Está en la página 1de 21

FORMULACIN Y NOMENCLATURA DE QUMICA INORGNICA.

(NORMAS I.U.P.A.C.)*

NORMAS BSICAS.

Formulacin.

1. El componente electropositivo (catin) de la frmula debe preceder al electronegativo, aunque en


las lenguas latinas se sigue el orden contrario al nombrarlos.
Existen algunas excepciones en los compuestos binarios entre no metales.
Ejemplos:
KBr bromuro de potasio CaO xido de calcio
NaNO3 nitrato de sodio KH hidruro de potasio

2. Como las molculas son neutras (carga total nula), el nmero de oxidacin aportado por la parte
electronegativa debe ser igual, en valor absoluto, al aportado por la parte electropositiva. Para
conseguirlo, el procedimiento ms utilizado es intercambiar las valencias o los nmeros de
oxidacin, y como norma general, aunque con excepciones, simplificar los subndices resultantes
cuando sea posible.
Ejemplos:
Ca (2+) ; Cl (-1) CaCl2
Pb (4+) ; O (-2) Pb2O4 PbO2
I (7+) ; O (-2) I2O7

Nomenclatura.

a) Nomenclatura sistemtica.
- Se utilizan prefijos numerales griegos hasta doce, y de trece en adelante nmeros rabes:
mono, di, tri, tetra, penta, hexa, hepta, octa, enea, deca, endeca, dodeca, 13, 14, etc.
- Estn permitidos tambin hemi para la relacin 1:2 y sesqui para 2:3 .
- Los grupos de tomos se indicam mediante prefijos numricos multiplicativos (bis, tris,
tetraquis, etc.) sobre todo si el nombre del grupo incluye otros prefijos numerales.

Ejemplos:
FeCl3 , CaBr2 , Cl2O5 , Pb(OH)4 , Br2O7 : tricloruro de hierro, dibromuro de calcio, pentaxido
de dicloro, tetrahidrxido de plomo, heptaxido de dibromo.

b) Nomenclatura de Stock.
Se coloca la valencia o nmero de oxidacin en nmeros romanos, entre parntesis, a
continuacin del nombre del elemento. Cuando sea necesario se utiliza el nmero rabe cero. Si la
valencia es constante no es necesario indicarla.

*
I.U.P.A.C. Unin Internacional de Qumica Pura y Aplicada.
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 2

Ejemplos:
[ ] [
FeCl3 , SnH2 , Cu2O , Hg(OH)2 , HClO2 , H2SO4 , K 4 Fe(CN ) 6 , Na 4 Ni(CN ) 4 ]
cloruro de hierro (III), hidruro de estao (II), xido de cobre (I), hidrxido de mercurio (II),
cido dioxoclrico (III), tetraoxosulfato (VI) de hidrgeno, hexacianoferrato (II) de potasio,
tetracianoniccolato (0) de sodio.

c) Nomenclatura tradicional.
Es el sistema ms antiguo y consiste en designar el estado de mayor valencia por la terminacin
ico y el de menor valencia mediante la terminacin oso; cuando existe un solo nmero de valencia
puede emplearse la terminacin ico.
La I.U.P.A.C. ha desaconsejado su utilizacin, pues es confusa cuando el elemento tiene ms de
dos valencias, no es aplicable a los compuestos de coordinacin y exige recordar todas las valencias.
Por tradicin sigue utilizndose, pero es conveniente abandonarla.
Ejemplos:
FeCl3 , CuO , Pb(OH)2 , HgH2 , SnSO4 : cloruro frrico, xido cprico, hidrxido plumboso,
hidruro mercrico, sulfato estannoso.

COMBINACIONES BINARIAS DE HIDRGENO: HIDRUROS.

- Hidruros: combinaciones de H con cualquier otro elemento.


- Hidruros metlicos y no metlicos.

HIDRUROS METLICOS.
Compuestos formados por un metal e H. H: n de oxidacin (-1).
Formulacin: el smbolo del metal precede al del H (intercambiar el n de oxidacin).
Nomenclatura: Hidruro ...

Ejemplos:. Nomenclatura sistemtica: dihidruro de estao


Nomenclatura de Stock: hidruro de estao (II)
SnH2 Nomenclatura tradicional: hidruro estannoso

PbH4 N. sistemtica: tetrahidruro de plomo


N. de Stock: hidruro de plomo (IV)
NaH N. tradicional: hidruro plmbico

N. sistemtica: hidruro de sodio


N. de Stock: hidruro de sodio
N. tradicional: hidruro de sodio o hidruro sdico
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 3

HIDRUROS NO METLICOS.
Compuestos formados por hidrgeno y un no metal.
En hidruros, y en general de todos los compuestos entre dos no metales, se escribe primero, y se
nombra en segunda lugar, el elemento que aparece primero en la relacin:
B, Si, C, Sb, As, P, N, H, Te, Se, S, At, I, Br, Cl, O, F

Hidruros de F, Cl, Br, I, Se, S,Te : terminacin en uro de estos no metales (fluoruro, cloruro, ...).
Las disoluciones acuosas tienen carcter cido (hidrcidos): cido no metal-hdrico

Ejemplos: HF : fluoruro de hidrgeno o cido fluorhdrico


HCl: cloruro de hidrgeno o cido clorhdrico
HBr, HI, H2S, H2Se, H2Te
HCN: cianuro de hidrgeno o cido cianhdrico (ver aniones poliatmicos)

Hidruros de O, N, P, As, Sb, C, Si, B : nomenclatura sistemtica o nombres propios aceptados


por la I.U.P.A.C.

