Está en la página 1de 119

INSTITUTO NACIONAL DE COOPERACIN EDUCATIVA

NIVEL: FORMACIN BSICA

VENEZUELA, 2002

INSTITUTO NACIONAL DE COOPERACIN EDUCATIVA

INSTITUTO NACIONAL DE COOPERACIN EDUCATIVA NIVEL: FORMACIN BSICA MODO: HABILITACIN

Caracas, Ju !" 2002

D!r#cc!$% &#%#ra '# INCE Tur!s(" Coronel (Ej) Glenn Sherman Brathwa te &#r#%c!a '# F"r(ac!$% )r"*#s!"%a '# INCE Tur!s(" L !" A#a R $$o R $$o As#s"r+a T,c%!ca L !" En!arna! %n Barreto A%a !s-a I%-#.ra T"S"U" L&!'a Torreal(a A%a !s-a )r"'uc-"r '# M#'!"s )o*+ Gerar#o Le%n Pla$a Tra%scr!/-"ra T"S"U" L&!'a Torreal(a Es/#c!a !s-as #% C"%-#%!'" L !" L&#m la Cal,o C" a0"ra'"r#s #% a Va !'ac!$% S"0#!'a V# 123u#2 )r"*#s"ra C" #.!" U%!4#rs!-ar!" '# Caracas Car "s A ar!c" &$(#2 &#r#%-# &#%#ra ) a!% ArE #a%a &#rar'! Or.a%!2a'"ra '# E4#%-"s AVOCA V+c-"r M#%'"2a D!r#c-"r '# )r"-"c" " Asa(0 #a Nac!"%a Isa0# !-a &$%2a #2 )r"*#s"ra I%s-!-u-" )#'r" &ua 5M!%!s-#r!" '# R# ac!"%#s E6-#r!"r#s C""r'!%ac!$% T,c%!ca Es-ruc-ura D , * %n #e Re!&r*o* -ara el A-ren# $aje C""r'!%ac!$% &#%#ra Geren! a General #e .orma! %n Pro/e* onal Geren! a #e Te!nolo0'a E#&!at ,a Pr mera E# ! %n 1"221 C"/7r!.8- INCE

CEREMONIAL, PROTOCOLO Y ETIQUETA

CONTENIDO
9:u, #s INCE TURISMO; )r#s#%-ac!$% I%-r"'ucc!$% O0<#-!4"

3 UNIDAD I CEREMONIAL 3 Con!e-to Et mol%0 !o""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""4 3 Ceremon al en la A!t&al #a#""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""56 3 El Ceremon al en la* Rela! one* P7(l !a*"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""58 3 D /eren! a entre Ceremon al 9 Rela! one* P7(l !a*"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""58 3 UNIDAD II )ROTOCOLO 3 Con!e-to Et mol%0 !o""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""5: 3 Cla* / !a! %n #el Proto!olo"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""5; 3 La Pre!e#en! a""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""16 3 Pre!e#en! a* en Vene$&ela"""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""18 3 Tratam ento Proto!olar""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""6: 3 La Com * %n Proto!olar """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""81 3 A!to Proto!olar""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""8:

CEREMONIAL, PROTOCOLO Y ETIQUETA

3 A!to Ina&0&ral""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""84 3 Pre*enta! one*"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""<6 UNIDAD III RECURSOS O)ERACIONALES 3 Re!&r*o* O-era! onale*"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""<< UNIDAD IV ETI:UETA Et =&eta"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""<4

3 T -o* #e Et =&eta""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""">2 3 La* Re!e-! one*"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""":2 De*arrollo #e &na Re!e-! %n"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""":>

3 Et =&eta en la* me*a*""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""";2 3 Arma#o o ?ontaje #e la* me*a*""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""";8 3 In, ta! one*"""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""44 3 B!0 !".ra*+a"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""556

CEREMONIAL, PROTOCOLO Y ETIQUETA

9:U= ES EL INCE TURISMO;


El In*t t&to #e Ca-a! ta! %n T&r'*t !a INCE TURIS?O@ e* &na A*o! a! %n C , l * n / ne* #e l&!ro@ !on*t t& #a me# ante #o!&mento / rma#o el 16 #e Se-t em(re #e 54:>@ -or la Cor-ora! %n #e T&r *mo #e Vene$&ela@ CORPOTURIS?O 9 el In*t t&to Na! onal #e Coo-era! %n E#&!at ,a@ INCEA -ara la /orma! %n@ a# e*tram ento 9 e*-e! al $a! %n #e lo* Re!&r*o* B&mano* =&e re=& ere el -a'* en la* Crea* #el T&r *mo 9 la Boteler'a" D !ho #o!&mento /&+ #e( #amente -roto!ol $a#o e n*erta#o en el l (ro #e re0 *tro* !orre*-on# ente* el 4 #e No, em(re #e 54:>

9:U= HACEMOS;
El INCE TURIS?O #e*arrolla -ro0rama* #e /orma! %n@ !a-a! ta! %n@ a# e*tram ento 9 e*-e! al $a! %n a tra,+* #e &n S *tema #e .orma! %n Pro/e* onal al *er, ! o #e la Boteler'a 9 el T&r *mo en Vene$&ela"

NUESTRA MISIN
Eje!&tar en !on!or#an! a !on el INCE RECTOR@ (ajo la t&tela #el E*ta#o 9 la -art ! -a! %n #e Patrono* 9 Tra(aja#ore*@ la* a!! one* ne!e*ar a* -ara al!an$ar &na /orma! %n 9 !a-a! ta! %n !ont n&a #e la /&er$a la(oral@ !om-lementan#o la e#&!a! %n re! ( #a en el * *tema /ormal" O/re!er a*e*oram ento t+!n !o a em-re*a* e n*t t&! one* -7(l !a* 9 -r ,a#a* , n!&la#a* a la Boteler'a 9 al T&r *mo" Promo,er la A!t , #a# T&r'*t !a 9 la n!or-ora! %n #e n&e*tro* e0re*a#o* al mer!a#o la(oral"

CEREMONIAL, PROTOCOLO Y ETIQUETA

CEREMONIAL, PROTOCOLO Y ETIQUETA

)RESENTACIN
A-re! a#o -art ! -anteD E*te man&al e* el re*&lta#o #el e*/&er$o #e &n e=& -o =&e ha tra(aja#o ar#&amente !on el / n #e a9&#arle a /ormar*e en el o/ ! o =&e ha *ele!! ona#o" El !onten #o *e aj&*ta a &n -ro0rama #e e*t&# o # *eEa#o *e07n lo* re=&er m ento* #el o/ ! oA -ero #e*ear'amo* =&e@ a#emC*@ n,e*t 0&e en otra* /&ente* -ara n!rementar lo* !ono! m ento* a#=& r #o*" E*-eramo* =&e a-ro,e!he al mCF mo la o-ort&n #a# =&e el INCE le (r n#a #e !on,ert r*e en &n tra(aja#or altamente !a-a! ta#o@ =&e re*-on#a am-l amente@ a la* eF 0en! a* #e *& Crea la(oral 9 *e !on*t t&9a en &n ejem-lo a *e0& r en *& /&t&ro #e*em-eEo"

CEREMONIAL, PROTOCOLO Y ETIQUETA

CEREMONIAL, PROTOCOLO Y ETIQUETA

INTRODUCCIN
El man&al #e Proto!olo Ceremon al 9 Et =&eta e* ela(ora#o !on la / nal #a# #e or entar a lo* -art ! -ante* #el !&r*o -ara a* *t r en la* /&n! one* =&e re=& eren lo* a!to* -roto!olare*@ el !&al !ontem-la el Ceremon al@ el -roto!olo 9 la Et =&eta" El PROTOCOLO (la norma) 9 el CERE?ONIAL (la /orma) *erCn lo* elemento* =&e /&n#amentarCn el ejer! ! o #el e*-e! al *ta #e -roto!olo en lo* a!to* -7(l !o 9 -r ,a#o*@ !on*er,an#o el G&*o 9 la !o*t&m(reH en la real $a! %n #e to#a a!t , #a# h&mana" Lo* t+rm no* GCeremon alH 9 GProto!oloH en lato *en*&@ *on * n%n mo*@ no a*' toman#o en !on* #era! %n la et molo0'a 9 lo* # /erente* !on!e-to* maneja#o* -or lo* a&tore* -or=&e # / eren" El Ceremon al *e ent en#e !omo a!to* re0lamenta#o* -or la le9@ la tra# ! %n 9 am( enta#o* -or la -om-a =&e lo* ro#ea" El Proto!olo !o# / !a la* norma* =&e *on #e*t na#a* a #e* 0nar a !a#a =& +n *& l&0ar" La Et =&eta ,alor $a el trato entre la* -er*ona*" Se !on!l&9e =&e la* # /eren! a* eF *tente* entre e*to* t+rm no* *on #e nat&rale$a h *t%r !a@ normat ,a 9 *o! al" Ceremon al *e re/ ere a la *olemn #a# #el a!to@ Proto!olo a la normat ,a e*ta(le! #a 9 la Et =&eta al !om-ortam ento 9 ,e*t menta en #eterm na#o* a!to*" En #e/ n t ,a *e -&e#en !on* #erar la* tre* eF-re* one* #e Gor#enH" E*t&# ar e*ta mater a 9 tra(ajar #e*#e 0&'a o a* *tente ha*ta je/e o # re!tor #e Proto!olo -romete *er@ &na -ro/e* %n !on ntere*ante !am-o@ A#emC* #e *er e*-e!'/ !o* -or lo* t+rm no* =&e *e &t l $an 9 eje!&! %n #e -rC!t !a* # nCm !a*@ =&e o/re!e &n n!ent ,o a la e#&!a! %n 9 !&lt&ra 0eneral #el -art ! -ante" A tra,+* #e e*to* !ono! m ento* #e /orma! %n nte0ral !ontr (& rC -ara #e*em-eEar*e en el !am-o #e la a-l !a! %n #el Ceremon al 9 el Proto!oloA El man&al e*tC e*tr&!t&ra#o en !&atro &n #a#e* -ro0ramCt !a* #e*arrolla#a* #e /orma !oherente #e manera tal =&e le * r,a al -art ! -ante !omo herram enta =&e le -erm t rC !on*&ltar 9 mejorar -ara &t l $arla #&rante el ejer! ! o #e *& tra(ajo"

CEREMONIAL, PROTOCOLO Y ETIQUETA

CEREMONIAL, PROTOCOLO Y ETIQUETA

OBJETIVO

Pro-or! onar a lo* -art ! -ante* lo* !ono! m ento* -rC!t !o* -ara a-l !ar la* /&n! one* -roto!olare* #e a!&er#o al !eremon al 9 la et =&eta e*ta(le! #a !on &n alto *ent #o #e re*-on*a( l #a#@ !&m-l en#o la* norma* #e *e0&r #a#"

CEREMONIAL, PROTOCOLO Y ETIQUETA

UNIDAD I > CEREMONIAL CEREMONIAL C"%c#/-" E-!(" $.!c"


Ceremon al (#el lat'n !eremon al *) G-ertene! ente o relat ,o al &*o #e la !eremon a*H" E* la *er e #e /ormal #a#e* -ara !&al=& er a!to -7(l !o 9 *olemne" Tam( +n e* el l (ro o ta(la en =&e e*tCn e*!r ta* la* !eremon a* =&e *e #e(en o(*er,ar en lo* a!to* -7(l !o*H" (La(ar e0a V llan&e,a@ Pe#ro G@ Dere!ho D -lomCt !o" E# tor al Tr lla*"54;4" ?+F !o" PC0"@ >4)"

C"%c#/-" D"c-r!%a
Bo9 #'a no *e !on! (e &n E*ta#o * n !eremon al@ *e re/ ere # re!tamente al !om-ortam ento #e lo* ! &#a#ano* en e*a *o! e#a#" Re-re*enta 9 man / e*ta la # 0n #a# #e la* na! one* 9 la 0arant'a #e re*-eto entre ello*" Perm te , 0 lar 9 !elar el !&m-l m ento #e e*a* norma* e*ta(le! #a* a tra,+* #e lo* !on,en o* nterna! onale*" ?C* allC #e la normat ,a eF *tente@ e*tC la !om-o*t&ra #on#e el !eremon al re/leja la* tra# ! one* #e trato *o! al nherente* a !a#a -a'*" En Vene$&ela el !eremon al *e !la* / !a enD CERE?ONIAL PIBLICO Ceremon al #e E*ta#o o #e Corte Ceremon al D -lomCt !o Ceremon al #e Can! ller'a Ceremon al ?ar't mo Ceremon al ? l tar Ceremon al E!le* C*t !o Ceremon al So! a
9

Ceremon al #e E*ta#o o #e Corte Llama#o tam( +n Ceremon al Pol't !o #e Corte o EFtranjero" E* el !onj&nto #e norma* =&e r 0en el trato /ormal entre la* na! one*@ -art !&larmente en lo re/erente a lo* honore* #e lo* je/e* #e E*ta#o 9 #e Go( erno" At en#en la* # /erente* man /e*ta! one* !%mo la* /el ! ta! one*@ !on#olen! a*@ # *t n! one* o -re*ente* =&e *e otor0&en entre ello*" Ceremon al D -lomCt !o Ceremon al #e Em(aja#a* el !&al *e o!&-a #e lo* honore* 9 -reem nen! a #e( #o a lo* a0ente* # -lomCt !o* en el ejer! ! o #e *&* /&n! one*" El Ceremon al D -lomCt !o re0lamenta la re!e-! %n #e em(aja#ore* 9 lo* #emC* ? n *tro* P7(l !o*" Le !on!e#e la* !re#en! ale* -ro- a* #el -a'* -ara e*e !&er-o 9 a!or#a#a* en !on,en o* nterna! onale*@ *& !olo!a! %n en la -re!e#en! a en la* !eremon a* o/ ! ale* 9 en / n@ to#o lo rela! ona#o !on la* mater a* aneFa* !on lo* a0ente* # -lomCt !o*" Ceremon al #e Can! ller'a E* !on* #era#o -or to#o* lo* trata# *ta* !omo -arte nte0rante #el Ceremon al D -lomCt !o@ llama#o tam( +n Ceremon al #e Proto!olo" Se o!&-a #e la* re#a!! one* 9 !orre*-on#en! a =&e *e o(*er,an #e !&al=& er nat&rale$a" Inter-reta el Dere!ho Interna! onal P7(l !o 9 *& -ro- o or#en j&r'# !o@ *e07n el -r n! - o #e la re! -ro! #a#" Ceremon al ?ar't mo GEl Ceremon al ?ar't mo e* la *&ma #e la* re0la* #e !orte*'a =&e &*an la* mar na* #e 0&erra -ara honrar 9 *al&#ar a la* -er*onal #a#e* o/ ! ale* na! onale* o eFtranjera* =&e la* , * tanH (Arman#o Pe*ante* Gar!'a Rela! one* Interna! onale*@ E!le* C*t !o 9 -ra!t !a # -lomCt !a J& to@ 54>4)" La nota(le &n #a# e*- r t&al =&e l 0a a e*ta n*t t&! %n en to#o el m&n#o *e re/leja en la ma9or'a #e lo* re0lamento* 9 ha*ta en lo* &n /orme*" El
10

!eremon al mar't mo t ene -er/e!tamente norma#o* lo* *al&#o* !orre*-on# ente* a otro* (&=&e* !omo a la* # /erente* -er*onal #a#e* =&e lo -&e#an , * tar" E*te Ceremon al e* re0&la#o -or la Arma#a #e Vene$&ela" Lo* &*o* 9 !o*t&m(re* e*tCn e*t -&la#o* -or la* le9e* na! onale* e nterna! onale*@ -or la Con*t t&! %n Na! onal@ la le9 #e Na,e0a! %n@ el Re0lamento Interno a (or#o 9 lo* !on,en o* 9 trata#o* / rma#o* -or la Re-7(l !a" Ceremon al ? l tar E*ta(le! #o en el art'!&lo NK 1 #el re0lamento #e Ceremon al 9 Proto!olo ? l tar@ GT ene !omo / nal #a# *olemn $ar to#o* a=&ello* a!to* #e * 0n / !a! %n h *t%r !a@ o/ ! al o m l tar 9 #emo*trar -7(l !amente la moral@ la e#&!a! %n #e la* tro-a*A 9 el Proto!olo #eterm na el or#en #e -re!e#en! a@ tratam ento 9 e=& ,alen! a entre a&tor #a#e* ! , le*@ e!le* C*t !a* 9 m l tare* 9 m em(ro* #el C&er-o D -lomCt !oH El re0lamento #e Ceremon al 9 Proto!olo ? l tar *e (a*a en la* * 0& ente* Le9e* Or0Cn !a*D Art'!&lo* << 9 645 #e la Le9 Or0Cn !a #e la* .&er$a* Arma#a* Na! onale* Or# nal 58 #el art'!&lo 1: #e la Le9 Or0Cn !a #e la A#m n *tra! %n Central" .e!ha* #e !ele(ra! %n Na! onal 9 lo* # /erente* A!to* Proto!olare* 51 #e ?ar$oD D'a #e la Ban#era" 54 #e A(r lD An ,er*ar o #e De!lara! %n #e la In#e-en#en! a" 18 #e )&n oD An ,er*ar o #e la Batalla #e Cara(o(o 9 #'a #el Ej+r! to" 2< #e )&l oD An ,er*ar o #e la . rma #el A!ta #e la In#e-en#en! a" 18 #e )&l oD Natal ! o #el L (erta#or@ An ,er*ar o #e la Batalla Na,al #el La0o #e ?ara!a (o 9 D'a #e la Arma#a Vene$olana"
11

51 #e O!t&(reD D'a #e la Ra$a 9 An ,er*ar o #el De*!&(r m ento #e Am+r !a" 28 #e A0o*toD An ,er*ar o #e la G&ar# a Na! onal" 52 #e D ! em(reD An ,er*ar o #e la A, a! %n Vene$olana" 5: #e D ! em(reD Conmemora! %n #e la ?&erte #el Pa#re #e la Patr a"

La* o/ren#a* /lorale* ante e*tat&a* o mon&mento* na! onale*@ -&e#en *er real $a#a* -orD 5) A&tor #a#e* na! onale*@ ! , le* o m l tare*" 1) A&tor #a#e* eFtranjera*@ # -lomCt !a* o m l tare* re* #ente* en el Pa'* o #e , * ta o/ ! al" Ceremon al E!le* C*t !o Ceremon al e*tr !to en *& !&m-l m ento 9 re-re*enta#o -or la* mC* alta* -er*onal #a#e* #entro #e la I0le* a" En Vene$&ela@ la ma9or re-re*entat , #a# e* la GCon/eren! a E- *!o-al Vene$olanaH (CEV) !om-&e*ta -or &na # re!t ,a =&e la Pre* #ente@ &n V !e-re* #ente@ &n Se!retar o General 9 &na* Com * one* E- *!o-ale*" Son ello* lo* =&e t enen la re*-on*a( l #a# en la or0an $a! %n #e lo* *er, ! o* rel 0 o*o* #el Pa'*" La* rela! one* entre el Vat !ano (terr tor o #on#e re* #e la mCF ma re-re*enta! %nA S& Sant #a# el Pa-a) 9 Vene$&ela *e e*ta(le! eron !on &n !on,en o no !on!or#ato@ +*te e* mC* am-l o 9 am *to*o@ #ata #e ?ar$o #e 54>8@ e* rat / !a#o en O!t&(re -or el Con0re*o #e la Re-7(l !a 9 !on*ta #e 5: art'!&lo* en t em-o* #el Pre* #ente R%m&lo Betan!o&rt" En la I0le* a no ha9 ant 0Le#a# e* -ote*ta# #el Pa-aD nte0ranD &n

Ceremon al So! al
12

El *er h&mano e* *o! a(le -or nat&rale$a 9 en , rt&# #e e*te -r n! - o@ el !ont n&o trato e*tC *&-e# ta#o a &na* norma* /&n#amentale* (a*a#a* en el e=& l (r o !on*tante #e la (alan$a #e e=& #a#@ en !&9o* (ra$o* *e a-o9an lo* #e(ere* 9 en otro lo* #ere!ho*" El re*-eto 9 !on* #era! %n =&e lo* #emC* no* #e(en m-l !ar en 0&al 0ra#o@ n&e*tro re*-eto 9 !on* #era! %n ha! a ello*" E*ta* e*tr !ta* norma* *on la* =&e -or el he!ho #e -ertene!er a &na *o! e#a# or0an $a#a e*tamo* o(l 0a#o* a !&m-l r" Por en! ma #e !&al=& er norma -o* t ,a #e , #a en *o! e#a#@ eF *ten &na* re0la* h ja* #e la e#&!a! %n@ tanto mC* *&t le* 9 m n&! o*a* !&anto ma9or e* el 0ra#o #e !&lt&ra 9 #el !a#e$a e*- r t&al #e la* -er*ona* =&e a ella *e * entan rrem * (lemente *omet #a*@ -&e*to =&e *& o(*er,an! a 9 e*tr !to !&m-l m ento e* a!t t&# e*-ontCnea #e *& -ro- a # o* n!ra* a" E*ta* re0la* !on*t t&9en lo =&e -o#emo* llamar GCorte*'a o Proto!olo So! alH"

E C#r#("%!a #% a Ac-ua !'a'


En la a!t&al #a# *e en!&entran *ol ! t&#e* #e a*e*oram ento en el Crea #e Ceremon al 9 Proto!olo -or -arte #e la* o/ ! na* !rea#a* -ara tal / n en lo* or0an *mo* #el E*ta#o !omo en la Em-re*a Pr ,a#a" *o(re al07n !a*o e*-e!'/ !o" La nterrela! %n 9 !om&n !a! %n ha -erm t #o en la , #a mo#erna el a&mento #e la* a!t , #a#e* en el Go( erno@ en la* n*t t&! one*@ en la* re-re*enta! one* #e or0an *mo* nterna! onale* en to#a* -arte* #el m&n#o@ !on lo =&e re/leja la ne!e* #a# #e normar la* a!t&a! one* en to#o momentoA -or lo tanto e* ne!e*ar o e*-e! al $ar*e en la mater a -ara a!t&ar en el !am-o #el Ceremon al !on to#a* la* herram enta* =&e -erm tan el (&en #e*arrollo #e &n a!to en -art !&lar" A&n=&e eF *te &na !la* / !a! %n #e lo* t -o* #e Ceremon al 9 =&e *e ha re, *a#o@ *e a/ rma =&e *e e*tC man /e*tan#o@ a !on* #erar@ mC* # nCm !a *& -art ! -a! %n en lo* a!to* -roto!olare*@ -ero lo =&e no *e -&e#e o(, ar e* *& (a*e =&e e*tC /&n#a#a en el -r n! - o &n ,er*almente re!ono! #o Gla 0&al#a# j&r'# !a #e lo* E*ta#o* 9 la re! -ro! #a# en el tratoH"
13

Bo9 #'a e* ma9or el -er*onal =&e re!&rre a

-re-arar*e@ nter!am( ar o- n one* e n/orma! %n en rela! %n !on la toma #e #e! * one*

E C#r#("%!a #% as R# ac!"%#s )?0 !cas


La* Rela! one* P7(l !a* *on a=&ella* =&e #eterm nan la* a!t , #a#e* 9 -ol't !a*

# r 0 #a* a n/l& r -o* t ,amente *o(re la* -er*ona* me# ante la -er*&a* %n 9 la !om&n !a! %n" Tran*m ten &na n/orma! %n =&e !a&*a e/e!to a mejorar la ma0en #e &na em-re*a & or0an *mo" La* o/ ! na* #e# !a#a* a la* Rela! one* P7(l !a* *e #e# !an en e*-e! al a la* !am-aEa* #e # /&* %n ante la o- n %n -7(l !a o al (&en /&n! onam ento #e la* rela! one* nterna* #e &na em-re*a" M?BITO DE ACTIVIDAD El Ceremon al en la* Rela! one* P7(l !a* !a#a #'a e*tC mC* -atente -or la ne!e* #a# #e a!t&a! %n !onj&nta" El e*-e! al *ta en Ceremon al =&e tra(aja en el !am-o -r ,a#o no # / ere #el =&e *e #e# !a al Ceremon al 9 Proto!olo O/ ! al@ -re! *amente lo =&e le a(re e*e !am-o e* el #om n o #el !ono! m ento #e lo -7(l !o & o/ ! al -ara a#a-tarlo al !am-o em-re*ar al -r ,a#o"

