Está en la página 1de 160

JORGE HESS

SABE USTED ESPERANTO?


CURSO PRCTICO DE LA LENGUA INTERNACIONAL

Ilustraciones de Carlos Wappers

Buenos Aires LIGA ARGENTINA DE ESPERANTO

Texto tomado de: Sabe Usted Esperanto? Curso prctico de ! en"u! intern!cion! # Jor"e Hess# Buenos Aires$ Li"! Ar"entin! de Esper!nto% &'() *se"und! edici+n* Pginas: &,'# Formato: &&%- . &(%/ c0#

1ec2! de ! &3 edici+n$ &',(

PDF-igis: Iaki Vlez

ediciones
BILBAO (ESPAA) 2008

PR LOGO
En pocos pases como en el nuestro hay tanto texto malo dedicado a cualquier materia, sin exceptuar, desde luego, los dedicados al aprendizaje de idiomas modernos. Ello se de e a la proli!eraci"n de #hacedores de textos$, en pos siempre de notoriedad y m%s a&n de retri uciones monetarias m%s o menos importantes. Pero hay tam i'n (erdaderos maestros que escri en un li ro para llenar un (aco que sienten pro!undamente. )os que siguen el mo(imiento esperantista en la *rgentina sa en ien cu%n importante ha sido la in!luencia de +orge ,ess, incansa le y (eterano pro!esor de la )iga *rgentina de Esperanto. Por eso este li ro tiene en su nom re una garanta. -i +. ,ess ro " horas a su descanso para escri ir esta o ra que no le producir% ganancia alguna, !ue para llenar una sentida necesidad. *gotada la adaptaci"n castellana del li rito de -zilagyi, los estudiantes argentinos carecan de una gua y li ro de consulta. Este !ue el moti(o de la la or de ,ess.

.uando se escri e un texto la primera di!icultad est% en elegir un m'todo que !acilite el aprendizaje. )uego hay que desarrollarlo e!icientemente. .on amor y dedicaci"n ,ess se di" a esa tarea. -a emos que siempre se podr%n discutir m'todos, pero es induda le que la ense/anza gradual, so re la ase de ejercicios y !rases de inmediata aplicaci"n, y en que las explicaciones gramaticales !luyen espaciados y naturales, es m%s atracti(o que el llamando #gramatical$. 0al es el camino seguido con ha ilidad por el autor de este li ro, que nos lle(a, por una serie de lecciones ien graduadas, al dominio de ese mara(illoso lenguaje internacional que es el Esperanto. )os ejercicios son atrayentes, las explicaciones claras y re(es, el (oca ulario es de inmediata y cotidiana aplicaci"n y no se omite el uen humor. .ontri uyen al 'xito did%ctico los excelentes di ujos de 1appers, cargados de sentido y de gracia. 2ien podemos decir que ,ess y 1appers han logrado hacer una o ra excelente para el aprendizaje del idioma internacional, y tan &til al alumno de un curso como al autodidacta. .omo pro!esor de Esperanto y presidente de la )iga *rgentina de Esperanto agradezco a ,ess y a su cola orador artstico el regalo de esta o ra. Prof. ENRIQUE BALECH

QU ES EL ESPERANTO
El Esperanto es el latn de la democracia. - Po XII -

L !t4n sir5i+ en su tie0po de 5e24cu o ! pens!0iento uni5ers! en todo e Occidente# Los 2o06res de cienci! 7 os 8i +so8os de entonces se interco0unic!6!n por 0edio de 9 con re !ti5! 8!ci id!d# P!r! os de0s 0ie06ros de !:ue os pue6 os *en su 0!7or p!rte !n! 8!6etos* sep!r!dos por dist!nci!s :ue se 0ed4!n en 0eses% ! necesid!d de un! en"u! co0;n no e.ist4! 7 5i54!n per8ect!0ente sin est! pre<ocup!ci+n% sep!r!dos por 0s de -#==O idio0!s 7 di! ectos# Pero desde e rein!do de !t4n ! nuestros d4!s% ! t9cnic! 2! reducido enor0e0ente !s dist!nci!s# E 0undo de tres !>os de ?!"! !nes se 2! reducido ! un 0undo de unos pocos d4!s p!r! os !5iones co0erci! es% 7 ! r!dio 2! !nu< !do% prctic!0ente% tod!s !s dist!nci!s en nuestro p !net!# Lo !6surdo es :ue en este 0undo !s4 reducido 7 cu7os 2!6it!ntes estn en const!nte co0unic!ci+n% os pue6 os si"uen di5ididos en sus -#=== idio0!s 7 di! ectos# E !t4n 2! sido ree0p !@!do por e tr!ductor# R!dio% cine% i6ros% di!rios% con8erenci!s intern!cion! es% todo o :ue tr!sp!se !s 8ron< ter!s in"A4stic!s% es do0inio de tr!ductor# Pero ! tr!ducci+n no es e re0edio sino un p! i!ti5o de8iciente% !ntiecon+0ico 7 ento# B esto no resue 5e ! co0unic!ci+n person! % de 2o06re ! 2o06re# A;n en os con"resos intern!cion! es% sus p!rticip!ntes tienen re !ciones person! es de sordo0udos# Nin"un! en"u! n!cion! puede cu0p ir 8unciones de en"u! intern!cion! % por - r!@ones$ a !s en"u!s n!cion! es% de6ido ! sus c!pric2os!s irre"u !rid!des% son di84ci es de !prender 7 de e0p e!r con 0edi!n! correcci+nC b cre!r4! un pri5i e"io in!d0isi6 e p!r! ! n!ci+n cu7! en"u! se !dopt!r!C
/

c todo i0peri! is0o in"A4stico co0port! ine5it!6 e0ente un i0peri! is0o cu tur! C e do0inio de un tipo de cu tur! so6re os de0s# E Esper!nto es ! en"u! :ue todo 2o06re 0oderno de6e poseer% Dunto ! su en"u! 0!tern!% p!r! entenderse con e.tr!nDeros en un pie de i"u! d!d de0ocrtic!# E Esper!nto es ! so uci+n prctic! 7 si0p e de pro6 e0! de ! en"u! intern!cion! 7 co0o t! 7! 8uncion!# L! UNESCO 2! reconocido su i0port!nci! en !s re !< ciones cu tur! es# E.isten socied!des de Esper!nto en todos os p!4ses% 7 ! Asoci!ci+n Uni5ers! de Esper!nto% con su red de de e"!dos cu6re todo e 0undo# E Esper!nto es ense>!do en escue !s e e0ent! es% secund!ri!s 7 superiores en 5!rios p!4ses# Es us!do !ctu! < 0ente en tod!s !s !cti5id!des de ! 5id! 2u0!n!% en e0pres!s pri5!d!s% or"!ni@!ciones de cu tur! 7 por 5!rios Go6iernos# Nu0eros!s est!ciones de r!dio tr!ns0iten en Esper!nto# En &'/=% -,#=== i6ros% entre ori"in! es 7 tr!duc< ciones 8or0!6!n ! iter!tur! de Esper!nto 7 est! c!ntid!d contin;! creciendo# L!s pu6 ic!ciones en ! en"u! inter< n!cion! re !cion!n ! ! co0unid!d esper!ntist!% :ue !de0s 0!ntiene un! !cti5! correspondenci!# Los esper!ntist!s se re;nen todos os !>os% en Con"resos Uni5ers! es :ue constitu7en ! "o !s4 co0o su p!r !0ento 7 donde se pr!ctic! e Esper!nto co0o en"u! or!tori!# Los cu tores de Esper!nto constitu7en pues% un 5erd!dero pue6 o :ue 2! re! i@!do ! proe@! de i6ert!rse de ! 0! dici+n 6!69 ic!# P!r! 8or0!r p!rte de est! co0unid!d% :ue 2! !6ierto un c!0ino :ue ! 2u0!nid!d tendr :ue recorrer% no 2!ce 8! t! otro re:uisito :ue se"uir e7endo con !tenci+n !s p"in!s de este i6ro#

CMO ES EL ESPERANTO
E Esper!nto% o6r! 0!estr! de +"ic! 7 senci e@# (Academia de Ciencias de Pars)

A "r!0tic! de Esper!nto es 0u7 senci !# L! co0ponen &( 6re5es re" !s# Est!s re" !s no tienen e.cepci+n# E Esper!nto es 8on9tico# Se escri6e co0o se pronunci!# C!d! etr! represent! sie0pre e 0is0o sonido# E 5oc!6u !rio de Esper!nto 2! sido to0!do de !s princip! es en"u!s europe!s o de sus 8uentes 7 ! se ecci+n 2! o6edecido ! criterio de 0.i0! intern!cion! id!d# A rededor de un /= F de sus e e0entos son de ori"en !tino o neo !tino% por o t!nto reconoci6 es p!r! todo 2isp!no< 2!6 !nte# En tod! p! !6r! 2!7 un e e0ento !0!do r!4@% de cu! se deri5!n otr!s p! !6r!s 7 :ue en esp!>o sue e 5!ri!r consider!6 e0ente$ u5i! * pluvial% 24"!do * heptico, ! 5eces% ! deri5!ci+n puede p!rtir de otr! r!4@$ 2er0!no * fraterno, c!s! * dom stico, etc# En Esper!nto ! r!4@ es in5!ri!6 e% decirnos$ plu!o * plu!a" #epato * #epata" $rato * $rata" domo * doma# L!s ter0in!ciones o% a% e% !"re"!d!s ! ! r!4@ d!n e sust!nti5o% e !dDeti5o% e !d5er6io respecti5!0enteC ! i 0!rc! e in8initi5o de os 5er6os# Esto ri"e p!r! todos os 5er6os% sust!nti5os% etc9ter!$ tele$ono te 98ono parolo G !H pala!ra tele$ona te e8+nico parola oral tele$one te e8+nic!0ente parole oralmente tele$oni telefonear paroli ha!lar
'

%E&'(S En Esper!nto e prono06re deter0in! ! person!% 7 ! ter0in!ci+n% e tie0po# E.iste una sola conDu"!ci+n !6so ut!< 0ente re"u !r# T!n s+ o doce desinenci!s o ter0in!ciones ree0p !@!n con 5ent!D! os 0i es de e !s :ue !cu0u !n !s en"u!s n!cion! es# En Esper!nto no 2!7 5er6os irre"u !res ni de8ecti5os# IERBO ES)I "#$%& SER mi estas !i estas li estas ni estas !i estas ili estas 'o so' t( eres l es nosotros somos vosotros sois ellos son IERBO I&I "#$%& IR mi iras !i iras li iras ni iras !i iras ili iras 'o vo' t( vas l va nosotros vamos vosotros vais ellos van

o :ue no :uit! :ue con !7ud! de este 0is0o 5er6o JserK *nico !u.i i!r% se pued!n co0poner os tie0pos 0s suti es cu!ndo se! neces!rio suti i@!r# C(+P(SICI,E Esper!nto to0! sus e e0entos Gr!4ces% pre8iDos% su8iDos% ter0in!cionesH de !s "r!ndes en"u!s de cu tur!% pero po< niendo orden en e os 7 re"u !ri@!ndo sus 8unciones% con o :ue o6tiene de e !s e 0.i0o rendi0iento# En nuestr!s en"u!s n!cion! es todas !s p! !6r!s de6en 6usc!rse en "ruesos diccion!rios$ tel fono, telef)nico, tele* fonista, etc#C en e diccion!rio de Esper!nto% p!r! est! ide! s+ o 2! !re0os tele$ono. L!s de0s p! !6r!s !s 8or0!0os con os e e0entos re"u !res de ! en"u!$ tele$ona" tele$onisto" etc#% !s4 co0o p! !6r!s :ue no e.isten en c!ste !no% co0o tele$onistino - una telefonista+ tele$one.o Gpronunci!do -eioH :ue es una ca!ina telef)nica# He0os !"re"!do !:u4 ! ! r!4@ tele$on os su8iDos -ist" -e." -in :ue indic!n ! pro8esi+n u o8icio% e oc! o u"!r 7 e 8e0enino# B !s4% dispone0os de
&=

!8iDos p!r! instru0ento% soporte% en5!se o continente% cu! id!d !6str!ct!% con" o0er!do% 8r!cci+n% 0; tip o% etc# Todo o :ue no tiene se.o es neutro% con o :ue se e i0in! ! incon5enienci! de !si"n!r "9nero ! !s cos!s% "9nero :ue es distinto se";n e idio0!# E c!rcter !" utin!nte de Esper!nto G7 en esto se !pro.i0! ! !s en"u!s de e.tre0o orienteH e per0ite 8or0!r 8ci 0ente p! !6r!s co0puest!s% 89rti recurso de :ue c!recen nuestr!s en"u!s neo !tin!s# /er!o.o Gpronunci!r <oioH es un! p! !6r! co0puest! de$ $er- r!4@ de $ero L hierro 7 !o.Gpronunci!r 5o7H% r!4@ de !o.o L camino, 0s ! ter0in!ci+n sust!nti5!# B dire0os $er!o.isto por ferrocarrilero# Co0o $er!o.o se 8or0!n in8inid!d de p! !6r!s$ paper$abri0o" 1asmotoro" ele0tromotoro" mu2i0instrumento" dancmu2i0o" operteatro" policno!elo" etc9ter!#

&&

APRENDAMOS ESPERANTO
Son t!n insi"ni8ic!ntes os s!cri8icios :ue todo 2o06re de6e re! i@!r p!r! !prender Esper!nto% 7 t!n in0ensos os 6ene8icios :ue de e o 2!n de resu t!r% :ue n!die de6e sustr!erse de 2!cer este estudio# * LEMN TOLSTOB*

C,+( SE P&(-U-CI3 E AL1ABETO de Esper!nto const! de )E etr!s# C!d! etr! represent! s+ o un sonido$ A!% B6% Cc% NO% Dd% Ee% 18% G"% PQ% H2% RS% Ii% JD% TU VW% L % ?0% Nn% Oo% Pp% Rr% Ss% XY% Tt% Uu% Z[% I5% \@# L!s 5oc! es e" i" o" u" son i"u! es :ue en esp!>o # Con e.cepci+n de !s :ue si"uen% !s pronunci!n co0o en esp!>o $ 4 co0o c2$ O Gc2uH% 4ambro Gc2!06roH 1 es sie0pre su!5e$ 1itaro G"uit!roH% 1emo G"ue0oH% 1anto% G"!ntoH# 5 co0o en it! i!no J"i!rdinoK o co0o D en JJeepK% JDocWe7K# # suen! !spir!d! co0o en in" 9s% o co0o ! D de os 0eDic!nos% 0uc2o 0s su!5e :ue ! de Esp!>!# 6 co0o nuestr! D# 6oro GDoroH% 7 co0o D 8r!nces! en JDourn! K o co0o ! s en in" 9s Jtre!sureK o J5isionK# 8 co0o s2 en JS2!Wespe!reK o ! c2 8r!nces! en Jc2icK# 2 suen! co0o en 8r!nc9s o en in" 9s o co0o ! s en it! i!no Jc!s!K o co0o pronunci!0os ! s de 0us"o% r!s"o#
&)

conson!ntes se

c suen! co0o ts$ danco% cedro Gd!ntso% tsedroH%

. % 9 son se0iconson!ntes# . suen! co0o 7 en 5o7% 2o7 o corno i en 2ie o% 2i!to# 1or0! s4 !6! Gdipton"oH con ! 5oc! 5ecin!$ a.% e.% o.% u.% G!7% e7% o7% u7H :es G7esH% 0a. Gc!7H# 9 es ! u 6re5e de Europ!% !uto% 7 t!06i9n 8or0! dipton"o con ! 5oc! 5ecin!$ E9ropo% a9to# L!s etr!s ;" <" =" > no e.isten en e ! 8!6eto de Esper!nto# T!0poco e.isten etr!s do6 es ni 0ud!s# E no06re de !s conson!ntes se 8or0! !"re"!ndo ! 9st!s ! etr! o$ bo% co% do% .o% 9o% etc# E ACENTO rec!e sie0pre so6re ! pen; ti0! s4 !6!# E n;0ero de 5oc! es de un! p! !6r! indic! e n;0ero de s4 !6!s :ue ! 8or0!n# En Esper!nto e !cento no se escri6e% s+ o se pronunci!C no 2!7 ti de G?H# EDe0p os$ Papero estas utila Gp!p9ro 9st!s ut4 !H# Co0o ! D no es 5oc! % e p ur! Papero. estas utila. Gp!p9ro7 9st!s ut4 !7H no c!06i! de !cento% pues !s s4 !6!s son p!<pe< roD% u<ti< !D# As4 .es G7es% co0o en in" 9sH es un! s4 !6!% pero ies G4esH son dos# 'ela. G69< !7H son dos% 0ientr!s :ue balai G6!< <iH son tres# 'alda9 G6 <d!uH dos s4< !6!sC balau G6!< !<uH son tres# B !s4 +aria G?!<r4<!H% Son.a GS+<ni!HC 0io" 0iu G:u4<o% :u4<uH# Este !rti8icio de ! . 7 ! 9 per0ite ! Esper!nto disponer de dipton"os sin recurrir ! !cento orto"r8ico# b" ! Los de 2!6 ! esp!>o ! de6ern tener presente :ue e sonido de ! J6K es 0u7 distinto :ue e de ! J5K 7 :ue en Esper!nto de6en di8erenci!rse per8ect!0ente# L! 5 es sie0pre !6ident! $ bela% !elo% baro% !aro. r" rr En Esper!nto ! JrK no tiene dos sonidos% co0o en esp!>o Gros!% !roHC sie0pre es su!5e co0o en Jp!redK# En ri!ero !s dos erres suen!n i"u! #
&-

Cu!ndo en un! p! !6r! se suceden dos etr!s i"u! es se pronunci!n sep!r!d!0ente# As4 mallon1a G0! < on"!H * corta, opinii Gopini<iH * opinar# @a $rato estas bona < el hermano es !ueno, Desco0pon< "!0os est! si0p e or!ci+n en sus e e0entos$ @a es e !rt4cu o deter0in!do# Se o e0p e! en "ener! co0o en c!ste !no% ! re8erirse ! cos!s o seres conocidos o deter0in!dos# L! indeter0in!ci+n$ Jun 2er0!noK se tr!< duce por !usenci! de !rt4cu o% 7 e pro6 e0! se resue 5e con econo04!# $rato es sust!nti5o# E sust!nti5o es e no06re de !s cos!s o seres# 1r!to se co0pone de ! r!4@ $rat- 7 de ! ter0i< n!ci+n -o% :ue corresponde ! todos os sust!nti5os en Esper!nto# estas indic! e est!do# Es un 5er6o# E 5er6o es un! p! !6r! :ue e.pres! !cci+n o est!do# Tene0os !:u4 ! r!4@ est7 ! ter0in!ci+n -as :ue e5!n en Esper!nto todos os 5er6os en tie0po presente# bona se>! ! ! cu! id!d# Es un !dDeti5o 7 por eso ter0in! en -a co0o todos os !dDeti5os en Esper!nto# As4 pone0os ! 8r!se en p ur! $ @a $rato. estas bona. L -os hermanos son n;nciese$ ! 8rtoi 9st!s 6+n!iH% not!0os :ue e 2! 5!ri!do% :ue e p ur! se 8or0! !>!diendo no06re 7 ! !dDeti5oC :ue e 5er6o estas no p ur! # !uenos, Gpro< !rt4cu o la no un! . 8in! ! c!06i! en e

B si deci0os$ @a $ratino estas bona L -a hermana es !uena, Gpro< n;nciese$ ! 8r!t4no 9st!s 6+n!H% o6ser5!0os :ue e !rt4cu o la per0!nece in5!ri!6 e% :ue e !dDeti5o bona es i"u! p!r! 0!s< cu ino 7 8e0enino# Au la $rato estas bona? L .#s !ueno el hermano/ Gpro< n;nciese$ c2u ! 8rto 9st!s 6+n!H# E esp!>o tiene e si"no de
&]

interro"!ci+n in5ertido ^% :ue otr!s en"u!s no us!n por:ue interro"!n in5irtiendo ! 8r!se# En Esper!nto tene0os e si"no sonoro 4u Gc2uH :ue se 5e 7 se o7e% 7 no o6 i"! ! enton!ci+n deter0in!d!# Au L ^ Biu estas bona? L .0ui n es !ueno/ nos 0uestr! :ue% n!tur! 0ente% no 2!ce 8! t! poner 4u !nte un! p! !6r! :ue de por s4 7! es interro"!ti5!# Lo 0is0o ocurrir con 0io? G:u4oH L .1u cosa/, etc# @a libro estas no!a# GnuevoH# C Au la libro estas no!a? C :es" la libro estas no!a. C Bio estas no!a? C @a libro. :es L si# -e L no# C Au Esperanto estas $acila? C :esD B% !ntes de co0en@!r con ! E-a @eciono% reten"! 7 tr!te de se"uir estos pocos conseDos% !p ic!6 es ! estudio de cu! :uier en"u!$ _ Le! en 5o@ ! t!# _ Es pre8eri6 e eer 7 re eer os te.tos :ue 0e0ori@!r re" !s# _ Antes de recurrir ! 5oc!6u !rio% tr!te de co0prender# _ No tr!du@c! 0ent! 0ente# A responder pre"unt!s 2< "! o direct!0ente en ! nue5! en"u!#

&,

1-a LEC IO NO
En ! O!06ro est!s t!6 o# En ! O!06ro est!s !nW![ seQo# En ! O!06ro est!s t!6 o W!D seQo# Sur ! t!6 o est!s i6ro% p!pero% p u0o W!D 8 oro# Sur ! seQo est!s W!to# L! W!to dor0!s# En ! Q!rdeno est!s 6irdo# L! 6irdo W!nt!s# T!6 o est!s 0e6 o# SeQo !nW![ est!s 0e6 o# V!to ne est!s 0e6 o# Vio est!s W!to` V!to est!s 6esto# Nu e e8!nto est!s 6esto` :es% e e8!nto !nW![ est!s 6esto# Nu en ! O!06ro est!s e e8!nto` Ne% en ! O!06ro ne est!s e e8!nto# Vio est!s en ! O!06ro` En ! O!06ro est!s t!6 o%### Nu ! W!to est!s en ! Q!rdeno` Nu ! W!to W!nt!s` Nu ! 6irdo dor0!s` Vio est!s sur ! t!6 o` Nu ! i6ro est!s sur ! seQo`
&/

Petro dir!s$ +i est!s Petro# ?i est!s so !#

%i est!s V!r o# ?i ne est!s so !C 0i est!s Wun 5i#

@i est!s A 6erto# ?i est!s Wun V!r o# Li% A 6erto% !nW![ est!s en ! O!06ro

Fi est!s ?!ri!

Gi est!s seQo% Gi est!s 6esto#


&E

E e"!nt! sin.orino ir!s Wun in8!no# Xi est!s e e"!nt!#

DiWa sinDoro ir!s Wun in8!nino# Li est!s diW!# Viu est!s e e"!nt!` Xi% ! sinDorino# Viu est!s diW!` Li% ! sinDoro# Viu ir!s Wun in8!no` Viu ir!s Wun in8!nino` Nu ! e e"!nt! sinDorino ir!s Wun ! diW! sinDoro` A 6erto est!s Dun!% 8ort! 8r![ o# ?!ri! est!s Dun!% 6e ! 8r![ ino# Nu 5i ir!s Wun 6e ! 8r![ ino` Nu A 6erto est!s Dun! W!D 8ort!` Jes% i est!s Dun! W!D 8ort!# Nu ?!ri! est!s 6e ! 8r![ ino` Jes% Yi est!s 6e !# Nu 0i est!s Petro` Ne% sinDoro% 5i ne est!s Petro% 5i est!s ! instruisto# Nu 5i est!s ! instruisto` Ne% sinDoro% 0i ne est!s ! instruisto% 0i est!s lernanto# Nu 5i est!s in8!no` Nu 5i est!s sinDoro P9re@` Ne% 0i ne est!s sinDoro P9re@# Viu 5i est!s` *?i est!s### Viu 0i est!s` *Ii est!s### L! i6ro ne est!s sur ! seQo% Qi est!s sur ! t!6 o# L! ni"r! W!to ne W!nt!s% Qi dorrn!s# Nu ! 6irdo W!nt!s en ! O!06ro` Ne% ! 6irdo ne W!nt!s en ! O!06ro% Qi W!nt!s en ! Q!rdeno# Au !i 0omprenas? :es" mi 0omprenas.
&'

IOCABULARIO
NOTA: En el vocabulario que sigue a cada leccin, como en el que se encuentra al final del libro, solo se da, en la traduccin de los adjetivos, el equivalente masculino bona ! ueno". #os verbos ir$n en infinitivo. %l buscar kanta se encontrar$ kant!. En los vocabularios de las lecciones las &alabras est$n agru&adas seg'n la categor(a gramatical de la ra(z.

BESTO BIRDO "A#BRO

*345*) *6E, P*+*78 ,*240*.493, .*5*7* $LORO F)87 $RA%LO :;3< -8)0E78 IN$ANO 34=8 INSTRUISTO 5*E-078, 43-07;.087 &ATO >*08 'ARDENO +*7D?3 LERNANTO *);538 #EBLO 5;E2)E PAPERO P*PE) PLU#O P);5* SE'O -4))* SIN(ORO -E=87 TABLO 5E-* BELA 2E))8 BLAN&A 2)*3.8 DI&A >7;E-8, >87D8 ELEGANTA E)E>*30E $ORTA F;E70E (UNA +86E3 NIGRA 3E>7* DOR#I D87547

ESTI IRI &ANTI &O#PRENI LA #I )I LI *I 'I &A( &IO &IU EN &UN SUR AN&A% (ES NE

-E7, E-0*7 47 .*30*7 .85P7E3DE7 E), )*, )8, )8-, )*@8 ;-0ED ) E))* E))8 :'l, ella< pronom. neutro @, A B;A B;A .8-* )8 .;*) B;4E3, .;*) E) .;*) )* .;*) E3 .83, E3 .85P*=?* DE -827E 0*524A3 -? 38

)=

LA INSTRUISTO PAROLAS
$E#ENINO + #ASCULINO, En es&aol decimos :la< silla, :el< anco, atribu)endo se*o a cosas inanimadas. En Es&eranto la lgica ) la sim&lificacin se restablecen+ el se*o slo se indica en el nombre cuando ste evidentemente lo e*&rese !ser ,umano ) animales!. #os dem$s nombres, &or consiguiente, ser$n neutros+ -a" ./o, -a" b.nko, o reem&lazados &or el &ronombre neutro /!. -ambin el adjetivo es neutro+ bona !n0ano, bona !n0an!no. El gnero gramatical no e*iste en Es&eranto. ART1CULO INDETER#INADO no e*iste en Es&eranto+ 23 -a tab-o . ta -!b3o . so re la mesa hay un li ro. '! es &ronombre neutro. /eem&laza al nombre de las cosas+ -a -!b3o n. . ta n!43a5 /! (-a -!b3o) . ta b-anka. 0 tambin como en ingls, se lo em&lea cuando nos referimos en general, a nios &equeos o animales ! -a b!36o n. 7a3o-a 5 /! (-a b!36o) kanta , ESTAS traduce a ser, estar ) ,aber+ El li ro es ello ! -a -!b3o . ta b.-a8 el li ro est% so re la mesa ! -a -!b3o . ta 23 -a tab-o8 so re la mesa hay un li ro ! 23 -a tab-o . ta -!b3o. IN. El sufijo 9!n forma los femeninos+ !n:o3o ! se/orC !n:o3!no ! se/oraC kato ! gato, kat!no ! gata. 1bserve que el sufijo va colocado entre la ra(z ) la terminacin gramatical+ kat9!n9o. /ecordemos los femeninos castellanos gallo ! gallina, h'roe ! herona.

)&

2-a LEC IO NO
V!r o est!s sana# A 6erto !nW![ est!s s!n!# Petro ne est!s s!n!% i est!s 0! s!n!# Petro 0u8as en ! lito# V!r o staras# A 6erto sidas sur seQo# Viu est!s 0! s!n!` Viu WuY!s` Viu sid!s` Viu st!r!s` Nu 5i est!s s!n!` Nu 5i WuY!s` Nu ! instruisto sid!s` Nu 5i sid!s sur ito` Sur Wio 5i sid!s` Nu ito est!s 6esto` Vio est!s ito` L! 8r![ o est!s 8ort!% s!n!% 1a.aC i est!s Dun!# L! sinDoro est!s 0! 8ort!% 0! s!n!% 0! "!D!C i est!s 0! Dun!#

Bia est!s ! 8r![ o` Viu est!s 8ort!` Vi! est!s ! 0! Dun! sinDoro` Viu est!s 0! 8ort!` Vi! est!s Petro`

))

)iu sinDoro est!s V!r o# Viu i est!s` Tiu sinDoro ne sid!s% i st!r!s# Tiu sinDoro ne W!nt!s% i le1as# Vio est!s en ! 0!no de V!r o`

)io est!s !r6o# Tiu !r6o st!r!s# En ! 0!no de Petro est!s 8 oro# Tiu 8 oro est!s ro2o% 6e !% ru5a ro@o# Vio est!s tio` Vi! est!s ! ro@o`

Tio !nW![ est!s !r6o# Tiu !r6o ne st!r!s% Qi WuY!s# Tiu !r6o est!s !erda# B !nW! p!pero WuY!s sur ! t!6 o# Vio WuY!s` Nu ! !r6o est!s ruQ!`

Petro dir!s$ ?i est!s en ! O!06ro W!D !nW![ 5i% A 6erto% est!s en ! O!06ro# ?i W!D 5i est!s en ! O!06ro$ ni est!s en ! O!06ro# ViuD est!s en ! O!06ro`
)-

?!ri! dir!s$ ?i est!s en ! O!06ro# %i% Petro W!D A 6erto% !nW![ est!s en ! O!06ro# A 6erto dir!s$ Rodo 8o W!D An! ne est!s en ! O!06ro% ili est!s en ! Q!rdeno#

Unu G&H pomo# Pi est!s 0! 6e !% malbona $ru0to# Du G)H po0oD# I i est!s 6e !D% 6on!D 8ruWtoD# Vi! est!s ! po0o` Vi!D est!s ! du po0oD` Unu W!D unu est!s du# Unu po0o W!D unu po0o est!s du po0oD# Nu ! i6roD est!s en ! 6i6 ioteWo` Jes% i i est!s en ! 6i6 ioteWo# Rodo 8o W!D An! ne sid!s en ! O!06ro% i i parolas en ! Q!rdeno# I i est!s "!D!D# I i est!s 6on!D !0iWoD# I i p!ro !s en ! si0p !% 8!ci !% 6e ! Esper!nto# I i est!s 0odern!D# Nu 5i Wo0pren!s`% dir!s ! instruisto# Jes% ni Wo0pren!s% dir!s ! ern!ntoD#
)]

IOCABULARIO
A#I&O ARBO BIBLIOTE&O $RU&TO LING)O *54>8 D728) 242)480E.* F7;0*-8 )E3>;*, 4D485* LITO .*5*, )E.,8 PO#O 5*3E*3* RO;O 78-* BONA 2;E38 $ACILA FD.4) GA(A *)E>7E INTERNACIA 430E73*.483*) #ODERNA 58DE738 NO)A 3;E68 RU'A 78+8 SANA -*38 SI#PLA -45P)E )ERDA &U*I SIDI STARI LEGI PAROLI UNU DU NI )I ILI TIU TIO &IA 6E7DE @*.E7, E-0*7 *.8-0*D8 E-0*7 -E30*D8 E-0*7 DE P4E, P*7*D8 )EE7 ,*2)*7 ;38 D838-8078-- *68-8078-- *E))8--*E-E, *B;E) E-8, *B;E))8 B;E, .;*) :clase, cualidad<

LA INSTRUISTO PAROLAS
PRONO#BRES PERSONALES, 2i observamos los &ronom. bres &ersonales vemos que la 3.a &ersona del &lural 2ingular Plural )!", es igual que la del singular como en ingls ) #I NI francs", ) la tercera &ersona del &lural I-!" sirve )I )I &ara el masculino, el femenino ) el neutro+ P.t3o LI ka: &a3-o . ta :2na: ! !-! . ta :2na:8 #a3!a ka: *I ILI Ana . ta b.-a: ! !-! . ta b.-a:8 -a 7o<o: . ta 'I 32/a: ! !-! . ta 32/a:, #AL9 es un &refijo que indica idea contraria a la e*&resada &or la ra(z+ no=a ! <a-no=a8 :2na ! <a-:2na, &IA indaga siem&re acerca de la cualidad, calidad, as&ecto ) e*ige un adjetivo como res&uesta. &!a >! . ta ? B.-a5 :2na, &!a . ta -a 7o<o? R2/a5 bona,
),

SIDAS5 STARAS5 &U*AS, 2i com&rendemos que P.t3o k2>a significa Pedro yace est$ acostado", com&renderemos que P.t3o !6a , es Pedro est% sentado, ) P.t3o ta3a , Pedro est% de pie. %l &ronunciar &alabras como ta3a , cu(dese de no aadir una vocal ine*istente4 no diga .9 ta3a , Para acostumbrarse, al &ronunciar, &or ejem&lo, -! ta3a , &rolongue la ! de -!, unindola casi a la de staras+ -!9 9ta3a . 5unca diremos en castellano 6. o -!b3o7, sino . . -!b3o, tam&oco diremos en Es&eranto 6t!o -!b3o7, sino t!2 -!b3o4 t!o . ta -!b3o ! eso es un li roC t!2 -!b3o . ta -a no=a 43a<at!ko ! ese li ro es la nue(a gram%tica. UNU PO#O. En Es&eranto no e*iste art(culo indeterminado :un, una, unos, unas<. S23 -a tab-o . ta -!b3o ka: 7a7.3o: ! so re la mesa hay un li ro y unos papeles. En 2n2 7o<o, unu no es art(culo, sino el n'mero 84 nos referimos a la cantidad. El &lural se forma con la terminacin .:. /ecuerde que la letra j no agrega s(laba, ) que el acento &ermanece en el mismo lugar+ 7?<o ! 7?<o:. El adjetivo concuerda en n'mero con el sustantivo+ 2n2 bona 7o<o ! una uena manzanaC 62 bona: 7o<o: ! dos uenas manzanas.

