kllJJNRATIl

I
 PERSE»

PAMPHlTHEATRv^vl^

i
fSAPIENTI/L»tTERN ^
SOLrVS T1E.RA-.
; H RI STLANO-KAEVUSTICVi
DFOINO-MAGICVM,
nec non
PHYS1C O-CHYMICVM,
TERTRTVNVM, CATHOLICON
instructore
HENRICO KHWEATH LIP
^THEOsoPHitSBBfore fideli, et <
MEDICINA. UfriUS! DOCT:
.Hallelu-lAiiHaMu-iAHn bMuP
L ®hy diabolo'.
\ E MILLIBVS IJIX VNI. ,

ID Ql/OD
INFFRWS:

r cv*
5
RIV -
'vMPRruiLEQO Cf&tWIL M/MFST Ad rECEj IMPRESSro!
 DOCTRfNj

^ ‘q 'WdiA3’SgS^
o
C «1pes ne Libros HUIUS*;
HUIUS, abi
tibi Meo, SOPH^TA:
h /W HE.NR.ICI cedat labor AMPHITHEATRO!
S «miuur infhncfu ,Sa.cH nam rite perecii;
S unt ea a i Hem Scripta ncec nunauan, contraria VE.RO,,’
1 sauiaSmyerAm SOP tTI AMA defendit & ornat,
L <sijam rejhtiut, p„rgmJo^ illujirat abufUm.
J n -ui-uie Homini njoluii fir-uire Jj£o4
“ Nomen tTOmen,
M AGNIU CONHLIO , celebraret Dona IEHOVA-
V e>yfc J{Jf’s1jefr "'A
£■
Scommata temnat-j
^SrQ^cribe-ndo pergat conducere md/fir’ a/ , e_/
v7 n^ento quoniam uaiei, ate^ ejl cArie politur. t^^cius
tfOJAAj

'>■'■ fi A'' »A d: :
vna/ . ; ’■
i .-. ,>r ■ /n *! y , \vr. -,m
ri. rw.
f? ► <j* r-iV> .Jfcttti «A «kWf
a/kv si «*r*H T^i' ’*Cf8^

,•( V j;< r (,//.'.• : 1: ..,'/) f. •: ,.

i/*» - a-:. «««*'<*& mpt,' J? - ‘
• *»• ^ATM^jio -^MO TTI?JSl
V' :»il.'jve ft3.i A J/VO iVJV/TV-' V- :
V*H */ : S*tl/ 'A/ i a«s'■«;•! _t •/}*. •';, « -
h»*.vi .>i.aM/wr «v/sh a£a'*-/t/.->o/ •'
ician oc*p
V 'I' f. ■ »i\»> Vno 'Wvi \o? v.A . \»w* ,-,V«H' •’■ \V *«.
v .-'•' VI •/ •■ ».»\, A«W '-..... r <;VO \ V,V- '**
r.v;-i ,v:v,v>v« \-.«*
» > v.a»;v/,\ i r\u\a4v«i•'• * U; 'a**
i-*iA Vi— •...-*>*'»<} i A ■ >U* vv>/\ti w- yAs. 7,r.• ’":
*v.v \ .v-vl
i... -ii •■ ' v Av;» yV, n miVvs*v.'\ h, vj ,':.
4)UW-.. \ uV» &STI,.. r.\. iU vi-.iM “ v\ V. ■
*v‘- H V- WiYii-jA '«nv':i; .'AiUAt 'VUIO t Vi
,. :'*V; -. \ • r.jinUi(4-» A.c r...\;»U:mc-v J».V' •'
- W./’JLWMJM*» W,-itol-MAtt 3
<Vid!
vU •• -•' 111. / i;H»\ •• < A* i*>v. .„ •
-W •:• itl nv A-c . . .vUmvi^M ■
. f 4fer» -« *»-il.iA-\ •••..’kv"-V \ ■
iVO/j.V-. ■>
'•(.••' 1. ^ vwW.\V .ni vwv ■
‘ V :»J- ' &-*-<: M;- • ‘Ar'-i MOSA«v>o -fA*' ■♦ v \1
>.?// /; ■ >.m • v
it.Xi**»
.onfak;., .•••:• s»iv ••»T:v)ir:'*
;\4JIAS#
io«..j- i '

0 21
••• •<••••'• S, -fi '»yi • j">~' ’■'- : .J T‘/1 4
i. * ( ..f ■’!; WIlo:svit’!-. .;,yfcup av -** .'•
UT ^.n.v.on .TTW3M .. .. ...
AVT .5Ji) Ja!l .• .

o\ -sr^wte

|dt.V£VJJSiQfi
 pcvT^oo r svpemv£a ^vod
ejws, est sif qyoo est tnfepjvs :ro rcW
V MKACVLA PVM,.ET |KVT OMME«RE&jj
’ AB W<5^/CpO^ VN^: SIC (Mk
iTNT^B lA^^,ADAPTAlnONE. PAl
m|lV5 ty^EOKOMT ILLV|> VENTVSII
/S TERRAE1'. PATER OMNl^TELESM 1
TEGSA EgTIVERSA pySlR^riNTERRA
-CVMMfldNO
IN TERRAM,
W TOTI, M\
^^ggrag^TEOVUSlS OBSCVfJTA^.FfC ES TOTAS FpPTITVDl
HgfgPf QVfS. VINGET OMNEM P£M SVET^PJ^tNEMOyE^
^^^p^REJOVS E3TV HINC EFyNT ADAPTATrON. MIRABILES ^VAPVM
^^J^VOCATVS 35^ HERMES ^fRKMHSIS T^ViS>HENS TBEs|pARXES
wv^q^do dwe£ operate*
Lmyen qewfs Vtrd aujf Ja.r <dU T"
V fflyHfyf0 </«« VNTEFNr-.A
EINES EfyNIGEk DINOES. V*Joltitj, wre
A— dat W/f| W(nboHiEJUES ELVKEfi/Je,-,
lY^Sg Wptiftlren ELS/EM DUVGE,durcfi (e\ickunt vtidVcn \^pu,p^QK$oT/lsfE iJi'']&nVAttk,-J»r.
gllS |^MONDMfii&MVTTERiJntyfNrtfiliat ip^e rBafich-. SfintErArr*tn
£^&JiJ*rERW.Dtyrift derVATEtCALLEEVOUMC
wmmfi VOLU&AiAiEAfcM,»" v* Si.zmsT*U* ^X . 7 diefer^Mteh-tn VreUt.SETNKtyfflAcd^
d*i Erdreich vom FEIEE RjtcffMffotj-v m
addidi1 tidetthert Vnd yafiftde. Ltjtmtf/ijfon det
—-.*j£j&vnttnit/tlf>,die Xfmftjla! vdmtcn -vt*
f^ivtftren.AlSQ wksrt'H4BEWAL IJERfiUGiJT OEK0ANTZZN WlT.fiMb',,IMmLom Jf,
f uott rdltr rtLRGHidieSTEBCKETTE dSTERCFE JSJ4WV4J kot
*»&• *&V'- AIMISTIM WECT (iLSCHAFFim%lpen>^
^0t/cbehm jtltzcmtelj ertiniwAett,\jnd ” AtANCHkLZr f&VNBEK oescdtd&.d; Weldjor Wf die.fSd,
SC**vriiirtkeM,Ji£r i(lf K dimJurm
H HER^ •fteSMEGWTVs/Utead’ Jrev ilttWjer WEl
VmZHElTjcv g,Jee*wk. fr <kr 'TtfclJirfui Ifjv -voti dem WtZRCKE der SONNENV
3 L^. , MER.CUfClU rw/Mfecmj-in PIMANDRO. ru
dfe RJER-VM NATVRA. cogita™, ac ENTIS artem J1 VPERNA e rige r*. foprt rs iam corporis l*M>uS,<iuatxi3nxAum «>«
iotttm,lomno -fcint: iutim mihi vlUis ftim ccmtxt quanfem imrnen£t mjte
u cAamixetiCn efi,o M.«rcuri/t»ioJ<S<AVDIR.E <5<iNTV£R.l JefiJcrasSQuic
1 •g9,QyisnAm cinquam/Sum,inquit lUe,PIMAMDER, tyENS DIVINAL FCL
BujADE.RO. a», mou^PXRVM N/tTVRAM DtSCEP.E4*,VAWC0CN0il
^PLECTER, et eoo TE IN CVNCTIS, (m^pws,BVDIAMXin,

atioPlR^AflDKAd Peitofaru Tr

;wssss^aS jt>ere J*

pKHW/MTHLTpj:
r<jcov2

0 I 2 3 4 5 6 7 8 9 10
 JjP 'iW/!i ' . *ZiC*n

hnr/:w:y,i xffatsr av_ui Thfcwc

[•>:/>v, V T i.w'' «i r
iwUvJ.i I •-{« j. >1! Tj n;4V -Ti&Sji
. Ol. ; > •< V>
IU. :'■ • ■ -\AftS3T MI tWlK^vJ
■ ■; ■ • ?■• ■ ■.>; roi /Ar»i/ i fJi iw i,
• <! %>; 5 /n o
> -r • V •.».•• -F» tfj-qjLicr' ■ WL i
■ -At iK/AM<; .r ',&-/«
: ^ovnnit; aurfmi ^.iT /
Uv';- tfutt^ : , >iov

IMIVV.I»' 'J ' > : I •'• #

’/ v.vv . ;> v--
»U IT k.A -i- '1 > I ' i 'WY\~KYi - i'? . “
v -rw/OTWt' ».3 \ J3TM W
•••.W • IttVAO V >:
i;v\. ,\ • v >
I , •Jfc.i* .. .'v .}, ... }»v ;••♦••• /.’• ri r

• •• -t-ri!I 'U * Ty. - 'Hia/; • >, ..... ....

v.:?rVK» >.< ‘:v .•? -
•». rNSSiJfhJ i 1 'ftt. •'•rn*v,3,9.
aj rr o;
te &*.?*

- uD .'•nw^i (»ra'/S)W. £ tw
oliki vV/cat .^ TiWO'iI<Sg ^'wtnfW rycxl yf. 3J

"tivsvMvi

*
 ITU

'

; i $ 7'

> '' Jtfflf 'V:-- -1.

TSifri «,
fy-i i A*
n -
. .-. v \W' ** \ v

;r

". t*<3 <-iO

m

i»A :>on ',v . .

' • «’»»«».'• , ■■ H >-..•> •« '•■ .«•„

^Lr:-^rs*v.-:^; •
: ■ sit; ■
M V. • m'-
■■ .

v’
 porta—3SIL
AMPHITHEATRI ^
SAPIENTIA /LTERNfiL,
^ SOLIVS VEKFL. 2

iltius.quod NATVRAf. «r-e.»?» *<< pfen Grwag»««<3 IEHOV54 ELOHIM timreifw,

turalitcr-raaorce tpnHffej^UnJo mArjejso Jocetaeprofitetur:quoA Patres &

it!meri'jm>fcerKCrLmguir)umobmJeainAuMiUIr^um,latum,tltum 4t/n
ws verae, (tielts,eiiamMuw hodierno Aie, aiitoritate Divina O"Sapier
>nati'ira Divmisve Nafurx chararfterifmis hieroolyphi£is,aiwiiRr Res
' toe Sapienter tmnifefiaior, cognitionemiJoWam 4Wj perfeliam, etiam
Jofophi non opinauhs,fcA (cientes, iti fierent: quales- vlurts {ie fa-
ferna «jus fit ium Potentia,ftiiy Divinitas,Rom t.v.i o .CT, tjuem ttiijii
STVA1-, NOSMETIPSOS; nec moh NA.TVR/E Nummis &Lura»nis iUlauros mexhauik>7^v&i^PLiUl.U^^I^
; orthodoxe ac Sapienter Pnilotopliari •,l>ene^viveM>^/'L«a<^jnori
D.uimUpDofl.AsnoiMASCHrACH nnfi, M. DC.i/.

10
 ./ Csr

y'
• - ‘ti ••'• a* .

m ' ):>

’Yv
I: ■ ’
; i; •,:

•>;|..th:
M/O ioi ii/ J5M-
. <. I. r.nrtti ,:i
r 1
,,,>!>
...-
-S .•!■>., M vi*-'. -Ic/JiA i s!wr,IW iTl'w«'li
' i u„. n ■■■•,• , »
, i.a
-aVik . . ■■■’■'•
V*' *■.<#. >Yv'f <li> -V -V^A.U nu-i * v V-
..i,:' ■ ■ r ■' - :
!Otv/
: 4 tiOI.
v hH
p**1*;'*
 IgJfSS^isif
p9(f^
i&i
§w \\&o** ^S&nCii Mundi maiomifsp,j

■?wJS&ttm&c fufifi,
/ Natura nANT.Pffl?
o-..Jjf/vf*
ConfoAlus fuii
oleo Salutis MdicimAly
$?./«■incombuuibilo ^wrfer! K.e.MEDiciM.^Homi\\ '
Mnum Vegetabilium, Ifil» ‘a, 'vcjfnimalirijj(lineralium,\ \
fflMetallofuntjac La,Juejtis f« 13% piJuniy imo Reninu \\^
umaierialiu omniumf/^^- _ n i$%\ Vroverfali, -uncius; \ V
11$Seminarium haletis ffiim via^^as^-viUM l^nis Natitra?;-ue„ \ «
jj nas h ah tus A^uae j |n«>» Jansntiim Mwi\ viVA>tfV<fe felientis \ «
] j in'Vitam beatam;m Sicinat vnivxlu aliuJh CHUSTI^iHSVHxffiA
--***!»>»» »«, rhohca: Supra <jua\
k>Kl'w Nafurdi. -jJjf
/yna Violam Numen,Jf| imim$ Natur* <cJi»\
'lius DEKe^eoris noflri,uep« lawriceac Or/JioJ
UicauitTurhim fua SVHQRiSTI,/>o Natur* **ag« ’ Catholicam.,
>ces rvboliiajjau.-turali^inao
ialio Naturali ul/ /

I ANTI- '
FArisrni

ggR?

Catholkon COGNOSCENDI w»
:>ofle udans ac orthodoxe den »(lrt

§grnir:nnni|ni[Fijir;|iin |ini|in!|iirj!iii!i^Miii|iiii;iiii;iiii|ii!i|in-i ]!J11|

0 1 2.3 1.5 6 7 8 9 10
 •' : Vi.n

■ ' : /, \ i ’ ■ ' •

, rJ4 'M T: :■ tr

* trpljt' 'ini)C~
lillt (i*-.: if );.!
%' •:'
: «• i)jT : ■ ! iri - !’.

i ;iTiv3 TFVfcViU •
i ui^Dti; •r,!' i/{

. .-■4 to, ’• '*1 •

-j • \\T * v >’ |
 I •

.PROCVf UNclU
^ AiiE K -j§|
^PROJEmi. dM

^ 1
hJsDN. ym

|MVM I
|fESTO:.: J

PMT1
rkTHi
[pidKl
piofeco

^vere |
DIUINVi

|j ctatores^i
IjOTimesj pr<fe
lljserfini peJ
^nitiores,in'
pdmjrationer i ( benemLE,]
fe^OSSE;POS^E)
[et artiorem i 1 i dcESSE.^
L':rN IJ

'JtORTAAMPHITHEATRI NTIAE (AETERNAE,

SAPIENTIAE AETERNAE, iolius VERAE, &$ij/knpMemt fed tamenjatis
lolrus
fmm myflicam prologeficatu nimirum iHam.JHiprrjfxcntt, pichird btc ligttificafam,graduum tro Theo/oplncorum, -vere
tratfu DEI patris tam immediato, mere 'viQovcTifciKQtphy calumniatori!) quam varie niediatodcenfhr; folisd hirce, DIU IN.
ante portam corufccwter, copia introgrediendi, ocujirq ir corporis & mentis CHRISTIANO—KAl CE, DIVINO -M A i
plancti ac percontandi qv£namJit Sapientia, Bonitas &c Potenfia C REX TORIS: 'XJt Sophijtion moriantur fed Tfieolop
<j)v<fio-cfi/ocx.Tmwc;) creati, HJLOSOPHIA lyncsra 'uerc pliilolophice enarrent Opera £.11 NI;DEVMq, ervi illos i
KHt/NRATH- r ‘* amatore fideli,
L1PS. TheoiopW * ‘ '* &° <AtEDIC/NAE
- vtriusq,- ' '--DOCTE, ^vl- NNO d' JHSRH
" CHRISTO nato, M. DC.Jt
V
 /

' SS»'*
 eVs ,x^oxt?os,
ifrehtio ifialo invfumtus, rfqennanio ?!titlfiur, MtNTlONEi

IfeDifltius V aptrirt <]i in siri/ih

riwn' svpiaiula j swif,i «lifcm
j scius, EIVS: j | ijiii noit IjF.gks,
IHaUeUiahi
Ijurwtfiut
L1LVPVM, HallAulohl
MJM„I .1.- Df-t'f.a-7.

V r' N-

V C X3 ; SA13 WVIXJXSA] d.3

$ 'WM&rjs' - 9adlOQ) 'Fivavo ~
s<x>m\ ‘bj.v 'onh3Jlv ujoKtraxva ;utui iah^

lestaM
w-ttji
.AOfOY CONTRJIONIS'
hj-eatn, CONTJE R

Py^

^Tvcxt)
miskm

fe
1
 Afumbteri^^&ifildfhmJniwmtlfcrfihe&thwifytieipn-.&ttltci i». ft)*W<Te|j<:M?2eup>)s&ppen;fclire .ui?W* ^l>nm^««fn(<|(fp<wr^%i«WifAe||oljrrWpa»tit«4lar 5§<W-|u<l)(i:ii ’

'i 'J ' ^ , 'f'. ':

| 8 fdic es icienlrarrr,
condiins.Mt s'h l'°tMS teeljr^Vniclj £obet
fide tiy.JbJi At tificei pratentia;
'boni cenUrsttr. fTV.m'. CEDE MALIS. SED RA AVDENTIOR. ITO U116 Ictyiltet in aUn
ARS nos: h il”t afo, Dcn eiftojfr pejiit
retn.nijt i^iurantcm

Inchjife eit,ex unet

Liari altcujur (.«i,
ticuld, judicare, ni., da fittri imperitorum
I fi prius toto Libro conoifta, et ad bo,,
bene perJpecto,ei iiejta vadenti con,.
rite cognito itmnettdui est ipse

I Hieron: iit OSEA.M..

Wihd tam facile,quam
otiofun/ et dornuen, dl^5»i4t
\ tetn.de aliorum Ia., mtorantta et urvi,, \
| bore et sjtqtlijs dis-,, \ta calurrt ni ce va/f j

I CJent laboribus.

Mo.f*ettf0w facile est

cuiuie,Jurii,uef,
fnp.cxdQai;
QJjcecf, feqvt nescit,
carpere qolStfi vkao coctor Henricul
Kjlunratbl
Stolidis etiam Qpti, InvidorumJobdolas
'ichradefiC, I caluenttia? et avis
fmnSjStGNAj
lTVRArerw(H| 1 effusuri?
\uiaturatm’
MkriaUini.Jlt
Sunt nonnulli. <2KA„
TUS irafis nati,qui
mpi' non in pejorem
partem interpreta,,,
tur, oinniq, bono
detrahunt: at,
certef Detractor fu
re pejor est. y

no toSScPfxta itatis.
pon te.turba den/e,
rit.Si beatus vis ef
fi. Cogi/a hoc prt.
mum contemnere, 'alet-, et tandem
ah aTusC i) s.f> net. (a oona, apud bc.
malis', vd' ,A,peri of,triuuwf>at.
tis 3 contemni..

veritas premitur.
mentitur
ex LtCiE in cendi
firtpta .nobifeiut,
iter oxtee :yndc
licium Naturale,
phinel oinni.j
- 'ejm ~ —r
ssteg&gis&i fieri orum DEI Seere,
^adcr°cos^, tormmp NATVR*.»*,
. fe micuX i ns. nderipene U£ri
esr.talibus tdacuilfe oi,
tetS&tzsts&i&bsd*. i
tuperair. Tauas, Ssi
tafceufes et Conici enti a.,
onfcientue tifinnoniuni; THEOfcfincE doctis,
placere, signum VE,,
Incernite Ratio sanafinVni,
us Anibus xtdrtie, -'a. poctri, / ?S
irtitn, et certitudinis norm&^C -9
PJTAT S. 1

:rc veyaflM \mfr wrlacbt^ K bnt(c oetVachu: \pqgm<tcStfer;m igfrn: ibAidvet tmc&rcfl ent^efrer fl-ffeiftio nivet
IN dejpccdi, leoitiiiiiiiii V. ?;X?<r rftorbt s, an tmfc «P-nvfenlioriio^ £eWcr,™lt>ami aud,iliifunfttigcrcdjuse
f,u(unfib#r,cfiu,c{,ndetia,n fntGene, $

^45
ris,Dignitatis, itatur fiyk Conditionis {.Omnes enim tales, quales, ut tu ><efitm.o flatus.ncdu afsu) parim ex Lucrantia idiotica.parfim c*lm,dia dtaholica.pailim -f
ac libidine Calumniandi effrenataCt indomita, Del innata vel malitiose affe, M sdatn aller lu# vn p i#ntrj)ACim, FAMAE meer bona,SCRIPTIS (Lus -TZHOVAthoerc ? ^,
Theo-ac Pliilo-iopfiicif (rupantiir <dsiha Momo; demonflretoz CotrariuSTJi THEO-O-plItUO-forduci.c, ad honore PE£.PrOXMlii<fl utilitate maxiimpefidireclis, fuper
Numinis cSrLuuiinw ^aero (ancla BIBLlCAE faiptura&NATVPAlL,
1
O" Inftilufioi i cfin nata X)E <) orthodoxi fixis funda tir; haud Phii
tra,licendi ijJt(putandi Vere'autThco\o#cu, nut Phi(ofpfimu,apudv el 'fl
- VINOECIM h\c amioUtcstyu* IVNDAMEMTA DcgmafiT mepru, Co fi lio, Ordina{tone
e,UimuaVeueno ealunioja. crudeliter inJidiantinnefarieaJetrJfentiu;(MbdiZcette,<X «mi- a ^ji

6
pn Stmper,(&Kiri Qed)ifr{ah/tycrnvt ahgefertindfein befcfKil)
K«j
fidpAcuiwi(ffiREquo^P£TO[ISlONfS optimo, curuirbono.&tiemfi trio atipnccffo, cum opiis forn puefatos,formajolenmori.hifce fimij utendo) mtertot tanfaainmimrrabiles fere. ~ a\-S !
cahnnnianttum turbas, (nec equidem mirum. Optima enim femper placui r.
RATHLIPS. Tfieolophia? amator fidelis, drMEDICItiAEuiruifi
{
ur cvrprovocatus, necejjairo exhibere
jWetfefiir<j t)cs iftxmgen Worts ■
s&Mt ifiKSKHitk. * is

0 1 2 3 4 5^ 6 " 7 8 9 10 '
" . . mk
 ISS'

I
«*
i
n,.<A.
I
ad
©
t-j
? hI
i»!

I
! ";' Vrl H
«M M C ; I

y ritubftuto ‘■ ■>)

Jfi«'q«a f
| -uJ «i.’3> *

i
&
«a/. MI f*
r •: . .. J |
P
i O, \\\*n
©

?•*
P

/ I

P
»
$4
.
 S M M A

AMPHITHEATRI APIENTRE TERNAE,

folV ERA,
Referatur an te timpl- CHRISTI AD-C AB A LISTI C I,
primam, fol.il.
D I V ID - M A G I CI,

PHYSIO-CHYMICI
Tertriius - Catholici.
HENRICI KVNRA‘3 L IP S. THEO S 0 P HIJE
Amatori*fideli*, (tyedicim vtrutfque Do flor i*.
I. D e o, &, quemmtft, Orando, Th b esor his*
' CHRISTIANO-
Agnofeere Ihsvm Christo, noucris
K A B A L I C E,
Dhvm, ae
&,quemmift,
Libroque SS* Scripturae.
.1 hoc efl, hauries
Ihsvm Temet-ipso. L BAL^ChRISTiANjB Tria
Christv methodo : omnia:
Scriptura», Mvr- no maiori, h.e.
. &,quem dedit, Filio eius Diuinum;
[Magnesia Sapientum Micro-
Et s i c, divino-
(S
r Temet-ipso. tanquarru, MAGICE,
Macro-
n fpeculo hocesl, cosmicon!
Difcas, 1 Deo quemmtft, ■knfimo,\A S APIENTliCVe OMNIA
i II. k Ihsvh Christo, & ex fon¬
i v i n A, cuius vnicae, vt in-,
Homo, Nofcere < Libro^ue SS* Scripturae. te hmpidif-
!nae & mnlriformis , fine OMNIBVS!
{adquodtn Tihbtipsvm, JimoSAPi (quoti Me¬ B ON VM
I M v n d o maiori iiltiplicis,(V/?e#M» »»;
Mundum mScex / ENTI4EVC-
ENTIyt vc- 'v®- thodos do¬ in hoc Munde
I &,quem dedit. Filio eius, "V, Ephcf.j. verfi/o.
vtmJH)tra-
£l*D ei,
{_ MagnesikSopho)
rx Ter-
» triuno ca-
,Sap.7.verf.2i.)na ££bi
ca¬ r,i, nmulta ac varia manife-
3 cet A M-
PHITHE-
Summum,
Tcrtriunum,
patrie Lu¬ tholico. Icionum funt m i d i a ; ea- A TRVM) Catholiciffimum;
M v n d o maiori,
minum,
III.
&, quem dedit. Filio eius, J
'dono, <e, cum Publica, tum Se¬ Tuumque,0 Homo,beaiiffima
Magnesia Sapientum, d S,PI R.I- cta, Sccretiora,SecretilE- vita finem!
Cognolcerc
qui °{ss*<n<fr, Confubjlanttalis tv San¬ n, Philcfophtsfublimioribus, HaecSoPHiA!
Mvndvm maiorem,
Parenti, jptendor Gloria-, cto tibi irumemahs,fatisnota,dextre Haec Philo s ophiA
&,quem dedit, eius F i L i v M,
atfy charaEler Sub ftantiae eius communi¬ i/ ruata, ac pie vjitata-, rac- fumma! HaecrfdHanc Via
Magnesiam Thtlofophorum,
Pri-marcrialis, Catholicus: In cate, tado: Theolophica, Tertriuna,
Catholica , Linearis , fola
Vera* quatfa cetera bona
( oh quam tnnumeraX oh quam
debitum, &perfeflum,Regeneratio¬ PHYSICO- miranda! ) adiiciuntur n o-
ne Phyfica,Artis Chymicaadiumen- Chymice. b 1 s! osilia omnisyvelfuptr-
Temet-ipso.
tOyplusquamperficiendum, h. e. Trt- hocesi, ficialu •, aut circumferto-
materiale, & propterea Catholicon, Laborando,
Deo ,&quemmifit, tialis; aut falfa
Chvmi^£ Phylico-
vel vniuerfale ac ljfta/t, Ihsvm Christo, & nulla.
A rtificialis methodo,
tn & ex L Libroque SS*.Scripturae. Cfctmjimafiir A L C H Y AI LS. nacfe: Laborat orio.
Alpice, LegciOblcruajInccIligc; Iipice; Tenta; Iudica, Vterc, Fracte.

nANTA AieON. K I N E 1.
ELOHIM omni, vendunt laboribus.
v T a n- P s A L M/ IC C I I.
y. 4. Latijicajh me,l ehovah,w operibtttuis, &wfallis manuum tuarum exultabo.
y. 5. Quammagnificafunt opera tua I e h o' A h ? valde profundafisnt cognationes tua 1 R.VACH HHOCHMAH-EL!
y.6. Vu mlipicns non cognolcer, & fluitis non intelliget h ae c.
Hallelu-IA H! Hallelu-iAH\ Hallelu-IAH!
PhydiabloX
Iterum atque iterum phy ailumnttoricuiuis! nullo excepto,
esi M ElSf
?<SS58£<§ sen» 1
S WTCP ,.! 5
TjniT.|lT
StfSSlSfSi■' '' '

3\VUIZ :3- . i
)T.T J Au .-'1>- Oj'
A-M..O'i'

0 A Y\ ■ . \ \K'
VW&to& • -x.s .. ’• \-v.

f .ommtedh-o '
.
AH •»«£

-C MI .
« >> — 'i

,-<jC \
; -in . ■

nr< i i

; 3 k I
 • <%

T k i a funt,qux primoialitcr conftituunt MvndvmJ

docent

*
Phy sieocHi- Hifce accommodari poflunt
Moseh: Herme s, «tanti quiAum
M1 c 1. QvatvorElimen-
i. Terra et Aqva: Sapientes:
i. Svlphvr&Sal T IS T AR V M
Terra vnduofajienta, tenax i. Cor p v s :
Natvra: 1. Terra & Aqva»
& giutit.bfa', Aqua circum didum,Inferius.
h.e.
&: iuperfufa j vr t x diiobus
Terra pinguis, i^fquaficca, non
hifce Elementi* (fic did<s J „ Y . __
'vnctuofa Madefaciens
quafi Bylemeniis) Aqnea illa> Ha?c, E k s jprimums creatum * triunum , cathc°n>
Manus,
nioles.vnum tatirum C or
Sol & Luna Hermeiis.
i> v s tunc extaret.
2,. IedivM; 1. Mercvrivs. Aer&Ignxs;
2. ClLV M. z. Spiritvs-,
h. e.
Mundi, xthercus, qui eft Quod efuafi non corpus, Spiritus atthereus, operans pro
(Verf. z 61 .&£>ua(1. 6.fig.Am
corpus Spirituale, &: Spiri¬ fed quafm Anima , tiue Natura fcintillarumN atvra
phit. huius tenti)
tus corporaliSjomnia per¬ quafi ntArmna, & quafi quibus cohiungitur: ad fimilitu-
means. Superius. iam corp coiungens duo dinem Plahet^ £rii in firmamen¬
extrema! uc, loco' Princi¬ to , qui Naturam habet variam &
pii pbfuiAriftoteies (pri- omnino vetfatiiem; cum calidis,
uatus lupe/veritatis )fua calidus, cum frigidis etiam frigi¬
Vnu&tton* EtFtdum pro dus eft, fequitur enim Natura e*
caufa. ius,cui cohiungitur.

| RvACHELOHTM, h.e , * 3. Animaj 3. ORM 3. N A T VR A. Es SENr u

Spiritus D e i incubans A- Mundi: qua? viriditas bene- , Mog<pi)*dat I s s £ rei: Effentiai QV i N T A,
quis, Gen.i* (vide Verf z6i. dida , res eundas faciens Agens.

& Qua-ft-quartam, figuraiii germinare.Leo viridis:D V-

Amph.huubtetiia:») enechviridei

CORO L A R I V M.

St horum trium v r i m o r v m conditiones diuerfo Phy fice, lfico Medice, PhyficoChemkei &c. corfidersueris refftttu, & quidem primo
vel perjcfiutinuicem mixta; 2. In abJlraEto,velir>ncreto: 3,/W> impure: (Eft enim Sulphuri excrementum
pingue,fubg' nofum: Sali,terra fure, Mercurio; phlegma.J 4. In [e Ut 0, volatili, aut flu¬
xili ■, in coagulato,fiuefixo: uc ex labyrintho obieBionumfeliciter poterit /o»
extricare. Sufficiant hac inpr&fentta filio
pfilulUOTllKfd
dociRiN

in|iiniiiii|!iii|iiimfFi
 .

V .■■AA.r.. ..

T ..:
' :retm:l >• a 7 i : :: v . • . .:
■ i :o'r^ fv; ; • - -\y -
3 ; ;• : A -5 n-£ ■ ' >. : V 2-'’ - l > *
i n.****.- *-'V - = , ■
■
i-A\ -y* 'Wv % V '.'T'
f %■%--[--

',Z< : I.

'

^ 'V*‘ 1 '*!•-'>* ‘ « • • -

■ •a i xyj’ .. " ;ai<

■■"■■' . • \

rS: ■

u-v:^ ; \;:/V. '* . '... ':-.V. a" ."■

 S VM M A
RIVILEGII
C 1E S A R EI.
zA C R JE (f/E S ARE AE eM A IE S T A TI S

e.Trimlegio cautum e fi, ne quis (fhalcographo-

rum, Celat orum,Sculptorum, Typo^rapborum,
'Bibliopolarum ac aliorum quamcunque libra¬
riam negotiationem exercentium , 0 p e r a

JF/enrici Khvnra th, Lips.Medi¬

cina 7) otioris, tamfcripta quam fida, Medi-
cinaha, Chjmica, Kabahflica ifiplaraque alta
fecretiora, Latmo Cjermano idiomate,partim aliunde conquifita,par-
ttm d feipfo confcripta inuenta, ac inter ea quidem oAmphithea-
trv m Sapientiae Jlt e rnae , filius vera, Chrifliano-Cabalifii-
cum, rDiuino-Magicum, Pbyfico-Cbymicum , tertriunum Catholi-
con, &c. per decem apnorum fiatium, d prima cuiuslibet editionis Die
computandum, intra fieri‘Romani Imperii, Regnorum que Dominio¬
rum Malefiatis fia h are Altariorum fines,jimili aut alio quopiam chara-
Beris genere foima,fiuein totd,fiue in parte, imitari, recudere, aut alto
recudenda, vel alibi etiamfculpta (5* imprejja adducere, ruendere aut dtfi
trahere palam rvel occulte, citra <x>oluntatem confenfum prafati Do-
Boris Ffennci Khunrath,fiuorum-ue baredum pra fumat. St quis ruero
ficus faciendo, Triudegium & interdictum hoc Cafareum fiernere, negh-
gere aut tranfgredi temerario quopiam aufi conatus fuerit, eum non filum
omnibus tllis exemplaribus perperam ficrecufis &adduBis {qua quidem
fupradiBus Lftnricus K.hunrdtb, aut eius baredes,eorumque mandatam
rubicunque deprebenfa vel propria, quam ipfisbac m parte tribuimus,
authontate <~uel Magiflratus loci illius auxilio fibi mendicare poterunt)
 fa0o frmmdum,fid & mulcU infufer decem marchanm auri furi
ftj o C*J*reo fraudu rwndtci, & fipifiti Dolloru tfenriciKhmratb
kerumjc baredum'Vfibu, '* «‘imfendendijecretum.rremmiitr
pleSendum^c. ^.Jiefrim.Jugii.-. Unu» lsit. A

R VD O LPHVS,

«Ad tnandatum Sacra Cxfartx

^Maiefiatisproprium

'A. 2 e x c r.

Additum figillum CatfarejeMaiete

incera rubra.

•STERNO
y£T ERNO,INVI-
sibili,soli SAP1EN-
TI, OMNI VM OPTI MO, INFI¬
NITO ET OMNIPOTENTI

mifcoy fcrnSa rnin>

DEO D E O R V M,
ENTI EN TI V M
YNITRIN O,

SANCTO, SANCTO, SANCTO,

P A t r i, & F i l i o, in plenitudine temporis incarnato,
Jhsvh Christo, nec non
SPIRITVI SANCTO;

Vniucrfarum Rerum creatarum ac conditarumia '

toto V nive Rsoexiftentium

AvTHORij Conservatori, Gvbernatori,

perpetuo j
Domino ac Patrono fuo Catholico,benigniflim6,
filialiter timendo, vnice amando,humillimeque
adorando, & in omnem asternitatem,
deuotionedebit,merito
laudando:

% A
 I I.

TOTI CTLESTIS EXE

CITVS SPIRITV ALIS MILITIA PR
potenti, reuerenter habendas; flammeis,nimirum,
Je h o v,/E miniftris, Diuinicus mihi conccflis,
officioque fuo & didatfico & tutelari
vitro adfiftentibus:

III.
PROXIMO S V O(0££>-A’a»K -W re^i/n-^pfArt),
&chum/ ©<*f/Der Sar^eihDiiD^tmfthebci^em
5?C(^|?en/) fideli cuiuis, cumpri¬
mis diligendo:

1Y.
SIBIMETIPSI, feruo ac organo D EI ( abfitia&antia
& calumnia verbo) ledulopro modulo Donorvm
IDomino liberaliflimeconcre¬
ditorum :

Y.
2. Timeth- TOTI SS.“ BIBLI Cj£ S C R I PT V R ^vtilUd
-3.verf.16. docendum, ad arguendum, ad corripiendum, ad cru-
diendum,injuftitia; vtperfedus fit H o-
m o D e 1 ad omne opus bonum
inftru<5tus.

YI.
NATVR Ai mirifica:,miniftrasELO htm inMv Nfcovni-
uerfio (eiufque Filio, Magnesia Philofopho-
rum indigitator nunquam odiofie, N v mi¬
ni ac L v m 1 n 1 fulpiciendo:

Denique

VII. SCIEN-
 VII.
SCIENTIIS&ARTIBVS lingulis, per quas die Deo
gratiflima in orbe Terrarum fparla eft fama; pradertim ve¬
ro fublimioribus aclecretioribus,qu;eque Ignis,
omnia probands,adminicuio Spagy-
rice peraguntur/

AMPHI THEATRVM
SAPIENTIA ^TERN^
S O L I V S V E R

nec non
Virginum inftar, e i propemodum a cubiculis fandis atque
lecretioribus, caftilfimarum, quibus, inter omnes in toto Ter¬
rarum orbe Scientias & Artes bonas generique humano vtiies,
non auguftiores vel fandiores, non (obvsvsacFRVCTvs
tam Macro Sc Micro cofmicos,quam D i v i n o s , hic &
in aeternum lalutares)pradlantiorcs
viias, pura,

KA B AL MAGU, ALGHYMI^,

Heroine fua?landiffima?,mirificseque,in O r a to r i o
& Laboratorio,Macro-ac Micro C osmice, artificio
miracuiofo,eoque multifario,prudentiflime verarque Thco-
ac Philo- s o p h i c e ancillandum,- fecundum Sandioris &
GhristianaPmilosophi^e, folius verse, Veritatis nor¬

mam, e diabolicis laphifmatumcxccrandorum, pro V erit a-

te fefe falso fubftituentium, laruis fucatis, duce & adfiftentia
Rvach Hhochmah-el,necelfaribrepurgatarqni,carho-
licaque dexteritate ad Archetypi exemplar fincere refor¬
matarum, primor-dialive Simplicitati ac Boni¬
tati trioni catholicseq ue fuse, digne
reftitutarum & inftau-
ratarum.

3
6 _

CHRI STIANOCABALLSTICVM,
DIViNO-MAGlCVM,
necnon
PHYSICO-CH YMICVM,
TERTRIVN VMjCATHOLICON,
Hoc i
In quo Theo-ac Philo-sopmcE elocetur Sapientia ve-
r je , eiufque ftudii* hoc eft, Philosophia fincerioris fons :

Vcnagenuini Intellect v s Numinis ac Luminis N at vr^e

efientialis in Mvn do maiori catholice,in Filio vero illius,
Magnesia videlicet Sapientum,fynopticc,catholice}reahter

exiftentis; J v r i s quoque Legi svc D e i in cordibus noftris

Diuinitus Icripcae *, nec non. Methodi dextre' intelligendi & or¬
thodoxe interpretandi B i p n a facra-,S c i en t i ^quoque
Lignivitae,Boni acMali,atquehoneftorumac
Turpium j oftenditur flumen :
O pvs, n^tatteftarvte eurntyut (phy Momo 6e
Zoilo) reuera eximium, recens reuiftjm, Amphitheatri-
c e inllru&um Qv atvor circularibus, aliisque hicroglyphi-
cis FiGVRis,in aes affabre fcalptis, Verit ATis,pailim lo-
corum,fine pudore vimpubliccpatientisiniquiflimam,&qua¬
li fub calumniarum pondere ratifeendo ingemifeentis, fere
(proh!)fiiccumbentis,ab interitu, pro viribus, vindicanda: ac
erigenda: caufa,- & quo aliis bonis atque induftriis viris idem
tentandi&pra:ftanaianfahaudvituperandapneberetur,inpu-
blicum,cx pio animi affe<5tu,inquc orbis Christiani vsvm
atque vtilitatemcommunem,neceflario iam tan¬
dem, & vix tandem (fcd fat cito,fi, vt fpe-
ro,fat bene) mifliim j

Sapientia VERA^vijQjrir^VBi^QViBvs a vx iliis,

qvamdiv, cvrjQVOMODo, qvando, fieri poffit ac de¬
beat, Chriftiane'docens; Svmmvmq,vbHominis Bo-

nvm, tam in futura quam in hac vitafrudbuofum, D e i

donum fingulare, tertriunum, catholi-

ciflimum, videlicet.

^Agnitionem
 7

tAgmtionem,Cognatio- Cognitio (ognitionem

nem,Vmonem cd nem ac
Fruitionem Fruitionem
r v/Vy ^ < "\-A_y
J E K O V M, S v i i p s i* Mvndi maioris.
&,quemmifit Jhsvh vs. &,quem dedit,Filii
Christi, Librique Triunius$ eius, M A G N E S I JE
SS.X Scriptura;, Triu- Sophorum, vtriuf-
nius •, queTriuriiusi
—-
hoceft.
Catholice
TRIA OMNIA,
tanquam m liquido Speculo,

Sophia Orthodoxa, ,
ojlendens:
C Y I V S
myjleriorum reconditorum
(prout SPater Lvminvm eadem illa, ex Benigni*
tatisfua Diurna penu, liberaltter
concejjit,)

APOCALYPTI.CA CLAVIS
TRIVNA,
penes Authorem Operis huius digne referuata,
LEGEfua

Triuna, fanda, a;qua & iufta,

ideft,
dcJ
FIDE,
Tacitvrnitate legitima,
&
O peribvs bonis,
(qua; animum faltem gratum debite
concernunt)
 folisdebetur Discip-li n a atque Doctr inm filiis,

SS.* Sapientia candidatis,candidisJi^rc-

dibusque fidelibus diledis,-

ne facrum detur canib\is,aut margarita: proliciantur

ante porcos,diabolilmograuiterobfeflbs:

Non enim omnibus omnia conueniunt,

fedett
QviDjQvbvSjVb^Cvr, Qjomodo,

Q^V AN D O & Q^V A N T V M :

Amimi crati, Reverentia,

Charitatis, Gratvlationis,

Attentionis,
Admirationis, Honorisdebiti,

Humillime consec r a t , Officiose dicat.

Amice o ieert, Debite nvncvpat,

Religiose relincvyit,

ObferuantifTune donat, Studiose ponit,

Lf&K%ICVS KHFMRATH L1PSENS. TUEO-

sopi/a amator fidelis, & £M e dicina

rvtriufquecD o ct oe:

] E H O V A H

afflante, incendente, ftimulante ac dante

TRIVNO,
dodus, dudus, Inuentor, Autbor.

(ANNO LMASCHIACH
iuxta promifllonem Diuinam miifi

~~M D C I V.

I/allelv-iah! //allelV~iah! tfia llE l p* tA tl!

phy Diabolo!
Terque quater que phy calumniatori exitiis; nullo excepto!
J EU 0 V AE
V N I TRINO SIT
LAVS, HONOR ET GLORlA.
■_A M E N. __ .

_____ . LECTORI
 p v s,m quoaAubtar Henncus Khunrath Lipf.
<~vtnufque ^Medicina is* Fhilofophta D otior,
SjIpientium ‘Divinam 9 Lfv m a-

NAM, MACRO&MlCROCOS MICAM:

Diurno- Magicam, Cbnflia.no- Cabaliflicam

iS* ^Phyfico-Chemicam,admiranda wdufina,
ficti andam Ocv lis: contemplanda M e n-
t E,feclandum Opere,in Oratorio is* L ab oratorio, omnibus propofmt, <tA-
mice ac Candide LeSlor, damus tibi nunc integrum is* abjblutum. Ipfe
quidem-AuElor immatura morte prauentus, aliqua ex parte,Jed non ma¬
gna, imperfeftum poflfe reliquit. Onus illud meis humeris imparibusJa¬
ne, impo[icit monens, vt Opvs poftbumum cura mea m lucem ederetur:
tum quodipflfuerim intima familiaritate tunolus, cum,quodconfllufui, m
hoc opere edendo fecerit me, vna cum aliis relidis d fefe fecretioribus,parti¬
cipem. Dedi igiturfedulo operam, vttale prodiret m publicum,quale, vt
prodiret, ipjum peruoluijfe,accurat e intellexi: Si in multis non fatis fatium
eft omnibus, illi is* magnitudinem Rei perpendant id meliora his fa-\
aant. Reflat vt define Operis te paucis admoneam: Jgmnta cur a,mens
humana scire, naturaliter defideret,in confejfo eft omnibus, ^uot vo¬
lumina Librorum Scientiarum gratia, euoluuntur? quot molefiia deuo-
rantur ? quot fumptus impenduntur, quot Lucubrationes, Vigilia, labo¬
res exhauriuntur ? quorum omnium finis tandemi aut vanitas eft aut ino- t
pia,fape etiam fra fta vires corporis id delirium animi s vfqueadeo dtjflci- j
(em ad Vhilojbphiam vmbratilem, humana ratio monflratviam is* adi- j
tum. SecUs verofacit Theofophia noftra m hoc Opere, primum enim I
non tot laboribus idfumptibus conflat. sAudi Ipfam tibi loquentem: Fa¬
cile videtur ab his, qui diligunt eam, id muenitur ab bis qui quarunt illam:
 k°
praoccupat quifeconcupifiupt, yulhspjmqr ojlendat. Qui de Luce yigi-
Sap.6.?.i3
lauerit ad illam non laborabit, A'% s i £T ente m enim illam foribus
Sap.8,^.l6 pus mueniet. Deinde lidn tot molefliis occupata e 11. SNym enim habet a -
mantudinem conuerfatio illius, nec tddium yonuiclus illius,fedUtituim
vd> gaudium. Vacillima igitur ipfjontanea ePhacnofra Sapientia1 Talia
funt Omn\a D p n a D-e i,ve RAs Atfraudes mundi,lllupones,Than-

tapa,SopWiflica Diabolf.'multis labwibus iPfumptibus confaf.

Tandem d contemJu huius Operis deportandus es, Stulti ey inepti ho¬
minis ellyerp nondum lectam iudicqre, non intelleclam contemnere. Qua-
p te,anproptereafunt contemnendaJyd.ira,quodtu illa non dignofcis ? an
propter ea allicienda ey conculcanda: Planta,quasfecunda mater Terra,
nobisporrigit, quod tu ipfarump^naturam tP occultas vires non perjficis?
Quot mutiles (Pfatuos foetus parturit humanum Ingenium ? atquiyu illis
/apeprimarium locum das in Bibliotheca tua, & habent illi in menfa tua,
Plnlopphica,primos accubitus. IMeminens ergo hoc A m ? h i t h e a-

t rvm tuis oculis non fucatam aut fatuam Thilofiphtam fpecianda pro¬
ponere : fed contuitum ^TERNiE Sapientiae solivs verse, -
quam magno tuo malo «y exitio neglexeris £5) contemferis. D a e e.&
hoc Amphitheatro puere, ad Agnitionem D e i,Jfogmtionem tuupfius,
dignottonem Natura, ad illuminationem Anima,puritatem Spiritus, Jd-
mtatem Corporis. Datum Wermgeroda m inclyto (omitatuStolber-
gico adBruilerum Idib.Martu, Annofalutiferipartus Firgmei 1609>

Erasmys W0LFAB.T. S.

. . . .'•.«n*»? -vr ■

THEOVTflLl
_
 THEOPHJ LJ \4%ET1I

IN MAGNYM ET MI
RANDVMILLVD AMPHI-
THEATRVM CLARISSIMI VIRI, DN.
Hsnrici Khvnrath Lipsensi s, Vuiuf-
que M E D I C I N D Q C T O R I s,ac vexx
Sapiinti m ftudiiquc ciuidem
inllauratoris,

a ENCOMIAST1CYM.
B D i T A Diuimfiquis myjkria verbi
Kyiltius infpiciat ,feque inpenttralia condat,
is^lnifi cum fuperu hominum commercia cernit.
Felices anime, quas gratia tanta beauit
K^fudire Angelicas mortali in corpore Unguas,
Humanoque Dei fentirempeilore vocem!
W J>)uq fugit ijla dies ? vbi iam latet aurea fcala
Cali, quafupcri defeendunt ?quifve recludet
Sacratos aditus ? nofqtte adpia Numina ducet f
Difficilem,mihi crede,viam,qui talia tendat
Ingreditur, nec enim cuiuis manifefld videntur
Diutm fydereas habitantia Nysmina luces.
^Attamen humabafi confuetudine quondam
Angelicas mentes Letatas credimus, artem
i^Abjlrufam reor effie: Patres nouere vetufii.
Occidit: Oceano veluti Sol mergitur alto,
CMox tenebra informes, ac immedicabilis error
lnualuit: mendaxque fuum caput extulit orco.
Fons cB illimis Sophia: Diuina Cabaia
JVuamque tenent M A g redolentes thura Sabai,
Cuique dedit viride ,& tacitum Sae fufile nomen.
Trinam hanc nemo Dei Sophiamfine Numine habebit,
Theilogam,A(lronomamt tJMedicatriccmque Dianam,
Nemo fine afflatu Diuino magnus & altus.
Vnofontefluit Sapientia Trina beato
Flaminis atherei,fufaqueper omnia mentis,
£>ua vegetat terras, mare,fydera & a era complet.
Rex mihipacis erit tejhs, quipeciore quondam
Tot gemmas habuit Sophia, quot littora arenas,
Cuius corde altam Sapientia jlruxerat arcem.

_ b x
11

Hic quotiesfulcra m Libani dc monte columbam

Ingeminans imo (ufpiria corde,voearat ?
T^amque /ibi •vitee (ociam delegerat vnam.
O dilecta veni mea, te chariffimus orat
Sponfus Rex Solyma tuus, (fiftcra Numina iurat
Se fo>e conflantem ttb met caflumque maritum.
Calluit hanc pratens Ihovanis fretus ^ibramtM
Ky4lloquiis,(fi Chald ica d genteprofcftus
Intulit Aigypto y (fi terri» pat fecit id urnis.
Hac tibi notafuit Iacobeflentia rerum,
IH o v a tibi, tibi Scala Dei; caltque patentis
Reg'a vif», gregem m acuitfispar tubus imples
Rachehdes: tenet hanc Pharii dum cal ca regie
Somnia pet tractat cautus i prudsnsauefuturi
Luentur a canit ,per myjltca pocula vates.
Hanc JEgyptiaca Mofies eductus in aula
Imbibit; hac, diaque fimulpOst lucecorufeans
(Lux gemma hac) ipfipotuit (e fi [Iere IH o v m :
Hac Bileam fmcerus adhuc, (fi criminis expers
Turpis auantia, nouitfrutarier alti
abdita rite Dei,^ fanci a benedicere genti.
Hac Regina Arabum (elcrsanigmaU.promit
J(acidum Regi, quo non (apientior alter
Claruit; hac Daniel, Magis praftantior, illum
Extulit infiruStum f hola Regia Perfidu, idem
Regibus edixit trifhffima fata du<bus,
auditer ab Imperio cadit, obbrutefeit at alter.
Nomen a b hac quantumgrjfit ter maximus Hermes f
Hac verrat a Devm, vtfit cunabula C H r i s r i:
CMirifico docuit Verbo Reuchlirws eandem.
Hanc Agrippa fgax mirando prodidit orc_j :
Prodidit Hcluetius,Mufarum filius,Hermes,
Exo/uif ' tuis: Lumen Sapientibus ingens:
Cuius (fi humanos(uperat Sapientia fenfits :
Hoc gratare t»bi Celfo Germania Phabo.
Hanc (fi Stellatus mellito carmine condit.
Hac eit, hac illa e It, ( mihi crede ) Scientia, verum
J(ga tibt Natura Lumen, viresque capacis
K^dbftrujas Mundipundat; Clariffima LuxeH.
Jfiua fine eunda iacent tenebris immerfiaprofundis.
Hac tibi fax: hac Lux, hac dux teprauia ducet
abdita euntiarumfnbito ad penetralia rerum.
Et fic mirifici nonpondus inane Theatn
Tfonfp: dator iners, verum Rimator, (fi Actor
Intimus ho(pes er is,non hrfpes femper oberrans,
Hac (fi ftdiarum curfus virtfque nudat.
Etfer utat a vices rerum,fiat a temporafignat;
 Hac vis ventorum Pontique innotuit aflus,
Vnds ortus & vita fatis: vnde augmina rebus
Edocet, & terra venis expromere gazas.
Principia hac rerum cunelarum trina re/bluit.
‘Thetofopha haejuada esi, & fiprajiantius illis
Jpuicquam erit Mac.genitore Deo,DeA; Sponfia Deorum.
Et genitrix rerum,recolit quam turba Sophorum.
Jnuentum esi Medicina tmm,o Dea: Numine cedunt
Tulfa tuo; Refio lutus hydrops; nodofa Podagra*
Lepraqueproh viuum foedans immunda cadauer:
Tujjifera cr Tabes flammis feruentibus, ima
Exfiucca ojfia vorans, rapidus que Apepledlicus humor:
Herculeujque furens,& (purcans faucibus horror :
Hactenus indomitas vincifque fugas que chimeras.
Salue blandaparensfalue expediat a diu luxi
Venifli tandem, dijpellens nubila coelo.
Hanc, Henrice, tibi, quod amicam elegeris vnani
Gratulor,Afclepidum decus immortale Sophorum:
Grata Deo Charitumfbbolcs; DiurnePrometheu-,
Digne polo, qui mira nouo dans Amphitheatro
In Lucem: veterum vix cunilis vi fa Theatris.
Liuor iners yjlolidumque coax.cjr (ibilus oret
Cedant au(piriis melioribus; o labor tlle^j
Jfiiamf elix, fuauis [udor, curaque beata ?
O qua m fczcundfrudius, o tadia longa
£>uam iurunda via ?gemmanaspulucris ortus
\_Aureus ille tuis ,fuperum te in luce locabit.
O Decus Aonidum, Pylad s mi, Neforis annos
Viue \valc-, terris ncc caliea fcande relidi is
Tedtaprius, Medica, Chymia diaque CabaU
Culmina quam'Juperesfiutnma (fifaftigiaponas.
Viue dtufrlideque vale, moriar e beate.

b 3 f
 EPI GRAMMA

IN E DITIONEM AM¬
PHITHEATRI CL. VIRI DN.
HENR1CI KHVNRATH LIPS. VTRIVS-
qjv e Medicina Doctoris, Philosophi

infignis,& noftra: xtatis primarii,&c. fau¬

toris fui honorandi.
c
'-'Ar piri qui gaudes, hic noli carpere quicquam
Omnis huic Phyfico cedar labor Amphitheatro.
Numinis inftin&u Meoicv squod Svmmvs ab alto
Senfu deduftum, veri Khunrathus amore,
Inftruxit, Sophixque factos illuminat vfus,
Lapiam reftituit,vitiolaque membra repurgat.
In Mundo non eft par his virtutibus illi,
Vngue leo notus: Diuina hac notus is arte.
Maxima nafcetur qua Iparfis gloria libris.
Dona D e i variant, hoc certe eft nobile donum,
Ecentum, vel plus centum vix millibus vni
Ingenium tantum contingit habere virorum.

<M. Zvbervs ^P.L.

D E

AMPHITHEATRO
CLAR.ISS. ET DOCTISS.
VIRI DN. HENRICI KHVNRATH I,
V triufque Medicina: D odoris
celeberrimi.
M Vndvm extra mundum qui vult fyecuhrier omnem
£>uique extra Jeifjum nojetre (e fata git:

Ag»
 ff
opus esi adeat veterum vaftata Theatra
Velnoua ,jpe£laciis reddita vana fuis.
Immundum potius mundum exuat,exuat
Indupeditrices &fugiat ntbulas.
Orchcjlramque tuifubeat Kvnrade Theatri
JE! heris igniculopragredunte bono.
Dia vbi Smaragdi monflrat Sapientia (pcclo
Jjh id Macrocojmw agit, quod Microfmus agat*
Et Panace Hermetis regnat que Ajclepia Hyg&a
t_Ac dignis dignas vir a que(pargit opes.
Jfg asp atulo, Inui dia pandis(lomachxnte Theatro
Kvnrade ingenui progenies Genii.
Perge ita-.frrna tui bafis efi m an fur a Theatri,
Dum Macrocojmus erit, dum Micrdcofnus erit.
IohannesSeufiiusEle&ori Saxonis a
Secretis Ecclefiafticis, amico fuo
charifl! honoris 8c amoris ergo
«ponfecrabatld.Mart. Ann.1604.
i Prefd x.

1 ^ ' T H E OSO P 16 11 IS

PHILOSOPHVM
YMBR ATILEM
cmcpcr<p&) nas

Theodori *A qj i l i n i T. U ,

V1 o abdicatas iu meam curam vocas

V/ SophiftaMufis futiles?
Ncgan t camxnis,net patent Apollini
Deo dicata pe&ora.
Fuit iftaquondam ilulra confidentia.
Fucus,Tenebrx,Somnia:
Ciere furdum Delphica Phoebum fpecu,
Vocare Mufas Numina,
Fandique munus, munere iniultum Dei
Petere fonte, nemore, autiugis,
Nunc alia mentem vis agir, maior De V s
Aliosque mores poftulac .*
Sibi repofeens ab homine munus fuum,
Viuamus vtvits Patri:
Vacare vanis, otio aut negotio,
Et fabulofis literis
l6

Vetat, Tuis vt pareamus legibus,

L v c e m <^v e cernamus fuam,
Quamuis Sophorum, callidaque ars rhetorum, &
Figmenta Vatum nubilant,
Qui corda faifis, atque faifis imbuunt.
Tantumque linguas inftruunr.
Nihil adferentes,vt falurem conferaut
Quod veritatem detegat.
Quid enim tenere vel bonum vel veruta queant
Qui non tenent fummi caput
Veri, bonique fomitem & fontem Devm!
Quem nemo nifi in Chrifto videt.
Hic Veritatis Lumen eft,via: via.
Vis,Mens,Manus, Virtus Patris,
Sol ./Equitatis, fons bonorum, flos Dei
Natus Deo, Mundi Sator,
Mortalitatis vita: noftra:,&: mors necis
Magifter hic virtutis eft,
Devmq^ve nobis, atque pro nobis homo
Nos induit, fe exuit
Alterna iungens homines inter & Ditm
Intcrque fc commercia.
Hic ergo noftris vt fuum praecordiis
Vibraucrit c Cadoiubar,
Abftergita:grum corporis pigri fitum»
Habitumquementis innouat.
Exhaurit omnes quod iuuabatante*
Cafta: voluptatis vice.
Totaque noftra.iure Domini, vindicat
Et corda,&ora,& tempora.
Se cogitari, intelligi, credi, legi,
Se vult timeri & diligi.
Huic vacantem, vel ftudenrem & deditum
In hoc reponentem omnia
Nc qua:fo inertem vel peruerfum putes,
Ne crimineris impium
Pictas abefle Chriftiano qui poteft ?
Namqueargumentum mutuum eft
Pietatis,efle Chriftianum, & impii
Non efle Chrifto fubditum.
Hoc te docebit inclytum Theatricum
Opus hoc,& plane myfticum,
Sterna monas & trias cordi tuo
Fac infit, hunc finem bonum
Scopumque monftrant ha:c tibi fpc&acula,
Quibus Deo potes frui.

ORATIO
FONTEM SAPIENTIAE
CHRISTVM OPTs
MAXIMVM.

Chriftiani Cordati.
facvt fapiam,quia tu Sapientia Tatm
Solus esj tecum quifapit, lUefapiti
^uis dabit in tanta, mihi nam caligine lucem
Vt capiam Vera dulce falutis Ittr ?
*Ad te confugio, qui Lvx mortalibus ipfa es
Ter qusmfenferunt cunSia creata diem.
T) a mihi D^a tvrjeLvmen, tenebras que repelle
Spiritus illufiretpeEioia nofiret tutos.
SHon cquidemfateor tanto jum dignus honore.
Sum mifir, & multo crimine Chrifiereus.
Sedtamen tnfufo confido/anguine,cuius
Turgabitfor desguttula parua me ai.
Si mihi des vitam, cur non quoque commoda ‘■vita
(unBa tua nobispro bonitate dares ?
tA Tatre qum etiam quacunque rogabimus,inquis
S(os accepturos nomine certa tuo.
SKpn mihi quaro lucrum, vanam non arrogo laudem„
Ut laus ifi lucrum tu mihifolus eris.
Sedneque diuitias dederis, quas mirer auarus,
Qmffia cadunt,, firmas non habet orbis opes.
*A/jnra coeptis, mentem calefiibus imple
Ignibus,ac vmbras aufer ab artegraues;
V^ilerit obfiumm,facile in penetralia ducar
Statura, monfirasfi mibi Chrifievidm.
Ipfe feram magnas laudum tibipramiagrates:
S(il homo maius enim quod tibi reddat habet.
tS

EISA r ^TH

xnoTinasis
generalis,
PROLOGI
SEQVENTIS,
in
AMPHITHEATRVM

SAPIENTIA JETEKNJE
S OLIVS VER£,

christi an o-kAb a listicvm,

mVINO-WAGICVM,'
nccnori
PHYSICO-CHYMICVM

ad

Homines
Vniufrfos, Omnes, eundos & fingulo*
feorfim. Catholice
diredi.,

Pr olog v s
 Ro l o g v s hicprxfensScAL jEcuidam,St vdiiSa-
pientia venr,re<fteque philosophandi rationis,
w Gradwmorthodoxorum septemmyfticzeaflimila-
tur, qua( D e o vocante & ducente, G E n i o ftimulante,
Ingenio cooperantc,L a b ore debito ac fedulo ab-
(bluente) tam iuxta S a p i e n t i jE vera:, quam eius Pra:conis(ex Ie-
hova ipfius calculo candidiftimo)Sapientis do&rinamvere Sapien¬
tem afcenfus fitTHEosoPHicvs ad Amphitheatri prasfati
Portam quamuis anguftam, exilem &c de/pe<ftam, attamen auguftam
fatis & maieftaticam: 1N &per quam Doctrinae filius fidelis qui¬
libet, ad finem vfqueconftanterperfirucransjjetus INTROIBI T.ibiquc
s v m m v m illud B o n v m Tertriunum catholiciifimum, videlicet, pri¬
mo, Agnitionem D E i,&,quem mific Ihsvh Christ i,Librique
SS.* Scriptura: intellectum genuinum; Secundo,cognitione Svi ip s i v s;
Tertio, cognitionem M v n d i maioris, &, quem dedit, Filii eius M a
g n e s i a Philofophorum, Lapidis ,nimirum Philofophorum catholi¬
ci vel vniuerfalis plusquamperfecti svbiect idebitiatquepcrfe&i.Re
generatione Phyfica, Artis Chy mica: adiumento, plusquamperficiendi;
primo,i n & e x De o,&,quemnaifit,lH svhChris t o,Libroq; SS.*
Scriptura:; Secundo, in&exSEMETiPso:T ertio deniq; in & ex Mv n *
d o maiori,quem dedit Filio eius,M a g n e s i a Sapientu,o m n i a
m o m n i b v s, (quare &ab lohim Tritfno,ex Corpore, & Spi¬
ritu & anima etiam Triunuscompofitus.inParadyiummundanamhanc
pra:cipue collocatus eft) feliciter conse^vetvr, eoque tanquam
fingulari quodam x^jjAi«»(^/3^t€«'«,Thcofophice Frvetvr.
C o n stat autem Prologvs hic Versibvs totidem,quot
Annus diebus,trecentis nimirumfexagintaquinque,eoquodpertotum
annum fingulis diebus v n v s,Sophia ftudiolo genuino, contempla¬
tionis accurata:lance, acutiftime penfitandus.induftria mente confide-
randus,acfepius vclutiriminandusfit,itavtD o c tr i nae huius The o
sophicie falutaris animi cibus ei in dulcem Anima: recreationem effi-
caciftimumque Animi nutrimentum tanto conuenientius atque felicius
conuertatur: Sicque etiam integri anni fpatio, (non enim eft, nuperrime
initiato pra:fertim, crede veridico Experientia cdofto, vnius vel diei, vel
hebdomadis aut menfis labor vel ftudium!) & quidem auxilio ac adfiften-
tiaRvACHCHocHMA h-e L,feu SpiritvsSapientiaDei,
a patre L v m i n v m mifli, npn fuperficialiter aut primis duntaxatlabris
guftare, fed, penitus quoque ac crebro deglutiendo, quafi reguftare &c ve¬
re,uno qvint-essentiai,it£R,percipere queat, CVv^ n a m.qva-
l i s, qvan t a&qva m s v a v i s fit cum Sapientia vera, tum
ratio harciincere philosophan d i : & quid demum D o c trina
illius in receffu interiori foueat.
Hjec vero epulas opipare apparatas atque lautiflimas, imo Theo-
s o p ii i c a s, digne nemo guftabit facile, multo minus ea:dem alicui iu-
cundiflime fapient,nifi prius reuerbcrarione ac tribulatione fufEciente,
per Ignemcrucis, probe fradus,d duritie ad mollitiem dedudus, &(vexatio-
ne tali,dante intelledum) infigniter admodum exercitatus; <^Aqua etiam
lachrymdrum poenitentialium abimpuritateadmunditiem &:candorem
vfque Chriftiane lotus, nec nonPhilofophico mote vanitatibus Mundi
huius immundi plane depofitis,longeque po(lfederelidis, hac methodo
fpiritualis redditus,& ad conuiuium hoc bene praeparatus ac rite (it di(po-
(itus; quamobrem &: is ipfe,velutifaepetentatus, acriter examinatus, exa-
diffime probatus, atque ob id fatis probus ac conflans tandem deprehen-
fus,in numerum Filiorum &a(Teclaium Doctrina fidelium Sapi-
e n t ij& ipfius, legitime recipitur,in album eorundem immatriculatur,
epulisque Lheo/ophtcis praefatis folemnioribus digne accumbit, conuiuif-
que illarum meri to annumeratur, Symma, ipfa Scal^ huius pro-
logeticae feptigradualis nunc fequicur.

ARGVMENTVM
GRADVS PRIMI,
T)Rimv s Gr a d v s Sapientem, ceu verum atque perfedum Theo-
A /ophum,AL t e r n AE,folius verte, Sapient ijE magnificum eumq;
Regium praeconem, Diutnitus in-St conftitutum ac fubdelegatum, nec
nonS a p ie n t i a mpraefatam ipfam,iad(efeprimum,po(lnriodoaute ad
Amorem, Admirationem ac (ludium MArEiA2(so«i>iAs)SAPiEN-
TiAEveDiviNAB, Phtlofophi* nimirum Lheofephica & fandioris foljus le¬
gitimae atque ver?,#<?;»/#« vniuerfos,omnes,cundos & fingulos,exfingu-
lari beneuolenti? affedlione erga genushumanumflagrante,fidelitcr vtra-
que ab parte vocantes,& fedulo inuitantes.auide atque,libenter({c^nd(
t)JlDgcniC/mtt (uft wt&frritt&Ctt) Audire j eisque, ob caufas hinc inde ab vttif
que graui ter prqlatasjreuerenter (mit wfwhllt# »ttt> <U1t>adjt) ceu initia -
ti primum difcipuli facere confueuerunt, fine contradi£kioncobedire_j.

ARGVMENTVM
GRADVS SECVNDI.
CE cvndvs Gradvs e(l,po(l fufeeptum Diuinum hoc femen (vo¬
catione NvminisElohim, atque tradu Dei, Patris Luminum') in
ciufmodi feliciter ccepta Oboedientia, contra confcientiam non reludando,
confta.ntcrf>erfcuerar<LJ-, Sapientia Mq; Aternam, folam veram,
omilis veritatis, virtutis, Sapientia: bonae,Cognitionis & Intelligentiae ve¬
racum in negotio Religionis,tum Scientiis &: Artibus omnibus, humano
generi fummopere vtilibus, vti & in Philofophia orthodoxa, originem, fon¬
tem ac fundamentum vnum,(olum,catholicon & aeternum,atque ita con-
fequenter Philojbphu Theofophicee, reueralacrae, folius legitimae atque verae
matrem, toto Corde, tota Anima, totis viribus &: omni mente ( pro dono
fuperne cuiuis benigne concedo & communicato)ex omnimoda oblatio-
__ ne & tra-
 21

ne & traditione Tuiipfius, interna prorfus ratione amarem-, .Eiufquc ftu- a i.Corint.
dium hoc ardenter continuarem:a Humanam vero,b carnalem,c munda¬ i-t.4-J.i3.
nam, ementitam, atqueputaticiam, aut vel quafi Sapientiam iftam,din fub- 'D Rom.8."
9-7.
limibus Termonibus ac Tophifticis & perfuaforiis verbis 'dicendive peri¬ i.Cor.i. f.
tia, hoc eft, oratoris facultatis fu catis illis coloribus,ambitiofaEloquen- f.ir.
c i.Cor.i.
tiaturgidam(aqua,exmandatoDiuino,Apoftolus(PAVLVS nos fideliter f.zo. Et,
dehortatur) inque aemulationem D i v i n a versque Sapientia Tu- i.Cor.j.
perbam, & fefe fuperciliose extollentem,ac ffalso ratiocinando Termonis t.19.
d i.Cor.i.
probabilitate fallentem,diabolice & ortam &c per admiratores illius, orga¬ }■}■ &4-
na fua (fuifimilia) pernitiofiftime propagatam ac diuulgatam, fpuriam e i.Cor.i.
y.i7-
& illegitimam, imo profanam,tenebrarum, vitiorum, errorum, fedudio- * Colofli-2.
nis & cofufionis omnis,pfeudxqae Philefophia (a s vafeillo Domini ele- t-4-
g Ador. 9.
do, tertii cadi, ac myfteriorum Paradyfi conicio,h inanis fallacia vel deceptio t.i$.
nominatae) genitricem, quam vera Sapientia ipla,necnon prsco i.Cor.n.
eiuldem Regius, viuis hic belle depingunt coloribus Tuis, (ceu alias.mtiiGa,- E Colouiz.
Aa, Tuibus,quibus Tolis debentur) ouando, &:perinteruallalongiflimeaTe f.S.
remouendo,prorfusTf&v^a^c-;; Cane quoque 8e angue (quod dicitur)pe- O foboles
egregia fci-
iwsodijfem; imo,ad Spiritum extremum vfque feuere abominari,exeerari, ac licetl
deteflari-, alios etiam impigra afliduitate pro virili ab eius cultu auocare & de¬
hortari , ne i ftam vel minimo ampledantur aut Tequantur; vt mature odffi
incipiant,quod ipfis nunc & femper eft fugiendum.

ARGVMENTVM
GRADVS TERTII.
*TpE rtivsGradvs eft,I ehova gratia nsjfeacfcire, J^uid, Qualis,
c^namJPulchra, r radar a &C Praflans, atque J^uanta Res fit Sapientia
ABterna, Tola vera; qua? eft Philo/sphu fincerioris, fanioris ac verioris,
imo totius ©eo2o<Mas redeque philojophandi rationis, Tola radix,fun-
damentumacinitium vnicum,Tolum,catholicu &: aeternum: Adhscquo-
que, quidnam proprie fitpraididaP hilosophia vera ?

ARGVMENTVM
GRADVS QVARTI.
/^Rad v s q_v mvs e&,/cire quis S apientiam veram det;a-
quem Dodorem aut Magiftrum,vel vbi fit quaerenda &inuenien-
da: vndenam veniat: J/uihusin Libris trad atur: ^uotque media in illis ab ini¬
tio creaturis omnibus,praeiertim Hominibus Tefe eadem manifcftauerit: &
adhuchodie, tam in tMacro & Microcofmovbique innumerabiliterTefe con-
•
ipiciendam praebuit,quam in B i b l iis lacrisfiiTque pracipuc,qui En-
thufiajmo, non fido radiis SapienTi^e Spiritv Divini reuera
fint illuminati) illa ipTa euiden ter appareat ?

. c 3
 2.2,

ARGVMENTVM GRADVS QUINTI."'

AV1NT V S G r ADvseft^Wfw detur vera S a p XE n t i A,cui»<?»:
V-^f?««nlliusgenuinus,legicirnus ac fidelis fit alumnus, nimirum Theo-ac
Phtlofophm orthodoxus: gtm Sophifta: Jtuomcdo, vel quo jlud o, aut qua me
thodo ea fit querenda: Jgut veniat & communicetur: J^uibus auxi Itu, vel
mediis, Jguando&c quot madi* ea (l e hova h fouence&annuente)velir^de-
bear, queat aut pofiit impetrari ac percipi -.An^^ujd, denique, de Secre¬
tu (ublimioribus PJnlofophu huius fincenoris Diurnumadeptf; a £>uo > Cui;
^W.quafve ob caufiasgraucsj Quantum-,Quibus fiue Legibus bueCondilio-
nibw,Quomodo^ Vbinam locorum & citra periculum,aut Sit aut Non
yi>,vel proponendum; dicendum; docendum j reuelandum atque vlterius
communicandum ?

ARGVMENTVM GRADVS SEXTI.

/^JRadv s SEXTvscftj/r/Ve^^veiTxS a pie ntxae fint Bona ac Dona,
Phtlofophia vera:, fi n t Exercitia: ^ i rfus, Ab *
&>£>u<tjludu Sapientiale.
ufiis. Eructusatque Einu: ac guanti aequam varii inde Ehefatmad Do firma
filios, proxime & fecundum Iehov a e voluntatem, certo perueniat.

ARGVMENTVM
GRADVS SEPTIMI ET VLTIMI.
Sophifta- CE p t IM v s & vicimus Gradus eft. IdgrymmriSophiltas quofuis.cu-
rum certfc, mfcunque etiam fint farinac,diligentes vanitatem & quxrcntes menda •
omniu exi¬
tus,obcon- Cium, (®ic ba$ &u(efo MfyaUnim fbgrniO Ve a it a t e Mq;
tcmtum vc - calummofe mordentes ;imo Sapientiam folam veram, indeque or
ritatit, erit
tragicusj fi tam hanc quoque folam rc&ephtlofophandi rationem autmethodum Theo-
non in hac fophicam & orthodoxam AmphitheatriSapientiae Sterna;
vica,fanein
excremoiu-
huius, nec non amatores &affeclas fideles, V e r i t a t i s ac $ a p i e n-
dicio : ad t i ae indagatores pios, friuole fperncntes&condemnantes: Quinimo
quod pro- eofdem omnes magnanimiter ac vere philofophicefloccipendcre^cnts-
uocant o-
mnes qui nius quidem flatus vfeiflimintrepide*fimare-Sc£c<\x\ead Ve r Tt a t is
yidcntveri- agnitx confcflionem acdefenfionemphilofophicam (iuxtadonodatam
tatcm vim
inferri,qui- cuiuis a D E o gratiam) alacriter praparare Sc plane componerem; atque fic
queproptcr
illam op¬
demum ad pofterosvtiliter^rp^garr; iisque debite ftfwwawiMrfj imb.cum
primuntur.
gratiarum adione laturi, quod non amplius labyrinthicus, monoculus &
excudens fophifta opinas,fed (qui ab Ater na Sapientia&Ve-
R i t a t e regitur j fuper Xme&Veritatii reda,abfquedeuiatione amniam"
bulans,verusacfciensPHilosophvsexiftat: adeoq; tandem paucif
fimisiifque TheofophicedoStis, Veritatem catholicam viden¬
tibus & fcientibus fblisa placeat. Quod faric haud
l contemnendum fignum eft
Veritatis.

I. GRADVS
 2.5

PROLOGVS
PRIMVS GRADYS
P ROLOGETICVS
PRIMVS.

YERSIO NOVA
verus, feu ProVerbio r v m
vulga- ex Hebraeo,
ris. Sapientia
ex Graeco
Tralatio.
Numerus * L O C A SS. Numerus
Verfuum. Scriptor*. Verfuum,
i AvdIj fili mi, inquit S a- Prou.i.
Verf.i.
oAvd i, fili mi, inanit S e-■Ii
lomon, filius Davi D,Pro - lomo n,filius D avi n3Pro-\
phet^e,& Regis Is ra-el, pheta Regis Is r a-e l. Rex
Rex Sapiens, S a p i entim Sapiens, Sapientije JE-
JE t e r N /Ejfolius vera,prx- t e r n £ , filius vera, pr&co
co magnificus,omniumque i'magnificus, omniumque longe
Ibid.
longe Ipe&abilis, A v n i, fili verti. fieliabiliSy qAvd i , fili miyin-
Hinc enim
mi,inquit. Parabolas meas, ad quity parabolas mcis,adfii- difees Sa
fciendam Sapientiam& endum Sapient iam&E- PIENT1AM.
Disciplinam, adintelli- RVDITIONEMy ad mtelli- Vt s,Vsvs
genda verba P r v d e n- gendum eloquia In te eli¬ & Fr v-
ct vs Audii
T I M, gent ije. Sapien¬
ti a ver*.
i Et fufcipicndam Ervdi- Ibid. tAdfufiipiendum Ervdi- z
tionemDoctrin^e, I v- f)- TlONEMylNTELLIGEN-
STITIAM, &1VDICIVM, TI AS, Jv STITIAM, V-
& JE QJ I T A T E M : D I C I V M. & cRj CTITV-
D IN E s:
Vt detur paruulis afiutia, Vert4.
5 tAd dandum Jimplicibus 5
adolefcenti Scientia & Intel- calliditatem,pueroScicntiam *
leSlus. O1 Cogitationem.
 z4

4 sAudiet Sapiens 3 ad¬ Vecf.j. Audiens Sapiens, fapien-

det Dooinnam: & intelh- tiorcrit, & incelligens guber¬
gens confilia poffidebit. nacula poflidebir.
5 Ad mtelligendmn parabo-’ Vert e Animaduer/tec parabolas
Um,& elocutionem, 'Verba & interpretationem, verba
Sapicntumt & amgmata eo¬ Sapicntum & amigmata eo¬
rum. rum.
tAudi, fili mi, & fufcipe troil; 4 Audi, fili mij& fufeipe elo
verba mea, & multiplicen¬ Veri: io. quia mea, & multiplicabun¬
tur tibi anni viu. tur tibi an ni vita^
'Perviam Sapientia Verti r. Viam Sapientia mon-
docui te incedere: calcare feci te ducam tc per fe-
ftrabo tibi,
femitastettas. mitas j^qvitat is:
Quum ambulaueris, non Vert n. Quas cum ingreflus fueris,
artabitur grejjus tutis: fi non artabuncurgre/Tus tui, &
cucurreris, non impinges. currens non habebis offendi¬
culum.
Quando filius fui patri Ibi<i.
Nam & Ego filius fui patris
.meo tener, & vmcus interfi¬ ti-
mei, tenellus & vnigenitus
lios matris mea. coram matre mea:
Eadem in Sum quidem & Ego mor¬ S:1p.7.
' vita introi¬ Ver Ci. Sum quidem & Ego mor¬
tus & exi- talis homo t fimilis omnibus, talis homo, fimilis omnibus,
tus oinniu
' hominum
atque ab homine, qui primus & ex genere terreno iliius,qui
; conditio. ex terra formatus efl, pro- prior fa&us cTt, & in ventre
creatust
marris figuratus fum caroy
In vtero matris caro de¬ Verti.
Vertio. Decem menfium tempo-
cem menfium tempore forma¬ te, coagulatus fum in fangui-
tusfum, infangume coagula¬ ne ex femine hominis, & de-
tus > ex femtne nairi^ ac volu¬ Icdamenoo fomni conueni-
ptatefomnum comitante. ente.
Quinetiam natus commu¬ Vert}. Et Egdnatiis communem
nem haufi aerem, atq; in ter¬ accepi aerem , & in fimiliter
ram nfdem incommodis ma¬ fa&am decidi terram, &c pri¬
lisque obnoxiam decidi, ac mam vocem, fimiiem omni-
primam voce eandem quam bus,emiii plorans.
omnes, plorans emifi.
lrifafciis curifque fum e- Vert4. In inuolumentis nutritus rj
duedtus. fum, & in curis magnis.

Nemo
 2J

14 Nemo enim ex Regibus Verf.j. Diutius enim Rex aliud na- «4

aliud habuit natiuitatis ini' fcendi mitium habuit:
tium.
VnusSrgo introitus efto- VerCtf. Sed vnus in evitam introi¬ Iob T. f.i 1.
if i. Timoth.
mnibus ad vitam, Sc fimilis tus ett ommum, (fi idem exi¬ S.f-7-
exitus. tus.
iff Etdocebatme (Pztermeus) Prmi.4 lpfe docebat me, dicebatque i6
Veri!.*.
atque dicebat*, fufcipiat ver- mihi, Teneat eloquia mea cor
ba mea cor tuum , cuftodi tuum: cufiodipraceptamea^tfi
prarccpta mea,& viucs. viucs.
Poflide SApiENTi AM5 Veri!*. fiomparaS a pientiam. '7
poflidePrVdentiAm: ne compara Intelligenti-
obliuifcaris,neque deciines a m:ne obliuijcaru>nequede¬
a verbis oris mei. cimes ab eloquiis oris mei.
18 Ne demittas Eam, &: cu- Verti. Ne dimittas Eam, (fi cuflo- iS
ftodiet te: dilige Eam,& co- diet te: dilige Eam, (fi confer-
fcruabit te. uabitte:
i? Principium Sapienti ae,. Verf.7. Hrmcmti Sapient /a*. 19
poflideS a p i en t ia m,&in acquire igitur S APIENTIAM,
omni pdfleflione tuaacqui- omnijubfiantia tua acquire
rePRV dentiam. Intelligentiam.
10 Arripe illam, & exaltabit Veri! 8. Exalta Eam, (fi exaltabit zo •
te; glorificaberis ab Ea,cum te: glorificabit te quum ample¬
Eam fueris amplexatus. xatus fueris Eam.:

ZI Dabit capiti tuo augmen¬ Veri!?. Dabit capiti tuo augmen ¬ ZI

tum gratiarum, & corona tum gratia, coronam decoris
inclyta proteget te. tradet tibu
O, fili mi, ne obliuifcaris Proti. j. 0} fili mi t Legis mete ne
DISCE.
zi zz
Legis mea:, & Praecepta obhuifiaris 3 (fi Pracepta mea
mea cor tuum cuftodiat. cufiodiat cor tuum.
Sapientia
Longitudinem enim die¬ VctCt. Jfuia Longitudinem die¬ -3 vera.eiutqj
rum, & annos vitte,&pacem rum3 & annos vita3 &ptteem (ludium m-

apponent tibi. apponent tibi. nos vita: 8c

pacem afffc-
Z4 Mifericordia & veritas te Vertji ^Mifericordia (fi veritas ne
non deferent; circunda eas dejerant te, liga eas ad guttur
gutturi tuo, & deferibe in ta¬ tuum ,finbe eas m tabula cor¬
bulis cordis tui: dis tui.
i
1 d
 h6
Et mueniesgratiam & in-
Gratia & M Et inuenies gratiam ac
fuccefTus
telleffium bonum in oculis De t
Dai&ho dhominum.
modoinue z<? 5\(V recedant ab oculis tuis,
niendu».
Adhortatio fcdcuflodi eoi {eloquia mea)in me-
ad cuftodja
dio cordis tui.
piationem z'7 Vita enim Jimt inuenienti-
drinseLe- bus ea 3 d Vniuerfs carni fua
gi s vel Prae¬
ceptorum. fanitas.
i8 G)uum deambulaveris y de-
ducet (illa drflrina Legis velpracepto-
rum) te : quum dormieris, cu-
fodiet te ; V cum expergefa-
bius fuerisfipjd colloquitur te-
jQuia vt lucerna eft manda-
tu 3d Lexvtlux: d via vita
funt increpationes eruditionis.
3° oAcqtiirerc S a p/en-
tia m multopraflantius e&3
quam acquirere aurd pret tofum:
• cr dequerere intelhgentiam ,
multo prxflantius eil, quam
Acquirere electum argentum.
Diunc igiturfilii 3p aret e mi¬
3*
hi^ ne recedatis ab ildqutis o-
ris mei. vcrf.iu Ne rugias in no-
Ulffimis tuit3verf.ix. H (nimisfero)
dicas (ah)Quomodo odiErudi-
tionem3 d increpationem ffre-
uit cor mtum;
3* Et non obteperaui voci in-'
finientium me, d docentibus
me no mchnaui aurem meam ?
(Amen, amen, dico tibi))
33 j
Fili mi3Ji fapiens fuerit cor
tuum, Ut abitur cor meum3 et¬
iam egO Utabori
Vcrf*
Difeiplinam bonam coram
DEO&Hominibus.
Ptou. 4. Ne recedant ab dfculis tu¬ 1.6
verfu.
is , Cuftodi ea (eloquia mea) in
medio cordis tui»
Verfii
Vita enim funt inuenien- z7
tibus ea,& vniuerfas carni fa-
nitas.
Pro (i. S, Cum ambulaberis,gradi¬ 28
Vetf.ii.
antur tecum, cu dormieris.
cuftodiant te, 5c euigilans
loquere cum eis.
VerQj, QuiaMANDATVMluccr- 2-9.
naeft, ScL e xlux,& via vita:
increpatio Disciplina.
PrAu.fS
Eofiide Sapientiam; 3®
vctfhtf:
quia auro melior eft, & ac¬
quire Pr,vdentiam, quia
pretiofior eft argento.
Prout.
Nunc ergo, Eli mi, audi
Vtrf 7 J 1
me,&ne recedas a verbis oris
mej,f.n. ne gemas in nouifli-
miS,^.i2.&(aimisfero) dicas (ah)
cur deteftatus fum DifeipL-
nam3& increpationibus non
acquieuit cor meum.
VctCi). Nec audiui vocem docen¬ 3*
tium me, & Magiftris rton
inciinaui aurem meam? (A-
menjarrien,dico tibi,)
Prou,i);. Fili mi, fi fapiens fuerit a- 33
Ver fi tj.
himus tuus,gaudebit tecum
cormeum.
Exulta-
 27

34 Et exultabunt renes mei. Ver C.vf. Exultabunt etiam renes mei. 34

cum reda loquuta fuerint quorum labia tua loquentur
labia tua. Sed age! qua retia funt.
35 Nuqiiidnd^-1^ Hhock- Prpu: 8. Jfonne (*VOTT\ Choch- 35 S^PUNTIA
mah) Sapi enti Ajdamat, mach') Sapientia cla¬ teipfam co-
mendat, &
&(TvpnBinas) Prvden- mat, e^lNTELtlGENTIA ad fete vo¬
cat omnes.
tia datvocemfiuam?(En,ilk dat vocem fuam?
ipfa eft! yel ilis ipfae funt!)
In fummis excelfisq; ver- In Jummitate locorum excel- $
36
tieibus (upra viam,in mediis frum,iuxtd <viam,in loco fc-
femitis ftans: mitarumfiat: ■
luita portas duitatis in i- VcriCj- In loco portaru in oflio dui¬ 37
37
pfis foribus loquitur, dices: tatisjn ingrejfu ofiiord clamat:
O viri, ad vos clamito, & VerC4. <*Ad 'vos, 0 <viri, clamo,& 38
38
vox mea ad filios hominum. Vox mea ad filios hominum*
39 Intelligite pariiuli aftutia Vertf. Intelligite fimpliCesafiutia, 39
&infipietes animaduertite. &fiolidi intelligite corde.
40 Audite,qubniam de rebus Veif.«J. aAudite, quoniam honora¬ 40

magnis loquuturafum, & a- bilia loquar, ^ apertio labio¬

perientur labia mea, vtreda rum meorum erit retlitudi-
praedicent. nes:
*
Veritatem meditabi¬ Vctfi7- Jguia Veritate loqueturpa¬
4i 4i
tur guttur meu , & labia mea latum meu: & abominatio la¬
1
dcteftabunturimpium. biorum meorum efl impietas. |
42.
Iufti fiint omnes Termo¬ VerC S. In Jufiitia Jmm omnia elo¬ 4*|
!
nes mei,non eft in eis pra- quia oris mei, non eft m eis pro¬
utimquitl, neq; peruerfum. num,nec peruerfum.
Redi funt intelligenti- V<fr(.9. Vniuerja ipfia retiafunt m~ 43
45
bus, 6c atqui inuenientibus telligenti,& reti a inuenienti¬
feientiam. bus feientiam*
44 AccipiteDifiiplinam mea. Vertto. tAccipite Eruditione medm^ 44
8c non pecuniam: Dotlrinam non drgentu: & Scientiam
magis quam aurum eligite. potius quam durum eletlum.
Melior eft enim S a P i e n- Verf. it. dftuift melior cBSapien- 45
45
tiA cudis opibus pretiofif t ia margaritis: & omnia de-
fimis : & omne defiderabi- fiderabdia non aquabuntur ei.
lenon poteft comparari; V%unc igitur filii obtempe¬ 4«?

Nunc ergo filii audite me, Ibid. rate mihi: & beati qui <vias
44
VerCjt.
Beati q cuftodiut vias meas. meas cufiodient.
d i 1
/'•V .. .
 28
47 A udite Ervdition EMy
fapientes e fote ,td> ne rebel¬
latu eam.
48 Tieatus homo qui au fuit at
mihi, excubando iuxta fores
meas quotidiei obferuandopo-
fies ofltorum meorum.
Conqueri¬
tur S a p u 4? Sapientia (injuperetUm,
ENTiAfea iterum inquit Rex Sapientijfmtu) foris
Sophiftis
contemni : clamitat3*tn plateis ipfo dat vo¬
& exitium
cocemptO- cemfiam:
rum praedi¬
cit. 5° In capite tumultuantia cla-*
matyin ofiis portarum, in vrbe
ip/a eloquiaJua dicit.
51 yfquequoJimpliCes diligetis
fmplicitatem: & derifres de-
njionem dejiderabunt ,ful¬
ti odio habebunt fcientiam ?
Efarae tfj.li 5* Conuertimim ad increpatio¬ VerCxj.
Et,<«5,4.
iercm.*^. nem meam, en depromam vo¬
bis Spiritum meum, fcire vos
faciam verba mea.
52 Hropter ea quod vocaut, VerCx^.
renmflu,extendi manu meam,
non fuit qui attenderet:
54 Et cejfarefeciftis omne con- Verfxj.
fihum meumff mcrepdttonem
meamnoluifis:
55 Etiam ego in contritioneve- Verfiis.
firt ridebo : fuhfannaho 3 cum
venerit timor ve fler.
V6 -futim, inquam,veneritfcut VerCi7.-
def latio3timorvef er: & con¬
tritio Veftri veluii turbo vene¬
rit 3quum venerit fuper vos tri¬
bulatio anguf ia.
Verfjj.
Audite Disciplinam,
& diptc fapientes, &: nolite
abiicere eam
VcrCj* Beatus homo, qui audit
me,qui vigilat ad fores meas
quotidie: & obleruatad po-
ftes oftiimei.
Prou. i.
Vertio.
Sapientia (infupcr etiam,»
iterum inqtiitRex fapientiflimus) fo¬
ri S praedicat, iri plateis dat
vocem fuam:
Verfxi.
In capite turbartim clami¬
tat, in roribus portarum vr-
bisprofert verbafua,dicens:
VerCxi. Viquequoparutilidiligi-
tis infantiam,&llultiea qua:
fibi frint noxia cupient, &
imprudentes odibuntScien-
tiam ?
Conuertimini ad corre¬
ptione meam: en proferam
vobisSpiritvm meum,&
oftendam vobis Verba mea.
Quia vocaui,& rcnuiftis i
extendi marium meam, &
non fuit qui a/piceret.
Deipexiitis omne confi-
lium meum, & increpatio¬
nes meas rieglexiftis.
Ego q uoq; iri interitu vc-
ftro ridebo. Se fubfannabo,
cum VoBis id, quod timeba¬
tis, aduerierit.
Cu irruerit repentina ca¬
lamitas, Se interitus quaii te-
peftas ingrueriti quando ve¬
nerit fuper vos tribulatio Se
anguftia.
Tunc
 19
Tunc inuocabunt m e, & Vertis. Tuncinuocabut me, non
57 57
non exaudiam : mane con- exaudiam: manequarentme,
furgent, & no inuenient m e : non inuenient me:
j* Eo quod exofam habue- Verti?. Eo quod oderunt Scientiam, 5*
rint Disciplin am,&T 1- ^TiM.OREM.JeHOVj£
morem Domini nonful- non elegerunt.
*
ceperint.
Ncc acquieuefint Con- Vertjo.
59 acquieuerunt confilio 59
s 1 l 10 meo , & detraxerint meoyftreuerunt ymuerfam in¬
vniuerlte correptioni mtfa?. crepationem meam.
Vertji.
60 Comedent igiturfru&us (omedent igitur de fruElu 60
vixfuae,iuisque confiliis fa- Viafiua3ifi confiliisfuisfatura-
rurabuntur. buntur.
& Auerfio paruuloru inter- Vert j t. Quia requiesfimplicium in¬ C\
ficieteos, & profperitas ftul- terficiet eos: &pro fer it asfi ul¬
torum perdet eos. • torum perdet eos.
6i Qui autem m e audierit, Verf 5). Qui autem oboedit mibi,ba- 61
abfq-, terrore quiefeet, & ab¬ bitabit confidenter, requie-
undantia perrruetur timore fcetd timore mali.
malorum ftiblato.
Quapropterre&e ac fapienter
vir Sapiens concludit &
admonet:
Melior eft S a p 1 e n t i a, Sap. e. in Grato non extat Codices. Pron.i«,)».
verti.
quam vires: & vir prudens, Ecclct?,i8-
Eccl. 7, i*.
quam fortis.
<4 Audite ergo (quoque) Re¬ Verti. «Audite igitur Regesat¬ * 4 Magnates
adiuftitiam
ges, & intelligite, difeite iu- tendite , fft difeite tudices fi¬ & Sapien¬
dices finium teme. nium terra. tiam ad*
hortator
Prasbete aures vos qui co- Vcrttj. «Aures prabete moderato¬ Sapiens.
65 65
tinetismultitudines, &c pla- res populi, quique Orationum
cetisvobis in turbis nationu.- multitudine gloriamini.
66 Quoniam data eft a Do¬ Vert4. Quoniam diD 0 m/N 0 vo¬ 66 Rom.ij.l.

mi n 0 poteftas vobis, & vir- bis dominatio data efl, 0*po¬

tusab Altis simo,qui in¬ te flas ab «Altiffimo, quim ope¬
terrogabit opera veftra, 8c ra inquiret veftra, & confilia
cogitationes fcriitabitur. perfctutabiiiir.
67 Quoniam eum effetis mi- Vcrf f. Quomdm quum effetis mi- *7

d 3 r.
 3®

nijlri Regni eiks tiOnYeSle m- niftri Regnorum, non rc&c

dkdfiis, neque legem confirua- i u d icaftis jn ec cuft od i ft i s L e-
fis, nec confilmm ei eflisfe- g’e m IV $ f 111 a?,, neque fe¬
quuti. cundum voluntatem D e i
ambtilaftis.
8 Horribiliterfuperucnietvo- VeiEs. Horrende & ckoappare- 6 8
bisrepente, quoniam iudi- bit vobis : quoniam iudi-
cium m pYOceYes feuerifjimum cium duriftimumkihis, qui
exefcebitur. praefuri t,'fiet.
69 Upam mfiini hemina digni Veri!7. Exiguo enim concedetur
fimi mifericordia: in potentes Mifericordia: potentes aute
vero inquiretur acriter. potetcr tormenta patientur.
70 Verf*.
Deut.io,i7- D^ec enimperfinx cuiufqua Non enim fubtrahet per- :7o
i.Par. 19,7
Iob.54,19. parcet omnium 7) 0 m i n v s, fona cuiufquam D e v s, nec
Eccl.jj.ii.
Ad.10,34. nec nlagriitudine ^Verebitur 3 verebitur magnitudine cu¬
Rotn.i,ii. quoniam tam infimum 3 quam *
Galat.t,*. iufquam : quonia pufillum
Ephef.6,9. fummum ipse creauit,^pa- & magnum ipse fecit, & ae¬
Colof.j, 15.
i.Pct.1,17: nter prouidentiam habet 0- qualiter cuta eft illi de >0-
mnium. mnibus.
71 ‘Totentibus vero vehemens Vcrf.f.
fortioribus autem fot- 71
inflat inquifitio i tiorinftat cruciatio.
71 CNloneFlfapientia,neque in~ vcffjo. Nori (enim) eft fapf entia, 71
telligentia± neq> confilmm con- non eft prudentia , non eft
trafEHOVAM; confilftl contra Dominvm.
(7S(am) (Nam}
Tuam veromanumvtquis Sap.i A.
73 Verfi 15. ■
Tuam 6 Domine , ma¬ 73
Etia Crea- effugiat3fieri non potefl: qnifpe nu effugere impoftibile eft :
t v r a vin- Verfi 7.
didUrn ex- Mundus ipfi iufiorum vindex eriam vindex eft O R B I S iu-
erietiufta efl. /
inmalos. ftorum.
Sap.j.^.18. Sap.f.'
sAdvos igiturffeblahtfir- Ad vos ergo Reges (nonabs 74
Ec vfquead 74 vc tEfd.
finem. Et, mones mefo tyranni, vt difca- funt
re Sophiis nofteritcrfi acclamat)
Cap.ij.
tisS api entia m, neque ofi hi fermones mei, vt difeatis.
fenfitis. Sapientiam, & no excidatis.
Verfi rf.
75 J$ui enim iura officiaqifan- Qui enim cuftodierint I v- 75
Uitatis fdncie conferuauennti s t 1 t 1 a m, iufte iudicabun-
fancii cenfibuturfhisq; mftitu- tur ; & qui didicerint iufta>
VerC*.
tfhabebunt quodreffondeant. inuenient quid refpodeant.
76 Expetite itaque firmones Concupifcite ergo fermo- 76

lies meos, 1
nes meos,diligite illos,& ha¬
bebitis Disciplinam. ,
Si deledramini fedibus & Ibid.
Vertu
fceptris,o Reges populi, di¬
meos ac de fiderat e, & Erudi¬
tionem confequtmim.
Si itaque foliis fieptrisque 77 Num.i7,i«
iR.eg.i4.il
delectamini, Reges populorum, j.Reg.j,?.

ligite Sapientiam, vt in honorate SavientiaMjW

perpetuum regnetis. m perpetuum regnetis.
VcrCij
Diligite (6 diligite) Lv-
m e n Sapient IjE omnes, In Grato non habetur.
78
qui pneefhs populis.
Multitudo enim Sapien- Sapientum autem multitu¬ 79
tum lanitas eft orbis Terra¬ do e Ei OMundi falus "Rex
rum : &r Rex lapiens ffcabili- prudensflabilimentum populi:
mentum populi lui.
Ergo accipite D i s c i p l i- Quapropterfirmomb. meis 80
n a m per lermones meos,&: erudimini, vtihtatemperci¬
proderit vobis. pietis.
Difcite igitur, d mortales,
Sapienti AM!
&
Sap. r.
Diligite Ivstiti AM,qui Diligite IV stiti a u,qui ^Reg.j.j.
verti. Elii. 56,1.
iudicatis Terram. iudicatis Terram.

i i.

GRADVS PROLO¬
GE T I c v s
SECVNDVS.
Audite filii Discipli- Prou. 4.
verti. eAudite filii Difciplinam Sz Sapientiam
euilque fru¬
m A m Patris, & attendite, vt D atris: attendite adfiien- dum &via
fciatis P RV DENTIAM. dam Intelhgentiam. ejuarrenda,
inqueilla
D o n v m bonum tribuam Quia Do Urinam bonam do conftanter
perfeueran-
vobis. Legem meam nc de¬ vobis: Legem meam me dere¬ dum docet
c admonet
relinquatis. linquatis. Sapiens.
 Corrc&io
Oki cum
^orrect/onem/e- DisciplinamDomi- 84
Izcicia fe¬
renda. hov JEyfili mi, ne abucias, & ni, fili mi, ne abiicias} nec
Hcbr. iijj.
Apoc.j, 17. ne tadio afficiaris propter in deficias cum ab £0 corripe¬
crepationem eius: ris :
Jihiem enim diligit f Eis o- Quem enim diligit D o- \*1
vah increpat: & y elutipa¬ minv s,corripit, Sc qua fi pa¬
ter filium,quem yalde amat. ter in filio complacet fibi.
^Apprehende correilionem, PfftU. 4.
86
ver f. 1/.
TcneDisciPLiNAM,nje 86
ne dimittas: cufiodi eam, quia dimittas eami cuftodi illam,
tpfaeil vita tua. quia ipla eli via tua.
87 Verit ATEMeme^ne Prou.aj
Veritatem eme,& no¬ §7
Verfi*.
vendas: eme Sapientiam, e- li vendere Sapient;a m,&
rudiitonem Z$ mtelhgentidm. Doctrinam&Intei-
iigentiam.
88 'iMane femina femen tuum, Ecd. H. Maae (quoque) {emina le¬ 88
verf/5.
& vejferi nequiefcere facias nientem tuam, & velpere ne
manum tuam * ceflet manus tua.
89 'Dulcis quidem ed Lux, & Ycrf.7.
Dulce (enim)L VMEN, &C S 9
iucundumeB oculis intueri So¬ delectabile eft ocalis videro
lem. Solem.
Extcrrratur Vade ad formicam piger, Vade ad formicam, 6 pi¬
piger ad la¬
bore & Sa¬ 'inde vias eius, Z$fapiens efio. ger, & confidera vias e ius, 8c
pienti* Au¬
diam atque difce Sapientiam.
leftiga- Cui eum non fit dux,necpra-
tionerti.
Qua?,curti non habeat du¬ 9i
fecius, nec dominus. cem , nec p receptorem, nec
principem.
9* Tamen parat in aflate cibum Parat in eftate cibum fibi
fuum, congregat in meffie e fiam 5c Congregat in melTequod
comedat.
93 Vfquequo piger dormies ? veifo Vfqucqao piger dormies? 93
quandofurges dfomno tuo ? quando confinges a fomno
tuo?
Darum fiomnoYum , parum Paulluliim dormies,paul-
dormitationum capiendo, parum lulum dormitabis, paulim
complicationis manuum ad lum conferes manus vt dor¬
dormiendum: mias.
Et veniet tanquam <~uiator VetT-J: Et veniet tanquam viator
egeflas tua, & paupertas t egeftas tua,&pauperics qua¬

li vir

fugiet a re.
Qui congregat in Me
97
omnino fciens:
Sedit in foribus don
fuz fu per feliam in exce
j vrbisloco,
( Vt vocaret trafeuntes i
gigantes, Sc in profundis in¬
ferni conuiu^eiils.
Qui .n. applicabitur illi ,
dcfccdic ad inferos: namqu
abcefferitabea, faluabitur.
reconde tibi.
Fili,honora Dominvm;
& valebis: praeter eum vero
ne timueris alienum.
Serua Mand ata mea,&
vities-: & L egem meam qua-
fi pupillam oculi tui.
Liga Ea in digitis tuis,fcri-
be illafn in tabulis cordis tui.
Dic Sapientiae, foror
tanquam vir clyp eo armatus.
s
e
; Proil.io JQui cogregat in aflate,filius 96
’ VcrEj.
intelhgens efi: qui vero dormit in
>. mejje, filius efi confundens.
Prou. 9.
Mulier fluita tumultuatur,
V„C„ fimplex efi, & nefeit quic-
quam.
S Verfi4 Et fidet ad ofliu domusfiux 98
fuper fedem, in locis excelfls ci-
uitatis.
• Ver£ ij.
Vt vocet trafiuntesper via, 95»
qui dirigutfemitasfuasflkens*
Verf. i«. Jfuifqups ett fimplex, decli¬
t net huc, 'efi carenti corde dixit.
, Vctfi7. tAqua furata dulces junt:
& panis abfioditusfiuauis eft.'
C VerCig. Et neficitfimplex quodmor- 1
tuifum ibi, in profundis inferni
fiunt muitati ab ea.
Ex Se-
ginta.
, Prou. 7.
Verfi.
(O) fili mi, cuflodifirmones }103 Exhortatio
ad SAPISN?
meos,& pracepta meareconde TIAM , &
apud te. obferuatio-
nempr*ce-
Exi xx. p torum.
Verfi. Qiflodipracepta mea, (fi vi- K
ues, (fi Legem meam tanquam
pupillam oculorum tuorum.
Verfj. zAlhge ea digitis tuis, ficribe J0
ea in tabula cordis tui.
Verf4
SDic S a p 1 e n t ue ,feror iC
 3.4

mea.es tu i propmquam,l n- mea es : & Prvdsntiam

TELLIGENTIAM Voca: vocaamicamtuam.
IG7 Vt cujlodiat te a, muliere a- Verf }. Vt cuftodiat te amuliere
liena, ab extranea, qua fermo- extranea, & ab aliena quae
nesfuos lenit. verba lua dulcia facit.
168 Ne declinet ad vias eius cor lbid. Ne abftrahatur in viis il¬
Veri! i5.
tuum, neque oberres in [emitis lius mens tua, neque deci-
eius. pia#s femitis eius.
109 e*Multos enim ^vulneratos Verfxs. Multos enim vulneratos
cadere fecit: tffortes omnes oc- deiecit, & fortiflimiquique
cifiems. interfedti funt ab ea.
IIO Via inferni,domus eius,de- Vetf.17. Vi? inferi domus eius,pe¬
fcendentes ad cubicula mortis. netrantes interiora mortis.
Sapisntia ni Quando intrauerit Sapi- Prou. x. Si intrauerit Sapientia
Vcrfro.
via & fcor- entia cor tuum: cognitio cor tuum, & Scientia ani¬
catior, e cu
Sophiftisii- anima tua dulcis fuerit: mae tuae placuerit
berat.&di-
m Cogitantia cuflodiette. Verfit. Consilivm cuftodiet te.
tmbouam. Intelligentia conferuabit te. 8c Prvdenti a feruabit te.
”3 Vt eruat te a, via mala, d Verf ix. Vt eruaris a via mala,& ab
viro loquenteperuerfoates: homine qui perucrfaloquitl
114 Jthii derehnquutfemitas re¬ Verf 13. Qui relinquut iterre&u.
tias, vt ambulent per vias te¬ &ambulatp vias tenebrofas.
nebrico fas : Vetf 14. Qui Lxtancur cum male¬
»5 Jfui lataturfacere malu,ex- fecerint, & exultantin rebus
ultant inperuerfitatibus mali. peflimis:
116 Quorufemita peruerfs sut, Verf 15. Quoru viae peruerf? funt,
£5? peruerjifunt m viisfuis. 3c infames greflus eorum.
117 Vt eruat te, inquam, d mulie¬ Verfrtf. Vt eruaris a muliere alie¬
re extranea, ab aliena qua elo¬ na, & ab extranea, qua: mol¬
quia fita emollit. lit fermones fuos.
118 £)ua de ferit duce adolefcetia Verf 17. Et relinquit duce pubertatis
fua,patii Vei fui oblita efi. fu?,&pa&i Dei fui oblita eft.
n9 Jfuidinclinamt ad mortem Verfi8. Inclinata eft enim ad mor¬
domus eius, & ad mortuos fe¬ tem domus eius, & ad infe¬
mita eius ducunt,. ros femita: ipfius.
no Omnes ingredientes ad eam, Verf 19. Omnes quiingrediunrur
non reuertentur, nec apprehen¬ ad eam, non reuertetur, nec
duntfemitas vita. apprehendent femitas vitae.

1 Vt am-
 35
| Verf 10. Vt ambulesyincjHamper viam
121
Vt ambules in via bona: 121

& calles luftorum cuftodias. bonorum, ftmitas iuftorum

cuftodias.
112 Quare feduceris, fili mi, Pron.j. Et vt quid dcleUaberis, fili 122
Vetf.it.
ab aliena,& foueris in linum miy cum aliena} amplecteris
alterius ? Jinum extranea3
I2j Relpicit D d m i n v s vias Verf 11. JQuando coram betilis Jt~ 113

hominis, & omnes grefifus h 0 V ah [nnt via viriyftf omnes

eius confiderat. femitas cius ponderat. .

124 Iniquitates fua: capiunt Verfii.
impium, & funibus pecca¬
torum fuoru conftringitur.
I2J Iple morietur, quia non Veir.t}.
habuit Dijciphnami&. in m ul-
titudine ftultitiae fuae deci¬
pietur.
Omni (igitur)tuftodiafer- Prott. 4.
116
Verf i}.
ua C 0 r tuum, quia ex ipfo
Iniquitatesfua capiet ipftim »4
impium, £2*funibus peccati ftu
tenebitur.
Ipfe morietur3 eo qudd. non 125
audiuit. eruditionem : & pro¬
pter multitudinemftultitiafua
errabit,
‘Era omni cuftodia(ergo)fer- 12 6
uaC 0 R tuum : quia ex ipfo COR.

vita procedit. funtegrejjitsvita.

Remoue a te O s prauum, Verfi4. ‘Eenioue dteperuerjitatem. 117
OS.
&c dettahetia labia nnt pro¬ Oris , prauitatem labio¬
cul ate: rum elonga d te.
O c VI i tuife&a videant, Verf tj. 0 c m l i tuiadreSium ajftr- ii 8 0.6 VLI.
128
&: palpebrae tuae praecedant ciant$d.palpebra tua dtrigant
grelTus tuos. viam tuam coram te.
1^ Dirige lemitam P edi bvs Verfi<. c.Ponderafemitam PedvM 119 PEDES,
Vel inctflas.
tuis,&oes vi^tu^ftabilient. tuoru,& oes via tua dirigatur.
Vetfi7. OXg declines ad dexteram>
130 Ne declines ad dexteram* 130

neque ad finiftratn , aUcrtc neque adftniftram: remoue pe¬

pedem tuum a malo. dem tuum d malo. . !

