Está en la página 1de 35

Tradicin clsica

A. Textos para comentar: Garcilaso de la Vega (1536) oscn! las armas " el #$ror de %arte! &$e con s$ propia sangre el a#ricano s$elo regando! 'acen &$e el romano imperio re(erde)ca en esta parte! 'an red$cido a la memoria el arte " el antig$o (alor italiano! por c$"a #$er)a " (alerosa mano *#rica se aterr de parte a parte. A&$+ donde el romano encendimiento! donde el #$ego " la llama licenciosa slo el nom,re de-aron a .artago! ($el(e " re($el(e amor mi pensamiento! 'iere " enciende el alma temerosa! " en llanto " en ceni)a me des'ago. G$tierre de .etina (15/011552) 3xcelso monte do el romano estrago eterna mostrar ($estra memoria4 so,er,ios edi#icios do la gloria a5n resplandece de la gran .artago4 desierta pla"a! &$e apaci,le lago lleno #$iste de tri$n#os " (ictoria4 despeda)ados mrmoles! 'istoria en &$ien se (e c$l es del m$ndo el pago4 arcos! an#iteatros! ,a6os! templo! &$e #$istes edi#icios cele,rados " agora apenas (emos las se6ales4 gran remedio a mi mal es ($estro e-emplo: &$e si del tiempo #$istes derri,ados! el tiempo derri,ar podr mis males. 7. 8errera (1539 1 15:2): ;el peligro del mar! del 'ierro a,ierto &$e (i,r el #iero .im,ro! " espantado! '$" la airada (o)! sali cansado de la in#elice irsa %ario al p$erto. Viendo el est<ril campo " el desierto sitio de a&$el l$gar in#ort$nado! llor con <l s$ mal! " lastimado! rompi as+ en triste son el aire incierto: =3n t$s r$inas m+seras contemplo >o' destr$ido m$ro? c$nto el cielo tr$eca! " de n$estra s$erte el grande estrago. =@.$l ms terri,le caso! c$al e-emplo ma"or 'a,r! si p$ede ser cons$elo a %ario en s$ dolor el de .artagoAB

C$inas

.rist,al de %esa (156/11633): Teatro! .apitolio! .oliseo! col$nas! arcos! mrmoles! medallas! estat$as! o,eliscos " m$rallas! do (encieron las o,ras al deseo4 templos! carros tri$n#ales! gran tro#eo de reinos! de (itorias! de ,atallas! colosos! epita#ios! antig$allas de los sep$lcros &$e desiertos (eo4 pirmides! pint$ras! termas! ,a6os! reli&$ias " rDinas de la pompa del edi#icio de la antig$a Coma. Ei p$ede tanto el c$rso de los a6os! podr ser &$e tam,i<n el tiempo rompa mi mal! p$es toda cosa aca,a " doma. 7rancisco de %edrano (1520 1 1602) 3stos de pan lle(ar campos a'ora #$eron "a $n tiempo Ftlica. 3ste llano #$e templo. A&$+ a Teodosio! all+ a Tra-ano p$so estat$as s$ patria (encedora. 3n este cerco #$eron Gamia " 7lora Glama " admiracin del ($lgo (ano! en este cerco el l$c'ador $#ano del apla$so esper la (o) sonora. >.mo #eneci todo! a"? %as erg$idas! a pesar de #ort$na " tiempo! (emos estas " a&$ellas piedras com,atidas. H$es si (encen la edad " los extremos del mal piedras calladas " s$#ridas! s$#ramos! Amarilis! " callemos. I$an de Arg$i-o (1562116/3)! soneto JGV KJGVFL! MA Tro"a asoladaN: 3l &$e so,er,io a no temer se atre(e la #$er)a oc$lta del (iolento 'ado! " en alegre #ort$na con#iado de los dioses cre" el apla$so le(e! 3-emplo tome de mi gloria ,re(e! en c$"o #in de- el egipcio armado el t$r,io Oilo! " (ino el scita osado! &$e el p$ro Tanais " el Pronta ,e,e. Tro"a #$i! de los dioses o,ra il$stre! 'onor de lQAsia! 'ermosa! rica! #$erte! madre de reinos " del m$ndo espanto. .a" mi gloria! " de s$ antig$o l$stre slo 'a &$edado! >o' misera,le s$erte?! ceni)as (iles " a#rentoso llanto. I$an de Arg$i-o! soneto JGVF KJGVFFL! MHro#ec+a de .asandraN: .$ando en 'orror medroso " ciego espanto

Tradicin clsica

por los te$cros disc$rre Alecto airada! " el imp+o acero de la griega espada 'ace crecer con #rigia sangre al Ianto! 3ntre los gritos " con#$so llanto de la m+sera gente desc$idada al)a la (o) .asandra! arre,atada de pro#<tico aliento " #$ror santo. =3n t$s ceni)asB! dice! =o' patria cara! se g$arda el #$ego! c$"a llama ardiente 'ar costosa a Grecia esta (ictoria: Ptra renacer de ti ms clara Tro"a por &$ien t$ nom,re eternamente ($el(a a (i(ir en ms dic'osa 'istoriaB. I$an de Arg$i-o! soneto JGVFF KJGVFFFL! MA las r$inas de .artagoN 3ste so,er,io monte " le(antada c$m,re! ci$dad $n tiempo! 'o" sep$lt$ra de a&$el (alor! c$"a grande)a d$ra contra las #$er)as de la s$erte airada! 3-emplo cierto #$e en la edad pasada! " ser #iel testigo en la #$t$ra del #in &$e 'a de tener la ms seg$ra p$-an)a! (anamente con#iada. %as en tanta r$ina ma"or gloria no os p$do #allecer! >o' cele,rados de la antig$a .artago il$stres m$ros?! R$e m$c'o ms creci ($estra memoria por&$e #$istes del tiempo derri,ados! &$e si permaneci<rades seg$ros. I$an de Arg$i-o! soneto JGVFFF KJGFJL! MA las r$inas de .artagoN: Oo los mrmoles rotos &$e contemplo! tristes reli&$ias de la gran .artago! ni de O$mancia el misera,le estrago! ni los despo-os del e#esio templo4 Oo de Eag$nto el #in! 5nico e-emplo de la lealtad " de s$ in-$sto pago! descrecen mi dolor! ni satis#ago con s$ memoria al mal &$e n$nca templo. ien &$e pr$e,a tal (e) la #antas+a! a$n&$e en (ano! ali(iar mi des(ent$ra con la grande)a de desdic'as tales4 %as la ra)n ad(ierte &$e con#+a en remedio enga6oso &$ien proc$ra con los a-enos consolar s$s males. G$percio Geonardo de Argensola (155:11613) %$ros! "a m$ros no! sino tras$nto de n$estras ,re(es glorias " ,lasones! p$es tiene p$esto el m$ndo en opiniones

C$inas

si sois o no reli&$ias de Eag$nto4 donde est$(o la #e tan en s$ p$nto! &$e e-emplo sois a todas las naciones! resistiendo a los r$egos! a los dones " al poder de .artago todo -$nto4 de 'o" ms -$ntos los ($estros " mis males se c$enten! p$es la #e perpet$a " p$ra! " el tiempo! los 'an 'ec'o tan ig$ales. S p$es os 'a de-ado la (ent$ra memoria " sep$lt$ra de leales! dadme tam,i<n memoria " sep$lt$ra. artolom< Geonardo de Argensola (156111631) 3stas son las reli&$ias sag$ntinas! in-$ria " gloria al s$cesor de elo! c$ando en #,rica excelsa las (io el cielo al or,e origen de la l$) (ecinas. ;e 'iedra presas "acen! " entre espinas! con &$e s$s riscos arma el "erto s$elo! " 'o" li,ran la (engan)a " el cons$elo en la contemplacin de s$s r$inas. Eag$nto precia ms (erse llorada de la posteridad &$e si a .artago con propicia #ort$na le"es diera. P' t5! &$e so,re(i(es al estrago! cndida #e! proc$ra &$e "o m$era! si amor me tiene ig$al piedad g$ardada. Gope de Vega (156/11635)! A imitacin de a&$el soneto Superbi colli: Eo,er,ias torres! altos edi#icios! &$e "a c$,ristes siete excelsos montes! " agora en desc$,iertos 'ori)ontes apenas de 'a,er sido dais indicios4 griegos liceos! c<le,res 'ospicios de Hl$tarcos! Hlatones! Ieno#ontes! teatro &$e lidi rinocerontes! olimpias! l$stros! ,a6os! sacri#icios4 @&$< #$er)as des'icieron peregrinas la ma"or pompa de la gloria '$mana! imperios! tri$n#os! armas " dotrinasA >P' gran cons$elo a mi esperan)a (ana! &$e el tiempo &$e os (ol(i ,re(es rDinas no es m$c'o &$e aca,ase mi sotana? Ha$l Ecarron (161011660): E$per,es mon$ments de lQorg$eil des '$mains! H"ramides! tom,ea$x dont la (aine str$ct$re A t<moign< &$e lQart! par lQadresse des mains 3t lQassid$ tra(ail! pe$t (aincre la nat$re : Vie$x palais r$in<s! c'e#s1dQoe$(re des Comains

Tradicin clsica

3t les derniers e##orts de le$r arc'itect$re! .olis<e! oT so$(ent ces pe$ples in'$mains ;e sQentrQassassiner se donnaient ta,lat$re : Har lQin-$re des ans (o$s Utes a,olis! P$ d$ moins! la pl$part! (o$s Utes d<molis 4 Fl nQest point de ciment &$e le temps ne disso$de. Ei (os mar,res si d$rs ont senti son po$(oir! ;ois1-e tro$(er ma$(ais &$Q$n m<c'ant po$rpoint noir! R$i mQa d$r< de$x ans! soit perc< par le co$de A Codrigo .aro (1523V1692)! MA la C$inas de FtlicaN! 3stos! 7a,io >a" dolor? &$e (es a'ora .ampos de soledad! m$stio collado! 7$eron $n tiempo Ftlica #amosa4 A&$+ de .ipin la (encedora .olonia #$e4 por tierra derri,ado Sace el temido 'onor de la espantosa %$ralla! " lastimosa Celi&$ia es solamente ;e s$ in(enci,le gente. Eolo &$edan memorias #$nerales ;onde erraron "a som,ras de alto e-emplo4 3ste llano #$e pla)a! all+ #$e templo4 ;e todo apenas &$edan las se6ales. ;el gimnasio " las termas regaladas Ge(es ($elan ceni)as desdic'adas4 Gas torres &$e desprecio al aire #$eron A s$ gran pesad$m,re se rindieron. 3ste despeda)ado an#iteatro! Fmp+o 'onor de los dioses! c$"a a#renta H$,lica el amarillo -aramago! Sa red$cido a trgico teatro! >P' #,$la del tiempo? representa .$nta #$e s$ grande)a " es s$ estrago. @.mo en el cerco (ago ;e s$ desierta arena 3l gran p$e,lo no s$enaA @;nde! p$es #ieras 'a"! est el desn$do G$c'adorA @;nde est el atleta #$erteA Todo despareci! cam,i la s$erte Voces alegres en silencio m$do4 %as a$n el tiempo da en estos despo-os 3spectc$los #ieros a los o-os! S miran tan con#$so lo presente R$e (oces de dolor el alma siente. A&$+ naci a&$el ra"o de la g$erra! Gran padre de la patria! 'onor de 3spa6a! H+o! #elice! tri$n#ador Tra-ano!

C$inas

Ante &$ien m$da se postr la tierra R$e (e del sol la c$na " la &$e ,a6a 3l mar! tam,i<n (encido! gaditano. A&$+ de 3lio Adriano! ;e Teodosio di(ino! ;e Eilio peregrino Codaron de mar#il " oro las c$nas. A&$+ "a de la$rel! "a de -a)mines .oronados los (ieron los -ardines! R$e a'ora son )ar)ales " lag$nas. Ga casa para el .<sar #a,ricada >A"? "ace de lagartos (il morada4 .asas! -ardines! c<sares m$rieron! S a$n las piedras &$e de ellos se escri,ieron. 7a,io! si t5 no lloras! pon atenta Ga (ista en l$engas calles destr$idas4 %ira mrmoles " arcos destro)ados! %ira estat$as so,er,ias &$e (iolenta O<mesis derri,! "acer tendidas! S "a en alto silencio sep$ltados E$s d$e6os cele,rados. As+ a Tro"a #ig$ro! As+ a s$ antig$o m$ro! S a ti! Coma! a &$ien &$eda el nom,re apenas! >P' patria de los dioses " los re"es? S a ti! a &$ien no (alieron -$stas le"es! 7,rica de %iner(a! sa,ia Atenas! 3m$lacin a"er de las edades! 8o" ceni)as! 'o" (astas soledades! R$e no os respet el 'ado! no la m$erte! >A"? ni por sa,ia a ti! ni a ti por #$erte. %as @para &$< la mente se derrama 3n ,$scar al dolor n$e(o arg$mentoA asta e-emplo menor! ,asta el presente! R$e a$n se (e el '$mo a&$+! se (e la llama! A$n se o"en llantos 'o"! 'o" ronco acento4 Tal genio o religin #$er)a la mente ;e la (ecina gente! R$e re#iere admirada R$e en la noc'e callada Wna (o) triste se o"e! &$e! llorando .a" Ftlica dice! " lastimosa! 3co reclama Ftlica en la 'o-osa Eel(a &$e se le opone! resonando Ftlica! " el claro nom,re o+do ;e Ftlica! ren$e(an el gemido %il som,ras no,les de s$ gran r$ina4 >Tanto a$n la ple,e a sentimiento inclina?