H2O agua
NH3 amonaco trihidruro de nitrgeno
N2H4 hidrazina
PH3 fosfina trihidruro de fsforo
AsH3 arsina trihidruro de arsnico
SbH3 estibina trihidruro de antimonio
BH3 borano trihidruro de boro
CH4 metano tetrahidruro de carbono
SiH4 silano tetrahidruro de silicio
Si2H6 disilano hexahidruro de disilicio
B2H6 diborano hexahidruro de diboro
P2H4 difosfina tetrahidruro de difsforo
As2H4 diarsina tetrahidruro de diarsnico

La nomenclatura de Stock es preferible no utilizarla en los compuestos binarios entre no metales,


por eso no la utilizamos en los hidruros de los no metales.

Frmula real H2F2 sin simplificar


IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 4

COMBINACIONES BINARIAS DE OXGENO:


XIDOS, PERXIDOS E HIPERXIDOS.

XIDOS.
Compuestos de oxgeno y cualquier otro elemento, metlico o no metlico.
Oxgeno: n oxidacin (-2).
El O es el elemento ms electronegativo a excepcin del F. El elemento unido al oxgeno figura
en primer lugar en la frmula de los xidos. Excepcin: OF2 difluoruro de oxgeno
O2F2 difluoruro de dioxgeno
metlicos (bsicos)
xidos:
no metlicos (cidos)

XIDOS METLICOS U XIDOS BSICOS.


Ejemplos:

xido de cobre (II) xido de calcio


CuO monxido de cobre CaO (en las tres nomenclaturas)
xido cprico tambin xido clcico en la tradicional

xido de plomo (IV) xido de hierro (III)


PbO2 dixido de plomo Fe2O3 trixido de dihierro o sesquixido de hierro
xido plmbico xido frrico

XIDOS CIDOS U XIDOS NO METLICOS.


Igual que los xidos metlicos. La nica diferencia, en la nomenclatura tradicional: anhdridos.
Prefijos y terminaciones (nomenclatura tradicional):
a) El no metal tiene 2 n de oxidacin distintos: -oso, -ico. (de menor a mayor).
b) " " " " 3" " " " : hipo...oso, -oso, -ico.
c) " " " " 4" " " " : hipo...oso, -oso, -ico, per...ico.
Terminologa clsica prohibida por la I.U.P.A.C. pero utilizada por muchos libros de Qumica.
Los nombres clsicos de los cidos estn relacionados con los anhdridos.
Ejemplos:
As (+3, +5) As2O3 anhdrido arsenioso S (+2, +4, +6) SO anhdrido hiposulfuroso
As2O5 " arsnico SO2 " sulfuroso
SO3 " sulfrico

Cl (+1, +3, +5, +7) Cl2O anhdrido hipocloroso


Cl2O3 " cloroso
Cl2O5 " clrico
Cl2O7 " perclrico
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 5

Ejemplos de las tres nomenclaturas:


N. sistemtica N. de Stock N. tradicional
Cl2O7 heptaxido de dicloro xido de cloro (VII) anhdrido perclrico
SO monxido de azufre xido de azufre (II) anhdrido sulfuroso
N2O monxido de dinitrgeno xido de nitrgeno (I) anhdrido hiponitroso

Ejemplo de la simplificacin que supone las normas I.U.P.A.C.


N. sistemtica N. de Stock N. tradicional
N2O monxido de dinitrgeno xido de nitrgeno (I) xido nitroso
NO monxido de nitrgeno " " " (II) xido ntrico
N2O3 trixido de dinitrgeno " " " (III) anhdrido nitroso
N2O4 tetraxido de dinitrgeno " " " (IV) tetrxido de nitrgeno
NO2 dixido de nitrgeno " " " (IV) dixido de nitrgeno
N2O5 pentaxido de dinitrgeno " " " (V) anhdrido ntrico

PERXIDOS
Compuestos formados por un metal con el ion peroxo, O 22 .
Oxgeno: n oxidacin (-1).
Se conocen perxidos de los metales de los grupos 1A, 2A, 1B y 2B del Sistema Peridico.
Se forman y se nombran como los xidos metlicos sustituyendo el ion O 2 de los xidos
metlicos por el ion O 22 , y la palabra xido por perxido.
El subndice 2 del ion peroxo no puede simplificarse.
No se utiliza la nomenclatura sistemtica.
Ejemplos:
N. de Stock N. tradicional
Li2O2 perxido de litio perxido de litio
HgO2 " " mercurio (II) " mercrico
CaO2 " " calcio " clcico
ZnO2 " " cinc " de cinc
Na2O2 " " sodio " sdico
Cu2O2 " " cobre (I) " cuproso
H2O2 " " hidrgeno agua oxigenada
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 6

HIPERXIDOS o SUPERXIDOS.
Unin de metales alcalinos y alcalinotrreos ms electropositivos (Na, K, Rb, Cs, Ca, Sr, Ba) con
el ion O 2 (hiperxido). Los hiperxidos son paramagnticos, tienen un electrn desapareado.
El subndice 2 del ion hiperxido no puede simplificarse.
Coinciden las nomenclaturas Stock y sistemtica.
Ejemplos:
NaO2 hiperxido de sodio RbO2 hiperxido de rubidio
KO2 hiperxido de potasio CaO4 hiperxido de calcio

OTRAS COMBINACIONES BINARIAS.