Si enim Sapiens filetis, tir Prou.9. Si Sapiens fueris, fapiens e- i-p

131 Verf n.
bimetipfieris; fi autem illu- ris tibi : fi ver o iUufbr3foluslues
for, folus portabis malum, i poenas.
S V M M A.
132 Sapientia m ^Disci¬ Sap. ?. Nam qui Sapientiam *3*j
Verf 11.
plina Mqui abiit infelix eft: T>i scipli N.AMque pro ni¬
&; vacua eft Ipes illorUm, &: hilo ducitymijerefiyffesqueta-
labores finefru<ftu, &inuti-, liuvana:& labores infrucluo-
lia Opera illorum, fi3atque opera torum inutilia.
c 1
---f
 ,3*

S®^3rasfe;^2®Sfc®«-fe.©^3SSi^&«S!2>i5i
I I I.
GRADVS PRO
LOGETICVS
TERTI V S.
JshfidfitSA r ie ntia,&
X Quid eft S a p a,&, i33
i enti
quomodo orta, fuerit Referam, quemadmodum facta fit,re-
nec celabotjosMyflena Jed a
} feram, & non abfcondam a
prima origine inuefiigabo co- vobis Sacramenta Dei, fed
gmtionem eiusy atque tn aper- ab initio natiuitatisinuefti-
tumproferam 3neque veritatem gabo, Seponam in lucem fci-
prat er ibo. &:
entiam illius, non prseter-
ibo veritatem.
13 4 Efl enim Sp iritv smEa Sap.7.
verf. ii.
Eft(etenim)in SAPIENTIA i34
Intel/igens ySdnSlus yStmpleXy fpiritus Intelligentiar, San¬
Multiplex, Subtilis ,EMobilis, cus, Vnic9, Multiplex, Sub¬
llluflm, Impollutus y ‘Terfli- tilis, Difcretus, Mobilis, In¬
cuus, Innoxius, Bomfiudiojus, coinquinatus, Certus, Sua-
tAcutiis y Expeditus , B en e fi¬ uis, amans Bonum, Acutus,
cus > qui nihil vetat Benefacere,
V! Ffumanusy Stabilis,Certus, Verf 13. Humanus,Benignus,Sta- ijj
Securus, omnia perficiens, at¬ ,
bilis Certus, fecurus, omne
que per omnes Spiritus intelh- habes virtutem, omniapro-
gentes, puros ,fubtiltffimos que fpiciens,& qui capiat omnes
permeans. fpiritus, Intelligibilisj Mun¬
•15 Verf i+.
EMufiiu* enim eU motus, dus,Subtilis.
quem agilitate fiua non fuperet Omnibus enim mobili¬
Sapient /a,quapropter bus mobilior eft S a p i e n-
fuam puritatem per omnia per> i t a : attingit autem vbique
tinet ac permeat. propter fuam munditiam.
r37 . EU enim Vapor ^virtutis Verf tj-
Vapor enim eft virtutis i37
UD.e i y & defluxus gloria 0- D e 1 ,bc Emanatio quardam
mnipotentisjincerus: quapro- } eft Claritatis Omnipotentis

/incera:
 37
fincera: Scideo nihil mqui- pter nihil polluti in eum cadit.
natum in eam incurrit.
Verr.*<;
I3s Candor fiquidem eft L v- Etenim Lucis aternafflcn- 138 Hebr.i.’
cis secernar, & Speculum fi- dor efly atque ffeculum virtu- WUC}'
ncmaculaD eiMaiesta- ttsDiiy nulla afferfum, eiuf
TiSj&imagoBoN itatis que imago 1Bonitatis.
illius.
Eft ( quoque) S A P I fi N TI A Ibid. ' ESI ('etiam) 1 p SX ffcdofior I39 J,
*39
(harc) fpeciofior S O L E, & fu- Sol Eyfupraque omnem afiro-
per omnem dilpoficionem rum Jitum collocata, & luci
ftellarumy iuci comparata comparataprior inuenituri
iriuenirurprior.
14© illi enim fuccedit nox. Ve. ,0. Hanc enim nox excipityS a- 140'
Sapientiam autem non pientia m autem non vin¬
vincit malitia. cit malitia.
H1 A tangit ergo a fine vfque Sap.g. 'Pertingit autem ab extre¬ 141
ad finemfortitcr,&difponit mo ad extremum fortiter, at¬
omnia fuauitcr. que omnia vtihter moderatur.
*4* Clara (etiam) eft, Sc quar Sap.«. Traclara eSly qua nun¬ I4i'
VcrCi j.
nunquam marcelcit Sapi¬ quam marcefiit S a p i e n-
entia. T I 'A.
Sap. *.
>45 Gcnerofitatem illius glo¬ ,VerCj. SKobihtatem Eius bocillu- *43
rificat , contubernium ha¬ firat, quodvnd cum Deo vi-
bens Dei; fed & omnium uity ‘Doiintv sque omnium
Domikvs dilexieillam. illam dilexit.
j*44 ( Harc) pr^occupat, qui (c Sap.tf. zAnteuertcm, fui fiudtofis
Verti*. d44
concupiicuntjVt illis fe prior fi offert cognoficendam.
oftendat.
Quoniam dignosfe,Ipfa VerCt7- Quia fi dignos Ipfa quarit »45
*4f
Circuit quasrens, &: in viis 0- circumeundo, atque iri viis be-
ftendit Le illis hilariter, &in neuolc fi illis ofiendity m omni-
omni prouidentia occurret que cogitatione eis occurrit.
illis.
t4<S Hanc (Sapientia m) a- Sap. *. Hanc ego dilexiy&diuuen- 14 6'
maui, exquifiui Eam aiu- tute mea quafiuiy aeffonfam
I uetutemea,& quaeftuifpon-
1 fam mihi Eam alfu mcre,& a-
mihifludui adwngerey amore-
que pulcntudmis euts captus
1 mator fadd9 fum formas illi*. fum:

e 3
 38

»47 JSrf/» (inefraudepercepi, fi- Sap.7. Hanc fine fi&ione didici» »47
VcxCij.
ne inuidia communico , diui- & fine inuidia communico
tuisque eius non abfiondo. Schoneftatem illius.non abf-
condo.
Nunc,defefc,{icinquit
; Sapientia
148 f e m 0 v a h pojfedit me Prau. 8. D 0 m i n v s pofledit m e 1.4.8
! principio vix fux ante opera fua
ex eo tempore.
VcrCii.
in ifiitio viarum fuarum, an¬
tequam quicquam faceret a
i principio.
i
i

VerC. jj.
Sv

Eccl.t4.14. 149 Ab arterno ordinata fum, 149

but, a principio, ante Terram.
ryo JQuum nondum ejfent 'vo- VcrHi4.
ragines , formata fum, quum
nodum ejfent fontes abundari-
tes lAquis,
»S» eAntequam montes funda¬ V*tf. 15.
ti ejfent, ante colles firmata
fum*.
Vpondum fecerat Terram, VciCtf.
plateas, tffummitdtempul-
uerumOtbis.- ; ; V»
Jguandoprxparabat Cxlos, Veit.iy.
illic eram: quando defiribebat
circulum infuperficie Abyffi:
»H Quando firmabat cxlos de- Vctf.iS.
fuper,quando roborabat fontes
fontes aAbyjfi :
*n JQuando ponebat marijla- Vctliij.
tutumfuum, ifi aquis,ne tranf
irent littus fuum: quando de-
fcribebat fundamenta Terra:
Eram apud E vn. velma- Vcrtjo.
lumnus, eram i» latitiis quo¬
tidie,^ ludo coram illo omni
tempore:
& ex antiquis antequaTer¬
ra fieret.
Nondum erant Abyfll, &
XJ°
Ego iam concepta eram,nec
dum fontes Aquarum eru¬
perant.
Nec dum montes graui iyi
mole conftiterunt ante col¬
les E g 0 parturiebar.
Adhuc Terram non fece¬
rat , & flumina, & cardines
orbis Terra:.
Quando prarparabat Ca> IC2
H/
los,adera: quando certa le¬
ge & gyro vallabat Abyflos:
Quando arthera firmabat'
furlum,&librabat fontes A-
quarum.
Quando circudabat mari tcc
)
terminum fuu, & legem po¬
nebat Aquis ,.ne rranfirent
fines fuosrquando appende¬
bat fundamenta Terne,
Cum E 0 m cuncffca
|
e r. a
l$6
componens : & deledtabar
perfingulos dies, ludens co¬
I
1 ram Eo omni tempore:

Ludens

Ludes in orbe Terrarum:
*J7
& delicia: mea: effe cum filiis
hominum.
ijS Ego (Hhochmah) ibid.
V«..n.
Sagientia habito in con-
Elio,& eruditis interfum co-
gi tationibus.
Timor Domini odit
1*9
malum, arrogantiam & fu-
perbiam •, & viam prauam,&
os bilingue deceftor.
16o Ego diligentes m E,diligo: VerC 17. quarentes me,muemunt me.
& qui mane vigilant ad M e.
inuenient me.
161 Inviis IvsTiTi^Eambu- VetCio.
lo , & in medio femitarum
iudicii.
161
DominvsSapientia
fundauit Terram, ftabiliuit
Casios Prvdentia.
16} Sapientia illius eru¬
perunt Abyfli, &: nubes rore
concrefcunt.
164 Quis afeendit in Casium Prou.je
VcrC4,
atque defeendit? Quis con¬
cinuit Spiritum in manibus
filis ? Quis colligauit Aquas
quafiin veftimeto?Quis fuf-
citauit oes terminos Teme ?
QvodNomen esteivs.
dc quod NomenFilik-
iusut,nofti?
x5j Comede (itaque) fili mi.
Mel, quia bonum eft, & fa-
uum dulciffimu gutturi tuo:
i<?<? Sic & Do&rina S a p i e n-
t 1 & Animas tuas,- quam cum
5*
Verti ji.
Ludo m Orbe Terra eius3fi U7
deleSlationcs mea cum filii/ ho¬
minum»
Ego (rvQ-ft Chochmah) 158
Sapi entia habito in afiu-
tia: fificientiamcogitationum
inuento.
Verflij. Timor Jehov JEtfiodio
habere malum, Juperbiam fi
arrogantiam3fi 'viam malam,
ii os loqnens 'peruerjitates odi.
Ego diligentes me diligofi 160',
Ter finf itas fv stitit 161
deduco in medio femitarum iu~
dieii.
diutii avius iterum Sapientem.
Prou.}. JEHOVAHin Sapien¬ 16%
tia fundauit Terram, fiabili-
uttCalos in Intelligentia.
VetCio.
In Scientia eius abyjfi 16} \
ruperunt fi fi, fi Cali fiillant
rorem.
Quis afeendit in Calum fi 164.
defendit ? ^uis collegit ‘‘ven¬
tum inpugillisfilis? <^uis con-
gregamt Aquas m'vefiimento ?
Jfiisfiabiliuit omnes terminos
Terra ? Jz>uod Nomen eius3 fi
quod Nome n F i l 11 eius3fi
nofii ?
Prott i4 fomede 3fili mi, mel, quia lgS
VerCxj.
bonum e A: fifauum, qui dulcis
eilpalato tuo:
VerCi4. Sic cognitio S a p 1 e n- 166
t ije fiiauis erit anima tua, fi
!
 40
inuenies eam: td erit merces:
& exTpettatio tua. non excide¬
tur.
GRADVS
LOGETICVS
QJV A R T V S.
Sapientia, 167 ?EHOVAHdatSA?IEN-
Scientia S
Intelligen- TIA M, ex ore eius egreditur C0-
tia dona
Dsifuat. gmtio & Jntelligentia.
IZgcondet r effis ejfentiam,
fcutum erit ambulantibus per-
feffe,
169 Vt cuflodiantfemitas iudi-
: ZZ) rviam mifencordium
eius cuflodiet.
Tuncintelligesluflitiam
Judicium, & 'Tsfffitudmes, tz>
omnemfemitam bonam.
eQuo notum ejfet, Solem ad Sap.
gratias tibi agendas praueni- Vcrf-18- quoniam oportet pr^uenire
endum ejfe, atque te fub lucis
Tu(fEHOVAH) doCUlfii Sap. 16.
V eif.8.
hojlesnojlros, te eum ejfe,qui 0-
mm ex malo eripis.
Tu[Jehovah) vita &
mortis pote flatem habes, ad
portasque inferorum deducis
reducis.
Uenediffio Je hov je di-
inuenerisjhabebisinnouif-
fimis fpem, &: fpes tua non
peribit.
I V.
PRO
167
DoMINVsdatSAPIEN-
tiam3& ex ore Eius Prv
DENTIA & SC1ENTIA.
Cuftodietredorum falu-
tem, & proteget gradientes
fimpliciter,
^erC8i Seruans femitas I v s t 1- 169
t i je, & vias fandorum cu-
ftodiens.
Tuncintelligesluflitiam.
Ver f.9.
& iudicium, & arquitatem,
& omnem femitam bonam.
Vt n o tum omnibus edet,
Solem ad B en e d i ct i o-
m tvam,& ad orientem
L v c 1 s T e adorare.
Tu (D o m 1 n e ) es, q ui li¬ 171
beras ab omni malo.
Verti j.
Tu es,D omin E,quivit£e
& mortis habes poteflatem,
& deducis ad portas mortis
atque reducis.
Benedidio Domini di-

uites facit, nec fodabitur eis
affli&io.
}7*
Turri s fortifli ma N 0 m e n Prou.18
Domini: ad ipfum currit
iuftus,& exaltabitur.
l7$ Mulra cogitationes in Prou.jj.
corde viri, voluntas autem
Domini permanebit.
i76 Equus paratur ad diem Prou. 11
belli. Domino autem falu-
tem tribuit.
>77
Multi requirunt faciem Pro. 19.
principis, & iudicium a D 0-
mino egreditur finguloru.
178 Sicut diuifiones aquarum.
Veif 1.
ita cor Regis in manu D 0-
mini: quocunque voluerit
inclinabit illud.
Omnis via viri re&a libi Verti.
779
videtur; appedit autem cor¬
da D O MI N V S.
180 Sortes mittutur in linum, Vcrlu Prou. is
ledIDomino temperatur.
1S1 (Quocirca) habe fiduciam Prou. j. dictum eius.
Vcrtj.
in D 0 m 1 n 0 ex toto corde,
& ne innitaris Prudetia? tua?.
i8z Reuela Domino opera VerCj!^
tua,& dirigentur cogitatio¬
nes tua?.
183 In omnibus (igitur 6 mortalis) Prou.j.
Verttf.
viis tuis recognofce D 0 m i-
n v m: & I p s e diriget femitas
tuas.
184 { Ne fis lapies apud temet- Ver£7;
ipfum : Time Devm,& re¬ time I e h ov a m}& recede d
cede a malo. malo.
185 Mihi dedit Devs dicere ■ Sap.7. Devs mihi dedit ex fen- ■
VerCij.
ex lententia digna horum | tentia dicere, ac pro dignitate
41
J
tet,nec apponit e h 0 v a h
dolorem eibenedtSliom.
Vt turris fortis eH Nome n *74■
fieho v & : ad ipfum curret
mfiusy 3 exaltabitur.
±Multd cogitationes fmt in 175 *
corde viri, cofilium autem fi e-
hov JEpermanet.
Equus paratus efl ad diem 1-/6
belli:fed J e h 0 vjEeBipfa fa¬
tus.
cl"Multi quarunt faciem do¬ 177
minantis : & d f E H O V A
proficifcitur ludlClU Vnwfuiufq;.
ZJelut nuuli aquarum esi 178
cor Regis m manu f e h ov m:
ad omne quod vult, inclinat il¬
lud.
Omnis <z>ia retia en in ocu¬ *79
lis eius:ponderat autem corda
Jeiiovj.
In finum proiicitur S 0 R s. 180'
dJehov ah efl omnem-
Eide f E hov;e toto corde tuo, 181
3 intelhgetia tua ne innitaris. dendum.
Deuolue ad Jehov am 181
opera tua: firmabuntur co¬
Pfal.j7, v.f.
gitationes tua. 1. Pet.j. 7.
In omnibus njiis tuis reco¬ r83
gnofce Eum , $3 Ipfi dirigetfi-
mitastuas.
EKpfisfapiens in oculis tuis: 184
f ‘
 4*

eorum qua dantur, cogitare: quse mihi dantur,quoniam

quoniam Ipfi Sapientia dux ipse Sapientia dux eTt,
ett3f$ Sap lentum moderatbr. VetC 16. dc Sapientum emendator.
x8 6 Nam m manu Ipfius fumus In mahu enim Illius & lU
tum noSy tum firmones nofiri, nos, & Termones noftri,& 0-
1 omnis etiam prudentia 3fiien- mnis Sapientia,& ope¬
tiaque opificiorum. rum Scient i ^&D is c i-
PLIN A.
187 &Mihi autem dedit D e y $, Verf:i7. Ipfe mihi dedit horum. 187
eorum qua fiint in Natura ve- qu? funt Scientia m vera.
ram cognitionem. H£Ec,porro,qiiam dat D e v s
m S a p 1 e n t : a adifica- Prou. p. SAl>iiNTiA redificauit 188
Verri.
uit domum fuam3 excidit colu- hbi domum , excidit colu¬
mnas ficosfiptem: mnas lepteirij
185 Immolauit viElimam fitdm, Verf. i. Immolauit vi&imas fuas. a*
mifcuit vinum fiuum3etiam ap- mifcuit vinvm, & propo-
parauit menfam fuam. fuit mcnTam fuam.
19^ £fylifit puellasfiuaSyVocauit: VerCj. Mifit ancillas fuas, vt vo¬ 190
fitper fiummitates excelforum carent ad Arcem, & *d moe¬
ciuitates; dicenda. nia duitatis.
Sapiintia 191 Quifquis efl fimplex3 decli- Verf:* Si quis eft paruulus, veni¬ 191
ad fe mili¬ net huc. (farenti corde dixit at ad m e : &infipicntibuslo-
tat omnes.
quoque
quutaeft, -
X91 Zlenite 3 comedite panem VirC;. Venite,comedite panem itji
meum3 & bibite de njmo quod meu,& bibiteV 1 n v M,quod
mifiui. miicui vobis.
29J Relinquitefimplices viam ve- V?rf i. Relinquite (ergo ) infan¬ m
ftriWy eviuctis; & incedite tiam, & viuite, & ambulate
perviam Intelligentia. per vias Prvdenti^. (Quas
Ego fideliter monftraui,& pater¬
ne commendo vobis.)

Hi
V. GRADVS
 GiADVS PRO-
LOGETICVS
QJV I N T V s.
194 Qui'Bonvs eft,hauriet
gratiam aD o m i|No: qui au¬
tem confidirincbgitaticini-
busfuis^infipiens eft.
•Viti mali hon cogitant
iudiciiim: qui autem inqui¬
runt DomInvm, animad-
Uertunt o mn i a.
& Benedictio D 6 m i n i fu-
per caput iiifti: os autein im¬
piorum operit iniquitas.
Abominatio Domini
cft omnis illufbr, & cu S1 m-
pLiciBvsfemiociriatio cius.
198 Ipse deludetillufbrcs, &
m Anfu e tis dabif gratiam.
Abominabile Domino
cbf prauum,& voluntas eius
iniis q (impliciterambulat.
19$ Qui peruerfi cordis eft,
non inueniet B o n vm,&qui
vertit linguam , incidet in
malum.
Melior eft pauper ambu¬
las in (implicitate fua, quam
diUesin pratlis itinenb^ luis.
Quid prodeft ftulto ha¬
bere dmitias, eum S a p i e n-
emere nonpoflit?
-j tum'Bonus hauriet beneplaci¬
ajz v ov h,& 'virum4
matirnm., cogitationum conde¬
mnabit fB e v s.
Prou.i*
Viri mali non intelhguni
Vertj;
iudicium : quarentes aitem
J e k o v a m intelhgunt 0-
mnia.
Prou.xo
'BenediSliones funt fuper
Verl.fi.
caput iudi: os autem impiorum
operit iniquitatem.
Piou.). Abominatio $ e Hor JEefl
VtxL);
peruerfus: & cum TZgftisfi-
cretum Eius.
VerCj4. 'Profeclb illuforibus lp se > 19S
dit,&>bttmihb.dat gratia.
Prou.n. ^Abominabile J e h o v je
VcrCto.
funt peruerfi corde: & perfecit
rPeruerfiis corde non mue-
: &qui 'vertitur tn
lingua fua, cadet m malum.
'Eraflantior eflpauper\qui
ambulat mperfeflionefuatqua
peruerfus viis, d ipfi dtues.
Vt quid e fi pretium in ma¬
nufulti,‘-vt emat Sapien¬
ti a m, & cor non eft ei.
 44
Prou.15. TimorDomii^i Difci* 20 t
2.0 Z Timor Jehovm,eru¬ Vertjj.
ditio Sapientia;:^ ante plina Sapientiae :& glo¬
gloriam humilitas. riam prqcedit H vmilitas.
ZO}
iO} Qmm venit fuperbia> venit Prou.it. Vbi fuerit fuperbia,ibi fu¬
Verti.
(fi ignominia: ifi cum humili¬ erit & cotumeha: Vbi autem
bus Sagientia: eft Tfumilitas, ibi & Sapientia.
7>ronerb.i6. v. 5. ^Abominatio Prou.i<r.t.5. Abominatio .n.

Jehovje eflomnis elat9 corde. D 0 m 1 n i eft omnis arrogas.

204
IO4 In corde inteUigentisrcquie- Prou. 14 In corde Prudetisrequie-
Vertjj.
ficit Sapientia: at inme- fcit S A p 1 £ n t 1 a : & indo-
diofi ultorum ipficognofcitur. dtos quosque erudiet.
lOj Jjhti graditur cum Sapten¬ Prou.ij. Qui cum Sapietibusgra- ZOJ
VetCro.
tibus,fapiens erit: fid qui efl ditur , fapiens erit .• amicus
amicusfluitis ^conteretur. ftultorum ftmilis efficietur.
10 6 ffitiam abfquefcientiay defi- Prou.ij. Vbi non eft Scienti a 106
Verti.
derium non efl bonum. Animab,non eft Bonvm.
107 U^eque vero cum eo qui in- Sap 6. Neque (ctiam)cuminuidia 107
Vertis-
uidia contabefiat iter habebo: tabefcente iter habebo, (in-
quoniam huiufimodi non erit quitSapiens)quoniatalis homo
Sapientia particeps. non eft particeps Sapientiae
zo8 ‘Denforem effiat vinum> tu¬ Pro. io. Luxuriofareseft V invm, ZO?
Verti. & tumultuofaebrietas: qui¬
multuantem efiicit Sechar: &
omnis cjuifie oblefiat in ea, non cunque his deledatur,non
eritfiapiens. erit lapiens.
109 Cor mtelligens quarit Sci¬ Prou.15. Cor fapientis q uaerit D 0- ZO9
Vcrt 14.
ent iambosflultoru/K pa- c t r 1 n a m ; & os ftultorum
fceturfiultitia. pafcitur imperitia.
i 0 Timor fi e hov a prin¬ Prou. 1. TimqrDomini prin¬ ZIO
Vcrt 7.
cipium Scientia: Sapien¬ cipium S a pient i^. Sa¬
tiam tfi Eruditionem fiulti de- pientiam atq; Doctri¬
fficiunt. nam ftulti defpiciunt.
111 Timor /e hova W#/ Prou. 14 TimorDo mini fons zii
Verti?.
ruena '~uitaivt recedatur d la¬ vi t£, vt declinet a ruina mor¬
queis mortis. tis.
11z ^Principium S ap ient ije. Prou. 9. Principium Sapientia ZIZ
Vertm.
Timor fi e hovjeiZ*)fcientia TimorDomini:& Scien-
fanflorumjnteUigentia t i AlanftoruPRV dentia.
«} Dieamuletur cor tuum pec- Verti?! N (igitur)
on semulctur cor ZIJ

tuum

tuum peccatores, fed in Ti-
more Do mini efto tota die.
214 Quia habebis Ipem in VciCii.
nouiflimo,& pr^ftolatio tua
non auferetur.
**5 Sentite (6 mortales) de D 0- Sap. 7;
m 1N 0 in bonitate, & in fim-
plicitate cordis qutericeillu:
116
Quoniainueniturab his.
qui non tentantillum.-appa-
ret autem iis, qui fidem ha¬
bent inillum.
»? Peruerfie enim cogitatio- Vertj.
nesfeparanta D e 0: proba-
ta autem virtu« corripit infi-
pientes.
n8 Quoniam inmaleuolam
animam non introibit Sa¬
pienti a : nec habitat in
corpore fubdito peccatis.
**9 Si enim Sapientiam Verl.j.
inuocaueris, & mclinaueris
cor tuum Prvpenti^,
220 Si qu^fieris Eam quafi pe¬ Vcrf4.
cuniam , & ficut chefauros
effoderisillam:
221 T unc intelhgesTimorem Vtrfy.
D 0 m 1 n i,& Scientiam D e i
inuemes.
2ii
NossEenimTEfo Do* Sap
.m 1 n e) confummata Ivsti-
ti Aeft.&fcirelvsT 1 ti a m
& V utvtem tuam,radix
eft immortalitatis.
223 Propter hanc optavi^.
datus eft mihi fenfus:& in-
vo c avi,& venit in meSpi
ritvs Sapi'entiiE.
4j
catores > imo potitu m Timore
Jehov£ eflototadie. .
Quid reitera efl merces: ^' «4:
fies tua nonfuccidetur.
Sentite (J homines) de T) 0- i*5
Veri. 1.
Mi n 0 m bonitate y atque m
{implicitate cordis quante:
Ver4.
Quoniam inuentturab iu3 216
Dean 4, i9.
qui non tentant eum , tfi illis l Patalip. ;
if ir-4-
patefit, qui ei non diffidunt. Quomodo
D*vsquq4
rendus;&a
fogitationes namque per- 217; quibus in
uemaiiu.
uerfot fparant d Deo, eiuf
quepotentia dum tentatur, tn-
fipientes arguit.
Verf4. Quoniam m animam ma- 218
htiofam non introibit Sapien¬
tia;, nec in corpore peccatis ob¬
noxio habitabit.
Prou. 1.
Imo, fiad Intelhgentiam cla- 1 '9
m tuens, & intelligentia dede -
ris vocem tuam:
St quafieris eam tanquam do
argentum, & Jicut thejauros
fer ut at ux fueris eam.
TuncmtelhgesTimor em 111
J£ h 0 v cognitionem
Det inuemes.
ij.
Veri. 3. Jftmnojfe T E,confumma- 111
ta esi lujhtia, {fi tuam mtelli-
gere potentiam, radix immor¬
talitatis.
Sap. 7.
Quapropter optaui, pru¬ 115
Verf. 7.
dentia mihi data efi: inuocaut.
& {{initis Sapientia obuenit
mihi.
f }
 4^
«4 Sceptris ac foliis illum ante-
pofui,pra eaque diuitias pro m-
hilo aflimaui.
i2S SHec vero ei Lapidem pre-
tiofum comparam , quoniam
aurum cum ea collatum arena
pauca : lutum aflmahitur
argentum, cum illa compara-
tum.
11* Supra fanitatem ac forma
pulchritudinem dilexi illam:
atque ea malui quam luce frui,
'vi cuius fflendor non potcfl
Jupprimi.
227 Haede perf icitur ahiis qui
eam diligunt, & inuemtux ah
illis> qui illam quarunt.
ii3 Jinteuertens>faJhtdiofsfe
offert cognofcendam.
22 9 Qui mane furrexerit adil¬
lam,non laborabit: affidentem
enimfu isfonhm eam tnueniet.
% fuisinuenict.
1}0 Jiant de illa fufeepta cogi¬
tatio, prudentia eil perfeUio:
0* qui propter eam vigdaueriti
continuo fecums erit.
2i' Quia fe dignos ipfa quatit)
circumeundo, atque in viis be-
neuofe fe illis ojlendif, m omni-
que cogitatione eis occurrit.
Initium enim ipfus eilVe-
riffima eruditionis cupiditas:
cura vero eruditionis>amor.
*33 tAmor autemyobferuatio le¬
gum ipfus: rurfiim legum oh-
Verb.
Et prxpofui illam regnis; 114
& fedibus, & diukias nihil
c Reduxi in comparatione il¬
lius.
Verfo. Nec comparaui illi lapide “5
ptetipfum; quoniam omne
aurum, i.n comparatione Il¬
lius, arena eft exigua,& tan-
qu^m lutum aeftimabitur ar¬
gentum in .confpecftu Illius.
Verf.io Super (alutem & lpecicm 116
1 dilexi Illam, Scpr^ppiui-pro
Luce habere illa ; .quoniain-
1 extinguibile e{]t Lumen illius.
Sap. «. Facile (e/ju^em:) yidetur ab «7
VerC.J.
his, qui diligunt Eam, & in-
ueniqur abnis,qui quaetunt
illam.
VerCi4- Pr&pc.cupat qui fepocupi- 118
fcunt, vjt illis feprior oftedat.
VerCij. Qiai.de L v c t yigilauerit 22 9
ad Illam, no laborabit: alli¬
dentem enim Illam foribus
Vctf.is. Cogitare ergo de Il¬ 130
la, fenfus eft conlumttiatus:
6c qui vigilauejric propter Il¬
lam, cito fecurus erit.
Verf 17.! Quoniam dignos S e , I- 131
ps^ Circuit quaerens, & in
Viis prendet § e illis hilari¬
ter, & in omm prouidentia
occurret illis.
VerCi8. Initium enim illius veriC 131
lima eft D \ s c 1 p l i s* con-
cupifeentia.
Verf. i9. Cura ergo D i$ci ru¬ *33
fo ,fe>dile&io eft; & dijejftio
cuftodia

cuftodia Legvm illius eft :
cuftoditio autem legu, con-
fummatio incorruptiois eft.
*34 Incorruptio autem facit Veri! ito
proximum efle Deo.
»3* CoNcvpiscENt ia ita- Veriiir.
que Sapientiae, deducit
adREGNvM peRpetVvm.
Intrans (itaque) in domum Sap *:
VerCitf.
meam,conquiefcam cum II-
la. Non enim habet amari-
tudinem conuerfatio illius.
hcc t$dium cbnuidtus illius.
fcd laetitiam & gaudium. ^.18.
Circuibam quierens,vtmihi
Eamaflumerem.
tcci.(.
Ne temere quid loquaris,
137 VeiCi.
neque cor tuum fit velox ad
proferedum Termonem co-
raDEo:DEVs enim in Cae¬
lo, &c tu luper Terra; iccirco
fint piuci lermones tui.
(Et) Si quid Vouifti D k 6, Vfcttj.
13*
iic moreris reddere ; dilpii-
cet enim ei infidelis &ftulca
promifiio :fcd quodcunque
voueris,redde.
Mulroque melius eft rton Veri!*
159
voVere, quam poft v 0-
tvm prOmifla non reddere.
240 Vidima?impiorum abo- Pr^ti.if.
Vctf. *.
miiiabiles D 0 m i n 0: v 0 t w
iuftof um placabilia.
241 Eruditus inV erb 0 repe- Prou.ii
Veri! io.
riet Bona: & qui sperat in
Domin oleatus eft. ProU.28.
^.zj.Qui sperat in Domi-
n o,fanabitur.
47
ferUatio eft immortalitatis con-
feruatto.
‘Torro immortalitas facit yt 134
proxime ad Deum accedamus.
Sapientia igitur cupiditas 13*
ad regnum perducit.
In hac domum meam, in- 13*
greffus conquiefcam, nullam e-
nirn dcerbitdtem habet confue-
tudo tpfius, nec ralla tnoleftiam
eius conuiHuSyfed hetitiam O*
gaudium. Verf.it. Circumeun¬
do quarebdm, yt eum apud me
reciperem.
CNle feftines ore tuo, neque 137
Non teme-
cortuUm acceleret pro ferre yer- rt apud
bum ante De V wquia Devs nuntian¬
dum.
ett in Calo, tu fuper Terram,
iccircofint <~verba tuapauca.
jQutim youeris yotu T)e 0, 138 V#TYM.
Duut.15.2J.
ne tardes reddere illud i'quia •
non eft beneplacitum Deo in
finitis: qua igitur youeris,red¬
de.
fMelius eft <~at non yOueas, 139
quam yt youeas, & non red¬
das.
Sacfificiurit impiorum esi ab¬ 240 Escl.34.t3.
'
ominatio Jehovje : Oratio
aut rectorum beneplacitu eius.
Intelhgens rem inueniet bo¬ 241
num : & confidens injE h o~ •
vah, beatus efl. Trou.ik v.i/.
Jfuifidit Jehovje, tmpin-
gu ibitur.'/
i
 48
24Z Quifiduciam fiiam m e e ba-
bent,veritatem intelhgent: &
fideles m charitate, m eo per¬
manebunt: quoniam gratia ffi
mifericordia erga fantlos eius,
& ratio eleSiorum eius habe¬
bitur.
H5 Longinquus efi J e ho vah
ab impiis:fidorationemtufio-
rum exaudit.
144 Qui rembuet aurem fiuam,
ne audiat legem, etiam oratio
Eius erit abominatio.
Qui tegit fielera fua nun¬
quam aget profiere: qui <~vero
confitetur , derelinquit, mi-
fer icor diam confequetur. .
^Mifericordia & <~ueritate
i4<J
redimitur iniquitas: m ti¬
more J e h 0 v j£ receditur d
malo.
H7 IHonne errant cogitantes
malum? mifericordia autem ifi
■-ventas cogitantibus bonum.
248 Qui ficlantur luflitiam &
mifericordiam mueniet vitam,
, 'ufhtiamifigloriam.
149 Eram autem puer, eximii
ingemi indole prxditus , bo¬
nam que animamfortitus. ^ mam bonam.
2J0 Imo vero cum ejfem bonus,
m corpus introiui impollutum.
i;1 Quum autem mtellexiffim,
ne non aliter «ne compotemfo-
■e, quam fi De vs eam daret.
Sap.J.
Veri!?. QuiCONFI DVNTinlllo, 142
inteiiigent V eritatem:
Et fideles in diledionc ac-
quiefeunt Illi *, quoniam do¬
num & pax eft eledis eius.
Prou ij. Longe eft D 0 m 1 n vs ab 24}
VcrCi?. impiis,& Orationes iu-
ftorum exaudiet.
Prou.iS Qui declinet aures fuas, 244
Verfji.
ne audiat L ege m,0 ratio
eius eritexeerabilis.
VerCij. Qui abfeodit fcclerafua, HS
non dirigetur: qui aure con-
feflus fuerit, & relinquit ea.
Misericordiam confe¬
quetur
Prou. 16
Veri!*. Mifericordia & veritate i4tf
redimituriniquitasi&inTi-
MORfeDoMiNi declinatur
a malo.
Prou. 14. Errant (igitur) qui operan¬ H7
Veri! 11.
tur malum,M fricor dia au-
te & Veritas praeparant Bona:
Prou. 11. Qui (ergo) fequitur Jufh- 248
VerCsti.
tiam & ^Mifericordiam , inue
nient vitam , iuftkiam &
gloriam.
Sap. 18. Puer autem eram inge- 249
Veri! 1?.
niofus, & fortitus fum ani¬
Verf!io Et cum eftem magis bo¬ 2JO
nus, veni ad corpus incoin-
quiiiatum.
Verf it. Et vt fciui, quoniam ali¬ ‘J*
ter non ooflem elfe conci¬
nens , mh D e v s det \ & hoc

i p fu n
ipfum erat Sapientia, fcire e-
ius edet hoc donum : adii
Dominvm, & deprecatus
fum Illum , & dixi ex totis
praecordiis meis.
D e v s patrum meorum,
& D o m i n e mifericordiar,
qui fecifti omni A Verbo
tuo.
Et S apienti Atuacon-
ftituifti hominem, vt domi¬
naretur creaturg, qute a te fa-
da eft,
Vt difponat orbem Ter- verC).
rarum inequitate & Iufti-
tia , in directione cordis
iudiciumiudicet:
Da mihi fedium tuarum
afiiftricem Sapienti am,&
noli me me reprobare a pue¬
ris tuis:
Quonia feruus tuus fum Ver4
cgo,& filius ancilla: tu.T, ho¬
mo infirmus & exigui tem¬
poris, & minor ad intellc-
durnludicii&Legum.
Et fi quis confummatus Vcrftf-
inter filios hominum, fi ab
illo abfuerit Sapientia
tua, in nihilum computabi¬
tur.
Tu elegifti me Regem
populo tuo,&iudicem filio¬
rum tuarum, & filiarum:
Et dixifti me aedificare
Templum in monte fando
tuo, &inciuitatehab/tatio-
nis tua: altare,ad fimihtudi-
quod ipfum erat Drudentia in-
telhgere mus hoc effet benefi¬
cium ,adiirDo minv meum- Sapientia
ergo vera
que oraui, ac dixi tote corde precibus &
meo, votis alfi- .
duisc^litus
D e v s patrum ac D ci¬ eft apcer-
fenda .. . ;
mi ne TMifericordia , qui o- Oratio
Salomonis
mnia creafii Verbo tuo, proSipien-_
tia haben¬
da.
aAtque hominem tua Sapi¬
entia effeci {ii, ‘-vt rebus abs te
conditis dominaretur,
Et adminiflraret mundum
in Sanctitate ac Jufiitia, retii-
tudineque cordis ludicnm ex¬
erceret:
Da mihi affidentem thro¬ 3RfgJ-v?.
nis tuis Sapientiam, &
ne me numero femorum tuo¬
rum fiummoueas.
Quoniam ego feruus tuus Pfal.iij,
fium, ac filius ancilla tua, ho¬
mo imbecillus, ac <~vita breuis,
‘id minor quam vtiudicium ac
Leges pojfim intelhgere.
SHam etiamfi quis fuerit
per fetius mterfilios hominum,
tamen fi Sapientia abfit tua,
nihili afiimabitur.
Tu me elegi fiiregem populi ^ Paral.iS,
tui, tudicem filiorum tuo¬ •5-
:.Paral.i,j».
rum, ac filiarum.
Juffifii me adificare Tem¬
plum in monte fantio tuo,&
m yrbe habitationis tua alta¬
re infiar tabernaculi fantii,
g
 yp
quodpraparajh ab initio.
i6o tAttecurn esi Sapientia^ua
tuanouit opera, quaque tunc
affuit cum Mundum efficeres,
qua fcit quid in oculis tuis pro-
tum jit , ac reUum in praceptis
tuti.
i 61 Hanc demitte e Calis fan-
Ciis j atque d folio gloria tua
eam miti ey rvt prafens mecum
laboret, atque mtettigam quid
acceptum fit apud te.
16z CXoutt enim ac intelligit 0-
mma, ac me deducet in aShoni-
bus meis moderate , atque in
gloriafua cuji odiet.
i<?3 Ut erunt accepta opera mea,
ac re Sic populum tuum duudi -
cabo, eroque dignus folio patris
mei.
' 164 Quis enim homo confilium
Dei intelligit? aut quidveht
T) e v s animo comprehendet ?
UCarn cogitationes morta¬
lium timidafimtyac nofira opi¬
niones fallaces.
166 (orpus enim corruptioni ob¬
noxium aggratiat animamy ac
terrenum domicilium plenum
curarum mentem deprimit.
167
qAc^uix qua in terra fimi,
comeSlura ajfequimur, ifi qua
in manibus verjdntur, cum la¬
bore tnuemmus, quis autem ea
peruefligauit qua funt in colis t
—- -
nem Tabernaculi fandi tui,
quod prasparafti ab initio.
VtiC.fi Et tecum S4a p i £ n 11 a,
quas nouit opera tua, quae &c
affuit tunc cum orbem ter¬
rarum fingeres , &; fciebat
quod cflet placitu oculis tu¬
is, & quid diredum inprae-
VcrCio; Mitte illam de casiis fan¬
dis tuis, &afede Magnitu¬
dinis tuas, vt mecu fit,& me¬
cum Laboret, vtfeiam
| quid acceptum fit apud tb.
VitC 1 i. Scit enim illa Omnia&
intelligit, & deducet me in
operibus meis fobrie, &cu-
ftodiet me in fua potentia.
VcrC 11. Et erunt accepta opera
mea, &difponampopulum
tuumiufte, & ero dignus fe-
dium Parris mei.
Vedii. Quis enimhomin.u pote¬
rit fcireConfiiiuriiD e i?aut
quis poterit cogitare quid
velit D e vs?
VcrC 14, Cogitationes enim mor¬
talium timidas , & ineeitas
prouidentias noft ras.
tVerC if. Coipus enim* quodeor-
rupitur, aggrauat Animam 3
&; terrena inhabitatio depri¬
mit fenfum multa cogitante.
VetCii.
Et difficile ^ftimamus qu^
in terris funt: & quas in con-
fpedufunt inuemmus cum
labore, quas autem in Cadis
funt,quis inueft lgabit ?
Senium
 Senfum autem tuum quis
feret» nisitvdederis
Spiritvm sangtvm de
Altis sj mi s:
i6$ Et fi correthefintfemita:
eorum qui funtinTerris,&
qua: tibi placent didicerint
homines?
Nam per S apienti a m
fimati funt quicunque pla-
cuerut tibi Domine a prin¬
cipio.
D VO (infiiper) rogaui T E,
ne deneges mihi antequam
moriar,
Vanitatem & verba men¬
dacia longe fac a me. Men¬
dicitatem & diuitias ne de¬
deris tmhi:tribue tantum vi-
dusmeaneceflaria.
Ne forte latiatus illiciar
ad negadum, & dicam,Quis
e 11D o m 1 n v s ? aut egeftatc
eompulfusjfurer, & periu-
remNomenDeimei. Ecce.
Poft Indvstri A AI ( hanc
vero tandem) fequitur S A PI¬
ENT 1 A!
Verum, tu Do CTRiNi fili, qui ,Ie HoVif. grarii, fic adeptus es
Sa pient 1 am EiusveDoN
Da (quoque) Sapienti occa-
fio nem, & ad detur ei Sapi¬
entia: doce iuftum, &fe-
ftinabit accipere.
17^ In auribus (autem) infipi-
entium ne loquaris:quia de-
fpicient Dodrinam eloquii
tui.
Qmftlium autem tuum quij
nouit,mfttu dederis Sa p i en¬
ti am, ac de dltijftmis Spiri¬
tum fanclum tuum mtferis ?
^{am ita <xna eorum qui
*9
. Terram incolunt, diretix, fue¬
runt, acqud tibi placent, didi¬
cerunt,
EtftmtS a p 1 k n t 1 a con-
feruati.
Prou.50 'DUv poftulaui d te, nepro¬
Ver r.7.
hibeas d me,ante quam moriar,
Vanitatem ^ verba men¬
dax remoue d me: paupertatem
td diuitias ne dederis mihi: ale
me cibo qui conuemt mihi:
VerfTj».
Ne fortefatier, abnegem,
dicamqi quis eft Jeho v Ah?
& tie forte efficiar pauper, &
furer,ajfumamque invanum no-
' men *D e i mei.
Eccl.io
*At excellentia reUiftcatio-
Verf.id. i74
V5 eH Sapientia.
a quardam lingularia,
DaSapientliticrepationcm,
fapientwr erit: doce iuftum,ift
addet doilrmam.
Prou 13 In auribus ftulti ne loqua¬ 176
Verfj.
ris : quia condemnet pruden¬
tiam
 f»

Exultando exultabit pater Vcr£i4. Exulcat gaudio pater iu- »77

»77
lufli: & generans fapientem,
Utabitunneo.
iAum, qua audit increpa¬
i78
tionem njitx, in medio Sapien-
tum commorabitur.
Jgui negligit Difiiplinam,
»79
fremit animam fuam: fedqui
audit increpationem, pojjidet
cot.
Paupertas & ignominia e-
t8o
nt deferenti correttioncm: fed
qui cujlodit increpationem3 ho¬
nore afficietur,
181
Corripiens deriforem, aici-
pit ffbi ignominiam: & incre¬
pans impium3 accipit maculam
fti: qui Sapientem genuit,
lactabitur in eo.
PlOU.IJ. Auris qua: audit increpa¬ 278
VecCji.
tiones vit£,in medioSapien-
tum commorabitur
VetCji. Qui abiicit TDifiiplinam, »79
defpicit animam fuam: qui
aute acquiefcit increpatio-
nibus,poflefTor eft cordis.
Prou.ij; Egeftas Sc ignominia ci, 280
Veri' 18.
qui dcferit <rDifiiplsnam : qui
autem acquiefcit arguenti,
glorificabitur.
Qui enim erudit derifo- 281
Verf.?9
rcm,ipfe fibiiniuriamfacit:
& qui arguit impium,macu-

fuam. lam libi generat.

Ne tncrepes igitur deriforem3 . Verf!8. Noli arguere deriforem,
lii 282
ne forte odio habeat te: increpa ne oderit te , argue fapien-
faplentem3diliget te. tem, & diliget te.
283
fugerit derifir Sapientiam, Prou,i4 Quaerit (quidc)derifor S k- 283
VexC(.
non wuemt: at fientia intel- pienti AM,&noninuenit:

ligenti eHfacilis imcnt*. docfirinaprudetium facilis.

In confreflu intelhgentis af¬ Prou.17 In facie prudentis lucet 284
»*4 Verri4.
feret Sapientia : & oculi Sapientia; oculi fi:ulto¬

flulti funttn extremo terra. rum in finibusTerra*.

Etenim operibus fu is cogno- Pro. 10. Ex ftudiis fuisintelligitur 28;
185 Veri' ji.
fcitur puery an mundum an puer, fi munda &c redta fint
retium ft opus eius. opera eius.
Hhti ambulat fraudulenter, Prou.11/ Qui ambulat fraudulen¬
28«? 18 6
YwCjj.
reuelatfecretum: fidelis autem ter, reuelat arcana: qui au¬
fr intus,celat rem. tem fidelis cft , celat amici
commiflum.
187
Jshti reuelatfi cretum, ince - Pro. 10. Qui reuelat myfteria, & 287
VerCi9-
dit fraudulenter: & cum eo qui ambulat fraudulenter, & di¬
allicit labiis fias, ne mifieas te. latat labia fua , ne commi-
fcearis.

Multi

i88 Multihdmines mifericar- Verf.f.
des vocantur, virum autem
fidelem quis (facile) inueniet ?
*
Prou. ).
289 Ne (igitur) moliaris amico Verti?.
tuo malum, cum ille in te
habeat fiduciam.
290 Qui(tnim) reddit mala pro PrdU.k7
bonis, non recedet malum
de domo eius.
VI.
GRADVS PRO-
LOGETICVs
S E X T v s.
191 V ENER.VNT mihi (Virii- SaP7-
Vert.il-
pienjatrcftatur)ONNlA BONA,
pariter cum (Sapientia)
illa,&: innumerabilis bone-
ftas per martus Illitis.
292 Et letatus fum in omni¬ Vertii.
bus : quoniam antecedebat
me lfta Sapientia,&
ignorabam, quoniam ho¬
rum omnium mater cft.
z$ 3 Infinitus enim thefaurus Ver Ci4-
cft hominibus j quo qui vfi
funt, participes fa<$ti funt A-
micitias Dei, propter Di¬
sci p li n m dona commen¬
dati.
. 53
cMultitudo
hominum pro¬ 1S8
dicat 'vntufluiufque mi/ericor-
diam: -ivirum autem rveracem
quis inueniet ?
Slfg cogites contra amicum 28 9
tuum malum, quumipfe habi¬
tet Jecure tecum.
eh conflatorium argento > 190
1$ camino,atprobat cordaJt-
HOVAH.
tAcceflerunt autem mihi bo¬ W
na fimul omnia cumtlla,diui-
ti&que per manus illius innu¬
merabiles. •
Latatus autem jum in d- 29i
mnibus, quoniam eorum au-
thof eft Sapientia : ego nytro
ignorabam eorum ipfam efle
matrem.
Inexhauflus enim homini¬
bus thefaurus e fi: quo qui funt
<-vfi amicitiam cum D e 0 coi¬
erunt, propter dona difciplma
commendati.
1
g 3
 ?4
*9 4 ,
ZMihi emm dedit T> e v s VerCi7.
w# *p<eyibtf m fatura ve-
ram cognitionem, ,~ut Mundi
conjhtutionem, mnmque Ele-
mentorum mtelhgam:
Initium, exitum, medium- VerCiS.
que temporis, folfiitiorum vi-
cifjitudinem, ac tempefiatum
'varietatem,
• 296 Vetf. ij>.
aAnnorum circuitus, ac fi-
tusJlellarum:
±97 faturas animalium irafi-
que befinarum, ventorum vim, VerfiB ras beffiarum, vim vento¬
cogitationes hominum> dtf-
fer entias plantarum gradicum-
que facultas.
Omnia denique qua funt Verfiij.
298
recondita & aperta cognout:
nam omnium Artifex Sapien¬
tia me docuit.
199 JQuim autem rvnicqjit, 0- VetCiy.
mnia poteB: m feipfaque ma¬
i' * nens mnouat ommay acfingu-
las per atates in fianBas fe
transferens animas, amicos
D e igTrophetasque efficit.
300 V^ernine enim diligit De vs. jVerCiS.
mfi qui cum Sapientia confiue-
tudmem habeat.
}GI Jfiuum placuerint jfg u 0- Prou.is no vias hominis, inimicos
Ygj£y
v m <-via <~viri, etiam inimicos
1 eius pacatos reddit ei. I pacem.
|02 EB emm perita Scientia {
D e i , atque ei- initiata, eiuf- 'i Sap. g.
Vcifi4.
que operum eleBnx.
Ipse enim dedit milii ho¬
rum 'qua: funt S ciintiam
veram : vt fciam difpofitio-
nem orbis Terrarum, & vir¬
tutes Elementorum, f
Initium &confummatio- 195
nem &: medietatem tempo¬
rum, viciflitudinum permu¬
tationes j & confummatio-
nes temporum.
Morum mutationes,& di- 196 ■
uifiones tempora, Anni cur-
fus,& {feliam difpofmones.
Naturas Animalium, Se i-
97
rum , & cogitationes homi¬
num , differentias virgulto¬
rum,& virtutes radicum.
Et quacunque funt abf- 198
confaSe improuifa didici. O-
mnium enim Artifex docuit
meS apientia.
Et cum (S A P I E N T I A)fit 2 99
vna, O ut n 1 a poteff: Se in fc
permanens omniainnouat:
& per nationes.in Animas
fandas fe transfert, Amicos
Dei & Prophetas conftituit.
Neminem enim diligit 30© '
D e v s,nifi eum,quicum Sa¬
pienti a inhabitat. Et,
Cum placuerint Domi¬ 301
quoque eius conuertet ad
Dddrix(ctiam)eff Disci¬ 302
plina Dei, &eledrixo-
1
perumillius.
Et fi

Et fi diuitiar appetuntur
in vita-,quid S a p i e n t i a lo¬
cupletius j qu£E operatur O-
\JNIA?
Si autem fenfus operatur:
quis horum quaHunt: ma¬
gis quam illa eft artifex ?
EtfilvsTiTiAM quis
diligit ^ labores huius ma¬
gnas habent virtutes: Sobri¬
etatem enim & P r v © en¬
ti am docet, & IvstiTi-
AM & V IRTVTEM, quibus
eft in vita homi¬
vtilius nihil
nibus.
Et fi fiiultitudiricm S c l-
entia dcfiderat quis: fcit
pneterita > & de futuris asfti-
mat: fcitverfiitiasfermonu,
& diftolutiones argumento
rum:figna&monftralcitan-
tequam fiantj & euentus te¬
porum & feculorum.
Propofiii ergo Hanc ad¬ vdu.
ducere mihi ad conuiuen'
dum j fciens quoniam me-
cumcomunicabitde bonis,
& erit allocutio tardii mei.
3©8 Habebo propter hanc
claritatem ad turbas j & ho¬
nore apud fenioresiuuenis:
Et acutus inueniar in iu-
dicio, & in cofpc&u poten¬
tium admirabilis ero.
Et facies principum mi¬
rabuntur me.
Tacente me fuftinebunt,
& loqucntcm me refpicient,
VerCj.
tQuodfi diurnarum efl m
vita poffeffio defiderabilis :quid
Sapienti a,omnia operan¬
te locupletius ?
St ante 'Tradentia agit, at¬
que opera efficit; quidtlla m re¬
rum natura artificiofius eft ?
VctiC?.
Si vero fi v ST it i au quis
diligit: labores huius ‘xnrtutes
fiunt: Temperantiam enim do¬
cet, Prudentiam,fiufiitiam
ac Fortitudinem, quibus nihil
eft hominibus in njita nuti-
Itus.
l^ratfrea fi quis favitorum
vfitm rerum de fiderat,hac an¬
tiqua nomt, si futura conie-
clat ,fiermonum <-verfutias at¬
que anigmatufa explicationes
mtelligit i figna & prodigia
pranofiit, euentufque tempe-
fiatuvi ac temporum.
Itaque hanc decreui mihi
3° i
ad *vfum ruita ac confiuetu-
dinem admngere, serto fictens
eam bonorum confidtricem mi¬
hi fore,cur atumque ac molefiue
confolatncem.
Gloriam in 'vulguspropter 508
hanc adipifiar ■, & honorem a-
pudfenioresiuuenis.
*Acutus inueniar m iudicio,
in confiechique potentum ero
admirabilis.
TMe tacentem expeSiabunt,
loquetemque attente audierit.
 dum pluribus differam.
ori fuo manus opponent.
3» ^Propter hanc3 immortali- vcrf.13.
tatem obtinebo, ac reliquam
memoriam pojleris fempiter-
nam.
311 'Populos gubernabo, natio- VeiC.14-
nes que mihifubdita erunt.
31? Tyranni formidabiles quum Verfiy.
audierint, me extimefient ,m
multitudine bonus videbor, tn
belloffrenuus.
3H Idae apud me reputans, Verf.17.
fummaque animi curaperpen-
dens effe immortalitatem m co-
gnatione Sapientia.
& fermocinantc me plura.
manus ori fuo imponent.
Prtcterea habebo per Hac 3“
immortalitatem 3 & memo-'
riam ceternam his qui poft
me futuri funt relinquam.
Difponam populos : &c }iz
nationes mihi erut fubditte.
Timebunt me audientes 313
Reges horrendf in multitu-
dine videbor bonus , &c in
bello fortis.
Hazc cogitans apud me, 314
& commemorans in corde
meo, quoniam immortalis
eft in cogitatione Sapien-

Et bonam in amicitia illius Verf.ia.

315
deleclationem, diuittasque m-
exbaujlas m laboribus ma¬
nuum eius, at que in congreffio -
<1 ne collocutione que eiufdem pru-
dentiam,atquein communica¬
tionefermommgloriam.
SAPIEtJTIA 116 rBeatus homo, qui inuemt Prou.ij.
laus.
Verf i).
Sapientiam, homo qui pro¬
ducit tn lucem mtelligentiam:
317 Quia melior ett negotiatio
eius negotiatione argenti: &
auro melior etl prouentus eius.
Et in amicitia Illius dele¬ 3IJ
ctatio bona, & in operibus
manuum illius honeftas line
defectione, & in certami¬
ne loquela illius Sapien¬
tia,^ praeclaritas in com¬
municatione fermonum 1-
P S I V s.
Beatus homo qui inuenit
Sapientia m,& qui affluit
PrVDentiA. (Legitur &-> ef¬
fluit Prudentiam.)
VciCl*. Melior eft acquifitio Eius V7
negotiatione auri& argenti,
primi & purifflmi fructus

318 Tretiofior ett margaritis, Vcrf'ij. Pretiofioreftcundfis opi¬ 31S

omnia difiderabiliatua non bus ; & omnia qute defide
aquantur ei. rantur, huic novalentcom-

3 *9 ■Longitudo dierum in dexte- VcrCiiS. | Longitudodieru in dexte- 3r5>

ra Eius,
 57
ra Eius, & in finiftra Illius di- r a illius: infnifra illiusdi-
uitias &: gloria. uitia & gloria.
Vias eius pulchra , &c o- Verti 7. Via eiusfvia, deleSlabiles:
1320
mnes femira illius pacificas. omnes(emita eiuspax.
Lignum vitas efthisqu Vcrf 18. Hac lignum <xnta e fi appre¬
$21
-r prehenderint Eam; & qu hendentibus eam : & qui te¬
tenuerit Eam,beatus. nent eum beati.
Sapientia («tenim) ape Sap.io. Quoniam Sapientia os mu¬
Verf. 11. 322
ruit os mutorum, & linguas torum aperuit 3 linguasque in¬
infantium Facit difcrcas. fantiumfecit difertas.
Mecum (vIceriusinquitSAPi- Prou.8.
Vcrt 14. Tenes me eft confilium Sa¬
entia ipfa) eft CONSILIVM pientia, Ego fnm InteHigentia3
&7Eqv iTAs,meacftPR.v- mea eft fortitudo.
dentia, mea eft Forti-
T V £> O,

Per me Reges regnant, & Vert ij. Ter me Reges regnant,

Legum conditores iuftade¬ 3H
Principes decernunt Juflitiam.
cernunt. Verf. 16. Per me Principes dominan ¬
W
Per me Principes impe- tur, principes omnes tudi-
rant,& potentes iufta decer¬ ces Terra.
nunt. ‘Diuitia 'gloria mecu'fient.
$16 Mecufuntdiuitia: & glo¬ fubfantiafabilis3 mfiitia.
ria, opesfu.perbas&iuftitia. ^Melior eftfrufitus meus au- il?
Melior eft frudus meus ro & obnzp : & prouentus
auro & JapidepretioFo:&ge- meus argento eleSlo.
nifiiina mea argento eledo. Vt diligentes me haredit are 318
318 Vt dite diligentes me, Sc faciam ejfe perpetuum { £*> the¬
thefauros eorum repleam. fauros eorumrepleam.
Qui me inuerierit,inue- Ver C,S. Diam quiinueniet mefmue
niet vitam, & hauriet falu- nit vitam: vf h adurit volunta-
temaDoMiNO. temdjE hovah.
Qu.i autem in mepecca- Jgui aut e peccat contra me3
uerit, Ledet animam fuam. ffernit animam fuam: omnes
Omnes ejui me oderunt, di¬ qui odio habent me 3 diligunt
ligunt mortem. mortem.
Per me (vero) multiplica¬ Prou. 9. Ter me enim multiplicabun¬ 33*
Verfu.
buntur dies tui, &addentur tur dies tui, addentur tibi
tibi anni vitas. anni'-vita.
Fili mi, (iterum paterne admonet Eihmi3ne recedant btab 0- 331
 i'*
<:«/«• /»/yr; cufiodi Legem & co- Sapierisriofter) ile effluant HXC
vitationem. ab oculis tuis. CuftodiL fi¬
ci e id atque Consiuvm.
333 Et erunt natta anima tud} Verfiz.- Et erit vita Animae tuae,& 533
gratia gutturi tuo. gratia faucibus tuis.
33 4 Tunc inteliiges Iufiitiam, Prou.r. Tunc inteliiges Jufiitidm 334
Ver C.9.
tudicium, reSlitudiriesJ& 0- & Judicium y & aEqUitatem, &
mnem femitam bonam. omnem f&nitam boiiam.
Tunc ambulabis cum fidu- Prou.£ Tunc ambulabis fiducia¬ 335
$35 Verfoj.
cia viam tuam, pes tuus non liter in via tua, & pes tuus nd
impinget. iinpinget.
33^ Si accubueris3 non timebis: Verfi4. Si dortnieris, no timebis; 33^
quum quiefces,fuauis etit Jo- quiefces, fuauis etit fomnus
mnustuus. tuus.

337 V^on timebis d pauore re- Verf zj Ne paueas repentino ter¬ 337
pentino, d defolatione impio - rore , &: irruentes tibi poten¬
rum quum naenent. tias impiorum.
Jguia Jehovah erit fi¬ Verf.ziS. D 0 m 1 n v senitneritin 333
33*
ducia tua , & cuji odiet pedem latere tuo, & cuftodiet pe¬
tuum d captione* dem tuiim ne capiaris.
(ultoresJuos Sapientia aru- Sap. 16- Sa pienti ahos,qui fe ob- 339
339
VetC.9.
rnnis liberriuit. feruaruf,adolohb.liberatiit.
JFdoriordjeiiova mdedi- I^rou.j. Honora (ergo) DominVm, 340
Tob.4,7- 34°
Luc.H,ij. Vert<>.
uitiis tuis, & de primitiis o- de tua fubftatia, &: de primi¬
mnium prouentuum tuorum. tiis omnium frugu tuarum.
34J Et implebuntur horrea tua Vert 16. Et implebuntur horrea 34«
jdturitate, & yino nouo torcu¬ tua, & vino torcularia tua
laria tuafefe rumpent. redundabunt.
Propriis la- Hibe aquam de cifierna tua, Piron/j. Bibe aqua de cifierna tua.
34* 34*
Ver£ 15.
nos viuere. fluenta de medio putei tui. & fluenta putei tui.
eofquc aliis
imperciri. Der tuetur foteituifords,tfi Verti*. Difpergant fefe fontes tui 343
343
in plateis aquastuas ditiide. foras i in pldteis,riui aquaru.
Sint tibi fili, non alienis Verfi7. Habeto eas folus, Uecfint 344
544
tecum. alieni participes tui.

345 Honorum enim laborum glo- Sap.3. Bonorum enim (enim)la¬ 345
Vcrf. 15.
riofus eii fructus : nec radix borum gloriofus eft fru&us.
Trudentia decidit. & qua; rton condidit radix
Sapientia.

VII. GRA-

V T t
GRADVS PROLOGE-
T I C V S S B P f 1
Ne deleberis in femitis Prou. 4..
$4<»
impidrum, nec tibi placeat
malorum via.
347 Fuge ab ea, nec tranfeas Vcif. if.
pehlla -, declina & defcre ea.
348 . Eft (enim) via, quae videtur Prbu 14
homini recla j Sc rtduiffima
eius deducurttad mortem.
349 Iuftoru aute femita quali Proli. 4-
Lux fplendens procedit, &
creicit vlq; ad perteda diem.
350 Via impiorum tenebrofa. Verf.19.
nefciunt vbi corruant.
3Ji S EN ECTVS (quidem) venera ¬ Sap 4.
bilis eft,non(tamen)diuturnai
neq-, annoru numero copu¬
lata. Canities autefuntfen-
fus hbminis. verC9.Et aetas fe-
nedutis vita immaculata.
Prou.iff.Tf- 31. Corona dignitatis
ieiledus, quarin Viis I v s t 1-
11 m repetitur.
ProuerbiU eftj Adoldcerts ' Proli ii
35* Verttf.
iu^ta viam fuam, etiam cura
Tenuerit, ndn recedet ab ea.
Ib.z >.il. Si cotituderis ftultu
in pila quafi ptifanaS, ferien¬
te defuperpilo, non aufere¬
tur ab eo ftultitia eius. Siqui-
deEcdcD.^.15. PerUcrfi difficile
corrigantur,&f!ultorum in¬
finitus Iit numertis.
353 Illufor no audit cu arguit**. VcrCi/
Prou.itf
154 Refponde igitur ftulto Verfj.
55»
M V S.
1 Per femitdm impiorum ne 346
1 ingrediaris: & ne ingrediaris
invia,malorum'i
Defer e eam, netranfedsper 347
eam; decima ab illa} id tranfi:
Eft rvia recta coram vjiro; 348
exitus eius, vix mortis:
Semita autem tufiorumye-
349
luti lux luciferi:progreditur
illuminatur vfq> ad perfectum
diem-.
Via kutem impior iifcut cali- 35°
gomefciunt m quid impingant.
Honorata enim efifeneBus, 3Jl
non diuturnam adepta vitam,
neque numero annorum defi¬
nita: verf.y.Sed canities homini-
bus Prudentia cfl-, & atasfi¬
ne flutis vita nulla labe macu¬
lata. ProH.16.verf.j1. foronaglo¬
ria tfi canitiesiin via lufiitia m-
uemeftir.
Imbue 'puerum iuxta viam 331
fitam : etiam quum femteriti
non recedetabea.ibid.27.v.22. At
fi contuderis fultum in mor¬
tario m medio triticorum con-
tuforum piflillo , non recedit ab
cofiultltia eius. Siquidem-Ecclef.i.
vas, peruerfum non poteft di¬
rigi , & defectus non poteft nu¬
merari. itionem.
D eri for non audit increpa- 353
Kefionde fulto ficundum 354
h i
 <30

ftultltidm fudm, ne forte (it fa- iuxtaftultitiam fuam,ne libi

piens m oculisfuis. fapiens eife videatur.
355 Occurrere yrfa orbata, fatim ,. P 1011.17 Expedit (cert?) m agi s vrias
Yeir.il. 355
etlmiro^qudmfluito mflultitia occurrere fastibus raptis.
fua. quam Fatuo confidenti fibi
inftultitiafua.
35^
'Via fluit i reSlaett in oculis Pron.it Via ftulti reda in oculis e-
Ver£ 15. 35b
eius: & qui obtemperat conji- ius : qui autem fapiens eft,
lio fapiens efl. audit confilia.
35? <Qui increpat hominem re- Prou.28 Qui (iufte) corripit homi¬
357
troce dentem, gratiam inueniet 1 Verfi3‘ nem, (roerico)gratia(quandoque)
magis quam u qui blanditur lin- pofteainueniet apud eu ma¬
gua. gis, quam ille qui per linguas
blandimenta decipit.
35* Vir increpatur qui indurat Prou.ij Viro, qui corripiente du¬
358
VerG.
ceruicem, repente conteretur, ra ceruice contemnit^epen-
nec erit iiufanitas. tinus ei fuperueniet interit*,
& eum fanitas no fequetur.

559 •Qui ambulat in rectitudine Prdn;14 Ambulas redo itinere, & 359
Verti.
fua timet J e h 0 v a ms fed timens t)EVM,delpiciturab
peruertes viasfuas, deficit eu. eo q ui infami graditur via.
5<>o <tAbominatio mfiotu eslytr Pro. 19. Abominanturiufti virum
VerCi7.
iniquus : abominatio autem impiu: &abominaturimpii
impii eft reSius <~uia. eos,q ui in reda funt via. (Sed)
361 Perfectio rectorum deducit Ptou.it.
Verfj. Simplicitas iuftorum di¬ i61
eos: peruerfltas autempraua- riget eos : &fupplatatioper-
nc at orum perdit eos. uerforumvaftabit illos.
}a fortitudo perfecto esi ‘-via Prou.16 Fortitudo fimplicis via j 6%
Vertij.
Jehov mi pauor operan¬ Domini: &pauor illis, qui
tibus iniquitatem. operantur malum.
i^3 Timor hominis ponit la¬ Prou.i9 Qui timet hominenj, ci¬
V ert 25 36}
queumquifidit jE H 0 VJE, to corruetrqui fperat in D 0-
exaltabitur. MiNo,fubleuabitur.
5^4 Omnis fermo T> e i veimigne Prou 30 Omnis (enim) fermo Dei 1 A
Vcrf.5.
purgatus, clypeus ett fleranti¬ ignitus clypeus eftfperanti-
bus infe. bus in fe:
i65 Die, addas <~verbis eius, ne VerfS. Ne addas quicquam ver¬ j 6$
forte increpet te, & mendax bis illius, & arguaris, inue-
deprehenderis. niarisque mendax.
1NTERPRE-
INTERPRETATIONES
&
ANNOTATIONES
/SE&CJXICI KHF^KAT H L I P S. THEO-
sophia amatoris fidelis, & *M E D i c i n je
^triufque ‘Dbctoris.

Quibus TextvsPrologi pracederttis,nonfolum a Vei:-

borum,quod quidem per alios fufficienterfa&um, verum po¬
tius aRERVMj in Thcofophicis fublimioribus, obicuritatej
quod ha&cnus per neminem i t aprcftitum, (dcmonftra,
qua:fo, nafute, contrarium /) veritatis Theofophica: norma
Catholica triuna, (qua:eftS Sa. Scriptura Biblica; Liber Natu¬
ra: macrocoimicus; &TefbmoniumConfcientia:inmi-
crocofmo:)Iekovah auxiliantetriuUo,feculo
demum hoc igneo, & orthodoxe &
fummopere heceflario
vindicatur. j

A
 GRADVS
PROLOG ETI CVS
PRIMVS
EXPOSITY S.

Hic inferatur figura, Gradus primi.

NOVA
 GRADVS PRIMI.
NOVA VERSIO
PRO VERBIORVM vetus, {eu
exHebnco*, vulgaris.
SAPIENTIA
cx Grasco
TR AL ATIO.

L O C A
ss*. s c RIPTVRit.

A V Di,filimi,inquir,SE-
lomoh,filius Davi d.
A V di,fili fff? mi, inquit
Salo m o n,filius Da-
Propheta & Regis Isra- v i d,Propheta Regis Isra-
SotOMON
e l, Rex Sapiens, S a p i e n- Prouer. e l mjerufitlem, Rex Sapiens; Saubk-
vcrU i.
tIjE^etern^e,folius vera Sapientiae mte&n&,
praeco magnificus, omniu- folius ver a, praco magnificus,
que longe fpe&abilis, A v- ommumque longe fi e Stabilis,
d i, fili mi,inquit,P arabo- Ibidem <iAvoi ,fili mi, inquit para¬
yeif. i.
l a s meas, ad fciendum S a- bolas meas fff* ad fciendam
PIENTIAM &ERVDITIO- SAPIENTIAM 6^ DISCI¬
n e M, ad intelligendum elo¬ PLINA M,ad intelligenda ver¬
quia iNTELLIGENTIyE, ba PRVDENTIjE.

Sequuntur
Prologi
EXPLICATIONES.
patio rt
Vdi] Auribus tam rationis, intelle&us &: mentis,quam fenfuum fiue
jjn-tclUrf iu
^corporis: ne in numero reperiaris iitohim, qui aures habent & non
audiunt, oculos & non vident, qubs furdaftrbs, muros ac camos reddidit
princeps Mundi huius immundi malitiofa fuperbia cjecus. Fili'] Filius
perinde eftHebrads,atque Latinis hom o ,fiue vir : hinc,cum Rexfa-
piens alloquatur omnes, voce hac Catholica vtitur. Vocat enim S a p i-
entia omnes, Prou.8, ver£4. &y,4. Hxc incarnata dicit: Venite ad me
omnes, qui laboratis & onerati ett: ego reficUm •vos. kat hoc fcft, fecun¬
dum proflandam, Filius, puta, doctriN^&discipunAjSa- tri ruC fi hi S
pientia aterna,hxresfidelisdile&usintelligitur. Prkcomagni-
fittu ] Quia Rex, Regis filius, &: a Ie h o v a h ipso, s apiektia
divino S pir i tv, (y. Reg.3;) illuminatus, do&us ac du&us. Cui,vt
experto.necnonaS o phia svpercelesti in huncvfum,fapien-
ter eledo,conftitutoq;, maxime credendum. <_/{dfcicndm sapien¬
tiam, &c.] Omnia haec, quorum hoc loco fit enumeratio, Bona &
 INTERPRETATIONES
Dpna funjt D e i Mifericordis atque Benigni, qui ex meta Bonitate fua
per Sapient ive Spiritum fandqrp, Tuis diuerfimode, hoq eft,vcl
mediate), vel immediate, largitur,pto tempore &: loco(fecundum quod
viderit conferre ad gloriam nominis fui diuini, & prbdeflfeiitiisproximo-
que eorum, quibus diftribuit aut donpdatjdiuerfis. Nec inii dat eunda
D e v s; Dodriiue filiis,hoc eft, fidelioribus & dexteritate proditis de¬
bita* certisq, quibufdam electis, (qui pauciores J meliora, /ecretiora, certa
&C felediora vt conueniunt, ita communicantur. Vride Lilium, de Lapi¬
de Philm. verba Faciens, Si,inquic, D e v § fciretinhomine mentem fidelem,,v
tique ei 'veritatem intimanti Sis ergo in Timore D e i (indutis vefiimentis
hi#iAisutk Chriftiano-CabalifticftD EMjigura Amphit.huiusiecundaannota-
ti.hucjw ns) tgtus rejiciendo Binarium,&JIemariumper Quaternarm
nadis fitiipliciraretmpro viribus Diuinitps conceliis,reducendoj qnarens
‘UliatiD:
M Sin
J/* Regnum Dei &Ju.ftiriam eius ex totocorde.totlanima,totis viribus, to¬
ta mente, aut quserere faltem Theofophice Rudens,no. r.efpuitl ehovah
fe-rrtA7inj tuum velle: quia in bonis^inftindu optimi)bene voluiftelat c(t.,EB aliquid
iiuo^tluth '
prodire tenue,fi non datur vitra: Cum fi defint vires, tamen esi laudanda voluntas.
'**&»»*
0O«^f4l(bfrg<§orfamtDe(. NecfoletDE V s.tefteD.Paullo,extinguere
A? ellychnium candens. Si Icopus tibi gloria Dei,& phy diaboli; proderit-
f-j« ufusi
fahhcj bti que tibi &: proximo tuo,(eft enim cur,cui,quando & quantum jaicendedo.
ij-nixvrnc, per Scalam Coniundionis &r Vnioois, neenon defcenftgndoperGradus
n^^^ognitioms^al ihoyI h quod pedis, Orando & Ufcorandd.
SX&s fgljciter impetrabis; imo ad cognitionem.p m n i v M,quaefunt vereTaut
ptfyu
fej+^ylour
ienfu,aut fcientia, aut fide, ab imo ad fumroum afeendere prir^rf t Faciet
enim Do:minvs (nihil certius) voluntatem tuam, qfii times eum, Pfal.
*45**9» videyeriTnsy ,&4. Secedat igitur a te dubitatio ( conceptus dia-
ijcv^tcibf boliin te) omnis: Sapienter adlaborans crede De o&in D e v m, fiducia
firma,non ha?fitan^eJiuienies^qui).dquzris; dabitur tibi: acfipipc-TpT
uytu
f-vt>*-‘~/ O beftiam incredulitatem! fpm 1
OraD ec v trh £J
•..'L.' __t'
v M,vt augeat tibi fidem. Fides De
*

Donum. Hanc a me ne auferas, obfecro Domine!

^ Et fufeipiendam E- Ibid.
vertj. eAd/ufeiptendum Brvdi¬
S.Vt>ITldNEM D o- tionem In t e ll i g e n-
CT RI N M,I V S T I T I A M, TUE, JvSTITIAM, &$V-
& I V DlGlVM&dEQVI- D1CIVM & tTlTVQI-
T A T E M *. NES:

Et fufeipiendam ] Eruditio, qux Diuinitds coritingit, magna folertia,

cadefti&landodefiderioampledcnda venit. Notanda etiam hic eft eru¬
dita Intelligentia.; non vulgaris illa, communis & cuiuis obuia;fed quse
nUf caleftem eruditionem fapiat,Theologicam,macto & microcofmicam.
Hanc diftribuitin luftitiam ,qx\x animam hominis concernit; in ludicium,
quod corpus5 in Re£litudinem, quas fpintum,rr.oreSi &cuiu(que officium
ac vocationem confotmat:yt fande agat.in diuinis,iufte in humanis,rede
propriis,erga Deum, homines, ac feipfiun.
 GRADVS PRIMI.

Vctf4.
^ Vc detur paruulis aAd dandum jimpti
^aftutia,adolefcenti s c i- calliditatem, puero s c t e n-
j T I A & I N T E L L E- T I A M C O G I T A T 1 O-
N E M.

Videtur paruulis] Paruulos hic vocat ( Quemadmodum & verf.59. )fim-

plices,qui fe conliliis fuis expedire non poliunt, proinde auxilium expe-
dant a lh-„.
D o mino ~ &o r Adiutrice
_r*De^ 1. S
Ca. r
« 1. en
r..« T1
T- , a
. i Qui
~:.i non apud
—..,,1 fe-
c.

metipTosIunt prudentes, Prouerb.j, f. vt fufit fapientes huius feculi,Ra

man. 1 i, 16. his enim abfeondit D e vs Sa^ ientiam fuam: quo nomine
Saluator nolter Patrifiio c adedi agit gratias. Matth.li, zj. Paruulis, in quit,
reuelajlihxc. i^flutia ] Aftutia hic fignificat tircumfpedionem & cau¬
tionem, ne dolis mundi capiamur&feducamur: fedvt fimusprudentes,
ficuc/erpenresj&fimplicesficuteolumbae,Matth.ioji^.hoceuj (quem¬
admodum interpretatur D.Paulius Roman .16, /$■) fapientes in bonoffimpli
‘ .
cesinmalo.\nie\\\gix.e igitur, .' ' iip
oparuuli, Aftutiam,&:infipientes animaduer- etyjO SLJ
tite. Scientium, &c.] Scientia ^cogitationes hic conjunguntur, vtdifca-
mus meditari ^ meditando^inueftigare fcientiam , inueftigando precari h^
D e v m ,& precando lab orare.

Audiet Sapiens, & addet Verf- 5-1 lAudiens Sapiens, fa-

Doctrinam, & intelligens, I
pientior erit: mtelhgensgu¬
bernaculapofjidebit.
coniilia polTidebit.
Safientiorerit] Vt enim dies pofterior, prceepror eft prioris; fic lapiens
lapientis. Sunt gradusinter Dodrins filios; vnus phecellitaliumnullus
tamen horum contemnendus .Laudatoingentia rura, exiguacolito; rede mo¬
nuit Virgilius. Quali diceret Solortion: Intelligentii proditus ,feruans PtlLuf+V*
man data mea,artes no folum Vulgares, ifed & fecretlores acrtcpnditiores H vCtOjf cre ■Ou&^uj
arteslxquiret, ficqufe lapientior erit.; & tum, iudicio, lapientia expetien-
' +Ocl- H- •S-Ufotu,
tiaque confirmatus,
* pollehs,ingeniora
” '" r de
’ die
1 iri
' ' diem
1' conlilialubtilTaque
confil (a_J
Irrnchta I in quoiiis labili, Theofophice .conle"dU£tub Qui autem S a ucbf •
p~i e n t De operam ram dant, accipereje
accipere;e aam m oportet,a i Sapiention,
Sapii a s a t jtcyLahc *
p 1 e n t i s s i m o_ D e o; Orando TheoSophice, & fchyficoChe_mice_
Laborando. Confdium']Eft ratio rerum agendarum,refpiciens femper
ad D e v m,ad Hominem,ad feipfum. Hoc Diuinitus Orando accipitur,
vt lalutarls exitus fequatur.
Verti. tAd mtelligo
, Animaduertct/jTparabo¬
las & interpretationem, lam, & elocutionem, rverba
verba Sapientum &c aegni- Sapientum, & anigrnata eo-
emata eorum.
P ara holas ] Sermon^e nrcultosplenos myfietiorum & rerum abf
conditarum nemo intelliget, nili Sapientia ID e i reuejante._

A 3.
 £__INTERPRETATIONES_
Talibus tenrafleRegina.SabxaSolomoncm legitur. Has Diuinitus edo6ti
fuerunt Iofeph Patriarcha,& Regius Propheta Dauid: talia multa habent
Prophetat & Apocalypfis Iohannis: hifce celebres fuerunt yEgyptii, qui ■
mylteria fuahieroglyphicisnotisoccultarunt. Hinc imagines illa: mylti-
cat, quibus Magi Myfteria Diuina, Theologica, Politica, Naturalia, & re¬
conditam rerum naturam, admirando artificio, depinxerunt. Hincilla,
Tabui at Smaragdinae Herrnetica’, aenigmata, 6c iniignes lapidis Philofo-
phorum pi&urse. Difcchic (qui fitis veritatis nedar,ex Sapien tum inuo-
lucris) viam ac methodum perueniendi ad in teli edum amigmatum, pa¬
rabolarum, allegoriarum,myfticorumque fermonum, veterum Sapien-
tum, in Cabalifticis, Magicis, Chemicis jom n i b v s. -Si S a p i e n-
t i_a M forarem habedc& P R v p e n t iam, amicam, f vt cftvetfiog.Y
Theofophice intelliges ac difces omni a. Interpretationem. Menfu-1 ]
ram, vtloquunturHcbrad, & pondus verbi. Huc pertinet Cabaliftarum’
?
Gitnetria -Teuosrafche-,&c3(ejpterike». Siue, (vtloannesaDeeLondinenfisi
exprimit,in fuis ad Parifienfes Aphorifmis, & in Prifatione ad Regem!
Maximilianum Monadi Hieroglyphicat praefixa) Geometria, Notanacow
2tfz.yruph.JLt hanc quidem ex lignatura vocat CabaUmFealem,{iue gorr®*-,
illam autem vulgarem, Cabalidicam Grammaticam,fiue fs teyoHwx-. quxno-
tillimis literis, ab homine fcriptibilibus infiftir. Huc apponere lubet ver-
fus quos ante annos viginti feptem, vir Clariflimus lohanries Olearius
Theologia: Dodor, Lingua: Hebraica: in Illuftri Academia Iuiia Pro-
feffor, inlaudem Cabala:, ad Paulum a Praga icriplic:
,
Imulius apex nullum de lege fer ibit Iota,
Trulla Prophetali litcra feriptaftylo.
y^iutor idafferuit Chriflus. £hiit crederepojfit
Exiguis tantum pondus meffe notis:
K^ifpicechrifltgenst Rabbt.denomine IESV
Fontibus Bebrais eruta, certus eris,
equidem tota repetiti crede Cabala
Pulchrius : aut animis hoc mage dulcepiis.
Ergofaut [anttofludio, & myfler ia plura
,
offerat vt Chriflo Paullus hic adde preces.

Audi, fili mi, & fufcipe Prou. /L

<sA udi,fili mi, fufcipe ver¬
v«t£ io:
eloquia mea, & 0 multi¬ ba mea, njt multiplicentur tihi
plicabantur tibi anni vita?. anniyitx.
(JHuhrplieabunfur.] Mediante Physicochem i A,(qua: Sapiem-
t i je vera:,-in hocfecydo,pediflequa cft fidelis, & virgoquafi cubicularis
d fecretis naturalibus) filio Difciplinjeinduftrio, Domin a benigne lar¬
gitur Vegetabilium, Animalium,partiumque eorundem,Mineralium,La¬
‘l>t -v, pidum, Gemmarum,Margaritarum, & Meratiorum effentias pretiofas,
fubtilitatesque falutariter efficaciffimas: imo & LapidemPhilo-
s o p h o r v M rertaurationis ac conferuationis noftra: venflimamMe¬
dicinam Cathohcarmex quorum vfii legitime Medico longitudo dierum.
Prou-5, z. Etcap.p. y.ii.

v-^TViam
 G R A D V S PRIMI.

Viam Sapi feNiu <rPer <~v'iam Sapientia

moftrabo tibi, ducam te per docui te incedere: calcare feci te
femitas ^qvitatis. femitas'reflas. 7
CA
Vi&mS a PiENtii] Via S a pie n t i a Regia eft Ti m o rDo
mi n i, quaituradaflraDiuinitatis. Semita;^.quitannunt Lege s at
*v-
que mAndata verbi divi n i. H xc lux & lucerna MentiTSpiri-
cui ac Corpori, ad b o n v m homini s~7T? e i.d b n v m )tertriunum,
oaihbSss.ri) s v MMVM.d e quo in Amphitheatro agitur hoc,feliciter adi-
pificendum. PeliXjterquequaterquefeliXjredS incedens.

Quum ambulaueris^non V€lCl1 Jzhtascutngrejfusfueris>non

artabitur greftus tuus : & fi artabaturgrejfus tm, cur¬
cucurreris, nonimpinges, res If no habebis offendiculum.
Currens.] In Radio fiiie curriculo totitis vir* tu*; tam a£tiu*,quam con-
templatiu*. lS(o» habebis, &c.]Nec feduceris, per philofophiam & ina¬
nem fallaciarrira veritatisTheoiophic* centro,ad lubricam fophifmatum
mundanorum mendaciorumve diabolicorum circumferentiam. In cen -
croj ventas: in circumferentia mendacium. Centralis efleRudetoTnam
'JMedio tuti (fimus ibis.

Quando filius fui patri ibid. Nam & Ego filius fui patris
Vertj.
meo tener,& vnicus inter fi¬ tenellus ‘cfi ymgenitus
lios matris meas. coram matre mea:
'Tenellus] Etiam pueros,tenellos,iuuenes, ab ineunteRatim aetate, inRi-
tuendos,edircandosquein s apientiaver^ disc iplin a,ex
3^&{j a*'-
einplum atque mandatum huius loci clare docent. Omnesne? Vtinam •
fed no ex quouis ligno Mercurius fingitur:&gv*oydyxvt.ov bfiiv.hoc
-tes;
eR, Lignumprauum, haud vnquamretium: quod hemiRichium %pud Gale¬
num legitur. Quofnam igitur quado 2 Eximii ingenii indolepraditos, fic-
uti eR verfi 149. bonamque animam fortitosTNon expeitandacum iis
fenedus annorum. Nam, vt vere inquit Horat. JOuefemelettimbuta recens
(erfiabiiodoremTefiadiu. Adeo* tenerisaffuefeeremultum. Prouctbium eR,in
quit Sapiens, Prouefb.i i,6. indolefcensiuxta viam fiam, etiam cumfenuent,
non recedet ab ea. Pofliiht. enim, nifi in tempore adhibeatur inRitutio, et¬
iam deprauari & feduci indoles bon*. Admonetur quoque iuuentus.vt
exemplo Regis, cum tenelli fint, oboedientes atque morigeri fint parenti¬
bus, & parentum loco praeceptoribus fidelibus.

[f Sum quide & Ego mor¬ Sum quidem & Ego mor¬ Eadem iri
vitaintroi-
talis homo, fimilis omni¬ talis homo, fimtlis omnibus, tus&exitus
ommu ho
bus, & ex genere terreno illius atque ab homine > qui primus minum co-
qui prior fa&useft, &in vetre ex terra formatus efiprocrea- ditio,

matri s figuratus fum caro! tus.

 8 - INTERPRETATIONES

Snm quidtm &Ego mortalis homo. ] Diceret aliquis; quid Devs reue-
laret myfteria fua; quid communicaret Naturae fecreta mihi ? Mihine ?
Quis ego fum? nonne peccator, atque ob id mortalis? &,pet confequens,
tantis Dei BonisatqueDonis,hoceft,thefauris Sapientia /fcternae
infinitis, quorum in hoc Prologo fit mentio,indignus. Fateorquidem.re-
fpondeo, talibus, quod fim indignus, attamen indigus. Audi Regem Sa¬
pientem, qui nondum perfede ambulans in praeceptis Dauidis patris fui,
(immolabat enim in excellis, & accedebat thymiama)tame in vnius nodis
fomniojomnium fuperiorum & inferiorum Sapientia repletus eft a De o .
j.Reg.j. Simul atque rerum gerendarum prudentia,adeo,vtnullus ei par
extiterrt: Sum,inquitille,&egomortalishomd,fimilisomnibus,&c.Talis
etiam (dicere pergo) fuit Bezelcei; impletus nihilominus Spiritu Dei,
Sapientia,Inrelligentia,&Scientiainomniope're,ad excogitandum quic-
quid fabrefieri poiTerexauro& argentosi e,marmore,gemmis,&diuer-
fitate lignorum: cui datus focius Achaliab: & in corde omnis eruditi pofi
taaDoMi no Sapienti a, vt facerent eunda, quarpraxepitMofeh,
Exod.5 r.3. Talis quoque Dauid, qui cum literas non didicerat, tamen vn
dionc Spiritus Dei, ex paftore effedus eft Vates, &Diuinarum rerum
Dodorpra:cipuus;quibus adeo fuoscompleuitPfalmos,vt omnes, quam
uis exquifitiflimi Podtje,ipfi longo cedant interuallo. Peccator erat,fcor-
tator,homicida: attameniuftinomennon amittebat, quoties petpoemre
tiam femper refurgebat.Helias, inquit Iacob. 5,17. (obiedioni praefenti te-
peftiue occurrens) homo erat similis n d b is(leip(um,quamuis A-
poftolus,minime eximens coetui communijaffedionibus obnoxius.* & 0
ratione orauir,vt non plueret fuper terram,& no pluit annos tres,& men-
fes fex. Et rurfum orauit.&carlum dedit pluuiam,& terra frudum jfuum.
H xc ille. Inflares obiiciendo: Noli,amice, te coparare hifcejad lingularia
organis iftis lingularibus fingulariter D ev s eft vfus: Vocationes confide
rans horum & tuam diuerfas, diuerfum ipfeiudicabis. Eftaliquid,refpon-
deo,bbne vir.quod dicis: & reuera me deterruiflet,nifi tam Sapient ia
ipfius, quaiti Sapientis obftarent tot, tales ac tanta; Vocationes,inuitatio
nes, admonitiones,adhortationes Catholica^ imo comminationes.et-
lafub pcena irxDiuinxgrauiflima,palTim in hoc Prologo,me reuocarent:
veritatis QVE^EternjeobftaretrefdcillaretqjPromifTioCatholica;
inuitans omneS, excludens neminem, toties repetita ,patillo poft annota¬
ta. Huic vni plus credo foli Veraci, quam dubitationum tuarum plauftro
fallaci. Sapientiam igitur & Sapientem fapienter fequar vocantes,
Diuinitus me ad Diuina patienda ftimulantcs. Curmemetipfum exclu¬
dere, finon excludar aD e 0 ? Iterum quis dubitaret: luuenis fum,dicens,
nondum incanui. Oppono : Devs non eftacceptorperfonarum,&c.
verff38,184,299. nec mfola multitudine annorum D e 0 grjfta confiftit &
do da fencdusjfed, &c. vt verf.3yj. Sit quoque folatio tibi atque exemplo
iuuentus Iofeph, Dauidis,Solbrnonis,Danielis,Hieremiir,T imothei, Uc.
aliorumque (etiam noftro feculo) innumerorum, nort infipientium, the-
faurorum Sapientia inexhauftorumfD e 1 gratia;pofleflbrum. Idem
fit relponfum ad obiedionem defedus vel carentia: linguarum variarum,
puta, Hebraica:, Gtxcx, Latina:,&c. Solet enim Devs excitare quoque

. .. Sapientes
 GRAD¥S PRIMI. 9

Sapientes & Do&ores ex iis, qui folam & vnicam callent linguam mater¬
nam. Exempla in promptu fune,innumera, cx omni gente. I ehovah
eft, qui dat os &: S a e i e n t i a m, Exod.4,11. Matth.10,19. Marc.15,11.
Luc.n,ii.&i2. Spiritus Demini locutus eflper me, inquit Dauidi 2. Sam.23, i.
&fermo eius per linguam mea. Spiritu S.infpirari locuti funtfandi De 1
homines. i.Pct.i» 21. Non eft, igitur, cur diffidas de gratia Dei, cuius mi
fericordia ab sterno in sternum, fupcr timentes cum,Pfalm.io3,i7. Ex
ceptioncs iftx tam calusnonpoftunt patrocinari pigritiae ac diffidentis
tus, vcrir.zi<j,&3i4. Bone D E vs, quam prolixum poflem ab antiquis
recenferecatalogum (etiam Ethnicis non exclufis) Scientiarum &Ar
tium inuentorum,inter quos pars maximaJmguarumexpers-variahitn;
noftroque feculo Earum mftauratorum & excultorum, omnium Diuirn-
tus excitatorum Thcofophiceqj du&orum & duftorum,nifi inhiberet ca-
lamu Lexprsfationis. Hi omnes,inqua,fuere morrales,iicuti ego,tu,nos
fumus j quin & peccatores. Devm nos hodie habemus eundem,quem tu
i illi: Vnius ciufdemque E l 0 h i m Creatoris ('ad cuius imaginem &{imi-
1 litudincm formati omnes) fumus fabrica iForundcm, quorum illi, Spiri-
ruumbonorum vtimur(mitrcn£ccosD e o^mihifterto,confolationc.de
fenfione.cuftodiafiLdire&ione viarum noftrarum: Eadem in Mundo eo
dem fruimur Natura: Eadem qux exteris, vnius eiufdemquCS apIen
.TiAATExNAiti plenitudine temporis incarnatx TEOMissie vc-
' raci{Iima,Catholica,& Nobis data. Quanam,dices,cftilla,dequatanto-
peregloriaris ? cui tantum fidis? Probe re(pondeb:S a pient ia,quam
incarnandam audifti &:audies in Prologo hoc; eadem incarnata, ipfiflima
Verita s,inquit,Johan, 14,11.Amen,Ame»fdicovobit}\r>ct([,Omnibus,
eundis, fingulis, ac vniuerfis, qui credit in me, operatu a egofacte, & ip/efaciet,
& rudiora hisficiet: quia ege ad Patrem vade. Et, quis quid petieritis Patrem intie
mine mea, hocfactam, vtglert ficetur Pater id fide. St qutd petieritit m e in neminem
fverf 174.)meo,hocfactam. Matth.i7,ip.acceflcrunedifcipuliad I h e s ym
iecret6,&dixerunt: Quare nos no potuimus eiiceredxmonium illud? di -
xit illis Ih i V h. Propter incredvlitatem vestram.
(Reucra & ho d 1 ei) ^yimen quippe dico vobis,fi habueritis fidemfient grar.ufnapis,
dicetis monti huic.tran fi hinc,illuc : (fi 'tranfibit, eTnihil impossibile
e R 1T v 0 B i s. Hoc autem genus non eitcitur,nifiper orationem & ieiuninm.hu ■
cxij ,6.dixit Domi nv s : Si habueritis fidem fuutgranitrnfinafis,dittntis huic
arbori moro: eradicare & transplantare in mare: & ob-dint vobis. En habes. Cla¬
memus igitur cum Ch r ist i difcipulis (exeodemcap.v.5.)6Do m l~
NE,adauge nobis fidem.Modo tu,qui Chriftodcdiftrnomcn,Thcofophi-
co exercitio didiceris,rogare Patre in nomine 1 h s v hChristicrv-
c i f i x i. &c re 0 e R e, poteris omni a. Vltcriusinftas, dubitator,in
quiens: Dixit hsc Chriftus A poftolis tantum, ficut & illud, Mare. 16,17.
Signa eos,qui in me crediderint, har.fequentur: in nomine meo damonia eiieient,1kc>
No igitur vrtiuerialitcr pertinent ad omnes Ecclefix Catholicxminiftros
(nedum Chriftiano$)ncc omni vel tempore,vel loco.Qusro Domine mi,
nonnehsc quoque A poftolis ? Recipite Spiritum {anclum, quorum rtmtfcritis
poetat a, remittentur eis: cr quorum retinueritis,retent aftmt. Ioh .20,11. E t,Eunt et
in mundum vniuer/um,pradtcate Euangelium omni creatura.,crediderit & ha -

... . t
 INTERPRETATIONES
ptizatusfuerity&cc.M^xc.i6.i^.Mnxime.Si igitur illa tantum Apoftolis, cur
non & hsc?fi illa ros exdudunr,curha:c potius ( quemadmodum dicitis;
includunt?Madatum feparacorium exhibete.Si promifliones de fidei vir¬
tute non fint Catholica:,cur cofoktorie iis vtimini pro concione ad vni
ucrfosJfin autem,c-ut(ne dicam durius)fabulamini?6 capita finiftra.' Cap.
ii.Epift.ad Hebr.mecum eft contra vos. Vereor,fi rediret omnium Chii
ftianorum magifter,neincredulitate & duritiem cordis egregie vobis ex
probraret;quiaiis,quae (Confcicntiarteftimomo eonuidi veritatis) Icitis
eum vobis quoq; dixifle,non crcdidiftis. Non igitur delperet quifquam,de
Bonis ac Donis vEternjeTh eo-Sophice adipUcendismoeft
abbrcuiata manus DominI omnibus in fide ac veritateinuocanubus eu.
Hiftoriam claudi lanati per fidem, A d.$. tibi commendo. Oculis nunc,mi
frater,& Mente contemplare Amphitheatrum hoc noftrum totu.in luce
*terna te ibuenire docebit Lucem veritatis omnis. At Iphi tu Sapi en
t ije illuminatu efleoportet fpedacorem,qiri vult pertingi te ad cerrum.
aliaSjhjecDiuinituspernosTheofbphica.nox erunt.Hocaddo:Blafphe-
mum eft,primitiuafuam pigritiam(verf pj.)& diffidentiam non Chriftia-
nam.gigantice vcllcexcufare Ecclefia,miraculh confirmanda. Ver ita¬
tis habernuspromiflionemCatholicam.iemeldafam proiemper>>£tcr
n*,quz no deficit in aeternum: incredulitas tua eft (tefte GhriftoMatth
17,ro.)qu<j Bonis ac Donis Dei mirificis obftat.DEi Opr.Max.conftans,
firma ac rata femper fuit,eft,& erit promiilio.figillo D e i(quddcftEMEs,
Ve »>j.y ASjfigaa. Amphitheatri huius prima) roborata atq; firmata: vide¬
£un7>t-t as modo tu,ne malftia diffiden tiaq; tua illius leuiter excutias aut impedias
operationem atq; effedum. Multi Theologorum (ficdidortim) multae
foggcftis hiftorice blaterant de Fide 4 qui ne atomo virtutis fidei operofa,-
prudentiam effedudemonftrant.Neganr iftifde bonis non loquor>ita &
radis,quod ore aiunt. Contrarium patr.um,& noftra memoria fadurn a
Theologis non contcmnedislcio,fcitisipfiifciuntacteftabunturalii. Mi
ra & rara per Fidem operari ac impetrare debes, non pro Religionis Do-
drinaconfirmanda,quam(etiamabfq; tuo monitu) fatisfuperqrcdfifma-
tam efte fcio:fed(notes hocVelim)pro Fidei virture(vt decetFidekm,a Fi¬
de fi? didum)Charitatifq; officio in Proximum egenum Ghriftianc exer¬
cendo. Idcirco velim credar omnium nemo, quod ii fintverc Theologi,
quantutncunq; fencs,quantumcunq; praediti contentiofa loquacitate, qui
vitiorum quolibet gepere ftedati,Iuperbia,hypocrifi,auaritia. odio, inui-
dia,inebriatione, & fepe (teda religione) luxuria»negledo Fidei dono o
perofaf,mentifq}lumine,affediones fequuoturanimales. Axiom a: «P»*-
tum epufypfititur Dmm,Untum habet & Fidei: quantumfidei, tantum mmfica
virtutisFidem intelligo non mortuam illam, Iacob. z. ( qusenon magis
Fides eft,quam diabolus Sandus,aut homo mdrtuus,homo) fed.viuam &
opero/am,qualis4efcribitur i.Pet.i.SvMMA:Chnftianecredc;Theo-So
phiceviuejiciunartsOra in Spirituac Veritate,iuxta Leges atque Dodri-
nam Amphitheatri huius 5 D e ym tcftor. Sapienter collaboraridp, fiet,
quodalEHo v A,Hjfip honor?mfui, PiroximiegenisTuiq; ipfius vtilita-
temboneftam,&phydiaboli)Chriftiancpetis. Vidtverf^j. Similiso-
mnibus |ExAda protopIafto,hoceft,primum formato,qui comeditmalu.

propagatus
 GRADVS PRIMI. n

propagatus terrigena, eadem conditione ac Lege, qua exteri: Quapro-

pcer, Hodie Rex,cras cadauer. tJMorsfceptraligenbusaquat.

VcrCi. lobi».
II Decem menfiu tem¬ In 'utero matris caro decem ii Veii! io.
pore coagulatus fum in fan- mejium tempore formatusfum,
guine ex femine hominis,& in [anguine cagulatus,exfemiv
dele&amenta fomni con- ne 'znri ac 'voluptate fommm
ueniente. comitante.

Decem n>evfmm,&.c.] Vrplebeius,in vtero materno, cuius fitus inter ve-

iicam & inceftina. Hinc exclamatio Realdi Columbi anatomici Romani:
ohomo quid inanifa(iu(uperbis, inter vrinam (tercor a natus/Conlidera,qux-
lo,mihater,quidlis,&:fuperbire delines.* nonnefderor in exortu,bullain
omni vita,elca vermium in morte ? Alias etiam inlacris homovocatur/«-
tum,Gen.z,yi lob.10,9.puluis, Gen.3,19. cinis, Gen. 18,27. Jpuidergofuper-
bisterra & cinis fEcclefialhio,9.
Cum(imus & limus, cum fax tqrpijjifna(imus:
Jthtarefuper bimus,ne(cimus quando perimus.

12 Quin edam natus commu¬ Verfij. Et ego nattus accepi commu¬ iz

nem haufi aerem, atq^ in ter¬ nem aerem, & in fimiliter fa-
ram iifdcm incommodis ma¬ Elam decidi terram (e£ & pri¬
lisque obnoxiam decidi, ac mam yecenifimtlem omnibus,
mam vocem eandem quam em iji'plorans.
omnes,plorans emifL
Trimam vocem. ] Qux illa ? fortaflis A mafculorum ; E femellarum:
quemadmodumannotauitNobilisabEib,I. V.D. deconiugioagens; &
affirmant quxobferuarunt.obftetrices. Plorans.'] Eltquelic,(vtinquit
A uguftinus) propheta fux calamitatis futurx. Vndctobij,/. Homo natus
dc muliere, brern vivens tempore, repletur multis miferiis. Rationem addit Svra-
cfdcs cap.40, Eflemm,tefte Scncca.Fnm malifinisparafeeue alterius. Quod
egregie expertus Iob inquitcap.z.verfj, & 4. Habuimenfesvacuos,&noftes
labotuifas enumeravi mihi. Si dormiero,dicam: quando con(urgam ? & rurfism ex
pefiabo vt(peram, & replebor doloribus v(quead vcjperam. CMelior ergo eU dies
miri is,die natiuitalis. Ecclef.7.2.

VcrC+.
In inuoiumentis nutritus In fafetis curifyue/um edu¬ v
fum, & in curis magnis. catus.

4 s^TNemo enim ex Regi¬ Ver/ij. pullus enim Rex aliudna- 4

bus aliud habuit .^TNatiui- Jcendt initium habuit.
tads initium.
2{emoex Regibusc.Quarc Petronius Arbiter: Heu {Heu\ quam totus ho-
| •
B z
 INTE RPRETAT I,Q NES

muncionileh\ Initium habuit ] Ne vllam fuperbiendi caufam haberer. Ex

vna corrupta malTa omnes fumus conflati.

lob.i,«, Vnus ergo introitus eft I Sed vnm in vitam introi¬

[.Timotbc
omnibus advitamj&<^ft-l tus eft omnium, & idem exi¬
milis exitus. tus.
Similis exitus ] Lex Catholica omnibus pofita, femel nriori. Hebr. 9,27.
Calcanda omnibus via lethi: Horat. 1. Cartp. Rede Cornelius Gallus:
Omnibus efl eadem lethi via, non tamen vnus
Eft vita cunilis exitii^ modus
Perpende propterea, mi frater, quam fithsc vita furno fugacior, vthbra
inanior. Siquidem dies vita noftra ceu vmbrafugiunt, i. Paral. 29,1 j.Iob. 8,9.
& 14, 2. Pfalm. 109, aj. & 144,4. Ecclef. 7,1. Sap. 2,5. & j, 9. Sicut fumus
deficiunt. Pialm. 102,4. 'velocius tranfeunt, quam a texente telafuocidttur. Iob.
7,6. cur fore velocioresfunt. Iob.9,1 j meditantur, ficut aranea. Pfal. 90,9. cufto-
dia/unt in notie. Pfalm 90,4. &: 6. Vitanoftra eft ventus ,Iob. 7,7. vapor ad
modicum par ens, &poftea exterminatur. Iacob. 4,14.ficut nubesfertran fit. Pfal.
7,9. Omnis carofarnum,& omnis gloria eius, quojiflos agri maneflorens, & ve (fe¬
re decidens. Efa. 40,6 & 7.Iob. 14,2. Pfalm. 90,4& <>. Ecclef.14,18. Hanc
vit* humans fragilitateih ex vnd parte, exalteravero ihfinitatn Diuins
maieftatis amplitudihem,confiderans P rbphetia Regius, ad ftuporein ra¬
pitur, &quafi attonitus in hanc erumpit Vocem: \guid eft homo, quod me
moreseius? Pfalm.8,5. Quod idem etiam Xerxi & duci ftrenuo & potentif
iimo Regi, cum aliquando de fublimi celfoq) loco infinitam hominum
multitudinem &iniiuinerahilem vidiflet exercitum, lachrymas extorfit,
eo quod nullus eorum, quostunccerhebat, poft centum ahnosfuperfu-
turus eflet. Hanc ergo vits breuitatem bonitate & integritate compensa,
tu, qui Chriftianum teprofiteris; nec quam diu,fed quam bene viuas, co¬
gita. Et eum nihil certius fit morte j at nihil hori moirtis incertius, fande
in Timore Dei viuerido,bene mori difeito. ~-

Et docebat Me (Patermeus,) Prou. 4 Ipje docebat me 3dtcebatque

v«r;4.
atque dicebat:Suicipiat ver¬ mihi: Teneat eloquta mea cor
ba mea cor tuum, cuftodi tuum: cuftodiprxeepta mea3
prsecepta mea* i$ & viiies. rviueS.
& viues ] Longsuus eris fuper terram, vitaque frueris pofthac in ster¬
Hi
1 num,in Iobilso vltimo. Ex verbo vits.vitapromanar. Verbum D e 1 efl:
Spiritus & vita: Ergb cUftds vcrbiviuifici,mcrcedem habebit vitam.

Sapientiam
ciulqnefrii-
PoftideSapientiam, verCj. ComparaSa pientia m 3
poftide Prvdentiam: ne
flum & vi-
quaticn.
dam ptaeci- obliuifcaris; neque de¬
clines a verbis oris mei.
,
COpardlN TELLIGEN TTAM:
n% obliuifcaris neque declines
miis oris mei.

Poffide Sapie n t.] Neminem enim diligit De v s,nifi qui cum Sa-
 gradvs primi.

pii N T IA inhabitat, aut confuctudinem cum ea habet, inquit Sapi¬ I■HtlfkdiHML

ens, veri,oo. ^declines.] Qui ab eloquiis D e i difcedir. nunquam ii»prj
QjLZJilptom, ad fontem S apienti^

^Ne dimittas Eam V(e dimittas Eam, cu-

cuiiodiet te: /T dilige Eam, . flodiettc: dilige Eam, con-
& comeruabit te. Jlruabittje: '

Ne dimittas Eam. ] Nam qui dimittit Sapientia m ,iprum Sa pien-

fJrAnlU/C : qUi fPcmit eam, dignus cftjVtab eadem rurfus
fpernatur.DiligeQilige,&dil/geris.Sapiens,quodobferuationedi-
tantum aper* fumit
(pallim mhocproiogo)injuutandaad Sa_p_i e n
gmindocendo;quaiiS a pient i a MarmfTe,propembdumpr*paraf-
d ve f VJm ma^nam an*°dsl Amor in vera fide viuentis poteft Qmnia.vi- fcolxun^-
■nii

Principium Samen- Principium Sapien¬

ti^, acquire igitur Sapi tia, pojfide Sapie n-
entiam, &^omnifub-
t i a m , & m omni pofiejfione
ftantia tua acquire Intel- tua acquire Tivde n -
LIGENTIAM. tlAM.
Principium S a p i e * t i *.] Prota& puppis confilii, in omni asione
tua.theoretica&praaica,^,ritus Sapientu Dei, Rvach
Hhochmah.eL, magni confilii Angelus. AIove,hoceft, Ie h ova,
Sapientia Ipsissima, Mufa Mularum, Principium Muf*,etiam
htlimca lapienter dixit am;iquitas. Omnifubftantiad Bonis Corporis, Ani¬
mi atque Fortun*dittis,pr*vniuerfisqu*poffides: toro corde,tota ani-
ma,omnibus viribus,tota Mente, D E o eam infpiranteac dante. Vnde
Sagiens Verf ayi. i_Jdu D o M i n v m , tumfy oram,acdixiex toto corde meo.

Exalta eam, & exalta¬ Verf'8’ jtArripe illam, & ^_

^etlivno
bit tergloriEcabit te quum tabit te: glorificaberii ab
amplexatus fueris eam: rii Svirhd
cum eam fueris amplexatus |CeaifW-
Exaltabit te.-] Vt pr*fis,thefaurari us,gazophylacio eiusrconftitueris e-
nim thelaurorum ipfius (qui quales fint.exfequentibus latius patebit) in-
—.m
exhaultorurri nae vita,&
ba?res in hac vna?i\ poflidebis
ponii Regnum perpetuum..Snhha- I
»tfao Sabbathorumdnvltimolobi !*<•>.

f)abi t capi ti tu o au- PetC-9- Dabit capiti tuo augmentum Eroucrb.i.j

gmentu gratiaru, & <^co- I gratia, coronam decoris tradet
ronaiticlytaproteget tc. j tibi.
^gmemagratiarum^Senum grati* elegans. Laurea coronaberis gra¬
tia? diuin*,non tantum coram populo, fed & creatura vniuerfa.-fcies enim
ET—multis aliis multa. Vide verf 15. & 308. cumaliquotfequentibus.
 INTE RPRETATIONES

Ornamentum gratiariDodrins & Difciplina: filiis,S apientia tui he¬

redibus fidelibus diledis, no folum fande in prologo hoc promittit, fed &
realiter in vita vtraquepraeftat. Corona inclyta. ] Honoris propter timo¬
rem D e i,qui fons eft omnium virtutum. Seneca.• Fiumyuamjiygiis mergitur
vndis Inclyta Virtus.