Tradicin clsica

3sta corta piedad &$e! agradecido 8$<sped! a t$s sagrados manes de,o! Ges do " consagro! Ftlica #amosa. T5! si lloroso don 'an admitido Gas ingratas ceni)as! de &$e lle(o ;$lce noticia asa)! si lastimosa! Herm+teme! piadosa Ws$ra a tierno llanto! R$e (ea el c$erpo santo ;e Geroncio! t$ mrtir " prelado. %$estra de s$ sep$lcro alg$nas se6as! S ca(ar< con lgrimas las pe6as R$e oc$ltan s$ sarc#ago sagrado4 Hero mal pido el 5nico cons$elo ;e todo el ,ien &$e airado &$it el cielo Go)a en las t$"as s$s reli&$ias ,ellas Hara en(idia del m$ndo " s$s estrellas. 7rancisco de Cio-a (c. 15X31165:)! MA FtlicaN 3stas "a! de la edad! canas rDinas! &$e aparecen en p$ntas desig$ales! #$eron an#iteatro " son se6ales apenas de s$s #,ricas di(inas. >P'! a c$n m+sero #in! tiempo! destinas o,ras &$e nos parecen inmortales? S @temoA " @no pres$mo &$e mis males as+ a ig$al #enecer los encaminasA 3ste ,arro! &$e llama end$reciera " ,lanco pol(o '$medecido atara! >c$nto admir " pis n5mero '$mano? S "a el #asto " la pompa lison-era de pesad$m,re tan il$stre " rara c$,re 'ier,a " silencio " 'orror (ano. ;on 7rancisco de or-a! Hr+ncipe de 3s&$ilac'e (15221165X)! MA Ee(illa la (ie-aN ;estos campos! &$e (isten r$,ias mieses! Ftlica es a&$el! <ste s$s m$ros! &$e entre el arado (il no estn seg$ros de la (iolenta mano de los meses. Ga &$e de aceros! #lec'as " pa(eses ce6idos (io s$s 'omena-es d$ros a5n 'o" del etis los cristales p$ros ni la respetan mansos ni corteses. ;es'ec'a "ace en d$das " opiniones si #$e otro tiempo Ftlica gloriosa! &$e 'onraron tantos tri$n#os " ,lasones. >P' #$er)a de los a6os poderosa? H$es m$ros " arcos en ol(ido pones! @&$< 'ars de Eil(ia solamente 'ermosaA

C$inas

G$is V<le) de G$e(ara (152:11699): T$r,ias ag$as del T+,er! &$e 'a,<is sido ;e p$entes " arcos mrmoles tri$n#ales Hara mirarse espe-os " cristales! ;onde como Oarcisos 'an ca+do: Sa ($estras ag$as son las del ol(ido! H$es destos edi#icios principales Gas piedras! los cimientos! las se6ales 8a,<is en las arenas escondido. S slo $na se6al! slo $n cimiento 3n $n remanso escasamente asoma ;e a&$ella p$ente &$e os sir(i de "$go. Hor (os &$ed en el m$ndo el sentimiento4 %$c'o a"$dis al tiempo contra Coma! H$es &$e sois de s$s #,ricas (erd$go. 7rancisco de R$e(edo (15X011695) $scas en Coma a Coma >o' peregrino? S en Coma misma a Coma no la 'allas: .ad(er son las &$e ostent m$rallas! S t$m,a de s+ propio! el A(entino. Sace! donde reina,a el Halatino4 S limadas del tiempo las medallas! %s se m$estran destro)o a las ,atallas ;e las edades! &$e ,lasn latino. Elo el Ti,re &$ed! c$"a corriente! Ei ci$dad la reg! "a sep$lt$ra Ga llora con #$nesto son doliente. >P' Coma? en t$ grande)a! en t$ 'ermos$ra 8$" lo &$e era #irme! " solamente Go #$giti(o permanece " d$ra. G$is %art+n de la Hla)a (1522116/5)! MA ComaN: Heregrino! &$e! en medio della! tiento $scas Coma! " de la "a se6ora ;el or,e! no 'allas rastro: mira " llora ;e s$s m$ros por tierra el #$ndamento. Arcos! termas! teatros! c$"o asiento .$,re "er,a! esto es Coma. @Ves a'ora .mo! a$n m$erta! respira (encedora Gas amena)as de s$ antig$o alientoA Tri$n# del m$ndo4 " por&$e no &$edara Algo en <l por (encer! (encise! " "ace! R$edando el Ti,re! &$e s$ gloria 'ereda. ;e la #ort$na en el poder repara: A&$<lla! &$e era #irme! se des'ace4 S a&$<ste! &$e se m$e(e! #irme &$eda. 7rancisco de R$e(edo! sil(a MComa antig$a " modernaN

Tradicin clsica

3sta &$e miras grande Coma agora! '$<sped! #$e "er,a $n tiempo! #$e collado: primero apacent po,re ganado! "a del m$ndo la (es reina " se6ora. 7$eron en estos atrios Gamia " 7lora de $nos admiracin! de otros c$idado4 " la &$e po,re dios t$(o en el prado deidad preciosa en alto templo adora. Io(e tron so,re desn$da pe6a! donde se (en s$,ir los c'apiteles a sacarle los ra"os de la mano. Go &$e primero #$e! rica! desde6a: Eenado r$do! &$e (istieron pieles! da le" al m$ndo " peso al Pceano. .$ando naci! la dieron m$ro $n arado! re"es $na lo,a! " no desconocieron la lec'e! si <ste mata " a&$<l ro,a. ;ioses &$e tr$-o '$rtados del dnao #$ego la piedad tro"ana #$eron a&$+ 'ospedados con #cil pompa! en de(ocin (illana. 7$e templo el ,os&$e! los pe6ascos aras! (+ctima el cora)n! los dioses (aras! " po,re " com5n #$ego en estos llanos los grandes reinos de los dos 'ermanos. A la sed de los ,$e"es de 3(andro #$giti(o Ti,re santo sir(i4 desp$<s! los cns$les! los re"es con sangre le manc'aron4 le crecieron con llanto de los reinos &$e $n tiempo aprisionaron4 #$e tri$n#o s$"o! " (iolos en cadena el ;an$,io " el C'eno! los dos 3,ros " el padre Ta-o ameno! cano en la esp$ma " ro-o con la arena4 " el Oilo! a &$ien 'an dado! teniendo 'ec'os de mar! nom,re de r+o! no sin in(idia! (iendo &$e 'a g$ardado s$ ca,e)a de "$go " se6or+o! de#endiendo ignorada la li,ertad &$e no p$diera armada4 el &$e por siete ,ocas derramado! " de plata " cristal 'idra esp$mante! con siete c$ellos 'iere el mar sonante! sir(iendo en el in(ierno " el est+o a 3gipto "a de n$,e! "a de r+o! c$ando en #<rtil licencia le trae disim$lada competencia. A6$daron al Ti,re c$ello " #rente

C$inas

p$entes en la)os de ala,astro p$ros! so,re pe6ascos d$ros! llorando tantos o-os s$ corriente! &$e a$n parecen! en campo de esmeralda! las p$entes Argos " pa(n la espalda! donde m$estran las #,ricas &$e lloras la #$er)a &$e en los pies lle(an las 'oras! p$es! (encidos del tiempo! " mal seg$ros! peligros son los &$e antes #$eron m$ros! &$e en siete montes c+rc$lo #ormaron! donde a la li,ertad de las naciones! crcel d$ra! cerraron. Tro#eos " ,lasones &$e en arcos diste a leer a las estrellas! " no s< si a in(idiar a las ms de ellas! >o' Coma generosa?! sep$ltados se (en donde se (ieron: en la corriente ondosa. Tan en(idiosos 'ados te sig$ieron! &$e el Ti,re! &$e #$e espe-o a s$ 'ermos$ra! los da en s$s ondas llanto " sep$lt$ra4 " las p$ertas tri$n#ales! &$e tanta (anidad alimentaron! 'o" r$inas desig$ales (&$e! o so,raron al tiempo! o perdonaron las g$erras)! "a cad$can! "! mortales! amena)an donde antes admiraron. Gos dos rostros de Iano ,$rlaste! " en s$ templo " ara apenas 'a" "er,a &$e d< som,ra a las arenas &$e primero ador tanto tirano. ;onde antes '$,o orc$los! 'a" #ieras4 "! descansadas de los altos templos! ($el(en a ser ri,eras las ri,eras4 los &$e #$eron palacios son e-emplos4 las pe6as &$e (i(ieron d$ra (ida! con almas imitadas! &$e parece &$e #$eron por ;e$calin tiradas! no de ingeniosa mano adelga)adas! son troncos lastimosos! ro,ados sin piedad de los c$riosos. Elo en el .apitolio perdonaste las estat$as " ,$ltos &$e 'allaste! " #$e! en t$ condicin! gran cortes+a! ,ien &$e a tal ma-estad se le de,+a. All+ del arte (i el atre(imiento4 p$es %arco A$relio! en $n ca,allo! armado! el la$rel en las sienes a6$dado! osa pisar el (iento!

10

Tradicin clsica

" en delgado camino " sendas p$ras 'allan donde a#irmar s$s 'errad$ras. ;e %ario (i! " llor<! desconocida! la estat$ra a s$ #ort$na merecida4 (i en las piedras g$ardados los re"es " los cns$les pasados4 (i los emperadores! d$e6os del poco espacio &$e oc$pa,an! donde slo por se6as acorda,an &$e donde sir(en 'o" #$eron se6ores. >P' coronas! o' cetros imperiales! &$e #$istes! en monarcas di#erentes! ,re(e lison-a de so,er,ias #rentes " rica ad$lacin en los metales?! @dnde de-asteis ir los &$e os cre"eronA @.mo en tan ,re(es $rnas se escondieronA @;e s$s c$erpos sa,r decir la 7ama dnde se #$e lo &$e so,r a la llamaA 3l #$ego examin s$s monar&$+as! " "acen! poco peso! en $rnas #r+as! " (isten (>(ed la edad c$nto 'a podido?) s$s '$esos pol(o! " s$ memoria! ol(ido. T5 no de a&$ella s$erte te de-as poseer! Coma gloriosa! de la in(idiosa mano de la m$erte: escalte #ero) gente animosa! c$ando del nsar de oro las parleras alas " los pro#<ticos gra)nidos! siendo ms admirados &$e cre+dos! ad(irtieron de 7rancia las ,anderas4 " en la g$erra ci(il! en donde #$iste de ti misma teatro lastimoso! siendo de sangre ardiente! &$e perdiste! prdiga t5! " el Ti,re ca$daloso. 3ntonces! dis#amando t$s 'a)a6as! a t$s propias entra6as (ol(iste el 'ierro &$e (engar p$diera la grande alma de .raso! &$e! indignada! #$e en t$ desprecio tri$n#o a gente #iera! " ni est satis#ec'a ni llorada. ;esp$<s! c$ando! in(idiando t$ sosiego! d$ro Oern dio m5sica a t$ #$ego! " t$ dolor #$e tanto! &$e p$do -$nto ser remedio el llanto! a,rasadas del #$ego! so,re el r+o! torres llo(i en ceni)a (iento #r+o. Hero de las ceni)as &$e derramas #<nix renaces! parto de las llamas! 'aciendo t$ #ort$na t$ m$erte (ida " t$ sep$lcro c$na!