)(

3-a LEC IO NO
L! $ontoplumo est!s mia# ?i! 8onto< p u0o est!s en 0i! po8o# Nu 0i! 8ontop u0o est!s en !ia poYo`

L! 4apelo de ?!ri! est!s e e< "!nt!# Fia O!pe o est!s e e"!nt!#

L! pantalono de V!r o est!s 1randa# @ia p!nt! ono est!s "r!nd!# Vi! est!s ! p!nt! ono de V!r o` Vi! est!s ! O!pe o de ?!ri!` Nu 5i! O!pe o est!s ruQ!` ?i! !0iWo Petro est!s en i! O!06ro# V!r o est!s !0iWo de Petro W!D ?!ri!# Li est!s ilia !0iWo# Nu 5i! !0iWo est!s 6on! ern!nto` Nu 5i! p!tro est!s Dun!`
,/

L! 5iro Wur!s anta9 ! #undo# L! 2undo Wur!s post ! 5iro# I i Wur!s# Nu ! sinDoro st!r!s` Viu Wur!s post i` L! O!pe o $lu1as# Viu Wur!s !nt![ ! 2undo` Vio 8 u"!s` Nu ! 6irdoD 8 u"!s` Nu ! sinDoro est!s 8e iO!` Viu st!r!s !nt![ ! ern!ntoD` LA DO?O En ! do0o est!s unu lar5a $enestro W!D unu 0! !rQ! pordo# 3pud ! do0o ! t! 5erd! !r6o st!r!s# Ant![ ! do0o pendas lampo# Sub ! !0po 5iro sid!s W!D s0ribas# Sur ! 6 u! 4ielo tri birdo. $lu1as# Ant![ ! do0o est!s !o.o# L! 5oDo est!s on"!# Sur ! 5oDo ir!s ![to0o6i o# Inter ! do0o W!D ! 5oDo est!s Q!rdeno# L! suno brilas% ! Oie o est!s 6 u!# Ho0oD W!D 6estoD est!s 8e iO!D# Vi! est!s ! 8enestro% ! !r6o% ! pordo% ! Oie o% ! 5oDo` Vio pend!s` Nu ! 5iro ir!s` Su6 Wio i sid!s` Apud Wiu 5i sid!s` IiroD est!s 8ort!D W!D 0! 6e !D# IirinoD est!s 6e !D W!D deli0ata.# IiroD W!D 5irinoD est!s 2o0oD# In8!noD W!D in8!ninoD est!s 0! "r!nd!D 2o0oD# HO?O L
)E

9 In8!no In8!nino

Iiro Iirino

En ! do0o est!s O!06roD% en ! O!06roD est!s muro.% sur ! 0uroD pend!s bildo.# Nu est!s 6i doD en ! i6ro` Nu 5i est!s 5iro` Nu 5i est!s 8ort! W!D 0! 6e !` Vi!D est!s ! 5iroD` Nu est!s Q!rdeno !nt![ 5i! do0o` Nu ! 2o0oD !6or!s` Nu ! 6estoD !6or!s` Nu ! 2o0oD est!s inte i"ent!D` Gis re!idoD

IOCABULARIO
A%TO#OBILO *;085864)

BILDO

F4>;7*, 45*>E3 "APELO -8527E78 "IELO .4E)8 DO#O .*-* $ONTO9PLU#O P);5* F;E30E $ENESTRO 6E30*3* HO#O ,8527E :ser humano< HUNDO PE778 LA#PO )D5P*7* #URO 5;78 PANTALONO P*30*)93 PORDO P;E70* PO*O 28)-4))8 )IRO ,8527E :(ar"n< )O(O .*5438, 6?* ALTA BLUA DELI&ATA $ELI"A GRANDA *)08 *E;) DE)4.*D8 FE)4E >7*3DE

LAR'A LONGA BRILI $LUGI &URI S&RIBI PENDI TRI ANTA% APUD DE INTER POST SUB 'IS RE)IDO

*3.,8 )*7>8 274))*7 68)*7 .877E7 E-.74247 PE3DE7, E-0*7 .8)>*D8 07E*30E, DE)*30E DE +;308 *, *) )*D8 DE DE E307E DE-P;A- DE, 2*+8, DE2*+8 ,*-0* )* 64-0*

)'

LA INSTRUISTO PAROLAS
#IA. #os adjetivos &osesivos se forman aadiendo la terminacin a a los &ronombres &ersonales+ <!a ! mi, mio, miaC =!a ! tu, su de usted", (uestro, (uestraC -!a ! su de l"4 >!a ! su de ella"4 /!a ! su &osesor neutro"+ n!a ! nuestro, nuestraC !-!a ! su de ellos, de ellas". :omo se ve, los &osesivos en Es&eranto son muc,o m$s &recisos que en castellano. S2 -!b3o &uede significar+ el li ro de usted, de 'l, de ella... El adjetivo &osesivo se com&orta como cualquier adjetivo, <!a -!b3o5 <!a: -!b3o:, "IELO no debe acentuarse como 6cielo7. 1bserve que @!.-o tiene ; vocales, esto es, ; s(labas @!9.9-o" ) que &or lo tanto debe acentuarse sobre la .. #o mismo ocurre con <!.-o ! miel, ) otras. A%TO#OBILO va con labial &orque esta &alabra interna. cional ,a sido sacada del francs ) no del castellano. PANTALONO va en singular. 5o tiene sentido &oner el nombre de esta &renda en &lural &or el ,ec,o de tener dos &iernas, &ues del mismo modo debiramos decir 6camisas7, etc. &or tener dos mangas. HO#O es el ser humano, el hom re. Por lo tanto este nombre carece de femenino. Ho<a -abo3o ! tra ajo humano. )!3a -abo3o ! tra ajo de hom re, de (ar"n. )!3!na -abo3o ! tra ajo !emenino.

-=

4-a L EC IO NO
*1r![ ino% Ou 5i dor0!s en ! Q!rdeno` *Ne% sinDoro% 0i ne dor0!s en ! Q!rdeno% sed en O!06ro# En dor0oO!06ro# N!06ro por dor0i est!s dor0oO!06ro# *Nu 5i 0!nQ!s en dor0oO!06ro` *Ne% sinDoro% sed en ! 0!nQoO!06ro# BIE 5i dor0!s` Vie est!s ! itoD` Vie ! 6irdoD dor0!s` Vie ni est!s` T!6 o por sWri6i est!s sWri6ot!6 o# Ii 0!nQ!s sur 0!nQot!6 o W!D !6or!s sur !6ort!6 o# Sur ! maro ir!s multa. 8ipo.H !el8ipo." !apor8ipo." motor8ipo." milit8ipo.# )ie !6or!s 8ort!D maristo.# *Nu 5i !6or!s sur Yipo% sur ! 6 u!% 6e ! 0!ro` *Ne% sinDoro% 0i !6or!s en O!06ro Wun 0u t!D p!peroD# ?i est!s o$icisto W!D !6or!s en o$ice.o. ?i sWri6!s per s0ribma8ino. *Nu 5i sWri6!s per ele0tra sWri60!Yino` *Ne% 0i sWri6!s per si0p ! Wr!Dono% sed en 0i! #e.mo 0i la!as per e eWtr! !50!Yino# ?i !5!s per !arma a0!o# En ! 0!ro ! !W5o ne est!s 5!r0!% Qi est!s 0! 5!r0!# Vio est!s en ! 0!ro` Tie est!s $i8o.. L! 8iYoD est!s 6estoD% WiuD 5i5!s en ! 0!ro# I i ne 8 u"!s% sed n!Q!s#
-&

Vio est!s en ! t!so` En ! t!so est!s 5!r0! 0a$o# En ! ni"r! W!8o est!s 6 !nW!% dol4a su0ero# AnW![ ! 0oro de ! 8r![ inoD est!s do O! W!D 5!r0!# Nu ! W!8o est!s en ! O!pe o` Vie est!s ! W!8o` Nu 5i po!as n!Qi` Nu ! 8iYoD po!as p!ro i` Nu 5i po5!s p!ro i en Esper!n< to` Viu po5!s p!ro i` Vie 5i5!s ! 8iYoD` Vie 5i n!Q!s` Nu ! 0! 5!r0! 0a$o est!s 6on!` Viu% Wio% Wie% Wi!% est!s demanda. !orto.# Viu i est!s` *Li est!s sinDoro P9re@# Vio i est!s` *Li est!s dentisto# Vie i est!s` *Li est!s en ! Q!rdeno# Vi! est!s sinDoro P9re@` *Li est!s ! t!% 6 ond!% Dun!% 6onWor!# Viu 5i est!s` Vie 5i est!s` Vio 5i est!s` Vi! 5i est!s`

IOCABULARIO
A&)O "O&OLADO $I*O HE(#O &A$O &ORO &RA(ONO #ARO #A*INO #ILITO #OTORO O$ICE(O SUNO SU&ERO *IPO TASO *>;* .,8.8)*0E PEE ,8>*7 .*FA .87*E93 )DP4E 5*7 5DB;43* >;E77* 58087 8F4.43* -8) *EF.*7 2*7.8 0*E* TEO )APORO )ELO BLONDA BRUNA DOL"A ELE&TRA #ULTA( SI#PLA )AR#A LABORI LA)I LERNI #AN'I NA'I 0A 6*P87 6E)* :de arco< 7;248 587E38, 5*7793 D;).E E)A.074.8 5;.,8-45P)E .*)4E30E 07*2*+*7 )*6*7 *P7E3DE7 .85E7 3*D*7

-)

PO)I P8DE7 )I)I 64647

&IE TIE

D83DE *))?, *))D

LA INSTRUISTO PAROLAS
PALABRAS CO#PUESTAS. %l formar &alabras com&uestas la ra(z &rinci&al va detr$s, ) la ra(z que ,ace de calificativo se coloca delante+ -a=<a>!no ! m%quina de la(arC =a7o3>!7o ! arco idea &rinci&al" a (apor califica la idea de barco". DOR#"A#BRO es una &alabra dif(cil de &ronunciar. En casos como ste agregamos una terminacin o, a, e, i, etc." a la &rimera ra(z+ 6o3<o@a<b3o5 k3!btab-o < k3!botab-o, etc. 6o3<o@a<b3o ! dormitorio. <an/o@a<b3o ! comedor. -abo3@a<b3o ! ha itaci"n de tra ajo. k3!botab-o ! :mesa< escritorio. =.->!7o ! arco de (ela. -.3no-!b3o ! li ro de ense/anza. Esas &alabras com&uestas son sustantivos, &ero tambin &ueden formarse adjetivos, verbos, etc. bonko3a ! ondadoso de buen corazn". <a3b-2a ! azul marino. @!.-b-2a ! azul celeste. <a>!n-a=! ! la(ar a m%quina. <a3b-2o ! sera el nom re de este color. el azul marino". 9IST es un sufijo que indica oficio, &rofesin+ 6.nt! to ! dentistaC <a3! to ! marin:er<oC -abo3! to ! tra ajador, o reroC !n t32! to ! maestroC !n t32! t!no ! maestra. SED ! &ero, sino conjuncin adversativa"+ -a 6o<o . ta no=a5 .6 /! n. . ta <o6.3na ! la casa es nue(a, pero no es moderna. #! n. 6o3<a .n -a /a36.no5 .6 .n 6o3<o@a<b3o ! yo no duermo en el jardn, sino en un dormitorio. PER ! &or medio de, con. #! k3!ba 7.3 k3a:ono ! yo escri o con &or medio de" un l%piz. Pero recuerde+ #! 7a3o-a k2n P.t3o ! yo ha lo con Pedro; &a3-o !3a k2n #a3!a ! .arlos (a con :en compa/a de< 5ara. POR ! &ara. Tab-o 7o3 k3!b! ! mesa para escri irC t!o . ta 7o3 -! ! eso es para 'l.
--

5-a L EC IO NO
Sur ! Oie o 6ri !s ! stelo. W!D ! luno# En ! 6e ! Q!rdeno% inter ! "r!nd!D% 0! no5!D !r6oD W!D la1o promenas Petro W!D ?!ri!# Petro est!s Dun! W!D 8ort!# ?!ri! est!s Dun! W!D 6e !# ?!ri! sid!s sur ben0o# Petro ne sid!sC i st!r!s W!D ri1ardas# Li! Woro est!s 5!r0!#

Petro ri1ardas a +arian. GAnW![ ! uno ri"!rd!s inter ! !r6oDH

L! Woro de Petro est!s 6irdoC Qi 8 u"!s# Petro !0!s# Petro !0!s ?!ri!n#

-]

Petro !nW![ sid!s sur ! 6enWo% !pud ?!ri!# I i ne p!ro !s# ?!ri! ri"!rd!s Petron# L! Woro de ?!ri! !nW![ est!s 6irdo W!D 8 u"!s#

AnW![ ?!ri! !0!s Petronb -un Petro p!ro !s# Li dir!s tre 6e !n $ra2on$ J?i !0!s 5inbK JNu 5i !0!s 0in% ?!ri!`K

L! 8r![ ino respondas$ JJes% 0i !0!s 5inbK I i est!s 8e iO!D% tre 8e iO!D% i i!D WoroD dancas W!D W!nt!s# Li 0isas Yin W!D Yi Wis!s in# L! uno W!D ! ste oD !nW![ d!nc!s#
-,

Viun ri"!rd!s Petro` *?!ri!n# Viun !0!s Petro` *?!ri!n# Viun Petro Wis!s` *?!ri!n# Viun ?!ri! !0!s` *Petron# Viun ?!ri! Wis!s` *Petron# Viu !0!s ?!ri!n` *Petro# Viu !0!s Petron` *?!ri!# Nu Petro Wis!s ! W!ton` Nu ?!ri! Wis!s 5in` Viu pro0en!s Wun ?!ri!` Vie i i pro0en!s` Nu tie est!s !r6oD W!D 6enWo` Vio 6ri !s sur ! Oie o` L! sinDorino trin0as !inon# En ! botelo est!s 5ino# Vion trinW!s ! sinDorino` Vio est!s en ! 6ote o` L! sinDoro 0!nQ!s po0on# Sur ! t!6 o est!s po0o# Vion 0!nQ!s ! sinDoro` Vio est!s sur ! t!6 o` L! patrino ordonas$ ?!nQu ! suponD L! in8!no ne 8atas ! supon# Viu ordon!s` Vion Yi dir!s` Nu 5i Y!t!s ! supon` Nu 5i Y!t!s ! 0! 5!r0!n W!8on` L! instruisto ordon!s$ e"u ! eciononb L! p!trino donas supon ! in8!no# Viu don!s supon` Vion don!s ! p!trino` A Wiu Yi don!s supon` L! 0! Dun! sinDoro !0!s ! 6 ond!n 8r![ inon% sed ! 6 ond! 8r![ ino ne !0!s ! 0! Dun!n sinDoron### Viun i !0!s` Viun Yi ne !0!s` Nu W!toD W!D 2undoD est!s 6on!D !0iWoD` Sed 0i W!D 5i est!s esper!ntistoD$ ni est!s 6on!D !0iWoD# Donu ! 0i 5i!n 0!nonb
-(

IOCABULARIO
BEN&O BOTELO $RA;O LAGO LECIONO LUNO PATRO SUPO )INO A#I DANCI DIRI 2*3.8 :asiento< 280E))* F7*-E )*>8 )E..493 );3* P*D7E -8P* 6438 *5*7 D*3E*7 DE.47 DONI $ARI &ISI LEGI ORDONI PRO#ENI RESPONDI RIGARDI *ATI TRIN&I TRE NUN D*7 ,*.E7 2E-*7 )EE7 87DE3*7, 5*3D*7 P*-E*7 7E-P83DE7 547*7 >;-0*7 DE 2E2E7 5;@ *,87*

LA INSTRUISTO PAROLAS
PETRO A#AS,,, 2i en castellano dijsemos+ Pedro ama 5ara, no sabr(amos quin ama a quin. Pero como es mu) im&ortante &oder diferenciar el que ejecuta una accin sujeto del verbo" del que la sufre com&lemento directo", todas las lenguas se valen de alg'n artificio &ara lograrlo. En castellano sealamos el caso acusativo en los sustantivos &or medio de la &re&osicin a. Pedro ama a 5ara, a 5ara ama Pedro. Pero trat$ndose de &ronombres &ersonales el mtodo var(a4 usamos aqu( &ronombres con otras formas. Al la ama, ella lo ama. Es decir, que &ara sealar al actor de la accin sujeto" usamos las formas+ yo, t&, 'l, ella, nosotros, (osotros, ellos, ellas, ) &ara indicar al que subre la accin e*&resada &or el verbo com&lemento directo" usamos+ me, te, lo, la, nos, os, los, las. En es&eranto una sola forma indica el com&lemento directo en nombres ) &ronombres+ la terminacin n. L! a<a >!n, P.t3o a<a #a3!an, En castellano &uedo decir t& me amas sujeto ! com&lemento ! verbo", &ero no t& amas me, amas t& me, ... En Es&eranto gracias a esta feliz terminacin n el orden es libre, sim&lificando grandemente la sinta*is ordenacin de las &alabras". )! a<a <!n5 =! <!n a<a 5 <!n =! a<a 5 a<a =! <!n5 a<a <!n =! , etc. 0 el significado ser$ siem&re el mismo, aunque la forma m$s corriente sea =! a<a <!n.
-/

#os adjetivos concuerdan en caso con los sustantivos+ #! <an/a 62 32/a:n 7o<o:n. #! <an/a 32/an 7o<on. Pronuncie ojn como 6oin7 en oina, conservando el acento en la s(laba anterior+ 7?<o:n. Para el caso de que =d. nunca ,a)a estudiado una lengua e*tranjera, vamos a recordarle una sim&le frmula &ara saber si el verbo de una oracin e*ige o no el caso acusativo. 8 ! >usque el verbo de la oracin. 3 ! >usque la &ersona o cosa que ejecuta la accin que el verbo e*&resa, ) tendr$ el sujeto. ; ! >usque la &ersona o cosa directamente afectada &or esa accin ) tendr$ el com&lemento directo. 1 de otro modo, si tomamos la oracin+ El perro muerde al gato. ), ,allado el verbo muerde" &reguntamos+ ?quin es el que muerde"@ tendremos el sujeto el perro". 0 luego ?qu es lo que muerde el perro"@, la res&uestas nos dar$ el com&lemento directo el gato". 2e dice tambin que #perro$ est$ en caso nominativo ) #gato$ en caso acusativo, que son los dos 'nicos casos que e*isten en Es&eranto. &IUN5 &ION. #os &ronombres interrogativos k!2, k!o, cuando reem&lazan a un nombre en acusativo toman la n final. &!2 . ta .n -a @a<b3o? ! GBui'n est% en la ha itaci"nH &!2n =! =!6a .n -a @a<b3o? ! G* qui'n (e ;d. en la ha itaci"nH &!2:n =! =!6a ? ! G* qui'nes (e ;d.H %l &ronunciar k!2:n, recuerde que el acento &ermanece sobre la ante'ltima vocal+ kA92:n. &!o . ta 23 -a tab-o? ! GBu' hay so re la mesaH &!on =! =!6a 23 -a tab-o? ! GBu' (e ;d. so re la mesaH *ATI. 5ote que >at! es verbo transitivo, como apreciar+ <! >ata P.t3on ! yo aprecio a Pedro. #a->at! es despreciar, sentir disgusto+ <! <a->ata t!2n Bo<on ! yo desprecio a ese hom re, <! <a->ata -a tabakon ! me disgusta el ta aco. AL es una &re&osicin que traduce a a, hacia. 2e la usa &ara sealar el com&lemento indirecto+ P.t3o A 6ona A 0-o3on A a- A #a3!a, 5o confunda la &re&osicin a- del Es&eranto, con la contraccin castellana al < a 'l", que se traduce a- -a. L! !3a a- -a <a3o ! 'l (a al mar. L! !3a a- -a <onto: ! 'l (a a las monta/as. 9U. #a terminacin .2 forma el modo im&erativo.volitivo. LEGUC ! )eeI E t2 4a:a8 kant2 ka: 6anD2C ! -' alegreC canta y ailaI L.3n2 =!an -.D!ononC
sujet." A verbo" A com&. directo" A &re&." A com&. indirect."

-E

6-a LEC IO NO
*Viu t!"o est!s #odia9` *Hodi![ est!s sabato# *Viu t!"o estis #iera9` *Hier![ estis !endredo# *Nu 5i est!s in8!no` *Ne% 0i ne est!s in8!no% 0i estis in8!no# Hier![ 0i estis en ! r!@eDo# Tie !6or!s ! r!@isto# Li r!@is 0i!n barbon per ra2ilo W!D tondis 0i!n #aro.n per tondilo# Li !nW![ 0ombis 0in per 0ombilo# Vie 0i estis 2ier![` Nu 5i !nW![ 5i@itis 2ier![ ! r!@iston` Per Wio !6or!s ! r!@isto` Vion i 8!r!s` Nu 5i e"is 2odi![ ! Uurn! on` Vion 5i 8!ris 2ier![` Apud ! r!@eDo est!s ! p!neDo# Tie !6or!s ! p!nisto# Li !endas p!non W!D 0u0o.n# Nu 5i Y!t!s ! WuWoDn` Nu ! r!@isto 5end!s p!non` Viu 5end!s p!non` Vie oni 5end!s p!non` Nu ! W ientoD 5end!s p!non` *Ne% i i a4etas p!non# Nu 5i !Oet!s p!non` Nu 5i !Oetis ![to0o6i on` ?i sent!s !petiton# ?e de@ir!s 0!nQi p!non% sed ! p!no est!s "r!nd!% 0i ne po5!s 0!nQi Qin% 0i de5!s Qin tran4i#
-'

*Nu 5i tr!nO!s ! p!non per tondi o` *Ne% 0i tr!nO!s Qin per tran4ilo% W!D per se1ilo 0i se"!s li1non# Nu 5i po5!s se"i i"non per Wo06i o` Hodi![ est!s s!6!to W!D mor1a9 estos diman4o# ?or"![ 0i 5i@itos ! Esper!nto<Blubon# Tie 0i tro!os 0i!Dn !0iWoDn W!D p!ro os Wun i i# ?i !nW![ ri"!rdos ! intern!ci!Dn re!uo.n# Nu 5i 5enos Wun 0i 0or"![` ViuDn 0i tro5os tie` Vion 0i 8!ros` Vion 0i ri"!rdos` Hodi![ est!s s!6!to% 2ier![ estis 5endredo% !nt![2ier![ estis 7audo# Viu t!"o estis !nt![2ier![` ?or"![ estos di0!nOo W!D post0or"![ estos lundo# Nu 5i !6oros 0or"![` Nu di0!nOo est!s 6e ! t!"o` Vion 5i 8!ros post0or"![` Nu 5i 5i@itos 5i!n !0iWon` Nu 5i! !0iWo 5i@itos 5in` Petro diris ! ?!ri!$ ?i !0is% !0!s W!D !0os 5inb ?i W! Wu !s ! 8in"roDn de 0i! 0!no$ unu% du% tri% W5!r% W5in# V! Wu u ! 8in"roDn de 5i! deWstr! 0!no# Nu !nW![ 5i! 0! deWstr! 0!no 2!5!s W5in 8in"roDn` Vion ten!s ! r!@isto en ! deWstr! 0!no` Vion i ten!s en ! 0! deWstr!` Nu ! r!@isto 2!5!s W5in 2!roDn sur ! W!po`
]=

Ant![ ! par0o est!s ! no5! erneDo# Tie ! in8!noD ern!s e"i% sWri6i W!D W! Wu i# I i !nW![ ern!s Geo"r!8ion W!D Historion# En 0odern! se"eDo ! !6oristoD se"!s i"non per e eWtr!D se"i oD# Nu 5i Y!t!s d!nci en d!nceDo` Nu 5i est!s per8eWt! esper!ntisto` Ni% 0i ne est!s% sed 0i estos per8eWt! esper!ntisto#

IOCABULARIO
APETITO BARBO $INGRO HARO EURNALO &U&O &LIENTO &LUBO LIGNO #ANO PANO PAR&O POR&O RA;E(O RE)UO TAGO *PE0408 2*72* DED8 .*2E))8, PE)8 PE749D4.8 P*-0E), 0870*, 5*-* .)4E30E .);2 5*DE7*, )E=* 5*38 P*3 P*7B;E .E7D8, P;E7.8 PE);B;E7?* 7E64-0* D?* DE&STRA DE7E.,* A"ETI DE;IRI &AL&ULI &O#BI RA;I SEGI SENTI TONDI TRAN"I TRO)I )ENDI )I;ITI .85P7*7 DE-E*7 .*).;)*7, .830*7 PE43*7 *FE40*7, 7*-;7*7 *-E77*7 -E3047 .870*7 .83 04+E7* .870*7 E3.8307*7 6E3DE7 64-40*7

@a ta1o. de la sema.no
LUNDO #ARDO #ER&REDO EA%DO )ENDREDO SABATO DI#AN"O );3E5*70E54A7.8)E+;E6E64E73E-D2*D8 D8543>8 HODIA% HIERA% #ORGA% &)AR &)IN ,8@ *@E7 5*=*3* .;*078 .43.8

]&

LA INSTRUISTO PAROLAS
9E( es un sufijo que indica lugar destinado a algo, o apropiado para algo+ -.3n! ! aprender, -.3n.:o ! escuela4 -abo3.:o ! lugar de tra ajo, tallerC -a=.:o ! la(aderoC ka0.:o ! un ca!'4 7o36o ! puerta, 7o36! to ! portero, 7o36! t.:o ! portera. 9IL, sufijo que indica instrumento, aparato, utensilio recuerde utens.il.io"+ t3an@! ! cortar, t3an@!-o ! cuchillo4 ko<b! ! peinar, ko<b!-o ! peine. 9IS, 9OS, son las terminaciones del pasado ) !uturo res&ectivamente, de todos los verbos. <! 0a3! , yo hice ! <! 0a3o , yo har'. <! 0a3! , t& hiciste ! =! 0a3o , t& har%s. n! 0a3! , nosotros hicimos ! n! 0a3o , nosotros haremos. Un2, 62, t3!, k=a3, k=!n. #a combinacin k= F k=a3, k=!n, es la versin eslava de la forma latina 6qv7. )ERBOS TRANSITI)OS E INTRANSITI)OS. 2i a&licando el mtodo visto en la leccin anterior analizamos la frase #+uan duerme en la cama$, ) &reguntamos+ GBui'n duermeH, obtendremos el sujeto+ #+uan$. Pero si continuamos a&licando nuestro mtodo ) &reguntamos+ #qu' es lo que +uan duerme$ no ,allaremos contesta. cin lgica, ) es que la accin de dormir no &asa de Buan4 l mismo es el &rinci&io ) fin de la accin e*&resada en el verbo. 2e dice entonces que estos verbos son intransiti(os, ) no ir$n seguidos de com&lemento directo. 2on tambin verbos intransitivos !o neutros! . t!, <o3t!, =!=!, .kG! t!, 3. t! ! ser, estar, morir, (i(ir, existir, permanecer, ) otros que denotan estado o actividad que no sale del sujeto.

])

7-a LEC IO NO
Biel 5i $artas% !0iWo` ?i 8!rt!s 6one% dan0on% W!D 5i` ?i est!s s!n!% sed 0i! 8r!to ne 8!rt!s 6one% i 2!5!s "ripon# Nu i est!s 1ra!e 0! s!n!` Ne% sinDoro% i! 0! s!no ne est!s "r!5!# :en du !eturilo.$ unu 0o< dern! W!D ! i! 0! 0odern!C aeroplano W!D 4aro# Vi! est!s ! !erop !no` ?odern!% rapida% 0om$orta# Vi! est!s ! O!ro` Vio mo!as ! !erop !non` L! 0otoroD# Vio 0o5!s ! O!ron` L! 6o5oD# Vie 8 u"!s ! !erop !no` R!pide% tre r!pide# Vie ir!s ! 6o5O!ro` Nu ! 0odern!D 2o0oD 5etur!s per 6o5O!ro` Nu 5i 5etur!s per !erop !no` Vie W!nt!s ! W!n!rio` * Be e# Vie 5i W!nt!s` Vie 5i ern!s` L! 6e ! 6irdo 8 u"!s r!pide# Vi! est!s ! 6irdo` Vie Qi 8 u"!s` L! r!pid! 6irdo 8 u"!s 6e e` Vi! est!s ! 6irdo` Vie Qi 8 u"!s`
]-

Petro dir!s ! ?!ri!$ JIi est!s 6e ! Wie 8 oro# Ii!D WisoD est!s do O!D Wie 0ie o# Sed 5i! p!tro est!s 8ort! Wie 6o5oK# Vie oQ!s V!r o` Li oQ!s pro0sime de ! p!rWo# Nu 5i o$te 5i@it!s in` Jes% 0i 5i@itis in !nt![2ier![% 2ier![% 2odi![ W!D !nW![ 0i 5i@itos in 0or"![% post0or"![### ?i 5i@it!s in 4iuta1e# Nu 5i !Oet!s Oiut!"e Uurn! on` Nu 5i r!@!s 5in Oiut!"e` Nu 5i !5!s 5in Oiut!"e` ?i 2!5!s erno i6ron% 5i !nW![ 2!5!s erno i6ron% W!D i% W!D Yi !nW![ 2!5!s erno i6ron# Aiu ern!nto 2!5!s unu erno i6ronC sur Oiu seQo sid!s unu ern!nto# Jen est!s seQo# *Nu iu sid!s sur tiu seQo` *Ne% sinDoro% neniu sid!s sur tiu seQo# Nu iu ern!nto st!r!s` Ne% OiuD ern!ntoD sid!s# Nu iu ne Wo0pren!s` Ne% sinDoro% ni OiuD Wo0pren!s#

Jen s0atolo# *Nu ! sW!to o est!s plena` *Nu est!s io en ! sW!to o` *Ne% ! sW!to o est!s 0! p en!C en ! sW!to o est!s nenio#
]]

*Vie est!s ! i6roD% 0a.ero. W!D p u0oD` * Aio est!s sur ! t!6 o# En ! 2eD0o ?!ri! 8!r!s 4ion% sed An! 8!r!s nenion# 2ialogo 3un infano, *Vion 5i 8!r!s% Ro6erto# *Nenion# V!D 5i% V!r o` ?i #elpas Ro6erton# *Nu 5i 6one W! Wu !s` Nu 5i po5!s W! Wu i ! 8in"roDn de 5i!D du 0!noD` *Jes% 0i po5!s W! Wu i$ unu% du% tri% W5!r% W5in### *?i 2e pos 5in$ ses% sep% oW% n![% deW# *Tre 6one# En ! du 0!noD est!s deW 8in"roD# *Vie respond!s ! 6on! ern!nto` L! 6on! ern!nto respond!s 8orte% Wur!Qe W!D e e"!nte#

IOCABULARIO
BO)O "ARO GRIPO &A(ERO #IELO S&ATOLO GRA)A 2;E@ .*778 >74PE .;*DE738 54E) .*+* $ARTI HA)I HELPI O$TE &IEL E-0*7 DE -*);D 0E3E7, P8-EE7 *@;D*7 F7E.;E30E5E30E

45P870*30E, >7*6E &URA'A 6*)4E30E &O#$ORTA .83F870*2)E LASTA F)0458 PLENA ))E38, .85P)E08 PRO&SI#A P79J458 RAPIDA 7DP4D8

.958, DE B;E 58D8 IO *)>8, *)>;3* .8-* IU *)>;4E3, *)>;38-* "IO 08D8 "IU .*D* :;38-*< NENIO 3*D*

],

NENIU (EN ALIA TRI &)AR

3*D4E, 343>;38-* ,E *B;? 8078, 807* K L

&)IN SES SEP O& NA% DE&

M N O P Q RS

LA INSTRUISTO PAROLAS
AD)ERBIO. %ntes de ir a escuc,ar a un cantante, deber(amos saber como ese cantante canta. #a &alabra que ,abr$ de decidirnos es un adverbio+ bien, mal, regular. En Es&eranto el adverbio termina en . ., que corres&onde al final -ente, en que terminan muc,os adverbios castellanos+ 3a7!6. ! r%pidamente, 0aD!-. ! !%cilmente, etc. La bona !n:o3!no kanta b.-.. )a uena se/ora Tanta ellamente. La bona !n:o3!no kanta bon.. )a uena se/ora canta ien. El adverbio contesta a una de estas tres &reguntas+ G."moH G.u%ndoH GD"ndeH, es decir, que ,a) ad(er ios de modo bien", de tiempo a)er", ) de lugar aqu(". &IEL )I $ARTAS? ! G."mo se encuentra ;d. de saludH Estas &reguntas, como todas las que comiencen con k!.-, e*igen un adverbio como res&uesta+ bon., n.bon., <a-bon. ! ien, regular, mal. Ca) en Es&eranto algunos adverbios sim&les, no derivados, que no llevan la terminacin . .+ B!.3aH, <o34aH... &IO, &IU, &IE, IO, IU. 2eguramente ,abr$ =d. observado que muc,as de esas &alabritas tan 'tiles, como k!o, k!2, k!., !., !o tienen un marcado aire de familia. 0, en efecto, todas estas &alabras ) algunos miembros m$s, forman la im&ortante e im&rescindible familia de las &alabras correlativas. Esta familia, adem$s, se caracteriza &or su armon(a4 obsrvela formando cuadro+
](

Inde8inidos Indi5iduo Cos! Lu"!r Cu! id!d

Interro"!ti5os De0ostr!ti5os Co ecti5os 7 re !ti5os

Ne"!ti5os

iu io ie ia

0iu 0io 0ie 0ia

tiu tio tie tia

4iu 4io 4ie 4ia

neniu nenio nenie nenia

De modo que si !2 significa indi(iduo inde!inido, alguien, alguno, k!2 ser$ qui'n, cual4 t!2, esa, ese, aquel, aquella4 @!2, cada, todo, @!2:, todos, todas"4 n.n!2, nadie, ninguno, ninguna. #a serie !a la constitu)en adjetivos que concuerdan en n'mero ) en caso con el sustantivo+ #I #AN'AS "IAN $RU&TON ! @o como toda clase de !rutas. #a serie !. son ad(er ios de lugar, ) con .n final indican direcci"n. &!. =! . ta ? ! GD"nde est% ustedH &!.n =! !3a ? ! G*d"nde (a ustedH #a serie !2 indica indi(iduo o cosa indi(idualizada. 2on &ronombres ) &or lo tanto admiten la 6:7 del &lural ) la 6n7 del acusativo. T!2:5 k!2:n =! =!6a 5 . ta <!a: a<!ko:, Esos, que ;d. (e, son mis amigos. -ambin son &ronombres los de la serie !o, cosa, el o jeto :como un todo<. 5o llevar$n, &or consiguiente, la : del &lural, &ero si &odr$n llevar la n del acusativo. T!o5 k!on =! b.Gona . ta .n -a kato-o, )o :eso< que :lo cual< ;d. necesita est% en la caja. )ETURILO es un (ehculo. A.3o7-ano5 >!7o5 @a3o5 b!D!k-o5 . ta =.t23!-o:. #! =.t23! 7.3 aHtob2 o k2n <!a a<!ko, ).t23!-o < !-o 7o3 =.t23!. ESTAS NENIO. En castellano se suelen usar dos negaciones con el mismo fin+ no hay nada, no (ino nadie, no est% en ning&n lado. #gicamente una negacin debiera anular a la otra. En Es&eranto la lgica queda restablecida+ en una oracin ir$ slo una negacin+ . ta n.n!o ! no hay nada, n.n!2 =.n! ! no (ino nadieC /! -!, >!, etc." . ta n.n!. ! no est% en ning&n ladoC mi havas nenion ! no tengo nada.
]/

8-a L EC IO NO
*Ii .am scias W! Wu i ! 8in"roDn de 5i!D du 0!noD# *Nu 5i po5!s nun W! Wu i ! 8in"roDn de ! du 0!noD W!D de ! du piedo.` * +i ne scias### Nu 5i po5!s 2e pi 0in` *Jes% !0iWo$ deW unu% deW du% deW tri% deW W5!r% deW W5in% deW ses% deW sep% deW oW% deW n![% dudeW# * Biom da 8in"roD 5i 2!5!s` *?i 2!5!s dudeW 8in"roDn# *Vio0 d! ern!ntoD est!s en ! W !so` *En ! W !so est!s dudeW unu G)&H ern!ntoD# )) ))' -= ]= ,= (= /= dudeW du dudeW tri dudeWn![ trideW W5!rdeW W5indeW sesdeW sepdeW E= '= &== &=& &'' )== &#=== &#===#=== oWdeW n![deW cent cent unu cent n![deW n![ ducent 0i 0i iono

V!D nun Ou 5i po5!s W! Wu i de unu Qis 0i iono` Ni 5i5!s en ! D!ro du0i W5in )==,# Vio0 d! 2!roD 5i 2!5!s sur ! W!po` Nu 5i po5!s W! Wu i i in` Vio0 d! pordoD% 8enestroD% 0uroD est!s en ! O!06ro`
]E

Nu 5i po5!s erni Esper!nton en unu t!"o` Sep t!"oD 8!r!s unu se0!Dnon# En unu 0on!to est!s W5!r se0!DnoD# DeW du 0on!toD 8!r!s unu D!ron# En ! D!ro est!s tricent sesdeW W5in G-(,H t!"oD# Nu 5i p!ro os en Esper!nto post tri 0on!toD` Nu 5i p!ro is Esper!nte !nt![ du 0on!toD` Lundo est!s ! unu! G&<!H t!"o de ! se0!DnoC 0!rdo est!s ! du! G)<!H% 0erWredo est!s ! tri! G-<!H% U![do est!s ! W5!r! G]<!H% 5endredo est!s ! W5in! G,<!H% s!6!to est!s ! ses! G(<!H W!D di0!nOo est!s ! lasta t!"o de ! se0!Dno# Ni ern!s ! oW!n GE<!nH ecionon# Vio0 d! t!"oD est!s en unu se0!Dno% en unu 0on!to% en unu D!ro` Vio0 d! 2oroD est!s en unu t!"o` Vio0 d! 0on!toD est!s en unu D!ro` *Vio0 d! dentoD 5i 2!5!s en ! 6uYo` *?i ne 2!5!s dentoDn en ! 6uYo# *Vie est!s 5i!D dentoD` * Ae ! dentisto# NU II B(-3S ?IN` ?i est!s tre "r!5! !p!r!to# ?i est!s ! mastro de ! 0odern! 2o0o# ?i ordon!s$ !6oru% 0!nQu% iru% 5enu% dor0u% W!D ! 2o0o obeas# ?i est!s ! #orlo5o# NiuD ri"!rd!s 0in# NiuD a9s0ultas 0in# Tre o8te en ! t!"o oni a9das ! de0!ndon$
]'

BI(+3 I(&( ES)3S?