O & filimi,ne obliuifca-1 0,fili mi, ligis mea ne

ris l e g i s meae, &: Praecepta I obliuifcaris, & Praeceptu mea
mea __cor tuurri.£f cuftodiat.
_ cufiodiat cor tuum.
Fili] Suauifiimi filii nomen, paternum fidelireripftituentis afte&um
fnSTvrui' indicat. Cufiodiat ] Ne loco Legis
ttttMdA-Zjf laymccupetcortuum^fedemibifigat.
rfutlPLU+Cv -

Quia longitudinem die¬ VtrC>• Longitudinem enim dierum.

fAPIHNTIA
vera, ciulq; rum, & annos vitae, & pa¬ & annos vita & $pacem ap¬
ltudiumTn-
7
~defeUum~ ' cem apponent tibi ponent tibi
&pacem af-
Faceni]Vtramque.externam,temporalem &rmundanam; vndeSapies,
ferut.Dcut (Prou.16,7.) cum placuerint Domino Vix hominis,inimicos quoqu?
8.i- Et,30, eius conuertetadpacemiEt.internam, animi, aeternam ac fuperc^leften^y
quam Sapientia incarnata, vna & fola,dono dat, mundus dare non
poteft inmundus. Ad hanc perueniedi vera ratio eft,fi cum nobifmetipfis
bellum geramus,tam corporale, quam fpirituale, externum & internum:
fni-ni-L*.' fi b i n A R i v M(vteft figura Amphitheatri huiqg fecujida)Chriftianere^
fnutievjj) licimusiquodeit,cumvitiisnoftrisacriterdlpiignen.us, eaquein Sapi¬
entia vincamus. Ciim ergo militia fit omnis vita noftraiuper terram,
IUtH^
Iob.7, i. milita VSham militiam,habcnsfidem e? bonam confeientiam. i .Tim.1,18.
o^xn
Bc i9. Pugna:huiUsipiritUaiis arma def«s[bit Paulus Ephef 6,\$. & feqq.
Vincet i n hoc certamine,qui feipfum prius vicerit: nemo aute vincet, nili
quieftlfraelita.Vide^erf.jao.lE ho v amcuiuDa vide, Pfalm.144,1.
inuocemus,qui doceat 'manus noftras ad praelium hoc, 6c digitos ad beUji.
erudiat,nobi fque ad vincendum vires iuppeditet,noxiam Dvalitatis
beftiam.Vera pax animi in folo I hsvhChristo, pace noftra conti-
ftit,acin vera fide,quae nititur merito Chriiii,Rom.$,i.Pax Dei, quae ex
uperat omnem fenium, cilftodiat coniatioftra & ihtelligentias noftras in
Chnftolefu.

Mifericor- Mifericordia & V eri- dMtfericordia & Veritas ne M

di* &Vcri-:
tatis inue- tas te non deferet: /Fcircu- deferant te, liga eas ad guttur*
niendi
tio. da eas gutturi tuo, & deferi * tuum, fcnbe eas m tabula condis
bein /F tabulis cordis
uiuia tui
iiu; tUl\ ^
<JVti/ericdrdia,S>ic.^€> hominem beatiun,circumfufut^Iifericordia&:
Veritate dinina, in omnibus adtionibus & laboribus fuis/nic quaecunque
vult, teli citer impetrat (Orarido & Laborando) al E hova Hgjdb hifcevtfi-
tis toti.mdheo vos,qui quaeritis s v M*k v m Bonvm. diWunda eas,8cc.]
fint Leges trieae fem per i n ore, corde,gutture,& lingua: pr^fige eas oculis.
 gradvs primi.
-—-i.....!>
tum animi tum corporis, inque eis meditare,lege, ftude, dic ac nocte, tota
vira, Eruger cor tuum verbum Domin i, non diaboli. In tabulis cordis
r*; ] Quibus LexDiuinitusinfcriptanobis.
Ec^inucnies gratiamac VcrC4> |
Difciplinarri coram D e o &
Hominibus.
I
Et inuemes gratiam0*m-
telletlumbonummoculis Dei
& hominum.
Inuenies gratiam, &rc.
. -6—~"'j — ->] Vt yirtus
r*nu.> magna,placete magnis,Koceftjbonis;
nam iolum vere magnum, quod botrum: fic maxima, placuiftc ©pc. max. aiendus.

Vox ;audita de exlo, Matth.j,

.-'-**'*«> ‘-«iui.jji/. 17. mc cujiuM meus
Hic eftfilius mem-aucauft in quo mihi beril
dilectus-, mcfuommbem ptxfcftUv.
COttli): /%CItT-ftmr /mrJfts? W< 1 r» r* fi -vn C'' t» ML ^ /» . ' j a
tacitum HLjIunsjudit^ Hunc fi au3iei'is7CEr 3Haneq[ue(tanquam Ar
chctypum) imitatus fueris, eciamtufilius eris Dei adoptiuus in filio ge¬
j*wV a-
nu*'10* dile&us in dile&oySapicns,tn Sa p 1 e n t i A,placebisDE o,quo- /VcsCcrxSL
niam inhabitas ayp S apien t i a,veri*:500. eris amicus D E i, verfl^.
& a^iugueniesqjgratiam, Scc. vteftin textu. Vide yctUi.6c508. cum ali¬
quot ieqijentibus.
Prou. 4
Ne recedant ab oculis Verfu. ■ Jierecedant ab oculis tuis\ Adhortatio
ad euftodia
tuis,{ed cuftodiea(cloquiamca) cujiodl ect (cUyaiamea-j sfsT W & contem¬
in medio cordis tui: plationem
medio cordis tui. illius Do-
In medit Cordis tui.~} In extremaac folitaria Metis.a fenfibilib.feparat*,in dlrinjc, Le¬
gis vel Prae¬
De vm retraftione; in profudiiT fuae jfublimationis aut exaltationis teceflu, ceptorum.
obferuetur ante oculos tibi. Si .n.ex intimis cordis tui recdTerit,meinoria
Sc reuerentia D e ii fucced£r phuncafiae diabolici,carnales arqj mundan$
Vita enim funt ifluenien- vitfu' {f Fita emmfiintmuemen z7
tibus.ea, & vniucrftc carni tibtuea, & vniuerfe carni
fua; ianitas. /Wi-nhVfrfr
finitas.
f
VitaJfunt3J Verba
y vita; func^proc
uucuiuiacvna:ronrc,aantiavitam,
euntia e vita: foncc,danria vitam. ociunt
Sciunt
hoc non niii experti.Turba Leuitarum dulcedinem vitat non guftauit,nec
guftabit vnquam.Orei: De V,m omnis homo,vcfuiroifereatur,feque reci-
piatirinumerum Sap i e uri se filiorum* fruaturque vita,Deo. Carni
frnitM. ] Caro nofti a, afteftibus, defideriis & concupifcehttis, carnalibus,
feu putidis, ac purulentis vulneribuslethaliter(proh dolor!) vulnerata,
ncm_nifiper viuum D ei verbum cun&a cuncta ViuificatiS
viuincans (anati
lanari poteft.
poteit, Qjtodfit
rciefHoneBinarii.vceft m figura Amphitheatrihuius fecunda.
18 Cum ambulaueris, Prou. tf.
VerCu <Qmm deambulaueris, dedu-
gradiantur teciimcum tCt[illa Dotlrina Legis vel Praceptorum)
dormicris}cuftodiant te, te: 'quum dormieris3cuJlodiet te, &
& rfT euigilans loquere quum expeYgefatftts fueris, ipfa
cumbis. colloqueturtecum.
Cum ambulauerisVbiuis locqfumj omnitepore,die,ad Lampadam V
Solarem, no&e edam ad Lunarem^ut artificiosi: ardentem,in Le c e & tCin. oyw
Verbo Do mini, Biblice, Madfo & Micro- Coftpice tradita &icripto Lote mCb-i
tfljrtxfu T
meditare, Sa. pi e n t i a m folius Sapientis alloquere; ore ac corde .
tiM-fe. 11 vr i
colloquiaculE h o v a hTheofophiceexerce: Votisfidelib. precibusq;
piis R v a ch Hho c h M a h - e l , hoc eft) Spiritum Sapientia
 INTERPRETATIONES

Dei inuita.vc (it familiaris tibi,audior & praeceptor omniumconfilio-

rum, laborum, totiusque vitae; confule in Oratorio Sapientiam
Dei, qu«x optime tibi confultum vult efle; inqueLaboratorio, fapient&r
(eqHere con(iliaeius,vtroque,publico atq; lecrcto: te non pernitebit. Af
flari enim Numine; Diuinitus affici; rapi; transfigurari; doceri te, Spiri¬
'W*z
flA. VLtUlJ tus fandi vndione,expericris: (iprimum & ante omnia (vt diximus/reli¬
giose, ficum veneratione debita, fi meditationibus &foliloquiis IE H o-
v a m Theofophiceadieris. Retriouebunturfignacula,apetleturquctibi
fvrntW* Libe r SS*. Scripturar,Naturje,&:Tuiipfius, ter triunus, Catholicus, (1
UlA pt,nA*
*n* gillisfeptem Cde quibus alias)figillatus: oculis Mentis & Corporis videbis
(ponfxbcatxdclitias: habebis ex Sapien t i 'a Laboribus Chriftiano-
Cabaliftids,Phyfico Magicis &Phyfico Chemicis opes ditiffimi Solo-
monis: poiUdebisque Phyflcc, Phyflco Medice, Phyfico Chemice,&c. vt
eftfiguris Amphitheatri huius fecunda,tertia&c quarta,infinitos S a p'i
SNTii verae Thelauros. Dies enim eiudabitdiei verbum; Liber librum
aperiet,& nox nodi indicabitfcienriam. Hic vere philofopnandi modus
Sapientum. Hac methodo Sapienti, fe tibi videndum exhibebit in Libro
Dei Catholico, tertriuno,Omnipotentia,Mifericordia,iAfihiraq; Boni¬
tas fupremi; cui nomen Iihoya h, cuius GlorixMaieftate pleni funt
Cxli,plena eft Terra, plenum Mare, plena o m n ia. HaUeUjah: HalleU-
jah: HalleU jdb. O viftonem beatam,o mnia videntem. EmgiUns.] P ri¬
mo a fomno fcniibili.fummo manc.ctiamnum lede dpeumbens; deinde,
a fopore peccatorum, node tenebrarum mentis ptenitentialiterdifculTa,
vtexoriaturin te Sol veritatis omnis. Videverf. itfo.

VerfiJ
Quia vt lucerna eft m a n- £jT jQuiajil A N DAT V M
datvm,& LEXvtlux:&via lucerna ett9 & L e x luxy&
vita: funt increpationes eru¬ njia ‘-vita increpatio di s ci-
ditionis.
Jpui* M A N d A T v m lucerna ett.] Sitquarfo.o Ieho vah, Ve a b.vm
tuum,Biblice,Macro & Microcofmic^ feriptum,lucerna,non cantum pe¬
dibus meis,(edZc Menti,Intelledlui, rationi ac fenfibus, in omnibus actio¬
nibus meis: vtque ex eo folotriuno, omnium rerum .vener veritatem, be¬
nigne largire mihi,6_Hhochmah e/|qvjji s Via,Verita sScVlt a,

ProuiS.
Acquirere Sapientiam, VerC it.
‘ToJJideS-A pien-
multo praedandus eft , quam t i a m t quia auro melior
acquirere aurum pretiofum : & efli acquire Prvden*
acquirere intelligentiam mul¬ TiAM, quia fretiojior ett
to proflandus eft quam acquirere arcento.
elc&um argentum.
FoJJidtS a ?.] Huc quadrat vetus hoc:
x^furo quid melius flajpis: quid laffiide ? Virtus:
Jpuid virtute? Deys: quid Deitate? nihil.

Dev m-
 GRADVS PRIMI
>7
d£vmj virtutem 5 Lapidem Philm; per Iafpidem (ob viriditatem &
(anguineum eius colorem) aptiflimaratione,myfterio non carente,philo-
iophicedefignatum, Aurum;oM N i A; datin Oratorio fr- f.ahnrarnrin,
g_APl£NT ia PEI.VideVerf.4y. Veneriinrmihi nvr>iT A ». oyr pariter cQ
illa,verf. i<ji.Sap ie n tiam igitm%quantA melior Auro;& P r v d I n- *U+3 '
r i « m, quanto pretiofior ArgentO; tanto ardentius quaerito,. Nil prode
runt diuitiae pecuniariae (quae vmbra te res caducae fumo fimiles)impio,
mi proderunt thefauri iniquitatis.^ in dic vitiariis: SapieNt 1A lignum •net-f'
vicaefb&Iuftitiafquam SaPientIa^ter NTInLarnata.cmustheT jruU^
(auri lnfinitij^uare&ineJchaufli.riofeisdonodat) lola liberat amorte.Pro-
uerb.io,2,,ii34. Pral^^Eccledaft.yjo. Sophonj.15.Zach.g.

Nunc ergo,fili mi,au- P-rou. 5. 9{mc, igitur, filn, parete

f-7-
di me, & ne recedas a verbis f.n. itoihi, ne recedatis ab elo¬
f.11.
oris mei; ne gemas in nouif- quiis oris mei: ]S[e rugias in no-
fimis : & (nimisfero)dicas,(ah) Uljfmis tuis s {nimis fer?') dl-
curdcteliatusfum Disci¬ COS (ah.) Quomodo odi E rv-
plina m,& increpationi¬ ditionem, & increpatio¬
bus non acquieuit cor meu •, nemfyreuit cor meum}
A(tt»c]Tocies admdnitus, praemiis multatus,& blahdimeritts quafialle-
ftatus.Quemadmodum Sapientiae acquifuio,Gloria,Vita&: gaudium: ita
Sapientiae contemtusj ignominia, mois, & lu&Us rugitufqut perpetuus,
Et non obtemperaui vo¬ Verfij.
Nec audiui vocem docen^
ci inftruentium me, & do¬ tiumme^d^ fMagiftrisnon
centibus me non inclinaui melinam aurem meam ? (Amen,
aurem meam ? (Amen, Amen di¬ amen,dkottbi.)
co tibi,
Tgeaudiuivdctm&c.') Non 0bferu4iii t) E V m loquentem atque d6cen
rem,inNatura,SS.*Scriptura,& Confcientiamea. xjMUgifiris ] Hoc cft,
fil) 1«, qui vere Magdtri funt, docentibus Scientias & Attes bonas, myfterto- nvtT-uvna*
rumt) e i.fecretorumq; Natura; Bonis ac Donis irtftfu&iflirnas .-Opus,in
quam.de Bereiith, &: de Mercaua, verf 161. ad Legem &Teftimonium i-vtuWbi
Hi „
SS.* Scriptura;, Libri Natura; magni, Confcientia;re£ta;,Chriftiaho Ca rtiL.HrrL
baliftice, Phyfico Magice & Phyfico- Chemice: non Ethnice, fophiftice, 71 aArisUSI 1
fabulose.DocemuraUtemaSAPiEN t 1 jeSpiritii.tamperMagiftrosvi~
uos. Sapientes atque peritos, Diuinitus nobis cbnceflbsj&rmnos.ijuiii-
bri Sapientum,claue Spiritus lan&i eos aperiente; quam infpiratione nu
daacfola; autreuelationefeCfeta. Scientias bonas. Artes fecretas, Lapi¬
dem Philm.eiufq;, quo apud vulgus nominatur,proprium nome,neCnon
praeparandi moduin, qua; duo Atris fecreta, omnia.Gc difeere poteft
Theo Sophus. Quapropter frud Princeps,fine Nobilis,ne itidpiehs Iis
ftultusq; dicaris in confpe&u D e i vereqv Sapientum, & aliquandci infipi-
enti^e huius te poenitear,obtempera bene monentij^p^^^^s^AiWftw
i-mifw,vtinquit Homer.Iliad,^.) Pr*ceptori,teTheo-Sophice corrigere,
te a vitiis erroribufque quafi regenerare,ftudenti. Iuuenal,Satyr.7.
 INTERPRETATIONES
Z)/i Praceptoremfancli voluere Parentis
EJfeloco.
Laude dignus Alexander Magnus egregie dicens,fe ^friftoteliPraceptor
non minus debere, quam Putri: quod a Patre vtuendi, a Prxceptore bene viuendi ini
tiumacceptjfet. Totum tamenhocavoluntateDEidependet. Tfonenimefl
humanitus volentis aut per (e current is,fed miferentis (St procurrentis) D E i .Vel
/#> innnir Donlnr T? om r\ -r /C &rZTT?7 ^ Ji - L* + ^ 77 ^ _ __ /. .
/f,inquit Paulus Rom.9,i<?.& 7,18.adiacet mifn perficere autem boni non inue
nio. (Cooperator e igitur Deo opus eft.) Et paullo poft verf zz. Condelcflor
enim Le^i D e_i.fecundum interiorem hominem: Video autem aliam legem in mem¬
tnJhuv- bris meis, repugnanUm Legi Mentis mea, & captiuantem me in Lepepeccati^gu* e fi
fomuUTti in membris meis, (Perficiente igitur Deo opus efi:) Sic D e v s aTeculo co^
CtrCxK^n
operatus eft,EccIcfiaft.ji.ii. Sic Chriftus Apoftolis,in vniuerfum mun
dum, vt praedicarent Euangelium omni creaturae, miflis,Co.operatus eft,&
Termonem eoru lequcntibusfignis confirmauit,Mare. 16. vcrfvlt. Vcergo
tuimiTereatur Devs,Misericordia m Mifericordis'animo fideli
implora.
Fili mi fi lapiens fu¬ Ver“ij5' | Fili mi,Jt fapiem fuerit cor
erit animus tuus, gaudebit 1tuum flatabit urcor meum, etiam
tecum cor meum. J egO Ltabor.

Sifapiens fuerit.Stc.] Verf. 177.rede inquit Sapiens nofter: Qui Sapien¬

tem genuit, lactabitur in ec^Idem & hoc loco: Exultant pra: gaudio paren¬
tes, exultant praceptores, videntes Te dominam bonam bene coilocafle>
margaritasque boum calcibus non conculcari. Dico hxc St ego omnibus,
quibus Amphitheatrum hocnoftrum videre contingit.
54 Exulcabunr etiam renes Et cxultabunt renes mei,
54
CLU.tJltT*-' mei, cj uu labia tua loquen-
Zajvwh**' /F cum recia loquutafuerint la¬
turquseredtafunt. bia tua.
MX£
' -rU&Al *m,^u Cum refla loquutafuerint,Stc.~] Hoc eft.cum TaiTus fueris veritatem.de vti-
oJWa^uj li&fideli inftitution e mea. Quod fi aftutia malitioTa reticueris rerum, me
4»H^< non enecat reticentia tuaifta, Teddico cum Cicerone ,Vbi rerum teftimonia
ad funi,quid opus e fi verbis? Confcia mens rccitfamx mendacia ndet. Solp m ea p 1 a-
ceant bono. Confolatorium Tertulliani hoe: Cum damnamur d mundo ,ab-
foluimura Domino.
Sedage £
Sapisntia Nonne (twmH Choch- Nunqutdnon nwn Hhoch-
fcipfam c6-
mah)S api enti a clamat, mah) Sapientia cla¬
mcndar, &
ad fefe vo & Intelligentia dat
cat omnes.
mat,&(nv£iBin a h)Prv-
vocem fuam? denti a fjt dat avocemfisam?
(En, tlla ipja. efl! veltlla ipfifunt,- [)

Sapientia clamat,'] Vbinam ?in toto Vniuertb; puta, in libris Na

tura: atque Creatura:,SS.* Scriptura:,& Conficientia: propriat,quinimo
in omnibus fefe offert confpiciendam: clamant Aftra lucendo. St ad Lu-
cem^Eternam nos inuitant;clamant Verni, & Spiritum Dom~ini an~-
nunciant, qui in omnibus habitat •, clamant Aqny faTarl CryftallTni
o^dryuu
flumen
 __GRADVS PRIMI. _19
flumen Paradyii nos vocant, & ad occulcas illas Philofophorumlyn _ iphas;
damat terra, mille vocibus, &: floribus & fruflribns.fr:& tot rolru-psTS
colores Naturae
& Philofophicos depingit; clamat terra, quando tremit. & concuti
ruinam intelligamus mundi. Dat vocem futim] Quamnam? Triunam: Na¬
tura: ; SS.* Scriptura:; & Legis confcientia:, qua: fcintillse luffcitiae Diuinre.
Vocem hanc Catholicam auribus haurimus fenfuum,rationis Jntelleflrus
— -cn^: itTOmtorio, Orando; in Laboratorio Laborando, Micro &
Macro Cofrnice,Phyllee,PhyficoMcdice^ Phylleo Chemice,&c. Vteft
fu, a. ft ■
14**-*;
dguris Amphitheatri huius fecunda fr quarta. Vox De i,in Omnibus,per
ia
Omnia,de Omnibus,ad Omnes. Vide expolitionem verf.185.

36 In fummis exccllisq; ver¬ Vcrfa' | In fummitate locorum excel- 3*

ticibus fupra viam,/f in I forum , iuxta rviam3 in loco fe-
mediis icmicis ftans.
Supra viam~\ Totius Vniuerfi,hoceft, per Omnia,qua:funtin roto Vni-
^3 '
uerfo, quemadmodum annotauimus inquartahuius Amphitheatri figu¬ rrcCit+u
ra. 1» medtis femitis\ Coram omnibus, cunctis, lingulis ac vniuerlisj vbi- .y-HA&f
uislocorum: coram Deo; Angelis ^Hominibus; Mundo. VAJSL

iuxta portas ciuitatis I Vel^3- | In loco portarum in ofio ci~ 37

in iplis foribus <(]t loquitur, 1 1 uitatisjn ingrejjit ojhorum cla-
dicens: | \mat\
Juxta/w^jTanquam in publico,omniumque confpeflru, palam o-
mnibus,per totum Vniuerfum creatum,vt nemo lepoftlt exculare.In por
tis enim ciuifatum veteres ius dicebanr. verfi 49. Loquitur'] Qua voce ?
certe mirabili: nec mirum, li, vt inquit Hugo, Mirabilis mirabilia operetur.
Voces S ap ie n t 1 & has,linguasve varias,vide anno tatas,figura Amphi
theatri huius quarta: &,pra:fatione inZ^/m,ame publicatum. Notatu
dignum, quod Sapientia Altilfimi, amore noftri amoris, vtfe nos a
memus,e throno Celfitudinis lux ad profundurnKumilitatis noftrx.fefe
'tamalte demittat,comungatac vniatlum enlmfhbftalita t i s luat,cum fimo"
HaortaTicatis noftne. Vide cxponcTonelti verf. 1 yfTFlxc fermentatio mira
bilis,mortalemTedditimmortalem. Lapis PhilmhichypcrpbylicoMa
gicus,& vereDiuinus,folis Chriftiano-Cabaliftis cognitus. QSa pj e n-
t 1 A,mentis mea: aperi oculos, vt te videa; aures, vt te audiam ;fenfus pur-
gaTRatlonettr^ mteiledum, vt te intelligam; cordis tange linguam, vt
'teguTtemTdeniquefac,qua:fo, Magnetis tuitrattuleuer,SpirituTtuiigne
fubfitnef,coniungar & vniarTecurm

Ad vos, 6 viri clamo, Sc I j sp 0 viri, ad vos clamito,

vox mea ad filios hominu. I 1vox mea di
O viri&c. ] Viri,hoc cft,fecundum Hebrxos,genere & Do&rina Nobi
lcs:& filii hominum,id eft,humiles,obfcuri atque plebei. NoneftD e v s
acceptorperfonarum,fedin omnigenere,ordine, setateacftatu,qui timet
De v m,&operatur Iuftitiam.acceptus cft illi. Ador.io,3y. Quapropter
 *o INTERPRETA T I O N E S
Sapientia fine difcrimine vocat omnes verfi.Inconfpe&uDE i,ru-
fticus xquipolletNobili: ratio eft, quod vnoeodemque precio cx diaboli
fint poteftate ambo redemti.Tanti hic,quanti ille. Imo/ir/fo y/>v,hoc eft,ne
gry Colo genere Nobilis melior plebeio probo atque honefto: etiam in hac
vita.Humilitas nobilitat virtus. Scis qua: vera fit Nobilitas ? Audi Iuuenal.
Saty r. 7.^obilitas fola eft atque vnica vir t tu. Virtute decet,non [anguine niti. Con¬
tempta res eft homo, nifi virtutem cur et. Propter genus,diuitias,officia,hono-
res, iuperior quidem aut maior eft & dicitur homo: melior, obfolam vir
tutem. Hac etiam ex plebe infimus pratditusdfcpoteft; carere,generis
Nobilitate fummus. De nomine folo Nobilibus Italus quidam non in-
concinnedicit: Gentilis eft beflia, (edensJuper beftiam,habens bejliam fuprama-
num-, beflias circumcirca fefe cur (itantes; perfiqucns (fi mfeflans befliam. O pro¬
priam iftorum nobilium defcriptionem! Et Regem indottum, Rex Alphon-
fus dixit afinumtjfe coronatum. E talius contra ia&antiam ex diuitiis, ftem-
matc,nobilitateacprole venientem, fic cecinit:
Sis luet ingenuus, claris que parentibus ortus,
EJJe tamen vel fic beflia magna potes,
i^iddt decus patris, claros tibi fumepropinquos,
EJJe tamen vel fic beflia magna potes.
Sint ubi diuitiafit longa (fi munda fupellex,
EJJe tamen vel(ic beflia magna potes.
Denique quicquid eris, mfi fu prudentia tecum,
cMagna quidem dico, befiia femper eris.

Audinunc,quem De v s.parens&auftornobilitatis.velitnobilitare,i.
Reg.2,50. Proptereaait DominvsDevs Jjrael: Loquens locutusfum.vt do¬
mus tua,domus patris tui msmfiraret inconffettu meo,vf% in fempiternum.Nunc
autem dicit Dominus: ^ibfit hoc a me :fidquicunque honorificauertt me,glorificabo
eum, qui autem contemnunt me, erunt ignobiles,

39 InteJIigite fimplices aftu- Verfj.

Intelligite /fi partmh /fi d- 39
tiam, & ftolidi intelligite fiutiam, mfi fient es antmad-
corde. uertite.
. Faruuli.] Simplices, qui facile huc & illuc impelluntur,male perfuafi at¬
que fcdufti. Ita & verEj. Oremus Sapientiam veram, vt qua: paruu-
los & vere humiles mirifica veritatis dulcedine reficere .inenarrabilique
gaudio ac lumine exhilarare confueuit, nos totos noftrofque in Oratorio
& Laboratorio labores, cadefti benedidione gratiaque fua Diuina replere
dignetur. Obferuandum: Cum fucccfliis continua: felicitatis totus a vo¬
luntate deriueturDiuina, videat ne defediuepeccec in DundoTmpetra-
Jdonis hp&Cabalam, Magiam & Alchimiam exercens. Vt tibi faucatTE-
h o v a H,folisfupercxleftis radius tibi,Iabort'busque tuis affulgear,ftude-
re memento. ^Sftutiam ] fubintelligitur, bona. Calliditas, folertia. In
bonam namque partem hoc Prologo vocabula harc accipiuntur.

Audite., quoniam hono-1 fiT <iAuditeyquoniam de 40

rabilia loquar , & apertio I rebus magnis loquutura fiam.

labio-
 GRADVS PRIMI.

labiorum meorum erit redi- I I ^ aperientur labia mea^if vt

tudines: j I reciapraedicent.
pudite] A v d ite,videte, obferuate Sapientije Termones, cum
attentione accurata, non ofcitanter. De rebus magnis] Reuera magnis, &
Sapient ia Maximi maxima dignis, quo expiato a perturbationibus
animo diligenter lunt aufcultada, expurgatoqueTheofophice Intelledu,
& veritati veluti clauis (illuminationis Diuinx manu) cum fera coaptato,
r imanda,percontanda & obfcruanda. Quod fi feceris,frudus S apien-
t i a nancifceris, theorice &pradiceinfignes. VtreUapraditent)Quic-
quid igitur cum Sapient i a Aternx Ve r b odBiblice,Macro &Mi-
cro-Cofmice
____*»*«■*■ feripto, de Phyficis, Hi per phyficis, at<
aiqucDiuinis, harmo
nica ratione non
-iiixr ituii concordat, rcdumautverutneflenon
cmitmuaii i>_u.utu potefi: rucet
aut verum ene non poteit; fucet a
de
fendatque mundus immundus diaboh{bphifmata,vtut poflit ac velit.

fT Veritatem medi¬ Verf 7. Jguia Feritate M loque-

tabitur guttur meu, & labia twr palatu meu: & abominatio
mea deteflabuntur impium.
Veritatem ] Veritas'ipfa, non nifi meram proferre vult acpoteft verita- iohan.14.
tem. Haec incarnata :Egosvm,Via , V e r i t a s & V i t a. In VerE«.
UatL-OUo
huius ore non inuentus dolus. Ad imitationem Sapientiae verae,
omnes alumni eius meditabuntur yeritatem, & labia illorum deteftabun¬ -
tur impium, deriforem,ftultum,quantumuis etiam fiue generis, fiue do-
QA
drinx mundanae nobilitare procellentem. Ego, Devm teftor, nauci &r
nihili xftimoiftos Centauros,Thralones ; fibiluique fi milibus tantum no¬
biles; De o & lapienti,ignobiles. Abominatio funt in conlpedii meo ta¬
les. Vetae nobilitati ne gry decradum volo. Scisipfe,quodOllxcontdtx,
reperiahtur vbique;

In Iuftitiafunt omnia elo¬ Juftifunt omnesfemo¬

quia oris mei: non eftin eis nes mei, non eft in eis prauum
prauum nec peruerfum. '■ , £ quidjne queperuerfum.
Iuftifunt, &c.] Sapientia fermon£$,vt omnes, ita & hofceoracula
mera (ficuti funt) efle putato,de Diuinx pentis adyto Sapienter profeda,
veracia,iufta, reda. A fonte enim luffitix, Bonitatis,Sapientix, Vito, ni¬
hil aliud quam iuftum, bonum, Sapientia plenum, viuificum, dimanare
poteft.

43 Vniuerfa ipfa reda funt VerC?- rReSli funt intelligenti-

intelligenti, & redainueni- bus , & sequi muenientibus
entibus fcienyam. Scientiam.
Refli, &c.] P&ni, obuii, intelledu faciles. At quibus ? Intelligentibjis,
hoc eft,Sapientibus,fiuefedantibus SAp iestt i am veram; aqua fola
telligendi modus nobis ineft,& fruendi pofleflio.Non nominaVSapiOns
ITocToco Intelligentes eos,qui Etymologi/lecundum idiomata lingua¬
rum , Hebraice, Grxce, Latine, &c. ad literam aliquid intelligunt, fed

C 3
 INTERPRETATIONES

qui nucleum mentis percipiunt, &affequuntur medullam. Incelligcntes

ablntelligcntia, qusB.S a p i en t ia dicitur,vocantur. Dehis loquuntur
Philofophi Phyfico-Chemici, dicentes: 2(os fcrtbtmm intelligentibus&fci
eutibus,nonignorantibm. Addo: Cui Sapientia- luminis radius ( Mi-
cro,vel Macro Cofmiceffion affuliit,aut inOratorio.aut Laboratorio,aut
per Magiftrum Sapientem,ignorans eft, c#cus,&: nihil veri de S a p i e n-
t ije vcrx laboribus fciens; nihil intelligens; opinans omnia. Quapro¬
pter vana; omnes theoria, vamquc labores eius.

^ Accipite Discipli¬ f zAccipite Eruditionem me¬ 44

nam meam, & non pecuni¬ am 3&non argentum: & Sci¬
am : Doctrinam magis entiam potius, quam aurum
quam aurum eligite: eleEium.
Recipite difcip litum, efnon, &c. ] Sapiens hortatur, vt venemur Sapi-
e nt i a M.non pecuniam; Regnum Dei & Iuftitiam eius, non opulen¬
tiam. Quam artem calluit & exercurtRegius Propheta Dauid: quemad-
modum inquit Plalm .119,14, In via teftimoniorum tuorum delt ciatusfumjicut
in ommbut diuitiit. Aulim ego fandte affirmare,aut
SfSf hoceft,auaritiam, non minimum effie obftaculum,cur tam pauci (inhian-
tuU tas toti diuitiis tantum pecuniariis )adipifcantur Lapidem Philm. :quafi
principalis Philofophi Icop as fit>auro atque argentoabundare! Erras,er-
res; Tertia & quarta huius Amphi,theamiiaurg,de altioribus teadmone~:
bunt Sapienti ae, per Cabalam, Mageiam, & Phyfico Chemicam v
ffiumTrudibus./ Aurum & Argentum injer Lapidis Phijm. trufiEusmfi-
mum occupant locum: at noftri laborantes quaerunt SaTp i e nt 1 a the-
lauros propter lolaTdTuitias,vanosquejnundi honores;hic fcopusillo¬
rum, cum tamen nihil minus,quam hoc.deberent cogitare. SjflugErereni
primum Regnum D e i & Iufti tiam eius, ca?tera omnia (inter qux & au¬
rum & argentum ) adiicercntu r illis.Cuin igitur faciantugsgcv ■agg-ng ay,
ftc&tf3vo(fjfttnDcr Den^agcnfpamten, & legitimum fibinonproponantfi-
nem, deuiant a veritatis lmea redta, longeque errantes, miferceuanefcunt
in vanitatibus fuis. Re£t£ igitur Philoiophus: Si Devs inuenireteorfi-
dele,vtique reuelaret ei Scient iam & artem.

45 Quia melior eft S api en¬ [f dMelior e fi enim Capi¬

45
ti a-margaritis : & omnia’ entia cunelis opibus pretio-
defiderabilia non aquabun¬ fijjimis: & omne de fiderabile ei
tur ei. non potefl comparari.
CMeltoreFlJac.] Quia dat o m n i Ajvteftverffi^o^i^&^i j. Quare&
auro atque argento,negotiationemundana,quantumuis«Eidm pecuniofa,
totiufquemundi immundi gloria vana, longe pretio{ior,eligibilior; opta¬
bilior; quod minime credunt mundani immunditie rrtdjfn 0djinl)(jtini>
glauklt fofcfjep tltcljf. At qui femoriturum effeferio cogitat, facile omnia
contemnit mundana immunda. Vt fandfce olim moriaris,bene viueredi-
fcc; vtq; pie poffis viuere; difee mori Videverffji4, 317,518,& 12,7.

Nunc )
 GRADVS PRIMI.

46 fyunc igitur filii obtem- I [f Diunc ergo filii audite 46

perate mihi;& beati qui vias I me , beati /jT qui cufiodiUnt
meascuftodient. rviasmeas.

'Nunc] Pofteaquam audiftis.qua;, qualis &*quanta fim s c o,S ahen-

t_i_a. Jjiui cuftodiunt vias meas] Hoceft,qui feruant aut faciunt manda-
rarnea. Vos,inquitChriftus,S a p i e n t i a incarnata,Iohan.iy, 14. ami
cimeieftis,fi feceritis ea,qu«e ego praecipio vobis. Et ibidem cap.13.
verf.17. Beati eritis, fi f e c e r i t 1 s ea. Luc.8, 21. cMater mea, &fratres
mei hi funt, qui verbum Dei audiunt ^ facivnt. Facere quae praece¬
pit Sapient iaDe r, eft ambulare in viis eius.. Quare emendet
JjLUAV ►«»«-
vitam, vt induatur vita, qui vult acquirere vitam. ChriftusTArchciypus;
hunc^qui nouir,induit & imitatur,& Sapiens, Beatus, vereque Chri- .lbsh"~
ftianus. Notandum : Quamuis dum in cute hac haeremus, nos opor¬
teat e/Ie ac viuere in Mundo, debemus tamen fugere quotidie &r dere¬
linquere mundum immundum. Quomodo hoc , Si, inquam, cordeT
verbis ac factis,mundanis non adhaeremus immundis,hoc eft,munda¬
C/infh
ne cum mundo immundo non viuimus: tunc induimur Chrifto, &imi-
tamur, vitaTheo-Sophica, Archetypum. Hoc, approximare eft Deo.
Qui approximauit,illuminatur, iungitur atque vnitur. Spiritualis,bo¬
Hvn.H/iMi'
nus & merite fublimis fiatin Spiritu Ope. Max. necefteeft, quifpirituiim

i
citii 61VW
bonorum confortium, fublimiores contemplationes, Deificam-
que optat vnionem. Similium enim fit coniun&io &: vnio , non diili-
jmliujiL In circumferentia mundana fe ica amittere, eft in Centro, hoc
eft,Deo feinuenire,De v Mqueinfereperire. Vide verf 132. HacSA-
pient i je via, cum Chrifto fecedise mundo,quamuis viuas & con-
uerferis quotidie in Mundo,etiam in medio inter mundane viuentes:
Tu non mundane, fed Theofophice in & cum Chrifto. Cum peccato¬
ribus, publicanis, Pharifteis,ha:reticis, &c. conuerfabatur ac comede
bat Chriftus poteris & tu, modo non vt peccator enormis, Publica¬
ijUi/
nus, Pharifeus,haereticus,&c. In centro maneto: hoc fibi vult Cabali-
fticum illud, Nunquam tam bonum eft exire,quin iit intus manere me¬
lius, CIehovah mane in me, vt maneam in te, Chriftophorumque
me conftitue, vt e vadis mundi huius immundi emergam,& fcopulos prx-
tergreflus,in portu ftem pede lauto ac firmo faiutis tutus, cuftodiens vias
tuas. Arnen.

Ver£j3. Difciplina
47 AuditeERVDiTio nem, cAudite'Discitli- 47
audientes
& fapientes ellote, & ne re¬ na m, & efiote Sapientes, & fune fapi¬
entes.,
pellatis eam. nolite abneere eam.

^Audite disciplinam] Quam fit Sapientia Diuinae ftu

dium Ne&are quouis atque Ambrofia dulcius, nonnifi intelligunt,qui
lam inde a pueris Sapientum parere monitis didicerunt,atque ita d isci
 INTERPRETATIONES
plinve amaritudinem prius deguftarunc. Hinc tanto ftudio, tantaque
fidelitate nos admonet Sapiens, vt propria voluntate Diuinar fubie&a,
quid Spiritus Dei Rv ach Hhochmael praeceptor nofter fideli f
fimus, in aures Mentis noftraefuauiter iufufurret, diligenter aufcultemus.
O fanda Disciplina.

Beatus homo qui aufcultat Verf 34.

Beatus homo, qui audit 48
mihi, excubando iuxta fores me y/jt qui vigilat ad fores
meas quotidie, obleruando meas quotidie, t & obfemat
poftesoftiorum meorum. adpofles ojlu mei.
gui vigilat adfores meas] Fores & poftes Sapientu a-ternvE*
funt numero tres,puta,BibJia5Sa.CreaturaatqucNatur3.W eft, Macro
Coimus cu tota caeleftis exercitus Spiritualis mj]itiaitotusL& Micro-Cof
musjecundu m corp us ac S piri t u m: dcniquc,Merts fiue animiTnTmKii^e
rh‘~Vtt'
JJkr+*^
7}-UJ
ejifarCiut' Diuina. O felix terquequaterq; felix,& tam in vita hac,quam futura bea¬
tus, qui ad fores Sapienti >e hafce mane (vt eft verf. 170. ) vigilat
quotidie (verf i8,i)8.)audic,)Theo-Sophice videt per totam vitamad
poftes eius fapienter obferuat fapientiam veram mirabiliter loquenrem,
refpondentem,atque docentem. Hic,fic relcifcet,fi velit, o m n i a.vci Ej!
Vide fig. A mph.huius.

ffs Sapientia (infuperI 5aPIINTIj)C injuper et¬

etiam, iterum inquit Rex Sapientifli- ■ Ve* iam,iterum inquit Rex SapientiJJimus.)
& foris prodicat, in foris clamitat inplateis ,Pfa dat
plateis dat vocem fuam. <uocemfuam:
Sapient i a] Hebraice ad verbum,S a p ientue. Legitur enim
Hhochmoih,quod eft plurale: rario eft, quod illa fit Spiritu* multiplex, Sap.
7,ii.&tsreA^»*rA(^,hoceft,muIuformis,Ephe4.io. Videtertiam Am¬
phitheatri huius partem. Quaeft. quarta. Forispradicat.'] Publice, & pa¬
lam omnibus, in Macro & Micro Cofmo,\fverft7.) vt non fintexcufabi-
les,in die iudicii, mortales. Rom. r, 20. Non tantum SS.* Scripcura, ve¬
rum quoque tora Creatura atque natura, (pradentemque Devm quxli-
bet herba docet, rede cecinit Poeca Chriftianus) Hominifque confcien-
tiaCreatorem & Conditorem omnium mirifice loquiturTriunum; Se-
metipfam,hoceft, Sapientiam, Bonitatem & Potentiam eius infini¬
tam, Theo-Sophice, Phyfice, Phyfico-Medice, PhyfiCo-Chemice, Phy-
fico-Mageice, Hyperphyfico Mageice atque Cabalicc nobis ob oculos
pomt m totoVniuerfo, tanquam inlocoeditiore,ex‘quopoffitabomni.
bus,omni tempore & loco,auditi,videri,obferuari atque aghofci.

In capite turbaru clamitat

in foribus portam vrbis
In capite tumultuantium 50
clamat, in ofitis portarum, m
-
profert verba fua dicens: y, w yj,
vrbe MILII'
ipfi„ eloquia fua dicit.
In foribus portarum ] More iudicum, qui apud veteres ius dicebant in
portis yrbium, tanquam in loco publico, in omnium canfpedu,&inter
turbas hominum. Ibi Sapientia diftinguit perfonas,ordinat iud/cia,

figit
 GRADVS PRIMI •*5
figit leges, admimftrat iuftitiam, exercec vindi&am; vt aditriranda D e t
iufti iudicia appareant &: manifcfta fiant; omniumque oculis patclcar,
~itXr£r7Li'
non humana,led D.iuina Prouidcntia & Sapientia,Mundum regi. Quan¬ -r\ 0 hlilia
do enim intius iudex,C Throno fuo, iudicia emittit, & fcntenriam fuam,
julfrlfima &c inopinata vindi&a, promulgat; eontremifeit tetra, & -filet.

V fquequo fimplices dili¬ Vfquequo Jf paruuh diligi Efa, Sf, ii.

getis Gmplicitatem: & deri- tu ffinfantiam, & if finiti ea

Et 66,4-
Iere.7,ij.
lores derifionem defidera- qua fibifunt noxia cupient, &
bunt, &' ftulti odio habe¬ imprudentes odibrnt Sticn-
bunt Scientiam ? tiam ?

Farutdi] Paruulihocloco fcrtt,qui ver£5. Infantiam"]Imperitiam,fto-

liditatem & ignauiam, Stulti] Vc vcrffl aoi & 20y. malitiam; fuperbi, a
nimi elationem, Dei Proximique contemptum: detra&ores, detradtio-
nem. Eft querela Sapientia, ex iufta condolentia profecta. O infi
pientes & ftulti, quo ruitis ?

Conuertimini ad incre¬ yortif, 4?" Qmuertimini ad corre¬

pationem meam, en depro¬ ptionem meam: en Jf proferam
mam vobis Spiritum me¬ uobu Spiritvm meum,fJ
um, feire Vos faciam verba 0 ofiendam ‘V.obu ‘-verba
mea. mea.

Coniurtimm] Rcfipifcite, 6 ftulti, quorum plena omnia, & male fani.

Trofaram vobis Spiritum meum] Eftimdamjaut efflabo fuper vos Spiritum
rfic<eh. 1
meum, qui vena eft Intelleftus, Sapientia fons, Scientia; flumen, ItAC/O
dmitiarumque tam Corporalium quam Spiritualiumrhelaur jTinexbau-
fetrjdrrU
ftusTomnem longe fuperansPerfarum gazam. VeriTjo^.A: 225. often-
dani] Quomodo ? Biblice,Macro & Micro-Cofmice: feireque vos faciam
dejQmnibuif quar proderunt vobisl mentem, voluntatcmgE iententiam
meam,per Chriftiano CabaIam,DiuinoMageiam,&PhyficoCKemiam:
quodftudiumTriunUm,veraTheosopmia Catholica. Vcrl. 142.

Verili*
Quia vocaui * Sc renui- Tropterea quod ‘-vocaui,
ftis: 0 extendi manum renuifiu: extendi manum me¬
meam., &; non fuit qui a- am , & non fuit qm Attende¬
fpiceret. ret.

'Extendi manum] More indicantis ftlcntium & attentionem, aut digito

vocantis. Manus Sapientiae, myftico quoque fenfufuntomnescrcatur*,
quibus ad Creatorem trahimut. Porrigit nobis Sapientia manum,
quocunquc nos vertimus, it ambit amicitiam noftram,monftrando & of¬
ferendo nobis Bonitatis ac Ben euolentia: fuae riuulos.
 INTERPRETATIONES

^TDcfpexiftis omne con- Et cejfare fecifii omne con/i-

lilium meam, & increpa¬ Imm meum, & increpationem
tiones meas neglexiftis. meamnoluiftis.
Dejpexiftis confil.] Amore ic illecebris Mundi huius immundi capti &r
exc#cati, deludendo Legem atque Doctrinam meam; Mei piam, hoc eft,
Devm delufiftis, & Spiritus fandi dudurn neglexiftis. O vefani corde !
IMUJ, ■ Certe quemadmodum malum confilium confultori peflimum j ita deri
)r>w/uCii
fio,dcrifori.
Etiam ego in contritio¬ IfEgo quoque in interituye-
ne veftri ridebo: fublan- Jiro ridebo, & fubfannabo, cum
nabo, cum venerit timor ruobis id, quod timebatis 3 adue-
vefter. nerip.
Ego quoque, &c. ] Horrendum profedo, a D e o irrideri: nihil mifrrius
homine a D E o deferto: quod exempla Pharaonis,Sauhs,Francifci Spie-
r#,aliorumq;quamplurimorum teftantur. Quemadmodum fama,oculus
&confcientia,itanecD evs poteftferreiocum. lnuiolabileNumen.

56 Quum inquam veneritfic- Qm irruerit repentma ca¬ 5*

utdefolatio,timor vefter: &; lamitas intentus quafitem-
contritio veftri veluti turbo pefias ingruerit: quando "vene¬
venerit,quum veneirit fuper rit fuper <~uos ff tribulatio &
vos tribulatio &anguftia. angufha.
Tribulatio & angufta] Tribulationes & anguftias patiuntur etiam fidc-
les f at exitu aut fine longe diuerfo: quia Domistm habent^gui liberat,
eos ajnalo, amicum: cuius auxilio prorfusdeftituunturimpii.derifht-pc &
Rulti,non cognblccntes diem vifitationis fu#: ideo mifere pereunt, &
portio fiunt tartaro,furiis vltricibus deftinati.

Tunc inuocabut mc,& Tuncinuocabunt m E,/f &

57
non exaudiam-.mane quae¬ non exaudiam: mane conjurget,
ret me,&no in uenien t me: if noninuement me:
OMittuxe Non exaudiam] Quia poftfeftum veniunt. In tepore venire eft omnium
optimum. Admonemini,qu#fo,fimilitudinedcvirginibusdece,quinque
vt-U nm
'~u& prudentibus, & quinque fatuis, Matth.zf. Oleum Spiritus fandi prolu
cernis mentium veftrarum, Dodrinam pro animabus, gratia: tempore
gratis comparate: vt nutrimentum habeat, vobisque fruduose luceat
lampas Mentis veftr# Diuinitus accenfa.a luce Patris luminum lucente
in tenebris mundi, & fugance tenebrarum poteftates, a quo omne Bo¬
num ac Donum perfedum. Marte,igitur,cum audieritis ver# Sapien-
t i je vocem, nolite obturare aures veftras. Noninuenient] Quia no» in¬
figentes vhe vnic#acfoli ad Sapientiam Regi#, (qua- TimorDo-
t M r \ n<-.n -_j_:__ • r i ■r ..
1N1) non rede quaerunt nec inueniunt eam : in fophifmariKnc aill.
bulant, fanaticisque lapienti# mundana: infipientis delirus ; quare~per
 GRADVS PRIMI. *7
vias tenebricofas hafce, feducences a vernate, deuiancalmea reda ad finL.
ftram,nihilque prodeftiis,quamuis fummo furrexerintmane. Difcamus
igitur,impoiribileefTe,DE vm fine De o quaerere, inuenirc&noffe; aut,
loquideD eo fi ie D eo. Vndeiiiud; IjonloquarudeD E o abfquileaame^.
Nam fine eius Numine^fine eius Lumine, nihil eftin homine, nihil dhuu.
noxiumTvtcanic Ecclcfia.~
ffid Eo quod exofam ha- VerCl£>' Eo quod oderunt Scientiam, J»
buerint Disciplina m, &: &timor.emJehov£
timoremDomini non non elegerunt*
guouis ici-
fufeeperint.
Nec acquieuerint C o n- v«Cjo V^ec acquieuerunt confilio
siliomeo,& detraxerint meo,fi>reuerunt ammerfam in¬
vniuerfie correptioni mea;. crepationem meam.
Eo quod, &cc. ] Quapropter, qui aures habet ad audiendum, audiar, quid-
irirn« ueriraHs
Spiritus vericatis dirat filiis hominum
dicat filiis homimim.?)-»^(4:
J 'Juob-h-Aa <‘l<t

Comedent igitur de fru- VerCjl! fr fomedent igitur fructus

&u via: fua, &confiliis fuis ana fua,fuisque confliis fatu¬
faturabuntur. rabuntur.
Comedent igitur, &c.]Fruantur igitur ftudtorunrt laborumque fuorum %t*r&
frudibus, pugnantibus e diametro cum frudibusTheo-Sophiae. At qui¬
nam funtifti; Egregii fcilicet,puta,vaaitas,dolofnas,fophifmata, auaritia, Jeffti/ht
(radix omnium malorum) fupetbia, (cui refiftit D e v s) confidentia men¬
dax, ftultitia.dcfperatio, ignominia, triftitia, conficientia malaeftimuius,
(cuius vermis no moritur) c6fufio,&mors sterna,q uar infernus. Ad fatu
ritacem, imd ad naufearn vfque vtanturconfiliifc filis peruerfis. Cum no¬
luerint oboedire Sapient i^Evera:,dantur(iuftoDE iiudicio)in fen-
fum reprobum* vt obcediant fpiritui tenebrarum, mendacii, errorum at-
qUefedudionis,abeuntquetoti in pus corruptum. Nec fit volenti iniuria:
deferuerunt Devm, quapropter &, contra, D e v s iure deferuit illos, vt
f uo fe confilio peruerfo, peruerfe regant ac perdant. Perditio illorUm ex-
ipfis. Voluerunt; habeanr.
Quia requies fimplicium j Vcrf31- frzAuerfio paruulorum in-
interficiet eos: & profperi- i terficieteos, [f profer itas
tasftultorum perdet eos. | fultorum perdet eos.
K^duerfo paruulorum, &c.] Defcdus fiue rebellio haec, deducit cbs ad in¬
teritum : nam,malum confilium, confiikori pefliroum. Vrojperitasftult.']
Rebus mundanis corarrt mundo bene fuCcedentibussexcacantur corda
Impiorum, quo minus poffintadmittetecorredionemlalufarem. Crux&
"cribr
ibuTatio.voxTD e i ad poenitentiam.
ffr Qui autem m e audie¬ Ver(bf I Jzhti autem oboedit mihi,ha-
rit, abfq^ terrore quiefeet, & 1 bitabit confidenter, requie-
abundantia perfruetur, I fiet a timore malh
timore malorum fublato.
 z8 INTERPRETATIONES
Jguirneaudierit,&c.]
Vide verfT.j 36. & 337. cum aliquot tam praeceden¬
tibus, quam fubfequentibus. Pietas nullum poteft afferre timorem mali,
fed fpem & praemium vicae: eft enim arborvita?, cuius frudtus pax & gau¬
dium Spiritus, abundantia perf uetur ] Dominus pauperes implet bo¬
nis, &c diuites dimittit inanes. Gloria &diuitiaeii*domo timentium Do¬
minum.

Quapropter,reae ac fapienter
vir fapiens Concludit
& admonet :
Prou.Trfjjz.
Eccle£?,i8. ^ Melior eft S a p i e n¬ S*P/- In Grtco non exi at Codicem.
Verti;
Ecclefiaft. ti a, quam vires: & virpru^
(7>10-
dens quam fortis.

OWelior e fi S a p 1 e n t ia, &rc.} Eft enim fons omnis Bonbquemadmo-

dum a Sapiente fapienter pafiim in Prologo hoc docemur. Vide verff 4 j.
&c }2.y. Et certe Sapient ia Diuina pneftatomnirobore: nam vnica
Cxpe feria piaque precatione magma frangitur potentia. SicMofes,ele-
uatis manibus, fregit potentiam Amalek, Exod.14,11. Iofaphat vnico hy¬
mno fregit robur filiorum Ammon & Moab, diflipauitque exercitum eo¬
rum, i. Paralip. 2.0,zz. Quoties Dauid fieuitiamSaulis, aliorumque ho-
ftium.hymnis fuis,fregit?Qui occultam rerum Naturam intelligunt.mul-
ta poliunt edere talia
v**r documenta,qua: vulgus
w>am7ouii)und)qu(C vui^us pro^miraculishabet.nEtna'
pio miraculis napec. iit na-
tliraTlDUS viribus mulrnc
turalibusviribus artiur^c U:fl_: J. Quoties
multosadiutosefleheroas,teftanturhiftoriar. /~\

vero infigni prudentia obtinetur vi&oria aut caufa aliqua, aut feruatu r po
pulus ? nonne Jofephi Sapientiaferuata Jigyptus ?Danielis, Perfia i Mo-
fis, populus I/raeliticus i Hic certe Sapientia melior fuit, quam vires.
Magngtgt,
"adiuftitiam 64 ^ Audite igitur Reges, {Verfl' /j* tAuditeergo (quoqui)Re- 6-4
' & Sapien-,
& attendite, & dilciteiudi-j ges, & intelhgiiefiifcite rndices
horiamr ces finium terra. fimum Terra.

Kyfudite ergo ■RegesjQu.i omnia vcftraprafidia collocaris in arma&mi-

lites i cur non potius conducitis milites Sapientia;, qui Diuimc Cabalar &
CklcftiMage^i^1umEuht.)qui armis Sapientia; & Prudentii pugnent.
Sz regiones veftras fofpitent i IofepEos & Danieles conquirite, qui pnefi-
dia firmiffima»& arma habent in virtute,Diuina &Naturali'Sapientia.In-
telligit hic quoque Sapiens per Reges, Magiftratus omnes; Rectores ac
gubernatores Ecclefiafticos, Politicos atque Scholafticos, e quorum nu¬
tu ac gubernatione adminiflratio pendet totius Orbis Terrarum.

Prabete aures vos, /f qui YerC},

sAures prabete moderatores
continetis /jf multitudines, popuh^quique fHa-tionum mul¬
& placetis vobis in turbis titudinegloriamini.
Nationum.

gui
 GRADVS PRIMI.
Jguicontinetis,&ic.] Tam inflatu Ecdefiaftico &c Scholaftico.quam Po
litico. Vos Sapient i^e verse, Bonorum &: Donorum eius^qui gaude¬
tis appellari interpretes & pofieffores, in Vniuerfitatibus, Academiis, &c.
V os,inquam,qui conti netis, hoc efb, regitis ac gubernatis multitudines iu-
uentutss,vos(dico,&: ipfi,officiorum nominibus atceftantibus,dicitis)Re-
ges quoque, id eft,Redtores populorum eftris: & vos, inquit Sapiens,difci-
te atque docete Sapientiam: non tantum ex Ethnicorum quorun-
darn male fanorum (inter quos tenebrio ille Ariftoteles princeps & ante-
fignanus) fanaticis deliramentis; verum potius ex fontibus libarum SS.*
Scripturas atque Natunr,& ex D e oipfo,loquente in vobifmetipfis Theo
fophice purgatis Diuinitusque illuminatis. Ad legem igitur &teftitnm
nium diflorum librorum probetac iudicet S a p ie n t iae vergamator .) tJIuy
omnia; Igni s profeflor De i Phyficus Phvfico ChemirA Veritari
teflimoniunTperlh^blt LExperientia,quse refiiratfyllogifmum, Praxeos
luo figillo Veritatem confirroabitJMonigiturliomims mendacis in Scho~-
fiTregnet auctoritas, fed fola Diuina: voluntatis,iuxta SS.m Scripturam,
Naturam & Confcientias veftras re6las,V eritas. Multitudines"] Non
gloriandum eft de multitudine populi, fed de prudenti adminiftratione,
quae fit ope Sapientum virorum,qui animos hominum fle&ere, vobis con¬
ciliare, & in officiocontinerepoflimr,quivtiliaprofpicere,damnapr£eui-
dere,aduerfa profligare poffunt.pietate,virtute,oracione,prudentia.

Quoniam a D o m i n o Quoniam data eft d Do¬

vobis dominatio data eft, mino poteftas vobis[f yir-
& poceftas ab Altiftimo, q tusab sAlti s simo, lf qui
in opera inquiret veftra, & interrogabit opera rueflra, co¬
confilia perfcrutabitur. gitationesfer ut abitur.

Virtus ab A l, t i s s. &c. ] Nec enimiufficit habere regiones,populorum

multitudines, in eofdemque poteftatem, fed necefle eft Sapientiam quo¬
que ^prudentiam rcgcndipopuIum,a Domino petdre,pcrendo inqui¬
rere, inquirendo apprehendere.apprehendendo exequi. A Summo enim
rerum omnium gubernatore poteftas in populos, & Sapientiare£te ea v-
tendi, dimanat. Non igitur veftris & fohs humanis confiliis populum re¬
gite, fed confiliis diuinis, qua: per Sapientiam Theo-Sophicam inquiren¬
da &appreheiidenda eft. JVuiinterrogabit, &c.] Videte ergo Tyranni ,vt
habeatis quod refpondeatis pro tyrannide,tam erga peregrinos,quam
fubditos veftros: Theofcphifta?, defanatico, impio,blafphemo & infana-
bili,quo infolenter laboratis, dilputandi cacoeihe: iureperuetfi, pro iniu-
ftitia,quam ftrenue exercetis: Pfeudo-Medici & Academici nonnulli (re-
periuntur enim Orthodoxi) pro in Natura: fecretis caecis &: claudicanti¬
bus, Antefignanis patronisve veftris quibufdam, quorum auctoritates pe-
ftilentiflima? (malitiose a vobis poftpofitis SS.gScripturieatqueNatura;
libris; D E o ipfo, Sa p i,e.n ti/e fua: Spiritum non audientesJfG N e,
Naturz artificiofiifimo ac fagaciflim o inte rprete: E xhrif.htia. de-
nique,Veritatiteftimoniumacclatnante^peruerseimprafgnantac regunt

D 3
 INTERPRETATIONES
(enfus,rationes,mentes que veftrasrquibus imbuti atque ledudi.in DocEn
11® falutaris capitibus fumme necdTariiv, & vos (reclamantibus interdum
confcientiis nonnullorum propriis^) fimftre imbutis,perniuoliiIime fedu
citis, ac delirare facitis blandiiTimum iuuentutis florem. V®,v®,in die iu
dicii vobis quitalia Se tantaperpetratis. Non fingo h®c; antcme,fuper
malo ifto diabolico,ex animo conquefti lunt multi fandi Patres, conque¬
runtur mecum viri anterioris noltrxque xtatis Dod.ffimi, inter quos
Reuchlinus.Erafmus, Lutheru*, H. C. Agrippa^ Philippus Theophraftu* Paracetfus,
Vigehus, aliique
ftudio Sapient i a ver® inclyti, fere innumeri; imo o-
mnes,qu*eritatem ex animo fartam tedam volunt. Relipifcite ergo ali¬
quando toties admoniti, &conuertimini ad melius,cmendateque peruer-
fum & docendi & difeendi methodum veftram, ac veritati palmam tan¬
dem concedite. Sed vereor, vt canes rabidi ferant lorum. O tempora.'6
mores/

Verf/. 67
67 Quoniam cum e/Tetis mi- Quoniam quum effetis mi-
niftri Regnorum nore- nifln Regni If eius 3 non reSle
de iudicaftis, nec cuftodi- tudicafis, neque legem confer-
ftis^TLEGE mIvst i ti^, uafts,necconfitmm 'Dei eflis
neque fecudum p volun¬ fquuti.
tatem D e 1 ambulaftis.
M nifla Regni eius] Hinc patet clare,Regna effe De i,& principibus per-
foms ad tempus folum modo concefla. Cum ergo, 6 Reges & Principes
omnes,miniftrifolumfitis De i Regnbrumque cius;nolitcexveftra,fed
D e i,D o m i ni veftri,voluntate,Regnum adminifttare. IuftitiaD e i,efl
I- voluntas D e 1, qua per Sapient i a Spiritum inquirite: fiTecus, non¬
f W, dum refle iudicare didiciftis. Nonrecieiudicaftis']Non recte docuiftis/vos
qui eflis mancipia Grxcorum quorundam mendacium: fuiftis & eftis fe-
i.i.u-
l />«. dudores & deprauatores tener® iuuenrucis. O audacia'm peftilentemi
Quocirca admoniti a Sapiente noftroS a pient i/Eque totae tantis in
terprenbus fidelibus diledis, Ethnicorum quorudam non illuminatorum
falfitarum luminis derelidis, & vitra montes Calpios in exilium relegatis,
ad veritatem tandem coniaertimini.&adS o p h i^e fuperceleftis Fontem
anhelantes Theo Sophice,Chrifliano Cabaliftice, Diuino-Magice, Sc
PhyficoChemice, fecundum Leges atqueTDodrinam A rnphitheat ri hu¬
ius. Orando ac Laborando. properate catholiconitriununnad libros, in¬
XfJlHjC* quam,SS* Scriptura:, Natur®, & vofinecipfospcenitentfemethodoTege
echitnn neratos,Thcofophixque radio illuftratos: illic laticem haurite xthereum,
& bibite pro feturitate mentium veftrarum. Huius venas non Sophiftice,
jfedTheofophiceTcrutemini:reperietisTEI Sapientia Mineram;&.
ex hac aquas viuas fallentes in veritatem Phyficam,Phyfico-Medira,Phy
fico-CRemicarn,Phyfico tvfageicam,Hypeiphyfico Migeica,Ethicam,
Policiram, CabalifHcarn,Theofophicam ;omnem, Phyfice & Ethice
Chriftian® Dan®i, ( vr taceam al orum in hoc argumento labores & feri -
pta ) pudefacicnc Veritatis antagonifta s. Legem iufliti*]Diuin®: In SSa.
Scriptura, Natura'& Confcientiis veftris Diuinitus collocatam, triunam.
Voluntatem
 gradvs primi.

Voluntatem De i ] Reuelatam & traditam in p ne dictis BibIice,Macro &

Microcofmice.

tfS Horrende & cito ap¬ Ffwnbiliter fuperueniet'•vo¬ 68

parebit vobis: quoniam bis & repente,quoniam iudicium
iudicium duriflimum in proceres feuenjfimum exerce¬
in his,qui prazfunt,fiet. bitur.
Apparebit] Veniens enim veniet, & non tardabit Dominv s.Habac.a^.
Iudiciumdurtfpmum] Quemadmodum timent faciem Regis miniftri: ita
vos timete Regem Jfummurti,cuiusminiftri eftis. Nam vis illata populo, &
lniuria, qua heditur Iuftitia, magnam vim contrafe excitat; Sc Iuftitia
ftringit gladium aduerfus eum; qui eam iniufte adminiftrat.

Verf7.
Exiguo enim cocedctur Nam infimi bomittu digni funt
Mifericordia, fir potetes au- mifericor dia: m potentes ero
tepotetertormetapatietur. inquiretur acriter.
Exiguo concedetur, &c. ] Nam, cui plus datum eft, plus ab eo requiretur.
Potentes autem,Scc. ] Quemadmodum procera arbor caifa, aut fulmine i&a,
magnum edic ftrepicum: ita tragicos & horrendos exitus habent,qui abu-
li funt magna potentia. Igitur Spiritu lapiendae opus eft, qui confilia g»_
bernet,auxilia pr£ftet,euentum dirigat. '" ~

Nec enim perfona; cuiu£ Verts. en-mfibtrabet jfiper- Debt.i6,i7.

quam parcet omnium Do¬

2 97
.Par.i , _
Iob.j4,>9.
fonam cuiufiquam De vs,nec
mi n v s,nec magnitudinem 'Verebitur magnitudinem cuiufi
35 16
Ecc). , .

verebitur, quoniam tam in¬ quamquoniam pufillum 0* Galat.z.6.

fimum quam fummu ipse magnum ipse fecit, [f & x- Epheftf,?.
ColofTj.zj.
creauit, &pariterprouiden- qualiter cura eH illi de omm- 1 17
i.Pet. , .
tiam habet omnium.

Perfonam^NcmoY) E o placet,quantumuis magnus&illuftris, qui non

gft.cifi?01' Sapienti je, in quo Timor Iehqvi fedcmfuam nonha-
betx A quo receflit Spiritus I e h o v./E,illecumSauleruitinexitium. In
quo nihileftDiuini,hunc deferic Dei Confultrix Sapientia. Pu¬
fillum & magnum, &c.] Pauperem Ut diuitem.vt habet Sapiens in Prouer
biis. ^qualitereUtlhcura,Scc. J HasceftveraSapietia.intellig ere,Devm,
curam agere omnium hominum, 8c radios beneuolentiie fux in omnes
fpargere: Bonitatem omnibus communicare.inuidercnemini.^Ergone~
mo contemnendus, nemo opprimendus, nemo abominandus. Magnum
De v s non plus curat quam pufillum .'nec nauci praferct nobilem (vt
magis ei parceret tem pote computationis, nwi cr (jrifjVf / redde rationem
villicationis tu*) plebeio. (£*r fcf^ndff ($ feittcm/er tafietmm fo wolauff&ic
fcfywartmaf$txmanNrn. Vide verlT.j 8. & 41.
 INTERPRETATIONES

Potentibus vero vehe- IVcrC9> Hf Fortioribus autem fortiof

mensinftatinquifitio. I inflat cruciatio.

Fortioribus, &c.] Fortem D e v s fortius profternit,quicumque fortitu¬

dine fua contra D e v m & homines abutitur. Quia magna fortitudine
fortes profternendi,&pufilli erigendi veniunr. Non audiatur illud: Dat
veniam coruis. Vexat cenfuracolumbas. @*rkqucfjcfwifcadmimftriret&a$
«cfcte Dvcdjt.

Non (enim) cft Sapientia,

no eft prudentia,non eft co-
filiu fjf contra Dominvm.
F^on
intelhgentid,
e fi Sapientia, neque

contra Jehovam.
neque confllium
7

Centra Dominv mJ Cum omnis vera Sapienda Ii t a D s o; contra

D i v m, vera SapientiamilitarenonpotefF: Sapientia autem,qus contra
D e v m eft, non cft D e i Sapientia, Tedmundi, nec habet D e v m au&o-
rem.fcd diabolum.Stultitia igitur eft.fi tenebra:militant aduerfus Lucem,
flcutiiiufcae contra elephantem. SapientIaDei Lux cft, quam hul-
la humana Philofophia obfufeare poteft; Lucidior eft omni "humana &
ferpentina calliditate : ideo penetrabit, perrumpet,& palmam obtinebit
contra omnem tophifticam. Quando illucefcet hora & dies verse Sapien¬
ivje-rit*j tiae, euanefeent omnes laruse vmbratilis philofophia:. Quemadmodum,
„.ju orto Sole Iuftiti^ lefu Chnfto,omnes vmbrse & laru^ profanarum religio¬

_^T 4
r num euanucrunt;& adhuc Solem illum (plendentemexdnguerefruftra
nituntur tenebrae fal/aium religjonum; (Quodenim D e vs decreuit,hon
poteft ab hominibus mutari.) Et ficut Judaei fruftra canantur extruere&
inftaurare templum Hierolblymitanunp : ita veniet propediem tempus,
quo emergit NdvAtvx T hio s ofHie 4, quamSagicntuli noftrT
Iruftrajxtihguere conabuntur.

Et ia Crea-
tvra vin¬
73
(Nam)
Tuam vero manum vt
quis effugiat, fieri non po¬
Sap.ii.
VerC 15.
(Nati)
Tuaw,o Domine ma¬ 73,
num effugere impoffibile esi:
dictamCb VerCi7.
ercet iufti- teft: quippe Mundus ipfe iu- etiam ^vindexe£I ors is ntflo-
ln malgs,
(STf^t^V ftorum vindex eft. rum.

Tuam manum, &c.~\ Manus Dei in omnibus creaturis. Eftque duplex:

Sc cap.iy.
Auxiliatrix,& Yltrix. Auxilium manus D e i fentimus,quando Sol nobis
fulget; quando nobis fpirat Aer; quando vernat T erra; quando hume&at
aqua. Vltricem vero D e i manum fentimus,quando Solnegat influxum;
violentia ventorum ingruit; terta fterilefeit; aquae inundant, omnes crea¬
turae vindidtam in nos exercent; & quando totum Macro- Cofmum De vs
in nos concitat, vt Caelum fundat fulgura, peftes, fames. Etquia D e v s
manu fua Cadum & Terram concludit, ideo effugere ipftus manum, im-
poffibile cft. SiMicrocoftnum rcipicias, quam facile eft D eo,auferre

mentem,
 GRADVS PRIMI '33
mentem,immittere.huius loco, in fani am ac furorem; auferre Sapientiam,
&c in brutum conuertere, vri teftatur exemplum Ncbucadnezaris. Auxi-
iiatrix ergo D e i manus i n omkibvs Agnofcenda ; Vltrix vero i n
om N i b v s Timenda.

Ad vos igitur foedant fer- *• vid'VOS ergo Reges (non ah re

P f Vfrfijo. 74
mones mei, 0 tyranni, Sophos nofter iterum acciamat) funt hl
vt difeatis Sapientiam, fermonesmet, Jf vt difeatis S a-
neque ojEFenfetis, PfENTJAMi&non excidatis.

O Tyranni] Tyrannos appellat Reges ac Principes, in bonam partem.

Domnus, vel Rex: Sic enim Tragus, Reges, \nopuRMhmufmodifa-
jligium ruatejiatis,JpccUta inter bonos moderatione proueeti, Tyranni obfortitudi¬
nem vocabantur, xtsperni»,regno. Hinc Euripidis illud., Xc<psi r
Cpdvouoishci, hoceft, Sapientes jiunt Reges Sapientur» confoetudine^. Etiicno-
men ited apud veteres cantumefhofum non fuit, nec magis inuidiofum,
quam Regum. Pofteaverd,malicia crefcente,cum fuperhi regnare ccepif-
fent Reges,Tyranni nomen ad illos, tantum translatum eft,qui noniure
& legibus'aquis, fed vi & animi libidine dominabantur, fecitque crudeli¬
tas eorum,vt nomen illud male audieritiverf 64. Graecus textus eos /3«<n~
**«’ hoceft, /ffgwappellauit. Intelligic autem non tantum Magdratum
Politicum, verum quoque (vt ante diaum)incluliueEcclefiafticum at¬
que Scholafticum. Vt dtfcatu Sapientiam,^Difcitc^ucm&dinodum decet
Philoiophos genuinos; S a p i e n t i k m v e r a m : na (certum ed) ma¬
ior pars veftruminveftibulispotius:h2i-et&:corticibus, viisque verfatur
labyrintheis Scientiarum & Artium earum, qua riuuli funtBonorum &
Donorum SaPie n t quam Scientiis & Artibus ipfe; nedum circa
Sapientia nucleum, autS a p ient ia m ipsam: cum Sophia
pediflequas & Virgines quali cubiculares ne vix e liminefalutetisextre¬
mo, nedum labia earum, ofculo theoriae aut praxeos,Thcafophice ofcule-
rnrni mellita: imo,pedibus conculcetis,anathematis, fulmine diabolice*
percutiatis; ob folum, quod dolendum, abufum!) -&adamatores illarum
Chriftianos,nonChriftiane damnetis: Videverf 115. Hoc maiores no-
ftri quamplurimi quefti funt, hoc nos !querimur, hoc pofterinoflrique-
rentur, euerfum efle vetuftiili morum Cabalistaxvm & M a g o-
itv m,hoc eft,Sapien t vm,philofophandunodujigSapientem:jre-
gnar£lQ.BhiftT]at3>jn
1--r.r 11 I deterius _vA.
& in in uumt
omne inia:»
ncfasjapjosjapientcs
iupiu:> lapidi ECS mutldi
TOUnui nu hu¬
ius immundi infimVnf/** nmnor f ■.
ius immundi infipiemes omnes, fecum que trahere/s oD d 1T\_J 1 x
e v s !) adt Interi r-

Isqauaturcq^ Vide ^erfix^Tumaliquot fequentibus. Item

Yetf! ii.
Qui enim iura officiaque Jtfou enim cuftodierint jfl v- 71
Sanditatis fande conferua- s ti t i a M, tujie indicabun¬
uerint ^ fandi cenfebun- tur, & $ qui dtdicertnt tu-
tur; bifque inftituti, habe¬ fiay inuement quid remorde¬
bunt quod refpondeant. ant.
 INTERPRETATIONES

Ivstit iam] Diuinam: in SSa Scriptura, Natura & Conicsentiis

noftris Diuinitus traditam ac fcriptam. Qui harufftrflttiam cuftodietmt,
iufte iudicabuntur : quia Sapientia ipfa,eorani patre fuo teftimo-
mum perhibebit illis ,iplos fuifle ac efle Do&tinae ac Dilciplince filios,
Sapientiae fideles diledos. Sancit cenjtbuntur ] Non qui vmbram
iuftiti«E& fanditatis fedati furit,fic^ipoitnvl^smstys evaiSeiets,it IlUrdllftl
fdjcin^kn5cr®0fffe(tgfetf: fedqui fuerunt ve raiuftitiaejpietans & fandi
tatis,organa,jjer ciua: fides viua, &Spiritus fandus/veta exercuit iuftitia:
& pietatis opera: fandi iudicabuntur,hoc eft, habebunt viua pietatis & fi¬
dei faluifica: teftimodia.quaeproipfisrefpondebunt. Didicerint iu/la] Qua:
vera,reda & iufta funt,in omkiscibili. Atvnde?ExlibroD e fCa-
tholico, triuno, videlicet, SS.X Scriptura*,Naturae,Mentisque noftr^ pur
gata:Diuinitusilluminatae. Eftenim MensmentisI £ hov a h. Etquo-
modo?TheoSophyfice,Phyfice,Phyfico Medice,Phyfico Chemice,&c.
vt docet Amphitheatrum hoc.* Orando ac Laborando, verfiig/.

76 Concupifcite ergo Ter¬ Expetite itaque fermones 76

mones meos, diligite illos, meos ac dejiderate, &■ Erudi¬
,^T & habebitis Disci¬ tionem conjequimim.
plinam.

Et habebitis D1 s c 1 p.] Et, per confequens.omnes Difciplinae vtilitates

atque frudus,paflim in hocPrologo a Sapientenofti-oenumeratos^.

Ibidem
Si dele&amini Tedibus & Si itaque foliis fceptrisq; de¬ 77
VerCii.
Nanj.i7.1s fceptrisoReges populi,di¬ lebamini y Reges populorum,
i.Rcgi4,«.
J-Reg.j.s». ligite Sapientiam vt honorate S a p ient i a M3yt
in perpetuum regnetis. perpetuum regnetis.
Vtin perpetuutnregnetis]Ytdtis haeredes Sapientiae aeterna:, Solius
enim pietatis atque virtutis flos (quiS a p i e n t i a) perpetuus.

78 Diligi te, (d diligite) Jf L v- Verfij,

menSapienti^e omnes, In Graco non habetur.

qui pra^eftis populis.

Lumen, S a p.] Omnes qui (flue Politice, Ecclefiaftice aut Scholaftice)
praeeftis populis ,LvmenSapientia Xternae diligite: Lumen,in
'VtTvf-n.J.
quam. Veritatis Diuinae Diuinum, Diuinitus ortum &: lucens in SS.a Scri-
Hi
Llffyv
pturaXibrQ,Naturae,&: Anima aut Mente,hominis Thcofophice purgati,
mundata. Mundus noduaad Lucem hanc. O Lumen de Lumineaeterno
aeternum, illumina fquaefo>)mente meam radio Lucis tua: Diuinae, luceas,
oroTinMmeruae templo Micro-Cofmico meo,vtcognofcamteinmg -
me in te.in Sapientiaaetern A,folavera,Aroen,verfj7o. Ijiiua
enim Lumine videbo Lumenjtriunum.SS.^Scripturae, NaturaeMentis-
quemea: ignorantia; ac (uperfluitatum tenebris (ah turpiterTjdblcuratugL.
(f)ynx\ C' VTcIe"verfi zz6.

Sapie
 INTERPRETATIONES

I I.

GRADVS
PROLOGETIC VS
SECVND V S
EXPOSITVS.
8± Audite filii Difciplinam j *I <tAuditefiliiDisci- 8z
Patris: & attendite ad fcien- I I PLiNiMpatris,& attendi-
damlntelligcntiam. j | te9VtJcidtisPR V DENTI AM.

i^fuditejilii] Viam legitimam ad Sapientiam ciusque fruftum fe¬

liciter adipifcendum,monftrat hic Sapiens difciplinam nempe Patris au-
dire,quavitiofiinprimis corriguntur afFc&uSjVcltiminisdiuini fiant capa¬
ces. Quo enim magis caro domatur.eo plus Spiritus illuminatur. Audi¬
re do£tnnam}& audiendo obcedire,& oboediendo gubernationem a De o
petere, eft initium vera; nt v minatio N1 s .• ~

Quia do&rinam bonam <r“DoN vm bonii tribuam

do vobis: Legem meam ne <uobis. Legem meam ne de-
derelinquatis. relinquatis.

Don v Mbonuni]Bonum,idqueDonum. Quodnam?Summum,quo

nihil maius, CatholicomTertriunum, videlicet?! e h o v je, C reaturas at¬
que Naturae,&veftriipfius Agnitionem,Cognitionem,Cognationcm,V-
nionematqucFruitionem: de quo feliciteradipifcendo.agit Amphithea¬
r v <v»i trum hoc noftrum. Sed quomodo hoc ?Refpondet Sapientia ipfa :
0Z Legem meam, inquiens, ne derelinquatis. Quali diceret, ah,rogo,vos filii
charifiimi.ne derelinquatis Legem mea,m: ecce,fi fideliter adhasferitis mi
hi,fi
ni, permanferitis in Legemea,
n pcrmamci»_ n tribuam
_____ vobis meaBona & Dona ijnhnL.
m
tai,abfconditainv.. e
.. re.
„ x, orneo,Biblice,Macro&Micro
„ Xs (~'nfm\rp
Cofroice rrorlim
tradito
aeferiptn.

Corre£tio 84 Disciplinam Do>-|^i; RRECTIONI M.J E HO-

84
Dii cum
ini, fili mi,ne abiicias, v A ,fih mi3neabitctas, neta-
laetitia fe¬
renda. Jf nec
 gradvs primi.
57
^ ncc deficias cym ab eo I i dio afficiaris propter increpatio¬ 5
Hebr.n., .
corriperis. | nem eius:
Apoc.j.x^.

NeedtfiiidsiUc^] Omnis enim afflidio vox D e i ad poenitentiam. Hinc

Pul.115.71.Bonum mihiguia humilujli me%vt difterem turificationes tuas. Con-
lolatorie inquit Ie ho vah Pfal.yo,iy. Imoca me in die tribulationis,(fi ego
eripiam tt_j. Orate igitur, iciunantes, fine ira & hxfitatione: fine ira, ne
irafeimini, exiftimantes vos aut fine De iconfilio.aut iniuftc affligi: (6
quam fepefic tcntantur etiam pii! expertis crede) fine ha:fitationc,firmi-
ter credentes, Dev m vobis opitulaturum. Difcipliham igitur accipite,
tanquam Beneficium paternum,quo vocemini ad poenitentiam,&c cogni¬
tionem mifericordixDiuin^; Afflictione fides confirmatur, cum experi¬
mur nos a De oiuuari. Non tentatus qualia fcit? Tribulatio eft Schola
pradica, &parit experientiam.

Quem enim diligit 'Quem enim diligit Je h o-

Domi n vs,corripit:&qua- v A h3 increpat, & •'Veluti pa-
fi pater in filio,ccplacct fibi. ter filium quem italde amat.
Quem diligit Dominvs;&c.] Huc pertinet Pfal^t. totus: qui efl
Ksfjaph. Hunc lege.

86 Apprehende correctio¬ Prou.4.

Verf. ij. Teneff Disciplinam, 8<r
nem, ne dimittas: cuftodi ne dimittas eam: cuflodi illam,
ea,cjuiaipfaeft^ vita tua. quia tpfa efl ruta tua.
Discipli nam.] Dodrinam & pietatem, quaead o mnia vtiles : \r UtCU faJi
r*-f( yttift/ulu
yttiAt fn..-.
hoc cft. Timorem D o mim i. Vita. ] Emendetigitur vitam, & ambuler 'ii*-- ’ -
in Sapientia viis, qui vult acquirere vitam. ImpoflibiIeeft,fine vita
acquirerevitam. Difciplina:frudus,efl:vita;ferocia:,exitium.
■Arlui,
*7 Veri ta t em eme, & tf VERITATEMeme,
Ycrfij. 87
ne vendas: eme Sapientiam noli '-vendere Sapientiam,
& eruditionem, & intclli- &D OC TRINAM&INTEL-
gentiam. LIGENTIAM.
Veritatem eme] Da operam,vt hauriendo k D d vcVN'ovolunta-
tem, tibi compares Veritatem: nec poftplonas Sapientiam veram, in
r fthni
E hnirnntm
eorum nnnrnndim riininiMie
quoru n dam, Diumitusnon illuminatorum,nugis falfitatum,_ /urrt-V 7
Hoc fignificat,non vendere Sapientia M.vide verf. 2,01 .CMundus vult
decipi i velis tufapienter erudiri. Quomodo autem emitur Veritas ? nullofa-
neargento: fed piainuefligatione,afliduisprecibus, &laboribus indefeC-/
fis in Oratorio & Laboratorio.

88 Mane femina feme tuum, Ecci.11.

Ver Ce. [f HMane (quoque)feminafe- 88
& vefperi ne quiefeere facias mentem tuam, & 'vcjferc ne
manum tuam. cejfet manus tua.
 38 INTERPRETATIONES

CManeJemma, &c. ] Quemadmodum cadum Macro-Cafrni, matutino

& vefpercino rore terram foecundat, & Micro-Co&ium quoque recreat:
ita tu mane femen fparge piarum precationum, & vefperi Laudum Ditii
narum. Et quemadmodum auroram Mufis amicam veteres dixerunt; ita
tuauroram Angelis bonis amicam ftatuito. Frecundiffimum e.ft femen,
oratio ad De vm: fruduofiffimum femen eft, liberalitas, beneficentia &
eleemofyna: Opera charitatisfcminafuntlxtiffima: emendatio totius vi¬
ta: eft femen optimum. Hanc femcnteminfloreiuuentutts.vfqucadvc-
fperumfenedutis,feminabis,donec fequaturmeffisvitxxternx.

S9 Dulce (enim L v m e n, 1Velf 7- 'Dulcis quidem eftLvx,&

& delectabile eft oculis vi- tucundum esi oculis intueri Ca¬
dere Solem. | lem.
L v m e N,&c. ] Summa, puriffima,immaculata Lv xDe v s eft, L v x 8s>
vera Chriftus eft, 6cS 0 l Iufticix:L v x&LvmenSapient4! A,Spir_
Pfal.i04>3» ritus fandus eftTL v x eft Angelus: L v x eft. ventas.viadaritia: L v x eft
ami&us.eft veftimentum Dei. O quamiucundum eft Lucem illam r;
ternam, infinitam, oculis Mentis intueri & Mente attingere; Increatam
C— n 1 & incarnatam Lv c e m fi de amplediiJiSahiaioie: creatam L v c e m in
Angelis contemplari: fulgentem in Macro Cdfmico Lvmine Natura:,
In Luminaribus Cxli admirari; Lucentem in animaMicro-Cofmi excita¬
re admirabile illud Vrim in Lapide Benedi&o,Sole Philofophorum
’,&&?
cernere. Dulce enim hoc Lumen & deledabile,clarius Aurora,pulchrius
Luna, fplendidius Sole. Effigies enim eft fulgentis, refplcnden tis & clari-
ficatx faciei, & Lucis Candore albicantium veftium Saluatoris. Diledus
enim meus candidus & rubicundus, cui corpora noljra regenerata & glo-
rificata erunt perquam fimillima, quando fulgebunt inftarluminanum
cxli, O dulce Lumen,& oculis deledabile /

Vade ad formicam pi-1 [f Vade ad formicam, 6 pi¬ 90

Excitatur 9o
piger ari la¬ ger, vide vias eius, &c fapi-1 ger, & confidera fivias eitfsy &
borem &
Sipientix dnsefto: difee Sapientiam.
ftudium at¬
que i nucfki-
gatioBsm. Vade ad formicam] Non ad formicam tantum,fed etiam ad animalia qux-
uistin vnoquoque enim horum Sapcntix aut Prudentix experieris relu¬
cere fcintillam. Auentinus,in annalibus Boiorum, prolixa probat hifto-
ria, Ciconiam coniugalis caftitatis efle ftudiofiffimam,aded,vt fociam
propriam,adulteram fi forte deprehcnderit(quodorepoteft)vna cum
pullis inadulterio a matre conceptis laniet ac difeerpat. De C a n v m
fidelitate phalecion exeat non inelegans Iacobi Mycilli, cuius initium eft:
Inter quadrupedes, canis fidelis,
Inter quadrupedes, canisvoluptas.
Inter quadrupedes, canis Patronum
Cognojcit, veneratur & tuetur, 8rc.
Canum fidelitatis exempla egregia multa vide apud Plutarchum lib.de
induftrta animalium. Ideam fidei,conftantix,ferocix,venuftatis,lenitatis,

inAda-
 GRADVS SECVNDI. i9

in Adamantio,lepidiftimo Iulii Cxfaris Scaligcri catello, docet cumulus

illius,parte poematum Dominifui prima. Necdefuntexemplaaliorum,
vbiuis fere locorum. Elephas, animalium terreftrium maximum,
docile, clemens, prudens, memoria valens, q>iXwi>Q%uiriv, iuxta Plinium,
lib.8. Natural. hiftor. &: Iufium Ltpftum in Epiftolis, tefte quoque experien
tia hodierna: feiunc enim teftes oculares & fide digni, qux prxftiterit ma
gnanimitatis documenta Antuerpix, Vlyxeponx, atqne Y iennx, noftro
tempore. Alavda nomen habet apud doftos, a laude,quod mire lau¬
det Ds v M,eique gratias agat pro Donis ac Bonis fuis: fepties etiam ob-
feruatfim eft, iplara volare in alcum, iefeque dimittere,priufquam aflumat
de terrkgranulum vnum pro vnftu. Hoccine eft rationale quid laudare
De v M,eique gratias agere: Sapientioresinhifcefuntabundemultisho-
minibus inhumanis. Quis docuit hirundinem domum fibi tam artificio-
famextruerei Quatuor, inquit Agur,filiuslace, (Prou. 30, 24. &c.)funt
minima terrx, Scipfa funtfapientiorafapientibus: Formicx, popnlus in
firmus, qui prxparat in meffe cibum fibi:lepuiculus, plebsinualida, qui
collocat in petra cubile fuum: regem locufta non habet, &cegreditur v-
uerfa per turmas fiias: ftellio manibus nititur, & moratur in xdibus regis.
Magnus hic de veftigiis Sapientia:, Prudentixque in animalibus difteren
di aperitur campus ;fufticiant tamen in prxfentia(loco quamplurimo
rum ) hxc pauca. Hoc addam: Senftt Plutarchus hxc, qux dicuntur
£&>«.aXojix, id eft,bruta animalia, efle Aej4>ut>hoc eft, ratione prxdita: (fi
-non totali, faltem rationis atque virtutum fcintillis vel atomis aliquibus
dixi fle pocuiftet)quod & La&antius ftatuit, & noftro tempore Guiliel
mus Onciacus de myfteriis numerorum feripto peculiari agens, defendit.
Et bene hi omnes (meo quoque iudicio)lenferurtt: dum enim fcintilla
Sapientiae Diuinx lucet in animalibus omnibus, puta terreftribus, aqueis
& volatilibus, non illa prorfus irrationalia funt,fed tantum in prudentix
gradu hominibus inferiora: in hominibus enim relucet Sapientia longe
vberior. Vereor, fi quibufdam Animalibus (nec homines omnes fiunt x-
quali gradu vel fapientes, vel prudentes) a creatore eflet conceflum bene¬
ficium lingux, ne illa ipfa quodammodo fatisfacerent reclamantibus.
Loquelx linguxdefe&umrefarcietloquelaoperum atque faftorum. Iu-
diciumefto penes expertos. IngemifcentiaCreaiurxadRom.8,22. non
fibi vult nihil. ObiicisPialmiftx illud:^uibm non eft intelleftus. Debile
cerie. Nonneidem de hominibus vehementibus,iracundis atque feroci¬
bus dici folet, alias ratione non deftitutis ? Mirabilis D e v s in operi¬
bus fuis; cuius Bonitatem, Omnipotentiam & Sapientiam (tam particu¬
lariter quam vniuerfaliter) loquitur, fatetur,ac profitetur totuvniuerfum:
modo eflent, quiobferuarentD e vm macrocoftniceloquentem.eumque
intelhgerent.

91 Cui cum non Cit dux, nec jVerC 7-1 cum nonhabeat^du- 91
prad!e<5fcus,nec dominus. 1 1 ce>nec praeceptore, nec principe.
Ducem] Vifibilemaut externum: internum habet, Naturam videlicet,
prxceptriccm ([qux eam non infipienter inftiruit) fideliftimam acfapien-
tem.
 GRADVS SECYNDI.

egeftas rua , & paupertas Ora & La-;

egeflas tua3tfpauperies}qua- bora: Devs
tua ranquam Vir clypeo ar-
,
fi Vir armatus. jjf Sivero impi¬
ger fueris -veniet <~vt fons mejfis
tua,&egefias longefugiet d te.
dabit fine
mora.

Bgeflas & pauperies ] Non panis tantum, verum etiam Sapi^wtt^,

j tudenti« ag InteHigentiae, tam in Naturalibus, Artificialibus. Merh:
^&c- qujinin Metaphyficis atque Dluinis. Huc quadrant Prouerbia:
Ubores recufans,honores recufat. Honos & onus concurrunt, gui vultfmtire com-
rnodt, fentiett & onera. SicProu.io, 4. Bgeflatem operataefi manusremijja: ma¬
nus autem fortium dtuitiasparat. E t,i bid. 14,2,5. In omni opere bono erit abundan
tia,vbi autem verba funtplurima,ibi frequenter egeftas. Nullus fiquidem frudus
prouenit,exfermoneprolato- Germani inferiores dicunt :(£$ fft mitftfr
(JCtt mcfyfgeffjatl. Manus funt in nomine Domini adrilouerid« • & tunc fe
quitur profedus aut emolumentum. Siimpiger, &c.J Hincillud: 2luff>
rtcfjt WlD nnoerDrofff tt/ §af fe§r ofjTt gMCffctt, Primus Jurgat toro Paterfamilids,
ultimus cubet.

Prou.io
Qui cogregatin arftate, -Qui congregat Jf in Me s-
VcrCj.
filius intelligens eft: quivero s e, filius Sapiens cfl: qui autem
dormit in meffe, filius eft ftertit je st a t t)filius confufio-
confundens. nis.

InmeffLo] Occafionis aut temporis opportuni. Na m, Fronte capillata eti

pofthac occafio calua. Notetur vox Ferdinandi Imperatorisj Sape dat vnui dies,
quod altas integer non dedit annus.Tempus igitur,Iocun^perfonas,^occafio-
nem in rebus gerendis obferua : vrgeatque vnufqUifque oblatam fibi a
Deo occafioncm bene gerendas rei. Paulus in eandem fententiamiubet
feruirc tempori,Ephcf y ,16. vEftas eft,tion anni tafttum.fcd & iuuentutis,
totius vit«,occafionis, temporis, amicorum, praeceptorum, promotio¬
num, bonorum Corporis, Anim« atque Fortunae didorum: Genius aut
Spiritus tuus bonus poteft ac vult: Poteft autem &vulr, cum te itnpcllir,
quando motum in te percipis bonum. Motus il}e, illa impulfio «terna &
' «terna,eft vocatio Diuf na, in qua, iuxta Apoftoli dodrinam, Orando &
Laborando,fidelicerpermanendum.i,Cor.7,10. Vide veriTi^o,177.

Mulier ftulta & cla- Prou.9.

97
VefC 13.
dMulicr ftulta tumultua¬
mofa,plenaque illecebris,& tur, fimplex eH, & nefcttquic-
nihil omnino fciens.

<JM.ulierftulta,Zzci\ Sapientia mundawq. eft mulier illa ftulta, qu« pro-

Pterea fluita vocatur.quia non eft radio aliquo Sapientiae Cadeftis illuftra-
tx^ Summa ftultitia eft, quicquid humanum ingenium parrurirabfqueil
luminatione Spiritus fandi; ex qua ftultitia deinde fcquuntur clamofie,
ftreper«, & tumultupf* contentiones, quseftidfies',fubtiiicatcsr,fophi-
fmara, qu« tandem in ventos & fumum abeunt. NihilomiriUS tamen
 INTERPRETATIONES
bxc fatua meretrix, fuco pifta &: purpurata vefteindura, fraudibus fuis il¬
lecebrisque inefcat multos, &c fpeciofis titulis palliat fuam ftultitiam. &
per omnes gradus ftultitiae ducit alumnos fuos.vfque ad fupremamlar-
uam.Dehac vide plura verlf 107. &117.

Ver f! 14.
?8 Etfedetadoftium domus j Sedet ff in j i>S
fu«c fuper fedem, in locis ex¬ \ fttx fuper feliam [f m excelfo
celli sciuitatis. j vrbis loco.
Infonbus&c.] Quemadmodumoftium Sapientis vere eft timor D e i
& alfidusprecesiitaoftium domus ftulririseft Dei ignorantia,& propria
phantafia,ouae in ludicris verborum tricis hgTnJeiequelaftimseMWr^''
Et quemadmodum vertibula domus folent efle pulchra & fplendida: fic
oftium ftultitiae magnis verborum ampullis eftadornatum. In excelfo,&c.]
Etiamrt praeter fucum &Jenocinia verborum inanium, mundana lapien¬
tia nihil habeat: tamen fedem in loco excello ciuitatis iibi extruxit. hoc
eft, opinionem Sapientis libi conciliat, homines in admirationem fui ra
pit,& quali numen quoddam ab omnifTus colitur,vera Sapientiaopprerta
& cxplofa: quemadmodum Scribae & Pharifaei & fummi Pontifices in lo¬
co excelfo fcdebant,id eft,in magna authoritate erant, Chtifto Saluato-
:ia, nrofli^arn.

Vt vocet tranfeuntesper Vcrf. ij.

Vt vocaret dftranfiuntes
viam, qui dirigunt femitas per rviam, & pergentes itinere
fuas,diccns. fio.
Tranjeuntes per •viam J Multi alliciunturad ftultitiae limites, vanis titulis,
, U-l^W' hqnoribus,rtipendiis,laudeeruditionis,&acquiefcuntinvmbrat!liilla&:
fUta/f»} - ver^ojaphdofophia, ignari vera: Sapientia, quae longe aliiviainueftigan-
f!? aeguirenda^ ejE QuamTnam^lapientTirimus RexnoblsmdnftufTn
K:_t&
libro Sapientiae. Ah tranfeunres per viam breuiflimae&miferrimx vita
fT>^C huius, prudenter & pie difeite dirigere femitas veftras,vtadportam Stpor.
tam Sapientiae yEternae perducamini.

Quis eft paruulus,decli- JQuiJquis ettfimplex, declf-

nctadme,&^F vecordi lo- net huc, & carenti corde di-
quutaeft.
Fecordi loquutacli] Inlipiens St vecors & amens eft.qui patitur libi impo-
a mundana fapientia.quaeincfcat fimplices honoribus,voluptatibus, o

i pibus, quae fumi inftar diftugiunt & euanefeunt. Filii Sapientigqnrrrnnr

honores per _humilitatem,voluptates per fobrietatem,opes per benignita-
jem,gaudium perlachrymas,fcientiam per experientiam in Orar^rir, &
Laboratorir —

sfT Aquae furtiua: dulcio¬ *Aqua furata dulces funt:

res funt,&s£3Tpanisabfeon- & panis abfconditus fuauis
ditusfuauior. eH.

i^dqua
 _ GRADVS SECYNDI. 43
i^fqux furtiux, &c.J Omnes Scientia:non diuinitus,aut Diuino-Magi-
ce , & Cbriftiano-Cabalice acquifita: per preces Sclachrymas funt aqua
m^qug.no Piuinitu^datSi ideo non funt dona perfe&a a patre luminum
profeda; ig^rdecepmm/ucata, nullius emolumenti. Dulces funt,quia
acquiruntur fine carnis mortificatione, fine vera poenitentia, fine vero ti-
more Dei; ideo cafni funt dulces, Panis abfonditus] Furtimacquifitus.
non eft panis Sapientia: &c vita:, quo animaalitur, ied eft panis voluptatis
mundana:, opum & honorumfutiliu; ideo fuauis carni,at hethalis animae.

102 . Etncfcitfimplex, quod I v*tClS' Et ignorauit quod ibiJint gi- tot Exhortatic)
ad Sapien¬
mortui funt ibi, in profmi-1 gantes, & jf mprofundis infer¬ tiam,&ob>
dis inferni fune inuicaci ab I feruationc
ni conutua eius. Praecepto-
ca. Ex Se- JQui enim applicabitur illi,
ptuagin
ca. defendet ad inferos : nam qui
abfcejfent abea,fluabttur.

I»profundis infernifre.] Hic eft finis Sapientis mundan? immunda,huc

quoque omnes diugrtunt ea imbuti, inflati,tuiffidi, Hic fplendor eorum
in tenebras, luxus in miferiam, voluptates in cruciatus, gaudium in eiula-
tum, honores in ignominiam, opes in foeditatem abominabilem conuer¬
tuntur.. Qui enim in hac vita non eft domicilium S ajp 1 e n t i i.e ALter-
na. Lucis Diuina, &.S p iyjtu.s fanflifnabitacu 1 uin entrenchramm f fmr.
rorisjnfernalisjEirimum malorum: eo quod Lucerna tenebris, Verira-
cemam endacio petiit. O JEterna Veritas,do., e nos] JEterna via,dirige nes; jEter-
ternaVita viuificanos-, Aterna Lux,illumina nos-, JEterna Salus, falua nos: ne in
profunda mfrm epula no(lra,fed tn altjfftmis ad Sagientia JEterna menfam affidea-
musfatiati afpcttu Diurno in aternum.

IOJ (O ) fili mi, cuftodi fer- i> totej.

Vcrf i. (0)1$ fti ini, cuftodt fermo- IOJ
mones meos,&: Prxcepta nes meos, prkcepta mtajf re¬
mea reconde apud ce. conde nbt.
Ex Se-
ptuagin
Eilifbonora D ominv
jginta. 'valebis: frater eum 'Vero, ne ti¬
mueris alienum.

Tilirni] Conucrtatte De v s inmelius,qui fupercilio ignobili & mun¬

dano /pernis admonitiones Sapi‘eiitis,tam paternas fraternasque meas.
Pracepta mea reconde tibi. J Multa & fete innumerabilia, obiiciunt/piritus
maligni & impoftores,humanis ingeniisimpedimenta.quibus viam ad Sa¬
lutarem conuerfiorieth & illuminationem intercludunt. Quot enim,ob-
fecro, funt Mundi illecebra: ? quot voluptates, quibus quafi nfco retinen¬
tur corda mortalium, quemadmodum canit Poeta: Vifcus merus, ve (Ira eft
blanditia. Et quemadmodum opio conuertuntur iti /omnum, eo qui v-
tuntur: ita ftygio8i infernali opio, animi [mortalium conuertuntur in fo-
mnum lethaum,r&profundam obiiuionem rerum Caleftium. Ideo mo

F 2 *
 INTERPRETATIONES

net hic Sapiens, vt filius Theofophiae, pratcepta eius in intimos cordis pe¬
netralibus recondat, 6c fideli irtgiquememoriacuftodiat. Obliteranse-
nim viuts D e i fermonibus in pefitore humano,recedit Spiritus Illumina¬
tionis & Sapientias,& fuccedit fpiritus tenebrarum &ftultiti*e.

SeruaM an d a t a mea, Qiftodi 'Tracepia mea:&

& viues: & L e g e m me¬
am quafi pupillam oculi tui.

fcortatitme Etviucs] Quia vita funtinuenientibuseiL.Videverfiz-7. O pratclaram

Mentis & fententiam,plenamll>apienria: I Quemadmodum enim pupilla fcdeseffc
Corporis-
fycuchaiit
radiorum vifiuorum & luminis vifiui; ita prateepta D e i iunt lux 6c radii
tUULrftl luminofiin mentibus hominum.
i hj tfan
Alligaeadigitis tuis; feri- VerCj. j fjp*Ltga £am m cfogifM
ioj
be ea in tabula cordis tui. I feribeillam m tabulis cordis tui.

Ligaeamindigitis\ Tanquam inannulo recordationis.HicA n n v lvs

^" spiritus boni.Theolophorum. Liga.praceptamea in corde tuo iu-
giter,&circumda gutturi tuo Prou.6,2.1. Erunt que verba hac,q ua egopractpio tibi
hodie,m corde tuo: & narrabis ea filiis tuis,& rneditabirisfedms tn domo tita,& am¬
bulans in itinere, dormiens atque confurgem: & igabis ea quafiJignum tn manti tua,
erunt que & monebuntur inter oculos tuos,feribesque e a in limine & oftiis domus tua,
Deut. 6,6. Omnia, ficit6, nobis ad doftrinam efle feripta. Quamobrem,
hic, dilce. In tabulis cordis ] Hoc Pentacvlvm Solomonis virtuo-
fium: non illud Nigromanticorum fieu Cacomagorum phantafticumat¬
que blafphemum: e collo Mentis tuatfulpendendum. Vide figuram Am-
phitheatrihuius quartam.

Dic Sapientia, foror [f DicSa pientiie,foror

mea es tu: & propinquam, mea es i ^ Trvdentiam
Intel ligentiam voca: <~voca amicam tuam.
■ntattox*-
Dic Sapienti je,Scc.] D e v s bone,quid hoc eft? dicereS a p i e n-
5 tfc
'.'i ur-?**J t 1 a Alterna:, Soror mea es, Se PrvdentiamDei vocare A-
micam meamj Ego ne mortalis hoc audebo ? Quid faciam ? Sapienti Cu¬
y/JrJf pienter obtemperabo: optansque ex totis prateordiis meis,ftimulo S a-
.4A- PiEXTiA ipfius impulfus, lachry masque pcenitentiales, prTmordialem
Xtfrrfi Regenerationis \>xlw,prx gaudio interno effundens, dico dicamque fiem
h n?n ‘
f j t?, Jrnfr’ per Sapi estijIeh o v je , fis amica mea, form ofa roeaicolumba
mea / Te eligo,cui dico,tu mihi fola places! Veni in horturrTMentis meat7
Hirtu Veni,veni,veni,o corculum meum! delicia: mea: 10 Hhochmahello Benahel'.
6 fi uduofiifimum in nos Sapientia verat aduentum I Perplacet mihi
vox, quam Socrates Athenienfis Philofiophus iigillo fiuo gerebat inficul-
ptam, hate: comicus hominis. Sapientia cius: Inimicusflultitia. Quid,qua:fo,
congruentius Sapientis noffrifiloci citati, vcrbfs, (1 de S A p ieniia AE-
terna, iola vera, pie ac Chriftiane hoc intelligamus ? Amicus, I h s v H

Chri stv s
 GRADVS SECVNDI. 4*
Chr i s r v s , S-tcu/Q^air®*, (SapiemtiaDei, noflri caufa caro fa¬
cta) certus,imo frater luauiflimus,qui in re incerta cernitur. Amicus non¬
ne magnus,qui moritur hoftis amore? In hoc Archetypum fidelicerimi- ffidet ** •4%
ran tes, fapimus, pofiimus ac impetramus o m NlXT^m fH .m o C a ba li it i - ?tAr ?n^uU\ cS
d?TPKyficomagice,&PhyficoChemice,Theofophice. PerSAPiE n dnu ‘
t i a m conferuati funt, quicunque placuerunt Domino a principio,
verf.^o. Videcap.io.lib.Sapien. totum. Porro: Dixifti optimi frater,
Matrh.8,20. Vulpesfoucas habent, & volucres cslt nidos, at filius hominis mn ha¬
bet vbicaput reclinet. In me, obfecro, caput reclina: totus, tibi pateo: totus
fum tuus : non vttuconquiefcas, fed mihi, Corpore, Spiritu & Anima, ex
te fit quies C^vi e s) xterna.Concordat cum hifce noftris D. Auguftinus,
Medit.cap.^.&r H.inquiens: v s meus, amore magno, magisque te
amare cupio, da mihi vt amem te fimper quantum volo, quantum debeo, 'vt tu j'olus
tota intentio mea,&omni* meditatio mea, temediterper diesfnoccjftione, tefen-
ttamper foporem in nocle, te alloquatur Spiritus meus, tecum fabuletur CVL.ns mea;
lumiie fanet a vifionis tua illuflretur cor meum, vtteduce, te rectore,ambulem de_
virlutein virtutem, tmdemque videam «Devm Deorum in Sion, nunc quidem
per Spe culum in £nigmate,tunc autemfacie adfaciem,^Arnen. Erue, Doflrm*fili,
qua volo.

Vcrfy
107 Vc cuftodiat te a mulie¬ | Vt cuftodiat te £f d muliere
re aliena, ab extranea quas 1 extranea, & ah aliena,qua ver-
fermones Fuos lenit. j ha fua dulcia facit.
a. AV
muliereextranea~\ De qua verf 117. Fornicatio cum ea,ad xrernum du¬
JM.ndlfc»*;jf-AVv
cit perniciem: mei enim habetinore,fjlarfenicale(rodensintenora)in ■octr-iunt
corde.

roS
Ne declinet ad vias eius I [f ahftrahatur in viis il¬ ro8
cor tuum , neque oberres lius mens tua, neque decipiam
femitis eius. femitis eius.

7ieabftrahatur,Uci\ Mundana lapientia meretrix eft,illecebris fuis car¬ trJno $1ahsn Cii. -
nalibus, vtpote faftu, arrogantia, fuperbia, voluptatibus, honoribus,diui- pcyfn-pik‘‘jlhJA
tiis,mentes hominum alliciens; quibus tamen Mens humana non illumi¬ fi non ^
C iip'
A" tv
natur, fed tenebris obfcuracur,corrumpitur,fedatur. Semitx etiam ipfius
'cTeceptorixi non perducentes ad verum finem hominis, ad veram & ster
nam Sapientiam, fedad mortem & confufionem. Diuina Sapientia virgo
eft> qua: noli iungitur,~dctporIfaturaur c'rpularur cv m impuris animis, fed
ETe i Tityre imbutiV. quos^uritateTualjlunYiTBf^a^onrem 0 a p 1-
eNt i.&,&ad prhnxuam lucem Chnftum lefum perducit7& cum eodem
comungit. Videinfraverf.H7.

^"Multos enim vulne¬ ^Multos enimrvulneratos de¬

ratos deiecit, Sc fortiflimi iecit, O" fortiffimi quique inter¬
quiq; interfe&ifuntabea. feci 1 funt ab ea.
 INTERPRETATIONES
zJUultos vulneratosdeiecit] Multi qui concubuere cum meretrice hac, vi
ri (quidam)ingenii alias non admodum praui,veneno eiusfubtili,jan-
quam epidemica lue, grauiter infedi, vix tandem,in mortis agone,aliquid
leuaminis jfenferunt: multi,fortiffimi>hoc eft,dodi 8c fapientiirimi (a fui fi
milibus} habiti, (cum tamen erant ftulti(fimi)in Sapientia: tam infipientis
caligine,lethaliter fauciati, decumbentes» mifere expiraruntf exempla
funt in promptu innumera )& perierunt in vanitatibus Tuis, inque tene-
iacen tcs manent. AI terius igitur exemplo, fili, di-
(cito Nam felix,quemfaciunt alienapericula lautum.