11

C$inas

mientras con negras manos atre(idas os desa6$dar de sacras #rentes desde6oso la$rel! palmas torcidas! &$e #$eron miedo so,re tantas gentes4 '$rt el Fmperio! &$e naci contigo! " diole al enemigo4 mas t5! o #$ese estrella enamorada! o deidad celestial apasionada! o en t$ principio #$er)a de la 'ora! naciste para ser reina " se6ora de todas las ci$dades. 3n t$ ni6e) te (ieron las edades con r5stico senado4 l$ego! con -$stos " piadosos re"es! d$e6a del m$ndo! dar a todos le"es. S c$ando pareci &$e 'a,+a aca,ado tan grande monar&$+a! con los E$mos Hont+#ices! go,ierno de la Fglesia! te (iste en slo $n d+a reina del m$ndo " cielo! " del in#ierno. Gas g$ilas trocaste por la lla(e! " el nom,re de ci$dad por el de Oa(e: los &$e #$eron Oerones insolentes son H+os " .lementes. T5 dispensas la gloria! t5 la pena4 a esotra parte de la m$erte alcan)a lo &$e el gran s$cesor de Hedro ordena. T5 das aliento " premio a la esperan)a! siendo! en tan d$ra g$erra! gloriosa corte de la #e en la tierra. . Textos paralelos Hropercio! eleg+a FV! 1: =8oc! &$odc$m&$e $ides! 'ospes! &$a maxima Coma est! ante H'r"gem Aenean collis et 'er,a #$it4 at&$e $,i Oa$ali stant sacra Halatia H'oe,o! 3$andri pro#$gae conc$,$ere ,o$es. #ictili,$s cre$ere deis 'aec a$rea templa! nec #$it oppro,rio #acta sine arte casa4 Tarpei$s&$e pater n$da de r$pe tona,at! et Ti,eris nostris ad$ena ,$,$s erat. &$a gradi,$s dom$s ista Cemi se s$st$lit! olim $n$s erat #ratr$m maxima regna #oc$s. c$ria! praetexto &$ae n$nc nitet alta senat$! pellitos 'a,$it! r$stica corda! Hatres. ,$cina coge,at priscos ad $er,a R$iritis: cent$m illi in prato saepe senat$s erat. nec sin$osa ca$o pende,ant $ela t'eatro!

1/

Tradicin clsica

p$lpita sollemnis non ol$ere crocos. n$lli c$ra #$it externos &$aerere di$os! c$m tremeret patrio pend$la t$r,a sacro! ann$a&$e accenso cele,rante Harilia #aeno! &$alia n$nc c$rto l$stra no$ant$r e&$o. Vesta coronatis pa$per ga$de,at asellis! d$ce,ant macrae $ilia sacra ,o$es. par$a saginati l$stra,ant compita porci! pastor et ad calamos exta lita,at o$is. $er,era pellit$s saetosa mo$e,at arator! $nde licens 7a,i$s sacra G$perc$s 'a,et. nec r$dis in#estis miles radia,at in armis: misce,ant $sta proelia n$da s$de. prima galerit$s pos$it praetoria G"cmon! magna&$e pars Tatio rer$m erat inter o$is. 'inc Tities Camnes&$e $iri G$ceres&$e Eoloni! &$att$or 'inc al,os Com$l$s egit e&$os. &$ippe s$,$r,anae par$a min$s $r,e o$illae et! &$i n$nc n$lli! maxima t$r,a Ga,i. et stetit Al,a potens! al,ae s$is omine nata! ac ti,i 7idenas longa erat isse $ia. nil patri$m nisi nomen 'a,et Coman$s al$mn$s: sang$inis altricem non p$det esse l$pam. '$c meli$s pro#$gos misisti! Troia! Henatis4 'e$ &$ali $ecta est ;ardana p$ppis a$e? iam ,ene sponde,ant t$nc omina! &$od ni'il illam laeserat a,iegni $enter apert$s e&$i! c$m pater in nati trepid$s cer$ice pependit! et $erita est $meros $rere #lamma pios. t$nc animi $enere ;eci r$ti&$e sec$res! $exit et ipsa s$i .aesaris arma Ven$s! arma res$rgentis portans $ictricia Troiae: #elix terra t$os cepit! F$le! deos! si modo A$ernalis trem$lae cortina Ei,"llae dixit A$entino r$ra pianda Cemo! a$t si Hergameae sero rata carmina $atis longae$$m ad Hriami $era #$ere cap$t: Y$ertite e&$$m! ;anai? male $incitis? Flia tell$s $i$et! et '$ic cineri F$ppiter arma da,it.Y optima n$tric$m nostris l$pa %artia re,$s! &$alia cre$er$nt moenia lacte t$o? moenia nam&$e pio coner disponere $ers$: ei mi'i! &$od nostro est par$$s in ore son$s? sed tamen exig$o &$odc$m&$e e pectore ri$i #l$xerit! 'oc patriae ser$iet omne meae. 3nni$s 'irs$ta cingat s$a dicta corona: mi #olia ex 'edera porrige! acc'e! t$a! $t nostris t$me#acta s$per,iat Vm,ria li,ris! Vm,ria Comani patria .allimac'i? scandentis &$is&$is cernit de $alli,$s arces!

13

C$inas

ingenio m$ros aestimet ille meo? Coma! #a$e! ti,i s$rgit op$s! date candida ci$es omina! et inceptis dextera cantet a$is? sacra dies&$e canam et cognomina prisca locor$m: 'as me$s ad metas s$det oportet e&$$s. B ...... Todo esto que ves, forastero, donde est la grandiosa Roma, antes del frigio Eneas eran colinas y pastizales; y donde se levantan en honor de Febo por la victoria naval los santuarios del alatino, sesteaban las vacas fugitivas de Evandro! ara dioses de arcilla se fueron alzando estos templos de oro, y no fue para ellos desdoro una choza levantada sin arte; "#piter Tarpeyo tronaba desde la roca desnuda, y el T$ber llegaba e%tran&ero a nuestros bueyes! 'onde ahora se levanta sobre gradas esa casa de Remo, anta(o un hogar #nico era gran imperio para los dos hermanos! )a *uria, que ahora elevada deslumbra con las prete%tas de los senadores, albergaba, r#sticos corazones, a padres conscriptos vestidos de piel de ove&a! El cuerno llamaba a la asamblea a los primitivos romanos, y a menudo eran senado aquellos ciento en la pradera! +o pend$a en el hueco teatro ondulante velario, ni la escena sol$a oler al azafrn de las solemnidades! +adie tuvo cuidado de buscar dioses e%tra(os cuando la muchedumbre temblorosa estaba pendiente del sacrificio tradicional, y celebraba anualmente con fogatas de heno las fiestas de ales como ahora se inaugura el lustro mutilando un caballo! ,esta, sencilla, gustaba de coronados asnos, y unas vacas esculidas llevaban pobres ofrendas! uercos cebados eran sacrificados en angostas encruci&adas, y el pastor ofrendaba al son de su zampo(a las entra(as de una ove&a! -n labrador ce(ido de piel de ove&a bland$a un azote cubierto de cerdas, de donde vienen los ritos del desvergonzado Fabio )uperco! +i un soldado biso(o deslumbraba con armas guerreras. trababan a cuerpo descubierto batallas con una simple estaca endurecida al fuego! *ubierto de un gorro de piel de lobo, )ucum/n asent/ el primer campamento militar, y la mayor ocupaci/n de Tacio eran las ove&as! 'e ah$ procedieron los h0roes Tities y Ramnes y los )#ceres de 1olonio, de ah$ sac/ R/mulo los cuatro caballos blancos que guiaba! ues cuando la urbe era peque(a, 2ovile no era un arrabal, y 3abi, que ahora no es nada, era gran poblaci/n! Floreci/ la poderosa 4lba, nacida del augurio de un alba cerda, y era largo camino llegar hasta Fidenas! El hi&o de Roma no tiene de sus padres sino el nombre, no se averg5enza de que la loba haya sido la alimentadora de su raza! 4c enviaste, Troya, con raz/n tus penates fugitivos; 6ay7, 6con qu0 augurios fue guiada la nave de 'ardania7 8a entonces promet$an los ag5eros prosperidades, cuando ning#n da(o le hizo a ella el vientre abierto del caballo de madera, cuando el padre 4nquises tembloroso se mantuvo sobre el cuello de su hi&o, y la llama tuvo reparo de abrasar los piadosos hombros! 'espu0s vinieron los nimos de 'ecio, y las hachas de 2ruto, y la misma ,enus gui/ las armas de su hi&o *0sar, llevando las armas invencibles de Troya que resurge. tierra afortunada acogi/, 9ulo, a tus dioses; si el tr$pode de la temblorosa 1ibila en el 4verno orden/ purificar los campos en honor de Remo en el 4ventino, o si fueron verdaderos los vaticinios, cre$dos demasiado tarde, de la profetisa de 0rgamo al anciano riamo. :6,olved atrs vuestro caballo, 'naos7 6*on mal augurio venc0is7 )a patria troyana vivir, y "#piter dar armas a estas cenizas7; )oba de <arte, la me&or de las nodrizas para nuestra fortuna, 6c/mo gracias a tu leche se dilataron nuestras murallas7 ues intentar0 celebrar las murallas en piadoso verso. 64y de m$, que la voz es tan pobre en mis labios7 6<as con todo, sea cual fuere el aliento que desborda en mi d0bil pecho, entero ser dedicado a mi patria7 =ue Ennio ci(a sus versos con una corona hirsuta; a m$, 2aco, dame ho&as de tu yedra, para que -mbr$a se enorgullezca e hinche con mis libros, -mbr$a, patria del *al$maco romano! Todo el que contemple el castillo que escala las cimas desde los valles, estime sus murallas por mi ingenio! Roma, ay#dame, en honor tuyo se levanta mi obra; ciudadanos, dadme presagios faustos; que un ave cante propicia para mi

19

Tradicin clsica

empresa! *antar0 los sacrificios y los d$as y los antiguos nombres de los lugares. conviene que hacia estas metas diri&a su esfuerzo sudoroso mi corcel!> 3pigrama atri,$ido a E<neca: Graecia ,ellor$m longa s$ccisa r$ina concidit! immodice $iri,$s $sa s$is. 7ama manet! #ort$na perit: cinis ipse iacentis $isit$r! et t$m$lo est n$nc &$o&$e sacra s$o: exig$a ingentis retinet $estigia #amae et magn$m in#elix nil nisi nomen 'a,et. 4rruinada por la e%cesiva duraci/n de las guerras, 3recia cay/ al fin habiendo abusado de sus fuerzas! 1u reputaci/n se mantiene, su fortuna ha desaparecido. lo que se visita es la ceniza misma de la que ha perecido y aun en su tumba sigue siendo hoy en d$a venerada. conserva los modestos vestigios de su inmensa reputaci/n e, infeliz, no posee nada ms que su gran nombre! Versus de destructione Aquilegiae numquam restaurandae. Ad #lendos t$os A&$ilegia cineres non mi'i $lle s$##ici$nt lacrimae! des$nt sermones! dolor sens$m a,st$lit cordis amari. ella! s$,limis! inclita di$itiis! olim #$isti celsa aedi#itiis! meni,$s clara! sed magis inn$mer$m ci$i$m t$rmis. .ap$t te c$ncte si,imet metropolim s$,iecte $r,es #ecer$nt $enetiae. $ernantem clero! #$lgentem aecclesiis .'risto dicatis. ;$m c$nctis sim$l polleres deliciis! in#lammata m$lto t$more s$per,ie! iram in#elix sempiterni i$dicis exaggerasti. 3 coelo ti,i missa indignatio! gentem cr$delem excita$it protin$s! &$ae properaret ad t$$m interit$m solis a, ort$. 7remens $t leo Attila se$issim$s ignorans de$m! d$r$s! impiissim$s! te circ$mdedit c$m &$ingentis mili,$s! $ndi&$e g"ro. Gestare $idit a$es #etos proprios t$rri,$s altis per r$ra #orinsec$s! presci$it sagax 'inc t$$m interit$m mox ad#$t$r$m. 8ortat$r s$$m ilico exercit$m! mac'ine m$r$m #ortiter conc$ti$nt! nec mora captam incend$nt! demoli$nt $s&$e ad sol$m. Flla &$is l$ct$s esse die pot$it!