Est!s ! deW! 2oro Est!s ! deW! W!D trideW# Est!s ! deW! W!D W5!rdeW W5in# Est!s deW W5in !nt![ ! deW unu!#

Est!s ! deW! 2oro W!D deW W5in 0inutoD#

Nu 5i 2!5!s 2or oQon` Nu 5i o8te ri"!rd!s Qin` Vio0! 2oro est!s en 5i! 2or oQo` L! 2or oQo 2!5!s montrilo.n Gilo.n por montri ! 2oronH# Est!s unu on"! 0ontri o por 0ontri ! 0inutoDn% W!D unu 0! < on"! por 0ontri ! 2oroDn# Bel0a. 2or oQoD !nW![ 2!5!s 0ontri on por 0ontri ! seWundoDn# Est!s di5ers!D 2or oQoD# PoY2or oQoD est!s 2or oQoD por ! poYo# ?ur2or oQo est!s 2or oQo% Wiu pend!s sur ! 0uro# Ne ! bra0o oni portas 6r!W2or oQon# L! Woro de ! 2or oQo 6!t!s$ tiW% t!W% tiW% t!W### ! te0po $lu1as# V!D 0i!D !0iWoD de0!nd!s$ BI(+ 3G3 %I ES)3S? ?i est!s tre Dun!C 0i est!s unuD!r!# ?i nur trinW!s ! p!trin!n !Wton# ?i est!s "r!nd!Q! G0u tD!r!H 2o0oC 0i est!s n![deWD!r!# ?i trinW!s nur 6o5in!n !Wton# Vio0 !Q! 5i est!s` Vio0 !Q! est!s 5i! p!tro` Vio0 !Q! est!s ! e e8!nto de ! @oo o"i! p!rWo` Nu 5i o8te respond!s J0i ne sci!sK` Jen 6on! Wonsi o$ V! Wu u en Esper!nto# V! Wu u ! do0oDn% ! pordoDn% ! 8enestroDn% ! !r6oDn% ! i6roDn# Pr!WtiWo W!D ripeto% Den ! seWreto#
,=

IOCABULARIO
A'O APARATO BRA&O BU*O DENTO HORLO'O HORO (ARO &APO &LASO LA&TO #ASTRO #INUTO #URO #ONATO PIEDO SE&UNDO SE#A(NO TE#PO DI)ERSA A%DI A%S&ULTI ED*D *P*7*08 27*E8 28.* D4E30E 7E)8+ ,87* *=8 .*2EE* .)*-E )E.,E *58, P*0793 543;08 5;78, P*7ED 5EP4E -E>;3D8 -E5*3* 04E5P8 D46E7-8 8?7 E-.;.,*7 BATI DE#ANDI &ONI #ONTRI OBEI PORTI SCII )ENI &IO# NUR (A# DE& UNU DE& DU DE& TRI DE& &)AR DE& &)IN DE& SES DE& UNU DE& DU DE& TRI DE& &)AR DE& &)IN 2*047, >8)PE*7 P7E>;30*7 .838.E7 58-07*7 82EDE.E7 ))E6*7 -*2E7 6E347 .;D308 -8)*5E30E @* RR RU RK RL RM RN RO RP RQ US UR

LA INSTRUISTO PAROLAS
DA traduce a de des&us de una e*&resin de cantidad o medida+ k!-o43a<o 6a 7ano ! un Tilo de panC IJ -!t3o: 6a =!no ! RS litros de (ino. L! t3!nka ta on 6a ka0o l no bebe la taza misma, sino la cantidad de caf contenida en la taza". D.k 62 < IJ E K < IK D26.k < K * IJ < KJ D26.k 62 < K * IJ E K < KK :uando los n'meros se 2<an, se escriben .7a3a6o 4 cuando stos se <2-t!7-!Dan, se escriben :2nto . :on slo a&render IL 7a-ab3a se &uede contar en Es&eranto ,asta FFF.FFF.FFF.
,&

"E ! en ese lugar, en lo de, en casa de, ca e: H!.3aH <! <an/! @. P.t3o ! ayer com en casa de PedroC !6! @. tab-o ! sentarse a la mesaC @.. t! ! asistir, estar presenteC <! @.. t! -a bata-on ! yo asist a la atalla. ONI es el &ronombre indefinido se, uno+ o0t. on! aH6a -a 6.<an6on,,, ! a menudo se oye la pregunta...C on! 6!3a ! se diceC on! n. D!a k!on 0a3! ! uno no sa e qu' hacer. &IO# A'A )I ESTAS? ! GBu' edad tiene ustedH literalmente, ?de cuanta edad es usted@" -ambin se suele &reguntar &!o< :a3a =! . ta ? ! G.u%ntos a/os tiene ustedH ?de cu$ntos aos es usted@" #! . ta 626.k9 . 9:a3a ! tengo (eintis'is a/os so) de veintisis aos". Porque los aos es dif(cil 6tenerlos7 ) 6detenerlos7. #I NE SCIAS, 2i tiene dificultad &ara &ronunciar la D, trate de acostumbrarse uniendo la de D!a a la vocal anterior+ <! n. 9D!a , &IO#A HORO ESTAS? Para &reguntar la ,ora aadimos la terminacin a del adjetivo a k!o< ! #.u%nta$ hora esH: E ta -a t3!a Bo3o ka: 6.k <!n2to: ! son las tres horas es la tercera ,ora" y diez minutos. En el lenguaje corriente, suele su&rimirse, como en Es&aol, Bo3o ) <!n2to+ . ta -a t3!a ka: 6.k,. AD(ETI)OS ORDINALES son los que e*&resan el orden en que est$n colocadas las cosas4 primero, segundo, etc., que se forman agregando la terminacin a a los numerales sim&les, ) los usamos siem&re al referirnos a cosas que siguen un orden+ las horas del da, los das del mes, las p%ginas del li ro, etc.+ -a I9a 6. <a:o ! el RV de mayo, -a 62a (K9a) 7a/o W la segunda p%gina, -a 626.k9 .7a 7a/o,,, %qu( en es&aol abandonamos el uso lgico del ordinal ) decimos #la p%gina (eintisiete$, en lugar de la #p%gina (ig'sima s'ptima$, &or resultar &esado el uso de los ordinales en castellano.

,)

9-a LEC IO NO
Ri"!rdu ! 6e !n tortonD Pin 8!ris ?!ri! el $aruno% o!o.% su0ero% butero% W#t#p# En ! me2o est!s ruQ! Oeri@o# Nu 5i Y!t!s torton Wun Wre0o W!D OoWo !do` Pi 2!5!s 6e !n !speWton% 4u ne? Nu 5i po5!s 0!nQi tutan torton` Ne% sinDoro% 0i po5!s 0!nQi nur peconC unu 0!aronon G&c]H de ! torto#

Nu 5i% 8r![ ino% de@ir!s 0!nQi ! i!n W5!ronon` Au .es? ?i% ! instruisto% !nW![ 0!nQos pecon% W!D ! !st!n W5!ronon ni lasos por Petro% Wiu an0ora9 ne 5enis ! ! W !so# Do% ni po5!s !nW![ diri$ ! deW! G2oroH W!D W5!rono Gd! 2oroH% ! deW! W!D duono% ! deW! W!D tri W5!ronoD ![ W5!rono !nt![ ! deW<unu!# V!r o est!s )=<D!r!# Ro6erto est!s ]=<D!r!# Do% ! !Qo de V!r o est!s ! duono de ! !Qo de Ro6erto# L! !Qo de Ro6erto est!s ! duo6 o de ! !Qo de V!r o# ]= est!s ! duo6 o de )=# Vio0 est!s ! duo6 o de (% de ,% de &==`
,-

Ii est!s 6on! Wn!6o% 0i donos ! 5i duo6 !n porcion d! WuWo# ?i donos ! 5i p!rton duo6 e "r!nd!n# ' est!s ! trio6 o de -#&== est!s ! deWo6 o de &=# Vio0 est!s ! deWono de &==` Unu cent!5o est!s ! centono de unu peso# Jen tri uti !D W!D simpatia. 6estoD# *Nu 5i! 2undo dor0!s su6 5i! ito` *Jes% 0el0$o.e Qi dor0!s tie# *Nu 6o5o po5!s dor0i su6 5i! ito` *Ne% ! 6o5o est!s tro "r!nd!C 6o5o est!s pli "r!nd! ol 2undo# V!D e e8!nto est!s p i "r!nd! o 6o5o% Qi !nW![ est!s p i 8ort!# Sed ! 6o5o W!D ! 6o5ino est!s p i uti !D por ni o ! e e8!nto# E ! 6o5ino ni tir!s ! 6on!n% nutran !Wton# E ! tri 6estoD% WiuDn ni 5id!s sur ! 6i do% ! e e8!nto est!s ! ple. "r!nd!# Sed ! p eD "r!nd! e OiuD 6estoD est!s ! 6! eno# V!n!rio W!nt!s p i 6e e o WoWino% sed ! o5oD de ! WoWino est!s p i "r!nd!D o tiuD G ! o5oDH de ! W!n!rio# Petro dir!s$ L! p eD 6e ! Wn!6ino en ! 0ondo est!s ?!ri!# Xi !nW![ est!s ! p eD 6onWor! W!D Yi 8!r!s ! p eD 6on"ust!Dn tortoDn Wun Oeri@o en ! 0e@o# Nu 5i est!s ! p eD 6on! ern!nto de ! W !so` Viu est!s ! p eD ! t! 0onto en ! 0ondo` Viu est!s ! p eD "r!nd! ri5ero en A0eriWo` Viu !6or!s p i% 5i ![ 5i! 8r!to` Nu Esper!nto est!s p i 8!ci ! o !tino` Esper!nto est!s ! p eD 8!ci ! in"5o#
,]

SinDoro% 0i 8!r!s ! 5i 0! 8!ci !n de0!ndon$ Nu ! 5iroD est!s p i inte i"ent!D o ! 5irinoD` Vion 5i opinias` Nu 5i 0ura5os diri 5i!n opinion` *Nu 5i de@ir!s iom d! teo Wun !Wto por trinWi Wun ! torto` *Jes% sed ne donu ! 0i tiom 0u teb ?i de@ir!s trinWi nur iomete d! teo# *Nu 5i de@ir!s p i d! teo o d! !Wto` *Donu ! 0i duonon W!D duonon$ tio0 d! teo 0iom d! !Wto#

?i p!ro !s Esper!nton% Y!t!s ! p!con W!D ! Wun !6oron inter ! di5ers!D popolo.# Ii !nW![ p!ro !s ! intern!ci!n in"5on W!D de@ir!s ! p!con# Ni 2!5!s ! saman ideon# Ni est!s samideano. GL !noD *0e06roD* de ! s!0! ideoH# L! personoD% WiuD p!ro !s ! s!0!n in"5on% est!s s!0 in< "5!noD# L! 2o0oD% WiuD oQ!s en ! s!0! !ndo% est!s s!0< !nd!noD# En A0eriWo oQ!s ! !0eriW!noD# Vie oQ!s ! !8riW!noD` ViuD oQ!s en E[ropo` Nu 5i W!D 5i! p!tro oQ!s en ! s!0! do0o` @3B)( P(& U&'3-(: 4r!ano * Vio0 d! !Wto 5i rice5!s Oiut!"e de 5i! 6o5ino` 5amparano * DeW itroDn# 4r!ano * V!D Wion 5i 8!r!s per ! !Wto` 5amparano * Tri itroDn 0i 6e@on!s por 0i! 8!0i io W!D deW du itroDn 0i 5end!s en ! ur6o#
,,

IOCABULARIO
BUTERO "ERI;O $ARUNO IDEO &NABO &RE#O LANDO O)O #E;O PACO PECO POPOLO PORCIO TORTO 5*30E.*, 5*30EB;4))* .E7EE* ,*743* 4DE* 5;.,*.,8 .7E5* P*?,;E68 5ED48, .E3078 P*E PED*E8 P;E2)8 P87.493 0870* &URA'A NUTRA SA#A SI#PATIA TUTA UTILA LASI OPINII RICE)I AN&ORA% IO# TIO# DU# A% 6*)4E30E 3;0740468 54-58, 4>;*) -45PD04.8 080*) F04) DE+*7 8P43*7 7E.4247 08D*6?*, *F3 *)>8, *)>;3* .*304D*D 0*308 D;7*30E 8, ;

LA INSTRUISTO PAROLAS
9ON. Este sufijo forma los numerales &artitivos+ 62ono ! un medioC okono ! un octa(o GOkono ! octa(o fraccin", oka ! octa(o ordinal"H. #E;O ! DUONO no deben confundirse. #.Go es el medio, el lugar que se/ala la mitad: ta4<.Go ! medio da las 83 ,s.", mientras que 62onta4o es la mitad del da de I a 83 ,s.". #! -abo3! 62< 62onta4o: 6. -a oka /! ta4<.Go ! 0ra aj' medio daC de las ocho hasta medio da las 83 ,s.". #.G.H3o7o ! Europa central. #.G.7oko ! Edad 5edia. 9OBL forma los m&ltiplos+ 62ob-a ! do le, 62ob-o ! el do le, 62ob-. ! doblemente. PLI OL5 #ALPLI OL ! m%s que, menos que" son los com&arativos+ -a =!3o: . ta 7-! 0o3ta: o- -a =!3!no: ! los hom res son m%s !uertes que las mujeresC -a =!3!no: . ta <a-7-! 0o3ta: o- -a =!3o: ! las mujeres son menos !uertes que los hom res. P-!<a-7-! ! m%s o menos.
,(

LA PLE(5 LA #ALPLE( ! :el, la< m%s, :el, la< menos, son los su&erlativos relativos. P-! o- com&ara con otra u otras cosas, -a 7-.: com&ara con todas+ P.t3o . ta 7-! bona -.3nanto o- &a3-o ! Pedro es mejor alumno que .arlos. E- @!2: -.3nanto: Rob.3to . ta -a 7-.: bona ! de todos los alumnos 7o erto es el mejor. EL SUPERLATI)O ABSOLUTO se forma con el adverbio t3. ! muy+ *! 6!3! a- <! t3. a0ab-a:n =o3to:n ! ella me dijo pala ras muy ama lesC -! -abo3a t3. 3a7!6. ! l tra aja muy r%pido r$&idamente". EL ! de, de entre con idea de e*traccin, de salida": 73.n! .- -a 7o>o ! sacar del olsilloC 2n2 .- =! ! uno de (osotros. 2e usa tambin esta &re&osicin &ara indicar material con que est$ ,ec,a una cosa+ 4-a o .- =!t3o ! un (aso de (idrio. =sado como &refijo, .indica salida, mo(imiento de dentro hacia a!uera+ !3! ! ir, .n!3! ! entrar, .-!3! ! salirC 7!3! ! respirar, .n 7!3! ! inspirar, .- 7!3! ! espirar. DO ! pues, luego4 por consiguiente+ -! n. 3!D.=! -a -.t.3on5 6o -! n. =.n! ! 'l no reci i" la carta, por consiguiente no (ino. "2 =! >ata -a to3ton? @2 :. ? <an/2 6oC ! ?-e gusta la torta@ ?s(@ Jcome &uesK "U NE? ! G3o es asH GnoH #o34aH =! =.no 5 @2 n.? ! ma/ana (endr% ;d. Gno es asH A% es la conjuncin o, u+ "2 =! t3!nko t.on aH ka0on? G2e er%s t' o ca!'HC :. aH n.? Gs o noH IO# indica cantidad inde!inida, algo. Pero en el lenguaje corriente se usa !o< &ara sealar una &equea cantidad+ 6on2 a- <! !o< 6a 27o ! d'me un poco algo" de sopa. Io< 7o t !o< ! poco a poco. &EL&$O(E < k.-ka: 0o:o: ! a (eces, alguna (ez. 9AN, sufijo que indica el miem ro de una colecti(idad, el adepto, el ha itante+ &3! to5 k3! tano ! cristianoC a<.3!kano, americanoC aka6.<!ano ! miem ro de la academiaC 23bano ! ha itante de una ciudadC ka<7a3ano ! campesino, ha itante de la campa/a.
,/

10-a LEC IO NO
En ! E<! eciono ni p!ro is pri di5ers!D 2or oQoD# V!D ni $or1esis pri "r!5! 0e06ro de ! 2or oQ! 8!0i io# Ni 8or"esis pri ! !e0#orlo5o# Pi est!s me0ani0a WoWo# L! WoWo 5eW!s ! WoWinoDn# V!D ! 5eW2or oQo 5eW!s ! 2o0oDn en ! mateno# Vio 5eW!s 5in 0!tene GL en ! 0!tenoH% Ou WoWo ![ 5eW2or oQo` Nu 5i! p!trino 5eW!s 5in` Nu ! 5eW2or oQo est!s si0p!ti! !p!r!to` Nu 5i Y!t!s Qi!n mu2i0on` Biam 0i ![d!s ! 6e !n 0u@iWon de 0i! 0eW!niW ! WoWo 0i s! t!s e ! ito% !5!s 0in% !estas 0in G0i sur0et!s 0i!Dn 5estoDnH% 0!ten0!nQ!s W!D ir!s r!pide ! 0i! !6oro# Tie 0i salutas 0i!Dn W!0!r!doDn$ 'onan ta1onD L! deWdu! 2oro est!s ! 0e@o de ! t!"o ![ t!"0e@o# )iam 0i 8!r!s pa92on en 0i! !6oro W!D ta1man5as Wun 6on! !petito# Post ! t!"0e@o GL post<t!"0e@eH 0i deno!e !6or!s 5is ! !espero G&E<! ![ &'<! 2oroH# Ti!0 0i ir!s ! 0i! #e.mo por ripo2i W!D !esperman5i Wun 0i! 8!0i io# Jum ! 5espero% 0i We W8oDe ir!s ! ! te!tro% 0ine.o ![ 5i@it!s ! Ar"entin!n Esper!nto< Li"on# Vi!0 0i enir!s 0i s! ut!s$ Bon!n 5esperon% s!0< ide!noDb Vi!0 0i $oriras de ! societo 0i dir!s bonan no0ton ! 0i!D 6on!D !0iWoD W!D ir!s dor0i# :e no0tome2o G)]<! 2oroH 0i D!0 WuY!s en 0i! mola W!D 5!r0! ito# Vi! "r!nd! in5ento est!s ! itob Bon!n dor0onb ?!tene oni 0!ten0!nQ!s# T!"0e@e oni t!"0!nQ!s# Iespere oni 5esper0!nQ!s# *Je Wio0! 2oro 5i 0!ten< 0!nQ!s` *?i 0!ten0!nQ!s De ! sep!#
,E

Je Wio0! 2oro 5i t!"0!nQ!s` Je Wio0! 2oro 5i 5esper< 0!nQ!s` Nu 5i 5esper0!nQ!s Wun 5i! 8!0i io` Nu 5i Y!t!s 0!ten0!nQi en ! ito` Vion 5i 8!r!s en ! 0!teno` Nu 5i e"!s ! Uurn! on` Nu 5i 8!r!s sporton` Nu 5i banas 5in` Nu 5i W!nt!s en ! 6!nO!06ro` Nu 5i oQ!s proWsi0e de 5i! !6oro` Nu 5i ir!s piede ![ 5i 5etur!s` Nu 5i po5!s sidi en ! ![to6uso` Vion ! 2o0oD 8!r!s du0 ! t!"o` Vion i i 8!r!s du0 ! noWto` Du0 5i dor0!s% ! i!D 2o0oD !6or!s# Vi!0 5i dor0!s` Vi!0 5i pro0en!s` Nu 5i Y!tis ! supon Wi!0 5i estis in8!no` Nu 5i 5i@itos d!nceDoDn Wi!0 5i estos tre 0! Dun!` Nu 5i iam estis en A8riWo` Ne% sinDoro% 0i neniam estis tie# Nu 5i i!0 0!nQis bi$ste0on de e e8!nto` Ne% 0i neni!0 0!nQis tion# ?i! p!tro Oi!0 GL en Oiu 0o0ento% en Oiu te0poH est!s "!D!% neni!0 i est!s 0! "!D!# Li Oi!0 dir!s$ J+enso s!n! en Worpo s!n! W!D "!D! Woro en s!n! WorpoK# ?i 1ratulas 5i!n p!tron# Vi! est!s 5i! Woro` Nu 5i !nW![ est!s Oi!0 "!D!` Nu 5i! instruisto o8te "r!tu !s 5in` En ! Q!rdeno ?!ri! diris ! Petro$ JNu 5i Oi!0 !0os 0in` Nu 5i 0e0oros Oi!0 pri 0i`K *JJes% 0i! W!r!K *respondis Petro* J?i Oi!0 !0os 5in W!D neni!0 0i 8or"esos 5in#K Nu !nW![ 5i Y!t!s pro0eni en p!rWo su6 ! ste op en! Oie o W!D diri do O!Dn 5ortoDn` Du0 ! noWto ! 0!noD W!D piedoD% ! Worpo ripo@!s# L! Woro ne ripo@!s$ Qi Oi!0 8unWci!s# Du0 ! 2o0o 5i5!s ! Woro neni!0 #altas#
,'

En ! 0!teno unue G&<eH 0i !5!s 0in% due G)<eH 0i 5est!s 0in W!D trie G-<eH 0i 0!ten0!nQ!s# Jialo1o *Bon!n t!"on% !0iWo% Ou 5i 0e0or!s pri 0i` *Ii tute er!r!s$ Unue ! t!"o ne est!s 6on!% due 0i ne est!s 5i! !0iWo W!D trie 0i ne de@ir!s 0e0ori pri 5i# Vion 5i 8!r!s unue en ! 0!teno` Vion 5i e"!s unue en ! Uurn! o` )&( +3@3@)3 I()E@( "o6a7anto, *Vio0 Wost!s O!06ro en 5i! 2ote o` 8otelisto, *En ! unu! eta5o ,= e[roDn% en ! du! ]= e[roDn% en ! tri! -= e[roDn W!D en ! W5!r! )= e[roDn# "o6a7anto, *Nu 5i ne 2!5!s p i d! et!QoD` 8otelisto, *Ne% sinDoro# "o6a7anto, *Do% 5i! 2ote o est!s tro 0! ! t! por 0i# Nu 5i Y!t!s ! pro5er6oDn` Vio0 d! W!poD% tio0 d! "ustoD L Vio0 d! W!poD% tio0 d! opinioD# P eD 6one rid!s% Wiu !ste rid!s# P i 6on! est!s !8!6 ! !orto% o "r!nd! torto#

IOCABULARIO
BI$STE&O 24-0E., 24FE ETA'O P4-8 :RX, UX< $A#ILIO F*54)4* HOTELO ,80E) &A#ARADO .*5*7*D* &INE(O .43E &O&O >*))8 &ORPO #ATENO #E&ANI&O #E#BRO #ENSO #U;I&O PA%SO .;E7P8 5*=*3* 5E.D34.* 54E5278 5E30E 5F-4.* P*;-*, 430E76*)8

(=

SUB)ESTO 78P* 430E7487 )ESPERO ,87*6E-PE7043*)ESTO 6E-04D8 E3 >E3E7*) )ORTO P*)*27*, 68.*2)8 #OLA $ORGESI $UN&CII GRATULI HALTI 2)*3D8, 5;E))E 8)64D*7 F;3.483*7 FE)4.40*7, >7*0;)*7 ,*.E7 *)08, DE0E3E7-E

&OSTI RIDI RIPO;I SALUTI )E&I IA# &IA# TIA# "IA# NENIA# TRO DU#

.8-0*7 7E?7 7EP8-*7 -*);D*7 DE-PE70*7 *)>;3* 6EE .;D3D8 E3083.E-4E5P7E 3;3.*

DE5*-4*D8 D;7*30E, 54E307*DENO)E 3;E6*5E30E

LA INSTRUISTO PAROLAS
BONAN TAGON lleva la n del acusativo &or ser el com&lemento directo de <! 6.G!3a : #! 6.G!3a a- =! bonan ta4on ! le deseo a usted un uen da. #e deseo ?qu cosa@ ! un buen d(a". #o mismo ocurre con bonan nokton ! uenas nochesC 0.-!@an 0. ton ! !elices !iestasC bonan a7.t!ton ! uen pro(echo < buen a&etito"4 6ankon ! gracias va en singular". )ESPERO es la parte del da opuesta a la ma/ana, entre la ca(da del sol ) media noc,e. Es lo que en castellano llamamos la &arte ves&eral o ves&ertina del d(a. De acuerdo a la costumbre de varias lenguas, se dice en Es&eranto bonan =. 7.3on al encontrarse con otros ) bonan nokton al retirarnos. PRI es una &re&osicin que significa acerca de, concerniente a, so re+ -a 73o0. o3o 7a3o-! 73! <o6.3na -!t.3at23o ! el pro!esor ha l" so re literatura moderna. P3! t!o <! n. =o-a 7a3o-! ! acerca de eso yo no quiero ha lar.
(&

PIEDE5 #ANE significan pedestremente, manualmente. Pero estos adverbios son &oco usados quiz$s &or demasiado largos ) los reem&lazamos &or los modos adverbiales #a pie$, #a mano$. #at.n.5 ta4.5 nokt. ) otros muc,os )a no tienen equivalente en castellano ) debemos decir #por, en, durante la ma/ana$, etc. -ambin en Es&eranto &odemos usar modos adverbiales+ 62< -a <at.no < <at.n.". 5o confunda ta4. . de da durante el d(a" con @!2ta4. ! diariamente, cada da: #! -abo3a nokt. < 62< -a nokto" ! yo tra ajo de noche, <! -abo3a @!2nokt. ! yo tra ajo todas las noches. 1tros adverbios+ B.:<o ! hogar, B.:<a ! hogare/o, B.:<. ! en el hogar, en la casa+ . t! B.:<. ! estar en casa. Ca) algunos adverbios sim&les !no derivados! que no llevan la terminacin .: B!.3aH5 <o34aH5 n2n ! ahora, 0o3 ! lejos. $OR significa alejamiento+ !3! ! ir, 0o3!3! ! marcharse, 0o3k23! ! alejarse corriendo, 0o30-24! ! alejarse (olando. L! -o/a 0o3 6. -a 23bo . 'l ha ita !uera de la ciudad, -a 0o3a 26o ! el lejano sur, 0o3C ! !ueraI $o3 6. -M ok2-o:5 0o3 6. -a ko3o W lejos de los ojos, lejos del coraz"n. UNUA5 UNUE5 UNUO. #os n'meros cardinales &ueden convertirse en adjetivos+ 2n2 I", 2n2a I9a" ! primero4 adverbios+ 2n2. I9.." ! primeramente, en primer lugar, t3!. ! en tercer lugar, etc. 1 en sustantivos+ 2n2o ! la unidad, 62o ! un par, t3!o ! un grupo de tres, un tro, 6.ko ! una decena, 6.k62o ! docena, D.nto ! centena, <!-o ! millar. PREPOSICIONES. A-5 .n5 235 2b5 .-5 k2n5 6.5 6a5 73! son &re&osiciones, as( llamadas &orque &receden al nombre o &ronombre. El buen uso de las &re&osiciones es mu) im&ortante, &uesto que relacionan las &alabras entre s(+ el li ro est% so !e la mesa, el perro est% a"o la mesa. #os nombres ) &ronombres que sigan a una &re&osicin, no llevan n del acusativo, &ues la relacin est$ )a sealada &or la &re&osicin+ #! t3!nka ka0on ka: -akton. #! t3!nka ka0on k2n -akto. #! a@.t! 6.k 7o<o:n ! yo compr' diez manzanas, <! a@.t! 6.kon 6a 7o<o: ! yo compr' una decena de manzanas. #as &re&osiciones son invariables4 no cambian de forma.
()

1 1 -a LEC IO NO

L! seQo st!r!s 0! proWsi0e# Petro montras per ! 8in"ro W!D dir!s$ Tio est!s seQo# L! seQo st!r!s tie# Tie est!s ! seQo#

Petro st!r!s !pud ! t!6 o W!D dir!s$ Tio Oi GL Oi tioH est!s t!6 o# L! t!6 o est!s Oi tie GL tie OiH# Tie Oi est!s ! t!6 o# Vion 0ontr!s Petro` Per Wio 0ontr!s` Nu iu sid!s sur ! seQo` i

A 6erto st!r!s 0! proWsi0e de Petro# Petro 0ontr!s in per ! 8in"ro W!D dir!s$ A 6erto est!s tie# Tiu sinDoro% Wiu st!r!s tie% est!s A 6erto#

(-

Petro W!D A 6erto st!r!s !pude# Petro p!ro !s$ A 6erto est!s Oi tie# Tiu Oi sinDoro est!s A 6erto# Tiu Oi sinDoro% Wiu st!r!s !pud 0i% est!s A 6erto# Nu 5i Won!s in` Viu 0ontr!s A 6erton` Viun 0ontr!s Petro` Vie est!s A 6erto` Nu tiu Oi eciono est!s ! du!` TIE% TIU% TIO * 0! proWsi0e# TIE NI% TIU NI% TIO NI * proWsi0e# Nu 5i Won!s tiun Oi !p!r!ton` Pi est!s ! ter0o0etro# Pi pend!s sur ! 0uro W!D 0on< tr!s ! te0per!turon en ! di5ers!D p!rtoD de ! D!ro# )= "r!doD est!s tre !"r!6 ! te0per!turoC est!s !armeta# Sed -= "r!doD est!s D!0 5!r0! te0per!turo# Ni 0! 8er0!s pordoDn W!D 8enestroDn# ]= "r!doD est!s D!0 tre 5!r0! te0per!turo% !arme1a te0per!turo# Ti!0 ! nudisto. est!s 8e iO!D# Tre !"r!6 ! te0per!turo est!s &, "r!doDC est!s 0! 5!r0et! 5etero# Vi!0 ! ter0o0etro 0ontr!s nulon G=H% ti!0 ni 8er0!s pordoDn W!D 8enestroDnC est!s 0! 5!r0e# O8te du0 5intr!D 0!tenoD% ! ter0o0etro 0ontr!s We W!Dn "r!doDn su6 nu o# Ti!0 ! nudistoD est!s 0! 8e iO!D# Nu 5i Y!t!s 8or !si ! 5!r0!n iton en ti!D 0! 5!r0e"!D 0!tenoD`
(]

Li rid!s# S!n! 2o0o o8te rid!s# Li ride"!s# Li est!s tre "!D!% i la9te GL 8orteH rid!s% i ride"!s# Li ridet!s# Li est!s QoD!% i ridet!s# Li 5id!s 6e !n 8r![ inon% i !8!6 e ridet!s# L! rideto 0! 8er0!s ! WoroDn# ProWsi0e de ?onte5ideo est!s 0! "r!nd! 0ontoC Qi est!s nur 0onteto# A0!@ono est!s ri5ere"o# No5<JorWo est!s ur6e"o# Bon!n 5esperon% !0iWoD# Vi! est!s ! !etero 2odi![` Du0 ! 0on!to 8e6ru!ro% en Sud!0eriWo% ! 5etero est!s 5!r0!% est!s somero# Sed en E[ropo% 8e6ru!ro est!s 0! < 5!r0! 0on!to% tie est!s !intro# So0ero W!D 5intro est!s p!rtoD Gse2ono.H de ! D!ro# L! ! i!D du se@onoD est!s printempo W!D a9tuno# Du0 printe0po ! Q!r< denoD 8 or!s% ! 6irdoD 5o.e W!nt!s W!D 8!r!s Wo08ort!Dn ronda.n 2eD0oDn# L! Woro de ! Dun!D 5iroD G.unulo.H W!D ! Woro de ! Dun!D 5irinoD GDunu inoDH 8orte 6!t!s# I i 8!ci e !0!s du0 printe0po# A"r!6 !% sed d!nQer! se< @onob
(,

L! suno 8orte 6ri !s en ! so0ero# Est!s 5!r0e# Ve W8oDe est!s 5!r0e"e# L! 5iroD port!s 0! pe@!D 5estoD# L! 5estoD de ! 8r![ inoD est!s !nW![ 0! pe@!D% 0! on"!D W!D### tre interes!D# Oni trinW!s 0! 5!r0!n bieron# So0ere 0u t!D 2o0oD $erias% We W!D ir!s ! ! 0!ro% ! i!D ir!s ! ! 0ontoD W!D ! i!D rest!s 2eD0e### Ti!0 est!s tre !"r!6 e n!Qi en ! 0!ro% en ri5ero ![ en 6!nO!06ro# 1or ! 5estoDnb Ii5u ! 6 u! 0!ro W!D ! 8reY! o06rob Poste 5en!s ! ![tuno# Du0 ![tuno est!s 0u t!D 8ruWtoD% sed ! !r6oD io0 post io0 perd!s ! 8o ioDn# L! 8 !5!D 8o ioD $alas W!D WuY!s sur ! tero# Vi!0 ! ![tun! 5ento blo!as% ! 8o ioD d!nc!s W!D 8 u"!s# L! 6irdoD 8or8 u"!s ! p i 5!r0!D !ndoD# Tiu Oi est!s ! 0! QoD! se@ono#

V!D Den 5en!s ! 0! 5!r0! 5intro# Du0 tiu Oi se@ono ! !r6oD est!s nuda.% sed ! 2o0oD sur0et!s 0u t!Dn diW!Dn !n!Dn 5estoDn% surtuto.n# Du0 ! 0! 5!r0!D 5intr!D 5esperoD est!s a1rable sidi !pud ! "!D!% 6ri ! 8!Dro#
((

B !nW! ne5o o8te 8! !s W!D 6 o5e"!s 0! 5!r0! suda 5ento# Ti!0 ! 5etero est!s 0! 5!r0e"!# Du0 5intro ! na2o. est!s ruQ!D# Est!s ! se@ono de ! na2tu0o.# Ve W!D personoD 8!r!s 5intr!Dn sportoDn sur ! neQo# Por ! ri4a. 2o0oD GL riOu oDH% OiuD se@onoD est!s 6on!D# Por 0! riOu oD W!D 6irdetoD% 5intro est!s 0ruela se@ono# P u5o% neQo% 5entoC Wi! 5eterob Vi! estis 2ier![ ! 5etero` En Wiu se@ono ni est!s nun` Vi! est!s ! 5etero du0 Du io en tiu Oi !ndo` Viu se@ono est!s por 5i ! p eD 6e !` Vi!0 ! Dun!D G!nW![ neDun!DH WoroD 8orte 6!t!s` Vi!0 est!s 5!r0e"e` Vion 5i 8!r!s du0 5i!D 8erioD` Nu 5i sci!s n!Qi` Nu 5i Y!t!s trinWi 5!r0!n OoWo !don du0 so0ero` Vi! est!s ! so0ero` Vi!0 5i port!s surtuton` Vi! est!s ! 5intro` Du0 printe0po ! t!"oD W!D noWtoD est!s e1ala. GLH# L! t!"oD est!s tiel on"!D 0iel ! noWtoD# Du0 so0ero ! t!"oD est!s p i on"!D o ! noWtoD# AnW![ en ![tuno ! noWtoD est!s tie on"!D Wie ! t!"oD# Sed en ! 5intro ! noWtoD est!s p i on"!DC i i est!s p i on"!D o ! t!"oD# Du0 printe0po ! 5etero est!s ne0 5!r0! neW 0! 5!r0!C Qi est!s 5!r0et! ![ 0! 5!r0et!# Vi!0 ! t!"oD est!s p i on"!D o ! noWtoD` Vi!0 i i est!s e"! on"!D` Nu 5i est!s tie ! t! Wie 5i! p!tro` L! in8!netoD est!s !"r!6 !D Wi!0 i i rid!s ![ ridet!s% sed tre o8te i i p or!s W!D p ore"!s W!D ti!0 i i ne est!s !"r!6 !D# L! s!n!D in8!noD o8te rid!s$ i i est! ridema.# L! 0! s!ne0!D in8!noD est!s !nW![ p ore0!D# Persono% Wiu 0u te e"!s est!s e"e0! G i sent!s in0linon e"iH# L! Dunu oD est!s sporte0!D# L! p en!Qu oD emas sidi W!D babili Wun !0iWoD#
(/

Nu 5i est!s e"e0!% sWri6e0!% 5oD!Qe0!% de0!nde0!% 6!6i e0!% dor0e0!% !6ore0!` Vi!n e0on 5i 2!5!s` L! e"e0u o GL e"e0! 2o0oH neni!0 perd!s te0ponC Oi!0 i 2!5!s ion por 8!ri$ e"i# Vi!0 ! 5etero est!s 0! 6on! ! e"e0u o ne perd!s ! te0ponC i sid!s W!D e"!s interes!n i6ron# Vion 5i 8!r!s du0 p u5! 5etero` Tiu Oi erno i6ro 0onsistas e )= ecionoD# Tiu Oi eciono est!s ! deW<unu!# Ii% do% .am ernis ! duonon de ! i6ro# Ii est!s duonesper!ntisto#

IOCABULARIO
A%TUNO $A(RO $ERIO 808=8 F;E>8 FE74*D8, 6*.*.483E$OLIO ,8+* GANTO >;*30E GRADO >7*D8 LANO )*3* #ONTO 5830E, 5830*=* NA;O 3*74E NE'O 34E6E NULO .E78 PERSONO PE7-83* PRINTE#PO P745*6E7* PLU)O ));64* SE;ONO E-0*.493 DE) *=8 SO#ERO 6E7*38 SPORTO DEP870E SUDO -;7 SURTUTO *274>8, 2=/.-=-1" -827E08D8 TE#PERATURO 0E5PE7*0;7* TER#O#ETRO 0E7595E078 )ESTO 78P* )ETERO 04E5P8, E-0*D8 *058-FA74.8 )INTRO 4364E738 AGRABLA DAN'ERA EGALA &RUELA NUDA RI"A BABILI BLO)I $ALI 'O(I &ONSISTI *>7*D*2)E PE)4>78-8 4>;*) .7;E) DE-3;D8 74.8 .,*7)*7 -8P)*7 .*E7 7E>8.4+*7-E .83-4-047

(E

PERDI PLORI PRE$ERI TIA


@a monato.