<^TVia; inferi domus e- Vcrf 17.1 yl£ inferni, domus citu, de-
ius, penetrantes interiora I fiendentes ad cubicuU mortis.
mortis.
Vi*inferi,&c. ] Ducentes eo. vnde venerunr. SapientixDiuinae via re:
'%M<TUlb^
da; funt ad cadeltia a:cernaque perducentes, penetrantes interiora vitx:
tu* ad vix inferni (unt via; impietatis, ad interiores mortis acerbitates perdu
centes. Finis Sapientia vera; ac Diurna;, vita eft: falfa;acmundanxmors.
jMKS'
Serpentina enim illa aftutia mortem in mundum introduxit: Diuinave-
ro Sapientia(incar nata.filius Dei) vitam mundo dedit.

SAMSNTlA Quado intrauerit Sapi* I Prau.' 1 | [f Si intrauerit Sapie n-

libimpi Veif.7.
_&Tcor- entia cor tuum: & cogni¬ L ti a cortuum^Sc/entia
taticnc cb
Sophiftit tio anima; tua; dulcis fuerit: 1 ] animatu* IJplacuerit.
librat
dirigi tia Si intrauerit ] S i nedar Sapi eni ii guftAueritcortuutn. f tacue¬
riambo-
rit] Ita,vt decernas adviutn vita; acconluetudinemtibiadiungereeam,
verf 307. eiqueextoto corde dicere. Soror mea es, &Prv dentiam
vocare amicam tuam.verf.rotf. SponfameamtibialTumcre,vcrf.i4<j.&:
conquiefcere cum illa, verf. O quantamilititudodulcedinisdiligen-
tibus te Domine i

Cogitantia cuftodiet te, | ff Confilium cuji odiet te}

& intelligetia coferuabit te. 1 trudentiaferuabit te.

Confliumcuflodiet te] Non humanum fed Diuinum, quod Iehovah

mifit de altiffimis. Ne in deceptionum & errorum lapidem impingat pes
mentis tuae. Et fic corriguntur vix hominum in terra, &difcuntfaliitaria
vita; & adionum coniilia.

»3 Vt eruat te a via mala, Vt eruaris ffdmiamala,

a viro locjuenteperuerfita- ab homine ff qui peruer/a lo¬
tes: quitur.
vi* mala] Hoc eft,a dogmate Sapientia mundanae aut fecularisrqu?
Philofophia vt prorfus deftituta luce Veritatis, ita tota lophiltica & inii
piens.ftultitiaq; coramD e o, tefle Paulo i.Cor.1,20. Vndead Colof!.; .8.

Videte
 GRADVS SECVNDI.

Videte, ne quis vos decipiat per Philofeophiam,&inanem fallaciam,fecundum tradi

tionem hominumfecundam dementa mundi,&non fecundum Chnftum.ld eft,per
Philofophiam.qug caret fpiraculo Dei&lljuftracione Diuina: ;inniten-
tem prudentia» lu*phantaftica:atque^nundans, nonTucl veritatis, in Li¬
bris SS.® Scriptura?, Natura? & Confcientia? Diuinitus feriptae, tradita? ac
manifellata?. Jjhtiperuerfa loquitur] In quocunquevis fcibili.Diabologus
ille fit,aut JureperueiTus,Cacomedicus,Pfeudophylicus,Sophilla,aut qui-
uis alius,prore6tis falfa fubilituens,fpecie veritatis fucata. Adeo in quouis
ftatus genere(fuper quo conqueritur omnis luihtiam amans) rerum gere- nk
darum illi gubernacula pafiim hodie tenent,vt inter Sapientes> hocTecu
?eQrt- cnUirfbufu-r1
lo fere minime tutum fit,S apienti^ Doftrinam pure proHterlTTan ifrbh+rvr
tuminualuitmalitiaefurnuslNam,fiquifunt,(Diisgeniti)qui Ve r ita- ■4 i'A!
t i totos Ce dedicant, infimi, ignari, irreligiofi, interdum hsretici vocan¬ (t- * l
tur,odiohabentur,, etiam. periculum capitale in eos confli tuitur i"contu qpH A. d,<J}trrn
d:
meliisafficiuntur, fsp^lucishuius ylurapriuantur. Hsc pnemia S .. . Cliu fvhli
- , rajj
t bS jL-nt—
CJ vm.
e n x iamatorum, apudmundumlmmundurn: hifceiniuriosJaSeda
bt/iji l ■lh5
ipIaSTp i e n t i a. incarnata caput: firmlia patienter feramus,membra,
Eli enim fumma felicitas,propter Optimum, pati a peffim is. O tempora J
6 mores! Deus, det illis funem 8c finem. Arnen,dicat onirtis Theo-So-
phia? amator.

Qui relinquunt iter re-1Verf'15 • ff derelinquuntfemi-

6lum,(& ambulant pervias tas reUas, ambulat per vias
tenebrofas. tenebrofas.

Jhti derelinquunt,&£c.] Nimirum, lemitas Sapie ntiA veras/ quos Ji Lee ftm
propterea Sapientia vicilfim rflihqu'it,& iure optimo tradit (Rom. fA+ttSl+J*
i,28.& feqq.)in reprobum fenfum^vtambulenfpervias tenebrofas, & fa- txt^uv. Ore “■aJLrtiC>'
ciant ea,qns non coueniunt;repleti omni iniullitia,('perpendite h^c,qu<^-
fo,qui EcclefiafliCe.Poiiticeatq; Scholaltice,Terram iudicatis, verfi6 j.Sr Ofl.jLcn nrj
leqq.;fcortatione,verfutia,auatitia,malitia,pleniinuidia,csde,contenti-
one,dolo,malis prxditi moribus, lufurrones, obtre&atores, D e i ofores,
contumeholi,elati,gloriofi,excogitatores malorum, parentibus immori-
geri:expertes intelligetis,padorum haud quaquam tenaces, aliehi a. cha-
ritatis affe&u, nefeii fasderis,immifericordes. Lapidi Lydio huicaffricet
vnufquilque (cuiuscunque fit ordinis,flatus ac facultatis ) Confcientiam,
examinetque a fla 6c fa6lafua qui vult ac gaudet S a pie n t i /e vera: fi-
lius eHeTemomlaari. S ign attu^ ha: certo certius demo n 11 r an totales
qui funt,nihil firmi,folidi aut re<5te fcire.opinaritantnm : dum opinantur,
funt lemper difccntesacdilputantesfadveritatisfip^m npnquarnperue-
jiientes. Nimium enim altercando; iuxta P. Clodii atque Varxonisprouer-
bium,veritas amittitur.

«y
Qui lactantur facere ma¬ <Qui Utantur [f cum male¬
lum , exultant in peruerfii- fecerint, & exultant fef in rebus
tatibus mali.
 48_INTERPRETATIONES_

Cum male fecerint ] Cum falfum pro vero, iniquum pro £equo„ nefas pro
iure,fraudulcntiilimi fubdolefubftitucrint atque defenderint: apud quos
Ius&Iufticia, Vericas & Confcientia, nihil cft, nifi publica merces vanas-
que, apud vujgum imperitum & profanum, qui ex veritate pauca, ex opi
nione multa a:ftimat, gloria; aucupium.Pereant,quicandidum vertunt in
nigrum. InreUdfpejfimii] Vasautem illis: quiacommittunt,quod haud fa¬
cile remittetur,peccatum contra Confcientiam.

Quorum Qf viar peruer- .Quorum femita perurrfk n6

fcE funt, infames greffus funt, & peruerfi funt in 'Viis
eorum. fuis.

Vi a peruerfi] Ah,cur non peruerfa??Cum laruas fuperbEe,fopBifrnatum,

mendaciorum, litigiosarum rationum conclufiuricularumve, deceptio¬
num &falfitatumpernitiofiifimas,(upercilio alto malitipfe pnefefantfor-
mofie veritatis faciei, ObquodvereinfamesgreHus eorum. ’

Scortatio, a? Vt eruaris a muliere VerC is. I yt eruat fg d muliere

“7
nem ta ra¬
tionis
aliena, & ab extranea, extranea, ab aliena, qux elo-
mentis,qua
orporisvi
fffi qmollitfermonesfuos. | quia fua emollit.
andamT-
o/ muliere aliena] Sapiens hic nonfimpliciterdelcortationcagircar-
oali,verum quoque lenfuum,rationis acmentis.quemadmodum verfu ap¬
paret 108. Vtenim corrumpunt bonos mores colloquiaprauajfic bonas
mentes dogmatafalla. Sapientia mundana,vulpecvdaris, tumida,fuper-
ba, litigiose difputatoria,ampullofa>verborum inanium garrulitate line
mente lonos blaterans,&dialedicispraftigiis (diftinguo,amice Ledo?, v-
lum vcrum ab abufu) perfophiimatum ambages, fedudionum retiaten.
des,e(t illa illex,blada& aliena & mulier f ProuTv.) extranea, ftulta & da>
mofa,qux mendaciflimo titulo,pro Sapienti a vera, lediabolice ven-
ditat Ruitis: cu.iuxta Paulnmmullaveriorfitftultitiaapud Dey' M,quam
a lapientia; dedifcenda ei, qui vere cupiat faperc. In Philpfophicis
Luidouicum Viues audite Philofpphnm (cui, vt artifici in fua arte creden¬
dum )fenem, do£trina& experientia valentem: Qu^,inquit, in iuuentute
elato fupercilio putabam efie thefaurosinPhilofophia,iam cpnuerfus&
fcnex, video vixftercora elfe, & tantum remoras vitaepi«, ftudiorumque
necellariorum fuiffe. Ha?c ille, Sandos etiam, Patres, Hieronymum,
Ambrofiu, Auguftinum, Cyprianum, Hilarium, Bafilium>Cyrillum>Ter-
tullianum, Bernhardum, Prudentium, Ifidorum, multosque alios viros
hj pios. & dodos (quorum p,olTem> fi ferren t tempus & locus, prolixum infti-
ihf tuere catalogum, fcriptis illorum id abunde fellantibus) non parum pre-
mi nituit infumptx opera?, quam locatunt in tradanda Philofophia fpculari,
femp.er.dilputatoria,5fbnica,terrena:omnes.que poft multos in illaex-
anthlatos laboresJn ep tandem conueniunt, litam pellem efie veritatis>
fcientigfolid^,LegisqueDe i,&Religinnis-ChiriRi. .Fugitaergo,fugite,
6 adolefcentes,meretricem : &, exemplo Imperatoris Maximiliani I.

Ethnice
 GRADVS TERTII.

Ethnice aut grofanephilofophantes, audite vt ranas, non vtphilomelas.

QjJ» ( diabolo non impcdiente])poteft capere,capiat & fe emendeti Tsib
extranea] peregrina, Graeca, mendaci, quanon comprobatur tcftimonio
Spiritus (an&i interno, Ratio eft,quia Sapientia non acqurriturTucatis&
phaleratis Rhetorica: verbis, nec lyllogiimorum tortuoutatibus, quibus
'Extranea hac paruulos 6c incautos in iui ( heu turpem'^ !)
amorerrfpellicit: fed Lumine mentis Diuinitus illuftrata (Enthufiaftice )
fili " ‘
cidente?uperlnFelle£lum,&:mouente -
liberam credendi- voluntatem :quae
nobiliifima eft omnium rerum fciendarum via. Jjhtamollitftrmonesfuos]
Dialedhcc, Rhetorice. Seneca: CMellitum venenum, blanda oratio. J%ui fa¬
cile credit, facile decipitur. Proinde Cicero re&e dixit: Vires & neruifunt Sa¬
pientia,nonfacite credere. EcEuripides: Prudenti diffidentia nihil melius&vti-
littehominibus. Difcice ergo nunc, 6 mortates, tot tantorumque monitis,
hanc cauerc, non iplorutn in iuuentutis ignorantia feruore erratium imi¬
tari errorem potius, quam acate deinde plus fapientium poenitentiam»

VerCl/.
ii 8 Et relinquit ducem J^Ua defrit ducem adole-
pubertatis fua:, & 0" padi fentuefux, l3paffit "Deifui
Dei fui oblita eft. oblita ett.

Ducem pubertatis] Hoc eft,_;Devm ipfur quipe cSipientiam i—

fuam.in Libro Natura magno,Legefin Micro & Macrocofmo) Diuinitus
tradita, Vcrboquefuo feripto,ab vfque initio Mundi, a malitia ad Regiam
Veri tat is viam.auocauir.inuitauk t hodieinuifat, votat. Pafli Dei
/ui,&cc. ] Exemplo Parentis, hoc eft,diaboIi,qui in Veritate non permanfir.
Iohan. 8,44. cuius illa filia obcedientiifirha. Omnes quiiungunt&con-
gttflUJIf-
iunguntfecumhanematrimonio, perditeobliuifcunturpaifti Dei fui,&
generi fiunt diabolf,focrumque habent hoftem D E nCreaturaatque Na¬ rifra»*-'
HirIA.7IC
tura,totiusque generis humani. @mt cfjrlicfye ©cfdijcljafft, Vtcaueas.mo- 73
C-tfnAO-'7
nitor tibi fum,amicus.

Inclinata eft enim ad Iv I jQuia inclmauit ad mortem

mortem domus cius, & ad I domus eius ,13 ad mortuos f-
inferos femitieipfius. | I mitxeius ducum.

Inclinata eft] Ducitad interitum Corporis.Spiritus &: Anima,in vita hac

&ioaternum,do£trinaillius|at,LexSapientis,fons rita,vt declines a rui-
na mortis. Prou.i3.i4.

Omnes ihgrcdicntes ad Omnes fjr qui ingrediuntur

cam,non reuertetur,nec ap¬ adeam, no reuertentut, nec ap¬
prehendunt femitas vita:. prehendent fffmitas vita.
£>w ingrediuntur, &c ] Qui docendo & exercendo tra&anteam, dele¬
bantur ea. affociantur illi, ample&untur & fequuntur eam: qui bibunt ex
cratere illius,repete ex hominibus, ranquaatiquo Circapoculo inebriati,
incantatur,trasformatur in beluas & faes immudzs. Semitas vita]Dzc em:
 -tir 'ivt-********/j* wl jrJ* 2--|Ml ‘i tiJlnAni fufifbfl
l£i(.^lC'l(l-te0^k U. rVt-CA.7?! , Jb ‘VT: xjyLtvpfa frttuijL&tyqjiy *tbxPui*
7
ftn OrtyS.bic p^H’, trb tfir-/Y t/l^m‘*‘ ^yivj Sieirj i.-tr/ntiJ /Lt-iiiv^d^ct

f,‘>nv*w INTERPRETATIONES
ve-l+&l fur l—ui
fJnkti-fH- MVr
l] itas vide Figura Amphitheatri huius fecunda. Qui veftimentis Regene

WrT rationis decemTheoiophice veftitus ambulat in illis, V n i t v r De q :

ad vita fontem, S apIen t i 'a Ocean u~m, feliciter deducunt Magos Ca
baTiTEarumabOriente(vteft verf.170.)venientes,prslucenteS apien-
t 1 a ftclla,Micro & Macrocofmice orta.

Cum boni: Vt ambules inquam per vi¬ Vt ambules in <-via bo¬

ambula.
tam bonorum,&femitas iu- na : & Jf calles iufiorum cu-
ftorumeuftodias. fladias.
Vt ambules invia bona] Via bona eft via fapien.tis,iuftitis,fandificatio-
nis,redemptionis, veritatis.vits, i.Cor. 1, 30. Et vniuerfs vis Domini mi-
fericordia&veritas, Pfal.2 j, 10. Viabonaeftviahumilitatis,manfuetudi-
nis>conftantis,taciturnitatis,fidei>charitatis,fpei,patientis. Iohan.8,31.
dicebat Sapientia incarnataad eos.qui crediderunt ei, ludsos, Si vas
manferitis infermone meoyvere difeipuli meieritis cognofcitis veritatem,# veri¬
tas liber.ibit vas. Quaproptermaneas,fuadeo,in Sa pientii fermone>
vt dTcipulusiis S apiek t i a , prsceptriasUdeliilims, & fallere ne-
TcisT cognoscas 'V eritate m~o m n e m , tam in Pbyiids & hyper
■pHyficis, quam diuinis ambules, Cabalifta, Magus, PhyficoChemicus,in
via bona: &c veritatis dogmate libereris ab errore & deuiatione. Calles iu-
Jlorum] Sunt exempla virtutum, pietatis, &inprimis imitatio vitsChrifti
Saluatoris noftri. Vnde Apoftolus 1. Corni, 1. Imitatores meteftote ,Jicut ego
chrifli. Hac via incedendum eft in Oratorio &Taboratorio. Imb hscip/a
via tibi monftraturin hoc Amphitheatro fynoptice,& in Prologo ocr? il¬
los gradus, qui ad penetralia. Sapientis sterna; folius vera: nos perducunt.

^ Quare feduceris, fi¬ Et njt quid deleEtaberis, fili

li mi,ab aliena, & foueris mi,cum aliena,ampleilerisfi-
in finu alterius’ num extranea?
^uaref duceris,&cc.] Diuina Sapientia, tanquam fponfa amanda com¬
plodenda que eft. Sapientiflimus enim Rex decreuerat fibi eandem de-
fponfare. Et fane libentiffimellla coniugium initeutn mentibus noftris.
Et hoc quoque fine SapientiaDei Incarnata, per incarnationem,
cum genere humano contraxit.matrimonium. Vide quam intime fe tibi
coni unxit Sapientia De i, fibique ex natura humana parauit domicilium,
in quo tota plenitudo Deitatis habitaret. Ah cur tu te ingeris in finum me¬
retricis,(lapientis mundans immunds) cum csleftis te virgo iamdudum
deperire coeperit, pura, cafta, illibata, plena gratiarum, donorum, benefi¬
ciorum immortalium. Amore igiturDiuino opiis eft ad capiendam &
delponfandam hanc virginem. Afnormundi meretricem illam ambit &
lambit, mundanam & fatuam fapientiam, qus indulget foediflimis affe-
dibus.

Quando coram oculis Kefi icit Dominvs ff vias IEj

Jehova Hfuntvi^viri,&o- hominis, & omnes fifif gtejfius
mnes femitas eius poderat. eius coufiderat.
 GRADVS SECVNDI.

Vias hominis,&cc. ] Cum animus tuus inhiat rebus mundanis,honoribus,

voluptatibus.opibusTperircrnE funt via: tua:, & deuias a|s vmmoBono.
Greffuseiusconfiderat] Scudia7con?IiTa^tcchna:,inlicii^caUidltate53ftulta dc-'
fideria tua, funt greffus tui, quos Dominus confiderat; contuentur Ange¬
li ; accufat & obferuat confeientia; numerant diaboli. D e v s qui feruta-
turomnium corda & renes, Sc vmuerfas mentium cogitationes intelligir,
i.Paral.z^p. abominatur cordis prauitatcm,& puniendam tradit,(nircfi-
pifcas)creaturis vltricibus, qua: vi.ndi&am exercent erga omnes, quos
D e v s abominatur. Maximaautem eft miferia,im6infernusipfc, aD e o
relinqui.

Iniquitates Cax capient {f Iniquitatesfua capientim-

ipfum impium & funibus pium, Jf &funibuspeccatorum
peccati fui tenebitur. fitorum,confringitur.

Iniquitates] Omnis iniquitas fibiipfi poenas & plagas infligit: nullum eft
vitium, quod non peculiarem fuum mprbum pariat. Quemadmodum c-
nim ipfa quidem virtus fibimet pulcherrima merces: ita, omne quidem
virium fibimet deterrima merces. Qmncenim femen frudum fuum pro¬
prium profert. Mifericordia: fru&us eft,mifericordia: benignitatis mer¬
ces eft,benignitas: &: e conuerfo; itnmifericordi® fru&us eft immiferi-
corflia & crudelitas. Funibus peccatorum conftnngitur ] Peccatum certe eft
maxima feruitus atque captiuitas, impium ita conftringens.vf nequeat
poenas effugere. SapicntiaDiuina.ingcnuaeft libertas,quaeanimum ho¬
„i umnti
minis liberat a ftultitise vinculis, a tenebrarum grroribusj a vitiorum pla7 firt Ihh-
gfs.a dcfperationumlaqueis.

V«rfi}.
Ipfe morictur,quia non Ipf morietur>eS quod non au-
habuit Disciplina m,& dimt eruditionem : & propter
in multitudine ftultitbe multitudinemJlultituefuafjtcr-
fuse decipietur. rabit,

Enabit ] Animus humanus non illuminatus lucc Sapientia; Diuinae,

plenus eft erroribus,ita vt ne quidem nynim^ciusa&iQnes errore carcant.
~STD evm afpicit,errat:SiISfacuram,delirat:fifeipfum,fallitur:fl proxi¬
mum, decipitur.Summa: nec minimam Caeli fteilulam,nec herbulam ter¬
ra abfque errore poteft intueri; quia omnes cogitationes cius funt erro¬
res. Hxc fane eft multitudo ftultitiar,qua; nihil aljud nifi mortem flginteri-
cum7ecum afferre potefh Delapfus enim eft homo a fonte Lucis.in tene-
brarunf abyffum,ex qua elu&arj minime poteft, nihSapigntiag Spiritum
diuinjtus fuerit adeptus^

Prou. /■
Omni (igitur)cuftodiafer- VcrCij.
}adia{ergo)fer-
ufa ff? C o r. tuum, quia ex ua (fo r tuum: quia ex ipfo
ipfo vita procedit. funt egreffus rvit£.
 INTERPRETATIONES
jft tCrlfo^
hS Cor tuum ] Iri Corde Sapien x i a fsdem habet :caue igitur, ne Fe
dem hanc occupet & impleat latualapleritia. Serpens enim ille_ahtiquus
fjbWl *™3*1 L- H- excxcat mentem,& inftillat virus fuum multis infidiis: libidine cor inqui¬
7
ytrK*** nat,Fuperbiainflat.ira incendit,odio vaftat>quae omnia funt opera diaboli.
fat
*$&» vho
Tuvide,vtabhocveneno Cor tuum cuftodias: Ferues autem illud & a
perias Cadefti Sapientia,timoriD e i, fidei incorrupta, (qua purificat
cor ) charitate infucata, fpei immota, patientia infradae,humilitati ama
biliflima. Cor tuum officina fit orationis & precum, inftrumentum
Fandiffimorum gemituum, & domicilium pietatis.

R-cmouc a te peruerfita- Verf i4- rRemoue dte^Os pramrn,

tem Oris, & prauitatem & detrahentia labia fint pro¬
labiorum elongaate. cul a te.

Osprauum] Ad conftantiam &grauitatem in didis & Fadis teafTuefa-

cito. Angeli enim vigiles tui Funt Spiritus conflantes &graues, oFores
omnis leuitatis: Funt Spiritus veraces,& veritatis amantes. Spiritus autem
apoftata Funt medaces,deceptores,illuFores,leues,inconftantes, quando
loquuntur mendacia,de proprio loquuntur, & proprium aperiunt the
Faurum.quia diabolus calumniator eft pater mendacii. Deys eft verax;
Chriftus vetitas; Spiritus Fandus,Fpiritus veritatis. Sola SapientiaDiuina
eft yera,verior,veriflima.

O c v l i tui ad redum a- VerC ij.

u8 ^ Ocvli tui rettavide- 118
lpiciant,& palpebra: tua: di¬ ant,&palpebra tuapracedant
rigant viam tuam Coram te. grejjus tuos.

O c v l i ?»i,&c.] Oculi mentis tus intenti fintFemper&indefinen

ter ad D e i miFericordiam,iuftitiam,fapientiam, omnipotentiam, verita
{\ii0\6fa tem, benignitatem, & ad imitationem exempli vita; Chrifti; ita rede diri
pcicCt m- gitur vita tua. Inj>ole.in tuere Solem Tnftitiac.inftellis ele£i^:injlonh^
71 r-3 C?"*? i vt2te
t P -K ParadyFum;in in homine,miFeriam
homine, miFeri; tuam: in D e o Patre,gratiam infini_
-istrn. / tam; in Chrifto, fraternitatem amabilem; in Spiritu fando, c Raritatem
\ commumcaSTlemi in Angelis glorificaaonemjin lVlacrocoFmo Diurnam
'Mtcr»
^7/W» . prouidentiam; in Micn ^pcofmo, Diuinam Sapientiam.

Dirige femitam P e- Verfltf- 'IPondera femitam T>edvm

d i b v s tuis, & omnes via: tuorum, omnes n,via tua di¬
tua:ftabilientur. rigantur.

'tn tW- «wc P e n i b v s tuis\ Pedes fignificant officia vocationis legitima;. Vide
/rj trte - primum habeas legitimam ad res gerendas vocationem: deinde, ne extra
^CfCt vocationem quicquam tentes; lnTelicif^mum enim habebis FucceftumT
fAlK- rK.
tutent'b1 n\.
fL c-hi/ptD t-cfttr7 Angeli,
 GRADVS SECVNDI.
__ 55
Angeli, Spiritus adminiftrarorii ad certum genus vocationis noftra: Di-
uiintus funt deftinati.In viis enim tuis tecufiodient,ait Pfaltes, Pfalm.511,11.
Ergo extra vocationis vias te deferent, & tu ad lapides ruina: allides pe -
destuos.

IjO Ne decIines^Tad dexte¬ Vcif.17. CKe^declmes ad dexteram, ‘30

ram, neque ad liniftram,a- neque ad fimjlram: remoue pe¬

uerte pedem tuum a malo. dem tuum d malo.

dexteram, &cc. ] Addexteram inclinant,quiprofpcris rebus infole-

fcunt; ad finiflram;qui aduerfis franguntur. Ad dexteram declinant, qui
promiflis; ad finiftram,qui minis a redo defledunt. Non fis nimium ani-
mofiis, nec nimium deiedus : (medio tutijfimus ibis) nec fis auarus,.nec
prodigus: fed liberalis,ita vt nec profundas tua bona,nec thefiuirum tuum
tenacitate abfeondas: vtrumque enim malum elba quo remouepedem
tuum. Diabolus enim &: mundus calles, & retia tam ad dextram, quam
ad liniftram expandunt, vt fi non laqueo luxuria: poteris capi, capiaris
funibus & vinculis auaritia:, quibus cor hominis demergitur in perditio-

Prou. 9.
Si lapiens fueris,lapiens VerCiz.
ff .Si enimfdpiensfueris, ti-
‘3‘
er(s cibi: li vero illufor,folus bmetipfi eris: fi autem illufor.
lues poenas.

Si fipiens fueris, &c. ] Satius icitur e(t obtemperare Sai» i_e_nt i a ve¬
rse, & luo fapere commodo, quam illuforibus, & fuo delirare detrimento.
Fruifralapitjqui fibi non gapiKTm pietas feTplam vlcilcitur.

S VMMA:

Sap.).
Nam qui Sapientiam Verfu.
^ S A¥ 1 E N TIAM&

D i sciplinamqve pro ‘Disciplinam quiab-

nihilo ducit, mifer eft, Ipes-
que talium vana: &: labores
infru£tuofi,atque opera eo¬
eft jfes illorum ,
ucit,mfehx efti ff & 'vacua
laboresfine
fru ftu, & mutiha opera illo-
rum inutilia.

Sapientiam &D i s c if.] Tu, qui excutis, refpuis, pedibus con-

culcas ac deferis Sapientiam&Domin iTimo r e m,qui felix
eiie poteris. Vacua est[pesillorum ] Sunt femper qua:renres,in olinfii myfte-
rio,fcibili fecreto;ad Veritatis finem nunqua peruenientes: miferrimeque
euanefeentes in vanitatibus cogitationum,opinionuatq; Jaboru fuorum:

G 3
 INTERPRETATIONES

& q» ia Sapientiam veram, ciusque initium, Timorem Dom ini

abnciunt,Theofophice Orare non poliunt, ncc fapienter & cum fructu
'tbO ■. Tafiorare. Cumque contra Dominvm non valeat Confilium.etiamfi
w' fa 'b omnes mundi huius immundi lapientes infipientes manus conferret, ori
cur Babehid eft, confulio, in fenGbus, ratione & mentibus eorum, dantur-
que in reprobum fenfum, vt(quid pro quo Tumentes aut operantes) ca¬
dant de errore in errorem. Notare hoc, vos, qui quxritir Lapidem Philm.
quique affe&atis Cabaliftiee, Magice, Chcmice,Theofophice, &c. intel
ligere,fcire poffidete & praftare ea, qua: quarta huius Amphitheatri figu¬
ra, fapienter funtannocata: VofmetipTos /inquam , priusTheoibphice fic
Tft+nn
ucxJt^l
7A- ; cra£Eaf(TdiIcitotc, vt (D e o miferente,dante & operante)enodemini,e
£PC1 peccatorum Cordibus extiahamim,fuperfluitatibnsq, impuritatum libe¬
■ z£r-i-~
Krp P rem lnljTfoluaiiiTnTrfepafc^ ni jdepuremlnh conjungamini, Qo abyflum
X 7(' myItcrifD e iTn on elFin hoc vni on is Di u in x pun £to, yolentis,per fe aut,
'e&jPivnr currentis, fedmijerehtis De i. in{oph {Bnfoph!) ad plufquam perfectionis
fj£eA-‘' *i±cC<£rt-' gradumflTiuino Diuini ignis artificio)fublimemini>hoc e it, exalteinini,
Vibr***- ■ ppl\‘faU?! 1 & cum D e o ipfo in Spiritu & Veritatementaliter fermentemini; prius¬
Eteifc nih.
ffu-vihp^ quam dico. Lapidem PhdinT&citerorST pi en t ijetjEefauros, e Sa¬
pi e n t iiEMinera,quxvera Mag n e s i a eftCatholicaTheofbpho-
rum,effodereaggrcdimini; alias (credite veridico) Aitbyopem & laterem
8
lauabitis^ Bona c Dona D e i funt,fuerunt,eruntquc femper hxc,de qui¬
bus agit Amphitheatrum hoc noftrum,a folo.DE o pendentia: qui, cui
vult, largitur aut fubtrahit, fublimis, gloriofus, omni Iuftitia ac Bonitate

T
AX#r ^V9 repletus. NotarHoM o, Later dealbandus, &Corpus,quodftat;DEvs>
Anima quae viuifieac: Spiri t y s Ia~n3u7,~vinculurn; cujas vir tutent
V N ui tingit &:datingreHumadRegnumpcrpetuum. O harmo¬
*uj-.\prn niam mirandam Macro & MicroCofmi Regenera,toriam 1 Non nili rege¬
%rt tc?\l
■> vuTto} nerationis ftudiofus, & quidem fingulari D e i du&u, Regenera¬
tiones intelliget hafee: Car teris funt fylux Bo-
hemica?, erraticae ac tene¬
bro fie.

figura tertugradus hip mfirruur.

III GRADVS
 GRADVS
PROLOGETIC VS
TERTI VS
E X P O S I T V S.
Sap.S.
QjIDSIT S API EN' J^V I D E S T Sa P I E N T I a,
Verti*.
t i a,& quomodo ortafue- quemadmodum [f faci a Jit,
rit,referam, ncc celabo vos referam, & non abfcondam d
Myfteria: fed a prima ori¬ 'vobis[f Sacramenta T)ei3Jed
gine inueftigabo cogni¬ [f ab initio natiuitatis muefii-
tionem eius,atque in aper¬ gaba3 ponam m lucem fcien-
tum proferam, neque Ve¬ tiam illiusnon prat er ibo <■ve¬
ritatem praeteribo. ritatem,
Fattafit J Hoc eft, extitcrit: quomodo genita fit aeterna ab aeterno, ex v
terp (P/al. 110,3.) Diuinicati; imperfcrutabili atqueaeterno. Sacramenta
Dei] Hoc e/t, myfteria Dei. Nonrnodb illud, quod gratia; fignumpra- risfa i
jbcum elt,qua; cft praecipua SacramentiEgnificatid :7ed omne illud,quoT Jx twt*
CQgfljtunecefTajium,pulchrum&vtileefbdeDio,Na t yr a &'H7T.
fv '
ELLn E» Sacramentum dicitur. Eft enim vera Sapientia T ertiuv- LtCb fiet
n ^«EQinpleclens Theojogiam,Medicinam,Aftronomiam; {eu,vtcap77T
J&o-Sap.traditur; Diurnorum mvfteriorum cognitionem 'i politic^admi- krb^n-n
niilrationis &; gubernationis prudentiam; totiufqu eNatune rerum ordi-
.££&’ caufas, affectus, cadeitium virtutes, &t terreftrium vires: ex quibus
mirifice emicat Creatoris Omnipotentia, SapientlaTlvIiTericordia, VcrT
Tasriuftitia&IuHicium. ' 4 i'

[34 Eft (etenim) in S A P I E N-
IIA Spiritus Intdiigentiae ,
SancSfus, V nicus,Multiplex,
Subtilis, Difertus, Mo-
Sap. 7.
Vert 2.2.
E fl enim Sflrjt.v s in e a 154 SpIRXTV!
Sapiin
Intelhgens, Sanilus, Simplex3
lMultiplex, Subtilisi ^Mobilis3
ff Illuftris3 Impollutus ,Per(J?i-
 INTERPRETATIONES
y*
bilis, Incoinquinatus, cuus , Innoxius,Bonifeudtofets,
Certus, Suauis, amans Bo¬ ^Acutus, /jt Expeditus,^ ene-
num, Acutus,qui nihil vetat ficus.
Benefacere,

Eli /«Sapientia Spiritus,&c. ] Eft & dicitur mivptt. ueveytne km

At;jmfe$,Vnigenusfiue Vnigenitus.&: Multiplex,quodab illafimplici Vni-
pwtuJ / dhO+lt*" caque D e i Natura ortus & profe&us, fe per has Mundi partes innume¬
(lSh&v L»H/
mitto, e tot t>7<- ras,quafi per ramos diffundat. Multiplicitas huic Spiritui D e i etiam tri¬
/tU buitur ob varietatem virtutum ac virium Rebus infufarurn, in quibus ver-
l&MU'
,tV fatur. Videverf 113. &figura Amphitheatrihuius3.Quaft.4.&tf. Grata
frtfyyi'I ^-L >+t/i
De o,re&e inquit Auguftinus, mpluribus vnitas: & ( addo ego)/»unitate.
JMlliT-J pluralitas. Subtilis J Tenuis,nulla mole craflitieque corporea grauatus,fed
y^iin-nJ cJecr /t-M-J
leuis atque expeditusT &c p ro pferga,i id eft. Mobilis, in quo fum-
rCx^t^ 5■Xli\
Tnaeft celeritas. IlluftrisJ Splendidus ac lucTduT. verflfij 7.13 8. Incoin-
^«^/^•jlncontaminatus, noc effTpurus,omni labe maculaque vacuus.
: W»<A^
Nam cum Natura fitlucidus&fplendidus,fpleftdqrem habetpurum :fic-
utloh.Epift.i.cap.i.y. De v s luxefl, in eo nulla; funt tenebra», Expedi¬
tus] Prohiberi nefeius; aur, qui non poffit prohiberi: nam vifuaperuadit
omnia,impedimentaque perrumpit.

Humanus, Stabilis, Cer¬ verf.13. JF/umanus, Benignus, Sta¬

tus, Securus, omnia perfpi- bilis,!^ (fertus, Securus, [f 0-
cicns, atque per omnes Spi¬ mnem habensivirtutem, omnia
ritus intelligentcs , puros perficiens, & qui capiat 0-
fubtiliUlmosque permeans. mnes Spiritus , Intelligibilis ,
^Mundus,Subtilis.
Certus,Securus\Tutus,ibllicitudinc vacuus; quietus &c tranquillus. O-
mnem habens virtutem] O ui o mniapoteit,fiue omnipotentia prairditusJEft
enim Spiritus Dei OnrnlpPtHStisTQui, n7fi D ii elTet.Omnipotemefle
non poffer.

136 Nullus enim elimo- VeiCl4, Omnibus enim mobilibus i)6

tus, quem agilitate jfua non mobilioreB S a p 1 e n t 1 a:
fuperet Sapientia, qua: attingit autem ubiquepropter
propter fuam puritatem per fetam mundittiam.
omnia pertinet ac permeat.
Nullus tHmotus, &c. ] Omni motu mobilior Sa p i £ N t i a, id eft, cele¬
jAtnU-rU $.i\UA4 ritate motus fui omnem motum vincit, vadirque per omni at propter
trhjmui fuam'purimcern&FIubtTlitatcm^ Hic,fili,meditare,quidlibivoluerintSa-
'?rv+tK‘ picntes,deM o rv perpetVo Philofophantes. Hic motVs £1o
t/Ul-t' ' fnafeh
&3CL tC tL P*-? tdr quarcumHermete,extabula,^viRiDiT atis Benedi&a; facundita¬
ycU*< ^ 7>K7 te, qua;Ve n v s Philofophorum.ob cuius tra&ationem eonferiptio illius
ot-h^U
p*- inftituta, fic appellata Smaragdina )eft totius fortitudinis fortitudo fortis?

Quia
 GRADVS TERTII. 57
' Quia vincitomncm rem fubtilem,&: omnem rem folidam penetrabit. O-
m n i~a animat, Viuificat, iapienter mouet, potenter conferUat. N a t v-
,fil vn
Zkl
r a M( quam veteres omnes & orthodoxi Patres veriflime & pientiiiime
affirmarunt ^xtftairlM/.hoceft. vocem D E i ^fiTheofophice ru
abftrado,&: in concreto, vhiuerfiilitet & particuf h
dico)Mo
. __ E_
T V M P Ht vvm Sapientum. Ad verfiim te telego 154;
(h>* u fitQtrM
& 178/TeruaqueAmphitheatrihuius figuram Lapidis Philm. definitio (Ar*
nem ac expolitionem. Ibi Rudere memento: Devm orans, vtTheofo- 7*1I
tx* r>‘
phice cooperans, veritatem tibi inipiret atque oftendat. Multos nouiin
Aulis Dominantium , Motum pcrpetuumJigneumiChalybimmve,&c.
mechanice (atTfruRratl quasentes: ii SS.m S c R1 p t v r a Hi\ N A t v-
y:
ram, & T EMETifsos iridagafient Theoibphic^, Phyfic£ ■, Phyfico
Medice, &c. vt e/t Amphitheatri hiiiiis figuris, reuera irilieniflent ir6L ftW™-
'ieehirCA
Mottm non fblumperpctuum,v erum quoque i€. ternUm, Diuihum&
Naturalem,iri Mundo vtroqueSapiehtum. HiincC a t h o l i 't b N,io-
ium vetum, vanus noh percipit vulguSifpiritufedu&ionisimpeditus. Car-
cusca-cum ducit,quapropter Vani labores eorurti.Motum mouendum ex¬
hibent Sophifce, non mouentem.

Verti j. Sa piin-
APOR.n.eft^* Vir¬ E H enim Vapor virtutis TIA quid.
tutis D ei jte ^Em an ATip D e 1, & defluxus gloria
qusedam eft ^ Claritatis O- Omnipotetisfyncerus: qua¬
mnipotentis fyncera: &: ideo propter nihil polluti n
nihil inquinatu in eaincurrit. cadit.
Vapor]Symz\is:Ruach,\x. vocant Heb ixuVirtutisT)
e i.jEilentia Divinum. txA-
'WL*C7*L
omnia in QMKiBvrf.iobEnfo.ph!EnfophTproFundaiprofun- fnfii
daTObmiitefco. Hoc non rejhcebo: Cum S a illeuS-tXA-hatTincarnata nM. ►
_
typice confer Lapidem Philm.QuiS,qnalis & quantus (it ille: & contra: re¬
pe riesh ar mohTam i rabii i hac Seruatoris Mundlrnaioris cum Saluatore
Mllndi mmbris1myfterium(v ap o r i s virtvtis Dei emanan¬
tis in vniversvm;miranduin/dequopraftatfilere,quammun¬
do immundo margaritas proiicere pedibus conculcandas, kar’i%6yju}v±.
t e r qve fic nominatur. Nam, vt fcimiis alias ex Paulo ad~CbloU 1,20.
£Te v m per F i l i v m (3-tou6^amr ) reconciliare eunda,& pacificare per
fariguinem crucis eius (eft enim Crux San£ta Chriftus ipfecrucifixus, fi-
gtua Amphitheatri huius primi, Crvciformiter vincens diaboli
regnum,in quo veterum Magorum chara&ere & nosTheo-Sophicevin-
cemus)qu£ funtiri terris,& qu^ iri CadisiEtadEphef.ijio./w^rfwr^em»^,
quam Calis/urit,fy qua in terris,hoc eft,nbn folum Angelos, Solem,Lunam,
Stellas, aerem;fcd&terreftresbeftias,arbores,herbas,Terramipfam, Ma¬
re, fluvios,fontes,&qutc in aquis viuunt:Maledi£taenim terra propeetho-
mmern, Genef5,i7. Quamobrem etiam ingcmifcitCR ea tvr a pro
Iiberationejfimulque hobilcurii parturit in hoc tempus,&c.Rornari. 8,2.1.
clamans voce fai:Lil>era nosk malo: (Sanguis Chrifti, reuera,haud fine my-
fterioprofufusinterramjitaExperientiaconftat, Filivm Mvndi
maioris Catholicon (9tex9<r)ttov) etiam mirifice extendere

H
 f8 INTERPRETATIONES

vires, & operari in genus humanum. Vtinam Theologi nonnulli, hodier¬

no die parum Chriftiane difpurantes, in hoc(vetuftiores imitantes Patri¬
archas , Cabaliftas, Magos aut Sapientes j operam quoque collocarent fu-
am> Vt difccrent legere, videre, tangere, cognofccrc M A sc hiam typo
reali in Libro Natura: Catholico.; veracius certe f lumineUcTTmuf du6ti
NaturjeTTpTpTT^v s S a p enti^e manu ) quam verbofa difputatione
Mit<k> e1 :ognofcerent & deprehenderent D odiri nam de D e o, Chrifbp erfona ■
'jUbcto lj tAr W ’1~lt>. >Hicio,omnibufqrChriftiang RelTgionisarticulis.LiberenimNatungex
1 plicat librum SS« Scriptura? :_Et conti a. Difcite ergo nofle -Sal Sapi-
'vxcsw*: EKTI/E ANTIQ^VISS I M V M,V I T R, 1.0 I. V mNaTV RA CaTHO-
"ioArvi) t<V
l i c d N, quod Catholice reperitur infola S a pientu Misera:
Sc O m n i a in O m n i b v s Theo-Sophice noueritis.Tit, quamuis Se-
euntium SecifluirfnTHil ignominius fere, deipedius, inhonoratius Mine-
rahacj tamen, quam mundus inique contemnit, hanc digne glorificat
Theo-^Sophus. YideveriT 15:7. i6z. 187. & Amphitheatrum hoc paflim
/ • /Cotum- Largiremihi, oIehova H,intusnepaueam,forisneformidem
[ynu tunij' ^heo ^ophiftarumfulmen, Anien. Scis,quodfitiam veritatem. Ema-
r \ »-! cd5t^ »«//<?] Emanationes De 1 Cabaliftx ex Sacris fontibusnumerant D e c f. m.
quas appellant S e p Ai r v T~H,fiueT(vt Hel)r3eorum multi hodie nrnnnn.
'2- ^
JL
kttecJvuA - -
-T))Sp_
tiant Sphir 1 ' hoc eft,Numerationes
ii i R v s, n 'T aut Emanationes ,jnter quas
Sapienti a m loco numerant iecundjk- Dequibus partem confulc
Amphitheatri huius primam, 8cpaflim Cabalifiarum feripta. vide verf
174 Ex D e o Emanans cetteJQiuinum ;Sap i en t i a, D e iEmana-
t ioeft; quare Diuina, aeterna. Emanationes D e i.fcintillzSt radii Dim-
nitatis. O^ruandae pHraies: Ego ex D e o procelli, Iohan. 8.41. Mififti
'JfinxAu me, Exiui a patre, Iohan. 17. 8. ExhocEmanationisloco firmarunt.
nitioPhilofophizverae, verf. 167. Claritatis Omnipotentis,&c.) Hinc S A
E#i&Sti' p iE n t 1A incarnatalohan. 17.4. Pater, ego te clarificauifuper terram; opus
confummaui, quodded/fiimiht, vt faciam: & nunc clarifica metupater^ apudtemet-
ipfum, claritate, quam habuipriu/quam Mundus ejfet,apud te.YLt paulo poft:
ateexiuhhoc eft, emanauLVidecap. 17. Jibr.i. Capnionis de verbo ffirnlT-
yt> pLplV#b
co. 20H inquinatum] Antecedentia cum confequentibus. Prologum
H /ri ^ cum Amphitheatri figurisbuius, 8ccontra, Sapienterfvt lapias) conferre
/<^cf »•/
3flcito:exhoc fundamentoquoq; intelliges^ur L Zp i s PhilTCathAlirds
fT/ij
TTty (ico Ch e m icusTI 1 a bolici?relillatjiotefiiatibus ; aliaq; nonmintispra^
Uantiamirifice opereturlhnuimera. Vide figuram Amphitheatri huius
quartam.

158 Etenim lucis sterna fple- £f Qmdorfiquidem efl L v-

dor eft atque Speculum Vir¬ c 1 s atern*,ffi /f Speculumfi¬
tutis Dei, nulla macula a - ne macula D ei^Mai^st a-
fperfum,eiufque imago Bo- TiSy&r/f imago^oNita¬
nitatis. tis illius.
Candor lucis *tern*]Lv x diuina, ztcrna,ab aeterno (certe) non fuitfine
fct/i;-h
candore; erit igitur Sapientia (de qua agitur hic \aeterna. Herilia
lux in tenebris lucem. quam tenebra: non comprehenderunt, Inhamr^.

. ___ ._ _ Speculum
 GRADVS TERTII.

Speculum(tue macula,Stc.] Super hoc Stecylo eiusque typo reali in Ma¬

cro & MicroCofmct,iam particulari, quam vniuerfali, Se cretissi,
m o,Harpocratice meditare. Vide verf.222. Fari (quamuis vellem) non
omnia licet, propter Mundum immundum. Maneat igitur Myfteriutn.
hoc alta mente repoftum. Quid fuerint Vr im &T h v m m i M,Exod. hl
1^3 o. ChrillianoCabalice, DiuinoMagice, &PhyficoChemice percon¬
tare: D e v s Carli, qui reuelatmyfteria, Dan.z, z8. dare poteft, cui vult.
Imago bonitatis illitis] Hac imagine Theofophice vtitur ChriftianoCabali-
fta.-abfint imagines cacomagorum,Hebr.i,i.&feqq. Multifariam multis¬
que modis olim D E v s loquens patribus in Prophetis : nouiflime diebus
illis locutus efl nobis in Filio, quem conftituit hxredem vniuerforum,
per quem fecit & feculum. Qui.cii lit fplendor gloria; & figura (xctyMvip)
fubjlantia:(\sm>sutnm,fubfifienttx)eius, Porta ns qjv e o m n i a v e r-
bovirtvtis s v^®, (Verfiy^; purgationem peccatorum faciens, fe-
dens ad dexteram maiellatis eius, in excellis: tanto melior Angelis effe
<ftus, quanto differentius pra; illis nomenhaereditauit. Qui efl Imago
De i,z.Corinth.4,4.

Eft (quoque) SAPIENTIA Ibidem

Verf.19.
Efl ( etiam ) IPSA Jjgeciofior '39
(haec) fpeciofior Sole,. Sol E,fupraqueomnemaJlro-
& fuper omnem difpofttio-1 rum/itu collocata, & luci com¬
ne ftcllarum, Luci com¬ parata prior inuenitur.
parata inuenitur prior.
Specio flor Sole.] Curnon ? Efl enim Sol Iuftitia?,Malach.4,z. aeternus,
luperOmnialucens,6cnosyilitansOrienscxalto,Luc.i,78. VndeSal.0-
monin Schtrhajchirim,hoc eil,Cantico Canticorum,cap.tf,c>.Qua: efl illa,
qua; progreditur quafi aurora eonfurgens,pulchravt Luna, eledavt Sol,
terribilis vt callrorum acies ordinata ? Luci comparata, &c. ] De L v c e
vide verC.i6i.

Hanc enim nox excipit, I Verfjo. Illi enim fuccedit nox3 S a-

Sapientiam autem non p 1 e Jsr T 1 a m autem non
vincit malitia. vincit malitia.
////,&c.] Soli, Lumini, in Firmamento, maiori quod prjeefldiei. Ge-
nef.i,i 6. Non vincit malitia ]Fv it enim, e s t & e ri t Sap ientja
hxc Petra veritatis folida, fixa Srfirma; contra quam non praualue- IjxJ)V
htxfCVUL' a 071
runt nec p ramale bunt vnquam porta; inferni: fluminale ventreeiusHu- Ut <-T‘
'iw 1 C+i
ent aqua; viua^lohan.7^38. Cuius typus realis Lapis Philm. lnTiBroNa¬
tura; magno. Felix cui indicans, Sc indicatum rite cognita. 1h s y h
Christi Perfona, Pallio & Refurre&io: LapidisPhi LTMatenz, vttsr**
Praeparatio &: in corpore glorificato p 1 ufquanLperftcljp: Tuique addma-
er,
ginem & iimilitudincm D e i formati, fecundum Corpus, Spiritum A-^
nimam kegeneratio: Plurima, harmonia Catholica,1, tibi manifellabunt
lecreta. Harmoniam librorum SS.Z Scripturae atque Natura; obferuai Li¬
brum vnum ex alio Sapienter legere acintelligeredifce: Bibha, in Natura

H 2
 60 INTERPRETATIONES
bvirumjtV
fuTrW*-' & Temetipfo: Naturam, in Bibliis, ac Temeipfo: Te,in Bibliis atque Na_
CLrx^-' cura: & tunc Sapiens eris. IehovamSc quem milTt I h sVm ChrT
s t v m reperies, & in SS* Scriptura atque Natura; vniuerfaliter,in La¬
pide Philm.Particulariter,in toto Vniuerfocreato.perfingulascreacuras;
m Temetipfo, modo vtroque. Natvram, catholice ex & in V e k b o
fcripto.necnon incarnato;ex & in femctipfa,in Lapide Phil.atqueTcipfo;
Particulariter in SS.^ScripturceacMundi partibus vtriufqueTEiP s vm
ex &: inTeipfo; Natura ac Creatura; & Deo, in Christo Verbo-
quefcripto; Vniuerfaliter &Particulariter, vt antea rTheofophice, Pby-
fice, PhyiicoMedice, PhyficoChemice, PhyficoMagice, Hyperphyfico-
Magice,Cabalice,iuxta Leges atque Do&rinam Amphitheatri huius: In¬
fluentia,Lumine & Motu Diuino. Hoc,0 mnia i n o m n i b v s & i n
omnia Catholice, typice. Hic Sapientia.

Perfeucrat
in laudibus Attingit ergo a fine J "Pertingit autem ab extre-
Sapienti*. vfqilead finem fortiter, & i mo ad extremum fortiter3atque
Jf difponit omnia fuauiter. omnia'-utiliter moderatur.
Kyittingitafine,tec.\ Spiritus ille Sapienti j«,quo Mundi totius ma¬
china regitur,omnia quae Ccelum concludit.occupat, penetrat, replet. At¬
que licet is vnicus fit tc fvmplex,camen innumerabilibus, incomprehenfl -
bilibus,ineffabilibus proprietatibus>donis,ideis,fcientiis, virtutibus, femi-
1 nariis rerum rationibus, fpirituahbus & viuidis viribus praeditus eft, tam
mirifice diffinitis, vt varietatem eius Mens humana admirari & aflequi fa¬
tis nequeat. HiSpiritusfuntauthores&originesgenerationumarrnrrn..
ptionum, fpecificarum virtutum, omnium rerum, & ab his depender rn.
cius Natura; cognitig. Atque ita eft &poteft hic Spiritus S apientia-,
o m n I a in Omnibus ac in omni a. Difponit omnia] Quia Mo t v s
Vf fu ' perpetuus cathoHcusT"Dicopauca,at ^uw,*u (certe)plura meditationi Sapien
i vtut) piuid iiicuiLauuLii oapien
fis lubens relinquo. Ora,vt Ie hov ah tibi a confiliis,& tunc demum
fyvAXrivii intelliges. Sapientia filium, id eft, attentum, ftimulo radii Solis Di-
■ Stlbh-h
uinx illuftrationis impulfum, humilem animo atque manfuetum volo,
non fciolum pnecocem aut arrogantem, hoc eft,fophiftam.

Pr^clara eft, & que nun- [ /jjT Clara (etiam) eft t & qua 142.
quam marcefcit Sapien- " ^ /jf nunquam marcefcit Sapi¬
entia.

Clara efl] Reuera admodum clara: eft enim Emajiatio claritatis Omni¬
Hj
W*r potentis De i fincera, & candor ludT^terngjjluiminans ftdnndnm Intel-
yu.tu*J ■i lig!hdem^Maiorem & Minorem : Et S o t fuper omnia lucens. Vide
verPr.78.ij7. Nunquam marcefcit S a p.jRatioeft: quiaxterna. Solum
fliternum, fub corruptionem non cadit in sternum. Nora: Quod nun¬
quam marcefcit, sternum eft: S a p i i n t i a eft talis, ergo ditcrna: &,
perconfequens,D e v s. Verf.ijtf.

Nobilita-
 GRADVS
Nobilitatem Eius hocil-
luftrat, quod vna cum Deo
viuit,D o m 1 Nvsq^ omnium
illam dilexit.
TERTII.
Sap. 8.
Verf.j.
ff Generofitatem ilhus glo¬
rificat, contubernium habens
"Dei,fidiiomnium Do¬
mi nv s dilexit illam.

Generofitatem illius glorificat, &:c. ] Generofitatem illius magnifice illu-

ftrat,habens JEcernacum Deo yEteriTdoditni5Eutngternum. Diuinitus
ortum,cur nonfamiliariter viueret cum D e o?Eu:onfequentur ( fuo mo¬
do ) quoq; ii,qud3us familiaritas intercedit cum illa? Afcendo,inquithxc
incarnata,ad Patrem meum, & Patrem veftrum.D* e v M meum,& Divm
veftrum,loh.2o, 17. Vc vbifumego, & vosfitis. lbid.14,3. Hinceft,quod
Amici fiant D e i, conftituanturque Propheta?,quibus D e v s (vtamicus
amico) mediatevel immediate reuelac arcana iua,inlpirat atque commu¬
nicat Bona &TT)nna A a p t f. \tt t thefaurorum inexhauftorum innu¬
mera. Tu igitur,ad imaginem St fimilitudinem Dei homodadtus, imita^
TeSreatorcm ,~'S a p ie n t i am eius quoque dilige vt (Theofophice
Tic reformatus) iri pundtohoccoaTonnis viuas Archetypo,in vitam ffter
nam. Omnium Do m i n v s dilexit illam] Sic Sapientia incarnata,Io
han.17, 24. Pater dilexifii me, ante confittulionem CMundf, & ibidem verf. 26
vt dtltciio,qua dilexifii me,in ipfisfit,(fi ege in eis.

(H*c)^x Prasoccupat,qui 1 cAnteuertens fui fiudiofis fi

fe concupifcunt, vt illis fe I offert cognofiendam.
prior offendat.
Praoccupat, &c. ] Anticipat cupidos fui, vt pramofcatur; vt prius fe illis
cognofcendam exhibeat & vitro offerat: adeo in delitiis habet efle cum fi
liis hominum,quemadmodum eft verff.14 j.i 57. Eft en im epOxlav (qua vo¬
ce hic vtitur Sapiens ) occupare partes priores in re aliqua, vt in mutuo a-
more & beneficiis,itainftudioS a Mentio cognofcendaeoffertfepri-
orem Sapientia illis: Q uibufnam ? Illis qui concupifcunt eam: qui
diligunt cam,rerl.i 8. Qui optant,quiinuocant,verfl.i42.&: 223.

VerCi7.
H5 Quia (e dignos Ipfa quae¬ Quoniam f$ dignos fi,Ifl-
rit circumeundo,atqi in viis pfa Circuit quarens, &
beneuole fe illis oftendir, yiis offendit fe illis hilariter, tfir
m ommque cogitatio¬ in omni prouidentia occurret
ne eis occurrit. illis.
Dignos fi, &c.] Qui vere,hoc eft,ex toto co rde( verf. 2 31.) tota anima,to¬
l*U. ftual
J \JpWh
ta mente, totis viribus, Biblice,Macro & Microcofmice amant, qoarunf,
audiunt, vi«Tenr,obleruanireanr;jnque Lege D£i die nodeq; Theofo¬ t
phice meditantur: plcripqiie eriaminam deridetur Iufti fimpiicitas,Iob.
12,40 cum irrifione coram mundo immundo. Vae autem mundo, S a p 1 K.P&*'
jmtiam veram malitiose fpernenti; fpernetur viciflim ab Ea, vt quidem
cum damno luo sterno, verf. 19 8. Qui perfeuerabit vfique ad finem, corona¬
bitur. Affidua enim meditatione exercetur , ftabilitnr &• fiva redditur
r?t P^L J
H
 INTERPRETATIONES

-v vm Mens noftra in fuperismon eftfcrede mihblabor diei rnius. A malis ad

rL+yf-fyk |44P«V Bona; a corporalibus ad Spiritualia; a ieniibilibus ad Me talia; a terrenis ad.
UofQHl™
TM-*' Diuina nos pedetentim migrare oportet, ii Bonorum, fi Spiritualium, fi.
WH* * Diuinorum velimus efle capaces. Sunt gradus afcehfionum.Vide veriti 8.
Ipfacircuit,&Lc.~\ Hoc eft, Gircumquaq; quaerit,vbiuis terrarum,omni tem¬
pore &c loco,num reperiatur cui vere Cordi fit Sapientia vera,vt fuam 5>S
folicitudinem & beneuolentiam erga fui amatores fideles diledtos, reipfai
hoc eft,communicando ei theiauros fuos infinitos, fignificetatq;decla-
ret.Vide verf 141.144.1^0. Sititquaefieris S a pie n jjl a m, quateris &
tnagnetice attraheris; viciflim ab ea: invenies &ittvenieri$.
gegenficcr$ctgtunb t>crfa(t/af(i> jitaucfi [umtuDerumR in viis. ] Quae funt
lftsevix? Noli aliae, quam Libri SS.a Scripturae. Naturae & Mentis noftra
Lt&trt™prctdtentiTCIm71:ianepurgata:4verfu6i.)Inhifce,inqua>Sapientia
crzfrrCi vf r^w viis Sapienter ambulantibus nobis, fi Theo-Sophice Oramus, fi Sapien-
terLaboramus.roirabijitermirificeqToftenlfijrie SaTientia DivT
N A,~yi3cvcrf.4^. In omni cogitatione Ipforum opinione, fententia
ac mente concepta,comprehenfa atq; informata benigne. Eftenim<p<tv
W^eo9-«/f qua? voxhoc loco 1 eg i t u T)imaginari> & cogitatione ac mente altquidtn
formare. ItaSapientia dicit,feirieorummentibusaccogiracionibus
fit verfim,vt fe amice illis oftendat atq, communicet.Videt Devm homcu.
cui_appatct D e^_s i cui videndum je exhibet; cui Sapientia Dei
fefereptaefentat: quod nonvulgar iter fieri foletmSS.4 Scriptura, Natura
& Mentis ipcculo Theofophice lota: atque mundatae.verf.555. Ingens eft,
& fatis aeftimari nequit Numen, quod in homine viger; qui ratione pra?-
TFansqca (D e i voluntate ac iuifu) dominatur Creaturis, vc non tantum
prgfentibus indigens vtatur. fed etiam remotiora &c arcana pcruagansT
^jenio& ingenio (. D e i dudu) vtaturatque fruatur. E t quidem miratu di¬
gnum eft, quid non experta & erudiens stas prodat 1 imo, qdid non illa
Ratio & 0 A6y&, in hoc mortali vermiculo condat \ cui dedit omnem x
ternitatem totiusque machinae mundana? latumf altum &: profundum c
gno(cere: vt creatis cognitis Creatorem obieruet,hocfaftigium Meta
jhyficum vigens p rincipium rationalis me_ntis~ audiat & intelligar. Hoc
ui totum ratione capiat;mente colat ,_&Jcnfibiiivigoreidipfum fpiret:
huic fit, quicquid eft. Et demum, fagaci relidtahumana Philofophia, ftu
latrizare.Cundta enim qua? fecerat,erantvalde bona. Det D e v s>
dicat omnis Sapientiam amans, Amcn.

Sap.8.
145 Hanc ego dilexi,& a iu-
uentute mea quasfiui, ac
fponfam mihi ftudui ad-
Verti

uentute mea ,
Amam, & exquijttu Eam a iu-
jj & quafui
,
Jf Efane {S avi ENTIA M) 146

iungere , amoreque pul¬ {f Sponfam miht Eam affumere>

chritudinis eius captus If amator faiius fumforma
fum. illws.

Hanc amaaiJCur noni QumT) 6 u 1 vs ipse (vtlequitur)ameteam.

Hanc.fuadeo, & tu,mi frater, ama: non Nigromantiam vel Cacomagiam,

aut So-
 GRADVS TERTII. *3

aut Sophifticam, (verf. 118.)diaboli filiam genuinam3 amo Sapien¬

tiam (iuflu Sapientis, verf. 106.inuitationeque Sapienti^ lplitis)
&: ego: vtque i p s a mevicillimamet,egoque nunquam deficiam ab A-
rnore cius,benigne largire,o Iehovah, mihi, Arnen. O Artem Amo¬
,)>»m
ris Diuini mirabilem, mundo incognitam immundo! Felix, qui poculum,
guftat amatorium S a p i e n 11A > feliciUimus.eo qm inebriatur) Etq>
Ut'
JimMane; ./Eftare: a prima aetatula; abadolefcentia mea, in qua
amor Sapientur ftudii eius in animo meo exarlit. Sed quomodo ?
Theofophicejiuxta Leges atque Dodrinam Amphitheatri huius. Confi-
lium lequereTheofophix amatoris fidele - In ieiunio pie orando; medi¬
tando; foliloquia exercendo; <i»^/,w^,o^r«rf.*SapienterqueadLaboran-
do,S ap ie n t i k. fidito promiilis.Nefcit fidentem deferuifle D e v s. Et,
qui fic inquirunt Dom i n vm ,animaduertuntCintelligunOo m n la.
Prou.TS.j'. Vide vcvlf.^. 96.&C 170 Sponfamnnhiajfum.J Vt Iponfocum
fponla coniun&io intercedit ar&iftime fumrna, ita (opto) &c mihi vt fit in
lempiternu (det D e v s) cu Sapientia sterna; qu£ ccilum bula mea, pul¬
chra mea,Formofa mea. Incipe,obfecro,tumyftica concubina AbyfagSu-
natnitcs cubare in linu meo-, tu fanfto feruore calefacias mentem meam,
tuis amplexibus frigentia membra confove , Animula 1 Corculum! li¬
mator fatim fum forma illius] Amaui forma eius,quia tota pulchra eft Amica
mea, ver f. 310. Quac(vt re&c de S ap ient i Afcripfit Cicero Ethnicus ex
Platone Diuinitus illuminato fi oculis cerneretur carnalibus, mirabiles.
omnibus excitaret amores. Solomoni(oculis Mentis quicamafpexit,fic-
&c Nos Theolophix amatores defet, quales ac quantas excitauerit, ex
tdhfnr1
pratentibus fufficienter pater. Omniu rerum formas Sapie njt-J. A Pl¬
uma complejfrinm,pulchritudine certantes. Q uis enim quafo pulchritm
dinemPE 1 Patris cogitare latis ^ ’-"^''uislT
poteft?
filiis ftomifium fatis demirari ? QuisSpiritus7andilaetam flammulam, o-
, Tnrna viuificantem fatis amare poterit J Pulchritudo Sapientia in Angeli:
Tplendor eftTin Altris Fulgor ,in CiliTcandor, in Aere lux,inTcrra viridi
f A 1 1-. _ T?l 1 _1 A —IM Mfl>t /X » t-t/A
taSjin Aqualiinpiditas.in Floribuscolof,in Animalibus piogortip/inHo-
minedecor &c figura,in Anima ratio,inFidelibus fides.Quisergo fibi hanc
non eligeret lponlam,nifi ftultiffcmus omnium ? quis non caperetur huius
pulchritudine? Quocumque te vertis, faciem tibi fuam offendit, fiuecae-
leftiajfiue terreftria contemplere. At vero internam rerum pulchritudi¬
nem & formam intueri: hoc demum Sapientia; cubiculum eft,hoc Sp«
Cx huius ofculum eft intimum. Aperi igitur mihlToror'meaiTpeciofa mea,
oftende mihi faciem tuam genuinam, non externam duntaxat .fortnam&L.
p ulchritud i n e m reru m} fed internam & intimam; nec enim amas me, hi fi
n mihi api
Sap. 7. Jrfdnc fine fictione didi- i.fc.eg.13.
Eam fine fraude percepi, Verf.13.
fine inuidia communico,
diuitiasq-,ciu$ rion abfeon- co s & bonefiatem illius non
dd. ab [condo.
Sine fictione didici] Sine fruftratione; aut non male: npn eni m fuit fru-
ftratusSapiesfuaopinione,quadeS apien r iAhabuinquiaDo&rinatn
fyyi.Sbx£y
 «54 INTERPRET ATION E S

cias veram,vtileai huctuoiamqueeft expertus. Sinemuidiacommun;co\

Videverf.zo 7.

Nunc de fefe,
fic inquit
SAPIENTIA.

Sap.j .9. 148 Iehovah pofTedit if Domi nv spoffedit me, 14S

me principio vix fucan¬ JJ in initio diarum fuarum,an¬
te opera (ua exeotempo^- tequam qutequam faceret d prin¬
re. cipio.
D o M1N v spojfedit me]Hoceft, acquifiuitfiuegenuitmr. Verbum
Ca»<*A;quod acquirere figrtificat,pro poflidereieu gignereponitur Gcn.4,
1. Po fiedi virum SiIe hovAh. Contra veritatem nonnulli legunt, creautt
me. In initio viarumfuarum\ Vise, (hoceft.Eile D 0M1N1) arterna* ditet ni |
abzterno;a:tcrnatgitur£iES^A pientU cius. I nitium,gtern i cas i p fa.
Dicas mihi (calumniator) initium viarum Dei, dicim tibi initium S a-
p 1 e n t i A eiusi Non ergd (vt patet ex toto contextu )Sapientia
creatura eft,fed crtaturx omnis creatrix.

EccjeC i4j Ab EEterno ordinata eA feculo /jT principatum

14. t 4?
fum , & cx antiquis ante¬ habuid principio} ante Ter-
quam Terra fieret.

afernoj Apage fis, diabole, SapientijE Dei aeternitatem ma¬

litiose negans. In erepet te Iehovah. Principatum habuf\ vEqualem
cum D £ o poteftatem habui, antequam Mundus crearetur. Na/ac enim
(quodhiclegitur)Hebmsdominari figliificzt. Vide Sap.ii,v»i8.&:feqq.

Verfi4;
Nondum erant Abyffi,& *Quum nondum ejfent <-vd^
ego iam ^concepta eram, ragines, formata fum , quum
necdum Fontes Aquarum e- nondum ejfent fontes abun¬
ruperant. dantes Aquis.

Concepta eram] A quo ?afoloPE 6. Aliud enimjprxtcrD e v M,eratnj-

«hjj- Vbinam ? In vterovel finuDiuinitatiIinperfctutabili Pfal. 110,5. ex
' tero ante luciferum genui tcFTerra.noli flimis altiim fapere.fed fifte gra¬
dum,ne percontantem opprimat MaieUis!

Necdum fff montes gra- VerflJ' montes funda¬

«5*
ui rnole conftiterant, ante ti ejfent, ante colles formata
colles sfi* ego parturiebar. fum.
<Jllontesgraui, Scc. ij Ad verbum,immerfi edent Aquis, Stin Terram de¬

fixi
 GRADVS TERTII.

fixi feli collocat. Parturiebar] Conceptiong vt Diuinaconceptauta &:par- iohv

tu enixafcugenita,nobisimpeTceptit '- ' ‘ fotu'
getiita.Enlc^hlinhmtuHoiaDYffuSanb
fideli, fimplicem $S.gScripturae veri-
thcchnograjyhi & artifices cuiuis in fua arte perito: Acquieuerunt Pytha¬
gorei in fuo cu)ns \<P(t,ip[edixit:CMeckablim, h.e. Cabalift®in fuo emoru Ha-
chaniint)dixerunt Sapientes: fequerc tu, qui Chriftianum tc profiteris,
Chriftianorum menen,crede: cui ? illi,in quem credis. Conceptum & ge-
nitumaDE o.rionneDEi filius iureeffe ac dici meretur? Quidni?

Nondum feceratTerram, I vcrCig. j dhucTerram hOh fecerat3

i**
^ & plateas, & fummita-
tempuluerum Orbis. ,
I
& flumina, & cardmes orbis
Terra\

£tplateas] Etquaj extra funt; Per id intcUigitur portio Terrae habitabi¬

lis, qus^jc£ra,aquam apparet, quatnmpx fummicatem fine caput pul-
uerum Orbis, appellat: ac fi diceret,nondum d i fcooperuerat faciem Terrae,
necdum fecerat eam habitabilem.

153
Quando prqparabat Cas¬ Quandopraeparabat Qtlot, I i)$
ios, illic eram-: quando de- aderam: quandocerta lege \
feribebat circulum in fuper- id gyro vallabat *AbyJfos: \
ficie Abyili:

Certa Lege,Scc. ] Ciim difpoiieret Centrum Terry,quod cftpurifllmum

in medio eius,&s redigeret Abyffum,hoc efff Aquam &Tgxratn,in figuram
7pHgricam aufcircularetmhoceft, globumMuudiinferiorcm conftituc-
ret,certam ei indidit E l ohim Creator Legem atque ptadcripfit, quam
praetergredi, citra ipfius voluntatem, nec audet, nec poteft.S apiin- u,k
r ive iEHoVjt immenfie infinitatque Patienti® argumentum luculcn- I
tiflimum. Nota:Terrampuriffimamrepeririincencro_Terrg,voxeftvfi- 'icat. ■
tata Philofophis vtrisquc,hoc eft, tam caecutientibus & claudicantibus, . i(L< ~
quam videntibus, necnon viaRegia incedentibus, Sapiemtu verg
Dodrin® filiis. Centrvm Terra; Phy ficum,vbi fit, mifcriifti ignorant
1e.1LTz-it
monoculi; valeatiftorum imaginatio. Cupis realiter difcerfc ? dicam. Adi
Vulcanum;is ex qunuis corpore terreno.obftetricante Ncptuni limpidi?
imamanUjcennuiTieius candidiflimum PhvficoChemicc manifeftando. M
ad fenfus omnes tibi dertionftrahita 'videbis illud; tanges-, gujlabis; audies j olfa
Tiesi Vifne quid amplius ? Philofophus me intelliget; non fophifta. Ma¬ f3
gnum hoc quod dixi. Vide figuram Amphitheatri huius tertiam.

154
Quando asthera fir¬ VsrCl8-1 Quando firmabat Cados de- *54
mabat furfum, & librabat \fae ...
fontes Aquarum: J tesAbyjfi.

I
 INTERPRETATIONES

JEtherafirmabatfurfum ] Quando Spiritum athereum,hoc eft ,Calum,

)Cj \icLii\Jf \ Gen.i. i. Creatumjnimahat, Firmamentvmqjv e Ve rToTuo foli-
.+■**(*. dando fic conftitueret, Gen. i. 6. De Caelo, quid Et, confule tertiam Am
phitheatri huius partem, Quaft. y. &c verC 16L Euanefcant igitur vanita
tes Iciolorum quorundam, fabulantium totam totius machinae Mundana
NatvrAm, noftris tem poribus non ede tam vegetam, lanam, incolu¬
mem atque valentem, vt erat «tate maiorum aut patrum noftrorum: Ca
lumcadendodemififlefead miliaria8ooo#: Solem, Lunam, Stellasmul
tum amififle de lumine priftino fuo: Herbas,flores, frudus, &c. Animalia
terreftria, Aquatica & volatilia,hodie non efle tanta virtutis, efficacia aut
operationis,quanta annis abhinc centum,vel mille: imo Naturam adhuc
de die in diem totaliter lenio debilitari,viribufq;,obnoftrapeccata,frangi:
Magnum verbum,fi eflet verum.Siintelligeretis,DominimebN at vrae
N a t y r a m , hoc cft, quidfir, quod eius Efle, qua, quanta & qualis Lex
cius, a quo indita Ctcatura,in quem vfuifl,aliter logugremmi. Ad CalunV
quod attinet,dicatis mihi qu^{b,obferuaftis ynquam circumferentiam fir-
matam circularitcr cccidifle ad centrum ? Nonnelegitis, VerboDo.
mini Cdifirmatifunh (frjpirituoris eius,omr.is virtus eorum. Plal. 33. 6. Ettfi-
dt Firmamentum: vocauit% D E v s firmamentum, cstlum, Gen. 1. 8. Siceci-
diflet; qualeeflet firmamentum ? egregium, fcilicet. Hacce tampraclara
VerboDomini calorum firmatio i 6 fciolos! Dixit praterea D e v s,
fiant luminariain firmamento Cali, & diuidant diem ac nodem: & fint in
figna & tempora, & dies & annos: vt luceant, & illuminent terram. Et fa-
dum eft ita: Fecitq; De v s duoluminaria magna: luminare maius, vt
praeflet diei: & luminare minus, vt praeflet nodi: & ftellas. Ibid. verfi14.
feqq. Nonne hac, virtus Calorum, Spiritu oris I e h ov^ firmata? Quis
mente fimus negabit, Solem, Lunam, Stellas, diuidere diem ae nodem,
efle in figna & tempora; dies Sc annos; lucere & illuminare terram, pra-
efle diei ac notii, tam bene etiamnum hodie, acante annos mille ? Vbi res
ipfa loquitur, quid opus eft probatione prolixiore ? VoxDei; germi¬
net terra herbam virentem, & facientem femen, & lignum pomi¬
ferum faciens frudum iuxta genus fuum, cuius femen in lemetiplbfit lu-
per terram .-Prodvcant Aqua reptile Anima viuentis, & volatile
fuperTerram fiub firmamento Cali: Prodvcat Terra animam viuen-
tem in genere fuo, iumenta &: reptilia, & beftias Terra fecundum fpecies
fuas: Vox, in quam, Dei hacGenefii. impleta; Prodvct A,Be-
nedidione Diuina, Cresci te&Mvltiplicamini,
animata roborataque , creuerunt & multiplicata funt, ab vfquc initio
Mundi: crelcunt&: multiplicantur, hodierno die :crefcent( vigore L e-
g i s femelprofemper Diuinitusindita )&multiplicabuntur, vfquead
Mundi totius ,perlc n em, renouationem. Ver bvmDomini
manet in aternum,Efaia cap. 4o,verf 8. Sic erit Verbvm meum, in
quit Ie ho vah, Efaiacap.yy.verfi n. quod egrediturdeoremeo
reuertetur ad me vacuum,fed faciet quacunque volui, & prb<perabituj
in_hj&_ad qua mifi illud. bcraittftgOl £a$e$ _.„„£ g„.„t
a(fo gut &raft / afs vor taufettbt Dic quafo quid hoc ? Ca
lum fedes mea, Terra autem fcabeilum pedum meorum, Efa. cap.66. v.i.

Matth.y.
 GRADVS TERTII. &7
Matth.^jf. Ador.7.49. J ovis qmniaplena. Ora Iehovam,
vc tibi a confiliis. Nihil,Fone foci, tc iuuat locus, quem obiicis, Pauli ad
Rom. 8, ia. Fit ibidem mentio duntaxat ingemifcenria: Creaturae;non
dcfedus Naturae. O benedicta viriditas,fa cie n s re.s_
c ▼ n c t a s c e Riniili. Coptemplarev' iriditatem, figu
Iris Amphitheatrihuius prima, fecunda, &: tertia, repedes tu TheoSopbe,
Rv ah El ohim : Cabalifta, LijjjEA m viri de MjGi r a n.tem
v y i v e r s v m : Mage, N a t v R a m : PhyficoChemifl:a,LE onem
viridem ; Dveneghviride ; Adro p 5 Essentiam Q vi-H^
t AM.Sat. Quis enim reuocante & receptui canente Harpocrate,pro¬
peraret frangere CaelefteTaciturnitatis (igillum? Vnicum addam lingu¬
lare, Obieruationibus aut Demonftracionibus .Mathematicis veftris re-
(pondens: Terrae globus potuit accrefcere, virtute centri fui viuidi Mo¬
tusque perpetui vegetatiua, propinquiorque fieri Cado, crefcendo; non
Caelum Terra:, cadendo. Sed de his in pradenria latis. Dodonam hanc
loco refcruo commodiori.

m Quando ponebat mari

ftatutum fuum , & aquis, ri terminum fuum, legem po¬
ne tranfirent litus fuum: nebat cAquis, ne tranfirent fines
quando defcribebat fun¬ fuos: quando appendebat funda¬
damenta Terrae: menta Terra,

cMari terminum] Vnius Dei decretum ca ufaeft, cur (e intra fuoscer-

tosque limites aut terminos mare contineat, iniis ludar,fluat,refluacque.
Quod Pfal. 104,5?. & Iob.26", 10. confirmatur. Hoc perpetuum (wx Po¬
tentia: ac Bonitatis erga nos teftimonium miraculofum proponit nobis
D o m 1 n v s: aliter enim futurum erac,vc vniuerfam Terram iterum &
ftatim operirent aquae. Animo igitur grato ouantes exclamemus: Mifcri-
cordia:Dei Omnipotentis cft,quod non abforpti fumus.

Velfjo.
IJ6 Cum eo^eram eun¬ Eram apud e v M velm 158

da componens: &deleda- alumnus, O* eram in Utitiis

barperfingulos dies, lu¬ quotidie, & ludo coram illo 0-
des coram eo omni tepore. mnitempore
E r a m ] E hi e h. Notandum : Exod. 5,14. dixit D e v s ad Mofeh:
Ehieheserehieh,ero QJVi e r o. Dixit praeterea,fic dicesfi Itis if
rae'l:E hieh,er oymiJitmeadvos.Lx xa& vulgata editiohocinpraeleri-
titranftuleruntis v m qv,i sv m,pro,Er o qj i e r o.Frequenseiiim
cftHebms futurum pro praefenti poni. ScribuntautemHebraeijiiMlo-
cutione aeternitatem fignificari: afleruneque ea innui fummam,omnimo-
dam&fempiternamD e i ftabilitatem,quifemperfuit,eft&erit. De v s
folus dicere poteftj s v m&ero. Nam omnia tempora, cum de D e o lo¬
quimur, confunduntur. Nomen hoc De i Graece expreflit Iohannes A-
pocaEiqr.dicens:£0u»,0!w,«^(^©«ji.e.abeo qj 1 e s t, &qvi

I
6* interpretationes_

Ea. at, &Q31 Erit. Sic quoque in Oratione Dominica: Pater nofter,
qv 1 e s w c*lu. Ita alibi Sapientia incarnata, Ihsvh Chr;-
S t v S, Ego S..TM Vtrjtgs & Vita. Et, Antequam Abraham, eram
Ego. Cabaliftieumhoc, haudfpcrnendum, fuo, De o volente, fufius
tradabitur loco, in Amphitheatro Sapientu iEterns, folius vera;,
explicato, in expolitione nominis Dei, E h i e h, figurd prima. De
fifte,nunc, calumniator, a permtiofiffimis deliriis tuis, negans Sapien
t i A (quae in tempore incarnata) tam Diuimtatem, quam sternitatem.
Eram, EHiEH,ideft,Devs,DeiSapientjA,cunftaeornpo
nens. Notandum: Quae hic fapiens no iter de S a p i e n t i a , eadem Io-
han.cap. i. deV er b o.V erbv M,igitur,carofa&um, &Sap i e n t i a
De iinfeculo incarnata, Ide m,Devs,DeiFilivs,erat,est,
e r 1 t, ab aeterno in aeternum. Quid, impie, dicis ad hoc ?Quicquid eft,
ante Mundum creatum, D e v s eft: S a p i e n t i a eft, ante Mundum
creatum, ergo Sapientia eft D e v s. Hinclohannes Euangelifta,
cum ex Sapicntedidiciffet, Ve r b v m in Principioiam tum fuifle, fta-
tim infert,fuiffe apud D e v m, qui folus eft ante Principium.Et quia,quic-
quid eft ante P rincipium, neceffarib D e v s eft, re&e infert etiam, De-
vm ipium effe Ve r b v m : nequisduosDE 0 s fufpicarCtur. Initiumfi-
ue Principium creationis.excluditomneprius Creatum. Eft enim creati,
Principium. Djvs, auteou.i^ias.idLV^ Verbv m fimm .
(per quod in P rincipio creauit om niO non creauit, alioquin non fuiflet
ante Principium. Quid igitur? ex fci *o genuit De v s De v m deD e o>
sternum ab aeterno: nih i 1 e n im iam cogitari poreft aliud. Effer Sceuanc:
TfiatTnunc, redcatqjinnihilum, qusfuitantemhil, fanaticaTh^retica,
blafphema peftilentiifimaqi vox Arianorum haec: Fuit aliquando ( fcil.
tempus, fiue sternitas, aut quicquid Arius fubintelligere vel volet vel po¬
tuerit) quo (filius DEi)nondumerat. Adamantinum hor^nntraAnti-
trinitariogjBmnes, exLibro-Nators,Macro-& Micm-CofWr,
niijC r eatore m T R.LV-1Q M. Ig n is, omnia fublunaria probantis
g^iud1 cantis, D E iProfcfforis phy fici in hoc Mundo inuiiftiffm^rfo^r.na
tlEjjoftenditx P hyfico Chemice explicando Librum Naturae magnum;
ita,vtC r_ eat vram triunamfentias vniucrfalitcr&parrrr u 1 a r i t e r con -
hter ,reprsfentare, docere E l o h i m fquiin Principio creauit Calum &
Terram, &c. Gen>i.) Tr i yjsly m. Deinde :C o r p v s, S p i r i tjvj^
An im AjjaLqnihusconftatHoM,0,ftimhtadinem7ariT^pnmnnT Di-
uinam triunam, ad quam Homo rriunus fadtus. Inter fimihtudinem & I-
maginem diftinguo. S vmma.-Trivnaomnia; quia a Tr i viToIS-
daTVox D e 1 mirabilis,in Natura per Creaturam,hsc. Vide figuram Ara-
Dhitheatri huius tertiam, propof.i.diftind. 7. Df/etf^fjDeleftabatur &
deledatur viciffim I e h o v a h e a , hoc eft, filio; cui I p s e f H v, id eft,
Idem.Ipse; quod inter nomina D £ 1 recenfet Capnio lib. z. de verbo
Mirifico, cap. 16.) ab sterno in sternum in deliriis. Dehac incarnata cx-
tat Patris ceftimonium, Matth. 17. y. Hicest Filius meus dileffut, in quo
mihi bene complacui,ipfum audite. Audiamusigitur D e iFilium,quid(volun-
tate &: mandato Patris, qui noftri cauffa mifit eum) dicat de feipfo in ver¬
bo fuo Biblice ,Macro ac Micro Cofmice feripto; non Arium, non Swer-

meros,
 GRADVS TERTII.

meros,diaboli fquamas. Si ergo Sapient i a ante fecula; fi Filius D e i;

fiPatriMuhdum ctcanti pr«ffo fuit; fi & nunc focietate hominum dele¬
ctatur, &manet in «ternum; quis religionefanusdubitetillani «ternam
clfe & pronuntiare ? Ludens] Ludo (ab «terno) Diuinq; quare ineffabili
& inenarrando. Quid dicam? In Diuinis humana fragilitas ignorantia at
que nox cfttirrio,merum n ihil. Habeat ergo locum Chriftianorumil
lud,C r e d e ; Cui ? ei; in quem credis. Credendo fubiugaris D E o;
fubiugatus, times Devm; quem timens, re£te viuisfre&e vi-
uendo,cor mundas; mundo corde,quod credis,videbis.
Verf 31.
ij7 Ludo in orbe Terra: e- I [f Ludens in orbe Terrarum: IJ7
ius, & deledationes mea I & delitix mea /jf ejfe cum filiis
cum Eliis hominum. hominum.
Ludens in orbe,&tc.\ Voce fua mirifica, f quemadmodum quarta Arnphi- Y7X&*1 hi
theatri huius figura annotatum ) mirificisq; operationibus, Macro &r Mf- fcZSiZW,
croCofmice: varia virtute & efficacia, Donis ac Bonis, tam Spiritualibus
quam corporalibus,Seipfam,&-Patris InfinitiOmnipotentiaBonitatem-
cueinexhauffa, innumerabiliter nobis expones: mirabiliter dicendo atq;
[bcedoinLibrisNatu^iSS.^ ScripcurXjMentibusquioftris pccnitentia-
liter lotis atq; mundatis, ipla ludit quoqnnorbeTetratu; quia regit, fer-
uat,tcrret,confolacur,viuificat,adfert vitam acernam, defenditaduerfus
Sathanam &portasinferni. Ljfccdmfiliishominum\Adeoetiam.vtillaipfa
in plenitudine temporis fafta fithomo ,habitarit bc verfata fit inter homi¬
nes corporaliter: atque itafuam erga homines beneuolentiam declarauir.
Quid dicam ? Gaudio & admiratione magnitudinis miraculi perfufus.ob-
mutefeo. Obferuandum: Filium De i,propter immenfum &ineffabi-
lem fuum erga genus humanum amorem,incarnandum fuifTe, etiamfi
peccatum non introiuifTet in Mundum, Alexander de Ales , lohannes
ScotuscumaliisScholaflicisTheologisaffirmauerunt; de amore Sapi
entijE Diuin« erga Hominem, ad imaginem & fimilitudinem D e i
formatam, tam bene fperantes. Thomas de Aquino,etfi diuerfum fentir,
nihil tamen certi fe habere fatis confitetur, cum dicit, hoc fefolumfeire,
quod oblatus fit, quia Voluit. Quinetiam Gabriel Bielinterrecentiores
Sententiarios facile dexterrimus, clare dicit, hac de re probabiliter in v-
n amque partem difputari,donec altera reueletur.Iudicet de hoc Ecclcfia.
Denique, fan&as hominum mentes (confirmauit experientia crebra) fic
SaTien t i a Aternainterdelitiashabet.vteas in feipfam transformgi
ita.vt Homo mentaliter migrat in confbrtium & fan&uarium Angelorum
D e i bonorum; imo,in L) e v m (etiam in hac vita) ipfumj &D iv sTu
bitet in homipef fedens Rex in throno fuoMicrocolmico,triuno,renato,
vere catholico. Vide verf.i? *.Q DiuinTilimum in D e v m tranfitum hunc.
O di fit, non nifi reiedione Binarii. Phy Diabolo,qui diffenfionem aut dii
fimilitudinem introduxit Dei & Hominis voluntatem. Hoc Vnvm
(Dev s)quodnunquamafedifcordauit^vultv nv M:effqueomnibusbi
_diflentientibus contrarium: Vtque me ad Monadisfimplicitatcm pk-
nairie perducat,dies no&efque Chriftiana humilitate fu/piro, inuoco,oro,

I 3
 INTERPRETATIONES
ploro. Nec fruftra. Mentirer, fi negarem aliquid Numinis Diuini (abfit
tamen gloricr)mihi vel vigilanti, vel dormienti,aliquando non adfuifle
aut adefife, modo ipfeTheoiophice voluerim. Hallelujah. Reductio ad
Monadis Simplicitatem ( de qua in fecunda Amphitheatri huius figura)
eftMethodusTuevIa^qua debeat ac pofietHo m o regenerari-, in integru-
reftitui~;ad D e v M,aquo diflenfione propria defecit, Diuimtus reuerti;
fieri nouus homp;coniungi,illuminari,atquevniriDE o,&quafiD_
f i c ar r. "Sumus enim fecundum Animam adeo Diuinitatis capaces,vt
i pia?etiam Angelicas mentes liceat prateruolare,&: Ynum cum D e o fie
ri. Hoc redire ab omnidifiidcnre,hoceft,Binario,in vnv M,Theofo-
phice poteft atque oportet fieri amiifione tantum eius,quod vni contra
*b
iuu. rium eft: alioquin non poteft. Si fspis. Regenerationem Eapidis
Philm. Catholici harmonice inde diices: compenesque in veritate har¬
6
monia mirandamlMacro &c Microcofmi regenerato riam,S a pient i#
dudu,PhvficoChemice laborando. HacT hhologia triuna,Biblica,
rjlltiJ
>dp Macro 8c MicroCofmica, Catholicaplusquamperfedla. Hic & fic ftudeat
- • - Mic '
omniTKbmo:intelhgetBibhce,Maxro&Microcofrriice,SS.mScriptuia; ' ‘
i
cognofcct Naturam & femeripfum ; agnofeet De v m , vtCreatorem;
r»^ k Redemptorem, Sandificarorem :(omn_ia in omnibvsJ quema-
gnolcere,& notum imitari, Sapi en t i a. Et fic homo in thronum
Luum repomtur,c •■.quieftipfaME N s,aquaHomoDtv s dicitur.iuxta O-
raculum ,Dixi ,Dii effis.& filii Excelfi omnes. Pfal.8i,<J. Hoc rerifiime verum
eft. Sunt quidam Theofophiftie, nafutuli, mundani immundi, locutulei,
orationis huius noftnevim aut nucleum confequi nefcientcs,&propter-
eacalumniantes:nec mirum; carent enim Sapientia Spiritus illu-
jninatione; cuiusipfi Do£trinajmedulla(diaboli obfeftionefpirituali
cacati &impediti)nec percipere neve dcguftare queunt.Sit illis refpofio-
nisloco D.Pauli i.Corinth.i. hoc: feriptum eft, Perdam Sapientiam ftpien-
tum,&prudentiam prudentium reprobabo. Vbi lapiens ? Ybi feriba ? Ybi difpu
tatores feculi huius?nonne ftuicam fecit D e v s Sapientiam huius mundi?
Quod ftultum eft D e i, fapientius eft hominibus; &r quod infirmum eft
De i, fortius eft hominibus. Qu^ftultafuntmundi,elegitDE v s,vt con¬
fundat Sapientes: & Infirma mundi elegit De r s, vt confundat fortia ;&
Ignobilia & contemptibilia mundi elegit D e v s, & ea qute non funt, vt ea
quae funt, deftrueret; vt non glorietur omnis caro in conipeclu eius. Hac
eftTheofophiavera.germana.triuna.efficax.qua; olim & Philofophorum
fupercilia,&s Principuminu i da jfceptra veritati fubegit, hodieque fubige-
re potens eft :jde qua caro iudicare nequit. verumTcum nufquam in facris
legamus,Chriftumfquamuis multa eius fint annotata miracula Jexftulto
fecilfe fapientem, 3Barumf> fotfc mic$ Datin Nffien xmbaf efjctt i

Ibidem
X5S E go (mash Hhoch- Veri: 11.
E g o (yvpan) Choch-
mach)S api enti Ahabito m a ch) Sapienti a habito
in ConfiJio , & eruditis m aflutia:&fctentia cogitatio¬
interfum cogitationibus. num inuento.
Eruditu interfient cogitationibus^ No cogitationibus aut fermonibus fcur-

rilibus.
 GRADVS TERTII. 7i

rilibus, obfccenis,impiis,blafphemis, turpibus, ftultiloquio, aut fcurrilita-

ti, qui ad rem non pertinet, Ephef.j, 4. nec verbis maledicis, rabiose ac
fcabiose in proximu dcbaccbantibus. Sapientiam qui quasrit veram, haec
fugiat, fitque ab iis prorfus alienus. Iacet, inquit, pia mente,dodus Era-
fmus,in fepulchro pedoris putre cadauer, Vndc eiufmodi exnalant foeto-
res, & proximum quemq; inficiunt. Nihil fpirant de Sophis Caslcflis bal-
famo. Piorum corpora templa funt beneolentia &c benedocentia Spiri¬
tus S apienti/e fandi ;im piorum, fepulchracadauerum.Nequevllum
corpus mortuum tam efldeflitutum anima,quam mortua eftanimareli-
daa De o; cuius lignatura,phy, tantifcetores. Neq; vllum corporeum
cadauer fic obolet naribus hominum, vt fcetox animas fepulta: iam quatri¬
duum offendit nares Diuinosomniumq; Caslitum.hoccfl.Spirituumbo-
norum. Viua verba Dei loqueretur lingua, ii illic adefletv.ta, De v s.
Ternariym , reiedi-one Binarii, per Quaternarium i vt eftleeunda
Amphitheatri huius figura, ad Monadis fimplicitatem , innomine S A-
pient i jE manifeftatasincarne, hoceft,lH svhChmsti crucifixi,
pro viribus Diuimtus tibi concedis, Theo-Sophice reducere Rude; fiq;
fi ccorpus. Spiritus & Anima tua (tu totusj congregata fuerint in nomine
I h s v h ; iam de Sapientia Chriftiano ieiunio in Oratorio medita¬
re; foliloquiainfpiritu & veritate religiose exerce; tuis profedo, H h o
e h m a-e l (quod de Hebraso Dei sapientiam fonatj intererit co
gitationibus,orationibus,foliloquiis,meditationibus;mundum in te crea¬
bit & conferuabit cor; Spiritum innouabit redum in vifceribus tuis; San-
dos, fapientes&artificiofos, in te inuenict cogitatus; prudentias fpiritu
teieplebit(Exod.i8.}./)t07niivriK£f, hocefl, Diuinitusinfpirando, teinfli-
v
tuet deduCetque in veritatem Agniiionis, Cognitionis, Cognationis, V
nionis atque Fruitionis (quemadmodum habet operis huius infcripdo)
Iehoia.CreAt vra atque Natvra, nec non tvi ipsivS;
erisqueDE o optimoid,quod homini bonofuaeflmanus:meiuuateffe
fr*la WH
D e o, quod iubet efle D|vs. Sv mma : Theofophice (Crede, Viue,
Ora, & Labora* cerro certius,qua: dixi, vt alii, fic & tu experieris. Qui au¬
tem hasfitat fide, non asflimet fe quicquam impetraturum a D e o*atte
flante Iacobo,in fua Canonica prima, c.i. v.6.&c 7. Quemadmodum con¬
tra negantem Principia non efl difputandum, nifi de Principiis; ita caren¬
ti Fide, de nullo alio incumbit Orandum dc Laborandum, nifi de Fide ve¬
ra : vt,nimirum. Fides (qua:Dei Donum)Diuinitus fibiinfpiretur, infe
oriatur, augeatur ac conferuetur. Qua habita, o m n 1 a tibi necefiaria
vtiliaque Theofophice impetrabis a D e o, profpereque & Orando & La¬
borando tibi fuccedent.

^ Timor Domini Verfij. Timor J e h 6 VjE eft odio 159

odit malum,arrogantiam, habere malum,fkperbiam ar-

& fuperbiam i viam pra- rogantiam,&<-uiam malam,
ua, & os bilingue deteftor. os loquens peruerjitdtesy odi.
 INTERPRETATIONES
Timor Domini edtf malum,&c.] Quare,quia Dominvj, qucmfvt
D o m i n v m )timet,B o n v sodit arrogantiam & fupcrbiam; quia timet
Maximum,iEternum,Terribilem, Fortem: odit viam prauamjquia timet
omniavidentem,Zelotem,Iuftum:os bilinguedetcftaturjquiatimetO-
ptimum,folum Sapientem, Veracem:&ficT imorDominiIniti-
v M Sap i e n t ijz, quodeft, frui Iehov a h Longanimi, Mifcricor-
dij multoqj Benignitate. Vide figuram Amphitheatri huius fecunda. Hac
noftraad Archetypi exemplar,ad cuius imaginem & fimilitudinem(Gen.
z.)fumus formati, reformatio. Bene homini, qui timet Domin vm.
Huic enim credenti nihil impoiIibiIe,quia Dominvs facit voluntatem
timentium eum, Pfalm. i4y. 19.

Ego diligentes me dili-1 VerCl7-1 Ego diligentes M e , di

go j &c quatrentes me inue- ligo; & qui mane vigilant
niuntmc. j J
adM.E3muenient M e.

Diligentes me, diligo] Lege talionis; qui amat, eft dignus amari .-Vide ver fi
I4J- Jgui mane vigilant] Quiaprimdiuuentute, dieacno&u, temporean-
te lucano, priufiquam cubitu fiurgat, meditando in Lege mea triuna, vide¬
licet Naturas, SS* Scripturae &t cortficientiae, vigilanter me quaerit, me in-
uemet. verf. z8. ficElcanacumvxoribusfiuis furrexerunt mane, &ado-
rauerunt Dominum, 1. Reg. 1.19.

Pcrfemitasl v s t i t i je d^In '-viisj v st it inam¬

deduco, in medio femita- bulo , O4 m medio fimitarum
rumiudicii. ludicii.

Inviis Ivstitia] Quam primum anima fidelis fibi defiponfauit Sa¬

pientiam Diuinam, &illamentempiamTibicopulauit caelefti matrimo-
l?.io> ornat'Sapientia fiponfiam fiuam amore Iugti^Tsg implet illam odio
iniuftitiaT, hoc eft, inferiarum in D e v m ic proximum; donata; animam
Illuminatam; iudicio dextro,refto, fincero, incorrup
Sus aut Dei Gloriailfeftratur. aut fialus proximi pr<
enim &: iudicio Gloria D e i & fialus populi confiftit.

Audiamus icefum
Sapientem.
^Dominvs Sapi en¬ Prou.j.veri! 19. Iehov au tn Sati ek-
ti a fundauit Terram,, (fz t 1 a fundauit Terram 3fiabtii-
ftabiliuit cados P r v d e n- uit (alosm Intellig e n¬
T I a. tia.
vPj 'iuTv* r^i D o M 1 n v s Sapie n t-i afkndauit, &c.] Quapropter,fire&ccu-
4! -r?K Ut |J»L- pis inftitui dc-Mundi creatione; dis Chaoide x a h primordiali,fiue Mate-
irrv^vU -v
JLx* jrjjLPB!Pa :,deMundi Anima,di£Ia Naturai.de Medio, hoc eft. Spiritu
_^herco,(qui ca;lum)duo extrema, Materiam puta & Formam; Corpus

ac Ani-
 GRADV S TERTII.

ac Animam,in globo fublunati(D e i nutu)copulante&vniente:de Cx- V firnot'

lo,hoceft, Spiritu arthereo, fuperfift firmato,vnde Firmametum: dePrin-
cipiis, Elementis, corumque Frqdihus: deomnibusquaea fupremoCg- £ u Cnx^bvi
l° ad infimum Terra: Centrum concinentur: deque toto ornatu Macro ac cifrrn
^ficrocoimi: ( quod Cabaliftis eft Opus deBerefith, hoc eft, S A v i in-
t i a nattr a, ) ii cupis , inquam, in Berefith, (vt certo fcias, non opi-
ncris) erudiri, inftitui ac informari; SapTe n tia m_1 ehova(Dei
, i3>rr» /kJ»,
V e r b v M3per quod omnia fida funt,& fine eo fadum eft nihil, quod ,i* "A icm\
ladumeft, Ioh. i, 3.) iu%taLeges aeque Dodrinam Amphitheatri huius, 2
H**- *i'
rvuh*
£r,
1 tJiXSipt
Theofophice adiro; hanc audi, vide,obferua in SS.a Scriptura. Libro Na¬
tatae^ Mente tua DTujnitus illuminata.mirabiliterdbcentem; inuenies fe-
eam folam&vnicam praeceptricem veracem, teque ducentem in verita¬
tem Naturalem, hyperphyficam atque Diuinam somne m. Tu Chriftia-
no-Cabalifta, Phyfico-Mage, & Phyfico-Chemifta, Orando & Laboran¬
L
IHt ■>*<-. T»+- 1
do (quemadmodum docet AmpInfoeatTum hoc’)7apienter ihgredieido' S»W>1 ea f
J ‘W*
E?r quinquaginta Ineejjigentiar portas, circa quas ftudia tantoperedefu- , <ci
dant Cabahftarum, Diuinitus aMofah Dei fe ruo receptas, 6c Gen.i. or¬ ‘ nA-zrUuL "
dine miro annotatas,, olei Spiritus fandivndioneimbutus.afcendeTfveT
juuinfe Hj
i
uti per fcalam Iacob) adOpusdeMERc a v A.quodeft.S a pie n x i a.
Diuinitatis, de fublimioribus contemplationibus,feientiavete fpiritualis;.
vt (ruaris D e o Tatetno,Fraternp atq; Amico,quod eft Sahhathnm SaV>.
EathqrunvJobel vkimus, aeternus. Haec via ad L a pi dem (quem anxii
multi finiftre quaefiuerunt,&adhuc quaerunt) inucniendum Philolopho- , AS»'- f*l
rum Regia, eaque Catholica, a I ehota h Saturnine collocatum in ■S V
Centrum Mundi. Caeterar, ambages Labyrintheae, omnes. Tu, qui (cis
SalSaxvrni Catholicon, cuius myfterium in Denario Philoibphi-
cc fulgens, file. Dandum eft foenumboui,pfittacofaccharum tantum. 6
ftulti & impii,qui pofthabcntes vndioriem Spiritus fandi,laboratis a per¬
fidis nonnullis Ethnicorum Philofophis (Ipiritibus malignis, errorum¬
que magiftris) difeere ea, quae ASapientia Sterna,in feculo incarna¬
ta,fola vera,Spiritus fandi afflatu in verbis ipfis fando,ingreffi, (dudu ma¬
nu D e 1) in vofmetipfos.fufcipcrepoftetis.cognofcereque deberetis. S a-
p i enti a Iehova vnica & fola nos fapienter docere debet, poteft
ac vult in Libro fuotriuno,videlicet,SS.aScriptura, Natura, &fpeculo
Mentis tuae. Vide verf. 160. Stabiliuit Calos] Ideft, Spiritum aethereum:
qui Caelum eft & dicitur, firmauit. Hinc Firmamentum, Gen.i. V e r b c
Domini Caeli firmati funt, & Spiritu oris eius omnis ornatus eorum.
P(al.33,tf. Vide verf. z6i. & figuram Amphitheatri huius tertiam. Quaeft.
quinta.

**3
^ Sapientia illius e- Verfl°- In Scientia eiutabyjft 16}
ruperunt Abyffi, & nu¬ ruperunt fefi3 & Cxlt pilant
bes rore concrefcunt. rorem.

Sapientia illitu ] Cuius? Iehovte. Si D e i, qui aeternus, cur non & il

laaeterna. byjji]Notandahic venit Dodrinainfignisde Abyssis.
Abyilus eft rerum Naturalium, fupernaturalium, Spiritualium. Diuina
 INTERPRET ATIONES

rum, /F.rernanim. & Infernalium, profundiflima, abftrufiffima,occul

TnHma. im^rTcrurabiiis^ incf£ablllia-QAV SA^Ojj^^ed^FQns.,
JRcceflus-, producens effedusadmirandos, nullo humana:rationis accu-
minc comprghenfibilis. Eft autem Abyflus Creationis, de qua Mofes,
Gen. i. z, Et tenebrae erant fuper faciem Abyfli: Eft Abydus Scripturae Ia¬
erae, dequaEzechiel cap. 47. Ecclefiaftic. 1. z.& 14.8. Eft Abyflus Pro-
uidentiae, dequaPfalmus 139. totus. Eft Abyffus Omnipotentia: & Sapi¬
entia: Diurnande qua Efaiascap. 40. Eft Abyflus praedeftinationis, de qua
Dtuus Paulus,Ephefi. 4. & Rom. 9. Eft Abydus Diledionis, Redemptio-
nis & meri Chrifti, de qua Ioh. 3. Rom. 5. Eft Abyflus iudiciorum D e i ,de
qua Pfalm. 36.7. iudicia tua abyflus multa. Eccl. 58. Confilia [eius in abyf-
fo. Eft abyflus humana: miferiae & peccati, &praui cordis, Ier. 17. 9. E-
zcch. 16.19. Eft abyflus inferni, A poc. 9.1 & z. E ftden ique abyflus vi tae&
gaudii aeterni, vbi omnia carent fine & termino. Ezech. 31.4. Exalcauitil
lum abyflus, id eft, infinita beatitudo&profpcritas. Ex his, quantum
ad praeiens inftitutum attinet, explicabimus rantum Abyflum Creatio¬
nis & Prouidentia?. Abyflus Creationis & rerum Naturalium, funt Fon-
tes, Origines , Thefauri, Scaturigines inuifibiles, purifltmi, perpetui,
ReconditifliminnElemetuorumjiurijflipqrum, fimpliciflimorum Cen¬
tris: Terrae fcilicet. Aquae, Aeris&F irmamenti, in quibus occultiflimis
thefaurisV feminaris rerum Rationes, conferuatrices fpecierum, j>erpe
tuo, vfque ad Mundi Reiolutionemcuftodiuntur: vtpote, Animalium,
Vegetabilium, Mineralium, fluminum, ventorum, tempeftaruip, fere-
nitatum, temporum, aetatum, rerumque omnium, figurae, proportio &
habitus, quibus in hanc Mundi fccnajn vifibilem, ftatis temporibus pro¬
deunt; totius vira: humana: Rempublicam, totiufq;Natura:curfum,flu-
xum & refluxum adminiftraturae. Hanc Abyflum naturalem vocat Or
pheusNodem, Tenebras, Nebulam, Dianaminconfpicuam,anemine
mortalium vifam, nudam fcilicet, in hymno qui fic incipit, Nt!£ $>un?mv
rur. Abyflus Prouidetia: eft ordo ConcilioruDiuinorumabftrufiflimus:
totius Natura: & humanae vitae adminiftrator, qui tempora, astares, mura-
tiones,annos,menfes,dies,horas,minuta. Rerum Naturaliu & humanatu
adonum, ofliciorum , vocationum , ftudiorum, periculorum, calami¬
tatum , afflidionum, Liberationum, vita: & Mortis Humana: eft audor,
moderator & dflpenfator. Abyflus Sapientis delineatur lib.Sap. 7.

Quis afeenditin Cadum
i*4
atque defeendit? Quis con¬
tinuit Spiritum inmanibus
t fuis ? Quis colligauit Aquas
quafi in vcftimento? Quis
fufeitauit omnes terminos?
fSQuod Nomen est e-
1 vs,& quod Nomen Fi-
l 11 cius fit, nofti ?
Proa.30
J>fy r s ajcendit in Calum i<?4
ver£ 4-
defeendit ? Jzfy 1 s collegit
'ventum in pugillis fuis ? Jifv 1 s
cogregauit Aquas m ^ef men¬
to ? Qv 1 sfiabiliuit omnes ter¬
minos Terra? Jfuod D^omen
eius, quodmen Fi¬
li i eius, fi nofli?
£)ucd
 __GRADVS TERTII._ 75

Qv^ odNomenesTj &c. )De Sapientia incarnata vaticinatur

Sapiens: & de N o M i n e ineffabili St admirabili Iehova. Quomodo
/apienter Nominibus Dei vti debeamus in Oratorio, docet nos Pfaltes,
Pfalmo 18. z & Domine fortitudo mea, rupes mea., propugnaculum, liberator
meus, D e v s meus petra mea protector meus, cornu falutu mea, refugium meum.
Et,MofesExod.34.<j. Domine.Devs nofter,BonejBen gne, Mife-
ricors, Clemens, Longanimis, multx Mifericordix & Bonitacis.Nomen
vero I h E s v s eft nomen fupraomne nomen,in quoomnegenu fle&itur
illorum, qua: funt in caelo & rerra, St infra terram. H o c N o M e n omni¬
um diuinorum miraculorumcauflacffe&rixcft, fi rite Theo-Sophice &
MyfticcMens litprxparatafide&rinuocadone. Huic fidei, quaelefecon-
iunxit, copulauit, &re<fte Vnivit, cum Nomine Ihsvh, cedunt o-
mnes virtutes Citiorum, omnes vires terrenae, omnis vis diabolica, omnia
quaecx regno peccati & diaboli, hominum corpora & animos infeftant.

165 Prou.14
Comede, fili mi, mei, Vetf. 13.
(omede(itafc)filimi {fMEL, 165
quia bonum eft: & fauum, quia bonum eft, & fauum dul-
qui dulcis eft palato tuo: ctjftmum gutturi tuo:

cflfe/] Meliefolo,dies aliquot vixifle Democritum aegrotantem, quo

cum caruilfet,mortuum, Icrtbit Athenaeus: odorepanis calidi, morti pro
pinquum; vitamper triduum extraxiffe, Diogenes Laertius. Mellita S a-
pientijE y£cernx(' quae panis vitae, Iohan. 6.35.) doltrina, te, peccato¬
rum morbo lethaliter decumbentem, cordis ore puri ac mundi pie come-
lEITreficiet non rantum, ied & a morte prxferuabicxterna. Quemadmo¬
dum enim apiculae ex rore &"floribusmeIconficiunt: itaexRorcCaelefti, rtofty.
Spirituali ,Diuino, videlicet^ S piritv s a n c toi~& exHoreMentis
cux,hoc eft, fide, amore, (pe & inuocatione paratur mei Sapicntix Diui-
nx; cuius vel minimus guftulus ab anima pia & fideli perceptus omnem
totius mundi dulcedinem, deledationemSt voluptatem fuperat. Hinc
Pfalres, E 'oquia tua, inquit fifuntmihi meile &fauo dulciora: Pfal.19.verf. 11.
St 119. io};Tua,6 D o m 1 n E,dulcedP,&mihidulciafaciatamaraomnia
Mundi.Comede igitur M e l de P e t r. a,_C h.ej[_S- i_q, vt Balfamo eius
faluberrimo. corpore, Spiritui Anima, a corruptionelibererisannihi-
latiua: ( Deut.3z.13.) cuius carentia, te mori fineLLatet in meile hoc fua-
jjiiTimo Sal S_a p on t i je . afiipunrihus (apienterlicnominatum. Mi-
rum, certsTDiuinx Benignitatis documentum, phrafin hanc ad noftram
vfque xtatem, permanfifTc fuperftitem, etiam inter prophanephilofo-
phantes; cum miferiifti homunciones (per De v m; non intellexerint,
quid dixerint. Secreta vis locutionis huius. Difce fili.