15

C$inas

c$m inde #lamme 'inc se$irent gladii! et nec aetati tenere nec sex$i parceret 'ostis. Zapti$os tra'$nt &$os reli&$it gladi$s! i$$enes! senes! m$lieres! par$$los! &$ic&$id a, igne remansit diripit$r man$ predon$m. Gegis di$ine testament$m gemin$m! $el &$ae doctor$m repperit ingeni$m! s$,iecto igni concrema$it! etnic$s #$ror ini&$$s. %ort$i iacent sacerdotes domini! nec erat mem,ra &$i sep$lcro conderet! post terga $incti capti$ant$r alii iam ser$it$ri. Oe&$issimor$m sacra $asa mani,$s et &$ic&$id t$r,a opt$lit #ideli$m. sorte di$isa exportant$r longi$s! non redit$ra. P &$i in alt$m extolle,as $erticem! &$omodo iaces despecta! in$tilis! pressa r$inis! n$m&$am repara,ilis temp$s in omne. Hro cant$ ti,i c"t'ara et organo! l$ct$s ad$enit! lament$m et gemit$s! a,late ti,i s$nt $oces l$denti$m ad mansionem. R$e pri$s eras ci$itas no,ili$m! n$nc 'e$ #acta es r$sticor$m spele$s! $r,s eras reg$m! pa$per$m t$g$ri$m permanes modo. Cepleta &$ondam domi,$s s$,limi,$s! ornatis mire ni$eis marmori,$s! n$nc #erax #r$g$m metiris #$nic$lo r$ric$lar$m. Eanctor$m aedes solite no,ili$m t$rmis impleri! n$nc replent$r $epri,$s! pro dolor! #acte ($lpi$m con#$gi$m si$e serpenti$m. Terras per omnes circ$m&$a&$e $enderis! nec ipsis in te est sep$ltis re&$ies! proici$nt$r pro $enali marmore corpora t$m,is. Vindictam tamen non e$asit impi$s destr$ctor t$$s attila se$issim$s! n$nc igni sim$l ge'enne el $ermi,$s excr$ciat$r. Jriste rex noster i$dex in$ictissime te s$pplicam$s miserat$s respice! a$erte iram! tales cas$s pro'i,e

16

Tradicin clsica

#am$lis t$is. Smnos preces&$e de#eram$s domino! $t #renet gentes! et constringat em$los! protegat semper nos potenti ,rac'io clemens $,i&$e. [elo nos pio s$mme pater corrige! pre$eni semper t$os s$,se&$ere! $t ino##enso gradientes tramite! sal$es in e$$m. ara llorar tus cenizas, 4quilea, no me basta el caudal de mis lgrimas, no me bastan las palabras; el dolor de mi amargado coraz/n me ha arrebatado el sentimiento! 2ella, e%celsa, renombrada por tus riquezas en otro tiempo fuiste, espl0ndida por tus edificios, noble por tus murallas, pero aun ms por los escuadrones de innumerables habitantes! )as ciudades de ,enecia reconoci0ndote como su capital se sometieron a t$, floreciente por tu clero y resplandeciente por tus iglesias a *risto dedicadas! <ientras te distingu$as por todas estas glorias, inflamada por la e%cesiva hinchaz/n de la soberbia, acumulaste infeliz la ira del &uez eterno! )a c/lera del *ielo descarg/ sobre ti! )evant/ contra ti un pueblo cruel, para que marchara a arruinarte desde el nacimiento del sol! Rugiendo como un le/n el crudel$simo 4tila, que a 'ios desconoc$a, duro y lleno de la mayor impiedad, te puso cerco por todas partes con quinientos mil soldados! ,io que las aves sacaban sus propios polluelos de las altas torres llevndolos a los campos y comprendi/ sagaz por ello que tu ruina era inminente! E%horta al punto a su e&0rcito; las mquinas asaltan vigorosamente la muralla y, capturada sin demora, te incendian y derriban tus muros hasta el suelo! ?=u0 luto pudo haber aquel d$a, cuando de un lado las llamas y del otro las espadas hac$an crueles estragos y el enemigo no daba cuartel ni a la infancia ni al se%o@ *autivos arrastran a los que respet/ la espada; &/venes, ancianos, mu&eres, ni(os, todo lo que sobrevivi/ al fuego es arrebatado por la mano de los saqueadores! )as 1agradas Escrituras y todos los descubrimientos de los ingenios de los sabios, arro&ados al fuego, los quem/ la inicua locura pagana! <uertos yacen los sacerdotes del 1e(or y nadie hab$a que diera sepultura a los cadveres; otros atados con las manos en la espalda eran llevados al cautiverio para ser esclavizados! )os vasos sagrados y todo lo que ofreci/ la muchedumbre de los fieles, echados a suertes por las manos de sacr$legos, son llevados le&os, para no volver! T# que ergu$as orgullosa tu cabeza 6de qu0 modo yaces ahora, despreciada, in#til, oprimida por ruinas, sin que te sea posible renacer nunca, hasta el final de los tiempos! En lugar del canto, de la c$tara y el /rgano te ha llegado el luto, el lamento y el gemido; te han sido arrebatadas las voces de los actores que albergabas! T# que hab$as sido antes ciudad de nobles, te has convertido en guarida de gente r#stica; ciudad eras de reyes y ahora eres tan s/lo choza de pobres! Repleta anta(o de e%celsos palacios, adornados como mrmoles maravillosamente n$veos, ahora, fecunda en frutos, eres medida por el cordel de los campesinos! )os templos que acostumbraban a llenarse con escuadrones de piadosos nobles, ahora estn llenos de zarzas, convertidos 6ay dolor7 en refugio de zorras o serpientes! or todas las tierras de alrededor eres vendida y no hay en ti descanso para los propios sepultados; los cadveres son desalo&ados de sus tumbas para vender el mrmol! +o eludi/, sin embargo, la venganza tu imp$o destructor, el crudel$simo 4tila, y ahora es atormentado a un tiempo por el fuego del infierno y los gusanos! *risto, rey y &uez nuestro siempre invicto, ati0ndenos con compasi/n, te suplicamos, ale&a

12

C$inas

tu ira, mant0n le&os tales desgracias de tus siervos! Aimnos y s#plicas ofrezcamos al 1e(or, para que frene a los gentiles y contenga a nuestros enemigos y nos prote&a siempre con su poderoso brazo en todas partes! adre supremo, corr$genos con piadoso celo; ve delante y acompa(a siempre a los tuyos para que caminando por una senda sin tropiezos nos salves para la vida eterna! 8idel,erto de Ga(ardin (105611133): Har ti,i Coma ni'il! c$m sis prope tota r$ina4 R$am magni #$eris integra! #racta doces. Gonga t$os #ast$s aetas destr$xit4 et arces .aesaris! et s$per$m templa! pal$de -acent. Flle la,or! la,or ille r$it! &$em dir$s Araxes 3t stantem trem$it! et cecidisse dolet4 R$em gladii reg$m! &$em pro(ida -$ra senat$s! R$em s$peri rer$m constit$ere cap$t4 R$em magis opta(it c$m crimine sol$s 'a,ere .aesar! &$am soci$s et pi$s esse socer: (...) Wr,s cecidit! de &$a si &$ic&$am dicere dign$m %oliar! 'oc potero dicere! M Coma #$it?N Oon tamen annor$m series! non #lamma! nec ensis! Ad plen$m pot$it 'oc a,olere dec$s. .$ra 'omin$m pot$it tantam componere Comam! R$antam non pot$it sol(ere c$ra de$m. .on#er opes! marmor&$e no($m! s$per$m&$e #a(orem! Arti#ic$m (igilent in no(a #acta man$s4 Oon tamen a$t #ieri par stanti mac'ina m$ro! A$t resta$rari sola r$ina potest. 8ic s$per$m #ormas s$peri mirant$r et ipsi! 3t c$pi$nt #ictis ($lti,$s esse pares. Oon pot$it Oat$ra deos 'oc ore creare! R$o miranda de$m signa crea(it 'omo. V$lt$s adest 'is n$mini,$s4 poti$s&$e col$nt$r Arti#ic$m st$dio! &$am deitate s$a. Wr,s #elix! si (el dominis $r,s illa careret! Vel dominis esset t$rpe carere #ide. +ada igual a t$, Roma, a pesar de ser casi toda t# pura ruina! *unto fue tu valor cuando estabas entera, lo muestras ahora que ests quebrantada! El largo paso del tiempo ech/ por tierra tu orgullo y las ciudadelas de *0sar y los templos de los dioses yacen en una ci0naga! 1e ha derrumbado la empresa que el cruel 4ra%es temi/ cuando estaba en pie y que, una vez ca$da, llora, la que las espadas de los reyes, las previsoras leyes del senado y los dioses pusieron a la cabeza del mundo, la que *0sar prefiri/ poseer 0l solo antes que ser un buen aliado y suegro! B!!!!C *ay/ la ciudad y si intento decir algo digno de ella, podr0 decir :Roma ya no e%iste;! 1in embargo, ni la sucesi/n de los a(os, ni las llamas, ni la espada podr por completo abolir tu esplendor! )os esfuerzos de los hombres pudieron construir una Roma tan grande, como no pudieron destruirla los esfuerzos de los dioses! 4cumula riquezas, nuevo mrmol, el favor de los dioses, velen las manos de los artistas para crear nuevas obras! +i podr erigirse una fbrica igual al muro que queda en pie, ni podr tan s/lo restaurarse la ruina! 4qu$ los mismos dioses admiran sus propias representaciones y desean ser iguales a sus ficticios rostros! +o pudo la naturaleza crear dioses con un rostro tal como el de las
1X

Tradicin clsica

estatuas que cre/ el hombre! Dtil es tal rostro a los n#menes; son adorados ms por la admiraci/n hacia los artistas que por su divinidad! *iudad feliz esta, si hubiera carecido de due(os, o si a sus due(os les hubiera resultado vergonzoso carecer de la fe! 8idel,erto de Ga(ardin: ;$m sim$lacra mi'i! d$m n$mina (ana placerent! militia! pop$lo! meni,$s alta #$i. at sim$l e##igies aras&$e s$perstitiosas deiciens! $ni s$m #am$lata ;eo! cesser$nt arces! cecidere palatia di($m! ser(i(it pop$l$s! degenera(it e&$es. (ix scio &$e #$erim! (ix Come Coma recordor! (ix sinit occas$s (el meminisse mei. gratior 'ec iact$ra mi'i s$ccessi,$s! maior s$m pa$per di(ite! stante iacens. pl$s a&$ilis (exilla cr$cis! pl$s .esare Hetr$s! pl$s c$nctis d$ci,$s ($lg$s inerme dedit. stans dom$i terras! in#ern$m dir$ta p$lso: corpora stans! animas #racta iacens&$e rego. t$nc misere ple,i! modo principi,$s tene,rar$m impero: t$nc $r,es! n$nc mea regna pol$s. &$od ne .esari,$s (idear de,ere (el armis! et species rer$m me&$e meos&$e tra'at. armor$m (is illa perit! r$it alta senat$s gloria! proc$m,$nt templa! t'eatra iacent! rostra (acant! edicta silent! s$a premia des$nt emeritis! pop$lo i$ra! colon$s agris. d$r$s e&$es! i$dex rigid$s! ple,s li,era &$ondam! &$erit! amat! patit$r! otia! l$cra! i$g$m. ista iacent ne #orte me$s spem ponat in illis ci(is! et e(ac$et spem&$e ,on$m&$e cr$cis. cr$x edes alias! alios promittit 'onores! militi,$s tri,$ens regna s$perna s$is. s$, cr$ce rex ser(it! sed li,er: lege tenet$r! sed diadema gerens: i$ssa tremit! sed amat. #$ndit a(ar$s opes! sed a,$ndat: #enerat idem! sed ,ene c$stodit! sed s$per astra locat. &$is gladio .esar! &$is sollicit$dine cons$l. &$is r'etor ling$a! &$e mea castra man$ tanta dedere mi'iA st$diis et legi,$s 'or$m o,tin$i terras: cr$x dedit $na pol$m. <ientras eran de mi agrado los $dolos y los falsos dioses, fui fuerte por mis soldados, por mi pueblo y por mis murallas! ero tan pronto como e%puls0 las falsas representaciones y los altares paganos y me consagr0 al servicio de un 'ios #nico, desaparecieron los alczares, cayeron los palacios de los dioses, el pueblo se hizo servil y degeneraron los nobles! 4penas s0 qui0n fui; apenas, siendo Roma, recuerdo a Roma! <i decadencia apenas me de&a acordarme de m$ misma! ero ms grato me es este sacrificio que los 0%itos de anta(o; soy ms grande siendo pobre que lo fui rica, yaciente que cuando estaba en pie! )os estandartes de la cruz me dieron ms que las guilas, ms edro que *0sar, ms este inerme populacho que los caudillos de anta(o! *uando estaba en pie domin0 las tierras; quebrantada y yaciente ri&o las almas!
1:

C$inas

Entonces mand0 sobre m$sera plebe, ahora gobierno sobre los pr$ncipes de las tinieblas; ciudades fueron entonces mi reino, ahora lo es el *ielo! 8, para que no parezca que debo tal cosa a los *0sares o a las armas y las apariencias me arrastren a m$ y a los m$os, aquella fuerza de las armas pereci/; se derrumb/ la e%celsa gloria del senado, sucumben los templos, yacen los teatros; vac$a est la tribuna de los oradores, guardan silencio los edictos, y faltan premios para quienes sirven a sus /rdenes, leyes al pueblo, colonos a los campos! El noble duro en otro tiempo, el &uez anta(o r$gido, la plebe que fue libre, busca, ama, sufre, ocios, lucros, yugo! Todo esto yace por tierra, no sea que mis ciudadanos vayan a depositar sus esperanzas en tales cosas y supriman la esperanza y el bien de la cruz! )a cruz otras mansiones promete, otros honores, concediendo el reino de los cielos a sus soldados! 2a&o la cruz sirve el rey, pero libre; est su&eto por la ley, pero llevando una diadema; teme mandatos, pero ama! El avaro dilapida sus riquezas, pero nada en ellas; arruina por la usura aquellas riquezas que custodia bien y las arrienda en el reino de los cielos! ?=u0 *0sar con su espada, qu0 c/nsul con sus desvelos, qu0 r0tor con sus palabras, que campamentos con sus tropas me dieron tanto@ or los esfuerzos y las leyes de todos estos obtuve tierras; s/lo la cruz me dio el *ielo! 3neas Eil(io Hiccolomini (H+o FF! 190511969): P,lectat me! Coma! t$as spectare r$inas! ex c$i$s laps$ gloria prisca patet. Eed t$$s 'ic pop$l$s m$ris de#ossa (et$stis .alcis in o,se&$i$m marmora d$ra co&$it. Fmpia tercent$m si sic gens egeris annos! O$ll$m 'ic indici$m no,ilitatis erit. 6=u0 placer, Roma, contemplar tus ruinas, de cuyo derrumbe se evidencia su antigua gloria7 ero este pueblo tuyo cuece tus duros mrmoles, desenterrados de tus antiguos muros, para convertirlos en cal! 1i contin#as actuando as$ durante trescientos a(os, raza imp$a, no quedar ning#n testimonio de tu nobleza>! .onrad .eltis (195:1150X)! Ad Romam, dum illam intraret: R$id s$perest! o Coma! t$ae nisi #ama r$inae ;e tot cons$li,$s .aesari,$s&$e sim$lA Temp$s edax sic c$ncta (orat nil&$e exstat in or,e Herpet$$m! Virt$s scripta&$e sola manent. ?=u0 resta de tantos c/nsules y *0sares, oh Roma, a tu ruina sino la fama@ El tiempo voraz as$ todo lo devora y nada e%iste en el mundo eternamente; s/lo la virtud y las obras escritas permanecen! .onrad .eltis! De puella Romae reperta: Annos mille s$per t$m$lo 'oc concl$sa iace,am4 8aec n$nc Comanis ext$m$lata lo&$ar: Oon (eteres (ideo Comano more R$irites! F$stitia insignes nec pietate (iros! Eed tant$m magnas tristi c$m mente r$inas .onspicio! (eter$m iam mon$menta (ir$m. Ei mi'i post cent$m r$rs$s re(ide,eris annos! Oomen Coman$m (ix s$peresse reor. <il a(os yac$a enterrada en esta tumba! 4hora, desenterrada, dirigir0 la palabra a los romanos. :+o veo a los antiguos qu$rites, varones insignes por su &usticia y por su piedad; tan s/lo vislumbro tristemente grandes ruinas, meros recuerdos ya de los hombres antiguos! 1i me
/0

Tradicin clsica

volvierais a ver dentro de cien a(os, creo que apenas sobrevivir$a el nombre de Roma!; Gio(annantonio .ampano (19/:11922)! De sepulcro invento Romae: H'idiaca caelata man$ praeclara R$irit$m! 7orsitan et magni .aesaris! ossa t$li4 ;elit$i&$e di$ Gatiis immersa r$inis! 3xcidi$m&$e mi'i &$od ti,i! Coma! #$it. 3##osam n$nc di(es 'a,et stat$it&$e sep$lcro: 8e$ &$ant$m arti#icem prodidit ille me$m? Eic &$ae Ecipiad$m #$eram (el .aesaris $rna! Fgnota o,sc$ri di(itis ossa tegam. 3rgo! &$i transis! claros miserate R$irites! A$t r$mpe a$t condas! sed meliore loco. Sobre un sepulcro descubierto en Roma. 8o, preclara urna cincelada por la mano de un escultor romano, contuve en otro tiempo quiz los huesos del gran *0sar! 'urante mucho tiempo permanec$ escondida, enterrada entre las ruinas latinas, y mi ruina fue la misma que la tuya, Roma! 4hora, desenterrada, un rico me posee y me ha destinado a convertirme en su sepulcro! 64y7 6qu0 traici/n a mi creador7 68o, que fuera la urna de los Escipiones o de un *0sar, cubrir0 los innobles restos de un rico de oscura cuna7 4s$ pues, t# que pasas por aqu$, compad0cete de los nobles qu$rites; r/mpeme o enti0rrame, pero en me&or lugar! 7rancesco %aria %ol)a (19X:11599)! De Urbe Roma vastata: 7lagrati cineres si n$nc .atilina (ideres Fmperii! \ Gati$m consen$isse dec$s! Tarpeias&$e arces oc$lis! .apitolia&$e alta! Herlegeres! \ &$ae longa r$ina tegit4 Hrotin$s exclames: odiis exercita ;i($m! Coma! man$s tant$m &$ae pot$ere ne#asA R$am meli$s nostris cecidisses ista procellisA 8a$d alia #$eras digna perire man$. 1i ahora vieras, *atilina, las cenizas del imperio destruido, y c/mo ha enve&ecido la gloria latina, si recorrieras con tus o&os la roca Tarpeya y el alto *apitolio y todo lo que la vasta ruina cubre, al punto e%clamar$as. :Eh Roma, puesta a prueba por el odio de los dioses, ?qu0 manos fueron capaces de tan gran crimen@ 6*unto me&or hubieras ca$do herida por mis tempestades7 or ninguna otra mano merec$as haber perecido! G$lielm$s %odici$s! 1525: 3ling$is .icero &$an&$am ti,i! Coma! (idet$r: Oon est ille tamen: sed st$pet! at&$e silet. .$ncta (idet m$tata: deos cessisse priores: 8aec licet ex animo O$mina (era pro,et. R$ae pri$s Aeneas 3(andri tempore (idit: Oon siccis oc$lis T$lli$s illa (idet. Comano m$gire #oro! la$tis&$e carinis! At&$e (agos pasci per loca senta ,o(es. Costra sola spectat #oedis ae&$ata r$inis! Etrata&$e Comani templa s$per,a #ori. ar,ariem ling$ae! &$am non intelligit! 'orret: Anti&$i c$lt$s signa nec $lla (idet. Eit toga! Coma! t$is! sit sermo ci(i,$s idem!
/1

C$inas

R$i #$it4 et #acies! &$ae #$it ante! #oro: Hrompt$s adest .icero: &$o se demonstret e$ndem: A##$it $nde reis! et ti,i saepe sal$s. Costra petens iter$m! pop$l$m&$e silentia poscens! Fncipiet toto (er,a sonare #oro. 4unque este *icer/n te parezca, Roma, sin habla, no lo es, sin embargo; se ha quedado at/nito y calla! ,e que todo est cambiado y que los antiguos dioses han desaparecido, aunque en su coraz/n apruebe la verdadera divinidad! )o que Eneas vio antes en los tiempos de Evandro, no puede verlo con los o&os secos Tulio; en el foro romano y en las gloriosas *arinas mugen los bueyes y errantes pastan los bueyes por lugares llenos de espinas! *ontempla solitaria la tribuna de los oradores y convertida en feas ruinas y los soberbios templos del foro romano e%tendidos por el suelo! )e horroriza la barbarie de una lengua que no entiende y no encuentra ning#n signo de la antigua cultura! Recobre Roma la toga y la lengua que fue suya y el foro el aspecto que antes tuvo y vers c/mo *icer/n hace acto de presencia, para demostrar las cualidades con las que ayud/ a los reos anta(o y fue con frecuencia, Roma, tu salvaci/n! 'irigi0ndose de nuevo a la tribuna y pidiendo silencio al pueblo, de&ar o$r su elocuencia en todo el foro! Gandino (19/9119:X)! Sandra! 30! De Roma fere diruta: 3t c$nctis re,$s instant s$a #ata creatis! 3t! &$od Coma doces! omnia temp$s edit. Coma doces olim tectis miranda s$per,is! At n$nc s$, tanta dir$ta mole iaces. 8e$! &$id tam %agno! praeter s$a nomina! .irco Cestat! $,i 3x&$ilias sola capella colitA Oec s$a Tarpei$m ser$ar$nt n$mina montem! Oec .apitolinas F$ppiter ipse domos. R$id %ario .aesar deiecta trop'aea reponis! Ei &$od E"lla #$it! 'oc si,i temp$s eritA Alta &$id ad coel$m! Tite! s$rrigis amp'it'eatraA Fsta olim in calcem marmora p$lc'ra r$ent. Oa$ta Halatini H'oe,i canta$erat aedes! ;ic t$a! dic H'oe,e! n$nc $,i templa manentA 8e$! p$d$it stat$as Ecopae spectare re#ractas! 8aec cap$t! ista pedes! perdidit illa man$s. Oec te! Hraxiteles! pot$it de#endere nomen! R$omin$s a'! p$tris 'erma! tegaris '$mo4 8anc nec H'idiaca $i$os ostendere $$lt$s Arte i$$at: doct$s %entor $,i&$e perit. R$in etiam A$g$sto Et"gias remeare pal$des Ei licet et $ita r$rs$s in or,e #r$i! Fn&$irens totam &$am$is perc$rsitet $r,em! O$lla $idere s$i iam mon$menta &$eat. Todo lo creado est sometido a la muerte y, como t#, Roma, ense(as, el tiempo todo lo devora! T#, Roma, lo ense(as, digna anta(o de admiraci/n por tus soberbios edificios y que ahora yaces por tierra derrumbada ba&o tan gran masa de ruinas! ?=u0 queda F6ay7F e%cepto el nombre al *irco <%imo@ 1/lo las cabras pueblan el Esquilino! +i los n#menes que lo proteg$an han salvado el monte Tarpeyo, ni "#piter mismo ha conservado su morada en el *apitolio! ?'e qu0 sirve, *0sar, que restaures los trofeos en honor de <ario, si lo que 1ila fue para <ario, lo ser para 0l el tiempo@ ?'e qu0 te sirve, Tito, alzar hasta el cielo anfiteatros@ Tales bellos mrmoles se derrumbarn en ruina destinados con el tiempo a convertirse en cal!
//

Tradicin clsica

ropercio hab$a cantado el templo de 4polo palatino! 'ime, Febo, donde est ahora tu templo@ 64y7 6qu0 verg5enza contemplar las estatuas rotas de Escopas7 erdi/ 0sta la cabeza, la otra los pies, aqu0lla las manos! Tampoco a t$, ra%iteles, pudo tu nombre defenderte, para evitar que tu Aermes descompuesto, sea F6ay7F cubierto por la tierra! 4 esta otra ni siquiera la ayuda mostrar la vivacidad de un rostro esculpido por el arte de Fidias! El docto <entor ha perecido en todas partes! 9ncluso si le fuera permitido a 4ugusto volver a pasar las aguas de la Estigia y volver a disfrutar de nuevo de la vida, aunque recorriera escrutando minuciosamente toda la ciudad, no podr$a ya ver ning#n recuerdo de su reino! Iacopo Eanna)aro (195611530)! Eleg. :! Ad ruinas Cumarum, urbis vetustissimae: 8ic $,i .$maeae s$rge,ant inclita #amae %oenia! T"rr'eni gloria prima maris! Gongin&$is &$o saepe 'ospes propera,at a, oris Vis$r$s tripodas! ;elie magne! t$os! 3t (ag$s anti&$os intra,at na(ita port$s R$aerens ;aedaleae conscia signa #$gae! (.redere &$is &$ondam pot$it! d$m #ata mane,antA) O$nc sil(a agrestes occ$lit alta #eras. At&$e $,i #atidicae lat$ere arcana Ei,"llae O$nc cla$dit sat$ras (espere pastor o(es4 R$ae&$e pri$s sanctos coge,at c$ria patres Eerpent$m #acta est alit$$m&$e dom$s4 Hlena&$e tot passim generosis atria ceris Fpsa s$a tandem s$,r$ta mole iacent4 .alcant$r&$e olim sacris onerata tropaeis Gimina! distractos et tegit 'er,a deos. Tot decora arti#ic$m&$e man$s! tot nota sep$lcra! Tot&$e pios cineres! $na r$ina premit4 3t iam intra solas&$e domos disiecta&$e passim .$lmina saetigeros ad(ena #igit apros. Oec tamen 'oc Graiis cecinit de$s ipse carinis! Hrae(ia nec lato missa col$m,a mari. 3t &$erim$r! cito si nostrae data tempora (itae ;i##$gi$ntA Wr,es mors (iolenta rapit. At&$e ($tinam mea me #allant orac$la (atem! Van$s et a longa posteritate #erar?) Oec t$ semper eris! &$ae septem amplecteris arces! Oec t$ &$ae mediis aem$la s$rgis a&$is! 3t te (&$is p$tet 'ocA)! altrix mea! d$r$s arator Vertet! et MWr,sN dicet M'aec &$o&$e clara #$it.N 7ata tra'$nt 'omines. 7atis $rgenti,$s! $r,es 3t &$odc$m&$e (ides a$#eret ipsa dies. 4qu$, donde se alzaban las c0lebres murallas de la famosa *umas, gloria principal del mar Tirreno, a donde con frecuencia se dirig$a el forastero, venido de le&anas regiones para visitar, gran 4polo, tu orculo, donde el navegante, despu0s de largos via&es, penetraba en tu antiguo puerto buscando los signos que atestiguaban la fuga de '0dalo, ahora B?=ui0n lo hubiera cre$do anta(o, mientras perduraba el orculo@C un profundo bosque resguarda a las agrestes fieras y donde se ocultaron los arcanos de la prof0tica 1ibila, el pastor encierra por la tarde las saciadas ove&as! 8 la curia, que en otro tiempo congregaba a los venerables senadores, ahora se ha convertido en morada de serpientes y alima(as aladas! )os atrios, llenos por todas partes de estatuas de
/3