D!*#r#%c!as #%-r# C#r#("%!a 7 R# ac!"%#s )?0 !cas


La* Rela! one* P7(l !a* *e #e# !an a la* -ol't !a* 9 a!t , #a#e* # r 0 #a* a -re*t 0 ar &na em-re*a@ &n -ro#&!to ante la o- n %n -7(l !a 9 e*@ a tra,+* #e e*ta !om-o*t&ra@ =&e en!ontramo* &na , n!&la! %n entre la* #o* # *! -l na*@ Rela! one* P7(l !a* 9 Ceremon al" La a!t t&# a*&m #a -or el rela! on *ta ,a # re!tamente -ro-or! onal a *& am-l t&# #e !r ter o -ara la* !om&n !a! one*@ a # /eren! a #el Ceremon al *ta =&e a!t7a (a*Cn#o*e en el /ormal *mo e*ta(le! #o 9 !am-o #e a!! %n l m ta#o a e*e or#en e*ta(le! #o" Toman#o en !on* #era! %n e*ta* #o* -rem *a* -o#emo* a/ rmar =&e la ne!e* #a# #el !ono! m ento !om-art #o /a,ore!e la a!t&a! %n en el mejoram ento #e la ma0en #e to#a
14

n*t t&! %n@ or0an *mo o em-re*a" Al !ontrar o lo* e*-e! al *ta* *e !om-lementan 9 am(o* #e(en !ono!er 9 manejar la* #o* # *! -l na*" EL CERE?ONIAL ESCRITO EN LAS RELACIONES PIBLICAS S em-re =&e *e &t l $a &na !om&n !a! %n e*!r ta *e e, tan n!on,en ente* -or la mala nter-reta! %n@ tanto en el Cm( to em-re*ar al !omo en el o/ ! al" La !om&n !a! %n e*!r ta re, erte &n !om-rom *o #e !ono! m ento *o(re to#o -ara el #e*em-eEo #e la* rela! one* -ro/e* onale*" A # /eren! a #e la e*!r t&ra en la* Rela! one* P7(l !a* =&e e* mC* a( erta 9 !on e*t lo* ,ar a#o*@ !a#a -a'* t ene *& e*!r t&ra 9 /ormato* en la A#m n *tra! %n P7(l !a*" N -or lo tanto t ene &n !eremon al e*!r to -ro- o =&e ha!e #e la !om&n !a! %n &n e*t lo r'0 #o 9 !ono! #o" Como norma 0eneral@ en to#a* e*ta* !om&n !a! one* #e(e ha(er !lar #a#@ o(jet , #a# 9 &*o !orre!to #el # oma@ en e*te !a*o el !a*tellano" Se #e(en e, tar eF-re* one* en eFtranjero@ a*' !omo -ara !om&n !ar*e !on a&tor #a#e* eFtranjera* *erC en -er/e!to !a*tellano@ re*-et&o*amente 9 !on el tratam ento !orre*-on# ente" En Vene$&ela@ en!ontramo* en n&e*tra Con*t t&! %n Na! onal =&e el tratam ento e* #e G! &#a#anoH 9 G&*te#H@ a meno* =&e *e trate #el SeEor Pre* #ente #e la Re-7(l !a@ Pre* #ente #e la A*am(lea General@ Pre* #ente #e lo* Po#ere* P7(l !o*@ ? n *tro*@ A&tor #a#e* ? l tare* 9 E!le* C*t !a* =&e *e le #arCn la* #e !orte*'a 9 jerar=&'a !orre*-on# ente en ,o$ 9 !orre*-on#en! a"

15

UNIDAD N@ II > )ROTOCOLO )ROTOCOLO C"%c#/-" E-!(" $.!c"


Proto!olo (#el (ajo lat'n -roto!oll&m@ 9 +*te #el (ajo 0r e0o -r%t%!ollon) * 0n / !a Gla -r mera hoja en!ola#a o -e0a#aH #e -roto*@ -r mero@ 9 Oollan@ -e0ar" E* la *er e or#ena#a #e e*!r t&ra* matr !e* 9 otro* #o!&mento* =&e &n notar o o e*!r (ano a&tor $a 9 !&*to# a@ !on ! erta* /ormal #a#e*" (La(ar e0a V llan&e,a@ Pe#ro G" Dere!ho D -lomCt !o" E# tor al Tr lla* ?+F !o 54;4@ -C0@ >4")

C"%c#/-" D"c-r!%a
Se en!&entra &na *er e #e !on!e-to* =&e *e a-l !an *e07n el !onteFto #el #e*arrollo #e la* /&n! one* -roto!olar a*" Se -&e#e !on* #erar !omo /orma #e -ro!e# m ento #e la* rela! one* # -lomCt !a* -or eFten* %nD A tra,+* #el la Se!! %n #el ? n *ter o #e Rela! one* EFter ore* o #e &na or0an $a! %n nterna! onal =&e ,ela -or la* /orma* #e lo* en!&entro* 9 #e lo* a!&er#o* nter0&(ernamentale* e*t+ !on/orme* al #ere!ho nterna! onal" (En! !lo-e# a ?&n# al #e la* Rela! one* Interna! onale* 9 Na! one* Un #a*" 5"4:>@ .CE@ ?+F !o PC0"315;) A!ta #e &n en!&entro nterna! onal ( o m&lt lateral" (O-" C t@ PC0"@ 15;)" GE* en el me# o *o! al el arte #e #eterm nar 9 e*ta(le!er to#a* a=&ella* norma* a !&m-l r -ara el mejor #e*en,ol, m ento #e la* a!t , #a#e* =&e ejer!en 9 -ra!t !an lo* *ere* h&mano*@ no *%lo en Crea* o/ ! ale*@ # -lomCt !a*@ e!le* C*t !a* 9 m l tare*@ * no tam( +n 9 tra#&! #a en !orte*'a@ re*-eto@ (&ena* manera* 9 (&en len0&aje en el Crea la(oral@ #e-ort ,a@ /am l ar 9 *o! al en 0eneral * en#o el a!e te =&e -erm te a tan
17

!om-l !a#a ma=& nar a #e la* Rela! one* B&mana* mar!har en armon'a 9 e/ ! en! a * n r e*0o* #e !ho=&e@ /r !! one* & oF #a! one*"H (Proto!olo So! al"1225@ I*a(el ta Gon$Cle$@ Cara!a*@ -C0"8")

C as!*!cac!$% '# )r"-"c" "


El -roto!olo *e !la* / !a en Proto!olo O/ ! al" Proto!olo ? l tar" Proto!olo D -lomCt !o" Proto!olo #e Can! ller'a" Proto!olo De-ort ,o" Proto!olo en E,ento*" Proto!olo So! al" Proto!olo Em-re*ar al" Proto!olo en lo* Ne0o! o*"

PROTOCOLO O.ICIAL Dar a !a#a &no *& l&0ar en la* Ceremon a* #e E*ta#o o #on#e -art ! -en la* -er*onal #a#e* =&e re-re*entan al 0o( erno@ !omo ( en lo n# !a el !on!e-to #e GProto!oloH e* * n%n mo #e or#en" La* Ceremon a* e*tCn n*t t&! onal $a#a* -or lo* # /erente* or0an *mo* #el E*ta#o@ -or la* /e!ha* !onmemorat ,a* o -or la* =&e ne!e*ar amente *e t enen =&e !ele(rar" La Toma #e Po*e* %n #el Pre* #ente #e la Re-7(l !a@ la #el Go(erna#or@ la #el Al!al#e@ la , * ta #e &n Pre* #ente #e otro -a'* 9 a*' &na* !&anta* mC*" To#a* e*ta* !eremon a* o a!t , #a#e* manejan &n -roto!olo e*-e! al $a#o@ !on &n -er*onal !ono!e#or 9 -ro/e* onalmente -re-ara#o 9 * 0& en#o &na* normat ,a* =&e le -erm t rC e*ta(le!er e*e

18

-roto!olo o/ ! al" El Proto!olo =&e *e !&m-le en &n #eterm na#o a!to@ e*tC !onten #o en lo =&e llamamo* Ceremon al #e E*ta#o@ normalmente lo #eterm na &na Le9" PROTOCOLO ?ILITAR En *& art'!&lo 5K e*ta(le!e *& o(jeto 9 *e ent en#e =&e lo* -lanteam ento* =&e en *& re0lamento eF-re*a@ e* la n*t t&! onal #a# #e la normat ,a =&e -r ,a en el GCeremon al 9 Proto!olo ? l tarH" Art'!&lo 5KD El -re*ente Re0lamento t ene -or o(jeto e*ta(le!er la* norma* 9 -ro!e# m ento* =&e la* .&er$a* Arma#a* Na! onale* en 0eneral 9 *&* m em(ro*@ en -art !&lar@ #e(en !&m-l r en la* !eremon a* m l tare* 9 a!to* o/ ! ale* en lo* !&ale* nter,en0a" En la* # *-o* ! one* 0enerale* # !e lo * 0& ente"""""""""" 9 Gel Proto!olo #eterm na el or#en #e -re!e#en! a@ tratam ento 9 e=& ,alen! a entre la* a&tor #a#e* ! , le*@ e!le* C*t !a*@ m l tare* 9 m em(ro* #el C&er-o D -lomCt !o"H PROTOCOLO DIPLO?MTICO Ceremon al 9 Proto!olo D -lomCt !o e* el =&e re0&la la* rela! one* eF *tente* entre lo* a0ente* # -lomCt !o* 9 el E*ta#o re!e-tor" El Proto!olo lo #eterm na el or#en #e -re!e#en! a entre lo* # ,er*o* a0ente*@ *e07n *& !la*e o ran0o@ el or#en #e !olo!a! %n a la* !eremon a* =&e ten0an =&e a* *t r@ la* , * ta* -roto!olare* =&e real $an a la* # /erente* -er*onal #a#e* #el Go( erno 9 en 0eneral #e la *o! e#a# !omo lo* re-re*entante* #e la e!onom'a@ #e lo* 0rem o* 9 #e lo* art *ta*" A!otamo* =&e la -re!e#en! a no *%lo *e re/ ere a la !olo!a! %n /'* !a #e la* -er*ona*@ * no =&e a(ar!a al or#en en =&e lo* -a'*e* / rman #o!&mento* nterna! onale*" E* (&eno re!or#ar =&e el l&0ar #e honor -ara la / rma #e &n #o!&mento #e e*ta !ate0or'a e* a la $=& er#a #el * 0natar o"

19

PROTOCOLO DE CANCILLERPA Can! ller'a@ *e#e #el 0o( erno #on#e *e tratan lo* a*&nto* Interna! onale*@ la* rela! one* !on to#o el C&er-o D -lomCt !o a!re# ta#o en el Pa'*" E* el * t o #on#e *e / rman la* !orre*-on#en! a* 9 !om&n !a! one* #e*t na#a* a re*ol,er o tratar lo* nter!am( o*@ -rerro0at ,a*@ !on,en o*@ trata#o*@ nm&n #a#e* o !&al=& er a*&nto =&e re=& eran lo* # -lomCt !o*" T enen &na ,ar e#a# eFten*a en e*ta* !om&n !a! one* tale* !omoD Carta (leerte)@ De*-a!ho (D+-e!he)@ O/ ! o (o// !e)@ Proto!olo@ ?emoran#o (Pre3?emora)@ Con!l&*&m@ Nota Ver(al@ Nota Al Re/er+n#&m" PROTOCOLO DEPORTIVO En to#o a!to -roto!olar@ *ea #e !&al=& er 'n#ole@ e* ne!e*ar a la -lan / !a! %n !on la #e( #a antela! %n@ -ara lle,ar a !a(o el m *mo !on el +F to a*e0&ra#o" Lo* a!to* -roto!olare* #e-ort ,o* re, *ten &na *olemn #a# e*-e!'/ !a@ 9a *ea enA In*tala! %n o na&0&ra! %n@ -rem a! %n o !la&*&ra" Tanto -ara lo* a!to* #e In*tala! %n@ !omo lo* #e Cla&*&ra@ ha9 =&e -re-arar m&9 ( en la GTr (&na #e A&tor #a#e*H" Se #e(e tener en !&enta@ en -r mer t+rm no@ la* a&tor #a#e* =&e a* *t rCn ( n, ta#a* 9 !on/ rma#a*) a # !ho a!to 9 * *e trata #e &n e,ento #e-ort ,o na! onal o nterna! onal" E* #e !arC!ter o(l 0ator o n, tar al Pre* #ente #el In*t t&to Na! onal #el De-orte (I"N"D") =& +n -o#rC a* *t r o no 9 en *& #e/e!to@ en, ar al07n re-re*entante" La !olo!a! %n #e (an#era* lo #eterm narC el t -o #e e,ento@ *e !olo!arCn la (an#era #e Vene$&ela@ (an#era #e lo* -a'*e* a* *tente* (-or or#en al/a(+t !o) #el I"N"D@ #e la *e#e #on#e *e real $a 9 la (an#era #e la .e#era! %n #e la # *! -l na o e*-e! al #a# a !om-et r" La* -rem a! one* #e e*ta* a!t , #a#e* tam( +n *on a!to* -roto!olare*@ amer ta &n #e*/ le al * t o #e -rem a! %n el !&al *erC amen $a#o -or &na mar!ha 9 *e -ro!e#erC a

20

!olo!ar a lo* 0ana#ore* en lo* * t o* !orre*-on# ente* -ara *er m-&e*to* #e la me#alla o tro/eo 0ana#o" PROTOCOLO EN EVENTOS Con* #eran#o =&e +*ta e* &na #e la* Crea* #e 0ran re*-on*a( l #a# #entro #e &n e,ento e* ne!e*ar o =&e a!t7en #e &na manera !oor# na#a el D re!tor #e Proto!olo !onj&ntamente !on lo* or0an $a#ore* o re*-on*a(le* #el e,ento" To#o e,ento t ene *& -arte -roto!olar@ en *&* a!to* #e na&0&ra! %n@ !la&*&ra@ -rem a! %n * e* #e-ort ,o@ (r n# *@ !om #a*@ re! ( m ento #e -er*onal #a#e* en aero-&erto et!" De(en e*tar #e( #amente -re-ara#o* 9 -lan / !a#o* -ara aten#er 9 lle,ar a !a(o el -roto!olo #e !a#a a!t , #a#" El -roto!olo en e,ento* e* &na e*-e! al #a# 9 !omo tal t ene *&* e*-e! / ! #a#e* =&e lo !ara!ter $an" PROTOCOLO EN LO SOCIAL La a-l !a! %n #el -roto!olo no *%lo e* -ara el am( ente o/ ! al@ e* am-l o 9 *e #ent / !a -or el or#en e*ta(le! #o en la* # /erente* man /e*ta! one* =&e real $a el *er h&mano #entro #e la *o! e#a# en =&e , ,e" So! almente tam( +n *e a-l !a el -roto!olo@ !omo eFten* %n al or#en@ a la *e!&en! a #e norma* =&e , enen #el G&*o 9 la !o*t&m(reH@ al !om-ortam ento #el an/ tr %n =&e #e(e !& #ar !on eF=& * ta eFa!t t&# la re!e-! %n #e *&* n, ta#o* 9 la !orre!ta !olo!a! %n #e lo* !omen*ale* en la* !om #a*" En la *o! e#a# el Proto!olo e* m&!ho mC* /leF (le 9 *e maneja # /erente" Va al !om-ortam ento 9 t ene =&e ,er mC* !on el G*a(er e*tar 9 *a(er lle,arH" Bo9 #'a *e le !on* #era !omo el !onj&nto #e (&ena* !o*t&m(re* en to#o* lo* *ent #o*@ *a(er !om-ortar*e en la me*a@ en la o/ ! na o tra(ajo@ !on lo* n Eo*@ !on lo* !om-aEero*@ !on la* -er*ona* ma9ore*@ en el metro@ en la !alle@ !on lo* -a#re* 9 !on to#o* lo* =&e no* ro#ean" E* *a(er , , r en So! e#a# a!atan#o ! erta* norma* 9 re0la* e*ta(le! #a* !on e*e / n"

PROTOCOLO E?PRESARIAL
21

A!t&almente *e !on* #era el -roto!olo Em-re*ar al no *%lo !&an#o e/e!t7an a!t , #a#e* -ro- a* #e la em-re*a * no la* real $a#a* en !onj&nto !on la* a&tor #a#e* 0&(ernamentale* 9 em-re*ar ale*" Normalmente o!&rre !&an#o el SeEor Pre* #ente , * ta -ara na&0&rar &na -lanta o /C(r !a #e 0ran en,er0a#&ra" E*to* a!to* (ene/ ! an tanto al Pre* #ente !omo a la Em-re*a =&e lo* !ele(raA a-ro,e!ha la o-ort&n #a# #e real $ar # /erente* a!t , #a#e* (#e,ela! %n #e -la!a !onmemorat ,a@ Crea* /'* !a*@ et!") -ara -&(l ! tar l&e0o -or &n t em-o eFten*o 9 -ara e*tar en el ta-ete em-re*ar al" PROTOCOLO EN LOS NEGOCIOS En lo* ne0o! o* !omo !&al=& er tra(ajo #e(en tratar*e to#o*@ lo* *&(or# na#o*@ lo* *&-er ore* o 0&ale*@ -ero !on !orte*'a 9 re*-eto" To#a* la* norma* #e !orte*'a en e*te !am-o *on la* m *ma* -ara la* m&jere* =&e -ara lo* hom(re*" N n0&na m&jer #eja #e *erlo n el hom(re tam-o!o" EF *te el -roto!olo en la -re*enta! %n #e la* -er*ona* =&e e*tCn #entro #e &na o/ ! na@ el !om-ortam ento #e(e *er 0&al =&e lo ha!e *o! almente 9 !on to#a la e#&!a! %n =&e maneja@ -ero * em-re *erC en /&n! %n #el !ar0o o a!t , #a# =&e real $a" P&e#e *er -re*entan#o a &n !on/eren! *ta !omo a la n&e,a *e!retar a #e la o/ ! na" El -roto!olo # *t n0&e el trato 9 le #a a !a#a =& +n el -&e*to =&e -or e*e or#en mere!e #entro #e &na e*tr&!t&ra !omo *on la* rela! one* #e ne0o! o" PROTOCOLO EN ACTOS ACADQ?ICOS En la* In*t t&! one* #e E*t&# o* A!a#+m !o*@ *e !ele(ran lo* a!to* #e 0ra#&a! %n !on r 0&ro*o !eremon al 9 -roto!olo" J& $C* -or el RU*o 9 la !o*t&m(reR #e la tra# ! %n =&e no* , ene #e la m *ma I0le* a Cat%l !a =&e -or &n re0lamento n*t t&! onal $a#o"

22

Para e*to* a!to* *e maneja la -re!e#en! a #e la* a&tor #a#e* a!a#+m !a* nterna*@ re*-etan#o GLa j&r # *! onal #a#H 9 * t enen n, ta#o* e*-e! ale* !omo a&tor #a#e* 0&(ernamentale* *e -ro!e#erC a -re-arar el * t o e*-e! al"

LA )RECEDENCIA
Toma#o en *ent #o e*tr !to * 0n / !a G-rem nen! a o antela! %nH en &n or#en #a#o@ *e le -&e#e rela! onar !on el honor =&e *e le #a a &na -er*ona #e !olo!arla en &n l&0ar m&9 #e*ta!a#o@ #e -re#om nar@ #e o!&-ar &n -r mer l&0ar" Lo* or'0ene* #e la /orm&la #e a-l !a! %n #e GLa Pre!e#en! aH , enen #e*#e la !a'#a #el Im-er o Romano #e O!! #ente !&an#o en E&ro-a =&e#% # *0re0a#a en &na *er e #e re no*@ #&!a#o* =&e -reten#'an !ont n&ar el ant 0&o e*-len#or #e t't&lo* 9 # 0n #a#e*" El he!ho e* =&e a-artan#o el a*-e!to -ol't !o 9 !on!entrCn#ono* en lo -roto!olar@ lo* monar!a* !r *t ano* #e E&ro-a o!! #ental t&, eron &na 0ran #e/eren! a -or el O( *-o #e Roma *o(re to#o* lo* #emC* # -lomCt !o*" Lo =&e llama la aten! %n /&e el t em-o =&e -er#&r% e*te * *tema" Na -ara 5;5< #&rante el Con0re*o !ele(ra#o en V ena *e e*ta(le!e -or -r mera ,e$ la* # *t nta* !ate0or'a* # -lomCt !a* 9 re0&la la* -re!e#en! a*" S%lo e* en 54>5 en la Con,en! %n #e V ena =&e *e ela(ora el trata#o *o(re e*te -&nto en Dere!ho D -lomCt !o 9 en 54>6 *o(re Rela! one* Con*&lare*" Vene$&ela lo rat / !a en 54>6" ?o#ernamente *e a-l !a e*te * *tema #e -re!e#en! a en to#a* la* *o! e#a#e* 9 en to#o* lo* !am-o* #on#e *e ,a a G*entarH o G!olo!arH -er*ona* en # *t nto* e*!enar o*" E* #e! r #e*#e &na Gme*aH ha*ta &na Gtr (&naH@ -a*an#o -or &n -re* # &m@ &n !arro@ &n a, %n o &n teatro" S 0n / !a enton!e* G!%mo *entar a la* -er*ona* en &n or#en !orre!to en &n * t o #eterm na#oH" El l&0ar #e honor e* la #ere!ha@ la -er*ona #e ma9or ran0o o !ate0or'a *e * enta o !olo!a a la #ere!ha #e la #e menor ran0o o !ate0or'a"

23

La )r#c#'#%c!a #% V#%#2u# a
La -re!e#en! a en Vene$&ela la #e/ ne el or#enam ento )&r'# !o en !a#a &na #e la* n*tan! a* !orre*-on# ente* 9 la a-l !a a tra,+* #e lo* # /erente* or0an *mo* =&e t enen njeren! a al re*-e!to" Con*t t&! %n Na! onalD Art@ NK :@ Art@ NK 56>@ Art@ NK 5>2@ Art@ NK 5>5@ Art@ NK 5>1@ Art@ NK 5>;@ Art@ NK5;>@ Art@ NK 11<@ Art@ NK 16<@ Art@ NK1:6@ Art@ NK 1;2@ Art@ NK141" De!reto !on ran0o 9 .&er$a #e Le9 Or0Cn !a #e A#m n *tra! %n CentralD (D ! em(re #e 5444) Art@ NK 64@ Art@ NK <<" De!reto !on ran0o #e Le9 *o(re A#*!r -! one* #e In*t t&to* A&t%nomo* 9 .&n#a! one* #e E*ta#o (A0o*to #e 5444) El ? n *ter o #e Rela! one* Inter ore* 9 )&*t ! a@ D re!! %n General #e Ceremon al 9 A!er,o B *t%r !o #e la Na! %n@ *e o!&-a # re!tamente #e to#a* la* !eremon a* #on#e a* *te el C &#a#ano Pre* #ente #e la Re-7(l !a Bol ,ar ana #e Vene$&ela 9 #emC* a&tor #a#e* G&(ernamentale*" GEl Pre* #enteH ten#rC -re!e#en! a ante to#o* lo* Po#ere* P7(l !o* #e la Na! %n a eF!e-! %n #on#e -r ,e el -r n! - o #e j&r *# !! onal #a# !omo la A*am(lea Na! onal 9 lo* Con*ejo* ?&n ! -ale*" La D re!! %n General #e Ceremon al 9 A!er,o B *t%r !o #e Na! %n le !orre*-on#e em t r el l *ta#o (!om-en# o #e to#a* la* l *ta* -roto!olare* #e lo* # /erente* ente* 0&(ernamentale* =&e la !on/orman) -ara la !orre!ta -o* ! %n #e !&al=& er /&n! onar o o -er*onal #a# =&e *e ne!e* te &( !ar en #eterm na#o a!to -roto!olar" ( aneFo NK 5) E*te l *ta#o e*tC *&jeto a mo# / !a! one* to#o el t em-o@ 9a =&e lo* !ar0o* *on !on*tantemente remo, #o*" E* re!omen#a(le =&e !a#a ,e$ =&e *e ,a a real $ar &n a!to #on#e a* *tan -er*onal #a#e* *e !on*&lte a e*ta G# re!! %nH 9 no !ometer errore* en lo* nom(re* 9 * t o*"

24

El ? n *ter o #e Rela! one* EFter ore* a tra,+* #e la D re!! %n #e Proto!olo@ em t rC la l *ta !on la* GPre!e#en! a*H e*ta(le! #a* -ara el C&er-o D -lomCt !o a!re# ta#o en el -a'*" E*ta GPre!e#en! aH # -lomCt !a la e*ta(le!e la Con,en! %n #e V ena@ art" 56@ =&e eF-re*aD lo* re-re*entante* #e lo* # /erente* -a'*e* ten#rCn *& &( !a! %n #e a!&er#o a la /e!ha #e -re*enta! %n #e *&* GCarta* Cre#en! ale*H ante el Go( erno Vene$olano" E*te GC&er-o D -lomCt !oH t ene *& GDe!anoH 9 *erC el N&n! o A-o*t%l !o@ re-re*entante #e *& Sant #a# el Santo Pa#re" C&an#o *e !ele(ra &n a!to Proto!olar =&e a* *te el Pre* #ente #e la Re-7(l !a 9 #emC* a&tor #a#e* #el 0o( erno@ #e(e &t l $ar*e la Ge=& ,alen! aH #e !ar0o* -ara *& !orre!ta !olo!a! %nA SerC el ? n *ter o #e la De/en*a lo* en!ar0a#o* #e *&m n *trar la l *ta -roto!olar #e *&* re-re*entante* a tra,+* #e la D re!! %n #e Rela! one* P7(l !a* 9 Proto!olo" El Proto!olo E!le* C*t !o e*tC e*ta(le! #o 9 lo n/orman en la O/ ! na #e *& EF!elen! a Re,eren#'* ma El Car#enal Ar$o( *-o #e Cara!a*" La* In*t t&! one* A!a#+m !a* 9 lo* Con*ejo* ?&n ! -ale* t enen *& -ro- a normat ,a -ara *& -re!e#en! a e*ta(le! #o -or el -r n! - o #e a&tonom'a" PRECEDENCIA PROTOCOLAR EN ?ESAS E* el or#en #e !olo!a! %n mater al #e lo* n# , #&o* o / ja! %n #e nom(re*@ / rma* en #o!&mento* nterna! onale*@ en lo* l&0are* !on* #era#o* !omo -re/eren! ale* 9 !on rela! %n a lo* e*ta#o* re-re*enta#o*" AntoOole$ la #e/ ne !omo G el #ere!ho #e -a*ar -r mero & o!&-ar &n l&0ar mC* honro*oH Pre!e#en! a (#el ,er(o lat'n G-reae!e#ent a)@ anter or #a# o -r or #a#@ antela! %n al or#en@ -reem nen! a@ -r ma!'a"