PE7DE7 ))87*7 P7EFE747 0*)


os 0eses

(ANUARO E3E78 $EBRUARO FE27E78 #ARTO 5*7E8

APRILO #A(O (UNIO (ULIO A%GUSTO SEPTE#PRO O&TOBRO NO)E#BRO DECE#BRO

*274) 5*@8 +;348 +;)48 *>8-08 -EP04E527E 8.0;27E 3864E527E D4.4E527E

LA INSTRUISTO PAROLAS
PLU)AS5 NE'AS. 2in duda ,abr$ usted observado que en Es&eranto, debido a la sim&licidad de sus verbos, stos deben ir siem&re acom&aados de sujeto !como en ingls o francs! + )eo un li ro . #I -.4a -!b3on. Pero van sin sujeto, como en castellano, los verbos im&ersonales como 7-2=a 5 n./a . -am&oco llevan sujeto el im&erativo de la segunda &ersona+ =.n2C ! (enI N. 0a32 t!onC ! no hagas esoI 9UL. Este sufijo indica al ser caracterizado por lo que expresa la raz+ :2n2-o ! un jo(en un individuo joven", junulino ! una jo(en, 3!@2-o ! un rico, <a-3!@2-o ! un po re, <a-:2n2-o ! un (iejo, <a<2-o ! un mam!ero un animal, un individuo mam(fero", .t2-o ! un chico, un peque/uelo. U-o es un indi(iduo, tiene un sentido un tanto des&ectivo+ #ia u$o% ! qu' sujetoI qu' indi(iduoI 9E# denota inclinaci"n, tendencia, h% ito+ bab!-.<a ! ha lador, 6o3<.<a ! dormil"n, <an/.<a ! comil"n, glot"n. #2G!k.<a ! mel"mano. #! .nta 6o3<.<on ! @o tengo sue/o )o siento deseos de dormir". 5o confunda -abo3.<a :2n2-o ! un jo(en tra ajador un joven que tiene inclinacin al trabajo", con :2na -abo3! to ! un jo(en o rero que &uede no tener amor al trabajo".
('

TIA ! tal, de tal clase4 "2 t!an -!b3on =! -.4a ? ! esa clase de li ro leesH T!a . ta -a a0.3o ! 'se tal, as(" es el asunto, k!a 7at3o5 t!a 0!-o ! tal padre, tal hijo, &ia a! o, t!a 032kto ! tal %r ol, tal !ruto. #! a@.t! /!n t!a5 k!a /! . ta W yo lo compr' tal cual es :est%<. NE& ! ni. E ta n.k =a3<. n.k <a-=a3<. (< n. . ta =a3<. n.k <a-=a3<." ! no hace calor ni !ro, =.n! n.k P.t3o n.k Anton!o ! no (ino Pedro ni *ntonio. NA;TU&O es una &alabra com&uesta+ naG9t2ko ! pa/uelo &ara la nariz". En es&aol la definicin de &auelo es #Pedazo de tela, peque/o y cuadrado, que sir(e para di!erentes usos$ . Esta definicin vale &ara t2ko, slo que t2ko &uede no ser &equeo, ni es siem&re cuadrado+ 7o>t2ko ! pa/uelo de olsillo, ko-t2ko ! pa/uelo para el cuello, -!tt2ko ! s% ana, tab-ot2ko ! mantel, antaHt2ko ! delantal. "I, &art(cula adverbial que indica aproximaci"n+ @! t!. (Y t!. @!) ! aqu, t!o @! ! esto, t!2 @! ! este, @!o @! ! todo esto, @!0o:. ! esta (ez, @!:a3a ! de este a/o, @!:a3. ! en este a/o. 9ET es el sufijo con el que se !orman los diminuti(os+ 6o<.to+ casita, !n0an.to ! ni/ito, 23b.to ! peque/a ciudad, =a3<.ta ! ti io, <a-=a3<.ta ! !resco4 kant.t! ! canturrear, 6o3<.t! ! dormitar, 3!6.t!, sonreir. =sado con terminacin+ .ta (Y <a-43an6a) ! peque/o. 9EG es el sufijo con el que !ormamos los aumentati(os+ 7o36.4o ! port"n, 6o<.4o ! caser"n, 7-2=.4o ! aguacero, chaparr"n 7-2=.to ! llo(izna", bon.4a ! uensimo, excelente, b.-.4a ! ellsimo4 3!6.4! ! reir a carcajadas, 7-2=.4! ! llo(er a c%ntaros, 7-o3.4! ! llorar a l%grima (i(a.

/=

12-a LEC IO NO
En ! 0!teno 0i !5!s 0in% 0i Wo06!s 0in W!D 0i ri"!rd!s 0in en ! spe1ulo# Ii ri"!rd!s 5in en ! spe"u o# Li ri"!rd!s sin en ! spe"u o# Xi ri"!rd!s sin en ! spe"u o# Pi G ! W!toH ri"!rd!s sin en ! spe"u o#

Ni ri"!rd!s nin en ! spe"u o# Ii ri"!rd!s 5in en ! spe"u o# I i ri"!rd!s sin en ! spe"u o# En ! 0!teno Petro !5!s si!Dn 0!noDn% si!n !i2a5on# Li Wo06!s si!Dn 2!roDn# L! p!trino !5!s si!n 8i on# Xi !5!s lian !i2a5on% lia.n mano.n% Yi Wo06!s i!Dn 2!roDn# Vion 8!r!s Petro 0!tene` Vion 5i 8!r!s 0!tene` Vion 8!r!s ! p!trino` Viun Yi !5!s` Nu 5i! p!trino !5!s 5in` V!r o ne ir!s Oe ! r!@isto# Li 0e0 r!@!s sin per si! no5! r!@i o# Li r!@!s sian 6!r6on per sia r!@i o# Sed !nW![ i r!@!s Petron# Li r!@!s lian 6!r6on per sia r!@i o#
/&

1oDe Petro r!@!s sin per ! r!@i o de V!r o$ i r!@!s sian 6!r6on per lia r!@i o# Nu 5i 0e0 r!@!s 5in` Nu V!r o r!@!s 5in` ?i i6erte0p!s Oe 0i! 8r!to# Li oQ!s en ! 0amparo. )ra ! 8enes< tro 0i ri"!rd!s W!D 5id!s "r!nd!n !r6on# P i 0! proWsi0e est!s 0u t!D !r6oDC i i 8or0!s arbaron# Sur ! Oie o unu% du% tri% W5!r### 0u t!D 6irdoD% tut! birdaro 8 u"!s en "r!nd! I# Du0 ! i6erte0po 0i e"!s# ?i !Oetis diW!n i6ron# En Qi est!s listo d! 5ortoD Wun di$ino de Oiu 5orto$ Qi est!s !ortaro# Jen 8e iOu o# Li ne !6or!s# Li WuY!s sur ! 5erd! #erbo% su6 !r6o% W!D dor0!s# Li dor0!s W!D son5as# En ! sonQo i 2!5!s 0u t!n 0onon GL 0u te d! 0onoH$ i est!s riOu o# Du0 ! dor0o i! $anta2io i6ere 8 u"!s# Nu 5i !nW![ 2!5!s 8!nt!< @ion` Do% Wion 5i $arus se 5i estus riO!` Nu 5i 5oD!Qus tr! ! tut! 0ondo` Nu 5i !Oetus 6 !nW!n e e8!nton` Se 5i ne !6orus% Ou 5i !nW![ WuYus su6 !r6o% sur ! 8reY! 2er6o` JSe 0i estus riO! 0i estus 8e iO!K% dir!s s!n! 0! riOu o# JSe 0i estus s!n! 0i estus 8e iO!K% dir!s 0! s!n! riOu o#
/)

Ri"!rdu tiun Oi sinDoron$ i demetis si!Dn 5estoDn% i est!s nud!# Du0 tiu Oi sinDoro ne surmetas si!Dn 5estoDn% ni p!ro os pri ! 2o0! 0orpo# Ni Wo0encu Oe ! W!po# Sur Qi est!s ! 2!roD GL 2!r!roH% WiuD po5!s esti 6run!D% 6 ond!D% ruQ!D% "ri@!D% ni"r!D ![ 6 !nW!D# 1oDe ! 2!roD tute ne est!s### L! !i2a5o% Jspe"u o de d !ni0oK% est!s 8ronte de ! W!po# Su6 ! $runto est!s du 8enestroD% ! o0ulo.% tr! WiuD ni ri"!rd!s# Inter ! oWu oD est!s ! na2o# En ! 6uYo est!s ! dento. W!D ! !n"o# Per ! 6uYo ni spir!s% p!ro !s% 0!nQ!s% trinW!s% Ne ! 6uYo est!s ! ipoD% supra W!D malsupra# Per ! ipoD oni WiY!s *interes! !6orob A06![8 !nWe de ! W!po est!s ! orelo.# Inter ! W!po W!D ! trun0o est!s ! 0olo# L! supr! p!rto de ! trunWo est!s ! brusto# En Qi est!s ! pulmo. W!D ! Woro# ?! supre est!s ! !entro W!D en Qi ! stoma0o W!D intesto.# L! 0! !nt![! p!rto de ! trunWo est!s L! dorso# 'ra0o. W!D 0ruro. GL 1ambo.H est!s ni!D 0e06roD% supr!D W!D 0! supr!D# VruroD W!D piedoD su6ten!s W!D port!s nin# Per ! 6r!WoD W!D 0!noD ni !6or!s# Tr! ! tut! Worpo $luas ! ruQ! san1o# L! s0eleto GL ostaroH Wonsist!s en 0u t!D 0! 0o !D osto.# Sur ! tut! Worpo est!s n!tur! 5estoC Qi est!s ! #a9to# L! 2![to po5!s esti 6 !nW!% 6run!# L! 2![to de ! ne1ro. est!s ni"r! ![ OoWo !dWo or!# Interes! 0!Yino ! 2o0! Worpo% Ou ne` Vi! Wo or! est!s 5i! 2!r!ro` Vi!n Wo oron 2!5!s 5i!D oWu oD` Vio est!s ! Jspe"u o de d !ni0oK` Nu 5i Wis!s per ! n!@o` Nu 5i! 2undo Y!t!s ostoDn`
/-

Sed ni! !0iWo de5!s 5esti sin# Unue i sur0etos ! sub!esto.n$ W! sono W!D Oe0i@eto GL su6Oe0i@oH# Ne ! piedoD i sur0et!s ! 8trumpo.n# L! 4emi2o es< t!s si0p ! Woton! Oe0i@o% sed Wun 6e ! sil0a 0ra!ato# L! p!nt! ono W!D ! .a0o * la 0ostumo * est!s e lano# L! 8uo. est!s 5estoD por ! piedoD# XuoD W!D "!ntoD est!s e edo# Sur ! W!po ni port!s 4apelon ![ 4apon# :upo W!D sub.upo. W!D blu2o. est!s 5irin!D 5estoD# IirinoD port!s si W!Dn ![ nilona.n Ytru0poDn#

IOCABULARIO
ANI#O BLU;O BRUSTO "E#I;O DENTO DORSO $ANTA;IO $RUNTO GA#BO HERBO INTESTO (A&O (UPO &OLO &OSTU#O &OTONO *)5* 2);-* PE.,8 .*54-* D4E30E E-P*)D*, D87-8 F*30*-?* F7E30E P4E73* ,4E72* 430E-0438 .,*B;E0*, -*.8 F*)D*, P8))E7* .;E))8, PE-.;EE8 07*+E *)>8D93 &RA)ATO LANGO .872*0* )E3>;* :"rgano< LEDO .;E78 LIPO )*248 LISTO )4-0* #ONDO 5;3D8 NILONO 3@)83 O&ULO 8+8 ORELO 87E+* OSTO ,;E-8 PUL#O P;)593 SIL&O -ED* S&ELETO E-B;E)E08 SON'O -;E=8 SPEGULO E-PE+8 STO#A&O E-095*>8

/]

SUB(UPO *TRU#PO *TRU#PETO *UO TRUN&O )ENTRO )ERO

E3*>;* 5ED4* .*).E0?3 E*P*08 0783.8 64E307E 6E7D*D

)I;A'O LIBERA SUPRA

.*7*, 78-078 )427E -;PE7487 :en el espacio< #ALSUPRA 43FE7487 :en el espacio< PRES&A% .*-4

LA INSTRUISTO PAROLAS
PRONO#BRE RE$LENI)O. :uando decimos+ 5ara se mira en el espejo, queremos decir+ 5ara mira a 5ara en el espejo. #a &alabra . a s(" que reem&laza a 6Lar(a7 es un &ronombre refle*ivo de la tercera &ersona. Es en la oracin, el 6reflejo7 del sujeto, como la imagen en el es&ejo es el reflejo de Lar(a. Es &rimera &ersona la que ,abla )o, nosotros". 2egunda &ersona es con quien se ,abla t', vosotros" ) tercera &ersona, de quien se ,abla l, ella, ello, ellos". En el modelo com&arado que sigue se advertir$ que tambin en es&aol usamos el &ronombre refle*ivo ., en la tercera &ersona l, ella, ello". #! -a=a <!n W @o me la(o )! -a=a =!n W 0& te la(as L! -a=a !n W El se la(a *! -a=a !n W Ella se la(a '! -a=a !n W Ello se la(a N! -a=a n!n W 3osotros nos la(amos )! -a=a =!n W 6osotros os la(%is I-! -a=a !n W Ellos, ellas, se la(an 1bserve que+ *! -a=a !n W Ella se la(a *! -a=a >!n W Ella la la(a :a otra< AD(ETI)O RE$LENI)O, S!a es el adjetivo refle*ivo que corres&onde al &ronombre refle*ivo !: #a3!a 3!4a36a !an =!Ga/on .n 7.42-o ! 5ara mira su rostro en un espejo.
/,

-u es aqu( el adjetivo refle*ivo de tercera &ersona de quien se ,abla". %l igual que !, !a es m$s &reciso que el corres&ondiente 6su7 castellano4 en la frase 6Al duerme en su pieza :ha itaci"n<7, 2 indica slo vagamente al &oseedor de la &ieza su de =d., de l, de ella"4 en es&eranto no ,a) lugar a dudas+ L! 6o3<a .n !a @a<b3o en la &ro&ia", .n =!a de =d., tu)a", .n >!a de ella" .n !-!a de ellos", etc. #a3Aa 3!4a36a -!an =!Ga/on .n 7.42-o -!an ! su de l, el rostro de otra &ersona<. P.t3o 73o<.n! k2n &a3-o ka: -!a 7at3o -!a ! de l, de Marlo". P.t3o 73o<.n! k2n &a3-o ka: !a 7at3o !a ! su)o, del sujeto de tercera &ersona, de Petro". 9US e*&resa condici"n. En el modo condicional la accin se efect'a si se cum&le cierta condici"n+ S. n. 7-2=2 5 n! 7o=2 73o<.n! ! si no llo(iese, podramos pasear. S. <! Ba=2 t.<7on5 <! <.< 0a32 /!n ! si yo tu(iese tiempo, yo mismo lo hara. SE ! si conjuncin condicional". S. -! n. 7a4a 5 <! n. -abo3a ! si 'l no paga, yo no tra ajo. S. -! n. 7a42 5 <! n. -abo32 ! si 'l no pagase, yo no tra ajara. S. =! =o-a ! si t& quieres. #E# ! mismo. #! <.< =!6! -a 3./on ! yo mismo (i al rey. #! =!6! -a 3./on <.< ! yo (i al mismo rey. #.<a<o < !na<o ! amor propio.

/(

13-a L EC IO NO
* Saluton" s!0ide!nob Hier![ 0i atendis 5in en 0i! #e.mo. Bial 5i ne 5enis` *?i ne iris% 4ar 0i estis io0 0! s!n!# *Vi! beda9roD Sed Wi! 5i estis 0! s!n!` *N!r 0i 4eestis 8eston W!D 0!nQis tro d! $rita7o." tro d! su0era7o. W!D drin0is tro d! al0o#ola7o.. Du0 0i restis 2eD0e 0! s!n! 0i e"is ! lastan nu0eron de JHero do de Esper!ntoK# Tie 0i tro5is 0u t!Dn no5!UoDn W!D interes!Dn le1a7o.n. Vi! ! s!0ide!no ne 5i@itis si!n !0iWon` Vi! ! s!0ide!no estis 0! s!n!` Vion i 0!nQis` Vion i trinWis` Nu 5i Y!t!s suWer!UoDn G6o06onoD% OoWo !do% W#t#p#H` Nu 5i Y!t!s ! Wo2o !Uon Gru0o% 5isWio% WonD!Wo% W#t#p#H` Nu 5i ![sWu t!s ! no5!UoDn per r!dio` Bone% s!0ide!no% 0i esperas" 0e balda9 5i estos tute s!n! W!D 5i@itos 0in# Ii 5idos 0i!n W!ton W!D 0i!n 2undon# I i ne est!s ordin!r!D 6estoD$ i i 5i5!s ne JWie 2undo W!D W!toKC i i 5i5!s en 6on! !0iWeco% en 6on! W!0!r!deco# Ii admiros ! belecon de 0i!D du 6estoD$ ! 6 !nWecon de 0i! 2undo W!D ! ni"recon de 0i! W!to# L! 2!roD de 0i! W!to est!s ni"r!D W!D si Wec!D G2!5!s ! W5! iton de ! si WoH% du0 ! 2!roD de 0i! 2undo est!s !nec!D G2!5!s ! W5! iton de !noH# L! 2undo est!s $idela !0iWo# ?i Y!t!s ! 8ide econ de ! 2undo# Du0 ! in8!neco oni 8!r!s in8!n!UoDn# Du0 ! Duneco oni 8!r!s 2ero!UoDn# Du0 ! 0! Duneco oni### 0e0or!s#
//

Nu 5i 6one 0e0or!s pri 5i! in8!neco` Nu 5i !nWor![ 8!r!s in8!n!UoDn` *Nu 5i spir!s per ! ore oD` *Ne% sinDoro% 0i spir!s per ! n!@o W!D per ! 6uYo# Oni spir!s tr! du truo. Gn!@truoDH# Per tiuD du truoD oni !nW![ $laras ! odoro.n# Per ! ore oD ni ![d!s W!D per ! 8in"roD ni tuY!s# V!D per ! !n"o *Oi!0 0! seW! en ! 6uYo* ni "ustu0!s ! 0!nQ!UoDn W!D trinW!UoDn# *Bone% "ustu0u tiun Oi oran5on# Vi! Qi est!s` *1ib### tro !cid!% !cide"!C Qi tute ne est!s man5eblaD L! 0!r!W5o GL !W5o de 0!roH ne est!s trinWe6 !# Tiu Oi sWri6!Uo est!s tre mal0lara# Pi est!s presW![ nele1ebla# Du0 #ela 5etero ! 0ontoD est!s 0lare 5ide6 !D# *Nu 5i Wo0pren!s ! si"ni8on de ! su8iWso J!UK` *Jes% 0i Wo0pren!s# L! su8iWso J!UK 0ontr!s WonWret!Dn o6DeWtoDn% !8eroDn% WiuD est!s 5ide6 !D% tuYe6 !D% ![de6 !D% 8!re6 !D% sentebla.# Per Wio 5i ![d!s` Per Wio 5i 5id!s% 8 !r!s% tuY!s% "ustu0!s` Nu 5!r0e"! 8ero est!s tuYe6 ! per ! 0!no` Nu 5i W !re sWri6!s` Nu 5i Y!t!s 2e !Dn 5estoDn` Per ! su8iWso. a7" ec" ebl% oni 8or0!s 5ortoDn# 37o si"ni8!s o6DeWton% eco si"ni8!s W5! iton% ebla" eble si"ni8!s Jpo5!s estiK#
/E

Vie 8or"ese0! 0i est!sb ?i ne sci!s Wie 0i 0etis 0i!Dn !UoDn% e6 e 0i !sis i in Oe Antono% e6 e i i est!s en ! o8iceDo# ?i ne 0e0or!s# Nu 5i 0e0or!s Wie 5i !s!s 5i!Dn !8eroDn` LA HUNDETO Petro estis tre 0! "!D!# V!r o diris ! i$ *Petro% Wi! 5i est!s tie 0! "!D!` *N!r 0i perdis 0i!n W!r!n 2undeton# *Vi! 5i ne metas anoncon en ! Uurn! on` *N!r estus tute senutile% V!r oC 0i! 2undeto ne sci!s e"ib Vi! Petro estis 0! "!D!` Vion diris V!r o` Vi! Petro ne 5o is meti !noncon`

NE?ANPEBLA SUPO SinDoro sidis Oe t!6 o de restor!cio W!D mendis supon# Vi!0 ! supo estis sur ! t!6 o i diris$ *Tiun Oi supon 0i ne po5!s 0!nQi# *?i tu. alportos ! i!n% sinDoro% diris ! 0elnero# Vi!0 ! no5! supo al!enis ! sinDoro deno5e diris$ *Tiun Oi supon 0i ne po5!s 0!nQi# TuD 5enis ! 0!stro W!D de0!ndis$ *Sed 0io o0a2as% sinDoro% Ou ! supo ne est!s 6on"ust!` Nu e6 e Qi est!s tro 0! 5!r0!% tro 5!r0!` *Ne# *Vi! do% 5i ne po5!s 0!nQi tiun Oi supon` *N!r ! We nero ne portis ! 0i 0uleron# Nu ! supo estis 0!nQe6 !` Vion diris ! 0!stro` Vi! ! sinDoro ne po5is 0!nQi ! supon` Nu 5i po5!s 0!nQi supon sen Wu ero`
/'

IOCABULARIO
AL&OHOLO DRIN&E(O $ERO HEROO &A#ARADO &ELNERO &ULERO OB(E&TO ORAN'O RESTORACIO TRUO ACIDA $IDELA HELA &LARA LASTA AD#IRI AL)ENI %#.VE5I" ALPORTI %#.P1/-I" ANONCI ATENDI BEDA%RI DRIN&I *).8,8) 0*2E73* ,4E778 ,A78E .*5*7*D* .*5*7E78 .;.,*7* 82+E08 3*7*3+* 7E-0*;7*30E *>;+E78 D.4D8, *>748 F4E) .)*78 :color, luz< .)*78 comprensi le< F)0458 *D547*7 ))E>*7 07*E7 *3;3.4*7 *>;*7D*7 )*5E30*7, DEP)87*7 2E2E7 P87 64.48 ESPERI E-PE7*7, 0E3E7 E-PE7*3E* $LARI 8)E7 $RITI F740*7, F7E47 GUSTU#I DE>;-0*7, P782*7 #ENDI E3.*7>*7, PED47 #ETI P83E7 ODORI EJ,*)*7 ;3 8)87 SENTI -E3047 SIGNI$I -4>34F4.*7 TU*I 08.*7 BALDA% P78308, "AR P87B;E :Por esa raz"n< &IAL P87 B;A :Por qu' raz"n< TU( E3 -E>;4D* SALUTON @8 )8 -*);D8, < mi salutas vin )E EJP7E-8 < mi es&rimas 54 -*);D8, mian saluton" Z-*);DI &IO B;A 8.;77EH, O&A;AS? B;A P*-*H

LA INSTRUISTO PAROLAS
9AE indica lo material, la cosa ,ec,a &or la materia e*&resada en la ra(z, lo que se manifiesta concretamente+ 6o-@aOo ! un dulce, una cosa dulce4 2k.3aOo ! cosa hecha con az&carC -.4aOo ! material de lecturaC k3!baOo ! un escrito4 t3!nkaOo ! e idaC 03!taOo ! !rituraC no=aOo ! una nue(a noticia"4 a<!kaOo ! una prue a de amistad, un acto amistosoC !n0anaOo ! una ni/era, una chiquillada. AOo ! cosa.
E=

9EC e*&resa lo inmaterial, la cualidad a stracta que a veces se e*&resa en castellano con &alabras terminadas en ez o idad vejez, acidez, fidelidad". #o-a ! lando, <o-.Do ! landura, molicie4 :2n.Do ! ju(entud4 b-ank.Do ! lancura4 si$&e'a ! sedoso4 !-k.Do ! sedosidad4 Bo<.Do ! cualidad de lo ,umano" Bo<b3Aa, humanidad, que no debe confundirse con Ho<a3o ! la humanidad conjunto de ,ombres". EDo ! cualidad, propiedad. P.ko ka: .3a3o . ta .Do: 6. -M Bo<a3o ! el pecado y el error son cualidades de la humanidad. 9EBL indica posi ilidad. L.4.b-a ! legi le4 n.<an/.b-a ! incomi le. )!t3o . ta t3a=!6.b-a ka: 0aD!-. 3o<7.b-a ! el (idrio es transparente es &osible ver a travs" y !%cilmente rompi le f$cil de rom&erse". )!6.b-.Do ! (isi ilidad cualidad de lo que es visible". Eb-a ! posi le, .b-. ! posi lement,C .b-.Do ! posi ilida,: n..b-. ! imposi le. N.k3.6.b-a no=aOo ! una noticia incre le. &E es la conjuncin 6que7+ on! 6!3a k. ! se dice que. D!32 aP.t3o k. -! =.n2 ! dile a Petro que (enga. #! =!6a k. =! -abo3a ! yo (eo que t& tra ajas. 5o confunda #que$ conjuncin con #que$ &ronombre relativo. .reo que (endr% ! #! k3.6a k. -! =.no . El se/or que el cual" (ino es Pedro ! La !n:o3o5 k!2 =.n! . ta P.t3o, El li ro que el cual" comprastre es interesante. ! La -!b3o5 k!2n =! a@.t! . ta !nt.3. a. Ver nota en la leccin com&lementaria". k,t,7. < ka: t!.- 7-2" ! etc'tera ) as( lo dem$s". SENUTILA es in&til < no 'til", <a-2t!-a es perjudicial, lo contrario de 'til+ .n2t!-a: =o3to: ! pala ras in&tiles4 <a-2t!-a: =o3to: ! pala ras perjudiciales. /ecurdese que <a-9 e*&resa lo diametralmente o&uesto a lo e*&resado &or la ra(z ) que los trminos medios deben e*&resarse &or .n5 n.5 !o<: 3!@a9n.3!@a5 !o< 3!@a, o con ..t5 b.-.ta ! onita, <a- an.ta ! algo en!ermo, decado.