166 /FSic&DoCTRINA Sic djF cognitio Sapien- \66

Sapientiae Animae tua;, TI JEfmuis erit anima tua, fi in~

quam cum inuenens, ha- lf ueneris eam erit merces: $$

bebi s in nouiftimis fpem & , expeclatio tua non excidetur.
fpes tua ryp n peribit.

K z
 76 INTERPRETATIONES

Sic & Doctrina, &rc.] Efl: enim Flos Mellis Diuini: Mannaqug Roris fli-
Tte+ah' percxleftis: Mei in oie. Mei in corde Ths yh S a p r en t i a Patris fa-
niSJtcviA
6tacaro,P h TjLAii.Corinth.io,4. fupra quam xdjficata E cdefla JMatthT
i6,\ 8. Cognitio S APiENTii;, &c. ] Cognitio Sapientia vera: efl
Lvx in Mente, divellens tenebras ignorantia, & omnes opiniones fal-
fas ac incerrasTTThxc Cognitio differt ab opinione & incertis conie&u-
risjtanquam lux a tenebris, & corpus aBvmbraT D e v s, vtmentes no-
Tlras illuminet, exorandus efl:. Caue,igitur,caue. fle Lucem a tenebris
petas, a fpiritibus malis,qui funt apoftatx & mendaces. Caue,ne Lu¬
cem veram petas ab vmbra, hoc eft, ab hominibus,vera Luce non il¬
luminatis , qui propria lapientia tument, & phantafias fpe*
culatiuas, atque fomnia lua tibi pro Sapientia ob¬
trudunt & vendunt. Habebit in nc~
uiJJimtSi&ic.] Vide infra
verf.224.

Inferatur hic figura quarti grtutm.

IV' GR.A-
 I V.
GRADVS
prologetigvs
QV ARTVS
expositvs.
1*8 Ieh o v a h dat Sapien¬ Prou.'i,
Verf.e. <^Dominvs^^pi-
tia M,ex ore eius egreditur co¬
entexoreEiusPrv-
gnitio Sclntelligentia. DENTIA &S C I E N TI A.

D o m INV Sdat,&C.JHincD.IacobusinfuaEpiftola cap.i. verfic Si

qmaycfirumwdigaS a-p ie n th, pofiulet a Deo, qui dat omnibus affluen¬
ter,& non improperat (exp vobz2.t,)& dabit uret. Voftulet autem mfide, nihilh.tfi
tans. Jput entmhafttat, fimilU esi {luctui Marit, qui a vento mouetur & circum fer-
tur• Non ergo aiftimet homo ille, (fiummusillefit, vel minimus, nobilis
aur plebeius, rt.tr flein Jpmjj) quod accipiet aliquid (quicquam) i
D o M i n o. \ ir duplex animo, eft inconftans in omnibus viis fuis. Vide
vem.zit<, 2 ji. Si igitur, quod verum, Iehov ah dac Sapientiam
rruitra i nnitimur prudentia noftra? fbli, laborando arte aliqua humanitus
eam addifeere. Liber, fine claue Spiritus fandi,non prodeftquicquam.
Rcdeergo I.C. Scaligcr Exercit.j S9, i. inquit: Nofirahac inliter arum (ludii
peregrinatio, finefoperna luet,mifirabdis quadam erratio e fi. Apud Iehovam
Theosot>HieE,hoceft,Chriftiano-Cabalice,Diuino Magice,&Phvfi-
co-Cnemice; in Oratorio ac Laboracorio,Micro & Macrocoftnice, qua?-
renda eft: a Domi« O, qui eam infpirat atque largitur , impetranda.
Donum De i eft. Vndedo6MimusCapnio (cuius ob Cabalifticai exerci¬
tationis dminam peritiam memoria fit femp,terna)lib. de verbo mirifico
i,cap;7 1 hilolophiam (quaeaS ap ie n t i as amore nomen habet) rede
definit,Spiraculum D e i,&UluftrationemDiuinam. Vtautem Sapientia
vera Spiraculum Dei &Uluftratio Diuina: ita fapientia mundi immundi
(reuera ftulta & infipiens ) fpiraculum diaboli, Cqui, tefte Apoftolo, prin¬
ceps mundi numsicuiMadexemplartotui componitur orbii)&cxczcziio men -
ns. Quare & ftultuia coram D eo,hominibusqueD Ei Spirituilluftratis
Ex Oceano Sapientiae, per Libri eius tettriunius Catholici fiph ones,
 78 INTERPRETATIONES
]
gratia diurnae dudu,deriuandum eft, in Paradyfum mentis noftra?,vera:
Sapientia flumen; non ex putidis principis mundi huius immundi,
fquanr>arumquciftius,perfophilmatum errorumque canales,foetidis la¬
cunis. Ille, rerum Diurnarum & humanarum dat Scientiam veram 8c fa
lutarem: hic,vitiofam,turgefccntem,vulpecularem,fophift:icam,fl:erilem
& mundanamfapientiamimmundam. Videverl.iSj.

VerCy- | i 68
168 Cuftodiet^" redorum Hftcondet reflis ejfentiam,
falutem,& proteget gradi- fcutum ent ambulantibus per-
entes {impliciter. 1
feci e.

Re florum faliit em} FrudusDiuinaeSapientiaefuntinfiniti: Summus au-

tem eftanim.T Salus ;.quxdiuinitus cuftodita,&tanquamthefaurus aeter¬
nus repoiita eft iufto. Et, vc Hebrxus textus innuit, ipfum efle rei ,feu
quod omnibus rebus d^efle, eft rhelaurus iuftirquod nihil aliud eftnifi
De v s 1 p s e, qui eft 0 m ni a in 0 m n ibvs. 1 e h ov a h igitur i pse
zArAtrAO^
Salusiufti: ip se eft clypeusiufti.aduerfusteladiaboli, hominum inimi¬
corum ,aduerlus malignas imprefliones MacroCofmi. Hxc eft vmbra
Aldflimi, protedio Omnipotentis,aduerfus horrores nodis, aduerfus
volantia tela interdiu, aduerfus daemonium meridianum > aduerfus pe-
ftem ambulantem in tenebris. Pfal. 91. Haec mala omnia, non tangunt
lllos.quiambulantin integritate; hoc eft, inD eo 1p s o,&iilio eius Ih-
sv h Chris to.

169 Vtcuftodiantiemitas iu- Verf8.

Ser uam femitas Jv sti¬ 169
dicii:&viam mifericordium ti & , ff ds* njuis fanflorum
eiuscuftodiet. cufiodiens.

* T unc intelliges iuftitiam Tttnc intelliges fujlitiam 3 *

Verfp.
& iudiciu, 8c Reditudincs, & iudictum, aequitatem, &
Sc omnem iemitam bonam. omnemfemitam bonam.

Viasfanflorumcujlodkns} Egregius hic eft Diuinar Sapientia: frudus. Fa-

uore namque & gratia D e i cuftodiunturpii, nealuftitix femitis aber¬
rent. Sapientia Diuinaeft Lux perpetua,mnnftransviajnilltenebris,ani-
mum ab erroribus reuocans, a conflliis ftultis liSerans, acogitatiohibuT
vanis cohercen&T "E G~oTeHocebo, inquit S a p i e n t i A,quaefuntvtilia:
In telledum tibi dabo, & in ftr uam te in via hac, qua gradieri s.-firmabofu-
perteoculosmeos.Pfal.52,8.0 Sapient i a .dE. terna doce nos,asterna
norma dirige nos, sterna regula informa nos:

UMe D E v s informa^ quafit tua favfla 'voluntas,

t-Morigeras que manus prajla grejfmqtte fequaces:
2iamque eris ecce D E v s femptr mihi, tramite reflo
Spiritus ille tuus dtuinaque virgula ducat.

.
Vtno-
 GRADVS TERTII.

*7° Vc notum omnibus ef- JQuo notum ejjet, Solem-ad

fer,quonia oportet^* prae- gratias tibi agendas prauene-
uenireSoLEMadBENE di- niendum ejfe, atque te fub lucis
ctionem T V AM,&ad

Oriente lvcis te adorare.

Prxuenire Solem ] Anteuertere Solem; oculum (iuxta Hermetem) non

tantum vifibilem illum, hoceft,lumen in Firmamento maius,verum quo¬
que Divinvm;& adortum lucis eius,in nobis.tibi, I e h o v ah, obuiam
procedere,occurrere,te adire,c6uenire,Aupplicationibus,i.Timoth.z,i.)
orationibus, poftulatiombus: Scgratiarum adiombus (fiquidem gratia¬
rum adio efl: ad plus dandum inuitatio) ad benedictionis tua: radios, tam
mentibus quam actionibus laboribusve noftris,benigne influendos, loco-
queac tepore opportunis.ee pr^uenire:aut,fuper negotiis om mbusTheo
fbphicetcconfulcre,tecumqueagete. HincProuerb.T9,ir. Ex Rudiis fluis
inrclligiturpuer,flmunda&:redafintoperaeius. N ot a : Quem admo¬
dum Manna cibus populi ludaici, in deferto, ante Solis ortum colligen¬
da erat,ne radiis Solis liquefadum diffluerer: ita Diuinx Sapientia Man
na, matutinarum precum vafculis colligendum: &, vigilandum efl: man£
ad fores Sapient i J£.Solnofter,qui in nobis eft.praeueniat Solem Ma-
croCofmicum: oriaturque citius Cadi interni Micro, quam externi Ma-
croCoflmi.Nam vigiles aetherii, qui funt vehicula Lucis &Sapieti;e,adfnnt
flmul depulfuri tenebras interiores. Solem in nobis exorientem defleribit
Canticum: Ego dormio,&cor meum vigilat. Non immerito Pfal. 7 8,2 y.man¬
na vocatur panis Angelorum. Manna fiquidem fupernaturaliccr genera¬
tu per Sapientiam Diuina, Diuinae Sapientiae frudus efl: Tgitur Sapientia,
quae exoteD e i procedit,eit verus panis Angelorum.quoipfialuncur flua-
uiter. Et quialetus Chriftus, verbum Patris efl, & Sapientia Patxisj igitur
verum manna efl CRriitianorum credetiuin. Hoc, iugi corde, animo per-
uigili eft/u/cipiendum; antequam mens noftra, afflidionibus qynfletur &-
diffluat curis, quas finguli Aecum vehunt dies noftri. adorientem Lucu]
Foceft.flummo mane,in crepofculo matutino, (nam bene conflurgitdilu-
culo;quiquaeritbona.Prou.ii,E7.)fubexortumSolis,inaurora,quaegrata
Mufis,& vere aurea hora,non duntaxat diei naturalis.fed & aetatis tuae, piae
deuotionis .conceptuum mentis bonorum, &c. confeftim,cum tale quid
in te exoritur, ( qui exortus in fchola Cabalaeorum Aurora dicitur) quan¬
do impullii Spiritus boni bonum in te flentis motum, dum cor inflamma¬
tur, dilatatur ac gliflcit,ad opus tale perficiendum; tuncmicro &macro-
cofinice ingredere Oratorium, &c Ora, meditare, floliloquia Theoflophice
exerce Chriftiana: ( fcias iam tibi fauerc& infleruire Tempus, Locum,
Caelum, Sidera, Genium, Cadeftis exercitus militiam, Devm, hoeefl,0~
m n 1 A:)audi, vide, obflerua, iuxta Leges atque Dodrinam Amphitheatri
huius,quidnam I e H ova H,inT e 1 p s o,inN a t v r a, in SSa.Sc r i-
p t v R A,fluggerit refpondetq; tibi,Ingredere quoq; Laborarprium,Aecun-
dumqjCabalifticam,i.e.Receptoriainfl:itutionempr^didamDiuina,vere
Sapientibus antiquitus vCitatu,Sapienter L.abora:Sic De v s dabit fine mora.
 8o INTERPRETATIONES

Exercitia haee, quando Spiritus fandi vel boni ftimulum fentis,noli differ¬
re : Nam fronte capillata, quapoft occafiocalua. Omnia enim, Solomonc & Ex¬
perientia teftibusjtempus habent fuum. Quapropter,quando &: quo Fata
trahunt,oboedienter(equendo,eundum. Hodie,fuadetPfalmographus
Regius,cum audieritis vocem I e h o v ^e,nolite fieri ficut mulus & equus-,
quibus non eftintelledus. Pfalm. 52. verf.^i. Inuocaigitur De v m , folc
(macro & micrOcofmiee )oriente, non occidente. Vide verf 96.

Tu(Domine) es,<£jT Tu(Iehovah) docuifli ho-

qui liberas ab omni ma¬ flesnofiros, te eum ejfe} qui omni
lo. malo eripis.

Jpuiliberas, &c.]MirificeD e v s Opr. Max. Sapientiaefuaeradiosdif

pofuit, illofqj in falutem & auxilium hominum, varie diipenfat. Eft namq;
JDiuina Sapientia, non inanis & yana fcientia, fed virtus auxiliatrix, irifini-
'VthEnj 1C1i 'iyi' tas pofEdens vires auxiliatrices, quas in falutem hominum conuertit. Et
c u rnge n u s h u m anu rnyariis. (proh dolor) imo innumerabilibus ( ob com-
rE »;t pi rrufTum peccatum) obnoxium fit calamitatibus; totidem SapientiaP_Ei<
•wvtieL ■rZt ffi '"i t * tam Spirituales, quajnT&turales, continet medelas: quas per famulas
fuas fidas pediffequas, exabyfTo fua,fideliter nohis diftribuit.

Tu(Iehovah) vita:& Verf I}' Tues ,D o min qui vitee 172

mortis poteftatem habes, mortis habespoteflatem, O*

ad portafque inferorum de- ffT deducis ad portas mortis
ducisSc reducis. atque reducis.

Deducisadportas mortis, &c.] Eccehaeceft Diuinae Sapientiae Schola &

ifpHsne/ov. Ita mortificat cultores fuos, vt eofdem viuificet; ita ad portas
mortis deducit, vt, eadem via, ad portas Caeli euehat. Cor contritum &
humile poftulat Sapientia: in hoc ipfo magnificum fibi extruit do¬
VttFi# c •
c nunJ r ' micilium. Dum igitur hominem frangit, eundem adificat; dum deftruit,
^UHt- me renouat; dum humiliat, exaltat; dum obtenebrat, nouamjucem infundit;
dum nominem, ab hominum confortioauertit,ln Caeleftium commerci-
um introducit.

'73 Bcnedidio I e h o v je di¬ Pro u. 10

verC 11.
if Benedicito 'Domini 175
tat, nec apponit I e h o v a h dmitesfacit, nec fodabitur eis
dolorem ei benedidioni.

Benedittio Domini, &c.] Frudus Diuing Sapientiae funtomnis gene¬

ris Dona & Bona Corporis . Animi & Mentis; Omnes enim creaturae vi¬
tro leruiun t, & vbertim affluunt illis cantum,quorum mentibus, tanquam
Regio Solio (JRegina & Domina creaturarum )Sapientia inhabitat.
Quandoquidem hsccftcreaturaruralibertas^&prafcipuus ac proprius fi¬
nis, feruirc Gloriae D e i & hominibus Deo diledis, vitas aeternaehxrcdi-

bus. Qui-
 GRADVS QJ ARTI. Si

bus. Quibus cum vitro feruiant, adminiftratorii Spiritus Angeli, ex D e i

ordinatione: curnon&reliquae creaturae, Angelorum minifterio fubie&ae
idem proflarent ? Et quemadmodum maledictionis cauda eft Protoplafti
inobtedientia^uoleciTr^omnis generis cajamitat^sTElementorum
sterilitates, &: rerum penuriam : ita Bcnedidionis cauffa eft P i itas,
&Timob.Dei, Flasc Benedi&iomhilanud ej^Tquam virtus quadam»
progredTerirexore Dei, viuTHcafmultiplicans&?cecundansrerumNa-
^tmam, vt le quafi in agmina vbertimdiftundat. AcceduntRuc exempla
Patriarcharum, Regum aliorumq; SanCtorum. Infuperhaidiuitiae, quo
fontem habentveram Sapientiam, non afferuntfecum^olorcm. cumaf
HuuntTnecpariunt dolorem, cum recedunt: Fontem enim diuitiarum
poflident pii, & fideles Dei dileCti, Sapientiam ipfam. Hoc meliorjeft
.auro, verf. 50. cundis opibuspreciofiiiimis: ver f. 3. auro & fapfdeprcnofo,
verf 327.Ratio eiT, quia dat O m n i a, verf. 201.

Pcou. 18
174 ^TTurris fortiflimaN o- Vt tkrris fortis ejl D\(_o-
verC 10.
men Domini: ad ipfura men Iehov JE:adipfumcur¬
currit iultus, & exaltabitur. ret tujhts, & exaltabitur.

Turris firtijjima Nomen Dom.] Pfal. 91.14. Protegam eum. Qua¬

re? Quia cognouit Nomen meum. Nomen De i eft Omnipotentia.
Sapientia &: mifedcordia Dei. Huic magno & mirifico nomini qyi fefe
committit, &rabeo folo pendet, no ilfemunitiffimo propugnaculo cir-
'cumlcptus eft. Nomen D e i omnes virtutes &Lpotentias compleflitur.
Qui igitur N o m 1 n i I e h 0 v ve & I h s v h confidit,is omnibus virtu
tibus ac potentiis munitus eft. Profentediuinohoc profidio, caftrifcjue
A ngelicis; omnis humana potentia, quoaducrfus pios militat, ddfipatur,
&-in ymbram foluitur : quo recedente, corruunt & yaftantur fortiflima
quoque moenia & regna. Rex Dauid in fuga & auxilio, nullo vifibili pro-
‘fidioinftruCtus, non caftris aut propugnaculis externis munitus erat .-in¬
ierim fub proftdio, prote<ftione & vmbra Altilfimi, tutior erat,ac fi vrbem
m uniti flimam, occupaftet.Difcitoergo N omen Dei inuocare cum
Seth, Gen.q. verf vlt. cum Abram, Gen.12,8.13,4. & ( Abrabam) 11,3?.
cum Mofeh.F.xod 34,3. cum Aaron & filiis eius,Num.tf.v.vlt. cum popu¬
lo IfraeliticOjDeut. 26,z. 28,10. &32,j. cum Dauid & toto Ifrael,i.Paralip.
ij.tf.&nS, 2.&8. Pfal.113,4. cumSolomone,3.Reg.8,23,&43. 2.Paral.<?,
20. cum El.a,3.Reg.i8,^,4. cum Elifeo,4.Reg.3,n. cum Rege Afi,2.Paral.
14,ir. cumIofaphatiudice,2.Paral.2o,<>.&9. cumlefu Syrach,3i,i4. cum
Ierem;a,Thren.343. cum Azaria,inmedioflammo,Dan.3,2<?.curn tribus
viris, Sidrach, Mifach, Abednago, iri camino ignis ardentis, ibid.verf.ji.
cum Sacerdotibus,i.Maccab.7,37. cumdifcipulis Chrifti&omnibusfan-
£tis ac piis, Oratione Dominica, Mattii.tf,9. Item Iohan.14,13. & &
iS. 23. ODomineDev s , quam Admirabile eft Nomen tuum
in VniudrfaTerra,PfaL 8,v.i.&vlt. PfallamNomini Domini Altiffi-
mi, Pfal.?. v.vlt. Laetabor &r exaltabo ln te, pfallam Nomini tub Altiflime,
Pfal. 9,3. Iehov ah eft Nomen illi.Iudiihp.io.&i^. Iehovah

L
 82 INTERPRETATIONES
Zebaoth, Dominvs exercit vvm eft Nomen meum, Efa.
y i, iy. OmnisquicunefeinuocaueritNomen Domini (manifeftatum homini
bus inS a pientia Sterna incarnata, Ihsvh Christo,Io-
han. x 7,6.) faluut erit ,\oc\. 2., 52.. Ador. 2,21. Rom. 10,15. Huc referenda
eft Dodrina Cabaliftarum de nominibus Dei,& Decem Sp hir o~s"
(VerEi^.) flue; E m an ationibVs aut Numerationibus (vt vocant)
D e.i , quibus totus ElohimT r i v n v s in vniuerfitatem rerum pro^
greflusjft, quafi drnarn entis & ve ftTBus tanta maieftate dignis .circum¬
bcr- arki.fi .bjLC* datas ; quarum fimbrias quoties ipia Mens beatorum Theo-Sophio^atti^
gerit,toties refpondetD e v sj_tetjgitnxealTquisT nam &Egoienfiviim=_-
temdemejgxiiflb, veri!211.&c 151. Egimusde hifceprima Amphitheatri
huius figura , De o concedente, in explicatione illius, fuotempore,
fufiustradaturifumus. Quserataliquis,curintroduxcriminAmphithea-
trum hoc Hebr^a? At certe fi fibieflet cognita vis Sacerdotii Decre¬
ti Zoroaftri(facrorumPrincipis)huius,InSacris nomina bar¬
bara (Hebraeainrelligens) Nvnqvam mvtaviris; idfiniftre
haud interpretaretur.

175 Multa: cogitationes funt 1 verCu." |\ & {Multa cogitationes m »7f

in corde viri: confilium au- 1 1 corde yiri, 'voluntas ante D o-
tem Iehovje permanet. J j m.ini permanebit.

CMttltd cogitationes,&c.]Sic, Hominis eft animam praeparare,& Domi

n 1 gubernare linguam, Prou. 16,1. Sortes mittuntur tnfenumfed a Domi¬
no temperantur. Ibid. verfi 33. Homo praeparat animam, hoc eft, fibipro
ponit, ordinat in fuo cerebello deliberatqne animn • D E v s autem difpo
git» datq? conTiTxorum &: laborum euentum. Cum igitur I eh o v a h Jqt.

dJi <Vv ii Jr-nck}*

fpiritu_ac veritatej implorare auxilium ipfius, vTinoinnibiudetatq; infpi-
igt beneve|le,nofre,3jeSg^pifg7X^o volenteTomniTdexTreluccedunt:
noTente, finiftre. hjpn eft enim iiiftudid S A pi.ejn t \& LaboribuZcp iL_'
hus^lentisautcyrr^Hsperfe,fedmiferentis&praecurrentis Dje i,cu-
ius^ogien fiLbeasdidum in fecula. Amem Reuela, 6 B <TmTn e , oculos
mentis,intelledus,rationis acfenfuum meos;& confiderabo mirabilia
delegetua(Pfal.ii9,i8.) triuna, Catholica,videlicet,Naturae,SS*,Scri-
pturae atque confcientiae mea. Beatus homo, Pfal.94,12. quem tu eru¬
dieris Domine, & de Lege tua (triuna, Catholica praedida) docue¬
ris eum. 7S(on nobis Domine, non nobis,fed Nomini tuo danda eft gloria.
Pfal. ny, 1. Cuftodi, ergo, cogitationes tuas, & Difciplinam labia tua con-
feruent: ne lingua tibi praecurrat mentem, iuxta Chilonis confilium, 4
y*a*r*<rxw>sr&>TeiWT60 £ v2, inquientis. Lingua quafi flabellum eftfe-
ditioiiis; quare omnibus quam diligentiflime continenda. Hinc Zenon,
lingua in mentem intinda,diflerere iuilit. Semper cogita, lingua quo?
Audi citus, dic lentus atque cautus.

Multi
 GRADVS Q^V ARTI.
»/

176 fiffi Eq uus paratur ad di-1 Equus foratus eft ad diem -»7«'
em belli, Dominvs autemj belli: fed / e h o v £ ett ipfia
falutem tribuit. /alus.

Equus paratur, &rc.] SapientiaDiuina vidrix eft mundi, & omnis mun¬
dans potentia:,quin etiam diabolicas. Cedunt enim Diuinas Sapientias &
manum dant omnes creaturx. Huic etiam miniftrant ftellas Cadi, quas
aduerfus hoftes militant. Huic militat asther,& coniurati veniunt ad pras-
lia venti. Quisquis igitur legitime vti fcit Sapientia Diuina, is hoftes pote-
tilfimos ligare,& vincire compedibus poteft,Pfal. 149,8. Hancartemfi
quifquam alius, certe Dauid fortiflimus ille bellator egregie calluit. Is in¬
quit : Hiin curribnst&hiin equis: nos autem in nomine Domini De inojlriimo-
cabirnus, Plal.20,8. Dominus confringit potentias arcuum,ficatum ,gladittrn & btl-
lum. P/al.7 5,4. Hic quoties folis precibus exercitui fuo robur addidit, Sc
inftgnes obtinuit vidorias.Hofaphat hymno fudit exercitum innumera¬
bilem a.Paral. io,22.& feqq. Angelus Domini exoratusab Ezechia,vnica
node percuffic in caftris Aflyriorum centum odoginta quinque millia,
4.Reg.i7,$y. Hxvidoris omnes funt Diuina: Sapientias. quas_R erum
imperiorum totius Mundi fola gubernattixjriL Licet etiam multa ruinae
& conTuilonerregnorum.vrbiumiPrincipatuum^lmpenorum accidant,
"tamen^S a p i entia D iuinaomnia fecundu m aeternam D e i Opt. Max. iu
/iitiarn p ru den tifti m^iipj£n fax.

Multi quaerunt facie Do¬ fifi’ fMulti requiruntfaciem

minantis : 5c a J e h o v a pro- 'Principis, & ludicmm d D o
fidfcitur iudiciu vniulcuiufq;. mino egrediturfingulorum.

UMulttrequiruntfiaiem PrincipisJ Hoc eft, ambiunt familiaritatem &: gra

tiam Principis. At con/ilium audi Prophetas Regii, etiam Aulici, 7\ohtcj
confidere inPrinc pibus,in filiis hominum, m quibus non di falus.Pfal. 146,5. Ec,
Bonum 1 st confiderem D o m i n o . quam confidere tn homine: Bonum estjjxrare in
Domino, quam in Principibus, Pfal.ii8.v.8,& 9. Quia voluntas humana^
eft mutabilis: D e i vero voluntas firma,conftansjtc perpetua. £fai.54,io.
‘"Montes enim commouebuntur>&: colles contremiicent:mirericordiaain_
tem mea non recedet a te. &: fccdus pacis mea: non mouebitur,dixit miie-
rator tuus Dominus. Dominus D e v s eft, qui dedit Danieli gratiam &
mi/ericorcfiam,in confpcdu Principis Eunuchorum; poteft enam,fi vult,
dare tibi. Quare,
Tutius est praftatque Deo confidere foti,
£>mmfi Principibus credere mille viris.

Prou.11 178
178 Sicut diuifiones aquaru, Verfi.
ZJelut rimlt aquarum eft
ita cor Regis in manu cor l^egis in manujehovje:
Domini: quocunque vo¬ ad omne quod^vultinclinat il¬
luerit inclinabit illud. lud.
 84 interpretationes

Ita cor Regis, &c.] Devm promouere& annihilare cogitationes, actio¬

nes atque labores hominum,pro lubitu fuo, quotidiana teftatur experien¬
tia. Verum igitur illud:
Ludit in humanti Diurna, potentia rebus.
Infpirat Ie h o v a m tam benedi&ioncm, quam maledidionem,& ope¬
ri & homini, cui ac quando vult. Ipse conftituit Reges, atque depon.t;
exaltat,humiliat,aedificat, deftruit; Benedicit, maledicit; Omni Ain
manu Tua omnipoten te. Si ergo habes, quod agas coram Principibus per-
fonis, in honorem Dei, Proximi aut Tuiipfius vtilitatem vergens, Theo
fophiceOra atque Labora, vt lis in Amore Dei, (6 a r te m amoris
DiviniDivinam hanc,quam docet Amphitheatrum hocnoftrum)
Dei amicus; amicus erit & Princeps (li D e o placuerit, quod quaeris)
clemens, gratiofus atque benignus. Dominvs enim quocunque volet,
defle&et cos. Semper addendum: Fiat Domine voluntas tua. Nota eft
hiftoria de Alexandro Magno, Tyrum oppugnante, cumque exercitu,
Hierofolymam, ob negata fublidia, contedente,quomodo iplius animum
flexerit Iaddusfummus Pontifex, obuiamipfi procedens cum habitu ia-
cerdotalt. Idem de Attila quoque legitur, Romam petente. Ahafuerus
ab Efther fleCtitur, ne vno die Iudaos deleret. V ide igitur,dtfce.iudica, an
quemadmodum Sapiens aftris dominatur, ita etiam poflit an imis &: men¬
tibus hominum dominari ? Flettitur iratus, voce rogante, D e v s : Cur non
homo ?Sedquomodo, qua arce, quainduftria, quo Radio? SapientiaDi-
uinx. Noli efle tam fimplici animo, vt putes,linearte,&fine fingulari Sa¬
pientia Diuinafadtum, quod Laban in fomniisaudiucrit vocem diam* Ca
ue, ne aliter loquare cumlacobo, quam humaniter. An putas ca(u fa&um, quod
Alexander Magnus in fomnis videritfiimmum Sacerdotem fibiobuiam,
in habitu fiio,procedere? Arrigeaures,&inquirchanc Sapientia. Si enim
poteftatem Chriftiani acceperunt a D e o fupra omnem vim, hoftis no-
ftri infenfiflimi, diaboli; cur non /upra animos hominum, qui a dubolo
reguntur.

'79 Omnis via redfcaeft in o- Verfl* j [f Omniscia, '-viri recta, ft-

culis eius: ponderat autem i bt <■videtur: appendit autem cor-
corda Ieho va. \dx<T>oMiNvs.

Omnis via viri, &c.] Tam profunda: animos hominum occupant tenc-
bnr, vt pia illis intimos cordis fui receflus intueri & examinare nequeant.
Qua intentione quifpiama&iones &confiIiafuacxequatur,folusD e v s
'pi rituum ponderator nouir, etiamfi ab oculis hominumillam ablcondat.
Dominvs enim ips E,qui omnium corda lcrutatur,&vniuerlas men¬
tium cogitationes intelligit, i. Paral,2.8,9.Plal.7, io. Keopdio-yvupjs,(o\as cor
lanouit omnium, Ador.i,t4. Multa actiones humana:, fuco adeo fubtili
pi&a: funt, vt quis re&as efleiurarer, & ex fonte re&itudinis aciuftina,a
moris & cantatis emanafle, quorum tamen finis eft amor proprius, honor
propriusjcommodum proprium.Lumen autem vera Sapientia,has nebu-
las diabolicas omnes difpeIIit,&DiuinaIuftitiaftateraappcndit,easquc

in Lumine
 _GRADVSQVARTI. 85

in Lumine coram facie D £ 1 fiftit & manifeftat.Etiamfi enim adiones no-

ftraad Lumen rationis humanas adhibita:, videanturbona:, legitima:, iu-
ft£e-. tamen Diuina: Sapientia Lumini admota:, ineptiffima:jfalfiflima:,in-
iuftiflima: apparent.

Prou.itf
i8o £3 Sorte s mittuntur Verf.},.
In finumpronatur Sors} 180
in finum,fed a D o m i n o & a Jehovak eHomnein¬
temperantur. dicium eius.

Sortes mittuntur infenum, Sic. ] Si fortes mittantur de rebus fecretis, abf-

trufis, nobis abfconditis, dubiis atque arcanis interim tamen vtilibus, fa-
lutaribus, (in fummis anguftiis ac neceflitatibus ) maxirhe neceflariis:
tunc, tantum abeft, vtfine illicita: atque in facra pagina prohibitae, vt eae¬
dem etiama Domino temperentur, hoce/l,DiuinaProuidentiare-
gantur, iintqj vera Diuiha rcfponfa. Cuius rei luculentiilimain iacraruin
literarum codice, tum mandata, tum tefttmonia & exempla expreila ha¬
bemus fere innumera. Teftimonia haec funt: Efa.34.17. Ipse (Domi-
nvsJ niifet eius (in diuidenda populo Ifraelitico terra Canam)jortem, &
manus eius diuifit eam illis in menfeuram. Et, Prou.18.verf 18. inquit Sapiens:
Contradilliones comprimit fors, & interpatentes quoc^ diiudicat. Redeergo Di-
uinus ille Vates fortes fuas Domino commendat, dicens: In manibus tuis,
Domine, fortes me*, Pfalm. 31.16. Exempla in facris paffim reperiuntur
multa: AaronMoylis frater iubetur a Deo fuper duos hircos coram Do
mino in oftio tabernaculi teftimonii fortes mittere, vnam Domino,
& alteram capro emiflario: cuius exierit fors Domino, offeret illum
pro peccato; &c. Leuit. 16. 8. cum Ifrael padum D e i pra:uaricates effeti
tuliifetquc deanathemate, vt propterea ab hoflibusfuis, viris vrbisHai
percuffus, terga vertere cogeretur: Iofua peccatum anathematis forte ex-
plorauit; primo tribum, ex tribu cognationem, ex cognatione domum,ex
domo virum feu ipfum anathematisaudoreminueftigando, Iofu.7 verf.
i4&feqq. Samucl Propheta cum in eligendo & per fortem Ifraelitis de-
fignando Rege occuparetur, applicuit omnes tribus Ifrael, & cecidit fors
fuper Tribum Beniamin: & applicuit TribumBcniamin&cognationes
eius i & cecidit fupra cognationem Metri, 6t perucnit vfque ad Saul filium
Cis.i.Reg 10.2.0. Et paulo poftverf 24. ait Samuel ad omnem populum.
Certe 'videtis, quem elegit ('Per Sorte m)Dominvs, quoniam non Jit
femilistlltin omni populo. Vt Regius Propheta Dauid Leuitas (quomodo fe¬
cundum minifteria fua Domini domum ingredi deberent) fortibus diiii-
ferit,ipfepoteris legere 1. Paral. 24. Sic Ionas per fortem depnthenfus eft
caufaeffe tantae tempeftatis, vt etiam nauis periclitaretur. Ion.i. verf 7.
Sors cOram Hamari in vrnam miffa, prodit, duodecimo menfe, qui voca-
tur Adur, gentem Iudxorum debere interfici. Efther. 3. 7. Et fane, nifi fae¬
cis iriduti, cineres capiti infpergentes, alta voce ad De vm clamantes;
ardenterqueeum orantes,ieiuniis, vlulatu,fletuquepcenitentiamagen¬
tes Iuda:i (vt eft cap. 4. verf i.& 2.) gratiam atque mifericordiam a D e o
lmpefrafTent; procul omni dubio fententia(de interficiendo Iudacosjfor-
tis (voluntatis Diuina: interpretis) nunquam mutata vel retradata fuiffet.

" ~3
 S6 INTERPRETATIONES

Si quoque noui Teftamenti exempla intueri libet: Nonne Matthia? locus

minifterii & Apoftolatus, (de quo pramaricatus eft ludas, vtabiret in lo¬
cum fuum,) iorte contigit ? Ad.i. verf. vlt. Hunc in finem D e v s refpi-
ciens, iuffit terram Canaan lfraelitis forte diftribui. Ita, enim,inquit,
Num. 2(J. verf. 56. £>uicquidfortecontigerit, hecielpluresaccipiant ,vtlpau¬
ciores. Et.33. cap.verf.34. Diuidetis vobis Terram(quam dedi vobis in pof-
feffionem) forte .- pluribus dabitis latiorem, & paucioribusanguftiorem j
fingulis, vt fors ceciderit, ita tribuetur hazreditas, per tribus & familias
poifciTio diuidetur. Et hic fortiendi ritus in vfu femper fuit. Ita enim Ro¬
mani olim per teiferarum fortes Didatores fuos,Confules, Senatores,
Tribunosplebis elegerunt. Itactiamnum hodie plcrifqueinlocis&fere
vbique officia in quouis ftatu, dona, hereditates, &c. per fortes diftribu-
untur. Vnde Ecclefiaftic.14. verf 13. dicitur : 2{pnne alus relinques dolo res &
labores tuos in diuifione fortis ? Sed hxc dixifie fufficiat. Omnia enim hic in
medium afferre, que ad artem hanc diuinandi diuinam Geomanticarn
confirmandam &ftabiliendam faciunt, non eftnoftri inftituti. Exhis ita¬
que,que a nobis lam dida funt,luce meridiana clarius euadit,fortium Mo¬
deratorem, Redorem, Audorem, Fautorem, Defenforem & promo to-
remeffeipfum Devm.

De oconfi¬
dendum. 181 Fide 1 e h 0 v m toto cor- JJJM- (Qmcuca) ^ Ifiabe fiduciam
i8i
dc tuo,& intelligentise tux m CD 0 m i n 0 ex toto corde,
ne innitaris. && neinmtamprudetia tux.

Habe fiduciam, &c. J Tibi ipfi diffidas; temetipfum derelinquas, ac D e 0

te negotiaque tua committas. Iada curam tuam in Domin 0, &ipfete
enutriet, Plal.33. verf. 23. Ipfediredoriumtuumerit. Sittibi Symbolilo:
co: {^Auxilium meum a Domino, quifecit calum& terram, Pfa 1.121.2. Qui
fperat in D 0 m i n 0, fubleuabitur, feu( vt Hebraice Conat) impinguabitur,
corpore. Spiritu & Anima: ita, vt fit mens fana in corpore fano: Macro &
Micro- Cofmice j interne & externe. In fumma fummarum: I e h 0 v a h
inomnibusadionibuslaboribufqueruis, fit prora & puppis; Alpha & O-
mega. Vide verf 3251. Tu, abfq; D e i infpiratione, auxilio&dudu, noh
altumfapere. Infolo De 0, qui Omni a in Omnibus, Theo Sophice
poteris omnia. 7(e innitaris prudentia tua] Qui innititur Prudentie
fuej imaginationibus, confiliis laboribufque fanaticisfuis, fuperciliose
poftpofita L e g e SS*Scripture,Natureconfcientieq;fueredeftulfus
eft: quare ftulte ambulabit in omnibus viis fuis. Mundus Ethnice iudicar,
quod fortuna femper fit comes prudentis noftra;. Vndeprouerbia; Sui
cuifr mores fortunam fingunt. E t, vnujquifcp (ex fua prudenti a)fiuafortunaf. ber.
Vnde Seneca. Sequere rationem, &fercafim. Iuuenalis; Nullum Numen ab efi,
fi fit prudentia. At fapiens nofter contrarium docet, quod I e h 0 v a h (au-
dor & D 0 m 1 n v s fortuna») fortunam mittat, &prudentiamatquefuc
ceflum vel detrahat, vel largiatur. Obferuandum hoc quoque eft in labo¬
1
ribus Phy fico Chemicis, qui, nifi orando impetremus a Domino bene
nofle, efle&poffe, non queunt fecundum veritatis in Natura lineam re-

dam.
 GRADVS QV ARTI. 87 1
1
dam, inftitui & abfolui. In Oratorio igitur TheoSophicefudandum,vt
Devs nos informet; ne Spiritum fuum fandum auferat a nobis ;vt no¬
bis laboribusque noftris benedicat; mentem,fenfus &c rationem cufto-
diat, ne diabolicis ludibriis & phantafiis feducantur; manus & pedes, ne
deftruant opus. Cicero Ethnicus prudens,confiliis multis fuis partim, &
rationibus fruftratus eft,partim vero fiducixfuaj.infapientiamatquein-
duftnam fuam,poenas dedit grauiflimas: Quidque effecerit cum pruden¬
tia mundana, triftes & tragicas multas ab exilio fuo voces referipta: teftan-
tur,qu3e inEpiftolis libri tertii ad Atticum infunt, &vltimasfuas ad Oda-
uium. Ideo interficiendus exclamat, 6 me nunquam Sapientem. Re£te
igitur Pfalmus 33,17-Fallax equus adfalutem. EtPfal.127. NifiYto M 1N v s
cujlodient duitatem,8cc. Ecclef.n,$. Quomodo ignoras qu<ef tvia Spiritus,
& qua rationecompinganturofia in ventre prasgnantis: fic nefeis opera
Dei, qui fabricator eft omnium. Non igitur rarionoftra, aut temeritas
ingenii arrogetfibi prudentiam tantam,vtfe (foli fibi comparans feipfim)
fine fingulari & fpecificaBenedidione Diuinapoftegubernare vitam, a-
diones, laboresqueexiftimet, autfortunam & fucceflum fibi ipfi fabrica-
rc.fuaque efle in voluntate ac poteftate boni aliquid efficere: Verum in
manu D e i Omnipotentis ac Mifericordis Chriftiane collocet atque
conftituat omni A,habeatque in D 0 m i n v m (vt Sapietis fapienter lua-
det) fiduciam fuam,ex toto corde, ab initio vfque ad finem viarum lua-
rum, hoc eft, adionum atque laborum omnium,in Oratorio atque Labo-
ratorio. Si in hoc non delinquendum Theofopho; multo minui fophiftas
in luo Labyrintho; JehovjE voluntas dux certiofefifilo Ariadna:, no¬
bis palpitantibus in labyrintho mundi huius immundi magno. Obtem •
peraigiturTuCabalas, Mageias& AlchimiaS ftudiofe, & ad Lapidem Ly¬
dium hunc te examina.fi erit in D 0 m in 0 fiducia tua, hauries voluii tatis
falutem aDoMiNOi & Omnia profperc tibi fuccedent;terq; quaterq;
felix tam in praxiquam theoria eris; neque in asternum (quemadmodum
cum SS.» Scriptu ra atteftatur Experientia ipfa ) cofunderis. Hinc 2.Mac-
chab. 8;3tf.prasdicabatNicanorprotedorem D e v M habereIudasos,&
ob ipfum invvlnerabiles efte,eb qubd fequerentur Leges ab ipfo
conftitutas; Hoc idem fibi vult verfusfequens,fcriptus in aulaso veteri, in
quo depida fuit mulier fila ducens, in arce quadam Gallica, de cuius fen-
tentiafiepe difputauit Rex Gallia: Francifcus :
2{entifila D e V s mentem conmngit Olympo.
Id eft.DEv s adiuuat laborem vocationis, $%ft&cr0pttthmn6fllfhtWft
jufommcil/ Et auxilium illud etiam,quod laborantibus nobis.iubet a fc pe¬
ti, coniungit mentem Olympo; i>n$ (juiatlff bttuftlt/
kfen. Non fruftraadduxi locum Hctmetis.verf.j 17. JguiAnitnafuxnon
pepeniti&tc. Secretum ibi latet c 0 N 1 v n c ti d n 1 s & v n i 0 n i s, in
Lapide fuo PhyficoChemico Catholico, Diuina:, de qua plura palam lo¬
qui,non omnino confultum. Vide verf 132.

i8i ^ R euela D 0 M1 n 0 0- ye°"j|6 *T>euolueadJe h oVam 182 Pfal.37. V.J.

1. Pet;s. v.7.
pera tu a, & dirigentur cogi- opera tua, firmabuntur co-
tationes tu x. gitationes tua.
 88 INTERPRETATIONES :
Reuela Domino opera, &c. ] Notec hoc diligentiflime TheoSophia:
ftudiofus omnis; & tu qui Oras, quique Laboras in Scibili quouis. Ino-
mmbus, priufquam incipis, Theo-Sophice confule Dominvm, &i-
r s e erit directorium tibi, verff. 181,32.?.

ffi In omnibusfigituromor¬ Prou. j.

185 ' Verfo, In omnibus <~viis tuis reco¬ 183
talis; viis tuis recognofce Do- gnofce Eum, & Ipse diriget
minvm: Ipse diriget/e- femitastua*.
mitas tuas.

In omnibus viis, &"c. ] In omnibus negotiis ac laboribus tuis, cogita, pro

praeceptore tibi propone, & fequere IpsvM,quiSAPiiNxiA Patris,
nobis fa&us S a p i e n t i a, in quoftanquam in Minera)funt omnes the-
fauri Sapientiae & Scientiae reconditi. Colofl. 2,3. Et ibidem,
cap.j.iz. pvxcipitApoftolus; omne quodcunq; facitis in verbo aut in 0-
pere, omnia in nomine Domini noftri Ihsvh Christi facite. Apud
I e h 0 v a m igitur per Sapientiam eius incarnatam,S apientijE
Dona ac Bona Theo Sophice quaerat omnis homo: folus I p s E(Hvjdi-
rigatgrcflus cogitationum laborumq, manuum mearum: Ratio eft, quia
folus lpfe felicem largitur fucceflum. O Hhochmahel, Sapientia
Dei! oBinahel, Prudentia Dei! Ihsvh SapientiaIehovjE
incarnata, milerere mei, & doce nos veritatem: in Oratorio & Laborato-
rio, Arnen. Vide figuram Amphitheatri huius fecundam, & verf' io£.

Rom.n, 16 . 184 Ne fis lapiens in oculis Ve;f7.

ff$ SNffs fipiens apud te¬ 184
ReligioCa- tuis: time Iehovam, & rne tipfum : /jt
Time ‘Depm,

hoc eft, V- recede a malo. & recede d malo.

niuerfalis.
2Je(isfapicns]vt folent facere fapientes mundani academici, qui tument
prxfcientia, vollcrftltiftcfunfle. Time Devm.JHoc
eft omnis homo, Ecclef, 12,13. Hajcreligio vere catholica aut vniuerfalis,
Sap.Ti. Adtor. 10,35. vide veril. 251^,301. 3 4^. Hoc poenitentiam age
reChriftiane.

i8y ^Minidedit D e v Sap.7.

Vertis-
dicere ex fentetia,y£jT &pne-
fumeredignahoru qua^mi-
hi dantur: quoniam I-
p s e S a p 1 e n t 1 ^ dux eft,&
Sapientum emendator.
D ev s mihi dedit ex fen- 183
tentia dicere, ac pro dignitate
eorum qua dantur , cogitare:
quoniam lpfe Sapientias dux
efi, Sapientum moderator.

CMht autem dedit De vs.] Non diabolus. Donum Dei eft, verfr 87.
Dat De vs a?quehodie acanteannos mille, mihi, tibi, aliis: videamus
modo, ne impediamus nos ipfos, & defimus nobisipfis. De vs femper
promptior eft ad dandum Sapientiam, quam nos ad accipiendum.
1 Dicere
 GRADV$ QV ARTI. S9

Drclreek/^nfentU] HocefF, commoditatem ac facultatem orationis, qua

concepta:animi ac ctJgiCita facillime exprimuntur. Hxc vis ofationis, Fa¬
cundia 2Ut Eloquen tia appellatur. Frsjumere, &c. ] Cogitare digne de iis,
qua; dantur a De o.Eftenimfingukre Dei Donum, audire, videre, ob-
feruare,qua; D e v s fapientcr fuggerit Sapientiae amatori, refpon-
detque ftudiofo fideliditei&to. Multos alloquitur De v i , q'ui tamen eum
alloquentcm vel refpondentemnecintelligunt, neq; obferiiant: imo^ma-
luml) admonitiptseceptorumperuerforum propriaque malitia fedticti,
Theo-Sophice obferuare & intelligere nolunt ac refpuunti D e v s vbiuis
loconlm, &c omni tempore nos alloquitur, iri Cado, Agre, Terra, iftih in
nobisipfis proponit clara fpecula noscoinmonefacientia. Atpetpailei
(dolendum jvocem audiunt D e i Catholice loqoentcm. Nec eft multitia
dinis. Dei audire fevmoms: quapropter clarnubantadMbyfefi': 5EXod:.
zo,i$.) loquere tu nobis, & audiemus: non loquatur nobis D o; v s:
ne forte moriamur. H i nc etia fi ait orum plena. p*nt omnid. Videvetfrjf
ipo,8c 197. Porro: nec cogitare tatum', verum etialoquir iurtr enim aliqui,
qui recte fentiunt,& tamen illud quodfentiunt, non poflunc perire diftin-
dtcque dicere. Ynde videmus etiam ea, quae per fe bottu fiirit 5 fi non bewe
/ quoque tractentur,boni,gratiam amittere. Ipse sapieXtIje duxeff\
Hv,ipse,Dominvs (verf. 1 $<S.}tribueds hoMimbuS S A fr 1 £ ri t 1
a m , eloquentiam & moderationem orationis; Sapientum gftditector,
gubernator, prora & puppis. Nam ftatifel iubiuwgit, quod in mUfiU ipfius
fumus &c nos &c fermones noftri.

Nam in manu Ipfius fu¬ If In manu illius & nos, (2* i8£
iSg
mus tum nos, tum Termo¬ fermones noflri, (2 omnis Sa-
nes noftri, omnis etia pru¬ tizffTfX, & offrtiniSc itu¬
dentia > fcientiaque opifi¬ ri A 'DiSciiLtttA.
ciorum.

Inmumillius, &c.] Quamobrem etiam afflictiones ac tribulationes no-

ftras, quas patimur, cerro Dei confilio nobis accidere fapienter & pati¬
enter ftatuendum.Vnde Paulus i.Corinch.11,52. Dum indicamur k Domi-
n o (non temere, cafu) corripimur, ne cum hoc mundo damnentur. Et Chriltus
Matth. 10.29. Luc. 12,6. negat pafeeres mori fine voluntate Patris: quan¬
to minus homines, ad imaginem &fimilirudinem Dei (Archetypi) for¬
mati. Magnum folatium hocTlhriftiano afflicto, tentatoac tribulato. Vi¬
de verf 84. Omnis fapientid, & operum, &c. ] Omnis Prudentia; theoria
& praxis: adtiones omnes, atque labores noftri, in Oratorio & Laboraco-
rio, imo in tota vita, pro Sapientia vera fru&ibufq; illius adipifeen
dis, Theo-Sophice inftituti: Ergo & Lapis Phiim. SummumNacm«&
Artis Bonvm, Dei AltiffimiDonvm. Vnde Au&or coniogii rnafla;
Solis & Luna;: Hanc fcientiam neceflarium eft habere mentespuriAcatas
D e o:cum fit Donum Se fecretorum fecretum D e i,& foror Philo foph ia;
& Philofophorum: Quia habet e fle a D E o per lnfpirationem. Dic & fic,
Alchemifta, difee Lapidem qua;rere Sapientum Behccfi6tum, Catholi-

M
 90 INTERPRETATIONES
con; Catholice, Theo-Sophice; non particulariter, Sophiftice: inCa-
tholicifmo, nonparticularifmo, quifoloecifmus. Idem de Cabala veraq;
Magiaiudiciumefto. Omne datum optimum, & omne donumperfettum ,dejur-
(iim ejl, defendens a Putre luminum, Iacob. 1,17.

187 VetC 17.

Ipse mihi dedit fMihi autem dedit Dtvs. 187

horum quae funt ff S ci¬ eorum qua funt m Natura ve¬

ent i a m veram. ram cognitionem.
Ipse mihi dedit.] Quis >Devs: non diabolus, non fpiritus malignus,
nigromanticis familiaris. Omne entmdatum optimum, &omne donurmpcrfe-
fium, de fur fime fi, defendens a Patre lummum, lac. 1. verfi7. non a principe
tenebrarum. Obtenebrat nebulo iftc mentem, non illuminatrexccecat,
& videre non facit Veritatem: quia pater eft mendacii, & fpiritus diuiiio-
ms, non Vnionis, vide verf 167. & i8j. Horum qua fimi] Entium, quaere-
uera lunt&extant, hoc eft, Rerum Diuinarum&: humanarum: Operis
deMercava, &de Bercfith, vt loquuntur Hebreoruna Mecubalim, id eft,
qui acceperunt aD e o. Scientiam veram.] Non opinionem, fedicienti-
am; a mendacio errorcq; omni longe remotam. Eft enim omnium rerum
(vtftatuunt viri do£ti)fub Caelo commorantium, non humanitus (verf
14Z.) quam vere Scientiam vocamus, fed opinio potius. Quapropter a
pudfolum De v m (Lege atque Do&rina Amphitheatri huius) queren¬
da , ab eo folo expe&anda. Opinantur plcriq;} fciunt pauciflimi. Non fcit,
qui opinatur.

Haec, porro, quam dat De v s

$ amentia ajdificauit Sapientia adificauit

domum fuam, excidit colu¬ 3
(ibi fjrdomum excidit fjtco-
mnas luas feptem:
Domum] Quenam eft illa ?Trivna, videlicet. Primo, Na tvra
atque Cr e at vr a, hoc eft, Mundus maior totus, cum creaturis Spiri¬
tualibus ; & Corpus ac Spiritus Hominis, id eft, Mundi minoris: Secun-
do, Me n s ,fiue An im a homini Diuinitusinfpirata: Tertio SS.“Seri-
ptura; quod eft Ver b v m De iBiblicdicriptum. Columnas feptem i]S\x-
per quas fundauit atque exftruxit Sapientia domum fuam triunam:
que funt
CORPVS
SPIRITVS Ovlacro")
ANIMA Columna: ^ CCofmo. En columnas. Se x
' ^>trcs,in /Micro S
CORPVS ) S L J
SPIRITVS > J
ANIMA ) '

L1T E R IE, quibus Ve r b v m in B i B l II s feriptum, columna vna

& feptima. Ecce, Septenarivs facer.

ifT Immo-
 OK.AU V i A K. i 1. 5>X

Verfi. 189
189 ^ Immolauit vi<£timas CON VI-
mifcmt vinumfuum , etiam ap- YIYM.
fuas, mifcuic V i n v. m , &
propofuitmeniam fuam. parauit menfdm fuam.

Immolauit victimas. ] Ideft, fponte fua & cx merx Liberalitatis lux gra¬
tia, inuitatis omnibus obtulit & offert, clementer largiri gaudet; poteft ac
vult, Bona &c Dona fua inexhaufta, tam fpiritualia quam corporalia, tem¬
poralia atqueaeterna: Yt, nimirum, repleti Ncdare Diuino, &faturati
MannaSophia: Cxleftis,thefaurorum Sapientia inexhauftorum fi¬
ant participes Theo-Sophix amatores veri, fideles diledi omnes; in quo¬
rum numero(laus D e o)& meefie vere fcio.Hallcluiah; Hallcluiah: Hal-
leluiah. Phy diabolo.

Verfj.
190 Mifit puellas luas, voca- [f Mifit Ancillasfuas3£f yt 190
uitfuper fummitates excel- vocarent ad Arcemad moe¬
forum duitatis,dicendo, nia enatatu.

Mifit ancillas.] Ancillx Sapientia verx funt Scientia, & Ar¬

tes bonx omnes, per exercitationem cognitx, experienriamq-, probatx,
ad finem honefte vtilemvitxhumanx. In bonis enim Artibus bonam de
Deo ^Sapientia ciusfparfameflsfamamdodare.deccnluit An¬
tiquitas: per illas enim nobifeum agit de myfteriis, fecretis atque arcanis
fuis.verf.74. Annumerandxfimt autem Sapie n t ia verxan-
cillis, vitra maxime vficatas multis pallim cognitas atque vulgares, adhuc
alixexque fecretiorcs, &quafi virgines cubiculares quxdam, (quamuis
proh dolor/fere vt per originis peccatum in homine D e i imago, fiedif
fimo fophifticxcceno a diabolo & organis eius fintafperf* aefummede-
fbedatx )hx videlicet ,Cabala, (non literalis illa, vulgaris Iudxis, puta
Notaneken, Gimetria, Teuofrafchc ,verf 5. qux inferior; fed reconditior illa
& longe fuperior, folis Diuini tantum Influentia, Lumine&Motu co¬
gnita Tneo Sophis) M a g e i a, & huic cognata; ,Physio gnomia,
Meto poscopia, Cheiromantia, atque Dodrina de S1-
gnartvra Rerum Naturaliu omnis :Alchemia; Astrolo¬
gia quoque cum filia fua Geomantia, & Alia nonnullae, D o-
m 1N a fux mirificae mirabiliter quafx miraculose fabulantes ac admini-
ftrantes; Caue tamen, oro mi frater, mendacia principis Mundi huius im¬
mundi, vitiaq;fiue errores pfeudo artificum, quaefitoribusV eritatis
mundanis nondumTheo-Sophice lotis atque purgatis, hoc eft, fatuellis,
iuflfu ac voluntate Sapientia vera;, pro V e r i t a t e (in poenam iu-
ftamaedignam) fefelibenterproftinientes,Scientiis&t Artibusipfis,per
fenon immundis, falso imputes. Sic enim pro vitio virtus crimina, fxpe
tulit. Sacra* vere dicitur, prophanantur, quoniam a prophanis prophane
vfurpantur. Etiam bon um, conuerfum in abufum, fit malum. At mundis 0-
mnta munda ,Tit. 1,15. Rom. 14,10. Etfcimus, quod diligentibus D E v M , 0-
mnia cooperantur tn bonum, Rom. 8,18. verfi 261. Omnia bona fiunt ac malaj

M a
 91 INTERPRETATIONES
refpe&u vfuq; diucrfo. Nominet mihi,quxfo,aliquis vnica fiue fcicntiam
(lue Artem,in tota rerum Natura,qua: non tam abiifum habeat fuu,quam
vfumlegirimum ac probu. Et quo, obfecro vos, priuilegio exemptx fuif
fcnt prafata:? Fiat ergo Iuftitia; vnicuiq; quod fuumeft,tribuatur,nemo
Ixdatur. Reformat Devs hominem ex peccato defcedatum ; refor¬
manda: funt quoque Scientia: & Artes fecretiores confpurcatx: Ip sje,
tanquamMediaTheofophica,retinenda:,iisquein D e i Timore/apien-
ter vtendum; fophiftica& impia reficienda. mttf; fcdgkjtibdfCfJltDt
n?afcf>cn/t?nD nicfct mit Dcmvnrctnctt fabe (umreg fc^uttcn. Nec tu,Calumnia¬
tor, fi quid nefcis, reliquis id fcire negatum eit. Scio plauftra obic&ionum
proferri pofle ex facris, ex iure canonico arque ciuili, ex patribus: fed di-
llindbione vius veri atque legitimi ab abufu,fufficienter refpondebimus ad
obiediones garrulorum omnino omnium omnes. Miferis ignorantibus
peccatum eft condonandum, refipifcentia optanda. Videverffi 157,187,
&C194. Vt vocarent, &cc.\Vt deducerentjvt mediantibus iliis petueni-
rent TheoSophix amarores fideles dilefti, in Agnitionem,Cognitionem,
Vnionem ac Fruitionem Dominj fuxDiuinx, fierenrque participes
thelaurorum Sapientia inexhauftorum, in domus fuxtriunius (Bi-
blicx, Macro & MicroCofmicac) arce, moeniis ignorantia: ac fuperfluita-
tum, propter hominum peccata altiffimis fortiter munitorum &abfcon
d:torum. Affirmant Sapientes, vix vnquam extitilfe in operibus deMer
caua & de Bereiith Sapientem, qui-non obferuauerit Devm colloquen
tem fecum, refpondentem fibi fiuedocentem, medio aliquo fccreto, cu¬
ius interuentu methodo TheoSophica humanitus fenfiflct Diuina.

Samemcia IS>I Quifquiseft /implex, de¬ 4

V etf .
St quis ett <^* paruulus, ve¬ 191
ad fe inui
tat Omnes. clinet huc. Carenti corde niat ad Me: & injicientibus
dixit quoque loquutaett.

Paruulus] Simplex, vt eft: verfij.

19Z Venite comedite panem Veifj.

Venite, comedite canem 191
meum , &c bibite de vino meum, & bibite V i n v m,
quodmifcui. quod mifcm <~uobis.

Venite,.] Sic Sapientia incarnata: Venite ad me omnes,qui labora¬

tis , (go reficiam vos. Matth.u, verfi 2.8. Si quis (itit, veniat ad me, & bibat, Io
han.7,verf.j7.

V>3 Relinquite (ergo) infan¬ ''Relinquite fimphees viam ve-

tiam, & viuite, &: ambula- ftram, & nametts: & incedite
te^* Per vias P a v d e n- peratam Intelhgentia.
TIAL. (Quas Ego fideliter monftra-
ui & paterne commendo vobis.
 GRADVS QVARTI. 53

Per vias Prudentia ] Vias PrvdentijE&IntelligentijE,

hoc eft, Gradus Coe nitionis ac S c al a m cum D e o Vnio-
n i s, per quam Iehov a Sapientia ^ cui delicis efle cum filiis ho¬
minum ) benigna; voluntatis fuse clementia defeendente, Nobis contra
veftitu Regenerationis Denario ( pertc&ionis Signatvra) poeni-
tentialiter amiftis, Theofophice afeendentibus, Spiritus fanfti interuen-
tu approximamus, coniungimur, & vnimur D E o,vthic & in ster¬
num I e h o V a h fruamur; vias, inquam, has vi¬
de figura Amphitheatri huius
fecunda.

Hic inferaturfimra gradus quinti.

• M 3 L
 GRADVS
PROLOGETICVS
QVIN T ys
expositvs.
i94 Bonus hauriet benepla-
cituma Iehova, Sevirum
■QuiBoNvsefi & hau¬ ,
ri#gratiam a Domino: qui
malarum cogitationum con¬
demnabit De vs. ,
aut e confidit tn cogitationibus,
fiuis infipiens e fi.

Hauriet gratiam y &c.] Quemadmodum Gratia D e i homines efficit

bonos; ita illos qui pietatis^ timoris diurni funt domicilia, gratia Dei
rouct, multifq; gratis Donis adornat. Suntenim Donorum varii gradus.
Sicut radu folares vitrum obfcurum obfcure etiam illuminant; fi vero
paulo fuerit clarius, plus illuminant; fi clariffimum & pellucidum, dariffi-
mc illuminant: fic animus humanus, fi aliquo modo purgatus eft, illumi¬
natur quidem radiosterns Sapientis,fedfubobfcureffi magis avitiis pur-
gatus eft, clarius illuminatur; & fi purgatiffimus eft, oblitus fierme omni¬
um rerum, clanffime illuminatur, vifione quadam intima Dei, tcfte Sal-
uatore, Matth. 7. ver f. 8. Beati mundo corde, quoniam tpfi Devm videbunt:
t Hebr. ii, 14. Stquiminifanflimoniam, fine qua nemo videbit D evm Oua-
1,8 ZT "‘f ° iC°?nirio fcilicet myfteriorum Diurnorum, qua™,
cat Piaiccsoccultam D e . Sapientiam, Pfal.yi, 8, Hanc nullus malarum
cogitationum vir haurietaDE oi fed tenebris interioribus & exteriori
bus replebitu r: id quod vera eft condemnatio.

W5 Viri mali non cogitant Prou.18

iudicium: qui autem inqui¬

vertj. Viri mali [f non mtelligunt
^5
iudicium: fit quarentes autem
runt Dominvm, animad- I e h o v a m 3 mtelligunt o-
uertunt Omnia. mma .
 GRADVS QJARTI.

Nonintdliguntindicium] Multa in vita communi accidunt,qua: vere funt

iudicia D o m i N i: at impii hxc non intelligunt, fcd cafu quodam fieri
putant,nonaduertentesadmirandam D e i Prudentiam. QuiautemSa
pientix Diuina: Spiritu praedici funt, etiam illa diiudicant, qua: homi¬
num aut falutem aut perniciem portendunt: quin omnes omnino homi
num a&iones iudicant, quem exitum feu finem illse finthabitura:- Iudicia
D e x abyflus multa. jpu&rentes autem Iehovam, &c. ] Magna, (proh
dolor!) humans rationis caligo eft, qua: fine Diuinis Reuelationibus nui •
lius operis D e i rationem, caufam & finem peripicere poteft. Quo me¬
dio vero, quaque via ad iftiufmodi reuel.ationes fitperueniendum,lucu¬
lenter Sapiens nofter aureo axiomate docet: Qusrentes D o m i n v m,
intelligent omnia. Exemplo eftlofeph Patriarcha, Daniel Propheta,
& alii permulti. Memorabile eft illud lobi cap.31.verifi 7. & 8. Sperabam,
quod stas prolixiorloqueretur, & annorum multitudo doceret Sapien¬
tiam. Sed vtvideo,Spiritus eft in hominibus,Sclnlpiracio Omnipotentis,
dat Intglligentiam.

196 Benedidionesfuntfuper j y^610 I If TSenediclio Domini 196

caput iufti:os autem impio- i \ fuper caput tufii: os autem m-

rum operit iniquitatem. | \ piorum operit iniquitas:

Beneditfto D o m 1 n i.&c.] Olim Balfamo inungebantur Reges,& fum-

mi Sacerdotes,& conuius amabiles: imponSbatur etiam manus capiti
benedicendo : ita Sapientia Diuina Ballamo Spiritus inungit cultores
Tuos,ornat conuiuas donis, & manus imponit falutares eapitiiuftorum.
Quejnadmodum enim caput ornamentum & decus eft hominis: ita Di¬
uina Sapientia (qua: eft corona capitis auguftiflima) ornatum ho¬
mini addit longe pulcherrimum. Aflifte igitur ad thronum Sapien-
t 1 it, flexis genibus, SrBenedi&ionem Spiritualem ore & mente humili
indefinen ter & conftan ter efflagita: St defeendet fuper caput tuum bene¬
dictio, inftar Ballami ftillantis. Sed os impiorum, quod nilnifiarrogan¬
tiam , fuperbiam , contumelias & immunditiem ipumat, operiet con-
fufio.

197 Abominatio I e h o Vae ^Abominatio H) omin lett l97 Impiis ma¬

ledicetur,
eft peruerfus: 8c cum Re¬ omnis $ illufor, [$ cum Sim* ’lPiis,bene.
dis fecretum Eius. p l i c/bvs /jTfermocmatio eius.

lUufor~\ Peruerfus corde & bilinguis, declinans aD e o, deferens Ti¬

morem D e 1. Propterea quidam verterunr,abominatur I e h o v a h de-
iertorc, hoc eft, qui abaltitudineDiuinarucontemplationu adionumq;
auerfus, vergit ad decliua mundi huius immundi, quantumuis eum Spi
ritus Sapientiae bonus erexerit in altum. CUmfmplidbus]
Cum rectis, integris , incontaminatis, probis, nihil fimulati aut diflimu
 96 INTERPRETATIONES
lati habentibus, cum his, inquit Sapiens, Theo-Sophice loquitur Ieho-
v a h, V e R b o fuo Biblice, Macro & Micro-Cofmice Diuinitus feripto,
vfquein Oratorio & Laboratorio,Cabaliftice, Phyfico Magice &: Phyll¬
eo Chemice reuelat atqae communicat myfteria & fecreta fua. Hinc Phi
lolbphusrSi De v s reperiret cor fidele >vtiquereuelaret ei veritatem le
cretorum Tuorum.Teli* cui lic Ie h o v a HaConfiliis. Confule quartam
Amphitheatri huius figuram. Sermocinatio eius J O mirabilem Dei mi¬
rabilis fermocinationem ! vox De i in omnibus,per Omnia, de Omni¬
bus, ad Omnes. Loquitur D e v s nobifeum femper & vbique. Placuit
Deo Biblice,Macro5rMicro-Cofmicefari: incumbit nobis, ad imagi¬
nem &fimilitudinem D e r formatis,I ehovam (nefurdocanatjin S*Sa
Scriptura. Natpra, &Nob;fmetiplIsaudire,viderc, obferuarelonantem,
tonantem, loquentem& relpondentem, vteft figura Amphitheatrihu-
ius quarra ordine annotatum. VidevcrlT. 55,57. &34Z.

198 VerfH.
Ipse ^deludet illufo- ‘Trofefto illufbribus Ipse
res, & s^-Tmanfuetis dabit illudity & humilibus 'dat gra¬
gratiam. tiam.

DeluAet iHufores] Certe fanniones ipfe ridiculos reddit Lege talionis par
pari eis referens.Dirident ifti S a p i e n t iam ; deridentur viciflim ab
Ea. LexIixcSapient ia incarnata; «equiftima: Eadem menfura,
quamenfurabitis, metientur vobis. Cum fandisfanduseft I e h o v a h,
& cum viro immaculato irfhocens5curo:eledo,eledus; cum peruerfo, per-
uerfus,vt eft Pfal. 18,25. UWanfitetis]¥i\im\\ib\xs: hos enim exaltat; fuper-
bosdeponit. Humilitas fine manfuetudo, & fui in Timore De 1 (coram
D e o) abiedio, eft fui, cum frudibus S a p i e n t i a in D e o Horiola
inuentio, exaltatio & fublimatio.Nam humiles corde De v s exaltat fub-
limelque reddit. Yideverf 202.

*
Abominabile I e h o v je <'Abominabile 'Domino
funtperuerfi corde: &perfe- 1$corprauum, & Voluntas eius
£ti via beneplacitam eius. m iis qui {Jjimphciter ambulat.

Corprauum] Hoc eft, ftultus, vt vcrlf 51,201.&205. Simpliciter ambu¬

lant] Immaculate, innocenter, in integritate, probitate, incorrupte, non
vitiose; fcdiuxtabeneplacitum Do mini.Sahentia incarnataiu-
duti, Archetypum.adeuiusimaginem&fimilitudinem formari,imitan¬
tes. De quibus Pfalmus 147,11. Beneplacitum i/DoMino Juper timentes
ettm,&ineisqutjpenntfupcr mifericordiaeim. His bonum velle, noire,efle
& pofte, in omnibus adionibus fuis inlpiratur a I ehotah; non pel¬
le dualiratistcdis. Simpliciter igiturambula tu qui Oras, quiq; Laboras.

C>ai peraerfi cordis 1 I Teruerfus corde non irne-

cft, non inueniet Bonvm,] | nit bonum: & epui vertitur m
 GRADVS Q^VINTL 5,7

& qui vertit linguam, inci-1

detin malum. 1 linguafua, cadet in malum.

peruerf cordis esi] Peruerfo cordi coniunda cft quoque peruerfa lin¬
gua, qu se cordis thefaurum aperit, & exitii foueam libi parat. Lingua enim
peruerfi, patratrix eft proprii exitii, ita perit impftis lingua fua. Et hinc e
mdiciilli peruerfi,de quibus natum prouerbiumjbicgdtljrfcn/ t>tc VCrfCtfftl/
h. e. qui meretricem illam fatuam, ftolidam, de qua fupranobis fermo fu-
ic, deperdite amauerunt, & ceu idolum etiamnum adorant. Qui vero Re
dii funt corde & Simplices, hi Sponiamfibiafliimunt Sapientia mDi-
uinam, Arcanam, Throni Dei alliftricem, Myfteriorum D e i, SS* Scri¬
pturas, Naturi, & Artis Omnivm veram fidem que Dodlricem, & ita
hauriunt Bona ac Dona SapiIn ti a Mtcttix. Vide verll. 187,254.

Prou.lS I
ioo Melior eft pauper Vetf.6. |' 'Traflantior ejlpauper, qui
ambulas in (implicitate fua, ambulat m perfectione fua ,
0? quam diuesin prauis iti¬ quam peruerfks 'viis, tpfe
neribus fuis. diues.

Cftteliorefipauper, &c.]Pauper adhxretfoli Deo&Sapienti^jIi

delimplici, & inlimphcitate fua fapientilfime ambulat, quia Deo pia
cet: placere autem Deo, fumma eft iehcitas,Severas diuitise. Contentum
elTe fua lortc, habere mentem alienam ab auaritia, a fuperbia, a vanis ho¬
noribus, a voluptatibus: in fimplicitate&integrirateambulare, magna
fapientise pars. Jpujim drues, &c.] Mundus immundus auarus eft terre¬
narum opum, quse funt irritamenta malorum, corruptelas animorum, fol¬
les arrogantias, & vanaeglorise, puluillivoluptatum, Se tandem, primii
loco dn exitium aeternum prascipitant omnes,qui adhasretit illis.

Prou. 17 Jguid prode(l fffluito ha¬ ioi O diuitem

zai Vt quid eft pretium in verC 16. ftultum.'
manu ftuiti, vc emat S a pi¬ bere diuitiasff cum S a p 1 £ sr-
ent i a m & cornon eft ei. tiam emere non poffit ?

Stu/tOj&cc.j Stultum voc^t hoc loco Sapiens non tantum vacuum timo
re Dei, vtverf 20 y. Verum etiam fuperbum, arrogantem, Sefinecaufa
iracundum, Qjtneti ftarrfdpffgm figcttjimtigen / vmi> tm60gen
poltcrtr / quantumuis etiam opibus valentem , ifl Doclj CUI WlD
wmn cr nocfj fo mdj\mt>|ocbnon jetncsgldcfjcn qcadjtct n>erc. Paulus inquit
Ga!. 6,$. St quis exiflimat, fe aliquid ejje, cum nihil jit, tpfefefeducit. Hoc faciunt
fulti.i (inquit Cato) quos gloria vexat inanis. Prseterea qu i cogitat malum fa
cere,ftultus vocabitur, Prou. 24,8. Vt & reuera ftuiti funt, in con/pedtu
D ei, impii irriiores, quibus nec D e v s ipfb, nec Legis Diuina?, nec
VirbiD e i(fcripti&incarnatOmyftetia,necNaturasifecrera;verecor
di funt. Ifti, quantumuis eminentes aut Nobiles exiftanr coram mundo
immundo, in iudicii tamen die non confiftent, fed(qUiaftulti)ignomima
afficientuTseterna.Videverf.205.Cum Sapiuntiamtmert,-&e.]S-a-

1 _ N
 9* INTERPRETATIONES

v i e n t i a nonvenditurpccuniajnechaereditaretranfitadliberos.-pre-
cibus ex roto corde ad I e h o v a m fufis oportet nos eam a Benignitate
Benigni (Benigne vt mittat) petcreac impetrare. Symma: In Spiritu &
VcritateproEacft Orandum: proq>thcfaurisIpfiusfeliciterconfequen-
dis, fapienter Laborandum. Oratoriym igitur &r Lab ok ato-
ri y m, iuxta Leges atque Dodrinam Amphitheatri huius, fapienter in¬
gredienda. Vide verfiSj.Notar-ftultus hoc loco poteft etiam intelligi pro¬
phane dodus : Er diuititE, ingenii dotes, fine Timore D E i: @pr acty
gefc^rccr 'RaniQin tt«rrsfcfj<r ©pracljgdcbmr/ literatus ftuitus , non do¬
dus.

Prou.ij.
iot M O R. D O M IN i Di- I Timor Iehova3 eru¬
VerCjj.
fciplina S a p i e n t ia : & ditio Sapientia: O* an¬
gloria procedit £TH vmi- te gloriam humilitas.
LITAS.

Timor Do m i n i, Scc. ] Vt ver fi ij^, zi o. Humilitas.] Animi. Manfue-

rndo, qua: lenitas & facilitas morum: quemadmodum fiiperbia cafum.
Contritionem praecedit fuperbia, Prou. 16,18. Hinc in Cantico Beata vir
go: Dominv s difperfit fuperbos, mente cordis fui. Dcpofuit potentes
de fede, & exaltauit humiles. Luc. 1. verfi 5 1. & 51.

Qimm venit fuperbia, ve- ffVbi fuerit fuperbia, ibi

nit & ignominia: & cum fuerit contumelia: vbi au-
humilibus Sapientia. tem ejl Humilitas 3 ibiti S a-
Prou.x^.verfi;. Abominatio I H- PIENTIA Prou.i6.verff.JfAb-

h o v a eft omnis elatus cor- ommatio enim Domini ejl

^c' omnis arrogans.

Vbifuerit fuperbia, &c.]Iihovah abominatur fuperbos; laperbi c-

nimrefiftuntmaieftati Diuinae; ideo De v s fiupcrbisquoquerefiftit, 1.
Pet. 5, j. Quia humiles tantum pendencaGratiaDiuina.-ideohumilibus
D e v s dat gratiam. Superbi quia affedant folium Dei, ideo D e v s pu-
nic eos aut errore confiliorum, aut infelicita»; euentuum, ita vt omnia
confilia eorum & euentus conuertantur in ipforum ignominiam, confu-
fionem& ruinam: cconcra vero humiles ornat Luce, & Dono Spiritus
Intelligencia:, confilii,fortitudinis, roboris, cognitionis, qua: donafunt
fontes felicium fuccefTuum in gubernatione &adionibus humanis. Abo-
mmatio Domini, &c.] Vult D e v s vt nofcamus & confiteamur ore S:
corde, efle De 1 Bona& Dona, quibus fruimur in vita omni: necquic-
quam adferibamus prudentia aut viribus noftris. 2{on nobis Domine, non
nobu-fedNommi tuo d*gloriam. Pfalm.ny, 1. CMdior ejl patiens arrogante. Ec-
 GRADVS QJINTI.

^*In corde Prudentis I Vcrt 33 I*’™?-'4 cor^e inteU%entls requie-

requiefcit Sapientia: I fcit 5ip/int ia: atin medio
& indo&os quofque eru¬ j [luitor um ‘pfi cognofcitur.
diet.

Ineorde.] Animo: quia^rt^^srvclSanduarium S a p ie n t ia ; Mi-

neru& templum MicroCofmicon. IcaProu. ij.vevC 24. Sapiensmquit:
In facie prudentis Lucet Sapientia. Et, Ecclef 8. verf 1. Sapientia hominis lucet
in vultus eius: videlicet phyfiognomonice, metapoicopice,.

Qui cum Tapientibus

graditur, (apiens erit: a-^
micus ftultorum limiiis effi-
, ,
Jgfltigraditur cum fapienti-
bus fdptens erit: fed qui efl a-
micu-s[Luitis conteretur.

uicumfapientibus, &c.] Hoceft,cum iis, quifcquunturdo&rinam Li¬

brorum Natura:, & SS* Scripturae, confciencia:queteitimonium propria :
qui hoc facit, is fideliter Orando, fapicnterq; Laborando, reda & certi f-
fimaviaafcendicadfummam Diurnarum atquehumanarum rerum fcien-
tiam vereque fapit. Ad leges &teftimonia horum, Omnia .-fine quibus
erubeicimus loqui Veritatis ftudiofi. Qu.od fi animus tuus, 6 fili,
S ap ie n t ia Sterna; radio, ficCabalice fuerit illuminatus ;(eft enim,
fecundum Mercurium Trifmegiftum, D e v s ipse noftra: oculus Men¬
tis , fine cuius lumine (dico) manet coeca tam in Phyficis quam hyperphy-
ficis atque Diuinis j nec vnquam videbimus fiue SS* Scriptura:, fiue Natu¬
rae Noftrique ipfius cognitionis lumen(tunc fiuius tam ineffabilis luminis
duftu.per omnes errorum tenebras fecure ambulabis: tunc citra talionem
libere omniadifciplinarum genera, bona & mala (Tuomodo) ftudljuose
penetrare poteris: tunc Vlyffis inflar (H. C. Agrippa: vtar verbis, quem,
ex feriptis fuis genuinis, noui bonum & Euangehftam philoibphicum,
quia verba pra:fupponunt mentem Theo-Sophicam, non nigromanti-
cam) fi Cyclopum fpecus ingrediamini, &adinferos defeenderitis, re¬
migrabitis iltafi: fi ad Lotophagos, ad Syrtes accefieritis, regrediemini fe-
curi: fi Circes poculum biberitis, non permutabimini: fi Scyllam prae
ternauigaueritis,non periclitabimini: fi Sirenesaudieritisjnonobdormie-
tis , fed critis de omnibus iudfcantes j vt ait Apoftolus j &c a nullo iudicati.
i^fmicusftultorum.] Exomniorrtnium vitiorum genere contra&acolluui-
es,a Sapiente noftro & Stoicis,grauiflimis affertoiibus virtutis, ftultitia
vocatur • in factis literis Malitia Stultitia dicitur: itidem, vtommbtis fu¬
is numeris abfoluta Probitas, vtrifque Sapientia nomin^pir. Stulto¬
rum, id eft, viti olo tum aut malorum (vteflverf io!. quorum, proh dolor,
pleni ftarus, fcientta & artes fere omnes) cohfortia fuge: nullum enim
venenum, nullapeftisperinde nocet, a^queiftiufniodiftuJtorum diabo¬
licorum familiaritas. In Cabata & Magia: ftudio, nigromanticos, (tan-
quam Diabolutn ipfum, cuius ifti organa) deuita ; in Alchemta, Sophifti-

N i
 ,oo " INTERPRETATIONES_

ce & differentes elaborantes: quiaftultifunt.Noli dicere eis,auej nedum

familiares fint tibi. Contrahit peftem vicinus a vrcino.
FideDz o fidus, mortalifidito caute-,
FJ belle ante vide,dignus an ille fides.
Nam fidere multum,& vidifle parum, maxima damna parat, linquit
Iuuenalis, confpecla huorem ducit ab vua. Magna vis confuetudinis aur eon-
uerfationum in partem vtramque. Cum paucis iisque bonis ambulan¬
dum. Talis vnusquifqueeft, qualium conuerfationedeledatur. Nam no-
fcitur ex comite, qui non cognofdtttr exfe-J. Socius focii vmbra. Malitiam
autem (Sapient. 7. verf.30.) vincitS a pientia: in Sapient i a igi¬
tur De i, caro fa£ta,de malitia triumphum referre queamus,fi modo in
ea fapuerimus, in qua & vincemus. V n v s igitur efto tecum, at non fo-
lusjquia in V n o: Triunus inTR.iv no. Dicit Sapient i a incar¬
nata, vbifiint duo vel tres congregati in nomine meo, ego svm in me¬
dio illorum. Mas & fcemina,Dv o : Corpus, Spiritus A Anima, T R e s
cffcntix diftindla:, in perfona TheoSophia; ftudiofi vna congregata in
nomine Ihsvh Christi crucifixi. Sapientia Patris incarna¬
ta, v n v M funt: in medio huius horum Q^, ierat, q^v i e s t , QX 1
erit,DevS; Dei Sap ien/tia; Spiritvs Sapientia
D 1 v 1 N M. Tunc re£tius&verius (quam Scipio) dices, nunquam te
minus otiofum.quam cum otiofus: nec minus folum,quam cumfolus.
Et: Otiofum, te plura facere. 6 otium beatum, haudquaquam ignauum I
quod mundus non capit immundus. Hoc otio fruiturfolus amicus Dei,
non ftultorum,qui mundane & prophane fapientes. Ha:c non capiet ho¬
mo perfri&ie frontis.

ProH.ij
Etiam abfque Scientia, Vcrfi.
[f Vbt non eft S c i e n-
defiderium non eft bo¬ t i a anima, non eft b o-
num. N V M.

Vbinoneft\S cientia,&c. ] Vbi non funtmoderaraconfilia,ibicau-

fa male agendo corrumpitur. Docet igitur Sapientia amatorem & cul¬
torem fui fidelem, omnia confiderate, prudenter, pie & moderate agere,
& finem femper reipicere. Econtra: Vulgus Sapientiae expers, ruit in ne¬
gotia, fine omni timore Dei.Deo non confulto, & rapiuntur ftulti
ftultis confiliis,tanquam a torrente & rapido flumine.Feftinatio enim im-
prouida eft & caeca, quam male regit & ad peflimum exitum deducit D e i
obliuio.

Sap.rf.
Malitiosi
207 Neque vero cum eo qui VerC ij.
Diecque {etiam) cum inuidia 107
inuidus.
Sophi* Di- inuidiacontabefcit,iterha- tabefeente iter habebo ( inquit
uin* non
particeps. bebo : quoniam huiufmo- Sapiens:) quoniam talis homo
di non erit Sapientias parti¬ non eft particeps Sapien¬
ceps. tia.

Tdique
 GRADVS Q V I N*T I. ioi
X[eque cum inutdta tabefient e, &c.] Non communicabo; nihil commune
habebo; non verfabor cum inuido. Nam mos Philofophorum eft, non in-
uidere. Ideo apertas efle debere Mufarum ianuas, voluit pia vetuftas. Non
tamen fine difcrimine omnibus: At quibus? Solis Do&rinx & Difcipli-
ns filiis. D e i enim Dona candide ac liberaliter, non nifi candidis ac libe¬
ralibus ingeniis (ne margaritas proliciantur porcis diabolo obfcffis, verf.
344.) funt communicanda. Rede dodiflimus Zwingerus in tabulis Hip-
pocraticis, pag. 37. Vetus hasc artium, inquit, fuit maieftas, vt non nifi ini¬
tiatis communicarentur, vel viua voce, quosdixere, vndeCaba
la Hebraeorum nomen habet; velfcripto, fedeoobfcuro,quoprofanum
vulgus arceretur, &fol»s inrelligenribus (verf. 4 3.) arcanum communi¬
caretur. Ipfa nimirum proftitutio Artibus & audoritatem, & propter
contemptum efficaciam quoque fuffurari videtur. Flagris perinde digni
funt, qui artium arcana exteris temere patefaciunt: vtt propter inuidiam
merito reprehendendi, qui ne initiatis quidem communicare volunt.
Hascille. Adhuncfenfum prudenter interpretanda funt verba Sapientis
noftri citata, & ea, quar.verf 147. Obiicies fortaffis, nafute, inuidiam Phy-
fico Chemicc Philofophantium, fuperfummoin Natura & Arte Bono.
Audi Rofinum Philofophum: D e i iudicium eft, hanc rem fcicntibus in¬
uidiam inucnire, non propter mundi auaridam, fcd ne mali percipientes
hoc j ad prophana agenda fiant promptiores, &de eorum peccatis red¬
dituri fint Philofophirationes; En,habes quoque verbis Zwingeri iam
citatis, refponfum latis honeftum, fufficiens, iuftum & ttquum.

Prouio zo8
108 Deriforcm efficit vinum, VctCi.
{f Luxar io/a res eft V 1-
tumultuante efficit Sechar: n v m. , & tumultaoft ebrie¬
& omnis qui fe obledtat in tas : quicunque his delectatur,
ea,noneritfapiens. non eritfajnens:

Luxuriofarts eft V1 N v M,&e.] Heraclitus dixit:ftultitiam celaredifficile

eftin vino vero impojftbile. Cato: Fno excepto, nemo vnquam ad euertendam
Rempub. fobrius accejftt. Plato: In vita parum fobria Sapiens nemo efficitur vn¬
quam, moderatus vero multi mtnus. Seneca: Confuetudine infania durata "Vitia
vino concepta, etiam fincvino valent. Sapientia igitur haurienda non cftex
poculis. Expoculo vero Iofephi Patriarcha;, Gen. 44. verf. 5. argenteo,
inquo prophetabat^: vaticinabatur de futuris, vt bibere tibi liceat, per
optabis. Sane, fummo artificio Diuino Magico, ex Eledro philofophi-
co, Aftronomice conflatum fuific hoc poculum, quis ibit inficias ?Extant
qua: Aureolus ab Hohenheim Myfteriarcha, de Eledro illo pofteritari re¬
liquit. Tale poculum propinat Sapientia in Cantico cap. 8,1. fuis amato¬
ribus , & inebriat eos Nedare Cadeftf Influentis illas Cadeftes, & thefau
rifyderei, qui funt cuftodes omnis naturalis Sapientia;, libenti/fime in¬
fluunt & dimittunt fcfcinanimasfobrias, fapientia; fitientes. fOic
(en vnt> aber feffet Dfr §tmmc( vtiflcw vnfcZdfptf bhifoti.
 ioz INTERPRETATIONES

209 CorSapicntis quaerit D o- Prou.if.

Verfi4
I (or intelhgens quxrit Sci- 109
ctrinam:&os ft ultorum \entiam:& osfinitorum pa¬
pafeitur imperitia. rceturfiultitia.

, Paji'tur imperitia] Vere Ethnicus; Homine imperito nujquam quicquam in-

iufiiui, (£*r Mctfit ctit flati i nnc er gercae&fen ifl.

Timor .110 Timor D omini prin¬ Verty. Timor J e h 0 v m prin- zio

Domini
Ecc1.i,i& cipium Sapientia: Sa¬ cipium Scientia; Sa fi¬
Pfal.uo. pientiam atqj-Doc tri¬ ent ia m & Eruditionem
nam ^ftulti defpiciunt. flulti dejjnciunt.

Timor Domini j Non eft hic is T i M or , quo nocentes cruciatum

formidant, Theologis didlus servilis, qui furor & nocentis confci-
encix vermis, rodens quotidie,atque vrens malam mentem ,animumve
mali libiconfcium: feddiuinus & tolutaris a D e oipfo proueniens.didtus
filialis, fuperior & excellentior amore,vt loquar cum Cababftis. Sic
quoque verlT. m. & Z3z. Stulti dejpiciunt] Stulti igitur funt,qui delpi-
ciunt Amphithbatrvm hoc noftrum; ratio eft, quod ex fontibus
Sapientia (res ipfa loquitur) Doctrina Eius emanauit.

111 T IMOR IeHOVAE velut Prou.14 T1 morDo mi ni&fons 211

Vcrfi7.
velut vena vit£, vt recedatur rvit<zi <~vt declinet d ruina mor¬
a kqueis mortis. tis.

Fons vit*] Quemadmodum inoboedientia & conterritus D e r.amor

proprius & fuperbia,initium & fons eft mortis,omniumque calamitatum,
&vere ruina & laqueus mortis atque in ferni: ita Timor I e h o v A,con-
iun&uscum fide & amore diuino, qui dicitur filialis, vere eft fons & vena
virx; propterea quod Spiritus fan&us.Spirirus eft Timoris D e i, hoc eft,
authorTimorisDEi,inquofandoTimore,DE V s fingularemfuam ev-
SiKctM) & beneplacitum habet, ita vt dele&etur illo, tanquam pater filio v-
nico: reueletque ipfi arcana Sapientis: requiefccnte fuper ipfo Spiritu
Scientiae, Intelligentiar& Cognitionis.

111 Prou. 9.
Pri ncipium Sapientia, VcrCio. ‘Trincipivm Sa- 111
Timor Iehova;: & fcien- pientia Timor T> 0-
tia San&orum, intelligen- mini- fcientia. Sanfforum
tia. Prvde NTI A.

Principivm S a P.] Videverfi' zio. & ili- Iob.i8, z8. Ecce T i-

morDomini ipfa eft Sapientia,& recedere a malo, Intel-
licentia. Timor D e i filialis ipfiftimus eft A m or: Timere D e v m
amare eft. O ffu<5buofiflimam Artem amandi hanc! quam fideliter
i
docet
 GRADVS QVINTI.

elocet Amphitheatrum hoc noftrum. D i v i n a hxc; mundana, illa Oui-

diana immunda;

iij ^ Non (igitur)£muletur Ver Ciy. * 5^ amuletur cor tuum pec¬ 11}
cor tuum peccatores, (cd in catores 3 imo potius m Timo¬
TimoreDomini efto re Ieh ova efto tota die.
tota die.

Nonamnletur, &c.] Ka^^A/a&ftuIta imitatio morum prophanorum,

fcurrihum, voluptatum, libidinum, delitiarum, fuperbiz, ambitionis, lu¬
xus,, vfurarum,iracundia:, dominationis, &c. multisattraxitextremum
exitium. Noli transformari in eiufmodi mundanam laruam, fed indue
Iefum Chri/tum, & transformare in ip/ius imaginem. Tota die1 Tota vi¬
ta: omnibus diebus vita; tua:: &Tvn c (non prius) S a p i e n t'ije defu-
per rorantem mannam, (vt eft fecunda huius Amphitheatri figura) fu-
percadeftifque ne&aream &aqu* (mentis vellere) & ignis (cordisardo-
re)pluuiam concipies, guftabifque Anima:, fitietttis veritatem, lingua,
quam fuauis&iucundus fit D o m i n v s : enfque totus (Corpore, Spiri¬
tu, & Anima) tanquam lignum, quod plantatum eft fecus decurfusaqua¬
rum , quod fructum fuum dat in tempore fuo, cuius folium non defluit; &
Omnia quxeunque facies (orabit enim &c Laborabitis h ovjeSapi.
entia tecum, verf 261.) profperabuntur. (&ficperuenies quoque ad
Lapidem Philofophorum) Pfal. i, j. Experieris quoque veriffimum efle,
quod Pietas ad omnia fit vtilis. i. Tim. 4,8.

114 Quia rcUcra eft merces: VcrCi*.

•Quia habe bis Jftem in no- ±14

detur*
fpes tua non fucci- uijftmo , praftolatio tua non
auferetur.

habebit in nOHiff] Quia habitas iri adiutorio altiflvmi, & in prote&ione

D e 1 C*li commoraris. Dicis D o m i n o , fufeeptor meus es tu, (afylum
meum) St refugium meum, D e v s meus, fperaboin eum. Vide pfal. $i.
totum. Pfalmus hic quemadmodum alii pcfcnitentiales; Benediftorii\
Maledi<ftoriij Libcratorii; Vindidorii,&c. ita,hic,dico, Antidotarius
&defenforius contra aduerfitates omnes. Obferuarunt hoc Hebrari; pro-
bauerunt Chriftiani; experieris tu ipfe, fi Pfahnos DaUidis, fingulisdie-
bus, Dauidice oraueris. At magnum & rarum, Dauidice orare/ Non in-
telliguntmfiin fchola crucis ac tribulationum probe exercitati: hisfolis
Ps alterivm eft promptuarium precationum inftru&iflxmum, Ca-
tholicon. Laus D e o , quod aliquantulum didicerim. De hoc fecreto,
loco commodiore, plura. Spes tua nonficcidetu f Nondecipietre Sa p i-
e n t i a j caret enim omni fraude: fedveriffimos, dulciflimps, aternos
frudrus ab illa percipies. E conuerfo, mundana fapientia, quiaeft fraudi-
busjerroribus & incertitudinibus plena; nullum falutarem frudum poft fe
relinquit; fedmiferiam, dolores animi, etrores, cruciatus,defperationem
& mortem.
 INTERPRETATION ES

Sentite (o mortales) ^
cie Sapi.
VerCi.
Sentite(® homines)deD o MI-
Do mi no in bonitate & 3
n o m bonitate atque in/im¬
m (implicitate cordis qua:- plicitate cordis eum quante:
rite illum.

De D o m iNf o ] Et de Operibus, Bonis ac Donis eius, iuxta volunta¬

tem veritatis fuann SS.» Scriptura, Libro Naturae, teftimomifque confci-
entiarum veflrarum. InfmpInitate] In fimplicitatecolumba:, hocefi:, in
integritate, imitando Archetypum: nonin allntiaaut calliditate diabo¬
lici lerpentis. SimplicitasSanda Veritatis Sapientia vEtdrnaeami
ca. Nunquam fimula, nec malatemalum effecogant. Sis Bonus,auxilio
Optimi, in te.-etiamfi omnia mala circumcirca te. Efto prudens, ne fal
laris, & fimplex, ne tallas, Macth.io, 16. Confiltum malum conjultort pe/fi-

Deut-4,19, 2U>
i.Paral. iy, Quoniam inuenitur ab 1 Verfl- ( Quoniam inuenitur ab iis
Quomodo his qui noritcntant il- I qui non tentant eum , & tM*
B&vsqux-
rencius, &
aquibus
lum: apparet autem iis, 1 | patefit 3 qui ei non di/fidunt.
irmeniatui.
s£f*qui fidem habent in illu. |

Qui non tentant illum] Haud fruftra monet Lex Diuina: Nontentabis D o-
minvm Devm tuum, Deut. 6,16. Mattii. 4,7. Luc. 4, iz. Nonpotefl
ferre iocum I e h o v a h, qui Zelotes. Huc refer canonem decimum,
partis Amphitheatri huius quarta?, in Mageiaz reformatione inftauratoria.
acrenouatoria; &cqntra, Nigromantiae extirparioneeradicatoria. Vbi
dePi.oPosiT ione agitur, Tunc me intelliges. Videverffi i4z,zi/.&zjt.
Nontentat Devm qiiiTheo Sophiceeonfulitjfed qui temere, iocose
arroganter. Apparet autem] ’Ep.<p«K*£e7Kf, patefit: quod verbum cognitionem
fignificat, qua D e v s piis fe patefacit ac declarat, aut cognofcendum ex
hibet, quocunqj id fiat modo, mediate, vel immediate,Macro vel Micro-
Cofmice. Sic Sapientia aeterna, manifeftata in carne, I h s v h
C H k 1 s T v s , apud Iohan. 14, zi.dicit, tpapccnarca 'iii&vTov,manifeJlaboac
declarabo mcipfum. Vide verffi 142. & 19 j. Eftoqueintelligens. Quifidemha-
benti&cc.] Docet Sapiens, 7^)« War, incredulitatem, impedimento effe,
quo minus eognofcatur-veritas, & D e i Donanancifcamur. Increduli
tas (experientia edo&us conftanter affirmo) eflquafifmiftramanus , qua
Dei Dona, qua: fpontefua nobis benigne offert, peruerse excutimus.
Quemadmodum enim ianua miraculorum, impetrandique a D o mino
Bona & Dona mirabilia manus, eft Fides; ita diffidentia fiue incredulitas,
miraculorum amiffioauc expuIfio,acadmagna & mirabiliaal E h o v a h
impetranda, & pernos (eftenimThco-Sophus Deoid,quod homini
fua manus) perpetranda, impedimentum. Rede igiturvirnunquamfatis
laudatus Capniolib. de verbo miri fico z. cap. 6. Foedus cum homine, inquit,
D E v s percutit, non quocunque,fed cum eo, qui Sanctimonia, Pietate, Religione,

potijfimum
 GRADVS QVINTI. IOy

pvtiffimumverb credyiitatis fiducia clarefcat. Et alius dc v N i o ne

cumDEo mentali: NonD e v s hanc nobis,eriminanoftra negant. Cri¬
men inter ca:tera,non infimum, incredulitas. Vt iuftus viuitfuafide5 ita
videns videt fide. Nefcit fidentem defcruifle D e v s,canit poeta Chri-
ftianus.Morienus Philofophus: Omnis qui timuerit, tn ventat e non e fi perfe-
ftui •; Et maximoperd Sapientem aliquid timere non decet. Nam fi timue¬
rit, citodefperabit. Quod fi defperauerit.eius animus vacillabit,nec vlla-
tenus fax intentionis confequetur effe&um. Vide verfi 167. Hic mentem
exerce. Clamemus igitur cum Chrifti dilcipulis, omnes: Domin e ,4«-
genobisYi d e m. Fidas,vrvideas. Satdixi.

217 Peruerfe enim cogi¬ VctCf. (fogitationes namque per- 217

tationes feparant a D e 0: uerfe feparant **!) e 0 3}f e-
probata autem virtus corri¬ mfque potentia dumtentatur3
pit infipientes. tnfpient es arguit.

Verner fit cogitationesfepa ranty8cc.J Ce fla D E v s UPlcnseH-, cafta vult mentem

(Corpore, Spiritu, Anima)'iw<m,quxri,inueniri ae retineri. Nonpote-
ftis,dicitPaulus,fimuleflemembrafcorti&Spiritus fandi. Ora De y m,
vt,fua gratia, cum odio vitiorum, amor in te oriatur ac confirmetur vir¬
tutum : hoc eft, Timor Dii. Eittfque potentia, &c. ] D e i videlicet;
cuius Potentia fine maximo periculo Corporis, Spiritus & Aninue,ten-
tari non poteft. Sunt autem h.xc duo vitia(& fignatura^quafi indican¬
tes) infidelium; Vnum diffidentia:, alterum audacia: ac temeritatis in
D e v M,fictentandoeum. Hincdiicito,lEHovAMnetentesqua:ftio-
nibusfriuolis; petitionibus fuperbiSjtibiautproximo nocentibus,&c. Vi¬
de verf 216.

Verf 4.
Zl8 Quoniam in animam Quoniam ff in maleuo- 218
malitiofam non introibit lam animam non introibit S a -
Sapientia, nec in corpore pient ia: nec habitat in
peccatisobnoxio habitabit. corpore Jff fubditopeccatis.

In maleuoUm animam non, &c. ] Ratio eft, q«od diffimilium nullafit V-

n 1 0. Quid coiiueniret Luci cum tenebris: beneuolo cum maleuolo;
veritati eum mendacio; bono cum malo ? Non fit ad Monadis fimplicita-
tem redudio,nifi reiiciatur Biiiarius: non cum Ie h 0 vah vnio,mfi
prius a Teipfo deuiatio', & tui abnegatio. Diuerte a malo & fac bonum,
Pfal. $4, verf iy. Difcede a temetipio deformato, &, luxta Leges atque
Dodrinam Amphitheatri huius, reformare ad Exemplar Archetypi;
patienter lequere, &Theofophice imitareS a p i e n t i a» m incarna¬
tam; tunc habitabit in te Spiritus Sapientia Hhochmahel r Tunc
I e h 0 v a h Pater: Ihsvh Christvs crucifixus, Frater; S p 1
ritvs sanctvs Amicus, introibit in te , habitabit atque fede-
bit, Re x, in palatio aut throno fiuoMicroCofinico, timetip s o,tri-

O
 IO£_INTE RPRETATIONES
uno,renato, vere catholico, vc eft figura Amphitheatri huius fecunda.
Lotione pcenitentiali, Efaise i,i<£ in melius tranfinutatus, coniungeris at¬
que vnieris Deo: radio Solis fupercadeftis illuminaberis. VidebiSque,
mundus corde, D e v m in te, & te in D e o ; o m n x a in o m n i. Terre¬
na patitur, terrenus: mundana,a Principe mundi immundi, mundanus:
Spiritualia, a Spiritibus bonis, fub modo delegata a D E o adminiftratio-
nis, Macro & MicroCofmicc, Spiritualis: Diuina, a D e o ipfo, Diuinus.
Qui minus purus eft, quomodo audet ille purum attingere ? De Spiritua¬
libus atque Diurnis, tu terrene &cmundane,cenfere abftine. Iudicas de
iis, quorum dulcedinem nunquamguftafti, vtexeus de coloribus. Vide
verfl.4<?k&i57. Cenfuifti me librum hunc mundanum immundum ■,
V ide ne nimis mundane. Quarre verfi 46. Subdito peccatis"]^ Neigiturpec
ces, 6 fili Sapientia, nam D £ v s ipfe videt (in omni enim loco Ocu¬
li Domini contemplanrurBonos&: malos, Proucrb.ifjj.) cur non vi¬
deret ? qui finxit oculum: cur non audiret ? qui plantauit aurem, Pfal. 94,
verfi^. Angeluscuftos tuuSjPfal.^i.vcrfin. D e i minifter,Pfal.io4.verf.4.
adftat: Conficientia (mille teftes ) reclamat: diabolus ( hoftis generis hu¬
mani acerrimus Jaccufat. Proponito tibi, quado, mi frater, qui ad pecca¬
tum fiollicitaris, ante oculos Angelum tui cuftodem, omnium,qua: vel fa¬
cis vel cogitas, afliduum fpedatorem ac teftem D e v m infpedorem,cu¬
ius oculis omnia patent, qui fedet fiupra caelos, & intuetur abyfTos: Et rem
adeo foedam,vt homuncione teftc palam facere pudeat,non vereberis co¬
ram Angelo tibi proximo,D e o,totoque cxlitum Choro ipedante & exe-
crante facere ?Phy quo laberis ?

Prou. 1.
Imo, fiadintelligentfam Vcrfj. Si enim S api enti au n $
clamaueris, & intclligentia; if inuocaueris3& incltnaueris
dederis vocem tuam: cor tuum ‘Trvdent ije3
lmocttucris] Vt pium eft Mifeticordiam implorare Diuinam, auxilium¬
que Omnipotentiae D E 1: ficipfiflima Chriftianitas,pro Sapientia
TheoSophicd impetranda, inuocare Sapientiam I e h o v a
(Hhochmahel) ipfam,in vltinao fcculo incarnatam: quam Sapiens
nofterinuocauitincarnandam. r

Si quasfieris eamtaquam VerC4.

no If Si quafteris Eam quaft
argentum , & ficut thefau- pecuntam3d Jf ficut thefauros
ros ferutatus fueris eam : effoderis illam:

Stifu/tjieru] Si Sapient ia Chriftiane poftpofueris mundi immun¬

di vanitates, quantumuis etiam fplendidas atque pecuniofias, & quaefieris
Sapie NrT 1 a m. At,dices, Vbi,quibus Auxiliis, Cur,Quomodo,
Quando .-'Audi.-pulfato fores Sophia fupercaeleftis, verf. 48. annora-
& Laboratorio, iuxta Leges aeque Dodrinam Amphi¬
theatri huius, & cam, Deo annuente, inucnies. Sicutthefauros,tec.] E

terra
 GRAD VS QVINTI.
terra Mundana, montiumque faxoforum profunditatibus effodiuntur
opes, irritamenta bonorum. Sapienti! terra ed L i b e r triunus,
Catholicus i puta, SS.* Scriptvr^ atque N a t v r. .*, & M e n-
t i s nodras Diuinitus illuminat#: huius ditiffim# venas, fecundum Le¬
ges atque Dotfrinam Amphitheatri pradentis, rimare, Sapientiam,
I e h o v a h largiente, inuenies: hanc inde, licut thefaurum,Chriftiano-
Cabalidice, Diuino-Magice, & Phyfico-Chemice,effode,inque pedo
ris (crinio prudenter reconde:aufim tibi polliceri,qui haeredeferibo,
quod placebis De o,hauries voluntatem a Dom i n o, impetrabisque
ab Eo, per Eam, in negotiis, confiliis ac laboribus tuis, bene velle, noffe,
effe& polTe, corporisque,Spiritus & Anima fic eliciesfalutem. Nulla,
crede veridico, vnquam calamitas aduer(itatumvehyems,ficextinguit fi¬
ducia , adherentis De o,fruduofe impetrantem ardorem, quin, ex S a-
pientu Lapide, quem reprobauerunt adificantes.Pfal. nS,verfzz,
poffet reditui. Petra, S a p i e n t i a carofada. Ihsvh Chhe:
s t v s,feminarium habens ignis c#ledis,& venas aqua viua.falientes
in vitam aternam. ADomino fadum ed idud, & ed miraculum in
oculis nodns, dico cum Pfalmida.

Tunc intelligcs T i m o-1VetCj- I /jT Tuncintelliges Timo-

REM ]eHOV£, & ^ CO- 1 I R em ‘Domini,^* Scien¬
gnitionem D c i inuenies. | tiam D e i inuenies.

Tune] Podeaquani methodo prafataTheofophice qualieris, & feru-

tatus fueris S a pientiam. Mentes & manus fapienter admouentes,
Dii (E l o h i m) adiuuant. 7fon datur ad Mufas currere lata via, hoc cd,mun-
dane: nam lata via mundi via ed, Academica. Cognitionem Dei] Tu
fciole, qui parum Chridiane negas, D e v m a nobis cognofei nonpode,
litiga fiiper verbis hifce cum Sapiente nodro, 6 capita diabolica!

Sap.xj. Nojfe enim te (oDo-

Nam nolle t e , con- Verfj.
fummata eft Iuftitia : & mine } conjummata Jvsti-
tuam intelligere potenti¬ t ia efl, &farejv nniAM

3
am radix immortalita¬ & ZIirtvtem tuam radix
tis. efl immortalitatis.

T^offe tcj, &c.] Agnitio Dei, folida, integra, vera & perfeda ed iudi-
tia, qui in fefe virtutes comple&itur omnes. Ed autem nosseDevm,
non folum de Natura Diuina (liceat mihi cum Petro Epift.z.cap.i.verf 4.
naturam Diuinam dicere)fapienter differere, verum quoque volunta
tem eius, quas in Leg e (voce Iuditix Diuine)& V erb o ipsivs
X9<r(tixas feripto, ed declarata, intelligere ac facere, hoc
ed, timere D e v m , & credere mifericordi# eius. Sic enim Hierc-
mias cap.cj.Verf. 24. In hoc glorietur vir,noffe me,quod (im Domi-
n v s faciens Iudicium & Iu didam, &r mifericordiam, hoc ed, puniens
peccatores, &c ignofccns (propter S a piEntiam incarnatam,hoced,

O
 108 INTERPRETATIONES

IhsvmChristvm crucifixum) agentibus poenitentiam j & miferi-

cordiampraeftans erga cos, qui me timent,mihique credunt. i.Iohan.2,,3.
& 4- In hoc icimus, quoniam cognouimus eum (Devm) fi mandata e-
ms obier uamus. Qui dicit fe nofl'e D e v m,& mandata eius non cuftodir,
mendax eft,&: in hoc veritas non eft. Sic complexus eftfummamDo&ri-
nae hu ms Pialmus 147,11. Beneplacitum f//DoMiN 0 fiper timentes eum, &
frperhu ,qiujperantfiipermrfin ordia tim. EtChr.ftus apud Iohannem 17,3.
me esi vita aiant, vt cognufiant teficlum Devm verum, fi quem mififls, I H
svmChristv m. Hic fidus immortalitatis radix. SAtjENii^re-
uera pars magna, node-Creaturam atque Naturam; maior, feipfijm; ma-
xima&.fumma,D e v m. ReaefandvereacfapWerdiftumab Augufti-
no: Da,D omin E,noireme&nouerimce. Sit quoque a me repetitum.
1
01 e h 0 v a h, adiuua Scperfice meum velle 1 Arnen. Addo Teipsym
autem cognofices, quando coliucenteluce D e i f i.c A.infpeculomaie-
Itans Divina munius triuno ( quod eft, vniversym creatum,
V £ R b v m lcriptum & incarnatum, Anim Aque Diuinitus nobis inipi
rara) ocufis ^coi-porA&mentis, TheoSophicc, Phyfice, PhyficoMedi-
cc, lyiicoChemice, PhyficoMagice, Hyperphyficofyfagice, Cabaii-
ce conipicis,intueris,contemplarisTeiprum. Tunc videbis qualis fies,
videbis pjuos,menda &c maculas eoiporis, fpiritus &animar: Habebis
cur cum P%lmographo Regio Plalm’ 51. pceuitentialiter dames ad i e -
?° D e V s > fecundum magnam mtfiruor diam t uam, fi
fecundum multitudinem miferattonum tuarum dele iniquitates meas. Amplius la-
tfume ab iniquitate mea, fi apeccato meo munda me-, fi qu®liquuntur Laua,
0 Do M in E,quo.deft iordidum: riga, quod eft aridum: fana, quod eft
fiiucjum: rege^quod eftd.euium. Tunc lauaberis fi mundaberis: tunc,
i heo^ophice fic lotus atque purgatus, nofces Devm: quia beati mun
,nn?™mihl nal,n V'd,£Unt D Y Matth.5)ver£». Tuncquafiuifti
uenifti<juc Regnum D ? i, & iuftiriam nus: tunc catera omnia (Bo
na ac Dona Spiritus S uie»i i /E.verfii fequenti annotata, fi Theofo-
pl>ice Qraueris, &: fapiffnterLaboraueris)adiicientur tibi: (utt/teona/ ut.
ergo&fapi,ns,qui fereflecognouir. QuiSeatque
De VMNoucm.huic omm 1 a notaeflcpoffnnt. Videfigni^, Amphi-
Aeam littius fecundam. *»] Vndenam i Ex Libris SS.* Scriptura:,
Nacur^ & Temetipip,Diuinirat'isradioilluminato.

iz3 Quapropter optaui, Scj sfc ' Vnptvhoc & orT av,,
lzi
prudentia mihi data eft: m- ^ datus e fi mihi fenfks •
uocaui, & Spiritus Sapien- | invoc av 1, & -venit
ti^obuemcmihi. I inme$r$rIRITvs Sapi-
l enti^.

