Está en la página 1de 302

http://biblioteca.d2g.

com

COLECCIN POPULAR

51 EL CUENTO HISPANOAMERICANO

http://biblioteca.d2g.com

SEYMOUR MENTON

EL CUENTO HISPANOAMERICANO
ANTOLOGA CRTICO-HISTRICA

COLECCION POPULAR

FONDO DE CULTURA ECONMICA


MXICO

http://biblioteca.d2g.com

Primera edicin, Se !nda edicin, Tercera edicin, c$rre ida % a!men&ada, C!ar&a edicin, Se !nda reim're(in,

1964 19"# 19"6 1991 199)

*+ R+ , 1964, -ON*O *E CULTURA ECON.MICA *+ R+ , 19"6, -ON*O *E CULTURA ECON.MICA, S A+ *E C /+ Carre&era Picac0$1A2!(c$ ))34 14)## M56ic$, * IS7N 96"1161##1619 Im're($ en M56ic$

http://biblioteca.d2g.com

NDICE
PRLOGO.............................................................................................................................8 EL ROMANTICISMO...........................................................................................................9
ESTEBAN ECHEVERRA........................................................................................................10
EL MATA*ERO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1# COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1"

MANUEL PAYNO.....................................................................................................................19
AMOR SECRETO+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++19 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)1

JOS VICTORINO LASTARRIA ...........................................................................................2


ROSA++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)8 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)6

EL REALISMO....................................................................................................................27
JOS LPE! PORTILLO Y ROJAS .....................................................................................2"
RELO9 SIN *UE:O++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)" COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++89

TOM#S CARRAS$UILLA.......................................................................................................%0
SAN ANTO:ITO+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++4# COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++4;

MANUEL GON!#LE! !ELEDN &MAGN' .....................................................................%(


EL CLIS *E SOL+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++43 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++4"

EL NATURALISMO...........................................................................................................50
JAVIER DE VIANA ..................................................................................................................51
LOS AMORES *E 7ENTOS SA<RERA++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++;1 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++;"

BALDOMERO LILLO .............................................................................................................59


LA COMPUERTA N=MERO 1)++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++;9 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++6)

AUGUSTO D)HALMAR ..........................................................................................................*


EN PRO/INCIA++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++68 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++63

EL MODERNISMO.............................................................................................................69
MANUEL GUTIRRE! N#JERA ..........................................................................................(0
*ESPUS *E LAS CARRERAS++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++3# COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++3)

RUBN DARO .........................................................................................................................(%


EL RU7>+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++34 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++33

RA+AEL ARVALO MARTNE!..........................................................................................(9


LA SI<NATURA *E LA ES-IN<E+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++39 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++"3

RICARDO JAIMES +REYRE .................................................................................................""

http://biblioteca.d2g.com

9USTICIA IN*IA+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++"" COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++9#

EL CRIOLLISMO...............................................................................................................92
HORACIO $UIROGA .............................................................................................................92
EL HOM7RE MUERTO+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++98 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++9;

MARTN LUIS GU!M#N .......................................................................................................9*


LA -IESTA *E LAS 7ALAS+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++96 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1#1

JORGE +ERRETIS .................................................................................................................10


HOM7RES EN TEMPESTA*++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1#8 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1#6

JOS REVUELTAS ................................................................................................................10"


*IOS EN LA TIERRA+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1#" COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++111

JOA$UN GALLEGOS LARA ..............................................................................................112


?ERA LA MAM@A ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++11) COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++114

DEMETRIO AGUILERA MALTA .......................................................................................11*


EL CHOLO BUE SE /EN<.+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++116 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++113

ENRI$UE GIL GILBERT .....................................................................................................11"


EL MALO+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++11" COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1)1

SALVADOR SALA!AR ARRU &SALARRU' .................................................................12


LA 7OTI9A++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1)8 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1)4

VCTOR C#CERES LARA ...................................................................................................12*


PALU*ISMO+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1)6 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1)"

JUAN BOSCH ..........................................................................................................................129


LA MU9ER+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1)9 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++18#

MANUEL ROJAS ....................................................................................................................1 2


EL /ASO *E LECHE+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++18) COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++18;

EL COSMOPOLITISMO .................................................................................................137
EC (!rreaCi(m$+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++183 EC c!Di(m$++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++183 EC reaCi(m$ mE ic$+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++183 EC e6i(&enciaCi(m$+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++18"

JORGE LUIS BORGES ..........................................................................................................1 9


EL 9AR*>N *E SEN*EROS BUE SE 7I-URCAN++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++189 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++148

MARA LUISA BOMBAL ......................................................................................................1%5


EL @R7OL+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++14;

http://biblioteca.d2g.com

COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++149

RAMN +ERREIRA ..............................................................................................................151


CITA A LAS NUE/E++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1;1 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1;4

ROGELIO SIN#N ...................................................................................................................15*


LA 7OINA RO9A++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1;6 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++16;

JUAN RUL+O ..........................................................................................................................1**


?*ILES BUE NO ME MATENA++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++166 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++169

ARTURO USLAR PIETRI .....................................................................................................1(1


LA LLU/IA+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++131 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++133

JUAN JOS ARREOLA..........................................................................................................1(9


EL <UAR*A<U9AS+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++139 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1")

EDUARDO MALLEA..............................................................................................................1"%
CON/ERSACI.N+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1"4 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1"3

JUAN CARLOS ONETTI........................................................................................................1"9


UN SUE:O REALIFA*O++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++1"9 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++19;

LINO NOV#S CALVO............................................................................................................19(


LA NOCHE *E RAM.N GEN*>A++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++193 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)#3

AUGUSTO ROA BASTOS .....................................................................................................209


EL PRISIONERO+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)#9 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)1)

EL NEORREALISMO.......................................................................................................214
PEDRO JUAN SOTO ..............................................................................................................215
CAMPEONES++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)1; COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)13

ENRI$UE CONGRAINS MARTN ......................................................................................219


EL NI:O *E 9UNTO AL CIELO+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)19 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++))4

GABRIEL GARCA M#R$UE!...........................................................................................22*


LA PRO*I<IOSA TAR*E *E 7ALTAFAR+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++))6 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)8#

LA DCADA DEL BOOM ! 1960"1970........................................................................232


JULIO CORT#!AR ,191%-19"%-............................................................................................2 %
CARTAS *E MAM@ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)84 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)41

HUMBERTO ARENAL ..........................................................................................................2%%


EL CA7ALLERO CHARLES+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)44 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)4"

http://biblioteca.d2g.com

#LVARO MENNDE! LEAL ...............................................................................................250


H-IRE AN* ICEI+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++);# COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++);8

JOS AGUSTN ......................................................................................................................25%


CU@L ES LA ON*A+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++);4 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)3)

EL #EMINISMO $ LA %IOLENCIA! 1970"1985...........................................................273


LUIS BRITTO GARCA..........................................................................................................2(*
USTE* PUE*E ME9ORAR SU MEMORIA+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)36 MUERTE *E UN RE7EL*E++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)33 <RUPO+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)33 EL MONOPOLIO *E LA MO*A++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)39 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)39

LUISA VALEN!UELA ...........................................................................................................2"1


ABU> PASAN COSAS RARAS++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)"1 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)"4

ANA LYDIA VEGA ................................................................................................................2"(


LETRA PARA SALSA G TRES SONEOS POR ENCAR<O++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)"3 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)"9

EMILIANO PRE! CRU! ....................................................................................................291


TO*OS TIENEN PREMIO, TO*OS++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)91 COMENTARIO++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++)98

BIBLIOGRA#&A................................................................................................................295

http://biblioteca.d2g.com

PRLOGO
B!e %$ (e'a, n$ 0a% nin Jn an&C$ $ K!e 0a%a 're&endid$ aDarcar, c$n e('Lri&! anaCL&ic$, eC de(arr$CC$ deC c!en&$ en Hi('an$am5rica de(de (!( 'rimer$( Dr$&e( r$mEn&ic$( 0a(&a (! e6!Derancia mad!ra deC 're(en&e+ E6i(&en m!c0a( an&$C$ La( naci$naCe(4 $&ra(, 0i('an$americana(, (e Cimi&an a cier&a( 5'$ca(4 aC !na( n$ rec$n$cen eC c!en&$ c$m$ !n 5ner$ Ci&erari$ inde'endien&e de Ca n$MeCa4 % m!% '$ca( incC!%en c$men&ari$( Merdaderamen&e crL&ic$(+ EC &L&!C$ K!e decidL '$ner a e(&a $Dra N El cuento hispanoamericano: antolog a cr tico!hist"rica N reOCe2a Da(&an&e Dien mi Da(e de (eCeccin+ A 'e(ar de aC !n$( an&eceden&e( mE( $ men$( Ce2an$(, eC c!en&$ n$ a'arece en Ca( Ce&ra( 0i('an$americana( 0a(&a de('!5( de Ca( !erra( de inde'endencia, d!ran&e Ca 5'$ca r$mEn&ica+ *e a0L 0a(&a Ca ac&!aCidad, &ra&$ eC c!en&$ de(de c!a&r$ En !C$(P c$m$ !na indicacin deC de(arr$CC$ deC 5ner$4 c$m$ !na maniOe(&acin deC m$Mimien&$ Ci&erari$ Mi en&e4 c$m$ reOCe2$ de Ca e(&acin de !na Ci&era&!ra %a n$ 0i('an$americana, (in$ naci$naC4 % c$m$ !na $Dra de ar&e c$n MaC$re( !niMer(aCe(+ Ha% K!e maniOe(&ar K!e e( rar$ K!e c$nMer2an C$( c!a&r$ enO$K!e( en eC anECi(i( de !n c!en&$+ ME( Dien, e(&En en '! na c$n(&an&e+ Un c!en&$ K!e (irMe 'ara re're(en&ar eC r$man&ici(m$, eC na&!raCi(m$ $ eC (!rreaCi(m$ '!ede &ener !na im'$r&ancia 'rinci'aCmen&e 0i(&rica4 en camDi$, !n c!en&$ de aC&$( MaC$re( Ci&erari$( '!ede ne ar &$&aCmen&e Ca( eneraCiQaci$ne( K!e (e 0an 0ec0$ ($Dre Ca Ci&era&!ra de e(e 'aL( en e(a 5'$ca+ N$ $D(&an&e, aC in&en&ar !nir eC &raDa2$ deC 0i(&$riad$r de Ca Ci&era&!ra c$n eC deC crL&ic$ Ci&erari$, n$ 0e re0!id$ de nin !na manera Ca( an$maCLa( K!e &ienen K!e (!r ir a raLQ de e(a !nin+ Tra&End$(e de cier&$ 5ner$ Ci&erari$, 0a% K!e em'eQar c$n !na deOinicin, '$r arDi&raria K!e (ea+ El cuento es una narraci"n# $ingi%a en to%o o en parte# crea%a por un autor# &ue se pue%e leer en menos %e una hora ' cu'os elementos contri(u'en a pro%ucir un solo e$ecto) A(L e( K!e Ca n$MeCa (e diOerencia deC c!en&$ &an&$ '$r (! e6&en(in c$m$ '$r (! c$m'Ce2idad4 C$( ar&Lc!C$( de c$(&!mDre( % Ca( &radici$ne(, '$r (! Da(e MerLdica % '$r Ca in&erMencin direc&a deC a!&$r K!e r$m'e Ca !nidad ar&L(&ica4 % Ca( OED!Ca( % Ca( Ce%enda(, '$r (! carEc&er diO!($ % '$r carecer en 'ar&e de Ca creacin $ri inaC deC a!&$r+ La e(&r!c&!ra de e(&a an&$C$ La (e Da(a en C$( di(&in&$( m$Mimien&$( Ci&erari$( K!e 0an marcad$ Ca eM$C!cin de Ca Ci&era&!ra 0i('an$americana de(de Ca &ercera d5cada deC (i C$ XIXP r$man&ici(m$4 reaCi(m$4 na&!raCi(m$4 m$derni(m$4 cri$CCi(m$4 c$(m$'$Ci&i(m$ R S(!rreaCi(m$, c!Di(m$, reaCi(m$ mE ic$ % e6i(&enciaCi(m$T4 % ne$rreaCi(m$+ Para cada m$Mimien&$, (eUaC$ C$( ra( $( eneraCe(, C$( $rL ene( % Ca( 'ar&ic!Caridade( 0i('an$americana(+ A c$n&in!acin Man C$( c!en&$( re're(en&a&iM$(, $ a Mece( anmaC$(, 'recedid$( de !n 'eK!eU$ D$(K!e2$ Di$ rEOic$ % (e !id$( de !n anECi(i( crL&ic$+ En Oin, e(&a an&$C$ La &iene d$( 'r$'(i&$(P *+ Pre(en&ar de !na manera $rdenada C$ me2$r de Ca 'r$d!ccin c!en&L(&ica de Hi('an$am5rica4 ,+ Pr$'a ar !n m5&$d$ anaCL&ic$ K!e &aC MeQ (irMa de Da(e 'ara Ca in&er're&acin % eC ma%$r a'reci$ de C$( c!en&$( K!e (e 0an e(cri&$ % de C$( K!e K!edan '$r e(criDir+ TaCe( 'r$'(i&$( e6cC!%en na&!raCmen&e c!aCK!ier in&en& de dar i !aC re're(en&acin a &$d$( C$( 'aL(e( 0i('an$american$(+ He &enid$ K!e deOender C$( 2!ici$( crL&ic$( % Ca (eCeccin de C$( c!en&$( an&e Ca( 're !n&a( 'ene&ran&e( de &re( r!'$( de aC!mn$( rad!ad$( de Ca UniMer(idad de Van(a( '$r c!%$ e('Lri&! e6i en&e e(&$% (!mamen&e a radecid$+ Para Ca de'!racin deC e(&iC$, c$n&5 c$n Ca a%!da ener$(a de Cri(&ina E+ de E(c0er, Carmen /ie%&e( % Le$n$r *aCCa C$(&a MiCC(+ La 're'aracin OinaC deC CiDr$ (e deDe aC &raDa2$ c!idad$($ de Carmen M!riCC$+ A radeQc$ &amDi5n a C$( aC&$( O!nci$nari$( de Ca UniMer(idad de Van(a( eC 0aDerme $&$r ad$ eC &iem'$ % C$( O$nd$( nece(ari$( 'ara CCeMar a caD$ e(&e 'r$%ec&$+

R TamDi5n CCamad$ uni-ersalismo) O'&5 '$r eC &5rmin$ cosmopolitismo 'ara n$ in(in!ar K!e eC cri$CCi(m$ carece de MaC$re( !niMer(aCe(+

http://biblioteca.d2g.com

EL ROMANTICISMO
L$( PRIMEROS c!en&$( 0i('an$american$( a'arecier$n en 'Cena 5'$ca r$mEn&ica+ Im'$r&ad$ de E!r$'a, eC r$man&ici(m$ enc$n&r &ierra 'r$'icia en Am5rica % ec0 raLce( 'r$O!nda( K!e &$daMLa n$ (e 0an e6&ir'ad$+ E(&e m$Mimien&$ '!ede deOinir(e c$m$ !na ac&i&!d de inc$nO$rmidad e inada'&aDiCidad K!e (e maniOie(&a de d$( m$d$(P reDeCdLa % re&ir$+ Tiene (!( $rL ene( &an&$ en Ca 0i(&$ria c$m$ en Ca Ci&era&!ra+ En In Ca&erra, eC r$man&ici(m$ (!r i aC 'rinci'i$ c$n C$( '$e&a( Ca !i(&a( c$m$ !na 'r$&e(&a c$n&ra C$( eOec&$( de Ca ReM$C!cin ind!(&riaC+ En -rancia, Ca re(&a!racin de Ca m$narK!La de('!5( de Wa&erC$$ aDa&i eC e('Lri&! de C$( 2Mene( in&eCec&!aCe( en&!(ia(mad$( c$n C$( ideaCe( de Ca ReM$C!cin Orance(a % c$n Ca C$ria miCi&ar de Na'$Cen+ AdemE( de e(&$( 0ec0$( 0i(&ric$(, eC r$man&ici(m$ c$n(&i&!% !na reaccin Ci&eraria c$n&ra eC ne$cCa(ici(m$, reaccin K!e (e maniOe(&aDa %a en Ca 'rimera mi&ad deC (i C$ X/III+ AUEda(e eC im'!C($ de Ca meCanc$CLa ermEnica % %a e(&aDa aCi(&ad$ 'ara inMadir a Am5rica+ A!nK!e n$ (e '!ede ne ar Ca 'r$cedencia e!r$'ea deC r$man&ici(m$, 0a% K!e rec$n$cer Ca( c$ndici$ne( 'r$'icia( deC (!eC$ american$+ In('irada( en 'ar&e en Ca ReM$C!cin Orance(a, Ca( !erra( de inde'endencia eran r$mEn&ica(P Ca C!c0a '$r Ca CiDer&ad4 Ca( rande( 0aQaUa( miCi&are(4 C$( aC&iDa2$( en Ca( O$r&!na( de Ca( !erra(4 Ca 'ar&ici'acin deC 'CeDe%$ en aC !n$( 'aL(e(4 % Ca( c$ndici$ne( anErK!ica(+ Una MeQ anada Ca Mic&$ria OinaC ($Dre E('aUa, C$( caciK!e( ad$'&ar$n eC r$man&ici(m$ c$m$ !na manera de MiMir % (i !i !n 'eri$d$ anErK!ic$ de !n$( cinc!en&a aU$( d!ran&e eC c!aC C$( in&eCec&!aCe(1Ci&era&$( $ man&!Mier$n !na C!c0a e6aC&ada c$n&ra C$( &iran$(, $ D!(car$n en Ca Ci&era&!ra Ca( Da(e( 'ara O!ndar !na c!C&!ra naci$naC, $ (enciCCamen&e (e de(en&endier$n '$r c$m'Ce&$ de Ca DarDarie K!e a($CaDa (! 'a&ria+ En (!( $Dra(, C$( r$mEn&ic$( (e Cimi&ar$n a c!a&r$ &ema(+ L$( reDeCde(, in('irad$( '$r 7%r$n, de(arr$CCar$n eC &ema '$CL&ic$1CiDeraC, la lucha contra la tiran a) L$( de(iC!(i$nad$( (e re&irar$n deC m!nd$ a i&ad$ c!C&iMand$ &ema( e6&ic$(+ El e.otismo geogr/$ico# in('irad$ en C0a&ea!Driand % 9ame( -enim$re C$$'er, &ra& aC indi$ american$ c$m$ aC Hn$DCe (aCMa2eI K!e (e ima inaDan C$( e!r$'e$(4 el e.otismo hist"rico c$nMir&i eC medieM$ de Sc$&& en Ca 5'$ca c$C$niaC de Am5rica, % eC e.otismo sentimental 'r$d!2$ am$re( im'$(iDCe( K!e em'aren&aDan c$n Ca( $Dra( de Sain&1Pierre % de Lamar&ine+ En E!r$'a, eC r$man&ici(m$ enc$n&r (! me2$r e6're(in en Ca '$e(La % C!e $ en eC &ea&r$ % '$r JC&im$, en Ca n$MeCa+ EC c!en&$ &$daMLa n$ (e rec$n$cLa c$m$ !n 5ner$ inde'endien&e de aC&$( MaC$re( Ci&erari$(+ En Am5rica 'a( C$ mi(m$, a e6ce'cin deC &ea&r$, K!e n$ (e de(arr$CC '$r OaC&a de rande( cen&r$( !rDan$(, % de Ca n$MeCa, K!e andaDa en 'aUaCe(+ A(L e( K!e eC c!en&$ % Ca n$MeCa c$mienQan 2!n&$( (! &ra%ec&$ria, C$ c!aC e6'Cica en 'ar&e Ca c$nO!(in K!e a'arece de MeQ en c!and$ en&re C$( d$( 5ner$(+

http://biblioteca.d2g.com

ESTEBAN EC'E%ERR&A
X1"#911";1Y Argentino) La $igura m/s importante %el romanticismo hispanoamericano) 0as" cuatro a1os en 0ar s# %on%e a(sor(i" el am(iente rom/ntico# ' -ol-i" a 2uenos Aires en *345 para 6untarse con los otros 6"-enes %e su generaci"n: 7uan 2autista Al(er%i# 7uan Mar a 8uti9rre:# ;icente Fi%el L"pe:# Domingo F) <armiento ' 2artolom9 Mitre) En *343 cola(or" en la $un%aci"n %e la 7o-en Asociaci"n# o Asociaci"n %e Ma'o# &ue %i$un%i" el li(eralismo ' el romanticismo por la Argentina ' por otras partes %e =ispanoam9rica) Re%act" el C"%igo %e la Asociaci"n# la *ecCaracin de C$( 'rinci'i$( K!e c$n(&i&!%en Ca creencia ($ciaC de Ca Re'JDCica Ar en&ina, &ue se pu(lic" en $orma %e$initi-a en *3>? (a6o el t tulo %e *$ ma ($ciaCi(&a+ En *3>5 emigr" al Urugua'# %on%e muri" once a1os %espu9s) Autor %e la primera o(ra rom/ntica %e proce%encia $rancesa# @El-ira o la no-ia %el 0lataA B*34,+C %el primer poema %e tema ' %e am(iente americanos# @La cauti-aA B*34D+C ' %e uno %e los primeros cuentos americanos# @El mata%eroA) Aun&ue 9ste no se pu(lic" hasta *3D*# la ma'or a %e los cr ticos est/n %e acuer%o so(re su $echa %e composici"n: *343)

EL MATADERO
A PESAR de K!e Ca mLa e( 0i(&$ria, n$ Ca em'eQar5 '$r eC arca de N$5 % Ca eneaC$ La de (!( a(cendien&e( c$m$ ac$(&!mDraDan 0acerC$ C$( an&i !$( 0i(&$riad$re( e('aU$Ce( de Am5rica K!e deDen (er n!e(&r$( 'r$&$&i'$(+ Ten $ m!c0a( raQ$ne( 'ara n$ (e !ir e(e e2em'C$, Ca( K!e caCC$ '$r n$ (er diO!($+ *ir5 ($Camen&e K!e C$( (!ce($( de mi narracin, 'a(aDan '$r C$( aU$( de Cri(&$ de 1"8+++ E(&EDam$(, a mE(, en c!are(ma, 5'$ca en K!e e(ca(ea Ca carne en 7!en$( Aire(, '$rK!e Ca I Ce(ia, ad$'&and$ eC 'rece'&$ de E'ic&e&$, sustinte o(stine S(!Ore, aD(&en&eT, $rdena Mi iCia % aD(&inencia a C$( e(&ma $( de C$( OieCe(, a ca!(a de K!e Ca carne e( 'ecamin$(a %, c$m$ dice eC 'r$MerDi$, D!(ca a Ca carne+ G c$m$ Ca I Ce(ia &iene a( initio % '$r deCe acin direc&a de *i$( eC im'eri$ inma&eriaC ($Dre Ca( c$nciencia( % e(&ma $(, K!e en manera aC !na 'er&enecen aC indiMid!$, nada mE( 2!(&$ % raci$naC K!e Mede C$ maC$+ L$( aDa(&eced$re(, '$r $&ra 'ar&e, D!en$( OederaCe(, % '$r C$ mi(m$ D!en$( ca&Cic$(, (aDiend$ K!e eC '!eDC$ de 7!en$( Aire( a&e($ra !na d$ciCidad (in !Car 'ara ($me&er(e a &$da e('ecie de mandamien&$(, (C$ &raen en dLa( c!are(maCe( aC ma&ader$ C$( n$MiCC$( nece(ari$( 'ara eC (!(&en&$ de C$( niU$( % de C$( enOerm$( di('en(ad$( de Ca aD(&inencia '$r Ca 7!Ca+++ % n$ c$n eC Enim$ de K!e (e 0ar&en aC !n$( 0ere2$&e(, K!e n$ OaC&an, di('!e(&$( (iem're a Mi$Car C$( mandamien&$( carniOicin$( de Ca I Ce(ia, % a c$n&aminar Ca ($ciedad c$n eC maC e2em'C$+ S!cedi, '!e(, en aK!eC &iem'$, !na CC!Mia m!% c$'i$(a+ L$( camin$( (e ane ar$n4 C$( 'an&an$( (e '!(ier$n a nad$ % Ca( caCCe( de en&rada % (aCida a Ca ci!dad reD$(aDan en ac!$($ Darr$+ Una &remenda aMenida (e 'reci'i& de re'en&e '$r eC Riac0!eC$ de 7arraca(, % e6&endi ma2e(&!$(amen&e (!( &!rDia( a !a( 0a(&a eC 'ie de Ca( Darranca( deC AC&$+ EC PCa&a, creciend$ emDraMecid$, em'!2 e(a( a !a( K!e MenLan D!(cand$ (! ca!ce % Ca( 0iQ$ c$rrer 0inc0ada( '$r ($Dre cam'$(, &erra'Cene(, arD$Ceda(, ca(erL$(, % e6&ender(e c$m$ !n Ca $ inmen($ '$r &$da( Ca( Da2a( &ierra(+ La ci!dad, circ!nMaCada deC N$r&e aC E(&e '$r !na cin&!ra de a !a % Darr$, % aC S!r '$r !n 'i5Ca $ DCanK!ecin$ en c!%a (!'erOicie OC$&aDan a Ca Men&!ra aC !n$( DarK!ic0!eC$( % ne reaDan Ca( c0imenea( % Ca( c$'a( de C$( ErD$Ce(, ec0aDa de(de (!( &$rre( % Darranca( a&ni&a( mirada( aC 0$riQ$n&e, c$m$ im'C$rand$ mi(eric$rdia aC AC&L(im$+ ParecLa eC ama $ de !n n!eM$ diC!Mi$+ L$( Dea&$( % Dea&a( im$&eaDan 0aciend$ n$Menari$( % c$n&in!a( 'Ce aria(+ L$( 'redicad$re( a&r$naDan eC &em'C$ % 0acLan cr!2ir eC 'JC'i&$ a '!Ue&aQ$(+ E( eC dLa deC 2!ici$ NdecLanN, eC Oin deC m!nd$ e(&E '$r Menir+ La cCera diMina, reD$(and$, (e derrama en in!ndacin+ ?A% de M$($&r$(, 'ecad$re(A ?A% de M$($&r$(, !ni&ari$( im'L$( K!e $( m$OEi( de Ca I Ce(ia, de C$( (an&$(, % n$ e(c!c0Ei( c$n Meneracin Ca 'aCaDra de C$( !n id$( deC SeU$rA ?A0 de M$($&r$( (i n$ im'C$rEi( mi(eric$rdia aC 'ie de C$( aC&are(A LCe arE Ca 0$ra &remenda deC Man$ cr!2ir de dien&e( de Ca( Oren5&ica( im'recaci$ne(+ /!e(&ra im'iedad, M!e(&ra( 0ere2La(, M!e(&ra( DCa(Oemia(, M!e(&r$( crLmene( 0$rrend$(, 0an &raLd$ ($Dre n!e(&ra &ierra Ca( 'Ca a( deC SeU$r+ La 2!(&icia % eC *i$( de Ca -ederacin $(

http://biblioteca.d2g.com

decCararEn maCdi&$(+ La( '$Dre( m!2ere( (aCLan (in aCien&$, an$nadada( deC &em'C$, ec0and$, c$m$ era na&!raC, Ca c!C'a de aK!eCCa caCamidad a C$( !ni&ari$(+ C$n&in!aDa, (in emDar $, CC$Miend$ a cEn&ar$( % Ca in!ndacin crecLa acredi&and$ eC 'r$n(&ic$ de C$( 'redicad$re(+ La( cam'ana( c$menQar$n a &$car r$ a&iMa( '$r $rden deC m!% ca&Cic$ Re(&a!rad$r, K!ien 'arece n$ Ca( &enLa &$da( c$n(i $+ L$( CiDer&in$(, C$( incr5d!C$(, e( decir, C$( !ni&ari$(, em'eQar$n a amedren&ar(e aC Mer &an&a cara c$m'!n ida, $Lr &an&a Da&a0$Ca de im'recaci$ne(+ Se 0aDCaDa %a, c$m$ de c$(a re(!eC&a, de !na 'r$ce(in en K!e deDLa ir &$da Ca '$DCacin de(caCQa % a crEne$ de(c!Dier&$, ac$m'aUand$ aC AC&L(im$, CCeMad$ Da2$ 'aCi$ '$r eC $Di('$, 0a(&a Ca Darranca de 7aCcarce, d$nde miCCare( de M$ce( c$n2!rand$ aC dem$ni$ !ni&ari$, deDLan im'C$rar Ca mi(eric$rdia diMina+ -eCiQ, $ me2$r, de( raciadamen&e, '!e( Ca c$(a 0aDrLa (id$ de Mer(e, n$ &!M$ eOec&$ Ca cerem$nia, '$rK!e Da2and$ eC PCa&a, Ca in!ndacin (e O!e '$c$ a '$c$ e(c!rriend$ en (! inmen($ Cec0$ (in nece(idad de c$n2!r$ ni 'Ce aria(+ L$ K!e 0ace 'rinci'aCmen&e a mi 0i(&$ria e( K!e '$r ca!(a de Ca in!ndacin e(&!M$ K!ince dLa( eC ma&ader$ de Ca C$nMaCecencia (in Mer !na ($Ca caDeQa Mac!na, % K!e en !n$ $ d$(, &$d$( C$( D!e%e( de K!in&er$( % aguateros (e c$n(!mier$n en eC aDa(&$ de Ca ci!dad+ L$( '$Dre( niU$( % enOerm$( (e aCimen&aDan c$n 0!eM$( % aCCina(, % C$( rin $( % 0ere2$&e( DramaDan '$r eC (ee$!steaE % eC a(ad$+ La aD(&inencia de carne era eneraC en eC '!eDC$, K!e n!nca (e 0iQ$ mE( di n$ de Ca Dendicin de Ca I Ce(ia, % a(L O!e K!e CC$Mier$n ($Dre 5C miCC$ne( % miCC$ne( de ind!C encia( 'Cenaria(+ La( aCCina( (e '!(ier$n a 6 'e($( % C$( 0!eM$( a 4 reaCe( % eC 'e(cad$ carL(im$+ N$ 0!D$ en aK!eCC$( dLa( c!are(maCe( 'r$mi(c!idade( ni e6ce($( de !Ca4 'er$ en camDi$ (e O!er$n derec0a( aC cieC$ inn!meraDCe( Enima( % ac$n&ecier$n c$(a( K!e 'arecen ($Uada(+ N$ K!ed en eC ma&ader$ ni !n ($C$ ra&n de m!c0$( miCCare( K!e aCCL &enLan aCDer !e+ T$d$( m!rier$n $ de 0amDre $ a0$ ad$( en (!( c!eMa( '$r Ca ince(an&e CC!Mia+ M!C&i&!d de ne ra( reD!(c$na( de achuras# c$m$ C$( caranc0$( de 're(a, (e de(Dandar$n '$r Ca ci!dad c$m$ $&ra( &an&a( 0ar'La( 'r$n&a( a deM$rar c!an&$ 0aCCaran c$miDCe+ La( aMi$&a( % C$( 'err$(, in(e'araDCe( riMaCe( (!%$( en eC ma&ader$, emi raDan en D!(ca de aCimen&$ animaC+ P$rcin de Mie2$( ac0ac$($( ca%er$n en c$n(!ncin '$r OaC&a de n!&ri&iM$ caCd$4 'er$ C$ mE( n$&aDCe K!e (!cedi O!e eC OaCCecimien&$ ca(i re'en&in$ de !n$( c!an&$( rin $( 0ere2e( K!e c$me&ier$n eC de(aca&$ de dar(e !n 0ar&aQ $ de c0$riQ$( de E6&remad!ra, 2amn % DacaCa$ % (e O!er$n aC $&r$ m!nd$ a 'a ar eC 'ecad$ c$me&id$ '$r &an aD$minaDCe 'r$mi(c!acin+ AC !n$( m5dic$( $'inar$n K!e (i Ca carencia de carne c$n&in!aDa, medi$ '!eDC$ caerLa en (Lnc$'e '$r e(&ar C$( e(&ma $( ac$(&!mDrad$( a (! c$rr$D$ran&e 2! $4 % era de n$&ar eC c$n&ra(&e en&re e(&$( &ri(&e( 'r$n(&ic$( de Ca ciencia % C$( ana&ema( CanQad$( de(de eC 'JC'i&$ '$r C$( reMerend$( 'adre( c$n&ra &$da cCa(e de n!&ricin animaC % de 'r$mi(c!acin en aK!eCC$( dLa( de(&inad$( '$r Ca I Ce(ia aC a%!n$ % Ca 'eni&encia+ Se $ri in de aK!L !na e('ecie de !erra in&e(&ina en&re C$( e(&ma $( % Ca( c$nciencia(, a&iQada '$r eC ine6$raDCe a'e&i&$ % Ca( n$ men$( ine6$raDCe( M$ciOeraci$ne( de C$( mini(&r$( de Ca I Ce(ia, K!iene(, c$m$ e( (! deDer, n$ &ran(i en c$n Mici$ aC !n$ K!e &ienda a reCa2ar Ca( c$(&!mDre( ca&Cica(P a C$( K!e (e a re aDa eC e(&ad$ de OCa&!Cencia in&e(&inaC de C$( 0aDi&an&e(, 'r$d!cid$ '$r eC 'e(cad$ % C$( '$r$&$( % $&r$( aCimen&$( aC $ indi e(&$(+ E(&a !erra (e maniOe(&aDa '$r ($CC$Q$( % ri&$( de(c$m'a(ad$( en Ca 'er$racin de C$( (erm$ne( % '$r r!m$re( % e(&r!end$( (!Di&Ene$( en Ca( ca(a( % Ca( caCCe( de Ca ci!dad $ d$ndeK!iera c$nc!rrLa en&e+ ACarm(e !n &an&$ eC <$Diern$, &an 'a&ernaC c$m$ 'reMi($r, deC Re(&a!rad$r, cre%end$ aK!eCC$( &!m!C&$( de $ri en reM$C!ci$nari$ % a&riD!%5nd$C$( a C$( mi(m$( (aCMa2e( !ni&ari$(, c!%a( im'iedade(, (e Jn C$( 'redicad$re( OederaCe(, 0aDLan &raLd$ ($Dre eC 'aL( Ca in!ndacin de Ca cCera diMina4 &$m ac&iMa( 'r$Midencia(, de('arram (!( e(Dirr$( '$r Ca '$DCacin % '$r JC&im$, Dien inO$rmad$, 'r$m!C !n decre&$ &ranK!iCiQad$r de Ca( c$nciencia( % de C$( e(&ma $(, encaDeQad$ '$r !n c$n(iderand$ m!% (aDi$ % 'iad$($ 'ara K!e a &$d$ &rance % arreme&iend$ '$r a !a % &$d$ (e &ra2era anad$ a C$( c$rraCe(+ En eOec&$, aC decim$(e6&$ dLa de Ca care(&La, ML('era deC dLa de *$C$re(, en&r a nad$, '$r eC ma&ader$ deC AC&$, !na &r$'a de cinc!en&a n$MiCC$( $rd$(4 c$(a '$ca, '$r cier&$, 'ara !na '$DCacin ac$(&!mDrada a c$n(!mir diariamen&e de );# a 8##, % c!%a &ercera 'ar&e, aC men$(, $QarLa deC O!er$ ecCe(iE(&ic$ de aCimen&ar(e c$n carne+ ?C$(a e6&raUa K!e 0a%a e(&ma $( 'riMiCe iad$( % e(&ma $( (!2e&$( a Ca( Ce%e( inMi$CaDCe( % K!e Ca I Ce(ia &en a Ca CCaMe de C$( e(&ma $(A Per$ n$ e( e6&raU$, (!'!e(&$ K!e eC diaDC$ c$n Ca carne (!eCe me&er(e en eC c!er'$ % K!e Ca I Ce(ia &iene eC '$der de c$n2!rarC$P eC ca($ e( red!cir aC 0$mDre a !na mEK!ina c!%$ mMiC 'rinci'aC n$ (ea (! M$C!n&ad, (in$ Ca de Ca I Ce(ia % eC <$Diern$+ B!iQE CCe !e eC dLa en K!e (ea 'r$0iDid$ re('irar aire CiDre, 'a(ear(e % 0a(&a c$nMer(ar c$n !n ami $, (in 'ermi($ de a!&$ridad c$m'e&en&e, A(L era, '$c$ mE( $ men$(, en C$( OeCice( &iem'$( de n!e(&r$( Dea&$( aD!eC$( K!e, '$r de( racia, Min$ a &!rDar Ca ReM$C!cin de Ma%$+

http://biblioteca.d2g.com

Sea c$m$ O!era, a Ca n$&icia de Ca 'r$Midencia !Derna&iMa, C$( c$rraCe( deC AC&$ (e CCenar$n, a 'e(ar deC Darr$, de carnicer$(, ac0!rad$re( % c!ri$($(, K!iene( reciDier$n c$n rande( M$ciOeraci$ne( % 'aCm$&e( C$( cinc!en&a n$MiCC$( de(&inad$( aC ma&ader$+ NC0ica, 'er$ $rda Ne6cCamaDanN+ ?/iMa Ca -ederacinA ?/iMa eC Re(&a!rad$rA NP$rK!e 0an de (aDer C$( Cec&$re( K!e en aK!eC &iem'$ Ca -ederacin e(&aDa en &$da( 'ar&e(, 0a(&a en&re Ca( inm!ndicia( deC ma&ader$ % n$ 0aDLa Oie(&a (in Re(&a!rad$r, c$m$ n$ 0a% (ermn (in San A !(&Ln+ C!en&an K!e aC $Lr &an de(aO$rad$( ri&$( Ca( JC&ima( ra&a( K!e a $niQaDan de 0amDre en (!( c!eMa(, (e reanimar$n % ec0ar$n a c$rrer de(a&en&ada( c$n$ciend$ K!e M$CMLan a aK!eCC$( C! are( Ca ac$(&!mDrada aCe rLa % Ca aC aQara 'rec!r($ra de aD!ndancia+ EC 'rimer n$MiCC$ K!e (e ma& O!e &$d$ en&er$ de re aC$ aC Re(&a!rad$r, 0$mDre m!% ami $ deC a(ad$+ Una c$mi(in de carnicer$( marc0 a $Orec5r(eC$ a n$mDre de C$( OederaCe( deC ma&ader$, maniOe(&End$Ce in -oce (! a radecimien&$ '$r Ca acer&ada 'r$Midencia deC <$Diern$, (! ad0e(in iCimi&ada aC Re(&a!rad$r % (! $di$ en&raUaDCe a C$( (aCMa2e( !ni&ari$(, enemi $( de *i$( % de C$( 0$mDre(+ EC Re(&a!rad$r c$n&e(& a Ca aren a rin$or:an%o ($Dre eC mi(m$ &ema % c$ncC!% Ca cerem$nia c$n C$( c$rre('$ndien&e( MiMa( % M$ciOeraci$ne( de C$( e('ec&ad$re( % ac&$re(+ E( de creer K!e eC Re(&a!rad$r &!Mie(e 'ermi($ e('eciaC de (! iC!(&rL(ima 'ara n$ aD(&ener(e de carne, '$rK!e (iend$ &an D!en $D(erMad$r de Ca( Ce%e(, &an D!en ca&Cic$ % &an ac5rrim$ 'r$&ec&$r de Ca reCi in, n$ 0!Diera dad$ maC e2em'C$ ace'&and$ (eme2an&e re aC$ en dLa (an&$+ Si !i Ca ma&anQa % en !n c!ar&$ de 0$ra c!aren&a % n!eMe n$MiCC$( (e 0aCCaDan &endid$( en Ca 'Ca%a deC ma&ader$, de($CCad$( !n$(, C$( $&r$( '$r de($CCar+ EC e('ec&Ec!C$ K!e $OrecLan en&$nce( era anim$($ % 'in&$re(c$ a!nK!e re!nLa &$d$ C$ 0$rriDCemen&e Oe$, inm!nd$ % deO$rme de !na 'eK!eUa cCa(e 'r$Ce&aria 'ec!Ciar deC RL$ de Ca PCa&a+ Per$ 'ara K!e eC Cec&$r '!eda 'erciDirC$ a !n $C'e de $2$(, 'reci($ e( 0acer !n cr$K!i( de Ca C$caCidad+ EC ma&ader$ de Ca C$nMaCecencia $ AC&$, (i&$ en Ca( K!in&a( deC (!r de Ca ci!dad, e( !na ran 'Ca%a en O$rma rec&an !Car, c$C$cada aC e6&rem$ de d$( caCCe(, !na de Ca( c!aCe( aCCL (e &ermina % Ca $&ra (e 'r$C$n a 0acia eC E(&e+ E(&a 'Ca%a, c$n decCiMe aC S!r, e(&E c$r&ada '$r !n Qan2n CaDrad$ '$r Ca c$rrien&e de Ca( a !a( OC!MiaCe(, en c!%$( D$rde( Ca&eraCe( (e m!e(&ran inn!meraDCe( c!eMa( de ra&$ne( % c!%$ ca!ce rec$ e, en &iem'$ de CC!Mia, &$da Ca (an raQa (eca $ recien&e deC ma&ader$+ En Ca 2!ncin deC En !C$ rec&$, 0acia eC Oe(&e, e(&E C$ K!e CCaman Ca ca(iCCa, ediOici$ Da2$, de &re( 'ieQa( de media a !a, c$n c$rred$r aC Oren&e K!e da a Ca caCCe % 'aCenK!e 'ara a&ar caDaCC$(, a c!%a e('aCda (e n$&an Mari$( c$rraCe( de 'aC$ a 'iK!e, de Uand!Da%, c$n (!( O$rnida( '!er&a( 'ara encerrar eC anad$+ E(&$( c$rraCe( ($n en &iem'$ de inMiern$ !n Merdader$ C$daQaC en eC c!aC C$( animaCe( a'eU!(cad$( (e 0!nden 0a(&a eC enc!en&r$ % K!edan c$m$ 'e ad$( % ca(i (in m$Mimien&$+ En Ca ca(iCCa (e 0ace Ca reca!dacin deC im'!e(&$ de c$rraCe(, (e c$Dran Ca( m!C&a( '$r Mi$Cacin de re Camen&$( % (e (ien&a eC 9!eQ deC ma&ader$, 'er($na2e im'$r&an&e, ca!diCC$ de C$( carnicer$( % K!e e2erce Ca (!ma deC '$der en aK!eCCa 'eK!eUa re'JDCica '$r deCe acin deC Re(&a!rad$r+ -EciC e( caCc!Car K!5 cCa(e de 0$mDre (e reK!iere 'ara eC de(em'eU$ de (eme2an&e car $+ La ca(iCCa, '$r $&ra 'ar&e, e( !n ediOici$ &an r!in % 'eK!eU$ K!e nadie C$ n$&arLa en C$( c$rraCe( a n$ e(&ar a($ciad$ (! n$mDre aC deC &erriDCe 9!eQ % a n$ re(aC&ar ($Dre (! DCanca cin&!ra C$( (i !ien&e( Ce&rer$( r$2$(P H/iMa Ca -ederacinI, H/iMa eC Re(&a!rad$r % Ca 0er$Lna d$Ua Encarnacin EQc!rraI, HM!eran C$( (aCMa2e( !ni&ari$(I+ Le&rer$( m!% (i niOica&iM$(, (LmD$C$( de Ca Oe '$CL&ica % reCi i$(a de Ca en&e deC ma&ader$+ Per$ aC !n$( Cec&$re( n$ (aDrEn K!e Ca &aC 0er$Lna e( Ca diO!n&a e('$(a deC Re(&a!rad$r, 'a&r$na m!% K!erida de C$( carnicer$(, K!iene( %a m!er&a Ca MeneraDan c$m$ MiMa '$r (!( Mir&!de( cri(&iana( % (! OederaC 0er$L(m$ en Ca reM$C!cin c$n&ra 7aCcarce+ E( eC ca($ K!e en !n aniMer(ari$ de aK!eCCa mem$raDCe 0aQaUa de Ca maQ$rca, C$( carnicer$( Oe(&e2ar$n c$n !n e('C5ndid$ DanK!e&e en Ca ca(iCCa a Ca 0er$Lna, DanK!e&e a K!e c$nc!rri c$n (! 0i2a % $&ra( (eU$ra( OederaCe(, % K!e aCCL, en 're(encia de !n ran c$nc!r($, $Oreci a C$( (eU$re( carnicer$( en !n ($Cemne Drindi( (! OederaC 'a&r$cini$, '$r c!%$ m$&iM$ eCC$( Ca 'r$cCamar$n en&!(ia(&amen&e 'a&r$na deC ma&ader$, e(&am'and$ (! n$mDre en Ca( 'arede( de Ca ca(iCCa d$nde (e e(&arE 0a(&a K!e C$ D$rre Ca man$ deC &iem'$+ La 'er('ec&iMa deC ma&ader$ a Ca di(&ancia era r$&e(ca, CCena de animacin+ C!aren&a % n!eMe re(e( e(&aDan &endida( ($Dre (!( c!er$( % cerca de d$(cien&a( 'er($na( 0$CCaDan aK!eC (!eC$ de C$d$ re ad$ c$n Ca (an re de (!( ar&eria(+ En &$rn$ de cada re( re(aC&aDa !n r!'$ de Oi !ra( 0!mana( de &eQ % raQa di(&in&a(+ La Oi !ra mE( 'r$minen&e de cada r!'$ era eC carnicer$ c$n eC c!c0iCC$ en man$, DraQ$ % 'ec0$ de(n!d$(, caDeCC$ Car $ % reM!eC&$, cami(a, c0iri'E % r$(&r$ emDad!rnad$( de (an re+ A (!( e('aCda( (e reD!CCLan, carac$Ceand$ % (i !iend$ C$( m$Mimien&$(, !na c$m'ar(a de m!c0ac0a(, de ne ra( % m!Ca&a( ac0!rad$ra(, c!%a OeaCdad &ra(!n&aDa Ca( 0ar'La( de Ca OED!Ca, % en&remeQcCad$( c$n eCCa(, aC !n$( en$rme( ma(&ine( $COa&eaDan, r!ULan $ (e daDan de &ara(c$ne( '$r Ca 're(a+ C!aren&a % &an&a( carre&a( &$Cdada( c$n ne r!Qc$ %

http://biblioteca.d2g.com

'eCad$ c!er$ (e e(caC$naDan irre !Carmen&e a C$ Car $ de Ca 'Ca%a % aC !n$( 2ine&e(, c$n eC '$nc0$ caCad$ % eC CaQ$ 'rendid$ aC &ien&$, cr!QaDan '$r en&re eCCa( aC &ranc$ $ recCinad$( ($Dre eC 'e(c!eQ$ de C$( caDaCC$( ec0aDan $2$ ind$Cen&e ($Dre !n$ de aK!eCC$( animad$( r!'$(, aC 'a($ K!e mE( arriDa, en eC aire, !n en2amDre de aMi$&a( DCanK!iaQ!Ce( K!e 0aDLan M!eC&$ de Ca emi racin aC $C$r de carne, reM$C$&eaDan c!Driend$ c$n (! di($nan&e raQnid$ &$d$( C$( r!id$( % M$ce( deC ma&ader$ % 'r$%ec&and$ !na ($mDra cCara ($Dre aK!eC cam'$ de 0$rriDCe carnicerLa+ E(&$ (e n$&aDa aC 'rinci'i$ de Ca ma&anQa+ Per$ a medida K!e adeCan&aDa, Ca 'er('ec&iMa MariaDa4 C$( r!'$( (e de(0acLan, MenLan a O$rmar(e &$mand$ diMer(a( ac&i&!de( % (e de('arramaDan c$rriend$ c$m$ (i en medi$ de eCC$( ca%e(e aC !na DaCa 'erdida $ a($ma(e Ca K!i2ada de aC Jn enc$CeriQad$ ma(&Ln+ E(&$ era, K!e Ln&erin eC carnicer$ en !n r!'$ de(c!ar&iQaDa a $C'e de 0ac0a, c$C aDa en $&r$ C$( c!ar&$( en C$( anc0$( a (! carre&a, de('eCCe2aDa en 5(&e, (acaDa eC (eD$ en aK!5C, de en&re Ca c0!(ma K!e $2eaDa % a !ardaDa Ca 're(a de ac0!ra (aCLa de c!and$ en c!and$ !na m! rien&a man$ a dar !n &ara(cn c$n eC c!c0iCC$ aC (eD$ $ a C$( c!ar&$( de Ca re(, C$ K!e $ri inaDa ri&$( % e6'C$(in de cCera deC carnicer$ % eC c$n&in!$ 0erMider$ de C$( r!'$( Ndic0$( % ri&erLa de(c$m'a(ada de C$( m!c0ac0$(+ NA0L (e me&e eC (eD$ en Ca( &e&a(, Ca &La N ri&aDa !n$+ NAK!5C C$ e(c$ndi en eC aCQa'n Nre'CicaDa Ca ne ra+ N?C0eA, ne ra Dr!2a, (aCL de aK!L an&e( K!e &e 'e !e !n &a2$ Ne6cCamaDa eC carnicer$+ NZB!5 Ce 0a $ U$ 9!an[ ?N$ (ea maC$A G$ n$ K!ier$ (in$ Ca 'anQa % Ca( &ri'a(+ NS$n 'ara e(a Dr!2aP a Ca m+++ N?A Ca Dr!2aA, ?a Ca Dr!2aA Nre'i&ier$n C$( m!c0ac0$(N, ?(e CCeMa Ca riU$nada % eC &$n $rLA NG ca%er$n ($Dre (! caDeQa (end$( c!a2$( de (an re % &remenda( 'eC$&a( de Darr$+ Hacia $&ra 'ar&e, en&re &an&$, d$( aOricana( CCeMaDan arra(&rand$ Ca( en&raUa( de !n animaC4 aCCE !na m!Ca&a (e aCe2aDa c$n !n $MiCC$ de &ri'a( % re(DaCand$ de re'en&e ($Dre !n c0arc$ de (an re, caLa a 'C$m$, c!Driend$ c$n (! c!er'$ Ca c$diciada 're(a+ Ac!CCE (e MeLan ac!rr!cada( en 0iCera 4## ne ra( de(&e2iend$ ($Dre Ca( OaCda( eC $MiCC$ % arrancand$ !n$ a !n$ C$( (eDi&$( K!e eC aMar$ c!c0iCC$ deC carnicer$ 0aDLa de2ad$ en Ca &ri'a c$m$ reQa ad$(, aC 'a($ K!e $&ra( MaciaDan 'anQa( % Me2i a( % Ca( 0enc0Lan de aire de (!( '!Cm$ne( 'ara de'$(i&ar en eCCa(, C!e $ de (eca(, Ca ac0!ra+ /ari$( m!c0ac0$(, amDe&eand$ a 'ie % a caDaCC$, (e daDan de Me2i aQ$( $ (e &iraDan D$Ca( de carne, de('arramand$ c$n eCCa( % (! aC aQara Ca n!De de aMi$&a( K!e c$C!m'iEnd$(e en eC aire ceCeDraDan c0iCCand$ Ca ma&anQa+ OLan(e a men!d$, a 'e(ar deC Me&$ deC Re(&a!rad$r % de Ca (an&idad deC dLa, 'aCaDra( inm!nda( % $D(cena(, M$ciOeraci$ne( 'reUada( de &$d$ eC cini(m$ De(&iaC K!e carac&eriQaDan a Ca c0!(ma de n!e(&r$( ma&ader$(, c$n Ca( c!aCe( n$ K!ier$ re aCar a C$( Cec&$re(+ *e re'en&e caLa !n D$Oe (an rien&$ ($Dre Ca caDeQa de aC !n$, K!e de aCCL 'a(aDa a Ca de $&r$, 0a(&a K!e aC Jn deO$rme ma(&Ln C$ 0acLa D!ena 're(a, % !na c!adriCCa de $&r$(, '$r (i e(&r!2$ $ n$ e(&r!2$, armaDa !na &remenda de r!Uid$( % m$rdi(c$ne(+ AC !na &La Mie2a (aCLa O!ri$(a en 'er(ec!cin de !n m!c0ac0$ K!e Ce 0aDLa emDad!rnad$ eC r$(&r$ c$n (an re, % ac!diend$ a (!( ri&$( % '!&eada( C$( c$m'aUer$( deC ra'aQ Ca r$deaDan % aQ!QaDan c$m$ C$( 'err$( aC &$r$ % CC$MLan ($Dre eCCa Q$K!e&e( de carne, D$Ca( de e(&i5rc$C, c$n r$(era( carca2ada( % ri&$( Orec!en&e(, 0a(&a K!e eC 2!eQ mandaDa re(&aDCecer eC $rden % de('e2ar eC cam'$+ P$r !n Cad$ d$( m!c0ac0$( (e adie(&raDan en eC mane2$ deC c!c0iCC$ &irEnd$(e 0$rrend$( &a2$( % reMe(e(4 '$r $&r$, c!a&r$, %a ad$Ce(cen&e(, Men&iCaDan a c!c0iCCada( eC derec0$ a !na &ri'a $rda % !n m$nd$n $ K!e 0aDLan r$Dad$ a !n carnicer$, % n$ de eCC$( di(&an&e, '$rcin de 'err$(, OCac$( %a de Ca O$rQ$(a aD(&inencia, em'CeaDan eC mi(m$ medi$ 'ara (aDer K!i5n (e CCeMarLa !n 0L ad$ enM!eC&$ en Darr$+ Sim!Cacr$ en 'eK!eU$ era 5(&e deC m$d$ DErDar$ c$n K!e (e Men&iCan en n!e(&r$ 'aL( Ca( c!e(&i$ne( % C$( derec0$( indiMid!aCe( % ($ciaCe(+ En Oin, Ca e(cena K!e (e re're(en&aDa en eC ma&ader$ era 'ara Mi(&a, n$ 'ara e(cri&a+ Un animaC 0aDLa K!edad$ en C$( c$rraCe( de c$r&a % anc0a cerMiQ, de mirar Oier$, ($Dre c!%$( r an$( eni&aCe( n$ e(&aDan c$nO$rme( C$( 'arecere( '$rK!e &enLa a'ariencia( de &$r$ % de n$MiCC$+ LCe Ce (! 0$ra+ *$( enCaQad$re( a caDaCC$ 'ene&rar$n aC c$rraC en c!%$ c$n&$rn$ 0erMLa Ca c0!(ma a 'ie, a caDaCC$ % 0$rK!e&ada ($Dre (!( n!d$($( 'aC$(+ -$rmaDan en Ca '!er&a eC mE( r$&e(c$ % ($Dre(aCien&e r!'$ Mari$( 'iaCad$re( % enCaQad$re( de a 'ie, c$n eC DraQ$ de(n!d$ % armad$( deC cer&er$ CaQ$, Ca caDeQa c!Dier&a c$n !n 'aU!eC$ '!nQ % c0aCec$ % c0iri'E c$C$rad$(, &eniend$ a (!( e('aCda( Mari$( 2ine&e( % e('ec&ad$re( de $2$ e(cr!&ad$r % an0eCan&e+ EC animaC 'rendid$ %a aC CaQ$ '$r Ca( a(&a(, DramaDa ec0and$ e('!ma, O!riD!nd$, % n$ 0aDLa dem$ni$ K!e C$ 0iciera (aCir deC 'e a2$($ Darr$ d$nde e(&aDa c$m$ cCaMad$ % era im'$(iDCe 'iaCarC$+ <ri&EDanC$, C$ aQ!QaDan en Man$ c$n Ca( man&a( % 'aU!eC$( C$( m!c0ac0$( 'rendid$( ($Dre Ca( 0$rK!e&a( deC c$rraC, % era de $Lr Ca di($nan&e Da&a0$Ca de (iCDid$(, 'aCmada( % M$ce( &i'Ce( % r$nca( K!e (e de('rendLan de aK!eCCa (in !Car $rK!e(&a+

http://biblioteca.d2g.com

L$( dic0arac0$(, Ca( e6cCamaci$ne( c0i(&$(a( % $D(cena( r$daDan de D$ca en D$ca % cada c!aC 0acLa aCarde e('$n&Eneamen&e de (! in eni$ % de (! a !deQa, e6ci&ad$ '$r eC e('ec&Ec!C$ $ 'icad$ '$r eC a !i2n de aC !na Cen !a C$c!aQ+ NHi+++ de '+++ en eC &$r$+ NAC diaDC$ C$( &$r!n$( deC AQ!C+ NMaC 0a%a eC &r$'er$ K!e n$( da a&$ '$r CieDre+ NSi e( n$MiCC$+ NZN$ e(&E Miend$ K!e e( &$r$ Mie2$[ NC$m$ &$r$ Ce 0a de K!edar+ M!5(&reme C$( c+++ (i Ce( 'arece, ? c++ +$A NA0L C$( &iene en&re Ca( 'ierna(+ ZN$ C$( Me, ami $, mE( rande( K!e Ca caDeQa de !n ca(&aU$[ ZO (e 0a K!edad$ cie $ en eC camin$[ NS! madre (erLa Ca cie a, '!e( K!e &aC 0i2$ 0a 'arid$+ ZN$ Me K!e &$d$ e(e D!C&$ e( Darr$[ NE( em'errad$ % ari(c$ c$m$ !n !ni&ari$+ G aC $Lr e(a mE ica 'aCaDra, &$d$( a !na MeQ e6cCamar$nP N?M!eran C$( (aCMa2e( !ni&ari$(A NPara eC &!er&$ C$( 0+++ NSL, 'ara eC &!er&$, K!e e( 0$mDre de c+++ 'ara 'eCear c$n C$( !ni&ari$(+ NEC ma&a0amDre a Ma&a(ie&e, de $CCad$r de !ni&ari$(+ ?/iMa Ma&a(ie&eA N?A Ma&a(ie&e eC ma&a0amDreA N?ACCE MaA N ri& !na M$Q r$nca in&err!m'iend$ aK!eCC$( de(a0$ $( de Ca c$DardLa Oer$QN+ ?ACCE Ma eC &$r$A N?ACer&aA <!arda C$( de Ca '!er&a+ ?ACCE Ma O!ri$($ c$m$ !n dem$ni$A G en eOec&$, eC animaC ac$(ad$ '$r C$( ri&$( % ($Dre &$d$ '$r d$( 'icana( a !da( K!e Ce e('$CeaDan Ca c$Ca, (in&iend$ OC$2$ eC CaQ$, arreme&i D!Oand$ a Ca '!er&a, CanQand$ a en&ramD$( Cad$( !na r$2iQa % O$(Orica mirada+ *i$Ce eC &irn eC enCaQad$r (en&and$ (! caDaCC$, de('rendi eC CaQ$ de Ca a(&a, cr!2i '$r eC aire !n E('er$ Q!mDid$ % aC mi(m$ &iem'$ (e Mi$ r$dar de(de C$ aC&$ de !na 0$rK!e&a deC c$rraC c$m$ (i !n $C'e de 0ac0a Ca 0!Die(e diMidid$ a cerc5n, !na caDeQa de niU$ c!%$ &r$nc$ 'ermaneci inmMiC ($Dre (! caDaCC$ de 'aC$, CanQand$ '$r cada ar&eria !n Car $ c0$rr$ de (an re+ NSe c$r& eC CaQ$ N ri&ar$n !n$(NP aCCE Ma eC &$r$+ NPer$ $&r$(, de(C!mDrad$( % a&ni&$(, !ardar$n (iCenci$ '$rK!e &$d$ O!e c$m$ !n reCEm'a $+ *e('arram(e !n &an&$ eC r!'$ de Ca '!er&a+ Una 'ar&e (e a $C' ($Dre Ca caDeQa % eC cadEMer 'aC'i&an&e deC m!c0ac0$ de $CCad$ '$r eC CaQ$, maniOe(&and$ 0$rr$r en (! a&ni&$ (emDCan&e, % Ca $&ra 'ar&e, c$m'!e(&a de 2ine&e( K!e n$ Mier$n Ca ca&E(&r$Oe, (e e(c!rri en di(&in&a( direcci$ne( en '$( deC &$r$, M$ciOerand$ % ri&and$+ N?ACCE Ma eC &$r$A ?A&a2enA ?<!ardaA NEnCaQa, Sie&e'eC$(+ N?B!e &e a arra, 7$&i2aA N/a O!ri$($P n$ (e Ce '$n an deCan&e+ N?A&a2a, a&a2a, m$rad$A N*5Ce e('!eCa aC mancarrn+ NGa (e me&i en Ca caCCe ($Ca+ N?B!e C$ a&a2e eC diaDC$A EC &r$'eC % M$cerL$ era inOernaC+ Una( c!an&a( ne ra( ac0!rad$ra(, (en&ada( en 0iCera aC D$rde deC Qan2n, $%end$ eC &!m!C&$, (e ac$ ier$n % a aQa'ar$n en&re Ca( 'anQa( % &ri'a( K!e de(enredaDan % deManaDan c$n Ca 'aciencia de Pen5C$'e, C$ K!e (in d!da Ca( (aCM, '$rK!e eC animaC CanQ aC mirarCa( !n D!Oid$ a&errad$r, di$ !n Drinc$ (e( ad$ % (i !i adeCan&e 'er(e !id$ '$r C$( 2ine&e(+ C!en&an K!e !na de eCCa( (e O!e de cEmara(, $&ra reQ (aCMe( en d$( min!&$(, % d$( 'r$me&ier$n a San 7eni&$ n$ M$CMer 2amE( a aK!eCC$( maCdi&$( c$rraCe( % aDand$nar eC $Oici$ de ac0!rad$ra(+ N$ (e (aDe (i c!m'Cier$n Ca( 'r$me(a(+ EC &$r$, en&re &an&$, &$m 0acia Ca ci!dad '$r !na Car a % an $(&a caCCe K!e 'ar&e de Ca '!n&a mE( a !da deC rec&En !C$ an&eri$rmen&e de(cri&$, caCCe encerrada '$r !na Qan2a % !n cerc$ de &!na(, K!e CCaman sola '$r n$ &ener mE( de d$( ca(a( Ca&eraCe( % en c!%$ a'$(ad$ cen&r$ 0aDLa !n 'r$O!nd$ 'an&an$ K!e &$maDa de Qan2a a Qan2a+ Cier&$ in C5(, de M!eC&a de (! (aCader$, MadeaDa e(&e 'an&an$ a Ca (aQn, 'a($ a 'a($ en !n caDaCC$ aC $ ari(c$, % (in d!da iDa &an aD($r&$ en (!( cECc!C$( K!e n$ $% eC &r$'eC de 2ine&e( ni Ca ri&erLa, (in$ c!and$ eC &$r$ arreme&La aC 'an&an$+ AQ$r(e de re'en&e (! caDaCC$ dand$ !n Drinc$ aC (e( $ % ec0 a c$rrer de2and$ aC '$Dre 0$mDre 0!ndid$ media Mara en eC Oan $+ E(&e acciden&e, (in emDar $, n$ de&!M$ ni reOren Ca carrera de C$( 'er(e !id$re( deC &$r$, an&e( aC c$n&rari$, ($C&and$ carca2ada( (arcE(&ica( N?(e am$C eC rin $A4 ?CeMEn&a&e, rin $AN e6cCamar$n % cr!Qar$n eC 'an&an$ ama(and$ c$n Darr$ Da2$ Ca( 'a&a( de (!( caDaCC$(, (! mi(eraDCe c!er'$+ SaCi eC rin $ c$m$ '!d$ de('!5( a Ca $riCCa, mE( c$n Ca a'ariencia de !n dem$ni$ &$(&ad$ '$r Ca( CCama( deC inOiern$ K!e de !n 0$mDre DCanc$ 'eCirr!Di$+ ME( adeCan&e, aC ri&$ de ?aC &$r$A ?aC &$r$A c!a&r$ ne ra( ac0!rad$ra( K!e (e re&iraDan c$n (! 're(a (e QamD!CCer$n en Ca Qan2a CCena de a !a, Jnic$ reO! i$ K!e Ce( K!edaDa+ EC animaC, en&re &an&$, de('!5( de 0aDer c$rrid$ !na( Mein&e c!adra( en di(&in&a( direcci$ne(, aQ$rand$ c$n (! 're(encia a &$d$ MiMien&e, (e me&i '$r Ca &ranK!era de !na K!in&a d$nde 0aCC (! 'erdicin+ A!nK!e

http://biblioteca.d2g.com

can(ad$, maniOe(&aDa DrL$( % c$C5ric$ ceU$4 'er$ r$deEDaC$ !na Qan2a 'r$O!nda % !n &!'id$ cerc$ de 'i&a(, % n$ 0aDLa e(ca'e+ 9!n&Er$n(e C!e $ (!( 'er(e !id$re( K!e (e 0aCCaDan de(Dandad$( % re($CMier$n CCeMarC$ en !n (eU!eC$ de D!e%e( 'ara K!e e6'ia(e (! a&en&ad$ en eC C! ar mi(m$ d$nde C$ 0aDLa c$me&id$+ Una 0$ra de('!5( de (! O! a eC &$r$ e(&aDa $&ra MeQ en eC ma&ader$, d$nde Ca '$ca c0!(ma K!e 0aDLa K!edad$ n$ 0aDCaDa (in$ de (!( Oec0$rLa(+ La aMen&!ra deC rin $ en eC 'an&an$ e6ci&aDa 'rinci'aCmen&e Ca ri(a % eC (arca(m$+ *eC niU$ de $CCad$ '$r eC CaQ$ n$ K!edaDa (in$ !n c0arc$ de (an re4 (! cadEMer e(&aDa en eC cemen&eri$+ EnCaQar$n m!% C!e $ '$r Ca( a(&a( aC animaC K!e DrincaDa 0aciend$ 0inca'i5 % CanQand$ r$nc$( Dramid$(+ Ec0Er$nCe !n$, d$(, &re( 'iaCe(4 'er$ inOr!c&!$($(4 aC c!ar&$ K!ed 'rendid$ de !na 'a&aP (! DrL$ % (! O!ria red$DCar$n4 (! Cen !a, e(&irEnd$(e c$nM!C(iMa, arr$2aDa e('!ma, (! nariQ 0!m$, (!( $2$( mirada( encendida(+ N?*e(2arre&en e(e animaCA, e6cCam !na M$Q im'eri$(a+ Ma&a(ie&e (e &ir aC '!n&$ deC caDaCC$, c$r&Ce eC arrn de !na c!c0iCCada % amDe&eand$ en &$rn$ de 5C c$n (! en$rme da a en man$, (e Ca 0!ndi aC caD$ 0a(&a eC '!U$ en Ca ar an&a, m$(&rEnd$Ca en (e !ida 0!mean&e % r$2a a C$( e('ec&ad$re(+ 7r$& !n &$rren&e de Ca 0erida, e60aC aC !n$( Dramid$( r$nc$(, MaciC % ca% eC ($DerDi$ animaC en&re C$( ri&$( de Ca c0!(ma K!e 'r$cCamaDa a Ma&a(ie&e Menced$r % Ce ad2!dicaDa en 'remi$ eC ma&a0amDre+ Ma&a(ie&e e6&endi, c$m$ $r !CC$($, '$r (e !nda MeQ eC DraQ$ % eC c!c0iCC$ en(an ren&ad$ % (e a ac0 a de($CCarCe c$n $&r$( c$m'aUer$(+ -aC&aDa K!e re($CMer Ca d!da ($Dre C$( r an$( eni&aCe( deC m!er&$ cCa(iOicad$ 'r$Mi(i$naCmen&e de &$r$ '$r (! ind$maDCe OiereQa4 'er$ e(&aDan &$d$( &an Oa&i ad$( de Ca Car a &area K!e Ca ec0ar$n '$r C$ 'r$n&$ en $CMid$+ Ma( de re'en&e !na M$Q r!da e6cCamP NAK!L e(&En C$( 0!eM$(, (acand$ de Ca Meri2a deC animaC % m$(&rand$ a C$( e('ec&ad$re( d$( en$rme( &e(&Lc!C$(, (i n$ ineK!LM$c$ de (! di nidad de &$r$+ La ri(a % Ca c0arCa O!e rande4 &$d$( C$( inciden&e( de( raciad$( '!dier$n OEciCmen&e e6'Cicar(e+ Un &$r$ en eC ma&ader$ era c$(a m!% rara % a!n Medada+ AK!5C, (e Jn re Ca( de D!ena '$CicLa, deDi arr$2ar(e a C$( 'err$(4 'er$ 0aDLa &an&a e(ca(eQ de carne % &an&$( 0amDrien&$( en Ca '$DCacin, K!e eC (eU$r 9!eQ &!M$ a Dien 0acer $2$ Cerd$+ En d$( '$r &re( e(&!M$ de($CCad$, de(c!ar&iQad$ % c$C ad$ en Ca carre&a eC maCdi&$ &$r$+ Ma&a(ie&e c$C$c eC ma&a0amDre Da2$ eC 'eCCn de (! recad$ % (e 're'araDa a 'ar&ir+ La ma&anQa e(&aDa c$ncC!ida a Ca( 1), % Ca '$ca c0!(ma K!e 0aDLa 're(enciad$ 0a(&a eC Oin, (e re&iraDa en r!'$( de a 'ie % de a caDaCC$, $ &irand$ a Ca cinc0a aC !na( carre&a( car ada( de carne+ Ma( de re'en&e Ca r$nca M$Q de !n carnicer$ ri&P N?ACCL Miene !n !ni&ari$A, % aC $Lr &an (i niOica&iMa 'aCaDra &$da aK!eCCa c0!(ma (e de&!M$ c$m$ 0erida de !na im're(in (JDi&a+ NZN$ Ce Men Ca 'a&iCCa en O$rma de U[ N$ &rae diMi(a en eC OraK!e ni C!&$ en eC ($mDrer$+ NPerr$ !ni&ari$+ NE( !n ca2e&iCCa+ NM$n&a en (iCCa c$m$ C$( rin $(+ NLa maQ$rca c$n 5C+ N?La &i2eraA NE( 'reci($ ($DarC$+ NTrae 'i(&$Cera( '$r 'in&ar+ NT$d$( e(&$( ca2e&iCCa( !ni&ari$( ($n 'in&$re( c$m$ eC diaDC$+ NZA K!e n$ &e anima(, Ma&a(ie&e[ NZA K!e n$[ NA K!e (L+ Ma&a(ie&e era !n 0$mDre de '$ca( 'aCaDra( % de m!c0a accin+ Tra&End$(e de Mi$Cencia(, de a iCidad, de de(&reQa en eC 0ac0a, eC c!c0iCC$ $ eC caDaCC$, n$ 0aDCaDa % $DraDa+ L$ 0aDLan 'icad$P 'rendi Ca e('!eCa a (! caDaCC$ % (e CanQ a Drida (!eC&a aC enc!en&r$ deC !ni&ari$+ Era 5(&e !n 2$Men c$m$ de ); aU$(, de aCCarda % Dien a'!e(&a 'er($na, K!e mien&ra( (aCLan en D$rD$&n de aK!eCCa( de(aO$rada( D$ca( Ca( an&eri$re( e6cCamaci$ne(, &r$&aDa 0acia 7arraca(, m!% a2en$ de &emer 'eCi r$ aC !n$+ N$&and$, em'er$, Ca( (i niOica&iMa( mirada( de aK!eC r!'$ de d$ $( de ma&ader$, ec0a maK!inaCmen&e Ca die(&ra ($Dre Ca( 'i(&$Ca( de (! (iCCa in Ce(a, c!and$ !na 'ec0ada aC (e( $ deC caDaCC$ de Ma&a(ie&e C$ arr$2a de C$( C$m$( deC (!%$ &endi5nd$C$ a Ca di(&ancia D$ca arriDa % (in m$Mimien&$ aC !n$+ N?/iMa Ma&a(ie&eA Ne6cCam &$da aK!eCCa c0!(ma ca%end$ en &r$'eC ($Dre Ca MLc&ima, c$m$ C$( caranc0$( ra'ace( ($Dre Ca $(amen&a de !n D!e% deM$rad$ '$r eC &i re+ A&$C$ndrad$ &$daMLa eC 2$Men, O!e CanQand$ !na mirada de O!e $ ($Dre aK!eCC$( 0$mDre( Oer$ce(, 0acia (! caDaCC$ K!e 'ermanecLa inmMiC, n$ m!% di(&an&e, a D!(car en (!( 'i(&$Ca( eC de(a raMi$ % Ca Men anQa+ Ma&a(ie&e, dand$ !n (aC&$, Ce (aCi aC enc!en&r$ % c$n O$rnid$ DraQ$, a(i5nd$C$ de Ca c$rDa&a, C$ &endi en eC (!eC$, &irand$ aC mi(m$ &iem'$ Ca da a de Ca cin&!ra % CCeMEnd$Ca a (! ar an&a+

http://biblioteca.d2g.com

Una &remenda carca2ada % !n n!eM$ MiMa e(&en&re$ M$CMi a Mi&$rearC$+ ?B!5 n$DCeQa de aCmaA ?B!5 DraM!ra en C$( OederaCe(A Siem're en 'andiCCa ca%end$ c$m$ D!i&re( ($Dre Ca MLc&ima iner&e+ N*e \5CCaC$, Ma&a(ie&e NK!i($ (acar Ca( 'i(&$Ca(N+ *e \5CCaC$ c$m$ aC &$r$+ NPicar$ !ni&ari$+ E( 'reci($ &!(arC$+ NTiene D!en 'e(c!eQ$ 'ara eC Mi$CLn+ NTcaCe eC Mi$CLn+ NMe2$r e( Ca re(DaC$(a+ NPr$Dem$( Ndi2$ Ma&a(ie&e, % em'eQ ($nriend$ a 'a(ar eC OiC$ de (! da a '$r Ca ar an&a deC caLd$, mien&ra( c$n Ca r$diCCa iQK!ierda Ce c$m'rimLa eC 'ec0$ % c$n Ca (inie(&ra man$ Ce (!2e&aDa C$( caDeCC$(+ NN$, n$ Ce de \eCCen Ne6cCam de Ce2$( Ca M$Q im'$nen&e eC 9!eQ deC ma&ader$ K!e (e acercaDa a caDaCC$+ NA Ca ca(iCCa c$n 5C, a Ca ca(iCCa+ Pre'aren Ca maQ$rca % Ca( &i2era(+ ?M!eran C$( (aCMa2e( !ni&ari$(A ?/iMa eC Re(&a!rad$r de Ca( Ce%e(A N/iMa Ma&a(ie&e+ N?M!eranA ?/iManA Nre'i&ier$n en c$r$ C$( e('ec&ad$re(, % a&End$Ce c$d$ c$n c$d$, en&re m$K!e&e( % &ir$ne(, en&re M$ciOeraci$ne( e in2!ria(, arra(&rar$n aC inOeCiQ 2$Men aC Danc$ deC &$rmen&$ c$m$ C$( (a%$ne( aC Cri(&$+ La (aCa de Ca ca(iCCa &enia en (! cen&r$ !na rande % O$rnida me(a de Ca c!aC n$ (aCLan C$( Ma($( de DeDida % C$( nai'e( (in$ 'ara dar C! ar a Ca( e2ec!ci$ne( % &$r&!ra( de C$( (a%$ne( OederaCe( deC ma&ader$+ N$&EDa(e, ademE(, en !n rincn $&ra me(a c0ica c$n recad$ de e(criDir % !n c!adern$ de a'!n&e( % '$rcin de (iCCa( en&re Ca( K!e re(aC&aDa !n (iCCn de DraQ$( de(&inad$ 'ara eC 9!eQ+ Un 0$mDre, ($Cdad$ en a'ariencia, (en&ad$ en !na de eCCa( can&aDa aC ($n de Ca !i&arra La res(alosa# &$nada de inmen(a '$'!Caridad en&re C$( OederaCe(, c!and$ Ca c0!(ma, CCe and$ en &r$'eC aC c$rred$r de Ca ca(iCCa, CanQ a em'eCC$ne( aC 2$Men !ni&ari$ 0acia eC cen&r$ de Ca (aCa+ NA &i &e &$ca Ca re(DaC$(a N ri& !n$+ NEnc$mienda &! aCma aC diaDC$+ NE(&E O!ri$($ c$m$ &$r$ m$n&araQ+ NGa Ce aman(arE eC 'aC$+ NE( 'reci($ ($DarC$+ NP$r a0$ra, Mer a % &i2era+ NSi n$, Ca MeCa+ NMe2$r (erE Ca maQ$rca+ NSiCenci$ % (en&ar(e Ne6cCam eC 9!eQ, de2End$(e caer ($Dre (! (iCCn+ T$d$( $Dedecier$n, mien&ra( eC 2$Men de 'ie, encarand$ aC 9!eQ, e6cCam c$n M$Q 'reUada de indi nacinP NInOame( (a%$ne(, ZK!5 in&en&an 0acer de mL[ N?CaCmaA Ndi2$ ($nriend$ eC 9!eQN4 n$ 0a% K!e enc$CeriQar(e+ Ga C$ MerE(+ NEC 2$Men, en eOec&$, e(&aDa O!era de (L de cCera+ T$d$ (! c!er'$ 'arecLa e(&ar en c$nM!C(inP (! 'ECid$ % am$ra&ad$ r$(&r$, (! M$Q, (! CaDi$ &r5m!C$, m$(&raDan eC m$Mimien&$ c$nM!C(iM$ de (! c$raQn, Ca a i&acin de (!( nerMi$(+ S!( $2$( de O!e $ 'arecLan (aCir(e de Ca( rDi&a(, (! ne r$ % Caci$ caDeCC$ (e CeMan&aDa eriQad$+ S! c!eCC$ de(n!d$ % Ca 'ec0era de (! cami(a de2aDan en&reMer eC Ca&id$ Mi$Cen&$ de (!( ar&eria( % Ca re('iracin an0eCan&e de (!( '!Cm$ne(+ NZTiemDCa([ NCe di2$ eC 9!eQ+ N*e raDia, '$rK!e n$ '!ed$ ($O$car&e en&re mi( DraQ$(+ NZTendrLa( O!erQa( % MaC$r 'ara e($[ NTen $ de ($Dra M$C!n&ad % c$ra2e 'ara &i, inOame+ NA Mer Ca( &i2era( de &!(ar mi caDaCC$4 &J(enC$ a Ca OederaCa+ *$( 0$mDre( Ce a(ier$n, !n$ de Ca Ci ad!ra deC DraQ$, $&r$ de Ca caDeQa % en !n min!&$ c$r&Er$nCe Ca 'a&iCCa K!e '$DCaDa &$da (! DarDa '$r Da2$, c$n ri(a e(&re'i&$(a de (!( e('ec&ad$re(+ NA Mer Ndi2$ eC 9!eQN, !n Ma($ de a !a 'ara K!e (e reOre(K!e+ NUn$ de 0ieC &e 0arLa %$ DeDer, inOame+ Un ne r$ 'e&i($ 'J($(eCe aC '!n&$ deCan&e c$n !n Ma($ de a !a en Ca man$+ *i$Ce eC 2$Men !n '!n&a'i5 en eC DraQ$ % eC Ma($ O!e a e(&reCCar(e en eC 'ec0$, (aC'icand$ eC a($mDrad$ r$(&r$ de C$( e('ec&ad$re(+ N(&e e( inc$rre iDCe+ NGa C$ d$marem$(+ NSiCenci$ Ndi2$ eC 9!eQN, %a e(&E aOei&ad$ a Ca OederaCa, (C$ Ce OaC&a eC Di $&e+ C!idad$ c$n

http://biblioteca.d2g.com

$CMidarC$+ A0$ra Mam$( a c!en&a(+ NZP$r K!5 n$ &rae( diMi(a[ NP$rK!e n$ K!ier$+ NN$ (aDe( K!e C$ manda eC Re(&a!rad$r+ NLa CiDrea e( 'ara M$($&r$(, e(cCaM$(, n$ 'ara C$( 0$mDre( CiDre(+ NA C$( CiDre( (e Ce( 0ace CCeMar a Ca O!erQa+ NSL, Ca O!erQa % Ca Mi$Cencia De(&iaC+ (a( ($n M!e(&ra( arma(P inOame(+ EC C$D$, eC &i re, Ca 'an&era &amDi5n ($n O!er&e( c$m$ M$($&r$(+ *eDerLai( andar c$m$ eCC$( en c!a&r$ 'a&a(+ NZN$ &eme( K!e eC &i re &e de('edace[ NL$ 'reOier$ a K!e, mania&ad$, me arranK!en c$m$ eC c!erM$, !na a !na Ca( en&raUa(+ NZP$r K!5 n$ CCeMa( C!&$ en eC ($mDrer$ '$r Ca 0er$Lna[ NP$rK!e C$ CCeM$ en eC c$raQn '$r Ca Pa&ria, Ca Pa&ria K!e M$($&r$( 0aD5i( a(e(inad$, ?inOame(A NN$ (aDe( K!e a(L C$ di('!($ eC Re(&a!rad$r+ NL$ di('!(i(&ei( M$($&r$(, e(cCaM$(, 'ara Ci($n2ear eC $r !CC$ de M!e(&r$ (eU$r % &riD!&arCe Ma(aCCa2e inOame+ N?In($Cen&eA, &e 0a( emDraMecid$ m!c0$+ Te 0ar5 c$r&ar Ca Cen !a (i c0i(&a(+ NADa2$ C$( caCQ$ne( a e(e ca2e&iCCa % a naC a 'eCada denCe Mer a, Dien a&ad$ ($Dre Ca me(a+ A'ena( ar&ic!C e(&$ eC 9!eQ, c!a&r$ (a%$ne( (aC'icad$( de (an re (!('endier$n aC 2$Men % C$ &endier$n Car $ a Car $ ($Dre Ca me(a c$m'rimi5nd$Ce &$d$( (!( miemDr$(+ NPrimer$ de $CCarme K!e de(n!darme4 inOame canaCCa+ A&Er$nCe !n 'aU!eC$ '$r Ca D$ca % em'eQar$n a &ir$near (!( Me(&id$(+ Enc$ La(e eC 2$Men, 'a&eaDa, 0acLa rec0inar C$( dien&e(+ T$maDan $ra (!( miemDr$( Ca OCe6iDiCidad deC 2!nc$, $ra Ca d!reQa deC Oierr$ % (! e('ina d$r(aC era eC e2e de !n m$Mimien&$ 'arecid$ aC de Ca (er'ien&e+ <$&a( de (!d$r OC!Lan '$r (! r$(&r$, rande( c$m$ 'erCa(4 ec0aDan O!e $ (!( '!'iCa(, (! D$ca e('!ma % Ca( Mena( de (! c!eCC$ % Oren&e ne reaDan en reCieMe ($Dre (! DCanc$ c!&i( c$m$ (i e(&!Mieran re'Ce&a( de (an re+ N@&enC$ 'rimer$ Ne6cCam eC 9!eQ+ NE(&E r! iend$ de raDia Nar&ic!C !n (a%n+ En !n m$men&$ Ciar$n (!( 'ierna( en En !C$ a C$( c!a&r$ 'ie( de Ca me(a, M$Ccand$ (! c!er'$ D$ca aDa2$+ Era 'reci($ 0acer i !aC $'eracin c$n Ca( man$(, 'ara C$ c!aC ($C&ar$n Ca( a&ad!ra( K!e Ca( c$m'rimLan '$r Ca e('aCda+ Sin&i5nd$Ca( CiDre( eC 2$Men, '$r !n m$Mimien&$ Dr!(c$ en eC c!aC 'areci a $&ar(e &$da (! O!erQa % Mi&aCidad, (e inc$r'$r 'rimer$ ($Dre (!( DraQ$(, de('!5( ($Dre (!( r$diCCa( % (e de('C$m aC m$men&$, m!rm!rand$P N?Primer$ de $CCarme K!e de(n!darmeA S!( O!erQa( (e 0aDLan a $&ad$ Ninmedia&amen&e K!ed a&ad$ en cr!Q % em'eQar$n Ca $Dra de de(n!darC$+ En&$nce( !n &$rren&e de (an re Dr$& D$rD$CC$neand$ de Ca D$ca % Ca( narice( deC 2$Men % e6&endi5nd$(e em'eQ a caer a c0$rr$( '$r en&ramD$( Cad$( de Ca me(a+ L$( (a%$ne( K!edar$n inmMiCe( % C$( e('ec&ad$re( e(&!'eOac&$(+ NReMen& de raDia eC (aCMa2e !ni&ari$ Ndi2$ !n$+ NTenLa !n rL$ de (an re en Ca( Mena( Nar&ic!C $&r$+ NP$Dre diaDC$P K!erLam$( Jnicamen&e diMer&irn$( c$n 5C % &$m Ca c$(a dema(iad$ a C$ (eri$ N e6cCam eC 9!eQ, Or!nciend$ eC ceU$ de &i reN+ E( 'reci($ dar 'ar&e, de(E&enC$ % Mam$(+ /eriOicar$n Ca $rden4 ec0ar$n CCaMe a Ca '!er&a % en !n m$men&$ (e e(c!rri Ca c0!(ma en '$( deC caDaCC$ deC 9!eQ caDiQDa2$ % &aci&!rn$+ L$( OederaCe( 0aDLan dad$ Oin a !na de (!( inn!meraDCe( 'r$eQa(+ En aK!eC &iem'$ C$( carnicer$( de $CCad$re( deC ma&ader$ eran C$( a'(&$Ce( K!e 'r$'a aDan a Mer a % '!UaC Ca -ederacin r$(ina, % n$ e( diOLciC ima inar(e K!5 -ederacin (aCdrLa de (!( caDeQa( % c!c0iCCa(+ LCamaDan eCC$( (aCMa2e !ni&ari$, c$nO$rme a Ca 2er a inMen&ada '$r eC Re(&a!rad$r, 'a&rn de Ca c$OradLa, a &$d$ eC K!e n$ era de $CCad$r carnicer$, ni (aCMa2e, ni Cadrn4 a &$d$ 0$mDre decen&e % de c$raQn Dien '!e(&$4 a &$d$ 'a&ri$&a iC!(&rad$, ami $ de Ca( C!ce( % de Ca CiDer&ad4 % '$r eC (!ce($ an&eri$r '!ede Mer(e a Ca( cCara( K!e eC O$c$ de Ca -ederacin e(&aDa en eC ma&ader$+

http://biblioteca.d2g.com

COMENTARIO
HEC ma&ader$I, !n$ de C$( 'rimer$( c!en&$( 0i('an$american$(, e( !na Merdadera $Dra de ar&e+ A 'e(ar de 0aDer (id$ e(cri&$ en 'Cena 5'$ca r$mEn&ica '$r eC 'r$'a ad$r deC r$man&ici(m$ en Am5rica % ($Dre eC &ema r$mEn&ic$ de Ca C!c0a c$n&ra Ca &iranLa, e(&e c!en&$ n$ e( e6cC!(iMamen&e r$mEn&ic$+ Mien&ra( (! e('Lri&! m$rdaQ % (! an&icCericaCi(m$ C$ Ci an aC encicC$'edi(m$ deC (i C$ X/III, (!( de(cri'ci$ne( min!ci$(a(, (!( de&aCCe( $D(cen$(, (!( c!adr$( m!C&i(en($riaCe( % (! diEC$ $ annim$ CCen$ de O$rma( diaCec&aCe( an!ncian de(de Ce2$( C$( O!&!r$( m$Mimien&$( Ci&erari$( deC reaCi(m$, deC na&!raCi(m$, deC m$derni(m$ % deC cri$CCi(m$+ L$ K!e (L C$ iden&iOica c$n eC r$man&ici(m$ e( eC &$n$ e6aC&ad$+ A!nK!e Ca re're(en&acin de !na dic&ad!ra (an !in$Cen&a '$r !n ma&ader$ 'arece Da(&an&e $DMia, eC c!en&$ (e eCeMa '$r encima de $&ra( $Dra( an&irr$(i(&a( '$r Ca ar&ic!Cacin in eni$(a de !n reCa&$ dinEmic$ c$n !na in&r$d!ccin in&eCec&!aC+ En eC 'rimer 'ErraO$, Ec0eMerrLa ad$'&a !na ac&i&!d M$C&eriana 'ara in&r$d!cir eC &ema de Ca carne en c!are(ma % 'ara indicar Ca c$m'Cicidad de Ca I Ce(ia en C$( (!Orimien&$( deC '!eDC$ ar en&in$+ Inmedia&amen&e de('!5( e(&aDCece C$( ne6$( en&re Ca I Ce(ia, eC ma&ader$ % eC <$Diern$+ La de(cri'cin de C$( a !acer$(, K!e 'arece !na de(Miacin en eC c!en&$, 0ace ec$ de Ca 'rimera $racin % (irMe de en&rada a Ca de(cri'cin deC 0amDre K!e a($CaDa Ca ci!dad+ Una MeQ en eC ma&ader$, eC c!en&$ c$Dra mE( Mida '$rK!e eC a!&$r (e Cimi&a a narrar c$n e6ac&i&!d Ca accin de !na ($Ca e(cena+ La( c$ndici$ne( eneraCe( de Ca &iranLa CCe an a 'reci(ar(e en Ca ma&anQa de Ca( re(e(+ EC n$mDre de Ca m!2er diO!n&a de R$(a(, d$Ua Encarnacin, a!nK!e e( 0i(&ric$, reO!erQa Ca in(i(&encia en C$ carnaC+ L$( OederaCe( ($n re're(en&ad$( '$r Ca c0!(ma K!e ac&Ja c$m$ !n ($C$ 'er($na2e+ EC cr$K!i( deC ma&ader$ c$C$ca aC Cec&$r den&r$ deC Hcirc$ r$man$I+ A(i(&e a Ca ma&anQa de C$( animaCe( Oi2End$(e en cada de&aCCe+ EC e('ec&Ec!C$ Ce c0$ca '$r C$( cinc$ (en&id$(P Ca (an re % eC (eD$ de Ca( re(e( de(c!ar&iQada(, C$( r!Uid$( de C$( ma(&ine(, C$( raQnid$( de Ca( aMi$&a(, eC niU$ de $CCad$ % C$( ri&$( de Ca c0!(ma emDr!&ecida+ S$n d$(cien&a( $ c!a&r$cien&a( Oiera( ac$(and$ a c!aren&a % n!eMe re(e(+ A!nK!e eC a!&$r di(&in !e a indiMid!$( NId$( aOricana(I, Hd$( m!c0ac0$(I, H!n niU$IN in(i(&e en Ca an$nimidad de (!( 'er($na2e( 'ara n$ r$m'er Ca ima en de Ca c0!(ma !nida+ AdemE( de !na ($Ca aC!(in a !n &aC U$ 9!an, eC Jnic$ ac&$r K!e CCeMa n$mDre e( Ma&a(ie&e, de $CCad$r de &$r$( % de !ni&ari$(+ EC e('Lri&! dinEmic$ de Ca e(cena (e reOCe2a en eC e(&iC$ deC a!&$r+ Em'Cea Mari$( ad2e&iM$( de O!erQa MerDaC % !na (erie de $raci$ne( c$m'!e(&a( de Ora(e( (e'arada( '$r c$ma(+ La in(i(&encia en eC im'erOec&$ 'r$C$n a Ca 'e(adiCCa 0a(&a eC enO$K!e en Ca 'er(ec!cin deC &$r$ d$nde (e !(a mE( eC 're&5ri&$+ E(e e'i($di$, d$nde ($Dre(aCe Ma&a(ie&e, eOec&Ja Ca &ran(icin deC Hcirc$ r$man$I c$n (!( 'r$'$rci$ne( 5'ica( a Ca &$r&!ra deC !ni&ari$, &amDi5n CCeMada a caD$ 'rinci'aCmen&e '$r Ma&a(ie&e+ EC e'i($di$ deC !ni&ari$ arra(&rad$ '$r Ca( caCCe(, de(n!dad$ % a&ad$ a C$( c!a&r$ 'ie( de Ca me(a 'arece re(&ar O!erQa a Ca e(cena deC ma&ader$+ Sin emDar $, (e 2!(&iOica ar&L(&icamen&e '$r eC 'araCeCi(m$ c$n Ca m!er&e deC &$r$ % '$r &ran(c!rrir Ca ML('era deC /ierne( de *$C$re(+ La m!er&e Mi$Cen&a deC !ni&ari$ eM$ca cCaramen&e Ca 'a(in de Cri(&$ % 0ace re(aC&ar aJn mE( Ca aCianQa anmaCa en&re Ca I Ce(ia % eC OederaCi(m$, aCianQa cri&icada (eMeramen&e '$r eC a!&$r de(de Ca 'rimera 'E ina deC c!en&$+ P$r Ca OaC&a de !na &radicin narra&iMa en Hi('an$am5rica, ($r'rende Ca mae(&rLa deC a!&$r &an&$ en eC c$nce'&$ de Ca !nidad deC c!en&$ c$m$ en Ca riK!eQa deC idi$ma+ Para eC !(&$ m$dern$, eC (imD$Ci(m$ '!ede (er dema(iad$ $DMi$ % Ca in&erMencin m$raCiQan&e deC a!&$r im'$r&!na, 'er$ e($( deOec&$( (e $CMidan an&e C$ eniaC, C$ dinEmic$ % C$ c$nm$Med$r de Ca narracin+ Ga en e(&a 'rimera $Dra mae(&ra de Ca Ci&era&!ra ar en&ina (e n$&a !n ra( $ K!e Ma a marcar Ca 0i(&$ria % Ca Ci&era&!ra de e(e 'aL(P (! carEc&er an&i'$'!Car+ EC Ci&era&$ ar en&in$ n$ (e iden&iOica c$n eC '!eDC$ c$m$ (!( c$Ce a( me6ican$(, '$r e2em'C$+ E( mE(, (e 0$rr$riQa an&e Ca c0!(ma % 'eCea c$n&ra C$( dic&ad$re( R$(a( % Pern, K!iene( deriMan (! '$der deC 'r$'i$ '!eDC$+

http://biblioteca.d2g.com

MANUEL PA$NO
X1"1#11"94Y Me.icano) =om(re acti-o en la -i%a pF(lica %e su pa s) Ministro %e =acien%a en -arias ocasiones# %iplom/tico# sena%or ' perio%ista prol $ico) Luch" en la guerra contra los Esta%os Uni%osC $ue persegui%o por <anta AnnaC contri(u'" al golpe %e Esta%o %e *3GD contra el go(ierno %e la Re$ormaC ' reconoci" el imperio %e Ma.imiliano) <u o(ra narrati-a a(arca me%io siglo) <us primeros cuentos se escri(ieron entre *34H ' *3>G) <u primera no-ela# EC Oi(&$C deC diaDC$ B*3>G!*3>?+# %emasia%o larga# re-iste el costum(rismo %e $antas a) EC 0$mDre de Ca (i&!acin B*3?*+# en cam(io# es una %eliciosa no-elita picaresca so(re las a-enturas %e un inmigrante espa1ol ' %e sus %escen%ientes) @Amor secretoA ' otros cuentos %e 0a'no se pu(licaron in%i-i%ualmente en *3>4 ' *3>> en la re-ista literaria EC M!(e$ Me6ican$ antes %e ser recogi%os en *3D* en el tomo titula%o Tarde( n!DCada(+ <u o(ra maestra es L$( Dandid$( de RL$ -rL$ B*33H!*3H*+# no-ela &ue# a pesar %e sus %os mil p/ginas# to%a- a ho' se lee con gusto)

AMOR SECRETO
MUCHO &iem'$ 0acLa K!e ACOred$ n$ me Mi(i&aDa, 0a(&a K!e eC dLa men$( 'en(ad$ (e 're(en& en mi c!ar&$+ S! 'aCideQ, (! Car $ caDeCC$ K!e caLa en de($rden ($Dre (!( carriCC$( 0!ndid$(, (!( $2$( CEn !id$( % &ri(&e( %, '$r JC&im$, C$( marcad$( (Ln&$ma( K!e Ce adMer&La de !na raMe enOermedad me aCarmar$n ($Dremanera, &an&$, K!e n$ '!de eMi&ar eC 're !n&arCe Ca ca!(a deC maC, $ me2$r dic0$, eC maC K!e 'adecLa+ NE( !na &$n&erLa, !n ca'ric0$, !na K!imera C$ K!e me 0a '!e(&$ en e(&e e(&ad$4 en !na 'aCaDra, e( !n am$r (ecre&$+ NZE( '$(iDCe[ NE( !na 0i(&$ria N'r$(i !iN in(i niOican&e 'ara eC c$mJn de Ca en&e4 'er$ K!iQE &J Ca c$m'renderE(4 0i(&$ria, &e re'i&$, de e(a( K!e de2an 0!eCCa( &an 'r$O!nda( en Ca e6i(&encia deC 0$mDre, K!e ni eC &iem'$ &iene '$der 'ara D$rrar+ EC &$n$ (en&imen&aC, a Ca MeQ K!e ($Cemne % CJ !Dre de ACOred$, me c$nm$Mi aC e6&rem$4 a(L e( K!e Ce r$ !5 me c$n&a(e e(a 0i(&$ria de (! am$r (ecre&$, % 5C c$n&in!P NZC$n$ci(&e a Car$Cina[ N?Car$CinaA +++ ZAK!eCCa 2$Menci&a de r$(&r$ e6're(iM$ % &iern$, de deC ada cin&!ra, 'ie DreMe[ NLa mi(ma+ NP!e( en Merdad Ca c$n$cL % me in&ere( ($Dremanera+++ 'er$+++ NA e(a 2$Men N'r$(i !i ACOred$N Ca am5 c$n eC am$r &iern$ % (!DCime c$n K!e (e ama a !na madre, a !n En eC4 'er$ 'arece K!e Ca Oa&aCidad (e in&er'!($ en mi camin$ % n$ 'ermi&i K!e n!nca Ce reMeCara e(&a 'a(in ardien&e, '!ra % (an&a, K!e 0aDrLa 0ec0$ (! OeCicidad % Ca mLa+ HLa 'rimera n$c0e K!e Ca Mi O!e en !n DaiCe4 Ci era, a5rea % Oan&E(&ica c$m$ Ca( (LCOide(, c$n (! 0erm$($ % DCanc$ r$(&r$ CCen$ de aCe rLa % de en&!(ia(m$+ La am5 en eC mi(m$ m$men&$, % 'r$c!r5 aDrirme 'a($ en&re Ca m!C&i&!d 'ara CCe ar cerca de e(a m!2er ceCe(&iaC, c!%a e6i(&encia me 'areci de(de aK!eC m$men&$ K!e n$ 'er&enecLa aC m!nd$, (in$ a !na re in (!'eri$r4 me acerK!5 &emDCand$, c$n Ca re('iracin &raDa2$(a, Ca Oren&e DaUada de !n (!d$r OrL$+++ ?A0A, eC am$r, eC am$r Merdader$ e( !na enOermedad Dien cr!eC+ *ecLa, '!e(, K!e me acerK!5 % 'r$c!r5 ar&ic!Car aC !na( 'aCaDra(, % %$ n$ (5 C$ K!e di2e4 'er$ eC ca($ e( K!e eCCa c$n !na aOaDiCidad indeOiniDCe me inMi& K!e me (en&a(e a (! Cad$4 C$ 0ice, % aDriend$ (!( 'eK!eU$( CaDi$( 'r$n!nci aC !na( 'aCaDra( indiOeren&e( ($Dre eC caC$r, eC Mien&$, e&c5&era4 'er$ a mL me 'areci (! M$Q m!(icaC, % e(a( 'aCaDra( in(i niOican&e( ($nar$n de !na manera &an mE ica a mi( $Ld$( K!e aJn Ca( e(c!c0$ en e(&e m$men&$+ Si e(a m!2er en aK!eC ac&$ me 0!Diera dic0$P Io te amo# Al$re%oC (i 0!Diera &$mad$ mi man$ 0eCada en&re (!( 'eK!eU$( ded$( de aCaDa(&r$ % me Ca 0!Diera e(&rec0ad$4 (i me 0!Diera (id$ 'ermi&id$ de'$(i&ar !n De($ en (! DCanca Oren&e+++ ?O0A, 0aDrLa CC$rad$ de ra&i&!d, me 0aDrLa M!eC&$ C$c$, me 0aDrLa m!er&$ &aC MeQ de 'Cacer+ HA '$c$ m$men&$ !n eCe an&e inMi& a DaiCar a Car$Cina+ EC cr!eC, arreDa& de mi Cad$ a mi K!erida, a mi &e($r$, a mi En eC+ EC re(&$ de Ca n$c0e Car$Cina DaiC, 'Ca&ic c$n (!( ami a(, ($nri c$n C$( CiDer&in$(

http://biblioteca.d2g.com

'i(aMerde(4 % 'ara mL, K!e Ca ad$raDa, n$ &!M$ %a ni !na ($nri(a, ni !na mirada ni !na 'aCaDra+ Me re&ir5 caDiQDa2$, ceC$($, maCdiciend$ eC DaiCe+ C!and$ CCe !5 a mi ca(a me arr$25 en mi Cec0$ % me '!(e a CC$rar de raDia+ HA Ca maUana (i !ien&e, C$ 'rimer$ K!e 0ice O!e inda ar dnde MiMLa Car$Cina4 'er$ mi( 'e(K!i(a( '$r aC Jn &iem'$ O!er$n inJ&iCe(+ Una n$c0e Ca Mi en eC &ea&r$, 0erm$(a % en aCanada c$m$ (iem're, c$n (! ($nri(a de En eC en C$( CaDi$(, c$n (!( $2$( ne r$( % DriCCan&e( de aCe rLa+ Car$Cina (e ri !na( Mece( c$n Ca( racia( de C$( ac&$re(, % (e en&erneci $&ra( c$n Ca( e(cena( 'a&5&ica(4 en C$( en&reac&$( 'a(eaDa (! Mi(&a '$r &$d$ eC 'a&i$ % 'aCc$(, e6aminaDa Ca( ca(aca( de m$da, Ca( reC!mDran&e( cadena( % Oi(&$Ce( de C$( eCe an&e(, (aC!daDa raci$(amen&e c$n (! aDanic$ a (!( c$n$cida(, ($nreLa, 'Ca&icaDa+++ % 'ara mL, nada+++ ni !na ($Ca MeQ diri i Ca Mi(&a '$r d$nde e(&aDa mi C!ne&a, a 'e(ar de K!e mi( $2$( ardien&e( % em'a'ad$( en CE rima( (e !Lan (!( mE( in(i niOican&e( m$Mimien&$(+ TamDi5n e(a n$c0e O!e de in($mni$, de deCiri$4 n$c0e de e(a( en K!e eC Cec0$ K!ema, en K!e Ca OieDre 0ace Ca&ir O!er&emen&e Ca( ar&eria(, en K!e !na ima en Oan&E(&ica e(&E Oi2a e inmMiC en Ca $riCCa de n!e(&r$ Cec0$+ HEra mene(&er &$mar !na re($C!cin+ En eOec&$, (!'e '$r Oin dnde MiMLa Car$Cina, K!i5ne( c$m'$nLan (! OamiCia % eC 5ner$ de Mida K!e &enLa+ ZPer$ cm$ 'ene&rar 0a(&a e(a( ca(a( $'!Cen&a( de C$( ric$([ ZCm$ in(in!arme en eC c$raQn de !na 2$Men deC aC&$ &$n$, K!e dedicaDa Ca mi&ad de (! &iem'$ a de(can(ar en Ca( m!CCida( $&$mana( de (eda, % Ca $&ra mi&ad en ad$rnar(e % c$nc!rrir en (! e('C5ndida carr$Qa a C$( 'a(e$( % a C$( &ea&r$([ ?A0A, (i Ca( m!2ere( rica( % $r !CC$(a( c$n$cie(en c!En&$ MaCe e(e am$r ardien&e % '!r$ K!e (e enciende en n!e(&r$( c$raQ$ne(4 (i miraran eC in&eri$r de n!e(&ra $r aniQacin, &$da $c!'ada, '$r decirC$ a(L, en amar4 (i reOCe6i$naran K!e 'ara n$($&r$(, '$Dre( 0$mDre( a K!iene( Ca O$r&!na n$ 'r$di riK!eQa(, 'er$ K!e Ca na&!raCeQa n$( di$ !n c$raQn Oranc$ % CeaC, Ca( m!2ere( ($n !n &e($r$ ine(&imaDCe % Ca( !ardam$( c$n eC deCicad$ e(mer$ K!e eCCa( c$n(erMan en !n Ma($ de nEcar Ca( aQ!cena( DCanca( % ar$mE&ica(, (in d!da n$( amarLan m!c0$4 'er$+++ Ca( m!2ere( n$ ($n ca'ace( de amar eC aCma 2amE(+ S! carEc&er OrLM$C$ Ca( incCina a 'render(e mE( de !n c0aCec$ K!e de !n 0$nrad$ c$raQn4 de !na cadena de $r$ $ de !na c$rDa&a, K!e de !n cereDr$ Dien $r aniQad$+ HHe aK!L mi &$rmen&$+ Se !ir CEn !id$, &ri(&e % caDiQDa2$, deM$rad$ c$n mi 'a(in $c!C&a, a !na m!2er K!e c$rrLa C$ca % de(c!idada en&re eC mE ic$ % c$n&in!ad$ Oe(&Ln, de K!e $Qa Ca cCa(e $'!Cen&a de M56ic$+ Car$Cina iDa a C$( &ea&r$(, aCCL Ca (e !La %$4 Car$Cina en (! DriCCan&e carrera daDa M!eC&a( '$r Ca( Or$nd$(a( caCCe( de ErD$Ce( de Ca ACameda, &amDi5n me 0aCCaDa %$ (en&ad$ en eC rincn $(c!r$ de !na Danca+ En &$da( 'ar&e( e(&aDa eCCa reD$(and$ aCe rLa % dic0a, % %$, m!(&i$, c$n eC aCma CCena de acLDar % eC c$raQn de(&iCand$ (an re+ HMe re($CML a e(criDirCe+ *i aC Caca%$ !na car&a, % en Ca n$c0e me O!i aC &ea&r$ CCen$ de e('eranQa(+ E(a n$c0e aca($ me mirarLa Car$Cina, aca($ Oi2arLa (! a&encin en mi r$(&r$ 'ECid$ % me &endrLa CE(&ima+++ era m!c0$ e(&$P &ra( de Ca CE(&ima MendrLa eC am$r % en&$nce( (erLa %$ eC mE( OeCiQ de C$( 0$mDre(+ ?/ana e('eranQaA En &$da Ca n$c0e n$ C$ r5 K!e Car$Cina Oi2a(e (! a&encin en mi 'er($na+ AC caD$ de $c0$ dLa( me de(en aU5 K!e eC Caca%$ n$ Ce 0aDLa en&re ad$ mi car&a+ Red$DC5 mi( in(&ancia( % c$n(e !L '$r Oin K!e !na ami a (!%a '!(ie(e en (!( man$( !n DiCCe&e, e(cri&$ c$n &$d$ eC (en&imen&aCi(m$ % eC cand$r de !n 0$mDre K!e ama de Mera(4 'er$, ?*i$( mL$A, Car$Cina reciDLa diariamen&e &an&$( DiCCe&e( i !aCe(4 e(c!c0aDa &an&a( decCaraci$ne( de am$r4 Ca 'r$di aDan de(de (!( 'adre( 0a(&a C$( criad$( &an&a( Ci($n2a(, K!e n$ (e di n aDrir mi car&a % Ca deM$CMi (in 're !n&ar a!n '$r c!ri$(idad K!i5n (e Ca e(criDLa+ HZHa( e6'erimen&ad$ aC !na MeQ eC &$rmen&$ a&r$Q K!e (e (ien&e, c!and$ n$( de('recia !na m!2er a K!ien amam$( c$n &$da Ca O!erQa de n!e(&ra aCma[ ZC$m'rende( eC mar&iri$ 0$rriDCe de c$rrer dLa % n$c0e C$c$, deCiran&e de am$r &ra( de !na m!2er K!e rLe, K!e n$ (ien&e, K!e n$ ama, K!e ni a!n c$n$ce aC K!e Ca ad$ra[ HCinc$ me(e( d!rar$n e(&a( 'ena(, % %$ c$n(&an&e, re(i nad$, n$ ce(aDa de (e !ir (!( 'a($( % $D(erMar (!( acci$ne(+ EC c$n&ra(&e era (iem're eC mi(m$P eCCa C$ca, CCena de c$n&en&$, reLa % miraDa aC drama K!e (e CCama m!nd$ aC &raM5( de !n 'ri(ma de iC!(i$ne(4 % %$ &ri(&e, de(e('erad$ c$n !n am$r (ecre&$ K!e nadie '$dLa c$m'render, miraDa a &$da Ca en&e &ra( Ca media C!Q de !n MeC$ inOernaC+ HPa(aDan an&e mi Mi(&a miC m!2ere(4 Ca( !na( de r$(&r$ 'ECid$ e in&ere(an&e, Ca( $&ra( CCena( de r$D!(&eQ % Dr$&End$Ce( eC nEcar '$r (!( red$nda( me2iCCa(+ /eLa !na( de c!er'$ OCe6iDCe, cin&!ra DreMe % 'ie 'eK!eU$4 $&ra( r$D!(&a( de O$rma( a&C5&ica(4 aK!eCCa( de (emDCan&e &5&ric$ % r$mEn&ic$4 Ca( $&ra( c$n !na cara de ri(a % aCe rLa cCE(ica4 % nin !na, nin !na de e(&a( OC$re( K!e (e de(CiQaDan an&e mi( $2$(, c!%$ ar$ma 'erciDLa, c!%a DeCCeQa 'aC'aDa, 0acLa Ca&ir mi c$raQn, ni Dr$&ar en mi men&e !na ($Ca idea de OeCicidad+ T$da( me eran aD($C!&amen&e indiOeren&e(4 (C$ amaDa a Car$Cina, % Car$Cina+++ ?A0A, eC c$raQn de Ca( m!2ere( (e en&ernece, c$m$ dice An&$n%, c!and$ Men !n mendi $ $ !n 0erid$4 'er$ ($n in(en(iDCe( c!and$ !n 0$mDre Ce( diceP ]Te am$, &e ad$r$, % &! am$r e( &an nece(ari$ a mi e6i(&encia c$m$ eC ($C a Ca( OC$re(, c$m$ eC Mien&$ a Ca( aMe(,

http://biblioteca.d2g.com

c$m$ eC a !a a C$( 'ece(+^ ?B!5 C$c!raA Car$Cina i n$raDa mi am$r, c$m$ &e 0e re'e&id$, % e(&$ era 'e$r 'ara mL K!e (i me 0!Die(e aD$rrecid$+ HLa JC&ima n$c0e K!e Ca Mi O!e en !n DaiCe de mE(cara(+ S! di(OraQ c$n(i(&La en !n d$min de ra($ ne r$4 'er$ eC in(&in&$ deC am$r me 0iQ$ adiMinar K!e era eCCa+ La (e !L en eC (aCn deC &ea&r$, en C$( 'aCc$(, en Ca can&ina, en &$da( 'ar&e( d$nde Ca diMer(in Ca c$nd!cLa+ EC En eC '!r$ de mi am$r, Ca ca(&a Mir en c$n K!ien 0aDLa ($Uad$ !na e6i(&encia en&era de Men&!ra d$m5(&ica, MerCa en&re eC D!CCici$ de !n carnaMaC, (edien&a de DaiCe, CCena de en&!(ia(m$, emDria ada c$n Ca( Ci($n2a( % C$( am$re( K!e Ce decLan+ ?O0A, (i %$ &!Miera derec0$( ($Dre (! c$raQn, Ca 0!Diera CCamad$, % c$n !na M$Q d!Cce % 'er(!a(iMa Ce 0!Diera dic0$P ]Car$Cina mLa, c$rre( '$r !na (enda de 'erdicin4 C$( 0$mDre( (en(a&$( n!nca e(c$ en 'ara e('$(a( a Ca( m!2ere( K!e (e enc!en&ran en medi$ de Ca( e(cena( de 'r$(&i&!cin % M$C!'&!$(idad4 (e'Era&e '$r 'iedad de e(&a re!nin c!%$ aCien&$ em'aUa &! 0erm$(!ra, c!%$( 'Cacere( marc0i&an Ca DCanca OC$r de &! in$cencia4 Emame (C$ a mL, Car$Cina, % enc$n&rarE( !n c$raQn (incer$, d$nde MacLe( c!an&$( (en&imien&$( &en a( en eC &!%$P Emame, '$rK!e %$ n$ &e 'erder5 ni &e de2ar5 m$rir en&re eC CCan&$ % C$( &$rmen&$( de !na 'a(in de( raciada+^ MiC c$(a( mE( Ce 0!Diera dic0$4 'er$ Car$Cina n$ K!i($ e(c!c0arme4 0!La de mL % ri(!eUa daDa eC DraQ$ a C$( K!e Ce 'r$di aDan e(a( 'aCaDra( Mana( % en aUad$ra( K!e Ca ($ciedad CCama aCan&erLa+ ?P$Dre Car$CinaA La amaDa &an&$, K!e 0!Diera K!erid$ &ener eC '$der de !n di$( 'ara arreDa&arCa deC 'eCi r$($ camin$ en K!e (e 0aCCaDa+ HOD(erM5 K!e !n 'e&ime&re de e(&$( aCmiDarad$(, in(!(&anciaCe(, de(&i&!id$( de m$raC % de &aCen&$, K!e '$r !na de &an&a( an$maCLa( a'recia % '!ede decir(e Menera Ca ($ciedad, 'Ca&icaDa c$n ran in&er5( c$n Car$Cina+ En Ca 'rimera $'$r&!nidad C$ (aK!5 O!era de Ca (aCa, C$ in(!C&5, C$ de(aOi5, % me 0!Diera Da&id$ a m!er&e4 'er$ 5C, riend$ me di2$P ]ZB!5 derec0$( &iene !(&ed ($Dre e(&a m!2er[^ ReOCe6i$n5 !n m$men&$, % c$n M$Q a0$ ada '$r eC d$C$r, Ce re('$ndLP ]Nin !n$(+^ ]P!e( Dien N'r$(i !i ri5nd$(e mi an&a $ni(&aN, %$ (L C$( &en $ % C$( Ma !(&ed a Mer+^ EC inOame (ac de (! D$C(a !na Ci a, !n riQ$ de 'eC$, !n re&ra&$, !na( car&a( en K!e Car$Cina Ce CCamaDa (! &e($r$, (! Jnic$ d!eU$+ ]Ga Me !(&ed, '$Dre 0$mDre Nme di2$ aCe2End$(eN, Car$Cina me ama, % c$n &$d$ Ca M$% a de2ar e(&a n$c0e mi(ma, '$rK!e c$Cecci$ne( am$r$(a( i !aCe( a Ca( K!e 0a Mi(&$ !(&ed % K!e &en $ en mi cm$da, recCaman mi a&encin4 ($n m!2ere( in$cen&e( % (enciCCa(, % Car$Cina 0a m!dad$ %a $c0$ aman&e(+^ HSen&L aC e(c!c0ar e(&a( 'aCaDra( K!e eC aCma aDand$naDa mi c!er'$, K!e mi c$raQn (e e(&rec0aDa, K!e eC CCan&$ me $'rimLa Ca ar an&a+ CaL en !na (iCCa de(ma%ad$, % a '$c$ n$ Mi a mi Cad$ mE( K!e !n ami $ K!e 'r$c!raDa 0!medecer mi( CaDi$( c$n !n '$c$ de Min$+ HA C$( &re( dLa( (!'e K!e Car$Cina e(&aDa a&acada de !na Mi$Cen&a OieDre % K!e C$( m5dic$( de(e('eraDan de (! Mida+ En&$nce( n$ 0!D$ c$n(ideraci$ne( K!e me de&!Mieran4 me in&r$d!2e en (! ca(a decidid$ a decCararCe mi am$r, a 0acerCe (aDer K!e (i 0aDLa 'a(ad$ (! e6i(&encia 2!MeniC en&re OrLM$C$( % 'a(a2er$( 'Cacere(, K!e (i (! c$raQn m$rLa c$n eC de(c$n(!eC$ % MacL$ 0$rriDCe de n$ 0aDer 0aCCad$ !n 0$mDre K!e Ca ama(e de Mera(, %$ e(&aDa aCCL 'ara a(e !rarCe K!e CC$rarLa ($Dre (! &!mDa, K!e eC (an&$ am$r K!e Ce 0aDLa &enid$ C$ c$n(erMarLa MiM$ en mi c$raQn+ ?O0A, e(&a( 'r$me(a( 0aDrLan &ranK!iCiQad$ a Ca '$Dre niUa, K!e m$rLa en Ca a!r$ra de (! Mida, % 0aDrLa 'en(ad$ en *i$( % m!er&$ c$n Ca 'aQ de !na (an&a+ HPer$ era !n deCiri$ 0aDCar de am$r a !na m!2er en C$( JC&im$( in(&an&e( de (! Mida, c!and$ C$( (acerd$&e( reQaDan C$( (aCm$( en (! caDecera4 c!and$ Ca OamiCia, CC$r$(a, aC!mDraDa c$n MeCa( de cera Dendi&a(, Ca( Oacci$ne( marc0i&a( % 'ECida( de Car$Cina+ ?O0A, %$ e(&aDa C$c$4 a $niQaDa &amDi5n, &enLa OieDre en eC aCma+ ?ImD5ciCe( % C$c$( K!e ($m$( C$( 0$mDre(AI NG ZK!5 (!cedi aC Oin[ NAC Oin m!ri Car$Cina Nme c$n&e(&N, % %$ c$n(&an&e Ca (e !L a Ca &!mDa, c$m$ Ca 0aDLa (e !id$ a C$( &ea&r$( % a Ca( mE(cara(+ AC c!Drir Ca OrLa &ierra C$( JC&im$( re(&$( de !na cria&!ra '$c$ an&e( &an 0erm$(a, &an aCe re % &an c$n&en&a, de(a'arecier$n &amDi5n mi( mE( ri(!eUa( e('eranQa(, Ca( ($Ca( iC!(i$ne( de mi Mida+ ACOred$ (aCi de mi c!ar&$, (in de('edida+

COMENTARIO
HAm$r (ecre&$I, a 'e(ar de &$d$( C$( in redien&e( r$mEn&ic$(, (e (aCMa '$r (! (inceridad % '$r (! &5cnica+ H$% dLa, Ca &rama '!ede 'arecer ridLc!CaP eC am$r e( im'$(iDCe '$rK!e ACOred$ e( 0!miCde % Car$Cina rica4 Ca Oa&aCidad im'ide K!e 5C (e decCare4 Ca ideaCiQa &an&$ K!e c$n&inJa K!eri5nd$Ca a!n de('!5( de (aDer K!e 0a &enid$ $c0$ aman&e(4 Ca (i !e a Ca &!mDa % MiMe (!mid$ en Ca ma%$r &ri(&eQa '$r !n am$r K!e n!nca (e a&reMi a c$nOe(ar+ La &rama (en&imen&aC Ma ac$m'aUada de Ca( de(cri'ci$ne( ne&amen&e r$mEn&ica(, Ca( e6aC&aci$ne(,

http://biblioteca.d2g.com

Ca( e6cCamaci$ne( % C$( de(ma%$(+ Sin emDar $, eC c!en&$ n$ de2a de &ener in&er5(+ A!nK!e n$( c!e(&a iden&iOicarn$( c$n ACOred$, (! ac&i&!d e( c$m'Ce&amen&e (incera+ EC de(c!Drimien&$ de Ca OriM$Cidad de Car$Cina '$drLa (er eC de(enCace, 'er$ Ca 'er(i(&encia deC am$r de ACOred$ c$nMier&e C$ K!e (erLa !n c!en&$ de OinaC in eni$($ en !n c!en&$ de em$cin Merdadera+ A diOerencia de m!c0a( n$MeCa( (en&imen&aCe(, Ca accin e( rE'ida deDid$ a Ca( '$ca( de(cri'ci$ne(, aC !($ Orec!en&e deC 're&5ri&$ % a C$( diEC$ $( K!e O$rman !n marc$ aCreded$r deC c!en&$+ Para !n c!en&$ e(cri&$ en Ca e&a'a 'rimi&iMa deC 5ner$, HAm$r (ecre&$I &iene !na e(&r!c&!ra m!% Dien 'Caneada+ En eC 'rimer 'ErraO$, eC a!&$r narra Ca 0i(&$ria en 'rimera 'er($na+ En&ra ACOred$ % en eC diEC$ $ K!e (i !e, '$c$ a '$c$ ACOred$ Ma d$minand$ Ca e(cena 0a(&a (!(&i&!ir aC a!&$r c$m$ narrad$r+ *!ran&e Ca narracin, (C$ d$( Mece( (e (ien&e Ca 're(encia deC a!&$r B@has e6'erimen&ad$+++I4 Hc$m$ te 0e re'e&id$IT 'er$ e(a( d$( $ca(i$ne( ($n nece(aria( 'ara 2!(&iOicar Ca 're !n&a deC a!&$r en Ca JC&ima 'E ina % en Ca $racin OinaC deC c!en&$+ *en&r$ deC marc$, aC $ ar&iOiciaC, de C$( diEC$ $( en&re ACOred$ % eC a!&$r, Ca narracin de ACOred$ &iene !na !nidad m!% e(&rec0a Da(ada en Ca 'rimera % Ca JC&ima n$c0e K!e 5(&e Mi$ a Car$Cina % en eC re(!men de !na ($Ca Ora(e K!e 0ace de (! am$r en Ca JC&ima 'E inaP HCa (e !L a Ca &!mDa, c$m$ Ca 0aDLa (e !id$ a C$( &ea&r$( % a Ca( mE(cara(I+ La mencin deC &L&!C$ en Ca 'rimera Ora(e K!e dice ACOred$ % $&ra MeQ, 'a(ada Ca mi&ad deC c!en&$, &amDi5n (irMe 'ara reO$rQar Ca e(&r!c&!ra+ Un ra( $ e(&iCL(&ic$ K!e da aC c!en&$ n$ (C$ !nidad, (in$ &amDi5n cier&$ ri&m$ ar&L(&ic$ e( eC !($ de (erie( $ Ora(e( 'araCeCa( de &re(+ SirMan de e2em'C$P HE( !na &$n&erLa, !n ca'ric0$, !na K!imera+++I4 He(&a 'a(in ardien&e, '!ra % (an&a+++I4 HCar$Cina DaiC, 'Ca&ic c$n (!( ami a(, ($nri+++I4 HB!e n$ (ien&e, K!e n$ ama, K!e ni a!n c$n$ce+++I4 % H&an 0erm$(a, &an aCe re % &an c$n&en&a+++I+ Teniend$ en c!en&a K!e Ca Mar a de I(aac( % &$da( (!( imi&aci$ne( n$ (e '!DCicar$n 0a(&a !n$( Mein&icinc$ aU$( de('!5( de HAm$r (ecre&$I, eC c!en&$ de Pa%n$ &iene K!e (er c$n(iderad$ c$m$ !na de Ca( m!e(&ra( mE( im'$r&an&e( da Ca Oa(e (en&imen&aC deC r$man&ici(m$+ AdemE(, eC 'red$mini$ de C$( (en&imien&$( '$r encima de Ca raQn deC 'r$&a $ni(&a % Ca e6're(in (incera de e($( (en&imien&$( ($n ra( $( K!e c$n&riD!%er$n a O$rmar &$da !na &radicin den&r$ de Ca 'r$(a narra&iMa de M56ic$+

http://biblioteca.d2g.com

(OS %ICTORINO LASTARRIA


X1"1311"""Y Chileno) <e le consi%era el pa%re %e la literatura chilena) Disc pulo %e 7os9 7oa&u n %e Mora ' %e An%r9s 2ello# particip" en la $amosa pol9mica entre 9ste ' el proscrito argentino Domingo F) <armiento) 0ronto se con-irti" a las i%eas americanistas %e <armiento) Fun%" la <ocie%a% Literaria en *3>, ' se1al" la necesi%a% %e romper con la tra%ici"n para crear una literatura nacional) Juiso estimular a sus contempor/neos ' a sus %isc pulos escri(ien%o los primeros cuentos chilenos) A(oga%o# pro$esor# %iputa%o ' ministro) En el Congreso# ha(l" en contra %el reconocimiento %el go(ierno %e Ma.imiliano en M9.ico) 0orta-o: %el li(eralismo anticlerical %e me%ia%os %el siglo# escri(i" Lecci$ne( de '$CL&ica '$(i&iMa B*3DG+# (asa%o en Comte# a $a-or %el $e%eralismo) Rec!erd$( Ci&erari$( B*3D3+ es una %e las me6ores o(ras %e cr tica literaria %el siglo KIK) @RosaA se pu(lic" por primera -e: el ,* %e 6unio %e *3>D en el peri"%ico EC Pr$ re($+ ;ol-i" a pu(licarse en *3>3 en la re-ista EC A !inaCd$ %e LastarriaC en *3GG en su Mi(ceCEnea Ci&eraria4 ' en *3G3 en el tomo %os %e su Mi(ceCEnea 0i(&rica e Ci&eraria+

ROSA
EPISODIO HISTRICO I EC 11 de OeDrer$ de 1"13 Ca '$DCacin de San&ia $ e(&aDa d$minada de !n e(&!'$r e('an&$($+ La an !(&ia i Ca e('eranQa, K!e '$r &an&$( dia( 0aDLan a2i&ad$ C$( c$raQ$ne(, c$nMer&Lan(e en&nce( en !na e('ecie de m$r&aC aDa&imien&$ K!e (e re&ra&aDa en &$d$( C$( (emDCan&e(+ EC e25rci&$ inde'endien&e acaDaDa de de(c$C ar(e de C$( neMad$( Ande( i amenaQaDa de m!er&e aC $min$($ '$der e('aU$CP de (! &ri!nO$ 'endia Ca CiDer&ad, Ca Men&!ra de m!c0$(, i Ca r!ina de C$( K!e, '$r &an&$ &iem'$, (e 0aDian (eU$read$ en eC 'ai(4 'er$ ni !n$( ni $&r$( (e a&reMian a de(c!Drir (!( &em$re(, '$rK!e ($C$ eC indicarC$( '$dria 0aDerCe( (id$ O!ne(&$+ La n$c0e era &ri(&eP !n caC$r ($O$can&e $'rimia Ca a&m(Oera, eC cieC$ e(&aDa c!Dier&$ de ne r$( i e('e($( n!Darr$ne( K!e a &rec0$( de2aDan en&reMer &aC c!aC e(&reCCa em'aUada '$r C$( Ma'$re( K!e Ma aDan '$r eC aire+ Un 'r$O!nd$ (iCenci$ K!e '$nia e('an&$ en eC c$raQ$n i K!e de MeQ en c!and$ era in&err!m'id$ '$r Ce2an$( i &5&ric$( Cadrid$(, an!nciaDa K!e era 2eneraC Ca c$n(&ernacin+ La n$c0e, en Oin, era !na de aK!eCCa( en K!e eC aCma (e $'rime (in (aDer '$r K!5, Ce OaC&a !n '$rMenir, !na e('eranQa4 &$da( Ca( iC!(i$ne( cedenP n$ 0ai ami $(, n$ 0ai am$re(, '$rK!e eC e(ce'&ici(m$ Miene a (ecarC$ &$d$ c$n (! d!da cr!eC4 n$ 0ai rec!erd$(, n$ 0ai imE2ene(, '$rK!e eC aCma en&era e(&E aD($r&a en eC 're(en&e, en e(a reaCidad 'e(ada, de(c$n($Can&e c$n K!e (aU!da Ca na&!raCeQa n$( im'$ne (iCenci$ i n$( en&ri(&ece+ TemDCam$( (in (aDer C$ K!e 0acem$(, eC Q!mDid$ de !n in(ec&$, eC M!eC$ de !na aMe n$c&!rna n$( 0ieCa de 'aM$r i 'arecen 're(a2iarn$( !n n$ (5 K!5 de (inie(&r$, de 0$rriDCe+++ Eran Ca( dieQ, Ca( caCCe( e(&aDan de(ier&a( i $(c!ra(4 ($C$ aC 'i5 de C$( DaCc$ne( de !n deO$rme ediOici$ (e de(c!Dria, enM!eC&$ en !n anc0$ man&$, !n 0$mDre K!e, a Mece( a'$%ad$ en Ca m!raCCa i $&ra( m$Mi5nd$(e Cen&amen&e, (eme2aDa e(&ar en acec0$+ *e re'en&e 0iere eC aire eC meC$di$($ 'reC!di$ de !na !i&arra, '!C(ada c$m$ c$n mied$, i C!e $ !na M$Q Mar$niC, d!Cce i a'a ada de2a en&ender e(&$( acen&$(P LJu9 es %e tu $e# &u9 se ha hecho El amor &ue me 6uraste# Rosa (ella# Acaso alienta tu pecho Otro amor i 'a ol-i%aste Mi &uerellaM

http://biblioteca.d2g.com

LNo recuer%as# lin%a Rosa# Jue al separarte 6ura(as# <ollo:an%o# Amarme siempre# i %onosa Con un a(ra:o sella(as Tu a%i"s (lan%oM Como entonces te amo ahora# 0or&ue en mi pasa%a ausencia# A mi la%o# Te so1a(a encanta%or# Compartien%o la inclemencia De mi ha%o) Torna# pues# a tus amores# No %eseches mi &ue(ranto) NJue muriera# <i ultra6aras mis %olores# <i %es%e1aras mi llantoO N=echicera)))O P$ne Oin a Ca( endec0a( !n Ci2er$ r!id$ en C$( DaCc$nea i !n (!aMe m!rm!CC$ K!e, aC 'arecer, deciaP N?CErC$(, CErC$(A ZEre( &J[ NSi, R$(a mLa, %$ K!e M!eCM$ a Mer&e, a !nirme a &L 'ara (iem're+ N?Para (iem'reA ZN e( ana iC!(i$n[ NN$P 0$i K!e M!eCM$ &ra%end$ Ca CiDer&ad 'ara mi 'a&ria i !n c$raQ$n 'ara &L, aCma mia, &! 'adre (e a'iadarE de n$($&r$(P %$ Ce (erMir5 de a'$%$ 'ara an&e eC $Diern$ inde'endien&e, i 5C me c$n(iderarE c$m$ !n marid$ di n$ de (! 0i2a+++ N?A0, n$ &e en aUe(, CErC$(, K!e &! en aU$ e( cr!eCA Mi 'adre e( 'er&inaQ4 &e aD$rrece '$rK!e deOiende( Ca inde'endencia, &!( &ri!nO$( Ce de(e('eran de raDia+++ NG$ Ce Mencer5, (i &J me ama(4 'r$m5&eme OideCidad, i '$dr5 red!cirCe+++ N?E('era !n in(&an&e, K!e en e(e (i&i$ e(&E( en 'eCi r$A EC diEC$ $ ce(+ *e('!5( de !n &ardL$ (iCenci$, (e Me en&rar aC caDaCCer$ deC man&$ '$r !na '!er&a e(c!(ada deC ediOici$, Ca c!aC &ra( 5C M$CMi a cerrar(e+ Per$ Ca caCCe n$ K!eda (in m$Mimien&$4 a '$c$ ra&$ (e Mi(C!mDra !n emD$Qad$ K!e (aCe c$n &ien&$ de Ca ca(a, de(a'arece MeC$Q, i C!e $ M!eCMe c$n O!erQa armada, i $c!'a Ca( aMenida( deC ediOici$P M$ce( c$nO!(a( de aCarma, de (J'Cica, r!id$ de arma(, Mari$( 'i(&$Ce&aQ$( en C$ in&eri$r, &!rDan '$r aC !n$( m$men&$( eC (iCenci$ de Ca ci!dad+ Una Dri(a Ore(ca deC (!r 0aDia de('e2ad$ Ca a&m(Oera, Ca( e(&reCCa( DriCCaDan en &$d$ (! e('Cend$r i Ca C!na a'arecia c$r$nand$ Ca( em'inada( c!mDre( de C$( Ande(4 (! C!Q am$r&i !ada i r$2iQa, c$n&ra(&aDa c$n Ca $(c!ra ($mDra de Ca( m$n&aUa( i Ce( daDa a'ariencia( 2i an&e(ca( i (inie(&ra(+ EC c0irrid$ de C$( cerr$2$( de Ca cErceC i de (!( Oerrada( '!er&a( re($n en Ca 'CaQaP !n 're($ e( in&r$d!cid$ a (!( caCaD$Q$(+++

II A Ca !na deC dia d$ce, e(&aDa (en&ad$ a Ca me(a c$n &$da (! OamiCia eC marK!e( de AMiCe(+ Un$ de C$( em'Cead$( deC $Diern$ reaC acaDa de CCe ar+ NZB!5 n$( dice de n!eM$ eC (eU$r a(e($r[ N're !n&a eC marK!e(+ NNada de D!en$P C$( in(!r2en&e( &re'aDan e(&a maUana a Ca( (ie&e Ca c!e(&a de C0acaD!c$P n!e(&r$ e25rci&$ C$( e('era de e(&e Cad$, i en e(&e m$men&$ (e e(&E decidiend$ Ca (!er&e deC rein$, (eU$r marK!e(+ En&re &an&$, Z/+ S+ n$ 0a Ceid$ Ca 8aceta %el ReiM NN$, C5aCa !(&ed i Meam$(+

http://biblioteca.d2g.com

NTrae Ca mi(ma n$&icia K!e acaD$ de dar a /+ S+ i e(&e 'ErraO$ im'$r&an&e+ EC A(e($r CeeP HAn$c0e 0a (id$ a're0endid$, en !na ca(a re('e&aDCe de e(&a ci!dad, eC c$r$neC in(!r2en&e CErC$( deC Ri$+ Se (aDe de '$(i&iM$ K!e e(&e Oaciner$($ 0a (id$ eC Menced$r de n!e(&ra( aManQada( en Ca c$rdiCCera4 i K!e 2!Q and$ eC in($Cen&e San Mar&in K!e '$dia (acar ran Men&a2a de Ca a!dacia i (a acidad de e(&e $OiciaC Ce 0a mandad$ a San&ia $ c$n eC $D2e&$ de '$ner(e de c$ncier&$ c$n C$( &raid$re( K!e (e $c!C&an en e(&a ci!dad+ Per$ Ca 'r$Midencia diMina, K!e 'r$&e2e Ca ca!(a deC Rei, n!e(&r$ (eU$r, '!($ en man$( deC $Diern$ eC 0iC$ de e(&a &rama inOernaC, i !n$ de C$( me2$re( (erMid$re( de S+ M+ en&re an$c0e aC in(!r2en&e, eC c!aC (e 0aDLa a&reMid$ a Mi$Car eC a(iC$ de aK!eC (eU$r c$n !n $D2e&$ Dien (acrLCe $+ S+ M+ 'remiarE a (! deDid$ &iem'$ &an im'$r&an&e (erMici$, i eC &raid$r e('iarE 0$i mi(m$ (! crLmen en !n 'a&LD!C$, a d$nde Ce (e !irEn (!( cm'Cice(+++I AK!L CCe aDa Ca Cec&!ra deC A(e($r, c!and$ R$(a, K!e e(&aDa aC Cad$ de (! 'adre eC marK!e(, cae de(ma%ada, CanQand$ !n ri&$ de d$C$r+ T$d$( (e aCarman, Ca marK!e(a da M$ce(, eC A(e($r (e &!rDa, !n$( c$rren, $&r$( CCe an4 ($C$ eC marK!e( 'ermanecLa im'a(iDCe, i diciend$ aC A(e($rP NN$ (e Oi2e !(&ed en e(&a C$ca, %$ 0e (id$ K!ien 0a 're(&ad$ aC Rei e(e (erMici$, %$ 0ice a're0ender aK!L, en mi ca(a, a e(e in(!r2en&e K!e me &raia inK!ie&a a R$(a de m!c0$ &iem'$ a&ra(4 K!5 K!iere !(&ed ?ca(i (e criar$n 2!n&$(A La Orec!encia deC &ra&$, Ze0[+++ EC m!c0ac0$ (e inK!ie&, c$n C$( in(!r2en&e(, %$ Ce arr$25 de mi 're(encia i 0$i 0a M!eC&$ a 0acer de Ca( (!%a(A *e('!5( de aC !n$( m$men&$(, merced a C$( a!(iCi$( de Ca marK!e(a, R$(a M!eCMe en (LP (!( 0erm$($( $2$( 0!medecid$(, (! c$C$r enr$2ecid$, (!( CaDi$( &r5m!C$(, (! caDeCCera de(arre Cada, (!( Me(&id$( aC&erad$(, &$d$ re&ra&a eC d$C$r acerD$ K!e de( arra (! c$raQnP e( !n En2eC K!e 'ide c$m'a(i$n i K!e ($C$ $D&iene '$r re('!e(&a !na ($nri(a Oria, (a&EnicaA+++ N?Padre mi$, dice arr$diCCada a C$( 'ie( deC marK!e(, %$ 2!r$ n$ !nirme 2amE( a CErC$(, 'er$ K!e 5C MiMaA+++ ?Un ($CC$Q$ a0$ a (! M$QA NB!e 5C m!era, re'Cica eC ancian$ Oriamen&e, '$rK!e e( &raid$r a (! Rei+ NZN$ $( 0e dad$ !(&$, 'adre mi$[ ZN$ me 0e (acriOicad$ 0a(&a a0$ra '$r re('e&ar$([ Me (acriOicar5 ma( &$daMLa, (i e( '$(iDCe, 'er$ K!e 5C MiMaA N?/iMirE i (erE &! e('$($, (i renie a de e(a ca!(a maCdi&a de *i$( K!e 0a aDraQad$, (i M!eCMe a Ca( OiCa( de (! Rei+++ EC ancian$ (e c$nm$Mi aC decir e(&a( 'aCaDra(+ R$(a (e CeMan&a c$n !na raMedad ma2e(&!$(a, i c$m$ d!dand$ de C$ K!e $%e, Oi2a en (! 'adre !na mirada 'r$O!nda de d$C$r i de de('ec0$, i c$ncC!%e e6cCamand$ c$n acen&$ OirmeP N?N, (eU$rA B!ier$ ma( Dien m$rir de d$C$r, i K!e CErC$( m!era &amDi5n c$n 0$nra '$r (! 'a&ria, '$r (! ca!(aP %$ n$ Ce amarLa de(0$nrad$+++ *e(a'areci+ Un m$Mimien&$ de e('an&$, c$m$ eC K!e 'r$d!ce eC ra%$, a2i& a &$d$( C$( circ!n(&an&e(+ La( &inieDCa( de Ca n$c0e iDan Menciend$ %a eC cre'J(c!C$, K!e 0acia MerC$ &$d$ incier&$ i Ma $+ HaDia ran m$Mimien&$ en eC '!eDC$, eC (!(&$ i eC c$n&en&$ a'arecian aC&erna&iMamen&e en C$( (emDCan&e(, nadie (aDe C$ K!e 0ai, &$d$( 're !n&an, (e inK!ie&an, c$rren, 0!%en4 eC &r$'eC de C$( caDaCC$( i Ca aC aQara de C$( ($Cdad$( de Ca !arnici$n C$ '$nen &$d$ en aCarma+ La 2en&e (e a'iUa en eC 'aCaci$, eC Pre(iden&e Ma a (aCir, n$ (e (aDe a dndeP aCCL e(&En eC marK!e(, Ca marK!e(a, eC a(e($r i $&r$( m!c0$( de C$( 'rinci'aCe(+ R$(a a'r$Mec0a Ca &!rDacin 2eneraC, (aCe de (! ca(a di(OraQada c$n !n ran 'aU$CnP $%e MiMa( a Ca 'a&ria, (aDe C!e $ K!e C$( inde'endien&e( 0an &ri!nOad$ en C0acaD!c$, i c$rre a Ca cErceC a (aCMar a (! K!erid$P CCe a, Me &$da( Ca( '!er&a( aDier&a(, n$ 0aCCa !ardia(, &$d$ e(&E en (iCenci$, C$( caCaD$Q$( de(ier&$(4 c$rre de('aM$rida, CCama a CErC$(, ($C$ Ce re('$nde eC ec$ de Ca( enne recida( DMeda(+ Pene&ra aC Oin en !n 'a&i$P aCCL e(&E CErC$(, eC 'ec0$ cr!eCmen&e de( arrad$, Ca caDeQa incCinada i a&ad$ '$r C$( DraQ$( a !n '$(&e deC c$rred$r+++ ?Una 0$ra En&e( C$ 0aDian a(e(inad$ C$( c$Darde( (a&5Ci&e( deC ReiA R$(a &$ma en&re (!( man$( aK!eCCa caDeQa K!e c$n(erMaDa &$daMLa Ca DeCCa e6're(in deC aCma n$DCe, in&eCi2en&e, deC DiQarr$ c$r$neC4 K!iere animarCa c$n (! aCien&$+++ (e 0ieCa de 0$rr$r+++ MaciCa i cae de r$diCCa(+++ Una man$ de Oierr$ Ca CeMan&a, era Ca deC marK!e( K!e c$n M$Q &r5m!Ca i C$( $2$( CC$r$($( Ce diceP N?Re('e&a Ca M$C!n&ad de *i$(A III

http://biblioteca.d2g.com

Era eC 1) de OeDrer$ de 1"1"P eC r!id$ de Ca( cam'ana(, Ca( (aCMa( de ar&iCCerLa, Ca( mJ(ica( deC e25rci&$, C$( MiMa( deC '!eDC$ K!e CCena Ca( caCCe( i 'CaQa(, &$d$ an!ncia K!e (e e(&E 2!rand$ Ca inde'endencia de C0iCeA ?La 'a&ria e( CiDre, C$ria a C$( 05r$e( K!e en cien Da&aCCa( &rem$Car$n Mic&$ri$($( eC &ric$C$rA ?PreQ i 0$nra e&erna a C$( K!e derramar$n (! (an re '$r Ca CiDer&ad i Men&!ra de C0iCeA+++ En eC &em'C$ de Ca( Ca'!c0ina( 'a(aDa en e(e in(&an&e $&ra e(cena Dien diMer(aP Ca( '!er&a( e(&aDan aDier&a(, C$( aC&are( iC!minad$(, aC !n$( (acerd$&e( ceCeDrand$4 !na K!e $&ra m!2er 'iad$(a $raDa+ La( m$n2a( en&$naDan eC $Oici$ de diO!n&$(, (! CJ !Dre cam'ana 0eria eC aire c$n ($ne( 'CaUider$(+ En eC cen&r$ deC c$r$ (e diMi(aDa, aC &raM5( de C$( enre2ad$(, !n a&a!d+++ E(e a&a!d c$n&enia eC cadEMer de Ca 0i2a deC marK!e( de AMiCe(, e(&aDa DeCCa i '!ra c$m$ (iem're, i (! Oren&e $rCada c$n !na !irnaCda de r$(a(+

COMENTARIO
HR$(aI, ademE( de C$( deOec&$( r$mEn&ic$(, 'eca '$r (! carEc&er ar&iOiciaC+ T$d$( C$( eCemen&$( deC c!en&$ 'arecen e(&ar (acad$( de !n CiDr$ de rece&a(P *+ '$ca 0i(&ricaP Ca inde'endencia c0iCena4 ,+ C$nOCic&$ 0i(&ric$P C$( in(!r en&e( c$n&ra C$( reaCi(&a(4 4+ C$nOCic&$ 'er($naCP eC am$r im'$(iDCe en&re !n 05r$e in(!r en&e % Ca 0i2a de !n reaCi(&a em'edernid$4 >+ E(cenari$P Ca ci!dad de San&ia $ % Ca 're(encia de C$( Ande( i an&e(c$(4 G+ AmDien&e r$mEn&ic$P Ca n$c0e (inie(&ra, C$( emD$Qad$(, eC caCaD$Q$, eC de(ma%$ % eC a&aJd+ Ha(&a en Ca JC&ima Ora(e, H !irnaCda de r$(a(I, (e rema&a Ca ar&iOiciaCidad c$n Ca aC!(in dema(iad$ $DMia aC n$mDre de Ca 0er$Lna+ *e e(ca($( m5ri&$( Ci&erari$(, HR$(aI O$rma 'ar&e de e(&a an&$C$ La '$r raQ$ne( 0i(&rica(+ P$r (! &amaU$, 0a% K!e &ra&arC$ c$m$ c!en&$ a 'e(ar de K!e (erLa mE( c$rrec&$ r$&!CarC$ e(D$Q$ de n$MeCa+ EC &ema 0i(&ric$ de(arr$CCad$ a Ca manera r$mEn&ica era dema(iad$ Ma(&$ 'ara !n c!en&$+ P$r e($, &$d$ (!cede &an rE'idamen&e K!e n$ 0a% (!Oicien&e &iem'$ 'ara c$n$cer Dien a C$( 'r$&a $ni(&a(+ En camDi$, Ca mi(ma rece&a (!($dic0a % $&ra( (eme2an&e( O!er$n eCaD$rada( c$n mE( 56i&$ '$r Mari$( n$MeCi(&a( de Ca (e !nda mi&ad deC (i C$ XIX+ La $r&$ raOLa de HR$(aI a&e(&i !a Ca C!c0a DreMe 'er$ (eria de La(&arria, Sarmien&$ % $&r$( de c$n(e !ir Ca inde'endencia Cin \L(&ica de E('aUa+ Sin emDar $, Ca diMi(in &ri'ar&i&a deC c!en&$, Ca '$e(La en $c&$(LCaD$( de 'ie K!eDrad$ ac$m'aUada de !i&arra % &$da Ca &ram$%a meC$dramE&ica ac!(an CaQ$( e(&rec0$( en&re HR$(aI % eC drama e('aU$C deC Si C$ de Or$ % de Ca 5'$ca r$mEn&ica+ SC$ aC !n$ K!e $&r$ &r$Q$ de(cri'&iM$ reMeCa aC e(cri&$r eniaCP HeC e25rci&$ inde'endien&e acaDaDa de de(c$C ar(e de C$( neMad$( Ande(I4 H!na Dri(a Ore(ca deC (!r 0aDLa de('e2ad$ Ca a&m(Oera, Ca( e(&reCCa( DriCCaDan en &$d$ (! e('Cend$r i Ca C!na a'arecLa c$r$nand$ Ca( em'inada( c!mDre( de C$( Ande(4 (! C!Q am$r&i !ada i r$2iQa, c$n&ra(&aDa c$n Ca $(c!ra ($mDra de Ca( m$n&aUa( i Ce( daDa a'ariencia( 2i an&e(ca( i (inie(&ra(I+ A!nK!e HR$(aI c$n&iene &$d$( C$( ra( $( &L'ic$( deC r$man&ici(m$ 0i(&ric$, eC c!en&$ de La(&arria n$ 0iQ$ e(c!eCa en C0iCe+ S! ri&m$ rE'id$ % (! in&er5( en eC 'a(ad$ e(&aDan en '! na aDier&a c$n eC reaCi(m$ Cen&$ K!e 0aDLa de carac&eriQar Ca 'r$(a narra&iMa de C0iCe a 'ar&ir de Ca eneracin (i !ien&e+

http://biblioteca.d2g.com

EL REALISMO
A ME*IA*OS deC (i C$ XIX, eC r$man&ici(m$ &$daMLa c$n(erMaDa (! Mi $r en Hi('an$am5rica4 en camDi$, en E!r$'a %a 0aDLa (id$ (!(&i&!id$ '$r eC reaCi(m$+ Reacci$nand$ c$n&ra eC &$n$ e6aC&ad$ deC r$man&ici(m$, eC reaCi(m$ (e a'e aDa a Ca Mer$(imiCi&!d+ En MeQ de D!(car &ema( e6&ic$(, eC a!&$r reaCi(&a e6aminaDa eC m!nd$ K!e C$ r$deaDa+ Se in&ere(aDa en C$( 'r$DCema( c$&idian$( de (!( Mecin$(, C$( K!e eneraCmen&e 'er&enecLan a Ca cCa(e media+ La Oi !ra mE6ima deC reaCi(m$ O!e H$n$ra&$ de 7aCQac, K!ien i !aC K!e (!( c$rreCi i$nari$(, *ic_en( en In Ca&erra % P5reQ <aCd( en E('aUa, K!i($ 0acer !n e(D$Q$ 'an$rEmic$ de Ca n!eMa ($ciedad K!e iDa (!r iend$ a raLQ de Ca ReM$C!cin ind!(&riaC % de Ca ReM$C!cin Orance(a+ Rec0aQand$ a C$( 'r$&a $ni(&a( 0er$ic$( deC r$man&ici(m$, eC a!&$r reaCi(&a e(c$ La C$( &i'$( mE( in&ere(an&e( de Ca cCa(e media % eneraCmen&e C$( carica&!riQaDa+ AC $D(erMar Ca ($ciedad c$n C$( mi(m$( $2$( K!e Cr!i_(0an_ % *a!mier, C$( a!&$re( MeLan a (!( 'er($na2e( c$m$ Ca encarnacin de cier&$( ra( $( de carEc&erP eC D$ndad$($, eC &acaU$, eC in en!$, eC c0i(m$($, eC H&$rcid$I % eC dic0$($+ A &aC e6&rem$ CCe Ca 'rediCeccin '$r C$( &i'$( carica&!re(c$( K!e (e c$nMir&i en Da(e de !n 5ner$ inde'endien&e, eC ar&Lc!C$ de c$(&!mDre(+ EC 'r$&a $ni(&a reaCi(&a rara( Mece( &iene c$m'Ce2idad '(ic$C ica+ Ca(i n!nca eM$C!ci$na den&r$ de Ca $Dra % &$da (! ac&!acin reO!erQa eC &i'$ K!e eC a!&$r K!iere 're(en&ar, de manera K!e eC c$nOCic&$ n$ (e CiDra den&r$ deC 'er($na2e (in$ en&re d$( 'er($na2e(, $ mE(, K!e re're(en&an di(&in&$( (ec&$re( de Ca '$DCacin+ Un$ de C$( &ema( 'rediCec&$( de C$( reaCi(&a( 0i('an$american$( era Ca $'$(icin de Ca D$ndad cam'e(&re a Ca maCdad !rDana+ A!nK!e eC de(enCace '$dLa n$ (er OeCiQ, Ca( de(cri'ci$ne( de&aCCada( deC medi$ amDien&e, O!era eC cam'$ $ Ca ci!dad, creaDan cier&a im're(in 'a(&$riC+ *eDid$ aC nJmer$ m!% red!cid$ de rande( ci!dade( c$(m$'$Ci&a(, C$( 'er($na2e( carica&!re(c$( (e enc$n&raDan, '$r re Ca eneraC, en Ca( aCdea( $ en eC cam'$+ Criad$( c$n Ca( Cec&!ra( de Larra % Me($ner$ R$man$(, C$( a!&$re( reaCi(&a( a men!d$ (e D!rCaDan de (!( 'er($na2e(+ A!nK!e eC reaCi(m$ (e e(&ren en Hi('an$am5rica a mediad$( deC (i C$ XIX c$n ACDer&$ 7Ce(& <ana S1"8#119)#T, n$ CCe a (! a'$ e$ 0a(&a Oine( deC (i C$+ L$( &re( c!en&i(&a( K!e (e 0an e(c$ id$ c$m$ re're(en&an&e( de e(e m$Mimien&$ nacier$n '$r C$ men$( Mein&e aU$( de('!5( de 7Ce(& <anaP 9$(5 L'eQ P$r&iCC$ % R$2a( S1";#119)8T, T$mE( Carra(K!iCCa S1";"1194#T % Man!eC <$nQECeQ FeCedn S1"6411986T+ P$r e($ (e n$( diOic!C&a Ca cCa(iOicacin+ E( decir, K!e aC mi(m$ &iem'$ K!e OC$recLa eC reaCi(m$ en Hi('an$am5rica, e6i(&Lan (im!C&Eneamen&e $&r$( d$( m$Mimien&$( K!e en E!r$'a %a C$ 0aDLan rem'CaQad$P eC na&!raCi(m$ % eC m$derni(m$+ Sin emDar $, en Ca( $Dra( reaCi(&a( de Hi('an$am5rica n$ (e n$&a &an&$ Ca inOC!encia na&!raCi(&a ni Ca m$derni(&a, (in$ Ca r$mEn&ica K!e 'erd!r a &raM5( de &$d$ eC (i C$ XIX) A(L e( K!e c$n &$da raQn 9$aK!Ln Ca(aCd!er$ (e reOiere en (!( c$nOerencia( aC HreaCi(m$ (en&imen&aCI, mien&ra( -ernand$ ACe rLa C$ CCama eC HreaCi(m$ r$mEn&ic$I+ 1 A 'e(ar de Ca am'Cia 'r$d!ccin de c!en&$( reaCi(&a( en Hi('an$am5rica, eC 5ner$ &$daMLa n$ (e deOini m!% Dien+ AC !n$( c!en&$( reaCi(&a( Cindan 'eCi r$(amen&e c$n Ca n$MeCa c$r&a, en &an&$ K!e $&r$( (e a(eme2an m!c0$ aC ar&Lc!C$ de c$(&!mDre(+ *e &$d$( m$d$(, eC reaCi(m$, mE( K!e eC r$man&ici(m$, eC na&!raCi(m$ % eC m$derni(m$, de('er& eC in&er5( en &ema( ne&amen&e american$(, K!e 0aDLa de c$n(&i&!ir Ca Da(e de Ca Ci&era&!ra %a mad!ra deC (i C$ XX+

-ernand$ ACe rLa+ 2re-e historia %e la no-ela hispanoamericana# M56ic$P S&!di!m, 19;9, '+ ;8+

http://biblioteca.d2g.com

(OS LPE) PORTILLO $ RO(AS


X1";#119)81Y Me.icano) Naci" en 8ua%ala6ara %e una $amilia rica ' tra%icionalista) Fue a(oga%o# perio%ista# cate%r/tico# go(erna%or %e 7alisco ' secretario %e Relaciones E.teriores) Apo'" el r9gimen %e 0or$irio D a:) Con Emilio Ra(asa ' Ra$ael Delga%o# $orma la trilog a %e no-elistas %e $ines %el siglo KIK &ue sintieron la in$luencia %el realismo espa1ol %e 8al%"s ' %e 0ere%a) <u me6or no-ela# La 'arceCa B*3H3+# es la primera en las letras me.icanas %e am(iente totalmente rural# aun&ue representa el punto %e -ista %el hacen%a%o) Tam(i9n $ue autor %e otras %os no-elas# L$( 'rec!r($re( B*H5H+ ' -!er&e( % d5DiCe( B*H*H+C %e cuatro colecciones %e relatos (re-es: Sei( Ce%enda( B*334+# N$MeCa( c$r&a( B*H55+# S!ce($( % n$MeCa( c$r&a( B*H54+ e Hi(&$ria(, 0i(&$rie&a( % c!en&eciCC$( B*H*3+) A pesar %e su realismo %ecimon"nico# @Relo6 sin %ue1oA se pu(lic" por primera -e: en la colecci"n %e *H*3) L"pe: 0ortillo tam(i9n escri(i" poes a# teatro# relatos %e -ia6es# cr tica e historia) <u nieto 7os9 L"pe: 0ortillo $ue presi%ente %e M9.ico %e *HD? a *H3,)

RELOJ SIN DUE.O


I N?INSOPORTA7LE e( %a Ca in($Cencia de e(&$( 'eri$di(&a(A Ne6cCam eC 2!eQ d$n -5Ci6 Fende2a(, $C'eand$ c$C5ricamen&e Ca me(a c$n eC diari$ K!e acaDaDa de Ceer+ Era d$n -5Ci6 0$mDre de mediana edad, c$m$ en&re C$( &rein&a % C$( c!aren&a aU$(, r!e($, (an !Lne$, carirred$nd$, DarDicerrad$, de cen&eCCean&e( $2$(, nariQ Car a, &!'idL(ima( ce2a( % carEc&er &an reci$ c$m$ (!( Oacci$ne(+ HaDCaDa (iem're a M$Q 0erida, % c!and$ di(c!&La, n$ di(c!&La, d$ ma&iQaDa+ N$ &$CeraDa $D2eci$ne(4 (iem're &enLa Ca raQn $ 're&endLa &enerCa, % (i aC !n$ (e Ca di('!&aDa, e6aC&EDa(e, de eneraDa eC diEC$ $ en aC&ercad$, % eC aC&ercad$ rema&aDa 'r$n&$ en 'endencia+ H!Di5ra(e dic0$ K!e Ca ma&eria de K!e e(&aDa O$rmad$ (! (er era meCini&a $ r!D!ri&a, '!e( c$n Ca men$r Oriccin, % aC men$r c0$K!e, inOCamEDa(e, &r$naDa % en&raDa en c$mD!(&in e('an&$(a4 'eCi r$($ O!Cminan&e di(OraQad$ de 0$mDre+ P$ca( 'aCaDra( 0aDLa cr!Qad$ c$n (! e('$(a O&iCia d!ran&e Ca c$mida, '$r 0aDer e(&ad$ aD($r&$ en Ca Cec&!ra deC 'eridic$, Ca c!aC Ce 0aDLa in&ere(ad$ m!c0$, &an&$ mE(, c!an&$ K!e Ce 0aDLa maC&ra&ad$ Ca Me(Lc!Ca de Ca DiCi(4 '$rK!e era (! &em'eramen&$ a &aC '!n&$ e6ci&aDCe, K!e D!(caDa adrede Ca( $ca(i$ne( % Ca( ca!(a( de K!e (e Ce (!Die(e Ca m$(&aQa a Ca( narice(+ *e Ca Cec&!ra (ac eC c$n$cimien&$ de K!e C$( perros em(orrona%ores %e papel# c$m$ irreMeren&e CCamaDa a C$( 'eri$di(&a(, c$n&in!aDan den!nciand$ a diari$ r$D$( % mE( r$D$(, c$me&id$( en diOeren&e( C! are( de Ca ci!dad % de diMer(a( manera(4 % &$d$( de carEc&er aCarman&e, '$rK!e '$nLan aC de(c!Dier&$ !n e(&ad$ &aC de in(e !ridad en Ca me&r'$Ci, K!e 'arecLan 0aDerCa &r$cad$ en !na encr!ci2ada de camin$ reaC+ L$( a(aC&$( en ca(a( 0aDi&ada( eran eC 'an de cada dLa4 en 'Cena MLa 'JDCica % a Ca C!Q deC ($C, CCeMaDan a caD$ C$( Dandid$( (!( 0aQaUa(4 % 0aDLa CCe ad$ a &aC '!n&$ (! $(adLa, K!e 0a(&a C$( 'ara2e( mE( c5n&ric$( ($CLan (er &ea&r$ de 0ec0$( e(candaC$($(+ ReOerLa(e K!e d$( $ &re( (eU$ra( 0aDLan (id$ de('$2ada( de (!( D$C(i&a( de man$, K!e a $&ra( Ce( 0aDLan (acad$ Ca( '!C(era( de C$( DraQ$( $ C$( aniCC$( de C$( ded$(, % K!e a !na dama 'rinci'aC Ce 0aDLan arrancad$ C$( are&e( de diaman&e( a &irn Cim'i$, 'ar&i5nd$Ce en d$(, $, mE( Dien dic0$, en c!a&r$, C$( ($nr$(ad$( CD!C$( de (!( 'reci$(a( $re2a(+ La re'e&icin de aK!eCC$( e(cEndaC$( % Ca O$rma en K!e (e reaCiQaDan, den!nciaDan Ca e6i(&encia de !na Danda de maC0ec0$re(, $, mE( Dien dic0$, de !na &riD! de a'ac0e( en M56ic$, Ca c!aC &riD! 'r$('eraDa a (!( anc0a( c$m$ en cam'$ aDier&$ % de(am'arad$+ Fende2a(, de('!5( de 0aDer(e im'!e(&$ de C$ K!e eC diari$ decLa, (e 0aDLa '!e(&$ &an O!ri$($, K!e (e Ce 0!Dieran '$did$ &$(&ar 0aDa( en eC c!er'$, %, a '$c$ mE(, 0!Diera 'a&ead$ % Dramad$ c$m$ &$r$ cerriC ad$rnad$ c$n aCe re( DanderiCCa(+ N?E( aD($C!&amen&e 'reci($ '$ner remedi$ a &an&a DarDarieA Nre'i&i, dand$ O!er&e 'aCmada ($Dre eC im're($+ S! e('$(a, K!e e(&aDa ac$(&!mDrada a aK!eCC$( 'er'e&!$( O!r$re(, c$m$ C$ e(&E Ca (aCamandra a MiMir en

http://biblioteca.d2g.com

eC O!e $ Sen Mir&!d, (in d!da, de Ca Ce% de ada'&acin aC medi$T, n$ (e ac$Dard en manera aC !na aC (en&ir Ca a&m(Oera (a&!rada de &r!en$( % D!Oid$( K!e Ca r$deaDa, % 0a(&a (e a&reMi a $D(erMar c$n 'erOec&a caCmaP NPer$, -5Ci6, Zn$ &e 'arece K!e Ca in($Cencia de C$( Dandid$( e( ma%$r K!e Ca de C$( e(cri&$re([ AndaDa eCCa cerca de C$( Mein&i$c0$ aU$(4 era m$rena, a raciada, de $2$( $(c!r$( % de 'eC$ Caci$, c$n Ca 'ar&ic!Caridad de K!e 'einEDaC$ a Ca rie a, a Ca r$mana $ a Ca D!ena de *i$(, 'er$ (iem're en $nda( OC$2a( % caLda( ($Dre Ca( $re2a(+ LanQCe c$n e(&$ eC marid$ !na mirada &aC, K!e !n 'in&$r Ca 0!Die(e marcad$ en O$rma de 0ace( OCamL er$( (aCid$( de (!( '!'iCa(4 'er$ eCCa n$ (e inK!ie& '$r aK!eC DaU$ cECid$ en K!e Fende2a( Ca enM$CMLa, % c$n&in! &$mand$ &ranK!iCamen&e !na &aQa de &5+ NTJ &amDi5n, O&iCia NM$ciOer eC 2!eQ, c$n M$Q de Da2$ 'r$O!nd$N+ ?C$m$ (i n$ O!e(e Da(&an&e Ca raDia K!e me 0acen 'a(ar e(&a( 'C!ma( Mendida(A ?T$d$( C$( dLa( Ca mi(ma cancinA R$D$( '$r &$da( 'ar&e( % c$n&in!amen&e+ A e(e 'a($, n$ 0aDrLa 0aDi&an&e en Ca ca'i&aC K!e n$ 0!Die(e (id$ de('$2ad$+++ ?Ni K!e (e 0!Die(en rec$ncen&rad$ cien miC Cadr$ne( en e(&a 'CaQaA Para mL K!e &$da( 5(a( ($n men&ira(, K!e (e e(criDen (C$ en D!(ca de (en(acin % Men&a de e2em'Care(+ N*i('en(a, e('$($, 'er$ a mL n$ me 'arece maC K!e C$( 'eri$di(&a( &ra&en &aCe( a(!n&$(4 C$ 0aCC$ c$nMenien&e % 0a(&a nece(ari$+ NE( dema(iada aC0araca 'ara Ca reaCidad de C$( 0ec0$(+ NE($ n$ '!ede (aDer(e a '!n&$ Oi2$+ NG$ C$ (5 Dien, % &J n$+ Si Ca( c$(a( 'a(aran c$m$ e(&$( 'a'eCe( C$ ri&an, 0aDrLa m!c0a( mE( c$n(i naci$ne( de Cadr$ne( % ra&er$(+++ En mi 2!Q ad$ n$ 0a% mE( K!e m!% '$ca(+ NG a!men&arE eC nJmer$ c!and$ Ca '$CicLa ande mE( ac&iMa+ ZN$ &e 'arece[ NA mL n$ me 'arece+ NEC &iem'$ C$ dirE+ EC &em'eramen&$ &ranK!iC$ de O&iCia &enLa Ca Mir&!d de ne!&raCiQar C$( 0!racane( % &errem$&$( K!e a i&aDan eC 'ec0$ de Fende2a(4 C$ K!e n$ deDe CCamar Ca a&encin, '$r (er !n 0ec0$ 'erOec&amen&e aMeri !ad$, K!e Ca 'ac0$rra e( eC me2$r an&Ld$&$ c$n&ra Ca Mi$Cencia, c$m$ C$( c$Cc0$ne( de Cana c$n&ra Ca( DaCa( de caUn+ NEn JC&im$ ca($ N'arCamen& eC e('$($N, Zenc!en&ra( 2!(&$ K!e e($( 'err$( SC$( 'eri$di(&a(T 0a an re('$n(aDCe( a C$( 2!ece( de &$d$ c!an&$ 'a(a[ ?B!e de(!eCCen MiM$( a C$( endarme(A ?B!e (e c$man cr!d$( a C$( c$mi(ari$(A Per$, ?a C$( 2!ece(A ZB!5 &enem$( K!e Mer n$($&r$( c$n &$d$( e($( c0i(me([ G, (in emDar $, n$ n$( de2an de(can(ar+ NLa 2!(&icia &ardLa $ &$rcida, da m!% maC$( re(!C&ad$(, -5Ci6+ NG$, 2amE( Ca re&ard$ ni Ca &!erQ$, ZC$ dice( '$r mL[ N*i$( me CiDre de decirC$, ni a!n (iK!iera de 'en(arC$P &e c$n$Qc$ rec&$ % CaD$ri$($4 'er$ &!( c$m'aUer$(+++ ZCm$ ($n &!( c$m'aUer$([ NMi( c$Ce a( ($n+++ c$m$ ($n+ Un$( D!en$( % $&r$( maC$(+ NP$r a0L MerE( K!e n$ andan de ($Dra C$( e(&Lm!C$(+ NP!e( K!e e(&im!Cen a C$( $&r$(4 'er$ a mL, Z'$r K!5[ *ime, e('$(a, ZK!5 c!C'a '!ed$ &ener %$ de K!e a Ca 'a%i&a K!e aK!L (e menci$na S(eUaCand$ eC 'eridic$T Ce 0a%an arreDa&ad$ a%er, en eC a&ri$ de Ca ca&edraC, a Ca (aCida de Ca mi(a de Ca( d$ce, eC c$CCarQ$&e de 'erCa( c$n K!e &!M$ eC maC !(&$ de medi$ a0$rcar(e[ NGa (e Me K!e nin !na4 'er$ de &i n$ (e 0aDCa en eC diari$+ N*e mL 'er($naCmen&e n$4 'er$ me (ien&$ aC!did$, '$rK!e (e 0aDCa deC c!er'$ a K!e 'er&eneQc$+ NZB!5 c!er'$ e( 5(e[ N$ 'er&enece( a Ca miCicia+ NEC re('e&aDCe c!er'$ 2!diciaC+ NSC$ en e(e (en&id$4 'er$ 5(a e( $&ra c$(a+ NN$, (eU$ra, n$ C$ e(, '$rK!e c!and$ (e dice, ri&a % re'i&eP H?E($( (eU$re( 2!ece( &ienen Ca c!C'a de C$ K!e 'a(aA ?T$d$( C$( dLa( aD(!eCMen a !n Dandid$AI O DienP H?S$n !n$( 0$C aQane(A ?La( ca!(a( d!ermen eC (!eU$ deC 2!(&$AI C!and$ (e 0aDCa c$n e(a eneraCidad, &$d$ eC K!e (ea 2!eQ deDe &$mar (! MeCa+ AdemE(, Da(&a &ener !n '$c$ de (en&id$ c$mJn 'ara c$m'render K!e e($( a&aK!e( ($n aD(!rd$(+ T$d$( C$( dLa( aD($CMem$( a !n Dandid$4 (!'$n Em$(C$+ En&$nce(, Zcm$ d!ermen Ca( ca!(a([ Si 0a% aD($C!ci$ne( diaria(, e( cCar$ K!e Ca( ca!(a( n$ d!ermen+ P$r $&ra 'ar&e, (i Ca( ca!(a( d!ermen, e( in2!(&amen&e+ ZCm$ (e dice, '!e(, K!e d!ermen eC (!eU$ deC 2!(&$[ S$n !n$( imD5ciCe( e($( 'eri$di(&a(, K!e n$ (aDen C$ K!e (e 'e(can+ *$n -5Ci6 de(cendLa a C$ mE( men!d$ de Ca diaC5c&ica 'ara de(a0$ ar (! cCera4 'a(aDa de C$ mE( a C$ men$(4 inM$C!craDa C$( a(!n&$(4 'er$ nada Ce im'$r&aDa4 C$ 'reci($, 'ara 5C, era c$r&ar, 0ender, (a2ar % &r$nc0ar, c$m$ Di($n&e me&id$ en Ca (eCMa+ NEn e($ (L &iene( raQn Nre'!($ Ca e('$(aN4 e(&E m!% maC e(cri&$ eC 'ErraO$+ NZC$nOie(a( K!e &en $ raQn[

http://biblioteca.d2g.com

N*e !na manera indirec&a4 'er$ n$ &e 're$c!'e( '$r &an '$ca c$(a+ C!m'Ce &! deDer4 n$ aD(!eCMa( a C$( c!C'aDCe(4 &raDa2a (in de(can($, % de2a r$dar eC m!nd$+ NHa $ &$d$ C$ K!e K!iere(, (in nece(idad de K!e me C$ di a(, m!2er+ N$ nece(i&$ K!e nadie me e('$Cee+ Per$ C$ K!e (L n$ 0ar5 n!nca, (erE de2ar aC m!nd$ K!e r!ede+ A O&iCia (e Ce $c!rri c$n&e(&arCeP HP!e(, en&$nce(, de&5nCeI4 'er$ &emiend$ K!e Fende2a( n$ CCeMa(e en 'aQ Ca Dr$mi&a, (e Cimi& a ($nreLr, % a decir en M$Q aC&aP NZB!5 'ien(a( 0acer en&$nce([ NMandar a Ca redaccin de e(&e diari$ !n c$m!nicad$ m!% d!r$, diciend$ a e($( e(cri&$rQ!eC$( c!En&a( ($n cinc$+ NSi e(&!Miera en &! C! ar, n$ C$ 0arLa, -5Ci6+ NZP$r K!5 n$, e('$(a[ NP$rK!e me 'arecerLa (er e($ C$ mi(m$ K!e a'aCear !n aMi('er$+ NP!e( %$ (erLa ca'aQ de a'aCear eC aMi('er$ % Ca( aMi('a(+ NGa C$ cre$, 'er$ n$ C$ (erLa( de e(ca'ar a Ca( 'icad!ra(+ NMe &ienen (in c!idad$ Ca( 'icad!ra(+ NEn &aC ca($, n$ &e 're$c!'e( '$r C$ K!e dicen % e6a eran C$( diari$(+ La $D(erMacin n$ &enLa re('!e(&a4 Fende2a( (e (in&i ac$(ad$, % n$ 0aCC K!5 re'Cicar4 '$r C$ K!e, camDiand$ de &Ec&ica, M$ciOerP NL$ K!e mE( indi nacin me ca!(a de &$d$ e(&$, e( (aDer K!e n$ (C$ Ca( m!2ere(, (in$ &amDi5n C$( 0$mDre( DarD!d$( (e CCaman MLc&ima( de C$( criminaCe(+ ?P!e( K!5A ZN$ &ienen caCQ$ne([ ZP$r K!5 n$ (e deOienden[ B!e &Lmida( 0emDra( re(!C&en de('$2ada( $ K!e2$(a(, (e c$m'rende4 'er$ ?C$( mac0$(, C$( MaCien&e(A +++ E($ e( (im'Cemen&e r$&e(c$+ NPer$ ?K!5 remedi$ (i !na man$ 0EDiC e6&rae deC D$C(iCC$ eC reC$2 $ Ca car&eraA NN$ 0a% man$( 0EDiCe( 'ara Ca( man$( O!er&e(+ A mL nadie me Ca( 0a me&id$ en Ca OaC&riK!era, % ?'$Dre deC K!e &!Mie(e Ca $(adLa de 0acerC$A 7ien car$ Ce 0aDrLa de c$(&ar+ Ten $ Ca r$'a &an (en(iDCe c$m$ Ca 'ieC, % aC men$r c$n&ac&$ e6&raU$, ec0$ !n man$&aQ$ % c$2$, a arr$ % e(&r!2$ c!aCK!ier c$(a K!e me Oricci$ne+ NPer$, Z(i O!era( ($r'rendid$ en !na caCCe ($Ci&aria '$r Cadr$ne( armad$([ NA mL nadie me ($r'rende4 and$ (iem're Mi iCan&e % c$n $2$ aMiQ$r 'ara &$d$ % 'ara &$d$(+ S5 Dien K!i5n Ma deCan&e, aC Cad$ $ de&rE( de mL4 dnde CCeMa Ca( man$( % K!5 m$Mimien&$( e2ec!&a+++ NPer$ aC dar M!eC&a a !na e(K!ina+++ NN!nca C$ 0a $ a Ca D!ena de *i$(, c$m$ ca(i &$d$( C$ 0acen4 (in$ K!e, an&e( de d$DCarCa, Da2$ de Ca acera 'ara d$minar c$n Ca Mi(&a C$( d$( c$(&ad$( deC En !C$ de Ca caCCe+++ '$r $&ra 'ar&e, 2amE( $CMid$ eC reMCMer % en ca($ de nece(idad, C$ CCeM$ '$r eC man $ a de(c!Dier&$ $ den&r$ deC D$C(iCC$+ NN$ K!iera *i$( K!e &e Mea( $DCi ad$ a '$ner&e a 'r!eDa+ NT$d$ C$ c$n&rari$+ O2aCE (e me 're(en&e Ca $'$r&!nidad de dar !na D!ena Ceccin a e($( DeCCac$(+ ?N$ Ce( K!edarLan de(e$( de re'e&ir Ca 0aQaUaA Si &$d$( C$( 0$mDre( (e deOendieran e 0icie(en d!r$ e(carmien&$ en C$( maC0ec0$re(, %a (e 0!Diera acaDad$ Ca 'Ca a K!e, (e Jn dice Ca 'ren(a, a(!eCa 0$% a Ca ci!dad+ O&iCia nada di2$, 'er$ 0iQ$ M$&$( in&ern$( '$rK!e (! marid$ n$ (!Orie(e n!nca !n a(aC&$, '!e( de(eaDa K!e nadie Ce 0icie(e daU$, ni K!e 5C a nadie C$ 0icie(e+ A(L &ermin Ca ($Dreme(a+ A ren Cn (e !id$, CeMan&(e Fende2a( % en&r en (! c!ar&$ 'ara d$rmir Ca ac$(&!mDrada (ie(&eci&a, K!e Ce era indi('en(aDCe 'ara &ener Ca caDeQa de('e2ada4 '!e( Ce 'a(aDa Ca de( racia de c$mer Dien % di erir maC, c$(a aC $ Orec!en&e en eC 5ner$ 0!man$, d$nde reinan '$r i !aC eC a'e&i&$ % Ca di('e'(ia+ En&re&an&$, $c!'(e O&iCia en !ardar Mianda( en Ca reOri erad$ra % en dar aC !na( rdene( a Ca (erMid!mDre+

II Tan 'r$n&$ c$m$ Fende2a( (e Mi$ en Ca aCc$Da, cerr Ca '!er&a % Ca Men&ana 'ara eMi&ar K!e Ca C!Q % eC r!id$ Ce m$Ce(&a(en4 de('$2(e deC 2aK!e& % deC c0aCec$, '!($ eC reC$2 ($Dre Ca me(a de n$c0e 'ara c$n(!C&arCe de &iem'$ en &iem'$ % n$ d$rmir dema(iad$4 % de(aDr$c0 C$( D$&$ne( deC 'an&aCn 'ara dar en(anc0e aC '$der$($ aDd$men, c!%$ M$C!men a!men&aDa e6aDr!'&$ de('!5( de Ca in e(&in de C$( aCimen&$(+ G en (e !ida, &endi(e a Ca Dar&$Ca, medi$ maread$ '$r !n (aDr$($ (!eUeciCC$ K!e (e Ce andaDa 'a(eand$ '$r Ca

http://biblioteca.d2g.com

ma(a enceOECica+ La mEK!ina animaC deC re('e&aDCe O!nci$nari$ e(&aDa Dien di(ci'Cinada+ ?Cm$ n$, (i K!ien Ca $DernaDa (e 0aCCaDa d$&ad$ de e6&ra$rdinaria ener LaA *$n -5Ci6 n$ 0acLa mE( K!e C$ K!e K!erLa, &an&$ de (L mi(m$ c$m$ de C$( $&r$(, ?cana(&$(A A(L K!e 0a(&a (! (!eU$ (e 0aCCaDa ($me&id$ a (! Dene'CEci&$4 % c!and$ decLa a %ormir %oce horas# r$ncaDa Ca mi&ad deC dLa4 'er$ c!and$ (e 'r$'$nLa de(can(ar cinc$ min!&$(, aDrLa C$( $2$( 'a(ada !na d$ceaMa 'ar&e de Ca 0$ra, $ c!and$ men$(, !n$ $ d$( (e !nd$( mE( &arde+ ?N$ OaC&aDa mE(A T$d$ e(&E (!2e&$ a Ca M$C!n&ad deC 0$mDre4 (C$ K!e C$( 0$mDre( carecen de energ a) C era !n$ de C$( '$c$( en9rgicos# '$rK!e n$ (e en&re aDa a Ca c$rrien&e, ni (e de(c!idaDa4 %, ?%a (e Ca( '$dLan c$m'$ner &$d$( c!an&$( c$n 5C &ra&aDan, '$rK!e c$n 5C n$ 0aDLa 0i(&$ria(, ni c$m'$nenda(, ni media( &in&a(, (in$ '!ra( c$(a( (eria(, O!er&e( % deOini&iMa(A ?Cana(&$(A En 'r!eDa de &$d$ e($, (aC& deC Cec0$ media 0$ra de('!5( de C$ K!e (e 0aDLa 'r$'!e(&$4 c$(a K!e nadie ($('ec0, % K!e 'ermanecerE re(erMada en eC arc0iM$ de Ca 0i(&$ria 0a(&a Ca c$n(!macin de C$( (i C$(+ N$ $D(&an&e, eC (aDer 'ara (L mi(m$ K!e (e Ce 0aDLa 'a(ad$ Ca man$ en Ca (ie(&a, Ce '!($ de !n 0!m$r de C$( miC dem$ni$(, '$r C$ K!e (e CeMan& de 'ri(a, '$ni5nd$(e de carrera &$da( Ca( 'renda( de Me(&ir de K!e (e 0aDLa de('$2ad$, % aDr$c0and$ c$n ceCeridad, a!nK!e c$n e(mer$, Ca( K!e 0aDLa de2ad$ (!eC&a( 'ara OaciCi&ar Ca e6'an(in de Ca( Mi(cera( aDd$minaCe(+ T$m en (e !ida eC reMCMer % eC ($mDrer$, % (aCi deC a'$(en&$ c$n Ca OaQ airada de &$d$ 0$mDre de carEc&er, K!e n$ (!Ore K!e nadie Ce mire Oe$, ni Ce &$K!e eC 'eC$ de Ca r$'a+ O&iCia, K!e (e 0aDLa in(&aCad$ en eC a'$(en&$ inmedia&$ 'ara c!idar K!e C$( niU$( n$ 0icie(en r!id$ % '$der de('edir(e de 5C c!and$ (aCie(e, n$ '!d$ men$( de decirCeP NA0$ra 0a( d$rmid$ !n '$c$ mE( K!e de c$(&!mDre+ NE6ac&amen&e C$ K!e me 'r$'!(e Nre'!($ Fende2a(N, ni mE( ni men$(+ NCeCeDr$ 0a%a( de(can(ad$ de &!( Oa&i a(+ NZB!i5n &e 0a dic0$ K!e me Oa&i $[ P$drLa &raDa2ar Ca( Mein&ic!a&r$ 0$ra( deC dLa (in (en&ir eC men$r can(anci$+ NSL, ere( m!% O!er&e+ NMe rL$ de C$( (ie&eme(in$( de mi 5'$ca4 &an encCenK!e( % de2ad$( de Ca man$ de *i$(+ N$, aK!L 0a% OiDra+++ G d$DCand$ eC DraQ$ derec0$ 0a(&a O$rmar !n En !C$ a !d$, (eUaC c$n Ca man$ iQK!ierda Ca (in!$(a m$n&aUa de (! Dien de(arr$CCad$ DLce'(+ *e('!5( de e($, (e 'eCCiQc C$( m!(C$(, K!e Ce 'arecier$n de Dr$nce, % acaD '$r dar(e O!er&e( '!Uada( en C$( 'ec&$raCe( &an aD!C&ad$( c$m$ C$( de !na n$driQa+ AK!eCCa inMe(&i acin &Ec&iC de (! 'r$'ia 'er($na CCenCe de en reimien&$ % caCm (! maC 0!m$r, 0a(&a eC '!n&$ de K!e, c!and$ 5C % Ca 2$Men CCe ar$n caminand$ de('aci$, aC '$r&aC de Ca ca(a, 0aDLa $CMidad$ %a eC re&ard$ en K!e 0aDLa inc!rrid$ '$r ca!(a deC di$( M$rOe$+ NC$nK!e 0a(&a C!e $, O&iCia Ndi2$ a (! e('$(a, e(&rec0End$Ce cariU$(amen&e Ca man$+ NHa(&a C!e $, -5Ci6 Nre'!($ eCCa, aOaDCemen&eN+ N$ M!eCMa( &arde+++ Ga Me( K!e MiMim$( Ce2$( % K!e C$( &iem'$( ($n maC$(+ NN$ &en a( c!idad$ '$r mL Nre'!($ eC 2!eQ c$n (!Oiciencia+ NPr$c!ra andar ac$m'aUad$+ EC 2!eQ c$n&e(& Ca rec$mendacin c$n !na e('ecie de D!Oid$, '$rK!e Ce Ca(&imaDa K!e (! e('$(a n$ Ce cre%e(e (!Oicien&emen&e MaCer$($ 'ara 0aD5r(eCa( '$r (L ($C$ 0a(&a c$n C$( c!er$( de Min$ &in&$, % (e Cimi& a decir en M$Q aC&aP NTe rec$miend$ a C$( c0ic$(+ T$m en (e !ida (! camin$, mien&ra( O&iCia 'ermanecLa en Ca '!er&a Mi5nd$Ce c$n $2$( aOec&!$($(, 0a(&a K!e d$DC Ca e(K!ina+ En&r en&$nce( Ca 2$Men, % 'r$(i !i Ca( diaria( % ac$(&!mDrada( Oaena( deC 0$ ar, K!e aD($rDLan &$d$ (! &iem'$, '!e( era '$r &$d$ e6&rem$ 0acend$(a+ La Jnica 're$c!'acin K!e (en&La, era Ca de Ca 0$ra en K!e M$CMerLa Fende2a(, '!e( Ca ($Cedad de aK!eCCa a'ar&ada caCCe d$nde MiMLan, % Ca Orec!encia de C$( a(aC&$( de C$( maC0ec0$re(, n$ Ca de2aDan MiMir &ranK!iCa+ *$n -5Ci6, en&re&an&$, CCeMad$ deC e('Lri&! de c$n&radiccin K!e de c$n&in!$ Ce animaDa, % deC $r !CC$ c$mDa&iM$ de K!e e(&aDa re'Ce&a (! e('$n2ada 'er($na, iDa diciend$ 'ara (LP H?7!ena( rec$mendaci$ne( Ca( de O&iCiaA B!e n$ M!eCMa &arde % K!e me ac$m'aUe c$n $&r$(+++ ?C$m$ (i O!era !n m!c0ac0$ &Lmid$ % a'$cad$A Parece K!e n$ me c$n$ce+++ N$ &en $ mied$ a D!C&$( ni Oan&a(ma(, % '$r C$ K!e 0ace a C$( 0$mDre(, ($% &an 0$mDre c$m$ eC K!e mE(+++ G a0$ra, 'ara K!e mi e('$(a n$ &$rne a $Oenderme de e(a manera, M$% a darCe !na Ceccin, M$CMiend$ &arde a ca(a, ($C$ % '$r Ca( caCCe( men$( Orec!en&ada(+++ G (i aC !ien (e a&reMe a a&a2arme eC 'a($, '$r Mida mLa K!e Ce e(&ran !C$, $ Ce aD$Oe&e$, $ Ce 'a&e$, $ Ce ma&$+++I Tan en(imi(mad$ iDa c$n Ca Mi(in Oi !rada de !na '$(iDCe a re(in, % de C$( diOeren&e( rad$( % ri $re( de (!( 'r$'ia( % Mariada( deOen(a( K!e, (in dar(e c!en&a de eCC$, diD!2aDa en eC e('aci$, c$n ademane(

http://biblioteca.d2g.com

en5r ic$( e inc$n(cien&e(, Ca( 0aQaUa( K!e 'en(aDa iDa a reaCiQar4 a(L K!e $ra e6&endLa Ca die(&ra en O$rma de (emicLrc!C$ % Ca (ac!dLa c$n Mi $r, c$m$ (i e(&!Mie(e c$ iend$ !n c$ $&e $ !na n!ca c!C'aDCe(, $ Dien re'ar&La '!Uada( en eC aire, c$m$ (i '$r 5C and!Mie(en Ma and$ r$(&r$( 'r$M$ca&iM$(, $ aCQand$ en aC&$ !n$ ! $&r$ 'ie, enMiaDa c$ce( O!riD!nda( a 'ar&e( SK!e n$ '!eden ni deDen n$mDrar(eT de O$rma( 0!mana(, K!e de(OiCaDan '$r C$( CimD$( de (! enardecida Oan&a(La+ C!aCK!iera K!e Ce 0!Die(e Mi(&$ acci$nar de &an MiMa manera, (in K!e &$K!e aC !n$ de cCarLn 0!Die(e an!nciad$ enemi $ aC Oren&e, 0aDrLaCe &enid$ '$r C$c$ rema&ad$, (iend$ a(L K!e, '$r eC c$n&rari$, era !n 2!eQ Da(&an&e c!erd$, (C$ K!e c$n m!c0a c!erda+ P$r O$r&!na e(&aDa de(ier&a Ca caCCe % nadie '!d$ dar(e c!en&a de (! mLmica de(enOrenada 4 de (!er&e K!e '!d$ CCe ar aC 2!Q ad$ c$n Ca ac$(&!mDrada raMedad, % reciDir de C$( em'Cead$( Ca mi(ma re('e&!$(a ac$ ida K!e (iem're Ce di('en(aDan+ In(&aCad$ an&e eC D!Oe&e, 'J($(e a Ca $Dra c$n re($C!cin % (e di$ aC e(&!di$ de Maria( ca!(a( K!e (e 0aCCaDan en e(&ad$ de (en&encia, c$n eC 'r$'(i&$ de c$ncC!irCa( % rema&arCa( '$r medi$ de OaCC$( C!min$($(, d$nde DriCCa(en a Ca MeQ K!e (! acier&$ inc$m'araDCe, (! n!nca Dien '$nderada energ a) G (e aD($rDi de &aC m$d$ en aK!eCCa CaD$r, K!e 'a( eC &iem'$ (in (en&ir, decCin eC ($C % (e 0iQ$ de n$c0e+ G ni a!n en&$nce( (iK!iera di$ m!e(&ra( de can(anci$ $ aD!rrimien&$, (in$ K!e (i !i &raDa2and$ c$n eC mi(m$ em'eU$, a 'e(ar de (er e(ca(a % r$2iQa Ca C!Q eC5c&rica K!e eC (!'rem$ $Diern$ 0aDLa '!e(&$ a (! di('$(icin4 '!e( ($Camen&e d$( O$c$( incande(cen&e( 0aDLa en Ca ran (aCa de de('ac0$, C$( c!aCe(, '$r (er Mie2$(, 0aDLan 'erdid$ (! cCaridad, % 'arecLan m$riD!nda( c$CiCCa( de ci arr$ me&ida( den&r$ de D$mDa( de Midri$ % 'endien&e( deC &ec0$+ P$r O$r&!na, &enLa eC 2!eQ $2$( de Cince+ O&r$ O!nci$nari$ &an em'eU$($ c$m$ 5C, K!e (e 0aDLa K!edad$ a(imi(m$ Ce%end$ Oa(&idi$($( e6'edien&e( % D$rr$neand$ 'a'eC, Min$ a di(&raerCe de (!( &area( m!% cerca de Ca( $c0$ de Ca n$c0eP N?C!an &raDa2ad$r, c$m'aUer$A NCe di2$+ NA(L e( nece(ari$, 'ara ir aC dLa Nc$n&e(& Fende2a(+ NL$ mi(m$ 0a $ %$, c$m'aUer$+ NNece(i&am$( cerrar Ca D$ca a C$( maCdicien&e(+ N$( ac!(an de 'ereQ$($(, % deDem$( 'r$Dar c$n 0ec0$(, K!e n$ C$ ($m$(+ NE( mi m$d$ de 'en(ar+++ Per$, Zn$ Ce 'arece, c$m'aUer$, K!e 0em$( &raDa2ad$ %a dema(iad$, % K!e Dien merecem$( 'r$'$rci$narn$( aC !na di(&raccin c$m$ 'remi$ a n!e(&ra( Oa&i a([ NTiene !(&ed raQn, c$m'aUer$ Nre'!($ d$n -5Ci6, de('ereQEnd$(e % D$(&eQand$N, e( %a &iem'$ de de2ar e(&$ de Ca man$+ NG de ir aC Princi'aC a Mer Ca 'rimera &anda+ NE6ceCen&e idea Na(in&i Fende2a(+ La inMi&acin Ce Min$ c$m$ de m$Cde+ Re(!eC&$ a M$CMer &arde a ca(a, ($C$ % '$r Ca( caCCe( men$( Orec!en&ada( S'ara dem$(&rar a (! cara mi&ad K!e n$ &enLa mied$, ni (aDLa C$ K!e era eso# % a'ena( c$n$cLa a&uella cosa '$r reOerencia(T, a'r$Mec0 Ca $'$r&!nidad 'ara hacer tiempo % 're(en&ar(e en eC 0$ ar de('!5( de Ca median$c0e+ P$r &an&$, 'a(ad$( aC !n$( min!&$(, K!e inMir&i en '$ner Ca( ca!(a( % C$( cdi $( en (!( C! are( re('ec&iM$( % en reOre(car(e Ca Mi(&a, &$m eC ($mDrer$ % (aCi a Ca caCCe en !nin deC c$Ce a, c$n direccin aC Mie2$ c$Ci(e$+ AmD$( 2!ece( di('!&ar$n en Ca &aK!iCCa ($Dre K!i5n deDLa (er eC paganoC 'er$ Fende2a(, K!e n$ en&endLa de di(c!(i$ne( ni de $D(&Ec!C$(, (e (aCi c$n Ca (!%a de (er K!ien 0icie(e eC a(&$, % C$( d$( raMe( ma i(&rad$(, $r$nd$( % cam'an!d$(, en&rar$n en eC &em'C$ de Ca aCe rLa, d$nde $c!'ar$n a(ien&$( deCan&er$( 'ara Mer Dien a Ca( ar&i(&a(+ Pr$Me%5r$n(e, ademE(, de D!en$( emeC$(, K!e n$ ($C&ar$n de Ca man$ d!ran&e Ca re're(en&acin4 de (!er&e K!e di(Or!&ar$n eC 'Cacer de mirar &an de cerca a diMe&a( % c$ri(&a(, K!e 0a(&a CCe ar$n a Oi !rar(e K!e '$drLan 'eCCiQcarCa(+ G aK!eCC$ O!e diEC$ $, ri(a % re&$Q$, 2Ecara % d$naire, c0i(&eciCC$( de (!Did$ c$C$r, mJ(ica 2acarand$(a % DaiCe, % 2aCe$, % $C5, % eC Oin deC m!nd$, AK!eCC$( D!en$( (eU$re(, K!e n$ eran &an D!en$( c$m$ C$ 'arecLan, $Qar$n 0a(&a n$ '$der mE( c$n Ca( 'icardi0!eCa( deC e(cenari$, rier$n en C$( 'a($( mE( e(caDr$($( de Ca( QarQ!eCa( a carca2ada O!er&e % (!eC&a, 0aciend$ eC e(&r5'i&$ de !n 'ar de Ore(ca( % ($n$ra( ca(cada(4 (e c$m!nicar$n c$n de(c$c$ (!( re $ci2ada( im're(i$ne(, 'aCm$&ear$n de C$ Cind$, $C'ear$n eC en&arimad$ c$n C$( 'ie(, % 'idier$n Ca re'e&icin de Ca( canci$ne( mE( (aCada( % de C$( DaiCe( mE( arD$($(, c$m$ c$Ce iaCe( en dLa de a(!e&$, a K!iene( &$d$ c$ e de n!eM$, aCe ra % en&!(ia(ma+ Pa(ada( Ca( n!eMe % media, (aCier$n deC &ea&r$ % O!5r$n(e en derec0!ra deC (aCn 7ac0, d$nde cenar$n de('aci$ % $'L'aramen&e, 0a(&a K!e, Dien 'a(ada( Ca( $nce, de2ar$n eC re(&a!ran&e 'ara ir(e a (!( d$miciCi$( re('ec&iM$(+ G de('!5( de 0aDer andad$ 2!n&$( aC !na( caCCe(, de('idi5r$n(e c$rdiaCmen&e+ N?Ha(&a maUana, c$m'aUer$, K!e d!erma !(&ed DienA N?7!ena( n$c0e(, c$m'aUer$, K!e n$ Ce 0a a daU$ Ca cenaA

http://biblioteca.d2g.com

Fende2a( (e a'$(& en !na e(K!ina de Ca caCCe 16 de Se'&iemDre 'ara a !ardar eC &ranMLa K!e deDLa CCeMarCe a (! r!mD$, K!e era eC de Ca c$C$nia R$ma4 'er$ and!M$ de &an maCa (!er&e, K!e an&e (!( $2$( (e (!cedLan !n$( &ra( $&r$( &$d$( C$( carr$( eC5c&ric$( K!e 'ar&en de Ca 'CaQa de Ca C$n(&i&!cin, men$( eC K!e nece(i&aDa+ *i2im$( K!e &!M$ e(a maCa (!er&e, 'er$ deDem$( c$rre irn$(, '$rK!e 5C Ca e(&im e6ceCen&e % a 'edir de D$ca, '$r c!an&$ re&ardaDa (! re re($ aC 0$ ar, K!e era C$ K!e (e &enLa 'r$'!e(&$, '$r m$&iM$( de am$r 'r$'i$ de 0$mDre % de ne ra 0$nriCCa de MaCien&e+ P$c$( min!&$( OaC&aDan 'ara Ca median$c0e, c!and$ $c!' !n carr$ de Tac!Da%a, de&erminEnd$(e aC Oin M$CMer a (! d$miciCi$, '$r (er %a &iem'$ ac$m$dad$ 'ara eCC$, (e Jn (!( 'Cane( % 'r$'(i&$(+ C!and$ Da2, en Ca 'arada de C$( In(!r en&e(, 0aDLan ($nad$ %a Ca( d$ce4 a&raMe( Ca caCQada de C0a'!C&e'ec % en&r '$r !na de Ca( anc0a( caCCe( de Ca n!eMa Darriada4 % m!% de 'r$'(i&$ O!e e(c$ iend$ Ca( mE( ($Ci&aria( e inci'ien&e( de &$da(, aK!5CCa( d$nde 0aDLa '$ca( ca(a( % OaC&a aD($C!&a de &ran(eJn&e(+ Sen&La Me0emen&e de(e$ de &$'ar c$n aC Jn Cadrn n$c&!rn$ 'ara e(carmen&arCe4 'er$ aCma MiMien&e n$ a'arecLa '$r aK!eCCa( ($Cedade(+ N$ $D(&an&e, OieC a (!( 0EDi&$( % a Oin de n$ de2ar(e ($r'render '$r K!ienK!iera K!e O!e(e, c$n&in! '$niend$ '$r $Dra Ca( medida( 'reca!&$ria( K!e Ca 'r!dencia ac$n(e2a4 %, a'ar&e de n$ ($C&ar ni !n in(&an&e de Ca man$ Ca 'i(&$Ca, Da2aDa de Ca acera an&e( de CCe ar a Ca( e(K!ina(, miraDa '$r &$da( 'ar&e( % 're(&aDa $Ld$ a&en&$ a &$d$( C$( r!id$(+ 7!en &rec0$ CCeMaDa andad$, c!and$, aC cr!Qar '$r !na de Ca( mE( a'ar&ada( aMenida(, 'erciDi eC r!m$r de O!er&e( % de(c$m'a(ad$( 'a($( K!e de Ca $'!e(&a direccin MenLan, %, m!% a '$c$, Mi$ a'arecer '$r Ca 'r6ima D$cacaCCe Ca $(c!ra (iC!e&a de !n 0$mDre ($('ec0$($+ C!and$ eC &ran(eJn&e en&r en eC cLrc!C$ C!min$($ K!e eC O$c$ de arc$ 'r$%ec&aDa, $D(erM Fende2a( K!e era 'er($na eCe an&e %, ademE(, K!e &raLa !na D$rrac0era de 'adre % m!% (eU$r mL$+++ Tan DeDid$ 'arecLa aK!eC (!2e&$, K!e n$ (C$ e&uis 0acLa, (in$ &$da( Ca( Ce&ra( deC aCOaDe&$4 'er$ aC MerCe aManQar, di2$ d$n -5Ci6 'ara (! c$Ce&$P HA mL n$ me Ca 0ace D!ena e(&e eDri$ $(&en&$($+ ZB!i5n (aDe (i Men a Oin iend$ 'ara ($r'renderme me2$r[ ?M!c0$ $2$ c$n 5C, Fende2a(AI G n$ Ce 'erdi 'i(ada, c$m$ (!eCe decir(e, a 'e(ar de K!e, c$n (er &an anc0a Ca caCCe, red!cida % e(&rec0a re(!C&aDa 'ara Ca( am'CL(ima( eM$C!ci$ne( de aK!eC c!er'$ de(niMeCad$, L&em mE(, en (! aCe rLa c$m$ de C$c$, c$n M$Q emeD!nda % de(en&$nada MenLa can&and$P N2altasara# 2altasaraO NA'O NA'O NJu9 cara tan caraO O DienP NA'# 7uanitaO NA'# 7uanitaO NA' &u9 cara tan caritaO O DienP NA'# CarlotaO NA'# CarlotaO NA' &u9 cara tan carotaO E( de creer K!e aK!eC (acerd$&e de 7ac$ 0!Die(e acaDad$ de ceCeDrar aC !n$( mi(&eri$( en c$m'aULa de !na $ Maria( (acerd$&i(a(, % K!e '$r e(a % $&ra( raQ$ne(, Minie(e rec$rdand$ aC 'ar de (!( n$mDre(, Ca care(&La de (!( cara( D$ni&a( Sc0ari&a( D$ni&a(T+ ?Se !ramen&e '$r e($ &amDi5n, daDa a0$ra &an&$( 'a($( en OaC($4 a'ar&e de $&r$( m!c0$( K!e %a CCeMarLa dad$(A *$n -5Ci6 &$m (!( medida( de(de eC m$men&$ en K!e (e 0iQ$ car $ de Ca marc0a irre !Car deC (!2e&$+++ ?Ni &an irre !CarA+++ ?Tan&$ 'ara Ca e$me&rLa c$m$ 'ara Ca m$raC % eC $rden 'JDCic$A Era 'reci($ eMi&ar !na c$Ci(in4 (i era D$rrac0$, '$r de('reci$, % (i n$ C$ era, 'ara n$ (er ($r'rendid$+ G (e decLa men&aCmen&e, $D(erMand$ Ca( de(Miaci$ne( de Ca rec&a en K!e aK!eC 0$mDre inc!rrLaP HZA0$ra Miene '$r Ca derec0a[ ?P!e( 0a% K!e &$mar '$r Ca derec0aA+++ ZA0$ra camina en CLnea rec&a[ ?P!e( 0a% K!e c$ er '$r c!aCK!ier Cad$A+++ ?*em$ni$, dem$ni$, c!an a'ri(a camDia de direccinA+++ ?N$, C$ K!e e( c$nmi $ n$ &$'aA+++ ?SL &$'aA+++ ?N$ &$'aA+++ ? /$&$ aC c0E'ir$AI C!and$ CanQ e(&a JC&ima e6cCamacin, eC eDri$, $ C$ K!e O!e(e, 0aDLa c0$cad$ %a c$n&ra 5C, c$m$ !n a(&r$ errE&ic$ c$n !n 'Cane&a decen&e % de rDi&a Oi2a+ ZCm$ (e reaCiQ eC acciden&e, a 'e(ar de Ca( 'reca!ci$ne( de Fende2a([ Ni eC 2!eQ ni eC eDri$ CCe ar$n a (aDerC$ n!nca+ EC 0ec0$ O!e K!e a Ca 0$ra men$( 'en(ada (e enc$n&r d$n -5Ci6, de man$( a D$ca, $, me2$r dic0$, de e(&ma $ a e(&ma $, c$n aK!eC '5nd!C$ MiMien&e, K!e 'arecLa !Dic!$ a O!erQa de 0!ir '$rOiadamen&e de Ca

http://biblioteca.d2g.com

CLnea 'er'endic!Car+ N?ImD5ciCA N ri& Fende2a( CCen$ de ira+ NZCm$[ ZCm$[ Nar&ic!C eC (!2e&$ c$n Ca Cen !a e(&r$'a2$(aN+ ZP$r K!5 n$ (e 0acen a !n Cad$[+++ ?TamDi5n (e a&raMie(anA+++ ?TamDi5n n$ de2an 'a(arA+++ N?/a%a c$n &$d$( C$( diaDC$(A NcCam de n!eM$ d$n -5Ci6, 'r$c!rand$ de(emDaraQar(e deC e(&$rD$ de aK!eC c!er'$ iner&e+ C$n aC Jn &raDa2$, ec0and$ 'ie a&rE( % a'!n&aCand$ c$n eC c$d$ Ca ma(a K!e Ce $'rimLa, '!d$ Mer(e aC Oin CiDre de Ca 're(!ra, % de2ar aC D$rrac0$ a aC !na di(&ancia, en&re cai $ % n$ cai $+ En&$nce( Ce c$ i '$r Ca( ($Ca'a( deC 2aK!e&, % '$r MLa de ca(&i $, Ce (ac!di c$n O!ria Maria( Mece(, ($C&End$C$ C!e $ 'ara K!e (i !ie(e Ca( Ce%e( de (! 'eCi r$(a ine(&aDiCidad+ EC '$Dre&e ir ($Dre eC &acn de !n Qa'a&$, aCQ !n 'ie '$r eC aire, e(&!M$ a '!n&$ de caer, CeMan& C!e $ eC $&r$, 0iQ$ aC !na( e6&raUa( c$n&$r(i$ne( c$m$ eC m!Uec$ K!e (e d$DCa % de(d$DCa, % C$ rand$ aC Oin rec$Drar cier&a O$rma de eK!iCiDri$, c$n&in! Ca inin&err!m'ida marc0a Cen&a, CaD$ri$(a % en CLnea K!eDrada+ G n$ Dien (e Mi$ CiDre de Ca( arra( de Fende2a(, rec$Dr eC D!en 0!m$r % (i !i can&!rreand$ c$n M$Q di(c$rde e in&err!m'ida '$r eC 0i'$P NNo me mates# no me mates# con pistola ni pu1alO *$n -5Ci6 'r$(i !i &amDi5n (! camin$, 0ec0$ !n ener Jmen$, &an&$ '$r Ca &e(&arada, c$m$ '$r Ca m$Oa K!e aK!eC mi(eraDCe iDa 0aciend$ de (! de(encadenad$ % &erriDCe en$2$+ Ma(, de re'en&e, (e Ce $c!rri !na idea (in !Car+ ZG (i aK!eC a'aren&e D$rrac0$ O!e(e !n Cadrn[ ZG (i aK!eC &!mD$ 0!Die(e (id$ e(&!diad$, % nada mE( K!e !na e(&ra&a ema de K!e (e 0!Die(e MaCid$ 'ara r$DarCe (in K!e 5C C$ ec0a(e de Mer[ Pen(ar e(&$ % ec0ar man$ aC D$C(iCC$ deC reC$2, O!e &$d$ !n$+++ G, en eOec&$, 0aCC+++ K!e n$ 0aCC (! m!e(&ra de 'Ca&a, ni Ca Ce$n&ina c0a'eada de $r$, K!e era (! a'5ndice+ Hec0$ eC de(c!Drimien&$, M$CMi a&rE( c$m$ !n ra%$, % n$ di am$( c$rri (in$ M$C en '$( deC eni mE&ic$ 'er($na2e, K!ien iDa aCe2End$(e c$m$ Ce era '$(iDCe, a O!erQa de &ra('i5( % de ($n$ra( 'a&ada( c$n K!e ca(&i aDa eC a(OaC&$ de Ca MLa 'JDCica+ Tan 'r$n&$ c$m$ Ce &!M$ aC aCcance de Ca man$, a'erc$CCCe O5rreamen&e '$r Ca n!ca c$n Ca (inie(&ra, en Ca mi(ma O$rma c$ncer&ada c$n(i $ mi(m$ aC (aCir de (! ca(a, en &an&$ K!e c$n Ca die(&ra (acaDa % ec0aDa a reC!cir eC 'aM$nead$ % 'aM$r$($ reMCMer+ N?AC&$, DeCCac$A N ri&+ NZO&ra MeQ+++ [ ?N$ 6alen &an reci$A N&ar&am!de eC (!2e&$+ N?Ere( !n D$rrac0$ Oin id$A N ri& Fende2a(+ N?A%A ?A%A ?P$CicLa, '$CicLaA Nr$nc eC 0$mDre+ NO2aCE Miniera NM$ciOer d$n -5Ci6N, 'ara K!e car ara c$n&i $ a Ca c$mi(arLa, % C!e $ &e c$n(i naran a !n 2!eQ % &e aDrieran 'r$ce($+ NZMe aDrieran K!5[ NPr$ce($+ NP$r e($, '!e(, ami $, por eso) ZB!5 (e Ce $Orece[ NB!e me en&re !e( eC reC$2+ NZB!5 reC$2 Ce deD$[ NEC K!e me K!i&a(&e, Dandid$+ NE(&e reC$2 e( mL$ % m!% mL$+++ Rem$n&$ir+++ Re'e&icin+ N?B!5 re'e&icin ni K!5 caCaDaQa(A Ere( !n$ de C$( de Ca Danda+ NN$ ($% mJ(ic$+++ ($% 'r$'ie&ari$+ N*e C$ a2en$+ Mien&ra( 'a(aDa e(&e diEC$ $, 'r$c!raDa eC D$rrac0$ deOender(e, 'er$ Ce OaC&aDan Ca( O!erQa(, % d$n -5Ci6 n$ '$dLa c$n 5C, '$rK!e a cada 'a($ (e Ce iDa encima, $ Dien (e Ce de(CiQaDa de en&re Ca( man$( 0acia !n Cad$ $ 0acia $&r$, amenaQand$ de('C$mar(e+ /i$Cen&$ % e6a('erad$, de2C$ caer (in mi(eric$rdia, % c!and$ Ce &!M$ en eC (!eC$, a(e(&Ce aC 'ec0$ eC arma, % &$rn a decirCeP N?EC reC$2 % Ca Ce$n&ina, $ &e r$m'$ Ca c0a'a deC aCmaA EC eDri$ (e Cimi&aDa a e6cCamarP N?A0, C0i0!a0!aA+++ ?A0, C0i0!a0!aA+++ ?A0, K!5 C0i0!a0!aA+++ N$ K!erLa $ n$ '$dLa m$Mer 'ie ni man$+ Fende2a( ad$'& eC Jnic$ 'ar&id$ K!e Ce K!edaDa, % O!e eC de &ra(Cadar '$r 'r$'ia man$ aC D$C(iCC$ de (! c0aCec$, eC reC$2 % Ca Ce$n&ina K!e 0aCC en '$der deC eDri$+ *e('!5(

http://biblioteca.d2g.com

de C$ c!aC, (e aCQ, di$ aC !n$( '!n&a'i5( aC caLd$, e iDa %a a em'render de n!eM$ Ca marc0a, c!and$ $% K!e 5(&e ma(c!CCaDa en&re dien&e(P N?A0, C0i0!a0!aA+++ ?(&e (L K!e e( de C$( de Ca DandaA NZT$daMLa n$ &iene( Da(&an&e[+++ P!e(, ?&$maA+++ ?&$maA+++ ?CadrnA+++ ?DeCCac$A+++ ?canaCCaA+++ Cada !na de e(&a( e6cCamaci$ne( O!e iC!(&rada '$r c$ce( O!ri$(a( K!e eC 2!eQ di('araDa ($Dre eC de(c$n$cid$, eC c!aC n$ 0acLa mE( K!e re'e&ir a cada n!eM$ $C'eP N?A%, C0i0!a0!aA+++ ?A%, C0i0!a0!aA+++ ?A%, K!5 C0i0!a0!aA+++ Can(ad$, aC Oin, de aK!eC a'$rre$ (in C$ria, de2 Fende2a( aC eDri$, OaC($ $ Merdader$, K!e e($ n$ '$dLa (aDer(e, % em'rendi re(!eC&amen&e Ca marc0a a (! d$miciCi$, en&re&an&$ K!e eC de(c$n$cid$ (e CeMan&aDa &raDa2$(amen&e, de('!5( de Mari$( Or!(&rad$( en(a%$(, % (e aCe2aDa a 'a($( Car $( % c$r&$(, meQcCad$( de aMance( % re&r$ce($(, % c$n incCinaci$ne( aCarman&e( de T$rre de Pi(a, &an&$ a Ca derec0a c$m$ a Ca iQK!ierda+

III O&iCia n$ (aDLa cm$ in&er're&ar Ca &ardanQa de (! e('$($, % e(&aDa (eriamen&e ac$n $2ada+ P$ca( Mece( daDan Ca( dieQ a Fende2a( O!era de ca(a4 de (!er&e K!e, aC $D(erMar Ca 2$Men K!e 'a(aDa Ca median$c0e % K!e n$ CCe aDa (! marid$, Oi !r(e C$ 'e$r, c$m$ 'a(a (iem're en ca($( anEC$ $(+ H*e (e !r$, aC $ Ce 0a (!cedid$ N(e decLaN4 n$ '!ede e6'Cicar(e de $&ra manera K!e n$ (e 0aCCe aK!L a 0$ra &an aManQada+++ ZHaDrEn (id$ C$( Dandid$([+++ G (i Ce 0an c$n$cid$ % 5C (e 0a deOendid$, c$m$ de Oi2$ C$ 0aDrE 0ec0$, '!eden 0aDerCe 0erid$, $ ma&ad$ &aC MeQ+++ N$ C$ 'ermi&a *i$(+++ ?La San&L(ima /ir en Ce ac$m'aUeAI Pen(and$ a(L, n$ de2aDa de &e2er !na maCCa in&erminaDCe, K!e de(&inaDa a ($Drecama deC Cec0$ c$n%! aC, % (C$ in&err!m'La de &iem'$ en &iem'$ eC m$Mimien&$ de (!( E iCe( % OeDriCe( ded$(, Dien 'ara en2! ar aC !na CE rima K!e re(DaCaDa de (!( 'e(&aUa(, $ Dien 'ara (an&i !ar eC e('aci$ en direccin de Ca caCCe '$r d$nde deDLa Menir eC a!(en&e+++ ZB!5 0arLa (i enMi!daDa[ N$ 0aDLa en &$d$ eC m!nd$ $&r$ 0$mDre c$m$ -5Ci6+++ ZG (!( '$Dre( 0i2$([ Eran &re(, % e(&aDan m!% 'eK!eU$(+ ZCa'i&aC[ N$ C$ &enLan4 eC (!eCd$ era c$r&$, % (e a(&aDa &$d$ en medi$ MiMir+ S!OrLan m!c0a( 'riMaci$ne( % carecLan de m!c0a( c$(a( nece(aria(+ Nada, K!e iDan a K!edar en Ca caCCe4 (e MerLa 'reci(ada a de2ar aK!eCCa ca(a K!e, a!nK!e Ce2ana, era inde'endien&e % cm$da4 $c!'arLa !na MiMienda en aC !na Mecindad+ ?B!5 $(c!ra( % maC(ana( ($n Ca( MiMienda( Dara&a(A A0L enOermarLan C$( niU$(+ S! ima inacin c$n&in!aDa &raDa2and$ (in ce(ar+ TendrLa K!e c$(er a6eno 'ara 'a ar (! mi(eraDCe (!(&en&$4 C$( niU$( andarLan a(&r$($( % de(caCQ$(4 n$ c$nc!rrirLan a c$Ce i$( de 'a a, (in$ a Ca( e(c!eCa( deC $Diern$, d$nde 0a% mucha re-olturaC a'renderLan maCa( maUa(4 (e 2!n&arLan c$n maCa( c$m'aULa(4 (e 'erderLan+++ LCe &an Ce2$( en aK!eC camin$ de (!'$(ici$ne( acia a(, K!e (e Mi$ en Ca mi(eria, Mi!da % ($Ca en e(&e m!nd$+ Ne r$ r$'a2e c!DrLa (! arD$(a 'er($na, % eC cre('n deC d!eC$ mari&aC c$C aDa '$r (!( e('aCda(4 'er$, ?K!5 Dien Ce (en&aDa eC C!&$A HacLaCa a'arecer '$r &$d$ e6&rem$ in&ere(an&e+ Z/$CMerLa a &ener 're&endien&e([+++ Si aC $ MaCLan (! racia % edad, &aC MeQ (L4 'er$ Oi2and$ Ca a&encin en (! '$DreQa, era '$(iDCe K!e n$+++ AOici$nad$( n$ Ce OaC&arLan, 'er$ c$n maCa( in&enci$ne(+++ ZG caerLa[ ZO n$ caerLa[+++ ?La na&!raCeQa 0!mana e( &an OrE iCA ?E( &an (en&imen&aC Ca m!2erA ?G ($n &an maC$( C$( 0$mDre(A Nadie di a %e esta agua no (e(er9) ?O0, *i$( mL$A G O&iCia (e ec0 a CC$rar a CE rima MiMa (in (aDer Dien (i de('er&aDan (! &ern!ra Ca acia a % 'rema&!ra m!er&e de d$n -5Ci6, $ Ca Mi!deQ de eCCa, $ Ca $rOandad de C$( 0i2$( % (! maCa ind!men&aria, $ eC MerC$( en e(c!eCa( $OiciaCe( % 'erdid$(, $ mirar(e a (L mi(ma c$n &$ca( de Mi!da S2$Men % a raciadaT, $ eC n$ &ener ad$rad$re(, $ eC (er (ed!cida '$r 0$mDre( 'erMer($(, K!e aD!(a(en de (! ine6'eriencia, de (! (en(iDiCidad % de (! de(am'ar$+++ ?%, ($Dre &$d$, de (! (en(iDiCidadA+++ P$rK!e Dien (e c$n$cLa a (L mi(ma4 era m!% (en(iDCe, de aK!eC 'ie era 'reci(amen&e de d$nde c$2eaDa+ Era aK!5CCa Ca c$%!n&!ra d$nde (en&La ra2ada Ca c$raQa de 0ierr$ de (! Mir&!d+++ G (i aC !n$ era Da(&an&e aMi(ad$ 'ara ec0arC$ de Mer, '$r a0L Ce a(e(&arLa Ca '!UaCada, % (erLa m!2er 'erdida+++ ?O0, K!5 0$rr$rA ?C!an de(dic0ada e( Ca (!er&e de Ca m!2er 2$Men, 0erm$(a, de(am'arada % de c$raQnA+++ ZP$r K!5 n$ &endrLa en MeQ de c$raQn !n 'edaQ$ de 'iedra[+++ AK!eCCa en&raUa era (! 'erdicin4 C$ (aDLa, 'er$ n$ '$dLa remediarC$+ P$r O$r&!na, ($n re'e&ida( Mece( eC &imDre de Ca '!er&a, en C$( m$men&$( mi(m$( en K!e %a Ca de(D$cada ima inacin de Ca 2$Men em'!2EDaCa aC O$nd$ deC 'reci'ici$, % (e en $COaDa en !n m!nd$

http://biblioteca.d2g.com

ine6&ricaDCe de de( racia(, 'a(i$ne( % aMen&!ra(, de d$nde n$ era '$(iDCe, n$, (aCir c$n C$( $2$( (ec$(+++ EC re&in&Ln de Ca cam'aniCCa eC5c&rica Ca (aCM, '$r O$r&!na, (acEnd$Ce m!% a &iem'$ de aK!eC DEra&r$ de ($mDra( % de (!ce($( &rE ic$( en K!e (e 0aDLa de('eUad$+ EC (en(iDCe % 'eCi r$($ c$raQn de Ca 2$Men di$ Mari$( M!eCc$( de 2JDiC$ aC Mer(e CiDre de &$d$( e($( rie( $(4 Mi!deQ, &$ca( ne ra(, m!er&e de C$( niU$(, acec0anQa(, &r$'ieQ$( % caLda(+ P$r $&ra 'ar&e, eC &imDre ($naDa O!er&e % &ri!nOaC4 c$n Ca e('eciaC en&$nacin K!e &$maDa c!and$ Fende2a( M$CMLa Mic&$ri$($ % aCe re, '$r 0aDer dic0$ c!En&a( ($n cinc$ aC C!cer$ deC aCDa, $ '$r 0aDer dad$ !n reM5( a !n maCcriad$, $ '$r 0aDer re aCad$ !n '!n&a'i5 a c!aCK!ier Qa(candiC+ A(L C$ 're(in&i O&iCia, K!ien c$rri a aDrir Ca '!er&a, CCena de $Q$, 'ara Mer(e CiDre de &an&$( d$C$re(, CaQ$( % ceCada( c$m$ Ce iDa &endiend$ eC 'aM$r$($ '$rMenir+ G, en eOec&$, MenLa d$n -5Ci6 radian&e '$r eC re(!C&ad$ de Ca Da&aCCa acaDada de CiDrar c$n eC a(&!&$ Cadrn K!e Ce 0aDLa a(aC&ad$ en Ca MLa 'JDCica, % '$r eC rec$Dr$ deC reC$2 % de Ca Ce$n&ina+ N?-5Ci6A NcCam O&iCia c$n M$Q de(ma%ada, ec0End$(e en (!( DraQ$(N+ ZB!5 0acLa([ ZP$r K!5 0a( &ardad$ &an&$[ Me 0a( &enid$ c$n !n c!idad$ 0$rriDCe+ NN$ &e 're$c!'e(, e('$(a Nre'!($ Fende2a(N, a mL n$ me (!cede nada, ni '!ede (!cederme+ SerLa ca'aQ de 'a(earme ($C$ '$r &$da Ca Re'JDCica a '!ra( D$Oe&ada(+ NZ*nde 0a( e(&ad$[ NEn eC &raDa2$, en eC &ea&r$, en eC re(&a!ran&e+++ N?Cm$ &e C$ 0e de creerA+++ G %$, en&re&an&$, ($Ca, de(MeCada % Oi !rEnd$me c$(a( 0$rriDCe(+++ He (!Orid$ m!c0$ 'en(and$ en &i+++ 7ien (e !ard Ca 2$Men de reOerir a d$n -5Ci6 C$ de Ca( &$ca(, Ca (en(iDiCidad de (! c$raQn % Ca (ed!ccin K!e 0aDLa Mi(&$ en 'er('ec&iMa+ C$ id$( de Ca man$ CCe ar$n a Ca (aCa+ NPer$, ?&a&eA, (i 0a( CC$rad$ Ne6cCam d$n -5Ci6, (ecand$ c$n eC 'aU!eC$ Ca( CE rima( K!e c$rrLan '$r eC r$(&r$ de eCCa+ N?Cm$ n$, (i &e K!ier$ &an&$, % &em$ &an&$ '$r &iA Nre'!($ 5(&a recCinand$ Ca caDeQa ($Dre eC 0$mDr$ deC 2!eQ+ NEre( !na c0iK!iCCa Nc$n&in! Fende2a( cariU$(amen&eN, &e aCarma( (in raQn+ N-5Ci6, M$% a 'edir&e !n OaM$r+ NEC K!e !(&e(+ NN$ M!eCMa( a Menir &arde+ NTe C$ $OreQc$, e('$(a+ N$ &en $ %a inc$nMenien&e, '!e( acaD$ de reaCiQar mi 'r$'(i&$+ NZC!EC, -5Ci6[ NEC de !na D!ena en&rada de 'a&ada( a !n Dandid$+++ de e($( de K!e 0aDCa Ca 'ren(a+ NZC$nK!e (L[ ZCm$ 0a 'a(ad$ e($[+++ C!5n&ame, -5Ci6 Nr$ Ca 2$Men MiMamen&e in&ere(ada+ Fende2a(, deOeren&e a Ca indicacin de (! e('$(a, reCa& Ca aMen&!ra acaDada de 'a(ar, n$ di am$( aC 'ie de Ca Ce&ra, (in$ e6$rnada c$n inciden&e( % de&aCCe( K!e, a!nK!e n$ 0i(&ric$(, c$n&riD!Lan en aC&$ rad$ a reaCQar Ca Oer$cidad de Ca C!c0a, Ca '!2anQa deC 'aCadLn % Ca DriCCan&eQ de Ca Mic&$ria+ La 2$Men $% emDeCe(ada Ca narracin % (e (in&i $r !CC$(a de &ener '$r marid$ a !n 0$mDre &an O!er&e % &an MaCer$($ c$m$ Fende2a(4 'er$, a O!er de e('$(a cariU$(a % de aOec&$( e6K!i(i&$(, n$ de2 de 're$c!'ar(e '$r eC de( a(&e K!e eC r$D!(&$ $r ani(m$ de (! e('$($ 0!Die(e '$did$ (!Orir en aK!eC &erriDCe c0$K!e4 a(L K!e 're !n& aC 2!eQ c$n M$Q d!CcL(imaP NA Mer Ca man$P Zn$ &e Ca 0a( 0inc0ad$[+++ ZN$ (e 0a di(C$cad$ eC 'ie[ N-!er&e( % Oirme( c$n(erM$ Ca !na % eC $&r$ Nre'!($ d$n -5Ci6 c$n Mi(iDCe (a&i(Oaccin, CeMan&and$ en aC&$ eC cerrad$ '!U$ % (ac!diend$ '$r eC aire eC 'ie derec0$+ N?7endi&$ (ea *i$(A Nre'!($ Ca 2$Men, ($C&and$ !n (!('ir$ de aCiMi$ % (a&i(Oaccin+ NAK!L &iene( Ca 'r!eDa N'r$(i !i d$n -5Ci6N de C$ K!e (iem're &e 0e dic0$P (i C$( DarD$ne( a K!iene( a(aC&an C$( cac$( (e c$nd!2eran c$m$ %$, (i a'$rrea(en a C$( maC0ec0$re( % C$( de('$2a(en de C$( $D2e&$( r$Dad$(, (e acaDarLa Ca 'Ca a de C$( Dandid$(+++ NTaC MeQ &en a( raQn+++ ZC$nK!e eC (aC&ead$r &e 0aDLa K!i&ad$ eC reC$2 % Ca Ce$n&ina[ NSL, Oin i5nd$(e D$rrac0$+ Se de2 caer ($Dre mL c$m$ c!er'$ m!er&$ %, en&re&an&$ K!e %$ me Ce K!i&aDa de encima, me e(cam$&e e($( $D2e&$( (in K!e %$ C$ (in&ie(e+ NS$n m!% 0EDiCe( e($( 'iCC$(+++ NSL C$ ($n4 '$r O$r&!na, reOCe6i$n5 'r$n&$ C$ K!e '$dLa 0aDer 'a(ad$+++ A n$ 0aDer (id$ '$r e($, 'ierd$ e(&a( 'renda( K!e &an&$ K!ier$+ AC 0aDCar a(L, (acCa( Fende2a( deC D$C(iCC$ 'ara ($CaQar(e c$n (! c$n&em'Cacin+ O&iCia cCaM en eCCa( &amDi5n C$( $2$( c$n c!ri$(idad e in&er5(, c$m$ 'a(a (iem're c$n Ca( c$(a( K!e (e rec$Dran de('!5( de

http://biblioteca.d2g.com

0aDer(e 'erdid$4 ma( a (! Mi(&a, en MeQ de aCe rar(e, K!edar$n c$nO!($( C$( e('$($(+ ZP$r K!5[ NPer$, -5Ci6, ZK!5 0a( 0ec0$[ Nin&err$ O&iCia, a(!(&ada+ NZP$r K!5, m!2er[ N're !n& eC 2!eQ, (in (aDer C$ K!e decLa+ NP$rK!e e(e reC$2 % e(a Ce$n&ina n$ ($n C$( &!%$(+ NZE( '$(iDCe[ NM$CMi a 're !n&ar Fende2a( c$n M$Q de(ma%ada, aC c$m'render K!e Ca 2$Men &enLa raQn+ NTJ mi(m$ C$ e(&E( mirand$ Nc$n&in! eCCa, &$mand$ amDa( c$(a( en (!( man$( 'ara e6aminarCa( de('aci$N+ E(&e reC$2 e( de $r$, % eC &!%$ e( de 'Ca&a+++ Parece !na re'e&icin+ La 2$Men $'rimi !n re($r&e Ca&eraC, % Ca m!e(&ra di$ Ca 0$ra c$n c!ar&$( % 0a(&a min!&$(, c$n cam'aniCCa ($n$ra % ar en&ina+ NG mira, en Ca &a'a &iene iniciaCe(P A+7+C+4 (e !ramen&e Ca( deC n$mDre deC d!eU$+++ E( m!% D!en$ % MaCi$($+ Fende2a( K!ed e(&!'eOac&$ % (in&i Ca Oren&e c!Dier&a de $&i&a( de (!d$r+ NG Ca Ce$n&ina Nc$n&in! Ca 2$Men, (i !iend$ eC anECi(i(N e( anc0a % rica, 0ec0a de &e2id$ de $r$ D!en$, % rema&ada '$r e(&e di2e 'reci$($, K!e e( !n eCeOan&i&$ deC mi(m$ me&aC, c$n $2$( de r!DLe(, % 'a&a( % $re2a( de Oin$ e(maC&e+ An&e aK!eCCa d$C$r$(a eMidencia, 'erdi Fende2a( Ca (an re OrLa % 0a(&a Ca caCien&e K!e '$r (!( Mena( c$rrLa, 'J($(e c$C$r de cera % m!rm!r c$n acen&$ de (!'rema an !(&iaP N?*e (!er&e K!e ($% !n Cadrn, % !n$ de C$( de Ca DandaA N?B!5 c$(a &an e6&raUaA+++ N$ di a( e($+ NSL, ($% !n cernLcaC$, !n 0i'$'&am$ Nre'i&i d$n -5Ci6, '$(eLd$ de de(e('eracin+ G CCeMad$ de (! carEc&er im'e&!$($, (e di$ a admini(&rar(e ($n$r$( c$(c$rr$ne( c$n C$( '!U$( cerrad$(, 0a(&a K!e (! e('$(a de&!M$ Ca Oiera e2ec!cin c$ i5nd$C$ '$r Ca( m!Ueca(+ N*52ame NdecLa 5C, c$n de('ec0$N, e(&$ % mE( me mereQc$+ B!e me '$n an en Ca cErceC+ S$% !n maC0ec0$r+++ !n 2!eQ DriDn+ NN$, -5Ci64 n$ 0a (id$ mE( K!e !na eK!iM$cacin Ca &!%a+ E( de n$c0e, eC 0$mDre e(&aDa eDri$ % (e &e ec0 encima+ C!aCK!iera 0!Die(e creLd$ C$ K!e &J+ NG C!e $, K!e 0e 'erdid$ eC reC$2 Na re Fende2a(+ N?E( MerdadA Ndi2$ Ca 2$MenN+ ZCm$ (e e6'Cica[ EC 2!eQ 'erciDi !n ra%$ de C!Q+ A O!erQa de dic&ar a!&$( % (en&encia( 0aDLa(e ac$(&!mDrad$ a ded!cir, inOerir $ (!&iCiQar+ N?Ga cai $ en Ca c!en&aA Ne6cCam, 2!DiC$($ % rec$nO$r&ad$N+ E(e 're&endid$ D$rrac0$ 0aDLa r$Dad$ an&e( e(e reC$2 % e(&a Ce$n&ina a aC !na $&ra 'er($na+++ *e('!5(, me r$D a mL, % aC K!erer rec$Drar C$ K!e me 'er&enecLa, di c$n eC D$C(iCC$ en K!e 0aDLa '!e(&$ Ca( 'renda( a2ena(4 'er$ (e CCeM Ca( mLa(+ La e6'Cicacin 'arecLa inMer$(LmiC4 O&iCia K!ed !n ra&$ 'en(a&iMa+ NP!ede (er Nm!rm!r aC OinN+ ZE(&E( cier&$ de 0aDer&e CCeMad$ &! reC$2[ NN!nca C$ $CMid$ Nre'!($ eC 2!eQ c$n OirmeQa+ NP$r (L $ '$r n$, Mam$( a &! c!ar&$+ NE( inJ&iC+ NNada (e 'ierde+++ NC$m$ K!iera(+ G C$( e('$($( (e &ra(Cadar$n a Ca aCc$Da de Fende2a(, d$nde 0aCCar$n, ($Dre Ca me(a de n$c0e, eC reC$2 de 'Ca&a deC 2!eQ c$n (! '$Dre Ce$n&ina c0a'eada, re'$(and$ &ranK!iCamen&e en eC mi(m$ C! ar d$nde (! 'r$'ie&ari$ C$ 0aDLa de2ad$ aC ac$(&ar(e a d$rmir Ca (ie(&a+ *$n -5Ci6 (e (in&i a&errad$, c$m$ (i 0!Die(e Mi(&$ Ca caDeQa de Med!(a+ NAK!L e(&E Nm!rm!r c$n a $nLaN +++*e (!er&e K!e e(e caDaCCer$ Nn$ Ce CCam %a D$rrac0$ ni Dandid$N 0a (id$ de('$2ad$ '$r mi man$4 n$ caDe Ca men$r d!da+ O&iCia, aOCi ida, n$ re'Cic nada, % eC marid$ c$n&in!P NEC ac$n&ecimien&$ (e e6'Cica4 e(e (eU$r, K!e deDe (er aC Jn aCe re ricac0n, andaDa de 2!er a '$r e(&a c$C$nia+++ Se Ce 'a( Ca man$ en Ca( c$'a(, iDa de Mera( D$rrac0$, Ce c$nO!ndL c$n !n Cadrn % Ce K!i&5 e(&a( 'renda(+++ R$D$ de n$c0e, en Ca MLa 'JDCica % a man$ armada+++ E(&$% 'erdid$+++ MaUana mi(m$ me en&re $ a Ca 2!(&iciaP eC D!en 2!eQ '$r (! ca(a em'ieQa+ N*e nin !na manera N$D2e& O&iCia 0$rr$riQadaN, (erLa !na K!i2$&ada K!e &e '$ndrLa en ridLc!C$+ NZP$r K!5 en ridLc!C$[ N're !n& Fende2a( c$n e6aC&acin+ NP$rK!e n$ de2arLa de decir Ca en&e, K!e &e Ca( 0aDLa( 0aDid$ c$n !n 0$mDre aCe&ar ad$, inca'aQ de deOender(e, % K!e ?D!ena( 0aQaUa( ($n Ca( &!%a(A

http://biblioteca.d2g.com

NE($ (L K!e n$, '$rK!e ($Dran Ca( $ca(i$ne( en K!e 0e dem$(&rad$ K!e ($n i !aCe( 'ara mL C$( O!er&e( K!e C$( d5DiCe(, % K!e n$ Ce &en $ mied$ ni aC mi(m$ L!ciOer+ NPer$ Ca en&e e( maCi na, % mE( C$( enMidi$($(+ NEn e($ &iene( raQnP ?C$( enMidi$($(, C$( enMidi$($(A Nre'i&i Fende2a(+ HT$d$( C$( MaCien&e( me &ienen enMidia N(i !i 'en(and$ 'ara (LN % ?c$n K!5 'Cacer a'r$Mec0arLan eC &ui% pro &uo 'ara '$nerme en DerCinaAI G 'r$(i !i en M$Q aC&aP NPer$ ZK!5 0acer en&$nce([ ?P$rK!e n$ '!ed$ K!edarme c$n 'r$'iedad a2enaA N/$% a 'en(ar !n '$c$ Nre'!($ O&iCia, 're$c!'adaN+++ *52ame Mer $&ra MeQ Ca( iniciaCe(+++ A+7+C+ ZCm$ era eC (eU$r[ *e(crLDemeC$, -5Ci6+ N/$% a 'r$c!rar ac$rdarme+++ ME( Mie2$ K!e 2$Men4 r!e($, ca(i &an&$ c$m$ %$, &$d$ ra(!rad$+ NZC$n Cen&e([ NCre$ K!e (L, 'er$ C$( 'erdi en Ca reOrie a+ N.%eme N'r$(i !i Ca 2$Men 'en(a&iMaN+ ZN$ (erE d$n An&$ni$ 7raM$ Caiced$[+++ A+7+CP c$inciden Ca( iniciaCe(+ NZEC caDaCCer$ ric$ % Oam$($, c!%$ n$mDre CCena &$da Ca ci!dad[ NEC mi(m$+ NN$ '!ede (er, m!2er+ NZP$r K!5 n$[ NP$rK!e e( 'er($na raMe, de irre'r$c0aDCe c$nd!c&a4 anda (iem're en c$m'aULa de (!( 0i2a(, K!e ($n m!% !a'a(4 %, a !arda, (i n$ me eK!iM$c$ e(+++ NZB!5 c$(a, -5Ci6[ NMiemDr$ c$n('ic!$ de Ca S$ciedad de Tem'erancia+ NE($ n$ im'$r&a Nc$n&e(& Ca 2$MenN, ($n C$( 0$mDre( &an c$n&radic&$ri$( % &an maC$(+++ SPen(aDa, en aK!eCC$( m$men&$(, en C$( 'eCi r$( de (! Mi!deQ+T NEn e($ &iene( raQn4 ($n m!% maC$(+ EC 2!eQ (e aD(&!M$, '$r in(&in&$, de decir somos mu' malos# (in d!da '$rK!e rec$rd C$( e6ce($( de 'en(amien&$ % de Mi(&a K!e acaDaDa de c$me&er en eC Princi'aC+ Si !i, a c$n&in!acin, !na Car a 'CE&ica en&re C$( e('$($(, en Ca c!aC (e anaCiQar$n % de(men!Qar$n C$( ac$n&ecimien&$(, Ca( (!'$(ici$ne(, &$da( Ca( c$(a( '$(iDCe( en Oin4 % mien&ra( mE( a0$ndar$n eC a(!n&$, mE( % mE( ($('ec0ar$n K!e reC$2 % Ce$n&ina 'er&enecie(en aC 'r$Mec&$, riK!L(im$ e 0i'$cri&n d$n An&$ni$ 7raM$ Caiced$4 miC indici$( C$ c$m'r$DaDan, miC 'eK!eU$( de&aCCe( C$ '$nLan en eMidencia+++ ?B!i5n C$ 0!Diera 'en(ad$A+++ ?B!e aK!eC (eU$r &an re('e&aDCe O!e(e &an '$c$ re('e&aDCeA 7ien (e dice K!e Ca carne e( OCaca+++ Per$ 7raM$ Caiced$ era $rd$+++ ?B!5 c$(a &an emDr$CCadaA+++ En Oin, K!e '$r C$ Mi(&$, Ca carne $rda e( Ca mE( OCaca+++ *e('e2ada Ca inc ni&a, $ mE( Dien dic0$, de('e2ad$ eC inc ni&$, OaC&aDa 0aCCar eC medi$ de 0acer Ca deM$C!cin+ ZMandar C$( $D2e&$( a Ca ca(a deC 'r$'ie&ari$[+++ N$, e($ (erLa c$m'r$me&erCe, de(c!DrirCe, aD$c0$rnarCe+++ G C!e $ K!e, a!nK!e C$ mE( Mer$(LmiC era K!e aK!eC raMe 'er($na2e O!era eC 'e(ad$ D$rrac0$ de Ca aMen&!ra, caDLa, n$ $D(&an&e, en C$ '$(iDCe, K!e $&r$ (!2e&$ O!e(e eC d!eU$ Merdader$ de Ca( aC0a2a(+ *$n An&$ni$ 7raM$ Caiced$ SA+7+C+T 0aDLa 0ec0$ eC m$n$'$Ci$ deC '!CK!e, e( Merdad4 'er$ n$ eC de Ca( &re( 'rimera( Ce&ra( deC aDecedari$+

I/ En Oin, K!e, de('!5( de mirarC$, 'en(arC$ % medi&arC$ Dien, re($CMi Ca 0$nrada 'are2a K!e Ca( 'renda( en c!e(&in K!eda(en de'$(i&ada( en eC 2!Q ad$ de Fende2a(, % K!e 5(&e '!DCica(e !n aMi($ en C$( 'eridic$(, maU$(amen&e e(cri&$ 'ara n$ deCa&ar(e a (L mi(m$ ni (acar a 'CaQa Ca( mi(eria( deC ricac0n+ ECe id$ e(e camin$, d$n -5Ci6, a O!er de 0$mDre 0$nrad$, (e ne a '$ner Ca caDeQa en Ca aCm$0ada an&e( de 0aDer(e K!i&ad$ aK!eC 'e($ de Ca c$nciencia, de2and$ redac&ad$ % Ci(&$ eC d$c!men&$ 'ara CCeMarC$ a d$( $ &re( redacci$ne( Me('er&ina( aC (i !ien&e dLa, a Ca 0$ra deC de('ac0$+ TraDa2 OeDriCmen&e, 0iQ$ Mari$( D$rrad$re(, c$n(!C& c$n O&iCia, &ac0, camDi, a re , ra(' % arra'a&e de C$ Cind$ aC !na( 0$2a( de 'a'eC, 0a(&a K!e, aC Oin, cerca %a de Ca madr! ada, &ermin Ca ard!a CaD$r de dar O$rma aC 'arraOe2$, eC c!aC K!ed deOini&iMamen&e c$nceDid$ en C$( (i !ien&e( &5rmin$(P

http://biblioteca.d2g.com

A/ISO E(&a maUana, aC c$menQar eC de('ac0$, 0a (id$ de'$(i&ad$, en e(&e 2!Q ad$, !n reC$2 de $r$, Rem$n&$ir, c$n !na Ce$n&ina deC mi(m$ me&aC, rema&ada '$r !n 'eK!eU$ eCeOan&e, c!%$( $2$( ($n de r!DL, % Ca( $re2a( % Ca( 'a&a( de ne r$ e(maC&e+ EC reC$2 CCeMa Ca( iniciaCe( A+7+C+, en Ca &a'a (!'eri$r, &iene eC nJmer$ 4#1"# % e( de Ca marca Longines) L$ K!e (e '$ne en c$n$cimien&$ deC 'JDCic$ 'ara K!e '!edan (er rec$ id$( e($( $D2e&$( '$r (! 'r$'ie&ari$4 Da2$ eC c$nce'&$ de K!e eC de'$(i&an&e 0a '!e(&$ en man$( deC 2!eQ (!(cri&$ !n 'Cie $ K!e c$n&iene (eUa( e6ac&a( e indiMid!aCe( de Ca 'er($na a K!ien, '$r eK!iM$cacin, Ce O!er$n (!(&raLda( e(a( aC0a2a(, c$n mencin de Ca caCCe, Ca 0$ra % $&r$( da&$( deC ma%$r in&er5(+ Per$ O!e inJ&iC Ca '!DCicacin re'e&ida de aK!eCC$( ren C$ne(+ Ha(&a Ca Oec0a en K!e e(&$ (e e(criDe, nadie (e 0a 're(en&ad$ a recCamar eC reC$2 % Ca Ce$n&ina4 %a '$rK!e d$n An&$ni$ 7raM$ Caiced$ n$ (ea eC d!eU$ de Ca( aC0a2a(, $ Dien '$rK!e, (i5nd$C$, de(ee c$n(erMar eC inc ni&$ a &$da c$(&a % a &$d$ c$(&$+ *e (!er&e K!e (i aC !n$ de C$( Cec&$re( &iene en (! n$mDre Ca( iniciaCe( A+7+C+, (i (e 'a(e aK!eCCa n$c0e '$r Ca c$C$nia R$ma, (i em'in Dien eC c$d$, (i &!M$ aC $ K!e Mer c$n 7aC&a(ara, 9!ani&a $ CarC$&a, %, '$r JC&im$, (i 'erdi e(a( 'renda( en !n a(aC&$ caCCe2er$, %a (aDe K!e '!ede $c!rrir a rec$ erCa( aC 2!Q ad$ d$nde (e 0aCCan en caCidad de de'(i&$+

COMENTARIO
HReC$2 (in d!eU$I c$mDina OeCiQmen&e eC re&ra&$ carica&!re(c$ deC 2!eQ Fende2a(, c$n !na &rama m!% Dien de(arr$CCada, Ca 're(encia de Ca c!aC C$ c$C$ca en&re C$( c!en&$(, a 'e(ar de K!e &iene &$d$( C$( ra( $( e(&iCL(&ic$( deC ar&Lc!C$ de c$(&!mDre(+ H$mDre di(ci'Cinad$, &raDa2ad$r, MaCien&e % raDi$($, Fende2a( rec!erda aC $ a C$( an&i05r$e( $di$($( de *ic_en(+ N$ $D(&an&e, eC acier&$ de L'eQ P$r&iCC$ % R$2a( e( K!e c$n !na can&idad m!% Dien medida de D!rCa, 0!maniQa aC ener Jmen$ (in red!cirC$ a !n 'a%a($+ EC in(&r!men&$ 'rinci'aC en Ca creacin deC 2!eQ e( eC Cen !a2e deC a!&$r+ Para c$nc$rdar c$n eC &i'$ carica&!re(c$, em'Cea ir$( 'in&$re(c$(+ En Ca de(cri'cin deC 2!eQ, Ca (erie de ad2e&iM$( K!e incC!%eP Hcarirred$nd$, DarDicerrad$I %a in(inJa eC &$n$ K!e Ma a e(&aDCecer(e deOini&iMamen&e c$n H0aDCaDa a M$Q 0eridaI, Hen&raDa en c$mD!(&in e('an&$(aI, HD!(caDa+++ Ca( ca!(a( de K!e (e Ce (!Die(e Ca m$(&aQa a Ca( narice(I % H0!Diera 'a&ead$ % Dramad$ c$m$ &$r$ cerriC ad$rnad$ c$n aCe re( DanderiCCa(I+ M!% 'r$'i$ deC a!&$r reaCi(&a, (e e(&aDCece !n ne6$ Ln&im$ en&re eC narrad$r % eC Cec&$r c$n Ora(e( c$m$ Hc!and$ di(c!&La, n$ di(c!&La, d$ ma&iQaDaI4 % de('!5( de c$men&ar C$ di(ci'Cinad$ K!e era Fende2a( Hen 'r!eDa de &$d$ e($, (aC& deC Cec0$ media 0$ra de('!5( de C$ K!e (e 0aDLa 'r$'!e(&$I4 H'erdi Fende2a( Ca (an re OrLa % 0a(&a Ca caCien&e K!e '$r (!( Mena( c$rrLaI % HC$( 0$mDre( ($n m!% maC$(+ NEC 2!eQ (e aD(&!M$, '$r in(&in&$, de decir somos mu' malosA) AC mi(m$ &iem'$ K!e eC a!&$r reaCi(&a $Qa 2! and$ c$n (! 'r$&a $ni(&a, (e deCei&a &amDi5n c$n C$( 2!e $( Cin \L(&ic$(P HamD$( 2!ece( di('!&ar$n ($Dre K!i5n deDLa (er eC paganoA) EC &$n$ D!rCe(c$ deC c!en&$ e(&aDCecid$ '$r eC Cen !a2e (e O!nde c$n &$d$( C$( an&eceden&e( $min$($( 'ara 'r$d!cir !n de(enCace ine('erad$ % C ic$ a Ca MeQ+ La( n$&icia( ($Dre C$( crLmene(, Ca ac&i&!d DraM!c$na deC 2!eQ % Ca( 're$c!'aci$ne( de (! e('$(a n$( 're'aran 'ara !n Oin &rE ic$, 'er$ eC &$n$ de &$d$ eC c!en&$ n$ C$ 'ermi&e % 2!(&iOica '$r c$m'Ce&$ eC eK!LM$c$ deC 2!eQ c$n (! c$n(i !ien&e D$c0$rn$ e in&en&$ de di(c!C'ar(e+ C$m$ D!en a!&$r reaCi(&a, L'eQ P$r&iCC$ % R$2a( de(criDe OL(ica % m$raCmen&e a (!( 'er($na2e( an&e( de '$nerC$( en accin+ AC!de &amDi5n a de&aCCe( C$caCe( K!e dan !na Mer$(imiCi&!d a Ca narracin a 'e(ar de C$ carica&!re(c$P eC FcaC$, C$( &ranMLa(, Ca c$C$nia R$ma, 16 de Se'&iemDre, Tac!Da%a, In(!r en&e( % C0a'!C&e'ec+ AdemE( de re're(en&ar eC reaCi(m$, HReC$2 (in d!eU$I 'er&enece '$r c$m'Ce&$ a Ca &radicin de Ca 'r$(a me6icanaP eC ri&m$ rE'id$, eC 0!m$ri(m$ 'icare(c$, eC (aD$r '$'!Car, eC 0inca'i5 en Ca accin % eC re&ra&$ de Ca m!2er aDne ada % c$m'ren(iMa+ /5an(e Ca( en$rme( diOerencia( en&re e(&e c!en&$ % eC K!e (i !e a 'e(ar de K!e C$( d$( CCeMan eC mi(m$ r&!C$ reaCi(&a+

http://biblioteca.d2g.com

TOM*S CARRAS+UILLA
X1";"1194#Y Colom(iano) Naci" en un pue(lo %e Antio&uia %e una $amilia rica ' aristocr/tica) <us estu%ios %e le'es $ueron interrumpi%os por la Re-oluci"n %e *3D>) Fue secretario %el 6u:ga%o municipal ' luego 6ue:) A e.cepci"n %e %os -isitas a 2ogot/ B*3H?# *H*G!*H*?+# pas" to%a la -i%a en Antio&uia) <us o(ras literarias son pro%uctos %e una e%a% ma%ura) Clasi$ica%o por mucho tiempo con los costum(ristas hispanoamericanos &ue siguieron las huellas %e 0ere%a# Carras&uilla ha si%o @%escu(iertoA Fltimamente como uno %e los primeros no-elistas ' cuentistas art sticos) Aun&ue escri(e so(re los persona6es ' el am(iente %e su regi"n# su o(ra tiene m/s trascen%encia &ue la %e los otros costum(ristas) Es &ue se interesa m/s en la reali%a% ' menos en la caricatura ' luce un gran %ominio %el i%ioma) Autor %e la no-ela hist"rica La marK!e(a de G$C$mD B*H,3+C %e tres no-elas regionales# -r!&$( de mi &ierra B*3H?+# <randeQa B*H*5+ ' Hace &iem'$( B*H4G!*H4?+C ' %e -arios cuentos largos) @<an Anto1itoA $ue escrito en *3HH pero no se pu(lic" hasta *H*> en Espa1a en una colecci"n %e seis cuentos %e Carras&uilla titula%a EC 'adre Ca(aOJ(+