E&

14-a LEC IO NO
Nu 5i sci!s Wion 8!r!s tiu Oi 8r![ ino` Nu Yi 0!nQ!s OoWo !don` ?i Wred!s We ne# Per ! 0! deWstr! 0!no Yi tenas rondan spe"u eton% W!D per ! deWstr! Yi ten!s ruQ!n Wr!Donon# Xi 8!r!s "r!5!n !6oron# Xi ru5i1as si!n ipoDn# Ant![ unu se0!Dno Yi estis 6run!# Nun Yi est!s 6 ond!# Do% ! 6 ondeco de Yi! 2!r!ro ne est!s n!tur!# Xi 6 ondi"!s G2e i"!sH si!n 2!r!ron# Xi 6e i"!s sin# Xi 6ri i"!s si!Dn un1o.n# Nu 5i Wo0pren!s ! si"ni8on de ! su8iWso Ji1K` Nu 5i Wo0pren!s !erdi1i" blan0i1i" ni1ri1i? Viu ruQi"!s si!Dn ipoDn` Nu 5i 6ri i"!s 5i!Dn YuoDn` Nu 5i ruQi"!s 5i!n n!@on` Li p!ro !s W!D Yi ![sWu t!s# Li dir!s$ J?i !0!s 5inK# Xi nenion dir!sC si nur ruQiQ!s# Xi! 5i@!Qo 8!riQ!s 5!r0! W!D ruQ!# Nu Yi est!s 0odern! 8r![ ino` ?i Wred!s We ne% O!r 0odern!D 8r![ inoD ne ruQiQ!s#
E)

Vi! p u5e"ob ?! 8e iO! PetroC i de5!s iri su6 ! p u5o W!D ! p u5o tute malse0i1as inC Qi 0! seWi"!s i!Dn 5estoDn W!D YuoDn# Petro tute 0! seWiQis pro ! p u5o# L! 5est!UoD de Petro est!s 0! < seW!D# L! suno seWi"!s i in#

Su6 ! 5!r0!D sunradio. ! 5est!UoD pend!s W!D seWiQ!s# L! YuoDn de Petro estis 0! < pur!D# Petro puri"is si!Dn YuoDn W!D 6ri i"is i in per broso# Vi! Petro 0! seWiQis` Vio 0! seWi"is in` Vio seWi"!s ! 5est!UoDn` Nu 5i 0e0 puri"!s 5i!n O!06ron` L! 0! s!no 0! Duni"is in W!D i!D 2!roD "ri@iQis# Li iris ! ! 0ont!ro por res!niQi# L! 0ont!r! !ero est!s pur! W!D s!ni"!# ?!nQu 0u t!Dn 8ruWtoDn W!D 5i res!niQos# L! 8ruWtoD est!s nutr!D W!D s!ni"!D# L! suno 0!turi"!s i in# L! O!06ro est!s silenta en ! 0!teno# Su6ite% De ! ses! 2oro% ! 5eW2or oQo 8!r!s "r!nd!n s0andalon% Qi 1a.e sonoras# Petro 5eWiQ!s pro ! bruo# Li 2! ti"!s ! sonorilon W!D ri"!rd!s ! !p!r!ton Wun pro8und! 0! < Y!to# Li de@irus !nWor![ resti
E-

en ! ito% tamen i le!i5as% i elliti5as# L! Wo06i o W!D dento< 6roso !nWor![ sid!s !pud ! 2or oQo% sed 6! d![ i i !nW![ !6oros# Je Wio0! 2oro 5i e5iQ!s Ge itiQ!sH` Nu 5i! p!trino 5eW!s 5in` Vio0 d! 8oDoD Yi de5!s 5eWi 5in` Nu 5i tuD s! t!s e ! ito` Iespere De ! )-<! 2oro% Petro sen5estiQ!s W!D en itiQ!s# Li !nW![ e"!s We W!Dn p!QoDn de interes! i6ro% sed 6! d![ i!D oWu oD 8er0iQ!s W!D i endor0iQ!s# Bon!n dor0on% Petro% W!D 8e iO!Dn sonQoDnb Petro sen5estiQ!s% en itiQ!s W!D endor0iQ!s% sed ! p!trino sen5esti"!s% en iti"!s si!n in8!< neton W!D endor0i"!s Qin per W!nto# Vion 8!r!s Petro De ! )-<! 2oro` Nu 5i e"!s i6ron !nt![ ! dor0o` Je Wio0! 2oro 5i en itiQ!s` Nu 5i 6! d![ endor0iQ!s` Nu 5i e"!s ! te e8on i6ron` NI PRO?ENU TRA LA URBO Tr! ! str!toD r!pid!s Oi!D 5eturi oD$ ![to0o6i oD% pe2a. 8ar5a9to. GL W!0ionoDH% ![to6usoD GL o0ni6usoDH% tramo.% bici0lo.% motorGbiHci0lo. W!D 0! o8t!D O!roD Wun Oe5! oD# Ne ! stratan1ulo. po icistoD 1!idas ! tr!8iWon# Su6 ! str!toD% tr! tunelo.% r!pid!s ! su6ter!D tra.no.# Sur ! trotuaro. Oe amba9 $lan0o. de ! str!to% piedir!s% trotas% Wuret!s ! #omamaso# L! a!enuo. est!s !rQ!D% W!D !06![8 !nWe !ico. d! !r6oD don!s o06ron ! ! trotu!roD# En ! ur6ocentro tro5iQ!s GL sin tro5!sH ! "r!nd!D W!D "r!5!D Wonstru!UoD$ ! palaco de ! n!ci! &e1istaro% ! urbodomo% !
E]

ban0o.% ! "r!nd!D ma1a2eno. Wun interes!D 0ontro8enestroD te!troD% WineDoD% mu2eo.% uni!ersitato W!D 6e !D% p !coD Wun monumento.# En 0i! tran0!ila !ila5o est!s nur do0etoD Wun Q!rdeno W!D di5ers!D buti0o.H apote0o" pane.o" le1om!ende.o# Ne p !ceto ! in8!noD ludas W!D ! 0! Dunu oD sid!s W!D 6!6i !s#

IOCABULARIO
AERO ANGULO *47E D3>;)8, E-B;43* A#ASO 5;)040;D, 583093 APOTE&O 2804.*, F*75*.4* A)ENUO *6E34D* BICI&LO 24.4.)E0* BUTI&O 04E3D*, 3E>8.48 BROSO .EP4))8 $LAN&O )*D8, F)*3.8 LEGO#O )E>;527E #AGA;ENO 3E>8.48 >7*3DE #ONTRO9 64D74E7*, $ENESTRO E-.*P*7*0E #ONU#ENTO 583;5E308 #OTORCI&LO 5808.4.)E0* #U;EO 5;-E8 NACIO 3*.493 NATURO 3*0;7*)EE* O#BRO -8527* PALACO P*)*.48 POLICO :)*< P8)4.?* RADIO 7*@8, 7*D48
REGISTARO :E)< >824E738

:conjunto de go ernantes< S&ANDALO E-.D3D*)8 SONORILO .*5P*3* STRAT9 ANGULO E-B;43* DE angulo de strato" .*))E TRA$I&O 07DF4.8 TRA(NO 07E3 TRA#O 07*36?* TROTUARO *.E7* TUNELO 0F3E) )ICO F4)*, ,4)E7* URBODO#O 5;34.4P*)4D*D, =/>1.D1L1" *@;30*54E308
/EN.I2-.%/.1"

:casa de la ciudad<

)ILA'O

*)DE*, 64))87748 &ONTENTA .830E308, -*04-FE.,8 LACA .*3-*D8 #ATURA 5*D;78 RONDA 7ED83D8 SE&A -E.8 SUBITA -F2408 G)IDI >;4*7

E,

&REDI PE;I RAPIDI REGI

.7EE7 PE-*7, 0E3E7 PE-8 *P7E-;7*7-E 7E>47, >82E73*7

*AR'I TENI A#BA% TA#EN

.*7>*7 0E3E7 *528-43 E52*7>8

LA INSTRUISTO PAROLAS
- IG tiene el sentido de tornar, hacer, causar, poner en el estado e*&resado en la ra(z. #os verbos formados con !4! corres&onden a los castellanos terminados en -i!icar+ >tono < piedra, >ton!4! < petri!icar, =!t3!4! ! (itri!icar, !<7-!4! ! simpli!icar. Pero b-ank!4! ! lanquear, n!43!4! ! ennegrecer, D!!4! hacer sa er, .k!4! ! secar, 6o3<!4! ! hacer dormir, adormecer. -odos los verbos formados con 9!4! son transitivos+ e*igen acusativo. I4! usado como verbo tiene el mismo significado+ ,acer, tornar, inducir+ #! !4! -!n -abo3! < <! -abo3!4! -!n" ! yo lo hice tra ajar. 5aturalmente tambin se forman nombres, adjetivos ) adverbios con 9!4: !<7-!4o ! simpli!icaci"n, k23a/!4a que da coraje, alentador, k23a/!4. ! alentadoramente, en !orma alentadora. 9I'I tiene el sentido de hacerse, (ol(erse, pasar a otro estado4 32/!/! ! enrojecerse, sonrojarse, .k!/! ! secarse, 3!@!/! ! enriquecerse volverse rico", -.=!/! ! le(antarse, k2>!/! ! acostarse, -a 0o-!o: 0-a=!/a 5 .k!/a ka: 0a-a ! las hojas se (uel(en amarillas, se secan y caen. El verbo !/! tiene el mismo valor+ .k!/! < !/! .ka", t3o=!/a ! se encuentra, hallarse, 0a3!/a < !/a " ! se hace, se (uel(e. S!6! ! estar sentado, !6!/! ! sentarse, tomar asiento. PRO, a causa de, por. P3o t!o ! por eso, -! n. =.n! 73o -a 7-2=o ! 'l no (ino a causa de la llu(ia. A%TO5 &INO son a&co&es+ aHto < aHto<ob!-o8 &!no < k!n.<ato43a0o, &!n.:o es un cine, k!no es el cine, el arte cinematogr%!ico.
E(

15-a L EC IO NO
L! t!6 o nun est!s 0! p en!# L! 8!0i io D!0 t!"0!nQis# Post ! 0!nQo rest!s panero. GpecetoD d! p!noH# L! p!neroD WuY!s su6 ! t!6 o# ?uso Wuret!s su6 ! t!6 o W!D 0!nQ!s ! p!neroDn# Pi Wur!s de unu parto ! ! i! W!D 0!nQet!s# Su6ite ni"r! W!to 5en!s# L! 0useto tuD Wure"!s a su6 ! so$on# V!D nun Qi tr!nW5i e Wur!s su6 ! so8o% O!r Qi! ni"r! 0! !0iWo tie ne po5!s 0apti Qin# O6ser5ub Vie Wuretis ! 0uso por 0!nQi ! rest!UoDn` SU' @3 )3'@( Vien Wure"is ! 0uso Wi!0 5enis ! W!to` SU' a @3 S(/(L! itero n 0ontr!s !nW![ ! dire0ton% ! celon de 0o5o# L! W!to postWur!s ! 0uson% ! 0uso Wur!s e en si!n truon# L! ce o de ! W!to est!s ! 0uso% ! ce o de ! 0uso est!s ! truo# Vie 5i estis 2ier![` ?i estis 2eD0e# ?i estis tie# Vien 5i ir!s 2odi![` ?i ir!s 2eD0en# ?i ir!s tien# Vien 5i ir!s 2odi![ 0!tene` Vien 5i iros 0or"![ 5espere` 1r![ ino% Ou 5i Wur!s su6 ! so8on ![ 5i s! t!s sur ! so8on Wi!0 5i 5id!s r!ton`
E/

L! mu8o G ! 0uYo% ne ! 0usoH rond8 u"!s tr! ! O!06ro W!D Den Qi 8! !s### *Vien` * Guste en ! supu.onD Vio est!s en ! supuDo` Supo% 0ompreneble# V!D en ! suWeruDo% en ! salu.o% en ! in0u.o Wio est!s` Vie 5i 2!5!s ! 0onon` Nu en ! supuDo` En ! o5uDo est!s cento d! o5oD% sed en ! o!in1o est!s nur p!rto de unu o5o# En ! sW!to o est!s ci1aro.# Pi est!s i"n! ci"!ruDo# L! ci"!ruDo en#a!as deW ci"!roDn% sed ! ci1arin1o entenas nur p!rton de unu ci"!ro# L! po0oDn 0etu 0! p en!n uDon# en K tiun

Por 0i! 6on! tr!nOi o 0i !Oetis ed!n in"on# Nu 5i Y!t!s ! 6irdoDn` Jen dis7etu tiuDn p!neroDn por We i i 0!nQu# Du0 ! 8esto i disUetis plenmanon d! monero. ! in8!noD# Sed anta9 ol ni disiru 0i 5o !s p!ro i ! 5i pri 0i! no5! do0o# LA DO?O Nu 5i de@ir!s 5idi 0i!n no5!n 2eD0on` Pi est!s ne"r!nd! do0o% sed su$i4e 0om$orta# Jen ! Q!rdeneto Wun We W!D planto. W!D citron!r6o# Ni tiu est!s ! dor0oO!06ro de 0i!D 8i oD# Niu 2!5!s si!n 8ran0on por ! 5est!UoD# En ! 6!nO!06ro est!s !5uDo W!D 6!nuDo Wun 5!r0! W!D 0! 5!r0! !W5o#
EE

Jen ! s! oneto Wun ! pi!no W!D ! te e5id!p!r!to# Sur ! plan0o WuY!s diW! t!piYo% W!D de ! pla$ono pend!s 0odern! lampo# Ne ! 8enestroD pend!s si W!D 0urteno.# Tiu Oi 8tuparo WonduW!s ! ! supr! et!Qo% Wie oQ!s 0uracisto# L! 0! Dun! doWtoro meritas 0i!n respeWton W!D !d0iron# Li est!s respe0tinda W!D !d0irind! persono# H0% 6on! odorob Pi 5en!s e ! WuireDo# Sur ! Wuir8orno est!s p en!D W!sero oD# En ! 6!W8orno e6 e est!s rosta7o ![ WuWo# Nu 5i D!0 8orir!s` Nu 5i de@ir!s t!"0!nQi Wun ni` Ne d!nWon% 0i 6ed![r!s% sed 2odi![ neC 6! d![ 0i re!enos# Pis re5idob Vio est!s en 0i! no5! 2eD0o` Nu 5i 2!5!s Q!rdenon en 5i! 2eD0o` Vio est!s en 5i! dor0oO!06ro` Nu 5i po5!s 0!rYi sur ! p !8ono` Nu 5i est!s 6on! Wuiristo G6on! WuiristinoH` Nu 5i Y!t!s !5i W!sero oDn` Vie oQ!s ! 0! Dun! doWtoro` Vi! 2o0o i est!s` SEN1INA RAVONTO ?! 8rue en ! noWto 5iro sid!s so ! sur 6enWo de p !co# Po icisto alpro0simi5as W!D de0!nd!s ! i$ *Vion 5i 8!r!s Oi tie` Vi! 5i ne ir!s 2eD0en` *N!r 0i! ed@ino est!s 0olera# *Vi! 5i! ed@ino est!s Wo er!` *N!r 0i ne ir!s 2eD0en# Vion 8!ris ! 5iro` Viu ! proWsi0iQis` Vi! ! 5iro ne iris 2eD0en# Vie i sidis` Vien i ne 5o !s iri` Vion 8!r!s 5i! ed@ino Wi!0 5i 0! 8rue re5en!s 2eD0en` Pis re5ido% !0iWoDb Le"u W!D re e"u ! ecionoDnb
E'

IOCABULARIO
CELO CIGARO ED;O IN&O $ORNO 82+E0468, F43 .4>*778 E-P8-8 0430* .8.43*, ,8734))8 de cocina &ASEROLO .*.E78)* &URTENO .87043* #USO 7*093, )*;.,* #U*O 58-.* PLA$ONO 0E.,8 PLAN&O P4-8 :suelo< DE ,*240*.493 PLANTO P)*30* RESPE&TO 7E-PE08 SALO -*) SO$O *TUPO *TUPARO *RAN&O TAPI*O 'USTA SU$I"A APERI CELI &APTI &OLERI &UIRI &URACI #ERITI ROSTI -8FD E-.*)93 E-.*)E0* *75*748 0*P4E, *)F8527* +;-08, EJ*.08 -;F4.4E30E *P*7E.E7 0E3DE7 * *07*P*7 E3.8)E74E*7-E .8.43*7 .;7*7, 07*0*7 E3FE7585E7E.E7 *-*7

LA INSTRUISTO PAROLAS
ACUSATI)O DE DIRECCIN, Del mismo modo que en #+uan corre &ersigue" a Pedro$, Pedro re&resenta el fin, el objetivo de la accin, en #+uan corre a 5onte(ideo$, Lontevideo re&resenta tambin el fin de la accin, de un movimiento. %s( diremos en Es&eranto+ (oBano 7o tk23a P.t3on P (oBano k23a #ont.=!6.on, Este acusativo de direccin es mu) 'til, &orque nos &ermite distinguir el movimiento con traslacin del movimiento sin traslacin+ La B2n6o k23a .n -a /a36.no W el perro corre en el jardn estando dentro de l". La B2n6o k23a .n -a /a36.non entra corriendo en el jard(n desde afuera". La <2 o k23.ta 2b -a tab-o ! el rat"n corretea ajo la mesa. D. 2b -a tab-o -a <2 o k23a 2b -a o0on W de de ajo de la mesa el rat"n corre ,acia" de ajo del so!%.
'=

&IE W donde, k!.n W adonde, t!. W alla, all, t!.n W hacia all%. El adverbio de lugar &uede tomar la n del acusativo de direccin+ B.:<. W en casa, B.:<.n W a casa, 273. W arri a, 273.n W hacia arri a, antaH. W adelante, antaH.n W hacia adelante. "!a< antaH.nC W -iempre adelanteI 9U( da la idea general de recipiente, de continente+ 272:o W sopera, <on2:o W illetera, <on.32:o W monedero. Lakt2:o . ta 2:o 7o3 -akto W lechera es un recipiente para leche. Ver nota en la leccin com&lementaria". DIS9 es &refijo que denota dispersi"n: 6! 6on! W distri uir dar a varios", 6! <.t! W distri uir colocar en varios lugares", 6! !3! W separarse ir en varias direcciones", 6! !/! W separarse, 6! !4! W separar. La =o:o: 6! !/a W los caminos se separan. #!a: aOo: 6! . k2>! 23 -a 7-anko W mis cosas )ac(an des&arramadas sobre el &iso. RE9 seala la repetici"n: 3.-.4! W releer, 3.0a3! W rehacer, 3.=.n! W (ol(er, 3.6on! ( de(ol(er volver a dar<. '! -a" 3.=!6oC W hasta la (istaI ,asta volvernos a ver". 9ING seala lo que contiene parcialmente algo: o=!n4o W hue(era, D!4a3!n4o W oquilla &ara cigarrillos", kan6.-!n4o W candelero. &an6.-!n4o . ta !n4o 7o3 kan6.-o W In4o da idea de (aina. Sab3!n4o W (aina de sa le. 9IND denota lo que es digno, que merece: $!6!n6a W !idedigno, !ehaciente. )!6!n6a 7.:Ga/o W un paisaje digno de (erse, -.4!n6a -!b3o W un li ro que merece ser ledo, 3. 7.kt!n6a W respeta le, 3!6!n6a W ridculo. R. 7.kt!n6a 7.3 ono . ta 7.3 ono !n6a :. 3. 7.kto, In6.Do W dignidad. 9ER Este sufijo seala la partcula, el elemento constituti(o: ab-o W arena, ab-.3o W grano de arena, 0a:3o W !uego, 0a:3.3o W chispa, <on.3o W moneda n(quel", 7an.3o W migaja. Pan.3o . ta .3o 6a 7ano, D! .3!4! W desmenuzar. SEN ! sin: .n 7ano ka: .n <ono W sin pan y sin dinero. QP-!
'&

bona 7ano .n b2t.3o o- k2ko .n -!b.3oR ! m%s (ale mejor" pan sin manteca &an seco", que tortas sin li ertad. -ambin esta &re&osicin se usa como &refijo+ .n42 ta 27o W sopa inspida, =. to 6. .n<ak2-a b-ank.Do W (estido de lancura inmaculada <ak2-o W mancha<. S.nBo<a =!-a/o W aldea desha itada sin ,ombres". %lgunas e*&resiones+ &o<73.n.b-. com&rensiblemente" se usa como nuestro coloquial #naturalmente7 o 6se comprende7. P-.n<ano es un pu/ado una mano llena". P-.nk2-.3o W una cucharada, 7-.nb2>o W una ocanada, un ocado. Po3 k. !-! <an/2 W para que ellos coman. AntaH o- n! 6! !32 W antes que nos separemos. EnBa=! W contener. Ent.n! W contener asiendo, sujetando el contenido T.n! W tener, asirC Ba=! W poseer<.

')

16-a LEC IO NO
*Diru ! 0i% sinDoroC Ou !i est!s ! instruisto` *Ne% sinDoro% 0i est!s lernanto# *Jes% 5i est!s persono Wiu ernas% 5i est!s lernanto. Ant![ tri 0on!toD 5i diris$ J?i ernos Esper!ntonK% ti!0 5i estis ernonto. V!D post du ![ tri 0on!toD 5i diros$ J?i ernis Esper!ntonK% ti!0 5i estos erninto. Ni !nW![ po5!s diri$ 5i estas lernanta #omo" 5i estis lernonta #omo" 5i estos lerninta #omo. Tie ! persono Wiu pre2idas est!s ! pre@id!nto% ! per< sono Wiu !0!s est!s !0!nto# *P!rdonu% Wo0pren!s### sinDoro% sed !nWor![ 0i ne tute W !re

*L! participo. ne est!s 0! 8!ci !D# 'on!olu" obser!i ! Den!Dn e02emplo.nH Petro est!s 2o0o tre a0urata. Li Oion 8!r!s en ! Qust! 0o0ento# Niut!"e De ! W5in! 2oro% Petro trinW!s t!son d! teo# Ni iru Qis ! W!8eDo% Wie Petro 0utimas trinWi si!n teon W!D o6ser5u# Est!s W5in !nt![ ! W5in!# Sur ! t!6 o est!s t!so Wun Wu ereto% teWruOo W!D suWeruDo# L! teo est!s en ! teWruOo GL teuDoH# Petro trinW!s ! teon# Petro ESTAS TRINVONTA la teon.
'-

Est!s Quste ! W5in!# L! teo est!s en ! t!so# Petro trinW!s Qin# Petro ESTAS TRINVANTA la teon. J!0 est!s deW W5in post ! W5in!# L! t!so est!s 0! p en!# Petro D!0 trinWis ! teon# Petro ESTAS TRINVINTA la teon. Se 0or"![ ni deno5e o6ser5os Pe< tron en ! W!8eDo ni 5idos% We De ! W5!r! W!D W5indeW W5in# Li ESTOS TRINVONTA la teon. Je ! W5in! @i ESTOS TRINVANTA la teon. Je ! W5in! W!D deW W5in @i ESTOS TRINVINTA la teon. Sed 2ier![ 0i !nW![ estis en tiu W!8eDo W!D 5idis% We W5in 0inutoD !nt![ ! W5in! Petro ESTIS TRINVONTA la teon. Je ! W5in! Petro ESTIS TRINVANTA la teon. Je ! W5in! W!D deW W5in Petro ESTIS TRINVINTA la teon. Petro trinW!s ! teon W!D ! teo est!s trinW!t!# Hier![ De ! W5!r! W!D W5indeW W5in @a teo ESTIS TRINVOTA de Petro. Je ! W5in! @a teo ESTIS TRINVATA de Petro. ']

Je ! W5in! W!D deW W5in @a teo ESTIS TRINVITA de Petro. Nun De ! W5!r! W!D W5indeW W5in @a teo ESTAS TRINVOTA de Petro. Je ! W5in! @a teo ESTAS TRINVATA de Petro. Je ! W5in! W!D deW W5in @a teo ESTAS TRINVITA de Petro. V!D 0or"![ De ! W5!r! W!D W5indeW W5in @a teo ESTOS TRINVOTA de Petro. Puste De ! W5in! @a teo ESTOS TRINVATA de Petro. Je ! W5in! W!D deW W5in @a teo ESTOS TRINVITA de Petro. L! trinWot! teo est!s !nWor![ en ! teuDo# L! trinW!t! teo est!s en ! t!so# L! trinWit! teo ne p u est!s en ! t!soC Qi est!s en ! sto0!Wo de Petro G ! trinWintoH# Nu De ! ,<! Petro est!s trinWint! ! teon` Nu De ! (<! ! teo est!s !nWor![ trinWot! de Petro` E Wio est!s 8!rit! 5i! D!Wo` E Wio est!s 8!rit!D 5i!D YuoD` @ernonto !Oet!s erno i6ron# @ernanto u@!s erno i6ron# @erninto 0et!s ! erno i6ron en ! 6i6 ioteWon W!D port!s sur ! 6rusto ! 5erd!n ste on# 3monto ri"!rd!s ! 8r![ inoDn% esper!s# 3manto r!@!s sin Oiut!"e% sWri6!s par$umita.n eteroDn% 5id!s Oion ro20olora# 3minto Uet!s eteroDn W !D portreton en ! 8!Dron#
',

LERNANTO RAVONTAS### Hier![ 0i estis sid!nt! !nt![ 0i! sWri6ot!6 o# ?i D!0 estis ernint! ! &,<!n ecionon de 0i! erno i6ro W!D estis sWri6!nt! leteron ! 0i! 8r!to% Wi!0 Petro eniris en ! O!06ron# *Vie 5i 8!rt!s` * i diris# L! 5etero est!s !"r!6 !# Nu 5i 5o !s pro0eni Wun 0i tr! ! p!rWo` *Jes% Wi! ne` L! eteron 0i sWri6os 5espere *0i respondis# ?i sur0etis 0i!n D!Won W!D ni 8oriris Wune# Du0 ni estis 0!rY!nt!D sur ! str!to i W !ri"is ! 0i ! 0oncerton% Wiun ni estis ![sWu tont!D# Tiu Woncerto D!0 estis ludita en ! p!sint! di0!nOo% sed pro ! su0ceso Qi estos ripet!t! Gre ud!t!H 2odi![# En ! p!rWo ni 5idis ! st!tuon de ?endo@!% ! $ondinto de Buenos Aires# En ! i!D ur6oD est!s 0onu0entoD ! \!0en2o8% ! 0reinto de Esper!nto# ?u t!D pro0en!ntoD 5uis ! 6e !n 5eteron# En ! WoncerteDo D!0 0u t!D Oeest!ntoD sidis# L! udont!D 0u@iWistoD estis D!0 Wun si!D instru0entoD# Du0 ! Woncerto ! ![sWu t!ntoD si entis# Vi!0 ni re5enis 2eD0en ! suno estis 0! !per!nt! Oe ! 2ori@onto# V!D% Ou 0i diru ! 5i seWreton` L! eteron% Wiun 0i estis sWri6ont! ! 0i! 8r!to 0i ne sWri6isC Qi est!s !nWor![ sWri6ot!# Vion 0i estis 8!r!nt!% Wi!0 5enis Petro` Vion diris Petro du0 ni estis 0!rY!nt!D` Vien ni iris` Vion ni 5idis tie` Viu estis ?endo@!` Viu estis \!0en2o8` ViuD sidis en ! WoncerteDo` Vion 8!r!s ! ![sWu t!ntoD` Nun 5i po5!s Wo0preni ! si"ni8on de ! 5orto Esper!nto# D<ro \!0en2o8 ne su6sWri6is si!n unu!n i6ron per si! no0o% sed per pse9donomo JD<ro Esper!ntoK% t.e. Gtio est!sH% ! doWtoro Wiu esper!s% Wiu 2!5!s esperon#
'(

IOCABULARIO
E&;E#PLO &ONCERTO LETERO PAR$U#O PORTRETO A&URATA $ONDI &UTI#I &REI PETI E+E5P)8 .83.4E708 .*70* PE7F;5E 7E07*08 P;30;*) F;3D*7 0E3E7 )* .8-0;527E .7E*7 PED47, 78>*7 PRE;IDI SU&CESI &LARIGI P7E-4D47 0E3E7 AJ408 *.)*7*7, EJP)4.*7 E-08 E-, E- DE.47

T,E, <-I1 E2-%2" BON)OLU 0E3>* ;D. * 24E3, ,*>* ;D. E) 24E3, P87 F*687 #I PETAS )E 7;E>8, P87 F*687

LA INSTRUISTO PAROLAS
PARTICIPIO ACTI)O: 9ANTA5 9INTA5 9ONTA, En castellano el &artici&io 6&artici&a7 del verbo ) del adjetivo" es un adjetivo. En Es&eranto, el &artici&io &odr$ ser adjetivo, sustantivo o adverbio. Pero a &esar de ser ma)ores en Es&eranto las &osibilidades del &artici&io, ste es muc,o m$s sim&le que en cualquier lengua nacional. El modo que sigue sirve &ara todos los verbos+ #! 7a3o-a W @o ha lo #! 7a3o-! W @o ha l' #! 7a3o-o W @o ha lar' #! . ta 7a3o-anta W @o estoy ha lando #! . t! 7a3o-anta W @o esta a ha lando #! . to 7a3o-anta W @o estar' ha lando #! . ta 7a3o-!nta W @o he ha lado #! . t! 7a3o-!nta W @o ha a ha lado #! . to 7a3o-!nta W @o ha r' ha lado
'/

En castellano usamos las formas com&uestas a menudo sin verdadera necesidad+ GBu' est% haciendo ;d.H en lugar del sim&le+ GBu' hace ;d.H En Es&eranto &reguntamos &!on =! 0a3a ? 0 no &!on =! . ta 0a3anta?, es decir, que no se usar$n las formas com&uestas m$s que cuando sea necesario4 cuando sea &reciso relacionar dos ,ec,os en el tiem&o. :om&are+ .uando yo entr' 'l esta a comiendo .uando yo entr' 'l esta a por comer .uando yo entr' 'l ha a comido &!a< <! .n!3! -! . t! <an/anta &!a< <! .n!3! -! . t! <an/onta &!a< <! .n!3! -! . t! <an/!nta #o mismo es &ara los otros tiem&os: @o cantar' ma/ana ! #! kanto <o34aH. @o estar' cantando cuando entre Pedro ! #! . to kantanta k!a< P.t3o .n!3o , El &artici&io sustantivo tambin &uede usarse en los distintos tiem&os+ #a frase 6Al es el constructor$ &uede ser, seg'n los casos+ L! . ta -a kon t32anto W el que construye L! . ta -a kon t32!nto W el que construy" L! . ta -a kon t32onto W el que construir% Sa-2ton, C.Ga3o5 -a <o3tonto: =!n a-2ta ,

PARTICIPIO PASI)O: 9ATA5 9ITA5 9OTA, Es el que indica que una &ersona o cosa sufre &asivamente la accin del verbo+ carta escrita, pan comido, hom re castigado.

'E

En Es&eranto el &artici&io &asivo se forma con las terminaciones 9ata5 9!ta5 9ota, La 6o<o . ta kon t32ata ! la casa es :est% siendo< construida kon t32!ta ! la casa ha sido construida kon t32ota ! la casa est% por ser construida kon t32ata ! la casa era construida kon t32!ta ! la casa ha a sido construida kon t32ota ! la casa esta a por ser construida kon t32ata W la casa ser% construida kon t32!ta ! la casa ha r% sido construida kon t32ota ! la casa estar% por ser construida

La 6o<o . t!

La 6o<o . to

5tese que los &artici&ios &asivos se usan en Es&eranto con una ma)or &recisin que en cualquier lengua nacional+ &on t32ota 6o<o es una casa por construirse 9ota", de la cual tenemos solo los &lanos. &on t32ata 6o<o, es una casa que se est% construyendo 9ata", ) &on t32!ta 6o<o, es una casa ya construida, terminada 9!ta". Do<o kon t32ata .- b3!ko: es una casa que se est% construyendo con ladrillos. Do<o kon t32!ta .- b3!ko: es una casa )a" construda con ladrillos. 0 con esto )a ,emos visto las 83 formas del verbo con que el Es&eranto reem&laza con ventaja las miles de formas que el Es&aol necesita.

''

17-a L EC IO NO
Ii D!0 Won!s ! 2istorion$ JPetro !0!s ?!ri!n W!D ?!ri! !0!s PetronK# I i !0!s unu la alian. Ili amas sin recipro0e. Petro iris Oe 7u!elisto W!D !Oetis du ora.n rin"oDn GL rin"oD e oroH% W!D Petro 8!riQis $ian4o W!D ?!ri! 8!riQis 8i!nOino# I i 1e$ian4i5is G"e L i f YiH# L! "e8i!nOoD est!s stran1a. 2o0oD W!D i i !"!s str!n"e# L! 8i!nOoD ir!s Oi!0 e e"!nte 5estit!D W!D 2or1e Wo06it!D W!D r!@it!D% W!D 8!r!s 0u t!Dn donaco.n ! si! 8i!nOino *8 oroDn% 6o06onoDn% Uu5e oDn* W!D o8te in!itas Yin ! WineDo ![ te!tro# V!D Quste tion !nW![ 8!r!s Petro# Bed![rinde o8te !nW![ 5en!s ! p!trino ![ ! 8r!teto de ?!ri!# L! p!trino 0! Y!t!s ! p en!Dn ![to6usoDn W!D pre8er!s 5eturi per t!WsioD GL t!Wsi![toDH W!D ! 8r!teto Oi!0 e eWt!s ! p eD W!r!Dn 1lacia7o.n. ?!tri! !nW![ 8!r!s don!coDn ! Petro# Xi 8!r!s str!n"!< Wo or!Dn Wr!5!toDn por si! !0!to# Sed i i est!s 8e iO!D W!D Y!t!s pro0eni Wun ! 0!no en ! 0!no su6 ! uno% ![ pre$ere sen uno### En unu 6e ! t!"o Petro W!D ?!ri! st!ris !nt![ ! pastro W!D 8!riQis ed2o W!D ed2ino. I i 8!riQis "eed@oD GL "eed@iQisH# L! p!trino de ?!ri! est!s nun ! bop!trino de Petro% W!D ! W!r! 8r!teto nun 8!ri5is ! bo8r!to de Petro#
&==

Post We We d! te0po ! ci0onio 8!ris 5i@iton ! ! 2eD0o de Petro# Nun ! "ep!troD de Petro W!D ?!ri! 8!riQis a!o.% O!r i i 2!5!s no5!n nepon# V!D ! 8r!to de Petro nun est!s on0lo# L! Dun! Petreto est!s i! ne!o# V!D ! 8i oD de ! 8r!to de Petro est!s Wontent!D% O!r i i rice5is tute no5!n 0u2on# Ho% ! 8!0i iob Sed ne nur ! 2o0oD "eed@iQ!s% !nW![ ! 6estoD tion 8!r!s# L! WoWo 2!5!s 0u t!Dn ed@inoDn# Sed Qi est!s 8e iO!% O!r i i D!0 est!s 5estit!D de ! n!turo 0e0# L! 8i oDn de ! WoWo ni no0!s ! 0o0ido.# Jun! Oe5! o est!s Oe5! ido# L! rondet!D ro@Wo or!D ido. de ! porWo est!s ! porWidoD# Ii 0e0or!s We 0i estis sWri6ont! eteron ! 0i! 8r!to Wi!0 en5enis Petro# L! eteron 0i sWri6is W!D sendis en ! post! t!"o# L! sWri6it!n eteron 0i 0etis en 0o!erton GL 0i enWo< 5erti"isH% sWri6is ! adreson% 1luis ! po8tmar0o.n sur ! Wo5erton W!D 8er0is ! Wo5erton# ?i iris ! ! poYto8iceDo GL poYteDoH W!D 0etis ! eteron en ! leter0eston GL 0i enpoYti"is ! eteronH# V!D nun 0i !tend!s ! respondon# Leterportisto disport!s ! eteroDn# Vion 0i 8!ris per ! sWri6it! etero` Nu 5i Y!t!s rice5i eteroDn de 5i!D !0iWoD` Nu 5i !Wur!te respond!s` Nu 5i Wo eWt!s poYt0!rWoDn` Nu 5i est!s 8i !te isto`
&=&

)<AVTA DRA?O * Wun epi o"o * E-a a0to S<ro direWtoro sid!s sur Wo0< 8ort! seQo !nt![ si! sWri6ot!6 o# En ! O!06ro est!s nur unu seQo% t!0en ! 4arma% 6 ond! o8icistino !nW![ sid!s W!D sWri6!s# L! direWtoro est!s 8e iO!# L-a a0to L! !d@ino de ! direWtoro en< ir!s# Xi est!s neW O!r0! neW 6 ond!C Yi est!s 8urio@!# L! 8r![ ino ne plu sid!s# L! direWtoro ne plu est!s 8e< iO!# Epilo1o < a9 5i! pla4o# Vio oW!@os poste% 0or"![` ?or"![ ! ed@ino 6!tos ! ed@on# ?or"![ ! direWtoro maldun1os ! o8icistinon# GNu tio estus .usta`H# ?or"![ ! sinDoro !Oetos 6e !n Du5e on por ! ed@ino# Viu 8ino est!s Qust!% ![ 5i! opinio` Nu 5i 2!5!s 8!nt!@ion` Nu p !Ois ! 5i ! dr!0o` Vion 5i estus $arinta en si0i ! oW!@o` Nu 5i estus 8orWurint!` %er0u ! i!n epi o"on#
&=)

IOCABULARIO
ADRESO D47E..493, D854.4)48 A&TO *.08 :0E*07*)< A)O *2;E)8 CI&ONIO .4>[E=* ED;O E-P8-8 $IAN"O 38648 GLACIO ,4E)8 GLACIAEO ,E)*D8 :.osa hecha con hielo< GLUO .8)* DE PE>*7 (U)ELO +8@* &ESTO .*+*, .*+93 &O)ERTO -827E &U;O P7458 LETER9 2;E93 :.aja &ESTO para cartas< NEPO 34E08 NE)O -827438 ON&LO 0?8 ORO 878 PASTRO -*.E7D80E PO*TO .877E8
PO*T#AR&O -E))8 DE .877E8 RINGO *34))8 "AR#A E3.*30*D87 (USTA +;-08 RECIPRO&A 7E.?P78.8 SI#ILA -454)*7 STRANGA EJ07*=8, 38 .85F3 APOGI *P8@*7 DONACI 7E>*)*7, D83*7 DUNGI E5P)E*7 #ALDUNGI DE-PED47 ELE&TI E)E>47 IN)ITI 43640*7 &OLE&TI .8)E..483*7 7E;347 PRE$ERI P7EFE747 SENDI E364*7 &ION )I ESTUS GB;A ,*27?* $ARINTA? ,E.,8 ;D.H

LA INSTRUISTO PAROLAS
ILI A#AS UNU LA ALIAN < ILI A#AS SIN RECIPRO&E, :uando la accin es rec(&roca o mutua se usan estas formas. El sentido de #'l se hiri"$ es claro, &ero #ellos se hirieron$ &uede significar que cada uno de ellos se ,iri en un accidente", o que se ,irieron entre s(, rec(&rocamente en un combate". Para evitar esta ambigOedad es que diremos en Es&eranto+ !-! !n =2n6! .n akD!6.nto < @!2 .- !-! !n =2n6! ! cada uno de ellos se hiri"< ) !-! !n =2n6! 3.D!73ok. o !-! =2n6! 2n2 -a a-!an ! se hirieron mutuamente.
&=-