COMPUESTOS METAL - NO METAL.


El smbolo del metal precede al del no metal, en la frmula.
Los no metales actan con el n de oxidacin negativo. Los metales emplean n de oxidacin
positivos.
Se nombran haciendo terminar en uro el nombre del no metal y aplicando las normas para cada
nomenclatura.
Ejemplos:
N. de Stock N. sistemtica N. tradicional
FeF3 fluoruro de hierro (III) trifluoruro de hierro fluoruro frrico
BaCl2 cloruro de bario dicloruro de bario cloruro brico
CuI yoduro de cobre (I) monoyoduro de cobre yoduro cuproso
CoS sulfuro de cobalto (II) monosulfuro de cobalto sulfuro cobaltoso
CaSe seleniuro de calcio seleniuro de calcio seleniuro clcico
Li3N nitruro de litio nitruro de trilitio nitruro de litio
NiAs arseniuro de nquel (III) monoarseniuro de nquel arseniuro niqulico
Ca3P2 fosfuro de calcio difosfuro de tricalcio fosfuro clcico
MnBr2 bromuro de manganeso (II) dibromuro de manganeso bromuro manganoso
SnS sulfuro de estao (II) monosulfuro de estao sulfuro estannoso
HgI2 yoduro de mercurio (II) diyoduro de mercurio yoduro mercrico
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 7

COMPUESTOS NO METAL - NO METAL.


Se escribe primero, y se nombrea en segundo lugar, el elemento que aparece primero en la
siguiente relacin:
B, Si, C, Sb, As, P, N, H, Te, Se, S, At, I, Br, Cl, O, F
(no sigue rigurosamente un orden creciente de electronegatividades)
Se puede utilizar la nomenclatura de Stock pero se recomienda el uso exclusivo de la
nomenclatura sistemtica.
Ejemplos:
N. sistemtica N. de Stock
PCl5 pentacloruro de fsforo cloruro de fsforo (V)
BrF3 trifluoruro de bromo fluoruro de bromo (III)
BrCl monocloruro de bromo cloruro de bromo (I)
IF7 heptafluoruro de yodo fluoruro de yodo (VII)
SF6 hexafluoruro de azufre fluoruro de azufre (VI)
CS2 disulfuro de carbono sulfuro de carbono (IV)
SI2 diyoduro de azufre yoduro de azufre (II)
AsBr3 tribromuro de arsnico bromuro de arsnico (III)
As2S3 trisulfuro de diarsnico sulfuro de arsnico (III)
NCl3 tricloruro de nitrgeno cloruro de nitrgeno (III)
BCl3 tricloruro de boro cloruro de boro
BrF monofluoruro de bromo fluoruro de bromo (I)

COMPUESTOS METAL - METAL.


Los compuestos metal-metal, o compuestos intermetlicos, reciben el nombre general de
aleaciones, y presentan composiciones que no guardan relacin con las reglas de valencia.
En la frmula se escribe en primer lugar el metal situado ms a la izquierda en el S.P. , y si los
metales pertenecen al mismo grupo, en orden decreciente de pesos atmicos.
Ejemplos: CoZn2 , Cu5Sn , AgZn , Cu9Al4 , Li10Pb3 , CuZn .
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 8

COMPUESTOS TERNARIOS.

HIDRXIDOS.
Combinacin de los metales con el ion hidrxido, OH , que acta con n de oxidacin (-1).
Debido a su carcter bsico reciben el nombre de bases.
Se formulan y nombran siguiendo las normas bsicas y empleando la palabra genrica hidrxido.
Ejemplos:
N. de Stock N. sistemtica N. tradicional
Hg(OH)2 hidrxido de mercurio (II) dihidrxido de mercurio hidrxido mercrico
KOH hidrxido de potasio hidrxido de potasio hidrxido potsico
Cr(OH)3 hidrxido de cromo (III) trihidrxido de cromo hidrxido crmico
Sn(OH)4 hidrxido de estao (IV) tetrahidrxido de estao hidrxido estnnico
Ba(OH)2 hidrxido de bario dihidrxido de bario hidrxido brico
CuOH hidrxido de cobre (I) monohidrxido de cobre hidrxido cuproso
Pb(OH)2 hidrxido de plomo (II) dihidrxido de plomo hidrxido plumboso
Ti(OH)4 hidrxido de titanio (IV) tetrahidrxido de titanio hidrxido titnico
AgOH hidrxido de plata hidrxido de plata hidrxido de plata
Pt(OH)4 hidrxido de platino (IV) tetrahidrxido de platino hidrxido platnico

OXOCIDOS.
Compuestos que manifiestan carcter cido y que contienen oxgeno en su molcula.
Frmula general: HaXbOc
X: casi siempre un no metal y a veces un metal de transicin que utiliza sus nmeros de
oxidacin ms altos.