SAN ANTO.ITO
A<UE*ITA PAF era !na cria&!ra en&re ada a *i$( % a (! (an&$ (erMici$+ M$n2a Oraca(ada '$r e(&ar %a 'a(adi&a de edad c!and$ Ce Minier$n C$( 0erM$re( m$nE(&ic$(, K!i($ 0acer de (! ca(a !n (im!Cacr$ de c$nMen&$, en eC (en&id$ dec$ra&iM$ de Ca 'aCaDra4 de (! Mida aC $ c$m$ !n a'$(&$Cad$, % &$da, &$da eCCa (e di$ a C$( a(!n&$( de i Ce(ia % (acri(&La, a Ca c$nK!i(&a de aCma(, a Ca ma%$r 0$nra % C$ria de *i$(, m!c0$ a ac$n(e2ar a K!ien C$ 0!Die(e $ n$ mene(&er, %a K!e n$ &an&$ a e($ de ($c$rrer '$Dre( % Mi(i&ar enOerm$(+ *e (! ca(i&a 'ara Ca i Ce(ia % de Ca i Ce(ia 'ara (! ca(i&a (e Ce iDa !n dLa, % $&r$, % $&r$, en&re e(&i$ne( % (an&a( in&ri !iCCa( de OEDrica, c$m'$nenda( de aC&are(, rem$n&a( % Q!rcid$( de Ca ind!men&aria ecCe(iE(&ica, toilette de (an&$(, Darrer % e6$rnar &$d$ 'ara2e K!e (e reCaci$na(e c$n eC c!C&$+ En &aCe( deMane$( % cam'aUa( CCe a en ranar(e en Ln&ima( reCaci$ne( % c$m'aUeri(m$( c$n *amianci&$ Rada, m$c$(!eC$ m!% '$Dre, m!% deM$&$ % m$na !iCC$ ma%$r en 'r$ce(i$ne( % cerem$nia(+ En K!ien Min$ a ciOrar Ca D!ena (eU$ra !n cariU$ &iern$ a Ca MeQ K!e e6&raMa an&e, 0ar&$ rar$ '$r cier&$ en en&e( c5CiDe( % deM$&a(+ *amianci&$ era (! DraQ$ derec0$ % (! 'aU$ de CE rima(4 5C Ca a%!daDa en Darrid$( % (ac!dida(, en eC CaMa&$ri$ % C!(&re de candeCaDr$( e incen(ari$(4 5C (e 'in&aDa ($C$ 'ara mane2ar aCDa( % d$DCar c$r'$raCe( % demE( &ra'$( e!carL(&ic$(4 a (! car $ e(&aDa eC acarre$ de OC$re(, m!( $( % O$rra2e( 'ara eC aC&ar, % era 'rimer a%!dan&e % a(e($r en C$( rande( dLa( de re'icar reci$, c!and$ (e derre&La '$r e($( aC&are( m!c0a cera % e('erma, % (e c$C aDan '$r e($( m!r$( % 'aCamen&a( &an&a( c$r$na( de OC$re(, &an&L(im$( 'aramen&$ne( de c$C$rine(+ S$Dre &an D!ena( 'ar&e(, era *amianci&$ (!mamen&e reQander$ % ediOican&e, c$m!C ad$r in(i ne, a'Cicad$ c$m$ 5C ($C$ den&r$ % O!era de Ca e(c!eCa, de carEc&er (!mi($, d!CQarrn % reca&ad$4 enemi $ de C$( 2!e $( e(&r!end$($( de Ca c0iK!iCCerLa, % m!% dad$ a enOra(car(e en La mon6a santa# 0r/ctica %e amor a 7esucristo % en $&r$( CiDr$( n$ men$( 'iad$($( % emDeCe(ad$re(+ Prenda( &an 'ere rina( c$m$ ediOican&e(, O!er$n '$der$(a( a K!e A !edi&a, merced a (!( Midencia( e in('iraci$ne(, CCe a(e a adiMinar en *amiEn Rada n$ !n c!ri&a de mi(a % $CCa, (in$ !n d$c&$r de Ca I Ce(ia, mi&rad$ c!and$ men$(, K!e en &iem'$( n$ m!% Ce2an$( 0aDLa de reO!C ir c!aC a(&r$ de (aDid!rLa % (an&idad 'ara 0$nra % (an&iOicacin de *i$(+ L$ maC$ de Ca c$(a era Ca '$DreQa e inOeCicidad de C$( 'adre( deC 'rede(&inad$ % Ca n$ m!c0a aD!ndancia de (! 'r$&ec&$ra+ Ma( n$ era eCCa 'ara ren!nciar a &an (!DCime( ideaCe(P e(a mi(eria era Ca red c$n K!e eC Pa&a( K!erLa e(&$rDar eC M!eC$ de aK!eCCa aCma K!e 0aDLa de rem$n&ar(e (erena, (erena, c$m$ !na 'aC$mi&a, 0a(&a (! *i$(4 '!e( n$, n$ C$ rarLa eC Pa&a( (!( in&en&$(+ G di(c!rriend$, di(c!rriend$ cm$ r$m'erLa Ca diaDCica maraUa, di$(e a adie(&rar a *amianci&$ en &e2id$( de red % crochet4 % &an in&eCi en&e re(!C& eC di(cL'!C$, K!e aC caD$ de '$c$( me(e( '!($ en can&ariCCa !n r$'n c$n m!c0a( ramaQ$ne( %

http://biblioteca.d2g.com

araDe(c$( K!e eran !n 'rim$r, CaDrad$ '$r Ca( deCicada( man$( de *amiEn+ Ca&$rce 'e($(, DiCCe&e ($Dre DiCCe&e, re(!C&ar$n de Ca inMencin+ Tra( 5(&a Min$ $&ra, % C!e $ Ca &ercera, Ca( c!aCe( Ce 'r$d!2er$n $Dra( de &re( cnd$re(+ TaCe( anancia( aDri5r$nCe a A !edi&a &amaUa a aCCa+ -!e(e aC c!ra % Ce 'idi 'ermi($ 'ara 0acer !n DaQar a DeneOici$ de *amiEn+ C$ncedi(eC$ eC 'Err$c$, % armada de &aC c$nce(in % de (! m!c0a eC$c!encia % (ed!cci$ne(, enc$n&r a'$%$ en &$d$ eC (eU$rL$ deC '!eDC$+ EC 56i&$ O!e !n (!eU$ K!e ca(i &ra(&$rn a Ca D!ena (eU$ra, c$n (er K!e era m!% c!erdaP ?(e(en&a % &re( 'e($(A EC 're(&i i$ de &aC dineraC4 Ca Oama de Ca( Mir&!de( de *amiEn, K!e %a '$r e(e en&$nce( CCenaDa C$( EmDi&$( de Ca 'arr$K!ia, Ca OeaCdad ca(i a(c5&ica % decididamen&e ecCe(iE(&ica deC DeneOiciad$ O$rmEr$nCe a!re$Ca, e('eciaCmen&e en&re eC m!2erL$ % en&e( 'iad$(a(+ HEC c!ri&a de A !edi&aI CCamEDaC$ &$d$ eC m!nd$, % en m!c0$ &iem'$ n$ (e 0aDC de $&ra c$(a K!e de (!( Mir&!de(, a!(&eridade( % 'eni&encia(+ EC c!ri&a a%!naDa &5m'$ra( % c!are(ma( an&e( K!e (! (an&a Madre I Ce(ia (e C$ $rdena(e, '!e( a'ena( en&raDa '$r C$( K!ince4 % n$ a(L, a&racEnd$(e c$n eC medi$dLa % c$miend$ cada ra&$, c$m$ (e e(&iCa 0$ aU$, (in$ c$n !na Or! aCidad eminen&emen&e Oranci(cana, % (e dier$n Mece( en K!e eC a%!n$ O!era aC &ra('a($ cerrad$+ EC c!ri&a de A !edi&a (e iDa '$r e(a( man a( en D!(ca de ($Cedade(, 'ara 0aDCar c$n (! *i$( % ec0arCe !n$( 'ErraO$( de Imitaci"n %e Cristo# $Dra K!e a e(&a( andanQa( % ai(Camien&$( (iem're CCeMaDa c$n(i $+ Una( CeUad$ra( c$n&aDan 0aDerCe Mi(&$ me&id$ en&re !na Darranca, arr$diCCad$ % c$m'!n id$, dEnd$(e $C'e( de 'ec0$ c$n !na man$ de m$Cer+ B!i5n a(e !raDa K!e en !n 'ara2e m!% rem$&$ % !mDrL$ 0aDLa 0ec0$ !na cr!Q de (a!ce % K!e en eCCa (e cr!ciOicaDa 0$ra( en&era( a c!er$ 'eCad$, % nadie C$ d!daDa, '!e( *amiEn M$CMLa $2er$($, maciCen&$, de C$( 56&a(i( % cr!ciOi6i$ne(+ En Oin, K!e *amianci&$ Min$ a (er eC (an&$ de Ca 'arr$K!ia, eC 'ararra%$( K!e CiDraDa a &an&a en&e maCa de Ca( cCera( diMina(+ A Ca( (eU$ra( Cim$(nera( (e Ce( 0iQ$ 'reci($ K!e (! D$C$ 'a(ara '$r Ca( man$( de *amiEn, % &$da( a !na Ce 'edLan K!e Ca( me&ie(e en 'ar&e en (!( (an&a( $raci$ne(+ G c$m$ eC 'erO!me de Ca( Mir&!de( % eC $C$r de (an&idad (iem're &!Mier$n &an&a ma ia, *amiEn, c$n (er !n Dic0$ raK!L&ic$, arr! ad$ % en&ec$, aMie2ad$ % 'aCid!c0$ de r$(&r$, m!% r$diCCi2!n&$ % 'a&iaDier&$, m!% c$n&raLd$ de 'ec0$ % maCe&n, c$n !na Oi !riCCa K!e mE( 'arecLa de Oe&$ K!e de m!c0ac0$, re(!C& 0a(&a D$ni&$ e in&ere(an&e+ Ga n$ O!e c!ri&aP O!e HSan An&$Ui&$I+ San An&$Ui&$ Ce n$mDraDan % '$r San An&$Ui&$ en&endLa+ H?Tan K!eridi&$AI NdecLan Ca( (eU$ra( c!and$ Ce MeLan (aCir de Ca i Ce(ia, c$n (! 'a($ &an men!di&$, (!( c$d$( &an remendad$(, (! 'ar de 'arc0e( en Ca( '$(a(, 'er$ &an a(eadi&$ % dec$r$($N+ HTan DeCC$ e(e m$d$ de reQar, ?c$n (!( $2$( cerrad$(A ?La !ncin de e(a cria&!ra e( !na c$(a K!e ediOicaA E(a ($nri(a de 0!miCdad % man(ed!mDre+ ?Si 0a(&a en eC camin$ (e Ce Me Ca (an&idadAI Una MeQ adK!irid$( C$( diner$(, n$ (e d!rmi A !edi&a en Ca( 'a2a(+ AMi(&(e c$n C$( 'adre( deC m!c0ac0$, arre CCe eC a2!ar4 c$m!C c$n 5C en !na mi(a K!e 0aDLa mandad$ a Ca San&L(ima Trinidad 'ara eC D!en 56i&$ de Ca em're(a4 di$Ce C$( JC&im$( 'erOiCe( % c$n(e2$(, % !na maUana m!% OrLa de ener$ Mi$(e (aCir a San An&$Ui&$ de 'anceD!rr$ n!eM$, caDaCCer$ en Ca m!Ci&a Mie2a de SeU Arcinie a(, ca(i 'erdid$ en&re C$( Qamarr$( deC Ma%$rd$m$ de -EDrica, e(c$C&ad$ '$r !n re(ca&an&e K!e Ce CCeMaDa Ca maCe&a % a K!ien MenLa c$n(i nad$+ A !edi&a, m!% em'aren&ada c$n Maria( (eU$ra( m!% aca!daCada( de MedeCCLn, 0aDLa e(&i$nad$ de an&eman$ a Oin de rec$mendar a (! 'r$&e id$4 a(L O!e K!e c!and$ 5(&e CCe a Ca ca(a de a(i(&encia % 0$('eda2e de Ca( (eU$ra( *eC Pin$ 0aCC cam'$ aDier&$ % Mien&$ OaM$raDCe+ La (ed!ccin deC (an&$ inOC!% aC '!n&$, % Ca( (eU$ra( *eC Pin$, *$Ua Pac0a % -!C enci&a, K!edar$n C!e $ a c!EC mE( 'a ada de (! rec$mendad$+ EC Mae(&r$ Arena(, eC (a(&re deC Seminari$, O!e CCamad$ inmedia&amen&e 'ara K!e Ce &$ma(e Ca( medida( aC 're(!n&$ (eminari(&a % Ce 0icie(e !na ($&ana % !n man&e$ a &$d$ e(mer$ % Dara&!ra, % !n &ern$ de CaniCCa carmeCi&a 'ara Ca( rande( $ca(i$ne( % &ra(ie $( caCCe2er$(+ ECCa( Ce c$n(i !ier$n Ca Danda, eC &ric$rni$ % C$( Qa'a&$(4 % *$Ua Pac0a (e a'er($n en eC Seminari$ 'ara rec$mendar an&e eC Rec&$r a *amiEn+ Per$, ?$0 de( raciaA, n$ '!d$ c$n(e !ir Ca DecaP &$da( e(&aDan c$m'r$me&ida( % ($DraDa Ca mar de candida&$(+ N$ '$r e($ amiCan(e *$Ua Pac0aP a (! M!eC&a deC Seminari$ en&r a Ca Ca&edraC e im'C$r C$( a!6iCi$( deC E('Lri&! San&$ 'ara K!e Ca iC!mina(e en c$nOCic&$ (eme2an&e+ G Ca iC!min+ -!e eC ca($ K!e (e Ce $c!rri aMi(&ar(e c$n *$Ua ReDeca Hine(&r$(a de <ardeaQEDaC, dama Mi!da riK!L(ima % 'iad$(a, a K!ien 'in& Ca nece(idad % de K!ien recaD aCm!erQ$ % c$mida 'ara eC (an&ic$+ -eCicL(ima, radian&e, M$C *$Ua Pac0a a (! ca(a, % en !n d$( '$r &re( 0aDiCi& de ceCdiCCa 'ara eC (eminari(&a !n c!ar&!c0$ de &reDe2$( K!e 0aDLa '$r aCCE 2!n&$ a Ca '!er&a OaC(a4 % a!nK!e '$Dre(, (e 'r$'!($ darCe r$'a Cim'ia, aC!mDrad$, merienda % de(a%!n$+ 9!an de *i$( 7arc$, !n$ de C$( 0!5('ede(, eC mE( mimad$ de Ca( (eU$ra( '$r (! acendrad$ cri(&iani(m$, a( en eC A'$(&$Cad$ de Ca Oracin % maCiCCa en C$( a(!n&$( de San /icen&e, re aCCe aC m!c0ac0$ aC $ de (! r$'a en m!% D!en e(&ad$ % !n 'ar de D$&ine(, K!e Ce Minier$n 0$C adiCC$( % !n &an&$ (acad$( % m$MediQ$( de 2arre&e+ 9!anc0$ Ce c$n(i !i c$n m!c0a reDa2a C$( &e6&$( % J&iCe( en Ca LiDrerLa Ca&Cica, % cE&ame a PeriK!i&$ 0ec0$ OraiCe+

http://biblioteca.d2g.com

N$ 0aDLan &ran(c!rrid$ &re( me(e(, % %a *amianci&$ era d!eU$ deC c$raQn de (!( 'a&r$na(, % 'r$'ie&ari$ en eC de C$( '!'iC$( % en eC de c!an&$ 0!5('ed arrimaDa a aK!eCCa ca(a de a(i(&encia &an '$'!Car en MedeCCLn+ E($ era !n c$n&a i$+ L$ K!e mE( encan&aDa a Ca( (eU$ra( era aK!eCCa 'are2!ra de eni$4 aK!eCCa ($nri(a, m!eca ceCe(&e, K!e ni a!n en eC (!eU$ de('in&aDa *amianci&$4 aK!eCCa c$(a aCCE, indeOiniDCe, de En eC raK!L&ic$ % enOermiQ$, K!e 0a(&a a e($( dien&e( '$drid$( % de('are2$( daDa !n de(&eCC$ de aC $ eDJrne$, nacarin$4 aK!eC OiC&rar(e Ca C!Q deC aCma '$r C$( $2$(, '$r C$( '$r$( de e(e m!c0ac0$ &an Oe$ aC 'ar K!e &an 0erm$($+ A &an&$ aCcanQ eC 0$mDre K!e a Ca( SeU$ra( (e Ce( 0iQ$ !n (er nece(ari$+ <rad!aCmen&e, merced a in(&ancia( K!e a Ca( 'a&r$na( Ce( Dr$&aDan de(de Ca OiDra mE( cariU$(a deC aCma, *amianci&$ (e O!e K!edand$, %a a aCm$rQar, %a a c$mer a ca(a4 % CCe dLa en K!e (e Ce enMi recad$ a Ca (eU$ra de <ardeaQEDaC K!e eCCa( (e K!edaDan deOini&iMamen&e c$n eC encan&$+ NL$ K!e mE( me 'eCa deC m!c0ac0i&$ NdecLa *$Ua Pac0aN e( e(e '$c$ me&imien&$, e(a m$deracin c$n n$($&r$( % c$n C$( ma%$re(+ ZN$ &e 0a( Oi2ad$, -!C encia, K!e (i n$ Ce 0aDCam$(, 5C n$ e( ca'aQ de diri irn$( Ca 'aCaDra '$r (! c!en&a[ NN$ di a( e($, Pac0a, ?e(a a'Cicacin de e(e niU$A ?G e(e 2!ici$ K!e 'arece de Mie2$A ?G e(a M$cacin 'ara eC (acerd$ci$A G e(a m$de(&iaP ni (iK!iera '$r c!ri$(idad 0a aCQad$ a Mer a CandeCaria+ Era Ca &aC !na m!c0ac0a criada '$r Ca( SeU$ra( en m!c0$ reca&$, (eU$rL$ % &em$r de *i$(+ Sin (acarCa de (! e(Oera % c$ndicin mimEDanCa c!aC a 'r$'ia 0i2a4 % c$m$ n$ era maC 'arecida % en ca(a c$m$ aK!5CCa n!nca OaC&an a(ec0anQa(, Ca( SeU$ra(, (i Dien miraDan a Ca c0ica c$m$ !n Mer eC cerrad$, n$ Ca 'erdLan de Mi(&a ni !n in(&an&e+ InO$rmada *$Ua Pac0a de Ca( 0aDiCidade( deC '!'iC$ c$m$ Oran2i(&a % &e2ed$r, 'J($C$ a Ca $Dra, % 'r$n&$ Maria( (eU$ra( rica( % enc$'e&ada( Ce encar ar$n an&imaca(are( % c!Dier&a( de m!eDCe(+ C$rrida Ca n$&icia '$r C$( r9clames de -!C encia, (e Ce 'idi !n c!Drecama 'ara !na n$Mia+++ ?O0A ?En aK!eCC$ (L Mier$n Ca( SeU$ra( C$( ded$( de !n En eCA S$Dre aK!eCCa red (!&iC e inmac!Cada c!aC &eCaraUa de Ca C$ria, aCDeaDan c$n (!( '5&aC$( ideaCe(, man$2$( de aQ!cena(, % M$CaDan c$m$ aCma( de MLr ene( !na( mari'$(a( a(eU$rada(, de !na raMedad c$K!e&a % de(c$n$cida+ N$ &!M$ K!e in&erMenir Ca CaManderaP de C$( ded$( miCa r$($( (aCi aK!eC am'$ de '!reQa a MeCar eC Cec0$ de Ca de('$(ada+ *eC im'$r&e deC c!Drecama (acCe 9!anc0$ !n OC!6 de m!% D!en 'aU$, !n caCQad$ 0ec0$ ($Dre medida % !n &ir$C5( de 'r$O!nda 0endid!ra % aCa m!% raci$(a+ En&!(ia(mada *$Ua -!C encia c$n &an&L(ima 'erc0a, 0LQ$Ce de !n re&aC de DC!(a m!2eriC K!e Ce K!edaDa en Dandera !na c$rDa&a de m$U$, a Ca K!e, '$r (! e(&in aca($, im'rimi Ca Oi !ra arr$Dad$ra de Ca( mari'$(a( (!'radic0a(+ E&5re$, c$m$ !na reMeCacin de C$( m!nd$( ceCe(&iaCe(, K!ed *amianci&$ c$n C$( a&aML$(4 % c!aC (i eCC$( inOC!%e(en en C$( M!eC$( de (! e('Lri&! (acerd$&aC, iDa creciend$, aC 'ar K!e en ma2eQa % aCan!ra, en Ca( (a'iencia( % rec$ndi&ece( de Ca Ca&inidad+ A ac0ad$ en !na me(i&a c$2i&ranca, Mer&La deC Ca&Ln aC r$mance % deC r$mance aC Ca&Ln a0$ra a C$rneCi$ Ne'$&e % &aC c!aC mia2a de Cicern, a0$ra a San 9!an de Ca Cr!Q, c!%a (erenidad 0i('Enica reman(aDa en &in$( 0i'erDa&$ne( di n$( de H$raci$ -Cac$+ Pr$DaDCemen&e *amianci&$ (erLa c$n eC &iem'$ !n Car$ nJmer$ d$(+ La caDecera de (! ca(&a cami&a era !n '!r$ 'e $&e de cr$m$( % medaCCa(, de re i(&r$( % e(&am'i&a(, a c!EC mE( reCi i$($+ ACCL N!e(&ra SeU$ra deC Per'e&!$, c$n (! r$(&r$ OCac!c0$ &an 'arecid$ aC deC (eminari(&a4 aCCL Mar&Ln de P$rre(, K!e armad$ de (! e(c$Da re're(en&aDa Ca ne rerLa deC CieC$4 aCCL 7ernade&&e, de r$diCCa( an&e Ca DCanca a'aricin4 aCCL c$'$ne( en&re n!De(, ram$( de !Ma( % aMiCCa( de e('i a(, % eC e(ca'!Cari$ deC Sa rad$ C$raQn, de aC&$ reCieMe, de(&acaDa (!( c0$rrer$ne( de (an re ($Dre eC DCanc$ di(c$ de OraneCa+ *$Ua Pac0a, a M!eC&a( de (!( en&!(ia(m$( c$n Ca( Mir&!de( % an eCi(m$ deC c!ri&a, % en O!erQa aca($ de (! mi(ma reCi i$(idad, e(&!M$ a 'iK!e de caer en !n ci(maP m!c0L(im$ admiraDa a C$( (acerd$&e(, % ($Dre &$d$, aC Rec&$r deC Seminari$, 'er$ n$ Ce 'a(aDa, ni enM!eC&$ en 0$(&ia(, e($ de K!e n$ (e Ce die(e Deca a !n (er c$m$ *amiEn, a e(e '$Dreci&$ de(0eredad$ de C$( Diene( &erren$(, &an miCC$nari$ en Ca( riK!eQa( e&erna(+ EC Rec&$r (aDrLa m!c0$4 &an&$, (i n$ mE( K!e eC ODi('$4 'er$ ni 5C ni (! IC!(&rL(ima Ce 0aDLan e(&!diad$, ni m!c0$ men$( c$m'rendid$+ CCar$+ *e 0aDerC$ 0ec0$, de(DecarLan aC mE( 'in&ad$, a &r!eK!e de c$C$car a *amianci&$+ La I Ce(ia An&i$K!eUa iDa a &ener !n San T$ma(i&$ de AK!in$, (i aca($ *amiEn n$ (e m$rLa, '$rK!e eC m!c0ac0$ n$ 'arecLa c$(a 'ara e(&e m!nd$+ Mien&ra( K!e *$Ua Pac0a Oan&a(eaDa ($Dre Ca( e6ceC(i&!de( m$raCe( de *amiEn, -!C enci&a (e daDa a mimarCe eC c!er'$ endeDCe K!e a'ri(i$naDa aK!eCCa aCma a'ena( c$m'araDCe aC c!Drecama c$n(aDid$+ C0$c$Ca&e (in 0arina, de C$ mE( c$ncen&rad$ % e('!m$($, aK!eC c0$c$Ca&e c$n K!e Ca( 0ermana( (e re $deaDan en (!( 0$ra( de (iDari&i(m$, Ce era (erMid$ en !na 2Lcara &amaUa c$m$ e(K!iCn+ L$ mE( (eCec&$ de C$( c$mi(&ra2e(, Ca( r$(!ra( d$min !era( c$n K!e re aCaDan a (!( c$men(aCe(, iDan a dar en raci$ne( OraiCe(ca( a Ca &ri'a deC (eminari(&a, K!e rad!aCmen&e (e iDa anc0and$, anc0and$+ G 'ara aK!eCCa cama K!e an&e( O!era d!ra &arima de c$(&!rer$, 0!D$ DCandicie( '$r c$Cc0$ne( % aCm$0ada(, % aCmid$nada( DCanc!ra(

http://biblioteca.d2g.com

(emanaCe( '$r (EDana( % O!nda(, % OC$2edade( cariU$(a( '$r Ca c$Cc0a raDada, de candidece( DCanda( % OCec$( de(made2ad$( % acariciad$re(+ La madre mE( &ierna n$ re'a(a ni reMi(a C$( ind!men&$( in&eri$re( de (! !ni 5ni&$ c!aC C$ 0iciera -!C enci&a c$n aK!eCCa( cami(a(, c$n aK!eCCa( media( % c$n aK!eCCa $&ra 'ieQa K!e n$ '!eden n$mDrar Ca( misses) G a!nK!e Ca (eU$ra era !n &an&$ a(K!ien&a % '$c$ ami a de en&ender(e c$n r$'a( a2ena(, O!e(en Cim'ia( $ (!cia(, n$ Ce 'a( ni rem$&amen&e aC mane2ar C$( &ra'i&$( deC (eminari(&a ni !n E'ice de re'! nancia+ B!5 Ce iDa a 'a(ar4 (i an&e( (e Ce an&$2aDa, aC mane2arCa(, K!e (en&La eC $C$r de '!reQa K!e deDen e60aCar C$( (!aMe( 'C!m$ne( de C$( En eCe(+ -am$(a d$DCad$ra de &aDac$(, 0acLa !n$( Car $( % a(eU$rad$(, K!e eran 'ara K!e *amianci&$ C$( O!ma(e a ($Ca( en (!( DreMe( in(&an&e( de Ma ar+ *$Ua Pac0a, en (! mi(ma ad0e(in aC (an&ic$, (e aCarmaDa a men!d$ c$n C$( mim$( % a2$n2e$( de -!C encia, 'areci5nd$Ce !n &an&$ (en(!aCe( % an&ia(c5&ic$( &aCe( reOinamien&$( % &aDaK!e$(+ Per$ (! 0ermana Ce re'CicaDa, ($(&eni5nd$Ce K!e !n niU$ &an e(&!di$($ % c$n(a rad$ nece(i&aDa m!% D!en aCimen&$4 K!e (in (aC!d n$ '$dLa 0aDer (acerd$&e(, % K!e a aCma &an (ana n$ '$dLan maCearCa Ca( in(i niOicancia( de !n$( c!a&r$ D$cad$( mE( (aDr$($( K!e Ca DaQ$Oia $rdinaria % c!$&idiana, ni m!c0$ men$( eC 0!m$ de !n ci arr$4 % K!e a(L c$m$ e(a aCma (e aCimen&aDa de Ca( d!CQ!ra( ceCe(&iaCe(, &amDi5n eC '$Dre c!er'$ K!e Ca enM$CMLa '$dLa !(&ar aC $ d!Cce % (aDr$($, mE6ime c!and$ *amianci&$ Ce $OrecLa a *i$( &$d$( (!( $ce( '!r$( e in$cen&e(+ *e('!5( deC r$(ari$ c$n mi(&eri$( en K!e *amiEn 0acLa eC c$r$, &$d$ 5C $2icerrad$, &$d$ 5C rec$ id$, &$d$ e6&E&ic$, de 0in$2$( ($Dre Ca E('era e(&era an&i$K!eUa K!e c!DrLa eC (!eC$, de('!5( de e(&e Car $ c$C$K!i$ c$n eC SeU$r % (! San&a Madre, c!and$ %a Ca( 'a&r$na( 0aDLan de('ac0ad$ (!( K!e0acere( % $c!'aci$ne( de 'rima n$c0e, ($CLa *amiEn CeerCe( aC Jn CiDr$ mL(&ic$, deC 'adre -EDer '$r C$ re !Car+ G aK!eCCa M$ceciCCa an $(a, K!e (e de(K!eDra2aDa aC (aCir '$r aK!eCCa den&ad!ra de('$r&iCCada, daDa eC &$n$, eC acen&$, eC carEc&er mL(&ic$ de $ra&$ria (a rada+ Le%end$ 2el9n# eC '$ema de Ca San&a InOancia, CiDr$ en K!e -EDer '!($ (! c$raQn, *amiEn '$nLa !na cara, !n$( $2$(, !na m!eca K!e a -!C enci&a (e Ce an&$2aDan &ran(Oi !racin $ c$(a a(L+ ME( de !na CE rima (e Ce (aC& a Ca D!ena (eU$ra en e(a( Ce%enda(+ A(L 'a( eC 'rimer aU$, %, c$m$ era de e('erar(e, eC re(!C&ad$ de C$( e6Emene( O!e e(&!'end$4 % &an&$ eC de(c$n(!eC$ de Ca( SeU$ra( aC 'en(ar K!e *amianci&$ iDa a (e'arEr(eCe( d!ran&e Ca( Macaci$ne(, K!e 5C mi(m$, motu proprio# de&ermin n$ ir(e a (! '!eDC$ % K!edar(e en Ca ci!dad, a Oin de re'a(ar C$( c!r($( %a 0ec0$( % 're'arar(e 'ara C$( (i !ien&e(+ G c!m'Ci eC 'r$ rama c$n &$d$( (!( '!n&$( % c$ma(4 en&re &e6&$( % enca2e(, en&re rede( % c!adern$(, reQand$ a ra&$(, medi&and$ c$n Orec!encia, 'a( C$( a(!e&$(4 % (C$ (aCLa a Ca caCCe a Ca( diCi encia( % c$m'ra( K!e a Ca( SeU$ra( (e Ce( $c!rrLa, % &aC MeQ a 'a(e$( Me('er&in$( a Ca( aO!era( mE( ($Ci&aria( de Ca ci!dad, % e($ '$rK!e Ca( SeU$ra( a eCC$ C$ $DCi aDan+ Pa( eC aU$ (i !ien&e4 'er$ n$ 'a(, K!e an&e( (e acrecen&aDa mE( % mE(, eC 're(&i i$, Ca (aDid!rLa, Ca Mir&!d (!DCime de aK!eC (an&$ 'rec$Q+ N$ 'a( &am'$c$ Ca inK!ina (an&a de *$Ua Pac0a aC Rec&$r deC Seminari$P K!e cada dLa Ce (anc$c0aDa Ca in2!(&icia % eC e('Lri&! de OaM$ri&i(m$ K!e a!n en C$( mi(m$( (eminari$( c!ndLa e im'eraDa+ C$m$ a Oine( de e(e aU$, a &iem'$ K!e C$( e6Emene( &erminaDan, (e Ce( 0!Die(e $c!rrid$ a C$( 'adre( de *amiEn Menir a Mi(i&arC$( a MedeCCLn, % c$m$ A !edi&a e(&!Miera de Mia2e a C$( e2ercici$( de diciemDre, c$ncer&ar$n Ca( 'a&r$na(, 'reMia Cicencia 'a&erna, K!e &am'$c$ en e(&a MeQ O!e(e *amiEn a 'a(ar Ca( Macaci$ne( a (! '!eDC$+ TaC re($C!cin Ce( Min$ a Ca( SeU$ra( n$ &an&$ '$r Ca OaC&a K!e *amiEn iDa a 0acerCe(, c!an&$ % mE( '$r Ca e6&remada '$DreQa, '$r Ca mi(eria K!e reMeCaDan aK!eCC$( Mie2eci&$(, !n 'ar de cam'e(in$( de C$ mE( (enciCC$ e in$cen&e, 'ara K!iene( Ca man!&encin de (! 0i2$ iDa a (er, (i Dien '$r '$c$( dLa(, !n raMamen 0ar&$ 'e(ad$ % a $Diad$r+ *amiEn, e(&e (er $Dedien&e % ($me&id$, a &$d$ di2$ am5n c$n Ca man(ed!mDre de !n c$rder$+ G (!( 'adre(, de('!5( de DendecirCe, 'ar&ier$n, CC$rand$ de rec$n$cimien&$ a aK!eCCa( 'a&r$na( &an D$ndad$(a(, a mi *i$( K!e Ce( 0aDLa dad$ aK!eC 0i2$+ ?ECC$(, !n$( '$Dreci&$( m$n&aUer$(, !n$( U$e(, !n$( m!er&$( de 0amDre, &ai&a( de !n c!ri&aA Ni '$dLan creerC$+ ?Si (! *iMina Ma2e(&ad O!e(e (erMida de de2arC$( MiMir 0a(&a MerC$ can&ar mi(a $ aCQar c$n (!( man$( Ca 0$(&ia, eC c!er'$ % (an re de mi SeU$r 9e(!cri(&$A M!% '$Dreci&$( eran, m!% inOeCice(4 'er$ c!an&$ &enLan, Ca &ierri&a, Ca Maca, Ca media r$Qa, Ca( c!a&r$ ma&a( de Ca 0!er&a, de &$d$ (aCdrLan, (i nece(ari$ O!era, a &r!eK!e de Mer a *amianci&$ 0ec0$ c!ra+ P!e( ZA !edi&a[ EC c!a2$ (e Ce en(anc0aDa de ceCe(&e re $ci2$, Ca C$riOicacin de *i$( Ce reD!CCLa '$r den&r$ aC 'en(ar en aK!eC (acerd$&e, ca(i 0ec0!ra (!%a+ G Ca Parr$K!ia mi(ma, aC (en&ir(e 'a&ria de *amiEn, (en&La %a MiDrar '$r (!( aire( eC ($'C$ de Ca C$ria, eC 0ECi&$ de Ca (an&idadP (en&La(e Ca Pad!a c0iK!i&a+ N$ cedLa *$Ua Pac0a en (! idea de Ca Deca+ C$n Ca &enacidad de Ca( aCma( D$ndad$(a( % OerMien&e( D!(caDa % D!(caDa Ca $ca(inP % Ca enc$n&r+ ECC$ O!e K!e !n dLa, '$r aCCE en C$( 2!Ci$( (i !ien&e(, a'areci '$r Ca ca(a, c$m$ CC$Mida deC cieC$ % en caCidad de 0!5('ed, *$Ua *5D$ra C$rd$D5(, (eU$ra Dri$(a % e('iri&!aC, 'ai(ana % 'r6ima 'arien&a deC Rec&$r deC Seminari$+ SaDer *$Ua Pac0a C$ deC 'aren&e(c$ % encar ar a *$Ua *5D$ra de Ca in&ri a, &$d$ O!e !n$+ Pre(&(e eCCa c$n en&!(ia(m$, 'r$me&i5nd$Ce c$n(e !ir deC Rec&$r c!an&$

http://biblioteca.d2g.com

'idie(e+ E(e mi(m$ dLa ($Cici& '$r eC &eC5O$n$ !na en&reMi(&a c$n (! iC!(&re aCCe ad$4 % aC Seminari$ O!e a dar a Ca (i !ien&e maUana+ *$Ua Pac0a (e K!ed a&ra an&End$(e de Te *e!m( % Ma niOica&(, 0ec0a !na accin de racia(4 c$rri -!C enci&a a arre Car Ca maCe&a % &$d$( C$( DEr&!C$( deC c!ri&a, n$ (in chocolear !n '$K!iCC$ '$r Ca (e'aracin de e(&e niU$ K!e era c$m$ eC re('e&$ % Ca Meneracin de Ca ca(a+ Pa(aDan 0$ra(, % *$Ua *5D$ra n$ a'arecLa+ EC K!e Min$ O!e *amiEn, c$n (!( CiDr$( Da2$ eC DraQ$, (iem're &an 'are2$ % &an ($nreLd$+ *$Ua Pac0a K!erLa ($r'renderC$ c$n Ca n!eMa, re(erMEnd$(eCa 'ara c!and$ &$d$ e(&!Miera deOini&iMamen&e arre Cad$4 'er$ -!C enci&a n$ '!d$ c$n&ener(e % Ce di$ aC !na( '!n&ada(+ G era &aC Ca &ern!ra de e(a aCma, &an&$ (! rec$n$cimien&$, &an&a (! ra&i&!d a Ca( 'a&r$na(, K!e, en medi$ de (! dic0a, -!C enci&a Ce n$& cier&a an !(&ia, &aC MeQ Ca 'ena de de2arCa(+ C$m$ O!e(e a (aCir, K!i($ de&enerC$ -!C enci&a4 'er$ n$ Ce O!e dad$ aC '$Dreci&$ K!edar(e, '$rK!e &enLa K!e ir a Ca PCaQa de Mercad$ a CCeMar !na car&a a !n arrier$, !na car&a m!% in&ere(an&e 'ara A !edi&a+ C K!e (aCe, % *$Ua *5D$ra K!e en&ra+ /iene inOCamada '$r eC caC$r % eC a're(!ramien&$+ En c!an&$ Ca (ien&en Ca( *eC Pin$ (e Ce aD$can, Ca in&err$ an, K!ieren (acarCe de !n &irn Ca ran n$&icia+ Si5n&a(e *$Ua *5D$ra en !n diMEn e6cCamand$P N*52enme de(can(ar % Ce( c!en&$+ Se Ce acercan, Ca r$dean, Ca a(edian, N$ re('iran+ Medi$ re'!e(&a !n '!n&$, dice Ca men(a2eraP NMi( K!erida(, ?(e Ca( c$mi eC (an&ic$A HaDC5 c$n UC'iani&$+ Hace mE( de d$( aU$( K!e n$ 0a M!eC&$ aC Seminari$+++ ?UC'iani&$ ni (e ac$rdaDa de 5CA+++ N?Im'$(iDCeA ?Im'$(iDCeA Ne6cCamaDan a dJ$ Ca( d$( (eU$ra(+ NN$ 0a M!eC&$+++ Ni !n dLa+ UC'iani&$ 0a aMeri !ad$ c$n eC /icerrec&$r, c$n C$( Pa(an&e(, c$n C$( Pr$Oe($re( &$d$( deC Seminari$+ Nin !n$ C$ 0a Mi(&$+ EC P$r&er$, c!and$ $% Ca( aMeri !aci$ne(, c$n& K!e e(e m!c0ac0$ e(&aDa en&re ad$ a Ca Ma am!nderLa+ P$r ai diQK!e C$ 0a Mi(&$ en maC$( 'a($(+ Se Jn c!en&a(, 0a(&a d$nde C$( 'r$&e(&an&e( diQK!e 0a e(&ad$+++ N(a e( !na eK!iM$cacin, Mi(iE *5D$ra N'r$rr!m'e -!C enci&a c$n O!e $+ NE($ e( '$r n$ darCe Ca Deca Ne6cCama *$Ua Pac0a, (!CO!radaN+ ?B!i5n (aDe en K!5 enred$ 0aDrEn me&id$ a e(e '$Dre an eCi&$A NSL, Pac0a Na(eMera -!C enci&aN+ A Mi(iE *5D$ra Ca 0an en aUad$+ N$($&ra( ($m$( &e(&i $( de C$( adeCan&$( de e(e niU$4 5C mi(m$ n$( 0a m$(&rad$ C$( cer&iOicad$( de cada me( % Ca( caCiOicaci$ne( de C$( cer&Emene(+ NP!e( n$ en&iend$, mi( (eU$ra(, $ UC'ian$ me 0a en aUad$ Ndice *$Ua *5D$ra, $O!(cada, ca(i MaciCand$+ 9!an de *i$( 7arc$ a'arece+ NOi a, 9!anc0$, '$r *i$( Ne6cCama -!C enci&a en c!an&$ Ce ec0a eC $2$ encimaN+ Camine, $i a e(&a( Dr!2erLa(+ C!5n&eCe, Mi(iE *5D$ra+ Re(!me eCCa en &re( 'aCaDra(4 'r$&e(&a 9!anc0$4 (e aOirman Ca( Pa&r$na(4 da(e '$r Mencida *$Ua *5D$ra+ N(&a n$ e( c$nmi $ NM$ciOera *$Ua Pac0a, c$rriend$ aC &eC5O$n$+ TiCLn+++ &iCLn+++ NCen&raC+++ ?Rec&$r deC Seminari$A++ + TiCLn+++ &iCLn+++ G 'rinci'ian+ N$ $%e, n$ en&iende4 (e enreda, (e inM$C!cra, (e tupeC da Ca D$cina a 9!anc0$ % e(c!c0a &emDC$r$(a+ La (ier'e K!e (e Ce enr$(ca a NJUeQ de Arce Ce pasa rum(an%o) *a Ca( racia( 9!anc0$, (e de('ide, c!eC a Ca D$cina % aL(Ca+ G aK!eCCa cara an$dina, a ermanada, de Q!aM$ de Cri(&$, (e M!eCMe a Ca( SeU$ra(4 % c$n aK!eCCa M$Q de inm!&aDCe (im'CeQa, diceP N?N$( c$1mi eC ce1D$ eC 'en1de12e1&eA Se derr!mDa -!C encia ($Dre !n a(ien&$+ Sien&e K!e (e de(m$r$na, K!e (e de(0ieCa m$raCmen&e+ N$ (e a(Oi6ia '$rK!e Ca caCdera e(&aCCa en !n ($CC$Q$+ NN$ CC$r5(, -!C enci&a NM$ciOera *$Ua Pac0a, c$n M$Q enr$nK!ecida % &emDC$naN, ?d52ameC$ e(&arA @CQa(e -!C encia % a(e a Ca 0ermana '$r C$( m$CCed$(+ NN$ Ce Ma%a a decir nada, mi K!erida+ ? P$Dreci&$A RJmDaCa *$Ua Pac0a de &remenda man$&ada+ N?B!e n$ Ce di aA ?B!e n$ Ce di aA ?B!e Men a aK!L e(e 'a(mad$A+++ ?9e(!i&aA ? Hi'cri&aA NN$, '$r *i$(, Pac0a+++ N?*e mL n$ (e D!rCa ni eC $Di('$A ?/a aD!nd$A ?Perdid$A En aUar a !na( &ri(&e( Mie2a(4 r$DarCe( eC 'an

http://biblioteca.d2g.com

K!e '$dLan 0aDer dad$ a !n '$Dre K!e C$ nece(i&ara+ ?A0 maCMad$, c$m!C ad$r (acrLCe $A ?InMen&$r de cer&iOicad$( % de cer&Emene(A+++ ?Ha(&a 'r$&e(&an&e (erEA N/ea mi K!eridi&a, n$ Ce Ma%a a decir nada a e(e '$Dre+ *52eC$ (iK!iera K!e aCm!erce+ G cada CE rima Ce caLa c$n eCada '$r Ca arr! ada me2iCCa+ In&erMienen *$Ua *5D$ra % 9!anc0$+ S!'Cican+ N?7!en$A Ndecide aC Oin *$Ua Pac0a, CeMan&and$ eC ded$N+ 9Er&aC$ de aCm!erQ$ 0a(&a K!e reMien&e+ Per$ e($ (L, c0$c$Ca&e deC de n$($&ra( (L n$ Ce da( a e(e (inMer \enQa+ B!e DeDa a !ad!Cce $ K!e (e Car !e (in ($Dreme(a+ G er !ida, a randada '$r Ca indi nacin, c$rre a (erMir eC aCm!erQ$+ -!C enci&a aCQa a mirar, c$m$ im'C$rand$ a!6iCi$, Ca ima en de San 9$(5, (! (an&$ 'rediCec&$+ A '$c$ CCe a eC (an&ic$, mE( 0!miCde, c$n Ca ($nri(iCCa (erEOica !n '$K!i&$ mE( acen&!ada+ NCamine a aCm$rQar, *amianci&$ NCe dice *$Ua -!C encia, c$m$ en !n &r5m$C$ de &erneQa % amar !ra+ Sen&(e Ca cria&!ra % de &$d$ c$mi, c$n ma(&iK!e$ nerMi$($, % n$ aCQ a mirar a -!C enci&a, ni a!n c!and$ 5(&a Ce (irMi Ca in!(i&ada &aQa de a !a de 'aneCa+ C$n eC JC&im$ &ra $ Ce $Orece *$Ua -!C encia !n man$2$ de &aDac$(, c$m$ C$ 0acLa c$n Orec!encia+ RecLDeC$( San An&$Ui&$, enciende % Ma(e a (! c!ar&$+ *$Ua Pac0a, &erminada Ca Oaena deC aCm!erQ$, O!e a D!(car aC 'r$&e(&an&e+ En&ra a Ca 'ieQa % n$ Ce enc!en&ra4 ni Ca maCe&a, ni eC &endid$ de Ca cama+ P$r Ca n$c0e CCaman a CandeCaria aC reQ$ % n$ re('$nde4 DJ(K!eda % n$ a'areceP c$rren a (! c!ar&$, 0aCCan aDier&$ % MacL$ eC DaJC+++ T$d$ C$ en&ienden+ A Ca maUana (i !ien&e, c!and$ -!C enci&a arre CaDa eC c!ar&$ deC maCMad$, enc$n&r !na aC'ar a&a inm!nda de Ca( K!e 5C !(aDa4 % aC rec$ erCa ca% de (!( $2$(, c$m$ eC 'erdn diMin$ ($Dre eC crimen, !na CE rima nL&ida, diEOana, en&raUaDCe+

COMENTARIO
Carra(K!iCCa reMeCa %a !na ma%$r c$nciencia ar&L(&ica K!e C$( a!&$re( an&eri$re(+ L$ im'$r&an&e de e(&e c!en&$ n$ e( &an&$ Ca &rama c$n (! de(enCace ine('erad$, (in$ Ca creacin deC amDien&e de !n '!eDC$ % de !na ci!dad 'r$Minciana de Oine( deC (i C$ XIX+ EC a!&$r C$ ra ca'&ar eC e('Lri&! reCi i$($ % eC ri&m$ ($'$rLOic$ de Ca Mida c$C$mDiana de e(a 5'$ca c$n !n e(&iC$ K!e c$rre('$nde aC a(!n&$ a Ca( miC maraMiCCa(+ La( $raci$ne( (!eCen (er m!% Car a( deDid$ aC !($ deP *+ (erie( de ad2e&iM$( $ de Ora(e( 'araCeCa(P HS$Dre &an D!ena( 'ar&e( era *amianci&$ (!mamen&e reQander$ % ediOican&e, c$m!C ad$r in(i ne, a'Cicad$ c$m$ 5C ($C$ den&r$ % O!era de Ca e(c!eCa, de carEc&er (!mi($, d!CQarrn % reca&ad$I4 ,+ c$mDinaci$ne( DimemDre( a Da(e de H%I % 0a(&a 'aCaDra( DimemDre( Hr$diCCi2!n&$ % 'a&iaDier&$I % H$2icerrad$I4 4+ Ca re'e&icin deC mi(m$ M$caDC$P H% &$da, &$da eCCa (e di$ a C$( a(!n&$( de i Ce(ia % (acri(&LaI4 HaK!eCCa aCma K!e 0aDLa de rem$n&ar(e (erena, (erenaI4 H% di(c!rriend$, di(c!rriend$ cm$ r$m'erLa Ca diaDCica maraUaI4 >+ Ca aCi&eracinP Hre'icar reci$I4 H'renda( &an 'ere rina( c$m$ ediOican&e(, O!er$n '$der$(a(+++I4 Hc!aC a(&r$ de (aDid!rLa % (an&idadI+ AdemE( deC ri&m$ ($'$rLOer$, Ca 'r$(a de Carra(K!iCCa (e di(&in !e '$r (! (aD$r '$'!Car deriMad$ deC !($ de ir$( 'in&$re(c$( % arcaic$( % de !na Mariedad de dimin!&iM$( % de $&r$( (!Oi2$( : *+ HLa n$ m!c0a aD!ndancia de (! 'r$&ec&$raI4 H!na MeQ adK!irid$( C$( diner$(, n$ (e d!rmi A !edi&a en Ca( 'a2a(I4 H!n c!ri&a de mi(a % $CCaI4 H9!anc0$ Ce c$n(i !i c$n m!c0a reDa2a C$( &e6&$( % J&iCe( en Ca LiDrerLa Ca&Cica, % cE&ame a PeriK!i&$ 0ec0$ OraiCeI4 H!n$( U$e(I4 ,+ San An&$Ui&$, A !edi&a, *amianci&$, c!ri&a, 'a(adi&a de edad, in&ri !iCCa(, m$c$(!eC$ aMie2ad$ % 'aCid!c0$ N!na Oi !riCCa, eC (an&ic$, 0$C adiCC$(, ($nri(iCCa+ Carra(K!iCCa crea eC amDien&e !C&rarreCi i$($ de Ca Mida 'r$Minciana c$n eC 'r$'(i&$ de D!rCar(e de 5C+ A!nK!e eC Oin e( ine('erad$, 0a% indicaci$ne( an&eri$re( K!e (C$ &ienen (i niOicad$ 'ara C$( K!e c$n$cen a Carra(K!iCCa+ EC mi(m$ &L&!C$ indica K!e eC 'r$&a $ni(&a Ma a (er ad$rad$ '$r &$da( Ca( m!2ere(+ P$r m!c0$ K!e (! ac&i&!d 'a(iMa 2!(&iOiK!e (! a'$d$, 0a% aC !na K!e $&ra n$&a K!e 0ace ($('ec0ar aC Cec&$r de K!e n$ (e &ra&a e6cC!(iMamen&e deC am$r reCi i$($P Hen K!ien Min$ a ciOrar Ca D!ena (eU$ra (! cariU$ &iern$ a Ca MeQ K!e e6&raMa an&e, 0ar&$ rar$ '$r cier&$ en en&e( c5CiDe( % deM$&a(I+ Se 0aDCa de Ca( H(ed!cci$ne(I de A !edi&a % de HCa (ed!ccin deC (an&$I+ La in(in!acin mE( direc&a, e irnica a Ca MeQ, deC de(enCace (e n$&a en Ca Ora(e de

http://biblioteca.d2g.com

-!C enciaP H% e(a m$de(&iaP ni (iK!iera '$r c!ri$(idad 0a aCQad$ a Mer a CandeCariaI, (e !ida de !n 'ErraO$ K!e e6'Cica cm$ Ca( (eU$ra( Mi iCaDan a Ca Dien 'arecida CandeCaria c$n&ra Ca( a(ec0anQa( de C$( 0$mDre(+ La n$&a deC am$r (en(!aC K!e 0ace c$n&ra(&e c$n Ca OeaCdad a(c5&ica de *amiEn (i !e 0a(&a eC de(enCace P eC c!Drecama 'ara eC Cec0$ de Ca de('$(ada4 C$( mim$( H!n &an&$ (en(!aCe( % an&ia(c5&ic$(I de -!C encia4 Ca an !(&ia de *amiEn aC (aDer K!e Ma a de2ar Ca ca(a 'ara en&rar en eC Seminari$4 % H!na car&a m!% in&ere(an&e 'ara A !edi&aI+ Para ca'&ar Ca im're(in Mi$Cen&a K!e 'r$d!ce eC de(c!Drimien&$ deC crimen de *amiEn, Carra(K!iCCa aDand$na Ca narracin de(cri'&iMa % 're(en&a Ca accin '$r medi$ de !na c$mDinacin de Ora(e( % 'ErraO$( c$r&$( c$n !n diEC$ $ m!% reaCi(&a % 'in&$re(c$+ HN?N$( c$1mi eC ce1D$ eC 'en1de12e1&eAI H+++ 9Er&aC$ de aCm!erQ$ 0a(&a K!e reMien&e+I A!nK!e Ca &rama deC c!en&$ n$ e( nada e6&ra$rdinaria, (! eCaD$racin ar&L(&ica C$ (i&Ja '$r encima de C$( $&r$( c!en&$( reaCi(&a(+ EC &$n$ amen$, C$( 'er($na2e( de C$ K!e '$drLa CCamar(e Ca cCa(e media, Ca aOicin '$r C$ 'in&$re(c$, Ca( de(cri'ci$ne( de&aCCada( % eC re i$naCi(m$ en eneraC c$rre('$nden aC reaCi(m$ deC (i C$ XIX+ La c$nciencia ar&L(&ica de Carra(K!iCCa, K!e C$ di(&in !e de (!( c$n&em'$rEne$( de $&r$( 'aL(e(, ademE( de (er 'r$'ia deC eni$ deC 0$mDre, C$ '$ne 2!n&$ a C$( rande( 0aDCi(&a( c$C$mDian$( K!e 0an dad$ a e(e 'aL( Ca Oama de C!cir eC me2$r c$n$cimien&$ deC idi$ma e('aU$C de &$da Hi('an$am5rica+

http://biblioteca.d2g.com

MANUEL GON)*LE) )ELEDN ,MAGNX1"6411986Y Costarricense) Naci" en <an 7os9# estu%i" en el Instituto Nacional) 0articip" en la pol tica) ;icec"nsul en 2ogot/# c"nsul en Nue-a IorE ' em(a6a%or en Pashington) ;i-i" treinta a1os en los Esta%os Uni%os) <u o(ra literaria se limita esencialmente a los cua%ros %e costum(res) <in em(argo# se le consi%era# 6unto con su primo A&uileo 7) Eche-err a B*3??!*H5H+# autor %el tomo %e poes a costum(rista C$nc0erLa( B*H5G+# uno %e los $un%a%ores %e la literatura nacional) @El clis %e solA se pu(lic" en el peri"%ico La Re'JDCica %e <an 7os9 el ,H %e agosto %e *3HD ' luego $ue inclui%o en La Pr$'ia % $&r$( &i'$( % e(cena( c$(&arricen(e( B*H*,+# la colecci"n %e to%os los cuentos ' cua%ros %e Mag"n)

EL CLIS DE SOL
N$ ES c!en&$, e( !na 0i(&$ria K!e (aCe de mi 'C!ma c$m$ 0a id$ Dr$&and$ de C$( CaDi$( de U$r C$rneCi$ Cac0eda, K!e e( !n D!en ami $ de &an&$( c$m$ &en $ '$r e($( cam'$( de *i$(+ Me Ca reOiri 0arE cinc$ me(e(, % &an&$ me ($r'rendi Ca maraMiCCa K!e 2!Q $ !na accin criminaC eC n$ c$m!nicarCa 'ara K!e C$( (aDi$( % C$( $D(erMad$re( e(&!dien eC ca($ c$n eC de&enimien&$ K!e (e merece+ P$drLa &aC MeQ en&rar en !n anECi(i( (eri$ deC a(!n&$, 'er$ me re(erM$ 'ara c!and$ 0a%a $Ld$ Ca( $'ini$ne( de mi( Cec&$re(+ /a, '!e(, m$nda % Cir$nda, Ca c$n(aDida maraMiCCa+ :$r C$rneCi$ Min$ a Merme % &ra2$ c$n(i $ !n 'ar de niUa( de d$( aU$( % medi$ de edad, nacida( de !na ($Ca HcamadaI, c$m$ 5C dice, CCamada( MarLa de C$( *$C$re( % MarLa deC PiCar, amDa( r!Dia( c$m$ !na e('i a, DCanca( % r$(ada( c$m$ d!raQn$ mad!r$ % Cinda( c$m$ (i O!eran HimE ene(I, (e Jn Ca e6're(in de U$r C$rneCi$+ C$n&ra(&aDan n$&aDCemen&e Ca DeCCeQa inOan&iC de Ca( emeCa( c$n Ca (incera inc$rreccin de C$( ra( $( Oi($nmic$( de U$r C$rneCi$, Oe$ (i C$( 0a%, m$ren$ (!Did$ % &$(c$ 0a(&a C$ (!ci$ de Ca( !Ua( % C$ ra2ad$ de C$( &aC$ne(+ Na&!raCmen&e, (e me $c!rri en eC ac&$ 're !n&arCe '$r eC 'r$ eni&$r OeCiQ de aK!eC 'ar de D$K!irr!Dia(+ EC Mie2$ (e c0iCC de $r !CC$, re&$rci Ca 2e&aQa de 'e2iDa%e ra%ad$, (e Cim'i Ca( DaDa( c$n eC reM5( de Ca 'eC!da man$ % c$n&e(&P N?P$( %$ ($% eC &a&a, ma( K!e (ea Oe$ eC deciC$A ?N$ (e 'arecen a %$, 'er$ e( K!e Ca mama n$ e( &an 'i$r, % 'aC ran '$der de mi *i$( n$ 0a% nada im'$(iDCeA NPer$ dL ame, U$r C$rneCi$, Z(! m!2er e( r!Dia, $ aC !n$ de C$( aD!eC$( era a(L c$m$ Ca( c0iK!i&a([ NN$, U$r4 en &$da Ca OamiCia n$ 0a 0aDid$ nin !na a&a ni caneC$4 &$d$( 0em$( (id$ ac0$Ca$(+ NG en&$nce(, Zcm$ (e e6'Cica !(&ed K!e Ca( niUa( 0a%an nacid$ c$n e(e 'eC$ % e($( c$C$re([ EC Mie2$ ($C& !na e(&re'i&$(a carca2ada, (e en2arr % me CanQ !na mirada de ($Deran$ de(d5n+ NZ*e K!5 (e rLe, U$r C$rneCi$[ NZP$( n$ 0aDLa de rirme, d$n Ma n, c!and$ Me$ K!e !n 'r$De in$ran&e c$m$ %$, !n cam'ir!($ 'in, (aDe mE( K!e !n 0$mDre c$m$ !(&5, K!e &$d$( dicen K!e e( &an (aDid$, &an CeLd$ % K!e 0a(&a 0ace Ce%e( $nde eC Pre(iden&e c$n C$( meni(&r$([ NA Mer, e6'CLK!eme e($+ NH$ra MerE C$ K!e 2!e+ :$r C$rneCi$ (ac de Ca( aCO$r2a( !n D!en 'edaQ$ de ($Da$, di$ !n &r$Q$ a cada c0iK!iCCa, arrim !n &aD!re&e en eC K!e (e de2 caer (a&i(Oec0$ de (! 'r6im$ &ri!nO$, (e ($n e(&re'i&$(amen&e Ca( narice(, &a'and$ cada !na de Ca( Men&ana( c$n eC Lndice re('ec&iM$ % ($'Cand$ c$n Mi$Cencia '$r Ca $&ra, re(&re c$n Ca 'Can&a de Ca 'a&aQa derec0a Cim'iand$ eC 'i($, (e en2! c$n eC reM5( de Ca c0aK!e&a % 'rinci'i (! e6'Cicacin en e(&$( &5rmin$(P NU(&5 (aDe K!e 0$ra en marQ$ 0iQ$ &re( aU$( K!e 0!D$ !n cCi( de ($C, en K!e (e e(c!reci eC ($C en &$d$ eC medi$4 D!en$, '!e( c$m$ !n$( Mein&e dLa( an&e(, Lina, mi m!2er, (aCi 0aDeCi&ada de e(a( c0iK!iCCa(+ *e(de e(e en&$nce, Ce c$ i !n de(a($(ie $ &an rande, aK!eCC$ era ca2e&a4 n$ 0aDLa cm$ a&a2aCa, (e (aCLa de Ca ca(a de dLa % de n$c0e, (iem're i('iand$ 'aC cieC$4 (e iDa aC ($Car, a Ca K!eDrada, aC c0arraCiCC$ deC cerc$, %

http://biblioteca.d2g.com

(iem're c$n aK!eC ca'ric0$ % aK!eC maC K!e n$ 0aDLa de(can($ ni mE( remedi$ K!e de2aCa a !(&$+ ECCa (iem're 0aDLa (id$ m!% an&$2ada en &$d$( C$( 'ar&$(+ /ea, c!and$ naci eC ma%$r, 2!e C$ me(m$4 c$n K!e !na n$c0e me di('er& &arde de Ca n$c0e % m^iQ$ ir a D!(carCe c$2$%$( de cir \eC$ mac0$+ Pi$r era K!e 2!era a nacer Ca cria&!ra c$n Ca D$ca aDier&a+ Le &r!2e C$( c$2$%$(4 en de('!5( 2!er$n $&r$( an&$2$(, 'er$ n!nca Ca CCe !5 a Mer &an de(a($(e ada c$m$ c$n e(&a( c0iK!i&a(+ P$( 0$ra MerE, c$m$ Ce iDa diciend$, Ce c$ i '$r Mer 'aC cieC$ dLa % n$c0e % eC dLa deC cCi( de ($C, K!e e(&aDa %$ en eC DreUaCiCC$ deC cerc$ dende D!en$ maUana+ HPa n$ cEn(aC$ c$n eC c!en&$, a(L (i !i 0a(&a K!e nacier$n Ca( m!c0ac0i&a( e(&a(+ N$ Ce nie $ K!e a %$ (e mi 0iQ$ c!e(&a arriDa eC MeCa( &an caneCa( % &an a&a(, 'er$ dende en&$nce 'arece K!e 0!Dieran &raLd$ Ca Dendicin de *i$(+ La me(&ra me Ca( K!iere % Ce( c!e(e Ca r$'a, eC P$CL&ic$ Ce( da (!( cinc$(, eC C!ra me Ca( 'ide 'a 'araCa( c$n na !a( de '!r$( Cin$(e( % an&e2!eCa( en eC aC&ar 'aC C$r'!(, % 'a C$( dLa( de Ca Semana San&a, Ca( (acan en Ca 'r$ce(in arrimada( aC NaQaren$ % aC San&$ Se'!Ccr$4 'a Ca N$c0eD!ena, Ca( m!dan c$n m!% D$ni&$( Me(&id$( % Ca( '$nen en eC '$r&aC 2!n&$ a Ca( Tre( *iMina(+ G &$d$( C$( c$(&$( ($n de D$C(a de C$( man&ened$re( % (iem're Ce( dan (! medi$ e(c!d$, ! Dien (! 'a'eC de a 'e($, ! $&ra D!ena re aCLa+ ?7endi&$ (ea mi *i$( K!e Ca( 2!e a (acar 'a (! (erMici$ de !n &a&a &an Oe$ c$m$ %$A+++ Lina 0a(&a K!e e(&E c!Ceca c$n (!( c0iK!iCCa( % di$nde K!e a !an&a K!e n$ (e Ca( aCaDanceen+ Ga 0a &enid$ (!( D!en$( 'Cei&$( c$n c!r&ida( deC Mecind!ari$ '$r Ca( maCMada( a&a(+I In&err!m'L a U$r C$rneCi$, &emer$($ de K!e eC 'ane Lric$ n$ &!Miera Oin % C$ 0ice M$CMer aC carriC aDand$nad$+ N7ien, Z'er$ idiEi[ NIdiEi K!5+ ZP$( n$ Me K!e 2!e '$r Der i('ia$ Ca mama eC cCi( de ($C '$r C$ K!e ($n caneCa([ ZU(&5 n$ (aDLa e($[ NN$ C$ (aDLa, % me ($r'rende K!e !(&ed C$ 0!Diera adiMinad$ (in &ener nin !na in(&r!ccin+ NPa K!5 en EUaC$, d$n Ma n+ G$ n$ 2!i eC K!e adeMin eC D!(iCe(+ ZU(&5 c$n$ce a !n me(&r$ i&aCian$ K!e 0iQ$ Ca &$rre de Ca i Ce(ia de Ca MiCCa[ ZUn 0$mDre a&$, 'eC$ c$C$ra$, m!% DCanc$ % m!% maciQ$ K!e c$me en ca(a dende 0ace c!a&r$ aU$([ NN$, U$r C$rneCi$+ NP$( 5C 2!e eC K!e me e6'Cic Ca c$(a deC cCi( de ($C+

COMENTARIO
Man!eC <$nQECeQ FeCedn SMa nT O!e eC O!ndad$r deC c$(&!mDri(m$ c$(&arricen(e, Ca &endencia mE( carac&erL(&ica de &$da Ca Ci&era&!ra de e(e 'aL( de(de (!( 'rinci'i$( 0a(&a Ca ac&!aCidad+ EC c$(&!mDri(m$ de Ma n (e '!ede a&riD!ir a Mari$( Oac&$re( naci$naCe(, 'er$ n$ (e '!ede ne ar (! 'aren&e(c$ c$n eC c$(&!mDri(m$ K!e e(&aDa de m$da en &$da Hi('an$am5rica+ La ran '$'!Caridad de e(e m$Mimien&$ a &raM5( de &$da Ca Ci&era&!ra c$(&arricen(e 'r$Miene deC carEc&er reCa&iMamen&e 0$m$ 5ne$ de Ca nacin+ Ni 'ara Ma n ni 'ara C$( e(cri&$re( de 0$% e6i(&e de &aC rad$ Ca 2erarK!La ($ciaC K!e carac&eriQa Ca ran ma%$rLa de C$( $&r$( 'aL(e( 0i('an$american$(+ Tam'$c$ e6i(&e !na 2erarK!La c!C&!raC m!% rL ida '$r Ca a!(encia de !na Car a &ra%ec&$ria de ed!cacin !niMer(i&aria % '$r eC 5nOa(i( &radici$naC en Ca ed!cacin 'rimaria % (ec!ndaria+ <e$ rEOicamen&e &am'$c$ e6i(&en Darrera( inOranK!eaDCe( en&re eC Ci&era&$ ci&adin$ % eC '!eDC$ cam'e(in$+ A(L e( K!e c!and$ Ma n e(criDi (!( c!adr$( de c$(&!mDre( e(&aDa c$n&and$ (!( 'r$'ia( e6'eriencia(+ Tan&$ 5C c$m$ C$( e(cri&$re( K!e C$ 0an (e !id$ '!eden a($ciar(e e iden&iOicar(e c$n eC '!eDC$ (in de2ar de D!rCar(e de (! in en!idad de ac!erd$ c$n Ca m$da de Ca 5'$ca+ Sin emDar $, eC mi(m$ Ma n c$nOe( 0aDer(e in('irad$ en Ca Ci&era&!ra de C$C$mDia, d$nde %a e6i(&La &$da !na e(c!eCa de c$(&!mDri(&a(P HEn 1""9 O!i a 7$ $&E %, e(&and$ aCCE, eC $Diern$ de C$(&a Rica me n$mDr Micecn(!C+ ACCE c!C&iM5 Ca( DeCCa( Ce&ra( % e(criDL en Mari$( 'eridic$( Da2$ diOeren&e( (e!dnim$(, en (! ma%$r 'ar&e acerca de C$(&a Rica+ *!ran&e C$( d$( aU$( % medi$ K!e 'a(5 en 7$ $&E 0ice m!% Ln&ima( reCaci$ne( c$n n$&aDCe( 'r$(i(&a( % '$e&a( c$C$mDian$(P 9$r e I(aac(, 9$r e P$mD$, San&ia $ P5reQ Triana, R$Der&$ Mc*$!aCC, 9$(5 A(!ncin SiCMa+ 9!Ci$ -CreQ, Sam!eC /eCEQK!eQ, RiMa( -rade % RiMa( <r$$&, % $&r$( c!%$( n$mDre( (e 0an D$rrad$ de mi mem$ria+ E(e r$ce me O!e de m!c0$ 'r$Mec0$ c$m$ ed!cacin Ci&eraria % 'ara O$rmar mi e(&iC$+I ) *e &$d$( C$( c!adr$( de Ma n, HEC cCi( de ($CI e( eC K!e mE( 'arece c!en&$+ HLa 'r$'iaI e( e(enciaCmen&e eC D$(K!e2$ de !na n$MeCa, mien&ra( K!e C$( $&r$( en reaCidad ($n mE( c!adr$( de c$(&!mDre(
) Car&a de Ma n a 9$(5 MarLa Arce Oec0ada HmarQ$ )1 de 1988I % re'r$d!cida en 9$(5 M+ Arce, Cuentos por Manuel 8on:/le: Qele%"n) San 9$(5P UniMer(idad de C$(&a Rica, 1943, '+ )8)+

http://biblioteca.d2g.com

d$nde eC a!&$r (e diMier&e &an&$ de(criDiend$ eC amDien&e OL(ic$, eC '!eDC$ c$(&arricen(e % (! manera de MiMir % de 0aDCar a Oine( deC (i C$ 'a(ad$ K!e eC ar !men&$ 'ierde (! im'$r&ancia+ A!n en HEC cCi( de ($CI, Ca racia deC c!en&$ 'r$Miene en ran 'ar&e deC diaCec&$ K!e em'Cea :$r C$rneCi$, 'er$ n$ C$ ra 'red$minar ($Dre eC de(enCace+ AC Ceer Ca JC&ima Ora(e, eC Cec&$r (e da c!en&a de Ca ran !nidad de Ca narracin+ N$ 0a% ni Ora(e( ni e'i($di$( 'aren&5&ic$(+ La 're(encia deC a!&$r % (! c$nMer(acin c$n :$r C$rneCi$ Cac0eda, eC (en&id$ de c!%$ n$mDre n$ (e 'erciDe 0a(&a eC OinaC, a!men&a Ca Mer$(imiCi&!d deC c!en&$+ La er!dicin % Ca 'icardLa de Ma n 0acen de(&acar mE( Ca (im'CeQa deC 'r$&a $ni(&a, 'er$ eC a!&$r n!nca de2a de c$n(iderar a 5(&e (! ami $+ EC mi(m$ aOEn de ca'&ar eC Cen !a2e 'in&$re(c$ de (! 'r$&a $ni(&a dem!e(&ra cier&a iden&idad naci$naC c$n 5C+ E( K!e 'ara Ma n % C$( K!e (i !ier$n (!( 0!eCCa(, eC naci$naCi(m$ c$(&arricen(e n$ (e enc!en&ra en Ca arK!e$C$ La 'rec$C$mDina ni en Ca( rande( 0aQaUa( 0i(&rica(, (in$ en Ca Mida diaria deC '!eDC$ c$n&em'$rEne$+ AC mi(m$ &iem'$ 0a% K!e (eUaCar Ca ac&i&!d raci(&a &L'ica de Ca 5'$ca '$(i&iMi(&a en Ca ad$racin de Ca( emeCa( DCanca( % r!Dia( % en eC de(&acar c$m$ ra( $ Oe$ eC c$C$r Hm$ren$ (!Did$I deC 'r$&a $ni(&a+ La DreMedad de HEC cCi( de ($CI SeC c$n&ra(&e c$n C$( c!en&$( de Carra(K!iCCa % de L'eQ P$r&iCC$ % R$2a( e( en$rmeT e(&aDCece !na &radicin K!e 0aDrLa de (e !ir Ca ma%$rLa de C$( c!en&i(&a( &ic$(, de(&acEnd$(e 9$aK!Ln <arcLa M$n e S1""1119;"T % CarC$( SaCaQar Herrera S19#6T+

http://biblioteca.d2g.com

EL NATURALISMO
EL NATURALISMO, K!e en E!r$'a reem'CaQ aC reaCi(m$, en Hi('an$am5rica c$incidi c$n 5C (in 'erder (! 'r$'ia iden&idad+ P$r 0aDer %a me2$re( c$m!nicaci$ne( in&erc$n&inen&aCe( a Oine( deC (i C$ XIX, C$( a!&$re( 0i('an$american$( '$dLan Ceer Ca( $Dra( de F$Ca ca(i aC mi(m$ &iem'$ K!e (e '!DCicaDan en -rancia+ A!nK!e eC a! e deC na&!raCi(m$ (C$ d!r dieci(ie&e aU$( S1"3#11""3T en -rancia, en Am5rica n$ deca% 0a(&a de('!5( de 191#+ En Ca Ar en&ina, 0iQ$ e(c!eCa a 'ar&ir de 1""# c$n Ca '!DCicacin de Ca( n$MeCa( de E! eni$ CamDacere(P MFsica sentimental S1"")T, <in rum(o S1""8T % En la sangre S1""3T+ P$r (er 7!en$( Aire( Ca ma%$r ci!dad 0i('an$americana de amDien&e m!% e!r$'e$, n$ e( de e6&raUar K!e eC na&!raCi(m$ 0!Diera &enid$ aCCL (! ma%$r inOC!2$ % K!e 0!Diera d!rad$ '$r c!aren&a aU$(P La gran al%ea S1""4T de L!ci$ /+ L'eQ, Irresponsa(le S1""9T de Man!eC P$de(&E, La (olsa S1"9#T de 9!CiEn Mar&eC, Li(ro e.tra1o S19#4T de -ranci(c$ A+ Sicardi e =istoria %e arra(al S19))T de Man!eC <ECMeQ+ En $&r$( 'aL(e(, eC na&!raCi(m$ de2 (!( 0!eCCa( (C$ en aC !na( de Ca( $Dra( de a!&$re( indiMid!aCe(P Ma ariU$( S$C($na % CarC$( Re%Ce( en eC Ur! !a%4 A! !(&$ *^HaCmar en C0iCe4 CarC$( L$Meira en C!Da % Man!eC Fen$ <andLa en P!er&$ Ric$+ Ha(&a en M56ic$, K!e %a &enLa !na &radicin n$MeCL(&ica de(de 'rinci'i$( deC (i C$ XIX, -ederic$ <amD$a O!e eC Jnic$ aOiCiad$ ($Dre(aCien&e+ CaLd$ ac&!aCmen&e en de( racia, eC na&!raCi(m$ 0i('an$american$ &$daMLa n$ 0a (id$ e(&!diad$ deDidamen&e+ P$r OaC&a de c$m'ren(in, m!c0$( crL&ic$( n$ C$ 0an (e'arad$ (!Oicien&emen&e deC reaCi(m$+ Tan&$ '$r (! c$nce'&$ deC m!nd$ c$m$ '$r (! m5&$d$, eC na&!raCi(m$, Ce2$( de a(eme2ar(e aC reaCi(m$, c$n(&i&!%e (! ne acin+ In('irad$ en Ca OiC$($OLa '$(i&iMi(&a de C$m&e, Ca( &e$rLa( de *ar`in % Ca medicina e6'erimen&aC de CCa!di$ 7ernard, eC na&!raCi(&a e(&!diaDa aC 0$mDre c$m$ !n c$n2!n&$ de E&$m$( c!%a( acci$ne( eran de&erminada( e6cC!(iMamen&e '$r nece(idade( animaCL(&ica(+ EC 'r$&a $ni(&a n$ ($Dre(aCLa c$m$ carica&!ra, (in$ K!e (e aDr!maDa Da2$ eC 'e($ de Ca 0erencia % deC amDien&e+ EC a!&$r rec0aQaDa C$( &ema( 'in&$re(c$( c$C$cad$( en e(cenari$( amen$(+ AC c$n&rari$, (e '$nLa a 0!r ar en Ca( CCa a( de Ca ($ciedad c$n !n Di(&!rL de('iadad$+ EC 'r$&a $ni(&a, &ran(O$rmad$ en (Rte humaine# MiMLa en Ca( 'e$re( c$ndici$ne(+ L$( &ema( 'rediCec&$( eran eC aCc$0$Ci(m$, Ca 'r$(&i&!cin, eC ad!C&eri$ % Ca mi(eria de Ca( ma(a(+ Si e( Merdad K!e C$( na&!raCi(&a( e(c$ Lan &ema( (rdid$( 'ara c$m'r$Dar (! &e$rLa, n$ e( men$( Merdad K!e &$d$( eCC$(, aC e6'$ner Ca de radacin 0!mana, aD$ aDan '$r !na ma%$r c$m'ren(in de C$( 'r$DCema( a2en$( % '$r Ca eCiminacin de Ca( c$ndici$ne( K!e ca!(an e(a mi(ma de radacin+ -ieCe( cre%en&e( en eC de&ermini(m$, C$( a!&$re( na&!raCi(&a( creaDan (!( $Dra( c$n !n m5&$d$ (e!d$cien&LOic$+ La( de(cri'ci$ne( eran de&aCCada( 'ara c$'iar cada min!cia de Ca reaCidad+ P!e(&$ K!e Ca( acci$ne( de C$( 'r$&a $ni(&a( eran re ida( '$r (! 'a(ad$, eC a!&$r 're(en&aDa !n 'an$rama c$m'Ce&$ &an&$ de Ca OamiCia deC 'er($na2e c$m$ deC medi$ en K!e (e m$MLa an&e( de 0acerCe irr!m'ir ac&iMamen&e en Ca $Dra+ Pre$c!'ad$ '$r (! e(&!di$ cCLnic$, eC a!&$r na&!raCi(&a n$ (e in&ere(aDa en eC diEC$ $ &an&$ c$m$ C$( reaCi(&a(+ Se Jn C$ an&eri$r, n$ ($r'rende eC 'eK!eU$ nJmer$ de c!en&$( na&!raCi(&a(+ La( 're&en(i$ne( cien&LOica( deC a!&$r im'edLan K!e Mer&iera &$d$ e(e ma&eriaC den&r$ de C$( CLmi&e( de !n c!en&$+ *e(de C!e $ K!e <!% de Ma!'a((an& e( Ca e6ce'cin, 'er$ Ca ma%$rLa de C$( a!&$re( 'reOerLa c$m'r$Dar (!( &e$rLa( en n$MeCa( Car a( %, en m!c0$( ca($(, en (erie( de n$MeCa(+ Sin emDar $, '$r $&ra de &an&a( an$maCLa( en Ca Ci&era&!ra 0i('an$americana, d$( de C$( a!&$re( K!e incC!im$( en e(&a (eccin (e di(&in !ier$n de (!( an&ece($re( en c$n$cer(e 'rinci'aC % ca(i e6cC!(iMamen&e c$m$ c!en&i(&a(P 9aMier de /iana % 7aCd$mer$ LiCC$+

http://biblioteca.d2g.com

(A%IER DE %IANA
X1"6"119)6Y Urugua'o# Uno %e los primeros cuentistas pro$esionales) <e cri" en una estancia) Fue a Monte-i%eo para estu%iar me%icina ' solicit" una (eca para ir a 0ar s a especiali:arse en psi&uiatr a) Al no reci(irla# se %e%ic" al perio%ismo sin %e6ar %e -isitar la estancia %e su $amilia) @=e si%o hacen%a%o# cria%or %e -acas ' o-e6as# tropero ' hasta contra(an%istaC re-olucionario# muchas -ecesC can%i%ato al congreso en -arias ocasiones# sin ha(er nunca pasa%o %e can%i%ato))) =e si%o# ante to%o ' so(re to%o# perio%ista) )+I 1 La Re-oluci"n %e *H5> aca(" con la poca $ortuna &ue ten a ' $ue a 2uenos Aires con la ilusi"n %e mantenerse escri(ien%o cuentos) Apremia%o por las necesi%a%es e%itoriales# la cali%a% %e su o(ra (a6") Muri" po(re ' en$ermo en las cercan as %e Monte-i%eo) Autor %e %os no-elas# <a!c0a B*3HH+ ' 8ur B*H5*+# ' m/s %e una %ocena %e tomos %e cuentos: Cam'$ B*3H?+# Macac0ine( B*H*5+# LeUa (eca B*H**+# G!%$( B*H*,+# etc) Tam(i9n escri(i" pie:as teatrales) @Los amores %e 2entos <agreraA se pu(lic" en Cam'$, la primera ' la me6or %e las colecciones %el 0rol $ico cuentista)

LOS AMORES DE BENTOS SAGRERA


CUAN*O 7en&$( Sa rera $% Cadrar C$( 'err$(, de2 eC ma&e en eC (!eC$, a'$%and$ Ca D$mDiCCa en eC a(a de Ca caCdera, (e '!($ de 'ie % (aCi deC c$med$r a'!rand$ eC 'a($ 'ara Mer K!i5n (e acercaDa % &$mar 'r$n&amen&e 'r$Midencia+ Era Ca &arde, e(&aDa $(c!reciend$ % !n ran Mien&$ ($'CaDa deC E(&e arra(&rand$ rande( n!De( ne ra( % 'e(ada(, K!e amenaQaDan &$rmen&a+ B!ien a e(a( 0$ra( % c$n e(e &iem'$ CCe ara a Ca e(&ancia, ind!daDCemen&e CCeMarLa Enim$ de 'ern$c&ar, c$(a K!e 7en&$( Sa rera n$ 'ermi&La (in$ a de&erminada( 'er($na( de (! Ln&ima reCacin+ P$r e($ (e a'!raDa, a Oin de CCe ar a C$( aC'$ne( an&e( de K!e eC O$ra(&er$ 0!Diera aOC$2ad$ Ca cinc0a a (! caDaCC$, di('$ni5nd$(e a de(en(iCCar+ S! e(&ancia n$ era '$(ada, ?cane2$A NC$ 0aDLa dic0$ m!c0a( Mece(4 % eC K!e CCe a(e, K!e (e O!era % D!(ca(e O$nda, $ d!rmiera en eC cam'$, ?K!e aC Oin % aC caD$ d$rmLan en eC cam'$ animaCe( (!%$( de mE( MaC$r K!e Ca ma%$rLa de C$( de($c!'ad$( 0ara'ien&$( K!e ($CLan caer '$r aCCL demandand$ aCDer !eA En m!c0a( $ca(i$ne( 0aDLa(e Mi(&$ en a'!r$(, '$rK!e (!( 'e$ne(, mE( D$ndad$($( N?cCar$, c$m$ n$ era de (!( c!er$( K!e 0aDLan de (aCir C$( manead$re(AN, 'ermi&Lan a aC !n$( de(en(iCCar4 % C!e $ era %a m!c0$ mE( diOLciC 0acerCe( (e !ir Ca marc0a+ La e(&ancia de Sa rera era !n$ de e($( Mie2$( e(&aDCecimien&$( de $ri en Dra(iCeU$, K!e aD!ndan en Ca Or$n&era % K!e (eme2an cErceCe( $ O$r&aCeQa(+ Un Car $ ediOici$ de 'arede( de 'iedra( % &ec0$ de aQ$&ea4 !n$( aC'$ne(, &amDi5n de 'iedra, enOren&e, % a C$( Cad$( !n aC&$ m!r$ c$n (C$ !na '!er&a 'eK!eUa dand$ aC cam'$+ La c$cina, Ca de('en(a, eC 0$rn$, C$( c!ar&$( de C$( 'e$ne(, &$d$ e(&aDa encerrad$ den&r$ de Ca m!raCCa+ EC 'a&rn, K!e era !n 0$mDre Da2$ % r!e($, ca(i c!adrad$, cr!Q eC 'a&i$ 0aciend$ cr!2ir eC DaCa(&$ Da2$ (!( r!e($( 'ie(, caCQad$( c$n 'e(ada( D$&a( de Decerr$ c$C$rad$+ ADri c$n 'reca!cin Ca '!er&eciCCa % a($m (! caDeQa meCen!da 'ara $D(erMar aC reci5n CCe ad$, K!e (e deDa&La en&re !na ma2ada de 'err$(, C$( c!aCe(, Cadrand$ enO!recid$(, Ce (aC&aDan aC e(&riD$ % a Ca( narice( % Ca c$Ca deC caDaCC$, 0aciend$ K!e 5(&e, encaDri&ad$, D!Oara % re&r$cediera+ N?-!era, cac0$rr$(A Nre'i&i Maria( Mece( eC am$, 0a(&a c$n(e !ir K!e C$( 'err$( (e O!eran aCe2and$, !n$ a !n$, % anaran eC aC'n r!Uend$ aC !n$(, mien&ra( $&r$( $COa&eaDan aJn c$n de(c$nOianQa aC caDaCCer$ K!e, n$ deC &$d$ &ranK!iC$, &i&!DeaDa en de(m$n&ar+ NTiene Dien !ardada Ca ca(a, ami $ d$n 7en&$( Ndi2$ eC reci5n CCe ad$+
1 9aMier de /iana, HA!&$Di$ raOLaI en Pa $ %e %eu%a# Campo amarillo ' otros escritos# M$n&eMide$P CCa!di$ <arcLa % CLa+, 1984, '+ )#+

http://biblioteca.d2g.com

NUn$( cac0$rr$( criad$( '$r diMer&imien&$ Nc$n&e(& eC d!eU$ de ca(a c$n marcad$ acen&$ '$r&! !5(+ L$( d$( 0$mDre( (e e(&rec0ar$n Ca man$ c$m$ Mie2$( camarada(4 % mien&ra( Sa rera daDa rdene( a C$( 'e$ne( 'ara K!e de(en(iCCaran % CCeMaran eC caDaCC$ aC '$&rer$ c0ic$, 5(&$( (e admiraDan de Ca e6&raUa % '$c$ Orec!en&e amaDiCidad de (! am$+ Una MeQ en Ca e('aci$(a 'ieQa K!e (erMLa de c$med$r, eC anader$ CCam a !n 'en % Ce $rden K!e CCeMara !na n!eMa caCdera de a !a4 % eC in&err!m'id$ ma&e amar $ c$n&in!+ EC O$ra(&er$, d$n 7rL id$ S$(a, era !n an&i !$ camarada de Sa rera %, c$m$ 5(&e, ric$ 0acendad$+ UnLaC$(, ma( K!e Ca ami(&ad, Ca m!&!a c$nMeniencia, C$( ne $ci$( % Ca recL'r$ca c$n(ideracin K!e (e merecen 0$mDre( de aC&a (i niOicacin en !na c$marca+ EC 'rimer$ '$(eLa cinc$ (!er&e( de e(&ancia en Man r!CC$, % eC (e !nd$ era d!eU$ de (ie&e en <!a(!namDL, % 'a(aDan amD$( '$r 'er($naCidade( im'$r&an&e( % eran re('e&ad$(, %a K!e n$ K!erid$(, en &$d$ eC de'ar&amen&$ % en m!c0a( Ce !a( mE( aCCE de (!( Or$n&era(+ S$(a era aC&$ % deC ad$, de Oi($n$mLa M!C ar, (in e6're(in, (in m$Mimien&$P !n$ de e($( &i'$( r!raCe( K!e 0an nacid$ 'ara c!idar Maca(, am$n&$nar cnd$re( % c$mer carne c$n HOariUaI+ Sa rera era mE( Dien Da2$, r!e($, ca(i c!adrad$, c$n 2am$ne( de cerd$, c!eCC$ de &$r$, DraQ$( c$r&$(, $rd$( % d!r$( c$m$ &r$nc$( de c$r$niCCa4 Ca( man$( anc0a( % MeCC!da(, C$( 'ie( c$m$ d$( 'Canc0a(, d$( rande( &r$Q$( de madera+ La caDeQa 'eK!eUa '$DCada de aD!ndan&e caDeCC$ ne r$, c$n aC !na(, m!% '$ca(, cana(4 Ca Oren&e Da2a % de'rimida, C$( $2$( rande(, m!% (e'arad$( !n$ de $&r$, dEnd$Ce !n a('ec&$ de De(&ia4 Ca nariQ Car a en O$rma de 'ic$ de E !iCa4 Ca D$ca rande, c$n eC CaDi$ (!'eri$r '!C'$($ % (en(!aC a'areciend$ '$r eC m$n&n de DarDa enmaraUada+ Era $r !CC$($ % aC&aner$, aMar$ % e $L(&a, % MiMLa c$m$ Ca ma%$r 'ar&e de (!( c$n 5nere(, encerrad$ en (! e(&ancia, (in 'Cacere( % (in aOecci$ne(+ ME( de cinc$ aU$( 0acLa de Ca m!er&e de (! m!2er, % de(de en&$nce( 5C ($C$ CCenaDa eC ca(ern, en c!%a( &$(ca( 'arede( re&!mDaDan a &$da( 0$ra( (!( ri&$( % (!( 2!ramen&$(+ C!and$ aC !ien Ce in(in!aDa K!e deDLa ca(ar(e, ($nreLa % c$n&e(&aDa K!e 'ara m!2ere( Ce ($DraDan c$n Ca( K!e 0aDLa en (! cam'$, % K!e &$daMLa n$ (e $CMidaDa de C$( maC$( ra&$( K!e Ce 0iQ$ 'a(ar eC HdiaDC$ de (! c$m'aUeraI+ AC Jn 'en K!e C$ $La, meneaDa Ca caDeQa % (e iDa m!rm!rand$ K!e aK!eC HdiaDC$ de c$m'aUeraI 0aDLa (id$ !na (an&a % K!e 0aDLa m!er&$ can(ada de reciDir '!Ue&aQ$( de (! marid$, a K!ien 0aDLa a'$r&ad$ ca(i &$da Ca O$r&!na de K!e era d!eU$+ Per$ c$m$ e(&a( c$(a( n$ eran deC d$mini$ 'JDCic$ % K!iQE( n$ 'a(aran de m!rm!raci$ne( de c$cina, eC anader$ (e !La (iend$ !n re('e&aDCe (eU$r, m!% di n$ de a'reci$, m!% ric$, % a!nK!e m!% Dr!&$ % mE( e $L(&a, ca'aQ de (erMir, aC cien&$ '$r cien&$, a aC Jn de( raciad$ Mecin$+ S$(a iDa a MerC$ '$r !n ne $ci$, % 'r$'$ni5nd$(e rande( anancia(, eC 0acendad$ de <!a(!namDL C$ a a(a2aDa de &$da( manera(+ OOreciCe en Ca cena '!c0er$ c$n H'irnI, !i($ de men!d$( c$n HOariUaI % !n c$rder$, $rd$ c$m$ !n 'aM$ ceDad$, a(ad$ aC a(ad$r % ac$m'aUad$ de aCCe&a % OariUa (eca4 '$rK!e aCCL Ca OariUa (e c$mLa c$n &$d$ % era eC c$m'Cemen&$ $DCi ad$ de &$d$( C$( 'Ca&$(+ G c$m$ e6&ra$rdinari$, en 0$n$r deC 0!5('ed, (e (irMi !na Hcan2ica c$n Cei&eI, K!e, (e Jn Ca e6're(in Dra(iCeUa, H(i 5 Oe2$n c$n &$!cin0$ 5 m!i&$ D$m4 eCCa D$rra &!d$I+ AO!era eC Mien&$ K!e MenLa de(de Ce2$(, (aC&and$ CiDre ($Dre Ca( c!c0iCCa( 'eCada(, arreme&i c$n O!ria c$n&ra Ca( maciQa( '$DCaci$ne(, % em'rendi5nd$Ca c$n C$( ErD$Ce( de Ca 0!er&a inmedia&a, C$( cimDr, C$( Qamarre 0a(&a arrancarCe( Ca( '$ca( 0$2a( K!e Ce( K!edaDan, % 'a( de Car $, em'!2ad$ '$r n!eMa( D$canada( K!e MenLan deC E(&e, c$rriend$ a &$d$ c$rrer+ ArriDa, Ca( n!De( (e r$m'Lan c$n e(&r!end$ % Ca CC!Mia Ca&i !eaDa Ca( 'arede( deC ca(ern % re'iK!e&eaDa O!ri$(amen&e ($Dre C$( &ec0$( de cinc de C$( aC'$ne(+ En eC c$med$r, Sa rera, S$(a % Panc0$ Ca(&r$ Ne(&e JC&im$, ca'a&aQ deC 'rimer$N e(&aDan de ($Dreme(a, c0arCand$, &$mand$ ma&e amar $ % a'!rand$ Ca( c$'a( de caUa K!e eC ca'a&aQ e(canciaDa (in de(can($+ Panc0$ Ca(&r$ era !n indi$ Mie2$, de r$(&r$ an !C$($ % Cam'iU$, % de 'eK!eU$( $2$( &!rDi$( (emie(c$ndid$( en&re C$( arr! ad$( 'Er'ad$(+ Era c0arCa&En % ami $ de c!en&$(, de C$( c!aCe( &enLa !n re'er&$ri$ e(ca($, 'er$ K!e re'e&La (iem're c$n di(&in&$( de&aCCe(+ N?B!5 m$d$ de %$DerA Ndi2$N+ E(&$ me 0ace ac$rdar !na $ca(in, en Ca e(&ancia deC Oina$ d$n -eCi(Der&$ Mar&LneQ, en Ca c$(&a eC Tac!arL+++ N?Ga &enem$( c!en&$A Ne6cCam Sa rera4 % eC Mie2$, (in $Oender(e '$r eC &$n$ de('recia&iM$ deC e(&ancier$, c$n&in! m!% (eri$P N?HaDLa %$Did$A ?7ir en (an&L(imaA EC cam'$ e(&aDa DCanK!iand$4 &!i&$( C$( DaUa$( %en$(, &!i&$( C$(

http://biblioteca.d2g.com

arr$%$( cam'$ a2!era, % eC Tac!arL 0ec0$ !n mar+++ Se in&err!m'i 'ara ceDar !n ma&e % DeDer !n &ra $ de caUa4 C!e $ 'r$(i !iP NEra !na n$c0e c$m$ 5(&a4 'er$ en&$nce( m!c0$ mE( OrLa % m!c0$ mE( e(c!ra, e(c!ra(aP n$ (e DLa ni C$ K!e (e c$mDer(aDa+ HaDLam$ anda$ &!i&a Ca n$c0e(i&a rec$C!&and$ Ca ma2ada K!e (e n$( a! aDa '$r '!n&a( en&era(, % a(L me(m$ 0aDLa K!eda$ eC &endaC+ E(&EDam$ em'a'a$( c!and$ anam$ Ca c$(ina, $nde 0aDLa !n 2!e $ K!e era !na Dendi(in ]e *i$(+ *i('!5( K!e c$mim$ HC$(I '!(im$ a amar !iar % a c$n&E c!en&$(+ EC Die2$ TiD!rci$+++ ?!(&5 (e 0a de ac$rdE deC Die2$ TiD!rci$, aK!eC indi$ de T!m'amDE, rand$&e c$m$ !n ranc0$ % Oier$ c$m$ !n (!(&$ a &iem'$+++A ?P!c0a 0$mDre aK!eC K!e d$maDa Caind$? SC$ !na $ca(in C$ Did5 a(en&ar eC C$m$ c$n&ra eC (!eC$, % e($ 2!e c$n !n Da !aC 'ica($ deC Oina$ Mand!ca, K!e (e Ce an&$2 aC$'iar !na maUani&a K!e 0aDLa %$Did$ a C$ C$c$, % 2!e aC U!d$ K!e+++ N7!en$, Mie2$ Nin&err!m'i S$(a c$n marcada im'acienciaN, de2e c$rc$Diand$ aC Da !aC 'ica($ % (i a (! c!en&$+ N*e2!r$ n$( Ma a (aCir c$n aC !n$ mE( (aDid$ K!e eC Dendi&$ Na re d$n 7en&$(+ N<\en$, (i (e e(&En ri%end$ dende %a, n$ c!en&$ nada Ndi2$ eC Mie2$, a&!Oad$+ N?P!c0a c$n eC Da(iCi(c$A Ne6cCam eC 'a&rn4 % C!e $, ($rDiend$ media c$'a de caUa, (e re'a&in en Ca (iCCa % a re P NP!e(&$ K!e eC 0$mDre (e 0a em'aca$, %$ M$% a c$n&ar $&ra 0i(&$ria+ N/am$( a Mer e(a 0i(&$ria Nc$n&e(& S$(a4 % d$n Panc0$ m!rm!r aC mi(m$ &iem'$ K!e M$CMLa a CCenar Ca( c$'a(P N?7am$ a D5? EC anader$ &$(i, a'$% ($Dre Ca me(a Ca man$ anc0a % MeCC!da c$m$ 'a&a de m$n$, % c$menQ a(LP NE( !n (!(e($ K!e me 0a (!(edid$+ Ha(e de e(&$ C$ men$( !n$( ca&$rce $ K!ince aU$(+ Me 0aDLa ca(a$ c$n Ca Oinada, % me Mine deC C0!% a '$DCar acE, '$rK!e e(&$( cam'$( eran de Ca Oinada c!a(i &$d$(+ *!ran&e eC 'rimer aU$ %$ iDa (iem're aC C0!% 'a Mi iCar mi e(&aDCecimien&$ % &amDi5n 'a+++ *$n 7en&$( (e in&err!m'i, DeDi !n '$c$ de caUa, % de('!5( de ($rDer eC ma&e K!e Ce aCcanQaDa eC ca'a&aQ, c$n&in!P NPa Mi(i&ar !na m!2er(i&a K!e &enLa en !n ranc0$ de Ca c$(&a+ NGa 0e $Ld$ 0aDCar de e($ Ndi2$ S$(aN+ Era !na r!Dia, !na Dra(iCera+ N9!(&amen&e, Era Ca 0i2a de !n K!in&er$ de Ga !arn+ G$ Ca and!De 'a(&$riand$ m!c0$ &iem'$4 'er$ eC Mie2$ d$n 9!ca, (! 'adre, Ca c!idaDa c$m$ caDaCC$ 'are2er$ % n$ me daDa aC(e 'a nada+ Per$ Ca m!c0ac0a (e 0aDLa encariUa$ de adeDera(, % &enLa m$&iM$(, '$rK!e %$ era !n m$($ K!e Ca( mandaDa arriDa % c$n r$CC$(, % en Ca canc0a K!e %$ 'i(aDa n$ diCa&aDa en K!edar ($C$+ HEC Mie2$ K!erLa ca(arCa c$n !n e(&$'$r em'Cea$ de Ca '$Ce(La, % c$m$ c$Ce L K!e a 'e(ar de &$da( Ca( Men&a2a( Ca carrera (e me iDa 0aciend$ 'eC!da, % n$ K!erLa em'Cear Ca O!erQa Nn$ '$r nada, (in$ '$r n$ c$m'r$me&ermeN, me '!(e a caDiCar+ ?B!5 diaDC$A G$ &enLa Oama de ar&er$ % 5(a era Ca $ca(in de 'r$DarC$+ Un dLa K!e me 0aDLa id$ de Mi(i&a a ca(a de mi ami $ M$n&eir$ Card$($, (e me $c!rri Ca 2! ada+ M$n&eir$ e(&aDa DraM$ '$rK!e Ce 0aDLan carnia$ !na Maca+ HN?(&e n$ e( $&r$ K!e eC Mie2$ 9!caA Nme di2$+ HEC Mie2$ 9!ca e(&aDa de K!in&er$ en Ca e(&ancia deC c$r$neC -$r&!na&$, K!e CindaDa c$n Ca de M$n&eir$, % a 5(&e (e Ce 0aDLa me&id$ en eC ma&e K!e eC Mie2$ C$ r$DaDa+ G$ me di2eP ]?5(&a e( Ca mLaA^ % c$n&e(&5 en (e !idaP H NMire, ami $, %$ cre$ K!e e(e Mie2$ e( m!% Cadin$, % (erLa D!en$ 0acer !n e(carmien&$+ HM$n&eir$ n$ de(eaDa $&ra c$(a, % (e K!ed C$c$ de c$n&en&$ c!and$ Ce 'r$me&L %$ mi(m$ e('iar aC K!in&er$ % a arrarC$ c$n Ca( man$( en eC Darr$+ HA(L O!eP !na n$c0e, ac$m'aUad$ deC 'ard$ An(eCm$, Ce ma&am$( !na $Me2a a M$n&eir$ Card$($ % Ca en&erram$( en&re eC maiQaC deC Mie2$ 9!ca+ AC $&r$ dLa aMi(5 a Ca '$Ce(LaP O!er$n a Ca \er&a % de(c!Drier$n eC 'a(&eC+ EC Mie2$ ri&aDa, ne aDa % amenaQaDa4 'er$ n$ 0!D$ &!&LaP C$ maniar$n n$ mE( % (e C$ CCeMar$n a Ca ($mDra di('!5( de 0aDerCe ($Da$ !n '$c$ eC C$m$ c$n C$( c$rD$(+I S$nri 7en&$( Sa rera, cr!Q Ca 'ierna derec0a, ($(&eniend$ eC 'ie c$n amDa( man$(4 &$(i O!er&e % (i !iP NP$c$( dLa( di('!5( O!i a ca(a de 9!ca % enc$n&r5 a Ca '$Dre Nemen(ia 0ec0a !n mar de CE rima(, DraMa c$n&ra eC (an%i%o de M$n&eir$ Card$($, K!e 0aDLa 0ec0$ a&uello '$r emDr$mar a (! '$Dre 'adre+ HLe di2e K!e 0aDLa id$ 'ara c$n($CarCa % aran&irCe K!e iDa a (acarC$ en CiDer&ad+++ (iem're K!e eCCa (e '$r&ara Dien c$nmi $+ C$m$ a Ca r!Dia Ce !(&aDa Ca 'ierna+++I NMe(mamen&e c$m$ en Ca 0i(&$ria K!e %$ iDa a c$n&E, c!and$ eC Oina$ TiD!rci$, eC d$mad+++ Ndi2$ eC ca'a&aQ+

http://biblioteca.d2g.com

NN$ &ard m!c0$ en aDrir Ca D$ca 'a decir K!e (L Nc$n&in! d$n 7en&$(, in&err!m'iend$ aC indi$N+ La CCeM5 aC ranc0$ K!e &enLa 're'ara$ en Ca c$(&a, % c$nMer(am$(, %+++ EC anader$ c$r& (! narracin 'ara DeDer de n!eM$, % en (e !ida, !iUand$ C$( $2$(, arK!eand$ Ca( ce2a(, c$n&in! c$n&and$, c$n Ca 'r$Ci2idad c$m!nica&iMa deC D$rrac0$, &$d$( C$( de&aCCe( de aK!eCCa n$c0e de 'Cacer c$m'rada c$n inOamia( de 'erd!Cari$+ *e('!5( ri c$n (! ri(a r!e(a % ($n$ra % c$n&in!a c$m$ m! id$ de &$r$ m$n&araQ+ Una inmen(a D$canada de Mien&$ en&r en eC 'a&i$, aQ$& C$( m!r$( de rani&$, c$rri '$r &$da Ca m!raCCa aCQand$ a (! 'a($ c!an&a 0$2a (eca, &r$Q$ de 'a'eC $ c0aCa Mie2a enc$n&r ($Dre eC 'edre !CC$, % C!e $ de rem$Cinear en ir$( Oren5&ic$( % dand$ a!CCid$( O!ri$($(, D!(cand$ !na (aCida, $C'e Maria( Mece(, c$n raDia, c$n 'r$O!nd$ enc$n$ Nc!aC (i K!i(iera 'r$&e(&ar c$n&ra eC CJDric$ cini(m$ deC anader$N Ca (Cida '!er&a deC c$med$r, de&rE( de Ca c!aC C$( &re( eDri$( e(c!c0aDan c$n indiOerencia eC Ora $r de Ca D$rra(ca+ Tra( !n$( min!&$( de de(can($, eC 'a&rn c$n&in! diciend$P NP$r &re( me(e( Ca c$(a marc0 Dien, a!nK!e Ca r!Dia (e en$2aDa % me ac!(aDa de diCa&ar Ca CiDer&ad deC Mie2$4 'er$ di('!5(, c!and$ C$ Car ar$n a 5(&e % (e enc$n&r c$n eC nid$ MacL$, (e 'r$'!($ caQar (! 'E2ara de c!aCK!ier m$d$ % Men ar(e de mi 2! ada+ G$ C$ (!'e4 CCeM5 a Nemen(ia a $&ra 2a!Ca % e('er5+ Una n$c0e me a arr de ($'e&n, ca%end$ a Ca e(&ancia c!and$ men$( C$ e('eraDa+ EC Mie2$ era diaDC$ % a(!2e&ad$r, % c$m$ %$, na&!raCmen&e, n$ K!erLa c$m'r$me&erme, C$ 0ice en&re&ener c$n !n 'in % me 0ice &rair !n 'are2er$ K!e &enLa a aC'n, !n &!Dian$+++ NG$ C$ c$n$cL Nin&err!m'i eC ca'a&aQN4 era !na ma!Ca+ NZB!5[ N're !n& eC anader$, $Oendid$+ NUna ma!Ca4 %$ C$ Did5 c!and$ den&r$ en !na 'enca en eC Cerr$4 c$rri c$n c!a&r$ e(&$'$re(+++ % c$mi c$Ca Ca( &re(ien&a( Dara(+ NP$r eC e(&ad$, K!e era maC$+ NP$rK!e era !na ma!Ca Nc$n&in! c$n in(i(&encia eC ca'a&aQN4 n$ '!ede ne E eC 'eC$+++ ?&!Dian$A+++ NSi a, ami $, eC c$men&$, K!e e(&E Cind$ Ndi2$ S$(a, 'ara c$r&ar Ca di('!&a+ G d$n 7en&$(, mirand$ c$n de('reci$ aC indi$ Mie2$, 'r$(i !i diciend$P NP!e( en(iCC5 eC &!Dian$, m$n&5, Ce Da25 Ca Dandera % O!i a dar aC Cerr$1Lar $, de2and$ aC Mie2$ 9!ca en Ca e(&ancia, DraM$ c$m$ &$r$ K!e (e Miene ($Dre eC CaQ$+ *i('!5( me O!i 'a M$n&eMide$, d$nde me en&re&!Me !n$( me(e(, % di^a% K!e %$ n$ (!'e cm$ O!e K!e C$ ac0!rar$n aC '$Dre diaDC$+ P$r aCCE c0arCaDan K!e 0aDLan (id$ mi( m!c0ac0$(, manda$( '$r mL4 'er$ e(&$ n$ e( MerdE+++ HiQ$ d$n 7en&$( !na m!eca cLnica, c$m$ 'ara dar a en&ender K!e reaCmen&e era eC a(e(in$ deC K!in&er$, % (i !i, &ranK!iC$, (! reCa&$+ N*i('!5( K!e 'a(ar$n Ca( c$(a(, &$d$ K!ed $&ra MeQ &ranK!iC$+ Nemen(ia (e $CMid deC Mie2$4 %$ Ce 0ice creer K!e 0aDLa manda$ decir !n$( O!neraCe( '$r eC Enima deC Oina$, % eCCa (e c$nMen(i de K!e %$ n$ era c!m'Ce de nada+ Per$, ami $, ?!(&5 (aDe K!e 'e&i($ (in maUa( % m!2er (in &ac0a( n$ 0a Mi(&$ nadie( &!aMLaA+++ La r!Dia me re(!C& ceC$(a c$m$ &i ra re(i5n 'arida % me &raLa !na Mida de 'err$(, 2erin and$ 0$% '$r e(&$ % maUana '$r aK!eCC$+ NP!n&$ '$r '!n&$ c$m$ Ca Ua&a <aDrieCa en Ca riCa(in K!e %$ iDa a 0a(er Nen(ar& eC indi$, de2and$ caer Ca caDeQa ($Dre eC DraQ$ K!e a'$%aDa en Ca me(a+ *$n 7en&$( a'r$Mec0 Ca in&err!'cin 'ara a'!rar eC Ma($ de aCc$0$C, % de('!5( de Cim'iar(e Ca D$ca, c$n&in!, mirand$ a (! ami $P N?P!c0a (i era ceC$(aA G c$m$ de2!r$ %$ Ce 0aDLa aOC$2a$ mani2a aC 'rin(i'i$, e(&aDa c$n(en&ida a mE( n$ '$der % de '!r$ K!ererme em'e( a Oa(&idiarme C$ mi(m$ K!e Oa(&idia !na D$&a n!eMa+ G$ &enLa, na&!raCmen&e, $&r$( aCCiner$( d$nde cacarear Nen eC cam'$ n$ mE(, aK!eCCa 0i2a de d$n <!mer(ind$ RiMer$, % Ca 0i2a deC '!e(&er$ S$ria, eC canari$ S$ria, % R!m!aCda, Ca m!2er deC 'ard$ Medina+++ N?Una manadi&a OC$rA Ne6cCam QaCameramen&e eC Mi(i&an&e4 a C$ K!e Sa rera c$n&e(& c$n !nP N?E0A Nde 'r$O!nda (a&i(Oaccin+ G rean!d eC 0iC$ de (! c!en&$+ NC!a(i n$ '$dLa ir aC ranc0$P (e M$CMLa '!r$ CC$rar % '!r$ ec0arme en cara C$ K!e 0aDLa 0ec0$ % C$ K!e n$ 0aDLa 0ec0$, % 'a&a&rL( % 'a&a&rE(, ?c$m$ (i n$ e(&!Miera me2$r c$nmi $ K!e C$ K!e 0!Diera e(&ad$ c$n eC '$Ce(La K!e (e iDa a ac$CCarar c$n eCCa, % c$m$ (i n$ e(&!Miera Dien 'a a c$n 0aDerCe da$ '$DCacin % c$n mandarCe Ca carne de Ca( ca(a( &$d$( C$( dLa(, % c$n Ca( Cec0era( K!e Ce 0aDLa em're(&a$ % C$( caDaCC$( K!e Ce 0aDLa re aCa$A+++ ?N$, (eU$r4 nadaA B!e Hc!aCK!ier dLa me M$% a aC(ar c$n eC 'rimer$ K!e CCe !e+++I B!e HeC dLa men$( 'en(a$ me enc$n&rE( a! ada en Ca Ca !na+++I G e(&a mJ(ica &$da( Ca( Mece( K!e CCe aDa % 0a(&a K!e '$nLa eC 'ie en eC e(&riD$ aC dLa (i !ien&e, 'a irme+ L$ 'i$r era K!e aK!eCCa c$ndenada m!2er me 0aDLa ana$ eC Ca$ de Ca( ca(a(, % c!and$, m!% aD!rrid$, Ce caCen&aDa eC C$m$, en C! ar de en$2ar(e, CC$raDa % (e arra(&raDa %

http://biblioteca.d2g.com

me aDra(aDa Ca( r$diCCa( % me acariciaDa, C$ mi(m$ K!e mi 'err$ $Mer$ Itacuaiti/ c!and$ Ce d$% !n$( reDenca($(+ ME( Ce 'e aDa % mE( 0!miCde (e 0a(La eCCa4 0a(&a K!e aC Oin me en&raDa CE(&ima G Ca aC(aDa % Ca acari(iaDa, c$n C$ K!e eCCa (e '$nLa C$ca de c$n&en&a+ ?L$ mi(m$, e(a&amen&e C$ mi(m$ K!e Itacuaiti/O))) A(L Ca( c$(a(, Ca m!2er &!M$ !n 0i2$, % di('!5( $&r$, % mE( di('!5( $&r$, c$m$ 'a aK!eren(iarme 'a &$da Ca Mida+ G c$m$ %a (e me iDan '$niend$ d!r$( C$( carac!(e(, me di2eP HC$ me2$r deC ca($ e( D!(car m!2er % ca(ar(e, K!e de e(e m$d$ (e arre Ca &$d$ % (e acaDan Ca( 0i(&$ria(I+ C!and$ Nemen(ia (!'$ mi in&en(in, ?O!e c$(a DErDaraA N$ 0aDLa m$d$ de c$n($CarCa, % (C$ '!de c$n(e !ir K!e (e ($(e a(e !n '$c$ 'r$me&i5nd$Ce 'a(ar c$n eCCa Ca ma%$r 'ar&e deC &iem'$+ P$c$ di('!5( me ca(5 c$n Ca Oinada % n$( Minim$( a '$DCar en e(&e cam'$+ AC 'rin(i'i$ &$d$ iDa Dien % %$ e(&aDa m!% c$n&en&$ c$n Ca n!eMa Mida+ Oc!'a$ en Ca c$(&r!(in de e(&a ca(a NK!e aC 'rin(i'i$ era !n$( ranc0$( n$ mE(N4 en&!(ia(ma$ c$n Ca m!2er(i&a n!eMa, % en Oin, $CMidad$ de &$d$ c$n eC (iem're e(&ar en Ca( ca(a(, 0i($ K!e n$ me ac$rdara 'a nada de Ca r!Dia Nemen(ia, K!e 0aDLa &enid$ c!ida$ de n$ mandarme de(ir nada+ Per$ aC '$c$ &iem'$ Ca m!% $Me2a n$ '!d$ re(i(&ir % me mand de(ir c$n !n 'in de Ca e(&an(ia K!e O!era a c!m'Cir mi 'aCaDra+ Me 0i(e eC ($n($P n$ c$n&e(&54 % a C$( c!a&r$ dLa(, %a medi$ me 0aDLa $CMida$ de Ca r!Dia, c!and$ re(iDL !na e(K!eCa amena(End$me c$n Menir % me&er !n e(cEndaC$ (i n$ iDa a MerCa+ C$m'rendL K!e era ca'a( de 0a(erC$, % K!e (i MenLa % Ca 'a&r$na (e en&eraDa, iDa a (er !n -i-a la patria) N$ &!Me mE( remedi$ K!e a ac0ar eC C$m$ % Car arme 'a eC C0!%, d$nde e(&!Me !n$( c!an&$( dLa(+ *e(de en&$nce( (e !L MiMiend$ !n '$c$ aK!L % !n '$c$ aCCE, 0a(&a K!e N%$ n$ (5 (i '$rK!e (e C$ c$n& aC Jn Cen !a Car a, K!e n!nca OaC&a, $ '$rK!e mi( Mia2e( re'e&id$( Ce dier$n K!e de(c$nOiarN Ca 'a&r$na (e en&er de mi( enred$( c$n Nemen(ia % me arm !na K!e O!e c$m$ di('arada de n$MiCC$( c0Jcar$( a media n$c0e % (in C!na+ Si Nemen(ia era (eC$(a, Ca $&ra, ? *i$( n$( a(i(&aA+++ Sermn aK!L, re('$n($ aCCE, me &enLa mE( CCen$ K!e DaUa$ en inMiern$ % mE( de(a($(e a$ K!e animaC c$n Dic0era+ Era aC U!d$ K!e %$ Ce 0i(iera c$m'render K!e, (i n$ era Nemen(ia, (erLa $&ra c!aCe(K!iera, % K!e n$ &enLa mE( remedi$ K!e (e !ir (inc0and$ % aMenir(e c$n Ca (!er&e, '$rK!e %$ era 0$mDre a(L % a(L 0aDLa de (er+ ?N$, (eU$rA+++ La Dra(iCera 0aDLa (id$ de maC andar, % c!and$ me Ce iDa aC 0!m$ c$rc$DiaDa % me (ac!dLa c$n C$ K!e enc$n&raDa+ Una MeQ c!a(i me (!me !n c!c0iCC$ en Ca 'an(a '$rK!e Ce di !na cac0e&ada+ ?<racia( a Ca c!er'iada a &iem'$, K!e (i n$ me c0!rra(K!ea Ca indinaA -eCi(men&e e(&$ d!r '$c$ &iem'$, '$rK!e Ca Oinada n$ era c$m$ Nemen(ia, K!e (e c$n&en&aDa c$n CC$rar % amena(arme c$n &irar(e a Ca Ca !naP Ca 'a&r$na era m!2er de de(ir % 0a(er Ca( c$(a( (in 'edir $'inin a nadie(+ Si derec0$, derec0$4 (i &$r(id$, &$r(id$P eCCa endere(aDa n$ mE( % 0aDLa K!e darCe canc0a c$m$ a n$MiCC$ ri(i5n ca'a$+ Pa( !n &iem'$ (in de(Lrme nada4 and!D$ caDiC$(a, (eria, 'er$ en&$nce( m!c0$ mE( D!ena K!e an&e( 'a c$nmi $, % c$m$ n$ me c0!'$ eC ded$ % maCi(e$ Ca( c$(a( (iem're Dien, me di2eP HCa 'a&r$na anda '$r ec0arme !n 'iaC4 'er$ c$m$ a ma&rer$ % ari(c$ n$ me anan ni C$( Da !aCe( K!e crLan c$Ca en C$( e('iniCCaCe( deC Rincn de RamLreQ, (e Ma a K!edar c$n Ca armada en Ca man$ % C$( r$CC$( en eC 'e(c!e($I+ Enc$men(5 a Dic0arCa, (iem're 0a(i5nd$me eC ($rr$ m!er&$ % c$m$ (i n$ de(c$nOiara nada de C$( 're'ar$( K!e andaDa 0a(iend$+ N$ &ard5 m!c0$ en c$Ce irCe eC 2!e $, %+++ ?OL2e(e, ami $ S$(a, C$ K!e e( eC diaDC$A+++ ?me K!ed5 mE( c$n&en&$ K!e (i 0!Diera ana$ !na carrera randeA+++ ?-i Jre(e K!e Ca &ram$%a c$n(i(&La en 0a(er de(a'are(er a Ca r!Dia Nemen(iaA+++ NZ*e(a'are(er, $ escon%erM N're !n& S$(a, !iUand$ !n $2$ % c$n&ra%end$ Ca D$ca c$n !na ($nri(a aMie(a+ HG 7en&$( Sa rera, em'Ceand$ !na m!eca m!% (eme2an&e, re('$ndi en (e !idaP N*e(a'are(er $ e(c$nder4 %a MerE+ *e('!5( 'r$(i !iP NG$, K!e, c$m$ Ce di2e, %a e(&aDa 0a(&a C$( 'eC$( de Ca 0i2a de d$n 9!ca, Mi eC m$d$ de K!e me de2aran eC cam'$ CiDre aC mi(m$ &iem'$ K!e mi m!2er 0a(La Ca( 'a(e(4 % Ca idea me !(& c$m$ &erner$ $re2an$+ E( MerdE K!e (en&La !n '$c$, '$rK!e era Oe$ 0a(er a(L e(a a(in c$n Ca '$Dre r!Dia4 'er$, ami $, ?K!5 LDam$( a 0a(erA A caDaCC$ re aCa$ n$ (e Ce mira eC 'eC$, % c$m$ aC Oin % aC caD$ %$ n$ era K!ien 'i(aDa eC Darr$, n$ era c!m'Ce (iK!iera, me CaM5 Ca( man$( % e('er5 &ranK!iCamen&e eC re(!C&a$+ La 'a&r$na andaDa de c$nMer(aci$ne( % mE( c$nMer(aci$ne( c$n eC ne r$ CaracF# !n '$Dre ne r$ m!% Dr!&$ K!e 0aDLa (id$ e(cCaM$ de mi (!e r$ % K!e Ce $Dede(La a Ca Oinada C$ mi(m$ K!e !n 'err$+ H7!en$ Nme di2e %$N, C$ me2$r (erE K!e me Ma%a 'a M$n&eMide$, a(L Ce( de2$ cam'$ CiDre, % ademE(, K!e (i aca($ re(!C&a aC $ 2edi$nd$ n$ me a arren en Ca M$C&iada+I G a(L C$ 0i(e en (e !ida+ La 'a&r$na % CaracF n$ e('eraDan $&ra c$(a Nc$n&in! eC anader$, de('!5( de !na 'a!(a K!e 0aDLa a'r$Mec0ad$ 'ara CCenar C$( Ma($( % a'!rar eC c$n&enid$ deC (!%$N+ La mi(ma n$c0e en K!e Da25 a Ca ca'i&aC, eC ne r$ endere( 'a Ca e(&an(ia deC C0!% c$n Ca car&iCCa Dien a'rendida % di('!e(&$ a c!m'CirCa aC 'ie de Ca Ce&ra '$rK!e e(&$( ne r$( ($n c$m$ c!(c$, % Dr!&a($( K!e n$ 0a% K!e 0aDCar+ CaracF n$ &enLa mE( de Mein&e aU$(, 'er$ ac$(&!mDra$ a C$( Ca(a($( deC Oina$ mi (!e r$, n!nca (e di$ c!en&a de C$ K!e era (er CiDre, % a(L O!e K!e (i !i (iend$ e(cCaM$ % $Dede(iend$ a mi m!2er en &$d$ C$ K!e Ce manda(e 0a(er, (in 'en(ar (i era maC$ $ (i era D!en$, ni (i Ce 0aDLa de 'er2!dicar $ Ce 0aDLa de OaM$re(er4

http://biblioteca.d2g.com

Mam$(P K!e era c$m$ mancarrn Mie2$, K!e (e am$Cda a &$d$ % n$ 'a&ea n!nca+ C &enLa Ca idea, (in d!da, de K!e n$ era re('$n(aDCe de nada, $ de K!e '!e(&$ K!e Ca 'a&r$na Ce mandaDa 0a(er !na c$(a, e(a c$(a deDLa (er D!ena % 'ermi&ida '$r Ca a!&$ridE+ ?Era &an Dr!&$ eC '$Dre ne r$ CaracF)++A ?La MerdE K!e (e 're(i(aDa (er mE( K!e DErDar$ 'a 'rac&icar C$ K!e 'rac&ic eC ne r$A ?PaCaDra de 0$n$rA, %$ n$ C$ creL ca'E( de !na DarDaridE de e(a Ca%a+++ '$rK!e, caramDa, ?aK!eCC$ O!e dema(ia$, ami $ S$(a, O!e dema(ia$A+++ EC anader$, K!e 0acLa !n ra&$ &i&!DeaDa, c$m$ (i !n e(crJ'!C$ C$ inMadiera im'idi5nd$Ce reMeCar de !n $C'e eC (ecre&$ de !na inOamia m!% rande, (e de&!M$, Dr!(camen&e in&err!m'id$ '$r !n &r!en$ K!e reMen& O$rmidaDCe, Car $, 0$rrend$, c$m$ Ca de(car a de !na Da&erLa '$der$(a+ EC ca(ern &emDC c$m$ (i 0!Diera M$Cad$ !na (an&aDErDara en eC am'CL(im$ 'a&i$4 eC indi$ Panc0$ Ca(&r$ de('er& ($Dre(aC&ad$4 eC O$ra(&er$, K!e de (e !r$ n$ &enLa Ca c$nciencia m!% Cim'ia, &$rn(e in&en(amen&e 'ECid$4 7en&$( Sa rera K!ed(e 'en(a&iM$, marcad$ !n cier&$ &em$r en Ca OaQ 0ir(!&a4 %, d!ran&e Mari$( min!&$(, C$( &re( 0$mDre( 'ermanecier$n K!ie&$( % caCCad$(, c$n C$( $2$( m!% aDier&$( % eC $Ld$ m!% a&en&$, (i !iend$ eC re&!mD$ decrecien&e deC &r!en$+ EC ca'a&aQ O!e eC 'rimer$ en r$m'er eC (iCenci$P N?Ami $A Ndi2$N, ?Ma%a !n re2!(iC$ mac0a($A ?(&e, a Ca Oi2a K!e 0a caLd$A ?B!i5n (aDe (i maUana n$ enc!en&r$ di2!n&ia$ mi DCanc$ '$r(eCanaA ?P$rK!e, ami $, e(&$( animaCe( DCanc$( ($n 'er(e !id$ '$ C$ ra%$ c$m$ Ca aCCina '$ eC ($rr$A+++ G c$m$ n$&ara K!e C$( d$( e(&ancier$( c$n&in!aDan en(imi(mad$(, eC indi$ Mie2$ a re ($carr$namen&eP N?N! ]a% c$m$ Ca caUa 'a dar c$ra2e a !n 0$mDreA G c$n &raDa2$, '$rK!e &enLa Ca caDeQa in(e !ra % C$( DraQ$( (in O!erQa(, CCen eC Ma($ % 'a( Ca D$&eCCa aC 'a&rn, K!ien n$ de(deU (erMir(e % (erMir aC 0!5('ed+ Para Ca ma%$rLa de C$( 0$mDre( deC cam'$, Ca caUa e( !n Cic$r maraMiCC$($P ademE( de (erMir de remedi$ 'ara &$d$ maC, &iene Ca c!aCidad de deM$CMer Ca aCe rLa (iem're % cada MeQ K!e (e &$me+ A(L O!e K!e C$( &er&!Cian$( aK!eCC$( K!edar$n c$n&en&$(P C!c0and$ eC indi$ '$r c$n(erMar aDier&$( C$( 'Er'ad$(4 an(i$($ S$(a '$r c$n$cer eC de(enCace de Ca c$menQada 0i(&$ria, e indeci($ 7en&$( Sa rera en&re aD$rdar % n$ aD$rdar Ca 'ar&e mE( e(caDr$(a de (! reCa&$+ AC Oin, cediend$ a Ca( in(&ancia( de C$( ami $( % a Ca inOC!encia c$m!nica&iMa deC aCc$0$C, K!e 0ace M$mi&ar C$( (ecre&$( mE( Ln&im$( 0a(&a a C$( 0$mDre( mE( re(erMad$( NCa( acci$ne( maCa( c$m$ ca(&i $ mi(&eri$($, % Ca( D!ena( acci$ne( c$m$ (i 5(&a( (e a(Oi6iaran en Ca &erriDCe c$mD!(&in ceC!CarN, (e re($CMi a 'r$(e !ir, n$ (in an&e( 0aDer 're !n&ad$ a manera de di(c!C'aP NZN$ e( MerdE K!e %$ n$ &enLa Ca c!C'a, K!e %$ n$ ($% re('$n(aDCe deC (!(edid$[ S$(a 0aDLa dic0$P N?B!5 c!C'a Ma a &ener, ami $A G eC ca'a&aQ 0aDLa a re ad$, en&re Mari$( caDece$(P N?*e2!r$ K!e n$A+++ ?de2!r$ K!e n$A+++ ?K!e n$A+++ ?K!e n$A+++ ?n$A+++ ?n$A+++ C$n &aCe( a(eMeraci$ne(, Sa rera (e c$n(ider CiDre de &$d$ rem$rdimien&$ de c$nciencia % (i !i c$n&and$P NEC ne r$ CaracF# c$m$ di2e, % a K!ien %$ n$ creLa ca'a( de Ca 2!diada K!e 0i($, (e O!e aC C0!% di('!e(&$ a CCeMar a caD$ Ca ar&erLa K!e Ce 0aDLa $rdenad$ mi m!2er+++ ?B!5 DarDaridEA+++ ?Si da OrL$ c$n&arC$A+++ ?G$ n$ (5 en C$ K!e e(&aDa 'en(and$ Ca '$Dre(i&a de Ca OinadaA+++ En Oin, K!e eC ne r$ CCe a Ca e(&an(ia % aCCL (e K!ed !n$( dLa( e('erand$ eC m$men&$ $'$r&!n$ 'a dar eC $C'e+ Ha% K!e de(ir K!e era !n inMiern$ de C$ mE( OrL$ % de C$ mE( CC!Mi$($ K!e (e 0a Mi(&$+ Tem'$raC a0$ra, % &em'$raC maUana, % de2e CC$Mer, % cada n$c0e mE( $(c!ra K!e c!eMa de Uac!r!&J+ N$ (e '$dLa c!a(i (aCir aC cam'$ % 0aDLa K!e de2ar a! ar(e Ca( ma2ada( $ m$rir(e de OrL$, '$rK!e C$( 0$mDre( andaDan en&!mid$( % c$m$ DaCda$( deC 'erra de &iem'$ aK!eC+ ?Ami $, ni K!5 c$mer 0aDLaA Carne OCaca, '!C'a e('!m$(a, carne de 'err$, de C$( animaCe( K!e c!eriEDam$( '$rK!e (e m$rLan de nece(idE+ La (!er&e K!e %$ e(&aDa en M$n&eMide$ % aCCL (iem're 0a% D!ena c$mida mi(&!rada c$n %!%$(+ 7!en$P CaracF (i !i a !ai&and$, % c!and$ Ce c!adr !na n$c0e Dien ne ra, en(iCC, di(iend$ K!e r!mDiaDa 'aca, % (aCi+ En Ca e(&an(ia &$d$( cre%er$n K!e eC re&in&$ &enLa c!eMa (erca % C$ de2ar$n ir (in maCi(ear nada+ ?B!5 iDan a maCi(ear deC '$Dre CaracF# K!e era D!en$ c$m$ eC 'an % man($ c$m$ Maca &amDeraA L$ emDr$mar$n !n '$c$ di(i5nd$Ce K!e churras&ueara a !(&$ % K!e n$ &!Miera mied$ de Ca( per%ises# '$rK!e c$m$ Ca n$c0e e(&aDa de (! mi(m$ c$C$r, eCC$( (e en&enderLan+ Sin emDar $, !n$ 0i($ n$&ar K!e eC m$($ era 'reMenid$ % cam'er$, '$rK!e 0aDLa '!e(&$ !n maniad$r en eC 'e(c!e($ deC caDaCC$ % $&r$ deDa2$ de C$( c$2iniCC$(, c$m$ 'a a&ar a ($ a, Dien (e !r$, en ca($ de &ener K!e d$rmir a cam'$+ *i('!5( C$ de2ar$n marc0ar (in 0aDer C$ ra$ K!e eC re&in&$ can&ara nada+ CaracF era c$m$ Dic0$ 'a r!mDiar, % a(L O!e K!e &$m Ca dire(in deC ranc0$ de Ca r!Dia Nemen(ia, % aC &r$&e % aC &ranc$, O!e a dar aCCE, derec0i&$ n$ mE(+ Un 'ar de c!adra( an&e( de CCe ar, en !n Da2i&$, (e a'i % mani eC caDaCC$+ ACCL NeC ne r$ mi(m$ c$n& di('!5(

http://biblioteca.d2g.com

&$d$(, 'er$ &$d$( C$( de&aCCe(N, 'ic &aDac$, (ac O!e $ en eC %e(K!er$, en(endi eC (i arr$ % (e '!($ a 'i&ar &an &ranK!iC$ c$m$ (i en (e !ida O!e(e a en&rar a DaiCar a !na (aCa, $ 'edir Ca ma inaria 'a 'iaCar de M$Cca$ en Ca '!er&a de !na man !era+ ?TenLa eC aCma a&raMe(ada aK!eC 'icar$A+++ L!e $ di('!5(, aC ra&$ de e(&ar 'i&and$ en c!cCiCCa(, a'a eC '!c0$, C$ '!($ de&rE( de Ca $re2a, de('rendi eC maniad$r deC 'e(c!e($ deC caDaCC$, (ac eC K!e CCeMaDa deDa2$ de C$( c$2iniCC$( % (e O!e caminand$ a 'ie, de('a(i&$, 0a(&a C$( ranc0$(+ En Ca( ca(a( n$ 0aDLa mE( 'err$( K!e !n cac0$rr$ Dar(in$ K!e eC mi(m$ ne r$ (e C$ 0aDLa re aCa$4 a(L O!e K!e c!and$ 5(&e (e a(erc, eC 'err$ n$ 0i($ mE( K!e Cadrar !n '$K!i&$ % en (e !ida (e ($(e rec$n$(iend$ a (! am$ an&i !$+ CaracF D!(c a &ien&a( Ca '!er&a deC ranc0$, Ca ($Ca '!er&a K!e &enLa % K!e miraDa 'aC 'a&i$+ C!and$ Ca enc$n&r (e '!($ a e(c!c0ar4 n$ (aCLa nin Jn r!id$ de aden&r$P Ca( en&e( '$Dre( (e ac!e(&an &em'ran$, % Nemen(ia (e !r$ K!e r$ncaDa a aK!eCCa( 0$ra(+ *i('!5( c$n !n maniad$r a& Dien O!er&e, 'er$ Dien O!er&e, Ca '!er&a c$n&ra eC 0$rcn, de m$d$ K!e nadie '!diera aDrir de aden&r$+ G$ n$ (5 cm$ Ca a&, 'er$ 5C mi(m$ c!en&a K!e e(&aDa c$m$ 'a a !an&ar Ca 'ec0ada de !n n$MiCC$+ En (e !ida r$di eC ranc0$, (e O!e a !na Men&ani&a K!e 0aDLa deC $&r$ Ca$ % 0i($ Ca mi(ma $'era(in+ Mien&ra( &an&$, aden&r$, Ca '$Dre r!Dia % (!( &re( cac0$rr$( d$rmLan a 'ierna (!eC&a, (e !ramen&e, % en Ca c$nOian(a de K!e a ranc0$ de '$Dre n$ (e aCCe an ma&rer$(+ ?G Nemen(ia, K!e era d$rmiC$na c$m$ Ca ar&$ % de !n (!eU$ mE( 'e(a$ K!^eC Oierr$+++A *i('!5( de &$da e(&a $'era(in % Dien (e !r$ de K!e n$ '$dLan (aCir de aden&r$, eC de(aCma$ deC m$ren$+++ N?PEre(e men&ira K!e 0ai a 0$mDre( ca'ace( de 0acer !na DarDaridE de e(a Ca%a+++AN P!e( eC de(aCma$ deC m$ren$, c$m$ (e C$ c!en&$, ami $ S$(a, Ce 'rendi O!e $ aC ranc0$ '$r C$( c!a&r$ c$(&a$(+ En (e !ida K!e Mi$ K!e &$d$ e(&aDa 'rendid$ % K!e c$n Ca a%!da de !n Mien&$ O!er&e K!e ($'CaDa, aK!eCC$ iDa a (er c$m$ K!ema(n de cam'$ en Meran$, (ac eC '!c0$ de a&rE( de Ca $re2a, C$ en(endi c$n !n 'eda($ de 'a2a % (e marc0 de('a(i&$ 'aC Da2$, d$nde 0aDLa de2a$ (! caDaCC$+ AC '$K!i&$ ra&$ em'e( a (en&ir C$( ri&$( &remend$( de C$( de( ra(ia$( K!e (e e(&aDan ac0ic0arrand$ aCCE aden&r$4 'er$ a(L % &$d$ eC ne r$ &!M$ aCma 'a K!edar(e cCaMa$ aCCL mi(m$ (in &ra&ar de 2!irA ?B!5 Oiera, ami $, K!5 Oiera+++A ?En Oin, 0a% 0$mDre( 'a &$d$A /am$( a &$mar !n &ra $+++ ? E0A ? *$n Panc0$A+++ ? P!c0a 0$mDre OC$2$ 'a c0!'arA+++ P!e(, c$m$ de(La, eC ne r$ (e K!ed 'Can&a$ 0a(&a K!e Mi$ &$d$ K!ema$ % &$d$ 0ec0$ c0ic0arr$ne(+ AC $&r$ dLa mi c$m'E Man!eC -eCi'e (aCi de maUani&a a rec$rrer eC cam'$, cam'iand$ !n caDaCC$ K!e (e Ce 0aDLa e(&raMia$, (e aCCe '$r Ca c$(&a % (e K!ed 'a(ma$ c!and$ Mi$ eC ranc0$ c$nMer&id$ en e(c$mDr$(+ C!ri$(i, (e a'i$, rem$Mi C$( &i($ne( % 0aCC !n m!c0ac0$ 0ec0$ carDn, % di('!5( a Nemen(ia C$ mi(m$, % n$ '!d$ mE( % (e Car a Ca $Oicina 'a dar c!en&a deC (!(edid$+ EC c$mi(ari$ O!e a Ca e(&an(ia 'a Mer (i Ce endiC aDan aC $, % en c!an&$ aDri Ca D$ca, eC ne r$ CaracF di2$P HN?9!i %$A HN$ C$ K!erLan creer de nin !na manera+ HN?Cm$ K!e O!i(&e( M$(A NCe c$n&e(& eC c$mi(ari$N4 Z&e e(&E( riend$ de Ca a!&$ridE, re&in&$[ HNN$, (eU, ?2!i %$A HNZP$r K!5[ HNP$rK!e me mand Ca 'a&r$na+ HNZB!e K!emara( eC ranc0$[ /NSL+ HNZC$n Ca en&e aden&r$[ HN?*e2!r$A+++ ?% '!e(A HNZG n$ c$m'rende( K!e e( !na DarDaridE[ HNLa 'a&r$na mand+ HG n$ 0!D$ K!ien C$ (acara de a0L+ HN?La 'a&r$na mandA Nde(La a &$da reOCe6in deC c$mi(ari$ $ de C$( 'i$ne(N+ A(L O!e K!e C$ maniar$n % C$ CCeMar$n+ C!and$ (!'e Ca c$(a me 'a( OrL$, ?ami $ S$(aA+++ Per$ di('!5( me K!ed5 c$n&en&$, '$rK!e aC Oin % aC caD$ me Mi CiDre de Nemen(ia % de C$( re($n $( de Ca Oinada, (in 0aDer in&erMenid$ 'a nada+ ?P$rK!e %$ n$ in&erMine 'a nada, Ca MerdE, 'a nadaAI A(L c$ncC!% 7en&$( Sa rera eC reCa&$ de (!( am$re(4 % C!e $, $C'eEnd$(e C$( m!(C$( c$n Ca( 'aCma( de Ca( man$(P N?E0A ZB!5 &aC[+++ N're !n&+ *$n 7rL id$ S$(a 'ermaneci !n ra&$ en (iCenci$, mirand$ aC ca'a&aQ, K!e r$ncaDa c$n Ca caDeQa ($Dre Ca me(a+ *e('!5(, de 'r$n&$P NG eC ne r$ Ndi2$N, ZK!5 (!er&e &!M$[ NAC ne r$ C$ aO!(iCar$n en M$n&eMide$ Nc$n&e(& &ranK!iCamen&e eC anader$+ NZG Ca 'a&r$na[+++ NLa 'a&r$na and!M$ en eC enred$, 'er$ (e arre Car$n Ca( c$(a(+

http://biblioteca.d2g.com

N?-!e (!er&eA N-!e+ Per$ &amDi5n me c$(& !na '$nc0ada de 'e($(+ *$n 7rL id$ ($nri % di2$ QaCameramen&eP NL$ c!aC e( (acarCe !n 'eC$ a !n c$ne2$+ N?N$ &an&$, n$ &an&$A Nc$n&e(& 7en&$( Sa rera, Oin iend$ m$de(&ia+ G &$rn a $C'ear(e C$( m!(C$( % a reLr c$n &aC e(&r5'i&$, K!e d$min C$( r$nK!id$( de Ca(&r$, eC (iCDid$ deC Mien&$ % eC c$n&in!$ $C'ear de Ca CC!Mia ($Dre eC &ec0$ de cinc deC ran aC'n de C$( 'e$ne(+

COMENTARIO
A!nK!e e(&e c!en&$ 'areQca !na de e(a( 0i(&$ria( in&erminaDCe( K!e narran C$( aD!eC$( a C$( niU$(, en reaCidad (e di(&in !e '$r !na ran !nidad ar&L(&ica Da(ada en eC de(enma(caramien&$ deC a!c0$+ 7en&$( Sa rera %a n$ e( eC DErDar$ 0er$ic$ de Sarmien&$4 ni eC 'er(e !id$ 5'ic$ de 9$(5 HernEndeQ4 ni eC in en!$ 'in&$re(c$ de E(&ani(Ca$ deC Cam'$4 ni eC aCma ar en&ina de RaOaeC ODCi ad$ % &an&$( $&r$( '$e&a( an&eri$re( % '$(&eri$re(+ 7en&$( Sa rera e( eC a!c0$ animaCP eC 0$mDre K!e, a O!erQa de MiMir en Ca ($Cedad % Oren&e a Ca 0$(&iCidad de Ca na&!raCeQa, (e 0a c$nMer&id$ en eC e2em'C$ cCE(ic$ deC 0$mDre De(&ia de F$Ca+ Taimad$ % cr!eC, 7en&$( Sa rera carece de &$d$ (en&id$ m$raC+ -ren&e a (!( Oec0$rLa(, (e (ien&e (inceramen&e indiOeren&e+ La De(&iaCidad deC 'r$&a $ni(&a n$ (e deriMa ($Camen&e de (!( 0aQaUa(+ EC a!&$r, mE( K!e nadie, e( re('$n(aDCe '$r (! de(0!maniQacin c$n !na can&idad de (LmiCe( % me&EO$ra(+ 7en&$( Sa rera &enLa H2am$ne( de cerd$, c!eCC$ de &$r$I4 C$( 'ie( eran Hc$m$ d$( 'Canc0a(, d$( rande( &r$Q$( de maderaI4 &enLa C$( $2$( (e'arad$( HdEnd$Ce !n a('ec&$ de De(&iaI % HCa nariQ Car a en O$rma de 'ic$ de E !iCaI+ N$ (C$ eC 'r$&a $ni(&a, (in$ &$d$( C$( 'er($na2e( e(&En de(0!maniQad$(P H(! 'adre Ca c!idaDa c$m$ caDaCC$ 'are2er$I4 HCa r!Dia me re(!C& ceC$(a c$m$ !na &i ra reci5n 'arida % me &raLa !na Mida de 'err$(+++I4 HCa m!% $Me2a n$ '!d$ re(i(&irI4 Hera D!en$ c$m$ eC 'an % man($ c$m$ Maca &amDeraI+ La aD!ndancia de Ca( c$m'araci$ne( animaCL(&ica(, a 'e(ar de K!e (irMen 'ara c$m'r$Dar Ca &e$rLa na&!raCi(&a deC a!&$r, n$ 'arecen e6ce(iMa( '$rK!e c$nc!erdan c$n eC amDien&e r!raC+ P$r '$c$ c$nci($ K!e (ea eC e(&iC$ narra&iM$ de 7en&$(, Ca re'e&icin de Mari$( m$&iM$( '$r /iana e(&rec0a Ca !nidad deC c!en&$P Ca CC!Mia4 eC ma&e % Ca caUa4 % eC reCa&$ n!nca &erminad$ deC Mie2$ indi$+ I !aC K!e (!( c$n&em'$rEne$( !r! !a%$( H$raci$ B!ir$ a % -C$renci$ SEnc0eQ, 9aMier de /iana 'er&enece mE( Dien a Ca Ci&era&!ra ri$'Ca&en(e K!e a Ca !r! !a%a+ S! Mi(in na&!raCi(&a de Ca decadencia deC a!c0$ c$m$ 05r$e naci$naC 're'ara eC e(cenari$ 'ara Ca C!c0a deC a!c0$ Mie2$ c$n&ra Ca ciMiCiQacin m$derna en Ca( $Dra( de -C$renci$ SEnc0eQ BLa gringa+# R$Der&$ Pa%r B<o(re las ruinas+ % 7eni&$ L%nc0 SLos caranchos %e la Flori%a+ % 'ara Ca eM$cacin '$5&ica deC a!c0$ %a m!er&$ en Don <egun%o <om(ra)

http://biblioteca.d2g.com

BALDOMERO LILLO
X1"63119)8Y Chileno) Naci"# se cri" ' tra(a6" en un pue(lo minero %el <ur) En *3H3 tu-o un %isgusto con uno %e los capataces ' se -io o(liga%o a trasla%arse a <antiago# %on%e su hermano <amuel le consigui" tra(a6o en la secci"n %e pu(licaciones %e la Uni-ersi%a% %e Chile) <us cuentos# &ue muestran una gran pre%ilecci"n por el tema %e los mineros# se pu(licaron en %os tomos# S!D &erra B*H5>+ ' S!D ($Ce B*H5D+) Como algunos %e sus persona6es# Lillo muri" t sico) Una colecci"n p"stuma# EC 0aCCaQ $ % $&r$( c!en&$( deC mar B*HG?+ atestigua ma'or -arie%a% tem/tica) @La compuerta nFmero *,A pro-iene %e S!D &erra+

LA COMPUERTA N0MERO 12
PA7LO (e aOerr in(&in&iMamen&e a Ca( 'ierna( de (! 'adre+ F!mDEDanCe C$( $Ld$( % eC 'i($ K!e 0!La deDa2$ de (!( 'ie( Ce 'r$d!cLa !na e6&raUa (en(acin de an !(&ia+ CreLa(e 'reci'i&ad$ en aK!eC a !2er$ c!%a ne ra aDer&!ra 0aDLa en&reMi(&$ aC 'ene&rar en Ca 2a!Ca, % (!( rande( $2$( miraDan c$n e('an&$ Ca( CDre a( 'arede( deC '$Q$ en eC K!e (e 0!ndLan c$n Mer&i in$(a ra'ideQ+ En aK!eC (iCenci$($ de(cen($, (in &re'idacin ni mE( r!id$ K!e eC deC a !a $&eand$ ($Dre Ca &ec0!mDre de 0ierr$, Ca( C!ce( de Ca( CEm'ara( 'arecLan 'r$n&a( a e6&in !ir(e % (!( d5DiCe( de(&eCC$( (e deCineaDan Ma amen&e en Ca 'en!mDra de Ca( 0endid!ra( % 'ar&e( (aCien&e( de Ca r$caP !na (erie in&erminaDCe de ne ra( ($mDra( K!e M$CaDan c$m$ (ae&a( 0acia C$ aC&$+ Pa(ad$ !n min!&$, Ca MeC$cidad di(min!%e Dr!(camen&e, C$( 'ie( a(en&Er$n(e c$n mE( ($CideQ en eC 'i($ O! i&iM$ % eC 'e(ad$ armaQn de 0ierr$, c$n !n E('er$ rec0inar de $Qne( % de cadena(, K!ed inmMiC a Ca en&rada de Ca aCerLa+ EC Mie2$ &$m de Ca man$ aC 'eK!eU$ % 2!n&$( (e in&ernar$n en eC ne r$ &JneC+ Eran de C$( 'rimer$( en CCe ar % eC m$Mimien&$ de Ca mina n$ em'eQaDa aJn+ *e Ca aCerLa, Da(&an&e aC&a 'ara 'ermi&ir aC miner$ er !ir (! eCeMada &aCCa, (C$ (e di(&in !La 'ar&e de Ca &ec0!mDre cr!Qada '$r r!e($( mader$(+ La( 'arede( Ca&eraCe( 'ermanecLan inMi(iDCe( en Ca $(c!ridad 'r$O!nda K!e CCenaDa Ca Ma(&a % CDre a e6caMacin+ A c!aren&a me&r$( deC 'iK!e&e (e de&!Mier$n an&e !na e('ecie de r!&a e6caMada en Ca r$ca+ *eC &ec0$ a rie&ad$, de c$C$r de 0$CCLn, c$C aDa !n candiC de 0$2a de Ca&a, c!%$ maciCen&$ re('Cand$r daDa a Ca e(&ancia Ca a'ariencia de !na cri'&a enC!&ada % CCena de ($mDra(+ En eC O$nd$, (en&ad$ deCan&e de !na me(a, !n 0$mDre 'eK!eU$, %a en&rad$ en aU$(, 0acLa an$&aci$ne( en !n en$rme re i(&r$+ S! ne r$ &ra2e 0acLa re(aC&ar Ca 'aCideQ deC r$(&r$ (!rcad$ '$r 'r$O!nda( arr! a(+ AC r!id$ de 'a($( CeMan& Ca caDeQa % Oi2 !na mirada in&err$ ad$&a en eC Mie2$ miner$, K!ien aManQ c$n &imideQ, diciend$ c$n M$Q CCena de (!mi(in % de re('e&$P NSeU$r, aK!L &rai $ eC c0ic$+ L$( $2$( 'ene&ran&e( deC ca'a&aQ aDarcar$n de !na $2eada eC c!er'eciCC$ endeDCe deC m!c0ac0$+ S!( deC ad$( miemDr$( % Ca inOan&iC inc$n(ciencia deC m$ren$ r$(&r$ en eC K!e DriCCaDan d$( $2$( m!% aDier&$( c$m$ de medr$(a De(&eQ!eCa, C$ im're(i$nar$n de(OaM$raDCemen&e, G (! c$raQn end!recid$ '$r eC e('ec&Ec!C$ diari$ de &an&a( mi(eria(, e6'erimen& !na 'iad$(a (ac!dida a Ca Mi(&a de aK!eC 'eK!eU!eC$ arrancad$ a (!( 2!e $( inOan&iCe( % c$ndenad$ c$m$ &an&a( inOeCice( cria&!ra( a Can !idecer mi(eraDCemen&e en Ca( 0Jmeda( aCerLa(, 2!n&$ a Ca( '!er&a( de Men&iCacin+ La( d!ra( CLnea( de (! r$(&r$ (e (!aMiQar$n % c$n Oin ida a('ereQa Ce di2$ aC Mie2$, K!e, m!% inK!ie&$ '$r aK!eC e6amen, Oi2aDa en 5C !na an(i$(a miradaP N?H$mDreA, e(&e m!c0ac0$ e( &$daMLa m!% d5DiC 'ara eC &raDa2$+ ZE( 0i2$ &!%$[ NSL, (eU$r+ NP!e( deDLa( &ener CE(&ima de (!( '$c$( aU$( % an&e( de en&errarC$ aK!L, enMiarC$ a Ca e(c!eCa '$r aC Jn &iem'$+ NSeU$r NDaCD!ce Ca r!da M$Q deC miner$ en Ca K!e MiDraDa !n acen&$ de d$C$r$(a (J'CicaN, ($m$( (ei( en ca(a % !n$ ($C$ eC K!e &raDa2a+ PaDC$ c!m'Ci %a C$( $c0$ aU$( % deDe anar eC 'an K!e c$me, %, c$m$ 0i2$ de miner$, (! $Oici$ (erE eC de (!( ma%$re(, K!e n$ &!Mier$n n!nca $&ra e(c!eCa K!e Ca mina+

http://biblioteca.d2g.com

S! M$Q $'aca % &emDC$r$(a (e e6&in !i re'en&inamen&e en !n acce($ de &$(, 'er$ (!( $2$( 0Jmed$( im'C$raDan c$n &aC in(i(&encia, K!e eC ca'a&aQ, Mencid$ '$r aK!eC m!d$ r!e $, CCeM a (!( CaDi$( !n (iCDa&$ % arranc de 5C !n ($nid$ a !d$ K!e re'erc!&i a C$ Ce2$( en Ca de(ier&a aCerLa+ O%(e !n r!m$r de 'a($( 'reci'i&ad$( % !na $(c!ra (iC!e&a (e diD!2 en eC 0!ec$ de Ca '!er&a+ N9!an Ne6cCam eC 0$mDreciCC$, diri i5nd$(e aC reci5n CCe ad$N, CCeMa a e(&e c0ic$ a Ca c$m'!er&a nJmer$ d$ce, reem'CaQarE aC 0i2$ de 9$(5, eC carre&iCCer$, a'Ca(&ad$ a%er '$r Ca c$rrida+ G M$CMi5nd$(e Dr!(camen&e 0acia eC Mie2$, K!e em'eQaDa a m!rm!rar !na Ora(e de a radecimien&$, dL2$Ce c$n &$n$ d!r$ % (eMer$P NHe Mi(&$ K!e en Ca JC&ima (emana n$ 0a( aCcanQad$ a C$( cinc$ ca2$ne( K!e e( eC mLnim!m diari$ K!e (e e6i e de cada Darre&er$+ N$ $CMide( K!e (i e(&$ (!cede $&ra MeQ, (erE 'reci($ dar&e de Da2a 'ara K!e $c!'e &! (i&i$ $&r$ mE( ac&iM$+ G 0aciend$ c$n Ca die(&ra !n ademEn en5r ic$, C$ de('idi+ L$( &re( (e marc0ar$n (iCenci$($( % eC r!m$r de (!( 'i(ada( O!e aCe2End$(e '$c$ a '$c$ en Ca $(c!ra aCerLa+ CaminaDan en&re d$( 0iCera( de rieCe(, c!%a( &raMie(a( 0!ndida( en eC (!eC$ Oan $($ &ra&aDan de eMi&ar aCar and$ $ ac$r&and$ eC 'a($, !iEnd$(e '$r C$( r!e($( cCaM$( K!e (!2e&aDan Ca( Darra( de acer$+ EC !La, !n 0$mDre 2$Men aJn, iDa deCan&e, % mE( a&rE( c$n eC 'eK!eU$ PaDC$ de Ca man$ (e !La eC Mie2$ c$n Ca DarDa (!mida en eC 'ec0$, 0$ndamen&e 're$c!'ad$+ La( 'aCaDra( deC ca'a&aQ % Ca amenaQa en eCCa( c$n&enida, 0aDLan CCenad$ de an !(&ia (! c$raQn+ *e(de aC Jn &iem'$ (! decadencia era Mi(iDCe 'ara &$d$(, cada dLa (e acercaDa mE( eC Oa&aC Cinder$ K!e !na MeQ &ra('a(ad$ c$nMier&e aC $Drer$ Mie2$ en !n &ra(&$ inJ&iC den&r$ de Ca mina+ En DaCde de(de eC amanecer 0a(&a Ca n$c0e, d!ran&e ca&$rce 0$ra( m$r&aCe(, reM$CMi5nd$(e c$m$ !n re'&iC en Ca e(&rec0a la(or# a&acaDa Ca 0!CCa O!ri$(amen&e, encarniQEnd$(e c$n&ra eC OiCn ina $&aDCe K!e &an&a( eneraci$ne( de O$rQad$( c$m$ 5C araUaDan (in ce(ar en Ca( en&raUa( de Ca &ierra+ Per$ aK!eCCa C!c0a &enaQ % (in &re !a c$nMer&La m!% 'r$n&$ en Mie2$( decr5'i&$( a C$( mE( 2Mene( % Mi $r$($(+ ACCL, en Ca CDre a madri !era 0Jmeda % e(&rec0a, enc$rMEDan(e Ca( e('aCda( % aOC$2EDan(e C$( mJ(c!C$( %, c$m$ eC '$&r$ re(aDiad$ K!e (e e(&remece &emDC$r$($ a Ca Mara, C$( Mie2$( miner$( cada maUana (en&Lan &iri&ar (!( carne( aC c$n&ac&$ de Ca Me&a+ Per$ eC 0amDre e( a !i2n mE( eOicaQ K!e eC CE&i $ % Ca e('!eCa, % rean!daDan &aci&!rn$( Ca &area a $Diad$ra % Ca Me&a en&era acriDiCCada '$r miC 'ar&e( '$r aK!eCCa carc$ma 0!mana, MiDraDa (!&iCmen&e, de(m$r$nEnd$(e 'edaQ$ a 'edaQ$, m$rdida '$r eC dien&e c!adran !Car deC 'ic$, c$m$ Ca areni(ca de Ca riDera a C$( emDa&e( deC mar+ La (JDi&a de&encin deC !La arranc aC Mie2$ de (!( &ri(&e( caMiCaci$ne(+ Una '!er&a Ce( cerraDa eC camin$ en aK!eCCa direccin, % en eC (!eC$, arrimad$ a Ca 'ared, 0aDLa !n D!C&$ 'eK!eU$ c!%$( c$n&$rn$( (e de(&acar$n c$nO!(amen&e 0erid$( '$r Ca( C!ce( MaciCan&e( de Ca( CEm'ara(P era !n niU$ de dieQ aU$(, ac!rr!cad$ en !n 0!ec$ de Ca m!raCCa+ C$n C$( c$d$( en Ca( r$diCCa( % eC 'ECid$ r$(&r$ en&re Ca( man$( enOCaK!ecida(, m!d$ e inmMiC, 'areci n$ 'erciDir a C$( $Drer$( K!e &ra('!(ier$n eC !mDraC % C$ de2ar$n de n!eM$ (!mid$ en Ca $(c!ridad+ S!( $2$( aDier&$(, (in e6're(in, e(&aDan Oi2$( $D(&inadamen&e 0acia arriDa, aD($r&$(, &aC MeQ en Ca c$n&em'Cacin de !n 'an$rama ima inari$, K!e, c$m$ eC mira2e de(ier&$, a&raLa (!( '!'iCa( (edien&a( de C!Q, 0Jmeda( '$r Ca n$(&aC ia deC Ce2an$ re('Cand$r deC dLa+ Encar ad$ deC mane2$ de e(a '!er&a, 'a(aDa Ca( 0$ra( in&erminaDCe( de (! encierr$, (!mer id$ en !n en(imi(mamien&$ d$C$r$($, aDr!mad$ '$r aK!eCCa CE'ida en$rme K!e a0$ 'ara (iem're en 5C Ca inK!ie&a % rEciC m$MiCidad de Ca inOancia, c!%$( (!Orimien&$( de2an en eC aCma K!e C$( c$m'rende !na amar !ra inOini&a % !n (en&imien&$ de e6ecracin acerD$ '$r eC e $L(m$ % Ca c$DardLa 0!man$(+ L$( d$( 0$mDre( % eC niU$, de('!5( de caminar aC Jn &iem'$ '$r !n e(&rec0$ c$rred$r, de(emD$car$n en !na aC&a aCerLa de arra(&re, de c!%a &ec0!mDre caLa !na CC!Mia c$n&in!a de r!e(a( $&a( de a !a+ Un r!id$ ($rd$ % Ce2an$, c$m$ (i !n mar&iCC$ i an&e(c$ $C'ea(e ($Dre (!( caDeQa( Ca armad!ra deC 'Cane&a, e(c!c0EDa(e a in&erMaC$(+ AK!eC r!m$r, c!%$ $ri en PaDC$ n$ acer&aDa a e6'Cicar(e, era eC c0$K!e de Ca( $Ca( en Ca( r$m'ien&e( de Ca c$(&a+ And!Mier$n aJn !n c$r&$ &rec0$ % (e enc$n&rar$n, '$r Oin, deCan&e de Ca c$m'!er&a nJmer$ d$ce+ NAK!L e( Ndi2$ eC !La, de&eni5nd$(e 2!n&$ a Ca 0$2a de &aDCa( K!e iraDa (!2e&a a !n marc$ de madera incr!(&ad$ en Ca r$ca+ La( &inieDCa( eran &an e('e(a( K!e Ca( r$2iQa( C!ce( de Ca( CEm'ara(, (!2e&a( a Ca( Mi(era( de Ca( $rra( de c!er$, a'ena( de2aDan en&reMer aK!eC $D(&Ec!C$+ PaDC$, K!e n$ (e e6'CicaDa e(e aC&$ re'en&in$, c$n&em'CaDa (iCenci$($ a (!( ac$m'aUan&e(, K!iene(, de('!5( de camDiar en&re (L aC !na( 'aCaDra( DreMe( % rE'ida(, (e '!(ier$n a en(eUarCe c$n 2$MiaCidad % em'eU$ eC mane2$ de Ca c$m'!er&a+ EC ra'aQ, (i !iend$ (!( indicaci$ne(, Ca aDri % cerr re'e&ida( Mece(, de(Maneciend$ Ca incer&id!mDre deC 'adre, K!e &emLa K!e Ca( O!erQa( de (! 0i2$ n$ Da(&a(en 'ara aK!eC &raDa2$+ EC Mie2$ maniOe(& (! c$n&en&$, 'a(and$ Ca caCC$(a man$ '$r Ca inc!C&a caDeCCera de (! 'rim$ 5ni&$,

http://biblioteca.d2g.com

K!ien 0a(&a aCCL n$ 0aDLa dem$(&rad$ can(anci$ ni inK!ie&!d+ S! 2!MeniC ima inacin im're(i$nada '$r aK!eC e('ec&Ec!C$ n!eM$ % de(c$n$cid$ (e 0aCCaDa a&!rdida, de($rien&ada+ ParecLaCe a Mece( K!e e(&aDa en !n c!ar&$ a $(c!ra( % creLa Mer a cada in(&an&e aDrir(e !na Men&ana % en&rar '$r eCCa C$( DriCCan&e( ra%$( deC ($C, % a!nK!e (! ine6'er&$ c$raQ$nciCC$ n$ e6'erimen&aDa %a Ca an !(&ia K!e Ce a(aC& en eC '$Q$ de Da2ada, aK!eCC$( mim$( % caricia( a K!e n$ e(&aDa ac$(&!mDrad$ de('er&ar$n (! de(c$nOianQa+ Una C!Q DriCC a C$ Ce2$( de Ca aCerLa % C!e $ (e $% eC c0irrid$ de Ca( r!eda( ($Dre Ca MLa, mien&ra( !n &r$&e 'e(ad$ % rE'id$ 0acLa re&!mDar eC (!eC$+ N?E( Ca c$rridaA Ne6cCamar$n a !n &iem'$ C$( d$( 0$mDre(+ NPr$n&$, PaDC$ Ndi2$ eC Mie2$N4 a Mer cm$ c!m'Ce( &! $DCi acin+ EC 'eK!eU$, c$n C$( '!U$( a're&ad$(, a'$% (! dimin!&$ c!er'$ c$n&ra Ca 0$2a K!e cedi Cen&amen&e 0a(&a &$car Ca 'ared+ A'ena( eOec&!ada e(&a $'eracin, !n caDaCC$ $(c!r$, (!d$r$($ % 2adean&e, cr!Q rE'id$ deCan&e de eCC$(, arra(&rand$ !n 'e(ad$ &ren car ad$ de mineraC+ L$( $Drer$( (e mirar$n (a&i(Oec0$(+ EC n$Ma&$ era %a !n '$r&er$ e6'erimen&ad$ % eC Mie2$, incCinand$ (! aC&a e(&a&!ra, em'eQ a 0aDCarCe QaCameramen&eP 5C n$ era %a !n c0ic!eC$, c$m$ C$( K!e K!edaDan aCCE arriDa, K!e CC$ran '$r nada % e(&En (iem're c$ id$( de Ca( OaCda( de Ca( m!2ere(, (in$ !n 0$mDre, !n MaCien&e, nada men$( K!e !n $Drer$, e( decir, !n camarada a K!ien 0aDLa K!e &ra&ar c$m$ &aC+ G en DreMe( Ora(e( Ce di$ a en&ender K!e Ce( era O$rQ$($ de2arC$ ($C$4 'er$ K!e n$ &!Mie(e mied$, '!e( 0aDLa en Ca mina m!c0L(im$( $&r$( de (! edad, de(em'eUand$ eC mi(m$ &raDa2$P K!e 5C e(&aDa cerca % MendrLa a MerC$ de c!and$ en c!and$, % !na MeQ &erminada Ca Oaena, re re(arLan 2!n&$( a ca(a+ PaDC$ $La aK!eCC$ c$n e('an&$ crecien&e, % '$r &$da re('!e(&a (e c$ i c$n amDa( man$( de Ca DC!(a deC miner$+ Ha(&a en&$nce( n$ (e 0aDLa dad$ c!en&a e6ac&a de C$ K!e (e e6i La de 5C+ EC ir$ ine('erad$ K!e &$maDa C$ K!e cre% !n (im'Ce 'a(e$, Ce 'r$d!2$ !n mied$ cerMaC, % d$minad$ '$r !n de(e$ Me0emen&L(im$ de aDand$nar aK!eC (i&i$, de Mer a (! madre % a (!( 0erman$( % de enc$n&rar(e $&ra MeQ a Ca cCaridad deC dLa, (C$ c$n&e(&aDa a Ca( aOec&!$(a( raQ$ne( de (! 'adre c$n !n H?/am$(AI K!e2!mDr$($ % CCen$ de mied$+ Ni 'r$me(a( ni amenaQa( C$ c$nMencLan % eC H?/am$(, 'adreAI, Dr$&aDa de (!( CaDi$( cada MeQ mE( d$C$rid$ % a'remian&e+ Una Mi$Cen&a c$n&rariedad (e 'in& en eC r$(&r$ deC Mie2$ miner$, 'er$ aC Mer aK!eCC$( $2$( CCen$( de CE rima(, de($Cad$( % (!'Cican&e(, CeMan&ad$( 0acia 5C, (! nacien&e cCera (e &r$c en !na 'iedad inOini&aP ?era &$daMLa &an d5DiC % 'eK!eU$A G eC am$r 'a&ernaC ad$rmecid$ en C$ Ln&im$ de (! (er rec$Dr de (JDi&$ (! O!erQa aMa(aCCad$ra+ EC rec!erd$ de (! Mida, de e($( c!aren&a aU$( de &raDa2$( % (!Orimien&$( (e 're(en& de re'en&e a (! ima inacin, % c$n 0$nda c$n $2a c$m'r$D K!e de aK!eCCa CaD$r inmen(a (C$ Ce re(&aDa !n c!er'$ e60a!(&$ K!e &aC MeQ m!% 'r$n&$ arr$2arLan de Ca mina c$m$ !n e(&$rD$, % aC 'en(ar K!e id5n&ic$ de(&in$ a !ardaDa a Ca &ri(&e cria&!ra, Ce ac$me&i de im'r$Mi($ !n de(e$ im'eri$($ de di('!&ar (! 're(a a e(e m$n(&r!$ in(aciaDCe, K!e arrancaDa deC re aQ$ de Ca( madre( C$( 0i2$( a'ena( crecid$( 'ara c$nMer&irC$( en e($( 'aria(, c!%a( e('aCda( reciDen c$n eC mi(m$ e(&$ici(m$ eC $C'e Dr!&aC deC am$ % Ca( caricia( de Ca r$ca en Ca( incCinada( aCerLa(+ Per$ aK!eC (en&imien&$ de reDeCin K!e em'eQaDa a erminar en 5C, (e e6&in !i re'en&inamen&e an&e eC rec!erd$ de (! '$Dre 0$ ar % de C$( (ere( 0amDrien&$( % de(n!d$( de C$( K!e era eC Jnic$ ($(&5n, % (! Mie2a e6'eriencia Ce dem$(&r C$ in(en(a&$ de (! K!imera+ La mina n$ ($C&aDa n!nca aC K!e 0aDLa c$ id$ %, c$m$ e(CaD$ne( n!eM$(, K!e (e (!(&i&!%en a C$( Mie2$( % a(&ad$( de !na cadena (in Oin, aCCL aDa2$, C$( 0i2$( (!cedLan a C$( 'adre( % en eC 0$nd$ '$Q$ eC (!Dir % Da2ar de aK!eCCa marea MiMien&e n$ (e in&err!m'La 2amE(+ L$( 'eK!eU!eC$(, re('irand$ eC aire em'$nQ$Uad$ de Ca mina crecLan raK!L&ic$(, d5DiCe(, 'aCid!c0$(, 'er$ 0aDLa K!e re(i nar(e, '!e( 'ara e($ 0aDLan nacid$+ G c$n re(!eC&$ ademEn, eC Mie2$ de(enrr$CC de (! cin&!ra !na c!erda deC ada % O!er&e, % a 'e(ar de Ca re(i(&encia % (J'Cica( deC niU$, C$ a& c$n eCCa '$r mi&ad deC c!er'$ % a(e !r, en (e !ida, Ca $&ra e6&remidad en !n r!e($ 'ern$ incr!(&ad$ en Ca r$ca+ Tr$Q$( de c$rdeC ad0erid$( a aK!eC 0ierr$ indicaDan K!e n$ era Ca 'rimera MeQ K!e 're(&aDa !n (erMici$ (eme2an&e+ La cria&!ra, medi$ m!er&a de &err$r, CanQaDa ri&$( 'ene&ran&e( de 'aM$r$(a an !(&ia % 0!D$ K!e em'Cear Ca Mi$Cencia 'ara arrancarCe de en&re Ca( 'ierna( deC 'adre, a Ca( K!e (e 0aDLa a(id$ c$n &$da( (!( O!erQa(+ S!( r!e $( % cCam$re( CCenaDan Ca aCerLa, (in K!e Ca &ierna MLc&ima, mE( de(dic0ada K!e eC DLDCic$ I(aac, $%e(e !na M$Q ami a K!e de&!Miera eC DraQ$ 'a&ernaC armad$ c$n&ra (! 'r$'ia carne, '$r eC crimen % Ca iniK!idad de C$( 0$mDre(+ S!( M$ce( CCamand$ aC Mie2$ K!e (e aCe2aDa, &enLan acen&$( &an de( arrad$re(, &an 0$nd$( % MiDran&e(, K!e eC inOeCiQ 'adre (in&i de n!eM$ OCaK!ear (! re($C!cin+ Ma( aK!eC de(OaCCecimien&$ (C$ d!r !n in(&an&e, % &a'End$(e C$( $Ld$( 'ara n$ e(c!c0ar aK!eCC$( ri&$( K!e Ce a&enaceaDan Ca( en&raUa(, a're(!r Ca marc0a a'ar&End$(e de aK!eC (i&i$+ An&e( de aDand$nar Ca aCerLa, (e de&!M$ !n in(&an&e % e(c!c0 !na M$ceciCCa &en!e

http://biblioteca.d2g.com

c$m$ !n ($'C$, K!e cCamaDa aCCE m!% Ce2$(, deDiCi&ada '$r Ca di(&anciaP H?MadreA ?MadreAI En&$nce( ec0 a c$rrer c$m$ !n C$c$, ac$(ad$ '$r eC d$Cien&e Ma id$ % n$ (e de&!M$ (in$ c!and$ (e 0aCC deCan&e de Ca Me&a, a Ca Mi(&a de Ca c!aC (! d$C$r (e c$nMir&i de 'r$n&$ en O!ri$(a ira, %, em'!Uand$ eC man $ deC 'ic$, Ca a&ac raDi$(amen&e+ En eC d!r$ DC$K!e caLan C$( $C'e( c$m$ e('e(a raniQada ($Dre ($n$r$( cri(&aCe(, % eC dien&e de acer$ (e 0!ndLa en aK!eCCa ma(a ne ra % DriCCan&e, arrancand$ &r$Q$( en$rme( K!e (e am$n&$naDan en&re Ca( 'ierna( deC $Drer$, mien&ra( !n '$CM$ e('e($ c!DrLa c$m$ !n MeC$ Ca MaciCan&e C!Q de Ca CEm'ara+ La( c$r&an&e( ari(&a( deC carDn M$CaDan c$n O!erQa, 0iri5nd$Ce eC r$(&r$, eC c!eCC$ % eC 'ec0$ de(n!d$+ HiC$( de (an re meQcCEDan(e aC c$'i$($ (!d$r K!e in!ndaDa (! c!er'$, K!e 'ene&raDa c$m$ !na c!Ua en Ca Drec0a aDier&a, en(anc0End$Ca c$n eC aOEn deC 're(idiari$ K!e 0$rada eC m!r$ K!e C$ $'rime4 'er$ (in Ca e('eranQa K!e aCien&a % O$r&aCece aC 'ri(i$ner$P 0aCCar aC Oin de Ca 2$rnada !na Mida n!eMa, CCena de ($C, de aire % de CiDer&ad+

COMENTARIO
TaC MeQ in('irad$( '$r 8erminal de F$Ca, C$( c!en&$( de <u( terra e(&En &an a'e ad$( a Ca reaCidad c0iCena K!e de(mien&en c!aCK!ier inOC!encia CiDre(ca+ A diOerencia de Ca( $Dra( an&eri$re( Se6ce'cin 0ec0a de HEC ma&ader$IT, eC r!'$ ($ciaC 'red$mina ($Dre eC indiMid!$+ Se recaCca eC 0ec0$ de K!e c$m$ C$( 'r$&a $ni(&a(, 0a% m!c0$( K!e MiMen encadenad$( a Ca mina (in e('eranQa de CiDer&ad+ C$m$ D!en na&!raCi(&a, LiCC$ aC!de a Ca( eneraci$ne( de miner$( K!e (e 0an (acriOicad$ % aC 0i2$ de miner$ K!e &iene K!e (e !ir (iend$ miner$+ La O!erQa de e(&a $Dra n$ re(ide en !n de(enCace ine('erad$+ AC c$n&rari$, eC de(enCace n$ e( mE( K!e eC '!n&$ c!Cminan&e de !na (erie de de&aCCe( ($Dre Ca Mida &rE ica deC miner$+ EC ma%$r acier&$ ar&L(&ic$ e( eC eK!iCiDri$ m!% Oin$ c$n K!e (e 're(en&an C$( d$( 'r$&a $ni(&a(+ Li ad$( C$( d$( '$r Ca an !(&ia, PaDC$ % (! 'adre c$m'ar&en aC&ernamen&e Ca c$m'a(in deC Cec&$r+ S! acercamien&$ OL(ic$ NPaDC$ (e aOerra a C$( 'ie( de (! 'adre aC 'rinci'i$ % 0acia eC OinaC deC c!en&$N 0ace aJn mE( de( arrad$ra Ca (e'aracin+ A!nK!e eC a!&$r n$( 're'ara 'ara e(e m$men&$ cr!eC c$n Ca( 'aCaDra( deC ca'a&aQ ($Dre Ca m!er&e deC 0i2$ de 9$(5 % c$n Ca Mi(&a deC $&r$ niU$ '$r&er$, eC &err$r re'en&in$ de PaDC$ n$( c$nm!eMe '$rK!e CCe am$( a iden&iOicarn$( c$n eC niU$, K!ien 0a(&a e(e m$men&$ &erriDCe n$ (e 0aDLa dad$ c!en&a deC 'r$'(i&$ de (! de(cen($ a Ca mina+ C$n Ca mi(ma (!&iCeQa K!e em'Cea en Ca 're(en&acin de PaDC$ % de (! 'adre, LiCC$ c$nMier&e (! c!adr$ m!% reaCi(&a en !na Mi(in '$5&ica deC inOiern$+ A!nK!e Ca c$m'aracin de !na mina c$n eC inOiern$ n$ e( nada e6&ra$rdinaria, LiCC$ Ca CCeMa a caD$ c$n m!c0a me(!ra+ 9amE( menci$na ni eC inOiern$ ni eC diaDC$4 'reOiere de2ar aC Cec&$r eC 'Cacer de crear Ca ima en c$n !na( c!an&a( in(in!aci$ne(+ In(i(&e m!c0$ en Ca $(c!ridad de Ca minaP HCDre a( 'arede(I, HCDre a e6caMacinI, HCa( C!ce( de Ca( CEm'ara( 'r$n&a( a e6&in !ir(eI, Hne ra( ($mDra(I, Hne r$ &JneCI, H$(c!ridad 'r$O!ndaI % Hr$2iQa( C!ce(I+ EC ca'a&aQ (e c$nMier&e en !na Oi !ra r$&e(ca '$r (! &ra2e ne r$ % (! &amaU$ dimin!&$P H0$mDreciCC$I+ La aC!(in aC (acriOici$ de I(aac (! iere eC 'en(amien&$ de K!e PaDC$ (e e(&E (acriOicand$ aC diaDC$+ La 'r$(a de LiCC$, Cen&a a Ca manera c0iCena, n$ reMeCa rande( M!eC$( ar&L(&ic$(+ L$( '$c$( (LmiCe( % me&EO$ra( K!e 0a% ca(i (iem're (e reOieren en &5rmin$( c$rrien&e( a animaCe(P HreM$CMi5nd$(e c$m$ !n re'&iCI, H!n mied$ cerMaCI, HaK!eCCa carc$ma 0!manaI+ N$ $D(&an&e, e(&e reCa&$ &iene !n MaC$r d!rader$ K!e de'ende n$ (C$ de (! c!aCidad de c!en&$ na&!raCi(&a $ de 'r$&e(&a ($ciaC, (in$ &amDi5n de Ca (inceridad de Ca( em$ci$ne( de C$( 'r$&a $ni(&a( % de Ca OeCiQ e2ec!cin deC &ema+

http://biblioteca.d2g.com

AUGUSTO D.'ALMAR
X1"")119;#Y

<eu%"nimo %e Augusto 8eomine Thomson) Chileno) Naci" en ;alpara so) Entusiasma%o por los principios humanitarios %e Tolstoi# organi:" con -arios amigos una colonia @mon/sticaA &ue %ur" poco tiempo) Fue c"nsul en la In%ia B*H5D!*H53+ ' presenci" la primera 8uerra Mun%ial como corresponsal) ;ia6" por to%o el mun%o antes %e regresar a Chile en *H4> para encargarse %e la %irecci"n %el Museo Municipal %e 2ellas Artes %e ;alpara so) Aun&ue hi:o su estreno literario (a6o la in$luencia %el naturalismo# 9!ana L!cer$ B*H5,+# pronto se con-irti" en el maestro %e la literatura $ant/stica en Chile) Autor %e las no-elas <a&i&a B*H*D+# La ($mDra deC 0!m$ en eC e('e2$ B*H,>+ ' Pa(in % m!er&e deC c!ra *e!(&$ B*H,>+C ' %e las colecciones %e cuentos La CEm'ara en eC m$Cin$ B*H*,+# Ca'i&ane( (in Darc$ B*H4>+ ' Am$r, cara % cr!Q B*H4G+) <us o(ras completas# en -einticinco -olFmenes# $ueron pu(lica%as por Ercilla en *H4>) @En pro-inciaA se encuentra en La CEm'ara en eC m$Cin$+

EN PROVINCIA

La -ie est -aineC un peu %Samour# un peu %e haine# et puis @(on6ourA)

La -ie est (rT-eC un peu %Sespoir# un peu %e rR-e# et puis @(onsoirA)

TEN<O cinc!en&a % (ei( aU$( % 0ace c!aren&a K!e CCeM$ Ca 'C!ma &ra( Ca $re2a4 '!e( Dien, n!nca (!'!(e K!e '!diera (erMirme 'ara aC $ K!e n$ O!e(e c$n(i nar 'ar&ida( en eC CiDr$ Diario $ &ran(criDir car&a( c$n encaDeQamien&$ inam$MiDCeP HEn c$n&e(&acin a (! ra&a, Oec0a+++ deC 're(en&e, &en $ eC !(&$ de c$m!nicarCe+++I G e( K!e (aCid$ de mi '!eDC$ a C$( dieQ % (ei( aU$(, de('!5( de Ca m!er&e de mi madre, (in de2ar aOecci$ne( &ra( de mL, MiMiend$ de(de en&$nce( en e(&e medi$ 'r$Mincian$, d$nde &$d$( n$( en&endem$( MerDaCmen&e, n$ 0e &enid$ 'ara K!5 e(criDir+ A Mece( C$ 0!Diera de(ead$4 me 0!Diera c$m'Cacid$ K!e aC !ien, en eC Ma(&$ m!nd$, reciDie(e mi( c$nOidencia(4 'er$ ZK!i5n[ En c!an&$ a de(a0$ arme c$n c!aCK!iera, (erLa ridLc!C$+ La en&e (e O$rma !na idea de !n$ % Ce d!eCe m$diOicarCa+ G$ ($%, an&e &$d$, !n 0$mDre $rd$ % caCM$, % !n em'Cead$ de c$merci$P 7$r2a <!QmEn, &ened$r de CiDr$( deC HEm'$ri$ *eCOLnI+ ?7!ena Ca 0arLa (aCiend$ a0$ra c$n reMeCaci$ne( (en&imen&aCe(A A cada c!aC (e Ce a(i na, $ e(c$ e cada c!aC, (! 'a'eC en Ca Oar(a, 'er$ 'reci(a ($(&enerC$ 0a(&a Ca '$(&re+ *eDL ca(arme % de25 de 0acerC$+ ZP$r K!5[ N$ '$r OaC&a de incCinaci$ne(, '!e( aK!eCC$ mi(m$ de K!e n$ 0!Diera di(Or!&ad$ de !n 0$ ar a mi( anc0a( 0acLa K!e ($Ua(e c$n O$rmarC$+ ZP$r K!5 en&$nce([ ?La MidaA ?A0, Ca MidaA EC Mie2$ *eCOLn me man&!M$ !n 0$n$rari$ K!e eC 0ereder$ a!men&, 'er$ K!e O!e red!cid$ a'ena( camDi Ca ca(a de d!eU$+ Tre( 0a &enid$, % ni Mari mi (i&!acin, ni me2$r5 de (!er&e+ En &aCe( c$ndici$ne( (e 0ace diOLciC eC a0$rr$, ($Dre &$d$ (i n$ (e (acriOica eC e(&ma $+ EC cereDr$, C$( DraQ$(, eC

http://biblioteca.d2g.com

c$raQn, &$d$ &raDa2a 'ara 5CP (e de(c!ida SmiCe( ) % c!and$ K!i(iera e(&aDCecer(e %a n$ 0a% m$d$ de 0acerC$+ ZE( C$ K!e me 0a de2ad$ ($C&er$[ SL, 0a(&a C$( &rein&a % !n aU$(, K!e de a0L en adeCan&e n$ (e c!en&a+ Un (!ce($ Min$ a cCa!(!rar a e(a edad mi 'a(ad$, mi 're(en&e % mi '$rMenir, % %a n$ O!i, %a n$ ($% (in$ !n m!er&$ K!e 0$2ea (! Mida+ A'ar&e de e(&$ 0e &enid$ '$c$ &iem'$ de aD!rrirme+ P$r Ca maUana, a Ca( n!eMe, (e aDre eC aCmac5n4 in&err!m'e (! m$Mimien&$ 'ara eC aCm!erQ$ % Ca c$mida, % aC &$K!e de re&re&a (e cierra+ *e(de 5(a 0a(&a e(&a 0$ra, 'ermaneQc$ en mi 'i($ ira&$ri$ c$n C$( 'ie( en eC &raMe(aU$ mE( aC&$ % ($Dre eC D!Oe&e C$( c$d$( O$rrad$( en 'ercaCina4 de('!5( de !ardar C$( CiDr$( % a'a ar Ca CEm'ara K!e me c$rre('$nde, cr!Q$ Ca 'CaQ$Ce&a %, a !na M!eC&a de CCaMe, (e OranK!ea 'ara mL !na '!er&aP e(&$% en @mi ca(aI+ Camin$ a &ien&a(, cerca de Ca cm$da 0a $ C!Q4 aCCL, a Ca derec0a, (e 0aCCa (iem're Ca D!2La+ L$ 'rimer$ K!e Me$ e( !na O$&$ raOLa, ($Dre eC 'a'eC ceCe(&e de Ca 0aDi&acin4 de('!5(, Ca manc0a DCanca deC Cec0$, mi '$Dre Cec0$, K!e n!nca (aDe di('$ner /ernica, % K!e cada n$c0e ac$ndici$n$ de n!eM$+ Una c$r&ina de cre&$na $c!C&a Ca Men&ana K!e cae a Ca 'CaQa+ Si n$ 0ace dema(iad$ OrL$, Ca re&ir$ % aDr$ C$( '$(&i $(, % (i n$ &en $ dema(iad$ (!eU$, (ac$ mi OCa!&a de (! e(&!c0e % a2!(&$ (!( 'ieQa( c$n Menda2e( % Ci ad!ra(+ /ie2a, ca(i &an&$ c$m$ %$, eC &!D$ maC$, OC$2a( Ca( CCaMe(, n$ re !CariQa %a (!( (!('ir$(, % a C$ me2$r de2a e(ca'ar eC aire c$n de(aCen&ad$ra OranK!eQa+ *e 'ie an&e eC aCO5iQar, ac$me&$ !na (erie de &rinad$( % Mariaci$ne( 'ara &$mar Ca emD$cad!ra % en (e !ida d$% c$mienQ$ a Ca eCe La K!e Ce dedic$ a mi( m!er&$(+ ZB!i5n n$ &iene C$( (!%$(, e('eranQa( $ rec!erd$([ La 'eK!eUa ci!dad d!erme Da2$ eC Oirmamen&$+ Si 0a% C!na, '!ede di(&in !ir(e 'erOec&amen&e eC cam'anari$ de Ca 'arr$K!ia, Ca cr!Q deC cemen&eri$ $ Ca (iC!e&a de aC !na 'are2a K!e (e 0a reO! iad$ en&re Ca( encina( de Ca 'CaQa, a!nK!e C$( enam$rad$( 'reOieren me2$r eC cam'$, de d$nde CCe a eC c$r$ de Ca( rana( c$n r!m$re( % 'erO!me( c$nO!($(+ EC Mien&$ diO!nde C$( emid$( de mi OCa!&a % C$( CCeMa 0a(&a Ca( e(&reCCa(, Ca( mi(ma( K!e, 0ace aU$( % 0ace (i C$(, amar$n C$( K!e d!ermen en eC '$CM$+ C!and$ !na cr!Qa eC e('aci$, %$ O$rm!C$ !n de(e$ inMariaDCe+ En &an&$( aU$( (e 0an de('rendid$ m!c0a( % mi de(e$ n$ (e c!m'Ce+ T$c$, &$c$+ S$n d$( $ &re( m$&iM$( meCancCic$(+ TaC MeQ (!'e mE( % '!de a'render $&r$(4 'er$ 5(&$( eran C$( K!e ECCa 'reOerLa, 0ace !n c!ar&$ de (i C$, % c$n eCC$( me 0e K!edad$+ T$c$, &$c$+ AC 'ie de Ca Men&ana, !n riCC$, K!e (e (ien&e e(&im!Cad$, (e aOina in&erminaDCemen&e+ L$( 'err$( Cadran a C$( r!id$( % a Ca( ($mDra(+ EC reC$2 de !na i Ce(ia da !na 0$ra+ En Ca( ca(a( men$( a!(&era( c!Dren C$( O!e $(, % 0a(&a eC Mien&$ K!e &ran(i&a '$r Ca( caCCe( de(ier&a( 're&ende a'a ar eC aC!mDrad$ 'JDCic$+ En&$nce(, (i 'ene&ra !na mari'$(a a mi 0aDi&acin, aDand$n$ Ca mJ(ica % ac!d$ 'ara im'edir K!e (e 'reci'i&e ($Dre Ca CCama+ ZN$ e( eC deDer de Ca e6'eriencia[ AdemE(, c$menQaDa a Oa&i arme+ E( 'reci($ ($'Car c$n O!erQa 'ara K!e Ca inMECida OCa!&a re('$nda, % c$n mi M$C!men e6ce(iM$ %$ K!ed$ 2adean&e, Cierr$, '!e(, Ca Men&ana4 me de(Mi(&$, % en $rr$ % Qa'a&iCCa(, c$n Ca 'aCma&$ria en Ca man$, d$%, an&e( de me&erme en cama, !na JC&ima $2eada aC re&ra&$+ EC r$(&r$ de Pedr$ e( acariciad$r4 'er$ en C$( $2$( de eCCa 0a% &aC aC&iMeQ, K!e me $DCi a a (e'arar C$( mL$(+ C!a&r$ C!(&r$( 0an 'a(ad$ % (e me Oi !ra MerCa a(LP a(L me miraDa+ (&a e( mi e6i(&encia, de(de 0ace Mein&e aU$(+ Me 0an Da(&ad$, 'ara CCenarCa, !n re&ra&$ % aC !n$( aire( an&i !$(4 'er$ e(&E Mi(&$ K!e, c$nO$rme enMe2ecem$(, n$( &$rnam$( e6i en&e(+ Ga n$ me Da(&an % rec!rr$ a Ca 'C!ma+ Si aC !ien C$ (!'iera+ Si ($r'rendie(e aC !ien mi( mem$ria(, Ca n$MeCa &ri(&e de !n 0$mDre aCe re, Don 2or6a) El %el Emporio %el Del$ n) ?Si O!e(en CeLda(A+++ ?Per$ n$A Man!(cri&$( c$m$ 5(&e, K!e Mienen en reem'CaQ$ deC c$nOiden&e K!e n$ (e 0a &enid$, de(a'arecen c$n (! a!&$r+ C C$( de(&r!%e an&e( de emDarcar(e, % aC $ deDe 'reMenirn$( c!End$+ *e $&r$ m$d$ n$ (e c$m'rende K!e, en !n m$men&$ dad$, n$ mE( 'ar&ic!Car K!e c!aCK!iera, men$( &aC MeQ K!e m!c0$( m$men&$( an&eri$re(, eC 0$mDre (e de(0a a de aK!eC aC $ c$m'r$me&ed$r, 'er$ K!erid$, K!e &$d$( $c!C&am$(, %, aC 0acerC$, ni (!Ora ni &ema arre'en&ir(e+ E( c$m$ eC 'a(a2e, K!e, !na MeQ &$mad$, nadie '$(&er a (! Mia2e+ ZO (erE K!e 'ar&im$( 'reci(amen&e '$rK!e %a nada n$( de&iene[ La( JC&ima( amarra( 0an caLd$+++ ?eC Darc$ Qar'aA -!e, c$m$ di2e, 0ace Mein&e aU$(4 mE(, Mein&icinc$, '!e( eCC$ em'eQ cinc$ aU$( an&e(+ G$ n$ '$dLa CCamarme %a !n 2$Men % %a e(&aDa caCM$ % Da(&an&e r!e($4 C$ 0e (id$ (iem'reP Ca( 'ena( n$ 0acen (in$ e('e(ar mi &e2id$ adi'$($+ HaDLa OaCCecid$ mi 'rimer 'a&rn, % eC Em'$ri$ 'a( a man$( de (! ($Drin$, K!e 0aDi&aDa en Ca ca'i&aC4 nada (aDLa %$ de 5C, ni (iK!iera Ce 0aDLa Mi(&$ n!nca, 'er$ n$ &ard5 en c$n$cerCe a O$nd$P d!r$ % a&raDiCiari$ c$n (!( de'endien&e(, c$n (! m!2er (e c$nd!cLa c$m$ !n 'erOec&$ enam$rad$, % c!5n&e(e c$n K!e
)

A!&$r de !na (erie de CiDr$( K!e e(&aDCecen n$rma( de c$nd!c&a 'ara &ener 56i&$ en Ca Mida+

http://biblioteca.d2g.com

(! !nin da&aDa de dieQ aU$(+ ?Cm$ 'arecLan amar(e, (an&$ *i$(A TamDi5n c$n$cL (!( 'ena(, a!nK!e a (im'Ce Mi(&a '!diera cre5r(eCe( OeCice(+ A 5C Ce minaDa eC de(e$ de &ener !n 0i2$, % a!nK!e C$ man&!Miera (ecre&$, aC $ 0aDLa CCe ad$ a ($('ec0ar eCCa+ A Mece( ($CLa 're !n&arCeP HZB!5 ec0a( de men$([I, % 5C Ce c!DrLa Ca D$ca de De($(+ Per$ 5(&a n$ era !na re('!e(&a, Zn$ e( cier&$[ Me 0aDLan admi&id$ en (! in&imidad de(de K!e c$n$cier$n mi( aOici$ne( OiCarmnica(+ H*eDim$( adiMinarC$P &iene '!Cm$ne( a 'r$'(i&$I, &aC O!e eC eC$ i$ K!e 5C 0iQ$ de mL a (! m!2er en n!e(&ra 'rimera MeCada+ ?N!e(&ra 'rimera MeCadaA ZCm$ acer&5 deCan&e de aK!eCC$( (eU$re( de Ca ca'i&aC, %$ K!e &$caDa de $Ld$, % K!e n$ 0aDLa &enid$ $&r$ mae(&r$ K!e !n mJ(ic$ de Ca Danda[ E2ec!&5, me ac!erd$, El ensue1o# K!e e(&a n$c0e acaD$ de re'a(ar, Lamentaciones %e una 6o-en % La golon%rina ' el prisioneroC % (C$ re'ar5 en Ca DeCCeQa de Ca 'rinci'aCa, K!e de(cendi 0a(&a mL 'ara OeCici&arme+ *e aCCL da& Ca c$(&!mDre de re!nirn$(, a'ena( (e cerraDa eC aCmac5n, en Ca (aCi&a deC 'i($ Da2$, Ca mi(ma d$nde a0$ra (e Me C!Q, 'er$ K!e e(&E $c!'ada '$r $&ra en&e+ Pa(EDam$( aC !na( 0$ra( emDeDid$( en n!e(&r$ c$r&$ re'er&$ri$, K!e eCCa n$ me 0aDLa 'ermi&id$ Mariar en C$ mE( mLnim$, % K!e CCe a c$n$cer &an Dien K!e c!aCK!ier n$&a OaC(a Ca im'acien&aDa+ O&ra( Mece( me (e !La &arareand$, %, '$r Da2$ K!e C$ 0iciera, (e adiMinaDa en (! ar an&a !na M$Q c!%a e6&en(in i n$rarLa eCCa mi(ma+ ZP$r K!5, a 'e(ar de mi( in(&ancia(, n$ c$n(in&i en can&ar[ ?A0L G$ n$ e2ercLa ($Dre eCCa Ca men$r inOC!encia4 '$r eC c$n&rari$, a &aC '!n&$ me im'$nLa, K!e, a!nK!e m!c0a( Mece( K!i(e K!e c0arCE(em$(, n!nca me a&reML+ ZN$ me admi&La en (! ($ciedad 'ara $Lrme[ ?Era 'reci($ &$carA En C$( 'rimer$( &iem'$(, eC marid$ a(i(&La a C$( c$ncier&$( %, aC arr!CC$ de Ca mJ(ica, (e ad$rmecLa, 'er$ acaD '$r di('en(ar(e de cerem$nia( % (iem're K!e e(&aDa Oa&i ad$ n$( de2aDa % (e iDa a (! Cec0$+ AC !na( Mece( c$nc!rrLa !n$ K!e $&r$ Mecin$, 'er$ Ca c$(a n$ deDLa 'arecerCe( diMer&ida % c$n mE( Orec!encia K!edEDam$( ($C$(+ A(L O!e c$m$ !na n$c0e K!e me 're'araDa a 'a(ar de !n m$&iM$ a $&r$, CCara S(e CCamaDa CCaraT me de&!M$ c$n !na 're !n&a a K!emarr$'aP N7$r2a, Z0a n$&ad$ !(&ed (! &ri(&eQa[ NZ*e K!i5n[, ZdeC 'a&rn[ N're !n&5, Da2and$ &amDi5n Ca M$QN+ Parece 're$c!'ad$, 'er$a NZN$ e( cier&$[ Ndi2$, cCaMEnd$me (!( $2$( aOieDrad$(+ G c$m$ (i 0aDCara c$n(i $P NLe r$e eC c$raQn % n$ '!ede K!i&Er(eC$+ ?A0 *i$( mL$A Me K!ed5 'er'Ce2$ % deDL 0aDer 'ermanecid$ m!c0$ &iem'$ 'er'Ce2$, 0a(&a K!e (! acen&$ im'era&iM$ me (ac!di P NZB!5 0ace !(&ed a(L[ ?T$K!e, '!e(A *e(de en&$nce( 'areci mE( 're$c!'ada % c$m$ di( !(&ada de mL+ Se in(&aCaDa m!% Ce2$(, en Ca ($mDra, &aC c$m$ (i %$ Ce ca!(ara !n 'r$O!nd$ de(a rad$4 me 0acLa caCCar 'ara (e !ir me2$r (!( 'en(amien&$( %, aC M$CMer a Ca reaCidad, c$m$ 0aCCa(e Ca m!da (!mi(in de mi( $2$( a Ca e('era de !n manda&$ (!%$, (e irri&aDa (in ca!(a+ NZB!5 0ace !(&ed a(L[ ?T$K!e, '!e(A O&ra( Mece( me ac!(aDa de a'$cad$, e(&im!CEnd$me a K!e Ce c$nOiara mi 'a(ad$ % mi( aMen&!ra( aCan&e(4 (e Jn eCCa, %$ n$ '$dLa 0aDer (id$ e&ernamen&e raQ$naDCe, % aCaDaDa c$n ir$nLa mi reser-a# $ (e re&$rcLa en !n acce($ de inc$n&eniDCe 0iCaridadP HSan 7$r2a, &Lmid$ % di(cre&$+I 7a2$ eC O!C $r ardien&e de (!( $2$(, %$ me (en&La enr$2ecer mE( % mE(, '$r C$ mi(m$ K!e n$ 'erdLa Ca c$nciencia de mi ridLc!C$+ En &$d$( C$( m$men&$( de mi Mida, mi caCMicie % mi $De(idad me 0an 'riMad$ de Ca nece(aria 're(encia de e('Lri&!, ?% K!i5n (aDe (i n$ ($n Ca ca!(a de mi Oraca($A Tran(c!rri !n aU$, d!ran&e eC c!aC (C$ MiML '$r Ca( n$c0e(+ C!and$ C$ rec!erd$, me 'arece K!e Ca !na (e an!daDa a Ca $&ra, (in K!e O!era (en(iDCe eC &iem'$ K!e Ca( (e'araDa, a 'e(ar de K!e, en aK!eC en&$nce(, deDe de 0aD5r(eme 0ec0$ e&ern$ +++Un aU$ DreMe c$m$ !na Car a n$c0e+ LCe $ a Ca 'ar&e c!Cminan&e de mi Mida+ ZCm$ reCa&arCa 'ara K!e '!eda creerCa %$ mi(m$[ ?E( &an ine6'CicaDCe, &an aD(!rd$, &an ine('erad$A Cier&a $ca(in en K!e e(&EDam$( ($C$(, (!('endid$ en mi mJ(ica '$r !n ademEn (!%$, me dedicaDa a ad$rarCa, cre%5nd$Ca aD(&raLda, c!and$ de 'r$n&$ Ca Mi dar !n (aC&$ % a'a ar Ca C!Q+ In(&in&iMamen&e me '!(e de 'ie, 'er$ en Ca $(c!ridad (en&L d$( DraQ$( K!e (e enCaQaDan a mi c!eCC$ % eC aCien&$ en&rec$r&ad$ de !na D$ca K!e D!(caDa Ca mLa+ SaCL &amDaCeEnd$me+ Ga en mi c!ar&$, aDrL Ca Men&ana % en eCCa 'a(5 Ca n$c0e+ T$d$ eC aire me era in(!Oicien&e+ EC c$raQn K!erLa (aCir(e deC 'ec0$, C$ (en&La en Ca ar an&a, a0$ End$me4 ?K!5 n$c0eA E('er5 Ca (i !ien&e c$n mied$+ CreLame 2! !e&e de !n (!eU$+ EC am$ me re'rendi !n de(c!id$, %, a!nK!e C$ 0iQ$ deCan&e deC 'er($naC, n$ (en&L ira ni Mer \enQa+ En Ca n$c0e 5C a(i(&i a n!e(&ra MeCada+ ECCa 'arecLa 'r$O!ndamen&e aDa&ida+

http://biblioteca.d2g.com

G 'a( $&r$ dLa (in K!e '!di5ram$( 0aCCarn$( ($C$(4 eC &ercer$ $c!rri, me 'reci'i&5 a (!( 'Can&a( 'ara c!Drir (!( man$( de De($( % CE rima( de ra&i&!d, 'er$, aC&iMa % de(deU$(a, me rec0aQ, % c$n (! &$n$ mE( OrL$, me r$ K!e &$ca(e+ ?N$, %$ deDL 0aDer ($Uad$ mi dic0aA ZCreer5i( K!e n!nca, n!nca mE( M$CML a r$Qar c$n mi( CaDi$( ni eC e6&rem$ de (!( ded$([ La MeQ K!e, C$c$ de 'a(in, K!i(e 0acer MaCer mi( derec0$( de aman&e, me $rden (aCir en M$Q &an aC&a, K!e &emL K!e 0!Die(e de('er&ad$ aC am$, K!e d$rmLa en eC 'i($ (!'eri$r+ ?B!5 mar&iri$A Caminar$n C$( me(e(, % Ca meCanc$CLa de CCara 'arecLa di(i'ar(e, 'er$ n$ (! en$2$+ ZEn K!5 '$dLa 0aDerCa $Oendid$ %$[ Ha(&a K!e, '$r Oin, !na n$c0e en K!e a&raMe(aDa Ca 'CaQa c$n mi e(&!c0e Da2$ eC DraQ$, eC marid$ en 'er($na me cerr eC 'a($+ ParecLa e6&ra$rdinariamen&e a i&ad$, % mien&ra( 0aDCaDa man&!M$ (! man$ ($Dre mi 0$mDr$ c$n !na OamiCiaridad inK!ie&an&e+ N?Nada de mJ(ica(A Nme di2$N+ La (eU$ra n$ &iene 'r$'ici$( C$( nerMi$(, % 0a% K!e em'eQar a re('e&arCe e(&e % $&r$( ca'ric0$(+ G$ n$ c$m'rendLa+ NSL, 0$mDre+ /en a !(&ed aC ca(in$ c$nmi $ % Drindarem$( a Ca (aC!d deC O!&!r$ 'a&r$nci&$+ Naci+ *e(de mi D!Oe&e, en&re C$( ri&$( de Ca 'ar&!rien&a, e(c!c05 (! 'rimer Ma id$, &an d5DiC+ ?Cm$ me 'aC'i&aDa eC c$raQnA ?Mi 0i2$A P$rK!e era mL$+ ?N$ nece(i&aDa eCCa decLrmeC$A ?ML$A ?ML$A G$, eC ($C&ern ($Ci&ari$, eC 0$mDre K!e n$ 0aDLa c$n$cid$ n!nca !na OamiCia, a K!ien nadie di('en(aDa (!( OaM$re( (in$ '$r diner$, &enLa a0$ra !n 0i2$, ?% de Ca m!2er amadaA ZP$r K!5 n$ m$rL c!and$ 5C nacLa[ S$Dre eC &a'e&e Merde de mi e(cri&$ri$ r$m'L a ($CC$Qar &an O!er&e, K!e Ca 'an&aCCa de Ca CEm'ara MiDraDa % aC !ien K!e Min$ a c$n(!C&arme aC $ (e re&ir en '!n&iCCa(+ SC$ !n me( de('!5( O!i CCeMad$ a 're(encia deC 0ereder$+ Le &enLa en (!( r$diCCa( (! madre, c$nMaCecien&e, % Ce mecLa am$r$(amen&e+ Me incCin5, c$nm$Mid$ 0a(&a Ca an !(&ia, %, &emDCand$, c$n Ca '!n&a de C$( ded$( aCc5 Ca a(a K!e C$ c!DrLa % '!de MerCe4 0!Die(e K!erid$ ri&arP ?0i2$A 'er$, aC CeMan&ar C$( $2$(, enc$n&r5 Ca mirada de CCara, &ranK!iCa, ca(i irnica+ H?C!idad$AI Nme adMer&La+ G en M$Q aC&aP NN$ Ce Ma%a !(&ed a de('er&ar+ S! marid$, K!e me ac$m'aUaDa, Ca De( &ra( de Ca $re2a deCicadamen&e+ NM!c0$ 0a( deDid$ (!Orir, ?mi '$Dre enOermaA N?N$ C$ (aDe( DienA Nre'!($ eCCaN4 ma(, ?K!5 im'$r&a (i &e 0ice OeCiQA G %a (in de(can($, e(&!Me ($me&id$ a Ca 0$rriDCe e6'iacin de K!e aK!eC 0$mDre CCama(e H(!I 0i2$ aC mL$, a HmiI 0i2$+ ?ImD5ciCA Ten&ad$ e(&!Me en&re miC Mece( de ri&arCe Ca Merdad, de 0acerCe rec$n$cer mi (!'eri$ridad ($Dre 5C, &an $r !CC$($ % c$nOiad$4 'er$, Z% Ca( c$n(ec!encia(, ($Dre &$d$ 'ara eC in$cen&e[ CaCC5, % en (iCenci$ me dediK!5 a amar c$n &$da( Ca( O!erQa( de mi aCma a aK!eCCa cria&!ra, mi carne % mi (an re, K!e a'renderLa a CCamar pa%re a !n e6&raU$+ En&re&an&$, Ca c$nd!c&a de CCara (e 0acLa cada MeQ mE( $(c!ra+ La( (e(i$ne( m!(icaCe(, 'ara K!5 decirC$, n$ M$CMier$n a MeriOicar(e, %, c$n c!aCK!ier 're&e6&$, ni (iK!iera me reciDi en (! ca(a Ca( Mece( K!e O!i+ ParecLa $Dedecer a !na re($C!cin inK!eDran&aDCe % 0!De de c$n&en&arme c$n Mer a mi 0i2$ c!and$ Ca niUera C$ 'a(eaDa en Ca 'CaQa+ En&$nce( C$( d$(, eC marid$ % %$, Ce (e !Lam$( de(de Ca Men&ana de Ca $Oicina, % n!e(&ra( mirada(, 0Jmeda( % $Q$(a(, (e enc$n&raDan % (e en&endLan+ Per$ andand$ e($( &re( aU$( mem$raDCe(, % a medida K!e eC niU$ iDa creciend$, me O!e mE( OEciC MerC$, '!e( eC am$, cada MeQ mE( c0$c0$, C$ CCeMaDa aC aCmac5n % C$ re&enLa a (! Cad$ 0a(&a K!e MenLan en (! D!(ca+ G en (! D!(ca Min$ CCara !na maUana K!e %$ C$ &enLa en DraQ$(4 n!nca 0e Mi(&$ arreDa&$ (eme2an&e+ ?C$m$ Ce$na K!e rec$Dra (! cac0$rr$A L$ K!e me di2$ mE( Dien me C$ e(c!'La aC r$(&r$+ NZP$r K!5 C$ De(a !(&ed de e(e m$d$[ ZB!5 're&ende !(&ed, canaCCa[ A mi en&ender, eCCa MiMLa en Ca inK!ie&!d c$n(&an&e de K!e eC niU$ (e aOici$na(e a mL, $ de K!e %$ 0aDCara+ A ra&$(, e(&$( &em$re( ($Dre'!2aDan a C$( $&r$(, % 'ara n$ e6a('erarme dema(iad$, de2aDa K!e (e me acerca(e4 'er$ $&ra( Mece( C$ aca'araDa, c$m$ (i %$ '!die(e 0acerCe aC Jn daU$+ ?M!2er eni mE&icaA 9amE( 0e c$m'rendid$ K!5 O!i 'ara eCCaP ?ca'ric0$, 2! !e&e $ in(&r!men&$A A(L Ca( c$(a(, de Ca n$c0e a Ca maUana CCe !n e6&ran2er$, % medi$ dLa 'a(am$( reMi(and$ CiDr$( % Oac&!ra(+ A Ca 0$ra deC aCm!erQ$ eC 'a&rn me c$m!nic K!e acaDaDa de Oirmar !na e(cri&!ra '$r Ca c!aC &ran(OerLa eC aCmac5n4 K!e e(&aDa 0ar&$ de ne $ci$( % de Mida 'r$Minciana, % 'r$DaDCemen&e M$CMerLa c$n (! OamiCia a Ca ca'i&aC+ ZPara K!5 narrar Ca( d$C$r$(L(ima( 're(i$ne( de e($( JC&im$( dLa( de mi Mida[ HarEn '$r ener$ Mein&e aU$( % &$daMLa me &ra(&$rna rec$rdarC$(+ ?*i$( mL$A ?Se iDa c!an&$ %$ 0aDLa amad$A ?Un e6&raU$ (e C$ CCeMaDa

http://biblioteca.d2g.com

Ce2$( 'ara $Qar de eCC$ en 'aQA ?Me de('$2aDa de &$d$ C$ mL$A An&e e(a idea &!Me en C$( CaDi$( Ca c$nOe(in deC ad!C&eri$+ ?O0A ?*e(&r!ir (iK!iera aK!eCCa OeCiQ i n$rancia en K!e MiMirLa % m$rirLa eC CadrnA ?*i$( me 'erd$neA Se O!er$n+ La JC&ima n$c0e, '$r !n ca'ric0$ OinaC, aK!eCCa K!e ma& mi Mida, 'er$ K!e &amDi5n Ce di$ '$r !n m$men&$ !na in&en(idad a K!e %$ n$ &enLa derec0$, aK!eCCa m!2er me 0iQ$ &$carCe Ca( &re( 'ieQa( OaM$ri&a(, % aC c$ncC!ir, me 'remi 'ermi&i5nd$me K!e De(ara a mi 0i2$+ Si Ca (! e(&in e6i(&e, en (! aCma deDe de 0aDer c$n(erMad$ Ca 0!eCCa de aK!eC De($+ ?Se O!er$nA Ga en Ca e(&aci$nci&a, d$nde ac!dL a de('edirC$(, 5C me en&re !n 'eK!eU$ 'aK!e&e, diciend$ K!e Ca n$c0e an&eri$r (e Ce 0aDLa $CMidad$+ NUn rec!erd$ Nme re'i&iN 'ara K!e 'ien(e en n$($&r$(+ NZ*nde Ce( e(criD$[ N ri&5 c!and$ %a eC &ren (e '$nLa en m$Mimien&$, % 5C, de(de Ca 'Ca&aO$rma deC &renP NN$ (5+ ?Mandarem$( Ca direccinA ParecLa !na c$n(i na de re(erMa+ En Ca Men&aniCCa Mi a mi 0i2$, c$n Ca nariQ a'Ca(&ada c$n&ra eC cri(&aC+ *e&rE(, (! madre, de 'ie, raMe, Ca Mi(&a 'erdida en eC MacL$+ Me M$CML aC aCmac5n, K!e c$n&in!aDa Da2$ Ca raQn ($ciaC, (in nin Jn camDi$ a'aren&e, % $c!C&5 eC 'aK!e&e, 'er$ n$ C$ aDrL 0a(&a Ca n$c0e, en mi c!ar&$ ($Ci&ari$+ Era !na O$&$ raOLa+ La mi(ma K!e 0$% me ac$m'aUa4 !n re&ra&$ de CCara c$n (! 0i2$ en eC re aQ$, a're&ad$ c$n&ra (! (en$, c$m$ 'ara $c!C&arC$ $ deOenderC$+ ?G &an Dien C$ 0a (ec!e(&rad$ a mi &ern!ra, K!e en Mein&e aU$(, ni !na ($Ca MeQ 0e (aDid$ de 5C4 % 'r$DaDCemen&e n$ M$CMer5 a MerC$ en e(&e m!nd$ de *i$(A Si MiMe deDe (er !n 0$mDre %a+ ZE( OeCiQ[ TaC MeQ a mi Cad$ (! '$rMenir 0aDrLa (id$ e(&rec0$+ Se CCama Pedr$+++ Pedr$ % eC a'eCCid$ deC $&r$+ Cada n$c0e &$m$ eC re&ra&$, C$ De($, % en eC reMer($ Ce$ Ca dedica&$ria K!e e(criDier$n '$r eC niU$+ HPedr$, a (! ami $ 7$r2a+I N?S! ami $ 7$r2aA+++ ?Pedr$ (e irE de Ca Mida (in (aDer K!e 0a%a e6i(&id$ &aC ami $A

COMENTARIO
*^HaCmar 're(en&a eC ad!C&eri$ n$ c$m$ !n crimen a'a(i$nad$ ni c$m$ !n ac&$ inm$raC (in$ c$m$ !na nece(idad C ica+ CCara K!iere a (! marid$ % 'eca de !na manera m!% caCc!Cad$ra (C$ 'ara (a&i(Oacer eC de(e$ de 5(&e de (en&ir(e 'adre+ L$ rad$ (! 'r$'(i&$, CCara rec0aQa 'ara (iem're a (! aman&e de !na n$c0e+ A!nK!e eC e'L raOe en Oranc5( indica eC in&en&$ deC a!&$r na&!raCi(&a de eCaD$rar eC &ema deC ad!C&eri$ c$n Ca ma%$r $D2e&iMidad, eC 56i&$ deC c!en&$ (e deriMa deC re&ra&$ deC 'r$&a $ni(&a1narrad$r, 0$mDre (en(iDCe, MLc&ima m$derni(&a de Ca n!eMa D!r !e(La, K!ien rec!erda aC 'r$&a $ni(&a de El hom(re %e hierro S19#3T deC MeneQ$Can$ R!Oin$ 7Canc$ -$mD$na S1"3411944T+ S$C&ern de Ca cCa(e media, 'arece &ener !na Mida (in 0i(&$ria+ Sin emDar $, ?K!e en$rme e( Ca &ra edia de e(&e 0$mDre K!e 0a dedicad$ C$( JC&im$( Mein&icinc$ aU$( a !n rec!erd$ eOLmer$A A!nK!e ($('ec0a Ca Merdad, (! Manidad de 0$mDre C$ $DCi a a 'en(ar K!e CCara (L C$ K!i($, c!and$ men$( '$r !n m$men&$+ La 0i(&$ria de e(&e ($C&ern (e 0ace mE( &rE ica reOerida '$r (!( 'r$'i$( CaDi$(+ A diOerencia de Ca ma%$r 'ar&e de C$( na&!raCi(&a( % de C$( narrad$re( c0iCen$( en eneraC, *^HaCmar rec0aQa Ca( de(cri'ci$ne( min!ci$(a( % C!ce !n e(&iC$ an&irre&ric$ K!e c$rre('$nde %a aC 'Cen$ (i C$ XX+ C$nO$rme c$n eC &$n$ de c$nMer(acin, C$( 'ErraO$( ($n m!% DreMe(4 Ca( Ora(e( c$r&a( (e Ci an '$r H%I ! H$I4 e(ca(ean C$( ad2e&iM$( % OaC&an C$( (LmiCe( % Ca( me&EO$ra(+ N$ $D(&an&e e(&e e(&iC$ (enciCC$ % eC e('Lri&! 'ra mE&ic$ de Ca &rama, HEn 'r$MinciaI (e emDeCCece c$n cier&$ &$n$ de Oan&a(La K!e (!r e deC m$&iM$ de Ca OCa!&a4 de Ca eM$cacin de C$( rec!erd$( Ce2an$(4 % de C$ in!(i&ad$ deC ca($P HcreLame 2! !e&e de !n (!eU$I, H?n$, %$ deDL 0aDer ($Uad$ mi dic0aAI La im're(in de K!e eC narrad$r e(&E diMa and$ (in 'Can (e D$rra c$n eC rec$n$cimien&$ de Ca !nidad e(&r!c&!raC deC c!en&$+ La O$&$ raOLa de CCara % Pedr$, ademE( de enc!adrar Ca $Dra, Ce da !na 'eK!eUa n$&a de (!('en($ deDid$ a K!e n$ (e reMeCa Ca iden&idad de Pedr$ 0a(&a eC OinaC+ A!nK!e e(&e (!('en($ re(!C&e !n '$c$ O$rQad$, n$ deDiCi&a Ca (inceridad c$n K!e eC 'r$&a $ni(&a c!en&a (! &ra edia an&idramE&ica+

http://biblioteca.d2g.com

E(&e anECi(i( de Ca '(ic$C$ La c$m'Ce2a de !n indiMid!$, reMe(&id$ de cier&a Oan&a(La, c$n&riD!% a iniciar &$da !na &radicin c0iCena en Ca c!aC Oi !ran aC !n$( de C$( me2$re( e(cri&$re( c$n&em'$rEne$(P MarLa L!i(a 7$mDaC, Man!eC R$2a( % -ernand$ ACe rLa+

http://biblioteca.d2g.com

EL MODERNISMO
EN EL de(arr$CC$ deC c!en&$, eC m$derni(m$ 0iQ$ !na c$n&riD!cin 'rim$rdiaC+ En c!an&$ a Ca n$MeCa, (! O!ncin 'rinci'aC O!e enriK!ecer Ca 'r$(a 'ara Ca( eneraci$ne( (i !ien&e(+ Se e(criDier$n '$ca( n$MeCa( m$derni(&a( % de 5(a( (C$ aC !na K!e $&ra merece rec$rdar(e+ En camDi$, eC c!en&$ O!e c!C&iMad$ '$r C$( m$derni(&a( d!ran&e c!aren&a aU$(, 1""#119)#, % (e 'r$d!2er$n aC !na( Merdadera( 2$%a( Ci&eraria(+ A!nK!e eC m$derni(m$ O!e ar&L(&icamen&e !na reaccin c$n&ra eC r$man&ici(m$, eC reaCi(m$ % eC na&!raCi(m$, en Hi('an$am5rica (e da eC Oenmen$ de Ca c$incidencia de C$( c!a&r$ m$Mimien&$(+ L$( r$mEn&ic$( reQa ad$( (i !ier$n e(criDiend$ 0a(&a Oine( deC (i C$ XIX, mien&ra( K!e C$( reaCi(&a( % C$( na&!raCi(&a( n$ CCe ar$n a (! a'$ e$ 0a(&a de('!5( deC &ri!nO$ deC m$derni(m$+ EC ra( $ O!ndamen&aC de e(&e m$Mimien&$ era Ca 'rimacLa K!e (e daDa a Ca (en(iDiCidad ar&L(&ica4 de a0L (e deriMaDa &an&$ (! &emE&ica c$m$ (! e(&iC$+ En (! aOEn de crear eC ar&e '$r eC ar&e, C$( m$derni(&a( rec0aQar$n Ca( 0i(&$ria( (en&imen&aCe( % C$( e'i($di$( meC$dramE&ic$( de C$( r$mEn&ic$(4 C$( c!adr$( dema(iad$ C$caCiQad$( de C$( reaCi(&a(4 % C$( e(&!di$( dema(iad$ Hcien&LOic$(I % Oe$( de C$( na&!raCi(&a(+ EC 05r$e m$derni(&a era eC ar&i(&a S$ (enciCCamen&e eC 0$mDreT (en(iDCe inca'aci&ad$ '$r Ca ($ciedad D!r !e(a K!e C$ r$deaDa+ L$( m$derni(&a( (en&Lan a(c$ an&e Ca DarDarie de (!( c$m'a&ri$&a( % (e reO! iaDan en !n m!nd$ e6&ic$+ M!c0$( aDand$nar$n Ca 'a&ria mien&ra( $&r$( D!(car$n eC e(ca'e en Ca &$rre de marOiC eCeMada en Ca 'r$'ia aQ$&ea+ S! ideaC era -rancia, Ca -rancia Mer(aCCe(ca deC (i C$ X/III+ A &raM5( de eCCa, C$( m$derni(&a( a'rendier$n a en&!(ia(mar(e '$r eC ideaC rie $ % '$r Ca Oin!ra $rien&aC+ EC e6$&i(m$ n$ &enLa CLmi&e(P Ca I&aCia renacen&i(&a, eC 7iQanci$ medieMaC % Ca ACemania de C$( di$(e( `a nerian$(+ La Da(e deC e(&iC$ m$derni(&a era Ca (ine(&e(ia $ Ca c$rre('$ndencia de C$( (en&id$(+ La 'r$(a de2 de (er (C$ !n in(&r!men&$ 'ara narrar !n (!ce($+ TenLa K!e (er DeCCaP (! 'aCe&a de (!aMe( ma&ice( &enLa K!e a radar aC $2$4 (! aCi&eracin, (! a($nancia, (!( eOec&$( $n$ma&$'5%ic$( % (! ri&m$ c$n(&i&!Lan !na (inO$nLa K!e deCei&aDa aC $Ld$4 (!( mErm$Ce( % &eCa( e6&ica( daDan ana( de e6&ender Ca man$4 mien&ra( C$( 'erO!me( ar$mE&ic$(, C$( Min$( % man2are( deCici$($( e6ci&aDan C$( (en&id$( deC $COa&$ % deC !(&$+ Para C$ rar e(&$( eOec&$(, C$( m$derni(&a( (e Mier$n $DCi ad$( a ec0ar man$ aC ne$C$ i(m$, inMen&and$ 'aCaDra( de raLQ ca(&eCCana % a'r$'iEnd$(e de 'aCaDra( e6&ran2era(, % a 'r$Dar (LmiCe( % me&EO$ra( n!eM$(+ La inOC!encia e6&ran2era n$ (e Cimi&aDa a C$( n!eM$( M$caDC$(+ L$( m$derni(&a(, (iend$ c$(m$'$Ci&a(, (e iden&iOicaDan c$n (!( c$rreCi i$nari$( '$r &$d$ eC m!nd$+ Se re!nLan &an&$ en C$( caO5( de 7!en$( Aire( c$m$ en C$( de ParL(+ S!( reMi(&a( Ci&eraria(, K!e de(em'eUar$n !n 'a'eC O!ndamen&aC, '!DCicar$n $Dra( de a!&$re( Orance(e(, i&aCian$(, e('aU$Ce(, '$r&! !e(e(, aCemane(, in Ce(e( % n$r&eamerican$(+ AdemE( de (! de!da c$n C$( 'arna(ian$( % (imD$Ci(&a( Orance(e(, C$( m$derni(&a( &amDi5n (en&Lan !na ran admiracin '$r ar&i(&a( &an diMer($( c$m$ WaC& W0i&man, Ed ar ACCan P$e, O(car WiCde, Ric0ard Wa ner % *^Ann!nQi$+ La !erra de 1"9" en&re E('aUa % C$( E(&ad$( Unid$( (ac!di Mi$Cen&amen&e eC m$derni(m$, 'er$ aJn Ce K!edaDa Da(&an&e Lm'e&! 'ara reO$rmar(e+ T$d$ C$ e6&ic$ c$menQ a ceder 'a($ a !n a!&$anECi(i( 'er($naC % c$n&inen&aC Sn$ (e 'en(aDa &$daMLa en &5rmin$( naci$naCe(T $ a !n de(c!Drimien&$ deC 'ai(a2e american$+ M!er&$( C$( iniciad$re(, 1 a e6ce'cin de R!D5n *arL$ S1"6311916T, Ca (e !nda eneracin m$derni(&a di$ n!eM$ Mi $r aC m$Mimien&$ c$n !na ma%$r Mariedad &emE&ica % e(&iCL(&ica en Ca '$e(La de Ricard$ 9aime( -re%re S1"6"11988T, Amad$ NerM$ S1"3#11919T, Le$'$Cd$ L! $ne( S1"341198"T, 9!Ci$ Herrera % Rei((i S1"3;1191#T, 9$(5 San&$( C0$can$ S1"3;11984T % RaOaeC Ar5MaC$ Mar&LneQ S1""41193;T4 % c$n Ca eCaD$racin de (! OiC$($OLa en C$( en(a%$( ar&L(&ic$( de 9$(5 EnriK!e R$d S1"3111913T+ A!nK!e Ca ma%$rLa de C$( m$derni(&a( (e e6're(ar$n 'rinci'aCmen&e en Mer($, Ca eM$C!cin de &$d$ eC m$Mimien&$ (e 'erOiCa en Ca (i !ien&e (erie de c!en&$( ar&L(&ic$(+

1 9$(5 Mar&L S1";811"9;T, Man!eC <!&i5rreQ NE2era S1";911"9;T, 9!CiEn deC Ca(aC S1"6811"98T % 9$(5 A(!ncin SiCMa S1"6;11"96T+

http://biblioteca.d2g.com

MANUEL GUTIRRE) N*(ERA


X1";911"9;Y Me.icano) Escri(i" (a6o -arios seu%"nimos# el m/s $amoso %e los cuales $ue el Du&ue 7o() A pesar %e sus mo%ales ' %e sus escritos a$rancesa%os# nunca sali" %e M9.ico) <us pa%res eran cultos ' %es%e la ni1e: comen:" a leer a los autores espa1oles ' $ranceses) 0as" la -i%a escri(ien%o para los peri"%icos: poes as# cr"nicas# notas %e -ia6e# cr tica literaria ' cuentos# 9stos reuni%os en los tomos C!en&$( OrE iCe( B*334+# %on%e se pu(lic" @Despu9s %e las carrerasA ' C!en&$( c$C$r de 0!m$ B*3H5!*3H>+) Fue %iputa%o por el Esta%o %e M9.ico) Con Carlos D a: Du$oo# $un%" en *3H> la ReMi(&a AQ!C, &ue %io a conocer a sus compatriotas el mo%ernismo# tanto me.icano como hispanoamericano ' sus $uentes europeas)

DESPUS DE LAS CARRERAS


CUAN*O 7er&a '!($ en eC mErm$C de Ca me(a (!( 0$rK!iCCa( de 'Ca&a % (!( 'endien&e( de r!DLe(, eC reC$2 de Dr$nce, (!'erad$ '$r Ca ima en de <aCa&ea d$rmida en&re Ca( r$(a(, di$ c$n (! a !d$ &imDre d$ce cam'anada(+ 7er&a de2 K!e (!( &renQa( de r!Di$ Menecian$ Ce De(aran, &emDCand$, Ca cin&!ra, % a'a c$n (! aCien&$ Ca D!2La, 'ara n$ Mer(e de(Me(&ida en eC e('e2$+ *e('!5(, 'i(and$ c$n (!( 'ie( de(n!d$( C$( Hn$1me1 $CMide(I de Ca aCO$mDra, (e diri i aC an $(&$ Cec0$ de madera c$C$r de r$(a, % &ra( !na DreML(ima $racin, (e rec$(& ($Dre Ca( DCanca( c$Cc0a( K!e $CLan a 0$Canda n!eMa % a Mi$Ce&a+ En Ca caCien&e aCc$Da (e e(c!c0aDan, nada mE(, C$( 'a($( (i iC$($( de C$( d!ende( K!e K!erLan Mer a 7er&a ad$rmecida % eC tic!tac de Ca '5nd$Ca incan(aDCe, enam$rada e&ernamen&e de Ca( 0$ra(+ 7er&a cerr C$( $2$(, 'er$ n$ d$rmLa+ P$r (! ima inacin cr!QaDan a e(ca'e C$( caDaCC$( deC Hi'dr$m$+ ?B!5 0erm$(a e( Ca MidaA Una ca(a c!Dier&a de &a'ice( % r$deada '$r !n cin&!rn de cameCia( DCanca( en C$( c$rred$re(4 aDa2$, C$( c$c0e( c!%$ DarniQ C!cien&e 0iere eC ($C, % c!%$ in&eri$r, ac$Cc0$nad$ % &iDi$, &ra(ciende a 'ieC de R!(ia % caDri&iCCa4 C$( caDaCC$( K!e 'iaOan en Ca( am'Cia( caDaCCeriQa(, % Ca( 0erm$(a( 0$2a( de C$( 'CE&an$(, er !ida( en &iD$re( 2a'$ne(e(4 arriDa, !n cieC$ aQ!C, de ra($ n!eM$4 m!c0a C!Q, % Ca( n$&a( de C$( 'E2ar$( (!Diend$, c$m$ aCma( de cri(&aC, '$r eC EmDar OC!id$ de Ca a&m(Oera4 aden&r$, eC 'adre de caDeCC$ DCanc$ K!e n$ enc!en&ra 2amE( Da(&an&e( 'erCa( ni Da(&an&e( DC$nda( 'ara eC armari$ de (! 0i2a4 Ca madre K!e MeCa a (! caDecera, c!and$ enOerma, % K!e K!i(iera r$dearCa de aC $d$ne( c$m$ (i O!e(e de '$rceCana K!eDradiQa4 C$( niU$( K!e &raMe(ean de(n!d$( en (! c!na, % eC e('e2$ cCar$ K!e ($nrLe ($Dre eC mErm$C deC &$cad$r+ AO!era, en Ca caCCe, eC m$Mimien&$ de Ca Mida, eC ir % Menir de C$( carr!a2e(, eC D!CCici$4 % '$r Ca n$c0e, c!and$ &ermina eC DaiCe $ eC &ea&r$, Ca Oi !ra deC '$Dre enam$rad$ K!e Ca a !arda % K!e (e aCe2a (a&i(Oec0$ c!and$ Ca 0a Mi(&$ a'ear(e de (! c$c0e $ cerrar C$( mader$( deC DaCcn+ M!c0a C!Q, m!c0a( OC$re( % !n &ra2e de (eda n!eM$P ?5(a e( Ca MidaA 7er&a 'ien(a en Ca( carrera(+ HCarac$CeI deDLa anar+ En C0an&iCC%, n$ 0ace m!c0$, an !n 'remi$+ PaDC$ E(canden n$ 0!Diera dad$ $nce miC 'e($( '$r !na %e !a % !n caDaCC$ maC$(+ AdemE(, K!ien 0iQ$ en ParL( Ca c$m'ra de e(a %e !a, O!e Man!eC /iCCamiC, eC me6ican$ mE( 'eri&$ en e(&a( c$(a( de H('$r&I+ 7er&a Ma a 0acer eC 'r6im$ d$min $ !na a'!e(&a O$rmaC c$n (! 'a'EP a'!e(&a a HAi CeI4 (i 'ierde, &endrE K!e D$rdar !na( 'an&!OCa(4 % (i ana, Ce c$m'rarEn eC e('e2$ K!e &iene Madame *r$!$& en (! a'arad$r+ EC marc$ e(&E O$rrad$ de &erci$'eC$ aQ!C % rec$r&and$ Ca C!na $DCic!amen&e, Da2$ !na !irnaCda de OC$re(+ ?B!5 D$ni&$ e(A S! cara reOCe2ada en e(e e('e2$, 'arecerE Ca de !na 0!rL, K!e, en&reaDriend$ Ca( r$(a( deC 'araL($, mira eC m!nd$+ 7er&a en&$rna C$( $2$(, 'er$ M!eCMe a cerrarC$( en (e !ida, '$rK!e e(&E Ca aCc$Da a $(c!ra(+ L$( d!ende(, K!e an(Lan MerCa d$rmida 'ara De(arCa en Ca D$ca, (in K!e C$ (ien&a, c$mienQan a r$dearCa de ad$rmidera( % a K!emar en 'eK!eUa( caQ$Ce&a( ran$( de $'i$+ La( imE ene( (e Man e(O!mand$ % de(Maneciend$ en Ca ima inacin de 7er&a+ S!( 'en(amien&$( 'aMe(ean+ Ga n$ Me eC Hi'dr$m$ DaUad$ '$r Ca re('Candecien&e C!Q deC ($C, ni Me a C$( 2!ece( encarnad$( en (! 're&$ri$, ni $%e eC c0a(K!id$ de C$( CE&i $(+ *$( Oi !ra( K!edan ($Camen&e en eC cri(&aC de (! mem$ria em'aUada '$r eC aCien&$ de C$( (!eU$(P HCarac$CeI % (! n$Mi$+

http://biblioteca.d2g.com

Ia to%o 'ace en el reposo inermeC El lirio a:ul %ormita en la -entanaC LO'esM Des%e su torre la campana La me%ianoche anunciaC %uerme# %uerme) EC eni$ re&$Qn K!e aDri 'ara mL Ca aCc$Da de 7er&a, c$m$ (e aDre !na ca2a de $C$(ina( eC dLa de AU$ N!eM$, '!($ !n ded$ en mi( CaDi$(, % &$mEnd$me de Ca man$, me c$nd!2$ a &raM5( de C$( (aC$ne(+ G$ &emLa &r$'eQar c$n aC Jn m!eDCe, de('er&and$ a Ca (erMid!mDre % a C$( d!eU$(+ Pa(5, '!e(, c$n ca!&eCa, c$n&eniend$ eC aCien&$ % ca(i de(CiQEnd$me ($Dre Ca aCO$mDra+ A '$c$ andar di c$n&ra eC 'ian$, K!e (e K!e2 en (i Dem$C4 'er$ mi ac$m'aUan&e ($'C, c$m$ (i 0!Diera de a'a ar Ca C!Q de !na D!2La, % Ca( n$&a( ca%er$n m!da( ($Dre Ca aCO$mDraP eC aCien&$ deC eni$ 0aDLa r$&$ e(a( '$m'a( de 2aDn+ En e(&a !i(a a&raMe(am$( Maria( (aCa(4 eC c$med$r de c!%$( m!r$(, reMe(&id$( de n$ aC, (aCLan r!e($( candeCaDr$( c$n Ca( MeCa( de e('erma a'a ada(4 C$( c$rred$re(, CCen$( de &ie(&$( % de aOiCi ranada( 'a2arera(4 !n 'a(adiQ$ e(&rec0$ % Car $, c$m$ !n caU!&$, K!e CCeMaDa a Ca( 0aDi&aci$ne( de Ca (erMid!mDre4 eC re&$rcid$ carac$C '$r d$nde (e (!DLa a Ca( aQ$&ea(, % !n CaDerin&$ de 'eK!eU$( c!ar&$(, CCen$( de m!eDCe( % de &ra(&$( in(erMiDCe(+ P$r Oin, CCe am$( a !na '!er&eci&a '$r c!%a cerrad!ra (e OiC&raDa !n ra%$ de C!Q &en!e+ La '!er&a e(&aDa a&rancada '$r den&r$, 'er$ nada re(i(&e aC ded$ de C$( eni$(, % mi ac$m'aUan&e, en&rEnd$(e '$r eC $2$ de Ca CCaMe, K!i& eC m$riCC$ K!e a&rancaDa Ca mam'ara+ En&ram$(P aCCL e(&aDa Mann, Ca c$(&!rera+ Un CiDr$ aDier&$ e6&endLa (!( DCanca( 'E ina( en eC (!eC$, c!Dier&$ a'ena( c$n e(&era( r$&a(, % Ca MeCa m$rLa Camiend$ c$n (! Cen !a de (aCamandra C$( D$rde( deC candeCer$+ Mann CeLa (e !ramen&e c!and$ eC (!eU$ Ca ($r'rendi+ *ecLanC$ e(a im'r!den&e C!Q K!e 0aDrLa '$did$ ca!(ar !n incendi$, e(e M$C!men maC&ra&ad$ K!e %acLa 2!n&$ aC ca&re de Oierr$, % e(e DraQ$ de(n!d$ K!e c$n eC OrL$ im'!d$r deC mErm$C, 'endLa, (aCiend$ O!era deC c$Cc0n % '$r en&re Ca( r$'a( de(c$m'!e(&a(+ Mann e( DeCCa, c$m$ !n Ciri$ enOerm$+ Tiene Mein&e aU$(, % K!i(iera Ceer Ca Mida, c$m$ K!erLa de niUa 0$2ear eC &$m$ de raDad$( K!e (! 'adre !ardaDa en eC e(&an&e, c$n CCaMe, de Ca DiDCi$&eca+ Per$ Mann e( 0!5rOana % e( '$DreP %a n$ MerE, c$m$ an&e(, a (! aCreded$r, $Dedien&e( camarera( % (!mi($( d$m5(&ic$(4 Ca 0an de2ad$ ($Ca, '$Dre % enOerma en medi$ de Ca Mida+ *e aK!eCCa Mida an&eri$r K!e en $ca(i$ne( (e Ce an&$2a !n (!eU$, nada mE( Ce K!eda !n c!&i( K!e &ra(ciende aJn a aCmendra, % !n caDeCC$ K!e &$daMLa n$ M!eCMen E('er$ eC 0amDre, Ca mi(eria % eC &raDa2$+ S!( 'en(amien&$( ($n c$m$ e($( ra'aQ!eC$( encan&ad$( K!e Oi !ran en C$( c!en&$(4 andan de dLa c$n Ca 'Can&a de(caCQa % en cami(a4 'er$ de2ad K!e Ca n$c0e CCe !e, % mirar5i( cm$ e($( '$Dreci&$( Cim$(ner$( Mi(&en 2!D$ne( de cr!2ien&e (eda % (e ad$rnan c$n 'C!ma( de Oai(ane(+ AK!eCCa &arde, Mann 0aDLa a(i(&id$ a Ca( carrera(+ En Ca ca(a de 7er&a &$d$( Ca K!ieren % Ca miman, c$m$ (e K!iere % (e mima a !n OaCderiCC$, Mi(&i5nd$Ce de Cana en eC inMiern$ % dEnd$Ce en Ca D$ca mam$ne( em'a'ad$( en Cec0e+ Ha% cariU$( K!e a'edrean+ T$d$( (aDLan Ca c$ndicin K!e 0aDLa &enid$ an&e( e(a 0!miCde c$(&!rera, % Ca &ra&aDan c$n ma%$r re aC$+ 7er&a Ce daDa Me(&id$( Mie2$(, % ($CLa CCeMarCa c$n(i $, c!and$ iDa de 'a(e$ $ a &ienda(+ La 0!5rOana reciDLa e(a( m!e(&ra( de cariU$, c$m$ reciDe eC '$Dre K!e mendi a, Ca m$neda K!e !na man$ 'iad$(a Ce arr$2a de(de !n DaCcn+ A Mece( e(a( m$neda( de(caCaDran+ AK!eCCa &arde, Mann 0aDLa a(i(&id$ a Ca( carrera(+ La de2ar$n aden&r$ deC carr!a2e, '$rK!e n$ (ien&a Dien a !na OamiCia ari(&$crE&ica andar(e de 'a(e$ c$n Ca( criada(4 Ca de2ar$n aCCL, '$r (i eC Me(&id$ de Ca niUa (e de( arraDa $ (i Ca( cin&a( de (! Hca'$&aI (e r$m'Lan+ Mann, 'e ada a C$( cri(&aCe( deC carr!a2e, e('iaDa '$r aCCL Ca 'i(&a % Ca( &riD!na(, &aC c$m$ Me !na '$Dreci&a enOerma, a &raM5( de C$( Midri$( deC DaCcn, Ca Mida % m$Mimien&$ de C$( &ran(eJn&e(+ L$( caDaCC$( cr!QaDan c$m$ e60aCaci$ne( '$r Ca Erida 'i(&a, &endiend$ aC aire (!( crine( eriQada(+ ?L$( caDaCC$(A ECCa &amDi5n 0aDLa c$n$cid$ e(e 'Cacer, mi&ad e('iri&!aC % mi&ad OL(ic$, K!e (e e6'erimen&a aC a&raMe(ar a aC$'e !na aMenida enarenada+ La (an re c$rre mE( a'ri(a, % eC aire aQ$&a c$m$ (i e(&!Miera en$2ad$+ EC c!er'$ (ien&e Ca 2!Men&!d, % eC aCma cree K!e 0a rec$Drad$ (!( aCa(+ G Ca( &riD!na(, en&reMi(&a( de(de Ce2$(, Ce 'arecLan en$rme( ramiCCe&e( 0ec0$( de 0$2a( de ra($ % cCaMeCe( de carne+ La (eda acaricia c$m$ Ca man$ de !n aman&e, % eCCa &enLa !n de(e$ inOini&$ de M$CMer a (en&ir e(e c$n&ac&$+ C!and$ anda Ca m!2er, (! OaCda Ma can&and$ !n 0imn$ en C$$r (!%$+ ZC!End$ '$drLa e(c!c0ar e(a( e(&r$Oa([ G MeLa (!( man$(, % Ca e6&remidad de C$( ded$( maC&ra&ada '$r Ca a !2a, % (e Oi2aDa &ercamen&e en e(e c!adr$ de e('Cend$re( % de Oie(&a(, c$m$ en Ca n$c0e de San SiCMe(&re Men C$( niU$( '$Dre( e($( 'a(&eCe(, e(a( $C$(ina(, e(a( 'irEmide( de carameC$ K!e n$ !(&arEn eCC$( % K!e ad$rnan C$( e(ca'ara&e( de Ca( d!CcerLa(+ ZP$r K!5 e(&aDa eCCa de(&errada de e(e 'araL($[ S! e('e2$ Ce decLaP HEre( 0erm$(a % ere( 2$Men+I ZP$r K!5 'adecLa &an&$[ L!e $, !na M$Q (ecre&a (e CeMan&aDa en (! in&eri$r diciend$P HN$ enMidie( e(a( c$(a(+ La (eda (e de( arra, eC &erci$'eC$ (e c0aOa, Ca e'idermi( (e arr! a c$n C$( aU$(+ 7a2$ Ca aQ!C (!'erOicie de e(e Ca $ 0a% m!c0$ C$d$+ T$da( Ca( c$(a( &ienen (! Cad$ C!min$($ % (! Cad$ ($mDrL$+

http://biblioteca.d2g.com

ZRec!erda( a &! ami a R$(a T05[ P!e( MiMe en e(e cieC$ de &ea&r$, &an CCen$ de &aCc$, % de $r$'eCe(, % de CienQ$( 'in&ad$(+ G eC marid$ K!e e(c$ i, Ca en aUa % 0!%e de (! Cad$ 'ara c$rrer en '$( de m!2ere( K!e MaCen men$( K!e eCCa+ Ha% m$r&a2a( de (eda % a&aJde( de 'aC$ (an&$, 'er$ en &$d$( 0$rmi !ean % m!erden C$( !(an$(+I Mann, (in emDar $, an0eCaDa e($( &ri!nO$( % e(a( aCa(+ P$r e($ d$rmLa ($Uand$ c$n re $ci2$( % c$n Oie(&a(+ Un aCEn, 'arecid$ a C$( erran&e( caDaCCer$( K!e Oi !ran en Ca( Ce%enda( aCemana(, (e de&enLa Da2$ (!( Men&ana(, % &re'and$ '$r !na e(caCa de (eda aQ!C CCe aDa 0a(&a eCCa, Ca ceULa O!er&emen&e c$n (!( DraQ$( % Da2aDa de('!5(, cimDrEnd$(e en eC aire, 0a(&a Ca ($mDra deC $CiMar &endid$ aDa2$+ ACCL e('eraDa !n caDaCC$ &an E iC, &an nerMi$($ c$m$ HCarac$CeI+ G eC caDaCCer$, CCeMEnd$Ca en DraQ$(, c$m$ (e CCeMa a !n niU$ d$rmid$, m$n&aDa en eC Dri$($ '$&r$ K!e c$rrLa a &$d$ e(ca'e '$r eC D$(K!e+ L$( ma(&ine( deC ca(erL$ CadraDan % 0a(&a aDrLan(e Ca( Men&ana(, % en eCCa( a'arecLan r$(&r$( medr$($(4 C$( ErD$Ce( c$rrLan, c$rrLan en direccin c$n&raria, c$m$ !n e25rci&$ en derr$&a, % eC caDaCCer$ Ca a're&aDa c$n&ra eC 'ec0$ riQand$ c$n (! aCien&$ aDra(ad$r C$( deC ad$( caDeCC$( de (! n!ca+ En e(e in(&an&e eC aCDa (aCLa Ore(ca % 'erO!mada, de (! &ina de mErm$C, CCena de r$cL$+ ?N$ en&re(A N?$0 OrLa C!QAN, n$ en&re( a Ca aCc$Da en d$nde Mann (!eUa c$n eC am$r % Ca riK!eQaA ?*e2a K!e d!erma, c$n (! DraQ$ DCanc$ 'endien&e O!era deC c$Cc0n, c$m$ !na Mir en K!e (e 0a emDria ad$ c$n eC a !a de Ca( r$(a(A ?*e2a K!e Ca( e(&reCCa( Da2en deC cieC$ aQ!C, % K!e (e 'rendan en (!( $re2a( dimin!&a( de '$rceCana &ran('aren&eA

COMENTARIO
H*e('!5( de Ca( carrera(I e( !n ma nLOic$ e2em'C$ de Ca 'rimera e&a'a m$derni(&a K!e (e (aCMa c$m$ D!en c!en&$ '$r (!( 0!eCCa( r$mEn&ica(+ L$ K!e da Mida a e(&e c!adr$ e( Ca c$m'a(in K!e eC narrad$r (ien&e % e6're(a '$r Mann+ En $'$(icin a Ca im'er($naCidad de Ca e(&5&ica 'arna(iana K!e 'r$Oe(aDan C$( m$derni(&a( &ri!nOan&e( de 1"96 SOec0a de '!DCicacin de 0rosas pro$anas de R!D5n *arL$T, <!&i5rreQ NE2era in&erMiene direc&amen&e en eC c!en&$+ L$( d!ende( Ce 'ermi&en en&rar en Ca( d$( aCc$Da( % 5C mi(m$ &ermina eC c!en&$ c$n !na e60$r&acin a Ca C!Q deC amanecer+ EC c$n&ra(&e en&re Ca (eU$ri&a rica % Ca c$(&!rera '$Dre &amDi5n 'er&enece mE( Dien aC r$man&ici(m$ K!e aC m$derni(m$+ C$m$ $Dra ar&L(&ica, H*e('!5( de Ca( carrera(I C!ce !na !nidad K!e reMeCa %a Ca mad!reQ deC 5ner$+ La( d$( e(cena( K!e in&e ran eC c!en&$ e(&En e(&rec0amen&e Ci ada(+ La CLnea mE( $DMia K!e Ca( c$nec&a e( eC Mia2e deC narrad$r !iad$ '$r eC d!ende, 'er$ C!e $ 0a% !na (erie de de&aCCe( en Ca e(cena de Mann K!e 0acen 2!e $ c$n Ca e(cena an&eri$rP Ca MeCa m$riD!nda, eC rec!erd$ de Ca( carrera(, C$( cri(&aCe( deC carr!a2e, eC aCEn, eC cieC$ aQ!C % Ca '$rceCana+ Mien&ra( C$( na&!raCi(&a( de(0!maniQaDan a (!( 'er($na2e( c$nMir&i5nd$C$( en animaCe(, C$( m$derni(&a( C$( de(0!maniQan &ran(O$rmEnd$C$( en $D2e&$( de ar&e+ La madre de 7er&a c!ida a (! 0i2a Hc$m$ (i O!e(e de '$rceCana K!eDradiQaI4 Mann &iene H$re2a( dimin!&a( de '$rceCana &ran('aren&eI4 7er&a &iene &renQa( Hde r!Di$ Menecian$I % HMann e( DeCCa, c$m$ !n Ciri$ enOerm$I+ AdemE( de Ca !nidad en&re Ca( d$( e(cena(, cada !na de eCCa( &iene (! 'r$'ia e(&r!c&!ra+ La de 7er&a &iene &re( m$men&$(P Ca de(cri'cin de Ca aCc$Da, C$( 'en(amien&$( de 7er&a % (! (!eU$+ La mi(ma de(cri'cin &iene !na e(&r!c&!ra K!e Ca di(&in !e m!c0$ de Ca( de(cri'ci$ne( de&aCCada( de C$( na&!raCi(&a(+ La( e6cCamaci$ne( H?B!5 0erm$(a e( Ca MidaAI % H?5(a e( Ca MidaAI reO!erQan eC eOec&$ K!e eC a!&$r K!iere crear a Ca MeQ K!e in&err!m'e eC inMen&ari$ deC m!(e$ m$derni(&a+ O&r$( reO!erQ$( e(&r!c&!raCe( ($n HeC mErm$C de Ca me(aI % HeC mErm$C deC &$cad$rI4 HeC reC$2 de Dr$nceI % HeC &ic1&ac de Ca '5nd$Ca incan(aDCeI4 Ca re'e&icin de Hm!c0a C!QI4 % Ca Ora(e Hm!c0a( OC$re(I K!e eM$ca Ca( r$(a( de Ca ima en de <aCa&ea, C$( n$me$CMide( de Ca aCO$mDra, eC c$C$r de r$(a de Ca madera deC Cec0$, eC $C$r a Mi$Ce&a de Ca( c$Cc0a( % Ca( cameCia( de C$( c$rred$re(+ EC (e !nd$ m$men&$ de Ca e(cena de 7er&a (e Da(a 'rinci'aCmen&e en C$( 'en(amien&$( ($Dre Ca( carrera(, &ema an!nciad$ (C$ !na MeQ en eC 'rimer m$men&$P H'$r (! ima inacin cr!QaDan a e(ca'e C$( caDaCC$( deC Hi'dr$m$I+ E(e m$men&$ reaCi(&a (e ca'&a c$n !n Cen !a2e men$( ad$rnad$ en eC c!aC 'red$minan C$( MerD$(, aC !n$( en 're&5ri&$+ Se cierra eC (e !nd$ m$men&$ c$n eC e('e2$ de madame *r$!$& K!e rec!erda eC 'rimer m$men&$ % an!ncia eC &ercer$+ La de(cri'cin deC marc$ n$( (i&Ja den&r$ de Ca aCc$Da mien&ra( (! cri(&aC a%!da a 'r$d!cir eC c!adr$ im're(i$ni(&a deC (!eU$P HeC cri(&aC de (! mem$ria em'aUada '$r eC aCien&$ de C$( (!eU$(I+ Se marca eC Oin de &$da Ca e(cena de 7er&a c$n d$( aC!(i$ne( aC 'rimer m$men&$P

http://biblioteca.d2g.com

H(!( 'en(amien&$( 'aMe(eanI % Ca D!2La a'a ada, Ca cam'ana de Ca &$rre % eC reC$2 de Dr$nce+ La e(cena in&ermedia, $ (ea aK!eCCa K!e Ci a Ca( d$( aCc$Da(, &amDi5n reO!erQa Ca e(&r!c&!ra &$&aC deC c!en&$ c$n Ca Ora(e Hc$m$ (i 0!Diera de a'a ar Ca C!Q de !na D!2LaI+ Haciend$ 2!e $ c$n Ca e(cena de 7er&a, Ca de Mann &amDi5n (e diMide en &re( m$men&$(+ La de(cri'cin de (! aCc$Da ($Dre(aCe '$r (! OaC&a de m!eDCe( % de eCemen&$( dec$ra&iM$(+ L$ Jnic$ K!e (e Me e( eC ca&re de Oierr$, 'er$ &$d$ eC C!2$ (ine(&5(ic$ de Ca aCc$Da de 7er&a &iene (! c$n&ra'e($ en !na (erie de imE ene( K!e em'Cea eC a!&$r 'ara de(criDir a Mann+ S! DraQ$ &iene HeC OrL$ im'!d$r deC mErm$CI4 He( DeCCa, c$m$ !n Ciri$ enOerm$I4 &iene H!n c!&i( K!e &ra(ciende aJn a aCmendraI4 % (!( 'en(amien&$( de n$c0e HMi(&en 2!D$ne( de cr!2ien&e (eda % (e ad$rnan c$n 'C!ma( de Oai(ane(I+ La !nidad de e(e 'rimer m$men&$ de'ende deC 'r$ re($ 0acia C$ Oan&E(&ic$ % Ca( d$( aC!(i$ne( a C$( CiDr$(+ EC (e !nd$ m$men&$, i !aC K!e eC de 7er&a, e( !na in&er're&acin de Ca Mi(i&a a Ca( carrera(+ Para recaCcar Ca (i&!acin de(airada de Mann, (e re'i&e Ln&e ra Ca $racin iniciaC de e(&a (eccin+ En cada 'ErraO$, (e aC!de a Ca &ra edia de Mann a medida K!e Ca reaCidad '$c$ a '$c$ (e Ma &ran(O$rmand$ en Oan&a(La+ L$( niU$( '$Dre( en Ca n$c0e de San SiCMe(&re 0acen ec$ de C$( ra'aQ!eC$( encan&ad$( deC m$men&$ an&eri$r % reO!erQan Ca c$m'a(in K!e (ien&e eC a!&$r '$r Mann+ EC (!eU$ de Mann, K!e c$rre('$nde aC (!eU$ de 7er&a, (e cierra c$n eCemen&$( K!e dan OinaCidad &an&$ a Ca e(cena de Mann c$m$ aC c!en&$ en&er$+ La aC!(in aC HDraQ$ DCanc$ 'endien&e O!era deC c$Cc0nI reO!erQa Ca 'rimera 're(en&acin de Mann mien&ra( Ca mencin de Ca C!Q, Ca( r$(a(, Ca '$rceCana % eC cieC$ aQ!C 0acen 'en(ar en Ca de(cri'cin de Ca 'rimera e(cena de 7er&a+ La im'$r&ancia de C$( reC$2e( (e 'erciDe c!and$ (e c$m'Ce&a eC marc$ cr$n$C ic$ deC c!en&$P de(de Ca median$c0e 0a(&a eC amanecer+ Ga (e 0an (eUaCad$ Mari$( ca($( de (ine(&e(ia SC$( c$C$re(, eC &ic1&ac, Ca( OC$re( 'erO!mada(, Ca( di(&in&a( &eCa( % me&aCe(, eC mErm$C % Ca( $C$(ina(T K!e c$n&riD!%en a Ca DeCCeQa de e(&a $Dra+ Sin emDar $, e(&a (ine(&e(ia, K!e en man$( de Ca ma%$rLa de C$( 'arna(ian$( Orance(e( % m$derni(&a( 0i('an$american$( re(!C&a dema(iad$ OrLa, en Ca 'r$(a de <!&i5rreQ NE2era reC!ce racia+ Ha% ca($( de aCi&eracin % de dimin!&iM$(, 'er$ C$ K!e mE( crea e(a (en(acin de racia ($n Ca( imE ene( d$nde eC $D2e&$ inEnime (e 0!maniQa deCicadamen&e+ La( &renQa( de 7er&a &iemDCan De(End$Ce Ca cin&!ra4 Ca '5nd$Ca e(&E enam$rada de Ca( 0$ra(4 Ca( n$&a( de C$( 'E2ar$( (!Den c$m$ aCma( de cri(&aC4 HCa( n$&a( ca%er$n m!da( ($Dre Ca aCO$mDraI4 HeC aCien&$ deC eni$ 0aDLa r$&$ e(a( '$m'a( de 2aDnI+ P$r (er me6ican$, <!&i5rreQ NE2era, a!n en (!( m$men&$( mE( 'arna(ian$(, n$ '!ede $CMidar(e de C$( 'r$DCema( de Ca Mida+ En medi$ de &$d$ eC inMen&ari$ m$derni(&a, 0a% !na c$m'a(in (incera '$r C$( '$Dre( K!e im'ide K!e eC c!en&$ em'aCa !e %, '$r c$n(i !ien&e, reaCQa (! MaC$r ar&L(&ic$+

http://biblioteca.d2g.com

RUBN DAR&O
X1"6311916Y NicaragUense) El mo%ernista por antonomasia) A los trece a1os 'a escri( a -ersos ' a los &uince empren%i" el primero %e sus -ia6es &ue ha( an %e caracteri:ar to%a su -i%a) En El <al-a%or B*33,+# conoci" al poeta Francisco 8a-i%ia# &uien le puso en contacto con la literatura $rancesa) En *33?# $ue a Chile %on%e tra(a6" en los peri"%icos ' pu(lic" AQ!C B*333+) Estan%o Dar o en 8uatemala# apareci" all en *3H5 la segun%a e%ici"n amplia%a) Despu9s %e casarse en Costa Rica# $ue a Espa1a en *3H,) Luego# pasan%o por Cu(a# se %irigi" a la Argentina con el cargo %e c"nsul %e Colom(ia) Los a1os pasa%os en 2uenos Aires B*3H4!*3H3+ constitu'eron el apogeo %el mo%ernismo# representa%o en parte por la pu(licaci"n %e Pr$(a( 'r$Oana( ' L$( rar$( en *3H?) A partir %e *3H3# Dar o -i-i" casi constantemente en Europa# so(re to%o en 0ar s) 0u(lic" otros %os li(ros importantes# Can&$( de Mida % e('eranQa B*H5G+ ' EC can&$ erran&e B*H5D+ &ue representan un recha:o parcial %el preciosismo parnasiano ' sim(olista por una preocupaci"n tanto por los pro(lemas personales como por el %estino %e la Am9rica Latina $rente a la amena:a %el imperialismo norteamericano) HEC r!DLI se pu(lic" por primera -e: en La LiDer&ad ECec&$raC %e <antiago %e Chile el H %e 6unio %e *333 ' $ue inclui%o en la primera e%ici"n %e AQ!C+

EL RUB
N?AHA ?C$nK!e e( cier&$A ?C$nK!e e(e (aDi$ 'ari(ien(e 0a C$ rad$ (acar deC O$nd$ de (!( re&$r&a(, de (!( ma&race(, Ca 'Jr'!ra cri(&aCina de K!e e(&En incr!(&ad$( C$( m!r$( de mi 'aCaci$A G aC decir e(&$ eC 'eK!eU$ n$m$ iDa % MenLa, de !n C! ar a $&r$, a c$r&$( (aC&$(, '$r Ca 0$nda c!eMa K!e Ce (erMLa de m$rada4 % 0acLa &emDCar (! Car a DarDa % eC ca(caDeC de (! $rr$ aQ!C % '!n&ia !d$+ En eOec&$, !n ami $ deC cen&enari$ C0eMre!C Nc!a(i AC&0$&a(N, eC K!Lmic$ -r5m%, acaDaDa de de(c!Drir Ca manera de 0acer r!DLe( % QaOir$(+ A i&ad$, c$nm$Mid$, eC n$m$ NK!e era (aDid$r % de eni$ 0ar&$ MiMaQN (e !La m$n$C$ and$+ N?A0, (aDi$( de Ca Edad MediaA ?A0, ACDer&$ eC <rande, AMerr$e(, Raim!d$ L!Ci$A /$($&r$( n$ '!di(&ei( Mer DriCCar eC ran ($C de Ca 'iedra OiC$($OaC, % 0e aK!L K!e (in e(&!diar Ca( Orm!Ca( ari(&$&5Cica(, (in (aDer cEDaCa % ni r$mancia, CCe a !n 0$mDre deC (i C$ decim$n$n$ a O$rmar a Ca C!Q deC dLa C$ K!e n$($&r$( OaDricam$( en n!e(&r$( (!D&errEne$(+ ?P!e( eC c$n2!r$A -!(in '$r Mein&e dLa( de !na meQcCa de (LCice % de aC!mina&$ de 'C$m$4 c$C$racin c$n Dicr$ma&$ de '$&a(a $ c$n 6id$ de c$DaC&$+ PaCaDra( en Merdad K!e 'arecen Cen !a diaDCica+ Ri(a+ L!e $ (e de&!M$+ EC c!er'$ deC deCi&$ e(&aDa aCCL, en eC cen&r$ de Ca r!&a, ($Dre !na ran r$ca de $r$4 !n 'eK!eU$ r!DL, red$nd$, !n &an&$ reC!cien&e, c$m$ !n ran$ de ranada aC ($C+ EC n$m$ &$c !n c!ern$, eC K!e CCeMaDa a (! cin&!ra, % eC ec$ re($n '$r Ca( Ma(&a( c$ncaMidade(+ AC ra&$, !n D!CCici$, !n &r$'eC, !na aC aQara+ T$d$( C$( n$m$( 0aDLan CCe ad$+ Era Ca c!eMa anc0a, % 0aDLa en eCCa !na cCaridad e6&raUa % DCanca+ Era Ca cCaridad de C$( carD!ncC$( K!e en eC &ec0$ de 'iedra cen&eCCeaDan, incr!(&ad$(, 0!ndid$(, a'iUad$(, en O$c$( mJC&i'Ce(4 !na d!Cce C!Q C$ iC!minaDa &$d$+ A aK!eCC$( re('Cand$re( '$dLa Mer(e Ca maraMiCC$(a man(in en &$d$ (! e('Cend$r+ En C$( m!r$(, ($Dre 'edaQ$( de 'Ca&a % $r$, en&re Mena( de Ca'i(CEQ!Ci, O$rmaDan ca'ric0$($( diD!2$(, c$m$ C$( araDe(c$( de !na meQK!i&a, ran m!c0ed!mDre de 'iedra( 'reci$(a(+ L$( diaman&e(, DCanc$( % Cim'i$( c$m$ $&a( de a !a, emer Lan C$( iri( de (!( cri(&aCiQaci$ne(4 cerca de caCced$nia( c$C an&e( en e(&aCac&i&a(, Ca( e(meraCda( e('arcLan (!( re('Cand$re( Merde(4 % C$( QaOir$(, en ramiCCe&e( K!e 'endLan deC c!ar&$, (eme2aDan rande(

http://biblioteca.d2g.com

OC$re( aQ!Ce( % &emDC$r$(a(+ L$( &$'aci$( d$rad$(, Ca( ama&i(&a(, circ!ndaDan en Oran2a( eC recin&$4 % en eC 'aMimen&$, c!a2ad$ de 'aC$(, ($Dre Ca '!Cida cri($Oa(ia % eC E a&a, Dr$&aDa de &rec0$ en &rec0$ !n 0iC$ de a !a, K!e caLa c$n !na d!CQ!ra m!(icaC, a $&a( armnica(, c$m$ Ca( de !na OCa!&a me&ECica ($'Cada m!% CeMemen&e+ ?P!c_ (e 0aDLa en&r$me&id$ en eC a(!n&$, eC 'Lcar$ P!c_A C 0aDLa CCeMad$ eC c!er'$ deC deCi&$, eC r!DL OaC(iOicad$, eC K!e e(&aDa a0L, ($Dre Ca r$ca de $r$, c$m$ !na 'r$Oanacin en&re eC cen&eCCe$ de &$d$ aK!eC encan&$+ C!and$ C$( n$m$( e(&!Mier$n 2!n&$(, !n$( c$n (!( mar&iCC$( % c$r&a( 0ac0a( en Ca( man$(, $&r$( de aCa, c$n ca'er!Qa( OCaman&e( % encarnada(, CCena( de 'edrerLa, &$d$( c!ri$($(, P!c_ di2$ a(LP NMe 0aD5i( 'edid$ K!e $( &ra2e(e !na m!e(&ra de Ca n!eMa OaC(iOicacin 0!mana, % 0e (a&i(Oec0$ e($( de(e$(+ L$( n$m$(, (en&ad$( a Ca &!rca, (e &iraDan de C$( Di $&e(4 daDan Ca( racia( a P!c_ c$n !na 'a!(ada incCinacin de caDeQa, % C$( mE( cercan$( a 5C e6aminaDan c$n e(&$ de a($mDr$ Ca( Cinda( aCa(, (eme2an&e( a Ca( de !n 0i'(i'iC$+ C$n&in!P N?O0, TierraA ?O0, M!2erA *e(de eC &iem'$ en K!e MeLa a Ti&ania n$ 0e (id$ (in$ !n e(cCaM$ de Ca !na, !n ad$rad$r ca(i mL(&ic$ de Ca $&ra+ G C!e $, c$m$ (i 0aDCa(e en eC 'Cacer de !n (!eU$P N?E($( r!DLe(A En Ca ran ci!dad de ParL(, M$Cand$ inMi(iDCe, C$( Mi '$r &$da( 'ar&e(+ 7riCCaDan en C$( c$CCare( de Ca( c$r&e(ana(, en Ca( c$ndec$raci$ne( e6&ica( de C$( ra(&ac!er$(, en C$( aniCC$( de C$( 'rLnci'e( i&aCian$( % en C$( DraQaCe&e( de Ca( 'rimad$na(+ G c$n 'Lcara ($nri(a (iem'reP NG$ me c$C5 0a(&a cier&$ aDine&e r$(ad$ m!% en D$ a+++ HaDLa !na 0erm$(a m!2er d$rmida+ *eC c!eCC$ Ce arranK!5 !n medaCCn % deC medaCCn eC r!DL+ A0L C$ &en5i(+ T$d$( ($C&ar$n Ca carca2ada+ ?B!5 ca(caDeCe$A N?E0, ami $ P!c_A ?G dier$n (! $'inin de('!5(, acerca de aK!eCCa 'iedra OaC(a, $Dra de 0$mDre, $ de (aDi$, K!e e( 'e$rA N?/idri$A N?MaCeOici$A N?P$nQ$Ua % cEDaCaA N?B!LmicaA N?Pre&ender imi&ar !n Ora men&$ deC iri(A N?EC &e($r$ r!Dic!nd$ de C$ 0$nd$ deC C$D$A N?Hec0$ de ra%$( deC '$nien&e ($CidiOicad$(A EC n$m$ mE( Mie2$, andand$ c$n (!( 'ierna( &$rcida(, (! ran DarDa neMada, (! a('ec&$ de 'a&riarca, (! cara CCena de arr! a(P N?SeU$re(A Ndi2$N+ ?N$ (aD5i( C$ K!e 0aDCEi(A T$d$( e(c!c0ar$n+ NG$, %$ ($% eC mE( Mie2$ de M$($&r$(, '!e(&$ K!e a'ena( (irM$ %a 'ara mar&iCCar Ca( Oace&a( de C$( diaman&e(4 %$, K!e 0e Mi(&$ O$rmar(e e(&$( 0$nd$( aCcEQare(4 K!e 0e cinceCad$ C$( 0!e($( de Ca &ierra, K!e 0e ama(ad$ eC $r$, K!e 0e dad$ !n dLa !n '!Ue&aQ$ a !n m!r$ de 'iedra, % caL a !n Ca $ d$nde Mi$C5 a !na ninOa4 %$, eC Mie2$, $( reOerir5 de cm$ (e 0iQ$ eC r!DL+ NOLd+ P!c_ ($nreLa, c!ri$($+ T$d$( C$( n$m$( r$dear$n aC ancian$, c!%a( cana( 'aCidecLan a C$( re('Cand$re( de Ca 'edrerLa % c!%a( man$( e6&endLan (! m$MiDCe ($mDra en C$( m!r$(, c!Dier&$( de 'iedra( 'reci$(a(, c$m$ !n CienQ$ CCen$ de mieC d$nde (e arr$2a(en ran$( de arr$Q+ NUn dLa, n$($&r$(, C$( e(c!adr$ne( K!e &enem$( a n!e(&r$ car $ Ca( mina( de diaman&e(, &!Mim$( !na 0!eC a K!e c$nm$Mi &$da Ca &ierra, % (aCim$( en O! a '$r C$( crE&ere( de C$( M$Ccane(+ HEC m!nd$ e(&aDa aCe re, &$d$ era Mi $r % 2!Men&!d4 % Ca( r$(a(, % Ca( 0$2a( Merde( % Ore(ca(, % C$( 'E2ar$( en c!%$( D!c0e( en&ra eC ran$ % Dr$&a eC $r2e$, % eC cam'$ &$d$, (aC!daDan aC ($C % a Ca 'rimaMera Ora an&e+ HE(&aDa eC m$n&e armnic$ % OC$rid$, CCen$ de &rin$( % de aDe2a(4 era !na rande % (an&a n!'cia Ca K!e ceCeDraDa Ca C!Q, en eC ErD$C Ca (aMia ardLa 'r$O!ndamen&e, % en eC animaC &$d$ era e(&remecimien&$ $ DaCid$ $ cEn&ic$, % en eC n$m$ 0aDLa ri(a % 'Cacer+ HG$ 0aDLa (aCid$ '$r !n crE&er a'a ad$+ An&e mi( $2$( 0aDLa !n cam'$ e6&en($+ *e !n (aC&$ me '!(e ($Dre !n ran ErD$C, !na encina aUe2a+ L!e $ Da25 aC &r$nc$, % me 0aCC5 cerca de !n arr$%$, !n rL$ 'eK!eU$ %

http://biblioteca.d2g.com

cCar$ d$nde Ca( a !a( c0arCaDan dici5nd$(e Dr$ma( cri(&aCina(+ G$ &enLa (ed+ B!i(e DeDer aCCL+++ A0$ra, $Ld me2$r+ H7raQ$(, e('aCda(, (en$( de(n!d$(, aQ!cena(, r$(a(, 'aneciCC$( de marOiC c$r$nad$( de cereQa(4 ec$( de ri(a( E!rea(, Oe(&iMa(4 % aCCE, en&re e('!ma(, en&re Ca( CinOa( r$&a(, Da2$ Ca( Merde( rama(+++I NZNinOa([ NN$, m!2ere(+ NG$ (aDLa c!EC era mi r!&a+ C$n dar !n $C'e en eC (!eC$, aDrLa Ca arena ne ra % CCe aDa a mi d$mini$+ ?/$($&r$(, '$DreciCC$(, n$m$( 2Mene(, &en5i( m!c0$ K!e a'renderA H7a2$ C$( re&$U$( de !n$( 0eCec0$( n!eM$( me e(c!rrL, ($Dre !na( 'iedra( de(CaMada( '$r Ca c$rrien&e e('!m$(a % 'arCan&e4 % a eCCa, a Ca 0erm$(a, a Ca m!2er, Ca a(L de Ca cin&!ra, c$n e(&e DraQ$ an&e( &an m!(c!C$($4 ri&, $C'e5 eC (!eC$4 de(cendim$(+ ArriDa K!ed eC a($mDr$, aDa2$ eC n$m$ ($DerDi$ % Menced$r+ HUn dLa %$ mar&iCCaDa !n &r$Q$ de diaman&e inmen($, K!e DriCCaDa c$m$ !n a(&r$ % K!e aC $C'e de mi maQa (e 0acLa 'edaQ$(+ HEC 'aMimen&$ de mi &aCCer (e a(eme2aDa a C$( re(&$( de !n ($C 0ec0$ &riQa(+ La m!2er amada de(can(aDa a !n Cad$, r$(a de carne en&re mace&er$( de QaOir, em'era&riQ deC $r$, en !n Cec0$ de cri(&aC de r$ca, &$da de(n!da % e('C5ndida c$m$ !na di$(a+ HPer$ en eC O$nd$ de mi( d$mini$(, mi reina, mi K!erida, mi DeCCa, me en aUaDa+ C!and$ eC 0$mDre ama de Mera(, (! 'a(in C$ 'ene&ra &$d$, % e( ca'aQ de &ra('a(ar Ca &ierra+ HECCa amaDa a !n 0$mDre, % de(de (! 'ri(in Ce enMiaDa (!( (!('ir$(+ (&$( 'a(aDan C$( '$r$( de Ca c$r&eQa &erre(&re % CCe aDan a 5C4 % 5C, amEnd$Ca &amDi5n, De(aDa Ca( r$(a( de cier&$ 2ardLn4 % eCCa, Ca enam$rada, &enLa N%$ C$ n$&aDaN c$nM!C(i$ne( (JDi&a( en K!e e(&iraDa (!( CaDi$( r$(ad$( % Ore(c$( c$m$ '5&aC$( de cen&iO$Cia+ ZCm$ amD$( (e (en&Lan[ C$n (er K!ien ($%, n$ C$ (5+ HHaDLa acaDad$ %$ mi &raDa2$P !n ran m$n&n de diaman&e( 0ec0$( en !n dLa4 Ca &ierra aDrLa (!( rie&a( de rani&$ c$m$ CaDi$( c$n (ed, e('erand$ eC DriCCan&e de('edaQamien&$ deC ric$ cri(&aC+ AC Oin de Ca Oaena, can(ad$, di !n mar&iCCaQ$ K!e r$m'i !na r$ca % me d$rmL+ H*e('er&5 aC ra&$, aC $Lr aC $ c$m$ emid$+ H*e (! Cec0$, de (! man(in mE( C!min$(a % rica K!e Ca de &$da( Ca( reina( deC Orien&e, 0aDLa M$Cad$ O! i&iMa, de(e('erada, Ca amada mLa, Ca m!2er r$Dada+ ?A%A G K!eriend$ 0!ir '$r eC a !2er$ aDier&$ '$r mi maQa de rani&$, de(n!da % DeCCa, de(&r$Q (! c!er'$ DCanc$ % (!aMe c$m$ de aQa0ar % mErm$C % r$(a, en C$( OiC$( de C$( diaman&e( r$&$(+ Herid$( (!( c$(&ad$(, c0$rreaDa Ca (an re4 C$( K!e2id$( eran c$nm$Med$re( 0a(&a Ca( CE rima(+ ?O0 d$C$rA HG$ de('er&5, Ca &$m5 en mi( DraQ$(, Ce di mi( De($( mE( ardien&e(4 ma( Ca (an re c$rrLa in!ndand$ eC recin&$, % Ca ran ma(a diaman&ina (e &eULa de rana+ HMe 'arecLa K!e (en&La, aC darCe !n De($, !n 'erO!me (aCid$ de aK!eCCa D$ca encendidaP eC aCma4 eC c!er'$ K!ed iner&e+ HC!and$ eC ran 'a&riarca n!e(&r$, eC cen&enari$ (emidi( de Ca( en&raUa( &erre(&re(, 'a( '$r aCCL, enc$n&r aK!eCCa m!c0ed!mDre de diaman&e( r$2$(+++I Pa!(a+ NZHaD5i( c$m'rendid$[ L$( n$m$(, m!% raMe(, (e CeMan&ar$n+ E6aminar$n mE( de cerca Ca 'iedra OaC(a, 0ec0!ra deC (aDi$+ N?Mirad, n$ &iene Oace&a(A N7riCCa 'ECidamen&e+ N?Im'$(&!raA N?E( red$nda c$m$ Ca c$raQa de !n e(caraDa2$A G en r$nda, !n$ '$r aK!L, $&r$ '$r aCCE, O!er$n a arrancar de C$( m!r$( 'edaQ$( de araDe(c$, r!DLe( rande( c$m$ !na naran2a, r$2$( % c0i('ean&e( c$m$ !n diaman&e 0ec0$ (an re4 % decLanP NHe aK!L C$ n!e(&r$, ?$0 madre TierraA AK!eCC$ era !na $r La de DriCC$ % de c$C$r+ G CanQaDan aC aire i an&e(ca( 'iedra( C!min$(a( % reLan+ *e 'r$n&$, c$n &$da Ca di nidad de !n n$m$P N?G DienA EC de('reci$+ Se c$m'rendier$n &$d$(+ T$mar$n eC r!DL OaC($, C$ de('edaQar$n % arr$2ar$n C$( Ora men&$( Nc$n de(d5n &erriDCeN a !n 0$%$ K!e aDa2$ daDa a !na an&iK!L(ima (eCMa carD$niQada+ *e('!5(, ($Dre (!( r!DLe(, ($Dre (!( 'aC$(, en&re aK!eCCa( 'arede( re('Candecien&e(, em'eQar$n a DaiCar a(id$( de Ca( man$( !na Oarand$Ca C$ca % ($n$ra+

http://biblioteca.d2g.com

G ceCeDrar$n c$n ri(a( eC Mer(e rande( en Ca ($mDra+ Ga P!c_ M$CaDa aO!era, en eC aDe2e$ deC aCDa reci5n nacida, camin$ de !na 'radera en OC$r+ G m!rm!raDa N ?(iem're c$n (! ($nri(a ($nr$(adaANP NTierra+++ M!2er+++ HP$rK!e &J, ?$0 madre TierraA, ere( rande, Oec!nda, de (en$ ine6&in !iDCe % (acr$4 % de &! Mien&re m$ren$ Dr$&a Ca (aMia de C$( &r$nc$( r$D!(&$(, % eC $r$ % eC a !a diaman&ina, % Ca ca(&a OC$r de Ci(+ ?L$ '!r$, C$ O!er&e, C$ inOaC(iOicaDCeA ?G &J, M!2er, ere( e('Lri&! % carne, &$da am$rAI