C$inas

cera, indicadoras de un noble lina&e, yacen al fin sepultados por su propia masa! Aollados se ven los umbrales cargados en otro tiempo de trofeos sagrados y la hierba cubre los dioses que han sido arrancados de su sitio! Tantas glorias, tantas obras salidas de las manos de los artistas, tantos sepulcros, una sola ruina los cubre! 8 ya entre las solitarias mansiones y los techos dispersos el e%tran&ero da caza a los &abal$es de speras cerdas! 8, sin embargo, nada de esto predi&o el dios a las griegas naves, ni la paloma enviada por delante en el vasto mar! ?8 nos que&amos si el tiempo que ha sido concedido a nuestra vida se escapa@ )a muerte arrebata violenta a las propias ciudades! 8 Bquiera el cielo que mis predicciones est0n equivocadas y que una larga posteridad me llame vanoC, ni siquiera t#, la ciudad rodeada por un cintur/n de siete colinas, ni t#, la que surges como rival de las aguas en medio de ellas! Tambi0n a t$ B?=ui0n lo creer$a@C, madre m$a, te labrar el duro campesino y dir :Esta ciudad tambi0n fue esclarecida;! El destino arrastra a los hombres! *uando llegue la hora final, un mismo d$a se llevar las ciudades y todo lo que ves! Iacopo Eanna)aro! In t eatrum Campanum: ;icite! Eemidei! sil(ar$m O$mina! Hanes! et si&$a ad(ent$ es O"mp'a #$gata meo: c$i lic$it tantas saxor$m e(ertere moles! &$as -am dis-ectas (ix nemora alta teg$ntA 8isne olim s$eta est c$neis .ampana -$(ent$s amp'it'eatrales laeta (idere -ocosA O$nc $,i tot pla$s$s&$e 'omin$m! (oces&$e canorae! tot ris$s! tot -am ga$dia! tot #aciesA Ecilicet! 'e$ #ati leges! rapit omnia temp$s4 et &$ae s$st$lerat! deprimit ipsa dies. Sobre las ruinas de un teatro campano. 'ecidme, semidioses, divinidades de los bosques, panes, y vosotras, ninfas, que hab0is huido a mi llegada, ?qui0n pudo abatir las masas tan grandes de estas piedras, que hora desparramadas cubren apenas los altos bosques@ ?En otro tiempo la &uventud campana acostumbr/ en estas gradas a contemplar alegre los &uegos del anfiteatro@ 4hora, ?d/nde estn tantos aplausos, tantas sonoras voces, tantas risas, tantas alegr$as, tantos rostros@ Esas son, 6ay7 las leyes del hado; todo el tiempo lo arrebata y lo que 0l mismo hab$a edificado lo abate! Ga))aro onamici (192:1155/): Vos oper$m anti&$ae moles! colles&$e s$per,i! R$is modo n$nc Comae nomen inane manet: Vos&$e tri$mp'ales arc$s! caelo&$e colossi! Ae&$ati Hariis marmora caesa i$gis! 3dita H"ramid$m #astigia! templa deor$m! ;igna (el aet'eris amp'iteatra locis. Vos ae(i tandem attri(it longin&$a (et$stas! Vos longa tandem #ata t$lere die! At Comae Aenead$m magn$m et memora,ile nomen Temp$s edax rer$m tollere non pot$it! Oec poterit! clari donec mon$menta (ige,$nt ingenii! &$ae non $lla senecta rapit. .etera la,$nt$r tacito #$gientia c$rs$! .alliope aetern$m (i(ere sola potest. ,osotras, moles antiguas y colinas soberbias, a las que ahora de Roma s/lo el nombre resta, y vosotros, arcos de triunfo y colosos a los que el mrmol e%tra$do de las canteras de aros
/9

Tradicin clsica

iguala al cielo, elevadas cimas de las pirmides, templos de los dioses, anfiteatros dignos de celestiales para&es, por fin una larga ve&ez os ha consumido, por fin el paso del tiempo ha acabado con vosotros! ero a Roma el memorable nombre del lina&e de Eneas, el tiempo, que todo devora, no pudo ni podr arrebatrselo, mientras que permanezcan vivos los monumentos de su ingenio, que ninguna ve&ez puede destruir! <ientras todas las dems cosas se escapan en silencioso fluir, s/lo *aliope puede vivir eternamente! . .astiglione (192X115/:): E$per,i colli! e (oi sacre r$ine! .'e ]l nome sol di Coma ancor tenete! A'i c'e reli&$ie miserande a(ete ;i tant]anime eccelse e pellegrine? .olossi! arc'i! teatri! opre di(ine! Trion#al pompe glor^ose e liete! Fn poco cener p$r con(erse siete! 3 #atte al ($lgo (il #a(ola al#ine. .os_! se ,en $n tempo al tempo g$erra 7anno l]opre #amose! a passo lento e l]opre e i nomi il tempo in(ido atterra. Vi(r` d$n&$e #ra] miei martir contento4 .'e se ]l tempo da #ine a ci` c']b in terra! ;ara #orse ancor #ine al mio tormento. Oiccolo ;QArco (Oicola$s Arc'i$s! 192:11596): 3xcelsi colles Wr,is! sacrae&$e r$inae! R$eis Comae nomen (ix ten$isse dat$m est! 8e$ &$as relli&$ias! &$ae corpora clara parent$m .la$ditis! et (eter$m &$ae mon$menta (ir$m? Vos&$e tri$mp'ales! procer$m decora alta! col$mnae! Fam (estra in cineres gloria (ersa iacet: Vester 'onos (ili iamd$d$m #a,$la ($lgo est! 3t densa anti&$$m contegit $m,ra dec$s. Fdcirco si temp$s edax opera omnia sol(it! Aetas si ra,ido sing$la dente rapit4 8os etiam nostros spero #inire dolores: 8is&$e da,$nt c$ris tempora longa mod$m. E%celsas colinas de la -rbe y sagradas ruinas, a las que apenas les ha sido dado conservar el nombre de Roma, 64y7 6qu0 reliquias, que nobles cuerpos de nuestros antepasados, qu0 monumentos de los antiguos encerris7 8 vosotras, columnas triunfales, honras elevadas de los h0roes, ya vuestra gloria, convertida en cenizas, yace por tierra! ,uestro honor es ya hace tiempo fbula en boca del vulgo vil y densa sombra cubre la antigua gloria! or eso, si el tiempo, que todo devora, destruye todas las obras, si la edad con voraz diente todo lo arrebata, espero que tambi0n mis dolores tengan fin, y el paso del tiempo modere mis cuitas! T'r"p'on enti$s (comien)os del JVF): R$as pedi,$s passim premim$s n$nc %olsa r$inas! Com$lid$m &$ondam tecta #$ere Hatr$m. R$ae&$e ;e$m eximios t$nc testa,ant$r 'onores A$rea templa! ,o$m pasc$a #acta (ides. Ad s$a c$ncta 'omin$m rede$nt primordia: (estris!
/5

C$inas

Tempori,$s Roma est! &$od #$it ante Remum. )as ruinas que por todas partes pisamos ahora, <olsa, fueron anta(o las moradas de los antepasados romanos y los ureos templos, que atestiguaban entonces los honores rendidos a los dioses, los ves ahora convertidos en pastos para los bueyes! Todo vuelve a su origen! Roma es en vuestros tiempos lo que fue antes de Remo! Giano Vitale! c. 19X5 1 c. 1560): R$i Comam in media &$aeris no($s ad(ena Coma! 3t Comae in Coma nil reperis media! Aspice m$ror$m moles! praer$pta&$e saxa! P,r$ta&$e ingenti (asta t'eatra sit$: 8aec s$nt Coma! (iden (el$t ipsa cada(era tantae Wr,is ad'$c spirant imperiosa minasA Vicit $t 'aec m$nd$m. nixa est se (incere: (icit! A se non (ict$m ne &$id in or,e #oret. O$nc eadem in (icta Coma illa in(icta sep$lta est! At&$e eadem (ictrix (icta&$e Coma #$it. Al,$la Comani restat n$nc nominis index! R$in etiam rapidis #ert$r in ae&$or a&$is. ;isce 'inc &$id possit 7ort$na: immota la,asc$nt 3t &$ae perpet$o s$nt agitata manent. eregrino que en medio de Roma a Roma buscas y en medio de Roma nada de Roma encuentras, contempla las masas de los muros y las escarpadas rocas, los vastos teatros derrumbados en un enorme espacio! Estas ruinas son Roma! ?,es c/mo los propios cadveres de ciudad tan imponente parecen e%halar imperiosos amenazas@ -na vez que hubo vencido al mundo, trat/ de vencerse a s$ misma y venci/ para que nada quedara en el mundo sin haber sido vencido por ella! 4hora en la Roma vencida se encuentra sepulta la Roma invicta y la misma Roma fue vencedora y vencida! Aoy s/lo el T$ber resta como testigo del nombre Romano! 4prende de aqu$ el poder de la Fortuna! )o inm/vil acaba por ceder y lo que est en perpetuo movimiento permanece! Wlric' (on 8$tten (19XX115/3)! Ad Crotum Rubianum de statu Romano Epigrammata! F: Vidim$s A$soniae semier$ta moenia Comae! 8ic $,i c$m sacris (endit$r ipse ;e$s: Fngentem! .rote! Honti#icem sacr$m&$e Eenat$m 3t longo proceres ordine .ardineos4 Tot scri,as ($lg$s&$e 'omin$m ni'il $tile re,$s! R$os (aga contecto p$rp$ra (estit e&$o4 Tot! .rote! &$i #aci$nt! tot &$i pati$nt$r! et illos Prgia &$i (i($nt c$m sim$lent .$rios4 C$rs$m illos! &$i nec sim$lant ,ona nec ,ene (i($nt! R$i rident mores exsi,ilant&$e ,onos! R$os i$(at esse malos! &$i,$s et licet! in i$ga &$or$m .onsensit miseris Te$tona terra modis4 R$i dant &$i&$e (etant! &$i &$os cla$sere recl$d$nt Ar,itrio caelos distri,$$nt&$e s$o. Comanas! ne&$e enim Comanos? omnia l$x$! Pmnia&$e o,scenis plena li,idini,$s. At&$e 'aec post .$rios! Hompeios at&$e %etellos1 P mores at&$e o tempora1 Coma t$lit? ;esine (elle sacram imprimis! .rote! (isere Comam:
/6