25

SISTE?A DEL RELO) Se le # !e el G* *tema #el relojH -or=&e * 0&e el mo, m ento #e la* a0&ja* #e e*te n*tr&mento@ alre#e#or #el an/ tr %n o #e lo* an/ tr one*@ *e !olo!a al la#o #ere!ho #el an/ tr %n (-r mera -re* #en! a) a la -er*ona #e ma9or ran0o 9 al la#o $=& er#o@ (#e la m *ma -r mera -re* #en! a) =& en le * 0&e en jerar=&'a@ *e -&e#e #e e*a manera ha*ta a0otar lo* !omen*ale*" S *e t ene &na *eEora !%mo an/ tr ona tam( +n *e -ro!e#e #e la m *ma manera@ alre#e#or #e ella *e ,an !olo!an#o lo* n, ta#o* -or el or#en e*ta(le! #o en la l *ta #e -re!e#en! a #e lo* n, ta#o*" Se rCn !om( nan#o #e &na -re* #en! a a otra en la m *ma /orma@ 0 ran#o alre#e#or #e !a#a -re* #en! a@ *e ,a #e*-ejan#o la l *ta #e n, ta#o*"

SISTEMA DEL RELOJ


MOVIMIENTO DE COLACIN

> IZ:UIERDA > 2'a )RESIDENCIA > DERECHA

> DERECHA > Bra )RESIDENCIA > IZ:UIERDA

GEl S *tema #el reloj@ e* ,Cl #o -ara la* !om #a* !on *eEora*" Para la* !om #a* #e *eEora* o !a(allero* *olo*@ -ero 7n !amente !&an#o la -r mera -re* #en! a t ene &n ran0o *&-er or a la *e0&n#a -re* #en! a@ #e tal mo#o =&e la $=& er#a #e la -r mera -re* #en! a -a*a -or #elante #e la #ere!ha #e la *e0&n#a -re* #en! aH (El Arte #e In, tar@ *& Proto!oloH@ Ur( na@ )o*+ Anton o #e@ Se0&n#a E# ! %n@ 5442 E*-aEa)"

26

An/ tr one* S a Pre* #en! a*" Com #a !on SeEora*" 5T Dere!ha #e la 5T P (an/ tr %n) 1T I$=& er#a #e la 5T P 5K Dere!ha #e la 1T P (an/ tr ona) 1K I$=& er#a #e la 1T P 6T Dere!ha #e la 5T P 8T I$=& er#a #e la 5T P

ENTRADA DE INVITADOS
2a )

F
C BB BD BE 2F 2I 22 BG BH B0 I 2

H G B2 BI 20 2H 2D 2B BC BF E D B

Ba )

27

ENTRADA DE INVITADOS
2a )RESIDENCIA B F D C E BB B2 B0 G I H 2 2 H I G B0 B2 BB E C D F B

Ba )RESIDENCIA A

SISTE?A CARTESIANO
28

El * *tema GCarte* anoH * 0&e la !olo!a! %n en # re!! %n #e la* a*-a* #e &na #3u!s@ e* ,Cl #o -ara la* !om #a* #e *eEora* o !a(allero* *%lo*" Para la* !om #a* !on *eEora* *olamente e* ,Cl #o * -re* #en #o* -er*ona* #el m *mo *eFo" Lo* !omen*ale* *on *enta#o* #e la * 0& ente maneraD Dere!ha 5T P UUUUVDere!ha 1T PUUUUVI$=& er#a 5TUUUUVI$=& er#a 1T P 9 a*' *&!e* ,amente"

MOVIMIENTO DE COLACIN H-a IZ:UIERDA Bra DERECHA

2'a )RESIDENCIA

Bra )RESIDENCIA

2'a DERECHA

Fra IZ:UIERDA

29

2H 2F BI B2 G H 2a )RESA 2 I B0 BH BG 22

2B BC BF E D B Ba )RESA F C BB BD BE 2F

Com #a !on *eEora*" 5K Dere!ha 5T P (an/ tr %n) 1K Dere!ha 1T P (an/ tr ona) 6K I$=& er#a 5T P 8K I$=& er#a 1T P <K Dere!ha 5T P >K Dere!ha 1T P :K I$=& er#a 5T P ;K I$=& er#a 1T P

30

ENTRADA DE INVITADOS
2a )RESIDENCIA

2 I B0 BH BG 22 2I 2F BE BD BB C

H G B2 BI 20 2H 2D 2B BC BF E D

F
Ba )RESIDENCIA

31

PRESIDENCIAS PROTOCOLAR EN ?ESAS El t+rm no #e G-re* #en! aH e* -ara #ent / !ar =& +n re-re*enta la !a(e!era #e la me*a@ =& +n e* el an/ tr %n o an/ tr ona #e &na me*a" El an/ tr %n e* la -er*ona =&e n, ta" E* la =&e #e(e re! ( r@ -re*entar a lo* n, ta#o*@ e*!o0e a lo* n, ta#o* 9 el men7 o lo =&e *e ,a a *er, r@ el (lo*) =&e n ! a &na l'nea #e re!e-! %n -ara re! ( r a lo* n, ta#o* en / n el re*-on*a(le en to#o momento #e lo =&e *&!e#e en el * t o #e la re&n %n o !om #a" USOS EN LOS DOS SISTE?AS Para !olo!ar a lo* n, ta#o* en la me*a 9a eF-l !amo* lo* #o* * *tema*@ el #el reloj 9 el !arte* ano@ -ero ahora ,amo* a eF-l !ar !%mo ,amo* a *entar a lo* an/ tr one* e n, ta#o* e*-e! ale* * lo tenemo* o *ea@ * tenemo* &na@ #o* o !&atro -re* #en! a*" Una Pre* #en! a S Un an/ tr %n Do* Pre* #en! a* S Un an/ tr %n@ &na an/ tr ona" C&atro Pre* #en! a* S Un an/ tr %n@ &na an/ tr ona@ &na n, ta#o #e GBonor 9 &na n, ta#a #e GBonorHH SISTE?A G.RANCQSH El GS *tema .ran!+*H &( !a a la* -re* #en! a* en el !entro@ el an/ tr %n *e * enta * em-re #e e*-al#a a la -are# 9 m ran#o ha! a la -&erta #e n0re*o #el *er, ! o" De e*ta manera le /a,ore!e -or=&e *e t ene el !ontrol #el *er, ! o #e la !om #a #e -r n! - o a / n" P&e#e #ar *eEale* * e* ne!e*ar o" E*te * *tema t ene !omo ,entaja =&e al e*tar * t&a#o* lo* an/ tr one* /rente a /rente 9 lo* n, ta#o* a lo* la#o*@ !on la -re!e#en! a e*ta(le! #aA -or *&-&e*to *e ha!e mC* m-ortante la !on,er*a! %n" T ene !omo #e*,entaja =&e lo* n, ta#o* #e menor !ate0or'a *e * entan en lo* -olo* #e la me*a"

32

33

ENTRADA )RINCI)AL

ANFITRIN

LU&AR DE HONOR

34

SISTE?A GANGLOSA)NH En el GS *tema An0lo*aj%nH la* -re* #en! a* e*tCn !olo!a#a* a lo* eFtremo* #e la me*a@ -or lo tanto *e-ara a lo* an/ tr one* 9 tam( +n a lo* n, ta#o* e*-e! ale* o #e ma9or jerar=&'a" Perm te ha!er la !on,er*a! %n mC* am-l a !on el 0r&-o =&e ro#ea a lo* m-ortante*" De e*ta manera =&e#a mC* # * m&la#a la jerar=&'a #e lo* n, ta#o*" Para el (lo*) an/ tr %n (e*) e* &n -o!o n!%mo#o !on re*-e!to al n, ta#o e*-e! al@ 9a =&e =&e#a *enta#o a m&!ha # *tan! a #e +l" En el S *tema .ran!+* la !olo!a! %n #e la* -re* #en! a*@ -erm te *er, r mejor a lo* !omen*ale* 9 t ene &na am-l a #e la el , * %n an/ tr %n mC*

aten! %n 9 #e

ENTRADA )RINCI)AL

lo =&e *&!e#e

en la me*a"

35

ANFITRIN

LU&AR DE HONOR

TRATAMIENTO )ROTOCOLAR
36

La h *tor a #o!&mental *eEala =&e@ lo* &*o* 9 la* tra# ! one*@ n# !an la ant 0Le#a# 9 la ,ar e#a# #e lo* Tratam ento* !on =&e *e ha # *t n0& #o a -er*ona* e n*t t&! one* a lo lar0o #e lo* * 0lo* * n l'm te* /ronter $o*" Lo* Tratam ento* t enen !arC!ter honor'/ !o 9 ,an &n #o* al ran0o #el (ene/ ! ar o o a t't&lo -er*onal@ -&# en#o tener !on# ! %n tem-oral o -ermanente (, tal ! o)@ *& &*o !ontem-la ,ar o* me# o* #e &t l $a! %n ,er(al o e*!r ta" J& en lo* re! (e -o#rC *er &na -er*ona /'* !a (&n # -&ta#o) o &n !ole!t ,o m-er*onal o n*t t&! onal (&n Con!ejo ?&n ! -al)" A *& ,e$@ el (ene/ ! ar o a t't&lo -er*onal -o#rC *erlo -or # *t nta* ra$one*D -or el !ar0o =&e o!&-a (Al!al#e)@ o -or m+r to* *&(jet ,o* (!on#e!ora! one*@ t't&lo a!a#+m !o@ et!)"

T!/"s
TRATA?IENTOS O.ICIALES Lo* Tratam ento* &*&ale* en Vene$&ela -ara !ar0o* ! , le* 9 !a*tren*e* *on@ -or or#en #e # 0n #a#" De a!&er#o a la Con*t t&! %n Bol ,ar ana #e Vene$&ela@ el tratam ento o/ ! al -ara to#a -er*ona e* el #e G! &#a#anoH@ *al,o a=&ella /%rm&la =&e -or jerar=&'a #e &*o ,er(al 9 o(l 0a#o e*!r to !orre*-on#a al Pre* #ente #e la Re-7(l !a@ Pre* #ente #e la A*am(lea Na! onal@ ? n *tro*@ A&tor #a#e* ? l tare* 9 E!le* C*t !a*A tam( +n *e !on*er,arCn la* #e &*o !om7n !on el C&er-o D -lomCt !o 9 Per*onaje* Reale* #e , * ta en n&e*tro -a'*@ #e-en# en#o *& -o* ! %n" Ejem-lo*D C &#a#ano Pre* #ente #e la Re-7(l !a Bol ,ar ana #e Vene$&ela@ 9 -ara trato o/ ! al o *o! al o # r 0 r !orre*-on#en! a@ EF!mo" Sr" Pre* #ente #e la Re-7(l !a Bol ,ar ana #e Vene$&ela 9 Sra" #e (a-ell #o* !om-leto* #el e*-o*o) 9 -ara trato #e -re*enta! %n #e la -er*onal #a#@ *e real $a #e la * 0& ente maneraD El SeEor Pre* #ente #e la Re-7(l !a Bol ,ar ana #e Vene$&ela" La SeEora #e (a-ell #o* !om-leto* #el e*-o*o)"
37

? n *tro* #el Ga( nete Eje!&t ,o 9 Sra*" Para el trato o/ ! al@ *o! al o # r 0 r !orre*-on#en! aD C##no" ? n *tro #e (? n *ter o =&e ejer!e) 9 Sra" #e (a-ell #o* !om-leto* #el e*-o*o) o EF!mo" Sr" ? n *tro #e (? n *ter o =&e ejer!e) 9 Sra" (a-ell #o* !om-leto* #el e*-o*o)" Trato -ara -re*enta! %n #e la -er*onal #a#A El ? n *tro (? n *ter o =&e ejer!e o re-re*enta)" La SeEora #e (a-ell #o* #el e*-o*o)" A*' *&!e* ,amente !on lo* # /erente* !ar0o* #e la* -er*onal #a#e* #e la l *ta -roto!olar" En !a*o #e *er m&jer !a*a#a =& en o*tente el !ar0o #e ? n *tra #el Ga( nete@ ten#rC el m *mo tratam ento en !&anto a *& ran0o@ -ero no a*' !on el e*-o*o =&e *e #enom narC -or *& nom(re 9 a-ell #o !on re*-e!to al tratam ento ,er(al" S e* e*!r to #e(e *er a nom(re #e la ? n *tra (-ala(ra a!e-ta#a -or el DRAE) 9 * el e*-o*o ,a a *er n, ta#o (o/ ! al o n*t t&! onalmente) *e #e(e en, ar &na mo#al #a#" TRATA?IENTO DE LA REALEWA En el !a*o #e lo* Tratam ento* Reale*@ *e #enom nan !omo ?aje*ta#e*@ V&e*tra ?aje*ta#@ S& ?aje*ta#@ en el !&r*o #e !on,er*a! %n el #e GSeEorH@ -or e*!r to e* 0&al 9 *e -&e#e a(re, arD S"?" 9 en -l&ral@ SS"?? o VV"?? * e* en -l&ral" A lo* m em(ro* #e la .am l a Real *e le* #a tratam ento #e Alte$a Real 9 en el !&r*o #e la !on,er*a! %n V&e*tra Alte$a o SeEor" )amC* *e #e(e a!o-lar el t't&lo #e no(le$a !on el tratam ento #e G*eEorH" O &no & otro" S *e # !e G*eEorH e* mC* =&e *&/ ! ente" No o(*tante@ * # !e@ -or ejem-loD GSeEor Re9H TRATA?IENTO ECLESIMSTICO n* *t mo* en # r 0 rno* &t l $an#o el tratam ento no( l ar o@ # remo* G?aje*ta#H o GAlte$aH@ -ero (ajo n n07n !on!e-to *e n, ta! %n -or *e-ara#o" En al0&no* !a*o* *e e*t la =&e *e le a0re0a GESPOSOH a la n, ta! %n #e ella@ * en#o e*ta &na n&e,a

38

Para la* a&tor #a#e* E!le* C*t !a*@ el tratam ento #e a!&er#o a *& jerar=&'a e* al PAPAA Al Romano Pont'/ !e *e le otor0a el tratam ento #e Santo Pa#re@ Beat'* mo Pa#re@ S& Sant #a#" Lo* Car#enale* t enen tratam ento #e Em nen! a Re,eren#'* mo@ a(re, a#oD S& Eme!'a" Re,#ma" Lo* ?on*eEore* #e ?on*eEor@ a(re, a#oD ?on*" 3Pa-a@ GS& Sant #a#H (S"S) X Santo Pa#re3Car#enalA GS& Em nen! a Re,eren#'* ma el SeEor Car#enalH (SDEm! a Re,ma)" Se *eEala =&e no e* !orre!to tratar #e G?on*eEorH a e*ta !ate0or'a" 3N&n! o A-o*t%l !o@X Ar$o( *-oX O( *-oA GS& EF!elen! a Re,eren#'* ma ?on*eEorH@ (S"E" R,#ma ?on*) 3Intern&n! o@ GS& EF!elen! aH (S"E) 3A&# tor@HS& SeEor'aH (S"Sa) TRATA?IENTOS VITALICIOS Se le otor0a el tratam ento #e EF!elent'* mo 9 lo !on*er,a #e mo#o , tal ! oD a lo* Re9e*@ lo* -r mo0+n to* #e la !a*a Real@ lo* Pre* #ente* #e Go( erno ele!to* #emo!rCt !amente@ lo* Em(aja#ore*@ lo* ? em(ro* #e N7mero #e la* A!a#em a*@ Lo* Generale* #e Br 0a#a@ #e D , * %n@ lo* Alm rante*@ V !e3Alm rante*@ lo Contralm rante* 9 a la* -er*ona* =&e ha9an * #o 0alar#ona#a* !on el Gran Cor#%n #e la Or#en #el L (erta#or" TRATA?IENTOS DIPLO?MTICOS Al C&er-o D -lomCt !o *e le trata #e EF!elent'* mo a lo* Em(aja#ore* a0re0Cn#ole el nom(re #el -a'* =&e re-re*enta o #e or 0en" Ejem-loD EF!mo Sr" Em(aja#or (nom(re #el -a'* #e or 0en) Sra" (a-ell #o* #el e*-o*o)" S *on ? n *tro* Con*ejero*@ Con*ejero* o En!ar0a#o* #e Ne0o! o*@ *e le ante-one el t't&lo #e GBonora(leH -ara el trato o/ ! al 9 e*!r to"

39

TRATA?IENTOS ACADQ?ICOS A lo* Re!tore* #e la* Un ,er* #a#e* *e le* #e(e tratam ento* #eD SeEor Re!tor (nom(re #e la Un ,er* #a# =&e re-re*enta) 9 en al0&no* !a*o* #e Bonora(le*" Tratan#o #e em-lear el t't&lo #e Do!tor a =& en ,er#a#eramente lo o*tenta" En la* -ro/e* one* l (erale* *e le #arC a !a#a -er*ona el tratam ento =&e le !orre*-on#a *e07n *&* m+r to* a#=& r #o*D m+# !o*@ ,eter nar o*@ a(o0a#o*@ e!onom *ta@ ar=& te!to* 9 to#a* la* -ro/e* one* =&e *e n!l&9an en e*te !am-o"

TRATA?IENTO CIENTP.ICO N ARTPSTICO En el !am-o #e la* C en! a* 9 #e la* Arte* a lo* =&e *e ha9an #e*ta!a#o* -or *&* -ro- o* m+r to* *e le* re!ono!e !on el tratam ento #e ?AESTROS" TRATA?IENTO SOCIAL So! almente tenemo* tratam ento* e*-e! ale* *o(re to#o !on -er*ona* =&e *e le* #e(e re*-e!to -or *& e#a#@ *ean #e !&al=& er !la*e *o! al 9 *e le* #enom naD SeEor Don o SeEora DoEa" A la* #ama*@ GSeEora*H 9 a lo* !a(allero*@HSeEore*H TRATA?IENTO ?ILITAR En la .&er$a Arma#a el tratam ento oral entre &n *&(alterno 9 &n *&-er or *e ha!e ante-on en#o la G?IH al 0ra#o S&-er or a =& en *e # r 0e la ,o$A Ejem-loD ?I GENERALA ?I CAPITAN 9 =& en e* nom(ra#o *e # r 0e al *&(alterno -or *& 0ra#o 9 a-ell #oA Ejem-loD General A-onte@ Ca- tCn Aro!ha@ et!" A to#o* lo* o/ ! ale* *e le ante-one el tratam ento #e !orre*-on#en! a 9 *o! al #e -re*enta! %n el #e GC &#a#anoH@ a(re, a#o C##no" S la !orre*-on#en! a *o! al e* # r 0 #a al o/ ! al 9 *& e*-o*a@ *e le -one el 0ra#o 9 el !ar0o =&e #e*em-eEa mC* Y""" 9 Sra"

40

Lo* Tratam ento* !orre!to* en otro* -a'*e* -&e#en *er # *t nto* a lo* &t l $a#o* en Vene$&ela@ e* !on,en ente !ono!erlo* ante* #e *er &*a#o* en !orre*-on#en! a* o -or Tratam ento* ,er(al@ -ara e*o e* re!omen#a(le n,e*t 0arlo en la* !an! ller'a* #el -a'* al !&al *e ,a ha!er &*o" TRATA?IENTO EN OTRAS PARTES DEL ?UNDO Con /re!&en! a *e e*ta(le!e rela! one* !on -er*ona* #e otro* -a'*e*@ -or lo tanto e* !on,en ente *a(er !%mo e* el trato !orre!to -ara e, tar * t&a! one* em(ara$o*a*" C&an#o *e le # r 0e &na !orre*-on#en! a a &na -er*ona !on ,ar o* !ar0o* o t't&lo*@ *e e*!o0erC el #e ma9or m-ortan! a" A !ont n&a! %n *e *eEalan lo* * 0& ente*D Ara( a Sa&# taD Al Re9 *e le tratarC !omo ?aje*ta# 0&al =&e en otro* -a'*e* =&e eF *ten monar!a*" Lo* ? n *tro* #e mC* alta jerar=&'a *e le* trata #e EF!elen! a S&-rema" A lo* l'#ere* rel 0 o*o* o )e=&e* *e le* otor0a #e GShe OH )a-%n S& ?aje*ta# al Em-era#or 9 #e S& Alte$a a lo* Pr'n! -e* here#ero*A El tratam ento =&e *e le* #a a la* -er*onal #a#e* en 0eneral e* el m *mo #el -a'* #e or 0en" ?+F !o En to#o* lo* !a*o* *e le ante-one el tratam ento #e GC &#a#anoH 9 -or e*!r to &na GCH" Ejem-loA CDA? n *tro" A la* -er*onal #a#e* eFtranjera* *e le* trata #e EF!elent'* mo SeEor 9 no *e &t l $a el #e Il&*tr'* mo"

Gran BretaEa
41

El tratam ento en Gran BretaEa e* m&9 -roto!olar !on re*-e!to a lo* Re9e* 9 m em(ro* #e la .am l a Real t enen la m *ma !onnota! %n =&e el tratam ento =&e *e le #a a lo* ?onar!a* en E*-aEa" #e *eEor 9 *eEora" Se &t l $a el #e honora(le a to#o* lo* =&e han re! ( #o Con#e!ora! one*@ T't&lo* No( l ar o 9 o*tenta &n Car0o P7(l !o" So! almente *e &*an el

OTROS Por lo 0eneral eF *ten # /eren! a* en to#o* lo* -a'*e* lo mC* re!omen#a(le e* #arle GmC*H =&e n n07n tratam ento" En S&e! a -or ejem-lo no *e &t l $a a(*ol&tamente na#a@ *%lo el nom(re"

La C"(!s!$% '# )r"-"c" "


Parte nte0rante #el Com t+ Or0an $a#or #e &n e,ento@ *&* /&n! one* *on -&nt&ale* e n# *-en*a(le* en to#o a!to" La Com * %n e*tC re-re*enta#a -or *& )e/e #e Proto!olo" La* /&n! one* la* #eterm na en -r mera n*tan! a el t -o #e e,ento* a #e*arrollarD

Con0re*o@ Sem nar o@ .oro@ #e-ort ,o@ o/ ! al@ a!a#+m !a o *o! al entre otro*" Crea &na e*tre!ha rela! %n entre el Com t+ Or0an $a#or 9 lo* -art ! -ante*" E* la G ma0en , ,aH" A tra,+* #e *& -er*onal e* =& +n -ro#&!e el e/e!to #e !oor# na! %n 9 #e*arrollo #el t em-o =&e #&re el e,ento" I#ent / !an#o el t -o #e e,ento@ el l&0ar #on#e *e ,a a eje!&tar el m *mo 9 la !la*e #e -7(l !o al =&e ,a # r 0 #o@ *e -ro!e#e a or0an $ar la Com * %n" Se -lan / !a el -er*onal ne!e*ar o 9 el entrenam ento o -a&ta* a # !tarle*" E*te #e(e *er # !ta#o a to#o el -er*onal@ 9 en e*-e! al a lo* 0&'a* =&e #e(en !ono!er la lo0'*t !a 9 la* ne!e* #a#e* #el e,ento -erm t en#o a*' *& rota! %n o *&*t t&! %n * *e -re*entarC el !a*o"

I%-#.ra%-#s '# a C"(!s!$% '# )r"-"c" "