‘ 1 ^1? d'dit °pcram literisin Acarfemiis. nccandiuit Gra-

d«“ - Qa> PWrfophaiKfc medus ab Apoftolo Paulo teiicitur,

1 ^ ‘ .v.<5Sed Qptaqit & inuocauit, qui S 0-

phxam
 GRADVS QV I N TI. 109

p h 1 a M fuper Cafieflem omnibus pratulit Mundi huius folennitatibus

atque thefauris. Sapuit certe. Augulhnustriavidiflefibioptatiit: Paullum
in ore, Romam in fore, Chriftum in corpore. Ego opto mihi potlidere Lapidem
Philofophorum, eoque frui pcrfede per annos viginti, cum om nibus fru¬
ctibus atque vtilitatibus fuis: tunc vere fortunatusatq; beatus elfcm, tam
in futura, quam in hac vita, Theo-Sophice eo fi vterer. Obferuandum :
Animi primum in eo oritur defiderium ardens, quatnobrem: (verf. 144.)
deinde fequiturinuocacio, fiue preces. Tufae fimiliter; recurrein Tei-
pium, nihil fupponas (ex& inD e 0) in te (auxiliaturi atque auxiliantis
D e 1 promifliones habes ,-verfi 10.) impoflibde: Confidas in Domin 0,:
CChriftiano Cabalifticeobferuando) incelliges; velis Theo-Sophioe, &
confequeris. Ex hoc fundamento excrudum Oratorivm Amphi
theatri huiusnofirum ; confirmatum Matth. 6,6. Vigilantisacconfiden-
tixefthocChriftianx, non rcmeritatisaudacis. Firmi ter crede; in Timo
re Dei viue; in Spiritu & Veritate iciunans Ora, fapienterque Labora;
dabitur tibi fine mora: amicus D E 1 conftituefis ,&J»APiiNTii£ fru-
duumque illius particeps fies. Mens inebriata Deo videt, tanquam in
fpeculo, Dev Minfe, &fein D eo ; imo, qua: vult aut optat Omnia.
verf. 138.H.xc Luna Cabaliftarum Micro-Cofmicacrefcens, plena, de
crefcens;acceiFu,oppofitionedumetrali,declinadone Solis Diuini.
Lunacrefcente, iuflu Dei .aderunt Spiritus boni ;Tempore Plenilunii,
D e v s ipfer decrefcente, ora D e v m, ne tenebrarum poteftatibustenea
ris ac /educaris a femita Veritatis reda. Venit tn me,] Quando ? Nonnifi
prius optauerat & inuocauerat. Non labor hic nodis atquedici vnius. Su¬
dandum pro pramio (Dei gratia adipifeendo. veriE 142. & 14 y. Hic filte
gradum, & fuper hocHarpocratice meditare: eftvnum exiliis, quuefilen-
tiopotius, quamiermoneaflequuntur,laudantur,commendantur. Sa¬
pient i a vera, non ex libris per fe&humanitus verf 141.dilcirur char¬
taceis, fed Diuinirus filabitur nobis, & venit in nos: anoflxisftudiisnon,
vtcarera Scientia?, lucem recipit, fed fecum affert quafidefuo 1p s a
promptuario in viros nonindignos (verf. 145.) radiat atque lucet, Litera
per fe non prodeft quicquam: Spiritvs sophia fuperCsdeftis,
Diuinitus in nos veniens, eft quiinftruit, quidocct, quiviuificat, qui il¬
luminat, quilibrum explicat, interpretatur, exponit. Dignus Ihsvh
Christv s,hoceft,S a p i e n t ia Patris, folasaccipereLi b r v m,
(puta SS* Scriptura:, Natura & Mentis Diuinitus nobis infufa:) & fbluerc
fignaculaeius. Halleliiiah. Rede dicitur: Vbi Spiritusfancii gratia operatur,
ibi nihil proderit occultatio Philofophorum: nec manifeftatio eorum, vbi eadem de -
eft. Veriflimum hocefle,Experientia edodus; non femelcomperi. Memi¬
ni me, iudicio adhibito, ponderantem fingula verba &: emphafes locutio¬
num, aliquotieslegifle Philofophos fecretiores, autoretenus conrulifle
cumquibufilam, & tamen non percepiffe mentemcorum veram, quam-
uis dixiffent veritatem: poftea autem, fuo tempore, detrado mihi (Mife-
ricordia Diuina procul dubio omni) per Sapientiae Sp i r i t v m
ignorantias velamine, in quadrante horula:, imo in momento, ) fufpicor
infiitutione Genii mei boni gratia D e I mihi adfiftentisj me plus^ntel-
lexifle, quam anteafpatio anni totius. Spiritus enim, Vbi & Quando vult,

O 3
no interpretationes
ipirat- Omnemfuperatrationem humanam, quod Dona D e i humilf
bus Sc obedientibus (captiuato intelledu, verf 307.) per Spiritum S a p i-
e n t 1 & conferantur; detrahantur &: abfcondantur argutis atque fubti-
libus mundanis immundis. Grsifl jamtyl wrDwflte audj tpetcfjence
Haurit aquam cribro , qui fine S p 1 r 1 t v $ Sapientia referatione
(mediata vel immediata, verfT. 3 2, 7 4. & feqq. 187.) vult difcere ex libro.
Liber eft index duntaxat offendens, pro quibus fundendae fint nobis pre-
ces ad I e h 0 v a M , vt (iuxta liberrimam fuam voluntatem) reuelet n»yr
fteria, communicet Natura: arcana, doceat fecreta, inspiret veritatem
Omnem Manet igitur firmumac rarum hoc, verf 167. pofitum, 6^5. re¬
petitum, quod Philofophia fit (piraculum Dti,^ illuftratio Diuina: Quia D 0 -
minvs dat Sapientiam. Quapropter nemo vnquam (quodetiam
Cicero obferuauit&annotauitJib. 2. de Nat. Deorum) vir Magnus, fine
afflatu Diuino. Felix igitur, terquequaterque felix, qui Ie h 0 v a m ha-
betaconffliis,quemadmodum eft in Oratorio noftro: ishauriet volun
tatem,hoc eft, bene velle, nofte,pofl'e& eftein omnibus a&ionibus at
quelaboribus fuis, a D 0 m i n 0. verf 329. Precor (cum Iohanne Chryfo-
ftomo) ardenter, & ex imo pe«ftore,vtmifericors& benignus De v sex
audiat preces & gemitus meos, aperiataures cordis, &obfignetin mefi-
dem, det mentem myfteriorum diuinorum capacem, fobriam ratiocina¬
tionem, Sc vitam plenam officiorum & virtutis, mihi, & omnibus verae Sa¬
pientiae ftudiofisfedfatoribus, vtfemper cogitemus, meditemur& cure¬
mus ea, quae D E1 funt, & nobis in omni vita falutaria, Arnen, dicat omnis
Sapientiae amans, Arnen. Spiritvs Sapient.] Hhochmael, verffi
5 2. & iotf. Qui Mirabilis, & yere Diuinus. Nam creat, Iob. 33,4. Spiritus
Domini fecitme. Pfal.104,30. Emittes Spiritum tuum creabuntur. Suf-
tiner, vegetat, viuificat & perfici t omnia vbiq; diffufus, Pfal. J3 8,7. Rom.
8,11,1. Cor. 2,4. Sap. 1,7. Spiritus Domini repleuit orbem terrarum. 10-
vis omnia plena, verf. 134. Sapientiam &: loquendi facultatem
largitur, Matth. 10,20. Hinc Cyprianus: Npn difficile eft D e 0, cenfefforifuo
'tnffirareconftantiam & loquendi fiduciam, qui, in Numeris, adutrfta Bileam etiam
afinam loqui fecit. Miracula facit, Rom. 13. In virtute lignorum &prodigio-
rum, in virtute Spiritusfan&i. Inueftigatprofunda Dei, i.Corinth. 2,
10. Spiritus omniaftrutatur ■> etiamprofunda Dei. Bona diftribuit, 1. Corinth.
xi, 11. Vnde, omnium Bonorum atqueDonorum diftributorcumfitbe.
nignus,apudhunc vnum&Tolum quaeramus ea, non apud fpiritum ma¬
lignum. verffi 185,205,2 jt. & 29 8. Phy fit diabolo, Arnen. Filios D e i fa¬
cit, Rom. 8,14. Quicunque fpiritu Dei aguntur, ii funt filii D e i. San&i-
ficat, Rom.1,4. Ecclefiam regit ac miniftrosdelignat, A6hor. i3,4.Efa.
48,16.D ominvsDevs mtfitme,&Spiritus eius. Gratiam&pacem
largitur, Apocal.i,4.Iuftificat,i. Cor. 6,11. Iuftificationes in nomine Do¬
mini noftri lHsvHCHRisn,&:in Spiritu D e i noftri; Liberos fa¬
cit, 2. Corinth. 3,17. Vbi Spiritus D o m 1 N1, ibi libertas. Regenerat,
Mouet cordaad bonaopera & inuocationem. Hinc& Spiritus precum
dicitur, Zach. 12,10. Eduxit populum ex jEgypto, Efa. 63,13 & 14. Spiri¬
tus D 0 m 1 n 1 duxit eum quafi iumemum. Remittit peccata, Iohan. 20,
23. t^Accipite Spiritum fancltim, quorumcunque remiferitu, quafi dicat, Spiri-

tus retnit-
 GRADVS QUINTI. m

tus remittet, non vos. Reuelat myfteria, Iohan. i6,13. Vnde omnis fanda:
reuelationis ac viiionis cft §c dicitur audor; abfeoditarumque rerum ma-
gifter. Fidem largitur ji. Corinth. 6,11. Pios motus exarat, Rom.8, 26.
Docet fideles, Iohan. 16,13. S v m m a : Virtute & afliftentia S p iriivs
huius poteris Omnia. SeruiastueiTheo-Sophicc; & Ip s e praeerit tibi
cuifque Catholice :in Oratorio & Lab or at orio. S p i r i-
rvs sapientiae cur Multiplex apt Multiformis dicatur, vetf. 49, &
154. ex iam didis fatis fuperque probari poteft. Quare Paulus i.Corinth.
12 , 4. &c. Dimjiones, inquit, Gratiarumfunt, idem autem Spiritus. Etdiuifio-
nes mimftrationum fiint, idem autem DoMiNvs.Et diuifiones opera¬
tionum funt, idem vero De v s, qui operatur Omnia in 0m n ib v s.
Vnicuique autem daturmanifeftatio Spiritus, advtilicatem. Alii quidem
per Spiritum datur fcrmo Sapientia.- alii autem fermo Scientia, fecun¬
dum eundem Spiritum: alteri Fides in eodem Spiritu; alii gratia famta
tum, in vno Spiritu, aliioperatio vircutum, alii Prophetia, alii diferetio
Spirituum, alii genera linguarum, alii interpretatio /crmonum. Harc au
tem omnia operatur vnusatq; idem Spiritus, diuidensfingulis prout vult.
Et 1. Corinth. 7,7. Vnufquifqucproprium donum habet ex De 0 talius quidem fic
alius verofic: Sit Nomen Ieh 0 v a benedictu infecul Joculorum-, Arnen. Addo.*
Hic DeiSpiritvs lapientibus tripliciter F amiliaris.i. Diui-
nitus, immediate; Influentia, Lumine & Motu; Mediate, Biblice,nec non
in carne humana aflumpta. 2. Macro Colmice Natura (quae Rv ache-
lohim, Gen. 1. aut AnimaMundi)Catholice,hoceft, vniuerfali virtute
ac operatione, in Lapide Philofophorum; Particulariter,in fing.ulis Crea¬
turis, tam Ipiritualibus quam corporalibus, &qua?ex hifcefunt, perto-
tumvniuerfum creatum,3.Micro-Cofmice, in Homine, & quidem <ra>fia-
hoc eftj corporaliter, flue inconcrcto, in corpore ac Spiritu, ratione
E flentia? quintas, (impliciter, Anima flue mente, quaparticulaaura: Di-
uinae. Accurate perluftra Amphitheatrum hoe totum, rcperies(more Phi
lolophico) dehilceplura hinc inde. Phy d abnlo, cumfua familiaritate
pernitioflflima ftrd flimaque. Iterum Phy. IiiDeo viuimus, mouemur
& fumus, vt docer Paulus ex Arato, Ador. 17 , v. 28. cuius & genus fu¬
mus: non igitur profanemus Templa De i, qua? Christvs languin^
fuofibi confee-rauit j fed Spiritus Dei habitet m nobis, i. Corinth; 3,16.

“4 Et^ff prepofui illam re- Veri:8- 1 Sceptris ac fi liet illam dnte- Qc«m*rc-
icUboian
gnis & fedibus, & diuitias I pofui, prx eaque diuittaspro dum pro
Sipientia.
niHil cflfe duxi ih compara- j nihilotjhniauu Iub* 18,18
tionc Illius. j

Trapofui illam Regnis, &c.] Videvcrlt 4y>3f^,Ji8. & 327. S A pie n t i a

vera rebus atque negotiis mundanis iure cll anteponenda; quippe qux
vnafolaNaturae/ecretapandatjthefauros largiaturinexhauflos: Angelis
focietbcatis; Deo coniungat, vercquifeiicesefficiatatque beatos. Dat
Omnia: Bonis bona; malis (quia dignijmala.
 m INTERPRETATIONES

“5 Nec vero ei Lapidem pre- Ver f UJec comparaui illi Jg lapi¬ 12J
tiofum comparaui, quoni¬ dem pretio fum: quoniam omne
am aurum cum ea collatum aurum, in comparatione llhus',
arena pauca: & lutum sefti- arena eft exigua, & tanquam
mabitur argentum, cum il¬ Jg lutum aftimabitur argen-.
la comparatum. tum in conftcclulllim.

Lapidempretiofuni\ Poflet hic alrqutsnon inepte fufpicari, Sapientem

noftrum loqui de Lapide Philm .propterea quod fequitur cotiiun&io cau-
falis, Quoniam omne aurum, Lee. Cuius Lapidis rite applicati virtus inter
alias multas quoque eft, transmutare metalla inferiora in fuperiora, hoc
eft, Argentum & Aurum. Lutum] Proprie: quid enim (fublatohominum
errore) aliud eft argentum > quam limus, ex terra & aquli,albus: & aurum,
ex aqua & terra ruber; congelatus flxufque redditus. Sapiens fapientis di
dum hoc: Odit virtutis indolem, odit honeftas artes, quifquis admirator
eft auri.

zz6 Verf 10.

Supra fanitatem ac for¬ Super falutem e>* fteciem zi6
mas pulchritudinem dilexi dilexi illam, &propofui Jgpro
illam: atque ea malui quam Lv ce habere illam : qu'oni-
luce frui, vt cuius fplendor am mextmguibile eft Lv me n
non polht fuppnmi. illius.

Pro luce habere illam, &c.] Eft enim Lux lucens in tenebris, veniensin
Mundum, quam mundus non cognouir,Iohan.i. Sapit cum Sapiente, qui
proluce proponit habere illam: VndeSyrachcap. vltimo: Manusmeas
extendi in altum, & in fapientia eius luxit anima mea, & ignorantias me¬
as illuminanit. Sis ow Hhochmael .SapientiaDei lux & lucerna
menti, manibus ac pedibus meis; in Oratorio vtroque, (Micro ac Macro-
CofmiCo)&Laboratorio, meis. Tu 6 lux gentium, lumen cordium, ra¬
dio illuminationis tua: dignare llluftrare cor meu, tenebras abigere igno
rantiarum mentis mea:; dilponere adiones atque labores meos, influere
iis benedi&ionem felicis fucceflus, atque in omnibus oftendere mihi&
impertiti veritatem, Arnen. Vide Verf. 78.

zi7 Sap I
jg Facile (equidem) vide¬ Verf i).
Facile per ft>icitur ab iis -qui zi7
tur ab his, Jg qui diligunt eam diligunt, fg inuenitur ab
Ea, & Jg inuenitur ab his,
/g qui quaerunt illam.
1
1
illis, qui illam quarunt.

Tatilevidetur, &rc.] OVifionem beatifliroam,im6 D e i fleam,hanc, vi¬

dere Sapientiam in Libro $S® Scripturi; in Natura; mentaliterin
femetipfo/ Quid iucundius> quid beatius? Non tamen hoc nili mundis
corde contingit. Soli Diis geniti potuere. Vide verf. 51,19^,218. Jpuidi

ligunt
 GRADVS QVINTI. u$
ligunteam] Nam D e v s currentem rrahit. Vide verffi 145,160. Invenitur]
Ideo Solomon Ecclef 7,25. ingemifcens ait: Alta profunditas, feu,pro
funda, profunda, (itaenim Hebraicelegitur)quis inueniet eam ? quali di¬
ceret, 6 quam difficile eftinuenire Sapient i a m, inter tot ac tantas
ftukitias mundi huius immundi, a veritatis vi&linea reda, feducentes. In-
uenitur Sapientia: quia Diuinitus magis lllabitur, quam quod hu¬
manitus, (h oc eft, humana prudentia, ratiocinatione, phantafia, aut fpe-
culatione) acquiratur, D o m i n v s dat S a p i e n t i a m , Prou. 2,6. &,
Beati-qui inueniunt eam, Prou.5, 13. Paucorum eft igitur inuenire illam.
Quorumnam, dic qua?lb ? Sequitur Sapiens lapientis relponfum. £)tii
quarunt illam] Quomodo? In Timore D e i ieiunantes Orando, Theo-So
phice viuendo, fapienterque Laborando, fecundum Leges atque Dodri-
nam Amphitheatn huius.Inuenitur ab his qui mane vigilant ad eam, verf
nSo. &qui nontentanc eam, verf. 2.16. De v s enim Omnia (vt habet
Prouerbium) vendit laboribus. ManusTheo-Sophice admouentes. Dii
(Elohim)adiuuant, verf 512. cum aliquotfequentibus. Nectamen fuper
nosnoftris meritis aut noftra fanditate, fed D o N o D E1 Mifericordis
corufcat tam venerandi Numinis & Luminis jfplendor. Huc refer caput
Iefu Syrach vltimum totum, quod tibi de meliori nota commendo.

118 Anteuertens fuis ftudio- pfTraoccupat qui feconcu-

fis fe offert cognofcen- pifcunt, vt illis fe prior often-
dam. dat,

Praoccupat, &c.] Huius explicationem vide fupra, verf 144.

129 Jf Qui dc L v c e vigila- J$ui mane[arrexerit ad il¬

uerit ad illam non labora¬ lam, non laborabit: ajfidentem
bit, Jf allidentem enim Il¬ enim fuis, foribus eam inueni¬
lam forib us fuis inueniet. et.
<pui de luce-vigilaverit] Vteft verffi 96. &170. &r alibi paffimin Prologo
hocannotatum. ^fidentemforibus, Scc.] Quibusnam ? Senfuum tuo¬
rum, Rationis, Intelledus ac Mentis. Praffio eft enim Mediate Scimme
diate omnibus, qui optant acftudent eam audire, videre, obferuare lo-
quentem atque docentem, in Libris SS* Scriptura:, Natura? femetipfis,
lege Amphitheatri huius. Vtinam omnes fapientiam fibi affidentem,le-
que eis offerentem fentirentacnoffent, 6 quam bene effiet eis!

2JO
if Cogitare ergo de illa, VerCi*.
D^am de illa Jufcepta cogi¬
fenfuseftconfummatus: & tatio , prudentia eft perfeSiio:
qui vigilauerit propter illa, qui propter eam rvtgilaue-
cito fecurus erit. rit, continuo fecum erit.
Cogitare de illa, &c.] Vide verffi 18. & 142. Quemadmodum qui coniu-

P
 INTERPRETATIONES

gium inire vol,unt, a colloquio amico initium faciunt: ita qui lapientia?
Sterna: coniugium ambiunt, pias, fandas, pulcherrimas, amabiliffimas
deeafufcipiunt cogitationes, &anteoculos mentis proponunt fibi ima¬
ginem illam fapientia? formofiflimam, qualem fapientillimus Regum,
in prioribus Prouerbiorum capitibus depingit, &inlib. Sap. 7. Hae cogi¬
tationes de fapientiae plenitudine fufceptae, funt vinculum & copula, vir¬
tute magnetica cadefti prardita: funt feminaria alloquiorum & foliloquio
rum Diuina? Sapientiae: vfque adeo enim blanda, familiaris & humana eft
verafapientia, vtnunquamfinefuauiftimorefponfo amatorem dimittat:
fed voce interna, occulta, intellectuali & mentali refpondeat; interdum
etiam ofculo iucunditatis, & motu diuiniflimo, vt eft Cant. x. verf 1. ofcu-
leturmeofculoorisfui: nam frudus cius dulcisgutturimeo.

VerCi7.
131 Quia fc dignos ipCa quae¬
rit circumeundo, atque in
viis beneuole fe illis often-
dit,in omnique cogitatione
eis occurrit.
[f .Quoniam dignos Se , I-
pja circuit quarens, ^ in yiis
ojlendet S e illis hilariter, &
in omni prouidentia occurret
illis.

Quoniam dignos fe ,§icl\ Huius explicationem vide fupra verf. 14J.

ip Initium enim ipfius eft VerC 18.

Initium enim illius 'verijfi-
veriflima eruditionis cupi¬ maeilffT) 1 sc 1 p 11 na
ditas: curavero eruditionis concupifcentia.
/jfamor.

Disciplina concupifcentia. ] Qui enim diligit difciplinam, hoc eft,

admonitionem, corredionem, reprashenfionem, & dehortationem a
via mala, a vitavitiofa, diligit fcientiam; qui aurem oditincrepationes,
infipiens eft. Prou.iz ,1. Talis eft quoque Disciplina Dei, per tribu¬
lationem & crucem: quas ideo nobis Diuinitus immittit ac permittit, vt
vocent nos ad pceniten tiam:experimut in his confolationcm Diuinam,ex
qua videmus nos 3.Iehovah diligi, doceri atque defendi, Dat vexatio
intellettum. Efa. 18,19. Vnde Paulus: Tribulatiopatientiam efficit,patientiapro¬
bationem, id eft,agnitionem Dei erga nos voluntatis. Non tentatus,pia re-
de dixit Antiquitas, qualia fert ? Exules Oratorio & Laboratorio noftro,
tu qui refpuis caftigationem, annuntio tibi, quod nunquam euades in
ChriftianoCabaliftam, PhyficoMagum, aut PhyficoChemiftam, manebis
iophifta. Gruccm patienter ferens fuam, baiulat & Chrifti; quo indutus,
eundem imitatur : huic ianua aperitur virtutum, hic intromittitur ad |
RegnvmSapientia perpetvvm: Difciplinam fugiens, ex- j
eluditur. Adaugufta.per angufta. Oporretnos prius efle cum Chri-
s t o in Orco, antequam cum eo afeendimus in Cadum. x^Amor. ]Non •
poteft fieri coniundio & copulatio, nifi interueniente amore, fandoque

defiderio.
 GRADVS QVItfT‘1. ii S
defiderio. Nam qui meretricio ara ore funt imbuti, hoc eft, mundano, &
vano, indigni fune coniugiocaeleftis Sapientia;. Crede mihi qui terrena
volunt, cadeftia nolunt. Et,quifquis amat, fitdignus amari. Ifte vero fan¬
dus amor Sapientia; eft flammula Spiritus fandi, incenia precibus affi-
duis. Hac in cordibus noftris micante,patefit aditus ad Sapientiam caele-
ftem primus. Nam Sapientiam amafte, prope parafle eft. Adeo fidelis eft
in amore Sapientia Diuina, vt fandum fui amorem ferre nequ.eat, quin a-
mantem redamet, & fandum amoris defiderium impicat.

VetCw.
233 Amor autem obferua-
tio legum ipfius : ruidum
legum obferuatio eft: im¬
mortalitatis con/eruatio.
Jf Cura ergo Discipli¬
na, dileftio eft: &dilettio cu-
Jlodia Legvm illius eft: custo¬
ditio autem legum 3 confummatio
mcorruptionis eft.

CuraergoT) i s c ip.] Hincapparet,qua;,quales&quanta;fincTiM o-

r i s Domini Vtiiitates fruduofiffimx.

Porro immortalitas facit 1Vcrfta 1 pf Incorruptio autem facit

vt proxime ad D e v m ac ce- j 1 proximum ejfe D e o.
damus. j |
Incorruptiofarit,Stc.] D e o, qui Ens sternum & immortale,Homo re
ie&ioneBinarii (verfi 118.) regeneratus,fit proximus atque amicus, (verfi
t-99 •) fungitur atque vnitur; tam in vita hac,quam fututa.Beati quippe mun¬
do corde:quoniam ipfiD E v M videbunt. Matth.j,8.

255
Concvpiscentia ita¬ Sapientia igitur cupiditas ad
23 y
que Sapientiae deducit regnum perducit.
Pf ad ReGNVMPERPETVVM.
e/iRi g n vm p er p.]Hoceft,DEi. Quod (cuius initium in vita
hacjcomplementum in futura) fi primum qujefieritis,& Iuftitiam eius,cae-
ceraoM n i a,hoc eft,S a p ientia thefauriimmenfi&frudus infini¬
ti, adiiciencur vobis. Regnum hoc Sabbathum eft Sabbachorum, Iobel
vltimus, (de quibus ex Cabaliftarum dodrina,nos in fecunda Amphi¬
theatri huius figura ) & Terra viuentium.hoc eft, immortalitas, quje vita
asterna; vbi dulciflimis & fuauiifimis perfluamur gaudiis,viden do de facie
ad faciem gloriam Dei, fruendove D e p ab leterno in sternum. Sum •
ma: CatHoIice qtisre primum CatholiconTriunum(vt docetAmphi-
theatrumhocnoftrurn)hoceft, Agnofcere D e v M|cognofcereTemec-
ipfum,fummumque in Natura & Arte bonum, hoc eft, Lapidem Phi-
lofophicumaufim affirmare, quod tunc, fi Chriftiane oraueris, fapienter
que (prodiuerfis diuerfimode) Laboraueris, fpecialia & particularia o-
M n i a, in fcibili quouis, (fi D e o placuerit,verfi i./adiicientur tibi. Ac¬
cipies Regnum decoris; & diadema fpeciei de manuDomini: quoniam
 ii6 INTERPRETATIONES__

dextra fua teget te,& in brachio fando fuo (xf/) defendet te. Sap.5,i7. Ha¬
bitabis in adiutor io Altijjimi,mprotectione Dei caeli commoraberis. Pfalm..s>i,i
regeris D e i manu, vifurus mirabilia Dei. Sap.i^, 8. In omni tempore,
& in omni loco D e vs adsistet tibi.lbid.v.20.

In hac domum meam in-
greflus conquiefcam : nul¬
lam enim acerbitate habet
coluetudo ipfius, nec vllam
moleftiam eius conuidtus,
fed lastitiam &: gaudium.
(Verfi8.) Circumeundo quae¬
rebam, vt eam apud mc re¬
ciperem.
Sap. 8.
VcrCitf.
Intrans (itaque) in do¬
mum meam, conquiefcam cum
Illa. J{on enim habet amari¬
tudinem conuerfatio illius, nec
taedium "vicius illius,fed Jff lae¬
titiam gaudium, (rerf.is.)
Circuibam quaerens, <~vt mi¬
hi Eam affumerem.

Intrans in domum meam, &rc. ] Sic & Daniel ingrefius efl domum fuam,
Dan.z,i7. & cap. 6,10. Notandum: Omnia Sapientia adiumenra,
aut funtpublica aut priuata;de publicis egit hadenus, nunc de priuatis:
indicans priuatam deledationem, quam habet domi cum S a p i e n-
t 1 a , exercendo Meditationes fuas & foliloquia,TheoSophice in Ora¬
torii domo,tam externi aut vifibilis,quod SacellumMonafticum,a Mona-
de,h.e. Vnitate fic didum, quam interni ac inuifibilis, quod eft cordis pce-
nitentialiter depurati, mentisque Diuinitus illuminatae. veriT 2 j.Intrans
quoquein domum Laboratorii PhyficoChemici. Monemur hic, quo pa-
do mes noilra,a terrenarum rerum contagio fecreta, per arcanas contem¬
plationes Deo penitus adhaerefcat, ita vt intra cubiculi fui penetralia fu-
per Caeleftibus, Macro & MicroCofmicisdelitiis-.ChriftianoCabaliftice,
DiuinoMagice, & PhyficoChemicc, perfruens,fecretum meum mihi, fe-
cretum meum mihi cum Efaia24,itf. ore ac corde (ouans) clamitare pof
fic. Laetitiamejrgandium\ Gaudium internum, gaudium arcanum,gau¬
dium folis iis cognitum,quibuscontingit: quod denique cum Mundi gau¬
diis nec euanefcir,nec aufertur,fed cumulatur in gaudium sternum. Cir-
cmbam quaerens,S>ec.]V binam? in Lege Do mi n i, Libro Natura? &Me-
metiplo. At quomodo,quaeio? Diligendo eam. verffiS, 142, & 146. Ti-
mendoDE v M,verf.2io. vigilandoadforeseius,&obferuandoadpoftes
oftiiillius,verf.48.Fidem habendo in illam,verfizitf.Concupifcendo eam,
verf 260.de Luce vigilando ad illam,vcrfi 229. Optando,inuocando,verf
225. & 2ji. Proponendo mihi, pro luce habere illam,verf 22<?.&adduce-
re eam mihi ad conuiuendum,verf J07. Idem, Idem Nobis facientibus,fe.
eundum Leges atque Dodrinam Amphitheatri huius,quoque aderit Sa¬
pientia vera. Quaeramus modo TheoSophice Hanc; praeoccupabit J
qui eam concupilcunt. Verf 144.

Nonteme 137 Nc feftines ore tuo, ne¬ 1| EceleCj I

VerCi.
| Ne temere quid loquaris,
r£ apud
DsvMpro- que cortuu acceleretpro- I 1 neque cor tuum fit 'velox adpro-
nunciandu.
ferre
 GRADVS QVINTI._u7

ferre verbum ante Devm: ferendumfirmonem cora, De o:

quia D e v s eftm Casio & 'De vs enim m (fido, O4 Tu
tu fuperTerram,iccirco ftnt fiuper Terram ,• iccircofintpau¬
verba tua pauca. cifermonestui.

2(e temere quid loquaris'] Alloquium puri intimi & finceri cordis, feruta-
tor cordium amat, vt eft Pfal.19,15. Et erunt,vt complaceant tibi Eloquia
oris mei, & meditatio cordis mei in confpe&u tuo femper. Domine adiu-
tor meus & redemptor meus. Nafcaturigiturfermotuus,quoDEVM al¬
loqueris, in intimo corde, non in labiis: &c Tatius eft te fufpiriis loqui cum
D E o ex intimo corde profe&is, quam verbis temerariis. Sufpiria enim
piorum ex Spiritu /andto procedunt,quando illein nobisgemir 5 verba, vt
plurimum ex humana phantafia: & magnum eft diferimen inter verba
Spiritus & verba oris.

Quum voueris votum

Deo, ile tardes reddere il¬
Vcrfj.
(Et)Si quidyouijli Deo ,
ne moreris reddere s diffhcet e-
238 VOTVM.
Deuter.13.
Veriin.
lud: quia non eft benepla¬ nim ei infidelis fluita pro¬
citum D eo in ftultis: quae miffio: fed quodcunque naoue-
igitur voueris redde. ris redde.

Si quidvouifli De o,&c.] Loquitur Sapiens more Veteris Teftamenti.

Solebant entm piiinanguftiisconftituti,DeoSacrificia^aj^^xapro-
mittere. Sicut Hanna r. Sam.i.verf.i r. cum filium a D e o rogaret,vouet &
promittit, fe illum ipfum Domino redditurum: ficut&Iephthe. ludie.
11,30. Vouete &c reddite Domino Deo veftro,inqu:tPfalmographus,
Pfal.7 6,12. Et,quod femel egreflum eft de labiis tuis, ob/eruabis,Deut.2j.
v.23, Talia vota ex fummo D e i amore,fanch/nmodefiderioj&fincera
animi gratitudine proficifcunturr&reddcndafuntD e o finecun&atio-
ne. SicPatriarchalacobcuinfomnis vidiflet fcalam ca:leftem,euigilans
vouet Deo, /e in illo loco conftructuru Domum D e i, hoc eft, fe ibidem
propagaturum agnitionem &c verum cultum Dei:& do&rinamdeMefi
fiah.Gen.28.zo. NosinNouoTeftamento,vouimus De o votumobee-
dientia: filialis in Baptifmo, & reddimus hoc votum Deo, in fandhtate
&:iuftitia,fide, patientia, humilitate. Definimus igitur, votum NouiTe-
ftamenti fic: Votum eft obligatio ad pra:ftandos cultus prima: tabula:, qui
funtTimorDE i,fides,diIedio, patientia,inuocatio, gratiarum a&io,con-
fe/fio,pra:dicatio Nominis Diuini. Hsc vota omnino ab omnibus Chri-
ftianis Deo reddenda funt. Specialia autem vota funt, cum praeter/bli¬
ta erga pauperes liberalitatem, obligamus nos ad peculiare aliquod & lin¬
gulare beneficium, quo aut honor Dei aut/alus hominum promouetur:
idque fine omni hypocri/i, nec temere, fed ex intima & fincera animi grd-
titudine in hunc finem, vt acceptum a De o beneficium, quodprecibus
impetrauimus, redundet quoque in proximum.

P 3
 ii* INTERPRETATIONES

l39 Melius cft vtnpn voue-

as, quam vt voueas, &: non
4
VerC - 1 Multoque melius efinon Vo¬ 1$?
ve re> quam pojl V o r v m
reddas. J promijfa non reddere.

Prom fft non reddere] Qyo affedu vota fint facienda, in ver fu procedenti
didum eft. Iam hoc addo: fi voueris D e o aliquid, fiue fit cultus primo
tabulojvt pfal.ai.verfiaj. Narrabo nomen tuum fratribus meis. Item Pfal.
S1 > 1 y docebo iniquos vias tuas: fiue fint, opera Mifcricordio fecundo Ta-
bulo, ita vouendum& reddendum tanquam teftimonium tuogratitudi-
nisergaDE v m, &figillum orationis tuo, quo fidemScgratitudinem tu¬
am Deo obftringis. Hoc fi fregeris & fidem nonferuauerisj no De v m
ad retradandam luam erga te Beneficentiam & liberalitatem, &ad repo-
fcenda fua bona, commouebis.

Prou.15,
Ecclef 34,. HP Sacrificium impiorum [ Vetl'8.
lf Viffiimce impiorum abo¬ 140
ver 14 j.
eft abominatio 1ehov£:I minabiles Domino: vota
Oratio autem redtorum 1 lufiorum placabilia.
beneplacitum Eius. \

Viftim* i»?^i<»r»wa^»ff»ai.]Notaturbicdifctimenvcrorum & falforum

cultuum. Hypocritas offerunt D e o exterhpsfuoscultusjvcrbiauditum,
celebrationem feftorum,facramentorum vfum, preces prolixas, fuperbas
&putatitiaseicemofynaSjfineomni fide &intcgriratebono confcientio.
Igitur omnia ipforum opera coram Deo abominabilia: quia ex corde
peruerfb&non purificato proficifcuntur. Vcriautem Dei cultores,qui
ex fide fincera faciunt opera fua, vfque adeo in omnibus-& minimis ope¬
ribus Deo placent, vthauftusaquofrigido, excharitateporredus, in¬
gentis theiauri loco i De o habeatur, & ferinio ac gazophylacio D e i
reponatur.

141 ff Eruditus in Verbo Pro«.l£ V$rf,i.o.

Intelhgens rem, inueniet bo¬ z4r

reperiet Bona: & qui S p e- num & confidens m I e h o-

rat in Domino, beatus VA y beatus e fi. Prou. 28. verf. 2j.
eft. Prou. ig.verf.ij./^Qui S P E- «Qui fidit I e h o v m y impin¬
rat in Domino fanabi¬ guabitur.
tur.

Eruditmin Ve r b 0] Scilicet Dodrina Sapientio, quomodo per Ti¬

morem Dei inueftiganda; quomodoprecibusaffiduis comparanda: quo
modo Amore&dcfiderio copulanda&vnienda. Oproclara dodrina, &
verbum Sandum, plenum beatitudine, plenum pinguedine, & adipe o-
mnium bonorum temporalium&oternorum. £>ui(perat in Domino] Hu
ius fpei frudus eff perpetua felicitas, Pfal. 146, s. Beatus cuius D e v s Ia-
cobadiutoreius, /pes eius, in Domino Deo ipfius: qui fidem feruatin

sternum
 GRADVS QJINTI. 119
aeternum. Stulciflimus & infeliciflimus eft, qui tumet fiducia proprhe la¬
pientia:, induftria’, dotum & opum: recedente enim Spiritu lapientia? a
rebus mortalibus, ruunt in interitum & fiunt pelles poflidentium.

Qui fiduciam Tuam in eo Ver Sap. j. J$ui Confidvnt in il¬

£9.
habent, veritatem intelli¬ lo , /sf mtelligent Ferita¬
gent : & fideles in charitate, tem : & fideles in dileElione
in eo permanebunt: quoni¬ acquiefcunt Illi: quoniam do¬
am gratia &: mifericordia er¬ num d paxefleleftisems.
ga Sandos eius, & ratio ele-
dorum eius habebitur.

IntclligentV eritatem] Sic Sapientia hascincarnata, Iohan.

8. verf.ji. Si vos manferitis in fermoneineo,vere Difcipuli mei eftis, & co-
gnofeetis Veritatem. Veritatem, inquam, O m n e m ■, in Theo- Sophicis,
luridicis, Phylleis, Phylico-Medicis, Phyfico-Chemicis, Phyfico-Magi-
eis, Hvperphyfico-Magicis&: ChriftianoCabalilhcis; ex & in SS.1 Scri¬
ptura, Libro Natura?, acTemetipfo, oleo Spiritus S a pient ije Diui
nitusvnfto: OrandoStLaborando. OraD o m in v m , vtaD 6 m in o
roret defuper atque dcftillet in receptaculum Mentis tuae, pcenitentiali-
rer lotae atque mundatae, guttulas S piritvS SophiA fuper-Caele-
ftis: quo inebriatus, oblitus T v 1, (hoc eft, prudentiae tuae infipientis) fa-
pienterfequaris ca,quaelp s e fuggerittibi: Vt, eo adfiftente tibi, maneas
in veritate, &: Veritas maneat in te. Nam fine veritatis du<ftua?terna?, ve¬
ritatem rerum Humanarum & Diuinarum nunquam guftabis, nec lapi¬
ens eris;

Prou.ij.
,/jf Longe eft Dominvs VeiCi?.
Longinquus cJIIehov ah
abimpiis, &Orationes abimpiis : fed orationem mjlo-
iuftorum exaudiet. rum exaudit.

Longe eft Do m in v s, &c.] Summa miferiaeft, Dei praefentia non

frui.-fummabeatitudo, De v Mhabere praefentem atque propitium. Im¬
pii fruftrantur exauditione precum fuarum, quo nihil eft miferius & infe¬
licius. Quemadmodum lubditorum extremus eft defpe&us & perditio,
quando a facie Reg;s repelluntur cum fuis fupplicationibus: ita extre¬
mum eft exitium a Deo non audiri. E conuerfo fumma eft confolatio,
quod Rapiens nofterhiccum Plalmo iys,18.cantat: propeeftDoMi-
nv s dmnibusinuocantibuseum, omnibus inuocantibus eum in verita¬
te. Voluntatem timentium fe faciet, & deprecationem eorum exaudiet,
&faluos faciet eos*

Prou.»8
Qui remouet aurem fua, VsrC?.
jAf JQui decimat aures fuas,
nc audiat legem, etiam ora¬ ne audiat Legem, Ora¬
tio Eius erit abominabilis. tio eius erit execrabilis.
izo_ I N T ER P RETATIONES
.guiverb decimat, &c.] Qui aures habet ad audiendum, audiat, quid di¬
cat filiis hominum Spiritus Veritatis; declinet dmalo, & faciat bo¬
num ; Timeat Devm, &:operetur iuftitiam; obtemperetque bene mo¬
nenti, aliis nihil impetrabitaut efficiet boni, fiue in Oratorio fiue
in Laborator io. Qui enim declinauerit aures fuas, ne audiat S A-
p ie n t i AMloquentem,docentem& admonentem inSS.aS c r i p t v-
r a , Libro Natyri, &Semetipso. Oratioem, &c. ] Oratio
qua: De oacceptumdebeteffefacrificium,proficifcaturexcordepceni-
tente, contrito &: humili; alias D e oeft abominabilis. Si enim arbor dif-
plicet, quomodo fhuftus placere pofler. Quin vita fan&a immaculata, to¬
ta eftapud De v m oratio, facrificium acceptabile,cultus Deo gratifll-
mus. Opere ipfo coram Deo loqui debes, non verbis: fi fecus, oratio no-
ftra fit in peccatum, Pfalmo i op, 7.

Qui tegit /celera fua,* Veri. ij.

■Sf? abfeondit fielera fua 3 245

nunqua ager profpere: qui I non dirigetur: qui autem con-

vero confitetur, & derelin¬ 3
[fejjtti fuerit ff & relinquit
quit, mifericordiam confe- ■.ea,Mi seri cordi AMca-
quetur. \fequetur.

Et relinquit ea.] Omnino necefleeft, inconuerfione, & vera: Sapientia:

inueftigatione, deponere deli&a contra confcicntiam, purificare cor, a-
nimam, fpiritum, corpus: fi debeat fieri vas Mifericordia: & Gratia: D e i,
habitaculum Spiritusfanfti, Organum falutare D e i. Lavamini;
mundi eftote; procul efte prophani; nemo pollutus introeat; nemo con¬
taminatus ad montem Dei propinquet: fandtificate vos, cras videbitis
gloriam Domini. Sic Efaiasnon fine caufaincipit fuam prophetiam cap.
1,16. Lauamini, mundi eftote, auferte malum cogitationum veftrarum ab
oculis meis, quiefeite agere peruers^, & difeite benefacere, tunc tandem
venite ad me: fi fuerint peccata veftravt coccinum, quafinix& lana de¬
albabuntur. tb oXoKfygev u/iuv,ait ApoftoluSjTe <run<t,n#i *i re Ttvdjfioc-
dyix, 1. Theffi y. verf. 23. &iterum, Rom. 12. verfii. Obfecro vosperT)*. 1 mi¬
fericordiam , vt exhibeatis corpora vefira hoftiam viuentem fanclam, Deo pla¬
centem , 8cc.

Prou. 16
/^Mifericordia &c verita¬ VerCs.
Mifericordia $£ 'veritate re¬ 24 <3
te redimitur iniquitas; & in dimitur iniquitas: & in timo¬
Timore Domini decli¬ re Ie ho vje receditur d ma¬
natur amalo. lo.

CMifericordia & veritate] Mifericordia fignificat, cum Dei mifericor¬

diam erga nos, tum alibi noftram, erga proximum, Charitatem. Eftq; ve¬
ritas hoc loco eorverax, de D e o reiftefentiens, veritatis laudem ei Coli
tribuens, quodiuxtapromiffiones fidas nobis, in fpiritu & veritateinuo-
cantibus eum, ignofeat, adfit, opem ferat, fecreta communicet; myfteria

reuelet:
 GRADVS QVINTI.

reuclet: Bona& Dona largiatur innumera & infinita. Declinare a malo

docet Solomon illos, qui timent Devm;( timore filiali, qui ipfiflimus a-
mor, verfi zi o.)qui credunt ei & in eum: qui ex corde diligunt proximum.
Sis ergo mifericors & verax erga proximum, vt Mifericordiaunplearis ac
veritate a D e o diuina.

Nonne errant cogitan-1 Errant {igitur)^ qui operan¬

tes malu ? mifericordiaau-1 tur malum,Mis ERICORDIA
tem & veritas cogitatibus j autem CpVeritas praparat
bonum, [ bona.

£>ui operantur malum.] Frufitus nonpoteft effie pradfantior fuo femine:

Quicquid fcmioaueritnomo, hoc etiam metet. Archelaus Rex Macedo¬
nicus, cum tres legitimos hxredes interfecifTet, & regnum jnuafiffiet, tan¬
dem interfe&us effabadolefcente, qui gladium ipfiusepati infixit: ideo
verfus de eo fa&us eft: Struens alteri malum, ftruit fuo epati malum. Mife-
ricordia & veritas duse firnt pediflequa:& comites fideles, omnibus qui
pietatem & Timorem DEicolunt,

i4* lf Qui (ergo) (equitur Iv- Jgui feclatur mflitiam & 248
stitiam&Misericor- mifericordiam3 inuemet yitam,
d i a m, inueniet vitam, iu- loriam.
ftitiam& gloriam,

Spui fequitur iuflitiam, &c.] Qui feminat iuftitiam, iuftitiar fruCtus metet;
qui funt, gloria, honor, felicitas, gaudium bona: conficientia:, vita: Ex
iniuftitia vero & impietate,nihil nifiignominia, infelicitas,morfiuscon¬
ficientia:, & fceda morsnafcipofTunt. Id quod & Comicus Ethnicus feri-
ptum reliquit; Virtuspraemiumeftoptimum: Virtus omnibus rebus an¬
teit ; profecto Virtus omnia in fie habet bona.

Sap.8. Eram autem puer, eximia in¬

Puer autem eram/^in- Vcrf.i*
geniofus,& fortitus fuma- denti indolepraditus, bonamque
nimam bonam,
Jngeniojiu, &c.] Bonaindole natus, fiue Natura non mal a pra:ditus, &
vocatione interna ad Sapientia ftudiutn vocatus, fqua:vox
hoc loco legitur) naturalem fignificat ingeniianimique bonitatem, qua:
indoles a Latinis fioler appellari. Non enim exquouis ligno fit Mercurius,
fed conueniente aptoque nato. Obcedientiffime fcquatur, fuadeo, qui fic
Diuinitus vocatur, quo Fata trahunt, nc* repugnando ordinationiDiui-
nx ,excitet contra fe furorem! D o m i n i Vide verff. p 6. & 170,

Imo vero cum e (Tem bo- j Verf:ie>’ j Et cum effem magis bonus *

CL
 INTERPRETATIONES

nus, in corpus introiui im¬ J [f 'veni ad corpus incomquina-

pollutum. I tum.

Veni ad corpus coi»quinatttm]Stud\ii Corporis , Spiritus ac Animae purita¬

ti: quas nos maxime facit familiares Angelis; & fpiritus Sandi capaces. Et¬
enim a nullo prorfus vitio fic refiftit Spiritus ille Hhochmael, puritatis ama¬
tor, vt impudicitia;: nufquam seque conquiefcit ac delitiatur.vt in menti¬
bus,lotioneTheo-Sophica,virgineis. Eft enim Ip se S AP I E N T 1JE Spi¬
ritus incoinquinatus, verf. 134. Vide verfT. 1 j 8. & 2.18. Mane veftiti faciem
abluimus, nc quid fordidum haereat: quanto maiore eft cura abluendus a-
nimus,vt hunc amabilem&formofum offeramus Domino.

Sapienti»,
Quum autem intellexif- Etvt fciui, quoniam aliter 151
fcire cuius fem, me non alitereius non pojfem ejje continens, niji
donum fit
S a p i en¬ compotem fore, quam (i Devs det,• & hoc ipfum [f e-
tia.
Devs eam daret,quod ipfum rat Sapientia, fcire cuius effet
Sapientia erat Prudentias, intclligere hoc donum: Af adu Domi-
ergb vera
precibus &
cuius hoceftfetbeneficium, n vm3 Jf & deprecatus fum
votis afli- adii Dominvm eumq-, o- Illum, Jf & dixi ex totisprse¬
duisc;litus
eft accedi- raui,ac dixi toto corde meoj cordiis meis.
tus.
CMenon aliter eius compotem fore, &c.] Quod non aliter potiter Sapi¬
entia; quod viis, mediis, modis aliis (cuiufcunque nominis)confeque-
rer, adipifccrer aut ppflidcrem eam nullis. Non ex libris Ethnice philofo
phantium, nec Nigromanticorum coniuratoriis; non a diabolico fpiritu
familiari; nec humanitus, ingeniiacumine, ratiocinatione fuperciliofa,
autab vllo aliquo homine mundana lapientia infipiente turgente: feda-
pud vnicum Devm opt.max. qui folus (vt docet Amphitheatrum
hoc totum) Theo-Sophice, quando & cui vult, dat S a p 11 ntiam; s
quo omne donum perfedum,Iacob.i.verfti7-Notatehocqui finiftre quae-
ricisLapidemPhilm. Motvm perpetvvm, caiterofq; Sauen-
t 1 /e vera; theiauros; &([toties moniti) tefipifeite aliquando. Fraterne in-
feruiam filiis Dodrinae Amphitheatro hoc meo: fit viciflim apud eos me¬
moria mei femper in benedidione.Erat Sapientiae> fcire cuius&ci)
Reuera Sapientia; eft, fcire vbinam quserenda Sapientia, apud
quem, quibus auxiliis, cur, qua methodo aut via: Quod tamen (D e i du
du)anabis(abfitvaneglorier)in Amphitheatro hocnoftro (rumpantur
ilia Momis)Theo-Sophice atque fufficienter eft demonftratum. Sitno
men Iehova benedidumin feculorum fecula, quipoft: longas innu¬
meras , laboriofas fumptuofasque vanitatum & taediorum ambages, )verf
187.) a falfitatum& errorum tenebris tandem in porcum mc aliquantu-
ium deduxit cognitionis Dei, Naturae, Meiqueipfius; norma veritatis
SS* Scripturae, Libri Naturae, & teftimonii confcientia; propriae redae, fe¬
cundum Cot pus, Spiritum & Animam; in Oratorio ,Theo-Sophice O-
rando; inLaborarorio, fapienter Laborando: Diuinitus, Macro & Mi¬

cro Co-
 GRADVS qy-INTI. 123

cro Cofmice. Helleluiah, Halleluiah,Halleluiah. Phy diabolo, &fqua-

mis eius. Sapiens nihili facitmundumimmundum. Spiritum fandum
tuum ne auferas a me ,6 D o m i n e ; redde mihi laetitiam falutaris tui; 82
Spiritu Principali confirma me, Cabal illice, Magice & Phyficochemice,
vt femper videam lumen veritatis in luminetuo, Pfal. 5i,v.i3. ^yidii D o-
m i n v m.] Non homines i non Pfeudophilofophantium fcholas, nec
Spiritus malignos,quantumuis quali in Angelos lucisfefetransfiguran-
tes,non diabolum vllum,»(laroth Jierith,Floron, (phy) Mephojlophilos,Bar¬
ro,Remffes,non forores fcetidae Foedse foedas; bellias pellilentillimas, ciuf-
demque farinae nequillimae omnino omnes,non (per fe £2 fimpliciter)
Creaturam vllam, fiue corporea qa fit, vel Spiritualis, fed vnicum & folum
Ens illud S p i r i r v a l e , as ternVm, sapientissimvm,o
ptimvm:pote«issimvm,infinitvm,IehovamE-
l ohim ZebaoTh,Creatorem Spirituum,Caeli, Terra;,Maris, o
m n r v M,qua’cunquein fe concinet Vniuerfurn creatum. Huius S piri
t v s vnici atque lolius ab initio Mundi f v i r, nunc & femper e s t ac
erit dare Sapientiam, nullius alterius; nili fub modo delegatae a
primo adminillrationis. Gloriam enim fuam alteri non dat ips e, Elai.
42,8. quia Fortis,Zelotes: non potsft ferre parem. Et dep recatusfumil-
/«w]Conuenit Domi n v mTheofophiasamator(ludiofiflimusiD evm,
inquam, Aluftimum, totius Vniuerli Creatorem Omnipotentemaccelfit
vnicum 82 folum,alium neminem. At quomodo,dices,qua methodo,qua
via? Orandoj non nigromantice,hoceft,diabolice 82 fuperftitiose confe*
crando,exorcifando,ad aut coniurando.vtpfeudocabalifta: faciunt. Ora¬
tio in Spiritu ac Veritate fufficiebat fola. Abeat in malam rem, cum fuo
magiftro,difcipulis, totaque fcbola peftilentiffima, Nigromantia: cuius
abolitionem extirpatoriam veraeque Mageia: miferrima: deformatae re¬
formationem ac inftaurationem duratorum, Amphitheatri huius figura
quarta pofui ChriftianoCabalilticam; quam accurate contemplare. No¬
ta: Spirit vm quidem optat, citat,vocat adfiftentiae atque familiarem
Sapienti^ verre ftudiofus: fed quem aut qualem? Reuera haud alium,
quam Hhochmahel,hocell.SAP ienti/eDeiIehov^ipfiusverfi
223. Tu fili, fac fimiliter,82fapienseris,vide verlT.28.82106'. Etdixiex
pracordiis rueis] Non fuperficialicer, nontranfeurforieautofeitanter, (ore
folo, corde longe remoto, vt folet blaterare mundus immundus) verum
in Spiritu ac Veritate (totus, hoc eft, Corpore, Spiritu 82 Anima refor¬
matus ad exemplar Archetypi; fermone ac vita eum repraefentans) corde
toto, mente eleuataacfublimatainD e v m,aliud nihil cogitans, praeter
Devm ScSapientiam eius. Modum hic & ritum obferuaTheo/b-
phicum Orandi, Sapienti noftro aliisque fui fimilibus (vt pofium probare
ex facris) in magnis 82 arduis vfitatum; quo mlHSVHCHRisxo cru¬
cifigendo, 82 crucifixo non fruftra adoriebatur Iehovam pia vetu-
ftas:is innotefeet tibi, fi acute intueberis & piduras 82 feripturasfigura-
rum Amphitheatri huius prima:,fecunda: 82 quarta:. Clave hic opus
eftetfecretiflima. Dicam tamen quid: cap.19.8220.lib.3. de verbo Miri¬
fico dodilfimi Capnionis mente contemplareTheoiophice purgata, te
non pcenitebit. Noluit vir pius 82 dodus (ob deriiorum 82 ftultorumle-

Q- ^
 INTERPRETATIONES

uitates) arcana velamenta & fecrctiffima fymbolain auram fpargere, fed

magisdo&rinsefiliis inaurem infufurrare. Sunt certe adumbrata: lupero-
rum imagines , figna, notje ac fymbola, quibus mouerriur ad cogitandum
defuper Cadeftib. & Spiritualibus fubftantiis, virtutibus 8c operationibus
quodam tramite abftra&ionis, velaffimilationisvia, vel alia quadam ra¬
tione ac modis, nobis carne indutis, poffibili. Sufficiant ha:c Sapienti.

Oratio D e v s Patrum meorum, D e v s Vatrum ac D o-

Salomonis
pro Sapien
& Domine Mifericor- mine iMifericordta, qui o-
tia haben¬ dix, qui fecifti Omnia mnia creafli verbo tuo.
da aD eo.
Verbo tuo.

DomineMiflruordU.J Devm MifericordijeimpIoratMifericordia

egens; Iuftitia, Iuftum; Petentia, Omnipotentem. Vos igitur, quibus eft
ea follicitudo, ea cura, &qui mirabilium conficiendorum auidieftis, o-
culis&animo perluftrate N o m i n a De i, fig. Amphitheatri huius pri¬
ma a me annotata, ( poliunt ex Sacris colligi plura) eligiteque exhoc con-
uentu.de tali exercitu, ex hac ferme Nominum Sacrorum legione, quo fit
potiffimum in eiufcemodi operationibus, quibus operam datis, pie vten-
dum: Theo-Sophice enim poteft illa Diuinitatis fymbola Cxlcftium in¬
gens chorus fequi. Quia nullus Deorum aufit, iuxta Homeri verfus, in fu-
is fedibus permanere, moto I o v e . Diuina Nomina, quanquam Hebrai¬
ca, &proptereanonnullis parum cognita, tamen multum prodefle, cre¬
dendum eft, aquibus fimplici&fincerafide puroque affe&u vel dicuntur
vel audiuntur: Angelo/que qui adfunt atqucintelligunt, adopem feren
dam iis inuitari. Vide verfi 174. Plura de hifce (D e o annuente) loco et¬
iam fuo.

Atq; hominem tua Sa- Et Sapientia tua con¬

ientia efFecifti, vt rebus flituifli hominem, domi¬
” te conditis dominare- naretur creatura, qua dtefacla
ir. eB,

Vt dominaretur creatura, &c.] Etiam Elementis, vt reifte & Phyfice lo¬

quuntur Chemici. Ita enim fieri oportuit, vt qui ad De i imaginem (in
iuftitia&fanditatcvera, Ephefi 4, 24.) &fimilitudinem(vnus,perfona;
trinus, Eflentiis, Corpore, Spiritu, Anima, tribus diftin&is) Homofor-
matus, multipotentia dominationis fux repraTentaret Archetypum O
mnipotentem.

Ver£}.
Etadminiftraret Mundu flf Vt diflonat orbem Ter- 254
inSanditateac Iuftitia, rc- rarum m TEquitate ey mflitia,
ditudineque cordis Iudici- & m directione cordis tudici-
um exerceret. umiudicet.

Vtdifponat
 GRADVS QVINTI. u5

Vtiifponui orbem terrar. ] Non tantum iuxta Legem Decalogi fcri-

ptam, verum quoque Confcientiae (qux fcintillaluftitia: Diuin#)homi¬
nis Diuinitus indicam,ab Elohim conditore Iufto.Teftimonium Ima¬
ginis De i.

V5 Da mihi fedium tua¬ Vcri!4. Da mihi ajjidentem thronis

W j.Reg.j.
Vcrf.?.
rum alfiftricem S a p i e n- tuisS a pient ia m,^ ne
t i a m,& noli me reproba¬ me numero feruorum tuorum
re a pueris tuis: fummoueas:

Sedium tuarum affiflncem S a p.] Si quis habet laboribus fuisadfiftentcm

fedium D e i aftiftricem Sapientiam, quomodo,qusfo,poteritis er-
rare?Eft autem fedes Iehova ab a:terno,quare&foliiglorixeiusafIi-
ftrix,hoceft, Sapien TiA,(dequainPrologohocSapiensnofter)a:ter-
na: alias,(vt redundatur,fic loqui cogor) De v s,quem(diabole)nonne-
gas a:ternum,ab asterno fuiftet infrpiens,ftultus,&: male fanus. Si hoc,quo-
modopotuitinfipiensaliquar.docreareS apientia M?IncrepettelE-
ho v a H,quianfam praebes h^c cogitandi,ne dum loquendi, spueris
tuis] Cupit numerari inter Dei pueros, Regis filius;leruos, Sapien
t ive amans jmmiftros,Rex, vtinomnibusfapienterferuiatDEo:qua¬
re &Spiritvm poftulat Sapientia.

Quonia feruus tuus fum VcrCj.
ego, & filius ancilla: tua:,
homo infirmus, & exigui
temporis, & minor ad
intelledu iudicii & Legum.
Quoniam ego Jeruns tuus lj6 Pfaim.nj.
Verf.16
fum, ac filius ancilla tua, ho¬
mo imbecillus, ac vita breuis,
ii minor quam vt tudictum ac
Leges poffim mtelligere.

Minor adinicllettttm,8cc.]Omnis homo ftultus, nifi Sapientia prae¬

iit ei. Omnis homo mendax,nili veritas Diuinailluftret ac regat eum:
quantumuis etiam magnus coram mundo immundo. Cura, vt Ie h o-
v a h tibiaconfiliis.

m Nam etiam fi quis fuerit Veri! A. [f Et fi quis confummatus V7

perfe&us inter filios homi¬ inter filios hominum, fi ab illo
num, tamen fi Sapienda ab- abfuerit Sapien tia tua,
fic rua, nihili ^ftimabicur. in nihil computabitur.

Et fi quis erit confummatus, &c.J Quafi dicat:quamuisfitaliquis((iuein

•
aula fiuein cauln natus) mundana lapientia fumme praeditus, vulpecula
aulica aftuta & fallax, aut fophifta fallacibus contentiofisque concluiiun-
culis, (ciens & Contra confcientiam ludens; attamen ftultus &nullus ef-
(et, imo (tkv(Zx\6v, in confpe&u Dei; cum abfitab coSapientiaDo-
mini» Vide quae fupra de muliere extranea & aliena.

0^3
 116 INTERPRETATIONES

: i.Paral.2.8,5. i58 Tume elegifti regem po-1 Verf 7. | [f Tu elegifti me Regem po¬
i.Parai.t,?.
puli tui, &iudicem filiorum 1 pulo tuo , 01 ludicem filiorum
tuorum, ac filiarum. 1 tuorum geifiliarum.

Ttt elegifti me Regem,&tcl\ Ad imitatione Orationis huius , quiuis The 0 -

Sophu attians 5r ftudiolus mutatis tamen (pro vocationis vniuscu-
iufque diuerfitate) mutandis, formare quoque poreft ac debet luas preca¬
* tiones : V.g. Tu, D OMIN Ejconftituifti me Theologum,Iureconfultum,
Medicum,Phyficum,Gubernatorem,Scholahicum,Mechanicum,&c. &
iufifti me aedificare Ecclefiam tuam; docere iufta; fanare aegrotos; per¬
contari Naturaelibrum*. ius &cinftitiam adminiftrare; informare iuuentu
tem;pr2pararehocvelillud,&c,damihiS a p i e n t i a M,vtj&c.

Et dixifti me aedificare Te- Ver E 8. Jujftfti me adificare tem¬ W

plu 'jff in monte fando tuo,
& in civitate habitationis
tUcT aitare,ad fimilitudinem
tabernaculi fandi tui, quod
praeparafti ab initio.
plum m montefaniio tuoy&m
rurbe habitationis tua altare
inftar tabernaculi /anili, quod
praparaftiabmitio.

In monteftmtto /«<?] Olim non line myfterio in monte, nunc in Spiritu

vult adorari Pater Spirituum. Surfum corda, in t e vthabeamus,beni¬
gne Iargircnobis 6 Do mine! vtque per Verbvm tuum Biblice, Ma¬
cro & MicroCofmicd fcriptum, tanquam per fcalam Iacob ad & in te
mentaliterafcendereqUeamus. Arnen,

160 E t tecu Sapientia tua, Veris,
qua: nouit opera tua,
quae & affuit tunc cum or¬
Prou. 8, xi-
Ioh.1,3. bem terrarum fingeres > &
fciebat £f quid eflet placi¬
tum oculis tuis, & quid di-
redumin prasceptis.
zAt tecum eft Sapientia,qua 160
tua nouit opera, quaque tunc
affuit cum TMundum efficeres,
qua fcit quid m oculis tuis gra¬
tum fit, ac retium m praceptis
tuis.

Jgu# nouit operatiti\ Omnia enim per Verbvm (Sapienti s-

s i m v m0 vcrfT.ij^. &ci6z.) fadafunt: & line ipfo fathumeft nihil,quod
factum eft.Iohan.1,3. Nota: Cum cuiuis artifici lic credendum in fua ar¬
te; Om Ni a autem per S apie nti a Mfadafint: Quapropter eam pro
•
praeceptricem 0 m n ifcibilibono,tibieligito;huius vnius ac foliusD 0-
c r r i n .* fidem adhibeto. H^ec, Lege&Dodrina Amphitheatri hu¬
ius, te deducet in veritatem PhyficoChemicam,Magicam,Cabalifticam,
OAtNfiM. Jguid effet placitum] Cur non > Eftenim SapientiaPa-
t r i s.fedium eiufdemafliftrix,&eonfiliaria7Eterniabietemo.

Hanc
 GRA D VS QVI N T I. ii7
Hanc demitte e fandis ij TMitte illam Jf de felis
Cadis, atque a folio gloriae fmclis tuis, [f dfede Ma-
tumeam mitte, vt praefens gnkudmts tu*, 'vt JJ mecum
mecum laboret, atque in- SiTf*) mecumLaboreT,vt
telligam quid acceptum fit fciam quid acceptum Jit apud
apud te. Te.
Omitte illam.] Dat &: mittit SapientiamDevs; non homo, aut
liberfhumanitu s ) vllus: inuenitur apud Devm, non homines, vel crea
turam aliam vllam. verif. 167. &187. Influentia, Lumine & Motu Solis
Diuini nobis communicatur. Clamemus igitur ex toto corde omnes: Ro¬
rate Caeli Diuini defuper, & nubes Sapientis simi pluant Sapi¬
entiam: aperiatur rerra Mentis meae,&germinet hominem nouum;
qui reformatu? ad exem plar Archetypi viuat in aeternum.
DeC<tlisfan£listuis.] Moseh, Veraciflimus totius Naturae hifloricus:
afoloemm Verace, influentia, lumine&motu So lis ver it a
Ti s duchis&du&us, inquitGen.i, 1. In principio creauit Elohim c a
L v m. H o c, a Natura & fubftantia fua, Hebraice appellationem pro¬
prie habet S C H A M A I M , qualiE S C H V A M A I M ;1 G N t S & A QV A;
Ignis Aqueus vel Aqua ignea: Graece a i© hp , quafi «*9*$p,ex outiu, ardeo &
dnp,fpiritusjSpuitvs ardens:(£inWvijTer,(Sittwaf
fmgcrfewcngcr 0et(l;€*infen>ertge00ctflroajyer; Latex/Ltherevs:
quicquid Aaftoteles meptiflime reprehendens alios, vt fuas de mundi a
ternitate ftabiliret falli tates, contra garriar. Hoc in totum Vn i v e r
s v m Mundanum tripliciterdiflribuit Elohim:
Primo, Inferivs, indidit Terr/e& vtibi efletnon
tantum fedes 8c vehiculu Anima Mundi, verum quoqi Medivm con
iungens ScVincvlvm copulans atque vniens duo extrema, qua funt,
Materia prima , & Fo r m a , hoceft , Hyle nec non An im a
Mvndi,Natvra, Rvach Elohim: vt latius videre eft verff.
162. & 187. &c figura Amphitheatri huius tertia Quaftionibus j. &5. To¬
tus globus inferior plenus eft Schamaim, Calo, Spiritu i^thereo; o-
mnia enim corpora penetrauit ma fla fublunaris, voluntate Dei diffu-
fumper&in Omnia; nec quicquam (Experientia tefte)reperiturin to¬
to orbe Terrarum ambituque Oceani totius, quod eiusfcintilla careat.
Mixtutnhic habitat,repenturatque verfatur cum Elementis frudibufque
eorundem; coagulatum & congelatum i in nonnullis etiam fixum. Hoc,
Ignis Gigas Natura iudicans fingula, a vinculis coagulationum fixatio
numquePhyfico-Chemice relaxat atque refoluit in Spirit v m ad
fpe&abilem fenfibufque obuium omnibus; feparando, ^ fuperfluitati-
bus ei admixtis, depurat, & primordiali fle reflituit libertati. Hoc,
Calvmine eriv s.priMvm: cuius fcintilla^/fWw^qiJod
Spiritus, Aqua & Ignis. Ex re omni, quam dare potes, Laboratoria Phy-
fleo Chemicorum manifc flant & exhibent Sc hamaim (iui C A-
l v m , artificio Phyficofophiflis haudquaquam cognito. Frenum, fo-
pihifta, qui legis vel audis hac, lingua iniicito tua petulanti, & Phyfi-
co Chemice (priufquam reprahendas quid fludere memento ;ne(quod
izg I N'T E RP R E T A TI O N E S

non eft Sapientis) dicas aliquando, non putaram. Non pudeat te carbo¬
num. Nec enim Deymipsvm pudebit Ignis, tempore vltimiiudicii;
in quo Cadi magno impetu tranfient, Elementa vero calore foluentur,
Terra autem, qus in illa funt opera, exurentur, z. Pet.3, io.Myndvs
Phy s ic o-CHEMicEhodiei v picat v Raphilofophis,&THE o-
Sophice iv di C a b it vr i g n e dievltimo, aD e o i p s q.
Secunde», Svperivs, non mixtum Elementis corundemque fu-
perfluitatibus, fed per &infe(animatum tamenN a t v r a)congelauit,
folidauit, corpus durum ac folidumconftituitacque effecit, hoc eft,fir-
mauit. Nam VerboDominicaeli firmati funt, & Spiritv oris
cius (RuachElohim, Emanatione Diuioa, verf.137.) omnis virtus eorum,
Pfal, 33,6. Spiritus eius ornauit Cados, Iob. 16,13. DixitenimDEY s,
Gen, 1,6. Fiat Rachia (hoceft, extenfio flue expanfio folida, firma &
compada 0 Vnde Latini Firmamentym, Germani ritte rede
dixerunt: nam quouis a:re & adamante eft durior & durabilior j Caeli foli-
diffmi, quafi «ere, fufi funt, Iob. 3 7,18. quare nec Lucis aut ignis fui calo¬
re, nec motus pernicitate imminutionem patitur, nedum, an te diem n°-
uiifimum Dqmini, confumacur. Extendit Iehoyah Cados fotus ,
Efa.44,Z4.&4<f. 12. J^uiextenditvelutnihilumedos,■&expanditcosficutta-
bernaculum ad inhabitandum. Ef. 40, zz. ProprieEfaias 34,4. Ettabeicet,
inquiens,omnis militia (ornatus) Cadorum,&: complicabvntvr,
TOCrfcMiUjammcnSCrollct/ficut L1 b e r ,hoc eft, cortex interior ligno ad¬
haerens, C e l 1: & omnis militia eorum defluet, (ficut defluit folium de vi¬
nea &deficu)inmediaaquarum,(quoddam interftitium& diferimenin¬
ter aquas) Scdiuidataquas ab aquis. Et fecit Deys Firmamentum, (vt fit
tanquamfifmiffima fornix, quam De v s fubiecitaquis, &per quam re¬
tineret eas in fublimi) diuifitque aquas, quae erant fub Firmamento, ab
his quae erant fuper Firmamentum. EtfadumeftitafVocauitqueD e y s
Firmamentum (Rachia, Extcnfionem , Expanfionem) CjElvm, *
(hoceft, Scham dim; a Natura & fubftantia aquarum ignearum: ficut Ra¬
chia, a quantitate & qualitate externa, hoceft, extenfione&firmatione
materis.) Dubitet nunc ergo omnium nemo, Aquas veras efle fu pra Fir¬
mamentum. Benedicite aqua omnes y quafuper Calos funt> Domino.
Dan. 3,60. Extendens Calvm (Schamaim,didumFirmamentum)fi-
cut pellem; qui tegis aquis fuperiora(fuperficiem extimam) eius, Pfalm.
104.3. Laudate D ominvm Cadi cadorum :& Aquar,quat funt fupercar-
los (videlicet primum fecundum) laudent NomenDominj, Pfal.
148.4. Quales fmt autem Aqxve svpercaelestes; cuius ge-
nerisffubftantiae atque natura:,nobis Theofophice percontandum. Influ-
entia,igitur,Luminc&MotuS 0 lis Divini dodus acdudus,in No¬
mine Domini dico, A Qjr as svpercalesies effe vnius eiuf
demque generis &fubftantiar, cuius erat La t e x illeatthcreus incom-
buftibiliter ardens, repertus, patrumnoftrorum memoria, Patauii in Ita¬
lia, in monumento vetufliflimo,intravrnulamfidilem,intraduas^alreraex
auro, altera ex argento ampullas,cuius liquoris puriilimi virtute per pluri¬
mos annos lucerna hatcarfitjvr annotarunt in luis an tiquaruminferiptio-
num colledaneis Petrus Apianus &Bartholamaeus Amantius. Meminit

huius
 GRADVS QJINTI. lis>
huius rei etiam Hermolaus Barbarus in corollario in Diofcoridem, vbi de
Aquis in commune agit: Eft &Ca:leftisaqua, inquit, fiue potius Diuina
Chemiftarum, quam &c Democritus &: Mercurius Trifmegiftusnouere,
modo Diurnam aquam, modo Scythicum laticem appellantes, modo
hoc eft, Spiritum ex aitheris Natura, & Eflentia rerum Quinta: Ynde Au¬
rum potulentum, &iadatus ille necdum inuentus(aChemix-Sophiftis
puta, quorum proh dolor, plena fere funt omnia, necin perpetuum ab
iftisinuenietur: deTheo-Sophis contrarium fufficienter demonftratum
eftin Amphitheatro hoc)Philofophorum Lapis,& fabulum conftat. Hoc
genus laticis, vt arbitror (iaquitidem)fignificat Epigramma nuperrime
in agro Patauino.iuxta oppidulum Ateftadnuentum, opere lateritio ac
perinde fragili, per imprudentiam manus ruftica: profcindentis ibi ter¬
ram, corrupto. Hxcille. Conradus GcfnerusMedicus Tigurinus pag. j.
de Lunariis herbis &: rebus no£tu lucentibus Epigramma praifatum, Eth-
niciflimum vetuftiflimum redolens, lic refert :
?lutemfacrum munus ne attingite fures,
Elcin'UOr Ignotum eft vobis hoc, quod in vrna latet.
riusqua- N*mque Elementa graui claufttdigefta labore
tuor ele- Vafefitb hoc modico Maximus 0libius.
mentarie K^Adfttfacundo cuftosfibi copia cornu,
loquitur ) Hg pretium tanti depereat laticis.
Intra hanc vrnam altera vrnula reperta fuit, cum inferiptione verfuum
horum: de quibus vide quoque praifationem Libri defecretis Remediis
Euonymi Gefneri Philiatri :
inibit e hincpe(Jimifures.
Vos quid voltis cum voftris oculis emijjitiis ?
imbite hinc voftr o cum Mercuriopetafato caducfato que,
* 'JMaxumus Maxumo donum Plntonihocfacrumfecit.
Hajc ibidem. Grauiter huius aqua: veritatem confirmat Audor vetu
ftus in Apocalypfi SpirttvjMvndi secreti, fande inter alia af¬
firmans, Cpiricumhunc QSchamaim, Calum,) aithereum in corpore aquo-
fo plufquamperfede glorificato exiftentem, fenfibiliterardere in lampa¬
de artificiofo, fine diminutione aut confumptione fui, in perpetuum. No-
ftra quoquextate huiufmodi lampades, fine affufione nutrimenti noui
perpetuo ardentes latice sethereo fragrantiflimo refertas, in monumentis
& antris vetuftiilxmis Germania: Inferioris ac Grxcisefuiftc repertas, fci-
mus teftari hiftorias & viros fide dignos. Tanta: & tam mirabilis, imo qua-
fi fupcrNaturalis conditionis eft Ignis laticis huius fuperCa:leftis, vtarde-
atvafeardiflime claufo,extinguatur flamma eius ab &: in afere noftro, va-
fe aperto, tt>af|cr mbfcmvi atemifere gcmemcwafjtmt»
fwer. Hinc Philofophi Phyfico Chemici: Aquanoftraigniseft; (Efte-
nim Schamaim, de aqua ignea fuper- Cadefti) corpora magis comburens,
quam ignis vulgi. Hanc aquam vere mirabilem & mirificam Greuor
E l o h i m Omnipotens ordinauitatq? conceflit (cui ? foli Sapienti; haud
quaquam Phyficofophiftis)inuenire, etiam in regione hacElementari. V-
binam vero ? In Vnica certe folaq, $ A i* i jfc n t i Ai Minera, quse Magnefia
Sapientu, & Materia Lapidis Phil.debita aegenuina; in quam Iehovah

R
I3o INTERPRETATIONES

D e v s non tantum pofuit,fapienterque referuauit C*lum,verum etiam

Terram & Aquam,hylin nimirum aut femina Mundi huius totius,in ftatu
primordiali catholico adhuc hodie exiftentia, animata An i maMts
d i fcintillaCatholica Amphit.huius j.Quaeft.7.)vtinde3tanq am
xn & ex fubiedo MacroCofmico Catholice fynoptico, PhyficoChemice
praeparando,necnon ChriftianoCabaliftice tradando eam,Catholice in
dagaret erueretq; cognitionem Creatoris,&quem mifit IhsvhChri-
s t i crucifixi;Natura:& Creatur^ omnis.acper conf.-quens(eft enim ve¬
ritati confentaneum, eorum quoq; qu* funt fupra C*los (primum videl.
atq; fecundum) hoceft, Aquarum fuperC*leftium, Schamaim,Aquarum
ignearum vel Caeli tertii, tabernaculi De i ArSanduarii Angelorum ;nec
non fuiipfius: innotefceretque fic,ex Libro Natur* fynoptice Catholico,
TheoSopho,qu*na fit mira Creatoris Sapientia,Potetia,Bonitas. Caufas
Vsvs Lapidis Philofophici ChriftianoCabaliftice Di vini (fig. Amphit.
huius quarta,vbi de Vr i m & Th vm i M)ex hifce facillime oftendere p*>f-
fem fuflicientes.fi fis < flet figillu frangere C*lefte & occult* reuelationis,
myfteriaquediuulgare D e i. Sufficiant fihoDodrinarfcuius meditationi
Theofophic*etiaaliquidindagandurelinquerecefui)in pr^fentia ea qu?
paflim fuppeditac Amphitheatrumhoc,&:,quod offenderim ( no enim de
C*lorum tantum v s v ,vcrum etiam Subftantia,Effentia,& Natura philo-
fophariTheofophumdecet,Aqvas s v p erc aele s t e s effe,(repenriq;
a Sapiente in rerum Natura inferioru j puriflimas, fubtiliflimas, igneas, lu-
cidiflimas, plufquamperfedas, quare incorruptibiles,perpetuo in fe fixas,
hoc eft,permanetes,liquidas tamen & fluidas, inflamabiles, minime com-
buftiles: inv s v m hunc, vt in regione fuperfupremafint atq; conftituant
Schamaim,flue C*lum Tertiu; quod in fuperficie citimaaqueum cft;exti
tna,igneum,ignis flagrans,aqua ardens. Quid ? Hicce, in hifce puta infe¬
rioribus (quauis in folo MacroCofmico fynoptice Catholico ) A qua con¬
tra communem ftylum ac rationem extat tam nobiliflima, ignisve aqueus
tam mirandus,fuperC*leftis fubftanti* atq; Natur*, reperit urq; a fojo Sa¬
piente iapienter; quato magis in regione iuperfuprema,hoc eft.fupia Fir
rnamentum,inMundorobvfumficdidoDiuinum)hyperphyflco.Nihoc;
Minera Sapientia typo reali haud reprsfentaret Catholicon Ma-
croCofmicon. Abfit, inter PhyficoChemice Sapientes contrarium cogi-
tare,nedumftatuere vel loqui. Pergo : InC.«Li,VERBilEHOVj£ virtu
te tanqua pr*henflone quadam & cochlea, in altu fubleuatione Firma
m e n t iq;(vt didumjconftitutionc,confeftim,mox & e vcftigio atq; fimul
extitit fpatium quoddam magnum altum ve interuallum, inter C*lum&
Terram,quod eft &: dicitur L o c v s: vt enim nec mons fine valle; aut ma¬
nus primum iund*, poftea vero difiund* & feparat*,fme fpatio inter eas
medio; ita nec C*lum & Terra, fada hac feparationis, dedudionis, & fe
cretionis a feinuicem fublimatione,abfq; interftitio & diftantia efle potu
erunt. Ezech.8,5.Eleuauit me Spiritus interTerram& Cadum. Locum
v ac V vm quidem primumextitifleoportuit,poftcaverohumoribusa-
queis, &T vaporibus exhalatiombusq; continuis (meteororu variorum ma¬
teriis ; e regione inferiore dietim euaporant>bus furfumquetendentibus,
necnon terrenis corporibus innumeris, vt ibi eflent, in longum&latum

crefcerent.
 GRADVS QjlNTL 13.1

crefcerent, fpirarcnc&mouerentur, impleri. Mirabile D e i Mirabilis

Laboratorium Macro Cofmicon,Natura praefidente aut Laborante,per¬
petuum, Catholicon. Dixit pntftetea Dev§: Fiant Fummaria in Fir¬
mamento Cxli, (hoc eft , Rachia Schamam, in expanfione Cadi, fiue fpiritus
athereiaquei firmati) &diuidant dum acnottem; &Jtnt infigna fir Tempora
&dtes & Annos i Ft 1'uceant in Firmamento dlt, & illuminent Terram. Et facium
efltta. Fecit que Devs duo luminaridmagria: luminare maius, vt prxijjet diei: &
luminar e minus .njt prxejjet nocli.firfellas.Eifiojuit ea m F irmamento Cje-
l i(hoceft, in Rachia, cxtenfione, line expanfione Schamaimfirmata)vt
lucerent iuper Terram, &praeelfenc diei ac nodi, Scdiuiderent lucem ac
tenebras. Nota: Quomodo, Astra fint in figna, (Heb. A 0 t ) hoc
eft, figna indicantia, Sc Alphabetum quali in tomo Libri Mundi maioris
Cadefti, quibus De v s(noltri curam paterne habens)de variis ac magnis
nobifcu m loquitur; futura quae funtSc imminent, antequam euenianr.o-
ftendit, pronuntiat,praedicit; alibi (De 0 concedente) Jariusdeclarabo.'
VideverlK Hoc, C/elvm secvndvm; lublime; Regio
pure aecherea. Hoc, Solem, Lunam & Stellas habet; reuera etiam P r r
mvm & Inferius (fuo modo) aftrafua: id quod fciunt atque seftantur Sa¬
pientes. Motu harmonico fiue fympathico (ergafeinuicem) mouecurv
trunque: id qubd inferius, ficut id quod eft fuperius, & contra. Quimo
tus, certitudinem fuadet (quam dixi) indicationum. D E v s Mirabilis in
operibus fuis. Sama:C6nfluxibilia,con!pirabilia,confentienti3,OM nia,
Micro&Macrb-Cbftnice. Deniq; Firmamentum Caeli, tefteEfaiaji,^.
(relolutis Igne coagulationum vinculis)ficutfumusliquefeet.Reduce
tur enim in id, quod erat ante fui congelationem, folidationem ac firma
tionem,hoceft,fit Spirit v s liber.
Tertio, S vmm e, fupra R ac h 1 a Sc H AM a 1 m, hoceft, Firma f
mentum Caeli ,'Schamaim non EIemenris(vt Primum)mifcuit, multo i
minus fuperfluitatibus eorundemcXcrementitiisinquinauit; neq; in cor- ■
pusfolidum (vt Secundum) ac durum cbhgelauitatquefirmauit; verum
(virtutefua Omnipbrehte) per& infeplufquam perficiendo, A q^v a s
s v P E RCiE l e s t E s conftituit tales, qualespauloante docuimus, &
in perpetuum Permanente^; manifeftandoque ignem earum, in
fuperficie extima citra cbnfumptionem fui femper ardentes, & fine fumo
luce candidiffima fplendentes :Hoc,CiU v u Empyreum, lucidifll-
mum;itnb,Ly x,quam(tanquam remDiuinitariconfentaneam)DE v s
inhabitat fnicceifibtlis, 1. Timoth.!6,Y6. Qv t m idcirco in ignea eile Ef-
fentiaDiuinitus Plato ab Indoru Brachmanis didicit, Quintamq; Eflen-
tiamDiuinitatisftatuitmanfionem. Eodem, fortalfis, fenfuThomas de
Aquino, quamuis Auiftor Aurorae Philofophordm contrarium cenfeat
cap.19.abfqueblafphemiadixit.DE v m &Angelos fuoscarerenonpo/Te
igne aquae ardentis, fed eo indies vti. Carere non poteft, quia noluit; Vo
lui» Summe, Superius, Inferius ea vti j pro fddeac throno Maieftatis fuae,
Medioq;in vfus varios conueniente. PlacuitficD 0 M1NO4 placeat idem
tibi.Hocj,CAEEVMvelC.ffiLi (Schamaim)G^*iorvm, Deut, 10,
14,3. Reg. 8, z7.Pfal.115,16. Nehem, 9,6, refpe&u duorum,inferioris &
infimi, T e r t i v m , ad quod Paulus i. Corinrh, 11,x, traftu Magnetis

R 1
132 INTERPRETATIONES

Diuini Mente raptus, in quo arcanaaudiuit verba, quas non licet homini
loqui: Immcnfum ,fummtim, Deut. 4,32. Vlttmum-, non enim vltcrioris aut
fuperioris meminit SS.1 Scriptura. k'<ytet^uvh. e. Sasdluanum Angelo¬
rum noftrorum, faciem D e iPatris noftrifemper videntium, Matth.
18,10. Paradyfus felicitatis fumrns:; fedes& Thronus beatarum menti¬
um. O praeclarum diem(Chriftiancvtar verbis Ciceronis de Sened.)cum
ad illud animarum concilium ccetumque proficilcar ! Quid ? D 0 M 1
nvsDevsips e(h v)inC£elofurfum,Deur.4,39. Ad quod &fupcr
quod D.N.IhsvhChristvs crucifixus quadragefimo a Refurre-
dionedieafccndit, %yac*>Y,fublimior C&lufafim, Hebr.7,v. 2.6.
0/ifctndens fupra omnes Crelos, Ephef 4, v.io. Sedem ad dexteram Dei Patrie,
inde venturus eFt, Ador.f,io. Matth.26 64. iudicare viuos & mortuos. Matth.
2^,31. Ador.io,4i.&SeculumperIc n e m. Etaixtftf.ij. z.Pet.^.y. Dc
hiCccCrf. lis sanct i s, Pialm.io2,2o.inquibusDoM i nvsDevs
i p s e furfum, Deuter.4,39. Iofua:2,ir. Ecclef j,i. dehocSanduariofuo,
deexcelfohocCaelorum habitaculo,Deuter.z6,iy. a.Paralip.jo.z/.San-
do, Solio gloria fuae,Efaiaetf3, iy.de Domo fanda fua,Baruch. a, itf.de
Templo fando gloriae fuae, deThrono regni fui, Daniel.3,5-3.perit aie-
h ov a h (ibi mitti Sapientiam Theofophus nofter Regius: Peta¬
mus ab e 0 & nos,in Orat orioT heos ophico noftro,in Spi¬
ritu ac Veritate,mittetur reuera, modo TheoSophico,etiam nobis. C 0-
rollarivm: Schamaim, hoc eft, Calvm, Dodrina hac no-
ftrage«uineexpofitum,faluberrimetedocebit,vndequid fit Lvx,(He¬
braice, A 0 r) Gen.1,3. Authrix fplendoris atque illuminationis,nec non
(difpolitionismodo)DiE 1. verf.i3<?.-QuomodoATE ne b r i s,2.Cor.
4 tf. (erat enim Schamaim, fiue Caelum, &, perconfequens, C h aos vni
uerfum, ob Lucem fuam igneam internam Diuinitus nondummanifefta-
tam,tenebrofum & non confpicuum) vi iufli Diuini rati ac firmi,fplendu-
erit ( non fecus atque in tenebrofbloco ex Spiritu vini manifeftatur ignis)
DiEsqueexortus; ob cuius Lvci sabfentiamvclcarentiamignotum&
obfcurum nobis futuruerat VniuerfumD e iopushocimmenfuro: Quo¬
modo quotidie naturaliter fiat & arte manifeiletur Vr fiueIGNIS ; Qui,
cum abfque calore efle nequeat,Efiedum tuum femper exhibet atque de-
moftrat Calorem: hic, certe, in Omnibus (exrat enim in Omnibus
Schamaim animatum Natvr A)totius Forma: ac Speciei e fi: cuftos,Na¬
turaliumque in Rebus adionum & Rerum gerendarum ac producenda¬
rum fttmulus, «£fc*wx9vque (tam externe: quam interne) Naturale & Artifi¬
ciale Principiu,&impulfiuum,feuxw*$><9i',autwe^ZixgvaD e 0 conftitu-
tum,ac A n i m ve,quse fic (mediante Schamaim)dotes fuasfvtinfint)mul-
tiformitcrlargiturRebuSjinftarobftetriciscuiufdamfideliifimaMicro &
MacroCofmice attributum: Cur, vel quo refpedu Calor fit atque di¬
catur Diuinus;Caleftis; Elementaris; Naturalis, infitus fiue innatus, pro¬
portione quadam foli fiderumque calori refpondens; Vnde adionesho¬
rum (ip s 1 v s) tam diuerfae i Quo fenfu (minime vulgari.attribuendov
nicuiquejfiuum) interpretandae phrafes,Philofophorum ha:: Cj«lv.m
eft animatumjInfluentia.Lumine&MotuagitininferiorajCaelumeftpo-
tiffimacaufa,curElementa,quarmjisfuapteNaturac6traria,permifcean-

turatque
 GRADVS QJV I N T I. m

cur atque inuicem coniungantur; Ad primam materiam eandem, quam

vir ad libi diledam coniugem, obtinet rationem; Res adamat inferiores;
in Terram non fecus ac Mas in femina femen transfundit fuum,Corpora
gignit inferiora; Omnium efF parens; Inflrumentumeft.quo De v s agit
nobifcum; Elt caufa omnium, qua: gignuntur; Confert Formam & Spe¬
ciem in materiam apparatam immittit; Regit omnia, qua: hiccontinet
Mundus; fecundat femina; Omnis fcecunditas a Calo fpargitur;A-
li^ quehdce fimiles: Tvnc recte philosophaupote-
risde n atvra secretis. Bene docet Si difcit, qui bene diftin-
guit. fede magnitudinis tua. ]. Dicit Dominvs Ek.66, i. Caelum fe-
des mea. Pfal.ioj.ij?. D o m in v s in Caeloparauit fedcmfuam.Pfalm.
^‘i-\->\-'^Adteleuabooculosmeos-)quihabitasincalts.EEA.iot 4.D 0 miNv s,in
Calo fides eius. Macth. 6,9. Pater nofier qui es in calis. Notandum: A throno
celiitudinis Diuinae,nilniii Diuinum,ieternum; Sapienti A(Emana-
tioDiuina,v.i37.;igiturnon creata,non formata.no orta aurfadavt crea¬
turae, fed genita ab Sterno Patre Diuino Diiuna/£terna; modo nobis
menre fideli potius Chriftiane credendo, quam fanatica imaginatione
comprehendendo. (J^/era»?^V,&c.]Vt mihi fit pnrftoS p i r i t v s fa-
miliarisj v.2 24. OraD e v m O pt. M a x. vt Tu, qui ad exoptatum
operis tui PhyficoChemici finem peruenire cupis, vt tibiafliftat Sp iri
tvs assistent ia bonus, qui opus non tantum ab infenfiflimo
hofFe diabolo,omnis confufionis audore, quam fideli (Time cuftodiat; ve¬
rum quoque ad fapienter Laborandum te adhortetur; &,ne in aliquo de
linquas,vnde operi nocumentum accidere polfit, dehortetur. Non certe
fcurrile exiftimari debet, prxefTeLaboratorioSapientum jfedillud, velut
reuerenter ingrediendum ,inqueeoitalaborandum effnege
nium tuum bonum,Te,& Opus tuucuftodientem offendas.Sues munda
ni hoc minimi intelligunt; Philofophi mente meam Si fenfum percipiet
foli,eumquefequentur.VtScmihifit S piritvs assistentiamecum
Oret, mecu Laboret: Mente, Intelledu,Ratione,Cogitationes & fenfus,
Adionesatq; Labores omnes fapieter infhtuar, dirigat, difponat, adiuuer,
promoueat,fortunet,bcet, verfl'.a8,i45.i58.i8l.&29z. Myfteriuhoc ma¬
gnum,a perpaucis obferuatu.fine quo Lapidem Philofophorum ad finem
optatu(quamuis in SiexPrincipiis Naturalibus,iuxtaNatunj methodum,
artificialiter rede progrediaris (tu qui Chriftianu te profiteris, nunquam
perduces.verf 151. Efto, vita & fadis,qui vis videri,dici ac effe Philofophus
Chriflianus. Donum D e 1 eft; cuius fecretum Hermes & alii habuerutex
infpiratione Diuina; MacroCofmice coftans Corpore,Spiritu &i Anima:
fuper quo etia Nobis MicroCofmice,fecundu Leges atque Dodrina Am¬
phitheatri huius,Corpore,Spiritu & Anima,Theofophice Orandum,Ca
balice,Magice,PhyficoChemice fudandu vellaborandum.VtlEHovAH
Triunus.cooperando Tibi triuni tuisq; Laboribus,in Opere PhyficoChe-
micoCatholico triuno confequendo, infpirare,dareatq; largiri dignetur
bene velle,noffe, effe &poffe, Theofophice operari memeto. Qui poteft
capere,capiat,fat dixi. obfirua:Scicntias Si Artes quseda bonseinterdu funt
& vocantur in c e r t a, noti quod per Si ex fe incerta; ilhefint, aut non-
nuqua male noflenteas tradare fibihocprasfumete% Verum quod desit

R 5
 ‘54 INTERPRETATIONES
artifici operanti volvntas De i. 2fn0ofteg ©egentia Uce geftgfll.
sDfan I1U$ <JUClj NlS 01u<f t)01t 0Oft £afecn. Curenim,obfecrote,lE ho-
v A h Omnipotens, fi vellet maledidione luadiuinatepunire.autdetra-
here (6b peccata) donum illud fuum, vel thefauris & frudibus Sapientias
ce priuarc,cur, inquam, non pollet Ille, qui Omnia creauic, qui etiam in-
uertit, cum vult, ordinem Natura?; quemadmodum ad voluntatem Iofuae
Sol ftetit in medio Cadi,& non feftinauit occumberefpatio vnius diei. Iof.
10,13. Ad petitionem Ezechias, D e v s reduxit vmbram per lineas, quibus
iamdefcenderat in horologio Achaz, retrorfumdecemgradibus.4. Reg.
20,11. Viri tres Hebrafi, Sadrach, Mefech & Abednego, rnifli in medium
fornacis (Baby’ onica?) ignis ardentis,igne non tadi fuerunt.Daniel.3,2i.&
feqq.Et h xc fiunt per Omnipotentiam D e i,qui habet Naturam in manu
fuaomnipotente.eamqueregitficutvult. Velle igitur D e inobiseft
impetrandum. IdefibivoluicmagnusillePicus Miradula?Comes,/quam
uispropterhancvocemintquelacercturaviroquodammagnataudorita
tisjcum dixerat: Frufira Naturam adit,qui Pana (hoc eft, Devm totius
Naturx)nonattraxerit: Quod fecundum Leges atque Dodrinam Amphi¬
theatri huius.D e o annuente,in OratorioTheoSophice fieri poteft.verf.
190. Svmma: Incerta: funt &: manent Scientias ac Artes (ecretiores,
riifi fubdelegate a s 'v m 'm oiunda nobilioris operationis virtute-.nifi in
quam, v irtvte D i v in a animentur aut roborentur. Hoc idem eft,
quod dixit Solomon,^^ i^haurire voluntatenva DomiNo,&inhabi¬
tare cum Sapientia, verfi 300.

Verfu. 161
2<J i Nouit enim ac inteliigic fifStitenim illa, omnia,
omnia, ac me deducet in a- & mtelhgit, <{3* deducet mein
dtionibus meis moderate, operibus meis fif fbbrie, cu-
attl’ g^or^a foaxuftodiet. fio diet me infua l?otentia.

Scit emm i lia o n 1 a] Quare, fada amica, foror & fponfa tua.de omni¬
bus te’ fapienter inftituerepoteftacvulc; quia promifitv. 187. Cuiusiufti
fermones omnes: non cfl: in eisprauumquid,nequeperuerfum,verf42.
Sobria] Non folum fine ebrietate; fed e tiam dextre i fapienter i fuper li -
nca veritatis reda.

i6}\ Et erunt accepta opera I Vertit. Et erunt accepta opera i 6$

mea, ac re&e populu tuum mea, {3 difionam populum tu¬
diiudicabo, eroque dignus um iufie, S ero dignus fidium
folio Patris mei. 'Tatrismei.

it erunt accepta, &c. J Quandq,Non nifi Sapient i a 'fit, Orauerir»

Laboraucfitfecum.^ic&nosinD^E o fapientes.pofTumus omnia quar
volumusj Volumus autem,TheoSophiKftudiofi.quEe De ysips e.Qua¬
propter, quascunque, iuxta Leges atque Dodrinam Amphitheatri huius,
faciemus, proiperabuntur, vt eft Pfal.i. I

_
/T Quis
 R A D V S QV I N TI.
264 i^Quis enim, hominum VerC i-j. Jthiis enim homo conjilium 264 Efa.40,
poterit lcire Colilium Dei? T) £ 1 mtelligit ? aut quid velit 2 Cor. i
aut quis poterit cogitare, T) £ v s animo comprahendet ?
quid velit D e v s?

Jpms hominum, &c.] Obiedio eadem, qua: infra verf. 2517. Ad quam vi¬
de veri. 168. refponliontm.

2«Jj •fffS' Cogitationes enim I Verni+ ChQtm cogitationes mortali¬ i65

mortalium timida,&incer-1 um timida Junt, ac nojlra opi¬
tseprouidentiasnoltra. J nionesfallaces.

Cogitationes nojlra, &c.]Quatenus noftra:per fe,&abfolure, exnobis,

quoad noftra:duntaxatinnicimur Prudentia:, opinamur, non fcimus.Co
gitationes, fpeculationes, ratiocinationes, inuentiones &r operationes
nollra: omnes incerta:funt, nili veritatis atque virtutisDiuins inlpiratio-
neanimentur ac roborentur. 0otl|? feprtD (0 phantalire.

166 Corpus enim corruptio¬ lf (orpus enim , quod cor¬

ni obnoxium aggrauat ani¬ rumpitur, aggrauat Animam;
mam , ac terrenum domici¬ [f Is* terrena inhabitatio de¬
lium plenum curarum me¬ primit fenfum multa cogitan¬
tem deprimit. tem.

Corpus quod corrumpitur,&c.] Sicetiam Paulus externum hominem 0/

peffyoii dicit, qui cum defiderusfuis corrumpit & corrumpitur. Binari
v s ergoreiiciendus. Videfig. Amphitheatri huius fecundam. 'Terrena
inh bitatio deprimit, &c.] Mensnoftra in corpore hofpitans propter pec
catum corruptib li atque mortali, quali in carcere quodam teriebrofo te
neturreclufa, ita, vtnec De v m rede agnolcere, Naturam &r feipfum
cognofcere queat ex & perfe homo. Quamobrem orandus D e v s, vt
exerciroin Dei amoreTheo-Sophico (poenitentialiter v;disacfupe-
ratisaffldibuscarnis)adDiuinarum, Spiritualium & Naturalium rapia¬
tur contemplationem atque tradationem, & quali de profundo carceris
D uinicus extrada furfum, in cacumine domicilii collocetur: hinc qua?
prius in imo polita videre non poterat, cernereiam incipiat, & luo modo
colloquio fecrete fruatur dulcillimo Iehovve fptricuumque bonorum
aD e ofubdelegatorum j inebrietur NedareDiuino, fiequeperueniatad
cognitionem & fruitionem totius V n i v er si.verf. 14J. Hoc, nonnifi
lludiofus Amoris Diuini fidelis intelligit.

VeiCis.
267 Jf Et difficile illimamus, *Ac vix qua in terra funt, 167
c\uxin Terrisfunt: & qu^ conieSluraajfequimur, & qua
in conlpedtu funt inueni- in manibus ^verfantur, cum
 \}6 INTERPRETATIONES

mus cum labore, qua: au¬ labore muenwms: quis autem

rem in Cadis funt quis inue- ea peruefiigabit qua funt in
ftigabit ? Calis?

Difficile dtjlmamus, &T.] Vide verf. 187.

Spiritvs 168
Senfum autemTuu quis Veri! 17.
SAP IEN- 168 Con filium autem tuum quis
tia mitti¬
tur. fciet,^Nisi TV de de¬ nouit, mjt tu dederis Sapi¬
ris Spiritvmsanctvm entiam, ac de altijjimis
DE ALTISSIMIS: lf Spiritum fandum tuum
rmferis ?

Nifi tu dederis Sp i.J Ad obie&ionem vedf 1^4. & 197. lapientis ipfius
fapiensrefponfio. Solus enim D e i S p i r i t v s , Arcui Ip s e patefacit
fiuereue!at,nouitarcanaD e r, inquit Paulus i4 Corinth. i, u. De v s in
Cado eft reuelans myfteria, profunda &abfcondita, Dan. 2, iS.Svmma:
InSAPiENTiADEi fcimus, intclligimus & pofliimus (Iihovah
volente)Omnia. Et, cum vnufquifque fit optimus verborum fuorum
interpres, vnde quaefo certius & vetius Natura:, SS* Scriptura:, & Tuiipfi-
us cognitionem veriflimam hauries, quam ab ipfa veritate. Quomodo au¬
tem De vs(quiipftflimacft Veritas) fiat nobis a Conliliis, TheoSophi-
ce docet Amphitheatrum hoc noftrum. Ibi Pythagorice ftudere memen¬
to ; nefis filius ante patrem: fraterne moneo. CMt/cris.] Huc refer verba
figura Amphitheatri huius fecunds.-deccbit vos igitur prius pie lotos,&c.
& qua: fequuntur. Spiritum tuum fanclum.] Spiritvm Sapienti a,
verff 123. & 2.61. Non diabolicum, malum; dealtiifimis, non inferni pro¬
fundis; Me d i at e etiam, & quidem vel per Angelum lucis, non befti-
am tenebrarum; vel per O r c a n a Naturalia aut Artificialia, (agit e-
nimD e v s pervaria Media nobifcum,eaquemirabiJia, quiaipieMi-
rabilis) Sapientiae vera: in fcena Mundana hac fideliter ancillanda,
quo commodius Divina humanitus percipiamus, nofcamus & mtel-
ligamus. Sunt enim Scientia: & Artes bona: miniftra: aut Apoftola: (li¬
ceat mihi docendi cauffaficloquOquacdamS a p i e n t 1 ae , quas mifit in
Mundum, vt praedicarent de D 0 minae fuas mirifice thefauris inexhau-
ftis Euangelium, id eft, nuntium Istum ac bonum, filiis Difciplins atque
Do&rina? ,Sap UNtia haeredibus fidelibus dileftis. ^

i6p Et fi correda: fint femita: VerCiJ.

ifCKam ita via eorum qui 169
eorum quifuntinTerris,& Terram incolunt, diretta fue¬
qu^ Tibi placent, didice¬ runt , ac qua tibiplacent, didi¬
rint homines: cerunt.

Udamk*ui*orum]Viderorfl! i*,74,K7,ij8,187. & 194. Quodcum

ita iit, vx It a, hoc eR, hac methodo, hac via didicerint alii, V. G. Sapiens

nofter.
 GRADVS QVINTI. J37
nofter, imo vero Sapientes omnes, f nemo enim vnquam vir magnus fine
afflatu Diuino) etiam Nobis erit ihfiftendum veftigiis eorundem, vt eo¬
dem modo fapienter difeamus ab eodem SAHENTiitSpiRiTv, a
quoilli, fapientefque fiamus. Quascunque enim funtferipta, adDo&ri-
nam feripta Tunc nobis.

Nam per Sapientiam Etfunt S ap 1 e n t 1 a cm-

lanati fimt^quicunq; pla¬ feruati.
cuerunt tibi D o m 1 e a
Principio.
guicuncpepUcutrunttibi, &c.]Cum autem nemo placeat Deo, nifi qui
cum Sapientia inhabitat. Verfi 300. Theo-Sophice nobis Auden¬
dum, vt cum Ea inhabitemus; Ettuncplacebimus D e o, diligemur ab
E o ,imper:rabimufque,fecundum Leges atque Dodrinam Amphitheatri
huius, Orando &: Laborando, infide vera. Omnia. Efficaciffima res
mente pura Fides firma.

Duo poftulaui ate, pro¬ Prou 30

Vecf. 7. ffDv O (rnjkper) TQgaui TE,
hibeas a me, antequam mo¬ ne deneges mihi antequam mo¬
riar. Vanitatem verbum riar : tf vanitatem ff ver¬
mendaxremoueame: Pau¬ ba mendacia longe fac d me.
pertatem & diuitias ne de¬ eiMendicitatem & diuitias ne
deris mihi: ale me cibo qui dederis mihi: tribue tantum Vi¬
conuenitmihi: biui meo necejjaria.
D vo rogaui T e.] Interiorem &exterio.rem hominem & vita mcon fi 1
derans Rex Tapiendilimus, vrriufquegubernatiotiema Deo petit. Ani
mas, cuftodiam a vanitate &: mendacio : corpori, verd, medideritatem
fortunarum optat&precatur. Sibi enim folirelittus homo, labiturintc-
nebras& errores mentis, & externam quoque felicitatem &fucceflusa
mittit. Ex pietate enim Se timore Domini, qui fons eft Sapientia:, fluit to¬
tius corporis & externas vitas incolumitas, Hinc fit homo lignum illud,
quod plantatum eft fecusdecurfus aquarum, quod frudum fuum dabit
in tempore fuo, cuius folium non defluet, & omnia quaecunque faciet,
profperabuntur, Pfalm. r, 3. VAnitatmi\ Quideft vanitas, nififapientia
mundana immunda, qua: eft fatua, casca, temeraria,fuperba, ignara Dei,
fuperftitiofa, idololatrica, contemptrix Dei, feditiofa,crudelis, fangui-
nolenta, audax, inhumana, epichaSrecaca, inquieta* hypocritica, phi
Ionica, impudens, incontinens, truculenta,auara,calumiiiatnx,men¬
dax , deceptrix, fallax,arrogans, bilinguis, dolofa 5 & in fumma, nihil ni¬
li ferpentina illa aftutia& mahtia homini naturali congenita: &Japfus il¬
le protoplafti deplorandus, Seruinahorribilis ad exitium asternum fem-
per vergens & pergens. Verbamenduu.J Mendacium opponit verx D e i
Agnitioni & Inuocationi: Agnitio enim & Inuocatio D e i fqnt fontes x-
ternasbenedidionis&rbeatitudinis.* mendacium vero, ideft, ignorantia
i38 INTERPRETATIONES
De i,idololatria, fuperftitio,contetus De i & inuocationis,abyffus eft ma-
ledidionis, teporalis& #tern#. Diuitias &c paupertatem non optat: nam
Luxuriant animi rebusplerumque fecundi*:
Fulgida lux Mundi pauper lefits erat.

ff Ne forte fatiatus illici- ZNfforte fatier, & abne-

ar ad negandum, & dicam, gem,dtcamcpue quis efl Je h o-
quis eft D o m i n v s ? aut e- v ah? ne forte efficiarpate-
geftate compulfus, furer, & per, &furer,affumamque m
periure N o m e n D e i mei. num nomen 'Dei mei.

2^eforte fatiatus^ c.] Mediocria commoda vir# Sapienti optanda funt-

Diuitias & opes, irritamenta malorum, vocat Poeta. Pharao in fummafua
opulentia & potentia imprudenter & arroganter hac vocem edidit, Quis
Ie h o v a? Diuiti#igiturnimi#ipfumpefiumdedere;quiafuperioreni
& porentiorem Dominum in mari rubro expertus eft, quem totprodigi
is iupernaturalibus & plane diuinis, induratus mente, reuereri,timere &
agnofcerc noluit. Errant igitur, qui in philofophia noftra fecretiori tan -
tum aureos montes quxrunt; Infipientis, non Sapientis, hoc eft. Sapien¬
tia enim Dei cultrix & amatrix eft,non auri. Expers h#c Sponfa Caeleftis
eft omnis auariti#,luxuri#, fuperbiae,faftus, & incedit habitu fimplid.vili,
honefto tamen & mundo, vtiturque rebus fecundis modefte, & pr#parat
fc ad ferenda aduerfa;imo, vtthelaurtun colligat MyfteriorumDiuino
rum& Naturaliumjpaupertatem, onera, labores fuftinet,nec facile ad
uerfis cedit:
T^amque bonos nec blanda infant^nec a (perafrangunt;
Sedfidei inuicla gaudia vera iuuant.