Tradicin clsica

Coman$m in(enies 'ic! $,i Coma! ni'il. Ae visto, *roto, las murallas semiderruidas de la ausonia Roma, aqu$ donde con los sacramentos se vende al mismo 'ios! Ae visto al todopoderoso ont$fice y al 1acro *olegio y a los pr$ncipes cardenalicios en larga procesi/n y tantos notarios y una multitud in#til de hombres vestidos con un manto de p#rpura que cubre su caballo, tantos activos, tantos pasivos y aquellos que viven en medio de org$as a pesar de fingir ser unos *urios! 8 adems aquellos que ni fingen la virtud ni viven honradamente y se r$en y toman a rechifla las buenas costumbres, que estn encantados de ser malvados y a quienes les est permitido, a cuyo yugo consiente en someterse miserablemente la tierra alemana, los que dan y vetan, los que abren las puertas del cielo, que antes han cerrado y lo distribuyen a su arbitrio! 6Romanas en verdad y no romanos7 Toda la ciudad entregada al lu&o y a obscenos placeres! 68 a tales cosas ha dado lugar F tras los *urios, ompeyos y <etelosF Roma7 'esiste, *roto, de querer visitar antes que nada la sagrada Roma! 4qu$, donde est Roma, nada encontrar realmente romano! Ioac'im d$ ella" (15/511560)! !umuli! Romae veteris: %onti,$s e septem tot$m di##$sa per or,em! Eidera s$,limi (ertice Coma t$li. E$, pedi,$s terras $tro&$e a, littore pressi! At'lantem ten$it dextra! sinistra Ec"t'am. F$ppiter 'os etiam disiecit #$lmine montes! 3t t$m$los i$ssit corporis esse mei. Fnc$,$it capiti r$pes Tarpeia nostro! Hressa R$irinali pectora nostra iacent. .r$ra Halatin$s! geminos 'inc inde lacertos .ollis A(entin$s! Vimine$s&$e teg$nt. 3x&$iliae 'inc s$rg$nt et s$rgit .oeli$s illinc: 8aec &$o&$e s$nt pedi,$s #acta sep$lc'ra meis. Eic &$ae (i(a si,i septem circ$mdedit arceis! %ort$a n$nc septem contegit$r t$m$lis. Aabi0ndome e%tendido por el mundo entero desde siete colinas mi cabeza alcanz/ las estrellas! Ae apoyado mis pies en las tierras de una y otra costa; mi diestra ha tenido el 4tlas y mi izquierda al escita! "#piter abati/ con su rayo estos montes y orden/ que se convirtieran en tumbas para mi cuerpo! )a roca Tarpeya pesa sobre mi cabeza! <i pecho yace oprimido por el =uirinal! )os pies cubre el alatino, los dos brazos de un lado el 4ventino y del otro el ,iminal! 'e este lado se alzan las Esquilias y del otro el monte *elio! Tambi0n estos se han convertido en sepulcros para mis pies! 4s$, la que viva estuvo rodeada por siete colinas, ahora se ve cubierta por siete t#mulos! Ioac'im ;$ ella"! "es Antiquite# de Rome! 3: Oo$(ea$ (en$! &$i c'erc'es Come en Come 3t rien de Come en Come nQappercois! .es (ie$x palais! ces (ie$x arc) &$e t$ (ois! 3t ces (ie$x m$rs! cQest ce &$e Come on nomme. Vo" &$el org$eil! &$elle r$ine: et comme .elle &$i mist le monde so$s ses loix! Ho$r donter to$t! se donta &$el&$e#ois! 3t de(int pro"e a$ temps! &$i to$t consomme. Come de Come est le se$l mon$ment 3t Come Come a (ainc$ se$lement. Ge T",re se$l! &$i (ers la mer sQen#$it!
/2

C$inas

Ceste de Come! o mondaine inconstance? .e &$i est #erme! est par le temps destr$it! 3t ce &$i #$it! a$ temps #ait resistance. Ioac'im ;$ ella"! "es Antiquite# de Rome! 9: .elle &$i de son c'e# les estoiles passoit! 3t dQ$n pied s$r T'etis! lQa$tre desso$s lQA$rore! ;Q$ne main s$r le Ec"t'e! et lQa$tre s$r le %ore! ;e la terre! et d$ ciel! la ronde$r compassoit: I$ppiter a"ant pe$r! si pl$s elle croissoit! R$e lQorg$eil des Geans se rele(ast encore! GQacca,la so$s ces monts! ces sept monts &$i sont ore T$m,ea$x de la grande$r &$i le ciel menassoit. Fl l$" mist s$r le c'e# la croppe Eat$rnale! H$is dess$s lQestomac assist la R$irinale! E$r le (entre il planta lQanti&$e Halatin! %ist s$r la dextre main la 'a$te$r .elienne! E$r la senestre assist lQesc'ine 3x&$ilienne! Viminal s$r $n pied! s$r lQa$tre lQA(entin. Ioac'im ;$ ella"! "es Antiquite# de Rome! 9: R$i (o$dra (oir to$t ce &$Qont pe$ nat$re! GQart et le ciel! Come! te (ienne (oir: IQentends sQil pe$t ta grande$r conce(oir Har ce &$i nQest &$e ta morte peint$re. Come nQest pl$s: et si lQarc'itect$re R$el&$e $m,re encor de Come #ait re(oir! .Qest comme $n corps par magi&$e sca(oir Tir< de n$ict 'ors de sa sep$lt$re. Ge corps de Come en centre est de(all<! 3t son esprit re-oindre sQest all< A$ grand esprit de ceste masse ronde. %ais ses escripts! &$i son lo) le pl$s ,ea$ %algr< le temps arrac'ent d$ t$m,ea$! 7ont son idole errer parm" le monde. I. ;$ ella"! "es Antiquite# de Rome! /2: Toi &$i de Come <mer(eill< contemples GQanti&$e org$eil! &$i menacait les cie$x! .es (ie$x palais! ces monts a$dacie$x! .es m$rs! ces arcs! ces t'ermes et ces temples! I$ge! en (o"ant ces r$ines si amples! .e &$Qa rong< le temps in-$irie$x! H$is&$Qa$x o$(riers le pl$s ind$strie$x .es (ie$x #ragments encor ser(ent dQexemples. Cegarde aprbs! comme de -o$r en -o$r Come! #$oillant son anti&$e s<-o$r! Ee re,dtit de tant dQoe$(res di(ines: T$ -$geras &$e le d<mon romain EQe##orce encor dQ$ne #atale main

/X

Tradicin clsica

Cess$sciter ces po$dre$ses r$ines. Andreas 7r$si$s (Andr< des 7re$x) ( 1556) Gang$entem gress$m pa$lisper siste! Viator! 3t lege marmoreis carmina sc$lpta notis. Coma #$i &$ondam toto cele,errima m$ndo %arte! sit$! ingenio! no,ilitate potens. R$ippe tri$mp'alis #raena(i legi,$s or,em! Har$it imperio terra #ret$m&$e meo. Fmpositae septem mic$er$nt colli,$s arces! Tot&$e arc$s! t'ermae! templa! t'eatra! (iae. Hrors$s eram #elix! si non perit$ra #$issem! 3t nisi tam m$ltas sors rap$isset opes. Coma ego iam non s$m! perii! propriis&$e r$inis P,r$ta s$m! gremio condor et ipsa meo. Celli&$ias &$asc$n&$e (ides! &$ae dir$ta cernis! %oenia! splendoris s$nt mon$menta mei. 7r$stra igit$r Comam Comae t$ &$aeris: a,ire Fam potes 'inc! Comae Coma sep$lta iacet. Fnterea temere perit$ras ne str$e moles! .a$tior exemplo c$m potes esse meo. .arpe (iam! (ol$i scires 'aec pa$ca! memento Wt meminisse mei! sic meminisse t$i. 'et0n un poco, via&ero, tus cansados pasos y lee los versos grabados sobre el mrmol! 8o fui Roma, celeb0rrima en otro tiempo en el mundo entero, afortunada en la guerra, en situaci/n, en ingenio y en nobleza! 'omin0 triunfalmente, en efecto, con mis leyes el orbe y la tierra y el mar me obedecieron! 1iete castillos colocados sobre otras tantas colinas me engalanaban, as$ como multitud de arcos, termas, templos, teatros, v$as! Aubiera sido absolutamente feliz de no haber perecido y de haberme arrebatado tantas riquezas la suerte! 8o ya no soy Roma; perec$ y fui sepultada ba&o mis propias ruinas y estoy enterrada en mi propio seno! Todos los restos que contemplas, las murallas que ves derruidas, son recuerdos de mi esplendor! 9n#tilmente, pues, buscas a Roma en Roma! uedes ya marcharte. Roma en Roma sepultada yace! +o construyas, pues, temerariamente moles destinadas a perecer; escarmienta con mi e&emplo! Recuerda que has de acordarte, igual que de m$, de ti mismo! Girolamo Hreti (15X0116/6): R$i #$ &$ella dQimperio antica sede! Tem$ta in pace! e trion#ante in g$erra. 7$4 perc'Qaltro c'e il loco or non si (ede: R$ella c'e Coma #$! giace sotterra. R$este! c$i lQer,a copre e calca il piede! 7$r moli al ciel (icine! ed or son terra. Coma! c'e Ql mondo (inse! al tempo cede! .'e i piani inal)a! e c'e lQalte))e atterra. Coma in Coma non b. V$lcano e %arte Ga grande))a di Coma a Coma 'an tolta! Etr$ggendo lQopre e di nat$ra e dQarte. Volt` sossopra il mondo! e Qn pol(e b (olta: 3 #ra &$este r$ine a terra sparte

/:

C$inas

Fn se stessa cadeo morta e sepolta. Iac&$es Gr<(in (153X11520)! Vingt$%uatre Sonnets sur Rome: Arri(< dedans Come! en Come -e c'erc'o" Come &$i #e$t -adis la mer(eille d$ %onde4 Oe (o"ant ceste Come a n$lle a$tre seconde! ;Qa(oir perd$ mes pas 'onte$x -e me #asc'o". ;$ matin -$s&$Qa$ soir ca et la -e marc'o"! Pres a$ .olis<e! et orQ a la Cotonde! Pres mont< ,ien 'a$lt! regardant a la ronde! ;e (oir ceste gransQ Come en Come -e tasc'o". %ais en #in cogn$s &$e cQestoit grandQ #olie4 .ar Come est des long temps en Come ensep(elie! 3t Come nQest sinon $n sep$lc're apparent. R$i (a donc& dedans Come et c'erc'e en ceste sorte! Cassem,le a$ c'e(a$c'e$r! &$i to$-o$rs (a co$rant! 3t c'erc'e en to$s endroits le c'e(al &$i le porte. I. Gr<(in: Ie portois le portrait de cette grandQ cit<! %aitresse de lQ3$rope! et dQA#ri&$e et dQAsie! R$i tenant des '$mains la p$issance saisie! 7it de to$t lQ$ni(ers $ne principa$t<. .e protrait #$t sem,la,le a son anti&$it<! Tel &$e me le montra mainte 'istoire c'oisie! 3t si ,ien #$t tir< dedans ma #antaisie! R$e so$dain -Qe$s desir dQen (oir la (erit<. Ie passai lQAppennin! -e (is Comme deserte! Ains -e (is se$lement $ne r$ine aperte! R$i me saisit dQenn$i! de do$le$r et de de$il. .ar Comme nQest pl$s Comme! et de cette grandQ Comme Oe reste &$e le nom en la ,o$c'e de lQ'omme! GQimage dans lQesprit! et le regret en lQoe$il. 7rancisc$s enci$s! 159/115:9: De Roma vetere: Coma (et$s! tot$m mani,$s &$ae amplecteris or,em! Ee$ dare (is terris! sed dare i$ra mari. Wna tri$mp'ali diademate cingeris: $na Pmnia Tarpeii cernis a, arce i$gi. Te cap$t ad cael$m tollentem s$spicit Atlas! Te si,i s$,stit$i pondere #ess$s a(et. Eal(e magna parens (irt$t$m magna (iror$m! R$i tit$los armis! &$i peperere toga. Oil tantis certet ti,i la$di,$s: omnia (incis! P dec$s! o 'omin$m gloria! Coma Vet$s. Roma antigua. Roma antigua, que abrazas con tus manos el orbe entero, ya quieras dar leyes a las tierras, ya darlas al mar, en tu triunfo con una sola corona te ci(es! 'esde la altura del monte Tarpeyo todo lo divisas! 4 t$ cuando levantas tu cabeza hacia el cielo te admira 4tlas, por t$ desea