COMENTARIO
Si <!&i5rreQ NE2era reMi(&e de Oan&a(La Ca( e(cena( 0!mana(, R!D5n *arL$ da !n 'a($ mE(P (e aden&ra en eC mi(m$ m!nd$ de Ca Oan&a(La+ InMen&a !na (i&!acin Oan&E(&ica c$n amDien&e % 'er($na2e( Oan&E(&ic$( % Ca &ra&a c$m$ (i O!era !na (i&!acin 0!mana+ En eOec&$, eC K!Lmic$ -r5m%, Ca m!2er r$Dada % (! n$Mi$ 'arecen mE( Oan&E(&ic$( K!e C$( 'r$'i$( n$m$(+ C$m$ (ere( 0!man$(, 5(&$( 0aDCan, ri&an, rLen % e6a eran (! 'r$'ia im'$r&ancia (en&ad$( a Ca &!rca, &irEnd$(e de C$( Di $&e( % DaiCand$ en randecid$( en Ca ($mDra+ En camDi$, Ca meQcCa K!Lmica (e de(criDe c$n H'aCaDra( en Merdad K!e 'arecen Cen !a diaDCicaI+ *arL$, mE( K!e nin !n$, O!e eC ran ar&LOice deC m$derni(m$+ S! ran Mariedad de rec!r($( e(&iCL(&ic$( enriK!eci eC idi$ma % 're'ar eC &erren$ 'ara eC OC$recimien&$ de Ca Ci&era&!ra 0i('an$americana en eC (i C$ XX+ SeUaCem$( en HEC r!DLI !n$( c!an&$( de C$( ra( $( r!Dendarian$(+) La e(&r!c&!ra de C$( c!en&$( de *arL$ reMeCa !n d$mini$ &$&aC deC 5ner$+ En HEC r!DLI, Ca 2$%a, aCreded$r de Ca c!aC ira &$d$ eC c!en&$, n$ e( mE( K!e !n 're&e6&$ 'ara Ca e6're(in de d$( idea( deC a!&$rP Ca Manidad de C$( 0$mDre( Oren&e aC '$der mi(&eri$($ de Ca na&!raCeQa % eC eC$ i$ de Ca m!2er (en(!aC+ La diMi(in deC c!en&$ en (ei( e(cena( Ce da !n ran m$Mimien&$ dramE&ic$P Ca den!ncia deC r!DL OaC($4 Ca de(cri'cin de Ca r!&a4 Ca 0i(&$ria de cm$ P!c_ c$n(i !i eC r!DL OaC($4 eC mi&$ deC r!DL4 Ca de(&r!ccin deC r!DL OaC($4 % eC re(!men de P!c_+ EC dinami(m$ deC c!en&$ &amDi5n 'r$Miene de Ca( Ora(e( c$r&a( % aDr!'&a( c$n K!e em'ieQan, &erminan $ (e in&err!m'en aC !na( de Ca( e(cena(P HRi(a+ L!e $ (e de&!M$I4 HOLd+ P!c_ ($nreLa, c!ri$($I4 HPa!(a+ NZHaD5i( c$m'rendid$[I4 HNZNinOa([ NN$, m!2ere(I+ En&re Ca( (ei( e(cena(, 0a% !na ran !nidad C$ rada c$n eC &ema c$n(&an&e deC r!DL4 c$n Ca 're(encia de P!c_ % (! ($nri(a4 c$n Ca( e6cCamaci$ne( re&rica(4 % c$n eC 'araCeCi(m$ en&re eC r$D$ deC r!DL OaC($ '$r P!c_ % eC ra'&$ de Ca m!2er '$r eC n$m$+ EC &aCen&$ de *arL$ (e reMeCa &an&$ en Ca e(&r!c&!ra deC c!en&$ c$m$ en (! 'r$(a '$5&ica+ La rima a($nan&e en (erie( de 'aCaDra( 'r$d!ce !n ran eOec&$ m!(icaCP H&$'aci$( d$rad$(I4 H!na Oarand$Ca, C$ca % ($n$raI+ La aCi&eracin a!men&a Ca m!(icaCidad, 'er$ &amDi5n dem!e(&ra eC e('Lri&! 2! !e&n deC a!&$r, K!e c$nc!erda c$n eC 'a'eC de P!c_P H ran$ de ranadaI4 H rie&a( de rani&$I4 H(iem're c$n (! ($nri(a ($nr$(adaI+ La re'e&icin de 'aCaDra( % de Ora(e( da mE( OC!ideQ a Ca 'r$(aP H?C$nK!e e( cier&$A ?C$nK!e e(e (aDi$+++AI H?O0, TierraA ?O0, M!2erAI4 H!na cCaridad e6&raUa % DCanca+ Era Ca cCaridad de C$( carD!ncC$(I+ EC em'Ce$ de 'aCaDra( % Ora(e( 'araCeCa( e( !n Mie2$ rec!r($ '$r medi$ deC c!aC *arL$ C!ce (! M$caD!Cari$ m!% ric$P Hde (!( re&$r&a(, de (!( ma&race(I4 Ha i&ad$, c$nm$Mid$I4 H!n D!CCici$, !n &r$'eC, !na aC aQaraI4 Hincr!(&ad$(, 0!ndid$(, a'iUad$(I4 HK!e 0e cinceCad$+++, K!e 0e ama(ad$+++, K!e 0e dad$I+ La ad2e&iMacin e( aD!ndan&e % de(em'eUa '$r C$ men$( d$( O!nci$ne(P de(cri'&iMa, m!(icaC % a Mece( aC!(iMaP HDr$ma( cri(&aCina(I4 H(! man(in mE( C!min$(a % ricaI4 Hencina aUe2aI+ Para emDeCCecer (!( de(cri'ci$ne(, *arL$ 'reOiere C$( (LmiCe( a Ca( me&EO$ra(+ *e 5(&a(, Ca Jnica di na de n$&ar e( HCa m!2er+++, r$(a de carneI+ En camDi$, aD!ndan C$( (LmiCe(P Hca'ric0$($( diD!2$( c$m$ C$( araDe(c$( de !na meQK!i&aI4 Hdiaman&e(, DCanc$( % Cim'i$( c$m$ $&a( de a !aI4 Hm!r$(, c!Dier&$( de 'iedra( 'reci$(a(, c$m$ !n CienQ$ CCen$ de mieC d$nde (e arr$2a(en ran$( de arr$QI+ La ($Ca 're(encia de &$d$( e(&$( eCemen&$( '$5&ic$( en !n c!en&$ n$ Da(&arLa 'ara e6'Cicar eC ar&e de !n ran e(cri&$r+ L$ K!e di(&in !e a R!D5n *arL$ de C$( K!e C$ imi&ar$n c$n men$( 56i&$ e( K!e (!'$ en&re&e2er e(&$( eCemen&$( % ada'&arC$( c$n (!&iCeQa aC &ema de cada c!en&$+ S! $Dra re're(en&a eC a'$ e$ de Ca Oa(e
) Para !n anECi(i( mE( e6&en($ de C$( c!en&$( de *arL$, c$n(JC&e(e eC e(&!di$ e6ceCen&e de Raim!nd$ Lida en C$( Cuentos completos %e Ru(9n Dar o# M56ic$, -CE, 19;#+

http://biblioteca.d2g.com

'arna(iana deC m$derni(m$+

http://biblioteca.d2g.com

RA#AEL AR%ALO MART&NE)


X1""41193;Y 8uatemalteco) 0oeta# cuentista ' no-elista) Conoci" a Dar o en 8uatemala ' su primer li(ro %e -ersos# Ma%a, %ata %e *H**) <igue pu(lican%o li(ros cincuenta a1os %espu9s: EC emDa2ad$r de T$rCania B%ic) %e *H?5+) Conoci%o principalmente por sus poes as ' por sus cuentos psico:ool"gicos# @El hom(re &ue parec a un ca(alloA# @El tro-a%or colom(ianoA# @El se1or MonitotA# etc)# Ar9-alo Mart ne: tam(i9n es autor %e una no-ela antimperialista# La $Oicina de 'aQ de Or$Candia B*H,G+C %e %os no-elas ut"picas) EC m!nd$ de C$( ma0arac0La( B*H43+ ' /ia2e a I'anda B*H4H+C %e una (iogra$ a penetrante %el %icta%or Manuel Estra%a Ca(rera# Ecce PericCe( B*H>G+ ' %e una o(ra $ilos"$ica# C$nce'cin deC C$(m$( B*HG>+) Fue %irector %e la 2i(lioteca Nacional %es%e *H,? hasta la Re-oluci"n %e *H>> cuan%o se le nom(r" em(a6a%or en Pashington) 0as" los Fltimos a1os %e su -i%a en 8uatemala) 0"stumamente se le pu(lic" UDic$ B*H3>+# recuer%os personales con %ocumentaci"n perio% stica %el r9gimen %el %icta%or ' %e su ca %a) @La signatura %e la es$ingeA B*H44+ se (as" en la $igura %e la poeta chilena 8a(riela Mistral# 0remio No(el# &uien escri(i" en *H4* un poema titula%o @Carta l rica a Ra$ael Ar9-alo Mart ne:A)

LA SIGNATURA DE LA ES+INGE
I APENAS c$ncC!L mi( aDC!ci$ne( ma&inaCe(, e(criDL a ECena Ca car&a K!e CCeM !n 'r$'i$+ Me e(&remecLa de c$m'ren(in % de de(e$ de c$m!nicarme c$n Ca e6&raUa % DeCCa m!2er, aC e(criDirCa+ La car&a decLaP
8uatemala# )) de ener$ de *H))) Mi &emer$(a ami aP Ga (5 c!EC e( (! (i na&!ra, deOini&iMamen&e+ Ga c$n$Qc$ Ca cCaMe de (! &rE ica Mida, K!e C$ e6'Cica &$d$+ S$ 0ier$ CLOic$ e( eC de leona) C$rr$ a Mi(i&arCa en c!an&$ '!eda+ 9+ M+ CEN*AL+

7reMe( in(&an&e( de('!5( e(&aDa c$n ECena+ Enc$n&r5 a mi ami a en (! Cec0$, c$n (! 0erm$($ c!er'$ de Ce$na c!Dier&$ '$r !na Da&a4 % (! Ce$nina caDeQa, de reO!C en&e caDeCCera enmaraUada, aDa&ida c$n&ra Ca( (EDana(+ S!( ma nLOic$( $2$( O$(O$recLan en Ca 'en!mDra de Ca aCc$Da+ A'arecLa CC$r$(a % enOerma+ Le e6'CiK!5 mi car&a+ N*!Cce ami a Ndi2eN, me 're'araDa a D!(car en eC a !a OrLa aCiMi$ 'ara mi can(anci$ c!and$ &!Me Ca cCara Mi(in de (! (i na&!ra, K!e e6'Cica (! Mida+ Me &!rD5 &an&$ K!e n$ '$drLa decirCe C$ K!e 0ice inmedia&amen&e de('!5(+ NAn&e &$d$P ZK!5 e( !na (i na&!ra[ NSe CCama (i na&!ra a Ca 'rimera diMi(in en c!a&r$ rande( r!'$( de Ca raQa 0!mana+ EC &i'$ de Ca 'rimera (i na&!ra e( eC D!e%P Ca( en&e( in(&in&iMa( % en Ca( K!e 'red$mina eC a('ec&$ 'a(iM$ de Ca na&!raCeQa4 eC &i'$ de Ca (e !nda (i na&!ra e( eC CenP Ca( en&e( Mi$Cen&a(, de 're(a, en Ca( K!e 'red$mina Ca 'a(in4 eC &i'$ de Ca &ercera e( eC E !iCaP Ca( en&e( in&eCec&!aCe(, ar&i(&a(, en Ca( K!e 'red$mina Ca men&e4 eC c!ar&$ % JC&im$ e( eC 0$mDreP Ca( en&e( (!'eri$re(, en Ca( K!e 'red$mina Ca M$C!n&ad+ U(&ed e( !n '!r$ % 0erm$($ &i'$ de Ce$na+ N$ Ce d$% mE( de&aCCe( '$rK!e (erLa Car $ de e6're(ar(e+ NAce'&$+ G Mi C$( 0erm$($( $2$( de mi ami a DriCCar de c$m'ren(in % de ma2e(&ad+ NG a0$ra, ZK!iere K!e e(&!diem$( cm$ CCe !5 a e(&a maraMiCC$(a Mi(in[ Se '!ede diMidir en cinc$ 'ar&e( eC camin$ deC c$n$cimien&$+ Primera 'ar&eP Ca K!e em'ieQa c$n Ca in&!icin iniciaC de c!and$ me di cCara c!en&a, en eC Tea&r$ PaCace, % Miend$ amD$( c$rrer !na cin&a, de (! O!er&e na&!raCeQa ma n5&ica, K!e aC a'r$6imarme a !(&ed me CCenaDa de Mi&aCidad % de ener La+ Se !ndaP c!and$, 2! and$ a2edreQ, !(&ed me &$m

http://biblioteca.d2g.com

!na 'ieQa c$n m$Mimien&$ &an rE'id$, &an OeCin$, K!e 'arecLa eC ac&$ de !na Oiera aC caer ($Dre (! 're(a+ TerceraP c!and$ Ca c$nceDL c$m$ !na e(Oin e+ C!ar&aP c!and$ me en(eU (! c!adr$ de El le"n) B!in&a % deOini&iMa NCa C!Q de(C!mDrad$raNP c!and$ CC$r$(a % de(enca2ada '$r eC d$C$r, ec0ada ($Dre Ca aCO$mDra de (! c!ar&$, &!Me Ca cCara Mi(in de (! &rE ica na&!raCeQa de Ce$na+ Ha% mE( inMi(iDCe( 2aC$ne( en e(&e encan&ad$ (ender$ de ($mDra(, en D!(ca de C$ de(c$n$cid$, aC !n$( K!e %a (eUaC5, % $&r$( K!e irEn a'areciend$ '$c$ a '$c$4 'er$ n$ &ienen Ca mi(ma im'$r&ancia K!e C$( en!merad$(+ HG 'ara maniOe(&Er(eC$( a0$ra a !(&ed, 're(cindir5 deC $rden cr$n$C ic$, % 'a(ar5, '$r de 'r$n&$, aC de (! im'$r&ancia, en eC K!e (C$ K!edan d$(P c!and$ !(&ed (e me a'areci c$m$ !na e(Oin e4 % c!and$, &$da CC$r$(a % de(enca2ada '$r eC d$C$r, a'areci cCara (! Merdadera na&!raCeQa de Ce$na+ HSi !(&ed 0!Diera (e !id$ (!D$rdinada a (! e('$($4 (i n$ 0!Diera $D&enid$, c$n eC diM$rci$, Ca CiDer&ad de accin, 'r$DaDCemen&e %$ n!nca 0aDrLa '$did$ CCe ar aC c$n$cimien&$ de (! na&!raCeQa Ce$nina4 'er$, emanci'ada, uste% pu%o reconstruir su cue-a $lorestal) P!d$ arrendar !na 0erm$(a ca(a, % aC0a2arCa+ U(&ed mi(ma me aOirm K!e 'reOerLa c$mer '$c$ % re(&ar aC $ a nece(idade( a'remian&e( c$n &aC de &ener !na cm$da MiMienda, K!e diera eC a'r$'iad$ marc$ a (! e('Lri&!+ Na&!raCmen&e, de Ca ca(a eCe ida O$rmaDa 'ar&e !na am'Cia (aCa+ Ad$(ada a !na de Ca( 'arede(, % en (! medi$, !(&ed c$n(&r!% !na e6&en(a e('ecie de cana'5, &an Da2$ K!e a'ena( (e aCQaDa dieQ cen&Lme&r$( deC (!eC$, % C$ c!Dri de C!2$(a( &eCa( % de aCm$0ada( % c$2ine( (in !Carmen&e DeCC$( % (!aMe(+ ACm$0ad$ne( K!e eran !na Merdadera $Dra de ar&e, de e6&raU$( % &!rDad$re( ma&ice(+ S$Dre e(&a aCO$mDra, !(&ed &$m C!e $ eC 0EDi&$ de ec0ar(e, 'ara Ceer % 'ara de(can(ar+ E(&e am'Ci$ Cec0$, K!e (!'$ne $D&ener, O!e $Dra in(&in&iMa de (! (!Dc$n(cien&e+ U(&ed D!(caDa '$der ad$'&ar (! '$(icin 0aDi&!aC de de(can($, Ca Jnica en K!e '!ede de(can(arP el lecho %e la gruta en &ue reposa la leona) HU(&ed (e ac$rdarE, (in emDar $, de K!e n$ O!e en e(&e Da2$ Cec0$ d$nde %$ &!Me Ca 'rimera % Ma a n$cin de (! (i na&!ra, (in$ en !n (!n&!$($ ($OE, m!c0$ mE( aC&$+ Me enc$n&raDa de(can(and$ en 5C, % c!and$ !(&ed (e 're'araDa a Ceer !na $Dra c5CeDre, a Ca K!e n$ '!ed$ dar n$mDre, c$n (! ma nLOica % cECida M$Q, K!e am$ &an&$, %$ Ce (!'CiK!5 K!e &$mara a(ien&$ a mi Cad$, 'ara en&rar en eC radi$ K!e aDarcaDa (! a!ra % '$der reciDir (! &iDia $nda de Mida animaC4 'er$ !(&ed (e ne % se ech" a mis pies en la al$om(ra) A(L Ce%+ G en&$nce( %$ &!Me Ca c$n&!rDad$ra Mi(in de K!e !(&ed era !na e(Oin e, Mi(in K!e me CCen de inK!ie&!d % me de($rien&, '$rK!e n$ e6i(&e 'r$'iamen&e signatura %e es$inge) E( !n (LmD$C$ dema(iad$ aC&$ 'ara eC 0$mDre+I NZG en&$nce([ NE( K!e C$ K!e %$ Mi en&$nce( cCaramen&e O!e (! c!er'$, deOini&iMamen&e animaC, ec0ad$ en eC (!eC$4 su cuerpo %e gran %igit gra%oC su hermoso ' ro(usto cuerpo %e $ieraC % era &an cCara 'ara mL aK!eCCa O$rma De(&iaC, K!e Ca ace'&5 (in MaciCar4 % di2eP H'$der$($ % DeCC$ c!er'$ animaCI4 'er$ ($Dre 5C N!(&ed e(&aDa ec0adaN emer La Nhac a uste% emergerN !na 0erm$(a caDeQa Oemenina, cCE(ica, K!e 'arecLa !na DeCCa medaCCa rie a $ r$mana N!(&ed e( m!% DeCCa % &iene !n DeCCL(im$ r$(&r$ OemeniCN+ La ran nariQ rie a, &an rec&a % n$DCe4 Ca anc0a Oren&e4 eC men&n '!r$4 &$d$ aK!eC DeCC$ r$(&r$ de m!2er (e aCQaDa ($Dre Ca '$der$(a O$rma de Dr!&$ &endida a mi( 'ie(+ La c$n&!rDad$ra 'erce'cin n$ '!d$ (er eMadida4 % Ca di2eP HU(&ed me de(c$ncier&a % me inK!ie&a, por&ue se parece %emasia%o a la es$inge)A L C$m'rende !(&ed eC 'r$ce($[ Un r$(&r$ de m!2er, am'Ci$ % deOinid$, ($Dre !n '$der$($ c!er'$ de Cen, ec0ad$+ ZB!5 $&ra c$(a e( Ca e(Oin e[ Rec!erdeP Ca e(Oin e &iene r$(&r$ % 'ec0$( de m!2er, % c!er'$ % 'a&a( de Cen+ G aK!L &en $ K!e c$n&arCe, '$r MLa de di re(in, aC $ e6&raU$ &amDi5nP No s9 por &u9# pero tengo en la mente $i6o# con gran $recuencia# el rostro $emenino %e la es$inge) ZEn&iende !(&ed[ G e(&a Mi(in Orec!en&e me 0iQ$ '$(iDCe iden&iOicarCa a !(&ed c$n ra'ideQ+ G$ MeLa eC c!er'$ deC Cen % Ca caDeQa de Ca m!2er % DaCD!ce5P He(Oin eI+ SC$ K!e mi 'erce'cin deC r$(&r$ de Ca m!2er O!e cCara, Ca deC c!er'$ deC Cen n$ (e 'reci( C$ Da(&an&e c$m$ 'ara 'ermi&irme aOirmarP c!er'$ de Cen+ N$ $D(&an&e, Ca (en(acin indeOinida Da(& a mi '$Dre e('Lri&! de di$( encadenad$ 'ara m!rm!rarP e(Oin e+ H*e('!5( 'a(ar$n dLa(+ G$ (e !La en aK!eCCa mi(&eri$(a, aK!eCCa a&errad$ra e(cCaMi&!d de !(&ed+ G$ Ca D!(caDa c$m$ Ca a !2a iman&ada D!(ca eC N$r&e Nn$ (e rLaP e(&$ n$ e(, a&u # !n C! ar c$mJnN4 %$ me M$CMLa 0acia !(&ed c$m$ eC 0eCi$&r$'$ (e M!eCMe 0acia Ca C!Q+ G$ Ca 0!Diera D!(cad$ a!nK!e ir 0acia !(&ed O!era ir aC enc!en&r$ de !na inenarraDCe &$r&!ra+ U(&ed era 'ara mL aC $ mE( 'reci$($ K!e Ca mi(ma Mida4 mi am$r mE( rande4 (an re de mi (an re4 m5d!Ca de mi( 0!e($(+ G$ Ca D!(caDa, di $, &$da( Ca( n$c0e( 0a(&a K!e !n dLa me enc$n&r5 &an can(ad$ de !(&ed, &an Oa&i ad$ de !(&ed, K!e decidL n$ ir a D!(carCa+ SaDLa K!e MerCa era e6'$nerme a m$rir de can(anci$+ EC e('Lri&! can(a, eC %eus Oa&i a+ ]Sien&$ Ca Oa&i a deC %eus K!e me 0$(&i a^ Ndi2$ eC '$e&a+ En&$nce( c$m'!(e aK!eCC$( Mer($( K!e mE( &arde Ce Ceer5 de n!eM$ % K!e em'ieQanP ]La 'adecL c$m$ !na caCen&!ra b c$m$ (e 'adece !na $D(e(in+ b Si 'r$(i $ (!Oriend$ (! 're(encia b 0!Diera m!er&$ %$+^ ZSe ac!erda[ E(&aDa m!% can(ad$, re'i&$, aK!eCCa n$c0e, % decidL de(can(ar de !(&ed % n$ Menir a MerCa4 'er$ en eC Cec0$ me (e !La Oa&i and$ mi 'en(amien&$4 % nece(i&5 0!ir &amDi5n de mL mi(m$+ ZCm$[ Z*$rmir[ N$ '$dLa+ ]C!and$ e(&E !n$ &an can(ad$, K!e %a n$ '!ede de(can(ar^+++ Z7!(car C$( 'araL($(

http://biblioteca.d2g.com

ar&iOiciaCe([ Arr$25 aC mar Ca CCaMe K!e aDre (! '!er&a+ ZB!5 0acer[ Pen(5 K!e !n D!en CiDr$ e( &amDi5n !n e(&!'eOacien&eP !n ne'en&e, c$m$ dirLa R!D5n4 % rec$rd5 K!e !(&ed me 0aDLa re'e&ida( Mece( $Orecid$ % en&re ad$ Ella# de Rider Ha ard4 % K!e %$ (iem're C$ de25 $CMidad$ en (! (aCa, '$rK!e !(&ed me CCenaDa de &aC m$d$ K!e n$ &enLa &iem'$ 'ara Ceer+ En&$nce( decidL 'a(ar (C$ '$r !n m$men&$ a (! ca(a c$n d$( $D2e&$(P eC reOerid$ de 'edirCe Ella# de Rider Ha ard4 % eC de aMi(arCe K!e aK!eCCa n$c0e OaC&arLa a Ca ci&a+ HPer$ n$ c$n&aDa c$n eC 0!5('ed de(c$n$cid$ % mi(&eri$($, c$n eC dem$ni$ in&eri$r K!e a Mece( me '$(ee+ A'ena( en&r5 a (! MiMienda % Ca 0aDC5, O!i de n!eM$ MLc&ima de mi emDr!2$, de (! ($r&LCe a 're(encia, % %a n$ '!de (aCir+ U(&ed me Oa(cina+ C$m$ de c$(&!mDre, (!( (enciCCa( 'aCaDra(P N^N$ (e Ma%a^, me encadenar$n a !(&ed+ HE(&aDa &an can(ad$, K!e me ec05 en eC Cec0$, a (! Cad$4 en eC Cec0$ d$nde !(&ed CC$raDa, 're(a de !n ran d$C$r, c$nM!C(i$nand$ (! ma nLOic$ c!er'$ de Ce$na, mien&ra( !n &rE ic$ (i n$ mac!CaDa (! r$(&r$+ ZSe ac!erda[ G en&$nce(, aC Oin N'$rK!e eC d5DiC e('Lri&! deC 0$mDre da &ra('i5(N, la -i como una hermosa leona echa%a) Si a 'e(ar de mi can(anci$ de m!er&e n$ CCe $ aK!eCCa n$c0e a (! ca(a Nc$nd!cid$ '$r eC e('Lri&! K!e me CCeMaDa de Ca man$N, &aC MeQ n!nca 0aDrLa (aDid$ (! &erriDCe 0ier$ CLOic$+ Per$ eC ca($ e( K!e CCe !5+ G Ca Mi+ EC d$C$r de(enca2aDa (! r$(&r$+ La O!er&e man$ deC d$C$r 0aDLa D$rrad$ eC OrE iC (eCC$ de Ca m!2er, % (C$ K!edaDa Ca caDeQa de Ca Ce$na en eC r$(&r$ an&e( 0!man$+ Le re'i&$ K!e era $Dra deC d$C$r+ /i cCaramen&e eC DeCO$ Ce$nin$+ HaDLa (an re de inn!meraDCe( MLc&ima( en (!( Oa!ce( en&reaDier&a(+ G c$m'rendL K!e !(&ed n$ era Nn!nca '!d$ (erN la es$inge# sino la leona)A NZHa% (an re, '!e(, en mi D$ca[ NSLP 0a% (an re+ U(&ed aca($ n$ (aDe Ca( correspon%encias: C$ K!e en eC 'Can$ de Ca &ierra ($n MLc&ima( (an rien&a(, en eC 'Can$ deC e('Lri&! ($n MLc&ima( e('iri&!aCe(+ HG$ Ce di2e (iem'reP !(&ed &iene !n &rE ic$ (i n$+I II NG de n!eM$ aOirm$ K!e (i n$ CCe $ aK!eCCa n$c0e a (! ca(a eC e6&raU$ (!ce($ deC a'arecimien&$ de Ca Oiera n$ (e MeriOica, '$rK!e en &$d$ 0$mDre 0a% !na ca'a K!e enc!Dre (! 0ier$ CLOic$, !na &eCa K!e Mi(&e aC animaC, % c!e(&a aC e('ec&ad$r a&raMe(arCa c$n C$( $2$( deC aCma % Mer a Ca De(&ia enc!Dier&a4 'er$ eC d$C$r Ca a&enaceaDa aK!eCCa n$c0e en&re Ca( ($mDra( eK!LM$ca(4 eC d$C$r 0aDLa '!e(&$ !n cerc$ aCreded$r de (!( $2$(4 eC d$C$r acen&!aDa Ca c!adra&!ra de (! men&n4 eC d$C$r 0inc0aDa &$d$ (! r$(&r$+ ?O0 K!5 0EDiC m$deCad$r e( eC d$C$rA La 'ena ac&!aDa en eC a(&raC % 0acLa (!r ir (! c!er'$ de 'a(inP (! Eamarupa) M$deCaDa Ca dJc&iC ma&eria % me en&re aDa (! O$rma MiMa % radian&e+ G Mi a(L a Ca Ce$na, a Ca 0erm$(a Ce$na K!e 0a% en !(&ed+ *e m$men&$, &$daMLa MaciC5+ Era dema(iad$ inK!ie&an&e aK!eCCa Mi(in de (! (i na&!ra, e6'CicaDa dema(iada( c$(a(, 'ara K!e mi e('Lri&! de(c$nOiad$ ace'&ara (! 'reci$($ 0aCCaQ $+ TemDC5 c$m$ eC D!(cad$r de &e($r$( (!D&errEne$( K!e aC Oin Me a'arecer, de en&re Ca( ca'a( de Ca &ierra rem$Mida, !na ar $CCa4 % 're(ien&e !na ca2a4 $ Me Ca ca2a mi(ma, % m!ere de e6'ec&acin % de de(e$+ ZB!5 c$n&endrE Ca ca2a mi(&eri$(a[ ZSerE $r$ $ !n cadEMer[ ZIDa %$ a enc$n&rar eC $r$ deC c$n$cimien&$ $ eC cadEMer deC err$r[ G me O!i de(c$ncer&ad$ % &r5m!C$ de e('eranQa+ SC$ K!e an&e(, Z(e ac!erda[, me a&reML, por&ue me lacera(a su pena ' %esea(a consolarla Nde(e$ ineOicaQ '$rK!e eC (!%$ era eC d$C$r de !na Ce$naN a c$ er (! man$ derec0a+ G$, &an re('e&!$($ (iem're, di $, me a&reML a &$mar (! man$, a re&irarCa !n '$c$ de (! c!er'$ % de2arCa de(can(ar (!aMemen&e ($Dre Ca (ed$(a aCO$mDra, c$n Ca 'aCma M!eC&a 0acia aDa2$4 de('!5( Ca acarici5 d!Ccemen&e+ G en&$nce( (aC& !n n!eM$ de&aCCe, c$m$ (aC&a !na CieDre an&e eC caQad$r N?O0 rar$ $2e$ de ($mDra(, a !na C!Q C!narA ?O0 e6&raU$ caQad$r, en Ca n$c0e, de C$ de(c$n$cid$AN G O!e aK!eCCa '!ra, aK!eCCa CindL(ima man$ de m!2er, K!e de(can(aDa ($Dre Ca aCO$mDra, % K!e era !na admiraDCe % &erriDCe arra Ce$nina, a 'e(ar de (! DeCCeQa+ *$( Mece( !(&ed Ca re&ir, enc$ i5nd$Ca4 % (e Ca me&i en eC 'ec0$ c$m$ C$ 0acen C$( a&$( c$n (!( (!aMe( man$( de OeC'a4 $ C$( Ce$ne( N% en eneraC &$d$ eC 5ner$ OeCi(N c!and$ Man a d$rmir+ G$ nece(i&$ K!e !(&ed Mea a !na a&a de(can(ar+ OD(erMarE cm$ e(c$nde (! man$ en&re eC 'ec0$ % cm$, c$n&en&a c$n e(c$nderCa, Ca d$DCa raci$(amen&e ($Dre Ca ar&ic!Cacin deC DraQ$ an&e( de 'e arCa a (! (en$+ MiraDa c$n &aC Oi2eQa e(&$( m$Mimien&$( OeCin$( K!e !(&ed (e Mi$ $DCi ada a decirmeP HNG$ de(can($ (iem're a(L4 '$r e($ &$da( Ca( n$c0e( (e me d!ermen C$( DraQ$(, 0a(&a eC '!n&$ de 'r$d!cirme Merdadera &$r&!ra+ HEnc!Dier&a( '$r Ca (!aMe (eda de Ca( e6&remidade( de (!( ded$(, %$ (in K!erer D!(caDa Ca( !Ua( re&rEc&iCe(+ HG aCreded$r de aK!eCCa m!% amada % DCanca man$ de m!2er, K!e era !na arra de Oiera, re'$(aDan, c$m$ eCCa, en eC (!eC$, C$( ma%EMic$( c!er'$( de d$( (en(aci$ne( mLa(, aC!cinan&e(P mi re('e&$ c$r'$raC a Ca

http://biblioteca.d2g.com

Ce$na % mi inca'acidad de c$n($Car (! &$rmen&$(a aOCiccin+ HG de e(&e mi re('e&$ c$r'$raC % deC re('e&$ K!e Ce &ienen C$( 0$mDre(, n$ nece(i&$ darCe m!c0a( e6'Cicaci$ne(+ Una Ce$na im'$ne (iem're+ G$ &$m5 Nam'CiOic$N (! man$ c$n &an&a MaciCacin c$m$ '!d$ 0acerC$ !n d$mad$r inci'ien&e c$n Ca de !na Ce$na en ceC$+ HA(L, MaciCan&e, me re&ir5+ Ga en mi ca(a D!(K!5 eC Cec0$+ EC (!eU$ red$nde mi c$n$cimien&$+ AC dLa (i !ien&e %a Ce di2e K!e me CeMan&5 'ara &$mar !n DaU$ ma&inaC4 % me 're'araDa a 0acer c$rrer eC a !a OrLa ($Dre mi c!er'$, c!and$ de 'r$n&$, de(C!mDran&e, Min$ a mL eC c$n$cimien&$, %a (in MaciCaci$ne(, de (! Merdader$ 0ier$ CLOic$+ EC c$n$cimien&$ K!e e6'CicaDa (! MidaP eC de (! (i n$ de Ce$na+ HG a0$ra M$% a 'r$c!rar e6'CicarCe, (iK!iera a rande( ra( $(, aC !n$ de C$( &$r&!ran&e( eni ma( K!e Ca CCenan de ($mDra+ /a%am$( en $rden+ HZSe ac!erda, ECena, de (! ma%$r d$C$r[ Z*eC K!e (in&i re'e&ida( Mece(, c!and$ C$( 0$mDre( (e K!e2ar$n de K!e era '$c$ Oemenina[ ZRec!erda Ca d!ra, in2!(&a ac!(acin de aK!eCCa ami a K!e Ca CCam c$n !n inOaman&e n$mDre[ ZRec!erda Ca( m!c0a( Mece( en K!e e(&a d!da de (! Oeminidad Ca a&$rmen& % Ca 0iQ$ (an rar[ H$% me C$ e6'Cic$ % '!ed$ e6'CicEr(eC$ a !(&ed+ An&e &$d$, &en $ K!e decirCe K!e n$ c$n$Qc$ mE( '!ra ni mE( DeCCa aCma de m!2er K!e Ca (!%aP !(&ed e( !n &e($r$ de Oeminidad4 !(&ed e( rica en Oeminidad4 !(&ed e( !na 0emDra, ma nLOica % radi$(a4 'er$ n$ $CMide K!e e( Ca 0emDra deC Cen, Ca Ce$na, % K!e Ca( e('ecie( inOeri$re( (ien&en mied$ de !(&ed+ Mied$ 'Enic$+ U(&ed e( Ca 0emDra, re'i&$, 'er$ Ca 0emDra deC Cen+ Lo &ue ellos llama(an masculini%a% no era sino $uer:a) U(&ed n$ '!ede (er Merdaderamen&e 0emDra mE( K!e 'ara $&r$ Cen+ Para C$( demE( (erE Ca *$minad$ra, Ca SeU$ra, Ca Reina+ N$ '!ede &ener aman&e( (in$ (ierM$( $ d$mad$re(+ Nece(i&a !n Cen 'ara K!e a'areQca &$da (! a($mDr$(a Oeminidad4 'er$ C$( Ce$ne( n$ aD!ndan+ *e aK!L (! c$n&in!$ &$rmen&$+ H?G %a Me K!5 C!Q MiMa de an&$rc0a K!e iC!mina de arriDa aDa2$ Ca &ra edia de (! MidaA A0$ra c$m'renderE (! Oraca($ ma&rim$niaC+ U(&ed ca( c$n !n O!er&e di i&L rad$, !n c!adrJ'ed$ deC 5ner$ OeCi( &amDi5n+ N$ '$drLa de&erminar a K!5 e('ecie 'er&enece4 'er$ ind!daDCemen&e e( $&r$ OeCin$+ Un OeCin$ &emiDCe, de aOiCada( !Ua(, n$DCe % O!er&e den&r$ de C$( de (! cCa(e, OeCin$, c$m$ !(&ed4 'er$ men$( '$der$($ K!e !na Ce$na+ ZCm$ '!d$ c$me&er e(&e err$r, mi 0erm$(a Ce$na[ ZLa (ed!2$ eC c5CeDre % DeCC$ ac&$r de cine, en e(cena[ Z-!e MLc&ima deC 0ec0iQ$ de Ca 'an&aCCa, de e(a ar&e mE ica, reci5n nacida, K!e re(!me % '$ne a c$n&riD!cin a &$da( Ca( DeCCa( ar&e(, (!( 0ermana([ ?N$ (e di$ c!en&a de K!e iDa aC de(a(&reA ?N$ Me cm$ (e $diarEn e&ernamen&e e(a( e('ecie( an&a nica( deC OeCi( Ce$ % de C$( demE( O5Cid$(, '$rK!e e6're(an d$( 'rinci'i$( di(&in&$( % $'!e(&$(A S! marid$ c$n&in!amen&e (en&La Ca &ara(cada e('iri&!aC, Ca &erriDCe man$&ada deC Cen4 % acaD '$r aCe2ar(e de !(&ed, (in d!da (iem're amEnd$Ca % admirEnd$Ca aC mi(m$ &iem'$, '!e( %a Ce di2e K!e e( !n Oin$ % ener$($ e('Lri&!+ N$ aOr$n&a im'!nemen&e a !na Ce$na ni a $&r$ ran OeCin$+ S! aCma de !(&ed 'e(a m!c0$, e( Ce$nina+ HEn c!an&$ a aK!eC $&r$ ran d$C$r de (! Mida, eC de (! ami a de Ca inOancia, R$meCia, Ca K!e Ca O!(&i c$n !n d$C$r$($ M$caDC$, Ca K!e Ca &raici$n de('!5( de m!c0$( aU$( de reciDir (!( DeneOici$(, &amDi5n &iene OEciC e6'Cicacin+ R$meCia e( !na a&i&a+ ?Ami(&ar c$n !na Ce$na !n 'eK!eU$ a&$A ?B!5 &ra ediaA U(&ed '!ede decir Ca &erriDCe Ora(eP NIo so' le"n: los otros son gatos) R$meCia a cada m$men&$ (e (en&La indeOen(a an&e !(&ed+ P$r JC&im$, na&!raCmen&e, (!r i Ca &erriDCe ac!(acin de ma(c!Cinidad+ AK!eCCa a&i&a cre% ma(c!Cinidad C$ K!e era O!erQa4 OaC&a de Oeminidad C$ K!e era '$der4 cr!eCdad C$ K!e era '$&encia+ Siem're 0aDLa (en&id$ ceC$( de !(&ed, % acaD '$r enMidiarCa4 '$r $diarCa+ En&$nce(, a 'e(ar de (! 'eK!eUeQ, OeCinamen&e, Ce inOiri aK!eCCa &erriDCe 0erida, &an c$m'ren(iDCe, K!e ca(i CCe a &$car (! c$raQn % K!e aCcanQ m!% 0$nd$4 Ca K!e de('!5( c$n (!( !UeciCCa( acerada( a randar$n $&ra( De(&eQ!eCa( men$re( e inn$DCe(, Ca( m!(&5Cida( M$race(4 c$n (!( !UeciCCa( % c$n (!( canin$(4 Ca 0erida en Ca K!e mE( &arde deDLa de2ar !na (er'ien&e eC Menen$ m$r&LOer$ de (!( c$CmiCC$(4 e(a 0erida de Ca K!e %$ Ca e(&$% c!rand$P Ca ac!(acin de ma(c!Cinidad+ U(&ed me c$n& K!e !n dLa R$meCia, ceC$(a deC am$r de aC !ien K!e Ca( reK!eDraDa a Ca( d$(, (e a&reMi a amenaQarCa c$n !n CE&i $+ U(&ed me reOiri &amDi5n Ca &erriDCe reaccin anLmica K!e (in&i aC Mer(e $Oendida4 % aC 0aDCar Ce Mi &aC ma2e(&ad, &aC reaCeQa 0erida, K!e c$m'rendL &$d$ C$ K!e (i !i de('!5(P K!e Ca ami a Nen $&ra rE'ida reaccin de (! cariU$ de (iem're c$n&ra (! Mi$Cencia de !n m$men&$N ca%era a (!( 'Can&a(, 'idi5nd$Ce 'erdn, arre'en&ida, 'e(ar$(a % &emer$(a4 % K!e De(ara c$n de(e('eracin Ca( OimDria( de (! Me(&id$+ AK!eC dLa e(&!M$ (! ami(&ad aC D$rde deC aDi(m$+ S!'Cic eCCa &an&$, (inceramen&e arre'en&ida de (! DreMe ce !edad, K!e Ca Ce$na 2$Men, ma nEnima, ener$(a, Ca 'erd$n4 'er$ en 'ar&e 'erd$n '$rK!e de(c$n$cLa (! Merdadera na&!raCeQa de Ce$na4 '$rK!e Ca ($ciedad Ca encadenaDa c$n (!( miC 'er2!ici$(+ HG a0$ra Sde(c$n&ada( e(&a( d$( &erriDCe( &ra edia( de (! Mida, Ca( &ra edia( de Ca 'rimera ami(&ad % deC 'rimer am$r Or!(&rad$(, 'a(em$( a (! c$n&in!idad, a Ca &ra edia men$r % diaria K!e Ca a&$rmen&a4 'a(em$( a e(a $&ra K!e2a K!e me 0a e6're(ad$ &an&a( Mece( de K!e &amDi5n '$(&eri$re( ami(&ade( n$ d!ran m!c0$ &iem'$+ G$ Oa(cin$, me di2$ !(&ed4 Oa(cin$ 0a(&a !n rad$ diOLciC de e6're(ar4 $O!(c$, c$n&!rD$, d$min$, Me$ a

http://biblioteca.d2g.com

mi( ami $( a mi( 'Can&a(, c$rrer c$m$ (ierM$( 'ara (a&i(Oacer eC men$r de mi( ca'ric0$(+ Me ad$ran, (e arra(&ran an&e mL '$r c$m'Cacerme4 'er$ aK!eCCa Oa(cinacin d!ra m!% '$c$4 C$( 'ierd$ C!e $+ A0$ra c$m'rende, Zn$ e( cier&$[ E( Ca man$&ada de Ca Ce$na &ue %a1a cuan%o &uiere acariciar a (ere( di(&in&$( de (! e('ecie+I III NG de('!5( de e(&a e6'Cicacin, ZK!iere K!e %$ eC in&!i&iM$, (i a e6'Cicand$ (! &erriDCe (i na&!ra[ ZB!5 K!iere K!e Ce acCare[ ZL$ de (! admiraDCe c!adr$ de El le"n &ue est/ pronto a %e-orar a su %oma%orM ZL$ de C$( 're&endien&e( K!e K!i(ier$n De(arCa[ ZL$ de (! en$rme ma ne&i(m$[ NPara ir '$r $rden, 'ermi&a K!e rec!erde K!e !(&ed me 0aDC 'rimeramen&e de cinc$ 2aC$ne( en eC camin$ deC c$n$cimien&$4 % K!e de('!5( 'a( a e6'Cicarme Jnicamen&e eC &ercer$ % eC K!in&$, C$( mE( im'$r&an&e(+ EC 'rimer$, eC de e(e ma ne&i(m$ K!e diQK!e '$(e$4 eC (e !nd$, eC deC a2edreQ4 % eC c!ar&$, eC deC c!adr$ de El le"n# n$ 0an (id$ aJn de(cri&$(+ NE( cier&$4 % e(a 'reci(in n$ e( (in$ !n (i n$ de (! cCara, O!er&e % am'Cia in&eCi encia de Ce$na+ L$ deC 0ec0iQ$ en eC Tea&r$ PaCace me K!i&arE '$c$ &iem'$, '$rK!e de('!5( &endr5 K!e &ra&ar de 5C mE( Car amen&e+ B!ier$ decirCe a0$ra nada mE( K!e %$ ac!dL c$n !(&ed a (en&arn$( a d$( de Ca( C!ne&a( deC PaCace, c$m'Ce&amen&e CiDre de (! ma n5&ica accin+ G$ ac$m'aUaDa a d$Ua Nadie+ Para mL en&$nce( !(&ed n$ era mE( K!e !na an&i !a ami a, n$ m!% Ln&ima, a Ca K!e K!erLa aC $ % a'reciaDa '$c$+ Per$ e(a n$c0e, aC e(&ar a (! Cad$, em'eQ a e2ercer en mL (! &erriDCe accin+ Sen&L, a (! c$n&ac&$, K!e (e encendLan C$( O!e $( de Ca Mida, (emia'a ad$( '$r !na d$DCe enOermedad deC c!er'$ % deC e('Lri&! K!e c$n Orec!encia a&aca a C$( (ere( in&!i&iM$(, MLc&ima( de Ca( O!erQa( K!e $(an, im'r!den&e(, de(a&ar % aOr$n&ar+ *e 'r$n&$ me ($r'rendL riend$4 di(Or!&5 de !na ran a iCidad de e('Lri&! a Ca K!e n$ e(&aDa ac$(&!mDrad$, K!e me rem$QaDa, K!e me K!i&aDa Mein&e aU$(+ Mi( 'en(amien&$( adK!irier$n a !deQa % cCaridad+ Una ran (erenidad &ranK!iCiQaDa mi &emer$($ c!er'$ 'a(i$naC+ E(&$% Da(&an&e aManQad$ en eC camin$ deC c$n$cimien&$ 'ara n$ (aDer K!e aK!eC acrecen&amien&$ de Mida (e C$ deDLa a !(&edP a (! 'er($naCidad 'r6ima % radi$(a+ En&$nce( c$m'rendL K!e !(&ed era !na ina $&aDCe O!en&e de ener La4 !n e('Lri&! n$DCe % O!er&e4 % em'ec5 a a'reciarCaP e( decir, a amarCa+ NZG C$ deC a2edreQ[ NE( m!% OEciC de c$n&ar+ 9! EDam$( a2edreQ aK!eCCa &arde+ E( !n Oin$ &aDCer$ eC K!e !(&ed '$(ee, CCen$ de Oi !Cina( DCanca( % Mi$Ce&a(, K!e ($n !n 'rim$r+ *e 'r$n&$ (! Car a % deC ada man$ DCanca (e aDa&i c$n &aC ra'ideQ ($Dre mi reina, 'ara &$mErmeCa, K!e %$ Mi en eC m$Mimien&$ (! (e !ra e6'CicacinP Ca De(&ia de 're(aP De(&ia de 're(a en C$( aire(, en Ca &ierra $ en eC mar+ @ !iCa, carnicer$ $ e(c!aC$+ Me c$n&!rD5P mir5 c$n (incer$ &em$r a Ca DeCCa dama K!e &enLa deCan&e+ <"lo los gran%es carniceros se mue-en as ) A!nK!e de m$men&$ n$ K!i(e ace'&ar Ca cr!eC Merdad, (L %a me (en&L 're(a de e6&raU$ mied$+ T$d$ mi inc$n(cien&e me decLa K!e a&uello era MerdadP K!e an&e !(&ed e(&aDa an&e !na '$der$(a O!erQa de de(&r!ccin+ H9!e a !(&ed Dien eC a2edreQ, ECena4 % &amDi5n me de'ara inc$m'araDCe( deCicia( an&e Ca( 'ieQa( de marOiC+ ?S$n &an Oina( (!( man$(, &an DCanca( % &an Dien 'r$'$rci$nada(A S!( ma nLOica( man$( de &rE ica ac&!acin+ *a !(&ed a(L, $0 ran Da&aCCad$ra, (aCida a (! Mi$Cencia nece(aria, en e(&e 2!e $ &an 'arecid$ a Ca C!c0a+I NA0$ra e6'CLK!eme C$ deC c!adr$ de El le"n) NSer5 DreMe '$rK!e &en $ K!e e6'CicarCe !n m!nd$ en '$ca( 'aCaDra(+ U(&ed e( !na admiraDCe 'in&$ra+ E(e c!adr$ O!e 'ara mL !na Merdadera reMeCacin+ En 5C a'arece !n Cen a're(ad$ K!e !n dLa, de('reciand$ eC ca(&i $ deC CE&i $ % deC 0ierr$ canden&e, encendid$ % por&ue la mira%a $i6a ha per%i%o hace tiempo to%o -alor# (e M!eCMe c$n&ra (! d$mad$r, Ce 0ace Oren&e % C$ ac$Darda 0a(&a 0acerC$ (aCir 0!%end$, de2and$ en (! &emer$(a 0!ida aDier&a Ca '!er&a, '$r Ca K!e &amDi5n (aCdrE (! 'ri(i$ner$, a rec$Drar (! CiDer&ad na&iMa+ N+++ NZB!5 mE( '!ed$ decirCe de e(&e &raDa2$[ ZB!e e( !n &erriDCe (LmD$C$ en K!e eC Cen, n$ (C$ (e M!eCMe c$n&ra (! d$mad$r, (in$ &amDi5n c$n&ra Ca ($ciedad[ S$n Darr$&e( de 're2!ici$(, CE&i $ de i n$rancia, 0ierr$ canden&e de (!'er(&icin C$( K!e Ca &enLan 'ri(i$nera+ NSL+ E( cier&$+ N$ e( nece(ari$ nada mE(+ NG %a K!e CCe am$( a 0aDCar de (!( c!adr$(, 'ermL&ame !na di re(in, a!nK!e '$r !n m$men&$ n$( (e'arem$( deC camin$ K!e e(&am$( rec$rriend$ 2!n&$(+ *52eme K!e Ce 0aDCe de aC $ K!e &iene m!% '$ca reCacin c$n (! (i na&!ra4 'er$ K!e me c$nm!eMe m!c0$+ *52eme K!e Ce 0aDCe de e(e $&r$ admiraDCe c!adr$

http://biblioteca.d2g.com

(!%$ de La malla) NLLa mallaM NEn &$da m!2er 0a% !na ma a+ En Ca mE( (im'Ce m!2er deC carD$ner$ 0a% !na ma a+ La m!2er !arda eC (a rad$ &e($r$ de Ca e('ecie % '$(ee ar&e( mE ic$( 'ara encadenar aC 0$mDre+ EC 0iC$ de K!e O$rma (! maCCa e( eC 0EDi&$+ T$da m!2er e(&!dia aC 0$mDre, inc$n(cien&emen&e, (in dar(e c!en&a, % Ca na&!raCeQa Ca 0a d$&ad$ deC '$der de c$n$cerC$ in&!i&iMamen&e+ T$da m!2er c$n$ce Ca( mi(ma( (i na&!ra( K!e eC iniciad$, c$n mE( Oin!ra K!e 5(&e4 c$n$ce eC &i'$ deC in(&in&iM$, deC K!e 0a% K!e c$m'Cacer Ca 'ereQa % Ca C$&$nerLa4 c$n$ce eC &i'$ deC anLmic$, de Ca Oiera 0!mana, a Ca K!e (C$ (e ad$rmece % d$mina arr$2End$Ce Ca Mianda de ad!Cacin a (! Manidad $ de !n $D(&Ec!C$ '$r Mencer4 e( decir, dand$ de c$mer a Ca Oiera4 c$n$ce aC men&aC, deC K!e 0a% K!e a'render Ca( 'eK!eUa( manLa(, 'ara (a&i(OacerCa(, % deC K!e 0a% K!e (!'Cir Ca 'ereQa OL(ica, m$Mi5nd$(e '$r 5C+ En c!an&$ aC 0$mDre de M$C!n&ad, K!e e( Ca c!ar&a (i na&!ra, Ca m!2er &iene men$( arma( c$n&ra 5C4 'er$ Ca( &iene (iem're+ HEn &$da m!2er 0a% !na en aUad$ra 'er'e&!a+ Naci 'ara en aUar+ E( 'ar&e de (! $Oici$+ En aUa na&!raCmen&e, c$m$ Ca( De(&ia( re('iran+ EC 0$mDre 'ien(a4 Ca m!2er (ed!ce+ Sed!ce aC 0$r&era K!e Ce $Orece !na mercancLa Dara&a4 (ed!ce aC aD$ ad$ K!e n$ Ce c$Dra 0$n$rari$(4 ($nrLe % (ed!ce aC c$m'aUer$ de Mia2e K!e Ce cede eC a(ien&$4 (! ($nri(a e( (! 'eK!eUa m$neda Oracci$naria de (ed!ccin, % eC dLa en K!e de2e de (ed!cir, e(e dLa e(&E c$ndenada a 'erecer % a 0acer m$rir aC 0$mDre+ La m!2er (ed!ce c$m$ Ca( 0$2a( de C$( ErD$Ce( (e &iUen de cC$r$OiCa, % eC 'a'eC (ecan&e emDeDe Ca &in&a4 c$m$ eC animaC re('ira+ S! na&!raCeQa e( (ed!ccin+ HA(L &$da m!2er &e2e !na maCCa aCreded$r deC aman&e, a(L C$ encadena c$n C$( mJC&i'Ce( 0iC$( deC 0EDi&$+ (&e K!eda % c$n(erMa aC 0$mDre amad$ c!and$ %a (! 'a(in 0a de(a'arecid$+ U(&ed, c$n (a acidad Merdaderamen&e Oemenina, 0aciend$ !($ de (! inna&$ c$n$cimien&$ de ma ia % a%!dada de in&!icin de ar&i(&a, 'in& e(e admiraDCe c!adr$ de Ca maCCa &e2ida aC 0$mDre amad$4 &e2ida c$n d$C$r4 maCCa c!%$( 0iC$( &iU Ca (an re de (! c$raQn4 maCCa CCamada a (!aMiQarCe Ca Mida, a enM$CMerC$ (!aMemen&e, d!Ccemen&e, % a re&enerC$4 maCCa K!e e6&en!aDa % ma&aDa a Ca diMina &e2ed$ra+ ZCm$ !(&ed '!d$ e6're(ar c$(a( &an 'r$O!nda( en !na $Dra 'CE(&ica[ E( !n$ de C$( (ecre&$( de (! diMin$ ar&e, K!e Ca 0a 0ec0$ Oam$(a+I ECena, aC CCe ar aK!L, Da2 Ca caDeQa d$C$rida+ *e 'r$n&$ Ca CeMan& % ri& c$n M$Q e6&raUamen&e r$nca, CCena de de(e('eranQa+ NGa r$m'L C$( 0iC$( de e(a maCCa+ C!and$ C$( de(&r$QaDa, (en&La K!e era mi 'r$'i$ c$raQn eC K!e r$m'La+ N+++ NG n$ c$n&en&a c$n e($, Z(aDe[+++ r$m'L Ca Jnica r!eca K!e &iene Ca m!2er 'ara &e2er (! &eCa+ NTen a mied$ de decir (eme2an&e( 'aCaDra(, '$rK!e e(&a (imDCica r$&!ra de Ca r!eca e( !na ren!ncia a (! Oeminidad % aC am$r+ G (i de Mera( Ca r$m'i, 0a% K!e 0acer(e de $&ra r!eca, de c!aCK!ier manera, a!nK!e (ea aC 'reci$ de (! Mida+

IV N/eam$( a0$ra C$ de C$( 're&endien&e(+ HU(&ed me 0aDC de aK!eC 'r$&ec&$r K!e &iene !na aC&a '$(icin en Ca Danca % eC c$n(i !ien&e '$der ($ciaC+ ReaCiQ 'r$di i$( '$r !(&ed+ Un dLa, en (! ca(a, K!i($ De(arCa+ U(&ed C$ c$n&!M$ c$n !na mirada+ ?P$Dre diaDC$A Cm$ deDe 0aDer c$rrid$, c$n Ca c$Ca en&re Ca( 'ierna(, c!and$ Mi$ a'arecer a Ca Ce$na+ NZB!5 (i na&!ra e( Ca (!%a[ NA!nK!e C$ c$n$Qc$ de Mi(&a, n$ Me$ (! (i na&!ra en e(&e m$men&$4 nece(i&arLa e(&!diarC$4 'er$ (L '!ed$ decirCe K!e e( !n maC (!2e&$4 !na Oiera carnicera, Ce$'ard$ ! $&ra c$(a '$r eC e(&iC$+ En c!an&$ a aK!eC K!e !n dLa K!i($ a'$%ar Ca caDeQa en eC (en$ de !(&ed, 5(e e( !n $($ ri(+ PeCi r$(a De(&ia+ G$ de(c$nOL$ de 5C+ En c!aCK!ier m$men&$ '!ede a'arecer Ca Oiera+ ZSe ac!erda[ TamDi5n O!e !n ami $ (!%$, K!e Ca CCen de dEdiMa(+ ?O&r$ '$Dre diaDC$ K!e de(c$n$ci (! Merdadera na&!raCeQa de Ce$naA ZB!5 $&ra c$(a K!iere K!e Ce di a[ NGa n$ nece(i&$ 're !n&arCe nada mE(+ He en&endid$+ NEn&$nce(, d52eme K!e Ce 0aDCe de $&r$ e6&raU$ e'i($di$ en n!e(&ra( e6&raUa( reCaci$ne(+ E( aC $ mE( e6&en($ K!e C$( an&eri$re(4 % ?a%A, 'ara mL &an 'reci$($+++ HZHa $CMidad$ aca($ K!e en !na $ca(in, c!and$ 'rinci'iaDa n!e(&ra ami(&ad, aC 'a(ar '$r !na ar&eria

http://biblioteca.d2g.com

ci!dadana, Ca Mi de 'r$n&$[ U(&ed &amDi5n me Mi$+ *e&!M$ (! c$c0e, % me inMi& a (en&arme en 5C % a ac$m'aUarCa en !na ira a Ama&i&CEn+ ZP$r K!5 ace'&5[ N$ '!ed$ decirC$+ S$% 0$mDre de c$(&!mDre( m$de(&a( % CCena( de $rdenP MiMir en !na ca(a de 0!5('ede(, decen&e 'er$ (emiOamiCiar, aCe2ada deC r!id$ % 'r$'icia a mi( e(&!di$( % a mi $Dra de ar&e4 c$mer '$c$ % a (!( 0$ra(4 DeDer rara( Mece(, rara( Mece( ir a C$( (aC$ne(4 '$c$( ami $(, !na ($Ca ami a4 e(ca($ c$n&ac&$ ($ciaC+++ ZP$r K!5 ace'&5[ Aca($ eC ar&i(&a K!e 0a% en mL N(iem're en &$d$ ar&i(&a 0a% aC $ de D$0emi$ CiD5rrim$ e im'reMi(&$N n$ $Oreci m!c0a re(i(&encia a aK!eCCa (! rara inMi&acin de ir a(L, !na $ d$( (emana(, de &em'$rada a Ama&i&CEn, (in aMi(ar a Ca 'a&r$na, (in a&ender a $&ra( $DCi aci$ne( ($ciaCe(+ En c!an&$ a mi &raDa2$ de ar&i(&a, de 5(&e n$ 0aDC$ '$rK!e me de2aDa CiDre+ Per$ eC 'r$Oe($r !niMer(i&ari$ deDi 'r$&e(&ar+ *i2e Jnicamen&eP HNZPer$ cm$ K!iere, (eU$ra, K!e me Ma%a a(L, c$n C$ '!e(&$, (in r$'a, (in ce'iCC$ de dien&e([ HU(&ed (C$ c$n&e(&P HN/Em$n$(+ T$d$ e($ (e c$m'ra en Ama&i&CEn+ HNZTra2e( &amDi5n[ HNSi Mam$( a e(&ar Mari$( dLa(, enMiam$( '$r eCC$( a Ca ca'i&aC+ HG n$( O!im$(+ U(&ed Me(&La, c$n rara eCe ancia, !n 'reci$($ &ra2e (a(&re+ C$nd!cLa m!% Dien4 'er$ era m!% a&reMida+ LCeMaDa (! c$c0e a MeC$cidade( 'eCi r$(a(+ U(&ed % eC a!&$ 'arecLan O$rmar !n ($C$ animaC, rE'id$ % &erriDCe, K!e e('an&aDa a C$( '$c$( &ran(eJn&e( deC camin$ % de2 m$riD!nd$ a !n 'err$, 0$CCad$ (in 'iedad '$r eC &emiDCe m$n(&r!$+ HH$%, a !na C!Q n!eMa, en&iend$ 'erOec&amen&e C$ (!cedid$+ S$% 0$mDre de M$C!n&ad di(ci'CinadaP n$ me !(&a K!e me a'ar&en deC camin$ K!e (i $, ni deC 'r$ rama diari$ K!e me 0e &raQad$ en Ca ($Cedad de Ca aCc$Da, '$r Ca maUana+ N$ K!ier$ 'arecerme a Ca( m!2ere( K!e (aCen c$n 'r$'(i&$ de c$m'rar(e !n$( !an&e(, % re re(an c$n miC cara( c0!c0erLa(+++ MiC, en&re Ca( K!e n$ (e enc!en&ran C$( !an&e( nece(i&ad$(+ Per$ !(&ed me &$m c$m$ !na Ce$na &$ma c$n Ca D$ca a !n c$rder$, K!e n$ '!ede 0acerCe re(i(&encia+ Era mE( O!er&e K!e %$+++ HLCe am$( a Ca maraMiCC$(a ci!dad deC Ca $+ U(&ed me CCeM a !n c0aCe& K!e Ce 0aDLan $Orecid$ raci$(amen&e, 'ara $c!'arC$ d!ran&e !na &em'$rada+ ACCL n$( e('eraDa (! (ecre&aria % !na (irMien&e 2$Men+ La 'eK!eUa ACicia, Jnica 0i2a de (! Or!(&rad$ ma&rim$ni$, 0aDLa K!edad$ en !n c$Ce i$, in&erna+ N$( CCeMaDan Ca c$mida deC 0$&eC+ G em'eQ en&$nce( 'ara mL aK!eCCa d!Cce a&raccin, en K!e !(&ed e2erci ($Dre &$da( mi( '$&encia( % (en&id$( (! mi(&eri$(a inOC!encia+ *e a0L re re(5 d$minad$ '$r !n ran am$r, 'ri(i$ner$ de !(&ed 'ara (iem're+ H?O0 &em'$rada diMinaA ME( &arde Ce 0aDCar5 deC ($r&iCe i$ de aK!eCCa inmen(a ema aQ!C, caLda de C$( cieC$(, % K!e (e CCama eC La $ de Ama&i&CEn+ *e aK!eCCa( amanecida(, en K!e reci5n (aCid$( deC Cec0$ n$( enc$n&rEDam$( c$m$ MiMiend$ den&r$ de !n QaOir$ inmen($, !na Mida de ma ia, &aC era de &ran('aren&e % de !n 'ECid$ aQ!C eC cieC$4 % de !n aQ!C reOCe2ad$ eC amDien&e4 % de !n aQ!C in&en($ eC Ca $+ La ma&eria a'arecLa &ra(CJcida % adK!irLa !na &$naCidad aQ!C4 % (!aMe( m$n&aUa( de c!rMa( Oemenina( cerraDan eC 'ai(a2e, c$m$ !n c$r$ de d$nceCCa( K!e aDarcaran c$n (!( man$( !nida( eC 0$riQ$n&e+ EC c0aCe& e(&aDa en !na '$(icin de(c$CCan&e4 !na e(caCera de(cendLa, (!aMemen&e, 0a(&a eC Ca $ K!e m!rm!raDa a n!e(&r$( 'ie(P % a 5C Da2aDa !(&ed a DaUar(e c$n Orec!encia, en reaCidad, c$m$ !na $ndina+ Per$ M$CMam$( a Ca( maUana(+ G$ (aCLa, aC de('er&ar, a'ena( Me(&id$, de mi c!ar&$ aC c$rred$r K!e da aC Ca $, c$m$ K!ien (e a($ma a !na arcadia e6&rana&!raC+ G eC 0ec0iQ$ deC maraMiCC$($ c!adr$ em'eQaDa+ Me (en&aDa en !n Danc$ a c$n&em'Car eC DriCC$ deC a !a4 MeLa aK!eCCa( 'eK!eUa( 'inceCada( de Ca( Darca( de C$( 'e(cad$re(, % me ad$rmLa en e('era de (! CCe ada+ C!and$ !(&ed (aCLa aC mi(m$ c$rred$r, %$ Ca CCamaDa a mi Cad$, % 2!n&$( n$( 'erdLam$( en Ca maraMiCC$(a 'er('ec&iMa+ G era &an d!Cce, K!e %$ me en&re aDa a Ca d!Cce iC!(in de K!e !(&ed era mLa, % de K!e nadie me Ca '$dLa K!i&ar+ P$rK!e en&$nce(, !(&ed C$ c$m'renderE, %$ %a (en&La '$r !(&ed !na a&raccin irre(i(&iDCe+ U(&ed me 0acLa 're(a de mi(&eri$($ 0ec0iQ$+ H?O0, K!i5n '!diera 'ermi&irme e6'Cicar C$ K!e O!e !n Car $ 'a(e$ K!e dim$( !na maUana '$r eC encan&ad$ camin$ K!e D$rdeaDa eC Ca $A *e 'r$n&$ !(&ed (e de&!M$ Oren&e a !n arD!(&$ de Car a( e('ina( 0!eca(, '$r Ca( K!e en&raDa % (aCLa !n a i&ad$ '!eDC$ de 0$rmi a(+ SaDia D$&Enica N(aDia en 'Can&a(, c$m$ en $&r$( m!c0$( c$n$cimien&$( 0!man$( % diMin$(N, eC arD!(&$ aD($rDLa (! a&encin+ G$ compart su encanto) L$( Me e&aCe( '$r 'rimera MeQ (e m$(&raDan a mi( $2$( de(C!mDrad$(+ U(&ed ($nreLa ma&ernaCmen&e % me iniciaDa en (! $c!C&a ciencia+ G a(L me enriK!ecLa Ca Mida+ ZC$m'rende[ E( Ca 'aCaDra+ Me enri&uec a la -i%a) La &nica de Ca Mida acen&!aDa (! emDria an&e ri&m$+ H*e('!5( (e !im$( Ca OC$rida (enda+ Ga can(ad$( D!(cam$( !n &r$nc$ de ErD$C 'r$'ici$ 'ara de(can(ar+ L$( d$( ($nreLm$( inOan&iCe( c!and$ !(&ed C$ enc$n&r+ *e(de K!e (e 0iQ$ eC m!nd$ 'arecLa a !ardar n!e(&ra Mi(i&a+ HaDLa (id$ cread$ e6'r$Oe(amen&e 'ara n$($&r$(, c$n e6cC!(in de &$d$ $&r$ $D2e&$ K!e eC de darn$( a(ien&$ d!ran&e !na 0$ra, de(de Ca e&ernidad+ -L2e(e, $0 ECena, K!e 5(&a e( !na Merdadera

http://biblioteca.d2g.com

ma ia % Ca m!2er e( !na ma a+ La Mi(&e ma%a, Ca &eCa de Ca iC!(in4 ma%a, Ca &eCa de Ca Mida+I N?O0, K!5 d!Cce % DeCC$ e'i($di$ acaDa !(&ed de c$n&arA *!Cce c$m$ 'ara ($r'renderme a mL K!e C$ MiML+++ Nn$P men&iraN K!e 'a(5 '$r 5C en&$nce( % K!e C$ MiM$ a0$ra+++ Me 0a c$nm$Mid$ a!n en e(&a 0$ra de de(e('eranQa+++ En e(&a 0$ra de de($Cacin+

/ NMe 0e aCar ad$ m!c0$+ Ga '!e(&$( a (e !ir eC ra(&r$ deC Cen, n$ acaDarLam$( n!nca+ Se m!C&i'Cica '$r d$K!ier+ C$nMiene K!e $DedeQca en mi reCa&$, 'ara n$ can(arCa, Ca &5cnica deC ar&e, % K!e n$ car !e eC de&aCCe+ A!n me 'arece 0aDer in(i(&id$ dema(iad$4 'er$ e( K!e me in&ere(a &an&$ (! rara (i na&!ra+++ NN$ me a0$rre nada4 e(&$% &an in&ere(ada c$m$ !(&ed+ NP$r e2em'C$, '$drLa 0aDCarCe de (! 'a($, Car $ % rE'id$, &an 'arecid$ aC &ranc$4 de (! m$d$ de c$mer % de acariciar4 de (!( ma nLOic$( $2$(, O$(O$re(cen&e( en Ca $(c!ridad4 de (! am$r '$r 5(&a, K!e Ca 0ace ir a'a and$ Ca( CEm'ara( eC5c&rica(, '$r mL encendida( in(&in&iMamen&e4 '$drLa 0aDCarCe de cien de&aCCe( mE(+ S$Dre &$d$ '$drLa 0aDCarCe de (! $Dra de ar&e+ HaDrE !(&ed c$n(erMad$ en (! mem$ria, 'reci(a % cr!eC, cm$ Ca c$n$cL, c!and$ e6'!($ (!( c!adr$( en !na m$de(&a (aCa de Ce2ana ci!dad+ HN$ 0aDLa m!c0a en&e+ EC (aCn, a!nK!e dec$r$($, era m$de(&$+ L$( c!adr$( eran '$c$(+ A'ena( C$( (!Oicien&e( 'ara a'arecer di(cre&amen&e en !na e6'$(icin+ En aC !na( de Ca( $Dra( e60iDida( 0aDLa Merdadera mae(&rLa4 inc$nO!ndiDCe mae(&rLa+ EC e('Lri&! (e m$(&raDa dema(iad$+ S$Dre &$d$ CCamaDa Ca a&encin en eCCa( Ca (e !ridad, Ca Cim'ieQa de e2ec!cin, Ca cCaridad de Mi(in4 % !na e6&raUa OirmeQa+ Z*e(de K!5 (i&i$ eminen&e (e 0aDLa (i&!ad$ eC 'in&$r 'ara '$der $D&ener aK!eCC$( inc$m'araDCe( mira2e( de Ca( '!e(&a( de ($C, de Ca C!Q de Ca C!na, rieCand$ ($Dre Ca( a !a( de C$( Ca $(, de Ca( aC&a( 0ierDa([ Eran 'ai(a2e( &r$'icaCe(, &ra(Cadad$( c$n (in !Car Mi $r % !n a('ec&$ aC K!e n$ e(&En ac$(&!mDrad$( C$( 0$mDre(+ A Mece( eC c!adr$ (e re(en&La de de(c!id$, de Mi$Cencia en Ca e2ec!cin, 'er$ (iem're K!edaDa maniOie(&a Ca arra Ce$nina K!e era (! marca de OEDrica+ G a 'e(ar de e(&a mae(&rLa, en rar$ c$n&ra(&e c$n eCCa, 0aDLa en Ca( eniaCe( c$m'$(ici$ne( aC $ de (eCME&ic$, de 'rimi&iM$+ ParecLa K!e !n (aCMa2e, !n (er in&!i&iM$, 0!Die(e adK!irid$ de 'r$n&$ eC d$mini$ de !n ar&e 'CE(&ic$ % 'in&ara (!( Mi(i$ne( de Ca (eCMa+ Me im're(i$n5 ($Dre &$d$ '$r !na 'eK!eUa $Dra mae(&ra K!e era a'ena( !n D$ce&$ inacaDad$4 'er$ c$m$ a !na C!Q e6&rana&!raC K!ed 're($ en eCCa !n D$(K!e aOrican$+ EC cieC$, C$( m$n&e( % Ca &ierra 'arecLan arder, en !na in!ndacin de !n O!e $ (!Did$4 era Ca a'$&e$(i( deC r$2$+ B!i(e c$m'rarCa, % a(L en&r5 en reCaci$ne( c$n !(&ed+++ NAmar $ c$n$cimien&$+++ N*e2e K!e a0$ra, %a 'ara c$ncC!ir, Ce 0aDCe de ACicia+ ZSe ac!erda de K!e !n dLa, c!and$ %a 0aDLa anad$ &aC in&imidad, !(&ed me 0iQ$ 'a(ar a (! c$med$r, a Ca 0$ra de Ca reOaccin deC medi$dLa[ ?O0, % cm$ $c5 en&$nce( de (! Oi !ra (eU$riC, &an ma2e(&!$(a % ($Derana, Da2End$(e a derramar &an&a &ern!ra ($Dre (! 'eK!eU!eCaA G$ n$ (5 (i era 'reci(amen&e &an&a ma2e(&ad C$ K!e 0acLa c$nm$Med$r eC c$n&ra(&e de c$n&em'Car &an&a d!CQ!ra+ Era !na reina K!e daDa de c$mer a (! 0i2a+ Me emDr!2+ NSi a+ NZAcaDa de en&ender a0$ra (! (i na&!ra de Ce$na[ C!and$ %$ (en&L aK!eC $ce (in !Car aC MerCa a(i(&ir, en eC c$med$r de (! ca(a, a Ca 'eK!eUa ACicia, O!e, (in (aDerC$, '$rK!e me c$nm$MLa (! ma2e(&ad de Ce$na, c$n&ra(&and$ c$n C$ in(e !r$ de Ca niUeQ4 c$n C$ indeOen($ de Ca niUeQ+ Era c$m$ Ca racia CCeMada en DraQ$( de Ca O!erQa+ En e($ c$n(i(&La aK!eC e6&raU$ deCei&e K!e enc$n&raDa aC MerCa acariciar a ACicia, 'ara eC K!e en Man$ 'r$di aDa Man$( e'L&e&$(P se1oril# ma6estuoso) P$rK!e ACicia, Or!&$ de !na !nin 0LDrida, n$ e( !n cac0$rr$ de Cen+ NZB!5 e([ NSC$ e( !na niUa, deCici$(amen&e OrE iC+ NMa( %a e( 0$ra de K!e me aCe2e % de K!e Ca 'ermi&a de(can(ar+++ G aC c$ncC!ir mi 0i(&$ria caCC5+ ECena, K!e 0a(&a en&$nce( me 0aDLa e(c!c0ad$ c$n a&encin, 'er$ c$n Ca crecien&e cCera % de(aCien&$ deC K!e Me aC m5dic$ caminar 0acia !n dia n(&ic$ Oa&aC, aDdic de 'r$n&$ de (! ma2e(&ad de di$(a+ Se ec0 ($Dre eC Cec0$ % (e '!($ a ($CC$Qar an !(&i$(amen&e+ NZEn&$nce(, mi maC n$ &iene remedi$[+++ NUn Cen+ NPer$P Ze( K!e &$daMLa K!eda aC Jn Cen ($Dre Ca &ierra[

http://biblioteca.d2g.com

COMENTARIO
M$derni(&a de Ca (e !nda eneracin, RaOaeC Ar5MaC$ Mar&LneQ S1""41193;T c$m'ar&e c$n C$( an&eri$re( Ca ran (en(iDiCidad ar&L(&ica, 'er$ %a n$ (ien&e Ca $DCi acin de emDeCCecer eC idi$ma+ S!( c!en&$( '(ic$Q$$C ic$( c$n&riD!%er$n MaCi$(amen&e aC de(arr$CC$ de Ca 'r$(a narra&iMa en Hi('an$am5rica+ P$r 'rimera MeQ, (e e6cC!%e ca(i &$&aCmen&e Ca reaCidad e6&eri$r+ E( Ca e(encia DE(ica deC 'er($na2e N(! reaCidad in&eri$rN C$ K!e O$rma Ca m5d!Ca deC c!en&$+ La &rama % eC (!('en($ de(a'arecen c$m'Ce&amen&e % eC c!en&$ (e &ran(O$rma en !n '(ic$anECi(i( in('irad$ en C$( e(cri&$( de -re!d+ HLa (i na&!ra de Ca e(Oin eI 're(en&a eC ca($ de Ca m!2er ma(c!Cina K!e (e 'arece a !na Ce$na+ A!nK!e eC e(&iC$ ca(i cien&LOic$ deC a!&$r &iende a c$nMer&ir Ca $Dra en !n en(a%$, (e (aCMa c$m$ c!en&$ '$r Ca ran em$cin K!e (e (ien&e c!and$ Ca 'r$&a $ni(&a rec$n$ce K!e (e !irE (iend$ !na Ce$na 0a(&a enc$n&rar !n Cen Da(&an&e O!er&e 'ara d$minarCa+ La a($ciacin de Ca 'r$&a $ni(&a c$n Ca Ce$na n$ deDe c$nO!ndir(e c$n Ca De(&iaCiQacin de C$( na&!raCi(&a(+ Ar5MaC$ Mar&LneQ n$ reDa2a a (!( 'er($na2e( aC c$m'ararC$( c$n animaCe(+ AC c$n&rari$, C$( 0ace ($Dre(aCir mE(, D!(cand$ Ca cCaMe de (! carEc&er en&re eC m!nd$ Q$$C ic$+ C$m$ Ce$na, ECena e( DeCCa % aC&anera4 en5r ica % (iCenci$(a+ EC a!&$r, K!e in&erMiene direc&amen&e en eC c!en&$ c$m$ ac&$r % %a n$ c$m$ (im'Ce narrad$r, dice aC 'rinci'i$ K!e CCe a Ca Mi(in Ce$nina de ECena '$r cinc$ 'a($( K!e menci$na+ L!e $, eC c!en&$ (e eCaD$ra a Da(e de e($( cinc$ 'a($( en eC $rden aC&erad$ de 8, ;, 1, ), 4+ AdemE( de (! carEc&er Ce$nin$ ac&!aC, Ca Mida de ECena &amDi5n (e n$( reMeCa '$c$ a '$c$ en !n $rden n$ cr$n$C ic$+ Primer$ (aDem$( K!e e(&E diM$rciada de('!5( de !n ma&rim$ni$ &rE ic$+ L!e $, (e n$( dice K!e eC marid$ era !n ac&$r Oam$($ K!e Ca de2+ P$c$ a '$c$, eC 'a(ad$ de ECena (e Ma '$DCand$ de C$( 're&endien&e(, de Ca ami a H a&i&aI % eC 'r$Oe($r Hc$rder$I+ SC$ 0acia eC OinaC (e 0aDCa de (! 0i2a ACicia+ EC a!&$r narra eC e'i($di$ de Ama&i&CEn an&e( de c$n&ar (! 'rimer enc!en&r$ c$n ECena+ La de(cri'cin K!e 0ace Ar5MaC$ Mar&LneQ deC Ca $ Ama&i&CEn e( !n$ de C$( '$c$( &r$Q$( '$5&ic$( de &$da (! $Dra en 'r$(a+ EC e(&iC$ de e(&e c!en&$ e( rE'id$ % C ic$+ Pred$minan C$( MerD$( 'ara dar m$Mimien&$ a !n c!en&$ e6en&$ de accin+ AC !na( 're !n&a( % e6cCamaci$ne( re&rica( a&e(&i !an Ca 're(encia deC a!&$r K!e de(de C!e $ (e 0ace (en&ir mE( '$r (! 'r$'i$ c$n&ac&$ 'er($naC c$n Ca Ce$na+ L$( 'er($na2e( de Ar5MaC$ Mar&LneQ n$ 'ar&ici'an en Ca Mida naci$naC, 'er$ MiMen in&en(amen&e en (! m!nd$ in&eri$r+ E(a in&r$('eccin c$n(&i&!%e eC ra( $ mE( di(&in&iM$ de Ca Ci&era&!ra !a&emaC&eca+ C$n C$( c!en&$( '(ic$Q$$C ic$(, (e en(anc0a eC c$nce'&$ deC 5ner$ % (e 're'ara eC &erren$ 'ara aC !n$( de C$( e(cri&$re( mE( ren$mDrad$( de 0$%

http://biblioteca.d2g.com

RICARDO (AIMES #RE$RE


X1"6"11988Y

2oli-iano) ;i-i" muchos a1os en la Argentina) <u primer li(ro %e -ersos# Ca(&aCia DErDara B*3HD7# se cita al la%o %e Pr$(a( 'r$Oana( B*3H?+ %e Dar o ' %e M$n&aUa( deC $r$ B*3HD+ %e Lugones como el apogeo %el mo%ernismo) Intro%u6o en la poes a el -erso li(re# otras inno-aciones m9tricas ' los temas n"r%icos) Autor %e Le%e( de Ca Mer(iOicacin ca(&eCCana B*H*,+ ' -arios li(ros so(re la historia %e Tucum/n# %on%e ense1" literatura# historia ' $iloso$ a por unos -einte a1os) ;ol-i" a 2oli-ia en *H,* para asumir el cargo %e ministro %e Instrucci"n 0F(lica# ' un a1o %espu9s $ue nom(ra%o ministro %e Relaciones E.teriores) Representante %iplom/tico %e 2oli-ia en Chile# en los Esta%os Uni%os ' en el 2rasil) 0as" sus Fltimos a1os en la Argentina) @7usticia in%iaA se pu(lic" por primera -e: en *H5? (a6o el t tulo @En las monta1asA en la ReMi(&a de Le&ra( % Ciencia( S$ciaCe( B;# ,H+ %e Tucum/n) Apareci" por primera -e: con el t tulo actual en la An&$C$ La de c!en&i(&a( 0i('an$american$( %e 7os9 <an: ' D a: BMa%ri%: Aguilar# *H>G+)

JUSTICIA INDIA
L$( *OS Mia2er$( DeDLan eC JC&im$ &ra $ de Min$, de 'ie aC Cad$ de Ca 0$ !era+ La Dri(a OrLa de Ca maUana 0acLa &emDCar Ci eramen&e Ca( aCa( de (!( anc0$( ($mDrer$( de OieC&r$+ EC O!e $ 'aCidecLa %a Da2$ Ca C!Q indeci(a % DCanK!ecina de Ca a!r$ra4 (e e(cCarecLan Ma amen&e C$( e6&rem$( deC anc0$ 'a&i$, % (e &raQaDan ($Dre Ca( ($mDra( deC O$nd$ Ca( 'e(ada( c$C!mna( de Darr$ K!e ($(&enLan eC &ec0$ de 'a2a % caUa(+ A&ad$( a !na ar $CCa de 0ierr$ Oi2a en !na de Ca( c$C!mna(, d$( caDaCC$( c$m'Ce&amen&e en2aeQad$( e('eraDan, c$n Ca caDeQa Da2a, ma(&icand$ c$n diOic!C&ad Car a( DriQna( de 0ierDa+ AC Cad$ deC m!r$, !n indi$ 2$Men, en c!cCiCCa(, c$n !na D$C(a CCena de maLQ en !na man$, 0acLa (aC&ar 0a(&a (! D$ca C$( ran$( amariCCen&$(+ C!and$ C$( Mia2er$( (e di('$nLan a 'ar&ir, $&r$( d$( indi$( (e 're(en&ar$n en eC en$rme '$r&n rJ(&ic$+ LeMan&ar$n !na de Ca( r!e(a( Mi a( K!e, incr!(&ada( en C$( m!r$(, cerraDan eC 'a($ % 'ene&rar$n en eC Ma(&$ 'a&i$+ S! a('ec&$ era 0!miCde % mi(eraDCe, % mE( mi(eraDCe % 0!miCde C$ &$rnaDan Ca( c0aK!e&a( de( arrada(, Ca( D!rda( cami(a( aDier&a( ($Dre eC 'ec0$, Ca( cin&a( de c!er$, CCena( de n!d$(, de Ca( (andaCia(+ Se a'r$6imar$n Cen&amen&e a C$( Mia2er$( K!e (aC&aDan %a ($Dre (!( caDaCC$(, mien&ra( eC !La indi$ a2!(&aDa a (! cin&!ra Ca D$C(a de maLQ, % an!daDa O!er&emen&e en &$rn$ de (!( 'ierna( C$( CaQ$( de (!( (andaCia(+ L$( Mia2er$( eran 2Mene( aJn4 aC&$ eC !n$, m!% DCanc$, de mirada OrLa % d!ra4 eC $&r$, 'eK!eU$, m$ren$, de a('ec&$ aCe re+ NSeU$r+++ Nm!rm!r !n$ de C$( indi$(+ EC Mia2er$ DCanc$ (e M$CMi a 5C+ NH$Ca, ZK!5 0a%, T$mE([ NSeU$r+++ d52ame mi caDaCC$+++ N?O&ra MeQ, imD5ciCA ZB!iere( K!e Mia2e a 'ie[ Te 0e dad$ en camDi$ eC mL$, %a e( Da(&an&e+ NPer$ &! caDaCC$ e(&E m!er&$+ NSin d!da e(&E m!er&$4 'er$ e( '$rK!e Ce 0e 0ec0$ c$rrer K!ince 0$ra( (e !ida(+ ?Ha (id$ !n ran caDaCC$A EC &!%$ n$ MaCe nada+ ZCree( &J K!e ($'$r&arE m!c0a( 0$ra([ NG$ MendL mi( CCama( 'ara c$m'rar e(e caDaCC$ 'ara Ca Oie(&a de San 9!an+++ AdemE(, (eU$r, &J 0a( K!emad$ mi c0$Qa+ NCier&$, '$rK!e Mini(&e a inc$m$darme c$n &!( CC$riK!e$(+ G$ &e arr$25 !n &iQn a Ca caDeQa 'ara K!e &e marc0ara(, % &J de(Mia(&e Ca cara % eC &iQn O!e a caer en !n m$n&n de 'a2a+ N$ &en $ Ca c!C'a+ *eDi(&e

http://biblioteca.d2g.com

reciDir c$n re('e&$ mi &iQn+ ZG &J, K!5 K!iere(, Pedr$[ N're !n&, diri i5nd$(e aC $&r$ indi$+ N/en $ a (!'Cicar&e, (eU$r, K!e n$ me K!i&e( mi( &ierra(+ S$n mLa(+ G$ Ca( 0e (emDrad$+ N(&e e( a(!n&$ &!%$, Crd$Ma Ndi2$ eC caDaCCer$, diri i5nd$(e a (! ac$m'aUan&e+ NN$, '$r cier&$, 5(&e n$ e( a(!n&$ mL$+ G$ 0e 0ec0$ C$ K!e me enc$mendar$n+ TJ, Pedr$ B!i('e, n$ ere( d!eU$ de e(a( &ierra(+ Z*nde e(&En &!( &L&!C$([ E( decir, Zdnde e(&En &!( 'a'eCe([ NG$ n$ &en $ 'a'eCe(, (eU$r+ Mi 'adre &am'$c$ &enLa 'a'eCe(, % eC 'adre de mi 'adre n$ C$( c$n$cLa+ G nadie 0a K!erid$ K!i&arn$( Ca( &ierra(+ TJ K!iere( darCa( a $&r$+ G$ n$ &e 0e 0ec0$ nin Jn maC+ NZTiene( !ardada en aC !na 'ar&e !na D$C(a CCena de m$neda([ *ame Ca D$C(a % &e de2$ Ca( &ierra(+ Pedr$ diri i a Crd$Ma !na mirada de an !(&ia+ NG$ n$ &en $ m$neda(, ni '$drLa 2!n&ar &an&$ diner$, NEn&$nce(, n$ 0a% nada mE( K!e 0aDCar+ *52ame en 'aQ+ NPE ame, '!e(, C$ K!e me deDe(+ N?Per$ n$ Mam$( a c$ncC!ir n!ncaA ZMe cree( Da(&an&e idi$&a 'ara 'a ar&e !na $Me2a % aC !na( aCCina( K!e me 0a( dad$[ ZIma ina(&e K!e LDam$( a m$rir de 0amDre[ EC Mia2er$ DCanc$, K!e em'eQaDa a im'acien&ar(e, e6cCamP NSi (e !im$( e(c!c0and$ a e(&$( d$( imD5ciCe(, n$( K!edam$( aK!L e&ernamen&e+++ La cima de Ca m$n&aUa, en eC OCanc$ de Ca c!aC (e a'$%aDa eC am'Ci$ % rJ(&ic$ aCDer !e, c$menQaDa a DriCCar 0erida '$r C$( 'rimer$( ra%$( deC ($C+ La e(&rec0a arideQ (e iC!minaDa Cen&amen&e % Ca de($Cada arideQ deC 'ai(a2e, Cimi&ad$ de cerca '$r Ca( (ierra( ne r!Qca(, (e de(&acaDa Da2$ eC aQ!C deC cieC$, c$r&ad$ a &rec0$( '$r Ca( n!De( 'C$miQa( K!e 0!Lan+ Crd$Ma 0iQ$ !na (eUaC aC !La, K!e (e diri i 0acia eC '$r&n+ *e&rE( de 5C (aCier$n C$( d$( caDaCCer$(+ Pedr$ B!i('e (e 'reci'i& 0acia eCC$( % a(i Ca( rienda( de !n$ de C$( caDaCC$(+ Un Ca&i aQ$ en eC r$(&r$ C$ 0iQ$ re&r$ceder+ En&$nce(, C$( d$( indi$( (aCier$n deC 'a&i$, c$rriend$ MeC$Qmen&e 0acia !na c$Cina 'r6ima, &re'ar$n '$r eCCa c$n Ca ra'ideQ % (e !ridad de Ca( Mic!Ua(, % aC CCe ar a Ca c!mDre &endier$n Ca Mi(&a en &$rn$ (!%$+ Pedr$ B!i('e a'r$6im a (!( CaDi$( eC c!ern$ K!e CCeMaDa c$C ad$ a (! e('aCda % arranc de 5C !n ($n raMe % 'r$C$n ad$+ *e&JM$(e !n m$men&$ % 'r$(i !i de('!5( c$n n$&a( e(&riden&e( % rE'ida(+ L$( Mia2er$( c$menQaDan a (!Dir '$r eC OCanc$ de Ca m$n&aUa4 eC !La, c$n 'a($ (e !r$ % Oirme, marc0aDa indiOeren&e, deM$rand$ (!( ran$( de maLQ+ C!and$ re($n Ca M$Q de Ca D$cina, eC indi$ (e de&!M$, mir aQ$rad$ a C$( d$( caDaCCer$( % em'rendi ra'idL(ima carrera '$r !na Mereda aDier&a en C$( cerr$(+ 7reMe( in(&an&e( de('!5(, de(a'arecLa a C$ Ce2$(+ Crd$Ma, diri i5nd$(e a (! c$m'aUer$, e6cCamP N@CMareQ, e($( DriD$ne( n$( K!i&an n!e(&r$ !La+ @CMareQ de&!M$ (! caDaCC$ % mir c$n inK!ie&!d en &$da( direcci$ne(+ NEC !La+++ ZG 'ara K!5 C$ nece(i&am$([ Tem$ aC $ 'e$r+ La D$cina (e !La re($nand$, % en C$ aC&$ deC cerr$ Ca Oi !ra de Pedr$ B!i('e (e diD!2aDa en eC O$nd$ aQ!C, ($Dre Ca r$2iQa de(n!deQ de Ca( cima(+ *irLa(e K!e '$r Ca( c!c0iCCa( % '$r Ca( encr!ci2ada( 'a(aDa !n c$n2!r$4 de&rE( de C$( rande( 0acinamien&$( de 'a(&$, en&re C$( 'a2$naCe( DraML$( % Ca( a ria( maCeQa(, Da2$ C$( anc0$( &$Cd$( de C$na de C$( cam'amen&$(, en Ca( '!er&a( de Ca( c0$Qa( % en Ca c!mDre de C$( m$n&e( Ce2an$(, MeLan(e (!r ir % de(a'arecer rE'idamen&e Oi !ra( 0!mana(+ *e&enLan(e !n in(&an&e, diri Lan (!( mirada( 0acia Ca c$Cina en Ca c!aC Pedr$ B!i('e arrancaDa ince(an&e( ($ne( a (! D$cina, % (e arra(&raDan de('!5( '$r C$( cerr$(, &re'and$ ca!&eC$(amen&e+ ACMareQ % Crd$Ma (e !Lan a(cendiend$ '$r Ca m$n&aUa4 (!( caDaCC$( 2adeaDan en&re Ca( a('ereQa( r$caCC$(a(, '$r eC e(&rec0L(im$ (ender$, % C$( d$( caDaCCer$(, 0$ndamen&e 're$c!'ad$(, (e de2aDan CCeMar en (iCenci$+ *e 'r$n&$, !na 'iedra en$rme, de('rendida de Ca cima de Ca( (ierra(, 'a( cerca de eCC$(, c$n !n Car $ r! id$4 de('!5( $&ra+++, $&ra+++ @CMareQ CanQ (! caDaCC$ a e(ca'e, $DCi End$C$ a OCanK!ear Ca m$n&aUa+ Crd$Ma C$ imi& inmedia&amen&e4 'er$ C$( 'eUa(c$( C$( 'er(i !ier$n+ ParecLa K!e (e de(m$r$naDa Ca c$rdiCCera+ L$( caDaCC$(, CanQad$( c$m$ !na &em'e(&ad, (aC&aDan ($Dre Ca( r$ca(, a'$%aDan miCa r$(amen&e (!( ca(c$( en C$( 'ic$( (aCien&e( % MaciCaDan en eC e('aci$, a en$rme aC&!ra+ En DreMe Ca( m$n&aUa( (e c$r$nar$n de indi$(+ L$( caDaCCer$( (e 'reci'i&ar$n en&$nce( 0acia Ca an $(&a ar an&a K!e (er'en&eaDa a (!( 'ie(, '$r Ca c!aC c$rrLa d!Ccemen&e !n 0iC$ de a !a, deC ad$ % cri(&aCin$+ Se '$DCar$n Ca( 0$nd$nada( de e6&raUa( arm$nLa(4 eC ($n Dr$nc$ % de(a'aciDCe de C$( c!ern$( Dr$&aDa de &$da( 'ar&e(, % en eC e6&rem$ deC de(OiCader$, ($Dre Ca cCaridad radian&e K!e aDrLa d$( m$n&aUa(, (e ir !i

http://biblioteca.d2g.com

de 'r$n&$ !n r!'$ de 0$mDre(+ En e(&e m$men&$, !na 'iedra en$rme c0$c c$n&ra eC caDaCC$ de @CMareQ4 (e Ce Mi$ MaciCar !n in(&an&e % caer C!e $ % r$dar '$r Ca OaCda de Ca m$n&aUa+ Crd$Ma (aC& a &ierra % em'eQ a arra(&rar(e 0acia eC '!n&$ en K!e (e MeLa eC r!'$ '$CM$r$($ deC caDaCC$ % deC caDaCCer$+ L$( indi$( c$menQar$n a Da2ar de Ca( cima(P de Ca( rie&a( % de C$( rec$d$( (aCLan !n$ a !n$, aManQand$ c!idad$(amen&e, de&eni5nd$(e a cada in(&an&e c$n Ca mirada $D(erMad$ra en eC O$nd$ de Ca K!eDrada+ C!and$ CCe ar$n a Ca $riCCa deC arr$%$, diMi(ar$n a C$( d$( Mia2er$(+ @CMareQ, &endid$ en &ierra, e(&aDa iner&e+ A (! Cad$, (! c$m'aUer$, de 'ie, c$n C$( DraQ$( cr!Qad$(, en Ca de(e('eracin de Ca im'$&encia, (e !La Oi2amen&e eC de(cen($ Cen&$ % &emer$($ de C$( indi$(+ En !na 'eK!eUa 'Canicie $nd!Cada, O$rmada '$r Ca( de're(i$ne( de Ca( (ierra( K!e Ca Cimi&an en (!( c!a&r$ e6&rem$( c$n c!a&r$ anc0a( cre(&a(, e('eraDan re!nid$( C$( Mie2$( % Ca( m!2ere( eC re(!C&ad$ de Ca caQa deC 0$mDre+ La( india(, c$n (!( c$r&a( OaCda( red$nda(, de &eCa( r$(era(, (!( man&$( ($Dre eC 'ec0$, (!( m$n&era( re('Candecien&e(, (!( &renQa( E('era( K!e caLan ($Dre Ca( e('aCda(, (!( 'ie( de(n!d$(, (e a r!'aDan en !n e6&rem$ (iCenci$(a(, % (e MeLa en&re (!( ded$( Ca danQa Mer&i in$(a deC 0!($ % eC deManad$r+ C!and$ CCe ar$n C$( 'er(e !id$re(, &raLan a&ad$( ($Dre C$( caDaCC$( a C$( Mia2er$(+ AManQar$n 0a(&a eC cen&r$ de Ca e6'Canada, % aCCL C$( arr$2ar$n en &ierra, c$m$ d$( Oard$(+ La( m!2ere( (e a'r$6imar$n en&$nce( % C$( mirar$n c$n c!ri$(idad, (in de2ar de 0iCar, 0aDCand$ en M$Q Da2a+ L$( indi$( deCiDerar$n !n m$men&$+ *e('!5( !n r!'$ (e 'reci'i& 0acia eC 'ie de Ca m$n&aUa+ Re re( c$nd!ciend$ d$( rande( cEn&ar$( % d$( rande( Mi a(+ G mien&ra( !n$( e6caMaDan Ca &ierra 'ara Oi2ar Ca( Mi a(, C$( $&r$( CCenaDan c$n eC Cic$r de C$( cEn&ar$( 'eK!eU$( 2arr$( de Darr$+ G DeDier$n 0a(&a K!e em'eQ eC ($C a caer ($Dre eC 0$riQ$n&e, % n$ (e $La (in$ eC r!m$r de Ca( c$nMer(aci$ne( a'a ada( de Ca( m!2ere( % eC r!id$ deC CLK!id$ K!e caLa den&r$ de C$( 2arr$( aC CeMan&ar(e C$( cEn&ar$(+ Pedr$ % T$mE( (e a'$derar$n de C$( c!er'$( de C$( caDaCCer$(, % C$( a&ar$n a C$( '$(&e(+ @CMareQ, K!e &enLa r$&$ eC e('inaQ$, CanQ !n Car $ emid$+ L$( d$( indi$( C$( de(n!dar$n, arr$2and$ Ce2$( de (L, !na '$r !na, &$da( (!( 'renda(+ G Ca( m!2ere( c$n&em'CaDan admirada( C$( c!er'$( DCanc$(+ *e('!5( em'eQ eC (!'Cici$+ Pedr$ B!i('e arranc Ca Cen !a a Crd$Ma % Ce K!em C$( $2$(+ T$mE( CCen de 'eK!eUa( 0erida(, c$n !n c!c0iCC$, eC c!er'$ de @CMareQ+ L!e $ Minier$n C$( demE( indi$( % Ce( arrancar$n C$( caDeCC$( % C$( a'edrear$n % Ce( cCaMar$n a(&iCCa( en Ca( 0erida(+ Una india 2$Men Mer&i, riend$, !n ran 2arr$ de c0ic0a ($Dre Ca caDeQa de @CMareQ+ M$rLa Ca &arde+ L$( d$( Mia2er$( 0aDLan en&re ad$, m!c0$ &iem'$ 0acLa, (! aCma aC <ran 9!(&icier$4 % C$( indi$(, Oa&i ad$(, 0a(&iad$( %a, indiOeren&e( (e !Lan 0iriend$ % Cacerand$ C$( c!er'$(+ L!e $ O!e 'reci($ 2!rar eC (iCenci$+ Pedr$ B!i('e &raQ !na cr!Q en eC (!eC$, % Minier$n C$( 0$mDre( % Ca( m!2ere( % De(ar$n Ca cr!Q+ *e('!5( de('rendi de (! c!eCC$ eC r$(ari$, K!e n$ C$ aDand$naDa n!nca, % C$( indi$( 2!rar$n ($Dre 5C, % e(c!'i en Ca &ierra, % C$( indi$( 'a(ar$n ($Dre Ca &ierra 0Jmeda+ C!and$ C$( de('$2$( en(an ren&ad$( de(a'arecier$n % (e D$rrar$n Ca( JC&ima( 0!eCCa( de Ca e(cena K!e acaDaDa de de(arr$CCar(e en Ca( a('ereQa( de Ca aC&i'Canicie, Ca inmen(a n$c0e caLa ($Dre Ca ($Cedad de Ca( m$n&aUa(+

COMENTARIO
AK!L (e reMeCa Ca a'Cicacin de Ca e(&5&ica m$derni(&a a !n$ de C$( 'r$DCema( mE( c$n(&an&e( de Hi('an$am5ricaP Ca e6'C$&acin deC indi$+ E(e 'r$DCema 0aDLa de in('irar &$da !na (erie de $Dra( K!e c$mienQa c$n Ra:a %e (ronce S1919T de ACcide( Ar !eda( % K!e CCe a a deOinir(e mE( a 'ar&ir de 198#P =uasipungo S1984T de 9$r e IcaQa4 El in%io S198;T de <re $ri$ L'eQ % -!en&e(4 El mun%o es ancho ' a6eno S1941T de Cir$ ACe rLa % $&ra( m!c0a(+ A!nK!e e(&En 're(en&e( ca(i &$d$( C$( aD!($(, %a c$n(a rad$( Ci&erariamen&e en Ca( $Dra( (!($dic0a(, C$ K!e mE( im're(i$na en e(&e c!en&$ e( (! c$m'$(icin (inOnica K!e CCe a a $'acar Ca 'r$&e(&a ($ciaC+ (&a (e deDiCi&a, ademE(, '$rK!eP *+ &$d$( C$( aD!($( (e 're(en&an rE'idamen&e den&r$ de !na ($Ca 'E inaP eC r$D$ deC caDaCC$, Ca K!ema de Ca c0$Qa, eC de('$2$ de Ca( &ierra(, eC re aC$ O$rQ$($ de Ca $Me2a % de Ca( aCCina( % eC Ca&i aQ$ en eC r$(&r$4 ,+ Ca ma%$r 'ar&e de eCC$( n$ $c!rren en eC m$men&$ deC c!en&$4 4+ eC raQ$namien&$ de

http://biblioteca.d2g.com

C$( DCanc$( re('ec&$ a C$( caDaCC$(, a Ca K!ema de Ca c0$Qa % a Ca c$mida e( r$&e(c$4 >+ eC diEC$ $ e( &an rE'id$, (aC&and$ de &ema en &ema, K!e ca!(a !n eOec&$ $'erE&ic$+ H9!(&icia indiaI e( !na (inO$nLa e(cri&a 'ara c$rne&a( % &amD$re(+ Pedr$ B!i('e &$ca eC c!ern$ 'ara re!nir a C$( (!%$(+ AC $LrC$, eC !La indi$ 0!%e+ EC c!ern$ de Pedr$ B!i('e (i !e ($nand$ % 'r$n&$ !n cre(cend$ (e 'r$d!ce c$n C$( $&r$( c!ern$( K!e CCena &$d$( C$( MaCCe(+ AC mi(m$ &iem'$, Ca CC!Mia de Ca( 'iedra( &amDi5n (e Ma in&en(iOicand$+ EC !($ de C$( c!ern$( % de C$( &amD$re( en Ca 'ar&e cen&raC deC c!en&$ &iene &an&a O!erQa K!e c!nde '$r &$da Ca $Dra+ Un mJ(ic$ '$drLa de(criDir (inOnicamen&e eC camin$ deC ($C, 'r$ eni&$r mi&$C ic$ de C$( indi$(+ EC 'rinci'i$ deC c!en&$ en Ca( 'rimera( 0$ra( de Ca maUana (e an!nciarLa (!aMemen&e c$n Ca c$rne&a K!e (e $irLa cada MeQ mE( O!er&e a medida K!e aManQaDa eC ($C, HCa c!mDre de Ca m$n&aUa c$menQaDa a DriCCar c$n C$( 'rimer$( ra%$( deC ($CI, c$nMir&i5nd$(e '$r Oin en !n $ortissimo c$n eC a'edreamien&$ de C$( Mia2er$( K!e c$incide, 'r$DaDCemen&e, c$n Ca CCe ada deC ($C aC ceni&+ L!e $, Ca( c$rne&a( c$menQarLan a de(Manecer(e c$n Ca C!Q, H% DeDier$n 0a(&a K!e em'eQ eC ($C a caer ($Dre eC 0$riQ$n&eI, 0a(&a c$nO!ndir(e c$n C$( &amD$re( K!e &amDi5n (e en($rdecerLan 0a(&a diC!ir(e &$&aCmen&e en eC (iCenci$ de Ca n$c0e, HCa inmen(a n$c0e caLa ($Dre Ca ($Cedad de Ca( m$n&aUa(I+ EC &$n$ 5'ic$ de e(&a (inO$nLa 'ara c$rne&a( % &amD$re( (e reO!erQa c$n eC !($ de ad2e&iM$( H randi$($(IP Hanc0$ 'a&i$I, HMa(&$ 'a&i$I, H'e(ada( c$C!mna(I, Hen$rme '$r&nI, H r!e(a Mi aI, H rande( cEn&ar$(I, H rande( '$(&e(I, Hinmen(a n$c0eI % c$n Ca in(i(&encia en Ca 'aCaDra Hc!mDreI+ EC marc$ de Ca (inO$nLa (e 'erOiCa mE( c$n Ca 're(encia iniciaC % OinaC de C$( m$&iM$( HDeDier$nI % Ha&ad$( a Ca( c$C!mna(I N HC$( a&ar$n a C$( '$(&e(I+ A!nK!e 9aime( -re%re era !n '$e&a m$derni(&a K!e 'a( ran 'ar&e de (! Mida O!era de 7$CiMia, e(&e c!en&$ &iene eC DriCC$ % Ca reDeCin Mic&$ri$(a de C$( indi$( K!e carac&eriQan Ca( $Dra( indi eni(&a( de e(e 'aL( en c$n&ra(&e c$n Ca( deC Ec!ad$r % Ca( deC PerJ+

http://biblioteca.d2g.com

EL CRIOLLISMO
LA PROSA narra&iMa de Hi('an$am5rica CCe a mad!rar(e en&re Ca( d$( !erra( m!ndiaCe(+ En C$( &rein&a aU$( de('!5( deC Oin de Ca 'rimera <!erra M!ndiaC, (e a!men& m!c0L(im$ Ca 'r$d!ccin de c!en&$( % n$MeCa( de aC&a caCidad+ EC &ema ($CLa (er ne&amen&e american$ % eC e(&iC$ &amDi5n &enLa !n O!er&e (aD$r american$+ EC im'!C($ 'rim$rdiaC de e(&a( $Dra( 'r$Min$ de Ca an(iedad de C$( a!&$re( de c$n$cer(e a (L mi(m$( a &raM5( de (! &ierra+ La 'rimera <!erra M!ndiaC de(&r!% Ca iC!(in de C$( m$derni(&a( de K!e E!r$'a re're(en&aDa Ca c!C&!ra Oren&e a Ca DarDarie americana+ La in&erMencin armada % ec$nmica de C$( E(&ad$( Unid$( en La&in$am5rica c$n&riD!% a de('er&ar Ca c$nciencia naci$naC de C$( 2Mene( Ci&era&$(+ L$( cri$CCi(&a( !DicaDan (!( n$MeCa( % (!( c!en&$( en Ca( Q$na( r!raCe( d$nde MiMLan C$( re're(en&an&e( mE( a!&5n&ic$( de Ca nacinP eC cam'e(in$ me6ican$, eC CCaner$ MeneQ$Can$, eC indi$ 'er!an$, eC !a2ir$ c!Dan$ % eC 2LDar$ '!er&$rriK!eU$+ En Ca 'rimera e&a'a deC cri$CCi(m$, 191;119)9, 'red$mina eC &ema de ciMiCiQacin c$n&ra DarDarie en K!e eC 0$mDre c!C&$ de Ca ci!dad (e enOren&a aC a&ra($ % a Ca Mi$Cencia de Ca Q$na r!raC c$m$ en Los caranchos %e la Flori%a S1916T deC ar en&in$ 7eni&$ L%nc0 S1"";119;1T $ en Do1a 2/r(ara S19)9T deC MeneQ$Can$ Rm!C$ <aCCe $( S1""411969T+ En camDi$, en Ca( $Dra( cri$CCi(&a( de 198#1194;, Ca cri(i( ec$nmica de 19)9, c$n Ca '$'!Caridad (!D(i !ien&e de Ca( ide$C$ La( iQK!ierdi(&a(, in&en(iOic Ca 'r$&e(&a ($ciaC diri ida c$n&ra C$( e6'C$&ad$re( HciMiCiQad$(I de Ca ci!dad, &an&$ naci$naCe( c$m$ e6&ran2er$(P =uasipungo S1984T deC ec!a&$rian$ 9$r e IcaQa S19#61193"T % El in%io S198;T deC me6ican$ <re $ri$ L'eQ % -!en&e( S1"9311966T+ C$m$ (i Ca( mi(ma( c$ndici$ne( n$ Da(&aran 'ara en endrar e(&a( $Dra(, aC !n$( de C$( a!&$re( (e in('irar$n en C$( ri&$( CanQad$( '$r *$( Pa(($( en U) <) A) % '$r S&einDec_ en Las u-as %e la ira# C$ K!e marc Ca 'rimera inOC!encia deci(iMa de n$MeCi(&a( e(&ad$!niden(e( en La&in$am5rica+ ParaCeCamen&e (e de(arr$CCa eC m!raCi(m$ naci$naCi(&a en M56ic$ SRiMera, Or$Qc$, SiK!eir$(T, en eC Ec!ad$r S<!a%a(amLnT, en eC 7ra(iC SP$r&inariT % en C$( E(&ad$( Unid$( ST0$ma( Har& 7en&$n % 9$0n S+ C!rr%T+ A!nK!e eC cri$CCi(m$, i !aC K!e C$( ismos an&eri$re(, im'er en &$d$( C$( 'aL(e( 0i('an$american$(, cada !n$ de 5(&$( CCe a deOinir (! 'r$'ia 'er($naCidad+ En e(&e (en&id$ ($Dre(aCier$n den&r$ deC cri$CCi(m$P *+ La n$MeCa % eC c!en&$ de Ca ReM$C!cin Me6icana c$n (! e(&iC$ 5'ic$ SMi $r$($, rE'id$ % '$5&ic$ a Ca MeQT, eC 'red$mini$ deC n$mDre annim$ % Ca '$ca im'$r&ancia dada a Ca na&!raCeQa4 ,+ EC carEc&er 'r$Ce&ari$ de Ca 'r$(a ec!a&$riana c$n (! reaCi(m$ de(enOrenad$, (! Cen !a2e cr!d$ % eC !($ de(me(!rad$ deC diaCec&$ N&$d$ e($ (in de2ar de (er ar&L(&ica4 4+ La DreMedad % Ca 'erd!racin deC c$(&!mDri(m$ % Ca c$mDinacin de Ca Ci&era&!ra % Ca 'in&!ra en aC !n$( c!en&i(&a( de Ca Am5rica Cen&raCP eC (aCMad$reU$ SaCMad$r SaCaQar Arr!5, SaCarr!5 S1"991193;T, C$( c$(&arricen(e( Ma6 9im5ne( S19##11943T % CarC$( SaCaQar Herrera S19#6T % eC 'anameU$ 9$(5 MarLa NJUeQ S1"941 T4 % '$r $&ra 'ar&e eC an&im'eriaCi(m$ c$m$ &ema Mi en&e, ($Dre &$d$ en&re C$( n$MeCi(&a( de e($( mi(m$( 'aL(e(P eC !a&emaC&ec$ Mi !eC @n eC A(&!ria( S1"9911934T, eC nicara \en(e HernEn R$DCe&$ S1"9;1196"T % eC c$(&arricen(e CarC$( L!i( -aCCa( S191111966T4 >+ La 'r$(a am'!C$(a % DriCCan&e de Mari$( 'aL(e( deC CariDeP C$C$mDia, /eneQ!eCa, Re'JDCica *$minicana % C!Da4 G+ La im'$r&ancia deC indiMid!$, eC de&aCCi(m$ % eC ri&m$ Cen&$ de Ca 'r$(a c0iCena+ *en&r$ deC cri$CCi(m$ (e c!C&iMar$n c$n i !aC em'eU$ Ca n$MeCa % eC c!en&$+ /ari$( a!&$re( c$m$ Rm!C$ <aCCe $( % <re $ri$ L'eQ % -!en&e( (e e(&renar$n d5DiCmen&e en eC c!en&$ an&e( de C$ rar mE( 56i&$ ar&L(&ic$ en Ca n$MeCa+ En camDi$, $&r$( (e dedicar$n e6cC!(iMamen&e aC c!en&$ $ (!( c!en&$( (!'eran a (!( n$MeCa(P H$raci$ B!ir$ a, /en&!ra <arcLa CaCdern, SaCarr!5 % 9!an 7$(c0+ A!nK!e eC cri$CCi(m$ c$menQ a 'erder (! O!erQa c$m$ m$Mimien&$ 're'$nderan&e a 'ar&ir de 194;, c$n&in! inOC!%end$ d!ran&e Ca d5cada (i !ien&e+

'ORACIO +UIROGA
X1"3"11983Y Urugua'o) Una $igura cum(re en la cVsnt stica hispanoamericana) <e le pue%e consi%erar como pa%re %e

http://biblioteca.d2g.com

una %e las ten%encias principales %el siglo ..: el criollismo) A%em/s# @El hom(re muertoA es# tal -e:# el primer e6emplo hispanoamericano %el realismo m/gico) <us cuentos re-elan una o(sesi"n %e la muerte -iolenta# &ue re$le6a las e.periencias %e su propia -i%a) <u pa%re# su pa%rastro# su me6or amigo# su mu6er ' 9l mismo o se suici%aron o $ueron - ctimas %e %isparos $ortuitos) 0articip" en) la -i%a (ohemia %e los mo%ernistas %e *H55 en Monte-i%eo presi%ien%o el Consistorio %el 8a' <a(er) Despu9s -i-i" en la pro-incia tropical %e Misiones# Argentina# %e %on%e sac" el material para la ma'or parte %e su o(ra) <us me6ores colecciones son C!en&$( de am$r, de C$c!ra % de m!er&e B*H*D+# C!en&$( de Ca (eCMa B*H*3+# EC (aCMa2e B*H,5+# Anac$nda B*H,*+# EC de(ier&$ B*H,>+# La aCCina de $CCada % $&r$( c!en&$( B*H,G+# L$( de(&errad$( B*H,?+ ' ME( aCCE B*H4G+) @El hom(re muertoA se pu(lic" por primera -e: el ,D %e 6unio %e *H,5 en el %iario porte1o La Nacin ' %espu9s $ue inclui%o en L$( de(&errad$(+

EL HOMBRE MUERTO
EL HOM7RE % (! mac0e&e acaDaDan de Cim'iar Ca K!in&a caCCe deC DananaC+ -aC&EDanCe( aJn d$( caCCe(4 'er$ c$m$ en 5(&a( aD!ndaDan Ca( c0irca( % maCMa( (iCMe(&re(, Ca &area K!e &enLan '$r deCan&e era m!% '$ca c$(a+ EC 0$mDre ec0, en c$n(ec!encia, !na mirada (a&i(Oec0a a C$( arD!(&$( r$Qad$(, % cr!Q eC aCamDrad$ 'ara &ender(e !n ra&$ en Ca ramiCCa+ Ma( aC Da2ar eC aCamDre de 'Ja % 'a(ar eC c!er'$, (! 'ie iQK!ierd$ re(DaC ($Dre !n &r$Q$ de c$r&eQa de('rendida deC '$(&e, a &iem'$ K!e eC mac0e&e (e Ce e(ca'aDa de Ca man$+ Mien&ra( caLa, eC 0$mDre &!M$ Ca im're(in (!mamen&e Ce2ana de n$ Mer eC mac0e&e de 'Can$ en eC (!eC$+ Ga e(&aDa &endid$ en Ca ramiCCa, ac$(&ad$ ($Dre eC Cad$ derec0$, &aC c$m$ 5C K!erLa+ La D$ca, K!e acaDaDa de aDrLr(eCe en &$da (! e6&en(in, acaDaDa &amDi5n de cerrar(e+ E(&aDa c$m$ 0!Diera de(ead$ e(&ar, Ca( r$diCCa( d$DCada( % Ca man$ iQK!ierda ($Dre eC 'ec0$+ SC$ K!e &ra( eC an&eDraQ$, e inmedia&amen&e '$r deDa2$ deC cin&$, (!r Lan de (! cami(a eC '!U$ % Ca mi&ad de Ca 0$2a deC mac0e&e4 'er$ eC re(&$ n$ (e MeLa+ EC 0$mDre in&en& m$Mer Ca caDeQa, en Man$+ Ec0 !na mirada de re$2$ a Ca em'!Uad!ra deC mac0e&e, 0Jmeda aJn deC (!d$r de (! man$+ A'reci men&aCmen&e Ca e6&en(in % Ca &ra%ec&$ria deC mac0e&e den&r$ de (! Mien&re, % adK!iri, OrLa, ma&emE&ica e ine6$raDCe, Ca (e !ridad de K!e acaDaDa de CCe ar aC &5rmin$ de (! e6i(&encia+ La m!er&e+ En eC &ran(c!r($ de Ca Mida (e 'ien(a m!c0a( Mece( en K!e !n dLa, &ra( aU$(, me(e(, (emana( % dLa( 're'ara&$ri$(, CCe arem$( a n!e(&r$ &!rn$ aC !mDraC de Ca m!er&e+ E( Ca Ce% Oa&aC, ace'&ada % 'reMi(&a4 &an&$, K!e ($Cem$( de2arn$( CCeMar 'Cacen&eramen&e '$r Ca ima inacin a e(e m$men&$, (!'rem$ en&re &$d$(, en K!e CanQam$( eC JC&im$ (!('ir$+ Per$ en&re eC in(&an&e ac&!aC % e(a '$(&rera e6'iracin, ?K!5 de (!eU$(, &ra(&$rn$(, e('eranQa( % drama( 're(!mim$( en n!e(&ra MidaA ?B!5 n$( re(erMa aJn e(&a e6i(&encia CCena de Mi $r, an&e( de (! eCiminacin deC e(cenari$ 0!man$A E( 5(&e eC c$n(!eC$, eC 'Cacer % Ca raQn de n!e(&ra( diMa aci$ne( m$r&!$ria(P ?Tan Ce2$( e(&E Ca m!er&e, % &an im'reMi(&$ C$ K!e deDem$( MiMir aJnA ZAJn[+++ N$ 0an 'a(ad$ d$( (e !nd$(P eC ($C e(&E e6ac&amen&e a Ca mi(ma aC&!ra4 Ca( ($mDra( n$ 0an aManQad$ !n miCLme&r$+ 7r!(camen&e, acaDan de re($CMer(e 'ara eC 0$mDre &endid$ Ca( diMa aci$ne( a Car $ 'CaQ$P Se e(&E m!riend$+ M!er&$+ P!ede c$n(iderar(e m!er&$ en (! cm$da '$(&!ra+ Per$ eC 0$mDre aDre C$( $2$( % mira+ ZB!5 &iem'$ 0a 'a(ad$[ ZB!5 ca&acCi(m$ 0a ($DreMiMid$ en eC m!nd$[ ZB!5 &ra(&$rn$ de Ca na&!raCeQa &ra(!da eC 0$rriDCe ac$n&ecimien&$[ /a a m$rir+ -rLa, Oa&aC e ineC!diDCemen&e, Ma a m$rir+ EC 0$mDre re(i(&e N?e( &an im'reMi(&$ e(e 0$rr$rA G 'ien(aP E( !na 'e(adiCCa4 ?e(&$ e(A ZB!5 0a camDiad$[ Nada+ G miraP ZN$ e( aca($ e(e DananaC (! DananaC[ ZN$ Miene &$da( Ca( maUana( a Cim'iarC$[ ZB!i5n C$ c$n$ce c$m$ 5C[ /e 'erOec&amen&e eC DananaC, m!% raCead$, % Ca( anc0a( 0$2a( de(n!da( aC ($C+ ACCL e(&En, m!% cerca, de(0iCac0ada( '$r eC Mien&$+ Per$ a0$ra n$ (e m!eMen+++ E( Ca caCma deC medi$dLa4 'er$ deDen (er Ca( d$ce+ P$r en&re C$( Danan$(, aCCE arriDa, eC 0$mDre Me de(de eC d!r$ (!eC$ eC &ec0$ r$2$ de (! ca(a+ A Ca iQK!ierda, en&reM5 eC m$n&e % Ca ca'!era de caneCa(+ N$ aCcanQa a Mer mE(, 'er$ (aDe m!% Dien K!e a (!(

http://biblioteca.d2g.com

e('aCda( e(&E eC camin$ aC '!er&$ n!eM$4 % K!e en Ca direccin de (! caDeQa, aCCE aDa2$, %ace en eC O$nd$ deC MaCCe eC ParanE d$rmid$ c$m$ !n Ca $+ T$d$, &$d$ e6ac&amen&e c$m$ (iem're4 eC ($C de O!e $, eC aire MiDran&e % ($Ci&ari$, C$( Danan$( inmMiCe(, eC aCamDrad$ de '$(&e( m!% r!e($( % aC&$( K!e 'r$n&$ &endrE K!e camDiar+ ++ ?M!er&$A ZPer$ e( '$(iDCe[ ZN$ e( 5(&e !n$ de C$( &an&$( dLa( en K!e 0a (aCid$ aC amanecer de (! ca(a c$n eC mac0e&e en Ca man$[ ZN$ e(&E aCCL mi(m$, a c!a&r$ me&r$( de 5C, (! caDaCC$, (! maCacara, $Ciend$ 'ar(im$ni$(amen&e eC aCamDre de 'Ja[ ?Per$ (LA AC !ien (iCDa+++ N$ '!ede Mer, '$rK!e e(&E de e('aCda( aC camin$4 ma( (ien&e re($nar en eC '!en&eci&$ C$( 'a($( deC caDaCC$+++ E( eC m!c0ac0$ K!e 'a(a &$da( Ca( maUana( 0acia eC '!er&$ n!eM$, a Ca( $nce % media+ G (iem're (iCDand$+++ *e(de eC '$(&e de(ca(carad$ K!e &$ca ca(i c$n Ca( D$&a(, 0a(&a eC cerc$ MiM$ de m$n&e K!e (e'ara eC DananaC deC camin$, 0a% K!ince me&r$( Car $(+ L$ (aDe 'erOec&amen&e Dien, '$rK!e 5C mi(m$, aC CeMan&ar eC aCamDrad$, midi Ca di(&ancia+ ZB!5 'a(a, en&$nce([ ZE( 5(e $ n$ !n na&!raC medi$dLa de C$( &an&$( en Mi(i$ne(, en (! m$n&e, en (! '$&rer$, en eC DananaC raC$[ ?Sin d!daA <ramiCCa c$r&a, c$n$( de 0$rmi a(, (iCenci$, ($C a 'C$m$+++ Nada, nada 0a camDiad$+ SC$ 5C e( di(&in&$+ *e(de 0ace d$( min!&$( (! 'er($na, (! 'er($naCidad MiMien&e, nada &iene %a K!e Mer ni c$n eC '$&rer$, K!e O$rm 5C mi(m$ a aQada, d!ran&e cinc$ me(e( c$n(ec!&iM$(4 ni c$n eC DananaC, $Dra de (!( ($Ca( man$(+ Ni c$n (! OamiCia+ Ha (id$ arrancad$ Dr!(camen&e, na&!raCmen&e, '$r $Dra de !na cE(cara C!(&r$(a % !n mac0e&e en eC Mien&re+ Hace d$( min!&$(P Se m!ere+ EC 0$mDre, m!% Oa&i ad$ % &endid$ en Ca ramiCCa ($Dre eC c$(&ad$ derec0$, (e re(i(&e (iem're a admi&ir !n Oenmen$ de e(a &ra(cendencia, an&e eC a('ec&$ n$rmaC % m$n&$n$ de c!an&$ mira+ SaDe Dien Ca 0$raP Ca( $nce % media+++ EC m!c0ac0$ de &$d$( C$( dLa( acaDa de 'a(ar eC '!en&e+ ?Per$ n$ e( '$(iDCe K!e 0a%a re(DaCad$A+++ EC man $ de (! mac0e&e S'r$n&$ deDerE camDiarC$ '$r $&r$4 &iene %a '$c$ M!eC$T e(&aDa 'erOec&amen&e $'rimid$ en&re (! man$ iQK!ierda % eC aCamDre de 'Ja+ Tra( dieQ aU$( de D$(K!e, 5C (aDe m!% Dien cm$ (e mane2a !n mac0e&e de m$n&e+ E(&E ($Camen&e m!% Oa&i ad$ deC &raDa2$ de e(a maUana, % de(can(a !n ra&$ c$m$ de c$(&!mDre+ ZLa 'r!eDa[+++ ?Per$ e(a ramiCCa K!e en&ra a0$ra '$r Ca c$mi(!ra de (! D$ca Ca 'Can& 5C mi(m$, en 'ane( de &ierra di(&an&e( !n me&r$ !n$ de $&r$A ?G 5(e e( (! DananaC4 % 5(e e( (! maCacara, re($'Cand$ ca!&eC$($ an&e Ca( 'Ja( deC aCamDreA L$ Me 'erOec&amen&e4 (aDe K!e n$ (e a&reMe a d$DCar Ca e(K!ina deC aCamDrad$, '$rK!e 5C e(&E ec0ad$ ca(i aC 'ie deC '$(&e+ L$ di(&in !e m!% Dien4 % Me C$( 0iC$( $(c!r$( de (!d$r K!e arrancan de Ca cr!Q % deC anca+ EC ($C cae a 'C$m$, % Ca caCma e( m!% rande, '!e( ni !n OCec$ de C$( Danan$( (e m!eMe+ T$d$( C$( dLa(, c$m$ 9ste# 0a Mi(&$ Ca( mi(ma( c$(a(+ +++M!% Oa&i ad$, 'er$ de(can(a ($C$+ *eDen de 0aDer 'a(ad$ %a Mari$( min!&$(+++ G a Ca( d$ce men$( c!ar&$, de(de aCCE arriDa, de(de eC c0aCe& de &ec0$ r$2$, (e de('renderEn 0acia eC DananaC (! m!2er % (!( d$( 0i2$(, a D!(carC$ 'ara aCm$rQar+ O%e (iem're, an&e( K!e Ca( demE(, Ca M$Q de (! c0ic$ men$r K!e K!iere ($C&ar(e de Ca man$ de (! madreP ?Pia'iEA ?Pia'iEA ZN$ e( e($[+++ ?CCar$, $%eA Ga e( Ca 0$ra+ O%e eOec&iMamen&e Ca M$Q de (! 0i2$+++ ?B!5 'e(adiCCaA+++ ?Per$ e( !n$ de C$( &an&$( dLa(, &riMiaC c$m$ &$d$(, cCar$ e(&EA L!Q e6ce(iMa, ($mDra( amariCCen&a(, caC$r (iCenci$($ de 0$rn$ ($Dre Ca carne, K!e 0ace (!dar aC maCacara inmMiC an&e eC DananaC 'r$0iDid$+ +++M!% can(ad$, m!c0$, 'er$ nada mE(+ ?C!En&a( Mece(, a medi$dLa c$m$ a0$ra, 0a cr!Qad$ M$CMiend$ a ca(a e(e '$&rer$, K!e era ca'!era c!and$ 5C CCe , % an&e( 0aDLa (id$ m$n&e Mir enA /$CMLa en&$nce(, m!% Oa&i ad$ &amDi5n, c$n (! mac0e&e 'endien&e de Ca man$ iQK!ierda, a Cen&$( 'a($(+ P!ede aJn aCe2ar(e c$n Ca men&e, (i K!iere4 '!ede (i K!iere aDand$nar !n in(&an&e (! c!er'$ % Mer de(de eC &a2amar '$r 5C c$n(&r!id$, eC &riMiaC 'ai(a2e de (iem'reP eC 'edre !CC$ M$CcEnic$ c$n rama( rL ida(4 eC DananaC % (! arena r$2aP eC aCamDrad$ em'eK!eUecid$ en Ca 'endien&e, K!e (e ac$da 0acia eC camin$+ G mE( Ce2$( aJn Mer eC '$&rer$, $Dra ($Ca de (!( man$(+ G aC 'ie de !n '$(&e de(ca(carad$, ec0ad$ ($Dre eC c$(&ad$ derec0$ % Ca( 'ierna( rec$ ida(, e6ac&amen&e c$m$ &$d$( C$( dLa(, '!ede Mer(e a 5C mi(m$, c$m$ !n 'eK!eU$ D!C&$ a($Cead$ ($Dre Ca ramiCCa Nde(can(and$, '$rK!e e(&E m!% can(ad$+++ Per$ eC caDaCC$ ra%ad$ de (!d$r, e inmMiC de ca!&eCa an&e eC e(K!inad$ deC aCamDrad$, Me &amDi5n aC 0$mDre en eC (!eC$ % n$ (e a&reMe a c$(&ear eC DananaC, c$m$ de(earLa+ An&e Ca( M$ce( K!e %a e(&En 'r6ima( N?Pia'iEAN M!eCMe !n Car $, Car $ ra&$ Ca( $re2a( inmMiCe( aC D!C&$P % &ranK!iCiQad$ aC Oin, (e decide a 'a(ar en&re eC '$(&e % eC 0$mDre &endid$ NK!e %a 0a de(can(ad$+

http://biblioteca.d2g.com

COMENTARIO
H$raci$ B!ir$ a O!e !n$ de C$( iniciad$re( deC cri$CCi(m$ en Hi('an$am5rica+ S!( c!en&$(, en ran 'ar&e, 're(en&an Ca derr$&a deC 0$mDre an&e C$( 'eCi r$( de Ca na&!raCeQa &r$'icaC, &ema e6'C$&ad$ '$r ca(i &$d$( C$( cri$CCi(&a(+ AdemE(, Ca $Dra de B!ir$ a (e carac&eriQa '$r !na $D(e(in '$r Ca m!er&e deriMada de (! 'r$'ia Mida &rE ica+ In('irad$ en Ed ar ACCan P$e, B!ir$ a C!ce !na ran mae(&rLa &5cnica+ A!nK!e eC &ema de HEC 0$mDre m!er&$I '$drLa (er eC '$c$ MaC$r de Ca Mida 0!mana en eC &r'ic$, en reaCidad, (erLa mE( acer&ad$ (eUaCar c$m$ &ema Ca &remenda O!erQa de Ca ca(!aCidad en Ca Mida 0!mana, den&r$ $ O!era deC &r'ic$+ A(L e( K!e eC 0ec0$ de K!e B!ir$ a (ea cri$CCi(&a n$ K!iere decir K!e &$d$( (!( c!en&$( (ean cri$CCi(&a(+ A diOerencia de HA Ca deriMaI S191)T % HL$( men(JI S1914T, eC 'r$&a $ni(&a de HEC 0$mDre m!er&$I n$ e( 'en me(&iQ$ ni m!ere c$m$ c$n(ec!encia de 0aDer (id$ m$rdid$ '$r !na MLD$ra $ de 0aDer (id$ e6'C$&ad$ '$r em're(ari$( e6&ran2er$(+ L$ ine('erad$ e(&E en K!e de('!5( de C!c0ar % &ri!nOar d!ran&e !n$( dieQ aU$( c$n&ra Ca( O!erQa( de Ca na&!raCeQa, eC 0$mDre, &aC MeQ c$C$n$ e6&ran2er$, d!eU$ de (! 'r$'ia &ierra, m!ere '$r ca(!aCidad, '$r !n acciden&e (!mamen&e im'r$DaDCeP aC cr!Qar !na cerca de aCamDre de 'Ja, (e re(DaCa % (e Ce cCaMa en eC Mien&re (! 'r$'i$ mac0e&e+ L$ K!e crea, mE( K!e nada, eC amDien&e ma ic$rreaCi(&a e( Ca OaC&a de em$cin c$n K!e (e narra eC acciden&e, Ca a!(encia deC d$C$r, Ca !C&ra'reci(in &em'$raC % e('aciaC % Ca indiOerencia de Ca na&!raCeQa+ S$n e(&$( mi(m$( ra( $( K!e c$nO$rman eC c!adr$ 'in&ad$ en 19)" '$r eC aCemEn -ranQ RadQi`iCC, Acci%ente $atal %e Warl 2uchstXtter) A!nK!e (e &ra&a de Ca m!er&e de !n Oam$($ 'iC$&$ aCemEn, eC aMin, K!e %a em'eQ a caer, 'arece (!('endid$ en eC cen&r$ deC cieC$ en Ca 'ar&e (!'eri$r deC CienQ$ % n$ &!rDa en aD($C!&$ Ca &ranK!iCidad deC 'ai(a2e r!raC 'in&ad$ c$n !na ran 'reci(in en Ca 'ar&e inOeri$r+ L$( 'araCeCi(m$( en&re Ca 'in&!ra % Ca Ci&era&!ra re('ec&$ a e(&e &ema (e reO!erQan en eC HPai(a2e c$n Ca caLda de >car$I S19;4T deC '$e&a n$r&eamerican$ WiCCiam CarC$( WiCCiam( K!e de(criDe (in em$cin eC c!adr$ 'in&ad$ en 1;;; '$r 7re! 0eC+ EC c!en&$ de B!ir$ a e(&E e(&r!c&!rad$ c$n Da(e en C$( JC&im$( dieci(ie&e min!&$( en Ca Mida deC 'r$&a $ni(&a+ EC &iem'$ aManQa c$n !na Cen&i&!d increLDCe marcada '$r Ca 'reci(in de Ca 0$raP eC &ri'Ce !($ de HacaDaDa deI4 Hn$ 0an 'a(ad$ d$( (e !nd$(I4 HCa( ($mDra( n$ 0an aManQad$ !n miCLme&r$I4 HCa( $nce % mediaI4 H0ace d$( min!&$(I4 HCa( d$ce men$( c!ar&$I4 % Hmedi$dLaI+ *!ran&e e($( dieci(ie&e min!&$(, eC 0$mDre n$ de2a de a($mDrar(e an&e Ca indiOerencia de Ca na&!raCeQa mien&ra( (! eM$cacin de aC !n$( de&aCCe( deC 'a(ad$ C$ 0!maniQa+ S! (i&!acin re(!C&a aJn mE( &rE ica % a($mDr$(a &eniend$ en c!en&a Ca 'r$6imidad deC m!c0ac0$ K!e 'a(a r!mD$ aC '!er&$ n!eM$, deC caDaCC$ K!e e('era eC m$men&$ de 'a(ar '$r eC aCamDrad$ % de (! m!2er % (!( d$( 0i2$( K!e Mienen CCe and$ en eC m$men&$ de (! m!er&e+ En eOec&$, eC c!en&$ (e aDre c$n !na $racin K!e de2a aC Cec&$r a($mDrad$+ La 'er($niOicacin deC mac0e&e '$r eC !($ de Ca 'aCaDra H%I en MeQ de Hc$nI 0ace c$n&ra(&e c$n Ca an$nimidad deC 'r$&a $ni(&a K!e, a (! MeQ, 0ace c$n&ra(&e c$n Ca 'reci(in e('aciaCP HEC 0$mDre % (! mac0e&e acaDaDan de Cim'iar Ca K!in&a caCCe deC DananaCI+ La an$nimidad deC 'r$&a $ni(&a reOCe2a eC a('ec&$ arK!e&L'ic$, 2!n !ian$ deC reaCi(m$ mE ic$ reO$rQad$ '$r (! '$(icin aC $ Oe&aC de('!5( deC acciden&eP HE(&aDa c$m$ 0!Diera de(ead$ e(&ar, Ca( r$diCCa( d$DCada( % Ca man$ iQK!ierda ($Dre eC 'ec0$I+ A 'e(ar de K!e Ca accin deC c!en&$ e(&E !Dicada en Mi(i$ne( cerca deC rL$ ParanE, B!ir$ a, a diOerencia de (!( 'r$'i$( c!en&$( cri$CCi(&a( % de C$( c!en&$( cri$CCi(&a( de &$da Hi('an$am5rica, n$ em'Cea ir$( re i$naCe(+ TamDi5n e( irnic$ K!e eC ran iniciad$r % diM!C ad$r deC cri$CCi(m$ 0a%a !Dicad$ (!( c!en&$( en !na re in &an '$c$ &L'ica $ re're(en&a&iMa de Ca Ar en&ina+ N$ $D(&an&e e(&a( an$maCLa(, B!ir$ a e(, (in d!da aC !na, !na de Ca( Oi !ra( e6ceC(a( deC c!en&$ 0i('an$american$ &an&$ '$r 0aDer aDier&$ Ca( (enda( deC cri$CCi(m$ c$m$ '$r Ca aC&a caCidad ar&L(&ica de (! $Dra+ En (!( me2$re( c!en&$(, B!ir$ a (e e(O!erQa '$r 're(en&ar C$ !niMer(aC a &raM5( de C$ re i$naC4 d$mina c$m'Ce&amen&e Ca &5cnica deC 5ner$ % eCaD$ra (!( reCa&$( c$n !n Cen !a2e (enciCC$ K!e de(mien&e (!( $rL ene( m$derni(&a(+

http://biblioteca.d2g.com

MART&N LUIS GU)M*N


X1""311936Y Me.icano) Naci" en Chihuahua# pero se cri" en la capital) Estu%i" para a(oga%o) En *H** ingres" en el Ateneo %e la 7u-entu%# &ue conta(a entre sus miem(ros a Antonio Caso# Al$onso Re'es# 7os9 ;asconcelos ' otros 6"-enes ilustres) Despu9s %el asesinato %e Ma%ero se uni" a las $uer:as re-olucionarias %el Norte) En su o(ra maestra# EC @ !iCa % Ca Ser'ien&e B*H,3+# narra sus an%an:as con ;illa# %e &uien se separ" en *H*G para ir a Espa1a ' %espu9s a Nue-a IorE) De -uelta a M9.ico en *H,5# cuatro a1os m/s tar%e tu-o &ue re$ugiarse otra -e: en Espa1a por causas pol ticas) All sali" la primera e%ici"n %e EC @ !iCa % Ca Ser'ien&e ' %e su no-ela pol tica La ($mDra deC Ca!diCC$ B*H,H+) ;ol-i" a M9.ico en *H4? para %e%icarse al perio%ismo) En las Mem$ria( de Panc0$ /iCCa B*H43!*HG*+# imita el estilo &ue ha(r a emplea%o el cau%illo norte1o para contar las peripecias %e su -i%a) Fun%a%or ' %irector %e la re-ista Tiem'$ %urante tres %9ca%as) Octogenario $ue elegi%o al Congreso) @La $iesta %e las (alasA es un cap tulo %e EC @ !iCa % Ca Ser'ien&e+

LA +IESTA DE LAS BALAS


ATENTO a c!an&$ (e decLa de /iCCa % eC MiCCi(m$, % a c!an&$ MeLa a mi aCreded$r, a men!d$ me 're !n&aDa en Ci!dad 9!EreQ K!5 0aQaUa( (erLan Ca( K!e 'in&aDan mE( a O$nd$ a Ca *iMi(in deC N$r&eP (i Ca( K!e (e (!'$nLan e(&ric&amen&e 0i(&rica(, $ Ca( K!e (e caCiOicaDan de Ce endaria(4 (i Ca( K!e (e c$n&aDan c$m$ aC $ Mi(&$ den&r$ de Ca mE( e(c!e&a e6ac&i&!d, $ Ca( K!e &raLan %a, c$n eC &$K!e de Ca e6aC&acin '$5&ica, Ca reMeCacin &an iDCe de Ca( e(encia(+ G (iem're eran Ca( 'r$eQa( de e(&e (e !nd$ $rden Ca( K!e (e me an&$2aDan mE( MerLdica(, Ca( K!e, a mi( $2$(, eran mE( di na( de 0acer Hi(&$ria+ P$rK!e Zdnde 0aCCar, '$n $ '$r ca($, me2$r 'in&!ra de R$d$CO$ -ierr$ N% -ierr$ % eC MiCCi(m$ eran e('e2$( c$n&ra'!e(&$(, m$d$( de (er K!e (e reOCe2aDan inOini&amen&e !n$ en $&r$N K!e en eC reCa&$ K!e '$nLa a aK!5C an&e mi( $2$(, de('!5( de !na de Ca( JC&ima( Da&aCCa(, en&re ad$ a c$n(!mar, c$n Oan&a(La &an cr!eC c$m$ cread$ra de e(cena( de m!er&e, Ca( &erriDCe( rdene( de (! 2eOe[ /erC$ a(L era c$m$ (en&ir en eC aCma eC r$ce de !na &remenda reaCidad % c$n(erMar de('!5( Ca 0!eCCa de e($ 'ara (iem're+ AK!eCCa Da&aCCa, Oec!nda en &$d$, 0aDLa &erminad$ de2and$ en man$( de /iCCa n$ men$( de K!inien&$( 'ri(i$ner$(+ /iCCa mand (e'ararC$( en d$( r!'$(P de !na 'ar&e, C$( M$C!n&ari$( $r$QK!i(&a( a K!iene( CCamaDan Hc$C$rad$(I4 de Ca $&ra, C$( OederaCe(+ G c$m$ (e (en&La %a Da(&an&e O!er&e 'ara ac&$( de randeQa, re($CMi 0acer !n e(carmien&$ c$n C$( 'ri(i$ner$( deC 'rimer r!'$, mien&ra( (e m$(&raDa ener$($ c$n C$( deC (e !nd$+ A C$( Hc$C$rad$(I (e Ce( 'a(arLa '$r Ca( arma( an&e( de K!e $(c!reciera4 a C$( OederaCe( (e Ce( darLa a eCe ir en&re !nir(e a Ca( &r$'a( reM$C!ci$naria( $ Dien ir(e a (! ca(a median&e Ca 'r$me(a de n$ M$CMer a 0acer arma( c$n&ra Ca ca!(a c$n(&i&!ci$naCi(&a+ -ierr$, c$m$ era de e('erar, O!e eC encar ad$ de Ca e2ec!cin, a Ca c!aC dedic, de(de C!e $, Ca eOicaQ diCi encia K!e &an D!en camin$ Ce a! !raDa %a en eC Enim$ de /iCCa, $ de (! H2eOeI, (e Jn 5C decLa+ *ecCinaDa Ca &arde+ La en&e reM$C!ci$naria, &ra( de CeMan&ar eC cam'$, iDa rec$ncen&rEnd$(e Cen&amen&e en &$rn$ deC 0!miCde '!eDCeci&$ K!e 0aDLa (id$ $D2e&$ de Ca accin+ -rL$ % &enaQ, eC Mien&$ de Ca CCan!ra c0i0!a0!en(e em'eQaDa a de('e ar deC (!eC$ % a're&aDa C$( r!'$( de 2ine&e( % de inOan&e(P !n$( % $&r$( (e ac$ Lan aC ($caire de Ca( ca(a(+ Per$ -ierr$ Na K!ien n!nca de&!M$ nada ni nadieN n$ iDa a re0!ir !n aireciCC$ Ore(c$ K!e a C$ (!m$ Darr!n&aDa Ca 0eCada de Ca n$c0e+ CaDaC en (! caDaCC$ de anca c$r&a, c$n&ra c!%$ 'eC$ $(c!r$, (!ci$ '$r eC '$CM$ de Ca Da&aCCa, r$QaDa eC D$rde deC (ara'e ri(+ IDa aC 'a($+ EC Mien&$ Ce daDa de CCen$ en Ca cara, ma( 5C n$ &ra&aDa de eMi&arC$ cCaMand$ Ca DarDiCCa en eC 'ec0$ ni CeMan&and$ C$( 'Cie !e( deC emD$Q$+ LCeMaDa en0ie(&a Ca caDeQa, arr$ an&e eC D!(&$, Dien '!e(&$( C$( 'ie( en C$( e(&riD$( % eCe an&emen&e d$DCada( Ca( 'ierna( en&re C$( arre$( de cam'aUa (!2e&$( a C$( &ien&$( de Ca m$n&!ra+ Nadie C$ MeLa, (aCM$ Ca de($Cacin deC CCan$ % !n$ K!e $&r$ ($Cdad$ K!e 'a(aDa a di(&ancia+ Per$ 5C, aca($ inc$n(cien&emen&e, arrendaDa de m$d$ K!e eC animaC 0iciera 'ierna( c$m$ 'ara C!cir(e en !n 'a(e$+ -ierr$ e(&aDa c$n&en&$P C$ emDar aDa eC 'Cacer de Ca Mic&$ria Nde Ca Mic&$ria, en K!e n!nca creLa 0a(&a n$ c$n(!mar(e Ca derr$&a c$m'Ce&a deC enemi $N, % (! aCe rLa in&eri$r Ce aOC$raDa en (en(aci$ne( OL(ica( K!e

http://biblioteca.d2g.com

&$rnaDan ra&$ eC 0$(&i $ deC Mien&$ % eC andar deC caDaCC$ de('!5( de K!ince 0$ra( de n$ a'ear(e+ Sen&La c$m$ caricia Ca C!Q deC ($C N($C !n &an&$ de(MaLd$, ($C 'rema&!ramen&e enM!eC&$ en O!C $re( de incendi$+ LCe aC c$rraC d$nde &enLa encerrad$(, c$m$ reDaU$ de re(e(, a C$( &re(cien&$( 'ri(i$ner$( Hc$C$rad$(I c$ndenad$( a m$rir, % (e de&!M$ !n in(&an&e a mirar '$r ($Dre Ca( &aDCa( de Ca cerca+ P$r (! a('ec&$, aK!eCC$( &re(cien&$( 0!er&i(&a( 0!Dieran '$did$ 'a(ar '$r $&r$( &an&$( reM$C!ci$nari$(+ Eran de Ca Oina raQa de C0i0!a0!aP aC&$( C$( c!er'$(, ($Dria( Ca( carne(, r$D!(&$( C$( c!eCC$(, Dien c$nO$rmad$( C$( 0$mDr$( ($Dre e('aCda( Mi $r$(a( % OCe6iDCe(+ -ierr$ c$n(ider de !na $2eada eC 'eK!eU$ e25rci&$ 're($, C$ a'reci en (! MaC$r !errer$ N% en (! MaC$rN % (in&i !na rara '!C(acin, !n e(&remecimien&$ K!e Ce Da2aDa de(de eC c$raQn, $ de(de Ca Oren&e, 0a(&a eC Lndice de Ca man$ derec0a+ Sin K!ererC$, Ca 'aCma de e(a man$ O!e a '$(ar(e en Ca( cac0a( de Ca 'i(&$Ca+ H7a&aCCa, 5(&aI, 'en(+ IndiOeren&e( a &$d$, C$( ($Cdad$( de caDaCCerLa K!e Mi iCaDan a C$( 'ri(i$ner$( n$ (e Oi2aDan en 5C+ A eCC$( n$ Ce( 're$c!'aDa mE( K!e Ca m$Ce(&ia de e(&ar m$n&and$ !na !ardia Oa&i $(a N !ardia inc$m'ren(iDCe de('!5( de Ca e6ci&acin deC c$mDa&eN, % K!e Ce( e6i La &ener Ci(&a Ca caraDina, c!%a c!Ca&a a'$%aDan en eC m!(C$+ *e c!and$ en c!and$, (i aC Jn 'ri(i$ner$ (e a'ar&aDa deC r!'$, C$( ($Cdad$( a'!n&aDan c$n aire re(!eC&$ %, de (er 'reci($, 0acLan O!e $+ Una $nda riQaDa en&$nce( eC 'erLme&r$ inO$rme de Ca ma(a de C$( 'ri(i$ner$(, C$( c!aCe( (e re'Ce aDan 'ara eMi&ar eC &ir$+ La DaCa 'a(aDa de Car $ $ derriDaDa a aC !n$ de eCC$(+ -ierr$ aManQ 0a(&a Ca '!er&a deC c$rraC4 ri& a !n ($Cdad$, K!e Min$ a de(c$rrer Ca( &ranca(, % en&r+ Sin K!i&ar(e eC (ara'e de ($Dre C$( 0$mDr$( ec0 'ie a &ierra+ EC (aC&$ Ce de(0iQ$ eC emD$Q$+ TenLa Ca( 'ierna( en&!mecida( de can(anci$ % de OrL$P Ca( e(&ir+ Se ac$m$d Ca( d$( 'i(&$Ca(+ Se '!($ C!e $ a $D(erMar de('aci$ Ca di('$(icin de C$( c$rraCe( % (!( diMer(a( diMi(i$ne(+ *i$ Mari$( 'a($(, (in ($C&ar Ca rienda, 0a(&a !na de Ca( cerca(+ Pa( Ca rienda, 'ara de2ar (!2e&$ eC caDaCC$, '$r en&re Ca 2!n&!ra de d$( &aDCa(+ Sac de Ca( can&ina( de Ca (iCCa aC $ K!e (e me&i en C$( D$C(iCC$( de Ca c0aK!e&a, % a&raMe( eC c$rraC a '$ca di(&ancia de C$( 'ri(i$ner$(+ L$( c$rraCe( eran &re(, c$m!nicad$( en&re (L '$r '!er&a( in&eri$re( % caCCe2$ne( e(&rec0$(+ *eC $c!'ad$ '$r C$( 'ri(i$ner$(, -ierr$ 'a(, de(CiQand$ eC c!er'$ en&re Ca( &ranca( de Ca '!er&a, aC de en medi$+ En (e !ida, aC $&r$+ ACCL (e de&!M$+ S! Oi !ra, rande % 0erm$(a, irradiaDa !n a!ra e6&raUa, aC $ (!'eri$r, 're(&i i$($, % a Ca MeQ adec!ad$ aC &ri(&e aDand$n$ deC c$rraC+ EC (ara'e 0aDLa Menid$ re(DaCEnd$(e '$r eC c!er'$ 0a(&a K!edar 'endien&e a'ena( de C$( 0$mDr$(P C$( c$rd$nciCC$( de Ca( '!n&a( arra(&raDan '$r eC (!eC$+ S! ($mDrer$, ri( % anc0$ de aCa, (e &eULa de r$(a aC reciDir de ($(Ca%$ Ca C!Q '$nien&e deC ($C+ A &raM5( de Ca( cerca(, C$( 'ri(i$ner$( C$ MeLan de(de Ce2$(, M!eC&$ de e('aCda( 0acia eCC$(+ S!( 'ierna( O$rmaDan c$m'E( 0ercJCe$ % de(&eCCaDanP eC c!er$ de Ca( mi&a(a( DriCCaDa en Ca C!Q de Ca &arde+ A !n$( cien me&r$(, '$r Ca 'ar&e de O!era de C$( c$rraCe(, e(&aDa eC 2eOe de Ca &r$'a encar ada de C$( 'ri(i$ner$(+ -ierr$ C$ Mi$ % Ce indic a (eUa( K!e (e acercara+ EC $OiciaC caDaC 0a(&a eC '!n&$ de Ca cerca mE( 'r6ima a -ierr$+ (&e camin 0acia 5C+ HaDCar$n+ P$r m$men&$(, c$nO$rme 0aDCaDan, -ierr$ O!e (eUaCand$ diMer($( '!n&$( deC c$rraC d$nde (e enc$n&raDa % deC c$rraC c$n&i !$+ *e('!5( de(criDi, m$Miend$ Ca man$, !na (erie de eM$C!ci$ne( K!e re'i&i eC $OiciaC c$m$ c$n Enim$ de en&enderC$ me2$r+ -ierr$ in(i(&i d$( $ &re( Mece( en !na mani$Dra aC 'arecer m!% im'$r&an&e, % eC $OiciaC, (e !r$ de Ca( rdene(, 'ar&i aC aC$'e 0acia eC c$rraC de C$( 'ri(i$ner$(+ En&$nce( &$rn -ierr$ aC cen&r$ deC c$rraC, a&en&$ $&ra MeQ aC e(&!di$ de Ca di('$(icin de Ca( cerca( % demE( de&aCCe(+ AK!eC c$rraC era eC mE( am'Ci$ de C$( &re(, %, (e Jn 'arecLa, eC 'rimer$ en $rden NeC 'rimer$ c$n reCacin aC '!eDC$+ TenLa, en d$( de (!( Cad$(, (enda( '!er&a( 0acia eC cam'$P '!er&a( de &ranca( mE( e(&r$'eada( N'$r ma%$r !($N K!e Ca( de C$( c$rraCe( '$(&eri$re(, 'er$ de mader$( mE( O!er&e(+ En $&r$ Cad$ (e aDrLa Ca '!er&a K!e daDa aC c$rraC inmedia&$+ G eC Cad$ JC&im$, en Oin, n$ era !na (im'Ce cerca de &aDCa(, (in$ &a'ia de ad$De(, de n$ men$( de &re( me&r$( de aC&!ra+ La &a'ia medirLa c$m$ (e(en&a me&r$( de Car $, de C$( c!aCe( Mein&e (erMLan de O$nd$ a !n c$Der&iQ$ $ 'e(eDre, c!%$ &e2ad$ Da2aDa de Ca Darda % (e a(en&aDa, de !na 'ar&e, en C$( '$(&e(, 'r$C$n ad$(, deC e6&rem$ de !na de Ca( cerca( K!e CindaDan c$n eC cam'$, % de Ca $&ra, en !na 'ared, &amDi5n de ad$De, K!e (aCLa 'er'endic!Carmen&e de Ca &a'ia % aManQaDa c$(a de K!ince me&r$( 0acia C$( medi$( deC c$rraC+ *e e(&a (!er&e, en&re eC c$Der&iQ$ % Ca cerca deC c$rraC inmedia&$ MenLa a K!edar !n e('aci$ cerrad$ en d$( de (!( Cad$( '$r 'arede( maciQa(+ En aK!eC rincn eC Mien&$ de Ca &arde am$n&$naDa Ca Da(!ra % 0acLa ($nar c$n ri&m$ anErK!ic$, $C'eEnd$C$ c$n&ra eC Dr$caC de !n '$Q$, !n c!D$ de 0ierr$+ *eC Dr$caC deC '$Q$ (e eCeMaDan d$( 'aC$( &$(c$(, &erminad$( en 0$rK!e&a, ($Dre C$( c!aCe( (e a&raMe(aDa !n &ercer$, deC K!e 'endLa !na arr!c0a c$n cadena, K!e ($naDa &amDi5n m$Mida '$r eC Mien&$+ En C$ mE( aC&$ de !na de Ca( 0$rK!e&a( !n 'E2ar$, rande, inmMiC, DCanK!ecin$, (e c$nO!ndLa c$n Ca( '!n&a( &$rcida( deC 'aC$ (ec$+ -ierr$ (e 0aCCaDa a cinc!en&a 'a($( deC '$Q$+ *e&!M$ !n (e !nd$ Ca Mi(&a ($Dre Ca Oi !ra K!ie&a deC 'E2ar$, % c$m$ (i Ca 're(encia de 5(&e enca2ara a 'eC$ en (!( reOCe6i$ne(, (in camDiar de e6're(in, ni de

http://biblioteca.d2g.com

'$(&!ra, ni de e(&$, (ac Ca 'i(&$Ca Cen&amen&e+ EC caUn deC arma, Car $ % '!Cid$, (e &ran(O$rm en ded$ de r$(a a Ca C!Q '$nien&e deC ($C+ P$c$ a '$c$, eC ran ded$ O!e endereQEnd$(e 0a(&a (eUaCar en direccin deC 'E2ar$+ S$n eC di('ar$ N(ec$ % dimin!&$ en Ca inmen(idad de Ca &ardeN % ca% eC 'E2ar$ aC (!eC$+ -ierr$ M$CMi Ca 'i(&$Ca a Ca O!nda+ En aK!eC m$men&$ !n ($Cdad$ (aC&, e(caCand$ Ca cerca, den&r$ deC c$rraC+ Era eC a(i(&en&e de -ierr$+ HaDLa dad$ eC Drinc$ de(de &an aC&$ K!e nece(i& Mari$( (e !nd$( 'ara er !ir(e de n!eM$+ AC Oin C$ 0iQ$ % camin 0acia d$nde (! am$ e(&aDa+ -ierr$ Ce 're !n& (in M$CMer Ca caraP NZB!5 0!D$ c$n 5($([ Si n$ Mienen C!e $ Ma a OaC&ar &iem'$+ NParece K!e %a Mienen a% Nc$n&e(& eC a(i(&en&e+ NEn&$nce(, &J '$n&e a0L de !na MeQ+ A Mer, ZK!5 'i(&$Ca &rae([ NLa K!e !(&ed me di$, mi 2eOe+ La Hmi&i \e($nI+ N*EcaCa, '!e(, % &$ma e(&a( ca2a( de 'arK!e+ ZC!En&$( &ir$( &iene([ NUna( K!ince d$cena( c$n C$( K!e 0e arre2!n&ad$ 0$%, mi 2eOe+ O&r$( 0aCCar$n 0ar&$(, %$ n$+ NZB!ince d$cena([+++ Te di2e eC $&r$ dLa K!e (i (e !La( Mendiend$ eC 'arK!e 'ara emD$rrac0ar&e iDa a me&er&e !na DaCa en Ca Darri a+++ NN$, mi 2eOe+ NN$ mi 2eOe ZK!5[ NB!e me emDria $, mi 2eOe, 'er$ n$ Mend$ eC 'arK!e+ NP!e( c!idadi&$, '$rK!e me c$n$ce(+ G a0$ra '$n&e MiM$ 'ara K!e me (aC a Dien e(&a anc0e&a+ G$ di('ar$ % &J car a( Ca( 'i(&$Ca(+ G $%e Dien e(&$ K!e M$% a decir&eP (i '$r &! c!C'a (e me e(ca'a !n$ (iK!iera de C$( Hc$C$rad$(I, &e ac!e(&$ c$n eCC$(+ N?A0, K!5 mi 2eOeA NC$m$ C$ $%e(+ EC a(i(&en&e e6&endi (! OraQada ($Dre Ca &ierra % Maci aCCL Ca( ca2a( de car&!c0$( K!e -ierr$ acaDaDa de darCe+ L!e $ (e '!($ a e6&raer, !n$ a !n$, C$( &ir$( K!e &raLa en Ca( canana( de Ca cin&!ra+ Tan de 'ri(a K!erLa 0acerC$ K!e (e &ardaDa mE( de Ca c!en&a+ E(&aDa nerMi$($4 C$( ded$( (e Ce emDr$CCaDan+ N?A0, K!5 mi 2eOeA N(e !La 'en(and$ 'ara (L+ Mien&ra( &an&$, &ra( de Ca cerca K!e daDa aC c$rraC inmedia&$ O!er$n a'areciend$ ($Cdad$( de C$( de Ca e(c$C&a+ M$n&ad$( a caDaCC$, medi$ D!(&$ Ce( ($Dre(aCLa deC D$rde de Ca( &aDCa(+ M!c0$( $&r$( (e di(&riD!%er$n a C$ Car $ de Ca( d$( cerca( re(&an&e(+ -ierr$ % (! a(i(&en&e eran C$( Jnic$( K!e e(&aDan den&r$ deC c$rraCP -ierr$, c$n !na 'i(&$Ca en Ca man$ % eC (ara'e caLd$ a C$( 'ie(4 eC a(i(&en&e, en c!cCiCCa(, $rdenand$ ($Dre (! OraQada Ca( OiCa( de car&!c0$(+ EC 2eOe de Ca e(c$C&a en&r a caDaCC$ '$r Ca '!er&a K!e c$m!nicaDa c$n eC c$rraC c$n&i !$, % di2$P NGa &en $ Ci(&$( C$( dieQ 'rimer$(+ ZTe C$( (!eC&$[ Re('$ndi -ierr$P NSL4 'er$ an&e( aML(aCe( de C$ K!e (e &ra&a4 en c!an&$ a($men '$r Ca '!er&a, %$ em'eQar5 a di('ararCe(4 C$( K!e CCe !en a Ca Darda % Ca (aC&en K!edan CiDre(+ Si aC !n$ n$ K!iere en&rar, &J m5&eCe DaCa+ /$CMi(e eC $OiciaC '$r d$nde 0aDLa Menid$, % -ierr$, 'i(&$Ca en man$, (e man&!M$ a&en&$, Oi2$( C$( $2$( en eC e('aci$ e(&rec0$ '$r d$nde C$( 'ri(i$ner$( iDan a irr!m'ir+ Se 0aDLa (i&!ad$ Da(&an&e 'r6im$ a Ca cerca diMi($ria 'ara K!e, aC 0acer O!e $, Ca( DaCa( n$ aCcanQaran a C$( Hc$C$rad$(I K!e &$daMLa e(&!Mie(en deC Cad$ de aCCEP K!erLa c!m'Cir CeaCmen&e C$ 'r$me&id$+ Per$ (! 'r$6imidad a Ca( &aDCa( n$ era &an&a K!e C$( 'ri(i$ner$(, a(L K!e em'eQa(e Ca e2ec!cin, n$ de(c!Drie(en, en eC ac&$ mi(m$ de &ra('$ner Ca '!er&a, Ca 'i(&$Ca K!e Ce( a'!n&arLa a Mein&e 'a($(+ A e('aCda( de -ierr$, eC ($C '$nien&e c$nMer&La eC cieC$ en C!minaria r$2a+ EC Mien&$ (e !La ($'Cand$+ En eC c$rraC d$nde e(&aDan C$( 'ri(i$ner$( creci eC r!m$r de M$ce( NM$ce( K!e C$( (iCD$( deC Mien&$ de(&r$QaDan, M$ce( c$m$ de MaK!er$( K!e arrearan anad$+ Era diOLciC Ca mani$Dra de 0acer 'a(ar deC c$rraC JC&im$ aC c$rraC de en medi$, a C$( &re(cien&$( 0$mDre( c$ndenad$( a m$rir en ma(a4 eC (!'Cici$ K!e C$( amenaQaDa 0acLa encre('ar(e (! m!c0ed!mDre c$n (ac!dida( de $r ani(m$ 0i(&5ric$+ <ri&aDan C$( ($Cdad$( de Ca e(c$C&a, %, de min!&$ en min!&$, C$( di('ar$( de caraDina rec$ Lan C$( ri&$( en Ca '!n&a de !n Ca&i aQ$+ *e C$( 'rimer$( 'ri(i$ner$( K!e CCe ar$n aC c$rraC in&ermedi$, !n r!'$ de ($Cdad$( (e re dieQ+ L$( ($Cdad$( n$ Da2aDan de Mein&icinc$+ Ec0aDan C$( caDaCC$( ($Dre C$( 're($( 'ara $DCi arC$( a andar4 Ce( a'$%aDan c$n&ra Ca carne Ca( D$ca( de Ca( caraDina(+ N?Traid$re(A ?9i2$( de Ca re2i2aA ?Ora Mam$( a Mer K!5 &aC c$rren % DrincanA ?Ec0e !(&ed '^aCCE, &raid$rA G a(L C$( 0icier$n aManQar 0a(&a Ca '!er&a de c!%$ $&r$ Cad$ e(&aDan -ierr$ % (! a(i(&en&e+ ACCL Ca re(i(&encia de C$( Hc$C$rad$(I (e acen&!4 'er$ eC $C'e de C$( caDaCC$( % eC caUn de Ca( caraDina( C$( 'er(!adier$n a $'&ar '$r eC $&r$ 'eCi r$, '$r eC 'eCi r$ de -ierr$, K!e n$ e(&aDa a !n ded$ de di(&ancia, (in$ a

http://biblioteca.d2g.com

Mein&e 'a($(+ Tan 'r$n&$ c$m$ a'arecier$n den&r$ de (! Mi(!aC, -ierr$ C$( (aC!d c$n e6&raUa Ora(e NOra(e a !n &iem'$ cariU$(a % cr!eC, de ir$nLa % de e('eranQaP N?@ndeCe(, 0i2$(P K!e n$mE( %$ &ir$ % ($% maC &irad$rA ECC$( DrincaDan c$m$ caDra(+ EC 'rimer$ in&en& aDaCanQar(e ($Dre -ierr$, 'er$ n$ 0aDLa dad$ &re( (aC&$( c!and$ ca% acriDiCCad$ a &ir$( '$r C$( ($Cdad$( di('!e(&$( a C$ Car $ de Ca cerca+ L$( $&r$( c$rrier$n a e(ca'e 0acia Ca &a'ia NC$ca carrera K!e a eCC$( Ce( 'arecLa c$m$ de (!eU$+ AC Mer eC Dr$caC deC '$Q$, !n$ K!i($ reO! iar(e aCCLP Ca DaCa de -ierr$ C$ aCcanQ eC 'rimer$+ L$( demE( (i !ier$n aCe2End$(e4 'er$ !n$ a !n$ O!er$n ca%end$ Nen men$( de dieQ (e !nd$( -ierr$ di('ar $c0$ Mece(N, % eC JC&im$ ca% aC &$car c$n C$( ded$( C$( ad$De( K!e '$r !n e6&raU$ ca'ric0$ (e'araDan en e(e m$men&$ Ca re in de Ca Mida de Ca re in de Ca m!er&e+ AC !n$( c!er'$( dier$n aJn (eUaCe( de Mida4 C$( ($Cdad$(, de(de (! (i&i$, &irar$n ($Dre eCC$( 'ara rema&arC$(+ G Min$ $&r$ r!'$ de dieQ, % C!e $ $&r$, % $&r$, % $&r$+ La( &re( 'i(&$Ca( de -ierr$ Nd$( (!%a(, Ca $&ra de (! a(i(&en&eN (e &!rnaDan en Ca man$ 0$micida c$n ri&m$ 'erOec&$+ Cada !na di('araDa (ei( Mece( N(ei( Mece( (in a'!n&ar, (ei( Mece( aC de(c!DrirN % caLa de('!5( en Ca OraQada deC a(i(&en&e+ E(&e 0acLa (aC&ar C$( ca(K!iCC$( K!emad$( % '$nLa $&r$( n!eM$(+ L!e $, (in camDiar de '$(&!ra, &endLa 0acia -ierr$ Ca 'i(&$Ca, eC c!aC Ca &$maDa aC de2ar caer $&ra+ L$( ded$( deC a(i(&en&e &$caDan Ca( DaCa( K!e (e !nd$( de('!5( &enderLan (in Mida a C$( 'ri(i$ner$(4 'er$ 5C n$ CeMan&aDa C$( $2$( 'ara Mer a C$( K!e caLan+ T$da (! c$nciencia 'arecLa c$ncen&rar(e en Ca 'i(&$Ca K!e &enLa en Ca( man$(, % en C$( &ir$(, de reOCe2$( de $r$ % 'Ca&a, e('arcid$( en eC (!eC$+ *$( (en(aci$ne( $c!'aDan &$d$ C$ 0$nd$ de (! (erP eC 'e($ OrL$ de C$( car&!c0$( K!e iDa me&iend$ en C$( $riOici$(4 deC ciCindr$4 eC c$n&ac&$ de Ca e'idermi( Ci(a % cECida deC arma+ ArriDa, '$r ($Dre (! caDeQa, (e (!cedLan C$( di('ar$( c$n K!e (! H2eOeI (e en&re aDa aC deCei&e de 0acer DCanc$+ EC an !(&i$($ 0!ir de C$( 'ri(i$ner$( en D!(ca de Ca &a'ia (aCMad$ra NO! a de Ca m!er&e en !na (inO$nLa e('an&$(a d$nde C!c0aDan c$m$ &ema( reaCe( Ca 'a(in de ma&ar % eC an(ia ina $&aDCe de MiMirN d!r cerca de d$( 0$ra(+ Ni !n in(&an&e 'erdi -ierr$ eC '!C($ $ Ca (erenidad+ TiraDa ($Dre DCanc$( m$MiDCe( % 0!man$(, ($Dre DCanc$( K!e daDan Drinc$( % &ra('i5( en&re c0arc$( de (an re % cadEMere( en '$(&!ra( inMer$(LmiCe(, 'er$ &iraDa (in mE( em$cin K!e Ca de errar $ acer&ar+ CaCc!CaDa 0a(&a Ca de(Miacin de Ca &ra%ec&$ria '$r eOec&$ deC Mien&$, % de !n di('ar$ a $&r$ Ca c$rre La+ AC !n$( 'ri(i$ner$(, '$(eLd$( de &err$r, caLan de r$diCCa( aC &ra('$ner Ca '!er&aP Ca DaCa C$( d$DCaDa+ O&r$( DaiCaDan danQa r$&e(ca aC aDri $ deC Dr$caC deC '$Q$ 0a(&a K!e Ca DaCa C$( c!raDa de (! Orene(L $ C$( 0acLa caer 0erid$( '$r Ca D$ca deC 0$%$+ Ca(i &$d$( (e 'reci'i&aDan 0acia Ca 'ared de ad$De( % &ra&aDan de e(caCarCa &re'and$ '$r C$( m$n&$ne( de c!er'$( en&reCaQad$(, caCien&e(, 0Jmed$(, 0!mean&e(P Ca DaCa C$( 'araCiQaDa &amDi5n+ AC !n$( C$ raDan cCaMar Ca( !Ua( en Ca Darda de &ierra4 'er$ (!( man$(, a i&ada( '$r in&en(a an(iedad de Mida, (e &$rnaDan de 'r$n&$ en man$( m$riD!nda(+ H!D$ !n m$men&$ en K!e Ca e2ec!cin en ma(a (e enM$CMi en !n cCam$r &!m!C&!$($ d$nde de(c$CCaDan C$( c0a(K!id$( (ec$( de C$( di('ar$( $'acad$( '$r Ca inmen(a M$Q deC Mien&$+ *e !n Cad$ de Ca cerca ri&aDan C$( K!e 0!Lan de m$rir % m$rLan aC caD$4 de $&r$, C$( K!e (e deOendLan deC em'!2e de C$( 2ine&e( % 0acLan '$r r$m'er eC cerc$ K!e C$( e(&rec0aDa 0a(&a Ca '!er&a &erriDCe+ G aC ri&erL$ de !n$( % $&r$( (e (!maDan Ca( M$ce( de C$( ($Cdad$( di(&riD!id$( en eC c$n&$rn$ de Ca( cerca(+ (&$( 0aDLan id$ enardeci5nd$(e c$n eC aCD$r$&$ de C$( di('ar$(, c$n Ca de(&reQa de -ierr$ % c$n C$( Camen&$( % eC acci$nar Oren5&ic$ de C$( K!e m$rLan+ SaC!daDan c$n e6cCamaci$ne( de re $ci2$ Ca M$C&ere&a de C$( c!er'$( aC caer4 M$ciOeraDan, e(&ic!CaDan, reLan a carca2ada( aC 0acer O!e $ ($Dre C$( m$n&$ne( de carne 0!mana d$nde adMer&Lan eC men$r indici$ de Mida+ EC '$(&rer 'eC$&n de C$( a2!(&iciad$( n$ O!e de dieQ MLc&ima(, (in$ de d$ce+ L$( d$ce (aCier$n aC c$rraC de Ca m!er&e a&re'eCCEnd$(e en&re (L, 'r$c!rand$ cada !n$ c!Drir(e c$n eC c!er'$ de C$( demE(, a K!ien &ra&aDan de adeCan&ar(e en Ca 0$rriDCe carrera+ Para aManQar 0acLan c$rc$Ma( ($Dre C$( cadEMere( 0acinad$(4 'er$ Ca DaCa n$ erraDa '$r e($P c$n 'reci(in (inie(&ra, iDa &$cand$ !n$ &ra( $&r$ % C$( de2aDa a medi$ camin$ de Ca &a'ia NaDier&$( DraQ$( % 'ierna(N aDraQad$( aC m$n&n de (!( 0erman$( inmMiCe(+ Un$ de eCC$(, (in emDar $, eC JC&im$ K!e K!edaDa c$n Mida, C$ r CCe ar 0a(&a Ca Darda mi(ma % (aCMarCa+++ EC O!e $ ce( de re'en&e % eC &r$'eC de ($Cdad$( (e a $C' en eC En !C$ deC c$rraC inmedia&$ 'ara Mer aC O! i&iM$+++ PardeaDa Ca &arde+ La mirada de C$( ($Cdad$( &ard en ac$(&!mDrar(e aC 'ar'ade$ in&erOeren&e de Ca( d$( C!ce(+ *e 'r$n&$ n$ Mier$n nada+ L!e $, aCCE Ce2$(, en Ca inmen(idad de Ca CCan!ra medi$ en ($mDra, O!e c$Drand$ 'reci(in !n '!n&$ mMiC, !n c!er'$ K!e c$rrLa+ Tan&$ (e d$DCaDa eC c!er'$ aC c$rrer K!e '$r m$men&$( (e Ce 0!Diera c$nO!ndid$ c$n aC $ ra(&rean&e a OC$r de (!eC$+++ Un ($Cdad$ a'!n&P

http://biblioteca.d2g.com

NSe Me maC+++ Ndi2$, % di('ar+ La de&$nacin (e 'erdi en eC Mien&$ deC cre'J(c!C$+ EC '!n&$ (i !i (! carrera+++ -ierr$ n$ (e 0aDLa m$Mid$ de (! (i&i$+ Rendid$ eC DraQ$, C$ &!M$ Car $ &iem'$ (!eC&$ 0acia eC (!eC$+ L!e $ n$& K!e Ce d$CLa eC Lndice % CeMan& Ca man$ 0a(&a C$( $2$(P en Ca (emi$(c!ridad c$m'r$D K!e eC ded$ (e Ce 0aDLa 0inc0ad$ Ci eramen&e+ L$ $'rimi c$n DCand!ra en&re C$( ded$( % Ca 'aCma de Ca $&ra man$+ G a(L e(&!M$, d!ran&e D!en e('aci$ de &iem'$, en&re ad$ &$d$ 5C a Ca d!CQ!ra de !n (!aMe ma(a2e+ P$r Oin (e incCin 'ara rec$ er deC (!eC$ eC (ara'e, deC c!aC (e 0aDLa de(emDaraQad$ de(de C$( 'reCiminare( de Ca e2ec!cin4 (e C$ ec0 ($Dre C$( 0$mDr$(, % camin 'ara ac$ er(e aC ($caire deC 'e(eDre+ Sin emDar $, a C$( '$c$( 'a($( (e de&!M$ % di2$ aC a(i(&en&eP NA(L K!e acaDe(, &rEe&e C$( caDaCC$(+ G (i !i andand$+ EC a(i(&en&e 2!n&aDa C$( ca(K!iCC$( K!emad$(+ En eC c$rraC c$n&i !$ C$( ($Cdad$( de Ca e(c$C&a de(m$n&aDan, 0aDCaDan, can&!rreaDan+ EC a(i(&en&e C$( e(c!c0aDa en (iCenci$ % (in CeMan&ar Ca caDeQa+ *e('!5( (e ir !i c$n Cen&i&!d+ C$ i Ca OraQada '$r Ca( c!a&r$ '!n&a( % (e Ca ec0 a Ca e('aCdaP C$( ca(K!iCC$( MacL$( ($nar$n den&r$ c$n ($rd$ ca(caDeCe$+ HaDLa an$c0ecid$+ 7riCCaDan aC !na( e(&reCCa(+ 7riCCaDan Ca( C!ceci&a( de C$( ci arr$( aC $&r$ Cad$ de Ca( &aDCa( de Ca cerca+ EC a(i(&en&e r$m'i a andar c$n 'a($ &ard$, % a(L O!e, medi$ a &ien&a(, 0a(&a eC JC&im$ de C$( c$rraCe(, % de aCCE re re( a '$c$ &ra%end$ de Ca Drida C$( caDaCC$( NeC de (! am$ % eC (!%$N, %, ($Dre !n$ de C$( 0$mDr$(, Ca m$c0iCa de cam'aUa+ Se acerc aC 'e(eDre+ Sen&ad$ ($Dre !na 'iedra, -ierr$ O!maDa c$n Ca $(c!ridad+ En Ca( 2!n&a( de Ca( &aDCa( (iCDaDa eC Mien&$+ N*e(en(iCCa % &i5ndeme Ca cama N$rden -ierr$N4 n$ a !an&$ eC can(anci$+ NZAK!L en e(&e c$rraC, mi 2eOe[ ZAK!L+++[ NSL, aK!L+ ZP$r K!5 n$[ HiQ$ eC a(i(&en&e c$m$ Ce $rdenaDan+ *e(en(iCC % &endi Ca( man&a( ($Dre Ca 'a2a, arre Cand$ c$n eC maCe&Ln % Ca m$n&!ra !na e('ecie de aCm$0ada+ G min!&$( de('!5( de &ender(e -ierr$ en eCCa(, -ierr$ (e K!ed d$rmid$+ EC a(i(&en&e encendi (! Cin&erna % di('!($ C$ nece(ari$ 'ara K!e C$( caDaCC$( 'a(aran Dien Ca n$c0e+ L!e $ a'a Ca C!Q, (e enM$CMi en (! OraQada % (e ac$(& a C$( 'ie( de (! am$+ Per$ !n m$men&$ de('!5( (e inc$r'$r de n!eM$, (e 0inc de r$diCCa( % (e 'er(i n+ En (e !ida M$CMi a &ender(e en Ca 'a2a+++ Pa(ar$n (ei(, (ie&e 0$ra(+ HaDLa caLd$ eC Mien&$+ EC (iCenci$ de Ca n$c0e (e em'a'aDa en C!Q de C!na+ *e &arde en &arde ($naDa 'r6im$ eC e(&$rn!d$ de aC Jn caDaCC$+ 7riCCaDa eC cCar$ C!nar en Ca aD$CCada (!'erOicie deC c!D$ deC '$Q$ % 0acLa ($mDra( 'reci(a( aC &r$'eQar c$n &$d$( C$( $D2e&$( Nc$n &$d$(, men$( c$n C$( m$n&$ne( de cadEMere(+ (&$( (e CeMan&aDan, en$rme( en medi$ de &an&a K!ie&!d, c$m$ cerr$( Oan&E(&ic$(, cerr$( de O$rma( c$nO!(a(, inc$m'ren(iDCe(+ EC aQ!C 'Ca&a de Ca n$c0e (e derramaDa ($Dre C$( cadEMere( c$m$ Ca mE( '!ra C!Q+ Per$ in(en(iDCemen&e aK!eCCa C!Q de n$c0e O!e c$nMir&i5nd$(e en M$Q, M$Q &amDi5n irreaC % n$c&!rna+ La M$Q (e 0iQ$ di(&in&aP era !na M$Q a'ena( 'erce'&iDCe, a'a ada, d$Cien&e, m$riD!nda, 'er$ cCara en (! &en!e c$n&$rn$ c$m$ Ca( ($mDra( K!e Ca C!na diD!2aDa ($Dre Ca( c$(a(+ *e(de eC O$nd$ de !n$ de C$( m$n&$ne( de cadEMere( Ca M$Q 'arecLa (!(!rrarP NA%+++ A%+++ L!e $ caCC, % eC aQ!C de 'Ca&a de Ca n$c0e M$CMi a (er (C$ C!Q+ Ma( Ca M$Q (e $% de n!eM$P NA%+++ A%+++ -rL$( e iner&e( de(de 0acLa 0$ra(, C$( c!er'$( 0acinad$( en eC c$rraC (e !Lan inmMiCe(+ L$( ra%$( C!nare( (e 0!ndLan en eCC$( c$m$ en !na ma(a e&erna+ Per$ Ca M$Q &$rnP NA%+++ A%+++ A%+++ G e(&e JC&im$ a% CCe 0a(&a eC (i&i$ d$nde eC a(i(&en&e de -ierr$ d$rmLa e 0iQ$ K!e (! c$nciencia 'a(ara deC $CMid$ deC (!eU$ a Ca (en(acin de $Lr+ EC a(i(&en&e rec$rd en&$nce( Ca e2ec!cin de C$( &re(cien&$( 'ri(i$ner$(4 % eC ($C$ rec!erd$ C$ de2 K!ie&$ ($Dre Ca 'a2a, en&reaDier&$( C$( $2$( % &$d$ 5C 'endien&e deC Camen&$ de Ca M$Q, 'endien&e c$n Ca( '$&encia( Ln&e ra( de (! aCma+++ NA%+++ P$r OaM$r+++ -ierr$ (e a i& en (! cama+++ NP$r OaM$r+++, a !a+++ -ierr$ de('er& % 're(& $Ld$+++ NP$r OaM$r+++, a !a+++

http://biblioteca.d2g.com

En&$nce( -ierr$ aCar !n 'ie 0a(&a (! a(i(&en&e+ N?E0, &JA ZN$ $%e([ Un$ de C$( m!er&$( e(&E 'idiend$ a !a+ NZMi 2eOe[ N?B!e &e CeMan&e( % Ma%a( a darCe !n &ir$ a e(e 2i2$ de Ca &iQnada K!e (e e(&E K!e2and$A ?A Mer (i me de2a d$rmirA NZUn &ir$ a K!i5n, mi 2eOe[ NA e(e K!e 'ide a !a, ?imD5ciCA ZN$ en&iende([ NA !a, '$r OaM$r Nre'e&La Ca M$Q+ EC a(i(&en&e &$m Ca 'i(&$Ca de deDa2$ de Ca m$n&!ra, % em'!UEnd$Ca, (e CeMan& % (aCi deC 'e(eDre en D!(ca de C$( cadEMere(+ TemDCaDa de mied$ % de OrL$+ Un$ c$m$ mare$ deC aCma Ce emDar aDa+ A Ca C!Q de Ca C!na D!(c+ C!an&$( c!er'$( &$caDa e(&aDan %er&$(+ Se de&!M$ (in (aDer K!5 0acer+ L!e $ di('ar ($Dre eC '!n&$ de d$nde 'arecLa Menir Ca M$QP Ca M$Q (e $% de n!eM$+ EC a(i(&en&e &$rn a di('ararP (e a'a Ca M$Q+ La C!na naMe aDa en eC mar (in CLmi&e( de (! C!Q aQ!C+ 7a2$ eC &ec0$ deC 'e(eDre d$rmLa -ierr$+

COMENTARIO
La ReM$C!cin Me6icana (ac!di Ca nacin en&era camDiand$ (! e(&r!c&!ra ($ciaC+ L$( ar&i(&a( re('$ndier$n a e(&e Oenmen$, % en eC cam'$ de Ca( Ce&ra( (e 0an 'r$d!cid$ cen&enare( de c!en&$( % n$MeCa( de Ca ReM$C!cin+ EC Jnic$ m$d$ de Mer cCaramen&e e(a er!'cin de($rdenada e( a r!'ar a C$( a!&$re( (e Jn eneraci$ne(+ Mar&Ln L!i( <!QmEn S1""311936T 'er&enece a Ca 'rimera eneracin de e(cri&$re( de Ca ReM$C!cin K!e incC!%e a !na( de Ca( Oi !ra( mE( ren$mDrada(P Marian$ AQ!eCa S1"38119;)T4 9$(5 /a(c$nceC$( S1""11 19;9T % 9$(5 R!D5n R$mer$ S1"9#119;)T+ 1 S$n 0$mDre( criad$( Da2$ eC r5 imen de P$rOiri$ *LaQ K!e (e en&!(ia(mar$n m!c0$ c$n C$( ideaCe( de Mader$, 'er$ K!e '$r (! O$rmacin in&eCec&!aC SAQ!eCa era m5dic$4 <!QmEn % /a(c$nceC$( aD$ ad$(T ) 'r$n&$ (e de(iC!(i$nar$n c$n Ca Dr!&aCidad de(encadenada de Ca ReM$C!cin+ La( d$( &endencia( e(&iCL(&ica( K!e (e n$&aDan den&r$ de e(&e r!'$ (e e6'Cican '$r C$( $rL ene( de C$( a!&$re(+ AQ!eCa % R$mer$, C$( 'r$Mincian$(, em'Cean !n e(&iC$ K!e c$rre('$nde a Ca Mi$Cencia de Ca ReM$C!cinP Ora(e( DreMe(, '$ca de(cri'cin % m!c0$ diEC$ $ en eC diaCec&$ '$'!Car+ En camDi$, <!QmEn % /a(c$nceC$(, c$n !na c!C&!ra mE( !niMer(aC NC$( d$( 'er&enecier$n aC r!'$ Ci&erari$1in&eCec&!aC deC A&ene$ N eCaD$ran (! 'r$(a de !na manera mE( Ci&eraria % em'Cean '$c$ diEC$ $+ <!QmEn % /a(c$nceC$( Men Ca ReM$C!cin a &raM5( de C$( eneraCe(, mien&ra( K!e AQ!eCa % R$mer$ &ra&an de ca'&ar eC '!n&$ de Mi(&a deC ($Cdad$ ra($, 'er$ (in iden&iOicar(e c$n 5C+ A!nK!e HLa Oie(&a de Ca( DaCa(I e( !n ca'L&!C$ de El Yguila ' la <erpiente# K!e e( e(enciaCmen&e !n CiDr$ de mem$ria(, n$ 0a% nin !na d!da ($Dre (! carEc&er de c!en&$+ EC mi(m$ a!&$r n$( dice K!e C$ K!e Ma a narrar n$ e( e(&ric&amen&e 0i(&ric$, (in$ K!e &iene HeC &$K!e de Ca e6aC&acin '$5&icaI+ AdemE(, Ca !nidad deC &ema, eC de(arr$CC$ ma&emE&icamen&e C ic$ de Ca &rama % Ca creacin ma i(&raC deC (!('en($ C$ c$C$can den&r$ deC 5ner$ e(&!diad$+ EC re&ra&$ de R$d$CO$ -ierr$ c$m$ eC re're(en&an&e mE( Dr!&aC deC MiCCi(m$ (e c$n(i !e median&e !n 'Can eCaD$rad$ c$n m!c0$ c!idad$+ Sin &ener en c!en&a C$( d$( 'rimer$( 'ErraO$(, eC c!en&$ em'ieQa c$n Ca 're(en&acin rE'ida % 'eri$dL(&ica deC O$nd$ 0i(&ric$+ Inmedia&amen&e de('!5(, eC a!&$r n$( c$C$ca den&r$ deC drama c$n (C$ &re( 'aCaDra( NI*ecCinaDa Ca &ardeI+ C$n !na de(cri'cin Cen&a % 'reci(a, <!QmEn 0ace de(&acar Ca Oi !ra ($Ci&aria de -ierr$ de(aOiand$ eC Mien&$ de Ca CCan!ra de($Cada+ La Mi(in de C$( &re(cien&$( 'ri(i$ner$( ac$rraCad$( c$m$ re(e( &amDi5n c$n&riD!%e a Ca e(c!C&!ra deC (!'er0$mDre+ La rara '!C(acin K!e (ien&e -ierr$ crea eC (!('en( % aceCera eC ri&m$ deC c!en&$+ P$r &re( 'E ina(, mien&ra( (e 0acen C$( 're'ara&iM$(, (e man&iene Ca e6'ec&acin % eC ri&m$ eK!iCiDrad$( en&re d$( &iem'$( MerDaCe(P eC im'erOec&$ 'ara de(criDir C$( c$rraCe( CCen$( de 'ri(i$ner$( % eC 're&5ri&$ 'ara reOerir C$( m$Mimien&$( de -ierr$+ Para
A!nK!e n$ nacier$n en Ca mi(ma d5cada, eC criar(e Da2$ eC r5 imen '$rOiri(&a Ce( da ra( $( en c$mJn+ R!D5n R$mer$ e( mar inaC en e(&e r!'$+ P$r (er eC mE( 2$Men, 'r$Mincian$ % de !na OamiCia n$ m!% rica, n$ &!M$ Ca $'$r&!nidad de (e !ir !na carrera+ N$ $D(&an&e, c$m'ar&e c$n e(&e r!'$ eC en&!(ia(m$ '$r Mader$ % Ca de(iC!(in c$n Ca Dr!&aCidad (!D(i !ien&e+
) 1

http://biblioteca.d2g.com

reMeCar eC 'Can diaDCic$ de -ierr$, <!QmEn ac!de '$r 'rimera MeQ aC diEC$ $+ La e2ec!cin de C$( 'ri(i$ner$( (e 'r$C$n a '$r d$( 'E ina( % media aC&ernEnd$(e rE'idamen&e Maria( e(cena(P Ca ac&i&!d de C$( c$ndenad$(4 Ca( 'i(&$Ca( de -ierr$4 eC &err$r deC a(i(&en&e4 Ca (erenidad de -ierr$4 eC cCam$r 'r$d!cid$ '$r C$( di('ar$(, eC ri&erL$ de C$( c$ndenad$( % Ca( e6cCamaci$ne( aCe re( de C$( ($Cdad$(, &$d$ CCeMad$ '$r eC Mien&$4 % eC e(ca'e de !n$ de C$( Hc$C$rad$(I+ La Dr!&aCidad in0!mana de -ierr$ CCe a a im're(i$nar aJn mE( en c$n&ra(&e c$n eC ($Cdad$ K!e n$ C$ ra ma&ar aC Jnic$ K!e (aCMa Ca &a'ia %, ($Dre &$d$, c$n eC a(i(&en&e K!e (e 'er(i na an&e( de ac$(&ar(e % K!e 're&ende n$ en&ender Ca $rden de -ierr$ de dar eC &ir$ de racia aC 0$mDre 0erid$ K!e 'ide a !a+ EC re&ra&$ de -ierr$ (e rema&a c$n (! 're$c!'acin '$r eC ded$ 0inc0ad$ % c$n Ca JC&ima Ora(e deC c!en&$P HDa2$ eC &ec0$ deC 'e(eDre d$rmLa -ierr$I+ La O!erQa de e(&a $Dra (e deriMa en ran 'ar&e de Ca im'er($naCidad c$n K!e <!QmEn Ca narra+ 9amE( (e 'ermi&e !na 'aCaDra de c$m'a(in '$r C$( c$ndenad$( ni !na 'aCaDra de cen(!ra '$r -ierr$+ E( mE(, en Ca eCaD$racin ar&L(&ica, <!QmEn 'arece 0aDer(e c$n&a iad$ de Ca indiOerencia de -ierr$+ C$nMier&e eC (!Orimien&$ 0!man$ en m$&iM$( ar&L(&ic$(P H!na $nda riQaDa en&$nce( eC 'erLme&r$ inO$rme de Ca ma(a de C$( 'ri(i$ner$(, C$( c!aCe( (e re'Ce aDan 'ara eMi&ar eC &ir$I4 HeCC$( DrincaDan c$m$ caDra(I4 HC$( $&r$( c$rrier$n a e(ca'e 0acia Ca &a'ia NC$ca carrera K!e a eCC$( Ce( 'arecLa c$m$ de (!eU$I4 H+++O! a de Ca m!er&e en !na (inO$nLa e('an&$(a+++I4 H$&r$( DaiCaDan danQa r$&e(ca+++I4 C$( cadEMere(+++ H(e CeMan&aDan, en$rme( en medi$ de &an&a K!ie&!d, c$m$ cerr$( Oan&E(&ic$(, cerr$( de O$rma( c$nO!(a(, inc$m'ren(iDCe(I+ La na&!raCeQa &amDi5n c$m'ar&e Ca indiOerencia de -ierr$+ EC ($C, eC Mien&$, Ca C!na % Ca( e(&reCCa( (irMen de reO!erQ$( e(&r!c&!raCe( (in reCaci$nar(e direc&amen&e c$n eC drama+ C$m$ c!en&$, HLa Oie(&a de Ca( DaCa(I C!ce 'erOeccin &5cnica+ C$m$ $Dra de Ca ReM$C!cin Me6icana, ca'&a acer&adamen&e Ca cr!eCdad De(&iaC % 5'ica de R$d$CO$ -ierr$+ C$m$ $Dra me2icana en eneraC, ($r'rende Ca OaC&a de c$m'a(in '$r C$( de aDa2$ K!e (e '!ede a&riD!ir a Ca diOic!C&ad K!e &enLan C$( a!&$re( c$n &L&!C$( 'r$Oe(i$naCe( de iden&iOicar(e c$n C$( ($Cdad$( anaCOaDe&$(+ A Ca eneracin (i !ien&e Ce &$caDa re&ra&ar aC '!eDC$+

http://biblioteca.d2g.com

(ORGE #ERRETIS
X19#)1196)Y

Me.icano) Naci" en el esta%o %e <an Luis 0otos ) 0erio%ista ' pol tico a$ilia%o al socialismo) Diputa%o $e%eral) 0or siete a1os %esempe1" el cargo %e %irector general %e Cinematogra$ a %e la <ecretar a %e 8o(ernaci"n) Autor %e %os no-elas# Tierra caCien&e B*H4G+ ' C!and$ en $rda eC B!i2$&e B*H4D+C %os colecciones %e no-elas cortas# EC (!r K!ema B*H4D+ ' San A!&$mMiC B*H43+C ' %os tomos %e cuentos# H$mDre( en &em'e(&ad B*H>*+ ' EC c$r$neC K!e a(e(in !n 'aC$m$ B*HG,+) Muri" en un acci%ente automo-il stico) 0"stumamente se le pu(lic" en *H?3 otra colecci"n %e cuentos# LiDer&ad $DCi a&$ria+ @=om(res en tempesta%A pro-iene %e la colecci"n %e *H>*)

HOMBRES EN TEMPESTAD
P$c$( ErD$Ce(, rande(, K!ie&$(+ Tr$nc$( $(c!r$( c$m$ de r$ca e(&riada+ C$mienQa eC m!nd$ a de(&eUir(e c$n eC aCD$re$+ M! e !na Maca K!e n$ (e Me, c$m$ (i eC m! id$ (e diC!%era en Ca 'en!mDra+ AC 'ie de !n$ de aK!eCC$( ErD$Ce( &an ($C$(, 0a% !n D!C&$, c$m$ 'r$&!Derancia deC &r$nc$, mE( $(c!r$ K!e eC c$C$r de Ca c$r&eQa+ Per$ aK!eC D!C&$ e( (!aMe, &iDi$+ E( &a&a 9$(5, enM!eC&$ en (! c$Di2a de Cana, % enc!cCiCCad$ 2!n&$ aC &r$nc$+ /ie2$ madr! ad$r, de e($( K!e (e CeMan&an an&e( K!e Ca( aCCina( d$rmiC$na(+ An&e( de (en&ar(e aCCL, 2!n&$ aC &r$nc$, %a 0aDLa id$ a ec0ar ra(&r$2$( a !n D!e%+ En !na c0$Qa de enOren&e, (e c$mienQa a Mer C!mDre en&re C$( carriQ$(+ AdiMLna(e aden&r$ a !na m!2er, (en&ada ($Dre (!( &aC$ne(, en eC (!eC$+ S$'Ca % ($'Ca ($Dre C$( re(c$Cd$(, 0a(&a 0acer K!e ardan !na( rama( (eca( K!e r$m'La c$n Ca( man$(+ *eC mi(m$ 2acaC (e Me (aCir C!e $ !na ($mDra Ori$Cen&a+ E( eC 0i2$ de &a&a 9$(5+ SaCe emD$Qad$ en (! c$Di2a, 0a(&a C$( $2$(, c$m$ (! 'adre+ LCe a 2!n&$ aC Mie2$, % (e 'ara, m!d$, c$m$ 'edaQ$ de ErD$C+ ?Se en&ienden &an Dien C$( 0$mDre( c!an&$ mE( '$c$ (e 0aDCanA Sin emDar $, m!c0$ de('!5(, eC reci5n CCe ad$ diceP NAn$c0e $%L aC &L$ 9e(J(+ NSL Nc$n&e(&a eC D!C&$ em'$&rad$ 2!n&$ aC &r$nc$+ NO%L K!e dende a2!era Ce 'idLa !n \e%+ NSL Nre'i&e Ca M$Q re(eca deC Mie2$+ Tra( !na 'a!(a, (e $%e aC m!c0ac0$ in(i(&irP NZG (e C$ em're(&[ NP$( (L, 'a^K!e ac$m'Ce&e (! %!n&a+ NZG^0$ra c$n K!5 DarDec0am$( n$($&r$([ EC Mie2$, en &$n$ mE( (ec$ aJn, re('$nde ca(i en ($n de re'r$c0eP N9e(J( ]&a m!nc0$ mE( a&ra(a$ K!e n$($&r$(+ N! 0a 're'ara$ &ierra(+ G %$ n! iDa a ne arCe mi \e% 6osco) /!eCMen a K!edar caCCad$(, c$m$ d$( DC$K!e( de ($mDra+ G en aK!eCC$( DC$K!e(, eC amanecer c$mienQa a cinceCar c$n C!Q r$(&r$( 0!man$(, d!r$(, K!ie&$(+ Se e(c!c0a en&$nce( !na M$Q de m!2er+ G (e di2era K!e &iene Ca Mir&!d de animar e(c!C&!ra(+ Una Mie2a O$rnida, a($mand$ '$r eC 0!ec$ de Ca c0$Qa, ri&a (! c$n2!r$P C$( CCama a aCm$rQar+ ?ACm$rQarA L$( d$( 0$mDre( ac!den a (en&ar(e 2!n&$ a Ca C!mDre+ ?O0, aK!eCCa( &$r&iCCa( K!e (e inOCan, !na a !na, ($Dre eC c$maCA 7Canc!ra K!e (e adeC aQa en&re Ca( man$( rene rida( de Ca m!2er, 'ara d$rar(e C!e $ ($Dre aK!eC Darr$ K!eman&e+ G !na( &ira( de carne (eca, K!e '$r !n$( in(&an&e( (e re&!ercen en&re C$ r$2$ de Ca( Dra(a(+ G !n$( &ra $( de caO5, de e(e K!e an&e( de (erMirCe, (e $%e D!rD!2ear en Ca $CCa+ *e e(e K!e

http://biblioteca.d2g.com

c$Di2a a C$( 'r2im$( '$r den&r$+ ?Aaa0A Tan caCien&i&$, K!e c!and$ C$ (irMen 0ace (aCir deC 2arr$ !na neDCina $C$r$(a, caCien&i&a % c$Di2ad$ra &amDi5n+ Ga mE( cCar$ eC dLa, (aCier$n C$( d$( de aK!eC 2acaC+ Cier&amen&e, n$ 0aDLan aCm$rQad$ c$m$ 'ara 0ar&ar(e4 'er$ CCeMaDan C$( e(&ma $( a medi$ CCenar de aK!eCCa a !a de caO5 end!CQada4 de maLQ c$cid$, % 0eDra( de carne c$n c0iCe+ L$ (!Oicien&e 'ara en aUar a Ca( &ri'a(+ G 0acerCa( a !an&ar Sa!nK!e r!UeranT 0a(&a %a caLd$ eC ($C+ ?S!( &ri'a(A ECCa( Dien K!e (e daDan c!en&a deC 'reci$ deC maLQ+ 7ien K!e (e daDan c!en&a, '$r Ca 'arK!edad $ Ca aD!ndancia c$n K!e Ca m!2er Ce( ec0aDa &$r&iCCa(+ Ta&a 9$(5 % (! m!c0ac0$ n$ &enLan 'rem!ra(, % men$( aK!eC dLa+ ?CCar$ K!e n$ 0!Diera (id$ '$(iDCe ne arCe eC 6osco aC &L$ 9e(J(A Se ec0ar$n, cada !n$, !n aQadn aC 0$mDr$, % &$mar$n (! Mereda, m$n&e arriDa+ *e Ca( C$ma( CeMan&EDan(e Ma'$rci&$( de nieDCa K!e de2aDan C$( cerr$( Cim'ieci&$(, remendad$( de miC'a(+ S$C+ Medi$dLa+ EC cieC$ e(&aDa caCien&e+ Per$ aCCE ($Dre Ca (ierra deC N$r&e, (e am$n&$naDa ne r!ra+ Ta&a 9$(5, c$n !n$( $2iCC$( K!e Ce reC!mDraDan en&re arr! a(, K!ed !n m$men&$ c$n&em'Cand$ Ce2$( aK!eC am$n&$namien&$ de n!De(+ EC 0i2$, mirand$ &amDi5n, adMir&iP N?B!5 reci$ ]&a CC$Miend$ aCCE 'a^rriDaA G (i !ier$n aQad$nand$ &err$ne(+ Per$ ($Dre (!( e('aCda(, !n &r!en$ 0iQ$ &emDCar C$( EmDi&$(, de(d$DCEnd$(e '$r eC e('aci$ e(&remecid$+ Si eC cieC$ O!era de cri(&aC aQ!C, aK!eC en$rme &r!en$ C$ 0aDrLa e(&reCCad$+ G 0aDrLa caLd$ ($Dre Ca en&e 0ec0$ &riQa(+ N/Em$n$( Ndi2$ eC &a&a, ec0End$(e aC 0$mDr$ (! aQadnN+ E(a &em'e(&E n$( c$ e+ Per$ eC m!c0ac0$, a&rE(, (e de&!M$ c$n !n ri&$, (eUaCand$ '$r !na Cadera, aDa2$, d$nde (e c$n&$r(i$naDa eC rL$P N?Mire, &a&aA L$( d$( (in&i5r$n(e c$m$ a arr$&ad$( '$r Ca mi(ma ($('ec0a+ T$daMLa n$ CCe aDa Ca &em'e(&ad %, (in emDar $, Ca crecien&e %a C$( 0aDLa ($r'rendid$+ L$( K!e &raDa2aDan aC $&r$ Cad$, %a n$ '$drLan MadearCa+ ?G Ca( &ierra( deC &L$ 9e(J( e(&aDan aCCEA EC Mie2$ % (! 0i2$ Da2ar$n aC &r$&e '$r Ca( C$ma(+ S$Dre Ca( mEr ene( deC rL$, Ca crecien&e c$menQaDa a arrancar 'Ca&anare( en&er$(+ A C$( ErD$Ce( rande(, Ce( e(carDaDa en&re Ca( raLce(, 0a(&a CadearC$(, en&re !n e(&r5'i&$ de K!eDraQn de rama(+ Le2$(, aC $&r$ Cad$, (e ded!cLa K!e aC !n$( 0$mDre( ri&aDan de(de !na C$mi&a+ A i&aDan C$( DraQ$( % (e de( aUi&aDan, 'er$ C$( Dramid$( de Ca c$rrien&e %a n$ 'ermi&Lan $Lr (!( M$ce(+ EC a !a (!DLa % (!DLa+ Ga 0a(&a d$( $ &re( 2acaCe( 0aDLan (id$ arrancad$( de Ca( Me a(+ M!2ere( % aCCina(, cerd$( % niU$(, c0iCCaDan '$r &$da( 'ar&e(+ Ta&a 9$(5 % (! 0i2$, c$rriend$ 0acia d$nde eC rL$ Da2aDa, CCe ar$n 2adean&e( 0a(&a eC 'araCeC$ de Ca( &ierra( deC &L$ 9e(J(+ ACCL, Ca( Me a( e(&aDan c$nMer&ida( en inmen(a % aCD$r$&ada Ca !na+ C$m$ a !n _iCme&r$, di(&in !ier$n aC &L$+ L$( D!e%e( de Ca %!n&a e(&aDan de(!ncid$( 2!n&$ a 5C % miraDan Ca in!ndacin, medr$($(+ EC Mie2$ e(&aDa inmMiC, er !id$, c$n (! Car a arr$c0a en Ca man$, cCaMada 2!n&$ a (!( 'ie(+ EC m$n&Lc!C$ d$nde e(&aDan (e iDa em'eK!eUeciend$ mE( % mE(, c!aC (i (e derri&ie(e+ InJ&iC 0a(&a ri&ar+ En$rme( $&a( em'eQar$n a caer, $DCic!a(, de(de eC cieC$ emD$rr$nad$+ ?ACCL a'ena( em'eQaDa a CC$MerA ?G aC 6osco (e C$ iDa a CCeMar Ca c$rrien&eA ?S! 6oscoA EC &a&a % (! m!c0ac0$ em'rendier$n $&ra MeQ carrera+ ?EC a !acer$ arreciaDaA A &$d$ c$rrer, eCC$( ca(i (en&Lan c$m$ (i Ca( n!De( C$( a'edrearan+ Eran !n$( $&aQ$( &an rande( % &an O!er&e(, K!e (e an&$2aDan a'!n&ad$( a reMen&arCe( C$( $2$(+ *e re'en&e, 'arecLa c$m$ (i en C$ aC&$, en&re c0$rr$( de a !a &iDia, meQcCaran c!De&aQ$( de aCc$0$C $ de a($Cina K!e (e incendia(en en&re Ca &$rmen&a+ P$rK!e en eC cieC$ em'a'ad$ (e aDrLan c$n Ora $r a !2er$( de C!mDre+ Carca2ada( de !n cieC$ D$rrac0$ de &inieDCa(+ Ha(&a de('!5( de !na 0$ra, eC c0!Da(c$ amain+ EC &a&a % (! 0i2$, c$m$ d$( d!ende( de(e('erad$(, andaDan &$daMLa '$r eC C$d$ de Ca( Cadera(, e('iand$ ($Dre Ca( a !a(+ *e (e !r$ Ca crecien&e 0aDLa arra(&rad$ a (! 6osco) C!and$ eC cieC$ (e a'aci ! deC &$d$, era ca(i de n$c0e+ G C$( d$( d!ende( an !(&iad$(, aDrLan mE( rande( C$( $2$( en&re Ca 'en!mDra+ NN! 0a% nada, &a&a+ NN! 0a% nada Nc$n&e(& eC Mie2$ de($Cad$, c$n Ca cami(a % C$( caCQ$ne( 'e ad$( aC c!er'$,

http://biblioteca.d2g.com

em'a'ad$( en CC!Mia % en (!d$r+ Per$ de 'r$n&$, en&re Da(!ra( % 'aC$( K!e OC$&aDan, di(&in !ier$n !na O$rma K!e DraceaDa d5DiCmen&e ($Dre Ca( a !a(+ NZSerE eC &L$[ N?9e(JJJ(A N ri& eC &a&a de(de Ca $riCCa+ N?TLL$A Na(e !nd eC m!c0ac0$+ 7raceand$ a'ena(, 'ara n$ (!mer ir(e, eC &L$ (ac!di en&re Ca( a !a( Ca caDeQa+ N?Eee0A Nc$n&e(& c$n !n ri&$ a'a ad$+ NZ^On &a^C 6osco# &L$[ N're !n& a ri&$ aDier&$ eC m!c0ac0$+ NP$r ai Miene Nre('$ndi (acand$ O!erQa( 'ara ri&ar a0$ adamen&e, (eUaCand$ c$n eC DraQ$ 0acia a&rE(+ G a re m!% a'ena(P NA !ErdenC$ n^eC rec$d$+ Padre e 0i2$, eOec&iMamen&e, di(&in !ier$n mE( Ce2$( !n D!C&$ ma%$r+ G c$n eC c$raQn a &!mD$(, adiMinar$n K!e era (! re(+ M$Mid$( '$r i !aC im'!C($, an&e( K!e 'en(ar en &irar(e aC a !a 'ara a%!dar aC &L$ 9e(J( a anar &ierra, ec0ar$n a c$rrer 0acia eC rec$d$+ EC cieC$ (e 0aDLa Cim'iad$+ Per$ Ca C!na &ardaDa en encender Ca( cre(&a( de C$( m$n&e(+ G a Ca m!% e(ca(a C!Q de !na( e(&reCCa(, eC m!c0ac0$ (e &ir a Ca c$rrien&e, K!e (e en(anc0aDa en !n remed$ deC mar+ 7race en&re Ca 'en!mDra 0a(&a aCcanQar Ca ($mDra de Ca re(+ G nadand$ 2!n&$ a eCCa, em'!2EDaCa, em'!2EDaCa+ HaDLa K!e $riCCarCa, an&e( de K!e a amD$( C$( ($rDie(e !na ar an&a r$c$(a d$nde, a C$ Ce2$(, (e !La Dramand$ eC aC!Min+ Ta&a 9$(5, me&id$ 0a(&a Ca( c$rMa( en eC a !a, enr$nK!ecLa en&re Ca $(c!ridad, ri&and$ a (! 0i2$ % a (! 6osco) Hacia Ca median$c0e, (aCi Ca C!na+ Hacia Ca median$c0e &amDi5n, eC m!c0ac0$, ca(i de(OaCCecid$, C$ r em'!2ar aC D!e% 0a(&a Ca $riCCa+ Per$ aK!eC C! ar era r$c$($, % eC animaC, en&!mid$ '$r &an&a( 0$ra( en eC a !a, n$ '$dLa (aCir+ En&re Ca ($mDra, Ce2$(, $Lan(e de MeQ en MeQ c$nO!($( ri&$( 0!man$(+ *e(de Ca $riCCa, eC Mie2$ (e aMen& c$m$ !na ran rama 2!n&$ aC D!e%, K!e %a de en&!mid$ ni m! La+ Tra( eC c0a'!Qn (e Mi$ aC Mie2$ man$&eand$ 0a(&a a(ir(e de Ca( rama( de !n ErD$C K!e aJn e(&aDa Dien c$ id$ c$n (!( raLce( aC 'aredn+ G a(L, eC c!er'$ ne r$ (e an!d a Ca( rama(, 'ara (erMir de re&5n aC animaC+ AK!eC ran M$C!men ne r$ K!e OC$&aDa (e 0aDrLa de(CiQad$ Cen&amen&e 0acia Ca de(emD$cad!ra, (i &a&a 9$(5 n$ 0!Diera e(&ad$ aCCL, 0ec0$ n!d$, a&rancEnd$C$ c$n C$( 'ie(+ EC 0i2$ (aCi em'a'ad$ % maC&rec0$, % c$menQ a (!Dir C$ma(+ B!iQE en eC ca(erL$ enc$n&ra(e en&e K!e K!i(iera Da2ar en (! a%!da+ Era de madr! ada c!and$ eC a !a c$menQ a de(cender+ EC m!c0ac0$ re re(, (e !id$ aC &r$&e '$r (! madre % '$r $&r$ 0$mDreci&$ de $nce aU$( aC K!e ($DraDan de(e$( de (erMir, 'er$ Ce OaC&aDan O!erQa(+ G en&re 2ade$( de C$( c!a&r$, eC 6osco# '$r Oin, e(&!M$ a (aCM$, a!nK!e (in '$der(e &ener ($Dre (!( 'a&a(+ ACCL amaneci, ec0ad$ en&re eC C$daQaC, em'anQ$nad$ de a !a, c$n C$( $2$( mE( &ri(&e( K!e eC c$mJn de C$( D!e%e(, % eC 0$cic$ en eC (!eC$+ Ni (iK!iera ana( de 'a(&!ra &enLa+ InJ&iC K!e eC m!c0ac0$ (!Diera a c$r&arCe Qaca&n Ore(c$+ E(&!M$ (in m$Mer(e &$da Ca maUana, % &a&a 9$(5 K!ed c!idEnd$Ce, enc!cCiCCad$ cerca, d$C$rid$ % K!ie&$+ *e('!5( deC medi$dLa, eC animaC, c$n Ca( 'a&a( &emDC$na(, in&en& CeMan&ar(e+ G eC Mie2$ (!('ir c$n aCiMi$+ AC &L$ 9e(J( C$ enc$n&rar$n 0a(&a eC a&ardecer, e6Enime, m!c0$ mE( aDa2$+ EC a !a C$ 0aDLa de2ad$ en &ierra, aC Da2ar Ca c$rrien&e+ *e (e !r$ 'eCe, Draceand$, 0a(&a C$ JC&im$+ L$ enc$n&rar$n an&e( de K!e (e 0iciera d!r$, c$n eC Mien&re crecid$+ G C$ em'eQar$n a (ac!dir+ NE( K!e 0a de ]Der &ra ad$ m!c0a a !a Ndi2$ aC !ien+ G c$n !na 'iedra, red$nda % 'e(ada, Ce c$menQar$n a ma !CCar aK!eC aD!C&amien&$+ O&r$( Ce m$MLan C$( DraQ$(, c!aC (i &raDa2a(en c$n !na D$mDa+ O&r$( Ce ri&aDan aC $Ld$, Car a, m!% Car amen&e+ Le &$rcLan Ca caDeQa de('!5(+ G a(L, a e(&r!2$ne( % a ri&$(, O!e M$CMiend$ a Ca Mida+ C!and$ em'eQ a re($CCar % en&reaDri !n $2$, (e aCQ de &$d$( C$( circ!n(&an&e( !n aCarid$ (a rad$+ C$m$ (i cada !n$ 0!Die(e reaCiQad$, en 'ar&e, aK!eC miCa r$ de re(!rreccin+

http://biblioteca.d2g.com

Pa(ar$n !n$( dLa(+ En&re eC ca(erL$ n$ acaDaDan aJn C$( c$men&ari$( ($Dre Ca( '5rdida( de cada K!ienP !n$, (! c0iCar4 $&r$, &re( '!erc$( % !na m!c0ac0i&a+ EC de mE( aDa2$, (!( 'Ca&anare( CCen$( de racim$(+ O&r$, (! 2acaC % (! m!2er encin&a+ AK!5C, (! c0iM$ ne r$+ EC de mE( aCCE, !n 2arr$ (in $re2a, d$nde !ardaDa dineri&$(+ Pa(ar$n !n$( dLa(+ Una &arde, Mier$n (aCir de (! 2acaC aC &L$ 9e(J(+ Eran (!( 'rimer$( 'a($( de(de Ca n$c0e acia a+ G aK!eCC$( 'a($( C$( encamin 0acia eC 2acaC de 9$(5+ EC &a&a (aCi a reciDirC$+ C$m$ (i 0iciera m!c0$ &iem'$ K!e n$ (e MeLan, en aK!eCC$( r$(&r$( a2ad$( O!C La !n $Q$ Ora&ern$, O!er&e+ S!( c!a&r$ man$( (e a(ier$n en !n ran (aC!d$+ L!e $, amD$( O!er$n a (en&ar(e Oren&e a Ca c0$Qa, 2!n&$ aC ErD$C+ EC &L$ 9e(J( 0aDLa id$ a darCe Ca( racia(+ Se Ca( deDLa, '$r 0aDerCe 're(&ad$ (! D!e%+ Ta&a 9$(5, !n '$c$ aMer $nQad$, 0!Diera 'reOerid$ n$ 0aDCar de eCC$+ NG$ 'en(aDa K!e ]&arLa( n$2a$ NCe di2$ (in MerCe Ca cara+ NZN$2a$[ N're !n& c$n e6&raUeQa 9e(J(+ NP$( (L, '$rK!e %$ % mi m!c0ac0$ n$( 2!im$( a (aCMar a mi 6osco an&e( K!i a &i+++ N?Per$ 0$mDreA Ne6cCam 9e(J(N+ ?G$ ]Diera 0ec0$ C$ me(m$A C$m$ K!i !n cri(&ian$ n$ c!e(&a C$ K!i !n \e%+ ?G$ ]Diera 0ec0$ C$ me(m$A G en (! r$(&r$ n$ 0aDLa, en Merdad, ($mDra aC !na de re'r$c0e ni de renc$r+ En Merdad, (C$ a radecimien&$ CCeMaDa 'ara K!ien 0aDLa (id$ ca'aQ de 're(&arCe C$ K!e &an&$ a'reciaDa+ Sen&ad$( en Ca &ierra, eC &a&a % eC &L$ enm!decier$n d!ran&e m!c0$ ra&$+ La( n!De(, em'a'ada( de $ca($, (e K!emaDan+ EC 0$riQ$n&e a'ara&$(amen&e ardLa, 'er$ n$ im're(i$naDa a C$( d$( Mie2$(, '$r mE( K!e Ce( CCenara c$n (! C!mDre C$( $2$(+ ECC$( 'en(aDan en Ca C$ria de &ener d$( D!e%e(+ C$m$ eC &a&a+ Ga '$dLa m$rir &ranK!iC$ !n Mie2$ K!e n$ 0aDLa maC a(&ad$ (! e6i(&encia+ B!e '$dLa Ce ar a (! m!c0ac0$ aK!eCCa O$r&!na c$n c!ern$( % c$n raD$+ En aK!eCCa( &ierra(, C$( 0$mDre( (e ma&aDan '$r c!aCK!ier c$(a, a mac0e&aQ$(+ O C$( O!(iCaDan Ca( 'a&r!CCa( '$r c!aCK!ier c0i(me+ P$r eC 0!r&$ mE( in(i niOican&e, C$( a0$rcaDan+ A !na re(, en camDi$, n$ (e Ca (acriOicaDa a(L c$m$ a(L+ HaDLa K!e 'en(arC$+ A !na re(, a(L (e 'a(ara !na n$c0e daUand$ en miC'a a2ena, (e Ca ca'&!raDa c$n miramien&$(+ ZB!i5n (e $c!'arLa de 'eCear '$r ad!eUar(e de !n 0$mDre[ *e !na Maca, en camDi$+++ EC &L$ 9e(J(, indiOeren&e aC cieC$, ($Dre Ca &ierra OC$2a (e M$CMLa ($ciC$ $+ G decLaP NZSaDe( cm$ 0arLa %$ 'a^K!e Ca( en&e( MaCi5ram$( mE([ NZCm$[ NP$( (i %$ 2!era^C d!eU$ de M56ic$, mandarLa K!^en C$( aDa(&$( (e ma&aran en&e(, % K!e Mendieran (!( carne( ?m!nc0$ cara(A, c$m$ a cinc$ 'e($( Ca CiDra, 0a(&a K!e n$( !(&ara c$mern$(+ NZG e($ 'a^K!5[ N're !n& eC &a&a, mirEnd$C$ Oi2amen&e+ NP$( an(ina Zn$ (e &e aOi !ra K!e %a n$ (e de('erdiciarLan en&e([ ZA K!e en nin !na 'ar&e 0a( mira$ K!e (e de('erdicie !n c0iM$[ NH$mDre, '$( n$a G C$( d$( Mie2$( K!edar$n n!eMamen&e (iCenci$($(+ ParecLan d$( Oi !riCCa( de Darr$ (ec$, aC!mDrada( '$r Ca K!emaQn de aK!eCC$( n!Darr$ne(, K!e eC $ca($ incineraDa c$m$ andra2$( de cieC$+

COMENTARIO
La (e !nda eneracin de e(cri&$re( de Ca ReM$C!cin Me6icana naci en&re 1"9; % 19#)+ Eran ad$Ce(cen&e( $ men$re( c!and$ e(&aCC Ca ReM$C!cin, a(L e( K!e K!edar$n &r!nc$( (!( e(&!di$( en Ca e(c!eCa (ec!ndaria $ 'rimaria+ I !aC K!e Ca eneracin an&eri$r, 'ar&ici'ar$n ac&iMamen&e en Ca ReM$C!cin, 'er$ (e reCaci$nar$n mE( c$n Ca( ma(a(+ 9$(5 Manci(id$r S1"9;119;6T, <re $ri$ L'eQ % -!en&e( S1"9311966T, RaOaeC M!U$Q S1"9911931T % 9$r e -erre&i( S19#)1196)T (ien&en Ca em$cin de Ca ReM$C!cin m!c0$ mE( K!e C$( in&eCec&!aCe( O$rmad$( Da2$ eC '$rOiri(m$+ *e(criDen n$ (C$ Ca accin miCi&ar, (in$ &amDi5n C$( eOec&$( de Ca

http://biblioteca.d2g.com

ReM$C!cin % (iem're de(de eC '!n&$ de Mi(&a deC cam'e(in$ annim$+ S! 'r$(a e( rE'ida, Mi $r$(a % (aC'icada 'arcamen&e de imE ene( '$5&ica( K!e n$ im're(i$nan '$r (! $ri inaCidad Ci&eraria, (in$ '$r eC c$n&ra(&e c$n Ca narracin CCena de diEC$ $ m!% reaCi(&a+ Si e(&$( a!&$re( n$ 'r$d!2er$n $Dra( de Da(&an&e c$m'Ce2idad Ci&eraria 'ara eC !(&$ !niMer(aC, (L ($Dre(aCen '$r Ca ran (inceridad % c$m'a(in c$n K!e &ra&an a (!( 'er($na2e( annim$(+ S! MaC$r en Ca 0i(&$ria de Ca( Ce&ra( naci$naCe( '$drLa eK!i'arar(e c$n eC de (!( c$n&em'$rEne$( n$r&eamerican$(, 9$0n S&einDec_ S19#)1196"T % Er(_ine CaCd`eCC S19#8T+ A!nK!e HH$mDre( en &em'e(&adI n$ &iene nada K!e Mer c$n Ca ReM$C!cin armada, e(&E Ln&imamen&e reCaci$nad$ c$n eC c$nce'&$ mE( am'Ci$ de Ca ReM$C!cin, Ca redencin deC '!eDC$ me6ican$+ -erre&i( (e e(O!erQa '$r crear !n c!adr$ 'rimi&iM$ en K!e eC cam'e(in$ ni (iK!iera (e c$n(idera a (L mi(m$ di n$ de (er 0!man$+ AC 'rinci'i$ deC c!en&$, (e da Ca im're(in de K!e e(&am$( 're(enciand$ Ca creacin deC m!nd$P Hc$mienQa eC m!nd$ a de(&eUir(e c$n eC aCD$re$I4 eC 0$mDre e( HD!C&$, c$m$ 'r$&!Derancia deC &r$nc$I4 eC 0i2$ e( Hc$m$ 'edaQ$ de ErD$CI4 % amD$( ($n Hc$m$ d$( DC$K!e( de ($mDraI+ La ima en deC 0$mDre1ErD$C M!eCMe a a'arecer c!and$ (aCMan aC D!e%+ EC amDien&e deC LiDr$ deC <5ne(i( (e reO!erQa c$n Ca in!ndacin % Ca ima en OinaC de 9$(5 % 9e(J(P H'arecLan d$( Oi !riCCa( de Darr$ (ec$I+ La an$nimidad de Ca m!2er % deC 0i2$, C$ mi(m$ K!e eC 'r5(&am$ Ora&ernaC deC D!e%, &amDi5n a%!dan a c$C$carn$( den&r$ de !na 5'$ca m!% 'rimi&iMa+ En camDi$, Ca de(cri'cin deC aCm!erQ$ en Ca c0$Qa c$n (!( e6cCamaci$ne( % (!( dimin!&iM$( &iene c$m$ 'r$'(i&$ eC 'reci(ar eC e(cenari$ me6ican$+ EC e(&iC$ de -erre&i( c$rre('$nde m!% Dien a (! &ema+ Para ca'&ar eC eOec&$ 'rimi&iM$, 0a% 'ErraO$( de !na ($Ca $racin % $raci$ne( de !na ($Ca 'aCaDra+ Para ca'&ar eC ri&m$ de Ca &em'e(&ad, -erre&i( aCar a C$( 'ErraO$( % Ca( $raci$ne( '$r medi$ de Ca re'e&icin SH(!DLa % (!DLaI4 HmE( % mE(IT4 Ca en!meracin SHm!2ere( % aCCina(, cerd$( % niU$(IT4 % C$( ad2e&iM$( 'araCeC$( SHinmen(a % aCD$r$&ada Ca !naI4 HinmMiC % er !id$IT+ Termina c$n !n ran crescen%o 'r$d!cid$ '$r Ca( imE ene( de $&a(1'iedra(, ra%$(1incendi$ de aCc$0$C $ a($Cina % &r!en$(P Hcarca2ada( de !n cieC$ D$rrac0$ de &inieDCa(I+ Inmedia&amen&e de('!5( (e re(&a!ra eC amDien&e 'rimi&iM$ c$n Ca $racin (enciCCaP H0a(&a de('!5( de !na 0$ra, eC c0!Da(c$ amainI+ A!nK!e 'red$mina eC e(&iC$ (enciCC$, 0a% $&ra( d$( $ca(i$ne( en K!e eC a!&$r (e (irMe de imE ene( ceCe(&iaCe( K!e en c$n2!n&$ reO!erQan Ca e(&r!c&!ra deC c!en&$P H(i eC cieC$ O!era de cri(&aC aQ!C, aK!eC en$rme &r!en$ C$ 0aDrLa e(&reCCad$+ G 0aDrLa caLd$ ($Dre Ca en&e 0ec0$ &riQa(I4 % aC OinaC deC c!en&$ HaK!eCC$( n!Darr$ne(, K!e eC $ca($ incineraDa c$m$ andra2$( de cieC$I+ Para in&en(iOicar Ca me6icanidad deC c!adr$+ -erre&i( em'Cea c$n m!c0$ 2!ici$ eC diEC$ $ diaCec&aC+ Ha% !n D!en eK!iCiDri$ en&re narracin % diEC$ $, % 5(&e (e re(erMa (C$ 'ara C$( m$men&$( mE( dramE&ic$(+ L$( a!&$re( de Ca (e !nda eneracin reM$C!ci$naria n$ '!eden man&ener Ca im'er($naCidad aD($C!&a de !n Mar&Ln L!i( <!QmEn an&e Ca &ra edia 0!mana K!e (ien&en+ Se Ce( '!ede 'erd$nar Ca c$m'a(in K!e reMeCan '$r (!( 'er($na2e(, 'er$ a -erre&i( 0a% K!e cen(!rarCe Ca OaCCa ar&L(&ica de e6'Cicar C$ $DMi$P HAn&e( K!e 'en(ar en &irar(e aC a !a 'ara a%!dar aC &L$ 9e(J( a anar &ierra+I La ($C!cin, r$&e(ca a C$ 9$na&0an S`iO&, $Orecida '$r eC &L$ 9e(J(, &amDi5n deDiCi&a Ca $Dra, K!e (e redime, en 'ar&e, '$r eC 'ErraO$ OinaC en (! eM$cacin de Ca caCma 'rimi&iMa de Ca e(cena iniciaC+

http://biblioteca.d2g.com

(OS RE%UELTAS
X19141193;Y Me.icano) Naci" en Durango) <u hermano <il-estre $ue un $amoso compositor# su hermano Ferm n# pintor# ' su hermana Rosaura es actri: %e cine) 0as" parte %e su 6u-entu% en la c/rcel por sus i%eas ra%icales) En L$( m!r$( de a !a B*H>*+ narra su %estierro en la colonia penal %e las Islas Mar as) <ien%o perio%ista %el %iario EC P$'!Car, su no-ela EC C!&$ 0!man$ B*H>4+ $ue escogi%a para representar a M9.ico en el segun%o concurso Farrar ' Rinehart) Otras no-elas son L$( dLa( &errenaCe( B*H>H+# En aC Jn MaCCe de CE rima( B*HG?+# L$( m$&iM$( de CaLn B*HGD+# L$( err$re( B*H?>+ ' EC a'and$ B*H?H+) Tiene tres colecciones %e cuentos: *i$( en Ca &ierra B*H>>+# *$rmir en &ierra B*H?5+ ' Ma&eriaC de C$( (!eU$( B*HD>+) <u encarcelamiento en *H?3 por moti-os pol ticos pro-oc" protestas internacionales %e escritores ' cate%r/ticos) El cuento &ue repro%ucimos# @Dios en la tierraA# pro-iene %e la colecci"n %e *H>*)

DIOS EN LA TIERRA
LA PO7LACI.N e(&aDa cerrada c$n $di$ % c$n 'iedra(+ Cerrada c$m'Ce&amen&e c$m$ (i ($Dre (!( '!er&a( % Men&ana( (e 0!Dieran c$C$cad$ CE'ida( en$rme(, (in dimen(in de &an 'r$O!nda(, de &an r!e(a(, de &an de *i$(+ 9amE( !n em'ecinamien&$ (eme2an&e, 0ec0$ de en&idade( inc$m'ren(iDCe(, inaDarcaDCe(, K!e MenLan+++ Zde dnde[ *e Ca 7iDCia, deC <5ne(i(, de Ca( TinieDCa(, an&e( de Ca C!Q+ La( r$ca( (e m!eMen, Ca( inmen(a( 'iedra( deC m!nd$ camDian de (i&i$, aManQan !n miCLme&r$ '$r (i C$+ Per$ e(&$ n$ (e aC&eraDa, e(&e $di$ MenLa de C$ mE( Ce2an$ % C$ mE( DErDar$+ Era eC $di$ de *i$(+ *i$( mi(m$ e(&aDa a0L a're&and$ en (! '!U$ Ca Mida, a arrand$ Ca &ierra en&re (!( ded$( r!e($(, en&re (!( de(c$m!naCe( ded$( de encina % de raDia+ Ha(&a !n de(creLd$ n$ '!ede de2ar de 'en(ar en *i$(+ P$rK!e ZK!i5n (i n$ C[ ZB!i5n (i n$ !na c$(a (in O$rma, (in 'rinci'i$ ni Oin, (in medida, '!ede cerrar Ca( '!er&a( de &aC manera[ T$da( Ca( '!er&a( cerrada( en n$mDre de *i$(+ T$da Ca C$c!ra % Ca &erK!edad deC m!nd$ en n$mDre de *i$(+ *i$( de C$( E25rci&$(4 *i$( de C$( dien&e( a're&ad$(4 *i$( O!er&e % &erriDCe, 0$(&iC % ($rd$, de 'iedra ardiend$, de (an re 0eCada+ G e($ era a0L % en &$d$ C! ar '$rK!e C, (e Jn !na Mie2a % enC$K!eced$ra maCdicin, e(&E en &$d$ C! arP en eC (inie(&r$ (iCenci$ de Ca caCCe4 en eC c$C5ric$ &raDa2$4 en Ca ($r'rendida aCc$Da ma&rim$niaC4 en C$( $di$( n!'ciaCe( % en Ca( i Ce(ia(, (!Diend$ en ana&ema( '$r encima deC 'aM$r % de Ca c$n(&ernacin+ *i$( (e 0aDLa ac!m!Cad$ en Ca( en&raUa( de C$( 0$mDre( c$m$ (C$ '!ede ac!m!Car(e Ca (an re, % (aCLa en ri&$(, en de('aci$(a, c!idad$(a, $rdenada cr!eCdad+ En eC N$r&e % en eC S!r, inMen&and$ '!n&$( cardinaCe( 'ara e(&ar a0L, 'ara im'edir aC $ a0L, 'ara ne ar aC !na c$(a c$n &$da( Ca( O!erQa( K!e aC 0$mDre Ce CCe an de(de C$( mE( $(c!r$( (i C$(, de(de Ca ce !edad mE( cie a de (! 0i(&$ria+ Z*e dnde MenLa e(a 'e(adiCCa[ ZCm$ 0aDLa nacid$[ Parece K!e C$( 0$mDre( 0aDLan a'rendid$ aC $ ina'ren(iDCe % e(e aC $ Ce( 0aDLa &$rnad$ eC cereDr$ c!aC !na m$n(&r!$(a D$Ca de O!e $, d$nde eC em'ecinamien&$ e(&aDa Oi2$ % cen&raC, c$m$ !na c!c0iCCada+ Ne ar(e+ Ne ar(e (iem're, '$r encima de &$da( Ca( c$(a(, a!nK!e (e ca%era eC m!nd$, a!nK!e de 'r$n&$ eC UniMer($ (e 'araCiQa(e % C$( 'Cane&a( % Ca( e(&reCCa( (e cCaMaran en eC aire+ L$( 0$mDre( en&raDan en (!( ca(a( c$n !n deCiri$ de e&ernidad, 'ara n$ (aCir %a n!nca, % &ra( de Ca( '!er&a( a C$meraDan im'ene&raDCe( can&idade( de $di$ (ec$, (in (aCiMa, d$nde n$ caDLan ni !n aCOiCer ni !n emid$+ Era diOLciC 'ara C$( ($Cdad$( c$mDa&ir en c$n&ra de *i$(, '$rK!e C era inMi(iDCe, inMi(iDCe % 're(en&e, c$m$ !na e('e(a ca'a de aire (Cid$ $ de 0ieC$ &ran('aren&e $ de (ed CLK!ida+ ?G cm$ ($n C$( ($Cdad$(A Tienen !n$( r$(&r$( m$ren$(, de &ierra CaDran&La, &iern$(, % !n$( e(&$( de niU$( inc$n(cien&emen&e cr!eCe(+ S! a!&$ridad n$ Ce( Miene de nada+ La &$mar$n en 'r5(&am$ K!i5n (aDe dnde % 'reOieren m$rir, c$m$ (i O!eran de 'a($ '$r &$d$( C$( C! are( % Ce( diera !n '$c$ de Mer \enQa &$d$+ LCe aDan a C$( '!eDC$( (C$ c$n cier&$ a($mDr$, c$m$ (i (e 0!Dieran ec0ad$ encima &$d$( C$( camin$( % C$( &ra2eran a0L, en (!( '$Caina( de C$na $ en

http://biblioteca.d2g.com

(!( 'aCiaca&e( r$2$(, d$nde, m!da(, aJn K!edaDan Ca( &$r&iCCa( cr!2ien&e(, c$m$ ma&a( (eca(+ L$( $OiciaCe( raDiaDan an&e eC (iCenci$4 C$( de(enOrenaDa eC m!&i(m$ 0$(&iC, Ca 'iedra enOren&e, % &enLan K!e $rdenar, en&$nce(, eC (aK!e$, '!e( C$( '!eDC$( e(&aDan cerrad$( c$n $di$, c$n CEmina( de $di$, c$n mare( 'e&riOicad$(+ Odi$ % (C$ $di$, c$m$ m$n&aUa(+ N?L$( OederaCe(A ?L$( OederaCe(A G a e(&a M$Q era c!and$ Ca( caCCe( de C$( '!eDC$( (e $rdenaDan de indiOerencia, de $D(&inada OriaCdad % C$( 0$mDre( (e m$rLan 'r$Mi(i$naCmen&e, a !ardand$ den&r$ de Ca( ca(a( 0erm5&ica( $ di('arand$ (!( caraDina( de(de i n$rad$( rinc$ne(+ EC $OiciaC de(cendLa c$n eC r$(&r$ r$2$ % $C'eaDa c$n eC caUn de (! 'i(&$Ca Ca '!er&a inmMiC, DErDara+ N?B!erem$( c$merA N?Pa arem$( &$d$A La re('!e(&a era !n (iCenci$ d!rader$, d$nde (e 'a(eaDan C$( aU$(, d$nde Ca( man$( n$ aCcanQaDan a CeMan&ar(e+ *e('!5( !n ri&$ c$m$ !n a!CCid$ de C$D$ 'er(e !id$, de Oiera raDi$(amen&e &ri(&e4 N?/iMa Cri(&$ Re%A Era !n Re%+ ZB!i5n era[ Z*nde e(&aDa[ ZP$r K!5 camin$( e('an&$($([ La &r$'a '$dLa caminar Ce !a( % mE( Ce !a( (in de&ener(e+ L$( ($Cdad$( '$dLan c$mer(e C$( !n$( a C$( $&r$(+ *i$( 0aDLa &a'iad$ Ca( ca(a( % 0aDLa K!emad$ C$( cam'$( 'ara K!e n$ 0!Die(e ni de(can($ ni aDri $, ni aCien&$ ni (emiCCa+ La M$Q era !na, !nEnime, (in CLmi&e(P HNi a !a+I EC a !a e( &ierna % CCena de racia+ EC a !a e( 2$Men % an&i !a+ Parece !na m!2er Ce2ana % 'rimera, e&ernamen&e CeaC+ EC m!nd$ (e 0iQ$ de a !a % de &ierra % amDa( e(&En !nida(, c$m$ (i d$( $'!e(&$( cieC$( 0!Die(en reaCiQad$ n!'cia( im'$nderaDCe(+ HNi a !a+I G deC a !a nace &$d$+ La( CE rima( % eC c!er'$ arm$ni$($ deC 0$mDre, (! c$raQn, (! (!d$r+ HNi a !a+I Caminar (in de(can($ '$r &$da Ca &ierra, en 'er(ec!cin &erriDCe % n$ enc$n&rarCa, n$ MerCa, n$ $LrCa, n$ (en&ir (! r!m$r acarician&e+ /er cm$ eC ($C (e de('eUa, cm$ caCien&a eC '$CM$, DCand$ % enemi $, cm$ a('ira &$da eC a !a '$r manda&$ de *i$( % de e(e Re% (in e('ina(, de e(e Re% O!ri$($, de e(e in('ec&$r deC $di$ K!e camina '$r eC m!nd$ cerrand$ C$( '$(&i $(+++ ZC!End$ CCe arLan[ Eran a !ardad$( c$n an(iedad % aC mi(m$ &iem'$ c$n !n &em$r CCen$ de cCera+ ?B!e MinieranA B!e en&raran '$r eC '!eDC$ c$n (!( Qa'a&$ne( cCaMe&ead$( % c$n (! mi(eraDCe c$C$r $CiM$, c$n Ca( can&im'C$ra( MacLa( % 0amDrien&$(+ ?B!e en&raranA Nadie 0arLa !na (eUaC, !n e(&$+ Para e($ eran Ca( '!er&a(, 'ara cerrar(e+ G eC '!eDC$, re'Ce&$ de 0aDi&an&e(, a'arecerLa de(0aDi&ad$, c$m$ !n '!eDC$ de m!er&$(, 'r$O!ndamen&e ($C$+ ZC!End$ % de K!5 '!n&$ a'arecerLan aK!eCC$( 0$mDre( de !niO$rme, aK!eCC$( de(am'arad$( a K!iene( *i$( 0aDLa maCdecid$[ T$daMLa Ce2$(, aCCE, eC &enien&e Medina, ($Dre (! caDaC ad!ra, medi&aDa+ S!( ($Cdad$( eran ri(e(, 'arecLan cac&!( crecid$( en !na &ierra (in mE( Me e&acin+ Cac&!( K!e '$dLan e(&ar(e a0L, (in K!e CC$Miera, Da2$ C$( ra%$( deC ($C+ *eDLan &ener (ed, (in emDar $, '$rK!e e(c!'Lan 'a(&$($, a!nK!e 'reOerLan &ra ar(e Ca (aCiMa, c$m$ !n c$n(!eC$+ Se &ra&aDa de !na (aCiMa r!e(a, inn$DCe, K!e %a (aDLa maC, K!e %a (aDLa a Cen !a caCcinada, a &ra'$, a dien&e( (!ci$(+ ?La (edA E( !n an0eC$, c$m$ de (e6$+ Se (ien&e !n de(e$ ine6're(aDCe, !n c$ra2e, % C$( diaDC$( ec0an C!mDre en eC e(&ma $ % en Ca( $re2a( 'ara K!e &$d$ eC c!er'$ arda, (e c$n(!ma, reMien&e+ EC a !a (e c$nMier&e, en&$nce(, en aC $ mE( rande K!e Ca m!2er $ K!e C$( 0i2$(, mE( rande K!e eC m!nd$, % n$( de2arLam$( c$r&ar !na man$ $ !n 'ie $ C$( &e(&Lc!C$(, '$r 0!ndirn$( en (! cCaridad % re('irar (! Ore(c!ra, a!nK!e de('!5( m!ri5(em$(+ *e 'r$n&$ aK!eCC$( 0$mDre( c$m$ K!e de&enLan (! marc0a, %a (in de(e$(+ Per$ (iem're 0a% aC $ in0!man$ e iC!($ri$ K!e CCama c$n K!i5n (aDe K!5 M$ce(, e&ernamen&e, % n$ de2a in&err!m'ir nada+ ?AdeCan&eA G en&$nce( Ca 'eK!eUa &r$'a aceCeraDa (! caminar, C$camen&e, en c$n&ra de *i$(+ *e *i$( K!e 0aDLa &$mad$ Ca O$rma de Ca (ed+ *i$( ?en &$d$ C! arA ACCL, en&re C$( cac&!(, caCien&e, de O!e $ inOernaC en Ca( en&raUa(, 'ara K!e n$ C$ $CMida(en n!nca, n!nca, 'ara (iem're 2amE(+ Un$( &amD$re( $C'eaDan en Ca Oren&e de Medina % Da2aDan a amD$( Cad$(, '$r Ca( (iene(, 0a(&a C$( DraQ$( % Ca '!n&a de C$( ded$(P Ha+++ !a, a+++ !a, a+++ !a+ ZP$r K!5 re'e&ir e(a 'aCaDra aD(!rda[ ZP$r K!5 &amDi5n C$( caDaCC$(, en (!( 'i(ada(+++ [I T$rnaDa a mirar C$( r$(&r$( de aK!eCC$( 0$mDre(, % (C$ adMer&La C$( CaDi$( ceniQ$( % Ca( Oren&e( im'$(iDCe( d$nde Ca&La !n 'en(amien&$ en O$rma de rL$, de Ca $, de cEn&ar$, de '$Q$P a !a, a !a, a !a+ H?Si eC 'r$Oe($r c!m'Ce (! 'aCaDra+++AI NMi &enien&e+++ N(e a'r$6im !n (ar en&$+ Per$ n$ K!i($ c$n&in!ar % nadie, en eOec&$, Ce 'idi K!e &erminara, '!e( era eMiden&e Ca in!&iCidad de 0acerC$+ N?7!en$A ZPara K!5, reaCmen&e+++[ Nc$nOe(, ($C&and$ Ca ri(a, c$m$ (i 0!Diera &enid$ racia+ HMi &enien&e+I ZPara K!5[ Ni m$d$ K!e 0icieran !n 0$%$ en Ca &ierra 'ara K!e Dr$&ara eC a !a+ Ni

http://biblioteca.d2g.com

m$d$+ H?O0A ?Si e(e maCdi&$ 'r$Oe($r c!m'Ce (! 'aCaDra+++AI N?R$mer$A N ri& eC &enien&e+ EC (ar en&$ m$Mi(e a're(!radamen&e % c$n aCe rLa en C$( $2$(, '!e( (iem're (e cree K!e C$( (!'eri$re( '!eden 0acer c$(a( ina!di&a(, miCa r$( im'$(iDCe( en C$( m$men&$( diOLciCe(+ NZ+++cree( K!e eC 'r$Oe($r+++ [ T$da Ca 'eK!eUa &r$'a (in&i !n aCiMi$, c$m$ (i Miera eC a !a a0L enOren&e, '$rK!e n$ '$dLa di(c!rrir %a, n$ '$dLa 'en(ar, n$ &enLa en eC cereDr$ $&ra c$(a K!e Ca (ed+ NSL, mi &enien&e, 5C n$( mand aMi(ar K!e c$n (e !r$ ai^(&aDa+++ H?C$n (e !r$AI ?MaCdi&$ 'r$Oe($rA A!nK!e maCdi&$ era &$d$P maCdi&a eC a !a, Ca (ed, Ca di(&ancia, Ca &r$'a, maCdi&$ *i$( % eC UniMer($ en&er$+ EC 'r$Oe($r e(&arLa, ni cerca ni Ce2$( deC '!eDC$ 'ara CCeMarC$( aC a !a, aC a !a D!ena, a Ca K!e DeDLan C$( 0i2$( de *i$(+ ZC!End$ CCe arLan[ ZC!End$ % cm$[ *$( en&idade( $'!e(&a( enemi a(, diMer(amen&e c$n(&i&!ida( a !ardaDan aCCEP !na ma(a nacida de Ca O!ria, 0$rr$r$(amen&e OaC&a de $2$(, (in CaDi$(, (C$ c$n !n r$(&r$ inm!&aDCe, im'ereceder$, d$nde n$ 0aDLa mE( K!e !n $C'e, !n &r!en$, !na 'aCaDra $(c!ra, HCri(&$ Re%I, % !n 0$mDre OeDriC % an0eCan&e, c!%$ c$raQn Ca&La (in ce(ar, ($Dre(aC&ad$, 'ara darCe( a !a, 'ara darCe( !n CLK!id$ '!r$, e6&ra$rdinari$, K!e Da2arLa '$r Ca( ar an&a( % CCe arLa a Ca( Mena(, aCe re, e(&remecid$ % can&and$+ EC &enien&e DaCanceaDa Ca caDeQa mirand$ cm$ Ca( $re2a( deC caDaCC$ '$nLan !na e('ecie de (i n$( de admiracin aC 'ai(a2e (ec$, 0$(&iC+ Si n$( de admiracin+ SL, de admiracin % de a($mDr$, de 'r$O!nda aCe rLa, de ($n$r$ % Mi&aC en&!(ia(m$+ P$rK!e Zn$ era aK!eC '!n&$+++ aK!5C+++ !n 0$mDre, eC 'r$Oe($r+++[ ZN$[ N?R$mer$A ?R$mer$A 9!n&$ aC 0!iQac0e+++ Zdi(&in !e( aC $[ En&$nce( eC ri&$ de Ca &r$'a (e de2 $Lr, en($rdeced$r, im'e&!$($P N?9a2a2a2a%+++A N% re&!mD '$r eC m$n&e, '$rK!e aK!eCC$ era eC a !a+ Una ma(a K!e de Ce2$( 'arecLa DCanca, e(&aDa a0L c$m'ac&a, de cerca Oea, Dr!&aC, '$rOiada c$m$ !na maCdicin+ H?Cri(&$ Re%AI Era $&ra MeQ *i$(, c!%$( DraQ$( a're&aDan Ca &ierra c$m$ d$( &enaQa( de cCera+ *i$( MiM$ % en$2ad$, irac!nd$, cie $ c$m$ C mi(m$, c$m$ n$ '!ede (er mE( K!e *i$(, K!e c!and$ Da2a &iene !n ($C$ $2$ en mi&ad de Ca Oren&e, n$ 'ara Mer (in$ 'ara arr$2ar ra%$( e incendiar, ca(&i ar, Mencer+ En Ca 'eriOeria de Ca ma(a, en&re C$( 0$mDre( K!e e(&aDan en Ca( ca(a( Or$n&era(, &$daMLa (e i n$raDa K!5 era aK!eCC$+ /$ce( (C$, di('are(P N?SL, (L, (LA N?N$, n$, n$A ?A% de C$( Mecin$(A AK!L n$ 0aDLa nadie %a, (in$ eC ca(&i $+ La Le% TerriDCe K!e n$ 'erd$na ni a Ca Mi 5(ima eneracin, ni a Ca cen&5(ima, ni aC 5ner$ 0!man$+ B!e n$ 'erd$na+ B!e 2!r Men ar(e+ B!e 2!r n$ dar '!n&$ de re'$($+ B!e 2!r cerrar &$da( Ca( '!er&a(, &a'iar Ca( Men&ana(, $(c!recer eC cieC$ % ($Dre (! aQ!C de Ca $ (!'eri$r, de a !a a5rea, c$C$car !n man&$ 'Jr'!ra e im'ene&raDCe+ *i$( e(&E aK!L de n!eM$, 'ara K!e &iemDCen C$( 'ecad$re(+ *i$( e(&E deOendiend$ (! i Ce(ia, (! ran i Ce(ia (in a !a, (! i Ce(ia de 'iedra, (! i Ce(ia de (i C$(+ En medi$ de Ca ma(a DCanca a'areci, de 'r$n&$, eC '!n&$ ne r$ de !n c!er'$ de(made2ad$, &ri(&e, 'er(e !id$+ Era eC 'r$Oe($r+ E(&aDa cie $ de an !(&ia, C$c$ de &err$r, 'ECid$ % Merde en medi$ de Ca ma(a+ *e &$d$( Cad$( (e Ce $C'eaDa, (in eC men$r $rden $ (i(&ema, c$nO$rme eC $di$, e('$n&Ene$, (aCLa+ N?<ri&a MiMa Cri(&$ Re%+++A L$( $2$( deC mae(&r$ (e 'erdLan en eC aire a &iem'$ K!e re'e&La, e60a!(&$, Ca c$n(i naP N?/iMa Cri(&$ Re%A L$( 0$mDre( de Ca 'eriOeria %a e(&aDan en&erad$( &amDi5n+ A0$ra (e Ce( MeLa eC r$(&r$ ne r$, de animaCe( d!r$(+ N?Le( di$ a !a a C$( OederaCe(, eC de( raciad$A ?A !aA AK!eC CLK!id$ &ran('aren&e de d$nde (e O$rm eC m!nd$+ ?A !aA Nada men$( K!e Ca Mida+ N?Traid$rA ?Traid$rA Para K!ien C$ i n$re, Ca $'eracin, 'e(e a &$d$, e( Dien (enciCCa+ 7r!&aCmen&e (enciCCa+ C$n !n mac0e&e (e '!ede aOiCar m!% Dien, 0a(&a de2arCa '!n&ia !da, c$m'Ce&amen&e '!n&ia !da+ *eDe e(c$ er(e !n 'aC$ re(i(&en&e, K!e n$ (e K!ieDre c$n eC 'e($ de !n 0$mDre, de H!n cri(&ian$I, dice eC '!eDC$+ L!e $ (e in&r$d!ce % aC 0$mDre 0a% K!e &irarC$ de Ca( 'ierna(, 0acia aDa2$, c$n Mi $r, 'ara K!e enca2e Dien+ *e Ce2$( eC mae(&r$ 'arecLa !n e('an&a'E2ar$( ($Dre (! e(&aca, a i&End$(e c$m$ (i C$ m$Miera eC Mien&$, eC Mien&$, K!e %a c$rrLa, CCeMand$ Ca M$Q 'r$O!nda, cicC'ea, de *i$(, K!e 0aDLa 'a(ad$ '$r Ca &ierra+

http://biblioteca.d2g.com

COMENTARIO
EC &ercer r!'$ de e(cri&$re( de Ca ReM$C!cin Me6icana naci en&re 19#4 % 1914+ An&e( de CCe ar a Ca ad$Ce(cencia, Ca ReM$C!cin, en (!( Oa(e( armada(, (e 0aDLa acaDad$+ TranK!iCiQad$ eC 'aL(, '!dier$n dedicar(e a C$( e(&!di$( % (e O$rmar$n c$m$ e(cri&$re( Da2$ Ca inOC!encia de Ca Ci&era&!ra e6'erimen&aC de 19)#119)9+ A !(&Ln GEUeQ S19#4119"#T, Ma!rici$ Ma daCen$ S19#6T % 9$(5 ReM!eC&a( S19141193;T (ien&en, c$m$ (!( 'rec!r($re(, Ca O!erQa 5'ica % Ca em$cin de Ca ReM$C!cin % ademE( CCeMan !n n!eM$ a'$r&e aC &ema+ P$r e(&ar !n '$c$ aCe2ad$( de Ca accin, '!eden a'reciarCa mE( den&r$ de (! 'er('ec&iMa 0i(&rica MaCi5nd$(e de C$( adeCan&$( &5cnic$( in&r$d!cid$( en Ca Ci&era&!ra !niMer(aC, ($Dre &$d$, '$r 9ame( 9$%ce+ En reaCidad, e(&a &ercera eneracin deDe cCa(iOicar(e en&re C$( c$(m$'$Ci&a(, 'er$ C$( incC!%$ aK!L 'ara n$ r$m'er Ca !nidad &emE&ica+ En H*i$( en Ca &ierraI, !n 'eK!eU$ e'i($di$ de Ca <!erra de C$( Cri(&er$( S19)6119)9T (e c$nMier&e en !na Mi(in &rE ica deC $di$ 'rimi&iM$ % e&ern$ en&re C$( 0$mDre(+ I !aC K!e -erre&i( en HH$mDre( en &em'e(&adI, ReM!eC&a( em'ieQa (! c!en&$ c$n !na Mi(in c(mica+ Sin emDar $, '$r &ener a Ca man$ mE( rec!r($( ar&L(&ic$(, n$ (e c$n&en&a c$n (! erir !na e(cena deC LiDr$ deC <5ne(i(4 Ma mE( aCCE4 crea eC e(cenari$ deC 0$mDre caMernari$+ 9amE( 0!maniQa a (!( 'er($na2e(+ S$n e(c!C'id$( en 'iedra, C$ mi(m$ K!e C$( aQ&eca( '5&re$( deC 'in&$r 9$(5 CCemen&e Or$Qc$+ La &rama (e red!ce a !na C!c0a en&re d$( eCemen&$( DE(ic$(P Ca 'iedra % eC a !a+ La 'iedra, K!e e( eC $di$, K!e e( Ca m!er&e, K!e e( *i$(, &ri!nOa ($Dre eC a !a (!aMe % am$r$(a K!e Oec!nda eC m!nd$+ Para ca'&ar Ca O!erQa de e(&a C!c0a, ReM!eC&a( mane2a Ca 'r$(a c$n ran de(&reQa+ S!( $raci$ne( % Ora(e( &ienden a (er DreMe( % de !n MaC$r e(c!C&!raCP HLa '$DCacin e(&aDa cerrada c$n $di$ % c$n 'iedra(+I A Mece(, &$da !na $racin c$n(&a de !na $ d$( 'aCaDra(P HNe ar(e+I HNi a !a+I Para ca'&ar eC e(&iC$ deC /ie2$ Te(&amen&$, em'Cea Maria( $raci$ne( K!e em'ieQan c$n Ca 'aCaDra H%I+ Ca(i n!nca Oi !ran Ca( c$n2!nci$ne( (!D$rdinad$ra(+ E(&a OaC&a de in&erde'endencia e(&iCL(&ica reOCe2a C$( rande( m!r$( K!e (e'aran a C$( 0$mDre( !n$( de $&r$(+ E(&a mi(ma (en(acin (e in&en(iOica c$n M$caDC$( H i an&e(c$(IP Hen$rme(I, Hinmen(a(I, Hde(c$m!naCe(I, H r!e(a(I % H(i C$(I+ L$( eCemen&$( DE(ic$( de Ca C!c0a (e de(&acan '$r (! re'e&icinP *i$(, $di$, 'iedra(, '!er&a( cerrada(, a !a+ A Mece( !n M$caDC$ (e re'i&e aC $ &ran(O$rmad$ 'er$ c$n eC mi(m$ eOec&$ aDr!mad$rP Hde(de Ca ce !edad mE( cie a de (! 0i(&$riaI+ C$m$ $&ra e('ecie de re'e&icin, Ca ma%$r 'ar&e de Ca( $raci$ne( e(&En c$n(&r!ida( ($Dre (erie( de d$( $ &re( Ora(e( 'araCeCa(P Hde &an 'r$O!nda(, de &an r!e(a(, de &an de *i$(I4 Hen de('aci$(a, c!idad$(a, $rdenada cr!eCdadI4 Hd$nde (e 'a(eaDan C$( aU$(, d$nde Ca( man$( n$ aCcanQaDan a CeMan&ar(eI4 Hnadie 0arLa !na (eUaC, !n e(&$I+ E(ca(ea ca(i &$&aCmen&e eC diEC$ $+ La( '$ca( 'aCaDra( 'r$n!nciada( '$r C$( 'er($na2e(, (ean annim$( $ &en an n$mDre( (in indiMid!aCiQar(e, K!edan (in c$n&e(&acin 'ara reO$rQar Ca im're(in de C$( m!r$( en&re C$( 0$mDre(+ EC mi(m$ narrad$r (e 'ermi&e Maria( 're !n&a( % e6cCamaci$ne( re&rica( Sen (erie( de d$( $ &re(T K!e (irMen &an&$ 'ara in(i(&ir en eC ai(Camien&$ deC 0$mDre c$m$ 'ara in&err!m'ir C$( &r$Q$( de(cri'&iM$(+ A!nK!e ReM!eC&a( crea (! m!nd$ de $di$ c$n cada 'aCaDra, Ca e(&r!c&!ra deC c!en&$ de'ende de (! OinaC+ P$c$ a '$c$ (e 'r$cede de C$ mE( eneraC 0a(&a CCe ar a Ca c$ncen&racin de &$d$ e(e $di$ en eC ca(&i $ 0$rriDCe K!e (!Ore eC 'r$Oe($r '!eDCerin$ a man$( de C$( cri(&er$(+ An&e( de CCe ar aC de(enCace, eC narrad$r 're(en&a a amD$( r!'$( median&e n!eMe camDi$( de e(cena, (in decLrn$(C$+ EC Cec&$r &iene K!e 'ar&ici'ar ac&iMamen&e en eC c!en&$ 'ara en&erar(e Dien de K!e a Mece( Ca( 'aCaDra( deC narrad$r (e reOieren a C$( cri(&er$( % a Mece(, a C$( OederaCe(+ La 'ar&ici'acin deC Cec&$r en eC 'enJC&im$ 'ErraO$ e( de ran im'$r&anciaP H'ara K!ien C$ i n$reI, HdeDe e(c$ er(eI % Hdice eC '!eDC$I+ A0L (e narra Ca m!er&e deC 'r$Oe($r c$m$ (i (e e(&!Miera dic&and$ !na cCa(e de(de !n '!'i&re de madera+ EC &$n$ '$c$ enOE&ic$, en c$n&ra(&e c$n eC &$n$ c(mic$ de &$d$ eC c!en&$, 'r$d!ce eC eOec&$ de(ead$P !n 0$rr$r in$CMidaDCe+ La $D(e(in de C$( narrad$re( me6ican$( c$n eC &ema reM$C!ci$nari$ (i !i 0a(&a mediad$( de Ca d5cada deC 6#+ Mien&ra( Ca( d5cada( deC )#, deC 8# % deC 4# O!er$n d$minada( re('ec&iMamen&e '$r Ca( &re( eneraci$ne( %a e(&!diada(, Ca d5cada deC ;# O!e d$minada '$r Ca c!ar&a eneracin, Ca de 9!an R!CO$ S191"1 19"6T, % Ca d5cada deC 6# O!e d$minada '$r Ca K!in&a eneracin, Ca de CarC$( -!en&e( S19)9T+ SC$ O!e c$n Ca a'aricin 0acia 196; de Ca m!% 'rec$Q (e6&a eneracin encaDeQada '$r <!(&aM$ SainQ S194#T % 9$(5 A !(&Ln S1944T c!and$ (e r$m'i Ca 0e em$nLa deC &ema reM$C!ci$nari$+

http://biblioteca.d2g.com

(OA+U&N GALLEGOS LARA


X191111943Y Ecuatoriano) Naci" en 8ua'a&uil ' perteneci" al grupo literario %e esa ciu%a% &ue inclu a a 7os9 %e la Cua%ra# Al$re%o 0are6a D e:!Canseco# Aguilera Malta ' 8il 8il(ert) Auto%i%acto) Eru%ito en antigUe%a%es cl/sicas) 0erio%ista) 0lane" -arias no-elas# pero s"lo logr" pu(licar La( cr!ce( ($Dre eC a !a B*H>?+) Un cuento suelto# @La Fltima erran:aA B*H>D+ sali" en la colecci"n @LunesA %e M9.ico) @NEra la mam/OA se pu(lic" en *H45 en la $amosa antolog a %e 8allegos Lara# Aguilera Malta ' 8il 8il(ert L$( K!e (e Man+

1ERA LA MAM#2
I
NO SUPO c!En&a( c!adra( 0aDLa c$rrid$+ A 'ie+ Me&i5nd$(e en C$( Dr!(K!er$(+ *e2and$ &ira( de carne en C$( ri(e( % m$r&aCe( Qa'ane( de Ca( aCamDrada(+ N?PEra, ne r$ maCdecid$A N*aCe M$( Ca M!er&a '$r E0i+ NHa (id$ ni Mena$ er m$ren$+ 9adeaDa % (!daDa OrL$+ OLa &ra( 5C C$( 'a($(+ G eC ca(c$ Dr$nc$ deC caDaCC$ deC ca'i&En re&!mDaDa en eC m!eCCe 'i($ deC '$&rer$+ NAK!L (L K!e+++ EC Mien&$ (e CCeMaDa Ca( 'aCaDra(+ AC OinaC deC '$&rer$ 0aDLa !na manc0a de arD$CiCC$(+ P$drLa e(c$nder(e+ ?A!nK!e eran &an raCa( Ca( c0iCca( % &an (in 0$2a( C$( !ar!m$(A NRi(+++ Ri(+++ En Ca( $re2a( (e Ce reLan C$( DaCaQ$(+ G eC $C'e de Ca de&$nacin de C$( HmEn Cic0erI Ce CCe aDa aC 'ec0$P '$rK!e eran r!raCe(+ ME( aCCE de C$( ErD$Ce( ($naDa eC rL$+ <ri&aDan !n$( 'a&iCC$(+ NEr K!e 2!%e MiMe+++ ZSe e(&aDan D!rCand$ de 5C[ NEn C$( aCamDre( me c$ en+++ EC '!%n deC Mien&$ Ce Q!mDaDa en Ca( $re2a(+ NMa(K!e de2e medi$ 'eCCe2$ %$ 'a($+++ Me&i Ca caDeQa en&re C$( 0iC$( de 'Ja(+ Una Ce ra( Ca $re2a+ La( (e'ar c$r&End$(e C$( ded$(+ Le c0$rreaDa &iDia Ca (an re '$r Ca( 'a&iCCa(, '$r Ca( (iene(+ Se Ce e(ca' eC 0iC$ de arriDa cerrand$ Ca cerca ($Dre 5C+ *e !n &irn 'a( eC &$r($ diD!2End$(e !na a&arra%a de araUaQ$( en Ca( e('aCda( ne ra(+ N*e2e er caDaCC$ 'a 'a(ar NadMer&Lan a&rE( aC m$n&ad$+ Una 'a&ada en Ca( naC a( C$ acaD de 0acer 'a(ar Ca cerca+ Se O!e de cara en Ca 0ierDa+ N?A0A Hi2$ de !na 'erra+++ E(&a MeQ Ca D$&a deC r!raC Ce ($n c$m$ !n cam'aniCCaQ$ aC 'a&earC$ en Ca $re2a+ En Ca %a ra( ada+ Se ir !i de r$diCCa(+ La c!Ca&a deC riOCe Ce di$ de CCen$ en eC 'ec0$+ La( 'a&ada( C$ &!ndLan+ NA2a, %a(&E( arre Ca$+++ Per$ era !n m$ $&e eC ne r$+ R! La c$m$ &$r$ em'iaCad$+ G (e a arr a Ca( 'ierna( deC $&r$ Oraca(End$C$ de e('aCda(+ B!i($ aCQar(e % 'a&ear &amDi5n+ /eLa &!rDi$+ Se c!CeDre ($Dre eC caLd$+ -$rce2eaDan ($rdamen&e+ L$ &enLa+ Le 0aDLa me&id$ C$( ded$( en Ca D$ca+ EC $&r$ K!erLa m$rder+ EC ne r$ Ce 0!ndLa Ca( man$( aDri5nd$Ce Ca D$ca (in (en&ir eC d$C$r de C$( dien&e(+ G (JDi&$ &ir+ La( me2iCCa( deC r!raC Ce dier$n !n e(caC$OrL$ aC ra( ar(e+ C0iCCar$n c$m$ eC r!En K!e ra( an Ca( m!2ere( c$(iend$+ AC re&irar Ca( man$( (an rien&a( $% K!e Ca M$Q (e Ce iDa+

http://biblioteca.d2g.com

N$ &enLa D$ca+ Rai $ne( ne r!Qc$( de m!eCa( % de dien&e( reLan+ Se CCeMaDa Ca( man$( a Ca cara rec$ iend$ Ca( 'iC&raOa( de( a2ada(+ N?A0A Hi2$ de !na 'erra+++ *e &$d$( Cad$( Ca( c!Ca&a( % Ca( D$&a( Ce CC$MLan $C'e(+ <ir eC ne r$ C$( $2$( DCanK!ean&e(+ A i& Ca DemDa+ B!erLa 0aDCar+ L$( mir a &$d$( en &$rn$ aCCL de r$diCCa(+ Rec$rd K!e &$d$ 0aDLa (id$ '$r eC ca'i&En D$rrac0$ % DeCic$($+ Se c!Dri Ca cara c$n eC DraQ$ % ca% $&ra MeQ+ N?A0A ?Mardecid$A NL$ 0a Ore a$ a Ran eC+++ N*5m$(Ce d!r$+ N?Ne r$ mardi&$A 7aiCaDan ($Dre eC cadEMer+