42

DIRECTOR O )E.E DE PROTOCOLO E* la -er*ona re*-on*a(le #e # !tar la* norma* 9 -a&ta* a *e0& r en to#o a!to -roto!olar" De(e re&n r &na* !on# ! one* -er*onale* e*-e! ale*@ !ono! m ento 9 !&lt&ra 0eneral" S&* /&n! one* eF 0en &na ma0en 9 !om-ortam ento =&e en to#o momento #enoten *e0&r #a# 9 !ono! m ento #e la* norma* =&e #e(e ha!er !&m-l r" El # /'! l arte #e *er &n (&en )e/e #e Proto!olo e* re!ono! #o no *%lo -or el manejo #e la* herram enta* o eF-er en! a@ * no -or &n !arC!ter =&e #e/ na a la -er*ona !on Ga&tor #a#H ( en enten# #a@ -ara *ol,entar la* * t&a! one* =&e a men&#o *e -re*entan" El ejer!er &n !ar0o #e e*a ma0n t&# no e* !om-ren# #o -or la 0eneral #a# #el -7(l !o@ *e le t l#a ha*ta #el Ga0&a/ e*ta* #e to#o a!toH -or *& nter,en! %n ha! en#o !&m-l r la* norma* #el -roto!olo" De(e re&n r &na *er e #e !&al #a#e* a-arte #e *er -ro/e* onal@ *& nte0r #a# 9 re!t t&# -er*onal !omo # *!re! %n@ toleran! a@ e!&an m #a#@ e#&!a! %n@ el G*a(er e*tarH !on *& ma0en m-e!a(le 9 #on #e 0ente@ en / n *er &n -o!o -* !%lo0o@ a(o0a#o@ !om&n !a#or *o! al@ mara, llo*o an/ tr %n 9 -or *&-&e*to la -&nt&al #a# !omo meta en to#o momento" Lo #e*ea(le e* =&e #om ne -or lo meno* otro # oma" Realmente e* to#o &n GArteH" )E.E DE PROTOCOLO S&* /&n! one* -&e#en e*tar o no !om-ren# #a* #entro #e &na Com * %n #e Proto!olo" E* la -er*ona re*-on*a(le #e # !tar la* -a&ta* 9 norma* a *e0& r en el -re3e,ento 9 #&rante el m *mo a to#o* lo* nte0rante* #e la Com * %n" A*e*ora al Com t+ Or0an $a#or en lo !on!ern ente a la ela(ora! %n #el -ro0rama #e/ n t ,o 9 a lo* !onta!to* ne!e*ar o* -ara la !on*e!&! %n #e lo* n, ta#o* e*-e! ale* -ara el a!to -roto!olar" Coor# na 9 ha!en lo* !onta!to* !on la* # /erente n*tan! a* 0&(ernamentale* tale* !omoD el ? n *ter o #e Rela! one* Inter ore* 9 )&*t ! a@ D re!! %n #el A!er(o B *t%r !o #e la Na! %n@ ? n *ter o #e Rela! one* EFter ore*@ ? n *ter o #e la De/en*a@ e*to*
43

or0an *mo* e n*t t&to* le -erm t rC a!t&al $ar la -re!e#en! a re*-e!t ,a #e lo* n, ta#o* e*-e! ale*" El In*t t&to A&t%nomo Aero-&erto Interna! onal S m%n Bol',ar@ * el !a*o lo re=& ere " Ela(ora la L *ta Proto!olar@ n, ta! one* 9 !on/ rma! one* #e lo* a!to* a real $ar*e #&rante el e,ento" Plan / !a el a!to -roto!olar #e n*tala! %n@ !la&*&ra 9 otro*" A*e*ora 9 or0an $a to#o lo rela! ona#o !on lo* re!e*o*@ !a/+@ alm&er$o*@ mer en#a*@ !ena* 9 (r n# *" Or0an $a 9 -lan / !a la aten! %n *o! al #e la* #ama* (!%n9&0e*) #e lo* n, ta#o* e*-e! ale*" Ba!e lo* !onta!to* !on lo* or0an *mo* eFtranjero* 9 em(aja#a*" A*e*ora a la* a&tor #a#e* re*-e!t ,a* a!er!a #e la* norma* a *e0& r en &n GA!to Proto!olarH" De(e tener el #e( #o !ono! m ento *o(re el GTratam ento Proto!olarH a la* -er*onal #a#e* =&e at en#e" De(e !ono!er 9 manejar la GPre!e#en! aH e*ta(le! #a en *&* # /erente* n*tan! a*" Ela(ora la* n, ta! one*@ !oor# na el !he=&eo@ entre0a 9 *e0& m ento -ara *& !on/ rma! %n" Or0an $a 9 !oor# na el re! ( m ento 9 tra*la#o #e la* -er*onal #a#e*@ a&tor #a#e* o n, ta#o* VIP (Per*ona* m&9 m-ortante*)" Or0an $a 9 !oor# na el tra(ajo #e lo* # /erente* e*!enar o* a &t l $arA re! nto@ a&# t%r &m@ (an#era*@ -re* # &m@ #e!ora! %n (-en#one*@ -an!arta*@ /lore*@) -o# &m@ e=& -o* #e *on #o@ al/om(ra* * t o #e lo* me# o* #e !om&n !a! %n@ l&m'n !o*@ a&# o, *&ale*) et!" Plan / !a e n*tr&9e al -er*onal #e a-o9o a *& !ar0o *e07n el a!to 9 el t -o #e n, ta#o* (0&'a*@ -er*onal #e *e0&r #a#@ -er*onal #e l m- e$a@ t+!n !o* #e *on #o@ t+!n !o* #e a&# o, *&ale*@ -ortero*)" Pre-ara el Sal%n Proto!olar * e* mene*ter@ la aten! %n -er*onal $a#a a lo* , * tante*@ am( enta! %n@ o(*e=& o*@ a-er t ,o* et!"
44

-roto!olare*

E* el re*-on*a(le #el re!orr #o -or lo* e*-a! o* #e la Se#e@ , * ta* 0& a#a* 9 -re*enta! one*" De* 0na al ?ae*tro #e Ceremon a* * el !a*o lo re=& ere (!on la #e( #a -re!a&! %n #e no !ometer el error #e !ontratar a &n Gan ma#orH)" Or0an $a !on la !orre!ta -re!e#en! a la GL'nea #e Re!e-! %nH" U( !a a la* -er*onal #a#e* en el GPre* # &mH *e07n -re!e#en! a" Plan / !a la # *tr (&! %n #el a&# t%r &m *e07n lo* n, ta#o* o -art ! -ante*@ toman#o en !&enta la l *ta ela(ora#a -or la -re!e#en! a e m-ortan! a #e lo* -re*ente*"

COORDINADOR (ES) Ten#rCn a *& !ar0o la *&-er, * %n #el -er*onal #e*t na#o a la* # /erente* Crea* #e tra(ajo" Mrea #e re! ( m ento en aero-&erto@ aten! %n al -art ! -ante o n, ta#o e*-e! al" Coor# narC !on el -er*onal (ajo *& !ar0o@ la eje!&! %n #e lo relat ,o al tran*-orte #el aero-&erto al * t o #e alojam ento" A* *t rC al e*!r tor o #e n/orma! %n en aero-&erto" Mrea #e re! ( m ento en Botel@ ( en,en #a@ room n0 l *t #el hotel@ et!" Mrea #e aten! %n # re!ta al n, ta#o e*-e! al o -art ! -ante #&rante el e,ento@ n/orma! %n@ n*!r -! %n@ a!re# ta! %n et!" Mrea #e e*-a! o /'* !o #e a!to* -roto!olare*" Mrea #e a&# t%r &m 9 -re* # &m"

LOS GUPAS Re*-etan#o la jerar=&'a@ e*tarCn (ajo la # re!! %n #e lo*

!oor# na#ore* #e Crea*@ !&m-l en#o la* /&n! one* a* 0na#a*"

45

O/ ! ale* #e Sala@ # *t n! %n =&e *e ha!e !on e*te nom(re a ! erto* 0&'a* =&e !&m-len /&n! one* e*tr !tamente #e *ala*"

Atta!hZ*D En!ar0a#o* a aten#er a lo* n, ta#o* e*-e! ale* #&rante el t em-o =&e #&re el e,ento"

EL ?AESTRO DE CERE?ONIA El tra(ajo #e ?ae*tro #e Ceremon a no *e #e(e !on/&n# r !on el #e &n an ma#or o lo!&tor@ el -er/ l #el !an# #ato (a) #e(e e*tar m&9 ( en #e/ n #o en *& rol o -art ! -a! %n en &n a!to -roto!olar" Tanto el hom(re !omo la m&jer #e(en tener &na -re*en! a *o(r a 9 a#e!&a#a -ara el momento #el tra(ajo@ ele0an! a en *& !om-ortam ento@ a!t&ar totalmente nat&ral -ara no !aer en eF!entr ! #a#e* 9 *e0&r #a# en el #om n o #el -7(l !o -or *er la -r mera -er*ona =&e atrae *& aten! %n" S e* m&jer@ -re/er (lemente ,e*t r traje #e #o* - e$a* (traje *a*tre) en !olore* o*!&ro* (ne0ro o a$&l mar no) &n -e na#o *en! llo 9 na#a e*tram(%t !o@ &n ma=& llaje a#e!&a#o 9 lar0o #e /al#a G!hanelH" S *e trata #e hom(re@ #e(e &*ar traje o*!&ro@ -er/e!tamente -e na#o e m-e!a(le en to#a *& ma0en" La ,e*t menta la #eterm na el t -o #e a!to@ -ero no a*' el * t o@ 9a =&e -&e#e *er al a re l (re -ero #e 0ran *olemn #a#"

.&n! one* #el ?ae*tro #e Ceremon a*D EF!elente # !! %n@ ha(lar -a&*a#o -ero no m&9 lento" D r 0 r 9 eje!&tar el 0& %n e*ta(le! #o #el -ro0rama #e*#e el n ! o o a-ert&ra@ ha*ta la !la&*&ra #el m *mo"
46

Cono!er 9 manejar la* re0la* o -a&ta* / ja* -ara la !on#&!! %n #el a!to" Nom(rar -or or#en #e -re!e#en! a a la* -er*onal #a#e* =&e !on/orman el Pre* # &m" ?anejar !orre!tamente el GTratam ento Proto!olarH a la* -er*onal #a#e*" Tomar -re, * one* en la re-ro#&!! %n #e la l *ta #e -er*onal #a#e* -re*ente* =&e ,an a *er nom(ra#a* en el a!to" E*tar -en# ente #e aten#er al -onente o -r%F mo al &*o #el m !r%/ono" Al n ! o #el a!to #e(e *al&#ar (re,emente" In/ormar a lo* a* *tente* el o(jet ,o o mot ,o #el a!to"

ACTO )ROTOCOLAR

En el l (ro GTrata#o #e Proto!olo #el E*ta#o Interna! onalH (5448)@ .el o A" V larr&( a*@ # !e@ G&n a!to -roto!olar *e !onj&0a en to#o momento *o(re e*ta* #o* (a*e*D La / lo*o/'a #el A!to ( ma0en) 9 la Eje!&! %n (T+!n !a)H" A-l !ar e*ta* #o* -rem *a* lle,a a la tarea #e -lan / !ar@ e*t&# ar 9 or0an $ar -ara l&e0o eje!&tar la* #e! * one* emana#a* #e la a!t , #a#" Lo -r mero 9 !ono! en#o el l&0ar #on#e *e ,a a real $ar el a!to@ el horar o a *e0& r 9 lo* nte0rante* #el m *mo@ -o#remo* #e/ n r &n 0& %n =&e no* -erm ta !on to#a *e0&r #a# el #e*arrollo #el a!to" Un GA!to Proto!olarH t ene &n m *mo -er/ l en to#a* *&* man /e*ta! one*@ ,ar'a -or el * t o a !ele(rar*e@ (re! nto !erra#o@ a&# t%r &m@ en &na -la$a@ en &n e*ta# o) 9 -or la *olemn #a# !on re*-e!to a la nat&rale$a #el a!to@ (-er*onal #a#e*@ a&tor #a#e*) !a#a &na en el me# o #on#e *e #e*en,&el,e" Se -&e#e e*!en / !ar en !&al=& er am( ente =&e
47

*e -re-are -ara tal / n" To#o a!to !onlle,a &na *e!&en! a #e -lan / !a! %n 9 eje!&! %n" Lo #eal e* tener el t em-o *&/ ! ente -ara lo0rar &na -lan / !a! %n a!or#e !on la* ne!e* #a#e* #el m *mo" Como -arte m-ortante #e la eje!&! %n #el GA!toH@ e* la -re*en! a #e lo* me# o* #e !om&n !a! %n@ =& ene* *erCn lo* re*-on*a(le* #el +F to total #e la G ma0en 9 re-er!&* %nH #el m *mo" E*tC #e -arte #e lo* or0an $a#ore* #arle* to#o t -o #e /a! l #a#e* en !&anto a la lo0'*t !a 9 &( !a! %n@ a*' !omo el mater al =&e re=& eran -ara la -romo! %n 9 la -ro0rama! %n #e to#o e,ento" L&e0o #e manejar en lo -o* (le to#a la n/orma! %n@ *e -ro!e#erC a real $ar el -ro0rama #el a!to@ lle0an#o a !on!retar el t em-o@ e*-a! o /'* !o 9 * t&a! %n #e !a#a &no #e la* -er*onal #a#e* =&e -rota0on $arCn Lo #eal e* n/ormarlo o mejor a7n en*a9arlo"

Ac-" I%au.ura
E*te a!to re=& ere e*-e! al !oor# na! %n *e #e(e tomar en !on* #era! %n lo* * 0& ente* a*-e!to*D

48

3 Con/ rmar la a* *ten! a #e la a&tor #a# 0&(ernamental o -er*onal #a# !orre*-on# ente 9 !oor# na! %n #el a*-e!to -roto!olar" En e*te *ent #o la D re!! %n Eje!&t ,a #e(erC nom(rar &na -er*ona -ara =&e *e en!ar0&e #el -roto!olo !orre*-on# ente" 3 De* 0nar al ?ae*tro #e Ceremon a* =&e ,a a !on#&! r el -ro0rama #&rante el a!to" 3 Ela(orar &na l *ta !on nte0rante* #el -re* # &m (,o!at ,o) -ara *&m n *trarla a lo* ora#ore*" 3 Pre-arar el -ro0rama en or#en r 0&ro*o 9 -re*entarlo !on anter or #a# a lo* -art ! -ante*" 3 Con/ rmar la a* *ten! a #e to#a* la* -er*ona* =&e ,an a tomar la -ala(ra" 3 De! # r el Crea -roto!olar 9 *& -re!e#en! a" 3 Pre-arar 9 !olo!ar la* tarjeta* !on el nom(re #e la* -er*onal #a#e* n, ta#a*" 3 P re,er lo* e=& -o* #e a&# o 9 , #eo =&e *e re=& eran" 3 Pre-arar lo relat ,o al (r n# *" 3 Tener tran*-orte a # *-o* ! %n #e lo* n, ta#o* -roto!olare*"

.Tomado del libro: La Gerencia de

!en"o#

#$eciale# en la# %elacione# &'blica#( )arlo#

*larico G+me, - .#/aldo 0i#la 1erm2de,.. )araca# 1989.

O.ICINA DE PROTOCOLO DE UN ORGANIS?O

To#a or0an $a! %n -or m&9 -e=&eEa =&e *ea@ #e(e tener &n -er*onal !on !ono! m ento* #e GProto!oloH" E*ta* #e-en#en! a* #el e*ta#o o 0ran#e* em-re*a*@ t enen &na* !ara!ter'*t !a* e*-e! ale* =&e *e en&n! an a !ont n&a! %nD La o/ ! na =&e *e o!&-a #e lo* a*&nto* -roto!olare* #e(en e*tar #ota#a #el mater al =&e le *ol&! one !&al=& er * t&a! %n o a!t , #a# a real $ar@ ejem-lo #e ello *on la* l *ta* -roto!olare* a!t&al $a#a* #e !a#a &no #e lo* or0an *mo*"
49

De(e tener #e*#e &n ma-a #el -a'* !omo #e la* lo!al #a#e* rela! ona#a* !on la* a!t , #a#e* =&e *e *&-one #e(e real $ar" B (l ote!a (C* !a #e la le0 *la! %n e*tatal@ m&n ! -al 9 lo!al (Con*t t&! %n Na! onal)" D !! onar o*@ man&ale* #e Ceremon al 9 Proto!olo@ ( (l o0ra/'a *o(re BerCl# !a@ et!" Ar!h ,o #e tarjeta*@ #e -lano* #e me*a@ !re#en! ale* 9 to#o lo relat ,o a mater ale* #e m-renta" Un malet'n -ara tra*la#ar m-lemento* o 7t le* ne!e*ar o* #e la o/ ! na 9 , ajar !on ello* !omo tarjeta*@ t jera* -lano* et!" La o/ ! na #e Proto!olo #e(e e*tar * t&a#a e*trat+0 !amente -ara #om nar 9 a-o9ar # re!tamente a lo* *&-er ore*" Corre*-on#e a e*ta o/ ! na or0an $ar !&al=& er a!to #el or0an *mo o em-re*a 9 # *-oner #e &n -er*onal #%neo / jo (Trata#o #e Proto!olo #el E*ta#o e Interna! onalH .el o A" V larr&( a*" E# ! one* No(el5448@ E*-aEa)"

PLAN OPERATIVO DE UN )E.E DE PROTOCOLO

E* la *er e #e a!t , #a#e* =&e #e(e real $ar &n )e/e #e Proto!olo *e07n el e,ento 9 el t em-o =&e #&re el m *mo" De(e n!l& r to#a* la* ne!e* #a#e*@ #e*#e e*-a! o /'* !o ha*ta el G0& %n #e -roto!oloH #el a!to #e na&0&ra! %n 9 !la&*&ra" E*te -lan *e #e*arrolla * m&ltCneamente en ,ar o* a*-e!to*" E*-a! o /'* !o

50

Cono!er to#o* lo* -ormenore* #el * t o" I#ent / !a el e*-a! o #on#e *e ,a a e*!en / !ar el a!to@ la* ne!e* #a#e* #e n*tala! %n@ *on #o@ m&e(le* (an#era*@ ornamenta! %n et!" Se tra(aja #e*#e el -re3e,ento 9 #&rante el e,ento" Per*onal Contar !on el -er*onal a#e!&a#o 9 en el * t o n# !a#o -ara la or0an $a! %n #el e,ento (-re3e,ento) ha*ta el #'a =&e *e na&0&ra o !om en$a" P&e#e ne!e* tar mC* -er*onal 9 #e(e e*tar -re-ara#o !on antela! %n" T em-o Cronometrar lo =&e *&!e#erC #&rante el e,ento" El t em-o #e -re-ara! %n #e &n e,ento en e*ta Crea e* #e 0ran m-ortan! a" De(e !on* #erar*e !&( erta* to#a* la* ne!e* #a#e* 9 #e(en !&m-l r*e la* -a&ta* e*ta(le! #a* -ara lo =&e /&e -re, *to" De e*te -lan o -ro0rama =&e real !e &n D re!tor #e Proto!olo *erC *& tran=& l #a# Gentre !om lla*H o #el or0an *mo o em-re*a" En +*ta Crea e* m&9 # /'! l ha!erlo -lenamente -ero no m-o* (le -o#er or0an $arlo -or lo meno* lo* a!to* =&e !on *e0&r #a# *e real $an !a#a aEo" De la m *ma manera =&e -&e#e or0an $ar *& o/ ! na -o#rC e*!en / !ar e*to* a!to* -ara -re-arar !on el *&/ ! ente t em-o 9 !&(r r lo* m-re, *to* =&e *e -&e#an -re*entar" D *-oner #e &n 0& %n #el a!to e* ne!e*ar o@ 9a =&e -erm te n/ormar a *&* *&-er ore* 9 real $ar lo* !am( o* -ert nente* !on el t em-o *&/ ! ente" De(e *er la GBIBLIAH 9 a*' *e ahorrarC -ro(lema* nne!e*ar o*" Ba!er &n 0& %n@ e* ne!e*ar o -ara !a#a a!t , #a# LISTA PROTOCOLAR GE* el !om-en# o #e nom(re* #e la* -er*onal #a#e* =&e *e n, tan a lo* a!to* =&e *e real !enH"

51

E*ta* l *ta* *on la herram enta =&e *e manejan to#o el t em-o en &na o/ ! na #e Rela! one* P7(l !a* o #e Proto!olo@ *e !am( arCn tanta* ,e!e* !omo *ea ne!e*ar o -ara mantenerla* a!t&al $a#a* !on lo* nom(re* #e la* -er*ona* =&e o*tentan !ar0o* 0&(ernamentale* & o/ ! ale*@ n&e,o* em(aja#ore* o -er*onal # -lomCt !o" Se !on*er,aran lo* nom(re* #e la* -er*onal #a#e* =&e -or *& * t&a! %n e*-e! al =&e re-re*entan no ,ar'an@ !%mo &n art *ta o !ate#rCt !o" En la me# #a =&e *ea mC* !om-leta 9 a!t&al $a#a Gla l *taH *erC en e*a m *ma -ro-or! %n la &t l #a# =&e *e le #e" Lo* a!to* -or m&9 -lan / !a#o* =&e *e ten0an -&e#en tener !am( o* 9 a!omo#o* =&e no #e-en#en #el or0an $a#or !omo tal (# re!tor #e -roto!olo) * no #e lo* *&-er ore* =&e lo or#enan" RELACIONES INTERPERSONALES DEL RESPONSABLE DEL PROTOCOLO Se07n el D !! onar o #e la Real A!a#em a E*-aEola !orte*'a e*D Gla #emo*tra! %n o a!to !on =&e *e man / e*ta la aten! %n@ re*-eto o a/e!to =&e t ene &na -er*ona a otraH" La* -er*ona* =&e , ,en en *o! e#a# e*tCn !on*tantemente a!t&an#o !on lo* #emC*@ en la !a*a@ en el tra(ajo@ en lo* !ole0 o* o n*t t&! one* &n ,er* tar a*@ en la !alleA en m l * t o*" A&n=&e *e # !e =&e el trato #e(e *er 0&al@ *e #e(e -en*ar =&e Glo !ort+*G en to#o momento no* ,a a *a!ar #e a-&ro*" En la* rela! one* *o! ale* 9 -ro/e* onale* * em-re *e #e(e a!t&ar !on el !on,en! m ento #e ha!erlo ( en" No -or ha!erlo Gmelo*oH e* ha!erlo !orre!to" C&an#o tratamo* a lo* !l ente* 9 le #e! mo* Gm amorH no lo e*tamo* ha! en#o ( en@ lo ha!emo* a*' -or=&e *e ha !rea#o &na !o*t&m(re =&e !on/&n#e entre *er GmC*H e#&!a#o !on 0alanter'a* =&e !on (&ena* 9 * m-le* -ala(ra*" Ql -e# rle a -er*ona@ *ea #e !&al=& er e#a#@ &n /a,or 9 !onte*tarle !orre!tamente@ no e* *er mC* o meno* e#&!a#o 9 !ort+*" La* -er*ona* =&e tratan !on # /erente* -7(l !o* en el tra(ajo # ar amente #e(en tener * em-re -re*ente al rela! onar*e !on a lo*

52

#emC*@ en e*-e! al * *e e*tC en el !am-o #el -roto!olo@ no *er Gmelo*oH -ara *er !ort+* 9 #emo*trar e#&!a! %n" No *e #e(e ol, #arD LOS BUENOS DPAS@ TARDES@ NOCBES" LAS GRACIAS" POR .AVOR" PER?PTA?E" LE AGRADEWCO" CEDER EL PASO" ABRIR UNA PUERTA N ESPERAR JUE PASEN" RETIRAR UNA SILLA" EN LA ESCALERA (SI ES BO?BRE LE CEDEN A LAS DA?AS AL BA)AR N LO CONTRARIO AL SUBIR)" EN EL ASCENSOR

)r#s#%-ac!"%#s
Para real $ar la* -re*enta! one* #e &na -er*ona a otra *e #e(en tomar en !&enta la* * 0& ente* norma* (C* !a* =&e a9&#arCn en !&al=& er momento" El hom(re * em-re *e le -re*enta a la m&jer@ *al,o lo =&e ,a a eF-l !arD 3 Entre 0&ale* *e -re*enta al =&e lle0&e #e 7lt mo 3 Entre j%,ene* lo !orre!to e* =&e *e -re*enta la -er*ona mC* jo,en a la ma9or" 3 En lo* tra(ajo* *e -re*enta -r mero la -er*ona #e menor jerar=&'a a la #e ma9or" Al n ,el #e tra(ajo *e #e(e -re*entar !on el !ar0o =&e re-re*enta o la -ro/e* %n =&e t ene"

53

En la !a*a *on lo* #&eEo* #e la m *ma =& ene* #e(en ha!er la* -re*enta! one* #e lo* =&e ,an lle0an#o" Se #e(e tener !omo -rem *a =&e@ la -er*ona #e mC* !ate0or'a ha #e *er la -r mera =&e *e entere #e =& +n t ene -or #elante" EF *ten -er*ona* =&e *on m&9 !ono! #a* 9 no ne!e* tan -re*enta! %n@ enton!e* *e le -re*entan lo* #emC* a +*ta*" Bo9 #'a@ a n ,el -ro/e* onal la* -re*enta! one* han ,ar a#o !on re*-e!to a la m&jer@ 9a =&e lo -&e#en ha!er *ola* 9 *e #ent / !an -or el #e*em-eEan" * t o #e tra(ajo o !ar0o =&e

UNIDAD N@ III > RECURSOS O)ERACIONALES RECURSOS O)ERACIONALES


Son la* herram enta* #e tra(ajo =&e *e &t l $an -ara el mejor #e*em-eEo #e &n a!to -roto!olar

54

T!/"s
TAR)ETAS PROTOCOLARES In*tr&mento =&e *e &t l $a -ara #ent / !ar el -&e*to o * lla #e la -er*ona en &n a!to" U*&almente lle,an el e*!&#o #el Or0an *mo o In*t t&! %n" IDENTI.ICADORES Se &t l $a en &n a!to !on la #ent / !a! %n !orre*-on# ente" Nom(re #el e,ento@ nom(re #el -art ! -ante 9 al0&na* ,e!e* !&an#o *on nterna! onale* el -a'* #e or 0en" VOCATIVOS Tarjeta =&e *e &t l $a -ara #ent / !ar a lo* -onente* o -er*onal #a#e* =&e *e * entan en &n -re* # &m" De(en lle,ar el nom(re@ t't&lo o -ro/e* %n@ 9 nom(re #el e,ento *e lo !on* #era -ert nente o lo0o #el m *mo" TAR)ETA [ PLANO E* la tarjeta =&e *e entre0a al !omen*al -ara =&e -&e#a &( !ar*e !orre!tamente en la me*a #el (an=&ete o !om #a" E*ta* tarjeta* *&ele &*ar*e !&an#o *on m&!ha* -er*ona* 9 #e e*ta manera /a! l ta la !olo!a! %n #e ella*"