At ff excellentia redftifi- j I eToBlNDVSTRIAM(ha»t

cationis eft Sapientia. I vere tadem) feqUlturSA PIE N TIA !
Excellentiarefiificationis,&c.] Quam diftorta & deprauata fit Natura hu
mana jquotidian# infirmitates, hallucinationes,tenebr#,errores,fatis te-
ftantur: ideo redificatio &: emendatio natur# peruerf#,fingulismomen-
tis,inftituenda: cuius *7mvop0uoeus & redificationis noftr# finis eft Sapien¬
tia. Omnium malorum fummum nohifcum nafeitur, cui omnes veniam
dant, nec eius emendationem defiderant; philautiafcilicet& amor pro¬
prius, quo vnufquifquc fibi amicus eft natura, &fuis opinionibus deleda-
tur. Sed reuera hic morbus, quo finguli nimium fibi placent, fons eft o-
nfrnium errorum & delidoruminvita. Proinde re#dificatio natur# &a-
moris proprii fumme eft neceflaria,fiad Sapientia ver#L v me n
afpirare cupis,Sapienti# cultor.

Verum, tuDocTRiNA fili, qui I e h o v je gratia,

fic adeptus es Sapientiam Eiufve D o -
N a qu#dam fingularia.

Da
 GRADVS QVINTI. 139

Da (quoque) Sapienti occa- Prou. 9. 'Da Sctpienti increpationem, & 27j

Z7J Vcrts.
fionem, & addetur ei S a p i- Sapientior erit: doce lufium, &
entia: doce iuftum, addet Doctrinam.
feflinabit accipere.

Et feftmabitaccipere. ] Etiam cum gratiarum a&ione ingente , debitaque

Signatura
laborum renumeratione, Hx Signaiyra hsredum Sapientia Sapientis.
fidelium dile&otum. Qui autem obliuifcuntur bencfa<ftorum,aut filii me
pte volunt ede ante patrem. Da/? Da$ tPlTI fluger fepil Dcim Die ficnnc / ii in.
grati fune, a quorum domo non recedet malum.

Prou.aj Vbi&eur
176 In auribus flui ti ne loq ua- Ver C9. Jf In auribus (anum )injipt- 27 Sapienti i
ris: quia contemnet Pru¬ entmm ne loquaris: ama defja¬ non loque-'
dum.
dentiam eloquiorum tuo- cient ^Doffinnam eloquii tui.
rum.

lnauribm wjipientittm, &c.] Prxcepti huius ne obliuifcaris, fraterne mo¬

neo. Non enim apud pmnes, nec omni tempore, nec omnia, de Dei, Ho¬
minis, Spirituum, Natursequc Myfteriis, arcanis atque fecretis fari ac phi-
lofophari conuemt aepar eft, nec omnino tutum; fedeft (quemadmo¬
dum iamfaspius diitum) quibus, quando, & quantum. Loquendum in
terdum vt multi, ftatuendum vtpauci. Inferuiendum tempori, loco &
perfonis. Caue quoque, vt bene monuit vir quidam Religiofus,Saturnus
aliquis adfpiciat libros tuos arcanorum teftes; ne boum calcibus (quod
plerifque praecepti huius immemoribuscontigit)ignominiosefubiicia-
ris& conculceris. Vtinamipfefemperrtiemorhuius/Margaritas, porcis
diabolo obfdfisnon obiicito. In tempore & loco tacuifte far pe profuit.

2-77 Exultat gaudio Pater iu- Verti*. Exultando exaltabit Pater m

fti: ff qui Sapientem genu¬ wflt: & generans Sapientem,
it, latrabitur meo. lutabitur m eo.

£)ui Sapientem genuit, &c.] Nonfolum ex femine fuo filium genuinum

corporaliter, verum etiam Do&rina, inftitucione, prxeeptis falutari
bus, Doctrinae & Difciplinae filium, Sapienter, Vide verfif. 3 4. Hinc phra
fis, apud Sapientes vfitatiftima, haec: 6 fili mi, nti fili.

278 [f Auris qua: audit incre* frou.rj.

VerC jt.
I <tAuris qua audit increpa¬ 278
pationesvit.-c, in medio Sa- tionem vita , in medio Sapten¬
pientum commorabitur. tum commorabitur. .\

qua audit, Scc.J Sicut per oftiumautium intrauit inoboedientia

& malitia in cor hominis: ita audiendo vocem admonitionis & caftigatio-
nis. Sapientia intrat in mentem. Et, ficut audiendo vocem diaboli, totum
cor hominis corruptum & inquinatum eft, ita audiendo vocem D e i , in

S z
 INTERPRETATIONES
Libro SS* Scripturae, Naturae, & femetipfo , cor hominis a corruptione,
fceditatediabolica&ignorantialiberatur. Dey s enim ornat&compen-
fac ftudium fapientia:, in hac vita,maiori luce,intelligenria,fcientia,co¬
gnitione rerum fpirituaH &c naturali, confrlio, robore fidei, confolatione,
fuceeftu, in gubernatione publica & domeftica,& poft hane vitam pras-
miis immortalibus.

Qui negligit Difcipli¬ jQui abitcit JgDi sciPLt-

nam, fpernit animam fu- n a m, defincit Animam fuarn:
am: feci qui audit increpa¬ qui autem acquiefcit increpatio--
tionem, poflidet cor. mbus3fifp°jfejfor efi cordis.
jD^/z»rfw,&c.]Quemadmodum qui negligit medicinam,odit & fper¬
nit fanicatem corporis, & hortis eft vita: huius corporalis: itaqui negligit
difciplinam, qua: eft medicina an ima:, tfthoftis 8c homicidaanimte (ua:.
Et, quemadmodum fanitas vmbilico, &: irrigatio offium, eis qui timet Do¬
minum, &amaIo declinant, Prou.5,8.itain contrario, inueteratio, lan¬
guor & tales, vermis confcientiaerodens, eis qui Timorem Domini Sc di-
fciplinam defpiciunt.Pfal. 31,3. PofieJJereji cordis i\hoc eft, dominus eft fuo-
rum affeduum, ira:, odii, gaudii, trillitiae, metus, voluptatis: quos aftedus
fi regere & moderari rede quis didicerit j na: ille in omnibus rebus aget
prudentius, & cum poflertione&moderauone cordis fui, gloriam & ho¬
norem pofiidebic.

iio
Paupertas & ignominia e-
rit deferenti correctionem:
fed qui cuftodit increpatio-
nem,honore afficietur.
Prou.ij
Verf 18.
Jf Ege fi as ffi ignominia ei:
qui defient Disciplinam:
qui autem -acquiefcit arguenti :
glorificabitur.

Egfias dr ignominia,&cc.]Hominem naturalem, qui a vera: Sapicntix vi¬

is plane exorbitauit, innumeris corredionibuscorrigitindefinenter fpfa
Sapientia, vt in viam eum reducat, & ab innata & congenita ftultitia libe
ret. Si corredionem hanc admittit homo Sapiens, ornatur a. corrednce
Sapientia multis priemiis, inter qua: etiam funt opes honefta: aclegitima:,
item honores: fi vero refp uic homo fatuus Difciplinam, recedit ab illo Sa¬
pientia , &: fuccedit paupertas & ignominia, filia: impietatis.

Qui enim erudit de- ^“79- Corripiens deriforem, acci¬

rilbrcm, ipfe fibi iniuriam 1 pit fibi ipfiignominiam: & in¬
facit: & qui arguit impium, crepans impium accipit macu¬
maculam fibi generat. lamfuam.

Jgui erudi/Jeri/orem,&tc.]Caute igitur circumfpiciendum, quales fint ii

quibus concredimus myfteria, arcana, fecreta: ne diabolus fufeitee cu
culum ingratum.

^Noli
 GRADVS QV1NTI.

£f Noli arguere derifore, IVcli;s* Ufejncrepei igitur derif rem,

ne oderit te; argue Sapien- I ne fine odio habeat te: increpa
>ignatui>a
tem,6c diliget te. Sapientem, & diliget te. JjJUvIUli.

ISfrti Arguere deriforem, &c.] Laterem enim vel /Ethiopemlauabis. Co

gita Germanorum illud: i^at midj Dcn DerS^euffd init ??attcn frfdjitffcit. <£$
mitfte audj emer t>ie( $utfjmi habcn / Der alie folle flug macfjett. Hos de-
uita. Nolite fandum darecambus. Epicurei Seatheifiunt furiofiores in¬
crepando: at pii dociles & timentes D E v M, proficiunt in Sapientia &
multis aliis excellentibus donis.

Qmeritderifor Sapienti¬ if Jgufrit (quidem) denfor it)

am, 8c non inuenit: at Scientia Sapientiam,&non inne¬
intelligentieftfacilis inuentu. ntt: D o Urinaprudent idfacilis.

Jpuaritderifer, &c.] Ingenium fcopticum & nafutulum, nequaquam ve¬

ra! Sapientia: capax eft. Simplicem enim, &difcendi cupidum animum
Sapientia amat, fauo & meile cibat,& ne da te Sapientia: inebriat. A-
nima ad cognitionem apta, ait Ptolomams, veri plus aftequitur, quam qui,
fupremumin modum, feinScientiaexercex. Aptitudo vero haec ingenii
cadefte donum eft, & Orando acquiritur.

Prou.17
284. In confpechiintelligerttis VerCi4.
jPf In facie prudentis lucet 284

apparet SAPIENTIA:&: OCuJi Sapientias oculi fultorum

ftuhifunt in extremo terrje. infmbus Terree.

Infacieprudentu, &c.] Hoc eft, vultus Sapientis eft modeftus, at oculi

ftultorum circumuagantur inconftantes, & funtleuitatis indices: vultus
enim eft animipidura. Quomodo in aquis refplendet vultus profp<cien-
tium, corda hominum manifefta funt prudentibus, Prou.27, 19. Et, dili
genteragnofcevultumpecotistui,tuofq;gregesconfidera. Ibid.verf. 13.
Sapientia hominis lucet in vu! tu eius,&potentiflimus faciem illius cornu-
tabic, Ecclefi 8,1. Ergo,Metopofcopice, Phyfiognomonice, Cheiroman-
tice,explora homines,difcipulos,vti Pythagoras,per dies aliquot. Quem
admodum enim omnes res condita:, certis a Natura notis &fignis, pida:
&: exornata:funt, diuinifque Natura: charaderifmis infignita:; certa nimi
rum proportione, figura & habitu: vndede interno & latente fpnituoc-
cultifque rerum proprietatibus iudicium fieri poteft; imo ipfa proprie¬
tas rerum occulta &fpiritus latens feipfum prodit certis quibufdam no¬
tis & lignis externis,& pro natura ac indole fua,talem effingit lignatu
ram,figuram, proportionem & habitum, qualis a Sapientibus vult co-
gnofei: qua: Signatura Magia: Naturalis initium, & quafi alphabetum
prirnumque elementum eft. Ita prrecipue hxc pidura in hominis vulcu
& habitu cognofeenda eft. Concurrit enim tocius Natura: lignatura in
Micro-Cofmo. Hic;haraderesNatur#,&nota:hieroglyphica:, certum

y
 INTERPRETATIONES

efficiuntfenfiim &fententiam, quxaSapientibus&huius fcripturxacli-

tcratura: naturalis gnaris probe intelliguntur. Nec enim mentitur Natu¬
ra, aut fiilfum de fe ipfa pr.vbec teftimonium: non decipit indagatores fui,
modo Scripturam hanc probe difcantintelligere. Crelum habet Tua fio-na.
Ignis, Aer, Aqua,Terra; Vegetabilia, Animalia,Mineralia, Metalla,fu-
as habent lignaturas: Angeli habent fuas notas: omnes Prophetis, omnes
Apoftoh, omnefqueSanfti: imo Saluatoripfe habet fignum FiliiHomi-
nis Crucis figuram.

Etenim operibus fuis co- Ex ftudiis fuis intelligi-

gnofeitur puer,an mundum turpuer,fimunda & retia[int
&an re£tumfit opus eius. opera eius.

Ex ftudiis fuis"] Ex artionibus, tanquam chara&erifmo naturali, vel fi-

gnatura. Nora: Tribus modis viri magni &r prseclari excitantur. 1 infiti
funtpncclarisingeniisigniculi Diiiinicus,quibusimpellunturadrespr2e-
claras agendas, quifubinde fefeexerunt &emicantab ineuntea:tate, vt
in Iofepho Patriarcha apparet, in Dauide, Solomone, Daniele, Iofia,
&c. Hiab vteromaterno feledi funt prouidentia: Diuinseinftrumenta,
& operum Dei organa. II. Naturalis allrorum influentia, & aftrotum
frudus ,quandocunquead maturitatem peruenerunt, mundo benefici¬
um aliquod naturale exhibituri, &exthefaurisfuisproduduri, (eftenim
omnis naturalis fapientia in aftris) tale ingenium a prima conceptione in¬
clinant, vnde varii, variis in rebus & facultatibus, prodeunt artifices.
Hinc canit Poeta :
Ingenium caleflefuis •velocius annis
Surgit, & ingratafert mate dimna, more.
Tertio Cadum aliquodeft internum in Homine, quod illuminatur S.
Sando,& Donis Spiritus fandi lingularibus, F i de&Orationi ac-
quifitis. Hic latet Spiritus Cabalifticus &: fchola philofophix tagacis
Theophraftica:.

VerC ty ^ui ambulatfraudulenter,

ter, reuelat arcana: ^Tqui I reuelat fecretum: fidelis autem
aurem fidelis cft, celat amici j ffiritu 3 celat rem.
commiffiim. . |

Jguifidelis ejl, &c.] Fide, oratione & taciturnitate multa acquiruntur

myfteria cadeftia & arcana naturalia.Propterea Efaias Prophera canit cap.
M- verf. 16. Secretum meum mihifecretum meum mihi. Et Dauid Pfalm. yi, 8.
incerta & occulta Sapientia: tua: manifeftafti mihi. Hinc etiam Apoftolus
Paulus,/» chrifto lhtfit omnes thefauri Sapientia & Scientiafunt abfconditi. Co-
lofl. i,5. Igiturpetite,quxrite,pulfate.Ha:cfuntverbaillaa^ras, ineffa¬
bilia paradyfi& tertii Cadi, de quibus Apoftolus, i. Cor.iz,4.
Eximia cft virtus,proflareflentia rebus
At contragrauis eft culpa, tacenda loqui.

Quireue-
 GRADVS QVINTI. J4 3
187 Qui rcuelat fecretum, in¬ ve°t 19 i /f 'Qlt1 nuelat myfiena, & 287
cedit fraudulenter: Sc cum co ambulat fraudulenter: di-
qui allicit labiis fuis, ne mi- 1 latat labia jua3 necommifcex-
fceas te. ris.
Jpuireuelatmyjleria, Stc.] Quicunque ad fecretiorafiue diuina,fiue na¬
turalia aipirat, necefieeft,vt ad Conftantiam, Grauitatem & Taciturni¬
tatem feafluefcat. Tales cum fint Myfteriorum reuelatores Angeli boni,
procul fugiunt omnes in conflantes, leues St garrulos: extreme inimici
funt omnis inconftantia:, leuitatis 8t garrulitatis. Igitur tu quoque, fili Sa¬
pientis fugias eiufmodi homines leuesStgarrulos, ne tibi ipfi exitium
acccrfas.

VcrC 6.
288 Multi homines mi- ^Multitudo hominum prodi¬ 288

lericordcs vocatur, virum cat vniufcuiujq; mifericordiam:

autem fidelem quis (facile) 'virum autem veracem quia inue-
inueniet? niet?
CMulti homines mifericordes, Stc.] Hoc eft multi homines & habentur &
vocantur fandi,fed vere bonum St fidelem quis inueniet? Solus enim Deus
intuetur corda hominum St difeernit omnia fucata Stflmulataa finceris
atqueveris. Cautiflime igitur cum hominibus verfandum. Nullaetiam
in amicitia peftis eft maior,quamadulatio.blanditix St aflentatio. Quam
uis enim multis nominibus, hoc vitium eft notandum: leuium hominum
atque fallacium, ad voluptatem loquentium omnia, nihil ad veritatem.
Cic. inLtelio.

185? i£ Ne (igitur) moliaris ami¬

co tuo malum, cum ille in
[5\(V cogites contra amicum 2S9
tuum malum, quum ipje habi-
te habeat fiduciam. j tet fecure tecum.

Ne moliaris, Stc.] Mens vera imbuta Sap entia, & Sophia: filius, Medi¬
cus eft humans focietatis, non euerfor. AnimusenimgenerofleSapien-1
tiae capax, amans veritatis Stiuftitia: eft, inimicus vero omnis fophiftica:
St iniuftitia:. Jnprimis autem vtitur omni dhanda in tegendis St emen¬
dandis arcanis delidis proximi, tantum abeft, vt nouis infidiis, noua ma¬
la eidem ftruat. Nullum eft crudelius vulnus, inquit Sophocles, qu^m fal¬
li ab amico: £>fft fcpnt) btC

Prou;i7
250 Eft conflatorium argento, & VerCj.
Jdui [enim) reddit mala 1 $0
caminus auro, Jf at probat pro bonis, non recedet malum
corda I ehovah. de domo eius.

Jpui reddit mala, &c.] Sicutgratitudoeomplediturveritatem&iuftiti

am, quas De vs amat; ita ingratitudo conflata eft ex mendacio St iniu¬
ftitia. Haspeftes cum D e v s acerrime oderit, maximequedeteftetur,
i44 INTERPRETATIONES_

non dubium eft, ingratos a D e o puniri. Eft & illa vox Xenophontis me¬
moria digna: Homines non ajfuefacii ad gratttudinem erga bene meritos ,pofica
fiunt ingrati aduerfits Devm. ^At probat corda IehovahJIgne quo¬
que crucis ac tribulationum ferutatur corda & renes. Nam Ignis pro^
batoMNiA. Etfi De v s reperiret cor fidele, vtique reuelaret ci
fecreta fua,ac largi retur ei Dona ac bon a Tua: (£‘r tt>(ifi |pp(/
ti>cmi wit> \vo cr foti fcgttm oDee
(interat.

Hic inferatur figurafixti gradm.

VI. GRA-
 GRADVS SEXTI.

VI.
GRADVS
PROLOGETICVS
SEXTVS
EXPOSITVS.
V enervnt mihi aAccefferunt autem mihi
(Vir fapiens atteftatur )OMNIA bona jimul omnia cum illa, di-
bona paricer cum ( S a p i- uitiaqueper manus illius innu¬
enti a) illa,& innumerabi¬ merabiles.
lis [honeftas v{-T per manus
Illius.
Venerunt autem mihi, &c.] Vide vcrfT314.51j.534. 8cjj8. Per manus il-
lius\ Per labores Sapientia- manuales Theofophicos in Oratorio &
Lahoratorio, fecundum Leges atq; Do&rinam Amphitheatri huius: non
n.egotiationemundanaimmunda.verf3i7. VndePfalmus 128,l. Labores
manuum tuarum manducabis. Torrens redundans vena.feu fons Sapien-
Tii€,Pidu.i4,4.

Et letatus fum in omni¬ Ium m omni¬

bus: & quoniam antecede¬ bus, quoniam eorum authorefl
bat me ifta Sapientia,& Sapientia: ego vero ignorabam
ignorabam quoniam/f ho¬ eorum ipfam ejjfe matrem.
rum omnium mater eft.
Quoniam antecedebat me,8cc.J Quafidiceret,Qvioniam mecuerattheo*
rice 8t pradice: mecum Orabat,meciim Laborabat,ver{T.jz6i,SCfoi. Ho¬
rum omnium mater eB.] Summa fummarum: Qui filius Disciplina
norieft,hoceft,T imoris Domini, is Sapientiam veram (ma¬
trem omnium Bonorum atque Donorum Dei) non habet fotorem, non
fponfam: Cui ha?c nonamica,frufl:ra Orat,fruftra Laborat; quia non hau-
fit falutem & voluntatem a D o m i n o, vcrf.3L9.8c, perconfequens,non
,46 INTERPRETATIONES

erithaces Thefaurorum Sapientia infinitorum. Quare in redudio-

ncad Monadis fimplicitatem efto totus: tunc confcqueris. Vide YeifT.
ij7.ij8.&zi3. & fecundam huius Amphitheatri figuram.

Ve»Ci4.
Inexhauftus enim homi¬
nibus thefaurus eft: quo qui
funt vfi amicitiam cum Deo
coierunt, propter Dona Di-
{ciplina: commendati.
JJ Infinitus enim thefaurus
eft hominibus: quo qui <-ufi
funt, participesfaShfunt fif A-
micitid Di i, ff propter D /-
s ciplinjE dona contendat i.

Infinitus thcfaurw, &c. ] Quiaipfa aeterna, Immenfa, 0.mnipotens,Infi-

nita; cuius propterea thefauri inexhaufti & infiniti. A b initio Mundi fem-
per dedit, dathodie, nec deficit eivndein omne aeuum large dare vult ac
poteft. ^Amicitis D e i J Tta, vt fruiti fint, Deo Paterno, Fraterno, A-
mico;B o n o Summo.Vide fecundam Amphitheatri huius figuram. Ad
hoc enim creati fumus, vt fummum illud Bonv m, ex facroiandta Scri¬
ptura, Libro Naturae Confcientiaeque propriae teftimonio cognofcamus,
contemplemur, amemus & veneremur: in hoc redempti fumus, vt eo
femper fruamur.* Hoc vnicum, hominis animum alias infatiabilem, ab¬
unde explere poteft. O amicitiam fruduofiflimam hanc! Nota: Ami¬
corum omnia eum fint communia, quid non impetraretaDE o homofa-
dus D e r amicus ? Theofophice annitere, vt D e i fias amicus; tunc in
Spiritu & Veritate ieiunans Ora, tunc fapienter iniis quae docet Amphi¬
theatrum hoc Labora :&:Iehovah aderit tibi, dabitque fine mora.
Haufifti enim falutem & voluntatem ab amico, D e o: ab amica, Sapi¬
entia. Eft Sapientia conciliatrix amicitiae eum Dio inftituen-
dae: quia hominem in Timore Dei iungitDEo: quo fado, impetrat in
myfteriis Diuinis Naturaeque fecretis(Diuinitus, influentia, lumine &
motu; aut per Magiftrum Sapientem, quem tibi mittit De v s, aut ce ei,
vcvC}i.)bcnc veliejnofle.efle&pofleaDE o. Videverf ipp. Propter Difci-
olina.&c c.] Propter TimoremDei: quiinitium Sapienti a,vciC
no.commendansnos Deo.

Mihi enim dedit D e v s, VerCi7. Ipsi enim dedit mihi ho¬

eorum, quas funt in Natu¬
ra veram cognitionem, vt
Mundi coftitutionem, vim¬
que Elementorum intelli-
gam.
rum, qua funt Scienti am
weram ; [f njt fciam jf dif
pofitioncm Orbis Terrarum3&
jf 'virtutes Elementorum.

Ipse dedit mihi ] Vide fupra verf. 187. Vt fciam'] Quae, Qualia, &
Quanta ? Non Diuinorum duntaxat myfteria, verum etiam omnia,

ficuti
 gradvs SEXII. J4J
ficuti ex fequentibus patebit. At quomodo ? iterum quadres. Immediate
relpondeo, & mediate, iuxta Dei liberrimam voluntatem; Et quidem ;
TheoSophice 5 Phyfice; PhyficoMedice; PhyficoChemice s PhyfieoMa-
geiccj HyperphyfteoMagice ; Cabalice; Lege atque Dodrina Amphi¬
theatri huius totius. Sunt vocabula, quae recenfui,pauca,attamen eorum
denius latiifime fefe diffundit. Definitiones petis: rede: do. Theoso-
p h i a ettTheologia,internario,(hoc eft,Biblice,Macro& MicroCifmice)
Catholica, I e h ovi CMirabtlis mirifica,(ycx{.i$j .V oxD E i in Omnibus,
per Omnia, de Omnibus, ad Omnes, (verf 5y.) Physice^ Mundi
vtnufque,hoc e stratoris totius, & xMtnoris, (fec u n d u m Corpus & Spiritum,
qua: habetex Macrocofino ) Traditione, Natura & Arte, Vmuerfaltnrex&in
facrofancta Scriptura, Lapide Philm.& Nobisipfis-, Particulariter ex 6'inpa?t,bus
virorum; cognitio & tratlatio. Physico m-e d i c i n a esi ars coqno/cendt
Librum Tuatur* ( Macro & MicroCofmice)magnum : ita, vt legere poliis
Huc perti
(tavniuerfaliter.quam part-culariter) Temetipfum in Mundomaiorc; &
ncc Sigi
contra Mundum maiore in Teipfo: ad hutbani corporis faniratd tuenda,
morbosqueprofligandos(v.z97.) Physicochemia efiars,methodo
4tU>T& CrDEMirP Ifillltn/fa.llphllY/twAi T) . rr.. 1/? tK .

v«u.vv«xuumiaut piiinud. uguia icauLiiaaj & parnctUnr es globi wjertoru -

MNES. M a g E i a Vetuftifftmoru Sapientu f qui Per fis Magi,Gr^cis Phtlofiphi,
Latinis Sapientes,Indis Gymnofophtfla, Graece & Brachmanes, yEgyptiis £««*■.
& Mekubales, Hebraeis Propheta & Cabalifta, Babyloniis,nec no Aflyriis
Chaldai,Gallis Celtis Druida,U Bardi ZcSemnotheiappellabatur/Vnivh-r
salite Kfumta,idem quodfiudium apud Hebracs CabaUfummeperf chim fr
abfolutum, cum w Diuinorum cultu, Spiritualium trattatione atque cum iis comer
fatione, & Naturalium inuefligatione ,pi'wcfapienter,on0eret; Quamuis hi, in
vno eodcmque ftadio, Duce benigniore, longe praecurrerent illos. At,
Physico mage i Afopus tantum de Bereiich, hoc cft. Sapientia Na
tur#,ver£i<s\z.) eit Naturali artificio ( Macro & MicroCofmice ) mirifica
p radicandi ratio. Hyper physicomageia (refpedu Naturalis
&Dodrina? caula,fic dida) eft cum Angelis bonis, flammeis Dei mini-
ftris,fiib modo delegatae a D e oadminiftrationis.tam vigdadoquam dor-
miendo,mediate & immediate, pia & vtilisconuerfatio/ CabalacII Diuinum
Diuina: reuelationis, ad falutiferam D e i, & Mafchiah agnitionem; For¬ Cabal^ftu
dium.
marum leparataru m. Naturae (in Macro & MicroCofmo) noftriq; ipfius
cognitionem,vnionem, & fruitionem;necnon SS.* Scripturae intelle-
dum verum;vel immediate,autmedioconueniente;quoDiuinahuma-
nitiis fentire poflimus) tam Vniuerfaliter quam Particulariter, TheoSo
phice lortita, Symbohca Receptio. En habes. Expofitiones neccf
farias & fufficientes, fuo (Deo iuuante ) tempore, filiis Dodrin# abun
danterexhibetAmph.hocnofteum Philoiophice explicatum. Hifcc,in
praefentia, contentus efto: nec calumhiare, quaenefeis. De Mageia, AI
chemia,Cabala,Vir alias in Dilciplinis communioribus iatisdodus, (no¬
men reticeo,vt honori ipfiusconfulam)admodum ieiunecenfuitinfuis
poematibus. jefccr iudicirtvoti(itttm t>in$ewieere$WrftC§Ct, Tales mi-
fericordiam potius merentur, quam reprehenfionem. Nihdenimfcom-

T z
 h6 INTERPRETATIONES
1
mata illorum derogant veritati; cum potius tangant abulum (qui non tol-
1
iit rei iubftantiam)quam vium legitimum ac verum, quafi opificis dete
dus tendere debeat in attis indignitatem. Eodem modo poliet etiam (led
quonam iure ?) inuri notahaerefiumSS* Scriptura. Addo: Quairata-
liquis: Vndenam habes, quae in Amphitheatro hoc tuo nobis proponis?
Cum Sapienre noftro ingenue refpondco, (& quidem eo lubentius, vtfa-
tisfaciam Ariftarchisquibufdam, nec tamenquicquamame arroganter
didum volo, de quo in optima &: folenniori iuris forma proteftor)M i h i,
(omniumPhilofophorum minimo) DE d i t D e v s: a D o mi n o a c-
c e v i: tam immediate, quam mediate. Atquomodoquaefo, iterum inqui¬
es? Dicam. Audifti antea, nimirum, Theo Sophice.Phyfice, Phylico-
Medice, &c. vt fupra. Nam Ego, adferutandas res altiffimas ardore in-
gente, igne Diuino inflammatus, Philofophorum variorum populorum,
tam vetuftiflimorum &: veterum,quam Neotericorum monumenta,Sym
boliceaut myftice, hieroglyphice, figurate,amigmatice, parabolice, al-
legorice, arcane, fecrerevel manifefte, fculpta, pida, fcripta(domi &
fons) ego ipfe & per alios(emptione, commutatione,)&c. prout fieri po
tuifle tempus &: occafio concedebant, conquifiui, perluflraui: Libros
Theo-Sophorum, Cabaliftarum,Magorum, Phyfico-Chemicorum, hoc
eft, vere Sapientum ,nec non Ethnice Philofophantium non illuminato¬
rum aut Sophiftarum euolui, relegi & iterum legi.-fufpiriis vo tifque Chii-
ftiano licitis atque conceflis optaui, inuocaui, oraui, aperuit (res ip<a lo¬
quitur) quifolus dignus Ihsvh Sapientia Patris, non folum
hofce, quos dixi, verum etiam Librum D e i in ternario Catholicon, qui
eft, SS.1 Scriptura, & Mundus vterque, maior & minor, remouitq; figna-
culaeius, (verf 223. & figura Amphitheatri huius fecunda)ita, vt Liber Li
brum adhuc de die in diem explicet atque interpretetur. In officina Vul¬
cani, ab anno inde vfque artatis meaidecimoquinto, indefefse laboraui,
fumptibus(certe)non exiguis, tamen (gratia D e 0) propriis, folus & cum
foci A, fidelibus mihi ac infidelibus, iam dextre, iam finiftre: quomodo e-
nim bene, qui nunquam male? Docuerunt, qua: nocuerunt. Obferuaui,
quae Natura (obftetricante Arte) docebat: 6 fruduofiffimam Cabalam
Phyfico-Chemicam hanc .' fermones, labores, cum meos tum aliorum
mentifque praefagar conceptus, feduloannotaui. Quando vos pigri patres
ftertiftis, ego laborans vigilaui. Meditatus fum gnauiter die ac node fuper
hifcc qus videram, legeram, audieram, didiceram; ftans, fedens, deam¬
bulans, recumbens, ad Solem, ad Lunam, ad ripas, flumina, in pratis,
montibus, fyluis, nemoribus, etiam ad lampadem fiue candelam ceream,
in camera (ad recreandum fpiritus animales cerebri) fuffumigata, pathe
tice me mouentem: vixi ac contuli (a quouis enim difeendum non inepte
rebar) cum lenibus, iuuenibus; Religiofis & laicis j (non loquor puerili
ter, aut aniliter, fed fcientifice) cum Principibus, & alto ftemmate natis;
dodis atque indodis; fimplicibus, &pelle vulpinatedis; prudentibus;
infipientibus ; rufticisacidiotis, cumdiuitihus, pauperibus,cumThto-
Sophis atq; Theo-Sophiftis; bonis, malis; albis, nigris: (obfeientiam fal-
tem cognitionis, non approbationis: non enim fcientia mali, fed vfus da¬
mnat ( cum theoricisautcontemplatiuis exercitatis, pradicifqueexper-

tis;cum
 GRADVS SEXTI. i47

tis ;cum mechanicis,quorum officinas frequenter vifitaui; 0t> ft>o(ITItf Dctt

tveit tif(fgdc^rtcn,hoc eft.nautis atque montanis, (credendum enim v-
n ieuique in luo arte perito ) a ($ bocfygdcl)Vten: cum Iudads, ChriftiaTiis, fe-
dariis.imo atheis -f audiui omnes,fpernebacn nullum: Bonum feci vultum
(mxta Raiinundiconfiliumvtiliflimum)iis,qui vadunt permundum; nam
non pauca bona reperi apud nonnullos; fub purpura, ferico, & holoferi-
co ( fatear veritatem) interdum latuifle ftultitiam,contra,fub pallio fordi-
do nonnunquam Sapientiam, non femel fum expertus. Non pudeat te
pauperis Sapientis,aut male veftiti.fuadeo: Succurre egeno,te non pceni-
tebit. TheSophiceconfului D E vM,&obferuauieumloquentemacre-
fpondentem in SS.* Scriptura, Natura, Memedpfo. cuius Spiritvs
fandti monitis ac dudu habebam donum difcredonisSpirituum,(LCo-
rinth.i2,io.)&fenfumacdifcretionem boni ac mali, (Hebr.y,i4.)vtBo-
num(quodpropono)retinueram,malum ( quodexpurgaui) rcieceram.
Sum diu peregrinatus;muifi alios,quos experienda aliquidfcireaciudi
cio valere confirmato autumabam,nec femper fruftra: nam Iehovah,
mihi benigno,corda eorum lic mouente,difponente ac inclinante,de
myfticis,arcanis,fecretioribus ([ouantes nonuulli le nados Dodrinae fi¬
lium, attentum, & veritatem fidentem )abfque velamine mecum amice
difpucarunt ac contulerunt: Mufsea&BibliothecasperluftrarejLabora-
toriacontemplari,laboresafpicere,noninuiticoncefferunt;quaefumpti
bus magnis laboribusque Herculeis plurimos per annos indagaflent, fra¬
terne manifeftarunt: Praeparata, (inter qua: Dei,Devm teltor,ordina
yone mirabili, ab vno habui Leonem viridem Catholicon , &
Sangvinem Leoni s,hoc eft, A v r v m non vulgi, fed Philo-
SOPHORVM; oculis vidi meis,manibus tetigi,linguaguftaui,naribus ol¬
feci : 6 quam mirabilis D e v s in operibus fuis!) praeparata * inquam, do¬
no dederunt, quibus apud proximum meum egenum, in calibus defpera-
tiffimis,fru6fuofiffime fum vfus; &c modos praeparandi (I e h o v a inftirt-
du milericordis)fincere reuelarunt. Ita oportuit, iuxta Pauli. i.Theffiy,
21. dodrinam, omnia probare; qua bona tenere. Ita oportuit me difcere,addi
fcere, philofophari : nam pars minima horum in Vniuerfitatibus Acade¬
micorum docetur & difcitur. In Vniuerfitate Dei Peripathetice,hoc
cft,circumambulatorie nobis ftudendum atque difcendum. Haec me¬
thodus mirabilis; qua, dedit Mihi Dev s Mirabilis; haec via, qua, (vt
fcirem,non opinarer; ambulaui. (verffi l8,& iy 7.) Quis dedit ? Solus, in¬
quam,D e v s,immediate & mediate: fubdelegate tamen Natura,Ignis,
ArSjMagiflri tam viui, quam muci; corporales & fpirituales boni,vigilan-
do ac dormiendo.(verflT.3 a.& 157.) Quapropter in humilitate Chriftiana,
cum Virgine beata animo grato iure cano: Fecit mihi magna, quipetens ett,
Luc.i, 49. Dicoque cum Propheta Regio: Miferator & Mifericors Domi-
n v s, Longanimi! & multum Mifericors. Non in perpetuum irafetur, nec in ater-
num comminabitur.Non fecundumpeccata nojlra fecit nobis-,nequefecundum iniqui¬
tates noftras retribuit nobis. Quoniam fecundum altitudinem Cah a Ferra,corrobo¬
ravit Mifericordiamfuamfuper timentes f .Quantum diftat ortus ab occidente do n -
ge fecit a nobis iniquitates noflras. Quomodo mifereturpaterfiliorum, mi fericors ett
D 0 M 1N v s timentibusfi:quoniam 'tpfecognouit figmentumnoflrum. Recdrdatus

r 3
 148 INTERPRETATIONES

eflyquoniampuluisfumus. Pfal.ioj.v.8,&feqq. Verum & certumeflehocfir-

mieer crede,quod timentes D £ i nomen non amittat is,qui per poeniten¬
tiam Chriftianam (qua: eft,timere D e v m,& recedere a malo,verf.i j.?.)a:
peccato femper refurgit. Si q uem, forte, offendunt,qua: hic Peribo doceo-
que,isfe conferre poterit ad Laboratoria Philofophice inftru&a, ac vide¬
re labores Artis atque Natura-,& inde formas,eflentias ac proprietates re¬
rum intueri, priufquam, inuidia crepans, ineptiflima quxque contra Ar¬
cana D e i, & Lucem veritatis,feribar.
Corollarivm: Rex Gcber ( vt videre eft ex eius libro Diuinita-
tis) poffc multos & varios in Alchimia fruftra ac varie exanthlatos labores,
tandem Lapidis Philofophici Catholici vnici(poflunt quidem effe tot La¬
pides,quod Res,attamen particulares: ex fpeciali,non nilifpeciale; ex
particuIari,non nili particulare; Vniuerfaleexvniuerfali:particularifmus
eft folcecifmus:) materia vnica, in triunitate catholica, vera,Prxparandi-
que modo legitimo, vilionefomniivniusfquodfacere De o facillimum,
& impetrare credenti Theofophiceque Oranti & Laboranti non impof-
fibile) Diuinitusfuitinftitutus. *Mu£ior Rofarii magni'depinxit totum o-
pus vfquead complementum.licet tum temporis vlterius non viderit, niii
vfqueadL eone m :fcio,inquit. (Influentia doftus Diuina, Ltrmineque
duiftus Naturx)quia de neceliitate Opus ad talem peruenietNaturam. Et
impoflibile efthoc fciri,niii a D e o friatur,aut a Magiftro.qui eam doceat.
Bernhardus Comes Treuifattus vfus eadem difeendi methodo, qua ego,artem
callebat biennio antequam laboribus ablolueret eam. BonusLombardus
Fenarienfis Margaritam fcriplit pretiofim nouellam, priufquam Lapidem
CathohconBenediftum plenarie prxparaftet,dicens cap.ij.operis citati:
Sapientum plurium libros vidimus,& iuxta pofte noftrum & modicum in
genium ftuduimus, quamuis operationi & labori fuimus raro dediti,&c.
Vide ipfum. Sic,Dionyfius 2acharius,aliique plures'in eodem ftadio cur¬
rentes,/3^c£«ey, (Diuinafauente Clementia) acceperunt. Oportet enim,
vt in hoc ftuditi dodrina experimentum prsecedat.non contra: Exempla
Rhaiis, AuicennS & aliorum philofophorum fequamur, qiu feripto nobis
prodiderunt, hxc ipfis cognita fuifle,ante experimentum,cum cogitatio¬
ne fubtili vehemen ti &c longa. Methodo qua dixi (veritatem abfque glo •
riationecur non fateret?) dedit mihi, quxfcio &fcribo, De v s: I l l e,
qui operatur OMNuin Omnibus, dedit m.hi S a p i e n t i a m , vt fcL
am aliquid demyfticis, arcanis atque fecretisSSarScriptune, Mundique
vtriufquc:&quamuis non in gradu fummo, tamenineo, proquohabeo
cur humiliter gratias agam Deo. (verf 4.) Vnicuiqueemm, inquit Paulus,
Rom. iz, 7. daturmanifijlatio fpiritusad 'vnktatem, &c. Hxcautem omnia
operatur vnus atq; idem Spiritus, diuidens lingulis prout vult: cuius No¬
me n litBenedi&uminfeculorum fecula. Qmma habent tempusfuum, Eccle.,
h n Tempus hatous.fuir, methodo prxfata, difeendi: Tempus nunc eft,'
vt inferuiam memori* meat, feribendi, pingendi, annotandi: Tempus
(Deo volente & dante) in poftetum erit, O m ni a in Oratorio & Labo-
ratonoadnnem completum perducendi,vfumquetriunum,videlicet Di
uinum, Macro & Micro Cofmicum,perfecl:e transferendi. Phydiabolo.
faxitD E v s. Amen. Difofitionem orbis terrarum.'] Mundi conftitutionem;

! quomodo
 gradvs sexti.

quomodo fadus iit Mundus, Videvcrf. ijo. cum aliquot fequentibus. Si

Ens Catholicontriunum primum, dequofig. Amph. huius tertia, rite
confiderarcsjeiufquereliquias.quas D e v s Catholice pofuit atque con-
cluiitinmaflam peculiarem, referuauitqueinvfus Theo-Sophicos Sapi¬
enti , Phyfico Chemice fcires tractare in Laboratorio, ad fenfus(fic enim
voluit & ordinauic Devs, experientia tefte)tibi appareretMundi Elo-
hxm creat oRisartificiumconflituendi,^nondico,creandi)mira-
bile totum. Hinc noifedifcito, qua: iit M a g ne s i APhil. Phyfico-Chc-
micdrum Catholici fui Catholica. Vnumix per totum noueris,etiam alte¬
rum. Tunc intelligcs, qua: annotaui verlT. 18,15 7,16i. & quarta Amphi¬
theatri huius figura, vbi de Lapidis Philofophici egi vfu triuno. Ha:c vide■
re, eft; non niii Sapientis. Propter mundi ingratitudinem inuitus cogor
(Devm teftor)digito compcfcerelabellum. Attamen filiis dodrinxfigu-
ris Amph. huiusiecunda&tertiafidelicer inieruiui,inferuiamq; fequenti-
bushifce.Nam ** Virtutes Hiement orum\ Et fructuum eorum, quos
produxerunt, Gen. 1. Hos te quoque docebit vius Phyfico-Medicus, ana-
lyii Phyfico-Chemica prsparatoria pramaiifa.

Initium, exitum, medi¬ Initium & confumma-

umque temporis,^T folfti- tionern & medietatem tempo¬
tiorum viciffitudinem , ac rum, 'vmjjitudmum permuta-
tepeftatum varietatem, tioncs^tonfummatione1 tem¬
porum 3

Initium & confumi] Mocex Aitris, tanquam Alphabeto Cadefti, a Ma

giftro exercitato Aftromon.&Aftr. legi ac fciriporeft. Sunt enim in figna,
Tempora, Dies Annos, Gen. 1,14. Solflitiorum vicijjitudines.] Verfio-
num mutariones, h. e. Solis conuerfiones, qua: funt dua:; vna hyberna,qua
ad nos accedere incipit: altera a:ftiua,qua non vitra progreditur,fed ad in¬
feriores circulosfdocendi cauifa excogitatos) recedere incipit. Solftitia
duo appellantur rLXla Tgc7rctj, Solis Verjiones, & tropici nuncupantur. Tempe-
jlattim varietatem.'] Commutationes temporum. Huc refer Ephemerides
Aeris perpetuas Mizaldij&PrognofticonMetcorographicon perpetuum
Sculteti; Item, SSamWli pradica & obferaationes. <&i( fetym nicfy allegit.

(f Morum mutationes, &

tj6 Jf Anni curfus, fk ftella- dimjiones temporum, Annorum
rumdilpofitiones. circuitus, ac(itusfi ellarum:

Uiiorum mutationes, &c.] Temperamentorum humanorum corporum,

qua:addiipofitionem & conilitutionem Citii &conftcllationum varian¬
tur, mouentur, inclinantur. Imo adiones hominum aut reddunturiifdem
difficiliores aut faciliores: quia omnia, qua: fub Sole funt,fuum habent pe¬
culiare tempus certis deftinatum adionibus. Annicurfus.] Annorum cir¬
culos, iiue circuitus, ac iiderum politiones. Eam Solis repetiram conuer-
iionem, qua: annos conficit, vulgo annorum reuolutionem appellant.
 iyz INTERPRETATIONES

i97 ^Naturas animaliu, &: jVcrf:i0'
/jfiras beftiaru,/jf & vim ve-
toru, &cJff cogitationes ho-1
minu,/y differendas virgul- I
toru, fk.£f virtutes radicum. |
Z97
Viatur as Animalium, iraf
quebefitartwiyrventorum ym,
& coptationes hominum, dif¬
ferentias plantarum, radicum¬
quefacultates.

Naturas animalium, ] C o n fu I e feque n ti a. Iras belliarum, ] Tnnpetus fera¬

rum iracundos. Quidam affe&us vertunt, accipientes genus pro fpcciei
Nam $vjucet}]s, eft iliapars inbeftiisatquehominibus,inquaeftfedes ira¬
cundia, itaque vim irafcibilem inbeftiis incelligic. Vim'ventorum] Ge-
nerationes,proprietates,virtutesacoperationes ventorum: Aerisfalubri-
tatem, & inialubritatem. Cogitationes hominum] Hoc etiam noftra aetate
(teftor Sapientiam ipfiun ) a Sapientia vera, per pediflequas
fuas fideles ddedias,hoc eft,Scientias & Artes-bonas fecretiores(vet ff.74.
&i^o.)Theofbphicas,concc/Tum fuiffehominibus nonnullispiis & boms
inter quos columna Imp. Rom.) mihi non ignorisfed admodum familia
ribus, probare poflem tcftimoniis veris ac certis, nifi icco referuarentur
commodiori: C LAVifortaffisfecretiflimje Amphith.huius. At,inquies,
(vtetiam v.z64-)Devs foluSjquiic^Aoyva^c taliaCcit? Verueft.Sapiens
ipfefapientertibirefponder,vetf.z68. Differentias virgulto)um,&c.] Do-
drina deSi gnatvra Rerum Naturalium (quas Ars signata)
plurimum hic locum habet: Signis enim indicantibus Diuinitus ihim-
preilis atque annexis cum hominibus colloquuntur, vires facultatesque
declarant, /eque quales fint, magnifice exponunt. Hacfcientia dudus
Adam,piimus omnium noftrorum parens,impofuit eundis animantibus
Terra; & vniuerfis volatilibus Cseli,nomina fua Effentialia & propria, Ge-
n.ef.z,ie>. Ancillante hac Salomon (luce Natura; in feexorta) difputare
potuit fuper lignis a Cedro, quae eft in Libano, vfqueadhyftopum,quse-
grcditur de pariete,Sc diflereredeiumcntisA:volucribus & reptilibus, &
pifcibus.3.Reg.4,55- Hoc Alphabetvm in Natura; libro Phy s 1-
c omedicv m, quod qui di fcere refpuir, monoculus manebit & claudi¬
cans in Medicina. HocPhilippusTheophraftusParacelfus(reueraG’er-
maniem cy4fclepiades,\ti veriflime de eo teftatur Petrus Ramus) a tenebris ob-
liuionis in lucem fruduofillime reuocauit: Iohan. Baptifta Porta Neapo
lit. inPhytognomonicis aliquo modo explicuit: Ego(poft Paracelfum
primus omnium, Phytognomonicis Porta; in Germania nondum extan
tibus nec vifis(ex confilio & decretoamplilIimi‘Collegii Medici in Bafilc-
enfium Academia pro Dodoris graduin Medicina confequendo, IE h o -
vah fummo iuuante,Thefibus affixis viginti odo, publice docui atque
defendi, Anno Chriftiij88. die 14. Auguftijdefendamque pro viribus in
gloriam atque honorem D e i Mirabilis('auxilioeiufdem)donecvixero.
Non funt nuga;, quz Phyficus de rerum Naturalium Signatvris
profitetur: nuga; funt, qua: nugiucndulusquidamconrranugatur. Vir
tutes radicumJ AnalyfisPhyficoChemica multum in hocadiumentipra:-
ftarepoteft.

Omnia
 GRADVS SEXTI.

Myftica ar-
2*>8 Omnia denique qua: funt lf Et quacunque fimtabf- 1 £>8 eana,& fe-
creta reue-
recondita & aperta cogno- confa vf impromfa didici: pf 0-
lat Sapien¬
ui: nam omnium Artifex mmum enim ^Artifex docuit tia D ji.

Sapientia me docuit. me Sapientia.

Jpuxcunquefunt abfeonfa, &c. ] Myfticc,arcaRe,fecrete,in SS.1 Scriptura,

in Natura, & denique in vita communi. Omnium enim artifex docuit, &c.]
Tam tnediatequam immediate, per fpecula dormiendo ac vigilando,
etiam per fortes. At quibus,quaflo auxiliis,vel quomodo ? Refponfum fuf-
ficiens accipis paflimin Prologo hoc, figuraque Amphit. huius quarta.
Doce vdc, ob(ecco, Ruach Hhochmahei, Spiritus SAf ient iit Dii
ver(T,i.& 223. )sl te Colo (in pofterum,ficurha&enus) erudiri, inftitui ac in¬
formari cupio,fitio,opto. Vos qui eftis myfteriorum Dei percontatores
fecretorumque Natura: reconditorum inueftigatores, imo omnium qux
funt abfconla&improuifa,vos,inquam,fraterneadmoneo3vt nequaquam
accedatis Nigromanticos,Spiritus malignos, familiares diabolicos in An-
gelos lucis fetransfigurantes,2.Corinth. 11,14. fugite,fugite (fuadeo)iftos:
cum Sapientia vera: ftudio venient vobis omnia Bona (verf. 291.)
Hanc Lege Sc Do&rina Amphitheatri huius quaerite vnicam,hanc audite
(olam-.Nigra cum fuo magillroorco linquite. Danielicedifcitotererum
abfconditarumreuelationes quaerere apud Devm, cuius methodum re-
perietis Dan.2,17. & fequentibus, Jtem,pig. Amphit,huius quarta.

Et cum (Sapienti a)Gc jQuum autem Vnicajit, 0-

ff vna /f omnia poteft: &c mnia pote fi: m feipfdque ma¬
in fe permanens omnia in- nens mnouat omnia, acftngu-
nouat: Scoper nationes in las per at at es mfanflasfe traf-
Animas Sa&as (e pf trasfert. ferens animas, amicos ‘Dei,
ff & Amicos Dei &cff Pro¬ T ropbetasque efficit.
phetas conlfituit.
Vna ] Vnius D e 1 omnipotentis vnica, vere catholica,hoc eft, vniuerfa-
lis; quamobrem omnia poteft in o m n 1 b v s, & in omni a. Res mi¬
ra, obferuatuque digna,quodpropterea poflit omni a,cum fit v n a,
vel vnica. 6 mirum fuper omni mirum ,Trivnvm omnia, verf 303.
Per Nationes, &c.] Non eft D e v s acceptor perfonarum, fedin omni gen¬
te , populo aut Natione, qui timet eum &: operatur Iuftitiam ( hoc eft, de¬
clinat amalo,& facit bonum, Pfalm.37,27.) acceptus eftilli, Ador.io, 34.
& 3y.Hxc Religio Catholica,verf.184.Hoc omnis homo,Eccl.i2,i3.Huic
qui nomen dederit fuum, etiamfi 'olim non circumcifus, nec hodie bapti-
fatus(de iis loquor,qui vixerunt & viuunt extra ccetumEcclefixvifibi-
lcm: non enim priuatio Sacramentorum damnat,fed contemptus: eftque
Baptifmus non tantum fluminis, verum & flaminis, hoc eft, Ignis Spiritus
D e 1 Mirabilis,cuius viieimperfcrutabiles,admirandus: nullique ad Ima¬
ginem & fimilitudinem D E 1 formato inuidedus) Amicus fit D e i , & par-
 154 INTERPRETATIONES
ticeps Sapientia verae •, efficacia Sapientia Sterna:,Omnipo
tentis, Mifericordis (olim) incarnando, & (in plenitudine temporis)in¬
carnatae, hoc efllESVH Christi crucifigendi & crucifixi,Salinatoris
Catholici in Omnes. Exemplo funt non Ethnice, non impie, quamuis
inter Ethnicos feu impios viuentes innumeri. Qui,liDE 1 amici non fu-
iflent,haud quaquam Sapientia thefaurosinexhauftosfqubrum
paffim in hoc Prologo fit enumeratio ) ex gratia Diuina poffed ifTent. Se
transfert~\ Refte igitur efl(vt fupra ex Capriione allegauimus ) Spifacu
lum D e 1 & IlluftratioDiuina datur a D e 0, mittitur, non diicitur arte
quadam humana,feu humanitus: quamuis pro ea a D e 0 impetranda ce
remonias quafdamTheoSophicas,non damno, h.e. Diuino-Magicas, de
quibus publice fari nefas fummum. Amicos Dei] Amicus cum fit,
quemadmodum rede dixit Cicero de Amicitia, tanquam alter idem, ve¬
rum quoque cft Capnionis,lib.de Verbo Mirifico,hoc, quod homovni-
cusDe o,fiatquafiDE v s humanus,vel quali homo Diuinui Videveif
255. Poteris, mi frater, amicus fadrus D e i .Influentia, Lumine & Motu
Spiritus Sapientiareplctus,illuflratus&du&us,fienatqueeffe(ab
fitinuidiadi&o) tuus ipfiffimus vel Hermes Trifmegiflus,autBczeJeel. A-
chaliab, Pythigoras, Socrates, Plato, Democritus, Hippocrates, Geber,
Calid, Ha!y, Morienus, Parmenides, Homerus, Virgilius, Ouidius, Ray
mundus, Arnoldus,Ifaac,Vlmannus,Bernhardus,Paracelfus,2achatius,
&c. ita,vt haudquaquam egeas auxilio vel confilio librorum chartaceo¬
rum eorum, quos antea, ob ignorantiam tuam, fueras admiratus. Bibis e
nim ex vno eodemque Sapientia Oceano, e quo Sapientes omnes >
vnde, ficuti tuha&enus fecutus fuifti alios, ita pofieri te fintfecuturi. A
Pimandro,h.e.Mente Diuina: potentia: (&ioUctxZtiiuc ) inftirueris,vt dice¬
re poffiscum Dauideexeap.ij, \ib. z.Sam.vcrt.i. Spmtw Domini locutus efl
per me, &fermo em per linguam meam. Non funt Philofophi audlores, fi d
interpretes dumaxat Naturo, librique illius magni, (£uUT affriat bfffci*
troffm / fcamt btvanbmiQin jcDer naclj feincm dono. Etiam fi amiffi eflent li
bri chartacei omnium omninoomnes; tamen fcientio &: artes Metho¬
do pollent reflitui hacTheoSophica. Nam qui primum docuit, is & te,
amicum fibi fadtum, amice docebit; quia vult, promifit enim: femper de¬
dit, nec ei deficit, vnde femper dare potefl. Et fi,vt fcripto quodam pecu¬
liari docuit vir dodtus & pius MichaelNeander, iuuenis vel homo fede-
cimannorum,methodo fiia humanitus potefl infticui,vt euadatinPhi
lofophum perfettum Academicum .-quanto magis hoc proflare poterit
ille,a quo omne bonum, qui efl donorum largitor,methodo fua Chriflia-
no Cabaliflica,ac Diuino-Magica,vt euadas (quemadmodum docent ex
emplamulta)inThecfophum pcrfe&um feuabfolutum. VideverfT.ro.
187.3 42, OIehovaSapientia, Hhochmahe'l,c ui delirio efTe cum fi •
I liishominum,verfi 1 J7.Ltua. «wyverf zmundabor-,edo mihi,in melo-

I rare mentique te iunge mea:, vt amicus fim D E1, laeter in tc, & tranfmi-
grem totus in D e v m. Propheta* conjlituit] Reuelationes Diuinas pa¬
! tientes, earundemqueinterpretes futura prodicentes, proprie Propheto
aut Vates dicuntur. Imbuuntur autem Propheto ad prophetandum, per
Angelorum apparitiones Scinflitutiones; per vifiones;onigmata, figuras;

* verbo
 GRADVS SEXTI

verbo claro ic expre(To;intcrno afflatu Spiritus D e i,tam vigilantes quam

dormientes, immediate & mediate, oracula De i accipiendo. Videcap.
Numeriii. & figuram Amphitheatri huius quartam. Dices: Spiritus quo¬
modo difcernaml Audi: Donum D E x eft difcretio Spirituum, i.Cor. lo,io.
Spiritvs Boni notae fiunt Ve rit a s , qua omnia fuafigillatD e v s.
(Eft enim Em e s,Veritas,Dei figillumjfig. Amph. huius prima; &
Pie ta s,cumadobferuantiamvnius Dei & verae pietatis ftudiumquof-
uis inducit: Mali ,Mend acivm & Sedvc TioaDEoVERo:&
quarhuis interdum fuadeat, dicat vel faciat vera,non tame pugnent(quod
ad vfum & finem ) cum lege Diuinitus tradita in SSa Scriptura, Natura &
Confcientiis noftris. De hoc vide & lege eap. 13. Deuteronomii. Quic-
quid agis, Theo-Sophice age, &refpiceD e v m, Proximi Charitatem, &
confcientiam propriam: hoc prudenter agere, refpicereque finem. Obii-
cis; Bonis fiemper fiefe immifiret nequam illeverfiutus, quitctransformat
in Angelum Lucis, &feducit in cautos&firop!ices. Relpondeo, Scimus
ex verbo Dei, officiorum Angelorum Dei Bonorum efife, defendere
piosfiue De vm timentes ab hoftibus fuis, accuftodireabomni malo.
PfaJ.34. verfi 8. Immittet Angelus Domini in circuitu timentium tum, & eripiet
eos. Pfal.33. verfi4, 5 .&£. Confunduntur & reuereantur, quatentes animam
meam. Aucrtantur retrorfum & confundantur, cogitantes mihi mala. Fiant tan-
qnam puluis ante faciem venti; Angelus Domini coarctant eos. Fiat via illorum
tenebra & lubricum: & Angelus D omini perfequens eos. Et Pfal. 91. verf. 10. &
feqq. 7{on accedet ad te malum, & flagellum non appropinquabit tabernaculo tuo.
Quoniam Angelis fuis mandauit de te, vt cufiodiant te ih omnibus vm tuis. Inma-
mbm portabunt te: ne for te offendas ad lapidem pedem tuum. Hifce confifusag
grediorD e v m orando, obferuans De v Mmihirelpondentem,

ff feminem enim diligit Vt diligat

Neminem enim diligit
D e v s, nifi qui cum Sapien¬ Devs} rufi eum3 qui cum S a-
tia confuetudinem habeat. p 1 e n t 1 a inhabitat.

TSPeminem diligit De v s , nifi, &c.] Perculfit (D e v m teftor) animum

meum, dum legebam, Vox hax Sapientis. D e v s bone, quid hoccft ? ne¬
minem diligere D e v m , nifi eum, qui cum Sapientia inhabitet: In¬
habitat autem cum Sapient i a, non ni fi in viis eius qui ambulat; qui
Devm ex toto cordeamat, &: Proximum ficutfeipfum-, quiprimum&
ante omnia quaerit regnum De i; qui timet D £ v m , & operatur iuftiti-
am,hoceft,TE o sophvs , qui folus veras S a p i e n t ite incola, do¬
mina: line mitificas obediens, eique foli totus (Corpore, Spiritu & Anima)
deditus ac feruiens: aut (altem ita ftudens, verfi 1. Totum requirit homi¬
nem. Non poteft quis dominis infieruireduobus; S A p i e n t iJE JEttt-
nx, & mundo immundo. ^$^ei(linftuffl° hoc tam pio tam (an£h>, tam
honefte fru<ftuo(o> & proximo, & nobifinetipfis: Mundus $t(Uf0/DE v s
$emt> / & contra. Iacob. 4,4.

^ Cum placuerint Do-1F Quuplacuerint Iehovje

 i j* INTERPRETATIONES

mino vix hominis, inimi¬ via viri, etiam mimicos eius

cos quoque eius conuertet pacatos reddet ei.
ad pacem.
]
Cum placuerint, teci Vtplaceas Dom iN o, in viis S a p i e n t i a (verf.
7.) ambula: neminem enim diligit D e v s , nifi qui cum Sapientia
inhabitat, verf 300. Et tunc coget Dominv s inimicos tuos pacem in-
iretecum: aut eofdemdifpcrget per Spiritum virtutis fuse, vceftSap. 11.
verf. ai.Quare Achordux filiorum Amnion Judithif ,17. &19. Tgonfuit,
in qfii t, qui infuit aretpopulo i fi, nifiquando recejft aiultii DominiDei fui.
Quotiefcunque autem pcenitueruntfereceififteaculu D e i fui, dediceis
D e v s virtutem refiftendi.

Eft enim perita Scicndx J fif DoSlrix (etiam) efiDi-

Dei, atq;ciinitiata, eiulq;! sar lin jeDei,&elcclnx
operum eledrix. |

DoSlrix, &c.] Doctrix, eledrix, & inuentix Scientia: operum Dei,&

quali qusedam Sacerdos atque Magiftraartificiofiflima, tam myfteriorum
SS* Scriptura:, Naturxque fecretoruminueftigandorutn &imieniendo-
rum,quamDis c ipT i n m, h. e. T1 m o r i s D ei. veifT. 14, t.6ti)S.

JO3 Quod fi diuitiarum eft in Verf f. Et fffi diuitue appetuntur

3°3
vita pofle/fio defiderabiJis: m vitai quuiS a v ientiaIo-
quid Sapientia, omnia cupletius, qua opreratur 0-
operante, locupletius’ MNIAi v
Omnia
datSAPi-
IN T IA. Si diuitia appetuntur, &c,J Non tamen vt iride fuperbias, aut rem facias
mundane mundanam ;fed vthonefteviuas, fisqueEleemofynariusDE 1}
in hofpitiali hoc magno,fubueniens Proxirno tuoegeno.Siin huncfinem
optas diuitias, fapienter adi Sapie n t i a m veram: dabitcxlaboribus
manuum tuarum Sapientia in Labora torio Sapientibus,
vnde tu quoque dare poteris, vice De 1. Vidcverfl*. 191, H7.&319. Diui-
tia:,per Sapien t illabores. Donum De i, verf. 316. Jgua operatur
O m n ia.] Quia eft Omn i a in Omnibus, &in Omnia, verf. 199.ver
borum horum paucorum fenfus eft latiflimus, imo infinitus. Mentis labo¬
res , iuxta Amphitheatri huius dodrinam, hic Theo Sophice exerce; ex¬
perieris mirabilia. Vide verf 137. Ex cognitione, poflefllone&fruitione
horum, Philofophi veri mundum contempferunt immundum. Hinc vox
Morieni Romani: Omnes qui O m N i a fecum habent, alienis auxiliu non indi¬
gent. EtPhilippi Theophrafti Paracclfi: Alterius non (it, quifiusejfepotefl.
Aurea libertas.

Si autem lenfus ope- I VerC* l Si autem Prudentia agit,

xatur: quis horum qua: funt, I I atque apera efficit: quid illa m

magis
 GRADVSSEXTI. iy7

magis quam Illa eft arti- ] rerum natura, artificiofius eft*

fex?
Si autemfenfus, &c.] Si fenfu, ratione, prudentia, intelleftu, arte aliquid
prxftariauteffici poteft.quid Illa (qua: dat, fcit, intelligit&operatur
O m n i a) in rerum Natura artificiofius eft, autreperiri poteft ? Artifex.]
Eftenira (cotftproban te Experientia) effedlrix eorum omnium, quxfunt
aefiunt Bona, aut in Natura, aut vita. Hanc, igitur, prxficiasTibiipfi, nec
non Oratotio ac Laboratorio tuo: vt tibi prxfit Spiritus familiaris, te do¬
ceat, ducat, cuftodiat,beneque nolle > velle; e(Te&po(Te largiatur in O-
m nib v s.

30 5 Si vero Iuftitiam quis di¬ EttffilvSTITIAM quis

ligit: labores huius virtutes
funt: Temperantiam enim
docet, & Prudentiam, iu¬
ftitiam ac fortitudinem qui¬
bus nihil eft hominibus in
vitavtilius.
diligit} labores huius magnas
habent virtutes: Jff Sobrieta¬
tem enim ^Prvdentiam
docet , fflv STlTIAMtf
FlRTVTEMj ff quibus vti-
lius nihileft invita hominibus.

Si Iuftitiam quis diligit y &c.] Si amat quis id, quod eft iuftum ac aequum
(verC 81.) mediante S a r i E n t i a poffidebit; vtverf docetur 35». & ali¬
quot fequentibus. Verlaturenim Illa in conformandis quoque homi
num moribus atque virtutibus comparandis,Decalogo eos conformes vi
uere (ludentes faciens. Sobriet item.] Qux ianua eft omnium virtutum.
Animalicca, prudentiffima. Mensoboela,tendens deorfum non furfum.
Crapula (quam Diabolus concacat in bibulorum cerebella ) foedius quid
omnibus latrinis, verf. 751. Audi Paulum adEphef. 5,18. Tmolite, inquit,
inebriari vino, in quo eft luxuria ,ftd implemini Spiritu (antto, loquentes vobifmet-
ipfts inpfalmis, & hymnis, & canticis Spiritualibus m cordibus veftris Domino:
gratias agent esftmperpro omnibus in nomine D o m i N i noftn I hs vhC h r i-
s t i, D e o & Patri. Hxcille. leiunium Chriftiane infticutumeumabfti-
nentia a nimio cibo & potu illicitifque voluptatibus, cum ludtu & humili¬
tate animi > peccatorum confeffione & precatione Diuinam Clementiam
(impliciter ambiente,eft inftar fcoparum, quibus euerrimur atquepurga-
mur proaduentu SS^holpitis, in templum fuum Catholicon (figura Am¬
phitheatri huius fecunda, &verfiai8.)triunum, Microcofmieon, reno-
uatum. Domat enim I e i v n i v m carnem; humilitatem parit, fugans te¬
meritatem; C aditatis lumen accendit; Intelledum acuit; eleuatMen
tem; falubriaconfiliaadminiftrat; fugatmorbos; &impetrat(ex gratia)
gratiam Diuinam. Iuftitiam, ] Illam, qux virtutes in fefecomple&itur o-
mnes. Quibus nihilvtilius, &c.] Nam ita viuentes, amici conftituimur
D e i; alias nequaquam: quoniam inmaleuolam ariimam non introibit
Sapientia, verf. 218. Nec vllum diligit D e v s, nifi qui cum S a pi¬
ent i a inhabitat, verfi 300.
 ‘f* INTERPRETATIONES

30 6 Tr^cerca fi quis multa¬ Et fi multitudinem Sci¬ 306

rum vfum rerum defiderat, entia defiderat quit: ficit

hax antiqua nouit,& futura
conie&at}fermonum verfu-
tias atque aenigmatum ex¬
plicationes intelligit,figna
& prodigiaprqmofcit, euen-
tusqj tempeftatum ac tem¬
porum.
fraterna, de futuris afh-
mat: jfi ficit <-verfittias fiermo-
num} {$ diffiolutiones argu¬
mentorum : [f figna ffi mon-
fira ficit antequam fiant i &
[f euentus temforum fiecu-
lorum.

Si multitudinem Scientia, Stc.] Si autem etiam Scientias reconditas, Artes

fecretas,&Experientiam multarum rerum defideret quis,fcit n.LApra;-
rerita, prurientia &futura: neque folum Ipia taiia Cei re vult, verum quoque
Cux /tudioiogennano,id ett,fideli diledo,mediantibus ancillis Tuis fidelio¬
ribus aut virginibusquaficubicularibus,(verlT74.& 270.,) Scientiis puta
&: Artibus fecretioribus bonis.iuxta Leges atque Dodrinam Amphithea¬
tri huius Theofophice reuelare, communicare, dare & fortunato infpira-
re fucceflu Labores eius,virtuose poteft,libettter vult, at que amice gau¬
det. Scit verfutia1 fermonum] Fallacias orationis,Se folutiones aenigma¬
tum ; quae funt obfcurae atque implicata: fententiae, quales Solomoni pro¬
ponebat Regina Auftri aut Saba,5.Reg.io, 1. & 2.Paralip.<>,r. Item Para¬
bolarum, Allegoriarum,Metaphorarum & figurarum aliarum,verfj.Z)//^
folutiones argumentorum] Qu>a Veritas eft; cui adftipulatur Experien
tia,refutans/yllogiimumlophifticumomnem. Signadrmenftra&c.]Non
tantum Ipfaieit,fed etiam (vt iam didum) hominibus aperit. Quomodo?
Annuntiatione virginum fuarum cubicularium,& mihi ^fatear veritatem)
quoquenonnunquamfamiliarium:ChriftianeChriiliano. Euentus tem
porum drfecul. ] Proptcrea Prophetas (v.joj.)conftituere poteftatque
conftituit.

Propofuiergo hanc Itaque hanc decreui mihi ad

(f* adducere mihi ad conui- r-vfum '■viu acconfiuetudmem
uendum •, fciens quoni¬ adtungere, certo fciens eam ho¬
am jf mecum communica¬ norum confultrtcem mihtfiore,
bit de bonis, & erit allocu¬ curarumque ac molefiu confio-
tio taedii mei. latncem.
Propofui&c. ] Diuinum propofitum hoc,& fumme beatum.Propofuifti
idem in me mihi.o Hhochmahel,inque eo firmum & fixum me vtteneas,
oro.Amen. ^AdduceremihiadcoMu.]S ororem, Amicam, vcrf.io^. Spon¬
tem’ vetC.146. eam aflumere mihi: aflociaremihi, vt veniat in me Spiritus
eius familiaris, verf. 225. In hortum delitiarum vel Paradyfum metis me#.
Sciens ] Certo fciens,non opinans. Diffidentia, de Sapientia fibi affi-
ftenda.non cadat in Sapientia ftudiofum: alias fruftrabitur finepro-

__ pofiti
 GRADVS SEXTI.

pofiti boni optato. verifi i. & 116. Mecum communicabit de bonis, &c.j Sci¬
ens Sapientiam afliftricem fedium D e i fverf. 255:) iam fadtam A-
micam meam, mihi(D e i Amico)futuram in meditationibus &foliIoqui-
is (vcrflf. 28,15S, 1^2,170,336.&Ci) de S a pient i a laboribus fapienter
&fruttuoseinftituendis, Confiliariatn Sapientiflimam, & confolatricem
fimul curarum atque moleftiarum: fideliflimam. Eft enim in labore requi¬
es, in arftu temperies, in fletu folatium,dulce refrigerium, quemadmodum
re&e eanit Ecclefia. Sciens, quodin dubiis & confilium bonum daturafit,
& folatium in curis molcftiifque gratum.Incelligent ha:c non nifl fideles &
experti j quibus, fopitis fenfibus afte&uofis & ratione nude humana, L v-
men mentis DiuinitusaccenfumcaditfupcrIntelle&um,rnouensli¬
beram credendi voluntatem: quxN obilissima notitiIviA.
Quod de literis fcnp/itprxclare M. Tullius, Orationepro Archia, longe
aequiore ratione ad Sapient i a verae ftudiumtrasferridebet ac poteft,
vbi lic inquit : HacJiudia adclfcenliam alunt, fenefiutem oblefiant, fecundas
res ornant, aduerfisperfugium te Jotatiumprabent: delefiawt domi, nonimpediunt
foris,perm fiant nobi/cum,peregrinantur, rujlicantur. Jpuod (i ipfi hxc nec attinge¬
re,neque/en/u nojlro guflarepojjcmus, tam.neamirari debemus, etiam cum in altis
Hxeille. Feliciflimus, igitur, qui cum Sapientia inhabitat,
'videmus.
& cum quo Ile a»

308 ^ Habebo propter Hanc (floriam in Vulgus propter

claritate ad turbas, & hono¬ hanc adiptfcar, & honorem
rem apud feniores iuuenis. Qmoresiuuenis.

Habebopropter hanc claritatem, &c.] Ratio eft, quod ignorantia fit mater
admirationis; admiratio autem parit claritatem,gloriam,honorem. Ignd-
rantenimilli, quod tu noris. Deinde: cum Sapientia ipfafitclara,
verf 142. Praeclaros quoque reddit Dodtrinae&Difciplinx filios haeredes
fu os fideles dile&os, (quorum iriitiain vita, complementum in futura) fi-
ueiuuenes ii fint, fiue artate fenes; verf 21. & 25. tam apud plebem, quam
populi feniores: ob Dona ac BonaS a p ient ije, benigne iis concefla.
Sunt enim hiin Deo ipso, qv;i erat, est, erit omnia in
Omnibus, vera Gloria&vi&orianoftra.

SjlPliNTI/E
Acutus inueniar in iu- Et JJ acutus inueniar in iu- fructus.
dicio, in confpedbuq; po- dicio, fd m conffcElu potentium
tentumero admirabilis. admirabilis ero, vdfaciesprinci-
pum admirabuntur me.

y^Acutusinueniar, &c.] Quis iuftius, quis acutius iudicabit ? quim is cui

Sapientia Ie h o v m aconfiliis. In confpcfiupotentiff elices terque
quaterque felices Potentes, fi mirentur, audiant, ament Sapientes, obe-
diantque eis. ffeljet C6 mo( pmfe ftf» Nam Sapientes fiunt Reges Sa-
pientumconfiuitudine. verf. 74.
 166 INTERPRETATIONE S

jio Me tacente expedtabunt, J VerCu.

jf Tacente me fufimebunt, 310

loqucntemq, attente audi¬ loquentem me reficient, cr

ent, atq^ dum pluribus dif¬ fermocinante ne plura, ma¬
feram , ori fuo manus appo¬ nus ori fuo imponent.
nent. 1
Tacentem me fuflinebunt, &c.] CumexpedHtionefumma attendent, vt
ego loquar,fpe&antes aliquid lingulare, Noli cogitare,quid ego proferam
lingulare, cum nihil pofhc dici, quc>d non fit ditium prius: 6 te miferuml
diffidenttxtu^atqneprgritixiniignehoceftargumentum, QuafrSpiri¬
tus S a p 1^ n Ti^elfeccxhauftus, vcnonxquein ce, ac in aliis veteribus
etiam hodie poflit aut velit inuenire noua & antea inaudita. Quamdiu vis
efle alterius ingenii mancipium ■ Manu*on imponent. J Significat hzc ma¬
nus ad os appofltioarq; admoriofummumfhidiumvoluptaremque, qua:
*Pl Grxcis appellatur .-faciunt enim audientiam, qui ita filent, & fi-
lentiumfummnm.

3U Praeterea habebo per Veri! 13.

Tropter hanc, immortali¬ 3n
Hanc immortalitatem Sc tatem obtinebo, ac relinquam
memoriam arterna his qui memoriam pofieris fempiter-
poft me futuri funt relin¬ nam.
quam.

Habebo propter hanc immortalitatem.^ Dat enim Sapientia claritatem

«ternam. Et, fi verum, quod dixicEthnicus, Dignum laude virum Mnfa ve-
tatmoriy quanto magis hoq Sapientis nqftn ? Memoria enim iufti cum lau¬
dibus: nomenimpiorum putrefeet. Pro. 10,7. CMemoria Sapientis pemper
in bened/flione.Smit enim 1 ibri vafa memoriar, & fama perpetua fapienturn.
Amphitheatro hoc(laus De o)&ego Hentuus Khunrath. Lipf.M3d.D06i.
TheoSopbiatamarormemoriam poflerisrelinquamhoneftam& bonam
apud bonos: etiam in defpedtum diaboli fquamaruraqueipfius. Et quam-
uis fucum dicendi non fim fecutus, fciatis,caufe veritatem potius, quam
locutionis ornatum mequatfuiffe. Gratias autem ago Deo meo, quod
hoc virtutis fignum voluerim (D e i gratia) offendere, Sap. y, 14

3™ Populos gubernabo, na- i VerCn.

JfDifionam populos: 3n
rionefquc mihi fubditar e- jf nationes mihi erunt fubdi-
runt. t*.

Drjpottatnpspttlos, &c.] Tam doctrinalirer, quam politice. Nationesmi-

hterunt fubdita J Qma Rex.

VaC ij. |
3i3 Jf Timebuntmeaudien-1 Tyrani formabiles quum Ji3
tes Reges horrendi; ^inl audierint, me extime fient, m

multitu-
 GRADVS SEXTI.

multitudine videbor bo-j i multitudine bonus videbor 9 m

nus,& in bello fortis. j | bellofirenuus.
Timebuntme, &c.] Hoftibus & inimicis meis formidabilis ero •> & terro¬
rem eis Sapient ia (quas mecum) iniiciet, a Dom i n o pro fponfa
mihi cancella. In multitudinty.] I n vulgus bonus apparebo tempore pa¬
cis , propter I v st i t i a m , ex qua viri boni appellantur: & fortis, tem¬
pore belli, propter S a p i e n t i a m, qua: melior quam vires, verf. 63.

Hxc cogitas apud me, Verr Efacapudme reputas}fum-

& commemorans in corde macpue animi cura perpendens,
meo, quoniam immorta¬ ejje immortalitatem m cogna¬ rtu<ftus&
y tilicates
lis eftin cogitatione Sapi¬ tione Sapienti*, SaPI£NII4
entiae.
Hxc cogitans apudme, &c.] Non obiter, non fuperficialiter, fedftudiose
ac follicuein corde meo h^ec jid eft, Sap ie N t 1& thefauros, labores,
frudus^ virilitates, animi lance perpendens. Medicationem &:ftudium
coniunxitSipiens noder, cum laboribus de Sapientia fufcepcis, in
quo etiam a nobis ftudiose imitandus: Orando & Laborando fimul. Non
laborandum abfquedudio & meditatione in Oratorio. Quamam immor¬
talis cji, &c.] Synopfm hic mftituitvtilic itum Sapientia, de quibus
inpraxedencibus prolixe.

Verf. j 8.
Et bonam in amicitia il¬ ff Et in amicitia lUttts de-
lius deledtationem, diuiti- leSiatio bona, & in operibus
afque inexhauftasinlabori- manuum illius honefiasJine de~
busmanuumeius, atquein feSlioncy& m certamine loque-
cogreflione collocutioneq; UllhusS avie nt 1 a,&pr<e-
eiufdem Prudentiam, atq; in claritas m communicationefer-
communicatione fermonu monumlvsivs.
gloriam.

Et i» a micitu illiust &c.] Tria h i c Sapientia: filio commendantur. 1. Ami¬

citia Sapientia: jEterna:-, deinde Labores eius* demum colloquium. Labo¬
rum vero eius & colloquii nemo poteft fieri particeps, nifi concratftaprius
firma, Sc inuiolabili qum eadem amicitia: quod non nifi reli&a St repudia¬
ta mundana Sapientia immunda fieri poteft. Tum demum rera &fincera
dele&atioex Amicitia yEterna: Sapientiae hauriri poteft. Ex
laboribus eius, honeftae diuitiae: ex colloquio, prudentia &gloria.

}l6 Pf Beatus homo quiinuc- Prou•J• beatus homo 3 qui inuenit Ut SapiimtiA
laus.
nitSAPiENTi am, &: qui af¬

fluit PrVDENTI A. (Legitur &,

effluit Prudentiam.
 INTERPRETATIONES
Beatus homo, qui, &c.] Quid > quaefo, beatius eo, qui inuenit Sapien¬
tiam? Cum in toto Vniuerfo nihil fit pr;rftantius, excellentius, vtilius
Sapientia. Ratio eft, quia dat D e v m ; Semetipfam; Amicos facit
D e 1; Prophetas conftituit; dat longitudinem dierum; honores; diuitias;
omnia. Vide verff. 314.&315. Quis ergo,mortalium non quererer,tota-
que vita amaret eam? Occupet vltimum magna fcabies,exuletque e li¬
mine Mundi.

Sapie m- 3*7 Melior eft acquifitio E- 'Quia melior eft negotiatio 317
t i k. dona.
Sc fruiftus.
ius (f negotiatione auri & eiusnegotiatione argenti: &
arge nti,^ primi &puriftimi auro melior ett(rouentus eius.
frutStus eius.
7(egotiationeauri.Stc.] Negotiatione mundana, quxfna»tiaria,femerato-
ria,partititlldeceptoria, &c. omni; indicina, exercitio indefefio, propter fo-
las diuitias pecuniarias,aurum &:argentum. Sapientia acquiritur
praxi tantum TheoSophica mentali, ex inipirationc Diuina, in Oratorio
vtroque; Sapientiae frudus non infimi nanciicuntur negotiatione
laborum manualium Sapienti,inLaboratorio. Hermes cap.i. ln tam longa
at at e, inquit, non de (liti experiri, nec Anima a labore peperci, artem & hanc fcien
tiamfolius Dei viui injpiratione habiti, qui mihi famulofuo pandere dignatus eft.
Et paulo poft: D eo gratias agite, qui hanc (dentiam vos docuit (mediate & im¬
mediate ) gratos enim diligit. Primi dr purijf&c.'] Bontm enim s v m
mvm, (Deidonv m) Homini ad Monadis fimplicitatem redu£to,re-
duciveTheoSophice ftudenti, confert, videlicet, Agniti»nem,Cognitio¬
nem,Cognationem, Vnionem & Fruitionem Ieho vae, Creatvrae
atque N a t v r je, Homini sq; ipsiv s,hoc eft,Catholice o m n ia:
in quo tertriuno, plufquapcrfeda, vera, fumma, Catholica, hic & in aeter¬
num fruduose duratura,confiftit Beatitvdq. Omnia namque Dei
myftcria ( quae nos fcire vult) Nacuraeque fecreta,omnis morum & Legum
ratio iuftarum, omnis praeteritorum, praefentium & futurorum notitia, ex
Sapientia aeternae,foliusverae,fonteinexhaufto,fcacuriunt,emanat
&deriuanturin nos,per eloquia eius Librorum SS.*. Scriptura:, Macro &
MicroCofmi mirabilia,mirabiliter reuelantur & traduntur nobis,audiun¬
tur,videntur,obferuantur,a Dodrinae & Difciplinae filiis.Non cuiuis faci¬
le adire Corinthum,nedum Sapientiae gazamiTheoSophice Oran-
du, lapienter Laborandu: ChriftianoCabaliftice, DiuinoMagice, & Phy-
ficoChemicc,iuxta Leges atq; Dodrinam Amph. huius, currendu fudan-
dum in Oratorii & Laboratorii ftadio. Vidori /3^Seiov, quod eft, vidoriar
praemium, decernitur; non fomno vitiorum dormienti aut pigro.

jiS Preciofior eft eundis o- VerClJ Cretio for eft margaritis, 318
pibus; 8>c(f omnia, quamde- omnia defiderabtlia tua non
fiderantur, huic non valent aquantur et.
comparari.
Omnia] Mundana,quoru gloria vana: Sapientia enim propter fe ipiarn
cognofcitur atque inueftigatur; quia in ea eft res interna, Aurum &: Ar¬
gentum.
 GRADVS SEXTI. 163

gentum, &: non externa, &fimul veritatis inquifitio. Labo: ibus enim Sa
pientix, h. e. Chriftiano Cabalifticis, Diuino-Magicis, & Phyfico-Che-
micis acquiritur Lapis Philofop horum, qui dat Solem & Lunam per &
exfe: cum extera: artes omnes addifeanturnon propter feipfas, ied pro¬
pter, aurum & argentum, extranea. Quare S a pientia ex fefe, ex fon¬
te Benignitatis fuxperenni, largiflime donat (modo, quo didum)opes
innumeras, thefaurum infinitum: Bona & Dona Animi, Corporis atque
Fortunx, didta. VideveriT. 45,zzq. 317.

VctCl6.
3i 9 Longitudo dieruin dex¬ Longitudo dierum in
tera illius: &in finiftrailli¬ dextera Eius^ inftniftra Illi¬
us ,7 diuitin: &c O
gloria. us di uit ia gloria.

Lengitudo dierum, &c.] Medianteenim Physico-CUemiA, (qux

Sapientipe verx, inhocfeculo, pediftequaeft fidelis, & virgo quafi
Cubicularis a Iceretis Naturalibus) filio Difciplinxinduftrio, D o m i n a
benigne largitur Vegetabilium, Animalium partiumque eorundem, Mi¬
neralium, Lapidum, Gemmarum,Margaritarum, & Metallorum Efien
tias prxtiofas, fubtilitatefq; falutariter dhcaciflimastimo ,&Lapidem
Philosophorvm, reftaurationis ac confetuationis noftraeveriffi-
raam Medicinam Catholicam: ex quorum vfu legitime Medico, longitu
do dierum. DivitiJE vero, ex Lapidis catholici pvxfati bcnedidi vi mi¬
rifica, qua Metalla inferiora in fuperiora, hoc eft, in Argentum & Aurum,
reueraconuertuntur, & in ede & in forma fruduofiflime tranfmutantur.
Gloria denique, ex vfu Lapidis plufquamperfedi Chriftiano Cabali
ftice Diuino. Vide figuram Amphitheatri huius quartam. Obferuandum:
quo dextra dignior finiftra* eo longius prxferendus ckuitiis pecuniariis /a-
nus & longxuus vitx ftatus. V ide veriT. 316.

jio jg Vix eius pulchra:, &|Vel'ri7' Via eius, via deleSlabiles,

omnes lemita: Illius pacifi- I (2* omnesfemita eius pax.
cx.

Viarius puhhra.] Tota pulchra eft Sapien t i a, foror mea, ob verita¬

tem in Dodona & Laboribus, vtilitatemq; ex frudibus: Pacifica, fiue Pax;
quia animiirrequiecudinema Deo ip/o homini immiftam, etiam fuper
Phy fico artificialibus (de qua tertia huius Amphitheatri parte, fub nume¬
ro 1. Probat. 5.) fruduose fedat,defiderium ardens fufficienter implet; &
hominem totum tranquillum, quietum ac vera pace ( verf. zj.) interne 8c
externe, pacificum reddit.

JZI jgLignum vitas eft his qui Hac lignum vita eft appre¬ 3il
appra:henderintEam:&qui hendentibus eam: qm tenent
tenueritEam, beatus. eam y beati.

X Z
 i*4 INTERPRETATIONES

Lignum 'Ditet P) Secundum corpus, Spiritum & Animam: in vita hac at¬
que futura. Poteft etiam hic per Lignum vita: intelligi cognitio D e i , fui-
lpfius, & Natura i fune enim ha: tres cognitiones frudusS a p ie n tije.
Ab efiedu ergo &confequenti (tanquam lignatura indicante) judican¬
dum quoque & concludendum, quod Theo Sophi .Sapientia La¬
bores (pura, Chriftiano Cabalifticos,Phyfico-Magicos,&Phyfico Che-
micos) fapienter exercentes, (hi enim Sapientiam cum frudibus E-
ius apprarhendunc tenentquc,)fint etiam immatriculatiin album iufto-
rum.Nam frudusiuftilignum vire.Prou.n,jo.PafTiue&Adiue.Magnum
folatiumhocCabalar, Magia: &AlchembeTheo-Sophice operam danti.
Certificacio vocationis diuinar.

J2Z | Sap. io.

QuoniaSapientia os mu¬ Vtrfln. ff Sapientia {Etenim) cd- jit
torum aperuit, linguafqjin-1 pemit os mutarum, Elinguas
fandum fecit difertas. infantium facit difertas.

S a p. aperuit os, &c.] Eloquentia vera cum Sapientiaconiundaeft; &:

nafeitur ex multarum rerum infallibili cognitione. Vbi enim res ipfie de¬
ficiunt, rx veris Sapientia: thefauris, Spiritualibus, Diuinis aut Naturali¬
bus deprompta:, ibihsc rerum inopia» aut obmutefeere facit hominem
in rebus arduis, aut effundit fc animus »in ineptam, yanam & ftultam gar¬
rulitatem & vaniloquentiam, D E o, Angelis & hominibus inuifam. Fal-
fa eloquentia nalcitur exferpentina illa aflutia, &c opus habet multis ver¬
borum lenociniis, coloribusit perfuafionibus, ad fallendos animos ho
minum.

Prou. 8.
3*3 MeCUm (vlterii^f inquit S A- lf Penes me eft confilium 3*3
VerTi*.
PI ENTI A IPS A) eft CON- Sapientia, Ego fam lntelkgen-
silivm&zEqvita s,mea tia, mea ejifortitudo.
eft Prvdent.ia, mea eft
Fortitvdo.

Tenesme cfiConC & Sa p.] Non penes fapientes huius mundi immundi
infipientes, paffim in flatu Ecclefiaftico & Politico, diabolica aftutia, im¬
pie regnantes: aut in fcholis quibufdam Ethnice, hoc eft, contra S api-
ent iam veram (in & ex SS* Scriptura, Nature& Mentis pura libris,
aut Theo-Sophice, vel Phyfice, Phyfico-Chemice, Phyfico-Magice,&c.
vtfupra annotatum, fimplici ventate veracique fimplicitate docentem )
fecundum Ethnicorum quorundam deliria fupcrciliose & ( proh dolor)
impuneiuuentutemfcducentes. Sapientia Sterna: fohus eft Gon-
filium, Sapientia, Prudentia, Fortitudo: fine cuius Spiritus afflatu nemo
vnquam vere Sapiens, Philofophus, Confilio valens, Prudens, Fortis: fl-
cmfpiratione, & illuftratione, dodrina nulla vera, folida aut fana.

3*4 Per me Reges regnant, & [ Ve*C ii j ff Verme reges regnant, ■5*4

Principes
 GRADVS SEXTI. I<?S
Principes decernunt iuftiti- mjla decer-

Perme,&c.] Per Legem meam,qua? fcintillaS ap ienti« iuftitia?que

meae: & propterva conformis mihimct ipli. Ego ipfa Lex mea,Iuftitia,Ve¬
ritas, Salus & Anima Regni. Ego inlticuo Magiftratus, & muto imperia,
pro mea voluntate.

3M Per me Principes domi¬ ‘Ter me /jT Principes impe¬ 3M

natur, & principes & omnes rant, & potentes tufia decer-
iud ices Terra:.

Principesimperant^ Ad verbum,principabunt, id eft, officio Principum,

Dominorum aut Imperatorum funguntur. Hebran, inrer Germanos ho¬
dierno die viuentes,Germanice vertunt, Rexregnauit, Der gcfttni*
get. An vero Principes omnes per S A pient i a m regnant rNon,fed
11 ialtem, qui fvt eft verf. 160./diligunt eam, &: qui mane ad eam vigilant:
nqn qui diligunt comeiTationes & potationes, quorum D e v s venter eft:
qui Deos fimulant, &c Bacchanalia viuunt.

326 Mecum funt diuitiac ‘Dimtu & gloria mecum 326

& gloria, opes fuperbte & funt, fubfiantia Jlabdis, tu-

iuftitia. I fi‘
}itta.

Binitia &glori*,&c.] Subftantia multa & magna: opes non tantum fem-
per & in xternum duraturx,verum quoque pecuniaria & temporales. Vn-
de patet, etiam diuitias non fimpliciter ede damnandas; cum ex S a pi¬
ent i /e laboribus, lingulare SapientU fint Donum. Contempla¬
mini , quaelb, vnius faltem operis Phylleo Chemici, Catholici, (de Caba-
lifticis & Magicis iam lubenstaceo) vfum fruttumve tranfmutatorium,
tertia & quarta Amphitheatri huius partibus veraciter annotatum; mira¬
bimini Sapient i a inNatura(perartem)viresatquefecreta, & con¬
firmemini in veritate de veritate Thefaurorum Sapientia xternat.
Naturalium, vos Sapien t i je versetheoriceacpra&ice Rudentes. Vi-
de verffi 30,314, jiy.&^ip.

Veri:
Melior eft frudus meus Jff ZMelior ejl frutitu meus
auro &obrizo: &proiietus auro & Lapidepretiofo: &
meus argento eledo. mmina mea argento elecio.

CMelioreft, &c.] Teftimonio D e i ipfius,hb.3. Reg.jjii. Vbificlegitur:

Bilem autem Solomon Dominvm, ambulans in praceptis D auidpatrisJui, ex¬
cepto quod m excelfis immolabat, & accendebat thymiama, apparuit autem T) o-
m 1N v s SolomoniinGabaonperfomniumnocle, dicentipoftuld quod vis ,vt dem
tibi. Et ait Solomon; Dabis ergo[truo tuo cor docile, vtpopulum tuum tudtearepojjit,

X 3
 X66 INTERPRETATIONES

& di/cernere inter bonum (fi malum. Placuit ergofermo coram Domino, quod
Solomonpoftulajfit huiufmodi rem. Et dixit Dominvs Solomoni, quiapofiula-
flt verbum hoc, & non pctiifli tibi dies multos, nec diuitias ,aut animos inimico-um
tuorum, (edpoflulajh tibi Sapient tam, ad difcer nendum indicium: ecce >feci tibi fe¬
cundum (ermones tuos, & dedi tibicoffaprens (fi inteUgtns, in tantum, vt nullus
ante tefimilis tui fuerit, nccpofl te fur recturusfit: fd & hac, qua nonpofiulafti, de
di ttbi, diKitiasfciLi et, & gloriam, vt nemofueritfimilis tui in Regibus, c unciis re¬
tro diebus. Si aute mani bitliueris in viis meu, cficuflodicrispracepta mea, & man¬
data mea ,ficut ambulavit pater tuus, longos faciam dies tuos. Igitur emgilauit Solo¬
mon 3 (fi intellexit quod rjfet(omnium: cumque venijjet Ierufakm, fletit coram arca
foederis Domini, & obtulit holocaufta, & fecit vi£lunas pacificas, (fi grande
conuiuiitm vniuerfis famulisfui<. Omnis Sapientia /E cernar frudus bo-
nu5:Optimus,quiDiuinus:perduransinoroneaeuum.Videverf.4j.&zi4.

}i8 ffVt dite diligentes me, | VerC ti. Vt diligentes me hier edit are
& fff thefauros eorum re- faciam ejfeperpetuum, the¬
pleam. | fauros eorum repleam.

Vt ditem ] Corpore , Spiritu & Anima; Bonis ac Donis Corporis, Ani¬

Fi*is Sapi-
«fltias. mi & Fortunae, communi voce didis: ln tempore, &: m aeternum duratu¬
ris. Thefauros] Corporis, Spiritus, Mentis, didofque Fortunae. Internos,
& externos: corporales ac ipirituales.

VmC 5J. Dfam qui inuenietme, in-

3*? Quimcinucncrit, Jfin-
ueniet vitam, & {f hauriet 1 uemt vitam: ffi haurit volun-
falutem aDoMiNO. J tatemdlEiiovAH.

Jnueniet vitam ] Eft enim fons vitae, fi quis fitit, veniet ad eum, & bibat,
Iohan. 4,14. Efa. 55,1. Apoc. 11,6. Nec aeternam folum inueuiet; verum
&in hoc mundo temporalem longiorem, ex frudibus S A p 1 e n t i a la¬
borum Phyfico Chemieorum. Nam longitudo dierum, in dextera eius.
Videverf. 3I9. Haur/etfalutem,6cc.]Gcatus erit D 0 m i n 0, vtfauoreeum
profequatur, & impleat, in omnibus adionibuslaboribufq; fuis.benedi-
dione :ita,vt obtineat iiueaflequatur voluntatem ai e hovah, hoc eft,
I Bene velle, nofle, efle&polle ; iuxta voluntatem fuara in omnibus, quae
Orando & LaborandoTheo-Sophicevultautoptat.Summa: Dominvs
ei erit promptuarium, ex quo accipiet,quicquid libi placuerit. Vide v. 181.

Verf jtf. jQui autem ff in me pecca-

330 Qui autem pcccat contra
me, lpernit animam fuam: uerit, Udet animam fuam. 0-
omnes qui odio habent me, mnes qui me oderunt, diligunt
diligunt mortem. mortem.

ln me peccaverit.] In Sapientiam aeternam grauiter peccat, crimenq;

laefa:Maieftatis Diuinae committit, qut Legem, Dodrinam & admoni-

tiones
 GRADVS SEXTI. I6y

tiones cius tam fideles atque amicas, fcurriliter deridet, contraque con¬
ficientia? teftimonium fecure fpernic: eftque(diabolo exccncatus)iniurius
fibiipfi; quia opprimit fe totum, expolians Corpus, Spiritum & Animam
(Macro & Micro-Cofmice) Benedi&ione Diuina.

erme (vcr6)multipli- Per me enim multiplicabun¬

cabun tur dies tui, & adden¬ tur dies tui} addentur tibi
tur tibi anni vita?.

Permc-, &c.] Per Benedi&ionem meam, frudtufque laborum manuum

(meodu&u) tuarum, in Oratorio& Laboratorio, dequibus inPrologo
hocpaflim.

Prou.;.
Fili mi, (iterumpaterne admo¬ VcrC ix. Vili mine recedant hac ab o- Scquthti-
bus verbu
net Sapiensnofter) ne effluat hasc culis tuis: cufiodi Legem iV co¬ Dei.Secius
con (ilium,
ab oculis tuis. Cuftodi gitationemt. omnia pro-
Legematq; Consilivm, ipere polli¬
cetur.

K^ib oculis tuis. ] Ante oculos nontantdm corporis, verum & Mentis diu
no&uq; tibi obuerfentur. Lege.]In qua dodrina fana veritafq; ipfaquiefcit.

m E t erunt vita anima; tua;, j Verflx- j Ut erit $ vita <tAnim<e tua, 335
& gratia gutturi tuo. | 1gratiafaucibus tuis.

Vita anima tua.] Legeverboq; Dei, anima? morienti Chriftiane refti-

tuiturvita, De v s : quam mori, infelicitatis extrema?. Quare vt Anima
tua fit fcmper viuensj cuftodi Legem atque Coniiliuin Sapienti.* vi-
ux.Quid aliud eft vita anima?,quam D e v s fons vita?, verbum Patris.Lux
& vita hominum,&patris& filii Spiritus; fide viuificans animam noftram.
Quidaliud eft mors anima?, quamfeparatioa Deo, fontevita?, amiflio
verbi viuificantis, priuatio Lucis fpiritualis, cuifuccedunttenebrsfpi
tuales, in quibus habitant fpiritus tenebrarum, fecumvehenteserrores,
& horrores infernales: qui funt carceres anima?, & vincula mortis «terna?.

Prou. i.
334 Tunc intelliges iuftiti- Ver£$.
Tunc intelliges Ivsriti- Frudus &
Vtilitas Sa¬
am, Sc iudicium, & recti¬ Am&Ivdicivm^sEqvi- pientia.
tudines, & omnem femi- t at e M3t$> omnemfemitam
tam bonam. bonam.

Tunc.] Cum videlicet Sapientiam Sapienter qua?fieris quafipecu-

niam, & ficutthefauros follicite Eam ferutatus fueris & effoderis, v. 2.2. o.
Solem pra?uencris, &ad Orientem lucis adoraueris. v. 170» Omnem femi¬
tam bonam] Tam in corporalibus. Naturalibus, humanis & fecularibus;
quam fpiritualibus, hyperphyficis, Diuinis atque a?ternis. Veneruntmihi
Omnia bona pariter cum illa, inquit Sapiens, ver fi zpi.
 INTERPRETATIONES

335 Tunc ambulabis fi¬ Prou.3.

Prou.33.
Tunc ambulabis cum fidu¬ 335
ducialiter in via tua, & pes. cia 'viam tuam,crpes tuus non
tuus non impinget. impinget.

Tunc ambulabisfiduc. &c.] Si De v S>vita noftra* pro nobis, quis contra

nos? Si ille fuftinet, quis deiicict? TumodoVido.ria: votum toto pedore
Chriftianc concipe. T u modo cura,vr membrum fis Sapienti^ Dei
incarnata: viuum, TheoSophice imitans Archetypum iuxta Legem ac
Dodrinam Amphitheatri huius: &ficTu in corpore, omnia pateris in
capite. In teipfo quidem nimis es imbecillis, in illonihiinon vales. Hxc
gloria, haec vidaria noftra. Hxc viaTheoSophica impetrandi bene velle;
nofle, efte & polle, alEHQVAH,in Cabalifticis, Magicis, Chemicis, o-
MNIA IN OMNIBVS.

33* Si dormieris, non time¬ vetfi*. | $ accubueris, non timebis 33*

bis: quiefees, & fifiT fuauis quum quiefices, faauis erit fo,-
erit fomnus tuus.

Suauis erit fmnus ] Et dormiens, in Mentis virgineae, hoc eft, a peccato

rumfordibus, poenitentia: lotione mundatx,fpeculo, Vifionibus Diuinh
tus admoneberis, doceberis, infticueris.dodrina Ixtifera plene refertis.
Mensfecuraquafiiuge(perpetuum)conuiuium. Prou.iy,iy. Hinc Augu
ftinus: Diuesinconfcientiajecurior dormii in terra, quam diues inpurpuja. De Vi-
fiombus hypnoticis, aut Reuelationibus fomnialibus, fiue mfomniis prx-
fagientibus atque Diuinis,hoc tibi Laconice habeto: An i m a,a cura¬
rum vituperandarum mole libera, fobria ac fana in corpore fano,vitiorum
Domina afteduumque Regina, fili compos ac fibifefcTheofophiceinfi-
nuata,totiusVniuerficreati(quia Divina,CreatorisVniuerfi,
particula aurae )iure aggreditur a0equi& exponerefecreta; iungi Spiriti¬
bus bonis; vetera recenfere; Noua contemplari; prxfagirc futura 1 deni¬
que parentem parentisque (irradiatione parentis) tanquam in fpeculo,
Diuinitusreprxfentaremyfteria. SummajSpiritviSamentiae
D e 1 iundaMens noftra, pcenitentialiter locaatquemundata,TbeoSo-
phicecleuataalis,&:fublimata, igne amoris Diuini, inayia^^to^hoceft,
Smcluarium Spirituum bonorum, fiue D E 1 Angelorum, ( quod fieri poteft
homine tam vigilante, quam dormiente) Spiritualia, Cabalice recipien¬
do, patitur3fupercxleftia contemplatur ,Phyfica,ex & in hyperphyficis
(non folum per fe,verum etiam fenfibus & fenfibilibus intermedianti-
bus ) videt multa: Viribus autem fopitis & abforptis in ferioribus, hoc eft,
inexftafi,fiueexcefluautraptuinDE v Mfummo, patitur fumma, hoc eft,
Diuina; videt apprcl^nditqueineffabiliteroM n i a. MercuriiTrifme-
gifti (qui Spiritu afflatus Diuino.)exordium Pymandri.ob Dodrina excel¬
lentiam, hifce lubuic apponere: Cum,inquit,«fe rerum Natura cogitarem,ac
Mentis aciem adfuperna erigerem, fopitis tam corporis fenfibus, quemadmodum acci-
derefoletiis, quiobfaturitatem, veldefatigatigationemfiomno grauati funt:fubito
mihi vifusfum cernere quendam immenfa magnitudine corporis, qui me nomine vo-
 GRADVS SEXTI. 169

cans, tn hunc modum clamaret: Jguidefl, 0 Mtrcun, quoddtfcere & tntelhgere cu¬
pi*? SumegoPymandcr, Mens Diurna Potentia, vide quid velis: namtibivbique
adero. At ego, cupio rerum Naturam difcere, Devm q^v e cognofcere. Ad hac Py.
m tnder, tua me Mente complevere, & ego in cuneis,qua optaris, erudiam. Cum hac
dixijjet, mutauitformam, & vniuerfafubito reuelauit. D. Cyprianus lib. Epift.
9. Epift. 9. Memini, inquit, quid mihifit ofenfum ,& quid mihi intere ater a re¬
flare dignatus^Dominv s,nec ridicula illa, & viftones ineptafunt ha benda,
fieutdelo/ephjratresjiti dixerunt, ecce ,/bmniator venit. Hxc ille. Et fratrum de
fratre ludicium hoc ? Sat fcommaticum i Non mirum, fi iudicium fratres
mundani de me idem prxpoftere ferant. Vtut fit, certum tamen manet.in-
tervanosfomniatoresnonhabendos,quibus (fiuemediate.fiueimmedia-
te) Dey s reuelat. Cicero: Ejl quiddam in nobisprafagiens fr Diuinans. Quid
illud ? Mens; pras/aga boni vel mali. Exempla tam «tatis noftrr, quam ve-
tnftatis plura, in Jocum reiicio commodiorem; cui multa, cum fufiore de-
duAionc, ftudiose rcfcruauimus, Colophonis Joco Iulii Cxfaris Scaligeri,
ex lib. Epidorpidum addam hoc, de (omniorum veritate :
Jfui vera negat fomnia fiomniansprofatur:
Nam non femeltmemmus, & nimis frequenter.
Per r araque noxpraterit abfque fenfione.
Hxc veritatis fcientftfimus, non mei, fedThomiftarumcaufla, adduxi.
O quid folutis eft beatius curis l

Non timebis a pauorc re- v«f ij. j

337
petino, & a defolatione im¬
piorum , quum venerit.
rore, I
[fNepaucas repentino ter-
irruentes tibi potentias
impiorum.
337

Nlepaueas] Non terreberis, & dormiens & vigilans, IpeArorum Iaruis

quod viris coram mundo immundo magnis & multis (etiam noftro tem¬
pore) accidififc fcio; nec Confcientiae malx furiis ftimulaberis. Magna vis
Conficientia?. Bona, dulcis nutricula feneAutis; mala, medullitus vorat
mifeUos. Nulla deeft voluptas, vbi haec adeft tranquilla: nulla triftitia, vbi
ea mala. Anima? tranquillitate homini nihil dulcius, Lege Sap. cap. 17.
verlT. 10. & 11. cap. 18. verfi 17.

558 ominvs enimcnt <Quia Iehovah eritfidu¬ 338

in. latere tuo, & cuflodiet cia tua, & cuflodietpedem tu¬
pedem tuum, jg ne capiaris. um d captione.

D o m 1 n v s erit, &c,] Eft enim IehoVah murus, hoceft, C1 *. c v-

l v s Theo-Sophorum igneus, (valeat ille pfeudomagorum fiftus&pi
Aus) inclufione defenforia circundans timentes eum .-excludens hoftium
terriculamenta,fuganfqueprocul partesaduerfasomnino omnes. Ange-
lusD o m 1 n 1 in circuitu timentium eum. Plalm. 34. verfi 8. ?(ecapiaris.~\
Aduerfariorum vi, aftutia, aut do Arina falfa: nec feduceris /ophifticis dia
boli captionibus a veritatis linea reAa. Quapropter DominiDeiO
mnipotentis confilium &: auxilium implora,vt te faciat Opera de Berefith
 INTERPRETATIONES

& Mercaua, id eft, rerum humanarum &diuinarum cognitionem,(qua: j

Philofophia atque Theologia) in Oratorio & Laboratorio, fuper lineam
re&am, (cum Morieno loquor) hoceft, viam veritatis linearem abfque o-
mni deuiationefeliciteradipifei. Reftefiet; modoipfe re&evelis. Prout
ipfe credis, Oras & Laboras; tibi fiet. Dices tandem, Mifericordiae D e i
fuit,quod non abforpti fumus.

335> Cultores fuos Sapientia I VerfT I S AV IENT I A hos qui fe ob-

^ aerumnis liberauit, \Jeruarunt3 d doloribus hberauit. 3i7

Mrumnishberauit] Primum enim multarum rerum diuinaruna & huma¬

narum cognitione Sapientia mentem imbuit & ornat, vnde animus fuaui
reficitur gaudio: Quo enim altius menshaminisincognitionem Dei,
Naturaeque afcendit Sc exurgit,eo maiore laetitia,& fuauitate perfunditur:
vnde & amore Creatoris animus magis magifque inflammatur, D e oque
vnitvr : vnde tranquillitas &:ferenitas oritur confcientiae. Deinde cui
torem fui Sapientia ex aerumnis ita liberat,vt Iofephum ex carcere, ex quo
cum radii Sapientiae,per interpretationem & expolitionem lomnii Regii
emicarent &: effulgefccrent, carcere liberatus, in regiam dignitatem ere-
£tus & eue&us eft.
Preu.j.
Tob.4,7-
^ H onora (ergo) Domi- Verf.9.
EfonoraJ e hova m de di-
Luc. 14,13. uitus tuis ,
n v m dc tuafubftantia, & de de primitus 0-

primitiis omnium frugum mnium prouentuum tuorum.

Honora DoMinvm ,&e.] Non diabolum,mundane viuendo. Animo

grato,'agnofceefle De iDonaacBona,qusetibiproueniunt,qua:accepi
(ii,accipis, accepturus es. Nam id fignificatum ritu offerendarum primi¬
tiarum, Deut. z 6. Et fic gratiarum a&io eft ad plus dandum inuitatio 5 tam
in Spiritualibus, quam fecularibus. Hoc ex fundamento Corollarium ex-
truiturfigurx Amphitheatri huius tertia: fecundum,>de Decima. Ho-
norasD o miNv m,fi,Eleemofynariusexiftens Dei in holpirali hoc ma¬
gno, de Bonis ac Donis, Diuinafauente Clementia tibi concedis, Opera
cum gratiarum a<ftione hilarique & vultu &: animo exerces Mifericordia:
in Proximum egenum. Da omni-.fi non Chriftianitati aut Religioni,fal-
tem humanitati: in hoc imitaberis Archetypum Opt.Max.quitam ma¬
lis quam Bonis exoriri facit Solem, datque vi&um &amidum o mnibvs,
cun£tis,fingulisacvniuerfis. Hilarem datorem diligit D e v $,2..Cor..9,7.
Pios ama in Chrifto,impios propter Chriftum:qui nos adhuc inimicos fic
dilexit prior,vt fe totum nobis redimendis impenderit.Illos comple&ere,
quod boni fintjho* nihilominus, vt bonos reddas. Vitia odifle oportet,
non hominem. Quiobturauerit aurem fuam ad clamorem pauperis, &i-
pfe clamabit, & non exaudietur. Prou.iiji}. Qua enim menfuramenfu-
rauerit,eadem Scei menfurabitur. Matth.7,i.