II
NHei, (eU$ra+ *eC in&eri$r de Ca ca(a re('$ndLan+ Se $Lan 'a($(+ NA Mer+++ ZB!5 2!e[ NUna '$(adi&a+++ NZS$n r!raCe([ NSL+ ZG K!5[ N7!en$, den&ren n$mE(+ 7riCC !n candiC ($Dre Ca caDeQa de Ca Mie2a ne ra+ EC r!'$ _a_i cCar$ aC 'ie de Ca ca(!c0a (eme2aDa !na 0$2a de maLQ en&reaDier&a+ HaDCaDan en&re eCC$(P N*52enC$ E0i !arda$ adeDa2$ er 'i($+ NEra de 0aDe(C$ en&erra$ aCCE me(m$ &$d$i+++ Onde ca%+ NMaUana C$ en&erram$ Anden+ C!ida$ (e a(!(&a Ca Mie2a+ S!Dier$n r!id$(amen&e+ EC c!er'$ deC ne r$ m!er&$ a 'a&ada( 0iQ$ !na 'ir!e&a % ca% m$n&ad$ en eC OiC$ de C$( !aca%e( 0$riQ$n&aCe( deC c0iK!er$+ 7a2$ eC 'i($+ A'$%aDan C$( riOCe( caUn arriDa en Ca( 'arede(+ EC ca'i&En (e (en& en Ca 0amaca+ Ga (e Ce 0aDLa 'a(ad$ Ca D$rrac0era K!e C$ 0iQ$ di('!&ar c$n eC ne r$+ L$( $&r$( (e ac$m$daDan en Da&ea( D$ca aDa2$+ En eC DaJC+ *$nde '!dier$n+ NZHan c$mid$[ NGa, (eU$ra+ NPer$ ar $ caCien&e+ ZUn ma&eci&$ e caO5 '!r$ c$n Merde a(a$[ NSi !(&5 e( &an \eUa+++ NPe&i&aa+++ ZTa a'a a$ er O$ n[ *eC c!ar&$ in&eri$r (aCi Ca m!c0ac0a+ NN$ &!aMLa, mama+ NEn&$nce( Mam$ a^(ar !n$( Merde( % !n '$K!i&$ e caO5 '!r$ 'a C$( (eU$re(+++ La m!c0ac0a 0aDLa 0ec0$ encender(e C$( 'ai1'ai( de C$( $2$( deC ca'i&En+ NO%e 0ata e -enao# &rai Ca dama2!ani&a e ma%$rca+ Pa '$ne(Ce !n '$K!i&$ en er caO5 '!r$ e Ca (eU$ra % de !(&5 &amDi5n, niUa+++ niUa Pe&i&a Zn$[ N$ 'en(aDa 0aDe(me enc$n&ra$ '$ aK!L c$n !na OC$r de \ena( &arde c$m$ eCCa+++ Pe&i&a reLa eCeMand$ eC &ra2e r$(ad$ c$n Ca C$ma de (! 'ec0$ d!r$, aC re('irar+ E iDa % MenLa c$n !n ri&m$ en Ca( cadera( K!e enC$K!ecLa aC r!raC+ *e('!5( deC caO5 '!r$ 0!Dieran c$nMer(ad$ !n ra&$ c$n !(&$+ La Mie2a ne ra c$r&P NLa c$nMer(a &a m!i \ena+++ 'er$ !(&ede( di('en(arEn K!e n$( Ma%am$( 'a aden&r$ a ac$(&arn$ %$ % mi 0i2a+++ Tenem$ K!e madr! E(+++ P$rK!e &arD5( amaneQca aK!L mi2$ K!e CCe a e ManaDL maUana+++ A0i Ce( de2$ er candiC+ La '!er&a de $cre $(c!r$, de Mie2a( !adJa( Ca&iCCada(, (e cerr+ S!( Di(a ra( de Me&a de n$MiCC$ c0irriar$n+ L$( r!raCe( Ca miraDan c$n $2$( maC$(+ EC ca'i&En C$( de&!M$ c$n eC 'CanaQ$ de (! miradaP NNaiden (e me&a+++ La Or!&a e( 'a mL+ G 'a mL ($C$ &a K!e (e cai de Ca ma&a+++ ECCa Ce 0aDLa !iUad$ eC $2$+ A'a eC candiC+ P$r Ca caUa raCa de Ca( 'arede( (aCLan $MiCC$( de amariCCen&a cCaridad+ Pe Ca Oren&e OeDriC a Ca( rendi2a( OrLa(+

http://biblioteca.d2g.com

NSe e(&E e(Mi(&iend$+++ MiraDa, &endida a&rE( Ca man$ de&eniend$ a C$( $&r$(+ Cr!Q en cami(n Ca Mie2a 0a(&a Ca Men&ana c$n !n ma&e en Ca man$+ A Mer&erC$ aO!era+ G E iC me&i '$r Ca '!er&a en&$rnada Ca caDeQa eC 0$mDre+ Una (eUa Mi$Cen&a % DreMeP Mendr5+ E('5rame+ La Pe&i&a a're& 'Jdica eC cami(n, medi$ de(c!Dier&$, c$n&ra eC (en$+ S$nriP (L+ La Mie2a (in dar(e c!en&a de nada (e me&i Da2$ eC &$Cd$ c$C$rad$ de Ca &aCanK!era deC Oren&e+ A'a and$ (! candiC+ Una 0$ra mE( &arde cr!2La Ca '!er&a+ G cr!2La Ca &aCanK!era de Pe&i&a+ La Mie2a r$ncaDa+ L$( r!raCe( ($UaDan en Ca c!adri&a c$n Ca (!er&e de (! 2eOe+

III
NSeU$ra, m!c0L(ima( racia(+ ?G n$( Mam$ K!e 0ai K!e 0acer en er dLaA Pe&i&a (e ($nreLa c$n eC ca'i&En a e('aCda( de Ca Mie2a+ Un$ di2$P NZLa 2$Men e( ca(ada ! ($r&era[ NTa (e'arada eC e('$($ NacCar Ca madre+ NG, !na c$(a (eU$ra 'a (aDer a K!i5n a radecerCe, Zcm$ e( (! racia[ NPanc0i&a e LC$reC+ Pe&i&a Me aC 0erid$ NaC de Ca cara de( arrada en Ca C!c0a de a%erN % 're !n&aP NZB!5 2!e e($, ca'i&En[+++ C$m$ an$c0e n$ Cei Mi(&$+++ N9!e an&ier !na 'eCea+++ N?Per$ K!5 Dr!&$ er K!e (e C$ 0iQ$A SerLa c$n naMa2a+++ NN$, c$n C$( ded$(+++ N?9e(J(A L$ 0an de2a$ !ac$ 'a &$da (! Mida+++ 7a2ar$n+ Ga era cCar$+ La man a 0Jmeda DriCCaDa c$m$ (i 0!Diera CC$Mid$ deC (eren$+ Can&aDan caciK!e( en C$( cir!eC$( de Ca( cerca(+ La( d$( m!2ere( em'eQaDan (!( K!e0acere(+ A Pe&i&a Ce d$CLan Ca( cadera(P ?e( K!e &re( Mece(A+++ NOi&e Pe&i&a+++ 7a2a a Mer ar c0anc0$ K!e 0a e(&a$ m$Mi5nd$(e % c$m$ 0$Qand$ &$da Ca n$c0e+++ 7a2 Pe&i&a % Ca $% ri&ar Ca madreP NMama, mama, e(&$( marMa$( Ce 0an ec0a$ !n m!er&$ ar c0anc0$+++ /en a+++ E($ e( C$ K!e 0a e(&a$ c$miend$ &$da Ca (an&a n$c0e+++ ?9e(J(A ?San 9acin&$ Cind$A /en a+ N?AC Oin r!raCe(A S$n Ca 'Ca aP c$n raQn n!ei d$rmid$ nadi&i&aP % an&e( K!e n$ 0an K!erid$ ar $ 'i$r c$n M$(+++ Ac!di+ C$m$ cC!eca( r$dear$n eC c0iK!er$+ N$ (aDLan de dnde em'!Uar eC c!er'$ manc$rnad$ c$n Ca cara (!mer ida en eC C$d$+ C$mid$ '$r eC c!eCC$+ P$r eC 'ec0$+ *e(c!Dier&a( Ca( c$(&iCCa(+ N?Per$ K!5 mardecid$(A+++ *e adeMera(P ar Oin r!raCe(+++ ZG K!i5n (erE er '$Dre 0$mDre e(&e[ P$r !n DraQ$ C$ '!dier$n aCQar+ La cami(e&a &enLa m!c0a (an re+ Per$ eC 'an&aCn ZC$ c$n$cLan[ C$n !n can&$ de Ca OaCda Cim'i Pe&i&a eC 'rie&$ emDarrad$ 0ediend$ de Ca cara+ EC c!er'$ de(can(aDa a media( en Ca Mie2a, a media( en eC OiC$ deC c0iK!er$+ -!e !n ri&$ c$r&$ eC de Pe&i&aP N? A% mamaA Si e( Ran!CO$, mi UaU$+++ La Mie2a n$ di2$ nada+ S! cara ne ra Narr! ada c$m$ eC &r$nc$ CeU$($ de !n nL('er$N (e 0iQ$ ceniQa, ceniQa+ A Pe&i&a Ce d$CLan C$( De($( deC r!raC NC$( De($( de Ca n$c0e $(c!raN c$m$ (i 0!Dieran (id$ D$Oe&ada(+++

COMENTARIO

http://biblioteca.d2g.com

En 198#, Ca '!DCicacin de Los &ue se -an 'r$d!2$ en eC Ec!ad$r !n e(cEndaC$ Ci&erari$ K!e de('!5( &!M$ re'erc!(i$ne( c$n&inen&aCe(+ L$( a!&$re( de e(&e &$m$ de c!en&$( eran &re( 2Mene(P *eme&ri$ A !iCera MaC&a, K!e a Ca (aQn &enLa Mein&iJn aU$(4 9$aK!Ln <aCCe $( Lara, diecin!eMe, % EnriK!e <iC <iCDer&, dieci$c0$+ Los &ue se -an reOCe2a eC e('Lri&! 'r$Ce&ari$ K!e im'eraDa en&re C$( in&eCec&!aCe( deC m!nd$ en&re 19)9 % 1989+ C$n e(&e CiDr$, %a n$ 0a% &ema( 'r$0iDid$( 'ara Ca Ci&era&!ra+ L$( 'er($na2e( ($n C$( c0$C$( mE( '$Dre( c!%a Mida 'eCi ra c$n(&an&emen&e n$ (C$ '$r C$( aD!($( de Ca ($ciedad, (in$ &amDi5n '$r Ca Mi$Cencia de (! a'e&i&$ (e6!aC+ La( &ran(cri'ci$ne( O$n5&ica( de (! diaCec&$ ($n Ca( mE( a&reMida( K!e e6i(&en en Ca Ci&era&!ra 0i('an$americana+ N$ $D(&an&e C$( eCemen&$( cr!d$( de e(&a( $Dra(, C$( &re( ec!a&$rian$( 0acen aCa de !na mae(&rLa &5cnica K!e Ce( 0a anad$ !n nic0$ (e !r$ en Ca c!en&L(&ica 0i('an$americana+ *e C$( &re( a!&$re( de Los &ue se -an# <aCCe $( Lara e( eC mE( 'r$Ce&ari$+ A!nK!e a 'rimera Mi(&a 'arece de(c!idar eC ar&e en OaM$r de Ca 'r$&e(&a ($ciaC, H?Era Ca mamEAI im're(i$na 'reci(amen&e '$r Ca O$rma ar&L(&ica c$n K!e eC a!&$r reMi(&e (! &ema &an cr!eC+ *iMidid$ en &re( e(cena(, eC c!en&$ C!ce !na ran !nidad+ AdemE( de Ca &rama % deC &$n$ Mi$Cen&$, eC a!&$r reO!erQa di(cre&amen&e Ca e(&r!c&!ra deC c!en&$ c$n de&aCCe( K!e Ci an Ca( &re( e(cena(+ Ca(i aC OinaC de Ca 'rimera e(cena, eC ne r$ rec!erda K!e (! 'er(ec!cin (e deDe aC Hca'i&En D$rrac0$ % DeCic$($I+ *e('!5( de Ca m!er&e deC ne r$, Ca e(cena camDia aC in&eri$r de Ca ca(a d$nde aC ca'i&En H%a (e Ce 0aDLa 'a(ad$ Ca D$rrac0era K!e C$ 0iQ$ di('!&ar c$n eC ne r$I+ AC n$ en&rar en mE( de&aCCe(, eC a!&$r dem!e(&ra K!e C$ K!e mE( Ce 're$c!'a e( Ca ($ciedad K!e 'ermi&e eC a(e(ina&$ cr!eC de !n 0$mDre '$r !n m$&iM$ in(i niOican&e+ La de('edida de C$( r!raCe( en Ca JC&ima e(cena &rae rec!erd$( de Ca 'rimera c!and$ Pe&i&a (e 0$rr$riQa irnicamen&e an&e Ca MLc&ima de (! 0erman$+ EC Cec&$r c$m'ar&e Ca ($r're(a de Ca( d$( m!2ere( an&e eC de(c!Drimien&$ de Ca iden&idad deC cadEMer, a!nK!e en Ca (e !nda e(cena 0a% !na CeMe in(in!acin deC de(enCace c!and$ Ca (eU$ra dice K!e CCe arE (! 0i2$ aC dLa (i !ien&e+ La Mi$Cencia deC c!en&$ de'ende &an&$ de C$( 0ec0$( c$m$ deC e(&iC$+ AD!nda eC diEC$ $ m!% rE'id$4 ca(i &$da( Ca( $raci$ne( ($n de '$ca( 'aCaDra( Nen Ca 'rimera e(cena, 0a% Mein&e $raci$ne( de (ei( 'aCaDra( $ men$(N4 % C$( ($nid$( deC c!en&$ c$n(&i&!%en !n O$nd$ m!(icaC m!% a'r$'iad$ 'ara eC &emaP H'a($( de ($Cdad$(+++ ca(c$ deC caDaCC$+++ eC Mien&$+++ C$( DaCaQ$(+++ ($naDa eC rL$+++ ri&aDan !n$( 'a&iCC$(+++ Ca( 'a&ada(+++ r! La+++ cr!2La Ca '!er&a+++ Ca Mie2a r$ncaDaI+ En c$n&ra(&e c$n C$( ($nid$(, e(ca(ean C$( c$C$re(+ SC$ 0a% !na( c!an&a( aC!(i$ne( a C$ ne r$+ P$r e($, ($Dre(aCe &an&$ eC 'enJC&im$ 'ErraO$P HLa Mie2a n$ di2$ nada+ S! cara ne ra+++, arr! ada c$m$ eC &r$nc$ CeU$($ de !n nL('er$+++ (e 0iQ$ ceniQa, ceniQa+I EC (iCenci$ de('!5( de &an&$ r!id$4 eC camDi$ de c$C$r de('!5( de &an&a $(c!ridad4 % Ca 'r$C$n acin de Ca $racin '$r eC (LmiC m!% acer&ad$ de('!5( de &an&a( $raci$ne( DreMe( N&$d$ c$n&riD!%e a dar Da(&an&e 'e($ a e(&e m$men&$ de &ern!ra c$n Ca in&encin de c$n&rarre(&ar C$( eOec&$( de &$d$ C$ an&eri$r+ Teniend$ en c!en&a Ca im'$r&ancia de Ca mamE Nrec!5rde(e eC &L&!C$ deC c!en&$N Ca aC!(in a Ca 0ermana en eC 'ErraO$ K!e (i !e, c$n (! in(i(&encia en C$( ($nid$( % Ca $(c!ridad, deDiCi&a eC Oin deC c!en&$+

http://biblioteca.d2g.com

DEMETRIO AGUILERA MALTA


X19#9119"1Y Ecuatoriano) Naci" en 8ua'a&uil) De pro$esor %e colegio lleg" a ser su(secretario %e E%ucaci"n 0F(lica) <us cuentos en L$( K!e (e Man ' sus no-elas *$n <$%$ B*H44+ ' La i(Ca Mir en B*H>,+ transcurren en la regi"n limita%a %e la %esem(oca%ura %el r o 8ua'as) <us otras no-elas# %e menos -alor literario# tienen un escenario m/s e."tico: CanaC F$ne B*H4G+# Madrid B*H4H+ ' Una cr!Q en Ca Sierra Mae(&ra B*H?*+) En *H?> comen:" a pu(licar una serie %e no-elas hist"ricas con el t tulo @gal%osianoA %e E'i($di$( American$(+ =asta la $echa han sali%o tomos so(re 2ol -ar B*H?>+# Francisco %e Orellana B*H?>+ ' ;asco NF1e: %e 2al(oa B*H?G+) <e le consi%era el me6or %ramaturgo %e su pa s con o(ras como LEQar$ B*H>*+# *ien&e( DCanc$( B*HGG+# EC &i re B*HGD+ e InOiern$ ne r$ B*H?D+) Ra%ic" %urante -arios a1os en M9.ico) 0ro$esor -isitante en <cripps College B*H?3+ ' en la Uni-ersi%a% %e Cali$ornia# Ir-ine B*HD5+) Representante %e los autores su%americanos en la %irecti-a %e la Comuni%a% Latinoamericana %e Escritores) <us Fltimas no-elas# Sie&e C!na( % (ie&e (er'ien&e( B*HD5+# EC (ec!e(&r$ deC eneraC B*HD4+ ' R5K!iem 'ara eC diaDC$ B*HD3+# re-elan su incorporaci"n en la nue-a narrati-a hispanoamericana por el uso %e las nue-as t9cnicas e.perimentales) @El cholo &ue se -eng"A $ue escrito en *H,3 pero no se pu(lic" hasta *H45 cuan%o se inclu'"# 6unto con otros cuentos %e cholos# en L$( K!e (e Man+ En *H35 Aguilera Malta $ue nom(ra%o em(a6a%or %el Ecua%or en M9.ico)

EL CHOLO $UE SE VENG


NTEI AMAO c$m$ naide Z(aDe( M$([ P$r &i mei 0ec0$ mariner$ % 0ei Mia2a$ '$r $&ra( &ierra(+++ P$r &i 0ei e(&a$ a '!n&$ e (er criminaC % 0a(&a 0ei aDand$nad$ a mi '$Dre Mie2aP '$r &i K!e me 0aDL( en aUa$ % &e 0aDL( D!rCa$ e mL+++ Per$ mei Men a$P &$d$ C$ K!e &e 'a( %a C$ (aDLa %$ de(de an&e(+ ?P$r e($ &e de25 ir c$n e(e D$rrac0$ K!e 0$i &e aCimen&a c$n $C'e( a M$( % a &!( 0i2$(A La 'Ca%a (e c!DrLa de e('!ma+ ACCL eC mar aQ$&aDa c$n O!r$r, % Ca( $Ca( en$rme( caLan, c$m$ 'ece( m!C&ic$C$re( ($Dre Ca( 'iedra(+ Andrea C$ e(c!c0aDa en (iCenci$+ NSi 0!Diera (id$ $&r$+++ ?A0A+++ L$ 0!Diera de(aOia$ ar mac0e&e a Andr5( % C$ 0!Diera ma&a$+++ Per$ n$+ r n$ &enLa Ca c!r'a+ La Jnica c!r'aDCe era( M$( K!e me 0aDLa( en aUa$+ G &J era( Ca Jnica K!e deDLa (!Orir a(L c$m$ 0ei (!Ori %$+++ Una $Ca c$m$ Hra%aI inmen(a % &ran('aren&e ca% a (!( 'ie( in&err!m'i5nd$Ce+ EC mar CanQaDa ri&$( en($rdeced$re(+ Para $Lr a MeCK!Lade( eCCa 0aDLa &enid$ K!e acercEr(eCe m!c0$+ P$r $&ra 'ar&e, eC OrL$+++ NZTe ac$rdE( de cm$ 'a([ G$, C$ me(m$ K!e (i 2!era a%er+ TEDam$( c0ic$(4 n$( 0aDLam$( cria$ 2!n&i&$(+ TenLa K!e (er C$ K!e 2!e+ ZTe ac$rdE([ N$( 'aCaDriam$(, n$( LDam$( a ca(ar+++ *e re'en&e me CCaman 'a &raDa2a en Ca Dar(a e d$n <!a%amaDe+ G %$, K!e K!erLa 'Ca&a, me 2!i+ TJ 0a(&a CC$ra(&e cre$+ Pa( !n me(+ G$ andaDa '$ er <!a%a(, c$n !na madera, c$n&en&$ e re re(ar 'r$n&$+++ G en&$nce( me C$ di2$ er 7ad!CaK!eP M$( &e 0aDLa( Car a$ c$n Andr5(+ N$ (e (aDLa nada e &i+ ZTe ac$rdE([ EC OrL$ era mE( O!er&e+ La &arde mE( $(c!ra+ EC mar em'eQaDa a caCmar(e+ La( $CCa( CCe aDan a de(ma%ar (!aMemen&e en Ca $riCCa+ A C$ Ce2$( a($maDa !na MeCa de DaCandra+ NSen&L 'ena % c$ra2e+ H!Diera K!erid$ ma&arC$ a 5r+ Per$ de('!5( Mi K!e C$ me2$r era Men armeP %$ c$n$cLa a Andr5(+ SaDLa K!e c$n 5r (C$ &e e('eraDan er 'aC$ % Ca mi(eria+ A(L K!e 5r (erLa me2$r K!ien me Men arLa+++ Z*e('!5([ Hei &raDa2a$ m!c0$, m!c0L(im$+ N!ei K!erid$ (aDer mE( de M$(+ Hei Mi(i&a$ m!c0a( ci!dade(4 0ei c$n$ci m!c0a( m!2ere(+ SC$ 0ace !n me( me i2eP ?andE a Mer &! $DraA EC ($C (e $c!C&aDa &ra( C$( man Care( Merdine r$(+ S!( ra%$( Oan&E(&ic$( danQaDan ($Dre eC c!er'$ de Ca c0$Ca dEnd$Ce c$C$re( rar$(+ La( 'ierna( 'arecLan c$ er Mida+ EC mar (e di2era !na CCan!ra de OC$re( '$Cicr$ma(+ NTei 0aCCa$ camDiada Z(aDe( M$([ E(&E( Oea4 e(&E( OCaca4 anda( (!cia+ Ga n$ MaCe( 'a nada+ SC$ &iene( K!e (!Orir Miend$ cm$ &e 0!Diera id$ c$nmi $ % cm$ e(&E( a0$ra Z(aDe( M$([ G anda Me&e K!e %a &! marid$

http://biblioteca.d2g.com

0a de(&ar e('erand$ Ca merienda, anda Me&e K!e (in$ &endrE( 0$i !na 'aCiQa+++ La MeCa de Ca DaCandra crecLa+ Un$( aCca&race( cr!QaDan Cen&amen&e '$r eC cieC$+ EC mar e(&aDa &ranK!iC$ % caCCad$ % !na ($nri(a e6&raUa 'Ce aDa C$( CaDi$( deC c0$C$ K!e (e Men +

COMENTARIO
A !iCera MaC&a &amDi5n e(criDe ($Dre c0$C$( inc!C&$(, eC (e6$ 'rimi&iM$ % Ca Mi$Cencia, 'er$ ?K!5 diOerencia en&re e(&e c!en&$ % H?Era Ca mamEAI *e Ca( d$( 'er($na( K!e e(&En 're(en&e( (C$ 0aDCa eC 0$mDre+ P$r medi$ de (! m$nC$ $ n$( en&eram$( de Ca ran de(iC!(in (!Orida &an&$ '$r eC 0$mDre &raici$nad$ c$m$ '$r Ca m!2er+ A medida K!e (e Ma c$m'Ce&and$ eC c!adr$, crece eC (!('en($+ A 'e(ar de K!e eC &L&!C$ (e e6'Cica en eC 'rimer 'ErraO$, K!eda Ca amenaQa de Ca Mi$Cencia+ P$r e($, a 'e(ar de K!e eC OinaC c$nc!erda c$m'Ce&amen&e c$n &$d$ eC c!en&$, n$ de2a de ($r'render+ A !iCera MaC&a emDeCCece e(&a e(cena de Ca Mida c0$Ca aC&ernand$ Ca( de(cri'ci$ne( deC mar c$n eC m$nC$ $+ E(a( de(cri'ci$ne( &ienen !na O!ncin mJC&i'Ce+ EC O!r$r deC mar reOCe2a Ca( em$ci$ne( deC 0$mDre i !aC K!e Ca caCma K!e (i !e+ La 're(encia deC mar (! iere eC (e6$ en (! (en&id$ mE( 'rimi&iM$ % da mE( !niMer(aCidad aC c!en&$+ MeCK!Lade( % Andrea, '$r medi$ deC mar, de2an de (er c0$C$( % (e c$nMier&en en un 0$mDre % una m!2er+ AC mi(m$ &iem'$ K!e Ca ac&!acin deC mar reOCe2a Ca( em$ci$ne( deC 0$mDre, eC Cen !a2e '$5&ic$ de Ca( de(cri'ci$ne( 0ace c$n&ra(&e c$n (! 0aDCa reaCi(&a+ L$( di(&in&$( 2!e $( de C!Q % ($nid$ crean !na (erie de cinc$ c!adr$( 'CE(&ic$( K!e '$drLan (er in&er're&ad$( a Ca( miC maraMiCCa( '$r !na $rK!e(&a (inOnica+ *e C$( &re( a!&$re( de Los &ue se -an# A !iCera MaC&a e( eC mE( ar&i(&a 'CE(&ic$+ EC 0ec0$ de (er drama&!r $ &amDi5n e6'Cica Ca 'arad$2a de e(&e c!en&$P Ca ran O!erQa dramE&ica de !na e(cena e6en&a de accin,

http://biblioteca.d2g.com

ENRI+UE GIL GILBERT


X191)11938Y Ecuatoriano) Naci" en 8ua'a&uil) 0ro$esor %e historia en la Uni-ersi%a% %e 8ua'a&uil ' pro$esor %e castellano ' %e literatura en el Colegio Nacional ;icente Roca$uerte) A%em/s %e los cuentos %e L$( K!e (e Man, pu(lic" otros %os tomos %e cuentos# G!n a B*H44+ ' L$( reCa&$( de Emman!eC B*H4H+# ' una no-ela# N!e(&r$ 'an B*H>,+# &ue gan" el segun%o premio %el primer concurso Farrar ' Rinehart) Militante %urante muchos a1os en el 0arti%o Comunista %e su pa s# %e6" %e culti-ar la literatura ' se %e%ic" al pan$letismo) @El maloA pro-iene %e L$( K!e (e Man+

EL MALO
Du9rmase ni1ito# %u9rmase por DiosC %u9rmase ni1ito &ue all -iene el cuco# Nahah/O Nahah/O G Le$'$Cd$ eCeMaDa (! de(&em'Cada M$Q meci5nd$(e a &$d$ M!eC$ en Ca 0amaca, &ra&and$ de arr!CCar a (! 0ermani&$ men$r+ N?Er m$r$A A(L C$ CCamaDan '$rK!e 0a(&a m!% crecid$ 0aDLa e(&ad$ (in reciDir Ca( a !a( Da!&i(maCe(+ N?Er m$r$A ?9e(J, K!5 maC$ 0a de (erA NZG n!E MenL$ &!aDLa Ca maCa 'E2ara a ri&a2Ce[ NIQ K!e c!and$ !n$ e( m$r$ Ca maCa 'E2ara 'are+++ NN$P Ce (aca C$( $2i&$( ar m$r$+ <an 7os9 ' la -irgen $ueron a 2el9n a a%orar al ni1o ' a 7esFs tam(i9n) Mar a la-a(a# <an 7os9 ten% a los ricos pa1ales &ue el ni1o ten a# Nahah/O Nahah/O G (e !La meciend$+ EC c!er'$ medi$ &$rcid$, mE( eCeMada !na 'ierna K!e $&ra, (C$ Ca mE( 'r$C$n ada (erMLa de 'aCanca meced$ra+ En C$( CaDi$( !n 'edaQ$ de re(P eC Hr$m'e cami(aI+ ME( (!ci$ % andra2$($ K!e !n mendi $, 0acLa e6cCamar a (! madreP N?Si %a n!ai Mida c$n e(&e dem$ni$A ?/eaP (i n!ace !n ra&i&$ K!e C$ 0ei De(&L$ % %a anda c$m$ de !n me(A Per$ 5C era im'a(iDCe+ TraMie($ % maCcriad$ '$r in(&in&$+ /iM$4 &aC MeQ dema(iad$ MiM$+ S!( 'iCCerLa( eran '$rK!e (L+ P$rK!e (e Ce an&$2aDa 0acerC$+ A0$ra (! 'a'E % (! mamE (e 0aDLan id$ aC de(m$n&e+ TenLa K!e c$cinar+ C!idar a (! 0ermani&$+ HacerC$ d$rmir, % c!and$ %a e(&5 d$rmid$, ir CCeMand$ Ca c$mida a (!( &ai&a(+ G C$ mE( 'r$DaDCe era K!e reciDiera (! c!eriQa+ SaDLa (in d!da C$ K!e Ce e('eraDa+ Per$ a!nK!e %a eC ($C He(&aDa Da(&an&e 'aradi&$I, n$ (e 're$c!'aDa

http://biblioteca.d2g.com

de '$ner Ca( $CCa( en eC O$ n+ TenLa (! c!eriQa (e !ra+ Per$ ?Da0A ZB!5 era 2! ar !n ra&i&$[+++ Si Ce 'a aDan Ce d$CerLa !n ra&i&$ %+++ ?nada mE(A C$n ($Dar(e c$n&ra eC (!eC$, ($Dre Ca %erDa de Ca Mir en+++ G Miend$ K!e eC 'eK!eU$ n$ (e d$rmLa (e a ac04 (e a ac0 0a(&a ca(i &$carCe Ca nariQ c$n&ra Ca de 5C+ EC DeD5, e('an&ad$, (aC&, a i& Ca( maneci&a(+ HiQ$ !n e(&$ K!e C$ aOeaDa % K!i($ CC$rar+ N?*!5rme&eA N$rden+ Per$ eC m!% (inMer \enQa en C! ar de d$rmir(e (e '!($ a CC$rar+ N/ea UaUi&$P ?d!5rma(e K!e &en $ K!e c$cinarA G em'CeaDa &$da( Ca( raQ$ne( mE( c$nMincen&e( K!e 0aCCaDa aC aCcance de (! men&aCidad inOan&iC+ EC DeD5 n$ 0acLa ca($+ Rec!rri en&$nce( a C$( m5&$d$( Mi$Cen&$(+ NZN$ K!iere( d$rmir&e[ ?A0$ra MerE(A C$ iC$ '$r C$( 0$mDri&$( % C$ (ac!di+ N?Si n$ &e d!erme( MerE(A G mE( % mE( C$ (ac!dLa+ Per$ eC DeD5 ri&aDa % ri&aDa (in d$rmir(e+ N?A JA ?A JA ?A JA NParece 'i&$, de e($( 'i&$( K!e 0acen c$n cac0$ e &$r$ % $mDCi $ de ar arr$D$+ G Ce 'arecLa D$ni&a Ca de(&em'Cada % nada (im'E&ica m!(iK!i&a+ ?/a%aA B!5 raci$($ re(!C&aDa eC m!c0ac0i&$, a(L, m$radi&$, c$n&ra%end$ C$( Draci&$( % Ca( 'ierni&a( 'ara CC$rar+ N?9i, 2i, 2iA ?Cm$ (i a(eA ?9i, 2i, 2iA Si 5C 0!Diera &enid$ (en$( c$m$ (! mamE, %a n$ CC$rarLa eC c0ic$, 'er$+++ ZP$r K!5 n$ &endrLa 5C[+++ +++G 5C (erLa c!and$ rande c$m$ (! 'a'E+++ IrLa+++ N?A JA ?A JA ?A JA ?CaramDa(, (i &$daMLa CC$raDa (! UaU$A L$ Da2 de Ca 0amaca+ N?Le$'$rd$A NMande+ NZN!E( Mi(&$ mi aCCina Oina[ N?G$ n$ 0ei Mi(&$ nadaA G Ca C0e'a (e aCe2aDa m!rm!rand$P N?Si e( maC$1maC$1maC$1c$m$ er me(m$ maC$A ?/ie2a ma2aderaA /enir a D!(car aCCina( c!and$ 5C &enLa K!e 0acer d$rmir a (! UaU$ % c$cinar+++ G %a eC ($C He(&aDa mE( 'aradi&$ K!e endenan&e(I+ ?B!5 ri&n eC m!c0ac0$A Ga n$ Ce !(&aDa Ca m!(iK!i&a+ G (e '!($ a (aC&ar aCreded$r de Ca cria&!ra+ SaC&aDa+ SaC&aDa+ SaC&aDa+ G C$( $c0$ aU$( K!e CCeMaDa de Mida (e aCe rar$n c$m$ n!nca (e 0aDLan aCe rad$+ Si 0aDLa c$n(e !id$ 0acerC$ caCCar, C$ K!e '$ca( Mece( c$n(e !La+++ G mE( &$daMLa, (e reLa c$n 5C+++ ? C$n 5C K!e nadie (e reLaA P$r e($ &aC MeQ era maC$+ ZMaC$[ ZG K!5 (erLa e($[ A C$( K!e Ce( ri&a Ca Cec0!Qa an&e( de K!e C$( CCeMen a Ca 'iCa, ($n maC$(+++ ?G a 5C diQK!e Ce 0aDLa ri&ad$A Per$ nadie (e reLa c$n 5C+ NN$ &e a2!n&e( c$n er Le$'$rd$ N0aDLa $Ld$ K!e Ce decLan a C$( $&r$( c0ic$(N+ ?N$ &e a2!n&e( c$n e(e K!e( maC$A G a0$ra Ce 0aDLa ($nreLd$ (! 0ermani&$+ ?G diQK!e C$( c0iK!i&$( ($n an eCi&$(A N?<!i$A ?<\i$A G (aC&aDa % mE( (aC&aDa a (! aCreded$r+ *e re'en&e (e 'ar+ N?A%A LC$r+ A i& Ca( man$(+ L$ mi(m$ 0aDLa 0ec0$ eC c0iK!i&$+ NZG de $nde ca% er mac0e&e[ T$rnaDa C$( $2$( de !n$ a $&r$ Cad$+ NZPer$ de $nde caerLa[ ZN$ (erLa er diaDC$[ G (e a(!(&+ EC diaDC$ deDLa e(&ar en eC c!ar&$+ N?U%A S!( $2$( (e aDrier$n m!c0$+++ m!c0$+++ m!c0$+++

http://biblioteca.d2g.com

Tan&$ K!e de &an aDier&$( (e Ce cerrar$n+ ?Le en&r &an&$ OrL$ en C$( $2$(A G '$r C$( $2$( Ce 'a( aC aCma+ EC c0iK!i&$ en eC (!eC$+++ % 5C Miend$P ($Dre C$( 'aUaCi&$(+++ !na manc0a c$m$ de Ore(c$ de 'i&a0a%a+++ n$+++ (i era+++ c$m$ de &in&a de man Ce+++ % (aCLa % (aCLa+++ ?K!5 c$C$radaA Per$ %a n$ CC$raDa+ N?:aUi&$A N$, %a n$ CC$raDa+ ZB!5 Ce 0aDLa 'a(ad$[ ZPer$ de dnde ca% eC mac0e&e[ ?EC diaDC$A G a(!(&ad$ (aCi+ Se de&!M$ a'ena( de2 eC JC&im$ e(caCn de Ca e(caCera+ ZG (i (! mamE Ce 'e aDa[ ?C$m$ (iem're Ce 'e aDan+++A /$CMi a (!Dir+++ O&ra MeQ e(&aDa CC$rand$ eC c0iK!i&$+++ ?SLA SL e(&aDa CC$rand$+++ ?Per$ cm$ CC$raDaA ?Si ca(i n$ (e Ce $LaA N?OiA ?Cm$ (e 0a manc0a$A ?G K!5 c$C$ra$A ?B!5 c$C$ra$ K!e(&EA ?Si &$L&$ (e 0a emDarra$A -!e a de(0acerCe eC D!CC!c$ de 'aUaCe(+ C$n Ca( '!n&a( deC Lndice % deC '!C ar C$( c$ LaP ?&an&$ mied$ Ce daDanA E($ K!e Ce (aCLa era c$m$ Ca (an re K!e Ce (aCLa a 5C c!and$ (e c$r&aDa C$( ded$( mien&ra( 0acLa can$L&a( de 'aC$ de DaC(a+ E($ K!e Ce (aCLa era (an re+ NZCm$ caerLa er mac0e&e[ ACCL e(&aDa eC diaDC$+++ EC diaDC$+ EC diaDC$+ EC diaDC$+ G Da2+ N$ Da2+ Se enc$n&r (in (aDer cm$, aDa2$+ C$rri en direccin HaC &raDa2$I de (! 'a'E+ N?G$ n$ 0ei (L$A G$ n$ 0ei (L$+ G c$rrLa+ L$ Mi$ 'a(ar &$d$ eC m!nd$+ L$( 0i2$( de Ca C0e'a+ L$( de Ca Mec0e+ L$( de Ca /ic&$ria+ L$( de Ca Carmen+ G &$d$( (e a'ar&aDan+ N?Er maC$A G (e K!i&aDan+ NZL$ Me( cm$ CC$ra % cm$ 0aDCa[ ?Se 0a $rDid$ C$c$A ?N$ (e a2!n&en c$n 5C K!e Ca Cec0!Qa Ce 0a ri&a$A Per$ 5C n$ C$( MeLa+ EC diaDC$+++ (! 0ermani&$+++ Zcm$ O!e[ EC diaDC$+++ EC maC$+++ EC+++ ?EC K!e Ce decLan eC maC$A N?G$ n$ 2!iA ?G$ n$ 2!iA ?Si %$ n$ (5A LCe + L$( Mi$ de Ce2$(+ Si Ce( decLa Ce 'e aDan+++ N$P 5C Ce( decLa+++ G aManQP N?MamaA ?Tai&aA NZB!5 K!iere( M$( aK!L[ ZN$ &e de25 c!idand$ ar c0ic$[ G CC$r a(!(&ad$+ G Mi$P EC diaDC$+ S! 0ermani&$+ EC mac0e&e+ NSi %$ n$ 2!i+++ ?SCi&$ n$ mE( (e ca%A ?Er diaDC$A NZB!5 0a 'a(ad$[ NEn Ca Darri !i&a+++ ?'er$ %$ n$ 2!iA ?Si ca% (Ci&$A ?Naiden C$ a&acA ?G$ n$ 2!iA ECC$( adiMinar$n+ ?G c$rrier$nA C a(!(&ad$+ ECCa CC$r$(a % a&rE(+ ?Le$'$Cd$ c$n !n e('an&$ mE( rande K!e Ca aCe rLa de c!and$ (! 0ermani&$ Ce ($nriA Para &$d$( 'a( c$m$ aC $ in!(i&ad$ Mer c$rriend$ c$m$ C$c$( a &$da Ca OamiCia+ AC !n$( (e reLan+ O&r$( (e a(!(&aDan+ O&r$( K!edaDan indiOeren&e(+ L$( m!c0ac0$( (e acercaDan % 're !n&aDanP NZB!5 0a 'a(a$[ HaDCaDan '$r 'rimera MeQ en (! Mida aC maC$+ N?G$ n!ei (L$A ?9!e er diaDC$A G (e a'ar&aDan de 5C+ ?L$ K!e decLaA G (!Dier$n &$d$( % &$d$( Mier$n % nin !n$ cre% en C$ K!e MeLa+ SC$ 5C NeC maC$N a(!(&ad$, &an

http://biblioteca.d2g.com

a(!(&ad$ K!e n$ 0aDCaDa Nc$(a rara en 5CN de( reUad$, (!ci$, 0edi$nd$ a (!d$r, miraDa % e(&aDa c$nMencid$ de K!e era cier&$ C$ K!e MeLan+ G (!( $2$( in&err$ aDan a &$d$( C$( rinc$ne(+ CreLa Mer aC diaDC$+ La madre CC$r+ AC K!i&arCe C$( 'aUaCe( Mi$ c$n C$( $2$( en&!rDiad$( '$r eC CCan&$ C$ K!e n$ 0!Diera K!erid$ Mer+++ Per$ ZK!i5n 0aDLa (id$[ 9!an, eC 'adre, e6'CicP c$m$ de c$(&!mDre 5C 0aDLa de2ad$ eC mac0e&e en&re Ca( caUa(+++ 5C, nadie mE( K!e 5C, &enLa Ca c!C'a+ N$+ ECC$( n$ C$ creLan+ HaDLa (id$ eC maC$+ ECC$( C$ ac!(aDan+ Le$'$Cd$ CC$rand$ im'C$raDaP N?Si %$ n$ 2!iA 9!e er diaDC$+ N?Er diaDC$ ere( M$(A N?G$ ($% Le$'$rd$A NT! &ai&a e2 er diaDC$, n$ d$n 9!an+ NMen&ira N ri& Ca madre $Oendida+ G Ca Mie2a /ic&$ria, Dr!2a % c!randera, ar !% c$n (! M$Q ca(cadaP N?N!a(id$ $&r$ K!er Le$'$rd$, '$rK!e 5r e2 er maC$A ?G naiden mE( K!er &iene K!e 0aDer (id$A Le$'$Cd$ c$m$ JC&ima 'r$&e(&aP N?G$ ($% 0i2$ e mi &ai&aA T$d$( 0acLan cr!ce(+ HaDLa (id$ eC maC$+ TenLa K!e (er+ Ga 0aDLa c$menQad$+ *e('!5( ma&arLa mE(+ N?Ha% K!e decirCe ar P$CL&ic$ er '!eDC$A Se aCe2aDan deC maC$+ En&$nce( 5C (in&i re'!C(in de eCC$(+ -!e Ca 'rimera MeQ K!e $di+ G c!and$ &$d$( C$( c!ri$($( (e O!er$n % K!edar$n ($C$( C$( c!a&r$, MarLa, Ca madre, CC$r+ Mien&ra( 9!an (e re(&re aDa !na man$ c$n $&ra % Ca( CE rima( r$daDan '$r (!( me2iCCa(+ MarLa Mi$ aC m!er&$+++ ?MaC$, Le$'$Cd$, maC$A ?Ma& a (! 0ermani&$, maC$A Per$ a0$ra MendrLa eC P$CL&ic$ % (e C$ CCeMarLa 're($+++ P$Dreci&$+ ZCm$ C$ &ra&arLan[ MaC '$rK!e era maC$+ G c$n C$ Dr!&$( K!e eran C$( de Ca r!raC+ ?Per$ 0aDLa ma&ad$ a (! 0ermani&$A MaC$, Le$'$Cd$, maC$+++ L$ mir+ L$( $2$( CC$r$($( de Le$'$Cd$ (e enc$n&rar$n (!'Cican&e( c$n C$( de eCCa+ N?G$ n$ 0ei (L$, mamaA La Mie2a /ic&$ria (!Di reO!nO!Uand$P N?Si e( K!e( maC$ de nacinP e( 5r, er maC$, naiden mE( K!e 5rA MarLa aDraQ a (! 0i2$ m!er&$+++ ZG eC $&r$[ ZEC Le$'$Cd$ [+++ ?N$, n$ '$dLa (erA C$rri, C$ aDraQ % C$ CCeM 2!n&$ aC cadEMer+ G aCCL aDraQ a (! 0i2$ m!er&$ % aC MiM$+ N?Mi2i&$A ?P$Dreci&$A NLe ri& Ca Cec0!Qa+++ EC mac0e&e Mie2$, carc$mid$, manc0ad$ a 'ar&e( de (an re, a 'ar&e( $6idad$, ne r$, a 'ar&e( 'Ca&ead$, '$r n$ (5 K!5 mi(&eri$ de C!Q, 'arecLa reLr(e+ N?E( maC$, maC$ Le$'$Cd$A

COMENTARIO
En e(&e c!en&$, c$m$ en H?Era Ca mamEAI n$ (e Me Ca man$ deC ar&i(&a+ La accin (e de(arr$CCa median&e eC diEC$ $ % C$( 'en(amien&$( de C$( 'er($na2e(+ La !nidad (e deriMa de Ca 're(en&acin 'arciaC de C$( 'er($na2e( % de Ca &rama+ EC Cec&$r &iene K!e 'ar&ici'ar ac&iMamen&e en eC 'r$ce($ crea&iM$+ En HEC maC$I, eC de&aCCe im'$r&an&e de Ca edad de Le$'$Cd$ n$ (e reMeCa 0a(&a ca(i eC Oin deC 'rimer &erci$ deC c!en&$ % en&$nce(, de !na manera '$c$ ca&e rica+ La m!er&e deC 0ermani&$ im're(i$na '$rK!e Ca Mem$( '$r C$( $2$( de Le$'$Cd$ % c$m$ 5C, &ardam$( en darn$( c!en&a e6ac&a de C$ K!e 'a(+ HEC maC$I (e di(&in !e de C$( c!en&$( an&eri$re( de Los &ue se -an '$r (! ran 'ene&racin '(ic$C ica % '$r (! c$n(&r!ccin mE( c$m'Ce2a+ *iMidiend$ eC c!en&$ en &re( e(cena(, (e '!ede c$m'render eC d$DCe 'r$'(i&$ deC a!&$rP eC ca'&ar direc&amen&e C$( 'en(amien&$( % Ca( em$ci$ne( de !n niU$ de $c0$ aU$( % eC 're(en&ar Ca O!erQa de Ca $'inin 'JDCica+ En Ca 'rimera e(cena, K!e acaDa c$n Ca m!er&e, 'red$mina eC m!nd$

http://biblioteca.d2g.com

in&eri$r de Le$'$Cd$ c!%a( diMa aci$ne( aC&ernan c$n (!( e(O!erQ$( 'ara 0acer d$rmir aC c0iK!i&$+ EC &ema de C$( Mecin$( (e in(inJa CeMemen&e en C$( rec!erd$( de Le$'$Cd$ % en Ca en&rada ine('erada de Ca C0e'a+ En Ca (e !nda e(cena, K!e c$n(&a de Ca( d$( carrera(, eC a!&$r O!nde c$n ran &aCen&$ C$( d$( &ema(+ EC m!c0ac0$ a&err$riQad$ 'a(a M$Cand$ '$r en&re C$( c$men&ari$( de &$d$( C$( Mecin$(+ Si (e a'ar&an 'ara de2arC$ 'a(ar en Ca 'rimera mi&ad de Ca carrera, C$ ac$(an de('iadadamen&e c!and$ M!eCMe+ HG (!Dier$n &$d$( % &$d$( Mier$n % nin !n$ cre% en C$ K!e MeLa+I En Ca &ercera e(cena, i !aC K!e en eC &ercer ac&$ de aC !n$( drama( deC Si C$ de Or$ SM+ r+ El alcal%e %e Qalamea de CaCdern de Ca 7arcaT, eC &ema 'rinci'aC de c$mienQ$( de Ca $Dra (e $'aca mien&ra( eC &ema (ec!ndari$ (e c$nMier&e en eC 'rinci'aC+ An&e C$( dard$( c$n(&an&e( de C$( Mecin$(, Le$'$Cd$ (e caCCa+ La e6'Cicacin C ica de 9!an &amDi5n cede an&e eC Oana&i(m$ de C$( Mecin$(4 % 'ara c$Cm$, 0a(&a eC am$r ma&ern$ MaciCa an&e Ca 're(in 'JDCica+ AC c$mienQ$ deC c!en&$, Le$'$Cd$ rec!erda cm$ &amDi5n (! madre C$ CCamaDa Hdem$ni$I+ Sin emDar $, en eC m$men&$ (!'rem$, ac!de de(e('eradamen&e a Ca c$m'ren(in de (! madre+ ECCa re('$nde aDraQEnd$C$, 'er$ a0L n$ &ermina eC c!en&$+ T$daMLa OaC&an C$( d$( c$men&ari$( annim$( K!e, (in K!e eC a!&$r n$( C$ di a, '$nen en d!da eC am$r ma&ern$+ La $racin dedicada a Ca ($nri(a diaDCica deC mac0e&e (e'ara C$( d$( c$men&ari$( % Ce( da mE( reCieMe+ En Oin, eC &err$r deCiran&e % Ca im'$&encia an !(&i$(a de Le$'$Cd$ (e crean c$n &an&a de(&reQa K!e HEC maC$I &iene K!e Oi !rar c$m$ !na de Ca( $Dra( mae(&ra( deC c!en&$ 0i('an$american$+

http://biblioteca.d2g.com

SAL%ADOR SALA)AR ARRU ,SALARRUX1"991193;Y <al-a%ore1o) Naci" en <onsonate# %e $amilia acomo%a%a) <u pa%re era pro$esorC su ma%re escri( a -ersos ' tra%uc a cuentos %el $ranc9s) SaCarr!5 estu%i" arte en El <al-a%or ' en los Esta%os Uni%os) Fue pro$esor ' %irector %el peri"%ico Pa&ria B*H,G!*H4G+ ' %e la re-ista @ma&C B*H4H!*H>5+) Durante -arios a1os $ue agrega%o cultural %e El <al-a%or en Pashington) Es el literato sal-a%ore1o m/s conoci%o %entro ' $uera %e su pa s tanto por su $ecun%i%a% como por la cali%a% ' -arie%a% %e sus o(ras) En 9stas se re-elan %os ten%encias# la regional ' la uni-ersal B$ant/stica# e."tica# espiritualista+: EC Cri(&$ ne r$ B*H,?+# EC (eU$r de Ca D!rD!2a B*H,D+# O1Gar_andaC B*H,H+# Rem$n&and$ eC UC!En B*H4,+# C!en&$( de Darr$ B*H44+# E($ % mE( B*H>5+# C!en&$( de ci'$&e( B*H>G+# Tra(maCC$ B*HG>+# La e('ada % $&ra( narraci$ne( B*H?5+# Zn rim$ B*HD5+# Sa i&ari$ en <5mini( B*HD5+# La (ed de SCind 7ader B*HD*+ ' Ca&Ce%a L!na B*HD>+) En los Fltimos a1os %e su -i%a sir-i" %e conse6ero cultural en el Ministerio %e E%ucaci"n) @La (oti6aA se pu(lic" en C!en&$( de Darr$+

LA BOTIJA
9OS PASHACA era !n c!er'$ &irad$ en !n c!er$4 eC c!er$ era !n c!er$ &irad$ en !n ranc0$4 eC ranc0$ era !n ranc0$ &irad$ en !na Cadera+ Pe&r$na P!C!n&$ era Ca nana de aK!eCCa D$caP N?Hi2$P aDrL C$( $2$(4 %a 0a(&a Ca c$C$r de K!e C$( &en5( (e me $CMidA 9$(5 Pa(0aca '!2aDa, % a C$ m!c0$ enc$ La Ca 'a&a+ NZB!5 K!iere mama[ N? B!e( nice(ari$ K!e &i$Oici5( en aC $, %a &E( indi$ en&er$A N?A \5nA+++ AC $ (e re ener eC 0$C aQEnP de d$rmir 'a( a e(&ar &ri(&e, D$(&eQand$+ Un dLa en&r UC$ i$ I(0$ c$n !n cuenterete) Era !n c$m$ (a'$ de 'iedra, K!e (e 0aDLa 0aCCad$ arand$+ TenLa eC (a'$ !n c$CCar de 'eC$&i&a( % &re( 0$%$(P !n$ en Ca D$ca % d$( en C$( $2$(+ N?B!5 Oe%$ e(&e DaD$($A NCCe diciend$+ Se carca2eaDaN4 ?meramen&e eC &!er&$ CandeA+++ G C$ de2, 'ara K!e 2! aran C$( cipotes de Ca MarLa ECena+ Per$ a C$( d$( dLa( CCe eC ancian$ 7a(0!&$, % en Miend$ eC (a'$ di2$P NE(&a( c$(i&a( ($n $Dra denan&e(, de C$( a \eC$( de n$($&r$(+ En Ca( arada( (e inc!en&ran ca&iQ!mDada(+ TamDi5n (e 0aCCan D$&i2a( CCena( di$r$+ 9$(5 Pa(0aca (e di n arr! ar eC 'eCCe2$ K!e &enLa en&re C$( $2$(, aCCL d$nde C$( demE( CCeMan Ca Oren&e+ NZCm$ e( e($, U$ 7a(0!&$[ 7a(0!&$ (e 'rendi aC '!r$ c$n &$da Ca O!erQa de (!( arr! a(, % (e O!e en 0!m$+ Ensegui%itas c$n& miC 0aCCaQ $( de (oti6as# &$d$( C$( c!aCe( H5C DLa 're(enciad$ c$n e(&$( $2$(I+ C!and$ (e O!e, (e O!e (in dar(e c!en&a de K!e, de C$ dic0$, de2aDa Ca( cE(cara(+ C$m$ en e($( dLa( (e m!ri Ca Pe&r$na P!C!n&$, 9$(5 CeMan& Ca D$ca % Ca CCeM caminand$ '$r Ca Mecindad, (in re(!C&ad$( n!&ri&iM$(+ C$mi ma6onchos r$Dad$(, % (e decidi a D!(car (oti6as) Para eCC$, (e '!($ a Ca c$Ca de !n arad$ % em'!2+ Tra( Ca re2a iDan arand$ (!( $2$(+ G a(L O!e c$m$ 9$(5 Pa(0aca CCe a (er eC indi$ mE( 0$C aQEn % a Ca MeQ eC mE( CaD$ri$($ de &$d$( C$( deC C! ar+ TraDa2aDa (in &raDa2ar N'$r C$ men$( (in dar(e c!en&aN % &raDa2aDa &an&$, K!e Ca( 0$ra( c$C$rada( Ce 0aCCaDan (iem're (!d$r$($, c$n Ca man$ en Ca mancera % C$( $2$( en eC (!rc$+ Pi$2$ de Ca( C$ma(, ca('eaDa EMid$ Ca &ierra ne ra, (iem're mirand$ aC (!eC$ c$n &an&a a&encin, K!e 'arecLa c$m$ (i en&re C$( D$rD$CC$( de &ierra 0!Diera id$ de2and$ (emDrada eC aCma+ Pa K!e nacieran 'ereQa(4 '$rK!e e($ (L, Pa(0aca (e (aDLa eC indi$ mE( (in $Oici$ deC MaCCe+ C n$ &raDa2aDa+ C D!(caDa Ca( (oti6as CCena( de (am(as d$rada(, K!e 0acen H?'C$c$(0AI c!and$ Ca re2a Ca( &$'a, % M$mi&an 'Ca&a % $r$, c$m$ eC a !a deC c0arc$ c!and$ eC ($C c$mienQa a ispiar de&rE( de lo %el %uctor Mart ne:# K!e ($n C$( CCan$( K!e &$'an aC cieC$+

http://biblioteca.d2g.com

Tan rande c$m$ 5C (e 0acLa, a(L (e 0acLa de rande (! $D(e(in+ La amDicin mE( K!e eC 0amDre, Ce 0aDLa 'arad$ deC c!er$ % C$ 0aDLa em'!2ad$ a Ca( Cadera( de C$( cerr$(4 d$nde ar, ar, de(de Ca ri&erLa de C$( aCC$( K!e (e &ra an Ca( e(&reCCa(, 0a(&a Ca 0$ra en K!e eC guas r$nc$ % CJ !Dre, 'arad$ en C$( anc0$( de Ca ceiDa, pu'a eC (iCenci$ c$n (!( ri&$( de(&em'Cad$(+ Pa(0aca (e 'eCeaDa Ca( C$ma(+ EC 'a&rn, K!e (e a($mDraDa deC miCa r$ K!e 0iciera de 9$(5 eC mE( CaD$ri$($ c$C$n$, dEDaCe c$n !(&$ % (in medida C!en a( &ierra(, K!e eC indi$ ($Uad$r de &e($r$( ra(caDa c$n eC $2$ 're(&$ a dar aMi($ en eC c$raQn, 'ara K!e 5(&e ca%era ($Dre Ca (oti6a c$m$ !n &ra'$ de am$r % $c!C&amien&$+ G Pa(0aca (emDraDa, '$r O!erQa, '$rK!e eC 'a&rn e6i La C$( cen($(+ P$r O!erQa &amDi5n &enLa Pa(0aca K!e c$(ec0ar, % '$r O!erQa K!e c$Drar eC ran$ aD!ndan&e de (! c$(ec0a, c!%$ 'r$d!c&$ iDa !ardand$ de('re$c!'adamen&e en !n 0$%$ deC ranc0$, '$r siacaso) Nin !n$ de C$( c$C$n$( (e (en&La c$n 0L ad$ (!Oicien&e 'ara CCeMar a caD$ !na CaD$r c$m$ Ca de 9$(5+ HE( eC 0$mDre de 2ierr$ NdecLanN4 ende K!e Ce en&r a(aDer K!5, (e 'r$'!($ 0acer 'i(&$+ Ga &endrE !na D!ena 0!aca+++I Per$ 9$(5 Pa(0aca n$ (e daDa c!en&a de K!e, en reaCidad, &enLa huaca) L$ K!e 5C D!(caDa (in de(ma%$ era !na (oti6a % (iend$ c$m$ (e decLa K!e Ca( en&erraDan en Ca( arada(, aCCL '$r O!erQa Ca incontrar a &arde $ &em'ran$+ Se 0aDLa 0ec0$ n$ (C$ &raDa2ad$r, aC Mer de C$( Mecin$(, (in$ 0a(&a ener$($+ En c!an&$ &enLa !n dLa de n$ '$der arar, '$r n$ &ener &ierra cedida, Ce( a%!daDa a C$( $&r$(, Ce( mandaDa de(can(ar % (e K!edaDa arand$ '$r eCC$(+ G C$ 0acLa Dien4 C$( (!rc$( de (! re2a iDan (iem're 'e adi&$(, chacha%os ' pro6un%os# K!e daDan !(&$+ N?Onde &e me&e(, DaD$(adaA N'en(aDa eC indi$ (in dar(e '$r Mencid$NP G &ei de &$'ar, a!nK!e n$ K!errE(, a(L mi0a%a de &r$nc0ar en C$( (!rc$(+ G a(L O!e4 n$ C$ deC enc!en&r$, (in$ C$ de Ca &r$nc0ada+ Un dLa, a Ca 0$ra en K!e (e -er%e6a eC cieC$ % en K!e C$( rL$( (e 0acen ra%a( DCanca( en C$( CCan$(, 9$(5 Pa(0aca (e di$ c!en&a de K!e %a n$ 0aDLa (oti6as) Se C$ aMi( !n de(ma%$ c$n caCen&!ra4 (e d$DC en Ca mancera4 C$( D!e%e( (e O!er$n 'arand$, c$m$ (i Ca re2a (e 0!Diera enredad$ en eC raiQaC de Ca ($mDra+ L$( 0aCCar$n ne r$(, c$n&ra eC cieC$ cCar$, @-oltian%o a -er al in%io em(rueca%o# ' resollan%o el -iento oscuroA) 9$(5 Pa(0aca (e '!($ maC$+ N$ K!i($ K!e nai%e C$ c!idara+ @Den%e &ue ( a $ina%o la 0etrona# -i- a ngrimo en su rancho)A Una n$c0e, 0aciend$ 6uer:as %e tripas# (aCi (i iC$($ CCeMand$, en !n cEn&ar$ Mie2$, (! huaca) Se a ac0aDa de&rE( de C$( matochos c!and$ oti(a r!id$(, % a(L (e e(&!M$ 0aciend$ !n 0$%$ c$n Ca cuma) Se K!e2aDa a ra&$(, rendid$, 'er$ C!e $ (e !La c$n DrL$ (! &area+ Me&i en eC 0$%$ eC cEn&ar$, C$ &a' Dien &a'ad$, D$rr &$d$ ra(&r$ de &ierra rem$Mida4 % aCQand$ (!( DraQ$( de De2!c$ 0acia Ca( e(&reCCa(, de2 ir Ciada( en !n (!('ir$ e(&a( 'aCaDra(P N?/a%a4 'a K!e n$ (e di a K!e %a n!ai D$&i2a( en Ca( arada(A+++

COMENTARIO
A 'rimera Mi(&a C$( Cuentos %e (arro 'arecen &ener !n re i$naCi(m$ e6a erad$+ SL C$ &ienen, 'er$ aC c$mDinarC$ c$n !n e(&iC$ Man !ardi(&a, SaCarr!5 C$ ra cier&$( eOec&$( ar&L(&ic$( K!e &ra('a(an Ca( Or$n&era( naci$naCe(+ Em'Cea Ca( O$rma( diaCec&aCe( n$ (C$ c!and$ diaC$ an (!( 'er($na2e( cam'e(in$(, (in$ &amDi5n en (!( 'r$'i$( &r$Q$( narra&iM$( d$nde aC&ernan c$n (LmiCe( % me&EO$ra( eCaD$rad$(4 H&ra( Ca re2a iDan arand$ (!( $2$(I4 H'i$2$ de Ca( C$ma(, ca('eaDa EMid$ Ca &ierra ne raI+ A Mece( Ca( imE ene( reMeCan !n (en&id$ 0!m$rL(&ic$ K!e n$ (e enc!en&ra m!c0$ en&re C$( $&r$( cri$CCi(&a(P H9$(5 CeMan& Ca D$ca % Ca CCeM caminand$+I EC !($ de Ce&ra( c!r(iMa( 'ara Ca( O$rma( diaCec&aCe( c!and$ a'arecen en Ca 'r$(a deC a!&$r indica K!e 5(&e Ca( e(&E (aD$reand$ c$m$ eCemen&$ e6&ic$+ HLa D$&i2aI, C$ mi(m$ K!e C$( $&r$( Hc!en&ere&e(I, da Ca im're(in de K!e eC 'er($na2e cam'e(in$ de SaCarr!5 e( !n (er 'in&$re(c$ c$n c!%a (im'Cicidad eC a!&$r 're&ende 0acer ($nreLr aC Cec&$r+ E(e '!n&$ de Mi(&a, carac&erL(&ic$ de C$( a!&$re( c$(&!mDri(&a( de Oine( deC (i C$ XIX, c$n(&i&!%e !na e6ce'cin den&r$ deC cri$CCi(m$ c!%$( 'ar&idari$( 'ene&ran mE( en (!( 'er($na2e( 'ara c$m'ar&ir (! (!Orimien&$+ Sin emDar $, HLa D$&i2aI n$ de2a de (er !n D!en c!en&$+ EC OinaC ine('erad$ % 0!m$rL(&ic$ c$nc!erda c$n eC &$n$ de &$d$ eC

http://biblioteca.d2g.com

c!en&$, e(&aDCecid$ '$r eC 2!e $ Cin \L(&ic$ deC 'rimer 'ErraO$ % c$n&in!ad$ '$r eC c$n&ra(&e en&re Ca in eni$(idad deC a!&$r % Ca in en!idad deC 'r$&a $ni(&a+ La (!'eri$ridad de e(&e c!en&$ re('ec&$ a C$( $&r$( Cuentos %e (arro re(!C&a de C$( Dr$c0aQ$( ma i(&raCe( c$n K!e SaCarr!5 'in&a a 9$(5 Pa(0aca % C!e $ de Ca &ran(O$rmacin &$&aC K!e H(!OreI a &raM5( de m!% '$ca( 'E ina(+

http://biblioteca.d2g.com

%&CTOR C*CERES LARA


X191;11998Y =on%ure1o) 0ro$esor ' perio%ista# tam(i9n ha participa%o en la pol tica sir-ien%o %e %iputa%o# %irector general %el correo ' em(a6a%or en ;ene:uela) 0u(lic" %os tomos %e romances %e los cuales el m/s conoci%o es @Romance %el hermano sem(ra%orA) Con la pu(licaci"n en *HG, %e H!m!(, en el cual @MalariaA ocupa la posici"n inicial# se esta(leci" como el me6or cuentista hon%ure1o %e su generaci"n) En *HD5# los cuentos %e H!m!( $ueron incorpora%os en el tomo Tierra ardien&e 6unto con otros &uince cuentos) [ltimamente ha ser-i%o %e presi%ente %e la <ocie%a% %e 8eogra$ a e =istoria %e su pa s ' %e %irector %el Instituto =on%ure1o %e Cultura =isp/nica)

PALUDISMO
LA NOCHE iDa '$niend$ $(c!r$( &$K!e( de an !(&ia en C$( En !C$( de Ca 0aDi&acin de(&ar&aCada d$nde eC aire 'ene&raDa ($me&id$ a raci$namien&$ ri !r$($ % d$nde Ca C!Q, a!n en Ca 0$ra mE( ($Ceada deC dLa, n$ aCcanQaDa a iC!minar 'Cenamen&e+ AO!era, ($naDa c$m$ &emer$($ de (er $Ld$ eC c0$rr$ im'erce'&iDCe de !na CCaMe de a !a maC cerrada+ La Jnica CCaMe 'ara Ca (ed de inOinidad de 'er($na( K!e 0aDi&aDan Ca mi(ma c!ar&erLa+ Un niU$ im'C$raDa 'an a M$Q en c!eCC$ % Ca madre N'$(iDCemen&e '$r Ca de(e('eracinN Ce c$n&e(&aDa (! 'edid$ c$n 'aCaDra( r$(era(P N?CaCCa&e, 6o%i%o))+ nadie 0a c$mid$ aK!LA ECCa, Ca enOerma deC c!ar&$ de(&ar&aCad$, MeLa cm$ Ca '$ca C!Q iDa &erminEnd$(e4 n$ di('$nLa de aC!mDrad$ eC5c&ric$ % eC acei&e de Ca 0!miCde CEm'ara e(&aDa ca(i a $&ad$+ ECCa n$ (en&La ni !n 0iC$ de O!erQa en (!( mJ(c!C$(, ni !na emanacin &iDia den&r$ de (!( Mena( MacLa(+ Un OrL$ &$r&!ran&e iDa (!Di5nd$Ce '$r Ca( carne( enOCaK!ecida(4 a(cendLa '$r (! cin&!ra $&r$ra OCe6iDCe % deCicada c$m$ C$( mimDre( (iCMe(&re( % (e a'$deraDa de (! c$raQn K!e en&$nce( 'arecLa enr$(car(e de &ri(&eQa, e(&aCCand$ en !na 'Ce aria m!da, &emDC$r$(a de em$cin rec$ncen&rada+ La C!Q deC dLa &erminaDa Cen&amen&e+ En Ca caCCe (e $Lan 'i(ada( de en&e( K!e iDan, en derr$c0e de Mida, camin$ de Ca diMer(in Dara&aP deC estanco c$n(!mid$r de ener La( % cen&aM$(4 deC (ur%el CCen$ de carne 'J&rida Mendida a aC&$ 'reci$4 en Oin, de &$da e(a (ar&a de di(&racci$ne( K!e eC '$Dre '!ede 'r$'$rci$nar(e en n!e(&r$ medi$ % K!e, a Ca Car a, Ce2$( de $ca(i$nar $Q$ $ c$n&en&$, acarrea de( a(&e, enOermedad, mi(eria, de(am'ar$, m!er&e+++ ECCa, a0$ra, en Ca &arde K!e aO!era &enLa $r2e$( aCe re(, (e (en&La m$rir+ Sen&La K!e Ca H'ECidaI (e enr$(caDa en (! Mida e iDa a(Oi6iEnd$Ca Cen&a, im'CacaDCe, (e !ramen&e, mien&ra( !n OrL$ &erriDCe Ce de(&r$QaDa C$( 0!e($( % Ce 0acLa &amD$riCear enC$K!ecidamen&e Ca( (iene(+ ADand$n$ &$&aC en &$rn$ de eCCa+ Nadie CCe aDa c$n !na 'aCaDra, c$n !n mendr! $ de cariU$, c$n !n Ma($ de Cec0e+ ECCa mi(ma &enLa K!e (aCir, en&re !n$ % $&r$ de C$( OrL$( de Ca OieDre, a D!(car(e eC 'edaQ$ de &$r&iCCa d!ra K!e c$mLa, -ac o en Ca im'$(iDiCidad de c$m'rar(e !n '$c$ de con &u9) En (!( (aCida( 'edLa Cim$(na( % Ca( 0aDLa e(&ad$ $D&eniend$ de cen&aM$ en cen&aM$, &ra( de (!Orir 0$rriDCe( 0!miCCaci$ne(+ G eCCa n$ '$dLa e6'Cicar(e eC '$rK!5 deC aDand$n$ K!e (!OrLa+++ -!e eCCa (iem're D!ena c$n eC 'r2im$+ -!e (iem're cari&a&iMa % dadiM$(a+ P$r (!( Mecina( 0iQ$ (iem're C$ K!e '!d$P a C$( niU$( C$( ad$r (iem're, K!iQE '$rK!e n$ '!d$ &enerC$(+ Per$ era '$(iDCe K!e Ca Mieran m!% deC ada, m!% amariCCa+ B!iQE Ca $Lan &$(er % 'en(aDan K!e e(&aDa &L(ica+ ECCa (aDLa K!e Ca ma&aDa eC 'aC!di(m$+ Per$, Zcm$ 0acer 'ara K!e C$( demE( n$ cre%eran $&ra c$(a[ Mien&ra( &an&$ 0aDLa K!e (!Orir, K!e e('erar eC m$men&$ deOini&iM$ en K!e ce(aran (!( ne ra( 'ena(, (!( inOr!c&!$(a( 'ere rinaci$ne(, (! &erriDCe (an rar de 'Can&a( rec$rriend$ C$( 'edre aCe( deC m!nd$+++ En eC &ec0$ em'eQaDan a DaiC$&ear ($mDra( e6&raUa(4 Ca( (iene( Ca mar&iCCaDan mE( reci$ % (! Mi(&a (e Ce iDa 0acia Ce2anLa( rem$&a(, !na Ce2anLa ca(i im'reci(a %a, ca(i (in c$n&$rn$(, 'er$ K!e aC eM$carCa en CEn !ida remini(cencia, Ca 0acLa (en&ir !na M$Q de c$n(!eC$ % re(i nacin aDriend$ &r$c0a de C!Q en C$ mE( '!r$ % en C$

http://biblioteca.d2g.com

mE( Ln&im$ de (! Mida+ /iMLa en&$nce( (!( dLa( de inOancia en Ca aCdea rem$&a K!e a&e($raDa Ora ancia &$niOican&e de 'in$(4 mJ(ica de Q$rQaCe( enam$rad$(4 $C$r de &erneri&$( re&$Q$ne(4 cadencia de &$rren&e( de('eUad$(4 Ore(c!ra de (aDane&a( em'a'ada( de r$cL$4 '!reQa de (enciCCece( cam'e(ina( im're nada( de (aCMe( % r$(ari$( deM$&L(im$(+ En Ca aCdea C$Qana % cEndida Mi$ cm$ (e CeMan&aDan (!( (en$( r$D!(&$( % cm$ Ce MiDraDan Ca( carne( a C$( im'!C($( 'rimer$( deC am$r, deC am$r (enciCC$, (in c$m'Cicaci$ne( ciMiCiQada(, 'er$ c$n Ca( d!CQ!ra( a re(&e( de C$( idiCi$( de L$n $+ *e('!5(, (!( an0eC$( '$r Menir(e 0acia Ca C$(&a ($Uada, in(in!acin de dic0a( % 'er('ec&iMa en DraQ$( de 'r$me(a c!and$ de(de Ca Ce2anLa (e (!eUa+ La( iC!(i$ne( 'rendLan rande( O$ a&a( en (! men&e (enciCCa % D!ena % C$( CCamad$( deC in(&in&$ em'eQaDan a K!emar (!( carne( m$rena(, &!r en&e(, c$n !n O!e $ di(&in&$ aC deC ener$($ ($C de C$( &r'ic$(+ Em'eQ a deCei&ar(e en Ca 'r$'ia c$n&em'Cacin c!and$, CiDre de Ca 'ri(in deC Me(&id$, (!r La a Ca C!Q Ca ($DerDia re&ad$ra de (! c!er'$ % c!and$ cre('$( '$r Ca c$(K!iCCa de Ca Dri(a, c$m$ d$( c$n$( de O!e $, (e Ce e(ca'aDan C$( 'ec0$( de Ca 'ri(in deCicada de Ca DC!(a+ En&$nce( c$n$ci aC 0$mDre K!e aMiM (! O!e $ in&eri$r % Ca 'redi('!($ a Ca aMen&!ra en &en&a&iMa de d$minar 0$riQ$n&e(+ O% Ca inMi&acin de Menir(e a Ca C$(&a c$m$ '!d$ 0aDer $Ld$ Ca de ir(e 'ara eC cieC$+ EC 0$mDre Ce !(&aDa '$r O!er&e, '$r !a'$, '$r chucano) P$rK!e Ce $OrecLa aK!eCC$ K!e eCCa K!erLa c$n$cerP eC am$r %, ademE( deC am$r, Ca C$(&a N$r&e+ NACCE NCe decLa 5CN C$( Danan$( crecen Or$nd$($(, (e anan rande( (aCari$( % 'r$n&$ 0arem$( diner$+ TJ me a%!darE( en C$ K!e '!eda( % (aCdrem$( adeCan&e+ NZG (i aC !na m!2er &e c$nK!i(&a % me %as -ia6eM N?*e nin !na manera, mi ne ra, %$ &e K!ier$ (C$ a &i % 2!n&$( andarem$( (iem'reA+++ Andarem$( en &ren+++ En a!&$mMiC+++ Irem$( aC cine, a Ca( MerDena(, en Oin, a &$da( 'ar&e(+++ NZG ($n D$ni&$( C$( &rene([ N?C$m$ !(an$ne( ne r$( K!e ec0aran 0!m$ '$r Ca caDeQa, (aDe(A ACCL Ma !n en&L$, de cam'$ en cam'$, de La Lima aC P!er&$+ Un 0$mDre Ma diciend$ C$( n$mDre( de Ca( e(&aci$ne(P H?IndianaA+++ ? M$'aCaA+++ ?TiD$mD$A+++ ?VeCe1VeCeA+++I ?E( arrechitoO ?L$ Ma( a MerA ECCa deCiraDa c$n (aCir deC Mie2$ '!eDC$ de (!( ma%$re(+ Amar % c$rrer m!nd$+ Para eCCa (! '!eDC$ e(&aDa aCe&ar ad$ en !na n$c0e (in amanecer % de nada (erMLa (! DeCCeQa, ac$dada 2!n&$ aC riac0!eC$ m!rm!ran&e de encre('ad$ Cec0$ de ri(c$( % de !i2a(+ B!erLa de2ar eC '!eDCi&$ ri(!eU$ d$nde 'a( (!( aU$( de inOancia % d$nde eC cam'$ Mir en % Ca &ierra $C$r$(a '!(ier$n en (! c!er'$ Ora ancia( % !r encia( Mi&aCe(+ A(L O!e c$m$ em'rendi eC camin$, cerca de (! 0$mDre, Da2and$ e(&riDaci$ne(, cr!Qand$ D!CCici$($( &$rren&e(, 'a(and$ MaCCe( caCcinad$( '$r !n ($C de O!e $ en&re eC c$ncier&$ m$n&$n$ de C$( chi&uirines K!e in&r$d!cLa men!da( a(&iCCi&a( en Ca m$n$rri&mia de(e('eran&e de C$( dLa(+ ?G K!5 0$mDre era (! hom(reO P$r Ca( n$c0e( de 2$rnada, d!rmiend$ Da2$ Ca( e(&reCCa(, (aDLa rec$m'en(arCe &$da( (!( e('eranQa(, &$d$( (!( (!eU$( % &$d$( (!( de(e$(+ A Ca 0$ra en K!e Ca( &inieDCa( em'eQaDan a de(cender ($Dre C$( cam'$(, c!and$ Ca n$c0e era mE( 'rie&a % mE( e('e(a, c!and$ Ca a!r$ra em'eQaDa a re ar (!( arreD$Ce( '$r Ca CEmina Ce2ana deC Orien&e+++ ECCa (en&La Ca im'e&!$(idad, eC O!e $, Ca MaCen&La, eC c$ra2e ind$meUaDCe de (! hom(re % (en&La K!e (! en&raUa (e Ce encre('aDa en diMin$( 'aC'i&$( de e('eranQa % de $r !CC$+ LCe ar$n, '$r Oin, a La Lima % em'eQ Ca DJ(K!eda de &raDa2$+ *eme&ri$ C$ $D&enLa (iem're '$rK!e '$r (!( chucana%as era ami $ de ca'i&ane(, taimE pers % man%a%ores# 'er$ C$ 'erdLa C!e $ '$rK!e en eC O$nd$ &enLa maC carEc&er % '$r (! 'r$'en(in marcada a C$( Mici$(+ M$n&eMi(&a, Om$ni&a, M$'aCa, Indiana, TiD$mD$, C$( cam'$( deC otro la%o))+ en Oin, c!an&$ (i&i$ &iene aDier&$ Ca -r!&era c$n$ci Ca 'ere rinacin de eCC$( en Ca DJ(K!eda de Ca Mida+ Una( Mece( era en Ca( &area( de chapia# $&ra( c$m$ cortero $ 6untero de Danan$(4 de('!5( c$m$ irri ad$r de Menen$, c!Dier&$ de Merde de(de Ca caDeQa 0a(&a C$( 'ie(+ Siem're de ($C a ($C, a(End$(e Da2$ eC caC$r de(e('eran&e K!e a Ca 0$ra deC medi$dLa 0acLa rec0inar de Oa&i a Ca( 0$2a( de Ca( ma&a( de Danan$+ P$r Ca( n$c0e( eC 0$mDre re re(aDa can(ad$, a $Diad$, m!d$ de Ca Oa&i a K!e m$rdLa C$( mJ(c!C$( $&r$ra eCE(&ic$( c$m$ de Oiera en Ca( (eCMa(+ En Maria( $'$r&!nidade( enOerm 5C de 'aC!di(m$, %, 'ara c!rar(e, ac!dLa c$n mE( Orec!encia aC a !ardien&e+ T$d$ en Man$P Ca enOermedad (e !La, % (!('ender eC &raDa2$ era m$rir(e de 0amDre+ TraDa2aDan '$r e(e &iem'$ en VeCe1VeCe+ ECCa MendLa de c$mer % 5C &enLa !na 'eK!eUa c$n&ra&a+ Una n$c0e de $c&!Dre C$( 0$mDre( CeMan&aDan eC (or%o '$ni5nd$Ce m$n&aUa( de (ac$( de arena+ La( emDe(&ida( deC UCJa eran (aCMa2e(+ La( a !a( ($Dre'a(aDan eC niMeC deC diK!e % *eme&ri$ de(a'areci en&re Ca( &!m!C&!$(a( a !a( K!e min!&$ a min!&$ a!men&aDa eC temporal) B!ed ($Ca % enOerma+ EnOerma &amDi5n de 'aC!di(m$+ C$n !n n!d$ en eC aCma de2 C$( campos % (e

http://biblioteca.d2g.com

O!e aC puerto) And!M$ D!(cand$ K!5 0acer % (C$ en Los Marinos '!d$ c$C$car(e en &raDa2$( K!e en nada Ca en$r !CCecLan (in$ K!e a0$ra, aC eM$carC$(, Ce 0acLan Menir a Ca cara C$( c$C$re( de Ca Mer \enQa+ MiCe( de 0$mDre( de diOeren&e ca&ad!ra (e reO$ciCaDan en (! c!er'$+ EnOerma % e6&en!ada, c$n eC aCma enMenenada 'ara (iem're, de2 eC ari&$ % Min$ a caer a San Pedr$ S!Ca+ EC 'aC!di(m$ n$ Ca ($C&aDa, cada dLa Ca( OieDre( O!er$n mE( in&en(a( % a0$ra (e enc$n&raDa '$(&rada en aK!eC '$Dre ca&re, aDand$nada de &$d$(, mien&ra( Ca C!Q (e iDa % ($mDra( a&em$riQada( Ce 0acLan e6&raUa( 'ir!e&a( caDaC and$ en Ca( Mi a( deC &ec0$+ S!( $2$( K!e (!'ier$n amar, ($n a0$ra d$( Ca $( re(ec$( d$nde (C$ 'erd!ra eC (!Orimien&$4 (!( man$( de(carnada(, n$ ($n 'r$me(a de caricia ni de &iDieQa emDr!2ad$ra4 (!( (en$( OCEcid$( ca(i ni (e in(inJan Da2$ Ca QaraQa 0!miCde de Ca DC!(a4 'a( ($Dre eCCa eC MendaMaC de Ca mi(eria, % (e in(inJa, c$m$ (e !ridad Jnica, Ca cer&eQa e(caC$Orian&e de Ca m!er&e+ En Ca caCCe, Mari$( c0iK!iCC$( 2!e an enC$K!ecid$( de 2JDiC$+ Una pare6a c$nMer(a acerca deC an&i !$ % n!eM$ &ema deC am$r+ Un carr$ 0iere eC (iCenci$ c$n Ca arr$ ancia a(e(ina de (! cCa6$n+ A Ca di(&ancia, eC mi.to de2a $Lr Ca e(&ridencia de (! 'i&$, % Ca Mida (i !e '$rK!e &iene K!e (e !ir+++

COMENTARIO
HPaC!di(m$I &iene Mari$( eCemen&$( de Ca cCE(ica $Dra an&im'eriaCi(&aP Ca an$nimidad de Ca 'r$&a $ni(&a4 Ca &en&acin de c$n$cer Ca Q$na HricaI4 eC aDand$n$ deC '!eDC$ (an$ en D!(ca de me2$r Mida4 Ca( diOic!C&ade( deC &raDa2$ en eC &r'ic$4 eC enMiciamien&$ de Ca en&e4 Ca c$nMer(in de Ca cam'e(ina aCe re en 'r$(&i&!&a enMenenada4 Ca( enOermedade(, eC aCc$0$Ci(m$ % Ca m!er&e a man$( de Ca na&!raCeQa+ Sin emDar $, HPaC!di(m$I (e di(&in !e de &an&a( $&ra( $Dra( an&im'eriaCi(&a( en n$ ec0arCe Ca c!C'a '$r &$d$( C$( maCe( a Ca c$m'aULa e6&ran2era+ En eOec&$, (C$ !na MeQ (e menci$na Ca -r!&era, a!nK!e n$ K!eda nin !na d!da de K!e (e &ra&a de Ca C$m'aULa Uni&ed -r!i& en Ca C$(&a N$r&e de H$nd!ra(+ *eme&ri$ 'ierde a men!d$ (! &raDa2$ n$ '$r Ca in2!(&icia de !n ca'a&aQ de(aCmad$, (in$ '$r (! maC carEc&er % (! H'r$'en(in marcada a C$( Mici$(I+ S! m!er&e n$ O!e ca!(ada '$r !na OaC&a de K!inina, (in$ '$r eC &em'$raC+ N$ e( K!e eC a!&$r e(&5 &ra&and$ de deOender Ca -r!&era, (in$ K!e 'reOiere enO$car(e en Ca Mida &rE ica de e(a( 'er($na( K!e (e de2an &en&ar '$r C$ e6&ic$+ A!nK!e eC &ema deC an&im'eriaCi(m$ (!eCe c!C&iMar(e mE( en Ca n$MeCa K!e en eC c!en&$ a ca!(a de (!( c$m'Ce2idade(, HPaC!di(m$I C!ce !na ran !nidad+ EC &iem'$ &ran(c!rrid$ n$ 'a(a de C$( min!&$(+ AC 'rinci'i$, (e 're(encia Ca CCe ada de Ca n$c0e % aC OinaC de C$( rec!erd$(, eC a!&$r n$( c!en&a K!e HCa C!Q (e iDaI+ *e(de C!e $ K!e Ca C!Q (e eK!i'ara c$n Ca Mida4 % Ca n$c0e c$n Ca m!er&e+ E(&e c$n&ra(&e acen&Ja mE( C$( c$n&ra(&e( 'arad2ic$( de C$( e(caC$OrL$( 'aCJdic$( % eC caC$r &r$'icaC4 % Ca (ed, Ca e(ca(eQ de a !a % C$( e(&ra $( deC &em'$raC 0acen 'en(ar en eC r$man&ici(m$, 'er$ Ca indiOerencia deC m!nd$ en eC 'ErraO$ OinaC % eC e(&!di$ cCLnic$ de Ca 'r$&a $ni(&a deCa&an !n na&!raCi(m$ reQa ad$+ AC mi(m$ &iem'$, 0a% K!e rec$n$cer Ca (en(iDiCidad ar&L(&ica deC c!en&i(&a+ Hace 0inca'i5 en C$( (en&id$(P HeCCa+++ (e sent a m$rirI+ La C!Q, re're(en&and$ Ca Mida, a'arece c$n (!( Marian&e( de ($C, O!e $, O$ a&a, aC!mDrad$ eC5c&ric$ % CEm'ara+ La( im're(i$ne( a!di&iMa( rec$rren Ca e(caCa de Ca in&en(idadP HeC c0$rr$ im'erce'&iDCe de !na CCaMe maC cerradaI4 HeC riac0!eC$ m!rm!ran&eI4 C$( HD!CCici$($( &$rren&e(I4 Ca Harr$ ancia a(e(inaI deC cCa6$n % Ca e(&ridencia deC 'i&$ deC &ren+ La Hcarne 'J&ridaI4 Ca HOra ancia &$niOican&e de 'in$(I % Ca H&ierra $C$r$(aI c$n&riD!%en a c$m'Ce&ar eC c!adr$ (ine(&5(ic$+ O&r$( ar&iOici$( e(&iCL(&ic$( K!e reaCQan eC MaC$r de e(&e c!en&$ ($n Ca aCi&eracin SHraci$namien&$ ri !r$($I4 HeC '$Dre '!ede 'r$'$rci$nar(eI4 H(e Ce e(ca'aDan C$( 'ec0$( de Ca 'ri(inIT, Ca( (erie( de 'aCaDra( $ Ora(e( 'araCeCa( SHc$n !na 'aCaDra, c$n !n mendr! $ de cariU$, c$n !n Ma($ de Cec0eI4 H&$da( (!( e('eranQa(, &$d$( (!( (!eU$( % &$d$( (!( de(e$(IT % C$( m!c0$( reO!erQ$( e(&r!c&!raCe( Da(ad$(, ($Dre &$d$, en C$( 2!e $( de Ca C!Q % deC a !a+

http://biblioteca.d2g.com

(UAN BOSC'
X19#91)##1Y Dominicano) ;ia6" por Europa ' Am9rica como re$ugia%o pol tico por -einticinco a1os) ;i-i" mucho tiempo en Cu(a) 7e$e %el 0arti%o Re-olucionario Dominicano# -ol-i" a su patria en *H?*# %espu9s %el asesinato %e Tru6illo) Fue elegi%o presi%ente %e su pa s en *H?4 ' pocos meses %espu9s $ue %erroca%o por un golpe militar) En *H?G# cuan%o sus parti%arios se su(le-aron contra la %icta%ura militar# el presi%ente L'n%on 7ohnson man%" tropas a <anto Domingo para @resta(lecer or%enA) 2osch# m/s ra%icali:a%o# per%i" las elecciones presi%enciales %e *H?D contra 7oa&u n 2alaguer) No o(stante# ha segui%o militan%o en la pol tica por la prensa ' por la tele-isi"n hasta la %9ca%a %e los ochenta) =a pu(lica%o una (iogra$ a %e =ostosC una no-ela# La maU$(a B*H4?+# ' -arios tomos %e cuentos: Camin$ reaC B*H44+# Indi$( B*H4G+# *$( 'e($( de a !a B*H>>+# Oc0$ c!en&$( B*H>D+# La m!c0ac0a de Ca <!aira B*HGG+# C!en&$ de NaMidad B*HG?+# ME( c!en&$( e(cri&$( en eC e6iCi$ B*H?>+) Entre sus o(ras pol tico!hist"ricas se %estacan Cri(i( de Ca dem$cracia de Am5rica en Ca Re'JDCica *$minicana B*H?G+# Pen&a $ni(m, a S!D(&i&!&e O$r Im'eriaCi(m B*H?3+# C$m'$(icin ($ciaC d$minicana, 0i(&$ria e in&er're&acin BHa) e%)# *HD3+ ' *e Cri(&DaC C$Cn a -ideC Ca(&r$ B*HD5+)

LA MUJER
LA CARRETERA e(&E m!er&a+ Nadie ni nada Ca re(!ci&arE+ Lar a, inOini&amen&e Car a, ni en Ca 'ieC ri( (e Ce Me Mida+ EC ($C Ca ma&4 eC ($C de acer$, de &an canden&e aC r$2$ N!n r$2$ K!e (e 0iQ$ DCanc$+ T$rn(e C!e $ &ran('aren&e eC acer$ DCanc$, % (i !e a0L ($Dre eC C$m$ de Ca carre&era+ *eDe 0acer m!c0$( (i C$( de (! m!er&e+ La de(en&errar$n 0$mDre( c$n 'ic$( % 'aCa(+ Can&aDan % 'icaDan4 aC !n$( 0aDLa, (in emDar $, K!e ni can&aDan ni 'icaDan+ -!e m!% Car $ &$d$ aK!eCC$+ Se MeLa K!e MenLan de m!% Ce2$(4 (!daDan, 0edLan+ *e &arde eC acer$ DCanc$ (e M$CMLa r$2$4 en&$nce( en C$( $2$( de C$( 0$mDre( K!e de(en&erraDan Ca carre&era (e a i&aDa !na 0$ !era 'eK!eUi&a, de&rE( de Ca( '!'iCa(+ La m!er&e a&raMe(aDa (aDana( % C$ma( % C$( Mien&$( &raLan '$CM$ ($Dre eCCa+ *e('!5( aK!eC '$CM$ m!ri &amDi5n % (e '$( en Ca 'ieC ri(+ A C$( Cad$( 0a% arD!(&$( e('in$($(+ M!c0a( Mece( Ca Mi(&a (e enOerma de &an&a am'Ci&!d+ Per$ Ca( 'Canicie( e(&En 'eCada(+ Pa2$naCe(, a di(&ancia+ TaC MeQ aMe( ra'ace( c$r$nen cac&$(+ G C$( cac&$( e(&En aCCE, mE( Ce2$(, emD!&id$( en eC acer$ DCanc$+ TamDi5n 0a% D$0L$(, ca(i &$d$( Da2$( % 0ec0$( c$n Darr$+ AC !n$( e(&En 'in&ad$( de DCanc$ % n$ (e Men Da2$ eC ($C+ SC$ (e de(&aca eC &ec0$ r!e($, (ec$, an(i$($ de K!emar(e dLa a dLa+ La( cana( dier$n e(a( &ec0!mDre( '$r Ca( K!e n!nca r!eda a !a+ La carre&era m!er&a, &$&aCmen&e m!er&a, e(&E a0L, de(en&errada, ri(+ La m!2er (e MeLa, 'rimer$ c$m$ !n '!n&$ ne r$, de('!5( c$m$ !na 'iedra K!e 0!Dieran de2ad$ ($Dre Ca m$mia Car a+ E(&aDa aCCL, &irada, (in K!e Ca Dri(a Ce m$Miera C$( 0ara'$(+ N$ Ca K!emaDa eC ($C4 &an (C$ (en&La d$C$r '$r C$( ri&$( deC niU$+ EC niU$ era de Dr$nce, 'eK!eULn, c$n C$( $2$( CCen$( de C!Q, % (e a arraDa a Ca madre &ra&and$ de &irar de eCCa c$n (!( maneci&a(+ Pr$n&$ iDa Ca carre&era a K!emar eC c!er'eci&$, Ca( r$diCCa( '$r C$ men$(, de aK!eCCa cria&!ra de(n!da % ri&$na+ La ca(a e(&aDa aCCL cerca, 'er$ n$ '$dLa Mer(e+ A medida K!e (e aManQaDa, crecLa aK!eCC$ K!e 'arecLa !na 'iedra &irada en medi$ de Ca ran carre&era m!er&a+ CrecLa, % B!ic$ (e di2$P HUn Decerr$, (in d!da, e(&r$'ead$ '$r a!&$+I Tendi Ca Mi(&aP Ca 'Canicie, Ca (aDana+ Una c$Cina Ce2ana, c$n 'a2$naCe(, c$m$ (i O!era e(a c$Cina (C$ !n m$n&$nci&$ de arena a'iCada '$r C$( Mien&$(+ EC ca!ce de !n rL$4 Ca( Oa!ce( (eca( de Ca &ierra K!e &!M$ a !a miC aU$( an&e( de 0$%+ Se re(K!eDra2aDa Ca 'Canicie d$rada Da2$ eC 'e(ad$ acer$ &ran('aren&e+ L$( cac&$(, C$( cac&$(, c$r$nad$( de aMe( ra'ace(+ ME( cerca %a, B!ic$ Mi$ K!e era 'er($na+ O% di(&in&amen&e C$( ri&$( deC niU$+

http://biblioteca.d2g.com

EC marid$ Ca 0aDLa 'e ad$+ P$r Ca Jnica 0aDi&acin deC D$0L$, caCien&e c$m$ 0$rn$, Ca 'er(i !i, &irEnd$Ca de C$( caDeCC$( % mac0acand$ a '!Ue&aQ$( (! caDeQa, N?Hi2a de maCa madreA ?Hi2a de maCa madreA ?Te M$% a ma&ar c$m$ a !na 'erra, de(Mer $n(EA N?Per$ (i nadie 'a(, C0e'e4 nadie 'a(A NK!erLa eCCa e6'Cicar+ NZB!e n$[ ?A0$ra MerEA G M$CMLa a $C'earCa+ EC niU$ (e a arraDa a Ca( 'ierna( de (! 'a'E+ C MeLa Ca m!2er (an rand$ '$r Ca nariQ+ La (an re n$ Ce daDa mied$, n$, ($Camen&e de(e$( de CC$rar, de ri&ar m!c0$+ *e (e !r$ mamE m$rirLa (i (e !La (an rand$+ T$d$ O!e '$rK!e Ca m!2er n$ Mendi Ca Cec0e de caDra, c$m$ 5C (e C$ mandara4 aC M$CMer de Ca( C$ma(, c!a&r$ dLa( de('!5(, n$ 0aCC eC diner$+ ECCa c$n& K!e (e 0aDLa c$r&ad$ Ca Cec0e4 Ca Merdad e( K!e Ca DeDi+ PreOiri n$ &ener !na( m$neda( mE( a K!e Ca cria&!ri&a (!Oriera 0amDre &an&$ &iem'$+ Le di2$ de('!5( K!e (e marc0ara c$n (! 0i2$P N?Te ma&ar5 (i M!eCMe( a e(&a ca(aA La m!2er e(&aDa &irada en eC 'i($ de &ierra4 (an raDa m!c0$ % nada $La+ C0e'e, Oren5&ic$, Ca arra(&r 0a(&a Ca carre&era+ G (e K!ed aCCL, c$m$ m!er&a, ($Dre eC C$m$ de Ca ran m$mia+ B!ic$ &enLa a !a 'ara d$( dLa( mE( de camin$, 'er$ ca(i &$da Ca a(& en r$ciar Ca Oren&e de Ca m!2er+ La CCeM 0a(&a eC D$0L$, dEnd$Ce eC DraQ$, % 'en( en r$m'er (! cami(a Ci(&ada 'ara Cim'iarCa de (an re+ C0e'e en&r '$r eC 'a&i$+ N?Te di2e K!e n$ K!erLa Mer&e mE aK!L, c$ndenaA Parece K!e n$ 0aDLa Mi(&$ aC e6&raU$+ AK!eC acer$ DCanc$, &ran('aren&e, Ce 0aDLa M!eC&$ Oiera, de (e !r$+ EC 'eC$ era e(&$'a % Ca( crnea( e(&aDan r$2a(+ B!ic$ Ce CCam Ca a&encin, 'er$ 5C, medi$ C$c$, amenaQ de n!eM$ a (! MLc&ima+ IDa a 'e arCa %a+ En&$nce( O!e c!and$ (e en&aDC Ca C!c0a en&re C$( d$( 0$mDre(+ EC niU$ 'eK!eULn, 'eK!eULn, c$menQ a ri&ar $&ra MeQ4 a0$ra (e enM$CMLa en Ca OaCda de (! mamE+ La C!c0a era c$m$ !na cancin (iCenci$(a+ N$ decLan 'aCaDra+ SC$ (e $Lan C$( ri&$( deC m!c0ac0$ % Ca( 'i(ada( Mi$Cen&a(+ La m!2er Mi$ cm$ B!ic$ a0$ aDa a C0e'eP &enLa C$( ded$( en arOiad$( en eC 'e(c!eQ$ de (! marid$+ (&e c$menQ '$r cerrar C$( $2$(4 aDrLa Ca D$ca % Ce (!DLa Ca (an re aC r$(&r$+ ECCa n$ (!'$ K!5 (!cedi4 'er$ cerca, 2!n&$ a Ca '!er&a, e(&aDa Ca 'iedra4 !na 'iedra c$m$ CaMa, r! $(a, ca(i ne ra, 'e(ada+ Sin&i K!e Ce nacLa !na O!erQa Dr!&aC+ La aCQ+ S$n (ec$ eC $C'e+ B!ic$, 'rimer$ ($C& eC 'e(c!eQ$ deC $&r$, C!e $ d$DC Ca( r$diCCa(, de('!5( aDri C$( DraQ$( c$n am'Ci&!d % ca% de e('aCda(, (in K!e2ar(e, (in 0acer !n e(O!erQ$+ La &ierra deC 'i($ aD($rDLa aK!eCCa (an re &an r$2a, &an aD!ndan&e+ C0e'e MeLa Ca C!Q DriCCar en eCCa+ La m!2er &enLa Ca( man$( cri('ada( ($Dre Ca cara, &$d$ eC 'eC$ (!eC&$ % C$( $2$( '! nand$ '$r (aC&ar+ C$rri+ Sen&La OC$2edad en Ca( c$%!n&!ra(+ B!erLa Mer (i aC !ien MenLa4 'er$ ($Dre Ca ran carre&era m!er&a, &$&aCmen&e m!er&a, (C$ e(&aDa eC ($C K!e Ca ma&+ ACCE, aC OinaC de Ca 'Canicie, Ca c$Cina de arena( K!e am$n&$nar$n C$( Mien&$(+ G cac&$(, emD!&id$( en eC acer$+

COMENTARIO
HLa m!2erI, !n$ de C$( c!en&$( 0i('an$american$( mE( an&$C$ ad$(, e( !na (inO$nLa a!di$Mi(!aC deC &r'ic$+ Si e6i(&iera aC !na d!da, C$ c$m'r!eDan Ca( 'aCaDra( deC mi(m$ a!&$rP HCa C!c0a era c$m$ !na cancin (iCenci$(aI+ En e(&a c$m'$(icin m!(icaC (e O!nden C$( 'er($na2e( c$n eC e(cenari$+ ECC$( (e de(0!maniQan mien&ra( Ca na&!raCeQa % Ca carre&era adK!ieren ra( $( 0!man$(+ La e(&r!c&!ra de Ca c$m'$(icin (e Da(a en eC cr!ce de C$( d$( &ema( 'rinci'aCe(P Ca carre&era c$mienQa c$m$ &ema 'rinci'aC4 Da2a en Ca (e !nda % en Ca &ercera 'ar&e4 % M!eCMe a (!Dir aC OinaC+ En camDi$, Ca m!2er a'arece c$m$ !n '!n&$ ne r$ en Ca 'rimera 'ar&e % '$c$ a '$c$ Ma c$ iend$ im'$r&ancia 0a(&a eC ac&$ c!Cminan&e de Ca &ercera 'ar&e+ *e('!5(, aC OinaC M!eCMe a diC!ir(e en Ca inmen(idad de Ca carre&era+ A 'e(ar de caminar '$r r!mD$( $'!e(&$(, e(&$( d$( &ema( (e iden&iOican !n$ c$n eC $&r$ '$r Ca m!er&e, Ca 'iedra % Ca (an re+ EC ar !men&$ c$n(&i&!%e !na 'ar&e m!% im'$r&an&e de Ca (inO$nLa, (in CCe ar a d$minarCa e6ce(iMamen&e+ La C!c0a en&re C$( d$( 0$mDre( e( eC '!n&$ c!Cminan&e K!e &ermina c$n eC $C'e (ec$ S&amD$rT

http://biblioteca.d2g.com

de Ca 'iedra+

E(&e e'i($di$ (e aD($rDe den&r$ de Ca (inO$nLa c$n Ca M!eC&a aC &ema de Ca carre&era+ S! 'ieC ri( c$nMer&ida en acer$ DCanc$ '$r eC ($C r$2$ crea !na ima en de(C!mDran&e+ AC mi(m$ &iem'$, C$( eOec&$( Mi(!aCe( ($n re('aCdad$( '$r C$( eOec&$( a!di&iM$(, cread$( '$r Ca re'e&icin (i(&emE&ica de Mari$( m$&iM$(, Ca aCi&eracin % Ca DreMedad de Ca( $raci$ne(+ A 'e(ar de Ca( de(cri'ci$ne( DriCCan&e( deC 'ai(a2e, n$ de2a de im're(i$nar Ca Mida &rE ica de Ca en&e '$Dre deC &r'ic$+ La m!2er annima % aDne ada (e (acriOica '$r (! niU$ % ace'&a C$( $C'e( O!ri$($( deC marid$, &ra(&$rnad$ '$r eC ($C % '$r Ca Or!(&racin de n$ '$der anar(e Ca Mida+ La accin de Ca m!2er ($r'rende '$r (! OaC&a de C ica, 'er$ (e c$m'rende m!% Dien aC &ener en c!en&a eC amDien&e 'rimi&iM$+ C$nMiene n$&ar K!e eC mi(m$ ca($ $c!rre en Ca( n$MeCa( El em(ru6o %e <e-illa de CarC$( Re%Ce( e =istoria %e arra(al de Man!eC <ECMeQ+ Tan&$ Ca c$n(&r!ccin ar&L(&ica c$m$ Ca im'$r&ancia c$ncedida a Ca C!Q % aC ($nid$ de Ca c$m'$(icin den!ncian Ca 0erencia m$derni(&a+ I !aC K!e eC MeneQ$Can$ Rm!C$ <aCCe $(, 9!an 7$(c0 (aDe ada'&ar Ca( inn$Maci$ne( m$derni(&a( 'ara dar mE( reCieMe a Ca e(cena cri$CCi(&a+ AdemE(, Ca ima en de(C!mDran&e de Ca carre&era indica cier&a inOC!encia deC (!rreaCi(m$+

http://biblioteca.d2g.com

MANUEL RO(AS
X1"9611938Y Chileno) Naci" en 2uenos Aires %e pa%res chilenos) Tra(a6" %e pe"n en la construcci"n %el $errocarril transan%ino# %e esti(a%or en ;alpara so# %e apunta%or para una compa1 a teatral# %e perio%ista ' %e pro$esor) En *H4* $ue nom(ra%o %irector %el Departamento %e 0u(licaciones %e la Uni-ersi%a% %e Chile) En *HGD reci(i" el 0remio Nacional %e Literatura) Ense1" en Mi%%le(ur' College B*HGH+# en la Uni-ersi%a% %e Cali$ornia en Los Yngeles B*H?,+ ' en la Uni-ersi%a% %e Oregon B*H?4+) <us o(ras m/s $amosas son las colecciones %e cuentos H$mDre( deC (!r B*H,?+ ' EC deCinc!en&e B*H,H+C ' las no-elas Lanc0a( en Ca Da0La B*H4,+# La ci!dad de C$( ce(are( B*H4?+# Hi2$ de Cadrn B*HG*+# Me2$r K!e eC Min$ B*HG3+# P!n&a de rieCe( B*H?5+# S$mDra( c$n&ra eC m!r$ B*H?>+ ' La $(c!ra Mida radian&e B*HD*+) @El -aso %e lecheA se pu(lic" en la colecci"n %e cuentos EC deCinc!en&e+

EL VASO DE LECHE
A-IRMA*O en Ca DarandiCCa de e(&riD$r, eC mariner$ 'arecLa e('erar a aC !ien+ TenLa en Ca man$ iQK!ierda !n enM$C&$ri$ de 'a'eC DCanc$, manc0ad$ de ra(a en Maria( 'ar&e(+ C$n Ca $&ra man$ a&endLa Ca 'i'a+ En&re !n$( Ma $ne( a'areci !n 2$Men deC ad$4 (e de&!M$ !n in(&an&e, mir 0acia eC mar % aManQ de('!5( caminand$ '$r Ca $riCCa deC m!eCCe c$n Ca( man$( en C$( D$C(iCC$(, di(&raLd$ $ 'en(and$+ C!and$ 'a( Oren&e aC Darc$, eC mariner$ Ce ri& en in C5(P NI sa'C looE hereO SOi a !(&ed, mire+T EC 2$Men CeMan& Ca caDeQa %, (in de&ener(e, c$n&e(& en eC mi(m$ idi$maP N=elloO PhatM S?H$CaA ZB!5[T NAre 'ou hungr'M SZTiene !(&ed 0amDre[T H!D$ !n (iCenci$ DreMe, d!ran&e eC c!aC eC 2$Men 'areci reOCe6i$nar % 0a(&a di$ !n 'a($ mE( c$r&$ K!e C$( demE(, c$m$ 'ara de&ener(e4 'er$ aC Oin di2$, mien&ra( diri La aC mariner$ !na ($nri(a &ri(&eP NNo) I am not hungr') ThanE 'ou# sailor) SN$+ N$ &en $ 0amDre+ M!c0a( racia(, mariner$+T N;er' Vell) SM!% Dien+T Sac(e Ca 'i'a de Ca D$ca eC mariner$, e(c!'i % c$C$cEnd$(eCa de n!eM$ en&re C$( CaDi$(, mir 0acia $&r$ Cad$+ EC 2$Men, aMer $nQad$ de K!e (! a('ec&$ de('er&ara (en&imien&$( de caridad, 'areci a're(!rar eC 'a($, c$m$ &emiend$ arre'en&ir(e de (! ne a&iMa+ Un in(&an&e de('!5(, !n ma nLOic$ Ma aD!nd$, Me(&id$ inMer$(LmiCmen&e de 0ara'$(, rande( Qa'a&$( r$&$(, Car a DarDa r!Dia % $2$( aQ!Ce(, 'a( an&e eC mariner$, % 5(&e, (in CCamarC$ 'reMiamen&e, Ce ri&P NAre 'ou hungr'M N$ 0aDLa &erminad$ aJn (! 're !n&a, c!and$ eC a&$rran&e, mirand$ c$n $2$( DriCCan&e( eC 'aK!e&e K!e eC mariner$ &enLa en (!( man$(, c$n&e(& a're(!radamen&eP NIes# sir# I am -er' much hungr'O SSL, (eU$r, %$ &en $ 0ar&a 0amDre+T S$nri eC mariner$+ EC 'aK!e&e M$C en eC aire % O!e a caer en&re Ca( man$( EMida( deC 0amDrien&$+ Ni (iK!iera di$ Ca( racia( % aDriend$ eC enM$C&$ri$ caCien&i&$ aJn, (en&(e en eC (!eC$, re(&re End$(e Ca( man$( aCe remen&e, aC c$n&em'Car (! c$n&enid$+ Un a&$rran&e de '!er&$ '!ede n$ (aDer in C5(, 'er$ n!nca (e 'erd$narLa n$ (aDer eC (!Oicien&e c$m$ 'ara 'edir de c$mer a !n$ K!e 0aDCe e(e idi$ma+ EC 2$Men K!e 'a(ara m$men&$( an&e(, 'arad$ a c$r&a di(&ancia de aCCL, 're(enci Ca e(cena+ C &enLa 0amDre+ HacLa &re( dLa( 2!(&$( K!e n$ c$mLa, &re( Car $( dLa(+ G mE( '$r &imideQ % Mer \enQa K!e '$r $r !CC$, (e re(i(&La a 'arar(e deCan&e de Ca( e(caCa( de C$( Ma'$re(, a Ca( 0$ra( de c$mida, e('erand$ de Ca ener$(idad de C$( mariner$( aC Jn 'aK!e&e K!e c$n&!Miera re(&$( de !i($( % &r$Q$( de carne+ N$ '$dLa 0acerC$, n$ '$drLa 0acerC$ n!nca+ G c!and$, c$m$ en eC ca($ recien&e, aC !n$ Ce $OrecLa (!( ($Dra(, Ca( rec0aQaDa 0er$icamen&e, (in&iend$ K!e Ca ne a&iMa Ce a!men&ara (! 0amDre+

http://biblioteca.d2g.com

Sei( dLa( 0acLa K!e Ma aDa '$r Ca( caCCe2!eCa( % m!eCCe( de aK!eC '!er&$+ L$ 0aDLa de2ad$ aCCL !n Ma'$r in C5( 'r$ceden&e de P!n&a Arena(, '!er&$ en K!e 0aDLa de(er&ad$ de !n Ma'$r en K!e (erMLa c$m$ m!c0ac0$ de !n ca'i&En+ E(&!M$ !n me( aCCL, a%!dand$ en (!( $c!'aci$ne( a !n a!(&rLac$ 'e(cad$r de cen&$CCa(, % en eC 'rimer Darc$ K!e 'a( 0acia eC N$r&e emDarc(e $c!C&amen&e+ L$ de(c!Drier$n aC dLa (i !ien&e de Qar'ar % enMiEr$nC$ a &raDa2ar en Ca( caCdera(+ En eC 'rimer '!er&$ rande K!e &$c eC Ma'$r C$ de(emDarcar$n, % aCCL K!ed, c$m$ !n Oard$ (in direccin ni de(&ina&ari$, (in c$n$cer a nadie, (in !n cen&aM$ en C$( D$C(iCC$( % (in (aDer &raDa2ar en $Oici$ aC !n$c Mien&ra( e(&!M$ aCCL eC Ma'$r, '!d$ c$mer, 'er$ de('!5(+++ La ci!dad en$rme, K!e (e aCQaDa mE( aCCE de Ca( caCCe2!eCa( CCena( de &aDerna( % '$(ada( '$Dre(, n$ Ce a&raLaP 'arecLa !n C! ar de e(cCaMi&!d, (in aire, $(c!ra, (in e(a randeQa am'Cia deC mar, % en&re c!%a( aC&a( 'arede( % caCCe( rec&a( Ca en&e MiMe % m!ere a&!rdida '$r !n &rEOa $ an !(&i$($+ E(&aDa '$(eLd$ '$r Ca $D(e(in &erriDCe deC mar, K!e &!erce Ca( Mida( mE( Ci(a( % deOinida( c$m$ !n DraQ$ '$der$($ !na deC ada MariCCa+ A!nK!e era m!% 2$Men, 0aDLa 0ec0$ %a Mari$( Mia2e( '$r Ca( c$(&a( de Am5rica deC S!r, en diMer($( Ma'$re(, de(em'eUand$ di(&in&$( &raDa2$( % Oaena(, Oaena( % &raDa2$( K!e en &ierra n$ &enLan ca(i a'Cicacin+ *e('!5( K!e (e O!e eC Ma'$r, and!M$ % and!M$, e('erand$ deC aQar aC $ K!e Ce 'ermi&iera MiMir de aC Jn m$d$ mien&ra( &$rnaDa a (!( canc0a( OamiCiare(4 'er$ n$ enc$n&r nada+ EC '!er&$ &enLa '$c$ m$Mimien&$ % en C$( c$n&ad$( Ma'$re( en K!e (e &raDa2aDa n$ C$ ace'&ar$n+ AmD!CaDan '$r aCCL inOinidad de Ma aD!nd$( de 'r$Oe(in4 mariner$( (in c$n&ra&a c$m$ 5C, de(er&ad$( de !n Ma'$r $ 'rO! $( de aC Jn deCi&$4 a&$rran&e( aDand$nad$( aC $ci$, K!e (e man&enLan de n$ (e (aDe K!5, mendi and$ $ r$Dand$, 'a(and$ C$( dLa( c$m$ Ca( c!en&a( de !n r$(ari$ m! rien&$, e('erand$ K!i5n (aDe K!5 e6&raU$( ac$n&ecimien&$(, $ n$ e('erand$ nada, indiMid!$( de Ca( raQa( % '!eDC$( mE( e6&ic$( % e6&raU$(, a!n de aK!eCC$( en c!%a e6i(&encia n$ (e cree 0a(&a n$ 0aDer Mi(&$ !n e2em'Car MiM$+ AC dLa (i !ien&e, c$nMencid$ de K!e n$ '$drLa re(i(&ir m!c0$ mE(, decidi rec!rrir a c!aCK!ier medi$ 'ara 'r$c!rar(e aCimen&$(+ Caminand$, O!e a dar deCan&e de !n Ma'$r K!e 0aDLa CCe ad$ Ca n$c0e an&eri$r % K!e car aDa &ri $+ Una 0iCera de 0$mDre( marc0aDa dand$ Ca M!eC&a, aC 0$mDr$ C$( 'e(ad$( (ac$(, de(de C$( Ma $ne(, a&raMe(and$ !na 'Canc0ada, 0a(&a Ca e(c$&iCCa de Ca( D$de a(, d$nde C$( e(&iDad$re( reciDLan Ca car a+ E(&!M$ !n ra&$ mirand$ 0a(&a K!e a&reMi(e a 0aDCar c$n eC ca'a&aQ, $Oreci5nd$(e+ -!e ace'&ad$ % anim$(amen&e O$rm 'ar&e de Ca Car a OiCa de car ad$re(+ *!ran&e eC 'rimer &iem'$ de Ca 2$rnada &raDa2 Dien4 'er$ de('!5( em'eQ a (en&ir(e Oa&i ad$ % Ce Minier$n Ma0Ld$(, MaciCand$ en Ca 'Canc0ada, c!and$ marc0aDa c$n Ca car a aC 0$mDr$, Miend$ a (!( 'ie( Ca aDer&!ra Mer&i in$(a O$rmada '$r eC c$(&ad$ deC Ma'$r % eC m!raCCn deC m!eCCe, en eC O$nd$ deC c!aC eC mar, manc0ad$ de acei&e % c!Dier&$ de de('erdici$(, C$ C$&eaDa ($rdamen&e+ A Ca 0$ra de aCm$rQar 0!D$ !n DreMe de(can($, % en &an&$ K!e aC !n$( O!er$n a c$mer en C$( Oi $ne( cercan$( % $&r$( c$mLan C$ K!e 0aDLan CCeMad$, 5C (e &endi en eC (!eC$ a de(can(ar, di(im!Cand$ (! 0amDre+ Termin Ca 2$rnada c$m'Ce&amen&e a $&ad$, c!Dier&$ de (!d$r, red!cid$ %a a C$ JC&im$+ Mien&ra( C$( &raDa2ad$re( (e re&iraDan, (e (en& en !na( D$C(a(, acec0and$ aC ca'a&aQ, % c!and$ (e 0!D$ marc0ad$ eC JC&im$, acerc(e a 5C c$nO!($ % &i&!Dean&e, a!nK!e (in c$n&arCe C$ K!e Ce (!cedLa, Ce 're !n& (i '$dLan 'a arCe inmedia&amen&e $ (i era '$(iDCe c$n(e !ir !n adeCan&$ a c!en&a de C$ anad$+ C$n&e(&Ce eC ca'a&aQ K!e Ca c$(&!mDre era 'a ar aC OinaC deC &raDa2$ % K!e &$daMLa (erLa nece(ari$ &raDa2ar eC dLa (i !ien&e 'ara c$ncC!ir de car ar eC Ma'$r+ ?Un dLa mE(A P$r $&r$ Cad$, n$ adeCan&aDan !n cen&aM$+ NPer$ NCe di2$N, (i !(&ed nece(i&a, %$ '$drLa 're(&arCe !n$( c!aren&a cen&aM$(+++ N$ &en $ mE(+ Le a radeci eC $Orecimien&$ c$n !na ($nri(a an !(&i$(a % (e O!e+ Le ac$me&i en&$nce( !na de(e('eracin a !da+ ?TenLa 0amDre, 0amDre, 0amDreA Un 0amDre K!e C$ d$DCe aDa c$m$ !n Ca&i aQ$ 'e(ad$ % anc0$4 MeLa &$d$ a &raM5( de !na nieDCa aQ!C % aC andar MaciCaDa c$m$ !n D$rrac0$+ Sin emDar $, n$ 0aDrLa '$did$ K!e2ar(e ni ri&ar, '!e( (! (!Orimien&$ n$ era $(c!r$ ni Oa&i an&e4 n$ era d$C$r, (in$ an !(&ia ($rda, acaDamien&$4 Ce 'arecLa K!e e(&aDa a'Ca(&ad$ '$r !n ran 'e($+ Sin&i de 'r$n&$ c$m$ !na K!emad!ra en Ca( en&raUa(, % (e de&!M$+ Se O!e incCinand$, incCinand$, d$DCEnd$(e O$rQadamen&e c$m$ !na Darra de 0ierr$, % cre% K!e iDa a caer+ En e(e in(&an&e, c$m$ (i !na Men&ana (e 0!Diera aDier&$ an&e 5C, Mi$ (! ca(a, eC 'ai(a2e K!e (e MeLa de(de eCCa, eC r$(&r$ de (! madre % eC de (!( 0erman$(, &$d$ C$ K!e 5C K!erLa % amaDa a'areci % de(a'areci an&e (!( $2$( cerrad$( '$r Ca Oa&i a+++ *e('!5(, '$c$ a '$c$, ce( eC de(Manecimien&$ % (e O!e endereQand$, mien&ra( Ca K!emad!ra (e enOriaDa (!aMemen&e+ P$r Oin (e ir !i, re('irand$ 'r$O!ndamen&e+ Una 0$ra mE( % caerLa (in (en&id$ aC (!eC$+

http://biblioteca.d2g.com

A'!r eC 'a($, c$m$ 0!%end$ de !n n!eM$ mare$, % mien&ra( marc0aDa re($CMi ir a c$mer a c!aCK!ier 'ar&e, (in 'a ar, di('!e(&$ a K!e C$ aMer $nQaran, a K!e Ce 'e aran, a K!e C$ mandaran 're($, a &$d$, C$ im'$r&an&e era c$mer, c$mer, c$mer+ Cien Mece( re'i&i men&aCmen&e e(&a 'aCaDraP c$mer, c$mer, c$mer, 0a(&a K!e eC M$caDC$ 'erdi (! (en&id$, de2End$Ce !na im're(in de MacL$ caCien&e en Ca caDeQa+ N$ 'en(aDa 0!ir4 Ce dirLa aC d!eU$P HSeU$r, &enLa 0amDre, 0amDre, 0amDre, % n$ &en $ c$n K!5 'a ar+++ Ha a C$ K!e K!iera+I LCe 0a(&a Ca( 'rimera( caCCe( de Ca ci!dad % en !na de eCCa( enc$n&r !na Cec0erLa+ Era !n ne $ci&$ m!% cCar$ % Cim'i$, CCen$ de me(i&a( c$n c!Dier&a de mErm$C+ *e&rE( de !n m$(&rad$r e(&aDa de 'ie !na (eU$ra r!Dia, c$n !n deCan&aC DCanK!L(im$+ ECi i e(e ne $ci$+ La caCCe era '$c$ &ran(i&ada+ HaDrLa '$did$ c$mer en !n$ de C$( Oi $ne( K!e e(&aDan 2!n&$ aC m!eCCe, 'er$ c$n&in!amen&e (e enc$n&raDan CCen$( de en&e K!e 2! aDa % DeDLa+ En Ca Cec0erLa n$ 0aDLa (in$ !n cCien&e+ Era !n Me2e&e de an&e$2$(, K!e c$n Ca nariQ me&ida en&re Ca( 0$2a( de !n 'eridic$, Ce%end$, 'ermanecLa inmMiC, c$m$ 'e ad$ a Ca (iCCa+ S$Dre Ca me(i&a 0aDLa !n Ma($ de Cec0e a medi$ c$n(!mir+ E('er K!e (e re&irara, 'a(eand$ '$r Ca acera, (in&iend$ K!e '$c$ a '$c$ (e Ce encendLa en eC e(&ma $ Ca K!emad!ra de an&e(, % e('er cinc$, dieQ, 0a(&a K!ince min!&$(+ Se can( % 'ar(e a !n Cad$ de Ca '!er&a, de(de d$nde CanQaDa aC Mie2$ !na( mirada( K!e 'arecLan 'edrada(+ ?B!5 diaDC$( CeerLa c$n &an&a a&encinA LCe a ima inar(e K!e era !n enemi $ (!%$, eC c!aC, (aDiend$ (!( in&enci$ne(, (e 0!Diera 'r$'!e(&$ en&$r'ecerCa(+ Le daDan ana( de en&rar % decirCe aC $ O!er&e K!e Ce $DCi ara a marc0ar(e, !na r$(erLa $ !na Ora(e K!e Ce indicara K!e n$ &enLa derec0$ a 'ermanecer !n$ (en&ad$ % Ce%end$ '$r !n a(&$ &an red!cid$+ P$r Oin eC cCien&e &ermin (! Cec&!ra, $ '$r C$ men$( Ca in&err!m'i+ Se DeDi de !n ($rD$ eC re(&$ de Cec0e K!e c$n&enLa eC Ma($, (e CeMan& 'a!(adamen&e, 'a % diri i(e a Ca '!er&a+ SaCi4 era !n Me2e&e c$rc$Mad$, c$n &raQa( de car'in&er$ $ DarniQad$r+ A'ena( e(&!M$ en Ca caCCe, aOirm(e C$( an&e$2$(, me&i de n!eM$ Ca nariQ en&re Ca( 0$2a( deC 'eridic$ % (e O!e, caminand$ de('aci&$ % de&eni5nd$(e cada dieQ 'a($( 'ara Ceer c$n mE( de&enimien&$+ E('er K!e (e aCe2ara % en&r+ Un m$men&$ e(&!M$ 'arad$ a Ca en&rada, indeci($, n$ (aDiend$ dnde (en&ar(e4 '$r Oin eCi i !na me(a % diri i(e 0acia eCCa4 'er$ a mi&ad de camin$ (e arre'in&i, re&r$cedi, &r$'eQ en !na (iCCa, in(&aCEnd$(e de('!5( en !n rincn+ Ac!di Ca (eU$ra, 'a( !n &ra'$ '$r Ca c!Dier&a de Ca me(a % c$n M$Q (!aMe, en Ca K!e (e n$&aDa !n de2$ de acen&$ e('aU$C, Ce 're !n&P NZB!5 (e Ma !(&ed a (erMir[ Sin mirarCa, Ce c$n&e(&P NUn Ma($ de Cec0e+ NZ<rande[ NSL, rande+ NZSC$[ NZHa% DiQc$c0$([ NN$4 MainiCCa(+ N7!en$, MainiCCa(+ C!and$ Ca (eU$ra (e di$ M!eC&a, 5C (e re(&re Ca( man$( ($Dre Ca( r$diCCa(, re $ci2ad$, c$m$ K!ien &iene OrL$ % Ma a DeDer aC $ caCien&e+ /$CMi Ca (eU$ra % c$C$c an&e 5C !n ran Ma($ de Cec0e % !n 'Ca&iCC$ CCen$ de MainiCCa(, diri i5nd$(e de('!5( a (! '!e(&$ de&rE( deC m$(&rad$r+ S! 'rimer im'!C($ O!e eC de DeDer(e Ca Cec0e de !n &ra $ % c$mer(e de('!5( Ca( MainiCCa(, 'er$ en (e !ida (e arre'in&i4 (en&La K!e C$( $2$( de Ca m!2er C$ miraDan c$n c!ri$(idad % de&encin+ N$ (e a&reMLa a mirarCa4 Ce 'arecLa K!e, aC 0acerC$, eCCa c$n$cerLa (! e(&ad$ de Enim$ % (!( 'r$'(i&$( Mer $nQ$($( % 5C &endrLa K!e CeMan&ar(e e ir(e, (in 'r$Dar C$ K!e 0aDLa 'edid$+ Pa!(adamen&e &$m !na MainiCCa, 0!medeci5nd$Ca en Ca Cec0e % Ce di$ !n D$cad$4 DeDi !n ($rD$ de Cec0e % (in&i K!e Ca K!emad!ra, %a encendida en (! e(&ma $, (e a'a aDa % de(0acLa+ Per$, en (e !ida, Ca reaCidad de (! (i&!acin de(e('erada (!r i an&e 5C % aC $ a're&ad$ % caCien&e (!Di de(de (! c$raQn 0a(&a Ca ar an&a4 (e di$ c!en&a de K!e iDa a ($CC$Qar, a ($CC$Qar a ri&$(, % a!nK!e (aDLa K!e Ca (eU$ra C$ e(&aDa mirand$ n$ '!d$ rec0aQar ni de(0acer aK!eC n!d$ ardien&e K!e (e e(&rec0aDa mE( % mE(+ Re(i(&i, % mien&ra( re(i(&La c$mi a're(!radamen&e, c$m$ a(!(&ad$, &emiend$ K!e eC CCan&$ Ce im'idiera c$mer+ C!and$ &ermin c$n Ca Cec0e % Ca( MainiCCa(, (e Ce n!DCar$n C$( $2$( % aC $ &iDi$ r$d '$r (! nariQ, ca%end$ den&r$ deC Ma($+ Un

http://biblioteca.d2g.com

&erriDCe ($CC$Q$ C$ (ac!di 0a(&a C$( Qa'a&$(+ AOirm Ca caDeQa en Ca( man$( % d!ran&e m!c0$ ra&$ CC$r, CC$r c$n 'ena, c$n raDia, c$n ana( de CC$rar, c$m$ (i n!nca 0!Die(e CC$rad$+ IncCinad$ e(&aDa % CC$rand$, c!and$ (in&i K!e !na man$ Ce acariciaDa Ca can(ada caDeQa % !na M$Q de m!2er, c$n !n d!Cce acen&$ e('aU$C, Ce decLaP NLC$re, 0i2$, CC$re+++ Una n!eMa $Ca de CCan&$ Ce arra( C$( $2$( % CC$r c$n &an&a O!erQa c$m$ Ca 'rimera MeQ, 'er$ a0$ra n$ an !(&i$(amen&e, (in$ c$n aCe rLa, (in&iend$ K!e !na ran Ore(c!ra C$ 'ene&raDa, a'a and$ e($ caCien&e K!e Ce 0aDLa e(&ran !Cad$ Ca ar an&a+ Mien&ra( CC$raDa, 'areciCe K!e (! Mida % (!( (en&imien&$( (e Cim'iaDan c$m$ !n Ma($ Da2$ !n c0$rr$ de a !a, rec$Drand$ Ca cCaridad % OirmeQa de $&r$( dLa(+ C!and$ 'a( eC acce($ de CCan&$ (e Cim'i c$n (! 'aU!eC$ C$( $2$( % Ca cara, %a &ranK!iC$+ LeMan& Ca caDeQa % mir a Ca (eU$ra, 'er$ 5(&a n$ Ce miraDa %a, miraDa 0acia Ca caCCe, a !n '!n&$ Ce2an$, % (! r$(&r$ e(&aDa &ri(&e+ En Ca me(i&a, an&e 5C, 0aDLa !n n!eM$ Ma($ de Cec0e % $&r$ 'Ca&iCC$ c$Cmad$ de MainiCCa(4 c$mi Cen&amen&e, (in 'en(ar en nada, c$m$ (i nada Ce 0!Diera 'a(ad$, c$m$ (i e(&!Miera en (! ca(a % (! madre O!era e(a m!2er K!e e(&aDa de&rE( deC m$(&rad$r+ C!and$ &ermin %a 0aDLa $(c!recid$ % eC ne $ci$ (e iC!minaDa c$n !na D$mDiCCa eC5c&rica+ E(&!M$ !n ra&$ (en&ad$, 'en(and$ en C$ K!e dirLa a Ca (eU$ra aC de('edir(e, (in $c!rrLr(eCe nada $'$r&!n$+ AC Oin (e CeMan& % di2$ (im'Cemen&eP NM!c0a( racia(, (eU$ra4 adi(+++ NAdi(, 0i2$+++ NCe c$n&e(& eCCa+ SaCi+ EC Mien&$ K!e MenLa deC mar reOre(c (! cara, caCien&e aJn '$r eC CCan&$+ Camin !n ra&$ (in direccin, &$mand$ de('!5( '$r !na caCCe K!e Da2aDa 0acia C$( m!eCCe(+ La n$c0e era 0erm$(L(ima % rande( e(&reCCa( a'arecLan en eC cieC$ de Meran$+ Pen( en Ca (eU$ra r!Dia K!e &an ener$(amen&e (e 0aDLa c$nd!cid$ c$n 5C, 0aciend$ 'r$'(i&$( de 'a arCe % rec$m'en(arCe de !na manera di na c!and$ &!Miera diner$4 'er$ e(&$( 'en(amien&$( de ra&i&!d (e de(ManecLan 2!n&$ c$n eC ard$r de (! r$(&r$, 0a(&a K!e n$ K!ed nin !n$, % eC 0ec0$ recien&e re&r$cedi % (e 'erdi en C$( rec$d$( de (! Mida 'a(ada+ *e 'r$n&$ (e ($r'rendi can&and$ aC $ en M$Q Da2a+ Se ir !i aCe remen&e, 'i(and$ c$n OirmeQa % deci(in+ LCe a Ca $riCCa deC mar % and!M$ de !n Cad$ 'ara $&r$, eCE(&icamen&e, (in&i5nd$(e re0acer, c$m$ (i (!( O!erQa( in&eri$re(, an&e( di('er(a(, (e re!nieran % amaC amaran (Cidamen&e+ *e('!5( Ca Oa&i a deC &raDa2$ em'eQ a (!DirCe '$r Ca( 'ierna( en !n Cen&$ 0$rmi !e$ % (e (en& ($Dre !n m$n&n de D$C(a(+ Mir aC mar+ La( C!ce( deC m!eCCe % Ca( de C$( Darc$( (e e6&endLan '$r eC a !a en !n re !er$ r$2iQ$ % d$rad$, &emDCand$ (!aMemen&e+ Se &endi de e('aCda(, mirand$ aC cieC$ Car $ ra&$+ N$ &enLa ana( de 'en(ar, ni de can&ar, ni de 0aDCar+ Se (en&La MiMir, nada mE(+ Ha(&a K!e (e K!ed d$rmid$ c$n eC r$(&r$ M!eC&$ 0acia eC mar+

COMENTARIO
HEC Ma($ de Cec0eI (e di(&in !e de Ca ma%$r 'ar&e de C$( c!en&$( cri$CCi(&a( '$r (! Mi(in $'&imi(&a deC 0$mDre % de Ca Mida en eneraC+ A!nK!e eC 0amDre deC 'r$&a $ni(&a c$Dra reCieMe en c$n&ra(&e c$n eC $'$r&!ni(m$ deC a&$rran&e % c$n Ca indiOerencia deC Me2e&e, Ca D$ndad de Ca (eU$ra de Ca Cec0erLa rema&a Ca ener$(idad deC mariner$ in C5( % deC ca'a&aQ de C$( car ad$re(+ /encida eC 0amDre, eC 'r$&a $ni(&a (e d!erme Hc$n eC r$(&r$ M!eC&$ 0acLa eC marI+ E( decir, K!e a 'e(ar de Ca d!reQa de Ca Mida marL&ima, eC mar (imD$CiQa Ca creacin % eC renacimien&$ deC 0$mDre+ La im'$r&ancia deC indiMid!$ e( m!% c0iCena+ La an$nimidad deC 'r$&a $ni(&a n$ Ce K!i&a en aD($C!&$ (! MaC$r 0!man$+ En e(&e c!en&$, R$2a( n$ e(&E 're$c!'ad$ '$r Ca 'r$&e(&a ($ciaC4 (C$ K!iere anaCiQar C$ K!e (ien&e !na 'er($na K!e e(&E (!Oriend$ 0amDre+ *e(criDe c$n &an&a in&en(idad C$( Mari$( m$men&$( crL&ic$( 'ara eC 'r$&a $ni(&a K!e eC Cec&$r CCe a a iden&iOicar(e c$n 5(&e (in c$n$cerC$+ En eOec&$, (e (aDe m!% '$c$ deC

http://biblioteca.d2g.com

'r$&a $ni(&a+ E( 2$Men % deC ad$4 &iene madre % 0erman$(4 &raDa2 en !n Darc$, de(er&, &raDa2 c$n eC 'e(cad$r de cen&$CCa( % (e emDarc $c!C&amen&e+ E($ e( &$d$+ N$ (e (aDen de&aCCe( OL(ic$( ni '$r K!5 m$&iM$( aDand$n eC 0$ ar+ L$ im'$r&an&e e( eC (!Orimien&$ % Ca 're(in e2ercida '$r eC 0amDre ($Dre Ca &imideQ % Ca Mer \enQa+ EC 0inca'i5 en eC indiMid!$ n$ K!iere decir K!e eC c!en&$ e(&5 de(arrai ad$ de Ca reaCidad+ AC c$n&rari$, R$2a( (e e(O!erQa '$r crear eC amDien&e de '!er&$P C$( e6&ran2er$( SeC mariner$ in C5(, eC 'e(cad$r a!(&rLac$ N n$ im'$r&a K!e n$ e(&5 're(en&eN % Ca Cec0era e('aU$CaT4 C$( Ma aD!nd$(4 C$( e(&iDad$re(4 C$( Oi $ne(4 eC m$n&n de D$C(a(, % Ca( C!ce( deC m!eCCe % de C$( Darc$(+ SC$ K!e a diOerencia de Marian$ La&$rre, 2eOe de C$( cri$CCi(&a( c0iCen$(, eC 'r$'(i&$ 'rinci'aC de R$2a( n$ e( ca'&ar C$( ra( $( di(&in&iM$( de !na re in, (in$ 're(en&ar !n drama 0!man$ den&r$ de !n amDien&e reaCi(&a+ HEC Ma($ de Cec0eI da Ca im're(in de !na narracin (enciCCa % direc&a, (in &r!c$( Ci&erari$(+ Sin emDar $, C$( rec!r($( e(&iCL(&ic$( de R$2a( ($n &an MaCi$($( c$m$ C$( de A !iCera MaC&a $ de 9!an 7$(c0+ La c$m'aracin deC 0amDre c$n !n O!e $ aDra(ad$r da d$DCe (en&id$ aC eOec&$ deC Ma($ de Cec0e, de Ca( CE rima( % deC mar+ *e ac!erd$ c$n Ca (enciCCeQ de Ca accin % c$n Ca in&en(idad de Ca( em$ci$ne(, eC e(&iC$ de R$2a(, m!% c0iCen$, (e carac&eriQa '$r (! Cen&i&!d+ La( $raci$ne( ($n Car a(4 aD!ndan Ca( c$n(&r!cci$ne( 'araCeCa(4 % 0a(&a Ca &rad!ccin de Ca( 'aCaDra( deC mariner$ in C5( c$n&riD!%e a e(&aDCecer eC ri&m$ Cen&$+ Para rec$nciCiar Ca in&en(idad em$&iMa c$n eC ri&m$ Cen&$, R$2a( c$n(&r!%e (!( $raci$ne( a Da(e de MerD$(, K!e a Mece( ad$rna en eC C! ar a'r$'iad$ c$n encCL&ic$(+ HSe DeDi de !n ($rD$ eC re(&$ de Cec0e K!e c$n&enLa eC Ma($, (e CeMan& 'a!(adamen&e, 'a % diri i(e a Ca '!er&a+I EC (en&id$ deC ri&m$ &amDi5n (e 'erciDe en eC !($ deC 'r$n$mDre HCa(I en Ca Ora(e DimemDre HCa( C!ce( deC m!eCCe % Ca( de C$( Darc$(I+ En c!an&$ a Ca e(&r!c&!ra deC c!en&$, R$2a( rec0aQa Ca &5cnica c$mJn % c$rrien&e de enc!adrar (! $Dra c$n m$&iM$( ar&L(&ic$(+ La !nidad deC c!en&$ (e deriMa deC ($C$ &ema deC 0amDre K!e (e CiK!ida aC OinaC+ *e cier&a manera, eC de(enCace OeCiQ (e 're'ara c$n eC c$mienQ$ OaC($+ Parece K!e eC a!&$r n$( e(&E &$mand$ eC 'eC$ aC 0acern$( creer '$r mE( de !na 'E ina K!e eC mariner$ in C5( Ma a (er eC 'r$&a $ni(&a+ E(a 'icardLa de 'ar&e deC a!&$r n$ c$nc$rdarLa c$n !n Oin &rE ic$+ La 'rimacLa deC (er 0!man$ en HEC Ma($ de Cec0eI marca eC Oin deC cri$CCi(m$+ En C0iCe, Ca 'reeminencia de Ca Mida ci&adina % eC inOC!2$ de C$( inmi ran&e( e!r$'e$( 0an cread$ !na Ci&era&!ra mE( Han&r$'$c5n&ricaI K!e Ca de Ca ma%$rLa de C$( $&r$( 'aL(e( 0i('an$american$(+ Sin emDar $, %a 'ara 194; Ca reaccin c$n&ra eC cri$CCi(m$ (e 0aDLa 0ec0$ eneraC+

http://biblioteca.d2g.com

EL COSMOPOLITISMO 3
Si 7IEN e( cier&$ K!e eC cri$CCi(m$ d$min Ca 'r$(a 0i('an$americana en&re 19)# % 194;, n$ e( men$( cier&$ K!e Ca c$rrien&e c$(m$'$Ci&a n!nca m!ri '$r c$m'Ce&$, % K!e a 'ar&ir de 194; de('CaQ aC cri$CCi(m$ en ca(i &$d$( C$( 'aL(e(+ Para eC cri$CCi(&a Ca Ci&era&!ra (irMe 'ara in&er're&ar Ca( c$ndici$ne( '$CL&ica(, ec$nmica( % ($ciaCe( de (! 'r$'i$ 'aL(+ En camDi$ eC a!&$r c$(m$'$Ci&a (e 're$c!'a m!c0$ mE( '$r Ca e(&5&ica, Ca '(ic$C$ La % Ca OiC$($OLa, a!n c!and$ &ra&a &ema( cri$CCi(&a(, c$m$ en eC ca($ de HLa CC!MiaI de Ar&!r$ U(Car Pie&ri+ -ren&e a Ca &emE&ica cri$CCi(&a, C$( c$(m$'$Ci&a( (e in&ere(an mE( en eC indiMid!$, en Ca Mida !rDana % en Ca Oan&a(La+ L$( e(cri&$re( MiMen en rande( cen&r$( me&r$'$Ci&an$(, c$n$cen m!c0a( 'ar&e( deC m!nd$ % e(&En aC &an&$ de &$d$( C$( m$Mimien&$( Ci&erari$(+ La ca'i&aC deC c$(m$'$Ci&i(m$ 0i('an$american$ &iene K!e (er 7!en$( Aire( % (! mE6im$ (acerd$&e 9$r e L!i( 7$r e(, K!ien (e O$rm en E!r$'a d!ran&e Ca 5'$ca Man !ardi(&a+ A!nK!e m!c0$( de C$( OeCi re(e(, K!e 'er&enecen a di(&in&a( eneraci$ne( % a di(&in&$( 'aL(e(, n$ (i !en C$( r!mD$( CaDerLn&ic$( de 7$r e(, &$d$( Ce &ienen !n ran re('e&$ '$r (! in&eCec&!aCi(m$ % '$r (! c$n(&ancia ar&L(&ica+ *en&r$ de e(&e m$Mimien&$ m!% eneraC, (e a r!'an di(&in&a( He(c!eCa(I mE( deOinida(P Ca( K!e (!r ier$n 'rimer$ en Ca 'in&!raP eC surrealismo# eC cu(ismo ' eC realismo m/gicoC ' C!e $ Ca He(c!eCaI OiC$(Oica deC e.istencialismo)

EL SURREALISMO
7a(ad$ en C$( &raDa2$( de -re!d % $&r$( '(icC$ $(, eC (!rreaCi(m$ 'r$cCama K!e Ca reaCidad &iene !n carEc&er d!aCL(&ic$, e6&eri$r e in&eri$r, % &ra&a de ca'&ar C$( d$( a Ca MeQ+ A(L e( K!e cier&$ e'i($di$ 're(enciad$ '$r !n 'er($na2e eM$ca &$da !na (erie de a($ciaci$ne( % rec!erd$(+ Si e(e 'er($na2e e(&E en ac&i&!d de ($Uar, C$( eCemen&$( eM$cad$( '!eden c$nO!ndir(e !n$( c$n $&r$( 'ara C$ rar ma%$re( eOec&$( ar&L(&ic$(+ EC &ema mE( Orec!en&e de e(e m!nd$ (!Dc$n(cien&e e( Ca Or!(&racin (e6!aC+ S! 'eri$d$ de a! e da&a de(de eC Oin de Ca (e !nda <!erra M!ndiaC 0a(&a eC c$mienQ$ de Ca <!erra -rLa, c$m$ a&e(&i !an Ca( n$MeCa( (i !ien&e(P El se1or 0resi%ente S1946T de Mi !eC @n eC A(&!ria(4 Al $ilo %el agua S1943T de A !(&Ln GEUeQ4 Manglar S1943T % 0uerto Lim"n S19;#T de 9$aK!Ln <!&i5rreQ4 La ruta %e su e-asi"n S1949T de G$Canda Oream!n$+ L$( a!&$re( e6&ran2er$( K!e 0an e2ercid$ ma%$r inOC!encia ($n 9ame( 9$%ce % WiCCiam -a!C_ner, K!iene( &amDi5n in&r$d!2er$n en Ca narra&iMa aC !n$( 'r$cedimien&$( in('irad$( en eC c!Di(m$+

EL CUBISMO
T$daMLa n$ (e 0a rec$n$cid$ Da(&an&e Ca inOC!encia deC c!Di(m$ en Ca Ci&era&!ra+ *e 5C (e de('rende Ca &5cnica de 're(en&ar (im!C&Eneamen&e Ca reaCidad de(de di(&in&$( En !C$( $ '!n&$( de Mi(&a+ P$r C$ &an&$, eC &iem'$ K!eda 'arad$ $ 0ec0$ !na e&ernidad+ La( $Dra( e(&En 'Caneada( c$n Ca e6ac&i&!d ma&emE&ica de !n arK!i&ec&$ $ de !n a2edreci(&a+ La $Dra mae(&ra deC c!Di(m$ 0i('an$american$ e( El se1or 0resi%ente SK!e &amDi5n &iene ra( $( (!rreaCi(&a(T, in('irada en 'ar&e '$r Ca n$MeCa c!Di(&a de /aCCe IncCEn, Tirano 2an%eras)

EL REALISMO M#GICO

/5a(e Ca n$&a en Ca '+ " deY PrC$ $+

http://biblioteca.d2g.com

EC reaCi(m$ mE ic$ c$n(i(&e en Ca 're(en&acin $D2e&iMa, e(&E&ica % 'reci(a de Ca reaCidad c$&idiana c$n aC Jn eCemen&$ ine('erad$ $ im'r$DaDCe c!%$ c$n2!n&$ de2a aC Cec&$r de(c$ncer&ad$, a&!rdid$, maraMiCCad$+ C$n e(&a deOinicin K!eda cCara Ca di(&incin en&re eC reaCi(m$ mE ic$ % &an&$ C$ Oan&E(&ic$ c$m$ eC (!rreaCi(m$ K!e Mer(an ($Dre eCemen&$( n$ im'r$DaDCe( (in$ im'$(iDCe(+ AdemE(, 0a% K!e di(&in !ir m!% cCaramen&e en&re C$ reaC maraMiCC$($, &5rmin$ a&em'$raC inMen&ad$ en 1949 '$r ACe2$ Car'en&ier % eC reaCi(m$ mE ic$, &5rmin$ inMen&ad$ en 19); '$r eC crL&ic$ de ar&e aCemEn -ranQ R$0 S1"9#1196;T % diM!C ad$ en&re 19)6 % 19)9 '$r eC i&aCian$ Ma((im$ 7$n&em'eiCi S1"3"1196#T en (! reMi(&a No-ecento) Mien&ra( C$ reaC maraMiCC$($ (e reOiere aC amDien&e mE ic$ de cier&a( 'ar&e( de Ca Am5rica La&ina d$nde Ca c!C&!ra &iene O!er&e( raLce( indL ena( $ aOricana(, eC reaCi(m$ mE ic$ e( !na &endencia ar&L(&ica in&ernaci$naC, i !aC K!e eC Darr$c$, eC r$man&ici(m$ $ eC (!rreaCi(m$+ C!and$ -ranQ R$0 e(criDi (! CiDr$ en 19);, 5C c$diOicaDa C$ K!e &ran(c!rrLa en eC m!nd$ ar&L(&ic$ de E!r$'a % de C$( E(&ad$( Unid$( a 'ar&ir de 191", $ (ea Ca reaccin en c$n&ra deC e6're(i$ni(m$+ Si eC a(cen($ aC '$der de Hi&Cer en 1988 acaD c$n eC reaCi(m$ mE ic$ en ACemania, Ca cri(i( ec$nmica de 19)9 a 1989 % Ca (e !nda <!erra M!ndiaC Cimi&ar$n '$r &$d$ eC m!nd$ Ca( '$(iDiCidade( deC reaCi(m$ mE ic$ C$ mi(m$ K!e deC (!rreaCi(m$ % de ca(i &$da Ca Man !ardia a OaM$r de !n ar&e mE( reaCi(&a de 'r$&e(&a ($ciaC+ Hacia Oine( de Ca !erra, eC reaCi(m$ mE ic$ re(!ci&a c$n Ca e6'$(icin en eC M!(e$ de Ar&e M$dern$ de N!eMa G$r_ &i&!Cada Realistas ' m/gicorrealistas esta%ouni%enses S1948T, c$n C$( c!en&$( mE( Oam$($( de 7$r e(, c$n eC &$m$ de c!en&$( de Tr!man Ca'$&e Un /r(ol %e noche ' otros cuentos S194;T, c$n eC c!adr$ El mun%o %e Cristina S194"T de Andre` W%e&0 % c$n Ca '$e(La mE ic$rreaCi(&a de <!n&er Eic0 % $&r$( 2Mene( aCemane( de Ca '$( !erra+ *e a0L (i !i 0a(&a (! Merdader$ OC$recimien&$ en Ca d5cada deC 6# c$n Ca $Dra e2em'CarP Cien a1os %e sole%a%)

EL E4ISTENCIALISMO
A diOerencia de C$( m$Mimien&$( an&eri$re(, eC e6i(&enciaCi(m$ (e deriMa 'rinci'aCmen&e de Ca OiC$($OLa+ EC e(cri&$r e6i(&enciaCi(&a 're(en&a Ca (i&!acin an !(&i$(a deC 0$mDre m$dern$ K!e (e (ien&e &$&aCmen&e ($C$ e inJ&iC Oren&e a !n m!nd$ mecaniQad$ a '!n&$ de de(&r!ir(e+ L$( MaC$re( &radici$naCe(, eC am$r % Ca Oe en c!aCK!ier c$(a, %a n$ e6i(&en+ EC 0$mDre n$ 0ace mE( K!e e6i(&ir+ Nada &iene im'$r&ancia+ La( c$CiCCa( % Ca( C!ce( de nen 0acen Ca( Mece( deC ci(ne m$derni(&a+ EC ar !men&$ m!c0a( Mece( n$ &iene !n de(enCace dramE&ic$+ La $Dra c$n(&a de !na e(cena de Ca Mida !rDana, ca(i (iem're en !na can&ina de ca&e $rLa re !Car, en Ca c!aC !n diEC$ $ inc$n(cien&e (aca a C!Q Ca m!raCCa inOranK!eaDCe K!e e6i(&e en&re C$( indiMid!$(+ Ed!ard$ MaCCea in&r$d!2$ eC e6i(&enciaCi(m$ en Hi('an$am5rica en Ca d5cada de 198#1194#, Mein&e aU$( an&e( K!e e(a m$daCidad CCe ara a eneraCiQar(e Da2$ Ca amenaQa de !na !erra a&mica % Ca inOC!encia Ci&eraria de 9ean Pa!C Sar&re+ Sin emDar $, O!e eC !r! !a%$ 9!an CarC$( One&&i K!ien c$mDin Ca an !(&ia de C$( (ere( ($Ci&ari$( c$n ar !men&$( mE( $ri inaCe( % c$n 'er($na2e( mE( indiMid!aCiQad$( 'ara encaDeQar C$ K!e (e c$nMir&i en Ca &endencia 'red$minan&e de Ca d5cada de C$( cinc!en&a+ L$( c!en&$( K!e (i !en CCeMan Ca marca inc$nO!ndiDCe de !n$ $ de Mari$( de e(&$( m$Mimien&$( % aDarcan d$( eneraci$ne( de e(cri&$re(P C$( nacid$( en&re 1"99 % 191#P 9$r e L!i( 7$r e( S1"99T, Ed!ard$ MaCCea S19#8T, R$ eCi$ SinEn S19#4T, Ar&!r$ U(Car Pie&ri S19#;T, Lin$ N$ME( CaCM$ S19#;T, 9!an CarC$( One&&i S19#9T % MarLa L!i(a 7$mDaC S191#T4 % C$( nacid$( en&re 1913 % 19)1P A! !(&$ R$a 7a(&$( S1913T, 9!an R!CO$ S191"119"6T, 9!an 9$(5 Arre$Ca S191"T % Ramn -erreira S19)1T+

http://biblioteca.d2g.com

(ORGE LUIS BORGES


X1"99119"6Y Argentino) Naci" en 2uenos Aires) Estu%i" en 8ine(ra# <ui:a ' Cam(ri%ge# Inglaterra) ;ia6" por Espa1a ' otros pa ses europeos asoci/n%ose con los -anguar%istas %e la posguerra) De -uelta a 2uenos Aires en *H,*# tra(a6" %e (i(liotecario# escri(i" para los peri"%icos# %io con$erencias so(re temas literarios ' $un%" re-istas) 0u(lic" -arios tomos %e poes a ultra sta ' %e ensa'os literarios a partir %e *H,4) <u primera colecci"n %e cuentos# Hi(&$ria !niMer(aC de Ca inOamia, %ata %e *H4G# pero su $ama mun%ial se %e(e m/s a la pu(licaci"n %e EC 2ardLn de (ender$( K!e (e DiO!rcan B*H>*+# -icci$ne( B*H>>+# EC aCe'0 B*H>H+ ' La m!er&e % Ca DrJ2!Ca B*HG*+) La casa Emec9 ha pu(lica%o %es%e *HG> -arios tomos %e sus ODra( C$m'Ce&a(+ Durante el r9gimen peronista# 2orges per%i" su empleo ' su$ri" to%a clase %e -e6aciones) Con la ca %a %el %icta%or# los nue-os go(ernantes le reconocieron# su postura %emocr/tica nom(r/n%ole %irector %e la 2i(lioteca Nacional) Fue pro$esor -isitante en la Uni-ersi%a% %e Te.as en *H?*!*H?, ' en la %e =ar-ar% en *H?D!*H?3) <us o(ras han si%o tra%uci%as ' mu' (ien reci(i%as en los Esta%os Uni%os ' -arios pa ses europeos) Despu9s %e casi -einte a1os sin pu(licar# sorpren%i" gratamente a sus %e-otos con las poes as %e EC$ i$ de Ca ($mDra B*H?H+# La r$(a 'r$O!nda B*HDG+# La m$neda de 0ierr$ B*HD?+# La ciOra B*H3*+# L$( c$n2!rad$( B*H3G+ ' los cuentos %e EC inO$rme de 7r$die B*HD5+ ' EC CiDr$ de arena B*HDG+)

EL JARDN DE SENDEROS $UE SE BI+URCAN


EN LA 'E ina )) de Ca =istoria %e la guerra europea de LiddeC Har&, (e Cee K!e !na $Oen(iMa de &rece diMi(i$ne( Dri&Enica( Sa'$%ada( '$r miC c!a&r$cien&a( 'ieQa( de ar&iCCerLaT c$n&ra Ca CLnea Serre1M$n&a!Dan 0aDLa (id$ 'Caneada 'ara eC Mein&ic!a&r$ de 2!Ci$ de 1916 % deDi '$(&er ar(e 0a(&a Ca maUana deC dLa Mein&in!eMe+ La( CC!Mia( &$rrenciaCe( San$&a eC ca'i&En LiddeC Har&T 'r$M$car$n e(a dem$ra, nada (i niOica&iMa, '$r cier&$+ La (i !ien&e decCaracin, dic&ada, reCeLda % Oirmada '$r eC d$c&$r G! T(!n, an&i !$ ca&edrE&ic$ de in C5( en Ca =ochschule de T(in &a$, arr$2a !na in($('ec0ada C!Q ($Dre eC ca($+ -aC&an Ca( d$( 'E ina( iniciaCe(+ H+++% c$C !5 eC &!D$+ Inmedia&amen&e de('!5(, rec$n$cL Ca M$Q K!e 0aDLa c$n&e(&ad$ en aCemEn+ Era Ca deC ca'i&En Ric0ard Madden+ Madden, en eC de'ar&amen&$ de /i_&$r R!neDer , K!erLa decir eC Oin de n!e(&r$( aOane( % N'er$ e($ 'arecLa m!% (ec!ndari$, $ %e( a parec9rmeloN &amDi5n de n!e(&ra( Mida(+ B!erLa decir K!e R!neDer 0aDLa (id$ arre(&ad$, $ a(e(inad$+ 1 An&e( K!e decCinara eC ($C de e(e dLa, %$ c$rrerLa Ca mi(ma (!er&e+ Madden era im'CacaDCe+ Me2$r dic0$, e(&aDa $DCi ad$ a (er im'CacaDCe+ IrCand5( a Ca( rdene( de In Ca&erra, 0$mDre ac!(ad$ de &iDieQa % &aC MeQ de &raicin, Zcm$ n$ iDa a aDraQar % a radecer e(&e miCa r$($ OaM$rP eC de(c!Drimien&$, Ca ca'&!ra, K!iQE Ca m!er&e, de d$( a en&e( deC Im'eri$ ACemEn[ S!DL a mi c!ar&$4 aD(!rdamen&e cerr5 Ca '!er&a c$n CCaMe % me &ir5 de e('aCda( en Ca e(&rec0a cama de 0ierr$+ En Ca Men&ana e(&aDan C$( &e2ad$( de (iem're % eC ($C n!DCad$ de Ca( (ei(+ Me 'areci increLDCe K!e e(e dLa (in 'rem$nici$ne( ni (LmD$C$( O!era eC de mi m!er&e im'CacaDCe+ A 'e(ar de mi 'adre m!er&$, a 'e(ar de 0aDer (id$ !n niU$ en !n (im5&ric$ 2ardLn de Hai -en Z%$, a0$ra, iDa a m$rir[ *e('!5( reOCe6i$n5 K!e &$da( Ca( c$(a( Ce (!ceden a !n$ 'reci(amen&e, 'reci(amen&e a0$ra+ Si C$( de (i C$( % (C$ en eC 're(en&e $c!rren C$( 0ec0$(4 inn!meraDCe( 0$mDre( en eC aire, en Ca &ierra % eC mar, % &$d$ C$ K!e reaCmen&e 'a(a me 'a(a a mL+++ EC ca(i in&$CeraDCe rec!erd$ deC r$(&r$ acaDaCCad$ de Madden aD$Ci e(a( diMa aci$ne(+ En mi&ad de mi $di$ % de mi &err$r Sa0$ra n$ me im'$r&a 0aDCar de &err$rP a0$ra K!e 0e D!rCad$ a Ric0ard Madden, a0$ra K!e mi ar an&a an0eCa Ca c!erdaT 'en(5 K!e e(e !errer$ &!m!C&!$($ % (in d!da OeCiQ n$ ($('ec0aDa K!e %$ '$(eLa eC Secre&$+ EC n$mDre deC 'reci($ C! ar deC n!eM$ 'arK!e de ar&iCCerLa Dri&Enic$ ($Dre eC Ancre+ Un 'E2ar$ ra% eC cieC$ ri( %
Hi'&e(i( $di$(a % e(&raOaCaria+ EC e('La 'r!(ian$ Han( RaDener, aCia( /i_&$r R!neDer , a redi c$n !na 'i(&$Ca a!&$mE&ica aC '$r&ad$r de Ca $rden de arre(&$, ca'i&En Ric0ard Madden+ (&e, en deOen(a 'r$'ia, Ce ca!( 0erida( K!e de&erminar$n (! m!er&e+
1

http://biblioteca.d2g.com

cie amen&e C$ &rad!2e en !n aer$'Can$ % a e(e aer$'Can$ en m!c0$( Sen eC cieC$ Oranc5(T aniK!iCand$ eC 'arK!e de ar&iCCerLa c$n D$mDa( Mer&icaCe(+ Si mi D$ca, an&e( K!e Ca de(0iciera !n DaCaQ$, '!diera ri&ar e(e n$mDre de m$d$ K!e C$ $%eran en ACemania+++ Mi M$Q 0!mana era '$Dre+ ZCm$ 0acerCa CCe ar aC $Ld$ deC 9eOe[ AC $Ld$ de aK!eC 0$mDre enOerm$ % $di$($, K!e n$ (aDLa de R!neDer % de mL (in$ K!e e(&EDam$( en S&aOO$rd(0ire % K!e en Man$ e('eraDa n$&icia( n!e(&ra( en (! Erida $Oicina de 7erCLn, e6aminand$ inOini&amen&e 'eridic$(+++ *i2e en M$Q aC&aP De(o huir) Me inc$r'$r5 (in r!id$, en !na inJ&iC 'erOeccin de (iCenci$, c$m$ (i Madden %a e(&!Miera acec0End$me+ AC $ N&aC MeQ Ca mera $(&en&acin de 'r$Dar K!e mi( rec!r($( eran n!C$(N me 0iQ$ reMi(ar mi( D$C(iCC$(+ Enc$n&r5 C$ K!e (aDLa K!e iDa a enc$n&rar+ EC reC$2 n$r&eamerican$, Ca cadena de nLK!eC % Ca m$neda c!adran !Car, eC CCaMer$ c$n Ca( c$m'r$me&ed$ra( CCaMe( inJ&iCe( deC de'ar&amen&$ de R!neDer , Ca CiDre&a, !na car&a K!e re($CML de(&r!ir inmedia&amen&e S% K!e n$ de(&r!LT, !na c$r$na, d$( c0eCine( % !n$( 'eniK!e(, eC CE'iQ r$2$1aQ!C, eC 'aU!eC$, eC reMCMer c$n !na DaCa+ AD(!rdamen&e C$ em'!U5 % ($'e(5 'ara darme MaC$r+ /a amen&e 'en(5 K!e !n 'i(&$Ce&aQ$ '!ede $Lr(e m!% Ce2$(+ En dieQ min!&$( mi 'Can e(&aDa mad!r$+ La !La &eCeOnica me di$ eC n$mDre de Ca Jnica 'er($na ca'aQ de &ra(mi&ir Ca n$&iciaP MiMLa en !n (!D!rDi$ de -en&$n, a men$( de media 0$ra de &ren+ S$% !n 0$mDre c$Darde+ A0$ra C$ di $, a0$ra K!e 0e CCeMad$ a &5rmin$ !n 'Can K!e nadie n$ caCiOicarE de arrie( ad$+ G$ (5 K!e O!e &erriDCe (! e2ec!cin+ N$ C$ 0ice '$r ACemania, n$+ Nada me im'$r&a !n 'aL( DErDar$, K!e me 0a $DCi ad$ a Ca aD%eccin de (er !n e('La+ AdemE(, %$ (5 de !n 0$mDre de In Ca&erra N!n 0$mDre m$de(&$N K!e 'ara mL n$ e( men$( K!e <$e&0e+ ArriDa de !na 0$ra n$ 0aDC5 c$n 5C, 'er$ d!ran&e !na 0$ra O!e <$e&0e+++ L$ 0ice, '$rK!e %$ (en&La K!e eC 9eOe &enLa en '$c$ a C$( de mi raQa Na C$( inn!meraDCe( an&e'a(ad$( K!e c$nOC!%en en mL+ G$ K!erLa 'r$DarCe K!e !n amariCC$ '$dLa (aCMar a (!( e25rci&$(+ AdemE(, %$ deDLa 0!ir deC ca'i&En+ S!( man$( % (! M$Q '$dLan $C'ear en c!aCK!ier m$men&$ a mi '!er&a+ Me Me(&L (in r!id$, me di2e adi( en eC e('e2$, Da25, e(c!driU5 Ca caCCe &ranK!iCa % (aCL+ La e(&acin n$ di(&aDa m!c0$ de ca(a, 'er$ 2!Q !5 'reOeriDCe &$mar !n c$c0e+ Ar \L K!e a(L c$rrLa men$( 'eCi r$ de (er rec$n$cid$4 eC 0ec0$ e( K!e en Ca caCCe de(ier&a me (en&La Mi(iDCe % M!CneraDCe, inOini&amen&e+ Rec!erd$ K!e Ce di2e aC c$c0er$ K!e (e de&!Miera !n '$c$ an&e( de Ca en&rada cen&raC+ 7a25 c$n Cen&i&!d M$C!n&aria % ca(i 'en$(a4 iDa a Ca aCdea de A(0 r$Me, 'er$ (aK!5 !n 'a(a2e 'ara !na e(&acin mE( Ce2ana+ EC &ren (aCLa den&r$ de m!% '$c$( min!&$(, a Ca( $c0$ % cinc!en&a+ Me a're(!r54 eC 'r6im$ (aCdrLa a Ca( n!eMe % media+ N$ 0aDLa ca(i nadie en eC and5n+ Rec$rrL C$( c$c0e(P rec!erd$ !n$( CaDrad$re(, !na enC!&ada, !n 2$Men K!e CeLa c$n OerM$r C$( Anales de TEci&$, !n ($Cdad$ 0erid$ % OeCiQ+ L$( c$c0e( arrancar$n aC Oin+ Un 0$mDre K!e rec$n$cL c$rri en Man$ 0a(&a eC CLmi&e deC and5n+ Era eC ca'i&En Ric0ard Madden+ AniK!iCad$, &r5m!C$, me enc$ L en Ca $&ra '!n&a deC (iCCn, Ce2$( deC &emid$ cri(&aC+ *e e(a aniK!iCacin 'a(5 a !na OeCicidad ca(i aD%ec&a+ Me di2e K!e %a e(&aDa em'eUad$ mi d!eC$ % K!e %$ 0aDLa anad$ eC 'rimer a(aC&$ aC D!rCar, (iK!iera '$r c!aren&a min!&$(, (iK!iera '$r !n OaM$r deC aQar, eC a&aK!e de mi adMer(ari$+ Ar \L K!e e(a Mic&$ria mLnima 'reOi !raDa Ca Mic&$ria &$&aC+ Ar \L K!e n$ era mLnima, %a K!e (in e(a diOerencia 'reci$(a K!e eC 0$rari$ de &rene( me de'araDa, %$ e(&arLa en Ca cErceC $ m!er&$+ Ar \L Sn$ men$( ($OL(&icamen&eT K!e mi OeCicidad c$Darde 'r$DaDa K!e %$ era 0$mDre ca'aQ de CCeMar a D!en &5rmin$ Ca aMen&!ra+ *e e(a deDiCidad (aK!5 O!erQa( K!e n$ me aDand$nar$n+ PreMe$ K!e eC 0$mDre (e re(i narE cada dLa a em're(a( mE( a&r$ce(4 'r$n&$ n$ 0aDrE (in$ !errer$( % Dand$Cer$(4 Ce( d$% e(&e c$n(e2$P El e6ecutor %e una empresa atro: %e(e imaginar &ue 'a la ha cumpli%o# %e(e imponerse un por-enir &ue sea irre-oca(le como el pasa%o) A(L 'r$cedL %$, mien&ra( mi( $2$( de 0$mDre %a m!er&$ re i(&raDan Ca OC!encia de aK!eC dLa K!e era &aC MeQ eC JC&im$, % Ca diO!(in de Ca n$c0e+ EC &ren c$rrLa c$n d!CQ!ra, en&re Ore(n$(+ Se de&!M$, ca(i en medi$ deC cam'$+ Nadie ri& eC n$mDre de Ca e(&acin+ LAshgro-eM# Ce( 're !n&5 a !n$( c0ic$( en eC and5n+ Ashgro-e# c$n&e(&ar$n+ 7a25+ Una CEm'ara iC!(&raDa eC and5n, 'er$ Ca( cara( de C$( niU$( K!edaDan en Ca Q$na de ($mDra+ Un$ me in&err$ P LUste% -a a casa %el %octor <tephen Al(ertM Sin a !ardar c$n&e(&acin, $&r$ di2$P La casa &ue%a le6os %e a&u # pero uste% no se per%er/ si toma ese camino a la i:&uier%a ' en ca%a encruci6a%a %el camino %o(la a la i:&uier%a) Le( arr$25 !na m$neda SCa JC&imaT, Da25 !n$( e(caC$ne( de 'iedra % en&r5 en eC ($Ci&ari$ camin$+ (&e, Cen&amen&e, Da2aDa+ Era de &ierra eCemen&aC, arriDa (e c$nO!ndLan Ca( rama(, Ca C!na Da2a % circ!Car 'arecLa ac$m'aUarme+ P$r !n in(&an&e, 'en(5 K!e Ric0ard Madden 0aDLa 'ene&rad$ de aC Jn m$d$ mi de(e('erad$ 'r$'(i&$+ M!% 'r$n&$ c$m'rendL K!e e($ era im'$(iDCe+ EC c$n(e2$ de (iem're d$DCar a Ca iQK!ierda me rec$rd K!e &aC era eC 'r$cedimien&$ c$mJn 'ara de(c!Drir eC 'a&i$ cen&raC de cier&$( CaDerin&$(+ AC $ en&iend$ de CaDerin&$(P n$ en Man$ ($% Di(nie&$ de aK!eC T(^!i Pdn, K!e O!e $Dernad$r de G!nnan % K!e ren!nci aC '$der &em'$raC 'ara e(criDir !na n$MeCa K!e O!era &$daMLa mE( '$'!C$(a K!e eC =ung Lu Meng % 'ara ediOicar !n CaDerin&$ en eC K!e (e 'erdieran &$d$( C$( 0$mDre(+ Trece aU$( dedic a e(a( 0e&er$ 5nea( Oa&i a(, 'er$ Ca man$ de !n O$ra(&er$ C$ a(e(in % (! n$MeCa era in(en(a&a % nadie enc$n&r eC CaDerin&$+ 7a2$ ErD$Ce( in Ce(e( medi&5 en

http://biblioteca.d2g.com

e(e CaDerin&$ 'erdid$P C$ ima in5 inMi$Cad$ % 'erOec&$ en Ca c!mDre (ecre&a de !na m$n&aUa, C$ ima in5 D$rrad$ '$r arr$QaCe( $ deDa2$ deC a !a, C$ ima in5 inOini&$, n$ %a de K!i$(c$( $c0aMad$( % de (enda( K!e M!eCMen, (in$ de rL$( % 'r$Mincia( % rein$(+++ Pen(5 en !n CaDerin&$ de CaDerin&$(, en !n (in!$($ CaDerin&$ crecien&e K!e aDarcara eC 'a(ad$ % eC '$rMenir % K!e im'Cicara de aC Jn m$d$ C$( a(&r$(+ AD($r&$ en e(a( iC!($ria( imE ene(, $CMid5 mi de(&in$ de 'er(e !id$+ Me (en&L, '$r !n &iem'$ inde&erminad$, 'erciDid$r aD(&rac&$ deC m!nd$+ EC Ma $ % MiM$ cam'$, Ca C!na, C$( re(&$( de Ca &arde, $Drar$n en mL4 a(imi(m$ eC decCiMe K!e eCiminaDa c!aCK!ier '$(iDiCidad de can(anci$+ La &arde era Ln&ima, inOini&a+ EC camin$ Da2aDa % (e DiO!rcaDa, en&re Ca( %a c$nO!(a( 'radera(+ Una mJ(ica a !da % c$m$ (iCEDica (e a'r$6imaDa % (e aCe2aDa en eC MaiM5n deC Mien&$, em'aUada de 0$2a( % de di(&ancia+ Pen(5 K!e !n 0$mDre '!ede (er enemi $ de $&r$( 0$mDre(, de $&r$( m$men&$( de $&r$( 0$mDre(, 'er$ n$ de !n 'aL(P n$ de C!ci5rna a(, 'aCaDra(, 2ardine(, c!r($( de a !a, '$nien&e(+ LCe !5, a(L, a !n aC&$ '$r&n 0err!mDrad$+ En&re Ca( re2a( de(ciOr5 !na aCameda % !na e('ecie de 'aDeCCn+ C$m'rendL, de 'r$n&$, d$( c$(a(, Ca 'rimera &riMiaC, Ca (e !nda ca(i increLDCeP Ca mJ(ica MenLa deC 'aDeCCn, Ca mJ(ica era c0ina+ P$r e($ %$ Ca 0aDLa ace'&ad$ c$n 'Ceni&!d, (in 're(&arCe a&encin+ N$ rec!erd$ (i 0aDLa !na cam'ana $ !n &imDre $ (i CCam5 $C'eand$ Ca( man$(+ EC c0i('$rr$&e$ de Ca mJ(ica 'r$(i !i+ Per$ deC O$nd$ de Ca Ln&ima ca(a !n Oar$C (e acercaDaP !n Oar$C K!e ra%aDan % a ra&$( an!CaDan C$( &r$nc$(, !n Oar$C de 'a'eC K!e &enLa Ca O$rma de C$( &amD$re( % eC c$C$r de Ca C!na+ L$ &raLa !n 0$mDre aC&$+ N$ Mi (! r$(&r$, '$rK!e me ce aDa Ca C!Q+ ADri eC '$r&n % di2$ Cen&amen&e en mi idi$maP N/e$ K!e eC 'iad$($ H(i P^dn (e em'eUa en c$rre ir mi ($Cedad+ ZU(&ed (in d!da K!errE Mer eC 2ardLn[ Rec$n$cL eC n$mDre de !n$ de n!e(&r$( cn(!Ce( % re'e&L de(c$ncer&ad$P NZEC 2ardLn[ NEC 2ardLn de (ender$( K!e (e DiO!rcan+ AC $ (e a i& en mi rec!erd$ % 'r$n!nci5 c$n inc$m'ren(iDCe (e !ridadP NEC 2ardLn de mi an&e'a(ad$ T(^!i Pdn+ NZS! an&e'a(ad$[ ZS! iC!(&re an&e'a(ad$[ AdeCan&e+ EC 0Jmed$ (ender$ Qi Qa !eaDa c$m$ C$( de mi inOancia+ LCe am$( a !na DiDCi$&eca de CiDr$( $rien&aCe( % $cciden&aCe(+ Rec$n$cL, enc!adernad$( en (eda amariCCa, aC !n$( &$m$( de Ca EncicC$'edia Perdida K!e diri i eC Tercer Em'erad$r de Ca *ina(&La L!min$(a % K!e n$ (e di$ n!nca a Ca im'ren&a+ EC di(c$ deC ramO$n$ iraDa 2!n&$ a !n O5ni6 de Dr$nce+ Rec!erd$ &amDi5n !n 2arrn de Ca OamiCia r$(a % $&r$, an&eri$r de m!c0$( (i C$(, de e(e c$C$r aQ!C K!e n!e(&r$( ar&LOice( c$'iar$n de C$( aCOarer$( de Per(ia+++ S&e'0en ACDer& me $D(erMaDa, ($nrien&e+ Era S%a C$ di2eT m!% aC&$, de ra( $( aOiCad$(, de $2$( ri(e( % DarDa ri(+ AC $ de (acerd$&e 0aDLa en 5C % &amDi5n de marin$4 de('!5( me reOiri K!e 0aDLa (id$ mi(i$ner$ en Tien&(in Han&e( de a('irar a (inC$ $I+ N$( (en&am$(4 %$ en !n Car $ % Da2$ diMEn4 5C de e('aCda( a Ca Men&ana % a !n aC&$ reC$2 circ!Car+ C$m'!&5 K!e an&e( de !na 0$ra n$ CCe arLa mi 'er(e !id$r, Ric0ard Madden+ Mi de&erminacin irreM$caDCe '$dLa e('erar+ NA($mDr$($ de(&in$ eC de T(^!i Pdn Ndi2$ S&e'0en ACDer&N+ <$Dernad$r de (! 'r$Mincia na&aC, d$c&$ en a(&r$n$mLa, en a(&r$C$ La % en Ca in&er're&acin inOa&i aDCe de C$( CiDr$( cannic$(, a2edreci(&a, Oam$($ '$e&a % caCL raO$P &$d$ C$ aDand$n 'ara c$m'$ner !n CiDr$ % !n CaDerin&$+ Ren!nci a C$( 'Cacere( de Ca $'re(in, de Ca 2!(&icia, deC n!mer$($ Cec0$, de C$( DanK!e&e( % a!n de Ca er!dicin % (e encCa!(&r d!ran&e &rece aU$( en eC PaDeCCn de Ca LLm'ida S$Cedad+ A (! m!er&e, C$( 0ereder$( n$ enc$n&rar$n (in$ man!(cri&$( ca&ic$(+ La OamiCia, c$m$ !(&ed aca($ n$ i n$ra, K!i($ ad2!dicarC$( aC O!e $, 'er$ (! aCDacea N!n m$n2e &a$L(&a $ D!di(&aN in(i(&i en Ca '!DCicacin+ NL$( de Ca (an re de T(^!i Pdn Nre'CiK!5N, (e !im$( e6ecrand$ a e(e m$n2e+ E(a '!DCicacin O!e in(en(a&a+ EC CiDr$ e( !n acerM$ indeci($ de D$rrad$re( c$n&radic&$ri$(+ L$ 0e e6aminad$ aC !na MeQP en eC &ercer ca'L&!C$ m!ere eC 05r$e, en eC c!ar&$ e(&E MiM$+ En c!an&$ a Ca $&ra em're(a de T(^!i Pdn, a (! LaDerin&$+++ NAK!L e(&E eC LaDerin&$ Ndi2$ indicEnd$me !n aC&$ e(cri&$ri$ CaK!ead$+ N?Un CaDerin&$ de marOiCA Ne6cCam5N+ Un CaDerin&$ mLnim$+ NUn CaDerin&$ de (LmD$C$( Nc$rri iN+ Un inMi(iDCe CaDerin&$ de &iem'$+ A mL, DErDar$ in C5(, me 0a (id$ de'arad$ reMeCar e(e mi(&eri$ diEOan$+ AC caD$ de mE( de cien aU$(, C$( '$rmen$re( ($n irrec!'eraDCe(, 'er$ n$ e( diOLciC c$n2e&!rar C$ K!e (!cedi+ T(^!i Pdn dirLa !na MeQP Me retiro a escri(ir un li(ro) G $&raP Me retiro a construir un la(erinto) T$d$( ima inar$n d$( $Dra(4 nadie 'en( K!e CiDr$ % CaDerin&$ eran !n ($C$ $D2e&$+ EC PaDeCCn de Ca LLm'ida S$Cedad (e er !La en eC cen&r$ de !n 2ardLn &aC MeQ in&rincad$4 eC 0ec0$ '!ede 0aDer (! erid$ a C$( 0$mDre( !n CaDerin&$ OL(ic$+ T(^!i Pdn m!ri4 nadie, en Ca(

http://biblioteca.d2g.com

diCa&ada( &ierra( K!e O!er$n (!%a(, di$ c$n eC CaDerin&$4 Ca c$nO!(in de Ca n$MeCa me (! iri K!e 5(e era eC CaDerin&$+ *$( circ!n(&ancia( me dier$n Ca rec&a ($C!cin deC 'r$DCema+ UnaP Ca c!ri$(a Ce%enda de K!e T(^!i Pdn (e 0aDLa 'r$'!e(&$ !n CaDerin&$ K!e O!era e(&ric&amen&e inOini&$+ O&raP !n Ora men&$ de !na car&a K!e de(c!DrL+ ACDer& (e CeMan&+ Me di$, '$r !n$( in(&an&e(, Ca e('aCda4 aDri !n ca2n deC E!re$ % rene rid$ e(cri&$ri$+ /$CMi c$n !n 'a'eC an&e( carme(L4 a0$ra r$(ad$ % &en!e % c!adric!Cad$+ Era 2!(&$ eC ren$mDre caCi rEOic$ de T(^!i Pdn+ LeL c$n inc$m'ren(in % OerM$r e(&a( 'aCaDra( K!e c$n min!ci$($ 'inceC redac& !n 0$mDre de mi (an reP De6o a los -arios por-enires Bno a to%os+ mi 6ar% n %e sen%eros &ue se (i$urcan) *eM$CML en (iCenci$ Ca 0$2a+ ACDer& 'r$(i !iP NAn&e( de e60!mar e(&a car&a, %$ me 0aDLa 're !n&ad$ de K!5 manera !n CiDr$ '!ede (er inOini&$+ N$ c$n2e&!r5 $&r$ 'r$cedimien&$ K!e eC de !n M$C!men cLcCic$, circ!Car+ Un M$C!men c!%a JC&ima 'E ina O!era id5n&ica a Ca 'rimera, c$n '$(iDiCidad de c$n&in!ar indeOinidamen&e+ Rec$rd5 &amDi5n e(a n$c0e K!e e(&E en eC cen&r$ de Ca( 1##1 N$c0e(, c!and$ Ca reina S0a0raQad S'$r !na mE ica di(&raccin deC c$'i(&aT (e '$ne a reOerir &e6&!aCmen&e Ca 0i(&$ria de Ca( 1##1 N$c0e(, c$n rie( $ de CCe ar $&ra MeQ a Ca n$c0e en K!e Ca reOiere, % a(L 0a(&a C$ inOini&$+ Ima in5 &amDi5n !na $Dra 'Ca&nica 0eredi&aria, &ra(mi&ida de 'adre a 0i2$, en Ca K!e cada n!eM$ indiMid!$ a re ara !n ca'L&!C$ $ c$rri iera c$n 'iad$($ c!idad$ Ca 'E ina de C$( ma%$re(+ E(a( c$n2e&!ra( me di(&ra2er$n4 'er$ nin !na 'arecLa c$rre('$nder, (iK!iera de !n m$d$ rem$&$, a C$( c$n&radic&$ri$( ca'L&!C$( de T(^!i Pdn+ En e(a 'er'Ce2idad, me remi&ier$n de O6O$rd eC man!(cri&$ K!e !(&ed 0a e6aminad$+ Me de&!Me, c$m$ e( na&!raC, en Ca Ora(eP De6o a los -arios por-enires Bno a to%os+ mi 6ar% n %e sen%eros &ue se (i$urcan) Ca(i en eC ac&$ c$m'rendL4 el 6ar% n %e sen%eros &ue se (i$urcan era Ca n$MeCa ca&ica4 Ca Ora(e -arios por-enires Bno a to%os+ me (! iri Ca ima en de Ca DiO!rcacin en eC &iem'$, n$ en eC e('aci$+ La reCec&!ra eneraC de Ca $Dra c$nOirm e(a &e$rLa+ En &$da( Ca( Oicci$ne(, cada MeQ K!e !n 0$mDre (e enOren&a c$n diMer(a( aC&erna&iMa(, $'&a '$r !na % eCimina Ca( $&ra(4 en Ca deC ca(i ine6&ricaDCe T(^!i Pdn, $'&a N(im!C&Eneamen&eN '$r &$da(+ Crea# a(L, diMer($( '$rMenire(, diMer($( &iem'$(, K!e &amDi5n 'r$CiOeran % (e DiO!rcan+ *e a0L, Ca( c$n&radicci$ne( de Ca n$MeCa+ -an , di am$(, &iene !n (ecre&$4 !n de(c$n$cid$ CCama a (! '!er&a4 -an re(!eCMe ma&arC$+ Na&!raCmen&e, 0a% Mari$( de(enCace( '$(iDCe(4 -an '!ede ma&ar aC in&r!($, eC in&r!($ '!ede ma&ar a -an , amD$( '!eden (aCMar(e, amD$( '!eden m$rir, e&c5&era+ En Ca $Dra de T(^!i Pdn, &$d$( C$( de(enCace( $c!rren4 cada !n$ e( eC '!n&$ de 'ar&ida de $&ra( DiO!rcaci$ne(+ AC !na MeQ, C$( (ender$( de e(e CaDerin&$ c$nMer enP '$r e2em'C$, !(&ed CCe a a e(&a ca(a, 'er$ en !n$ de C$( 'a(ad$( '$(iDCe( !(&ed e( mi enemi $, en $&r$ mi ami $+ Si (e re(i na !(&ed a mi 'r$n!nciacin inc!raDCe, Ceerem$( !na( 'E ina(+ S! r$(&r$, en eC MiMid$ cLrc!C$ de Ca CEm'ara, era (in d!da eC de !n ancian$, 'er$ c$n aC $ inK!eDran&aDCe % a!n inm$r&aC+ Le% c$n Cen&a 'reci(in d$( redacci$ne( de !n mi(m$ ca'L&!C$ 5'ic$+ En Ca 'rimera, !n e25rci&$ marc0a 0acia !na Da&aCCa a &raM5( de !na m$n&aUa de(ier&a4 eC 0$rr$r de Ca( 'iedra( % de Ca ($mDra Ce 0ace men$('reciar Ca Mida % C$ ra c$n OaciCidad Ca Mic&$ria4 en Ca (e !nda, eC mi(m$ e25rci&$ a&raMie(a !n 'aCaci$ en eC K!e 0a% !na Oie(&a4 Ca re('Candecien&e Da&aCCa Ce( 'arece !na c$n&in!acin de Ca Oie(&a % C$ ran Ca Mic&$ria+ G$ $La c$n decen&e Meneracin e(a( Mie2a( Oicci$ne(, aca($ men$( admiraDCe( K!e eC 0ec0$ de K!e Ca( 0!Diera idead$ mi (an re % de K!e !n 0$mDre de !n im'eri$ rem$&$ me Ca( re(&i&!%era, en eC c!r($ de !na de(e('erada aMen&!ra, en !na i(Ca $cciden&aC+ Rec!erd$ Ca( 'aCaDra( OinaCe(, re'e&ida( en cada redaccin c$m$ !n mandamien&$ (ecre&$P As com(atieron los h9roes# tran&uilo el a%mira(le cora:"n# -iolenta la espa%a# resigna%os a matar ' a morir) *e(de e(e in(&an&e, (en&L a mi aCreded$r % en mi $(c!r$ c!er'$ !na inMi(iDCe, in&an iDCe '!C!Cacin+ N$ Ca '!C!Cacin de C$( diMer en&e(, 'araCeC$( % OinaCmen&e c$aCe(cen&e( e25rci&$(, (in$ !na a i&acin mE( inacce(iDCe, mE( Ln&ima % K!e eCC$( de aC Jn m$d$ 'reOi !raDan+ S&e'0en ACDer& 'r$(i !iP NN$ cre$ K!e (! iC!(&re an&e'a(ad$ 2! ara $ci$(amen&e a Ca( Mariaci$ne(+ N$ 2!Q $ Mer$(LmiC K!e (acriOicara &rece aU$( a Ca inOini&a e2ec!cin de !n e6'erimen&$ re&ric$+ En (! 'aL(, Ca n$MeCa e( !n 5ner$ de('reciaDCe+ T(^!i Pdn O!e !n n$MeCi(&a eniaC, 'er$ &amDi5n O!e !n 0$mDre de Ce&ra( K!e (in d!da n$ (e c$n(ider !n mer$ n$MeCi(&a+ EC &e(&im$ni$ de (!( c$n&em'$rEne$( 'r$cCama N% 0ar&$ C$ c$nOirma (! MidaN (!( aOici$ne( me&aOL(ica(, mL(&ica(+ La c$n&r$Mer(ia OiC$(Oica !(!r'a D!ena 'ar&e de (! n$MeCa+ S5 K!e de &$d$( C$( 'r$DCema(, nin !n$ C$ inK!ie& % C$ &raDa2 c$m$ eC aDi(maC 'r$DCema deC &iem'$+ A0$ra Dien, 5(e e( eC Fnico 'r$DCema K!e n$ Oi !ra en Ca( 'E ina( deC 7ar% n) Ni (iK!iera !(a Ca 'aCaDra K!e K!iere decir tiempo) ZCm$ (e e6'Cica !(&ed e(a M$C!n&aria $mi(in[ Pr$'!(e Maria( ($C!ci$ne(4 &$da(, in(!Oicien&e(+ La( di(c!&im$(4 aC Oin, S&e'0en ACDer& me di2$P NEn !na adiMinanQa c!%$ &ema e( eC a2edreQ, Zc!EC e( Ca Jnica 'aCaDra 'r$0iDida[ ReOCe6i$n5 !n m$men&$ % re'!(e+ NLa 'aCaDra a6e%re:) NPreci(amen&e Ndi2$ ACDer&N+ El 6ar% n %e sen%eros &ue se (i$urcan e( !na en$rme adiMinanQa, $

http://biblioteca.d2g.com

'arED$Ca, c!%$ &ema e( eC &iem'$4 e(a ca!(a recndi&a Ce 'r$0LDe Ca mencin de (! n$mDre+ Omi&ir siempre !na 'aCaDra, rec!rrir a me&EO$ra( ine'&a( % a 'erLOra(i( eMiden&e(, e( K!iQE eC m$d$ mE( enOE&ic$ de indicarCa+ E( eC m$d$ &$r&!$($ K!e 'reOiri, en cada !n$ de C$( meandr$( de (! inOa&i aDCe n$MeCa, eC $DCic!$ T(^!i Pdn+ He c$nOr$n&ad$ cen&enare( de man!(cri&$(, 0e c$rre id$ C$( err$re( K!e Ca ne Ci encia de C$( c$'i(&a( 0a in&r$d!cid$, 0e c$n2e&!rad$ eC 'Can de e(e ca$(, 0e re(&aDCecid$, 0e creLd$ re(&aDCecer, eC $rden 'rim$rdiaC, 0e &rad!cid$ Ca $Dra en&eraP me c$n(&a K!e n$ em'Cea !na ($Ca MeQ Ca 'aCaDra tiempo) La e6'Cicacin e( $DMiaP El 6ar% n %e sen%eros &ue se (i$urcan e( !na ima en inc$m'Ce&a, 'er$ n$ OaC(a, deC !niMer($ &aC c$m$ C$ c$nceDLa T(^!i Pdn+ A diOerencia de Ne`&$n % de Sc0$'en0a!er, (! an&e'a(ad$ n$ creLa en !n &iem'$ !niO$rme, aD($C!&$+ CreLa en inOini&a( (erie( de &iem'$, en !na red crecien&e % Mer&i in$(a de &iem'$ a diMer en&e(, c$nMer en&e( % 'araCeC$(+ E(a &rama de &iem'$( K!e (e a'r$6iman, (e DiO!rcan, (e c$r&an $ K!e (ec!Carmen&e (e i n$ran, aDarca to%as Ca( '$(iDiCidade(+ N$ e6i(&im$( en Ca ma%$rLa de e($( &iem'$(4 en aC !n$( e6i(&e !(&ed % n$ %$4 en $&r$(, %$, n$ !(&ed4 en $&r$(, C$( d$(+ En 5(&e, K!e !n OaM$raDCe aQar me de'ara, !(&ed 0a CCe ad$ a mi ca(a4 en $&r$, !(&ed, aC a&raMe(ar eC 2ardLn, me 0a enc$n&rad$ m!er&$4 en $&r$, %$ di $ e(&a( mi(ma( 'aCaDra(, 'er$ ($% !n err$r, !n Oan&a(ma+ NEn &$d$( Nar&ic!C5 n$ (in !n &emDC$rN, %$ a radeQc$ % Mener$ (! recreacin deC 2ardLn de T(^!i Pen+ NN$ en &$d$( Nm!rm!r c$n !na ($nri(aN+ EC &iem'$ (e DiO!rca 'er'e&!amen&e 0acia inn!meraDCe( O!&!r$(+ En !n$ de eCC$( ($% (! enemi $+ /$CML a (en&ir e(a '!C!Cacin de K!e 0aDC5+ Me 'areci K!e eC 0Jmed$ 2ardLn K!e r$deaDa Ca ca(a e(&aDa (a&!rad$ 0a(&a C$ inOini&$ de inMi(iDCe( 'er($na(+ E(a( 'er($na( eran ACDer& % %$, (ecre&$(, a&aread$( % m!C&iO$rme( en $&ra( dimen(i$ne( de &iem'$+ ACc5 C$( $2$( % Ca &en!e 'e(adiCCa (e di(i'+ En eC amariCC$ % ne r$ 2ardLn 0aDLa !n ($C$ 0$mDre4 'er$ e(e 0$mDre era O!er&e c$m$ !na e(&a&!a, 'er$ e(e 0$mDre aManQaDa '$r eC (ender$ % era eC ca'i&En Ric0ard Madden+ NEC '$rMenir %a e6i(&e Nre('$ndLN, 'er$ %$ ($% (! ami $+ ZP!ed$ e6aminar de n!eM$ Ca car&a[ ACDer& (e CeMan&+ AC&$, aDri eC ca2n deC aC&$ e(cri&$ri$4 me di$ '$r !n m$men&$ Ca e('aCda+ G$ 0aDLa 're'arad$ eC reMCMer+ *i('ar5 c$n (!m$ c!idad$P ACDer& (e de('C$m (in !na K!e2a, inmedia&amen&e+ G$ 2!r$ K!e (! m!er&e O!e in(&an&EneaP !na O!Cminacin+ L$ demE( e( irreaC, in(i niOican&e+ Madden irr!m'i, me arre(&+ He (id$ c$ndenad$ a Ca 0$rca+ AD$minaDCemen&e 0e Mencid$P 0e c$m!nicad$ a 7erCLn eC (ecre&$ n$mDre de Ca ci!dad K!e deDen a&acar+ A%er Ca D$mDardear$n4 C$ CeL en C$( mi(m$( 'eridic$( K!e 'r$'!(ier$n a In Ca&erra eC eni ma de K!e eC (aDi$ (inC$ $ S&e'0en ACDer& m!riera a(e(inad$ '$r !n de(c$n$cid$, G! T(!n+ EC 9eOe 0a de(ciOrad$ e(e eni ma+ SaDe K!e mi 'r$DCema era indicar Sa &raM5( deC e(&r5'i&$ de Ca !erraT Ca ci!dad K!e (e CCama ACDer& % K!e n$ 0aCC5 $&r$ medi$ K!e ma&ar a !na 'er($na de e(e n$mDre+ N$ (aDe Snadie '!ede (aDerT mi inn!meraDCe c$n&ricin % can(anci$+

COMENTARIO
9$r e L!i( 7$r e(, mE( K!e nadie, 0a 'r$m$Mid$ Ca reaccin en c$n&ra deC cri$CCi(m$ median&e (!( c!en&$( OiC$(Oic$( K!e C!cen !na Mi(in de m!nd$ ma ic$rreaCi(&a % K!e (e 0an a($ciad$ Sen Mari$( ca($( eK!iM$cadamen&eT c$n Ca Ci&era&!ra Oan&E(&ica+ HEC 2ardLn de (ender$( K!e (e DiO!rcanI e( !n$ de (!( c!en&$( mE( re're(en&a&iM$( % a'reciad$( '$r eC in eni$($ en&re&e2imien&$ de (!( idea( OiC$(Oica( c$n C$( in redien&e( deC c!en&$ de&ec&iMe(c$P eC mi(&eri$, C$( m!er&$(, Ca O! a, Ca 'er(ec!cin, eC (!('en($ % eC ca(&i $ deC criminaC+ I !aC K!e en Ca( 0i(&$ria( de S0erC$c_ H$Cme( % de -! Man C0!, 7$r e( de(aOLa aC Cec&$r a !na c$m'e&encia in&eCec&!aC, (C$ K!e 7$r e( e(criDe 'ara !n 'JDCic$ m!c0$ mE( (eCec&$ % Ca c$m'e&encia e( mE( ard!a+ Par&iend$ de Ca &rama de&ec&iMe(ca, 7$r e( 0iCMana !n CaDerin&$ en K!e &ra&a de 'erder aC Cec&$r+ La 'r$'ia di(c!(in de C$( CaDerin&$( de T(^!i Pdn &iende a di(&raer Ca a&encin deC Cec&$r de Ca mi(in de G! T(!n+ SC$ aC OinaC (e de(c!Dre eC 'r$'(i&$ deC Mia2e a Ca ca(a de S&e'0en ACDer&+ Sin emDar $, Ca( diMa aci$ne( ($n im'$r&an&e( '$rK!e c$n&ienen Ca( idea( DE(ica( de Ca OiC$($OLa de 7$r e(P eC carEc&er CaDerLn&ic$ deC m!nd$4 eC e&ern$ re re($ $ (ea Ca re'e&icin de ac$n&ecimien&$( deC 'a(ad$4 Ca (im!C&aneidad deC 'a(ad$, deC 're(en&e % deC O!&!r$4 Ca iden&idad deC 0$mDre c$n (!( an&e'a(ad$( % c$n &$d$( C$( 0$mDre(4 % Ca an!Cacin deC indiMid!$+ EC c$nce'&$ deC &iem'$ circ!Car (e reO!erQa '$r HCa C!na Da2a % circ!CarI, eC HaC&$ reC$2 circ!CarI % eC HcLrc!C$ de Ca CEm'araI+ AdemE(, eC a'ar&e 'aren&5&ic$ deC 'r$&a $ni(&a 0acia eC 'rinci'i$ deC c!en&$ HS+++a0$ra K!e 0e D!rCad$ a Ric0ard Madden, a0$ra K!e mi ar an&a an0eCa Ca c!erdaTI, O$rma eC '!n&$ de 'ar&ida deC cLrc!C$

http://biblioteca.d2g.com

K!e (e cierra en eC JC&im$ 'ErraO$ c$n Ca Ora(e i !aCmen&e insigni$icante: H0e (id$ c$ndenad$ a Ca 0$rcaI+ C$m$ <ide, Unam!n$, PirandeCC$ % $&r$( a!&$re( deC (i C$ XX, 7$r e( c$men&a (! 'r$'i$ 'r$ce($ crea&iM$ den&r$ de Ca $Dra+ C!and$ 0aDCa ACDer& de C$( meandr$( de Ca inOa&i aDCe n$MeCa de T(^!i Pdn, 7$r e( e(&E reOiri5nd$(e a (! 'r$'i$ c!en&$+ Para c$m'Cicar C$( Hmeandr$(I de e(&e c!en&$, 7$r e( 2!n&a C$ e6ac&$ c$n C$ im'r$DaDCe+ AC 'rinci'i$, 're&ende e(criDir c$n Ca 'reci(in de !n ca&edrE&ic$ de 0i(&$ria, 0a(&a c$n !na n$&a aC 'ie de Ca 'E ina, 'er$ Ca 're(encia en In Ca&erra de !n e('La aCemEn de naci$naCidad c0ina e( aC $ inMer$(LmiC % Ca ca(!aCidad de K!e !n (eU$r ACDer&, (acad$ '$r aQar de Ca !La &eCeOnica, re(!C&ara (inC$ $ n$ e( im'$(iDCe 'er$ (L e6&remadamen&e im'r$DaDCe+ EC a('ec&$ im'r$DaDCe deC c!en&$ (e reO!erQa en eC &ren c!and$ eC 'r$&a $ni(&a Me a !n 2$Men K!e Cee c$n OerM$r C$( Anales de TEci&$ % a !n ($Cdad$ 0erid$ % OeCiQ+ En Ca 're(en&acin de (!( idea( OiC$(Oica(, 7$r e( em'Cea !n e(&iC$ K!e 'arece mE( 'r$'i$ deC en(a%$ K!e deC c!en&$+ En eOec&$, aC !n$( de (!( c!en&$( '$drLan r$&!Car(e en(a%$(+ HEC 2ardLn de (ender$( K!e (e DiO!rcanI n$ (e incC!%e en&re 5(&$( '$rK!e en 5C (e c$mDinan a(&!&amen&e eC e(&iC$ e6'$(i&iM$ c$n eC e(&iC$ de&ec&iMe(c$P Hme Me(&L (in r!id$, me di2e adi( en eC e('e2$, Da25, e(c!driU5 Ca caCCe &ranK!iCa % (aCLI+ Nadie nie a Ca im'$r&ancia de 7$r e( en eC de(arr$CC$ deC c!en&$ 0i('an$american$+ H$mDre er!di&$ e in eni$($, (!( c!en&$( Oa(cinan a (!( c$Ce a(, a C$( crL&ic$( % a C$( ca&edrE&ic$( de Ci&era&!ra+ Sin emDar $, aC !n$( crL&ic$(, ($Dre &$d$ ar en&in$( de Ca eneracin de *aMid /iUa( % $&r$( mE( 2Mene(, Ce 0an &ac0ad$ de e(ca'i(&a % de reacci$nari$ '$r C$ K!e CCaman (! ac&i&!d de('re$c!'ada Oren&e a C$( raMe( 'r$DCema( naci$naCe( % c$n&inen&aCe(+ T$ca 're !n&ar (i (e Ce '!ede CCamar e(ca'i(&a a !n 0$mDre K!e 0a c$nMer&id$ eC c!en&$ en !n 5ner$ ca'aQ de e6're(ar c$nce'&$( OiC$(Oic$( ($Dre Ca na&!raCeQa deA 0$mDre, de Ca 0i(&$ria % de Ca reaCidad de &$da( Ca( 5'$ca(+

http://biblioteca.d2g.com

MAR&A LUISA BOMBAL


X191#119"#Y Chilena) Naci" en ;i1a %el Mar) Estu%i" en la <or(ona# %on%e present" una tesis so(re 0rosper M9rim9e) En <antiago# represent" en %istintos grupos teatrales) ;i-i" -arios a1os en 2uenos Aires# %on%e pu(lic" sus Fnicos tres cuentos en la re-ista S!rP @Las islas nue-asA B*H43+# @El /r(olA B*H4H+ ' @Mar a 8ricel%aA B*H>?+) <u $ama %epen%e m/s %e sus %os no-elas# La JC&ima nieDCa B*H4G+ ' La am$r&a2ada B*H43+) Resi%i" en Nue-a IorE %urante muchos a1os antes %e -ol-er a ;i1a %el Mar)

EL #RBOL
EL PIANISTA (e (ien&a, &$(e '$r 're2!ici$ % (e c$ncen&ra !n in(&an&e+ La( C!ce( en racim$ K!e aC!mDran Ca (aCa decCinan Cen&amen&e 0a(&a de&ener(e en !n re('Cand$r m$r&ecin$ de Dra(a, aC &iem'$ K!e !na Ora(e m!(icaC c$mienQa a (!Dir en eC (iCenci$, a de(enM$CMer(e, cCara, e(&rec0a % 2!ici$(amen&e ca'ric0$(a+ HM$Qar&, &aC MeQI, 'ien(a 7rL ida+ C$m$ de c$(&!mDre (e 0a $CMidad$ de 'edir eC 'r$ rama+ HM$Qar&, &aC MeQ, $ ScarCa&&i+I ?SaDLa &an '$ca mJ(icaA G n$ era '$rK!e n$ &!Mie(e $Ld$ ni aOicin+ *e niUa O!e eCCa K!ien recCam Cecci$ne( de 'ian$4 nadie nece(i& im'$n5r(eCa(, c$m$ a (!( 0ermana(+ S!( 0ermana(, (in emDar $, &$caDan a0$ra c$rrec&amen&e % de(ciOraDan a 'rimera Mi(&a, en &an&$ K!e eCCa+++ ECCa 0aDLa aDand$nad$ C$( e(&!di$( aC aU$ de iniciarC$(+ La raQn de (! inc$n(ec!encia era &an (enciCCa c$m$ Mer $nQ$(aP 2amE( 0aDLa c$n(e !id$ a'render Ca CCaMe de -a, 2amE(+ HN$ c$m'rend$, n$ me aCcanQa Ca mem$ria mE( K!e 'ara Ca CCaMe de S$C+I ?La indi nacin de (! 'adreA H?A c!aCK!iera Ce d$% e(&a car a de !n 0$mDre ($C$ c$n Maria( 0i2a( K!e ed!carA ?P$Dre CarmenA Se !ramen&e 0aDrLa (!Orid$ '$r 7rL ida+ E( re&ardada e(&a cria&!ra+I 7rL ida era Ca men$r de (ei( niUa( &$da( diOeren&e( de carEc&er+ C!and$ eC 'adre CCe aDa '$r Oin a (! (e6&a 0i2a, CCe aDa &an 'er'Ce2$ % a $&ad$ '$r Ca( cinc$ 'rimera( K!e 'reOerLa (im'CiOicar(e eC dLa decCarEnd$Ca re&ardada+ HN$ M$% a C!c0ar mE(, e( inJ&iC+ *52enCa+ Si n$ K!iere e(&!diar, K!e n$ e(&!die+ Si Ce !(&a 'a(ar(e en Ca c$cina $%end$ c!en&$( de Enima(, aCCE eCCa+ Si Ce !(&an Ca( m!Ueca( a C$( dieci(5i( aU$(, K!e 2!e !e+I G 7rL ida 0aDLa c$n(erMad$ (!( m!Ueca( % 'ermanecid$ &$&aCmen&e i n$ran&e+ ?B!5 a radaDCe e( (er i n$ran&eA ?N$ (aDer e6ac&amen&e K!i5n O!e M$Qar&, de(c$n$cer (!( $rL ene(, (!( inOC!encia(, Ca( 'ar&ic!Caridade( de (! &5cnicaA *e2ar(e ($Camen&e CCeMar '$r 5C de Ca man$, c$m$ a0$ra+ G M$Qar& Ca CCeMa, en eOec&$+ La CCeMa '$r !n '!en&e (!('endid$ ($Dre !n a !a cri(&aCina K!e c$rre en !n Cec0$ de arena r$(ada+ ECCa e(&E Me(&ida de DCanc$, c$n !n K!i&a($C de enca2e, c$m'Cicad$ % Oin$ c$m$ !na &eCaraUa, aDier&$ ($Dre eC 0$mDr$+ NE(&E( cada dLa mE( 2$Men, 7rL ida+ A%er enc$n&r5 a &! marid$, a &! e61marid$, K!ier$ decir+ Tiene &$d$ eC 'eC$ DCanc$+ Per$ eCCa n$ c$n&e(&a, n$ (e de&iene, (i !e cr!Qand$ eC '!en&e K!e M$Qar& Ce 0a &endid$ 0acia eC 2ardLn de (!( aU$( 2!MeniCe(+ AC&$( (!r&id$re( en C$( K!e eC a !a can&a+ S!( dieci$c0$ aU$(, (!( &renQa( ca(&aUa( K!e de(a&ada( Ce CCe aDan 0a(&a C$( &$DiCC$(, (! &eQ d$rada, (!( $2$( $(c!r$( &an aDier&$( % c$m$ in&err$ an&e(+ Una 'eK!eUa D$ca de CaDi$( carn$($(, !na ($nri(a d!Cce % eC c!er'$ mE( CiMian$ % raci$($ deC m!nd$+ ZEn K!5 'en(aDa (en&ada aC D$rde de Ca O!en&e[ En nada+ HE( &an &$n&a c$m$ CindaI, decLan+ Per$ a eCCa n!nca Ce im'$r& (er &$n&a, ni H'Canc0arI en C$( DaiCe(+ Una '$r !na iDan 'idiend$ en ma&rim$ni$ a (!( 0ermana(+ A eCCa n$ Ca 'edLa nadie+ ?M$Qar&A A0$ra Ce Drinda !na e(caCera de mErm$C aQ!C '$r d$nde eCCa Da2a en&re !na d$DCe OiCa de Ciri$( de 0ieC$+ G a0$ra Ce aDre !na Mer2a de Darr$&e( c$n '!n&a( d$rada( 'ara K!e eCCa '!eda ec0ar(e aC c!eCC$ de L!i(, eC ami $ Ln&im$ de (! 'adre+ *e(de m!% niUa, c!and$ &$d$( Ca aDand$naDan, c$rrLa 0acia L!i(+ C Ca aCQaDa % eCCa Ce r$deaDa eC c!eCC$ c$n C$( DraQ$(, en&re ri(a( K!e eran c$m$ 'eK!eU$( $r2e$( % De($( K!e Ce di('araDa a&!rdidamen&e ($Dre C$( $2$(, Ca Oren&e % eC 'eC$ %a en&$nce( can$($ SZe( K!e n!nca 0aDLa (id$ 2$Men[T c$m$ !na CC!Mia de($rdenada+ HEre( !n c$CCar NCe decLa L!i(N+ Ere( c$m$ !n c$CCar de 'E2ar$(+I P$r e($ (e 0aDLa ca(ad$ c$n 5C+ P$rK!e aC Cad$ de aK!eC 0$mDre ($Cemne % &aci&!rn$ n$ (e (en&La

http://biblioteca.d2g.com

c!C'aDCe de (er &aC c!aC eraP &$n&a, 2! !e&$na % 'ereQ$(a+ SL4 a0$ra K!e 0an 'a(ad$ &an&$( aU$( c$m'rende K!e n$ (e 0aDLa ca(ad$ c$n L!i( '$r am$r4 (in emDar $ n$ a&ina a c$m'render '$r K!5, '$r K!5 (e marc0 eCCa !n dLa, de 'r$n&$+++ Per$ 0e aK!L K!e M$Qar& Ca &$ma nerMi$(amen&e de Ca man$ % arra(&rEnd$Ca en !n ri&m$ (e !nd$ '$r (e !nd$ mE( a'remian&e, Ca $DCi a a cr!Qar eC 2ardLn en (en&id$ inMer($, a re&$mar eC '!en&e en !na carrera K!e e( ca(i !na 0!ida+ G C!e $ de 0aDerCa de('$2ad$ deC K!i&a($C % de Ca OaCda &ran('aren&e, Ce cierra Ca '!er&a de (! 'a(ad$ c$n !n ac$rde d!Cce % Oirme a Ca MeQ, % Ca de2a en !na (aCa de c$ncier&$(, Me(&ida de ne r$, a'Ca!diend$ maK!inaCmen&e en &an&$ crece Ca CCama de Ca( C!ce( ar&iOiciaCe(+ *e n!eM$ Ca 'en!mDra % de n!eM$ eC (iCenci$ 'rec!r($r+ G a0$ra 7ee&0$Men em'ieQa a rem$Mer eC $Cea2e &iDi$ de (!( n$&a( Da2$ !na C!na de 'rimaMera+ ?B!5 Ce2$( (e 0a re&irad$ eC marA 7rL ida (e in&erna 'Ca%a aden&r$ 0acia eC mar c$n&raLd$ aCCE Ce2$(, reO!C en&e % man($, 'er$ en&$nce( eC mar (e CeMan&a, crece &ranK!iC$, Miene a (! enc!en&r$, Ca enM!eCMe, % c$n (!aMe( $Ca( Ca Ma em'!2and$, em'!2and$ '$r Ca e('aCda 0a(&a 0acerCe rec$(&ar Ca me2iCCa ($Dre eC c!er'$ de !n 0$mDre+ G (e aCe2a, de2End$Ca $CMidada ($Dre eC 'ec0$ de L!i(+ NN$ &iene( c$raQn, n$ &iene( c$raQn N($CLa decirCe a L!i(+ La&La &an aden&r$ eC c$raQn de (! marid$ K!e n$ '!d$ $LrC$ (in$ rara MeQ % de m$d$ ine('erad$N+ N!nca e(&E( c$nmi $ c!and$ e(&E( a mi Cad$ N'r$&e(&aDa en Ca aCc$Da, c!and$ an&e( de d$rmir(e 5C aDrLa ri&!aCmen&e C$( 'eridic$( de Ca &ardeN+ ZP$r K!5 &e 0a( ca(ad$ c$nmi $[ NP$rK!e &iene( $2$( de Menadi&$ a(!(&ad$ Nc$n&e(&aDa 5C % Ca De(aDa+ G eCCa, (JDi&amen&e aCe re, reciDLa $r !CC$(a ($Dre (! 0$mDr$ eC 'e($ de (! caDeQa cana+ ?O0, e(e 'eC$ 'Ca&ead$ % DriCCan&e de L!i(A NL!i(, n!nca me 0a( c$n&ad$ de K!5 c$C$r era e6ac&amen&e &! 'eC$ c!and$ era( c0ic$, % n!nca me 0a( c$n&ad$ &am'$c$ C$ K!e di2$ &! madre c!and$ &e em'eQar$n a (aCir cana( a C$( K!ince aU$(+ ZB!5 di2$[ ZSe ri[ ZLC$r[ ZG &J e(&aDa( $r !CC$($ $ &enLa( Mer \enQa[ G en eC c$Ce i$, &!( c$m'aUer$( ZK!5 decLan[ C!5n&ame, L!i(, c!5n&ame+++ NMaUana &e c$n&ar5+ Ten $ (!eU$, 7rL ida, e(&$% m!% can(ad$+ A'a a Ca C!Q+ Inc$n(cien&emen&e 5C (e a'ar&aDa de eCCa 'ara d$rmir, % eCCa inc$n(cien&emen&e, d!ran&e Ca n$c0e en&era, 'er(e !La eC 0$mDr$ de (! marid$, D!(caDa (! aCien&$, &ra&aDa de MiMir Da2$ (! aCien&$, c$m$ !na 'Can&a encerrada % (edien&a K!e aCar a (!( rama( en D!(ca de !n cCima 'r$'ici$+ P$r Ca( maUana(, c!and$ Ca m!cama aDrLa Ca( 'er(iana(, L!i( %a n$ e(&aDa a (! Cad$+ Se 0aDLa CeMan&ad$ (i iC$($ % (in darCe C$( D!en$( dLa(, '$r &em$r aC c$CCar de 'E2ar$( K!e (e $D(&inaDa en re&enerC$ O!er&emen&e '$r C$( 0$mDr$(+ NICinc$ min!&$(, cinc$ min!&$( nada mE(+ T! e(&!di$ n$ Ma a de(a'arecer '$rK!e &e K!ede( cinc$ min!&$( mE( c$nmi $, L!i(+I S!( de('er&are(+ ?A0, K!5 &ri(&e( (!( de('er&are(A Per$ Nera c!ri$($N a'ena( 'a(aDa a (! c!ar&$ de Me(&ir, (! &ri(&eQa (e di(i'aDa c$m$ '$r encan&$+ Un $Cea2e D!CCe, D!CCe m!% Ce2an$, m!rm!ra c$m$ !n mar de 0$2a(+ ZE( 7ee&0$Men[ N$+ E( eC ErD$C 'e ad$ a Ca Men&ana deC c!ar&$ de Me(&ir+ Le Da(&aDa en&rar 'ara K!e (in&ie(e circ!Car en eCCa !na ran (en(acin Dien0ec0$ra+ ?B!5 caC$r 0aDLa (iem're en eC d$rmi&$ri$ '$r Ca( maUana(A ?G K!5 C!Q cr!daA AK!L en camDi$, en eC c!ar&$ de Me(&ir, 0a(&a Ca Mi(&a de(can(aDa, (e reOre(caDa+ La( cre&$na( de(MaLda(, eC ErD$C K!e de(enM$CMLa ($mDra( c$m$ de a !a a i&ada % OrLa '$r Ca( 'arede(, C$( e('e2$( K!e d$DCaDan eC O$CCa2e % (e a0!ecaDan en !n D$(K!e inOini&$ % Merde+ ?B!5 a radaDCe era e(e c!ar&$A ParecLa !n m!nd$ (!mid$ en !n ac!ari$+ ?Cm$ 'arC$&eaDa e(e inmen($ $mer$A T$d$( C$( 'E2ar$( deC Darri$ MenLan a reO! iar(e en 5C+ Era eC Jnic$ ErD$C de aK!eCCa e(&rec0a caCCe en 'endien&e K!e de(de !n c$(&ad$ de Ca ci!dad (e de('eUaDa direc&amen&e aC rL$+ NE(&$% $c!'ad$+ N$ '!ed$ ac$m'aUar&e+++ Ten $ m!c0$ K!e 0acer, n$ aCcanQ$ a CCe ar 'ara eC aCm!erQ$+++ H$Ca, (L, e(&$% en eC CC!D+ Un c$m'r$mi($+ C$me % ac!5(&a&e+++ N$+ N$ (5+ ME( MaCe K!e n$ me e('ere(, 7rL ida+ N?Si &!Miera ami a(A N(!('iraDa eCCa+ Per$ &$d$ eC m!nd$ (e aD!rrLa c$n eCCa+ ?Si &ra&ara de (er !n '$c$ men$( &$n&aA ZPer$ cm$ anar de !n &irn &an&$ &erren$ 'erdid$[ Para (er in&eCi en&e 0a% K!e em'eQar de(de c0ica Zn$ e( Merdad[ A (!( 0ermana(, (in emDar $, C$( marid$( Ca( CCeMaDan a &$da( 'ar&e(, 'er$ L!i( NZ'$r K!5 n$ 0aDLa de c$nOe(Er(eC$ a (L mi(ma[N (e aMer $nQaDa de eCCa, de (! i n$rancia, de (! &imideQ % 0a(&a de (!( dieci$c0$ aU$(+ ZN$ Ce 0aDLa 'edid$ K!e di2era K!e &enLa '$r C$ men$( Mein&i!n$, c$m$ (i (! e6&rema 2!Men&!d O!era !na &ara (ecre&a [ G de n$c0e ?K!5 can(ad$ (e ac$(&aDa (iem'reA N!nca Ca e(c!c0aDa deC &$d$+ Le ($nreLa, e($ (L, Ce ($nreLa c$n !na ($nri(a K!e eCCa (aDLa maK!inaC+ La c$CmaDa de caricia( de Ca( K!e 5C e(&aDa a!(en&e+ ZP$r K!5 (e 0aDrLa ca(ad$ c$n eCCa[ Para c$n&in!ar !na c$(&!mDre, &aC MeQ 'ara e(&rec0ar Ca Mie2a reCacin de ami(&ad

http://biblioteca.d2g.com

c$n (! 'adre+ TaC MeQ Ca Mida c$n(i(&La 'ara C$( 0$mDre( en !na (erie de c$(&!mDre( c$n(en&ida( % c$n&in!a(+ Si aC !na CCe aDa a K!eDrar(e, 'r$DaDCemen&e (e 'r$d!cLa eC de(Dara2!(&e, eC Oraca($+ G C$( 0$mDre( em'eQaDan en&$nce( a errar '$r Ca( caCCe( de Ca ci!dad, a (en&ar(e en C$( Danc$( de Ca( 'CaQa(, cada dLa 'e$r Me(&id$( % c$n Ca DarDa mE( crecida+ La Mida de L!i(, '$r C$ &an&$, c$n(i(&La en CCenar c$n !na $c!'acin cada min!&$ deC dLa+ ?Cm$ n$ 0aDerC$ c$m'rendid$ an&e(A S! 'adre &enLa raQn aC decCararCa re&ardada+ NMe !(&arLa Mer neMar aC !na MeQ, L!i(+ NE(&e Meran$ &e CCeMar5 a E!r$'a, % c$m$ aCCE e( inMiern$, '$drE( Mer neMar+ NGa (5 K!e e( inMiern$ en E!r$'a c!and$ aK!L e( Meran$+ ?Tan i n$ran&e n$ ($%A A Mece(, c$m$ 'ara de('er&arC$ aC arreDa&$ deC Merdader$ am$r, eCCa (e ec0aDa ($Dre (! marid$ % C$ c!DrLa de De($(, CC$rand$, CCamEnd$C$P L!i(, L!i(, L!i(+++ NZB!5[ ZB!5 &e 'a(a[ ZB!5 K!iere([ NNada+ NZP$r K!5 me CCama( de e(e m$d$, en&$nce([ NP$r nada, '$r CCamar&e+ Me !(&a CCamar&e+ G 5C ($nreLa, ac$ iend$ c$n DeneM$Cencia aK!eC n!eM$ 2!e $+ LCe eC Meran$, (! 'rimer Meran$ de ca(ada+ N!eMa( $c!'aci$ne( im'idier$n a L!i( $OrecerCe eC Mia2e 'r$me&id$+ N7rL ida, eC caC$r Ma a (er &remend$ e(&e Meran$ en 7!en$( Aire(+ ZP$r K!5 n$ &e Ma( a Ca e(&ancia c$n &! 'adre[ NZS$Ca[ NG$ irLa a Mer&e &$da( Ca( (emana( de (EDad$ a C!ne(+ ECCa (e 0aDLa (en&ad$ en Ca cama, di('!e(&a a in(!C&ar+ Per$ en Man$ D!(c 'aCaDra( 0irien&e( K!e ri&arCe+ N$ (aDLa nada, nada+ Ni (iK!iera in(!C&ar+ NZB!5 &e 'a(a[ ZEn K!5 'ien(a(, 7rL ida[ P$r 'rimera MeQ L!i( 0aDLa M!eC&$ ($Dre (!( 'a($( % (e incCinaDa ($Dre eCCa inK!ie&$, de2and$ 'a(ar Ca 0$ra de CCe ada a (! de('ac0$+ NTen $ (!eU$+++ N0aDLa re'Cicad$ 7rL ida '!eriCmen&e, mien&ra( e(c$ndLa Ca cara en Ca( aCm$0ada(+ P$r 'rimera MeQ 5C Ca 0aDLa CCamad$ de(de eC CC!D deC aCm!erQ$+ Per$ eCCa 0aDLa re0!(ad$ (aCir aC &eC5O$n$, e( rimiend$ raDi$(amen&e eC arma aK!eCCa K!e 0aDLa enc$n&rad$ (in 'en(arC$P eC (iCenci$+ E(a mi(ma n$c0e c$mLa Oren&e a (! marid$ (in CeMan&ar Ca Mi(&a, c$n&raLd$( &$d$( (!( nerMi$(+ NZT$daMLa e(&E( en$2ada, 7rL ida[ Per$ eCCa n$ K!eDr eC (iCenci$+ N7ien (aDe( K!e &e K!ier$, c$CCar de 'E2ar$(+ Per$ n$ '!ed$ e(&ar c$n&i $ a &$da 0$ra+ S$% !n 0$mDre m!% $c!'ad$+ Se CCe a a mi edad 0ec0$ !n e(cCaM$ de miC c$m'r$mi($(+ Na NZB!iere( K!e (aC am$( e(&a n$c0e[ Na NZN$ K!iere([ Paciencia+ *ime, ZCCam R$Der&$ de(de M$n&eMide$[ Na N?B!5 Cind$ &ra2eA ZE( n!eM$[ Na NZE( n!eM$, 7rL ida[ C$n&e(&a, c$n&5(&ame+++ Per$ eCCa &am'$c$ e(&a MeQ K!eDr eC (iCenci$+ G en (e !ida C$ ine('erad$, C$ a($mDr$($, C$ aD(!rd$, L!i( K!e (e CeMan&a de (! a(ien&$, &ira Mi$Cen&amen&e Ca (erMiCCe&a ($Dre Ca me(a % (e Ma de Ca ca(a dand$ '$r&aQ$(+ ECCa (e 0aDLa CeMan&ad$ a (! MeQ, a&ni&a, &iri&and$ de indi nacin '$r &an&a in2!(&icia+ NIG %$, % %$I Nm!rm!raDa de($rien&adaN, H%$ K!e d!ran&e ca(i !n aU$+++ c!and$ '$r 'rimera MeQ me 'ermi&$ !n re'r$c0e+++ ?A0, me M$%, me M$% e(&a mi(ma n$c0eA N$ M$CMer5 a 'i(ar n!nca mE( e(&a ca(a+++I G aDrLa c$n O!ria C$( armari$( de (! c!ar&$ de Me(&ir, &iraDa de(a&inadamen&e Ca r$'a aC (!eC$+ -!e en&$nce( c!and$ aC !ien $C'e c$n C$( n!diCC$( en C$( cri(&aCe( de Ca Men&ana+ HaDLa c$rrid$, n$ (!'$ cm$ ni c$n K!5 in(Ci&a MaCen&La, 0acia Ca Men&ana+ La 0aDLa aDier&$+ Era eC ErD$C, eC $mer$ K!e !n ran ($'C$ de Mien&$ a i&aDa, eC K!e $C'eaDa c$n (!( rama( C$( Midri$(, eC K!e Ca reK!erLa de(de O!era c$m$ 'ara K!e C$ Miera re&$rcer(e 0ec0$ !na im'e&!$(a CCamarada ne ra Da2$ eC cieC$ encendid$ de aK!eCCa n$c0e de Meran$+ Un 'e(ad$ a !acer$ n$ &ardarLa en reD$&ar c$n&ra (!( OrLa( 0$2a(+ ?B!5 deCiciaA *!ran&e &$da Ca n$c0e, eCCa '$drLa $Lr Ca CC!Mia aQ$&ar, e(c!rrir(e '$r Ca( 0$2a( deC $mer$ c$m$ '$r C$( canaCe( de miC $&era( Oan&a(i$(a(+ *!ran&e &$da Ca n$c0e $irLa cr!2ir % emir eC Mie2$ &r$nc$ deC $mer$ c$n&End$Ce de Ca in&em'erie,

http://biblioteca.d2g.com

mien&ra( eCCa (e ac!rr!carLa, M$C!n&ariamen&e Ori$Cen&a, en&re Ca( (EDana( deC am'Ci$ Cec0$, m!% cerca de L!i(+ P!Uad$( de 'erCa( K!e CC!eMen a c0$rr$( ($Dre !n &ec0$ de 'Ca&a+ C0$'in+ Estu%ios de -ederic$ C0$'in+ Z*!ran&e c!En&a( (emana( (e de('er& de 'r$n&$, m!% &em'ran$, a'ena( (en&La K!e (! marid$, a0$ra &amDi5n 5C $D(&inadamen&e caCCad$, (e 0aDLa e(c!rrid$ deC Cec0$[ EC c!ar&$ de Me(&irP Ca Men&ana aDier&a de 'ar en 'ar, !n $C$r a rL$ % a 'a(&$ OC$&and$ en aK!eC c!ar&$ Dien0ec0$r, % C$( e('e2$( MeCad$( '$r !n 0aC$ de neDCina+ C0$'in % Ca CC!Mia K!e re(DaCa '$r Ca( 0$2a( deC $mer$ c$n r!id$ de ca(cada (ecre&a, % 'arece em'a'ar 0a(&a Ca( r$(a( de Ca( cre&$na(, (e en&remeQcCan en (! a i&ada n$(&aC ia+ ZB!5 0acer en Meran$ c!and$ CC!eMe &an&$[ ZB!edar(e eC dLa en&er$ en eC c!ar&$ Oin iend$ !na c$nMaCecencia $ !na &ri(&eQa[ L!i( 0aDLa en&rad$ &Lmidamen&e !na &arde+ Se 0aDLa (en&ad$ m!% &ie($+ H!D$ !n (iCenci$+ N7rL ida, Zen&$nce( e( cier&$[ ZGa n$ me K!iere([ ECCa (e 0aDLa aCe rad$ de $C'e, e(&J'idamen&e+ P!ede K!e 0!Diera ri&ad$P NIN$, n$4 &e K!ier$ L!i(, &e K!ier$I N(i 5C Ce 0!Die(e dad$ &iem'$, (i n$ 0!Die(e a re ad$, ca(i de inmedia&$, c$n (! caCma 0aDi&!aCP NEn &$d$ ca($, n$ cre$ K!e n$( c$nMen a (e'ararn$(, 7rL ida+ Ha% K!e 'en(arC$ m!c0$+ En eCCa C$( im'!C($( (e aDa&ier$n &an Dr!(camen&e c$m$ (e 0aDLan 'reci'i&ad$+ ?A K!5 e6aC&ar(e inJ&iCmen&eA L!i( Ca K!erLa c$n &ern!ra % medida4 (i aC !na MeQ CCe aDa a $diarCa Ca $diarLa c$n 2!(&icia % 'r!dencia+ G e($ era Ca Mida+ Se acerc a Ca Men&ana, a'$% Ca Oren&e c$n&ra eC Midri$ CaciaC+ ACCL e(&aDa eC $mer$ reciDiend$ (erenamen&e Ca CC!Mia K!e C$ $C'eaDa, &ranK!iCa % re !Car+ EC c!ar&$ (e inm$MiCiQaDa en Ca 'en!mDra, $rdenad$ % (iCenci$($+ T$d$ 'arecLa de&ener(e, e&ern$ % m!% n$DCe+ E($ era Ca Mida+ G 0aDLa cier&a randeQa en ace'&arCa a(L, medi$cre, c$m$ aC $ deOini&iM$, irremediaDCe+ G deC O$nd$ de Ca( c$(a( 'arecLa Dr$&ar % (!Dir !na meC$dLa de 'aCaDra( raMe( % Cen&a( K!e eCCa (e K!ed e(c!c0and$P HSiem'reI+ HN!ncaI+++ G a(L 'a(an Ca( 0$ra(, C$( dLa( % C$( aU$(+ ?Siem'reA ?N!ncaA ?La Mida, Ca MidaA AC rec$Drar(e ca% en Ca c!en&a K!e (! marid$ (e 0aDLa e(c!rrid$ deC c!ar&$+ ?Siem'reA ?N!ncaA+++ G Ca CC!Mia, (ecre&a e i !aC, aJn c$n&in!aDa (!(!rrand$ en C0$'in+ EC Meran$ de(0$2aDa (! ardien&e caCendari$+ CaLan 'E ina( C!min$(a( % ence !eced$ra( c$m$ e('ada( de $r$, % 'E ina( de !na 0!medad maC(ana c$m$ eC aCien&$ de C$( 'an&an$(4 caLan 'E ina( de O!ri$(a % DreMe &$rmen&a, % 'E ina( de Mien&$ caC!r$($, deC Mien&$ K!e &rae eC HcCaMeC deC aireI % C$ c!eC a deC inmen($ $mer$+ AC !n$( niU$( ($CLan 2! ar aC e(c$ndi&e en&re Ca( en$rme( raLce( c$nM!C(a( K!e CeMan&aDan Ca( DaCd$(a( de Ca acera, % eC ErD$C (e CCenaDa de ri(a( % de c!c0ic0e$(+ En&$nce( eCCa (e a($maDa a Ca Men&ana % $C'eaDa Ca( man$(4 C$( niU$( (e di('er(aDan a(!(&ad$(, (in re'arar en (! ($nri(a de niUa K!e a (! MeQ de(ea 'ar&ici'ar en eC 2!e $+ S$Ci&aria, 'ermanecLa Car $ ra&$ ac$dada en Ca Men&ana mirand$ eC &iri&ar deC O$CCa2e N(iem're c$rrLa aC !na Dri(a en aK!eCCa caCCe K!e (e de('eUaDa direc&amen&e 0a(&a eC rL$N % era c$m$ 0!ndir Ca mirada en !na a !a m$MediQa $ en eC O!e $ inK!ie&$ de !na c0imenea+ Una '$dLa 'a(ar(e a(L Ca( 0$ra( m!er&a(, MacLa de &$d$ 'en(amien&$, a&$n&ada de Diene(&ar+ A'ena( eC c!ar&$ em'eQaDa a CCenar(e deC 0!m$ deC cre'J(c!C$ eCCa encendLa Ca 'rimera CEm'ara, % Ca 'rimera CEm'ara re('CandecLa en C$( e('e2$(, (e m!C&i'CicaDa c$m$ !na C!ci5rna a de(e$(a de 'reci'i&ar Ca n$c0e+ G n$c0e a n$c0e d$rmi&aDa 2!n&$ a (! marid$, (!Oriend$ '$r rac0a(+ Per$ c!and$ (! d$C$r (e c$nden(aDa 0a(&a 0erirCa c$m$ !n '!n&aQ$, c!and$ Ca a(ediaDa !n de(e$ dema(iad$ im'eri$($ de de('er&ar a L!i( 'ara 'e arCe $ acariciarC$, (e e(c!rrLa de '!n&iCCa( 0acia eC c!ar&$ de Me(&ir % aDrLa Ca Men&ana+ EC c!ar&$ (e CCenaDa in(&an&Eneamen&e de di(cre&$( r!id$( % di(cre&a( 're(encia(, de 'i(ada( mi(&eri$(a(, de aCe&e$(, de (!&iCe( c0a(K!id$( Me e&aCe(, deC d!Cce emid$ de !n riCC$ e(c$ndid$ Da2$ Ca c$r&eQa deC $mer$ (!mid$ en Ca( e(&reCCa( de !na caC!r$(a n$c0e e(&iMaC+ S! OieDre decaLa a medida K!e (!( 'ie( de(n!d$( (e iDan 0eCand$ '$c$ a '$c$ ($Dre Ca e(&era+ N$ (aDLa '$r K!5 Ce era &an OEciC (!Orir en aK!eC c!ar&$+ MeCanc$CLa de C0$'in en ranand$ !n e(&!di$ &ra( $&r$, en ranand$ !na meCanc$CLa &ra( $&ra, im'er&!rDaDCe+ G Min$ eC $&$U$+ La( 0$2a( (eca( reM$C$&eaDan !n in(&an&e an&e( de r$dar ($Dre eC c5('ed deC e(&rec0$ 2ardLn, ($Dre Ca acera de Ca caCCe en 'endien&e+ La( 0$2a( (e de('rendLan % caLan+++ La cima deC $mer$ 'ermanecLa Merde, 'er$ '$r deDa2$ eC ErD$C enr$2ecLa, (e en($mDrecLa c$m$ eC O$rr$ a(&ad$ de !na (!n&!$(a ca'a de DaiCe+ G eC c!ar&$ 'arecLa a0$ra (!mid$ en !na c$'a de $r$ &ri(&e+ Ec0ada ($Dre eC diMEn, eCCa e('eraDa 'acien&emen&e Ca 0$ra de Ca cena, Ca CCe ada im'r$DaDCe de L!i(+

http://biblioteca.d2g.com

HaDLa M!eC&$ a 0aDCarCe, 0aDLa M!eC&$ a (er (! m!2er (in en&!(ia(m$ % (in ira+ Ga n$ C$ K!erLa+ Per$ %a n$ (!OrLa+ P$r eC c$n&rari$, (e 0aDLa a'$derad$ de eCCa !na ine('erada (en(acin de 'Ceni&!d, de 'CacideQ+ Ga nadie ni nada '$drLa 0erirCa+ P!ede K!e Ca Merdadera OeCicidad e(&5 en Ca c$nMiccin de K!e (e 0a 'erdid$ irremediaDCemen&e Ca OeCicidad+ En&$nce( em'eQam$( a m$Mern$( '$r Ca Mida (in e('eranQa( ni mied$(, ca'ace( de $Qar '$r Oin &$d$( C$( 'eK!eU$( $ce(, K!e ($n C$( mE( 'erd!raDCe(+ Un e(&r!end$ Oer$Q, C!e $ !na CCamarada DCanca K!e Ca ec0a 0acia a&rE( &$da &emDC$r$(a+ ZE( eC en&reac&$[ N$, E( eC $mer$, eCCa C$ (aDe+ L$ 0aDLan aDa&id$ de !n ($C$ 0ac0aQ$+ ECCa n$ '!d$ $Lr C$( &raDa2$( K!e em'eQar$n m!% de maUana+ HLa( raLce( CeMan&aDan Ca( DaCd$(a( de Ca acera % en&$nce(, na&!raCmen&e, Ca c$mi(in de Mecin$(+++I EncandiCada (e 0a CCeMad$ Ca( man$( a C$( $2$(+ C!and$ rec$Dra Ca Mi(&a (e inc$r'$ra % mira a (! aCreded$r+ ZB!5 mira[ ZLa (aCa Dr!(camen&e iC!minada, Ca en&e K!e (e di('er(a[ N$+ Ha K!edad$ a'ri(i$nada en Ca( rede( de (! 'a(ad$, n$ '!ede (aCir deC c!ar&$ de Me(&ir+ *e (! c!ar&$ de Me(&ir inMadid$ '$r !na C!Q DCanca, a&errad$ra+ Era c$m$ (i 0!Dieran arrancad$ eC &ec0$ de c!a2$4 !na C!Q cr!da en&raDa '$r &$d$( Cad$(, (e Ce me&La '$r C$( '$r$(, Ca K!emaDa de OrL$+ G &$d$ C$ MeLa a Ca C!Q de e(a OrLa C!Q4 L!i(, (! cara arr! ada, (!( man$( K!e (!rcan r!e(a( Mena( de(&eUida(, % Ca( cre&$na( de c$C$re( c0iCC$ne(+ *e('aM$rida 0a c$rrid$ 0acia Ca Men&ana+ La Men&ana aDre a0$ra direc&amen&e ($Dre !na caCCe e(&rec0a, &an e(&rec0a K!e (! c!ar&$ (e e(&reCCa ca(i c$n&ra Ca Oac0ada de !n ra(cacieC$( de(C!mDran&e+ En Ca 'Can&a Da2a, Midriera( % mE( Midriera( CCena( de Ora(c$(+ En Ca e(K!ina de Ca caCCe, !na 0iCera de a!&$mMiCe( aCinead$( Oren&e a !na e(&acin de (erMici$ 'in&ada de r$2$+ AC !n$( m!c0ac0$(, en man a( de cami(a, 'a&ean !na 'eC$&a en medi$ de Ca caCQada+ G &$da aK!eCCa OeaCdad 0aDLa en&rad$ en (!( e('e2$(+ *en&r$ de (!( e('e2$( 0aDLa a0$ra DaCc$ne( de nLK!eC % &ra'$( c$C ad$( % 2a!Ca( c$n canari$(+ Le 0aDLan K!i&ad$ (! in&imidad, (! (ecre&$4 (e enc$n&raDa de(n!da en medi$ de Ca caCCe, de(n!da 2!n&$ a !n marid$ Mie2$ K!e Ce M$CMLa Ca e('aCda 'ara d$rmir, K!e n$ Ce 0aDLa dad$ 0i2$(+ N$ c$m'rende cm$ 0a(&a en&$nce( n$ 0aDLa de(ead$ &ener 0i2$(, cm$ 0aDLa CCe ad$ a c$nO$rmar(e a Ca idea de K!e iDa a MiMir (in 0i2$( &$da (! Mida+ N$ c$m'rende cm$ '!d$ ($'$r&ar d!ran&e !n aU$ e(a ri(a de L!i(, e(a ri(a dema(iad$ 2$MiaC, e(a ri(a '$(&iQa de 0$mDre K!e (e 0a adie(&rad$ en Ca ri(a '$rK!e e( nece(ari$ reLr en de&erminada( $ca(i$ne(+ N?Men&iraA Eran men&ira( (! re(i nacin % (! (erenidad4 K!erLa am$r, (L, am$r, % Mia2e( % C$c!ra(, % am$r, am$r+++ NPer$ 7rL ida Z'$r K!5 &e Ma([, Z'$r K!5 &e K!edaDa([ N0aDLa 're !n&ad$ L!i(+ A0$ra 0aDrLa (aDid$ c$n&e(&arCeP N?EC ErD$C, L!i(, eC ErD$CA Han derriDad$ eC $mer$+

COMENTARIO
EC indiMid!$ (!eCe $Qar de mE( 're(&i i$ en Ca 'r$(a c0iCena K!e en Ca 'r$(a ar en&ina, d$nde 0an 'red$minad$ C$( 'r$DCema( me&aOL(ic$(, % K!e en Ca 'r$(a de C$( $&r$( 'aL(e( 0i('an$american$(, K!e 0a CCe ad$ a carac&eriQar(e '$r Ca C!c0a deC 0$mDre annim$ c$n&ra Ca na&!raCeQa % c$n&ra Ca ($ciedad+ P$r e($, n$ e( de e6&raUar K!e eC (!rreaCi(m$ c$n (! in&er5( en eC '(ic$anECi(i( Ce( 0a%a (erMid$ a C$( 2Mene( c0iCen$( 'ara CiDrar Ca Da&aCCa c$n&ra C$( cri$CCi(&a(+ La( d$( n$MeCa( de MarLa L!i(a 7$mDaC, La Fltima nie(la S198;T % La amorta6a%a S198"T, an&eceden '$r !n$( dieQ aU$( eC e(&aDCecimien&$ de !na Hm$daI (!rreaCi(&a, c!%$ &ema 'rediCec&$ e( Ca 'ene&racin en eC aCma Oemenina+ En HEC ErD$CI, Ca Mida de( raciada de Ca 'r$&a $ni(&a (e re're(en&a (imDCicamen&e '$r &re( c$(a(P eC ErD$C, eC caCendari$ % Ca mJ(ica+ La( &re( 'ieQa( deC c$ncier&$ c$rre('$nden a &re( 5'$ca( en Ca Mida de 7rL ida+ La mJ(ica OrLM$Ca % r$c$c de M$Qar& ac$m'aUa (! niUeQ de('re$c!'ada, K!e &ermina inc$n(cien&emen&e c$n (! ma&rim$ni$+ La mJ(ica r$mEn&ica de 7ee&0$Men reOCe2a Ca 'a(in de Ca 2$Men e('$(a, en c!an&$ Ca meCancCica de C0$'in eM$ca C$( rec!erd$( &ri(&e( deC $&$U$ deC ma&rim$ni$+ La (e'aracin deOini&iMa de (! marid$ c$incide c$n eC Oin deC c$ncier&$ marcad$ '$r eC e(&r!end$ deC a'Ca!($ % c$n eC 0ac0aQ$ K!e derriDa aC $mer$+ AdemE( de Ca mJ(ica, eC a !a % C$( e('e2$( Nc$m$ en &$da( Ca( $Dra( (!rreaCi(&a(N c$n&riD!%en a e(&im!Car C$( rec!erd$(+ C$n M$Qar&, eC a !a a(!me Ca O$rma de !na O!en&e4 c$n 7ee&0$Men, eC mar4 % c$n C0$'in, Ca CC!Mia % Ca ca(cada+ L$( e('e2$( (e in&r$d!cen aC mi(m$ &iem'$ K!e eC ErD$C, C$( Midri$( de Ca Men&ana % eC rL$, aC c!aC (e de('eUa Ca caCCe e(&rec0a+ HParecLa !n m!nd$ (!mid$ en !n ac!ari$+I E(a Mi(in 'e(adiCCe(ca e( !na de Ca( '$ca( Mece( en K!e Ca a!&$ra (e aMen&!ra a (!mer ir(e en eC (!rreaCi(m$+ TamDi5n

http://biblioteca.d2g.com

&i&!Dea en eC !($ (!rreaCi(&a de (LmiCe( % me&EO$ra( de MaC$r c$m'Ce2$4 n$ 0a% mE( K!e &re( di n$( de n$&arP HCiri$( de 0ieC$I, Hc$CCar de 'E2ar$(I % H!n mar de 0$2a(I+ EC '!n&$ % eC c$n&ra'!n&$ deC drama 'er($naC % eC c$ncier&$4 Ca OC!ideQ de Ca c$nciencia4 Ca n$&a e6i(&enciaCi(&a en Ca( reCaci$ne( &iran&e( de C$( e('$($( den$&an cier&$( inOC!2$( Ci&erari$( en e(&e c!en&$, 'er$ n$ c$n(&i&!%en eC (ecre&$ de (! 56i&$+ La aC&a caCidad de HEC ErD$CI de'ende aJn mE( de Ca ran (inceridad c$n Ca c!aC 7rL ida re'a(a (! 0i(&$ria &rE ica+ La de(n!deQ K!e eCCa (ien&e aC derriDar(e eC ErD$C e( Ca mi(ma de(n!deQ K!e eCCa 0a reMeCad$ aC Cec&$r d!ran&e &$d$ eC c!en&$+

http://biblioteca.d2g.com

RAMN #ERREIRA
X19)1Y Cu(ano) Naci" en la pro-incia %e Lugo en Espa1a# pero a los ocho a1os emigr" a Cu(a con su $amilia) <us estu%ios $ueron interrumpi%os en *H4H por ra:ones econ"micas) Fue a los Esta%os Uni%os a tomar cursos %e $otogra$ a ' se &ue%" en 2oston por %os a1os) De -uelta a Cu(a se %io a conocer como cuentista ganan%o premios en -arios concursos) En *HG, pu(lic" su primer li(ro# TiD!rn % $&r$( c!en&$(+ Luego se interes" en el teatro# estrenan%o *$nde e(&E Ca C!Q, Un c$C$r 'ara e(&e mied$ ' EC 0$mDre inmac!Cad$+ En octu(re %e *H?5 renunci" a su tra(a6o como 6e$e %e propagan%a %e la 8eneral Electric %e Cu(a ' -ia6" a M9.ico por ocho meses) Despu9s se trasla%" a 0uerto Rico# %on%e -ol-i" a ocupar su puesto con la 8eneral Electric) <u cuento @<ue1o sin nom(reA gan" una menci"n honor $ica en el concurso %e LiOe en E('aU$C ' $ue pu(lica%o en el -olumen HCerem$nia (ecre&aI % $&r$( c!en&$( de Ca Am5rica La&ina 'remiad$( en eC c$nc!r($ Ci&erari$ de LiOe en E('aU$C B*H?5!*H?*+) =a pu(lica%o un nue-o tomo %e cuentos# L$( maC$( $C$re( de e(&e m!nd$ B*HD5+ escritos entre *HG, ' *H?5) @Cita a las nue-eA se pu(lic" por primera -e: en TiD!rn % $&r$( c!en&$(+

CITA A LAS NUEVE


ELLA e(&aDa $&ra MeQ Oren&e aC e('e2$ '$rK!e eran %a Ca( cinc$ de Ca &arde, 'er$ &$daMLa n$ (e a($marLa aC DaCcn 0a(&a eC an$c0ecer, c!and$ eC ($C r$dara '$r de&rE( de Ca( aQ$&ea( de enOren&e+ Sin&i Ca a&a aCreded$r de C$( &$DiCC$( % Ca em'!2 c$n eC 'ie, 0aciend$ !n ($nid$ amaDCe c$n C$( CaDi$( 'ara (!aMiQar eC rec0aQ$, % C!e $ M$CMi a Mer eC 'eine % eC 'eC$, c$m$ a%er $ eC aU$ 'a(ad$, $ c$m$ (iem're, '$rK!e de(de 0acLa &an&$ &iem'$ K!e %a n$ (e ac$rdaDa, '$dLa 'einar(e (in Mer(e Ca cara ni (en&ir K!e era eCCa4 % a(L era mE( OEciC (aCir C!e $ aC DaCcn e ima inar(e K!e era $&ra+ En&$nce( Ca e('era (e CCenaDa de 'r$me(a( % cada 0$mDre K!e mirara 0acia arriDa '$dLa de(earCa+ EC 'en(amien&$ Ca 0iQ$ ($nreLr, 'er$ c!and$ (e D!(c en eC e('e2$ 'ara Mer Ca ($nri(a, %a (e 0aDLa id$4 % a0$ra M$CMi a Mer(e c$m$ Ca( '$ca( Mece( K!e C$ 0acLa '$r ca(!aCidad $ '$r !n de(e$ (ecre&$ de enc$n&rar a $&ra en eC reOCe2$4 'er$ '$r mE( K!e K!i($ 0acerC$ (in Oi2ar C$( $2$( en nin Jn ra( $, e(&a MeQ (e Mi$ en C$( $2$( de Ca ima en % Ca ima en en C$( $2$( de eCCa4 %, de 'r$n&$, Ca idea de a($mar(e aC DaCcn 'erdi aCe rLa4 (C$ K!e &$daMLa e(&aDa a &iem'$ de $CMidar(e de &$d$ (i 'en(aDa en *anieC, c$m$ C$ '$dLa 0acer (iem're K!e M$CMLa aC mied$4 % C$ Mi$ $&ra MeQ, n$ c$m$ 0aDLa &enid$ K!e 0acerC$ de(de K!e 5C (e 0aDLa ca(ad$ c$n (! 0ermana % (e 0aDLan id$, (in$ c$m$ an&e(, an&e( de &$d$, c!and$ (e 'araDan 2!n&a( en eC DaCcn a e('erar Ca n$c0e % C$ de(c!Drier$n '$r 'rimera MeQ aCCE aDa2$, &raDa2and$ en eC caO5 de enOren&e, de&rE( de Ca can&ina, D!(cand$ c$n C$( $2$( (!( mirada(+ H!Diera K!erid$ 'arar a0L, de&ener eC rec!erd$ % M$CMer a MiMir C$( dLa( de aK!eCCa( (emana( en K!e (e 0aDLa a($mad$ aOerrada a Ca e('eranQa de K!e c!and$ *anieC Ce 0aDCara (erLa 'ara decirCe K!e Ca K!erLa, '$rK!e Ca 0aDLa Mi(&$ en eC DaCcn &$d$( C$( a&ardecere( e('erand$ (!( mirada(, a!nK!e eCCa 're&endLa n$ Oi2ar(e % 0aDCaDa c$n (! 0ermana $ (e reLa $ miraDa a $&r$ Cad$4 'er$ Ca iC!(in n$ M$CMLa a!nK!e Ca &enLa !ardada en eC rec!erd$, '$rK!e M$CMi a Mer a *anieC dand$ M!eC&a( aC 'arK!e % cm$ eCCa % (! 0ermana 0aDLan 'a(ad$ 're&endiend$ n$ 0aDerC$ Mi(&$, '$rK!e e($ era 'ar&e deC 2!e $ 0a(&a K!e 5C Ca c$ iera '$r Ca man$ 'ara decirCe K!e 0aDLa e('erad$ &an&$4 % cm$ 0aDLa (id$ (! 0ermana Ca K!e Ce c$ i Ca man$ 'ara decirCe K!e Ca e('erara en eC Danc$, % eCCa (e 0aDLa (en&ad$ (in 'en(ar % (e K!ed mirEnd$C$( dand$ M!eC&a( aC 'arK!e % ri5nd$(e '$r encima de C$ K!e Ce d$CLa a eCCa4 % cm$ aC 'a(ar $&ra MeQ a (! Cad$ (in (iK!iera MerCe, (e CeMan& % ec0 a andar 0acia Ca ca(a, % cm$ C!e $ en Ca cama, c$n Ca caDeQa deDa2$ de Ca aCm$0ada e(c!c0 Ca M$Q de (! 0ermana 0aDCand$ c$n Ca &LaP NMe K!iere, &La, me K!iere % Ma a 'edir en&rada+ /$CMi a e(c!c0ar Ca( 'aCaDra(, c$m$ (i 0!Dieran e(&ad$ e(c$ndida( de&rE( deC e('e2$ e('erand$ a K!e Ca( rec$rdara, % a!nK!e Ca a&a M$CMi en D!(ca de Ca 'ierna, n$ '!d$ 0acer !n e(&$ 'ara rec0aQarCa, '$rK!e (e (en&La a&ada aC rec!erd$, K!ie&a % er !ida, e('iand$ C$( r!id$( de Ca caCCe, $ c!aCK!ier c$(a K!e (e CCeMara Ca( ri(a(, K!e Ca ac$(aDan i !aC K!e eC dLa K!e (e ec0 a CC$rar Oren&e a Ca( d$( K!e Ca miraDan c$m$ (i '$r 'rimera

http://biblioteca.d2g.com

MeQ 0!Dieran de(c!Dier&$ K!e e(&aDa MiMa+ La &La arr! C$( $2$( en Ca( e(K!ina( 'ara aOiCarC$( an&e( de 0erirCaP NTF te has -isto (ien# muchacha# &ui9n te -a a &uerer con esa cara))) Ni Ca &La ni (! 0ermana Mier$n C$ K!e Ce 'a( en Ca cara4 'er$ O!e e(e dLa, en e(e mi(m$ in(&an&e, K!e eCCa (in&i '$r 'rimera MeQ Ca OeaCdad (!r ir den&r$ de eCCa % crecer 0acia aO!era 0a(&a DaUarCa, c$m$ !na n!De deCan&e deC ($C Ma creciend$ Ca( ($mDra( en eC m$n&e4 % Ca ($mDra Ce (!Di de C$( 'ie( 0a(&a &a'arCe Ca cara, de2End$Ca inmMiC en medi$ de Ca( $Ca(, (in&iend$ Ca cara c$m$ (e (ien&e eC c!er'$ c!and$ (e &iene caCen&!raP !n 'edaQ$ de aC $ K!e e(&aDa MiM$ (C$ '$rK!e Ca&La, c$m$ Ca e(&reCCa de mar K!e 0aDLa enc$n&rad$ en Ca 'Ca%a, % Ca 0aDLa 'i(ad$ '$rK!e (aDLa K!e n$ ri&arLa ni 0arLa !n e(&$ de d$C$r, ni ec0arLa (an re+ Sac!di eC rec!erd$ % eC 'eine (aC& ($Dre Ca( C$(a(, (in K!e eC e(&$ (e CCeMara aC mied$4 ni a!n C$( r!id$( de Ca caCCe, K!e en&raDan (in r$QarCa, $ Ca 're(in de Ca a&a c$n&ra Ca 'ierna, K!e aC incCinar(e 'ara &$carCa &amDi5n (e e(c!rri Ce2$( (in mirarCa+ Era &em'ran$ 'ara reO! iar(e en eC DaCcn, '$rK!e &$daMLa eC ($C e(&aDa 'in&ad$ en Ca Daranda % Ce iC!minaDa Ca cara4 'er$ c!and$ Ca &La (e O!era aC 'arK!e '$r Ca n$c0e, a'a arLa Ca C!Q % '$ndrLa eC radi$ Da2i&$, % de('!5( (e 'ararLa en eC DaCcn % (e enam$rarLa de &$d$( C$( 0$mDre( K!e Ce !(&aran, i !aC K!e &$da( Ca( n$c0e(4 % C!e $, an&e( de d$rmir(e, M$CMerLa a e(c$ er c$n eC K!e (e ca(arLa, % rec$rdarLa &$da( Ca( cara( % Ca( irLa de(car&and$ 0a(&a K!edar(e d$rmida c$n !na ($Ca+ @LJu9 haces ah como una i%iotaM))) el espe6o no te -a a arreglar la cara)++I N$ Da(&aDa de2ar de 'en(ar en eCCa 'ara D$rrarCa de (! Mida, ni $CMidar(e de (! 'r$'ia cara 'ara (er D$ni&a $&ra MeQ4 '$rK!e (! &La (aDLa K!e era Oea, % Da(&aDa mirarCa, $ (en&irCa a &raM5( de c!aCK!iera de C$( $D2e&$( K!e CCenaDan eC c!ar&$, 'ara rec$rdar K!e eCCa n$ era mE( K!e e($P !na cara4 % $&ra MeQ M$CMi a 'en(ar en !na c$(a MiMa K!e '!ede 'i(ar(e (in (en&ir 'ena, % (e ($r'rendi de C$ K!e d!eCe c!and$ n$ (e 0aDCa ni (e ri&a ni (e CC$ra+ AC a'$%ar(e en Ca c$K!e&a &$c Ca( &i2era( c$n Ca man$, % eC c$n&ac&$ d!r$ Ce de('er& eC $di$, c$m$ (i (C$ '!diera CCe ar a eCCa a &raM5( de !n $D2e&$ de deOen(a4 % (e K!ed K!ie&a en e('era de Ca O!erQa K!e '$dLa CCeMar(e 'ara (iem're eC &err$r de (er Oea4 (i (C$ '!diera aCQar Ca man$ % a'a ar en C$( $2$( de Ca &La eC (ecre&$ K!e ardLa en eCC$(+ -!e c$m$ (i Ca( 'aCaDra( n$ (aCieran de eCCa ni (! M$Q Ca K!e Ca( decLa, % Ca( e(c!c0 ($r'rendida de K!e 0!Dieran e(&ad$ a0L &$d$ eC &iem'$, (in (aDerC$, % K!e '!dieran (aCir a(L, (in 'en(arC$P NTF tienes la culpa))) tF) TF me has hecho $ea))) N$ (in&i Ca man$ en Ca cara, '$rK!e eC d$C$r de Ca caDeQa aC c0$car c$n&ra Ca( C$(a( deC 'i($ CCe 'rimer$4 % eC DaCcn di$ !n M!eCc$ de(a'areciend$ deCan&e de C$( $2$(+ Se K!ed K!ie&a en e('era deC CCan&$, % aDri C$( $2$( 'ara de2ar re(DaCar Ca( CE rima(4 'er$ Ca cara de Ca &La (e adeCan& c$n !na ($Cici&!d n!eMa en Ca mirada, % e($ Ca( de&!M$, '$rK!e 0aDLa aC $ en (!( $2$( K!e Ca 0iQ$ (en&ir 0$rr$r de K!e O!era a acariciarCa4 % deDi (er Ca reM!C(in K!e Ce (ac!di eC c!er'$ C$ K!e c$n&!M$ Ca man$ de Ca &La % D$rr de (!( $2$( Ca caricia, aCar End$C$( $&ra MeQ en Ca( e(K!ina( an&e( de de(a'arecer '$r encima deC c!er'$ er !id$+ -!e en e(e in(&an&e K!e Mi$ '$r 'rimera MeQ a Ca &La c$m$ reaCmen&e era4 en e(e in(&an&e en K!e 0aDLa (en&id$ Ca nece(idad de deOender(e deC e(&$ de in&imidad K!e Da2aDa 0acia eCCa4 % %a n$ &endrLa K!e e('erar a K!e e(&!Miera m!er&a 'ara acercar(e a Ca ca2a % mirarCa (in mied$4 c$m$ eC dLa K!e m!ri (! madre eCCa 0aDLa de(c!Dier&$, aC MerCa a(L, K!e n!nca Ca 0aDLa Mi(&$ de Merdad, % K!e (e '!ede MiMir !na Mida en&era Miend$ !na cara (in Mer Ca 'er($na, c!and$ &am'$c$ K!iere !na K!e Ca Mean+ EC $di$ Ce (ac!di eC 'ec0$ CCeMEnd$(e eC de(e$ de CC$rar4 c$m$ eC dLa K!e (! 0ermana Ce 0aDLa r$&$ Ca m!Ueca, eC CCan&$ n$ 0aDLa de2ad$ M$CMer eC de(e$ de &ener $&ra+ *e(de eC Ore ader$ e(c!c0 eC radi$ % '$r en&re eC r!id$ de C$( 'Ca&$( D!(c eC de Ca '!er&a aC cerrar(e $ de Ca M$Q K!e di2era 0a(&a C!e $, (in K!e acaDara de CCe ar4 C$( 'a($( aCe2End$(e en eC 'a(iCC$+ En&r en eC c!ar&$ % M$CMi a (en&ir(e CiDre de Mer \enQa, c$m$ (i n!nca an&e( Ca 0!Diera (en&id$, % re('ir EMidamen&e % C!e $ O!e 0a(&a eC radi$ % '!($ !n 'r$ rama de mJ(ica K!e em'eQ a CCenar (! ($Cedad de !na in&imidad an !(&i$(a, c$m$ (i &$d$ eCC$ OC$&ara en e(e m!nd$ de ($nid$( $ O!era !n ($nid$ mi(m$, (in c!er'$, (in man$(, (in cara4 % aC 'a(ar Oren&e aC e('e2$ M$CMi a mirar(e, '$rK!e $&ra MeQ '$dLa Mer(e c$m$ (i &!Miera eC ($C a Ca( e('aCda( % O!era !na (iC!e&a O$(O$re(cen&e+ Era '$r e($ K!e %a '$dLa a($mar(e aC DaCcn % c$nK!i(&ar &$d$( C$( 0$mDre( K!e K!i(iera+ La can&ina aCCE aDa2$ e(&aDa CCena de en&e, % a!n an&e( de K!e '!diera (aDer K!e C$ 0aDLa 're(en&id$ %a (aDLa K!e eC can&iner$ era n!eM$4 % c!and$ C$ Mi$ c$n Ca( man$( me&ida( en eC Ore ader$ % Ca cara '$r encima deC m$(&rad$r, 'en( K!e iDa a CeMan&ar C$( $2$( % de(c!DrirCa, Sin&i $&ra MeQ Ca n!De de Mer \enQa CCe ar a (!DirCe '$r eC c!er'$ % (e aOerr c$n Ca( man$( a Ca Daranda 'ara re(i(&ir eC im'!C($ de &a'ar(e Ca cara4 'er$ %a era &arde 'ara deOender(e, '$rK!e C$( $2$( de 5C Ce (!Dier$n '$r eC c!er'$ % (e K!edar$n 'e ad$( a C$( (!%$(+ La cara deC can&iner$ ($nri (in en(eUar C$( dien&e(, (C$ c$n C$( $2$(, (in de2ar de m$Mer Ca( man$( en eC Ore ader$ ni K!i&ar C$( $2$( deC DaCcn4 % eCCa &amDi5n ($nri '$r den&r$, em'!2and$ Ca n!De Ce2$( de Ca cara, '$r Ca CLnea deC c!eCC$ 0acia aDa2$, aCreded$r de C$( (en$(, r$deEnd$Ce Ca cin&!ra % C!e $ C$( m!(C$( 0acia C$(

http://biblioteca.d2g.com

&$DiCC$(, 0a(&a (en&ir(e de(n!da an&e 5C, K!e (e !La acariciEnd$Ca c$n C$( $2$(+ HiQ$ !n e(&$ K!e eCCa n$ c$m'rendi &$daMLa, % C!e $ C$ M$CMi a 0acer % eCCa n$ K!i($ c$m'render, % c!and$ C$ 0iQ$ $&ra MeQ, eCCa 'en( K!e (erLan Ca( $c0$ % K!e n$ C$ MerLa 0a(&a Ca( n!eMe, % K!e eC Danc$ deC 'arK!e K!e daDa '$r Ca CLnea deC &ranMLa e(&arLa MacL$ % (erLa !n D!en (i&i$ 'ara e('erar4 mien&ra( decLa K!e (L c$n Ca caDeQa % M$CMLa a 'en(ar en Ca 0$ra en&era K!e &endrLa K!e e('erar, de('!5( de 0aDer e('erad$ &an&$ &iem'$ (in (aDerC$4 % ($nri $&ra MeQ, '$rK!e (aDLa K!e e($ C$ 0arLa ($nreLr a 5C4 % era c$m$ (i de 'r$n&$ e(&!Miera a (! Cad$ % nece(i&ara &$carC$, '$rK!e (C$ a(L c$m'renderLa '$r K!5 e(&aDa MiMa+ C!and$ 0iQ$ eC e(&$ c$n Ca man$ 'ara acariciarC$ de(de Ce2$(, Ca M$Q de Ca &La CCe c$m$ !n &a2$ c$r&and$ eC (en&imien&$, % aC M$CMer(e Ca D!(c de(aOian&e, 'ara en(eUarCe K!e %a n$ Ce &enLa mied$4 'er$ (C$ Mi$ (! O$rma deDa2$ deC D$mDiCC$ (in 'an&aCCa, deO$rme % c$n 0!ec$( de ($mDra deDa2$ de C$( 'Er'ad$(+ E($ Ce 0iQ$ rec$rdar Ca 'an&aCCa de '$rceCana aQ!C K!e MendLan en eC Ten Cen& % K!e n$ 0aDLa '$did$ c$m'rar '$rK!e Ce OaC& !n Hmedi$I4 % (e K!ed mirand$ eC D$mDiCC$ 0a(&a K!e (e inOCam den&r$ de C$( $2$( ce End$Ca deC &$d$+ La &La (i !i 0acia eC DaCcn, % Ca de2 'a(ar (in ec0ar(e a !n Cad$, adiMinEnd$Ca %a en Ca Daranda c$n eC c!er'$ incCinad$ 0acia aO!era4 % K!i($ 0aDCar 'ara K!e n$ de(c!Driera (! (ecre&$4 % 'en( en *anieC % en (! 0ermana, % en cm$ 0acLa me(e( K!e n$ e(criDLan4 % 'en( &amDi5n en &$da( Ca( c$(a( K!e (e '!eden decir de C$( Mecin$( $ deC radi$ $ deC &iem'$ $ de Ca n$c0e $ deC caC$r4 'er$ &$da eCCa (e 0iQ$ e('era, c$ncen&rada en C$ K!e iDa a e(c!c0ar, '$rK!e (aDLa K!e C$ dirLa $&ra MeQ 'ara de(armarCa, % K!e eCCa C$ $irLa (iem're, mien&ra( '!diera MerCe C$( $2$(, $CerLa, c$m$ Ca $CLa a0$ra, '$r encima de C$( '$CM$( de $C$r, c$m$ (i O!era 'ar&e de eCCa, e(a 'ar&e de Ca K!e n$ '$dLa (e'arar(e, a n$ (er K!e+++ La man$ (e cri(' ($Dre Ca m!Ueca, &ra&and$ de de&ener eC e(&$ K!e crecLa % K!e (C$ a !ardaDa eC 'en(amien&$4 'er$ O!e $&ra MeQ Ca M$Q de Ca &La Ca K!e Ca c$n&!M$, (i !i5nd$Ca den&r$ deC c!ar&$, % en (e !ida eC c!er'$ ca(i a (! Cad$, % de 'r$n&$ Ca man$ en eC 0$mDr$ % 0a(&a eC aCien&$ en eC c!eCC$ ma !CCand$ Ca( 'aCaDra(+ NN$ (ea( D$Da, nin Jn 0$mDre &e 0arE ca($+ N$ im'$r&a C$ K!e (ien&a(+++ e($ n$ im'$r&a c!and$ ($m$( Oea(+++ Oea( c$m$ &J % %$+++ La( 'aCaDra( n$ Ca &$caDan, '$rK!e n$ im'$r&aDa C$ K!e di2eran, %a 0acLa &iem'$ K!e 0aDLan 'erdid$ eC (i niOicad$4 eC (i niOicad$ e(&aDa en Ca &La, en (! 're(encia MiMa de&rE( de eCCa, c$m$ (i eC rec!erd$ &!Miera ded$( % Ca e(&!Miera &$cand$ (iem're, en (iCenci$+ NNin Jn 0$mDre+++ nin !n$+ N$ 'ara n$($&ra(+ Se !La 0aDCand$ en Ca $(c!ridad deC c!ar&$, '$rK!e 0aDLa a'a ad$ eC D$mDiCC$ % (e e(&aDa de(n!dand$4 % eC c!ar&$ (e CCen de C!na K!e en&r '$r eC DaCcn aDier&$, (in K!e '!diera dar(e c!en&a c!End$ 0aDLa de2ad$ de Mer a Ca &La 'ara adiMinarCa, Cen&amen&e, c$m$ (i C$( $2$( Ca O!eran (acand$ de !na 'e(adiCCa $CMidada, de Ca K!e (C$ K!edaDa eC rec!erd$ deC mied$, % n$ O!era mE( K!e e($P !n rec!erd$ (in OiC$P (en&ada a0$ra en eC D$rde de Ca cama, en (iCenci$, &an&eand$ eC (!eC$ en D!(ca de Ca( c0ancCe&a(, % C$( $2$( 0Jmed$( de C!na Oi2$( en eCCa, e('erand$ en Ca $&ra e(K!ina deC c!ar&$ a K!e &$d$ e($ K!e (en&La &$mara O$rma % '!diera 0acer aC $P ri&ar $ (aCir aC DaCcn % &irar(e, $ Da2ar a Ca can&ina % 'edirCe a 5C K!e Ca deOendiera4 !n e(&$ de reDeCdLa K!e Ca arrancara de Ca &La, K!e Ca (en&La 'e ada a eCCa c$m$ !na &eCaraUa enM$CMi5nd$Ce eC c!er'$ de(n!d$+ Sin&i mied$ de K!e M$CMiera a 0aDCar % Ca amenaQa c$Drara Mida, '$rK!e mien&ra( 'ermaneciera caCCada % diera !na M!eC&a % (e ec0ara a d$rmir, eCCa n$ '$dLa m$Mer(e de Ca DanK!e&a ni cr!Qar eC c!ar&$ 0acia Ca '!er&a % aDrirCa a Ca C!Q deC 'a(iCC$, '$rK!e &am'$c$ e(e D$mDiCC$ &enLa 'an&aCCa % Ce e(c!'irLa Ca C!Q en Ca cara4 % eCCa n$ '$drLa Da2ar Ca e(caCera mien&ra( n$ '!diera 0acerC$ Cen&amen&e, (in 0!ir, de2and$ K!e Ca C!Q de &$d$( C$( D$mDiCC$( Ca r$deara, (in (en&ir de(e$( de CCeMar(e Ca( man$( a Ca cara+ La re('iracin de Ca &La em'eQ a CCenar eC c!ar&$, 0a(&a K!e eCCa de2 de e(c!c0ar eC &rEOic$ % ni (iK!iera en&endi C$ K!e ri& eC Mended$r de 'eridic$( deDa2$ deC DaCcn4 '$rK!e Ca re('iracin (e aceCer 0a(&a d$minarC$ &$d$4 % c!and$ eC (iCDid$ CCe de Ca caCCe c$m$ !n men(a2e (in de(&in$, eCCa n$ C$ $%, aOerrada c$m$ e(&aDa a Ca amenaQa K!e crecLa en&re Ca( (EDana(+ Sin&i !n e(caC$OrL$ d!Cce, c$m$ (i 0!Diera caLd$ en eC e('aci$ % (!'iera K!e n!nca CCe arLa aC (!eC$, % c!and$ (e CCeM Ca( man$( a C$( (en$( 'ara de&enerC$ aCCL, M$CMi a e(c!c0ar eC (iCDid$ '$r encima de Ca re('iracin, '$rK!e 0aDLa c$m'rendid$4 % Ca( man$( a're&ar$n d!ramen&e 0a(&a eC d$C$r, (in '$der a&ra'ar eC e(caC$OrL$+ Se CeMan& &ra&and$ de n$ m$Mer !n r!id$, (in K!i&ar(e Ca( man$( de C$( (en$(4 % c!and$ (e acerc aC DaCcn (in aden&rar(e en Ca n$c0e incCin Ca caDeQa 0acia aO!era &an&eand$ c$n C$( $2$( Ca 'ared de enOren&e 0a(&a Mer Ca acera, % C!e $ Ca O!e Cadeand$ en D!(ca de Ca e(K!ina, d$nde eC 0$mDre deDa2$ deC Oar$C e('eraDa rec$(&ad$ c$n&ra !n Ce&rer$ de c$cac$Ca+ C CeMan& C$( $2$( c$m$ (i Ca 0!Diera 're(en&id$, % eCCa (e (in&i 'e ada a eCC$(, (in '$der re&r$ceder 0acia Ca $(c!ridad deC c!ar&$, '$rK!e %a 5C (e 0aDLa endereQad$ % 0ec0$ $&ra MeQ eC e(&$ c$n Ca caDeQa, (in K!e eCCa '!diera decir K!e n$, ni me&er(e den&r$+ C ec0 a andar en direccin aC 'arK!e, % c!and$ CCe a Ca acera de enOren&e M$CMi Ca caDeQa 'ara MerCa, % eCCa di2$ K!e (L $&ra MeQ '$rK!e (aDLa K!e %a nada '$drLa de&enerCa (i '$dLa cr!Qar eC c!ar&$ % (aCir aC 'a(iCC$+ E(&!M$ !n ra&$ K!ie&a

http://biblioteca.d2g.com

en e('era de K!e Ca C!na reD$&ara en Ca 'r$O!ndidad deC c!ar&$ % Ce en(eUara eC camin$ 0acia Ca '!er&a, % %a de e('aCda( a Ca caCCe M$CMi a e(c!c0ar Ca re('iracin 'rendida aC animaC a aQa'ad$ en&re Ca( (EDana(, acec0and$ (! 'a($+ La ra%a de C!Q deDa2$ de Ca '!er&a Ce cr!QaDa eC camin$ c$m$ !n OiC$ de naMa2a e('erand$ Ca cara, % Ca re('iracin em'eQ a arra(&rar(e 0acia eCCa, aC $ MiM$ CCe and$ de &$da( 'ar&e(, 0!ndi5nd$Ce ded$( de ($mDra en Ca cara % &$rci5nd$Ce Ca( CLnea( de C$( $2$( 'rimer$ % C!e $ Ca D$ca, mien&ra( &$da eCCa cedLa DCandamen&e aC c$n&ac&$, % (e de(Oi !raDa (in !n ri&$ de d$C$r ni ec0ar (an re+ Camin 0acia eC e('e2$, % Ca ima en &emDC en Ca 'r$O!ndidad deC aQ$ !e, m$Mi5nd$(e 0acia eCCa, 0a(&a CCe ar a (er eCCa de C$( d$( Cad$(, C$( $2$( en C$( $2$(, Ca D$ca en Ca D$ca, % eC CCan&$ en !n ($C$ Cad$+ EC c$n&ac&$ deC e('e2$ Ce K!em Ca cara, % Ca man$ a'$%ada en Ca me(a (e cerr ($Dre Ca &i2era, '$rK!e Ca re('iracin a (!( e('aCda( ra(&reaDa Ca( ($mDra( % Ce D!(caDa $&ra MeQ Ca cara c$n C$( ded$(+ EC reC$2 di$ Ca media+ EndereQ eC c!er'$ % aCQ Ca man$ '$niend$ Ca &i2era en&re eCCa % eC &iem'$, '$rK!e acaDaDa de rec$rdar Ca( n$c0e( K!e (e de('er&aDa ($Dre(aC&ada aC e(c!c0ar Ca media, % C!e $ (e K!edaDa adiMinand$ (i (erLan Ca( d$ce % media, $ Ca !na, $ Ca !na % media4 (C$ K!e a0$ra era &arde a!nK!e O!era Ca media de Ca( $c0$, '$rK!e aCCE en eC 'arK!e 5C '$dLa CeMan&ar(e de !n m$men&$ a $&r$ % marc0ar(e, mirand$ 0acia a&rE( an&e( de d$DCar Ca e(K!ina, % C!e $ n$ re re(ar mE(, a!nK!e eCCa (e (en&ara en eC Danc$ a e('erar Ca media de Ca( d$ce, Ca !na, $ Ca !na % media+ EC OiC$ de C!Q (e !La deDa2$ de Ca '!er&a % Ca re('iracin 0aDLa re re(ad$ a Ca cama, amenaQand$ en Ca( (EDana(, (in a&acar, en e('era de K!e eCCa M$CMiera a acercar(e a Ca '!er&a 'ara a arrar(e a eCCa c$n C$( ded$(, c$m$ cada MeQ K!e eCCa (e acercaDa a !na C!Q $ a c!aCK!ier $D2e&$ en K!e (e reOCe2ara eC rec!erd$ de (! cara+ C$n Ca '!n&a deC 'ie em'!2 !na c0ancCe&a deDa2$ de Ca cama, % a0$ra (e di$ c!en&a de K!e e(&aDa aC Cad$ de Ca &La K!e d$rmLa, Ca re('iracin 'aC'i&and$ eC (ecre&$ '$r Ca D$ca aDier&a, % Ca ar an&a 0inc0End$(e c$m$ !na e(&reCCa de mar &irada aC ($C en e('era de Ca re(aca, (in 're(en&ir eC 'eCi r$ deC 'ie K!e (e aCQaDa caCc!Cand$ Ca Mi$Cencia deC $C'e an&e( de 0erir, '$rK!e (aDLa K!e n$ 0arLa !n e(&$ de d$C$r ni ri&arLa ni ec0arLa (an re+ La man$ ca% ra%and$ Ca( ($mDra(, % C$( DraQ$( en re'$($ (aC&ar$n 0acia arriDa c$rn$ Ca( aCa( de !n 'E2ar$ 0erid$+ EC c!er'$ (e (ac!di enr$(cEnd$(e en D!(ca deC ri&$, K!e CCe r$nc$ 0a(&a Ca ar an&a % (e a0$ aCCL, re re(and$ 0acia Ca( en&raUa( en D!(ca de n!eMa O!erQa 'ara 'a(ar Ca '!n&a de Ca &i2era4 % C!e $ !na MeQ mE(, % $&ra, 0a(&a a(&ar(e % ceder Cen&amen&e, c$m$ !n &amD$r K!e (e a'a a c!and$ Ca( man$( K!e &iemDCan ($Dre eC c!er$ de2an de r$QarC$ c$n Ca( '!n&a( de C$( ded$( % (e K!edan K!ie&$(, ma&and$ eC ($nid$+ C$n eC &acn deC Qa'a&$ Ce di$ !n $C'e a Ca $&ra c0ancCe&a K!e re(DaC ($Dre Ca( C$(a( 0acia eC DaCcn4 % e($ Ca 0iQ$ 'en(ar K!e Ca &La n$ Ca( enc$n&rarLa '$r Ca maUana4 % %a de 'ie eC c!er'$ (e Ce O!e 0eCand$, men$( Ca( man$(, K!e 'arecLan e(c!rrir O!e $4 % en eC c!ar&$ (in re('iracin e(c!c0 Ca (!%a 'e ada a Ca( $re2a(, % C!e $, Cen&amen&e, Ca caCCe CCe and$, c$m$ (i C$( rec!erd$( (aCieran en (! D!(ca 'ara 'erder(e en eCCa, 0a(&a K!edar MacLa % (in $di$, c$m$ an&e( de *anieC, % O!era i !aC K!e &ener $&ra MeQ K!ince aU$( % e(&ar de 'ie en eC DaCcn c$n !na cin&a en Ca caDeQa % C$( $2$( CCen$( de !n 0$mDre aCCE aDa2$+ Ec0 a andar 0acia eC OiC$ de C!Q deDa2$ de Ca '!er&a, CiDre de mied$ a Ca 0erida+ La '!er&a (e aDri % Ca C!Q aC!mDr eC c!ar&$, 'er$ eCCa aCQ Ca caDeQa 0acia eC D$mDiCC$ aC O$nd$ deC 'a(iCC$, % '$r !n in(&an&e (e K!ed a(L, de(aOian&e, (in&iend$ eC c$n&ac&$ acariciarCe Ca cara %, Cen&amen&e, D$rrarCe Ca OeaCdad de &$d$( C$( c$n&$rn$(, (in K!e &!Miera K!e cerrar C$( $2$( ni 'en(ar en 'an&aCCa( de '$rceCana aQ!C c$n K!e c!Drir &$d$( C$( D$mDiCC$( de Ca &ierra+ Camin (in a'!rar(e 0a(&a CCe ar deDa2$ de Ca C!Q % 'a(ar '$r encima de (! 'r$'ia ($mDra 0acia Ca $&ra C!Q aC O$nd$ de Ca e(caCera4 % a(L en D!(ca deC 0$mDre K!e 0acLa aU$( Ca e('eraDa en eC 'arK!e, mien&ra( deC c!ar&$ $CMidad$ CCe eC ri&m$ de !n reC$2 dand$ Ca( n!eMe+