LOS PANELES Se &t l $an -ara #ent / !ar la me*a #e &n (an=&ete !on la #e( #a # *tr (&! %n #e lo* !omen*ale*@ *e !olo!an a la entra#a #el *al%n o !ome#or -ara =&e *ea , *to -or to#o* lo* n, ta#o*" Tam( +n *e &*a -ara &na Ga*am(leaH o a!t , #a# #e &na em-re*a -art !&lar" TAR)ETA PERSONAL DEL PLATO
55

Se &t l $a -ara #ent / !ar el * t o -re! *o #e !a#a n, ta#o en la me*a" E*ta tarjeta *e !olo!a #elante #el -lato o a &n la#o" Lle,a el nom(re #el n, ta#o 9 el e*!&#o * e* o/ ! al" El tamaEo *&ele *er menor =&e la tarjeta #e -re*enta! %n" ?ENI E* la n/orma! %n =&e *e le #a al n, ta#o #e la !om #a =&e *e ,a a *er, r" Por lo 0eneral *e !olo!a en! ma #e la *er, lleta o a &n la#o" Tam( +n #e(e lle,ar el e*!&#o * e* &na !om #a o/ ! al"

?INUTA
A ,e!e* *e le #a el m *mo * 0n / !a#o =&e el men7" Se -&e#e &t l $ar !omo re!or#ator o #e la* a!t , #a#e* =&e *e ,an a real $ar en &na !o! na" .ICBERO DE CO?IDAS El / !hero #e !om #a* e* m&9 !on,en ente tenerlo@ -erm te *a(er lo =&e *e ha *er, #o en !a#a !a*o 9 lo* n, ta#o* =&e lo han !om #o" Se re7nen lo* # /erente* men7* =&e *e han -re-ara#o 9 la* !om( na! one* =&e -&e#an #ar*e" Se e*t&# an la* hora* =&e *e * r, eron 9 la* tem-ora#a* #e lo* al mento*@ -ara &t l $ar lo* mC* !on,en ente*" INVITACIN O.ICIAL In, ta! %n =&e *e re! (e !on !arC!ter e*-e! al -or *er #e &n or0an *mo #el E*ta#o" INVITACIN DIPLO?MTICA In, ta! %n =&e *e re! (e #e al07n nte0rante #el C&er-o D -lomCt !o" INVITACIN SOCIAL A&n=&e el a*-e!to *o! al -&e#e ,en r #e !&al=& er n*t t&! %n@ em(aja#a@ /am l a@ 0o( erno e* el !arC!ter =&e *e le #a a la n, ta! %n" Lo #eterm na el mot ,o #e la n, ta! %n"

56

INVITACIN PERSONAL E* la =&e *e re! (e o #a #e -er*ona a -er*ona 9 t ene # /erente* #e mot ,o*@ #e ne0o! o@ #e tra(ajo@ #e am *ta# 9 #e amor" PLANO DE ACTO PROTOCOLAR Se ela(ora !&an#o 9a *e t ene -lan / !a#o el a!to en *'" Se !ono!e el l&0ar@ el mot ,o@ lo* a* *tente* 9 *e -ro!e#e a e*!en / !ar el a!to -or el # (&jo o -or el -lano #el * t o !on to#o* *&* !om-onente*"

57

UNIDAD IV > ETI:UETA ETI:UETA


En e*tr !to *ent #o@ GEt =&etaH e* el Ceremon al #e lo* e*t lo*@ &*o* 9 !o*t&m(re* =&e #e(en o(*er,ar*e en to#o* lo* a!to* 9 !eremon a* -7(l !a* 9 *olemne*@ a*' !omo en la* man /e*ta! one* eFterna* #e la , #a *o! al" D !ho #e otra manera@ la GEt =&etaH e* la re0lamenta! %n #e ! erta* norma* #el Ceremon al EFtranjero 9 Na! onal" De*#e t em-o* remoto* 9a *e o(*er,a(an mo#al #a#e* en #emo*trar el !ono! m ento #e la et =&eta" No* re/ ere De Ur=& $a en *& l (ro GJ&e en Alto N lo , o !on#enar a &no* *al,aje* -or=&e e*tan#o a0a!ha#o* en -re*en! a #el Re9 o*aron a,an$ar &no* m l'metro* la -&nta #e lo* - e*H" La normat ,a #e la GEt =&etaH a#=& ere ma9or !om-o*t&ra !&an#o la* *o! e#a#e* *on mC* ar *t%!rata*" I0&almente #e*#e la E#a# ?e# a lo e*tr !to #el !om-ortam ento lo ,emo* en a(&n#ante* ejem-lo*@ *e !&m-l'a !on to#o el r 0or #&rante e*a +-o!a 9 *o(reto#o en lo* re0'mene* a(*ol&t *ta*" Bo9 #'a en la* *o! e#a#e* #emo!rCt !a* la GEt =&etaH ha ,ar a#o *&*tan! almente" En la* -ro- a* monar=&'a* han a!e-ta#o !am( o* * 0n / !at ,o* en la a-l !a! %n #e *&* -rC!t !a*@ a!t&al $Cn#ola* en el #'a a #'a" Ba*ta la Re na I*a(el #e In0laterra ha !am( an#o *& !om-ortam ento ha! a *&* *7(# to* G*e e*tC a!er!an#o &n -o!o mC* al -&e(loH !omo *e # jo en la tele, * %n" Se #e(e tener -re*ente =&e@ a&n=&e eF *ten 9 *e re!ono!en re0la* &n ,er*ale* #e la GEt =&etaH@ +*ta* ,ar'an *e07n el &*o 9 la !o*t&m(re !on =&e *e a-l !an en lo* # /erente* -a'*e*@ a*'@ !a#a -a'* t ene total a&tonom'a -ara real $ar lo* !am( o* =&e !rea -ert nente ha!er en #eterm na#a* ! r!&n*tan! a*"

59

GLa # -loma! a e* ! en! a 9 el arte #e la re-re*enta! %nH *e07n la !lC* !a #e/ n ! %n #e R , er " La # -loma! a e* el GArteH 9 el GProto!oloH *on la norma*@ GCeremon alH el !&m-l m ento 9 eje!&! %n #e e*a* norma*@ la GEt =&etaH -o#emo* a/ rmar =&e *on la manera*@ la a!e-ta! %n@ el !om-ortam ento 9 #emo*tra! %n #el (&en 0&*to -ara m-lementar e*a* norma*"

T!/"s '# E-!3u#-a


La et =&eta@ t ene =&e ,er !on el G*a(er e*tarH@ G*a(er !om-ortar*eH" De/ ne *& am( ente@ *& ,e*t r@ *& #e*em-eEo@ #e-en# en#o #e lo =&e *e ,a a real $ar" Se !la* / !a #e la * 0& ente maneraD E*tr !ta Et =&eta" Et =&eta S m-le Et =&eta en el ,e*t r" Et =&eta en la me*a" ESTRICTA ETIJUETA La #eterm na el a!to al !&al *e a* *t rC 9 la n, ta! %n =&e *e re! (a" T ene =&e ,er # re!tamente !on la ,e*t menta #e la -er*ona 9 el * t o #on#e *e !ele(re el !eremon al o a!to"

ETIJUETA SI?PLE Se a-l !a en la* norma* #el ,e*t r =&e -&e#en e*tar re0 #a* -or la m *ma -er*ona" E* #e! r@ la et =&eta * m-le la #e/ ne el (&en *a(er 9 enten#er #e !a#a !&al !&an#o no lo #eterm na eF-re*amente &na n, ta! %n" To#o !ono!e#or #el !eremon al *o! al e*tC en !a-a! #a# #e -o#er ,e*t r*e *e07n la hora 9 * t o #on#e e* n, ta#o@ e*to lo lle,arC a
60

e*tar ele0antemente -re*enta(le 9 a la ,e$ !&m-l en#o !on la* norma* #e et =&eta" S e* re0 #o -or &na 0ala & o!a* %n e*-e! al ,en#rC e*-e! / !a#o # re!tamente en la tarjeta #e n, ta! %n" ETIJUETA EN EL VESTIR Como ( en n# !amo* -&e#e *er e*tr !ta o * m-le" C&an#o *e #eterm na =&e e* Ge*tr !ta et =&etaH #e(e lle,ar*e #e la * 0& ente maneraD El hom(re 3333333333333333333333 .ra! La #ama 3333333333333333333333 Traje Lar0o

\J&+ n# !a =&e *e #e(e lle,ar G.RACH en la e*tr !ta et =&eta] La hora #e n, ta! %n o -or=&e , ene *eEala#o en la tarjeta #e n, ta! %n" La hora =&e lo #eterm na e* #e*-&+* #e la* 54 hora* % : -m en a#elante" Lo &*&al e* en!ontrar al - e #e la tarjeta #e n, ta! %n la re!omen#a! %n #el traje a &*ar@ tanto -ara la* #ama* !omo -ara lo* !a(allero*" C&an#o e* e*tr !ta *e #e(e o(*er,ar la ,e*t menta #el G.ra!H 9 tam( +n la* !on#e!ora! one* 9 !&an#o e* Et =&eta * m-le@ *e07n la hora el Palt% Le, ta (Cha=&+) o SmoO n0" En la* tarjeta* tam( +n *e en!ontrarCn la* * 0& ente* eF-re* one* -ara la* #ama*DHSeEora*@ traje #e no!heH o GSeEora* traje lar0oH o G!ortoH" Vale &n re!or#ator o -ara la* #ama* en !&anto a et =&eta *e re/ ereD 3El ma=& llaje e*tC -erm t #o 9 *e ,e ( en en la no!he@ -ero no m&9 /&erte -ara el me# o#'a" 3El ,e*t r #e lar0o o !orto #e no!he *e re!om en#a &*ar la* !artera* o (ol*o* -e=&eEo*@ *on mC* ele0ante*" 3No *e #e(e lle,ar reloj #e -&l*era a meno* =&e *ea t -o jo9a" 3S la tem-erat&ra e* /r'a o ll&, o*a@ *e re!om en#a &*ar !a-a* (#e n&e,o #e mo#a) o a(r 0o*@ -ero n&n!a !ha=&eta* t -o *a*tre"
61

3S la n, ta! %n #e/ ne G!enaH #e(e e, tar*e lo* -er/&me* /&erte*@ 9a =&e mole*ta 9 e* m&9 #e*a0ra#a(le -ara el re*to #e lo* !omen*ale*" 3Lo* 0&ante* lar0o* *e &*an * el ,e*t #o =&e lle,a la #ama e* lar0o 9 * n man0a*" Se =& ta el 0&ante #ere!ho -ara *al&#ar en la GL'nea #e re!e-! %nH 9 lo* #o* !&an#o *e ,a a !omer" 3S e* e*tr !ta et =&eta 9 la n, ta! %n lo n# !a@ la #ama -&e#e lle,ar *&* !on#e!ora! one* 0&al =&e el hom(re" La GBan#aH *e !olo!a #el hom(ro #ere!ho a la !a#era $=& er#a" La* !on#e!ora! one* *&elen !olo!ar*e en el la#o $=& er#o *o(re el -e!ho" 3El Pante%n Na! onal !omo * t o h *t%r !o #e n&e*tra Na! %n amer ta ,e*t menta e*-e! al #e-en# en#o #el a!to a real $ar*e" Ejem-loA la !onmemora! %n #e la m&erte #el Pa#re #e la Patr a@ L (erta#or S m%n Bol',ar@ el 5: #e D ! em(re" A e*e a!to en e*-e! al #e(e lle,ar*e traje *a*tre 9 #e !olor ne0ro o a$&l mar no@ * em-re ,e*t #o o*!&ro"

62

En e*ta 0rC/ !a *e a-re! a *&* ?aje*ta#e* Lo* Re9e* Don )&an Carlo* 9 DoEa So/'a =&e -o*an j&nto al Pre* #ente #e E!&a#or@ Ro#r 0o Borja 9 *& e*-o*a@ Carmen Cal *to@ ante* #e n ! ar*e en el *al%n #el trono la re!e-! %n #e n, ta#o* a la !ena #e 0ala" Re, *ta Bola@ 5441" La* #ama* , *ten traje #e 0ala lar0o 9 lle,an !olo!a#a* *& !on#e!ora! %n" Lo* !a(allero* *&* re*-e!t ,a* !on#e!ora! one* -or *& alta n,e*t #&ra #el !ar0o =&e o*tentan" N%te*e =&e la (an#a #el Pre* #ente la lle,a -or #e(ajo #el *a!o 9 el 0ran !ollar -or lo* hom(ro*" El Re9 , *te *& &n /orme #e 0ala !on *& mCF ma !on#e!ora! %n"

.ra!D Ve*t menta #e e*tr !ta et =&eta -ara lo* hom(re*" La -arte *&-er or #elantera #el G.ra!H e* !orta 9 lle0a ha*ta la ! nt&ra 9 la -o*ter or lar0a term nan#o !on #o* /al#one*@ to#o el traje e* ne0ro" T ene *ola-a* =&e -&e#en *er #e ra*o o *e#a@ -ero ne0ra*" 3El !hale!o e* (lan!o 9 *o(re*ale 1 a 6 #e#o* -or #elante" Se -&e#e &*ar ne0ro en o!a* one* e*-e! ale* !omo a!to* rel 0 o*o* #e la I0le* a o a!to* #e la Reale$a" 3El -antal%n #e(e *er ne0ro !on &n 0al%n o /ranja ne0ra #e *e#a =&e !&(re la !o*t&ra eFter or #e la - erna" 3La !am *a (lan!a alm #ona#a@ normalmente *e &*a (otona#&ra e*-e! al@ #e -erla*@ #ora#a* o ne0ra* #e mater al m&9 / no" 3La !or(ata o !or(at'n *e &*a (lan!a" 3Lo* $a-ato* #e -atente o !harol@ n&n!a t -o G*-ortH o #e !&ero 9 la* me# a* #e *e#a ne0ra" 3C&an#o la o!a* %n lo re=& era lle,arC la* !on#e!ora! one* =&e normalmente *e !olo!an #el la#o $=& er#o #el -e!ho" .oto NK 5 3Lo* 0&ante* *on el !om-lemento 9 #e !olor (lan!o o mar/ l"

63

Palt% Le, ta 3Cha=&+ o )a=&ette en /ran!+*" U*a#o en la !eremon a* o/ ! ale* o *o! ale* #e #'a o ante* #e la* : -m@ % 54 hora* #e la tar#e" 3La GLe, taH t ene &n /al#%n -o*ter or -art #o -or la m ta#@ lar0o 9 e*tre!ho@ #e !olor ne0ro" 3Lle,a &n !hale!o ne0ro !on r (ete* (lan!o 9 *e &*a 0r * -ara a!to* /am l are*" 3El -antal%n e* 0r * !on ra9a* ne0ra* o 0r * m&9 o*!&ro" 3Lle,a !am *a (lan!a !on !or(ata 0r * o ne0ra (n&n!a -ajar ta o mar -o*a)" 3Se &t l $a (an#a o /aja #e *e#a en !om( na! %n !on la !or(ata" 3Lo* $a-ato* 9 me# a* *on #e !olor ne0ro"

64

En Vene$&ela *e &*% el GPalt% Le, taH en la* !ele(ra! one* #el < #e )&l o@ !on !hale!o 9 !or(ata 0r *@ * en#o #e m&!ha *olemn #a# 9 #Cn#ole 0ran -re*tan! a al a!to" Tam( +n -ara el 5: #e D ! em(re !onmemora! %n #e la m&erte #el L (erta#or@ !on !hale!o 0r * 9 !or(ata ne0ra en *eEal #e l&to" E*ta* ,e*t menta* m-r men &n !arC!ter #e # *t n! %n -ara la* !eremon a* o/ ! ale*@ e*ta !o*t&m(re *e a(ol % ha!e -o!o t em-o 9 ho9 #'a *e
65

!ae en el error #e no re*-etar n a*e0&rar*e #e !%mo r ,e*t #o* a #eterm na#o* * t o* o a!to*"

SmoO n0 Llama#o tam( +n GBla!O T eH (!or(ata ne0ra en n0l+*)" Traje =&e *e &*a normalmente -ara re&n one* /ormale* en la no!he@ #e*-&+* #e la* n&e,e (4 -m)" E* &*&al -or -e# #o #e lo* an/ tr one* =&e ,en0a m-re*o en la* tarjeta* #e n, ta! %n" Corte*'a -or #emC* a!e-ta#a -or el n, ta#o" 3Lle,a !ha=&eta ne0ra !on *ola-a* en *e#a ne0ra (r llante" 3Pantal%n !on la* m *ma* ! nta* ne0ra* #e *e#a !&(r en#o la* !o*t&ra* =&e el -antal%n #el /ra!" 3Cam *a (lan!a !on -l e0&e* o al/or$a* en el -e!ho@ (la -e!hera -&e#e *er #e tela #e G- =&+H) 3Pajar ta o mar -o*a ne0ra 9 $a-ato* ne0ro*"

66

En Vene$&ela e* -o!o !ono! #o el GSmoO n0 Tro- !alH@ +*te *e &*a !on !ha=&eta (lan!a@ -ajar ta ne0ra o !or(ata (lan!a lar0a 9 !omo *& nom(re lo n# !a *& &*o lo #eterm na el me# o am( ente !al&ro*o o -a'* #e # /erente* e*ta! one*"

Ba! # B#%,*!c" '# a Cru2 R"<a c# #0ra'" #% # )r!%c!/a'" '# M$%ac" #% # (#s '# A."s-"A R#4!s-a H" aA C"(" /"'#("s "0s#r4ar 4#("s a )r+%c!/# Ra!%!#r" c"% # s("J!%. %#.r" 7 a )r+%c!/# A 0#r-" c"% # s("J!%. KTr"/!ca L (u7 usa'" #% a ,/"ca '# 4#ra%", !.ua (#%-# #s u% -ra<# '# #-!3u#-aA Las )r!%c#sas Car" !%a 7 Es-#*a%+a c"% Tra<#s Lar."sA

67

Tar<#-a '# !%4!-ac!$% D!/ "(1-!caA M"'# " /" !4a #%-# c"% a -ac8a'ura '# RASAVA)A 7 c" "ca'" # )AMA /ara r#c"r'arA O0s#r4a("s 3u# #4a as !%'!cac!"%#s '# -ra<# a usar, KB acJ>T!#A

UNI.OR?ES El re0lamento m l tar@ -or #emC* e*tr !to *eEala a lo* t -o* #e &n /orme* =&e *e #e(en &*ar en lo* a!to*@ !eremon a* 9 ha*ta en la* -re*enta! one* *o! ale* =&e lo amer ten" A e/e!to* #e e=& ,alen! a entre la* ,e*t menta ! , l 9 la #e lo* m l tare* (o/ ! ale*)@ el &n /orme #e 0ala -ara a!to* *o! ale* e=& ,ale al G.ra!H@ (e*tr !ta et =&eta) 9 el me# a 0ala al GSmoO n0H" O *ea el &*o #el .ra! !on !on#e!ora! one* e=& ,ale al &*o #el &n /orme #e 0ala !on !on#e!ora! one* tam( +n en la* # /erente* G.&er$a*H"

68

CIVILES FRAC C"%'#c"rac!"%#s M J"7as N Ja3u#--# " )a -$ L#4!-a C"%'#c"rac!"%#s M J"7as N

EJERCITO U%!*"r(# B &a a C"%'#c"rac!"%#s M J"7as N U%!*"r(# B &a a C"%'#c"rac!"%#s M J"7as N

ARMADA U%!*"r(# B > AO 2 > AO C"%'#c"rac!"%#s M J"7as N

AVIACION U%!*"r(# B C"%'#c"rac!"%#s M J"7as N

FAAACA U%!*"r(# B &a a C"%'#c"rac!"%#s MJ"7as N

Frac Na4a C"%'#c"rac!"%#s M M!%!a-uraN S("J!%. Na4a B>CO C"%'#c"rac!"%#s M M!%!a-ura N

U%!*"r(# 2 C"%'#c"rac!"%#s M M!%!a-ura N

U%!*"r(# B &a a C"%'#c"rac!"%#s M J"7as N U%!*"r(# 2 C"%'#c"rac!"%#s M M!%!a-uras N

S("J!%. C"%'#c"rac!"%#s M M!%!a-ura N

U%!*"r(# 2 S"c!a C"%'#c"rac!"%#s M M!%!a-ura N

U%!*"r(# 2 C"%'#c"rac!"%#s M M!%!a-uraN

Tra<# "scur" C"%'#c"rac!"%#s M B"-"%#s N Tra<# *"r(a C"%'#c"rac!"%#s M B"-"%#s N

U%!*"r(# 2 S"c!a C"%'#c"rac!"%#s M C!%-as N U%!*"r(# 2 C"%'#c"rac!"%#s M C!%-as N

U%!*"r(# B 7 2 C"%'#c"rac!"%#s M C!%-as N

U%!*"r(# F 7 H C"%'#c"rac!"%#s M C!%-as N

U%!*"r(# 2 C"%'#c"rac!"%#s MC!%-as N

U%!*"r(# 2 C"%'#c"rac!"%#s M C!%-as N U%!*"r(# D C"%'#c"rac!"%#s M C!%-as N

U%!*"r(# F 7 H C"%'#c"rac!"%#s M C!%-as N U%!*"r(# D C"%'#c"rac!"%#s M C!%-as N

U%!*"r(# 2> A B a%c" C"%'#c"rac!"%#s M C!%-as N U%!*"r(# F C"%'#c"rac!"%#s M C!%-as N

Tra<# *"r(a C"%'#c"rac!"%#s M B"-"%#s N

U%!*"r(# F C"%'#c"rac!"%#s M C!%-as N

LAS RECE)CIONES
Re!e-! %n Ga!! %n 9 e/e!to #e re! ( rH Ga!to *olemne en =&e #e*/ lan ante &n )e/e #e E*ta#o & otra a&tor #a# lo* re-re*entante* #e !&er-o* o !la*e*H Gre&n %n !on !arC!ter
69

#e / e*ta =&e *e !ele(ra en al0&na* !a*a* o *alone*H" El tema =&e no* o!&-a e* el re/erente a la* re!e-! one* #e !onten #o /ormal & o/ ! al e*-e! almente@ no * n #ejar #e men! onar la* #e t -o *o! al o em-re*ar al"

T!/"s '# R#c#/c!"%#s


Ba9 re!e-! one* =&e o/re!en la* Corte* Reale*@ lo* )e/e* #e E*ta#o@ lo* )e/e* #e

Go( erno@ lo* Can! llere*@ lo* )e/e* #e ? * %n (Em(aja#ore*)@ lo* Em-re*ar o*@ la So! e#a#@ la* A!a#+m !a*@ la* #e Cm( to C&lt&ral" No e* el !a*o #etallar lo* mot ,o* e*-e! ale* #e la* re!e-! one* o/re! #a* -or lo* Re9e* en lo* # /erente* -a'*e* =&e to#a,'a eF *ten" La n, ta! %n #e(e *er a!e-ta#a !omo &na #e/eren! a e*-e! al 9 -or &n mot ,o eF!e-! onal *er'a ,Cl #o no a!e-tar" Se #e(en *e0& r to#a* la* n# !a! one*@ !ono!er ! erto* #etalle* -ara !om-ortar*e !orre!tamente@ -roto!olarmente 9 e* -erm t #o -re0&ntar lo =&e no *e *a(e a *&* or0an $a#ore*" Uno #e e*o* #etalle* m-ortante* e* el *al&#o" C&an#o e* &na G*eEoraH =&e *al&#a a *&* Gmaje*ta#e*H o al07n m em(ro #e la /am l a real #e !&al=& er *eFo@ #e(e ha!er*e n!l nan#o la - erna $=& er#a ha! a atrC*@ manten +n#o*e er0& #a 9 m ran#o a la -er*ona a =& en *al&#a" S e* &n GSeEorH =& en *al&#a@ n!l na la !a(e$a al #ar la mano" RECEPCIONES DE LOS )E.ES DE ESTADO Se real $an -ara !ele(rar /e!ha* m-ortante*" El )e/e #e E*ta#o e* la mCF ma a&tor #a# 0&(ernamental@ a#emC* el re-re*entante #e la Na! %n" C&an#o *e o/re!en e*ta* re!e-! one* el )e/e #e E*ta#o -&e#e lle0ar #e*-&+* #e lo* n, ta#o* 9 !olo!ar*e en el l&0ar n# !a#o -or el )e/e #e Proto!olo -ara !omen$ar lo* *al&#o* #e r 0or" De-en# en#o #el l&0ar #e la re!e-! %n *e a!o*t&m(ra !olo!ar lo* n, ta#o* -or 0r&-o*@ e* #e! r@ el !&er-o # -lomCt !o en &n *al%n@ en otro *e !olo!an la* a&tor #a#e* 0&(ernamentale*@ en otro lo* em-re*ar o*@ a!a#+m !o*@ art *ta*@ -ara or0an $ar el -a*o -or la GL'nea #e Re!e-! %nH" E*to no =& ere #e! r =&e *e !ont n7a #e e*ta manera la re!e-! %n@ 9a =&e e*
70

en e*te momento =&e ,er#a#eramente !om en$a el (r n# * 9 la !or# al #a# entre lo* n, ta#o*" Normalmente e*ta* -er*onal #a#e*@ tanto el )e/e #e E*ta#o !omo lo* n, ta#o* e*-e! ale* (lo* homenajea#o*)@ !&entan !on el a-o9o ne!e*ar o #el -roto!olo a *e0& r" Le* n# !an #%n#e !olo!ar*e@ !%mo !olo!ar*e 9 e*tar -en# ente #e !&al=& er ne!e* #a# =&e *e le -re*ente a al0&no #e ello*" E* el )e/e #e Proto!olo el en!ar0a#o #e -a*ar la n/orma! %n #el nom(re #e lo* n, ta#o* =&e ,an *al&#an#o a la* mCF ma* a&tor #a#e*@ a&n=&e la* -er*onal #a#e* !ono!e#ora* #e e*te -roto!olo !a* * em-re al *al&#ar@ * m-l / !an e*te momento -re*entCn#o*e ella* m *ma* #an#o *& !ar0o al !&al re-re*entan" Entre la* re!e-! one* mC* !ono! #a* 9 # ,&l0a#a* -or *er #e !arC!ter na! onal@ #el Pre* #ente #e la Re-7(l !a Bol ,ar ana #e Vene$&ela tenemo* la* * 0& ente*D 3Cele(ra! %n #el < #e )&l o@ . rma #el A!ta #e In#e-en#en! a" 3Re!e-! %n =&e o/re!e el Pre* #ente el 5ro #e Enero a lo* m em(ro* #el Go( erno 9 al C&er-o D -lomCt !o a!re# ta#o en el -a'*" 3Re!e-! %n =&e o/re!e el Pre* #ente en el me* #e ?ar$o -ara -re*entar el men*aje an&al" 3Conmemora! %n en el Pante%n Na! onal #e la m&erte #el L (erta#or S m%n Bol',ar@ el 5: #e D ! em(re" Tam( +n *e real $an otra* re!e-! one* -or -arte #el Pre* #ente #e la Re-7(l !a@ !omo la* m l tare* o la* =&e #e! #an -or &n mot ,o en -art !&lar" Como -or ejem-lo -o#emo* ! tar la* =&e *e le o/re!en a &n Pre* #ente #e otro Pa'* #e , * ta en el n&e*tro" RECEPCIONES DE LOS )E.ES DE GOBIERNO E* !on,en ente a!larar la # /eren! a eF *tente entre )e/e #e E*ta#o 9 )e/e #e Go( erno"