2lo como licencia &otica &odr$ encontrarse : La 6.nto: <o36a -a -an4on5 ta<.n a<baH !n a<a ! los dientes muerden la lengua, y sin em argo se aman. GE9 este &refijo tiene la virtud de reunir a los dos sexos: <!a: 4.7at3o: ! mis padres < mi &adre ) mi madre", -.3n.:o 7o3 4.!n0ano: < 4.!n0ana -.3n.:o" ! escuela mixta &ara nios ) nias", !-! 4..6G!/! ! ellos se casaron se ,icieron es&oso ) es&osa". BO9 este &refijo indica el parentesco poltico, resultante del matrimonio ! Bo7at3!no ! suegra, bo0!-o ! yerno, bo03ato ! cu/ado, bo7a3.nDo: ! parientes polticos. 9ID es sufijo que seala el descendiente, el cac,orro, el &ic,n+ koko F gallo, kok!6o ! pollo, 7o3k!6o ! lech"n, IG3a.-!6o ! israelita descendiente de Israel". I6o es hijo, descendiente. (oBano -o/a t!. k2n !a =a ta !6a3o ! +uan (i(e all con su (asta prole. LA% ! seg&n, con!orme con+ a42 -aH =!a 7-a@o ! o r' seg&n su gusto. LaH <!a Bo3-o/o . ta -a oka ! seg&n mi reloj son las ocho. #! <a3>! -aH-on4. 6. -a 0.3=o:o ! yo camin' a lo largo del !errocarril, -aH-a3/. ! a lo ancho. PLU ! m%s ! con sentido de duracin en tiem&o o es&acio+ <! n. -abo3a 7-2 ! yo no tra ajo m%s, k!on 7-2 =! D!a ? ! Gqu' m%s sa eH T3!nk2 2n2 7-2an ta .ton ! e a una tacita m%s. &a: t!.7-2 < kt7" ! y as m%s < etctera". *ATI F PLA"I. 0a conocemos bien el verbo >at!, Es verbo transitivo ) seala nuestro gusto &ersonal, subjetivo. T!2 6o<o . ta 7-a@a .6 <! n. >ata /!n ! esa casa es agrada le < &lacentera" pero a mi no me gusta. PLA"I es verbo intransitivo ) significa agradar, ser agradable &or su cualidad &lacentera+ t!o 7-a@a a- <! ! eso me gusta me agrada". P-a@a <2G!ko ! m&sica placentera. &!.- 7-a@a a- =! -a /a36.no? ! G."mo encuentra el jardnH )ER&I es componer o escri ir o ras literarias, musicales, etc.+ =.3k! -!b3on F escri ir com&oner" un li ro, =.3k! to ! un
&=]

escritor, t.at3a =.3ko ! o ra teatral. L.t.3on <! k3!ba 5 .6 3akonton <! =.3ka , ;ORGI es cuidar de algo, preocuparse por algo+ n. Go342 73! <!C ! no se preocupe por miI P-! Go34a 2n2 7at3!no 73! 6.k !n0ano: o- 6.k !n0ano: 73! 2n2 7at3!no ! cuida m%s una madre de diez hijos nios" que diez hijos de una madre. ;o34. 0a3!ta ! cuidadosamente hecho. S.nGo34a ! descuidado, despreocupado. AGI es o rar, actuar+ a4! :2 t. ! o rar justamente con justicia", :2 ta a4o ! acci"n justa. ;o342 73! =!a: a4o:C ! Z.uidado con lo que haceI ORACIN PASI)A, Podemos usar tambin nuestro conocimiento de los &artici&ios &ara verificar si un verbo debe o no ser seguido &or el acusativo. 2ea la oracin+ P.t3o <an/a 7anon ! Pedro come pan. 2i la oracin &uede ser vuelta &or &asiva, ser$ transitiva, ir$ seguida de 9n. La 7ano . ta <an/ata 6. P.t3o ! El pan es comido por Pedro. Probemos con+ P.t3o k2>a 23 -a -!to ! Pedro yace so re la cama. Vemos que si tratamos de &onerla en forma &asiva, la oracin &ierde su sentido. 2e trata, &ues, de una oracin intransitiva. La 7ano . ta <an/ata 6. P.t3o. Vemos que des&us de la forma &asiva usamos 6. &ara designar al agente, al que ,ace+ E 7.3anto . ta -!n4=o k3.!ta 6. ;a<.nBo0 k3.!ta &orque est$ )a creada, terminada de crear". RoGko-o3a es color de rosa. 0 del mismo modo se forma =!o-ko-o3a ! color (ioleta, o3an/ko-o3a ! color anaranjado, D!t3on0-a=a ! amarillo lim"n. L26! es jugar -26!-o ! juguete". Pero lo mismo que en ingls ) francs, este verbo significa, adem$s, interpretar un papel teatral ! -26! t.at3an 3o-on, ) tocar un instrumento ! -26! 7!anon,

&=,

18-a L EC IO NO
IoD!Q!nte GLdu0 oni 5oD!Q!sH oni ern!s# Tio est!s 5er!% O!r 5oD!Qinte en Bo i5io 0i 0u ton ernis# Du0 0i! rest!do en tiu !ndo p u5is W!D p u5!dis du0 du se0!DnoD% W!D du0 ! tut! te0po 0i e"!dis en 0i! O!06ro# Ho% 0i 0u ton ernisb Nur Qenis 0in ! d![r! martelado de iu $or5isto% oQ!nt! !pude# Sed ne nur 0i e"is en tiu 2ote o% 0i !nW![ amu2i5is% O!r tie estis su8iOe d! 0usoD# Vi!0 0i! Wu@ino eW5id!s GLsu6ite 5id!sH 0uson Yi eWti0!s Gsu6ite ti0!sH% eWs! t!s W!D eWp or!s *V!D 0i eWrid!s# Nu 5i p!ro !s dor0!nte` Nu 5i Y!t!s on"!Dn p!ro !doDn` Vion 5i 8!r!s du0 on"! p u5!do` Nu 5i 8!ci e eWrid!s ![ eWp or!s` BI1STEVO VUN 1UNGOJ S<ro S0it2 est!s !n" o# Nu 5i ci!s Wio est!s !n" o` *Jes% 0i sci!sC !n" o est!s sinDoro Wiu $umas pipon% e"!s ! Bi6 ion% W!D ne Y!t!s erni 8re0d!Dn in"5oDn# S<ro S0it2% do% estis 5oD!Qe0!# Ti! We GL O!rH en Londono ! 5etero est!s 0! !"r!6 ! du0 ! 5intro% ni! !0iWo per !erop !no GL !5i!di oH 5eturis suden% ! ! sunp en! I! encio% en Iispanu.o# Li "!De pro0en!dis tr! ! ur6o% !d0ir!nte ! or!nQ!r6oDn W!D ! 6e !Dn 6runu inoDn% sed eW5idinte restor!cion i eWsentis !petiton# JPor 8esti tiun Oi 6e !n t!"on 0i 0endos 0i!n pre8er!t!n 0!nQon$ 6i8steWon Wun 8un"oDK% diris S<ro S0it2# Li eniris !
&=(

restor!cion% sidis Oe t!6 o W!D !o0is ! We neron# S<ro S0it2 tuD 0endis *!n" ! in"5e GLen ! !n" ! in"5oH% Wo0prene6 e* 6i8steWon Wun 8un"oD# L! We nero ridetis% sed ne Wo0prenis# Ti!0 S<ro S0it2 eW2!5is 6ri !n ideon# Li prenis p!peron W!D Wr!Donon W!D dese1nis si!n 0endon tie $ L! We nero prenis ! p!pereton W!D 8oriris# 1!rinte si!n 0endon S<ro S0it2 o6ser5is ! 0!nQeDon# B !nW! t!6 otuWo Wo5ris ! t!6 on# Sur Qi estis telero% $or0o% Wu ero% tr!nOi o% 6uYtuWo% 1laso% 5in6ote o% 0ru4o Wun !W5o W!D pan0orbo# L! tut! 0!nQ< i !ro estis pur!# Ne ! !pud! t!6 o sidis tri 0!nQ!ntoD# Unu 0!nQis !iandrosta7on Wun terpomo. W!D le1omo.% ! du! 0!nQis ba0itan 0o0idon Wun s! !to% ! tri! D!0 estis 0!nQ!nt! ! deserton$ WuWoDn W!D 8ruWtoDn# L![ ! !speWto i i 8a.nis $remdulo.# Sed ni! !n" o D!0 estis perd!nt! si!n paciencon GL i D!0 senp!cienciQisH% ti!0% post )= 0inutoD% 8ine re5enis ! We nero# Nu i ! portis ! de@ir!t!n 0!nQ!Uon` *Tute neb 3nstata9 tio% en unu 0!no i portis plu!ombrelon W!D en ! ! i! enir6i eton por ! ta9robataloD S<ro S0it2 ne !sis trin0monon por ! We nero### Vie oQis S<ro S0it2` Vien i 5eturis` Vi! i 8or5eturis` Nu i 5eturis 6iciW e` Vion i !d0iris` Vion i tre Y!tis` Nu 5i 8u0!s pipon` Nu S<ro S0it2 p!ro is 2isp!ne` Vion i 8!ris` Nu ! dese"no est!s Wo0prene6 !` Vio estis sur ! 0!nQot!6 o`
&=/

Nu ! We nero tuD re5enis` Vion i ! portis anstata9 ! 0endit!n 0!nQ!Uon` Nu S<ro S0it2 estis 8e iO!` Vion 5i estus 8!rint! en si0i ! oW!@o` L! 8i o de Petro !nW![ no0iQ!s GL est!s no0it!H Petro% sed ! "ep!troD no0!s in Pe4.o# L! no0o de ! 8i ino est!s So8i!% sed ! "ep!troD no0!s Yin Son.a# V!D PeODo W!D SonD! no0!s si!n p!tron pa4.o% W!D si!n p!trinon pan.o# Nu !nW![ oni no0!s 5in per W!res! no0o JP!coK% J?!ruD!K` *JPepeK%

L! p!tro de ?!ri! est!s ! !5o de ! et! Petro% sed ! !5o de ?!ri!% Wio est!s` *Li est!s ! praa!o GL p!tro de ! !5oH de et! Petro GL PeODoH W!D PeODo est!s i! pranepo# L! unu!D 2o0oD sur ! tero estis ni!D pr!p!troD ![ pr!u oD# I i 5i5is en ! pr!te0po# En A0eriWo est!s !nW![ "r!nd!D ne 6one Won!t!D pr!!r6!roD# Nu 5i 2!5!s 5i5!nt!n pr!!5on` Nu ni!D pr!p!troD estis p i 8e iO!D o ni` Nu ni!D pr!nepoD estos p i sa5a. GL prudent!D% inte i"ent!DH% o ni` V!r o in5itis 0in Oeesti 8esteton Oe i# ?i de0!ndis in$ JJe Wio0! 2oro 0i de5!s esti Oe 5i% W!D Wie 0i de5!s 5esti 0inK` Li respondis$ JIi po5!s 5eni 0iam a.n GLen Wiu !Dn 0o0entoH% 5esti Wie !Dn# Ne 0i 5i po5!s 8!ri Wion !Dn W!D 6!6i i Wun Wiu !Dn#K Ii5u ! i6erob Nu 5i ![sWu t!s Wi!n !Dn pro"r!0on en ! r!dio` Nu 5i p!ro !s Wun Wiu !Dn sur ! str!to`
&=E

LA VORIO VAJ LA IULPO Jen ! 8!0! $ablo de 8!0! 5erWisto# Ni rer!Wont!s Qin ne !erso$orme% sed en si0p ! pro2o# S<ro Vor5o sidis sur bran4o ten!nte en si! be0o 6onodor!n $roma5on# S<ro Iu po tre 0! s!t! !a1adis tr! ! !r6!ro W!D eW8 !ris ! odoron de ! 8ro0!Qo# EW5idinte ! Wor5on Wun ! 8ro0!Qo% ! 5u po 5o is Qin 0!nQi% sed Qi estis tro ! t!# Sed S< ro Iu po est!s ru2a W!D i $late eWp!ro is ! ! Wor5o$ JSinDoro Vor5o% Wie 6e ! 5i est!sb Vie 6ri ! est!s 5i! p u0!rob Se 5i! 5oOo estus tie 6e ! Wie 5i! p u0!ro 5i estus ! reQo de g !r6!rob V!ntu% sinDoro Wor5o% W!ntu por We 0i ![du 5i!n 6e !n 5oOonbK A[dinte tion% ! Wor5o% Wiu estis Wrede0! W!D !antema% 0! 8er0is si!n 6eWon por W!nti W!D ! 6on"ust! 8ro0!Qo 8! is en ! 6uYe"on de sinDoro Iu po# JD!nWon% diris S<ro Iu po% W!D estonte ne 8idu ! 8 !t!ntoDn# Ni eciono t!0en% 5! or!s 8ro0!QonK# JJu p i oni 5i5!s% des p i oni ern!sK * 1rumblis ! Wor5o#

Vie 5!"!dis ! 5u po` Nu ! Wor5o 2!5is ! 8ro0!Qon en ! poYo` Vi! 6irdo est!s ! Wor5o` Nu ! Wor5o 6e e W!nt!s` Vi! est!s ! 5u po` Vi! ! Wor5o 0! 8er0is ! 6eWon` Nu ! Wor5o !"is s!Qe`
&='

IOCABULARIO
BRAN"O DESERTO $OR&O $RO#A'O $RE#DULO $U#O $UNGO &ORBO &OR)O &RU"O #ARTELO PACIENCO PIPO PLU)9 O#BRELO RE'O SA'ECO SA'ULO 7*5* P8-07E 0E3ED87 B;E-8 F87*-0E78 ,;58 ,83>8 .E-0* .;E768 +*77* 5*704))8 P*.4E3.4* P4P* P*7*>;*7E@ -*24D;7?*, 2;E3 -E304D8 ;3 ,8527E -*248, -E3-*08 E3-*)*D* TERPO#O P*P*, P*0*0* TELERO P)*08 TRIN&#ONO < L151 P1/ -/I5MI" P78P43* )ULPO E8778 $RE#DA EJ07*3+E78, EJ07*=8 #ALSA'A 43-E3-*08, )8.8 RU;A *-0;08 SA'A +;4.48-8, -E3-*08, -*248 )ANTA 6*34D8-8 A#U;I D46E7047 DA%RI D;7*7 DESEGNI D42;+*7 $LATI *D;)*7 $OR'I F87+*7 GRU#BLI >7;=47 'ENI 58)E-0*7 &ARESI *.*74.4*7 &RII >740*7 )AGI 6*>*7 )O&I ))*5*7

SALATO SUN9 O#BRELO -85274))* TA%RO9 .8774D* DE BATALO 0878-

LA INSTRUISTO PAROLAS
9ANTE5 9INTE5 9ONTE, #os &artici&ios adverbios corres&onden al gerundio es&aol, que termina en -ando, -endo o -iendo. El &artici&io adverbio no se usa en tiem&os com&uestos. #an/ont. <! .n!3! 3. to3aD!on ! ha iendo de comer entr' en un restaurante, <an/ant. <! -.4! -a O23na-on ! comiendo le el diario, <an/!nt. <! 7a4! ka: 0o3!3! ! ha iendo :ya< comido, pagu' y me march'.
&&=

#a forma &asiva 9at.5 9!t.5 9ot." es de uso menos frecuente. L! =!G!t! <!n n.at.n6!t. ! 'l me (isit" inesperadamente. E t! k3!b!t. ! esta a escrito. &IEL A(N es de cualquier modo, k!2 a:n ! cualquiera, k!a< a:n ! en cualquier momento, !o a:n ! cualquier cosa, k!. a:n ! en cualquier parte, kt7, #a &art(cula a:n 6indefine7. 9AD e*&resa Pla accin...+ k3ono ! corona, k3ona6o ! coronaci"nC P... accin continuada+ 7a0o ! tiro, 7a0a6o ! tiroteoC P... nombre de accin+ 2G! ! usar, 2Ga6o ! el uso, na/a6o ! nataci"n, kanta6o ! el canto. E&9 seala comienzo de acci"n o acci"n re(e+ =!6! ! (er, .k=!6! ! perci ir, .k<a3>! ! echar a andar. PRA. es &refijo que seala lo primiti(o, el parentesco distante en el tiem&o+ 73at.<7o ! tiempos primiti(os, 73a2-o5 73a7at3o ! antepasado, 73aa=o ! isa uelo, 73an.7o ! isnieto. P3aa ! &rimitivo. 9"(5 9N( son sufijos con los que se forman los diminuti(os cari/osos, masculinos ) femeninos, res&ectivamente ) se colocan detr$s de las &rimeras letras del nombre, abrevi$ndolo+ 7at3o ! padre, 7a@:o ! pap%, 7an:o ! mam%, mamita, (oG.0o ! +os', (o@:o ! Pepe. Este es el 'nico caso en que se altera una ra(z en Es&eranto 7an:o". Porque el uso de nombres (ntimos ) cariosos es voluntario ) esca&a a toda regla. En la literatura de Es&eranto se encontrar$n los mismos nombres femeninos con terminacin 6a7 u 6o7+ So0!a < So0!o5 Son:a < Son:o. (U PLI5 DES PLI es cuanto m%s, tanto m%s+ :2 7-! 6a 2no5 6. 7-! 6a ano ! cuanto m%s sol, m%s salud, :2 7-! on! =!=a 5 6. 7-! on! -.3na ! cuanto m%s se (i(e, m%s se aprende. DE LM, En Es&eranto &uede su&rimirse la 6a7 final del art(culo des&us de &re&osicin terminada en vocal, o antes de &alabra que comience en vocal+ 6. -M a<o < 6. -a a<o". Pero esta elisin slo se usar$ en &oes(a o, mu) e*ce&cionalmente, en &rosa.
&&&

19-a L EC IO NO
NI IETURAS AL ESPERANTO<VONGRESO Ieturonte ! Von"reso% Petro W!D ?!ri! ren0ontas V!r on !nt![ ! 8er5oD! st!cido0o# Petro *R!pidu% s!0ide!no% 5i 0!rY!s 0!a2a9 5i 2!5us 0u te d! te0pob V!r o *P!rdonu% sed 0i ne Wu p!s# B!an0am 0i dor0is nur du 2oroDn 0i 8rue e5iQis W!D de5is adia9i GL diri !di![H 0i!Dn p!rencoDn# P# *Nu 5i est!s so !` Brom 5i% Ou neniu ! i! s!0ide!no 5en!s` V# *Vro0 0i !nW![ 5enis Antono W!D Rodo 8o# Tus i i iris ! ! in$orme.o# J!0 i i p!ro !s Wun ! st!ciestro# Vro0e% Ju io diris ! 0i 2ier![% We beda9rinde i ne 5enos% O!r i est!s 0! s!n!# L! plimulto 5etur!s per ![to6usoD# P# *Ienu% ?!ri!% Den ni! 5!"ono# Ni en5!"oniQu# Per ni! 6i eto ni ra.tas Wunporti nur ne"r!nd!n !ali2on W!D pa0a7on# ?# * Gustatempe GL en ! Qust! te0poH ni ! 5enis# L! lo0omoti!o $a.$as W!D ! tr!Dno GL 5!"on!roH eW0o5iQ!s# V# *Nu 5i sci!s% We ! oWo0oti5o est!s tre de0!nde0!` P# *Nu###` V# *Jes% Qi Oi!0 dir!s JOu% Ou% Ou###K P# *H0### tre sprita 5i est!s 2odi![# Sed Qi po5!s !nW![ esti du6e0!# V# *Tion 0i ne 6one Wo0pren!s# P# *Vro0 0ontri de0!ndon% ! 5orteto 4u !nW![ 0ontr!s du6on$ J?i du6!s Ou i 5enosK% J0i ne sci!s Ou 5i Wo0pre< n!sK#
&&)

V# *D!nWon pro ! in8or0o% sed ri"!rdub ni D!0 5etur!s e0ster ! 4e$urbo# Iidu nun tiun Jpopo onK Wun 6 !nW!D do0etoD### P# *Ne diru J2isp!n!UoDnKC tio est!s 5i !QoC ! popo o est!s ! oQ!nt!ro# L! esper!nt! popo o oQ!s dise tr! ! 5!st! 0ondo# ?i 5id!s% We !nW![ 5i 8!r!s er!roDn% V!r o# Du0 ! 5eturo ni po5!s io0 pra0ti0i ! in"5on# ?# *Ii pra!as% ni pr!WtiWub ni nepre de5!s p!ro i en 8 u! W!D WoreWt! Esper!nto# Anst!t![ 6!6i i ni ernu# En 0i! notlibro est!s We W!D notoD W!D "r!0!tiW!UoD% WiuDn 0i ne tute 6one Wo0pren!s% mal1ra9 tio% We 0i ernis i in# P# *Ni 5idu 5i!Dn notoDn# Vo0prene6 e% 5i ernis ! in"5on% sed ne ellernis GL 8in ernisH Qin# V# *Do% 6on5o u W !ri"i ! 0i ! si"ni8on de ! su8iWso op# P# *?i W !ri"os per e02emplo.$ JSur ! 0! !rQ! 5oDeto ni de5is 0!rYi unuopeK GL unu post unuH# JVi!0 ni 5enis ! ! !"o ! mos0ito. 0i ope sin 7etis sur ninK# Iidu tie% super ! W!0p!ro% ! !erop !noD 8 u"!s triope# ?# *V !ri"u% 0i pet!s% ! prepo@icion po# P# *JTiu Oi i6ro Wonsist!s e dudeW ecionoDC se 5i ernus po unu eciono Oiut!"e% post dudeW t!"oD 5i estus tralerninta ! tut!n WursonK# J?i !Oetis deWduon d! or!nQoD% W!D ! Oiu e ! ses in8!noD 0i donis po du or!nQoDK# V# *D!nWon% Petro% 0i 6one pro$itas ! 5oD!Qon# Sed ni de5!s !nW![ 5ui ! r!pide preterpasantan peD@!Qon# L! mo8ta suno D!0 ! te 6ri !s super ! W!0p!ro# ?# *Ri"!rdu tiun 5iron sid!nt! 0ontra9 ni# Li trinW!s ion e 6ote o# P# *Li ne trinW!s% sed drinW!s$ ri"!rdu nur i!n na2a4onD 1ib
&&-

Vi! 2o0ob% 0i ne drinW!s$ 0i est!s Wontr![! Wo2o isto# V# *Se 5i D!0 u@is ! su8iWson -a4 W!D ! pre8iWson $i-% 6on5o u W !ri"i ! di$erencon inter !06![# P# *Nu 5i Wo0pren!s ! 5ortoDn libra4o% popola4o` Ri"!rdu tr! ! 8enestro tiun 0! 6e !n% 0! pur!n do0onC Qi est!s do0!Oo# Pi est!s 8i@iWe 0! 6on!# A i! do0o est!s tre 6on!speWt!% sed ! moralo de Qi!D oQ!ntoD ne est!s tre pur!C 5ere Qi est!s $idomo. /iulo est!s sen0or! ! per< sono% 0or! e 0! 6on! GL $riponoH# V# *Nun 0i Wo0pren!s# Sed Wie est!s Antono W!D Rodo 8o` ?i iros ser4i i in# Jemando. Vi! ! s!0ide!noD 5etur!s` Vi! V!r o 0! 8ruiQis` ViuD 5enis Wro0 Petro W!D V!r o` Per Wio i i 5etur!s` Vien i i ir!s` Nu 5i o8te 5etur!s per tr!Dno` Nu 5i Y!t!s 5eturi sen 6i eto` Vion diris Antono` Vion i 8!r!s !nst!t![ 6!6i i` Nu V!r o est!s per8eWt! esper!ntisto` Se 5i estus ernint! Esper!nton !nt![ deW D!roD% Wi! espe< r!ntisto 5i estus nun` Nu 5i 5i@itos Von"reson de Esper!nto` Nu 5i e"os esper!nt!n iter!turon` Nu 5i trinW!s Wiun !Dn 5in!Oon` Nu 5i% 8r![ ino% 5i@it!s drinWeDoDn` Nu 5i !nW![ pr!WtiW!d!s Esper!nton Wun 5i!D !0iWoD` Nu 5i oQ!s en ! Oe8ur6o` Nu 5i Y!tus 8 ue p!ro i en Esper!nto` Vio 8 u!s su6 ! ponto` ViuDn 5o !s serOi V!r o`
&&]

IOCABULARIO
"E$O "E$URBO +EFE .4;D*D, .*P40*) E&;E#PLO E+E5P)8 LO&O#O9 TI)O )8.858087* NOTO 380* PA&AEO P*B;E0E PONTO P;E30E PLI#ULTO 5*@87?* PRA&TI&O P7D.04.* RA(TO DE7E.,8 STACIO E-0*.493 STACI9 ED4F4.48 DE DO#O )* E-0*.493 TAS&O 0*7E* )AGONO 6*>93 )ALI;O 6*)4+*, 5*)E0* NEPRA PRA)A SPRITA DI$ERENCI DUBI $A($I $LUI 'UI 43D4-PE3-*2)E, 43E);D42)E B;E 04E3E 7*E93 43>E348-8, .,4-08-8 D4FE7E3.4*7 D;D*7 -4)2*7 F);47 >8E*7 IN$OR#I EETI PA&I REN&ONTI SER"I ADIA%I ANSTATA%I PLENU#I 43F875*7 *778+*7 E3P*B;E0*7 E3.8307*7 :* alguien< 2;-.*7 DE.47 *D48-, DE-PED47-E 7EEE5P)*E*7 .;5P)47

BEDA%RINDE )*5E30*2)E5E30E ADIA% *D48A#BA% *528ANSTATA% E3 );>*7 DE #ALGRA% * PE-*7 DE, 5*)>7*D8 PLENU#I .;5P)47 .83 SIAN DE)ON -; DE2E7 )I PRA)AS "U #I RA(TAS? NEPRE IRU NEPRA DE)O 04E3E ;D. 7*E93 GP;ED8H G0E3>8 DE7E.,8H 6*@* -43 F*)0* DE2E7 43E);D42)E

L A I N S T R U I S T O PA R O L A S
9OP forma los numerales colectivos+ -a a=!a6!-o: 0-24! t3!o7. ! los a(iones (ola an en grupos de tres.
&&,

PO es una &re&osicin que indica a raz"n de, a tanto por: <! <a3>a 7o . k!-o<.t3o: Bo3. ! yo camino a raz"n de seis Til"metros por hora. 2e usa tambin como &refijo+ =.n6! 7o43an6. ! (ender por mayor, 7o6.ta-. ! al detalle, 7o42t. ! a gotas, por gotas. 9A" es sufijo con significado despecti(o: -!b3a@o ! li raco, 7o7o-a@o ! populacho. La .b3!2-o a@. !n 2-t! -!n ! el e rio lo insult" soezmente. A@a =o3to ! pala ra grosera, soez. $I9 es &refijo con significado tambin despecti(o, &ero refirindose al as&ecto moral: 0!Bo<o < 0!2-o ! canalla, 0!a4o: ! acciones canallescas. =sado como interjeccin, $I denota desagrado. $!C ! Pu!I &RO# ! aparte de: k3o< t!o ! aparte de esoC k3o< P.63o ankaH" =.n! &a3-o ! adem%s de Pedro :tam i'n< (ino .arlosC &3o< P.t3o n.n!2 =.n! ! a excepci"n de Pedro no (ino nadie. &3o<. < 7-!." ! adem%s. &3o<7a4o ! pago extra. &)A;A% ! como si, a guisa de: -! <!n 3!4a36! k=aGaH -! n. kon2 <!n ! 'l me mir" como si no me conociese . L! 6.<an6! k=aGaH -! . t2 03.<62-o ! 'l pregunt" como si !uese un extra/o. L! 2G! >tonon k=aGaH <a3t.-on ! 'l us" una piedra a guisa de martillo. 9ESTR denota autoridad: taD!. t3o ! je!e de estaci"n, 23b. t3o ! intendente, alcalde, -abo3. t3o ! capataz. E t3o < @.0o" ! je!e. La . t3a3o 6. -a &on43. o ! las autoridades del .ongreso. DU HORO(N. Para sealar com&lementos circunstanciales, es&ecialmente los que e*&resan medida tiem&o, &eso, &recio, direccin", se &uede !siem&re que la claridad no se vea afectada! reem&lazar la &re&osicin res&ectiva &or la terminacin 6n7+ #! 6o3<! 62< 62 Bo3o:, #! 6o3<! 62 Bo3o:n. La <onto . ta a-ta :. IJJJ <.t3o:, La <onto . ta IJJJ <.t3o:n a-ta,
&&(

#a fec,a &odr$ escribirse+ .n -a IS9a 6. S.7t.<b3o5 :. -a IS9a 6. S.7t.<b3o o -a IS9an 6. S.7t.<b3o. #as tres formas son correctas, &ero la 'ltima es la m$s em&leada. #O*TO es ttulo de cortesa en general: 3./a <o>to ! majestad real, <o>ta 2no ! su alteza, su majestad el sol, -a 73.G!6anta <o>to ! su excelencia el presidente. #o>t2-o ! un personaj"n. ELLERNI < $INLERNI" es aprender a !ondo, terminar de aprender. E-, usado como &refijo, significa adem$s de la idea de salida .-!3!", la accin terminada como si la cosa terminada se saliera del material". E--abo3! ! ela orar, .-2G! ! usar hasta el !in, .-2G!ta 7anta-ono ! pantal"n totalmente gastado.

&&/

20-a L EC IO NO
GJa9ri1o de ! &'<!H $evenas 5arlo, a3ompanata de Antono 3a6 $odolfo, A# *Bon!n t!"on W!0!r!doD# P!rdonu% We ni ne tuD 5enis ! 5i% sed oW!@is We ni iris en ! 0!nQo5!"onon por 0!ten< 0!nQi W!D tie ni tro5is e0spro$esoron ni!n# Li in5itis nin sidi Oe si! t!6 o# Ni 0endis W!8on% sed ! We nero mis0omprenis nin W!D portis ! ni teon# Vion 8!ri en ti! W!@o` Nu protesti% Ou trinWi ! teon` Ni trinWis ! teon# "idante nian stelon, la profesoro demandis 3ion 7i signifas, 9i 3larigis al li la sim!olo de nia insigno 3a6 donis al li informilon pri #speranto, 3iu6n mi :iam 3un* portas en la po;o, Traleginte 7in li diris: <=en interesega afero 3a6 lernenda lingvo, 9i certe :eestos 3urson 3a6 e!le mi iros 3un 3el3a6 kolegoj>, ?# *Post ti! W !ri"o 5i est!s p!rdonit!### Sed ri"!rdu tiuDn du sinDoroDn% tie% deWstre% Wie 0u t!Dn "estoDn i i 8!r!s du0 i i p!ro !s### P# *I i est!s surdmutulo.% ti! i i 0u te "est!s p!ro !nte# ?# *Nu tio est!s i! re i"io` P# *Ne% ?!ri!% neC surd0utu o est!s 2o0o surd! W!D 0ut!# Surd! est!s persono Wiu ne po5!s ![di W!D persono Wiu ne po5!s p!ro i est!s 0ut!# A tiuD 2o0oD man0as sentumo# AnW![ ! blindulo 0!nW!s sentu0o% 0!nW!s ! i 5id< W!p!6 o# R# *Ri"!rdu% ri"!rdub 0i tro5is poYtr!nOi on !pud ! 6enWo# BIES Qi est!s` GL ! Wiu Qi !p!rten!s`H
&&E

Nu ! neniu` Do ! persono% Wies poYtr!nOi on 0i tro5is% ne tro5iQ!s Oi tie# ?i pens!s We per tiu Oi poYtr!nOi o oni po5us 6one W !ri"i ! u@!don de ! su8iWso um# V# *Nu Des###` R# *Iidu tiun Oi poYtr!nOi on# Pi 2!5!s di5ers!Dn i oDnC se"i on% 6ori on% 0or0otirilon% $a.lilon% tondi on# Pi ta91as por di5er< s!D !6oretoD% sed 5ere Qi est!s neW tondi o% neW se"i o% neW 8!D i o% neW 6ori o# L! su8iWso -um ie si0i !s ti!Dn 0u tu@!Dn i oDn# Oni u@!s Qin Wi!0 oni ne tro5!s ! Qust!n !8iWson# P# *Oni po5!s diri !nW![% We ! su8iWso -um si0i !s tiuDn Oion8!r!nt!Dn !6oristoDn% WiuD 8!r!s Wi!Dn !Dn !6oroDn% sed ne 2!5!s di8init!n metion# Per ! su8iWso -um oni amindumas% aerumas% 1ustumas### A# *Per si0i !D 5ortoD oni po5us !nW![ W !ri"i ! u@on de ! prepo@icio .e% Wiu ne 2!5!s di8init!n sencon# Pi 0ontr!s Oe8e 0e@uron$ JDe ! tri!K% JDe We We d! p!YoDK### V# *Ne p u J"r!0!tiWu0uK% 0i pet!s# Ni ri"!rdu ! peD@!Qon# Iidu ! riO!n W!0p!ron# Ant![ unu .arcento nur 0! o8t!D 1a94o. r!Ddis tr! tiuD 5erd!D de2erto.# Nun Oie 0res0as 1reno% W!D plimulti5as brutaro G6o5oD% Y!8oD% Oe5! oD% W# s#H# ?# *Ri"!rdu tien% Den 7usnas0ita 6o5ido G6o5ino Uus n!sWis QinH !pud si! p!trino# Tie !ro d! 8a$o. ble0as OirW![ !W5uDo# I i est!s so.$a.# I i 5o !s trinWi#
&&'

P# * L! Y!8oD est!s stulta. W!D 0! 6onodor!s### pre8ere ni ![sWu tu !neWdoton# Antono% Ou 5i ne 2!5!s ion no5!n por r!Wonti` A# * Vi! ne` A[sWu tu tiun Oi$ SEN?ON VAJ BONHAI SinDoro Sen0on renWont!s ! diW!n sinDoron Bon2!5 sur ! str!to% W!D sinDoro Sen0on de0!nd!s tre Qenti e$ JNu 5i po5!s diri ! % 0i Wio0! 2oro est!s`K SinDoro Bon2!5 suspe0teme ri"!rd!s ! de0!ndinton W!D respond!s$ JIi 5ere ne de@ir!s scii pri ! 2oroC tio est!s nur preteWsto por eWp!ro i Wun 0iC W!D se ni interp!ro !s ni 8!riQos !0iWoD% W!D se ni 8!riQos !0iWoD GL ni !0iWiQosH 5i 5i@itos 0i!n 2eD0on% W!D se 5i 5i@itos 0i!n 2eD0on tie 5i 5idos 0i!n 8i inon Leonor! W!D se 5i 5idos 0i!n 8i inon 5i en!0iQos De Yi% W!D se 5i en!0iQos De Yi 5i petos Yi!n 0!non W!D### Nu 5i opini!s We 0i donos ! 0!non de 0i! 8i ino ! iu sent!["u o% Wiu e4 2or oQon ne 2!5!sbK P# * Bon! !neWdoto% Antono% W!D tre lerte 5i Qin r!Wontis# Nun est!s 5i! 5ico% V!r o# V# * ?i !nWor![ ne tre 8 ue p!ro !s### R# * ?i! !5o dir!dis$ JNur 8orQ!nte oni 8!riQ!s 8orQistoK# Do% nur p!ro !nte oni ern!s p!ro i### V# * ?i pro!osH LA 1RE?DULO VAJ LA IILAPA BUBO 1re0du o piedir!nte ! ! ur6o renWont!s bubon sur ! 5oDo W!D de0!nd!s in# JA[du% Wn!6o% Wien ir!s tiu Oi 5oDo`K B# * Pi ir!s nenien# 1# * Sed en ! 5i !Qo oni diris ! 0i% We 0i se0!u Qin por atin1i ! ur6on#
&)=