COMENTARIO
HCi&a a Ca( n!eMeI, e(cri&$ 0acia 19;# en 'Cen$ a'$ e$ (!rreaCi(&a Sen Hi('an$am5ricaT, (e di(&in !e de HEC ErD$CI '$r (! &ema % '$r (! e(&iC$ mE( a&reMid$(+ C$m$ &an&$( 'er($na2e( de WiCCiam -a!C_ner, Tenne((ee WiCCiam( % Ar&0!r MiCCer, c!%a( $Dra( -erreira deDi c$n$cer d!ran&e (! 'ermanencia en C$( E(&ad$( Unid$(, Ca 'r$&a $ni(&a e( !n ca($ de '(ic$C$ La an$rmaC+ -r!(&rada (e6!aCmen&e, (e reO! ia en !n m!nd$ de Oan&a(La+ S! ac&i&!d re(i nada aC 'rinci'i$ deC c!en&$ rec!erda a Ca 'r$&a $ni(&a deC Qool"gico %e cristal de WiCCiam(, 'er$ '$c$ a '$c$ eC ca($ (e M!eCMe mE( c$m'Ce2$+ Odia a (! &La '$rK!e 5(&a Ce ec0a en cara (! OeaCdad+ *e('!5( (e da c!en&a de K!e e(a OeaCdad % (! Or!(&racin ($n reOCe2$( de Ca( de (! &La+ Se (ien&e irremediaDCemen&e iden&iOicada c$n eCCa % (C$ ma&End$Ca '!ede CiDerar(e+ Mien&ra( Ca &rama de HEC ErD$CI (e Da(a e6cC!(iMamen&e en C$( rec!erd$(, Ca de HCi&a a Ca( n!eMeI

http://biblioteca.d2g.com

&ran(c!rre en !n 're(en&e acCarad$ c$n Mari$( rec!erd$(P eC ma&rim$ni$ de *anieC % Ca 0ermana4 Ca m!er&e de Ca madre4 Ca m!Ueca r$&a4 Ca 'an&aCCa de '$rceCana aQ!C4 % Ca media 0$ra marcada en eC reC$2+ EC e(&Lm!C$ 'ara C$( rec!erd$( e( eC e('e2$, K!e de(em'eUa !n 'a'eC 'rim$rdiaC c$m$ 'r!eDa c$n(&an&e de Ca OeaCdad de Ca 'r$&a $ni(&a+ EC e(&ad$ '(ic&ic$ de 5(&a (e reO!erQa c$n Ca aD!ndancia de C$( MerD$( (en($ri$( K!e deCa&an (! (en(iDiCidad e6ce(iMaP Mer, mirar, (en&ir, $Cer % &$car+ *e a0L &amDi5n (e deriMa Ca ran im'$r&ancia de C$( $2$(, Ca C!Q % Ca ($mDra, eC radi$ % Ca( caricia(+ EC a !a (C$ in&erMiene en eC !($ (imDCic$ de Ca e(&reCCa de mar % en Ca (en(acin de Ca 'r$&a $ni(&a de enc$n&rar(e en medi$ de Ca( $Ca( c!and$ Ca &La Ce 0ace (en&ir (! OeaCdad '$r 'rimera MeQ+ L$( (LmiCe( % Ca( me&EO$ra( e6&raMa an&e( &amDi5n c$nc!erdan c$n eC e(&ad$ men&aC de Ca 'r$&a $ni(&a % ac$m'aUan a 5(&a en Ca carrera cada MeQ mE( a i&ada 0acia eC a(e(ina&$P HCa &La arr! C$( $2$( en Ca( e(K!ina( 'ara aOiCarC$( an&e( de 0erirCaI4 HCa M$Q de Ca &La CCe c$m$ !n &a2$ c$r&and$ eC (en&imien&$I4 H!n e(&$ de reDeCdLa K!e Ca arrancara de Ca &La, K!e Ca (en&La 'e ada a eCCa c$m$ !na &eCaraUa enM$CMi5nd$Ce eC c!er'$ de(n!d$IP HCa ra%a de C!Q deDa2$ de Ca '!er&a Ce cr!QaDa eC camin$ c$m$ !n OiC$ de naMa2a e('erand$ Ca cara+++ 0!ndi5nd$Ce ded$( de ($mDra en Ca cara % &$rci5nd$Ce Ca( CLnea( de C$( $2$(I4 HeC OiC$ de C!QI+ AC CCe ar aC crimen mi(m$, eC a!&$r in&en(iOica aJn mE( (! em'Ce$ de imE ene(P !na e(&reCCa de mar, !n 'E2ar$ 0erid$ % !n &amD$r+ *e('!5( de Ca e(cena deC crimen, &ran(O$rmada en 'e(adiCCa '$r eC &emDC$r de Ca ima en en eC e('e2$ Srec!5rde(e eC !($ de e(&a &5cnica en Ca( 'eCLc!Ca(T, eC a!&$r n$( deM!eCMe a Ca reaCidad c$n Ca aC!(in a Ca( c0ancCe&a(+ C!and$ Ca 'r$&a $ni(&a 'ien(a K!e (! &La n$ Ca( enc$n&rarLa '$r Ca maUana, da Ca im're(in m$men&Enea de K!e en eOec&$ n$ ma& a (! &La, 'er$ (! (aCida en D!(ca deC 0$mDre 0ace de(a'arecer e(a d!da % c$m'Ce&a eC marc$ deC c!en&$ iniciad$ c$n eC rec!erd$ deC e'i($di$ de *anieC+

http://biblioteca.d2g.com

ROGELIO SIN*N
X19#411994Y <eu%"nimo %e 2ernar%o Dom ngue: Al(a) 0aname1o) Naci" en la isla %e Ta(oga) Estu%i" en el Instituto 0e%ag"gico %e <antiago %e Chile ' en la Uni-ersi%a% %e Roma) En *H43 $ue nom(ra%o c"nsul %e 0anam/ en Calcuta# In%ia# ' -isit" -arias partes %e Asia) Organi:" el Departamento %e 2ellas Artes en *H>* ' $un%" la @2i(lioteca <electaA &ue pu(lic" las o(ras %e los nue-os cuentistas paname1os) Represent" a su pa s en M9.ico por muchos a1os) Actualmente es cate%r/tico %e literatura %ram/tica en la Uni-ersi%a% %e 0anam/) Consi%era%o el maestro %e las letras nacionales# ha escrito poes as# teatro ' una no-ela# PCeniC!ni$ B*H>D+# pero se %estaca so(re to%o en el cuento: @To%o un con$licto %e sangreA ' @A la orilla %e las estatuas ma%urasA B*H>?+# @Dos a-enturas en el Le6ano OrienteA B*H>D+ ' La D$ina r$2a % cinco c!en&$( B*HG>#*H?*+) En *HD* catorce cuentos su'os $ueron pu(lica%os por la E%itorial Uni-ersitaria %e Centroam9rica con el t tulo C!en&$( de R$ eCi$ SinEn+ En *HDD# una nue-a no-ela# La i(Ca mE ica, $ue premia%a en 0anam/ en el concurso anual Ricar%o Mir") En *H3, se le pu(lic" en M9.ico otro tomo %e cuentos titula%o EC candeCaDr$ de C$( maC$( $Oidi$(+

LA BOINA ROJA
NMIRE, d$c&$r Pa!C Ec_er, (! (iCenci$ n$ c$rre('$nde en nada a Ca D!ena M$C!n&ad K!e 0em$( &enid$ en (! ca($+ *eDe !(&ed c$m'render K!e Ca 2!(&icia reK!iere 0ec0$( c$ncre&$(+ N$ me '!ed$ e6'Cicar Ca 'er&inacia K!e '$ne en (! m!&i(m$+ Pa!C Ec_er cCaMa (!( $2$( Merde( en eC MacL$+ Sien&e caC$r+ Tran('ira+ La( 'a!(a( i($crnica( de !n ran Men&iCad$r Ce enMLan a ra&$( !n aireciCC$ &en!e, K!e 2! !e&ea !n in(&an&e c$n Ca( r$2iQa( 0eDra( de (! DarDa+ B)))All/ en la islita no hac a tanto calor) Era agra%a(le sentarse en los pe1ascos a la orilla %el mar))) =un%ir los o6os en la -asta mo-ili%a% oce/nica))) ;er c"mo se %i-ierten los rau%os ti(urones))) I sentir la caricia %el -iento &ue te echa al rostro la espuma %e las olas)))+ NHem$( &enid$, d$c&$r, n$ (C$ en c!en&a eC merecid$ 're(&i i$ de K!e $Qa c$m$ DiC$ $ % m5dic$, (in$ &amDi5n Ca( mJC&i'Ce( demanda( de cCemencia enMiada( '$r 0$mDre( ceCeD5rrim$(, '$r !niMer(idade(, academia(, m!(e$(+++ ?/ea K!5 ar(enaC de car&a(A+++ *e L$ndre(, 7!en$( Aire(, E(&$c$Cm$, ParL(+++ (&a de -rancia n$( 0ace rec$rdar K!e d$( aU$( an&e( &!M$ !(&ed eC 0$n$r de 're(idir eC <ran C$n re($ M!ndiaC de Ic&i$C$ La K!e (e re!ni en Ca S$rD$nne+++ ZRec!erda[+++ Men$( maC K!e ($nrLe+ NEn e(&a( car&a( n$( nie an (er cCemen&e(+++ N$( menci$nan (!( recien&e( e(&!di$( ($Dre diMer($( &ema( de ic&i$C$ La %, a(imi(m$, c$m$ dice 9$0n HamiC&$n, '$r Ca ran im'$r&ancia de (! HMem$ria ($Dre Ca Mida er&ica de C$( 'ece(I, en Ca c!aC reCaci$na c$n Ca( Oa(e( C!nare( C$( camDi$( de c$C$r K!e, d!ran&e eC de($Me, (!Oren cier&a( e('ecie(+ B)))0or culpa %e 7ohn =amilton se la encontr" %e nue-o en 0ensil-ania)) + @LNo me recuer%a 'aM N<o' Lin%a Olsen# la %e la (oina ro6aO))) NJu9 memoria la su'a# %octor EcEerO Claro# como no lle-o mi cas&uete purpFreo ni la $al%ita a:ul))) LJu9 tal me -eo con lentesM 0are:co gente seria# L-er%a%M Tal -e: por eso no me ha reconoci%o))) 7am/s ol-i%ar9 nuestros paseos en 0ar s))) LRecuer%a# en el oto1o# c"mo ca an las ho6asM))) LI el paseo -espertino en las (arca:as %el <enaM LI a&uella tar%e alegre en lo m/s alto %e la Tour Ei$$elM Tengo en casa la $oto# Lla recuer%aM))) 2ueno# %octor# no &uiero $asti%iarlo))) Le %e(o %eclarar %e to%os mo%os &ue este encuentro no ha si%o casual))) =e -eni%o a (uscarlo por&ue en la prensa he -isto &ue el Instituto %e 0iscicultura lo en- a a estu%iar los peces %el Archipi9lago %e las 0erlas# cerca %e 0anam/))) NJu9 mara-illaO)++ N0asar un a1o entero %is$rutan%o %el Tr"pico# %el mar# %el sol# %el aire# li(remente ' en ntimo contacto con la Naturale:aO))) NTiene uste% &ue lle-armeO))) Es necesario &ue 'o sea su asistente))) NDoctor# se lo suplicoO))) ;ea &ue tengo ra:ones para hacerle este ruego))) Ia esto' %esespera%a))) Mire si no: Uste% sa(e &ue me gra%u9 en 0ar s))) 2ueno# %e na%a me ha -ali%o to%o eso) To%a- a an%o cesante))) N< # s # no he %e negarle &ue reci( una o$erta %e 7ohn =amiltonO))) NJu9 o$ensaO L<e imaginaM Io# asistente %e un hom(re %e color)++ NOh# s O))) To%o lo c9le(re &ue uste% &uiera llamarlo))) Ni me lo %iga))) Ia s9 &ue es

http://biblioteca.d2g.com

can%i%ato al 0remio No(el))) N< # s O))) 0ero aun as #)) Uste% compren%e# %octor)))+ EC 2!eQ re('ira incm$d$+ Se en2! a Ca caCMa c$n eC 0!medecid$ 'aU!eC$+ G, 0aciend$ miC e(O!erQ$( '$r c$n(erMar Ca caCina, decCaraP NT$d$ eCC$ n$( $DCi a a (er !n &an&$ ind!C en&e(a 'er$ nece(i&am$( (aDer de &$d$( m$d$( eC 'arader$ de Mi(( OC(en+++ C!and$ C$ 0aCCar$n a !(&ed ($Dre Ca 'Ca%a de SaD$ a, 'arecLa ena2enad$+++ LCeMaDa en Ca caDeQa Ca D$ina r$2a de eCCa+++ S! r$'a, 0ec0a 2ir$ne(, daDa a en&ender (! C!c0a c$n Ca( $Ca( en&re C$( arreciOe(+++ TenLa, ademE(, Ca( man$( % C$( 'ie( ra( !Uad$(+++ La (an re de !na 0erida mE( 0$nda 0aDLa manc0ad$ 'ar&e de Ca cami(a+++ A medida K!e O!e rec!'erand$ (! C!cideQ men&aC daDa diMer($( % 0a(&a c$n&radic&$ri$( de&aCCe( deC (inie(&r$, C$ c!aC O!e D!en e(&Lm!C$ 'ara K!e C$( mariner$( de Ca 7a(e ima inaran e 0icieran circ!Car Ca( mE( e6&raUa( Mer(i$ne( deC (!ce($+++ Un$(, aC Mer de(0ec0a Ca 'eK!eUa c0aC!'a, 'en(ar$n K!e iDa !(&ed c$n Mi(( OC(en c!and$ C$ ($r'rendi Ca &em'e(&ad+++ O&r$(, '$r cier&$( da&$( inc$ne6$( K!e !(&ed de2 en&reMer, (!'!(ier$n K!e !(&ed 0aDLa em'!2ad$ a Mi(( OC(en en&re C$( &iD!r$ne(+++ H!D$ K!iene( cre%er$n C$ deC (!icidi$ '$r n$ (5 K!5 'ercance (en&imen&aC+++ B)))LC"mo i(a a asesinarlaM L<uici%ioM NNi pensarloO Las causas ' los hechos eran mu' %i$erentesC pero Lc"mo %ecirlos sin %espertar la %u%a %e &ue $uesen pro%ucto %el %es-ar o causa%o por el nau$ragioM))) To%a- a le &ue%a(a en los o %os la escalo$riante risa %e la haitiana ' aFn parec ale o r so(re las olas el canto %e Lin%a Olsen tremolan%o como una (an%erola)))+ NP$r e($ decidim$( ceCeDrar e(&a a!diencia 'reCiminar m!% en 'riMad$+ SC$ e(&arEn 're(en&e( Ca( 'er($na( e(&ric&amen&e nece(aria( % e($ c!and$ 0a an OaC&a+ N$ Ce 0em$( dad$ 'a(e ni a C$( (eU$re( de Ca 'ren(a+ U(&ed c$m'rendeP (erLa !n ran de('re(&i i$ 'ara Ca ciencia+ G a(L n$( C$ 0a adMer&id$ '$r caDCe ciOrad$ eC In(&i&!&$ de Pi(cic!C&!ra+++ A!n de Wa(0in &$n (e reciDi !n men(a2e en eC K!e in(i(&en ($Dre Ca di(crecin K!e e(&e 'r$ce($ reK!iere, &ra&End$(e de !na ceCeDridad c$m$ !(&ed+++ Sin emDar $, n$ deDem$( ne ar K!e cier&$( &rEmi&e( de $DCi ada r!&ina+++ O0, &an (C$ 'ara c!Drir Ca( a'ariencia(a Ga K!e, (e Jn C$ 0an c$nOirmad$ (!( c$Ce a( de Ca UniMer(idad, n$ e6i(&e indici$ aC !n$ K!e n$ d5 Oe aD($C!&a de (! in$cencia+++ *e &$d$( m$d$(, !(&ed deDe a%!darn$(+++ ZP$r K!5 m$&iM$ in(i(&e en (! r$&!nd$ (iCenci$[ G$ n$ '$drLa e6imirC$ de rendir decCaracin de C$( 0ec0$(+++ La Le% C$ e6i e, mi K!erid$ d$c&$r+++ Mire, 'ara a%!darC$, Ce M$% a reOre(car Ca mem$ria+++ Hace !n aU$, &aC MeQ !n aU$ % medi$, CCe !(&ed a Ca 7a(e MiCi&ar de SaD$ a c$n D!ena( credenciaCe( % en c$m'aULa de (! a(i(&en&e Linda OC(en+++ IDa !(&ed a e6'C$rar &$da( Ca( c$(&a( deC Arc0i'i5Ca $ % a (e !ir e(&!diand$, c$m$ dice e(&a n$&a deC In(&i&!&$, H+++Ca 5'$ca de Ca OreQa en cier&$( 'ece( de de($Me 0e&ercCi&$, c$m$ &amDi5n Ca $M!Cacin de Ca( 0emDra( den$minada( 'ar&en$ en5&ica(+++I EC C$mand$ MiCi&ar de Ca 7a(e Ce 're(& Ca mE( Oranca c$CaD$racin+++ Se Ce a(i n, 'ara !($ e6cC!(iM$ de !(&ed % (! a(i(&en&e, !na Canc0a de m$&$r % d$( ad2!&$(P !n maK!ini(&a de raQa aOr$dinen(e, 9$e Ward, % !n mariner$ DCanc$, 7en Par_er+++ B)))0aul EcEer se contempla a s mismo en la 2ase Militar %e <a(oga) El coman%ante lo reci(i" cor%ial ' se mostr" $esti-o con Miss Olsen# &ue luc a nue-amente su (oina ro6a) @<e -a uste% a a(urrir en ese isloteA# le %i6o) <orpren%i%a# Miss Olsen le pregunt" a su -e:C @LEs &ue no -amos a resi%ir a&u MA I 9l# 'en%o hacia la puerta# contest": @No# se1ores) ;engan conmigo al porche)A I# se1al/n%oles un islote cercano# agreg": @L;en esa nsula con -arios $arallonesM Es all %on%e est/ el la(oratorio) Las in-estigaciones las inici" FranE Russell# pero como era m9%ico militar# no hace mucho se em(arc" para el Asia) Io mismo suger la con-eniencia %e traer a un ci-il) Les aseguro &ue -an a estar uste%es mu' c"mo%os) ;er/n en el islote una ca(a1a %e(i%amente e&uipa%a) La asea Ie'a# una haitiana# &ue cui%a las gallinas ' culti-a la tierra) Es -e6ancona) La %icen Ca /!dJ+ =a(la una 6erga rara# pero entien%e el ingl9s) Ella -er/ la $orma %e &ue na%a les $alte) <i aFn necesitan algo# pue%en man%arme a 7oe) Es (uen muchacho) ;i-ir/ con uste%es ' les ser/ mu' Ftil) No ha' na%a &ue 9l no sepa) Es cocinero# mec/nico# marino ' hasta N Nas"m(reseON gran toca%or %e (an6o) 2en 0arEer es un (uen a'u%ante ' toca arm"nica) Es aparcero %e 7oe) <iempre an%an 6untos)))A+ EC O!nci$nari$ m!eMe (! c$r'!Cencia 'r$M$cand$ !n di(c$rdan&e c0irriar de m!eCCe( OC$2$( % de 'ieQa( a(&ada(+ NN$ (5 '$r K!5 m$&iM$, aC '$c$ &iem'$, !(&ed mi(m$ ($Cici& eC re&ir$ de amD$( 2Mene(, Zn$ e( a(L[ EC d$c&$r Ec_er (!Ore !n Ci er$ e(&remecimien&$+ Mira aC 2!eQ, (!'Cican&e+ G, m$Miend$ en eC aire en&ramDa( man$( c$n e(&$ de im'aciencia, decCaraP NHa% circ!n(&ancia( en Ca( K!e+++ Z(aDe !(&ed[+++ E( &an c$m'Ce2$ &$d$ e(&$ K!e+++ Para e6'Cicar C$( 0ec0$( % eM$car cCaramen&e Ca '!ra reaCidad (erLa 'reci($ ac!(ar a 'er($na( K!e a C$ me2$r ($n in$cen&e(+++ NSi 0a% Oe de e(a in$cencia, n$ Ca( c$m'Cica !(&ed en aD($C!&$a G, ademE(, %a Ce 0e dic0$ K!e e(&a ca!(a Ca e(&am$( Men&iCand$ c$n Ca mE( ri !r$(a re(erMa+++ P!ede e(&ar Dien (e !r$ de K!e nada de C$ K!e aK!L (e di a (aCdrE de e(&e recin&$+ Pr$(i a !(&ed+

http://biblioteca.d2g.com

NN!e(&r$( 'rimer$( dLa( en eC i(C$&e O!er$n de !na DeCCeQa ine6're(aDCe+++ La ca(a era m!% cm$da+++ Mien&ra( Ca Mie2a Ca arre CaDa % a&endLa a Ca c$cina, Linda, C$( m!c0ac0$( % %$ deamD!CEDam$( de r$K!ed$ en r$K!ed$ rec$n$ciend$ Ca( encan&ada( c$(&a(+++ N$ '$drLa de(criDirCe Ca (en(acin de ma ia K!e iDa ($Drec$ i5nd$n$( en aK!eC &iDi$ amDien&e de C!Q, c$C$r % &rin$(+++ G$, 'ecad$r de mL, 'erdL mi &iem'$, (i a(L '!ede decir(e, en&!(ia(mad$ '$r mJC&i'Ce( 0aCCaQ $( de Lnd$Ce '!ramen&e cien&LOica+ 7en % 9$e, C$( d$( 2Mene(, &enLan K!e ac$m'aUarme car and$ mi( en(ere(+++ AK!eCC$ aC 'arecer, C$( di(&raLa4 'er$ eCCa, en 'Cen$ $ce de (! e6'C$(iMa ad$Ce(cencia, Can !idecLa de 0a(&L$+++ A Mece( n$( (e !La c$Cecci$nand$ c$nc0a( % carac$Ce(, 'er$ mE( Ce a radaDa Ma ar en&re C$( ErD$Ce(+ G era K!e, (in n$($&r$(, n$ K!erLa e(&ar en ca(a, '$rK!e (en&La n$ (5 K!5 de(c$nOianQa c$n&ra Ca Mie2a+++ Era mE( Dien c$m$ !na e('ecie de re'!C(in, de a(c$, de Ma $ 're(en&imien&$+ P$r Ca( &arde(, de('!5( de Ca( CaD$re(, %$ ($CLa dar c$n eCCa Car $( 'a(e$( r$mEn&ic$(+ H*eD$ adMer&irCe K!e 2amE( 'en(5 en Ca '$(iDiCidad de !n idiCi$+ H!Diera (id$ ridLc!C$, Zc$m'rende !(&ed[+++ Mi edad % Ca mi(in K!e O!n La me daDan cier&$ &$n$ de &!&$r Oren&e a eCCa+++ *e m$d$ K!e '$r 5&ica 'r$Oe(i$naC %, ($Dre &$d$, '$r mi c$n(&an&e raQn de e(&ar en 56&a(i(, aD(&raLd$, emDeDid$, n$ '$dLa dar(e aK!eCC$+++I Ec_er re'rime !n e(&$ K!e de2a &ra(C!cir !na Ci era aOCiccin+ EC O!nci$nari$ c$m'rende K!e 0a 're(i$nad$ !n '!n&$ ne!rEC ic$+ Ca(i inc$n(cien&emen&e $'rime !n &imDre+ N*e(can(e !(&ed, d$c&$r+ G, aC en&rar eC !2ier, (e en2! a eC r$(&r$ mien&ra( Ce diceP NTrEi an$( a !a Ore(ca+ EC d$c&$r Ec_er M!eCMe a cCaMar (!( $2$( en Ca Merde Ce2anLa deC rec!erd$+ ZCm$ 0acerCe en&ender a aK!eC $De($ (eU$r de 'ieC Mi(c$(a C$ K!e O!e 'ara eCC$( eC OaraCCn[+++ Z*e K!5 m$d$ 0acerCe inOerir K!e aK!eCC$ &enLa cier&$ e'icJre$ (aD$r de 5 C$ a an&i !a, de 'a(&$raC 'a ana, de D!cCica (inO$nLa &r$'icaC[+++ B)))Trastorna%o por la naturale:a alegre %e la isla# encegueci%o por la gran sole%a% &ue lo ro%ea(a $rente al mar ' el cielo# ' o(se%i%o por el 6o-ial e$lu-io %e Lin%a Olsen# 0aul EcEer %espert" como a un mun%o 6am/s imagina%oC su$ri" una especie %e m/gica metamor$osis# '# al %e6ar la cris/li%a &ue lo hac a parecer se-eramente cient $ico# sinti" %e sopet"n el estalli%o solar ' la e.citante $ragancia %e las olas))) En -ano resulta(a &ue# tratan%o %e a$errarse a la ciencia# procurara escon%erse entre las cel%as %e sus ra:onamientos\ Cuan%o m/s concentra%o anali:a(a ciertos epi$en"menos como el %e las anguilas &ue cam(ian %e color %urante el celo# o cuan%o i(a a sacar la conclusi"n %e &ue las gl/n%ulas hip"$isis re:uman las hormonas))+ o a la -o: %e Lin%a &ue# su(i%a a los /r(oles o hun%i%a entre las olas# le %e6a(a entre-er su (oina ro6a))) Recor%a(a 0aul EcEer -arios acantila%os en $orma %e escalones %on%e %e6a(a el mar pe&ue1as po:as &ue Miss Olsen usa(a para (a1arse))) Una -e: ca'" en una %e la &ue no po% a salir por&ue los (or%es esta(an res(alosos))) ]l escuch" sus gritos '# pensan%o en An%r"me%a ataca%a por el monstruo# se lan:" a rescatarla))) La tu-o &ue sacar as %esnu%a NNmal%ita timi%e:O^ tras mil es$uer:os ' gra-es res(alones +++ Esa noche Lin%a Olsen hi:o (romas ' ri" (a6o la luna ponien%o en entre%icho su -aron a) =u(o# claro# un instante en &ue la sangre se le encen%i" %e pronto))) <inti" &ue se i(a hun%ien%o en un a(ismo pro$un%o))) I esa noche $ue An%r"me%a &uien %e-or" a 0erseo))) Des%e entonces)))+ Una $C$(a m$(ca K!eda 're(a en Ca( aCa( deC ran Men&iCad$r+ EC m$OCe&!d$ c!(&$di$ de Ca Le% (e aDanica+ NSe dice K!e Linda OC(en iDa a &ener !n niU$, Zn$ e( a(L[ N*e(de C!e $+ NT$d$ eCC$ a c$n(ec!encia+++ NZ*e K!5[ N*e (!( am$re(+++ NN$ (5 a K!5 (e reOiere+ N7!en$, en deOini&iMa, K!eda ca(i 'r$Dad$+++ NB!e eC 0i2$ n$ era mL$+ N?En K!5 K!edam$(, mL K!erid$ d$c&$rA NCre$ 0aDerCe dic0$ K!e Mi(( OC(en erraDa de !n Cad$ 'ara $&r$, reD$(an&e de Mida, 'Cena de 2!Men&!d, &ra(&$rnada '$r C$( encan&$( mE ic$( de Ca i(Ca+ G$ n$ '$dLa a&enderCa+++ U(&ed c$m'rende+++ G$ e(&aDa dedicad$ en c!er'$ % aCma a Mi iCar en Ca( c0arca( % en&re C$( arreciOe( Ca 0e&ercCi&a $M!Cacin de C$( 'ece(+++ Mi( (eMera( c$(&!mDre( '$nLan en&re n$($&r$( !na m!raCCa rL ida de a!(&eridad+++ BM/s all/ %e ese muro# to%o era 9gloga (/r(ara# pagana li(erta% en la &ue 9l# lu6urioso# salta(a como un s/tiro tras una nin$a en celo)+)+ NZCm$ (e en&iende en&$nce( K!e Linda OC(en[+++

http://biblioteca.d2g.com

N*52eme !(&ed decirCe+++ C$nMencida de K!e %$ n$ era eC &i'$ K!e reK!erLan (!( MeCeidade( de 2!Men&!d, ($n(acaDa '$r &!rn$ a 7en % a 9$e c$n eC 're&e6&$ de K!e Ca ac$m'aUa(en a D!(car Or!&a(+++ G$ n$ MeLa en &$d$ eCC$ nada maC$+++ C$m'rendLa K!e eran c$(a( de ad$Ce(cencia+++ Me 'areci aC 'rinci'i$ K!e Mi(( OC(en (e diMer&La OCir&eand$ c$n 7en Par_er+++ E($ era C$ n$rmaC, dad$ (! en$2$ c$n&ra Ca en&e de c$C$r+++ En eOec&$, n$&5 K!e 7en % Linda (e 'erdLan c$n Orec!encia+ Sin emDar $, '!de en&reMer K!e aC '$c$ &iem'$ 7en Par_er Ca re0!La+++ *e(de en&$nce( S?ca($ Dien an$rmaCAT eCCa D!(caDa a 9$e 'ara (!( 2!e $( % andanQa(+++ AK!eCC$ 'arecLa diMer&irCa, '!e( Ca (en&La reLr de D!ena ana+++ TamDi5n me ($r'rendi C$ acicaCad$ K!e andaDa eC ne r$ 9$e, K!ien, a Ca C!Q de Ca C!na, ($CLa en&$nar canci$ne( K!e2!mDr$(a( aC ($n deC Dan2$+ AJn rec!erd$ !na de eCCa( de ind!daDCe in&encin enam$rada+++
NJu9 (onita (oina ro6a# la (oina m a# oh mar a:ur))) Cuan%o la -eo se me anto6a una san% a %e Carolina %el <ur)))O

Una &arde, C$ rec!erd$ m!% Dien, %$ e6aminaDa aC micr$(c$'i$ n$ (5 K!5 &e !men&$(+++ Me e(&aDa ad$rmiCand$ '$r ca!(a deC D$c0$rn$, c!and$ e(c!c05 C$( ri&$( de Mi(( OC(en+ Pen(5 K!e a C$ me2$r Ca 0aDrLa 'icad$ !na c$raC $ aca($ !na &arEn&!Ca+++ AC a($marme a&ni&$, Ca Mi Menir c$rriend$, de( reUada, ri&and$+++ H?S$c$rr$A ?Me 0a Mi$Cad$AI+++ N$&5 K!e eC ne r$ 9$e, C$c$ de 'Enic$, de(cendLa 0acia Ca rada ca(i M$Cand$+++ 7a25 '$r eC Darranc$ 'reci'i&adamen&e 'ara 'edirCe e6'Cicaci$ne(, 'er$ 5C C$ r emDarcar(e, c!c0ic0e c$n 7en Par_er, % amD$( 'ar&ier$n en Ca Canc0a+++ Sin 'erder !n min!&$, (!DL 0a(&a eC 'r$m$n&$ri$ 'ara 0acer Ca( (eUaCe( c$n eC (emEO$r$ dand$ 'ar&e a Ca 7a(e, 'er$ C$ ($r'renden&e, C$ increLDCe, O!e K!e en e(e m$men&$ Mi(( OC(en, m!% (!mi(a % aC 'arecer &ranK!iCiQada, (e me acerc r$ End$me K!e '$r OaM$r de(i(&iera de dar Ca aCarma+++ Me e6'Cic K!e !n e(cEndaC$ '$dLa 'er2!dicarCa+++ PreOerLa K!e eC aD!($ K!edara im'!ne+++ G$, K!e Ca 0aDLa 'en(ad$ &$da 'Ca ada de 're2!ici$(, (en&L Ca mE( 'r$O!nda Meneracin '$r eCCa4 re($CML deOenderCa, darCe am'ar$ % a!n DrindarCe mi n$mDre, %a K!e (! e(&$, 'ara mL, era !n indici$ de 'Cena mad!reQ % de c$rd!ra &$&aC+++ *e(de e(a &arde, Mi5nd$Ca ac$n $2ada, re($CML di(&raerCa % 'r$c!r5 in&ere(arCa n!eMamen&e en C$( a(!n&$( cien&LOic$( K!e eCCa 0aDLa aDand$nad$ n$ (5 '$r K!5+++ NPerd$neP Z7en % 9$e n$ re re(ar$n a Ca i(Ca[ NN$, '$r cier&$+++ C!and$ O!e eC c$mandan&e a inMe(&i ar+++ NZB!5 inMen&ar$n[ NLe 0aDLa 0ec0$ creer K!e %$ de(eaDa e(&ar ($C$+ *e(de C!e $, 'reOerL c$nOirmar e(a Mer(in+++ G a!n di2e aC c$mandan&e K!e c$m$ %a era &iem'$ de Ca OreQa, 'r$0iDiera K!e (!( 0$mDre( (e a'r$6imaran aC i(C$&e '$rK!e e('an&aDan a C$( 'ece( % 0a(&a '$dLan in&err!m'ir eC de($Me+++ C!and$ 5C K!i($ in(i(&ir, Ce a(e !r5 K!e la ;u%F n$( Da(&aDa 'ara C$( mene(&ere( de Ca ca(a+++ *e(de en&$nce(, %a n$ 0!D$ di(&racci$ne( % n$( dim$( de CCen$ a C$( c!C&iM$( % a Ca a&inada $D(erMacin de Ca( a !a(+++ La 0ai&iana MiMLa di(&an&e de n$($&r$(, % '$c$ Ca MeLam$(4 ($Dre &$d$ '$rK!e 'a(aDa eC &iem'$ 'e(cand$ en aC&a mar+ NaMe aDa en !na OrE iC c0aC!'a K!e 'arecLa !na n!eQ en&re Ca( $Ca(+++ -!e en&$nce( c!and$ Linda 'areci dar(e c!en&a de K!e en (! Mien&re+++ N?EC niU$A ZEra deC ne r$, en&$nce([ NSC$ '!ed$ decirCe K!e era de eCCa+ G$ iDa a rec$n$cerC$ c$m$ (i O!era mL$, 'er$ Ca( c$(a( &$mar$n $&r$ r!mD$+ EC d$c&$r Ec_er '$ne eC $Ld$ a&en&$+ Cree e(c!c0ar a C$ Ce2$( !n can&$ mi(&eri$($ K!e 'arece (!r ir de en&re Ca( $Ca( % (ien&e n!eMamen&e Ca inOernaC carca2ada de Ca 0ai&iana K!e C$ 'er(i !e a &$da( 0$ra(+ EC 2!eQ in(i(&eP NG en re(!mida( c!en&a(, n$ e(&aDa !(&ed (e !r$ de K!e eC niU$ O!e(e (!%$ $ deC ne r$+ S5 K!e 0!D$ reCaci$ne(+++ NE6ac&amen&e+ ECCa % %$+++ U(&ed c$m'rende+ *e aCCL mi e(&ad$ de Enim$, de d!da+ S$Dre &$d$, '$rK!e e6i(&e en mi Mida !n 'receden&e K!e me 0acLa 're(en&ir diOic!C&ade(+ Me reOier$+++ N$ (5 (i %a Ce 0e 0aDCad$ de mi 'rimer diM$rci$ '$r inca'acidad en5(ica+++ Mi (!e r$, K!e era ric$ % m!% dad$ a e(a( ($n(era( de aCc!rnia, de(eaDa a &$d$ &rance !n nie&$ deDidamen&e (an$, r$D!(&$ % O!er&e K!e Ce 0ereda(e eC n$mDre % Ca O$r&!na+ Naci !n niU$, Marn, 'er$ &arad$, c$n&ra0ec0$, deO$rme+++ Men$( maC K!e (C$ d!r !na( 0$ra(+++ Se e(&!di eC 0i(&$riaC cCLnic$ de mi en&e % (e enc$n&r+++ U(&ed (aDe+++ N$ 0ace OaC&a in(i(&ir ($Dre e(&a( c$(a(+ Mi (!e r$ me $DCi a cederCe eC '!e(&$ a !n (emen&aC de ind!Di&aDCe Oec!ndia+++ A aK!eC Oraca($ iniciaC deD$ mi( C$ria( en eC cam'$ cien&LOic$+++ C$n$ciend$ eC $'r$Di$ de mi de(&in$, 'reOerL reO! iarme en&re mi( CiDr$(

http://biblioteca.d2g.com

% me ne !5 aC deCei&e de !na OamiCia+ ZP$r K!5 in(i(&ir, (aDiend$ K!e mi( 0i2$( nacerLan deOec&!$($([+++ P$r e($, en eC i(C$&e, 'r$c!r5 e(&ar di(&an&e de Mi(( OC(en+++ Sin emDar $, Ca( c$(a( n$ (!ceden (iem're (e Jn K!erem$(+ La ($Cedad a Mece( n$( 'reci'i&a en DraQ$( de Ca C!2!ria+++ Oc!rri, '!e(, aK!eCC$, % eCCa e('eraDa !n niU$ K!e (!'$nLa 0i2$ mL$, CCen$ de Mida, r$Qa an&e % 0erm$($+++ G$, K!e e(&aDa in(e !r$ de (! 'a&ernidad, me an !(&iaDa+++ Mi Q$Q$Dra crecLa a Ca 'ar de aK!eCC$ K!e iDa a nacer+++ Era !n diCema (in ($C!cin '$(iDCe, '!e( (i me iC!(i$naDa cre%5nd$C$ 0i2$ mL$, 'en(aDa en m$n(&r!$(, en (ere( an$rmaCe(, en Oenmen$(4 % (i C$ ima inaDa 0i2$ deC ne r$, ?ima Lne(eA+++ Una (ecre&a e('eranQa me c$nO$r&aDa a Mece( aC 2!Q ar K!e, a C$ me2$r, aK!eC amDien&e emDeCCecid$ de Ca i(Ca '$dLa 0aDer e2ercid$ !na inOC!encia Den5Oica ($Dre Ca e(&acin de Ca cria&!ra+++ SC$ '$r e($ $ a C$ me2$r CCeMad$ '$r mL in&er5( cien&LOic$, n$ K!i(e de(0acer C$ di('!e(&$ '$r Ca Na&!raCeQa+ L$ K!e mE( me a&erraDa era K!e Linda '!die(e aDand$narme aC en&erar(e de mi Oa&aCidad4 '$r e($, '!e(&$ a e(c$ er en&re C$( d$( aC!mDramien&$( '$(iDCe(, %$ 'reOerLa eC deC ne r$+++ Linda OC(en me 'edLa K!e Ca CCeMara a Ca 7a(e 'ara K!e Ca a&endieran deDidamen&e+ G$ (e C$ 'r$me&La, 'er$ e(&aDa di('!e(&$ a reaCiQar %$ mi(m$ Ca $'eracin en Ca i(Ca, (in &e(&i $( $di$($(, 0aDiend$ decidid$ ad$rmecerCa 'ara K!e eCCa i n$rara Ca reaCidad 0a(&a eC m$men&$ $'$r&!n$+++ Era &aC mi im'aciencia, K!e C$( dLa( % C$( me(e( me 'arecLan mE( Cen&$(+++ AJn OaC&aDan c$m$ (ie&e (emana( 'ara Ca Oec0a 2!(&a, c!and$ me di a 'en(ar K!e a C$ me2$r eC cECc!C$ e(&aDa errad$, %a K!e me 'arecLan e6ce(iM$( (!( (!Orimien&$( % Ca aD($C!&a &iran&eQ de Ca 'ieCa OCMidaDa decirCe K!e a(L c$m$ aManQaDa eC Ca'($ en5(ic$, Linda era 're(a de ca'ric0$( e6&raU$(+++ Le a radaDa 'a(ar(e 0$ra( en&era( (!mer ida en eC mar4 % a 'e(ar de (! e(&ad$ ca(i m$n(&r!$($, $D(cen$, (e ne aDa a !(ar maCCa aCe and$ K!e n$ Ca re(i(&La+++ A Ca 0$ra de c$mer, daDa (eUaCe( de Ca mE( aD($C!&a ina'e&encia+++ Sin emDar $, de('!5( Ca ($r'rendLa c$miend$ $(&i$ne( % $&r$( mari(c$(, MiM$(+++ AK!eCCa n$c0e, C$( &r!en$( % reCEm'a $( 0aDLan ($Drec$ id$ a Linda OC(en+ La MeLa 0$rr$riQada+++ TemLa m$rir en Ca i(Ca+++ G, %a $Dcecada '$r C$( &err$re( de Ca m!er&e, CCamaDa a Ca 0ai&iana 'ara K!e Ca a%!dara a Dien m$rir+++ G$ me 0aDLa dad$ c!en&a de K!e Ca ne ra ;u%F (e dedicaDa d!ran&e mi( a!(encia( a 'rEc&ica( $c!C&a( 'ara aCiMiarCe a Linda C$( d$C$re(+++ La &em'e(&ad r! La Da2$ C$( O!er&e( &raCCaQ$( de Ca CC!Mia+++ C$n&$r(i$nada ($Dre eC Cec0$, Ca rEMida emLa, a&$rmen&ada '$r C$( de( arramien&$( mE( a&r$ce(a G$, K!e %a enC$K!ecLa '$r Ca &en(in de mi( nerMi$(, 'reOerL Sn$ 0aDLa $&ra e(ca'a&$riaT 'reci'i&ar aK!eCC$ 'ara (aCMar a Cinda+ *e C$ c$n&rari$, %$ e(&aDa Dien (e !r$ de K!e, a!n OaC&and$ !n me(, (! $r ani(m$ n$ '$drLa re(i(&ira EnOeDrecid$ '$r Ca mE( an !(&i$(a de(e('eranQa, me re($CML a $'erar+++ La in%ec&5+++ AC '$c$ ra&$ Ce en&r !n (!eU$ 'r$O!nd$+++ En e(e e(&ad$ c$m$ de d!ermeMeCa naci '$r Oin aK!eCC$+ N$ K!ier$ rec$rdarC$+++ Era !na c$(a deO$rme, m!er&a, O$Oa+++ Temiend$ K!e Linda OC(en '!diera dar(e c!en&a aC de('er&ar(e, c$rrL Da2$ Ca n$c0e aJn &em'e(&!$(a % ec05 eC en endr$ aC mar4 a(L D$rraDa &$da 0!eCCa $ Me(&i i$ de (! OeaCdad+ *e(de en&$nce( &en $ C$( nerMi$( r$&$(+++ NN$ deDe 're$c!'ar(e+ L$ im'$r&an&e era (aCMar a Linda OC(en+ NG Ca (aCM5, en eOec&$, 'er$ &!Me eC &em$r de K!e aC (aDer Ca Merdad me aDand$nara, % 'reOerL inMen&arCe Ca men&ira de !na cria&!ra ne ra+ HZ*nde e(&E[ Nme ri&aDaN+ ?B!ier$ MerCaAI N$ (aDiend$ men&irCe, me enred5 mE( % mE( 0a(&a K!edar Oren&e a eCCa c$nMer&id$ en !n M!C ar a(e(in$+ B\0aul EcEer se estremece))) A(re los o6os %esmesura%amente como so(recogi%o por una e.tra1a -isi"n) Cree o r %e nue-o la carca6a%a %e la haitiana ' el misterioso canto %el hurac/n) Ante sus o6os se e.tien%e el mar inmenso# ' le parece -er surgir %e sus olas la ca(e:a %e Lin%a con las pupilas $i6as como en esta%o %e trance) <"lo EcEer o'e su -o: &ue %ice: NNo me agra%an los negros))) No pue%o reme%iarlo))) Es algo &ue he lle-a%o en la sangre %es%e pe&ue1a)++ <on taras %e $amilia &ue no es el caso %iscutir))) Con to%o ' eso# con$ieso &ue 7oe Por% no tu-o na%a &ue -er con nuestro asunto))) <i a alguien le ca(e culpa es a m ))) Io te ment # 0aul EcEer# preme%ita%amente o por irre$le.i"n moment/nea))) Me6or %icho# no hu(o $icci"n algunaC m/s (ien malenten%i%o))) Lo cierto es &ue el am(iente %e la isla me hechi:" trans$orm/n%ome# me hi:o -er en m misma a otra persona %istinta %e la %e antes))) 0ara m # po(re - ctima %e las inhi(iciones sociales# a&uello era un milagro %e li(erta%)++ All en la isla no ha( a pre6uicios &ue me ataran)) + Deshice mis ca%enas ' me sent a mis anchas# con ganas %e gritar# %e hun%irme ntegra en la em(riague: %el am(iente))) To%o en la isla me parec a un milagro %e la Naturale:a))) Los coloras %el marC el 6uego alegre %e espumas ' ga-iotasC el canto %e los p/6arosC el (rillo %e la lu:C la e.u(erancia %e -i%aC la can culaC ' el olor penetrante %e la tierra %espu9s %e la tormenta))) To%o ha(la(a %e amor# to%o era un himno pagano &ue me inun%a(a como en una -or/gine lu6uriosa# lasci-a))) Mi 6u-entu% ar% a\ Mi cuerpo 6o-en se %eshac a en un %elirio %eslum(ra%o))) 0or eso# en pleno goce %e mis actos# reto:a(a %escal:a (a6o la llu-ia))) Juer a ser una nota en el gran canto %e la Naturale:a))) NCon &u9 placer ansia(a -engarme %e la -i%a %e6a%a atr/s)))O 0or eso me entregu9 sin pre/m(ulos al ru(io 0arEer))) Lo hice sencillamente# como lo hacen los p/6aros ' las a-es %el mar))) A&uello para 2en s"lo $ue un rato %e o$uscaci"n\ 0ens" en las consecuencias '# aterra%o# 'a no &uiso

http://biblioteca.d2g.com

acerc/rseme))) Me hu a)++ Io# en cam(io# lo %esea(a sin compromiso alguno))) Juer a saciar mi se%# pues 'a era tar%e para $renar mi impulso) I# %eci%i%a a %ominar sus temores# %ispuse %arle celos co&uetean%o con 7oe) No he %e negar &ue# aun&ue siento repu%io contra los negros# no pro(9 %esagra%o sino m/s (ien placer))) Me causa(an %eleite las piruetas ' las mil ocurrencias %e 7oe Par%))) 7o-en# $uerte# ra%iante# ten a los %ientes (lancos ' re a con una risa atracti-a))) La atm"s$era %e la isla ' la $ragancia %e la (risa 'o%a%a me lo hicieron mirar em(elleci%o como un Apolo negro))) Comenc9 a %arme cuenta %e &ue esta(a en peligro %e entregarme# pues 'a me le insinua(a con insistencia))) ]l# -i9n%ose %esea%o# $ue ca'en%o en la ur%im(re %e-ora%ora))) Una tar%e B2en 0arEer lo espera(a en la lancha# pero 7oe pre$iri" 6ugar conmigo+ 'o le tira(a $rutas %e un /r(ol cuan%o %e pronto me :um(" un a(e6orro))) Asusta%a# &uise (a6ar %el tronco ' res(al9))) 7oe acerc/n%ose# me reci(i" en sus (ra:os ' me (es" en la (oca))) <ent como una especie %e -"rtice &ue me arrastra(a))) Ia a punto %e caer# lanc9 un grito ' hu aterrori:a%a))) Cuan%o tF# 0aul# saliste# tu-e -ergUen:a %e parecerte una chi&uilla ri% cula e irre$le.i-amente grit9 como una hist9rica: @N<ocorroO NMe ha -iola%oOA))) N0o(re 7oeO))) <o(recogi%o %e p/nico# se retir" cuesta a(a6o '# em(arc/n%ose# puso rum(o a la 2ase en compa1 a %e 2en 0arEer))) Luego# puestos %e acuer%o# no &uisieron -ol-er\ El negro %i6o &ue ha( a -isto $antasmas en la isla))) <eguramente lo &ue (L presinti" $ue la horca ' el espectro %e L'nch)) + La premura &ue tF pusiste en mi %e$ensa ' tus proli6os cui%a%os# aparte %e tu o$erta %e matrimonio B&ue 'o no compren% a primera -ista+# me hicieron acercarme a tu -i%a# a tus estu%ios))) Luego# al notar &ue i(a a ser ma%re# me apresur9 a aceptar tu propuesta matrimonial))) Jue el ni1o era %e 0arEer# no ha( a %u%aC pero eso &u9 importa(a))) Io sa( a &ue tF esta(as em(e(eci%o))) Me casar a contigo# ' la criatura ten%r a un pa%re m/s %igno &ue el ru(io marinero)++ Cuan%o me puse gra-e))) Recuer%o &ue esa noche llo- a terri(lemente\ 2rilla(an mil rel/mpagos))) I me atemori:a(an los truenos ' el estruen%o %el mar))) Despu9s# no supe m/s))) Al %espertarme# 'a era %e ma%ruga%a))) 0ens9 en mi hi6a))) No s9 por &u9 pensa(a &ue era una ni1a# con su carita lin%a ' sus (racitos &ue 'o le (esar a))) L<er a i%9ntica a 2enM))) A(r los o6os))) Me -i sola en la estancia))) 0ens9: @LJu9 ser/ %e 0aul EcEer ' %e mi ni1aM))A Llam9) No hu(o respuesta) De pronto o tus pasos) Esper9 ansiosa) Entraste))) LJu9 te pasa(aM Te not9 preocupa%o# las ropas hFme%as# el sem(lante som(r o) @N0o(reO Npens9N seguramente se ha $atiga%o mucho)A Te acercaste a mi cuerpo con %ul:ura in$initaC me (esaste las sienesC me ha(laste %e &! o$erta %e matrimonio ' aun me %i6iste &ue 'a $alta(a poco para el -ia6e %e -uelta a Fila%el$ia))) Io# %es%e luego# s"lo insist a en mi anhelo %e -er a la criatura# pero no me hac as caso))) <egu as ha(lan%o# como si na%a))) Cuan%o# 'a recelosa# te inst9 a mostr/rmela# te -i tartamu%ear) A%u6iste# primero# &ue hiciste lo imposi(le por sal-arla) Despu9s# compa%eci%o# me %i6iste &ue era una ni1a negra))) A&uel in$un%io me ilumin") Tu-e la clara percepci"n %el crimen))) ;i en segui%a &ue ha( as mata%o a mi hi6a por celos %e 2en 0arEer) 2ien sa( as &ue era %e 9l)) + NAsesinaste a mi ni1a# a mi pe&ue1a criatura hermosa ' (ellaO))) NAsesino# asesinoO)))+ EC O!nci$nari$ $C'ea im'acien&emen&e Ca me(a c$n !n CE'iQ, c$m$ 'ara CCamar Ca a&encin deC ac!(ad$+ L!e $, c$n ran 'aciencia, dic&aminaP NLa circ!n(&ancia deC na!Ora i$ % a C$ me2$r C$( $C'e( reciDid$( Ce 0an raDad$ C$( 0ec0$(, e6a erEnd$C$( aC '!n&$ de crearCe en Ca c$nciencia !n Oa(&idi$($ c$m'Ce2$ de c!C'a+ Sin emDar $, C$ K!e 0iQ$ aK!eCCa n$c0e e( C$ n$rmaC+ ZB!i5n Ma a ac!(arC$ '$r n$ !ardar !n Oe&$[+++ L$ K!e de(e$ (aDer ($n C$( m$&iM$( K!e C$ $DCi ar$n a emDarcar(e en !na OrE iC c0aC!'a, Da2$ Ca &em'e(&ad, en c$m'aULa de Linda OC(en+ G$ 'en(5 K!e, cre%5nd$Ce inca'aQ de $'erarCa, K!i($ CCeMarCa a &$d$ &rance a Ca 7a(e4 'er$ deDi (er $&ra Ca raQn, Zn$ e( a(L[ B)))LC"mo e.plicarle al 6ue: la gran -er%a%# si a me%i%a &ue a-an:a(a hacia ella la cre a menos realM I 9l mismo comen:a(a a %u%ar %e lo &ue ha( a compro(a%o con sus manos# en las &ue aFn persist a la sensaci"n %el milagro) LC"mo hacerle enten%er sin prue(a alguna &ue a&uel raro pro%igio no $ue ilusi"n %e sus senti%osM 0aul EcEer sa(e (ien &ue si %eclara la -er%a% &ue 9l conoce# traer/n a un alienista para &ue lo e.amine) <in em(argo# s"lo piensa en a&uello))) Esa noche# mientras la tempesta% pon a su in$ierno %e luces ' %e rui%os# 9l# %esean%o conocer la -er%a% ' 'a cansa%o %e -er su$rir a Lin%a# resol-i" a%ormecerla))) En ese instante surgi" el raro misterio) ++ ;io una carita $ina# mu' tierna# sonrosa%a# ' unos (racitos tersos impeca(les))) <inti" un 6F(ilo tal &ue estu-o a punto %e %escui%ar el parto) ++ I 'a anhela(a reci(ir en sus manos a la criatura para sentirla su'a# per$ecta ' sana# cuan%o a&uello salt"# %io un coleta:o ' re(ot" so(re el lecho))) Jue%" parali:a%o# con la esperan:a en 9.tasis como si %e su gesto %epen%iera la pa: %el mun%o))) Lo &ue (ull a $rente a 9l# so(re las s/(anas# era un mito -i-iente: un pe: rosa%o como un hermoso (ar(o# pero con torso humano# con (racitos in&uietos ' con carita %e &ueru( n))) A&uella cosa %e rasgos $emeninos ten a to%o el aspecto %e una sirena))) ]l las ha( a a%mira%o en o(ras %e arte# en poemas\ To%a- a recor%a(a los %i-inos he./metros %e la Odi(ea4 pero 6am/s pens" ni por asomo &ue una hi6a su'a)) +

http://biblioteca.d2g.com

NC/spitaO))) LJu9 misterioso g9nesis la origina(aM))) Recor%" &ue# al marcharse 2en ' 7oe# es %ecir# cuan%o Lin%a recuper" a su la%o la a$ici"n al estu%io# una ma1ana# con las primeras luces# i(an a %arse un (a1o entre las rocas# cuan%o ella lo llam" haci9n%ole se1as %es%e un pretil))) La in&uietu% %e sus gestos le hi:o entre-er la magnitu% %el halla:go))) <e cu(ri" a la ligera '# acerc/n%osele# $ueron am(os testigos# %es%e el re(or%e# %e una escena %e amor &ue era un poema %e la Naturale:a) ++ Na%a(a entre las aguas un pe: enorme %e colores $astuosos)++ La nacara%a (estia B&ue era una hem(ra+ se apo'" en sus aletas# %e6" gotear sus hue-os hacia el $on%o arenoso '# la misi"n conclui%a# se retir" con sua-es on%ulaciones)) ) Al poco rato# lleg" el macho gallar%o# na%" parsimonioso so(re la $re:a '# acomo%/n%ose con ritual ceremonia# $ue cu(ri9n%ola con su roc o (lancu:co))) <atis$echo el instinto# se ale6" mu' oron%o) ++ La especie esta(a a sal-o))) Deslum(ra%os por la pasi"n cient $ica# Lin%a ' 9l sumergi9ronse para o(ser-ar %e cerca la o-ulaci"n)++ En mal momento los 6unta(a la ciencia\ La impresi"n pro%uci%a por lo &ue ha( an mira%o# la ti(ie:a %el agua ' el olor e.citante %e a&uella me:cla))) <"lo al pensar en ello se le crispan los ner-ios))) Fue un grito %e la sangre &ue no pu%ieron so$ocar))) Era el %ictamen %e la Naturale:a) ++ I sucum(ieron entre a&uella sustancia gelatinosa))+ To%o esta(a mu' claro: la pe&ue1a sirena con su piel sonrosa%a ten a ancestros oce/nicos))) Era el connu(io %el pe: ' el ser humano))) <in em(argo# la pasi"n %e la ciencia se impuso en 9l))) Fue superior a su $racaso gen9sico))+ I# ol-i%an%o la (urla &ue le esta(a 6ugan%o el %estino# pens" en la trascen%encia %el acto en s ))) Na%a en el mun%o ten%r a m/s importancia &ue a&uel hecho cient $ico) <u nom(re -olar a en alas %el triun$o# %e la $ama# %el genio) ++ Las uni-ersi%a%es le (rin%ar an honores ' con%ecoraciones))) I 'a -e a su nom(re en los carteles# anuncian%o la gloria %e Pa!C Ec_er, cuan%o not" &ue la sirena per% a -itali%a% ' retar%a(a sus saltos poco a poco como lo hacen los peces so(re la pla'a))) Compren%i" &ue# sien%o el mar su elemento# no tar%ar a en morir $uera %e 9l))) Ia apenas susulta(a ' a(r a la (oca# agoni:ante# pose %a %e as$i.ia# en un es$uer:o $inal %e -i%a o muerte))) Oh# en ese instante# to%o lo hu(iera %a%o por sal-arla))) La recogi" en sus (ra:os con el ma'or esmero '# apresura%amente# corri" hacia el mar))) Ia las primeras luces anuncia(an la aurora ' el hurac/n ha( a cesa%o))) <"lo segu a ca'en%o una llo-i:na sua-e# persistente\ Se hun%i" en el agua casi hasta la cintura ' en ella sumergi" a la sirena con la rituali%a% %e &uien impone el (autismo))) 0oco a poco la not" re-i-ir) I# al -er &ue 'a su cola a(anica(a las aguas l/ngui%amente# la %e6" re(ullirse para -er si na%a(a) NFue una a(sur%a locuraO))) Nunca %e(i" intentarlo))) La sirena %io un coleta:o $uerte# hi:o un esguince '# aun&ue 9l &uiso e-itarlo# sumergi"se $uga:))) AFn perci(i" un instante sus relum(res entre la transparencia '# al per%erla %e$initi-amente# se &ue%" como en (a(ia)) + =a( a %e6a%o huir %e entre sus manos la gloria# ' ha( a ocurri%o to%o con tal celeri%a% &ue aFn 0aul EcEer se imagina(a a&uello cual 6irones %e nie(las entre el sue1o) ++ LC"mo e.plicarle a Lin%a a&uel misterioM LC"mo hacerle creer lo &ue 'a 9l mismo con%ena(a a la %u%aM+ EC 2!eQ in(i(&eP NSi 0aDLa $c!rrid$ &$d$ Z'$r K!5 de(aOi !(&ed Ca &em'e(&ad en e(a OrE iC c0aC!'a c$n Mi(( OC(en[ ZN$ K!i($ re(i nar(e a ace'&ar Ca reaCidad de C$( 0ec0$([ NPareci K!e en eOec&$ (e re(i naDa, K!e creLa a 'ie 2!n&iCCa( C$ K!e Ce di2e+++ G$ me m$(&r5 ($CLci&$ c$n eCCa e 0ice Menir a Ca 0ai&iana 'ara K!e Ca c!idara+++ HaDLa K!edad$ m!% d5DiC % O!e 'reci($ re(&a!rarCa c$n &nic$( % caCd$(+++ C!and$ %a (e (in&i O$r&aCecida, Ca ac$m'aU5 !n$( dLa( en (!( 'a(e$(, %, c$m$ %a Ca( CC!Mia( iDan ce(and$, 'r$(e !L mi( e(&!di$( en&re C$( arreciOe(+++ -!e en&$nce( c!and$ n$&5 en Linda C$( &ra(&$rn$( K!e me '!(ier$n en e(&ad$ de aCer&a+++ Linda (!OrLa !na an !(&ia c!%a( ca!(a( n$ me (aDLa e6'Cicar+++ La a(ediaDan C$( Oan&a(ma( deC mar en 'e(adiCCa( n$c&!rna( c$n ($Dre(aC&$(+++ EC m!nd$ de C$( (!eU$( era 'ara eCCa !n an&r$ de &$rmen&$( deC K!e (e CiDeraDa de('er&End$(e c$n aCarid$( de &err$r+++ N$ (e a&reMLa a d$rmir(e, '!e( (e MeLa r$deada '$r m$n(&r!$( 'i(ciO$rme( K!e danQaDan en !na e6&raUa r$nda de ri(a(, can&$(, e('!ma( % c$Ce&aQ$(+++4 !na e('ecie de carr!(eC 'r$&eic$ c$n ri&m$ aceCerad$ en c!%$ Mr&ice Ce 'arecLa caer 0a(&a ir 0!ndi5nd$(e en Mi(c$(a( (!(&ancia( de OriaCdad &an in&en(a K!e Ce 'araCiQaDa Ca( 'ierna(+++ G$ &enLa K!e Or$&Er(eCa( '$rK!e (e Ce d$rmLan % aCe aDa K!e eran !n ($C$ &5m'an$ de 0ieC$+++ La Mie2a 0ai&iana dia n$(&icaDa K!e e($ era de Lnd$Ce re!mE&ica deDid$ a K!e Linda OC(en 'a(EDa(e Ca( 0$ra( (!mer ida en eC mar, n$ &an (C$ '$r eC $ce deC DaU$ (in$ K!e 0aDLa in(i(&id$ en (! na!(ean&e c$(&!mDre de aCimen&ar(e c$n m$C!(c$( MiMien&e(+++ E(&a rara manLa K!e an&e( (!'!(e an&$2$ de raMideQ CCe a acen&!ar(e aC '!n&$ de (erme in&$CeraDCe+++ S! ran M$racidad n$ 0acLa di(&in $( en&re aC a( % DaD$(a(+++ La Mi en !CCir med!(a( a m$rdi(c$( c$n Ca Or!icin de K!ien de C!&e m$Cde( de eCa&ina+++ EC O!nci$nari$ n$ C$ ra re'rimir !n e(&$ de a(c$+ C$nO!ndid$, n$ (aDe K!5 decir % e6'CicaP NP$r C$ K!e Me$ &ra&EDa(e de !na e6&raUa '(ic$(i(+++ AO$r&!nadamen&e eC '(ic$anECi(i(+++ N?N$ 0a% remedi$ me2$r K!e eC ($C, eC mar % eC aireA+++ L$ raMe e( K!e eC c$nOCic&$ O!e a !diQEnd$(e

http://biblioteca.d2g.com

c$n maniOe(&aci$ne( de &err$r+++ NM$&iMad$+++ NP$r !n '$der i n$&$+++ ECCa e6'CicaDa K!e (e (en&La a&raLda '$r !n aDi(m$ de deCei&aDCe( &ran('arencia(+++ E(e a! !ri$ de $ce( c$n '$(iDiCidade( de a $nLa Ca '$nLa en &rance( c$n&radic&$ri$( de re'!C(in % (im'a&La c$m$ $c!rre c$n Ca ine6'er&a ad$Ce(cen&e K!e, (in&iend$ Ca (ed!ccin er&ica, Orena eC de(e$ '$r mied$ de Ca c!C'a+++ E(a idea neD!C$(a de (! &ra(&$rn$ adK!irLa a Mece( Ca (ed!c&$ra O$rma de &ri&$ne( K!e Ca in0iDLan can&and$ $D(cenidade( c!and$ n$ re&$QaDan c$n carca2ada( eDria(+++ de aCCL (! aOEn c$n(&an&e de c0a'aCear en&re Ca( $nda(4 &an in&en($, K!e a Mece( CeMan&EDa(e deC Cec0$, ($nEmD!Ca, % de(n!da, (e diri La a Ca 'Ca%a a rande( (aC&$(+++ E(&$( diMer($( (Ln&$ma( me O!er$n indicand$ (! Oa&aC 'r$'en(in a c$nMer&ir(e en (irena+++ TenLa K!e darCe aCcance, de('er&arCa % deM$CMerCa a (! Cec0$a En e(e e(&ad$ de 56&a(i( me 0aDCaDa % raQ$naDa (in 'erce'cin de (!( ac&$(+++ Una n$c0e me c$nOe( K!e e(&aDa enam$rada deC mar, %, (ed!cida '$r 5C, a(e !raDa K!e CCe arLa eC m$men&$ en K!e &endrLa K!e dEr(eCe deOini&iMamen&e+++ Medi&and$ ($Dre eCC$ eC!c!Dr5 C$ deC C$m'Ce2$ de <Ca!c$ de K!e &an&$ (e 0a 0aDCad$ en C$( 'eridic$(+++ *eDe !(&ed rec$rdar K!e e(e 05r$e mL&ic$ c$mi de cier&a( %erDa( % (e (in&i a&raLd$ '$r eC mar 0a(&a eC rad$ de n$ '$der Orenar (! cie $ im'!C($+++ EC '$Dre n$ &!M$ mE( remedi$ K!e (!c!mDir+++ S!mer id$ en (!( $nda(, Ca( nereida( C$ me&am$rO$(ear$n en &ri&n $ aC $ '$r eC e(&iC$+++ G$, en mi &e(i(, &ra&5 de dem$(&rar K!e &aC c$m'Ce2$ re(!C&a Orec!en&L(im$ en n!e(&r$( dLa(+++ La e6&raUa enOermedad (e maniOie(&a en radaci$ne( diMer(a( K!e Man de(de eC Ci er$ c0a'!Qn deCei&aDCe 0a(&a eC (!icidi$ Oa&aC, c!and$ eC a0$ ad$, c$n C$( $2$( aDier&$(, re'$(a aC Oin ($Dre aC a( K!e 0acen Ca( Mece( de m$r&a2a+++ EC 2!eQ (ien&e !n Ci er$ e(&remecimien&$+ EC de(a rad$ Ce 0ace e6're(ar (! enc$n$P NSi (aDLa K!e eC c$nOCic&$ '$dLa CCe ar a e6ce($( &an macaDr$(, Z'$r K!5 (e de(c!id, '$r K!5 m$&iM$( n$ '!($ !(&ed re'ar$[+++ Pien($ K!e C$ ace'&ad$ 0!Diera (id$ c$nd!cirCa a Ca 7a(e+ N?Ni 'en(arC$A NZP$r K!5[ ZB!iere e6'Cicar(e[ NP$rK!e (enciCCamen&e Linda era 'ara mL eC Jnic$ cam'$ de e6'erimen&acin+ O0, !(&ed n$ (aDe C$ K!e e($ (i niOica 'ara !n cien&LOic$+++ G$ de(eaDa (acar mi( c$ncC!(i$ne( ($Dre eC n!eM$ c$m'Ce2$, C$ c!aC 0!Diera (id$ im'$(iDCe (in eC deDid$ e(&!di$ de (! 'r$ce($ eM$C!&iM$ 0a(&a 0aCCarCe ($C!cin &era'5!&ica+++ G a!nK!e 5(a Ce 'areQca !na raQn e $L(&a, n$ era Ca Jnica+++ Si me (en&La ca'aQ de me2$rar a Linda OC(en, Zcm$ iDa a darme '$r Mencid$[+++ Se 0aDrLa cCa(iOicad$ c$m$ !n Oraca($ de mi 'ar&e+ *e2ar K!e $&r$( c$Ce a( a&endie(en eC ca($ me 0!Diera 'arecid$ !n aD(!rd$, Zc$m'rende[+++ Se 0aDrLa Menid$ aDa2$ mi &e$rLa deC c$m'Ce2$+ P$r &aC m$&iM$+++ N+++N$ &!M$ !(&ed re'ar$ en de(c!idar !na Mida+++ N?N$A ?E($ n$A ?Se C$ 2!r$A ZB!i5n mE( ca'aci&ad$ K!e %$ 'ara a&enderCa, ($Dre &$d$ c!and$ en eC ca($ de eCCa %$ n$ MeLa aC 'acien&e ca(!aC (in$ aC $ Ln&imamen&e Ci ad$ a mi( aOec&$([ Mi 'a(in '$r Ca ciencia n$ era &an&a c$m$ 'ara (acriOicar a Linda OC(en+ M!% a Ca inMer(a+++ Mi Mida 0!Diera dad$ '$r (! e6i(&encia+++ G$ de(eaDa c!rarCa (i !iend$ !n 'Can 'ree(&aDCecid$+++ L$ maC$ e( K!e n$($&r$(, a Mece(, cream$( (Ln&$ma( 2amE( ima inad$( '$r eC 'acien&e+++ C$n ran raQn (e 0a dic0$ K!e Ca( enOermedade( Ca( 0em$( inMen&ad$ C$( m5dic$(+++ En eC ca($ de Linda me a'a(i$n eC c$m'Ce2$ de <Ca!c$ a &aC e6&rem$ K!e (C$ 0aDCaDa de 5C+ A C$ me2$r &$d$ eCC$ O!e c$n&ra'r$d!cen&e+ NZB!5 in(inJa !(&ed c$n e($[ NN$ (5+++ S!'$(ici$ne(+++ TaC MeQ O!e mi in(i(&encia C$ K!e Ca 0iQ$ 'en(ar K!e era '$(iDCe &ran(O$rmar(e en (irena+ NSi a !(&ed+ NEn eOec&$, Mi 're(en&ar(e en eCCa (Ln&$ma( 'arecid$( a C$( de <Ca!c$+++ P$r e2em'C$, n$&5 K!e C$ de Ca 'arECi(i( de (!( 'ierna( era, 0a(&a cier&$ '!n&$, Oic&ici$, %a K!e '$dLa m$MerCa(a Se Ca( ima inaDa, e($ (L, !nida( c$m$ (i aC $ inMi(iDCe Ce( im'idiera (! ri&m$ indiMid!aC+++ A cada ra&$ (e Ca( 'aC'aDa inK!ie&a, '!e( &enLa Ca im're(in de K!e (! 'ieC iDa adK!iriend$ carac&erL(&ica( Mi(c$(a(+++ N$ 0aDLa d!da de K!e eC maC aManQaDa (in K!e %$ 0!Diera 0aCCad$ (! me2$rLa+++ Medi&and$ ($Dre Ca( ca!(a( K!e m$&iMar$n (! d$Cencia, rec$rd5 K!e en Ca n$c0e deC 'ar&$ C$ K!e mE( Ca aOec& O!e eC e6'C$(iM$ Ora $r deC 0!racEn+ L$( &r!en$( % reCEm'a $(, eC Dramid$ deC mar % C$( (iCDid$( deC Mien&$ Ce inO!ndier$n Ca idea de !n ca&acCi(m$ OinaC en eC K!e &$d$ (e 0!ndLa+++ N$ era diOLciC, '!e(, ima inar K!e !na im're(in 'arecida '$dLa (erCe Den5Oica+++ P$r e($ %$ e('eraDa c$n Merdadera Me0emencia Ca D$rra(ca+++ N$ (5 '$r K!5 &ardaDa+++ Ga !(&ed (aDe K!e en Ca( i(Ca( deC Tr'ic$ ($n Orec!en&e( Ca( CC!Mia(+ EC D!en &iem'$ d!ra '$ca( (emana(+++ Sin emDar $, 'ara de(e('erarme, n$ 0!D$ dLa( &an e('C5ndid$( c$m$ aK!5CC$(+++ C$n C$ K!e %$ 'en(aDa K!e 0a(&a C$( mi(m$( eCemen&$( (e $'$nLan a mi( 'Cane(+++ G en Merdad re(!C&aDa K!e c!and$ c$nMenLa Ca D$nanQa 'ara e(&!diar Ca OreQa caLan CC!Mia( &an O!er&e( % &$rrenciaCe( K!e

http://biblioteca.d2g.com

enOan aDan Ca( a !a(4 % c!and$ me 0acLa OaC&a !n cicCn, n$ ($'CaDa ni Ca mE( &en!e Dri(a+ N/i5nd$C$ Dien, Ca c!C'a n$ era (!%a Ndice eC 2!eQN+ P$r C$ K!e me 0a c$n&ad$, 0e '$did$ inOerir K!e, a(imi(m$, Mi(( OC(en O!e ($Camen&e MLc&ima de Ca Oa&aCidad+++ Si, c$m$ 0aDrE $D(erMad$, me in&ere(an C$( 0ec0$(, n$ e( '$rK!e aDri !e d!da( de (! in$cencia, (in$ '$r CiDerarC$ deC c$m'Ce2$ de c!C'a K!e C$ de'rime+ Pr$(i a !(&ed, d$c&$r+ NP$(iDCemen&e n$ Ce 0e c$n&ad$ &$d$ c$n eC $rden deDid$, 'er$ rec!erd$ !n (Ln&$ma K!e a!men& mi Q$Q$Dra+ Una maUana me 0aDLa aCe2ad$ !n '$c$ en&re C$( ErD$Ce( c$n Ca idea de caQar, c!and$ em'eQ a CC$Mer % re($CML re re(ar+ LCe and$ aC 'r$m$n&$ri$, me di c!en&a de K!e era !n (im'Ce ama $, !na OarJa 'a(a2era, %, di(&raLd$, me K!ed5 c$n&em'Cand$ eC ra!d$ M!eC$ de Ca( aMi$&a(+ *e 'r$n&$ Mi a Linda OC(en, de(n!da, dand$ (aC&$( c$n r!mD$ 0acia Ca( $Ca(+++ Me a're(!r5 a Da2ar 'ara CCeMarCa n!eMamen&e a (! Cec0$+++ La 0ai&iana 0aDLa (aCid$ c$n eC mi(m$ 'r$'(i&$, 'er$ aC Mer Ca( 'ir!e&a( K!e en cada Drinc$ 0acLa Ca enOerma, (e ec0 a reLr c$n e(a ri(a Dr!&aC carac&erL(&ica de C$( ne r$(+ AC $LrCa, Linda OC(en di$ m!e(&ra( inmedia&a( de de(a rad$+++ G$ 'en(5 K!e Ca D!rCa '$dLa (er !n e(&Lm!C$ 'ara K!e Ca 'acien&e, (in&i5nd$(e en ridLc!C$, de2a(e de (aC&ar % !&iCiQara n$rmaCmen&e (!( 'ierna(+++ Pen(and$ en eCCa % ademE( c$n&a iad$ de 0iCaridad, me ec05 a reLr &amDi5n4 de m$d$ K!e Ge%a % %$ a(ediam$( a Linda a carca2ada(+++ L$ K!e %$ 0aDLa 'reMi(&$ n$ (e 'r$d!2$, '!e( (in '$der Orenar(e, Linda 'erdi Ca caCma % 'r$(e !La dand$ (aC&$( enO!recida4 (in&i5nd$(e a $&ada % %a Oren5&ica, (e ec0 aC (!eC$, ri&and$, '$(eLda de !n a&aK!e de 0i(&eria+++ Me a're(!r5 a a&enderCa %, aC acercErmeCe, n$&5 K!e (e a(Oi6iaDa '$r OaC&a de aire+ N$ (5 '$r K!5 'en(5 K!e C$ mE( c!erd$ (erLa CCeMarCa aC mara A(L C$ 0ice, c$rriend$, %, aC c0a'!QarCa, me K!ed5 ($r'rendid$+++ Linda reLa OeCiQ c$m$ (i nada, % 0acLa rar$( e( !ince( c0a'aCeand$ c$n Ca( 'ierna( !nida(+ Ga n$ d!d5 K!e eC mar, (iend$ Ca ca!(a, '$dLa (er eC remedi$ de (! &ra(&$rn$+++ SC$ 0!ndi5nd$(e en 5C '$dLa (aCMar(e, (i era K!e en e(a C!c0a n$ era eC mar K!ien MencLa 0a(&a '$(eerCa deOini&iMamen&e+++ G a(L O!e en reaCidad+++ NZLa ri(a de Ca 0ai&iana n$ &!M$ c$n(ec!encia( de(a radaDCe([ NCre$ K!e (L, '$r de( racia+ AK!eCCa D!rCa O!e !na 'r!eDa neOa(&a+ C$m$ e( de (!'$ner, de(de e(e dLa Linda n$ ($'$r& 2!n&$ a eCCa a la ;u%F) La e(&ridencia de aK!eCCa( carca2ada( 0aDLa 0erid$ (! (en(iDiCidad de &aC manera K!e Ca( $La '$r &$da( 'ar&e(P en eC Dramid$ deC mar, en eC (!(!rr$ deC Mien&$ % en eC can&$ de Ca( aMe( marina(+ A Mece( de('er&aDa % c$n Ca( man$( (e c!DrLa C$( $Ld$( 'ara n$ $Lr Ca ri(a % !n mi(&eri$($ can&$ K!e Ca an !(&iaDa (in '$der deOinirC$+++ G$ mi(m$, aC de('er&arme 'ara a&enderCa, creL !na n$c0e $Lr+++ U(&ed c$m'rende+++ Ga me (en&La a $&ad$+++ Rec!erd$ K!e aC CiDrar(e de Ca a&r$Q 'e(adiCCa me c$nOe( K!e %a (en&La m!% 'r6ima (! re'!C(iMa % &$&aC me&am$rO$(i(+++ HaDLa ($Uad$ K!e (e MeLa en eC mar %a c$nMer&ida en (irena % 0aDLa e6'erimen&ad$ C$ K!e e( &ener Ca( 'ierna( &ran(O$rmada( en c$Ca+++ H?N$ K!ier$ K!e e($ $c!rraAI Nme decLaN+ H?N$ me de2e(AI+++ G (e me ec0aDa aC c!eCC$ CC$rand$+++ AC dLa (i !ien&e, %a mE( &ranK!iCiQada, me 0iQ$ Ca c$nOidencia mE( e6&raUa+++ C$n !na CeMe ($mDra de 'icardLa % ($nr$2$ me di2$ K!e 0aDLa Mi(&$ a !n Mi $r$($ &ri&n de Car $( riQ$( % e('e(a DarDa r!Dia c$m$ Ca mLa+++ AC eM$car eC (!eU$ (e ec0 a reLr aCe re+++ Parece K!e eC &ri&n Ce 0iQ$ Ca c$r&e de manera Dr!&aC+++ La em'!2 0a(&a Ca 'Ca%a (in miramien&$ aC !n$ % aCCL Ca '$(e% en&re D!Oid$( % m$rdi(c$( Oer$ce(+ HAJn (ien&$ (!( m$rdi(c$( '$r &$d$ eC c!er'$I, di2$+ EC O!nci$nari$ (e aDanica m$Ce(&$ % carra('ea Maria( Mece(+ Ec_er 'r$(i !eP NN$ (5 '$r K!5 Ce c!en&$ &$d$ e(&$+++ Me2$r e( reCa&arCe (in diCaci$ne( eC 'aM$r$($ de(enCace+++ ZMe 'ermi&e DeDer !n ($rD$ de a !a[ N*e(de C!e $, d$c&$r+ Pa!C Ec_er DeDe+ NEn&$nce(+++ NEC Mien&$ 0aDLa camDiad$, % eC mar, Ci eramen&e 'icad$, era !n (e !r$ an!nci$ de K!e %a e(&aDan 'r6ima( Ca( CC!Mia(+++ Parece K!e Ca a&m(Oera, car ada de c$rrien&e( ma n5&ica(, e6ci& en e(a( n$c0e( a Linda OC(en 0a(&a eC '!n&$ de enO!recerCa a cada in(&an&e+ B!erLa (aCir a &$d$ &rance+ H?Ten $ !na ci&a c$n eC marAI N ri&aDaN+++ G$ e(&aDa %a can(ad$ % CCam5 a Ca 0ai&iana 'ara K!e me a%!dara a c!idarCa+++ G a(L andaDan Ca( c$(a( c!and$ $c!rri Ca n$c0e deC MendaMaC+++ La CC!Mia (e an!nci c$n e(&r!end$(a dem$(&racin de &r!en$( % reCEm'a $(+ L$( (iCDid$( deC Mien&$ (e meQcCaDan c$n C$( &raCCaQ$( de Ca( $Ca(+++ T$d$ 0acLa (!'$ner K!e (e acercaDa !n 'aM$r$($ 0!racEn+++ G$ $D(erMaDa a Linda OC(en 'ara Mer C$( eOec&$( K!e eC Ora $r a&m$(O5ric$ Ce ca!(aDa+++ G '!de c$nOirmar K!e mi dia n(&ic$ n$ e(&aDa eK!iM$cad$ '$rK!e Ca Mi caCmar(e % 0a(&a '!de $D(erMar K!e 0aDLa $CMidad$ C$ de Ca ri ideQ de (!( 'ierna(+++ AC n$&arCa d$rmida, c$n(ider5 K!e 0aDLa 'a(ad$ Ca cri(i(, % Miend$ K!e Ca 0ai&iana K!erLa marc0ar(e me a&reML a CicenciarCa+++ HN$ 0a% 'eCi r$ N Ce di2eN, '!ede( ir&e+I La 0ai&iana me e6'Cic K!e (! de(e$ de marc0ar(e era '$rK!e Ca Canc0a (e Ce e(&aDa $C'eand$ en&re Ca( r$ca( % de(eaDa (acarCa de en&re C$( arreciOe(+ C!and$ cerr Ca '!er&a, me (en&L &an can(ad$ K!e me e(&ir5 en Ca 0amaca % me di('!(e a O!mar+++ N$ cre$ K!e &!Me &iem'$ de encender Ca 'i'a, '!e( me K!ed5 'r$O!ndamen&e d$rmid$+++

http://biblioteca.d2g.com

Me de('er& de $C'e !n r!id$ (ec$+ La '!er&a e(&aDa aDier&a+ La O!ria cCam$r$(a deC 0!racEn r! La, % eC Mien&$ 0acLa M$Car Ca( c$r&ina(+ Pen(5 de 'r$n&$ K!e a C$ me2$r Ca 0ai&iana n$ Ca 0aDLa de2ad$ Dien cerrada 'er$ aC D!(car a Linda, n$ Ca 0aCC5+ InJ&iCmen&e re i(&r5 Ca ca(a+ *e (JDi&$ 'en(5, Mi, Ca de( racia+ Me Canc5 0acia Ca 'Ca%a Da2$ Ca CC!Mia+ La n$c0e era !n inOiern$ de r!id$( % de C!ce(+ Me ec05 a ri&arP N?Linda OC(enA ?Linda OC(enA Nadie me c$n&e(&aDa+++ La Mie2a 0aDLa acercad$ (! c0aC!'a a Ca 'Ca%a, 'er$ eC Mien&$ % Ca( $Ca( Ce im'edLan en(ecarCaa Se !La CC$Miend$ reci$ % Ca &$rmen&a '$nLa en Ca n$c0e CDre a !n c$ncier&$ de a!CCid$( % de &r!en$(+++ Me (!DL a C$( r$K!ed$( % a Ca C!Q de !n reCEm'a $ creL Mer a Linda OC(en CCeMada 0acia aC&a mar '$r Ca c$rrien&e+ /$CML a CCamarCa 0aciend$ D$cina c$n Ca( man$(+ N???Linda OC(enAAA Me 'areci e(c!c0ar m!% a C$ Ce2$( (! M$Q en !na e('ecie de aCarid$ an !(&iad$+ C$rrL a Ca 'Ca%a, me emDarK!5 en Ca c0aC!'a % ec05 a Ca Mie2a a !n Cad$+ N?Ga e( inJ&iCA N r!U+ Em'!U5 C$( rem$( e 0ice aManQar Ca Canc0a mar aO!era+ L!c0and$ r!damen&e c$n eC Mien&$ % Ca O!ria de Ca( $Ca( me O!i acercand$ aC (i&i$ en K!e creLa diMi(arCa+ La C!Q de C$( reCEm'a $( me Ca 0acLa Mer a ra&$( OC$&and$ en Ca c$rrien&e % a Mece( Ca 'erdLa+ Per$ a0$ra me d$% c!en&a de K!e aca($ n$ '!de MerCa n!nca ni e(c!c05 (! aCarid$ de( arrad$r+ TaC MeQ O!e (C$ iC!(in de mi( (en&id$(+ En eOec&$, c!and$ me 'arecLa K!e iDa acercEnd$meCe, Ca MeLa mE( di(&an&e+ Ha(&a K!e 0!D$ !n m$men&$ en K!e, a $&ada( mi( O!erQa(, 'erdL eC (en&id$ de Ca( c$(a(+ N$ rec!erd$ 0aDer iQad$ Ca MeCa ni (i O!e Ca c$rrien&e Ca K!e me 0iQ$ e(&reCCar c$n&ra Ca( r$ca( de Ca i(Ca 'r6ima+ Tam'$c$ 0a $ mem$ria deC m$men&$ en K!e me '!(e Ca D$ina en Ca caDeQa+ TaC MeQ O!e en eC in(&an&e de (aCir deC D$0L$+ L$ K!e n$ $CMid$ n!nca e( K!e, deDid$ aC C$c$ 'aM$r de K!e O!i 're(a $ aC r!id$ de Ca CC!Mia, n$ de25 de e(c!c0ar !n ($C$ in(&an&e eC d$C$r$($ aCarid$ de Mi(( OC(en % !n mi(&eri$($ can&$+ H+++ZCm$ CCe !5 a Ca 'Ca%a[ N$ C$ (5+ A C$ me2$r and!Me 'erdid$ en&re Ca( r$ca( 0a(&a caer rendid$ ($Dre Ca arena+ L$ cier&$ e( K!e aC M$CMer de mi c$Ca'($ %a eC aCDa de('!n&aDa % 0aDLa amainad$ Ca &$rmen&a, 'er$ %$ (e !La $%end$ den&r$ de mL eC ec$ Ce2an$ de aK!eC can&$ meQcCad$ a Ca 0$nda re($nancia deC mar c$m$ (i mi aCma en&era (e 0!Die(e &ran(O$rmad$ en !n i an&e(c$ carac$C+++I

COMENTARIO
R$ eCi$ SinEn !&iCiQa en HLa D$ina r$2aI &an&$ Ca &5cnica (!rreaCi(&a c$m$ Ca c!Di(&a 'ara 're(en&ar d$( ca($( de '(ic$C$ La an$rmaC K!e e(&En (!D$rdinad$( a !n ar !men&$ Oan&E(&ic$+ EC d$c&$r Pa!C Ec_er, ci&ad$ an&e eC 2!eQ, e6'Cica Ca m!er&e de Linda OC(en 0aDCand$ % rec$rdand$ aC&ernamen&e c$m$ D!en 'er($na2e (!rreaCi(&a+ La c$nMer(in '(ic$C ica de Linda en (irena (e 0ace Mer$(LmiC c$n !na (erie de an&eceden&e(+ ECCa ac$m'aU aC d$c&$r Ec_er en (! Mia2e a Ca i(Ca 'ara e(&!diar eC de($Me de C$( 'ece(+ Un dLa, Ec_er Ca '$(e% en Ca mi(ma a !a d$nde C$( d$( acaDaDan de $D(erMar eC ac&$ (e6!aC de C$( 'ece(+ C!and$ eCCa da a C!Q, eC d$c&$r Ec_er $ ma&a a Ca crianQa $ Ca de2a e(ca'ar(e en eC mar+ N$ (e (aDe c$n cer&eQa '$rK!e Ca mi(ma reaCidad, Mi(&a (im!C&Eneamen&e de(de c!a&r$ En !C$( di(&in&$(, reOCe2a Ca inOC!encia deC c!Di(m$+ AC 2!eQ, Ec_er Ce dice K!e ma& a Ca crianQa '$rK!e 0aDLa nacid$ inO$rme c$m$ eC 0i2$ de (! e6 e('$(a+ A Linda, Ec_er Ce di2$ K!e Ca niUa 0aDLa nacid$ ne ra+ ECCa (aDLa K!e e($ O!e im'$(iDCe '$rK!e n!nca (e 0aDLa en&re ad$ aC ne r$ 9$e Ward+ P$r C$ &an&$, eCCa creLa K!e Ec_er ma& a Ca niUa '$rK!e 0aDLa nacid$ r!Dia, 0i2a de 7en Par_er+ A (L mi(m$, Ec_er (e dice K!e 0aDLa nacid$ !na (irena K!e (e Ce de(CiQ de Ca( man$( c!and$ Ca CCeM aC mar 'ara c$n(erMarCe Ca Mida+ EC a!&$r 're(en&a Ca( c!a&r$ '$(iDiCidade( % eC Cec&$r &iene K!e 'ar&ici'ar en eC 'r$ce($ crea&iM$ e(c$ iend$ Ca mE( Mer$(LmiC+++ $ Ca mE( ar&L(&ica+ EC mi(&eri$ &amDi5n r$dea Ca m!er&e de Linda+ AC DaUar(e en eC mar, eCCa (ien&e K!e (e Ce 'araCiQan Ca( 'ierna( % re&$Qa en Ca( $Ca(+ Ec_er K!iere c!rarCe eC c$m'Ce2$ de <Ca!c$, 'er$ Ca n$c0e deC 0!racEn (e d!erme % eCCa e(ca'a de Ca ca(a % (e 'ierde en eC mar+ Ec_er Ca D!(ca en Man$+ La ac&i&!d eni mE&ica de Ca 0ai&iana da C! ar a Ca '$(iDiCidad de K!e 5(&a &!Miera 0ec0iQada a Cinda+ G Ec_er Z(e de2 Mencer '$r eC (!eU$ a 'r$'(i&$[ I !aC K!e en C$( c!en&$( '(ic$Q$$C ic$( de RaOaeC Ar5MaC$ Mar&LneQ, eC Cen !a2e de HLa D$ina r$2aI e( an&iar&L(&ic$ en eC (en&id$ de K!e eC a!&$r n$ in&en&a crear Ca DeCCeQa '$r medi$ deC idi$ma+ En eOec&$, nece(i&a !na 'r$(a (e!d$cien&LOica 'ara 0acer mE( cr5d!Ca e(&a 0i(&$ria e6&ica, Oan&E(&ica % eni mE&ica+

http://biblioteca.d2g.com

(UAN RUL#O
X1913119"6Y Me.icano) Naci" en <a'ula# 7alisco) 0as" su ni1e: en la hacien%a %e sus a(uelos) En *H,> per%i" a su pa%re: @lo mataron una -e: cuan%o hu a))) ' a mi t o lo asesinaron# ' a otro ' a otro))) ' al a(uelo lo colgaron %e los %e%os gor%os# los per%i"))) to%os mor an a los 44 a1osA) ) 0ocos a1os %espu9s se le muri" su ma%re) Estu%i" para conta%or ' tra(a6" en la O$icina %e Migraci"n# la Compa1 a 8oo%rich ' la Comisi"n %el 0apaloapan) 0u(lic" sus primeros cuentos en la re-ista Pan %e 8ua%ala6ara) <us Fnicos %os li(ros son mu' conoci%os ' estima%os: la colecci"n %e cuentos EC LCan$ en CCama( B*HG4+ ' la no-ela Pedr$ PEram$ B*HGG+# am(as pu(lica%as por el Fon%o %e Cultura Econ"mica) Despu9s %e un silencio e%itorial %e m/s %e -einte a1os# Rul$o se re-el" en *H35 como guionista %e cine ' como $ot"gra$o en EC aCC$ de $r$ % $&r$( &e6&$( 'ara cine ' en InOram!nd$ $ EC M56ic$ de 9!an R!CO$+

1DILES $UE NO ME MATEN2


N?*ILES K!e n$ me ma&en, 9!(&in$A Anda, Me&e a decirCe( e($+ B!e '$r caridad+ A(L diCe(+ *iCe( K!e C$ 0a an '$r caridad+ NN$ '!ed$+ Ha% aCCL !n (ar en&$ K!e n$ K!iere $Lr 0aDCar nada de &i+ NHaQ K!e &e $i a+ *a&e &!( maUa( % diCe K!e 'ara (!(&$( %a 0a e(&ad$ D!en$+ *iCe K!e C$ 0a a '$r caridad de *i$(+ NN$ (e &ra&a de (!(&$(+ Parece K!e &e Man a ma&ar de a de Mera(+ G %$ %a n$ K!ier$ M$CMer aCCE+ NAnda $&ra MeQ+ S$Camen&e $&ra MeQ, a Mer K!5 c$n(i !e(+ NN$+ N$ &en $ ana( de ir+ Se Jn e($, %$ ($% &! 0i2$+ G, (i M$% m!c0$ c$n eCC$(, acaDarEn '$r (aDer K!i5n ($% % Ce( darE '$r aO!(iCarme a mL &amDi5n+ E( me2$r de2ar Ca( c$(a( de e(e &amaU$+ NAnda, 9!(&in$+ *iCe( K!e &en an &an&i&a CE(&ima de mL+ N$mE( e($ diCe(+ 9!(&in$ a're& C$( dien&e( % m$Mi Ca caDeQa diciend$P NN$+ G (i !i (ac!diend$ Ca caDeQa d!ran&e m!c0$ ra&$+ N*iCe aC (ar en&$ K!e &e de2e Mer aC c$r$neC+ G c!5n&aCe C$ Mie2$ K!e e(&$%+ L$ '$c$ K!e MaC $+ ZB!5 anancia (acarE c$n ma&arme[ Nin !na anancia+ AC Oin % aC caD$ 5C deDe de &ener !n aCma+ *iCe K!e C$ 0a a '$r Ca Dendi&a (aCMacin de (! aCma+ 9!(&in$ (e CeMan& de Ca 'iCa de 'iedra( en K!e e(&aDa (en&ad$ % camin 0a(&a Ca '!er&a deC c$rraC+ L!e $ (e di$ M!eC&a 'ara decirP N/$%, '!e(+ Per$ (i de 'erdida me aO!(iCan a mL &amDi5n, ZK!i5n c!idarE de mi m!2er % de C$( 0i2$([ NLa Pr$Midencia, 9!(&in$+ ECCa (e encar arE de eCC$(+ OcJ'a&e de ir aCCE % Mer K!5 c$(a( 0ace( '$r mL+ E($ e( C$ K!e !r e+ L$ 0aDLan &raLd$ de madr! ada+ G a0$ra era %a en&rada Ca maUana % 5C (e !La &$daMLa aCCL, amarrad$ a !n 0$rcn, e('erand$+ N$ (e '$dLa e(&ar K!ie&$+ HaDLa 0ec0$ eC in&en&$ de d$rmir !n ra&$ 'ara a'aci !ar(e, 'er$ eC (!eU$ (e Ce 0aDLa id$+ TamDi5n (e Ce 0aDLa id$ eC 0amDre+ N$ &enLa ana( de nada+ SC$ de MiMir+ A0$ra K!e (aDLa Dien a Dien K!e C$ iDan a ma&ar, Ce 0aDLan en&rad$ !na( ana( &an rande( de MiMir c$m$ (C$ Ca( '!ede (en&ir !n reci5n re(!ci&ad$+ B!i5n Ce iDa a decir K!e M$CMerLa aK!eC a(!n&$ &an Mie2$, &an ranci$, &an en&errad$ c$m$ creLa K!e e(&aDa+ AK!eC a(!n&$ de c!and$ &!M$ K!e ma&ar a d$n L!'e+ N$ nada mE( '$r n$mE( c$m$ K!i(ier$n 0acerCe Mer C$( de ACima, (in$ '$rK!e &!M$ (!( raQ$ne(+ C (e ac$rdaDaP *$n L!'e Terrer$(, eC d!eU$ de Ca P!er&a de Piedra, '$r mE( (eUa( (! c$m'adre+ AC K!e 5C, 9!Menci$
)

Juan Rulfo en Los narradores ante el pblico. Mxico: Editorial Joaqun Mortiz, 1966, p. 26.

http://biblioteca.d2g.com

NaMa, &!M$ K!e ma&ar '$r e($4 '$r (er eC d!eU$ de Ca P!er&a de Piedra % K!e, (iend$ &amDi5n (! c$m'adre, Ce ne eC 'a(&$ 'ara (!( animaCe(+ Primer$ (e a !an& '$r '!r$ c$m'r$mi($+ Per$ de('!5(, c!and$ Ca (eK!La, en K!e Mi$ cm$ (e Ce m$rLan !n$ &ra( $&r$ (!( animaCe( 0$(&i ad$( '$r eC 0amDre % K!e (! c$m'adre d$n L!'e (e !La ne End$Ce Ca %erDa de (!( '$&rer$(, en&$nce( O!e c!and$ (e '!($ a r$m'er Ca cerca % arrear Ca D$Ca de animaCe( OCac$( 0a(&a Ca( 'aranera( 'ara K!e (e 0ar&aran de c$mer+ G e($ n$ Ce 0aDLa !(&ad$ a d$n L!'e, K!e mand &a'ar $&ra MeQ Ca cerca, 'ara K!e 5C, 9!Menci$ NaMa, Ce M$CMiera a aDrir $&ra MeQ eC a !2er$+ A(L, de dLa (e &a'aDa eC a !2er$ % de n$c0e (e M$CMLa a aDrir, mien&ra( eC anad$ e(&aDa aCCL, (iem're 'e ad$ a Ca cerca, (iem're e('erand$4 aK!eC anad$ (!%$ K!e an&e( n$mE( (e MiMLa $Ciend$ eC 'a(&$ (in '$der 'r$DarC$+ G 5C % d$n L!'e aCe aDan % M$CMLan a aCe ar (in CCe ar a '$ner(e de ac!erd$+ Ha(&a K!e !na MeQ d$n L!'e Ce di2$P NMira, 9!Menci$, $&r$ animaC mE( K!e me&a( aC '$&rer$ % &e C$ ma&$+ G 5C c$n&e(&P NMire, d$n L!'e, %$ n$ &en $ Ca c!C'a de K!e C$( animaCe( D!(K!en (! ac$m$d$+ ECC$( ($n in$cen&e(+ A0i (e C$ 0ai a (i me C$( ma&a+ HG me ma& !n n$MiCC$+ HE(&$ 'a( 0ace &rein&a % cinc$ aU$(, '$r marQ$, '$rK!e %a en aDriC andaDa %$ en eC m$n&e, c$rriend$ deC e60$r&$+ N$ me MaCier$n ni Ca( dieQ Maca( K!e Ce di aC 2!eQ, ni eC emDar $ de mi ca(a 'ara 'a arCe Ca (aCida de Ca cErceC+ T$daMLa de('!5( (e 'a ar$n c$n C$ K!e K!edaDa n$mE( '$r n$ 'er(e !irme, a!nK!e de &$d$( m$d$( me 'er(e !Lan+ P$r e($ me Mine a MiMir 2!n&$ c$n mi 0i2$ a e(&e $&r$ &erreni&$ K!e %$ &enLa % K!e (e n$mDra PaC$ de /enad$+ G mi 0i2$ creci % (e ca( c$n Ca n!era I nacia % &!M$ %a $c0$ 0i2$(+ A(L K!e Ca c$(a %a Ma 'ara Mie2$, % (e Jn e($ deDerLa e(&ar $CMidada+ Per$, (e Jn e($, n$ C$ e(&E+ HG$ en&$nce( caCc!C5 K!e c$n !n$( cien 'e($( K!edaDa arre Cad$ &$d$+ EC diO!n&$ d$n L!'e era ($C$, ($Camen&e c$n (! m!2er % C$( d$( m!c0ac0i&$( &$daMLa de a a&a(+ G Ca Mi!da 'r$n&$ m!ri &amDi5n diQK!e de 'ena+ G a C$( m!c0ac0i&$( (e C$( CCeMar$n Ce2$(, d$nde !n$( 'arien&e(+ A(L K!e, '$r 'ar&e de eCC$(, n$ 0aDLa K!e &ener mied$+ HPer$ C$( demE( (e a&!Mier$n a K!e %$ andaDa e60$r&ad$ % en2!iciad$ 'ara a(!(&arme % (e !ir r$DEnd$me+ Cada K!e CCe aDa aC !ien aC '!eDC$ me aMi(aDanP HNP$r a0i andan !n$( O!ereU$(, 9!Menci$+ HG %$ ec0aDa 'aC m$n&e, en&reMerEnd$me en&re C$( madr$U$( % 'a(End$me C$( dLa( c$miend$ (C$ Merd$Ca a(+ A Mece( &enLa K!e (aCir a Ca median$c0e, c$m$ (i me O!eran c$rre&eand$ C$( 'err$(+ E($ d!r &$da Ca Mida+ N$ O!e !n aU$ ni d$(+ -!e &$da Ca Mida+I G a0$ra 0aDLan id$ '$r 5C, c!and$ n$ e('eraDa %a a nadie, c$nOiad$ en eC $CMid$ en K!e C$ &enLa Ca en&e4 cre%end$ K!e aC men$( (!( JC&im$( dLa( C$( 'a(arLa &ranK!iC$+ HAC men$( e(&$ N'en(N c$n(e !ir5 c$n e(&ar Mie2$+ Me de2arEn en 'aQ+I Se 0aDLa dad$ a e(&a e('eranQa '$r en&er$+ P$r e($ era K!e Ce c$(&aDa &raDa2$ ima inar m$rir a(L, de re'en&e, a e(&a( aC&!ra( de (! Mida, de('!5( de &an&$ 'eCear 'ara CiDrar(e de Ca m!er&e4 de 0aDer(e 'a(ad$ (! me2$r &iem'$ &irand$ de !n Cad$ 'ara $&r$ arra(&rad$ '$r C$( ($Dre(aC&$( % c!and$ (! c!er'$ 0aDLa acaDad$ '$r (er !n '!r$ 'eCCe2$ c$rre$($ c!r&id$ '$r C$( maC$( dLa( en K!e &!M$ K!e andar e(c$ndi5nd$(e de &$d$(+ P$r (i aca($, Zn$ 0aDLa de2ad$ 0a(&a K!e (e Ce O!era (! m!2er[ AK!eC dLa en K!e amaneci c$n Ca n!eMa de K!e (! m!2er (e Ce 0aDLa id$, ni (iK!iera Ce 'a( '$r Ca caDeQa Ca in&encin de (aCir a D!(carCa+ *e2 K!e (e O!era (in inda ar 'ara nada ni c$n K!i5n ni 'ara dnde, c$n &aC de n$ Da2ar aC '!eDC$+ *e2 K!e (e O!era c$m$ (e Ce 0aDLa id$ &$d$ C$ demE(, (in me&er Ca( man$(+ Ga C$ Jnic$ K!e Ce K!edaDa 'ara c!idar era Ca Mida, % 5(&a Ca c$n(erMarLa a c$m$ diera C! ar+ N$ '$dLa de2ar K!e C$ ma&aran+ N$ '$dLa+ M!c0$ men$( a0$ra+ Per$ 'ara e($ C$ 0aDLan &raLd$ de aCCE, de PaC$ de /enad$+ N$ nece(i&ar$n amarrarC$ 'ara K!e C$( (i !iera+ C and!M$ ($C$, Jnicamen&e mania&ad$ '$r eC mied$+ ECC$( (e dier$n c!en&a de K!e n$ '$dLa c$rrer c$n aK!eC c!er'$ Mie2$, c$n aK!eCCa( 'ierna( OCaca( c$m$ (ic!a( (eca(, acaCamDrada( '$r eC mied$ de m$rir+ P$rK!e a e($ iDa+ A m$rir+ Se C$ di2er$n+ *e(de en&$nce( C$ (!'$+ C$menQ a (en&ir e(a c$meQn en eC e(&ma $, K!e Ce CCe aDa de 'r$n&$ (iem're K!e MeLa de cerca Ca m!er&e % K!e Ce (acaDa eC an(ia '$r C$( $2$(, % K!e Ce 0inc0aDa Ca D$ca c$n aK!eCC$( D!c0e( de a !a a ria K!e &enLa K!e &ra ar(e (in K!erer+ G e(a c$(a K!e Ce 0acLa C$( 'ie( 'e(ad$( mien&ra( (! caDeQa (e Ce aDCandaDa % eC c$raQn Ce 'e aDa c$n &$da( (!( O!erQa( en Ca( c$(&iCCa(+ N$, n$ '$dLa ac$(&!mDrar(e a Ca idea de K!e C$ ma&aran+ TenLa K!e 0aDer aC !na e('eranQa+ En aC Jn C! ar '$drLa aJn K!edar aC !na e('eranQa+ TaC MeQ eCC$( (e

http://biblioteca.d2g.com

0!Dieran eK!iM$cad$+ B!iQE D!(caDan a $&r$ 9!Menci$ NaMa % n$ aC 9!Menci$ NaMa K!e era 5C+ Camin en&re aK!eCC$( 0$mDre( en (iCenci$, c$n C$( DraQ$( caLd$(+ La madr! ada era $(c!ra, (in e(&reCCa(+ EC Mien&$ ($'CaDa de('aci$, (e CCeMaDa Ca &ierra (eca % &raLa mE(, CCena de e(e $C$r c$m$ de $rine( K!e &iene eC '$CM$ de C$( camin$(+ S!( $2$(, K!e (e 0aDLan a'eU!(cad$ c$n C$( aU$(, MenLan Miend$ Ca &ierra, aK!L, deDa2$ de (!( 'ie(, a 'e(ar de Ca $(c!ridad+ ACCL en Ca &ierra e(&aDa &$da (! Mida+ Se(en&a aU$( de MiMir ($Dre de eCCa, de encerrarCa en&re (!( man$(, de 0aDerCa 'r$Dad$ c$m$ (e 'r!eDa eC (aD$r de Ca carne+ Se Min$ Car $ ra&$ de(men!QEnd$Ca c$n C$( $2$(, (aD$reand$ cada 'edaQ$ c$m$ (i O!era eC JC&im$, (aDiend$ ca(i K!e (erLa eC JC&im$+ L!e $, c$m$ K!eriend$ decir aC $, miraDa a C$( 0$mDre( K!e iDan 2!n&$ a 5C+ IDa a decirCe( K!e C$ ($C&aran, K!e C$ de2aran K!e (e O!eraP HG$ n$ Ce 0e 0ec0$ daU$ a nadie, m!c0ac0$(I, iDa a decirCe(, 'er$ (e K!edaDa caCCad$+ HME( adeCan&i&$ (e C$( dir5I, 'en(aDa+ G (C$ C$( MeLa+ P$dLa 0a(&a ima inar K!e eran (!( ami $(4 'er$ n$ K!erLa 0acerC$+ N$ C$ eran+ N$ (aDLa K!i5ne( eran+ L$( MeLa a (! Cad$ CadeEnd$(e % a ac0End$(e de MeQ en c!and$ 'ara Mer '$r dnde (e !La eC camin$+ L$( 0aDLa Mi(&$ '$r 'rimera MeQ aC 'ardear de Ca &arde, en e(a 0$ra de(&eUida en K!e &$d$ 'arece c0am!(cad$+ HaDLan a&raMe(ad$ C$( (!rc$( 'i(and$ Ca miC'a &ierna+ G 5C 0aDLa Da2ad$ a e($P a decirCe( K!e aCCL e(&aDa c$menQand$ a crecer Ca miC'a+ Per$ eCC$( n$ (e de&!Mier$n+ L$( 0aDLa Mi(&$ c$n &iem'$+ Siem're &!M$ Ca (!er&e de Mer c$n &iem'$ &$d$+ P!d$ 0aDer(e e(c$ndid$, caminar !na( c!an&a( 0$ra( '$r eC cerr$ mien&ra( eCC$( (e iDan % de('!5( M$CMer a Da2ar+ AC Oin % aC caD$ Ca miC'a n$ (e C$ rarLa de nin Jn m$d$+ Ga era &iem'$ de K!e 0!Dieran Menid$ Ca( a !a( % Ca( a !a( n$ a'arecLan % Ca miC'a c$menQaDa a marc0i&ar(e+ N$ &ardarLa en e(&ar (eca deC &$d$+ A(L K!e ni MaCLa Ca 'ena de 0aDer Da2ad$4 0aDer(e me&id$ en&re aK!eCC$( 0$mDre( c$m$ en !n a !2er$, 'ara %a n$ M$CMer a (aCir+ G a0$ra (e !La 2!n&$ a eCC$(, a !an&End$(e Ca( ana( de decirCe( K!e C$ ($C&aran+ N$ Ce( MeLa Ca cara4 (C$ MeLa C$( D!C&$( K!e (e re'e aDan $ (e (e'araDan de 5C+ *e manera K!e c!and$ (e '!($ a 0aDCar, n$ (!'$ (i C$ 0aDLan $Ld$+ *i2$P NG$ n!nca Ce 0e 0ec0$ daU$ a nadie Ne($ di2$+ Per$ nada camDi+ Nin !n$ de C$( D!C&$( 'areci dar(e c!en&a+ La( cara( n$ (e M$CMier$n a MerC$+ Si !ier$n i !aC, c$m$ (i 0!Dieran Menid$ d$rmid$(+ En&$nce( 'en( K!e n$ &enLa nada mE( K!e decir, K!e &endrLa K!e D!(car Ca e('eranQa en aC Jn $&r$ Cad$+ *e2 caer $&ra MeQ C$( DraQ$( % en&r en Ca( 'rimera( ca(a( deC '!eDC$ en medi$ de aK!eCC$( c!a&r$ 0$mDre( $(c!recid$( '$r eC c$C$r ne r$ de Ca n$c0e+ NMi c$r$neC, aK!L e(&E eC 0$mDre+ Se 0aDLan de&enid$ deCan&e deC D$K!e&e de Ca '!er&a+ C, c$n eC ($mDrer$ en Ca man$, '$r re('e&$, e('erand$ Mer (aCir a aC !ien+ Per$ (C$ (aCi Ca M$QP NZC!EC 0$mDre[ N're !n&ar$n+ NEC de PaC$ de /enad$, mi c$r$neC+ EC K!e !(&ed n$( mand a &raer+ NPre Jn&aCe K!e (i 0a MiMid$ aC !na MeQ en ACima NM$CMi a decir Ca M$Q de aCCE aden&r$+ N?E%, &JA ZB!e (i 0a( 0aDi&ad$ en ACima[ Nre'i&i Ca 're !n&a eC (ar en&$ K!e e(&aDa Oren&e a 5C+ NSL+ *iCe aC c$r$neC K!e de aCCE mi(m$ ($%+ G K!e aCCL 0e MiMid$ 0a(&a 0ace '$c$+ NPre Jn&aCe K!e (i c$n$ci a <!adaC!'e Terrer$(+ NZB!5 diQK!e ni c$n$ci(&e a <!adaC!'e Terrer$([ NZA d$n L!'e[ SL+ *iCe K!e (L C$ c$n$cL+ Ga m!ri+ En&$nce( Ca M$Q de aCCE aden&r$ camDi de &$n$P NGa (5 K!e m!ri Ndi2$+ G (i !i 0aDCand$ c$m$ (i 'Ca&icara c$n aC !ien aCCE, aC $&r$ Cad$ de Ca 'ared de carriQ$(P N<!adaC!'e Terrer$( era mi 'adre+ C!and$ crecL % C$ D!(K!5 me di2er$n K!e e(&aDa m!er&$+ E( aC $ diOLciC crecer (aDiend$ K!e Ca c$(a de d$nde '$dem$( a arrarn$( 'ara enraiQar e(&E m!er&a+ C$n n$($&r$(, e($ 'a(+ HL!e $ (!'e K!e C$ 0aDLan ma&ad$ a mac0e&aQ$(, cCaMEnd$Ce de('!5( !na 'ica de D!e% en eC e(&ma $+ Me c$n&ar$n K!e d!r mE( de d$( dLa( 'erdid$ % K!e, c!and$ C$ enc$n&rar$n, &irad$ en !n arr$%$, &$daMLa e(&aDa a $niQand$ % 'idiend$ eC encar $ de K!e Ce c!idaran a (! OamiCia+ HE(&$, c$n eC &iem'$, 'arece $CMidar(e+ Un$ &ra&a de $CMidarC$+ L$ K!e n$ (e $CMida e( CCe ar a (aDer K!e eC K!e 0iQ$ aK!eCC$ e(&E aJn MiM$, aCimen&and$ (! aCma '$drida c$n Ca iC!(in de Ca Mida e&erna+ N$ '$drLa 'erd$nar a 5(e, a!nK!e n$ C$ c$n$Qc$4 'er$ eC 0ec0$ de K!e (e 0a%a '!e(&$ en eC C! ar d$nde %$ (5 K!e e(&E, me da Enim$( 'ara acaDar c$n 5C+ N$ '!ed$ 'erd$narCe K!e (i a MiMiend$+ N$ deDLa 0aDer nacid$ n!nca+I

http://biblioteca.d2g.com

*e(de acE, de(de aO!era, (e $% Dien cCar$ c!an&$ di2$+ *e('!5( $rdenP N?LC5Men(eC$ % amErrenC$ !n ra&$, 'ara K!e 'adeQca, % C!e $ O!(LCenC$A N?MLrame, c$r$neCA N'idi 5CN+ Ga n$ MaC $ nada+ N$ &ardar5 en m$rirme (Ci&$, derren ad$ de Mie2$+ ?N$ me ma&e(+++A N?LC5Men(eC$A NM$CMi a decir Ca M$Q de aden&r$+ N+++Ga 0e 'a ad$, c$r$neC+ He 'a ad$ m!c0a( Mece(+ T$d$ me C$ K!i&ar$n+ Me ca(&i ar$n de m!c0$( m$d$(+ Me 0e 'a(ad$ c$(a de c!aren&a aU$( e(c$ndid$ c$m$ !n a'e(&ad$, (iem're c$n eC 'EC'i&$ de K!e en c!aCK!ier ra&$ me ma&arLan+ N$ mereQc$ m$rir a(L, c$r$neC+ *52ame K!e, aC men$(, eC SeU$r me 'erd$ne+ ?N$ me ma&e(A ?*iCe( K!e n$ me ma&enA E(&aDa aCCL, c$m$ (i C$ 0!Dieran $C'ead$, (ac!diend$ (! ($mDrer$ c$n&ra Ca &ierra+ <ri&and$+ En (e !ida Ca M$Q de aCCE aden&r$ di2$P NAmErrenC$ % denCe aC $ de DeDer 0a(&a K!e (e emD$rrac0e 'ara K!e n$ Ce d!eCan C$( &ir$(+ A0$ra, '$r Oin, (e 0aDLa a'aci !ad$+ E(&aDa aCCL arrinc$nad$ aC 'ie deC 0$rcn+ HaDLa Menid$ (! 0i2$ 9!(&in$ % (! 0i2$ 9!(&in$ (e 0aDLa id$ % 0aDLa M!eC&$ % a0$ra $&ra MeQ MenLa+ L$ ec0 encima deC D!rr$+ L$ a're&aC Dien a're&ad$ aC a'are2$ 'ara K!e n$ (e O!e(e a caer '$r eC camin$+ Le me&i Ca caDeQa den&r$ de !n c$(&aC 'ara K!e n$ diera maCa im're(in+ G C!e $ Ce 0iQ$ 'eC$( aC D!rr$ % (e O!er$n, arreDia&ad$(, de 'ri(a, 'ara CCe ar a PaC$ de /enad$ &$daMLa c$n &iem'$ 'ara arre Car eC MeC$ri$ deC diO!n&$+ NT! n!era % C$( nie&$( &e e6&raUarEn NiDa dici5nd$CeN+ Te mirarEn a Ca cara % creerEn K!e n$ ere( &J+ Se Ce( aOi !rarE K!e &e 0a c$mid$ eC c$%$&e, c!and$ &e Mean c$n e(a cara &an CCena de D$K!e&e( '$r &an&$ &ir$ de racia c$m$ &e dier$n+

COMENTARIO
H?*iCe( K!e n$ me ma&enAI 'arece a 'rimera Mi(&a !na maniOe(&acin reQa ada deC cri$CCi(m$+ EC 'r$&a $ni(&a e( eC mi(m$ cam'e(in$ &rE ic$ de 9$r e -erre&i( % de &an&$( $&r$( a!&$re( de Ca ReM$C!cin Me6icana+ AD!nda eC diEC$ $ c$n !n (aD$r m!% me6ican$ 'er$ (in Ca &ran(cri'cin de Ca( O$rma( diaCec&aCe( &an &L'ica de C$( cri$CCi(&a(+ A diOerencia de 5(&$(, (e eMi&a Ca e('eciOicidad cr$n$&'ica, % eC 'r$&a $ni(&a % (! MLc&ima n$ ($n C$( 'er($na2e( m!% '$Dre( de HH$mDre( en &em'e(&adI (in$ C$( d!eU$( de C$( ranc0$(+ AdemE( de di(&in !ir(e deC cri$CCi(m$, eC c!en&$ de R!CO$ re're(en&a &amDi5n !na e6ce'cin aC e6$&i(m$ de C$( c$(m$'$Ci&a( (in de2ar de 'er&enecer a e(&e r!'$ a ca!(a deC (en&id$ c(mic$ deC 'r$&a $ni(&a mE( in%i-i%uali:a%o % (! &5cnica e6'erimen&aC+ La 'r$O!(in de e(cena( (im!C&Enea( c$n eC camDi$ rE'id$ deC '!n&$ de Mi(&a da Ca im're(in de !n c!adr$ c!Di(&a c$n (!( mJC&i'Ce( '$Ciedr$(+ La 're(en&acin MarLa en&re diEC$ $(, narracin % rec!erd$( c$n c!a&r$ '!n&$( de Mi(&a, de 9!Menci$, de (! 0i2$, deC c$r$neC % deC narrad$r+ L$( c!a&r$ diEC$ $( de(em'eUan !n 'a'eC O!ndamen&aC marcand$ eC 'rinci'i$ S9!Menci$ % (! 0i2$ 9!(&in$T, eC Oin S9!(&in$ % eC cadEMer de (! 'adreT % C$( m$&iM$( &an&$ '$r eC crimen S9!Menci$ % d$n L!'eT c$m$ '$r eC ca(&i $ SeC c$r$neC, eC ($Cdad$ % 9!Menci$T+ La in&erMencin deC a!&$r c$m$ narrad$r (e 0ace (!&iCmen&e c$n !n e(&iC$ (e!d$'$'!Car a Ca manera de Hemin `a% 'ara n$ r$m'er eC &$n$+ La( $raci$ne( ($n DreMe( % c$n&!nden&e(, eC M$caD!Cari$ e( (enciCC$ % 'red$minan C$( MerD$(+ L$( rec!erd$( de 9!Menci$ % deC c$r$neC, 're(en&ad$( a &raM5( deC a!&$r C$ mi(m$ K!e direc&amen&e, (irMen 'ara acCarar Ca &rama (in en&rar en eC m!nd$ (!rreaCi(&a deC (!Dc$n(cien&e+ EC 'r$'(i&$ de Ca &5cnica e6'erimen&aC en e(&e c!en&$ n$ e( &an&$ eC de(aOiar aC Cec&$r a K!e re(!eCMa !n r$m'ecaDeQa( c$m$ 0acer re(aC&ar Ca Mida &rE ica deC 0$mDre r!raC me6ican$+ 9!Menci$ % C$( $&r$( 'er($na2e( ($n indiMid!$( % a Ca MeQ '$drLan re!nir(e 'ara O$rmar eC re&ra&$ e&ern$ deC 0$mDre !niMer(aC (!Orid$+ 9!Menci$ &iene (e(en&a aU$( de e(&ar iden&iOicad$ c$n Ca &ierra+ P$r !na c!e(&in de 'a(&$, ma& a (! Mecin$ % (e 0a (en&id$ 'er(e !id$ '$r &rein&a % cinc$ aU$(+ C!and$ (! m!2er C$ aDand$n, ni K!i($ D!(carCa+ A 'e(ar de &$d$, (! $D(e(in 0a (id$ c$n&in!ar MiMiend$+ *e a0L 'r$Miene Ca em$cin de Ca (J'Cica &i&!Car, H?*iCe( K!e n$ me ma&enAI, diri ida 'rimer$ aC 0i2$ % de('!5( aC c$r$neC+ EC 0i2$ 9!(&in$ ac$m'aUa a (! 'adre en eC m$men&$ (!'rem$, 'er$ n$ (e a&reMe a in&erMenir+ Teme '$r (! 'r$'ia Mida % 'ien(a en (! e('$(a % en C$( $c0$ 0i2$(+ S! ca(i indiOerencia an&e Ca m!er&e de (! 'adre 0ace c$n&ra(&e c$n Ca ac&i&!d deC c$r$neC K!e (in&i mE( Ca m!er&e deC (!%$ '$rK!e $c!rri c!and$ 5C era mE( 2$MenP HE( aC $ diOLciC crecer (aDiend$ K!e Ca c$(a de d$nde '$dem$( a arrarn$( 'ara enraiQar e(&E m!er&a+I EC aOEn de Men anQa deC c$r$neC n$ Ce 'ermi&e 'erd$nar a

http://biblioteca.d2g.com

9!Menci$, 'er$ n$ '!ede re'rimir deC &$d$ (! c$m'a(in 0!manaP HNAmErrenC$ % denCe aC $ de DeDer 0a(&a K!e (e emD$rrac0e 'ara K!e n$ Ce d!eCan C$( &ir$(+I La a'Cicacin de !na &5cnica e6'erimen&aC a !n &ema naci$naC dem!e(&ra Ca mad!reQ deC c$(m$'$Ci&i(m$+ I !aC K!e eC m$derni(m$, eC c$(m$'$Ci&i(m$ 0a enriK!ecid$ Ca &emE&ica, Ca &5cnica % eC e(&iC$ deC 5ner$+ La( inn$Maci$ne( de C$( m$derni(&a( O!er$n a'Cicada( a &ema( naci$naCe( '$r C$( 'rimer$( cri$CCi(&a(+ La( inn$Maci$ne( de C$( c$(m$'$Ci&a( %a (e e(&En a'Cicand$ a &ema( naci$naCe( &amDi5n+ 9!an R!CO$, K!e '!DCic en 19;8 (! c$Ceccin de c!en&$(, El llano en llamas# d$( aU$( de('!5( '!DCic Ca n$MeCa 0e%ro 0/ramo K!e O!ndi a Ca 'erOeccin &ema(, 'er($na2e( % e('aci$( naci$naCe( c$n arK!e&i'$( !niMer(aCe( median&e !na &5cnica e6'erimen&aC Da(&an&e n$Med$(a % eniaC+

http://biblioteca.d2g.com

ARTURO USLAR PIETRI


X19#61)##1Y ;ene:olano) Naci" ' estu%i" en Caracas) Cola(or" en la $un%aci"n %e las re-istas /ECM!Ca ' EC In eni$($ HidaC $, %on%e se pu(licaron las primeras o(ras %e la llama%a 8eneraci"n %e *H,3) <e %octor" en ciencias pol ticas en *H,H) Agrega%o cultural en Francia B*H,H+ ' secretario %e la %elegaci"n -ene:olana en la Liga %e Naciones B*H45!*H44+) Cate%r/tico %e econom a B*H4G+ ' %e literatura -ene:olana B*HG5+ en la Uni-ersi%a% Central %e su pa s# ' %e literatura hispanoamericana en la Uni-ersi%a% %e Colum(ia en Nue-a IorE B*H>D!*HG5+) Ministro %e E%ucaci"n Nacional B*H4H!*H>*+# %e =acien%a B*H>4+# %e Relaciones Interiores B*H>G+ ' <ecretario %e la 0resi%encia B*H>*!*H>4+) Fue can%i%ato presi%encial en *H?4 ' %urante la %9ca%a %el setenta se le nom(r" 6e$e %e la %elegaci"n -ene:olana a la UNE<CO en 0ar s) La segun%a e%ici"n %e sus ODra( SeCec&a( B*HG?+ inclu'e los tres tomos %e cuentos 7arraDE( % $&r$( reCa&$( B*H,3+# Red B*H4?+ ' Trein&a 0$mDre( % (!( ($mDra( B*H>H+C las %os no-elas hist"ricas La( CanQa( c$C$rada( B*H4*+ ' EC camin$ de EC *$rad$ B*H>D+C cr tica literaria# Le&ra( % 0$mDre( de /eneQ!eCa B*H>3+C li(ros inspira%os por sus -ia6es# ' un estu%io so(re pro(lemas $un%amentales %e su pa s Nel petr"leo# la po(laci"n ' la e%ucaci"n N, *e !na a $&ra /eneQ!eCa B*H>H+) En *H?, comen:" a pu(licar otra no-ela# EC CaDerin&$ de O$r&!na, %e la cual han sali%o %os tomos# Un re&ra&$ en Ca e$ raOLa B*H?,+ ' E(&acin de mE(cara( B*H?>+) En *HD? contri(u'" a la racha %e no-elas so(re las %icta%uras hispanoamericanas SEC $&$U$ deC 'a&riarca, G$ eC S!'rem$, EC rec!r($ deC m5&$d$T con la pu(licaci"n %e OOici$ de diO!n&$( so(re 7uan ;icente 8"me:) @La llu-iaA $ue escrito en *H4G ' se pu(lic" el a1o siguiente en Red+ Otras %os colecciones %e cuentos m/s recientes son Pa($( % 'a(a2er$( B*H??+ ' M$(ca(, ErD$Ce( % 0$mDre( B*HD4+)

LA LLUVIA
LA LUF de Ca C!na en&raDa '$r &$da( Ca( rendi2a( deC ranc0$ % eC r!id$ deC Mien&$ en eC maiQaC, c$m'ac&$ % men!d$ c$m$ de CC!Mia+ En Ca ($mDra ac!c0iCCada de CEmina( cCara( $(ciCaDa eC c0inc0$rr$ Cen&$ deC Mie2$ QamD$4 ac$m'a(adamen&e c0irriaDa Ca a&ad!ra de Ca c!erda ($Dre Ca madera % (e $La Ca re('iracin c$r&a % (iCD$(a de Ca m!2er K!e e(&aDa ec0ada ($Dre eC ca&re deC rincn+ La 'a&inad!ra deC aire ($Dre Ca( 0$2a( (eca( deC maiQ % de C$( ErD$Ce( ($naDa cada MeQ mE( a CC!Mia, '$niend$ !n ec$ 0Jmed$ en eC amDien&e &err$($ % (Cid$+ Se $La en C$ 0$nd$, c$m$ Da2$ 'iedra, eC Ca&id$ de Ca (an re irand$ an(i$(amen&e+ La m!2er (!d$r$(a e in($mne 're(& $Ld$, en&reaDri C$( $2$(, &ra& de adiMinar '$r Ca( ra%a( C!min$(a(, a&i(D$ !n m$men&$, mir eC c0inc0$rr$, K!ie&$ % 'e(ad$, % CCam c$n M$Q a riaP N?9e(!($A CaCm Ca M$Q e('erand$ re('!e(&a % en&re&an&$ c$men& aCQadamen&eP N*!erme c$m$ !n 'aC$+ Para nada (irMe+ Si MiMe c$m$ (i e(&!Miera m!er&$+++ EC d$rmid$ (aCi a Ca Mida c$n Ca CCamada, de('ereQ(e % 're !n& c$n M$Q can(inaP NZB!5 'a(a U(eDia[ ZB!5 e(cEndaC$ e( 5(e[ ?Ni de n$c0e '!ede( de2ar en 'aQ a Ca en&eA NCECCa&e, 9e(!($, % $%e+ NZB!5[ NE(&E CC$Miend$, CC$Miend$, ?9e(!($A, % ni C$ $%e( ?Ha(&a ($rd$ &e 0a( '!e(&$A C$n e(O!erQ$, maC0!m$rad$, eC Mie2$ (e inc$r'$r, c$rri a Ca '!er&a, Ca aDri Mi$Cen&amen&e % reciDi en Ca cara % en eC c!er'$ medi$ de(n!d$ Ca 'Ca&ead!ra de Ca C!na CCena % eC ($'C$ ardien&e K!e (!DLa '$r Ca Cadera deC c$n!c$ a i&and$ Ca( ($mDra(+ L!cLan &$da( Ca( e(&reCCa(+ ACar 0acia Ca in&em'erie Ca man$ aDier&a, (in (en&ir !na $&a+ *e2 caer Ca man$, aOC$2 C$( mJ(c!C$( % rec$(&(e en eC marc$ de Ca '!er&a+ NZ/e(, Mie2a C$ca, &! a !acer$[ <ana( de &raDa2ar Ca 'aciencia+ NLa m!2er K!ed(e c$n C$( $2$( Oi2$( mirand$ Ca ran cCaridad K!e en&raDa '$r Ca '!er&a+ Una rE'ida $&a de (!d$r Ce c$(K!iCCe en Ca me2iCCa+ EC Ma0$ cECid$ in!ndaDa eC recin&$+

http://biblioteca.d2g.com

9e(J( &$rn a cerrar, camin (!aMemen&e 0a(&a eC c0inc0$rr$, e(&ir(e % (e M$CMi a $Lr eC cr!2id$ de Ca madera en Ca mecida+ Una man$ c$C aDa 0a(&a eC (!eC$ re(DaCand$ ($Dre Ca &ierra deC 'i($+ La &ierra e(&aDa (eca c$m$ !na 'ieC E('era, (eca 0a(&a en eC e6&rem$ de Ca( raLce(, %a c$m$ 0!e($(4 (e (en&La OC$&ar ($Dre eCCa !na OieDre de (ed, !n 2ade$, K!e &$r&!raDa C$( 0$mDre(+ La( n!De( $(c!ra( c$m$ ($mDra de ErD$C (e 0aDLan id$, (e 0aDLan 'erdid$ &ra( de C$( JC&im$( cerr$( mE( aC&$(, (e 0aDLan id$ c$m$ eC (!eU$, c$m$ eC re'$($+ EC dLa era ardien&e+ La n$c0e era ardien&e, encendida de C!ce( Oi2a( % me&ECica(+ En C$( cerr$( % C$( MaCCe( 'eCad$(, CCen$( de rie&a( c$m$ D$ca(, C$( 0$mDre( (e c$n(!mLan &$r'e(, $D(e(i$nad$( '$r eC Oan&a(ma '!Cid$ deC a !a, mirand$ (eUaCe(, e(c!driUand$ an!nci$(+++ S$Dre C$( MaCCe( % C$( cerr$(, en cada ranc0$, 'a(aDan % re'a(aDan Ca( mi(ma( 'aCaDra(+ NCan& eC carra$+ /a a CC$Mer+++ N?N$ CC$MerEA Se Ca daDan c$m$ (an&$ % (eUa de Ca an !(&ia+ N/en& deC aDra+ /a a CC$Mer+++ N?N$ CC$MerEA Se C$ re'e&Lan c$m$ 'ara O$r&aCecer(e en Ca e('era inOini&a+ NSe caCCar$n Ca( c0ic0arra(+ /a a CC$Mer+++ N?N$ CC$MerEA La C!Q % eC ($C eran de caC ce ad$ra % a(Oi6ian&e+ NSi n$ CC!eMe, 9e(!($, ZK!5 Ma a 'a(ar[ Mir Ca ($mDra K!e (e a i&aDa Oa&i $(a ($Dre eC ca&re, c$m'rendi (! in&encin de m!C&i'Cicar eC (!Orimien&$ c$n Ca( 'aCaDra(, K!i($ 0aDCar, 'er$ Ca ($mn$Cencia Ce &enLa &$mad$ eC c!er'$, cerr C$( $2$( % (e (in&i en&rand$ en eC (!eU$+ C$n Ca 'rimera C!Q de Ca maUana 9e(!($ (aCi aC c$n!c$ % c$menQ a rec$rrerC$ a 'a($ Cen&$+ 7a2$ (!( 'ie( de(caCQ$( cr!2Lan Ca( 0$2a( Midri$(a(+ MiraDa a amD$( Cad$( Ca( Car a( 0iCera( deC maiQaC amariCCa( % &$(&ada(, C$( e(ca($( ErD$Ce( de(n!d$( % en C$ aC&$ de Ca c$Cina, Merde 'r$O!nd$, !n cac&!( Mer&icaC+ A ra&$( de&enLa(e, &$maDa en Ca man$ !na Maina de Ori2$C re(eca % &ri&!rEDaCa c$n Cen&i&!d 0aciend$ (aC&ar '$r en&re C$( ded$( C$( ran$( r! $($( % maC$ rad$(+ A medida K!e (!DLa eC ($C, Ca (en(acin % eC c$C$r de arideQ eran ma%$re(+ N$ (e MeLa n!De en eC cieC$ de !n aQ!C de CCama+ 9e(!($, c$m$ &$d$( C$( dLa(, iDa, (in $D2e&$, '$rK!e Ca (iemDra e(&aDa %a 'erdida, rec$rriend$ Ca( Mereda( deC c$n!c$, en 'ar&e '$r inc$n(cien&e c$(&!mDre, en 'ar&e '$r de(can(ar de Ca 0$(&iC m!rm!racin de U(eDia+ T$d$ C$ K!e (e d$minaDa deC 'ai(a2e, de(de Ca c$Cina, era !na ($Ca Mariedad de amariCC$ (edien&$ ($Dre MaCCe( e(&rec0$( % cerr$( caCM$(, en c!%$ OCanc$ !na manc0a de '$CM$ caCcEre$ (eUaCaDa eC camin$+ N$ (e $D(erMaDa nin Jn m$Mimien&$ de Mida, eC Mien&$ K!ie&$, Ca C!Q O!C !ran&e+ A'ena( Ca ($mDra (i (e iDa em'eK!eUeciend$+ ParecLa a !ardar(e !n incendi$+ 9e(!($ marc0aDa de('aci$, de&eni5nd$(e a ra&$( c$m$ !n animaC amae(&rad$, Ca Mi(&a ($Dre eC (!eC$, % a ra&$( c$nMer(and$ c$n(i $ mi(m$+ N?7endi&$ % aCaDad$A ZB!5 Ma a (er de Ca '$Dre en&e c$n e(&a (eK!La[ E(&e aU$ ni !na $&a de a !a % eC 'a(ad$ O!e !n inMiernaQ$ K!e (e 'a( de a !ad$, CC$Mi mE( de Ca c!en&a, creci eC rL$, acaD c$n Ca( Me a(, (e CCeM eC '!en&e+++ E(&E Mi(&$ K!e n$ 0a% manera+++ Si CC!eMe, '$rK!e CC!eMe+++ Si n$ CC!eMe, '$rK!e n$ CC!eMe+++ Pa(aDa deC m$nC$ $ a !n (iCenci$ de(ier&$ % a Ca marc0a 'ereQ$(a, Ca mirada '$r &ierra, c!and$ (in Mer (in&i aC $ in!(i&ad$, en eC O$nd$ de Ca Mereda % aCQ C$( $2$(+ Era eC c!er'$ de !n niU$+ *eC ad$, men!d$, de e('aCda(, en c!cCiCCa(, Oi2$ % aD(&raLd$ mirand$ 0acia eC (!eC$+ 9e(!($ aManQ (in r!id$, % (in K!e eC m!c0ac0$ C$ adMir&iera, Min$ a c$C$cEr(eCe '$r de&rE(, d$minand$ c$n (! e(&a&!ra C$ K!e 0acLa+ C$rrLa '$r &ierra c!CeDreand$ !n deC ad$ 0iC$ de $rina, ac0a&ad$ % &!rDi$ de '$CM$ en eC e6&rem$, K!e arra(&raDa aC !na( 'a2a( mLnima(+ En e(e in(&an&e, de en&re (!( ded$( m! rien&$(, eC niU$ de2aDa caer !na 0$rmi a+ NG (e r$m'i Ca re're(a+++ % 0a Menid$ Ca c$rrien&e+++ Dr!!m+++ Dr!!!!m+++ Dr!!!!!!m+++ % Ca en&e c$rriend$+++ % (e CCeM Ca 0acienda de &L$ (a'$+++ % de('!5( eC 0a&$ de &La &ara+++ % &$d$( C$( 'aC$( rande(+++ Qaaaa(+++ Dr!!!!!m+++ % a0$ra &La 0$rmi a me&ida en e(a a !aQn+++ Sin&i Ca mirada, M$CMi(e Dr!(camen&e, mir c$n (!(&$ Ca cara r! $(a deC Mie2$ % (e aCQ en&re c$C5ric$ % Mer $nQ$($+

http://biblioteca.d2g.com

Era Oin$, eCE(&ic$, Ca( e6&remidade( Car a( % 'erOec&a(, eC 'ec0$ an $(&$, '$r en&re eC driC 'ard$ Ca 'ieC d$rada % (!cia, Ca caDeQa in&eCi en&e, mMiCe( C$( $2$(, Ca nariQ MiDran&e % a !da, Ca D$ca Oemenina+ L$ c!DrLa !n Mie2$ ($mDrer$ de OieC&r$, %a 0!man$ de !($, 'Ce ad$ ($Dre Ca( $re2a( c$m$ Dic$rni$, K!e c$n&riD!La a darCe e6're(in de r$ed$r, de 'eK!eU$ animaC inK!ie&$ % E iC+ 9e(!($ &ermin de e6aminarC$ en (iCenci$ % ($nri+ NZ*e dnde (aCe(, m!c0ac0$[ N*e '$r a0L+++ NZ*e dnde[ N*e '$r a0L+++ G e6&endi c$n Ma !edad Ca man$ ($Dre C$( cam'$( K!e (e aCcanQaDan+ NZG K!5 Miene( 0aciend$[ NCaminand$+ La im're(in de Ca re('!e(&a dEDaCe cier&$ &$n$ a!&$ri&ari$ % aC&$, K!e e6&raU aC 0$mDre+ NZCm$ &e CCama([ NC$m$ me '!($ eC c!ra+ 9e(!($ arr! eC e(&$, de(a radad$ '$r Ca ac&i&!d &erca % 0!raUa+ EC niU$ 'areci adMer&irC$ % c$m'en( Ca( 'aCaDra( c$n !na e6're(in c$nOiada % OamiCiar+ NN$ (ea( maCcriad$ Nc$menQ eC Mie2$, 'er$ de(armad$ '$r Ca racia Da2 a !n &$n$ mE( Ln&im$N+ ZP$r K!5 n$ c$n&e(&a([ NZPara K!5 're !n&a[ Nre'Cic c$n cand$r e6&ra$rdinari$+ NTJ e(c$nde( aC $+ O &e 0a( id$ de ca(a de &! &ai&a+ NN$, (eU$r+ Pre !n&aDa ca(i (in c!ri$(idad, m$n&$namen&e, c$m$ 2! and$ !n 2!e $+ NO 0a( ec0ad$ aC !na CaMa&iMa+ NN$, (eU$r+ NO &e 0an D$&ad$ '$r maC!c$+ NN$, (eU$r+ 9e(!($ (e ra(c Ca caDeQa % a re c$n ($rnaP NO &e em'eQar$n a c$mer Ca( 'a&a( % &e O!i(&e(, Za0, Ma aD!ndi&$[ EC m!c0ac0$ n$ re('$ndi, (e '!($ a mecer(e ($Dre C$( 'ie(, C$( DraQ$( a Ca e('aCda, c0a(K!eand$ Ca Cen !a c$n&ra eC 'aCadar+ NZG 'ara dnde Ma( a0$ra[ NPara nin !na 'ar&e+ NZG K!5 e(&E( 0aciend$[ NL$ K!e !(&ed Me+ N?7!ena c$c0inadaA EC Mie2$ 9e(!($ n$ 0aCC mE( K!e decir4 K!edar$n caCCad$( Oren&e a Oren&e, (in K!e nin !n$ de C$( d$( (e a&reMie(e a mirar(e a C$( $2$(+ AC ra&$, m$Ce(&$ '$r aK!eC (iCenci$ % aK!eCCa K!ie&!d K!e n$ 0aCCaDa cm$ r$m'er, em'eQ a caminar Cen&amen&e c$m$ !n animaC en$rme % &$r'e, ca(i c$m$ (i K!i(iera imi&ar eC 'a($ de !n animaC Oan&E(&ic$, adMir&i K!e C$ e(&aDa 0aciend$, % C$ r!D$riQ 'en(ar K!e '!diera 0acerC$ 'ara diMer&ir aC niU$+ NZ/iene([ NCe 're !n& (im'Cemen&e+ CaCCadamen&e eC m!c0ac0$ (e Min$ (i !i5nd$Ce+ En CCe and$ a Ca '!er&a deC ranc0$ 0aCC a U(eDia a&areada encendiend$ O!e $+ S$'CaDa c$n O!erQa ($Dre !n m$n&$nci&$ de madera( de ca2n de 'a'eCe( amariCC$(+ NU(eDia, mira NCCam c$n &imideQN+ Mira C$ K!e 0a CCe ad$+ NU2J N r!U (in &$rnar(e, % c$n&in! ($'Cand$+ EC Mie2$ &$m aC niU$ % C$ c$C$c an&e (L, c$m$ 're(en&End$C$, Ca( d$( man$( $(c!ra( % r!e(a( ($Dre C$( 0$mDr$( Oin$(+ N?Mira, '!e(A <ir a ria % Dr!(ca % K!ed Oren&e aC r!'$, Miend$ c$n e(O!erQ$ '$r C$( $2$( CC$r$($( de 0!m$+ NZA0[ Una Ma a d!CQ!ra Ce (!aMiQ Cen&amen&e Ca e6're(in+ NA2E+ ZB!i5n e([ Ga re('$ndLa c$n ($nri(a a Ca ($nri(a deC niU$+ NZB!i5n ere([ NPierde( &! &iem'$ en 're !n&arCe, '$rK!e e(&e (inMer \enQa n$ c$n&e(&a+

http://biblioteca.d2g.com

B!ed !n ra&$ Mi5nd$C$, re('irand$ (! aire, ($nri5nd$Ce, 'areciend$ c$m'render aC $ K!e e(ca'aDa a 9e(!($+ L!e $ m!% de('aci$ (e O!e a !n rincn, 0!r en eC O$nd$ de !na D$C(a de &eCa r$2a % (ac !na aCCe&a amariCCa, '!Cida c$m$ me&aC de d!ra % Mie2a+ La di$ aC niU$ % mien&ra( 5(&e ma(caDa c$n diOic!C&ad Ca &ie(a 'a(&a, c$n&in! c$n&em'CEnd$C$(, a 5C % aC Mie2$ aC&erna&iMamen&e, c$n aire de a($mDr$, ca(i de an !(&ia+ ParecLa D!(car diOic!C&$(amen&e !n Oin$ % 'erdid$ 0iC$ de rec!erd$+ NZTe ac!erda(, 9e(!($, de CaciK!e[ EC '$Dre+ La ima en deC Mie2$ 'err$ OieC de(OiC '$r (!( mem$ria(+ Una c$m'!n ida em$cin C$( acercaDa+ NCa1ci1K!e+++ Ndi2$ eC Mie2$ c$m$ a'rendiend$ a deCe&rear+ EC niU$ M$CMi Ca caDeQa % C$ mir c$n (! mirada en&era % '!ra+ Mir a (! m!2er % ($nrier$n amD$( &Lmid$( % ($r'rendid$(+ A medida K!e eC dLa (e 0acLa rande % 'r$O!nd$, Ca C!Q (i&!aDa Ca ima en deC m!c0ac0$ den&r$ deC c!adr$ OamiCiar % 'eK!eU$ deC ranc0$+ EC c$C$r de Ca 'ieC enriK!ecLa eC &$n$ m$ren$ de Ca &ierra 'i(ada, % en C$( $2$( Ca ($mDra Ore(ca e(&aDa MiMa % ardien&e+ P$c$ a '$c$ Ca( c$(a( iDan de2and$ (i&i$ % $r aniQEnd$(e 'ara (! 're(encia+ Ga Ca man$ c$rrLa OEciC ($Dre Ca C!(&r$(a madera de Ca me(a, eC 'ie 0aCCaDa eC de(niMeC deC !mDraC, eC c!er'$ (e am$CdaDa e6ac&$ aC D!&aK!e de c!er$ % C$( m$Mimien&$( caDLan c$n racia en eC e('aci$ K!e C$( e('eraDa, 9e(!($, en&re aCe re % nerMi$($, 0aDLa (aCid$ de n!eM$ aC cam'$ % U(eDia (e a&areaDa, 'r$c!rand$ eMadir(e de Ca ($Cedad Oren&e aC (er n!eM$+ Rem$MLa Ca $CCa ($Dre eC O!e $, iDa % MenLa D!(cand$ in redien&e( 'ara Ca c$mida, % a ra&$(, mien&ra( Ce M$CMLa Ca e('aCda, miraDa de re$2$ aC niU$+ *e(de d$nde C$ Mi(C!mDraDa K!ie&$, c$n Ca( man$( en&re Ca( 'ierna(, Ca caDeQa d$DCada mirand$ C$( 'ie( $C'ear aC (!eC$, c$menQ a CCe arCe !n (iCDid$ men!d$ % CiDre K!e n$ rec$rdaDa mJ(ica+ AC ra&$ 're !n& ca(i (in diri ir(e a 5CP NZB!i5n e( eC riCC$ K!e c0iCCa[ Cre% 0aDer 0aDCad$ m!% (!aMe, '$rK!e n$ reciDi re('!e(&a (in$ eC (iCDid$, a0$ra mE( aCe re % 'arecid$ a Ca Dr!(ca e6aC&acin deC can&$ de C$( 'E2ar$(+ N?CaciK!eA Nin(in! ca(i c$n Mer \enQaN+ ?CaciK!eA M!c0$ $Q$ Ce 'r$d!2$ aC $Lr eC ?a0A deC niU$+ NZCm$ K!e &e e(&E !(&and$ eC n$mDre[ Una 'a!(a % aUadiP NG$ me CCam$ U(eDia+ O% c$m$ !n ec$ a'a ad$P N/eCi&a de (eD$+++ S$nri en&re ($r'rendida % di( !(&ada+ NZCm$ K!e &e !(&a '$ner n$mDre([ NU(&ed O!e K!ien me C$ '!($ a mL+ N/erdad e(+ IDa a 're !n&arCe (i e(&aDa c$n&en&$, 'er$ Ca d!ra c$(&ra K!e Ca Mida ($Ci&aria 0aDLa ac!m!Cad$ ($Dre (!( (en&imien&$( Ce 0acLa diOLciC, ca(i d$C$r$(a, Ca e6're(in+ T$rn a caCCar % a m$Mer(e mecEnicamen&e en !na ima inaria &area, eC!diend$ C$( im'!C($( K!e Ca 0acLan c$m!nica&iMa % aDier&a+ EC niU$ rec$menQ eC (iCDid$+ La C!Q crecLa, 0aciend$ mE( 'e(ad$ eC (iCenci$+ H!Diera K!erid$ c$menQar a 0aDCar di('ara&adamen&e de &$d$ c!an&$ Ce 'a(aDa '$r Ca caDeQa, $ 0!ir a Ca ($Cedad 'ara 0aCCar(e de n!eM$ c$n(i $ mi(ma+ S$'$r& caCCada aK!eC M5r&i $ in&eri$r 0a(&a eC CLmi&e de Ca &$r&!ra, % c!and$ (e ($r'rendi 0aDCand$ %a n$ (e (en&La eCCa, (in$ aC $ K!e OC!La c$m$ Ca (an re de !na Mena r$&a+ NTJ Ma( a Mer cm$ &$d$ camDiarE a0$ra, CaciK!e+ Ga %$ n$ '$dLa a !an&ar mE( a 9e(!($+++ La Mi(in deC Mie2$ $(c!r$, caCCad$, (ec$, 'a( en&re Ca( 'aCaDra(+ Le 'areci K!e eC m!c0ac0$ 0aDLa dic0$ HCec0!Q$I, % ($nri c$n &$r'eQa, n$ (aDiend$ (i era Ca re($nancia de (!( 'r$'ia( 'aCaDra(+ N+++n$ (5 cm$ C$ 0e a !an&ad$ &$da Ca Mida+ Siem're 0a (id$ maC$ % men&ir$($+ Sin $c!'ar(e de mL+++ EC (aD$r de Ca Mida amar a % d!ra (e c$ncen&raDa en eC rec!erd$ de (! 0$mDre, car End$C$ c$n Ca( c!C'a( K!e n$ '$dLa ace'&ar+ N+++ni eC &raDa2$ deC cam'$ C$ (aDe c$n &an&$( aU$(+ O&r$( 0!Dieran (aCid$ de aDa2$ % n$($&r$( 'ara a&rE( % 'ara a&rE(+ G a0$ra e(&e aU$, CaciK!e+++ Se in&err!m'i (!('irand$ % c$n&in! c$n OirmeQa % Ca M$Q aCQada, c$m$ (i K!i(iera K!e Ca $%e(e aC !ien mE( Ce2$(P N+++n$ 0a Menid$ eC a !a+ EC Meran$ (e 0a K!edad$ Mie2$ K!emEnd$C$ &$d$+ ?N$ 0a caLd$ ni !na $&aA La M$Q cECida en eC aire &rrid$ &ra2$ !n an(ia de Ore(c!ra im'eri$(a, !na an !(&ia de (ed+ EC re('Cand$r

http://biblioteca.d2g.com

de Ca c$Cina &$(&ada, de Ca( 0$2a( (eca(, de Ca &ierra a rie&ada, (e 0iQ$ 're(en&e c$m$ $&r$ c!er'$ % aCe2 Ca( demE( 're$c!'aci$ne(+ <!ard (iCenci$ aC Jn &iem'$ % C!e $ c$ncC!% c$n M$Q d$C$r$(aP NCaciK!e, c$ e e(a Ca&a % Da2a a Ca K!eDrada a D!(car a !a+ MiraDa a U(eDia a&arear(e en C$( 're'ara&iM$( deC aCm!erQ$ % (en&La !n c$n&en&$ Ln&im$ c$m$ (i (e 're'arara !na cerem$nia e6&ra$rdinaria, c$m$ (i aca($ acaDara de de(c!Drir eC carEc&er reCi i$($ deC aCimen&$+ T$da( Ca( c$(a( !(!aCe( (e 0aDLan end$min ad$, (e MeLan mE( 0erm$(a(, 'arecLan MiMir '$r 'rimera MeQ+ NZE(&E D!ena Ca c$mida, U(eDia[ La re('!e(&a O!e &an e6&ra$rdinaria c$m$ Ca 're !n&a+ NE(&E D!ena, Mie2$+ EC niU$ e(&aDa aO!era, 'er$ (! 're(encia CCe aDa 0a(&a eCC$( de !n m$d$ im'erce'&iDCe % eOicaQ+ La ima en deC 'eK!eU$ r$(&r$ a !d$ % 0!r$nean&e, Ce( 'r$M$caDa a($ciaci$ne( de idea( n!eMa(+ Pen(aDan c$n &ern!ra en $D2e&$( K!e an&e( n!nca 0aDLan &enid$ im'$r&ancia+ AC'ar a&ica( men!da(, 'eK!eU$( caDaCC$( de madera, carri&$( 0ec0$( c$n r!eda( de Cimn, me&ra( de Midri$ iri(ad$+ EC $Q$ m!&!$ % caCCad$ C$( !nLa % 0erm$(eaDa+ TamDi5n amD$( 'arecLan acaDar de c$n$cer(e, % &ener (!eU$( 'ara Ca Mida Menidera+ E(&aDan 0erm$($( 0a(&a (!( n$mDre( % (e c$m'CacLan en decirC$( ($Camen&e+ N9e(!($+++ NU(eDia+++ Ga eC &iem'$ n$ era !n de(e('erad$ a !ardar, (in$ !na c$(a Ci era, c$m$ O!en&e K!e Dr$&aDa+ C!and$ e(&!M$ Ci(&a Ca me(a, eC Mie2$ (e CeMan&, a&raMe( Ca '!er&a % O!e a CCamar aC niU$ K!e 2! aDa aO!era, ec0ad$ '$r &ierra, c$n !na cerDa&ana+ N?CaciK!e, Men&e a c$merA EC niU$ n$ C$ $La, aD(&raLd$ en Ca c$n&em'Cacin deC in(ec&$ Merde % Oin$ c$m$ eC nerMi$ de !na 0$2a+ C$n C$( $2$( 'e ad$( a Ca &ierra, Ca MeLa crecida c$m$ (i O!e(e de (! mi(m$ &amaU$, c$m$ !n ran animaC &erriDCe % m$n(&r!$($+ La cerDa&ana (e m$MLa a'ena(, irand$ ($Dre (!( 'a&a(, en&re Ca M$Q deC m!c0ac0$, K!e can&!rreaDa in&erminaDCemen&eP NCerDa&ana, cerDa&ani&a, Zde K!5 &amaU$ e( &! c$n!K!i&$[ EC in(ec&$ aDrLa ac$m'a(adamen&e Ca( d$( 'a&a( deCan&era(, c$m$ men(!rand$ Ma amen&e+ La can&ineCa c$n&in!aDa ac$m'aUand$ eC m$Mimien&$ de Ca cerDa&ana, % eC niU$ iDa Miend$ cada MeQ mE( diOeren&e e ine('erad$ eC a('ec&$ de Ca De(&eQ!eCa, 0a(&a 0acerCa irrec$n$ciDCe en (! ima inacin+ NCaciK!e, Men&e a c$mer+ /$CMi Ca cara % (e aCQ c$n Oa&i a, c$m$ (i re re(a(e de !n Car $ Mia2e+ Pene&r &ra( eC Mie2$ en eC ranc0$ CCen$ de 0!m$+ U(eDia (erMLa eC aCm!erQ$ en 'Ca&$( de 'eC&re de('$r&iCCad$(+ En eC cen&r$ de Ca me(a (e de(&acaDa DCanc$ eC 'an de maLQ, OrL$ % r! $($+ C$n&ra (! c$(&!mDre, K!e era e(&ar(e C$ mE( deC dLa Ma and$ '$r Ca( (iemDra( % Cadera(, 9e(!($ re re( aC ranc0$ '$c$ de('!5( deC aCm!erQ$+ C!and$ M$CMLa a Ca( 0$ra( 0aDi&!aCe(, Ce era OEciC re'e&ir e(&$( c$n(!e&!dinari$(, decir Ca( Ora(e( ac$(&!mDrada( % 0aCCar eC (i&i$ e6ac&$ en K!e (! 're(encia a'arecLa c$m$ !n Or!&$ na&!raC de Ca 0$ra, 'er$ aK!eC re re($ in!(i&ad$ re're(en&aDa !na &an O$rmidaDCe aC&eracin deC c!r($ de (! Mida, K!e en&r c$m$ aMer $nQad$ % c$m'rendi K!e U(eDia deDLa e(&ar CCena de ($r're(a+ Sin mirarCa de Oren&e, (e O!e aC c0inc0$rr$ % ec0(e a C$ Car $+ O% (in e6&raUeQa cm$ C$ in&er'eCaDa+ N?A2aA ZC$m$ K!e arreci Ca OC$2era[ 7!(c !na e6c!(a+ NZG K!5 M$% a 0acer en e(e cerr$ ac0ic0arrad$[ AC ra&$ M$CMi Ca M$Q de U(eDia, %a dciC % c$n mE( (im'a&La+ N?Tan&a OaC&a K!e 0ace eC a !aA Si acaDara de Menir !n D!en a !acer$, Car $ % D!en$+ ?San&$ *i$(A NLa caC$r e( m!c0a % eC cieC$ '!ri&$+ N$ (e mira Menir a !a de nin Jn Cad$+ NPer$ (i CC$Miera (e '$drLa 0acer $&ra (iemDra+ NSL, (e '$drLa+ NG darLa mE( 'Ca&a, '$rK!e (e 0a (ecad$ m!c0$ c$n!c$+ NSL, darLa+ NC$n !n ($C$ a !acer$ (e '$ndrLa Merdeci&a &$da e(a OaCda+ NG c$n Ca 'Ca&a '$drLam$( c$m'rarn$( !n D!rr$, K!e n$( 0ace m!c0a OaC&a+ G !n$( cami($ne( 'ara &i,

http://biblioteca.d2g.com

U(eDia+ La c$rrien&e de &ern!ra Dr$& ine('eradamen&e % c$n (! miCa r$ 0iQ$ ($nreLr a C$( Mie2$(+ NG 'ara &i, 9e(!($, !na D!ena c$Di2a K!e n$ (e 'a(e+ G ca(i en c$r$ C$( d$(P NZG 'ara CaciK!e[ NL$ CCeMarem$( aC '!eDC$ 'ara K!e c$2a C$ K!e Ce !(&e+ La C!Q K!e en&raDa '$r Ca '!er&a deC ranc0$ (e iDa 0aciend$ &en!e, diO!(a, $(c!ra, c$m$ (i Ca 0$ra aManQa(e % (in emDar $ n$ 'arecLa 0aDer 'a(ad$ &an&$ &iem'$ de(de eC aCm!erQ$+ LCe aDa Dri(a &eUida de 0!medad K!e 0acLa mE( ra&$ eC encierr$ de Ca 0aDi&acin+ T$d$ eC medi$dLa C$ 0aDLan 'a(ad$ ca(i en (iCenci$, diciend$ (C$, m!% de &iem'$ en &iem'$, aC !na( 'aCaDra( Ma a( % DanaCe( '$r Ca( K!e (ecre&amen&e % de m$d$ Da(&$ a($maDa !n e(&ad$ de aCma n!eM$, !na e('ecie de caCma, de 'aQ, de can(anci$ OeCiQ+ NA0$ri&a e(&E $(c!r$ Ndi2$ U(eDia, mirand$ eC c$C$r cenicien&$ K!e CCe aDa a Ca '!er&a+ NA0$ri&a Na(in&i di(&raLdamen&e eC Mie2$+ E ine('eradamen&e a re P NZG K!5 (e 0a 0ec0$ CaciK!e en &$da Ca &arde[+++ Se 0aDrE K!edad$ '$r eC c$n!c$ 2! and$ c$n C$( animaCe( K!e enc!en&ra+ C$n c!an&$ Dic0i&$ mira, (e 'ara % (e '$ne a c$nMer(ar c$m$ (i O!era en&e+ G mE( C!e $ aUadi, de('!5( de 0aDer de2ad$ de(OiCar Cen&amen&e '$r (! caDeQa &$da( Ca( imE ene( K!e (!(ci&aDan (!( 'aCaDra( dic0a(P N+++% C$ M$% a D!(car, '!e(+ ACQ(e deC c0inc0$rr$ c$n 'ereQa % CCe a Ca '!er&a+ T$d$ eC amariCC$ de Ca c$Cina (eca (e 0aDLa &$rnad$ en Mi$Ce&a Da2$ Ca C!Q de r!e($( n!Darr$ne( ne r$( K!e c!DrLan eC cieC$+ Una Dri(a a !da a i&aDa &$da( Ca( 0$2a( &$(&ada( % c0irrian&e(+ NMira, U(eDia NCCam+ /in$ Ca Mie2a aC !mDraC 're !n&and$P NZCaciK!e e(&E a0L[ N?N$A Mira eC cieC$ ne ri&$, ne ri&$+ NGa a(L (e 0a '!e(&$ $&ra( Mece( % n$ 0a (id$ a !a+ ECCa K!ed enmarcada en Ca '!er&a % 5C (aCi aC ra($, 0iQ$ 0!ec$ c$n Ca( man$( % CanQ !n ri&$ Cen&$ % e('aci$($+ N?CaciK!eA ?CaciiiiK!eA La M$Q (e O!e c$n Ca Dri(a, meQcCada aC r!id$ de Ca( 0$2a(, aC 0erM$r de miC r!id$( men!d$( K!e c$m$ D!rD!2a( r$deaDan Ca c$Cina+ 9e(!($ c$menQ a andar '$r Ca Mereda mE( anc0a deC c$n!c$+ En Ca 'rimera M!eC&a Mi$ de re$2$ a U(eDia, inmMiC, incr!(&ada en Ca( c!a&r$ CLnea( deC !mDraC, % Ca 'erdi (i !iend$ Ca( (in!$(idade(+ Cr!QaDa !n r!id$ de De(&eQ!eCa( MeC$ce( '$r Ca 0$2ara(ca caLda % (e $La eC e(caC$Orian&e M!eC$ de Ca( 'aC$mi&a( 'arda( ($Dre eC anc0$ O$nd$ deC Mien&$ inmen($ K!e 'a(aDa 'e(adamen&e+ P$r Ca C!Q % eC aire 'ene&raDa !na OriaCdad de a !a+ Sin (en&irC$, e(&aDa c$m$ a!(en&e % me&id$ '$r $&ra( Mereda( mE( &$rcida( % c$m'Cicada( K!e Ca( deC c$n!c$, mE( $(c!ra( % mi(&eri$(a(+ CaminaDa mecEnicamen&e camDiand$ de MeC$cidad, de&eni5nd$(e % 0aCCEnd$(e de 'r$n&$ 'arad$ en $&r$ (i&i$+ S!aMemen&e Ca( c$(a( iDan de(diD!2End$(e % 0aci5nd$(e ri(e( % m!daDCe(, c$m$ de (!(&ancia de a !a+ A ra&$( 'arecLa a 9e(!($ Mer eC c!er'eci&$ deC niU$ en c!cCiCCa( en&re C$( &aCC$( deC maLQ, % CCamaDa rE'id$P NCaciK!e N'er$ 'r$n&$ Ca Dri(a % Ca ($mDra de(0acLan eC diD!2$ % O$rmaDan $&ra Oi !ra irrec$n$ciDCe+ La( n!De( m!c0$ mE( 0$nda( % Da2a( a!men&aDan '$r (e !nd$( Ca $(c!ridad+ IDa a media OaCda de Ca c$Cina % %a C$( ErD$Ce( aC&$( 'arecLan c$C!mna( de 0!m$ de(0aci5nd$(e en Ca a&m(Oera $(c!ra+ Ga n$ (e OiaDa de C$( $2$(, '$rK!e &$da( Ca( O$rma( eran ($mDra( indi(&in&a(, (in$ K!e a ra&$( (e 'araDa % 're(&aDa $Ld$ a C$( r!m$re( K!e 'a(aDan+ N?CaciK!eA NCCamaDa c$n M$Q &$daMLa &Lmida % (e 'araDa a $Lr+ ParecLaCe K!e 0aDLa ($nad$ aC $ c$m$ (! 'i(ada, 'er$ n$, era !na rama (eca K!e cr!2La+ N??CaciK!eAA HerMLa !na (!(&ancia de m!rm!CC$(, de ec$(, de cr!2id$(, re($nan&e % Ma(&a+ HaDLa di(&in !id$ cCara (! M$Q en&re Ca QaraDanda de r!id$( men!d$( % di('er($( K!e arra(&raDa eC Mien&$+

http://biblioteca.d2g.com

NCerDa&ana, cerDa&ani&a+++ Era e($, eran (LCaDa(, eran 'aCaDra( de (! M$Q inOan&iC % n$ eC ec$ de !n !i2arr$ K!e r$daDa, % n$ aC Jn can&$ de 'E2ar$ de(Oi !rad$ en Ca di(&ancia, ni (iK!iera (! 'r$'i$ ri&$ K!e re re(aDa decrecid$ % deC ad$+ NCerDa&ana, cerDa&ani&a+++ En&re eC 0!m$ Ma $ K!e Ce CCenaDa Ca caDeQa, !na an !(&ia OrLa % a !da C$ 0$(&i aDa aceCerand$ (!( 'a($( % 'reci'i&End$C$ C$camen&e+ En&r en c!cCiCCa(, a ra&$( a c!a&r$ 'a&a(, 0!r and$ OeDriC en&re C$( &aCC$( deC maLQ, % 'arEnd$(e c$n&in!amen&e a n$ $Lr (in$ (! 'r$'ia re('iracin, K!e re($naDa rande+ 7!(caDa c$n ra'ideQ K!e crecLa Mer&i in$(amen&e, c$n an(ia inc$n&eniDCe, ca(i (in&i5nd$(e 5C mi(m$, 'erdid$ % CCamad$+ N?CaciK!eA ?CaciiiiiK!eA HaDLa id$ dand$ M!eC&a( en&re ri&$( % 2ade$(, e6&raMiad$, % (C$ a0$ra adMer&La K!e iDa de n!eM$ (!Diend$ Ca c$Cina+ C$n Ca ($mDra, Ca MeC$cidad de Ca (an re % Ca an !(&ia de Ca DJ(K!eda inJ&iC, %a n$ rec$n$cLa en (L mi(m$ aC man($ Mie2$ 0aDi&!aC, (in$ !n animaC e6&raU$ 're(a de !n im'!C($ de Ca na&!raCeQa+ N$ MeLa en Ca c$Cina C$( OamiCiare( c$n&$rn$(, (in$ c$m$ !n crecimien&$ % !na deO$rmacin in$'inad$( K!e (e Ca 0acLan a2ena % '$DCada de r!id$( % m$Mimien&$( de(c$n$cid$(+ EC aire e(&aDa e('e($ e irre('iraDCe, eC (!d$r Ce c$rrLa c$'i$($ % 5C iraDa % c$rrLa (iem're a !i2$nead$ '$r Ca an !(&ia+ N?CaciK!eA Ga era !na c$(a de Mida $ m!er&e 0aCCar+ HaCCar aC $ de(medid$ K!e (aCdrLa de aK!eCCa E('era ($Cedad &$r&!rad$ra+ S! 'r$'i$ ri&$ r$nc$ 'arecLa CCamarC$ 0acia miC r!mD$( di(&in&$(, d$nde aC $ de Ca n$c0e a'Ca(&an&e C$ e('eraDa+ Era a $nLa+ Era (ed+ Un $C$r de (!rc$ reci5n rem$Mid$ OC$&aDa a0$ra a ra( de &ierra, $C$r de 0$2a &ierna &ri&!rada+ Ga irrec$n$ciDCe, c$m$ Ca( demE( O$rma(, eC r$(&r$ deC niU$ (e de(0acLa en Ca &inieDCa r!e(a, %a n$ Ce miraDa a('ec&$ 0!man$, a ra&$( n$ Ce rec$rdaDa Ca Oi($n$mLa, ni eC &imDre, n$ rec$rdaDa (! (iC!e&a+ N?CaciK!eA Una r!e(a $&a Ore(ca e(&aCC ($Dre (! Oren&e (!d$r$(a+ ACQ Ca cara % $&ra Ce ca% ($Dre C$( CaDi$( 'ar&id$(, % $&ra( en Ca( man$( &err$(a(+ N?CaciK!eA G $&ra( OrLa( en eC 'ec0$ ra(ien&$ de (!d$r, % $&ra( en C$( $2$( &!rDi$(, K!e (e em'aUar$n+ N?CaciK!eA ?CaciK!eA ?CaciK!eA Ga eC c$n&ac&$ Ore(c$ Ce acariciaDa &$da Ca 'ieC, Ce ad0erLa Ca( r$'a(, Ce c$rrLa '$r C$( miemDr$( Ca($(+ Un ran r!id$ c$m'ac&$ (e aCQaDa de &$da Ca 0$2ara(ca % a0$ aDa (! M$Q+ OCLa 'r$O!ndamen&e a raLQ, a C$mDriQ de &ierra, a (emiCCa erminada, a e(e $C$r en($rdeced$r de Ca CC!Mia+ Ga n$ rec$n$cLa (! 'r$'ia M$Q, M!eC&a en eC ec$ red$nd$ de Ca( $&a(+ S! D$ca caCCaDa c$m$ (aciada % 'arecLa d$rmir marc0and$ Cen&amen&e, a're&ad$ en Ca CC!Mia, caCad$ en eCCa, ac!nad$ '$r (! re($nar 'r$O!nd$ % Ma(&$+ Ga n$ (aDLa (i re re(aDa+ MiraDa c$m$ en&re CE rima( aC &raM5( de C$( cCar$( OCec$( deC a !a Ca ima en $(c!ra de U(eDia, K!ie&a en&re Ca C!Q deC !mDraC+

COMENTARIO
HLa CC!MiaI C!ce eC mi(m$ DriCC$ % e6!Derancia &r$'icaC K!e eC c!en&$ cri$CCi(&a HLa m!2erI de 9!an 7$(c0, 'er$ e(&$ n$ Ce K!i&a en aD($C!&$ (! c!aCidad c$(m$'$Ci&a+ EC reMe(&ir de amDien&e mE ic$ !n &ema &radici$naCmen&e cri$CCi(&a c$m$ Ca (eK!La C$ c$C$ca den&r$ deC reaCi(m$ mE ic$+ P$r in&en(a K!e (ea Ca de(cri'cin de Ca (eK!La, Ca in&encin deC a!&$r n$ e( CanQar !na 'r$&e(&a ($ciaC, (in$ c$nMer&ir Ca (eK!La en !n (LmD$C$ de Ca arideQ de !n ma&rim$ni$+ La a'aricin mi(&eri$(a deC niU$ aCiMia e(a arideQ a &aC '!n&$ K!e c!and$ 5C de(a'arece, 9e(!($ % U(eDia a'ena( (e dan c!en&a de K!e 0a em'eQad$ a CC$Mer+ E( decir, K!e !n Oenmen$ de Ca na&!raCeQa Ma cediend$ (! im'$r&ancia a !n MaC$r 0!man$, &$d$ C$ c$n&rari$ de C$ K!e $c!rre en &an&$( c!en&$( cri$CCi(&a(+ EC reaCi(m$ mE ic$ 'r$Miene &an&$ deC niU$ CaciK!e c$m$ deC e(&iC$ de &$d$ eC c!en&$+ A!nK!e n$ 0a% nada e6&ra$rdinari$ en eC c$m'$r&amien&$ deC niU$, (! a'aricin % (! de(a'aricin re'en&ina( 2!n&$ c$n $&r$( de&aCCe( 0acen 'en(ar en eC e('e2i(m$+ AdemE( de (! O!ncin (imDCica, CaciK!e 'arece ca'aQ de a'a ar eC

http://biblioteca.d2g.com

O!e $ de Ca (eK!La+ Orinand$, reci&a !na 0i(&$ria inOan&iCP H+++% (e r$m'i Ca re're(a+++ % 0a Menid$ Ca c$rrien&e+++I *e('!5( U(eDia C$ manda a D!(car a !a SZCa 0a%[T en Ca K!eDrada+ L$ iden&iOica c$n eC Mie2$ 'err$ de(a'arecid$ % eC !($ de Ca( 'aCaDra( Hima enI % Hc!adr$I en Ca Ora(e (i !ien&e &amDi5n (irMen 'ara de(0!maniQarC$ % c$nMer&irC$ en !na e('ecie de d!endeP H+++Ca C!Q (i&!aDa Ca ima en deC m!c0ac0$ den&r$ deC c!adr$ OamiCiar % 'eK!eU$ deC ranc0$I+ L$( mi(m$( 'r$&a $ni(&a( en&ran a Mece( en e(&e m!nd$ mE ic$+ U(eDia dice K!e 9e(!($ HMiMe c$m$ (i e(&!Miera m!er&$I+ ECCa mi(ma (e m!eMe HmecEnicamen&e en !na ima inaria &areaI+ La meQcCa de &5rmin$( K!e in&en(iOican % $&r$( K!e aCiMian Ca (eK!La e( Merdaderamen&e in eni$(a+ EC a!&$r mane2a Ca( 'aCaDra( caC$rLOera( c$n &an&$ &aCen&$ K!e C$ ra crear !n c!adr$ di n$ de c$m'arar(e c$n eC de Ca HRima deC Mie2$ mariner$I de C$Cerid eP Ha( idCe a( a 'ain&ed (0i' !'$n a 'ain&ed $ceanI+ EC c$n&ra(&e irnic$ de Ca( 'aCaDra( % Ora(e( CLK!ida( 0ace (en&ir mE( Ca (eK!La C$ mi(m$ K!e eC amDien&e mE ic$P HErD$Ce( K!e ($naDan a CC!MiaI, Hec$ 0Jmed$I, HaC $ K!e OC!La c$m$ Ca (an re de !na Mena r$&aI, HO!en&e K!e Dr$&aDaI, Hr!id$( c$m$ D!rD!2a(I, e&c5&era+ La aD!ndancia de (LmiCe(, me&EO$ra( % Ora(e( K!e (e in&r$d!cen c$n Hc$m$ (i+++I n$ (C$ a&e(&i !an Ca 'r$cedencia Man !ardi(&a deC a!&$r, (in$ K!e &amDi5n reO!erQan eC amDien&e mE ic$ deC c!en&$+ En&re Ca( imE ene( n$Med$(a(, merecen de(&acar(eP H($mDra ac!c0iCCada de CEmina( cCara(I, H($mDra( de ErD$Ce(I SCa( n!De(T % H0$2a( Midri$(a(I+ I !aC K!e en H?*iCe( K!e n$ me ma&enI, HLa CC!MiaI e(&E e(&r!c&!rad$ ($Dre Mari$( '$Ciedr$( Ora men&ari$(+ La( de(cri'ci$ne( aC&ernan c$n C$( di(&in&$( diEC$ $( % eC '!n&$ de Mi(&a camDia en&re eC a!&$r, U(eDia % 9e(!($+ P$r medi$ de !na &5cnica e6'erimen&aC, U(Car Pie&ri C$ ra crear !n c!adr$ in$CMidaDCe de !na (eK!La Ca&in$americana en K!e C$( 'er($na2e( CCe an a 0!maniQar(e a 'e(ar de (! (!Orimien&$+ S! 'r$'(i&$ K!eda cCar$+ P$r m!c0$ K!e Ce emDr!&eQca eC amDien&e, eC 0$mDre &iene K!e c$n(erMar (! di nidad 0!mana+

http://biblioteca.d2g.com

(UAN (OS ARREOLA


X191"1)##1Y Me.icano) Naci" en Ciu%a% 8u:m/n BQapotl/n+# 7alisco) Auto%i%acto# no termin" la escuela primaria) De ni1o ' %e 6o-en tra(a6" en to%o# %es%e mo:o %e cuer%a en el merca%o %e 8ua%ala6ara hasta pro$esor %e historia ' literatura en Ciu%a% 8u:m/n) A$iciona%o al teatro# estu%i" en M9.ico con Usigli ' ;illaurrutia ' tam(i9n en 0ar s) Con Antonio Alatorre $un%" en 8ua%ala6ara la re-ista Pan B*H>G+# %on%e aparecieron sus primeros cuentos) Corrector %e prue(as en el Fon%o %e Cultura Econ"mica# El Colegio %e M9.ico le %io una (eca &ue le permiti" terminar ' pu(licar su primer li(ro %e cuentos# /aria inMencin B*H>H+) La primera e%ici"n %e C$nOaD!Cari$ sali" en *HG,) Las %os o(ras 6untas -ol-ieron a pu(licarse en $orma amplia%a en *HGG ' *H?,) Esta Fltima e%ici"n# llama%a C$nOaD!Cari$ &$&aC BFon%o %e Cultura Econ"mica+# tam(i9n inclu'e una come%ia en un acto# La 0$ra de &$d$(+ Arreola %irigi" %urante algFn tiempo @Los 0resentesA# una colecci"n &ue pu(lica li(ros %e 6"-enes literatos me.icanos) En *H?4 pu(lic" su Fnica no-ela# La Oeria+ Des%e entonces se ha %e%ica%o a la pintura ' se ha con-erti%o en una personali%a% %e la tele-isi"n) A6e%recista e.celente ' entusiasta practicante %e ping!pong) @El guar%agu6asA se pu(lic" en el C$nOaD!Cari$ %e *HG,)

EL GUARDAGUJAS
EL -ORASTERO CCe (in aCien&$ a Ca e(&acin de(ier&a+ S! ran MaCi2a, K!e nadie K!i($ car ar, Ce 0aDLa Oa&i ad$ en e6&rem$+ Se en2! eC r$(&r$ c$n !n 'aU!eC$, % c$n Ca man$ en Mi(era mir C$( rieCe( K!e (e 'erdLan en eC 0$riQ$n&e+ *e(aCen&ad$ % 'en(a&iM$ c$n(!C& (! reC$2P Ca 0$ra 2!(&a en K!e eC &ren deDLa 'ar&ir+ AC !ien, (aCid$ de K!i5n (aDe dnde, Ce di$ !na 'aCmada m!% (!aMe+ AC M$CMer(e, eC O$ra(&er$ (e 0aCC an&e !n Mie2eciCC$ de Ma $ a('ec&$ Oerr$carriCer$+ LCeMaDa en Ca man$ !na Cin&erna r$2a, 'er$ &an 'eK!eUa, K!e 'arecLa de 2! !e&e, Mir ($nriend$ aC Mia2er$, % 5(&e Ce di2$ an(i$($ (! 're !n&aP NU(&ed 'erd$ne, Z0a (aCid$ %a eC &ren[ NZLCeMa !(&ed '$c$ &iem'$ en e(&e 'aL([ NNece(i&$ (aCir inmedia&amen&e+ *eD$ 0aCCarme en T+ maUana mi(m$+ NSe Me K!e !(&ed i n$ra '$r c$m'Ce&$ C$ K!e $c!rre+ L$ K!e deDe 0acer a0$ra mi(m$ e( D!(car aC$2amien&$ en Ca O$nda 'ara Mia2er$(+ NG (eUaC !n e6&raU$ ediOici$ cenicien&$ K!e mE( Dien 'arecLa !n 're(idi$+ NPer$ %$ n$ K!ier$ aC$2arme, (in$ (aCir en eC &ren+ NACK!iCe !(&ed !n c!ar&$ inmedia&amen&e, (i e( K!e C$ 0a%+ En ca($ de K!e '!eda c$n(e !irC$, c$n&rE&eC$ '$r me(, Ce re(!C&arE mE( Dara&$ % reciDirE me2$r a&encin+ NZE(&E !(&ed C$c$[ G$ deD$ CCe ar a T+ maUana mi(m$+ N-rancamen&e, deDerLa aDand$narC$ a (! (!er&e+ Sin emDar $, Ce dar5 !n$( inO$rme(+ NP$r OaM$r+++ NE(&e 'aL( e( Oam$($ '$r (!( Oerr$carriCe(, c$m$ !(&ed (aDe+ Ha(&a a0$ra n$ 0a (id$ '$(iDCe $r aniQarC$( deDidamen&e, 'er$ (e 0an 0ec0$ %a rande( c$(a( en C$ K!e (e reOiere a Ca '!DCicacin de i&inerari$( % a Ca e6'edicin de D$Ce&$(+ La( !La( Oerr$Miaria( c$m'renden % enCaQan &$da( Ca( '$DCaci$ne( de Ca nacin4 (e e6'enden D$Ce&$( 0a(&a 'ara Ca( aCdea( mE( 'eK!eUa( % rem$&a(+ -aC&a ($Camen&e K!e C$( c$nM$%e( c!m'Can Ca( indicaci$ne( c$n&enida( en Ca( !La( % K!e 'a(en eOec&iMamen&e '$r Ca( e(&aci$ne(+ L$( 0aDi&an&e( deC 'aL( a(L C$ e('eran4 mien&ra( &an&$, ace'&an Ca( irre !Caridade( deC (erMici$ % (! 'a&ri$&i(m$ Ce( im'ide c!aCK!ier maniOe(&acin de de(a rad$+ NPer$ Z0a% !n &ren K!e 'a(e '$r e(&a ci!dad[ NAOirmarC$ eK!iMaCdrLa a c$me&er !na ine6ac&i&!d+ C$m$ !(&ed '!ede dar(e c!en&a, C$( rieCe( e6i(&en, a!nK!e !n &an&$ aMeriad$(+ En aC !na( '$DCaci$ne( e(&En (enciCCamen&e indicad$( en eC (!eC$, median&e d$( ra%a( de i(+ *ada( Ca( c$ndici$ne( ac&!aCe(, nin Jn &ren &iene Ca $DCi acin de 'a(ar '$r aK!L, 'er$ nada

http://biblioteca.d2g.com

im'ide K!e e($ '!eda (!ceder+ G$ 0e Mi(&$ 'a(ar m!c0$( &rene( en mi Mida % c$n$cL aC !n$( Mia2er$( K!e '!dier$n aD$rdarC$(+ Si !(&ed e('era c$nMenien&emen&e, &aC MeQ %$ mi(m$ &en a eC 0$n$r de a%!darCe a (!Dir a !n 0erm$($ % c$nO$r&aDCe Ma n+ NZMe CCeMarE e(e &ren a T+[ NZG '$r K!5 (e em'eUa !(&ed en K!e 0a de (er 'reci(amen&e a T+[ *eDerLa dar(e '$r (a&i(Oec0$ (i '!diera aD$rdarC$+ Una MeQ en eC &ren, (! Mida &$marE eOec&iMamen&e aC Jn r!mD$+ ZB!5 im'$r&a (i e(e r!mD$ n$ e( eC de T+[ NE( K!e %$ &en $ !n D$Ce&$ en re Ca 'ara ir a T+ L icamen&e, deD$ (er c$nd!cid$ a e(e C! ar, Zn$ e( a(L[ NC!aCK!iera dirLa K!e !(&ed &iene raQn+ En Ca O$nda 'ara Mia2er$( '$drE !(&ed 0aDCar c$n 'er($na( K!e 0an &$mad$ (!( 'reca!ci$ne(, adK!iriend$ rande( can&idade( de D$Ce&$(+ P$r re Ca eneraC, Ca( en&e( 'reMi($ra( c$m'ran 'a(a2e( 'ara &$d$( C$( '!n&$( deC 'aL(+ Ha% K!ien 0a a(&ad$ en D$Ce&$( !na Merdadera O$r&!na+++ NG$ creL K!e 'ara ir a T+ me Da(&aDa !n D$Ce&$+ MLreC$ !(&ed+++ NEC 'r6im$ &ram$ de C$( Oerr$carriCe( naci$naCe( Ma a (er c$n(&r!id$ c$n eC diner$ de !na ($Ca 'er($na K!e acaDa de a(&ar (! inmen($ ca'i&aC en 'a(a2e( de ida % M!eC&a 'ara !n &ra%ec&$ Oerr$Miari$ c!%$( 'Can$(, K!e incC!%en e6&en($( &JneCe( % '!en&e(, ni (iK!iera 0an (id$ a'r$Dad$( '$r C$( in enier$( de Ca em're(a+ NPer$ eC &ren K!e 'a(a '$r T+ Z%a (e enc!en&ra en (erMici$[ NG n$ (C$ 5(e+ En reaCidad, 0a% m!c0L(im$( &rene( en Ca nacin, % C$( Mia2er$( '!eden !&iCiQarC$( c$n reCa&iMa Orec!encia, 'er$ &$mand$ en c!en&a K!e n$ (e &ra&a de !n (erMici$ O$rmaC % deOini&iM$+ En $&ra( 'aCaDra(, aC (!Dir a !n &ren, nadie e('era (er c$nd!cid$ aC (i&i$ K!e de(ea+ NZCm$ e( e($[ NEn (! aOEn de (erMir a C$( ci!dadan$(, Ca em're(a deDe rec!rrir a cier&a( medida( de(e('erada(+ Hace circ!Car &rene( '$r C! are( in&ran(i&aDCe(+ E($( c$nM$%e( e6'edici$nari$( em'Cean a Mece( Mari$( aU$( en (! &ra%ec&$, % Ca Mida de C$( Mia2er$( (!Ore aC !na( &ran(O$rmaci$ne( im'$r&an&e(+ L$( OaCCecimien&$( n$ ($n rar$( en &aCe( ca($(, 'er$ Ca em're(a, K!e &$d$ C$ 0a 'reMi(&$, aUade a e($( &rene( !n Ma n ca'iCCa ardien&e % !n Ma n cemen&eri$+ E( m$&iM$ de $r !CC$ 'ara C$( c$nd!c&$re( de'$(i&ar eC cadEMer de !n Mia2er$ N C!2$(amen&e emDaC(amad$N en C$( andene( de Ca e(&acin K!e 're(criDe (! D$Ce&$+ En $ca(i$ne(, e(&$( &rene( O$rQad$( rec$rren &ra%ec&$( en K!e OaC&a !n$ de C$( rieCe(+ T$d$ !n Cad$ de C$( Ma $ne( (e e(&remece Camen&aDCemen&e c$n C$( $C'e( K!e dan Ca( r!eda( ($Dre C$( d!rmien&e(+ L$( Mia2er$( de 'rimera Ne( $&ra de Ca( 'reMi(i$ne( de Ca em're(aN (e c$C$can deC Cad$ en K!e 0a% rieC+ L$( de (e !nda 'adecen C$( $C'e( c$n re(i nacin+ Per$ 0a% $&r$( &ram$( en K!e OaC&an amD$( rieCe(4 aCCL C$( Mia2er$( (!Oren '$r i !aC, 0a(&a K!e eC &ren K!eda &$&aCmen&e de(&r!id$+ N?San&$ *i$(A NMire !(&edP Ca aCdea de -+ (!r i a ca!(a de !n$ de e($( acciden&e(+ EC &ren O!e a dar en !n &erren$ im'rac&icaDCe+ Li2ada( '$r Ca arena, Ca( r!eda( (e a(&ar$n 0a(&a C$( e2e(+ L$( Mia2er$( 'a(ar$n &an&$ &iem'$ 2!n&$(, K!e de Ca( $DCi ada( c$nMer(aci$ne( &riMiaCe( (!r ier$n ami(&ade( e(&rec0a(+ AC !na( de e(a( ami(&ade( (e &ran(O$rmar$n 'r$n&$ en idiCi$(, % eC re(!C&ad$ 0a (id$ -+, !na aCdea 'r$ re(i(&a CCena de niU$( &raMie($( K!e 2!e an c$n C$( Me(&i i$( enm$0ecid$( deC &ren+ N?*i$( mL$, %$ n$ e(&$% 0ec0$ 'ara &aCe( aMen&!ra(A NNece(i&a !(&ed ir &em'Cand$ (! Enim$4 &aC MeQ CCe !e !(&ed a c$nMer&ir(e en 05r$e+ N$ crea K!e OaC&an $ca(i$ne( 'ara K!e C$( Mia2er$( dem!e(&ren (! MaC$r % (!( ca'acidade( de (acriOici$+ Recien&emen&e, d$(cien&$( 'a(a2er$( annim$( e(criDier$n !na de Ca( 'E ina( mE( C$ri$(a( en n!e(&r$( anaCe( Oerr$Miari$(+ S!cede K!e en !n Mia2e de 'r!eDa, eC maK!ini(&a adMir&i a &iem'$ !na raMe $mi(in de C$( c$n(&r!c&$re( de Ca CLnea+ En Ca r!&a OaC&aDa !n '!en&e K!e deDLa (aCMar !n aDi(m$+ P!e( Dien, eC maK!ini(&a, en MeQ de '$ner marc0a 0acia a&rE(, aren a C$( 'a(a2er$( % $D&!M$ de eCC$( eC e(O!erQ$ nece(ari$ 'ara (e !ir adeCan&e+ 7a2$ (! en5r ica direccin, eC &ren O!e de(armad$ 'ieQa '$r 'ieQa % c$nd!cid$ a 0$mDr$( aC $&r$ Cad$ deC aDi(m$, K!e &$daMLa re(erMaDa Ca ($r're(a de c$n&ener en (! O$nd$ !n rL$ ca!daC$($+ EC re(!C&ad$ de Ca 0aQaUa O!e &an (a&i(Oac&$ri$ K!e Ca em're(a ren!nci deOini&iMamen&e a Ca c$n(&r!ccin deC '!en&e, c$nO$rmEnd$(e c$n 0acer !n a&rac&iM$ de(c!en&$ en Ca( &ariOa( de C$( 'a(a2er$( K!e (e a&reMen a aOr$n&ar e(a m$Ce(&ia (!'Cemen&aria+ N?Per$ %$ deD$ CCe ar a T+ maUana mi(m$A N?M!% DienA Me !(&a K!e n$ aDand$ne !(&ed (! 'r$%ec&$+ Se Me K!e e( !(&ed !n 0$mDre de c$nMicci$ne(+ AC2e(e '$r de 'r$n&$ en Ca O$nda % &$me eC 'rimer &ren K!e 'a(e+ Tra&e de 0acerC$ c!and$ men$(4 miC 'er($na( e(&arEn 'ara im'edLr(eC$+ AC CCe ar !n c$nM$%, C$( Mia2er$(, irri&ad$( '$r !na e('era dema(iad$ Car a, (aCen de Ca O$nda en &!m!C&$ 'ara inMadir r!id$(amen&e Ca e(&acin+ M!c0a( Mece( 'r$M$can

http://biblioteca.d2g.com

acciden&e( c$n (! increLDCe OaC&a de c$r&e(La % de 'r!dencia+ En MeQ de (!Dir $rdenadamen&e (e dedican a a'Ca(&ar(e !n$( a $&r$(4 '$r C$ men$(, (e im'iden 'ara (iem're eC aD$rda2e, % eC &ren (e Ma de2End$C$( am$&inad$( en C$( andene( de Ca e(&acin+ L$( Mia2er$(, a $&ad$( % O!ri$($(, maCdicen (! OaC&a de ed!cacin, % 'a(an m!c0$ &iem'$ in(!C&End$(e % dEnd$(e de $C'e(+ NZG Ca '$CicLa n$ in&erMiene[ NSe 0a in&en&ad$ $r aniQar !n c!er'$ de '$CicLa en cada e(&acin, 'er$ Ca im'reMi(iDCe CCe ada de C$( &rene( 0acLa &aC (erMici$ inJ&iC % (!mamen&e c$(&$($+ AdemE(, C$( miemDr$( de e(e c!er'$ dem$(&rar$n m!% 'r$n&$ (! MenaCidad, dedicEnd$(e a 'r$&e er Ca (aCida e6cC!(iMa de 'a(a2er$( adinerad$( K!e Ce( daDan a camDi$ de e(e (erMici$ &$d$ C$ K!e CCeMaDan encima+ Se re($CMi en&$nce( eC e(&aDCecimien&$ de !n &i'$ e('eciaC de e(c!eCa(, d$nde C$( O!&!r$( Mia2er$( reciDen Cecci$ne( de !rDanidad % !n en&renamien&$ adec!ad$, K!e C$( ca'aci&a 'ara K!e '!edan 'a(ar (! Mida en C$( &rene(+ ACCL (e Ce( en(eUa Ca manera c$rrec&a de aD$rdar !n c$nM$%, a!nK!e e(&5 en m$Mimien&$ % a ran MeC$cidad+ TamDi5n (e Ce( 'r$'$rci$na !na e('ecie de armad!ra 'ara eMi&ar K!e C$( demE( 'a(a2er$( Ce( r$m'an Ca( c$(&iCCa(+ NPer$, !na MeQ en eC &ren, Ze(&E !n$ a c!Dier&$ de n!eMa( diOic!C&ade([ NReCa&iMamen&e+ SC$ Ce rec$miend$ K!e (e Oi2e m!% Dien en Ca( e(&aci$ne(+ P$drLa dar(e eC ca($ de K!e !(&ed cre%era 0aDer CCe ad$ a T+, % (C$ O!e(e !na iC!(in+ Para re !Car Ca Mida a D$rd$ de C$( Ma $ne( dema(iad$ re'Ce&$(, Ca em're(a (e Me $DCi ada a ec0ar man$ de cier&$( e6'edien&e(+ Ha% e(&aci$ne( K!e ($n '!ra a'arienciaP 0an (id$ c$n(&r!ida( en 'Cena (eCMa % CCeMan eC n$mDre de aC !na ci!dad im'$r&an&e+ Per$ Da(&a '$ner !n '$c$ de a&encin 'ara de(c!Drir eC en aU$+ S$n c$m$ Ca( dec$raci$ne( deC &ea&r$, % Ca( 'er($na( K!e Oi !ran en eCCa( e(&En reCCena( de a(errLn+ E($( m!Uec$( reMeCan OEciCmen&e C$( e(&ra $( de Ca in&em'erie, 'er$ ($n a Mece( !na 'erOec&a ima en de Ca reaCidadP CCeMan en eC r$(&r$ Ca( (eUaCe( de !n can(anci$ inOini&$+ NP$r O$r&!na, T+ n$ (e 0aCCa m!% Ce2$( de aK!L+ NPer$ carecem$( '$r eC m$men&$ de &rene( direc&$(+ Sin emDar $, n$ deDe e6cC!ir(e Ca '$(iDiCidad de K!e !(&ed CCe !e maUana mi(m$, &aC c$m$ C$ de(ea+ La $r aniQacin de C$( Oerr$carriCe(, a!nK!e deOicien&e, n$ e6cC!%e Ca '$(iDiCidad de !n Mia2e (in e(caCa(+ /ea !(&ed, 0a% 'er($na( K!e ni (iK!iera (e 0an dad$ c!en&a de C$ K!e 'a(a+ C$m'ran !n D$Ce&$ 'ara ir a T+ LCe a !n &ren, (!Den, % aC dLa (i !ien&e $%en K!e eC c$nd!c&$r an!nciaP HHem$( CCe ad$ a T+I Sin &$mar 'reca!cin aC !na, C$( Mia2er$( de(cienden % (e 0aCCan eOec&iMamen&e en T+ NZP$drLa %$ 0acer aC !na c$(a 'ara OaciCi&ar e(e re(!C&ad$[ NCCar$ K!e '!ede !(&ed+ L$ K!e n$ (e (aDe e( (i Ce (erMirE de aC $+ In&5n&eC$ de &$da( manera(+ S!Da !(&ed aC &ren c$n Ca idea Oi2a de K!e Ma a CCe ar a T+ N$ &ra&e a nin !n$ de C$( 'a(a2er$(+ P$drLan de(iC!(i$narC$ c$n (!( 0i(&$ria( de Mia2e, % 0a(&a den!nciarC$ a Ca( a!&$ridade(+ NZB!5 e(&E !(&ed diciend$[ NEn Mir&!d deC e(&ad$ ac&!aC de Ca( c$(a( C$( &rene( Mia2an CCen$( de e('La(+ E(&$( e('La(, M$C!n&ari$( en (! ma%$r 'ar&e, dedican (! Mida a O$men&ar eC e('Lri&! c$n(&r!c&iM$ de Ca em're(a+ A Mece( !n$ n$ (aDe C$ K!e dice % 0aDCa (C$ '$r 0aDCar+ Per$ eCC$( (e dan c!en&a en (e !ida de &$d$( C$( (en&id$( K!e '!ede &ener !na Ora(e, '$r (enciCCa K!e (ea+ *eC c$men&ari$ mE( in$cen&e (aDen (acar !na $'inin c!C'aDCe+ Si !(&ed CCe ara a c$me&er Ca men$r im'r!dencia, (erLa a're0endid$ (in mE(4 'a(arLa eC re(&$ de (! Mida en !n Ma n cErceC, $ Ce $DCi arLan a de(cender en !na OaC(a e(&acin, 'erdida en Ca (eCMa+ /ia2e !(&ed CCen$ de Oe, c$n(!ma Ca men$r can&idad '$(iDCe de aCimen&$( % n$ '$n a C$( 'ie( en eC and5n an&e( de K!e Mea en T+ aC !na cara c$n$cida+ NPer$ %$ n$ c$n$Qc$ en T+ a nin !na 'er($na+ NEn e(e ca($ red$DCe !(&ed (!( 'reca!ci$ne(+ TendrE, (e C$ a(e !r$, m!c0a( &en&aci$ne( en eC camin$+ Si mira !(&ed '$r Ca( Men&aniCCa(, e(&E e6'!e(&$ a caer en Ca &ram'a de !n e('e2i(m$+ La( Men&aniCCa( e(&En 'r$Mi(&a( de in eni$($( di('$(i&iM$( K!e crean &$da cCa(e de iC!(i$ne( en eC Enim$ de C$( 'a(a2er$(+ N$ 0ace OaC&a (er d5DiC 'ara caer en eCCa(+ Cier&$( a'ara&$(, $'erad$( de(de Ca C$c$m$&$ra, 0acen creer, '$r eC r!id$ % C$( m$Mimien&$(, K!e eC &ren e(&E en marc0a+ Sin emDar $, eC &ren 'ermanece de&enid$ (emana( en&era(, mien&ra( C$( Mia2er$( Men 'a(ar ca!&iMad$re( 'ai(a2e( a &raM5( de C$( cri(&aCe(+ NZG e($ K!5 $D2e&$ &iene[ NT$d$ e(&$ C$ 0ace Ca em're(a c$n eC (an$ 'r$'(i&$ de di(min!ir Ca an(iedad de C$( Mia2er$( % de an!Car en &$d$ C$ '$(iDCe Ca( (en(aci$ne( de &ra(Cad$+ Se a('ira a K!e !n dLa (e en&re !en 'Cenamen&e aC aQar, en man$( de !na em're(a $mni'$&en&e, % K!e %a n$ Ce( im'$r&e (aDer adnde Man ni de dnde Mienen+ NG !(&ed Z0a Mia2ad$ m!c0$ en C$( &rene([ NG$, (eU$r, (C$ ($% !arda !2a(+ A decir Merdad, ($% !n !arda !2a( 2!DiCad$, % (C$ a'areQc$ aK!L de MeQ en c!and$ 'ara rec$rdar C$( D!en$( &iem'$(+ N$ 0e Mia2ad$ n!nca, ni &en $ ana( de 0acerC$+ Per$ C$(

http://biblioteca.d2g.com

Mia2er$( me c!en&an 0i(&$ria(+ S5 K!e C$( &rene( 0an cread$ m!c0a( '$DCaci$ne( ademE( de Ca aCdea de -+, c!%$ $ri en Ce 0e reOerid$+ Oc!rre a Mece( K!e C$( &ri'!Can&e( de !n &ren reciDen rdene( mi(&eri$(a(+ InMi&an a C$( 'a(a2er$( a K!e de(ciendan de C$( Ma $ne(, eneraCmen&e c$n eC 're&e6&$ de K!e admiren Ca( DeCCeQa( de !n de&erminad$ C! ar+ Se Ce( 0aDCa de r!&a(, de ca&ara&a( $ de r!ina( c5CeDre(P HB!ince min!&$( 'ara K!e admiren !(&ede( Ca r!&a &aC $ c!aCI, dice amaDCemen&e eC c$nd!c&$r+ Una MeQ K!e C$( Mia2er$( (e 0aCCan a cier&a di(&ancia, eC &ren e(ca'a a &$d$ Ma'$r+ NZG C$( Mia2er$([ N/a an de(c$ncer&ad$( de !n (i&i$ a $&r$ d!ran&e aC Jn &iem'$, 'er$ acaDan '$r c$n re ar(e % (e e(&aDCecen en c$C$nia+ E(&a( 'arada( in&em'e(&iMa( (e 0acen en C! are( adec!ad$(, m!% Ce2$( de &$da ciMiCiQacin % c$n riK!eQa( na&!raCe( (!Oicien&e(+ ACCL (e aDand$nan C$&e( (eCec&$(, de en&e 2$Men, % ($Dre &$d$ c$n m!2ere( aD!ndan&e(+ ZN$ Ce !(&arLa a !(&ed 'a(ar (!( dLa( en !n 'in&$re(c$ C! ar de(c$n$cid$, en c$m'aULa de !na m!c0ac0i&a[ EC Mie2eciCC$ 0iQ$ !n !iU$, % (e K!ed mirand$ aC Mia2er$ c$n 'icardLa, ($nrien&e % CCen$ de D$ndad+ En e(e m$men&$ (e $% !n (iCDid$ Ce2an$+ EC !arda !2a( di$ !n Drinc$, CCen$ de inK!ie&!d, % (e '!($ a 0acer (eUaCe( ridLc!Ca( % de($rdenada( c$n (! Cin&erna+ NZE( eC &ren[ N're !n& eC O$ra(&er$+ EC ancian$ ec0 a c$rrer '$r Ca MLa, de(aO$radamen&e+ C!and$ e(&!M$ a cier&a di(&ancia, (e M$CMi 'ara ri&arP N?Tiene !(&ed (!er&eA MaUana CCe arE a (! Oam$(a e(&acin+ ZCm$ dice !(&ed K!e (e CCama[ N?XA Nc$n&e(& eC Mia2er$+ En e(e m$men&$ eC Mie2eciCC$ (e di($CMi en Ca cCara maUana+ Per$ eC '!n&$ r$2$ de Ca Cin&erna (i !i c$rriend$ % (aC&and$ en&re C$( rieCe(, im'r!den&emen&e, aC enc!en&r$ deC &ren+ AC O$nd$ deC 'ai(a2e, Ca C$c$m$&$ra (e acercaDa c$m$ !n r!id$($ adMenimien&$+

COMENTARIO
En HEC !arda !2a(I, eC 'a'eC de Ca OiC$($OLa e( mE( im'$r&an&e % eC reaCi(m$ mE ic$ e( mE( mE ic$ K!e en HLa CC!MiaI+ Arre$Ca 're(en&a, en e(&e c!en&$ reCa&iMamen&e Car $ 'ara 5C, (! in&er're&acin deC m!nd$ de mediad$( deC (i C$ XX+ L$( (!ce($( mE ic$( K!e narra eC Mie2$ !arda !2a( c$n(&i&!%en Ca re('!e(&a de Arre$Ca aC ma&eriaCi(m$ % aC e6i(&enciaCi(m$+ Admi&e c$n &ri(&eQa K!e n$ MiMim$( en eC me2$r m!nd$ '$(iDCe % (e rLe de aK!eCCa( 'er($na( K!e (e de2an aD($rDer &an&$ '$r e(e m!nd$ K!e n!nca '!eden CiDrar(e de (! (!ccin irre(i(&iDCe+ AC mi(m$ &iem'$, (! ac&i&!d e( mE( me6icana en K!e n$ (e de(e('era, (in$ K!e aD$ a '$r eC Mia2e a D$rd$ deC &ren de Ca Mida (in 're$c!'ar(e de Ca r!&a K!e CCeMa+ EC ($C$ 0ec0$ de aD$rdar eC &ren e( !na Merdadera 0aQaUa % deDe a'reciar(e c$m$ &aC+ ZP$r K!5 de(e('erar(e c!and$ eC 0$mDre e( ca'aQ de ada'&ar(e a c!aCK!ier 'eri'ecia[ Para cr!Qar eC aDi(m$, C$( 'a(a2er$( &ienen K!e de(armar eC &ren, CCeMar Ca( 'ieQa( aC &raM5( deC aDi(m$ % armar eC &ren de n!eM$+ L$ im'$r&an&e e( K!e eC &ren (i a+ L$( r!mD$( Oi2$( ($n ridLc!C$( '$rK!e aC !n$( 'a(a2er$( ($n ca'ace( de CCe ar (in (aDerC$+ AC Oin deC c!en&$, eC &ren Merdader$ CCe a a Ca e(&acin % eC Mie2$ !arda !2a( de(a'arece, i !aC K!e CaciK!e en HLa CC!MiaI, '$niend$ en d!da (! 'r$'ia e6i(&encia+ C$m$ eC reaCi(m$ mE ic$ (iem're &iene !na Da(e reaCi(&a, Arre$Ca O!nde (! (imD$Ci(m$ e6a erad$ c$n !na (E&ira de C$( deOec&$( deC (i(&ema Oerr$Miari$ de M56ic$+ Se D!rCa de C$( &rene( K!e n$ re('e&an C$( 0$rari$(4 de C$( 'Cane( 'ara &JneCe( % '!en&e( K!e ni 0an (id$ a'r$Dad$( '$r C$( in enier$(4 deC me2$r &ra&$ K!e reciDen C$( 'a(a2er$( de 'rimera cCa(e4 de Ca OaC&a de c$r&e(La de Ca en&e en eC m$men&$ de aD$rdar eC &ren4 de Ca MenaCidad de C$( '$CicLa(4 % de Ca c$(&!mDre c$n(a rada de (!Dir % Da2ar deC &ren (in e('erar a K!e 5(&e (e 'are+ Arre$Ca c$mDina en HEC !arda !2a(I Ca reaCidad me6icana c$n Ca ma ia, d$( eCemen&$( K!e (e 0aCCan &$&aCmen&e (e'arad$( en Ca ma%$rLa de C$( c!en&$( de (! c$Ceccin Con$a(ularlo) Ha% K!e Ceer &$d$ eC M$C!men 'ara a'reciar eC 'r$'(i&$ e(&5&ic$ deC a!&$r+ C$m$ 0$mDre re're(en&a&iM$ de (! 5'$ca, e( !n ecC5c&ic$ K!e 're&ende e(criDir Ca 0i(&$ria deC c!en&$ m$dern$ !&iCiQand$ C$ me2$r de &$d$( C$( K!e Ce an&ecedier$n+ EC &L&!C$ de (! 'rimera c$Ceccin, ;aria in-enci"n S1949T, indica (! in&encin de c$m'$ner !n 'an$rama deC c!en&$+ La !nin de ;ar a in-enci"n S1949T % Con$a(ulario S19;)T en !n ($C$ M$C!men S19;;T % (! am'Ciacin Da2$ eC &L&!C$ de Con$a(ulario total S196)T a&e(&i !a Ca in&erde'endencia de &$d$( C$( c!en&$(+ La !nidad ar&L(&ica %a n$ e( e6cC!(iMamen&e eC c!en&$ indiMid!aC (in$ &amDi5n eC c$n2!n&$+ Ac&!aCmen&e, Ca ac&i&!d c$(m$'$Ci&a de Arre$Ca 0a 'r$M$cad$ m!c0a( '$C5mica( en&re C$( me6ican$(+ M!c0a( Mece( Ce '$nen Oren&e a 9!an R!CO$, c!%a &emE&ica cae mE( den&r$ de Ca &radicin de Ca Ci&era&!ra

http://biblioteca.d2g.com

reM$C!ci$naria+ N$ e( Ca 'rimera MeQ K!e (e 0a 'Can&ead$ en M56ic$ Ca c!e(&in de C$( MaC$re( reCa&iM$( de Ca Ci&era&!ra c$(m$'$Ci&a % Ca cri$CCi(&a+ En eOec&$, e(&a dic$&$mLa carac&eriQa Ca 'r$(a me6icana deC (i C$ ac&!aC+ A!nK!e Ca ReM$C!cin 0a (id$ eC &ema c$n(&an&e de Ca ma%$rLa de C$( e(cri&$re(, (iem're 0a 0aDid$ !n 'eK!eU$ r!'$ de 0ere2e( c$(m$'$Ci&a(+ En&re C$( a&eneL(&a(, c$C$niaCi(&a( % c$n&em'$rEne$(, 0an Oi !rad$ a!&$re( de Ca e(&ir'e de ACO$n($ Re%e(, Ar&emi$ de /aCCe1AriQ'e % 9aime T$rre( 7$de&, c!%$( c!en&$( reMeCan !n e(ca'e &$&aC de C$( rande( 'r$DCema( ($ciaCe( de e(&e (i C$+ Arre$Ca 0a (id$ iden&iOicad$ c$n e(&e r!'$, !n '$c$ in2!(&amen&e+ Si e( cier&$ K!e Ce( 'er&enece '$r !n in&eCec&!aCi(m$ % '$r (! c!C&!ra encicC$'5dica, n$ e( men$( cier&$ K!e en HEC !arda !2a(I % $&r$( c!en&$( reMeCa K!e e(&E c$n(&an&emen&e 're$c!'ad$ '$r eC Merdader$ (en&id$ deC m!nd$ en K!e MiMe+

http://biblioteca.d2g.com

EDUARDO MALLEA
X19#8119")Y Argentino) Naci" en 2ah a 2lanca) <e cri" en un am(iente cultoC su pa%re era m9%ico# literato ' amigo %e <armiento) Estu%i" cuatro a1os en la Faculta% %e Derecho# pero a(an%on" la carrera para %e%icarse a la literatura) Fun%" re-istas# pu(lic" li(ros# hi:o %os -ia6es a Europa B*H,3#*H4>+ ' %es%e *H4* %irigi" el suplemento literario %e La Nacin+ Despu9s %esempe1" unos cargos %iplom/ticos) A%em/s %e los %os tomos %e cuentos# C!en&$( 'ara !na in Ce(a de(e('erada B*H,?+ ' La ci!dad 2!n&$ aC rL$ inmMiC B*H4?+# Mollea se conoce m/s por su ensa'o auto(iogr/$ico Hi(&$ria de !na 'a(in ar en&ina B*H4D+ ' por sus no-elas -ie(&a en n$MiemDre B*H43+# La Da0La de (iCenci$ B*H>5+# T$d$ Merd$r 'erecerE B*H>*+# La( E !iCa( B*H>4+# O re&$rn$ B*H>?+# O MLnc!C$ B*H>?+# L$( enemi $( deC aCma B*HG5+# La &$rre B*HG*+# C0aMe( B*HG>+# SimDad B*HGD+C ' los tomos %e no-elas cortas SaCa de e('era B*HG>+ ' La raQn 0!mana B*H?5+) Con la no-ela La Darca de 0ieC$ B*H?D+# Mollea %emuestra su capaci%a% para reno-arse) <us o(ras m/s recientes son La 'enJC&ima '!er&a B*H?H+# <aDrieC AndaraC B*HD*+# Tri(&e 'ieC deC !niMer($ B*HD*+ ' En Ca crecien&e $(c!ridad B*HD4+) @Con-ersaci"nA pertenece a la colecci"n La ci!dad 2!n&$ aC rL$ inmMiC+

CONVERSACIN
L NO c$n&e(&, en&rar$n en eC Dar+ C 'idi !n `0i(_% c$n a !a4 eCCa 'idi !n `0i(_% c$n a !a+ C Ca mir4 eCCa &enLa !n $rr$ de &erci$'eC$ ne r$ a're&End$Ce Ca 'eK!eUa caDeQa4 (!( $2$( (e aDrLan, $(c!r$(, en !na Q$na aQ!C4 eCCa (e Oi2 en Ca c$rDa&a de 5C, r$2a, c$n Ca( 'in&a( DCanca( (!cia(, c$n eC n!d$ maC 0ec0$+ P$r eC Men&anaC (e MeLa eC Oren&e de !na &in&$rerLa4 aC Cad$ de Ca '!er&a de Ca &in&$rerLa 2! aDa !n niU$4 Ca acera m$(&raDa !na ran D$ca '$r Ca K!e, inc$nceDiDCe nacimien&$, (!r La eC r!e($ &r$nc$ de !n ca(&aU$4 Ca caCCe era m!% anc0a+ EC m$Q$ Min$ c$n Ca D$&eCCa % d$( Ma($( rande( % 0ieC$4 HCi arriCC$( NCe di2$ 5CN ME('er$I4 eC m$Q$ reciDi Ca $rden (in m$Mer Ca caDeQa, 'a( Ca (erMiCCe&a '$r Ca (!'erOicie manc0ada de Ca me(a, d$nde c$C$c de('!5( C$( Ma($(4 en eC (aCn ca(i &$da( Ca( me(a( e(&aDan MacLa(4 de&rE( de !na _en&ia i an&e(ca e(criDLa eC 'a&rn en Ca( 0$2a( de !n DiDCi$ra&$4 en !na me(a deC e6&rem$ rincn 0aDCaDan d$( 0$mDre(, Ca( caDeQa( de(c!Dier&a(, !n$ c$n Di $&e rec$r&ad$ % r!e($, eC $&r$ ra(!rad$, re'! nan&e, caCM$ % amariCCen&$4 n$ (e $La, en eC (aCn, eC M!eC$ de !na m$(ca4 eC mE( 2$Men de C$( d$( 0$mDre( deC e6&rem$ rincn 0aDCaDa 'reci'i&adamen&e, 0aciend$ 'a!(a( Dr!(ca(4 eC 'a&rn CeMan&aDa C$( $2$( % C$ miraDa, e(c!c0and$ e(e 0aDCar r!d$ e irre !Car, C!e $ M$CMLa a 0!ndir(e en C$( nJmer$(4 eran Ca( (ie&e+ C Ce (irMi `0i(_%, cerca de d$( cen&Lme&r$(, % C!e $ Ce (irMi !n '$c$ de 0ieC$, % a !a4 C!e $ (e (irMi a (L mi(m$ % 'r$D en (e !ida !n &ra $ c$r&$ % en5r ic$4 'rendi !n ci arriCC$ % eC ci arriCC$ Ce K!ed c$C and$ de !n En !C$ de Ca D$ca % &!M$ K!e cerrar C$( $2$( c$n&ra eC 0!m$, mirEnd$Ca4 eCCa &enLa (! Mi(&a Oi2a en Ca cria&!ra K!e 2! aDa 2!n&$ a Ca &in&$rerLa4 Ca( Ce&ra( de Ca &in&$rerLa eran 'Ca&eada( % Ca T# K!e 0aDLa (id$ !na ma%J(c!Ca 're&enci$(a, Darr$ca, &enLa (!( d$( e6&rem$( K!eDrad$( % en C! ar deC ad$rn$ K!edaDan d$( manc0a( mE( cCara( K!e eC O$nd$ 0$m$ 5ne$ de Ca &aDCa ($Dre Ca K!e m!c0$( aU$( 0aDLan ac!m!Cad$ (! 0$CCLn4 5C &enLa !na M$Q a!&$ri&aria, MiriC, (eca+ NGa n$ &e '$ne( eC &ra2e DCanc$ Ndi2$+ NN$ Ndi2$ eCCa+ NTe K!edaDa me2$r K!e e($ Ndi2$ 5C+ NSe !ramen&e+ NM!c0$ me2$r+ NSL+ NTe 0a( M!eC&$ de(c!idada+ ReaCmen&e &e 0a( M!eC&$ de(c!idada+ ECCa mir eC r$(&r$ deC 0$mDre, Ca( d$( arr! a( K!e caLan a 'ic$ ($Dre eC En !C$ de Ca D$ca 'ECida % O!er&e4 Mi$ Ca c$rDa&a, de('r$Ci2amen&e 0ec0a, Ca( manc0a( K!e Ca c!DrLan en dia $naC, c$m$ (aC'icad!ra(+ NSL Ndi2$+ NZB!iere( 0acer&e r$'a[

http://biblioteca.d2g.com

NME( adeCan&e Ndi2$ eCCa+ NEC e&ern$ HmE( adeCan&eI Ndi2$ 5CN+ Ga ni (iK!iera MiMim$(+ N$ MiMim$( eC m$men&$ K!e 'a(a+ T$d$ e( HmE( adeCan&eI+ ECCa n$ di2$ nada4 eC (aD$r deC `0i(_% era a radaDCe, Ore(c$ % c$n cier&$ amar $r a'ena( (en(iDCe4 eC (aCn (erMLa de reO! i$ a Ca 0!ida OinaC de Ca &arde4 en&r !n 0$mDre Me(&id$ c$n !n &ra2e de Drin DCanc$ % !na cami(a $(c!ra % !n 'aU!eC$ de '!n&a( marr$ne( (aCi5nd$Ce '$r eC D$C(iCC$ deC (ac$4 mir a (! aCreded$r % O!e a (en&ar(e aC Cad$ deC m$(&rad$r % eC 'a&rn CeMan& C$( $2$( % C$ mir % eC m$Q$ Min$ % 'a( Ca (erMiCCe&a ($Dre Ca me(a % e(c!c0 C$ K!e eC 0$mDre 'edLa % C!e $ C$ re'i&i en M$Q aC&a4 eC 0$mDre de Ca me(a Ce2ana K!e $La aC K!e 0aDCaDa M$C!DCemen&e M$CMi !n$( $2$( Cen&$( % 'e(ad$( 0acia eC cCien&e K!e acaDaDa de en&rar4 !n a&$ ($U$Cien&$ e(&aDa &endid$ ($Dre Ca &r!nca DaCa!(&rada de r$DCe ne r$ K!e (e'araDa d$( (ec&$re( deC (aCn, a 'ar&ir de Ca Midriera d$nde (e CeLa, aC reM5(, Ca in(cri'cinP HCaO5 de Ca Le aCidadI4 eCCa 'en(P ZP$r K!5 (e CCamarE CaO5 de Ca Le aCidad[ Una MeQ 0aDLa Mi(&$, en eC '!er&$, !na Darca K!e (e CCamaDa Causali%a%C ZK!5 K!erLa decir Causali%a%# '$r K!5 0aDLa 'en(ad$ eC 'a&rn en Ca 'aCaDra Causali%a%# K!5 '$dLa (aDer de Causali%a% !n naMe an&e ri( a men$( de (er !n 0$mDre de cier&a( Cec&!ra( Menid$ a men$([4 &aC MeQ &!Miera K!e Mer c$n e(e mi(m$ de(a(&re Ca 'aCaDra Causali%a%C $ (enciCCamen&e 0aDrLa K!erid$ '$ner Casuali%a% Ne( decir, '$dLa (er C$ c$n&rari$, e(a 'aCaDra, '!e(&a aCCL '$r i n$rancia $ '$r !n a($m$ de c$n$cimien&$N4 2!n&$ a Ca &in&$rerLa, Ca( '!er&a( %a cerrada( 'er$ C$( e(ca'ara&e( m$(&rand$ eC ac!m!Camien&$ $rdenad$ de carE&!Ca( ri(e(, DCanca(, amariCCa(, c$n caDeQa( de in&eCec&!aCe( O$&$ rEOic$( % aMi($( e(cri&$( en rande( Ce&ra(+ N(&e n$ e( !n D!en `0i(_% Ndi2$ 5C+ NZN$ e([ N're !n& eCCa+ NTiene !n !(&$ rar$+ ECCa n$ Ce &$maDa nin Jn !(&$ rar$4 Merdad K!e 0aDLa &$mad$ `0i(_% &an '$ca( Mece(4 5C &am'$c$ &$maDa m!c0$4 aC !na( Mece(, aC M$CMer a ca(a can(ad$, cinc$ ded$(, an&e( de c$mer4 $&r$( aCc$0$Ce( &$maDa, c$n 'reOerencia, 'er$ n!nca ($C$ (in$ c$n ami $(, aC medi$dLa4 'er$ n$ (e '$dLa deDer a e($, &an '$ca( c$(a(, aK!eC c$C$r Merd$($ K!e Ce Da2aDa de Ca Oren&e, '$r Ca cara (ea, ma ra, 0a(&a eC men&n4 n$ era !n c$C$r enOermiQ$, 'er$ &am'$c$ e($ '!ede indicar (aC!d4 nin !n$ de C$( remedi$( 0aDi&!aCe( 0aDLa '$did$ &ran(O$rmar eC &$n$ ma&e K!e &endLa aC !na( Mece( 0acia C$ Ci eramen&e cErden$+ Le 're !n& 5CP NZB!5 me mira([ NNada Ndi2$ eCCa+ NAC Oin, ZMam$( a ir $ n$, maUana, a C$ de Lei&e([+++ NSL Ndi2$ eCCaN, '$r (!'!e(&$, (i K!iere(+ ZN$ Ce( 0em$( dic0$ K!e LDam$( a ir[ NN$ &iene nada K!e Mer Ndi2$ 5C+ NGa (5 K!e n$ &iene nada K!e Mer, 'er$ en ca($ de n$ ir 0aDrLa K!e aMi(ar %a+ NE(&E Dien+ Irem$(+ H!D$ !na 'a!(a+ NZP$r K!5 dice(, a(L, K!e irem$([ N're !n& eCCa+ NZCm$ Ha(LI[ NSL, c$n !n aire re(i nad$+ C$m$ (i n$ &e !(&ara ir+ NN$ e( de Ca( c$(a( K!e mE( me en&!(ia(man, ir+ H!D$ !na 'a!(a+ NSL+ Siem're dice( e($+ G (in emDar $, c!and$ e(&E( aCCL+++ NC!and$ e(&$% aCCL, ZK!5[ Ndi2$ 5C+ NC!and$ e(&E( aCCL 'arece K!e &e !(&ara, % K!e &e !(&ara de !n m$d$ e('eciaC+++ NN$ en&iend$ Ndi2$ 5C+ NB!e &e !(&ara de !n m$d$ e('eciaC+ B!e Ca c$nMer(acin c$n Ema &e O!era !na e('ecie de re('iracin, aC $ reOre(can&e, '$rK!e camDia(+++ NN$ (ea( &$n&a+ NCamDia( Ndi2$ eCCaN+ Cre$ K!e camDia(+ O n$ (5+ En camDi$, n$ C$ nie !e(, '$r MerC$ a 5C n$ darLa( !n 'a($+ NE( !n 0$mDre in(i niOican&e % ri(, 'er$ aC K!e deD$ c$(a( Ndi2$ 5C+ NSL+ En camDi$, n$ (5, me 'arece K!e d$( 'aCaDra( de Ema &e CeMan&aran, &e 0icieran Dien+ NN$ (ea( &$n&a Ndi2$ 5CN+ TamDi5n me aD!rre+ NZP$r K!5 're&ender K!e &e aD!rre[ ZP$r K!5 decir C$ c$n&rari$ de C$ K!e reaCmen&e e([ NN$ &en $ '$r K!5 decir C$ c$n&rari$ de C$ K!e reaCmen&e e(+ Ere( &erca+ Me aD!rre Lei&e( % me aD!rre Ema, % me aD!rre &$d$ C$ K!e C$( r$dea % Ca( c$(a( K!e &$can+

http://biblioteca.d2g.com

NTe Oa(&idia &$d$ C$ K!e C$( r$dea+ Per$ '$r $&ra c$(a Ndi2$ eCCa+ NZP$r K!5 $&ra c$(a[ NP$rK!e n$ '!ede( ($'$r&ar Ca idea de e(a c$(a r$&e(ca K!e e( Ema !nida a !n 0$mDre &an inOeri$r, &an &riMiaC+ NPer$ e( aD(!rd$ C$ K!e dice(+ ZB!5 (e &e 0a me&id$ en Ca caDeQa[ Cada c!aC crea reCaci$ne( en Ca medida de (! 'r$'ia e6i encia+ Si Ema MiMe c$n Lei&e( n$ (erE '$r !na im'$(icin diMina, '$r !na Ce% Oa&aC, (in$ &ranK!iCamen&e '$rK!e n$ Me mE( aCCE de 5C+ NTe e( diOLciC c$nceDir K!e n$ Mea mE( aCCE de 5C+ NP$r *i$(, Da(&a4 n$ (ea( ridLc!Ca+ H!D$ $&ra 'a!(a+ EC 0$mDre deC &ra2e DCanc$ (aCi deC Dar+++ NN$ ($% ridLc!Ca Ndi2$ eCCa+ HaDrLa K!erid$ a re ar aC $ mE(, decir aC $ mE( (i niOica&iM$ K!e ec0ara !na C!Q ($Dre &$da( e(a( Ora(e( Ma a( K!e camDiaDan, 'er$ n$ di2$ nada4 M$CMi a mirar Ca( Ce&ra( de Ca 'aCaDra Tin&$rerLa4 eC 'a&rn CCam aC m$Q$ % Ce di$ !na $rden en M$Q Da2a, % eC m$Q$ O!e % 0aDC c$n !n$ de C$( d$( cCien&e( K!e $c!'aDan Ca me(a e6&rema deC (aCn4 eCCa ($rDi Ca JC&ima $&a deC a !ardien&e EmDar+ NEn eC O$nd$, Ema e( !na m!2er Da(&an&e c$nO$rme c$n (! (!er&e Ndi2$ 5C+ ECCa n$ c$n&e(& nada+ NUna m!2er OrLa de c$raQn Ndi2$ 5C+ ECCa n$ c$n&e(& nada+ NZN$ cree([ Ndi2$ 5C+ NTaC MeQ Ndi2$ eCCa+ NG a &i, a Mece(, &e da '$r decir c$(a( &an aD($C!&amen&e Oan&E(&ica(+ ECCa n$ di2$ nada+ NZB!5 cree( K!e me '!ede in&ere(ar en Ema[ ZB!5 e( C$ K!e cree([ NPer$, Z'ara K!5 M$CMer ($Dre C$ mi(m$[ Ndi2$ eCCaN+ E( !na c$(a K!e 0e dic0$ aC 'a(ar+ SenciCCamen&e aC 'a(ar+ L$( d$( 'ermanecier$n caCCad$(4 5C Ca miraDa, eCCa miraDa 0acia aO!era, Ca caCCe K!e iDa CCenEnd$(e, m!% Cen&amen&e, m!% Cen&amen&e, de $(c!ridad, Ca caCCe d$nde Ca n$c0e en&raDa en &!rn$4 eC 'aMimen&$ K!e, de DCanc$, e(&aDa %a ri(, K!e iDa a e(&ar 'r$n&$ ne r$, c$n cier&$ reOCe2$ aQ!C mar DriCCand$ ($Dre (! (!'erOicie4 'a(aDan a!&$mMiCe(, ra!d$(, aC !n$ K!e $&r$ mniD!(, car ad$4 de 'r$n&$ (e $La !na cam'aniCCa e6&raUa4 Zde dnde era e(a cam'aniCCa[4 Ca M$Q de !n c0ic$ (e $%, Ce2ana, M$ceand$ C$( diari$( de Ca &arde, Ca K!in&a edicin, K!e a'arecLa4 eC 0$mDre 'idi $&r$ `0i(_% 'ara 5C4 eCCa n$ &$maDa n!nca mE( de !na 'eK!eUa '$rcin4 eC m$Q$ M$CMi Ca e('aCda a Ca me(a % ri& eC 'edid$ c$n Ca mi(ma M$Q e(&en&rea % enOE&ica c$n K!e 0aDLa 0ec0$ C$( $&r$( 'edid$( % c$n K!e (e dan eC !(&$ de (er a!&$ri&ari$( e(&$( (!D$rdinad$( de !n 'a&rn &irEnic$4 eC 0$mDre $C'e Ca Midriera % eC c0ic$ K!e 'a(aDa c$rriend$ c$n Ca car a de diari$( $Ciend$ a &in&a en&r en eC (aCn, % eC 0$mDre c$m'r !n diari$ % C$ de('Ce % (e '!($ a Ceer C$( &L&!C$(4 eCCa (e Oi2 en d$( $ &re( O$&$ raOLa( K!e 0aDLa en Ca 'E ina '$(&reraP !na 2$Men de Ca ari(&$cracia K!e (e ca(aDa % !n OaDrican&e de a!&$mMiCe( Dri&Enic$( K!e acaDaDa de CCe ar a Ca Ar en&ina en ira c$merciaC4 eC a&$ (e 0aDLa CeMan&ad$ ($Dre Ca DaCa!(&rada % 2! aDa c$n Ca 'a&a en !n &ie(&$ de OC$re(, m$Miend$ C$( &aCC$( de Ca( OC$re( Mie2a( % e(c!ECida(4 eCCa 're !n& aC 0$mDre (i 0aDLa aC !na n$Medad im'$r&an&e % eC 0$mDre MaciC an&e( de c$n&e(&ar, % de('!5( di2$P NLa e&erna c$(a+ N$ (e en&ienden C$( r!($( c$n C$( aCemane(+ N$ (e en&ienden C$( aCemane( c$n C$( Orance(e(+ N$ (e en&ienden C$( Orance(e( c$n C$( in Ce(e(+ Nadie (e en&iende+ Tam'$c$ (e en&iende nada+ T$d$ 'arece K!e de !n m$men&$ a $&r$ (e Ma a ir aC diaDC$+ # K!e Ca( c$(a( Man a d!rar a(LP &$d$ eC m!nd$ (in en&ender(e, % eC 'Cane&a andand$+ EC 0$mDre m$Mi eC 'eridic$ 0acia !n$ de C$( OCanc$(, CCen Ca c$'a c$n !n '$c$ de `0i(_% % de('!5( Ce ec0 !n &errn de 0ieC$ % de('!5( a !a+ NE( me2$r n$ reM$CMerC$+ L$( K!e (aDen &$marC$ dicen K!e e( me2$r n$ reM$CMerC$+ NZHaDrE !erra, cree([ NCe 're !n& eCCa+ NZB!i5n '!ede decir (L, K!i5n '!ede decir n$[ Ni eCC$( mi(m$(, %$ cre$+ Ni eCC$( mi(m$(+ N*!rarLa d$( (emana( Ca !erra, c$n &$d$( e($( inMen&$(+++ NLa $&ra &amDi5n4 Ca $&ra &amDi5n di2er$n K!e iDa a d!rar d$( (emana(+ NEra di(&in&$+++ NEra C$ mi(m$+ Siem're e( C$ mi(m$+ Z*e&endrLan aC 0$mDre !n$( ram$( mE( de (an re, !n$( miCCare( mE( de (acriOicad$([ E( c$m$ Ca 'Ca&a deC aMar$+ Nada (acia eC am$r de Ca 'Ca&a '$r Ca 'Ca&a+ Nin !na can&idad de $di$ (aciarE eC $di$ deC 0$mDre '$r eC 0$mDre+

http://biblioteca.d2g.com

NNadie &iene ana( de (er ma(acrad$ Ndi2$ eCCaN+ E($ e( mE( O!er&e K!e &$d$( C$( $di$(+ NZB!5[ Ndi2$ 5CN+ Una ce !era eneraC &$d$ C$ n!DCa+ En Ca !erra, Ca a&r$Q 'Ceni&!d de ma&ar e( mE( rande K!e eC 'aM$r de m$rir+ ECCa caCC4 'en( en aK!eCC$4 iDa a c$n&e(&ar, 'er$ n$ di2$ nada4 'en( K!e n$ MaCLa Ca 'ena+ Una 2$Men de caDeQa can$(a, enM!eC&a en !n !arda'$CM$ ri(, 0aDLa (aCid$ a Ca acera de enOren&e % c$n a%!da de !n 0ierr$ Car $ Da2aDa Ca( c$r&ina( me&ECica( de Ca &in&$rerLa, K!e ca%er$n c$n (ec$ e(&r5'i&$+ La C!Q eC5c&rica era m!% d5DiC en Ca caCCe % eC &rEOic$ (e 0aDLa 0ec0$ a0$ra raC$, 'er$ (e !La 'a(and$ en&e c$n in&ermi&encia(+ NMe da( raDia cada MeQ K!e &$ca( eC a(!n&$ de Ema Ndi2$ 5C+ ECCa n$ di2$ nada+ C &enLa ana( de (e !ir 0aDCand$+ NLa( m!2ere( deDLan caCCar(e a Mece( Ndi2$+ ECCa n$ di2$ nada4 eC 0$mDre ra(!rad$, de 'ieC amariCCen&a, (e de('idi de (! ami $ % camin '$r en&re Ca( me(a( % (aCi deC Dar4 eC 'r$'ie&ari$ CeMan& C$( $2$( 0acia 5C % C!e $ C$( M$CMi a Da2ar+ NZB!iere( ir a aC !na 'ar&e a c$mer[ N're !n& 5C, c$n a riedad+ NN$ (5 Ndi2$ eCCaN, c$m$ K!iera(+ C!and$ 0!D$ 'a(ad$ !n m$men&$, eCCa di2$P NSi !n$ '!diera dar a (! Mida !n Oin+ Se !La 5C caCCad$+ E(&!Mier$n aCCL !n ra&$ mE( % C!e $ (aCier$n4 ec0ar$n a andar '$r e(a( caCCe( d$nde r$daDan Ca ($Cedad, Ca '$DreQa % eC &em'Cad$ aire n$c&!rn$4 'arecLa 0aDer(e e(&aDCecid$ en&re C$( d$( !na a&m(Oera, !na &em'era&!ra K!e n$ &enLa nada K!e Mer c$n eC cCima de Ca caCCe4 caminar$n !na( '$ca( c!adra(, 0a(&a eC Darri$ c5n&ric$ d$nde ardLan C$( arc$( aCMEnic$(, % en&rar$n aC re(&a!ran&e+ ?B!5 ri(a(, e(&r5'i&$, 0aDCar de en&e(A S$(&enLa Ca $rK!e(&a de dieQ 0$mDre( (! e6&raU$ ri&m$4 c$mier$n en (iCenci$4 de MeQ en c!and$ cr!QaDa en&re C$( d$( !na 're !n&a, !na r5'Cica4 n$ 'idier$n nada de('!5( deC 'aM$ OrL$4 mE( K!e Ca Or!&a, eC caO54 Ca $rK!e(&a (C$ (e im'$nLa 'eK!eUa( 'a!(a(+ C!and$ (aCier$n, c!and$ C$( reciDi n!eMamen&e eC aire n$c&!rn$, Ca ci!dad, caminar$n !n '$c$ a Ca deriMa en&re Ca( C!ce( de C$( cinema& raO$(+ C e(&aDa di(&raLd$, e6acerDad$, % eCCa miraDa C$( car&eCe( r$(a % amariCC$4 0aDrLa de(ead$ decir m!c0a( c$(a(, 'er$ n$ MaCLa Ca 'ena4 caCCaDa+ N/$CMam$( a ca(a Ndi2$ 5CN+ N$ 0a% nin !na 'ar&e a d$nde ir+ N/$CMam$( Ndi2$ eCCaN+ ZB!5 $&ra c$(a '$drLam$( 0acer[

COMENTARIO
En 1986, en 'Cena 5'$ca cri$CCi(&a, eC ar en&in$ Ed!ard$ MaCCea '!DCic La ciu%a% 6unto al r o inm"-il# !n &$m$ de c!en&$( e6i(&enciaCi(&a( c!%a Jnica reCacin c$n eC cri$CCi(m$ 'r$Miene deC 'rC$ $ % deC e'LC$ $+ HC$nMer(acinI, 0a(&a en eC (en&id$ irnic$ de (! &L&!C$, reOCe2a Ca OaC&a de c$m'ren(in en&re C$( (ere( 0!man$(+ L$( 'r$&a $ni(&a(, K!e (e iden&iOican (C$ c$n C$( 'r$n$mDre( H5CI % HeCCaI, (e 0aDCan (in CCe ar a c$m!nicar(e+ C!and$ 5C Ce cri&ica eC Me(&id$, eCCa n$&a C$ de(c!idad$ K!e e(&E 5C, sin %ec rselo) ZPara K!5[ L!e $ c$men en (iCenci$ en !n re(&a!ran&e D!CCici$($ %, aC Oin, M!eCMen a ca(a c$n Ca 're !n&a recar ada de an !(&iaP HZB!5 $&ra c$(a '$drLam$( 0acer[I L$( 'er($na2e( (ec!ndari$(, '$r DreMe K!e (ea (! ac&!acin, reO!erQan Ca im're(in de Ca ($Cedad 0!mana+ En Ca can&ina, eC m$Q$ reciDe eC 'edid$ (in m$Mer Ca caDeQa4 eC 'a&rn e(criDe4 d$( 0$mDre( 0aDCan en (iCenci$ % n$ (e $%e eC M!eC$ de !na m$(ca+ AO!era, !n niU$ 2!e a ($C$ deCan&e de Ca &in&$rerLa K!e !na 2$Men %e ca(e:a canosa cierra+ En eC re(&a!ran&e % en Ca caCCe, en&re !na m!C&i&!d de en&e, C$( 'r$&a $ni(&a( n$ (e (ien&en men$( ($C$(+ Para dem$(&rar Ca !niMer(aCidad de e(&e maC, eC 0$mDre Cee eC 'eridic$ % c$men&a Ca OaC&a de en&endimien&$ in&ernaci$naC+ Mien&ra( eC a!&$r na&!raCi(&a D!(caDa de&aCCe( 'ara 'in&ar !n c!adr$ c$n Ca ma%$r e6ac&i&!d, eC e6i(&enciaCi(&a e(c$ e !n$( c!an&$( de&aCCe( e('eciaCe( K!e reOCe2an eC e(&ad$ de Enim$ de (!( 'er($na2e(P Ca c$rDa&a c$n eC n!d$ maC 0ec0$ % Ca( 'in&a( DCanca( (!cia(4 Ca (!'erOicie manc0ada de Ca me(a4 C$( d$( cen&Lme&r$( de `0i(_%4 eC ci arriCC$ c$C and$ de !n En !C$ de Ca D$ca4 Ca T K!eDrada deC Ce&rer$4 % !n a&$ ($U$Cien&$+ EC ErD$C K!e (aCe de Ca ran D$ca en Ca acera e( mE( K!e !n de&aCCe de(cri'&iM$P (imD$CiQa eC a'ri(i$namien&$ deC 0$mDre S$ (i (e &ienen en c!en&a eC 'rC$ $ % eC e'LC$ $, (imD$CiQa eC nacimien&$ % eC crecimien&$ deC 0$mDre, a 'e(ar de !n amDien&e '$c$ a'r$'iad$T+ N$ (C$ C$ K!e dice MaCCea (in$ &amDi5n (! manera de decirC$ 'r$d!ce !na (en(acin aDr!mad$ra+ Ha%

http://biblioteca.d2g.com

!na OaC&a de c$m'ren(in en&re Ca( mi(ma( 'aCaDra( % Ora(e(+ La re'e&icin de 'aCaDra( en !na Ora(e $ en Ora(e( c$n(ec!&iMa( da !na ran 'e(adeQ aC e(&iC$, K!e (e 0ace aJn mE( 'e(ad$ c$n Ca aD!ndancia deC '!n&$ % c$ma, K!e (!'Ce Ca a!(encia de 'aCaDra( c$rreCa&iMa(+ A!nK!e HC$nMer(acinI e( !n D!en e2em'C$ deC c!en&$ e6i(&enciaCi(&a, (! &5cnica n$ e( &L'ica deC ar&e de MaCCea+ En Ca ma%$r 'ar&e de (!( c!en&$(, Ca accin in&eri$r 'red$mina ($Dre Ca e6&eri$r4 0a% '$c$ diEC$ $ % eC narrad$r in&erMiene mE( ac&iMamen&e+ N$ $D(&an&e, HC$nMer(acinI enca2a 'erOec&amen&e c$n C$( $&r$( c!en&$( n!merad$( de La ciu%a% 6unto al r o inm"-il) AC n!merar C$( c!en&$(, MaCCea 0ace 0inca'i5 en Ca !nidad deC CiDr$+ Tiene eC mi(m$ 'r$'(i&$ K!e S0er`$$d Ander($n en Pines(urg# Ohio % K!e 9ame( 9$%ce en Du(liners: ca'&ar eC e('Lri&! de !na ci!dad '$r medi$ de 'eK!eU$( drama( indiMid!aCe(+ AdemE( de Ca inde'endencia de C$( c!en&$(, &$d$( e6i(&enciaCi(&a(, MaCCea C$( c$C$ca den&r$ de !n marc$ K!e rec!erda 'arad2icamen&e aC *$( Pa(($( de U) <) A) En eC 'rC$ $, H*iEC$ $ $Ld$ en !na caCCeI, % en eC e'LC$ $, HAdi(I, MaCCea (e a'ar&a deC e6i(&enciaCi(m$ c$n !n $'&imi(m$ dinEmic$ K!e n$ 'arece c$nc$rdar c$n eC 'e(imi(m$ de C$( c!en&$(+ E( K!e, (e Jn MaCCea, eC m!nd$ american$ CCen$ de ($Cedad % de an !(&ia n$ e(&E &$&aCmen&e de('r$Mi(&$ de e('eranQa+ AC c$n&rari$, &$d$ eC &$rmen&$ de C$( 'er($na2e( e(&E a($ciad$ c$n eC 'r$ce($ de e(&acin+ En Am5rica, C$( 0$mDre( (e e(&En D!(cand$4 He( !n ran (iCenci$ en marc0aI+

http://biblioteca.d2g.com

(UAN CARLOS ONETTI


X19#911994Y Urugua'o) Naci" en Monte-i%eo# hi6o %e un o$icial a%uanero %e ascen%encia irlan%esa ^el apelli%o es una a%aptaci"n %e OSNet') <u ma%re# =onoria 2orges# pro-en a %e una $amilia %e hacen%a%os (rasile1os) 0oco a-enta6a%o como estu%iante# tra(a6" %e mo:o# mesero ' ta&uillero antes %e ir a 2uenos Aires en *H,H %e perio%ista) En *H4H particip" en la $un%aci"n %el semanario Marc0a ' lleg" a %irigirlo %urante -arios a1os) En *H>* $ue nom(ra%o 6e$e %e la o$icina %e la agencia noticiar a Reuters en 2uenos Aires) Regres" a Monte-i%eo en *HGD para aceptar la %irecci"n %e las (i(liotecas municipales# cargo &ue mantu-o hasta *HDG cuan%o la represi"n %el inusita%o go(ierno militar %el Urugua' ' la salu% %eteriora%a lo o(ligaron a renunciar ' trasla%arse a Ma%ri% con su cuarta esposa) Aun&ue se pu(lic" su primera o(ra importante# EC '$Q$, en *H4H# no se cua6" su $ama internacional hasta *H?D cuan%o concurs" para el premio R"mulo 8allegos con su no-ela 9!n&acadEMere( ' el gana%or Mario ;argas Llosa lo %istingui" en los $este6os %e Caracas como el precursor m/s importante %e los nue-os autores %e @la no-ela %e creaci"nA) La pu(licaci"n %e sus otras no-elas a(arca un perio%o %e m/s %e treinta a1os: Tierra de nadie B*H>*+# Para e(&a n$c0e B*H>4+# La Mida DreMe B*HG5+# L$( adi$(e( B*HG>+# Para !na &!mDa (in n$mDre B*HGH+# La cara de Ca de( racia B*H?5+# EC a(&iCCer$ B*H?*+# Tan &ri(&e c$m$ eCCa B*H?4+# La m!er&e % Ca niUa B*HD4+# Tiem'$ de aDraQar *HD>+ ' *e2em$( 0aDCar aC Mien&$ B*HDH+) Tan estima%o como cuentista &ue como no-elista# Onetti pu(lic" sus me6ores cuentos en *HG* (a6o el t tulo %e Un (!eU$ reaCiQad$ % $&r$( c!en&$(+ Aun&ue se han lan:a%o posteriormente -arias colecciones con otros t tulos# no -ar an esencialmente %e la original)