Nomenclatura tradicional.
La frmula de los oxocidos se obtiene sumando agua a la molcula del correspondiente
anhdrido (xido cido) y simplificando cuando sea posible.
Se sustituye la palabra anhdrido por la de cido.
Ejemplos:
Cl2O + H2O H2Cl2O2 HClO anhdrido hipocloroso + agua = cido hipocloroso
Cl2O3 + H2O H2Cl2O4 HClO2 anhdrido cloroso + agua = cido cloroso
Br2O5 + H2O H2Br2O6 HBrO3 anhdrido brmico + agua = cido brmico
Cl2O7 + H2O H2Cl2O8 HClO4 anhdrido perclrico + agua = cido perclrico
SO3 + H2O H2SO4 anhdrido sulfrico + agua = cido sulfrico
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 9

Prefijos meta, orto y di (piro).


Prefijos meta y orto: para distinguir cidos de un mismo anhdrido que difieren por su contenido
en agua.
meta: 1 molcula de agua ; orto: 3 molculas de agua
El prefijo orto puede omitirse al nombrar el cido.
Ejemplos:
P2O5 + H2O H2P2O6 HPO3 cido metafosfrico
P2O5 + 3 H2O H6P2O8 H3PO4 cido ortofosfrico o cido fosfrico
B2O3 + 3 H2O H6B2O6 H3 BO3 cido ortobrico o cido brico
Sin embargo, el cido ortosilcico, comnmente llamado cido silcico, se forma por
combinacin del anhdrido silcico con 2 molculas de agua:
SiO2 + 2 H2O H4SiO4

Prefijo di ( o piro): cido formado por la unin de dos molculas de cido con eliminacin de
una molcula de agua.
Ejemplos:
2 H3PO4 (H6P2O8) H4P2O7 + H2O cido difosfrico o cido pirofosfrico
2 H2SO4 (H4S2O8) H2S2O7 + H2O cido disulfrico o cido pirosulfrico
En algunos casos, tambin puede entenderse como la combinacin del anhdrido con 2 molculas
de agua:
P2O5 + 2 H2O H4P2O7

Tiocidos.
Oxocidos en los que se ha sustituido uno o ms grupos oxgenos (O 2) por azufre (S 2).
Se nombran como el oxocido introduciendo el prefijo tio. El n de tomos de S introducidos se
indica mediante prefijos.
Ejemplos:

+ S2 + 4 S2
H2SO4 H2S2O3 (H2SO3S) H3AsO4 H3AsS4
O2 4 O2
c. sulfrico c. tiosulfrico c. arsnico c. tetratioarsnico


H3PO3S c. monotiofosfrico
O2
+ S2
2
H3PO4 + 2 S 2 !! 2 O H3PO2S2 c. ditiofosfrico
c. fosfrico
+ 3 S2

3 O2 H3POS3 c. tritiofosfrico
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 10

El O 2 puede sustituirse por Se y Te.


Ejemplos:

+ 2 Se 2 + Te 2
H2SO4 H2SO2Se2 H2SO4 H2SO3Te
2 O2 O 2
c. sulfrico c. diseleniosulfrico c. sulfrico c. monotelurosulfrico

Peroxocidos.
Oxocidos en los que se ha sustituido un oxgeno (O 2) por un grupo peroxo O 22 . ( )
Se nombran anteponiendo el prefijo peroxo.
Ejemplos:
2
2
+ O2 . + O2 .
H2SO4 H2SO3(O2) = H2SO5 HNO3 HNO2(O2) = HNO4
O2 O 2
c. sulfrico c. peroxosulfrico c. ntrico c. peroxontrico

2
+ O2 .
H2S2O7 H2S2O6(O2) = H2S2O8
O2
c. disulfrico c. peroxodisulfrico

La frmula del cido peroxodisulfrico no se simplifica, pues el subndice 2 del grupo peroxo no
puede alterarse.

Halogenocidos:
cidos en los que se ha sustituido tomos de O por halgenos. Los estudiaremos en la
nomenclatura sistemtica.

Derivados funcionales de los cidos:


Resultan de la sustitucin de grupos OH de los cidos por otros tomos o grupos de tomos (F,
Cl, Br, NH2 , ...)
Ejemplos:

+ Cl + NH2 2
H2SO4 HSO3Cl H2SO4 HSO3NH2

OH OH
c. sulfrico c. clorosulfrico c. sulfrico c. amidosulfrico
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 11

NOMBRES TRADICIONALES ADMITIDOS POR LA I.U.P.A.C.

H3BO3 c. ortobrico H2SO5 peroxo(mono)sulfrico


(HBO2)n cs. metabricos H2S2O7 disulfrico (pirosulfrico)
(HBO2)3 trimetabrico H2S2O8 peroxodisulfrico
HOCN cinico H2S2O3 tiosulfrico
HNOC isocinico H2S2O6 ditinico
HONC fulmnico H2SO3 sulfuroso
H4B2O4 hipobrico H2S2O5 disulfuroso (pirosulfuroso)
H2CO3 carbnico H2S2O2 tiosulfuroso
H4SiO4 ortosilcico H2S2O4 ditionoso
(H2SiO3)n metasilcicos H2SO2 sulfoxlico
HNO3 ntrico H2SxO6 politinicos (x = 3, 4,...)
HNO4 peroxontrico H2SeO4 selnico
HNO2 nitroso H2SeO3 selenioso
HOONO peroxonitroso H6TeO6 (orto)telrico
H2NO2 nitroxlico H2CrO4 crmico
H2N2O2 hiponitroso H2Cr2O7 dicrmico
H3PO4 (orto)fosfrico HClO4 perclrico
H4P2O7 difosfrico (pirofosfrico) HClO3 clrico
H5P3O10 trifosfrico HClO2 cloroso
Hn+2PnO3n+1 polifosfricos HClO hipocloroso
(HPO3)n metafosfricos HBrO3 brmico
(HPO3)3 trimetafosfrico HBrO2 bromoso
(HPO3)4 tetrametafosfrico HBrO hipobromoso
H3PO5 peroxo(mono)fosfrico H5IO6 (orto)perydico
H4P2O8 peroxodifosfrico HIO3 ydico
H3PO3 (H2PHO3) fosforoso HIO hipoyodoso
H4P2O5 difosforoso (pirofosforoso) HMnO4 permangnico
H3PO2 (HPH2O2) hipofosforoso H2MnO4 mangnico
H3AsO4 arsnico HTcO4 pertecncico
H3AsO3 arsenioso H2TcO4 tecncico
HSb(OH)6 hexahidroxoantimnico HReO4 perrnico
H2SO4 sulfrico H2ReO4 rnico
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 12