B# * Ho Des% i i pr!5is# 1# * Do Wi! 5i dir!s We Qi ir!s nenien` B# * Jes sinDoro% Qi ir!s nenienC Qi WuY!s tie sen0o5e# 1# * Bone% 6oneC 0i 5id!s% We 5i est!s lerta# Vie 5i no0!s 5in` B# * Nenie # 1# * Nu 5i ne 2!5!s no0on` B# * Jes% sinDoro% sed 0i ne no0!s 0inC ! i!D personoD no0!s 0in# 1# * Bone% Wie 5i! p!trino no0!s 5in` B# * Nu% tio dependas# Ve W8oDe Yi dir!s ! 0i J0i! W!r! !nQe oK% ali$o.e Yi no0!s 0in J0! pur! porWoK### Nu% ![ ! 5etero### 1# * G/ulmotondroD Est!s nee6 e ion scii pri tiu Oi 6u6!OobH Diru ! 0i% Wn!6o% Ou 5i! 8!0i io est!s "r!nd!` B# * Iidu% pro0simume tie "r!nd! Wie tiu de ! onW o PeODo# 1# * GRu@! di!6 etoH Vio0 d! personoD est!s en 5i! 8!0i io` B# * Ho Des% tiu de0!ndo est!s p i W !r!# Ni est!s tio0 d! personoD Wio0 d! te eroD P!nDo 0et!s sur ! 0!nQo<t!6 on# 1# * V!D Wio0 d! te eroD P!nDo 0et!s sur ! t!6 on` B# * Unu por Oiu persono### 1# * bbbbb### B# * Nu 5i de@ir!s scii ion p i`K R# * Sed tio est!s tre 0! no5! popo r!Wonto% V!r o### ?i r!Wontos ! 5i ion tute no5!n# ?i r!Wontos sonQon% Wiun 0i
&)&

sonQis nur 2ier![$ J?i tro5iQis en ste 8or0! doun u0! O!06re"o# Iiro !peris W!D diris$ J?ontru 5i!n in!itilonbK J?i ne rice5isK% 0i respondis# JDo% 5enu !nt![ ! DuQistoK% rediris ! 5iro% W!D WonduWis 0in en !n"u on de ! O!06ro% Wie sidis We W!D on"6!r6!D sinDoroD# Iu e i i% Wiu tre si0i is ! esper!nt! instruisto% Wiu eW@!0enis 0in% de0!ndis per ti0i"! 5oOo$ *Viu est!s 5i` *?i est!s Rodo 8o# * Vio est!s 5i` * ?i est!s studento# * Vi! est!s 5i` * ?i est!s Dun! W!D s!n!# * Vie 5i oQ!s` * En Bon!ero# * Vien 5i ir!s` * A Esper!nto<Von"reso# * Vi!0 Qi oW!@os` * L! 5enont!n se0!Dnon# * Vio0 d! 2o0oD iros` * NirW![ ,==# * Vie 5i iros` * Per tr!Dno# * Vi! 5i ne ir!s piede` * N!r 0i!D piedoD protestos# * Vies poYtr!nOi on 5i tro5is` * Ne### nenies# * Ii 0enso"!s% ! poYtr!nOi o ies de5!s esti * eWWriis ! DuQisto# G!rdisto% 8!ru truon en i!n W!pon W!D en0etu en Qin OiuDn Jies<5ortoDnK# L! "!rdisto e poYi"is "r!nd!n 6ori on G0i 5o is 8orWuri% sed ne po5isH W!D eWpiWis 0i!n W!pon# Forta frapo sur mian 3apon ve3is min, 3a6 mi a?dis la vo:on de mia patrino, 3iu diris: <-evi7u $odol:6o, a? vi malfrui7os, $igardu 3ian mos3iton mi mortigis sur via 3apo>, ?# * Sed% Rodo 8o% Ou 5i ne diris We 5i Uus tro5is ! poYtr!nOi on` R# * Jes% sed 5i sci!s We o8te du0 sonQoD ni !nt![5id!s ! oW!@ont!UoDn# A# * ?i 5o us J!nt![5idiK pro"r!0on de ! Von"reso# P# * Jen ! 0i!$
&))

ESPERANTO-KONGRESO
* P$&@$A9& *
?! 8er0o de ! Von"reso en ! Uni5ersit!to L!6orWunsidoD en Ur6! Bi6 ioteWo Te!tr! Pre@ent!do Super! EW@!0eno B!nWedo en restor!cio <-A &$A $&ATAB&> EWsWursoD per Yipeto W!D ![to6uso B! o

V# * Bon! pro"r!0o% est!s serio@! !6oro W!D amu2o# P# * S!0ide!noD% ni 6! d![ !tin"os ni!n ce on# %er8a.ne We W!D s!0ide!noD est!s D!0 en ! st!cido0o por !Wcepti nin# Ni preti"u ni!Dn 5! i@oDn# V!r o% 0! 8er0u ! 8enestron por 0ontri ni!n 5erd!n $la1eton# ?# * J!0 ni en5en!s ! st!cido0on# Jen i i est!s% ni!D W!r!D s!0ide!noD# S! utonb -a atendanta6 samideano6 3un 7o6a viCa7o e33rias, '(-%E-(-" 3+IB(:D &)-

IOCABULARIO
27;08, >*3*D8 BUBO P4))E0E, \P42E$ $LAGO 2*3DE7* $UL#O 7*@8 $UL#O9 0875E30* TONDRO E)A.074.*, *qu usada como interjecci"n: Z7*@8- @ 07;E38-I GA%"O >*;.,8 GRENO >7*38, .E7E*) HA%TO P4E) &A;O .*-8 &OR&O .87.,8 #ETIO 8F4.48 NEGRO :;3< 3E>78 SENCO -E304D8 :*cepci"n< SENSO -E304D8 < SENTU#O" :Facultad< SENTA%GULO ;3 43F04), ;3 43EP08 *A$O .*73E78 TONDRO 07;E38 BLINDA CERTA .4E>8 .4E708, -E>;78 EUSNAS&ITA 7E.4A3 3*.4D8 LERTA ,D24) #UTA 5;D8 STULTA E-0FP4D8, E-0;)08 SURDA -87D8 BRUTO )ER*A(NA
VE/.Q%B5%"

6E78-?54)

A&CEPTI

*.EP0*7, 7E.4247 A#U;I D46E7047 ATINGI *).*3E*7 BORI PE7F87*7 "EESTI E-0*7 P7E-E30E, *-4-047 $A(LI )45*7 $U&CII F;3.483*7 &RES&I .7E.E7 #AN&I F*)0*7 PLI#ULTI'I *;5E30*7, 5;)04P)4.*7-E RA(DI .*2*)>*7 SE&)I -E>;47 SO($I 0E3E7 -ED SUSPE&TI -8-PE.,*7 TA%GI -E7647, -E7 *P08 TIRI 047*7, ,*.E7 07*..493 IES &IES NENIES ALI$O(E )ER*A(NE ESTAS )IA )ICO DE *)>;4E3 .;@8, DE B;4E3 DE 3*D4E 807* 6EE *) P*7E.E7 :6E78-?54)5E30E< E- 0; 0;738

&)]

LA INSTRUISTO PAROLAS
9U#. Este sufijo no tiene sentido &ro&io, ) se lo usa &ara derivar &alabras cu)a relacin a la ra(z es im&recisa ) no &uede e*&resarse &or otro afijo. #as &alabras formadas con 92< deben a&renderse como &alabras.ra(ces. A<!n62<! ! cortejar, D.3b2<! D.3bo ! cere ro" ! ca(ilar, 0o-!2<! ! hojear, 42 t2<! ! degustar, ko-2<o ! cuello de camisa o blusa", k32D2<! ! cruci!icar, 73ok !<2<. ! aproximadamente, k,t,7, E&S9 indica que !ue, ex: .k <!n! t3o ! exministro, .k !4! ! destituir convertir a alguien en 6e*7", .k !/! ! dimitir ,acerse 6e*7". #IS9 seala lo err"neo, lo incon(eniente: <! ko<73.n! ! comprender mal, <! .6G!/o ! casamiento equi(ocado, incon(eniente. 9END este sufijo significa que de e ser: 0a3.n6a ta ko ! tarea que de e ser hecha, 3!7a3.n6a =o:o ! un camino que de e ser reparado, .k=.n6a .kG.<7-o ! ejemplo que de e seguirse. E", a&n, hasta, mismo: .@ 23 -a 2no t3o=!/a <ak2-o: ! hasta en el sol se encuentran manchas. #! . t! t!.- ok27!ta5 k. <! .@ n. <an/! ! yo esta a tan ocupado que ni siquiera com. E@ n. ! ni a&n, ni siquiera. E@ !n0ano 0a3a t!on ! hasta un ni/o lo hace. E2 na k!ta es reci'n nacido, reci'n dado a luz. Na k! en Es&eranto es verbo transitivo, significa dar a luz. 3acer es na k!/!, La bo=!no na k! bo=!6on ! la (aca tu(o un ternero. #! na k!/! .n A<.3!ko ! yo nac en *m'rica.

&),

LECCIN COMPLEMENTARIA
@3 )E&+I-3CI,- - tiene tres e0p eos distintos$ &h Se>! ! e co0p e0ento directo de 5er6o tr!nsiti5o# &<!########Gi montras la re0tan 0omplementon de transiti!a !erbo.

Petro batas Pa9lon

)h Se>! ! e 8in de un 0o5i0iento# )<! Gi montras la celon de mo!o. Iru tien. @i $alis teren. Despu9s de preposici+n :ue indic! 0o5i0iento Gal" 5isH no ir n# -h Ree0p !@! un! preposici+n# -<! Gi anstata9as prepo2icion. @i laboris du #oro.n GL dum du #oro.H# Petro al!enis 7a9don GL .e 7a9doH# @a domo estas MN metro.n lar5a GL .e MN metro. lar5aH# Sie0pre :ue ! c !rid!d no se 5e! !8ect!d!% podr ree0p !< @!rse un! preposici+n por ! n 8in! # Despu9s de preposici+n no 5! !cus!ti5o# *************
&)(

En estos eDe0p os estn e0p e!dos os tres o8icios de ! ter0in!ci+n nH Petro iris en la 4ambron" mal$ermis la $enestron 0a. 0!in minuto.n li ri1ardis. Petro 7etis la 8tonon 0ontra9 la pordon 0a. malpro0simi5is 0el0a.n metro.n. E@ 3&)OCU@(. E o6Deto de !rt4cu o es !c !r!r e sentido de ! or!ci+n% i0pidiendo :ue se con8und! ! cos! ! :ue nos re8eri0os con otr! se0eD!nte# Por o t!nto% pode0os deD!r de us!r est! p! !6r! cu!ndo no !c !r! un! ide!# Ser pues correcto decir$ @eono estas besto. &o2o estas $loro. @a0to estas pli nutra ol !ino. En esp!>o deci0os <vive en el Per(>, <vive en Chile>+ en Esper!nto$ @i lo5as en Peruo" li lo5as en Ailo. No se us!r pues% e !rt4cu o de !nte de no06re propio * :ue no necesit! deter0in!ci+n# Cu!ndo un no06re propio 5! precedido de un t4tu o% co0o sin.oro" do0toro" 1eneralo% no e5! !rt4cu o$ Pro$esoro +artne2 estas malsana. J-ro Pamen#o$ estis 0uracisto. CI. En Esper!nto% co0o en in" 9s% no e.iste prctic!0ente e tuteo# No o6st!nte% si se siente ! !6so ut! necesid!d de est! 8or0! 4nti0!% se puede e0p e!r e prono06re ci * t($ +i cin amas * Do te amo# P&(-(+'&E &E/@EXI%(. A e0p e!r e re8 e.i5o sia% recuerde :ue$ !H e !dDeti5o sia nunc! 5! de !nte de suDetoC 6H sia precede ! o6Deto Gco0p e0entoH pose4do por e suDeto$ =uan GsuDetoH 6uega con su perro Gperteneciente ! suDetoH * :o#ano ludas 0un sia #undo. Juan GsuDetoH ' su perro GsuDetoH 6uegan * :o#ano 0a. lia #undo ludas.
&)/

Co0prense os si"uientes eDe0p osH @a sin.oro ordonis al sia ser!isto !esti lin * #l seEor orden) a su sirviente vestirlo G:ue o 5istier!H# @a sin.oro ordonis al sia ser!isto !esti sin * #l seEor orden) a su sirviente vestirse G:ue se 5istier!H# En Esper!nto% co0o en c!ste !no% !s p! !6r!s iu" tiu" 4iu" 0iu" neniu * alguien, ese, 1uien, etc#* pertenecen "r!0!tic! < 0ente ! ! tercer! person!% !un:ue se re8ier!n ! ! pri0er! o se"und!$ Aiu el ni rice!os sian porcion * cada uno de nosotros reci!ir su porci)n, -eniu el !i e!itos sian sorton * ninguno de vosotros evitar su suerte GdestinoH# )iu el !i" 0iu opinias sin 0apabla * a1uel de vosotros 1ue se considere capaC, E suDeto puede no ser e.p 4cito$ Esti en sia elemento * estar en su elemento# )imi sian propran ombron * temer su propia som!ra, (&3CI(- JI&EC)3. Si ! "uien nos diDo !7er <'o ir maEana> 7 nosotros o repeti0os% podre0os esco"er entre ! 8or0! direct!$ < l me di6o: 'o ir maEana>, 7 ! 8or0! indirect!$ < l di6o 1ue ira maEana>, En Esper!nto us!0os en ! or!ci+n indirect! ! 8or0! +"ic! :ue se 2u6ier! e0p e!do en ! or!ci+n direct!$ l di6o: <ir maEana>, li dirisH Jmi iros mor1a9K. l di6o: <'o so' !rasileEo>, li dirisH Jmi estas bra2ilanoK l di6o 1ue ira maEana li diris 0e li iros mor1a9. l di6o 1ue l era !rasileEo li diris 0e li estas bra2ilano

-U:( d! ! ide! "ener! de continente% de recipiente# De !24 !s 8or0!s supu.o G:ue contiene sop!H% pomu.o G:ue contiene 0!n@!n!sH% Italu.o G:ue contiene it! i!nosH# Por consi"uiente ! p! !6r! 0a$u.o podr4! si"ni8ic!r$ c!D! p!r! c!89% c!8eter!% p !nt! de c!89 o p!4s de c!89# Pero% recorde0os :ue en todos os idio0!s !s p! !6r!s reci6en su si"ni8ic!do e.!cto por e conte.to# No o6st!nte eso% podre0os
&)E

sie0pre en Esper!nto cont!r con recursos p!r! construir ! p! !6r! precis! :ue nos 2!"! 8! t!# As4 tendre0os$ 0a$s0atolo * ca6a para caf # Ba$0ru4o * vasi6a para caf , cafetera, 0a$arbo * r!ol de caf , cafeto% 7 0a$lando * pas del caf # @(S -(+'&ES JE @(S P3OSES de !nti"uo continente se 8or0!n !"re"!ndo e su8iDo u. o ! p! !6r! lando ! no06re de pue6 o :ue e dio ori"en$ Qermano" Qermanu.o GL p!4s de os "er0!nosH$ Jano" Janu.o GL p!4s de os d!nesesH# En e nue5o continente% por e contr!rio% e 2!6it!nte reci6e e no06re de p!4s :ue 2!6it!$ Peruo" peruanoR 'ra2ilo" bra2ilano. Pero t!06i9n encontr!re0os en nuestr!s ectur!s% ! ter0in!ci+n io p!r! 8or0!r no06res de p!4ses$ Italio" /rancio" &usio. +e0si0ano. lo5as en +e0si0o. /ranco. lo5as en /rancu.o" /ranclando a9 /rancio. 3J:E)I%( 3)&I'U)I%(. Co0p!re est!s dos 8r!ses$ <=uan encontr) a su !ella novia> 7 <=uan encontr) !ella a su novia># En e pri0er c!so% ! cu! id!d <!ella> es per0!nente en ! no5i!% 7 o es p!r! todo e 0undoC en e se"undo% Ju!n encuentr! :ue su no5i! es 6e !% e !tri6u7e es! cu! id!d% !un:ue :ui@ no ! pose!# E Esper!nto distin"ue ! cu! id!d per0!nente Gep4tetoH de ! circunst!nci! G!tri6utoH de este 0odo$ :o#ano tro!is sian belan $ian4inon. :o#ano tro!is sian $ian4inon bela. Note :ue en e se"undo c!so% bela 5! sin -n 8in! # +i !idis la $ermitan pordon * "i la puerta cerrada Gno ! !6iert!H# +i !idis la pordon $ermita * "i G:ueH la puerta Gest!6!H cerrada, iue t!06i9n puede decirse$ +i !idis 0e la pordo estis $ermita.
&)'

SUE# Cu!ndo <1ue> puede ree0p !@!rse por el, la, lo, los, las cuales Gprono06re re !ti5oH se tr!duce por 0iu" 0iu.% se";n os c!sos# Los i6ros :ue G os cu! esH 5es so6re ! 0es! son de se>or :ue Ge cu! H est de pie# L! i6roD% WiuDn 5i 5id!s sur ! t!6 o est!s de ! sinDoro% Wiu st!r!s# Recu9rdese% !de0s% :ue <1ue>% cu!ndo es prono06re re !ti5o 5! detrs de no06re :ue ree0p !@!% en t!nto :ue <1ue> conDunci+n si"ue "ener! 0ente ! 5er6o# +i !idas" 0e la libro." 0iu.n !i a4etis estas interesa.. "eo 1ue los li!ros 1ue G os cu! esH 4d, compr) son interesantes, Cu!ndo <1ue> ree0p !@! ! <1u cosa> se pone 0io# .0u Gcos!H haces/ * Bion !i $aras? .2e 1u Gcos!H se trata/ * Pri 0io temas? Si <1ue> si"ni8ic! cun, cunto, en 8r!ses !d0ir!ti5!s% se tr!duce por 0ia# F0u GcuntoH calorG * Bia !armoD .0u GcunH hermoso daG * Bia bela ta1oD E <1ue> de ms 1ue, menos 1ue% es olH pli ol" malpli ol# B en os de0s c!sos GconDunci+nH% <1ue> se tr!duce por 0e$ +i de2iras" 0e !i lernu * 2eseo 1ue aprendas, +i 0redas" 0e li !enos * Creo 1ue l vendr, (ni diras 0e... * Ae dice 1ue,,, +i laboras por 0e li ripo2u * Tra!a6o para 1ue l repose# P3&)ICIPI( 3J%E&'I(. <"i a Pedro caminando por la calle> puede si"ni8ic!r$ <'o, caminando por la calle, vi a Pedro>% o 6ien <'o vi a Pedro 1ue camina!a por la calle>, En Esper!nto dire0os en e pri0er c!so$ +ar8ante sur la strato mi !idis Petron 7% en e se"undo$ +i !idis Petron
&-=

mar8anta sur la strato# En e pri0er c!so e0p e!0os e p!rticipio !d5er6i! por:ue dese!0os indic!r c+0o e suDeto 2!ce ! "o (.c)mo/ * c!0in!ndo L cu!ndo e suDeto c!0i< n!6!H# Se us!% pues% e p!rticipio !d5er6i! G!cti5o o p!si5o 7 en cu! :uier! de os - tie0posH cu!ndo 9ste se re8iere ! suDeto de ! proposici+n% en os de0s c!sos% conser5!r su 8or0! !dDeti5!# JE es ! preposici+n 0s us!d! en Esper!nto 7 en esp!>o # D!0os !:u4 ! "unos eDe0p os en :ue su uso di8iere en !s dos en"u!s# En Esper!nto e uso de de es 0s preciso :ue en esp!>o $ 4na taCa de t 4na taCa de porcelana 4na taCa de 9ara 4na mesa hecha de pino 4na mesa hecha por =uan #l primero de todos .2e 1u se trata/ Ae trata de lo siguiente Cu!rir de flores #statua de !ronce A partir de maEana -a ciudad de $osario 91uina de vapor #nfermedad del coraC)n Pasar de largo 2e6ar de lado 2e parte ma Aca!a de partir )aso da teo )aso el porcelano )aso de +aria )ablo $arita el pino )ablo $arita de :o#ano @a unua el 4iu. Pri 0io temas? )emas pri la .eno Bo!ri per $loro. 'ron2a statuo E0de mor1a9 Urbo &osario %aporma8ino Bormalsano Preterpasi /lan0enlasi :e mia $lan0o" mia$lan0e @i 7us $oriris

)E-E& se tr!duce teni% pero so o en e sentido de asir# +i tenas libron en la mano * Do tengo G!s"oH un li!ro en la mano,
&-&

+i #a!as multa.n libro.n * Do tengo GposeoH muchos li!ros, B en c!ste !no Jtene0osK 1ue ir, 1ue hacer Gde6e0os ir% 2!cer% etc#H# -i de!as iri" $ari" 0tp. Ten"o ! "o :ue 2!cer No ten"o n!d! Ten"o 2!06re +i #a!as ion por $ari +i #a!as nenion +i estas malsata" mi malsatas.

I3CE&# Este 5er6o en c!ste !no se us! p!r! J2!cerK de todo$ 8ace calor Estas !arme 8ace largo rato 3nta9 lon1a tempo 8ace mucho 3nta9 lon1e 8acerse el dormido Fa.ni1i sin dormanta 8acerse de dinero Qa.ni" a0iri monon Ae hace de da )a1i5as Ae hace tarde +al$rui5as Ae hiCo pedaCos Jisrompi5is #sto hace !ien )io bone e$i0as P(& * P&(. Est!s dos preposiciones no de6en con8un< dirse# Por indic! finalidad$ oni ne de!as !i!i por man5i" sed man5i por !i!i * Ho se de!e vivir para comer, sino comer para vivir, Pro indic! causa, motivo de una acci)n$ Pro tiu !undo li mortis * por G! c!us! deH esa herida muri)# Co0p!re$ @i !enis por tio * l vino para eso# Pri tio li !enis * por eso vino, /(&-(. Cu!ndo :uer!0os precis!r ! :u9 c !se de 2orno u 2orni o nos re8eri0os% dire0os$ ba0$orno Gde 2orne!rH% 0uir$orno Gde cocin!H% #e.t$orno o #e.tilo Gestu8!H% alt$orno G! to 2ornoH% etc#
&-)

3@QU-3S EXP&ESI(-ES
-o ms prontoposi!le Gtie0poH G5e ocid!dH Hi 'o, ni l 8asta la vista .C)mo est usted/ F0u le va'a !ienG Gde s! udH Il cree en 2ios @racias a 2ios 2e tanto en tanto Poco a poco Por otra parte, por otro lado 8a' 1ue Gse de6eH comer para vivir Cada veC ms Parece incre!le 9s vale (0eDorH #s preferi!le 9uchas gracias, le agradeCco mucho Ho ha' de 1u 9s vale algo 1ue nada #s preferi!le alguna veC 1ue nunca FeliC cumpleaEos -o mismo le digo A su salud %uen provecho Perdone 9e importa un pito Con el ra!illo de o6o 9aEana por la tarde Gj(H Con (mucho) gusto Todos los das A veces, algunas veces Biel eble ple. balda9 Biel eble ple. rapide -e0 mi" ne0 li Gis re!idoD Biel !i $artas? /artu boneD @i 0redas .e Jio Jan0T al Jio Je tempT al tempo Iom post iom 3li$lan0e (ni de!as man5i por !i!i Pli 0a. pli Fa.nas ne0redebla Uestas pli bone Uestas pre$ere +i tre dan0as -e dan0inde Pli bone io ol nenio Pre$ere iam ol neniam /eli4an dat-re!enon Same al !i :e !ia sano 'onan apetiton Pardonu GminH +i $a.$as pri... (0ul-an1ule +or1a9 !espere Utre !olonte Aiuta1e" 4iu. ta1o. Bel0-$o.e
&--

3'&E%I3)U&3S +VS USU3@ES


b!." G6on5o uH d-ro" GdoWtoroH E-o" Esp-o" GEsper!ntoH e02." GeW@e0p eH $-ino" G8r![ inoH 0.c." GW!D cetereH 0-do." GW!0!r!doH trad." Gtr!duWisH 0.s." GW!D si0i !DH 0.t.p." GW!D tie p uH -.'." Gnotu 6oneH n-ro" Gnu0eroH P.S." GpostsWri6oH pro$." Gpro8esoroH s-no" Gs!0ide!noH s-ro" GsinDoroH s-ino" GsinDorinoH t.e." Gtio est!sH 4." GOirW![H b0." G6i dW!rtoH !d." G5iduH pro0s." GproWsi0u0eH .c" GD!rcentoH a.B." G!nt![ VristoH 0.a." GW!D ! i!DH W" G2e iWo% OeG<si"noHH ))) GTut<Ter!<TeWs!UoH e-po8to e-libro" Ge eWtroniW! i6roH ptm." Gpostt!"0e@eH U.E.3." GUni5ers! ! Esper!nto<AsocioH tenga a !ien, por favor doctor esperanto por e6emplo seEorita ' adems camarada G0!sc#H traducci)n ' seme6antes etc tera nota !ene n(mero postdata profesor <samideano> seEor seEora es decir, esto es alrededor de, en torno a tar6eta postal ilustrada v ase aproximadamente siglo antes de Cristo ' otros arro!a JJJ GJkor d kide ke6KH correo electr)nico GJe<0!i KH li!ro electr)nico p,m, (despu s del medioda) Asociaci)n 4niversal de #speranto

Est!s !6re5i!tur!s sue en escri6irse t!06i9n sin puntos o "ui+n% por eDe0p o$ 0.t.p. o 0tp.
&-]

LE GAOJ
P&I @3 IIS)(&I( JE ESPE&3-)(
En ! D!ro &EE/ !peris en I!rso5io ! JUnu! erno i6ro de in"5o intern!ci! de D<ro Esper!ntoK Gpse[doni0o de ! ![toro$ Dro Ludo5iWo \!0en2o8H# N!sWiQinte en &E,' en Bie ostoW% Wie oQ!s W!D inter0! p!c!s W5!r 0! s!0 in"5!D popo oD% \!0en2o8 D!0 de si! Duneco Wo0encis studi W!D !6ori pri intern!ci! in"5o# V5!nW!0 i 8!riQis pro8esie oWu isto% i! Oe8! ce o en ! 5i5o estis% Oi!0 2e pi ! interWo0preno de OiuD n!cioD per 2e p! Wo0un! in"5o ne[tr! !# Ant![ ! pu6 iW! !pero de Esper!nto% \!0en2o8 du0 0u t!D D!roD Wuti0iQis pensi W!D 5erWi reWte en ! no5! in"5o# Ti! Qi D!0 2!5is Wo0encon de ori"in! ! iter!turo% Wi!0 Qi !peris# Post &EE/ ! in"5on ernis W!D u@is Oi!0 p i "r!nd! no06ro de Oiu !nd!D !deptoD% WiuD per si! pro@! ![ poe@i! 5erW!do io0 post io0 p iriOi"is ! in"5on W!D Wreis tr!dicion en ni! sti o# De &'=, oW!@!s OiuD!re tut0ond!D Won"resoD de esper!n< tistoD% W!D en tiuD "r!nd!D intern!ci!D Wun5enoD 0ontriQis p i W!D p i ri0!rWind! unueco en ! prononc!do de ! in"5o% W!D !nW![ WreiQis tr!dicio en ! p!ro ! sti o# Pro tio W!D !nW![ pro ! 8!Wto% We ! p eD "r!nd! p!rto de ! Esper!nt! 5ort!ro estis ! port!t! de ! 5i5o io0 post io0 W!D ! don!t! ! ! unu! tre 0! 5!st! 5ort!reto u@it! de Dro \!0en2o8 en ! Wo0enco% oni Qener! e Wonst!t!s% We Esper!nto 8!riQ!s 5i5!nt! in"5o# Pi!n tuD!n pr!WtiW!n uti on pru5!s ! "r!nd!D ser5oD de ! Uni5ers! ! Esper!nto<Asocio GUEAH% Wiu 2!5!s de e"itoDn en ! p eD 0u t!D ur6oD de ! 0ondo W!D e6 i"!s 8!ci !n intern!ci!n in8or0!don% !nonc!don ![ 5oD!Q!don per Esper!nto# L! D!r< i6roD de UEA enten!s iston de tiuD de e"itoD W!D uti !Dn in8or0oDn pri ! pr!WtiW! u@o de Esper!nto# D!nWd ! tio% 0i oD d! turistoD ![ Wo0ercistoD nur u@!nte Esper!nton% po5is
&-,

5oD!Q!di% Dunu oD tro5is oWupon 8re0d !nde% Dunu inoD sen< d!nQere tr!5oD!Qis "r!nd!Dn ur6oDn# Intern!ci!D societoD 8ondiQis por tut0ond!D ide! !D ![ pro8esi!D ce oD# Ve W!D 0i oD d! i6roD est!s presit!D en Esper!nto% tr!duWit!D e OiuD n!ci!D iter!turoD ![ ori"in! e 5erWit!D de esper!ntist!D ![toroD# EW@ist!s 0u t!D Esper!nto<"!@etoD% re5uoD ![ Uurn! oD en p eD di5ers!D oWoD W!D Wun p eD di5ers!D ce oD# En ! tre 5i5! intern!ci! 5i5!do Wreit! de Esper!nto% "r!5!n ro on 2!5!s ! intern! ideo de Esper!ntis0o% Wiun per di5ers!D 5erWoD espri0!s ! ori"in! ! Esper!nto< iter!turo W!D inter! ie ! o8ici! ! Won"res! 2i0no de d esper!ntistoD JL! EsperoK% 5erWit! de Dro \!0en2o8# Jro Edmond Pri!at Ge Vurs! Lerno i6roH

@3

ESPE&3-P3
GTr!ducci+nH

En e$ mun)o ha veni)o un nuevo sen*imien*o, !e'o!!e e$ mun)o una +ue!*e invo'a'i,n; en a$as )e un vien*o a-a'i $e vue$e aho!a )e un $u.a! a o*!o. No a $a es-a)a se)ien*a )e san.!e es*a $$ama a $a +ami$ia humana/ a$ mun)o 0ue e*e!namen*e .ue!!ea $e -!ome*e una san*a a!mona. 1a"o e$ sa.!a)o si.no )e $a es-e!an2a se !e3nen $os 'om a*ien*es )e $a -a2, 4 -!on*o avan2a $a o !a -o! e$ *!a a"o )e $os 0ue *ienen es-e!an2a. 5ue!*es se $evan*an mu!os mi$ena!ios en*!e $os -ue $os )ivi)i)os; -e!o sa$*a!6n en -e)a2os $as o s*ina)as a!!e!as -o! e$ sa.!a)o amo! )e!!um a)as. So !e un +un)amen*o $in.7s*i'o neu*!a$, 'om-!en)i8n)ose $os unos a $os o*!os, $os -ue $os ha!6n )e 'om3n a'ue!)o una so$a .!an +ami$ia. Nues*!os $a o!iosos 'ama!a)as en $a *a!ea )e $a -a2 no )es+a$$e'e!6n, has*a 0ue e$ e$$o sue9o )e $a humani)a) -a!a en)i'i,n e*e!na se !ea$i'e.
&-(

L A ES P ER O
UIimno Esperantista En ! 0ondon 5enis no5! sento% Tr! ! 0ondo ir!s 8ort! 5oWoC Per 8 u"i oD de 8!ci ! 5ento Nun de oWo 8 u"u Qi ! oWo# Ne ! " !5o s!n"on soi8!nt! Pi ! 2o0!n tir!s 8!0i ion% A ! 0ondd eterne 0i it!nt! Pi pro0es!s s!nWt!n 2!r0onion# Su6 ! s!nWt! si"no de d espero Vo eWtiQ!s p!c!D 6!t! !ntoD% V!D r!pide WresW!s ! !8ero Per !6oro de ! esper!ntoD# 1orte st!r!s 0uroD de 0i D!roD Inter ! popo oD di5idit!DC Sed diss! tos ! o6stin!D 6!roD Per ! s!nWt! !0o dis6!tit!D# Sur ne[tr! ! in"5! 8und!0ento% Vo0pren!nte unu ! ! i!n% L! popo oD 8!ros en Wonsento Unu "r!nd!n rondon 8!0i i!n# Ni! di i"ent! Wo e"!ro En !6oro p!c! ne !ciQos Pis ! 6e ! sonQo de d 2o0!ro Por etern! 6eng e8eWti5iQos# @. @. Pamen#o$
&-/

K O R E S P O N DA D O
JIoD!QoD !rQi"!s ! 0ensonK% dir!s ! !n" oD% W!D tio est!s 5er!# Sed 6ed![rinde ne OiuD po5!s 5oD!Qi eWster !nden# ?! < 0u t!D po5!s 5i@iti !ndoDn% WiuDn i i de@irus Woni# Sed ! esper!ntistoD po5!s Won5ers!cii per eteroD% Wun oQ!ntoD de Wiu !Dn !ndo de ni! ter" o6o# I i po5!s 8!ci e rice5i in8or0oDn pri ! p eD di5ers!D te0oD$ popo !D Wuti0oD% 8i !te io% !rto% 8o W oro% soci!D pro6 e0oD% iter!turo% Wo0erco% industrio% scienco% !"riWu turo% instru!do% po itiWo ![ si0p e 6!6i i pri Oiut!"!D !8eroD# AnW![ oW!@!s interY!nQoD$ poYt<0!rWoD% re5uoD% i6roD% 0u@iW!UoD% se0oD% 8otoD% W#t#p#% W#s# ir!s de s!0ide!no ! s!0ide!no# *JTre intereseK 5i e6 e diros% Jsed Wie 0i po5os 2!5i tiuDn !dresoDn`K *Nu% tio est!s 8!ci ! *por esper!ntisto# En OiuD esper!nt!D "!@etoD !per!s !noncoD pri Worespond!do W!D interY!nQo# Se 5i ne tro5us peton pri Worespond!do Won5en! ! 5i% 5i 0e0 po5!s pu6 iWi"i !nonceton Wontr![ 0odest! p!"o# En ! Wo0enco 5i po5!s sWri6i ne eteroDn% sed poYtW!rtoDn% i ustrit!Dn% interes!Dn poYtW!rtoDn#
&-E

+(JE@( JE @E)E&(

?i 5idis 5i!n !noncon en JL! Pr!WtiWoK W!D r!pid!s respondi 5i!n peton pri Worespond!do# ?i !nW![ stud!s 0edicinon% W!D tre Y!tus interY!nQi $a0a.n re5uoDn Wun 5i# AnW![ interes!s 0in popo !D d!ncoD# Ni tiu poYtW!rto 0ontr!s ! !r"entin!n popo !n d!ncon J\!06!K# ?i est!s )=<D!r! W!D oQ!s Wun 0i! 8!0i io en ! ur6o# Atend!nte 5i!n 6! d![!n respondon% sincere s! ut!s 5in# ?i! !dreso$ Petro Bonesper str!to Ierd! Ste o '/ ROSARIO