UN SUE.O REALI!ADO
LA 7ROMA Ca 0aDLa inMen&ad$ 7Cane(4 MenLa a mi de('ac0$ Nen C$( &iem'$( en K!e %$ &enLa de('ac0$, % aC caO5, c!and$ Ca( c$(a( iDan maC % 0aDLa de2ad$ de &enerC$N %, 'arad$ ($Dre Ca aCO$mDra, c$n !n '!U$ a'$%ad$ en eC e(cri&$ri$, Ca c$rDa&a de Cind$( c$C$re( (!2e&a a Ca cami(a c$n !n Dr$c0e de $r$ % aK!eCCa caDeQa N c!adrada, aOei&ada, c$n $2$( $(c!r$( K!e n$ '$dLan ($(&ener Ca a&encin mE( de !n min!&$ % (e aOC$2aDan en (e !ida c$m$ (i 7Cane( e(&!Miera a '!n&$ de d$rmir(e $ rec$rdara aC Jn m$men&$ Cim'i$ % (en&imen&aC de (! Mida K!e, de(de C!e $, n!nca 0aDLa '$did$ &enerN, aK!eCCa caDeQa (in !na ($Ca 'ar&Lc!Ca (!'erOC!a, aCQada c$n&ra Ca 'ared c!Dier&a de re&ra&$( % car&eCe(, me de2aDa 0aDCar % c$men&aDa red$ndeand$ Ca D$caP HP$rK!e !(&ed, na&!raCmen&e, (e arr!in dand$ eC =amlet)A O &amDi5nP HSL, %a (aDem$(+ Se 0a (acriOicad$ (iem're '$r eC ar&e, % (i n$ O!era '$r (! enC$K!ecid$ am$r '$r eC =amlet))+I G %$ me 'a(5 &$d$ e(e m$n&n de aU$( a !an&and$ &an&a mi(eraDCe en&e, a!&$re( % ac&$re( % ac&rice( % d!eU$( de &ea&r$ % crL&ic$( de C$( diari$( % Ca OamiCia, C$( ami $( % C$( aman&e( de &$d$( eCC$(, &$d$ e(e &iem'$ 'erdiend$ % anand$ !n diner$ K!e *i$( % %$ (aDLam$( K!e era nece(ari$ K!e M$CMiera a 'erder en Ca 'r6ima &em'$rada, c$n aK!eCCa $&a de a !a en Ca caDeQa 'eCada, aK!eC '!U$ en Ca( c$(&iCCa(, aK!eC &ra $ a rid!Cce, aK!eCCa D!rCa n$ c$m'rendida deC &$d$ de 7Cane(P NSL, cCar$+ La( C$c!ra( a K!e C$ 0a CCeMad$ (! de(medid$ am$r '$r =amlet+++ Si Ca 'rimera MeQ Ce 0!Diera 're !n&ad$ '$r eC (en&id$ de aK!eCC$, (i Ce 0!Diera c$nOe(ad$ K!e (aDLa &an&$ deC =amlet como de c$n$cer eC diner$ K!e '!ede dar !na c$media de(de (! 'rimera Cec&!ra, (e 0aDrLa acaDad$ eC c0i(&e+ Per$ &!Me mied$ a Ca m!C&i&!d de Dr$ma( n$ nacida( K!e 0arLa (aC&ar mi 're !n&a % (C$ 0ice !na m!eca % C$ mand5 a 'a(e$+ G a(L O!e K!e '!de MiMir C$( Mein&e aU$( (in (aDer K!5 era eC =amlet# (in 0aDerC$ CeLd$, 'er$ (aDiend$, '$r Ca in&encin K!e MeLa en Ca cara % eC DaCance$ de Ca caDeQa de 7Cane(, K!e eC =amlet era eC ar&e, eC ar&e '!r$, eC ran ar&e, % (aDiend$ &amDi5n, '$rK!e me O!i em'a'and$ de e($ (in darme c!en&a, K!e era, ademE(, !n ac&$r $ !na ac&riQ, en e(&e ca($ (iem're !na ac&riQ c$n cadera( ridLc!Ca(, Me(&id$ de ne r$ c$n r$'a( a2!(&ada(, !na caCaMera, !n cemen&eri$, !n d!eC$, !na Men anQa, !na m!c0ac0i&a K!e (e a0$ a+ G, &amDi5n, W+ S0a_e('eare+ P$r e($, c!and$ a0$ra, (C$ a0$ra, c$n !na 'eC!ca r!Dia 'einada aC medi$ K!e 'reOier$ n$ (acarme 'ara

http://biblioteca.d2g.com

d$rmir, !na den&ad!ra K!e n!nca C$ r Menirme Dien deC &$d$ % K!e me 0ace (iCDar % 0aDCar c$n mim$, me enc$n&r5 en Ca DiDCi$&eca de e(&e a(iC$ 'ara en&e de &ea&r$ arr!inada aC K!e dan !n n$mDre mE( 're(en&aDCe, aK!eC CiDr$ &an 'eK!eU$ enc!adernad$ en aQ!C $(c!r$ d$nde 0aDLa !na( 0!ndida( Ce&ra( d$rada( K!e decLan =amlet# me (en&5 en !n (iCCn (in aDrir eC CiDr$, re(!eC&$ a n$ aDrir n!nca eC CiDr$ % a n$ Ceer !na ($Ca CLnea, 'en(and$ en 7Cane(, en K!e a(L me Men aDa de (! Dr$ma, % en Ca n$c0e en K!e 7Cane( O!e a enc$n&rarme en eC 0$&eC de aC !na ca'i&aC de 'r$Mincia %, de('!5( de de2arme 0aDCar, O!mand$ % mirand$ eC &ec0$ % Ca en&e K!e en&raDa en eC (aCn, 0iQ$ ($Dre(aCir C$( CaDi$( 'ara decirme, deCan&e de Ca '$Dre C$caP NG 'en(ar+++ Un &i'$ c$m$ !(&ed K!e (e arr!in '$r eC =amlet) L$ 0aDLa ci&ad$ en eC 0$&eC 'ara K!e (e 0iciera car $ de !n 'er($na2e en !n rE'id$ di('ara&e K!e (e CCamaDa, me 'arece, <ue1o reali:a%o) En eC re'ar&$ de Ca C$c!ra aK!eCCa 0aDLa !n aCEn (in n$mDre, % e(&e aCEn (C$ '$dLa 0acerC$ 7Cane( '$rK!e c!and$ Ca m!2er Min$ a Merme, n$ K!edEDam$( aCCL mE( K!e 5C % %$4 eC re(&$ de Ca c$m'aULa '!d$ e(ca'ar a 7!en$( Aire(+ La m!2er 0aDLa e(&ad$ en eC 0$&eC a medi$dLa %, c$m$ %$ e(&aDa d!rmiend$, 0aDLa M!eC&$ a Ca 0$ra K!e era, 'ara eCCa % &$d$ eC m!nd$ en aK!eCCa 'r$Mincia caCien&e, Ca deC Oin de Ca (ie(&a % en Ca K!e %$ e(&aDa en eC C! ar mE( Ore(c$ deC c$med$r c$miend$ !na miCane(a red$nda % &$mand$ Min$ DCanc$, C$ Jnic$ D!en$ K!e '$dLa &$mar(e aCCL+ N$ M$% a decir K!e a Ca 'rimera mirada Nc!and$ (e de&!M$ en eC 0aC$ deC caC$r de Ca '!er&a enc$r&inada, diCa&and$ C$( $2$( en Ca ($mDra deC c$med$r % eC m$Q$ Ce (eUaC mi me(a % en (e !ida eCCa em'eQ a andar en CLnea rec&a 0acia mL c$n rem$Cin$( de Ca '$CCeraN %$ adiMin5 C$ K!e 0aDLa aden&r$ de Ca m!2er ni aK!eCCa c$(a c$m$ !na cin&a DCand!Qca % O$Oa de C$c!ra, K!e 0aDLa id$ de(enM$CMiend$, arrancand$ c$n (!aMe( &ir$ne(, c$m$ (i O!e(e !na Menda 'e ada a !na 0erida, de (!( aU$( 'a(ad$(, ($Ci&ari$(, 'ara Menir a Oa2arme c$n eCCa, c$m$ a !na m$mia, a mL % a aC !n$( de C$( dLa( 'a(ad$( en aK!eC (i&i$ aD!rrid$, &an aDr!mad$ de en&e $rda % maC Me(&ida+ Per$ 0aDLa, (L, aC $ en Ca ($nri(a de Ca m!2er K!e me '$nLa nerMi$($, % me era im'$(iDCe ($(&ener C$( $2$( en (!( 'eK!eU$( dien&e( irre !Care( e60iDid$( c$m$ C$( de !n niU$ K!e d!erme % re('ira c$n Ca D$ca aDier&a+ TenLa eC 'eC$ ca(i ri(, 'einad$ en &renQa( enr$(cada( % (! Me(&id$ c$rre('$ndLa a !na Mie2a m$da4 'er$ n$ era eC K!e (e 0!Diera '!e(&$ !na (eU$ra en C$( &iem'$( en K!e O!e inMen&ad$, (in$, &amDi5n e(&$, eC K!e 0!Diera !(ad$ en&$nce( !na ad$Ce(cen&e+ TenLa !na '$CCera 0a(&a C$( Qa'a&$(, de aK!eCC$( K!e CCaman D$&a( $ D$&ina(, Car a, $(c!ra, K!e (e iDa aDriend$ c!and$ eCCa caminaDa % (e enc$ La % M$CMLa a &emDCar aC 'a($ inmedia&$+ La DC!(a &enLa enca2e( % era a2!(&ada, c$n !n ran camaOe$ en&re C$( (en$( a !d$( de m!c0ac0a, % Ca DC!(a % Ca '$CCera (e !nLan % e(&aDan diMidida( '$r !na r$(a en Ca cin&!ra, &aC MeQ ar&iOiciaC a0$ra K!e 'ien($, !na OC$r de c$r$Ca rande % caDeQa Da2a, c$n eC &aCC$ eriQad$ amenaQand$ eC e(&ma $+ La m!2er &endrLa aCreded$r de cinc!en&a aU$(, % C$ K!e n$ '$dLa $CMidar(e en eCCa, C$ K!e (ien&$ a0$ra c!and$ Ca rec!erd$ caminar 0a(&a mL en eC c$med$r deC 0$&eC, era aK!eC aire de 2$Menci&a de $&r$ (i C$ K!e 0!Diera K!edad$ d$rmida % de('er&ara a0$ra !n '$c$ de('einada, a'ena( enMe2ecida 'er$ a '!n&$ de aCcanQar (! edad en c!aCK!ier m$men&$, de $C'e, % K!eDrar(e aCCL en (iCenci$, de(m$r$nar(e r$Lda '$r eC &raDa2$ (i iC$($ de C$( dLa(+ G Ca ($nri(a era maCa de mirar, '$rK!e !n$ 'en(aDa K!e Oren&e a Ca i n$rancia K!e m$(&raDa Ca m!2er deC 'eCi r$ de enMe2ecimien&$ % m!er&e re'en&ina en c!%$( D$rde( e(&aDa, aK!eCCa ($nri(a (aDLa, $, '$r C$ men$(, C$( de(c!Dier&$( dien&eciCC$( 're(en&Lan, eC re'! nan&e Oraca($ K!e C$( amenaQaDa+ T$d$ aK!eCC$ e(&aDa a0$ra de 'ie en Ca 'en!mDra deC c$med$r % &$r'emen&e '!(e C$( c!Dier&$( aC Cad$ deC 'Ca&$ % me CeMan&5+ HZU(&ed e( eC (eU$r Lan man, eC em're(ari$ de &ea&r$[I IncCin5 Ca caDeQa ($nriend$ % Ca inMi&5 a (en&ar(e+ N$ K!i($ &$mar nada4 (e'arad$( '$r Ca me(a, Ce mir5 c$n di(im!C$ Ca D$ca c$n (! O$rma in&ac&a % (! '$ca 'in&!ra, aCCL 2!(&amen&e en eC cen&r$ d$nde Ca M$Q !n '$c$ e('aU$Ca 0aDLa can&!rread$ aC de(CiQar(e en&re C$( OiC$( de('are2$( de Ca den&ad!ra+ *e C$( $2$(, 'eK!eU$( % K!ie&$(, e(O$rQad$( en a randar(e, n$ '!de (acar nada+ HaDLa K!e e('erar K!e 0aDCara %, 'en(5, c!aCK!ier O$rma de m!2er % de e6i(&encia K!e inM$caran (!( 'aCaDra( iDan a K!edar Dien c$n (! c!ri$($ a('ec&$, % eC c!ri$($ a('ec&$ iDa a de(Manecer(e+ NB!erLa MerC$ '$r !na re're(en&acin Ndi2$N+ B!ier$ decir K!e &en $ !na $Dra de &ea&r$+++ T$d$ indicaDa K!e iDa a (e !ir, 'er$ (e de&!M$ % e('er mi re('!e(&a4 me en&re Ca 'aCaDra c$n !n (iCenci$ irre(i(&iDCe, ($nriend$+ E('eraDa &ranK!iCa, Ca( man$( enCaQada( en Ca OaCda+ A'ar&5 eC 'Ca&$ c$n Ca miCane(a a medi$ c$mer % 'edL caO5+ Le $OrecL ci arriCC$( % eCCa m$Mi Ca caDeQa, aCar !n '$c$ Ca ($nri(a, C$ K!e K!erLa decir K!e n$ O!maDa+ EncendL eC mL$ % em'ec5 a 0aDCarCe, D!(cand$ (acErmeCa de encima (in Mi$Cencia(, 'er$ 'r$n&$ % 'ara (iem're, a!nK!e c$n !n e(&iC$ ca!&eC$($ K!e me era im'!e(&$ n$ (5 '$r K!5+ NSeU$ra, e( !na Merdadera CE(&ima+++ U(&ed n!nca 0a e(&renad$, ZMerdad[ Na&!raCmen&e+ ZG cm$ (e CCama (! $Dra[ NN$, n$ &iene n$mDre Nc$n&e(&N+ E( &an diOLciC de e6'Cicar+++ N$ e( C$ K!e !(&ed 'ien(a+ CCar$, (e Ce '!ede '$ner !n &L&!C$+ Se Ce '!ede CCamar El sue1o# El sue1o reali:a%o) Un sue1o reali:a%o)

http://biblioteca.d2g.com

C$m'rendL, %a (in d!da(, K!e e(&aDa C$ca % me (en&L mE( cm$d$+ N7ien4 Un sue1o reali:a%o# n$ e(&E maC eC n$mDre+ E( m!% im'$r&an&e eC n$mDre+ Siem're 0e &enid$ in&er5(, di am$( 'er($naC, de(in&ere(ad$ en $&r$ (en&id$, en a%!dar a C$( K!e em'ieQan+ *ar n!eM$( MaC$re( aC &ea&r$ naci$naC+ A!nK!e e( innece(ari$ decirCe K!e n$ ($n a radecimien&$( C$( K!e (e c$(ec0an, (eU$ra+ Ha% m!c0$( K!e me deDen a mL eC 'rimer 'a($, (eU$ra, m!c0$( K!e 0$% c$Dran derec0$( increLDCe( en Ca caCCe C$rrien&e( % (e CCeMan C$( 'remi$( an!aCe(+ Ga n$ (e ac!erdan de c!and$ MenLan ca(i a (!'Cicarme+++ Ha(&a eC m$Q$ deC c$med$r '$dLa c$m'render, de(de eC rincn 2!n&$ a Ca 0eCadera d$nde (e e('an&aDa Ca( m$(ca( % eC caC$r c$n Ca (erMiCCe&a, K!e a aK!eC Dic0$ rar$ n$ Ce im'$r&aDa ni !na (LCaDa de C$ K!e %$ decLa+ Le ec05 !na JC&ima mirada c$n !n ($C$ $2$, de(de eC caC$r deC '$ciCC$ de caO5, % Ce di2eP NEn Oin, (eU$ra+ U(&ed deDe (aDer K!e Ca &em'$rada aK!L 0a (id$ !n Oraca($+ Hem$( &enid$ K!e in&err!m'irCa % me 0e K!edad$ (C$ '$r aC !n$( a(!n&$( 'er($naCe(+ Per$ %a Ca (emana K!e Miene me ir5 %$ &amDi5n a 7!en$( Aire(+ Me 0e eK!iM$cad$ !na MeQ mE(, K!5 0em$( de 0acer+ E(&e amDien&e n$ e(&E 're'arad$, % a 'e(ar de K!e me re(i n5 a 0acer Ca &em'$rada c$n (aine&e( % c$(a( a(L+++ %a Me cm$ me 0a id$+ *e manera K!e+++ A0$ra, K!e '$dem$( 0acer !na c$(a, (eU$ra+ Si !(&ed '!ede OaciCi&arme !na c$'ia de (! $Dra %$ Mer5 (i en 7!en$( Aire(+++ ZS$n &re( ac&$([ T!M$ K!e c$n&e(&ar, 'er$ (C$ '$rK!e %$, deM$CMi5nd$Ce eC 2!e $, me caCC5 % 0aDLa K!edad$ incCinad$ 0acia eCCa, ra(cand$ c$n Ca '!n&a deC ci arriCC$ en eC cenicer$+ Par'adeP NZB!5[ NS! $Dra, (eU$ra+ Un sue1o reali:a%o) ZTre( ac&$([ NN$, n$ ($n ac&$(+ NO c!adr$(+ Se e6&iende a0$ra Ca c$(&!mDre de+++ NN$ &en $ nin !na c$'ia+ N$ e( !na c$(a K!e %$ 0a%a e(cri&$ N(e !La dici5nd$me eCCa+ Era eC m$men&$ de e(ca'ar+ NLe de2ar5 mi direccin de 7!en$( Aire( % c!and$ !(&ed Ca &en a e(cri&a+++ /i &ue (e iDa enc$ iend$, enc$rMand$ eC c!er'$4 'er$ Ca caDeQa (e CeMan& c$n Ca ($nri(a Oi2a+ E('er5, (e !r$ de K!e iDa a ir(e4 'er$ !n in(&an&e de('!5( eCCa 0iQ$ !n m$Mimien&$ c$n Ca man$ Oren&e a Ca cara % (i !i 0aDCand$+ NN$, e( &$d$ di(&in&$ a C$ K!e 'ien(a+ E( !n m$men&$, !na e(cena (e '!ede decir, % aCCL n$ 'a(a nada, c$m$ (i n$($&r$( re're(en&Eram$( e(&a e(cena en eC c$med$r % %$ me O!era % %a n$ 'a(ara nada mE(+ N$ N c$n&e(&N, n$ e( c!e(&in de ar !men&$, 0a% aC !na( 'er($na( en !na caCCe % Ca( ca(a( % d$( a!&$mMiCe( K!e 'a(an+ ACCL e(&$% %$ % !n 0$mDre % !na m!2er c!aCK!iera K!e (aCe de !n ne $ci$ de enOren&e % Ce da !n Ma($ de cerMeQa+ N$ 0a% mE( 'er($na(, n$($&r$( &re(+ EC 0$mDre cr!Qa Ca caCCe 0a(&a d$nde (aCe Ca m!2er de (! '!er&a c$n Ca 2arra de cerMeQa % de('!5( M!eCMe a cr!Qar % (e (ien&a 2!n&$ a Ca mi(ma me(a, cerca mL$, d$nde e(&aDa aC 'rinci'i$+ Se caCC !n m$men&$ % %a Ca ($nri(a n$ era 'ara mL ni 'ara eC armari$ c$n man&eCerLa K!e (e en&reaDrLa en Ca 'ared deC c$med$r4 de('!5( c$ncC!%P NZC$m'rende[ P!de e(ca'arme '$rK!e rec$rd5 eC &5rmin$ &ea&r$ in&imi(&a % Ce 0aDC5 de e($ % de Ca im'$(iDiCidad de 0acer ar&e '!r$ en e(&$( amDien&e( % K!e nadie irLa aC &ea&r$ 'ara Mer e($ % K!e, aca($ (C$, en &$da Ca 'r$Mincia, %$ '$drLa c$m'render Ca caCidad de aK!eCCa $Dra % eC (en&id$ de C$( m$Mimien&$( % eC (LmD$C$ de C$( a!&$mMiCe( % Ca m!2er K!e $Orece !n (ocE de cerMeQa aC 0$mDre K!e cr!Qa Ca caCCe % M!eCMe 2!n&$ a eCCa, H2!n&$ a !(&ed, (eU$raI+ ECCa me mir % &enLa en Ca cara aC $ 'arecid$ a C$ K!e 0aDLa en Ca de 7Cane( c!and$ (e MeLa en Ca nece(idad de 'edirme diner$ % me 0aDCaDa de =amlet: !n '$c$ de CE(&ima % &$d$ eC re(&$ de D!rCa % an&i'a&La+ NN$ e( nada de e($, (eU$r Lan man Nme di2$N+ E( aC $ K!e %$ K!ier$ Mer % K!e n$ C$ Mea nadie mE(, nada de 'JDCic$+ G$ % C$( ac&$re(, nada mE(+ B!ier$ MerC$ !na MeQ, 'er$ K!e e(a MeQ (ea &aC c$m$ %$ (e C$ M$% a decir % 0a% K!e 0acer C$ K!e %$ di a % nada mE(+ ZSL[ En&$nce( !(&ed, 0a a eC OaM$r, me dice c!En&$ diner$ Mam$( a a(&ar 'ara 0acerC$ % %$ (e C$ d$%+ Ga n$ (erMLa 0aDCar de &ea&r$ in&imi(&a ni de nin !na de e(a( c$(a(, aCCL Oren&e a Oren&e c$n Ca m!2er C$ca K!e aDri Ca car&era % (ac d$( DiCCe&e( de cinc!en&a 'e($( NIC$n e(&$ c$n&ra&a a C$( ac&$re( % a&iende C$( 'rimer$( a(&$( % de('!5( me dice c!En&$ mE( nece(i&aIN+ G$, K!e &enLa 0amDre de 'Ca&a, K!e n$ '$dLa m$Merme de aK!eC maCdi&$ a !2er$ 0a(&a K!e aC !n$ en 7!en$( Aire( c$n&e(&ara a mi( car&a( % me 0iciera CCe ar !n$( 'e($(+ A(L K!e Ce m$(&r5 Ca me2$r de mi( ($nri(a( % caDece5 Maria( Mece( mien&ra( me !ardaDa eC diner$ en c!a&r$ d$DCece( en eC D$C(iCC$ deC c0aCec$+ NPerOec&amen&e, (eU$ra+ Me 'arece K!e c$m'rend$ Ca cCa(e de c$(a K!e !(&ed+++ Nmien&ra( 0aDCaDa, n$ K!erLa mirarCa, '$rK!e e(&aDa 'en(and$ en 7Cane( % '$rK!e n$ me !(&aDa enc$n&rarme c$n Ca e6're(in

http://biblioteca.d2g.com

0!miCCan&e de 7Cane( &amDi5n en Ca cara de Ca m!2erN+ *edicar5 Ca &arde a e(&e a(!n&$ % (i '$dem$( Mern$(+++ ZE(&a n$c0e[ PerOec&amen&e, aK!L mi(m$4 %a &endrem$( aC 'rimer ac&$r % !(&ed '$drE e6'Cicarn$( cCaramen&e e(a e(cena % n$( '$ndrem$( de ac!erd$ 'ara K!e <ue1o# Un sue1o reali:a%o+++ Aca($ O!era (im'Cemen&e '$rK!e e(&aDa C$ca4 'er$ '$dLa (er &amDi5n K!e eCCa c$m'rendiera, c$m$ C$ c$m'rendLa %$, K!e n$ me era '$(iDCe r$DarCe C$( cien 'e($( % '$r e($ n$ K!i($ 'edirme reciD$, n$ 'en( (iK!iera en eCC$ % (e O!e C!e $ de darme Ca man$, c$n !n c!ar&$ de M!eC&a de Ca '$CCera en (en&id$ inMer($ a cada 'a($, (aCiend$ er !ida de Ca media C!Q deC c$med$r 'ara ir a me&er(e en eC caC$r de Ca caCCe, c$m$ M$CMiend$ a Ca &em'era&!ra de Ca (ie(&a K!e 0aDLa d!rad$ !n m$n&n de aU$( % d$nde 0aDLa c$n(erMad$ aK!eCCa 2!Men&!d im'!ra K!e e(&aDa (iem're a '!n&$ de de(0acer(e '$drida+ P!de dar c$n 7Cane( en !na 'ieQa de($rdenada % $(c!ra, c$n 'arede( de CadriCC$( maC c!Dier&$(, de&rE( de 'Can&a(, e(&era( Merde(, de&rE( deC caC$r 0Jmed$ deC a&ardecer+ L$( cien 'e($( (e !Lan en eC D$C(iCC$ de mi c0aCec$ %, 0a(&a n$ enc$n&rar a 7Cane(, 0a(&a n$ c$n(e !ir K!e me a%!dara a dar a Ca m!2er C$ca C$ K!e eCCa 'edLa a camDi$ de (! diner$, n$ me era '$(iDCe a(&ar !n cen&aM$+ L$ 0ice de('er&ar % e('er5 c$n 'aciencia K!e (e DaUara, (e aOei&ara, M$CMiera a ac$(&ar(e, (e CeMan&ara n!eMamen&e 'ara &$mar !n Ma($ de Cec0e NC$ K!e (i niOicaDa K!e 0aDLa e(&ad$ D$rrac0$ eC dLa an&eri$rN % $&ra MeQ en Ca cama encendiera !n ci arriCC$4 '$rK!e (e ne a e(c!c0arme an&e( %, &$daMLa en&$nce(, c!and$ arrim5 aK!eCC$( re(&$( de (iCCn de &$cad$r en K!e e(&aDa (en&ad$ % me incCin5 c$n aire raMe 'ara 0acerCe Ca 'r$'!e(&a, me de&!M$ diciend$P N?Per$ mire !n '$c$ e(e &ec0$A Era !n &ec0$ de &e2a(, c$n d$( $ &re( Mi a( Merd$(a( % !na( 0$2a( de caUa de Ca India K!e MenLan de n$ (5 dnde, Car a( % re(eca(+ Mir5 eC &ec0$ !n '$c$ % n$ 0iQ$ mE( K!e reLr(e % m$Mer Ca caDeQa+ N7!en$+ *5Ce Ndi2$ de('!5(+ Le e6'CiK!5 C$ K!e era % 7Cane( me in&err!m'La a cada m$men&$, ri5nd$(e, diciend$ K!e &$d$ era men&ira mLa, K!e era aC !n$ K!e 'ara D!rCar(e me 0aDLa mandad$ Ca m!2er+ *e('!5( me M$CMi a 're !n&ar K!5 era aK!eCC$ % n$ &!Me mE( remedi$ K!e CiK!idar Ca c!e(&in $Oreci5nd$Ce Ca mi&ad de C$ K!e 'a ara Ca m!2er !na MeQ ded!cid$( C$( a(&$( % Ce c$n&e(&5 K!e, en Merdad, n$ (aDLa C$ K!e era ni de K!5 (e &ra&aDa ni K!5 dem$ni$( K!erLa de n$($&r$( aK!eCCa m!2er4 'er$ K!e %a me 0aDLa dad$ cinc!en&a 'e($( % K!e e($ (i niOicaDa K!e '$dLam$( irn$( a 7!en$( Aire( $ irme %$, '$r C$ men$(, (i 5C K!erLa (e !ir d!rmiend$ aCCL+ Se ri % aC ra&$ (e '!($ (eri$4 % de C$( cinc!en&a 'e($( K!e Ce di2e 0aDer c$n(e !id$ adeCan&ad$( K!i($ Mein&e en (e !ida+ A(L K!e &!Me K!e darCe dieQ, de C$ K!e me arre'en&L m!% 'r$n&$ '$rK!e aK!eCCa n$c0e, c!and$ Min$ aC c$med$r deC 0$&eC, %a e(&aDa D$rrac0$ % ($nreLa &$rciend$ !n '$c$ Ca D$ca % c$n Ca caDeQa incCinada ($Dre eC 'Ca&i&$ de 0ieC$ em'eQ a decirP NU(&ed n$ e(carmien&a+ EC mecena( de Ca caCCe C$rrien&e( % &$da caCCe deC m!nd$ d$nde !na rEOa a de ar&e+++ Un 0$mDre K!e (e arr!in cien Mece( '$r eC =amlet Ma a 2! ar(e de(in&ere(adamen&e '$r !n eni$ i n$rad$ % c$n c$r(5+ Per$ c!and$ Min$ eCCa, c!and$ Ca m!2er (aCi de mi( e('aCda( Me(&ida &$&aCmen&e de ne r$, c$n MeC$, !n 'ara !a( dimin!&$ c$C and$ de Ca m!Ueca % !n reC$2 c$n cadena deC c!eCC$, % me (aC!d % e6&endi Ca man$ a 7Cane( c$n Ca ($nri(a aK!eCCa !n '$c$ a'aci !ada en Ca C!Q ar&iOiciaC, 5C de2 de m$Ce(&arme % (C$ di2$P NEn Oin, (eU$ra4 C$( di$(e( Ca 0an !iad$ 0a(&a Lan man+ Un 0$mDre K!e 0a (acriOicad$ cien&$( de miCe( '$r dar c$rrec&amen&e eC =amlet) En&$nce( 'areci K!e eCCa (e D!rCaDa mirand$ !n '$c$ a !n$ % !n '$c$ a $&r$4 de('!5( (e '!($ raMe % di2$ K!e &enLa 'ri(a, K!e n$( e6'CicarLa eC a(!n&$ de manera K!e n$ K!edara C! ar 'ara Ca mE( c0ica d!da % K!e M$CMerLa ($Camen&e c!and$ &$d$ e(&!Miera 'r$n&$+ 7a2$ Ca C!Q (!aMe % Cim'ia, Ca cara de Ca m!2er % &amDi5n C$ K!e DriCCaDa en (! c!er'$, Q$na( deC Me(&id$, Ca( !Ua( en Ca man$ (in !an&e, eC man $ deC 'ara !a(, eC reC$2 c$n (! cadena, 'arecLan M$CMer a (er eCC$( mi(m$(, CiDerad$( de Ca &$r&!ra deC dLa C!min$($4 % %$ &$m5 de inmedia&$ !na reCa&iMa c$nOianQa % en &$da Ca n$c0e n$ M$CML a 'en(ar K!e eCCa e(&aDa C$ca, $CMid5 K!e 0aDLa aC $ c$n $C$r a e(&aOa en &$d$ aK!eCC$, % !na (en(acin de ne $ci$ n$rmaC % Orec!en&e '!d$ de2arme en&eramen&e &ranK!iC$+ A!nK!e %$ n$ &enLa K!e m$Ce(&arme '$r nada, %a K!e e(&aDa aCCL 7Cane(, c$rrec&$, DeDiend$ (iem're, c$nMer(and$ c$n eCCa c$m$ (i (e 0!Dieran enc$n&rad$ %a d$( $ &re( Mece(, $Oreci5nd$Ce !n Ma($ de VhisE'# K!e eCCa camDi '$r !na &aQa de &iC$+ *e m$d$ K!e C$ K!e &enLa K!e c$n&arme a mL (e C$ O!e diciend$ a 5C, % %$ n$ K!i(e $'$nerme '$rK!e 7Cane( era eC 'rimer ac&$r % c!an&$ mE( CCe ara a en&ender de Ca $Dra me2$r (aCdrLan Ca( c$(a(+ L$ K!e Ca m!2er K!erLa K!e re're(en&Eram$( 'ara eCCa era e(&$ Sa 7Cane( (e C$ di2$ c$n $&ra M$Q, % a!nK!e n$ C$ mirara, a!nK!e aC 0aDCar de e($ Da2aDa C$( $2$(, %$ (en&La K!e C$ c$n&aDa a0$ra de !n m$d$ 'er($naC, c$m$ (i c$nOe(ara aC !na c$(a c!aCK!iera Ln&ima de (! Mida % K!e a mL me C$ 0aDLa dic0$ c$m$ eC K!e c!en&a e(a mi(ma c$(a en !na $Oicina, '$r e2em'C$, 'ara 'edir !n 'a(a'$r&e $ c$(a a(LTP NEn Ca e(cena 0a% ca(a( % acera(, 'er$ &$d$ c$nO!($, c$m$ (i (e &ra&ara de !na ci!dad % 0!Dieran

http://biblioteca.d2g.com

am$n&$nad$ &$d$ e($ 'ara dar im're(in de !na ran ci!dad+ G$ (aC $, Ca m!2er K!e M$% a re're(en&ar %$ (aCe de !na ca(a % (e (ien&a en eC c$rdn de Ca acera, 2!n&$ a !na me(a Merde+ 9!n&$ a Ca me(a e(&E (en&ad$ !n 0$mDre en !n Danc$ de c$cina+ (e e( eC 'er($na2e (!%$+ Tiene '!e(&a !na &ric$&a % $rra+ En Ca acera de enOren&e 0a% !na Merd!CerLa c$n ca2$ne( de &$ma&e( en Ca '!er&a+ En&$nce( a'arece !n a!&$mMiC K!e cr!Qa Ca e(cena, % eC 0$mDre, !(&ed, (e CeMan&a 'ara a&raMe(ar Ca caCCe % %$ me a(!(&$ 'en(and$ K!e eC c$c0e C$ a&r$'eCCa+ Per$ !(&ed 'a(a an&e( K!e eC Me0Lc!C$ % CCe a a Ca acera de enOren&e en eC m$men&$ K!e (aCe !na m!2er Me(&ida c$n &ra2e de 'a(e$ % !n Ma($ de cerMeQa en Ca man$+ U(&ed C$ &$ma de !n &ra $ % M!eCMe en (e !ida K!e 'a(a !n a!&$mMiC, a0$ra de aDa2$ 'ara arriDa, a &$da MeC$cidad4 % !(&ed M!eCMe a 'a(ar c$n eC &iem'$ 2!(&$ % (e (ien&a en eC Danc$ de c$cina+ En&re&an&$ %$ e(&$% ac$(&ada en Ca acera, c$m$ (i O!era !na c0ica+ G !(&ed (e incCina !n '$c$ 'ara acariciarme Ca caDeQa+ La c$(a era OEciC de 0acer 'er$ Ce di2e K!e eC inc$nMenien&e e(&aDa, a0$ra K!e C$ 'en(aDa me2$r, en aK!eC &ercer 'er($na2e, en aK!eCCa m!2er K!e (aCLa de (! ca(a a 'a(e$ c$n eC Ma($ de cerMeQa+ N9arr$ Nme di2$ eCCaN+ E( !n 2arr$ de Darr$ c$n a(a % &a'a+ En&$nce( 7Cane( a(in&i c$n Ca caDeQa % Ce di2$P NCCar$, c$n aC Jn diD!2$, ademE(, 'in&ad$+ ECCa di2$ K!e (L % 'arecLa K!e aK!eCCa c$(a dic0a '$r 7Cane( Ca 0aDLa de2ad$ m!% c$n&en&a, OeCiQ, c$n e(a cara de OeCicidad K!e (C$ !na m!2er '!ede &ener % K!e me da ana( de cerrar C$( $2$( 'ara n$ MerCa c!and$ (e me 're(en&a, c$m$ (i Ca D!ena ed!cacin $rdenara 0acer e($+ /$CMim$( a 0aDCar de Ca $&ra m!2er % 7Cane( &ermin '$r e(&irar !na man$ diciend$ K!e %a &enLa C$ K!e nece(i&aDa ' K!e n$ n$( 're$c!'Eram$( mE(+ T!Me K!e 'en(ar K!e Ca C$c!ra de Ca C$ca era c$n&a i$(a, '$rK!e c!and$ Ce 're !n&5 a 7Cane( c$n K!5 ac&riQ c$n&aDa 'ara aK!eC 'a'eC, me di2$ K!e c$n Ca RiMa(, %, a!nK!e %$ n$ c$n$cLa a nin !na c$n e(e n$mDre, n$ K!i(e decir nada, '$rK!e 7Cane( me e(&aDa mirand$ O!ri$($+ A(L K!e &$d$ K!ed arre Cad$, C$ arre Car$n eCC$( d$(, % %$ n$ &!Me K!e 'en(ar 'ara nada en Ca e(cena4 me O!i en (e !ida a D!(car aC d!eU$ deC &ea&r$ % C$ aCK!iC5 '$r d$( dLa( 'a and$ eC 'reci$ de !n$, 'er$ dEnd$Ce mi 'aCaDra de K!e n$ en&rarLa nadie mE( K!e C$( ac&$re(+ AC dLa (i !ien&e c$n(e !L !n 0$mDre K!e en&endLa de in(&aCaci$ne( eC5c&rica( % '$r !n 2$rnaC de (ei( 'e($( me a%!d &amDi5n a m$Mer % re'in&ar !n '$c$ C$( Da(&id$re(+ A Ca n$c0e, de('!5( de &raDa2ar cerca de K!ince 0$ra(, &$d$ e(&!M$ 'r$n&$, %, (!dand$ % en man a( de cami(a, me '!(e a c$mer san%Viches c$n cerMeQa mien&ra( $La (in 0acer ca($ 0i(&$ria( de '!eDC$ K!e eC 0$mDre me c$n&aDa+ EC 0$mDre 0iQ$ !na 'a!(a %, de('!5(, di2$P NH$% Mi a (! ami $ Dien ac$m'aUad$+ E(&a &arde4 c$n aK!eCCa (eU$ra K!e e(&!M$ en eC 0$&eC an$c0e c$n !(&ede(+ AK!L &$d$ (e (aDe+ ECCa n$ e( de aK!L4 dicen K!e Miene en C$( Meran$(+ N$ me !(&a me&erme, 'er$ C$( Mi en&rar en !n 0$&eC+ SL, K!5 racia4 e( cier&$ K!e !(&ed &amDi5n MiMe en !n 0$&eC+ Per$ eC 0$&eC d$nde en&rar$n e(&a &arde era di(&in&$+++ *e 5($(, Ze0[ C!and$ aC ra&$ CCe 7Cane(, Ce di2e K!e C$ Jnic$ K!e OaC&aDa era Ca Oam$(a ac&riQ RiMa( % arre Car eC a(!n&$ de C$( a!&$mMiCe(, '$rK!e (C$ (e 0aDLa '$did$ c$n(e !ir !n$, K!e era deC 0$mDre K!e me 0aDLa e(&ad$ a%!dand$ % C$ aCK!iCarLa '$r !n$( 'e($(, ademE( de mane2arC$ 5C mi(m$+ Per$ %$ &enLa mi idea 'ara ($C!ci$nar aK!eCC$, '$rK!e c$m$ eC c$c0e era !n ca(ca2$ c$n ca'$&a, Da(&aDa 0acer K!e 'a(ara 'rimer$ c$n Ca ca'$&a Da2a % de('!5( aCQada $ aC reM5(+ 7Cane( n$ me c$n&e(& nada '$rK!e e(&aDa c$m'Ce&amen&e D$rrac0$, (in K!e me O!era '$(iDCe adiMinar de dnde 0aDLa (acad$ diner$+ *e('!5( (e me $c!rri K!e aca($ 0!Diera &enid$ eC cini(m$ de reciDir direc&amen&e diner$ de Ca '$Dre m!2er+ E(&a idea me enMenen % (e !La c$miend$ C$( san%Viches en (iCenci$ mien&ra( 5C, D$rrac0$ % can&!rreand$, rec$rrLa eC e(cenari$, (e iDa c$C$cand$ en '$(ici$ne( de O$& raO$, de e('La, de D$6ead$r, de 2! ad$r de r! D%, (in de2ar de can&!rrear, c$n eC ($mDrer$ caLd$ ($Dre Ca n!ca % mirand$ a &$d$( Cad$(, de(de &$d$( C$( Cad$(, reD!(cand$ Ma%a a (aDer eC diaDC$ K!5 c$(a+ C$m$ a cada m$men&$ me c$nMencLa mE( de K!e (e 0aDLa emD$rrac0ad$ c$n diner$ r$Dad$ ca(i, a aK!eCCa '$Dre m!2er enOerma, n$ K!erLa 0aDCarCe %, c!and$ acaD5 de c$mer C$( san%Viches# mand5 aC 0$mDre K!e me &ra2era media d$cena mE( % !na D$&eCCa de cerMeQa+ A &$d$ e(&$, 7Cane( (e 0aDLa can(ad$ de 0acer 'ir!e&a(4 Ca D$rrac0era indecen&e K!e &enLa Ce di$ '$r eC Cad$ (en&imen&aC % Min$ a (en&ar(e cerca de d$nde %$ e(&aDa, en !n ca2n, c$n Ca( man$( en C$( D$C(iCC$( deC 'an&aCn % eC ($mDrer$ en Ca( r$diCCa(, mirand$ c$n $2$( &!rDi$(, (in m$MerC$(, 0acia Ca e(cena+ Pa(am$( !n &iem'$ (in 0aDCar % '!de Mer K!e e(&aDa enMe2eciend$ % eC caDeCC$ r!Di$ C$ &enLa de(c$C$rid$ % e(ca($+ N$ Ce K!edaDan m!c0$( aU$( 'ara (e !ir 0aciend$ eC aCEn ni 'ara CCeMar (eU$ra( a C$( 0$&eCe(, ni 'ara nada+ NG$ &am'$c$ 'erdL eC &iem'$ Ndi2$ de $C'e+ NSL, me C$ ima in$ Nc$n&e(&5 (in in&er5(+ S$nri, (e '!($ (eri$, (e enca2 eC ($mDrer$ % M$CMi a CeMan&ar(e+ Me (i !i 0aDCand$ mien&ra( iDa % MenLa, c$m$ me 0aDLa Mi(&$ 0acer &an&a( Mece( en eC de('ac0$, &$d$ CCen$ de O$&$( dedicada(, dic&and$ !na

http://biblioteca.d2g.com

car&a a Ca m!c0ac0a+ NAnd!Me aMeri !and$ de Ca m!2er Ndi2$N+ Parece K!e Ca OamiCia $ eCCa mi(ma &!M$ diner$, % de('!5( eCCa &!M$ K!e &raDa2ar de mae(&ra+ Per$ nadie, Ze0[, nadie dice K!e e(&5 C$ca+ B!e (iem're O!e !n '$c$ rara, (L+ Per$ n$ C$ca+ N$ (5 '$r K!5 Ce Men $ a 0aDCar a !(&ed, ?$0 'adre ad$'&iM$ deC &ri(&e =amletO# c$n Ca &r$m'a !n&ada de man&eca de san%Vich))) HaDCarCe de e(&$+ NP$r C$ men$( NCe di2e &ranK!iCamen&eN, n$ me me&$ a e('iar en Mida( a2ena(+ Ni a dErmeCa( de c$nK!i(&ad$r c$n m!2ere( !n '$c$ rara( Nme Cim'i5 Ca D$ca c$n eC 'aU!eC$ % me di M!eC&a 'ara mirarC$ c$n cara aD!rridaN+ G &am'$c$ me emD$rrac0$ Ma%a a (aDer c$n K!5 diner$+ C (e e(&!M$ c$n Ca( man$( en C$( riU$ne(, de 'ie, mirEnd$me a (! MeQ 'en(a&iM$, % (e !La dici5nd$me c$(a( de(a radaDCe(, 'er$ c!aCK!iera (e daDa c!en&a de K!e e(&aDa 'en(and$ en Ca m!2er % K!e n$ me in(!C&aDa de c$raQn, (in$ 'ara 0acer aC $ mien&ra( 'en(aDa, aC $ K!e eMi&ara K!e %$ me diera c!en&a de K!e e(&aDa 'en(and$ en aK!eCCa m!2er+ /$CMi 0acia mL, (e a ac0 % (e aCQ en (e !ida c$n Ca D$&eCCa de cerMeQa % (e O!e &$mand$ C$ K!e K!edaDa (in a'!rar(e, c$n Ca D$ca Oi2a aC $CCe&e, 0a(&a MaciarCa+ *i$ $&r$( 'a($( '$r eC e(cenari$ % (e (en& n!eMamen&e, c$n Ca D$&eCCa en&re C$( 'ie( % c!Dri5nd$Ca c$n Ca( man$(+ Per$ %$ Ce 0aDC5 % me e(&!M$ diciend$ Ndi2$NP HB!erLa (aDer K!5 era &$d$ e(&$+ P$rK!e n$ (5 (L !(&ed c$m'rende K!e n$ (e &ra&a (C$ de me&er(e Ca 'Ca&a en eC D$C(iCC$+I G$ Ce 're !n&5 K!5 era e(&$ K!e LDam$( a re're(en&ar % en&$nce( (!'e K!e e(&aDa C$ca+ ZLe in&ere(a (aDer[ T$d$ e( !n (!eU$ K!e &!M$, Zen&iende[ Per$ Ca ma%$r C$c!ra e(&E en K!e eCCa dice K!e e(e (!eU$ n$ &iene nin Jn (i niOicad$ 'ara eCCa, K!e n$ c$n$ce aC 0$mDre K!e e(&aDa (en&ad$ c$n Ca &ric$&a aQ!C, ni a Ca m!2er de Ca 2arra, ni MiMi &am'$c$ en !na caCCe 'arecida a e(&e ridLc!C$ mamarrac0$ K!e 0iQ$ !(&ed+ ZG '$r K!5, en&$nce([ *ice K!e mien&ra( d$rmLa % ($UaDa e($ era OeCiQ, 'er$ n$ e( OeCiQ Ca 'aCaDra, (in$ $&ra cCa(e de c$(a+ A(L K!e K!iere MerC$ &$d$ n!eMamen&e+ G a!nK!e e( !na C$c!ra, &iene (! c$(a raQ$naDCe+ G &amDi5n me !(&a K!e n$ 0a%a nin !na M!C aridad de am$r en &$d$ e(&$+ C!and$ n$( O!im$( a ac$(&ar, a cada m$men&$ (e en&re'araDa en Ca caCCe N0aDLa !n cieC$ aQ!C % m!c0$ caC$rN 'ara a arrarme de C$( 0$mDr$( % Ca( ($Ca'a( % 're !n&arme (i %$ en&endLa, n$ (5 K!5 c$(a, aC $ K!e 5C n$ deDLa en&ender &am'$c$ m!% Dien, '$rK!e n!nca acaDaDa de e6'CicarC$+ La m!2er CCe aC &ea&r$ a Ca( dieQ en '!n&$ % &raLa eC mi(m$ &ra2e ne r$ de Ca $&ra n$c0e, c$n Ca cadena % eC reC$2, C$ K!e me 'areci maC 'ara aK!eCCa caCCe de Darri$ '$Dre K!e 0aDLa en e(cena % 'ara &irar(e en eC c$rdn de Ca acera mien&ra( 7Cane( Ce acariciaDa eC 'eC$+ Per$ &an&$ daDaP eC &ea&r$ e(&aDa MacL$4 n$ e(&aDa en Ca 'Ca&ea mE( K!e 7Cane(, (iem're D$rrac0$, O!mand$, Me(&id$ c$n !na &ric$&a aQ!C % !na $rra ri( d$DCada ($Dre !na $re2a+ HaDLa Menid$ &em'ran$ ac$m'aUad$ de !na m!c0ac0a, K!e era K!ien &enLa K!e a($mar en Ca '!er&a de aC Cad$ de Ca Merd!CerLa a darCe (! 2arri&a de cerMeQa4 !na m!c0ac0a K!e n$ enca2aDa, eCCa &am'$c$, en eC &i'$ deC 'er($na2e, eC &i'$ K!e me ima inaDa %$, cCar$, '$rK!e (e'a eC diaDC$ cm$ era en reaCidad4 !na &ri(&e % OCaca m!c0ac0a, maC Me(&ida % 'in&ada, K!e 7Cane( (e 0aDLa &raLd$ de c!aCK!ier caOe&Ln, (acEnd$Ca de andar en Ca caCCe '$r !na n$c0e % em'Ceand$ !n c!en&$ aD(!rd$ 'ara &raerCa, era ind!daDCe, '$rK!e eCCa (e '!($ a andar c$n aire( de 'rimera ac&riQ %, aC MerCa e(&irar eC DraQ$ c$n Ca 2arri&a de cerMeQa, daDan ana( de CC$rar $ de ec0arCa a em'!2$ne(+ La $&ra, Ca C$ca, Me(&ida de ne r$, en c!an&$ CCe , (e e(&!M$ !n ra&$ mirand$ eC e(cenari$ c$n Ca( man$( 2!n&a( Oren&e aC c!er'$ % me 'areci K!e era en$rmemen&e aC&a, m!c0$ mE( aC&a % OCaca de C$ K!e %$ 0aDLa creLd$ 0a(&a en&$nce(+ *e('!5(, (in decir 'aCaDra a nadie, &eniend$ (iem're, a!nK!e mE( d5DiC, aK!eCCa ($nri(a de enOerm$ K!e me eriQaDa C$( nerMi$(, cr!Q Ca e(cena % (e e(c$ndi de&rE( deC Da(&id$r '$r d$nde deDLa (aCir+ La 0aDLa (e !id$ c$n C$( $2$(, n$ (5 '$r K!5, mi mirada &$m e6ac&amen&e Ca O$rma de (! c!er'$ aCar ad$ Me(&id$ de ne r$ % a're&ada a 5C, ciU5nd$C$, C$ ac$m'aU 0a(&a K!e eC D$rde deC &eCn (e'ar Ca mirada deC c!er'$+ A0$ra era %$ K!ien e(&aDa en eC cen&r$ deC e(cenari$ %, c$m$ &$d$ e(&aDa en $rden % 0aDLan 'a(ad$ %a Ca( dieQ, CeMan&5 C$( c$d$( 'ara aMi(ar c$n !na 'aCmada a C$( ac&$re(+ Per$ O!e en&$nce( K!e, (in K!e %$ me diera c!en&a de C$ K!e 'a(aDa '$r c$m'Ce&$, em'ec5 a (aDer c$(a( % K!5 era aK!eCC$ en K!e e(&EDam$( me&id$(, a!nK!e n!nca '!de decirC$, &aC c$m$ (e (aDe eC aCma de !na 'er($na % n$ (irMen Ca( 'aCaDra( 'ara e6'CicarC$+ PreOerL CCamarC$( '$r (eUa( %, c!and$ Mi K!e 7Cane( % Ca m!c0ac0a K!e 0aDLa &raLd$ (e '!(ier$n en m$Mimien&$ 'ara $c!'ar (!( C! are(, me e(caD!CCL de&rE( de C$( &eC$ne(, d$nde %a e(&aDa eC 0$mDre (en&ad$ aC M$Can&e de (! c$c0e Mie2$ K!e em'eQ a (ac!dir(e c$n !n r!id$ &$CeraDCe+ *e(de aCCL, &re'ad$ en !n ca2n, D!(cand$ e(c$nderme, '$rK!e %$ nada &enLa K!e Mer en eC di('ara&e K!e iDa a c$menQar, Mi cm$ eCCa (aCLa de Ca '!er&a de Ca ca(!c0a, m$Miend$ eC c!er'$ c$m$ !na m!c0ac0a NeC 'eC$, e('e($ % ca(i ri(, (!eC&$ a Ca e('aCda, an!dad$ ($Dre C$( $m'Ca&$( c$n !na cin&a cCaraN, daDa !n$( Car $( 'a($( K!e eran, (in d!da, de Ca m!c0ac0a K!e acaDaDa de 're'arar Ca me(a % (e a($ma !n m$men&$ a Ca caCCe 'ara Mer caer Ca &arde % e(&ar(e K!ie&a (in 'en(ar en nada4 Mi cm$ (e (en&aDa cerca deC Danc$ de 7Cane( % ($(&enLa Ca caDeQa c$n !na man$, aOirmand$ eC c$d$ en Ca( r$diCCa(, de2and$ de(can(ar Ca( %ema( ($Dre C$( CaDi$( en&reaDier&$( % Ca cara M!eC&a

http://biblioteca.d2g.com

0acia !n (i&i$ Ce2an$ K!e e(&aDa mE( aCCE de mL mi(m$, mE( aCCE &amDi5n de Ca 'ared K!e %$ &enLa a Ca e('aCda+ /i cm$ 7Cane( (e CeMan&aDa 'ara cr!Qar Ca caCCe, % C$ 0acLa ma&emE&icamen&e an&e( K!e eC a!&$mMiC, K!e 'a( ec0and$ 0!m$ c$n (! ca'$&a aC&a % de(a'areci en (e !ida+ /i cm$ eC DraQ$ de 7Cane( % eC de Ca m!2er K!e MiMLa en Ca ca(a de enOren&e (e !nLan '$r medi$ de Ca 2arri&a de cerMeQa % cm$ eC 0$mDre DeDLa de !n &ra $ % de2aDa eC reci'ien&e en Ca man$ de Ca m!2er K!e (e 0!ndLa n!eMamen&e, Cen&a % (in r!id$, en (! '$r&aC+ /i, $&ra MeQ, aC 0$mDre de Ca &ric$&a aQ!C cr!Qar Ca caCCe !n in(&an&e an&e( de K!e 'a(ara !n rE'id$ a!&$mMiC de ca'$&a Da2a K!e &ermin (! carrera 2!n&$ a mL, a'a and$ en (e !ida (! m$&$r, %, mien&ra( (e de( arraDa eC 0!m$ aQ!C$($ de Ca mEK!ina, diMi(5 a Ca m!c0ac0a deC c$rdn de Ca acera K!e D$(&eQaDa % &erminaDa '$r ec0ar(e a C$ Car $ en Ca( DaCd$(a(, Ca caDeQa ($Dre !n DraQ$ K!e e(c$ndLa eC 'eC$, % !na 'ierna enc$ ida+ EC 0$mDre de Ca &ric$&a % Ca $rra (e incCin en&$nce( % acarici Ca caDeQa de Ca m!c0ac0a, c$menQ a acariciarCa % Ca man$ iDa % MenLa, (e enredaDa en eC 'eC$, e(&iraDa Ca 'aCma '$r Ca Oren&e, a're&aDa Ca cin&a cCara deC 'einad$, M$CMLa a re'e&ir (!( caricia(+ 7a25 deC Danc$, (!('irand$, mE( &ranK!iC$, % aManc5 en '!n&a( de 'ie '$r eC e(cenari$+ EC 0$mDre deC a!&$mMiC me (i !i ($nriend$ in&imidad$, % Ca m!c0ac0a OCaca K!e (e 0aDLa &raLd$ 7Cane(, M$CMi a (aCir de (! Qa !En 'ara !nir(e a n$($&r$(+ Me 0iQ$ !na 're !n&a, !na 're !n&a c$r&a, !na ($Ca 'aCaDra ($Dre aK!eCC$, % %$ c$n&e(&5 (in de2ar de mirar a 7Cane( % a Ca m!2er ec0ada4 Ca man$ de 7Cane(, K!e (e !La acariciand$ Ca Oren&e % Ca caDeCCera de('arramada de Ca m!2er, (in can(ar(e, (in dar(e c!en&a de K!e Ca e(cena 0aDLa c$ncC!id$ % K!e aK!eCCa JC&ima c$(a, Ca caricia en eC 'eC$ de Ca m!2er, n$ '$dLa c$n&in!ar (iem're+ C$n eC c!er'$ incCinad$, 7Cane( acariciaDa Ca caDeQa de Ca m!2er, aCar aDa eC DraQ$ 'ara rec$rrer c$n C$( ded$( Ca e6&en(in de Ca caDeCCera ri( de(de Ca Oren&e 0a(&a C$( D$rde( K!e (e aDrLan ($Dre eC 0$mDr$ % Ca e('aCda de Ca m!2er ac$(&ada en eC 'i($+ EC 0$mDre deC a!&$mMiC (e !La ($nriend$, &$(i % e(c!'i a !n Cad$+ La m!c0ac0a K!e 0aDLa dad$ eC 2arr$ de cerMeQa a 7Cane( em'eQ a caminar 0acia eC (i&i$ d$nde e(&aDan Ca m!2er % eC 0$mDre incCinad$, acariciEnd$Ca+ En&$nce( me di M!eC&a % Ce di2e aC d!eU$ deC a!&$mMiC K!e '$dLa ir (acEnd$C$, a(L n$( LDam$( &em'ran$, % camin5 2!n&$ a 5C, me&iend$ Ca man$ en eC D$C(iCC$ 'ara darCe !n$( 'e($(+ AC $ e6&raU$ e(&aDa (!cediend$ a mi derec0a, d$nde e(&aDan C$( $&r$(, % c!and$ K!i(e 'en(ar en e($ &r$'ec5 c$n 7Cane(, K!e (e 0aDLa K!i&ad$ Ca $rra % &enLa !n $C$r de(a radaDCe a DeDida % me di$ !na &r$m'ada en Ca( c$(&iCCa(, ri&and$P N?N$ (e da c!en&a K!e e(&E m!er&a, 'edaQ$ de De(&iaA Me K!ed5 ($C$, enc$ id$ '$r eC $C'e, % mien&ra( 7Cane( iDa % MenLa '$r eC e(cenari$, D$rrac0$, c$m$ enC$K!ecid$, % Ca m!c0ac0a deC 2arr$ de cerMeQa % eC 0$mDre deC a!&$mMiC (e d$DCaDan ($Dre Ca m!2er m!er&a, c$m'rendL K!5 era aK!eCC$, K!5 era C$ K!e D!(caDa Ca m!2er, C$ K!e 0aDLa e(&ad$ D!(cand$ 7Cane( D$rrac0$ Ca n$c0e an&eri$r en eC e(cenari$ % 'arecLa D!(car &$daMLa, %end$ % Miniend$ c$n (!( 'ri(a( de C$c$P C$ c$m'rendL &$d$ cCaramen&e c$m$ (i O!era !na de e(a( c$(a( K!e (e a'renden 'ara (iem're de(de niU$ % n$ (irMen de('!5( Ca( 'aCaDra( 'era e6'Cicar+

COMENTARIO
HUn (!eU$ reaCiQad$I e( !n$ de C$( c!en&$( mE( $ri inaCe( n$ (C$ deC e6i(&enciaCi(m$ (in$ de &$da Ca c!en&L(&ica 0i('an$americana % &aC MeQ in&ernaci$naC+ EC Cec&$r c$m'ar&e Ca 'er'Ce2idad de Lan man Oren&e aC 'edid$ rar$ de Ca m!2er de Mer re're(en&ar (! (!eU$ % '$r C$ &an&$, &erminad$ eC c!en&$, &iene K!e M$CMer a CeerC$ 'ara c$m'render eC de(enCace % eC (en&id$ de &$d$( C$( $&r$( in redien&e(+ I !aC K!e C$( c!en&$( de MaCCea, eC &ema e( Ca ($Cedad 0!mana, 'er$ c$m'Cemen&ada '$r Ca Me2eQ % eC Oraca($ de C$( (!eU$( Nde a0L, Ca ir$nLa deC &L&!C$+ La( caricia( an(iada( '$r Ca 'r$&a $ni(&a (e reaCiQan (C$ de('!5( de (! m!er&e+ P$r $&ra 'ar&e, e( '$(iDCe K!e eC (!eU$ reaCiQad$ en e(cena c$incida c$n (! en&re a an&eri$r a 7Cane(+ E( decir, K!e Ca m!2er (aDLa K!e iDa a m$rir % K!e &enLa mied$ de m$rir (in Ca caricia de !n 'r2im$ a!nK!e O!era de !n &i'$ a'aren&emen&e cLnic$ c$m$ 7Cane(+ EC c!en&$ (e enriK!ece c$n Ca O!(in de C$( &re( 'r$&a $ni(&a(+ 7Cane( aDand$na aC OinaC (! cini(m$ em$ci$nEnd$(e c$n Ca m!er&e de Ca m!2er '$r 0aDer(e iden&iOicad$ c$n eCCa+ Lan man (e da c!en&a de K!e 7Cane( D!(caDa C$ mi(m$ K!e D!(caDa Ca m!2er % aC &ra&arC$ de C$c$ SH(!( 'ri(a( de C$c$IT, C$ em'are2a c$n eCCa+ C$m$ 7Cane( 0aDLa caCiOicad$ de C$c$ a Lan man '$r (! Hde(medid$ am$r '$r =amletA# C$( &re( CCe an a O!ndir(e en !n$+ AdemE( de Ca C$c!ra, Lan man % 7Cane( re're(en&an d$( a('ec&$( deC mi(m$ 0$mDre, eC ideaCi(&a % eC reaCi(&a, c!%$( 'a'eCe( (e &ra(&r!ecan aC $ aC OinaC+ E(a a'r$6imacin de C$( d$( 0$mDre( (e an&ici'a c$n Ca $racinP HMe (i !i 0aDCand$, mien&ra( iDa % MenLa, c$m$ me 0aDLa Mi(&$ 0acer &an&a( Mece( en

http://biblioteca.d2g.com

eC de('ac0$+I AC narrar Ca 0i(&$ria de Ca m!2er !n$( Mein&e aU$( de('!5( deC (!ce($, Lan man (e enc!en&ra en !n a(iC$ 'ara en&e de &ea&r$ arr!inada, c$n !na 'eC!ca r!Dia % !na den&ad!ra maC ada'&ada, C$ K!e Ce da !n a('ec&$ &an &rE ic$ c$m$ eC de Ca m!2er+ 7Cane(, a!n en Ca 5'$ca de Ca re're(en&acin He(&aDa enMe2ecid$ % eC caDeCC$ r!Di$ C$ &enLa de(c$C$rid$ % e(ca($I+ C$n Ca( 'aCaDra( HG, &amDi5n, W+ S0a_e('eareI, One&&i c$nOie(a (! iden&iOicacin c$n C$( &re( 'r$&a $ni(&a(+ EC 'r$&$&i'$ deC 'r$&a $ni(&a e6i(&enciaCi(&a en e(&e c!en&$ e( HamCe&, 'er($na2e ($Ci&ari$, C$c$ SOin id$ $ Merdader$T % CCen$ de an !(&ia '$rK!e n$ '!ede de2ar de c!e(&i$nar, reOCe6i$nar % caMiCar % n!nca CCe a a decidir(e % a ac&!ar+ O&r$( '!n&$( de c$n&ac&$ c$n Ca $Dra de S0a_e('eare ($nP eC (!icidi$ de OOeCia, K!e (! iere Ca '$(iDiCidad de K!e Ca m!2er deC c!en&$ (e 0a%a (!icidad$, eC &ea&r$ den&r$ deC &ea&r$ % Ca in&en(idad c$n K!e HamCe& $D(erMa a (! madre % a (! 'adra(&r$, K!e (e reCaci$na c$n eC !($ anaOric$ de HMiI en Ca 'enJC&ima 'E ina deC c!en&$, eC c!aC rema&a eC m$&iM$ rec!rren&e de C$( $2$(P HdiCa&and$ C$( $2$(I, H($(&ener C$( $2$(I, H!na JC&ima mirada c$n !n ($C$ $2$I, Hmirand$ c$n $2$( &!rDi$(I+ La indeci(in de HamCe& % eC Oraca($ de C$( 'r$&a $ni(&a( e6i(&enciaCi(&a( (e (imD$CiQan '$r eC ir % Menir %a ci&ad$, K!e (e re'i&e d$( Mece( en eC JC&im$ 'ErraO$ deC c!en&$, eC ir % Menir deC a!&$mMiC % eC cr!Qar Ca caCCe % re re(ar de 7Cane( N$ (ea K!e eC 'r$&a $ni(&a e6i(&enciaCi(&a n$ 'r$ re(a4 e(&E a&ra'ad$ en !na e('ecie de Qan2a cie a, O!mand$ % DeDiend$, (in reaCiQar (! (!eU$+ A!nK!e 9!an CarC$( One&&i n$ 0a%a '$did$ reaCiQar (! (!eU$ Ln&im$, e(&a 'eK!eUa $Dra mae(&ra i !aC K!e H7ienMenid$, 7$DI, HEC inOiern$ &an &emid$I % H9ac$D % eC $&r$I C$ 0an inm$r&aCiQad$ c$m$ c!en&i(&a+ *en&r$ deC 'Can$ de Ca Ci&era&!ra in&ernaci$naC, C$( crL&ic$( C$ 0an c$m'arad$ c$n WiCCiam -a!C_ner 'er$ '$r (! Mi(in de m!nd$ 'e(imi(&a (e 'arece mE( aC Oranc5( CeCine S1"9411931T, aC n$r&eamerican$ Na&0anieC We(& S19#)1194#T, % aC ar en&in$ R$Der& ArC& S19##1194)T+

http://biblioteca.d2g.com

LINO NO%*S CAL%O


X19#;11988Y Cu(ano) Naci" en una al%ea %e 8alicia ' a los siete a1os emigr" a Cu(a) De 6o-en tra(a6" en mFltiples o$icios# inclusi-e cho$er %e al&uiler por -arios a1os) En *H,? $ue a Nue-a IorE) De -uelta a Cu(a# se %e%ic" al perio%ismo) En *H45 $ue a Espa1a ' -isit" tam(i9n Francia ' Alemania) 0resenci" la 8uerra Ci-il %e Espa1a como corresponsal) Re%actor por muchos a1os %e la re-ista 7$0emia, Tra%uctor %e Al%ous =u.le'# D) =) LaVrence ' FaulEner) 0ro$esor %e $ranc9s en la Escuela Normal %e La =a(ana) 0or su mane6o %e la t9cnica e.perimental# ha in$lui%o mucho en los escritores cu(anos m/s 6"-enes) 0u(lic" no-elas: EC ne rer$ B*H44+# E6'erimen&$ en eC Darri$ c0in$ B*H4?+C una no-ela corta: N$ (5 K!i5n ($% B*H>G+C '# so(re to%o# cuentos: La C!na n$na % $&r$( c!en&$( B*H>,+# Un ded$ encima B*H>4+# Ca%$ Cana( B*H>?+ ' En C$( &ra('a&i$( B*H>?+) En agosto %e *H?5 sali" %e Cu(a ' ense1" literatura hispanoamericana por -arios a1os en la Uni-ersi%a% %e <'racuse en el esta%o %e Nue-a IorE) En *HD5 pu(lic" Manera( de c$n&ar, &ue inclu'e algunos %e sus cuentos consagra%os m/s nue-e cuentos antirre-olucionarios) @La noche# %e Ram"n Ien% aA $ue escrito en *H44# cuan%o ocurrieron los sucesos ela(ora%os en el cuento# pero no se pu(lic" hasta *H>,# en La C!na n$na % $&r$( c!en&$(+

LA NOCHE DE RAMN YENDA


RAM.N GEN*>A de('er& de !n (!eU$ O$rQad$ c$n C$( mJ(c!C$( d$C$rid$(+ Se K!edara rendid$ ($Dre eC &imn, &$daMLa andand$ eC a!&$mMiC, r$Qand$ eC D$rde K!e (e'araDa Ca caCCe deC H'CacerI+ A Ca iQK!ierda (e (!cedLan Ca( ca(a(P !na OiCa de ca(a( n!eMa(, (im5&ricamen&e %!6&a'!e(&a( % a're&ada( !na( c$n&ra $&ra(+ AC !na( e(&aDan &$daMLa '$r &erminar4 $&ra( eran 0aDi&ada( '$r en&e( n!eMa(, H'eK!eU$( D!r !e(e(4 rande( $Drer$(I, K!e &$daMLa n$ (e (en&Lan aOirmada( en eC C! arP '$r &an&$, men$( a re(iMa(+ P$r in(&in&$, $ '$r acciden&e, Ramn D!(c e(&e C! ar, 'ara eC de(can($+ *e(de 0acLa c!a&r$ dLa( n$ iDa a ca(a4 d$rmLa en eC Hcarr$I, en di(&in&$( C! are(+ Una n$c0e Ca 'a( en Ca 'iK!era mi(ma de C$( 0ara%os) -!era 'reci(amen&e aCCL d$nde &$d$ (e en'er(ara) T!M$ mied$, 'er$ (e e(O$rQ '$r d$minar(e, '$r dem$(&rar(e a (L mi(m$ K!e '$dLa a0$ra 0acer Oren&e a Ca c$(a+ N$ K!erLa 0!ir4 (aDLa, $(c!ramen&e, K!e aC K!e 0!%e Ce c$rren a&rE( N(aCM$, de(de C!e $, K!e aC !ien 'r$&e iera (! O! a+ E(&$( c!a&r$ dLa( 0aDLan (id$, cada min!&$, !na (en&encia de m!er&e+ La MeLa Menir, Ca (en&La O$rmar(e, c$m$ !na n!De den(a, c$Drar O$rma, (aCirCe arOi$(+ Ramn n$ '$dLa 0!ir, C$ (aDLa4 K!iQE( '!diera K!edar(e, $c!C&ar(e, $ (im'Cemen&e e('erar+ En &$d$ &errem$&$ K!eda (iem're aC !ien 'ara c$n&arC$+ E( !n 2!e $ &errLOic$4 'er$ C!e $, Ca Mida e( &$da eCCa !n '$c$ 2!e $+ La (e !nda n$c0e, (in emDar $, O!e a 'arar a Ca( aO!era(, 2!n&$ a !na MaCCa4 % Ca (i !ien&e (e de&!M$ 2!n&$ a Ca ca(a de !n reM$C!ci$nari$+ C$n$cLa a aK!eC 0$mDre, a!nK!e 'r$DaDCemen&e n$ O!era c$n$cid$ '$r 5C+ HAca($ me aCK!iCeI, 'en(+ Si C$ 0acLa, &aC MeQ '!diera 'a(ar Ca D$rra(ca inadMer&id$+ *e aC Jn m$d$ 're(en&La K!e Ca D$rra(ca &enLa K!e Menir, % K!e 'a(arLa+ S!( HcCien&e(I (e 0aDLan a!(en&ad$ %a4 C!e $, e(&$ (e 0!ndLa+ Ramn n$ &enLa e6'eriencia en e(&a( C!c0a(+ HaDLa caLd$ c$m$ en !n rem$Cin$+ HacLa &re( aU$( K!e era c0$Oer, % c!a&r$ K!e Ce 0aDLa nacid$ Ca 'rimera niUa Na0$ra eran &re(, Ca( &re( 0emDra(, nin !na (ana+ La m!2er 0acLa c!an&$ Ce era '$(iDCe+ *e2aDa a Ca men$r en !na c!ni&a, amarrada c$n cin&a(, % (e iDa a 'e ar Dadana( aC &aCCer+ Per$ e(&$ era a0$ra4 an&e( n$ &enLa (iK!iera &aCCer+ *!ran&e e(&$( c!a&r$ dLa( n$ O!e 5C a ca(a (in$ d$( Mece(, % e($ O!r&iMamen&e+ /iMLan aJn en aK!eC c!ar&$ de C!ar&eCe(, c$n '!er&a aC 'a&i$ % a Ca caCCe+ E(&eCa 0aDLa (!('irad$ '$r !na ca(i&a (!%a N!n D$0L$ K!e O!era+ Le( 0aDLan $Orecid$ !na de madera, en !n Hre'ar&$I, c$n cien 'e($( en man$ ($Camen&e+ L$( 0!Dieran '$did$ &ener re!nid$(, de n$ (er '$r Ca enOermedad % Ca m!er&e deC niU$, K!e era eC ma%$r, % K!e C$( d$( C!c0ar$n de(e('eradamen&e '$r (aCMar+ A0$ra c$menQaDa a CeMan&ar(e de n!eM$+ Ramn &enLa !n D!en Hcarr$I, '$r eC K!e 'a aDa &re( 'e($(+ TamDi5n 5C (!('iraDa '$r !n carr$ (!%$ N!n -$rd K!e O!era, TenLa D!en$( cCien&e(, &raDa2aDa dand$ r!eda 0a(&a K!ince 0$ra(, '!e( ademE( de (! ca(a, &enLa a 7aCDina, Ca m!2er 'rdi a, c$n (!( $c0$ 0i2i&$( de &re( 0$mDre(+ T$d$ era 'en$($+ EC carr$ DeDLa a($Cina c$m$ a !a+ Era !n

http://biblioteca.d2g.com

(ei( en CLnea, 'er$ Ramn n$ &enLa 'aciencia 'ara a !an&ar en Ca 'iK!era+ A0$ra, c!a&r$ dLa( an&e(, 0aDLa camDiad$ de carr$ % de ara2e+ Era !n 0$mDre nerMi$($, de rande( $2$( ca(&aU$(, K!e ca'&aDa an&e( K!e m!c0$( C$( men(a2e(+ A Mece(, (in K!e 0!Diera nin !na maniOe(&acin e6&eri$r, MeLa Menir Ca( c$(a(+ L$( c0$Oere( reLan4 C$ 0acLan e('iri&i(&a+ EC dLa 6 '$r Ca n$c0e O!e a !ardar &em'ran$, % aC $&r$ dLa n$ M$CMi '$r aK!eC ara2e+ EC dLa " (e O!e aC de PaCanca % (ac !n carr$ mE( n!eM$+ Ga n$ 0aDLa en Ca caCCe nin !n$ de (!( Hmarc0an&e(I 0aDi&!aCe(4 (in d!da &amDi5n eCC$( (e 0aDLan $Cid$ Ca &$CManera+ HacLa mE( de !n aU$ K!e Ce aCK!iCaDan, &$d$( C$( dLa(+ 7!ena en&e, de('!5( de &$d$, aC men$( 'ara 5C+ HaDCaDan c$n caC$r 0!man$ % OamiCiar en Ca M$Q, % 'arecLan creer en C$ K!e 0acLan+ N$ eran caQad$re(4 (! mi(in era inO$rmar, % nada mE(+ G Ramn, &amDi5n, Ce( 0aDLa a%!dad$4 5C Ce( 0aDLa 're(&ad$ (!( (erMici$(+ E(&a maUana deC 1) eC mensa6e (e Ce 0iQ$ a'remian&e4 C$ reciDi c$m$ !n (!eU$ d$C$r$($+ Ha(&a Ca( &re( de Ca maUana 0aDLa e(&ad$ dand$ r!eda $ 'arad$ en Hacademia(I $ caDare&(+ N$ 0aDLa (id$ !n maC dLa4 en e(&$, a'ena( (e n$&aDa nada in(Ci&$+ An&e( de re&irar(e, de&!M$ eC carr$ 2!n&$ a !n Oar$C, cerca deC Ca'i&$Ci$, % 'a( DaCanceP 0aDLa (ei( 'e($( % cen&aM$(+ En e(e m$men&$ 'a( !n indiMid!$ a (! Cad$ % C$ mir de&enidamen&e4 era !n 2$Men, c$n aire de e(&!dian&e % CCeMaDa !na man$ en eC D$C(iCC$ deC (ac$+ Ramn 'en( en ir a (! ca(a, a CCeMar eC diner$4 di$ !n r$de$ % (e 'ar en Ca caCCe 'araCeCa, % camin 0a(&a aCCL4 (e acerc '$r Ca &ran(Mer(aC, cr!Q '$r eC 'a&i$ % en&r (i iC$(amen&e+ HiQ$ O!nci$nar (! CEm'ara de 'iCa S(e Ca 0aDLa re aCad$ !n$ de (!( cCien&e(, % era !na 'renda e6ceCen&eT, c$m$ !n Cadrn $ c$m$ !n '$CicLa, mE( Dien K!e c$m$ !n 'er(e !id$+ Nada Ce daDa a en&ender &$daMLa K!e 5C O!e(e !n 'er(e !id$4 C$ 're(en&La, (im'Cemen&e+ N$ (e a&reMi a encender Ca C!Q, '$rK!e Ca C!Q reMeCa eC DCanc$, % 5C en&raDa aCCL a e(c$ndida(+ EnO$c Ca CEm'ara ($Dre Ca( cama(4 d$( de Ca( niUa(, Ca( 2ima !a(, d$rmLan, c$n Ca( cari&a( 2!n&a(, en !na c$C$mDina4 e(&aDan de(n!di&a(, ($Dre Ca (EDana, % &enLan Ca( man$( aDier&a( en &$rn$ a C$( 0$mDr$(+ En Ca $&ra c$C$mDina d$rmLan E(&eCa % Ca men$r4 Ca &ercera c$C$mDina era Ca (!%a % e(&aDa MacLa+ Nadie (e de('er&+ E(&eCa &enLa '!e(&a !na cami(a de d$rmir, % Ca( man$(, 'aCma 0acia arriDa, a amD$( Cad$( de Ca cara+ A 'e(ar de C$( &raDa2$( 'a(ad$(, era aJn DeCCa4 era 2$Men, &enLa Ca nariQ Oina, C$( $2$( rande(, eC 'eC$ c$'i$($, Ca DarDiCCa (aCien&e, C$( CaDi$( r!e($( % Ca D$ca rande % $C$(a4 Ramn adiMin (! O!er&e OiCa de dien&e(, aC $ HD$&ad$(I4 (!( $2$( de('ier&$( c$C$r de mieC4 (! mirada aMi('ada+ La c$n&em'C !n in(&an&e4 C!e $ '!($ eC diner$ ($Dre Ca me(a SaCCL e(&aDa, e('erEnd$C$, Ca c$midaT % (aCi+ N$ 0aDLa nadie en &$rn$ aC a!&$mMiC4 &$d$ 'arecLa n$rmaC4 'a(aDan dema(iad$( a!&$mMiCe( % a dema(iada MeC$cidad4 0aDLa C!ce( encendida( en Maria( ca(a(P e($ era &$d$ N?Da(&an&eA *e re&irada 'a( Oren&e a Ca e(&acin cen&raC de '$CicLa+ Se adMer&La !na a i&acin in&eri$r in!(i&ada4 Ce 'areci K!e Ca 'are2a de !ardia( 0aDLa 0ec0$, aC (en&ir (! a!&$, !n m$Mimien&$ nerMi$($ c$n Ca( arma(+ C d$DC '$r Ca 'rimera caCCe a Ca derec0a, (in 'en(ar en (i era $ n$ direccin c$n&raria+ En Ca (i !ien&e e(K!ina (e de&!M$, d!dand$ 0acia dnde diri ir(e4 'er$ (! 'en(amien&$ (e 0aDLa rem$n&ad$ Mari$( aU$( a&rE(, % Mie2a( imE ene( (e re'r$d!2er$n an&e (!( $2$(, c$m$ eM$cada( '$r !n 'r$%ec&$r de cine+ P$r aK!eCCa Oec0a 0aDLa 'rendid$ en 5C !na e('ecie de OieDre reM$C!ci$naria4 n$ (aDLa e6ac&amen&e '$r K!54 n!nca 0aDLa '$did$ ($me&er (!( em$ci$ne( a !n e6amen OrL$ % anaCL&ic$+ B!iQE( (e 0!Die(e c$n&a iad$, (im'Cemen&e+ N$ ($CLa Ceer ran c$(a, % n$ 'er&enecLa a nin Jn r!'$ d$nde (e Ce 0!Die(en inc!Ccad$ 'rinci'i$( $ acCarad$ '$(ici$ne( 'r$'ia(+ HaDLa CCe ad$ deC cam'$ d$ce aU$( an&e(, c$n &$d$( (!( 0erman$(, de('!5( K!e (! 'adre, 'erdid$( (!( a0$rr$( en Ca K!ieDra Dancaria, (e 0aDLa id$, mani !a aden&r$, c$n Ca caDeQa ec0ada 0acia a&rE(, rL id$ c$m$ !n cadEMer+ SNadie C$ 0aDLa Mi(&$ 2amE( de(de en&$nce(+T EC c$n&a i$ Ce Min$ (in aMi($4 e(&aDa en eC aire+ T$daMLa n$ 0aDLa &enid$ nin !na de Ca( niUa(, % eC niU$ crecLa O!er&e % DeCC$, a Ramn n$ Ce iDa maC en Ca caCCe4 &enLa (!er&e 'ara C$( cCien&e( Oi2$(, K!iQE( '$rK!e &enLa D!en '!C($ aC &imn, % (aDLa c$rrer, % a Ca MeQ, (aDLa ir de('aci$+ -!e a(L Ca c$(a+ Ca(i a diari$ Ce aCK!iCaDan &re( $ c!a&r$ 2Mene( a Mece( 2!n&$(, $&ra( (e'arad$(+ C n$ (aDLa aJn K!i5ne( eran4 (aDLa &an (C$ K!e eran reM$C!ci$nari$( % K!e mane2aDan aC !na 'Ca&a+ Ser reM$C!ci$nari$ era !n m5ri&$4 Ca 'aCaDra re($naDa a e(&a naci$naC de inde'endencia4 Ca 0aDLa $Ld$ de(de niU$, a C$( de arriDa % a C$( de aDa2$4 era m$neda naci$naC de D!ena Ce%+ L!e $, e(&aDa Dien+ En ca(a 0aDLa !n '$c$ de C!Q4 C$( cCien&e( Ce &$mar$n cariU$4 Ce( in('ir c$nOianQa4 0aDCaDan c$n 5C %, rad!aCmen&e, (! &$n$, (!( Ora(e(, (! en&!(ia(m$ C$ im're nar$n+ HaDCaDa %a c$m$ eCC$( en Ca 'iK!era, en eC ara2e ca(i &$d$ eC m!nd$ em'eQaDa a 0aDCar a(L, aJn n$ 'arecLa 0aDer en eCC$ m!c0$ 'eCi r$+ Se 0aDCaDa en M$Q aC&a, % (e 0acLan Mi(i&a( rE'ida(, a Mece(, a Ca aC&a n$c0e+ En $ca(i$ne(, 5C mi(m$ (erMLa de enCace, c$n (! mEK!ina, (in nadie den&r$, Ce 'a aDan re !Carmen&e4 n$ Ce 'a aDan maC+ AC Oin, Ramn era !n$ de eCC$(+ CamDi en&$nce( Ca marea+ 9!(&in$, eC niU$, (e enOerm+ E(&eCa e(&aDa encin&a, % &amDi5n aC $ aC&erada+ /inier$n Ca( 2ima !a(, Ca 'en!ria, % NZK!i5n (aDe[N Ca d!da, Ramn '$dLa encender(e, em$ci$nar(e4 creer c$n OirmeQa, n$+ /i$ en&$nce( K!e (er reM$C!ci$nari$ n$ era &an CCan$+ Una n$c0e c$m$ 5(&a, a 'rinci'i$( de

http://biblioteca.d2g.com

a $(&$, de ($Dre maUana Ce aCK!iCar$n d$( 0$mDre(+ AC in(&an&e n$& K!e 0aDLa aC $ an$rmaC+ P$drLan (er He6'er&$(I4 $&ra( Mece( Ce 0aDLan aCK!iCad$ a(L, % !na MeQ den&r$ Ce 0aDLan dic0$P H/am$( a Ca e(&acin+I Una MeQ en Ca e(&acin de(c!DrLa K!e e(&aDa circ!Cand$, K!e 0aDLa de($Dedecid$ Ca C!Q r$2a, K!e (e Ce 0aDLa id$ eC 'ie en eC aceCerad$r, ! $&ra c$(a '$r eC e(&iC$+ Un aD!($, de(de C!e $, 'er$ Ca S$ciedad '$nLa Ca OianQa, % a Mece( 0aDLa !n 2!eQ &an Deni n$ K!e Ce c$nd$naDa Ca m!C&a+ E(&$( d$( 0$mDre( n$ eran &am'$c$ 'a(a2er$( de C$( K!e 'a an4 di2er$n &amDi5n Hea Ca e(&acinI, 'er$ Ca reMeCacin O!e di(&in&a+ Ramn a !an& Ca 'rimera+ L$ 'a(ar$n a !n c!ar&$ 'eCad$ c$n eC 'i($ % Ca( 'arede( ara'iUad$( de cemen&$4 Ce $C'ear$n en Ca cara, en eC e(&ma $, en C$( O$ndiCC$(+ L$ in(!C&ar$n c$n Ca( Ora(e( mE( in2!(&a( % mE( ($ece(4 Ce en(!ciar$n c$n 'aCaDra( &$d$ C$ K!e mE( K!erLa4 Ce amenaQar$n c$n 0acerCe c$(a( a (! m!2er+ L$ a !an& &$d$+ Para (! ($r're(a, &ra( e(a 'r!eDa, C$ 'a(ar$n '$r Ca car'e&a % eC &enien&e C$ '!($ en CiDer&ad+ S!Di en&$nce( a (! a!&$mMiC % c$n ran &raDa2$ C$ CCeM 0a(&a eC ara2e+ AK!eCCa n$c0e n$ O!e a (! ca(a, '!e( &enLa C$( CaDi$( r$&$( % ec0aDa (an re '$r Ca D$ca+ P$dLa decir K!e 0aDLa c0$cad$4 en Ca mi(ma e(&acin Ce rec$mendar$n K!e diera en ca(a e(&a di(c!C'a+ <racia(4 n$ 0acLa OaC&aP 5C n$ irLa a (! m!2er c$n mE( di( !(&$(+ S!( me2$re( cCien&e( andaDan 2!id$( en e(&$( dLa(, % a'ena( 0aDLa '$did$ CCeMar a ca(a d$( 'e(e&a( cada dLa+ *!rmi en eC ara2e, % aC dLa (i !ien&e (aCi &em'ran$+ -!e a (! ca(a % di2$ a (! m!2er K!e 0aDLa e(&ad$ aCK!iCad$ &$da Ca n$c0e, (i Dien &$d$ (e C$ 0aDLan K!edad$ a deDer+ Una de Ca( niUa( e(&aDa enOerma4 Ca madre creLa K!e era Ca den&icin, 'er$ 5C &emLa $&ra c$(a4 Ca niUa CC$raDa c$n(&an&emen&e, % e(&aDa c$m$ !n 0iC$+ En C$( dLa( (i !ien&e( n$ Mi$ nin !n$ de C$( cCien&e( (i niOicad$(, % &!M$ Ca (en(acin de K!e 0aDLa '$r &$da( 'ar&e( $2$( K!e C$ Mi iCaDan+ En eC &5rmin$ deC dLa % Ca n$c0e Ce '!(ier$n d$( m!C&a(4 % aC dLa (i !ien&e &re( m!C&a(+ EC c!ar&$ dLa C$ M$CMier$n a CCeMar a Ca e(&acin, re'i&iend$ Ca 'r!eDa, mE( d!ra aJn K!e Ca an&eri$r+ En&$nce( C$ de2ar$n ir de n!eM$ % Ce ec0ar$n de Hdi'C$mE&ic$I a $&r$ c0$Oer K!e 5C c$n$cLa4 !n &i'$ re(DaC$($, K!e 5C MeLa &raDa2and$ (iem're de n$c0e, (otean%o '$r C$( 0$&eCe( % C$( caDare&(, $ 'arad$ en Ca( 'iK!era(+ (&e c$menQ Ca car a c$n Ma(eCina4 '$c$ a '$c$, C$ O!e im're(i$nand$, c$n Ca idea de K!e C$( '$CL&ic$( (C$ &raDa2an 'ara (L, 'ara (er eCC$( C$( mand$ne(+ Le 0iQ$ Mari$( c!en&$(+ Ramn MeLa cada MeQ mE( $(c!r$ aK!eC c!ar&$ d$nde MiMLa4 mE( an5mica % (!'Cican&e Ca en&e K!e C$ 0aDi&aDa+ L!c0 c$n(i $ mi(m$ an&e( de ceder, 'er$ eC $&r$ &enLa !n ar !men&$ 'er(!a(iM$+ Le di2$ K!e, en Oin de c!en&a(, era a(!n&$ de '$CL&ic$( c$n&ra '$CL&ic$(+ ZN$ &enLan HaK!5CC$(I diner$ 'ara aCK!iCarCe[ A(L c$menQaDan &$d$(, % aC caD$ (e $CMidaDan de C$( K!e Ce( 0aDLan (erMid$ de 'eCdaU$+ N$, Ramn era !n imD5ciC (i (e !La a(L+ P$dLa, de(de C!e $, (e !ir (irMiend$ a (!( cCien&e(+ L$ Jnic$ K!e (e Ce 'edLa era K!e $Dedeciera cier&a( indicaci$ne( de 5C, % Ce diera cier&$( inO$rme(+ TaC O!era eC cm$ % eC '$rK!5+ Se Mi$ ac$(ad$ % cedi4 (e Ce 'erd$naDa &$d$, % (e Ce a%!darLa+ -!e en&$nce( c!and$ E(&eCa, aC &iem'$ K!e C!c0aDa '$r (aCMar a Ca( niUa(, ($UaDa c$n Ca ca(i&a de madera, % 5C c$n eC carr$ 'r$'i$+ EC m5dic$ di2$ K!e Ca( niUa( nece(i&aDan aCimen&$ % aire CiDre+ L$ de &$d$(4 n$ 0a% !n 0i2$ de $Drer$ K!e n$ nece(i&e e($4 Ca( (!%a( aca($ CCe aran a &enerC$+ Ramn era !n 0$mDre 0!man$, de('!5( de &$d$4 n$ (e m$MLa, c$m$ $&r$(, '$r e(a( Mena( OrLa( K!e, de MeQ en c!and$, Ca&en en eC aCma de Ca( en&e(+ Cedi en&$nce(, '$r C$( (!%$(, '$r (L mi(m$+ ZB!5 0acer, (i n$[ Z*e2ar(e 'render, e(&r$'ear, de2ar m$rir a E(&eCa % a Ca( niUa([ L!e $ (e C$ 're !n&aDa a (L mi(m$, 2!(&iOicEnd$(e+ SaDLa K!e e(&aDa 'r$cediend$ maC4 e(&$ Ce rem$rdLa, % nece(i&aDa 0acer !n en$rme e(O!erQ$ % de(d$DCamien&$ de (! M$C!n&ad+ Para caCmar(e, a'eCaDa (iem're a (!( Oine(P K!iQE( 0iciera maC, 'er$ C$ 0acLa '$r Dien+ ZSerLa me2$r 0aDer(e ne ad$, 0aDer(e de2ad$ aniK!iCar[ S!Ori m!c0$, de(de en&$nce(+ AdeC aQ, (e &$rn mE( nerMi$($ % ($mDrL$, cada MeQ nece(i&aDa mE( O!erQa de M$C!n&ad 'ara $c!C&ar a (! m!2er eC drama K!e C$ r$La '$r den&r$+ SaDLa K!e Mari$( de C$( K!e 5C 0aDLa deCa&ad$ 'enaDan en 're(idi$, K!e aca($ aC !n$ 0!Die(e (id$ a(e(inad$+ An&e e(&$, (C$ Ce aCiMiaDa eC 'en(amien&$ de K!e, de('!5( de &$d$, nin !n$ era &an '$Dre c$m$ 5C4 &$d$( &enLan '$r C$ men$( OamiCiare( % ami $( K!e '$dLan aC $ % n$ C$( aDand$narLan+ A 5C, en camDi$, nadie Ce ec0arLa !na man$+ TenLa K!e de'ender ($Camen&e de (L mi(m$+ Si !n dLa n$ '$dLa CCeMar Ca( &re( 'e(e&a( a ca(a, C$( (!%$( n$ c$merLan4 (i !n dLa n$ 'a aDa Ca c!en&a, Ce K!i&aDan eC carr$4 (i (e enOermaDa, ni (iK!iera Ce darLan en&rada en eC 0$('i&aC+ L!e $, era 2!(&$ % 0!man$ deOender(e, a c$(&a de K!ien O!e(e+ C$n(&an&emen&e nece(i&aDa ec0ar man$ de e(&$( ar !men&$( 'ara acaCCar (! aCma, 'er$ den&r$ de (L CCeMaDa a Ca MeQ Ca ac!(acin K!e C$ &$r&!raDa % 'er(e !La+ Cada n!eM$ dLa (en&La mE( car ad$ (! Enim$+ Pre(en&La K!e !n dLa ! $&r$ aC $ &endrLa K!e e(&aCCar+ La a&m(Oera (e car aDa4 (!( me2$re( cCien&e( 0aDLan c$menQad$ a de(c$nOiar de 5C+ TemLa incC!($, !na a re(in, % e(&$ Ce $DCi a ir armad$ % a (en&ir(e en C!c0a+ LCeMaDa (iem're eC C$C& aC aCcance de Ca man$4 (! c$n&ac&$ 'arecLa &ener !n eOec&$ (edan&e ($Dre (!( nerMi$(+ -inaCmen&e, C$( mi(m$( K!e C$ diri Lan NeC $&r$ c0$Oer, d$( $ &re( (ecre&a(N 'arecier$n aDand$narC$+ TenLan dema(iad$ c$n(i $ mi(m$ %, '$r $&r$ Cad$, %a Ce( (erMLa de '$c$+ Se Ce 0aDLan cerrad$ &$da( Ca( '!er&a( en&re C$( reM$C!ci$nari$(4 (e (en&La inm$MiCiQad$, (in '$der aManQar ni re&r$ceder+ E(&a &en(in d!r aC !n$( me(e(, n$ '$drLa ($DreCCeMarCa '$r m!c0$ &iem'$+ C!and$ Mi$ Menir Ca O!ria, c!and$ Ca Mi$ de(a&ar(e

http://biblioteca.d2g.com

% c$menQar a c!ndir, (in&i !na e('ecie de aCiMi$+ HSaC am$( de e(&$I, (e di2$, % e('er+ Per$ e(&e aCiMi$, 'r$d!cid$ '$r eC camDi$ de '$(&!ra, di$ 'r$n&$ 'a($ a !na n!eMa an !(&ia+ Se (en&La r$dead$, c$'ad$, DC$K!ead$4 (aDLa K!e en aC !na 'ar&e % a aC !na 0$ra, $2$( K!e aca($ n$ 0!Die(e Mi(&$ C$ D!(caDan4 $ aca($ e('eraran &an (C$ Ca $ca(in mE( 'r$'icia K!e (e acercaDa+ G en&$nce(, Ca (i&!acin (erLa Ca mi(ma, a!nK!e aC reM5(, K!e c!and$ C$ 0aDLan CCeMad$ '$r 'rimera MeQ a Ca e(&acin N(C$ K!e a0$ra &$d$ c$DrarLa !na O$rma mE( Mi$Cen&a % deci(iMa+ A0$ra era !n acaDar, % nada mE(+ Si e(&aDa de(c!Dier&$ N% 5C creLa K!e C$ e(&aDaN % (i HC$( n!eM$(I anaDan N% 5C (aDLa K!e e(&aDan anand$N, en&$nce(, n$ 0aDLa (aCida+ SC$ K!edaDa !na c$(aP a ac0ar(e % e('erar4 % $&raP (aC&ar % deOender(e+ La( d$( eran maCa(+ A0$ra, mien&ra( e('eraDa c$nciCiar !na deci(in ($Dre dnde deDLa ir, 'en( (i ni 0aDrLa !n &ercer camin$+ TenLa ima inacin, 'er$ Ce OaC&aDa Oe 'ara creer en Ca '$(iDiCidad de (!( 'r$'ia( imE ene(+ Sin emDar $, a0$ra era c!e(&in de 'r$Dar aC $+ A E(&eCa n$ Ce 0arLan nadaP eCCa n$ &enLa Ca c!C'a4 C$ mE( K!e '$dLa 'a(arCe, era 'adecer &$daMLa mE( mi(eria(4 (e Ce m$rirLan Ca( niUa(, eCCa mi(ma, K!i5n (aDe+++ Per$ (i 5C (e (aCMaDa, aC Jn dLa M$CMerLa '$r eCCa+ ZP$dLa (aCMar(e[ Pen( K!e (L+ P!($ eC a!&$mMiC en marc0a, % C$ de2 ir Cen&amen&e, n$ (aDLa e6ac&amen&e a dnde+ Pen( K!e C$ CCeMarLa aC ara2e % K!e de aCCL (e irLa a 'ie $ c$m$ '!diera aC cam'$+ En N!eMi&a( 0aDLa aJn en&e K!e C$ rec$rdara, $ K!e rec$rdara a (! 'adre+ P$dLan darCe am'ar$, e(c$nderC$ % e('erar+ A0$ra Dien N (e Ce $c!rri de 'r$n&$N e(&e CeMan&amien&$ (erLa eneraC, % me&er(e en !n '!eDC$ era '$ner(e aJn mE( a de(c!Dier&$, % en aK!eC '!eDC$ n$ Ce( K!erLan Dien+ SC$ &enLan d$( $ &re( OamiCia( ami a(, &an '$Dre( c$m$ eCC$(+ AK!L, en La HaDana, '$r C$ men$( 0aDLa m!c0a en&e, m!c0a( ca(a(+ M!darLa de ara2e n!eMamen&e+ ?Si '!diera m!dar de ca(aA C$n e(&a idea (e O!e en D!(ca de aK!eCCa OiCa de ca(a(, Oren&e aC H'CacerI, d$nde e(&aDan OaDricand$, 'er$ de 'r$n&$ Ce 0aDLa ($DreMenid$ !na &erriDCe Oa&i a, % e(&aDa d$rmid$ an&e( de K!e eC a!&$ (e de&!Miera c$m'Ce&amen&e+ G a0$ra, de('er&aDa en e(&a maUana de a $(&$ en K!e &$d$ 0aDLa e(&aCCad$ %a+ Ramn (e di$ c!en&a de K!e %a n$ 0aDLa nada K!e 0acer+ *$( 0$mDre( en&raDan, reMCMer aC cin&$, en !na de e(&a( ca(a( d$nde n$ 'arecLa 0aDer nadie+ En e(e m$men&$, $&r$ a($m a !na de Ca( Men&ana(, &$daMLa (in Men&ana4 C$( de aDa2$ Ce 0icier$n !na (eUa de c$m'Cicidad, % eC de arriDa Da2 c$rriend$, &amDi5n armad$+ Ramn (e 0aDLa a'ead$ % Oin La e(&ar arre Cand$ eC m$&$r, c$n Ca caDeQa 0!ndida Da2$ eC Hca'$&I+ N$ c$n$cLa a nin !n$ de aK!5CC$(, 'er$ eCC$( '$dLan c$n$cerC$ a 5C+ L$( &re( (i !ier$n, (in emDar $, a 'a($ Ci er$, caCCe arriDa, c$n '$r&e Menced$r+ En (i&!acin n$rmaC n$ (e 0!Dieran a&reMid$ a ir a(L '$rK!e Ramn e(&aDa (e !r$ de K!e 5(&$( eran reM$C!ci$nari$(, % de K!e iDan en D!(ca de aC !ien+ N$ eran $Drer$( c$m$ 5C4 Me(&Lan Dien Sa!nK!e a0$ra iDan (in (ac$T % C!cLan Dien n!&rid$(+ La C!c0a era en&re eCC$(, en&re C$( de arriDa+ ZP$r K!5 &enLan K!e 0aDerC$ c$m'r$me&id$ a 5C, 'rimer$ C$( de !n Dand$ % C!e $ C$( deC $&r$[ Sin emDar $, a(L era4 inJ&iC %a eMadir(e+ Primer$ C$ 0!Dieran aniK!iCad$ los -ie6osC a0$ra, C$ rema&arLan los nue-os) ZO n$[ TaC MeQ+ T$daMLa CCamaDa en 5C !na e('eranQa, a!nK!e n$ (aDLa en K!5 O!ndamen&arCa+ P$r de 'r$n&$, re($CMi n$ (e'arar(e deC a!&$mMiC+ N$ irLa a !ardar+ TenLa aJn diner$ 'ara $c0$ aC$ne( de a($Cina+ P$r de 'r$n&$ (e Ce $c!rri ir a e6'C$rar Ca( (aCida( de Ca ci!dad4 'er$ aC en&rar en Ca caCQada n$&, de Ce2$(, K!e 0aDLa !na e('ecie de !ardia de c$n&r$C en A !ad!Cce+ *$DC '$r Ca 'rimera e(K!ina % (e (!mer i de n!eM$ en 'Cena ci!dad+ La Mida (e 0aDLa de(a&ad$+ La 0!eC a (e 0aDLa r$&$+ La( caCCe( e(&aDan CCena( de en&e a 'ie+ Pa(aDan a!&$mMiCe( CCen$( de ciMiCe( % ($Cdad$(+ <ri&aDan, Mi&$reaDan, M$ceaDan, (aC&aDan, e( rimLan arma(+ Ramn K!i& eC HaCK!iCaI, 'er$ O!e inJ&iC+ En (e !ida (e Ce me&ier$n en eC a!&$mMiC c!a&r$ 0$mDre( de a('ec&$ re('e&aDCe+ SaCLan de !na ca(a de Ca caCCe San 9$aK!Ln, % Ce $rdenar$n K!e C$( CCeMara aC Cerr$+ En Te2a( 0aDLa !n rem$Cin$ de en&e4 !n 0$mDre O$rce2eaDa '$r de('render(e de C$( K!e C$ a're0endLan, % 5(&$( eran aQ!Qad$( '$r C$( e('ec&ad$re(+ HaDLa 0$mDre( % m!2ere(+ Ramn a'r$Mec0 !n cCar$ 'ara (e !ir deCan&e, 'er$ aC !ien '!($ Ca mirada en eC in&eri$r de (! c$c0e+ Un r!'$ (e CanQ en (! 'er(ec!cin, di('arand$4 !na de Ca( DaCa( en&r '$r Ca Men&ana '$(&eri$r deC O!eCCe % (aCi a &raM5( deC 'araDri(a(+ Ramn (e de&!M$4 (!( 'a(a2er$( (e &irar$n deC a!&$, % em'rendier$n !na carrera C$ca, '$r Ca( caCCe( Ca&eraCe(, 'er(e !id$( '$r Mari$( 2Mene(4 en&re 5(&$(, aC !n$( eran ca(i niU$( S!n$, n$ ma%$r de K!ince aU$(T, 'er$ CCeMaDan rande( reMCMere( % di('araDan 0acia adeCan&e+ Ramn e('er arrimad$ a Ca acera, 'en(and$P Ha0$ra Mienen '$r mLI, 'er$ nadie 'areci 'en(ar en 5C+ AC !n$( e('ec&ad$re( e6ci&ad$( CCe ar$n 0a(&a 5C, 're !n&End$Ce dnde Ce 0aDLan aCK!iCad$+ Ramn di2$ Ca Merdad, % eC r!'$ (e di($CMi, %end$ en direccin a Ca caCCe San 9$aK!Ln+ Ramn 0aDLa dad$ eC nJmer$ de Ca ca(a de d$nde 0aDLan (aCid$ C$( 'a(a2er$(, 'er$ aca($ n$ MiMie(en aCCL4 C$ mE( 'r$DaDCe era K!e (e 0!Die(en e(c$ndid$ de n$c0e en !na de aK!eCCa( e(caCera(+ ?B!i5n (aDe C$ K!e $c!rrirLa a0$ra a C$( K!e 0aDi&aDan aCCLA T$d$ eC m!nd$ CCeMaDa arma( a Ca Mi(&a, % D!(caDan a aC !ien c$n&ra K!i5n 0acerCa( O!nci$nar+

http://biblioteca.d2g.com

Ramn '!($ de n!eM$ eC c$c0e en marc0a, % re re( '$r eC mi(m$ C! ar+ HMe (!mer ir5 en eCC$( N(e di2$, ca(i en M$Q aC&aN4 0ar5 K!e me crean de C$( (!%$(4 e(&$ Ce( de('i(&arE+I *e('!5( de &$d$ 0aDLa (id$ de C$( (!%$(+ Per$ en (e !ida Ce en&rar$n d!da( en c!an&$ a (! (an re OrLa+ Se mir en eC e('e2$ deC 'araDri(a(, % (e enc$n&r dem!dad$, DarD!d$, c$m$ !n O! i&iM$+ S$Camen&e aK!eCCa cara Da(&aDa, en ca($( a(L, 'ara 0acer(e ($('ec0$($+ Per$, aC &iem'$ K!e 'a(aDa C!a&r$camin$(, Mi$ $&r$ r!'$ de 0$mDre( c$rriend$, c$n arma( en Ca( man$(, % aC !n$( de eCC$( iDan &an DarD!d$( % de(c$m'!e(&$( c$m$ 5C+ Sin d!da eran 0$mDre( K!e 0aDLan e(&ad$ e(c$ndid$( en C$( JC&im$( me(e(, $ K!e 0aDLan (id$ CiDer&ad$( de 're(idi$+ C '$dLa 'arecer C$ mi(m$4 en &$d$ ca($, nadie C$ &$marLa '$r !n$ de C$( K!e (e 0aDLan DeneOiciad$ c$n eC r5 imen caLd$+ Si !i andand$, % aC !na( c!adra( mE( adeCan&e, $&r$ m$C$&e 'er(e !La Oren5&icamen&e a !n 0$mDre ($Ci&ari$, K!e (e 'reci'i&aDa, O!ri$(amen&e, en Qi Qa , aC &iem'$ K!e arr$2aDa '!Uad$( de DiCCe&e( a (!( 'er(e !id$re(+ (&$( 'a(aDan '$r encima de C$( DiCCe&e( (in rec$ erC$(, di('arand$+ Ramn (e de&!M$, in&ere(ad$, a Mer eC OinaC+ P$r Oin, eC 0$mDre, K!e %a MenLa 0erid$ % de2aDa &ra( de (L !n re !er$ de (an re, ca% de Dr!ce(, a '$ca di(&ancia deC C! ar d$nde Ramn 0aDLa de&enid$ (! carr$+ Un$ de C$( 'er(e !id$re(, aC MerC$ caLd$ (e diri i a Ramn reMCMer en man$, % C$ c$nmin a K!e Ce diera !na Ca&a de a($Cina+ Ramn $Dedeci, (acEnd$Ca deC &anK!e c$n !na $ma, eC $&r$ c$ i Ca Ca&a % r$ci aC caLd$, K!e &$daMLa (e re&$rcLa, aC &iem'$ K!e aC Jn $&r$ Ce 'rendLa O!e $+ Ramn M$CMi Ca e('aCda+ La( caCCe( e(&aDan CCena( de en&e(, ciMiCe( % ($Cdad$(+ Ramn '!($ de n!eM$ (! carr$ en marc0a4 !n$( me&r$( mE( aCCE (e Ce CCen de 2Mene( armad$( K!e C$ &!Mier$n Maria( 0$ra( dand$ M!eC&a(, (in !n 'r$'(i&$ a'aren&e+ A Mece( (e a'eaDan, 0acLan en&rada en !na ca(a, % M$CMLan a (aCir+ Pa(and$ 2!n&$ aC ara2e a K!e 'er&enecLa (! carr$, n$& K!e 0aDLa (id$ aCCanad$+ Se de&!M$ % 'idi K!e Ce CCenaran eC &anK!e de a($Cina4 Mi5nd$Ce aCK!iCad$ '$r 2Mene( armad$(, eC K!e e(&aDa aC c!idad$ deC (!r&id$r 0iQ$ C$ K!e (e Ce 'edLa4 Ramn (i !i c$n (!( H'a(a2er$(I (in $c!'ar(e de 'a ar+ AC caD$ de !na 0$ra mE(, C$( 2Mene( C$ mandar$n 'arar Oren&e a !na O$nda, % C$ inMi&ar$n a c$mer+ Era mE( de medi$dLa+ Ramn (e (en& a Ca me(a c$n aK!eCC$( de(c$n$cid$(+ Le ($r'rendi K!e nin !n$ de eCC$( (e $c!'ara de 0acerCe nin !na 're !n&a4 a'aren&emen&e, daDan '$r (!'!e(&$ K!e era de C$( (!%$(, K!e n$ '$dLa (er $&ra c$(a 5C, !n (im'Ce c0$Oer de aCK!iCer+ Mien&ra( c$mLan aK!eCC$( 2Mene( 0aDCaDan en !n &$n$ (iDiCin$ % c$n in&en(a e6ci&acin+ C$mier$n a're(!radamen&e, % (aCier$n a Ca caCCe, $CMidEnd$(e a'aren&emen&e de 5C+ En MeQ de &$mar de n!eM$ eC a!&$, (i !ier$n acera aDa2$, % a '$c$ (e 'erdier$n en&re eC en&L$, K!e inMadLa e(&a Q$na mE( den(amen&e K!e nin !na $&ra+ Se 0aCCaDa en eC c$raQn mi(m$ de Ca ci!dad+ Ramn (!Di aC 'e(can&e % (e K!ed !n ra&$ aCCL, 'en(and$ K!5 deci(in &$mar+ Se (en&La Oa&i ad$4 0acLa &an&$ &iem'$ K!e n$ c$mLa, K!e eC e(&ma $ 'arecLa %a de(ac$(&!mDrad$+ Sin emDar $, Ca Oa&i a n$ c$n(e !La d$minar (! Q$Q$Dra in&eri$r+ A0$ra &enLa 'Cena c$nciencia de 0aCCar(e en !n m!nd$ aC K!e n$ 'er&enecLa, en eC c!aC '$(iDCemen&e n$ 0!Diera C! ar 'ara 5C+ La( reCaci$ne( K!e (e adK!irieran en e(&e m$men&$ n$ &enLan MaC$r4 nadie c$n$cerLa a !n$ c$n eC c!aC 0!Die(e c$me&id$ !n a(e(ina&$ 0$ra( an&e(, (i c$n 5C n$ &enLa reCaci$ne( an&eri$re(+ E(&$( 2Mene( K!e Ce 0aDLan aCK!iCad$ C$ de(c$n$cerLan !na( 0$ra( de('!5(+ T$d$ eC m!nd$ 'arecLa andar mirand$ dema(iad$ aC&$ $ dema(iad$ Da2$4 nadie aC niMeC na&!raC+ Sin emDar $ NCCe a 'en(arN, e(&$ '$dLa &ener !na Men&a2a4 Ca en&e 'arecLa '$(eLda de !na e!O$ria mL(&ica % Oren5&ica K!e &aC MeQ Ce im'idiera c$n&r$Car Ca( c$(a(+ *e e(&e (!eU$ de('ier&$ (aCi Ramn aC Mer K!e !n 0$mDre C$ miraDa in(i(&en&emen&e de(de Ca acera de enOren&e+ AK!eC 0$mDre C$ $D(erMaDa c$n !na mirada OrLa % a&en&a c!%$ (i niOicad$ n$ '$dLa de(ciOrar+ Per$ e(&aDa (e !r$ de K!e 0aDLa in&encin en eCCa+ HiQ$ !n e(O!erQ$ '$r d$minar Ca inK!ie&!d+ Se a'e, % c$n &$da caCma % Ca ($C&!ra '$(iDCe Oin i e6aminar aC $ en eC m$&$r+ M$n& de n!eM$, 'i( eC arranK!e (in aDrir Ca a($Cina, c$m$ dand$ a en&ender K!e n$ O!nci$naDa Dien Sc$m$ (i &$da (! 're$c!'acin e(&!Miera en e(&$T % C!e $ arranc, dand$ &ir$ne(+ EC 0$mDre (ac !n 'a'eC deC D$C(iCC$ % a'!n& eC nJmer$ de Ca c0a'a+ B!iQE( n$ e(&!Mie(e (e !r$+ Ramn '$dLa (er 'ara 5C !na de e(a( imE ene( K!e n$ n$( !(&an, 'er$ K!e n$ rec$rdam$(, de m$men&$, e6ac&amen&e dnde n$( 0em$( enc$n&rad$ c$n eCCa(+ *e C$ c$n&rari$, 0!Diera 'r$cedid$ aCCL mi(m$+ Ramn e(&aDa (e !r$+ C$n&aDa de an&eman$ c$n K!e en aC !na 'ar&e, % '$r 'er($na( K!e de(c$n$cLa, (e 0aDLa decidid$, aC men$( men&aCmen&e, (! (!er&e+ E(ca'ar O!era de e(&e rem$Cin$, Ce 'arecLa &$&aCmen&e im'$(iDCe4 ni (iK!iera (e a&reMLa %a a in&en&arC$, '!e( eCC$ darLa C! ar a ($('ec0a(+ Si aC !na (aCMacin 0aDLa, e(&aDa en eC cen&r$ mi(m$ de Ca M$rE ine+ La( caCCe( e(&aDan '$r aK!L in&ran(i&aDCe(+ La ci!dad en&era (e 0aDLa M$Ccad$ a eCCa(+ Ramn d$DC '$r !na caCCe &ran(Mer(aC, % aC CCe ar a Ca e(K!ina de Prad$ (e de&!M$+ Le 'areci K!e 5(&e era !n D!en (i&i$ 'ara n$ 'arecer ($('ec0$($+ Para K!e n$ Ce aCK!iCaran de(inOC !na $ma, % m$n& aK!eCCa r!eda ($Dre !n a&$+ AdemE(, aDri Ca ca2!eCa de Ca( 0erramien&a(, % c$menQ a 0!r ar en eC m$&$r+ Le (ac Ca &a'a, de(m$n& eC carD!rad$r, de(m$n& !na MECM!Ca+ L!e $ de(m$n& Ca( $&ra( MECM!Ca( % c$menQ a e(meriCarCa(+ N$& K!e &raLan m!c0$ carDn, % c!and$ Ce &$c (! &!rn$ de(c!Dri K!e eC carD!rad$r e(&aDa (!ci$ % ca(i $D(&r!id$+ N$ en DaCde daDa &ir$ne( % cancaneaDa+ E(&e &raDa2$ a'CacaDa !n &an&$ (!( nerMi$(+ N$

http://biblioteca.d2g.com

miraDa 'ara nadie ni 'ara nada O!era de (! carr$, % e(&$ c$n&riD!La &amDi5n a K!e nadie (e Oi2ara en 5C+ Se 0aDLa K!i&ad$ eC (ac$+ C$m$ '!e(&$ aCCL a 'r$'(i&$, de(c!Dri K!e en Ca ca'a '$(&eri$r 0aDLa !n o-erall Mie2$ de mecEnic$+ Se C$ '!($, % (e &iQn Ca cara c$n ra(a+ En&$nce( (e (!Di aC 'e(can&e, 'i(and$ eC arranK!e, 'er$ mirEnd$(e aC e('e2$ aC mi(m$ &iem'$+ Pen( K!e diOLciCmen&e C$ c$n$cerLan en aK!eCCa Oac0a, (aCM$ K!e C$ miraran m!% de cerca % c$n in&encin+ Sin emDar $, (! cara &enLa aC !n$( ra( $( diOLciCe( de $CMidar+ TenLa C$( $2$( rande(, 'ard$( % !n '$c$ 'rendid$( a C$( Cad$(4 &enLa !na 'eK!eUa cica&riQ ($Dre !n$ de (!( rande( 'm!C$(4 % C$( CaDi$( de(criDLan !na CLnea c!ri$(a, K!e C$ 0acLan (iem're a '!n&$ de ($nreLr(e c$n !na ($nri(a amar a+ Risita!%e!cone6o# Ce '!(ier$n en !n ara2e+ En c$n2!n&$, (!( ra( $( (e 'e aDan de !n m$d$ 'er(i(&en&e+ N!nca (e Ce 0aDLa $c!rrid$ 'en(ar en K!e e(&$ &!Miera im'$r&ancia+ Se a'e deC 'e(can&e % (i !i &raDa2and$+ A0$ra (ac eC ac!m!Cad$r, Ce Cim'i C$( D$rne(, C$ M$CMi a (! C! ar+ C!and$ 0!D$ &erminad$ de m$n&ar &$d$ C$ de(m$n&ad$, era %a Da(&an&e mE( de media &arde+ E(&e &iem'$ (e Ce 0aDLa id$ men$( 'en$(amen&e K!e nin Jn $&r$ de(de K!e c$menQaDa Ca 0!eC a+ E(&e &raDa2$ Ce 0aDLa aCiMiad$, % eC carr$ O!nci$naDa &amDi5n c$n mE( ($C&!ra K!e n!nca+ Ramn Ce 0aDLa reMi(ad$ Ca( c!a&r$ cEmara(, c$m'r$Dand$ K!e e(&aDan n!eMa(+ TenLa acei&e % a($Cina+ An&e( de '$nerC$ en marc0a (ac eC reMCMer de Ca D$C(a de Ca '!er&a deCan&era, % C$ e6amin4 era !n C$C& n!eM$4 c$n 5C &enLa !na ca2a de DaCa(+ Le K!i& Ca( deC &amD$r % C$ mar&iCC (ei( Mece( MeriOicand$ K!e O!nci$naDa Dien+ C!and$ C$ 0!D$ M!eC&$ a cerrar, de(c!Dri K!e d$( $ &re( m!c0ac0$( Ce e(&aDan $D(erMand$, c$n mirada c$dici$(a+ C!aCK!iera de eCC$( 0!Diera dad$ c!an&$ '$(eLa '$r !n arma a(L+ Para eCC$(, e(&$( reM$C!ci$nari$( eran 0$% C$( (ere( mE( OeCice( deC m!nd$+ G Ramn N'en(arLanN era !n$ de eCC$(+ EC a!&$mMiC (e '!($ n!eMamen&e en marc0a+ Sin (aDer cm$, min!&$( de('!5( (e enc$n&r Ramn a !na c!adra de (! ca(a+ Se de&!M$+ Sin&i !n im'!C($ irre(i(&iDCe de M$CMer aCCL, a 0acerCe( !na DreMe Mi(i&a4 'er$ en aK!eC m$men&$ Mi$ Menir !n ran en&L$ '$r Ca caCCe &ran(Mer(aC+ TraLan &r$Oe$( en aC&$, daDan MiMa( % m!era(+ L$( &r$Oe$( eran 'edaQ$( de c$r&ina(, ad$rn$( de cama(, re&ra&$(, !n a!ric!Car de &eC5O$n$, 2arr$ne(+++ Ramn n$ &!M$ &iem'$ de mirar mE(+ Se me&i en Ca 'rimera D$de a % M$CMi Ca e('aCda a Ca m!C&i&!d+ C!and$ 0!Dier$n 'a(ad$ CeMan& de n!eM$ eC ca'$& deC a!&$mMiC, % a !n$ de C$( niU$( K!e (e acercar$n a mirar, Ce di2$P H/e aC nJmer$ d$ce de e(a caCCe, % diCe a c!aCK!iera K!e e(&5 aCCL K!e Men a !n m$men&$+I EC niU$ de(a'areci rE'idamen&e, c$n&en&$ de K!e (e Oi2aran en 5C4 M$CMi a C$( d$( min!&$(, diciend$ K!e n$ 0aDLa nadie en ca(a+ HHaDrEn id$ a ca(a de 7aCDina N'en( RamnN4 E(&eCa (e deDe de 0aDer dad$ c!en&a+I C$m$ 'en(arP HE(&eCa (aDe K!e ($% 0$mDre m!er&$, % 0a id$ a c$n(!C&ar c$n 7aCDina, ($Dre C$ K!e 0arE, 'ara K!e Ca( niUa( n$ (e Ce m!eran+I *e n!eM$ '!($ en marc0a eC a!&$mMiC+ Si !i, (in 'r$'(i&$, '$r Ca mi(ma caCCe 0a(&a de(emD$car en Ca AMenida de Ca( Mi(i$ne(, % de aCCL d$DC 0acia eC mar4 'er$ en (e !ida di$ M!eC&a, &emiend$ aCe2ar(e deC cen&r$+ Le 'arecLa K!e &an 'r$n&$ (e Miera en !n C! ar de($Cad$, C$ a&acarLan, % n$ 0aDrLa (iK!iera !n &e(&i $ K!e C$ c$n&ara+ ZSerMLan &$daMLa C$( &e(&i $([ *e(de C!e $ K!e n$4 'er$ Ramn n$ K!erLa m$rir, (er a(e(inad$, (in K!e aC men$( aC !ien '!diera dar Oe+ N$ im'$r&a (i n$ '$dLan ($c$rrerC$4 '$r C$ men$(, eC ac&$ K!edarLa raDad$ en (!( $2$(, en (! mem$ria, % (erMirLa de aC Jn m$d$ c$m$ ac!(acin+ HNin Jn crimen c$n$cid$ K!eda '$r ca(&i arI, di2era !na MeQ, en (! ca(a, !n C$c$ 'arien&e de (! m!2er+ N$ e(&arLa &an C$c$, c!and$ decLa c$(a( &an 'r$O!nda(+ Se '$nLa eC ($C c!and$ M$CMi a enc$n&rar(e en eC cen&r$ de Ca ci!dad, andand$ de('aci$+ ParK!e( % 'a(e$( e(&aDan in!ndad$( de en&e, K!e ri&aDa % c$rrLa e6ci&ada4 $OiciaCe( % ($Cdad$( (e meQcCaDan en !na &remenda e6aC&acin de &ri!nO$+ T$d$( C$( a!&$mMiCe( e(&aDan en m$Mimien&$4 en&e( % Me0Lc!C$( (e m$MLan en rem$Cin$(, de C$( c!aCe( (C$ (e adMer&Lan im'!C($( cier&$( de Men anQa+ S$naDan &ir$(, 'er$ aC&$(4 % &$d$ eC m!nd$ andaDa c$n C$( $2$( encendid$(, in%ec&ad$(, a caQa de aC $+ Era e(&$ C$ K!e mE( Ce an !(&iaDaP &$d$ eC m!nd$ &enia, en (!( $2$(, !na in&encin de caQa+ EC men$r m$&iM$, Ca men$r 2!(&iOicacin, 0!Dieran Da(&ad$ 'ara 0acer (aCir aK!eCCa cCera K!e 5C MeLa a($mada a &$d$( C$( $2$(+ AC caer Ca n$c0e C$( m$Mimien&$( de ma(a( 0!mana( 'arecier$n adK!irir !n n!eM$ 'r$'(i&$, en direcci$ne( cier&a(+ Se MeLan r!'$( K!e marc0aDan c$n 'a($ !nEnime % decidid$, % cr!QaDan en&re C$( demE(, am$rO$( % DCand$(, c$m$ e(c!adra( de 0ierr$+ En (e !ida Mi$ Ramn K!e, en medi$ de Ca e6ci&acin % e6aC&acin eneraC, eran e(&$( r!'$( de c$m'aUer$( C$( K!e reaCmen&e &enLan !na a!&$mi(in de e2ec!&ar aC $+ M!c0a( Mece( (e 0aDLa 're !n&ad$ en C$( JC&im$( dLa( K!5 0aDrLa (id$ de SerMand$, eC c0$Oer K!e C$ 0aDLa iniciad$ a 5C en Ca &raicin+ HaDLa de2ad$ de ir a Ca 'iK!era4 0aDLa de2ad$ (! a!&$ en eC ara2e Sera 'r$'iedad (!%aT, % nada (aDLa de 5C+ A0$ra (e 0aCCaDa Ramn 'arad$ 2!(&amen&e en Ca mi(ma 'iK!era K!e eC $&r$ ($CLa $c!'ar4 r$dand$ eC aQar, 0aDLa Menid$ a 'arar aK!L (in (aDer cm$ ni '$r K!5+ P$ca( Mece( ($CLa de&ener(e en e(&e C! ar+ Un carre&n a($m en&$nce( '$r Ca caCCe deC &ranMLa4 MenLa car ad$, a'aren&emen&e, de (ac$( de aQJcar4 C$ c$nd!cLa !n carrer$ ($C$, c$n !n 'ar de m!Ca( Mie2a( % ama&ada(+ En eC m$men&$ K!e cr!QaDa Oren&e a Ca 'iK!era, (aCi de !n '$r&aC !n r!'$ de $c0$ $ dieQ 2Mene(, K!e (e diri ier$n aC carrer$ %

http://biblioteca.d2g.com

Ce 0icier$n 'arar Ca( m!Ca(+ Se !idamen&e c$menQar$n a ec0ar (ac$( aC (!eC$, % c!and$ 0aDLan de(car ad$ !na D!ena can&idad, (aC&ar$n de deDa2$ &re( 0$mDre(+ L$( &re( (e &irar$n a Ca caCCe, % (e 'reci'i&ar$n cie amen&e en direccin aC Prad$+ Un$ de eCC$( c$n(i !i CCe ar 0a(&a eC 'rimer m$C$&e de en&e % de(a'arecer4 $&r$ d$DC '$r Ca (i !ien&e caCCe, 'er(e !id$ de cerca '$r aC !n$( de C$( 2Mene(, K!e Ce di('araDan a K!emarr$'a4 Ramn n$ &!M$ &iem'$ de Mer eC Oin+ EC &ercer$ ca% aCCL mi(m$+ A'ena( 0aDLa (aC&ad$ ($Dre Ca acera, iniciand$ eC im'!C($ 0acia eC '$r&aC, c!and$ (e endereQ (JDi&amen&e, ir ($Dre C$( &aC$ne(, % (e de('C$m+ Ramn a($m Ca caDeQa '$r Ca Men&aniCCa, % '!d$ Mer Ca cara deC 0$mDre aC &iem'$ K!e, aC irar, (e M$CMLa ($Dre eC 0$mDr$, en !na m!eca de e('an&$+ Era SerMand$+ P$r en&$nce( (e 0aDLa 0ec0$ c$m'Ce&amen&e de n$c0e+ EC en&L$ c$menQ a de('e2ar(e, K!edand$ (C$ aK!eCC$( K!e 'arecLan ir a aC !na 'ar&e+ Ramn di(&in !La 'erOec&amen&e en&re 5(&$(, d$( r!'$( $ cCa(e( de en&eP C$( K!e iDan a aC !na 'ar&e4 C$( K!e n$ 'arecLan &ener a dnde ir+ E(&$( JC&im$( (e rec$ ier$n &em'ran$, de2and$ Ca( caCCe( CiDre( a C$( $&r$(+ HA0$ra (C$ K!edam$( eCC$( % n$($&r$(I, 'en( Ramn+ T$daMLa (i !i !n ra&$ en Ca 'iK!era+ Era eC Jnic$ aCCL4 a0$ra n$ (e a&reMLa %a a m$Mer(e, '!e( eC cen&r$ de Ca ci!dad e(&aDa aDier&$, % Ca( caCCe( &enLan '$r&aCe( $(c!r$( % e(K!ina( aMie(a(+ S! (!er&e e(&aDa ec0ada, 'en(+ SerMand$ 0aDLa caLd$ 'rimer$P Ce c$rre('$ndLa+ C &enLa eC mi(m$ deCi&$4 e(&a( en&e( enO!recida( n$ e(&aDan a0$ra 'ara di(K!i(ici$ne(4 n$ 're !n&arLan (i C$( m$&iM$( 0aDLan (id$ 5(&$( $ C$( $&r$(4 (C$ 're !n&arLan (i 5C era Ramn GendLa+ Pr$n&$ em'eQarLan a a'arecer C$( Oan&a(ma( de (!( Mendid$(+ Pen(and$ e(&$, adMir&i K!e !n 'ea&n ($Ci&ari$ (e de&enLa en Ca e(K!ina % miraDa de re$2$ 0acia 5C+ HaDLan re&irad$ %a eC cadEMer de SerMand$, % n$ 0aDLa a i&acin '$r e(&e C! ar+ EC 'ea&n a&raMe( Ca caCCe, en (e( $, 'a(and$ a (! a!&$ % mirand$ de Cad$+ AC (!Dir a Ca acera de enOren&e Ce di$ en Ca cara !na C!Q K!e manaDa deC in&eri$r de aK!eC ediOici$, d$nde !n$( $Drer$( em'!2aDan !na( D$Dina( de 'a'eC+ In(&an&Eneamen&e rec$n$ci Ramn Ca cara de aK!eC 0$mDre4 era 2!(&amen&e !n$ de (!( 'rimer$( marc0an&e( Sde C$( men$re(T4 0aDLa (id$ !n$ de C$( 'rimer$( en de(a'arecer, c!and$ Ramn c$menQ a inO$rmar a Ca '$CicLa+ MaCa (!er&e, (in d!da+ A0$ra era eC 'rimer$ en rea'arecer+ *e&rE( MendrLan C$( $&r$( K!e aJn K!edaran c$n Mida+ L$ cercarLan4 aca($ e(&!Mieran %a m$n&and$ !ardia en &$da( Ca( D$cacaCCe( '$r d$nde &!Miera K!e (aCir, di('!e(&$( a caQarC$4 C$ &enLan aCCL4 C$ de2aDan e(&ar, c$m$ a !n cimarrn emD$(cad$, aC K!e (e 0an c$r&ad$ &$d$( C$( camin$(4 'r$n&$ Ce CanQarLan C$( 'err$(+ ZB!5 'err$([ E(&e K!e 'a( mirEnd$C$ era !n$ de eCC$(4 e(&aDa (e !r$+ Min!&$( de('!5(, Min$ $&r$ N de(c$n$cid$ 5(&eN K!e Ce mir &amDi5n c$n in(i(&encia+ Ramn c$m'rendi a0$ra K!e C$( e2ec!&$re( e(&aDan aCCL, % K!e Ca pla:a e(&aDa c$m'rendida en aK!eC c!adrad$ O$rmad$ '$r d$( manQana(+ Ima ina&iMamen&e Mi$ a C$( K!e C$ e('eraDan a'$(&ad$(, arma( aC DraQ$, en Ca( (ei( e(K!ina(+ ZP$r K!5 n$ MenLan %a '$r 5C[ E(&a idea O!e c$m$ !n $C'e de e('!eCa en (!( nerMi$(+ N$ (e K!edarLa aCCL, n$ (e de2arLa ma&ar 'a(iMamen&e, enc$ id$ en eC 'e(can&e+ C$rrerLa, C!c0arLa, '$r C$ men$(, c$n Ca( O!erQa( K!e Ce re(&aran+ ZB!i5n (aDe[ La Mida e(&E CCena de im'reMi(&$(, % eC K!e 'eCea CCama a Ca (!er&e+ C$n e(&a deci(in 'i( eC arranK!e % arranc en (e !nda+ SaCi a D!ena MeC$cidad '$r Ca 'rimera caCCe, c$ncen&rad$ ($Camen&e en Ca c$nd!ccin+ EC r!id$ deC m$&$r, Ca MeC$cidad en cre(cend$, Ce di$ !n aCiMi$ &$&aC % re'en&in$+ In(&an&Eneamen&e de2 de 'en(ar c$n an !(&ia, 'ara (en&ir c$n accin+ *e(a'areci eC 'eCi r$, Ca &$r&!ra, Ca 'reMi(in % (C$ e6i(&La !na c$(aP aK!eCCa deci(in de cr!Qar '$r en&re (!( enemi $( % Mencer+ AC acercar(e a Ca D$cacaCCe d$nde (!'$nLa K!e C$ e('eraDan, aCar Ca man$ %, !iand$ c$n Ca $&ra, CeMan& eC reMCMer aC niMeC de Ca Men&aniCCa+ Para (! ($r're(a, nadie C$ m$Ce(&4 nadie 'arecLa e('erarC$+ Si !i adeCan&e aC !n$( me&r$(, '$r Ca caCCe anc0a deC &ranMLa, % en&$nce( m$der MeC$cidad+ HaDLa '$ca en&e '$r Ca( acera(, % C$( K!e 'a(aDan n$ 'arecLan re'arar en 5C+ Nadie 'en(aDa K!e !n c$ndenad$ a m!er&e '!diera andar a0$ra, (!eC&$, '$r Ca ci!dad, mane2and$ !n a!&$mMiC+ B!iQE( ni (!( 'r$DaDCe( e2ec!&$re(+ Sin emDar $, aK!eCC$( &i'$( C$ 0aDLan mirad$ (i niOica&iMamen&e, % !n$ de eCC$( Nn$ 0aDLa d!daN era de C$( K!e &enLan aC $ c$n&ra 5C+ ZP$r K!5 n$ C$ 0aDLa a&acad$ aCCL mi(m$[ TaC MeQ '$rK!e n$ era de C$( K!e e2ec!&an4 'r$DaDCemen&e n$ e(&arLa 0ec0$ de e(a ma&eria+ Ha% 0$mDre( K!e, n$ im'$r&a C$ K!e (ien&an, ($n inca'ace( de 0acerC$+ AC !n$(, ni (iK!iera de $rdenarC$+ (&e 0aDrLa id$ a dar eC aMi($4 % eC $&r$ 'r$DaDCemen&e n$ &endrLa nada K!e Mer c$n Ramn+ HaDLa de&enid$ eC a!&$ 2!(&amen&e deCan&e de !n$ de C$( Oar$Ce( K!e aC!mDraDan eC 'arK!e+ ACQand$ Ca Mi(&a 0acia !n Ce&rer$ C!min$($, &r$'eQ c$n !n reC$24 eC &iem'$ (e 0aDLa id$ c$n dema(iada MeC$cidad4 (!mid$ en (! drama, n$ C$ 0aDLa (en&id$ 'a(arP eran %a Ca( n!eMe+ A0$ra (L n$ K!edaDan %a en Ca caCCe (in$ C$( K!e &enLan aC $ K!e 0acer+ Se MeLa en (! '$r&e % en (! 'a($4 'er$ nin !n$ Ce 're(&aDa a 5C !na a&encin e('eciaC, a!nK!e Ce 'arecLa K!e &$d$( $c!C&aDan aC !na de(c$nOianQa, $ Dien K!e (e Ce( 0acLa e6ce(iMamen&e Mi(iDCe+ S! carr$ era eC mE( Mi(iDCe de c!an&$( r$daDan en&$nce( '$r Ca ci!dad+ Pen( K!e, (i C$ &enLa 'arad$, (e 0arLa mE( de n$&ar+ C$menQ en&$nce( !na marc0a Cen&a % 'en$(a+ Le 'areci a Ramn K!e e(&a( 0$ra( eran Ca( JC&ima( de

http://biblioteca.d2g.com

(! Mida, % K!e m!% 'r$n&$ NK!iQE( an&e( deC dLaN &$d$ C$ K!e MeLa c$n (!( $2$( % $La c$n (!( $Ld$( 0aDrLa de(a'arecid$, (e 0aDrLa di(!eC&$ en !n MacL$ de e&ernidad+ C$m$ (i nada 0!Die(e e6i(&id$ 2amE( en eC m!nd$4 c$m$ (i 5C mi(m$, Ramn GendLa, n$ 0!Die(e nacid$ 2amE(4 c$m$ (i c!an&$ 0aDLa amad$, (!Orid$, !(&ad$, n$ 0!Die(en &enid$ 2amE( reaCidad+ La( imE ene( de (! Mida c$menQar$n en&$nce( a de(OiCar '$r (! men&e, c$m$ '$r !na 'an&aCCaP cCara(, 'reci(a(, e6ac&a(, (in 'ri(a % (in 'a!(a+ La mi(ma reaCidad 're(en&e c$DraDa !n (en&id$ K!e 2amE( 0aDLa &enid$4 era !na reaCidad de (!eU$, d$nde (e Men m!c0a( c$(a( a Ca MeQ, (in K!e '$r e($ (e in&er'$n an $ c$nO!ndan+ T$d$ N'a(ad$, 're(en&e, en&e(, c$(a(, (en&imien&$(N &enLa !n (en&id$ ne&$, &ran('aren&e % (e !r$+ G, (in emDar $, &$d$ e(&$ 'a(aDa c$m$ en !na 'r$ce(in, (in K!e !n$ ($C$ de (!( de&aCCe( (e Ce e(ca'ara+ La( caCCe( e(&aDan Da(&an&e de('e2ada(, % n$ 0aDLa '$CicLa( de &rEn(i&$+ Ramn mane2aDa c$m$ (i eC a!&$ marc0ara ($C$ ($Dre rieCe(, $ c$m$ (i OC$&ara en eC aire+ Sin (aDer '$r K!5 O!e rec$rriend$ &$d$( C$( 'rinci'aCe( C! are( K!e 0aDLan e(&ad$ Ci ad$( a (! Mida+ Se CCe 'rimer$ a Ca ca(a d$nde 5C % (!( 0erman$( N (!( d$( 0ermana( % (!( d$( 0erman$(N 0aDLan 'a(ad$ Ca 'rimera n$c0e, en ca(a de 7aCDina+ -!e C!e $ aC &aCCer d$nde &raDa2aDa 5(&a, % a c$n&in!acin 'a( '$r Ca ca(a d$nde Lenaida, (! 0ermana ma%$r SZK!5 (erLa de eCCa[T 0aDLa MiMid$ c$n eC e('aU$C+ *e('!5( (e 'a( '$r deCan&e de Ca ca(a deC c0in$ K!e (e 0aDLa ca(ad$ c$n (! 0ermana F$iCa %, (i !iend$ 0acia Ca( aO!era( S(e $CMidaDa a0$ra K!e '!diera 0aDer !ardia( de c$n&r$CT (e CCe a Ca ca(!ca de madera d$nde 0aDLa m!er&$ Ca men$r+ En aK!eC mi(m$ Darri$ 0aDLa c$n$cid$ 5C a E(&eCa, 'rimer$ en !n DaiCe % C!e $ de&rE( de Ca aCCera+ En C! ar de Ca &erraQa de DaiCe( 0aDLa a0$ra !na OEDrica, % a Ca '!er&a !n (eren$ armad$ de O!(iC+ Ramn 'a( (in K!e Ce m$Ce(&aran+ L$( mi(m$( ($Cdad$( K!e !ardaDan Ca (aCida de Ca ci!dad Ce dier$n 'a($ de('!5( de cerci$rar(e de K!e n$ iDa nadie den&r$+ AC M$CMer, ni (iK!iera C$ re i(&rar$n+ /$CMi a 'a(ar '$r C$( C! are( c$n$cid$(, '$r C$( &ea&r$(, C$( cine(, C$( caDare&(, Ca( ca(a( (ecre&a(, &$d$( aK!eCC$( C! are( d$nde 0aDLa CCeMad$ en&e a diMer&ir(e+ N!nca (e Ce 0aDLa $c!rrid$ 'en(ar K!e Ca Mida &!Miera, reaCmen&e, &an&$( encan&$(+ ZSerLa '$r e(&$( encan&$( '$r C$( K!e C!c0aDan % (e ma&aDan C$( 0$mDre([ Sin emDar $, n$ (e c$nO$rmaDan c$n eCC$(4 K!erLan (iem're mE(4 K!erLan (!Dir, C!cir(e, ($Uar, '$der, mandar, (er, re ir, '$(eer+ B!erLan (!Dir !n$( ($Dre $&r$(, '$r eC 0ec0$ mi(m$, % n$ ($Camen&e '$r e(a( c$(a(4 mJ(ica(, m!2ere(, DeDida(, &iem'$, Ci($n2a(, (erMici$(, man2are(, (aC!d N?(aC!dA E(&e c$nce'&$ Ce 0iQ$ (aCir re'en&inamen&e de (! en(imi(mamien&$+ S! c$c0e (e !La c$m$ '$r (L mi(m$+ N$ 0aDLa in&err!'ci$ne( ni 'arada(4 nadie (e a&raMe(aDa en eC camin$4 ademE(, 5C CCeMaDa cinc$ aU$( mane2and$, % 0!Diera '$did$ 0acerC$ !n dLa en&er$, en medi$ deC &rEn(i&$ mE( den($ % mE( nerMi$($, (in &ener (! a&encin de('ier&a en C$ K!e 0acLa4 '$dLa 'a(ar(e 0$ra( % 0$ra( 'en(and$ en $&ra( c$(a(, Miend$ $&ra( c$(a( ima ina&iMamen&e, % (in emDar $ re('e&ar &$da( Ca( Ce%e( deC &rEn(i&$+ A0$ra e(&$ era mE( OEciC4 'er$ de 'r$n&$ c$ncen&r &$d$( (!( (en&id$( en !na c$(aP (! m!2er, (!( niUa(+ P$r eCCa(, de('!5( de &$d$, 0aDLa 0ec0$ C$ K!e 0aDLa 0ec0$, % (e MeLa a0$ra a(L+ ZCm$ (e MeLa[ Se di$ c!en&a K!e en e(e m$men&$ 'a(aDa 2!(&amen&e Oren&e a Ca e(&acin cen&raC de '$CicLa, eC (i&i$ d$nde C$ 0aDLan H'er(!adid$I a camDiar de Dand$+ Sin 0aDerC$ n$&ad$, 0aDLa 'a(ad$ a !na c!adra de (! ca(a, % (!DLa a0$ra '$r M$n(erra&e arriDa+ A Ca '!er&a 0aDLa $C'e de ($Cdad$( % ciMiCe(4 den&r$ (e n$&aDa m!c0a ac&iMidad+ -ren !n '$c$ 'ara &$mar !na n!eMa deci(inP K!erLa M$CMer &$daMLa a (! ca(a, % Mer (i E(&eCa 0aDLa M!eC&$, % cm$ (e !Lan Ca( niUa(+ *e2arLa eC carr$ a cier&a di(&ancia4 aCCL mi(m$, a Ca M!eC&a, Oren&e a PaCaci$, era D!en (i&i$+ An&e( de K!e CCe ara a Ca e(K!ina, c$n in&encin de d$DCar !n a!&$ Ci er$ 'a( ca(i r$Qand$ (! !ardaOan $+ P$r Ca Men&aniCCa a($m !na cara4 O!e c$m$ !n O$ $naQ$+ La cara a($m (C$ !n in(&an&e % a'ena( '!d$ reMeCar(e '$r Ca C!Q de !n$ de C$( Oar$Ce( mE( 'r6im$(, 'er$ O!e mE( K!e (!Oicien&e+ Ramn K!i($ (aCir adeCan&e, en anc0and$ rE'idamen&e Ca (e !nda, 'er$ an&e( de K!e C$ c$n(i !iera, Ca $&ra mEK!ina, mE( n!eMa % 'r$n&a, (e Ce 0aDLa a&raMe(ad$ deCan&e+ Ramn HCe mandI en&$nce( Ca marc0a a&rE(, di$ !n c$r&e mae(&r$, % 'ar&i, en direccin aC mar, a &$da Ca MeC$cidad K!e daDa (! a!&$+ G a(L em'eQ Ca 'er(ec!cin+ La $&ra mEK!ina, deC JC&im$ m$deC$, 'ar&i &ra( 5C c$n Ca mi(ma O!ria+ O&ra( d$( mEK!ina( n!eMa( % Ci era( '!e(&a( re'en&inamen&e en m$Mimien&$, (e CanQar$n en (! a%!da, %end$ aC a&a2$, '$r $&ra( caCCe(, (in &ener en c!en&a Ca( OCec0a( deC &rEn(i&$+ Ramn 0aDLa rec$n$cid$ aK!eCCa cara4 an&e( de K!e 0!Diera '$did$ em'render Ca O! a, d$( DaCa( de reMCMer Ce 0aDLan 'a(ad$ 2!n&$ a Ca( $re2a(+ C$(a e6&raUa, n$ (in&i mied$4 n!nca nadie Ce 0aDLa &irad$, a dar, &an cerca4 (in emDar $, n$ O!e mied$ C$ K!e (in&i+ G ni (iK!iera (e (in&i $'rimid$+ *e !n $C'e, aK!eC enc!en&r$ 0aDLa 0ec0$ de(a'arecer Ca &erriDCe an !(&ia K!e C$ enM$CMLa+ S! cereDr$, a '!n&$ de e(&aCCar, ($Cici&ad$ '$r miC 0iC$(, &$r&!rad$ '$r miC aCamDre(, c$menQ a O!nci$nar cCaramen&e % en !na ($Ca direccin+ C$m$ eC aMiad$r K!e (e enc!en&ra, a miC 'ie(, en !n d!eC$ (in !Car, (C$ &enLa !n 'r$'(i&$P ($Dre'$ner(e a (!( enemi $(, a!nK!e O!era (C$ D!rCand$ (! caQa+ An&e( de CCe ar aC mar, eC 'rimer -$rd (e Ce H0aDLa id$ encimaI4 0aDLa c$n(e !id$ &enerC$ a &ir$ % en CLnea rec&a+ Inmedia&amen&e (!( $c!'an&e( NdeDLan de (er &re( $ c!a&r$N aDrier$n O!e $, c$n O!(iCe( % reMCMere(, 'er$ nin !na de Ca( DaCa( di$ en Ca( $ma( ni en eC c$nd!c&$r+ Una de eCCa( Ce 'a( r$Qand$ 2!(&amen&e eC ca(c$ de

http://biblioteca.d2g.com

Ca caDeQa4 (e 0aDLa a ac0ad$ in(&in&iMamen&e+ Per$ aC (aCir a Ca aMenida, aDri eC e(ca'e, ir rE'idamen&e % Ce O!e aDriend$, rad!aCmen&e, &$da Ca a($Cina+ En&$nce( a'ar& eC 'ie deC Oren$ % c$ncen&r &$d$( (!( (en&id$( en eC &imn % en eC aceCerad$r+ EC $&r$ (i !i de cerca+ Un$ de (!( a!6iCiare(, aC MerC$ d$DCar a C$ Ce2$(, c$r& a (aCir aC 'a(e$ deC MaCecn aC !na( c!adra( mE( aCCE, 'er$ Ramn d$DC aCCL mi(m$, % (!Di '$r Ca AMenida de Ca( Mi(i$ne(+ Sin K!e &!Miera &iem'$ de 'en(arC$ (aDLa K!e en Ca( c!rMa( &enLa Men&a2a4 en C$( re a&e$( (e 0aDLa di(&in !id$ (iem're '$r (! 0aDiCidad en C$( Mira2e( cerrad$(, cerrand$ Ca a($Cina aC en&rar en Ca c!rMa % aDri5nd$Ca de $C'e aC (aCir de eCCa4 ademE(, 5C era eC c$ndenad$, % 0!La '$r (! MidaP C$( de Ca MeC$cidad eran 'eCi r$( men$re(+ EC 'rimer 'er(ec!&$r Mir &amDi5n rE'idamen&e, % Ce Hca% a&rE(I, di('!e(&$ a n$ 'erderC$ de Mi(&a+ La carrera (e inici en&$nce( en Ca( caCCe( c5n&rica(+ Ramn, aC CCe ar aC ParK!e Cen&raC, (e di('ar c$m$ !na OCec0a 0acia Ca ci!dad an&i !a, d$nde Ca e(&rec0eQ de Ca( caCCe( Ce daDa Men&a2a+ AdemE(, en e(&e d5daC$ de caCCe(, miC Mece( rec$rrida( '$r 5C, '$drLa mani$Drar c$n(&an&emen&e, de('i(&and$ a C$( a!&$( a!6iCiare(+ Ramn n$ &enLa, de(de C!e $, &iem'$ de 0acer(e e(&a( reOCe6i$ne(+ EC 0$mDre en(imi(mad$ K!e era 5C r$m'La de 'r$n&$ a Ca accin diri id$ % em'!2ad$ '$r !n (er $c!C&$ en 5C mi(m$, K!e era eC K!e a(!mLa eC mand$+ /i5nd$C$ de(cender '$r ODi('$, !n$ de C$( a!6iCiare( (e CanQ a a&a2arC$ '$r !na caCCe Ca&eraC, 'en(and$ K!e d$DCarLa 0acia Ca derec0a+ En e(&$ acer&4 a Ca( d$( $ &re( c!adra(, Ramn d$DC '$r !na &ran(Mer(aC a Ca derec0a, %, (in&i5nd$C$ Menir, eC $&r$ in&en& a&raMe(Er(eCe en eC camin$4 'er$ Ramn (e !La c$n &aC MeC$cidad, K!e eC $&r$ m$n& Ca acera, % (e O!e de caDeQa c$n&ra !na '!er&a de madera, irr!m'iend$ en eC in&eri$r de !na ca(a n$c&!rna+ (&e K!edaDa eCiminad$, '$r eC m$men&$+ L$( $&r$( d$( c$n&in!ar$n Ca caQa, de cerca % (in ceder !n '!n&$+ SC$ irand$ c$n(&an&emen&e c$n(e !La 0!r&arCe( eC DCanc$+ L$ MeLan !n in(&an&e, aCCE a C$ Ce2$(, aDrLan O!e $ c$n&ra 5C, 'er$ en e(e m$men&$ 0aDLa CCe ad$ a Ca D$cacaCCe, % d$DCaDa rE'idamen&e+ La( $ma( rec0inaDan ($Dre eC 'aMimen&$4 a Mece( re&iraDa '$r !n in(&an&e eC 'ie deC aceCerad$r4 $&ra(, (e !La 'i(and$ O!er&e, % a &$d$ rie( $+ La en&e (e a'ar&aDa, %a de Ce2$(, (in&iend$ Ca carrera+ Un 0$mDre (e (!Di a !n '$(&e de Ca C!Q, c$m$ !n a&$, % a !na MeC$cidad increLDCe, en eC in(&an&e en K!e Ramn (aCLa aC 'arK!e Cri(&$, % MiraDa NHc$m$ !n ra%$I, di2$ eC 0$mDreN en direccin a M!raCCa+ *e aC Jn m$d$, eC (e !nd$ a!6iCiar 're(in&i &amDi5n K!e Ramn K!errLa (aCir '$r Ca 'ar&e de Ca E(&acin TerminaC, % mand d$( $ &re( a!&$( mE( a $c!'ar aK!eCCa (aCida+ Per$ an&e( de de(emD$car en &aC '!n&$, eC (er $(c!r$ K!e a0$ra !iaDa a Ramn, Ce 0iQ$ dar Ca M!eC&a+ 7a2, a &$d$ C$ K!e daDa eC carr$, '$r Ca caCCe San I(idr$4 de(emD$c en Ca ACameda de Pa!Ca, (!Di a OOici$(, % OinaCmen&e, '$r Tacn, (aCi a Ca AMenida deC MaCecn+ A0$ra (! 'r$'(i&$ era $&r$, di(&in&$ aC de e(K!iMar C$( &ir$( de (!( 'er(e !id$re( en caCCe( e(&rec0a(+ *e 'r$n&$ (e Ce $c!rri K!e, (aCiend$ a cam'$ aDier&$, '$dLa CanQar(e deC carr$, de2ar K!e 5(&e (i !iera adeCan&e, % em'render 5C !na O! a a m$n&e &raMie(aa Per$ Ca (aCida deC m$n&e n$ '$dLa (er '$r caCCe( anc0a(, d$nde (erLa DCanc$ OEciC, de m$d$ K!e en (e !ida d$DC 0acia eC c$raQn de Ca ci!dad, % de aCCL, a &raM5( de Ca 'ar&e aC&a 'ar&i en D!(ca de !na (aCida+ A0$ra eran mE( de d$( C$( K!e c$rrLan &ra( 5C, 'er$ &$daMLa n$ 0aDLan c$n(e !id$ anar Ca de(Men&a2a c$n K!e 0aDLan iniciad$ (! 'er(ec!cin+ S! Men&a2a e(&aDa en Ca( arma( K!e CCeMaDan, en eC nJmer$ de 0$mDre( K!e iDan den&r$, % en K!e, (i a !n$ (e Ce acaDaDa Ca a($Cina, C$( $&r$( (e !irLan+ C en camDi$, n$ '$drLa '$ner a($Cina4 e(&a idea O!e, aca($, Ca K!e Ce 0iQ$ &$mar Ca deci(in de (aCir aC cam'$+ *e('!5( de aC !n$( min!&$( Qi Qa !eand$ '$r Ca( caCCe( aC&a(, &$m Ca deci(in de 0acer Ca (aCida+ AC Oin, 0aDrLa K!e &$mar !na caCCe anc0a, aC men$( '$r !n D!en &ram$+ Era !n aCD!r K!e 0aDLa K!e c$rrer+ S! in&encin 'rimera era &$mar Ca AMenida de CarC$( Tercer$, ir en demanda de Fa'a&a, 'a(ar 2!n&$ aC cemen&eri$, % 'reci'i&ar(e en&$nce( mE( aCCE deC rL$+ Per$ an&e( de &$mar deOini&iMamen&e e(&e camin$, Ce (aC& a Ca c$nciencia !na idea 'ere rina, K!e (e 'Can&e a (L mi(m$ en !n in(&an&eP n$ (aCdrLa aC cam'$4 CCe arLa, 0a(&a eC 0$('i&aC, me&erLa eC carr$ c$n&ra !na e(K!ina %, 0erid$ N(i n$ C$ e(&aDa (e 0erirLa a (L mi(m$N, en&rarLa en eC 0$('i&aC, % 'edirLa a!6iCi$+ P!ede K!e (!( 'er(ec!&$re( n$ C$ (i !ieran 0a(&a aCCL, % C$ D!(caran, en camDi$, '$r Ca( ca(a( mE( 'r6ima( aC C! ar d$nde 0aCCaran eC a!&$+ AC mi(m$ &iem'$ 'en( K!e aca($ c$n eC dLa Miniera aC Jn remedi$+ N$ (aDLa de cier&$ K!5 remedi$ '$dLa (er4 'er$, de aC Jn m$d$, m!% Ma a % $(c!ramen&e, &$daMLa C$ e('eraDa+ I n$raDa, de(de C!e $, K!e &amDi5n eC 0$('i&aC e(&!Mie(e &$mad$ '$r C$( K!e a0$ra eran (!( enemi $(+ Pen(and$ e(&$ (e 'reci'i& a (! e2ec!cin+ En !n (e !nd$ 'reMi$ eC C! ar e6ac&$ en K!e e(&reCCarLa eC a!&$, % Ca MeC$cidad K!e CCeMarLa 'ara K!e K!edara in!&iCiQad$ % (in emDar $ '!diera 5C (aCir c$n Mida+ La idea deC 0$('i&aC Ce Min$ '$r '!r$ acciden&e+ Pa(and$ '$r !na e(K!ina d$nde aU$( an&e( 0aDLa arr$CCad$ a !n niU$, rec$rd K!e C$ 0aDLa CCeMad$ aC 0$('i&aC4 0aDLa (id$ !na de Ca( mE( &erriDCe( an !(&ia( de (! Mida+ Mien&ra( e('eraDa Ca in&erMencin deC m5dic$, (e 0aDLa '!e(&$ &an 'ECid$, &an de(enca2ad$ (! r$(&r$, &an de('aM$rid$( (!( $2$(, K!e $&r$ m5dic$ (e 0aDLa de&enid$ deCan&e de 5C % 0aDLa mandad$ K!e Ce dieran n$ (aDLa K!5 medicina+ *e('!5( C$ 0aDLan CCeMad$ a !na (aCa c$n m!c0$( a'ara&$( DCanc$( % e6&raU$(, % Ce 0aDLan

http://biblioteca.d2g.com

e6aminad$ eC c$raQn, % Ce 0aDLan 0ec0$ Maria( 're !n&a(+ Para (! a($mDr$, Ramn n$ 'adecLa ni 0aDLa 'adecid$ nin !na enOermedad4 aK!eCCa e6're(in de(c$m'!e(&a Ce MenLa &an (C$ de (! c$nciencia+ L$( mi(m$( m5dic$( Ce 0aDLan 'edid$ a Ca madre deC niU$ NK!e '$r O$r&!na (e 0aDLa (aCMad$N K!e n$ O!era (eMera en (!( ac!(aci$ne(+ Era !na m!2er m!% '$Dre, % ni (iK!iera C$ ac!(4 C!e $, Ramn C$ iDa a Mer c!and$ '$dLa, % Ce 0acLa aC Jn 'eK!eU$ re aC$+ Rec$rd (iem're aK!eCCa a&encin de C$( m5dic$( c$m$ !na de Ca( mE( amaDCe( de (! Mida+ G a0$ra, en eC &rance (!'rem$, c!and$ &$d$ C$ 0aDLa '!e(&$ en (aCMar(e, 'en( en eCC$( N$ en $&r$(N c$m$ (!( '$(iDCe( 'r$&ec&$re(+ P!($ en&$nce( &$da Ca in&en(idad de (! em'eU$ en aCcanQar eC 0$('i&aC+ Se 0aCCaDa &$daMLa en eC cen&r$ de Ca 'ar&e (!'eri$r de Ca ci!dad % &endrLa K!e cr!Qar !na anc0a 'CaQ$Ce&a an&e( de '$der aCcanQar eC (i&i$ d$nde e('eraDa e(&reCCar eC a!&$+ Tim$neand$ c$n(&an&emen&e, dand$ c$r&e( % Mirand$ ($Dre d$( r!eda(, c$n(i !i '$r Oin acercar(e a (! me&a, 'er$ c!and$ e(&aDa a '!n&$ de de(emD$car en Ca anc0a MLa adMir&i de 'r$n&$ K!e d$( a!&$(, nada men$(, (e Ce 0aDLan a&raMe(ad$ a Ca (aCida+ Pr$DaDCemen&e e(&arLan aCCL 'arad$(+ Ramn Oren C$ mE( Cen&amen&e '$(iDCe, m$n& !na de Ca( acera( % di$ Ca M!eC&a+ L$( de deCan&e aDrier$n O!e $ c$n&ra 5C4 !na de Ca( DaCa( Ce a&raMe( Ca m!Ueca iQK!ierda, 'er$ 5C a'ena( (in&i mE( d$C$r K!e eC de !na 'icada de aCOiCer+ AC M$CMer(e, n$& K!e (! ineMi&aDCe 'er(e !id$r MenLa caCCe arriDa, c$m$ !n &$r'ed$ 0acia 5C, % di('arand$+ S!( DaCa( dier$n en eC c$c0e, 'er$ nin !na c$n(i !i in!&iCiQarC$+ Ramn aDri &$da Ca a($Cina, % (e 'reci'i&, en CLnea rec&a &amDi5n 0acia eC $&r$+ P$r !n in(&an&e 'areci ineMi&aDCe !n c0$K!e m$r&aC 'ara amD$(4 eC 'er(ec!&$r Mi$ Menir eC a!&$ de Ramn ($Dre eC (!%$ % Oren, 2!(&amen&e an&e( de (aCir a Ca 'enJC&ima D$cacaCCe4 '$r 5(&a d$DC en&$nce( Ramn, (in m$derar MeC$cidad, a&raMe(and$ !na c$r&ina de DaCa(+ EC 'er(ec!&$r 'erdi !n$( (e !nd$( en M$CMer a im'rimir MeC$cidad a (! c$c0e, 'er$ $&ra DaCa 0aDLa aCcanQad$ a Ramn, 5(&a, 2!(&amen&e ($Dre Ca (ien+ Le 0aDLa 'a(ad$ ra('and$, c$m$ eC 0ierr$ de !n arad$ K!e CeMan&a Ca c$r&eQa Me e&aC de Ca &ierra+ N$ Ce d$CLa, 'er$ Ca (an re Ce $DCi aDa a cerrar eC $2$ % Ce e(c$cLa en 5C+ A(L, c$n !n ($C$ $2$, % c$n !na m!Ueca &aCadrada, 'erdiend$ (an re c$n&in! Ca carrera, (in di(min!ir MeC$cidad, % c$n eC 'r$'(i&$ mE( re(!eC&$ aJn de CCe ar aC 0$('i&aC+ O&ra MeQ (e CanQ Ramn en demanda de aK!eC C! ar, 'er$ '$r di(&in&a direccin+ HaDiend$ anad$ aC !na Men&a2a, '!d$ CCe ar a Ca caCCe de San LEQar$, % d$DCand$ '$r eCCa em'rendi !na carrera rec&a, c$n eC aceCerad$r en&errad$ 0a(&a eC OinaC+ Per$ e(&a (aCida e(&aDa &amDi5n cerrada+ Tre( a!&$mMiCe( (e 0aDLan a&raMe(ad$ en !na de Ca( JC&ima( D$cacaCCe(, % aDriend$ O!e $4 C$ 0icier$n, (in emDar $, dema(iad$ 'r$n&$, '!e( Ramn &!M$ &iem'$ de d$DCar a Ca derec0a, % (aCir(e de (! CLnea+ EC 'rimer 'er(ec!&$r an en&$nce( eC &iem'$ 'erdid$ % (e Ce O!e encima+ Ramn (e enc$n&r a0$ra 'r$a a Ca ci!dad, en Ca anc0a aMenida deC Maine+ HaDLa 'erdid$ Da(&an&e (an re %, c$n eCCa, (in d!da, 'ar&e de Ca( ener La( % de Ca a !deQa men&aC K!e Ce 'ermi&ieran c$n&in!ar aK!eC d!eC$ de(i !aC+ C$menQaDa a (en&ir(e de(OaCCecid$4 (! '!C($ MaciCaDa ($Dre eC &imn+ EC a!&$ (i !i c$rriend$ '$r eC medi$ de Ca aMenida, 'er$ %a n$ c$n Ca c$n(&an&e (e !ridad de an&e(+ S! 'er(ec!&$r C$ adMir&i+ A Mece( m$deraDa MeC$cidad, c$m$ (i O!era a 'arar, % a c$n&in!acin M$CMLa a CanQar(e a &$da mEK!ina+ AdemE(, %a n$ c$rrLa c$n eC ri&m$ e(&aDCe, a Mece( (e iDa ($Dre !n Cad$+ O&ra( ($Dre eC $'!e(&$, c$m$ (i CCeMara Ca direccin &$rcida+ Tre( mEK!ina( mE( (e em'are2ar$n aC 'rimer 'er(ec!&$r+ EC 'er(e !id$ 'erdLa MeC$cidad+ ?Ga C$ &enLanA Sin emDar $ n$ (e Ce acercar$n inmedia&amen&e4 &emLan !na emD$(cada+ *en&r$ deC a!&$ iDa N(in d!daN aC !ien mE( K!e eC c0$Oer+ Si n$ Za K!5 MenLa Ca 'er(ec!cin[ Un$ de C$( K!e $c!'aDan eC 'rimer a!&$ a(e !raDa 0aDer Mi(&$, aC em'eQar Ca caQa, cm$ !n 0$mDre (e &iraDa aC (!eC$ den&r$ deC a!&$ de Ramn+ Sin emDar $, nadie 0aDLa c$n&e(&ad$ a (!( di('ar$(4 &an (C$ aK!eC c0$Oer C$c$, 0!%end$ c$m$ !n de(e('erad$+ EC mi(m$ c0$Oer &enLa K!e (er c!C'aDCe4 de $&r$ m$d$, n$ e e6'CicaDa K!e (e e6'!(iera de m$d$ &an e6&raU$+ L$ (i !ier$n a di(&ancia, %a (in di('arar, 'er$ (in acercar(e dema(iad$+ EC 'er(e !id$ 'erdLa, Mi(iDCemen&e, MeC$cidad, e(&aDiCidad+ A Mece( 'arecLa K!e iDa a de&ener(e deOini&iMamen&e, 'er$ c$DraDa !n n!eM$ im'!C($ % (e !La, a!nK!e a &ir$ne(+ L$ &enLan %a, n$ (C$ aC aCcance de C$( O!(iCe(, (in$ de C$( reMCMere(+ <rad!aCmen&e (e O!er$n acercand$+ C$n Ca( O!erQa( K!e Ce K!edaDan, Ramn CCe de n!eM$ Da(&a Ca AMenida de Ca( Mi(i$ne(, % d$DC 0acia Ca ci!dad ?K!ien (aDe c$n K!5 in&encinA Re'e&idamen&e, (in emDar $, M$CMLa a e(&a Q$na, d$nde (e 0aCCaDan, a Ca MeQ, (! ca(a % Ca e(&acin de '$CicLa, d$nde 0aDLa c$menQad$ Ca 'er(ec!cin+ L$( K!e Ce (e !Lan adiMinar$n K!e in&en&aDa CCe ar a Ca e(&acin+ T$da (! a&encin e(&aDa a0$ra en eMi&ar K!e (e Ce( e(ca'ara eC K!e (e (!'$nLa $c!'aDa eC a(ien&$ '$(&eri$r deC a!&$+ La( d$( mEK!ina( de C$( Cad$( &$mar$n 'reca!ci$ne( en e(e (en&id$, encaU$nand$ C$( c$(&ad$( de Ca de Ramn, mien&ra( K!e Ca deC cen&r$ (e iDa acercand$ '$r de&rE(+ -ren&e aC PaCaci$, eC a!&$ de Ramn CCe ca(i a de&ener(e, 'er$ c$Dr !n n!eM$ % DreMe im'!C($, % (i !i adeCan&e, c$m$ rem$Ccad$ '$r !na O!erQa inMi(iDCe+ L$( $&r$( !ardar$n Ca di(&ancia4 (e O!er$n a'r$6imand$+ Ramn (e de&!M$, n!eMamen&e, en eC mi(m$ (i&i$ de d$nde 0aDLa 'ar&id$+ *en&r$ de Ca e(&acin c$n&in!aDan Ca( C!ce( encendida(4 en&raDa % (aCLa en&eP eC aire 'arecLa CCen$ de

http://biblioteca.d2g.com

!n r!m$r Ce2an$, !n r!m$r OiC&rad$ % am$r&i !ad$ a &raM5( de !n den($ m!r$ de OieC&r$+ La( M$ce( di(&in&a( (e 0icier$n !n ($C$ m!rm!CC$ i !aC, de(Manecien&e+ Ramn M$CMi Ca mirada 0acia eC ediOici$, c!%a iC!minacin in&eri$r Dr$&aDa '$r Ca( Men&ana(4 % (! caDeQa (e incCin ($Dre eC 0$mDr$ iQK!ierd$, (e d$DC, (e derriD+ T$daMLa aK!eC r!m$r a'a ad$ % de(Manecien&e, a C$ Ce2$(, m!% a C$ Ce2$(+++ L$( &re( a!&$( (e 'arar$n, 'aread$(, en medi$ de Ca caCCe+ /ari$( 0$mDre( armad$( (e &irar$n de eCC$(4 $&r$(, (aCid$( de Ca e(&acin, r$dear$n eC a!&$ de Ramn+ Un$ aDri Ca '!er&a deCan&era, % eC c0$Oer (e de('C$m ($Dre eC e(&riD$, &$daMLa c$n C$( 'ie( en C$( 'edaCe(+ Sim!C&Eneamen&e, $&r$( 0$mDre( aDrLan Ca( '!er&a( '$(&eri$re(, % D!(caDan den&r$ c$n (!( CEm'ara( de D$C(iCC$+ L!e $ (e mirar$n !n$( a $&r$( a($mDrad$(+ ?N$ 0aDLa nadie den&r$A Un$ de C$( 'rinci'aCe( (e incCin en&$nce( ($Dre eC c0$Oer, K!e 0aDLa K!edad$ derriDad$, eC c!er'$ re&$rcid$, c$n Ca caDeQa c$C and$ % C$( $2$( cerrad$(+ Le enO$c Ca CEm'araP C$ mir de('aci$4 a'a Ca CEm'ara % (e K!ed 'en(and$, c$m$ &ra&and$ de rec$rdar4 n!eMamen&e M$CMi a DaUar eC r$(&r$ c$n Ca C!Q de Ca CEm'ara, % $&ra MeQ (e K!ed 'en(and$+ T$d$( en derred$r (e 0aDLan K!edad$ caCCad$(, e('erand$ !na e6'Cicacin+ EC 0$mDre di2$P HZL$ c$n$ce aC !n$[I Nadie C$ c$n$cLa+ *e Ca e(&acin Minier$n mE( 0$mDre(+ Se (ac eC c!er'$, &$daMLa caCien&e, % (e Ce c$nd!2$ aC in&eri$r+ G a Ca C!Q eC5c&rica '$dLan di(&in !ir(e Dien (!( Oacci$ne(4 n$ eran ra( $( M!C are(4 c!aCK!iera K!e C$ 0!Die(e c$n$cid$, C$ rec$n$cerLa+ Per$ aCCL nadie C$ rec$n$cLa+ Se CCam aC 'rimer$ K!e 0aDLa di('arad$ c$n&ra 5C+ NZB!5 Mi(&e &J a0L den&r$[ N're !n& eC $OiciaC de !ardia+ NE(&$% (e !r$ de K!e Mi !n 0$mDre4 a($m '$r Ca Men&aniCCa % (e e(c$ndi+ En&$nce( mir5 aC c0$Oer, % 5(&e, in(&an&Eneamen&e in&en& e(ca'ar+ P$r e($ C$ (e !L4 % 5C aCCE aDa2$, c$n&e(& a C$( &ir$(+ Se D!(c en eC a!&$, 'er$ n$ 0aDLa nin Jn arma+ Ramn n$ 0aDLa di('arad$4 aC !ien C$ 0aDLa 0ec0$, (in d!da, de aC !na de Ca( ca(a(+ AdemE(, (! reMCMer 0aDLa (id$ r$Dad$ de Ca D$C(a de Ca '!er&a derec0a deCan&era, '$(iDCemen&e en Ca 'iK!era, mien&ra( (e Oi2aDa en !n$ de C$( 0$mDre( K!e C$ 0aDLan mirad$ c$n in(i(&encia+ Nadie 0aDLa Mi(&$ nada mE(+ EC Jnic$ &e(&im$ni$ era eC de aK!eC m!c0ac0$, K!e creLa 0aDer Mi(&$ !n 0$mDre en eC a(ien&$ '$(&eri$r+ Per$ Z'$r K!5 0aDLa 0!id$ eC c0$Oer[ ZB!5 in&er5( '$dLa &ener 5C, !n (im'Ce O$&in !er$[ Se e6amin (! &L&!C$4 (e 're !n& a Ca Secre&a, a Ca 9!diciaC+ S! n$mDre n$ Oi !raDa en nin !n$ de C$( arc0iM$(+ En &an&$, eC c!er'$ (e !La aCCL, &endid$ ($Dre !na me(a+ L$ 0aDLan dad$ '$r m!er&$, a!nK!e en reaCidad (C$ e(&aDa de(an rad$, 'er$ an&e( de d$( 0$ra(, (! c!er'$ (e 0aDLa &$rnad$ rL id$ % OrL$+ 9!n&$ c$n (! &L&!C$ e(&aDa (! direccin4 !n a en&e O!e a (! ca(a, de('er& a E(&eCa % Ce 0iQ$ 're !n&a(+ Nada+ La m!2er, a&em$riQada, &emDCand$, n$ acCaraDa nada+ /iMLa en medi$ de Ca ma%$r '$DreQa4 era im'$(iDCe K!e 0!Die(e !n a en&e e('eciaC deC $Diern$ &an maC 'a ad$+ T$d$( C$( K!e 0aDLan &$mad$ 'ar&e en Ca 'er(ec!cin r$deaDan a0$ra eC c!er'$ c$n aire de 'er'Ce2idad+ ZP$r K!5 Ca carrera, '$r K!5 Ca 'er(ec!cin, '$r K!5 aK!eCCa MLc&ima[ Nadie '$dLa acCarar nada+ Era im'$(iDCe K!e eC 'a(a2e, (i 0!Diera, (e 0!Die(e &irad$ deC a!&$+ N$ 0aDLa &enid$ &iem'$4 n$ C$ 0aDLan 'erdid$ de Mi(&a % en nin Jn m$men&$ 0aDLa id$ a &an '$ca MeC$cidad K!e '!die(e 0acerC$+ Re('ec&$ aC c0$Oer, en eC ara2e nada 0aDLan '$did$ acCarar+ T$d$( C$ c$n$cLan c$m$ !n D!en m!c0ac0$4 nadie (aDLa K!e &!Mie(e c$nc$mi&ancia( '$CL&ica( SeMiden&emen&e, Ce 0aDLan dad$ '$ca im'$r&ancia4 Ca Jnica 'er($na K!e '$dLa dar Oe era (! 2eOe inmedia&$, eC $&r$ c0$Oer, % 5(e 0aDLa (id$ (iCenciad$ 'ara (iem're, % n$ 0aDLa de2ad$ nin Jn da&$ im're($, '!e( &$d$ C$ CCeMaDa en Ca mem$riaT+ P$r Oin, 0acia Ca madr! ada, !n 0$mDreci&$ !niO$rmad$, an&i !$ '$CicLa c$nMer&id$ en $rdenanQa, (e aDri 'a($ en&re C$( 're(en&e( % (e K!ed mirand$ Oi2amen&e eC cadEMer+ Mir en derred$r, aC &iem'$ K!e (e me(aDa C$( caLd$( Di $&e( &aDac$($(+ NZP$r K!5 0an ma&ad$ a 5(&e[ N're !n&N+ Si e( !n$ de C$( (!%$(+++ G$ C$ rec!erd$+ N$ (5 K!i5n e(, ni cm$ (e CCama, 'er$ C$ 0e Mi(&$ &raer aK!L, 0ace Da(&an&e &iem'$, % $C'earC$+ Era, (e Jn decLan, !n reM$C!ci$nari$+ ?G &enLa K!e (er de C$( DraM$(A *$( $ &re( Mece( C$ me&ier$n a0L, % Ce dier$n $C'e( de &$d$( c$C$re(, (in K!e '!dieran 0acerC$ 0aDCar+ L!e $ n$ M$CMi mE(+++ Se mirar$n !n$( a $&r$(+ EC Mie2$ di$ Ca M!eC&a, (e aDri de n!eM$ 'a($ '$r en&re eC en&L$, M$CMi a (! &raDa2$, d$DCe ad$ '$r C$( aU$( % '$r Ca( e6'eriencia(+

COMENTARIO
Cerram$( eC cicC$ deC c!en&$ c$(m$'$Ci&a c$n d$( c!en&$( K!e dem!e(&ran Ca a'Cicacin de Ca( di(&in&a( m$daCidade( de e(&a &endencia a !n ar !men&$ m!% C$caCiQad$+

http://biblioteca.d2g.com

EC 'r$&a $ni(&a, a 'e(ar de (er iden&iOicad$ c$m$ !n c0$Oer '$Dre en Ca ci!dad de La HaDana d!ran&e !na 5'$ca reM$C!ci$naria, re're(en&a aC 0$mDre e6i(&enciaCi(&a &an&$ c$m$ C$( 'r$&a $ni(&a( annim$( de HC$nMer(acinI, Ramn GendLa, (in&i5nd$(e cercad$ '$r Ca m!er&e, (e (! e(&i$na &an&$ K!e (e im'!C(a 0acia (! 'r$'i$ Oin+ A 'e(ar deC a('ec&$ meC$dramE&ic$ de Ca 'er(ec!cin, 'reMaCece !na (en(acin de 'e(adeQ Da(ada en eC mied$ % en Ca an !(&ia de Ramn4 en (!( 'en(amien&$( OiC$(Oic$( ($Dre Ca Mida, K!e n$ CCe a a c$m!nicar a nadie4 en Ca im'$(iDiCidad de '$ner(e en c$n&ac&$ c$n (! OamiCia4 % en aC !n$( ra( $( e(&iCL(&ic$(P Ca( Ora(e( en&rec$r&ada( Nm!c0$( 'ErraO$( c$mienQan c$n $raci$ne( m!% DreMe(4 Ca re'e&icin c$n&i !a de 'aCaDra(4 % Ca aD!ndancia deC '!n&$ % c$ma+ P$r Cen&amen&e K!e (e 'r$C$n !e eC de(arr$CC$ de Ca accin, eC de(enCace e( O!Cminan&e+ La reMeCacin ine('erada de K!e Ramn 0a m!er&$ '$r eK!iM$cacin rema&a Ca Mi(in e6i(&enciaCi(&a de !n m!nd$ (in 'r$'(i&$+ AC (!rreaCi(m$ (e Ce '!ede a&riD!ir Ca 're(en&acin Ora men&arLa deC 'a(ad$ '$r medi$ de C$( rec!erd$( 'e(adiCCe(c$(+ EC c!en&$ em'ieQa c$n C$( rec!erd$( de C$( c!a&r$ JC&im$( dLa(+ AC 'a(ar '$r Ca e(&acin de '$CicLa, Ramn eM$ca Ca e(cena de Ca &$r&!ra % de cm$ 5C (e c$nMir&i en deCa&$r+ En $&ra( $ca(i$ne(, rec!erda aC !n$( '$rmen$re( de (!( d$( OamiCia(+ A!nK!e C$( rec!erd$( a%!dan a c$m'render eC 're(en&e, n$ de(em'eUan !n 'a'eC &an im'$r&an&e c$m$ en C$( c!en&$( mE( e6cC!(iMamen&e (!rreaCi(&a( c$m$ HEC ErD$CI % HCi&a a Ca( n!eMeI+ En camDi$, !n eCemen&$ 'rim$rdiaC de e(&e c!en&$ e( Ca c$mDinacin c!Di(&a deC &iem'$ m!% Oi2$ c$n eC &iem'$ e&ern$+ T$da Ca accin &ran(c!rre en !n dLa % !na n$c0e+ P$r C$ &an&$, eC &L&!C$ Ma mE( aCCE de (! (en&id$ cr$n$C ic$+ La n$c0e de Ramn GendLa (e reOiere a (! Mida a nica+ E( ca(i !na e(cena dan&e(caP eC &iem'$ 'arece 0aDer(e 'arad$ % Ramn (i !e r$dand$ en (! e(O!erQ$ inJ&iC '$r e(ca'ar(e+ E( !n HMiMir (in &iem'$I K!e &amDi5n carac&eriQa aC 'r$&a $ni(&a de H?*iCe( K!e n$ me ma&enAI+ C$m$ R!CO$, N$ME( CaCM$ !&iCiQa eC camDi$ deC '!n&$ de Mi(&a den&r$ deC c!en&$, 'er$ ($Camen&e !na MeQ, en eC m$men&$ deC de(enCace+ La (!ma de C$( eCemen&$( (!rreaCi(&a( % c!Di(&a( 2!n&$ c$n eC reaCi(m$ e6a erad$ de C$( de&aCCe( a!&$m$MiCL(&ic$( % deC 'Can$ de La HaDana enM!eCMe &$d$ eC c!en&$ en !n amDien&e de en(!eU$, $ de 'e(adiCCa, 'r$'i$ deC reaCi(m$ mE ic$+ N$ 0a% 'er($na2e K!e a'arece ine('eradamen&e c$m$ en HLa CC!MiaI % en eC HEC !arda !2a(I, 'er$ Ca 'er(ec!cin (e narra &an min!ci$(amen&e K!e CCe a a (er aC $ mE ica+ La a C!&inacin en e(&e c!en&$ de Ca( di(&in&a( &endencia( c$(m$'$Ci&a( % e6'erimen&aCe( c$n !n &ema m!% c!Dan$ indica K!e eC c!en&$ 0i('an$american$, %a m!% enriK!ecid$, e(&E 're'arad$ a 'a(ar adeCan&e a (! 'r6ima e&a'a+

http://biblioteca.d2g.com

AUGUSTO ROA BASTOS


X19131)##;Y

0aragua'o) Des%e mu' 6o-en se %e%ic" al perio%ismo) Durante la segun%a 8uerra Mun%ial -ia6" con car/cter %e corresponsal por muchos pa ses %e Europa ' %e Y$rica) Conoci%o como poeta por algunas poes as pu(lica%as %e su li(ro in9%ito EC naran2aC ardien&e, Roa 2astos parece ha(er a(an%ona%o la poes a por la narrati-a) EC &r!en$ en&re Ca( 0$2a( B*HG4+ es una colecci"n %e cuentos &ue %elatan los %istintos temas ' arti$icios estil sticos &ue ha( an %e com(inarse magistralmente en una %e las me6ores no-elas americanas# Hi2$ de 0$mDre B*H?5+) 8uionista %e cine# ha reali:a%o los li(retos %e S0!n_$, ACia( <ardeCi&$ ' otras pel culas &ue han remo-i%o pol9micamente el cine argentino) En *H?? pu(lic" EC DaCdL$, una colecci"n %e cuentos escritos entre *HGG ' *H?*) En L$( 'ie( ($Dre eC a !a B*H?3+ recoge otros cuentos in9%itos# a%em/s %e algunos 'a pu(lica%os ' %os pasa6es %e Hi2$ de 0$mDre+ <u Fltima o(ra es G$, eC S!'rem$ B*HD>+# una no-ela (iogr/$ica (ien %ocumenta%a ' comple6a so(re el %octor Francia) Des%e hace unos cuantos a1os -i-e en Francia) @El prisioneroA pro-iene %el tomo EC &r!en$ en&re Ca( 0$2a(+

EL PRISIONERO
L$( *ISPAROS (e re('$ndLan in&ermi&en&emen&e en Ca OrLa n$c0e inMernaC+ -$rmaDan !na CLnea indeci(a % OC!c&!an&e en &$rn$ aC ranc0$4 aManQaDan % re&r$cedLan, en medi$ de Car a( 'a!(a( an(i$(a(, c$m$ C$( 0iC$( de !na maCCa K!e (e iDa cerrand$ ca!&eC$(a, im'CacaDCemen&e, a C$ Car $ de Ca (eCMa % C$( e(&er$( ad%acen&e( a Ca c$(&a deC rL$+ EC ec$ de Ca( de&$naci$ne( 'a(aDa reD$&and$ a &raM5( de deC ada( ca'a( acJ(&ica( K!e (e r$m'Lan aC darCe 'a($+ P$r (! d!racin '$dLa caCc!Car(e eC 'r$DaDCe diEme&r$ de Ca maCCa caQad$ra &$mand$ eC ranc0$ c$m$ cen&r$P eran &aC MeQ !n$( c!a&r$ $ cinc$ _iCme&r$(+ Per$ e(a Ce !a c!adrada de &erren$ ra(&read$ % Da&id$ en &$da( direcci$ne(, n$ &enLa 'rEc&icamen&e CLmi&e(+ En &$da( 'ar&e( e(&aDa $c!rriend$ C$ mi(m$+ EC CeMan&amien&$ '$'!Car (e re(i(&La a m$rir deC &$d$+ I n$raDa K!e (e Ce 0aDLa e(cam$&ead$ eC &ri!nO$ % (e !La aCen&and$ &ercamen&e, c$n (!( !erriCCa( de(0iCac0ada(, en Ca( ci5na a(, en C$( m$n&e(, en Ca( aCdea( arra(ada(+ ME( K!e d!ran&e C$( 'r$'i$( c$mDa&e( de Ca reDeCin, aC OinaC de eCC$( eC $di$ e(criDi (!( 'E ina( mE( a&r$ce(+ La C!c0a de Oacci$ne( de ener en !na De(&iaC $r La de Men anQa(+ EC de(&in$ de OamiCia( en&era( K!ed (eCCad$ '$r eC c$C$r de Ca diMi(a 'ar&idaria deC 'adre $ de C$( 0erman$(+ EC &rE ic$ &!rDin a($C c!an&$ '!d$+ Era eC ri&$ cLcCic$ de Ca (an re+ La( carnLM$ra( diMinidade( aD$rL ene( 0aDLan M!eC&$ a m$(&rar en&re eC O$CCa2e (!( $2$( incendiad$(4 C$( 0$mDre( (e reOCe2aDan en eCC$( c$m$ ($mDra( de !n Mie2$ (!eU$ eCemen&aC+ G Ca( Merde( K!i2ada( de 'iedra &ri&!raDan e(a( ($mDra( 0!%en&e(+ Un ri&$ en Ca n$c0e, eC in!DicaDCe c0i(&id$ de !na Cec0!Qa, eC (iCD$ de Ca (er'ien&e en C$( 'a2$naCe(, CeMan&aDan 'arede( K!e C$( O! i&iM$( n$ (e a&reMLan a OranK!ear+ E(&aDan enca2$nad$( en !n emD!d$ (inie(&r$4 a&ra'ad$( en&re Ca( a!&$mE&ica( % C$( mE!(ere(, a Ca e('aCda, % eC &err$r OCe6iDCe % aC!cinan&e, acec0and$ Ca O! a+ AC !n$( 'reOerLan aOr$n&ar a Ca( 'a&r!CCa( !Derni(&a(+ G acaDar de !na MeQ+ EC ranc0$ incendiad$, en medi$ deC m$n&e, era !n e(cenari$ adec!ad$ 'ara Ca( c$(a( K!e e(&aDan 'a(and$+ Re(!C&aDa CJ !Dre % aC mi(m$ &iem'$ a'aciDCe4 ana dec$racin c!%$ ma%$r eOec&$ re(idLa en (! in$cencia de(&r!ida a &rec0$(+ La Mi$Cencia mi(ma n$ 0aDLa c$m'Ce&ad$ (! $Dra4 n$ 0aDLa '$did$ CCe ar a cier&$( de&aCCe( dema(iad$ 'eK!eU$( en K!e eC rec!erd$ de $&r$ &iem'$ ($DreMiMLa+ L$( 0$rc$ne( K!emad$( a'!n&aDan aC cieC$ Oi2amen&e en&re Ca( derr!ida( 'arede( de ad$De+ La C!na Dr!ULa c$n !n &in&e de Cec0$(a DCanc!ra C$( c!a&r$ carD$niQad$( m!U$ne(+ Per$ n$ era e(&$ C$ 'rinci'aC+ En eC reD$rde de !na Men&ana, en eC c!'iaC deC ranc0$, '$r e2em'C$, 'er(i(&La !na dimin!&a mace&aP !na 0err!mDrada Ca&i&a de c$n(erMa( de d$nde emer La eC &aCC$ de !n cCaMeC re(ec$ '$r Ca( CCama(4 'er(i(&La aCCL a de('ec0$ de &$d$, c$m$ !n rec!erd$ $CMidad$, a2ena aC camDi$, r$deada '$r eC DriCC$ inmem$riaC de Ca C!na, c$m$ Ca '!'iCa de !n niU$ cie $ K!e 0a mirad$ eC crimen (in MerC$+ EC ranc0$ e(&aDa (i&!ad$ en !n '!n&$ e(&ra&5 ic$4 d$minaDa Ca Jnica (aCida de Ca Q$na de C$( e(&er$(

http://biblioteca.d2g.com

d$nde (e e(&aDan reaCiQand$ Ca( Da&ida( % d$nde (e (!'$nLa 'ermanecLa $c!C&a Ca JC&ima m$n&$nera reDeCde de e(a re in+ EC ranc0$ era aC $ a(L c$m$ eC cen&r$ de $'eraci$ne( deC de(&acamen&$ !Derni(&a+ La( arma( % C$( ca2$ne( de 'r$%ec&iCe( (e 0aCCaDan am$n&$nad$( en Ca K!e 0aDLa (id$ Ca Jnica 0aDi&acin deC ranc0$+ En&re Ca( arma( % C$( ca2$ne( de 'r$%ec&iCe( 0aDLa !n e(caU$ Mie2$ % a(&iCCad$+ Un ($Cdad$ c$n Ca $rra '!e(&a ($Dre C$( $2$( d$rmLa ($Dre 5C+ 7a2$ Ca d5DiC reMerDeracin deC O!e $ K!e, 'e(e a Ca e(&ric&a 'r$0iDicin deC $OiciaC, C$( ($Cdad$( 0aDLan encendid$ 'ara deOender(e deC OrL$, '$dLan Mer(e C$( D$rde( '!Cid$( deC e(caU$, aCi(ad$( '$r aU$( % aU$( de Oa&i a( % (!d$re( r!raCe(+ En $&ra 'ar&e, !n &r$Q$ de 'ared m$(&raDa !n ($Cer$ ca(i in&ac&$ c$n !na D$&eCCa ne ra c0$rreada de (eD$ % !na MeCa a medi$ c$n(!mir a2!(&ada en eC $CCe&e+ *e&rE( deC ranc0$, rec$(&ad$ c$n&ra eC &r$nc$ de !n naran2$ a ri$, !n 'eK!eU$ arad$ de 0ierr$ c$n Ca re2a DriCCand$ $'acamen&e, 'arecLa e('erar eC &ir$ &em'raner$ de Ca %!n&a en (! DaCancLn % en Ca( mancera( C$( '!U$( r! $($( % (!aMe( K!e (e e(&arLan '!driend$ a0$ra K!i5n (aDe en K!5 arr! a 'erdida de Ca &ierra+ P$r e(&a( 0!eCCa( MenLa eC rec!erd$ de Ca Mida+ L$( ($Cdad$( nada (i niOicaDan4 Ca( a!&$mE&ica(, C$( 'r$%ec&iCe(, Ca Mi$Cencia &am'$c$+ SC$ e($( de&aCCe( de !na de(Manecida &ern!ra c$n&aDan+ A &raM5( de eCC$( (e '$dLa Mer C$ inMi(iDCe4 (en&ir en (! &rama (ecre&a eC '!C($ de C$ 'ermanen&e+ P$r en&re Ca( de&$naci$ne(, K!e 'arecLan a (! MeQ eC ec$ de $&ra( de&$naci$ne( mE( Ce2ana(, eC ranc0$ (e a'!n&aCaDa en (!( 'eK!eUa( reCiK!ia(+ La Ca&i&a de c$n(erMa 0err!mDrada c$n (! cCaMeC re(ec$ e(&aDa !nida a !na( man$(, a !n$( $2$(+ G e(a( man$( % e($( $2$( n$ (e 0aDLan di(!eC&$ '$r c$m'Ce&$4 e(&aDan aCCL, d!raDan c$m$ !na emanacin ine6&in !iDCe deC ranc0$, de Ca Mida K!e 0aDLa m$rad$ en 5C+ EC e(caU$ Mie2$ % C!(&r$($, eC arad$ inJ&iC c$n&ra eC naran2$, Ca D$&eCCa ne ra c$n (! caD$ de MeCa % (!( c0$rread!ra( de (eD$, im're(i$naDan c$n !n 'a&e&i(m$ mE( in&en($ % na&!raC K!e eC c$n2!n&$ deC ranc0$ (emide(&r!id$+ Un$ de C$( 0$rc$ne( K!emad$(, aC c!aC &$daMLa (e 0aCCaDa ad0erid$ !n 'edaQ$ de Mi a, c$n&in!aDa 0!meand$ &en!emen&e+ La deC ada c$C!mna de 0!m$ anaDa aC&!ra % C!e $ (e de(0acLa en aQ!Cada( % aC $d$n$(a( !ede2a( K!e Ca( rEOa a( (e di('!&aDan+ Era c$m$ Ca re('iracin de Ca madera d!ra K!e (e !irLa ardiend$ '$r m!c0$( dLa( mE(+ EC c$raQn deC &imD e( &e(&ar!d$ aC O!e $, c$m$ e( &e(&ar!d$ aC 0ac0a % aC &iem'$+ Per$ aCCL &amDi5n e(&aDa 0!meand$ % acaDarLa en !na ceniQa Ci eramen&e r$(ada+ En eC 'i($ de &ierra deC ranc0$ C$( $&r$( &re( ($Cdad$( deC re&5n (e caCen&aDan 2!n&$ aC raK!L&ic$ O!e $ % C!c0aDan c$n&ra eC (!eU$ c$n !na c0arCa inc$0eren&e % a !2ereada de D$(&eQ$( % de irre'rimiDCe( caDece$(+ HacLa &re( n$c0e( K!e n$ d$rmLan+ EC $OiciaC K!e mandaDa eC de(&acamen&$ 0aDLa man&enid$ a (!( 0$mDre( en c$n(&an&e accin de(de eC m$men&$ mi(m$ de CCe ar+ Un (iCDid$ Ce2an$ K!e MenLa deC m$n&e C$( ($Dre(aC&+ Era eC (an&$ % (eUa c$nMenid$+ AOerrar$n (!( O!(iCe(4 d$( de eCC$( a'a ar$n eC O!e $ rE'idamen&e c$n Ca( c!Ca&a( de (!( arma( % eC $&r$ de('er& aC K!e d$rmLa ($Dre eC e(caU$, rem$Mi5nd$C$ en5r icamen&eP N?ArriDa+++, SaCdLMarA E'ac1'!e+++ OJma 20ina, Tenien&e+++ Te Ma arreCar Ca c!en&a, recC!&a _an \ea_%+++ EC in&er'eCad$ (e inc$r'$r re(&re End$(e C$( $2$(, mien&ra( C$( demE( c$rrLan a $c!'ar (!( '!e(&$( de ima inaria Da2$ eC 0eCad$ reCen&e+ Un$ de C$( cen&ineCa( c$n&e(& eC 'ec!Ciar (iCDid$ K!e (e re'i&i mE( cercan$+ Se $%er$n Ca( 'i(ada( de C$( K!e MenLan+ Un in(&an&e de('!5(, a'areci Ca 'a&r!CCa+ Se '$dLa di(&in !ir aC $OiciaC caminand$ deCan&e, en&re C$( c$c$&er$(, '$r (!( D$&a(, (! $rra % (! cam'era de c!er$+ S! c$r&a % r!e(a (iC!e&a aManQaDa Da2$ Ca C!na K!e !n cam'$ de cirr$( c$menQaDa a en&!rDiar+ Tre( de C$( cinc$ ($Cdad$( K!e MenLan de&rE( &raLan arra(&rand$ eC c!er'$ de !n 0$mDre+ Pr$DaDCemen&e $&r$ re05n N'en( SaCdLMarN, c$m$ eC Mie2$ cam'e(in$ de Ca n$c0e an&eri$r a K!ien eC $OiciaC 0aDLa &$r&!rad$ 'ara arrancarCe cier&$( da&$( ($Dre eC e(c$ndri2$ de C$( m$n&$ner$(+ EC Mie2$ m!ri (in '$der decir nada+ -!e &erriDCe+ *e 'r$n&$, c!and$ Ce e(&aDan 'e and$, eC Mie2$ (e '!($ a can&ar a media M$Q, c$n C$( dien&e( a're&ad$(, aC $ a(L c$m$ !na '$Cca irrec$n$ciDCe, MiMa % CJ !Dre a !n &iem'$+ ParecLa K!e 0aDLa enC$K!ecid$+ SaCdLMar (e e(&remeci aC rec$rdarC$+ La caQa 0!mana n$ daDa (eUaCe( de acaDar &$daMLa+ PeraC&a e(&aDa irri&ad$, $D(edid$, '$r e(&e red!c&$ Oan&a(ma K!e (e 0aCCaDa enK!i(&ad$ en aC !na 'ar&e de C$( e(&er$( % K!e c$n&in!aDa e(ca'End$(eCe de Ca( man$(+ EC &enien&e PeraC&a era !n 0$mDre d!r$ % $Dcecad$4 !n eCemen&$ a 'r$'(i&$ 'ara Ca( $'eraci$ne( de Cim'ieQa K!e (e e(&aDan eOec&!and$+ An&i !$ $OiciaC de Ca P$CicLa MiCi&ar, d!ran&e Ca !erra deC C0ac$, (e 0aCCaDa re&irad$ deC (erMici$ c!and$ e(&aCC Ca reM!eC&a+ Ni c$r&$ ni 'ereQ$($, PeraC&a (e reinc$r'$r a OiCa(+ S! n$mDre n$ ($n 'ara nada d!ran&e C$( c$mDa&e(, 'er$ em'eQ a de(&acar(e c!and$ 0!D$ nece(idad de !n 0$mDre e6'er&$ e im'CacaDCe 'ara Ca 'er(ec!cin de C$( in(!rrec&$(+ A e($ (e deDLa (! 're(encia en e(&e O$c$ reDeCde+ B!erLa acaDar c$n 5C C$ mE( 'r$n&$ '$(iDCe 'ara M$CMer a Ca ca'i&aC % di(Or!&ar de (! 'ar&e en Ca ceCeDracin de Ca Mic&$ria+

http://biblioteca.d2g.com

EMiden&emen&e PeraC&a 0aDLa enc$n&rad$ !na 'i(&a en (!( ra(&re$( % (e di('$nLa a de(car ar eC $C'e OinaC+ En medi$ de Ca a&$nLa ca(i &$&aC de (!( (en&id$(, SaCdLMar $% D$rr$(amen&e Ca M$Q de PeraC&a dand$ rdene(+ /i$ &amDi5n D$rr$(amen&e K!e (!( c$m'aUer$( car aDan d$( ame&raCCad$ra( 'e(ada( % (aCLan en Ca direccin K!e PeraC&a Ce( indic+ AC $ $% c$m$ K!e C$( !erriCCer$( e(&aDan a&ra'ad$( en Ca i(Ce&a m$n&!$(a de !n e(&er$+ O% K!e PeraC&a D$rr$(amen&e Ce decLaP NU(&5, SaCdLMar, K!eda ($C$ aK!L+ N$($&r$^ Mam$^ a ac$rraCar a e($^ Dandid$^ en eC e(&er$+ L$ de2$ re('$n(aDCe deC 'ri(i$ner$ % de C$^ 'er&rec0$^+ SaCdLMar 0iQ$ !n e(O!erQ$ d$C$r$($ ($Dre (L mi(m$ 'ara c$m'render+ SC$ c$m'rendi !n m$men&$ de('!5( K!e C$( demE( %a (e 0aDLan marc0ad$+ La n$c0e (e 0aDLa '!e(&$ m!% $(c!ra+ EC Mien&$ emLa E('eramen&e en&re C$( c$c$&er$( K!e r$deaDan circ!Carmen&e eC ranc0$+ S$Dre eC 'i($ de &ierra e(&aDa eC c!er'$ inmMiC deC 0$mDre+ P$(iDCemen&e d$rmLa $ e(&aDa m!er&$+ Para SaCdLMar era C$ mi(m$+ S! men&e (e m$MLa en&re diO!(a( re're(en&aci$ne( cada MeQ mE( caren&e( de (en&id$+ EC (!eU$ iDa ane(&e(iand$ rad!aCmen&e (! M$C!n&ad+ Era c$m$ !na O!nda de $ma Mi(c$(a en &$rn$ a (!( miemDr$(+ N$ K!erLa d$rmir+ Per$ (aDLa de aC !na manera m!% c$nO!(a K!e n$ deDLa d$rmir+ Sen&La en Ca n!ca !na D!rD!2a de aire+ La Cen !a (e Ce 0aDLa M!eC&$ 'a(&$(a4 &enLa Ca (en(acin de K!e (e Ce iDa 0inc0and$ en Ca D$ca Cen&amen&e % K!e en de&erminad$ m$men&$ Ce CCe arLa a c$r&ar Ca re('iracin+ Tra& de caminar aCreded$r deC 'ri(i$ner$, 'er$ (!( 'Le( (e ne aDan a $DedecerCe4 (e DamD$CeaDa c$m$ !n D$rrac0$+ Tra& de 'en(ar en aC $ deOinid$ % c$ncre&$, 'er$ (!( rec!erd$( (e meQcCaDan en !n &r$'eC Cen&$ % memDran$($ K!e 'CaneaDa en (! caDeQa c$n !n 'e($ m!er&$, de(diD!2ad$ e in rEMid$+ En !n$ $ d$( de(&eCC$( de C!cideQ, SaCdLMar 'en( en (! madre, en (! 0erman$+ -!er$n c$m$ e(&rLa( d$C$r$(a( en (! aD$&a amien&$ DCand$ % O$O$+ EC (!eU$ n$ 'arecLa %a re(idir en (! in&eri$r4 era !na c$(a e6&eri$r, !n eCemen&$ de Ca na&!raCeQa K!e (e Or$&aDa c$n&ra 5C de(de Ca n$c0e, de(de eC &iem'$, de(de Ca Mi$Cencia, de(de Ca Oa&i a de Ca( c$(a(, % C$ $DCi aDan a incCinar(e, a incCinar(e+++ EC c!er'$ deC m!c0ac0$ &iri&aDa men$( deC OrL$ K!e de e(e (!eU$ K!e C$ iDa d$DCe and$ en !na d$C$r$(a '$(&racin+ Per$ aJn (e man&enLa en 'ie+ La &ierra C$ CCamaDa4 eC c!er'$ inmMiC deC 0$mDre ($Dre eC 'i($ de &ierra, C$ CCamaDa c$n (! e2em'C$ m!d$ % c$nO$r&aDCe, 'er$ eC m!c0ac0!eC$ (e re(i(&La c$n (!( Ca&id$( &emDC$r$($(, c$m$ !n 2$Men 'E2ar$ en Ca cimDra de $ma+ H! $ SaCdLMar era c$n (!( dieci$c0$ aU$( !n$ de C$( &an&$( c$n(cri'&$( de A(!ncin K!e eC e(&aCCid$ de Ca !erra ciMiC 0aDLa a&ra'ad$ en Ca( OiCa( deC (erMici$ miCi&ar+ La enc$nada cadena de aQare( K!e C$ 0aDLa 0ec0$ a&raMe(ar aD(!rda( 'eri'ecia( C$ &enLa aCCL, aD(!rdamen&e, en eC de(&acamen&$ de caQad$re( de caDeQa( 0!mana( K!e c$mandaDa PeraC&a, en C$( e(&er$( deC S!r, cercan$( aC ParanE+ Era eC Jnic$ imDerDe deC r!'$4 !n Merdader$ in&r!($ en medi$ de e($( 0$mDre( de diMer(a( re i$ne( cam'e(ina(, ac$CCarad$( '$r Ca e2ec!cin de !n de(i ni$ (inie(&r$ K!e (e n!&rLa de (L mi(m$ c$m$ !n cEncer+ H! $ SaCdLMar 'en( Maria( Mece( en de(er&ar, en e(ca'ar(e+ Per$ aC OinaC decidi K!e era inJ&iC+ La Mi$Cencia C$ ($Dre'a(aDa, e(&aDa en &$da( 'ar&e(+ C era ($Camen&e !n Dr$&e e(c!ECid$, !na %ema CEn !ida aCimen&ada de CiDr$( % c$Ce i$, en eC ErD$C '$drid$ K!e (e e(&aDa Miniend$ aDa2$+ S! 0erman$ /Lc&$r (L 0aDLa C!c0ad$ den$dadamen&e+ Per$ 5C era O!er&e % reci$ % &enLa (!( idea( 'r$O!nda( acerca de Ca Ora&ernidad MiriC % deC e(O!erQ$ K!e era nece(ari$ de('Ce ar 'ara C$ rarCa+ Sen&La (!( 'aCaDra( ($Dre Ca 'ieC, 'er$ 0!Diera de(ead$ K!e eCCa( e(&!Mie(en raDada( en (! c$raQnP NT$d$( &enem$( K!e !nirn$(, H! $, 'ara M$C&ear e(&$ K!e %a n$ da mE(, % 0acer (!r ir en camDi$ !na e(&r!c&!ra ($ciaC en Ca K!e &$d$( '$dam$( MiMir (in (en&irn$( enemi $(, en Ca K!e K!erer MiMir c$m$ ami $( (ea Ca OinaCidad na&!raC de &$d$(+++ /Lc&$r 0aDLa c$mDa&id$ en Ca !erra deC C0ac$ % de aCCL 0aDLa &raLd$ e(a !r encia &!rD!Cen&a % &amDi5n me&dica de 0acer aC $ '$r (!( (eme2an&e(+ La &ran(O$rmacin deC 0erman$ ma%$r O!e !n Oenmen$ maraMiCC$($ 'ara eC niU$ de dieQ aU$( K!e a0$ra &enLa $c0$ mE( % %a e(&aDa Mie2$+ /Lc&$r 0aDLa M!eC&$ de Ca inmen(a 0$ !era encendida '$r eC 'e&rCe$ deC C0ac$ c$n !na 0$nda cica&riQ en Ca Oren&e+ Per$ de&rE( deC (!rc$ r$2iQ$ de Ca DaCa, &raLa !na c$nMiccin in&eCi en&e % ener$(a+ G (e 0aDLa c$n(&r!id$ !n m!nd$ en K!e mE( K!e rec!erd$( &!rDi$( % re(en&imien&$(, 0aDLa am'Cia Oe % e6ac&a( e('eranQa( en Ca( c$(a( K!e '$drLan C$ rar(e+ P$r eC m!nd$ de /Lc&$r (L (erLa 0erm$($ MiMir, 'en( eC m!c0ac0$ m!c0a( Mece(, em$ci$nad$, 'er$ di(&an&e de (L mi(m$+ *e('!5( Mi$ m!c0a( c$(a( % c$m'rendi m!c0a( c$(a(+ La( 'aCaDra( de /Lc&$r e(&aDan en&rand$ Cen&amen&e de Ca 'ieC 0acia eC c$raQn+ C!and$ M$CMieran a enc$n&rar(e, &$d$ (erLa di(&in&$+ Per$ e($ &$daMLa e(&aDa m!% Ce2$(+ N$ (aDLa (iK!iera dnde '$dLa 0aCCar(e /Lc&$r en e($( m$men&$(+ TenLa (in emDar $ Ca Ma a idea de K!e (! 0erman$ 0aDLa id$ 0acia eC (!r, 0acia C$( %erDaCe(, a CeMan&ar a C$( men(Je(+ ZG (i /Lc&$r e(&!Mie(e en&re e($( JC&im$( !erriCCer$( 'er(e !id$( '$r PeraC&a a &raM5( de C$( e(&er$([ E(&a idea de(caDeCCada (e Ce $c!rri m!c0a( Mece(, 'er$ &ra& de de(ec0arCa c$n 0$rr$r+ N$4 (! 0erman$ deDLa MiMir, deDLa MiMir+++

http://biblioteca.d2g.com

Nece(i&aDa de 5C+ EC manda&$ im'eri$($ deC (!eU$ (e !La Or$&End$(e c$n&ra (! 'ieC, c$n&ra (!( 0!e($(4 (e aniCCaDa en &$rn$ a 5C c$m$ !na _!ri%J Mi(c$(a, ine6$raDCe, K!e C$ iDa a0$ and$ Cen&amen&e+ IDa a d$rmir, 'er$ a0L e(&aDa eC 'ri(i$ner$+ P$dLa 0!ir, % en&$nce( (erLa im'CacaDCe PeraC&a c$n eC cen&ineCa ne Ci en&e+ Ga C$ 0aDLa dem$(&rad$ en $&ra( $ca(i$ne(+ M$Mi5nd$(e c$n &$r'eQa en (! 'e(ada O!nda de $ma, SaCdLMar 0!r en Ca $(c!ridad en D!(ca de !n &r$Q$ de aCamDre $ de ($ a 'ara amarrar aC 'ri(i$ner$+ P$dLa (er !n cadEMer, 'er$ a C$ me2$r (e e(&aDa Oin iend$ m!er&$ 'ara e(ca'ar en !n de(c!id$+ S!( man$( 'aC'ar$n en Man$ C$( rinc$ne( de Ca ca(!c0a incendiada+ AC OinaC enc$n&r !n &r$Q$ de %(%', re(ec$ % dema(iad$ c$r&$+ N$ (erMLa+ En&$nce(, en !n JC&im$ % de(e('erad$ de(&eCC$ de C!cideQ, H! $ SaCdLMar rec$rd K!e Oren&e aC ranc0$ 0aDLa !n 0$%$ 'r$O!nd$ K!e (e 0aDrLa caMad$ &aC MeQ 'ara 'Can&ar !n n!eM$ 0$rcn K!e n!nca (erLa CeMan&ad$+ En eC 0$%$ '$drLa en&rar !n 0$mDre 'arad$ 0a(&a eC 'ec0$+ ACreded$r deC a !2er$, e(&aDa eC m$n&Lc!C$ de Ca &ierra e6caMada+ H! $ SaCdLMar a'$% eC mE!(er c$n&ra !n re(&$ de &a'ia % em'eQ a arra(&rar aC 'ri(i$ner$ 0acia eC 0$%$+ C$n !n e(O!erQ$ ca(i ($Dre0!man$ c$n(i !i me&erC$ en eC a !2er$ ne r$ K!e re(!C& (er !n &!D$ 0ec0$ c$m$ de medida+ EC 'ri(i$ner$ K!ed er !id$ en eC '$Q$+ SC$ ($Dre(aCLan Ca caDeQa % C$( 0$mDr$(+ SaCdLMar em'!2 Ca &ierra deC m$n&Lc!C$ c$n Ca( man$( % C$( re%!n$(, 0a(&a reCCenar maC K!e maC &$d$( C$( 0!ec$( aCreded$r deC 0$mDre+ EC 'ri(i$ner$ en nin Jn m$men&$ (e re(i(&i4 'arecLa ace'&ar c$n aD($C!&a indiOerencia Ca $'eracin deC cen&ineCa+ H! $ SaCdLMar a'ena( (e Oi2 en e(&$+ EC e(O!erQ$ de('Ce ad$ C$ reanim ar&iOiciaCmen&e '$r !n$( in(&an&e(+ AJn &!M$ O!erQa( 'ara &raer (! O!(iC % a'i($nar c$n Ca c!Ca&a eC reCCen$ de &ierra+ *e('!5( (e &!mD c$m$ !na 'iedra ($Dre eC e(caU$, c!and$ eC &aDCe&e$ de Ca( ame&raCCad$ra( arreciaDa en Ca CCan!ra 'an&an$(a+ EC &enien&e PeraC&a re re( c$n (!( 0$mDre( 0acia eC medi$dLa+ La Da&ida 0aDLa &erminad$+ Una ($nri(a De(&iaC Ce iC!minaDa eC r$(&r$ $(c!r$ de aMe de 're(a+ L$( ($Cdad$( arreaDan d$( $ &re( 'ri(i$ner$( en(an ren&ad$(+ L$( em'!2aDan c$n den!e(&$( e in(!C&$( $D(cen$(, a c!Ca&aQ$(+ Eran mE( men(Je( deC AC&$ ParanE+ S$Camen&e (!( c!er'$( e(&aDan Mencid$(+ En (!( $2$( OC$&aDa eC de(&eCC$ de !na OeCicidad aD(!rda+ Per$ e(e de(&eCC$ OC$&aDa %a mE( aCCE de Ca m!er&e+ ECC$( (C$ (e 0aDLan dem$rad$ OL(icamen&e !n ra&$ mE( ($Dre Ca &ierra im'a(iDCe % (edien&a+ PeraC&a CCam reciamen&eP N?SaCdLMarA L$( 'ri(i$ner$( 'ar'adear$n c$n re(&$ de d$C$rid$ a($mDr$+ PeraC&a M$CMi a CCamar c$n O!riaP N?SaCdLMarA Nadie c$n&e(&+ *e('!5( (e Oi2 en Ca caDeQa deC 'ri(i$ner$ K!e ($Dre(aCLa deC 0$%$+ ParecLa !n D!(&$ &aCCad$ en !na madera m! r$(a4 !n D!(&$ $CMidad$ aCCL 0acLa m!c0$ &iem'$+ Una 0iCera de 0$rmi a( !ai_!rJ &re'aDa '$r eC r$(&r$ aDand$nad$ 0a(&a Ca Oren&e, c$m$ !n c$rdn $(c!r$ aC c!aC eC ($C n$ c$n(e !La arrancar nin Jn reOCe2$+ En Ca Oren&e deC D!(&$ 0aDLa !na 'r$O!nda cica&riQ, c$m$ !na 'ECida media C!na+ L$( $2$( de C$( 'ri(i$ner$( e(&aDan cCaMad$( en Ca e6&raUa e(c!C&!ra+ HaDLan rec$n$cid$ de&rE( de Ca mE(cara Merd$(a, rec$rrida '$r Ca( 0$rmi a(, aC c$m'aUer$ ca'&!rad$ Ca n$c0e an&eri$r+ Cre%er$n K!e eC ri&$ de PeraC&a n$mDrand$ aC m!er&$ c$n (! Merdader$ a'eCCid$, era eC (!'rem$ ri&$ de &ri!nO$ deC miCicn emD!&id$ en Ca cam'era de c!er$+ EC O!(iC de H! $ SaCdLMar e(&aDa &!mDad$ en eC 'i($ deC ranc0$ c$m$ Ca JC&ima 0!eCCa de (! O! a de(e('erada+ PeraC&a (e 0aCCaDa rem$Miend$ en (! e(&rec0a caDeQa Oer$ce( ca(&i $( 'ara eC de(er&$r+ N$ '$dLa adiMinar K!e H! $ SaCdLMar 0aDLa 0!id$ c$m$ !n C$c$ aC amanecer 'er(e !id$ '$r eC r$(&r$ de c$Dre (an !in$Cen&$ de (! 0erman$ a K!ien 5C mi(m$ 0aDLa en&errad$ c$m$ !n &r$nc$ en eC 0$%$+ P$r Ca cara de /Lc&$r SaCdLMar, eC !erriCCer$ m!er&$, (!DLan % Da2aDan Ca( 0$rmi a(+ AC dLa (i !ien&e, C$( 0$mDre( de PeraC&a enc$n&rar$n eC cadEMer de H! $ SaCdLMar OC$&and$ en Ca( a !a( Oan $(a( deC e(&er$+ TenLa eC caDeCC$ c$m'Ce&amen&e encanecid$ % de (! r$(&r$ 0aDLa 0!id$ &$da e6're(in 0!mana+

COMENTARIO
Ami $ de Mi !eC @n eC A(&!ria( % c$n&em'$rEne$ de 9!an R!CO$ % deC '!er&$rriK!eU$ Ren5 MarK!5(, R$a

http://biblioteca.d2g.com

7a(&$( !&iCiQa Ca &5cnica c$(m$'$Ci&a 'ara ca'&ar &an&$ Ca reaCidad d$C$r$(a deC Para !a% c$m$ Ca( reCaci$ne( DE(ica( en&re C$( (ere( 0!man$(+ A!nK!e eC ar !men&$ (e Da(a en !n ($C$ e'i($di$ de !na reDeCin Oraca(ada, eC a!&$r C$ a'r$Mec0a 'ara 're(en&ar (! Mi(in deC m!nd$+ La cCaMe 'ara c$m'render eC m!nd$ 'ara !a%$ de R$a 7a(&$( e( (! c$nce'&$ deC &iem'$ K!e, a 'e(ar de (! 'arecid$ c$n eC de 9$r e L!i( 7$r e( % $&r$( c$(m$'$Ci&a(, &iene !n (en&id$ e('eciaC den&r$ deC amDien&e 'ara !a%$+ La( !erra( K!e 0an a($Cad$ &$da Ca nacin de(de 1"6; CCeMan aC a!&$r a an!Car Ca marc0a deC &iem'$+ T$d$ (e re'i&e % eC 'a(ad$ (e c$nO!nde c$n eC 're(en&e, % a Mece( 0a(&a c$n eC O!&!r$P Hera eC ri&$ cLcCic$ de Ca (an reI4 HCa( carnLM$ra( diMinidade( aD$rL ene(I4 Hc!and$ M$CMieran a enc$n&rar(e, &$d$ (erLa di(&in&$I+ EC rec!erd$ deC Mie2$ cam'e(in$ K!e m!ri enC$K!ecid$ e( !n 're(a i$ de Ca m!er&e deC 'r$'i$ H! $+ C$m$ eC 'a(ad$ n$ (e di(&in !e deC 're(en&e, &am'$c$ (e di(&in !e Ca m!er&e de Ca Mida+ L$( ($Cdad$( MiMen m!er&$( mien&ra( C$( de&aCCe( deC ranc0$ m!er&$ rec!erdan Ca Mida+ *e Ca mi(ma manera (e en&remeQcCan Ca reaCidad % Ca Oan&a(La+ La e6ac&i&!d e$m5&rica Nra( $ c!Di(&aN de Ca de(cri'cin deC 'rimer 'ErraO$ (e M!eCMe Oan&a(La c$n Ca Ora(e Hn$ &enLa 'rEc&icamen&e CLmi&e(I+ EC (!eU$ de C$( 0$mDre( C$ enM!eCMe &$d$ en !n m!nd$ de ($mDra( % de Oan&a(La+ Tre( Mece( en !n 'ErraO$ (e em'Cea Ca 'aCaDra HD$rr$(amen&eI 'ara ca'&ar eC (!eU$ de H! $+ *en&r$ de e(e m!nd$ dema(iad$ reaCi(&a '$r !na 'ar&e e increLDCemen&e irreaC '$r $&ra, 'red$mina Ca ca(!aCidad c$n &$d$( (!( aD(!rd$(+ *e 5(&$(, eC ma%$r 'ara R$a 7a(&$( e( K!e eC 0$mDre (ea c$ndenad$ a ma&ar a (! 'r$'i$ 0erman$ c$m$ 0erencia de Ca &ra edia DLDCica de CaLn % ADeC+ En e(&e c!en&$ Ca &ra edia 'er($naC de C$( SaCdLMar n$ e( mE( K!e !n 'eK!eU$ reOCe2$ de C$ K!e 0a ac$n&ecid$, e(&E ac$n&eciend$ % ac$n&ecerE en &$da Ca nacin+ PeraC&a e( ca'aQ de 'er(e !ir c$n Merdader$ $di$ a /Lc&$r SaCdLMar % a C$( (!%$(, a 'e(ar de K!e &$d$( 'eCear$n 2!n&$( c$n&ra C$( D$CiMian$( d!ran&e Ca <!erra deC C0ac$+ CaLn % ADeC, reaCidad % Oan&a(La, Mida % m!er&e, 're(en&e % 'a(ad$, O$rman 'ar&e deC m!nd$ d!aCL(&ic$ deC Para !a% c$n (!( $rL ene( en Ca c$e6i(&encia de Ca( d$( Cen !a(, eC !aranL % eC e('aU$C, % Ca( c!C&!ra( K!e re're(en&an+ L$( 'er($na2e( de R$a 0aDCan !na meQcCa de C$( d$( idi$ma( % eC mi(m$ a!&$r em'Cea de MeQ en c!and$ 'aCaDra( en !aranL+ Ha% &amDi5n !n ec$ e(&iCL(&ic$ deC d!aCi(m$ 'ara !a%$, Ca 'rediCeccin '$r (erie( de d$( 'aCaDra( $ Ora(e( 'arecida( $ an&a nica(P Hindeci(a % OC!c&!an&eI4 HaManQaDan % re&r$cedLanI4 Hca!&eC$(a, im'CacaDCemen&eI4 eC ranc0$ HCJ !Dre % aC mi(m$ &iem'$ a'aciDCeI4 He(caU$ Mie2$ % a(&iCCad$I4 Hen de(er&ar, en e(ca'ar(eI+ Para reO$rQar eC amDien&e ($U$Cien&$ e irreaC eC narrad$r (e (irMe re('ec&iMamen&e de !n ri&m$ m!% Cen&$ C$ rad$ '$r medi$ de Ca de(cri'cin de&aCCada % Ca re'e&icin de 'aCaDra( % Ora(e(4 % Ca (eCeccin de (LmiCe( % me&EO$ra( (!rreaCi(&a(P H% Ca( Merde( K!i2ada( de 'iedra &ri&!raDan e(a( ($mDra( 0!%en&e(I4 HCa C!na Dr!ULa c$n !n &in&e de Cec0$(a DCanc!ra C$( c!a&r$ carD$niQad$( m!U$ne(I4 HeC DriCC$ inmem$riaC de Ca C!na, c$m$ Ca '!'iCa de !n niU$ cie $ K!e 0a mirad$ eC crimen (in MerC$I4 Hera c$m$ !na O!nda de $ma Mi(c$(a en &$rn$ a (!( miemDr$(I+ A!nK!e R$a 7a(&$( (e reMeCa aK!L c$m$ !n a!&$r de &aCen&$ c$n m!c0$ ma&eriaC &emE&ic$, &an&$ e(&e c!en&$ c$m$ C$( $&r$( K!e in&e ran El trueno entre las ho6as n$ ($n mE( K!e en(a%$( 'ara (! $Dra mae(&ra, Ca n$MeCa =i6o %e hom(re) HEC 'ri(i$ner$I e( (!'eri$r a C$( $&r$( c!en&$( '$r (! !nidad, '$r (! creacin deC amDien&e 'ara !a%$ % '$r (! &ra(cendencia !niMer(aC, 'er$ OaCCa aC OinaC+ EC reaCi(m$ de Ca M!eC&a Dr!(ca de PeraC&a % Ca e6ce(iMa e6'Cicacin de Ca iden&idad de /Lc&$r SaCdLMar % de Ca m!er&e de H! $ n$ c$nc!erdan c$n eC amDien&e irreaC % eC ri&m$ Cen&$ K!e eC a!&$r 0a cread$ c$n ran c!idad$ d!ran&e Ca ma%$r 'ar&e deC c!en&$+

http://biblioteca.d2g.com

EL NEORREALISMO
A PRINCIPIOS de Ca d5cada deC 6#, 'arecLa K!e eC c$(m$'$Ci&i(m$ iDa a (er reem'CaQad$ '$r eC ne$rreaCi(m$, &endencia (e !ida '$r C$( 2Mene( nacid$( 0acia 198#+ M!c0$( de eCC$( e(&renar$n C!ciend$ C$( adeCan&$( &5cnic$( de Ca eneracin an&eri$r, 'er$ 'r$n&$ (e c$nMencier$n de Ca nece(idad de !na Ci&era&!ra men$( CiDre(ca % mE( c$m'r$me&ida+ -$rmad$( en Ca ($mDra de Ca <!erra -rLa % CCen$( de an !(&ia '$r Ca amenaQa de !na !erra a&mica, e(&$( 2Mene( n$ ace'&ar$n eC e6i(&enciaCi(m$ c$m$ Ca re('!e(&a OinaC+ EC e(&aDCecimien&$ de Ca( n!eMa( naci$ne( de A(ia % de @Orica % eC amDien&e reM$C!ci$nari$ de &$da La&in$am5rica Ce( de('er&ar$n eC en&!(ia(m$ % Ca c$nciencia ($ciaC+ Para (! &emE&ica, C$( ne$rreaCi(&a( re0!%er$n &an&$ Ca Oan&a(La de aC !n$( de C$( c$(m$'$Ci&a( c$m$ eC r!raCi(m$ de C$( cri$CCi(&a(+ S!( 'er($na2e( ($n ca(i e6cC!(iMamen&e C$( '$Dre( Na men!d$ niU$( $ ad$Ce(cen&e(N K!e MiMen en C$( Darri$( inm!nd$( de Ca( rande( ci!dade(+ N$ 0a% 'r$&e(&a ni c$n&ra Ca na&!raCeQa ni c$n&ra C$( e6'C$&ad$re( 0!man$(+ *End$(e c!en&a de Ca ma%$r c$m'Ce2idad de C$( 'r$DCema(, n$ $Orecen ($C!ci$ne( OEciCe(+ InOC!id$( '$r Hemin `a%, (!( c!en&$( &ienen !n ($C$ 'Can$, eC 're(en&e+ Ha% !n mLnim$ de an&eceden&e( 0i(&ric$(, e$ rEOic$(, ($ciaCe( % 'er($naCe(+ EC 0inca'i5 (e 0ace en !n ($C$ e'i($di$ '$r medi$ deC c!aC eC Cec&$r '!ede crear(e &$d$ eC O$nd$ K!e K!iera+ EC e(&iC$ e( e(c!e&$, (in Ca( de(cri'ci$ne( 5'ica( de C$( cri$CCi(&a( ni eC e6'erimen&aCi(m$ de C$( c$(m$'$Ci&a(+ A!nK!e Ca &endencia ne$rreaCi(&a O!e a'Ca(&ada '$r eC aC!d de Ca( n$MeCa( deC HD$$mI, n$ (e '!ede ne ar eC 'a'eC im'$r&an&e K!e de(em'eU en eC de(arr$CC$ deC c!en&$ 0i('an$american$+ En c$n&ra(&e c$n C$( m$Mimien&$( an&eri$re(, eC ne$rreaCi(m$ rec0aQa eC &$n$ e6aC&ad$ deC r$man&ici(m$4 eC a('ec&$ carica&!re(c$ deC reaCi(m$4 C$( e(&!di$( cCLnic$( % eC de&aCCi(m$ deC na&!raCi(m$4 Ca &emE&ica e6&ica % eC 'reci$(i(m$ deC m$derni(m$4 eC &$n$ 5'ic$ deC cri$CCi(m$4 % eC carEc&er 0erm5&ic$ deC c$(m$'$Ci&i(m$+ L$( ne$rreaCi(&a( c$n$cLan Ca( $Dra( de (!( an&ece($re(, Ca( aD($rDier$n % c$n !n c$nce'&$ 'r$Oe(i$naC de (! $Oici$, de2ar$n (!( 0!eCCa( en eC 5ner$+

http://biblioteca.d2g.com

PEDRO (UAN SOTO


X19)"Y 0uertorri&ue1o) Naci" en Cata1o) Fue a Nue-a IorE para estu%iar la prem9%ica) <u inter9s en la literatura lo ale6" %e la me%icina ' comen:" a escri(ir reporta6es# entre-istas ' cuentos para los peri"%icos ' re-istas %e Nue-a IorE ' %e 0uerto Rico) Llama%o al e69rcito# le toc" participar en la 8uerra %e Corea) Despu9s o(tu-o el gra%o %e Maestro en Artes# en ingl9s# %el Teachers College# %e la Uni-ersi%a% %e Colum(ia) <in po%er a(rirse camino en Nue-a IorE# -ol-i" a 0uerto Rico en *HG># %on%e tra(a6" por m/s %e %ie: a1os en la E%itorial %e la Di-isi"n %e E%ucaci"n %e la Comuni%a%) A%em/s %e su tomo %e cuentos S'i_( B*HGD+# tiene tres no-elas: L$( 'err$( annim$( B*HG5# in9%ita+# U(maLC B*HGH+ ' Ardien&e (!eC$, OrLa e(&acin B*H?*+ ' %os %ramas: EC 0!5('ed B*HGG+ ' La( mE(cara( B*HG3+) Entre sus colegas %e la llama%a 8eneraci"n %el >5# es &uien me6or interpreta los con$lictos psicol"gicos causa%os por el cho&ue %e la cultura puertorri&ue1a con la anglosa6ona# tanto en Nue-a IorE como en 0uerto Rico) En *H?H la E%itorial 7oa&u n Morti: %e M9.ico pu(lic" EC Oranc$&irad$r, so(re# la Re-oluci"n cu(ana# ' en *HD5 sali" Tem'$rada de d!ende(, en torno a la $ilmaci"n %e una pel cula en 0uerto Rico) En *HD? se %octor" en Filoso$ a ' Letras en la Uni-ersi%a% %e Toulouse) <u Fltima no-ela# Un $(c!r$ '!eDC$ ($nrien&e, gan" el 0remio Casa %e las Am9ricas para *H3,) @CampeonesA $igura en el tomo S'i_(+

CAMPEONES
EL TACO 0iQ$ !n JC&im$ MaiM5n ($Dre eC 'aU$ Merde, 'ic aC min $ % C$ re(&aCC c$n&ra Ca D$Ca K!ince+ La( man$( r$CCiQa(, ce&rina(, 'ermanecier$n K!ie&a( 0a(&a K!e Ca D$Ca 0iQ$ HcC$'I en Ca &r$nera % C!e $ aCQar$n eC &ac$ 0a(&a (i&!arC$ dia $naCmen&e Oren&e aC r$(&r$ Ecnid$ % Oa&!$P eC rici&$ enMa(eCinad$ e(&aDa $rdenadamen&e caLd$ ($Dre Ca Oren&e, Ca $re2a a&ra'iCCaDa eC ci arriCC$, Ca mirada era $DCic!a % D!rC$na, % Ca 'eC!(iCCa deC Di $&e 0aDLa (id$ acen&!ada a CE'iQ+ NZB!i^!D$, men[ Ndi2$ Ca M$Q a !daN+ (e (L O!e !n &ir$ de cam'in, Ze0[ Se ec0 a reLr, en&$nce(+ S! c!er'$ c0a'arr$, ra(ien&$, (e M$CMi !na m$&a aCe remen&e &emDC!Qca den&r$ de C$( ceUid$( ma0$ne( % Ca cami(e&a (!dada+ C$n&em'CaDa a <aMiCEn NC$( $2$(, dema(iad$ MiM$(, n$ 'arecLan &an MiM$( %a4 Ca DarDa, de &re( dLa(, 're&endLa enmaraUar eC maC0!m$r deC r$(&r$ % n$ C$ C$ raDa4 eC ci arriCC$, ceniQ$($, man&enLa cerrad$( C$( CaDi$(, de&rE( de C$( c!aCe( nadaDan Ca( 'aCaDr$&a(N % di(Or!&aDa de Ca 0aQaUa 'er'e&rada+ Le 0aDLa anad$ d$( me(a( c$rrida(+ Cier&$ K!e <aMiCEn 0aDLa e(&ad$ (ei( me(e( en Ca cErceC, 'er$ e($ n$ im'$r&aDa a0$ra+ L$ K!e im'$r&aDa era K!e 0aDLa 'erdid$ d$( me(a( c$n 5C, a K!ien e(&a( Mic&$ria( c$C$caDan en !na '$(icin 'riMiCe iada+ L$ '$nLan ($Dre C$( demE(, ($Dre C$( me2$re( 2! ad$re( deC Darri$ % ($Dre C$( K!e Ce ec0aDan en cara Ca inOeri$ridad de (!( dieci(5i( aU$( N(! Hnen!raIN en aK!eC amDien&e+ Nadie '$drLa a0$ra de('$2arCe de (! C! ar en HarCem+ Era eC nue-o# eC (!ce($r de <aMiCEn % C$( demE( indiMid!$( re('e&aDCe(+ Era i !aC+++ N$+ S!'eri$r, '$r (! 2!Men&!dP &enLa mE( &iem'$ % $'$r&!nidade( 'ara ($Dre'a(ar &$da( Ca( 0aQaUa( de eCC$(+ TenLa ana( de (aCir a Ca caCCe % ri&arP H?Le an5 d$( me(a( c$rrida( a <aMiCEnA ?*i an a0$raA ?Anden % di an a0$raAI N$ C$ 0iQ$+ Tan (C$ en&iQ (! &ac$ % (e di2$ K!e n$ MaCLa Ca 'ena+ HacLa ($C aO!era, 'er$ era (EDad$ % C$( Mecin$( andarLan '$r eC mercad$ a e(&a 0$ra de Ca maUana+ N$ &endrLa mE( 'JDCic$ K!e c0iK!iCC$( m$c$($( % aD!eCa( de(in&ere(ada(+ AdemE(, cier&a 0!miCdad era D!ena carac&erL(&ica de cam'e$ne(+ Rec$ i Ca 'e(e&a K!e <aMiCEn &iraDa ($Dre eC 'aU$ % camDi !na ($nri(a !Oana c$n eC c$ime % C$( &re( e('ec&ad$re(+ NC$Dra C$ &!%$ Ndi2$ aC c$ime, de(eand$ K!e aC Jn e('ec&ad$r (e m$Miera 0acia Ca( $&ra( me(a( 'ara re ar Ca n$&icia, 'ara c$men&ar cm$ 5C, P!r!c$, aK!eC c0iK!iCC$ dema(iad$ $rd$, eC de Ca cara Darr$(a % Ca M$Q cmica, 0aDLa '!e(&$ en ridLc!C$ aC ran <aMiCEn+ Per$, aC 'arecer, e(&$( &re( e('eraDan $&ra 'r!eDa+ <!ard (!( K!ince cen&aM$( % di2$ a <aMiCEn, K!e (e (ecaDa (! dema(iad$ (!d$r de Ca caraP

http://biblioteca.d2g.com

NZ/am$( 'a^Ca $&ra[ N/am$0 Ndi2$ <aMiCEn, c$ iend$ de Ca &aK!era $&r$ &ac$ 'ara en&iQarC$ me&ic!C$(amen&e+ EC c$ime de(en anc0 eC &riEn !C$ e 0iQ$ Ca 'iUa de Ca 'r6ima &anda+ R$m'i P!r!c$, dedicEnd$(e en (e !ida a (iCDar % a 'a(ear(e aCreded$r de Ca me(a eCE(&icamen&e, ca(i en Ca '!n&a de Ca( &eni(+ <aMiCEn (e acerc aC min $ c$n (! 'e(adeQ carac&erL(&ica % C$ cen&r, 'er$ n$ 'ic &$daMLa+ Sim'Cemen&e aCQ Ca caDeQa, 'eC!dL(ima, de2and$ eC c!er'$ incCinad$ ($Dre eC &ac$ % eC 'aU$, 'ara decirP NO%e, d52ame eC 'i&i&$+ NO_e%, men Ndi2$ P!r!c$, % Da&!&e (! &ac$ 0a(&a K!e $% eC &acaQ$ de <aMiCEn % M$CMier$n a c$rrer % c0a(K!ear Ca( D$Ca(+ Nin !na (e en&r$ner+ NA%, Dendi&$ Ndi2$ P!r!c$N+ Si C$ &en $ m!er&$ a e0&e 0$mDre+ Pic 0acia Ca !n$, K!e (e O!e % de2 a Ca d$( enOiCada 0acia Ca &r$nera iQK!ierda+ TamDi5n Ca d$( (e O!e+ C n$ '$dLa de2ar de ($nreLr 0acia !n$ % $&r$ rincn deC (aCn+ ParecLa inMi&ar a Ca( araUa(, a Ca( m$(ca(, a C$( D$Ci&er$( di('er($( en&re Ca c$nc!rrencia de Ca( demE( me(a(, a 're(enciar e(&$+ E(&!di c!idad$(amen&e Ca '$(icin de cada D$Ca+ B!erLa anar e(&a $&ra me(a &amDi5n, a'r$Mec0ar Ca recien&e Cec&!ra deC CiDr$ de WiCCie H$''e % Ca( 'rEc&ica( de &$d$( aK!eCC$( me(e( en K!e 0aDLa reciDid$ Ca D!rCa de (!( c$n&rincan&e(+ EC aU$ 'a(ad$ n$ era mE( K!e !na c0a&a4 a0$ra c$menQaDa Ca Merdadera Mida, Ca de cam'en+ *err$&ad$ <aMiCEn, derr$&arLa a Mamer&$ % aC 7imD$+++ H?@DranCe 'a($ aC P!r!c$AI, dirLan C$( c$n$ced$re(+ G 5C im're(i$narLa a C$( d!eU$( de DiCCare(, (e 0arLa de D!ena( c$ne6i$ne(+ SerLa !ardae('aCda( de aC !n$( % ami $ Ln&im$ de $&r$(+ TendrLa ci arriCC$( % cerMeQa ra&i(+ G m!2ere(, n$ c0iK!iCCa( e(&J'ida( K!e andaDan (iem're c$n mied$ % K!e n$ iDan mE( aCCE de aC Jn a're&!2en en eC cine+ *e a0L, a Ca OamaP eC mac0$ deC Darri$, eC indiMid!$ indi('en(aDCe 'ara c!aCK!ier a(!n&$ NCa D$Ci&a, eC &rEOic$ de narc&ic$(, Ca 0emDra de RiMer(ide *riMe de 'a(e$ '$r eC Darri$, Ca 'eCea de e(&a 'andiCCa c$n Ca $&ra 'ara re($CMer Hc$(a( de 0$mDre(I+ C$n !n '!2id$, 'iOi Ca &re( % maCdi2$+ <aMiCEn e(&aDa de&rE( de 5C c!and$ (e di$ M!eC&a+ N?C!idad$ c$n ec0arme O!OJA Ndi2$, encre('End$(e+ G <aMiCEnP NA%, de2a e($+ NN$4 n$ me Men an c$n e($, men+ A c!en&a K!e e(&a0 'erdiend$+ <aMiCEn n$ re('$ndi+ Cen&r aC min $ a &raM5( deC 0!m$ K!e Ce arr! aDa Ca( Oacci$ne( % C$ di('ar 'ara en&r$nerar d$( D$Ca( en Danda( C$n&raria(+ NZL$ Me[ Ndi2$ P!r!c$, % cr!Q C$( ded$( 'ara (aCMa !ardar(e+ N?CECCa&e Ca D$caA <aMiCEn &ir a Danda, &ra&and$ de me&er Ca cinc$, 'er$ OaCC+ P!r!c$ e(&!di Ca '$(icin de (! D$Ca % (e decidi '$r Ca &r$nera mE( Ce2ana, 'er$ mE( (e !ra+ Mien&ra( cen&raDa, (e di$ c!en&a de K!e &endrLa K!e de(cr!Qar C$( ded$(+ Mir a <aMiCEn c$n (!('icacia % cr!Q Ca( d$( 'ierna( 'ara 'icar+ -aCC eC &ir$+ C!and$ aCQ Ca Mi(&a, <aMiCEn ($nreLa % (e c0!'aDa Ca encLa (!'eri$r 'ara e(c!'ir (! 'i$rrea+ Ga n$ d!d de K!e era MLc&ima de !n 0ec0iQ$+ NN$ reCa2e0, men+ 9!e a Cim'i$+ <aMiCEn C$ mir e6&raUad$, 'i(and$ eC ci arriCC$ di(&raLdamen&e+ NZB!5 &e 'a(a a &i[ NN$ Ndi2$ P!r!c$N4 K!e n$ (i a0 c$n e(e DiC$n $+ N?AdiA Ndi2$ <aMiCEnN+ Si 50&e cree en Dr!2$0+ LCeM eC &ac$ a&rE( de (! cin&!ra, ama !na MeQ % en&r$ner OEciCmen&e+ /$CMi a en&r$nerar en Ca 'r6ima+ G en Ca $&ra+ P!r!c$ (e '!($ nerMi$($+ O <aMiCEn e(&aDa rec$Drand$ (! de(&reQa, $ aK!eC DiC$n $ Ce em'!2aDa eC &ac$+ Si n$ (acaDa mE( Men&a2a, <aMiCEn anarLa e(&a me(a+ En&iQ (! &ac$, &$c madera &re( Mece( % a !ard &!rn$+ <aMiCEn OaCC (! K!in&$ &ir$+ En&$nce( P!r!c$ midi di(&ancia+ Pic, me&iend$ Ca $c0$+ HiQ$ !na c$mDinacin 'ara en&r$nerar Ca $nce c$n Ca n!eMe+ La n!eMe (e O!e C!e $+ CaramD$Ce Ca d$ce a Ca &r$nera % OaCC C!e $ Ca dieQ+ <aMiCEn &amDi5n Ca OaCC+ P$r Oin C$ r P!r!c$ me&erCa, 'er$ 'ara Ca &rece ca(i ra( a eC 'aU$+ S!m men&aCmen&e+ N$ Ce OaC&aDan mE( K!e $c0$ &an&$(, de manera K!e '$dLa caCmar(e+ Pa( eC ci arriCC$ de Ca $re2a a C$( CaDi$(+ C!and$ C$ encendLa, de e('aCda( a Ca me(a 'ara K!e eC aDanic$ n$ a'a ara eC O(O$r$, Mi$ Ca ($nri(a ($carr$na deC c$ime+ Se M$CMi rE'idamen&e % c$ i a <aMiCEn in $raganti: C$( 'ie( CeMan&ad$( deC 'i($, mien&ra( eC c!er'$ (e CadeaDa ($Dre Ca Danda 'ara 0acer OEciC eC &ir$+ An&e( de K!e '!diera 0aDCar, <aMiCEn 0aDLa en&r$nerad$ Ca D$Ca+ N?O%e, menA NZB!5 'a(a[ Ndi2$ <aMiCEn &ranK!iCamen&e, $2eand$ eC $&r$ &ir$+

http://biblioteca.d2g.com

N?N$ me Men an c$n e($, c0ic$A A(L n$ me ana0+ <aMiCEn arK!e !na ce2a 'ara mirarC$, % a !Q eC 0$cic$ m$rdiend$ eC in&eri$r de Ca D$ca+ NZB!5 &e d!eCe[ Ndi2$+ NN$, K!e a(L n$ NaDri C$( DraQ$( P!r!c$, ca(i dEnd$Ce aC c$ime c$n eC &ac$+ Tir eC ci arriCC$ Mi$Cen&amen&e % di2$ a C$( e('ec&ad$re(NP U0&ede0 C$ 0an Mi0&$, ZMeCdE[ NZ/i0&$ K!5[ Ndi2$, inm!&aDCe, <aMiCEn+ NNa, Ca '!erca e(a Nc0iCCaDa P!r!c$N+ ZTJ &e cre0 K!e %$ ($% D$D$[ NAdi$0, carE Nri <aMiCEnN+ N$ me 're !n&e0 a mL, '$rK!e a C$ me2$C &e C$ di $+ P!r!c$ di$ c$n eC &ac$ ($Dre !na Danda de Ca me(a+ NA mL me &ienen K!e 2! ar Cim'i$+ N$ &e c$nO$rma0 c$n 0acerme caDaCa 'rimer$, (in$ K!e de0'!e0 &e me&e0 0acer &ram'a+ NZB!i5n 0iQ$ &ram'a[ Ndi2$ <aMiCEn+ *e2 eC &ac$ ($Dre Ca me(a % (e acerc ($nriend$, a P!r!c$N+ ZTJ dice0 K!e %$ ($% &ram'$($[ NN$ Ndi2$ P!r!c$, camDiand$ de &$n$, aniUand$ Ca M$Q, MaciCand$ ($Dre (!( 'ie(N+ Per$ e0 K!i a(L n$ (e deDe 2! ar, men+ Si &i 0an Mi0&$+ <aMiCEn (e Mir 0acia C$( $&r$(+ NZG$ 0e 0ec0$ &ram'a[ SC$ eC c$ime (ac!di Ca caDeQa+ L$( demE( n$ di2er$n nada, camDiar$n de Mi(&a+ NPer$ (i e0&aDa0 encarama$ en Ca me(a, men Ndi2$ P!r!c$+ <aMiCEn Ce em'!U Ca cami(e&a c$m$ (in K!erer, de(n!dEnd$Ce Ca e('aCda O$Oa c!and$ C$ a&ra2$ 0acia 5C+ NA mL nadie me CCama &ram'$($+ En &$da( Ca( $&ra( me(a( (e 0aDLa de&enid$ eC 2!e $+ L$( demE( $D(erMaDan de(de Ce2$(+ N$ (e $La mE( K!e eC Q!mDid$ deC aDanic$ % de Ca( m$(ca(, % Ca ri&erLa de C$( c0iK!iCC$( en Ca caCCe+ NZTJ &e cree0 K!i !n 'iCemieCda c$m$ &J me Ma a CCamar a mL &ram'$($[ Ndi2$ <aMiCEn, O$rQand$ ($Dre eC 'ec0$ de P!r!c$ eC '!U$ K!e de( arraDa Ca cami(e&aN+ Te de2$ anar d$0 me(i&a0 'a K!e &en a( de K!5 ec0Er&eCa0, % %a &e cree0 re%+ Ec0a '^aCCE, inOeCi0 Ndi2$ en&re dien&e(N+ C!and$ cre0ca( n$0 Mem$+ EC em'!2n CanQ a P!r!c$ c$n&ra Ca 'ared de %e($, d$nde (! e('aCda (e e(&reCC de 'Can$+ EC e(&am'id$ CCen de 0!ec$( eC (iCenci$+ AC !ien ri, 2i2eand$+ AC !ien di2$P H-anOarrn K!e 5(+I NG CEr a&e di aK!L an&e0 K!e &e me&a &remenda 'a&E Ndi2$ <aMiCEn+ NO_e%, men N&ar&a2e P!r!c$, de2and$ caer eC &ac$+ SaCi (in a&reMer(e a aCQar Ca Mi(&a, $%end$ de n!eM$ &acaQ$( en Ca( me(a(, ri(i&a(+ En Ca caCCe &!M$ ana( de CC$rar, 'er$ (e re(i(&i+ E(&$ era de m!2erci&a(+ N$ Ce d$CLa eC $C'e reciDid$4 mE( Ce d$CLa C$ $&r$P aK!eC Hc!and$ cre0ca( n$0 Mem$I+ C era !n 0$mDre %a+ Si Ce $C'eaDan (i C$ ma&aDan, K!e C$ 0icieran $CMidEnd$(e de (!( dieci(5i( aU$(+ Era !n 0$mDre %a+ P$dLa 0acer daU$, m!c0$ daU$, % &amDi5n '$dLa ($DreMiMir a 5C+ Cr!Q a Ca $&ra acera 'a&eand$ O!ri$(amen&e !na Ca&a de cerMeQa, Ca( man$( 'eCCiQcand$, de(de den&r$ en C$( D$C(iCC$(, (! c!er'$ cCaMad$ a Ca cr!Q de Ca ad$Ce(cencia+ Le 0aDLa de2ad$ anar d$( me(a(, decLa <aMiCEn+ EmD!(&e+ SaDLa K!e Ca( 'erderLa &$da( c$n 5C, a0$ra en adeCan&e, c$n eC n!eM$ cam'en+ P$r e($ Ca Dr!2erLa, '$r e($ Ca &ram'a, '$r e($ eC $C'e+ A0, 'er$ aK!eCC$( &re( indiMid!$( re arLan Ca n$&icia de Ca caLda de <aMiCEn+ *e('!5( Mamer&$ % eC 7imD$+ Nadie '$dLa de&enerCe a0$ra+ EC Darri$, eC m!nd$ en&er$, iDa a (er (!%$+ C!and$ eC ar$ deC DarriC (e Ce enred en&re Ca( 'ierna(, C$ 'a&e a !n Cad$+ Le di$ !n man$&aQ$ aC c0iK!iCC$ K!e MenLa a rec$ erC$+ NC!ida$, men, K!e &e 'ar&$ !n $2$ Ndi2$, irac!nd$+ G (i !i andand$, (in 're$c!'ar(e de Ca madre K!e Ce maCdecLa % c$rrLa 0acia eC c0iK!iCC$ CC$r$($+ C$n C$( CaDi$( a're&ad$(, re('iraDa 0$nd$+ A (! 'a($, MeLa caer (er'en&ina( % CC$Mer ML&$re( de Ca( Men&ana( de(ier&a( % cerrada(+ Era !n cam'en+ IDa aCer&a (C$ aC daU$+

COMENTARIO
P$r medi$ de !n e'i($di$ m!% Cimi&ad$, Pedr$ 9!an S$&$ e(D$Qa Ca Mida de C$( '!er&$rriK!eU$( en N!eMa G$r_ % 'ene&ra en Ca '(ic$C$ La de c!aCK!ier 2$Men de dieci(5i( aU$(+

http://biblioteca.d2g.com

AI 'rinci'i$, eC M$caD!Cari$ &5cnic$ % eC e('aU$C 0LDrid$ deC diEC$ $ '!eden de(c$ncer&ar aC Cec&$r n$ iniciad$, 'er$ '$c$ a '$c$ (e im'$ne eC a('ec&$ !niMer(aC deC c!en&$+ *e(de Ca 'rimera 'E ina, Ca ac&i&!d de OanOarrn deC 'r$&a $ni(&a % eC de&aCCe K!e <aMiCEn 0aDLa 'a(ad$ (ei( me(e( en Ca cErceC crean !na &en(in K!e crece 0a(&a eC de(enCace+ AC &raM5( deC c!en&$, P!r!c$ Ma c$Drand$ Mida a medida K!e eC narrad$r Ce Ma c$ncediend$ eC '!n&$ de Mi(&a+ En C$( JC&im$( (ie&e 'ErraO$( %a n$ 0a% nece(idad de menci$nar eC n$mDre de P!r!c$+ EC Cec&$r (aDe K!e &$d$( C$( MerD$( % 'r$n$mDre( de Ca &ercera 'er($na (in !Car (e reOieren a 5C+ La ac&i&!d '$(&eri$r de P!r!c$ N(! de(K!i&e c$n&ra eC c0iK!iCC$ deC ar$ % (! Mi(in de (er'en&ina(N c$m'Ce&a Ca !niMer(aCiQacin deC e'i($di$+ HCam'e$ne(I O$rma 'ar&e deC CiDr$ <piEs# c!%$ 'r$'(i&$ e( mE( ($ci$C ic$ K!e e(&5&ic$+ En HCam'e$ne(I, C$( de&aCCe( (i !ien&e(, 're(en&ad$( (in reCieMe, (! ieren &$da Ca Mida de C$( 2Mene( '!er&$rriK!eU$( de HarCem K!e Orec!en&an C$( (aC$ne( de DiCCare(P eC rici&$ enMa(eCinad$, eC ci arriCC$ de&rE( de Ca $re2a, Ca cerMeQa, Ca( m!2ere(, Ca (!'er(&icin, Ca D$Ci&a, C$( narc&ic$( % Ca( 'eCea( de 'andiCCa(+ L$( $&r$( (ie&e c!en&$( deC CiDr$ % Ca( (ei( Hminia&!ra(I Sc!en&$( m!% DreMe(T c$n K!e aC&ernan 're(en&an $&r$( a('ec&$( deC mi(m$ 'r$DCema+ EC 0ec0$ de den$minar &$da Ca c$Ceccin <piEs indica Ca reDeCdLa deC a!&$r c$n&ra eC 're2!ici$ % Ca( $&ra( diOic!C&ade( K!e enc!en&ran e(&$( n!eM$( inmi ran&e(+ Ha% K!e &ener en c!en&a K!e S$&$ % (!( c$n&em'$rEne$( Ca&in$american$( 'er&enecen a Ca mi(ma eneracin K!e C$( (eatniEs % C$( angr' 'oung men) P$r ende, n$ (e in&ere(an &an&$ en Ca e6'erimen&acin de C$( c$(m$'$Ci&a(+ *e C$( (ie&e c!en&$( % (ei( Hminia&!ra(I, (C$ HL$( in$cen&e(I '$drLa CCamar(e e6'erimen&aC+ En &$d$( C$( demE( 'red$mina Ca c$nciencia ($ciaC m!% in&en(a deC ne$rreaCi(m$+

http://biblioteca.d2g.com

ENRI+UE CONGRAINS MART&N


X198)Y 0eruano) Naci" en Lima# %on%e hi:o sus estu%ios primarios ' secun%arios) De 6o-en tra(a6" en -arias cosas# inclusi-e la $a(ricaci"n %e 6a(ones) A los %iecis9is a1os comen:" a cola(orar en la p/gina %ominical %e La Crnica+ En *HG4# $un%" el @C rculo %e No-elistas 0eruanosA con el prop"sito %e pu(licar o(ras in9%itas %e los escritores 6"-enes) <us propios cuentos se pu(licaron en Lima, 0$ra cer$ B*HG>+# An(eCm$ Amanci$ B*HGG+ ' Vi_!%$ B*HGG+) <u Fltima o(ra literaria $ue una no-ela: N$ !na, (in$ m!c0a( m!er&e( B*HGD+) [ltimamente se %e%ica a escri(ir te.tos pe%ag"gicos ' -i-e en Caracas)

EL NI.O DE JUNTO AL CIELO


POR AL<UNA de(c$n$cida raQn, E(&eDan 0aDLa CCe ad$ aC C! ar e6ac&$, 'reci(amen&e aC Jnic$ C! ar+++ Per$ Zn$ (erLa mE( Dien, K!e HaK!eCC$I 0aDLa Menid$ 0acia 5C[ 7a2 Ca Mi(&a % M$CMi a mirar+ SL, a0L (e !La eC DiCCe&e anaran2ad$, 2!n&$ a (!( 'ie(, 2!n&$ a (! Mida+ ZP$r K!5, '$r K!5 5C[ S! madre (e 0aDLa enc$ id$ de 0$mDr$( aC 'edirCe 5C a!&$riQacin 'ara c$n$cer Ca ci!dad, 'er$ de('!5( Ce adMir&i K!e &!Miera c!idad$ c$n C$( carr$( % c$n Ca( en&e(+ HaDLa de(cendid$ de(de eC cerr$ 0a(&a Ca carre&era %, a C$( '$c$( 'a($(, diMi( HaK!eCC$I 2!n&$ aC (ender$ K!e c$rrLa 'araCeCamen&e a Ca 'i(&a+ /aciCan&e, incr5d!C$, (e a ac0 % C$ &$m en&re (!( man$(+ *ieQ, dieQ, dieQ, era !n DiCCe&e de dieQ ($Ce(, !n DiCCe&e K!e c$n&enLa m!c0L(ima( 'e(e&a(, inn!meraDCe( reaCe(+ ZC!En&$( reaCe(, c!En&$( medi$( e6ac&amen&e[ L$( c$n$cimien&$( de E(&eDan n$ aDarcaDan &aCe( c$m'Ce2idade( %, '$r $&ra 'ar&e, Ce Da(&aDa c$n (aDer K!e (e &ra&aDa de !n 'a'eC anaran2ad$ K!e decLa HdieQI '$r (!( d$( Cad$(+ Si !i '$r eC (ender$, r!mD$ a C$( ediOici$( K!e (e MeLan mE( aCCE de e(e $&r$ cerr$ c!Dier&$ de ca(a(+ E(&eDan caminaDa !n$( me&r$(, (e de&enLa % (acaDa eC DiCCe&e deC D$C(iCC$ 'ara c$m'r$Dar (! indi('en(aDCe 're(encia+ ZHaDLa Menid$ eC DiCCe&e 0acia 5C N(e 're !n&aDaN $ era 5C eC K!e 0aDLa id$ 0acia eC DiCCe&e[ Cr!Q Ca 'i(&a % (e in&ern en !n &erren$ (aC'icad$ de Da(!ra(, de('erdici$( de aCDaUiCerLa % e6cremen&$(4 CCe a !na caCCe % de(de aCCL diMi( eC Oam$($ mercad$, eC ma%$ri(&a, deC K!e &an&$ 0aDLa $Ld$ 0aDCar+ ZE($ era Lima, Lima, Lima[+++ La 'aCaDra Ce ($naDa a 0!ec$+ Rec$rdP (! &L$ Ce 0aDLa dic0$ K!e Lima era !na ci!dad rande, &an rande K!e en eCCa MiMLan !n miCCn de 'er($na(+ ZLa De(&ia c$n !n miCCn de caDeQa([ E(&eDan 0aDLa ($Uad$ 0acLa !n$( dLa(, an&e( deC Mia2e, en e($P !na De(&ia c$n !n miCCn de caDeQa(+ G a0$ra 5C, c$n cada 'a($ K!e daDa, iDa in&ernEnd$(e den&r$ de Ca De(&ia+++ Se de&!M$, mir % medi&P Ca ci!dad, eC mercad$ ma%$ri(&a, C$( ediOici$( de &re( % c!a&r$ 'i($(, C$( a!&$(, Ca inOinidad de en&e( NaC !na( c$m$ 5C, $&ra( n$ c$m$ 5CN % eC DiCCe&e anaran2ad$, K!ie&$, dciC en eC D$C(iCC$ de (! 'an&aCn+ EC DiCCe&e CCeMaDa eC HdieQI '$r amD$( Cad$( % en e($ (e 'arecLa a E(&eDan+ C &amDi5n CCeMaDa eC HdieQI en (! r$(&r$ % en (! c$nciencia+ EC HdieQ aU$(I C$ 0acLa (en&ir(e (e !r$ % c$nOiad$, 'er$ (C$ 0a(&a cier&$ '!n&$+ An&e(, c!and$ c$menQaDa a &ener n$cin de Ca( c$(a( % de C$( 0ec0$(, Ca me&a, eC 0$riQ$n&e 0aDLa (id$ Oi2ad$ en C$( dieQ aU$(+ ZG a0$ra[ N$, de( raciadamen&e n$+ *ieQ aU$( n$ era &$d$+ E(&eDan (e (en&La inc$m'Ce&$ aJn+ B!iQE (i c!and$ &!Miera d$ce, K!iQE (i c!and$ CCe ara a C$( K!ince+ B!iQE a0$ra mi(m$, c$n Ca a%!da deC DiCCe&e anaran2ad$+ E(&!M$ dand$ M!eC&a(, a&i(Dand$ den&r$ de Ca De(&ia, 0a(&a K!e CCe !e a (en&ir(e 'ar&e de eCCa+ Un miCCn de caDeQa( %, a0$ra, !na mE(+ La en&e (e m$MLa, (e a i&aDa, !n$( iDan en !na direccin, $&r$( en $&ra, % 5C, E(&eDan, c$n eC DiCCe&e anaran2ad$, K!edaDa (iem're en eC cen&r$ de &$d$, en eC $mDCi $ mi(m$+ Un$( m!c0ac0$( de (! edad 2! aDan en Ca Mereda+ E(&eDan (e de&!M$ a !n$( me&r$( de eCC$( % K!ed $D(erMand$ eC ir % Menir de Ca( D$Ca(4 2! aDan d$( % eC re(&$ 0acLa r!ed$+ 7!en$, 0aDLa andad$ !na( c!adra( % '$r Oin enc$n&raDa (ere( c$m$ 5C, en&e K!e n$ (e m$MLa ince(an&emen&e de !n Cad$ a $&r$+ ParecLa, '$r C$

http://biblioteca.d2g.com

Mi(&$, K!e &amDi5n en Ca ci!dad 0aDLa (ere( 0!man$(+ ZC!En&$ &iem'$ e(&!M$ c$n&em'CEnd$C$([ ZUn c!ar&$ de 0$ra[ ZMedia 0$ra[ ZUna 0$ra, aca($ d$([ T$d$( C$( c0ic$( (e 0aDLan id$, &$d$( men$( !n$+ E(&eDan K!ed mirEnd$C$, mien&ra( (! man$ den&r$ deC D$C(iCC$ acariciaDa eC DiCCe&e+ N?H$Ca, 0$mDreA NH$Ca+++ Nre('$ndi E(&eDan, (!(!rrand$ ca(i+ EC c0ic$ era mE( $ men$( de (! mi(ma edad % Me(&La 'an&aCn % cami(a de !n mi(m$ &$n$, aC $ K!e deDi (er caK!i en $&r$( &iem'$(, 'er$ K!e a0$ra 'er&enecLa a e(a ca&e $rLa de c$C$re( Ma $( e indeOiniDCe(+ NZEre( de '$r acE[ NCe 're !n& a E(&eDan+ NSL, e(&e+++ N(e a&!rdi % n$ (!'$ cm$ e6'Cicar K!e MiMLa en eC cerr$ % K!e e(&aDa de Mia2e de e6'C$racin a &raM5( de Ca De(&ia de !n miCCn de caDeQa(+ NZ*e dnde, a0[ N(e 0aDLa acercad$ % e(&aDa Oren&e a E(&eDan+ Era mE( aC&$ % (!( $2$(, inK!ie&$(, Ce rec$rrLan de arriDa aDa2$N+ Z*e dnde, a0[ NM$CMi a 're !n&ar+ N*e aCCE, deC cerr$ N% E(&eDan (eUaC en Ca direccin en K!e 0aDLa Menid$+ NZSan C$(me[ E(&eDan mene Ca caDeQa ne a&iMamen&e+ NZ*eC A !(&in$[ N?SL, de a0LA Ne6cCam ($nriend$+ (e era eC n$mDre % a0$ra C$ rec$rdaDa+ *e(de 0acLa me(e(, c!and$ (e en&er de Ca deci(in de (! &L$ de Menir a radicar(e a Lima, MenLa aMeri !and$ c$(a( de Ca ci!dad+ -!e a(L c$m$ (!'$ K!e Lima era m!% rande, dema(iad$ rande &aC MeQ4 K!e 0aDLa !n (i&i$ K!e (e CCamaDa CaCCa$ % K!e a0L CCe aDan D!K!e( de $&r$( 'aL(e(4 K!e 0aDLa C! are( m!% D$ni&$(, &ienda( en$rme(, caCCe( Car !L(ima(+++ ?LimaA+++ S! &L$ 0aDLa (aCid$ d$( me(e( an&e( K!e eCC$( c$n eC 'r$'(i&$ de c$n(e !ir ca(a+ Una ca(a+ HZEn K!5 (i&i$ (erE[I, Ce 0aDLa 're !n&ad$ a (! madre+ ECCa &am'$c$ (aDLa+ L$( dLa( c$rrier$n % de('!5( de m!c0a( (emana( CCe Ca car&a K!e $rdenaDa 'ar&ir+ ?LimaA+++ ZEC cerr$ deC A !(&in$, E(&eDan[ Per$ 5C n$ C$ CCamaDa a(L+ E(e C! ar &enLa $&r$ n$mDre+ La c0$Qa K!e (! &L$ 0aDLa CeMan&ad$ K!edaDa en eC Darri$ de 9!n&$ aC CieC$+ G E(&eDan era eC Jnic$ K!e C$ (aDLa+ NG$ n$ &en $ ca(a+++ Ndi2$ eC c0ic$, de('!5( de !n ra&$+ Tir !na D$Ca c$n&ra Ca &ierra % e6cCamNP ?Cara%, n$ &en $A NZ*nde MiMe(, en&$nce([ N(e anim a inK!irir E(&eDan+ EC c0ic$ rec$ i Ca D$Ca, Ca Or$& en (! man$ % C!e $ re('$ndiP NEn eC mercad$4 c!id$ Ca Or!&a, d!erm$ a ra&$(+++ Nami(&$($ % ($nrien&e, '!($ !na man$ ($Dre eC 0$mDr$ de E(&eDan % Ce 're !n&NP ZCm$ &e CCama( &J[ NE(&eDan+++ NG$ me CCam$ Pedr$ N&ir Ca D$Ca aC aire % Ca reciDi en Ca 'aCma de (! man$N+ Te 2!e $, Z%a, E(&eDan[ La( D$Ca( r$dar$n ($Dre Ca &ierra, 'er(i !i5nd$(e m!&!amen&e+ Pa(ar$n C$( min!&$(, 'a(ar$n 0$mDre( % m!2ere( 2!n&$ a eCC$(, 'a(ar$n a!&$( '$r Ca caCCe, (i !ier$n 'a(and$ C$( min!&$(+ EC 2!e $ 0aDLa &erminad$, E(&eDan n$ &enLa nada K!e 0acer 2!n&$ a Ca 0aDiCidad de Pedr$+ La( D$C(a( aC D$C(iCC$ % C$( 'ie( ($Dre eC cemen&$ ri( de Ca acera+ ZAdnde a0$ra[ Em'eQar$n a caminar 2!n&$(+ E(&eDan (e (en&La mE( a !(&$ en c$m'aULa de Pedr$ K!e e(&and$ ($C$+ *ier$n aC !na( M!eC&a(+ ME( % mE( ediOici$(+ ME( % mE( en&e(+ ME( % mE( a!&$( en Ca( caCCe(+ G eC DiCCe&e anaran2ad$ (e !La en eC D$C(iCC$+ E(&eDan C$ rec$rd+ N?Mira C$ K!e me enc$n&r5A NC$ &enLa en&re (!( ded$( % eC Mien&$ C$ 0acLa $(ciCar CeMemen&e+ N?Cara%A Ne6cCam Pedr$ % C$ &$m, e6aminEnd$C$ aC de&aCCeN+ ?*ieQ ($Ce(, cara%A Z*nde C$ enc$n&ra(&e[ N9!n&$ a Ca 'i(&a, cerca deC cerr$ Ne6'Cic E(&eDan+ Pedr$ Ce deM$CMi eC DiCCe&e % (e c$ncen&r !n ra&$+ L!e $ 're !n&P NZB!5 'ien(a( 0acer, E(&eDan[ NN$ (5, !ardarC$, (e !r$+++ N% ($nri &Lmidamen&e+ N?Cara%, %$ c$n !na CiDra 0arLa ne $ci$(, 'aCaDra K!e (LA NZCm$[ Pedr$ 0iQ$ !n e(&$ im'reci($ K!e '$dLa reMeCar, a !n mi(m$ &iem'$, m!c0L(ima( c$(a(+ S! e(&$ '$dLa in&er're&ar(e c$m$ !na &$&aC de('re$c!'acin '$r eC a(!n&$ NC$( ne $ci$(N $ c$m$ !na ran aD!ndancia de '$(iDiCidade( % 'er('ec&iMa(+ E(&eDan n$ c$m'rendi+ NZB!5 cCa(e de ne $ci$(, a0[ N?C!aCK!ier cCa(e, 0$mDreA N'a&e !na cE(cara de naran2a, K!e r$d de(de Ca Mereda 0a(&a Ca 'i(&a4 ca(i inmedia&amen&e 'a( !n mniD!( K!e Ca a'Ca(& c$n&ra eC 'aMimen&$N+ Ne $ci$( 0a% de ($Dra, 'aCaDra

http://biblioteca.d2g.com

K!e (L+ G en !n$( d$( dLa( cada !n$ de n$($&r$( '$drLa &ener $&ra CiDra en eC D$C(iCC$+ NZUna CiDra mE([ N're !n& E(&eDan, a($mDrEnd$(e+ N?Per$, cCar$4 cCar$ K!e (LA+++ NM$CMi a e6aminar a E(&eDan % Ce 're !n&NP ZTJ ere( de Lima[ E(&eDan (e r!D$riQ+ N$, 5C n$ 0aDLa crecid$ aC 'ie de Ca( 'arede( ri(e(, ni 2! and$ ($Dre eC cemen&$ E('er$ e indiOeren&e+ Nada de e($ en (!( dieQ aU$(, (aCM$ C$ de e(e dLa+ NN$, n$ ($% de acE, ($% de Tarma4 CCe !5 a%er+++ N?A0A Ne6cCam Pedr$, $D(erMEnd$C$ O! aQmen&eN+ Z*e Tarma, n$[ NSL, de Tarma+++ HaDLan de2ad$ a&rE( eC mercad$ % e(&aDan 2!n&$ a Ca carre&era+ A medi$ _iCme&r$ de di(&ancia (e aCQaDa eC cerr$ deC A !(&in$, eC Darri$ de 9!n&$ aC CieC$, (e Jn E(&eDan+ An&e( deC Mia2e, en Tarma, (e 0aDLa 're !n&ad$P HZIrem$( a MiMir a MiraOC$re(, aC CaCCa$, a San I(idr$, a C0$rriCC$(P en c!EC de e($( Darri$( K!edarE Ca ca(a de mi &L$[I HaDLan &$mad$ eC mniD!( % de('!5( de Maria( 0$ra( de 'e(ad$ % Oa&i an&e Mia2e arriDaDan a Lima+ ZMiraOC$re([ ZLa /ic&$ria[ ZSan I(idr$[ ZCaCCa$[ ZAdnde, E(&eDan, adnde[ S! &L$ 0aDLa menci$nad$ eC C! ar % era Ca 'rimera MeQ K!e E(&eDan C$ $La n$mDrar+ H*eDe (er aC Jn Darri$ n!eM$I, 'en(+ T$mar$n !n a!&$ % cr!Qar$n caCCe( % mE( caCCe(+ T$da( diOeren&e(, 'er$, c$(a c!ri$(a, &$da( 'arecida( &amDi5n+ EC a!&$ C$( de2 aC 'ie de !n cerr$+ Ca(a( 2!n&$ aC cerr$, ca(a( en mi&ad deC cerr$, ca(a( en Ca c!mDre deC cerr$+ HaDLan (!Did$, % !na MeQ arriDa, 2!n&$ a Ca c0$Qa K!e 0aDLa CeMan&ad$ (! &L$, E(&eDan c$n&em'C a Ca De(&ia c$n !n miCCn de caDeQa(+ La Hc$(aI (e e6&endLa % (e de('arramaDa, c!Driend$ Ca &ierra de ca(a(, caCCe(, &ec0$(, ediOici$(, mE( aCCE de C$ K!e (! Mi(&a '$dLa aCcanQar+ En&$nce( E(&eDan 0aDLa CeMan&ad$ C$( $2$( % (e 0aDLa (en&id$ &an encima de &$d$ N$ &an aDa2$ K!iQEN, K!e 0aDLa 'en(ad$ K!e e(&aDa en eC Darri$ de 9!n&$ aC CieC$+ NO%e, ZK!i(iera( en&rar en aC Jn ne $ci$ c$nmi $[ NPedr$ (e 0aDLa de&enid$ % C$ c$n&em'CaDa, e('erand$ re('!e(&a+ NZG$[+++ N&i&!Deand$, 're !n&NP ZB!5 cCa(e de ne $ci$[ ZTendrLa $&r$ DiCCe&e maUana[ N?CCar$ K!e (L, '$r (!'!e(&$A NaOirm re(!eC&amen&e+ La man$ de E(&eDan acarici eC DiCCe&e % 'en( K!e '$drLa &ener $&r$ DiCCe&e mE(, % $&r$ mE( % m!c0$( mE(+ M!c0L(im$( DiCCe&e( mE(, (e !ramen&e+ En&$nce( eC HdieQ aU$(I (erLa e(a me&a K!e (iem're 0aDLa ($Uad$+ NZB!5 cCa(e de ne $ci$( (e '!ede, a0[ N're !n& E(&eDan+ Pedr$ (e ($nri % e6'CicP NNe $ci$( 0a% m!c0$(+++ P$drLam$( c$m'rar 'eridic$( % MenderC$( '$r Lima4 '$drLam$( c$m'rar reMi(&a(, c0i(&e(+++ N0iQ$ !na 'a!(a % e(c!'i c$n Me0emencia+ L!e $ di2$, en&!(ia(mEnd$(eNP Mira, c$m'ram$( dieQ ($Ce( de reMi(&a( % Ca( Mendem$( a0$ra mi(m$, en Ca &arde, % &enem$( K!ince ($Ce(, 'aCaDra+ NZB!ince ($Ce([ N?CCar$, K!ince ($Ce(A ?*$( cinc!en&a 'ara &i % d$( cinc!en&a 'ara mLA ZB!5 &e 'arece, a0[ C$nMinier$n en re!nir(e aC 'ie deC cerr$ den&r$ de !na 0$ra4 c$nMinier$n en K!e E(&eDan n$ dirLa nada, ni a (! madre ni a (! &L$4 c$nMinier$n en K!e MenderLan reMi(&a( % K!e de Ca CiDra de E(&eDan (aCdrLan m!c0L(ima( c$(a(+ E(&eDan 0aDLa aCm$rQad$ a're(!radamen&e % Ce 0aDLa M!eC&$ a 'edir 'ermi($ a (! madre 'ara Da2ar a Ca ci!dad+ S! &L$ n$ aCm$rQaDa c$n eCC$(, '!e( en (! &raDa2$ Ce daDan de c$mer ra&i(, c$m'Ce&amen&e ra&i(, c$m$ 0aDLa recaCcad$ aC e6'Cicar (! (i&!acin+ E(&eDan Da2 '$r eC (ender$ $nd!Can&e, (aC& Ca aceK!ia % (e de&!M$ aC D$rde de Ca carre&era, 2!(&amen&e en eC mi(m$ C! ar en K!e 0aDLa enc$n&rad$, en Ca maUana, eC DiCCe&e de dieQ ($Ce(+ AC '$c$ ra&$ a'areci Pedr$ % em'eQar$n a caminar 2!n&$(, in&ernEnd$(e den&r$ de Ca De(&ia de !n miCCn de caDeQa(+ N/a( a Mer K!5 OEciC e( Mender reMi(&a(, E(&eDan+ La( '$nem$( en c!aCK!ier (i&i$, Ca en&e Ca( Me %, Ci(&$, Ca( c$m'ra 'ara (!( 0i2$(+ G (i K!erem$( n$( '$nem$( a ri&ar en Ca caCCe eC n$mDre de Ca( reMi(&a(, % a(L Mienen mE( rE'id$+++ ?Ga Ma( a Mer K!5 D!en$ e( 0acer ne $ci$(A+++ NZB!eda m!% Ce2$( eC (i&i$[ N're !n& E(&eDan, aC Mer K!e Ca( caCCe( (e !Lan aCar End$(e ca(i 0a(&a eC inOini&$+ B!5 Ce2$( 0aDLa K!edad$ Tarma, K!5 Ce2$( 0aDLa K!edad$ &$d$ C$ K!e 0a(&a 0ace !n$( dLa( 0aDLa (id$ 0aDi&!aC 'ara 5C+ NN$, %a n$+ A0$ra e(&am$( cerca deC &ranMLa % n$( Mam$( $rreand$ 0a(&a eC cen&r$+ NZC!En&$ c!e(&a eC &ranMLa[ N?Nada, 0$mDreA N% (e ri de D!ena anaN+ L$ &$mam$( n$ mE( % Ce decim$( aC c$nd!c&$r K!e n$(

http://biblioteca.d2g.com

de2e ir 0a(&a Ca PCaQa de San Mar&Ln+ ME( % mE( c!adra(+ G C$( a!&$(, aC !n$( Mie2$(, $&r$( increLDCemen&e n!eM$( % OCaman&e(, 'a(aDan MeC$ce(, r!mD$ (aDe *i$( dnde+ NZAdnde Ma &$da e(a en&e en a!&$[ Pedr$ ($nri % $D(erM a E(&eDan+ Per$, Zadnde iDan reaCmen&e[ Pedr$ n$ 0aCC nin !na re('!e(&a (a&i(Oac&$ria % (e Cimi& a m$Mer Ca caDeQa de !n Cad$ a $&r$+ ME( % mE( c!adra(+ AC Oin &ermin Ca caCCe % CCe ar$n a !na e('ecie de 'arK!e+ N?C$rreA NCe ri& Pedr$, de (JDi&$+ EC &ranMLa c$menQaDa a '$ner(e en marc0a+ C$rrier$n, cr!Qar$n en d$( (aC&$( Ca 'i(&a % (e encaramar$n aC e(&riD$+ Una MeQ arriDa, (e mirar$n ($nrien&e(+ E(&eDan em'eQ a 'erder eC &em$r % CCe a Ca c$ncC!(in de K!e (e !La (iend$ eC cen&r$ de &$d$+ La De(&ia de !n miCCn de caDeQa( n$ era &an e('an&$(a c$m$ 0aDLa ($Uad$, % %a n$ Ce im'$r&aDa e(&ar aCCL (iem're, aK!L $ aCCE, en eC cen&r$ mi(m$, en eC $mDCi $ mi(m$ de Ca De(&ia+ ParecLa K!e eC &ranMLa (e 0aDLa de&enid$ deOini&iMamen&e e(&a MeQ, de('!5( de !na (erie de 'arada(+ T$d$ eC m!nd$ (e 0aDLa CeMan&ad$ de (!( a(ien&$( % Pedr$ C$ e(&aDa em'!2and$+ N/am$(, ZK!5 e('era([ NZAK!L e([ NCCar$, Da2a+ *e(cendier$n % $&ra MeQ a r$dar ($Dre Ca 'ieC de cemen&$ de Ca De(&ia+ E(&eDan MeLa mE( en&e % Ca MeLa marc0ar N(aDe *i$( dndeN c$n mE( 'ri(a K!e an&e(+ ZP$r K!5 n$ caminaDan &ranK!iC$(, (!aMe(, c$n !(&$, c$m$ Ca en&e de Tarma[ N*e('!5( M$CMem$( % '$r e(&$( mi(m$( (i&i$( Mam$( a Mender Ca( reMi(&a(+ N7!en$ Na(in&i E(&eDan+ EC (i&i$ era C$ de men$(, (e di2$, C$ im'$r&an&e era Mender Ca( reMi(&a(, % K!e Ca CiDra (e c$nMir&iera en Maria( mE(+ E($ era C$ im'$r&an&e+ NZTJ &am'$c$ &iene( 'a'E[ NCe 're !n& Pedr$, mien&ra( d$DCaDan 0acia !na caCCe '$r Ca K!e 'a(aDan C$( rieCe( deC &ranMLa+ NN$, n$ &en $+++ N% Da2 Ca caDeQa, en&ri(&ecid$+ L!e $ de !n m$men&$, E(&eDan 're !n&NP ZG &J[ NTam'$c$, ni 'a'E ni mamE NPedr$ (e enc$ i de 0$mDr$( % a're(!r eC 'a($+ *e('!5( inK!iri de(c!idadamen&eN+ ZG aC K!e Ce dice( H&L$I[ NA0+++ 5C MiMe c$n mi mamE4 0a Menid$ a Lima de c0$Oer+++ NcaCC, 'er$ en (e !ida di2$NP Mi 'a'E m!ri c!and$ %$ era c0ic$+++ N?A0, cara%A+++ ZG &! H&L$I, K!5 &aC &e &ra&a[ N7ien4 n$ (e me&e c$nmi $ 'ara nada+ N?A0A HaDLan CCe ad$ aC C! ar+ Tra( !n '$r&n (e MeLa !n 'a&i$ mE( $ men$( rande, '!er&a(, Men&ana( % d$( Ce&rer$( K!e an!nciaDan reMi(&a( aC '$r ma%$r+ N/en, en&ra NCe $rden Pedr$+ E(&aDan aden&r$+ *e(de eC 'i($ 0a(&a eC &ec0$ 0aDLa reMi(&a(, % aC !n$( c0ic$( c$m$ eCC$(4 d$( m!2ere( % !n 0$mDre (eCecci$naDan (!( c$m'ra(+ Pedr$ (e diri i a !n$ de C$( e(&an&e( % O!e ac!m!Cand$ reMi(&a( Da2$ eC DraQ$+ La( c$n& % M$CMi a reMi(arCa(+ NPa a+ E(&eDan MaciC !n m$men&$+ *e('render(e deC DiCCe&e anaran2ad$ era mE( de(a radaDCe de C$ K!e 0aDLa (!'!e(&$+ Se e(&aDa Dien &eni5nd$C$ en eC D$C(iCC$ % '!diend$ acariciarC$ c!an&a( Mece( O!era nece(ari$+ NPa a Nre'i&i Pedr$, m$(&rEnd$Ce Ca( reMi(&a( a !n 0$mDre $rd$ K!e c$n&r$CaDa Ca Men&a+ NZE( 2!(&$ !na CiDra[ NSL, 2!(&$+ *ieQ reMi(&a( a !n ($C cada !na+ O'rimi eC DiCCe&e c$n de(e('eracin, 'er$ aC Oin &ermin '$r e6&raerC$ deC D$C(iCC$+ Pedr$ (e C$ K!i& rE'idamen&e de Ca man$ % C$ en&re aC 0$mDre+ N/am$( Ndi2$, 2aCEnd$C$+ Se in(&aCar$n en Ca PCaQa San Mar&Ln % aCinear$n Ca( dieQ reMi(&a( en !n$ de C$( m!r$( K!e circ!ndan eC 2ardLn+ HReMi(&a(, reMi(&a(, reMi(&a(, (eU$r4 reMi(&a(, (eU$ra, reMi(&a(, reMi(&a(+I Cada MeQ K!e !na de Ca( reMi(&a( de(a'arecLa c$n !n c$m'rad$r, E(&eDan (!('iraDa aCiMiad$+ B!edaDan (ei( reMi(&a( % 'r$n&$, de (e !ir a(L Ca( c$(a(, n$ 0aDrLa de K!edar nin !na+ NZB!5 &e 'arece, a0[ N're !n& Pedr$, ($nriend$ c$n $r !CC$+ NE(&E D!en$, e(&E D!en$+++ N% (e (in&i en$rmemen&e a radecid$ a (! ami $ % ($ci$+

http://biblioteca.d2g.com

NReMi(&a(, reMi(&a(4 Zn$ K!iere !n c0i(&e, (eU$r[ EC 0$mDre (e de&!M$ % e6amin Ca( carE&!Ca(+ NZC!En&$[ NUn ($C cinc!en&a, n$ mE(+++ La man$ deC 0$mDre K!ed indeci(a ($Dre d$( reMi(&a(+ ZC!EC, c!EC CCeMarE[ AC Oin (e decidi+ NCDre(e+ G Ca( m$neda( ca%er$n, &in&inean&e(, aC D$C(iCC$ de Pedr$+ E(&eDan (e Cimi&aDa a $D(erMar4 medi&aDa % (acaDa (!( c$ncC!(i$ne(P !na c$(a era ($Uar, aCCE en Tarma, c$n !na De(&ia de !n miCCn de caDeQa(, % $&ra era e(&ar en Lima, en eC cen&r$ mi(m$ deC !niMer($, aD($rDiend$ % 'aCadeand$ c$n Or!icin Ca Mida+ C era eC ($ci$ ca'i&aCi(&a % eC ne $ci$ marc0aDa e(&!'endamen&e Dien+ HReMi(&a(, reMi(&a(I, ri&aDa eC ($ci$ ind!(&riaC, % $&ra reMi(&a mE( K!e de(a'arecLa en man$( im'acien&e(+ H?A'Jra&e c$n eC M!eC&$I, e6cCamaDa eC c$m'rad$r+ G &$d$ eC m!nd$ caminaDa a'ri(a, rE'idamen&e+ HZAdnde Man, K!e (e a'!ran &an&$[I, 'en(aDa E(&eDan+ 7!en$, D!en$, Ca De(&ia era !na De(&ia D$ndad$(a, ami aDCe, a!nK!e aC $ diOLciC de c$m'render+ E($ n$ im'$r&aDa4 (e !ramen&e, c$n eC &iem'$, (e ac$(&!mDrarLa+ Era !na ma nLOica De(&ia K!e e(&aDa 'ermi&iend$ K!e eC DiCCe&e de dieQ ($Ce( (e m!C&i'Cicara+ A0$ra %a n$ K!edaDan mE( K!e d$( reMi(&a( ($Dre eC m!r$+ *$( nada mE( % $c0$ de('arramEnd$(e '$r de(c$n$cid$( e i n$rad$( rinc$ne( de Ca De(&ia+ HReMi(&a(, reMi(&a(, c0i(&e( a ($C cinc!en&a, c0i(&e(+++I Li(&$, %a n$ K!edaDa mE( K!e !na reMi(&a % Pedr$ an!nci K!e eran Ca( c!a&r$ % media+ N?Cara%, me m!er$ de 0amDre, n$ 0e aCm$rQad$A+++ N'r$rr!m'i C!e $+ NZN$ 0a( aCm$rQad$[ NN$, n$ 0e aCm$rQad$++ + N$D(erM a '$(iDCe( c$m'rad$re( en&re Ca( 'er($na( K!e 'a(aDan % de('!5( (! iriNP ZMe '$drLa( ir a c$m'rar !n 'an $ !n DiQc$c0$[ N7!en$ Nace'& E(&eDan inmedia&amen&e+ Pedr$ (ac !n ($C deC D$C(iCC$ % e6'CicP NE(&$ e( de C$( d$( cinc!en&a de mi anancia, Z%a[ NSL, %a (5+ NZ/e( e(e cine[ N're !n& Pedr$, (eUaCand$ a !n$ K!e K!edaDa en e(K!ina+ E(&eDan a(in&iN+ 7!en$, (i !e( '$r e(a caCCe % a mi&ad de c!adra 0a% !na &iendeci&a de 2a'$ne(e(+ Anda % cm'rame !n 'an c$n 2amn $ &rEeme !n 'CE&an$ % aCCe&a(, c!aCK!ier c$(a, Z%a, E(&eDan[ NGa+ ReciDi eC ($C, cr!Q Ca 'i(&a, 'a( '$r en&re d$( a!&$( e(&aci$nad$( % &$m Ca caCCe K!e Ce 0aDLa indicad$ Pedr$+ SL, a0L e(&aDa Ca &ienda+ En&r+ N*5me !n 'an c$n 2amn N'idi a Ca m!c0ac0a K!e a&endLa+ Sac !n 'an de Ca Mi&rina, C$ enM$CMi en !n 'a'eC % (e C$ en&re + E(&eDan '!($ Ca m$neda ($Dre eC m$(&rad$r+ N/aCe !n ($C Mein&e NadMir&i Ca m!c0ac0a+ N?Un ($C Mein&eA+++ NdeM$CMi eC 'an % K!ed indeci($ !n in(&an&e+ L!e $ (e decidiNP *ame !n ($C de aCCe&a( en&$nce(+ TenLa eC 'aK!e&e de aCCe&a( en Ca man$ % andaDa Cen&amen&e+ Pa( 2!n&$ aC cine % (e de&!M$ a c$n&em'Car C$( a&ra%en&e( aMi($(+ Mir a (! !(&$ %, C!e $, 'r$(i !i caminand$+ ZHaDrLa Mendid$ Pedr$ Ca reMi(&a K!e Ce K!edaDa [ ME( &arde, c!and$ re re(ara a 9!n&$ aC CieC$, C$ 0arLa OeCiQ, aD($C!&amen&e OeCiQ+ Pen( en eCC$, a're(!r eC 'a($, a&raMe( Ca caCCe, e('er K!e 'a(aran !n$( a!&$mMiCe( % CCe a Ca Mereda+ /ein&e $ &rein&a me&r$( mE( aCCE 0aDLa K!edad$ Pedr$+ ZO (e 0aDLa c$nO!ndid$[ P$rK!e %a Pedr$ n$ e(&aDa en e(e C! ar ni en nin !n$ $&r$+ LCe aC (i&i$ 'reci($ % nada, ni Pedr$ ni reMi(&a, ni K!ince ($Ce(, ni+++ ZCm$ 0aDLa '$did$ 'erder(e $ de($rien&ar(e[ Per$ Zn$ era a0L d$nde 0aDLan e(&ad$ Mendiend$ Ca( reMi(&a([ ZEra $ n$ era[ Mir a (! aCreded$r+ SL, en eC 2ardLn de a&rE( (e !La Ca enM$C&!ra de !n c0$c$Ca&e+ EC 'a'eC era amariCC$ c$n Ce&ra( r$2a( % ne ra(, % 5C C$ 0aDLa n$&ad$ c!and$ (e in(&aCar$n, 0acLa mE( de d$( 0$ra(+ En&$nce(, Zn$ (e 0aDLa c$nO!ndid$[ ZG Pedr$, % C$( K!ince ($Ce(, % Ca reMi(&a[ H7!en$, n$ era nece(ari$ a(!(&ar(eI, 'en(+ Se !ramen&e (e 0aDLa dem$rad$ % Pedr$ C$ e(&aDa D!(cand$+ E($ &enLa K!e 0aDer (!cedid$ $DCi adamen&e+ Pa(ar$n C$( min!&$(+ N$, Pedr$ n$ 0aDLa id$ a D!(carC$P %a e(&arLa de re re($ de (er a(L+ TaC MeQ 0aDLa id$ c$n !n c$m'rad$r a c$n(e !ir camDi$+ ME( % mE( min!&$( O!er$n K!edand$ a (!( e('aCda(+ N$, Pedr$ n$ 0aDLa id$ a D!(car (enciCC$P %a e(&arLa de re re($ de (er a(L+ ZEn&$nce([+++ NSeU$r, Z&iene 0$ra[ NCe 're !n& a !n 2$Men K!e 'a(aDa+ NSL, Ca( cinc$ en '!n&$+

http://biblioteca.d2g.com

E(&eDan Da2 Ca Mi(&a, 0!ndi5nd$Ca en Ca 'ieC de Ca De(&ia, % 'reOiri n$ 'en(ar+ C$m'rendi K!e, de 0acerC$, &erminarLa CC$rand$ % e($ n$ '$dLa (er+ C %a &enLa dieQ aU$(, % dieQ aU$( n$ eran ni $c0$ ni n!eMe+ ?Eran dieQ aU$(A NZTiene 0$ra, (eU$ri&a[ NSL N($nri % di2$ c$n !na M$Q CindaNP La( (ei( % dieQ N% (e aCe2, 're(!r$(a+ ZG Pedr$, % C$( K!ince ($Ce(, % Ca reMi(&a[+++ Z*nde e(&aDan, en K!5 C! ar de Ca De(&ia c$n !n miCCn de caDeQa( e(&aDan[+++ *e( raciadamen&e n$ C$ (aDLa % (C$ K!edaDa Ca '$(iDiCidad de e('erar % (e !ir e('erand$+++ NZTiene 0$ra, (eU$r[ NUn c!ar&$ 'ara Ca( (ie&e+ N<racia(+++ ZEn&$nce([+++ En&$nce(, Z%a Pedr$ n$ iDa a re re(ar[+++ ZNi Pedr$, ni C$( K!ince ($Ce(, ni Ca reMi(&a iDan a re re(ar en&$nce( [+++ *ecena( de Ce&rer$( C!min$($( (e 0aDLan encendid$+ Le&rer$( C!min$($( K!e (e a'a aDan % (e M$CMLan a encender4 % mE( % mE( en&e ($Dre Ca 'ieC de Ca De(&ia+ G Ca en&e caminaDa mE( a'ri(a a0$ra+ RE'id$, rE'id$, a'Jren(e, mE( rE'id$ aJn, mE(, mE(, 0a% K!e a'!rar(e m!c0L(im$ mE(, a'Jren(e mE(+++ G E(&eDan 'ermanecLa inmMiC, rec$(&ad$ en eC m!r$, c$n eC 'aK!e&e de aCCe&a( en Ca man$ % c$n Ca( e('eranQa( en eC D$C(iCC$ de Pedr$+++ InmMiC, d$minEnd$(e 'ara n$ &erminar en 'Cen$ CCan&$+ En&$nce(, ZPedr$ C$ 0aDLa en aUad$[+++ ZPedr$, (! ami $, Ce 0aDLa r$Dad$ eC DiCCe&e anaran2ad$[+++ ZO n$ (erLa, mE( Dien, Ca De(&ia c$n !n miCCn de caDeQa( Ca ca!(a de &$d$[+++ G Zaca($ n$ era Pedr$ 'ar&e in&e ran&e de Ca De(&ia [+++ SL % n$+ Per$ %a nada im'$r&aDa+ *e2 eC m!r$, m$rdi(K!e !na aCCe&a %, de($Cad$, (e diri i a &$mar eC &ranMLa+