30

Tradicin clsica

fatigado que lo reemplaces en soportar el peso! 1alve, gran madre de virtudes y de hombres, que ganaste tantos honores con las armas y tambi0n con la toga! +ada puede rivalizar contigo ante tantos honores! Todo lo vences, o honra y gloria de los hombres, antigua Roma! De Roma nova: Coma no(a immenso l$cem &$ae di(idis or,i Ee$ t$a das terris! se$ t$a sacra mari. Tota sal$ti#era #$lges cr$ce: tota tri$mp'as. 3t Vaticana maxima in arce sedes. Te dominam rer$m! celo&$e 3re,o&$e potentem Eensit! et Et"giis 'orr$it Prc$s a&$is. Eal(e dia parens! sal(e dom$s alma pior$m! %orte &$i,$s domita pandis ad astra (iam. P sola! o s$mmo #elix a principe princeps! P &$ae mortales $na ,eare potes. Roma moderna! Roma moderna que impartes tu luz al inmenso mundo, ya des tus sacramentos a las tierras o al mar! 2rillas toda t# salut$fera por la cruz. toda triunfas y te asientas mayor que nunca en el ,aticano! 4 ti te reconoci/ due(a del mundo, con poder sobre el cielo y el infierno, el Erco erizando las estigias aguas! 1alve, madre divina, salve nutricia morada de las almas piadosas a quienes abres el camino hacia los domados astros! T# sola, t#, reina afortunada entre las ciudades por tu pr$ncipe supremo, t# eres la #nica que puedes otorgar la felicidad a los mortales! Hieter Ec'ri-(er (Hetr$s Ecri$eri$s! 1526 V1660)! "ucae &olstenio suo in Italiam profecturo: A$soniam petit$re (ale! s$a$issime G$ca: .ar$s eram! memini4 n$nc ti,i Coma prior! 3t septemgeminos ardes cognoscere .olles: F! licet! et #$n$s t$ mi'i triste (ide. Fpse loci Geni$s t$tela&$e desiit esse: Fn$enies (otis c$ncta minora t$is. Oon ti,i Oaso tener! docti&$e Hroperti$s oris! Oon .ala,er (ates! non %aro grandis erit. T$lli$s ('ei?) n$s&$am! tot cedro digna lo&$$t$s4 O$s&$am Tra-ani &$i plac$ere 7oro. O$s&$am deliciae pop$li! 7ora! alnea! .irci: P,r$ta s$nt saxis Amp'it'eatra s$is. Fn$enies n$s&$am geminata mole .olossos! Addita nec Gatio 7la$ia templa polo. R$id c$m portici,$s Ianos4 del$,ra&$e mille Fn cineres ,elli t$r,ine missa &$erarA Hlora,is laceras aedes et O$mine cassas4 Hlora,is lippos dimidios&$e ;eos. Oon .apitolina (enerat$r I$piter Arce4 7$lmina Tarpeio s$nt modo iapsa Hatri. %irat$s dices: W,i n$nc es maxima ComaA 8ei mi'i! (ix tanti nominis $m,ra iaces. 3t sol$m s$perest! in Coma &$aerere Comam4 Pmnis et in sterili (ita la,ore perit.

31

C$inas

8oc tamen 'ic disces! 'omin$m gen$s esse cad$c$m! .$m (ideas ipsos sic cecidisse ;eos. 3t licet 'oc addas! $,i n$nc est illa prior$m Eimplicitas! (irt$s! ingen$$s&$e p$dorA .oncidit (a'?) longo (iolat$s I$ppiter ae(o4 Fliac$s&$e s$a (i(it in $r,e p$er. 3##$dit #oec$nda l$pas l$pa sang$inis altrix! Fn&$e domo Vestae sp$rca G"cisca sedet. Coma (et$s n$s&$am: t$r,ata sed ordine toto! R$ae pia CP%A #$it! et male san$s A%PC. 4di/s, dulc$simo )ucas, que ests a punto de partir para 9talia; antes! recuerdo, me quer$as, pero ahora prefieres marchar a Roma y ardes en deseos de conocer las siete colinas! 4s$ sea! ,isita por m$ esa triste tumba! El propio genio protector del lugar ha de&ado de e%istir! Todo lo encontrars menor que tus deseos! +i encontrars all$ al tierno Evidio, ni ropercio de docto verbo, ni al poeta de *alabria, ni al gran <ar/n! +i en parte alguna se de&ar ver Tulio, que tantos discursos pronunci/ dignos de ser conservados con aceite de cedro, ni aquellos que fueron del agrado del p#blico en el Foro de Tra&ano! En parte alguna encontrars los foros, los ba(os, los circos, favoritos del pueblo! 1epultados ba&o sus piedras estn los anfiteatros! En ninguna parte encontrars las dos moles de los colosos, ni los templos flavios a(adidos al cielo latino! ? ara qu0 voy a lamentarme de los "anos con sus p/rticos y los mil templos reducidos a cenizas por el torbellino de la guerra@ )lorars tambi0n los templos despedazados y privados de sus dioses; llorars los estatuas de estos privadas de sus o&os y mutiladas! "#piter no es venerado en el *apitolio y los rayos se le han ca$do de las manos al padre Tarpeyo! 4dmirado dirs. ?'/nde est ahora la gran Roma@ 64y de m$7 yaces por tierra reducida a una sombra apenas de tan gran nombre7 8 s/lo resta buscar a Roma en Roma y toda vida se pierde en est0ril esfuerzo!> 1in embargo, aqu$ has de aprender que la raza de los hombres es caduca, cuando veas que los propios dioses as$ han perecido! 8 puedes a(adir lo siguiente. ?d/nde est ahora aquella simplicidad, aquella virtud e ingenuo pudor de los antepasados! 1ucumbi/ "#piter profanado por el paso del tiempo! El ni(o de 9li/n vive en su ciudad! )a loba, nodriza de la raza, ha engendrado fecunda otras lobas; en el templo de ,esta tiene su morada la imp#dica )icisca! )a antigua roma no aparece en parte alguna; turbada enteramente, la que fue piadosa RE<4, se ha convertido en insano 4<ER! .. Haralelos modernos. Ios<1%aria de 8eredia (1X9/11:05)! "'oubli : Ge temple est en r$ine a$ 'a$t d$ promontoire. 3t la %ort a mUl<! dans ce #a$(e terrain! Ges ;<esses de mar,re et les 8<ros dQairain ;ont lQ'er,e solitaire ense(elit la gloire. Ee$l! par#ois! $n ,o$(ier menant ses ,$##les ,oire! ;e sa con&$e oT so$pire $n anti&$e re#rain 3mplissant le ciel calme et lQ'ori)on marin! E$r lQa)$r in#ini dresse sa #orme noire. Ga Terre maternelle et do$ce a$x anciens ;ie$x 7ait a c'a&$e printemps! (ainement <lo&$ente! A$ c'apitea$ ,ris< (erdir $ne a$tre acant'e 4 %ais lQ8omme indi##<rent a$ rU(e des a^e$x 3co$te sans #r<mir! d$ #ond des n$its sereines!
3/

Tradicin clsica

Ga %er &$i se lamente en ple$rant les sirbnes. Adaptacin de Antonio de [a"as! M31 Pl(idoN .orona el templo en r$inas gigante promontorio. S la %$erte 'a me)clado so,re ,$riel terreno! ;iosas marmreas " 8<roes ,ronc+neos! de &$e el 'eno agreste sep$ltara el a$ge transitorio. Elo im pastor! g$iando por el cad$co emporio s$s ,$e"es! con s$ al,og$e! donde $n re#rn 'eleno s$spira! el mar atr$ena4 " en el a)$l sereno destaca el torso #$erte c$al de $n atleta dorio. Ga Tierra! madre amante de los ;ioses &$e 'an sido! en A,ril! (anamente eloc$ente! al)a $n canto " al capitel (et$sto ci6e otro (erde acanto4 pero el 8om,re! insensi,le a c$anto (e ca+do! sin conmo(erse esc$c'a en las noc'es serenas la (o) del %ar &$e e(oca llorando las Eirenas. ;. Cidr$e-o! Sonetos a la piedra (1:3911:9/)! MA ComaN A Antonio !ovar ;e sostener $n cielo "a (encido gem+an t$s col$mnas sin alt$ra " sin ansia el cipr<s donde se ap$ra el lamento del ag$a sin o+do. Sa la estat$a! el palacio " el gemido despo-a,an de o#icio t$ 'ermos$ra! "a de-a,a t$ no,le sep$lt$ra descansar la cost$m,re en el ol(ido. Hero la m$erte s$,e 'acia la (ida por siete c$m,res de cansado ,r+o " te de($el(e al tiempo! renacida! so,re la lenta -$(ent$d del r+o. Coma a Coma escalando t$ medida al resol del antig$o poder+o. A. ;$&$e Gimeno! M3l r+o de las r$inasN! El invisible anillo! 1:21: .orre de n$e(o! ,a-o mis (entanas en esta tarde de oro el ag$a (erde del r+o #$giti(o " d$radero. C$inas. Arde el sol en los mrmoles dispersos entre la "er,a. S con el ag$a (erde ($el(en las sil$etas a las logias! las som,ras a la som,ra de los pinos! " "o! som,ra! sil$eta! recono)co el mosaico! el (omitorio! la lastra! la col$mna! la m$ralla! la encina " el oli(o! " la (o)! " el arado &$e la ex'$ma! " la romana &$e la pesa! " el candil &$e la aceita e il$mina.

33

C$inas

Sa es ci$dadano el peregrino. Sa sa,e dnde crecen los la$reles " en &$< l$gar preciso de la pla"a se desangran los m5rices de Tiro. Sa 'a (isto arder las (elas ,lancas al re,otar el sol en $n espe-o! " empenac'arse $n monte de ceni)as! " ,a-ar la (+a sacra el carro de oro con s$s siete ca,allos de colores. Verdes rompientes de la prima(era en este mar &$e acerca las orillas de la 'istoria! &$e ni(ela los p$ertos " ata los r+os de ag$as maternales. 8o" por el r+o ,a-a reno(ado el oro (erde de la l$) antig$a! s$rca la mar 'acia poniente! ,oga contra corriente por otro gran r+o 'asta donde entre (i6as " oli(ares sem,r $na (e) pala,ras l$minosas &$e #r$cti#icar+an largamente. S sin mo(erme de mi casa ($el(o al la,erinto del &$e '$+ (olando. >R$< (ano #$e mi empe6o? >R$< -$sto el sol al derretir mis alas? So! &$e &$er+a darle alcance al tiempo! al regresar (encido! 'allo al tiempo s$miso &$e me espera " me acompa6a a diario c$ando cr$)o los p$entes rotos " los templos ciegos! las termas secas " los grader+os donde la ortiga ag$arda a los -inetes &$e! entre las r$inas " los pinos " en por#+a con (elas " alas ,lancas! galopan desde Ftlica 'asta Coma. G. .arnero! MHaest$mN! Variaciones ( figuras sobre un tema de "a )ru(*re! 1:29. Gos dioses nos o,ser(an desde la geometr+a &$e es s$ imagen. E$s templos no temen a la l$) sino &$e en ella erigen el #$lgor de s$ ,lanc$ra: col$mnatas patentes contra el cielo " s$ resplandor l+mpido. 3xisten en la l$). As+ los p$e,los ,r,aros int$"en el t$m$lto de s$s dioses grotescos! &$e son ecos #or-ados en $na sima osc$ra: $n c'ocar de g$i-arros en $n t5nel (ac+o. A&$+ los dioses son! como la concepcin de estas col$mnas!

39

Tradicin clsica

$n 5nico placer: la inteligencia con s$ progenie de #antasmas l5cidos. 7. en+te) Ce"es! M3stela en FtlicaN! El equipa+e abierto (1::/11::6). Valoramos la (ida por encima del mrmol! de los 'ondos tesoros " a,alorios. Apostamos m$" #$erte por la (ida. ;esde6amos el cetro del poder! &$e escla(i)a,a! " el oro temeroso del a(aro. =Vale ms el amor de $na m$c'ac'a &$e todos los imperios de la tierra.B 3so di-imos. 8o" las piedras en#ermas so,re(i(en! p$estas al d$ro sol como reli&$ias! " crece el amarillo -aramago. O$estra (ida (al+a a5n menos &$e las piedras. I. .ortines! M3n las r$inasN! Consolaciones. ,oes-a (1::31/003). Oo (ano 'orror! ni rota pesad$m,re! sino #eli) memoria en estos campos donde el a)$l del lirio A,ril com,ina con -aramagos! cardos " amapolas. Ftlica ca" pero s$s '$ellas al cora)n o#recen " a la mente la pa) de $nas r$inas! $n espacio para #$ndar el s$e6o ms 'ermoso. A&$+ la elipse de s$ m$da arena " la ,orrosa mole de s$s gradas. All+ las rectas calles " cimientos de sim<tricas casas con mosaicos. %s all! ,a-o tierra! lo &$e $n d+a contemplemos tal (e)! n$e(o prodigio de la carne 'ec'a mrmol! como a&$ella adolescente Ven$s rescatada. 3-emplo no de m$erte este collado! sem,rado de cipreses " de rosas! ms ,ien (i(o (estigio &$e proclama la eternidad e#+mera del go)o.

35

También podría gustarte