Nomenclatura sistemtica.
El nombre del cido se obtiene indicando el n de tomos de oxgeno (oxo) con prefijos numerales
griegos; a continuacin, el nombre del tomo central (X) terminado en ato, y el n de oxidacin del
tomo central mediante la notacin de Stock; el nombre finaliza con la expresin de hidrgeno.
Ejemplos:
HClO4 tetraoxoclorato (VII) de hidrgeno
HBrO3 trioxobromato (V) de hidrgeno
H2CrO4 tetraoxocromato (VI) de hidrgeno
H2SO4 , H3VO4 , H3BO3 , H2CO3
Los prefijos hipo, per, meta, orto y di no son necesarios.
Ejemplos:
HPO3 trioxofosfato (V) de hidrgeno (n. clsica: c. metafosfrico)
H2Cr2O7 heptaoxodicromato (VII) de hidrgeno (c. dicrmico)

Tiocidos.
Se nombra con los mismos criterios, indicando el n de tomos de S (tio) con prefijos.
Ejemplos:
H3PO2S2 dioxoditiofosfato (V) de hidrgeno
H2S2O3 H2SO3S trioxotiosulfato (VI) de hidrgeno

Peroxocidos.
Siguiendo las mismas normas, pero indicando enl n de grupos peroxo existentes.
Ejemplos:
H2SO5 H2SO3(O2) trioxoperoxosulfato (VI) de hidrgeno
H3PO5 H3PO3(O2) trioxoperoxofosfato (V) de hidrgeno
HNO4 HNO2(O2) dioxoperoxonitrato (V) de hidrgeno
H4P2O8 H4P2O6(O2) hexaoxoperoxodifosfato (V) de hidrgeno

Halogenocidos.
Se sigue las mismas normas, indicando el n de tomos de halgeno.
Ejemplos:
H2PtCl4 tetracloroplatinato (II) de hidrgeno
H2SnCl6 hexacloroestannato (IV) de hidrgeno
HAuCl4 tetracloroaurato (III) de hidrgeno
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 13

Nomenclatura sistemtica funcional.


Semejante a la nomenclatura sistemtica, con las siguientes diferencias:
- Se suprime la terminacin de hidrgeno y se incluye el nombre cido.
- Se sustituye la terminacin ato, por ico, en el nombre del tomo central.
Ejemplos:
HClO4 cido tetraoxoclrico (VII)
HBrO3 cido trioxobrmico (V)
H3VO4 cido tetraoxovandico (V)
H2CO3 cido trioxocarbnico (IV)
H2Cr2O7 cido heptaoxodicrmico (VI)
HNO4 HNO2(O2) cido dioxoperoxontrico (V)

RESUMEN - EJEMPLOS.

N. sistemtica N. sistemtica funcional N. tradicional


HBrO oxobromato (I) de hidrgeno cido oxobrmico cido hipobromoso
HClO2 dioxoclorato (III) de h. c. dioxoclrico (III) c. cloroso
HClO3 trioxoclorato (V) de h. c. trioxoclrico (V) c. clrico
HClO4 tetraoxoclorato (VII) de h. c. tetraoxoclrico (VII) c. perclrico
H2SO3 trioxosulfato (IV) de h. c. trioxosulfrico (IV) c. sulfuroso
H2SeO4 tetraoxoseleniato (VI) de h. c. tetraoxoselnico (VI) c. selnico
HNO2 dioxonitrato (III) de h. c. dioxontrico (III) c. nitroso
H5P3O10 decaoxotrifosfato (VI) de h. c. decaoxotrifosfrico (VI) c. trifosfrico
H4SiO4 tetraoxosilicato de hidrgeno c. tetraoxosilcico c. ortosilcico
HMnO4 tetraoxomanganato (VII) de h. c. tetraoxomangnico (VII) c. permangnico
H2ReO4 tetraoxorreniato (VI) de h. c. tetraoxorrnico (VI) c. rnico
H3AsS3 tritioarseniato (III) de h. c. tritioarsnico (III) c. tritioarsenioso
H3PO5 trioxoperoxofosfato (V) de h. c. trioxoperoxofosfrico (V) c. peroxofosfrico
H2S2O2 dioxotiosulfato (IV) de h. c. dioxotiosulfrico (IV) c. tiosulfuroso
H6TeO6 hexaoxotelurato (VI) de h. c. hexaoxotelrico (VI) c. ortotelrico
H2WO4 tetraoxowolframato (VI) de h. c. tetraoxowolfrmico c. wolfrmico
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 14

SALES.
Son compuestos que estn formados por la unin de un catin y un anin. Este ltimo procede de un
cido que ha perdido, total o parcialmente, sus hidrgenos.