COMENTARIO
La n!eMa 'r$m$cin de c!en&i(&a( 'er!an$( 'arece 0aDer(e '!e(&$ de ac!erd$ ($Dre !na &emE&icaP Ca( Darriada( de Lima+ HLa (eK!LaI de 9$(5 7$niCCa Amad$ S19)3T, HEC m!Uec$I de CarC$( E+ FaMaCe&a S19)"T, HL$( aCCinaQ$( (in 'C!ma(I de 9!Ci$ Ramn RiDe%r$ S19)9T, HEC niU$ de 9!n&$ aC CieC$I de EnriK!e C$n rain( Mar&Ln S198)T % HArre C$ de c!en&a(I de Mari$ /ar a( LC$(a S1986T, &$d$( 'ene&ran en eC m!nd$ cr!eC en K!e (e crLan C$( niU$( '$Dre( de !na ran ci!dad+ S$ci$C icamen&e reOCe2an eC aDand$n$ deC cam'$ % eC crecimien&$ de($rdenad$ de C$( rande( cen&r$( de '$DCacin de &$d$ eC m!nd$+ L$( a!&$re(, (in emDar $, K!e ($n Ci&era&$( 'r$Oe(i$naCe( NaC !n$( (e 0an d$c&$rad$ en Ci&era&!raN n$ (e $CMidan de (! $Oici$ % (aDen de(&acar C$( drama( 'er($naCe( K!e re(!C&an de C$( 'r$DCema( ($ci$C ic$(+ A!nK!e Ca c$mDinacin de Ca Oan&a(La % Ca reaCidad en HEC niU$ de 9!n&$ aC CieC$I 0ace 'en(ar en eC reaCi(m$ mE ic$, n$ 0a% nin !na d!da ($Dre Ca reaCidad deC ar !men&$ ni ($Dre Ca e6i(&encia de C$( d$( 'r$&a $ni(&a(+ En eOec&$, C$( &$K!e( Oan&E(&ic$( (irMen 'ara reO$rQar eC reaCi(m$ deC m!nd$ inOan&iC deC 'r$&a $ni(&a+ *e Ca mi(ma manera, eC &iem'$ rE'id$ e inmMiC a Ca MeQ en Ca c$n&em'Cacin deC 2!e $ % en Ca e('era deC re re($ de Pedr$ n$ 'r$Miene &an&$ de Ca e6'erimen&acin c!Di(&a c$m$ de Ca inc$n(ciencia inOan&iC deC 'a($ deC &iem'$+ *e(de eC 'rinci'i$, eC a!&$r em'Cea Ca( 're !n&a( re&rica( % Ca re'e&icin 'ara ca'&ar Ca manera de 0aDCar de !n niU$ % 'ara K!e &$da Ca narracin 'areQca (!r ir deC in&eri$r deC 'r$&a $ni(&a+ La in(i(&encia en Ca ima en de Ca ci!dad c$m$ Ca De(&ia c$n !n miCCn de caDeQa(, en c$n&ra(&e c$n eC n$mDre deC Darri$, 9!n&$ aC CieC$, (e 0ace n$ &an&$ 'ara 'r$d!cir !n eOec&$ ar&L(&ic$, (in$ 'ara darCe aC c!en&$ &raQa( de Ca Ci&era&!ra inOan&iC+ EC m$men&$ en K!e E(&eDan (e da c!en&a de Ca &raicin de Pedr$ c$incide c$n eC m$Mimien&$ Mer&i in$($ de Ca De(&ia K!e K!iere &ra Er(eC$+ La re(i(&encia inmMiC deC niU$ '!ede indicar Ca O!erQa inK!eDran&aDCe deC indi$ e(&$ic$, 'er$ en e(&e c!en&$, eC a!&$r n$ in(i(&e en eC carEc&er indi$ de E(&eDan+ (&e e( an&e( K!e &$d$, !n niU$ 'ara K!ien Ca Mida e( !na (erie de ca(!aCidade( inc$m'ren(iDCe(+ EC enc!en&r$ de C$( dieQ ($Ce(, K!e 5C a($cia c$n (!( 'r$'i$( dieQ aU$(, e( &an O$r&!i&$ c$m$ Ca reMeCacin deC de(c!Drimien&$ a Pedr$+ A0L e(&E !n$ de C$( acier&$( deC c!en&$+ Pedr$ (e 0ace ami $ de E(&eDan (in maCicia aC !na4 (C$ de('!5( de K!e 5(&e Ce c!en&a, '$r im'!C($ 'r$'i$, eC de(c!Drimien&$ deC DiCCe&e, c$mienQa Pedr$ a 'Canear eC r$D$+ La incred!Cidad de E(&eDan Oren&e a Ca 'rimera S[T &raicin de !n 'r2im$ (e M!eCMe cer&id!mDre de($Cada+ EC m$rdi(K!ear Ca aCCe&a e( !na reaccin &an amar a, re(i nada+++ % !niMer(aC c$m$ Ca deC de(K!i&e de P!r!c$ en HCam'e$ne(I c$n&ra Ca in2!(&icia irraci$naC deC m!nd$+

http://biblioteca.d2g.com

http://biblioteca.d2g.com

GABRIEL GARC&A M*R+UE)


X19)3 Y Colom(iano) Naci" en Aracataca# pue(lo tropical en la :ona (ananera %el Cari(e) Cria%o en gran parte por los a(uelos# curs" los %os primeros a1os %e la secun%aria en un colegio %e 6esuitas en 2arran&uilla B*H>5! *H>,+ para luego trasla%arse al Liceo Nacional %e Qipa&uir/# cerca %e 2ogot/# %on%e o(tu-o el (achillerato en *H>?) <e matricul" en la Uni-ersi%a% Nacional pero a(an%on" los estu%ios %e %erecho en *H>3 para regresar a la costa# %on%e empe:" su carrera perio% stica escri(ien%o una columna %iaria en la prensa %e Cartagena) En *HG5 se mu%" a 2arran&uilla incorpor/n%ose al grupo %e 6"-enes literatos ' (ohemios $orma%o por Yl-aro Cepe%a <amu%io# 8erm/n ;argas ' Al$onso Fuenma'or (a6o la tutela %el pa%re %e 9ste ' %el sa(io catal/n Ram"n ;in'es) En *HG> gan" el premio %e la Asociaci"n Nacional %e Escritores ' Artistas por su cuento @Un % a %espu9s %el s/(a%oA) <u primera no-ela# H$2ara(ca B*HGG+# $ue aclama%a en el momento %e su pu(licaci"n como la me6or no-ela colom(iana %es%e La M$rE ine+ Nom(ra%o corresponsal %e EC E('ec&ad$r en 0ar s# &ue%" -ara%o en esa ciu%a% entre *HGG ' *HGD %espu9s %e &ue el %icta%or Ro6as 0inilla cerr" el peri"%ico) <e entusiasm" con el triun$o %e la Re-oluci"n cu(ana en *HGH ' tra(a6" (re-emente en Nue-a IorE con 0rensa Latina# agencia %e noticias internacionales esta(leci%a por Cu(a para o$recer otra opci"n $rente a las agencias A0 ' U0) La pu(licaci"n en *H?* %e la no-ela corta EC c$r$neC n$ &iene K!ien Ce e(criDa aument" su $ama literaria ' to%a- a se consi%era una %e sus me6ores o(ras) Ra%ica%o en M9.ico a partir %e *H?, %on%e ha tra(a6a%o %e guionista# pu(lic" otra no-ela corta# La maCa 0$ra B*H?,+ ' la colecci"n %e cuentos L$( O!neraCe( de Ca MamE <rande B*H?,+# &ue inclu'e HLa 'r$di i$(a &arde de 7aC&aQarI+ Esos cuentos m/s las tres no-elas cortas anteriores llegaron a $un%irse# a cua6arse# a trans$ormarse en una %e las o(ras maestras %e la literatura internacional# Cien aU$( de ($Cedad B*H?D+# &ue le -ali" &uince a1os %espu9s el 0remio No(el) En *HD5 -ol-i" a pu(licarse una %e sus primeras cr"nicas perio% sticas: ReCa&$ de !n nE!Ora $+ Los cuentos %e La increLDCe % &ri(&e 0i(&$ria de Ca candida Er5ndira % de (! aD!eCa de(aCmada B*HD*+ constitu'en una transici"n a la prosa m/s %ensa %e EC $&$U$ deC 'a&riarca B*HDG+# una %e las me6ores no-elas so(re el %icta%or latinoamericano pu(lica%as en esos a1os por Carpentier# Roa 2astos# Aguilera Malta# I(argUengoitia# Murena# Thorne ' A-il9s Fa(ila) Con Crnica de !na m!er&e an!nciada B*H3*+# 8arc a M/r&ue: -ol-i" a la no-ela corta %an%o otra -ersi"n %e la -i%a pue(lerina en la costa norte %e Colom(ia) Des%e *H?D ha -i-i%o en 2arcelona# M9.ico# 2ogot/ ' Cartagena# %e%ic/n%ose a la literatura ' a los reporta6es pol ticos# entre los &ue se %estacan el %e @Cu(a en AngolaA so(re la Operaci"n Carlota B*HDG+ ' el %el asalto al 0alacio Nacional por E%9n 0astora ' los san%inistas en *HDH) <u o(ra perio% stica se ha recopila%o en seis tomos gruesos pu(lica%os a partir %e *H3*) Recientemente# %iciem(re %e *H3G# ha sali%o a la lu: EC am$r en C$( &iem'$( deC cCera, no-ela so(re el amor %e los -ie6os)
R

LA PRODIGIOSA TARDE DE BALTA!AR


LA 9AULA e(&aDa &erminada+ 7aC&aQar Ca c$C en eC aCer$, '$r Ca O!erQa de Ca c$(&!mDre, % c!and$ acaD de aCm$rQar %a (e decLa '$r &$d$( Cad$( K!e era Ca 2a!Ca mE( DeCCa deC m!nd$+ Tan&a en&e Min$ a MerCa, K!e (e O$rm !n &!m!C&$ Oren&e a Ca ca(a, % 7aC&aQar &!M$ K!e de(c$C arCa % cerrar Ca car'in&erLa+ NTiene( K!e aOei&ar&e NCe di2$ =r(!Ca, (! m!2erN+ Parece( !n ca'!c0in$+ NE( maC$ aOei&ar(e de('!5( deC aCm!erQ$ Ndi2$ 7aC&aQar+ TenLa !na DarDa de d$( (emana(, !n caDeCC$ c$r&$, d!r$ % 'arad$ c$m$ Ca( crine( de !n m!C$, % !na e6're(in eneraC de m!c0ac0$ a(!(&ad$+ Per$ era !na e6're(in OaC(a+ En OeDrer$ 0aDLa c!m'Cid$ 8# aU$(, MiMLa c$n =r(!Ca de(de 0acLa c!a&r$, (in ca(ar(e % (in &ener 0i2$(, % Ca Mida Ce 0aDLa dad$ m!c0$( m$&iM$( 'ara e(&ar aCer&a, 'er$ nin !n$ 'ara e(&ar a(!(&ad$+ Ni (iK!iera (aDLa K!e 'ara aC !na( 'er($na(, Ca 2a!Ca K!e
A!nK!e (e (!eCe decir % e(criDir K!e naci en 19)", (! ami $ DarranK!iCCer$ <ermEn /ar a( a(e !ra K!e '$(ee Ca 'ar&ida de Da!&i(m$ K!e indica K!e naci eC 6 de marQ$ de 19)3 Si !aC K!e e(&e an&C$ $T+ TamDi5n C$ a(e !ra eC 'adre de <arcLa MErK!eQ (e Jn !na n$&a '!DCicada en =ispania S(e'&+ de 193", ', ;41T '$r HarCe% *+ ODer0eCman+
R

http://biblioteca.d2g.com

acaDaDa de 0acer era Ca mE( DeCCa deC m!nd$+ Para 5C, ac$(&!mDrad$ a 0acer 2a!Ca( de(de niU$, aK!5C 0aDLa (id$ a'ena( !n &raDa2$ mE( ard!$ K!e C$( $&r$(+ NEn&$nce( re'(a&e !n ra&$ Ndi2$ Ca m!2erN+ C$n e(a DarDa n$ '!ede( 're(en&ar&e en nin !na 'ar&e+ Mien&ra( re'$(aDa &!M$ K!e aDand$nar Ca 0amaca Maria( Mece( 'ara m$(&rar Ca 2a!Ca a C$( Mecin$(+ =r(!Ca n$ Ce 0aDLa 're(&ad$ a&encin 0a(&a en&$nce(+ E(&aDa di( !(&ada '$rK!e (! marid$ 0aDLa de(c!idad$ eC &raDa2$ de Ca car'in&erLa 'ara dedicar(e '$r en&er$ a Ca 2a!Ca, % d!ran&e d$( (emana( 0aDLa d$rmid$ maC, dand$ &!mD$( % 0aDCand$ di('ara&e(, % n$ 0aDLa M!eC&$ a 'en(ar en aOei&ar(e+ Per$ eC di( !(&$ (e di(i' an&e Ca 2a!Ca &erminada+ C!and$ 7aC&aQar de('er& de Ca (ie(&a, eCCa Ce 0aDLa 'Canc0ad$ C$( 'an&aC$ne( % !na cami(a, C$( 0aDLa '!e(&$ en !n a(ien&$ 2!n&$ a Ca 0amaca, % 0aDLa CCeMad$ Ca 2a!Ca a Ca me(a deC c$med$r+ La c$n&em'CaDa en (iCenci$+ NZC!En&$ Ma( a c$Drar[ N're !n&+ NN$ (5 Nc$n&e(& 7aC&aQarN+ /$% a 'edir &rein&a 'e($( 'ara Mer (i me dan Mein&e+ NPide cinc!en&a Ndi2$ =r(!CaN+ Te 0a( &ra(n$c0ad$ m!c0$ en e(&$( K!ince dLa(+ AdemE(, e( Dien rande+ Cre$ K!e e( Ca 2a!Ca mE( rande K!e 0e Mi(&$ en mi Mida+ 7aC&aQar em'eQ a aOei&ar(e+ NZCree( K!e me darEn C$( cinc!en&a 'e($([ NE($ n$ e( nada 'ara d$n C0e'e M$n&ieC, % Ca 2a!Ca C$( MaCe Ndi2$ =r(!CaN+ *eDLa( 'edir (e(en&a+ La ca(a %acLa en !na 'en!mDra ($O$can&e+ Era Ca 'rimera (emana de aDriC % eC caC$r 'arecLa men$( ($'$r&aDCe '$r eC 'i&$ de Ca( c0ic0arra(+ C!and$ acaD de Me(&ir(e, 7aC&aQar aDri Ca '!er&a deC 'a&i$ 'ara reOre(car Ca ca(a, % !n r!'$ de niU$( en&r en eC c$med$r+ La n$&icia (e 0aDLa e6&endid$+ EC d$c&$r Oc&aMi$ <iraCd$, !n m5dic$ Mie2$, c$n&en&$ de Ca Mida 'er$ can(ad$ de Ca 'r$Oe(in, 'en(aDa en Ca 2a!Ca de 7aC&aQar mien&ra( aCm$rQaDa c$n (! e('$(a inMECida+ En Ca &erraQa in&eri$r d$nde '$nLan Ca me(a en C$( dLa( de caC$r, 0aDLa m!c0a( mace&a( c$n OC$re( % d$( 2a!Ca( c$n canari$(+ A (! e('$(a Ce !(&aDan C$( 'E2ar$(, % Ce !(&aDan &an&$ K!e $diaDa a C$( a&$( '$rK!e eran ca'ace( de c$m5r(eC$(+ Pen(and$ en eCCa, eC d$c&$r <iraCd$ O!e e(a &arde a Mi(i&ar a !n enOerm$, % aC re re($ 'a( '$r Ca ca(a de 7aC&aQar a c$n$cer Ca 2a!Ca+ HaDLa m!c0a en&e en eC c$med$r+ P!e(&a en e60iDicin ($Dre Ca me(a, Ca en$rme cJ'!Ca de aCamDre c$n &re( 'i($( in&eri$re(, c$n 'a(adiQ$( % c$m'ar&imien&$( e('eciaCe( 'ara c$mer % d$rmir, % &ra'eci$( en eC e('aci$ re(erMad$ aC recre$ de C$( 'E2ar$(, 'arecLa eC m$deC$ red!cid$ de !na i an&e(ca OEDrica de 0ieC$+ EC m5dic$ Ca e6amin c!idad$(amen&e, (in &$carCa, 'en(and$ K!e en eOec&$ aK!eCCa 2a!Ca era (!'eri$r a (! 'r$'i$ 're(&i i$, % m!c0$ mE( DeCCa de C$ K!e 0aDLa ($Uad$ 2amE( 'ara (! m!2er+ NE(&$ e( !na aMen&!ra de Ca ima inacin Ndi2$+ 7!(c a 7aC&aQar en eC r!'$, % a re , Oi2$( en 5C (!( $2$( ma&ernaCe(NP H!Diera( (id$ !n e6&ra$rdinari$ arK!i&ec&$+ 7aC&aQar (e r!D$riQ+ N<racia( Ndi2$+ NE( Merdad Ndi2$ eC m5dic$+ TenLa !na $rd!ra Ci(a % &ierna c$m$ Ca de !na m!2er K!e O!e 0erm$(a en (! 2!Men&!d, % !na( man$( deCicada(+ S! M$Q 'arecLa Ca de !n c!ra 0aDCand$ en Ca&LnN+ Ni (iK!iera (erE nece(ari$ '$nerCe 'E2ar$( Ndi2$, 0aciend$ irar Ca 2a!Ca Oren&e a C$( $2$( deC 'JDCic$, c$m$ (i Ca e(&!Miera Mendiend$N+ 7a(&arE c$n c$C arCa en&re C$( ErD$Ce( 'ara K!e can&e ($Ca+ N/$CMi a '$nerCa en Ca me(a, 'en( !n m$men&$, mirand$ Ca 2a!Ca, % di2$P N7!en$, '!e( me Ca CCeM$+ NE(&E Mendida Ndi2$ =r(!Ca+ NE( deC 0i2$ de d$n C0e'e M$n&ieC Ndi2$ 7aC&aQarN+ La mand a 0acer e6're(amen&e+ EC m5dic$ a(!mi !na ac&i&!d re('e&aDCe+ NZTe di$ eC m$deC$[ NN$ Ndi2$ 7aC&aQarN+ *i2$ K!e K!erLa !na 2a!Ca rande, c$m$ 5(a, 'ara !na 'are2a de &!r'iaCe(+ EC m5dic$ mir Ca 2a!Ca+ NPer$ 5(&a n$ e( 'ara &!r'iaCe(+ NCCar$ K!e (L, d$c&$r Ndi2$ 7aC&aQar, acercEnd$(e a Ca me(a+ L$( niU$( C$ r$dear$nN+ La( medida( e(&En Dien caCc!Cada( Ndi2$, (eUaCand$ c$n eC Lndice C$( diOeren&e( c$m'ar&imien&$(+ L!e $ $C'e Ca cJ'!Ca c$n C$( n!diCC$(, % Ca 2a!Ca (e CCen de ac$rde( 'r$O!nd$(+ NE( eC aCamDre mE( re(i(&en&e K!e (e '!ede enc$n&rar, % cada 2!n&!ra e(&E ($Cdada '$r den&r$ % '$r O!era Ndi2$+ NSirMe 0a(&a 'ara !n C$r$ Nin&erMin$ !n$ de C$( niU$(+ NA(L e( Ndi2$ 7aC&aQar+

http://biblioteca.d2g.com

EC m5dic$ m$Mi Ca caDeQa+ N7!en$, 'er$ n$ &e di$ eC m$deC$ Ndi2$N+ N$ &e 0iQ$ nin Jn encar $ 'reci($, a'ar&e de K!e O!era !na 2a!Ca rande 'ara &!r'iaCe(+ ZN$ e( a(L[ NA(L e( Ndi2$ 7aC&aQar+ NEn&$nce( n$ 0a% 'r$DCema Ndi2$ eC m5dic$N+ Una c$(a e( !na 2a!Ca rande 'ara &!r'iaCe( % $&ra c$(a e( e(&a 2a!Ca+ N$ 0a% 'r!eDa( de K!e (ea 5(&a Ca K!e &e mandar$n 0acer+ NE( e(&a mi(ma Ndi2$ 7aC&aQar, $O!(cad$N+ P$r e($ Ca 0ice+ EC m5dic$ 0iQ$ !n e(&$ de im'aciencia+ NP$drLa( 0acer $&ra Ndi2$ =r(!Ca, mirand$ a (! marid$+ G de('!5(, 0acia eC m5dic$NP U(&ed n$ &iene a'!r$+ NSe Ca 'r$me&L a mi m!2er 'ara e(&a &arde Ndi2$ eC m5dic$+ NL$ (ien&$ m!c0$, d$c&$r Ndi2$ 7aC&aQarN, 'er$ n$ (e '!ede Mender !na c$(a K!e %a e(&E Mendida+ EC m5dic$ (e enc$ i de 0$mDr$(+ SecEnd$(e eC (!d$r deC c!eCC$ c$n !n 'aU!eC$, c$n&em'C Ca 2a!Ca en (iCenci$, (in m$Mer Ca mirada de !n mi(m$ '!n&$ indeOinid$, c$m$ (e mira !n Darc$ K!e (e Ma+ NZC!En&$ &e dier$n '$r eCCa[ 7aC&aQar D!(c a =r(!Ca (in re('$nder+ NSe(en&a 'e($( Ndi2$ eCCa+ EC m5dic$ (i !i mirand$ Ca 2a!Ca+ NE( m!% D$ni&a N(!('irN+ S!mamen&e D$ni&a+ L!e $, m$Mi5nd$(e 0acia Ca '!er&a, em'eQ a aDanicar(e c$n ener La, ($nrien&e, % eC rec!erd$ de aK!eC e'i($di$ de(a'areci 'ara (iem're de (! mem$ria+ NM$n&ieC e( m!% ric$ Ndi2$+ En Merdad, 9$(5 M$n&ieC n$ era &an ric$ c$m$ 'arecLa, 'er$ 0aDLa (id$ ca'aQ de &$d$ '$r CCe ar a (erC$+ A '$ca( c!adra( de aCCL, en !na ca(a a&iD$rrada de arne(e( d$nde n!nca (e 0aDLa (en&id$ !n $C$r K!e n$ (e '!diera Mender, 'ermanecLa indiOeren&e a Ca n$Medad de Ca 2a!Ca+ S! e('$(a, &$r&!rada '$r Ca $D(e(in de Ca m!er&e, cerr '!er&a( % Men&ana( de('!5( deC aCm!erQ$ % %aci d$( 0$ra( c$n C$( $2$( aDier&$( en Ca 'en!mDra deC c!ar&$, mien&ra( 9$(5 M$n&ieC 0acLa Ca (ie(&a+ A(L Ca ($r'rendi !n aCD$r$&$ de m!c0a( M$ce(+ En&$nce( aDri Ca '!er&a de Ca (aCa % Mi$ !n &!m!C&$ Oren&e a Ca ca(a, % a 7aC&aQar c$n Ca 2a!Ca en medi$ deC &!m!C&$, Me(&id$ de DCanc$ % acaDad$ de aOei&ar, c$n e(a e6're(in de dec$r$($ cand$r c$n K!e C$( '$Dre( CCe an a Ca ca(a de C$( ric$(+ NB!5 c$(a &an maraMiCC$(a Ne6cCam Ca e('$(a de 9$(5 M$n&ieC, c$n !na e6're(in radian&e, c$nd!ciend$ a 7aC&aQar 0acia eC in&eri$rN+ N$ 0aDLa Mi(&$ nada i !aC en mi Mida Ndi2$, % a re , indi nada c$n Ca m!C&i&!d K!e (e a $C'ara en Ca '!er&aNP Per$ CC5Me(eCa 'ara aden&r$ K!e n$( Man a c$nMer&ir Ca (aCa en !na aCCera+ 7aC&aQar n$ era !n e6&raU$ en Ca ca(a de 9$(5 M$n&ieC+ En di(&in&a( $ca(i$ne(, '$r (! eOicacia % D!en c!m'Cimien&$, 0aDLa (id$ CCamad$ 'ara 0acer &raDa2$( de car'in&erLa men$r+ Per$ n!nca (e (in&i Dien en&re C$( ric$(+ S$CLa 'en(ar en eCC$(, en (!( m!2ere( Oea( % c$nOCic&iMa(, en (!( &remenda( $'eraci$ne( K!irJr ica(, % e6'erimen&aDa (iem're !n (en&imien&$ de 'iedad+ C!and$ en&raDa en (!( ca(a( n$ '$dLa m$Mer(e (in arra(&rar C$( 'ie(+ NZE(&E Pe'e[ N're !n&+ HaDLa '!e(&$ Ca 2a!Ca en Ca me(a deC c$med$r+ NE(&E en Ca e(c!eCa Ndi2$ Ca m!2er de 9$(5 M$n&ieCN+ Per$ %a n$ deDe dem$rar+ NG a re NP M$n&ieC (e e(&E DaUand$+ En reaCidad 9$(5 M$n&ieC n$ 0aDLa &enid$ &iem'$ de DaUar(e+ Se e(&aDa dand$ !na !r en&e Oriccin de aCc$0$C aCcanO$rad$ 'ara (aCir a Mer C$ K!e 'a(aDa+ Era !n 0$mDre &an 'reMenid$, K!e d$rmLa (in Men&iCad$r eC5c&ric$ 'ara Mi iCar d!ran&e eC (!eU$ C$( r!m$re( de Ca ca(a+ N/en a Mer K!5 c$(a &an maraMiCC$(a N ri& (! m!2er+ 9$(5 M$n&ieC Nc$r'!Cen&$ % 'eC!d$, Ca &$aCCa c$C ada en Ca n!caN (e a($m '$r Ca Men&ana deC d$rmi&$ri$+ NZB!5 e( e($[ NLa 2a!Ca de Pe'e Ndi2$ 7aC&aQar+ La m!2er C$ mir 'er'Ce2a+ NZ*e K!i5n[ N*e Pe'e Nc$nOirm 7aC&aQar+ G de('!5( diri i5nd$(e a 9$(5 M$n&ieCNP Pe'e me Ca mand a 0acer+ Nada $c!rri en aK!eC in(&an&e, 'er$ 7aC&aQar (e (in&i c$m$ (i Ce 0!Dieran aDier&$ Ca '!er&a deC DaU$+ 9$(5 M$n&ieC (aCi en caCQ$nciCC$( deC d$rmi&$ri$+

http://biblioteca.d2g.com

NPe'e N ri&+ NN$ 0a CCe ad$ Nm!rm!r (! e('$(a, inmMiC+ Pe'e a'areci en eC Man$ de Ca '!er&a+ TenLa !n$( d$ce aU$( % Ca( mi(ma( 'e(&aUa( riQada( % eC K!ie&$ 'a&e&i(m$ de (! madre+ N/en acE NCe di2$ 9$(5 M$n&ieCN+ ZTJ manda(&e a 0acer e(&$[ EC niU$ Da2 Ca caDeQa+ A arrEnd$C$ '$r eC caDeCC$, 9$(5 M$n&ieC C$ $DCi a mirarC$ a C$( $2$(+ NC$n&e(&a+ EC niU$ (e m$rdi C$( CaDi$( (in re('$nder+ NM$n&ieC N(!(!rr Ca e('$(a+ 9$(5 M$n&ieC ($C& aC niU$ % (e M$CMi 0acia 7aC&aQar c$n !na e6're(in e6aC&ada+ NL$ (ien&$ m!c0$, 7aC&aQar Ndi2$N+ Per$ 0a( deDid$ c$n(!C&arC$ c$nmi $ an&e( de 'r$ceder+ SC$ a &i (e &e $c!rre c$n&ra&ar c$n !n men$r+ NA medida K!e 0aDCaDa, (! r$(&r$ O!e rec$Drand$ Ca (erenidad+ LeMan& Ca 2a!Ca (in mirarCa % (e Ca di$ a 7aC&aQarN+ LC5Ma&eCa en (e !ida % &ra&a de Mend5r(eCa a K!ien '!eda( Ndi2$N+ S$Dre &$d$, &e r!e $ K!e n$ me di(c!&a(+ NLe di$ !na 'aCmadi&a en Ca e('aCda, % e6'CicNP EC m5dic$ me 0a 'r$0iDid$ c$ er raDia+ EC niU$ 0aDLa 'ermanecid$ inmMiC, (in 'ar'adear, 0a(&a K!e 7aC&aQar C$ mir 'er'Ce2$ c$n Ca 2a!Ca en Ca man$+ En&$nce( emi&i !n ($nid$ !&!raC, c$m$ eC r$nK!id$ de !n 'err$, % (e CanQ aC (!eC$ dand$ ri&$(+ 9$(5 M$n&ieC C$ miraDa im'a(iDCe, mien&ra( Ca madre &ra&aDa de a'aci !arC$+ NN$ C$ CeMan&e( Ndi2$N+ *52aC$ K!e (e r$m'a Ca caDeQa c$n&ra eC (!eC$ % de('!5( Ce ec0a( (aC % Cimn 'ara K!e raDie c$n !(&$+ EC niU$ c0iCCaDa (in CE rima(, mien&ra( (! madre C$ ($(&enLa '$r Ca( m!Ueca(+ N*52aC$ Nin(i(&i 9$(5 M$n&ieC+ 7aC&aQar $D(erM aC niU$ c$m$ 0!Diera $D(erMad$ Ca a $nLa de !n animaC c$n&a i$($+ Eran ca(i Ca( c!a&r$+ A e(a 0$ra, en (! ca(a, =r(!Ca can&aDa !na cancin m!% an&i !a, mien&ra( c$r&aDa reDanada( de ceD$CCa+ NPe'e Ndi2$ 7aC&aQar+ Se acerc aC niU$, ($nriend$, % Ce &endi Ca 2a!Ca+ EC niU$ (e inc$r'$r de !n (aC&$, aDraQ Ca 2a!Ca, K!e era ca(i &an rande c$m$ 5C, % (e K!ed mirand$ a 7aC&aQar a &raM5( deC &e2id$ me&ECic$, (in (aDer K!5 decir+ N$ 0aDLa derramad$ !na CE rima+ N7aC&aQar Ndi2$ M$n&ieC, (!aMemen&eN+ Ga &e di2e K!e &e Ca CCeMe(+ N*eM!5CMeCa N$rden Ca m!2er aC niU$+ NB!5da&e c$n eCCa Ndi2$ 7aC&aQar+ G C!e $, a 9$(5 M$n&ieCNP AC Oin % aC caD$, 'ara e($ Ca 0ice+ 9$(5 M$n&ieC C$ 'er(i !i 0a(&a Ca (aCa+ NN$ (ea( &$n&$, 7aC&aQar NdecLa, cerrEnd$Ce eC 'a($N+ LC5Ma&e &! &ra(&$ 'ara Ca ca(a % n$ 0a a( mE( &$n&erLa(+ N$ 'ien($ 'a ar&e ni !n cen&aM$+ NN$ im'$r&a Ndi2$ 7aC&aQarN+ La 0ice e6're(amen&e 'ara re aCEr(eCa a Pe'e+ N$ 'en(aDa c$Drar nada+ C!and$ 7aC&aQar (e aDri 'a($ a &raM5( de C$( c!ri$($( K!e DC$K!eaDan Ca '!er&a, 9$(5 M$n&ieC daDa ri&$( en eC cen&r$ de Ca (aCa+ E(&aDa m!% 'ECid$ % (!( $2$( em'eQaDan a enr$2ecer+ NE(&J'id$ N ri&aDaN+ LC5Ma&e &! cac0arr$+ L$ JC&im$ K!e OaC&aDa e( K!e !n c!aCK!iera Men a a dar rdene( en mi ca(a+ ?Cara2$A En eC (aCn de DiCCar reciDier$n a 7aC&aQar c$n !na $Macin+ Ha(&a e(e m$men&$, 'en(aDa K!e 0aDLa 0ec0$ !na 2a!Ca me2$r K!e Ca( $&ra(, K!e 0aDLa &enid$ K!e re aCEr(eCa aC 0i2$ de 9$(5 M$n&ieC 'ara K!e n$ (i !iera CC$rand$, % K!e nin !na de e(a( c$(a( &enLa nada de 'ar&ic!Car+ Per$ C!e $ (e di$ c!en&a de K!e &$d$ e($ &enLa !na cier&a im'$r&ancia 'ara m!c0a( 'er($na(, % (e (in&i !n '$c$ e6ci&ad$+ N*e manera K!e &e dier$n cinc!en&a 'e($( '$r Ca 2a!Ca+ NSe(en&a Ndi2$ 7aC&aQar+ NHa% K!e 0acer !na ra%a en eC cieC$ Ndi2$ aC !ienN+ Ere( eC Jnic$ K!e 0a C$ rad$ (acarCe e(e m$n&n de 'Ca&a a d$n C0e'e M$n&ieC+ E(&$ 0a% K!e ceCeDrarC$+ Le $Orecier$n !na cerMeQa, % 7aC&aQar c$rre('$ndi c$n !na &anda 'ara &$d$(+ C$m$ era Ca 'rimera MeQ K!e DeDLa, aC an$c0ecer e(&aDa c$m'Ce&amen&e D$rrac0$, % 0aDCaDa de !n OaD!C$($ 'r$%ec&$ de miC 2a!Ca( de a (e(en&a 'e($(, % de('!5( de !n miCCn de 2a!Ca( 0a(&a c$m'Ce&ar (e(en&a miCC$ne( de 'e($(+ NHa% K!e 0acer m!c0a( c$(a( 'ara Mend5r(eCa( a C$( ric$( an&e( K!e (e m!eran NdecLa, cie $ de Ca D$rrac0eraN+ T$d$( e(&En enOerm$( % (e Man a m$rir+ Cm$ e(&arEn de 2$did$( K!e %a ni (iK!iera '!eden

http://biblioteca.d2g.com

c$ er raDia+ *!ran&e d$( 0$ra( eC &$cadi(c$( a!&$mE&ic$ e(&!M$ '$r (! c!en&a &$cand$ (in 'arar+ T$d$( Drindar$n '$r Ca (aC!d de 7aC&aQar, '$r (! (!er&e % (! O$r&!na, % '$r Ca m!er&e de C$( ric$(, 'er$ a Ca 0$ra de Ca c$mida C$ de2ar$n ($C$ en eC (aCn+ =r(!Ca C$ 0aDLa e('erad$ 0a(&a Ca( $c0$, c$n !n 'Ca&$ de carne Ori&a c!Dier&$ de reDanada( de ceD$CCa+ AC !ien Ce di2$ K!e (! marid$ e(&aDa en eC (aCn de DiCCar, C$c$ de OeCicidad, Drindand$ cerMeQa a &$d$ eC m!nd$, 'er$ n$ C$ cre% '$rK!e 7aC&aQar n$ (e 0aDLa emD$rrac0ad$ 2amE(+ C!and$ (e ac$(&, ca(i a Ca median$c0e, 7aC&aQar e(&aDa en !n (aCn iC!minad$, d$nde 0aDLa me(i&a( de c!a&r$ '!e(&$( c$n (iCCa( aCreded$r, % !na 'i(&a de DaiCe aC aire CiDre, '$r d$nde (e 'a(eaDan C$( aCcaraMane(+ TenLa Ca cara emDad!rnada de c$C$re&e, % c$m$ n$ '$dLa dar !n 'a($ mE(, 'en(aDa K!e K!erLa ac$(&ar(e c$n d$( m!2ere( en Ca mi(ma cama+ HaDLa a(&ad$ &an&$, K!e &!M$ K!e de2ar eC reC$2 c$m$ aran&La, c$n eC c$m'r$mi($ de 'a ar aC dLa (i !ien&e+ Un m$men&$ de('!5(, de('a&arrad$ '$r Ca caCCe, (e di$ c!en&a de K!e Ce e(&aDan K!i&and$ C$( Qa'a&$(, 'er$ n$ K!i($ aDand$nar eC (!eU$ mE( OeCiQ de (! Mida+ La( m!2ere( K!e 'a(ar$n 'ara Ca mi(a de cinc$ n$ (e a&reMier$n a mirarC$, cre%end$ K!e e(&aDa m!er&$+

COMENTARIO
*e('!5( de e(&renar en 19;; c$n Ca n$MeCa c$r&a Oa!C_neriana La ho6arasca# <arcLa MErK!eQ (e inc$r'$ra aC ne$rreaCi(m$ 0emin `a%an$ c$n &$d$( C$( c!en&$( de Los $unerales %e la Mam/ 8ran%e S196)T, men$( eC c!en&$ &i&!Car+ E( eC mi(m$ camDi$ K!e $c!rre c$n CarC$( -!en&e( en&re La regi"n m/s transparente S19;"T % Las (uenas conciencias S19;9T % c$incide c$n C$( c!en&$( ne$rreaCi(&a( deC PerJ % de $&r$( 'aL(e( an&e( de K!e Ca e6'erimen&acin e6!Deran&e de Ra'uelo S1968T, La casa gran%e S1966T, Cam(io %e piel S1963T % Cien a1os %e sole%a% S1963T (e im'!(iera de !n m$d$ a'Ca(&an&e '$r &$da Ca Am5rica La&ina+ A 'e(ar de (! ran (enciCCeQ O$rmaC, HLa 'r$di i$(a &arde de 7aC&aQarI &ra(ciende eC carEc&er e'i(dic$ de Ca ma%$rLa de C$( c!en&$( ne$rreaCi(&a(+ EC mi(m$ &L&!C$ adMier&e aC Cec&$r K!e e(&E Oren&e a !na 'arED$Ca DLDCica &an&$ '$r Ca 'aCaDra 0i'erDCica H'r$di i$(aI c$m$ '$r eC n$mDre deC 'r$&a $ni(&a K!e eM$ca Ca e(cena de Ca ad$racin de C$( &re( re%e( ma $(+ *e ac!erd$ c$n (! ide$C$ La ($ciaCi(&a, <arcLa MErK!eQ 're $na en e(&e c!en&$ Ca a'$&e$(i( deC '$Dre, '$r encima de C$( ric$(, % deC ar&i(&a '$r encima de C$( (ere( raci$naCe(+ P$r e($, Ca c!Cminacin OinaC de (! OeCicidad c$rre('$nde c$n (! r!ina ec$nmica &$&aC+ Tirad$ en Ca caCCe '$r Ca madr! ada de('!5( de !na &remenda D$rrac0era, (in diner$, (in reC$2 % (in 2a!Ca, 0a(&a (e de2a r$Dar C$( Qa'a&$( c$m$ ac&$ de Merdader$ cri(&iani(m$ en c$n&ra(&e c$n Ca( m!2ere( K!e 'a(an r!mD$ a Ca mi(a (in a&reMer(e a mirarC$, (in a%!dar aC 'r2im$+ La &remenda OeCicidad de 7aC&aQar (e deDe a (! &ri!nO$ ($Dre eC ric$ 9$(5 M$n&ieC % eC (en&ir(e (!'eri$r a !n 0$mDre a K!ien eC m5dic$ Ce &iene 'r$0iDid$ K!e c$2a raDia4 K!e d!erme (in Men&iCad$r eC5c&ric$ 'ara '$der (en&ir C$( r!m$re( de !n '$(iDCe Cadrn4 % c!%a e('$(a MiMe H&$r&!rada '$r Ca $D(e(in de Ca m!er&eI+ La Mic&$ria de 7aC&aQar ($Dre d$n C0e'e (e an&ici'a c$n (! Mic&$ria ($Dre eC d$c&$r Oc&aMi$ <iraCd$+ (&e, a!nK!e n$ e( nada an&i'E&ic$, &ra&a de c$nMencer a 7aC&aQar de K!e n$ &iene nin Jn c$m'r$mi($ c$n M$n&ieC % K!e deDe MenderCe Ca 2a!Ca a 5C 'ara (! e('$(a inMECida+ A 'e(ar de &$da Ca C ica cien&LOica deC m5dic$, &ri!nOa Ca 0$nradeQ (enciCCa de 7aC&aQarP Hn$ (e '!ede Mender !na c$(a K!e %a e(&E MendidaI+ AdemE( de re're(en&ar eC &ri!nO$ de C$( '$Dre( c$n&ra C$( ric$(, Ca 'r$di i$(a &arde de 7aC&aQar &amDi5n re're(en&a eC &ri!nO$ deC cread$r arK!e&L'ic$ c$n&ra Ca m!2er 'rEc&ica+ La D$rrac0era, '$r (er Ca 'rimera de (! Mida, c$n(&i&!%e !n ac&$ de reDeCdLa c$n&ra Ca e('$(a K!e Ce 0a 're'arad$ Ca cena c$r&and$ reDanada( de ceD$CCa a Ca( c!a&r$ de Ca &arde % K!e C$ e('era 0a(&a Ca( $c0$+ ECCa Ce 0aDLa dic0$ K!e &enLa K!e aOei&ar(e4 eCCa e(&aDa di( !(&ada '$rK!e 7aC&aQar 0aDLa de(c!idad$ Ca car'in&erLa mien&ra( &raDa2aDa en Ca 2a!Ca4 % eCCa de&ermin eC 'reci$ de Ca 2a!Ca+ EC 0ec0$ de K!e (e CCame =r(!Ca Ca e(&aDCece c$m$ an&eceden&e direc&a de Ca 'r$&a $ni(&a de Cien a1os %e sole%a%# K!ien &amDi5n 0ace eC 'a'eC de Ca m!2er 'rEc&ica arK!e&L'ica Oren&e aC arK!e&i'$ ma(c!Cin$ deC eni$ ($Uad$r % C$c$ de 9$(5 Arcadi$ 7!endLa+ XRec!5rde(e K!e Ca reDeCdLa c$n&ra Ca Mida 'ra mE&ica, r!&inaria % &ecn$C icamen&e H'erOec&aI e( !n$ de C$( &ema( 'rediCec&$( de 9!Ci$ C$r&EQarP HN$ (e c!C'e a nadieI, HEC $&r$ cieC$I, HEC 'er(e !id$rI % Ra'uela)_ A!nK!e eC c$r&e ne$rreaCi(&a de e(&e c!en&$ di(&a m!c0$ de Ca e6!Derancia de Cien a1os %e sole%a%# n$

http://biblioteca.d2g.com

de2a de (er H!na aMen&!ra de Ca ima inacinI di na deC O!&!r$ Premi$ N$DeC+ *e('!5( de de(criDir Ca 2a!Ca c$m$ HCa mE( DeCCa deC m!nd$I % HCa 2a!Ca mE( rande K!e 0e Mi(&$ en mi MidaI, (e Ce da aJn mE( MaC$r c$n !na ima en $ri inaC K!e &amDi5n 0ace 'en(ar en Cien a1os %e sole%a%: H'arecLa eC m$deC$ red!cid$ de !na i an&e(ca OEDrica de 0ieC$I+ Tam'$c$ OaC&an C$( a&i(D$( deC ran (en&id$ de 0!m$r deC a!&$r araca&aK!eU$P Hen !na ca(a a&iD$rrada de arne(e( d$nde n!nca (e 0aDLa (en&id$ !n $C$r K!e n$ (e '!diera MenderI+ TaC MeQ eC acier&$ mE( eniaC deC c!en&$ e( K!e C$( ami $( de 7aC&aQar creen K!e e(&En ceCeDrand$ Ca Men&a de Ca 2a!Ca a M$n&ieC mien&ra( K!e 7aC&aQar $Qa (in de(en aUarC$(+

http://biblioteca.d2g.com

LA DCADA DEL /BOOM56 19*0-19(0


EL AU<E aCcanQad$ '$r eC c!en&$ 0i('an$american$ en&re 19;# % 196# 0a (erMid$ de e(&Lm!C$ 'ara eC man&enimien&$ de Ca aC&a caCidad de e(&e 5ner$, a 'e(ar de Ca c$m'e&encia Oer$Q deC CCamad$ (oom de Ca n!eMa n$MeCa+ A!nK!e n$ 0an (!r id$ n!eM$( MaC$re( de Ca &ra(cendencia de 7$r e(, Arre$Ca, R!CO$, One&&i % C$r&EQar, Ca 'r$d!ccin c$n&in!a de C$( d$( JC&im$( % eC nJmer$ Merdaderamen&e a($mDr$($ de n!eMa( an&$C$ La( % e(&!di$( eneraCe( % m$n$ rEOic$( 0an c$n&riD!id$ a !na ran diO!(in deC c!en&$ en&re !n 'JDCic$1Cec&$r cada dLa mE( am'Ci$+ AdemE( de Ca CaD$r c$n(&an&e deC -$nd$ de C!C&!ra Ec$nmica de M56ic$ % Ca ac&iMidad in&en(iOicada de Ca Edi&$riaC S!damericana de 7!en$( Aire(, eC c!en&$ 0i('an$american$ N% Ca Ci&era&!ra 0i('an$americana en eneraCN 0a reciDid$ !n im'!C($ m!% O!er&e de Maria( n!eMa( em're(a( edi&$riaCe( deC C$n&inen&e4 en M56ic$, 9$aK!Ln M$r&iQ, Era % Si C$ XXI4 en M$n&eMide$, ACOa % Arca4 en Caraca(, M$n&e @MiCa4 en C!Da, Ca Ca(a de Ca( Am5rica( c$n (!( c$nc!r($( an!aCe(, (! reMi(&a % Ca( edici$ne( de a!&$re( c!Dan$( C$ mi(m$ K!e e6&ran2er$(+ En E('aUa, eC ma%$r in&er5( en Ca Ci&era&!ra 0i('an$americana C$ man&ienen Sei6 7arraC de 7arceC$na % ACianQa Edi&$riaC de Madrid+ A r5 !e(e, ademE(, eC 'a'eC diM!C ad$r m!% im'$r&an&e de aC !na( reMi(&a( c$m$ Imagen S19631+++T de Caraca( % Mun%o Nue-o S19661+++T K!e iniciara en ParL( Emir R$drL !eQ M$ne aC+ EC ran a!men&$ deC nJmer$ de Cec&$re( reOCe2a, en 'ar&e, eC crecimien&$ Mer&i in$($ de Ca( 'rinci'aCe( ci!dade( c$n eC a!men&$ c$rre('$ndien&e de Ca '$DCacin !niMer(i&aria % de $&r$( MaCi$($( (ec&$re( c!C&!raCe(+ P$r $&ra 'ar&e, C$( c$n(!mid$re( 0i('an$american$( de Ca eneracin de 19;4 %a n$ rec0aQan &an&$ C$( 'r$d!c&$( naci$naCe( (C$ '$r (er naci$naCe(+ E(&e naci$naCi(m$ c!C&!raC (e reO!erQa c$n eC MiM$ in&er5( de C$( in&eCec&!aCe( e!r$'e$( % n$r&eamerican$(, de('er&ad$ &an&$ '$r eC MaC$r in&rLn(ec$ de Ca( n!eMa( $Dra( c$m$ '$r Ca( re'erc!(i$ne( in&ernaci$naCe( de Ca ReM$C!cin c!Dana+ La eneracin de 19;4, (e Jn Ca &e$rLa eneraci$naC de 9$(5 9!an Arr$m, 1 c$n(&a de C$( a!&$re( nacid$( en&re 19)4 % 19;4 K!e d$minan eC 'eri$d$ en&re 19;4 % 19"4+ P$r C$ &an&$, C$( mi(m$( ac$n&ecimien&$( (eUaCad$( c$m$ deci(iM$( en Ca O$rmacin de C$( ne$rreaCi(&a( '!er&$rriK!eU$( % 'er!an$( deC ca'L&!C$ an&eri$r (i !en Mi en&e( en Ca d5cada deC 6#+ La nece(idad de c$m'r$me&er(e 0a CCe ad$ a (er ineMi&aDCe '$r Ca <!erra de /ie&nam % '$r Ca( 'r$&e(&a( e(&!dian&iCe( K!e (e 'r$d!2er$n en 196" en M56ic$, en -rancia, en 9a'n, en C$( E(&ad$( Unid$( % en &an&$( $&r$( 'aL(e(+ E(&e e('Lri&! reM$C!ci$nari$ c$n (! reaccin c$n&ra C$( MaC$re( c$n(a rad$( deC m!nd$ D!r !5( % raci$naCi(&a (e Me reOCe2ad$ n$ (C$ en Ca Ci&era&!ra (in$ &amDi5n en eC cine % en Ca mJ(ica '$'!Car+ A(imi(m$ (e 'r$c!ra eCiminar Ca( Darrera( &an&$ en&re C$( 5ner$( Ci&erari$( c$m$ en&re C$( di(&in&$( medi$( de e6're(in ar&L(&ica+ N$ caDe d!da de K!e 'reci(amen&e a 'ar&ir de 196# Ca n$MeCa rec$Dra (! 0e em$nLa &radici$naC ($Dre eC c!en&$+ *e(de Ca '!DCicacin de =i6o %e hom(re de R$a 7a(&$(, 'a(and$ '$r eC aU$ C$ri$($ de 1963 S2!ni$P '!DCicacin % 56i&$ inmedia&$ de Cien a1os %e sole%a% de <arcLa MErK!eQ4 a $(&$P c$n(a racin de La casa -er%e de /ar a( LC$(a en eC C$n re($ de Caraca(4 $c&!DreP $&$r amien&$ deC Premi$ N$DeC a Mi !eC @n eC A(&!ria(T % 0a(&a Ca ac&!aCidad, &$d$( C$( a!&$re( im'$r&an&e( 'reOieren Ca n$MeCa 'ara ca'&ar (! Mi(in 'an$rEmica de !na reaCidad K!e &ra(ciende Ca( Or$n&era( naci$naCe(+ A!nK!e R$a 7a(&$(, <arcLa MErK!eQ, CarC$( -!en&e(, 9$(5 *$n$($, CaDrera InOan&e % 9!Ci$ C$r&EQar '!DCicar$n &$m$( de c!en&$( d!ran&e eC deceni$, (C$ C$( de C$r&EQar (!'eran a (!( n$MeCa( % a!n en e(&e ca($ aC !n$( crL&ic$( aD$ arLan '$r Ca 'rimacLa de Ra6uela) Tan&$ c$m$ 7$r e( d$minaDa Ca d5cada deC ;# c$n (!( c!en&$( Oan&E(&ic$( % OiC$(Oic$(, 9!Ci$ C$r&EQar (e im'$ne c$m$ mae(&r$ indi(c!&iDCe en Ca d5cada deC 6# c$n Ca m$da deC reaCi(m$ mE ic$+ A Oine( de Ca d5cada deC ;# eC ne$rreaCi(m$ c$menQaDa a $Orecer $&ra '$(iDiCidad an&e eC c$(m$'$Ci&i(m$ D$r ian$+ En(anc0ada Ca 'er('ec&iMa c$n $&r$ deceni$ m!% 'r$d!c&iM$, eC ne$rreaCi(m$ 'arece 0aDer CCe ad$ a !n caCCe2n (in (aCida+ Preci(amen&e en C$( d$( 'aL(e(, eC PerJ % P!er&$ Ric$, d$nde m$(&raDa mE( Mi $r, Ca 'r$d!ccin c!en&L(&ica 0a decaLd$ m!c0$+ *e C$( '$c$( c!en&$( Merdaderamen&e ne$rreaCi(&a( de Ca d5cada deC 6# ($Dre(aCen d$( deC c0iCen$ -ernand$ ACe rLa S191"T, HA Mece(, 'eCeaDa c$n (! ($mDraI % HL$( (im'a&iQan&e(I+ Ha% K!e (eUaCar, (in emDar $, K!e eC mi(m$ ACe rLa en (!( $&r$( c!en&$( n$ (e c$n&en&a c$n eC de(arr$CC$ CineaC de ($Camen&e !n e'i($di$ en eC m$men&$ ac&!aC (in$ K!e (e en&re a a Ca e6'erimen&acin
1

Es&uema generacional %e las letras hispanoamericanas) 7$ $&EP In(&i&!&$ Car$ % C!erM$, 1968+

http://biblioteca.d2g.com

Man !ardi(&a+ En eOec&$, (i e6i(&e !n ($C$ ra( $ K!e carac&erice Ca ma%$rLa de C$( c!en&$( e(cri&$( en&re 196# % 193#, 5(&e e( Ca e6'erimen&acin O$rmaC, (ea en Ca (enciCCeQ aCe rica de C$( minic!en&$(, en Ca c$m'Ce2idad cr$n$C ica de C$( c!en&$( '(ic$anaCL&ic$( $ en Ca( amDi \edade( deC reaCi(m$ mE ic$+ ME( K!e !na reaccin c$n&ra 7$r e(, (e deDe 0aDCar de di(&in&a( m$diOicaci$ne(+ En Ca Ar en&ina, eC mi(m$ 7$r e( 'arecLa 0aDer aDand$nad$ eC c!en&$ a OaM$r de Ca '$e(La, 'er$ C!e $ ($r'rendi aC m!nd$ Ci&erari$ '!DCicand$ $&ra( d$( c$Cecci$ne(, El in$orme %e 2ro%ie S193#T % El li(ro %e arena S193;T+ S! c$Ce a Ad$CO$ 7i$% Ca(are( c$n&inJa en Ca &radicin deC c!en&$ Oan&E(&ic$ c$n eC CiDr$ El gran sera$ n S1963T+ O&r$( a!&$re( (i !en Ca in&er're&acin D$r iana de Ca 0i(&$ria SHHi(&$ria deC !errer$ % de Ca ca!&iMaIT, in('irEnd$(e mE( direc&amen&e en C$( e2em'C$( de 9!an 9$(5 Arre$Ca SHTe$rLa de *!CcineaI, HEC di(cL'!C$IT % de ACe2$ Car'en&ier SHSeme2an&e a Ca n$c0eIT 'ara &ra&ar ac$n&ecimien&$( $ 'er($na2e( 0i(&ric$( c$m$ (i O!eran ac&!aCe(P eC !a&emaC&ec$ A! !(&$ M$n&err$($ S19)1T, C$( c$C$mDian$( Pedr$ <meQ /aCderrama S19)8T % @CMar$ M!&i( S19)8T, % eC ec!a&$rian$ /Cadimir$ RiMa( I&!rraCde S1944T+ *e 7$r e(, 'a(and$ '$r Arre$Ca, &amDi5n 'r$Miene eC !(&$ '$r C$( c!en&$( deC aD(!rd$ K!e a Mece( CCe an a c$m'rimir(e en C$( mini $ micr$c!en&$( de C$( ar en&in$( C$r&EQar, EnriK!e Ander($n ImDer& S191#T % Marc$ *eneMi S19))T4 deC c!Dan$ /ir iCi$ PiUeira S191)T4 deC !a&emaC&ec$ M$n&err$($4 deC (aCMad$reU$ @CMar$ Men5ndeQ LeaC S1981T4 deC 0$nd!reU$ .(car Ac$(&a S1988T4 deC me6ican$ Rene AMiC5( -aDiCa S194#T+ En C$( c!en&$( de C$( mE( 2Mene( de e(&e JC&im$ r!'$, (e n$&a !na ma%$r 're$c!'acin ($ci$'$CL&ica, a!(en&e de Ca $Dra de 7$r e(+ A!nK!e e( &$&aCmen&e in2!(&$ CCamarC$ e(ca'i(&a, 7$r e( (L 'reOerLa C$( &ema( me&aOL(ic$( deC 0$mDre !niMer(aC a C$( 'r$DCema( inmedia&$( de C$( ar en&in$(+ N$ $D(&an&e, 0a% K!e de(&acar !n$ de (!( JC&im$( c!en&$(, % &aC MeQ eC me2$r de &$d$(, HEC (!rI, c$m$ '!n&$ de 'ar&ida 'ara eC reaCi(m$ mE ic$+ E(&a &endencia, a!nK!e &iene (!( an&eceden&e( en aC !n$( c!en&$( de U(Car Pie&ri, Arre$Ca, N$ME( CaCM$ % R$a 7a(&$(, n$ CCe a a (! a'$ e$ 0a(&a Ca d5cada deC 6# c!and$ ($Dre(aCe &$d$ !n eK!i'$ de c!en&i(&a( encaDeQad$ '$r C$r&EQarP C$( !r! !a%$( 9!an CarC$( One&&i S19#9T % eC Mari$ 7enede&&i de La muerte ' otras sorpresas S196"T 4 eC c0iCen$ 9$r e Ed`ard( S1981T4 C$( c$C$mDian$( <aDrieC <arcLa MErK!eQ S19)"T % .(car C$CCaQ$( S194)T4 C$( MeneQ$Can$( SaCMad$r <armendia S19)"T % Adrian$ <$nQECeQ Len S1981T4 C$( me6ican$( CarC$( -!en&e( S19)9T % 9!an T$Mar S1941T+ C$n&ra Ca m$da 'red$minan&e deC reaCi(m$ mE ic$, c$mienQa a n$&ar(e !na reaccin de C$( 2Mene( reM$C!ci$nari$(, in('irad$( en 'ar&e '$r eC C$r&EQar de Ra'uela) Hereder$( deC m$Mimien&$ (eatniE# diM!C ad$ Ci&erariamen&e '$r 9ac_ Ver$!ac S19))11969T, C$( H$nder$(I me6ican$( <erard$ de Ca T$rre S198"T, 9$(5 A !(&Ln S1944T, 9!an Or&!U$ M$ra S1944T % Man!eC -ariCC <!QmEn S194;T, eC c$C$mDian$ 9+ Mari$ ArDeCEeQ S1989T, eC c0iCen$ An&$ni$ S_Erme&a S194#T % $&r$( rec0aQan eC eCemen&$ mE ic$ 'ara ca'&ar Ca (en(acin deC m$men&$+ Lec&$re( M$race( de C$r&EQar % de -!en&e(, de <!n&er <ra(( % de MaCc$Cm L$`r%, de 9+ *+ SaCin er % de Tr!man Ca'$&e, e(&$( 2Mene( em'Cean !n &$n$ an&i($Cemne 'ara c$men&ar c$n eC Cec&$r eC 'r$ce($ crea&iM$, n$ re('e&an C$( CLmi&e( en5ric$(, c$nMier&en eC Cen !a2e en 'r$&a $ni(&a de Ca $Dra % n$ &ienen re'ar$( en e6're(ar (in di(im!C$ (! ide$C$ La reM$C!ci$naria (i !iend$ eC e2em'C$ de Ca mJ(ica rocE) LCe !e $ n$ Ca !&$'La reM$C!ci$naria, C$ mE( 'r$DaDCe e( K!e e(&$( c!en&i(&a( % C$( de Ca d5cada deC 3# (e !irEn D!(cand$ inn$Maci$ne( O$rmaCe( 'ara ca'&ar (!( inK!ie&!de( 'er($naCe( % ($ciaCe(+ P$r ca(!aCidad, Ca 'r6ima eneracin n$ e(&renarE (! n!eMa Mi(in de Ca reaCidad c$n (! n!eMa e(&5&ica 0a(&a 19"4, eC mi(m$ aU$ e(c$ id$ '$r <e$r e Or`eCC 'ara (! n$MeCa ($Dre Ca( c$n(ec!encia( de(0!maniQad$ra( de !n $Diern$ Da(ad$ en Ca &ecn$cracia+

http://biblioteca.d2g.com

(ULIO CORT*)AR /1914"19840


Argentino) Naci" en 29lgica# hi6o %e un %iplom/tico argentino# pero se cri" al la%o %e su ma%re en las a$ueras %e 2uenos Aires) Ense1" por cinco a1os en -arios colegios ' en *H>G!*H>? %ict" clases %e literatura $rancesa en la Uni-ersi%a% %e Cu'o en Men%o:a# antes %e renunciar en protesta contra el r9gimen peronista) <e trasla%" a 2uenos Aires ' en *HG* sali" %e la Argentina) Des%e *HG, -i-i" en Francia tra(a6an%o por -arios a1os %e tra%uctor para la UNE<CO) 8ran a$iciona%o %el 6a::) Despu9s %e la pu(licaci"n en *H>H %el poema %ram/tico L$( re%e(, (e %e%ic" casi e.clusi-amente a la narrati-a) Aun&ue sus %os primeras colecciones# 7e(&iari$ B*HG*+ ' -inaC deC 2!e $ B*HG?+# contienen algunos %e sus cuentos m/s $amosos# no $ue hasta *HGH# con la pu(licaci"n %e @El persegui%orA en La( arma( (ecre&a(, cuan%o a%&uiri" una reputaci"n -er%a%eramente internacional) Con su no-ela Ra%!eCa B*H?4+# lleg" a ser una %e las $iguras cum(res %el D$$m+ <u -oluminosa o(ra inclu'e tres no-elas: L$( 'remi$( B*H?5+# 6) M$deC$ 'ara amar B*H?3+ ' LiDr$ de Man!eC B*HD4+# ' otras %os antiguas pu(lica%as p"stumamente: Di-ertimento B*H>H# *H3?+ ' EC e6amen B*HG5# *H3?+) Otros siete tomos %e cuentos: Hi(&$ria( de cr$n$'i$( % Oama( B*H?,+# T$d$( C$( O!e $( eC O!e $ B*H??+# Oc&aedr$ B*HD>+# AC !ien K!e anda '$r a0L B*HDD+# B!erem$( &an&$ a <Cenda B*H35+# *e(0$ra( B*H34+ ' L$( a!&$na!&a( de Ca c$(m$'i(&a B*H3>+# esta Fltima con su mu6er Carol DunlopC un -olumen %e poes a: Pame$( % me$'a( B*HD*+C cinco li(ros ensa' sticos e h (ri%os: La M!eC&a aC dLa en $c0en&a m!nd$( B*H?D+# =C&im$ r$!nd B*H?H+# Pr$(a deC $D(erMa&$ri$ B*HD,+# Un &aC L!ca( B*HDH+ ' Nicara !a &an Mi$Cen&amen&e d!Cce B*H34+) Esta Fltima o(ra in%ica# 6unto con las siguientes# un ma'or compromiso pol tico &ue %ata %e su i%enti$icaci"n con la Re-oluci"n cu(ana a me%ia%os %e la %9ca%a %el ?5: Li&era&!ra en Ca reM$C!cin % reM$C!cin en Ca Ci&era&!ra, con scar Colla:os ' Mario ;argas Llosa B*H?H+# @0olicr tica a la hora %e los chacalesA B*HD*+ ' una -ersi"n e.perimental en $orma %e tiras c"micas %el Tri(unal 2ertran% Russell cele(ra%o en *HDG en 2ruselas# -an&$ma( c$n&ra C$( Mam'ir$( m!C&inaci$naCe(+ @Cartas %e mam/A pro-iene %e La( arma( (ecre&a(+

CARTAS DE MAM# 2
MUG 7IEN 0!Diera '$did$ CCamar(e CiDer&ad c$ndici$naC+ Cada MeQ K!e Ca '$r&era Ce en&re aDa !n ($Dre, a L!i( Ce Da(&aDa rec$n$cer Ca minJ(c!Ca cara OamiCiar de 9$(5 de San Mar&Ln 'ara c$m'render K!e $&ra MeQ mE( 0aDrLa de OranK!ear eC '!en&e+ San Mar&Ln, RiMadaMia, 'er$ e($( n$mDre( eran &amDi5n imE ene( de caCCe( % de c$(a(, RiMadaMia aC (ei( miC K!inien&$(, eC ca(ern de -C$re(, mamE, eC caO5 de San Mar&Ln % C$rrien&e( d$nde C$ e('eraDan a Mece( C$( ami $(, d$nde eC maQa rEn &enLa !n CeMe !(&$ a acei&e de ricin$+ C$n eC ($Dre en Ca man$, de('!5( deC Merci (ien# ma%ame Duran%# (aCir a Ca caCCe n$ era %a C$ mi(m$ K!e eC dLa an&eri$r, K!e &$d$( C$( dLa( an&eri$re(+ Cada car&a de mamE Sa!n an&e( de e(&$ K!e acaDaDa de $c!rrir, e(&e aD(!rd$ err$r ridLc!C$T camDiaDa de $C'e Ca Mida de L!i(, C$ deM$CMLa aC 'a(ad$ c$m$ !n d!r$ reD$&e de 'eC$&a+ A!n an&e( de e(&$ K!e acaDaDa de Ceer NK!e a0$ra reCeLa en eC a!&$DJ( en&re enO!recid$ % 'er 'Ce2$, (in acaDar de c$nMencer(eN, Ca( car&a( de mamE eran (iem're !na aC&eracin deC &iem'$, !n 'eK!eU$ e(cEndaC$ in$Oen(iM$ den&r$ deC $rden de c$(a( K!e L!i( 0aDLa K!erid$, &raQad$ % c$n(e !id$, caCQEnd$C$ en (! Mida c$m$ 0aDLa caCQad$ a La!ra en (! Mida % a ParL( en (! Mida+ Cada n!eMa car&a in(in!aDa '$r !n ra&$ S'$rK!e de('!5( 5C Ca( D$rraDa en eC ac&$ mi(m$ de c$n&e(&arCa( cariU$(amen&eT K!e (! CiDer&ad d!ramen&e c$nK!i(&ada, e(a n!eMa Mida rec$r&ada c$n Oer$ce( $C'e( de &i2era en Ca made2a de Cana K!e C$( demE( 0aDLan CCamad$ (! Mida, ce(aDa de 2!(&iOicar(e, 'erdLa 'ie, (e D$rraDa c$m$ eC O$nd$ de Ca( caCCe( mien&ra( eC a!&$DJ( c$rrLa '$r Ca r!5 de Ric0eCie!+ N$ K!edaDa mE( K!e !na 'arMa CiDer&ad c$ndici$naC, Ca irri(in de MiMir a Ca manera de !na 'aCaDra en&re 'ar5n&e(i(, diM$rciada de Ca Ora(e 'rinci'aC de Ca K!e, (in emDar $, e( ca(i ($(&5n % e6'Cicacin+ G de(aQn, % !na nece(idad de c$n&e(&ar en (e !ida, c$m$ K!ien M!eCMe a cerrar !na '!er&a+ E(a maUana 0aDLa (id$ !na de Ca( &an&a( maUana( en K!e CCe aDa car&a de mamE+ C$n La!ra 0aDCaDan '$c$ deC 'a(ad$, ca(i n!nca deC ca(ern de -C$re(+ N$ e( K!e a L!i( n$ Ce !(&ara ac$rdar(e de 7!en$( Aire(+ ME( Dien (e &ra&aDa de eMadir n$mDre( SCa( 'er($na(, eMadida( 0acLa %a &an&$ &iem'$, 'er$ C$( n$mDre(, C$(
)

C$'%ri 0& ` 19;9+ Edi&$riaC S!damericana, S+ A+ 7!en$( Aire(, Ar en&ina+

http://biblioteca.d2g.com

Merdader$( Oan&a(ma( K!e ($n C$( n$mDre(, e(a d!racin 'er&inaQT+ Un dLa (e 0aDLa animad$ a decirCe a La!raP HSi (e '!diera r$m'er % &irar eC 'a(ad$ c$m$ eC D$rrad$r de !na car&a $ de !n CiDr$+ Per$ a0L K!eda (iem're, manc0and$ Ca c$'ia en Cim'i$, % %$ cre$ K!e e($ e( eC Merdader$ O!&!r$+I En reaCidad, '$r K!5 n$ 0aDLan de 0aDCar de 7!en$( Aire(, d$nde MiMLa Ca OamiCia, d$nde C$( ami $( de c!and$ en c!and$ ad$rnaDan !na '$(&aC c$n Ora(e( cariU$(a(+ G eC r$&$ raDad$ de La Naci"n c$n C$( ($ne&$( de &an&a( (eU$ra( en&!(ia(&a(, e(a (en(acin de %a CeLd$, de 'ara K!5+ G de c!and$ en c!and$ aC !na cri(i( de aDine&e, aC Jn c$r$neC en$2ad$, aC Jn D$6ead$r ma nLOic$+ ZP$r K!5 n$ 0aDLan de 0aDCar de 7!en$( Aire( c$n La!ra[ Per$ &am'$c$ eCCa M$CMLa aC &iem'$ de an&e(, (C$ aC aQar de aC Jn diEC$ $, % ($Dre &$d$ c!and$ CCe aDan car&a( de mamE, de2aDa caer !n n$mDre $ !na ima en c$m$ m$neda( O!era de circ!Cacin, $D2e&$( de !n m!nd$ cad!c$ en Ca Ce2ana $riCCa deC rL$+ NEh oui# $ait lour% Ndi2$ eC $Drer$ (en&ad$ Oren&e a 5C+ HSi (!'iera C$ K!e e( caC$r N'en( L!i(N+ Si '!diera andar !na &arde de OeDrer$ '$r Ca AMenida de Ma%$, '$r aC !na caCCeci&a de Linier(+I Sac $&ra MeQ Ca car&a deC ($Dre, (in iC!(i$ne(P eC 'ErraO$ e(&aDa a0L, Dien cCar$+ Era 'erOec&amen&e aD(!rd$ 'er$ e(&aDa a0L+ S! 'rimera reaccin, de('!5( de Ca ($r're(a, eC $C'e en 'Cena n!ca, era c$m$ (iem're de deOen(a+ La!ra n$ deDLa Ceer Ca car&a de mamE+ P$r mE( ridLc!C$ K!e O!e(e eC err$r, Ca c$nO!(in de n$mDre( SmamE 0aDrLa K!erid$ e(criDir H/Lc&$rI % 0aDLa '!e(&$ HNic$IT, de &$d$( m$d$( La!ra (e aOCi irLa, (erLa e(&J'id$+ *e c!and$ en c!and$ (e 'ierden car&a(4 $2aCE 5(&a (e 0!Diera id$ aC O$nd$ deC mar+ A0$ra &endrLa K!e &irarCa aC Vater de Ca $Oicina, % '$r (!'!e(&$ !n$( dLa( de('!5( La!ra (e e6&raUarLaP HB!5 rar$, n$ 0a CCe ad$ car&a de &! madre+I N!nca decLa tu mam/# &aC MeQ '$rK!e 0aDLa 'erdid$ a Ca (!%a (iend$ niUa+ En&$nce( 5C c$n&e(&arLaP H*e Mera(, e( rar$+ Le M$% a mandar !na( CLnea( 0$% mi(m$I, % Ca( mandarLa, a($mDrEnd$(e deC (iCenci$ de mamE+ La Mida (e !irLa i !aC, Ca $Oicina, eC cine '$r Ca( n$c0e(, La!ra (iem're &ranK!iCa, D$ndad$(a, a&en&a a (!( de(e$(+ AC Da2ar deC a!&$DJ( de Ca r!5 de Renne( (e 're !n& Dr!(camen&e Sn$ era !na 're !n&a, 'er$ cm$ decirC$ de $&r$ m$d$T '$r K!5 n$ K!erLa m$(&rarCe a La!ra Ca car&a de mamE+ N$ '$r eCCa, '$r C$ K!e eCCa '!diera (en&ir+ SZN$ Ce im'$r&aDa ran c$(a C$ K!e eCCa '!diera (en&ir, mien&ra( C$ di(im!Cara[T N$, n$ Ce im'$r&aDa ran c$(a+ SZN$ Ce im'$r&aDa[T Per$ Ca 'rimera Merdad, (!'$niend$ K!e 0!Diera $&ra de&rE(, Ca Merdad mE( inmedia&a '$r decirC$ a(L, era K!e Ce im'$r&aDa Ca cara K!e '$ndrLa La!ra, Ca ac&i&!d de La!ra+ G Ce im'$r&aDa '$r 5C, na&!raCmen&e, '$r eC eOec&$ K!e Ce 0arLa Ca O$rma en K!e a La!ra iDa a im'$r&arCe Ca car&a de mamE+ S!( $2$( caerLan en !n m$men&$ dad$ ($Dre eC n$mDre de Nic$, % 5C (aDLa K!e eC men&n de La!ra em'eQarLa a &emDCar Ci eramen&e, % de('!5( La!ra dirLaP HPer$ K!5 rar$+++ ZK!5 Ce 0aDrE 'a(ad$ a &! madre[I G 5C 0aDrLa (aDid$ &$d$ eC &iem'$ K!e La!ra (e c$n&enLa 'ara n$ ri&ar, 'ara n$ e(c$nder en&re Ca( man$( !n r$(&r$ de(Oi !rad$ %a '$r eC CCan&$, '$r eC diD!2$ deC n$mDre de Nic$ &emDCEnd$Ce en Ca D$ca+ En Ca a encia de '!DCicidad d$nde &raDa2aDa c$m$ di(eUad$r, reCe% Ca car&a, !na de Ca( &an&a( car&a( de mamE, (in nada de e6&ra$rdinari$ O!era deC 'ErraO$ d$nde (e 0aDLa eK!iM$cad$ de n$mDre+ Pen( (i n$ '$drLa D$rrar Ca 'aCaDra, reem'CaQar Nic$ '$r /Lc&$r, (enciCCamen&e reem'CaQar eC err$r '$r Ca Merdad, % M$CMer c$n Ca car&a a ca(a 'ara K!e La!ra Ca Ce%era+ La( car&a( de mamE in&ere(aDan (iem're a La!ra, a!nK!e de !na manera indeOiniDCe n$ Ce e(&!Mieran de(&inada(+ MamE Ce e(criDLa a 5C4 a re aDa aC OinaC, a Mece( a mi&ad de Ca car&a, (aC!d$( m!% cariU$($( 'ara La!ra+ N$ im'$r&aDa, Ca( CeLa c$n eC mi(m$ in&er5(, MaciCand$ an&e aC !na 'aCaDra %a re&$rcida '$r eC re!ma % Ca mi$'La+ HT$m$ Saridn, % eC d$c&$r me 0a dad$ !n '$c$ de (aCiciCa&$+++I La( car&a( (e '$(aDan d$( $ &re( dLa( ($Dre Ca me(a de diD!2$4 L!i( 0!Diera K!erid$ &irarCa( a'ena( Ca( c$n&e(&aDa, 'er$ La!ra Ca( reCeLa, a Ca( m!2ere( Ce( !(&a reCeer Ca( car&a(, mirarCa( de !n Cad$ % de $&r$, 'arecen e6&raer !n (e !nd$ (en&id$ cada MeQ K!e M!eCMen a (acarCa( % a mirarCa(+ La( car&a( de mamE eran DreMe(, c$n n$&icia( d$m5(&ica(, !na K!e $&ra reOerencia aC $rden naci$naC S'er$ e(a( c$(a( %a (e (aDLan '$r C$( &eCe rama( de Le Mon%e# CCe aDan (iem're &arde '$r (! man$T+ Ha(&a '$dLa 'en(ar(e K!e Ca( car&a( eran (iem're Ca mi(ma, e(c!e&a % medi$cre, (in nada in&ere(an&e+ L$ me2$r de mamE era K!e n!nca (e 0aDLa aDand$nad$ a Ca &ri(&eQa K!e deDLa ca!(arCe Ca a!(encia de (! 0i2$ % de (! n!era, ni (iK!iera aC d$C$r N&an a ri&$(, &an a CE rima( aC 'rinci'i$N '$r Ca m!er&e de Nic$+ N!nca, en C$( d$( aU$( K!e CCeMaDan %a en ParL(, mamE 0aDLa menci$nad$ a Nic$ en (!( car&a(+ Era c$m$ La!ra, K!e &am'$c$ C$ n$mDraDa+ Nin !na de Ca( d$( C$ n$mDraDa, % 0acLa mE( de d$( aU$( K!e Nic$ 0aDLa m!er&$+ La re'en&ina mencin de (! n$mDre a mi&ad de Ca car&a era ca(i !n e(cEndaC$+ Ga eC ($C$ 0ec0$ de K!e eC n$mDre de Nic$ a'areciera de $C'e en !na Ora(e, c$n Ca N Car a % &emDC$r$(a, Ca o c$n !na c$Ca &$rcida4 'er$ era 'e$r, '$rK!e eC n$mDre (e (i&!aDa en !na Ora(e inc$m'ren(iDCe % aD(!rda, en aC $ K!e n$ '$dLa (er $&ra c$(a K!e !n an!nci$ de (eniCidad+ *e $C'e mamE 'erdLa Ca n$cin deC &iem'$, (e ima inaDa K!e+++ EC 'ErraO$ MenLa de('!5( de !n DreMe ac!(e de reciD$ de !na car&a de La!ra+ Un '!n&$ a'ena( marcad$ c$n Ca d5DiC &in&a aQ!C c$m'rada en eC aCmac5n deC Darri$, % a K!emarr$'aP HE(&a maUana Nic$ 're !n& '$r !(&ede(+I EC re(&$ (e !La c$m$ (iem'reP Ca (aC!d, Ca 'rima Ma&iCde (e 0aDLa caLd$ % &enLa !na cCaMLc!Ca (acada, C$( 'err$( e(&aDan Dien+ Per$ Nic$ 0aDLa 're !n&ad$ '$r eCC$(+

http://biblioteca.d2g.com

En reaCidad 0!Diera (id$ OEciC camDiar Nic$ '$r /Lc&$r, K!e era eC K!e (in d!da 0aDLa 're !n&ad$ '$r eCC$(+ EC 'rim$ /Lc&$r, &an a&en&$ (iem're+ /Lc&$r &enLa d$( Ce&ra( mE( K!e Nic$, 'er$ c$n !na $ma % 0aDiCidad (e '$dLan camDiar C$( n$mDre(+ E(&a maUana /Lc&$r 're !n& '$r !(&ede(+ Tan na&!raC K!e /Lc&$r 'a(ara a Mi(i&ar a mamE % Ce 're !n&ara '$r C$( a!(en&e(+ C!and$ M$CMi a aCm$rQar, &raLa in&ac&a Ca car&a en eC D$C(iCC$+ Se !La di('!e(&$ a n$ decirCe nada a La!ra, K!e C$ e('eraDa c$n (! ($nri(a ami(&$(a, eC r$(&r$ K!e 'arecLa 0aDer(e de(diD!2ad$ !n '$c$ de(de C$( &iem'$( de 7!en$( Aire(, c$m$ (i eC aire ri( de ParL( Ce K!i&ara eC c$C$r % eC reCieMe+ LCeMaDan mE( de d$( aU$( en ParL(, 0aDLan (aCid$ de 7!en$( Aire( a'ena( d$( me(e( de('!5( de Ca m!er&e de Nic$, 'er$ en reaCidad L!i( (e 0aDLa c$n(iderad$ c$m$ a!(en&e de(de eC dLa mi(m$ de (! ca(amien&$ c$n La!ra+ Una &arde, de('!5( de 0aDCar c$n Nic$ K!e e(&aDa %a enOerm$, (e 0aDLa 2!rad$ e(ca'ar de Ca Ar en&ina, deC ca(ern de -C$re(, de mamE % C$( 'err$( % (! 0erman$ SK!e %a e(&aDa enOerm$T+ En aK!eCC$( me(e( &$d$ 0aDLa irad$ en &$rn$ a 5C c$m$ Ca( Oi !ra( de !na danQaP Nic$, La!ra, mamE, C$( 'err$(, eC 2ardLn+ S! 2!ramen&$ 0aDLa (id$ eC e(&$ Dr!&aC deC K!e 0ace &riQa( !na D$&eCCa en Ca 'i(&a, in&err!m'e eC DaiCe c$n !n c0ic$&ear de Midri$( r$&$(+ T$d$ 0aDLa (id$ Dr!&aC en e($( dLa(P (! ca(amien&$, Ca 'ar&ida (in remiC $( ni c$n(ideraci$ne( 'ara c$n mamE, eC $CMid$ de &$d$( C$( deDere( ($ciaCe(, de C$( ami $(, en&re ($r'rendid$( % de(encan&ad$(+ N$ Ce 0aDLa im'$r&ad$ nada, ni (iK!iera eC a($m$ de 'r$&e(&a de La!ra+ MamE (e K!edaDa ($Ca en eC ca(ern, c$n C$( 'err$( % C$( Ora(c$( de remedi$(, c$n Ca r$'a de Nic$ c$C ada &$daMLa en !n r$'er$+ B!e (e K!edara, K!e &$d$( (e O!eran aC dem$ni$+ MamE 0aDLa 'arecid$ c$m'render, %a n$ CC$raDa a Nic$ % andaDa c$m$ an&e( '$r Ca ca(a, c$n Ca OrLa % re(!eC&a rec!'eracin de C$( Mie2$( Oren&e a Ca m!er&e+ Per$ L!i( n$ K!erLa ac$rdar(e de C$ K!e 0aDLa (id$ Ca &arde de Ca de('edida, Ca( MaCi2a(, eC &a6i en Ca '!er&a, Ca ca(a a0L c$n &$da Ca inOancia, eC 2ardLn d$nde Nic$ % 5C 0aDLan 2! ad$ a Ca !erra, C$( d$( 'err$( indiOeren&e( % e(&J'id$(+ A0$ra era ca(i ca'aQ de $CMidar(e de &$d$ e($+ IDa a Ca a encia, diD!2aDa aOic0e(, M$CMLa a c$mer, DeDLa Ca &aQa de caO5 K!e La!ra Ce aCcanQaDa ($nriend$+ IDan m!c0$ aC cine, m!c0$ a C$( D$(K!e(, c$n$cLan cada MeQ me2$r ParL(+ HaDLan &enid$ (!er&e, Ca Mida era ($r'renden&emen&e OEciC, eC &raDa2$ 'a(aDCe, eC de'ar&amen&$ D$ni&$, Ca( 'eCLc!Ca( e6ceCen&e(+ En&$nce( CCe aDa car&a de mamE+ N$ Ca( de&e(&aDa4 (i Ce 0!Dieran OaC&ad$ 0aDrLa (en&id$ caer ($Dre 5C Ca CiDer&ad c$m$ !n 'e($ in($'$r&aDCe+ La( car&a( de mamE Ce &raLan !n &Eci&$ 'erdn S'er$ de nada 0aDLa K!e 'erd$narC$T, &endLan eC '!en&e '$r d$nde era '$(iDCe (e !ir 'a(and$+ Cada !na C$ &ranK!iCiQaDa $ C$ inK!ie&aDa ($Dre Ca (aC!d de mamE, Ce rec$rdaDa Ca ec$n$mLa OamiCiar, Ca 'ermanencia de !n $rden+ G a Ca MeQ $diaDa e(e $rden % C$ $diaDa '$r La!ra, '$rK!e La!ra e(&aDa en ParL( 'er$ cada car&a de mamE Ce deOinLa c$m$ a2ena, c$m$ cm'Cice de e(e $rden K!e 5C 0aDLa re'!diad$ !na n$c0e en eC 2ardLn, de('!5( de $Lr !na MeQ mE( Ca &$( a'a ada, ca(i 0!miCde de Nic$+ N$, n$ Ce m$(&rarLa Ca car&a+ Era inn$DCe (!(&i&!ir !n n$mDre '$r $&r$, era in&$CeraDCe K!e La!ra Ce%era Ca Ora(e de mamE+ S! r$&e(c$ err$r, (! &$n&a &$r'eQa de !n in(&an&e NCa MeLa C!c0and$ c$n !na 'C!ma Mie2a, c$n eC 'a'eC K!e (e CadeaDa, c$n (! Mi(&a in(!Oicien&eN, crecerLa en La!ra c$m$ !na (emiCCa OEciC+ Me2$r &irar Ca car&a SCa &ir e(a &arde mi(maT % '$r Ca n$c0e ir aC cine c$n La!ra, $CMidar(e C$ an&e( '$(iDCe de K!e /Lc&$r 0aDLa 're !n&ad$ '$r eCC$(+ A!nK!e O!era /Lc&$r, eC 'rim$ &an Dien ed!cad$, $CMidar(e de K!e /Lc&$r 0aDLa 're !n&ad$ '$r eCC$(+ *iaDCic$, a aQa'ad$, reCami5nd$(e, T$m e('eraDa K!e 9err% ca%era en Ca &ram'a+ 9err% n$ ca%, % CC$Mier$n ($Dre T$m ca&E(&r$Oe( inc$n&aDCe(+ *e('!5( L!i( c$m'r 0eCad$(, C$( c$mier$n mien&ra( miraDan di(&raLdamen&e C$( an!nci$( en c$C$re(+ C!and$ em'eQ Ca 'eCLc!Ca, La!ra (e 0!ndi !n '$c$ mE( en (! D!&aca % re&ir Ca man$ deC DraQ$ de L!i(+ C Ca (en&La $&ra MeQ Ce2$(, K!i5n (aDe (i C$ K!e miraDan 2!n&$( era %a Ca mi(ma c$(a 'ara C$( d$(, a!nK!e mE( &arde c$men&aran Ca 'eCLc!Ca en Ca caCCe $ en Ca cama+ Se 're !n& Sn$ era !na 're !n&a, 'er$ cm$ decirC$ de $&r$ m$d$T (i Nic$ % La!ra 0aDLan e(&ad$ a(L de di(&an&e( en C$( cine(, c!and$ Nic$ Ca Oe(&e2aDa % (aCLan 2!n&$(+ Pr$DaDCemen&e 0aDLan c$n$cid$ &$d$( C$( cine( de -C$re(, &$da Ca ramDCa e(&J'ida de Ca caCCe LaMaCCe, eC Cen, eC a&Ce&a K!e $C'ea eC $n $, C$( (!D&L&!C$( en ca(&eCCan$ '$r Carmen de PiniCC$(, C$( 'er($na2e( de e(&a 'eCLc!Ca ($n Oic&ici$(, % &$da reCacin+++ En&$nce(, c!and$ 9err% 0aDLa e(ca'ad$ de T$m % em'eQaDa Ca 0$ra de 7arDara S&an`%c_ $ de T%r$ne P$`er, Ca man$ de Nic$ (e ac$(&arLa de('aci$ ($Dre eC m!(C$ de La!ra SeC '$Dre Nic$, &an &Lmid$, &an n$Mi$T, % C$( d$( (e (en&irLan c!C'aDCe( de K!i5n (aDe K!5+ 7ien Ce c$n(&aDa a L!i( K!e n$ 0aDLan (id$ c!C'aDCe( de nada deOini&iM$4 a!nK!e n$ 0!Diera &enid$ Ca mE( deCici$(a de Ca( 'r!eDa(, eC MeC$Q de(a'e $ de La!ra '$r Nic$ 0!Diera Da(&ad$ 'ara Mer en e(e n$MiaQ $ !n mer$ (im!Cacr$ !rdid$ '$r eC Darri$, Ca Mecindad, C$( cLrc!C$( c!C&!raCe( % recrea&iM$( K!e ($n Ca (aC de -C$re(+ HaDLa Da(&ad$ eC ca'ric0$ de ir !na n$c0e a Ca mi(ma (aCa de DaiCe K!e Orec!en&aDa Nic$, eC aQar de !na 're(en&acin Ora&ernaC+ TaC MeQ '$r e($, '$r Ca OaciCidad deC c$mienQ$, &$d$ eC re(&$ 0aDLa (id$ ine('eradamen&e d!r$ % amar $+ Per$ n$ K!erLa ac$rdar(e a0$ra, Ca c$media 0aDLa &erminad$ c$n Ca DCanda derr$&a de Nic$, (! meCancCic$ reO! i$ en !na m!er&e de &L(ic$+ L$ rar$ era K!e La!ra n$ C$ n$mDrara

http://biblioteca.d2g.com

n!nca, % K!e '$r e($ &am'$c$ 5C C$ n$mDrara, K!e Nic$ n$ O!era ni (iK!iera eC diO!n&$, ni (iK!iera eC c!Uad$ m!er&$, eC 0i2$ de mamE+ AC 'rinci'i$ Ce 0aDLa &raLd$ !n aCiMi$ de('!5( deC &!rDi$ in&ercamDi$ de re'r$c0e(, deC CCan&$ % C$( ri&$( de mamE, de Ca e(&J'ida in&erMencin deC &L$ EmiCi$ % deC 'rim$ /Lc&$r S/Lc&$r 're !n& e(&a maUana '$r !(&ede(T, eC ca(amien&$ a're(!rad$ % (in mE( cerem$nia K!e !n &a6i CCamad$ '$r &eC5O$n$ % &re( min!&$( deCan&e de !n O!nci$nari$ c$n ca('a en Ca( ($Ca'a(+ ReO! iad$( en !n 0$&eC de Adr$ !5, Ce2$( de mamE % de &$da Ca 'aren&eCa de(encadenada, L!i( 0aDLa a radecid$ a La!ra K!e 2amE( 0iciera reOerencia aC '$Dre Oan&$c0e K!e &an Ma amen&e 0aDLa 'a(ad$ de n$Mi$ a c!Uad$+ Per$ a0$ra, c$n !n mar de '$r medi$, c$n Ca m!er&e % d$( aU$( de '$r medi$, La!ra (e !La (in n$mDrarC$, % 5C (e 'Ce aDa a (! (iCenci$ '$r c$DardLa, (aDiend$ K!e en eC O$nd$ e(e (iCenci$ C$ a raMiaDa '$r C$ K!e &enLa de re'r$c0e, de arre'en&imien&$, de aC $ K!e em'eQaDa a 'arecer(e a Ca &raicin+ ME( de !na MeQ 0aDLa menci$nad$ e6're(amen&e a Nic$, 'er$ c$m'rendLa K!e e($ n$ c$n&aDa, K!e Ca re('!e(&a de La!ra &endLa ($Camen&e a de(Miar Ca c$nMer(acin+ Un Cen&$ &erri&$ri$ 'r$0iDid$ (e 0aDLa id$ O$rmand$ '$c$ a '$c$ en (! Cen !a2e, ai(CEnd$C$( de Nic$, enM$CMiend$ (! n$mDre % (! rec!erd$ en !n aC $dn manc0ad$ % 'e a2$($+ G deC $&r$ Cad$ mamE 0acLa C$ mi(m$, c$nOaD!Cada ine6'CicaDCemen&e en eC (iCenci$+ Cada car&a 0aDCaDa de C$( 'err$(, de Ma&iCde, de /Lc&$r, deC (aCiciCa&$, deC 'a $ de Ca 'en(in+ L!i( 0aDLa e('erad$ K!e aC !na MeQ mamE aC!diera a (! 0i2$ 'ara aCiar(e c$n eCCa Oren&e a La!ra, $DCi ar cariU$(amen&e a La!ra a K!e ace'&ara Ca e6i(&encia '(&!ma de Nic$+ N$ '$rK!e O!era nece(ari$, a K!i5n Ce im'$r&aDa nada de Nic$ MiM$ $ m!er&$, 'er$ Ca &$Cerancia de (! rec!erd$ en eC 'an&en deC 'a(ad$ 0!Diera (id$ Ca $(c!ra, irreO!&aDCe 'r!eDa de K!e La!ra C$ 0aDLa $CMidad$ Merdaderamen&e % 'ara (iem're+ LCamad$ a Ca 'Cena C!Q de (! n$mDre eC Lnc!D$ (e 0!Diera de(Manecid$, &an d5DiC e inane c$m$ c!and$ 'i(aDa Ca &ierra+ Per$ La!ra (e !La caCCand$ eC n$mDre de Nic$, % cada MeQ K!e C$ caCCaDa, en eC m$men&$ 'reci($ en K!e 0!Diera (id$ na&!raC K!e C$ di2era % e6ac&amen&e C$ caCCaDa, L!i( (en&La $&ra MeQ Ca 're(encia de Nic$ en eC 2ardLn de -C$re(, e(c!c0aDa (! &$( di(cre&a 're'arand$ eC mE( 'erOec&$ re aC$ de D$da( ima inaDCe, (! m!er&e en 'Cena C!na de mieC de Ca K!e 0aDLa (id$ (! n$Mia, deC K!e 0aDLa (id$ (! 0erman$+ Una (emana mE( &arde La!ra (e ($r'rendi de K!e n$ 0!Die(e CCe ad$ car&a de mamE+ 7ara2ar$n Ca( 0i'&e(i( !(!aCe(, % L!i( e(criDi e(a mi(ma &arde+ La re('!e(&a n$ C$ inK!ie&aDa dema(iad$, 'er$ 0!Diera K!erid$ SC$ (en&La aC Da2ar Ca e(caCera '$r Ca( maUana(T K!e Ca '$r&era Ce die(e a 5C Ca car&a en MeQ de (!DirCa aC &ercer 'i($+ Una K!incena mE( &arde rec$n$ci eC ($Dre OamiCiar, eC r$(&r$ deC aCmiran&e 7r$`n % !na Mi(&a de Ca( ca&ara&a( deC I !aQJ+ <!ard eC ($Dre an&e( de (aCir a Ca caCCe % c$n&e(&ar aC (aC!d$ de La!ra a($mada a Ca Men&ana+ Le 'areci ridLc!C$ &ener K!e d$DCar Ca e(K!ina an&e( de aDrir Ca car&a+ EC 7$D% (e 0aDLa e(ca'ad$ a Ca caCCe % !n$( dLa( de('!5( 0aDLa em'eQad$ a ra(car(e, c$n&a i$ de aC Jn 'err$ (arn$($+ MamE iDa a c$n(!C&ar a !n Me&erinari$ ami $ deC &L$ EmiCi$, '$rK!e n$ era c$(a de K!e eC 7$D% Ce 'e ara Ca 'e(&e aC Ne r$+ EC &L$ EmiCi$ era de 'arecer K!e C$( DaUara c$n acar$Lna, 'er$ eCCa %a n$ e(&aDa 'ara e($( &r$&e( % (erLa me2$r K!e eC Me&erinari$ rece&ara aC Jn '$CM$ in(ec&icida $ aC $ 'ara meQcCar c$n Ca c$mida+ La (eU$ra de aC Cad$ &enLa !n a&$ (arn$($, Ma%a a (aDer (i C$( a&$( n$ eran ca'ace( de c$n&a iar a C$( 'err$(, a!nK!e O!era a &raM5( deC aCamDrad$+ Per$ K!5 Ce( iDa a in&ere(ar a eCC$( e(a( c0arCa( de Mie2a, a!nK!e L!i( (iem're 0aDLa (id$ m!% cariU$($ c$n C$( 'err$( % de c0ic$ 0a(&a d$rmLa c$n !n$ a C$( 'ie( de Ca cama, aC reM5( de Nic$ K!e n$ Ce !(&aDan m!c0$+ La (eU$ra de aC Cad$ ac$n(e2aDa e('$CM$rearC$( c$n dede&5 '$r (i n$ era (arna, C$( 'err$( 'e(can &$da cCa(e de 'e(&e( c!and$ andan '$r Ca caCCe4 en Ca e(K!ina de 7acaca% 'araDa !n circ$ c$n animaCe( rar$(, a C$ me2$r 0aDLa micr$Di$( en eC aire, e(a( c$(a(+ MamE n$ anaDa 'ara (!(&$(, en&re eC c0ic$ de Ca m$di(&a K!e (e 0aDLa K!emad$ eC DraQ$ c$n Cec0e 0irMiend$ % eC 7$D% (arn$($+ *e('!5( 0aDLa c$m$ !na e(&reCCi&a aQ!C SCa 'C!ma c!c0ari&a K!e (e en anc0aDa en eC 'a'eC, Ca e6cCamacin de Oa(&idi$ de mamET % en&$nce( !na( reOCe6i$ne( meCancCica( ($Dre C$ ($Ca K!e (e K!edarLa (i &amDi5n Nic$ (e iDa a E!r$'a c$m$ 'arecLa, 'er$ e(e era eC de(&in$ de C$( Mie2$(, C$( 0i2$( ($n $C$ndrina( K!e (e Man !n dLa, 0a% K!e &ener re(i nacin mien&ra( eC c!er'$ Ma%a &irand$+ La (eU$ra de aC Cad$+++ AC !ien em'!2 a L!i(, Ce ($C& !na rE'ida decCaracin de derec0$( % $DCi aci$ne( c$n acen&$ mar(eCC5(+ /a amen&e c$m'rendi K!e e(&aDa e(&$rDand$ eC 'a($ de Ca en&e K!e en&raDa '$r eC an $(&$ c$rred$r deC metro) EC re(&$ deC dLa O!e i !aCmen&e Ma $, &eCeO$ne a La!ra 'ara decirCe K!e n$ irLa a aCm$rQar, 'a( d$( 0$ra( en !n Danc$ de 'CaQa reCe%end$ Ca car&a de mamE, 're !n&End$(e K!5 deDerLa 0acer Oren&e a Ca in(ania+ HaDCar c$n La!ra, an&e( de nada+ P$r K!5 Sn$ era !na 're !n&a, 'er$ cm$ decirC$ de $&r$ m$d$T (e !ir $c!C&End$Ce a La!ra C$ K!e 'a(aDa+ Ga n$ '$dLa Oin ir K!e e(&a car&a (e 0aDLa 'erdid$ c$m$ Ca $&ra, %a n$ '$dLa creer a media( K!e mamE (e 0aDLa eK!iM$cad$ % e(cri&$ Nic$ '$r /Lc&$r, % K!e era &an 'en$($ K!e (e e(&!Miera '$niend$ c0$c0a+ Re(!eC&amen&e e(a( car&a( eran La!ra, eran C$ K!e iDa a $c!rrir c$n La!ra+ Ni (iK!iera e($P C$ K!e %a 0aDLa $c!rrid$ de(de eC dLa de (! ca(amien&$, Ca C!na de mieC en Adr$ !5, Ca( n$c0e( en K!e (e 0aDLan K!erid$ de(e('eradamen&e en eC Darc$ K!e C$( &raLa a -rancia+ T$d$ era La!ra, &$d$ iDa a (er La!ra a0$ra K!e Nic$ K!erLa Menir a E!r$'a en eC deCiri$ de mamE+ Cm'Cice( c$m$ n!nca, mamE Ce e(&aDa 0aDCand$ a La!ra de Nic$, Ce e(&aDa an!nciand$ K!e Nic$ iDa a Menir a E!r$'a, % C$ decLa a(i, E!r$'a a (eca(,

http://biblioteca.d2g.com

(aDiend$ &an Dien K!e La!ra c$m'renderLa K!e Nic$ iDa a de(emDarcar en -rancLa, en ParL(, en !na ca(a d$nde (e Oin La e6K!i(i&amen&e 0aDerC$ $CMidad$, '$Dreci&$+ HiQ$ d$( c$(a(P e(criDi aC &L$ EmiCi$ (eUaCEnd$Ce C$( (Ln&$ma( K!e C$ inK!ie&aDan % 'idi5nd$Ce K!e Mi(i&ara inmedia&amen&e a mamE 'ara cerci$rar(e % &$mar Ca( medida( deC ca($+ 7eDi !n c$Uac &ra( $&r$ % and!M$ a 'ie 0acia (! ca(a 'ara 'en(ar en eC camin$ C$ K!e deDLa decirCe a La!ra, '$rK!e aC Oin % aC caD$ &enLa K!e 0aDCar c$n La!ra % '$nerCa aC c$rrien&e+ *e caCCe en caCCe O!e (in&iend$ cm$ Ce c$(&aDa (i&!ar(e en eC 're(en&e, en C$ K!e &endrLa K!e (!ceder media 0$ra mE( &arde+ La car&a de mamE C$ me&La, C$ a0$ aDa en Ca reaCidad de e($( d$( aU$( de Mida en ParL(, Ca men&ira de !na 'aQ &raOicada, de !na OeCicidad de '!er&a( 'ara aO!era, ($(&enida '$r diMer(i$ne( % e('ec&Ec!C$(, de !n 'ac&$ inM$C!n&ari$ de (iCenci$ en K!e C$( d$( (e de(!nLan '$c$ a '$c$ c$m$ en &$d$( C$( 'ac&$( ne a&iM$(+ SL, mamE, (L, '$Dre 7$D% (arn$($, mamE+ P$Dre 7$D%, '$Dre L!i(, c!an&a (arna, mamE+ Un DaiCe deC cC!D de -C$re(, mamE, O!i '$rK!e 5C in(i(&La, me ima in$ K!e K!erLa dar(e c$r&e c$n (! c$nK!i(&a+ P$Dre Nic$, mamE, c$n e(a &$( (eca en K!e nadie creLa &$daMLa, c$n e(e &ra2e cr!Qad$ a ra%a(, e(a 'einada a Ca DriCCan&ina, e(a( c$rDa&a( de ra%n &an ca2e&iCCa(+ Un$ c0arCa !n ra&$, (im'a&iQa, cm$ n$ Ma a DaiCar e(a 'ieQa c$n Ca n$Mia deC 0erman$, $0, n$Mia e( m!c0$ decir, L!i(, (!'$n $ K!e '!ed$ CCamarC$ L!i(, Merdad+ Per$ (L, me e6&raUa K!e Nic$ n$ Ca 0a%a CCeMad$ a ca(a &$daMLa, !(&ed Ce Ma a caer &an Dien a mamE+ E(&e Nic$ e( mE( &$r'e, a K!e ni (iK!iera 0aDC c$n (! 'a'E+ TLmid$, (L, (iem're O!e i !aC+ C$m$ %$+ Z*e K!5 (e rLe, n$ me cree[ Per$ (i %$ n$ ($% C$ K!e 'areQc$+++ Z/erdad K!e 0ace caC$r[ *e Mera(, !(&ed &iene K!e Menir a ca(a, mamE Ma a e(&ar encan&ada+ /iMim$( C$( &re( ($C$(, c$n C$( 'err$(+ C0e Nic$, 'er$ e( !na Mer \enQa, &e &enLa( e(&$ e(c$ndid$, maCandra+ En&re n$($&r$( ($m$( a(L, La!ra, n$( decim$( cada c$(a+ C$n &! 'ermi($, %$ DaiCarLa e(&e &an $ c$n Ca (eU$ri&a+ Tan '$ca c$(a, &an OEciC, &an Merdaderamen&e DriCCan&ina % c$rDa&a ra%n+ ECCa 0aDLa r$&$ c$n Nic$ '$r err$r, '$r ce !era, '$rK!e eC 0erman$ rana 0aDLa (id$ ca'aQ de anar de arreDa&$ % darCe M!eC&a Ca caDeQa+ Nic$ n$ 2!e a aC &eni(, K!5 Ma a 2! ar, !(&ed n$ C$ (aca deC a2edreQ % Ca OiCa&eCia, 0E ame eC OaM$r+ CaCCad$, &an '$ca c$(a eC '$Dreci&$, Nic$ (e 0aDLa id$ K!edand$ a&rE(, 'erdid$ en !n rincn deC 'a&i$, c$n($CEnd$(e c$n eC 2araDe 'ec&$raC % eC ma&e amar $+ C!and$ ca% en cama % Ce $rdenar$n re'$($ c$incidi 2!(&amen&e c$n !n DaiCe en <imna(ia % E( rima de /iCCa deC ParK!e+ Un$ n$ (e Ma a 'erder e(a( c$(a(, mE6ime c!and$ Ma a &$car Ed ard$ *$na&$ % Ca c$(a 'r$me&e+ A mamE Ce 'arecLa &an Dien K!e 5C (acara a 'a(ear a La!ra, Ce 0aDLa caLd$ c$m$ !na 0i2a a'ena( Ca CCeMar$n !na &arde a Ca ca(a+ /$( Oi2E&e, mamE, eC 'iDe e(&E d5DiC % ca'aQ K!e Ce 0ace im're(in (i !n$ Ce c!en&a+ L$( enOerm$( c$m$ 5C (e ima inan cada c$(a, de Oi2$ K!e Ma a creer K!e e(&$% aOiCand$ c$n La!ra+ Me2$r K!e n$ (e'a K!e Mam$( a <imna(ia+ Per$ %$ n$ Ce di2e e($ a mamE, nadie de ca(a (e en&er n!nca K!e andEDam$( 2!n&$(+ Ha(&a K!e (e me2$rara eC enOermi&$, cCar$+ G a(L eC &iem'$, C$( DaiCe(, d$( $ &re( DaiCe(, Ca( radi$ raOLa( de Nic$, de('!5( eC a!&$ deC 'e&i($ Ram$(, Ca n$c0e de Ca Oarra en ca(a de Ca 7eDa, Ca( c$'a(, eC 'a(e$ en a!&$ 0a(&a eC '!en&e deC arr$%$, !na C!na, e(a C!na c$m$ !na Men&ana de 0$&eC aCCE arriDa, % La!ra en eC a!&$ ne End$(e, !n '$c$ DeDida, Ca( man$( 0EDiCe(, C$( De($(, C$( ri&$( a0$ ad$(, Ca man&a de Mic!Ua, Ca M!eC&a en (iCenci$, Ca ($nri(a de 'erdn+ La ($nri(a era ca(i Ca mi(ma c!and$ La!ra Ce aDri Ca '!er&a+ HaDLa carne aC 0$rn$, en(aCada, !n OCan+ A Ca( dieQ Minier$n !n$( Mecin$( K!e eran (!( c$m'aUer$( de cana(&a+ M!% &arde, mien&ra( (e 're'araDan 'ara ac$(&ar(e, L!i( (ac Ca car&a % Ca '!($ ($Dre Ca me(a de C!Q+ NN$ &e 0aDC5 an&e( '$rK!e n$ K!erLa aOCi ir&e+ Me 'arece K!e mamE+++ Ac$(&ad$, dEnd$Ce Ca e('aCda, e('er+++ La!ra !ard Ca car&a en eC ($Dre, a'a eC MeCad$r+ La (in&i c$n&ra 5C, n$ e6ac&amen&e c$n&ra 'er$ Ca $La re('irar cerca de (! $re2a+ NZ/$( &e da( c!en&a[ Ndi2$ L!i(, c!idand$ (! M$Q+ NSL+ ZN$ cree( K!e (e 0aDrE eK!iM$cad$ de n$mDre[ TenLa K!e (er+ Pen c!a&r$ re%, 'en c!a&r$ re%+ PerOec&$+ NA C$ me2$r K!i($ '$ner /Lc&$r Ndi2$, cCaMEnd$(e Cen&amen&e Ca( !Ua( en Ca 'aCma de Ca man$+ NA0, cCar$+ P$drLa (er Ndi2$ La!ra+ CaDaCC$ re% &re( aCOiC+ Em'eQar$n a Oin ir K!e d$rmLan+ A La!ra Ce 0aDLa 'arecid$ Dien K!e eC &L$ EmiCi$ O!era eC Jnic$ en en&erar(e, % C$( dLa( 'a(ar$n (in K!e M$CMieran a 0aDCar de e($+ Cada MeQ K!e M$CMLa a ca(a, L!i( e('eraDa !na Ora(e $ !n e(&$ in(Ci&$( en La!ra, !n cCar$ en e(a !ardia 'erOec&a de caCma % de (iCenci$+ IDan aC cine c$m$ (iem're, 0acLan eC am$r c$m$ (iem're+ Para L!i( %a n$ 0aDLa en La!ra $&r$ mi(&eri$ K!e eC de (! re(i nada ad0e(in a e(a Mida en Ca K!e nada 0aDLa CCe ad$ a (er C$ K!e '!dier$n e('erar d$( aU$( a&rE(+ A0$ra Ca c$n$cLa Dien, a Ca 0$ra de Ca( c$nOr$n&aci$ne( deOini&iMa( &enLa K!e admi&ir K!e La!ra era c$m$ 0aDLa (id$ Nic$, de Ca( K!e (e K!edan a&rE( % (C$ $Dran '$r inercia, a!nK!e em'Ceara a Mece( !na M$C!n&ad ca(i &erriDCe en n$ 0acer nada, en n$ MiMir de Mera( 'ara nada+ Se 0!Diera en&endid$ m!c0$ me2$r c$n Nic$ K!e c$n 5C, % C$( d$( C$ MenLan (aDiend$ de(de eC dLa de (! ca(amien&$, de(de Ca( 'rimera( &$ma( de '$(icin K!e (i !en a Ca DCanda aK!ie(cencia de Ca C!na

http://biblioteca.d2g.com

de mieC % eC de(e$+ A0$ra La!ra M$CMLa a &ener Ca 'e(adiCCa+ S$UaDa m!c0$, 'er$ Ca 'e(adiCCa era di(&in&a, L!i( Ca rec$n$cLa en&re m!c0$( $&r$( m$Mimien&$( de (! c!er'$, 'aCaDra( c$nO!(a( $ DreMe( ri&$( de animaC K!e (e a0$ a+ HaDLa em'eQad$ a D$rd$, c!and$ &$daMLa 0aDCaDan de Nic$ '$rK!e Nic$ acaDaDa de m$rir % eCC$( (e 0aDLan emDarcad$ !na( '$ca( (emana( de('!5(+ Una n$c0e, de('!5( de ac$rdar(e de Nic$ % c!and$ %a (e in(in!aDa eC &Eci&$ (iCenci$ K!e (e in(&aCarLa C!e $ en&re eCC$(, La!ra 0aDLa &enid$ Ca 'e(adiCCa+ Se re'e&La de &iem'$ en &iem'$ % era (iem're C$ mi(m$, La!ra C$ de('er&aDa c$n !n emid$ r$nc$, !na (ac!dida c$nM!C(iMa de Ca( 'ierna(, % de $C'e !n ri&$ K!e era !na ne a&iMa &$&aC, !n rec0aQ$ c$n Ca( d$( man$( % &$d$ eC c!er'$ % &$da Ca M$Q de aC $ 0$rriDCe K!e Ce caLa de(de eC (!eU$ c$m$ !n en$rme 'edaQ$ de ma&eria 'e a2$(a+ C Ca (ac!dLa, Ca caCmaDa, Ce &raLa a !a K!e DeDLa ($CC$Qand$, ac$(ada aJn a media( '$r eC $&r$ Cad$ de (! Mida+ *ecLa n$ rec$rdar nada, era aC $ 0$rriDCe 'er$ n$ (e '$dLa e6'Cicar, % acaDaDa '$r d$rmir(e CCeMEnd$(e (! (ecre&$, '$rK!e L!i( (aDLa K!e eCCa (aDLa, K!e acaDaDa de enOren&ar(e c$n aK!eC K!e en&raDa en (! (!eU$, Ma%a a (aDer Da2$ K!5 0$rrenda mE(cara, % c!%a( r$diCCa( aDraQarLa La!ra en !n M5r&i $ de e('an&$, K!iQE de am$r inJ&iC+ Era (iem're C$ mi(m$, Ce aCcanQaDa !n Ma($ de a !a, e('erand$ en (iCenci$ a K!e eCCa M$CMiera a a'$%ar Ca caDeQa en Ca aCm$0ada+ B!iQE !n dLa eC e('an&$ O!era mE( O!er&e K!e eC $r !CC$, (i e($ O!era $r !CC$+ B!iQE en&$nce( 5C '$drLa C!c0ar de(de (! Cad$+ B!iQE n$ &$d$ e(&aDa 'erdid$, K!iQE Ca n!eMa Mida CCe ara a (er reaCmen&e $&ra c$(a K!e e(e (im!Cacr$ de ($nri(a( % de cine Oranc5(+ -ren&e a Ca me(a de diD!2$, r$dead$ de en&e( a2ena(, L!i( rec$DraDa eC (en&id$ de Ca (ime&rLa % eC m5&$d$ K!e Ce !(&aDa a'Cicar a Ca Mida+ P!e(&$ K!e La!ra n$ &$caDa eC &ema, e('erand$ c$n a'aren&e indiOerencia Ca c$n&e(&acin deC &L$ EmiCi$, a 5C Ce c$rre('$ndLa en&ender(e c$n mamE+ C$n&e(& (! car&a Cimi&End$(e a Ca( men!da( n$&icia( de Ca( JC&ima( (emana(, % de2 'ara Ca '$(&da&a !na Ora(e rec&iOica&$riaP H*e m$d$ K!e /Lc&$r 0aDCa de Menir a E!r$'a+ A &$d$ eC m!nd$ Ce da '$r Mia2ar, deDe (er Ca 'r$'a anda de Ca( a encia( de &!ri(m$+ *ecLCe K!e e(criDa, Ce '$dem$( mandar &$d$( C$( da&$( K!e nece(i&e+ *ecLCe &amDi5n K!e de(de a0$ra c!en&a c$n n!e(&ra ca(a+ EC &L$ EmiCi$ c$n&e(& ca(i a M!eC&a de c$rre$, (ecamen&e c$m$ c$rre('$ndLa a !n 'arien&e &an cercan$ % &an re(en&id$ '$r C$ K!e en eC MeC$ri$ de Nic$ 0aDLa caCiOicad$ de incaCiOicaDCe+ Sin 0aDer(e di( !(&ad$ de Oren&e c$n L!i(, 0aDLa dem$(&rad$ (!( (en&imien&$( c$n Ca (!&iCeQa 0aDi&!aC en ca($( 'arecid$(, aD(&eni5nd$(e de ir a de('edirC$ aC Darc$, $CMidand$ d$( aU$( (e !id$( Ca Oec0a de (! c!m'CeaU$(+ A0$ra (e Cimi&aDa a c!m'Cir c$n (! deDer de 0erman$ '$CL&ic$ de mamE, % enMiaDa e(c!e&amen&e C$( re(!C&ad$(+ MamE e(&aDa m!% Dien 'er$ ca(i n$ 0aDCaDa, c$(a c$m'ren(iDCe &eniend$ en c!en&a C$( m!c0$( di( !(&$( de C$( JC&im$( &iem'$(+ Se n$&aDa K!e e(&aDa m!% ($Ca en Ca ca(a de -C$re(, C$ c!aC era C ic$ '!e(&$ K!e nin !na madre K!e 0a MiMid$ &$da Ca Mida c$n (!( d$( 0i2$( '!ede (en&ir(e a !(&$ en !na en$rme ca(a CCena de rec!erd$(+ En c!an&$ a Ca( Ora(e( en c!e(&in, eC &L$ EmiCi$ 0aDLa 'r$cedid$ c$n eC &ac&$ K!e (e reK!erLa en Mi(&a de C$ deCicad$ deC a(!n&$, 'er$ Camen&aDa decirCe( K!e n$ 0aDLa (acad$ ran c$(a en Cim'i$, '$rK!e mamE n$ e(&aDa en Mena de c$nMer(acin % 0a(&a C$ 0aDLa reciDid$ en Ca (aCa, c$(a K!e n!nca 0acLa c$n (! 0erman$ '$CL&ic$+ A !na in(in!acin de $rden &era'5!&ic$, 0aDLa c$n&e(&ad$ K!e a'ar&e deC re!ma&i(m$ (e (en&La 'erOec&amen&e Dien, a!nK!e en e($( dLa( Ca Oa&i aDa &ener K!e 'Canc0ar &an&a( cami(a(+ EC &L$ EmiCi$ (e 0aDLa in&ere(ad$ '$r (aDer de K!5 cami(a( (e &ra&aDa, 'er$ eCCa (e 0aDLa Cimi&ad$ a !na incCinacin de caDeQa % !n $Orecimien&$ de 2ereQ % aCCe&i&a( 7a Ce%+ MamE n$ Ce( di$ dema(iad$ &iem'$ 'ara di(c!&ir Ca car&a de &L$ EmiCi$ % (! ineOicacia maniOie(&a+ C!a&r$ dLa( de('!5( CCe !n ($Dre cer&iOicad$, a!nK!e mamE (aDLa de ($Dra K!e n$ 0a% nece(idad de cer&iOicar Ca( car&a( a5rea( a ParL(+ La!ra &eCeO$ne a L!i( % Ce 'idi K!e M$CMiera C$ an&e( '$(iDCe+ Media 0$ra mE( &arde Ca enc$n&r re('irand$ 'e(adamen&e, 'erdida en Ca c$n&em'Cacin de !na( OC$re( amariCCa( ($Dre Ca me(a+ La car&a e(&aDa en Ca re'i(a de Ca c0imenea, % L!i( M$CMi a de2arCa a0L de('!5( de Ca Cec&!ra+ -!e a (en&ar(e 2!n&$ a La!ra, e('er+ ECCa (e enc$ i de 0$mDr$(+ NSe 0a M!eC&$ C$ca Ndi2$+ L!i( encendi !n ci arriCC$+ EC 0!m$ Ce 0iQ$ CC$rar C$( $2$(+ C$m'rendi K!e Ca 'ar&ida c$n&in!aDa, K!e a 5C Ce &$caDa m$Mer+ Per$ e(a 'ar&ida Ca e(&aDan 2! and$ &re( 2! ad$re(, K!iQE c!a&r$+ A0$ra &enLa Ca (e !ridad de K!e &amDi5n mamE e(&aDa aC D$rde deC &aDCer$+ P$c$ a '$c$ re(DaC en eC (iCCn, % de2 K!e (! cara (e '!(iera Ca inJ&iC mE(cara de Ca( man$( 2!n&a(+ OLa CC$rar a La!ra, aDa2$ c$rrLan a ri&$( C$( c0ic$( de Ca '$r&era+ La n$c0e &rae c$n(e2$, e&c5&era+ Le( &ra2$ !n (!eU$ 'e(ad$ % ($rd$, de('!5( K!e C$( c!er'$( (e enc$n&rar$n en !na m$n&$na Da&aCCa K!e en eC O$nd$ n$ 0aDLan de(ead$+ Una MeQ mE( (e cerraDa eC &Eci&$ ac!erd$P '$r Ca maUana 0aDCarLan deC &iem'$, deC crimen de Sain&1CC$!d, de 9ame( *ean+ La car&a (e !La ($Dre Ca re'i(a % mien&ra( DeDLan &5 n$ '!dier$n de2ar de MerCa, 'er$ L!i( (aDLa K!e aC M$CMer deC &raDa2$ %a n$ Ca enc$n&rarLa+ La!ra D$rraDa Ca( 0!eCCa( c$n (! OrLa, eOicaQ diCi encia+ Un dLa, $&r$ dLa, $&r$ dLa mE(+ Una n$c0e (e rier$n m!c0$ c$n C$( c!en&$( de C$( Mecin$(, c$n !na a!dicin de -ernandeC+ Se 0aDC de ir a Mer !na 'ieQa de &ea&r$, de 'a(ar !n Oin de (emana en -$n&aineDCea!+

http://biblioteca.d2g.com

S$Dre Ca me(a de diD!2$ (e ac!m!CaDan C$( da&$( innece(ari$(, &$d$ c$incidLa c$n Ca car&a de mamE+ EC Darc$ CCe aDa eOec&iMamen&e aC HaMre eC Mierne( 13 '$r Ca maUana, % eC &ren e('eciaC en&raDa en Sain&1LaQare a Ca( 11+4;+ EC 2!eMe( Mier$n Ca 'ieQa de &ea&r$ % (e diMir&ier$n m!c0$+ *$( n$c0e( an&e( La!ra 0aDLa &enid$ $&ra 'e(adiCCa, 'er$ 5C n$ (e m$Ce(& en &raerCe a !a % Ca de2 K!e (e &ranK!iCiQara ($Ca, dEnd$Ce Ca e('aCda+ *e('!5( La!ra d!rmi en 'aQ, de dLa andaDa $c!'ada c$r&and$ % c$(iend$ !n Me(&id$ de Meran$+ HaDCar$n de c$m'rar !na mEK!ina de c$(er eC5c&rica c!and$ &erminaran de 'a ar Ca 0eCadera+ L!i( enc$n&r Ca car&a de mamE en eC ca2n de Ca me(a de C!Q % Ca CCeM a Ca $Oicina+ TeCeO$ne a Ca c$m'aULa naMiera, a!nK!e e(&aDa (e !r$ de K!e mamE daDa Ca( Oec0a( e6ac&a(+ Era (! Jnica (e !ridad, '$rK!e &$d$ eC re(&$ n$ (e '$dLa (iK!iera 'en(ar+ G e(e imD5ciC deC &L$ EmiCi$+ L$ me2$r (erLa e(criDir a Ma&iCde, '$r mE( K!e e(&!Mie(en di(&anciad$( Ma&iCde c$m'renderLa Ca !r encia de in&erMenir, de 'r$&e er a mamE+ ZPer$ reaCmen&e Sn$ era !na 're !n&a, 'er$ cm$ decirC$ de $&r$ m$d$T 0aDLa K!e 'r$&e er a mamE, 'reci(amen&e a mamE[ P$r !n m$men&$ 'en( en 'edir Car a di(&ancia % 0aDCar c$n eCCa+ Se ac$rd deC 2ereQ % Ca( aCCe&i&a( 7a Ce%, (e enc$ i de 0$mDr$(+ Tam'$c$ 0aDLa &iem'$ de e(criDir a Ma&iCde, a!nK!e en reaCidad 0aDLa &iem'$ 'er$ K!iQE O!e(e 'reOeriDCe e('erar aC Mierne( dieci(ie&e an&e( de+++ EC c$Uac %a n$ C$ a%!daDa ni (iK!iera a n$ 'en(ar, $ '$r C$ men$( a 'en(ar (in &ener mied$+ Cada MeQ rec$rdaDa c$n mE( cCaridad Ca cara de mamE en Ca( JC&ima( (emana( de 7!en$( Aire(, de('!5( deC en&ierr$ de Nic$+ L$ K!e 5C 0aDLa en&endid$ c$m$ d$C$r, (e Ce m$(&raDa a0$ra c$m$ $&ra c$(a, aC $ en d$nde 0aDLa !na renc$r$(a de(c$nOianQa, !na e6're(in de animaC K!e (ien&e K!e Man a aDand$narC$ en !n &erren$ DaCdL$ Ce2$( de Ca ca(a, 'ara de(0acer(e de 5C+ A0$ra em'eQaDa a Mer de Mera( Ca cara de mamE+ Reci5n a0$ra Ca MeLa de Mera( en aK!eCC$( dLa( en K!e &$da Ca OamiCia (e 0aDLa &!rnad$ 'ara Mi(i&arCa, darCe eC '5(ame '$r Nic$, ac$m'aUarCa de &arde, % &amDi5n La!ra % 5C MenLan de Adr$ !5 'ara ac$m'aUarCa, 'ara e(&ar c$n mamE+ Se K!edaDan a'ena( !n ra&$ '$rK!e de('!5( a'arecLa eC &L$ EmiCi$, $ /Lc&$r, $ Ma&iCde, % &$d$( eran !na mi(ma OrLa re'!C(a, Ca OamiCia indi nada '$r C$ (!cedid$, '$r Adr$ !5, '$rK!e eran OeCice( mien&ra( Nic$, '$Dreci&$, mien&ra( Nic$+ 9amE( ($('ec0arLan 0a(&a K!5 '!n&$ 0aDLan c$CaD$rad$ 'ara emDarcarC$( en eC 'rimer D!K!e a man$4 c$m$ (i (e 0!Dieran a($ciad$ 'ara 'a arCe( C$( 'a(a2e(, CCeMarC$( cariU$(amen&e a D$rd$ c$n re aC$( % 'aU!eC$(+ CCar$ K!e (! deDer de 0i2$ C$ $DCi aDa a e(criDir en (e !ida a Ma&iCde+ T$daMLa era ca'aQ de 'en(ar c$(a( a(L an&e( deC c!ar&$ c$Uac+ AC K!in&$ Ca( 'en(aDa de n!eM$ % (e reLa Scr!QaDa ParL( a 'ie 'ara e(&ar mE( ($C$ % de('e2ar(e Ca caDeQaT, (e reLa de (! deDer de 0i2$, c$m$ (i C$( 0i2$( &!Mieran deDere(, c$m$ (i C$( deDere( O!eran C$( de c!ar&$ rad$, C$( (a rad$( deDere( 'ara Ca (a rada (eU$ri&a deC inm!nd$ c!ar&$ rad$+ P$rK!e (! deDer de 0i2$ n$ era e(criDir a Ma&iCde+ ZPara K!5 Oin ir Sn$ era !na 're !n&a, 'er$ cm$ decirC$ de $&r$ m$d$T K!e mamE e(&aDa C$ca[ L$ Jnic$ K!e (e '$dLa 0acer era n$ 0acer nada, de2ar K!e 'a(aran C$( dLa(, (aCM$ eC Mierne(+ C!and$ (e de('idi c$m$ (iem're de La!ra dici5nd$Ce K!e n$ MendrLa a aCm$rQar '$rK!e &enLa K!e $c!'ar(e de !n$( aOic0e( !r en&e(, e(&aDa &an (e !r$ deC re(&$ K!e 0!Diera '$did$ a re arP HSi K!er5( Mam$( 2!n&$(+I Se reO! i en eC caO5 de Ca e(&acin, men$( '$r di(im!C$ K!e 'ara &ener Ca '$Dre Men&a2a de Mer (in (er Mi(&$+ A Ca( $nce % &rein&a % cinc$ de(c!Dri a La!ra '$r (! OaCda aQ!C, Ca (i !i a di(&ancia, Ca Mi$ mirar eC &aDCer$, c$n(!C&ar a !n em'Cead$, c$m'rar !n D$Ce&$ de 'Ca&aO$rma, en&rar en eC and5n d$nde %a (e 2!n&aDa Ca en&e c$n eC aire de C$( K!e e('eran+ *e&rE( de !na Q$rra car ada de ca2$ne( de Or!&a miraDa a La!ra K!e 'arecLa d!dar en&re K!edar(e cerca de Ca (aCida deC and5n $ in&ernar(e '$r 5C+ La miraDa (in ($r're(a, c$m$ a !n in(ec&$ c!%$ c$m'$r&amien&$ '$dLa (er in&ere(an&e+ EC &ren CCe ca(i en (e !ida % La!ra (e meQcC c$n Ca en&e K!e (e acercaDa a Ca( Men&aniCCa( de C$( c$c0e( D!(cand$ cada !n$ C$ (!%$, en&re ri&$( % man$( K!e ($Dre(aCLan c$m$ (i den&r$ deC &ren (e e(&!Mieran a0$ and$+ 7$rde Ca Q$rra % en&r aC and5n en&re mE( ca2$ne( de Or!&a % manc0a( de ra(a+ *e(de d$nde e(&aDa MerLa (aCir a C$( 'a(a2er$(, MerLa 'a(ar $&ra MeQ a La!ra, (! r$(&r$ CCen$ de aCiMi$ '$rK!e eC r$(&r$ de La!ra, Zn$ e(&arLa CCen$ de aCiMi$[ SN$ era !na 're !n&a, 'er$ cm$ decirC$ de $&r$ m$d$+T G de('!5(, dEnd$(e eC C!2$ de (er eC JC&im$ !na MeQ K!e 'a(aran C$( JC&im$( Mia2er$( % C$( JC&im$( c0an ad$re(, en&$nce( (aCdrLa a (! MeQ, Da2arLa a Ca 'CaQa CCena de ($C 'ara ir a DeDer c$Uac aC caO5 de Ca e(K!ina+ G e(a mi(ma &arde e(criDirLa a mamE (in Ca men$r reOerencia aC ridLc!C$ e'i($di$ S'er$ n$ era ridLc!C$T % de('!5( &endrLa MaC$r % 0aDCarLa c$n La!ra S'er$ n$ &endrLa MaC$r % n$ 0aDCarLa c$n La!raT+ *e &$da( manera( c$Uac, e($ (in Ca men$r d!da, % K!e &$d$ (e O!era aC dem$ni$+ /erC$( 'a(ar a(L en racim$(, aDraQEnd$(e c$n ri&$( % CE rima(, Ca( 'aren&eCa( de(a&ada(, !n er$&i(m$ Dara&$ c$m$ !n carr$!((eC de Oeria Darriend$ eC and5n, en&re MaCi2a( % 'aK!e&e( % '$r Oin, '$r Oin, c!En&$ &iem'$ (in Mern$(, K!5 K!emada e(&E(, IMe&&e, 'er$ (L, 0!D$ !n ($C e(&!'end$, 0i2a+ P!e(&$ a D!(car (eme2anQa(, '$r !(&$ de aCiar(e a Ca imDeciCidad, d$( de C$( 0$mDre( K!e 'a(aDan cerca deDLan (er ar en&in$( '$r eC c$r&e de 'eC$, C$( (ac$(, eC aire de (!Oiciencia di(im!Cand$ eC aQ$ramien&$ de en&rar en ParL(+ Un$ ($Dre &$d$ (e 'arecLa a Nic$, '!e(&$ a D!(car (eme2anQa(+ EC $&r$ n$, % en reaCidad 5(&e &am'$c$, a'ena( (e Ce miraDa eC c!eCC$ m!c0$ mE( r!e($ % Ca cin&!ra mE( anc0a+ Per$ '!e(&$ a D!(car (eme2anQa( '$r '!r$ !(&$, e(e $&r$ K!e %a 0aDLa 'a(ad$ % aManQaDa 0acia eC '$r&iCC$ de (aCida, c$n !na ($Ca

http://biblioteca.d2g.com

MaCi2a en Ca man$ iQK!ierda, Nic$ era Q!rd$ c$m$ 5C, &enLa e(a e('aCda !n '$c$ car ada, e(e c$r&e de 0$mDr$(+ G La!ra deDLa 0aDer 'en(ad$ C$ mi(m$ '$rK!e MenLa de&rE( mirEnd$C$, % en Ca cara !na e6're(in K!e 5C c$n$cLa Dien, Ca cara de La!ra c!and$ de('er&aDa de Ca 'e(adiCCa % (e inc$r'$raDa en Ca cama mirand$ Oi2amen&e eC aire, mirand$, a0$ra C$ (aDLa, a aK!eC K!e (e aCe2aDa dEnd$Ce Ca e('aCda, c$n(!mada Ca inn$minaDCe Men anQa K!e Ca 0acLa ri&ar % deDa&ir(e en (!eU$(+ P!e(&$( a D!(car (eme2anQa(, na&!raCmen&e eC 0$mDre era !n de(c$n$cid$, C$ Mier$n de Oren&e c!and$ '!($ Ca MaCi2a en eC (!eC$ 'ara D!(car eC DiCCe&e % en&re arC$ aC deC '$r&iCC$+ La!ra (aCi Ca 'rimera de Ca e(&acin, Ca de2 K!e &$mara di(&ancia % (e 'erdiera en Ca 'Ca&aO$rma deC a!&$DJ(+ En&r en eC caO5 de Ca e(K!ina % (e &ir en !na DanK!e&a+ ME( &arde n$ (e ac$rd (i 0aDLa 'edid$ aC $ de DeDer, (i e($ K!e Ce K!emaDa Ca D$ca era eC re !(&$ deC c$Uac Dara&$+ TraDa2 &$da Ca &arde en C$( aOic0e(, (in &$mar(e de(can($+ A ra&$( 'en(aDa K!e &endrLa K!e e(criDirCe a mamE, 'er$ C$ O!e de2and$ 'a(ar 0a(&a Ca 0$ra de (aCida+ Cr!Q ParL( a 'ie, aC CCe ar a ca(a enc$n&r a Ca '$r&era en eC Qa !En % c0arC !n ra&$ c$n eCCa+ H!Diera K!erid$ K!edar(e 0aDCand$ c$n Ca '$r&era $ C$( Mecin$(, 'er$ &$d$( iDan en&rand$ en C$( de'ar&amen&$( % (e acercaDa Ca 0$ra de cenar+ S!Di de('aci$ Sen reaCidad (iem're (!DLa de('aci$ 'ara n$ Oa&i ar(e C$( '!Cm$ne( % n$ &$(erT % aC CCe ar aC &ercer$ (e a'$% en Ca '!er&a an&e( de &$car eC &imDre, 'ara de(can(ar !n m$men&$ en Ca ac&i&!d deC K!e e(c!c0a C$ K!e 'a(a en eC in&eri$r de !na ca(a+ *e('!5( CCam c$n C$( d$( &$K!e( c$r&$( de (iem're+ NA0, ($( M$( Ndi2$ La!ra, $Oreci5nd$Ce !na me2iCCa OrLaN+ Ga em'eQaDa a 're !n&arme (i 0aDrLa( &enid$ K!e K!edar&e mE( &arde+ La carne deDe e(&ar rec$cida+ N$ e(&aDa rec$cida, 'er$ en camDi$ n$ &enLa !(&$ a nada+ Si en e(e m$men&$ 0!Diera (id$ ca'aQ de 're !n&arCe a La!ra '$r K!5 0aDLa id$ a Ca e(&acin, &aC MeQ eC caO5 0!Die(e rec$Drad$ eC (aD$r, $ eC ci arriCC$+ Per$ La!ra n$ (e 0aDLa m$Mid$ de ca(a en &$d$ eC dLa C$ di2$ c$m$ (i nece(i&ara men&ir $ e('erara K!e 5C 0iciera !n c$men&ari$ D!rCn ($Dre Ca Oec0a, Ca( manLa( Camen&aDCe( de mamE+ ReM$CMiend$ eC caO5, de c$d$( ($Dre eC man&eC, de2 'a(ar !na MeQ mE( eC m$men&$+ La men&ira de La!ra %a n$ im'$r&aDa, !na mE( en&re &an&$( De($( a2en$(, &an&$( (iCenci$( d$nde &$d$ era Nic$, d$nde n$ 0aDLa nada en eCCa $ en 5C K!e n$ O!era Nic$+ ZP$r K!5 Sn$ era !na 're !n&a 'er$ cm$ decirC$ de $&r$ m$d$T n$ '$ner !n &ercer c!Dier&$ en Ca me(a[ ZP$r K!5 n$ ir(e, '$r K!5 n$ cerrar eC '!U$ % e(&reCCarC$ en e(a cara &ri(&e % (!Orida K!e eC 0!m$ deC ci arriCC$ deO$rmaDa, 0acLa ir % Menir c$m$ en&re d$( a !a(, 'arecLa CCenar '$c$ a '$c$ de $di$ c$m$ (i O!era Ca cara mi(ma de mamE[ B!iQE e(&aDa en Ca $&ra 0aDi&acin, $ K!iQE e('eraDa a'$%ad$ en Ca '!er&a c$m$ 0aDLa e('erad$ 5C, $ (e 0aDLa in(&aCad$ %a d$nde (iem're 0aDLa (id$ eC am$, en eC &erri&$ri$ DCanc$ % &iDi$ de Ca( (EDana( aC K!e &an&a( Mece( 0aDLa ac!did$ en C$( (!eU$( de La!ra+ ACCL e('erarLa, &endid$ de e('aCda(, O!mand$ &amDi5n 5C (! ci arriCC$, &$(iend$ !n '$c$, ri5nd$(e c$n !na cara de 'a%a($ c$m$ Ca cara de C$( JC&im$( dLa(, c!and$ n$ Ce K!edaDa ni !na $&a de (an re (ana en Ca( Mena(+ Pa( aC $&r$ c!ar&$, O!e a Ca me(a de &raDa2$, encendi Ca CEm'ara+ N$ nece(i&aDa reCeer Ca car&a de mamE 'ara c$n&e(&arCa c$m$ deDLa+ Em'eQ a e(criDir, K!erida mamE+ E(criDiP K!erida mamE+ Tir eC 'a'eC, e(criDiP mamE+ Sen&La Ca ca(a c$m$ !n '!U$ K!e (e O!era a're&and$+ T$d$ era mE( e(&rec0$, mE( ($O$can&e+ EC de'ar&amen&$ 0aDLa (id$ (!Oicien&e 'ara d$(, e(&aDa 'en(and$ e6ac&amen&e 'ara d$(+ C!and$ CeMan& C$( $2$( SacaDaDa de e(criDirP mamET, La!ra e(&aDa en Ca '!er&a, mirEnd$C$+ L!i( de2 Ca 'C!ma+ NZA M$( n$ &e 'arece K!e e(&E m!c0$ mE( OCac$[ Ndi2$+ La!ra 0iQ$ !n e(&$+ Un DriCC$ 'araCeC$ Ce Da2aDa '$r Ca( me2iCCa(+ NUn '$c$ Ndi2$N+ Un$ Ma camDiand$+++

COMENTARIO
En HCar&a( de mamEI, 9!Ci$ C$r&EQar, 0$mDre de d$( m!nd$(, C$ ra c$nMer&ir Ca 0i(&$ria &rE ica de !n ma&rim$ni$ en !n (LmD$C$ naci$naC % reMe(&irC$ de !n aire mE ic$ median&e !na &5cnica e6'erimen&aC eCaD$rada di(im!Cadamen&e c$n eC ma%$r c!idad$+ Parien&e Ci&erari$ de =amlet# Los %erechos %e la salu% de -C$renci$ SEnc0eQ % HTaC'aI de 9!an R!CO$, e(&e c!en&$ reMeCa c$n !na 'reci(in ca(i ma&emE&ica eC derr!mDe deC ma&rim$ni$ de La!ra % L!i(+ La 'rimera indicacin de K!e La!ra n$ e(&E c$n&en&a (!r e (!aMemen&e de !na ima en 'CE(&icaP HeC r$(&r$ K!e 'arecLa 0aDer(e de(diD!2ad$ !n '$c$ de(de C$( &iem'$( de 7!en$( Aire(, c$m$ (i eC aire ri( de ParL( Ce K!i&ara eC c$C$r % eC reCieMeI+ *e a0L en adeCan&e, '$c$ a '$c$ (e Ma in&en(iOicand$ eC &ema deC Oraca($ ma&rim$niaC reOCe2ad$ &an&$ en Ca m$n$&$nLa de Ca Mida m$derna NIeC &raDa2$ 'a(aDCe, eC de'ar&amen&$ D$ni&$, Ca( 'eCLc!Ca( e6ceCen&e(IN c$m$ en !na (erie de 'eK!eU$( de&aCCe(P eC re&ir$ deC DraQ$ en eC cine4 eC (iCenci$ ($Dre

http://biblioteca.d2g.com

Nic$, %a m!er&$ de &i(i(, '$r (! a('ec&$ de re'r$c0e, de arre'en&imien&$, de &raicin4 eC rec!erd$ de cm$ (e 0aDLan K!erid$ de(e('eradamen&e en Ca C!na de mieC4 Ca re(i nacin de La!ra, eC (im!Cacr$ de ($nri(a4 eC CCan&$ de La!ra mien&ra( HaDa2$ c$rrLan a ri&$( C$( c0ic$( de Ca '$r&eraI4 eC (e6$ m$n&$n$ n$ de(ead$4 Ca 'e(adiCCa de La!ra K!e n$ reciDe eC c$n(!eC$ ac$(&!mDrad$ de L!i(4 Ca c$n&em'Cacin de La!ra c$m$ a !n in(ec&$+ SC$ 0acia eC OinaC (e recaCca Ca im'$r&ancia deC &L&!C$ c$n Ca &ran(O$rmacin '$r eC 0!m$ de Ca cara &ri(&e % (!Orida de La!ra en Ca cara CCena de $di$ de mamE+ E(a iden&iOicacin de La!ra c$n mamE, an!nciada an&e( c$n Ca c$m'Cicidad de La!ra en eC $rden &an $diad$ de mamE, de(&aca eC carEc&er edL'ic$ deC 'r$DCema Sc$m$ en =amlet+ % e6'Cica eC an0eC$ de CiDer&ad de L!i(+ A!nK!e C$ r e(ca'ar(e de 7!en$( Aire(, Ca( car&a( de mamE c$n(&i&!%en !n e(CaDn c$n eC 'a(ad$ K!e dan !n carEc&er c$ndici$naC a e(a CiDer&ad+ E( mE(, &an&$ c$m$ an0eCaDa en $&ra 5'$ca Ca CiDer&ad, an0eCa a0$ra Ca( car&a( de mamE '$rK!e H(i Ce 0!Dieran OaC&ad$ 0aDrLa (en&id$ caer ($Dre 5C Ca CiDer&ad c$m$ !n 'e($ in($'$r&aDCeI+ La HCiDer&ad d!ramen&e c$nK!i(&adaI % 'r$Mi(i$naC de L!i( e( !n reOCe2$ aC reM5( de Ca inde'endencia de Ca Ar en&ina+ Para c$n(e !ir (! CiDer&ad, L!i( &!M$ K!e rec0aQar a (! madre % reO! iar(e en E!r$'a 'er$ de(c!Dre K!e n$ '!ede D$rrar eC 'a(ad$+ *e !na manera 'araCeCa, Ca Ar en&ina &!M$ K!e rec0aQar a (! madre e!r$'ea 'ara CiDerar(e 'er$ &amDi5n 0a de(c!Dier&$ K!e Ca CiDer&ad e( c$ndici$naC % K!e n$ '!ede r$m'er '$r c$m'Ce&$ eC '!en&e 0acia eC 'a(ad$+ La &ra(cendencia naci$naC de e(&e 'r$DCema indiMid!aC (e in(inJa CeMemen&e c$n C$( re&ra&$( de C$( 'rcere( San Mar&Ln, RiMadaMia % eC aCmiran&e 7r$`n en Ca( e(&am'iCCa( K!e CCe an c$n Ca( car&a( de mamE+ La im'$r&ancia de e(a( e(&am'iCCa( (e reO!erQa '$r eC in&er5( OiCa&5Cic$ de Nic$+ C$m$ Ca n$MeCa Ra'uela % eC c!en&$ HEC $&r$ cieC$I, HCar&a( de mamEI &iene eC d$DCe e(cenari$ de ParL( % de 7!en$( Aire( K!e (e reOCe2a en Ca e(&r!c&!ra C$ mi(m$ K!e en eC e(&iC$ deC c!en&$+ EC '!en&e en&re Ca( d$( ci!dade( (e c$n(&r!%e ($Dre !na (erie de de&aCCe( 'araCeC$(P eC caC$r, C$( n$mDre( de Ca( caCCe(, eC cine, eC c$Uac de L!i( % eC 2ereQ de mamE, HT$m % 9err%I en ParL( % eC a&$ % eC 'err$ en 7!en$( Aire( % Ca( aC!(i$ne( aC a2edreQ+ AdemE(, (e in(i(&e &an&$ en eC nJmer$ d$( K!e reO!erQa Ca m$n$&$nLa K!e (ien&en C$( 'r$&a $ni(&a(P C$( d$( aU$( K!e CCeMan en ParL(, Ca (aCida de 7!en$( Aire( d$( me(e( de('!5( de Ca m!er&e de Nic$, C$( d$( 'err$( de mamE, Ca( d$( 0$ra( 'a(ada( en eC Danc$ de 'CaQa, H0iQ$ d$( c$(a(I, !n rec0aQ$ c$n Ca( d$( man$(, C$( d$( 0i2$( de mamE, Ca 'e(adiCCa d$( n$c0e( an&e( de Ca CCe ada de Nic$, C$( d$( Mia2er$( ar en&in$(, C$( d$( &$K!e( c$r&$( de (iem're, Hen&re d$( a !a(I % eC de'ar&amen&$ (!Oicien&e He6ac&amen&e 'ara d$(I+ E(&a (ime&rLa e(&r!c&!raC K!e reOCe2a Ca Mi(in deC d$DCe m!nd$ de ParL(17!en$( Aire( c$nc!erda 'erOec&amen&e c$n eC &raDa2$ % eC carEc&er deC 'r$&a $ni(&a L!i(P e( di(eUad$r en !na a encia de '!DCicidad % Ce !(&a eC (en&id$ de Ca (ime&rLa+ ME( K!e nada Ca 're(encia (im!C&Enea de Ca( d$( ci!dade( (e aOirma '$r Ca( (erie( (in Oin de d$( 'aCaDra( $ d$( Ora(e( 'araCeCa(+ 7a(&e !n ($C$ e2em'C$P *e caCCe en caCCe O!e (in&iend$ cm$ Ce c$(&aDa (i&!ar(e en eC 're(en&e, en C$ K!e &endrLa K!e (!ceder media 0$ra mE( &arde+ La car&a de mamE C$ me&La, C$ a0$ aDa en Ca reaCidad de e($( d$( aU$( de Mida en ParL(, Ca men&ira de !na 'aQ &raOicada, de !na OeCicidad de '!er&a( 'ara aO!era, ($(&enida '$r diMer(i$ne( % e('ec&Ec!C$(, de !n 'ac&$ inM$C!n&ari$ de (iCenci$ en K!e C$( d$( (e de(!nLan '$c$ a '$c$ c$m$ en &$d$( C$( 'ac&$( ne a&iM$(+ AdemE( de C$( 'araCeCi(m$( e(&iCL(&ic$(, Ca( $raci$ne( ci&ada( c$n&ienen Ca cCaMe 'ara c$m'render d$( a('ec&$( DE(ic$( de Ca e(&r!c&!ra deC c!en&$P eC 2!e $ en&re Ca reaCidad % Ca men&ira % eC mane2$ m!% (!&iC de C$( &re( 'Can$( cr$n$C ic$( deC 're(en&e, deC O!&!r$ % deC 'a(ad$+ La c$nMer(in de Ca reaCidad en men&ira $ Oan&a(La $ MiceMer(a e( !n$ de C$( &r!c$( 'rediCec&$( de C$r&EQarP HC$n&in!idad de C$( 'arK!e(I, HEC rL$I % HLa n$c0e D$ca arriDaI+ En HCar&a( de mamEI, &an&$ L!i( c$m$ La!ra MiMen Ca men&ira de !n ma&rim$ni$ OeCiQ+ La madre MiMe Ca men&ira de K!e Nic$ n$ 0a m!er&$ % K!e Ma a em'render !n Mia2e a E!r$'a+ L$( e('$($(, incr5d!C$( % &$d$, Man a Ca e(&acin 'ara reciDir a Nic$ % aC OinaC Ca men&ira (e im'$ne &an&$ a Ca Merdad K!e C$( d$( creen K!e en eOec&$ C$ 0an Mi(&$+ EC mi(m$ a!&$r (e (! e(&i$na c$n eC 2!e $ % (imD$CiQa Ca men&ira '$r Ca e6'Cicacin 'aren&5&ica, &an&a( Mece( re'e&ida, de C$ K!e e( !na 're !n&a re&ricaP HSn$ era !na 're !n&a, 'er$ cm$ decirC$ de $&r$ m$d$TI+ P$c$ an&e( deC Oin, eC a!&$r in(inJa $&ra men&ira iden&iOicand$ a L!i( c$n Nic$ '$r medi$ de Ca &i(i(P H(iem're (!DLa de('aci$ 'ara n$ Oa&i ar(e C$( '!Cm$ne( % n$ &$(erI+ E(&a iden&iOicacin aC $ mE ica c$nc!erda c$n eC amDien&e de &$d$ eC c!en&$, cread$ en 'ar&e '$r eC '!n&$ de Mi(&a % &amDi5n '$r eC en&re&e2imien&$ de C$( &re( 'Can$( cr$n$C ic$(+ A 'e(ar de Ca narracin en &ercera 'er($na, &$d$ eC c!en&$ (e 're(en&a de(de eC '!n&$ de Mi(&a de L!i(, K!e MiMe m!% '$c$ en eC 're(en&e, K!e rec!erda m!c0$ deC 'a(ad$ % K!e 'ien(a c$n(&an&emen&e en C$ K!e Ma a (!ceder+ En eC 're(en&e, L!i( Cee Ca( &re( car&a( de mamE, Mia2a en a!&$DJ(, &raDa2a en Ca a encia de '!DCicidad, M!eCMe a ca(a 'ara aCm$rQar, ac$m'aUa a La!ra aC cine, e(criDe a mamE % aC &L$ EmiCi$, DeDe, c$nMer(a c$n C$( Mecin$(, 'a(a !n Oin de (emana en -$n&aineDCea! % Ma a Ca e(&acin 'ara reciDir a Nic$+ Mien&ra( camina '$r eC 're(en&e de !na manera a!&$mE&ica, 'ien(a &an&$ en eC 'a(ad$ c$m$ en eC O!&!r$+ EC 'a(ad$ reMeCa Ca 0i(&$ria de cm$ L!i( O!e

http://biblioteca.d2g.com

're(en&ad$ '$r (! 0erman$ Nic$ a La!ra % de cm$ '$c$ a '$c$ 5(&e O!e (!(&i&!id$ '$r aK!5C 0a(&a CCe ar a Ca '$(e(in en eC a!&$mMiC+ AC mi(m$ &iem'$ K!e rec!erda eC 'a(ad$, L!i( an&ici'a Ca( reacci$ne( O!&!ra( de La!ra re('ec&$ a Ca Hre(!rreccinI de Nic$P H'$r (!'!e(&$, !n$( dLa( de('!5( La!ra (e e6&raUarLa+++ % 5C c$n&e(&arLa+++I A!nK!e C$( &re( 'Can$( cr$n$C ic$( (e en&remeQcCan Orec!en&emen&e, man&ienen (! 'r$'ia Mida inde'endien&e 0a(&a eC Oin c!and$, c$m$ &re( rL$( aOC!en&e(, de(emD$can en eC e(&!ari$ deC 'rimer Merdader$ diEC$ $, '$r DreMe K!e (ea, en&re C$( e('$($(+ An&e( n$ (e 0aDCan direc&amen&e mE( K!e !na MeQ en eC d$rmi&$ri$ c$n eC MeCad$r a'a ad$ % c$n 5C dEnd$Ce Ca e('aCda a eCCa+ En camDi$, en eC diEC$ $ OinaC eC 'a(ad$ % eC O!&!r$ (e O!nden c$n eC 're(en&e % C$( d$( (e miran c$m$ cm'Cice( en Ca 'er'e&!acin de Ca men&ira de Ca re(!rreccin de Nic$+ La m!C&i'Cicidad de eCemen&$( &a'ad$( '$r !na ca'a an&irre&rica K!e (e enc!en&ran en e(&e c!en&$ % en &an&$( $&r$( de C$r&EQar, Ce 0an merecid$ Ca di(&incin de (er eC di n$ (!ce($r de 9$r e L!i( 7$r e(+ *e &$d$( C$( n!eM$( n$MeCi(&a( deC CCamad$ (oom S-!en&e(, <arcLa MErK!eQ, /ar a( LC$(a et al)+# C$r&EQar e( eC me2$r c!en&i(&a+ Sin C! ar a d!da(, e( eC me2$r c!en&i(&a 0i('an$american$ de Ca d5cada deC 6#+

http://biblioteca.d2g.com

'UMBERTO ARENAL
X19)6Y Cu(ano) Naci" en La =a(ana) En *H>3 sali" %e Cu(a para los Esta%os Uni%os ' no -ol-i" hasta poco %espu9s %el triun$o %e la Re-oluci"n) Director %e teatro ' cola(ora%or en las principales re-istas nacionales) Autor %e la primera no-ela %e la Re-oluci"n cu(ana# EC ($C a 'C$m$ B*HGH+C %e otra no-ela# L$( animaCe( (a rad$( B*H?D+C ' %e %os pe&ue1as colecciones %e cuentos# La M!eC&a en red$nd$ B*H?,+ ' EC &iem'$ 0a de(cendid$ B*H?>+) De 9sta pro-iene @El ca(allero CharlesA)

EL CABALLERO CHARLES
NAH, ABUELLOS eran &iem'$( me2$re( Ndi2$ eC 0$mDreN ZMerdad, d$Ua CCari&a[ En&$nce( &$d$ era di(&in&$+ C$m$ decLa Ca 0ermana deC caDaCCer$ C0arCe(+++ ZCm$ era aK!eCC$+++[ ZE0, d$Ua CCari&a[ NZE0+++[ NL$ K!e decLa Ca 0ermana deC caDaCCer$ C0arCe(+++ AK!eCC$ de Ca $'!+++ ZO'! K!5[ La m!2er e(&aDa &endida en Ca cama c$n C$( $2$( cerrad$(, ca(i (in $Lr C$ K!e eC 0$mDre decLa+ L$( 'Er'ad$( Ce &emDCaDan im'erce'&iDCemen&e+ L$( en&reaDri !n '$c$+ N?B!5 $'!Cencia % K!5 riK!eQaA Ndi2$ % c$n&ra2$ C$( $2$(+ C$n !na man$ (e a(e !r K!e Ca Da&a de ca(a e(&aDa Dien cerrada % c$n Ca $&ra D!(c !n 'aU!eC$+ *e('!5( (i !i $%end$ Ca mJ(ica deC radi$ K!e &enLa a (! Cad$+ NU(&ed (aDe C$ K!e %$ di $+ ZE0, d$Ua CCari&a[ EC diO!n&$ C0arCe(, K!e en 'aQ de(can(e, (aDLa cm$ MiMir+ ?B!5 &ra2e( aK!eCC$(A *riC cien4 (L (eU$r, driC cien+ ZSe ac!erda de La -iu%a alegre# de d$Ua E('eranQa Iri([ Era &$da !na dama, !na 'rince(a d$Ua E('eranQa+ Z/erdad, d$Ua CCari&a[ NN$ &an&$ Ndi2$ Ca m!2er, aDriend$ C$( $2$( '$r !n in(&an&e+ /$CMi a cerrarC$( % (i !i e(c!c0and$ Ca mJ(ica+ TamDi5n (in&i eC a&$ de Ca Mecina r$nr$neand$ '$r eC 'a(iCC$+ HaDLa CCe ad$ a iden&iOicar &$d$( C$( ($nid$( de Ca ca(a+ HacLa aC !n$( aU$( K!e 9acin&$ MenLa a MerCa &$d$( C$( d$min $( '$r Ca maUana % decLa Ca( mi(ma( c$(a(+ AC 'rinci'i$ Ce 0aDLa (erMid$ de c$m'aULa, a0$ra Ce re(!C&aDa car an&e+ *e('!5( de !n ra&$ (e marc0aDa+ HaDLa (id$ c0$Oer de C0arCe( d!ran&e )# $ 8# aU$(4 0a(&a (! m!er&e+ NG$ a'ena( (i (aC $+ /en $ a MerCa a !(&ed+ G M$% aC cemen&eri$ a CCeMarCe OC$re( a mi madre, K!e en C$ria e(&5 % aC caDaCCer$ C0arCe(, % mE( nada+ ZPara K!5[ Se K!ed en (iCenci$ !n in(&an&e+ La m!2er (in&i c!and$ Ca a&a en&r en eC c!ar&$4 (iem're (e ec0aDa deDa2$ de Ca me(a a e('erar Ca c$mida K!e eCCa Ce daDa &$d$( C$( dLa(+ NZSe ac!erda c!and$ Car!($ can& en La HaDana[ La m!2er a(in&i c$n Ca caDeQa+ NT$daMLa me ac!erd$+ L$ Me$ cCari&$, cCari&$+ U(&ed &enLa aK!eC Me(&id$ r$2$ K!e &an&$ Ce !(&aDa aC caDaCCer$ C0arCe(+ *icen K!e 'ara en&$nce( %a Car!($ 0aDLa 'erdid$ c$ndici$ne(+ ZB!5 cree !(&ed, d$Ua CCari&a[ HMe C$ 0a 're !n&ad$ &an&a( Mece( K!e n$ '!ed$ rec$rdarCa(+I Le c$n&e(& K!e en&$nce( Car!($ c$n(erMaDa (!( Oac!C&ade(+ NEnMidia( de Ca en&e+++ enMidia( de Ca en&e+ HaDLa !n 2ardiner$ aCCe $ aCCE en Ca ca(a deC caDaCCer$ C0arCe(, K!e decLa K!e LEQar$ era me2$r can&an&e K!e Car!($+ ?U(&ed K!e C$( c$n$ci a C$( d$(4 !(&ed K!e e(&!M$ en Ca( &aDCa(A ZB!5 cree !(&ed, d$Ua CCari&a[ NCa ma%$rLa de Ca( 're !n&a( n$ (e Ca( c$n&e(&aDa, a(L (e marc0aDa mE( 'r$n&$+ NZEn, d$Ua CCari&a[ La m!2er (e inc$r'$r+ Se mir en eC e('e2$+ E(&aDa $rda % '$r deDa2$ deC &in&e a($maDan Ca( cana(+ Ga ca(i n!nca (e miraDa+ Tam'$c$ rec$rdaDa eC dLa de (! c!m'CeaU$(+ En !n &iem'$ MiMLa de rec!erd$(, de Oec0a(, de m$men&$( deC 'a(ad$+ A0$ra Ce im'$r&aDa mE( eC 're(en&e, eC '$c$ 're(en&e K!e Ce K!edaDa+ NZU(&ed e(&!M$ en M56ic$ Maria( Mece(, Merdad d$Ua CCari&a[

http://biblioteca.d2g.com

NOc0$ Mece( Ndi2$, &$mand$ eC a&$ de deDa2$ de Ca me(a+ NZG &raDa2 aCCL, Merdad d$Ua CCari&a[ C C$ (aDLa, 'er$ (iem're (e C$ M$CMLa a 're !n&ar+ SaDLa de&aCCe( de (! Mida me2$r K!e eCCa+ TenLa ECD!me( de O$&$ raOLa( % rec!erd$( de &$da (! carrera &ea&raC, K!e C0arCe( 0aDLa !ardad$ % K!e aC m$rir 5C 0aDLa C$ rad$ (acar de Ca ca(a (in K!e Ca e('$(a deC $&r$ (e diera c!en&a+ NSL, %$ &raDa25 aCCL+ NZC$n d$Ua E('eranQa Iri([ NC$n Ca Iri(+ NA%, K!5 (!er&e Ca (!%a+ G$ (iem're C$ 0e 'en(ad$P !(&ed e( !na m!2er de (!er&e, de m!c0a (!er&e+ Pen( decirCeP HB!5 (aDe !(&ed, 9acin&$+I En !n &iem'$ eCCa &amDi5n creLa K!e era !na m!2er de m!c0a (!er&e+ Mir aC 0$mDre !n in(&an&eP $D(erMaDa Ca O$&$ raOLa de C0arCe( K!e e(&aDa ($Dre eC e(ca'ara&e+ *e('!5( eCCa Ce 'a( Ca man$ '$r eC C$m$ aC a&$, K!e a0$ra c$mLa de('aci$ C$ K!e Ce 0aDLa (erMid$+ EC a&$ Ca mir % (e reCami eC 0$cic$+ NC!and$ !(&ed % eC caDaCCer$ C0arCe( (e O!er$n a ParL( % a Madrid % a &$d$( e($( C! are( aCCE Ce2an$(, en Ca E!r$'a, %$ C$( CCeM5 a C$( m!eCCe(+ L$ rec!erd$ cCari&$+ U(&ed 'arecLa !na reina aCCL en eC Pac_ard, % eC caDaCCer$ C0arCe(, K!e era C$ K!e (e CCama !n gentleman# !n gentleman de Merdad, CCeMaDa !n$( 'an&aC$ne( de OraneCa DCanc$( % !n (ac$ aQ!C+ T$d$ eC m!nd$ &enLa K!e Mer c$n !(&ede(+ *$Ua E!(eDia, Ca 0ermana deC caDaCCer$ C0arCe(, decLa K!e 5C (e 'arecLa aC 'rLnci'e de <aCe(+ T$daMLa &en $ en ca(a Ca &ar2e&a K!e !(&ede( me mandar$n de(de ParL(+ G$ &$d$ C$ !ard$+++ G$ 'en(aDa eC $&r$ dLa+++ HEn ParL(, C0arCe( me 'r$me&i K!e c!and$ re re(Eram$( (e diM$rciarLa % n$( ca(EDam$( inmedia&amen&e+ *e('!5( n$ M$CMi a 0aDCarme deC a(!n&$ 0a(&a K!e (ei( me(e( de('!5( deC re re($ de E!r$'a (e C$ rec$rd5+ ING$ (5, %$ (5 K!e &e C$ 'r$me&L, 'er$ a0$ra Ma( a &ener K!e e('erar+ La( c$(a( en ca(a n$ e(&En Dien+ /a( a &ener K!e e('erar Ndi2$ en&$nce(+I TamDi5n Ce e6'Cic K!e (! 0i2a ACicia %a iDa a c!m'Cir 1; aU$( % K!e 5C K!erLa a0$rrarCe !n di( !(&$ a0$ra+ IDa a &ener K!e e('erar !n '$c$+ HG$ n$ 0aDLa 'en(ad$ n!nca &ener !n 0i2$ c$n 5C 'er$ de(de en&$nce( &ra&5 de c$nMencerC$ K!e me (erMirLa de c$m'aULa, 'er$ C0arCe( (iem're (e $'!($+I NU(&ed CCeMaDa !na 'ameCa r$(a % !n$( im'er&inen&e( c$C$r nEcar+ T$d$ eC m!nd$ &enLa K!e Mer c$n !(&ede(+ NGa 0ace m!c0$ &iem'$ de e($, 9acin&$+ NPara mL n$ NCa mir '$r 'rimera MeQN4 %$ a Mece( 'ien($ K!e n$ 0a 'a(ad$ ni !n min!&$ N(e CCeM a Ca Oren&e Ca man$ % (e '!($ a mirar '$r Ca Men&ana K!e e(&aDa a (! Cad$, '$r Ca K!e (e MeLa eC marN4 mi 0ermana EC$L(a dice K!e %$ (!Or$ m!c0$ '$r e($, 'er$ %$ cre$ K!e eCCa e( Ca K!e (!Ore+ G$ (iem're &en $ mi( rec!erd$(+ ECCa dice K!e me $CMide de &$da( e(a( c$(a(, K!e e($ me 0ace daU$, 'er$ %$ n$ K!ier$ K!e me Ca( K!i&en+ A Mece( cierr$ C$( $2$( % Me$ &$d$ cCari&$+ A Mece( $i $ Ca M$Q deC caDaCCer$ C0arCe( c$m$ (i e(&!Miera aC Cad$ mL$+ ZSe ac!erda cm$ (e reLa, d$Ua CCari&a[ G$ rec!erd$ &$da( Ca( c$nMer(aci$ne( de 5C % Ca( c$(a( K!e me decLa+ C me decLaP 9acin&$, &J ere( !n ne r$ m!% e('eciaC4 &J ere( !n ne r$ di(&in&$4 &J ca(i ere( DCanc$+++ B!5 raci$($+++ E($ me decLa, d$Ua CCari&a+ G$ &$d$ C$ rec!erd$+ La m!2er &$m !n Me(&id$ deC e(ca'ara&e % en&r en eC DaU$+ An&e( e(&e 0$mDre era 'ar&e de !n e(K!ema % eCCa 2amE( (e Oi2 en 5C, ni C$ anaCiQ, ni C$ 2!Q + Era 'ar&e ineMi&aDCe % eOicien&e de !na (erie de Oac&$re( K!e 0acLan OEciC (! Mida+ A0$ra Ce 'arecLa $&r$ 0$mDre+ SaCi deC DaU$ % O!e aC e('e2$+ Mien&ra( eCCa (e em'$CMaDa Ca cara, eC 0$mDre (e !La mirand$ '$r Ca Men&ana+ NG$ em'ec5 a &raDa2ar c$n eC caDaCCer$ C0arCe( en eC $Diern$ deC eneraC Men$caC Ndi2$ (in M$CMer(eN+ C!and$ Ca( Oam$(a( 'eCea( de c$n(erMad$re( % CiDeraCe(+ Cm$ 0a CC$Mid$ de(de en&$nce(4 (L (eU$r+ G$ en&$nce( 2! aDa 'eC$&a en eC an&i !$ ACmendare(+ G$ Ce Da&i5 !na MeQ !n 2$nrn aC ran Ad$CO$ L!K!e+ HiQ$ !na 'a!(a % ($nri+ *e('!5( (e M$CMi 'ara (en&ar(e de n!eM$ en Ca (iCCaP NMe ac!erd$ c$m$ (i O!era a0$ri&ica mi(m$+ HaDLa !n ne ri&$ m!% reOi(&$Cer$ K!e 2! aDa Ca 'rimera Da(e % me di2$ K!e Ce 0aDLan 0aDCad$ de !n '!e(&$ de c0$Oer, K!e (i %$ C$ K!erLa+ C cre$ K!e &raDa2aDa a media( !n O$&in $ en Ca 'CaQa deC mercad$ c$n !n 'rim$ (!%$+ G ademE( &enLa deCiri$ de 2! ar en Ca( rande( Ci a( % &$d$ e($+ *ecLa K!e (i L!K!e (e C$ iDa a CCeMar 'ara eC N$r&e, K!e 'ara aK!L, K!e 'ara aCCE+ La m!2er (e e(&aDa 'einand$ % C$ mir '$r eC e('e2$+ A0$ra 'arecLa mE( in&ere(ada+ N-i Jre(e, %$ e(&aDa 'a(and$ !na canina &remenda+ En ca(a 5ram$( d$ce 'ara c$mer % 'rEc&icamen&e C$ Jnic$ K!e en&raDa era C$ K!e 0acLa mi 0ermana E!CaCia, K!e era m$di(&a % &raDa2aDa 'ara eC m$di(&$ 7ernaDe!, % C$ K!e anaDa mi madre, K!e n$ era m!c0$ Ca '$Dre, CaMand$ 'ara aO!era+ En&$nce( e(&e ne ri&$

http://biblioteca.d2g.com

ami $ mL$, <en$MeM$, <en$MeM$ (e CCamaDa, 0ace ra&$ K!e &enLa en Ca '!n&a de Ca Cen !a eC n$mDre+ <en$MeM$ me CCeM a Mer aC caDaCCer$ C0arCe(+ La m!2er 0aDLa &erminad$ de arre Car(e % &$m !n D$C($ K!e 0aDLa encima de Ca cama+ N9acin&$, %$ &en $ K!e (aCir a 0acer !na( c$m'ra(4 !(&ed me Ma a 'erd$nar, 'er$+++ NG$ Ca ac$m'aU$, d$Ua CCari&a, %$ Ca ac$m'aU$ c$n m!c0$ !(&$+ N$ OaC&aDa mE(+ ECCa C$ mir !n in(&an&e m!% (eria, c$m$ (i O!era a decirCe aC $ im'$r&an&e % '$r Oin di2$P N7!en$+ SaCier$n aC 'a(iCC$+ NEC caDaCCer$ C0arCe( me reciDi en (! de('ac0$ en Ca ManQana de <meQ % %$ Ce en&re !5 eC 'a'eCi&$ K!e me 0aDLa dad$ <en$MeM$, % 5C C$ Ce% a(L (eri$ c$m$ ac$(&!mDraDa 5C+ G %$ en (e !ida me di2e K!e me !(&aDa aK!eC 0$mDre+ G 5C &ermin de Ceer eC 'a'eC %+++ Pa(ar$n Oren&e a !na '!er&a aDier&a % !na m!2er m!% $rda Me(&ida de DCanc$ K!e e(&aDa (en&ada en !n (iCCn aDanicEnd$(e Cen&amen&e C$( mir % di2$P NOi a Mecina, Zdnde Ma &an eCe an&e[ NA !na( c$m'ra( Nc$n&e(& Ca $&ra+ N+++ % de('!5( me di2$ K!e em'eQara a &raDa2ar eC C!ne(+ Era !n (EDad$4 !n (EDad$ $ !n Mierne(, n$ C$ rec!erd$ Dien+ NOi a, -eOa, %$ Ce di a Ca a&ica !n '$c$ de 'icadiCC$ % !n '$c$ de arr$Q K!e me ($Dr deC aCm!erQ$+ N<racia(, Mecina+ ZG cm$ 0a (e !id$ deC re!ma[ NMe2$r, me2$r+ Cre$ K!e me M$% a ir a dar !n$( DaU$( (!CO!r$($( a San *ie $ c$n !na ami a mLa, a Mer (i (e me acaDa de K!i&ar+ He 'a(ad$ !n$( dLa( m!% ad$C$rida, 'er$ %a e(&$% me2$r Nc$menQ a caminar N+ Ha(&a C!e $, -eOa, 0a(&a C!e $+ NAdi(, Mecina, K!e (e me2$re+ Si Me a 9!Ci&$ me C$ ec0a 'ara acE, K!e K!ier$ mandar a D!(car aC $ a Ca D$de a+ EC 0$mDre (e 0aDLa (e'arad$ !n '$c$ de eCCa % Ca $D(erMaDa ($nrien&e+ 7a2 Ca caDeQa % di2$P NG$ Ce c$n&aDa K!e O!e !n (EDad$ $ !n Mierne( c!and$ c$n$cL aC caDaCCer$ C0arCe(+++ N-!e !n (EDad$, 9acin&$4 %a !(&ed me C$ 0a c$n&ad$ $&ra( Mece(+ EC 0$mDre 'areci n$ $LrCa+ NSac dieQ 'e($( de Ca car&era % me di2$ K!e me c$m'rara !na cami(a DCanca % !na c$rDa&a ne ra % !na $rra % K!e e(&!Miera eC C!ne( a Ca( $c0$ de Ca maUana en (! ca(a+ A(L em'ec5 c$n eC caDaCCer$ C0arCe(+ G$ n!nca me $CMid$+ NLa m!2er caminaDa deCan&e, (in $LrC$, (in a'ena( 'erca&ar(e de 5C+ C (e 0aDLa '!e(&$ Ca $rra K!e 0a(&a a0$ra 0aDLa CCeMad$ en Ca( man$( % &ra&aDa de aCcanQarCa+ HEC dLa K!e Ce di2e a C0arCe( K!e e(&aDa 'reUada, (e K!ed !n ra&$ (in decir nada % de('!5( di2$P INMira *iMina, e($ n$ '!ede (er+ G$ c$n$Qc$ !n m5dic$ K!e &e '!ede 0acer !n c!re&a2e+ E( !n ami $ mL$ de &$da Ca Mida % e( !n D!en m5dic$+ /iMe aK!L cerca, en Ca caCCe San LEQar$+ G$ &e M$% a CCeMar e(&a mi(ma (emana+ N$ &e $c!'e(+ ILe 'edL d$( Mece( K!e me de2ara &ener eC 0i2$, &ra&5 de e6'CicarCe K!e %$ n$ &enLa nada, K!e me de2ara '$r C$ men$( eC 0i2$+ NI*52a&e de e(a( &$n&erLa(, *iMina Ndi2$ 5CN4 &J (aDe( K!e e($ n$ e( '$(iDCe+ TJ me &iene( a mL % &J &iene( &! carrera+ A &i n$ &e OaC&a nada+ E($ 0a% K!e arre CarC$ en (e !ida+ L$ K!e (e CCama nada+I ECCa (e O!e a CC$rar a (! c!ar&$ % 5C Ce &$c Maria( Mece( Ca '!er&a % eCCa n$ Ce c$n&e(& % '$r Oin 5C (e marc0+ AC dLa (i !ien&e Min$ % Ce di2$ K!e %a 0aDLa arre Cad$ &$d$ c$n (! ami $ eC m5dic$ % K!e aC dLa (i !ien&e '$r Ca &arde C$ irLan a Mer+ NG$ aC 'rinci'i$ me '$nLa !n '$c$ nerMi$($ c$n 5C+ Era !n 0$mDre K!e in('iraDa &an&$ re('e&$+ G$ C$ MeLa c$n C$( aD$ ad$( % c$n &$da aK!eCCa en&e de diner$ de C$( in eni$( % MeLa c$n eC re('e&$ K!e C$ &ra&aDan+ EC caDaCCer$ C0arCe( era !na 'er($na de '$ca( 'aCaDra(, 'er$ c!and$ 0aDCaDa in('iraDa m!c0$ re('e&$+ T$d$ eC m!nd$ C$ $La+ ECCa e(&aDa mirand$ !na( Or!&a( % eC Mended$r (e acerc+ NZCm$ e(&E, (eU$ra, cm$ (i !e de (! re!ma[ NCe 're !n&+ NMe2$rci&a, racia(+ E(&$( mame%e(+++ Za cm$ ($n[ N(&$( a ); % e(&$( $&r$( a 4#+ TamDi5n &en $ aK!L !n$( Qa'$&e( 'reci$($( N(e a ac0 % (ac !n ce(&$ de deDa2$ deC carr$N+ E(&En d!Cceci&$( c$m$ aCmLDar, (eU$ra+ NEC dLa K!e en&erram$( a mi '$Dre madre Ndi2$ 9acin&$N eC caDaCCer$ me CCam % me di2$ K!e n$ me $c!'ara de nada, K!e 5C iDa a c$rrer c$n &$d$( C$( a(&$(+ Sin c$n&ar eC diner$ K!e me 0aDLa dad$ 'ara Ca( medicina( '$r adeCan&ad$ % K!e de('!5( n$ me K!i($ c$Drar+ G Ca c$r$na K!e mand+ Era Ca me2$r de &$da(, d$Ua CCari&a+ La me2$r+

http://biblioteca.d2g.com

ECCa &$m !n$ de C$( mame%e( % (e C$ di$ aC Mended$r % c$menQ a &an&ear C$( Qa'$&e(+ NC (iem're me di$ m!% D!en$( c$n(e2$(+ A 5C Ce deD$ eC n$ 0aDerme enredad$ c$n aK!eCCa Mi!da K!e &!Me+ Un dLa %$ Ce c$n&5 eC a(!n&$ % 5C me $% &$d$ eC c!en&$ % me di2$P HMira, 9acin&$, Z'$r K!5 &e Ma( a D!(car !na Mi!da c$n 0i2$([ 7J(ca&e !na m!c0ac0a 2$Menci&a i !aC K!e &J, (i K!iere( ca(ar&e, % n$ &e c$m'CiK!e( Ca Mida+ AdemE(, &J e(&E( Dien a(L c$m$ e(&E(+ N$ &e c$m'CiK!e( Ca Mida+I E($ me di2$ eC caDaCCer$ C0arCe(+ C era !n 0$mDre m!% D!en$+ Z/erdad, d$Ua CCari&a[ HLDam$( en Ca c!Dier&a deC <anta Rosa) Un ami $ de C0arCe( K!e era a en&e &ea&raC me 0aDLa c$n(e !id$ !n D!en c$n&ra&$ 'ara &raDa2ar en C$C$mDia+ A C0arCe( Ce !(&aDa K!e %$ can&ara+ G$ cre$ K!e C$ e(&im!CaDa, K!e C$ '$nLa en c$n&ac&$ c$n !n m!nd$ K!e a 5C (iem're Ce 0aDLa a&raLd$ m!c0$P !na MeQ me di2$ K!e (! ran iC!(in 0!Diera (id$ (er ac&$r+ HaDLam$( 'Canead$ eC Mia2e d!ran&e Mari$( me(e(+ C0arCe( &enLa !n$( ne $ci$( en C$C$mDia % C$( 0aDLa &$mad$ c$m$ e6c!(a 'ara ir(e c$nmi $+ Siem're K!e %$ &raDa2aDa O!era de La HaDana Ce !(&aDa ac$m'aUarme, Mer K!i5ne( &raDa2aDan c$nmi $, Ceer Ca mJ(ica K!e iDa a can&ar % 0a(&a a'r$Dar eC Me(&!ari$ K!e iDa a !(ar+ C decLa K!e n$ me '$dLa de2ar ($Ca '$rK!e a mL me OaC&aDa maCicia % (en&id$ 'rEc&ic$ 'ara &ra&ar c$n e(a en&e K!e 5C decLa era m!% inm$raC % m!% a(&!&a+ A mL me !(&aDa Mer Ca a!r$ra+ N$( CeMan&EDam$( m!% &em'ran$ % n$( LDam$( a Ca 'r$a deC Darc$ a Mer (aCir eC ($C+ L$ 0acLam$( ca(i a diari$+ C0arCe( me &$maDa deC DraQ$ % n$( K!edEDam$( aCCL ca(i (in 0aDCar+ Eran m$men&$( de ran 'Cacer K!e n!nca $CMidar5+ Una maUana mien&ra( e(&EDam$( aCCL C0arCe( Mi$ !n ma&rim$ni$ ami $ de 5C % de (! m!2er 'a(eand$ '$r Ca c!Dier&a+ N$ n$( Mier$n 'er$ C0arCe(, c$m$ medida de 'reca!cin, n$ (e de2 Mer mE( en 'JDCic$ c$nmi $+ C (iem're decLaP C$ mE( im'$r&an&e en Ca Mida e( !ardar Ca( a'ariencia(+I *$Ua -eOa 0aDLa MiMid$ d!ran&e Mein&e aU$( aC Cad$ de d$Ua CCari&a+ En Merdad n$ eran ami a(, 'er$ (iem're (e 0aDLan re('e&ad$ % (en&id$ !n aOec&$ m!&!$+ *$Ua -eOa era Mi!da+ S! marid$ 0aDLa &raDa2ad$ c!aren&a aU$( c$m$ &ened$r de CiDr$(+ N!nca &!Mier$n 0i2$(+ Una maUana amaneci m!er&$ a (! Cad$+ A0$ra (C$ 0aDCaDa de 5C c!and$ iDa aC cemen&eri$ !na MeQ aC me(+ Siem're C$ CCamaDa HeC '$Dre -a!(&in$I+ *$Ua -eOa &enLa !na a&a % !n canari$ a C$( K!e 0aDCaDa eC dLa en&er$+ ECCa aOirmaDa K!e en&endLan &$d$ C$ K!e Ce( decLa+ A Mece( d$Ua CCari&a CCe a 'en(ar K!e e(&$ era aC $ mE( K!e !na C$c!ra, c$m$ aOirmaDan C$( $&r$( Mecin$( de Ca ca(a+ *$Ua -eOa e(&aDa 're$c!'ada '$r d$Ua CCari&a+ =C&imamen&e Ca MeLa m!% 'ECida % Ca (en&La d!ran&e &$da Ca n$c0e caminand$ '$r eC c!ar&$ % %a n$ Ca $La can&ar c$m$ an&e(, K!e (iem're en&$naDa &r$Q$( de QarQ!eCa( % $'ere&a(+ ECCa, K!e (iem're (e 0aDLa c$n(erMad$ &an 2$Men, de 'r$n&$ 0aDLa enMe2ecid$ Mi(iDCemen&e+ EC r$(&r$ (e Ce 0aDLa end!recid$+ HacLa &iem'$ K!e K!erLa decirCe &$da( e(&a( c$(a(, 'er$ d$Ua CCari&a era !na m!2er &an 0erm5&ica % &an O!er&e K!e eCCa &emLa !na re('!e(&a in&em'e(&iMa+ *$Ua -eOa e(&aDa 'en(and$ &$da( e(&a( c$(a( % 'a(End$(e !n ce'iCC$ '$r (! 'eC$ Car $ % can$($, c$m$ 0acLa &$d$( C$( d$min $(, c!and$ 'a( d$Ua CCari&a c$n 9acin&$+ NOi a, Mecina NCe di2$N, 0e e(&ad$ 'en(and$ en !na medicina K!e &$maDa eC '$Dre -a!(&in$ 'ara eC re!ma % K!e a !(&ed (e !ramen&e Ce iDa a (en&ar+ *$na CCari&a (e de&!M$ !n in(&an&e % 9acin&$ Ce ($nri a Ca m!2er+ NG$ e(&$% &$mand$ !na( 'LCd$ra( % cre$ K!e (i me M$% a dar C$( DaU$( a San *ie $ (e me 'a(arE+ NG$ Ce M$% a D!(car !n '$mi&$ K!e &en $ '$r a0L !ardad$ 'ara K!e Ca( 'r!eDe, Mecina+ A Mer (i Ce a(ien&a+ Le di2$ K!e e(&aDa Dien % (i !i caminand$ 'ara (! 0aDi&acin+ Mien&ra( eCCa 'eCaDa !na( 'a'a( % de('!5( c!and$ (e O!e de&rE( deC 'araDan a '$ner(e de n!eM$ Ca Da&a, 9acin&$ decLaP NG$ a Mece( me '$n $ a 'en(ar+++ n$ (5+++ ZU(&ed cree en eC mE( aCCE, d$Ua CCari&a[ ECCa enc$ i C$( 0$mDr$( 'ara decir K!e n$ (aDLa+ NG$ an&e( n$ creLa en e(a( c$(a( '$rK!e 'en(aDa K!e era c$(a de Dr!2erLa % e(a( c$(a( a&ra(an, 'er$ !n ami $ mL$ m!% in&eCi en&e me di$ C$( CiDr$( de e(e cien&LOic$ ACan Vardec % ademE( c$n$cL 0ace aC Jn &iem'$ a Ca 0ermana 7Canca R$(a, !na m5di!m K!e MiMe '$r aCCE '$r Man&iCCa, % Ca Merdad K!e 0e &enid$ m!% D!ena( 'r!eDa(+ ZU(&ed (aDe K!e %$ 0e 0aDCad$ c$n mi madre, K!e en 'aQ de(can(e[ ECCa C$ mir !n in(&an&e % de('!5( Ce di2$ K!e n$+ NMire, %$ n!nca 0aDC$ e(&a( c$(a( c$n nadie, 'er$ %$ (iem're 0e 'en(ad$ K!e !(&ed e( c$m$ de mi OamiCia, % !(&ed 'erd$ne eC a&reMimien&$, % %$ Ce di $ K!e %$ 0e 0aDCad$ c$n mi madre+ Para mL 0a (id$ !n ran c$n(!eC$+ U(&ed, Z(aDe !na c$(a, d$Ua CCari&a[, %$ cre$ K!e !(&ed deDLa ir a MerCa+ NG$, Z'ara K!5[ NP!e(, a mL me 'arece K!e (erLa D!en$ 'ara !(&ed Mer (i (e c$m!nica c$n eC caDaCCer$ C0arCe(+++ U(&ed e(&E &an (Ci&a aK!L &$d$ eC &iem'$+++ SerLa !n ran c$n(!eC$+ ZN$ cree !(&ed[ ECCa e(&aDa K!i&End$(e Ca Da&a de&rE( deC 'araDan % (e K!ed !n in(&an&e 'en(and$ C$ K!e iDa a

http://biblioteca.d2g.com

c$n&e(&arCe+ NG$ n$ cre$ en e(a( c$(a(, 9acin&$+ NHa% K!e &ener !na Oe, d$Ua CCari&a, Ca Oe (aCMa+ N$ Ce c$n&e(&+ C!and$ (aCi, 9acin&$ (e Ce K!ed mirand$ % n$ Ce di2$ nada+ ParecLa c$n&rariad$+ ECCa O!e a Ca cama % (e &endi c$n ran c!idad$+ N9acin&$ NCe di2$ % 5C mir c$n a&encinN, eC d$min $ K!e Miene %$ n$ M$% a e(&ar aK!L, a(L K!e n$ Men a+ /$% a darme !n$( DaU$( a San *ie $+ NEn&$nce( (erE eC $&r$ d$min $, d$Ua CCari&a+ NN$, eC $&r$ d$min $ &$daMLa n$ e(&ar5 aK!L+ Me2$r e( K!e me CCame '$r &eC5O$n$+ 9acin&$ (e K!ed mirand$ aC (!eC$ % 0aciend$ !n$( !iU$(, c$m$ 0acLa (iem're K!e e(&aDa nerMi$($+ NE(&E Dien, d$Ua CCari&a4 %$ Ca CCam$+ E(&E Dien N(e '!($ de 'ieN4 %$ cre$ K!e a0$ra me M$% %end$+ Mi 0ermana me 'eCea (i n$ e(&$% 'ara eC aCm!erQ$+ ECCa ($nri+ N7!en$, 0a(&a C!e $, d$Ua CCari&a+ B!e (e me2$re de (!( maCe(+ Ha(&a C!e $+ NAdi(, 9acin&$+ L$ Mi$ ir(e % de('!5( cerr C$( $2$(+ Sin&i a d$Ua -eOa meci5nd$(e Cen&amen&e en eC (iCCn, eC m$&$r deC &anK!e de a !a, !n radi$ Ce2an$, !na 'iCa K!e $&eaDa, eC D!rD!2ear deC a !a en K!e (e c$cLan Ca( 'a'a(, eC aire Da&iend$ Ca( c$r&ina( de Ca Men&ana+ ADri C$( $2$( !n in(&an&e % mir eC re&ra&$ de C0arCe(+ /$CMi a cerrarC$( en (e !ida+

COMENTARIO
*!ran&e eC JC&im$ deceni$, C!Da (e 0a c$nMer&id$ en !n$ de C$( cen&r$( c!C&!raCe( de Am5rica+ Re('ec&$ aC c!en&$, (e 0an '!DCicad$ !n$( cien &$m$( % !na( dieQ an&$C$ La(, &an&$ en La HaDana c$m$ en Madrid, 7!en$( Aire(, M$n&eMide$, Cima % M56ic$+ L$( a!&$re( 'r$Mienen de c!a&r$ 'r$m$ci$ne( Ci&eraria(+ *e C$( K!e (e iden&iOican c$n Ca Re-ista %e A-ance ($Dre(aCe eC n$MeCi(&a ACe2$ Car'en&ier S19#4T+ En Ca (e !nda 'r$m$cin (e de(&acan d$( Merdader$( c!en&i(&a(, /ir iCi$ PiUera S191)T, de aOiCiacin Oan&E(&ica, % eC cri$CCi(&a OneCi$ 9$r e Card$($ S1914T+ *e C$( a!&$re( K!e nacier$n en&re 19)8 % 198; % e(&renar$n en Ca d5cada deC ;#, (ie&e re(idier$n d!ran&e m!c0$ &iem'$ en C$( E(&ad$( Unid$( % &$d$( 'arecen $D(e(i$nad$( '$r Ca an !(&ia e6i(&enciaCi(&a+ L$( mE( im'$r&an&e( ($n CaCMer& Ca(e% S19)811969T, H!mDer&$ ArenaC S19)6T, <!iCCerm$ CaDrera InOan&e S19)9T % An&$ni$ 7enL&eQ S1981T+ *e Ca 'r$m$cin mE( 2$Men, C$( nacid$( '$r 194#, (e 0an di(&in !id$ mE( 9e(J( *LaQ R$drL !eQ S1941T, ReinaCd$ Arena( S1948T % Ana MarLa Sim S1948T+ L$( c!en&$( de e(&a( c!a&r$ 'r$m$ci$ne( '!eden diMidir(e 'rinci'aCmen&e en &re( ca&e $rLa( &emE&ica(P Ca 'er(ec!cin % Ca &$r&!ra de C$( reM$C!ci$nari$( !rDan$( '$r C$( e(Dirr$( Da&i(&ian$(4 Ca ($Cedad, Ca an !(&ia % Ca OaC&a de ideaCi(m$ en Ca Mida 'rerreM$C!ci$naria4 eC c!en&$ Oan&E(&ic$ $ de ciencia1Oiccin+ En HEC caDaCCer$ C0arCe(I H!mDer&$ ArenaC (e (irMe de !na 0i(&$ria 'er($naC 'ara ca'&ar eC e('Lri&! n$ (C$ de Ca ran 5'$ca c!Dana de Ca 'rimera <!erra M!ndiaC (in$ de Ca C!Da 'rerreM$C!ci$naria en eneraC+ EC caDaCCer$ C0arCe(, '$r (! n$mDre, '$r (! $'!Cencia, '$r (!( Mia2e( aC e6&ran2er$, '$r (!( c$n&ac&$( c$n C$( aD$ ad$( % c$n C$( d!eU$( de C$( in eni$(, (imD$CiQa aC c!Dan$ ric$ % 6enOiC$ K!e e6'C$&aDa a (!( c$m'a&ri$&a( a'a(i$nad$( '$r Ca mJ(ica Sd$Ua CCari&aT % '$r eC D5i(D$C S9acin&$T+ E(e m!nd$ %a (e acaDP eC caDaCCer$ C0arCe( e(&E m!er&$4 d$Ua CCari&a (!Ore deC re!ma en medi$ de !na ran ($Cedad4 9acin&$ (e aCimen&a de C$( rec!erd$(+ Para indicar K!e eC (!Orimien&$ de d$Ua CCari&a n$ (e deDe aC carEc&er iCLci&$ de (!( am$re(, eC a!&$r n$( 're(en&a aC 'er($na2e i !aCmen&e &rE ic$ de d$Ua -eOa c!%$ marid$, &ened$r de CiDr$( '$r c!aren&a aU$(, &am'$c$ Ce de2 0i2$(+ La &en(in dramE&ica deC c!en&$ (e Da(a en eC c$n&ra'!n&$ en&re C$( rec!erd$( de 9acin&$ % C$( de d$Ua CCari&a+ Mien&ra( 5(&a n$ !arda nin !na iC!(in ($Dre eC carEc&er de C0arCe(, 'reOiere n$ de(en aUar aC c0$Oer ne r$ K!e &$daMLa man&iene Ca men&aCidad deC e(cCaM$+ En eOec&$, (e (!Dra%a Ca ca(&racin '(ic$C ica de 9acin&$ '$r eC marc$ deC c!en&$P d$Ua CCari&a &endida en Ca cama+ La ($Cedad de C$( 'er($na2e( en eC m$men&$ ac&!aC (e recaCca '$r Ca OaC&a de Merdader$ diEC$ $+ EC narrad$r 'ene&ra en Ca '(ic$C$ La de C$( 'er($na2e( 'er$ n$ Ce( 'ermi&e inde'endiQar(e+ C$n !n e(&iC$ m!% (enciCC$ SOra(e( m!% DreMe(, ri&m$ Cen&$, &$n$ an&idramE&ic$, a!(encia de imE ene(, !($ Orec!en&e de HeC 0$mDreI % HCa m!2erI, de H5CI % HeCCaIT % eC a&$ e6i(&enciaCi(&a, ArenaC C$ ra 'in&ar !n m!nd$ &$&aCmen&e

http://biblioteca.d2g.com

de('r$Mi(&$ de iC!(i$ne(+ L$( 'er($na2e( (C$ e6i(&en+ P$r e($, eC de(enCace OeCiQ Sde(de eC '!n&$ de Mi(&a de d$Ua CCari&aT e( iC!($ri$+ A!nK!e C$ ra m$(&rar(e Da(&an&e en5r ica 'ara de('edir deOini&iMamen&e a 9acin&$ Nc$n&rE(&e(e eC H0a(&a C!e $I de 5(&e c$n eC Hadi(I de eCCaN, d$Ua CCari&a K!eda ($Ca en (! cama a&en&a a C$( 'eK!eU$( r!id$( K!e deCa&an Ca in(i niOicancia de Ca Mida 0!mana+

http://biblioteca.d2g.com

*L%ARO MENNDE) LEAL


X19811)###Y <al-a%ore1o) Naci" en <anta Ana) E.ilia%o por sus i%eas pol ticas# estu%i" ' e6erci" el perio%ismo en M9.ico) Al -ol-er a su pa s ense1" sociolog a en la Uni-ersi%a% %e El <al-a%or entre *H?* ' *H??# ' pu(lic" su li(ro %e sociolog a ur(ana Ci!dad, ca(a de &$d$( en *H?3) Entre *HD5 ' *HDG ense1" cursos uni-ersitarios %e literatura ' ci-ili:aci"n latinoamericana en Wonstan:# AlemaniaC Ir-ine# Cali$orniaC <t) Etienne# FranciaC ' Argel# Argelia) ;ol-i" otra -e: a El <al-a%or en *HD3 para %irigir el Teatro Nacional ' entre *H35 ' *H3> $ue Director 8eneral %e Cultura ' Comunicaci"n %el Ministerio %e Relaciones E.teriores) Estren" literariamente en *H?, con C!en&$( DreMe( % maraMiCC$($(+ La segun%a colecci"n# Una c!erda de n%C$n % $r$ B*H?H+# inclu'e entre otros cuentos @Fire an% IceA Bescrito en *H?G+ ' trece minicuentos) Otras colecciones son ReM$C!cin en eC 'aL( K!e ediOic !n ca(&iCC$ de 0ada( B*HD*+# La iC!(&re OamiCia andr$ide B*HD,+# Hacer eC am$r en eC reO! i$ a&mic$ B*HD,+ ' L$( Mici$( de 'a'E B*HD3+) Como %ramaturgo# ha estrena%o ' pu(lica%o EC circ$ % $&ra( 'ieQa( OaC(a( B*H??+ ' la pie:a (ecEettiana L!Q ne ra B*H?D+) <uele $irmar sus li(ros Yl-aro Men9n Desleal)

/+IRE AND ICE5


-UE<O % HieC$+++ -!e $ % HieC$+++ ZE( 5(e eC &L&!C$[+++ SL+++4 5(e e(P Fire an% Ice))) N$ (5 '$r K!5, 2!(&amen&e a0$ra, adK!iere im'$r&ancia aC $ K!e n!nca Ca &!M$, c$m$ n$ O!era en eC c$Ce i$, c!and$ eC 'r$Oe($r (e em'eU en K!e a'rendi5ram$( de mem$ria eC '$ema de -r$(&P <ome sa' the Vorl% Vill en% in $ire# <ome sa' in ice))) From Vhat IS-e taste% o$ %esire I hol% Vith those Vho $a-or $ire) G$ n$ C$ a'rendL n!nca N'$r C$ men$( en&$nce( %$ n$ '!de re'e&ir mE( de d$( $ &re( Mer($(N4 (in emDar $, cre$ K!e 0$% C$ rec!erd$ 'erOec&amen&e N Z'er$ K!5 im'$r&ancia &iene e($[ N n$ (5 N n$ &!M$ im'$r&ancia n!nca N '$r mE( K!e (e m$Ce(&ara eC 'r$Oe($r N n$ &!M$ im'$r&ancia K!e C$ (!'iera N K!e C$ (!'iera de mem$ria N (aCM$ en eC in&ernad$ N % a0$ra &am'$c$ e( im'$r&an&e K!e C$ rec!erde N '$r K!5 0aDrLa de (er im'$r&an&e N n$ e( mE( N n$ e( mE( im'$r&an&e K!e aK!eC niU$ K!e a0$ra %ace a'Ca(&ad$ cerca de Ca caDina de C$( 'iC$&$( N n$ e( mE( im'$r&an&e N '$r K!5 0aDrLa de (erC$ N Me$ 'ar&e de (! cara de(0ec0a N (an re '$r Ca nariQ N (an re '$r C$( $Ld$( N (an re '$r Ca D$ca N (an re '$r rie&a( % 0endid!ra( K!e n$rmaCmen&e n$ (e &ienen N 0erida( N e(a( 0endid!ra( ($n 0erida( N '$r K!5 0aDrLa de (er im'$r&an&e a0$ra N den&r$ de !n m$men&$ n$ 0aDrE !na $&a de (an re N &$d$ &$d$ e(&arE K!emad$ N % n$ '!ed$ (en&ir CE(&ima '$r 5C N a!nK!e O!e D!eni&$ N d!ran&e &$d$ eC M!eC$ 'ermaneci K!ie&$ N (in 'edir N (in m$Ce(&ar a nadie N (in $rinar N (in 'edir ma%$r c$(a N 'e(e aC a(edi$ de Ca aQaOa&a N 'e(e aC ac$($ de Ca( Mie2a( N (in m$Ce(&ar a nadie N (in im'$r&ancia N (e man&!M$ K!ie&$ N 0ec0iQad$ '$r eC 'a($ en&re Ca( n!De( N '$r Ca CeMe MiDracin deC a'ara&$ N '$r Ca maraMiCCa K!e e( 'ara !n niU$ eC M!eC$ en !n 6et N (in m$Ce(&ar a nadie N ni c!and$ eC aMin N de('!5( de r$m'er(e eC aCa en aK!eC 'ic$ N di$ de 'anQa N % b a b &$d$ b C$ b Car $ b deC b 'i($ b (e b a1D1r1i1 b Ca b anc0a b 0$rriDCe b rie&a b en&re Ca( d$( OiCa( de a(ien&$( N de(de C$( de 'rimera 0a(&a C$( de+++ N Ca 0$rriDCe rie&a de(de Ca caDina 0a(&a Ca c$Ca N % a0$ra mana (an re N Ce mana (an re N % &emL K!e eC niU$ de(a'areciera &ra ad$ '$r Ca M$racidad deC 'i($ N deC 'i($ aDier&$ N (e6$ de Ca &ierra N 'er$ n$ '$dLa $c!rrir a(L '$rK!e nada (aCLa deC aMin N (C$ en&raDa N en&raDa &ierra N en&raDan 'iedra( N &ierra % 'iedra % &r$Q$( de ErD$Ce( N 'in$( N (L N 'in$( N aCerce( N 'Lcea( NaDe&$( N n$ (5 N % &ierra N c$nLOera( N % &ierra N en&raDa &ierra N % nieMe N m!c0a nieMe N % &ierra % 'iedra % nieMe

http://biblioteca.d2g.com

2ut i$ it ha% to perish tVice n$ &iene im'$r&ancia b '$r K!5 0aDrLa de &enerCa b % men$( a0$ra K!e eC O!e $ CCe a aC c!er'$ de aK!eCCa (eU$ra de &ra2e aQ!C b Ca (eU$ra deC ($mDrer$ e6&raMa an&e b Ce c!Dre eC &ra2e b C$ c$n(!me b Ce c0am!(ca Ca mace&a c$n OC$re( de Ca &e(&a b eC 'eC$ Ce cre'i&a !n '$c$ b Ce cre'i&a !n '$c$ n$ mE( b '$rK!e &$d$ e( &an rE'id$ b % eC O!e $ Ca K!ema b Ca (eU$ra K!e &enLa eC &ra2e aQ!C n$ ri&a b e( !na 'ira c$m$ !n D$nQ$ b 'er$ n$ ri&a b eCCa n$ ri&a b nadie ri&a b % %$ me 're !n&$ '$r K!5 nadie ri&a b % me re('$nd$ K!e n$ ri&a nadie '$rK!e K!iQE( &$d$( 0an m!er&$ b S'$rK!eT SK!iQE(T S&$d$(T S0em$(T Sm!er&$T % n$ C$ cre$ '!e( !na( m!2ere( D!(can (!( Qa'a&$( b n$ &iene im'$r&ancia 'er$ &$da( Ca( m!2ere( 'erdier$n (!( Qa'a&$( b de('!5( de darme eC $C'e en Ca caDeQa b me $C'e5 Ca caDeQa b eC ar en&in$ (en&ad$ a mi aC&!ra en Ca $&ra OiCa de a(ien&$( mira de(c$ncer&ad$ &ra&a de enc$n&rar !na e6'Cicacin n$ &iene im'$r&ancia 'er$ eC acciden&e C$ 'iCC d$rmid$ eC ar en&in$ mira aDriend$ de(me(!radamen&e !n $2$ b !n$ ($C$ b !n$ ST ($C$ b '$rK!e eC $&r$ (e Ce 0a (aC&ad$ b aDre de(me(!radamen&e !n $2$ $2O $2O b '$r Ca c!enca deC $&r$ Ce c$mienQa a c$rrer !na ca(cada de (an re b Ce c$rre !na ca(cada de (an re % de nerMi$( b 5C n$ (aDe K!e %a Ce OaC&a !n $2$ b cree K!e mira c$n C$( d$( b %$ me 'er(i n5 b n$ &iene im'$r&ancia 'er$ %$ me 'er(i n5 an&e( de+++ b an&e( de arreCCanarme en Ca D!&aca b % me miraDa c$n C$( d$( $2$( b c$n !n$ ($C$ n$ b c$n C$( d$( b me mira c$n !n $2$ de(enca2ad$ K!e Ce c!eC a de !n$( 0iC$( DCanc!Qc$( mien&ra( %$ me ac$m$d$ me2$r en mi a(ien&$ b me mira c$n !n $2$ me miraDa c$n d$( b % eC ar en&in$ &amDi5n (e ac$m$d en (! a(ien&$ b % Ca (an re (e Ce anc0a '$r Ca me2iCCa b eC $&r$ $2$ C$ cierra c$n aire de b n$ &iene im'$r&ancia b '$r K!5 0aDrLa de &enerCa b (a&i(Oec0$ de enc$n&rar !na e6'Cicacin 'ara (! (!eU$ di(&!rDad$ b % n$ '!ede cerrar eC $&r$ '$rK!e Ce c!eC a Ce2$( b Mari$( _iCme&r$( de (! M$C!n&ad b 'er$ n$ &iene im'$r&ancia '!e( den&r$ de !n ra&$ arderE &amDi5n b % arder5 %$ c$m$ ardi eC niU$ b c$m$ ardi Ca (eU$ra deC ($mDrer$ ridLc!C$ b c$m$ 0an ardid$ %a Ca( $&ra( en&e( b den&r$ deC aMin &$d$ e( O!e $ b O!e $ ($n$r$ % rE'id$ K!e Ma K!e Miene deM$rand$ en&e( c$(a( b eK!i'a2e( caDeCCera( b Qa'a&$( b cara( b !n O!e $ K!e (e rLe mien&ra( camina ($Dre Ca( e'idermi( ($Dre Ca( r$'a( em'a'ada( de c$mD!(&iDCe b &$d$( n$( em'a'am$( de c$mD!(&iDCe b en aC !na O$rma deDier$n de r$m'er(e C$( c$nd!c&$( b C$( &anK!e( b C$( de'(i&$( b % en&$nce( cada !n$ de n$($&r$( e( c$m$ Ca mec0a de !n encended$r b n$ &iene im'$r&ancia b ma( en c!an&$ CCe a Ca c0i('a b ?c0aQA b !n$ e( C!mDre !TnT$ eT( CT!TmTDTrTeT bbbbb candeCa de C$( 'ie( a Ca caDeQa b c$m$ aK!eCCa 'are2a de reci5n ca(ad$( K!e arde aCCE b !+n+$+(+ a+(+i+e+n+&+$+( adeCan&e b !n$ e( C!mDre b a(L arder5 %$ den&r$ de !n ra&$ b !na 'ira b den&r$ de !n (e !nd$ b den&r$ de men$( &iem'$ b !n$ n$ (aDe c!En&$ &iem'$ '!e( &$d$ 'arece ir mE( de('aci$ b Ca (an re deC ar en&in$ Ma de('aci$ b Ce Dr$&a de('aci$ en D$rD$&n deC a !2er$ b eC C$D$ $c!Car K!e c!eC a a _iCme&r$( de (! M$C!n&ad b eC $2$ b de(inOCad$ b 'er$ Ca (an re 'arece c$m$ de&enida en eC aire b en eC &iem'$ b n$ acaDa de CCe ar aC 'ie de Ca me2iCCa b % %$ Me$ Dien c!and$ camina Ca (an re b (e arra(&ra c$m$ $Oidi$ b re'&a c$m$ lom(ri: a !na C$mDriQ r!e(a % caCien&e b % rE'ida b (L b rE'ida b n$ b de('aci$ b n$ &iene im'$r&ancia b c!and$ eC O!e $ CCe !e aC ar en&in$ Ca (an re (e &$(&arE ($Dre Ca 'ieC b (e de&endrE 'ara (iem're en (! carrera b '$rK!e C$ Jnic$ K!e marc0a rE'id$ e( eC O!e $ b Ca '!ra CCama K!e CCena mE( de Ca mi&ad deC &$d$ b Ca CCama MiMa K!e (e a'r$6ima a mL c$n (!( ded$( cECid$( b m$Miend$ (!( '(e!d'$d$( ($Dre eC 'i($ % eC &ec0$ b arra(&rEnd$(e ($Dre c$(a( % en&e( b e( C$ Jnic$ MeC$Q b C$ Jnic$ de(eaDCe b C$ Jnic$ K!e anima eC in&eri$r deC aMin b n$ &iene im'$r&ancia b Ca CCama (e 'ar&e C$ (!Oicien&e 'ara 'ermi&ir K!e !n$ Mea C$ K!e 0a K!edad$ adeCan&e b C$ K!e 0a de2ad$ a (! 'a($ b eC me&aC re&$rcid$ b K!emad$ b C$( c!er'$( b de('!5( de (! caricia b C$( c!er'$( ac0ic0arrad$( b em'eK!eUecid$( b nadie '$drE rec$n$cerC$( (i aca($ !n dLa CCe an a e(&a ($Cedad b Ca( 'ar&ida( de (aCMamen&$ b n$ 0a% n$&icia( b enc!en&ran C$( re(&$( deC a'ara&$ b eC $2$ K!e c!eC a b % e($ me 0ace (en&ir (!'eri$r b %$ (5 &$daMLa K!i5ne( eran K!i5ne( ($n b (5 K!i5n era (5 K!i5n e( aK!eC 'edaQ$ de carne c0am!(cada b e(e m$n&$nci&$ era e( !n niU$ K!e n$ m$Ce(& d!ran&e eC M!eC$ b eC 'edaQ$ ma%$r b a0!mad$ % maC$Cien&e b era e( !na reci5n ca(ada b eC &r$Q$ K!e e(&E a Ca 'ar era e( (! marid$ b eC &ra2e DCanc$ de Ca D$da b !na D$da (enciCCa b %$ (5 K!e aCCE e(&aDa e(&E !na (eU$ra Me(&ida de aQ!C b!na1(eU$ra1de1 ($mDrer$1ridLc!C$ b e(a1carne1c$n&raLda1%1maC&rec0a1era1e(1(!%a b %1(51K!e1e(a1(an re1K!e10a1caminad$1 !n$(1miCLme&r$(1 b K!e1a'ena(1CCe a1 b 1c$n1C$1ca&ara&a1K!e1e(1 b 1a1me1di$1carriCC$1 b 1(51%$1%1(C$1%$1K!e1e(1 Ca1(an re1de1!n1ar en&in$1 b 1nadie1mE(1'$drE1decir1e($1mi(m$1den&r$1de1!n1ra&$1 b ni %$ '$dr5 re'e&irC$ '$rK!e eC O!e $ e( ceC$($ b aO!era N en camDi$ N &$d$ e( nieMe % OrL$ N Ca nieMe e(&E (!cia % maC&rec0a en C$( aCreded$re( deC a'ara&$ N de(c$m'!e(&a( Ca( (!aMe( c$Cina( K!e (e Men !n$( me&r$( mE( aCCE b de(c$m'!e(&$ e(&e m!nd$ de (iCenci$ % ($Cedad b e(&a1'$(&aC1naMideUa1K!e1Ca1na&!r+++ K!e Ca na&!raCeQa (e re aCa &$d$( C$( dLa( N en1e(&a(1Ca&i&!de(1cre'i&a eC O!e $ N cre'i&a -r$(& N 2ut i$ it to perish tVice# I thinE I EnoV enough o$ hate To sa' that $or %estruction ice

http://biblioteca.d2g.com

Is also great An% Voul% su$$ice) N %$ n$ aCcanc5 a $Qar deC 'ai(a2e neMad$ b eC M!eC$ O!e &an DreMe b n$ aCcanc5 a $Qar nada deC 'ai(a2e neMad$ b C$( $Ld$( me d$Cier$n m!c0$ b eC cereDr$ C$ (en&La a '!n&$ de e(&aCCar b !n$ a(L n$ $Qa deC 'ai(a2e b n$ '!ede $Qar deC 'ai(a2e b n$ &!Me &iem'$ de ac$(&!mDrarme a Ca aC&!ra b n$ &iene im'$r&ancia 'er$ en&re San&ia $ % 7!en$( Aire( &$d$ C$ K!e eC aMin 0ace e( (!Dir b e( (!Dir c$m$ !n endem$niad$ SdeT S'r$n&$T Sc0$caT Sc$nT SaC $T !n$ n$ (aDe C$ K!e $c!rre N!n $C'e (ec$ N 'r$O!nd$ N !n$ n$ (aDe C$ K!e $c!rre 'er$ SdeT S'r$n&$T SeCT SaMinT Sc0$caT Sc$nT SaC $T !n 1 aCa 1 (e 1 Ce 1 dbeb(b'brbebnbdbef+ SNb+++'$r Ca rie&a rie&a deC 'i($ en&ra nieMe % &ierra % &ierra % nieMe % r$ca % r$ca ErD$Ce( n$ ($n &r$Q$( de c!er'$( DraQ$( &r$nc$( 'ierna( DraQ$( man$( 0$mDr$( % San&ia $ K!eda aCCL % 7!en$( Aire( aCCE de CerriCC$( a EQeiQa &$d$ C$ K!e eC aMin 0ace e( (!Dir e( (!Dir+++ !n$( dLa( en Ca ci!dad me en(eUar$n K!e Ca C$rdiCCera e(&aDa aC OinaC de Ca caCCe mE( Car a12!(&amen&e1Ca1caCCe1mE(1Car a+++ (e '$dLa e(K!iar a !n$( _iCme&r$( deC cen&r$+++ aCCL aK!L Ca C$rdiCCera c$n (!( nieMe( e&erna(+++ Ca C$rdiCCera en&raDa '$r Ca Men&aniCCa+++ '$r Ca Men&ana de mi c!ar&$+++ B!in&$ Pi($ deC H$&eC 7$na'ar&e+++ '$r Ca Men&ana de mi c!ar&$+++ Ca nieMe en&raDa &$da( Ca( maUana(+++ en Ca AMenida O^Hi in(+++ eC ($C 'e aDa a &$da 0$ra en C$( 'ic$( neMad$(+++ Ca nieMe en&ra '$r Ca ran rie&a+++ % %$ (aDLa K!e e(&$ '$dLa $c!rrir b c!and$ &$m5 eC aMin %$ &emLa aC $ b en reaCidad (iem're &emL aC $ b a0$ra %$ &emLa mE( b &emLa mE( b &emLa mE( cer&eramen&e b K!iQE( n$ &iene im'$r&ancia b 'er$ %$ &emLa mE( cer&eramen&e b &enLa 'a(a2e en $&r$ aMin b Ca( c$(a( e(&En &an maC en Ar en&ina b &ran(OerL eC 'a(a2e a e(&a c$m'aULa b !n n!eM$ m$deC$ de 6et a eC mE( (e !r$ N eC aMin mE( (e !r$ N eC mE( 'r$Dad$ N 'er$ Ca( c$(a( e(&En &an maC K!e !na c$m'aULa ar en&ina e( !n 'eCi r$ N 'er$ era N aC Oin de c!en&a( N !n m$deC$ recien&e de 6et N n$ $c5 deC 'ai(a2e '$rK!e !n 6et K!e 'ar&a de San&ia $ 'ara 7!en$( Aire( &$d$ C$ K!e 0ace e( (!Dir b (!Dir b (!Dir c$m$ !n endem$niad$ b Ca C$rdiCCera K!eda aDa2$N K!eUaNde 2! !e&eN% de 'r$n&$N Ca C$rdiCCera en&ra '$r Ca ran rie&a me d$Cier$n C$( $Ld$( &an&$ (!Dir &an&$ (!Dir Ca aer$m$Qa me dice K!e &ra !e (aCiMa a'Ca(&$ c$n de(e('eracin Ca $ma de ma(car eC aMin (!De n$ 0a% &iem'$ de Mer Ca nieMe S(in$ 0a(&a a0$raT S'er$ Ca Me$ &ranK!iC$ '!e( n$ me d!eCen mE( C$( $Ld$(T SSn$ me d!eCe nadaTT Sni (iK!iera e(e 0!e($ K!e 'erO$r Ca 'ieC de mi DraQ$ iQK!ierd$T Sni Ca 'ieC 'erO$radaT Sn$ me d!eCe Ca (an re K!e me in!nda Ca ar an&aT Sni eC 0!e($ ni Ca 'ieC deC DraQ$ iQK!ierd$ K!e a0$ra S&an de(carada Sc$n eC 0!e($ Sa(L SaCCL Sn$ e( deC &$d$ DCanc$ SK!iQE( n$ &iene im'$r&ancia 'er$ eC 0!e($ n$ e( deC &$d$ DCanc$ S% Ca $Q$ S $Q$ e(a nieMe &ranK!iCa S&ranK!iC$ Se(a '$(&aC naMideUa+++ n$ me im'$r&an C$( cadEMere( m!&iCad$( % (an !in$Cen&$( K!e en(!cian eC 'ai(a2e4 ni C$( &r$Q$( de me&aC, ni C$( re(&$( de eK!i'a2e+ AK!eCC$( reac&$re( a'Ca(&ad$( n$ me im'$r&an4 me2$r a(L, '!e( n$ (!DirEn mE(, n$ r! irEn mE(, n$ mar&iriQarEn a nadie mE(+++ Ni e(a( maraUa( de aCamDre( % c$ne6i$ne( eC5c&rica(+++ N$ me im'$r&a nada4 (C$ Ca nieMe Cim'ia K!e e(&E aC O$nd$+++ C$( (!aMe( m$n&$nci&$( de '$(&aC++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++G eC O!e $ b eC ar en&in$ de mi Cad$ c$ e O!e $ a0$ra b Ca (an re Ce Dr$&a (iem're en D$rD$&n b !na Mena r!e(a c$m$ !n c$nd!c&$ de a !a b eC ar en&in$ enciende c$m$ %e(ca b % n$ dice nada b nadie dice nada b c!and$ caem$( n$ ri&a nadie b c!and$ (e K!ieDra % (e incendia eC a'ara&$ nadie dice nada b eC ar en&in$ (e K!ieDra % (e incendia a0$ra b eC O!e $ (eca % 'e a Ca (an re b eC O!e $ Ce di$ !n CLmi&e a (! carrera b n$ CCe ni aC men&n b n$ % (in emDar $ b %$ 'en(aDa K!e aCcanQarLa a CCe ar mE( aDa2$ b arra(&rar(e de(de eC $2$ reMen&ad$ % caer en !n 0iCiCC$ b caer c$m$ !na DreMe ca&ara&a ($Dre eC 'ec0$ deC Mecin$ b K!e a0$ra arde b % eC $&r$ $2$ Ce arde aDier&$ b (e K!eman Ca( 'e(&aUa( b C$( 'eCi&$( (e 0acen CeMe( riQ$( an&e( de c$ er O!e $ b % 0!eCe eC c!er'$ K!emad$ b 0!eCe c$m$ c!and$ aDand$nan !na re( aC O!e $ b 0$rn$ de cremacin b (!( ceniQa( (erEn e('arcida( aC Mien&$ b ($Dre eC <an e( b '$CM$ ere( b '$CM$ ere( b 0$rn$ de cremacinb (ei( miCC$ne( de 2!dL$( b % a0$ra b eC1O!e $1Miene1a1mL b me1&$ca1eC1DraQ$ b e(e K!e &iene eC 0!e($ de O!era b inicia1(!1de(1OiCe b 0acia aDa2$ 0acia arriDa b K!ema1mi1'ieC b Ca1c0am!(ca b (ien&$1cm$1Ca1ac0ic0arra b 0a de $Cer maC b % n$ d!eCe SmE( &$daMLaT SeC O!e $ &ranK!iCiQaT Sc!and$ &$d$( n$( 0a%am$( K!emad$T Sc!and$ &$d$( (eam$( (C$ irrec$n$ciDCe( &r$Q$(T S&r$nc$( enne recid$(T Sc!and$ M!eCMa eC (iCenci$ % 'ene&re Ca nieMe '$r Ca( rie&a(T ScarD$niQad$( &$d$(T S%a n$ 0aDrE O!e $T Se( cier&$ K!e %a n$ 0aDrE O!e $T SeC OrL$ end!recerE eC miemDr$ K!e n$ 0a%a (id$ K!emad$T SCa nieMe cri(&aCiQarE Ca $&a de (an re K!e n$ (ea '$CM$T SceniQaT S'er$ nada im'$r&arE e($ (erem$( carD$ne( a'a ad$( n$ (en&irem$( OrL$T a!nK!eT SeCT SO!e $T Sn$T SK!emaT Se( men&ira K!e eC O!e $ K!emaT Sa0$ra1C$1&en $1en1Ca1in CeT SC$1(ien&$1CCe ar1a1Ca(1cadera(T caminar1'$r1C$(1m!(C$( b(!Dirbiem1 're (!Dir bde&ener(e '$r !n ra&$ mE( Car $ en C$( Qa'a&$(b C$1(ien&$1(!Dir1'$r1eC1'ec0$ b(!Deb%ab'$rbeCbc!eCC$b me1c!Drebme1e(&E1c!Driend$b Ca1carab arden Ca( 'e(&aUa( Sn$ Me$ Ca nieMeT Sn$ Me$ nadaT % (L b e(1(!Oicien&e b eC O!e $ e( (!Oicien&e b % e( ami $+++ e( ami $+++

http://biblioteca.d2g.com

COMENTARIO
*e(de eC e(&ren$ de Ca( 'ieQa( de Sam!eC 7ec_e&& S19#6T % de E! gne I$ne(c$ S191)T en Ca d5cada deC ;# (e 0a 0aDCad$ m!c0$ deC &ea&r$ deC aD(!rd$+ En Hi'an$am5rica %a 0a% Da(&an&e( c!en&i(&a( K!e c$m'ar&en Ca mi(ma ac&i&!d OiC$(Oica % ar&L(&ica 'ara 2!(&iOicar eC em'Ce$ deC &5rmin$ Hc!en&$ deC aD(!rd$I+ A!nK!e Ca ma%$r 'ar&e de C$( aOiCiad$( a e(&a &endencia n$ 'er&enecen a Ca( n!eMa( 'r$m$ci$ne( N9!Ci$ C$r&EQar S1914T, 9!an 9$(5 Arre$Ca S191"T, /ir iCi$ PiUera S191)T, A! !(&$ M$n&err$($ S19)1TN (!( $Dra( aD(!rdi(&a( (e '!DCicar$n &an&$ en Ca d5cada de C$( ;# c$m$ en Ca de C$( 6#P =istorias %e cronopios ' %e $amas S196)T4 Con$a(ulario S19;)T, Con$a(ula%o total B*H>*!*H?*+ S196)T4 Cuentos $r os S19;6T, Cuentos S1964T4 O(ras completas ' otros cuentos S196#T, La o-e6a negra ' %em/s $/(ulas S193#T+ Men5ndeQ LeaC S1981T c$m'ar&e c$n (!( c$n&em'$rEne$( ne$rreaCi(&a( eC c$nce'&$ deC ar&e c$m'r$me&id$ 'er$ (! Mi(in deC m!nd$ c$incide c$n Ca de C$( mae(&r$( aD(!rdi(&a(+ C!and$ Oirma (! n$mDre Men5n *e(CeaC, n$ (e &ra&a e6cC!(iMamen&e de !n 2!e $ de (iCaDiOicacin (in$ de Ca( diOerencia( im'erce'&iDCe( K!e a Mece( e6i(&en en&re eC Dien % eC maC, Ca CeaC&ad % Ca de(CeaC&ad, en !n m!nd$ d$nde C$( MaC$re( &radici$naCe( %a n$ c!en&an+ En eC minic!en&$ HEC 0aced$r de CC!MiaI NHEn cier&$ '!eDC$ 0aDLa !n 0$mDre K!e 0acLa CC$Mer a M$C!n&ad+ Un dLa, D$rrac0$, de(a& !na &$rmen&a % m!ri a0$ ad$+IN Ca 'rimera reaccin deC Cec&$r e( Ca ri(a 'er$ !n$( m$men&$( de reOCe6in reMeCan eC in&en&$ deC a!&$r de ca'&ar eC (!icidi$ ac&!aC de Ca raQa 0!mana, i !aC K!e Arre$Ca en HT$'$(I+ Si en eC 'Can$ reaCi(&a H-ire and IceI narra eC c0$K!e de !n aMin en Ca c$rdiCCera andina, en !n 'Can$ mE( 'r$O!nd$ (imD$CiQa Ca de(&r!ccin de Ca ($ciedad &ecn$C ica '$r 0aDer c$me&id$ eC 'ecad$ ca'i&aC de c$n(iderar(e (!'eri$r a Ca $Dra de *i$(P H(!Dir (!Dir (!Dir c$m$ !n endem$niad$ Ca C$rdiCCera K!eda aDa2$ N 'eK!eUaN de 2! !e&eI+ E(&a in&er're&acin c$nc!erda n$ (C$ c$n C$( Mer($( de H-ire and IceI (in$ &amDi5n c$n Ca OiC$($OLa de R$Der& -r$(& en eneraC+ Para de('i(&ar aC Cec&$r de('reMenid$, eC a!&$r aD(!rdi(&a em'Cea !n Cen !a2e m!% (enciCC$ % !n &$n$ an&idramE&ic$ en Ca de(cri'cin de C$( de&aCCe( mE( 0$rri'iCan&e(P eC niU$ a'Ca(&ad$ K!e (an ra, Ca (eU$ra deC ($mDrer$ e6&raMa an&e K!e (e K!ema, eC ar en&in$ a K!ien (e Ce 0a (aC&ad$ !n $2$+ En eOec&$, Ca re'e&icin de Ca Ora(e Hn$ &iene im'$r&anciaI c$n &$da( (!( Marian&e( e( Ca manera aD(!rdi(&a de reaCQar Ca im'$r&ancia deC reCa&$+ E(&a c$n&radiccin e( !na de Ca( m!c0a( deC c!en&$ K!e en (! c$n2!n&$ C$ ran 'r$d!cir cier&$ amDien&e Oan&E(&ic$+ L$( 'a(a2er$( m!eren carD$niQad$(+++ en medi$ de Ca nieMe SH-ire and IceIT+ EC narrad$r n$ '!ede (en&ir CE(&ima '$r eC niU$ a'Ca(&ad$+ Nadie ri&a+ La m!er&e deC narrad$r deDe (er ca(i in(&an&Enea % (in emDar $, 0a% &iem'$ 'ara C$( rec!erd$( deC c$Ce i$ % de (!( dLa( en San&ia $, % eC ri&m$ a Mece( CCe a a (er Cen&$+ O&r$( eCemen&$( K!e c$n&riD!%en a C$ Oan&E(&ic$ ($nP Ca cr!eCdad r$&e(ca deC $2$ K!e HCe c!eC a Ce2$( a Mari$( _iCme&r$( de (! M$C!n&adI4 Ca ca(!aCidad 0!m$rL(&ica de K!e &$da( Ca( m!2ere( 'erdier$n C$( Qa'a&$(4 C$( 2!e $( de '!n&!acin en Ca &radicin de e+ e+ c!mmin (+ EC em'Ce$ de C$( 'ar5n&e(i( (! iere Mi(!aCmen&e Ca m!er&e de C$( 'a(a2er$( SeC cadEMer encerrad$ en eC a&aJdT4 C$( 2!e $( &i'$ rEOic$( c$n Ca 'aCaDra H$2$I in&en(iOican Ca c$ndicin deC ar en&in$4 C$( 'ar5n&e(i( % Ca( CLnea( dia $naCe( 0acen 'en(ar en eC m$Mimien&$ de Ca( CCama(4 C$( '!n&$( en&re Ca( Ce&ra( de H!+n+$+(+ a+(+i+e+n+&+$+(I re're(en&an Ca (e'aracin Dien $rdenada 'er$ OrLa de C$( (ere( 0!man$(4 Ca 'r$C$n acin deC (!Dra%ad$ deCan&e de HC$mDriQI da Ca idea de cm$ re'&a4 eC de('rendimien&$ deC aCa (e ca'&a c$n Ca c$mDinacin de (!Dra%ad$(, !n aDre1'ar5n&e(i( % !na CLnea dia $naC+ A 'e(ar de C$( ra( $( aD(!rdi(&a(, e(&e c!en&$ (e di(&in !e de (!( c$n 5nere( '$r cier&$ O$nd$ reaCi(&a K!e 'r$Miene, (i (e me 'erd$na Ca inc!r(in en Ca crL&ica Di$ rEOica, de !na e6'eriencia deC 'r$'i$ a!&$rP en 19;9 (e e(&reCC en !n 6et c$merciaC en eC Para !a%+

http://biblioteca.d2g.com

(OS AGUST&N
X1944Y Me.icano) Naci" en 8ua%ala6arab) Fue (ecario %el Centro Me.icano %e Escritores en *H??!*H?D) 0ol gra$o# estren" a los -einte a1os con una no-ela# La &!mDa, B*H?>+) En sus otras o(ras narrati-as *e 'erOiC B*H??+# InMen&and$ K!e (!eU$ B*H?3+ ' AD$Cicin de Ca 'r$'iedad B*H?H+# &ue%an (orrosos los l mites gen9ricos entre el cuento# la no-ela ' el teatro) A%em/s ha pu(lica%o una auto(iogra$ a B*H??+# un li(ro %e ensa'os so(re el rocE# La n!eMa mJ(ica cCE(ica B*H?3+ ' escri(e canciones ' guiones %e cine) En las Fltimas %9ca%as pu(lic" la pie:a CLrc!C$ Mici$($ B*HD>+# %os tomos %e cuentos# La mirada en eC cen&r$ B*HDD+ ' N$ 0a% cen(!ra B*H33+# ' tres no-elas: EC re% (e acerca a (! &em'C$ B*HD3+# Ci!dade( de(ier&a( B*H3,+ ' Cerca deC O!e $ B*H3?+) En *HD3 $ue pro$esor -isitante en la Uni-ersi%a% %e Den-er ' en la Uni-ersi%a% %e Cali$ornia# Iri-ine) Actualmente tra(a6a en el cine me.icano ' -i-e en Cuautla) @Cu/l es la on%aA se pu(lic" en InMen&and$ K!e (!eU$+

CU#L ES LA ONDA
HCUAN*O me '$n $ a &$car me $CMid$ de &$d$+ *e manera K!e e(&aDa 'icand$, re'icand$, &!mDand$, 0aciend$ c$n&racan&$ $ c$ncer&and$ c$n eC 'ian$ % eC Da2$ % a'ena( di(&in !La Ca me(a de mi( ami $( C$( 'CaUider$( % C$( &Lmid$( % C$( diMer&id$(, K!e K!edar$n en Ca $(c!ridad de Ca (aCa+I <!iCCerm$ CaDrera InOan&eP Tres tristes tigres) HS0$` me &0e `a% &$ &0e ne6& `0i(_% Dar+ And d$ne& a(_ `0%+ S0$` me &0e `a% &$ &0e ne6& `0i(_% Dar+ I &eCC %$! `e m!(& die+I 7er&$C& 7rec0& % V!r& WeiCC (e Jn &0e *$$r(+

ReK!eCCe (en&ada, incCinand$ Ca caDeQa 'ara $Lr me2$r+ Me(a 2!n&$ a Ca $rK!e(&a, 'er$ m!%+ ReK!eCCe (e M$CMi 0acia eC Da&eri(&a % diri i, c$n ded$( (aDi$(, C$( m$Mimien&$( de Ca( DaK!e&a(+ S! Dadne((, e(&a niUa e(&E C$ K!e (e diceP 'a(ada, 'er$ OCiMeira, eC Da&eri(&a, m!% e(&J'id$ c$m$ n!nca deDe e('erar(e en !n Da&eri(&a, (e eK!iM$caDa+ EK!iM$cEDa(e, dirLa eCCa+ ReK!eCCe (e 0aCCaDa ($Dria, (ien ($Dria, K!iQE (C$ 'ara CCeMar Ca c$n&raria a C$( m!c0ac0$( K!e Ca inMi&ar$n aC Prad$ -C$re(&a+ ECC$( DaiCaDan % reLan % DeDLan di(Or!&and$ de Una N$c0e -!era E(&am$( CaDare&eand$ % C$(a( *e E(a Onda+ C!EC e( Ca $nda, n$ di2$ nadie+ Per$ $CMid5m$n$( de eCC$( % de NadieP ReK!eCCe e( K!ien im'$r&a4 % eC Da&eri(&a, '!e(&$ K!e ReK!eCCe C$ diri La+ Una 're !n&aP K!erida, cara ReK!eCCe, '!ede( aOirmar K!e e(&E( 0aciend$ C$ deDid$4
R