71

El )e/e #e E*ta#o e* la mCF ma a&tor #a# 0&(ernamental 9 el )e/e #e Go( erno o Pr mer ? n *tro@ e* =& en ejer!e la a&tor #a# en S *tema #e Go( erno -arlamentar o manejan#o la* !&e*t one* -ol't !a* 9 a#m n *trat ,a* 9 la* -roto!olare* la* ejer!e el ?onar!a o Re9" Ejem-lo #e ello *onD )e/e #e E*ta#oA Vene$&ela@ E*ta#o* Un #o* #e Am+r !a )e/e #e Go( erno o Pr mer ? n *tro en ?onar=&'aD Gran BretaEa@ E*-aEa@ B+l0 !a" )e/e #e Go( erno o Pr mer ? n *tro en Re-7(l !aD Ital a@ I*rael" De 0&al manera al a* *t r a e*ta* re!e-! one* !omo n, ta#o *e #e(en !&m-l r !on to#a la r 0&ro* #a# lo* re=& * to* eF 0 #o* en la* tarjeta* #e n, ta! %n real $a#a* -or e*ta* -er*onal #a#e*@ tale* !omo -&nt&al #a# a la hora *eEala#a@ ,e*t menta n# !a#a 9 !om-ortam ento -roto!olar" RECEPCIONES DE CANCILLERES An/ tr %n -or eF!elen! a 9 nat&rale$a #el !ar0o" El Can! ller e* el re-re*entante #el Pre* #ente #e la Re-7(l !a ante to#o el C&er-o D -lomCt !o a!re# ta#o en el Pa'*@ le !orre*-on#e o/re!er # /erente* re!e-! one* -ara a0a*ajar la* , * ta* e*-e! ale*@ re&n one* #e alto n ,el@ / rma* #e !on,en o*@ o !&an#o e* , * ta#o -or otro Can! ller@ 9 a-o9ar en to#a* la* !ele(ra! one* =&e real $a el Pre* #ente #e la Re-7(l !a #on#e a* *te el C&er-o D -lomCt !o" RECEPCIONES DE )E.ES DE ?ISIN (E?BA)ADORES) Lo* Em(aja#ore* # 0no* re-re*entante* #e *& 0o( erno@ !ele(ran &na *er e #e re!e-! one* =&e *on !om&ne* -ara to#o* lo* nte0rante* #el C&er-o D -lomCt !o" La !ele(ra! %n #el D'a Na! onal@ #on#e n, tan a la* a&tor #a#e* ! , le* 9 m l tare*@ -er*onal #a#e* #e lo* # *t nto* Cm( to* #el -a'* !omo a!a#+m !o*@ em-re*ar o*@ art *ta* 9 m&9 e*-e! almente lo* ! &#a#ano* !oterrCneo* re* #en! a#o* en el terr tor o na! onal"

72

Normalmente e*ta* re!e-! one* *e /e*tejan en la re* #en! a #el Em(aja#or@ a eF!e-! %n #e al0&no* -a'*e* =&e -or # /erente* mot ,o* ne!e* tan ma9or e*-a! o 9 t enen =&e ha!erlo en *alone* -re-ara#o* -ara tal / n" E* el !a*o #e la !ele(ra! %n #el D'a Na! onal #e Colom( a@ =&e -or *er -a'* ,e! no@ tener e*tre!ha* rela! one* !omer! ale* 9 &na !om&n #a# tan eFten*a , , en#o en el -a'* =&e *e le ha!e n*&/ ! ente el e*-a! o /'* !o #e la Em(aja#a" Una #e la* re!e-! one* =&e le* eF 0e mC* en !&anto a -re-ara! %n e m-ortan! a e* la , * ta #e *& Pre* #ente al -a'* #on#e ejer!en@ le* !orre*-on#e /&n0 r #e an/ tr one* 9 or0an $a#ore* #e e*a 0ran re!e-! %n" Otra* re!e-! one* -r ,a#a* o !on mot ,o m&9 #e/ n #o* tam( +n *on !ele(ra#a*@ la* !omer! ale*@ la* !&lt&rale* 9 ha*ta #e-ort ,a* o e*t&# ant le*" RECEPCIONES E?PRESARIALES O/re! #a* en el !am-o em-re*ar al@ m&9 # /&n# #a* 9 !on # /erente* o(jet ,o*" P&e#en *er en (ene/ ! o #e *& ma0en o #e *& -er*onal -ara e*tre!har la* rela! one* nter-er*onale* #e *&* !ola(ora#ore* o el an ,er*ar o #e Em-re*a" RECEPCIONES SOCIALES .am l are*@ #e 0rem o@ e*t&# ant le*@ en / n &n * n n7mero #e /e*tejo* =&e !a(en #entro #e e*te r&(ro" La* /am l are* relat ,a* a la* !ele(ra! one* !omo (o#a*@ (a&t $o* o !&m-leaEo*" RECEPCIONES ARTPSTICAS O CULTURALES Para a0a*ajar a &no o ,ar o* re-re*entante* #el Cm( to !&lt&ral" La* na&0&ra! one* #e eF-o* ! one*@ lo* n ! o* #e /e*t ,ale*@ la a-ert&ra #e tem-ora#a* #e m7* !a@ #e %-era@ #e ! ne@ #e !on! erto* 9 otra* m&!ha* rela! ona#a* al Crea" E*ta* re!e-! one* !omo tal@ *on tam( +n llama#a* GV no* #e BonorH"
73

RECEPCIONES DEL M?BITO ACADQ?ICO Cele(ra! one* eF!e-! onale*@ -or *er e*-e! ale* 9 a!t , #a#e* m&9 -&nt&ale*@ tale* !omo@ &n nom(ram ento #e In# , #&o #e &na A!a#em a@ &n 0ra#o &n ,er* tar o o &n Do!tora#o"

Tar<#-a '# !%4!-ac!$% Aca',(!ca '# u%a ac-!4!'a' s"c!a A M"'# " !(/r#saA M#'!'as BF c(s 6 BG,D c(sA

74

D#sarr" " '# u%a R#c#/c!$%


La* re!e-! one* *e # /eren! an #e lo* !%!tele* -or tener &n n, ta#o #e honor a =& en *e a0a*aja 9 t ene !arC!ter /ormal" (En el /on#o e* la m *ma re!e-! %n en !&anto a *& or0an $a! %n) La* re!e-! one* a7n * en#o #e !arC!ter o/ ! al *on tam( +n #e t -o *o! al" Se n, tan a -er*onal #a#e* #el C&er-o D -lomCt !o@ a&tor #a#e* #el Pa'*@ (0o( erno@ m l tare*@ j&e!e*@ a*am(le'*ta*@ 0o(erna#ore*@ al!al#e*) re-re*entante* #e la em-re*a -r ,a#a@ #el m&n#o #e la* arte*@ letra*@ ! ent'/ !o*@ a!a#+m !o* 9 me# o* #e !om&n !a! %n" La* re!e-! one* al 0&al =&e lo* !%!tele* t enen &n t em-o e*ta(le! #o@ 1 hora* -or lo re0&lar@ rara ,e$ eF!e#e a 6 hora*" Lo !orre!to e* lle0ar a la hora n# !a#a en la tarjeta o #entro lo* -r mero* 12 m n&to*" E*to -erm t rC *al&#ar al an/ tr %n 9 al homenajea#o =& ene* e*tarCn en la GL'nea #e Re!e-! %nH re! ( en#o" La -&nt&al #a# e* e*en! al en e*te t -o #e n, ta! one*@ #enota re*-eto a lo* =&e no* han n, ta#o 9 tam( +n !ono! m ento #el m&n#o #e la* rela! one* *o! ale*@ *o(reto#o tratCn#o*e #e Ceremon al 9 Proto!olo" Al !&m-l r*e el t em-o e*t -&la#o@ lo* an/ tr one* 9 homenajea#o -&e#en ret rar*e * n =&e *e tome e*te #etalle !omo *'m(olo #e #e*!orte*'a" S la re!e-! %n e* o/re! #a -or el Pre* #ente #e la Re-7(l !a o alta -er*onal #a#@ lo* n, ta#o* *erCn -re*enta#o* al -a*ar a *al&#ar en la GL'nea #e Re!e-! %nH" E*te t -o #e re!e-! %n *e # /eren! a al *er, r la (e( #a 9 !om #a #e*#e la* me*a* #e (&//et*" S&ele aten#er*e !on me*onero* tam( +n"
75

PLANI.ICACIN DE UNA RECEPCIN Se07n el t -o #e re!e-! %n =&e *e #+@ *erC la -lan / !a! %n #e la m *ma" El +F to #e la re&n %n e*tarC a*e0&ra#o * *e maneja to#o lo =&e *e ha -lan / !a#o" La * 0& ente l *ta a9&#arC a -lan / !ar mejor la re!e-! %nD ?ot ,o #e la re!e-! %nD E* m&9 m-ortante !ono!er -or=&+ 9 a =& +n *e la ,a a #ar &na re!e-! %n" E*to -erm t rC #e/ n r lo* nterro0ante* =&e a9&#arCn a !ont n&ar la -lan / !a! %n" L&0ar #e la re!e-! %nD Con! erne # re!tamente en *a(er =& +n e* el homenajea#o 9 el t -o #e re!e-! %n@ !ant #a# #e n, ta#o* !omo /a!tore* =&e #eterm nen el e*-a! o /'* !o" L *ta #e n, ta#o*D De-en#e #e la D re!! %n #e Proto!olo & O/ ! na #e Rela! one* P7(l !a* #e la Em-re*a o #el -ro- o an/ tr %n =&e maneje la l *ta !on lo* rela! ona#o* 9 !om-rom *o* =&e ten0a" .e!ha 9 horaD Ten#rC =&e *er !on*&lta#a # re!tamente !on la a0en#a #el homenajea#o o * *e real $a -or &n a!to !on /e!ha e*ta(le! #a@ *e a#a-tarC a ella" T -o #e n, ta! %nD Se07n la re!e-! %n =&e *e real !e 9 la m-ortan! a #e la m *ma" Traje (/ormal e n/ormal)D Lo #eterm narC el t -o #e re!e-! %n 9 la hora =&e *e #e! #a@ -ara *er m-re*o en la n, ta! %n e n/ormarlo * *e real $a -or tel+/ono" L'nea #e Re!e-! %nD E*tarC el an/ tr %n !on *& homenajea#o n, ta#o*"" ?7* !aD S en la re!e-! %n *e ,a a o/re!er &n !on! erto o e* m7* !a -ara amen $ar@ *e tomarCn la* -re, * one* ne!e*ar a* -ara !a#a !a*o" S e* &n !on! erto #e !Cmara -or ejem-lo *e #e(e tener la* * lla* a#e!&a#a* -ara la !ant #a# #e -er*ona* n, ta#a* 9 a#emC* !on *& tarjeta #e #ent / !a! %n !on la -re!e#en! a e*ta(le! #a" E*ta* * lla* *e ret rarCn al !on!l& r el !on! erto -ara #e*-ejar el Crea@ o *e -a*arCn lo* n, ta#o* a otro * t o -ara el (r n# *" To#a* e*ta* *on * t&a! one* =&e *e t enen =&e e*t&# ar 9 -lan / !ar@ 9 e* #e tomar en !on* #era! %n =&e * *on n, ta#o* #e alta jerar=&'a no *e
76

re! ( en#o a lo*

le* -&e#e e*tar mo, en#o 9 !am( an#o #e l&0ar" No e* !orre!to 9 *e ten#r'a =&e tener &na lo0'*t !a ma9or en !&anto a la *e0&r #a#" Pren*aD Ca* to#a* e*ta* a!t , #a#e* o/ ! ale*3*o! ale* e*tCn enmar!a#a* en lo* !Cnone* #e la* !o*t&m(re* *o! ale* en =&e , , mo* en el m&n#o ho9@ 9 &na #e e*a* tanta* e* la -art ! -a! %n 9 a!e-ta! %n #e lo* me# o* #e !om&n !a! %n" E* -arte #e e*e me!an *mo -ara !om-letar la -lan / !a! %n #e la re!e-! %n !on la # ,&l0a! %n e n/orma! %n #e la a!t , #a#" E* ( en a!e-ta#o 9 -erm te !&m-l mentar !on to#a* la* -arte* n,ol&!ra#a* en la re!e-! %n@ an/ tr %n@ n, ta#o* 9 homenajea#o" Se0&r #a#D Pre, *to (ajo !&al=& er ! r!&n*tan! a@ tratCn#o*e #e re! ( r -er*onal #a#e* *erC m&!ho ma9or 9 ten#rC &na -lan / !a! %n 9 e*trate0 a e*-e! al@ !ontarC !on a-o9o #e la *e0&r #a# #el E*ta#o o lo* or0an *mo* !om-etente*" E*ta! onam entoD E*-a! o /'* !o =&e *e #e(e tener en !&enta -ara !&an#o *e ,a a or0an $ar &na re!e-! %n" E*te e* &n mot ,o mC* -or el !&al *e &t l $an *alone* e*-e! ale* -ara o/re!er e*ta* re!e-! one*@ 9a =&e lo t enen -re, *to 9 /a! l ta la lle0a#a 9 *al #a #e lo* n, ta#o*"

Tar<#-a 3u# *u# !%c u!'a #% # s"0r# '# a -ar<#-a '# !%4!-ac!$% c"% a r#c"(#%'ac!$% '# #s-ac!"%a(!#%-" a u-! !2arA M#'!'as H,D c(s 6 E c(sA

L+%#a '# R#c#/c!$%


GE* el !onj&nto #e -er*ona* =&e *e !olo!an en &n l&0ar e*trat+0 !o a la entra#a #el *al%n #on#e *e ,a a real $ar &na re!e-! %n"H La !on/orman lo* an/ tr one* 9 *e07n el !a*o ,ar'a *& !om-o* ! %n" E*ta GL'neaH =&e *e #enom na a*' *e /orma !on &n n7mero
77

n#eterm na#o #e -er*ona* 9 !on*er,a *& hor $ontal #a#@ to#o #e-en#e #el mot ,o e n, ta#o* a re! ( r" Se !ono!e a n ,el nterna! onal !omoDHre!e , n0 l neH" Veamo*D a) S la o/re!e el Pre* #ente #e la Re-7(l !a #e Vene$&ela -ara otro Pre* #ente o Pr mer ? n *tro@ la !on/ormaran !onj&ntamente !on *&* e*-o*a*@ !olo!Cn#o*e *e0& #o* lo* Pre* #ente* o alternCn#o*e !on la* *eEora*" C&an#o *e trata #e e*ta* -er*onal #a#e* =&e -art ! -an en la GL'neaH t enen el a-o9o #el D re!tor General Se!tor al #el A!er,o B *t%r !o #e La Na! %n #el ? n *ter o #e Inter or 9 )&*t ! a =& en maneja el Proto!olo -ara #arle* la n/orma! %n #e lo* n, ta#o*" () S e* &na re!e-! %n o/ ! al =&e *e !ele(ra 9 * n n, ta#o* e*-e! ale*@ -or ejem-loA re!e-! %n #e la* .&er$a* Arma#a* #e Vene$&ela@ *erCn la* mC* alta* a&tor #a#e* =&e la nte0ren@ !omo *e trata #e &na a!t , #a# o/ ! al3*o! al lo !orre!to e* =&e e*t+n -re*ente* *&* *eEora* e*-o*a* re! ( en#o tam( +n@ !omen$an#o la GL'neaH !on el an/ tr %n" !) La GL'neaH en la* re!e-! one* # -lomCt !a* la !on/orman *o(reto#o@ en la* re!e-! one* e*-e! ale*@ el )e/e #e m * %n 9 lo* mC* alto* -er*onero* #e la em(aja#a" Ca(e *eEalar =&e la #&ra! %n #e e*ta GL'neaH ,ar'a *e07n la* * t&a! one* =&e *e -re*entan en ella" Lo -roto!olar 9 !orre!to e* #e 12 a 1< m n&to* re! ( en#o a lo* n, ta#o*@ -ero * e* m&!ha la 0ente 9 no han lle0a#o lo* n, ta#o* e*-e! ale*@ !omo e* el !a*o #e la lle0a#a #el Pre* #ente #e la Re-7(l !a@ =&e /&e !on/ rma#a *& a* *ten! a@ *e -rolon0a la -ermanen! a #e lo* an/ tr one* en ella" C&an#o -a*a e*te t em-o -r&#en! al o lle0a el n, ta#o #e honor@ lo* an/ tr one* rom-en la GL'neaH 9 *e !on/orma #e n&e,o !on lo* =&e *&*t t&9en a la* alta* a&tor #a#e* e* #e! r@ otro* #e la G!a*aH -a*an a re! ( r a lo* re$a0a#o* =&e lle0aron tar#e" #) A7n en la* re!e-! one* *o! ale* /am l are* !omo &na (o#a@ t ene *& GL'neaH #e re!e-! %n@ -&e*@ *e !olo!an lo* no, o* !on *&* re*-e!t ,o* -a#re* -ara re! ( r la* /el ! ta! one* #e r 0or -or el a!onte! m ento =&e *&!e# % en *&* /am l a*"

78

ETI:UETA EN LAS MESAS


EF *te # ,er* #a# en la* me*a* -or *& /orma@ -or mena0^ o montaje* a !ont n&a! %n *e *eEalan lo* t -o*"

T!/"s '# M#sas


RECTANGULAR La me*a re!tan0&lar -erm te l&! r*e -or *er #e 0ran tamaEo@ e*ta me*a tam( +n *&ele llamar*e GI?PERIALH" E* la mC* /C! l -ara &( !ar a lo* !omen*ale* 9 e* !olo!Cn#olo* en la* Pre* #en! a* a la .ran!e*a@ &na /rente a otra" E*ta me*a normalmente o!&-a &n e*-a! o #e 0ran#e* -ro-or! one*@ *on -o!o* lo* * t o* #on#e *e -&e#en tener 9 a eF!e-! %n #e re! nto* o/ ! ale* 9 tra# ! onale* ho9 #'a no *e a!o*t&m(ran" Por ejem-lo@ la me*a #el Come#or #e Gala #el Pala! o Real #e ?a#r #@ -&e#e *entar &n mCF mo #e ! ento !&arenta !omen*ale*@ *e07n !&enta )o*+ Anton o Ur( na en *& l (ro GEl Arte #e In, tarH" OVALADA E*ta me*a t ene la* m *ma* a-l !a! one* 9 &*o =&e la me*a re!tan0&lar@ *e #e(e tener en !&enta !&an#o *e &t l $an e*to* t -o* #e me*a #on#e e*tCn &( !a#a* la* ,entana* 9 la entra#a #e *er, ! o" E*to -erm te -lan / !ar mejor la !olo!a! %n #e la* -re* #en! a*" ?ESA REDONDA

La me*a re#on#a

*on m7lt -le* 9 -erm ten *entar a ,ar a* G-re* #en! a*H a la ,e$"

S em-re ha(rC &na !entral =&e e*tarC -re* # #a -or la -er*ona #e mC* alto ran0o@ la* otra* e*tarCn a *& alre#e#or" E*te t -o #e me*a *on la* =&e o/re!e la* a0en! a* #e
79

/e*tejo* 9 t enen &na !a-a! #a# #e o!ho a # e$ !omen*ale*" La ,entaja #e e*ta me*a e* =&e -erm te la !om&n !a! %n e nterrela! %n #e to#o* lo* =&e e*tCn *enta#o* en ella"

?ESA EN U E*te t -o #e me*a no *e &t l $a a!t&almente en (an=&ete* !omo ha!e al07n t em-o@ -ara elloD Se ne!e* ta &n e*-a! o m&9 0ran#e e*-e! al" La !olo!a! %n #e lo* !omen*ale* en lo* laterale* e* n!%mo#a -or !&anto * em-re =&e#ar'an al0&no* #an#o la e*-al#a al re*to #e ello*" S *e *entaran *olo -or lo* laterale* =&e#ar'an !omo * e*t&, eran re! ( en#o &na !la*e o re&n %n #e tra(ajo 9 no # */r&tar'an #e la !om #a S& &*o no e* #el to#o re!omen#a#a a meno* =&e *ea *ol ! ta#a eF-re*amente" 9 no * em-re *e ha!e en &n hotel o *al%n

80

?ESA EN BERRADURA Po* ! %n =&e -ara lle0ar a ella *e t ene =&e -oner me*one* e*-e! ale*@ -rC!t !amente t ene la m *ma &t l #a# =&e la me*a t -o U@ a # /eren! a =&e la* e*=& na* *on re#on#ea#a* 9 =&e !&an#o *e *enta(an n&n!a lo ha!'an -or to#o el !ontorno * no ha*ta la m ta#@ !omo en la* me*a* t -o GPe neH =&e en la -arte #el /rente a la GPre* #en! alH o #e lo* an/ tr one* no *e * enta na# e"

81

?ESA EN PEINE E* la m *ma me*a en U -ero aEa# en#o otro* (ra$o* en el me# o -ara *entar a mC* !omen*ale*@ !on*er,an#o la -e!&l ar #a# #e no *entar a na# e #e /rente a lo* an/ tr one* & homenajea#o*" E*ta me*a *e &t l $a !&an#o a* *ten &n 0ran n7mero #e -er*ona* a &n (an=&ete en e*-e! al"

?ESA PRESIDENCIAL E* &na me*a #e !ara!ter'*t !a* 7n !a* -or=&e no t ene an/ tr one* * no *olamente al Pre* #ente@ -or lo tanto@ #e(e ,er a to#o* 9 to#o* lo #e(en ,er a +l" No *olamente ,a # r 0 #o a &na *ola -er*ona@ -&e#en *er ,ar o* -ero@ en e*te !a*o *on to#o* #el m *mo ran0o e m-ortan! a -or e*o *e le #enom na G?e*a Pre* #en! alH"

?ESAS SEPARADA Var'an #e*#e &na me*a Pre* #en! al (#e # /erente tamaEo 9 e*tr&!t&ra) !on otra* &( !a#a* alre#e#or (to#a* #e 0&ale* # men* one*)" E*ta* me*a* *e-ara#a* -erm ten
82

l&! r*e en la #e!ora! %n #e to#o el *al%n 9 tam( +n e* mC* /leF (le en la !olo!a! %n #e lo* n, ta#o*" Con *olo -re-arar #o* o tre* me*a* !on *&* re*-e!t ,a* -re!e#en! a* e* *&/ ! ente@ #ejan#o la* #emC* l (re* -ara =&e lo* n, ta#o* *e * t7en !on to#a l (erta#"