SALES NEUTRAS.
El anin procede de un cido que ha perdido todos sus hidrgenos.
Ya hemos estudiado las sales haloideas (compuestos binarios metal-no metal).
Ejemplos: FeF3 , CuI2 , Ni2S3 , AgBr .
Si el anin procede de un oxocido, que ha perdido todos sus hidrgenos, las sales correspondientes
se llaman oxosales neutras.
Ejemplos:
cromato de cobre (II) Cu2(CrO4)2 6 CuCrO4
clorato de hierro (III) Fe(ClO3)3
sulfato de potasio K2SO4
dioxonitrato (III) de mercurio (I) HgNO2
heptaoxodifosfato (V) de aluminio Al4(P2O7)3
trioxocarbonato (IV) de plomo (IV) Pb2(CO3)4 6 Pb(CO3)2
trioxoarseniato (III) de amonio (NH4)3AsO3
En la nomenclatura tradicional se sustituyen las terminaciones oso e ico de los cidos por ito y ato,
respectivamente.
Ejemplos:
Ca(NO3)2 nitrato de calcio, nitrato clcico, trioxonitrato (V) de calcio
Cu3BO3 borato de cobre (I), borato cuproso, trioxoborato (III) de cobre (I)
ZnS2O3 tiosulfato de cinc, trioxosulfato (VI) de cinc
K2Cr2O7 dicromato de potasio, dicromato potsico, heptaoxodicromato (VI) de potasio
Sn(ClO)2 hipoclorito de estao (II), hipoclorito estannoso, monoxoclorato (I) de estao (II)
Na2SiO3 metasilicato de sodio, metasilicato sdico, trioxosilicato de sodio
(NH4)2SO3 sulfito de amonio, sulfito amnico, trioxosulfato (IV) de amonio

Cuando un grupo de tomos es afectado de un subndice, se pueden utilizar los prefijos griegos bis,
tris, tetraquis,...
Ejemplos:
Ca(NO3)2 bis[trioxonitrato (V)] de calcio
Sn(ClO)2 bis[monoxoclorato (I)] de estao
Ga4(P2O7)3 tris[heptaoxodifosfato (VI)] de galio
Ba3(ASO4) bis[tetraoxoarseniato (V)] de bario
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 15

SALES CIDAS.
El anin conserva algn hidrgeno del cido de procedencia; por tanto, slo forman sales cidos los
cido que contienen 2 o ms hidrgenos.
Se nombran igual que las sales neutras anteponiendo los prefijos hidrgeno, dihidrgeno, etc.,
segn el nmero de hidrgenos que queden sin substituir.
Ejemplos:
KHSO4 hidrogenosulfato de potasio, hidrogeno tetraoxosulfato (VI) de potasio
NaHCO3 hidrogenocarbonato de sodio, hidrogenotrioxocarbonato (IV) de sodio
CaHPO4 monohidrogenofosfato de calcio, monohidrogenotetraoxofosfato (V) de calcio
NaH2PO4 dihidrogenofosfato de sodio, dihidrogenotetraoxofosfato (V) de sodio
AgHS hidrogenosulfuro de plata
Cu(HSO4)2 hidrogenosulfato de cobre (II), hidrogenotetraoxosulfato (VI) de cobre (II),
bis[hidrogenotetraoxosulfato (VI)] de cobre
Ba(H2PO4)2 dihidrogenofosfato de bario, dihidrogenotetraoxofosfato (V) de bario,
bis[dihidrogenotetraoxofosfato (V)] de bario

Pueden nombrarse tambin intercalando la palabra cido despus del nombre clsico del anin.
Ejemplos:
NaHSO4 sulfato cido de sodio
RbHCO3 carbonato cido de rubidio
KH2PO4 fosfato dicido de potasio
CaHPO4 fosfato cido de calcio

Tradicionalmente, empleando el prefijo bi (para un solo hidrgeno).


Ejemplos:
NaHCO3 bicarbonato de sodio
KHSO4 bisulfato de potasio
Ca(HSO3)2 bisulfito de calcio
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 16

SALES DOBLES, TRIPLES, etc.


Son sales en las que hay ms de un catin y/o ms de un anin.
Al nombrar estas sales se citan primero todos los aniones, en orden alfabtico, y despus todos los
cationes, tambin en orden alfabtico, sin tener en cuenta los prefijos. Despus del nombre del anin
se puede aadir el adjetivo doble, triple, etc, (n de especies catinicas).
Las frmulas se escriben situando los cationes delante de los aniones y teniendo en cuenta las
siguientes reglas:
a) Los cationes de igual carga se sitan en orden decreciente de nmeros atmicos, colocando
al final los cationes poliatmicos.
Si los cationes tienen distintas cargas se colocan en orden creciente de cargas.
b) Los aniones se sitan en el orden siguiente:
1) H
2) O 2
3) OH
4) Otros aniones inorgnicos monoatmicos, en el orden ya visto en los compuestos
no metal-no metal: B, Si, C, Sb, As, P, N, Te, Se, S, At, I, Br, Cl, F.
5) Aniones inorgnicos formados por dos o ms elementos, diferentes del OH ,
situando primero los de menor nmero de tomos.
6) Aniones orgnicos.
Ejemplos:
KMgCl3 cloruro (doble) de magnesio-potasio
KNaCO3 carbonato (doble) de potasio-sodio, trioxocarbonato (doble) de potasio-sodio
CsBa(NO3)3 nitrato (doble) de bario-cesio, trioxonitrato (V) de bario-cesio,
tris[trioxonitrato (V)] de bario-cesio
KNaFeS2 sulfuro (triple) de hierro (II)-potasio-sodio
BiIBrCl bromuro-cloruro-yoduro de bismuto
AlFSO4 fluoruro-sulfato de aluminio
K6BrF(SO4)2 bromuro-fluoruro-bis(sulfato) de potasio
HgCl(PO4)3 cloruro-tris(fosfato) de mercurio (II)
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 17