?ErrorO Naci" en el Esta%o %e 8uerrero# M9.ico)

http://biblioteca.d2g.com

e( decir4 &!( ami $( (e Man a en$2ar+ ReK!eCCe mir c$n $2$( 0Jmed$( eC c!er$ $C'eadL(im$ deC &amD$r4 % a!nK!e n$ C$ '!edan ima inar N% (e !ramen&e no '$drEnN (e CeMan& de Ca (iCCa NcCar$N % O!e 0a(&a eC Da&eri(&a, Ce di2$P me !(&arLa DaiCar c$n&i $+ C Ca mir K!iQE c$n Oa(1 &idi$, mE( Dien (in in&er5(, (in MerCa4 a Oin de c!en&a( Ca mir c$m$ diciend$P 'er$ niUaD$ni&a, n$ &e da( c!en&a de K!e e(&$% &$cand$+ ReK!eCCe, aC Mer Ca mirada, (!'!($ K!e OCiMeira K!i($ a re arP mJ(ica maCa, de ac!erd$, 'er$ %a K!e Ca &$c$ C$ men$( K!e '!ed$ 0acer e( ec0arCe Ca( ana(+ ReK!eCCe n$ (e di$ '$r aC!dida an&e Ca m!da re('!e(&a SdL a(eP re('!e(&a m!da, n$ 0a% '$r K!5 Mariar eC $rden de C$( Oac( a!nK!e n$ aC&eren eC re(!C&ad$T+ Sim'Cemen&e 'ermaneci aC Cad$ de 7a&eri(&a, (in (aDer K!e (e CCamaDa OCiMeira4 K!iQE de 0aDerC$ (aDid$ n!nca (e 0aDrLa K!edad$ aCCL, c$m$ niUa D!ena+ EC ca($ e( K!e 7a&eri(&a n!nca 'areci adMer&ir Ca 're(encia de Ca m!c0ac0a, ReK!eCCe, &$da Ore(ca en (! &ra2e de n$c0e, maK!iCCada a'ena( c$m$ (C$ '!ede 'in&ar(e !na m!c0ac0a K!e n$ e(&E (e !ra de (er D$ni&a % de(c$nOLa de Medi$m!nd$+ ReK!eCCe (e 0aDrLa ($r'rendid$ (i 0!Die(e adiMinad$ K!e OCiMeira 7a&eri(&a 'en(aDaP K!5 m!c0ac0a &an a&rac&iMa, $&ra K!e (e me e(ca'a a ca!(a de C$( &amD$re( Sde &$n&$( &amaU$(, dirLa Per($na2eT+ C!and$, !n '$c$ (!d$r$($ 'er$ n$ dad$ a Ca de( racia, OCiMeira &ermin de &$car, ReK!eCCe, (in nin Jn &i&!De$, decidi re'e&ir, re'i&iP me !(&arLa DaiCar c$n&i $4 n$ di2$P !a'$, 'er$ Ca mirada de ReK!eCCe 'arecLa decirC$+ OCiMeira (e ($r'rendi aC mE6im$, (iem're (e 0aDLa c$n(iderad$ eC aDd$minaDCe %e&i( *e&c5&era+ Mir a ReK!eCCe c$m$ (i eCCa n$ 0!Diera 'ermanecid$, de 'ie, 2!n&$ a 5C ca(i !na 0$ra+ SC5a(e 0$re2a, '$r aK!eCC$ de C$( &amD$raQ$(T+ Sin decir !na 'aCaDra SReK!eCCe %a C$ c$n(ideraDa c!a(im!d$, &ar&am!d$, '!e(T de2 C$( &amD$re(, &$m Ca man$ de ReK!eCCe, Cinda m!c0ac0a, 'en(, % (in mE( Ca c$nd!2$ 0a(&a Ca 'i(&a+ Ca(i e(&aDan ($C$(P 'ara en&$nce( &$caDa !na $rK!e(&a peor % K!i5n de C$( m$n$( m!c0ac0$( (e 'ararLa a DaiCar Da2$ aK!eCCa ca(imJ(ica+ OCiMeira 7a&eri(&a % Linda ReK!eCCe (L C$ 0icier$nP e( mE(, (in &i&!De$(, a 'e(ar de Ca( Dr$ma( '$c$ MeCada(, mE( Dien $DMia(, de C$( c$n$cid$( reK!eCCian$( de(de Ca me(aP %a &e Oi2a(&e en Ca ReK!eCCeh (iem're a Ca caQa dem$1 ci$ne( O!er&e(h O!er&e &! $C$rh DeCCa Erre c$n K!i5n O!i(&e a caer+ Erre n$ di$ im'$r&ancia a Ca( ri&adMer&encia( % DaiC c$n OCiMeira+ 7rLncam$, ri& aC !ien de Ca $rK!e(&aMariC % eC ri&m$, Camen&aDCemen&e (incr$niQad$, (e di(OraQ de aOr$c!Dan$P en e(e m$men&$ ReK!eCCe % OCiMeira adMir&ier$n K!e e(&aDan ($C$( en Ca 'i(&a % decidier$n 0acer eC (0$`, 2! ar a Sec!encia de -iCm S!ec$4 e(&$ e(P OCiMeira Ca &$m en&iCmen&e % a&ra2$ eC c!er'eci&$ Ora an&e % &emDC$r$($, K!e a 'e(ar de C$( ad2e&iM$( an&eri$re(, n$ 're(en& nin !na re(i(&encia+

http://biblioteca.d2g.com

En&$nce( (i !ier$n C$( e2e25 e2e25h EndaCe &e Mam$( a ac!(ar c$n Mami(h m!c0ac0i&a de(&ram'adah ReK!eCCe, c$m$ D!ena niUa de(&ram'ada, n$ 0iQ$ ca($4 (C$ recar (! caDeQa en eC 0$mDr$ $CiM5ric$ % (e Ce $c!rri decirP K!i(iera Ceer &!( ded$(+ G C$ di2$, e( decir, di2$P K!i(iera Ceer&e C$( ded$(+ OCiMeira $ 7a&eri(&a $ C!a(im!d$ 'ara Erre, de('e Ca me2iCCa % mir a Ca m!c0ac0a c$n $2$( 'r$O!nd$(, c$nm$Mid$( % (aDi$( aC decirP me cae K!e n$ &e en&iend$+ SL, in(i(&i Erre c$n Erre, K!i(iera Ceer &!( Oin er(+ La mand, di $, Ca man$ K!errE( decir+ N$', C!a(i, %$ s9 Ceer Ca man$P en &! ca($ K!i(iera Ceer&e C$( ded$(+ Tra&a, 'ecamin$(a, 'en( OCiMeira+ 'er$ (C$ di2$P &ra&a+ AK!L, im'$(iDCe, m% K!eridL(im$+ I `$nder, in(i(&i OCiMeira, `0%+ G$! can `$nder C$ K!e K!iera(, arreme&i ReK!eCCe, % C!e $ di2$P c$n C$( $2$(, '$rK!e en reaCidad n$ di2$ nadaP '$rK!e aK!L 0a% !n$( imD5ciCe( ac$m'aUEnd$me, c0a&$, % n$ me enc$n&rarLa en Ca $nda nece(aria+ G a!nK!e 'areQca inc$nceDiDCe, OCiMeira N(C$1!n1Da&e1ri(&aN c$m'rendi4 K!iQE '$rK!e 0aDLa Mi(&$ Le( C$!(in( S(in decCaracin c$n2!n&aT % (!1 '$nLa K!e en !na circ!n(&ancia de 5(a( e( ri !r$($ (aDer Ceer C$( $2$(+ C (!'$ 0acerC$ % di2$P aCma mLa, &en $ K!e &$car $&ra MeQ+ G$, a(e !r ReK!eCCe m!% (eria, de2arLa &$d$ (aDiend$ C$ K!e &en $ en&re man$(+ -a!6 'a(, '$rK!e OCiMeira K!i($ (aDer K!5 &enLa en&re man$( % Ca aDraQP a(LP Ca aDraQ+ U%, 'en( M!c0ac0a Temeraria, 'er$ n$ 'r$&e(& 'ara 'arecer m!% m!ndana+ TJ Mic&$ria(, en&iCdama, aC cara(0 c$n mi CaD$r$+ Se (e'arar$n S$ (e'arEr$n(e, 'ara eMi&ar eC (e(5TP OCiMi(&a c$rri a Ca caCCe c$n eC 're$CLm'ic$ &r!c$ de c$m'rar ci arr$( % Ca D!ena de ReK!eCCe O!e a (! me(a, &$m (! (ac$ Sm!% mariner$, m!% D!enam$dam$dT, di2$P c0a$ c$nO$r !e(e( a (!( ami $( aQ$rad$( % (aCi en D!(ca de 7a&eri(&a Irre('$n(aDCe+ Na&!raCmen&e C$ enc$n&r, a(L c$m$ (e enc!en&ra Ca O$rma de inK!irirP a%, 0i2a mLa, ReK!eCCe, K!5 0ace( c$n e(e 0$mDre, &an&$ in&er5( &iene( en e(&e 'a&Ln+ ReK!eCCe ($nri aC Mer a OCiMeira e('erEnd$CaP !na ($nri(a K!e re('$ndLa aOirma&iMamen&e a Ca 're !n&a an&eri$r (in in&!ir K!e 'a&Ln '!ede (er, % deDe de, C$ mi(m$ K!eP $nda, aMen&!ra, reCa2$, _ic_, de(m$Ue, e& cae&era, en e(&e caC &an e6're(iM$ % a0$ra Ci&erari$+ EC 'r$DCema K!e &riD!CaDa aC D!en OCiMi(&a eraP d$ deD$ CCeMar a e(&a niUa !a'a+ O'&, c$m$ D!en Da&eri(&a, '$r C$ 'e$rP Ce di2$ S$ di2$, 'ara K!5 eC CeTP

http://biblioteca.d2g.com

D$ni&a, K!iere( ir a !n 0$&eCLn+ ECCa di2$ (L 'ara &$&aC ($r're(a de OCic$n$Ci % a!n a re P (iem're 0e K!erid$ c$n$cer !n 0$&eC de 'a($, Mam$( aC m/s de 'a($+ OCiMeira, mE( K!e &i&!Dean&e, &ar&am!deP &J C$ 0a( dic0$+ ?OCiMeira cri(&ian$A B!i($ D!(car !n &a6i, r$Ld$ '$r C$( nerMi$( SOra(e 'ara e6cC!(iM$ ($CaQ de Cec&$re( &radici$naCe(T, 'er$ LiDre n$ ac!di a (! a!6iCi$+ 7!en $(0, (e di2$ OCiMeri(&a+ N$ rec$rdaDa en e(e m$men&$ nin Jn 0$&eC Dara&$ '$r aCCL+ *i2$ en&$nce(, m!% e(&J'idamen&eP Mam$( caminand$ '$r /5r&iQ, K!ien K!i&a % enc$n&rem$( C$ K!e D!(cam$( % %a ($Ci&$( $Qarem$( de C$ K!e 0$% a'e&ecem$(, K!5 dice !(&ed, m!c0ac0i&a, (i K!iere m!% Dien C$ 0acem$(+ HL2$Ce, (!(!rr ReK!eCCe e6're(iMa+ H$&eC 9$!&eC, 'CaULa OCiMeira aC n$ (aDer K!5 decir+ SC$ m!(i&P &J e(&!dia( $ &raDa2a(+ TJ e(&!dia( $ &raDa2a(, ec$e eCCa+ 7!en$, cm$ &e CCama(, niUa+ NiUa &! aD!eCa, c$n&e(& ReK!eCCe, %a e(&$% randeci&a % &en $ D!ena 'ierna, de C$ c$n&rari$ n$ me 'r$'$ndrLa( !n 0$&eC1K!inien&$('e($(+ *e ac!erM$, accedi OCiMeira, 'er$ cm$ &e a'eCa(+ G$ n$ 'eC$ na%a) Cm$ &e 0ace( CCamar+ ReK!eCCe+ ZReK!e2$[ N$P ReK!eCCe, Mie2$+ /ie2$( C$( cerr$(+ G &$daMLa dan ma&a(, (!('ir ReK!eCCe+ A% me ma&a&e(, Dr$me OCiK!5 (in ana(+ C!ECe( 'e&a&e(, di2$ ReK In eni$(a+ MaC 'rinci'i$ 'ara <ranam$r, a re a A!&$r, 'er$ n$ '!ede remediarC$+ ReK!eCCe % OCiMeira caminand$ Maria( c!adra( (in decir 'aCaDra+ G C$( ded$(, aC Oin 're !n& OCidic&ad$r+ Ju9# 2!Q $'$r&!n$ inK!irir Her$Lna+ *i $, K!e c!End$ Ma( a Ceerme C$( ded$(+ E($, en eC 0$&eC+ 9a2a2, reD!Qn OCicCa!( (in can(anci$ 0a(&a K!e Mi$P H$&eC E('eranQa+ % OCiMi&a( cre% Ceer m$men&Eneamen&eP &e ca% en eC -C$re(&a de2a(&e a (! $rK!e(&a me&e '!e( Ca 'anQa % ad0i5re&e a Ca e('eranQa+ E('eranQa+ E('eranQa+ ?Cm$ &e CCama(A, a!CC 7a&eri(&a+ ReK!eCCe, %a dL2e&e+ SL, %a di2L(&eme, (!('ir eC mJ(ic$, c!and$ 'a aDa C$( dieci$c0$ 'e($( deC 0$&eC, ($r'rendid$ '$rK!e ReK!eCCe ni (iK!iera in&en& $c!C&ar(e, (in$ K!e (C$ 're !n&P K!5 0$ra( n$ ($n, e In&er'eCad$ re('$ndiP n$ ($n Ca( &re(4 ($n Ca( d$ce, ReK!i&a+ A0, re('$ndi ReK!i&a c$n eC en&rece2$ Or!ncid$, m$Ce(&a % c$n raQnP era Ca 'rimera MeQ K!e Ce decLan Re1 K!i&a+ *ieci(5i(, an!nci eC em'Cead$ deC 0$&eC+ N$ di2$ dieci$c0$+

http://biblioteca.d2g.com

N$, dieci(5i(+ En&$nce( Ce di d$( 'e($( de mE(+ 9a 2a+ Le &$ca eC c!ar&$ dieci(5i(, (eU$r+ *i2$ (eU$r c$n m!% maCa Cec0e, $ a(L cre% 'er&inen&e c$n(iderarC$ 7a&er$n $+ Se !nd$ 'i($ a Ca iQK!ierda+ A Ca a!c0a, a!&$c0i(&e ReK!eCCe, % cCar$P Ca re('!e(&aP e( !na ar en&ina+ N$4 ($% ar en&$na, $riCa de Ca Ca(a R$(ada+ Riend$ OerMien&emen&e, 'ara (L mi(ma+ OCiMeira, a 'e(ar de (! n$mDre, (e K!i& eC (ac$ % Ca c$rDa&a, 'er$ ReK!i&a n$ 'areci im're(i$nar(e+ EC 2$Men mJ(ic$ (!('ir en&$nce( % &$m a(ien&$ en Ca cama, 2!n&$ a NiUa+ A Mer C$( ded$(+ Tan rE'id$, Dr$me 5C+ N$ &e 0a a(, a C$ K!e &e &ra2e, P!nc0a+ C$n $&r$ (!('ir$ NmE( Dien Derrid$ a 'e(ar de Ca a($nanciaN OCiMeira e6&endi C$( ded$(+ Un$ d$( &re( c!a&r$ cinc$+ Tiene( cinc$, in&eCi en&e eCCa, ($nriend$+ *eMera(+ Cinc$ aU$( de dic0a &e a !ardan+ OCiMeira c$n& (!( ded$( &amDi5n, de(c!Dri K!e eran cinc$ % 'en(P D!en rieO, K!5 in&eCi en&e e( e(&a m!c0ac0a4 mE( Dien C$ di2$+ -$r e& eC c$&$rre$, e('eciOic ReK!eCCe+ 7$ni&$ in C5(, dnde C$ a'rendi(&e+ G ReK!eCCe ca% en Tram'a aC c$n&arP $Cdie, e(&!Me siglos K!e Ci&eraCmen&e K!iere decir cen&!rie( en eC In(&i&!&$ Me6ican$ N$r&eamerican$ de ReCaci$ne( C!C&!raCe( HamD!r $ ca(i e(K!ina c$n <en$Ma D!en cine C$( C!ne(+ ReCaci$ne( (e6!aCe(, ca(i di2$ OCiMe&$, 'er$ (e c$n&!M$ % 'reOiriP e($ e( &$d$ C$ K!e &e (! ieren mi( ded$(+ A ReK!eCCe, niUa Ci(&a, Ce 'areci imD5ciC Ca aC!(in % di2$P nana%, mJ(ic$4 % mE( % mE(P &!( ded$( indican K!e &iene( !na aCcan&ariCCa en C! ar de D$ca % K!e ere( Ca 'r!eDa irreO!&aDCe de Ca( &e$rLa( de *ar`in &aC c$m$ O!er$n anaCiQada( '$r eC T!er&$ Re%e( en eC C$Ce i$ de M56ic$ % K!e deDerLa( Mer&e en !n e('e2$ 'ara dar&e de 'a&ada( % K!e (erLa D!en$ K!e caMara( !n O$($ 'ara en, !O, &errar&e % K!e 0arLa( m!c0$ Dien 0a, a2 a2, ciend$ c$m$ K!e &e caCCa( % &e caCCa( de a deMera( % &$d$ C$ demE(, e( decir, $ e(cirP e&c5&era+ N$ en&iend$, (e deOendi 5C+ CCar$, arreme&i ReK!eCCe SarcE(&ica, &J deDerLa( &raDa2ar en !n 0$&eC d5(&$(+ *i$(, err5 Ca M$cacin+ TJ C$ 0a( dic0$+ ?ReK!eCCe, cri(&ianaA Para en&$nce( Nc$m$ '!eden ima inar(e a!nK!e (e !ramen&e Ce( c$(&arE &raDa2$N ReK!eCCe n$ c$n(ideraDa ni m!d$ ni &ar&aLdem a OCiMeira, a(L e( K!e 're !n&, (e !ra de K!e $D&endrLa !na re('!e(&a dciCP % &J cm$ &e CCama(+ OCiMeira, &$daMLa+ OCiMeira T$daMLa, a0 cara%, &! n$mDre &iene cier&$ 'edi ree, &e K!iama( OCiMeira T$daMLa SaCaQar Cc_er+ SL, ReK!eCCe 7eCCe di2$ 5C c$n aCan&erLa, % Ma&icinP a'!e(&$ K!e ere( !na c$c0ina in&eCec&!aC+ CCar$, di2$ eCCa, n$ Me( K!e di $ '!ra( e(&!'idece(+ E($ mer$4 di $, e($ mer$ 'en(aDa4 '!e( c0caCa, ReK!iCCa, %$ &amDi5n ($% in&eCec&!aC, mJ(ic$ de Ca n!eMa D$Ca % &$d$ e($+ In&eCec&$n&$, OCiMi(&aP e6a era( diciend$ e(&!'idece(+ A(L e(, 'er$ n$ '!ed$ eMi&arC$P ($% in&eCec&!aC de K!$re ma&&$4 'er$ dime, ReDeCCe, K!i5ne( eran C$( a'!e(&$( imD5ciCe( K!e ac$m'aUEDan&e+

http://biblioteca.d2g.com

Ami $( mL$( eran % de La( L$ma(, 'er$ n$ ($n in&eC$2$ne(+ Ni &ienen, m!(i& OCiMeira L5'er$+ G a!nK!e 'areQca increLDCe, M!c0ac0a c$m'rendi+ G 0a(&a Ce di$ !(&$, 'en(P K!5 em$cin, e(&$% en !n 0$&eC c$n !n &i'$ in eni$($ % 0a(&a r$ (e r$ &e+ OCiCJDric$, Ca mera Merdad, miraDa c$n !Ca C$( m!(C$( de ReK!eCCe+ Per$ n$ (aDLa K!5 0acer+ 9e 2e, a($nan&a A!&$r (in e(crJ'!C$(+ OCiMeira $'& '$r &r!c$Mie2$+ Me M$% a DaUar, an!nci+ Te Ma( a &u9) E( K!e(&$% m!% (!dad$ '$r C$( &amD$raQ$(, 're(!mi 5C, % ReK!eCCe e(&!M$ de ac!erd$ c$m$ D!ena m!c0ac0i&a ine6'erimen&ada+ Sin a re ar mE(, OCiMeira e(D$Q !na ($nri(acanaCCa % (e me&i en eC DaU$, a 'e(ar de Ca m$Ce(&ia K!e n$( ca!(a eC reOCe6iM$, '!e(&$ K!e Dien (e '!d$ decir (im'Ce1 men&e % (in amDa e(P en&r en eC DaU$+ EC ca($ e& Ca c0$(e e( K!e (e me&i % ReK!eCCe C$ e(c!c0 de(Me(&ir(e, en MerdadP $% eC r!id$ de Ca( 'renda( aC caer en eC (!eC$+ G C$ Jnic$ K!e (e Ce $c!rri O!e '$ner(e de 'ie &amDi5n, % c$m$ K!ien n$ K!erLa Ca c$(a, arre C Ca camaP % n$ (C$ e6&endi Ca( c$Cc0a( (in$ K!e de(&endi Ca cama 'ara '$der &enderCa $&ra MeQ, c$n (!m$ de&e1 nimien&$+ HL2$Ce, K!eC Dr!&a ($%, 'en(aDa aC $Lr eC c0$rr$ de Ca re adera+ Ma( '$r $&ra 'ar&e (e (en&La m$Ce(&a '$rK!e eC c!ar&$ n$ era &an sucio c$m$ eCCa e('eraDa+ SLa( c!r(iMa( indican 5nOa1 (i(4 n$ e( mer$ ca'ric0$, e(&J'i1 d$(+T Ha(&a &iene re adera, 'en( incm$da+ Per$ $%P e%, Cinda, '$r K!5 n$ Miene( 'aca 'a'Ca&icar+ Pa'a'a'a'E, r! i !na ame1 &raCCad$ra ima inaria, c$n Ca c!aC (e 2!(&iOica eC em'Ce$ cL1 nic$ de C$( c$C$K!iaCi(m$(+ ReK!eCCe n$ K!i($ 'en(ar nada % en&r en eC DaU$ S?aC OinP e( decirP aC Oin en&r en eC DaU$T 'ara c$n&em'Car !na c$r&ina 'C!( K!e (!cia % en&reMer !n c!er'$ de(n!d$ Da2$ eC a !a K!e n$ can&aDa em$n DaD% Ci 0& m% Oire+ H5Ca(, 'en( eCCa 'edan&emen&e, n$ &$d$( ($m$( 'erOec&$(+ T$m a(ien&$ en Ca &aQa deC 'erd$nad$ &ra&and$ de n$ K!edar(e DiQca aC K!erer Mi(C!mDrar eC c!er'$ de(n!d$ de, $0 *i$(, H$mDre en Ca re adera+ SPrLMa&e 2$_e dedicad$ a 9$0n T$$Mad+ N+ deC &rad!c&$r+T C ($nreLa, % (in e6'CicEr(eC$, 're !n&P

http://biblioteca.d2g.com

'$r K!5 ere( !na m!2er OEciC, ReDeCCe+ P$r 0erencia, C!c!Dr eCCa, (!cede K!e &$da( Ca( dami(eCa( de mi &r$nc$ eneaC ic$ 0an (id$ de C$ peor) Te Oi2a(, di2e &r$nc$ en MeQ de ErD$C, Ca Pr$c!rad!rLa me 'erd$ne4 0a(&a e($( e6&rem$( CCe a mi 'erMer(in+ And 0$`, c$m$ di2era 9acK!eCine Venned%4 c$men& OCiMeira Lim'i$+ G (aDe( c!EC e( eC c$Cm$ de mi 'erMer(in, aMen&!r eCCa+ P!e(, n$ Ca re('!e(&a+ OCi&$, eC c$Cm$ de mi 'erMer(in e( CCe ar a !n 0$&eC de a 'e($ h *e a dieci$c0$+ 7!en$, de a dieci$c0$4 e(&ar 2!n&$ a !n 0$mDre de(n!d$, &ra( !na c$r&ina, de ac!erd$, % n$ 0acer nien&e, rLen, nic0&(, ni ($ca+ B!5 &aC (!ena+ OCiMeira K!ed &an ($r'rendid$ an&e eC raQ$namien&$ K!e 'en( % 0a(&a di2$P a 5(&a %$ Ca am$+ di2$, &e6&!aCmen&eP ReK!eCCe, %$ &e am$+ N$ (ea( r$(er$4 ademE( n$ &en $ ana(, acaD$ de e6'CicEr&eC$+ Te am$+ 7!en$, &J me 0aDCa( % %$ &e e(c!c0$+ N$, &e am$+ N$ me ama(+ SL, (L &e am$, de('!5( de !na c$(a c$m$ 5(&a n$ '!ed$ mE( K!e amar&e+ SaC de e(&e c!ar&$, Me&e deC 0$&eC, n$ '!ed$ a&en&ar c$n&ra &i4 OiCe, (cram, 'Lra&e+ E(&E( C$c$, OCe2$4 C$ K!e c$n(ider$ e( K!e (i %a e(&E( de(!dad$ '$dem$( M$CMer aC -C$re(&a+ *eCira(, ReK!i&a, n$ Me( K!e me e(ca'5+ Se dice e(cE'eme+ N$ Me( K!e e(cE'eme+ N$ Me$ K!e e(ca'E(&e&e+ 7!en$, darCi&a, en&$nce( '$dem$( ir a $&r$ C! ar+ A &! de'ar&amen&$, '$r2em'C$, SaCaQar+ N$ Ca am!eCe(, aCmademiaCma, me2$r a &! c0eQ+ En mi ca(a e(&E to%a mi OamiCiaP $c0$ 0erman$( % mi( 'a'a(+ ?Oc0$ 0erman$(A ?Oc0$ 0erman$(+++A Ge', mi a'a e(&E en c$n&ra de Ca 'LCd$ra4 'er$ e6'CicaP K!5 &iene de maC$ &! de'ar&amen&$+ A0 '!e( en mi de'ar&amen&$ e(&En mi mamE, mi &La Irene % mi( d$( 'rima( Rena&a % T$m'ia&aP ($n emeCa(+ Ince(&!$($, ac!( eCCa+ Mien&e( c$m$ c$(aca, %a c$n$cerE( a mi( 'rim!c0a(, ($n eC an&Ld$&$ mE( eOicaQ c$n&ra eC ince(&$P me !(&arLa 're(en&Er(eCa( a aC !n$( e(criDan$( me6ic$ne(+ En&$nce( a dnde Mam$( a ir+ P$dem$( ir a $&r$ 0$&eC, Dr$me OCiMeira+ PerOec&$, &en $ m!c0a( ana( de c$n$cer C! are(de'erdicin, a(e !r ReK!eCCe (in &i&!De$(+ 7a&eri(&a Me(&id$, (in 'ermi&ir K!e eCCa a&i(Dara (! c!er'$ de(n!d$P n$ '$r decencia, (in$ '$rK!e Ce c$(&aDa &raDa2$ e(&ar (!miend$ Ca 'anQa &$d$ eC &iem'$+ HEDiC % nece(aria $D(erMacinP ReK!eCCe, mide Ca( c$n(e1 c!encia( de C$( ac&$( c$n Ca( c!aCe( e(&E( inOrin iend$ n!e(1 &ra( me2$re( % mE( (Cida( &ra1 dici$ne(+ L$( d$( caminand$ '$r /5r&iQ, a&raMe(and$ ODrer$ M!ndiaC, eC /iad!c&$, $ eC /iad!&$ c$m$ di2$ 5C 'ara K!e eCCa c$n&e(&ara a% cm$ ere( C5'er$ &J,

http://biblioteca.d2g.com

% Ca aMenida Cen&raC+ SaDe( K!5, 'rinci'i 7a&eri(&a, e(&am$( en Ca re enerada c$C$nia 7!en$( Aire(4 aCCE (e Me !n 0$&eC+ ACCE Me(e !n 0$&eC+ E(&E DienP aCCE Me(e !n 0$&eC+ B!iere( ir+ 9!e a, enOa&iQ ReK!eCCe4 'er$ %$ 'a $, (i n$ Ma( a a(&ar !n dineraC+ N$ &e 're$c!'e(, K!erida, acaD$ de c$Drar+ An% $Cd `a%, %$ 'a $, (eam$( 2!(&$(+ Seam$(P aC Oin 'er&enece( aC 0aDi&a& La( L$ma(, (en&enci OCiMeira ($nriend$+ La Merdad e( K!e (e eK!iM$caDa % C$ Min$ a (aDer en eC c!ar&$ $nce deC 0$&eC 7!en Pa($+ ReK!eCCe e6'CicP a (! OamiCia de rica (C$ Ce K!edan C$( n$mDre( de C$( miemDr$(+ E(&E( Dien ac$m$dada, de(CiQ 5C 'er$ NiUaCinda n$ en&endi+ C$m$ K!eira(, OCiMeira(+ Per$ cm$ K!e n$ ere( rica, e($ (L me aCarma, 're !n& OCiMeira de('!5( de K!e eCCa c$nOe( K!e C$ de C$( $c0$ 0erman$( n$ era men&ira % K!e, a%, (e CCamaDan E!cCeMi$, aCma O!er&e, SimDr$(i$, c$raQn de r$ca, EMeri$, '$e&a de'$r&i(&a, Le'$rin$, ne r$ 'er$ n$DCe, R!&$, D!en c!er'$, An$, 'E(ame Ca (aC, Hermene a(&$, eC im'$nen&e, % eCCa, ReK!eCCe+ Ma DeCCe, in(i(&i 5C, amEnd$Ca Merdaderamen&e+ Se C$ di2$+ &e am$, di2$+ ECCa em'eQ a e6ci&ar(e K!iQE '$rK!e eC c!ar&$ 0aDLa c$(&ad$ ca&$rce 'e($(+ *ame &! man$, 'idi+ Sinceramen&e 're$c!'ada+ C Ca &endi+ G ReK!eCCe (e '!($ a e(&!diar Ca( CLnea(, m$n&e(, canaCe(, % (!'$ S'rem$nicinTP e(&e 0$mDre m$rirE de Ce!cemia, $0 *i$(, MiMe en X$c0imiCc$, '$$r darCin , % Da&aCCa &$da( Ca( n$c0e( 'ara enc$n&rar &a6i( K!e n$ Ce c$Dren dema(iad$ '$r c$nd!cirC$ a ca(a+ C$m$ (i Ce%era (! 'en(amien&$ OCiMLn reCa&P (aDe( '$r K!5 c$n$Qc$ aC !n$( 0$&eC!c0$(, miam$r, '!e( '$rK!e MiM$ Ce2$(, K!e n$ Oar $!&, % m!c0a( Mece( 'reOier$ K!edarme '$r aK!L an&e( de Da&aCCar c$n C$( &a6i( 'ara K!e me CCeMen a ca(a+ Prem$nicin d52i r$nde+ ReK!eCCe C$ mir c$n $2$( 0Jmed$(, a '!n&$ de CC$rarP de2 de (en&ir(e e6ci&ada 'er$ c$nOirm amarC$+ C$ '!ed$ CCe ar a amar en &$d$ ca($, (e a(e !r En eC 0$&eC N!eM$Ce&$+ P$r K!5 dice( K!e &! OamiCia (C$ e( rica en C$( n$mDre(+ P!e( '$rK!e mi 'a'i&$ n$( 0iQ$ Ca Dr$ma (inie(&ra de MiMir c!and$ e(&aDa arr!inad$, &J (aDe(, (i (e 0!Diera m!er&$ !n '$K!i&$ an&e( Ca Oam 0aDrLa 0eredad$ ca(i !n miCC$nce2$+ Per$ &J n$ K!iere( a &! OamiCia, ri& OCiMeira+ Per$ cm$ n$, c$n&ra ri& eCCa, ($n &an&$( 0erman$( 'C!( madre % 'adre K!e (i n$ C$( K!i(iera me M$CMerLa C$ca D!(cand$ a K!i5n $diar mE(+ Tran(icin reK!eCCianaP mira, mJ(ic$, C$ raMe e( K!e C$( K!ier$, '$rK!e (i n$ C$( K!i(iera (erLa !na niUa in&eCec&!aC c$n D$ni&$( &ra!ma( % &$d$ e($4 'er$ dime, &J K!iere( a &! madre % a &!( 'rima( % a &! &La+ *$CC% in de Ca Smi&0 C$r$na1 );# (in rieCe(, en Ca man$, 0a(&a enc!adrar en Dc! eC r$(1 &r$ Ninmer($ en eC in&er5(N

http://biblioteca.d2g.com

de Her$Lna+ A mi &La n$, a mi( 'rima( re !Car % a mami !n c0$rr$+ /e( cm$ &enLa raQn aC 0aDCar de ince(&$+ A0 cara%, nada mE( '$rK!e 0e O$rnicad$ c!a&r$cien&a( d$ce Mece( c$n mein M!&&er me K!iere( ac!(ar dince(&$4 e($ n$ (e C$ a !an&$ a nadie4 D!en$, a &i (L '$rK!e &e am$+ N$ n$ n$, Mie2ecLn, $!& Ca( 'a%a(ada( % e6'CicaP cm$ CCe a(&e a Da&eri(&a (i deMera( K!iere( a &! Oamm%+ P!e( '$rK!e me !(&a, a0 K!5 cara%+ ZE0[ E0+ *i$( &!%$, K!5 'a%a(a ere(, am$rmL$, 0a(&a 'arece K!e &e CCama( ReK!eCCe Ca 7eCCe+ Si me M!eCMe( a decir Ca 7eCCe &e m!erd$ !n &$DiCC$, ($% Oea Oea Oea a!nK!e nadie me C$ crea+ e(&E( C$K!iCCa, Re2iCCa, ere( D$ni&iCCa4 ademE(, ($n 'aCaDra( K!e Man m!% Dien 2!n&a(+ ReK!eCLe (e CanQ a Ca 'ierna de OCiMeira c$n ra'ideQ O!Cminan&e SrE'ida c$m$ O!Cminan&eT % Ce m$rdi !n &$DiCC$+ 7a&eri(&a ri& 'er$ C!e $ (e &a' Ca D$ca, (in&iend$ de(e$( de reLr % de 0acer eC am$r c$nO!ndid$( c$n eC d$C$r, '!e(&$ K!e 7$ni&a (e !La m$rdi5nd$Ce eC &$DiCC$ c$n O!ria+ O%e, ReK!eCCe+ Mmmmm, c$n&e(& eCCa, m$rdi5nd$C$+ Hi2a, n$ e6a ere(, &e 2!r$ K!e me e(&E (aCiend$ (an re+ Mmm2mmm, aOirm eCCa, (in de2ar de m$rder+ -L2a&e, $D(erM 5C a !an&and$ Ca( ana( de ri&ar '$r eC d$C$r4 K!e me d!eCe m!c0$, (eria m!c0a m$Ce(&ia 'ara &i de2ar de m$rderme+ ReK!eCCe de2 de m$rderC$4 %a me can(5, O!e &$d$ C$ K!e di2$+ G C$( d$( e(&!diar$n c$n de&enimien&$ Ca( marca( de Ca( 0!eCCa( reK!eCCiana(+ ReK!eCi&a, (i me 0!Diera( m$rdid$ !n ded$ me C$ c$r&a(+ ECCa ri 'er$ caCC en eC ac&$ c!and$ &$car$n Ca '!er&a+ Ni 5C ni eCCa aMen&!rar$n !na 'aCaDra, (C$ (e mirar$n, &emer$($(+ Oi an, K!5 'a(a0i, '$r K!5 ri&an+ N$ e( nada n$ e( nada, di2$ OCiMeira (in&i5nd$(e 'erOec&amen&e idi$&a+ A0 D!en$, K!e n$ '!eden 0acer (!( c$(a( en (iCenci$+ S!( cosas# K!5 de( raciad$+ Un$( 'a($( indicar$n K!e eC &i'$ (e iDa, c$m$ in&eCi en&emen&e de(c!Drier$n N!e(&r$( H5r$e(+ B!5 (eU$r &an canaCCa, caCiOic ReK!eCCe, m$Ce(&a+ % &an '$c$ $D2e&iM$, di2$ 5C+ 'ara a re ar (in &ran(icinP $%e, Re2a, '$r K!5 &e en$2a( (i &e di $ K!e ere( D$ni&a+ P$rK!e ($% Oea % K!5 % K!5+ PaCaDra K!e n$, cieC$mL$, ere( !n c!er$+ Si in(i(&e( &e M!eCM$ a m$rder, %$ ($% -ea, ReK!eCCe Ca -ea4 a Mer, diC$, c$Darde+ Ere( ReK!eCCe Ca -ea+ Per$ de c!aCK!ier manera me K!iere(4 a&r5Me&e a decirC$, re&ra(ad$ men&aC, 0i2$ deC c$r$neC CErdena(+ Per$ de c!aCK!ier mani$Dra de am$+ AD, me cCama(+ Te am$ % &e e6&raU$, cCam 5C+ Te ram$ % &e em'aU$, c$rri i eCCa+ Te an$ % &e e6&riU$, &e mam$ % &e encaU$, &e &ram$ % &e en aU$, K!iere( mE(, a0L Man Te caCCa( $ &5 'e $, (L $ n$4 amenaQ ReK!eCCe+ CCarine( di2$ Tr$mD$ne(+ Cara%, Mie2i&$, %a &e (aCi eC 'en&a rama % Ca mari !ana+

http://biblioteca.d2g.com

G e(&a r5'Cica 'ermi&i a OCiMeira e6'CicarP a%ora C$( &amD$re(, c$m'rende K!e n$ (e '!ede 0acer ran c$(a en !na $rK!e(&a p9sima c$m$ en Ca K!e &$ca % &iene eC de(car$ de CCamar(e 7aD$ SaCCiDa % C$( <a2$( deC Ri&m$+ L$( <ar a2$( deC Ri(m$ deDerLam$( CCamarn$(, a(e !r OCiMeira+ SaDe( K!i5n e( eC am$, niUade('i(&ada, a re , '!e( nada men$( K!e 7i $&e( S&arr % &amDi5n e(&e m!c0ac0$ CarCi&$( Wa&&( % Vei&0 M$$n4 &e 2!r$, %$ K!i(iera &$car en !n r!'$ de e(a $nda+ A0, ere( !n c$c0in$ r$canr$Cer$, a redi eCCa, K!5 &iene( c$n&ra Ma0Cer+ Nada, RjMeC, (i a &i &e !(&aP C$ K!e &e !(&e e( Ce% 'ara mic0+ Para &ic0+ Sic0+ Uc0+ N$c0e n$ dema(iad$ OrLa+ Caminar$n '$r /5r&iQ % c$n '$c$( &i&!De$( (e me&ier$n S(e aden&rar$n, '$r K!5 n$T en Ca c$C$nia de C$( *$c&$re(+ *$c(, ri& OCiMeira MaciQ$, a cm$ eC cien&$ de demer$Ce(, 'er$ ReK!eCCeP (eria+ En eC 0$&eC M$r a(m$+ ECCa decidi DaUar(e, 'ara n$ K!edar a&rE(+ N$ &e Ma%a( a a($mar '$rK!e 'a&5$&e, 7a&er$n $+ S!( re'ar$( eran c$m'ren(iDCe( '$rK!e n$ 0aDLa c$r&ina 2!n&$ a Ca re adera+ Re adera+ OCiMeira decidi K!e Merdaderamen&e Ca amaDa '!e( re(i(&i Ca &en&acin de a($mar(e 'ara Mi(C!mDrar Ca Oi !ra deC adi&a 'er$ Dien 'r$'$rci$nada de (! ReK!eCCe+ O0, <$(0i&$, e( mi ReK!eCCe4 &an&a( m!2ere( 0e c$n$cid$ % Mine a 'arar c$n !na ReK!eCCe Tr5(DeCCe4 a(L e( Ca Mida, 0i2$( mL$( % Cec&$re( &amDi5n+ En e(&e m$men&$ OCiMeira (e diri e a C$( Cec&$re(P $i an, Cec&$re(, en&iendan K!e e( mi ReK!eCCe4 n$ de !(&ede(, n$ crean K!e '$rK!e mi am$r n$ naci en Ca( O$rma( 0aDi&!aCe( Ca am$ men$(+ Para e(&a( aC&!ra( Ca am$ c$m$ C$c$4 Ca ad$r$, '!e(+ E( Ca 'rimera MeQ K!e me (!cede, a%, % n$ me im'$r&a K!e e(&a ReK!eCCe 0a%a (id$ &ran(i&ada, 'aMimen&ada, a'Ca!dida ! $Maci$nada c$n an&eri$ridad+ A!nK!e 'en(End$C$ Dien+++ C$n (! 'ermi(i&$, M$% a 're !n&Er(eC$+ OCiMeira (e acerc ca!&eC$($ a Ca '!er&a deC DaU$+ ReK!eCCe+ ReK!i&a+ N$ 0!D$ re('!e(&a+ OCiMeira carra('e % '!d$ DaCD!cirP ReK!eCCe, c$n&5(&ame4 a '$c$ %a &e O!i(&e '$r eC a !2er$ deC de(a \e+ N$ &e c$n&e(&$, di2$ eCCa, '$rK!e &J K!iere( en&rar en eC DaU$ % $Qarme4 K!ie&$ en e(a '!er&a, Sa&anE(4 n$ &e a&reMa( a en&rar $ CC!eMe m$Ce+ ReK!eCCe, 'erdname 'er$ eC m$Ce n$ CC!eMe+ OCi&$, 5(a e( !na e6're(in c$C$K!iaC median&e Ca c!aC aC !na( 'er($na( (e en&eran de K!e Ca (an re Dr$&arE en can&idade( d$naDCe(+ SL, % 5(e e( !n C! ar c$mJn+ A2, de C! arc$maCa a c$C$K!iaC 0a% !n aDi(m$ % %$ 'ermaneQc$ en Ca $riCCa+ (a e( !na me&EO$ra, % maCa+ N$, 5(e e( !n aMi($ de K!e &e M$% a 'ar&ir die M!&&er (i &e a&reMe( a me&er&e+ N$, Midi&a, cieC$aQ!C, M% /er% 7C!e LiOe, (C$ K!i(e 're !n&ar, 're !n&$P c!En&$( aCane( &e 0a( c$r&e2ad$, a K!i5ne( de eCC$( 0a( amad$, 0a(&a K!5 '!n&$ c$n eCC$( 0a( CCe ad$, K!5 (ien&e( 0acia e(&e '$Dre de( raciad$+ N$ (ien&$, Camen&$P K!e (ea( &an imD5ciC % rime( aC 're !n&ar e(a( cosas) ReK!eCCe R!D$r+ OCiMeira e6'Cic K!e Ce in&ere(aDan % 'ara (! ($r're(a eCCa n$ re('$ndi+ 7a&eri(&a c$n(ider en&$nce( K!e '$r 'rimera MeQ (e enc$n&raDa an&e !na m!2er de m!nd$, c$n 'a(ad$1

http://biblioteca.d2g.com

&!rD!Cen&$+ ReK!eCCe en&r en eC c!ar&$ c$n eC 'eC$ m$2ad$ 'er$ 'erOec&amen&e Me(&ida, a!n c$n media( % D$C(a c$C an&e en eC DraQ$+ 7raQ$+ O%e, ReK!e2a, &J ere( !na m!2er de m!nd$+ Ge', ac&! eCCa, 0e rec$rrid$ C$( 'rinci'aCe( Cen$cini$( *$rien&e, 'er$ (in &aC$nearP ac$m'aUada '$r C$( ma na&e( mE( ($nad$(, <!(% *LaQ '$r2em'C$+ E($, ReK!i, &e C$ cred$+ Ga n$ &e d!eCe eC &$DiCC$+ G cm$, c!aC di2$ Ca 0i2a de M$n(eU$r+ EOec&iMamen&e eC &$DiCC$ Ce ardLa % e(&aDa 0inc0ad$+ ECCa c$nd!2$ a OCiMeira 0a(&a eC DaU$ % Ce 0iQ$ aCQar eC 'ie 0a(&a eC CaMaD$ 'ara ma(a2ear eC &$DiCC$ c$n a !a &iDia+ Mi m!er&e, ReK!e(0ima miam$r, cCam 5C4 n$ (erLa mE( OEciC K!e %$ '!(iera eC 'ie en Ca re adera+ A 'e(ar de &! '5(ima c$n(&r!ccin, &iene( raQn, OCiMn+ B!5 &iene de maCa mi c$n(&i&!cin, K!iere( !n K!emn+ G c$m$ ca(&i $ a !n 2!e $ de 'aCaDra( &an eCemen&aC, ReK!eCCe Ce de2 eC 'ie en eC CaMaD$+ E6&eri$r+ CaCCe( CDre a( c$n aCane( inc ni&$( de Ca c$C$nia ODrera+ N$c0e+ SIn&eri$r+ Ta6i+ N$c0e+T X# Dac_ 'r$%ec&i$n+Y EC radi$&a6L CCe en cinc$ min!&$(+ ReK!eCCe, 'eC$ m$2ad$ (!Di (in 'ri(a( mien&ra(, c$r&5(men&e, OCiMeira Ce aDrLa Ca '!er&a+ C0$Oer c$n $rri&a a c!adr$(, Ca caDeQa de !n niU$ de 'CE(&ic$ incr!(&ada en Ca 'aCanca de MeC$cidade(, dieci(ie&e e(&am'i&a( de MLr ene( c$n niU$(2e(!(e( % (in eCC$(, Mi(i&e Ca 7a(LCica de <!adaC!'e c!and$ Men a a Ca( $Cim'iada(, Pr$&5 eme (an&$ 'a&r$n$ de C$( c0$Oere(, Cm$ Ce &!'e Ca L!'e4 caCc$manLa( deC Am5rica Am5rica ra ra ra, c05Mr$Ce& 1949+ A dnde, 2$MenaQ$(+ OCiMeira Ca!&$, SaDe !(&ed, e(&imad$ (eU$r, e(&am$( !n '$c$ de($rien&ad$(, n$( !(&arLa C$caCiQar !n e(&aDCecimien&$ en eC c!aC '!di5(em$( re'$(ar !na( 0$ra(+ HL2$Ce, 2$Men, '!e( e(&E cani2$ c$n e(&$ de C$( 0$&eCe(4 Ca mera Merdad a mL me da ci(ca+ Per$ '$r K!5 (eU$r+ ReK!eCCe Ri(i&a(+ P!e( '$rK!e !(&ed (aDe K!e 5(a n$ e( de a&ir$ n!e(&ra c0amDa, di $ (i !(&ed me dice a dnde, %$ c$m$ (i nada, 'er$ %$ decirCe (e me 0ace ac0$ ($Dre &$d$ (i &rae !(&ed !na m!c0ac0i&a &an &ierni&a c$m$ Ca K!e &rae+ H$mDre, 'er$ !(&ed deDe de c$n$cer aC Jn C! ar+ P$( (L 'er$ c$m$ K!e n$ a !an&a, ima Lne(e+ Me ima in$, di2$ ReK!eCCe a!&$mE&icamen&e+ AdemE( C!e $ c$m$ K!e (e arman m!c0$( reCa2$(, Me !(&ed, Ca en&e (e '$r&a m!% C5'era % &$MLa K!iere K!e !n$ en&re en !n$ de e($( m$&eCe( c$m$ C$( de aK!L c$n ara(0 de Ca c$C$nia 5(&a Ca ODrera % '!e( !n$ n$mE( &iene Ca $DCi acin de andar en Ca caCCe, n$ de me&er(e en eC &erren$ 'ar&ic!Car, a0 K!5 cara%+ Perd$ne, (eU$r, 'er$ n$($&r$( reaCmen&e n$ &enem$( de(e$( de K!e !(&ed en&re en nin Jn 0$&eC, (in$ K!e (C$ n$( de2e en Ca '!er&a+ HL2$Ce, 2$Men, e( K!e deMera( n$ a !an&a+ Mire, (eU$r, c$n &$d$ !(&$ Ce darem$( !na 'r$'ina '$r (! inO$rmacin+ A(L Ca c$(a camDea % Marea, mi e(&imad$, n$mE( n$ (e Ce Ma%a a $CMidar+ Un$ &iene K!e anar(e Ca Mida de n$c0e % ca(i n$ 0a% 'a(a2e, 0a% Mece( en K!e n$( Mam$( de $K!i( en &$d$ eC &!rn$+ CCar$+ A0$ra MerE, C$( M$% a CCeMar aC 0$&eC de !n c$m'adre mL$ K!e Ca mera Merdad e(&E mu' decen&e % Ca (eU$ri&a n$ (e Ma a (en&ir incm$da (in$ 0a(&a a !(&$+ Ha% a !a caCien&e % &$aCCa( Cim'ia(+ ReK!eCCe a !an&and$ Ca ri(a+ N$ (irMe (! radi$, (eU$r, c!ri$(e ReK!eCCe+ N$, (eUi&$, OL2e(e K!e (e me de(c$m'!($ de(de 0ace !n aU$ % (irMe a Mece(, 'er$ n$mE( a arra Ca H$ra

http://biblioteca.d2g.com

naci$naC+ E( K!e 0a de (er !n radi$ armad$ en M56ic$+ P!e( K!i5n (aDe, 'er$ e( de Ca cac0e&ada 'render eC radL$ % $Lr (iem're Ca( mi(ma( c$(a(, cCar$ K!e ($n c$(a( D!ena(, '$rK!e 0aDCan de Ca 'a&ria % de Ca OamiCia % C!e $ (e ec0an (en&id$( '$ema( % a(L, 'er$ C!e $ !n$ c$m$ K!e (e aD!rre+ P!e( a m n$ me aD!rre Ca H$ra naci$naC, adMir&i ReK!eCCe+ N$ n$, (i a mL &am'$c$, e( c$(a D!ena, C$ K!e 'a(a e( K!e !n$ $%e &$da e(a 0aDCadera de K!eC $Diern$ e( C$ mE6im$ % K!eC 'r$ re($ % Ce(&aDiCidad % eC 'eCi r$ c$m!ni(&a en &$da( 'ar&e(, '$rK!e a '$c$ n$ e( cier&$ K!e a !n$ C$ can(an c$n &$da e(a 0aDCadera+ En C$( 'eridic$( % en eC radi$ % en Ca &eCe % 0a(&a en C$( e6c!(ad$(, 'erd$ne !(&ed, (eU$ri&a, dicen e($+ A Mece( c$m$ K!e Ca&e K!e n$ 0a de (er cier&$ (i &ienen K!e re'e&irC$ &an&$+ P!e( 'ara mL s 0acen Dien re'i&i5nd$C$, di2$ ReK!eCCe, e( nece(ari$ K!e &$d$( C$( me6ican$( (eam$( c$n(cien&e( de K!e MiMim$( en !n 'aL( e2em'Car+ E($ (L, (eUi&$, c$m$ M56ic$ n$ 0a% d$(+ P$r e($ 0a(&a Ca Mir en MarLa di2$ K!e aK!L e(&arLa m!c0$ me2$r, %a Me K!e C$ dice Ca cancin+ OCiMeira Seri$ % Ad!C&$+ E( Merdaderamen&e n$&aDCe enc$n&rar !n &a6i(&a c$m$ !(&ed, (eU$r, C$ OeCici&$+ <racia(, (eU$r, (e 0ace C$ K!e (e '!ede+ N$mE( K!i(iera 0acerCe !na 're !n&a, (i n$ (e $Oende !(&ed % Ca (eUi&$, 'er$ e( 'ara K!e C!e $ n$ me Ma%a a rem$rder Ca c$nciencia+ EC a!&$ (e de&!M$ Oren&e a !n 0$&eC (inie(&r$+ SL, di a, (eU$r+ E( K!e me da aC $ a(L c$m$ 'ena+ N$ (e 're$c!'e+ Mi n$Mia e( m!% c$m'ren(iMa+ 7!en$, (eUi&$, !(&ed 0a a c$m$ K!e n$ $%e, 'er$ %$ me Ca( 'eC$ '$r (aDer (i !(&ed, di $, cm$ decirCe, '!e( (i !(&ed n$ Ma e(&renar a Ca (eUi&$+ E($ (L K!e n$, (eU$r, (e C$ 2!r$+ Mi 'aCaDra de 0$n$r+ SerLa inca'aQ+ A0 '!e( n$ (aDe K!5 aCiMi$, K!5 'e($ me K!i&a de encima+ E( a(L c$m$ ac0$ CCeMar a !na (eU$ri&a &an decen&e c$m$ aK!L Ca (eUi&$ 'ara K!e Ce den 'a (!( &!na( '$r 'rimera MeQ+ U(&ed (aDe, !n$ &iene 0i2a(+ L$ c$m'rend$ 'erOec&amen&e, (eU$r+ Ni 0aDCar+ G$ &amDi5n &en $ 0ermana(+ AdemE(, mi n$Mia % %$ %a n$( Mam$( a ca(ar+ A0 K!5 (!aMe e(&E e($, (eU$r+ *eMera( cE(en(e, '$rK!e n$ n$mE( 0a% K!e andar en eC MaciCe c$m$ (i n$ e6i(&iera *i$(i&$4 0a% K!e '$ner Ca( c$(a( en $rden+ 7!en$, %a CCe am$( aC 0$&eC de mi c$m'adre, (i K!ieren (e C$( 're(en&$ 'ara K!e me C$( &ra&e a &$d$ dar+ M!c0a( racia(, (eU$r+ N$ (e m$Ce(&e+ C!En&$ Ce deD$+ 7!en$, a0i !(&ed (aDe+ L$ K!e (ea (! M$C!n&ad+ N$ n$, dL ame c!En&$ e(+ H$mDre, (eU$r, !(&ed e( c!a&e % c$m'rende+ L$ K!e (ea (! M$C!n&ad+ 7!en$, aK!L &iene dieQ 'e($(+ Cm$ dieQ 'e($(, 2$Men+ *ieQ 'e($( e(&E Dien, %$ cre$+ N$mE( rec$rrim$( c$m$ dieQ c!adra(+ SL 'er$ !(&ed di2$ K!e me iDa a dar !na D!ena 'r$'eCa, ademE( C$( &ra2e a !n 0$&eC n$ a c!aCK!ier C! ar+ AC 0$&eC de mi c$m'adre+ C!En&$ K!iere en&$nce(+ Cm$ K!e c!En&$ K!ier$, n$ me c0in !e, (!eC&e !n cinc!en&a de 'erdida+ U(&ed $ri&a Ma a $QarCa a &$da madre % n$mE( me K!iere dar dieQ 'e($(+ B!5 'a(+ Mire !(&ed, cinc!en&a 'e($( (e me 0ace reaCmen&e e6ce(iM$+ A0 $ra e6ce(iM$, a0 K!5 Ca cancin+ P$r e($ me !(&a &raDa2ar c$n C$( rin $(, en C$( 0$&eCe(, eCC$( n$ (e andan c$n mamada( % (!eC&an Ca Cana+ Cara2$, %$ K!e creL K!e !(&ed era en&e decen&e, (i 0a(&a Mi(&e Dien+ Mire, deMera( n$ Ce '!ed$ dar cinc!en&a 'e($(+ U0 '!e( K!5 'inc0e '$Dre&n, 'ara K!5 CCama radi$1&a6i, (e 0!Diera Menid$ a 'a&a+ *5me (!( dieQ 'inc0e( 'e($( % Ma%a(e aC cara2$+ .i ame n$ me in(!C&e+ Ten a re('e&$, aK!L 0a% !na dama+ Una dama, 2ia 2ia, e($ (L me da !na ri(a4 (i ni (iK!iera e( K!in&$+ Mire, de( raciad$, DE2e(e 'ara K!e Ce 'ar&a eC 0$cic$+ N$ (e me aCeDre(&e, 2$MenaQ$4 d5me C$( dieQ Mar$( % a0i m!ere+ AK!L &iene+ A0L m!ere+

http://biblioteca.d2g.com

A0i m!ere+ OCiMeira % ReK!eCCe Da2ar$n deC &a6i+ EC c0$Oer arranc a ran MeC$cidad, ri&End$Ce( r$(erLa( a &$d$ M$C!men, 'ara eC aD($C!&$ re $ci2$ de H5r$e(+ H$&eC N$Mena N!De, cual&uier c$(a n$mE( 5c0eme !n ri&$+ EC c!ar&$ &rein&a % d$(, &ercer 'i($, daDa a Ca caCCe+ *$( 'e($( mE(+ En Ca Men&ana, aDraQad$(, ReK!eCCe % OCiMeira Mier$n K!e !n a!&$ criminaCmen&e c0$cad$ (e Ca( arre CaDa 'ara en&rar en eC ara2e de !na ca(a+ AC in(&an&e, (in '$ner(e de ac!erd$, C$( d$( imi&ar$n !n (iCDa&$ de a en&e de &rEn(i&$ % (irena(, % cerrar$n Ca( c$r&ina(, riend$ (in '$der c$n&ener(e+ Riend$ incan(aDCemen&e+ Per$ OCiMin0$ (e !La 're$c!'ad$ '$rK!e eCCa n$ re('$ndi a (!( & r a ( c e n d e n & a C e ( ' r e ! n & a (4 e( decir, (e 0iQ$ !a2e, (e (aCi '$r Ca &an en&e, eC!di eC m$men&$ de Ca Merdad, 'araOra(eand$ a 9aime T$rre(+ G OCiMeira acaD inK!iri5nd$(e SZinK!iri5nd$(e[T, Miend$ Ca( 're !n&a( en ($Dreim'$(icin ($Dre eC r$(&r$ S?r$(&r$AT ($nrien&e Sca(i di($nan&e con el JC1 &im$ er!ndi$T % !n '$c$ Oa&i ad$ S$n (e 'e!& M$ir (an( a!c!ne 05(i&a&i$n CeaD(en(e de c$n($1 nanceC n$&a deC Cec&$rT de ReK!eCCeP aca($ ($% !n mac0$ me6icn, K!5 me im'$r&a (! &!rD!Cen&$ 'a(ad$ (i Meramen&e Cam$+ *ecidi ($nreLr c!and$ ReK!eCCe de(c$m'!($ (! cara c$n !n ($CC$Q$+ P$r K!5 CC$ra(, ReK!eCCe+ N$ CC$r$, imD5ciC, nada mE( ($CC$c5+ P$r K!5 ($CC$Qa(, ReK!eCCe+ P$rK!e (e (ien&e m!% D$ni&$+ O0, en (eri$+++ ZEn (er i$[ Ser i$ C$naMaD, a '$c$ C$ c$n$ce(+ SL, OCi, me cae mal# e( !n Mici$($ % e(&$% 'en(and$ K!e &J &amDi5n ere( !n Mici$($+ B!5 cCa(e de Mici$($4 e6'Cica, reinL(imaP Mici$($ de m$ra, m$&iM$(a, mari'$Ca, m$(&aQa, Dandn ! c0anc0$mn, &e reOiere( a Cen&e $(c!r$ maciQ$ (e !r$ $ Mici$($ de K!5, de Ecid$, de (iC$ciDa, de meQcaCina $ 'e%$&!c$, '$rK!e nada de e($ 0ace Mici$+ /ici$($ de C$ K!e (ea, &$d$( C$( mJ(ic$( ($n Mici$($( % mE( C$( r$K!er$(+ G$, ReK!ina, (C$ me d$% mi( 'a(e( de MeQ en diari$, aC rad$ de K!e a arr$ eC $ndn c!and$ e(&$% ($Dri$, c$m$ a0$ri&a4 'er$ n$ ($% !n Mici$($, % a!n (i C$ O!era 5(e n$ e( m$&iM$ 'ara CC$rar, (C$ !n idi$&a CC$rarLa, c$m$ e(&e Ser i$ L!'anaC+ C!EC Ser i$ L!'anar+ N$ menci$ne( a en&e K!e n$ c$n$Qc$, e( !na de(c$r&e(La4 % ademE( (C$ !na idi$&a no CC$rarLa+ E($ e(, 'er$ c$m$ &J ere( in&eCi en&e % C!mDrera, nada mE( ($CC$Qa(4 % 'ara &! e6cC!(iMa inO$rmacin e( mi meCancCic$ deDer a re ar &ue &e Me( D$ni&a ($CC$Qand$+ G$ n$ me Me$ D$ni&a, OCiMeira, %a &e di2e+ N$ (ea( 'a%a(a, Cinda, como Dr$ma %a a&$Ce+ Ga '$Q$Ce &! OamiCia de X$c0imiCc$+ Mi OamiCia de dnde+ *e X$c0imiCc$, n$ MiMe en X$c0imiCc$+ CCar$ K!e no# MiMim$( en Ca c$C$nia Sina&eC+ *nde e(&a eso) P$r Ca caCQada M$n TCaC'an, D!en$P a Ca iQK!ierda+ NEso e( camin$ a X$c0imiCc$A SL, '$r K!5 n$, 'er$ &amDi5n e( camin$ a I6&a'aCa'a, mi K!een, % a(imi(m$, a Aca'!Cc$ 'a(and$ '$r C!ernaMaca, Ta6c$ % Ane6a( eC C0ic$+ OCiMeira, &J &iene( Ce!cemia, Ma( a m$rir&e4 C$ (5, a mL n$ me en aUa(+ Nada mE( tengo Ce aUa(4 &! Cen !a en c0$Ce, mi d!K!e(a, %$(&$% (an$ c!aC r$Ce+

http://biblioteca.d2g.com

7$ni&a % $ri inaC me&EO$ra 'er$ n$ me c$nMence(P Ma( a m$rir+ 7!en$4 (i in(i(&e(, K!e (ea e(&a n$c0e % en &!( DraQ$(, como di2era eC 'ende2$ EM&!(0en_$4 Men, Mam$( a Ca cama+ No tengo ana(, deMera(+ No le 0ace+ A'aren&emen&e c$nMencida, ReK!eCCe (e rec$(&4 c!er'$&en($ c$m$ e( de ima inar(e, 'er$ 5C n$ in&en& nada4 D!en$P Ce acarici !n (en$ c$n na&!raCidad % (e recar en eC e(&ma $ reK!eCCian$, % eCCa '!d$ reCa2ar(e aC Mer K!e OCiMeira 'ermanecLa K!ie&$+ SC$ m!(i&, e(&a MeQ (inceramen&eP (ien&$ c$m$ (i e(c!c0ara a M$Qar&+ (a( ($n mamada(, di2$ 5C, d52ame d$rmir+ G (e d!rmi, 'ara eC c$m'Ce&$ aQ$r$ de ReK!eCCe+ Primer$ era m!% D$ni&$ (en&irC$ recar ad$ en (! e(&ma $, ma( C!e $ (e de(c!Dri inc$m$dL(ima4 a0$ra me (ien&$ c$m$ 'er($1 na2e de Mar% McCar&0%, 'er$ (C$ '!d$ (!('irar % decir, (!'$ni5nd$C$ d$rmid$P OCiMeira SaCaQar, &e 0aDC$ 'ara n$ (en&irme &an incm$da, d52ame &e decir, %$ e(&!di$ &ea&r$ c$n &$d$( C$( C! are( c$m!naCe( K!e e($ a'are2a4 M$% a (er ac&riQ, ($% ac&riQ, ($% ReK!eCCe Lac&riQ4 e(&!di$ en Ca UniMer(idad, n$ O!i a Nanc% % n$ C$ Camen&$ dema(iad$+ C!and$ MiMa c$n&i $ M$% a (e !ir &raDa2and$ a!nK!e n$ &e !(&e, Cer$ Cer$ OCiMer$ D!e%, mi re%4 (!'$n $ K!e n$ &e !(&arE '$rK!e %a de(de a0$ri&a m!e(&ra( &! inc$nO$rmidad r$ncand$+ La Merdad e( K!e OCiMeira r$ncaDa 'er$ n$ d$rmLa 111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111aC c$n&rari$, 'en(aDaP c$nK!e ac&riQ, m!% D$ni&$, (e !r$ %a 0a( andad$ en millones de DaCina2e(, e(e medi$ e( de C$ 'e$r, m% c0!Ci(+ CCar$ K!e Dr$meaDa, 'er$ C!e $ OCiMeira %a n$ e(&aDa (e !r$ de Dr$mear+ En Ca mder, ($% !n 'inc0e cCa(emedia en eC O$nd$+ ReK!eCCe &enLa en&!mid$ eC Mien&re % (e 0aDLa re(i nad$ aC (acriOici$ e(&$macaC c!and$, (in nin !na ($U$Cencia, OCiMeira (e inc$r'$r % di2$ ca(i (in an(iedadP ReK!e%a, Re%!eCa, Ra%!eCa, 0i2a de C$r&EQar4 ademE( de (er eC am$ c$n Ca Da&erLa, (5 &$car !i&arra ric_enDa_er, 'ian$, Da2$ eC5c&ric$, r an$, m$$ (%n&0e(iQer, mane2$ eC !a, MiDrad$r, a(($r&ed 'erc!((i$n(, di(&$r&i$n D$$(&er e& O!QQ&$ne4 (5 'edir ec$Ce2an$ 'ara mi( 'Ca&iCC$( en eC OeedDac_ % medi$ Ce 0a $ aC cCaMecLn di $, me encan&arLa &$car Dien eC cCaMecLn % (er eC am$ c$n Ca Mi$Ca eC5c&rica % c$n eC meC$&rn4 % ademE( c$m'$n $, mi Mida, mi D$da, mi D$d$rria4 &e M$% a c$m'$ner (en&ida( canci$ne( K!e ca!(arEn (en(acin+ A% K!5 (!aMe, di2$ eCCa, %$ n!nca 0aDLa in('irad$ nada+ G (i !e( (in in('irar nada, D$ni&a, di $P OeL&a, &e di2e K!e -o' a c$m'$nerCa(, n$ K!e C$ 0a%a 0ec0$ %a+ Mira mira, a '$c$ n$ &e in('ir5 c!and$ e(&aDa( &$cand$ en eC -C$re(&a+ Claro K!e n$+ En Ca caCCe, C!Q deC aCDa+ Ten $ 0amDre, an!nci ReK!eCCe+ Caminand$ en D!(ca de !n re(&$rEn+ Un '$CicLa a'areci mE icamen&e % CadrP '$r K!5 e(&E m$Ce(&and$ a Ca (eU$ri&a+ G$ n$ e(&$% m$Ce(&and$ a Ca (eU$0eDri&a+ C n$ me e(&E m$Ce(&and$+

http://biblioteca.d2g.com

U(&ed n$ Ca e(&E m$Ce(&and$, aOirm eC '$CicLa an&e( de re&irar(e+ ReK!eCCe % OCiMeira rier$n a!n c!and$ c$mLan !n$( caCd$( de '$CC$ c$n ineMi&aDCe( ($'e( de 'ec0! a+ A K!5 0$ra aDren C$( re i(&r$( ciMiCe(, 're !n& OCiMeira+ Cre$ K!e c$m$ a Ca( n!eMe, re('$ndi eCCa c$n ($Cem1 nidad+ A0, en&$nce( n$( da &iem'$ de ir a $&r$ 0$&eCLn+ H$&eC L!na de MieC EC em'Cead$ deC 0$&eC miraDa a OCiMeira c$n eC en&rece2$ Or!ncid$+ Arm(e OinaCmen&e, in&!% ReK!eCCe+ E(&En !(&ede( ca(ad$(+ CCar$, re('$ndi OCiMeira (in c$nMiccin+ ReK!eCCe C$ &$m deC DraQ$ % recar (! caDeQa en eC 0$mDr$ $CiM5ric$ aC c$m'Ce&arP K!e n$+ G (! eK!i'a2e+ N$ &enem$(, Mam$( a 'a ar '$r adeCan&ad$+ SL, (eU$r, 'er$ 5(&e e( !n 0$&eC decen&e, (eU$r+ A0 '!e( n$($&r$( creLm$( K!e era !n 0$&eC de 'a($+ P!e( n$, (eU$r4 % n$ K!e me di2$ K!e(&aDan ca(ad$(+ G C$ e(&am$(, mi e(&ima&ed, 'er$ n$( da Ca ana Menir a !n 0$&eC, K!5 n$ (e '!ede+ G a '$c$ cren K!e Ce( M$% a crer+ N$, ni K!erem$(+ P!e( e( K!e aK!L c!e(&a eC c!ar&$ c!aren&a 'e($(, 're(!mi Em'Cead$+ =2!Ce, ni K!e O!era eC -!c_C&$n, a0i n$( Mem$(+ O%e n$, OCi, e(&$% m!% can(adaP %$ 'a $+ B!5 (e me 0ace K!e !(&ed e(&E e6&$r(i$nand$ aK!L a Ca (eU$ri&a+ B!5 (e me 0ace K!e !(&ed e( !n 'ende2$+ Mire, a mL nadie me in(!C&a, (eU$r, a0 K!5 cara%4 Ma a Mer (i n$ Ce 0aDC$ a Ca '$CicLa+ N$ an&e( de K!e Ce r$m'a eC 0$cic$+ U(&ed % c!En&$( mE(+ G$ (Ci&$+ OCiOier$, '$r OaM$r, n$ &e 'eCee(+ Si n$ me M$% a 'eCear, n$mE( M$% a 'e arCe a e(&e &ar! $, c$m$ di2era Ca cancin de C$( Ca(&rad$ 7r$&0er(, di(c$( RCA /Lc&$r+ A0 (L, m!% mac0$+ N$ (eU$r, mac0$ 6am/s 'er$ Ce 'e $+ N$ me di a+ SL Ce di $+ N$ me(&5 caCen&and$ $ deMera( Ce 0aDC$ a C$( aQ!Ce(+ /Em$n$(, OCiMeira+ /Em$n$(, man $(+ 7!en$, Man a K!erer eC c!ar&$ (L $ n$+ A c!aren&a 'e($(, ni C$c$(+ @ndeCe '!e(, a0i K!e (ean Mein&e+ (e e( $&r$ '$emar, Men a Ca CCaMe+ EC c!ar&$ re(!C& mE( c$rrien&e K!e C$( an&eri$re(+ ECCa (e de('C$m en Ca cama 'er$ eC cr!2id$ Ca 0iQ$ CeMan1 &ar(e en eC ac&$+ Se r!D$riQ+ N$ (ea( 'a%a(a, ReK!eCCe+ A% cm$ ere(+ A% cm$ ($%+ Pa!(a c$nMenien&e+ U%, &en $ !n (!eU$, aMen&!r eCCa+ G$ &amDi5n4 Mam$( a d$rmirn$(, raCe+

http://biblioteca.d2g.com

N$+ *i $, %a n$ &en $ (!eU$+ OCiM5rica mirada de e6a('e1 racin c$n&enida+ @ndaCe+ Per$ C!e $ K!i5n n$( de('ier&a+ G$ me de('ier&$, n$ &e a'!re(+ OCiMeira em'eQ a K!i&ar(e C$( Qa'a&$(+ Te Ma( a de(Me(&ir+ CCar$, re('$ndi 5L+ G %$+ *e(ML(&e&e &amDi5n, a '$c$ en La( L$ma( d!ermen Me(&id$(+ N$+ A0L e(&E+ OCiMeira %a (e 0aDLa K!i&ad$ C$( 'an&aC$ne( % C$( aMen& a !n rincn+ Se Man a arr! ar, OCi+ *e('re$c!'acin c$n (!eU$+ B!5 Ce 0ace+ Se K!i& Ca cami(a+ E(&E( re OCac$, nece(i&a( Mi&aminar&e+ AC diaDC$ c$n Ca( Mi&aMe&a( % 5(a e( !na (eria adMer&encia K!e &e $OreQc$+ Se me&i Da2$ Ca( (EDana(+ TiC& !' 0a(&a me2$r m!e(&ra deC r!D$r reK!eCCian$+ N$ &e Ma( a d$rmir+ E( K!e n$ &en $ (!eU$, OCic0$nd$+ 7!en$, %$ (L4 0a(&a 'a(ad$ maUana+ Le di$ !n De($ en Ca me2iCCa % cerr C$( $2$(+ ReK!eCCe c$n(iderP (iem're (L &en $ (!eU$+ M!ri5nd$(e de Mer \enQa, M!c0ac0a (e K!i& Ca r$'a, Ca ac$m$d c$n c!idad$, (e me&i en Ca cama % &ra& de d$rmir+++ + + + OCiMeira camDi de '$(icin % ReK!eCCe 'e !n (aC&$+ OCiMeira, de('i5r&a&e, &iene( Ca( 'a&a( m!% OrLa(+ Cm$ ere(, ReK!i, %a me e(&aDa d!rmiend$+ G ademE( n$ era mi 'a&a (in$ mi man$+ SL, %a C$ (5+ Me K!ier$ ir+ A'$rrear$n Ca '!er&a+ B!i5n, r!U 7a&eri(&a+ La '$CicLa+ AC cara2$, ri& OCiMeira+ ADra Ca '!er&a $ Ca aDrim$( n$($&r$(, &enem$( !na CCaMe mae(&ra+ ReK!eCCe &ra&aDa de Me(&ir(e a &$da MeC$cidad+ /a%an(e aC diaDC$, n$($&r$( n$ 0em$( 0ec0$ nada+ G cm$ n$, n$ e(&E a0i den&r$ !na men$r de edad+ Ere( men$r de edad, 're !n& OCiMeira a ReK!eCCe+ N$, c$n&e(& eCCa+ N$, ri& 7a&eri(&a a Ca '!er&a+ Cm$ n$+ ADra $ aDrim$(+ P!e( aDran+ ADrier$n+ Un &i'$ Me(&id$ de ciMiC % Em'Cead$+ ReK!eCCe 0aDLa &erminad$ de Me(&ir(e+ Ga Me K!e aDrim$(+

http://biblioteca.d2g.com

Ga Me$ K!e aDrier$n+ 7!en$, cm$ (e CCama !(&ed, 're !n& eC ciMiC a ReK!eCCe, 'er$ O!e OCiMeira K!ien re('$ndiP (e CCama Ca Jnica % Merdadera L!'i&a T$Mar+ SeU$ri&a T$Mar, e( !(&ed (eU$ri&a, K!ier$ decir, e( !(&ed men$r de edad+ U(&ed e(, de(CiQ OCiMeira (in CeMan&ar(e de Ca cama+ *52e(e de 'a%a(ada( $ C$ CCeM$ a Ca cErceC+ U(&ed n$ me CCeMa a nin !na 'ar&e, men$( a Ca cErceC '$rK!e eC Darri$ me e6&raUa+ B!i5n e( !(&ed, a 'r$'(i&$+ La '$CicLa+ HL2$Ce, K!5 !niO$rme( &an c$rrien&e( Ce( dier$n, deDerLan 'r$&e(&ar+ S$% Ca '$CicLa (ecre&a, 'a%a($+ U(&ed e( Ca '$CicLa (ecre&a+ SL (eU$r+ -L2e(e K!e (e C$ cre$, '!ede Mer(e en (!( Di $&e( CCen$( de na&a+ OCiMeira !ard (iCenci$ % ReK!eCCe &$m a(ien&$ en Ca cama+ SN&e(e Ca a!(encia deC 0aDi&!aC e inc$rrec1 &$P (e (en&+T La n!e(&ra ReK!eCCe re'en&i1 namen&e &ranK!iCiQada+ Ha(&a D$(&eQ+ EC (ecre&$P caCCad$ &amDi5n, 'er'Ce2$4 'anQn (e Ce de2a, a re a !n ami $ deC A!&$r+ OCiMeira C$( mir !n m$men&$ % C!e $ (e ac$m$d me2$r en Ca cama, cerr C$( $2$(+ Oi a, n$ (e d!erma+ N$ me d$rmL, (eU$r, nada mE( cerr5 C$( $2$(4 cm$ M$% a '$der d$rmirme (i n$ (e Car an+ /e( cm$ e( re DraMer$, man$, CC$riK!e Em'Cead$+ B!5 0$ra( ($n, 're !n& 7a&eri(&a+ La( $c0$ % media, Ce re('$ndier$n+ A0 cara%, %a e( &arde4 0a% K!e ir aC re i(&r$ ciMiC, Midi&a, di2$ OCiMeira c$m$ (i C$( in&r!($( n$ e(&!Mieran aCCLP (e '!($ de 'ie % em'eQ a Me(&ir(e+ SAdMi5r&a(e a0$ra Ca a!(encia deP (e 'ar4 n$&a deC edi&$r+T SeU$ri&a T$Mar, decLa eC a en&e, !(&ed e( men$r de edad+ Si !(&ed C$ dice, (eU$r+ Ten $ d$ce aU$( % nadie me man&iene, % n$ me 0aDCe $C'ead$ '$rK!e mi 0erman$ (e C$ (!ena+ A0 (L, 5c0emeC$+ G$ ($% (! 0erman$, e('eciOic OCiMeira+ A en&e e(candaCiQad$+ Cm$ K!e (! 0erman$, n$ di a e(a( c$(a( $ Ce Ma 'i$r+ Me Ma 'e$r, c$rri i OCiMeira, 'ermi&iend$ K!e Ca Academia de Ca Len !a (!('ire c$n aCiMi$+ Se '!($ eC (ac$ % !ard (! c$rDa&a en eC D$C(iCC$+ 7!en$, Mam$n$(, di2$ a ReK!eCCe+ A dnde Man, n$ Ce (aK!en, c!Cer$(+ OCiMeira mir aC (ecre&$ c$n cara de inOC!%en&e+ Se acaD eC 2!e !i&$+ Cm$ (e CCama !(&ed+ /Lc&$r /iCCeCa, c$n&e(& eC (ecre&$+ N$ (e &e Ma%a a $CMidar eC n$mDre, 0ermani&a+ N$, 0ermani&$+ SaCier$n c$n Cen&i&!d, (in K!e in&en&aran de&enerC$(+ AC CCe ar a Ca caCCe, C$( d$( (e ec0ar$n a c$rrer de(e('eradamen&e+ AC CCe ar a Ca e(K!ina, (e de&!Mier$n+ Nadie C$( (e !La+ P$r K!5 c$rrem$(, 're !n& ReK!eCCe Lin en!a+

http://biblioteca.d2g.com

La 'icara in en!a+ N$mE(, re('$ndi 5C+ Cm$ n$mE(+ SL, 0a% K!e e2erci&ar(e 'ara Ca( $Cim'iada(, 'eK!eUaP men( marrana in c$r'$re (an$+ LCe ar$n aC re i(&r$ ciMiC c!and$ a'ena( C$ aDrLan % &!Mier$n K!e e('erar aC 2!eQ d!ran&e media 0$ra+ Sc0e(e $2$ e(&a MeQ aC in&eCi1 en&e em'Ce$ deP d!ran&e4 n$&a deC Cin$&i'i(&a+T AC Oin CCe , 0$mDre ancian$, eC!di(&e Ca 2!DiCacin+ OCiMeira a(e !rP aK!L Ca (eU$ &iene 'a (!( D!en$( Mein&icinc$ aUe2$( % c!a&r$ aD$r&$( en (! curriculum4 'o# Mein&i$c0$ aU$(, cCar$4 Ca mera Merdad, mi 2!eQ, e( K!e MiMim$( arre2!n&ad$ne(, 52eCe, % 0a(&a &enem$( !n niU$, !n mac0i&$, % '!e( c$m$ K!e K!erem$( Ce aCiQar e(&a inn$DCe (i&!acin 'ara aCiMi$ de n!e(&r$( re&arda&ari$( Mecin$( c$n !n DiCCe&e de a K!inien&$(+ G (!( 'a'eCe(, 're !n& eC $OiciaC deC re i(&r$ ciMiC+ Ga Ce di2e, mi !C&radecan$, n$mE( e( !n$P de a K!inien&$(+ EC 2!eQ ($nri c$n !na cara de K!5 m!c0ac0$( &an m$dern$( % e6'CicP miren, en eC *e EOe n$ Man a C$ rar ca(ar(e a(L, (i 0a(&a 'arece K!e n$ C$ (!'ieran, e(a( c$(a( (e 0acen en eC e(&ad$ de M56ic$ $ en eC de M$reC$(+ Ni m$d$+ Ni m$d$, c$ncedi 7a&eri(&a, nada (e 'erdi c$n 'r$Dar+ AO!era eC ($C e(&aDa cada MeQ mE( O!er&e % ReK!eCCe (e K!i& eC aDri $+ C0in, di2$ eCCa, M$% a &ener K!e 'edirCe 'ermi($ a mi mamE % &$d$ e($+ Ere( $ n$ men$r de edad, 're !n& OCiMeira+ CCar$ K!e s + C0in, c$n(in&i 5C+ Caminand$ de('aci$+ 7a2$ eC ($C+ Criada( c$n D$C(a de 'an miraDan eC Me(&id$ de n$c0e de ReK!eCCe+ ReK!eCCe, ma DeCCe, ($n& de( m$&( K!i M$n& &rg( Dien en(emDCe, can& OCiMeira+ B!e n$ me di a( a(L, (an rnP 2!r$ '$r eC honor de &!( 'rima( Rena&a % T$m'ia&a K!e M!5CM$&e a m$rder+ SEca&e, &$daMLa &en $ 0inc0ad$ eC &$DiCC$+ A0, %a Me(+ Se ren&a de'ar&amen&$ !na 'ieQa &$d$( (erMici$(+ L$ Mem$(, 'r$'!($ ReK!eCCe+ EdiOici$ Mie2$+ Parece &e$caCCi, 'er$ a !an&a, aMen&!r 5C+ E(&E e('an&$($, a(e !r ReK!eCCe, 'er$ n$ Ce 0ace+ EC '$r&er$ C$( CCeM c$n Ca d!eUa deC ediOici$, eCCa da C$( inO$rme( Me !(&ed+ SeU$ra amaDCe+ C$n 'erri&$+ OCiMeira (e en&re&!M$ 0aciend$ cariU$( aC can+ B!erLam$( Mer eC de'ar&amen&$ K!e (e aCK!iCa, (eU$ra, di2$ ReK!eCCe, (a DeCCe4 Ce 're(en&$ a mi marid$, eC Cicenciad$ -iCiDer&$ R$drL !eQ RamLreQ4 -iCiDer&$, mi am$r, de2a a e(e 'erri&$ &an D$ni&$ % (aC!da a Ca (eU$ra+ 7!en$( dLa(, (eU$ra, decCam OCiMeira ODedien&e, Cicenciad$ *$mLn !eQ Mar&LneQ a (!( ri !r$(a( rdene( % a (!( 'ie( (i n$ Ce r! en, c$m$ di2era eC d$c&$r /ar a(+ A%, K!5 'are2a &an m$na 0acen !(&ede(, % &an 2Mene(, &an &ierni&$(+ En&recr!Qand$ mirada(+ -aM$r K!e n$( 0ace, (eU$ra, Merdad EC$&a, c$men& OCiMeira+ SL, maQ$rK!i&$ mL$+ /en an, Ce( Ma a encan&ar eC de'ar&amen&$, &iene m!c0a C!Q, ima Lnen(e+ N$( ima inam$(, re('$ndi ReK!eCCe a!&$mE&icamen&e+ 0ara Ang9lica Mar a

http://biblioteca.d2g.com

COMENTARIO
-ren&e a C$( c!en&$( '!Cid$( 0a(&a Ca 'erOeccin de C$( Hm$n(&r!$( (a rad$(I, 8 ReM!eC&a(, Arre$Ca % R!CO$, irr!m'e 5C ar&e a'aren&emen&e ca&ic$ de 9$(5 A !(&Ln+ Re're(en&an&e de Ca 2!Men&!d aCD$r$&ada K!e rec0aQa &$d$( C$( MaC$re( de C$( &rein&$ne(, A !(&Ln r$m'e c$n Ca c$n(a rada 'erOeccin O$rmaC deC c!en&$, &radicin K!e de(ciende de P$e % de B!ir$ a % K!e en M56ic$ c!Cmina en Arre$Ca % R!CO$+ Ni cri$CCi(m$ ni aD(!rdi(m$, ni e6i(&enciaCi(m$ ni reaCi(m$ mE ic$, HC!EC e( Ca $ndaI ca'&a eC m!nd$ dinEmic$, anErK!ic$ % (en&imen&aC de Ca 2!Men&!d reM$C!ci$naria+ In('irad$ en Ca( n$MeCa( de C$r&EQar, CaDrera InOan&e % CarC$( -!en&e(, e(&e c!en&$ C!ce !na ac&i&!d Merdaderamen&e in&ernaci$naC d$nde (e O!nden 're$c!'aci$ne( Cin \L(&ica(, Ci&eraria(, m!(icaCe(, '$CL&ica( % ($ciaCe(+ EC e'L raOe de Tres tristes tigres an!ncia K!e C$( 'er($na2e( % eC ar !men&$ ceden (! 'a'eC 'rim$rdiaC aC Cen !a2e+ EC diEC$ $ e(&E n$ ($Camen&e (aC'icad$ de 'aCaDra( in Ce(a(, Orance(a(, i&aCiana(, '$r&! !e(a( % aCemana( (in$ K!e C$( 'er($na2e( 0aDCan !na e('ecie de n!eM$ Cen !a2e in&ernaci$naC, d$nde en&re $&ra( c$(a( (e inMen&an c0i(&e( DiCin \e( SHa mandI, Ha Ca a!c0aI, HdarCi&aIT % (e 2!e a c$n Ca (in&a6i( &radici$naC SHm!da re('!e(&aI1Ire('!e(&a m!daI, HCeer &!( ded$(I,1ICeer&e C$( ded$(I4 H(e (e'arar$nI1I(e'arEr$n(eIT+ La( mJC&i'Ce( Mariaci$ne( de C$( n$mDre( OCiMeira % ReK!eCCe c$n(&i&!%en $&r$ e2em'C$ de Ca Mir&!$(idad Cin \L(&ica deC a!&$r % ademE( (e c$nMier&en en !n m$&iM$ rec!rren&e K!e da cier&a !nidad a e(&a (inO$nLa ca&ica+ Sin emDar $, a 'e(ar de &$d$ eC acen&$ en C$( 2!e $( Cin \L(&ic$( % a 'e(ar deC &$n$ an&i($Cemne, n$ de2a de 0aDer cier&$ (en&imen&aCi(m$ en eC c!en&$+ Tan&$ c$m$ Ca Hn!eMa mJ(ica cCE(icaI incC!%e C$( d$( ram$( deC har% rocE de C$( R$CCin S&$ne( % deC $olE rocE de 7$D *%Can, HC!EC e( Ca $ndaI 're(en&a deDa2$ deC e6&eri$r CJdic$ eC Mia2e ca(i mL&ic$ de Ca 'are2a enam$rada en D!(ca de Ca OeCicidad d!radera+ A 'e(ar de &$da Ca a'aren&e CiDer&ad (e6!aC, ReK!eCCe n!nca (e en&re a a OCiMeira % acaDan '$r CCe ar aC re i(&r$ ciMiC+ E( cier&$ K!e eC 2!eQ n$ '!ede ca(arC$( (in C$( 'a'eCe( nece(ari$( 'er$ de &$d$( m$d$( eCC$( (e c$n(ideran ca(ad$( % de2an de D!(car C$( 0$&eCe( de 'a($ 'ara aCK!iCar !n de'ar&amen&$ Da2$ eC n$mDre D!r !5( deC Cicenciad$ R$drL !eQ RamLreQ, $ *$mLn !eQ Mar&LneQ+ CCar$ K!e eC a!&$r (e e(&E D!rCand$ de Ca manera m!% me6icana de 0aDCar de Ca (eU$ra de Ca ca(a 'er$ aC mi(m$ &iem'$ Ca c$m!nicacin Cin \L(&ica K!e e6i(&e en&re EC$&a % (! HmaQ$rK!i&$I reOCe2a eC enc!en&r$ deC am$r en&re d$( (ere( 0!man$(, an&L&e(i( de Ca OaC&a de c$m!nicacin en&re C$( (ere( an !(&iad$( de Ca Ci&era&!ra e6i(&enciaCi(&a+ ME( K!e &ra&ar de di(im!Car Na Ca manera &radici$naCN Ca( inOC!encia( Ci&eraria(, A !(&Ln Ca( $(&en&a+ S! 'er($na2e OCiMeira CCeMa e6ac&amen&e eC mi(m$ n$mDre K!e eC 'r$&a $ni(&a de Ra'uela# c!%$ &L&!C$ (e eK!i'ara c$n ReK!eCCe+ Mien&ra( C$( 'er($na2e( de C$r&EQar ($n mE( aOici$nad$( aC (a6$On, K!e c$nc!erda mE( c$n eC &$n$ c$n&em'Ca&iM$ % OiC$(Oic$ de (!( $Dra(, eC OCiMeira a !(&inian$ e( Da&eri(&a, K!e ca'&a c$n (! staccato Ca Mi$Cencia deC m!nd$ de Oine( de Ca d5cada deC 6#+ EC (e !nd$ e'L raOe, in('irad$ en 7rec0&, iden&iOica a 5(&e c$m$ !n$ de C$( 'rec!r($re( de C$( 2Mene( reDeCde( '$r (! ac&i&!d irreMeren&e &an&$ 0acia Ca ($ciedad c$m$ 0acia Ca( O$rma( Ci&eraria(+ I !aC K!e 7rec0&, A !(&Ln in&err!m'e de diMer(a( manera( eC diEC$ $ de (!( 'er($na2e( 'ara im'edir K!e eC Cec&$r (e iden&iOiK!e em$&iMamen&e c$n eCC$(+ E(&$( 2Mene(, aC mi(m$ &iem'$ K!e rec0aQan Ca idea de K!e eC am$r en&re C$( (ere( 0!man$( e( im'$(iDCe, &am'$c$ ace'&an Ca ineMi&aDiCidad de C$( $Diern$( in2!(&$(+ P$r e($, e(&En di('!e(&$( a 'r$&e(&ar &an&$ c$n&ra C$( H $riCa( de Ca Ca(a R$(adaI de Ca Ar en&ina c$m$ c$n&ra Ca '$CicLa (ecre&a % C$( 'r$ rama( de Ca H$ra Naci$naC en M56ic$+ Iniciad$r deC m$Mimien&$ de C$( 2Mene( e(cri&$re( me6ican$( c$n Ca '!DCicacin en 1964 de Ca n$MeCa La tum(a# 9$(5 A !(&Ln e( eC K!e me2$r 0a C$ rad$ e6're(ar (! Mi(in deC m!nd$ den&r$ de C$( CLmi&e( &radici$naCmen&e e(&rec0$( deC c!en&$+ AC 0acerC$, aDre n!eMa( 'er('ec&iMa( 'ara Ca eM$C!cin deC 5ner$+

8 9$(5 A !(&Ln, HL$( m$n(&r!$( (a rad$( deC c!en&$ me6ican$I Deslin%e# )18, (e'&iemDre1diciemDre de 196"4 ener$1 aDriC de 1969, ''+ 8118;+

http://biblioteca.d2g.com

EL +EMINISMO Y LA VIOLENCIA6 19(0-19"5


N$ CA7E d!da de K!e !n$ de C$( (!ce($( mE( im'$r&an&e( en Ca c!en&L(&ica de e(&$( &re( C!(&r$( 0a (id$ eC m$Mimien&$ Oemini(&a+ La ceCeDracin de c$n re($( % Ca '!DCicacin de an&$C$ La( % de Mari$( e(&!di$( crL&ic$( 0an (erMid$ &an&$ 'ara reMaC$riQar a Ca( c!en&i(&a( c$n(a rada( deC 'a(ad$, de(de Ca ar en&ina 9!ana Man!eCa <$rri&i S1"1911"9)T 0a(&a Ca c0iCena MarLa L!i(a 7$mDaC S191#119"#T, c$m$ 'ara aOianQar Ca re'!&acin de Ca( K!e e(criDen % '!DCican c!en&$( d!ran&e C$( aU$( 193# a 19";, de(de Ca me6icana R$(ari$ Ca(&eCCan$( S19);11934T 0a(&a Ca '!er&$rriK!eUa Ana L%dia /e a S1943T+ La 're(encia en e(&e 'erL$d$ de !na can&idad reCa&iMamen&e rande de e(cri&$ra( O!e e(&im!Cada $DMiamen&e '$r eC m$Mimien&$ 'r$ CiDeracin de Ca m!2er K!e &$m O!erQa en Ca d5cada deC 3# de('!5( de K!e (e 0aDLa a'aci !ad$ eC m$Mimien&$ e(&!dian&iC in&ernaci$naC+ AdemE( de Ca C!c0a 'r$ &ra&$ i !aC en Ca ed!cacin, en eC &raDa2$, en eC ma&rim$ni$ % en Ca( reCaci$ne( (e6!aCe(, eC m$Mimien&$ Oemini(&a, K!e c$incide c$n eC a! e de C$( &eric$( e(&r!c&!raCi(&a( % '$(e(&r!c&!raCi(&a(, 0a en endrad$ !na (erie de &erica( K!e D!(can C$( $rL ene( de Ca e6'C$&acin de Ca m!2er &an&$ en Ca( ($ciedade( 'rimi&iMa( c$m$ en Ca( ca'i&aCi(&a(+ En c!an&$ a Ca can&idad reCa&iMamen&e 'eK!eUa de m!2ere( K!e Oi !ran en Ca( 0i(&$ria( de Ca Ci&era&!ra, 0a% aC !na( &erica( K!e aD$ an '$r rec0aQar C$( cri&eri$( e(&5&ic$( (e !id$( a &raM5( de C$( aU$( '$r C$( crL&ic$( 0$mDre(+ O (ea K!e 'ara a'reciar Ca Ci&era&!ra Oemenina 0aDrE K!e eCaD$rar n!eM$( cri&eri$( e(&5&ic$( c$n C$( c!aCe( (e '$drLa ree(criDir Ca 0i(&$ria de Ca Ci&era&!ra+ Sin emDar $, Ca( &erica( men$( radicaCe( rec$n$cen K!e Ca Ci&era&!ra n$ e( (e6i(&a en (L+ C$m$ dice Sara SeOc0$Mic0 en Ca in&r$d!ccin a Mu6eres en espe6o SM56ic$, 19"8TP HN$ (e &ra&a de 0acer !na crL&ica Ci&eraria 'ar&ic!Cari(&a K!e 2!(&iOiK!e c!aCK!ier e(cri&$ de m!2ere( '$r eC 0ec0$ de (erC$, '!e( en eC anECi(i(, c$m$ en eC 'Cacer de Ca Cec&!ra, n$ 0a% ma(c!Cin$ ni Oemenin$, ne r$ ni DCanc$, (in$ D!ena Ci&era&!ra+++ En e(&e ca($, c$m$ en m!c0$( $&r$( K!e (e K!ieren reiMindicar SCa ne ri&!d, eC &ercerm!ndi(m$, eC e6iCi$T n$ 0a% !n en$($&ra( Ca( m!2ere(eP 0a% D!ena % 0a% maCa Ci&era&!ra % n$ '$dem$( 'ermi&irn$( Ca c$m'CacenciaI S''+ 19, ))T+ A!nK!e Ca( m!2ere( deC 'a(ad$, '$r (!( 'r$'ia( e6'eriencia( Mi&aCe(, 0a%an c!C&iMad$ en (! ran ma%$rLa !na Ci&era&!ra in&imi(&a mE( K!e !na Ci&era&!ra c$m'r$me&ida, e(&$ n$ 0a im'edid$ K!e C$( crL&ic$( 0$mDre( 0a%an rec$n$cid$ eC aC&$ MaC$r Ci&erari$ de c!en&$( c$m$ HEC ErD$CI de Ca c0iCena MarLa L!i(a 7$mDaC $ c$m$ H/aCCe AC&$I de Ca c$(&arricen(e G$Canda Oream!n$+ Un cen($ de Ca( c!en&i(&a( 0i('an$americana( c$n&em'$rEnea( reMeCa Ca 0e em$nLa deC C$n$ S!r de S!dam5rica, de M56ic$ % de P!er&$ Ric$+ En Ca Ar en&ina, eC Ur! !a% % C0iCe, eC '$rcen&a2e reCa&iMamen&e aC&$ de inmi ran&e( e!r$'e$( % Ca e6i(&encia de !na cCa(e media n!mer$(a % reCa&iMamen&e 'r('era 0an c$n&riD!id$ a O$men&ar eC c!C&iM$ de Ca( Ce&ra( en&re Ca( m!2ere(+ Sin emDar $, a!n en Ca Ar en&ina, eC 'aL( &radici$naCmen&e mE( 'r('er$ % mE( e!r$'eiQad$ de &$da Hi('an$am5rica, Ca ran ma%$rLa de Ca( c!en&i(&a( de ren$mDre c$n&inen&aC '!DCican (!( $Dra( (C$ a 'ar&ir de Ca d5cada deC ;#, &aC MeQ e(&im!Cada( en 'ar&e '$r eC 're(&i i$ de /ic&$ria Ocam'$ S1""#11936T, O!ndad$ra en 1981 % direc&$ra d!ran&e d5cada( de Ca reMi(&a <ur# % de (! 0ermana SiCMina S19#;T, c$CaD$rad$ra ac&iMa de (! e('$($ Ad$CO$ 7i$% Ca(are( % de 9$r e L!i( 7$r e(+ En&re Ca( e(cri&$ra( mE( de(&acada(, m!c0a( de Ca( c!aCe( (i !en e(criDiend$ en C$( &re( JC&im$( C!(&r$(, Oi !ran L!i(a Mercede( LeMin($n S191)T, SiCMina 7!CCric0 S191;T, 7ea&riQ <!id$ S19)4T, ECMira Or'05e S198#T, Mar&a L%nc0 S19)9119";T, Mar&a TraDa S198#119"4T, S%ria P$Ce&&i S1919T % L!i(a /aCenQ!eCa S198"T, 0i2a de L!i(a Mercede( LeMin($n+ En eC Ur! !a%, ($Dre(aCen Arm$nLa S$mmer( S1913T % Cri(&ina Peri R$((i S1941T % en Ca an&$C$ La de R!D5n C$&eC$, Narra%ores urugua'os S1969T, c!a&r$ de C$( d$ce a!&$re( re're(en&ad$( ($n m!2ere(P S$mmer(, MarLa de M$n&(erra& S191;T, MarLa In5( SiCMa /iCa S19)9T % SiCMia La $ S198)T+ A 'e(ar de K!e Ca( c0iCena( Mar&a 7r!ne& S19#1T % MarLa L!i(a 7$mDaC S191#119"#T Oi !ran en&re Ca( 'rimera( a!&$ra( de c!en&$( Merdaderamen&e ($Dre(aCien&e(, eCCa( mi(ma( % (!( c$m'a&ri$&a( 'arecen 0aDer 'reOerid$ Ca n$MeCa+ En Ca an&$C$ La deC In(&i&!&$ de Li&era&!ra C0iCena S1968T, (C$ a'arece Mar&a 9ara 2!n&$ c$n 7$mDaC % 7r!ne& en&re Mein&i&r5( 0$mDre(+ En C$( &re( &$m$( de Ca an&$C$ La de EnriK!e LaO$!rcade S1969T, 0a% !n &$&aC de (ei( m!2ere( % cinc!en&a % &re( 0$mDre(+ G a!n en 7o-en narrati-a chilena %espu9s %el golpe S1936T de An&$ni$ S_Erme&a, (C$ 0a% !na m!2er Oren&e a dieQ 0$mDre(+ Mien&ra( n$ 0a% ni !na ($Ca c!en&i(&a $ n$MeCi(&a im'$r&an&e en eC M56ic$ deC (i C$ XIX, Ca ReM$C!cin de 191# 'arece 0aDer 'r$'$rci$nad$ ma%$re( $'$r&!nidade( a Ca m!2er deDid$ a (!( 'r$ rama( de de(arr$CC$ ec$nmic$ % de ed!cacin !niMer(i&aria, (! an&icCericaCi(m$ % (! m$derniQacin en eneraC+ *e(de !na re're(en&acin ca(i n!Ca en Ca an&$C$ La de d$( &$m$( de 9$(5 Manci(id$r S1946T4 en Ca de L!i( LeaC S19;3T4 % en Narrati-a me.icana %e ho' S1969T de Emman!eC CarDaCC$, Ca m!2er me6icana 0a aManQad$ aC rad$ de

http://biblioteca.d2g.com

c$n(&i&!ir eC 18k S3 m!2ere( de !n &$&aC de ;) e(cri&$re(T en 7aula %e pala(ras S19"#T de <!(&aM$ SainQ+ En &5rmin$( de caCidad, Ca( (i !ien&e( c!en&i(&a( &ienen K!e Oi !rar en&re Ca( me2$re( de &$da Hi('an$am5ricaP ECena <arr$ S19)#T, R$(ari$ Ca(&eCCan$( S19);11934T, In5( Arred$nd$ S19)"T % ECena P$nia&$`(_a S1988T+ En P!er&$ Ric$ $c!rre !n Oenmen$ Jnic$ en Ca Am5rica La&ina+ *!ran&e Ca( d5cada( deC 8#, deC 4# % deC ;#, Ca Ci&era&!ra en eneraC e(&aDa en man$( de !n ma&riarcad$ de inMe(&i ad$ra(, crL&ica( % 'r$Oe($ra( m!% re('e&ada( NC$nc0a MeC5ndeQ, Edna C$CC, NiCi&a /ien&$(, Mar $& Arce % MarLa Tere(a 7aDLnN (in K!e irr!m'iera nin !na c!en&i(&a de ren$mDre+ La an&$C$ La de Rene MarK!5( S19;"T n$ incC!%e a nin !na m!2er % Ca de C$nc0a MeC5ndeQ S1961T (C$ incC!%e a !na, Ca reCa&iMamen&e de(c$n$cida E(&0er -eCician$ Mend$Qa S1913T+ En camDi$, de(de C$( (e&en&a, R$(ari$ -err5 S194)T, Carmen L! $ -iCi''i S194#T % Ana L%dia /e a S1943T (e de(&acan en&re C$( me2$re( c!en&i(&a( '!er&$rriK!eU$( % Ca( m!2ere( re're(en&an eC 4# c de C$( a!&$re( an&$C$ ad$( '$r EOraLn 7arrada( S19"8T % 9$(5 L!i( /e a S19"8T+ La DreMedad de e(&a in&r$d!ccin a Ca c!en&L(&ica de 193#119"; n$ 'ermi&e !n e(&!di$ e6&en($ ni m!c0$ men$( de Ca( c!en&i(&a( de cada 'aL(+ Sin emDar $, ademE( de Ca( %a menci$nada(, e( im're(cindiDCe ci&ar a ACDa L!cLa @n eC S1989T % a -ann% 7!i&ra $ S194#T de C$C$mDia4 a An&$nia PaCaci$( S19#"T de /eneQ!eCa4 a ACicia GEUeQ C$((L$ S1989T deC Ec!ad$r4 a 9!Cie&a Pin&$ S19))T, a Carmen Naran2$ S1981T % a Rima /aCCD$na S1981T de C$(&a Rica4 a L%dia CaDrera S19##T % a Ana MarLa Sim S1948T de C!Da+ LCama Ca a&encin K!e Ca ReM$C!cin c!Dana de 19;9 n$ 0a%a 'r$d!cid$ !na n!eMa eneracin de narrad$ra( ($Dre(aCien&e( a 'e(ar de Ca eCiminacin deC (e6i(m$+ En e(&e rec$rrid$ &amDi5n ($r'rende Ca a!(encia de !na ($Ca c!en&i(&a 'er!ana a 'e(ar de C$( e2em'C$( decim$nnic$( de CC$rinda Ma&&$ de T!rner S1";4119#9T % de Mercede( CaDeCC$ de CarD$nera S1"4;119#9T+ *ada Ca ma%$r 'ar&ici'acin de Ca m!2er en di(&in&$( a('ec&$( de Ca Mida naci$naC % dad$ eC 'red$mini$ de Ca( m!2ere( en&re C$( e(&!dian&e( de Ca( Oac!C&ade( de Ce&ra( '$r &$da Hi('an$am5rica, (e '!ede e('erar K!e Ca m!2er n$ &ardarE en aCcanQar Ca i !aCdad c$n eC 0$mDre en Ca 'r$d!ccin c!en&L(&ica deC O!&!r$+ En c!an&$ a C$( c!en&$( e(cri&$( '$r C$( 0$mDre( en&re 193# % 19";, de nin !na manera '$drLan c$n(iderar(e ni inOeri$re( ni (!'eri$re( a C$( c!en&$( e(cri&$( '$r Ca( m!2ere(+ En reaCidad, 0a% K!e aOirmar K!e en eneraC, d!ran&e e(&$( K!ince aU$(, eC c!en&$ n$ 0a (id$ c!C&iMad$ c$n &an&$ aOEn ni c$n &an&$ 56i&$ c$m$ Ca n$MeCa+ En c$n&ra(&e c$n C$( Merdader$( mae(&r$( de Ca( d5cada( an&eri$re( N7$r e(, One&&i, R!CO$, Arre$Ca, C$r&EQar % -!en&e(N n$ 0a a'arecid$ nin Jn c!en&i(&a K!e (e Ce( i !aCe en im'$r&ancia e(&5&ica+ En c!an&$ aC carEc&er deC n!eM$ c!en&$, (L 'arece 0aDer !na reaccin en c$n&ra de Ca e6'erimen&acin de Ca d5cada deC (e(en&a+ En c$n&ra(&e c$n eC reaCi(m$ mE ic$ de HCar&a( de mamEI, c$n C$( 2!e $( &i'$ rEOic$( % eC aD(!rdi(m$ cr!eC de H-ire and IceI, % c$n C$( 2!e $( Cin \L(&ic$( de HC!EC e( Ca $ndaI, eC n!eM$ c!en&$ de 193#119"; (e em'eUa en ca'&ar Ca Mi$Cencia de e($( aU$(P Ca( dic&ad!ra( miCi&are( en Ca Ar en&ina, eC Ur! !a% % C0iCe4 Ca( C!c0a( reM$C!ci$naria( en Ca Am5rica Cen&raC % Ca cri(i( Oinanciera K!e aOec& a &$da Ca Am5rica La&ina+ A!nK!e e(a( c$ndici$ne( re'erc!&ier$n mE( en C$( a!&$re( N0$mDre( % m!2ere(N nacid$( 0acia 194#, &amDi5n (e de2an Mer en d$( de C$( mae(&r$( K!e (i !ier$n '!DCicand$ d!ran&e e(&e 'eri$d$+ En !na (erie de c$nOerencia( dic&ada( en 19"# en 7er_eCe%, 9!Ci$ C$r&EQar diMidi (! 'r$'ia $Dra en &re( e&a'a( CCamada( e(&5&ica, me&aOL(ica e 0i(&rica+ La &ercera e&a'a im'Cica !n c$m'r$mi($ c$n Ca ReM$C!cin c!Dana, c$n eC $Diern$ de Ca Unidad P$'!Car de SaCMad$r ACCende en C0iCe S193#11938T % c$n eC de C$( (andini(&a( en Nicara !a S19391T+ Sin emDar $, C$r&EQar n!nca de2a de a re ar K!e eC c$m'r$mi($ ide$C ic$ de !n e(cri&$r n$ deDe en aD($C!&$ re(&rin ir (! CiDer&ad crea&iMa+ P$r e($, n$ e( de e6&raUar K!e 'e(e a Ca Mi$Cencia de HA'$caCi'(i( de S$Cen&inameI, HAC !ien K!e anda '$r a0LI % HLa n$c0e de Man&eK!iCCaI en Alguien &ue an%a por ah S1933T4 'e(e a Ca Mi$Cencia de HRec$r&e( de 'ren(aI % H<raOi&&iI en Jueremos tanto a 8len%a S19"#T4 % 'e(e a Ca Mi$Cencia de HPe(adiCCaI en Deshoras S19"8T, Ca ma%$rLa de C$( c!en&$( en e($( &re( &$m$( n$ re're(en&an nin !na r!'&!ra c$n C$( &ema( % Ca O$rma de C$( c!en&$( an&eri$re( de C$r&EQar+ En camDi$, C$( CaQ$( en&re C$( c!a&r$ c!en&$( de Agua &uema%a S19"1T de CarC$( -!en&e( recaCcan Ca Mi$Cencia % Ca C!c0a de cCa(e( K!e (e Ma recr!deciend$ a 'ar&ir de Ca ma(acre de TCa&eC$Cc$ S196"T en Ca re in men$( &ran('aren&e deC *+ -+ c$n (!( mE( de 1; miCC$ne( de 0aDi&an&e(+ Una c$m'aracin c$n Cantar %e ciegos S1964T, reMeCa K!e '$r C$ men$( en eC c!en&$, -!en&e( (e 0a M!eC&$ mE( 're$c!'ad$ '$r Ca (i&!acin ac&!aC de (! 'aL( % mE( 'e(imi(&a, de2and$ de c!C&iMar eC c!en&$ '(ic$C ic$ SHUna aCma '!raIT % Ca crL&ica aC $ OriM$Ca de Ca n!eMa cCa(e aC&a SHLa( d$( ECena(IT+ *e cier&a manera, eC &$n$ de Ca c!en&L(&ica 0i('an$americana de 193#119"; C$ e(&aDCece eC MeneQ$Can$ L!i( 7ri&&$ <arcLa S194#T c$n eC M$C!men Ra6ata(la S193#T, 'remiad$ en C!Da, c$m$ &an&$( $&r$( &$m$( de c!en&$( '!DCicad$( en e(&e 'eri$d$+ A 'e(ar de K!e 'ar$dia !na ran Mariedad de e(&iC$(, &$d$( C$( c!en&$( ($n DreMe( % 'red$mina Ca Mi$Cencia, &an&$ den&r$ deC m!nd$ de C$( !erriCCer$( c$m$ den&r$ de Ca ($ciedad deC c$n(!m$+ En Ca mi(ma ca&e $rLa caDen aC !n$( de C$( c!en&$( deC ec!a&$rian$ RaJC P5reQ T$rre( S1941T,

http://biblioteca.d2g.com

Premi$ Ca(a de Ca( Am5rica( en 19"#, 'er$ eC 0ec0$ de K!e (! K!in&a c$Ceccin Musi&uero 6o-en# musi&uero -ie6o S193"T O!era 'r$C$ ad$ '$r eC Oar(i(&a ar en&in$ Ed!ard$ <!diU$ VieOOer S198;T, reOCe2a !n &$n$ men$( ($mDrL$+ En Dios ' noches %e amor ' %e guerra# Premi$ Ca(a de Ca( Am5rica( en 193", deC !r! !a%$ Ed!ard$ <aCean$ S194#T, Ca 're$c!'acin '$r Ca Mi$Cencia 0a(&a CCe a a e(O!mar C$( CLmi&e( en&re eC c!en&$ % La crnica $ Ca mem$ria 'ara 're(en&ar 'er($na2e( % (!ce($( 0i(&ric$( de Ca( JC&ima( d5cada(+ En reaCidad (e enc!en&ra ma%$r 'aren&e(c$ c$n C$( c!en&$( de Ra6ata(la en Ca an&$C$ La me6icana de <!(&aM$ SainQ, 7aula %e pala(ras# d$nde de !n &$&aC de cinc!en&a % d$( c!en&$( e(cri&$( en&re 1933 % 19"#, &rein&a % (ie&e ($n de a!&$re( nacid$( en&re 194# % 19;3+ La ran ma%$rLa de eCC$( reacci$nan en c$n&ra de C$( $nder$( c$m$ 9$(5 A !(&Ln % eC 'r$'i$ SainQ, $ (ea K!e rec0aQan eC &$n$ an&i($Cemne % Ca ran im'$r&ancia c$ncedida aC Cen !a2e c$C$K!iaC de C$( 2Mene( ca'i&aCin$( de Ca cCa(e media % M!eCMen a 're$c!'ar(e '$r C$( 'r$DCema( ($ciaCe( de ma%$r &ra(cendencia+ C$n ma%$r reaCi(m$ K!e 7ri&&$ <arcLa, Ca 'r$&e(&a c$n&ra Ca Mi$Cencia $OiciaC $ (emi$OiciaC K!e (e 0iQ$ n$&$ria c$n Ca ma(acre de TCa&eC$Cc$ a'arece c$m$ &ema cen&raC en HL$renQ$I de 9$r e Ar&!r$ O2eda S1948T, HLeccin de ana&$mLaI de RaJC HernEndeQ /iMer$( S1944T, HSin (aCidaI de ACDer&$ H!er&a S194;T, HSi eC Mie2$ n$ a'arece+++I de SaCMad$r Ca(&aUeda S1946T % H7C$$d r$c_ $ a0$ra Ma Ca n!e(&raI de 9aMier Crd$Ma S19;;T+ O&r$ a('ec&$ de Ca mi(ma ac&i&!d '$CL&ica e( Ca crL&ica de Ca ($ciedad deC c$n(!m$P ]eEC c$nM$% de &r$'a(I de *aMid O2eda S19;#T, Premi$ Ca(a de Ca( Am5rica( en 193"4 HAcideQ men&aC deC 'a(ad$I de CarC$( C0imaC S19;4T % HPara 0aDi&ar en Ca OeCicidadI de 9e(J( L!i( 7enL&eQ S1949119"#T+ En 5(&e !n $Oicini(&a (e e6aC&a Oren&e aC &eCeMi($r Miend$ cm$ eC eK!i'$ de OJ&D$C deC 7ra(iC '$r eC c!aC 0aDLa a'$(&ad$ eC diner$ 'ara C$( 'a $( men(!aCe( deC c$c0e % deC de'ar&amen&$ Ma 'erdiend$ Oren&e aC eK!i'$ de C!Da, mien&ra( (! e('$(a $Dedien&e % (in carEc&er Ce (irMe cerMeQa % D$&ana(+ En camDi$, Ca e('$(a de HAK!L, <e$r inaI de <!iCCerm$ Sam'eri$ S194"T, Premi$ Ca(a de Ca( Am5rica( en 1933, e(criDe !n en(a%$ 'ara eC Par&id$ C$m!ni(&a % e(c!c0a !n di(c$ de 7$D *%Can mien&ra( eC marid$ c$m'ren(iM$ CCeMa a Ca 0i2i&a aC 'arK!e Q$$C ic$+ L!e $, eCCa e( K!ien 'r$'$ne K!e 0a an eC am$r % eCCa e( Ca K!e m$n&a aC 0$mDre+ S! idiCi$ Oemini(&a mar6i(&a &ermina Mi$Cen&amen&e c$n Ca CCe ada de C$( carr$( CCen$( de 0$mDre( armad$( de me&raCCe&a(+ EC m!nd$ 0am'e(c$ Mi(&$ de(de aden&r$ e(&E re're(en&ad$ '$r HRa&er$I de Armand$ RamLreQ S19;1T % HUna de caCI de L!i( Fa'a&a S19;1T+ En 5(&e eC narrad$r c!en&a (in arre'en&imien&$ % (in (en&imen&aCi(m$ cm$ CCe a (er !n a(e(in$ 'r$Oe(i$naC+ O (ea K!e Ca c!en&L(&ica '$(&$ndera de M56ic$ (e carac&eriQa '$r (! men$r rad$ de Ci&erariedad % (! ma%$r rad$ de d$c!men&$ $ &e(&im$ni$ ($ciaC+ La( di(&in&a( O$rma( de e6'erimen&acin de e(cri&$re( c$m$ 7$r e(, C$r&EQar, Arre$Ca % A !(&Ln (e rec0aQan en OaM$r de !n &i'$ de ne$na&!raCi(m$+ Sin 'eC$( en Ca Cen !a, C$( n!eM$( c!en&i(&a( 0!r an en Ca( ca'a( mE( Da2a( de Ca ($ciedad 'ara reMeCar direc&a e im'a(iMamen&e Ca( c$ndici$ne( de Mida % Ca( ac&iMidade( de C$( K!e n$ e(&En c$m'ar&iend$ C$( Or!&$( de Ca m$derniQacin+

http://biblioteca.d2g.com

LUIS BRITTO GARC&A


X194#Y ;ene:olano) Naci" en Caracas ' estu%i" %erecho en la Uni-ersi%a% Central %e ;ene:uela) Fue pro$esor asistente en la c/te%ra %e historia %el pensamiento pol tico en la Escuela %e Estu%ios Internacionales) Estren" literariamente con L$( O! i&iM$( % $&r$( c!en&$( B*H?>+ pero $ue Ra2a&aDCa B*HD5+# 0remio Casa %e las Am9ricas# la o(ra con &ue se hi:o $amoso) El mismo a1o pu(lic" su primera no-ela# /eCa de arma(, con Arca %e Monte-i%eo) En *HD? pu(lic" en un tomo %os pie:as teatrales: EC &iran$ A !irre $ Ca c$nK!i(&a de EC *$rad$ ' S!ena eC &eC5O$n$+ ;ol-i" a ganar el 0remio Casa %e las Am9ricas en *HDH con su no-ela %e DG5 p/ginas titula%a ADra'aCaDra+ En *H3> pu(lic" en Caracas Me rL$ deC m!nd$, un tomo &ue inclu'e secciones titula%as @Los gran%es %emagogos %e la historiaA ' @8ran%es (romas pesa%as %e la historiaA)

USTED PUEDE MEJORAR SU MEMORIA


SI LE CAEN a cara2aQ$( d!ran&e dieQ dLa( 'ara K!e di a a K!i5n Ce 'a(aDa C$( 'a'eCi&$( (!DMer(iM$( 'er$ en eC rec!erd$ (C$ OC$&a K!e C$ CCamaDan 9!CiEn $ a C$ me2$r n$ era 9!CiEn (in$ Mi !eC % de(de C!e $ c$m$ K!iera K!e O!era eC n$mDre era !n (e!dnim$ % en&$nce( ZaC&$[ ZDa2$[ Ze(&E en e(&a( O$&$ raOLa([ n$ 0a% manera de (aDerC$, (! cara (e 0inc0a % (e de(0inc0a c$m$ !na an5m$na en Ca( c$rrien&e( de Ca im'r$DaDiCidad, K!iQE nariQ e(&a $ D$ca e(&a 'er$ n$ me ac!erd$ en reaCidad K!5 maCa mem$ria+ G C$ 'e$r e( K!e c$n C$( $C'e( en Ca caDeQa a !n$ C$ em'e$ran, cCar$, en&re arC$( Ce decLan a !n$ en eC 7C$K!e 71) $ a C$ me2$r eC C16 $ K!iQE eC A1)#, $ K!iQE O!e en Ca (eccin !n$ $ en Ca $c0$ 'er$ cara2$ e( c$m$ &ra&ar de rec$rdar Ca 'Caca deC carr$ deC &L$ de !n$ $ eC nJmer$ de Ca C$&erLa e(a DaiCadera de nJmer$( K!e ($n % K!e n$ ($n % aC Oin c!and$ (e cCariOica aC !n$ re(!C&a K!e e( eC de Ca 'r$'ia c5d!Ca de iden&idad % en&$nce( 'a&ada '$r aK!L % 'a&ada '$r aCCE+ Si en eC e(c$ndi&e e(&!M$ $ n$ e(&!M$ !n (eU$r Da2i&$ c$m$ eC de e(&e diD!2$, C$ im'$(iDCe de (aDer en&re Ca( m!c0a( 'er($na( K!e Man % K!e Mienen '$r &$d$( C$( (i&i$( ima inaDCe(, men$( (i eC 0L ad$ (e C$ de('renden a !n$ '$rK!e e(e 0erM$r cerca deC e(&ma $ e( eC 0L ad$, % eC 0L ad$ &iene K!e Mer c$n Ca OieDre aC&a c$n Ca mem$ria c$n K!5 %a e(&E (e Oi2an n$ me ac!erd$+ N$ me arrec!erd$ n$ me arrec!erd$ K!5 n$cin M$% a &ener de Ci(&a( de 'er($na( cm$ M$% a (aDer &eC5O$n$( (i Ce( di $ '$r e2em'C$ a0$ri&a n$ me arrec!erd$ (i eC (eU$r K!e me 0iQ$ M$mi&ar 0ace '$c$ e( <$nQECeQ $ HernEndeQ $ me2$r <!&i5rreQ, c!an&$ mE( de c$(a( de me(e( an&e(, c!an&$ mE( de !na ca(a a Ca K!e n$ O!i (in$ K!e me CCeMar$n en carr$ % n$ me Oi25 en eC camin$ % a0$ra cm$ d!eCe 0a(&a &ra ar (aCiMa (i '!diera &ra ar (aCiMa (i ni rec!erd$ c!End$ Ca 'a&ada en Ca ar an&a (i Si de &an maCa mem$ria K!e n$ me ac!erd$ de Ca cara de mi &La R$(ari$ (i de &an maCa mem$ria K!e n$ (5 de dnde 0a (aCid$ e(e n$mDre, c$m$ Ca e&iK!e&a de !n MacL$ de Mari$( aU$(4 %, '$r e2em'C$, n$ me ac!erd$ &am'$c$ deC n$mDre de Ca e(c!eCa, 'e$r, a0$ra K!e di $ e(c!eCa n$&$ K!e 0a% aCCL !n 0!ec$ ne r$ % (Cid$, K!e e($ (e 0a acaDad$ % a% TamDi5n e(&aDan aCCL en aC Jn (i&i$ eC n$mDre de mi 'err$ S$CMidad$T Ca ca(a de mi( &L$( S$CMidadaT % !n MacL$ deC cara2$ K!e a0$ra K!e me d$% c!en&a crece % (e acaDa de &ra ar C$ an&eri$r a mi( ca&$rce aU$(, crece % (e acaDa de &ra ar !na n$Mia SZK!i5n era[T+ Per$ n$ im'$r&a e( c$m$ 'erder !n DraQ$ % K!eda $&r$P ac$rdarme '$r e2em'C$ de, en&$nce( me d$% c!en&a de K!e eC re(&an&e DraQ$ &an&ea en eC MacL$ K!e crece % (C$ K!eda mi de&encin % e(&$( dieQ dLa( K!e Per$ aJn '!ed$ ac$rdarme de C$ K!e me 0icier$n (L C$ K!e me 0icier$n O!e K!e, n$, ni e($, D!en$, %$ ($% %$, &en $ caDeQa DraQ$( 'ierna( &r$nc$ D$Ca( K!e me Ce( 0icier$n eC D!en$ K!e me Ce(, mien&ra( &en a e(&a n$cin e(&$% MiM$, %$ e(&$% MiM$ (C$ C$( m!er&$( n$ rec!erdan, %$ &en $ '$r e2em'C$ DraQ$(, a0$ra K!5 c$(a e( !n DraQ$, 'er$ cm$ Ma a (er, (i !n DraQ$ e(, (i me ac!erd$ 'erOec&amen&e de K!5 e(, e( aC $ c$m$, (i eC re(&$, % K!5 c$(a e( eC re(&$, % K!5 c$(a e( K!5 c$(a, % %$ ($% $ %$ era, % K!5 c$(a e( era % ne r$ % MacL$ % O!e+

http://biblioteca.d2g.com

MUERTE DE UN REBELDE
A M> ME di2er$n K!e 0aDLa K!e enc$nc0arC$ % c$m$ %$ ca(!aCmen&e me 0aDLa m!dad$ aC a'ar&amen&$ di2e K!e (L+ /in$ a Ca n$c0e c$n !n camarada K!e %$ c$n$cLa, (e 're(en& c$n eC n$mDre de CEcere( &raLa !n 'aK!e&e de 'a'eC 'eridic$ c$n 'i2ama( % 'an&!OCa( era $rd$ caCM$ % %$ n$ C$ 0aDLa Mi(&$ n!nca ni K!i(e (aDer '$r K!5 C$ D!(caDan, C$ K!e (iem're en deOini&iMa e( me2$r+ La( rec$mendaci$ne(, K!e mien&ra( %$ (aCLa a &raDa2ar n$ 0iciera r!id$ '$rK!e '$dLa &$car Ca '!er&a aC Jn Mecin$, K!e en ca($ de 'eCi r$ Ca &$aCCa en Ca Men&ana deC DaU$ K!e (e Me de(de Ca e(K!ina, Ca( amaDiCidade(, c$m'rar %$ m!c0a( reMi(&a( % m!c0$( 'eridic$( '$rK!e mi( CiDr$( C$( 0aDLa 'erdid$ ca(i &$d$( (aCM$ !n$( man!aCe( de E(&adL(&ica, '$ner(e 5C a arre Car eC c!ar&$ '$rK!e a Ca aCCe a K!e MenLa a Darrer d$( Mece( a Ca (emana 0!D$ K!e de('edirCa 'ara n$ &ener K!e e6'CicarCe K!i5n era eC (eU$r en 'an&!OCa(, Ca( 'reca!ci$ne(, c$nMer(ar de '$CL&ica 'er$ (in en&rar en de&aCCe( n$ O!era !n$ a en&erar(e de K!e, K!e n!nca aDriera Ca '!er&a n$ O!era a (er c$(a &amDi5n de K!e+ Le daDan de c!and$ en c!and$ de(Manecimien&$( % 0aDC5 'ara K!e me c$n(i !ieran !n m5dic$ eC m5dic$ Min$ &arde en Ca n$c0e % &$m Ca &en(in % eC '!C($ % me 're !n& (i %$ (aDLa '$ner in%ecci$ne( en&$nce( e(criDi !na( rece&a( c$n D$CL raO$ % %$ (aCL a c$m'rar Ora(K!i&$( 'er$ me dem$r5 m!c0$ '$rK!e era &arde % n$ (e c$n(e !Lan Oarmacia( de &!rn$+ C$m$ Ca( in%ecci$ne( a Mece( 0aDLa K!e '$nerCa( de 0$ra en 0$ra, '$r Ca( n$c0e( 0aDCEDam$( m!c0$ de Ca( redada( de Ca '$CicLa, de cm$ e(&aDa Ca c$(a de 2$dida % de en&e K!e 0aDLa caLd$+ G$ 'en(5 inMen&ar !na e6c!(a 'ara de2ar de ir aC &raDa2$ % ac$m'aUarC$ 'er$ 5C me di2$ K!e e(&aDa me2$r4 '$r eC c$n&rari$, (e '!($ m!% d5DiC % D!(K!5 !n camarada K!e e(&!Miera 2!n&$ c$n 5C+ L$caCic5 a A !irre, K!e e(&aDa en maCa (i&!acin4 e(&!M$ Miniend$ aC !na( &arde(4 c$mLa % (e K!edaDa+ A !irre n$ (aDLa '$ner in%ecci$ne( % %$ Ce decLa K!e deDLa a'render, 'er$ n$ K!i(e 'r$'$ner K!e en(a%ara c$n eC e(c$ndid$+ AC Oin CEcere( (e (in&i me2$r % n$ O!e nece(ari$ K!e A !irre (i !iera Miniend$+ G$ n$ (5 (i de Merdad (e (en&La me2$r $ (i decLa e($ '$rK!e A !irre era Ca&$($+ Pen(5 en c$m'rar aC !n$( CiDr$( 'ara K!e CEcere( 'a(ara eC ra&$+ La n$c0e deC mar&e( CEcere( Ce% 0a(&a &arde C$( 'eridic$(+ AC dLa (i !ien&e amaneci m!er&$+ N$ 0aDLa 0ec0$ r!id$, e(&aDa %a OrL$ % %$ me aMer $nc5 de 0aDer en aK!eC mi(m$ m$men&$ a C$ me2$r r$ncad$ % n$ $Ld$ mi n$mDre dic0$ m!% Da2i&$ a C$ me2$r ($Uad$ !na DanaCidad+ LCam5 '$r eC &eC5O$n$ deC aCmac5n a Ca 'en(in d$nde MiMLa A !irre % Ce di2e K!e Miniera '$rK!e 0aDLa (!cedid$ aC $ m!% im'$r&an&e+ Me decLa K!e &enLa K!5 0acer 'er$ aC Oin '!de c$nMencerC$+ Tard m!c0$+ A Ca( $nce de Ca maUana en&r aC a'ar&amen&$, mir % (e K!ed caCCad$+ G$ n$ 0aDLa K!erid$ c!Drir a CEcere( c$n !na (EDana '$rK!e me 'arecLa !na 'ende2ada 0acerC$4 'er$ &am'$c$ me 'arecLa Dien de2arC$ a(L+ A !irre di2$ K!e 0aDCarLa c$n aC !na en&e+ Se O!e, % &ard &$daMLa mE(+ A Ca( $nce de Ca n$c0e me di2$ K!e 0aDLa K!e e('erar aC dLa (i !ien&e+ *$rmL !n ra&$, 'er$ maC+ EC dLa (i !ien&e O!e Oa(&idi$($, % C$ 'a(5 ca(i &$d$ en !n (iCCn, dEnd$Ce Ca e('aCda a CEcere(+ Pen(5 Da2ar Ca( 'er(iana( % $(c!recer eC c!ar&$ 'er$ me 'areci &amDi5n !na 'ende2ada+ A medi$dLa c$mL aC $ en Ca e(K!ina+ La radi$ 0aDCaDa de D$mDarde$( en aC !na 'ar&e+ A Ca( $c0$ de Ca n$c0e a'areci A !irre c$n !n ami $, Me(&im$( eC c!er'$, % e('eram$(+ SerLan Ca( d$( de Ca madr! ada c!and$ Da2am$( Ca( e(caCera(, c$n c!idad$ 'ara K!e n$ (e O!era a de('er&ar eC c$n(er2e+ G$ 'reOerL n$ (aCir a Ca caCCe 'ara n$ Mer eC carr$ ni K!i5n C$ mane2aDa+ Tam'$c$ me e(O$rc5 en adiMinar cm$ arre CarLan &$d$ C$ demE(+ En Ca( 0$2i&a( cCande(&ina( 2amE( (e di2$ OaCCeci eC camarada O!Can$ ni &am'$c$ Ca 'ren(a di2$ 0aCCad$ c!er'$ $ in re( 'rO! $ en cCLnica % OaCCeci de inmedia&$+ G$ n!nca Ce 're !n&5 nada a A !irre, % de('!5( C$ mandar$n a 0acer &raDa2$ en eC in&eri$r % 0ace &iem'$ K!e n$ (5 de 5C+ Rec$ L C$( Ora(K!i&$( de medicina MacL$( % Ca( a !2a( !(ada(+ TamDi5n rec$ L Ca( 'i2ama( % Ca( 'an&!OCa(, % aC !n$( 'are( de media(+ La( reMi(&a( Mie2a( n$ era nece(ari$ rec$ erCa(, 'en(5, 'er$ de &$d$( m$d$( e(&aDan Mie2a( % n$ 0aDLa 'ara K!5 c$n(erMarCa(+ L$ mi(m$ eC ce'iCC$ de dien&e( % Ca maK!ini&a de aOei&ar+ EC 'aK!e&e C$ ec05 en Ca Da(!ra, Ce2$( de Ca ca(a+ /ari$( dLa( de('!5( enc$n&r5 !n 'a'eC c$n araDa&$(+ *ecLan c$ndici$ne( $D2e&iMa(, inO+ '$C+, $2$, n$ $CMidar C+C+, % c$(a( a(L+ C$m$ n$ '$dLa en&re Er(eC$ a A !irre, C$ ec05 aC e6c!(ad$+ *e &$d$( m$d$( n$ decLa nada+ CEcere( m!ri (in Mer Ca reM$C!cin+ G$ 0aDLa OaC&ad$ d$( dLa( aC &raDa2$, % deDL 'edirCe a !n m5dic$ ami $ K!e me cer&iOicara Dr$nK!i&i(+ *e('!5( de e($ &raDa25 ($Dre&iem'$ aC !n$( dLa(+ EC caC$r c$menQaDa a 'a(ar % MenLan Ca( CC!Mia(+

GRUPO

http://biblioteca.d2g.com

A PIPO C$ a arrar$n en Ca OEDrica de arma(+ C 0aDLa id$ a en&re ar ma&eriaCe( % (e dem$r a%!dand$ aC encar ad$ a re'arar !n &aCadr$+ La DaCa Ce en&r '$r eC $Ld$ % en Ca( O$&$ raOLa( de C$( 'eridic$( n$ (e MeLa Dien K!i5n era 'er$ '$r eC reC$2 NK!e n$($&r$( c$n$cLam$(N n$ caDLa d!da, C$( '$CicLa( C$ iden&iOicar$n c$m$ CarC$( MarLa Lair5n I(&!riQ % 'rimera MeQ K!e (!'im$( K!e Pi'$ &enLa &an&$( n$mDre( % K!5 CE(&ima '$rK!e era Ca cE&edra 'ara m$n&ar % de(m$n&ar O!(iCe( D$mDa( % m$&$re( % en Ca( c0iMera( c$n(e !Lam$( 'ieQa( 'ara me&raCCa % &enLam$( d$( $ &re( 'r$%ec&$( 'e'iad$( A RaJC C$ e6'!C(ar$n 'ara E!r$'a % (e Jn me di2er$n de car&a K!e enMi c$n aC !ien 'ara HernEn, aCCE n$ 0a% mE( K!e maric$( en C$( caO5( di(c!&iend$ a <ara!d% % c$m$ 5C 'erdi (! &iem'$ aK!L Ce%end$ a <ara!d% a0$ra &iene mied$ n$ (e Ma%a a me&er a maric$ % !arda !na CiDre&a en d$nde diceP )# _iC$( de aQJcar % 1## Ci&r$( de &54 den&r$ de '$c$ ir5 a L!nin S$Mi5&ica Mer5 eC VremCin, me m$rir5 de Ca arrec0era % Ca OamiCia n$ me mandarE mE( 'Ca&a, % en&$nce( Lara e(&E de(a'arecid$+ Ha% eC r!m$r de K!e m!ri en eC cam'$ de La Pica, 'er$ a Ca OamiCia Ce dicen n$, n$ &enem$( nin Jn 're($ de e(e n$mDre C0$c$Ca&e e( eC K!e anda en Ca '$C5mica de Ca iQK!ierda, a C0$c$Ca&e C$ e6'!C(ar$n '$r (! ar&Lc!C$P Z*irec&rice( n!eMa( 'ara !na CLnea n!eMa[, K!e a'areci en eC (emanari$ C$nce'&$( en c$n&e(&acin aC ar&Lc!C$ -$rma( de L!c0a % L!c0a de -$rma(, de C$nce'cin Serran$ S$ (ea, -eCiDer&$ Mend$QaT+ La JC&ima MeQ K!e Mi a C0$c$Ca&e e(&aDa di(OraQad$ de '$r&! !5(4 c$m$ C$ aCCanar$n 'erdi eC Oic0er$ de (! ran CiDr$ Ca'i&aC % M$n$'$Ci$( en Ca /eneQ!eCa de 0$%4 &enLa c!a&r$ miCC$ne( de Oic0a( % C$ Jnic$ K!e re'e&La cada MeQ K!e (e ac$rdaDa de K!e 0aDLa 'erdid$ C$( Lndice( de ac!m!Cacin de ca'i&aCe( eraP eC c$U$ de Ca madre M$randi M$CMi de Ca m$n&aUa c!and$ aniK!iCar$n eC re(&$ de (! c$mand$, % (e enc$n&r 0aciend$ Ca( c$(a( mE( rara(, (e c$CeaDa en Ca( Oie(&a( 'ara c$mer(e C$( a !aca&e( % eC caMiar en Ca c$cina, a(i(&La a Ca( (!Da(&a( de an&i \edade( 'ara c$mer(e C$( 'a(a'aC$(, (! de( racia O!e c!and$ (e Ce arr!in eC 'aC& m!% 're(en&aDCe K!e &$daMLa &enLa % en&$nce( Mendi c$nd$ne( en Ca AMenida Urdane&a 0a(&a K!e !n '$CicLa C$ ma& % n$ (e (aDe '$r K!5 Ci(ner$( (e a0$ c$n eC a'ara&$ de inmer(in de circ!i&$ cerrad$ K!e n$ C$ rad!ar$n Dien $ a C$ me2$r eC 'r$O!ndLme&r$ Ce OaCC de &$da( manera( '!(im$( Ca D$mDa % a Ci(ner$( Ce K!i&am$( eC a'ara&$ eC cin&!rn de 'e(a( Ca mE(cara % C$ de2am$( % eC 'eridic$ di2$ MLc&ima de Ca e6'C$(in Siniden&iOicaDCeT A Enid Ca &irar$n de(de !n 0eCic'&er$ en re in n$ Dien 'reci(ada, de Enid K!edan madre 'adre 0erman$ men$r !n$( &e6&$( de K!Lmica in$r Enica eC re&ra&$ en !na e6c!r(in aC &eCeO5ric$ !na 0eDra de Ca 'eC!ca r!Dia K!e !( en eC a(aC&$ aC a!&$mercad$ !na c5d!Ca de iden&idad OaC(a !na cier&a &em'era&!ra de Ca( man$( eC re($nar de !na M$Q en Ca( 'arede( de !n de&e(&aDCe c!ar&$ de 0$&eC+ M$n&e( Ca c$ i c$n Ca Maina de Ca inMe(&i acin m$&iMaci$naC % Mar(0aCC Mac L!0an, de(de K!e &raDa2a en Pr$c&er l <amDCe n$ &enem$( OinanQa( nada &enem$(+ I !aC K!e a <$nQaCe( K!e (e C$ CCeM eC &L$ 'ara 7arK!i(ime&$ d$nde &ienen !na crLa de aCCina( % (e Ce( m!eren de m$K!iCC$ % e( CE(&ima '$rK!e <$nQaCe( &enLa !n$( c$n&ac&$( increLDCe( en C$( Darri$(+ HernEn ca% en C$ K!e CCaman eC anarc$ aMen&!reri(m$ % Ca '$CicLa Ce me&i 6 &ir$( en eC '!Cmn c!and$ %a e(&aDa a '!n&$ de c$nMencern$( de Ca im'$r&ancia de Ca mEK!ina inOernaC 'ara M$Car Ca emDa2ada Peric$ O!e eC K!e n$( Mendi a &$d$(+ Peric$ era m!% D!ena 'er($na % c!and$ Ce 0icier$n eC (im!Cacr$ de en&erramien&$ MiM$ (e ra2, a 'e(ar de e($ Ce 0icier$n &$d$ &i'$ de c$(a( % aC OinaC C$ ($C&ar$n, !n$( dicen K!e c$n carne& deC SiOa 'ara Mer (i (a'eaDa a aC !ien mE(, $&r$( dicen K!e 'ara (e !irC$ % Mer (i aC !ien (e '$nLa en c$n&ac&$ c$n 5C 'ara ra('arC$, %$ C$ Mi de('!5( de D!0$ner$ Mendiend$ O$rr$( 'ara M$Can&e, eC Da2 C$( $2$( % mir a $&r$ Cad$, %$ me &$K!5 Ca c!Ca&a de Ca 'i(&$Ca % de('!5( 'en(5 &$&aC 'ara K!5 G$ K!e ni O!i a arrad$ en Ca OEDrica de arma( ni me e6'!C(ar$n 'ara E!r$'a ni de(a'arecL ni e(&!Me en Ca '$C5mica de Ca iQK!ierda ni Da25 de Ca m$n&aUa ni me a0$ !5 ni me &irar$n de(de !n 0eCic'&er$ ni Ca c$ L c$n Mar(0aCC Mac L!0an ni O!i a criar aCCina( ni me me&ier$n 6 DaCa( ni MendL a &$d$ eC m!nd$, $ a C$ me2$r (L, 0ice &$da( e(a( c$(a( % de(a'arecL % me a0$ ar$n % me ra25 c$n &$d$(, 0a(&a &aC '!n&$ era &$d$( eCC$(, %$ K!e &!Me Ca( e&a'a( c$n(aDida( Ca de decir 'ara K!5 cara2$ c!and$ me decLan e(&am$( 're'arand$ aC $, Ca de decir mLLL c!and$ me 0aDCaDan de &aC $ c!aC in&eCec&!aC de iQK!ierda, Ca de 'en(ar cnOir$, % mi 'adrin$ K!e c$n$ce en&e en Ca ran Em're(a de Se !r$( La Pr$('eridad, Ca de decirme !n 0$mDre de mi (en(iDiCidad deDerLa e(&ar arra(and$ en eC (aCn de inMiern$ en ParL(, a0$ra de(c!Dr$ K!e 'ara aC $ O!i a0$rrad$P e(&ar 'arad$ en e(&a e(K!ina mien&ra( cae Ca n$c0e e('erand$ eC c$n&ac&$ c$n aC !ien, cCar$ n$ (erE Enid 'er$ (erE MarceCa $ aC !ien a K!ien MarceCa enMiarE, C!e $ '$drem$( anarn$( a $&r$( K!e n$ (erEn Pi'$ RaJC Lara C0$c$Ca&e M$randi Ci(ner$( Enid M$n&e( HernEn <$nQaCe( Peric$, K!e n$ (erEn a C$ me2$r ni (iK!iera %$ '$rK!e C$ O!ndamen&aC n$ ($% %$ (in$ mi de(&in$, e('erar, mirar &an&$ carr$ K!e 'a(a % encandiCa c$n C$( Oar$(, % re'e&irP deC 'r6im$ (e Da2a MarceCa+ *eC 'r6im$ (e Da2a !n '$CicLa a K!ien n$( 0an deCa&ad$ % me ma&a+ *eC 'r6im$ (e Da2a MarceCa+ *eC 'r6im$ (e Da2a !n '$CicLa % me ma&a+ *eC 'r6im$ (e Da2a MarceCa+

http://biblioteca.d2g.com

*eC 'r6im$ (e Da2a !n '$CicLa % me ma&a+ *eC 'r6im$ (e Da2a MarceCa+ *eC 'r6im$ (e Da2a !n '$CicLa % me ma&a+ Un carr$ (e acerca, Orena, aDre Ca '!er&a+ E(O!erQ$ Ca Mi(&a 'ara di(&in !ir Ca (iC!e&a ne ra K!e (aCe+ EC r!'$ mira a &raM5( de mi( $2$(+ T$d$ Ma a decidir(e den&r$ de !n in(&an&e, 'er$ n$, me d$% c!en&a, e(&$% aK!L, 0e 'ermanecid$ aK!L $ me 0an re&enid$, d$% Ca cara a Ca n$c0e, &$d$ e(&E %a decidid$+

EL MONOPOLIO DE LA MODA
AHORA re'$(a % (i5n&a&e+ *en&r$ de !n in(&an&e en&rarE !n Mended$r a e6'Cicar&e K!e &! &eCeMi($r e(&E 'a(ad$ de m$da % K!e deDe( c$m'rar eC n!eM$ m$deC$+ En '$c$( min!&$( c$nMendrE( c$n 5C Ca( c$ndici$ne( deC cr5di&$, C$ rarE( K!e &e ace'&en eC Mie2$ m$deC$ en eC dieQ '$r cien&$ deC 'reci$ % &e dirE( K!e en Merdad !na maUana de !($ %a e( (!Oicien&e+ AC encender eC n!eM$ a'ara&$ C$ 'rimer$ K!e n$&arE( (erE K!e Ca( m$da( deC medi$dLa 0an cedid$ eC 'a($ a Ca( m$da( de Ca( d$( de Ca &arde % K!e !na &em'e(&ad de in(!C&$( &e e('era (i (aCe( a Ca caCCe c$n &!( Mie2a( c$rDa&a( de Ca !na % Mein&icinc$+ A(L a&ra'ad$, deDe( CCamar '$r &eC5O$n$ a Ca &ienda 'ara arre Car eC n!eM$ cr5di&$, a c!%$( eOec&$( in&en&arE( dar en aran&La eC a!&$mMiC+ EC c$m'!&ad$r de Ca &ienda re i(&rarE K!e eC m$deC$ e( deC dLa 'a(ad$ % '$r C$ &an&$ inace'&aDCe+ L$ me2$r K!e '!ede( 0acer e( CCamar aC c$nce(i$nari$ % 're !n&arCe ($Dre C$( n!eM$( m$deC$( de e(&a maUana+ EC c$nce(i$nari$ &e 're !n&arE K!5 0ace( CCamEnd$C$ '$r e(e &eC5O$n$ de m$deC$ an&ic!ad$, % Ce dirE( e( cier&$, 'er$ %a de(de 0ace media 0$ra e(&E( ($Dre irad$ % n$ '!ede( camDiar de m$DiCiari$+ N$ 0a% mE( remedi$ K!e CCamar aC *e'ar&amen&$ de Cr5di&$, eC c!aC accederE a reciDir eC Mie2$ m$deC$ '$r eC !n$ '$rcien&$ de (! 'reci$ a c$ndicin de K!e c$n(&i&!%a( Ca aran&La ($Dre C$( m$DiCiari$( n!eM$( de Ca( d$( de Ca &arde 'ara a(L reciDir eC m$deC$ K!e eCi2a(, de Ca( dieQ, de Ca( $nce, de Ca( d$ce, de Ca !na, de Ca( d$( % a!n de Ca( &re( % media, 5(&e eC mE( a Ca m$da 'er$ de(de C!e $ aC d$DCe deC 'reci$ a!nK!e Ca inMer(in Dien C$ MaCe+ CaCc!Ca( K!e e($ &e da &iem'$ 'ara CCamar a K!e Men an a camDiar eC c$n eCad$r % Ca neMera, 'er$ $&ra MeQ eC maCdi&$ &eC5O$n$ an&ic!ad$ n$ O!nci$na % min!&$ &ra( min!&$ eC c!ar&$ (e Ma 0aciend$ in0('i&$ % ($mDrL$+ AdiMina( K!e eCC$ (e deDe aC inde&eniDCe camDi$ de C$( e(&iC$( % eC 'Enic$ &e irE anand$, e inJ&iC (erE K!e en !na 'ri(a Oren5&ica &e arranK!e( Ca Mie2a c$rDa&a e incinere( C$( Mie2$( &ra2e( % C$( Mie2$( m!eDCe( de a%er % Ca( Mie2a( c$(a( de 0ace !na 0$ra, aJn de (!( ceniQa( OC!%e (! irremediaDCe $D($Cencia, eC CLK!id$ 'aM$r deC K!e (C$ e(ca'arE( c!and$, a Ca( c!a&r$, CCe !en &! m!2er % &!( 0i2$( car ad$( c$n C$( n!eM$( &ra2e( % C$( n!eM$( 2! !e&e(, % &ra( eCC$( eC n!eM$ Me(&!ari$ % eC n!eM$ a!&$mMiC % eC n!eM$ &eC5O$n$ % C$( n!eM$( m!eDCe( % eC n!eM$ &eCeMi($r % Ca n!eMa c$cina, aran&iQad$( &$d$( 0a(&a Ca( cinc$, % eC n!eM$ c$Drad$r de $2$( DaD$($( K!e 'ene&ra (in!$(amen&e en eC a'ar&amen&$, r$m'e &! &ar2e&a de cr5di&$ % &e n$&iOica K!e &iene( c$m'r$me&id$ &! (!eCd$ de cien aU$(, % K!e a0$ra 'a(a( a C$( &raDa2$( O$rQad$( 'er'e&!$( K!e c$rre('$nden a C$( de!d$re( en C$( (&an$( deC M$n$'$Ci$ de Ca M$da+

COMENTARIO
En /eneQ!eCa, Ca crL&ica 0a de(&acad$ mE( K!e nada eC a('ec&$ 'ardic$ de Ra6ata(la) EC &$m$ e(&E diMidid$ en (ie&e (ecci$ne(, aC !na( mE( 0$m$ 5nea( K!e $&ra(, ($Dre di(&in&$( e2em'C$( de Ca Mi$Cencia !rDana % Mi(i$ne( (a&Lrica( de Ca ($ciedad m$derna, incC!($ deC ar&e+ M!c0a( de Ca( 'ieQa( caDen den&r$ deC ener 0LDrid$ en&re en(a%$ % c!en&$ % rec!erdan eC aD(!rdi(m$, eC 0!m$r ne r$ % Ca ciencia Oiccin de 9!Ci$ C$r&EQar, 9!an 9$(5 Arre$Ca, /ir iCi$ Pinera % @CMar$ Men5ndeQ LeaC+ Sin emDar $, '!DCicad$ eC CiDr$ en 193#, C$ K!e 'red$mina e( eC &$n$ Mi$Cen&$ K!e reOCe2a eC re(en&imien&$ % Ca Or!(&racin de Ca iQK!ierda a Oine( de Ca d5cada deC (e(en&a Oren&e a Ca m!er&e deC Che <!eMara % Ca derr$&a de C$( m$Mimien&$( !erriCCer$( en /eneQ!eCa, en <!a&emaCa % en $&r$( 'aL(e( de Ca Am5rica La&ina+ P$r (er &an DreMe( Ca( 'ieQa( de Ra6ata(la# (e incC!%en aK!L c!a&r$ K!e (L caDen den&r$ de Ca ca&e $rLa deC c!en&$+ Tre( de 5(&$( Mer(an ($Dre Ca !erriCCa S0a% $&r$( (ei( en eC &$m$T mien&ra( HEC m$n$'$Ci$ de Ca m$daI cri&ica Ca Mi$Cencia de C$( medi$( '!DCici&ari$( en Ca ($ciedad deC c$n(!m$+ HU(&ed '!ede me2$rar (! mem$riaI e( eC mE( dinEmic$ de C$( &re( ($Dre Ca !erriCCa+ C$m$ eC c!en&$ e(&E e(&r!c&!rad$ ($Dre eC $CMid$ 'r$ re(iM$, eC &L&!C$ re(!C&a irnic$+ La mem$ria deC 're($ (e em'e$ra c$n C$( $C'e(+ N$ '!ede $ n$ K!iere rec$rdar C$( n$mDre( de C$( c$m'aUer$( 'ara n$ deCa&arC$(, 'er$ c$n eC a!men&$ de C$( $C'e( ni (iK!iera '!ede rec$rdar eC n$mDre de (! 'r$'ia e(c!eCa, de (! 'err$, de (! n$Mia+ La mem$ria

http://biblioteca.d2g.com

(i !e MaciEnd$(e 0a(&a K!e en eC JC&im$ 'ErraO$ eC narrad$r a'ena( '!ede rec$rdar K!5 e( !n DraQ$ $ K!5 e( !n H%$I+ La in&en(idad deC (!Orimien&$ (e reOCe2a e(&iCL(&icamen&e en Ca re'e&icin SHn$ me ac!erd$I, Hn$ me arrec!erd$I, HeC 0L ad$I, H&ra arI, HMacL$IT, en Ca( $raci$ne( (in &erminar aC Oin de C$( 'ErraO$( cinc$ % (ei( % en medi$ deC (5'&im$ % eC !($ de C$( rec!r($( c!e(&i$nad$re( SH$I, HK!iQE(I, Ha C$ me2$rI, Z[T 'er$ n$ c$n eC 'r$'(i&$ OiC$(Oic$ de 7$r e( (in$ 'ara reOCe2ar eC a&!rdimien&$ ca!(ad$ '$r C$( $C'e(+ (&$( &amDi5n 'r$M$can eC camDi$ deC '!n&$ de Mi(&a narra&iM$+ AC 'rinci'i$, 'arece K!e eC narrad$r1'r$&a $ni(&a (e e(&E 0aDCand$ en &ercera 'er($na S!(&edT4 en C$( 'ErraO$( d$( % &re(, (e c$nMier&e en (er re're(en&a&iM$ SHa !n$IT4 % a 'ar&ir deC 'ErraO$ c!a&r$, aDand$na c$n eC d$C$r &$d$ 're&e6&$ Ci&erari$ % 0aDCa en 'rimera 'er($na+ A(L e( c$m$ eC narrad$r1'r$&a $ni(&a C$ ra &ran(mi&ir (!D2e&iMamen&e Ca reaCidad deC 're($ '$CL&ic$ median&e Ca &ran(O$rmacin e(&iCL(&ica % (in !na de(cri'cin reaCi(&a+ En camDi$, en HM!er&e de !n reDeCdeI, a 'e(ar deC &L&!C$ dramE&ic$, eC narrad$r man&iene !n &$n$ $D2e&iM$ e im'a(iDCe a &raM5( de &$d$ eC c!en&$+ C$n marcada 'reOerencia '$r eC 're&5ri&$, eC narrad$r de(criDe (in nin !na em$cin &$d$ C$ K!e (!cedi+ C$m$ ni eC $Diern$ ni Ca !erriCCa menci$na Ca m!er&e deC reDeCde, Ca ac&i&!d im'er&!rDaDCe deC narrad$r (irMe 'ara 'r$M$car en eC Cec&$r Ca 'r$&e(&a c$n&ra eC '$c$ MaC$r c$ncedid$ aC (er 0!man$ en e(&$( &iem'$( &!rD!Cen&$(+ En H<r!'$I, eC narrad$r e(&aDCece mE( direc&amen&e (! iden&iOicacin c$n Ca !erriCCa de(de eC 'rimer 'ErraO$ median&e eC Hn$($&r$(I % eC HK!5 CE(&imaI+ Cada !n$ de C$( n!eMe 'rimer$( 'ErraO$( e(&E dedicad$ a !n !erriCCer$ c$n de(&in$ diOeren&e+ La a!(encia deC '!n&$ aC OinaC de e($( 'ErraO$( da Ca im're(in de K!e Ca accin n$ 0a &erminad$, de K!e Ca !erriCCa Ma a c$n&in!ar a 'e(ar de &$d$+ E(a im're(in (e reO!erQa c$n eC d5cim$ % JC&im$ 'ErraO$ en K!e eC narrad$r re(!me C$( n!eMe 'ErraO$( an&eri$re( e indica K!e e($( !erriCCer$( (erEn reem'CaQad$( '$r $&r$( % K!e &aC MeQ 5C mi(m$ &en a K!e (er reem'CaQad$+ Sin emDar $, e(a Oe en eC &ri!nO$ de Ca reM$C!cin n$ (e e6're(a c$n 0er$L(m$ ni c$n drama&icidad (in$ c$n !na Mer(in c$n&em'$rEnea deC e(&$ici(m$ c$n K!e *eme&ri$ MacLa( &ir Ca 'iedra a Ca Darranca en Los %e a(a6o) HEC m$n$'$Ci$ de Ca m$daI (e 'arece mE( a HU(&ed '!ede me2$rar (! mem$riaI '$r Ca in&en(idad crecien&e+ Mien&ra( Ca 'rimera $racin c$n(&a de c!a&r$ 'aCaDra(, Ca JC&ima c$n(&a de dieci(ie&e ren C$ne(+ A!nK!e Ca (E&ira de Ca ($ciedad deC c$n(!m$ n$ e( n!eMa en Ca c!en&L(&ica 0i('an$americana Srec!5rde(e H7aD% H+P+I de 9!an 9$(5 Arre$Ca en 19;)T, Ca in&en(idad c$n K!e 7ri&&$ <arcLa 'in&a Ca (i&!acin deC narra&ari$ c!Cminand$ en Ca '5rdida de Ca &ar2e&a de cr5di&$ % Ca c$ndena inOernaC a HC$( (&an$( deC M$n$'$Ci$ de Ca M$daI reOCe2a eC crecimien&$ de(enOrenad$ de C$( medi$( '!DCici&ari$( en&re 19;# % 19";+ Para 7ri&&$ <arcLa, Ca Mi$Cencia '!DCici&aria e( $&r$ a('ec&$ de Ca Mi$Cencia e2ercida '$r eC $Diern$ c$n&ra C$( 're($( '$CL&ic$(+ La mi(ma idea (e e6're(a e6'CLci&amen&e en H*La de CiDer&adI en K!e !n 're($ ind!C&ad$ (aCe de Ca cErceC 'ara H'a(ear en Ca &arde '$r e(&a JC&ima 0ec&Erea CiDre de &$da Ca &ierra, OCanK!eada '$r C$( m!r$( de Ca( c$nc5n&rica( inOini&a( ina $&aDCe( 'ri(i$ne(I+

http://biblioteca.d2g.com

LUISA %ALEN)UELA
X198"Y Argentina) Naci" en 2uenos Aires) =i6a %e la no-elista ' cuentista Luisa Merce%es Le-inson) A los ,5 a1os $ue a 0ar s como corresponsal %el %iario EC M!nd$+ Ah escri(i" programas para la tele-isi"n ' conoci" a los autores %el grupo TeC B!eC %urante el auge %el n$!Mea! r$man+ En *H?* -ol-i" a 2uenos Aires para tra(a6ar con La Nacin+ Despu9s %e pu(licar su primera no-ela# Ha% K!e ($nreLr B*H??+# le otorgaron la (eca Full(right para participar en el 0rograma Internacional %e Escritores en la Uni-ersi%a% %e IoVa) =a participa%o en -arios congresos ' entre *HDH ' *H3G %ict" cursos %e literatura latinoamericana en la Uni-ersi%a% %e Colum(ia en Nue-a IorE) <u o(ra consta %e otras tres no-elas: EC a&$ eOicaQ B*HD,+# C$m$ en Ca !erra B*HDD+ ' C$Ca de Ca ar&i2a, tra%uci%a al ingl9s por 8regor' Ra(assa el mismo a1o %e su pu(licaci"n en espa1ol# *H34C ' cuatro tomos %e cuentos: L$( 0er5&ic$( B*H?D+# AK!L, 'a(an c$(a( rara( B*HDG+# CamDi$ de arma( B*H3,+ % *$nde MiMen Ca( E !iCa( B*H34+) LiDr$ K!e n$ m!erde B*H45+# e%ita%o en M9.ico# recoge cuentos %e los tomos anteriores ' agrega algunos nue-os) En *H34 reci(i" una (eca 8uggenheim)

A$U PASAN COSAS RARAS


EN EL caO5 de Ca e(K!ina N&$d$ caO5 K!e (e 'recie e(&E en e(K!ina, &$d$ (i&i$ de enc!en&r$ e( !n cr!ce en&re d$( MLa( Sd$( Mida(TN Mari$ % Pedr$ 'iden (end$( c$r&ad$( % Ce( '$nen m!c0a aQJcar '$rK!e eC aQJcar e( ra&i( % aCimen&a+ Mari$ % Pedr$ e(&En (in !n man $ de(de 0ace ra&$ % n$ e( K!e (e K!e2en dema(iad$ 'er$ D!en$, %a e( 0$ra de &ener !n '$c$ de (!er&e, % de $C'e Men eC '$r&aO$Ci$( aDand$nad$ % &an (C$ mirEnd$(e (e dicen K!e K!iQE eC m$men&$ 0a%a CCe ad$+ Pr$'i$ a0L, m!c0ac0$(, en eC caO5 de Ca e(K!ina, !n$ de &an&$(+ E(&E (Ci&$ eC '$r&aO$Ci$( ($Dre Ca (iCCa arrimada a Ca me(a % nadie Miene a D!(carC$+ En&ran % (aCen C$( c0$c0am!( deC Darri$, c$men&an c$(a( K!e Mari$ % Pedr$ n$ e(c!c0anP Cada MeQ 0a% mE( % &ienen &$nadi&a, Mienen de &ierra aden&r$+++ me 're !n&$ K!5 0acen, 'ara K!5 0an Menid$+ Mari$ % Pedr$ (e 're !n&an en camDi$ (i aC !ien Ma a (en&ar(e a Ca me(a deC O$nd$, Ma a de(c$rrer e(a (iCCa % enc$n&rar e(e '$r&aO$Ci$( K!e %a ca(i aman, ca(i acarician % 0!eCen % Camen % De(an+ Un$ '$r Oin CCe a % (e (ien&a, ($Ci&ari$ S% 'en(ar K!e eC '$r&aO$Ci$( e(&arE re'Ce&$ de DiCCe&e( % eC $&r$ C$ Ma a Ci ar aC mdic$ 'reci$ de !n Da&id$ de <ancia K!e e( C$ K!e OinaCmen&e 'ide de('!5( de d!dar !n ra&$T+ Le &raen eC Da&id$ c$n D!ena &anda de in redien&e(+ ZAC CCeMar(e a Ca D$ca K!5 acei&!na, K!5 'edaci&$ de K!e($ Ma a n$&ar eC '$r&aO$Ci$( e('erEnd$C$ ($Dre Ca (iCCa aC Cad$ de Ca (!%a[ Pedr$ % Mari$ n$ K!ieren ni 'en(arC$ % n$ 'ien(an $&ra c$(a+++ AC Oin % aC caD$ eC &i'$ &iene &an&$ $ &an '$c$ derec0$ aC '$r&aO$Ci$( c$m$ eCC$(, aC Oin % aC caD$ e( (C$ c!e(&en de aQar, !na me(a me2$r eCe ida % Ci(&$+ EC &i'$ ($rDe (! DeDida c$n de( an$, &ra a !n$ K!e $&r$ in redien&e4 eCC$( ni '!eden 'edir $&r$ caO5 '$rK!e e(&En en Ca maCa c$m$ '!ede $c!rrirCe a !(&ed $ a mL, mE( K!iQE a mL K!e a !(&ed, 'er$ e($ n$ Miene a c!en&$ a0$ra K!e Pedr$ % Mari$ MiMen (!'edi&ad$( a !n &i'$ K!e (e (aca 'edaci&$( de (aCame de en&re C$( dien&e( c$n Ca !Ua mien&ra( &ermina de &$mar (! &ra $ % n$ Me nada, n$ $%e C$( c$men&ari$( de Ca m!c0ac0adaP Se C$( Me en Ca( e(K!ina(+ Ha(&a ECDa eC $&r$ dLa me C$ c$men&aDa, OL2a&e, eCCa K!e e( &an c0ica&a+ Ni K!5 ciencia Oiccin, a&erriQad$( de $&r$ 'Cane&a a!nK!e 'arecen &i'$( deC in&eri$r 'er$ &an 'einadi&$(, a&iCdadi&$( &e di $ % %$ a !n$ Ce 'edL Ca 0$ra 'er$ min a, cCar$, n$ &ienen reC$2+ Para K!5 Man a K!erer reC$2, me '$de( decir, (i MiMen en !n &iem'$ K!e n$ e( eC de n$($&r$(+ N$+ G$ &amDi5n C$( Mi, (aCen de deDa2$ de C$( ad$K!ine( en e(a( caCCe( d$nde &$daMLa K!edan % a0$ra Ma%a !n$ a (aDer K!5 D!(can a!nK!e (aDem$( K!e de2an a !2er$( en Ca( caCCe(, e($( Dac0e( en$rme( '$r d$nde (aCier$n % K!e n$ (e '!eden cerrar mE(+ Ni eC &i'$ deC Da&id$ de <ancia C$( e(c!c0a ni C$( e(c!c0an Mari$ % Pedr$, 'endien&e( de !n '$r&aO$Ci$( $CMidad$ ($Dre !na (iCCa K!e (e !r$ c$n&iene aC $ de MaC$r '$rK!e (i n$ n$ 0!Diera (id$ $CMidad$ a(L 'ara eCC$(, &an (C$ 'ara eCC$(, (i eC &i'$ deC Da&id$ n$+ EC &i'$ deC Da&id$ de <ancia, c$'a &erminada, dien&e( e(carDad$(, 'Ca&i&$( ca(i (in &$car, (e CeMan&a de Ca me(a, 'a a de 'ie, m$Q$ re&ira &$d$ me&e 'r$'ina en D$C(a 'a(a eC &ra'$ 0Jmed$ ($Dre me(a (e aCe2a % Ci(&$, 0a CCe ad$ eC m$men&$ '$rK!e eC caO5 e(&E animad$ en Ca $&ra '!n&a % aK!L MacL$ % Mari$ % Pedr$ (aDen K!e (i n$ e( a0$ra e( n!nca+

http://biblioteca.d2g.com

P$r&aO$Ci$( Da2$ eC DraQ$, Mari$ (aCe 'rimer$ % '$r e($ mi(m$ e( eC 'rimer$ en Mer eC (ac$ de 0$mDre aDand$nad$ ($Dre !n c$c0e, c$n&ra Ca Mereda+ C$n&ra Ca Mereda eC c$c0e, % '$r ende eC (ac$ aDand$nad$ ($Dre eC &ec0$ deC mi(m$+ Un (ac$ e('C5ndid$ de e(&!'enda caCidad+ TamDi5n Pedr$ C$ Me, a Pedr$ Ce &iemDCan Ca( 'ierna( '$r dema(iada c$incidencia, c$n C$ Dien K!e a 5C Ce MendrLa !n (ac$ n!eM$ % ademE( c$n C$( D$C(iCC$( CCen$( de !i&a+ Mari$ n$ (e anima a a arrarC$+ Pedr$ (L a!nK!e c$n cier&$ rem$rdimien&$ K!e crece, ca(i e(&aCCa aC Mer acercar(e a d$( cana( K!e Mienen 0acia eCC$( c$n in&enci$ne( de NEnc$n&ram$( e(&e c$c0e ($Dre !n (ac$+ E(&e (ac$ ($Dre !n c$c0e+ N$ (aDem$( K!5 0acer c$n 5C+ EC (ac$, di $+ NEn&$nce( d52eC$ d$nde C$ enc$n&r+ N$ n$( m$Ce(&e c$n men!dencia(, e(&am$( 'ara c$(a( mE( im'$r&an&e(+ C$(a( mE( &ra(cenden&e(+ Per(ec!cin deC 0$mDre '$r eC 0$mDre (i me e(&E 'ermi&id$ eC e!Oemi(m$+ <racia( a C$ c!aC eC c5CeDre (ac$ K!eda en Ca( man$( aQ$rada( de Pedr$ K!e C$ 0a &$mad$ c$n &an&$ cariU$+ C!En&a OaC&a Ce 0acLa !n (ac$ c$m$ 5(&e, ('$r& % (e !r$ Dien O$rradi&$, %a di2im$(, O$rrad$ de !i&a n$ de (eda K!5 im'$r&a Ca (eda+ C$n eC D$&Ln Dien (!2e&$ enOiCan a 'ie 0acia (! ca(a+ N$ (e deciden a (acar !n$ de e($( DiCCe&e( cr$can&i&$( K!e Mari$ cre% Mi(C!mDrar aC aDrir a'ena( eC '$r&aO$Ci$(, 'Ca&a 'ara &$mar !n &a6i $ !n mL(er$ c$Cec&iM$+ P$r Ca( caCCe( 're(&an a&encin '$r (i Ca( c$(a( rara( K!e e(&En 'a(and$, e(a( K!e $%er$n de reOiCn en eC caO5, &ienen aC $ K!e Mer c$n C$( 0aCCaQ $(+ L$( e6&raU$( 'er($na2e( $ n$ a'arecen '$r e(a( Q$na( $ 0an (id$ reem'CaQad$(P d$( Mi iCan&e( '$r e(K!ina ($n m!c0$( Mi iCan&e( '$rK!e 0a% m!c0a( e(K!ina(+ (&a n$ e( !na &arde ri( c$m$ c!aCK!iera % 'en(End$C$ Dien K!iQE &am'$c$ (ea !na &arde de (!er&e c$m$ 'arece+ S$n Ca( cara( (in e6're(in de !n dLa de (emana, &an di(&in&a( de Ca( cara( (in e6're(in de C$( d$min $(+ Pedr$ % Mari$ a0$ra &ienen c$C$r, &ienen mE(cara % (e (ien&en e6i(&ir '$rK!e en (! camin$ OC$recier$n !n '$r&aO$Ci$( SOea 'aCaDraT % !n (ac$ ('$r&+ SUn (ac$ n$ &an n!eM$ c$m$ 'arecLa mE( Dien aC $ raLd$ % c$n C$( D$rde( a(&ad$( 'er$ di n$+ E($ e(P !n (ac$ di n$+T C$m$ &arde n$ e( !na &arde OEciC, 5(&a+ AC $ (e de('CaQa en eC aire c$n eC a!CCid$ de Ca( (irena( % eCC$( em'ieQan a (en&ir(e (eUaCad$(+ /en '$CicLa( '$r &$d$( C$( rinc$ne(, '$CicLa( en C$( Me(&LD!C$( ($mDrL$(, de a 'are( en &$da( Ca( e(K!ina( c!Driend$ eC Erea ci!dadana, '$CicLa( &re'idan&e( en (!( m$&$cicCe&a( circ!Cand$ a c$n&raman$ c$m$ (i Ca marc0a deC 'aL( de'endiera de eCC$( % K!iQE de'enda, (L, '$r e($ e(&En Ca( c$(a( c$m$ e(&En % Mari$ n$ (e arrie( a a decirC$ en M$Q aC&a '$rK!e eC '$r&aO$Ci$( C$ &iene &raDad$, ni K!e $c!C&ara !n micrO$n$, 'er$ K!5 'aran$ia, (i nadie C$ $DCi a a car arC$+ P$drLa de(0acer(e de 5C en c!aCK!ier rincn % n$, Zcm$ Car ar Ca O$r&!na K!e 0a CCe ad$ (in 'edirCa a man$( de !n$, a!nK!e Ca O$r&!na &en a car a de dinami&a[ T$ma eC '$r&aO$Ci$( c$n mE( na&!raCidad, c$n mE( cariU$, n$ c$m$ (i e(&!Miera a '!n&$ de e(&aCCar+ En e(e mi(m$ m$men&$ Pedr$ decide '$ner(e eC (ac$ K!e Ce K!eda !n '$c$ rande 'er$ n$ ridLc!C$ ni nada de e($+ H$C ad$, (L, 'er$ n$ ridLc!C$4 cm$d$, aDri ad$, cariU$($, a(&adi&$ en C$( D$rde(, ($Dad$+ Pedr$ me&e Ca( man$( en C$( D$C(iCC$( deC (ac$ Bsus D$C(iCC$(T % enc!en&ra !n$( c!an&$( D$Ce&$( de c$Cec&iM$, !n 'aU!eC$ !(ad$, !n$( DiCCe&e( % m$neda(+ N$ Ce '!ede decir nada a Mari$ % (e da M!eC&a de $C'e 'ara Mer (i C$( 0an e(&ad$ (i !iend$+ B!iQE 0a%an caLd$ en aC Jn &i'$ de &ram'a indeOiniDCe, % Mari$ deDe e(&ar (in&iend$ aC $ 'arecid$ '$rK!e &am'$c$ dice 'aCaDra+ C0iOCa en&re dien&e( c$n cara de &i'$ K!e &$da (! Mida 0a e(&ad$ car and$ !n ridLc!C$ '$r&aO$Ci$( ne r$ c$m$ 5(e+ La (i&!acin n$ &iene aire &an DriCCan&e c$m$ en !n 'rinci'i$+ Parece K!e nadie C$( 0a (e !id$, 'er$ Ma%a !n$ a (aDerP en&e Miene &ra( eCC$( % K!iQE aC !n$ de2 eC '$r&aO$Ci$( % eC (ac$ c$n $(c!r$( de(i ni$(+ Mari$ (e decide '$r Oin % Ce dice a Pedr$ en !n m!rm!CC$P N$ en&rem$( a ca(a, (i am$( c$m$ (i nada, K!ier$ Mer (i n$( (i !en+ Pedr$ e(&E de ac!erd$+ Mari$ remem$ra c$n n$(&aC ia C$( &iem'$( S!na 0$ra a&rE(T c!and$ '$dLan 0aDCar(e en M$Q aC&a % 0a(&a reLr+ EC '$r&aO$Ci$( (e Ce e(&E 0aciend$ dema(iad$ 'e(ad$ % de n!eM$ &iene Ca &en&acin de aDand$narC$ a (! (!er&e+ ZADand$narC$ (in an&e( 0aDer reMi(ad$ eC c$n&enid$[ C$DardLa '!ra+ Si !en caminand$ (in r!mD$ Oi2$ 'ara de('i(&ar a aC Jn '$(iDCe a!nK!e im'r$DaDCe 'er(e !id$r+ N$ ($n %a Pedr$ % Mari$ C$( K!e caminan, ($n !n (ac$ % !n '$r&aO$Ci$( c$nMer&id$( en 'er($na2e(+ AManQan % '$r Oin eC (ac$ decideP En&rem$( en !n Dar a &$mar aC $, me m!er$ de (ed+ NZC$n &$d$ e(&$[ ZSin (iK!iera (aDer de K!5 (e &ra&a[ NG, (L+ Ten $ !n$( 'e($( en eC D$C(iCC$+ Saca Ca man$ aQ$rada c$n d$( DiCCe&e(+ MiC % miC de C$( Mie2$(, n$ (e anima a M$CMer a 0!r ar, 'er$ cree N0!eCeN K!e 0a% mE(+ 7!ena OaC&a Ce( 0acen !n$( (and`ic0e(, '!eden 'edirC$( en e(e caO5 K!e 'arece &ranK!iC$+ Un tipo %ice ' la otra se llama los s/(a%os no ha' panC cual&uier cosa# me pregunto cu/l es el la-a%o %e cere(ro+++ En 5'$ca( &!rD!Cen&a( n$ 0a% c$m$ 'arar Ca $re2a a!nK!e C$ maC$ de C$( caO5( e( eC r!id$ de M$ce( K!e &a'a Ca( M$ce(+ L$ D!en$ de C$( caO5( ($n C$( &$(&ad$( mi6&$(+ Escucha (ien# -os &ue sos inteligente)

http://biblioteca.d2g.com

ECC$( (e de2an di(&raer '$r !n ra&i&$, &amDi5n (e 're !n&an c!EC (erE eC CaMad$ de cereDr$, % (i eC K!e O!e CCamad$ in&eCi en&e (e C$ cree+ Creer '$r creer, C$( 0a% di('!e(&$( 0a(&a a creer(e C$ de C$( (EDad$( (in 'an, c$m$ (i aC !ien '!diera i n$rar K!e C$( (EDad$( (e nece(i&a 'an 'ara OaDricar Ca( 0$(&ia( deC d$min $ % eC d$min $ (e nece(i&a Min$ 'ara '$der a&raMe(ar eC 'Eram$ Oer$Q de C$( dLa( 0EDiCe(+ C!and$ (e anda '$r eC m!nd$ NC$( caO5(N c$n Ca( an&ena( a !Qada( (e 'e(can &$d$ &i'$ de c$nOe(i$ne( % (e 0acen C$( raQ$namien&$( mE( aD(&r!($( SaD(!rd$(T, aD($C!&amen&e nece(ari$( '$r nece(idad de aCer&a % '$r c!C'a de e($( d$( eCemen&$( &an a2en$( a eCC$( K!e C$( '$(een a eCC$(, C$( enM!eCMen ($Dre &$d$ a0$ra K!e e($( m!c0ac0$( en&ran 2adean&e( aC caO5 % (e (ien&an a !na me(a c$n cara de aK!L n$ 0a 'a(ad$ nada % (acan car'e&a(, aDren CiDr$( 'er$ %a e( &ardeP &raen a Ca '$CicLa 'e ada a (!( &aC$ne( % c$m$ (e (aDe C$( CiDr$( n$ en aUan a C$( (a ace( !ardiane( de Ca Ce%, mE( Dien C$( e(&im!Can+ Han CCe ad$ &ra( C$( e(&!dian&e( 'ara '$ner $rden % C$ '$nen, a em'!2$ne(P d$c!men&$(, Mam$(, Mam$(, derec0i&$ aC ceC!Car K!e e('era aO!era c$n Ca D$ca aDier&a, Pedr$ % Mari$ n$ (aDen cm$ (aCir de aCCL, cm$ aDrir(e 'a($ en&re Ca ma(a 0!mana K!e Ma aDand$nand$ eC caO5 a (! &ranK!iCidad iniciaC, c$nMaCecien&e a0$ra+ AC (aCir, !n$ de C$( m!c0ac0$( de2a caer !n 'aK!e&i&$ a C$( 'ie( de Mari$ K!e, en !n e(&$ irreOCe6iM$, a&rae eC 'aK!e&e c$n eC 'ie % C$ $c!C&a ira( eC c5CeDre '$r&aO$Ci$( a'$%ad$ c$n&ra Ca (iCCa+ *e $C'e (e a(!(&aP cree 0aDer en&rad$ en Ca C$c!ra a'r$'ia&$ria de &$d$ C$ K!e cae a (! aCcance+ *e('!5( (e a(!(&a mE( aJnP (aDe K!e C$ 0a 0ec0$ 'ara 'r$&e er aC 'iDe 'er$ Z% (i a Ca cana (e Ce diera '$r re i(&rarC$ a 5C[ Le enc$n&rarLan !n '$r&aO$Ci$( K!e Ma%a !n$ a (aDer K!5 &iene aden&r$, !n 'aK!e&e ine6'CicaDCe Sde $C'e Ce da ri(a, aC!cina K!e eC 'aK!e&e e( !na D$mDa % Me (! 'ierna M$Cand$ '$r C$( aire( (im'E&icamen&e ac$m'aUada '$r eC '$r&aO$Ci$(, %a de('anQ!rrad$ % e(c!'iend$ DiCCe&e( de C$( $rd$(, OaC($(T+ T$d$ e(&$ en eC DreML(im$ in(&an&e de di(im!Car eC 'aK!e&i&$ % de('!5( nada+ ME( MaCe de2ar Ca men&e en DCanc$, !arda c$n C$( cana( &eC5'a&a( % e(a( c$(a(+ ZG K!5 (e e(&aDa diciend$ 0ace miC aU$( c!and$ reinaDa Ca caCma[P !n CaMad$ de cereDr$4 nece(ari$ (erLa !n a!&$CaMad$ de cereDr$ 'ara n$ deCa&ar C$ K!e 0a% den&r$ de e(a caDeci&a C$ca NCa 'r$ce(in Ma '$r den&r$, m!c0ac0$(+ L$( m!c0ac0$( (e aCe2an, CCeMad$( !n '$K!i&$ a Ca( 'a&ada( '$r C$( aQ!Ce(, eC 'aK!e&e K!eda aCCL a C$( 'ie( de e(&$( d$( (eU$re( di n$(, (eU$re( de (ac$ % '$r&aO$Ci$( S!n$ de cada 'ara cadaT+ *i n$( (eU$re( $ m!% ($C$( en eC caCm$ caO5, (eU$re( a C$( K!e ni !n &$(&ad$ mi6&$ '$drE %a c$n($Car+ Se '$nen de 'ie+ Mari$ (aDe K!e (i de2a eC 'aK!e&i&$ eC m$Q$ C$ Ma a CCamar % &$d$ '!ede (er de(c!Dier&$+ Se C$ CCeMa, (!mEnd$C$ a(L aC D$&Ln deC dLa 'er$ '$r '$c$ ra&$4 C$ aDand$na en !na caCCe ($Ci&aria den&r$ de !n &ac0$ de Da(!ra c$m$ K!ien n$ K!iere Ca c$(a % &emDCand$+ Pedr$ a (! Cad$ n$ en&iende nada 'er$ '$r (!er&e n$ C$ ra re!nir Ca( O!erQa( 'ara 're !n&ar+ En 5'$ca( de cCaridad '!eden 0acer(e &$d$ &i'$ de 're !n&a(, 'er$ en m$men&$( c$m$ 5(&e eC ($C$ 0ec0$ de (e !ir MiM$ %a c$nden(a &$d$ C$ 're !n&aDCe % C$ de(Mir&Ja+ SC$ (e '!ede caminar, c$n !n$ K!e $&r$ aC&$ en eC camin$, e($ (L, 'ara Mer '$r e2em'C$ '$r K!5 CC$ra e(&e 0$mDre+ G eC 0$mDre CC$ra de manera &an man(a, &an inc$n&r$Cada, K!e e( ca(i (acriCe $ n$ de&ener(e a (! Cad$ % 0a(&a 're$c!'ar(e+ E( Ca 0$ra de cierre de Ca( &ienda( % Ca( Mended$ra( K!e enOiCan a (!( ca(a( K!ieren (aDer de K!5 (e &ra&aP eC in(&in&$ ma&ernaC (iem're e(&E aC acec0$ en eCCa(, % eC 0$mDre CC$ra (in c$n(!eC$+ P$r Oin C$ ra ar&ic!Car Ga n$ '!ed$ mE(, % eC c$rriCC$ de en&e K!e (e 0a O$rmad$ a (! aCreded$r '$ne cara de en&ender 'er$ n$ en&iende+ C!and$ (ac!de eC diari$ % ri&a N$ '!ed$ mE(, aC !n$( creen K!e 0a CeLd$ Ca( n$&icia( % eC 'e($ deC m!nd$ Ce re(!C&a e6ce(iM$+ Ga e(&En '$r ir(e % de2arC$ aDand$nad$ a (! OC$2era+ P$r Oin en&re 0i'$( C$ ra e6'Cicar K!e D!(ca &raDa2$ de(de 0ace me(e( % %a n$ Ce K!eda !n 'e($ 'ara eC c$Cec&iM$ ni !n ram$ de O!erQa 'ara (e !ir D!(cand$+ NTraDa2$, Ce dice Pedr$ a Mari$+ /am$(, n$ &enem$( nada K!e 0acer acE+ NAC men$(, n$ &enem$( nada K!e $OrecerCe+ O2aCE &!Mi5ram$(+ TraDa2$, &raDa2$, c$rean C$( $&r$( % (e c$nm!eMen '$rK!e 5(a (L e( 'aCaDra in&eCi iDCe % n$ Ca( CE rima(+ La( CE rima( deC 0$mDre (i !en 0$radand$ eC a(OaC&$ % Ma%a !n$ a (aDer K!5 enc!en&ran 'er$ nadie (e C$ 're !n&a a!nK!e K!iQE 5C (L, K!iQE 5C (e e(&5 diciend$ mi( CE rima( e(&En 'erO$rand$ Ca &ierra % eC CCan&$ '!ede de(c!Drir 'e&rCe$+ Si me m!er$ acE mi(m$ K!iQE '!eda c$Carme '$r C$( a !2eri&$( K!e 0acen Ca( CE rima( en eC a(OaC&$ % aC caD$ de miC aU$( c$nMer&irme en 'e&rCe$ 'ara K!e $&r$ c$m$ %$, en e(&a( mi(ma( circ!n(&ancia(+++ Una idea D$ni&a 'er$ eC c$rriCC$ n$ C$ de2a (!mir(e en (!( 'en(amien&$( K!e de aC !na manera Nin&!%eN ($n 'en(amien&$( de m!er&e SeC c$rriCC$ (e e('an&aP 'en(ar en m!er&e a(L en 'Cena caCCe, K!5 a&en&ad$ c$n&ra Ca 'aQ deC ci!dadan$ medi$ a K!ien (C$ Ce CCe a Ca m!er&e '$r C$( diari$(T+ -aC&a de &raDa2$ (L, &$d$( en&ienden Ca OaC&a de &raDa2$ % e(&En di('!e(&$( a a%!darC$+ E( me2$r K!e Ca m!er&e+ G Ca( D!ena( Mended$ra( de Ca( ca(a( de ar&eOac&$( eCec&r$d$m5(&ic$( aDren (!( car&era( % (acan aC !n$( DiCCe&e( '$r demE( e(&r!2ad$(, de inmedia&$ (e $r aniQa Ca c$Cec&a, Ca( mE( decidida( &$man eC diner$ de C$( $&r$( % C$( in(&an a aOC$2ar mE(+ Mari$ e(&E &en&ad$ de aDrir eC '$r&aO$Ci$( ZK!5 &e($r$( 0aDrE a0L den&r$ 'ara c$m'ar&ir c$n e(e &i'$[ Pedr$ 'ien(a K!e deDerLa 0aDer rec!'erad$ eC 'aK!e&e K!e Mari$ aDand$n en !n &ac0$ de Da(!ra+ B!iQE eran 0erramien&a( de &raDa2$, 'in&!ra en aer$($C, $ eC 'erOec&$ eK!i'i&$ 'ara armar !na D$mDa, c!aCK!ier c$(a

http://biblioteca.d2g.com

'ara darCe a e(&e &i'$ % K!e Ca inac&iMidad n$ C$ CiK!ide+ La( c0ica( e(&En a0$ra '!2and$ 'ara K!e eC &i'$ ace'&e eC diner$ 2!n&ad$+ EC &i'$ c0iCCa % c0iCCa K!e n$ K!iere Cim$(na(+ AC !na Ce e6'Cica K!e (C$ (e &ra&a de !na c$n&riD!cin e('$n&Enea 'ara (acar deC 'a($ a (! OamiCia mien&ra( 5C (i !e D!(cand$ &raDa2$ c$n mE( Enim$ % eC e(&ma $ CCen$+ EC c$c$driC$ CC$ra a0$ra de em$cin+ La( Mended$ra( (e (ien&en D!ena(, redimida(, % Pedr$ % Mari$ deciden K!e 5(&e e( !n &i'$ de (!er&e+ B!iQE 2!n&$ a e(&e &i'$ Mari$ (e decida a aDrir eC '$r&aO$Ci$(, Pedr$ '!eda reMi(ar a O$nd$ eC (ecre&$ c$n&enid$ de C$( D$C(iCC$( deC (ac$+ En&$nce(, c!and$ eC &i'$ K!eda ($C$, C$ &$man deC DraQ$ % C$ inMi&an a c$mer c$n eCC$(+ EC &i'$ aC 'rinci'i$ (e re(i(&e, &iene mied$ de e(&$( d$(P '!eden K!erer (acarCe Ca !i&a K!e acaDa de reciDir+ Ga n$ (e (aDe (i e( cier&$ $ (i e( men&ira K!e n$ enc!en&ra &raDa2$ $ (i 5(e e( (! &raDa2$, (im!Car Ca de(e('eracin 'ara K!e Ca en&e de C$( Darri$( (e c$nm!eMa+ ReOCe6i$na rE'idamen&eP Si e( cier&$ K!e ($% !n de(e('erad$ % &$d$( O!er$n &an D!en$( c$nmi $ n$ 0a% m$&iM$ 'ara K!e e(&$( d$( n$ C$ (ean+ Si 0e (im!Cad$ Ca de(e('eracin K!iere decir K!e maC ac&$r n$ ($% % M$% a '$der (acarCe( aC $ a e(&$( d$( &amDi5n+ *ecide K!e &ienen !na mirada e6&raUa 'er$ 'arecen 0$ne(&$(, % 2!n&$( (e Man a !n D$Cic0e 'ara dar(e eC C!2$ de !n$( D!en$( c0$riQ$( % Da(&an&e Min$+ Tre(, 'ien(a aC !n$ de eCC$(, e( !n nJmer$ de (!er&e+ /am$( a Mer (i de acE (aCe aC $ D!en$+ ZP$r K!5 (e Ce( 0a 0ec0$ &an &arde c$n&End$(e (!( Mida( K!e K!iQE (ean cier&a([ L$( &re( (e de(c!Dren !na id5n&ica nece(idad de '$ner $rden % reCa&an min!ci$(amen&e de(de K!e eran c0ic$( 0a(&a e(&$( dLa( acia $( en K!e &an&a( c$(a( rara( e(&En 'a(and$+ EC D$Cic0e K!eda cerca deC Once % eCC$( '$r m$men&$( (!eUan c$n ir(e $ c$n de(carriCar !n &ren $ aC $ c$n &aC de aOC$2ar Ca &en(in K!e C$( inOCa '$r den&r$+ Ga e( Ca 0$ra de Ca( ima inaci$ne( % nin !n$ de C$( &re( K!iere 'edir Ca c!en&a+ Ni Pedr$ ni Mari$ 0an 0aDCad$ de (!( ($r're(iM$( 0aCCaQ $(+ G eC &i'$ ni (!eUa c$n 'a arCe( Ca c$mida a e(&$( d$( Ma $( K!e 'ara c$Cm$ C$ 0an inMi&ad$+ La &en(in (e M!eCMe in($'$r&aDCe % (C$ 0a% K!e decidir(e+ Han 'a(ad$ 0$ra(+ ACreded$r de eCC$( C$( m$Q$( Man a'iCand$ Ca( (iCCa( ($Dre Ca( me(a(, c$m$ !n andamia2e K!e '$c$ a '$c$ (e Ma cerrand$, amenaQa c$n en !CCirC$( '$rK!e C$( m$Q$( en !n in(en(iDCe ard$r de c$n(&r!ccin (i !en a'iCand$ (iCCa( ($Dre (iCCa(, me(a( ($Dre me(a( % (iCCa( % mE( (iCCa(+ /an a K!edar a'ri(i$nad$( en !na red de 'a&a( de madera, &!mDa de (iCCa( % !na K!e $&ra me(a+ 7!en OinaC 'ara e(&$( &re( c$Darde( K!e n$ (e animar$n a 'edir Ca c!en&a+ AK!L %acenP 'a ar$n c$n (!( Mida( (ie&e (and`ic0e( de c0$riQ$ % d$( 2arra( de Min$ de Ca ca(a+ -!e !n 'reci$ eK!i&a&iM$+ Pedr$ '$r Oin NeC arr$2ad$ Pedr$N 'ide Ca c!en&a % reQa 'ara K!e Ca 'Ca&a de C$( D$C(iCC$( e6&eri$re( aCcance+ L$( D$C(iCC$( in&ern$( ($n !n m!nd$ ine(cr!&aDCe a!n aCCL, e(c!dad$ '$r Ca( (iCCa(4 C$( D$C(iCC$( in&ern$( c$nO$rman !n CaDerin&$ dema(iad$ in&rincad$ 'ara 5C+ TendrLa K!e rec$rrer Mida( a2ena( aC me&er(e en C$( D$C(iCC$( in&eri$re( deC (ac$, me&er(e en C$ K!e n$ Ce 'er&enece, 'erder(e de (L mi(m$ en&rand$ a 'a($ Oirme en Ca C$c!ra+ La 'Ca&a aCcanQa+ G C$( &re( (aCen deC re(&a!ran& aCiMiad$( % ami $(+ C$m$ K!ien (e $CMida, Mari$ 0a de2ad$ eC '$r&aO$Ci$( Ndema(iad$ 'e(ad$, %aN en&re Ca in&rincada c$n(&r!ccin de (iCCa( % me(a( encimada(, (e !r$ de K!e n$ C$ Man a enc$n&rar 0a(&a eC dLa (i !ien&e+ A Ca( '$ca( c!adra( (e de('iden deC &i'$ % (i !en camin$ aC de'ar&amen&$ K!e c$m'ar&en+ C!and$ e(&En '$r CCe ar, Pedr$ (e da c!en&a de K!e Mari$ %a n$ &iene eC '$r&aO$Ci$(+ En&$nce( (e K!i&a eC (ac$, C$ e(&ira c$n cariU$ % C$ de2a ($Dre !n a!&$ e(&aci$nad$, (! C! ar de $ri en+ P$r Oin aDren Ca '!er&a deC de'ar&amen&$ (in mied$, % (e ac!e(&an (in mied$, (in 'Ca&a % (in iC!(i$ne(+ *!ermen 'r$O!ndamen&e, 0a(&a eC '!n&$ K!e Mari$, en !n ($Dre(aC&$, n$ C$ ra (aDer (i eC e(&r!end$ K!e C$ acaDa de de('er&ar 0a (id$ reaC $ ($Uad$+

COMENTARIO
A diOerencia de MarLa L!i(a 7$mDaC % de Ca ran ma%$rLa de Ca( c!en&i(&a( de Ca( &re( JC&ima( d5cada(, L!i(a /aCenQ!eCa en HAK!L 'a(an c$(a( rara(I n$ e6'C$ra C$( 'r$DCema( Ln&im$( de Ca m!2er+ Tam'$c$ em'Cea eC m$nC$ $ in&eri$r &an &L'ic$ de m!c0$( c!en&$( in&imi(&a( c$m$ HLeccin de c$cinaI de R$(ari$ Ca(&eCCan$(+ Tan Oemini(&a $ mE( K!e (!( c$n&em'$rEnea(, L!i(a /aCenQ!eCa dem!e(&ra Sa!nK!e CC$rinda Ma&&$ de T!rner %a C$ 0aDLa dem$(&rad$ en eC (i C$ 'a(ad$T K!e Ca( m!2ere( ($n &an ca'ace( c$m$ C$( 0$mDre( de 'r$%ec&ar !na Mi(in de Ca reaCidad ($ci$'$CL&ica de (! 'aL(+ P!DCicad$ en 193;, eC &L&!C$ deC c!en&$ '!ede aC!dir a Ca( c$ndici$ne( Da2$ eC (e !nd$ 'er$na&$ S19381

http://biblioteca.d2g.com

1936T 'er$ en &5rmin$( mE( am'Ci$( (e reOiere a &$d$( C$( $Diern$( miCi&are( a 'ar&ir deC $C'e de On anLa S1966T % 'reOi !ra Ca in&en(iOicacin deC &err$r en&re 1936 % 19")+ En eOec&$, 'red$mina !n amDien&e de &err$r a &raM5( de &$d$ eC c!en&$+ L$( Mi iCan&e( (e enc!en&ran en cada e(K!ina4 &amDi5n en &$d$( C$( rinc$ne(4 m$n&ad$( en m$&$cicCe&a circ!Can Ha c$n&raman$ c$m$ (i Ca marc0a deC 'aL( de'endiera de eCC$(I4 % 'er(i !en a C$( e(&!dian&e(+ Sin emDar $, Ca (en(acin deC &err$r n$ (e crea &an&$ '$r C$( '$CicLa( c$m$ '$r Ca ac&i&!d de C$( 'r$&a $ni(&a( Mari$ % Pedr$ aC rec$ er eC '$r&aO$Ci$( % eC (ac$ aDand$nad$(+ A!n de('!5( de de(0acer(e de (!( H&e($r$(, Mari$ (e de('ier&aI en !n ($Dre(aC&$ (in H(aDer (i eC e(&r!end$ K!e C$ acaDa de de('er&ar 0a (id$ reaC $ ($Uad$I+ Si e( rar$ K!e e6i(&a &an&$ &err$r en !na ci!dad c$(m$'$Ci&a c$m$ 7!en$( Aire(, n$ C$ e( men$( K!e Ca en&e 'a(e 0amDre en !n 'aL( d$nde &radici$naCmen&e 0a(&a C$( '$Dre( c$mLan Dien+ N$ $D(&an&e, C$( d$( 'r$&a $ni(&a( (!Oren de 0amDre4 C$( (EDad$( n$ 0a% 'an % eC c$c$driC$ CC$ra '$rK!e n$ '!ede enc$n&rar &raDa2$ de(de 0ace me(e(+ La inOCacin de(c$m!naC (e re're(en&a c$n C$( d$( DiCCe&e( de HmiC, % miC de C$( Mie2$(I, aC!(in a C$( d$( &i'$( de diMi(a K!e circ!CaDan 0acia 1934 d!ran&e eC $Diern$ de I(aDeCi&a Pern+ Para indicar C$ rara K!e e( e(&a (i&!acin 'ara Ca Ar en&ina, Ca a!&$ra ac!de a Ca ciencia Oiccin % aC aD(!rdi(m$+ L$( Dac0e( en$rme( (e a&riD!%en a C$( a&erriQad$( de $&r$ 'Cane&a+ L$( 'er($na2e(, i !aC K!e C$( 'er($na2e( en eC &ea&r$ deC aD(!rd$ de 7ec_e&& % I$ne(c$ n$ (e indiMid!aCiQan ni (e iden&iOican c$m$ $ri!nd$( de nin !na re in e$ rEOica+ *en&r$ de !n amDien&e mE( $ men$( reaCi(&a, irr!m'en cier&a( Ora(e( aD(!rda(+ Mari$ % Pedr$ enc!en&ran eC '$r&aO$Ci$( HK!e %a ca(i aman, ca(i acarician % 0!eCen % Camen % De(anI+ La (im'CeQa de C$( 'r$&a $ni(&a(, c$m$ C$( de Esperan%o a 8o%ot# (e indica '$r eC Cen !a2e re'e&i&iM$ deC K!in&$ 'ErraO$P H'rimer$I4 Hc$n&ra Ca MeredaI4 HeC (ac$I+ I !aCmen&e aD(!rda e( Ca $racin ine('eradamen&e inc$m'Ce&a de C$( d$( '$CicLa( HK!e Mienen 0acia eCC$( c$n in&enci$ne( de I+ C!and$ eC &i'$ deC Da&id$ de <ancia '$r Oin (e Ma (in 0aDer(e Oi2ad$ en eC '$r&aO$Ci$(, eC ri&m$ (e aceCera median&e !n Cen !a2e eCL'&ic$ 'r$'i$ deC &eCe ramaP HEC &i'$ de Da&id$ de <ancia, c$'a &erminada, dien&e( e(carDad$(, 'Ca&i&$( ca(i (in &$car, (e CeMan&a de Ca me(a, 'a a de 'ie, m$Q$ re&ira &$d$ me&e 'r$'ina en D$C(a 'a(a eC &ra'$ 0Jmed$ ($Dre me(a (e aCe2a % Ci(&$I+ En eC m!nd$ deC aD(!rdi(m$, eC &iem'$ CineaC de(a'arece '$r c$m'Ce&$P HC$( a&erriQad$( de $&r$ 'Cane&a+++ n$ &ienen reC$2+++ MiMen en !n &iem'$ K!e n$ e( eC de n$($&r$(I4 Ca Hn$(&aC ia de C$( &iem'$( S!na 0$ra a&rE(T c!and$ '$dLan 0aDCar(e en M$Q aC&a % 0a(&a reLrI n$ c$incide c$n eC rein$ de Ca caCmaP HZG K!5 (e e(&aDa diciend$ 0ace miC aU$( c!and$ reinaDa Ca caCma[I La( CE rima( deC Hc$c$driC$I, 'er($na2e ind!daDCemen&e in('irad$ '$r eC c!en&$ &i&!Cad$ HEC c$c$driC$I deC !r! !a%$ -eCi(Der&$ HernEndeQ, 'erO$ran eC a(OaC&$ % e( '$(iDCe K!e de(c!Dran eC 'e&rCe$+ TaC MeQ C$ mE( rar$ de &$d$ eC c!en&$ e( K!e C$( d$( ami $( &erminan '$r aDand$nar eC '$r&aO$Ci$( % eC (ac$ (in e6aminar Dien (i c$n&enLan eC diner$ K!e Ce( daDa &an&a iC!(in de(de eC 'rinci'i$ 0a(&a eC Oin deC c!en&$+ Rara &amDi5n e( Ca c$e6i(&encia en eC c!en&$ de C$( ra( $( aD(!rdi(&a( c$n aC !n$ K!e $&r$ '$r&eUi(m$ K!e n$ de2a C! ar a d!da( ($Dre Ca !Dicacin deC c!en&$P man $, !i&a, cana(, 'iDe % eC !($ deC M$(e$ (C$ en Ca Ora(e e(cri&a c$n Ce&ra( c!r(iMa(P @Escucha (ien# -os &ue sos inteligenteA) O&ra rareQa e( Ca meQcCa de Ca narracin en &ercera 'er($na $mni(cien&e c$n Ca in&erMencin 'er($naC deC narrad$r SZde Ca narrad$ra[T, a Mece( c$n C$( 'ar5n&e(i( D$r ean$(P HUn cr!ce en&re d$( MLa( Sd$( Mida(TI4 H'$rK!e e(&En en Ca maCa c$m$ '!ede $c!rrirCe a !(&ed $ a mL, mE( K!iQE a mL K!e a !(&edI4 H'er(ec!cin deC 0$mDre '$r eC 0$mDre (i me e(&E 'ermi&id$ eC e!Oemi(m$I4 H!n '$r&aO$Ci$( SOea 'aCaDraTI4 H(e 0acen C$( raQ$namien&$( mE( aD(&r!($( SaD(!rd$(TI+ N$ e( '$r ca(!aCidad K!e L!i(a /aCenQ!eCa 0a%a e(c$ id$ eC &L&!C$ de e(&e c!en&$ 'ara &$d$ eC &$m$+ ECCa M!eCMe a (!Dra%arC$ en eC JC&im$ c!en&$, HEC C! ar de (! K!ie&!dI, en K!e Ca narrad$ra e(&E e(criDiend$ Mari$( c!en&$( de e(&e &$m$ incC!($ HAK!L 'a(an c$(a( rara(I+ P$r $&ra 'ar&e, e(&e c!en&$ n$ e( eC mE( re're(en&a&iM$ de C$( c!en&$( de e(&e &$m$+ La ran ma%$rLa de eCC$( ($n DreMe( c!en&$(1en(a%$( K!e '$drLan c$m'arar(e c$n Con$a(ulario de 9!an 9$(5 Arre$Ca, c$n Cronopios ' $amas de 9!Ci$ C$r&EQar % c$n Ra6ata(la de L!i( 7ri&&$ <arcLa+ Mien&ra( HC$Cec&iMeriada(I e( !na e'$'e%a arre$Ciana de &re( 'E ina( ($Dre !n Mia2e en !n c$Cec&iM$ Sa!&$DJ(T de 7!en$( Aire(4 % mien&ra( HE(caCeranI rec!erda &an&$ a Arre$Ca c$m$ a C$r&EQar '$r Ca derr$&a deC Mended$r de e(caCera( e6're(ada '$r eC 2!e $ de 'aCaDra( e(caCbera X%a n$ e( Mended$r de e(caCera(Y4 Ca ma%$r 'ar&e de C$( c!en&$( c$mDinan ra( $( deC &ea&r$ deC aD(!rd$ c$n C$( deC &ea&r$ de Ca cr!eCdad 'ara den!nciar Ca Mi$Cencia deC r5 imen miCi&arP HL$( me2$r caCQad$(I, HEC d$n de Ca 'aCaDraI, HL$( Ma(ca'i$(I, HP!r$ c$raQnI % $&r$(+ Sin emDar $, de ac!erd$ c$n Ca &endencia ma%$ri&aria de e(&e 'erL$d$ de 193#119";, L!i(a /aCenQ!eCa aDand$na eC aD(!rdi(m$ en (! c$Ceccin (i !ien&e, Cam(io %e armas S19")T+ (&a c$n(&a de (C$ cinc$ c!en&$( 'er$ ($n mE( Car $(, mE( reaCi(&a( % '$r C$ &an&$ C$( 'er($na2e( (e indiMid!aCiQan mE(+ EC &ema (i !e (iend$ Ca Mi$Cencia 'er$ 're(en&ada de !na manera mE( direc&a % c$mDinada c$n eC (e6$+ Para (!Dra%ar &an&$ eC 'red$mini$ &emE&ic$ de Ca Mi$Cencia c$m$ Ca CiDeracin de Ca( c!en&i(&a( %

http://biblioteca.d2g.com

n$MeCi(&a( ac&!aCe( de C$( &ema( in&imi(&a(, cierr$ e(&e c$men&ari$ c$n Ca mencin de d$( n$MeCa( ar en&ina( de den!ncia e(cri&a( '$r m!2ere(P La ultima con&uista %el /ngel S1933T de ECMira Or'05e S198#T % La penFltima -ersi"n %e la Colora%a ;illanue-a S193"T de Mar&a L%nc0 S1984T+

http://biblioteca.d2g.com

ANA L$DIA %EGA


X1946Y 0uertorri&ue1a) Naci%a en <anturce) 0ro$esora %e $ranc9s ' %e literatura cari(e1a en la Uni-ersi%a% %e 0uerto Rico) El t tulo %e su tesis %octoral# EC mi&$ deC re% C0ri(&$'0e en eC &ea&r$ de Ca( An&iCCa(, pregona su inter9s en el Cari(e) E$ecti-amente# su segun%a e%ici"n# Encancaran!DCad$ % $&r$( c!en&$( de na!Ora i$ N 0remio Casa %e las Am9ricas *H3,N est/ %e%ica%a @a la con$e%eraci"n cari(e1a %el $uturo para &ue llue-a pronto ' escampeA e inclu'e seis cuentos con persona6es cu(anos# %ominicanos# haitianos ' puertorri&ue1os u(ica%os en 0uerto Rico# Nue-a IorE# =ait ' 7amaica) La primera colecci"n# /Lr ene( % mEr&ire( B*H3*+# consta %e seis cuentos escritos por ;ega# seis por Carmen Lugo Filippi ' uno escrito entre las %os) @Letra para salsa ' tres soneos por encarg"A se pu(lic" en ese tomo) En *H35 ;ega estren" una o(ra %e teatro# PCaQa de Ca C$nMaCecencia, en cola(oraci"n con Nelson Ri-era) En *H3># su cuento @0asi"n %e historiaA gan" el premio @7uan Rul$o InternacionalA en 0ar s ' ser/ pu(lica%o en otro li(ro %e cuentos &ue est/ terminan%o %e escri(ir en Francia)

LETRA PARA SALSA Y TRES SONEOS POR ENCARGO


La Mida &e da ($r're(a(, ($r're(a( &e da Ca Mida+++ RU7N 7LA*ES EN LA *E *IE<O OieDra Ca Oie(&a 'a&r$naC de naC a(+ R$&!nda( en (!( 'an&i( sFper!looE# im'$nen&e( en 'erOiC de OaCda &!D$, in(!r en&e( Da2$ eC Oa(ci(m$ de Ca Oa2a, aDi(maCe(, $CLm'ica(, n!cCeare(, (!rcan Ca( acera( ri$'edren(e( c$m$ inMenciDCe( aer$naMe( naci$naCe(+ En&re eC c!Ci'ande$, mE( in&en($ K!e !n arreDa&$ c$C$mDian$, mE( 'er(eMeran&e K!e S$m$Qa, eC Ti'$ ra(&rea a Ca Ti'a+ -ieC c$m$ !na 'r$ce(in de Semana San&a c$n (! r$(ari$ de K!5 D!ena e(&E(, mamic0!Cin, K!5 Dien &e Me(, K!5 ric$( &e K!edan e($( 'an&aC$nci&$(, K!5 c0!Ca e(&E e(a 0emDr$&a, men, K!5 can&$ e (iCEn, &an&a carne % %$ c$miend$ 0!e($+++ La Merdad e( K!e Ca Ti'a e(&E D!ena+ Se Ce &ran('aren&a eC (rassiere) Se Ce marca eC TriEn !C$ de Ca( 7erm!da( a cada &emDCeK!e$ de &ac$ Oin$+ Per$ Ca Merdad e( &amDi5n K!e eC Ti'$ &ran(arLa 0a(&a '$r !n 'aC$ de ma'$ di(OraQad$ de 'eC$&er$+ Adi(((( 'reci$((((a, (e de(inOCa eC Ti'$ en (en(!aCe( (iDiCancia(, arrimand$ 'eCi r$(amen&e eC 0$cic$ a C$( &ec0nic$C$re( riQ$( de Ca 'er(e !ida+ La c!aC aceCera a!&$mE&ica %, c$n !n remene$ de naC a( en high# '$ne m$men&Eneamen&e a (aCM$ (! Mir&!d+ Per$ eC (aC(er$ ($Ci&ari$ M!eCMe aC 'erniC, ($neand$ (in &re !aP K!5 c0a(i(, ne ra, K!5 ma(e&era e(&E(, K!5 ma&eria 'rima, K!5 &r$nc$ e 2eMa, K!5 Q$c$(, mama, K!i5n O!era CC!Mia 'a caeC&e encima+ *$( dLa( DLDCic$( d!ra eC a(edi$+ *$( dLa( de caDecid!ra 'er(ec!cin % enc$c$ran&e can&aCe&a+ *$( C!en $( dLa( de K!5 c0!CerLa, &ri !eUa, (i &e man $ &e 0a $ CeUa, K!5 De(&ia e(a 0emDra, (ea mi Mida, '$r &i ($% ca'aQ 0a(&a de &raDa2aC, 'a K!i5n &e e(&arE( !ardand$ en neMera, aD!(ad$ra+ AC &ercer dLa, Oren&e '$r Oren&e a ACmacene( Pi&!(a % aC &$K!e de ($Ori&$ de medi$dLa, Ca MLc&ima c$ e im'!C($, ira e('ec&ac!Car ($Dre (!( 'recari$( &ac$ne( %P ence(&aaaaaaaaaaP NZ/am$([ EC 2ine&e, de(m$n&ad$ '$r (! m$n&!ra da !na M!eC&a de carner$ em$ci$naC+ Per$, di('!e(&$ a &$d$ '$r (aCMar Ca MiriCidad 'a&ria, cae de 'ie aC in(&an&e % di('ara, &raici$nad$ '$r Ca ramE&icaP NMande+ La Ti'a encaDeQa a0$ra ($Cemnemen&e Ca 'arada+ En eC parEing de Ca PCaQa deC Mercad$ 2an !ea !n -$rd T$rin$ r$2$ me&ECic$ deC ^69+ Se m$n&an+ Arrancan+ La radL$ a!CCa !n D$Cer$ (eniC+ La Ti'a !La c$n !na

http://biblioteca.d2g.com

man$ en eC M$Can&e % $&ra en Ca Men&ana, c$n !n aireci&$ de n$ K!erer Ca c$(a+ EC Ti'$ (e '$ne a de(ear Mi$Cen&amen&e !n a'ar&amen&$ de ($C&er$ c$n Mi(&a aC mar, e('ecie de di(c$&eca1ma&ader$ d$nde 'r$ce(ar e(e material prime K!e Ce CC!eMe a !n$ c$m$ c!'n ra&!i&$ de Ca Mida+ Per$ eC de(em'Ce$ n$ ceDa (!eU$( % eC Ti'$ (e OCa eCa '$r den&r$ c$n K!e (i C$ CCe $ a (aDer a &iem'$ Ce aCCan$ eC c!ar&$ a Pa'$ B!i(K!e%a, 'ana de UC&ram$na, DrdeC de DiCCar, c!a&e de 2!ma( % 2eMa(, 'eric$ de aC&a( n$&a(+ *i&a (ea, c$ncC!%e Oa&aC+ G e( rimiend$ (! ric&!( mE( &eCen$MeC, &ra&a de ($C&ar c$n na&!raCidadP NC$ e 'a PiU$ne(+ Per$ a arrand$ Ca carre&era de Ca !a( c$m$ (i O!era !n d$rad$ m!(C$ de WentucE'!$rie% chicEen# Ca Ti'a (e a'!n&a $&r$ cana(&$ &Eci&$+ La en&rada aC m$&eC %ace $c!C&a en Ca maCeQa+ AmDien&e de !erriCCa+ EC T$rin$ (e de(CiQa Ma(eCin$($ '$r eC camini&$ e(&rec0$+ EC em'Cead$ (aC!da de Ce2i&$(, mira c$$Cmen&e 0acia adeCan&e c!aC en rin $Cad$ eK!in$+ EC carr$ (e am$c$Ca en eC garage) 7a2a Ca Ti'a+ EC Ti'$ &ra&a de aDrir Ca '!er&a deC carr$ (in CeMan&ar eC (e !r$, 0ercJCea em're(a+ P$r Oin a&erriQa en n$mDre deC =omo sapiens) La CCaMe e(&E cCaMada en Ca cerrad!ra+ En&ran+ ECCa enciende Ca C!Q+ Nen inmi(eric$rde, deCa&$r de Darr$( % e('iniCCa(+ EC Ti'$ (e &rinca de $C'e an&e Ca man$ ne ra % aDier&a deC em'Cead$ 'r$&!Derand$ Men&aniCCa aden&r$+ Se ac!erda deC MacL$ in&er'Cane&ari$ de (! DiCCe&era+ Min!&$ (ec!Car % a nic$ aC caD$ deC c!aC Ca Ti'a de'$(i&a cinc$ 'e($( en Ca man$ ne ra K!e (e cierra c$m$ $(&ra $Oendida % de(a'arece, M$CMiend$ a rea'arecer de inmedia&$+ /$Q r$nc$na &i'$ <$dOa&0erP NS$n (ie&e+ -aC&an d$(+ La Ti'a (!('ira, reD!(ca en Ca car&era, (aca lipsticE# c$m'ac&$, ce'iCC$, mE(cara, Eleene.# Da(e, ($mDra, D$CL raO$, 'erO!me, 'an&i Di_ini de enca2e ne r$, Tam'a6, de($d$ran&e, ce'iCC$ de dien&e(, O$&$n$MeCa % d$( 'e($( K!e ec0a c$m$ 'ar de 0!e($( a Ca man$ in(aciaDCe+ EC Ti'$ (ien&e Ca $DCi acin 0i(&ric$1($ciaC de c$men&arP NLa caCCe &a d!ra, Za0[ *e(de eC DaU$ CCe a Ca ca&ara&a de Ca 'C!ma aDier&a+ EC c!ar&$ &iene cara de cC(e&+ Per$ e('e2$( '$r &$da( 'ar&e(+ Cama de media 'CaQa+ SEDana( Cim'ia( a!nK!e (!Orida(+ Cer$ aCm$0ada+ 7$mDiCCa r$2a ($Dre caDecera+ EC Ti'$ c$m$ K!e (e OriK!ea 'en(and$ en Ca can&idad de en&e K!e 0aDrE ($nr$2ad$ e(a D$mDiCCa c0iCC$na, &$da Ca DeCCaK!erLa naci$naC K!e 0aDrE de(emD$cad$ aCCL, C$( c!adraQ$( K!e (e 0aDrE !Oead$ e(e e('e2$, &$d$( C$( Drinc$&e$( K!e 0aDrE a !an&ad$ e(a cama+ EC Ti'$ 'arK!ea eC crEne$ en Ca PCaQa de Ca C$nMaCecencia, Dien n$mDrada '$r Ca( 0!e(&e( de enOermi&$( K!e aCCL 0aCCan (! c!ra c$&idiana, $0, PCaQa de Ca C$nMaCecencia d$nde eC e('ace$ de C$( 'ana( (e 0ace ri&$ &riDaC+ A0$ra Ce &$ca a 5C % C$ K!e Ma a e('e'i&ar n$ e( cam'aUa eCec&$raC+ Se c!adra Oren&e aC r!'$, 'a(ea, Ma % Miene, (!De % Da2a en (! m$n&!ra 5'icaP La Ti'a e(&aDa mE( d!ra K!e eC c$raQn de !n maOi$($, man$+ G$ n$ 0ice mE( K!e mirarCa % (e me M$CMi meren !e aCCL mi(m$+ Me Ca CCeM5 'a !n m$&eC, men, a0$ra Ce &!mDan a !n$ (ie&e c$c$( '$r !n '$CMiCC$+ La Ti'a (aCe deC DaU$+ C$n !n !iCCe de di$(a Da(&an&e merecid$+ E(n!L&a+ Tremenda india+ La C0acn era c0!mDa, DrdeC+ NZG &J n$ &e 'ien(a( K!i&ar Ca r$'a[ N&r!ena <!aDance6 de(de Ca( aC&!ra( 'rec$C$mDina( deC G!nK!e+ EC Ti'$ '$ne man$( a Ca $Dra+ Cae Ca cami(e&a+ Cae Ca c$rrea+ Cae eC 'an&aCn+ La Ti'a (e rec!e(&a 'ara Ci ar&e me2$r+ Cae '$r Oin eC caCQ$nciCC$ c$n eC 'e($ me&ECic$ de !n cin&!rn de ca(&idad+ TeCediri id$ de(de Ca cama, !n 'r$%ec&iC cCa!(!ra eC strip!tease) EC Ti'$ C$ cac0ea en eC aire+ E( N$0, '!d$rN !n c$nde(cendien&e c$ndn+ G de C$( inde(ec0aDCe(+ En eC DaU$ (a&!rad$ de Wing 0ine# eC mac0$ caDrL$ (e Oa2a c$n Ca na&!raCeQa+ B!iere en&rar en &$d$ (! e('Cend$r D5Cic$+ CereDr$( re&r$ac&iM$( n$ a%!dan+ PeCe( a &raM5( de '!er&a en&reaDier&aP nada+ Pan&i( ne r$( de mae(&ra de e(&!di$( ($ciaCe(P nada+ <rin a ($CeEnd$(e &e&a( Famil' <i:e en aQ$&eaP nada+ Pare2a ($DEnd$(e de A a F en Ca JC&ima OiCa deC cine Paradi(eP nada+ E(&am'ida de m!2ere( r$Qada( en caCCe(, de(eada(, de(OC$rada( a crEne$ Cim'i$4 re'a($ de reMi(&a( Lu:# 0imienta emD$&eCCada(4 inc$m'araDCe( 'E ina( deC medi$ de 0la'(o'# reVin%# repla'C Mie2a( Ora(e( de !erra caCien&eP cr!ciOLcame, ne ri&$, de(&r!%eme, 'a'i, 0aQme 'a'iCCa, 'a'&e+ Per$P nada+ N$ 0a% Dr!2$ K!e CeMan&e e(e m!er&$+ La Ti'a CCama+ CCar_ Ven& D!(ca en Man$ Ca (aCida de emer encia+ S! &ra2e de S!'ermEn e(&E en eC laun%r') En !na 0!mareda de MarCD$r$, Ca Ti'a reQa (!( JC&ima( $raci$ne(+ La (!er&e e(&E c$m$ K!ien dice ec0ada % eCCa emD!CCada en eC de('$2$ (in i !aC de Ca Mida+ *e(de Ca D$da de H5c&$r c$n aK!eCCa DCanK!i&a c$memierda deC C$ndad$, eC 0imen 'e(a c$m$ !n crimen+ Sie&e aU$( a Ca merced de !n den&i(&a mami&$+ Sie&e aU$( de reCCenar carie( % ra('ar (arr$+ Sie&e aU$( de c$n&em'Car ar an&a( e('a&arrada(, de re('irar aCien&$( de '$Q$ (5'&ic$ a camDi$ de !na !iUada, !n 'ir$'$ m$n $, !n r$ce de mari'$(a, !na e('eranQa %er&a+ Per$ 0$% e(&aCCa eC c$nMen&$+ H$% c$ en eC M!eC$ de &$ma&er$( C$( M$&$( de ca(&idad+ La Ti'a camDia eC canaC %

http://biblioteca.d2g.com

(in&$niQa aC Ti'$ K!e eC de(&in$ Ce 0a Mendid$ en Dara&iCC$P &a'n, re $rde&e, aOr$ de 'eine&a erec&a, T!shirt r$2$ 'aMa % ma0$ne( !C&imE&!m+ La Merdad e( K!e aU$( C!Q de (!( mE( 'Ca&inad$( (!eU$( de a(i(&en&e den&aC+ Per$ Ca Merdad e( &amDi5n K!e eC m$men&$ 0i(&ric$ e(&E a0L, &!mDEnd$Ce Ca '!er&a c$m$ !n marid$ D$rrac0$, K!e (e Ce e(&E 0aciend$ &arde % %a Ca !a !a 'a(, K!e en&re /ie&nam % Ca emi racin K!eda eC raci$namien&$, K!e Ca e(&adidad e( 'ara C$( '$Dre(, K!e (i n$ %$ !ea en $rda % K!e de('!5( de &$d$ eC arma im'$r&a men$( K!e Ca de&$nacin+ A(L e( K!eP &$d$ e(&E cien&LOicamen&e 'r$ ramad$+ Ha(&a eC &ran(i(&$r K!e a0$ arE (!( ri&$( Me(&aCe(+ G &ra( !n deD!& en ($ciedad (in Cen&e2!eCa( ni can!&iCC$(, eC MeC$ im'ene&raDCe deC an$nima&$ 0aDrE de &ra ar(e '$r (iem're eC '$r&E&iC 'are2$ de emer encia+ *e 'r$n&$, %e(e !n ri&$ de( arrad$r+ La Ti'a emDaCa 0acia eC DaU$+ EC &i'$ caDaC a de medi$ anc0e&e ($Dre eC Dide&, mE( 2inc0$ K!e !n rin $ en OeDrer$+ AC MerCa cae aC (!eC$, e'iC5'&icamen&e c$n&$r(i$nad$ % imiend$ c$m$ Enima en 'ena+ Pa&aCe$(, c$n&racci$ne(, e&c5&era+ P! iCa&$ 'r$ re(iM$ de Ca Ti'a an&e Ca '$(iDiCidad cada MeQ mE( '$(iDCe de 0aDer(e enredad$ c$n !n &eca&$, c$n !n dr$ $ irreden&$+ C!and$ C$( emid$( (e M!eCMen ca(i e(&er&$re(, Ca Ti'a 're !n&a 'r!den&emen&e (i deDe CCamar aC em'Cead$+ C$m$ '$r ar&e de ma ia ce(an Ca( Camen&aci$ne(+ EC &i'$ (e endereQa, arr!CCEnd$(e ma&ern$ C$( c0ic0$( ad$C$rid$(+ NE(&$% maC$ deC e(&ma $ Ndice c$n mirada de 'erri&$ (arn$($ a encar ad$ de Ca 'errera+ SONEO I Primer$( a!6iCi$(+ Re('iracin D$ca a D$ca+ Acariciand$ Ca 'anci&a en cri(i(, Ca Ti'a r$m'e c$n !n ra'e$ OC$recid$ de ma&eriaCi(m$ 0i(&ric$ % de ($ciedad (in cCa(e(+ -riccin Mi $r$(a de dic&ad!ra deC 'r$Ce&ariad$+ Reci&aC aCeC!%a deC Pr$ rama deC Par&id$+ EC Ti'$ e6'erimen&a eC O$r&aCecimien&$ rad!aC, a c$r&a, mediana % Car a e(caCa, de (! c$nciencia Cir$na+ Se !ni$nan+ Em$ci$nad$( en&$rnan aC !nL($n$ Ca In&ernaci$naC mien&ra( (!( inOrae(&r!c&!ra( (e c$nm$ci$nan+ La na&!raCeQa ac!de aC CCamad$ de Ca( ma(a( m$MiCiQada( % eC ac&$ K!eda diaC5c&icamen&e c$n(!mad$+ SONEO II La Ti'a c$nOr$n&a hea-'%ut' aC Ti'$+ L$ (ien&a en Ca cama, (e cr!Qa de 'ierna( a (! Cad$ %, c$n im're(i$nan&e OC!ideQ % meridiana cCaridad, mac0e&ea Ca $'re(in miCenaria, Ca 'Canc0a 'er'e&!a % Ca c$cina O$rQada, c$m'aUer$+ *i(&raLda '$r (! 'r$'ia eC$c!encia, !(a eC (rassiere de cenicer$ aC recCamar enOE&ica Ca i !aCdad eni&aC+ 7a2$ eC O$c$ im'CacaDCe de Ca raQn, eC Ti'$ c$nOie(a, (e arre'ien&e, 0ace Oirme 'r$'(i&$ de enmienda e im'C$ra OerMien&emen&e Ca c$m!nin+ Em$ci$nad$(, 2!n&an caDeQa( % (e O!nden en !n Car $ De($ i !aCi&ari$, in&r$d!ciend$ e6ac&amen&e Ca mi(ma can&idad de Cen !a en Ca( re('ec&iMa( caMidade( D!caCe(+ La na&!raCeQa ac!de aC CCamad$ !ni(e6 % eC ac&$ K!eda eK!i&a&iMamen&e c$n(!mad$+ SONEO III La Ti'a (e Mi(&e+ Le CanQa Ca r$'a aC Ti'$, aJn a&rinc0erad$ en eC DaU$+ Se Car an deC m$&eC (in cr!Qar 'aCaDra+ C!and$ eC T$rin$ r$2$ me&ECic$ deC ^69 (e de&iene en Ca *e *ie $ 'ara ($C&ar (! car a, (i !e 'rendida Ca Oie(&a 'a&r$naC c$n (! mac0ina de caDaC aDCe( naC a(+ C$n Ca in&en(idad de !n arreDa&$ c$C$mDian$ % Ca 'er(eMerancia ($m$ciana, c$n Ca de(Oac0a&eQ deC S0a, eC Ti'$ reincide MiCmen&e+ G (e rein&e ra a (! ra(&re$ cac0$nd$, aC r$(ari$ de Ca in&erminaDCe a!r$ra de K!5 mene$ CCeMa e(a m!Ca&a, $%e (a('# K!5 &J c$me( 'a e(&aC &an (aC!daDCe, aMe marLa, K!5 cCa(e e C$miCC$, C$ K!e 0ace eC arr$Q c$n 0aDic0!eCa(, K!5 &r$2 de caCne, mami, (i &e c$2$+++

COMENTARIO
Mien&ra( Ca( c!en&i(&a( de Ca( eneraci$ne( an&eri$re( (e e(O$rQaDan '$r ca'&ar C$( (en&imien&$( re'rimid$( de Ca m!2er e6'C$&ada $ maC c$m'rendida, Ana L%dia /e a n$ (C$ enarD$Ca Ca Dandera de Ca reM$C!cin (e6!aC

http://biblioteca.d2g.com

(in$ K!e Ca c$nMier&e en !n (LmD$C$ de Ca cri(i( ac&!aC de P!er&$ Ric$+ Can(ada de 0acer eC 'a'eC de Ca 'er(e !ida, Ca n!eMa m!2er '!er&$rriK!eUa (e M!eCMe Ca 'er(e !id$ra+ ECCa e( Ca K!e &iene eC c$c0e4 eCCa mane2a4 eCCa e(c$ e eC m$&eC4 eCCa 'a a eC c!ar&$4 % eCCa (e de(Mi(&e an&e( K!e 5C+ -ren&e a e(a a re(iMidad, eC Ti'$ (e M!eCMe &$&aCmen&e im'$&en&e+ En eC 'Can$ 0!man$, (e enriK!ece eC c!en&$ c$n Ca reMeCacin reCa&iMamen&e &ardLa de K!e Ca Ti'a e( Mir en4 de K!e (!Ori !na de(iC!(in am$r$(a4 % de K!e 0a a !an&ad$ (ie&e aU$( de &raDa2$ de(a radaDCe de a(i(&en&e den&aC+ La c$nMer(in deC Ti'$ en (LmD$C$ naci$naC (e C$ ra c$n Ca Ora(e H'$r (aCMar Ca MiriCidad 'a&riaI 'er$ &amDi5n (e an&ici'a c$n Ca ima en de Ca( HinMenciDCe( aer$naMe( naci$naCe(I % (e reO!erQa c$n Ca( aC!(i$ne( aC de(em'Ce$, a Ca cam'aUa eCec&$raC % a Ca e(&adidad+ O (ea K!e mien&ra( Ca a($ciacin '$CL&ica % ec$nmica c$n C$( E(&ad$( Unid$( 'r$d!cLa !n niMeC de Mida reCa&iMamen&e aC&$, eC 0$mDre '!er&$rriK!eU$ '$dLa man&ener !na ima en Da(&an&e '$(i&iMa de (L mi(m$4 '$dLa O!nci$nar c$m$ 0$mDre+ En camDi$, Ca Hde(inOCacinI deC C$D$ deC O'era&i$n 7$$&(&ra'( a 'ar&ir de 193# c$n Ca aC&a &a(a de de(em'Cead$( % de dr$ adic&$( Ce re(&a (! MiriCidad+++ ($Dre &$d$, Oren&e a Ca reencarnacin de <!aDance6, Ca di$(a &aina de Ca Oer&iCidad K!e (e iden&iOica c$n HCa( aC&!ra( 'rec$C$mDina( deC G!nK!eI S!n 'arK!e naci$naCT+ Se Ce a re a aJn mE( 'e($ a e(&e e'i($di$ (e6!aC c$n Ca( aC!(i$ne( aC 'a(ad$ Ce2an$P HCa $'re(in miCenariaI, H(! m$n&!ra 5'icaI, Hd$( dLa( DLDCic$(I+ Sin emDar $, eC MaC$r e(&5&ic$ deC c!en&$ de'ende en ran 'ar&e de (! c$micidad % deC &$n$ carnaMaCe(c$ en eneraC, K!e (e e(&aDCece de(de eC 'rimer 'ErraO$ ma i(&raC+ En c!a&r$ ren C$ne( % medi$, c$n Ca a%!da de Ca aCi&eracin, (e D!rCa de Ca I Ce(ia, deC c$n(!mi(m$, deC Cen !a2e 0LDrid$ % de C$( Mia2e( S$ !erra(T in&er'Cane&ari$(+ E(e &$n$ c$n (! ri&m$ m!(icaC (e man&iene a &raM5( de &$d$ eC c!en&$ c$n !n mane2$ (!mamen&e 0EDiC deC n!eM$ diaCec&$ caCCe2er$ 'er$ aJn mE( c$n c$mDinaci$ne( in eni$(a( de M$caDC$( % de imE ene(, m!c0$( de C$( c!aCe( &ienen c$nn$&aci$ne( (e6!aCe(+ N$ e( de e6&raUar K!e Ana L%dia /e a 0a%a e(c$ id$ eC &$n$ carnaMaCe(c$ 'ara e6're(ar Ca d$DCe 'r$DCemE&ica (eria de Ca (i&!acin ac&!aC de Ca m!2er % de P!er&$ Ric$+ O&r$( e2em'C$( recien&e( de Ci&era&!ra carnaMaCe(ca ($n De %"n%e son los cantantes S1963T deC c!Dan$ SeMer$ Sard!% % Despu9s %e las (om(as S1939T deC !a&emaC&ec$ Ar&!r$ Aria(+ E( K!e &iende a 0aDer cier&a c$rre('$ndencia en&re Ca &e$rLa % Ca creacin, ($Dre &$d$ &ra&End$(e de a!&$re(1ca&edrE&ic$(1crL&ic$( c$m$ /e a % Aria(+ En e(&e 'eri$d$ de 193#119"; (e 0a 0aDCad$ m!c0$ de Ca( &e$rLa( de Mi2aiC 7a2&in ($Dre Ca Ci&era&!ra c$m$ carnaMaC+ *e Ca mi(ma manera, c!and$ e(&aDa de m$da Ca crL&ica arK!e&L'ica en Ca d5cada deC ;# (e '!DCicar$n n$MeCa( arK!e&L'ica( c$m$ 0e%ro 0/ramo % Los pasos per%i%os) EC Oin deC c!en&$, $ me2$r dic0$, C$( &re( Oine( deC c!en&$, c$rre('$nden aC a! e deC Cec&$r c$m$ cread$r de Ca $Dra (e Jn Ca( &e$rLa( de W$COan I(er % de $&r$(+ Mien&ra( eC 'rimer ($ne$ (e D!rCa deC c$m!ni(m$ % de cier&a( (ec&a( 'r$&e(&an&e( NHreci&aC aCeC!%a deC Pr$ rama deC Par&id$IN % eC (e !nd$ ($ne$ (e D!rCa deC mi(m$ Oemini(m$ e6a erad$, eC &ercer$ cierra eC marc$ deC c!en&$ M$CMiend$ a Ca (i&!acin iniciaC deC c!en&$+ A 'e(ar de &$d$, HeC Ti'$ reincide MiCmen&eI+ AdemE( de (! MaC$r in&rLn(ec$, HLe&ra 'ara (aC(a % &re( ($ne$( '$r encar $I reOCe2a &an&$ Ca Mi(in de m!nd$ c$m$ C$( rec!r($( &5cnic$( de &$d$ !n n!eM$ r!'$ de c!en&i(&a( '!er&$rriK!eU$( K!e nacen en&re 194# % 19;; % K!e e(&renan a 'ar&ir de 1931P Concierto %e metal para un recuer%o ' otras org as %e sole%a% S1931T de Man!eC Ram$( O&er$ S194"T % Cor%ial magia enemiga S1931T de T$mE( L'eQ RamLreQ S1946T+ La Oi !ra de en&r$nK!e en&re e(&a eneracin % Ca deC c!aren&a SRene MarK!5(, Pedr$ 9!an S$&$, EmiCi$ *LaQ /aCcErceC et al)+ e( eC ren$mDrad$ drama&!r $ % n$MeCi(&a L!i( RaOaeC SEnc0eQ S1986T, c!%$ c!en&$ HLa !arac0a deC Mac0$ Camac0$ % $&r$( ($ne( caCen&!rien&$(I S1969T, eCaD$rad$ n$MeCL(&icamen&e en 1936, e(&aDCece Ca 'a!&a carnaMaCe(ca1m!(icaC (e !ida '$r Ana L%dia /e a % aC !n$( de (!( c$e&Ene$(+ TaC c$m$ Ca( an&$C$ La( de Rene MarK!5( % de C$nc0a MeC5ndeQ c$n&riD!%er$n en aC&$ rad$ a diO!ndir C$( c!en&$( de Ca eneracin deC c!aren&a, Ca $Dra de Ca eneracin deC (e&en&a (e e(&E diO!ndiend$ mE( JC&imamen&e racia( a d$( an&$C$ La( '!DCicada( en 19"8P Apala(ramiento de EOraLn 7arrada( % Reuni"n %e espe6os de 9$(5 L!i( /e a+ AdemE( de C$( c!en&i(&a( %a n$mDrad$(, Ca nmina incC!%e a Carmen L! $ -iCi''i S194#T, CarmeC$ R$drL !eQ T$rre( S1941T, R$(ari$ -err5 S194)T, Ma aCi <arcLa Rami( S1946T, 9!an An&$ni$ Ram$( S194"T, Ed ard$ SanaDria San&aCiQ S19;1T, @n eC Man!eC Encarnacin S19;)T, Ma%ra M$n&er$ S19;)T % Man!eC ADre! Ad$rn$ S19;;T+

http://biblioteca.d2g.com

EMILIANO PRE) CRU)


X19;;Y Me.icano naci%o en la capital) Inici" la carrera %e perio%ismo en la UNAM en *HD>) Despu9s %e tra(a6ar en el perio%ismo $ue nom(ra%o pro$esor %e tiempo completo ' %irector %e pu(licaciones %e la Uni-ersi%a% %e <onora B*H34!*H3G+# %on%e $un%" la colecci"n @Los papeles %e Lupe FusilesA# el peri"%ico mural /ien&$( ' el &uincenario UnL($n$+ =a gana%o menci"n honor $ica en -arios concursos %e cuentos ' en *HDH $ue nom(ra%o por el Esta%o %e M9.ico cronista honor $ico %e Ciu%a% Ne:ahualc"'otl) <us cuentos han apareci%o en -arias antolog as ' re-istas) Tres %e los cuentos se pu(licaron en el tomito Tre( de a2$ %e la serie @Los li(ros %el $aEirA %e la E%itorial Oasis) @To%os tienen premio# to%osA se pu(lic" en *H35 en la antolog a %e 8usta-o <ain: 9a!Ca de 'aCaDra(+

TODOS TIENEN PREMIO7 TODOS


A la memoria %el 7err' ECCa era DeCCa % era D!ena+ C era d!Cce % era &ri(&e+ M!rier$n deC mi(m$ d$C$r+ PerdnaC$(, PerdnaC$(, PerdnaC$(, SeU$rA PA7LO NERU*A NA*IE me c$m'rende+ P$r e($ 'reOier$ reO! iarme aK!L+ SL, aK!L 0a% D!ena( c$m'aULa(+ EC Mai(&r$ n!nca me dice nada % de2a K!e me CCeMe Ca( reMi(&a( a mi ca(a, a!nK!e &en $ K!e e(c$nderCa(+ T$d$( ($n men&ir$($(, 'er$ &en $ m!c0L(im$( ami $(P TarQEn, 7a&man, S!'ermEn, L!CJ+++ T$d$( eCC$( me !(&an+ O&r$( n$, ($n 'ara niU$( &$n&$(+ ?R$Cand$ el Ra(iosoO E( eC K!e mE( me encan&a+ O&r$ '$c$, C$( S!'er(aDi$(+ EC Mai(&r$ e( m!% D!ena en&e+ Tam'$c$ &iene ami $(+ G$ C$ ac$m'aU$ a &raer C$( 'eridic$( a Ca caCCe de 7!careCi+ An&e( de &$mar eC camin n$( (en&am$( !n ra&$ a Mer cm$ Ca nieDCa em'ieQa a CeMan&ar(e % eC ($C 'in&a de c$C$re( Ca( n!De(+ L!e $, c!and$ &enem$( C$( 'aK!e&e(, Mam$( a &$mar a&$Ce % &amaCe( caCien&i&$( Oren&e a Ca i Ce(ia de La San&L(ima+ La( '!&a( n$ me !(&an+ A mi ami $ ACO$n($, K!e eC $&r$ dLa (e de&!M$ a mirarCa(, C$ &ra&ar$n m!% maC+ *ice K!e eCCa( ($n c$m$ %$P Ce( !(&a Ceer m!c0$, 'er$ en 0$ra( de &raDa2$+ Mi 'a'E decLa K!e c!and$ e( a &raDa2ar, a &raDa2ar+ AC Mai(&r$ i !aC C$ &ra&ar$n maC, 'er$ c$n 5C O!e diOeren&e+ HZN$ Ma(, m!Uec$[I, Ce di2er$n, % c$m$ n$ &enLa diner$, n$mE( e(&aDa mirand$, Ce 'icar$n !n \eM$ c$n !na a !2a a(L, rande+ G $&ra MeQ, (e enr$U+ P$r e($ eCCa( n$ me !(&an+ Mi mamE e( m!% e6&raUa+ SaCe c$n (! Mi&rina CCena de eCa&ina( % n$ K!iere K!e %$ Ca ac$m'aUe+ Siem're e(&$% ($C$+ ACO$n($ &amDi5n, 'er$ 5C &iene !n ne $ci$ de Ma(eCina(, e('e2i&$( % 'a(ad$re( c$n '!n&a de $ma+ A (! '!e(&$ CCe an m!c0a( m!c0ac0a(+ *icen K!e e( idi$&a+ Per$ n$+ Se 'arece a Pi&$C$c$, eC e(c!der$ de R$Cand$+ E( m!% &raDa2ad$r+ B!iere c$m'rar !na 'i(&$Ca 'ara ma&ar aC 8Uero# eC de Ca '$CCerLa+ El 8Uero dice K!e (e ac$(& c$n Ca 0ermana de ACO$n($, Ca m$n2a+ ECCa e( Mie2a, cerca de cinc!en&a aU$(, % (iem're 0aDCa de *i$(+ Tiene diner$, '$rK!e aC '$CCer$ Maria( Mece( Ce 0a (!r&id$ eC ne $ci$ % '$r e($ ACO$n($ C$ K!iere ma&ar+ El 8Uero C$ amenaQaP dice K!e Ma a me&erC$ aC manic$mi$+ Se a'r$Mec0a '$rK!e Ca mamE de ACO$n($ n$ K!iere a 5(&e+ E( K!e &iene cara de D!ena en&e+ A mL me da !(&$ c$m$ e(+ *ice K!e n$ Ce da mied$ ir aC manic$mi$, (in$ ir(e (in ma&ar aC '$CCer$, % de 'a($ a (! 0ermana, Ca m$n2a+ La $dia, a!nK!e e( de (! OamiCia+ El 8Uero e( K!ien c$Dra Ca( c!$&a( a C$( C$ca&ari$(+ Tiene dien&e( amariCC$( % $2$( aQ!Ce(+ S! cara e(

http://biblioteca.d2g.com

Oea, arr! ada+ P$(ee m!c0a O!erQa, a !an&a 0a(&a cien '$CC$( en Ca e('aCda+ Per$ n$ K!iere a ACO$n($+ EC $&r$ dLa Ce 'e % 5C &!M$ K!e me&er(e Da2$ eC m$(&rad$r4 eC '$CCer$ (e D!rCaDa % Ce decLaP HSaC de a0L, 'err$ (arn$($, (aC de a0L+I C!and$ (e a($maDa, el 8Uero 0acLa H?7UUUHAI ACO$n($ re re(aDa &emDCand$ a (! e(c$ndi&e+ EC '$CCer$ e( maC$+ G n$ Ce !(&a R$Cand$, (C$ Me reMi(&a( de Mie2a( enc!erada(+ En C$( !E&ere( deC mercad$ C$ 0e Mi(&$ 0acer(e !na '!Ue&a+ Una MeQ me (aC'ic % (e carca2e+ La 0i2a deC 8Uero e( D$ni&a, i !aC a (! 'adre en C$( $2$(+ Me !(&a (! ri(a4 'arece eC arr$%$ K!e 0a% en eC ranc0$ de mi aD!eCi&$P e( cCar$, de a !a Ore(ca % (iem're c$rre, c$rre 0a(&a aCCE, 0a(&a eC D$(K!e+ G 0a% (aCamandra( de maneci&a( &ran('aren&e(+ EC D$(K!e me !(&a m!c0$+ C$n mi 0ermana LDam$( a '$ner &ram'a( 'ara Ca( ardiCCa(+ Mi 0ermana (e m!ri eC aU$ 'a(ad$+ Mi 'a'E e(&E en Ca cErceC, en Ca( I(Ca(+ *icen K!e mi 0ermana (e m!ri a ca!(a de mi 'adre+ Ni mi mamE ni eC Mai(&r$ ni ACO$n($ (aDen K!5 K!iere decir Hince(&$I+ G$ (L, 'er$ n$ Ce( di $+ La( eCa&ina( de mi mamE ($n riK!L(ima(+ G$ Ce( '$nLa !Ma(, 'a(a( % Ore(a( rande(+ L$( OCane( n$ me !(&an, 'arecen caca+ MamE n$ K!iere K!e Ce a%!de '$rK!e '$n $ !na !Ma % me c$m$ $&ra+ Mi aD!eCi&$ %a n$ MiMe+ N$ Ce !(&aDa K!e amarrEram$( Ca( ardiCCa(+ Era mae(&r$ r!raC % Ce OaC&aDa !n 'ie+ TenLa eC 'eC$ DCanc$ % n$( CeLa c$(a( D$ni&a(+ Per$ me !(&a mE( C$ de R$Cand$+ 9!ana, Ca 0i2a de d$Ua PrE6edi(, e( m!% caCien&e+ La $&ra MeQ 0iQ$ K!e me ac$(&ara c$n eCCa+ Per$ n$ &iene c0i(&e+ E(c$nde !n$( 'eC$( m!% Oe$( % Ce OaC&a eC 'i&irrLn+ Se en$2 '$rK!e n$ Ce 0ice ca($+ L!Q, Ca 0i2a deC 8Uero# (L e( D$ni&a+ E( i !aC a mL+ N$ &iene 'eC$( ni 'i&irrLn, 'er$ c!and$ e(&am$( ($C$( Ce 0a $ !n$ c$n !na Qana0$ria % 2! am$( a C$( e('adaQ$(+ S! caDeCC$ e( Car $, r!Di$+ C!and$ rLe, C$( $2$( (e Ce 0acen c0iK!i&$( % en Ca( me2iCCa( (e Ce 0acen 0$%!eC$(+ S! 'a'E dice K!e Ce !(&$ 'ara %ern$+ E( '$rK!e n$ (aDe K!e Ma a m$rir+ ACO$n($ C$ 2!r a0L, Oren&e aC aC&ar deC SeU$r de Ca( MaraMiCCa(+ L$( 0$%!eC$( de L!Q (e re'i&en en (!( naC a(+ A%er Mim$( !na reMi(&a+ Ni a L!Q ni a mL n$( !(&+ T$d$( &ienen 'eC$( '$r &$d$( Cad$( % n$ (aDen 0acer(e eC am$r+ A mL me a rada 0acerC$ c$n L!Q, '$rK!e c$n 9!ana n$+ Si n$ &!Miera MeCC$(, &aC MeQ+ Per$ e( &$n&a+ S! mamE dice K!e e( !na re(DaC$(a % Ce ri&a K!e c!and$ K!ede 'anQ$na Ca c$rrerE de Ca ca(a+ L!Q n$ '!ede K!edar 'anQ$na+ EC Mai(&r$ dice K!e e($ (C$ Ce( 'a(a a Ca( K!e re Can+ A mL &$daMLa n$ me (aCen m$c$(, '$r e($ 2! am$( a !(&$+ ECCa dice K!e (iem're Mam$( a 2! ar+ Le cre$+ ACO$n($ 2!e a c$n n$($&r$( aC !na( Mece(+ TamDi5n &iene 'eC$(, 'er$ de(de K!e (e me&i c$n !na '!&a %a n$ (e Ce 'ara+ ECCa Ce di2$ K!e 'a ara '$r adeCan&ad$ % C$ caCen&, 'er$ a Ca 0$ra de Ca 0$ra C$ de2 'Can&ad$+ C c$menQ a 0acer(e !na '!Ue&a % K!i($ a O!erQa(, 'er$ Ca '!&a CCam aC 'adr$&e % C$ K!i&ar$n de encima c!and$ %a iDa a &erminar+ Ga n$ (e Ce 'ara, n$mE( n$( Me % a'Ca!de+ S! mamE dice K!e e( &$n&$+ N$, C$ K!e 'a(a e( K!e e( D!ena en&e+ EC '!e(&$ deC Mai(&r$ e( rande, 'er$ n$ caDem$( '$rK!e &iene m$n&aUa( de c!en&$( % n$MeCa(+ La( aCK!iCa $ Ca( camDia+ C!and$ CC!eMe, eC 'a'eC 0!eCe D$ni&$ % L!Q % %$ Ceem$( Da2$ eC m$(&rad$r+ EC Mai(&r$ e( Mi!d$+ S! e('$(a m!ri 0ace &re( aU$(, c!and$ %$ &enLa n!eMe+ *e('!5(, (! ca(a (e incendi % de Ca( CEmina( de c0a'$'$&e n$ K!ed nada+ Ni (!( d$( 0i2i&$(+ Se m!rier$n+ Le 'a( i !aC K!e a Pe'e el Toro) B!iQE '$r e($ n!nca 0aDCa+ En&re &$d$( &ra&am$( de a'a arCa c$n &ierra, '$rK!e a !a n$ 0a%+ *e &$da( manera( m!rier$n+ L!Q %a Ma a Ca e(c!eCa+ A mL me c$rrier$n '$r D!rr$+ Le di2er$n a mi mamE K!e &en $ K!e ir a !n cen&r$ e('eciaC+ La mae(&ra (e en$2 '$rK!e a&rE( de Ca e(c!eCa enc$n&ram$( !n nid$ de ra&$ne(+ L!Q O!e % 'idi aCc$0$C en Ca *ireccin+ C$m$ 0aDLa CC$Mid$, a &$d$( C$( '!(im$( en !na Ca&a de (ardina( % en eC 'a&i$ deC recre$ (e O!er$n naMe and$+ Le( 0aDLam$( r$ciad$ Ca 'ieC % 'rendim$( !n ceriCC$+ N$ Ce( !(&+ SaC&ar$n de Ca Ca&a % nadar$n Da(&an&e, 'er$ n$ aCcanQar$n Ca $riCCa deC c0arc$+ N$( Mi$ eC c$n(er2e % &!Mim$( K!e c$rrer+ L!Q (L e(ca', 'er$ %$ caL en !n 0$%$ de C$( K!e 0aDLan 0ec0$ 'ara '$ner arD$Ci&$(+ E(&aDa c!Dier&$ de a !a % me 0!ndL 0a(&a eC c!eCC$+ L!e $, me e6'!C(ar$n+ *e Ca d$c&rina (aCL &amDi5n '$rK!e me d$rmLa $ 're(&aDa c!en&$( a C$( demE(+ La ca&eK!i(&a me ac!( c$n eC 'adre % Ce en&re C$( c!en&$( de R$Cand$+ L$( r$m'i+ N!nca di $ r$(erLa(, 'er$ e(e dLa (e Ca men&5+ Se en$2 m!c0$+ AC $&r$ dLa, c$n ACO$n($ % L!Q Ce c$Dr5 Ca( reMi(&a( r$&a(+ A L!Q Ce di$ !n c$(c$rrn, a mL !na 'a&ada en eC c!C$ % a ACO$n($ Ce menci$n eC manic$mi$ Sc$m$ &iene K!e c!m'Cir (! 'r$me(a, n$ n$( deOendiT+ O&ra men&ada de madre, % a c$rrer+ A%er Mi a 9!ana % Neme(i$, eC 0i2$ deC eC$&er$, 0aciend$ eC am$r ($Dre Ca &aQa deC !E&er, en eC mercad$+ N$ (aDen+ L!Q % %$, (L+ Primer$, n$( c$n&em'Cam$( de(n!d$( Da2$ eC m$(&rad$r, c!and$ eC Mai(&r$ (e 0a id$+ L!e $ D!(cam$( K!5 0a% de n!eM$ en n!e(&r$ c!er'$+ Me em'ieQan a (aCir MeCCi&$( en C$( ($Dac$(+ A L!Q (e Ce e(&E 0inc0and$ eC 'ec0$+ Cre$ K!e Ce Man a (aCir c0ic0e(+ *e('!5( eCCa 2!e a c$n mi 'i&irrLn % %$ Ce De($ Ca 'e'a+ 9! am$( % 2! am$( 0a(&a K!e me $rin$+ ECCa rLe+ Can&am$( !n ra&$, n$( d$rmim$( % n$( Mam$(+ Per$ eCC$( n$ (aDen+ Hacen (!( c$(a( rE'id$+ Mi mamE &am'$c$ (aDe+ C$n mi 'a'E, &aC MeQ+ Mi 0ermana, Ca K!e (e m!ri, K!i5n (aDe+ N$ C$ cre$+ Era !a'a, c!a&r$ aU$( ma%$r K!e %$+ Mi 'a'E CCe aDa D$rrac0$ '$rK!e n$ &enLa &raDa2$+ A0$ra me da !(&$ '$rK!e dicen K!e aCCE, en Ca( <aCCe&a(, 0a% m!c0$ K!e0acer+

http://biblioteca.d2g.com

Mi mamE MiMi medi$ aU$ c$n mi &La+ ECCa e( ($C&er$na % mi mamE c!idaDa (! enOermedad, 'er$ re re( aC m$rir mi 0ermana+ La( eCa&ina( K!e 0ace ($n rica(, C$( OCane( n$+ H$% O!e !n dLa &ri(&e % aCe re+ Se m!ri d$Ua 9$Ma, Ca K!e MendLa (!er&e(+ A L!Q % a mL n$( de2aDa e(c$ erCa(, a C$( demE( n$+ /ein&e cen&aM$( '$r !na D$C(i&a+ L!Q (iem're Ca( 'aC'aDa % c$m'raDa Ca( K!e &raLan aniCC$( $ cEmara( de &eCeMi(in+ Eran e('e2$( aden&r$ de !n c!D$ de madera $ de 'a'eC maniCa+ C$n eCCa( '$dLam$( Mer (in K!e n$( Mieran+ L$( 'ie( de L!Q ($n D$ni&$( % (e Men me2$r c$n C$( aniCC$( K!e (e '$ne en C$( ded$(+ *$Ua 9$Ma n!nca 0aDCaDa+ <ri&aDaP H/en an, niU$(, Men an '$r (!( (!er&e(+ T$d$( &ienen 'remi$, &$d$( &ienen 'remi$I+ E($ era &$d$+ La enc$n&rar$n aO!era de Ca '!CK!erLa A&u me &ue%o) *icen K!e Menia de Mi ranchito) E(&aDa de('a&arrada % c$n (! deCan&aC M$mi&ad$+ T$m '!CK!e c$n ar(5nic$+ E( e6&raU$, '$rK!e n!nca DeDLa+ Para $&r$( 0$% (erE dLa &ri(&e &amDi5n+ /an a CC$rar+ Per$ 0$% O!e !n dLa &ri(&e % aCe re+ A ACO$n($ (e Ce 'ar de n!eM$+ AndaDa OeCiQ+ /in$ % n$( di2$ aC Mai(&r$ % a mL % a L!Q+ L!e $ O!e % (e me&i aC !E&er, % K!i($ c$ er(e a /eMa Ca Or!&era+ ECCa c$menQ a ri&ar c$m$ C$( cerd$( K!e ma&a eC 8or%oismael# eC carnicer$ K!e a Mece( (e ac!e(&a c$n mi mamE+ LCe ar$n C$( '$CicLa( deC mercad$+ N$ ($n &an maC$(+ N$ (e CCeMar$n a ACO$n($, a!nK!e Ce ra2ar$n eC c$c$ a macanaQ$(+ G %a n$ (e Ce 0a 'arad$ de n!eM$+ /eMa n$ &ermin de miar+ EC $&r$ dLa, ACO$n($ me re aC !n$( e('e2$( % !n$( Ci(&$ne( 'ara L!Q+ ECCa (e Mi$ reOCe2ada % CC$r, &aC MeQ '$rK!e e( m!% D$ni&a+ Tiram$( C$( e('e2$(+ S$n maC$(+ L$( Ci(&$ne(, '$r (i Ca( d!da(, C$( !(am$( c$m$ c$rDa&a( 'ara Ca( Ca ar&i2a( K!e c$ em$( en Ca( Darda(+ S! caca e( ne ra % $MaCada, c$n $&ra D$Ci&a DCanca en !n e6&rem$+ Ga Man a (aCir de Ca e(c!eCa+ L!Q % %$ Mam$( a nadar aC C0$c$Ca&i&$+ E( !n c0arc$ en$rme, 'r$O!nd$+ A&ra'am$( c!CeDra( de a !a % ca&arina(+ E( '$r acE, '$r eC aer$'!er&$+ ACCL Ca( Ca ar&i2a( ($n mE( D$ni&a(, c$n 'anQa aQ!C % &ra2e de ra%a( amariCCa(+ C$n eC m$U$ r$2$ K!e Ce( '$nem$( (e Men m!c0$ mE( D$ni&a( % c$K!e&a(+ EC Mai(&r$ % ACO$n($ iDan a Menir, 'er$ n$ 0an c!m'Cid$ (! &area aK!L % &ienen K!e e('erar+ N$ n$( den!nciarEn+ L!Q me ac$m'aUa % n$( K!edarem$( a MiMir (iem're en eC a !a+ Ha% c0araCe(, K!i5n K!i&a % eCC$( n$( c$m'rendan+ N$ (aDem$( nadar, 'er$ d$Ua 9$Ma n$( darE Ca DienMenida+ G a !ardarem$( a C$( demE(+

COMENTARIO
L$ K!e mE( CCama Ca a&encin en e(&e c!en&$ e( Ca a!&en&icidad de e(&iC$ K!e c$rre('$nde a Ca edad % a Ca c$ndicin ($ciaC deC narrad$r+ La( Ora(e( ($n DreMe( % Dr!(ca(+ Sin emDar $, 0a% K!e c$n(&a&ar K!e a manera de 9!an R!CO$, n$ (e &ran(criDe Ca O$n5&ica diaCec&aC % &am'$c$ (e incC!%en m!c0$( M$caDC$( de caC+ SaC&and$ de !n &ema a $&r$ (in Ca men$r em$cin, eC narrad$r ca'&a m!% Dien en (C$ cinc$ 'E ina( Ca CCamada c!C&!ra de Ca '$DreQa a Ca O(ear Le`i( en Ca n!eMa ci!dad de NeQa0!aCc%$&C aC e(&e deC aer$'!er&$ de Ca ca'i&aC+ AC !n$( de C$( 'er($na2e( 'er&enecen a Ca ca&e $rLa deC (!Dem'Ce$ K!e &an&$ aD!nda en eC M56ic$ ac&!aC+ EC Mai(&r$ Mende 'eridic$( K!e &iene K!e &raer &$d$( C$( dLa( de Ca caCCe di(&an&e de 7!careCi S'$r C$ men$( !na 0$ra de ida % M!eC&a en me&r$T+ La madre 're'ara % Mende eCa&ina( % d$Ua 9$Ma Mende (!er&e(+ Se aC!de a $&r$( K!e &raDa2an en eC mercad$+ EC 'r$&a $ni(&a O!e e6'!C(ad$ de Ca e(c!eCa C$ mi(m$ K!e deC ca&eci(m$ '$r (!( &raMe(!ra( % (! OaC&a de a&encin+ L$( '$CicLa(, a!nK!e eC narrad$r dice K!e Hn$ ($n &an maC$(I '$rK!e n$ (e CCeMar$n a ACO$n($, (L HCe ra2ar$n eC c$c$ a macanaQ$(I+ En !n incendi$ 'erdi eC Mai(&r$ (! ca(a % (!( d$( 0i2i&$(+ Per$ ($Dre &$d$ 'red$mina Ca 'r$mi(c!idad (e6!aCP eC ince(&$ deC 'adre c$n Ca 0ermana deC narrad$r, Ca( reCaci$ne( de Ca madre c$n eC carnicer$ % Ca( e6'eriencia( de ACO$n($ c$n Ca 'r$(&i&!&a % c$n Ca Or!&era+ Sin K!e eC narrad$r emi&a nin Jn 2!ici$ m$raC ($Dre C$ K!e 0acen C$( demE(, (!( 'r$'ia( e6'C$raci$ne( (e6!aCe( c$n L!Q (e c!en&an de !n m$d$ &an candid$ K!e ca(i dan Ca im're(in de !n idiCi$ r$mEn&ic$+ P$r cier&$ K!e C$ K!e di(&in !e e(&e &e6&$ de !na raDacin ($ci$C ica e( Ca (en(iDiCidad deC narrad$r1 'r$&a $ni(&a+ A!nK!e n$ 'r$&e(&a c$n&ra (! de(&in$, de(de Ca 'rimera $racin an!ncia (! ena2enacinP HNadie me c$m'rende+I Se reO! ia en eC m!nd$ de Ca( &ira( cmica( % reacci$na Oren&e a Ca DeCCeQa de Ca na&!raCeQaP HeC ($C 'in&a de c$C$re( Ca( n!De(I4 HMe !(&a (! ri(a4 'arece arr$%$+++I4 H(aCamandra( de maneci&a( &ran('aren&e(I+ A!nK!e eC (!icidi$ OinaC de C$( 'read$Ce(cen&e( 'areQca n$ c$nc$rdar c$n eC amDien&e de NeQa0!aCc$%$&C, (e an&ici'a &5cnicamen&e c$n Ca caLda deC narrad$r en eC 0$%$ CCen$ de a !a % eC (!icidi$ de Ca (eU$ra 9$Ma+ EC &L&!C$ &amDi5n (irMe 'ara an&ici'ar irnicamen&e eC de(enCace+

http://biblioteca.d2g.com

http://biblioteca.d2g.com

BIBLIOGRA+A
ANTOLO<>AS *EL CUENTO HISPANOAMERICANO HISPANOAMRICA Ander($n ImDer&, EnriK!e, % La`rence 7+ ViddCe, ;einte cuentos hispanoamericanos %el siglo ..) N!eMa G$r_P A''Ce&$n1Cen&!r%1Cr$O&(, 19;6, )4) ''+ *$n$($ Pare2a, Mi !eC, 0rosa 6o-en %e Am9rica =ispana) M56ic$P Se'1Se&en&a(, 193), ) M$CJmene(, )9;, )"9 'E ina(+ -C$re(, @n eC, =istoria ' antolog a %el cuento ' la no-ela en =ispanoam9rica) N!eMa G$r_P La( Am5rica( P!DCi(0in C$+, 19;9, 696 ''+ 9$Ore 7arr$($, Ha%d5e M+, % MarLa An 5Cica 7$(c$, Antolog a %el 6o-en relato latinoamericano) 7!en$( Aire(P -aDriC, 193), )6; ''+ La&c0am, Ricard$, Antolog a %el cuento hispanoamericano contempor/neo S191#119;6T+ San&ia $ de C0iCeP Fi 1Fa , 19;", 4;# ''+ ManQ$r, An&$ni$ R+, Antolog a %el cuento hispanoamericano) San&ia $ de C0iCeP Fi 1Fa , 194#, 414 ''+ B!i2an$, AnLDaC, Los me6ores cuentos americanos) LimaP Me2La 7aca, (+ O+, 1;) ''+ SanQ % *LaQ, 9$(5, Antolog a %e cuentistas hispanoamericanos) MadridP A !iCar, 1946, 33) ''+ SeOc0$Mic0, Sara, Mu6eres en espe6o# narra%oras latinoamericanas# siglo ..) M56ic$P -$Ci$( Edici$ne(, 19"8, ))8 ''+ Fa'a&a, CeCia C$rrea( de, % L% ia 9$0n($n, Detr/s %e la re6a) Caraca(P M$n&e @MiCa, 19"#, 4#) ''+ MXICO CarDaCC$, Emman!eC, Cuentistas me.icanas mo%ernos B*H>H!*HG?+) M56ic$P Edici$ne( LiDr$1Me6, 19;6, ) M+, )9# ''+ N, El cuento me.icano %el siglo ..) M56ic$P Em're(a( Edi&$riaCe(, 1964, "9) ''+ N, Narrati-a me.icana %e ho') MadridP ACianQa Edi&$riaC, 1969, )6" ''+ <Can&Q, Mar $, On%a ' escritura en M9.ico: 6"-enes %e ,5 a 44) M56ic$P Si C$ XXI, 1931, 438 ''+ LeaC, L!i(, Antolog a %el cuento me.icano) M56ic$P S&!di!m, 19;3, 16) ''+ Manci(id$r, 9$(5, Cuentos me.icanos %el siglo .i.) M56ic$P Edi&$riaC N!eMa E('aUa, 1943, 3;# ''+ N, Cuentos me.icanos %e autores contempor/neos) M56ic$P Edi&$riaC N!eMa E('aUa, 1946, 36# ''+ Ocam'$, A!r$ra, Cuentistas me.icanas# siglo ..) M56ic$P UNAM, 1936, 819 ''+ SainQ, <!(&aM$, 7aula %e pala(ras) Una antolog a %e la nue-a narrati-a me.icana) M56ic$P <ri2aCD$, 19"#, 439 ''+ CENTROAMRICA Lind$, H! $, Antolog a %el cuento mo%erno centroamericano) San SaCMad$rP UniMer(idad A!&n$ma de EC SaCMad$r, 1949, )#4 ''+ Primer -e(&iMaC deC LiDr$ Cen&r$american$, 0anorama %el cuento centroamericano) LimaP Edi&$riaC La&in$americana, 19;9, 8;) ''+ RamLreQ, Ser i$, Antolog a %el cuento centroamericano) San 9$(5P E*UCA, 1938, ) M$C(+, 6"4, ;81 ''+ <UATEMALA LamD, R!&0, Antolog a %el cuento guatemalteco) M56ic$P S&!di!m, 19;9, 14) ''+

http://biblioteca.d2g.com

EL SAL/A*OR 7arDa SaCina(, Man!eC, Antolog a %el cuento sal-a%ore1o B*335!*HGG+) San SaCMad$rP Mini(&eri$ de C!C&!ra, 19;9, ;1) ''+ HON*URAS Ac$(&a, .(car, % R$Der&$ S$(a, Antolog a %el cuento hon%ure1o) Te !ci aC'aP UniMer(idad Naci$naC A!&n$ma de H$nd!ra(, 196", )4) ''+ OMied$, 9$r e L!i(, El nue-o cuento hon%ureno) Te !ci aC'aP *ard$ Edi&$re(, 19";, 1)9 ''+ NICARA<UA RamLreQ, Ser i$, El cuento nicaragUense) Antolog a e intro%ucci"n) Mana !aP Edici$ne( EC PeQ % Ca Ser'ien&e, 1936, )63 ''+ COSTA RICA 7$CaU$(, ECiQaDe&0 P$r&! !eQ de, El cuento en Costa Rica) San 9$(5P LiDrerLa e Im'ren&a A&enea, 1964, 88# ''+ C0a(e, ACO$n($, Narrati-a contempor/nea %e Costa Rica) San 9$(5P Mini(&eri$ de C!C&!ra, 193;, ) M$C(+, 463, ;)1 ''+ Men&$n, Se%m$!r, El cuento costarricense: estu%io# antolog a ' (i(liogra$ a) M56ic$P S&!di!m, 1964, 1"4 ''+ PANAM@ CaDeQa(, 7er&a MarLa, Cuentos paname1os) 7$ $&EP In(&i&!&$ C$C$mDian$ de C!C&!ra, 193), ) M$C(+, 16#, 119 ''+ -!en&e(, Ci'rian$, Narra%ores paname1os) Caraca(P *$DCe -$nd$ Edi&$re(, 19"4, 16) ''+ 9aramiCC$ LeMi, EnriK!e, Antolog a cr tica %e 6o-en narrati-a paname1a) M56ic$P -EM, 1931, )"; ''+ Mir, R$dri $, El cuento en 0anam/) Estu%io# <elecci"n# 2i(liogra$ a) PanamEP Im'ren&a de Ca Academia, 19;#, )#4 ''+ CU7A 7!en$, SaCMad$r, Antolog a %el cuento en Cu(a B*H5,!*HG,+) La HaDanaP Mini(&eri$ de Ed!cacin, 19;8, 896 ''+ CaDaCCer$ 7$naCd, 9$(5 Man!eC, Narrati-a cu(ana %e la re-oluci"n) MadridP ACianQa Edi&$riaC, 196", );" ''+ -$rne&, AmDr$(i$, Antolog a %el cuento cu(ano contempor/neo) M56ic$P Edici$ne( Era, 1963, )44 ''+ OMied$, 9$(5 Mi !eC, Antolog a %el cuento cu(ano) LimaP Edici$ne( Paradi($, 196", )18 ''+ REP=7LICA *OMINICANA Car&a ena, ALda, Narra%ores %ominicanos) Caraca(P Edi&$riaC M$n&e @MiCa, 1969, 1;8 ''+ N$Ca(c$, Scra&e(, El cuento en <anto Domingo) San&$ *$min $P LiDrerLa *$minicana, 19;3, ) M$C(+ PUERTO RICO

http://biblioteca.d2g.com

7arrada(, EOraLn, Apala(ramiento) Die: cuentistas puertorri&ue1os %e ho') Han$Mer, Ne` Ham'(0ireP Edici$ne( deC N$r&e, 19"8, );# ''+ C$$_e, Pa!C L+, Antolog a %e cuentos puertorri&ue1os) <$dOre%, ICCin$i(P M$n&iceCC$ C$CCe e, 19;6, 16# ''+ MarK!5(, Ren5, Cuentos puertorri&ue1os %e ho'# M56ic$P CC!D deC LiDr$ de P!er&$ Ric$, 19;9, )"" ''+ MeC5ndeQ, C$nc0a, El arte %el cuento en 0uerto Rico) N!eMa G$r_P La( Am5rica(, 1961, 896 ''+ N, El cuento) Antolog a %e autores puertorri&ue1os) San 9!anP Edici$ne( deC E(&ad$ LiDre A($ciad$ de P!er&$ Ric$, 19;3, 88) ''+ /e a, 9$(5 L!i(, Reuni"n %e espe6os) RL$ Piedra(P Edi&$riaC C!C&!raC, 19"8, 8#8 ''+ /ENEFUELA *i Pri(c$, RaOaeC, Narrati-a -ene:olana contempor/nea) MadridP ACianQa Edi&$riaC, 1931, )36 ''+ Mene(e(, <!iCCerm$, Antolog a %el cuento -ene:olano) Caraca(P Mini(&eri$ de Ed!cacin, 19;;, 4)# ''+ U(Car Pie&ri, Ar&!r$, % 9!CiEn Padrn, Antolog a %el cuento mo%erno -ene:olano B*3HG!*H4G+) Caraca(P E(c!eCa T5cnica Ind!(&riaC, 194#, ) M$C(+, ;;6 ''+ COLOM7IA ArDeCEeQ, -ernand$, Nue-os narra%ores colom(ianos) Caraca(P M$n&e @MiCa, 196", )6" ''+ Pac0n PadiCCa, Ed!ard$, El cuento colom(iano) Antolog a) 7$ $&EP PCaQa % 9ane(, 19"#, ) M$C(+, 884 ''+ Primer -e(&iMaC deC LiDr$ C$C$mDian$, Los me6ores cuentos colom(ianos) CimaP Edi&$ra La&in$americana, 19;9, M$C+ I, (eCeccin de Andr5( H$C !Ln, 1#" ''+4 M$C+ II, (eCeccin de *anieC Aran $, 186 ''+ ECUA*OR Carrin, 7en2amLn, El nue-o relato ecuatoriano# )m edicin reMi(ada, B!i&$P Ca(a de Ca C!C&!ra Ec!a&$riana, 19;", 11)4 ''+ *$n$($ Pare2a, Mi !eC, Li(ro %e posta) La narrati-a actual en el Ecua%or) B!i&$P Edi&$riaC EC C$ne2$, 19"8, 1)) ''+ PER= E(c$Dar, ACDer&$, La narraci"n en el 0erF: estu%io preliminar# antolog a ' notas B*HG?+) )m edicin, LimaP Edi&$riaC 9!an Me2La 7aca, 196#, ;1) ''+ Mene(e(, CarC$(, % W$CO an L!c0&in , El cuento peruano contempor/neo) M56ic$P Si n$(, 19"4+ NJUeQ, E(&!ard$, Los me6ores cuentos peruanos) /$C+ II, LimaP Pa&r$na&$ deC LiDr$ Per!an$, 19;6, 1)4 ''+ OK!end$, ADeCard$, Narrati-a peruana *HG5a*HD5) MadridP ACianQa Edi&$riaC, 1938, 8#" ''+ OMied$, 9$(5 Mi !eC, Narra%ores peruanos) Caraca(P M$n&e @MiCa, 196", )36 ''+ S!EreQ MiraMaC, Man!eC, Los me6ores cuentos peruanos) /$C+ I+ LimaP Pa&r$na&$ deC LiDr$ Per!an$, 19;6, 1)4 ''+ 7OLI/IA <!m!ci$, Marian$ 7a'&i(&e, Narra%ores (oli-ianos) Caraca(P M$n&e @MiCa, 1969, );6 ''+ R$dri $, Sa&!rnin$, Antolog a %e cuentistas (oli-ianos contempor/neos) 7!en$( Aire(P Edi&$riaC S$'ena, 194), )8" ''+ PARA<UAG

http://biblioteca.d2g.com

P5reQ MariceMic0, -ranci(c$, 2re-e antolog a %el cuento paragua'o) A(!ncinP Edici$ne( C$m!ner$(, 1969, )## ''+ CHILE A&enea, El cuento chileno) San&ia $P Edi&$riaC Na(cimen&$, 194", ;34 ''+ In(&i&!&$ de Li&era&!ra C0iCena, Antolog a %el cuento chileno) San&ia $P Edi&$riaC UniMer(i&aria, 1968, 664 ''+ LaO$!rcade, EnriK!e, Antolog a %el cuento chileno) 7arceC$naP Edici$ne( AcerM$, 1969, 8 M$C(+ 1)6# ''+ AR<ENTINA Ma(&rEn eC$, CarC$(, ,G cuentos argentinos magistrales B=istoria ' e-oluci"n comenta%a %el cuento argentino+) 7!en$( Aire(P Edi&$riaC PC!( UC&ra, 193;, 884 ''+ MaQQei, @n eC, Treinta cuentos argentinos S1""#1194#T+ 7!en$( Aire(P Edi&$riaC <!adaC!'e, 196", 819 ''+ Pa 5( Larra%a, An&$ni$, Cuentos %e nuestra tierra) 7!en$( Aire(P Edi&$riaC Rai aC, 19;8, 44" ''+ N, ,5 relatos argentinos *343!*33D) 7!en$( Aire(P Edi&$riaC UniMer(i&aria, 1961, 1") ''+ N, ,5 $icciones argentinas) 7!en$( Aire(P EU*E7A, 1968, 194 ''+ S$rren&in$, -ernand$, 8; cuentos (re-es argentinos# siglo ..) 7!en$( Aire(P Edi&$riaC PC!( UC&ra, 1934, 1"1 'E ina(+ N, >5 cuentos (re-es argentinos# siglo ..) 7!en$( Aire(P Edi&$riaC PC!( UC&ra, 1933, )84 ''+ Ga0ni, R$Der&$, D5 a1os %e narrati-a argentina *H55!*HD5) MadridP ACianQa Edi&$riaC, 193#, )1) ''+ URU<UAG C$&eC$, R!D5n, Narra%ores urugua'os) Caraca(P M$n&e AMiCa, 1969, )"9 ''+ <arcLa, SeraOLn 9+, 0anorama %el cuento nati-ista %el Urugua') M$n&eMide$P Edi&$riaC CCaridad, 1948, 8)# ''+ La('Cace(, ACDer&$, Antolog a %el cuento urugua'o) M$n&eMide$P C+ <arcLa % CLa+, 1948, ) M$C(+, 83" ''+ /i(ca, Ar&!r$ Ser i$, Antolog a %el cuento urugua'o contempor/neo) M$n&eMide$P UniMer(idad de Ca Re'JDCica, 196), ;#4 ''+

OTRAS O7RAS CONSULTA*AS HISPANOAMRICA Ander($n ImDer&, EnriK!e, =istoria %e la literatura hispanoamericana# 8R edicin, M56ic$P -$nd$ de C!C&!ra Ec$nmica, 1961, ) M$C(+ N, Teor a ' t9cnica %el cuento) 7!en$( Aire(P Mar%mar, 1939+ CarMaC0$, 9$aK!im de M$n&eQ!ma de, 0anorama %as literaturas %as Am9ricas) An $CaP Edino$ d$ M!nicL'i$ de N$Ma Li(D$a, M$C+ I, 19;"4 M$C+ II, 19;"4 M$C+ III, 19;94 M$C+ I/, 196;+ HenrLK!eQ UreUa, Ma6, 2re-e historia %el mo%ernismo) )m edicin, M56ic$P -$nd$ de C!C&!ra Ec$nmica, 1961+ He('eC&, E+ Herman et al)# An Outline =istor' o$ <panish American Literature# )m edicin, N!eMa G$r_P -+ S+ Cr$O&(, 19444 8a edicin, A''Ce&$n1Cen&!r%1Cr$O&(, 196;+ LeaC, L!i(, =istoria %el cuento hispanoamericano) M56ic$P S&!di!m, 1966+ MXICO <$nQECeQ PeUa, CarC$(, =istoria %e la literatura me.icana# 6m edicin, M56ic$P P$rrJa, 19;"+

http://biblioteca.d2g.com

LeaC, L!i(, 2re-e historia %el cuento me.icano) M56ic$P S&!di!m, 19;6+ Mar&LneQ, 9$(5 L!i(, Literatura me.icana Bsiglo ..+) M56ic$P R$Dred$, 19;#, ) M$C(+ <UATEMALA ACDiQJreQ PaCma, -ranci(c$, % Ca&aCina 7arri$( % 7arri$(, =istoria %e la literatura guatemalteca) <!a&emaCaP Edi&$riaC UniMer(i&aria, 19"1, 19"), ) M$C(+ L'eQ /aCdiQn, 9$(5 MarLa, HPan$rama deC c!en&$ !a&emaC&ec$ c$n&em'$rEne$I, La 8aceta) M56ic$P -$nd$ de C!C&!ra Ec$nmica, /I, 39 SmarQ$, 1961T+ Oran&e(, ACO$n($, HEC c!en&$ en Cen&r$am5ricaI, Cultura) San SaCMad$r, 8) SaDriC1ma%$12!ni$T, ''+ 4)1;#4 88 S2!Ci$1(e'&iemDre, 1964T, ''+ 4#1494 (e reOiere ca(i e6cC!(iMamen&e a <!a&emaCa % a EC SaCMad$r+ EL SAL/A*OR T$r!U$, 9!an -eCi'e, Desarrollo literario %e El <al-a%or) San SaCMad$rP Mini(&eri$ de C!C&!ra, 19;"+ NICARA<UA AreCCan$, 9$r e Ed!ard$, 0anorama %e la literatura nicaragUense) 4R ed+, Mana !aP Edi&$riaC N!eMa Nicara !a, 19")+ COSTA RICA 7$niCCa, ADeCard$, =istoria ' antolog a %e la literatura costarricense) San 9$(5P Tre2$(, 19;3 SM$C+ IT, 1961, SM$C+ IIT+ ANTILLAS OCiMera, O&&$, 2re-e historia %e la literatura antillana) M56ic$P S&!di!m, 19;3+ CU7A Men&$n, Se%m$!r, 0rose Fiction o$ the Cu(an Re-alution) A!(&inP UniMer(i&% $O Te6a( Pre((, 193;, ''+ 16;1 )14, )841)46+ P$r&!$nd$, 9$(5 An&$ni$, HLin$ N$ME( CaCM$ % eC c!en&$ 0i('an$american$I, Cua%ernos Americanos# /I, ; S(e'&iemDre1$c&!Dre, 1943T, ''+ )4;1)68+ /ENEFUELA -aDDiani R!iQ, 9$(5, Cuentos ' cuentistas) Caraca(P LiDrerLa Cr!Q deC S!r, 19;1+ RiMera SiCMe(&rini, 9$(5, El cuento mo%erno -ene:olano) RL$ Piedra(, P!er&$ Ric$P C$Ceccin Pr$me&e$, 1963+ U(Car Pie&ri, Ar&!r$, HEC c!en&$ MeneQ$Can$I, Letras ' hom(res %e ;ene:uela# en O(ras <electas) MadridP Edici$ne( Edime, 19;6, ''+ 1#6;11#3)+ COLOM7IA C!rci$ AC&amar, An&$ni$, E-oluci"n %e la no-ela en Colom(ia) 7$ $&EP In(&i&!&$ Car$ % C!erM$, 19;3+ SanLn Can$, 7aCd$mer$, Letras colom(ianas) M56ic$P -$nd$ de C!C&!ra Ec$nmica, 1944+

http://biblioteca.d2g.com

ECUA*OR R$2a(, @n eC -+, La no-ela ecuatoriana) M56ic$P -$nd$ de C!C&!ra Ec$nmica, 194"+ PER= ACdric0, EarC M+ 9r+, The Mo%ern <hort <tor' in 0erF) Madi($nP UniMer(i&% $O Wi(c$n(in Pre((, 1966+ NJUeQ, E(&!ard$, HEC c!en&$ 'er!an$ c$n&em'$rEne$I, Re-ista Nacional %e Cultura# Caraca(, XXI/ S196)T, ''+ 6"19#+ PARA<UAG R$drL !eQ1ACcaCE, H! $, =istoria %e la literatura paragua'a) M56ic$P S&!di!m, 193#+ CHILE P$DCe&e /ara(, HernEn, HEC c!en&$ en C0iCeI, 7ournal o$ Inter!American <tu%ies# I/, 4 S$c&!Dre, 196)T, ''+ 4681;#1+ T$rre( Ri$(ec$, Ar&!r$, 2re-e historia %e la literatura chilena) M56ic$P S&!di!m, 19;6+ AR<ENTINA Lic0&DCa!, M%r$n I+, The Argentine No-el in the Nineteenth Centur') N!eMa G$r_P Hi('anic In(&i&!&e, 19;9+ S$&$, L!i( EmiCi$, HEC c!en&$I, en RaOaeC ACDer&$ Arrie&a, =istoria %e la literatura argentina) 7!en$( Aire(P Pe!(er, 19;9, I/, ''+ )";14;#+ URU<UAG 7enede&&i, Mari$, Literatura urugua'a siglo ..) M$n&eMide$P ACOa, 1968+ En Ce_ir_, 9$0n E+ % Mar are& M+ Ram!(, La narrati-a urugua'a# estu%io cr tico (i(liogr/$ico) 7er_eCe%P UniMer(i&% $O CaCiO$rnia Pre((, 1963+

http://biblioteca.d2g.com

NOTAP Para !na DiDCi$ raOLa mE( c$m'Ce&a, M5a(eP Ma&C$`(_%, 7ernice *+, Antolog as %el cuento americano) 8u a (i(liogr/$ica) Wa(0in &$nP Unin Panamericana, 19;#+

http://biblioteca.d2g.com

E(&e CiDr$ (e &ermin de im'rimir % enc!adernar en eC me( de OeDrer$ de 1998 en Im're($ra % Enc!adernad$ra Pr$ re($, S+ A+ de C+ /+ SEPSAT, CaCQ+ de San L$renQ$, )444 #9"8# M56ic$, *+ -+ Se &irar$n 8# ### e2em'Care(+

También podría gustarte