Ar(a'" " M"%-a<# '# as M#sas


La me*a -arte m-ortante en &n (an=&ete o !ena /orma@ -ara *er *er, #a *e #e(e # *-oner #e &na *er e #e elemento* =&e a !ont n&a! %n *e men! onan" ?ANTELERPA Lo &*&al -ara !olo!ar en la* me*a* /ormale* 9 n&n!a #ejan mal *on lo* mantele* (lan!o*@ * r,en a !&al=& er hora #el #'a 9 en e*-e! al #e no!he" EF *ten #e*#e lo* mC* *en! llo* ha*ta lo* (or#a#o*@ en # /erente* tela* 9 teFt&ra*" Se #e(e tener en !&enta el j&e0o =&e ha!e el mantel !on la ,aj lla@ !r *taler'a 9 #emC* #etalle*" El mantel #e(e !&(r r la me*a -or !om-leto 9 !omo m'n mo (ajar &no* 62 !ent'metro* a lo* la#o*" E* !on,en ente -oner #e(ajo #el mantel &na (a*e #e tela 0r&e*a o m&ll #a =&e * r,a #e /orro -ara e, tar =&e *&enen lo* -lato* 9 !&( erto* al *er !am( a#o*" S e* me*a /orra#a -or la* A0en! a* #e .e*tejo* -or=&e *e ha *ol ! ta#o *&* *er, ! o*@ *e #e(e e*tar -en# ente al e*!o0er la manteler'a@ m entra* mC* /ormal *ea el e,ento a real $ar en mejore* !on# ! one* #e(en e*tar"

SERVILLETAS Normalmente lo* mantele* traen *&* *er, lleta* #el m *mo !olor o !om( na#a*" La* *er, lleta* ele0ante* #e(en me# r >2 F >2 !m*" Lo !om7n *on #e 8< F 8< !m*" La* #e mer en#a o a-er t ,o *&ele *er #e 11 F 11 !m*"

83

La* *er, lleta* -&e#en r !olo!a#a* en! ma #el -lato@ * e* =&e no t ene n n0&na entra#a *er, #a@ #o(la#a* en n/ n #a# #e /orma* (e* &n arte =&e al0&no* -ra!t !an)@ o al la#o $=& er#o #e lo* tene#ore* !&an#o no *e * r,e *o-a" Se re!&er#a =&e la *er, lleta #e(e &*ar*e -ara l m- ar*e la (o!a 9 no Ge*tr&jCr*elaH o /rotarla" L m- ar*e la (o!a ante* 9 (e(er en el ,a*o o !o-a -ara no en*&! arla #e 0ra*a o #e G- nt&ra #e la( o*H el !r *tal 9 al / nal $ar -ara *e!Cr*ela" C&an#o la -er*ona *e ,a a -arar #e la me*a@ la *er, lleta no *e #o(la !omo =&e * no la h&( era &t l $a#o *e #eja *o(re la me*a al la#o #ere!ho G#o(la#a al #e*!& #oH"

84

85

CUBERTERPA Lo* !&( erto* =&e *e &t l !en #e(en *er a!or#e* !on la ,aj lla@ e* #e! r@ * ,a a *er, r en &na ,aj lla / na #e -or!elana -&e#e &t l $ar !&( erto* #e -lata o a!ero noF #a(le !omo *e a!o*t&m(ra@ m entra* mC* /ormal *ea la !om #a mC* !& #a#o ha9 =&e tener !on to#o* e*to* #etalle*" Lo* !&( erto* *e !olo!an *e07n el men7 =&e *e ,a *er, r@ no *e #e(e a0re0ar !&( erto* #e mC*@ -&e#e !on/&n# r al !omen*al" S la !om #a a *er, r t ene tre* -lato* *e !olo!aran !&( erto* -ara tre* -lato*@ no e* !orre!to #ejar lo* m *mo* !&( erto* -ara lo* # /erente* -lato*@ n traer lo* !&( erto* !on !a#a -lato" Se ,an &*an#o #e a/&era ha! a a#entro@ e* #e! r@ *e !om en$a !on lo* #e lo* eFtremo* 9 *e term na !on lo* =&e e*tCn !olo!a#o* mC* !er!a #el -lato" S e* (&//et o mo*tra#or no e* ne!e*ar o !olo!ar lo* # /erente* t -o* #e !&( erto* -ara la ,ar e#a# #e !om #a a *ele!! onar -or el !omen*al" La (a*e #e !&( erto* en &na me*a e* la * 0& enteD 51 !&!hara* #e *o-a 51 !&!hara* #e -o*tre 51 !&!hara* #e t+ o #&l!e 51 !&!hara* #e !a/+ 51!&!h llo* 0ran#e* #e !arne 51 !&!h llo* #e -e*!a#o 51 !&!h llo* #e /r&ta 51 tene#ore* #e !om #a 0ran#e* 51 tene#ore* #e -e*!a#o 51 tene#ore* #e /r&ta* A e*to* !&( erto* (a*e *e le -&e#en a0re0ar otro* e*-e! ale* * *e #e*ea@ tene#ore* #e !ara!ol@ !&!hara* #e !on*om+@ !&!hara#a* #e hela#o@ #e /r&ta*@ #e man0o lar0o -ara meren0a#a* o !o-a /la&ta@ - n$a* #e e*-Crra0o*@ !&( erto #e mel%n@ !&( erto* #e o*tra*@ et!"
86

EF *ten &na *er e #e !&( erto* =&e *on e*-e! ale* -ara *er, r@ el !&!har%n -ara *o-a@ lo* #e tr n!har !arne@ lo* #e -e*!a#o 9 la* -aleta* o - n$a*"

Cubiertera: 1.- Cuchara de ca ! "e#r$. %.- Cuchara du&cera. '.- Cuchara de a&(uer)$ $ de *$+tre. ,.- Cuchara de +$*a. -.- T e"ed$r de a &(uer)$ $ de *$+tre. ..- T e"ed$r de e"+a&ada+ $ de *e+ca d$. /.- T e"ed$r #ra"de c$(ida. 0.- Pa&eta de (a"te1ui&&a. 2.- Cuchi&&$ de *e+cad$. 13.- Cuchi&&$ de a&(uer)$ $ ruta.

11.- Cuchi&&$ #ra"de c$(ida. 1%.- Pa&eta *ara *a+te&era. 1'.- Pa&eta *ara *$"1u!. 1,.- T e"ed$r de +er4ir. 1-.- Cuchara *ara +a&+a+ du&ce+. 1..- Cuchara +a&+era. 1/.- T e"ed$r *ara +er4ir e"+a&ada+. 10.- Cuchara *ara +er4ir e"+a&ada+. 12.- Cuchara *ara +er4ir. %3.- Cuchara de +$*a $ ca)$.

CRISTALERPA No ha9 me*a ( en *er, #a * no e*tC a#orna#a !on !r *taler'a@ -or *en! lla =&e +*ta *ea@ -re/er (lemente #e(e *er #e (&en !r *tal 9 no #e , #r o" 51 !o-a* -ara a0&a 51 !o-a* #e , no t nto
87

51 !o-a* #e , no (lan!o 51 !o-a* #e !ham-aEa 51 !o-a* -e=&eEa* #e l !ore* 51 ,a*o* #e a0&a Co-a* a# ! onale*D la* #e jere$ o la* #e (ran#9" La !o-a #e a0&a #e(e e*tar *er, #a ante* #e *entar*e lo* !omen*ale* en la me*a@ no a*' la* #e , no@ e*ta* *e rCn * r, en#o a me# #a =&e *e * r,en lo* re*-e!t ,o* -lato*" Se a!o*t&m(ra *er, r el , no (lan!o !on la* !arne* (lan!a* o -e*!a#o 9 el , no t nto !on la* !arne* roja*" La !ham-aEa *e * r,e al / nal !on lo* -o*tre* o #&rante to#a la !om #a * e* el 0&*to #el an/ tr %n@ a&n=&e no *e e*t la en la* !om #a* /ormale*" Una !o-a #e , no *e llena a _ #e la me# #a #e la !o-a o &n -o!o meno* a la m ta#" El (ran#9 *e * r,e en -e=&eEa* !ant #a#e* (meno* #e #o* #e#o*)" T -o* #e !o-a*"

Cri+ta&era e" e& +i#uie"te $rde". 5e i)1uierda a derecha, c$*a+ de: 1. 6&auta de cha(*a7a %. 8i"$ r$9$ '. 8i"$ b&a"c$ ,. 8i"$ b&a"c$ a c$&$r -. C&arete+ : 4i"$+ du&ce+ .. Lic$r /. C$cte&e+ 0 : 2. ;ra"d:

VA)ILLAS

88

La ,aj lla !omo -arte -r n! -al #el ten# #o #e la me*a *erC@ #e a!&er#o a la* ne!e* #a#e* 9 0&*to #e lo* an/ tr one*@ #e -or!elana@ lo*a@ !erCm !a o a la* =&e no* o/re!en la* A0en! a* #e .e*tejo*" S em-re *erC la ne!e* #a# =&e ,amo* a tener la =&e no* #eterm ne el t -o #e ,aj lla =&e ,amo* a &t l $ar"

E*tarC !on/orma#a -orD 51 -lato* -ara !om #a (llano*) 51 -lato* hon#o* -ara *o-a 51 -lato* -ara -an 51 -lato* -ara en*ala#a o -o*tre (la* #e en*ala#a -&e#en *er tam( +n en /orma #e r E%n) 51 ta$a* -ara !on*om+ (la* #e #o* a*a*) 51 ta$a* #e !a/+ !on *&* -lato* La* - e$a* #e *er, r *onD #o* (an#eja* re#on#a* 9 hon#a*@ #o* (an#eja* o,ala#a*@ &na en*ala#era@ &na *o-era" Por *&-&e*to =&e to#a* e*ta* !ant #a#e* ,ar'an *e07n la* ne!e* #a#e* /am l are*@ em-re*ar ale*@ hotelera*@ #e a0en! a* #e /e*tejo*@ #e !om-aE'a* #e or0an $a! %n #e e,ento* !omo la* =&e ,en#en G!ater n0H et!"

89

Norma* Generale* . ja* Se !on* #eran lo* elemento* ne!e*ar o* -ara montar la me*a@ eF *te &na *er e #e

norma* =&e *on / ja* 9 a9&#a -ara !&al=& er * t&a! %n@ a # /eren! a #e otra* =&e ,ar'an #e a!&er#o a la* ne!e* #a#e* 9 ! r!&n*tan! a* #e la a!t , #a#" Como re0la 0eneral@ la me*a *e -one * 0& en#o el mo, m ento #e lo =&e *e ,a a *er, r" La* re0la* -&e#en -are!er r'0 #a* o !om-l !a#a* -ero a9&#arCn a o/re!er &n *er, ! o -er/e!to" So(re lo* !&( erto*D 3 La* !&!hara* *e !olo!an ha! a arr (a" Lo* !&!h llo* !on el / lo ha! a a#entro 9 en el la#o #ere!ho"

3Lo* tene#ore* en el la#o $=& er#o 9 !on lo* # ente* ha! a arr (a@ a meno* =&e *e monte la me*a e*t lo /ran!+* #on#e *e !olo!an !on lo* # ente* ha! a a(ajo" La* #o* /orma* *on -erm t #a*" 3El -lato #e -an *e !olo!a #elante #e lo* tene#ore*@ &n -o!o mC* ha! a la $=& er#a" 3Lo* !&( erto* #e -o*tre 9 /r&ta* *e !olo!an #e*#e &n -r n! - o en la me*a@ ha !am( a#o &n -o!o la !o*t&m(re /ran!e*a #e traerlo* en! ma #el -lato #e -o*tre !&an#o *e ha!e el *er, ! o o el !am( o #el *e0&n#o -lato en el men7" 3Lo* !&( erto* *e n ,elan !&an#o *e ,an a !olo!ar en la me*a -or la -arte #e a(ajo@ =&e#an#o # /erente* -or arr (a" 3S la entra#a e* #e mar *!o*@ *e !olo!a el tene#or! to e*-e! al #el la#o #ere!ho -ara #arle -re/eren! a 9 armon'a a to#o* lo* #emC* !&( erto* 9 -or=&e *e &t l $a *%lo !on la mano #ere!ha" So(re la* !o-a*D 3La* !o-a* *e !olo!an #elante #el -lato llano #e $=& er#a a #ere!ha@ !omen$an#o -or la !o-a #e a0&a@ , no t nto@ , no (lan!o@ o-orto (en al0&no* -a'*e* !omo )a-%n la &t l $an -ara o/re!er la (e( #a t'- !a) 9 la #e !ham-aEa =&e *e !olo!a &n -o=& to ret ra#a ha! a atrC*" 3Se * r,e -or el la#o $=& er#o to#o lo =&e *ea !om #a 9 *al*a* 9 -or el la#o #ere!ho lo* , no* 9 el a0&a"
90

Otra* re!omen#a! one*D 3C&Cn#o *e ha!e el *er, ! o #e me*a@ *e ret ran lo* -lato* -or la #ere!ha 9 !on la m *ma mano *e !olo!a el l m- o -or la $=& er#a =&e lo #e(e lle,ar en la mano $=& er#a" 3Se a!o*t&m(ra en la* !om #a* /ormale* a &*ar el -lato #e G/on#oH =&e -&e#e *er #e -lata@ (ron!e@ !o(re o -or!elana e* &n -o!o mC* 0ran#e =&e el -lato normal #e !om #a 9 *e &t l $a #e*#e &n -r n! - o #e la !om #a ha*ta ante* #e lo* -o*tre*@ !&an#o *e ret ra" N&n!a *e * r,e !om #a *o(re ello* 9 *e le !olo!a &n -aE to (or#a#o o tej #o@ #e !olore* o t -o *er, lleta #e -a-el #e!ora#a@ al 0&*to #e la an/ tr ona"
91

3Otro* -lato* -o!o &*a#o* *on lo* Gla,a#e#o*H@ *e traen !on el *er, ! o 9 *e a!o*t&m(ra !olo!ar tam( +n &na toall ta h7me#a !al ente -ara *e!ar*e lo* #e#o*" E*to *e &t l $a !&an#o *e * r,e en e*-e! al al!a!ho/a* o lan0o*ta entera" Como *e a-re! a e*te t -o #e *er, ! o *%lo *e * r,e en !om #a* mC* 'nt ma*" 3Entre !a#a !omen*al #e(e ha(er &no* ! n!&enta !ent'metro* #e # *tan! a 9 el -lato #e(e e*tar !olo!a#o !a* al (or#e #e la me*a" 3La mante=& lla *%lo *e o/re!e en lo* alm&er$o*@ en -lato -e=&eEo *e-ara#o o *o(re #el -lato #el -an" Tam( +n *e a!om-aEa !on la -aleta #e mante=& lla" E*te -lato *e re!o0e !&an#o *e ret ra el -lato #e !om #a ante* #el -o*tre" 3Se le * r,e -r mero a la #ama n, ta#a #e honor l&e0o la* otra* #ama* 9 -or 7lt mo la an/ tr ona@ -or *&-&e*to =&e *e ,an * r, en#o * m&ltCneamente a lo* !a(allero*@ * *e !&enta !on &n (&en *er, ! o #e me*onero*@ !&an#o e* /ormal la !om #a" 3El tene#or@ * *e &t l $a -ara !ortar 9 *e t ene =&e !am( ar #e mano n&n!a lo ha0a !on la !om #a tr n!ha#a@ hC0alo * n el al mento en*arta#o" 3El !&!h llo@ l&e0o #e !ortar la !om #a lo #e(e !olo!ar en la -arte #ere!ha *&-er or #el -lato" 3Lo* !o#o* n&n!a *e re!&e*tan #e la me*a 9 *e *&(e la !o-a o el !&( erto !on el al mento -ara ntro#&! rlo en la (o!a" 3S'r,a*e la !om #a !on lo* !&( erto* #e la (an#eja@ no lo ha0a !on lo* *&9o*@ a7n * no ha em-e$a#o a !omer" 3C&an#o *e term na #e !omer@ *e !olo!an lo* !&( erto* -aralelo* en -o* ! %n #e la* 8 9 12 m n&to* *o(re el -lato (!&arto n/er or #ere!ho) E*to t ene *& ra$%n #e *er@ #e e*a

92

manera el me*onero -&e#e lle,ar*e el -lato m&!ho mC* *e0&ro 9 lo le,anta !orre!tamente" 3La !om #a * em-re *e o/re!e -or la $=& er#a 9 *e re!o0e -or la #ere!ha 9 lo* =&e , enen 9a *er, #o* *e !olo!an -or la #ere!ha" C&an#o *e * r,e el -lato #e e*ta /orma e* -or=&e trae &na #e!ora! %n e*-e! al o -or=&e no *e !&enta !on el *er, ! o #e me*onero* !om-leto" 3Se re!om en#a !olo!ar -e=&eEo* *alero* 9 - mentero* !on ! erta !er!an'a entre lo* n, ta#o*" ORNA?ENTACIN DE LA ?ESA La me*a *e #e(e a#ornar !on /lore* o /r&ta*@ arre0lo* he!ho* #e-en# en#o #e la me*a" La* /r&ta* o lo* arre0lo* #e e*ta*@ -re/er (lemente *e &*an -ara lo* alm&er$o* 9 lo* #e /lore* -ara la !ena" 3Se #e(e !on* #erar la alt&ra #e e*to* arre0lo*@ lo* !&ale* no #e(en *o(re-a*ar la m ra#a #el !omen*al a meno* =&e *ea &na me*a !on (a*e m&9 an!ha 9 -erm ta ha!erlo* alto* -ara =&e no mole*te a lo* n, ta#o*" 3S la me*a e* t -o re!tan0&lar@ o,ala#a 9 lar0a en 0eneral -&e#e lle,ar ,ar o* arre0lo*" 3Lo* !an#ela(ro* *%lo *e &*an en !ena*@ no en alm&er$o*@ 9 #e(en e*tar en!en# #o* ante* #e =&e *e * enten lo* n, ta#o*" 3La* /lore* #el arre0lo no #e(en tener olore* /&erte* (!omo nar#o*)@ 9a =&e nter/ ere !on lo* olore* #e la !om #a 9 -&e#e mole*tar el am( ente"

93

ORNA?ENTACIN DEL SALN 3P&e#e *er #e*#e &na al/om(ra e*-e! al -ara la entra#a ha*ta el * t o #e la re&n %n o to#o lo =&e *e ne!e* te -ara am( entar el * t o@ -ero * em-re !on to#a me*&ra 9 no eFa0erar -ara no !aer en el error #e la *at&ra! %n" 3E* (&eno 9 -erm t #o !olo!ar -lanta* en el *al%n@ le #a &n /re*!or 9 &n !olor #o m&9 a0ra#a(le -ero no e* !on,en ente tran*-lantar &n (o*=&e en el * t o@ no =&e#a ( en" Se - er#e el e*/&er$o #el re*to #e la #e!ora! %n 9 -&e#e -ro#&! r aler0 a a lo* n, ta#o*" Sea !ome# #o 9 e*t&# e la ornamenta! %n" 3S e* ne!e*ar o !olo!ar (an#era* #e(e *e0& r*e la re0lamenta! %n al re*-e!to 9 no m-ro, *ar -ara e, tar male* ma9ore* !on lo* n, ta#o* 9 lo* an/ tr one*" ATENCIN DE LOS INVITADOS Aten#er a lo* n, ta#o* #e*#e el momento =&e *e le* en,'a la tarjeta #e n, ta! %n e* !om-rom *o #e to#o an/ tr %n & or0an $a#or" EF *ten n, ta#o* =&e ent en#en -er/e!tamente la* n# !a! one* #e la m *ma !omoD la ,e*t menta a &*ar o la hora #e
94

lle0a#a o la !olo!a! %n en #eterm na#o * t o m entra* *e e*-era -ara -a*ar a *al&#ar en la GL'nea #e Re!e-! %nH@ ha*ta el n!on/orme #e to#o lo ante* men! ona#o o =&e *e -a*a #e tra0o* 9 em- e$a a !om-ortar*e #e manera #e*!ort+* e n*&ltante 9 =&e no* -one en * t&a! %n #e man#arlo a *a!ar #e la re!e-! %n" Pero !omo an/ tr one* & or0an $a#ore* tenemo* =&e !orrer !on e*te t -o #e r e*0o*" E* #e(er #el -er*onal =&e tra(aja en el Crea -roto!olar e*tar -en# ente en to#o momento@ #el #e*arrollo #e la a!t , #a# 9 -o#er re*ol,er !&al=& er m-re, *to =&e *e -re*enteA -ero ha( en#o -lan / !a#o 9 aten# #o to#o* lo* re=&er m ento* !on anter or #a#@ #e(e *al r to#o -er/e!to" .ICBERO DE LOS INVITADOS En to#a or0an $a! %n o em-re*a #e(e tener &n G/ !heroH =&e no* -erm ta 0&ar#ar la n/orma! %n #e to#a a!t , #a# =&e *e real $a en e*te *ent #o" 53 L *ta #e n, ta#o* (a =& +n *e n, t% 9 !on =&+ mot ,o)" 13 J&+ t -o #e n, ta! %n *e le h $o" 63 La /e!ha #e e*a n, ta! %n" 83 J&+ *e * r, %@ !om #a *enta#a o t -o (&//et <3 El men7 9 la* !la*e* #e , no" >3 Comentar o* #el n, ta#o@ * lo* h&(o o le lle0% !&an#o llam% -ara a0ra#e!er" :3 La #e!ora! %n =&e *e &t l $%@ lo* !olore* o el mantel o al07n #etalle en e*-e! al" ;3 S el n, ta#o *e # *!&l-% 9 lo ha he!ho en ,ar a* o-ort&n #a#e*" 43 C&al=& er otro #etalle =&e *ea -ara 0&ar#ar 9 * r,a #e re/eren! a" To#a e*ta l *ta e*tC *&jeta a !am( o* o re, * %n -or -arte #el or0an $a#or@ *e trate #e &na an/ tr ona en *& !a*a@ em(aja#ora@ je/e #e -roto!olo@ 0erente #e &na 0ran em-re*a o !om-aE'a #e or0an $a! %n #e e,ento*" S r,e -ara to#o* -or 0&al"

95

PLANOS DE ?ESA Son -lano* =&e *e ha!en #e la* me*a* !&an#o 9a tenemo* la !on/ rma! %n #e lo* n, ta#o* a a* *t r a la !ena@ (an=&ete o alm&er$o" Se ha he!ho la n, ta! %n !on el t em-o ne!e*ar o (; #'a* m'n mo@ mCF mo 62 #'a*) mar0en *&/ ! ente -ara re! ( r la !on/ rma! %n #e lo* n, ta#o*" Se #e(e !ontar -r mero !on la !on/ rma! %n #el homenajea#o * e* en honor #e al0& en o * *e t ene la /e!ha -re, *ta@ -or tratar*e #e &n an ,er*ar o@ (o#a & otra !ele(ra! %n" E*to -erm te # (&jarD La me*a !on *&* * lla* o la* me*a* * *on ,ar a* !on *&* * lla* !orre*-on# ente* (mCF mo 51 -er*ona*) * la me*a e* re#on#a" So(re la (a*e #e la -re!e#en! a e*ta(le! #a -or la jerar=&'a #e lo* n, ta#o* *e -ro!e#e a &( !arlo*" En el # (&jo #el -lano #e la me*a o me*a* *e !olo!a el nom(re !om-leto #e !a#a -er*ona *ea #ama o !a(allero" E*to -erm t rC # /eren! ar * -or !a*&al #a# eF *ten #o* nom(re* 0&ale* !omo ha *&!e# #o en al0&na o!a* %n" E*te -lano 9a ela(ora#o@ *e !olo!a a la entra#a #e la -&erta o en &n l&0ar , * (le (#on#e *e ,a a e/e!t&ar el (an=&ete) o * *on -o!a* -er*ona* *e -&e#e tener en &na !ar-eta -ara -a*arlo #e mano en mano 9 =&e lo ,ean to#o* lo* n, ta#o*" Lo* n, ta#o* #e(erCn e*tar atento* a #ent / !ar *& -&e*to ante* #e entrar al !ome#or o al *al%n =&e ha0a *& e/e!to@ e* m&9 #e*a0ra#a(le no !ono!er el * t o =&e le !orre*-on#e 9 e*tar en !arrera* a 7lt ma hora" En al0&na* o!a* one* *e en,'a !on anter or #a# al n, ta#o@ -ero e*to trae !omo n!on,en ente la re!on/ rma! %n #e lo* a* *tente*" El !a*o #e Vene$&ela e* #e lo* mC* !om-l !a#o* 9a =&e no eF *te G!&lt&ra #el !om-rom *oH De 0&al manera *o(re la me*a 9 #elante #el -lato #e !a#a !omen*al@ *e !olo!a &na -e=&eEa tarjeta !on el nom(re #e la -er*ona a* 0na#a@ #e(e *er e*!r ta a mano"
96

Para /a! l tar la nterrela! %n #e lo* !omen*ale* en e*-e! al * no *e !ono!en@ e* !olo!ar el nom(re -or lo* #o* la#o* #e la tarjeta =&e *e !olo!a en la me*a" De(emo* re!or#ar =&e@ en el * t o #on#e ,an *enta#o* lo* an/ tr one* 9 homenajea#o* no *e le #ent / !a" Para mC* /a! l #a# a la hora #e !olo!ar la* me*a*@ #e(emo* en&merarla* 9 e*te n7mero #e(e tam( +n a-are!er en el -lano 9 en la me*a" Otra mo#al #a# e*@ 9a !on/ rma#o* lo* n, ta#o*@ =&e al r lle0an#o *e le* entre0&e &na tarjeta !on la &( !a! %n #e la me*a =&e le !orre*-on#e 9 el a* ento o * lla mar!a#o*@ a#emC* #el -lano #e entra#a #e -&erta"

To#o lo =&e /a! l te el mejor #e*en,ol, m ento #e lo* n, ta#o* a9&#arC al mejor /l&jo #e la a!t , #a#" S e* &na !om #a /ormal 9 o/ ! al *e a!o*t&m(ra =&e la tarjeta =&e *e !olo!a en la me*a ten0a el e*!&#o #el or0an *mo" . 0&ra NK 6" En !om #a* #e 0ala *e a!o*t&m(ra !olo!arle a &n la#o (-re/er (le el $=& er#o) el men7"

I%4!-ac!$% "*r#c!'" 7 (a%uscr!-a

a 3u#

c#%a,

(#%? #

a /#3u#Pa -ar<#-a !'#%-!*!ca

u.ar #% a (#saA C"(" a c#%a s# r#a !2$ #% # c"(#'"r '# a R#s!'#%c!a '# a E(0a<a'a *u# (u7 *1c! as!.%a'"A !'#%-!*!car # s!-!"