SALES BSICAS. (Sales xidos y sales hidrxidos).


Son sales dobles que contienen los aniones O 2 y OH .
Se nombran y formulan igual que las sales dobles, pues realmente son un caso particular de
aquellas. Tambin con los prefijos oxi e hidroxi.
Ejemplos:
Mg(OH)Cl cloruro-hidrxido de magnesio, hidroxicloruro de magnesio
BiOCl cloruro-xido de bismuto, oxicloruro de bismuto
PbOCO3 carbonato-xido de plomo (IV), oxicarbonato de plomo (IV)
Cu2(OH)PO4 hidrxido-fosfato de cobre (II), hidroxifosfato de cobre (II)
Co4(OH)6SO4 hexahidrxido-sulfato de cobalto (II), hexahidroxisulfato de cobalto (II)

----------------------------------------------------------------------------

ANIONES POLIATMICOS
S22 disulfuro C2 2 acetiluro

I3 triyoduro CN
cianuro

N3 azida (aziduro) OH hidrxido
2 2
NH imida (imiduro) O2 perxido
NH2 amida (amiduro) O2 superxido
NHOH hidroxilamida (hidroxilamiduro) O3 oznido
N2H3 hidrazida (hidraziduro) O2H hidroperxido

CATIONES POLIATMICOS
ClO + clorosilo NO + nitrosilo
ClO2+ clorilo NO2+ nitrilo
ClO3+ perclorilo NS + tionitrosilo
IO + iodosilo PO 3 + fosforilo
IO2+ iodilo CO 2 + carbonilo
SO 2 + tionilo (sulfinilo) CS 2 + tiocarbonilo
SO22 + sulfurilo (sulfonilo) PS 3 + tiofosforilo
S2O52 + pirosulfurilo CN + ciangeno
SeO 2 + seleninilo NH4+ amonio
SeO22 + selenonilo PH4+ fosfonio
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 18

EJERCICIOS.

Combinaciones binarias de hidrgeno: HIDRUROS.

1.- Formular: Hidruro de potasio. Octahidruro de trisilicio.


Hidruro de magnesio. Seleniuro de hidrgeno.
Hidruro de plomo (II). Metano.
Cloruro de hidrgeno. Hidruro de cesio.
Amonaco. Tetrahidruro de plomo.
Hidruro de estroncio. Tetrahidruro de dinitrgeno.

2.- Formular: cido clorhdrico. cido sulfhdrico.


cido yodhdrico. cido fluorhdrico.

3.- Nombrar: RbH CaH2 HBr PH3 SiH4 NH3


BiH3 SnH2 H2Te P2H4 CH4 AlH3

Combinaciones binarias de oxgeno: XIDOS, PERXIDOS e HIPERXIDOS.

1.- Formular: xido de plata. Monxido de diyodo.


xido de cromo (III). Trixido de selenio.
xido de magnesio. Trixido de difsforo.
Sesquixido de alumnio. xido de platino (II).
Pentaxido de diarsnico. Pentaxido de dibromo.
xido de mercurio (II). xido de nquel (III).
xido de manganeso (IV). xido de estao (IV).
Dixido de silicio. xido de estao (IV).
xido de cesio. Trixido de azufre.

2.- Nombrar: Au2O3 P2O5 TeO CoO


MoO3 CuO N2O3 Cl2O7
CaO CO PbO2 K2O
Ni2O3 I2O3 Br2O5 ZnO

3.- Nombrar: Na2O NaO2 Cu2O2 CaO2 CdO2


Na2O2 CuO CaO CaO4 KO2

4.- Cambiar la nomenclatura tradicional por la sistemtica:

- anhdrido perclrico - anhdrido hipoyodoso - anhdrido brmico


- anhdrido sulfuroso - anhdrido nitroso - anhdrido arsenioso
- anhdrido antimonioso - anhdrido carbnico - anhdrido brico
- anhdrido silcico.
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 19

Otras combinaciones binarias.

1.- Formular: Fluoruro de cromo (III). Sulfuro de plomo (IV).


Cloruro de calcio. Pentafluoruro de yodo.
Monoyoduro de mercurio. Trifluoruro de boro.
Sulfuro de hierro (II). Yoduro de plata.
Seleniuro de dipotasio. Sulfuro estannoso.
Arseniuro de nquel (III). Yoduro mercrico.

2.- Nombrar: Rb2Se Bi2S3 AgCl CoBr2


WF6 AsCl5 FeF2 CuI2

Compuestos ternarios.

HIDRXIDOS.