LeteroDn oni Wo0enc!s per di5ers!D s! utoD$ Esti0!t! sinDoro% Y!t!t! 8r![ ino Gs!0ide!no% Wo e"oH% V!r! W!0!r!do# Por 8ini eteron oni u@!s Wuti0!Dn espri0oDn$ Ii!# RespeWte 5i!# Sincere 5i!# Ii! !0iWo# Vun Wor! s! uto# Tre Wore 5i!# ?i GWore% sincere% s!0ide!ne% !0iWeH s! ut!s 5in# Pro8itu ! esper!nt!n Worespond!don% sed 0e0oru We W!Dn Wonsi oDn$ SWri6u W !re# Ne8e sWri6u tre W !re 5i!n no0on W!D !dreson# SWri6u !nW![ W !re W!D @or"e ! !dreson de 5i! Worespond!nto sur ! Wo5erto# Respondu !Wur!te#

Vorespondu W!D 5i 5idos% We !nW![ ! esper!nt! Worespond!do J !rQi"!s ! 0ensonK W!D Wre!s !0iWecon#
&-'

POEZIOJ
I(" +I3 B(&T
Ho% 0i! Word% ne 6!tu 0! tr!nW5i e% E 0i! 6rusto nun ne s! tu 8orb J!0 teni 0in ne po5!s 0i 8!ci e% Ho 0i! Worgb Ho% 0i! Wordb Post on"! !6or!do Nu 0i ne 5enWos en decid! 2ord` Su8iOeb Tr!nW5i iQu de d 6!t!do% Ho% 0i! Wordb @udo!i0o Pamen#o$ llllllllllll DU POE?ETOJ DE HEINE
+ilde pasas tra la 0orT

?i de p!s!s tr! ! Word Do O! 2!r0onioC En printe0po sonu 8or Et! 0e odio

A 8 or!nt! idi id 1 u"u 5i sonoreC Se renWontos ro@on 5i% Pin s! utu Woreb

Bie estas la ple. 0ara? Vie est!s ! p eD W!r!% Viun 0i priW!ntis ri0e% Vi!0 sorO!D% !rd!D 8 !0oD A ten e5is 0in sen i0e` Estin"iQis tiuD 8 !0oD% ?! 5!r0iQis D!0 ! Woro% Tiu Oi 5ers!Ug enten!s A0o<cindron De 0e0oro Tr!d#$ 1# Pi !t2
&]=

NI AL ENIS AL LA !INO
Ni Wune 8!ris interes!n 5oD!Qon tr! ! in"5o inter< n!ci!# Ii D!0 Won!s ! 8un< d!0enton de ! in"5o# Sed !nW or![ 5i ne est!s per8eWt! esper!ntisto# Per0esu% do% We 0i r!Wontu ! 5i Wion 0i 8!ris Wi!0 0i 8inis 0i!n e e0ent!n ern!don# ?i tuD ! iQis ! ! Ar"entin! Esper!nto<Li"o# Tie 0i prun< teprenis i6roDn e ! 6i6 ioteWo W!D e"is% 0u te e"is% sed Wun !tento# ?i Oeestis ! Wun5e< noDn% pre e"oDn% 8estoDn% eWs< WursoDn de ! esper!ntistoD W!D 2!5is ! oW!@on 6!6i i Wun s!0ide!noD en !nd!D W!D eWster !nd!D% nur en ! 6e ! Esper!nto# Sur 0i! 6rusto 0i tuD portis ! W5inpint!n 5erd!n ste on# ?i 8!riQis 5ide6 ! esper!ntisto# ?i Worespondis Wun eWster !nd!D "es!0ide< !noD% W!D tio donis ! 0i QoDon W!D instruon# A iQinte ! Uni< 5ers! ! Esper!nto<Asocio% 0i He0os 2ec2o Duntos un interes!nte 5i!De ! tr!59s de ! en"u! intern!cion! # Ud# 7! conoce os 8und!0entos de ! en"u!# Pero !;n no es Ud# un per8ecto esper!ntist!# Per04t!n0e% pues% :ue e cuente :u9 2ice 7o cu!ndo ter0in9 0i !prendi@!De e e< 0ent! # Ense"uid! 0e !d2er4 ! ! Li"! Ar"entin! de Esper!nto# A 4 to09 i6ros en pr9st!0o de ! 6i6 iotec! 7 e4% e4 0uc2o% pero con !tenci+n# Asist4 ! !s reuniones% con< 8erenci!s% 8iest!s% e.cursio< nes de os esper!ntist!s 7 tu5e oc!si+n de c2!r !r con ms!0ide!nosm de p!4s 7 e.tr!nDeros% so o en e 6e o Esper!nto# So6re 0i pec2o uc4 ense"uid! ! estre ! de cinco punt!s# ?e con5ert4 en un esper!ntist! 5isi6 e# Co< rrespond4 con esper!ntist!s de otros p!4ses 7 eso 0e proporcion+ "oces 7 ense< >!n@!s# Ad2iri9ndo0e ! ! Asoci!ci+n Uni5ers! de Es<
&]&

8!riQis 0ond! esper!ntisto# U#E#A# don!s pr!WtiW!Dn ser< 5oDn ! si!D 0e06roD% sed Wro< 0e eduW!s i in en ! 2o0!r! so id!reco W!D Wo0preno# Unu5orte% 0i p!rtopren!s ! Esper!nto<0o5!<don# Do% 0i ne dir!s ! 5i !di![% sed Qis re5ido en ! 5enont! Esper!no<Von"resob NI U\U ESPERANTONb

per!nto 0e con5ert4 en espe< r!ntist! 0undi! # U#E#A# pro< porcion! ser5icios prcticos ! sus 0ie06ros% !de0s os educ! en ! so id!rid!d 7 co0prensi+n 2u0!n!# En un! p! !6r!% p!rticipo en e 0o5i0iento de Esper!nto# No e di"o pues% !di+s% sino 2!st! ! 5ist! en e pr+.i0o Con"reso de Espe< r!ntob nUSE?OS EL ESPERANTOb

&])

TA"ELO PRI LA A!IKSOJ


GPRE1IVSOJ W!D SU1IVSOJH
PRE$I&SO(
BO9 &arentesco &ol(tico+ bo03ato ! cu/ado. GIidu en ! &/<! ecionoH DIS9 dis&ersin+ 6on! ! dar, 6! 6on! ! distri uir. G&,<! ecionoH E&9 accin breve o que comienza+ =!6! ! (er, .k=!6! ! aperci ir, ad(ertir# G&E<! ecionoH E&S9 e*+ .k <!n! t3o ! exministro. G)=<! ecionoH# $I9 moralmente malo. G&'<! ecionoH# GE9 ambos se*os reunidos+ 4.7at3o: ! padre y madre. G&/! ecionoH #AL9 lo contrario, lo o&uesto+ <a-3!@a ! po re. G)<! ecionoH #IS9 equivocadamente, 6al revs7, 6de reves7+ <! ko<73.n! ! comprender #al re('s$. G)=<! ecionoH PRA9 ancestral, bis+ 73aa=o ! isa uelo. G&E<! ecionoH RE9 re&eticin+ 3.0a3! ! rehacer. G&,<! ecionoH

SU$I&SO(
9A" de mala calidad+ @.=a-o ! ca allo, @.=a-a@o ! mancarr"n, jamelgo. G&'<! ecionoH 9AD accin continuada+ 7a0a6o ! tiroteo. G&E<! ecionoH 9AE cosa o substancia+ k3!baOo ! un escritoC 6o-@aOo ! un dulce, cosa dulce. G&-<! ecionoH 9AN miembro, &artidario, ,abitante+ a<.3!kano ! un americanoC k3! tano ! un cristiano. G'<! ecionoH 9AR conjunto de cosas semejantes+ a3bo ! %r ol, a3ba3o ! osqueC =o3to ! (oca lo, =o3ta3o ! (oca ulario. G&)<! ecionoH 9"( diminutivo carioso masculino+ P.t3o ! Pedro, P.@:o ! Pedrito, Pedrn. G&E<! ecionoH 9EBL &osibilidad, que se &uede ,acer+ =!6! ! (er, =!6.b-a ! (isi leC k3.6! ! creer, k3.6.b-a ! cre le. G&-<! ecionoH
&]-

9EC nombre de una cualidad+ <o-a ! lando, <o-.Do ! molicie, landuraC !n0ano ! ni/o, !n0an.Do ! in!ancia. G&&<! ecionoH 9EG aumentativo+ 6o<o ! casa, 6o<.4o ! caser"n, casa grandeC 43an6a ! grande, 43an6.4a ! enormeC 7-2=! ! llo(er, 7-2=.4! ! llover a c%ntaros. G&&<! ecionoH 9E( lugar destinado a+ -.3n! ! aprender, -.3n.:o ! escuelaC k2!3! ! cocinar, k2!3.:o ! cocina. G(<! ecionoH 9E# inclinacin, tendencia+ -abo3! ! tra ajar, -abo3.<a ! la orioso, tra ajadorC bab!-! ! charlar, bab!-.<a ! charlat%n, ha lador. G&&<! ecionoH 9END que debe ser+ 7-.n2<.n6a ta ko ! una tarea que de e ser cumplida. G)=<! ecionoH 9ER &art(cula, elemento+ ab-o ! arena, ab-.3o ! grano de arenaC <ono ! dinero, <on.3o ! moneda. G&,<! ecionoH 9ESTR jefe, autoridad+ >!7o ! arco, >!7. t3o ! capit%n, comandanteC 23bo ! ciudad, 23b. t3o ! alcalde. G&'<!
ecionoH

9ET diminutivo+ =o:o ! camino, =o:.to ! caminito, sendaC =a3<a ! caliente, =a3<.ta ! ti ioC 3!6! ! reir, 3!6.t! ! sonreir. G&&<!
ecionoH

9ID descendencia+ bo=o ! uey, bo=!6o ! terneroC koko ! gallo, kok!6o . pollo. G&/<! ecionoH 9IG causar, volver, convertir en+ b-anka ! blanco, b-ank!4! ! lanquearC <o3t! ! morir, <o3t!4! ! matarC 0o3ta ! !uerte, 0o3t!4! ! !ortalecer, !orti!icar. G&]<! ecionoH 9I' ,acerse, volverse+ 32/a ! rojo, 32/!/! ! enrojecerseC !6! ! estar sentado, !6!/! ! sentarseC <o=! ! mo(er, <o=!/! ! mo(erse. G&]<! ecionoH 9IL instrumento+ t3an@! ! cortar, t3an@!-o ! cuchillo. G(<! ecionoH 9IN femenino+ 03ato ! hermano, 03at!no ! hermanaC koko ! gallo, kok!no ! gallina. G&<! ecionoH 9IND digno de, que merece+ a6<!3! ! admirar, a6<!3!n6a ! admira leC =!6! ! (er, =!6!n6a ! digno de (erse. G&,<! ecionoH
&]]

9ING que contiene &arcialmente, vaina+ kan6.-o ! (ela, kan6.-!n4o . candeleroC 4-a=o ! espada, 4-a=!n4o ! (aina de es&ada. G&,<! ecionoH 9IST &rofesin, ocu&acin ,abitual+ >2o ! zapato, >2! to ! zapateroC ok2-o ! ojo, ok2-! to ! oculistaC 7o-!Do ! &olic(a, 7o-!D! to ! un polica. G]<! ecionoH 9N( diminutivo carioso femenino+ 7at3!no ! madre, 7an:o ! mam%, mamita. G&E<! ecionoH 9OBL multi&licativo+ 62ob-a ! do leC D.ntob-. ! cien (ecesC <2-tob-!4! ! multiplicar. G'<! ecionoH 9ON fraccin+ 62ono ! medio, mitadC D.ntono ! una cent'sima parteC 62on!4! ! partir por la mitad. G'<! ecionoH 9OP colectivo, gru&o+ 62o7. ! de a dosC D.nto7. ! de a cien.
G&'<! ecionoH

9U( contenedor, reci&iente+ 27o ! sopa, 272:o ! sopera. -ambin se lo usa &ara &lantas frutales+ =!nb.3o ! u(a, =!nb.32:o ! (id, parra que contiene uva". 0 &ara nombres de &a(ses+ an4-o ! un ingl's, An4-2:o ! 4nglaterra que contiene a los ingleses". G&,<! ecionoH 9UL &ersona caracterizada &or...+ b-!n6a ! ciego, b-!n62-o ! un ciegoC :2na ! jo(en ! :2n2-o ! un jo(enC <!-!ono ! mill"n, <!-!on2-o ! millonario. G&&<! ecionoH 9U# sufijo indefinido+ ko-o ! cuello, pescuezo, ko-2<o ! cuello de vestido"4 =.nto ! (iento, =.nt2<! ! dar (iento, abanicar, =.nt2<!-o ! a anico. G)=<! ecionoH

&],

PREPOZICIOJ
AL ANSTATA% ANTA% APUD "E "IR&A% DA DE DU# E&STER EL EN 'IS INTER &ONTRA% &RO# &UN LA% #ALGRA% PER PO POR POST PRETER PRI PRO SEN SUB SUPER SUR TRA TRANS a, hacia, hasta en lugar de ante, delante de cerca de, junto a en ese lugar, en lo de, ca e, al pie de alrededor de de cantidad" de durante, mientras !uera de de :origen< en hasta /! t!a< ! hasta entoncesC /! t!. ! hasta all< entre contra, !rente a aparte de con com&a(a" seg&n a pesar de con &or medio de" a raz"n de, a tanto para despu's de, atr%s de m%s all%, por delante de, dejando atr%s acerca de a causa de sin ajo, de ajo so re, encima sin contacto" so re tocando" a tra('s de al otro lado, m%s all%

%dem$s ,a) la &re&osicin :., sin sentido fijo8 <! 0!no :. -a t3!a . terminar' a las tresC <! t3!nko :. =!a anoC . e er' a tu saludI
&](

OCA"#LARIO
aD!6a a6!aH a6!aH! a6<!3! a63. o a.3o a43ab-a a/o akD.7t! akto ak23ata ak=o a-koBo-o a-!a a-!0o:. a-7o3t! a-ta a-=.n! a<a o a<baH a<! a<!ko a<2G! an42-o an!<o ankaH anko3aH anonD! an tataH an tataH! antaH a7a3ato a7.3! a7.t!to %cida adi"s decir adi"s, despedir:se< admirar direcci"n, domicilio aire agrada le edad aceptar, reci ir acto :teatro< puntual agua alcohol otro, otra otra (ez traer alto llegar multitud, mont"n am os amar amigo di(ertir %ngulo alma tam i'n toda(a, a&n anunciar en lugar de reemplazar ante, delante aparato aparecer apetito a7o4! a7ot.ko a73!-o a726 a3bo at.n6! at!n4! aH aH6! aH42 to aH k2-t! a2to<ob!-o aHt2no a=o bab!-! ba-6aH ba3bo bat! b.6aH3! b.6aH3!n6. b.-a b.nko b. to b!b-!ot.ko b!D!k-o b!0 t.ko b!-6o b!36o b-anka b-!n6a b-on6a b-o=! b-2a b-2Go apoyar otica, !armacia a ril junto a, al lado de %r ol aguardar alcanzar o, u or agosto escuchar autom"(il oto/o a uelo charlar pronto, en re(e ar a atir, golpear lamentar, deplorar lamenta lemente ello anco :asiento< animal i lioteca icicleta istec, i!e !igura, imagen a(e, p%jaro lanco ciego ru io soplar azul lusa
&]/

bona bon=o-! bo3! bo=o bot.-o b3ako b3an@o b3!-a b3o o b32na b32 to b32to b2bo b2>o b2t.3o b2t!ko D.-! D.-o D.3ta D!4a3o D!kon!o @a<b3o @a7.-o @a3 @a3<a @a3o @.. t! @.0o @.023bo @.<!Go @.3!Go
&]E

ueno tenga ;d. a ien, haga ;d. el !a(or, por !a(or per!orar uey otella razo rama rillante cepillo moreno, marr"n pecho ruto, ganado pillete, #pi e$ oca manteca, mantequilla tienda, negocio tender a o jeti(o, !in cierto, seguro cigarro cig]e/a ha itaci"n, c%mara som rero porque :por esa raz"n< encantador carro asistir, estar presente je!e ciudad capital camisa cereza

@!a< @!.-o @!o @!2 @oko-a6o 6anD! 6an/.3a 6aH3! 6. 6.k 6.-.4!to 6.D.<b3o 6.-!kata 6.<an6! 6.no=. 6.nto 6. .4n! 6. .3to 6.G!3! 6!0.3.nD! 6!ka 6!<an@o 6!3! 6!=.3 a 6o-@a 6o<o 6onaD! 6on! 6o3<! 6o3 o 63!nk! 62 62b! 62<
62n4!

siempre cielo todo cada :uno-a< chocolate danzar peligroso durar de diez delegado diciem re delicado preguntar nue(amente diente di ujar postre desear di!erenciarse grueso domingo decir di(erso dulce casa regalar, donar dar dormir espalda, dorso e er por (icio dos dudar durante, mientras que emplear

.6Go .4a-a .kG.<7-o .-.4anta .-.kt! .-.kt3a .n . 7.3! . t! .ta/o 0aD!-a 0a:0! 0a:-! 0a:3o 0a-! 0.-!@a 0.n. t3o 0.3!o 0.3o 0!an@o 0!6.-a 0!n43o 0-a4o 0-anko 0-at! 0-a3! 0-o3o 0o-!o 0on6! 0onto7-2<o 0o34. ! 0o3/! 0o3ko 0o3no 0o3ta 03a7!

esposo igual ejemplo elegante elegir el'ctrico en esperar ser, estar piso :RV, UV< !%cil sil ar limar !uego caer !eliz (entana !eriado, (acaciones hierro no(io !iel dedo andera lado, !lanco adular oler !lor hoja !undar pluma!uente ol(idar !orjar tenedor cocina, hornillo !uerte golpear, percutir

03aH-o 03aGo 03.<6a

:un< soltero !rase extranjero, extra/o 03.<62-o !orastero 03!t! !rer 03o<a/o queso 032kto !ruta-o 032nto !rente 02-<oton63o tormenta el'ctrica. Interjec.+ Z7ayos y truenosI 02<o humo 02n4o hongo 02nkD!! !uncionar 4a:a 4a<bo 4anto 4aH@o 4-aD!aOo 4-aD!o 4-2o 43a6o 43an6a 43at2-! 43a=a 43.no 43!7o 432<b-! 42 t2<! 4=!6! /a36.no /.n! /! alegre pierna guante gaucho helado :cosa hecha con hielo< hielo cola de pegar grado grande !elicitar importante grano, cereal gripe gru/ir degustar, pro ar guiar jardn molestar ello :'l, ella< :pron. neutro<
&]'

/o:! /2! /2 ta Ba-t! Ba=! BaHto B.-a B.-7! B.3bo B.3oo B!.3aH Bo6!aH Bo<o Bo3-o/o Bo3o Bot.-o B2n6o !a< !6.o !. !-! !n0ano !n0o3<! !nko !n t32! to !nt.3naD!a !nt. to !n=!t! !n=!t!-o !o !o< !3! !2
&,=

regocijarse gozar justo, exacto hacer alto, detenerse tener, poseer piel claro :color< ayudar hier a h'roe ayer hoy hom re :ser humano< reloj hora hotel perro alguna (ez idea de alguien ellos-as ni/o in!ormar tinta maestro, instructor internacional intestino in(itar :una< in(itaci"n algo, alguna cosa algo, alguna cantidad ir alguien, alguno

:a< :an2a3o :a3o :ako :.n :2-!o :2na :2n!o :27o :2 ta :2=.-o OaH6o O.t! O23na-o ka0o ka: ka:.3o ka-k2-! ka<a3a6o kant! ka7o ka7t! ka3. ! ka .3o-o kato kaGo k.-n.3o k. to k!a k!ak!a< k!. k!.-

ya enero a/o chaqueta, saco he aqu julio jo(en junio !alda, pollera justo joya jue(es arrojar peri"dico ca!' y, e cuaderno calcular, contar camarada cantar ca eza atrapar acariciar cacerola gato caso Tamarero caja, caj"n que, cual :clase o cualidad< por qu' :por qu' raz"n< cu%ndo d"nde c"mo :de qu' modo<

k!. k!n.:o k!o

cuyo, de qui'n cine qu', qu' cosa, lo cual k!o< cu%nto k! ! esar k!2 quien, cual, el cual, la cual k-a3a claro k-a3!4! aclarar, explicar k-a o clase k-2bo clu knabo muchacho koko gallo ko-.kt! coleccionar, reunir ko-.3! encolerizarse ko-o cuello ko<b! peinar ko<0o3ta con!orta le ko<73.n! comprender konD.3to concierto kon! conocer kon ! t! consistir kont.nta contento ko3bo cesta ko3ko corcho ko3o coraz"n ko3=o cuer(o ko37o cuerpo ko t! costar ko t2<o traje kotono algod"n ko=.3to so re k3a:ono l%piz k3a=ato cor ata k3.6! creer k3.! crear k3.<o crema

k3. k! k3!! k32@o k32.-a k323o k2!3! k2ko k2-.3o k2n k2n !6o k23aD! k23! k23a/a k23t.no k2>! k2t!<! k2Go k=a3 k=!n -a -abo3! -aDa -a4o -akto -a<7o -an6o -an4o -ano -a3/a -a ! -a ta -a=!

crecer gritar jarra cruel pierna cocinar pastel, torta, masa cuchara con, en compa/a de sesi"n curar, tratar en!ermos correr (aliente cortina yacer, estar acostado tener la costum re primo cuatro cinco el, la, los, las tra ajar cansado lago leche l%mpara pas lengua :"rgano< lana ancho dejar &ltimo la(ar
&,&

-.D!ono -.6o -.4! -.4o<o -.3n! -.3ta -.t.3o -! -!b.3a -!4no -!n4=o -!7o -! to -!to -oko -oko<ot!=o -o/! -on4a -2n6o <a4aG.no <a:o <a-43aH <an/! <ank! <ano <a36o <a3o <a3t.-o <a3to <a t3o <a>!no <at.no <at23a <.b-o <.kan!ka <.<b3o <.n6! <.n o
&,)

lecci"n cuero leer legum re aprender h% il carta 'l li re madera, le/a lengua, idioma la io lista cama, lecho lugar locomotora ha itar largo lunes negocio grande mayo a pesar de, malgrado comer !altar mano martes mar martillo marzo amo, patr"n m%quina ma/ana maduro mue le mec%nica miem ro encargar, pedir mente

<.3k3.6o <.3!t! <.t! <.t!o <.Go <! <!.-o <!n2to <o6.3na <o-a <onato <on6o <onto <ont3! <ont3o9 0.n. t3o <on2<.nto <o34aH <otoD!k-o <o=! <2-ta: <23o <2 o <2>o <2ta <2G.o <2G!ko naD!o nat23o naH naGo n.43o n./o n.n!a< n.n!. n.n!o n.n!2

mi'rcoles merecer poner o!icio medio, centro yo miel minuto moderno lando, muelle mes mundo monte, monta/a mostrar (idriera, escaparate monumento ma/ana motocicleta mo(er muchos muro laucha, rat"n mosca mudo museo m&sica naci"n naturaleza nue(e nariz :un< negro nie(e nunca de nadie nada nadie, ninguno-a

n.7o n.73a n.=o n! n!43a n!-ono noto no=a no=.<b3o n2-o n23 n2t3a ob.! ob:.kto o6o3! o0!D.:o o0t. ok okaG!ntaOo oktob3o ok2-o o<b3o onk-o o7!n!! o3an/o o36on! o3.-o o3o o to o=o 7aD!.nDo 7aDo 7akaOo 7ak! 7a-aDo

nieto indispensa le, ineludi le so rino nosotros negro nylon nota nue(o no(iem re cero solamente nutriti(o o edecer o jeto exhalar un olor o!icina !recuentemente ocho suceso octu re ojo som ra to opinar naranja ordenar oreja oro hueso hue(o paciencia paz paquete empaquetar palacio

pan pantal"n papel per!ume ha lar puente sacerdote padre pausa pedazo, pieza pender perder persona pedir, rogar pesar, tener peso pie pipa placer, agradar cielorraso, techo piso de ha itaci"n planta lleno, completo cumplir crecer, aumentar, multiplicarse 7-!<2-to mayora 7-2<o pluma 7-o3! llorar 7-2=o llu(ia 7-2=o<b3.-o paraguas 7o-!Do :la< polica 7ano pan 7onto puente 7o7o-o pue lo :ha itantes< 7o36o puerta 7o3ko cerdo, puerco 7o3t! lle(ar
&,-

7ano 7anta-ono 7a7.3o 7a302<o 7a3o-! 7onto 7a t3o 7at3o 7aHGo 7.Do 7.n6! 7.36! 7.3 ono 7.t! 7.G! 7!.6o 7!7o 7-a@! 7-a0ono 7-anko 7-anto 7-.na 7-.n2<! 7-!<2-t!/!

7o3t3.to 7o t 7o>o 7o>t<a3ko 7o>to 7o=! 73akt!ko 73a=a 73.0.3! 73. kaH 73.G!6! 73!<t.<7o 73ok !<a 73o<.n! 72-<o 3a6!o 3a:6! 3a:to 3a7!6a 3a7!6! 3aG.:o 3aG! 3.D!73oka 3.4! 3.4! ta3o 3./o 3.nkont! 3. 7.kto 3. 7on6! 3. t! 3. to3aD!o 3!D.=! 3!@a
&,]

retrato despu's de, detr%s olsillo sello de correos correo poder pr%ctica que tiene raz"n pre!erir casi presidir prima(era pr"ximo pasear pulm"n rayo, radio ca algar derecho r%pido apresurarse, ir r%pido peluquera a!eitar recproco regir, go ernar :el< go ierno :conjunto de go ernantes< rey encontrar :a alguien< respeto responder quedar restaurante reci ir rico

3!6! 3!4a36! 3!n4o 3!7oG! 3on6a 3oGo 32/a 32Ga abato a/a

rer mirar anillo reposar redondo rosa rojo astuto

s% ado juicioso, sensato, sa io a/.Do sa idura, uen sentido a/2-o un hom re sa io a-ato ensalada a-o sal a-2t! saludar a<a mismo, igual ana sano D!! sa er .4! aserrar ./o silla .ka seco .k2n6o segundo .k=! seguir .<a:no semana .nDo sentido :acepci"n< .n o sentido :!acultad< .n6! en(iar .ntaH42-o un in&til, un inepto .nt! sentir .7 siete .7t.<b3o septiem re .3@! uscar . seis .Gono estaci"n del a/o

!6!

estar sentado, posado !4n!0! signi!icar !-.nt! guardar silencio !-ko seda !<!-a similar !<7at!a simp%tico !<7-a simple !n:o3o se/or kan6a-o esc%ndalo kato-o caja k.-.to esqueleto k3!b! escri ir !<7-a simple o0o so!% o!0! tener sed o<.3o (erano on/o :un< sue/o ono3!-o campana 7.42-o espejo 7o3to deporte 73!ta ingenioso, chistoso taD!6o<o edi!icio de la estaci"n taD!o estaci"n ta3! estar de pie, parado t.-o estrella to<ako est"mago t3an4a extra/o, no com&n t3atan42-o esquina de calle t2-ta est&pido, estulto 2b ajo, de ajo 2b!ta s& ito 2b:27o enagua 2b=. to ropa interior 26o sur, sud 20!@a su!iciente

2kD. ! 2k.3o 2no 2no<b3.-o 273a 23 236a 23t2to 2 7.kt! >a0o >a3/! >at! >! >!7o >3anko >t32<7o >t27a3o >t27o >2o tab-o ta4o ta<.n ta7!>o ta ko ta o taH3obata-o t,., < tio estas" t.-.3o t.<7.3at23o t.o t.<7o t.n! t.3<o<.t3o t.37o<o t!a

tener 'xito az&car sol som rilla superior so re sordo so retodo, a rigo sospechar carnero cargar gustar de ella arco armario media escalera escal"n zapato mesa da sin em argo tapiz, al!om ra tarea taza corrida de toros esto es, es decir plato temperatura te tiempo tener, sostener term"metro papa, patata tal
&,,

t!a< t!. t!o t!o<

entonces all, all%, ah eso, aquello tanto, tanta cantidad t!3! tirar,hacer tracci"n t!2 ese, aquel ton6! cortar con tijeras to3to torta t3a0!ko tr%!ico t3a:no tren t3a<o tran(a t3an@! cortar t3. muy t3! tres t3!nk! e er t3!nk<ono propina t3o demasiado t3ot2a3o acera t3o=! encontrar t32nko tronco t32o agujero t2: enseguida t2n.-o t&nel t2>! tocar t2ta total, todo 2n2 uno 23bo6o<o municipalidad, ayuntamiento 2t!-a &til =anta =a4! (anidoso (agar
RRRRR

=a4ono =a-!Go =a7o3o =.k! =.-o =.n6! =.n63.6o =.n! =.nt3o =.36a =.3o =.3>a:na =. 7.3o =. t(aO)o =.t.3o =.t23! =! =!Do =!-a/o =!nt3o =!3o =!Ga/o =!G!t! =o:o =ok! =o3to =2-7o Go34!

(ag"n (alija (apor despertar (ela :de arco< (ender (iernes (enir (ientre (erde (erdad (erosmil horas (espertinas ropa, (estido en general tiempo :estado atmos!'rico< (iajar, ir en (ehculo usted, t& !ila, hilera aldea, pue lo in(ierno hom re :(ar"n< cara, rostro (isitar camino, (a llamar pala ra, (oca lo zorro cuidar de, preocuparse

&,(

Cuadro de Voces Correlativas


INDE1INIDOS
INTERROGATIIOS

I...
Person!
indi5iduo

RELATIIOS

DE?OSTRATIIOS COLECTIIOS

NEGATIIOS

BI... BIU
:uien% e cu! % e :ue

)I... )IU
ese<!% !:ue < !

AI... AIU
c!d! GunoH Gen plural, todosH

-E-I... -E-IU
n!die% nin"uno<!

IU
! "uien% ! "uno<!

...U
Cos!
Gsust!nti5oH

I(
! "o% ! "un! cos!

BI(
:ue% o :ue% o cu!

)I(
eso% !:ue o

AI(
todo

-E-I(
n!d!

...(
Cualidad
G!dDeti5oH

I3
! "un! cos!

BI3
:u9% cu (clase)

)I3
t!

AI3
c!d! c !se

-E-I3
nin"un! c !se

...3
Poseedor

IES
de ! "uien% de ! "uno

BIES
cu7o<os<!s% de :uien<es

)IES
de ese<!% de !:ue < !

AIES
de c!d! uno%
de todos

-E-IES
de n!die% de nin"uno

...ES
Lu"!r

IE
en ! ";n sitioc u"!r

...E
Tie0po

BIE
d+nde

)IE
! 4% !24

AIE
en tod!s p!rtes

-E-IE
en nin";n u"!r

I3+
! "un! 5e@

BI3+
cu!ndo

)I3+
entonces

AI3+
sie0pre

-E-I3+
nunc!% D!0s

...3+
C!us!

I3@
por ! "un! c!us!

...3@
0!ner!
?odo o

BI3@
por :u9

)I3@
por eso

AI3@
por tod!s !s r!@ones

-E-I3@
por nin";n
0oti5o

IE@
de ! ";n 0odo

BIE@
c+0o% de :u9 0odo

)IE@
de ese 0odo% !s4% t!n

AIE@
de todos 0odos

-E-IE@
de nin";n 0odo

...E@
C!ntid!d

I(+
! "o (cantidad)

...(+

BI(+
cu!nto

)I(+
t!nto

AI(+
Ge H todo

-E-I(+
n!d! (cantidad)

1ondo !@u $ con c!rcter prono0in! #

1ondo 5erde$ con c!rcter !d5er6i! #

&,/

NDICE
Pr+ o"o # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # iu9 es e Esper!nto # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # C+0o es e Esper!nto Aprend!0os Esper!nto ########################### ########################## , / E &)

E-a @ecionoH Bio" 0iu" -in% !rt4cu o la% prono06res% estas # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # &/ L-a @ecionoH Prono06res person! es% mal-" 0ia" tio" tiu # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # )) M-a @ecionoH Posesi5os Gmia% etcH% #omo # # # # # # # # # # X-a @ecionoH Bie" tie" p! !6r!s co0puest!s% -ist" per )/ -&

Y-a @ecionoH Acus!ti5o% 0iun" 0ion" 8ati" al" i0per!ti5o% co0p e0ento directo # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # -] Z-a @ecionoH L! se0!n!% -e." -il" p!s!do -is 7 8uturo -os% 5er6os tr!nsiti5os e intr!nsiti5os # # # # # # # # # # # [-a @ecionoH Ad5er6ios -e% corre !ti5os # # # # # # # # # # # # \-a @ecionoH Los n;0eros% ! 2or!% ordin! es% de" da" 4e # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # ]-a @ecionoH -on" -obl" pli ol" malpli ol" la ple." la malple." el" do" a9" -an # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # EN-a EE-a @ecionoH )a1o 0a. no0to" pri" $or" ordin! es% prepo< siciones # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # @ecionoH )ie 4i" tiu Oi% os 0eses 7 est!ciones% -ul" -em" -et" -e1 ############################# -' ]]E ,,E (-

EL-a @ecionoH Prono06re re8 e.i5o si% !dDeti5o re8 e.i5o sia" condicion! -us" se" mem # # # # # # # # # # # # # # # # EM-a EX-a EY-a EZ-a E[-a E\-a E]-a @ecionoH -a7" -ec" -ebl" 0e" sen- # # # # # # # # # # # # # # @ecionoH -i1" -i5" pro ######################

/& // E) E/ '&== &=(

@ecionoH Acus!ti5o de direcci+n% ! c!s!% -u., dis-" re-" -in1" -ind"-er # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # @ecionoH P!rticipio !cti5o$ -ant" -int" -ontR p!rtici< pio p!si5o$ -at" -it"-ot # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # @ecionoH L! 8!0i i!% 1e-" bo-" -id" la9" plu" pla4i" !er0i" 2or1i" or!ci+n p!si5! # # # # # # # # # # # # # # # # @ecionoH @a 0or!o 0a. la !ulpo. -ante" -inte" onte" -ad" e0-" -4." -n." .u pli" despli ######### @ecionoH -i iru al Esperanto-Bon1reso. -op" po" -a4" $i-" 0rom" 0!a2a9" -estr% !cus!ti5o en 8ec2! 7 0edid!% el- # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # @ecionoH -um" e0s-" mis-" -end" e4" .e # # # # # # # #

&&) &&E

LN-a

@ecci^n complementariaH Acus!ti5o% !rt4cu o% pro< no06re re8 e.i5o% or!ci+n direct!% -u." no06res de p!4ses% !dDeti5o !tri6uti5o% :ue% p!rticipio !d5er<6i! % de% tener% 2!cer% por 7 pro" e.presiones 7 !6re5i!tur!s usu! es # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # &)( LEGATOJ$ Pri ! 2istorio de Esper!nto ############# &-, &]& &]&]( &]/ &,/

Ni ! 5enis ! ! 8ino # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # A8iDos$ pre8iDos 7 su8iDos # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # Preposiciones # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # Ioc!6u !rio "ener! T!6 ! de corre !ti5os ############################# ###########################

También podría gustarte