97

INVITACIONES
To#a *ol ! t&# re! ( #a #e otra -er*ona #e manera ama(le e* &na n, ta! %n" S em-re =&e *e ha!e &na n, ta! %n eF *te &n mot ,o@ -ara a0a*ajar a al0& en@ -or=&e *e !ele(ra &n a!onte! m ento o &na /e!ha 9 *e n, ta -ara !om-art r" C&an#o *e n, ta !on !arC!ter #e G n, ta#o e*-e! alH@ a-arte #e *er &n honor@ eF *ten manera* #e a0ra#e!er la !orte*'a" Por lo tanto@ ha9 #e(ere* tanto -ara !on lo* =&e n, tan !omo -ara lo* n, ta#o*" Para lo* =&e n, tan@ * e* &na n, ta! %n /ormal@ la* n, ta! one* #e(en lle,ar el mot ,o m-re*o (* e* !ena@ (a le@ (o#a)@ a0re0Cn#ole la /e!ha 9 la # re!! %n e n/orman#o@ !%mo #e(en r ,e*t #o*" 3La* n, ta! one* #e(en ha!er*e !on el t em-o =&e *e e*t -&la en e*to* !a*o*@ en al0&no* &n mCF mo #e 62 #'a* 9 &n m'n mo 5< #'a*@ en Vene$&ela *e a!o*t&m(ra ; #'a*@ ha*ta -ara &n matr mon oA (no e* lo !orre!to)" 3 Var'a el mot ,o 9 lo* #'a* -ara ha!er &na n, ta! %n 9a =&e@ * e* n/ormal ha*ta el #'a anter or -&e#e e/e!t&ar*e la m *ma" Lo* n, ta#o* #e(enD 3Con/ rmar *& a* *ten! a * lo *ol ! tan en la tarjeta" 3Aten#er el re=&er m ento #el traje =&e le ha!en" 3Ser -&nt&al 3 S e* &na !ena o re!e-! %n 0ran#e #e(e en, ar &n -re*ente !omo a0ra#e! m ento -or la n, ta! %n re! ( #a" 3 S -or el !ontrar o e* &na !om #a 'nt ma o #e -o!a* -er*ona* -&e#e lle,ar el #etalle -er*onalmente (&na (otella #e , no o &no* !ho!olate*)" 3 De(e *a(er !om-ortar*e 9 no -e# r na#a #e lo =&e no le o/re$!an@ n (e( #a* n !om #a" A e*te -&nto ,ale &na a!larator a@ !&an#o &na -er*ona e* n, ta#a !on !arC!ter #e honor o *a(e =&e *on -o!a* -er*ona* a &na !om #a @ * t ene re*tr !! one* !on ! erta* !om #a*
98

#e(e not / !arlo al an/ tr %n -ara no -a*ar &n mal rato #e*e!han#o lo =&e *e * r,e" Se * ente mal &*te# 9 -eor el =&e o/re!e la !om #a"

T!/"s '# !%4!-ac!$%


O.ICIALES La* n, ta! one* o/ ! ale* 9 /ormale* t enen &n # *eEo e*ta(le! #o 9 *on man#a#a* a m-r m r -ara la o!a* %n =&e *e !ele(ra" S ha9 &n n, ta#o e*-e! al #e(e n/ormar*e" Lle,an el e*!&#o #e la Na! %n" Corre*-on#en al Pre* #ente 9 lo* Po#ere* Na! onale*" El E*!&#o en !olore* le !orre*-on#e al Pre* #ente (a) #e la Re-7(l !a 9 al Pre* #ente (a) #e la A*am(lea Na! onal" El E*!&#o en #ora#o 9 rel e,e le !orre*-on#e a lo* ? n *tro* 9 lo* #e E*!&#o (lan!o 9 en rel e,e a lo* Pre* #ente* #e lo* #emC* ente* #el E*ta#o !%mo lo* In*t t&to* A&t%nomo*

Tar<#-a '# !%4!-ac!$% '# )r#s!'#%-# '# a R#/?0 !caA M"'# " /" !4a #%-#, (a%uscr!-a c"% # %"(0r# '# a /#rs"%a !%4!-a'aA Escu'" a c" "r 7 #% r# !#4#A M#'!'as BG,Dc(s 6 BF c(sA

99

Tar<#-a '# !%4!-ac!$% '# )r#s!'#%-# '# a R#/?0 !caA M"'# " !(/r#saA Escu'" a c" "r 7 a r# !#4#A M#'!'as BG,D c(s 6 BF c(s

Tar<#-a "*!c!a A M"'# " !(/r#saA Escu'" a r# !#4#A M#'!'as BG,D c(s 6 BF c(sA

100

Tar<#-a '# !%4!-ac!$% !%s-!-uc!"%a c"% "."A M"'# " !(/r#saA M#'!'as BC c(s 6 BF c(sA

Tar<#-a '# !%4!-ac!$% c"% a as!s-#%c!a '# )r#s!'#%-# '# a R#/?0 !caA Va # a %"-a '# Kas!s-!r c"% /u%-ua !'a'LA

101

DIPLO?MTICAS La* # -lomCt !a* *&elen e*tar m-re*a* !on &n e*-a! o en (lan!o (mo#elo

-ol ,alente@ e/ !a!e* -ara # ,er*o* &*o*) -ara *er llena#a* Ga manoH !on el mot ,o #e n, ta! %n" SerCn m-re*a* * e* m&9 m-ortante el mot ,o #e la n, ta! %n !omo la , * ta #el Pre* #ente #e la Re-7(l !a #el -a'* an/ tr %nA

Tar<#-a '# !%4!-ac!$% D!/ "(1-!caA La /ar-!cu ar!'a' '# #s-a -ar<#-a #s a *"r(a '# !%4!-ar a c$%7u.#, #s/"s" '# a 'a(a c"% car."A M#'!'as BB c(s 6 BI c(sA

E?PRESARIALES

102

La* em-re*ar ale* no t enen &n # *eEo -ree*ta(le! #o * no =&e -&e#en@ !on la !reat , #a# #el !a*o@ # *eEar !&al=& er mo#elo =&e #e*een *e07n el mot ,o #e la n, ta! %n" SOCIALES 3La* *o! ale* !on la 0ama tan eFten*a* !omo mot ,o* eF *ten@ ,ar'a * em-re al 0&*to #e la -er*ona"

Tar<#-a '# !%4!-ac!$% -!/" s"c!a A M#'!'as BF,D c(s 6 BG,D c(sA O0s#r4a("s 3u# -a(0!,% #4a a s" !c!-u' '# a c"%*!r(ac!$%A

A(re, at&ra* en la* tarjeta* #e n, ta! %nD

103

El /ran!+* e* el # oma # -lomCt !o -or eF!elen! a (a&n=&e -or mot ,o* -rC!t !o* e* el n0l+* el =&e *e ha 0eneral $a#o)@ -ero a la / nal@ e* el # oma #el -a'* el =&e *e &t l $a -ara real $ar la n, ta! %n" En e*ta* tarjeta* *e en!&entran &na *er e #e a(re, at&ra* =&e *on !om&ne*" E* #e(er #e lo* =&e tra(ajamo* en e*te !am-o #om narla*@ -ara !&m-l r !on e*a # *-o* ! %n 9 ha!er =&e#ar ( en a la -er*ona =&e la re! (e" A !ont n&a! %n *e men! onanD 3R"S"V"PD GRe*-on*e *` l ,o&* -laatH * 0n / !a bRe*-on#er -or /a,orc e*to *e !on* #era #e !ort+* o(l 0a! %n re*-on#er@ *o(reto#o * e* !om #a /ormal@ -erm te tener la *e0&r #a# #e =&e el n, ta#o ,a a* *t r" En !a*tellano *e -&e#en &t l $ar la* * 0la* SDRDCD GSe r&e0a !onte*tarH" En lo* !%!tele* o re!e-! one*@ normalmente no *e &*a -or=&e *e e*t ma la n, ta! %n #e m&!ha* -er*ona* 9 e* m&9 # /'! l -o#er lle,ar e*te t -o #e !ontrol" En el !a*o #e +l o lo* n, ta#o* e*-e! ale*@ *e le llamarC -or tel+/ono & otro me# o -ara !on/ rmar *& a* *ten! a" Bo9 #'a *e e*t la &*ar Gre0re*t onl9H GS%lo eF!&*a*H lo =&e * 0n / !a =&e na#a mC* *e llamarC -ara n/ormar =&e no *e a* *t rC" Otra #e la* n ! ale* e* la GP"?H G-o&r memo reH e* #e! r G-ara re!or#arH 9 *e ta!ha la #e Gre*-on#er -or /a,orH@ *e &*a #e e*ta manera -or=&e *e *&-one =&e -r mero *e ha llama#o a la -er*ona -ara n, tarlo 9 !om-rometerlo 9 al man#arle la n, ta! %n *%lo e* -ara re!or#arle el !om-rom *o real $a#o"

104

M"'# " '# -ar<#-a '# !%4!-ac!$% c"% as s!. as RASAVA)A /ara c"%*!r(arA

M"'# " !.ua a a a%-#r!"r c"% as (!s(as s!. as /#r" %"

#4a # -# ,*"%" /ara c"%*!r(ar /"r

-ra-ars# '# u%a -ar<#-a ("'# " /" !4a #%-# 7 *u# #%-r#.a'a #% (a%"s '# a !%4!-a'aA Es-# c"(#%-ar!" /#r(!-# ac arar 3u# cua%'" #% u% s"0r# 4!#%# c" "ca'" as !%!c!a #sQ EASAMA 3u!#r# '#c!r KE% sus Ma%"sL, /ara s#r #%-r#.a'" #% sus (a%"sA

M"'# " '# -ar<#-a c"% as s!. as Kr#.r#-s "% 7L c"(" #6/ !ca("s #% # /1rra*" a%-#r!"rA 105

E (!s(" ("'# " '# a -ar<#-a a%-#r!"r /#r" #% cas-# a%"A

M"'# " '# s"0r# c"% as s!. as '# EASAMA

?anera #e Real $ar In, ta! one* Por tel+/onoD E* &na manera #e real $ar n, ta! one* n/ormale*@ no *e e*t la -ara -er*onal #a#e* n -ara ! erta* n, ta! one* *o! ale* !omo &na (o#a" Se -&e#e n, tar -or tel+/ono !&an#o e* a -er*ona* #e !on/ an$a 9 * *on -o!o* lo* n, ta#o*" S e* #e e*ta manera no *e ne!e* tan tanto* #'a* #e ant ! -a#o" S em-re eF *ten la* eF!e-! one* 9 !on*er,an#o la et =&eta 9 el -roto!olo *e -o#r'a ha!er" Im-re*a* D
106

To#a n, ta! %n /ormal #e(e ha!er*e #e manera m-re*a -ara e,ento* !omo &na (o#a@ &na 0ra#&a! %n * *on e*tr !tamente /am l are* o al0&na re!e-! %n =&e -&e#e *er o/ ! al@ em-re*ar al o !&lt&ral" En e*te t -o #e n, ta! one* *&ele &*ar*e la* n ! ale* , *ta* anter ormente R"S"V"P o P"?"" E*ta* tarjeta* #e(en *er #e (&ena !al #a# #e -a-el o !art&l na e*-e! almente #e h lo =&e e* lo *e e*t la" .ormale* T enen =&e ,er # re!tamente !on la* m-re*a* =&e *e real $an !on ma9or /ormal #a# 9 t em-o" Ca#a !a*o e* e*-e! al -or el mot ,o #e la m *ma@ *ea o/ ! al@ # -lomCt !a@ em-re*ar al o *o! al" In/ormale* Son la* mC* am-l a* 9 !om&ne*@ la* =&e real $amo* to#o* lo* #'a* 9 #e 0&al manera *e -&e#e ha!er *o! almente@ !omo #e ne0o! o* o n*t t&! onale*" Tratam ento =&e *e le #e(e #ar a la* In, ta! one*D A!e-tar De*#e el momento =&e *e re! (e &na n, ta! %n *e -&e#e #e! # r * *e a!e-ta o no" Lo* m-re, *to*@ !omo ( en # !e la -ala(ra no *e -&e#en -re#e! r" La manera !orre!ta e* llaman#o o en, an#o &n /aF@ e3ma l@ o en al0&no* -a'*e* to#a,'a *e

a!o*t&m(ra en, ar #e ,&elta la tarjeta =&e *e re! (e #entro #e la n, ta! %n -ara n/ormar =&e *e a!e-ta" Can!elar Por !orte*'a@ * *e re! (e &na n, ta! %n 9 la -er*ona =& en la re! (e no -&e#e a* *t r@ lo !orre!to e* !an!elar nme# atamente la m *ma"
107

C&an#o e* el Pre* #ente #e la Re-7(l !a =& en n, ta no *e #e(e !an!elar@ a eF!e-! %n #e tener la m&erte #e al07n /am l ar o al07n m-re, *to #e nat&rale$a ma9or" C&an#o *e re! (e &na n, ta! %n #el Pre* #ente *e #e(e !an!elar !&al=& er otra =&e ten0a -ara a!e-tar e*ta" C&an#o *e ,a a !an!elar &na n, ta! %n *e #e(e #e! r la ,er#a#@ lo* m-re, *to* -&e#en -re*entar*e 9 a&n=&e !om-l =&e la * t&a! %n #e lo* an/ tr one*@ e* -re/er (le ha!erlo" A0ra#e!er C&an#o *e re! (e &na n, ta! %n@ en el momento *e #e(e a0ra#e!er #e -ala(ra@ #emo*trar la *at */a!! %n #e ha(er * #o n, ta#o" P&e#e =&e l&e0o ten0a =&e !an!elarla 9 #e*-&+* #e ha(er a* *t #o a #'a * 0& ente *e #e(e llamar -or tel+/ono 9 a0ra#e!er #e n&e,o" El a0ra#e! m ento ,a m-l'! to en !&al=& er a!to #e otra -er*ona @ no *%lo -or &na n, ta! %n" Se #e(e a0ra#e!er * le ha!en &n /a,or@ * e* n, ta#o a #ar &na !on/eren! a en el momento #e !omen$ar a lo* or0an $a#ore*" C&an#o *e e* art *ta 9 e* a-la&# #o e*te #e(e a0ra#e!er al -7(l !o" C&an#o le /el ! tan -or el tra(ajo real $a#o *e #e(e a0ra#e!er@ a*' &na n/ n #a# #e * t&a! one* =&e e* mene*ter a0ra#e!er"

Tarjeta #e &na GEm-re*aH -ara a0ra#e!er a-o9o re! ( #o -or &na a!t , #a# real $a#a" Corre*-on#er La* n, ta! one* =&e *e re! (en en lo -o* (le *e #e(en !orre*-on#er@ *e -&e#e ha!er !on la(*) -er*ona(*) #e la m *ma manera !omo re! ( % la n, ta! %n@ o *ea@ * /&e en *& !a*a o * lo h $o en &n re*ta&rante@ a&n=&e no e* #eterm nante" Al0&na* n, ta! one* no *e -&e#en !orre*-on#er -or=&e *on n*t t&! onale* & o/ ! ale*"

108

Norma* -ara el En,'o #e la* In, ta! one*D T em-o -re, *to Var'a *e07n la n, ta! %n" Como re0la 0eneral *e e*t la el en,'o #e la* m *ma* mCF mo tre nta #'a* (62) 9 m'n mo o!ho (;) #'a*" La* n, ta! one* -ara &na (o#a #e(en en, ar*e !on lo* tre nta #'a* #e ant ! -a! %n@ !&an#o *e or0an $a &na re!e-! %n #e (o#a *e ha!e !on m&!ho t em-o@ *e / jan !artele* en la 0le* a@ (* e* rel 0 o*a) *e e*!o0e el l&0ar@ la a0en! a =&e -re*tarC el *er, ! o #e la re!e-! %n et!" Se #e(e tener el t em-o *&/ ! ente -ara m-r m r la* tarjeta*@ 9 =&e *ean entre0a#a* en el la-*o =&e e*t -&lamo*" E*to retra*a el -ro!e*o 9 l&e0o toma *& t em-o #e llenar la* m *ma*@ la !la* / !a! %n -or Crea #e la ! &#a#@ el -er*onal =&e *e re=& ere -ara re-art rla*@ en!ontrar la # re!! %n !orre!ta #el n, ta#o@ el eFtra,'o #e al0&na* n, ta! one* o la* =&e *e -&e#en e=& ,o!ar en la ela(ora! %n #el *o(re" To#a e*ta -lan / !a! %n #e(e ha!er*e !on t em-o 9 e* ha( t&al =&e *e !ontraten lo* *er, ! o* e*-e! al $a#o* #e em-re*a* =&e manejan e*ta* o-era! one* !on lo* mejore* re*&lta#o*" E*to *e re/ ere a !&an#o *on 0ran#e* re!e-! one* =&e *o(re-a*a la !a-a! #a# #el or0an $a#or el e,ento" Se0& m ento L&e0o #e *ele!! ona#o el mot ,o *e toma la #e! * %n #e ha!er la re!e-! %n@ ha9 =&e real $ar la* n, ta! one* 9 !om en$a el *e0& m entoA Con!retar la /e!ha" Sele!! onar la m-renta -ara la ela(ora! %n #e la* tarjeta*" Tra(ajar !on el an/ tr %n =&e re, *e la l *ta #e n, ta#o*" Corre0 r # re!! one* -or lo* !am( o*" Contratar men*ajero* o em-re*a* =&e la* # *tr (&9an o entre0&en"

109

Con/ rma! %n Una !on# ! %n -or lo =&e *e en,'a !on t em-o la n, ta! %n e* la !on/ rma! %n -or -arte #el n, ta#o@ -erm t en#o !omo or0an $a#or -lan / !ar el #e*arrollo #el e,ento@ la !olo!a! %n !on *& #e( #a -re!e#en! a * *on *enta#o* lo* n, ta#o* o -re,er !&al=& er m-re, *to * el n7mero *o(re-a*a lo e*t ma#o" L *ta #e !he=&eo L *ta #etalla#a #e to#a* la* ne!e* #a#e* relat ,a* al e,ento" E*ta l *ta -erm te aten#er@ , 0 lar 9 *&-er, *ar to#a* la* eta-a* #e la a!t , #a#" No eF *te l'm te -ara anotar la* ne!e* #a#e*@ -&e#e n!l& r*e !&al=& er #etalle =&e *e - en*e 9 ne!e* te #e e*e re!or#ator o" E* m-ortante en la me# #a =&e *e a-l =&e *& &*o@ *e n!l&9an to#a* la* a!! one* a *e0& r !omo la* /e!ha* -ara *& !&m-l m ento" Ca#a re!e-! %n #e(e tener *& Gl *ta #e !he=&eoH@ en al0&no* *e en!&entran -arCmetro* =&e *on 0&ale* -ara to#a*@ -ero !a#a &na en -art !&lar aneFa la* # /eren! a* o ne!e* #a#e* -ara lo =&e /&e !rea#a"

110

BIBLIO&RAFRA

ALARICO G@ Carlo*" La &#r#%c!a '# E4#%-"s Es/#c!a #s" Cara!a*" (Vene$&ela)@ E# toral Pana-o@54;4" 3333333333333339 V *le@ O*wal#o" La &#r#%c!a #% E4#%-"s Es/#c!a #s" Cara!a*@ (Vene$&ela)D 54;4" ALONSO R" A@ &u+a )r1c-!ca '# S#r4!c!" '# M#saA ?a#r # (E*-aEa)D E*-a*a Cal-e 5442 BUENDPA@ )&an ?an&el" Or.a%!2ac!$% '# R#u%!"%#s: c"%4#%c!"%#s, c"%.r#s"s, s#(!%ar!"s" D". (?+F !o)D E# tor al Tr lla*@ 5445" CALVO@ L&#m la" Con/eren! a # !ta#a *o(re@ KI(a.#% 7 )r"-"c" "LA Sem nar o or0an $a#o -or Pla n Art" Cara!a*@ Vene$&ela" 1221" En! !lo-e# a Planeta #e Ga*tronom'a@ E M#%?@" ?a#r #@ (E*-aEa)D Tomo IV 54;5" GONWMLEW@ I*a(el ta" )r"-"c" " S"c!a " Cara!a*@ (Vene$&ela)D E# tor al Gre!o @ 5ra@ E# ! on @54;:" 3333333333333333@ I*a(el ta" )r"-"c" " S"c!a " Cara!a*@ (Vene$&ela)D Tallere* T -o0rC/ !o* #e ? 0&el Mn0el Gar!'a e B jo@6ra E# ! %n"@ 1225" BERRERA N Ar *men# ?@ Ana Tere*a@ Ar-# '# a M#sa@ .&n#a! %n Polar Cara!a* (Vene$&ela) DE# tor al Arte 5445" BERRERA U*lar@ ? m " Ar-# '# a M#sa@ .&n#a! %n Polar" Cara!a* (Vene$&ela)D E# tor al Arte@ 5445"

111

LABARIEGA V@ Pe#ro G" D#r#c8" D!/ "(1-!c"" D@. (?+F !o)D E# tor al Tr lla*"54;4" LA CRUW P@ Gon$alo Al/on*o" Con/eren! a D !ta#a *o(re KC#r#("%!a 7 )r"-"c" " M! !-arLA Sem nar o or0an $a#o -or Pla n Art" Cara!a* (Vene$&ela)D 1221" ?ENDOWA V'!tor@ Con/eren! a # !ta#a *o(re@ KE )r"0 #(a '# as )r#c#'#%c!as 7 '# as )r#s!'#%c!asL" Sem nar o or0an $a#o -or Pla n Art@ Cara!a* (Vene$&ela)D 1221" ?ARCBESI@ ?ar'a Ro*a" E )r"-"c" " 8"7" ?a#r #@ (E*-aEa)D E# ! one* El Pa *X A0& lar" 5441" ?INISTERIO DE LA DE.ENSA@ R#. a(#%-" '# C#r#("%!a 7 )r"-"c" " M! !-ar" Cara!a* (Vene$&ela) 54>: PORTO #e ?ej a@ E,el a" D!cc!"%ar!" '# a E-!3u#-a@ @ Santa .e #e Bo0ota (Colom( a)D E# ! one* Gamma@ 5445 PORRAS@ Carlo*" PCrro!o #el ?&n ! - o Cha!ao" Con/eren! a # !ta#a *o(re@ KE*#(,r!'#s #% # Mu%'" Ec #s!1s-!c"L" Sem nar o or0an $a#o -or Pla n Art" Cara!a* (Vene$&ela)D 1221" RODRPGUEW A@ Alon*o, &u+a )rac-!ca '# S#r4!c!" '# M#saA" ?a#r # ( E*-aEa)D E# tor al E*-a*a Cal-e 5441"

RODRIGUEW 9 L%-e$ Wamarra@ C&*to# o" &u+a )rac-!ca '# S#r4!c!" '# M#sa" ?a#r # (E*-aEa)D E# tor al E*-a*a Cal-e 5441" SALAS Ten!h9@ L!0r" '# B"'as@ Re, *ta Et =&eta"" Cara!a* (Vene$&ela)D Br&0&era P&(l !a! one*

112

SOTO D e$@ Carmen" Las Bu#%as Ma%#ras" ?a#r # (E*-aEa)D E# ! one* Pala(ra" 5441" TRISTANN@ Ro0el o E 9 Tr *tan9@ ?arta E" S" #e" C#r#("%!a )rac-!c""" A re*@(Ar0ent na)D El Ateneo@5448" B&eno*

URBINA@ )o*+ Anton o #e" E Ar-# '# I%4!-ar, su )r"-"c" "" ?a#r # ( E*-aEa)D Con*ejo S&-er or #e Rela! one* P7(l !a* 54;;" URJUIWA@ A#ol/o )" C#r#("%!a )u0 !c"ATa #r#s@ ?a#r # (E*-aEa)D@ Gra/ !o* Berrera 5461 VILARRUBIAS@ .el o A" Tra-a'" '# )r"-"c" " '# Es-a'" # I%-#r%ac!"%a A ( E*-aEa)" E# ! one* No(el" O, e#o 5448" WIdIGA@ Ana Elo *aA M"'#r%" Ma%ua '# E-!3u#-a 7 )r"-"c" "" Santa .e #e Bo0ota ( Colom( a)D C r!&lo #e Le!tor* 544>"

"

113

También podría gustarte