1.- Nombrar utilizando nomenclatura de Stock:


Cu(OH)2 Ti(OH)3 Pd(OH)4 Au(OH)3 Nb(OH)3
CsOH Pd(OH)3 Ce(OH)3 Cd(OH)2 Pb(OH)4

2.- Nombrar utilizando nomenclatura sistemtica:


NaOH La(OH)3 Zn(OH)2 Bi(OH)3 Os(OH)3
Mg(OH)2 Ni(OH)2 HgOH Tb(OH)4 CsOH

3.- Formular: Hidrxido de bario. Hidrxido de indio (IV).


Trihidrxido de aluminio. Dihidrxido de estroncio.
Hidrxido de cobre (II). Tetrahidrxido de estao.
Hidrxido plmbico. Hidrxido de vanadio (III).
Hidrxido de cobalto (III). Hidrxido cuproso.

4.- Nombrar en las tres nomenclaturas:


Pb(OH)2 HgOH Hg(OH)2 Mo(OH)2 Pd(OH)4 Pt(OH)4 Sc(OH)3

OXOCIDOS.

1.- Formular: Trixosulfato (IV) de hidrgeno. cido heptaoxodisulfrico (VI).


cido trioxoclrico (V). Tetraoxosilicato (IV) de hidrgeno.
cido crmico. Trioxoarseniato (III) de hidrgeno.
cido dioxobrmico (III). cido sulfuroso.
cido ntrico. cido hipoiodoso.

2.- Nombrar empleando la nomenclatura sistemtica y la nomenclatura sistemtica funcional:


H2SO3 HNO2 H3PO2 H2S2O7 HBrO
H2CrO4 H2SeO4 H2CO3 H5IO6 H4P2O6
IES Cayetano Sempere Elx Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. 20

3.- Nombrar de todas las formas correctas posibles:


H2CO3 HIO H2Cr2O7 HPO3 H3AsO3 HClO4
HMnO4 H2MnO4 H2S2O5 H4SiO4 HBrO3 H3BO3

SALES

1.- Formular:
Sulfuro de calcio. Sulfato de cobre (I). Yoduro de potasio.
Yodato de mercurio (II). Trioxoclorato (V) de aluminio. Dicromato de potasio.
Tetraoxoarseniato (V) de aluminio. Tetraoxocromato (VI) de estao (II).
Bis[dioxoclorato (III)] de cadmio. Carbonato amnico.
Hidrgenosulfito de nquel (II). Monohidrgenotetraoxofosfato (V) de magnesio.
Hidrgenocarbonato de litio. Bisulfito de potasio.

2.- Nombrar:
ZnCrO4 Co(BrO2)3 Mg(NO3)2 Ca3(PO4)2 PbCO3
KI NH4IO4 CaS K2Cr2O7 SrHPO4
Al(HCO3)3 Fe(ClO3)3 Cu(HSO4)2 Na2SiO3 Sn(ClO)2

3.- Formular:
Sulfuro de estao. Hidrgenosulfuro de cerio (II)
Yoduro de amonio. Metafosfato de cobre (II).
Hipoclorito de titanio (III). Trioxoborato (III) de hierro (II).
Dihidrgenofosfato de vanadio (III). Yodato de plata.
Cianuro de plata. Ortosilicato de cinc.

BIBLIOGRAFA.

- Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. Editorial Tebar Flores.


- Formulacin y Nomenclatura de Qumica Inorgnica. M. Latorre. Ed. Edelvives.
SISTEMA PERIDICO DE LOS ELEMENTOS
Nmeros de oxidacin ms frecuentes.

VIIIA
IA IIA IIIB IVB VB VIB VIIB VIII IB IIB IIIA IVA VA VIA VIIA
0
H He
+1
1 -1

Li Be B C N O F Ne
+1 +2 +3 +4 -2 +5 +2 -1 -1
2 +2 -4 +4 +1 -2
+3 -3
Na Mg Al Si P S Cl Ar
+1 +2 +3 +4 -2 +5 +6 +2 +7
3 +2 -4 +3 +4 -2 +5 +1
-3 +3 -1
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
+1 +2 +3 +4 +5 +3 +6 +7 +3 +3 +3 +3 +2 +2 +3 +4 +5 +6 +7
4 +3 +4 +2 +3 +6 +2 +2 +2 +2 +1 -4 +3 +4 +5 +1
+2 +2 +4 -3 -2 +3 -1
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +3 +7 +2 +6 +2 +4 +1 +2 +3 +4 +5 +6 +7
5 +3 +5 +2 +3 +8 +3 +2 +2 +3 +4 +5 +1
+4 +4 +4 -3 -2 +3 -1
Cs Ba La * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
+1 +2 +3 +4 +5 +6 +3 +2 +6 +2 +6 +2 +4 +4 +3 +2 +3 +4 +5 +2 +1
6 +5 +2 +4 +7 +3 +8 +3 +6 +2 +1 +1 +1 +2 +3 -1 +5
+4 +4 -3
Fr Ra Ac ** Ha Ku
7 +1 +2 +3

Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
*
Lantnidos 6 +3 +3 +3 +3 +2 +2 +3 +3 +3 +3 +3 +2 +2 +3
+4 +4 +3 +3 +4 +3 +3
Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lw
**
Actnidos 7 +4 +4 +3 +5 +3 +5 +3 +5 +3 +5 +3 +3 +3 +3 +3 +2 +2 +3
+5 +4 +6 +4 +6 +4 +6 +4 +6 +4 +3 +3

También podría gustarte