34i Et implebuntur lf hor- VerCl0, Et implebuntur horrea tuafa- 34i

rea tua, & vino torcularia t urit at e, nuino nom torcula¬
tua redundabunt. ria tuafefe rumpent.
 GRADVS SEXTI. 171

Horrea, tus-, &c.]Defcendere faciet Dominvs ad teBcnedidionis im¬

brem fercrtinum, rorem matutinum, vt impleantur area: horreorum tu¬
orum Macro &c Micro-Cofmice;fecundum corpus,Spiritum & Animam;
Externe & Interne. ConftituetquetcD e v s,ficutillrael,fuperexcelfam
terram: vt comedas frudus agrorum, v t fugas mei de petra, oleumque de
faxo duriflimo. Butyrum de armento,& lac de ouibus cum adipe agnorum
& arietum,& hircos cum medulla tricici, & fanguinem vu£ bibas meracif-
fimum. Deut. 3 z, 15. & 14.

ff Bibe aquam dc cifter- J * J Bibe aquam de cifterna tua} 34i Propriis la¬
J4* boribus
na tua, & fl uentaputei tui. 1 I &fluenta de medio putei tui. vult nos vi-
uerc eofq,
aliis imper-
Bibe aquam, &c. ] Quafi dicat, vtere Bonis ac Donis tuis, non tantum
externis, verum quoque internis, aDt 0 benigne tibi concedis: nec fis
mancipium autfimia, opinionum alterius, vtiurarevelis in verba & fen-
tentias alicuius Magiftri, a veritatis lemita reda deuiantis, hoc eft, infipi-
entis ; Theologi, Iureconfulci, Medici, Phyfici, Chemici, Magi, Cabali-
dx, &c. vtutetiamvel antiquitate vel audoritate coram mundo valentis.
Magni, crede, viri, magnos committunt errores. (£ut un^clcljrf 3)?ann /
ricljt fcitte Uwyo) att / t>ic bopgeldjvtcn 1 bievcrfe$ttctt» ©0 bilfft aucfy 2Clter fur
X^orfjciitmc^t. Cum cuiuis Diuinitusilluminato,libertatis Philofophicx
poteftate, conceflum fit Theo Sophice philolophari, vtatur & fruatur
quiuis Genio ac ingenio fuo: audiat, videat, obferuet vnufquifq; Ieho-
v AMloquentem, docentem &refpondentem in SS.a Scriptura, Libro
Natura:, &femetipfo. Vtnemovnquam vere Pythagoricus fuit, teftante
viro quodam doftiflimo, qui non Deo5(£/<?^//w)fenferit: Sic, dico, nemo
Dauidicus, qui non audierit Dominvm loquentem in fe, Pfalm. 83, 7.
nemo vere Chriftianus, quinonguftauerit mievndionem Spiritus Sa¬
pient i je Sandi. NobDev s acceptor cftperfonarum, fedfiuxtaRe¬
ligionis Vniuerfalis dodrinam, verf. 18 4. & 3 04.) ex omni gente acceptus
cd illi, qui timet eum,& operatur iuftitiam. Ador. 10333. Non igitur diffi¬
das, fili mi, in fpiritu & veritate Orans, Theo Sophiceq; viuens, de T V1,
hoc eft, perlona: tux, a Spiritu lando vndione. verf 10. Vnufquifqueno-
ftrum, Diuina Gratia operante, influente, dante, cognofcere debet ac
poteft (modo Chriftiand ipfe velit, verf. 137.) Dodrinam veritatis, vt ad¬
monere atque docere ex Deo feipfum&aliospoflit, nec alienis tantum
videat oculis,auribufqueaudiat. Vtqueprodeftvnumquemque, pro cor¬
poris fui & familia: fuftentatione, domi habere repofitum vidum, ita con¬
ducit vnumquemque in penu mentis fine Diuinitus illuminant haberein
promtu Veritatis Dodrinam, vnde libi & aliis confulcre queat. Ecce vel¬
lit mihi aurem Genius, de lacerationibus & vellicationibus me promo¬
nens ftultorum nafutorum. Quid faciam? Reticerene debeo veritatem?
abfit: Scioenim, eam efle veritatis conditionem, vtlemperhabeatanta-
goniftas, a diabolo fufeitatos, veritatem prementes, at non opprimentes.
A’Ai?9«i<*ftultos magis infatuabit.

Y z
 I7Z INTERPRETATIONES

Dilpergant fefe fontes ff‘Dentientur fontes tui fo- 343

tui foras: in plateis, riui a- rds:
quarum. uide.

Deriuenturfontes, &c.] De frudibus laborum tuorum opera Charitatis

in Proximum Chriftiane exerceto egenum. Lazarine obliuifcaris. Date&
dabitur vobis, guidhabetis, quod non accepifiis ?

„ if Habeto eas folus, nec j VerC^ j Sint tibi fili, & non alienis
iintalieniparticipes tui. | \tecum.

v Habeto eas folus.\ Omne Bonum quidem communicatiuum ,fednon ,fi

nedifcrimine, cuiuiscommunicabile: quia omnibus omnia non conue-
niun t, eft quibus, quando & quantum, vt ex Nazianzeno iam fiepe & re-
&e allegamus. Ob/eruandum Talmudicumhoc: Smttibiamicorumplutes,
arcanum vero tuum vix e millibus vnireuela. Etiam arecubante in/Inu tuo,
oftia cuftodioris tui: necontrifteris incraftinum, quod ne/cis, quid ve-
hatdies. C hri s t v m imitare, qui dicit difcipulis (difcipulis dico) fuis:
Vobis datum ejl nojfe myflermm regni Dei, caleris autem in parabolis, vt videntes
non videant, & audientes non intelligant, Luc. 8,10. Prxcepti huius memor
Motienus Romanus, Philofophus Chriftianus, difoefliirusa Rege Ca-
lid,Natura; & Artis Bonum fummum quidem perfecitperfedhimquereli
quit; Scientiam vero & Artem ei non reuelauit. Hinc Alanus: 0ofin/ fm
t>ir CtttCtt butcr / t>CUM muiriee / fur Me bim. Quapropter fi & ego deYecre-
noribus quibufdam fecrete loquar, noli irafcimihi: non decet Philofo-
phumpra;cepta tranlgredi Sapientum, ncvilefcancarcana, nequeexci-
tet contra lemaledidiortemDiuinain. '

Bonorum enim laborum Sap. 5.

Verf.ij.
gloriofuseftfrudus: nec ra¬ glonofa efifruSiuSy qu<e non
dix Prudentia? decidit. codidit radix, Sapientia:.

Bonorum] Hominum, puta eorum, qui ad Monadis fimplicitatem, S a

p 1 e n t 1 a Ieho v^ducenteac docente, reduci pro virili ftudent. Hi
lunt tanquam lignum quod plantatum eft fecus decurfus aquarum: quod
rrudlum fuum dat in tempore fuo,& folium eius non defluet: & O m n i a
quacunque faciet, profperabuntur. VidePfalm. 1. totum. Horum (non
itulrorum>&ion;bus, laboribus atq; operibus infpiratur bene velle,nofle
efle & polle, aD e o: quemadmodum (deopere Phyfico-Chemico Ca’
thoheo agens) paucis innuit fenior Zadith filius Hamuel.- nos autem ali
quanto clarius explicuimus, paflim in huius Prologi expofitionc Qui po
teft capere, capiat. Ingens hiclatetarcanum, apauciflimis
obferuatum. Vtinam admonitione mea, tam fideli,
fapercntftulti.
Hic inferatur figurafeptimigradus.

VII. GRA-
 174 INTERPRETATIONES

rum reda videatur; exitus tamen eft calamitofus: voluptates enim breues
funt & momentanea:, nec vnquam fincerae; fedfemper commiftxmo-
leftiis & morfibus confcientia:, relinquunrque poft fe niccrorem animi &c
morbos corporis.

Pron. 4.
34V Iuftorum autem femita VerC 18.
Semita autem iuforum ve¬
quafi Lux fplendens proce¬ lati lux luciferi: progreditur
dit, & crefcit vfque ad pet- vd illuminatur vfque ad perfe¬
fe&um diem. ci um diem.

Lux Luciferi.]
Phofphoros ille in cordibus piorum exoriens eft Chriftus
Iefus, lux vera illuminans omnem hominem venietem in hunc mundum:
hic caliginem mentis expellit; accendit lumen fidei, flammam charitatis,
fpeiradium, humilitatisfydus, manfuetudinis fulgorem, pietatis fplen-
dorem,timoris diuini igniculum, orationis Lucem,patietis inuida: iubar,
mifericordia: ftellam, iuftitia: fulgur, donec nox illa renebrola carnis eua
nefeat, & dies fiue lux noui Ierufalem iftucefcat tota.

35° Via autem impiorum ficut ^VcrCl!>- Via impiorum tenebro-

caligo: nefciuntinquidim- 1 fa3 nefciuntvbi corruant.
pingant. J
VUintf iorum tenebro/a.] Sicut igitur lux in piis crefcit: ita in impiis cre
fcunttenebra: & furores. Totaenimvita impiorumeftnoxplenaignora
tionis D e r & permanentium bonorum, adeoque totius vita: illius noux,
qua homo Lux fit in Chrifto Iefu. Ex his igitur tenebris, erroribus & furo¬
ribus impiorum nil aifi perpetua: ruina:, & inopinata quide fequipoflunt,
vfque ad extremum exitium.

3 51
Honorata enim eft fene-
&us,non diuturnam adepta
vitam, neq^ numero anno¬
rum definita: verf9. Sed cani¬
Senedhis
qu*hono¬
ties hominibus Prudetia eft,
randa. & astas fenedutis vita nulla
labe maculata. Prou.nJ.verf: 31.
Corona gloria eft canities: in
via iuftitias inuenietur.
JfS E&ECTV S(quidem)VC- 35i
nerabilis efl3 non(tame»)diutur-
na-3neq; annorum numero com¬
putata. jf (faniUes autem funt
finfus hominis.verf. Et at asfe-
neiiutis vita immaculata. Prou.
16. verf. 31. Jf Corona dignitatis
fineclus, qua m viis JvSTI-
je repentur.

Senectus autem venerabilis, &c. ] Digni tas audoritafque fenedutis diu¬

turnitate vitae aut longo annorum fpatio haudquaquam aeftimanda ve¬
nit, verum potius Sapienria atque Prudentia, in quibus illius astatis or¬
namentum conftitutum: & vita criminum nulla enormium macula de¬
formata , hoc eft, pura & integra, pure cafteque ada. Ita duo funt, qua: fe-
nedutem veram conftituunt, & fenedutis annorum ornameta, videlicet,

PrvDen-
 GRAD VS SEPTIMI. ,7,

P R v dentia&VitjE integritas, fiue puritas. Neque vero

mnior ipfaxtas prohibet, quin pollemus seque bene,vel meliufcule inter-
dum, quam feniores aliqui ineptientes difccrnere: fiquidem non a?tate,
fed ingenio infpirationcqueDiuinaprouenitlntelligentia.Non numerus
annorum & multitudo dierum dant Scientiam veram,fed Ingenium , cas-
litus infufum a Spiritu Domini, prarftat Sapientiam, etiam patuu-
lis: quod in libro Iob c.3 z. v. 8. pluribus rationibus atteftatur Heliu filius
Barachiel Buzytes. Samuelcumcfletpufillus,accepitSpiritum Domi-
n i,i.Sam.3.HeroicaSapientia,virtusacfelicitas in Dauide,erant effcdus
fpecialispnefentiajSpintusS apien t i a , peculiares operationes Spi¬
ritus fandi. Non enim Natura: tantdm dona fuerunt; fed, erat in mente
Lux F ilii D e 1, & in voluntate ac corde ardens motus Spiritus fandi; Qui
necdum annos natus viginti, iulTu D £ 1 a Samuelc Vngitur,& Spiritu fan-
impletur; (r. Sam.i&.v.ij.) vbi,fi adftitiilent Samueli omnes mundi hu¬
ius immundi lapientes, haud dubie iudicallentj maiorcsnatu interfilios
Ifai ad gubernationem magis idoneos fore, quemadmodum Samuelipfe
externa Ipecie initio deceptus fuit: fed DjE v s nec statis,nec natura, nec
alterius prairogatiu^ carnalis rationem habens,Dauidi adolefceti regnum
tradidit,hunc euexit,muniuit,cuftodiuit,adiuuit,csEteris fratribus poftha-
bitis, quorum aemulationem Dauid patienter tulit. Hic de feipfo inquit z.
Sam.Z3,z. Spiritui homini locutu4 ettper me,&fcrmo eiusper Inguam tueam. Et
Pfalm.ii5).v.5>9.& iob. Super omnes docentes me intellexi: quia teftimonia tua,
meditatio mea esi. Superfenes intellexi, quia mandata tua quaftui. Et verf.130.Df-
claratiofermonum tuorum illuminat,&intelleflum datparuulis. Solomon in iu-
uentute accepit Sapientia M.3.Reg.3,ri. Daniel puer duodecim an-
norumiSpiritu repletus eft fando. Pueris quatuor, Danieli, Ananii,Mifa-
eli, & Azaria:, fDaiiiel.t,^.) dedit D e v s Scientiam & Difciplinam in 0-
mni libro & Sapientia: Danieli autemintelligentiam omnium vifionum
fomniorum. Etomnevcrbum Sapienti*&inrelledus,quodfeifeitatus
eft ab eis Rex, inuenit in eis decuplum fuper eundos ariolos & magos, qui
erant in vniuerio regno eius. Dicit Syrach.cum adhuc iunior eram,priuf-
quam aberrarem, quxfiui Sapientiam palam in oratione mea; a iu-
uentute iniieftigabam eam. Eccl.vlt:v.i8. Paulus Apoftolus non vUltTi-
motheum (quiaiuuenis) fperni propter iuuentutem, 1. Corinth.16,11. Et
Ieremias audiuit a Do m i n 0,noli dicere,quiapuerfumego:quoniam
ad omnia,quo mittam te,ibis: &vniuerfaqua:eunquemandauerotibi, lo¬
queris, Ierem. 1,7. EtEcclef 4,13. dicitur: sJMelior eft puer pauper &fapiensre-
gefene&fluito, qui nefeitprout de re in pofletum. E t ha: c quide ex fonte SS.* Scri¬
ptu ra? petita funt exepla. Quod fi ad alia quoque expatiare liberet, D E v s
bone, quantus hic fele nobis dicendi campus aperiret? Sed aliqua dunta-
xat in medium proferamus. In Alexandrof re & nomine ) Magnoiuucnc
adhuc mirandam Natur$ vim fuifle,qua fapientiflimos quoque lenes con-
lilio vincebat,propter ingenii fagacitatem,qua & diiudicare resprafentes
optime poterat, &: prolpicere euentus futuros. Veneti cum ad Imperato
rem Orientis imberbes mififlent, & indignareturTyrannus,quafiinop
probrium milii elfent, eorum alter intrepide relpondit.Exlblaxtate de
hominibus & eorum dodrina iudicium non elfeferendum: hoc enim fi
 176 1NTERPR ETATIONES_

fieret,hircorum quam hominutn conditionem meliorem fore.Quem au-

cem virtus extollit, eo ipfo quod eft iuuenis!, non eft abiiciendus. Quas&
quanta etiam noftris temporibus magni illi bellorum duces, CMauritiua
Najfiouitts .Sigfimundttt Tranfjylutrwf, DonhIohanaAuftriay&c. ex fingulari in¬
fluentia ad id nati,prafticennt iuuenes contra fenes,nemini obfcurum cf-
fe poteft.nifi qui cognitionis hiftoricscprorfus ignarus exiftit. Summus e-
nimMundi Monarcha D evs Optimus Maximus,quando aut ftabilire
aut transferre conftituit mundana regna, eiufmodi organa excitat,quibus
audoritatem addit, hoc eft, T imorem, Iuftitiam, Sapientiam,conflIium,
felicitatem fucceffuum: quorum conatusnemoraortalium.licetpoten-
tillimus,impedire poteft. Induuntur enim &armanturilli heroes, robore
inuido & fupernaturali. Horum autem res gefbe&Nomina cadodunta-
xat corruptibili inferibuntur; vnde periti Aftronomi (non vulgares illos
calculatorios circulatores puto; fed qui Magorum ex Oriente callent ar¬
tem) omnes res vere & praeclare geftas, petere, & literis denuo, multo ma¬
iori fide, mandare pofliint, etiamfl omneslibri hiftorici interiiflent, quod
ignaris incredibile videri poteft. Cotra vero Nomina & resgeffce Heroum
Ecclctix,quorum virtus in iuuenili xtate & corpore fefe potenter exercu¬
it, vt Iofephi, Samuelis, Dauidis, Solomonis, Danielis, non in caelo corru¬
ptibili, fcdaeternojfcribuntur; vbiabomnibus eledislegi poterunt. Non
ergo requiritur numerus annorum ab indole bona: nec expedatur aetas in
eo, qui & virtutibus fulget, & manibus pollet. Hucappoflte quadrat illud
Valerii Max.lib.j.cap.i.Zniquun/ cHeum honori nondum tempefttuum'videri,qui
i&m virtuti maturus e st. Et noftra aetas exemplis no prorfus deftituitur. Sunt
enim ( D e o laus )& reperiuntur etiamnum hodie nonnulli, quibusinge-
nium& rerum prudentia velox ante pilos venit,vt cecinit Perfius Satyr.4.
Iuuenes corpore mente, fenes. Econtra Germani dicunt: £D?art fmbef alte
ren tftldj/ prxfertim cum ftultorum plena fint omnia. Item, fytifft fur
t^orljdt rudjf. Et, bis pueri fines: quare ? quia crefcit cum fenio delirium, vt
eft in prouerbio. Canities autem fiuntfienfiua> &c.] Aurea funt verba haec, &
notatu digna, proiiciendaque in barbas lenibus ftuItis prolixasiuuentu-
tem TheoSophice Sapientem & Prudentem feurriliter de/picientibus.
Qui donis heroicis inftrudi fun t.ante annos animum & curam virilem ge¬
runt. Corona dignitatis fienettus, &c.] Veriflimum hoc,etiam apud E thni-
cos: nam,vt inquit Ouid.d-. Faftor,
CMagna fuit quondam capitis reuerentia uni>
Inquefiuopretio ruga fenilis er it.
Cuiufnam ? Refpondet Sapiens: Illius quae in viisiuftitiae reperitur. Duo
illi, apud Danielem in viis iniuftitiae reperti, quamuis fenes,digne lapida¬
bantur. Quid commodi affert fenium?nifl probitatem &conftantemvi-
taeintegritatem adderet: ni homines cum probitate & Sapientia fenefee-
rent. Eft quidem,fateor,rara auis,iuuenis vere fapiens j attamen repertus
eft,reperitur hodie & reperietun

J5* Prouerbium eft , A- I I Imbue puerum iuxta rviam 35*

dolefeens iuxta viam fuam, I IJuam.etiam quumfinuerit}non

etiam
 G R ADVS SEPTIMI.

etiam cum Tenuerit, non re¬ recedet ab ea. ibid.27.v.22. <iAt fi

cedet ab ea.lbid.47.v.iz.Si con¬ contuderis fiultum in mortario
tuderis ftultum in pila qua- m medio triticorum contufo-
fi ptifanas,feriente defuper rum pifkiUa , non recedet ab eo
pilo , non auferetur ab eo fluit itia eius. Siquidem Ecclef.i.v. /f.
ftultitiacius. Siquidem Ecclefh. peruerfum nonpoteH dirigi, &
r, 15. peruerfi difficile corri¬ defecius non poteH numerari.
gantur, & ftultoruminfini-
cusfit numerus,
^AdoleJcemiuxtavUmi] Spiritus nequitiarum,verfirtiarum,doli,peruer-
mendacii,ruperbi^.libidinisjiiracundi^blafphemicT.inuidi*,calu¬
ficatis,
mniar,aftutiarjinfeftantpucriliaingeniaabineuntexcate. Nili igitur bona
difciplina, in pietate & timore Domini, educentur, retinent Ipiritusilli
maligni imperium 8efedemfuam inanimo inflpienci. Imoper ipfafcan-
dala Se offendicula migrant 8e tranfeunt inanimos puerorum. VndeSal-
uaror nofter Matth. 18,6. diris deuouet, qui offendicula prabenr pulillis.
Sicuri enim certiffuiie vibrationis abiguntur maligni Spiritus ex obfeffis,
praefcrtim 11 in intimo corde vna oret Sefufpivet obfelW-(nec enim talem
vim&fpiritum precantem diu ferre poteftipiritus tenebrarum:) itareue-
raexercitio pietatis 8e timoris diuint, ptieri pra:muniunturab infeftario-
ne hoftili fp iri tuum malignorum. Igitur obnixe 8e lofis viribus operam
dant, vtfedeminhomineprimam occupent fpintusimpoftores& in pu¬
ri, 8e in voluntate,naturali vitio 5e labeoriginalfcorrupca, atque in impu¬
ris affedibus radices agant, antequam vis iuperior(,.CipleffiS,^: pia educa¬
tio accedat. Deinde ficut femina in agris quotidie crelcunt Se adolefcunt,
donec in flores Se frudus abeant: ita femirta vitiorum natu ralium, ni co¬
hibeantur, dietim crefcunc Se cum state coalefcunt. Eodem quoque mo¬
do, fi femina pietatis Se timoris D E 1, red& educatione, animis inferlm-
tur, illa quoque crefcunt, Se in flores pietatis Se fru&uS bonorumoperum

abeunt. • *

Aflllufor non audit cum I I - ,/Derifornon audh increpa- 353

35$
arguitur. ! ! tianem.
jllufor, 8ec.] Subfannator, fciolus pra:cox, mundanus immundus, qui
fecurus Timorem fpernit D E 1, D e i qv e amantium corrediones fide¬
les, lcuiter proferens iis(cqntra Leges Schola: Theo Sophor urn)munda-
rieviuentes. Ratio, quia viri mali non cogitant iudicium Dei, quod tamen
horiende & fat cito (quia fat ben e) apparet illuforibus, iuft ti imq; adnn
nifhrat, etiam in hac vita, confcien tix verme eos acriter rodente.

ff Refponde igitur \ftul- j T\effxonde fluita fecundum

to iuxta.ftulntiam Tuam, ne ! flultitiamfiam, nefortefitfr
fibifapienseffe videatur. piens in oculis fuis.

Z
 i?S INTERPRETATIONES

Rtjpondefulto, &c.] Cum probabiles caufa:fuadentvtrefpondeas, mo-

defte opponi poteft refutatio, qua: res vtiles, piis ledonbus & auditoribus
falutares contineat, vt aliqui vel confirmentur vel fanentur. Cohuitiis au¬
tem cum aduerfariisnon eftconcertandum, &itanonre/pondeasftulto
de ftultitia eius, ne fimilis ei videaris: nec enim vidoriain calumniis fita
eft >fed in veritate.

Occurrere vrlae orbata Prou.17

Veitn. iffi Expedit {eme) magis njrft 355
355
viro,quam ftulto in
fatiuscft occurrere fcetibus raptu, quam
ftultitia fua. fatuo cofideti fbimfluititia jua.

Expeditmagis,&c.] Contentionis quam veritatis cupidiorcs,fententiam

fuatn pertinaciter defendunt, & diifentientes odiofiftime caminantur.
Mcmin e fis ergo inieruire tempori .-
Dum furor in cur fu e fi, currenti cedefurori:
Difficiles aditus impetus omnis habet.

35* Via ftulti re£taeftin ocu-1 Via fulti reSla in oculus

lis eius: & qui obtemperat I eius: qui autem fapiens efl, au¬ 35*
confilio,fapienseft. | dit conf ha.

rufiMnlU, gtftotfmt (Mtn aci/ Mumti/lliitwelt

mrrmvoU. Waefokfor kutc femxrfbmDt mcfjt gemepifi/muf} twD
nnrtc^f fcpn. 3a faheet. Sapiens abfqueteftimonio SS* Scripturae Libri
Naturx,& conicienti^ re£ta:,erubefcit loqui.Quifque fuis blanditur vitiis
& opiniones Luas animo conceptas, vt fimia catulos fuos, ampleftitur

Qui (iuftd) corripit homi¬ Prou.x8

357 jQui increpat hominem re¬
Verf. 13.
nem, (merito) gratiam (quando¬ 357
trocedentem , gratiam tnuentet
que jpofteainuenietapudeu magis quam is qui blanditur lin¬
magis, quamille fgqui per gua.
linguae blandimeta decipit,

' -fuiper lingua blandim. &c.] Alexander Magnus difeernens adulatorem

a fideli mmiftro, dixit: Hephzftionem e/Te^iA«Aamatorem Ale-
xandri; Craterum vero amatorem Regis. Etquanquam He-
phantionemdilexit, tamen Craterum in maiori hOnore & pretio habuit,
honoreiiblancbtiaS ‘hligebitunhic vero propter virtutem dignus

358 Viro, ^ qui corripien-1 vertit j increpatus quii indurat 358

tem duraceruicecotemnit, I I ceruicem, repente conteretur.

renennnus
 gradvs septimi.

repetinus ci fuperuenictin¬ J nec erit illi ftMltOS.

teritus, & cum fanitas non
fequetur. | |
Ji>ui corripientem, &c. ] Liuiuslib. i. Decad. 3. Sape ego audiui, inquit, eum
primum efp. virum, qui ipfe ccnfuiat, quidi» remfit; fecundum, eum, qui benerno
nenti cbtzdiat: qui nec ipf confuter e, nec alteriparerefcilr, eum extremi mgmitejfe.
Nobis quoniam prima animi ingeniique negata iors eft, fecundam ac me
d.am teneamus, & dum imperare difcimus, parere prudenter in animum
inducamus.

Qui ambulat in rectitudi¬ | ff eAmbulans reSio itinere 3

ne lua,timet I e h o v a m, fed | & timens Devm} defluatur
peruertensviasfuas, defpi- J abeo qui infami graditur <~via.
citeum.

y^imhulam re£i o itinere> &c]Hoc eft, timens Dominum, re&e & fapien-
terinftituitviam & vitam fuam,contemtor vero D e i viam &: vicam luam
perdit, & extremo periculo obiicit. Cum paterTelamon Aiaci dixiflet,
vt pugnaret quidem ftrenue, feci vi&oriamaDE o peteret: refpondit A-
iax, vt homo amens & fuperbus, etiam ignauos adiutore Deo vincerepojfi-Je
vero vel fine D e o: ita autem peruertit viam, Si euertit vicam fuam, vt pro¬
prio incubuerit defperabundus ftudio.

Prou.19
3<£o Abominatur iufti virum Vcifi7.
Abominatio iuflorum efl yir
ff impium: & abominantur quus-.abomii
impii cos qui in reda funt pii efl reSlus via.
via.

/mpium.JImpius eft,qui a cognitione Dei alienus eft, contemptor Dei

authypocrita, incoaftansinfide. Efa. 57. verf. io. Impii quafimarefer
uens, quod requiefeere non poteft. Impius eft, qui fide, vira & motibus at
queanimoa verbo Dei alienus eft. Huncabominarur viriuftus &pius,
donatus & illuminatus vera fide, transformatus inirraginem Chrifti,vi
ta, mente&animo. Quemadmodum enim extreme pugnant fibiquead-
uerfantur Imago D ei,& imago diaboli: ita vir iuftus, qui gerit Imaginem
D e 1 & Chrifti, aduerfatur impium, in quo eft imagofathanx:&econ-
uerfo.

Prou.il.
Perfe&io re&orum dedu¬ VcrC }.
flf Simplicitas mjlorum di¬ JCTi

cit eos: peruerfitas aute pras- riget eos: fupplantatioper-

uancatorum perdit eos.

Simplicitas iuflorum, &c.] Huius fententia: explicatio luculenta eft Pfal-

mns 37. quem lege integrum.
 INTERPRETATION E S

$61 Fortitudo perfe&oeft via 1 Fortitudofimphcis via Do- } t 6

Iekov^e: &pauoroperan-I mini: & qui
tibus iniquitatem.

Pauor illis qui,5>cci] Habes hic difcrimenbon;s& malae confcientie.Cic.

:
pro Milone Magna vis eft conficientia in vtramquepartemyvt neque timeant, qui
nihil commiferint f &pcenam femper ante oculos verfiiri cupiant, quipeccarint. Vis
confcicntiae & vis flue xeidtius in homine, nunquam exanimo de-
leriauc penitus extinguipoflunt.

3*3 #.Qui timet hominem, Timor hominisponet laque¬ 3*3

cito corruet: qui fperat in um: & qui fidit l e hov fi, ex¬
Domino, jfubieuabitur. altabitur.

Jpui timet hominem, cito, &c.J Lege Pfalmum 146'. totum.

364 Jf Omnis(cmm)fermo Dei! 1 Omnis firmo 'Dei 3^4

ignitus clypeus eft fperanti- 1 1 purgatus, clypeusejl fieranti-
businfe. \ \husinfie:

Omnisfirmo Dei,&c.] Hicobferua, difcc & intimo in corde repone:

Sermonem D e i tibi efle clypeurn, & Fidem niti veritate & promi flis Di-
uinis. Diferteautem inquit, /ermonem Dei ignitum/eupurgatumefle,
hoc eft, efle flne fcoriis, line dolo, fine falfitare, & certo pr^ftare vidori-
am credentibus. Exemplahabes Hebr. 1. HincPfalmusi^infignedecan¬
tat Elogium Verbi Diuini, verfl 9. luflitU Dominirecla, latifcantes corda,
,
pr&ceptnmD omini lucidum illuminans oculos. Io. Timor Domini fanttus, perma¬
nens in/eculum feculi >iudicia Domini vera, iuftificata fiunt. verfl n. Defiderabilia
ftiper aurum multum & lapidem pretiofum, & dulciora fupermel &fa-
uum. verfl 12. Etiam feruus tuus cuftoditea, in cuftodiendis illis retributio
multa.

3*5 Ne addas verbis eius, ne Ofigaddas quicquam verbis 3* 5

forte increpet te, & mendax illius, & arguarisywueniarifiq;
deprehendaris. mendax.

1S(e addas quicquam, &c.] Ratio eft, quia omnis homo mendax: Polus
D e v s veritatis fons illimis: ideo Lex D e i immaculata, conuertens ani¬
mas: teftimonium Dominifidele, Sapientiampreftansparuulis. Pfalm.
, ,
19- ver/. 8. Verbum D E 1 «ternum, ab at er no verum a ventate ipfik irrrprahen ■
fibile, (fi recreat animas credentium. Complebitur enim Agnitionem D E 1 &
Saluatoris, quxagnitioeftvitaaeterna, lohan.17,3. Eftqueredeviuendi
Regula & norma, immaculata, fincera, integra, pirfeda, nihil iniqui, ne¬
que vani continens, conuertens animas ab erroribus, auocans a malo, in-

ftaurans
 GRADVS SEPTIMI. j8i

ftaurans Imaginem D e i , eft fidele, non fallens, quia D e v s ftat promif-

fis: rudibus, indodis, &,iuxtamundum,ftulcis (i,Cor. 2.)pradfatSapi
entiam, confidentiam tranquillat: monftrat veros Dei cultus,promifi-
fiones infallibiles, cum filis Sacramentis, fidem, fpem,dilettionem, hu-
militatem,patientiam,inuocationem &Nominis Diuiniglorificationem.
Sciro: Quoties legebam, a prima ftatim aetatula, verba Prologi prafati
in libris Regii fiapientis, fiemper animum meum (proculdubia monitu vo¬
cis Dei inmeloquentis) fiubiilTecogirarionemhanc: Sunt quidem ma¬
gna & fere non credenda haec, qua; de Sapientia frudibus atq; the-
laurishiclegisi minime tamen faba, fi&a, autementita. Ah! quomodo
ad horum cognitionem peruenies? D e v s ficit, dicere non pofium, quan¬
topere fitiuerim veritarem. Inuocaui igitur Devm, mihi vt oftenderet
Veritate m: deduxit me R.v a c hHhochmael,Spiritvs
Sapientiae Divinae, methodo, quadixitverfi 294. in veritatem
Eorum Om n e m, de quibus ago in Amphirheatrohoc Vniuerfio, Gloria
Deo inexcelfis,quodmanifdlauen'ttaliaTheoSophia'amatoribus, S a-
pie n t ije^Eternie,foliusvera;,hairedibusfidelibusdiledis.

Colophonem hifce pauculis,

ex Sapientis dodhi-
na, impono:
Ecel. it.
Et amplius his,fili mi, ca- VerC n,
ue quaeras: faciendi libros
plures no eft finis; & docftri-
na multa, afflidio eft camis.
l/is amplius,fili mi, (inquit
Rex Sapiens) ne requiras ^ faciendi
plures libros nullus ejl finis :fre-
quenfque meditatio, carnis afi
fliftio efi.

VerC ij.
Finis verbi totius auditus Finem (igitur) loquendi pari¬
eft: D e v m time, & Manda¬ ter omnes audiamus. ‘Devm
ta Eius cuftodi, quia hoc eft time, & Mandat a Eius
omnis homo. obferna: hoc enim ejl omnis ho-

Quia omne opus D e v s VerC 14. Et cunila quafiunt, addu¬

adducet in iudicium, quod cet Devs m iudicium pro omni
eritfuper omni occulto, fi- errato3fiue bonum, fiue malum
uc bonum fit, fiue malum. fit.

Quamobrem, d mortalis.

2 3
181 INTERPRETATIONES

Melius eft ire ad domum Ecd.7. Melius efi ire afi domum lu-
Verf. 3.
ludus,quam ad domum c6- ,
Bus quam ire ad domum con-
uiuii in illa enim finis eun¬ muii: eo quod efi finis omnium
dorum admonemurhomi- hominum , O4 yidens ponet il¬
tium; 8c viuens homo cogi¬ ludfuper corJuum.
tet , quid futurum fit.

A
O

Vanitas (igitur) vanitatum Eccl.i.

Verti.
Vanitas yanitattim, mere
re Ac dixit ECCLESIASTES : dixit Ucclejiafies: yahitasya-
vanitas vanitatum &Omnia mtas yanitatum , omnia ya-
vanitas; nitas:

Dico,cum filiis Doctjuna fidelibus omnibus, cudis & fingulis,et-

iam Ego Henricvs KhvnrathLipsens.Theosop h ije
amator fidelis, & Medicik je vtriufqjDo c t o r ,E a , nimirum, O-
mnia, quae citra Sapientiam Iternam, folam veram, Eiufiqj
Doctrinam orthodoxam ,&Stvdivm Theo-ac Philo- Sophicu
Hoc, vfiquam gentium fiunt, reperiuntur, extant, leguntur aut fiunt.

DIXI
s t«v;;

ADDO.

^^TVnc, igitur, Coronidis loco ,hifccficpr*fatis Vos, o ,

T , ,
mortales yos induam obficro quilEH ov au colitis quibus S a- ,
pientia aliquantulum cordiefi, SapientijEjEternje , filius
yer<e,Doctrina m,inSSaScripturaBiblica,LibroNatura?Ma-

croCofmico,g^Lege in cordibus nofiris Dimnitus (cripta.,fundatam,

cum fanam tumfalutarem, d 3VI eTheosophi je amatore acfilio (ab -
fit inuidi a diBo) fideli dileclo, mfiinBu & gratia Dei (cui huc yfquefui,
,
Lausi e kov £ adhucfum, ad Opus prafins id, quod homini manus)
m Amphitheatro hoc , Catholicifino Verit a t is Simplici &

fimplicifmo Verit at i s Catholico, C hrist i an o-Kab ali ce ,

D ivin o-Ma gi c e,nec non Phtsic o-Chem ice, /«Scriptura

<d)pidura, nonfiphifiicefibla aut impudenter ementitafid talibus,quas

fande, grauiteratqueirrefiagabihterconfirmant SSaBiblicaScriptu-
ra,Natura? liberymuerfus ,
Conficientia hommi Dmmitusinfufa,

methodo
__GRADVS SEPTIMI._185 |
methodo triuna tali, qua hailenus ante me d nullo, (finegloriatione ina- Cic. pro
Milone: &
m cur Feritatem fateri mihi non liceret ?) orthodoxe ac graphice ex¬ Orat.}. in
hibita, toties moniti haud temnit e $fidA d&InAmphitheatrvm Saluit.
Magna tft
ipsiv s sapientia ipfum, huiufque Portam, per Scalam •vu conft :en

Graduum feptem fuam , nunc Theoiophice afcendite,• m illud, L e- lib .yConfa-

entta mtlU
gvm ibidem affixarum Septem obferuantijfimi, deuotionenonhypo- ttfla.
critica ingredimini, Eam, oculis tam Alentis quam Rationis ac Corpo¬
ris cum poemtentialiter tumdruditatumphantafiarumque finritusfedu-
ffionis fordibus rite repurgatis, accurate contemplamini; mque fa-
lutemvefiram, & temporalem at emam. Sapienter
[equimini, *A m en.

Dixi

BONAM ITINERIS PERPLEXI PARTEM

CONFECIT, QJI VIAM RECTAM
PROBE DIDICIT.
 INTERPRETAT. GRADVS VII.

AD MOMVM & ZOILVM.

${n E>cn tBciftct ^luglttig t

,
McofieiS-cqfacile ett cuiuis durum que [tifieteQ-ai,
Jthuequefeqrn nejcit} carpere quis que pote ft.

Ssanftu e» bcffcv/ct) foimfyc ^cc^auff;

@o Dii bamt rccfyt/tvcl t>nD nocf> 6e(fer ttofc
fctt (jafi/ aWOatm tabete evft i>a$ tnei*
itet Vnt> freffcnfotftu mid) $e*
gmMniocf; Danebat*
ftnfcein
Inciuile eft,cx vna libri alicuius particula iudicareclc
toto,nili prius toto libro beneperfpe-
cTo, &c rite cognito.

tfENXICVS KHVD^z,
RATHLipf. Theoso-

thije amator fidelis ,

<^Me d i cinjEnjtriufque
Coctor.
 ISAGOGE IN I. A M PH. F I G V R A M.

cnij? u?nj5 enij?.

nl«3x nin»
QVI ERAT; QVI EST;
Q V I ERIT.
PLENI SVNT C^E-LI, PLENA EST
OMNIS TERRA M.AI.ES TAT E
G.L OR 1 & E IV S :

^nnSSn -nnSSn
;nnV?n

I.

LAVAMINI, MVND1
ESTO T E.

I I.
nin’ V N V M
OMNIVM EFFECTOREM; CA.TERAS
POTESTATES MINISTRAS
HABETOTE.
i8tf ISAGOGE IN I. AMPH. FIGVRAM

III.
AD

PRIMVM
VOTA PRECES Q_V E
AD
INFERIORES

HYMNI SVNTO.

I V.
QVOD, SI FORTE,
PETITIO AD INFERIORES,
PROCESSERIT, NISI

SVB MODO DELEGAT.iE,

i PRIMO
ADMINISTRATIONIS,

INTENTIO NON
ESTO.

ISAGO-
 1*7

I SAG OGE,
fiue

INTRODVCTIO
IN F I C V R AM
AMPHITHEATRI
fecundam,breuis.

Ec e bitNos, igitur,-prius pielotosatq-,pceniten-

tialiter purgatos, offerre, fupplicefquc, fide {incc-

ra, commendare DeificaeLuci, & tunc, illam S a-
p i en ti,e Alterna:, defuper rorantem mannam,

& &
fupercsleftifq; nectaream, aqu«e ignis, pluuiam, ficut ftil-
licidia ftillantia fuper terram, in corda, animas, vires men tefq^
noftras, hoc eft in Corpus, Spiritum & Animam, fiue Ter*
n ari vm Mi crocos mi cvm renatum defeendentem, pra>

clufisfenfibusfeditiofis, mente quieta affe&uquc omni puro,

fixe durantibus, tam immediate quam mediate, iuxta& dor¬
&
mientes ac vigilantes, patienter expe&are: fic, D i v i n it v s,
^ ;
accendi illuftrari-, illuminari fan&ificari; niH’ ;
F r u i D i-
Ii &
v i n a P A t immo, in D e v m , ineffabili ter, rapi,- quafi Dei¬
ficari. Laudantes interdum & l l
adorantes (in S o i o qv i i s
prxfertim, iifque quotidianis, atque, vt plurimum, matutinis)
ldPELAGVS MlSERiCORDlAimmenfum,OCEANVMQVE
Bonitatis omnis infinitum,- ex qvo, non tantum Verbi

mirificimtttfTxnsTOT Crvcifixi,& facrorum HW

no¬
minum atque verborum omniufn(quas,quoad nos, manfiones
funt fenfibiles Diuinitatis, nec non memoracula nos docentia:
ftimulantia quoque, adiuuantia&eleuantiaappetitum Ani¬
mae,Mentis qv e in Nobis, operationem admirandam, in

Aa x 1
|i:8 ISAGOGE IN FIGVRAM
nofmetipfos & extra nos,virtuosepromouentia)NvMENdc-
ignantium &: fimul exhibentium j verum etiam mirabilium o-
nnium (facit enim mjV mirabilia lolus) ad nosvfquederiuan-
tur radii, deftiliant fluenta, & diuiniflimi emanant riui. O felix
terque quaterque felix,in admirationem, meditationem,amo¬
rem SeperceptionemH orvm, qui rapitur, N VMEN,flc,fum-
mum, realiter prarfens fentiemus,niPI* mirabilem,& in No-
b i s, & in N a i v r a , & in S c r i f t v r a , mirifice loquentem,
veridice audiemus, fufficienter videbimus, frudtuose obferua-
bimus; Angelos bonos, nobis amice afliftentes, nos fideli¬
ter monentes,ftirviuflubenigno familiariter docentes,atque
in viis noftris tutoducentes, fine fallacia experiemur. Humi,
igitur, procidentibus No b i s,hichymnus, aliiq; huic non ab-
flmiles, Jonicomodulamine&raccentu, fueris animi concitan¬
di caufla, debito, proferendus efl:
nUei omnis generatorque opifexque,
Superum rex ,genri lux, hominumJpefy
Tremor vmbrn tenebroji Phlegethontis,
•Amor incredibilis calicolarum,
‘Vauorinuincibtlistartareorum
Celebris religio terrigenarum,

J ,neuliKepTag, TJponfyAAflff,
D e v s vnus, D e v s idem, D e vs alme,
Veniensdefuper,lllabere Nosisi

T WTV, T V»

Tfucfedeto i
Immota commoueto §
Jfhuefalfa funt moneto #
4W njeraJinti docet»:

LEX
i
 AMPH. SECVNDAM._

LEX INTRODVCTORIA

V.
A r r e a o i,
ANOBIS..AD nin»
ET INDE, AD NOS, VOLITANTE Se
' REVERENTIA TREMORQVE
S V N T O,

VI.
ERGA ILI OS
SE CVNDVM NOTAM P R O B A TI O NE M, ■
JVCYNDA OBOEDIENTIA
ESTO.

VII.
SACRA,
QJV O R V M MYSTERiAi
SIC TRACTATVRI
VE NITI Si
PALAM DIGNIS
CLAM’ P R OPH ANIS
S V N T O.

Porro j
nin’ nosce,

ex
SS.*S C UPTVHA; ChATYXA)
etiam ex Seip so; & quidem,
luce fua, in mente tua, immediate oborta j
Theofophice;Naturaliter;Cabalice.

TEIPSVM NOSCE,
E X L I B R O
SS.* Scriptura; Natura totius Vniuerft, qui eH & l**>cply3<ru& tottu,&fMU^-
ns<rfi@^,fiue tuipfe, fecundum & corpus & Spiritum tuum;
denique ^Mentis tua, Deo coniuncl*
TheoSophice Phyfice; Phyjicomedice > Phyficochemice; Phyficomagice;
Hyperphyjicomagice; Cabaltce.

Aa 3
 ISAGOGE IN FIGVRAM

I S A G O G E,
fiue

INTROD VCTIO
IN FIGVRAM
AMPHITHEATRI
terti»m,brcuis.

N ATVRAM NOSCE
VNIVERSALITER
&
PARTICVEARITER;
cxLibro

SS.*SCRIPTVR AL: NATVR^ IPSIVS,

qui eft & Mundus maior, totus: & Mundusminor,
n.c. homo, puta, fecundum &c corpus & *
fpiritum fuum :
denique

aut mediate, cxAngelis bonis ,• aut immediate,

in fpeculo mentis tuse purgata?,
ex

DEO I PSOi
Theofophicc j Phyfice- Phyficotticdicc;
Phyficochcmice j Phyficomagice j
Hiperphyficomagice-
Cabalice.

I. LAPIS
 i93 ISAGOGE IN FIG VRAM
ThcoSophi & confirmarunt experti) viis acmodis, diu nodu-
que nobis fideliter fuadct, fidemque, de eo, facitfirmam. Na¬
tura parens, de filio fatholico, catholice teftatur, fiio.
5. Mens,humanianimifcintillaaltior&lucidior, Diui-
na ac immortalis, quam Devs idgencris dotaucrit conditio¬
ne vtcxinfitofibi Natura fu^defiderio^uibufcunquepoffit
viribus, ad fumma & optima tendar, indefinenterappetit qu5
appetitus bom(eftenim a D e 0) ftimulum, quam animi(fciunt
nonnifi experti) irrequictudinem, quod defiderium ardens,
LapidemPhi l.® habendi, fi in rerum, natura non effet*

D e v s 1 p s e , etiam iis, (de vitiofis fermo hic non eft ) q ui pru-

dennores/apientiores&religiofiorcsaliisfun^autfuere fru-
uraindidifiet. Aequi nihilfruftrai
6' ConsensvsTypxcvs, vere admirandus, (in Natu-
ra) L a p 1 d r s huius, cumSS/ Triunitate Diuina j cum toto V-
niuerio creato >• nec non D e 1 incarnato, h. e. Mafchiah
promiffo & miffo,religionifque'Chriftianx Sacramentis atque
myftenis tam alcis & profundis-, verum efli, credere ac fateri
omnes fanx mentis, iufte compellit. St loquor abfque ventate’
erubelcam. ludtcent, nonnifi fcientes. Amen, amen, dico vo-
bis i 11 vnum, etiam alrerum.
7. Denique, (cum Crea TdR,etiaffiex Crt e at vr a, te-
fteD. Paulo adKom. 1. velitcognolci) Devs&potuit&vo-
luit (velle teftatur experientia) organis fuis, quibufdam, (non
enim vm dat cundaD e vs)indc vique a Mundi initio, bemVne
largiri, & adhucvult, (quoniam in arternum mifericordia cius)
vt nimirum quamam fit mira G reatou s Sapientia, poten¬
tia infinita,benignitasimmenfa,&c. h.e. qualis fitDe vs 1 p s e
typo mirifico, crCtuiva,non quidem .«Mundo maio¬
re, per (c lolum vel fimplictter, & partibus eius, paffim, parti¬
culari cognitione, verum quoque, exMundi maioris Filio
4
(artis,b. e. P h Y s. c 0 c h e m 1 ai incerpretamen to) in fi,bic£i:o
catholico,catholice,abundantius & explicatius,humano<re-
ner, coram innotefcantiindeq;nin-Triunum.anaoremtan-
t. bon. ae doni, c anus d.fcat agnofeere, admirari & venerari
olum, animocollaudaregrato,profundius meditari, ipfique
mfe^bdmer .omungi, & «uniri. E*. GO, quemadmodum
nirv Sapientiffimi erat, viam hafic, quam iudicauitell'e,adfe

-—-——-—r -- ... . parefaci-

 A M P H. T ERT I A M. m
patefaciendum,maxime commodam,eligere &
inuenirerita
noftrumeft, quam ipfe elegit, comprobare, ample&i &
fequi,-
atque ex naturcfilio,ftyloPhyficoChcmicohoc,DEO fic or¬
dinante, in Libro8cSpeculo Natvr.e(quod,certe,catholi-
con habemus, inL api de Phil.^ac fplendidiflimum) nobis a
a
D o propofitis, ipsvm (ficuti 3c in Filio fuo,intcrpretamento
SS* b
Scripturae) falutariteragnofcere-,M vm VMquoque,ficu-
tiinfinefeculihuius, perignemrenouandum,ita, &quomo-
&
do, a quo, in principio, conftru&us lit, per ignem vtiliter vi¬
dere acintcliigere, denique&Nosmetipsos fru&uoscco-
gnofeere.

ii.
QYID EST LAPIS
PHILOSOPHORVM»
T Apis Phil."eftDTfttfrm R vach ELOHiM,(quiincu-

JL/babataquis,Gen.i.) Cadomediante (ffin*

folo^ex mera bo¬
&
nitate fua, ita volente) conceptus, corpus, verum acfubfen-
fus cadens, fadus, in vtero ^Jlonxu (xaeox creati) Mundi ma¬
ioris virginco,T erra, nimirum,vacua atque inani, Aqv a :&
natus in lucemut^ooV^» filius,afpcdu (coram infipiente) vilis,
deformis,&quafiinnouiflimis: oonfubftantialis,tamen,fimi-
lisqj parenti,Mundus paruus, (de homine, aut aliquo fumtojex
)
vel ab eo, nihil tibi imaginare catholicus, triunus,
vifibilis, tadu,auditu, olfadu &guftufenfibilis,localis atque
finitus: mianifeftatus,regeneratione, a femetipfo, artis phyfico-
chemicae obftetricia manu,in corpore, fiio, femelaffumto,glo¬
:
rificato ad commodum fiue v s v s, propemoduminfinitos, &
microcofmo & macrocofmo, in triunitare catholica,mirihce
falutares. Apage fis, fili perditionis^tu, tute,t^«^fll>, &omnia
tecum,qua; ex tcte,vtut etiam,mangoniCe,praparata.Peccato-
ris es typus, non Saluatoris: feruari poteris ac debes,non ferua-
&
re. Figura es mediatoris ad errorem, interitum mortem, non
&
boni illius, ad veritatem, incrementum vitam; Regnauit,re-
& &
gnat regnabit in naturalibus,natura!iter vmuerfaliter,Na-

Bb
 I S A G O G E IN FIGVKAM _
tunc filius,catholicus,S al (fcito)Satvrnu fufibili modo
fuo jfcmpcr & vbique,in Natura ex {emetipfo.permanensj &
ortu & virtute, V niversale. Audi atque attende: S a l an-
ticlvissimvmLapis. Myfterium! Cuius nucleum, in D e-

n a r i o, Harpocratice, (ile. Qui poteft capere,capiat-, Dixi.

S AL,non (ine caufa graui, a Sapientibus, cognomine, ornatus
eft. Sapientiae: Quo, & S o l e , nihil vtilius dixerunt c(Te in
Mundo. Hicftude.

QVARE DICITVR LAPIS.

ET CVR PHILOSOPHORVM’
L A p i s,cur proprie dicatur,quodquc nomen eius,quo apud
vulgus, oculis videntibus caecum, auribusque audientibus
furdum,nominatur.D e v s i p s E,ob caufas certas,in (criptis Sa¬
pientia: antiftitum traditas, grauiter prohibuit cuiuis reuelare.
Quamobrem &c eundi philofophi citius mori voluerut, quam
hocdiuulgarc Eftenim,iuftoD e iiudicio,fempcrfiuit,&(rnn’
Ipfo,cuftodc forte atq uc zelote ) erit, (fimul & folutio eius ) Se¬
cretum Artis fecretijfimum^nadicmutis fulmine,a Sapientibus,
crgaindignos,meritbinuidis,iure (igillatum. Adducam,tame,
ipfos philofophice loquentes: quia, inquiunt, vt lapidum,eft
quoque generatio & regeneratio eius: ex humido,nimirum, vi-
lcofo & glutinofo, & terreo (icco. Et: quod codione fua (quae
incratfando procedit) in lapidem permanenter fixum (quique,
vt lapis,teratur)induretur. Alphidius:Si lapis proprium nomen
haberet,lapis eflet nomen eius. Alii: lapi* non lapis. Haec,phi-
lofophice,philofophi. Refponfum clarius,maneat,alta mente,
repoftum,- ne diuinum, contra nos, excitemus furorem. Phi-
losophorv m, Lapis occultus,eft, non infipientum & idiota¬

rum ; non impiorum,ac,contra confcientiam,vitioforum. Phi-

lofophus,autem, h.e. Sapientiae v«rae amator, quilit,exparte,
Amphit. huius,fecundaperfededoceris. Axiomata, duo,haec,
cibi c6(iderada,fratcrne relinquo: Ex fine cuiusqj intetionis re-
fultat principiu cius. Et,cum,alicuius rei,latent cauf$,a fignis &
effedibus, ad caru inueftigationem, itur. Hifcc, contetus efto-
IV. QVID
 AMPH. TERTIAM. i95

IV.

Q VID E S T oniSk nnRVACH

E L O HI M, Q V I INCVBABAT
AQVIS? Gcnefii.
tfrfymu Rvach Elohim, cft S p iri tvs. Spiraculum,

anhelitus nin’lari6ti,fan6tus; Vapor virtutis Dei omnipoten¬

tis atque omni tenentis, & Emanatio quadam,emilliove,
foecunditatis vitalis, primi fummique motoris, viuifica atque
virtuofa, e profundi/limo, Diuiriitatis fuaerecdfu; I dearvm,
videIicet,fiue,Exemplarium,Spccierum,Rationumfeminaria-
rum, primordialium &; radicalium, voluntatum opificum &
caufarum cffedtricum, inAncHEiyp i,opificis fummi,mente
(np?H Hhochmah in Sapienti A^Bonitate eius,caufante eas)
conceptaru atque prasexiftentium,rerurrl omnium, inMundo,
poftea futuro,producendarum & fiendarum.Qv as (E io hi m,
creatore & conditore. Ve r b o fuo,dicente ac praecipiente. Ge-
nef.i.)res omnes,quas extare voluit, in hoc Theatro Mundano,
produxerunt,effeq; fecerunt: in globo fubliinari, vcftitasT e r-
r a & A qjv a,uA>j fiue Materia prima, communi &vniuerfali,

C je l i interuentu. Addo: RvachElohim elt fiue

Forma, rerum omnium, interna, i&: elfentialis: Mundi

Anima vniuerfalis: Virtus fubftantialis, perfe fubfiftens,cau-

fa omni creaturas. Mundi huius fubfiftendi: E ss enti a (quia

increatus) vere q. v i n t a : 6c ( vt voce dicam vntatiflima j ipfifli-
mafubftantificaquererumNATVRA. Dei NvMEN,&Diui-
na Ratio,totiMundoeiufquepartibus,infita,parens rerumque
harum opifex. V n v s (elfentia & numero) hic D e i Spiritus e/fi
vna^ Vniuerfitatis confpicua: & corporeas huius vnius, Anima
catholica,»»AyWA@- tamen,h.e.multiformis (Sap.7,zz. EphcC
3,10.) & varias eius radii atque Scintillae, per totius ingen¬
tem, materiei prima: maflas, molem, hinc inde diiperfae ac difli-
patas: inque mundi partibus,difiundtis etiam,Scloco & corpo¬
ris mole,necnon circum{criptione,poftea feparatis,dihun&;im

Bb z
r 96 ISAGOGE IN I. AMPH. FIGVR A M
Stfeparatim innumcrx,vnius Anirme vniuerfalis fcintill§,nunc
etiam inhabitantes.

V.
QVID EST CJELVM?
C ^€LVM,eft S piritvs JEtHEREVs corporalis, vel cor¬
pus £Ethereum fpirituale,corruptioni non obnoxiu, totius
Mundi machina permeans :fuperius,V e . b o D o m i n i,firma-
tu3hinc Firmamentvmj inferius, mafla? fublunaTi,t6'ti incor¬
poratum: Vnius eiufdemque&e/Ientiar &£fubflantiEe Caelum
vnum,id quod inferius,&id,quod fuperius. Illud, tamen, labo¬
re Phyficochemiae fagaci, in vfum hominum, ad fenfum po tefi:
manifeftari atque tra£tari.

VI.
Q VOMODO t=J»n'SK mi RVACH
elohim,g^lo mediante, conceptvs,
& corpu* verum, acfubfenfus cadensfablus eft,'in <~vtero afdJonKx
2.,
(x a e o puta creati) Mundi maioris virgineo, Terra
nimirum njacua atque inani,0* zAqj a?

E Xtrema, fine medio, eoqueconueniente, coniungi, co

pulariatqi vnirinonpofle,eft vnanimis verephilofophan-
tium vox atqj confenfus. RvachElohi M,Spiritus(efTentia)
Diuinus, increatus,fimpliciffimus, omnis corporea molis ex-
pers,fpotc&:perfe mobilis,»»A«OTM«A@-}h.e.multiformis aut for¬
mam plenus,immb ipfiflima rem Forma: Et A b ys s v s tene¬
bro fa,triuna,videl.C>EL v m,T e r r a inanis & vacua,& A qj a,
Ens, aDEOiPso( cuius folius eft proprium creare) ex
nihilo, h. e. de nullb fubftantiali,aut per feexiftente materiali
principio,primumCreatvm,corporeum,confuse mixtum,
M a t e r 1 a ad motum,per fe,inefficax: rcucra, fi quid, extrema
funt.
 K U P H. T E R TI a M._ 197
funt.C ai li,igitur,M e p 11,extremorum amborum,fuo modo
(quia corpus Spirituale & Spiritus corporalis) participis, ( Hin *
folius voluntate benigna)interie<ftii,Rvach ELOHiM(de-
fcendendo demittendoque feper circumferentias partcsq;ab-
ditiflimas omnes,&difpergendo in imum vel meditulliu,Scin¬
tillas fadiosvcfacunditatisfua?)adCentrvm vfquepenetra¬
bat,in E n s illud C r e a t v m,totum: malfamquc illam feu mo¬
lem ingentem, rudem (Xaos) confulam atque informem.
Mundi futuri feminarium,^^ fiue materiam lutoiam,V i rgi-
n e a m, ( nondum enim neque conceperat, neque produxerat
antea)F o r m A(iemetipfo)hc informauit,'&. Anima animabat,
impratgnabatque puriifima: permeabat,replebat,calore infun-
debatjViuificabat&fcecundabat,quod erat TohuvaBohu, va¬
cuum atque inane: ilIuminabat,quodcrat tenebroftim; diftin-
guebat, confufiim: ornabat, rude ac impolitum: ordinabatin-
digeftumacincompofitumtinque eius V t e r o,h.e.C e n t ro
(cuius Sc totum adhuc hodie mouet,fuftentatatq, con(eruat)
intimove ( Spiritu «ethereo, C m l o, videl. vt dictum, interme-
diantc)cocipiebatur,&: corpus,fiuc corporeus fabtus, atq; con¬
cretus eft. Myfterium iam obferua & admirare typicum i con-
ceptionem,inquam,Seruatoris & Saluatoris vtriusque &Mun-
di maioris & Mundi minoris,fiuc generis humani. De hoc,fcri-
ptum, legimus: V eovm caro facftum eft: de illo, Cabala, ici¬
mus: RvachElohim, corpus fa<Stus eft. Et ; D e v s manife-
llatus in carne :SpiritvsDei manifeftatus in corpore. Hic,
filius Mundi maioris, D evs & creatura, catholicus: ille, filius
D Ei>«*V*'®",h.c,D e v s &homo: Vnus,in vtero Mundi ma¬
ioris; alter,in vtero Mundi minoris: vterque Virgine o,con¬
ceptus .Eniophl Enfoph! profunditas profunditatum Sc altitu¬
dinum altitudo! Abfq; blafphemia dico:I hsvhChristi cru-
cifixijSaluatoris totius generis humani, id eft, M udi minoris,in
N a T V R ALLIB R o,& ceu S p e c v lo,typus eft,L ap i s P h i l.“
Seruator Mundi maioris. Ex lapide, Christv m, naturaliter
cognofeito & ex C h ri s to,Lapidem,Thcofophice difeito.
Libro SS.* S c r i p t v r m hic nihil detraho. Placuit, D e o mi-
rabili,mirabilis docendi & difeendi modus; placeat idem 5c mi¬
hi & tibi.Chriftiana,quaefo,iudicet frater nitas:Et ego Chriftia-
nus fum,Deique gratia,& e(Te,Sc permanere,volo.

* Bb 3
 ISAGOGE IN FIG.VRAM

QVOMODO, ET VBINAM
NATVS IN LVCEM, MAKP0K02M0Y
FilIVSy afieciu(coram inficiente)'Vilis,deformis,quafiin nouijfi-
mis: confiubflantialisfimilisqueparentt,MundusVarmis (non ho-
mo3) catholicus, tnunus, ifibilis, taciu3
auditu3 olfabiu &gufiufenfibilis, localis
' atque finitus?

V B i ? In terra catholica fan£tay quam etiam nunc feliciter

inhabitatori Saturnio regno. MAKPoKosMorFjLivsfi
femine & fanguine parentis formatu s,& ex vtero eiuSin lucem,
naturaliter,exclulus. Aspec tv (coram inftpiente) viiis,de-
formis,Scqjva.si mNOvi'ssimis:mundoqueludibrium:

in confpe&u tamen Sapientis eft pretiofillimus.I hsvhChri-

s t v s non aliuni, in Natura, requirebat typum. Consvb-
stanti alis s i m ilisqve parE'n t i : quia e femine &: fub-
ftantia parentis. C a t h o l t cvs: fecundum corpus3Spiritum
& Animam: etiam virtutes ac operationes. Corpvs habet Ca-
tholicon,quia eft de femine Mundi, de elfentia &: fubftatia Ma¬
teria: prim$ catholice, particula de far, primordiali & vniuerfali,
terra videl. & aqua,in principio creataru.- in ftatu adhuc vniucr-
fali,non vt (D e o fic volente) rem ceterarum globi fublunaris
corpora omnium Ipeciali aut particulari,a radiis atque fcintillis
AnimasMundilpeciahbusdi.e.fpecialisparticuIarisyeproprie-
tatis nue Naturae,(pedficata,&'(vt ita dicam)particuiarifata. V-
niuerfalis quoque conditionis eft eius S r r r i t v s, Vniuerfalis
& A n i m a, qux fcintilla Anim# Mundi catholica:, Catholica,
h.e. Vniuerfalis Natur#,proprietatis & operationis.Catholici-
fmushicfolus loeu habet,particularifmus eftlolcecilmus. Ca-
t h o 11 c o n PhyftcoChemicorum,non nili ex catholico. O-
mne enim limile a fuohmili producitur. Et, Quale femen, tale
germen. Valeant igitur & difcedant procul hinc (vitra montes
Cafpios vfque)maten$ fpecialcs liueparticulares omnes, cuiuf-
cunque lint ordinisnominis atque virtutum. Catholicon re-
— _ _ ejuiri-
 A M P H. TERTIAM.
quiritur, particulare reiicitur. Fruftra,igitur,& falfo quasrimus
in multitudine particulari id, quod habemus in triunoVniuer-
fali.Verumeft,quoddicunt-,ToT lapides qvot REsrfub-
intelligendum, ParticvlaresiEx (olo,Mundi maioris,fi¬
lio Vniuerfali, Lapis folus Vniuerfalis. L a p is, quoque, Ex o-
mni r e ; particularis, fcilicet, ex particulari: Vniuerfalis, ex V-

niuerfali. Inomnibv s,(fuomodo) particulariter: in chao

noftro vno,Catholico, catholice'. Addo: Hanc vni-

cam folamque ob caufam,quod videlicet conftat ex iis,nude &

fimpliciter catholicis,ex quibus,in prima creatione,totum hoc
confpicuum atq; corporeum Vniversv M,cum partibus fuis *
ideoque per & ex fe,potens eft,& folus fufficiens, (regeneratus,
tamen,poftpalfionem fuam)infrud:us,huius Entis c reati pri¬
mi, Ipeciales atq; particulares tanquam in confanguineos ( fuo
modo) fuos,vires exercere mirificas,catholice,fuas,&numero,
fimul, omnes. Quae virtus tam mireetficax,fcintillae, Anima;
Mundi,Catholicae, vniuerfalis, propriaSt peculiaris, in corpo¬
re,non nifi catholico,avere Sapientibus,bene cenfetur. Qua¬
propter &CATHOi.ici,Lapisnofter,iure meruit nomen:
Omnia oy e rite appellari poteft ac debet. Trinvs:Vnvs,

in compofitOjfiue in toto: Et, quod, extra vel citra hunc,non

fit alius, in virtute mirifica,huiefimilis. T r i v n v s, in edendis
& iubfiftentiis: conftat enim T erra & Aqua,corpore vno; Spi¬
ritu aethereo,quod C^lum eft,medio copulante: & Anima, A-
nimae Mudi fcintilla animatus catholica: hvpoftafibus aut fiib-
fiftentiistribus,diftimftisatq; diuerfis. Vnde Lapis nofterTri-
nus exiftit tk Vnus, h.e. Triunus, videlicet, Terreftris,Cadeftis
atque Divinvs. Vegetabilis, quoque, A n i m a l i s &
MiNERAns eft& dicitur; quia eft illud idem, in fubftantia &
in eflfe,ex quo Vegetabilia. Animalia & Mineralia, h. e.Terrcna,
Aquatica, St fubterrena omnia, ortum traxere fuum, quemad¬
modum St paulo ante eft oftenfum. Et,quod propterea,inilla,
mirifice operari pofiit. Et,quod illa nutriantur ac conieruentur
iifdem,ex quibus Lapis: Lapis, contra, (luo modo) ex quibus
ipfa.Deniqj,TRivnvs eft, quodSale,Mercvrio&Svl-
p H v r E,fubftantiis tribus diuerfis atque diftm<ftis,in Lapidem,
fitcompofitus,TRivnvm. Summariter:Vnaeft&Trina,La-
pidis huius, tam mirabilis, materia certa 8t propria -, ex qua o-

l
•oo ISAGOGE IN FIGVRAM_
mnes Philofophi,magifterium certum, veraciter proparant: in
trinitate catholica,(non particulari)fua,non peregrina aut fpe-
ciali fiite fpecificata) vnita: in vnitare,vniucrfali,tripartita.Por-
ro: Retfte veteres cenfuerunt & collegerunt, vnum efle Devm,
quia vnus eft mundus: contra; vnumeflemundum,quia vnus
ell D e v s: neque SS.a Scriptura alterius meminit; qui fi efTent,
cer^e commemoraffet. Inde, non abfurd£, colligo: fi vnus eft
Mundus, etiam vnus eft Lapis Phil.m catholicus, catholice re-
profentans Mundi vnius vniuerfum vnum , eiufque creato¬
rem ac conditorem vnum. Si quoris,cur vnus tantum fit Mun-
*dus, & cur vnus tantum Phil.m catholicus Lapis .-Refpondeo;
Quia De vs pluresnoluit. Ratio eft; quacunque Voluit, fecit;
Pfal. 115,3. Cur vero'noluerit, tuquorc ab eo,ipfe folusnouit.
E p m a 4> p o a i r o s .* Rgu ram acute contemplareprofcntem, re-
fponhonem leges & videbis fufficicntem.Cotera,quofequun-
tur, per fe funt fatis clara &: manifefta. De ceteris, in definitio¬
ne , verba profupponunt mentem-

VIII.
Q VARE MANI FESTATVS.
R EGENE RATO RIE A SEMET1PSO,
C'T quomodo artis Phy/icoChemic<e objietricid manu, m
corporefuoyfemelajjuniptoyglorificato ?
R E sponsionem, de primo , ex procedentibus, pe¬
tere poteris, plenariam. Hocreftat: £htomodo,artisPhy/ico-
chermca,obftetriciamanujn corpore,glorificato ? In R e G1 m 1 n e, fci-
to,T r ivno. 1. In P r i m o, namque,operis PhyficoChemici
catholici R e g 1 m i n e, diUcrfis & laboribus & inftrumentis,-
manuumque & Ignis arte varia, ex A d r o p, (quod, in fualin-
gua,Saturnum fonat,) h.e. Plvmbo S:a'p i ^ is* r v m,S a t v r n- r
C o r-.vinculis coagulationum dextre; relaxatis,D v e n e c h v it>
r 1 d e,&V i t r tolVm V eN-E r 1 s’(■debita],LapidisBenedidfci?
materia)aderitn‘dftrum. Lti & Vi r 1 i>'Ps,abfconfus & latens,e
montisfui Saturnini cauerna, iliecebrisacblandimcntis, natu¬

ro fux
_AMPH. TERTIAM._zoi
rx fua: conuenicntibus,eliciendo manifeftatur. Sangvis,c
vulneribus Leonis, lancea acuta trattsfofli,crafliis, te copiose
effluens, diligenter colligitur, omnis, tah &Lili,Limvs/
T e r r A,madida, humida, vliginofa te lutofa, A d a m rc a, pri¬
ma creationis Mundi maioris > noftri ipfius, te Lapidi* Vigorofi
noftri,matcria,confpicuaredditur. V i n v m, (quod faftguirtcin
terra: nominarunt Sapientes,) ex VuaPhir Catholica, Ray-
mundi R v b rvm, obruborcm(colorem virtutis) craflum, den-
fum te atrum, nigrum nigrius nigro didum, erit prjeftb. V i n-
c v l v M,quo Anima cum corpore eft colligata, te in vnam mal-
fam coadunata, relaxatur & difloluitur. Spiritvs&Anima
(Ipiritus animatus) a corpore fenfim difceduntte pedetentim
feparantur: hoc dum fit, fixum redditur volatile, te corpus im¬
mundum, dedie in diem, corrumpitur, deftruitur, moritur,
nigrefeit atque incincratur. Cinerem hunc, 6 fili, nevili pen¬
das, eft enim diadema corporis tui-, latet fub eo pygmaeUs no-
fter, vincens ac vinciens gigantes. II. In Regimine secvn-
do, (quod opus eft mulierum, & ludus puerorum) in Vasa
criftaUino,circulari, & materiei quantitatiiuft£approportio-
nato, vno, artificio phyficomagico, Hermctice, nec non a
Thcofopho,cabaIice figillato; F v r n o Athanoris vno; & I g n e
Vno. Corpvs, S piritvs&Anim a,diligentia accuratifii-
ma,Herculeifque laboribus, exteirne lota, mundata te purgata,
iterumque compofita,commifcentur,per fc putrefeunt, te fi ne
manuali cooperatione, foliusNaturalaboribus,foluuntttr* de-
ftillantur, feparantur, fublimantur, coniunguntur, rcmifcch^
tur, copulantur te reuniuntur: fixumque, fic, plenarie, fit vb*
latile: per fe quoque coagulantur; diuerfimode colorantur, cal-
cinantur, figuntur; Et, ita, volatile, redditur fixum, Munduf-
que renouatus&nouUsconftituitur. Inhorum, infiiperficie*
fiue externe,depuratorum, iux taNaturae te pondera te propor¬
tionem ,mixtione,fecrctum Compositionis triplex,pau-
cifiimis notum, quam diligehtiftime obferuarc, te adhibere
memento: alias Ipiritus anirtiatus corpori no potefteoriiungi;
nec, contra, corpus fpiritui reuniri. Quo tite petado, Chaos,
Natura: catholica:, aderit, ex priore. Mundi nouifimiri, no-
uum: explicatur, feparatur: feparata exornahtur, h. e. Natlirje,
interni te radicalis atque centralis, Diuina: manuum labore
* C^
 -7.01 ISAGOGE IN FI G VRAM
adhibito nullo: hanc fa&am effe,cum perceperis,motum,in te,
experieris internum, Se, oh, gaudio lachrymabis! Quia pecca¬
tum originis,igneDiuini amoris,in regeneratione. Se corporis.
Spiritus Se Anima:, diuinitus auferri Se Teparari,certo inteliiges.
Non fcy^o.fabulas. Manibus tranabis, oculisque videbis tuis,
Az,OT-«,h.e.£.m Phil.m Cathc^Ucpn: qui cum Igne interno Se
Externo, harmonia tamen fymp^thica^ti111 Igne Olympice»,
ob ncceflitatem ineuitabilem, Pbyftcom&gice vnito,ad Lapi¬
dem noftrum confequendum,folus tibifufficit. Quod, Vulca-
ni,fecretum,profundiflime,abfconfum,nifiprobefciueris-,eo- *
que,aut ab artifice,aut vfu crebro,aut Deoips o,more Cabali-
ftico,teinftruente,infurnotriuno,fph£ricerotundo,ritevtidi-
diceris,fruftraSeiii vanu(quamuisin debita materia)laborabis.
Tene b rapparebunt, fuperfaciem abyfli:Nox,Saturnus,
Se Antimonium aderunt Sapientuni: Nigredo, Se caput corui,
Alchimiftarum in hora, coniumftionis, varia. Se omnes Mundi
colores, apparebunt: Iris quoque, D ei nuncia-,& cauda pauo-
nis. Myfteria nota, quae dc iride. Se in veteri, SeinnouoTcfta-
mento. Denique, pofteaquam tranfierint colorcineritiu§, al-
bedoSeflauedo,videbis,Lapi demPhil.“Regemnoftrum.
Se D omin vm Dominantium,prodire,cx fepulchri vitrei fui
thalamo ac throno, in fcenam mundanam hanc, in corpore fuo
glorificato,hoc eft, Regeneratvm&Plvs q.v a m p e r fe-
. c TVM,videl.Carbunculu lucerem,fplendoreTemperatiflimu,
8e cuius partes fubtiliflimx,ac depuranflima:,c6cordi miftionis
pace, in v n v m, infeparabiliter funt ligata:,{umma:q; aequalem:
Diaphanon,vt Criftallus}Compa<ftum Se ponderofiflimum; fa¬
cillima: fufionis,in igne, vt refina^Se ante nydrargyri fugam, fi c-
uti cera,attamen abfqj fumo, fluentemcorpora, folida Se clau-
fa, ingredientem ac penerran tem, ficuti oleum papyrum: in li¬
quore quouis diflbhibilemSeliquefcentern,ciquecommifcibi-
’ lem,friabilem,vt vitrum: in puluere croceum, in mafla vero in-
regra,inflar rubini, rubentem: ( qua: rubedo, perfccfta: fixionis.
Sefixa:perfeiftionis,eft Signatvra)permanentercoloran¬
tem aut tingentem: in tribulationibus examinum quorumuis,
etiam fulphuris aduftiui Se aquarum comedentium tentationi-
! bus?ignisqueperfecutionc vehementiflima, fixum, femperdu¬

rantem, Se incremabilem, ac Salamandri inftar, permane n-

TEM,
 AMPH. TERTIAM. 203
tem,omniaqve( eft, enim,fuo modo, 0 m n i a in omn ibus)
iufte iudicantem; clamantem j Ecce,Renouabo omnia. 111. In
Regi mine terti o,fitL ap i d 1 sPhil.clcumMundomaio¬

re inipartibus eiusinfcparabilis Vnio: quas eft & dicitur, F e r-

m e n t a t i o,My fterium harmonicum nota : Quod, in Caba-

la,cft hominis ad Monadis fimplicitatem redudi,cum D e o,V-

n 1 0: idin PhyficoChcmiaad Lapidis noftri plusquamperfecti

& gloriofi,cu Macrocofmo, in partibus eius. Fermentati 0.

Et: Sicuti homo, vnitus Deo, ratione D e i, fit quafi Deus hu¬
manus, aut homo Diuinus, h. e. quafi Dbificatvr;& pro-
ptereapoteft,qua; vulf,vult,autcm,quaeD e vsi pse: Ita&LA-
p 1 s P h 1 L.m Mundo maiore, in partibus illius, fermentatus, ra-

tionefermenti,transformatfe,inquodcunquevoluerit,opera-
turque,pro naturis omnium diuerfis,diuerfimode,omnia,ino-
mnia,&coasquatfeomnibus,cudis,fingulis acvniuerfis.Hinc,
fihdodrina^aliquantulunoflc poteris,cur Philofophi Azoth
fuo,nomen impofuere, Mercvrii, qui corporibus adhaeret.
Quod fi, perfede, noris, es ille, de quo vere poteft dici •, Dimi¬
dium faCti, qui bene coepit, habet. Fermentatur autem Lapis
Phil.to,non folummodo (impliciter cum Terra vel Aqua, ve¬
rum etiam cum harum frudibus, vegetabilibus, puta Animali¬
bus & Mineralibus, hoc eft, cum Medicinis, ex Vegetabilibus,
Animalibus &: Mineralibus, arte Spagyrica,prasparatis: vt,ni-
mirum, exaltentur in virtute, &aDiuino L api d is huius Be-
nedidiigne Catholico,ad & in adum,a potentia fua,etiam
plusquamperfede deducuntur. Fermentatur, quoque, cum
Metallis, videlicet, L api s, in albedine exiftensfumma,
cum argento puro, ad album: Lapis, vero,fan-
guineus,cum auro obryzo,adrubrum. .
Eftquc, opus hoc, trium
dierum.

''
Cc 2 1
io4 ISAGOGE lN FIGVRAM.

IX. ,
QV OD EST C OMMODVM
1LLVD,ET, QVINAM VSVS, PROPE-
modum infiniti, & Microcofino afi Macrocofino m 3
inanitate catholica, mirificefalutares ?

L Apis regeneratus&p]usquamperfe&us,opefaturinTRi-
vnitate catholi c a, h.e. fecundum Corpus,Spiritum

&: Animam, (catholica) in Corpus, Spiritum & Animam (ca¬

tholice) Mundi & Minoris & Maioris, quemadmodum tradi¬
derunt fapientes, & artis huius(qua, in percon undis N a t v r je
fecretis,non Tagacior vlla)artifices (quibus credendum) exper-
tiffimi: tam immediate quammediate.Vt Virtus,in a£tione,iic
vsvs. Lapidis huius, mP roiectione( termino vtar, de
phyficochemicis, phylicochemicorum) conliftit.
Eftque
~T7
DlVlNVS; Microcosmi CVS; M ACROCOSMICVS;
Eft enim DHW V- Fax Catholica Na- Metal l a,rite fer¬
R i m,per quod,pr^fen- tvrae lvme mentatus , tranfmutat
te,&THVMMiM,nin’ externe & interne rite ad¬ inferiora in fuperiora,
termax. de maximis bibit tu) in hominis men¬ &in forma & in efle,fe
&: abftrufis, Cabalice te, mirifice accendit. Cur cudum veritatem, cum
dat TheoSopho refpo non ? Cum ipfe ipfa fit lux lucro ingente. Hincdi-
fa, loquitur Sevocem e- Natur a, corufcansin tene¬ uitiseimmenf^paupet-
mittit fuam: Et fimili- bris Mundi. Quo in te_j> tate fugantes,&omnia
tudo aptiffima Crea- orto, Creatorem ex creatu¬ qu§ auro atque argento
TTONIsMvNDI;FoR- ra cognofces,,nec non 'JMef- paratur,haberi poflunt.
mati onis quoq*, Ho¬ fiab promifium pia ac reli- Gemmas ex filicibus
mini s,maris ac fcemi- giofa antiquitati; intelli- nonfophifticas, fed ge¬
na:: L a p s v s q; eorun¬ ges,quid Morvs fit Sa¬ nuinas ac veras facit;&,
dem mifere deploradi: pient um p e r p etvvs, ex criftallo, rubinu car
Exemplar Mat r imo- ab infipientibus inmditt bunculumve lucentem
niipulchri, pudici, pii, infipient er quafitus, at no¬ fplendore magno: V i
luculentitiiraum : T y- dum inuentw,nec in omne r v m malleabile & po¬
pvs incarnatio- auum, ab eis, autfic, ime tabile reddit:Ex marga¬
fis AororDi vini, mendus. SpiritVs ritis multis vnam artifi¬
Redeptoris & Saluato- malignos, ab obfefits, ex¬ ciose coftituit. A zot h
ris totius humani gene pellit & arcet. Quidni? Lapidis huius, h. e.g*

ris,h.e.
 AMPH. TERTIAM. toy
risjh.e. Mundi minoris, Sunt in Natum potentia Philm.C o R p o r a in
qui coceptus eft de Spi- particulares, quibus ce- primam materiam re¬
ritu fan&ojin vtero bea • dunt maligna pote flat es : ducit ■,(eft enim mate¬
tx Virginis , inenarran- cur non & rvniuerfali ? ria prima forma catho¬
Passionis inno- Nec potesi auclor confu- lica animata )&ME-
centijjima , Mortis [tonis ferre Symmetriam. t a l l A.(vtipfcvidi)
salvtiferj£,Se- Ingenivm (vfu me- Cri stallvm,Gem-
f vi. tv r Ai honoran- dico ) acuit & nobilitat: mas,Perlas,Si-
dx-, Des censv s ad in- fic & M E M O R I A M L I C E S,acL A PID E S
feros folatii pleni; R £- fublimem,ac Prvden- (etiam Microcofmi) o-
svrrect Ionis vi- t I a m conciliat. H I - mnes,necnonMiNE-
dtoriofae; cum corpore laritat em per pe- R a l i A, vere potabilia
in vtero virgineo inter- tuam, (ab/ente violentia reddit. Animal iAa
nis afliimpto, in cadum externa ) & A v D A- morbis liberat; inque
ascensionis glo- ciam honeflam ( qua vigore virtutis fuse con
riofx: denique s e ssio- t^dmrni Fortitudo e fi ) feruar. Ve getabi-
n r s ad dextram Dei mire excitats T av~ l i a, fere emortua> ef-
Omnipotentis; Experi- R A TIO N 1 s rfCCON- fentii fimplicium fpe- ,
mentum Ivdicii te- S E R V AT IONIS nO' cifica fermentatus , &
ti mi, atque tremendi in ftra eft verijjtma Me- methodice eifdem ap¬
viuos & mortuos in diCina, catholica: plicatus , vittijicat, refo-
Mundum totum, peti- M o R bo s que tam ex¬ cillaique humidum illis
gnem infallibilejExem- ternos qu}m internos fiue ( humido permanente
plum Remiss ionis corporisfint,fiuc Spiritus, catholico) corroborando
PECCAT ORVM,&libe- ftue Mentis i Deo coope- natiuum,S:ab interitu
tionis a tenebrarum im¬ rante, omnes etiam il¬ (in hac inflantia) vin¬
puritatibus, clemetifli- los , qui pjeudomedtcis dicat imminente. In
mum. Teftimoniu R e - funt incurabiles t virtuose lampade conueniente,
SVRRECTIONIS CAR- propellens,& hominem aqua eius permanens arti¬
N I S N 0 S T RvEj&qui- totum (pradtfpoftttim) ficiose acccnfa* in per-
dem curri magnainno- vfque ad vita terminum peturim permaneter ar-
uatione ac gloria, vi- i D EO Jibi pradeflina- det. Et (vt paucis multa
uum. Necnon c o n- tum, & ingenio dr corpo ■ concludam ) efficax eft.
ivnctionis vnius- re vegetum ac valen¬ in frudius globi inferio-
cuiufque A n i m je , curti tem , confer- ris}necDonSpiritusfub-
fuo &Spis it v&Cor¬ uansi lunaresitniraculose ,0
pore proprio, in xtcr- m n e s; Omnia enim
nu indilTolubilis, vera- hazc; Lapidi huic,
ciftimum.Formuia Re ob caufas fuas graucs*
GENEltAtioNIS&Spi- naturaliter ob¬
ritualis&r corporalis no- oediunt;
flrar, perfedtiilimu Spe-
culu SaebathiSAb-
bathorvm ,quodeft,
beatitudinis jeterns ,
clariflimuilM AGomyfterii indiuidirievnionis
SS*. TmnitatisDivina viua.

Ce 3
1 ■ .
 ISAGOGE IN FIGVRAM

SVMMARITER*
L ApisPhil."1 Materia,obie£tum & fubie&um eft mirabi¬
litatis omnis,quse in Caelis & in Terris eft, magnificu. Nec
nonTH eatr v m miraculorum acfecretorum,totius Vniuerfi,
ampliftimum atque miraculofum. Libros SS.* Scriptura & Na¬
tura realiter exponens.Ex cuius contemplatione,accurata, tan-
quam per gradum fupinum atque altum, in ni!T Agnitionem j
pronum & obuium inNATVR/E&NOSTRi ipsivs cogni¬
tionem penitiorem, veram atq; perfa5tam,Theofophice con-
fcendimus,&NaturaliteracSenhbilitertrahimur. Pelaguseft
eft enim Bonitatis icterna^Sapienthe atq; Omnipotentia D e i
Iufti ac Mifericordis, immenfum, magnum Benignitatis fira in
nos teftimonium. En; habes v s VM,catholice Triunum,D i v i-
n vm,videlicet,Microcofmicum,& Macrocofinicum: qui fub-
diuiduntur in phyficum, phyficomedicum, nimirum, pro ho-
minibus,Vegetabilibus, Animalibus,Mineralibus,Metallis,A-
quaticis atque Subterraneis, omnibus: Phyficomagicum quo¬
que ; Hypcrphyficomagicum, Theofophicum &; Cabalifti-

POTEST NE LAPISPHIL."1
(vttradunt)MVLTIPLICARI?

P Otest. Et quidem, in qualitate ac in quantitate. Eftque

L a p i d is Phil.m Mvl tiplicatio, nihil aliud, quam
operis Phy ficochemici. Catholici, cum lapide glorificato, ante
fermentationem,in fontina fua catholica, h.e. Azot h,iterum*
foluto, per regimen fecundum,reiteratio. Quoque fepius rei¬
teratur Multiplicationis opus, eo citius quoque & per-
fedlius opus in virtute abfoluitur: idque
fic in infinitum.

COROL-
 AMPH. TERTIAM. io 7

COROLLARIA
C^VATVOR.
1 1 ^ X p e n s j£ totius oberis huiusmfque ad fermentationem com-
JL^pleti (<-vi£lu i£.amfflu exceptis)adfiimmumnonexceduntrvalo-
rem 30 talerorum: Jciens loquor, a fiientefraterne edoclus. 'Errant ficus
fiatuentes.
2 Quemadmodum bonorum mundanorum pars decima folet impen¬
di 'X> £ o,m caufispiis > nouem yerb y'fui mundano: ita,in contrario,Theo-
Sopbum decet ^decimam duntaxat Lapidis buius partem,yfibns impende¬
re mundanis 5 nouem yero re liquas, fili Deo ,in proximisy egeno. Quod
eleemofynaniD e i, in bofi itah hoc magno, e iiproprium.
3 fhsvh Christi crucifixi, Saluatoris totius humani generis,
ideft, ^Mundi minoris, in Vfatura libro ceu fieculo, typus eilferuator
CMundi maioris, hoc ett, Fhilm. Lapis: Quare, ex Lapide hoc, Chri-
s T v m naturaliter agnofcito; ex Christo, Lapidem T bilm.
Tbeofipbice difiito: Ita,iAntiqmtas pia religiofa,de CMafihiah promifi
fi, etiam ab, in exNatura, eft certior faila. Sic Ethnicus, aut Turea,
SS.m Scripturam {JDe vsl) nihili afiimans, ex Centura libro, adfenfum
& rationem potefl conumciyeritatis, atque (Diurna cooperantegratia )
conuertiadChnfiianifinum. Sic {fi fudaus.
4 Qui myfleria SS.* Scriptura probe didicerit quoque legere in libro
Natura, ac Semetipfio >• contra :Is S apien t 1 m Alterna thefauro-
rum erit muentor mirificus. Liber enim explicat librum. ‘Tlacuit Deo
mirabili mirabilis hic & dicendi & docendi modus:placeat idem & mihi,
& tibi. Enfiph ! Enfiph ! Enfiph !

AiNIGMA.
Omnia in omnibus primum, omni tertio tradidit [ex omni primo
fecundo) 0mnia in omNiBvs primum ficundum, ytinde omnia
m 0 m n i b v s,& 0 m n i a (catholice) agno fieret, cognofieret,ac
pojfideret. Quodnomen eius,finofitJ Confiltumaudi: lAmbulam
<1viis DoUnna atque Legum Amphitheatri huius,
mn? 0 n i a paterne
docebit.
SisitLVM Nattr^ et Artis Simplicitas,

Dixi-
2.08 ISAGOGE IN FIGVRAM

I S A G^O G E, ^
fiue

INTRODVCTIO
IN FIGYRAM
AMPHITHEATRI
Qaartarrijbrcuis.
Homo
TOTO CORDE, TOT A ANIMA,
OMNIBVS VIRIBV.S, ET OMNI MENTE,
DIVINA GRATIA
STIMVLANTH ET MOVENTE,
(eft enim Dei mifericordis donum)
STVDENS
nim AGNOSCERE,
S E I P S V M {cognitionefui') ABNEGARE,
ET MVNDVM
(cognitione quoque luminis natura)
CONTEMNERE IMMVNDVM.

i.
ftlSSJS T o l A integritatis Chnftianae candid A,hoccft,
fimplicitate,redo&probitate,{andeamidusi ve-
KmLmJS ritatisejj Diuinze Zona lumbis fuccindis Avuea,
WSMWB& ScScrptroCi^ristian^ libertatis imperato¬
rio, mundo videliccr, diabolo ac camis concupifcentiis atque
affedibus dominando, in hanclcenamundanam progrediens:
z. Annv-
 AMPH. QVARTAM. 20*
x. An n v l 0 ASsisTENTi^,grati.T Diuina; admonito¬
rio, virtuofevidelicec,catholic^quepromiflionis, ab 1 p s 0, in
cuius ore non inucntus fuit dolus, data;, dicentis, Amen, amen
dico vobis, fi quid petieritis Patrem in Nomine me 0, dabit
vobis,petite & accipietis: digito annulari decoratus.
3 n, vere catholici fignatura, M1 t r m, aut L a m t n jr a v-
re^: Sacerdotalis, CoRON^ve RegiaeIoco, homi¬

nis interioris fronte, diuinitus notatus, &c ceu obte&us atque

ornatus.
4 A qj/a lachrymarum poenitentialium & noua; oboedi¬
entia; Benedicta^Aspersorio crucis ac tribulationum
vere hyflfopico,Chriftiane afpcrfus.
5 Cui ante mentis fua;,D z 0 coniun&x atque vnita;, ocu¬
los e collo dependet, inT a b vii s cordis fui, a lcthiferispec¬
catorum fbrdibus puri ac mundi, vere A vre i s, flagrantiflimi
amorisDiuiniCiNABRio,fidei fincera; Penicillo indele-
biliterdepi£tus,nccnonM alleo fpei firma; fortiter impref-
filS ni^n^XplSTOX,DEVS &H0MO CrUClflXUS, gpfiy.es;
nin» -nlejiy&fifJiS ipfiflimus Character, &Figvra paterna:
xjzw&to-tus3fiuefubfiftentia;-.Sigillvm Patris,Imago non
tantu,vel eikdn, fed verus gloriae Patris fplen-
dor. Dei V erbvm. Dei Virtvs,&Dei Sapientia in¬
carnata. EnSiGN ac vlvm, vincens ac fugans partes aduer-
las! Pentacvlvm & quinque literarum ac vulnerum, V e r-
b 1 mirifici mirificum iAlmaldel virtuofum l

6 CiRcvid nin*igneo,Gladio verbiDiuiniancipi-

ti, candida; & viua; fidei in Chriftum M a n v, D e 0 eam mo-
uente 6c regente, dii&o, inclulus eoque contraportas inferni,
tutore ElohimZebaoth omnipotcrite,inui&iflime mu¬
nitus.
7 Ivr ament vm, ob Foedvs & Pactvm conuentio-
nis, cum S p 1 r i t v Sapientilfimo,Optimo,Potentiflimo,Infi-
nito,Zelote,quo ei triuni, fe triunum totum,corpore,fpiritu &
anima ,mancipauit, in perpetuum indilfolubile. Ceremo¬
niis lan&iffimis, in baptifmate Chriftiano, iiixta & fluminis

lotione facriaqiiofa,&: flatus vnctione lacrolan&i oleofa,

lemel fand:epra;ftitum,fidelitcrferuans: datamqueilli ipfi fi¬

dem, qui fanguine euni redemit luo (cui tu, inquam, chiro-

Dd
no ISAGOGE IN FIGVRAM

grapharius debitor fanguine vicilTim obligatus tuo) nefarie

nonfoluens.
8 Lampade atque Gandeli s,luminis de lumine ster¬
no, femperardentibus,in mente fua Diuinitus accenhs, illumi¬
natus.
9 Holoc avstvm, quod Spiritvm OPT. MAX.
non defpiciet,fpiritum contribulatum videlicet, & cor con¬
tritum, illi eidem, piae deuotionis orationisque ardentis, ad
Devmvolantium,Svffvmigatione,lotis Sc animi Sclin¬
guae Mani Bvs,patienterlacrificans.
10 Propositione denique, non temere quauis,le-
ui, fcurrili aut inani, verum licita, honefta, Sc propterea Deo
non aduerfa,fibiqueipii, aurproximofuo, maxime vtilinecef-
iariave, menti fupplici& a lethiferis peccatorum fordibuspee-
nitentialiter defaecatae, (quae vera Charta V i rgine A,pu-
ra Sc munda,Theofophorum, non cacomagorum) C a l a-
m o cogitationum integrarum imaginationumque redarum,
exdefideriifciendiCi n a b r i oardentiflimi,firmiterinfcriptaj
& A l t i s s iMo,elcuationisin EVMannuntiatione,fubmifse
oblata:in I e i v n i o Chriftiano, tam aconcupifcentiis affedi-
busve vitiofis, quam a fuperfluo corporis cibo, Genvbvs&
cordis Sc corporis humiliter flexi s,deque optato (Diuina
clementia)beateimpetrando,indubitanterfperans: inSACEL-
i. o fiue A d y t 0,0 r a t o r 11, monaftico,aut quafi eremitico,
ad mn’ pro S a p i e n t i a fanda, Mane vigilans, Sc ore ac cor¬
de Xw>cpo(ef, Crvciformiter, hoc cft,in Spiritv&Ve-
ri t a t e, fincintermiffionc.

ORANS
 AMPH. QVARTAM. in

ORANS,
AVDIT, VIdIt, OBSERVA

nin» MIRABILIS,
vocem mirificam, mirabiliter Tonante, tonantem & loqufcem,

IN
SS.aS CRIPTVRA; NA T^R Ai SEMETIPSO;
,•
Ht/lome /tue Metuto ;
ftiK$c*3<r(UKus Secundum Animam in ,
Literalit eri Theofophicc; , ,
mentis Deo t unci a aut
^Moraliter i Phyficc; luce Diurna illuminata ,
Tropologice i Phyficomedice; j/eculo ndque tam dormi-
lAnagogsces PhyCicochcmicc; en do, quam vigilando: *vt
‘Thyficc> Phyficomageice-, tefies quoque confcientue
Typice? Hycprphyiicoma- propria mille pueritatem,
Qtbaltcei gicc-, ,
perhibentes mxta Legem
TbeoSophice »• Cabalicc j m cordibus nofiris}Diuwi-
tiisferiptam.
per C ;E i v m , per T e r r a m, per A qv a s, per A s r e m, ftellas,
igncs,nubcs,ventos,(axa,gemmas,lapidcs, mineralia: per Ani¬
malia, terreftria, aquatica & volatilia: per vegetabilia omnia,
perherbas, (emina, lingua, virgulta,fru<ftus: per numeros,litc-
ras,pun<ft a * per Hominem, fecundum C o r p v s & corporis
partes, & S p i r i t v m, qui (& in corpore & fine corpore ) natu¬
raliter F a mili a ri s,Homvncvl vsque Sophorum eft per
Lapide Mphil.in & dum praeparatum, & quando regeneratio¬
ne glorificatus cft.Imo,per Creatvrasomnb s,etiaminuifi-
biles,hoc eft,non phyficas,vt funt totae caeleftis & infernalis ex¬
ercituum fpiri tualium militia:, A n g e l i videlicet boni ac mali:
fcpcr omnia, quae a vifibilibus,hoc eft, phy ficis orta funt crea¬
turis, fiue per Te ea funt naturalia, fiuc artificis manu induftriofa
affabre elaborata: tanquam per media, nobis apte' inferuien-
tia, quibus Diuina humanitus fentiamus. O quam mirabilis
vox Dei in omnibus,per omnia, ad omnes! In Vs vm hunc,vt
niJT voluntatem,de praetcritis,pnefentibus atque futuris (iuxta
Dei voluntatem) quibufeunque, fine fallacia rc&e fciamus,
cognofcamus ac praeuideamus: Et, in Natura conftituti, fupra

Dd i
i 21a, ISAGOGE IN FIGVRAM_
Naturam (D e o duce) nosipfidominemur: Resqueipfashaud '
difficile efficiamus & peragamus, quarum cau(x (faepiffime et¬
iam naturales)a Sapientibus mundi huius ignorantur,ob idque'
peritiffimis in prophana philofophia viris etiam admirandas,&
non crededas, S a p i en t i m Acerna; cultoribus atque alumnis
fidelibus diledis, folum cognitas & dignas. Infumma.-poteft
TheoSophus, quas vult i vult autem,quas D e v s i p s e. In D e o
poteft omnia. EnSecretum,vbi,quibusAuxiliis,cur,quomo-
go,quando Crsdentinilimpoflibile!

E T,
THEOSOPHVSj
i C vi eftM en sfana, nec negotiorum curarumque mun¬
danarum immundarum moleopprcf!a,in Corpoufano:
z CumSophiftis quibufcunque non anibulans,fctl S a pi¬
ent im JEternasScSS.*V erit at i s catholicae femitas firmi¬
ter infift ens, inque ea, animo conftanti, ad hnemvfque impe¬

trationis, perfeuerans,D e i enim zelotis donum hoc.

3 Curarum temporalium vanitatibus & phantafiis fplen-
didisve mundi huius immundi fapientias miferamifetiis, & ve- i
; re nugis ac fabulis cito tranfitoriis, haud implicitus,- verum in
S a pient asternas meditationibus &c laboribus diu nodu-
que totus.
4 Amicus ffljt fadus: ab hocq; foio praeceptore omnium
fapientum catholico: dierum Antiquiffimo,Candidiflimo, nec
nonftdeliffimo, iuxta Voluntatem fuam liberrimam, rede edo-
dus, idqj vel immediate, vel mediate, quod effiper Magiftrum,
fpiritualem aut corporeum,nuntium Hin» bonum: Et,perli-
bros^puta, SS.* Scriptura, atque Natura, etiam Natura; inter¬
pretum chartaceos,quorum,quinam authentici fint,fplus,cum
Ignis examine,D e i Spiritus,in co,dextre iudicans,fit cenforq-
mnium acquiflimus.
5 Mancipium aliorum, prafertim hifce bonis aicdonis in¬
dignorum,arbitrii & pecunias non exiflens,v,erum per fe vtcun-
que diues, vt de vidu & amidu non fit folicitus honefto. Nam
impoffibile, indigentem, aut non liberum, polle philofophari.
Ars libera,liberum &c totum vult hominem.
6 Pradicus manualis in Phyficochemias laboribus, mul¬

tum
 A M PlH, Q^V ARTAM. .213
tum exercitatus atque expertus. .7' Naturam,maieftatis ar¬
ter na: ac ineffabilis, in huius mundi theatro fpeciofiflimo, mi-
niftram nunqua otiofiam,ducem Sophis omnibus fidam a D eo
benigne c6ftitutam,v;:TheoSophice amator, h.e. philofophus,
nofcens,&oboedienter obferuans.
'& Eamquebknde,(quiaminifter) &lente (quiaadioeius
! lenti/fima) ducendo,non violentia irAcunda (vthoftis)cogen-
do,in principiis naturalibus,artefi:udiofa,prudenter imitans.
9 Conflantia induftriofa ScpatientialaborioL, laborum,
Sapientia veras frudtus, qui non nifi mentibus diuinis dan¬
tur, propofito firmo Sapienter cis & pie vtendi, hoc eft, riuulos
fraterne emittendi,fonteiji,in timore D e i,folus retinendi,
(quod eleemofynarii Dei, in holpirali hoc magno, eft offi-.
cium)Jhilatique &animo.de vultu fereno (nitlUiuru)patienter
expcdans%
10 Nonfecretarius publicus,fed Harpocrates exitlensiDEO-
que immortali, pro bonis ac donis tantis ac;tam paternis, quie¬
to & gaudio & filentiQ ( ne fibiipfi periculum accerfat, aliisque
maleficiianfam pra:beat,&proptereaira Hin’ mifere confuma-
tur ) gratias immortales agens. '?

COROLLARIA DVO,
1 Jiis v h C h rj st/ crucifixi^ Saluatoris totius humani generis*
idefi, OVlundi minoris. in. 3fatura librovd ceu fieculo, typus e fifiruator
TMundi maioris, hoc e fi. Ehilm. Lapis: Jfhiare. ex Lapide hoc, C 11 r i-
s t v m naturaliter agnofcito; $3 ex Christo. Lapidem l?hdm.
' Theofiophice difiito: Ita.nAntiqmtaspia t3religiofdide iAtafchiahpromif
fi, etiam ah, in f3 ex Natura, e fi certior fafia. Sic Ethnicus, aut Turea,
SS.mScripturam (‘DevsJ)nihiliaftimyns,exViatur alibro,adfinfitm
& rationem pote fi conuinciyeritatis,atque {Diurna cooperantegratia) j
conuerti adCkrifliamJmum. Sic f3 fudaui.
2 Jgui myfieria SSi Scriptura probe didicerit quoque legere in libro
Natura, ac Semetipfi; <£?*. contra:h S.ip it nt;i JEterna the/auro¬
rum erit wuentor mirificus. Liber enm Explicat librum. 'Placuit De 0
mirabili mirabilis hic & dicendi t3 docendi modus: placeat idem i3 mihi,,
& tibi. Enfiph ! Enfiph / Enfiph !

.Dd 3
i»4- ISAGOGE IN IV. AMPH. FIG VRAM

A N I G M A.
Omni Atti omnibus primum, omni tertio tradidit {ex omni primo
fecundo) omnia in &mnibvsprimumficundum, ytinde omnia

in 0 m n 1 B ys,& 0 m n 1 a {catholice') agno/ceret, cognofieret ,ac

pojjideret. JQuod nomen eius,finojlt ? Confilium audi: «,Ambula tn<-vii*
‘DoSinna atque Legum Amphitheatri huius, c^niiT omnia paterne
docebit.

OMNIA,
ad

rrirvDEI OPT. MAX. SO-

LIVS HONOREM, LAVDEM ac GLO¬
RIAM, POTENTI AMq;S APIENT1AM
&BGNITATEM

agnofeendam atque celebrandam:

PROXIMI EGENI,&PROPRIOS VSVS,

er in tempore er in aternum innumera-
biliterfialutares:

Diaboli vero, iftiufquc iquamarum putidarum

defpcdum fummum acdeteftatio-
nem aeternam.

Hallclu-jah: Hallela-jah: Hallclii-jah:

Phi, Diabolo.

»V

E PILO-
 -LIJ

£ P I L O G V S,
fiue
CONCLVSIO
OPERIS
TOTIVS.
Vdivistis nunc o mortales, Spera¬
tores optimi, per Regium Sophia
SvPEkCiGL estis praeconem fapien-
ti{Timu,eiufq;,, m e,interpretem T heo-
sopHif Amatorem fidelem, imo a
Sapientia Aterni Sterna i p s A,fo-
SvmM Ab
la vera, Quid fit S api enti a i Qualis PERIS TO
& Quanta i Qua? cum Ea pugnantia;
Qui Thefauri, Vfus, Effedus, Frudus, Quan topete,Vbi, Qui¬
bus auxiliis, Cur, Quomodo, Quando,Omnibus,Cundis,fin-
^ulis ac vniuerfis, pro i ps a Thefaurisque Illius inexhauftis fe¬
liciter Confequendis,Orandum & Laborandum^ Qua queren¬
da Methodo aut via-, Cui, Cui non, aQu.o, &£ in Quem finem
detur. Vidiftis Amphith e at rv Mipfum. O vtinam (legen¬
do Doctrinam Amphitheatri in Prologo, Prologi videndo
in Amphitheatro) ludos Amphitheatrales fpedaculaque Am-
phitheatrica Sapient i>e ver^ Chriftiano Cabaliftica, Ma-
geica&PhyficoChemicafapienter cotempiati fuifTetis, dextre
intelligetetis •iriORAToRiis&LABORATORii slveftris fi¬
deliter vos ipfi quoq; ageretis, exerceretis, Theofophice imita¬
remini. At vereor e millibus vix vnum. Non enim contingit
Cuiuis, credite veridico, portum appellere veritatis -, nec eft cu-
iufuis Biblice, Macro &c Micf ocofmice in Catholicismo
Tri VNo,NofTe D e vM^&quemmifit IhsvmChristvm,
Semetipsvm, &Mvndvm maiorem, & quem dedit, eius
 z«j EPILOG VS SI VE CONCLV SIO
qUO itt- Fili vm,Ma gnesia Mphilofophorum. Soli Diis (Elohim)
telltoatur
nAmphi- geniti potuere: hoc eft,ii,qui(vteft figura fecunda) reiicien-
theattum do Binarium, Ternarium per Quaternarium reduxerunt redu¬
hoc: a quo
non.
cere ve ad Monadis fimplicitatem (Diuinacooperante gratia)
ex animo ftudent. Non fatuum; fed vatem vobis dixiffe fcitote,
eum, qui poenitentialiter nondum lotus atque purgatus; qui
non Ignis, partem Libri Nat v r,e inferiorem PhyficoChemi-
ce explicantis, D e i profeftoris in Vniuerfitate Mundi huius au¬
ditor indcfeflus,- qui non Biblice, Macro & Microcofmice Ca¬

,
tholicus ; qui SpiriYv Sapientiae non illuminatus; illum,
inquam medullam & Nedar Amphitheatri huius haud gufla-
turum. Impurus; in fchola crucisac tribulationum pie non ex¬
ercitatus; nonPhyficoChemice vuIcanicus;fophifta;pfeudo-
phyflcus; cacomedicus; labyrintheus; circumferentialis; de¬
ceptorie particularifta, pneftigiator feu diaboli cus,de Dei my-
fteriis Natuneque fecretis quid veri intelligeret, folidi fciret,
quid fruduofe tradaret? Qui minus Disciplina atq; D o-
c t rt huius tam fan£hcfihus,abeat,&TheoSophicedifcat,
Qualis hic priufquam de Amphitheatro hoc cenfeat. Lcdorempofco,
requiratur
Le£lor,Au Auditorem volo,Contemplatorem dcfidero, Iudicem requiro
duor. Con¬
inTheoSophicis,Phyficis,PhyficoMediris,PhyficoChemicis,
templator,
Index. PhyficoMageicis, HyperphyhcoMageicis, Cabalifticis, Bibli¬
ce, Macro & Microcofmice Exercitatum,Orthodoxum,Ca¬
tholicum ; Influentia,Lumine & Motu S o l i $ D i v i n i irradia¬
tum, illuminatum, accenfum & ftimulatum in charitate ad Bo¬
num; Pythagoricum; non filium, ante patrem, pnecocem;
Thcofophice,hoc eft, ad Legem &Teftimonium SS-* Scriptu¬
ra:, Libri Natura: Confcientheque reda:, non Ethnice aut pro¬
phane difputantem atque philofophantem. Talis adiit ledor,
auditor, contemplator, iudex; non alius. Procul hinc abeftc
Qmb.com- prophani. Vigilanter ergo circumfpiciendum. Qui,Quales &
munican-
dum Am- Quan tifint proci Amphitheatri huius, & I e h o v a HTheoSo-
phitheatrii plnce confulendus, quibus concredamus Philosophiam
hoc-, quibus
ver a m. Catholicam, Tertriunam, Philosophandi que
noruj.
Methodum vere & Catholice Sapientibus vfitatam. Non,cer-
te,in omnem aurem peregrinam, autconfcientiam pollutam,
ha:cce temere funt proferenda. Nam ficuti, dicente Gregorio
Nazianzeno,non licet femper &publice de D e o difputare; ita

nec
 T O TI V S OPERIS. 2.17
nec tutum prorfus, de D e i Naturaque myfteriis,arcanis atque
fecretis: fed eft Cui,Quibus & Quantum. Neque enim ita vilis
eftS a p 1 enTI.ETermo, vt 1 d i oti s(altoquamuisftemmate Idiotvk.
SBdtf (oU
natis) mundane immunde viuentibus,ctiamfiChriftiano no¬ fcnfccrf»!;
mine ccnreantur,inepte pateat, cum nihil omnino fapienter
t(».
fublimeintelligant, capiant aut fapiant; cum indociles fint, &
per terram repentes homunculi, fiioque cerebello phantaftico
omiiia peruerse metiantur. Perinde elfet, ac fi quis ftercori Nq-
dtar infunderet,aut margaritas obiicerct porcis, feualinofub-
fterneiet rofas. Arcana publicata vilefeunt i & gratiam propha-
iiata amittunt. L e v i b v s, & hominum vocabulo minus di¬ Leves.
gnis, inconftantibus, vita fordidis, fermone obfcaenis, menda-
cibus,hiftrionum, morionum, equorum canumvecuram Sa¬
pientia Legi atque Dodriira praferentibus, quibus Secre¬

tum omne fabula eft, necnon alia mundana immunda admi-

rantibuSjGizophylaciutn pandere Arcanorum, honeftumne
faStu fit nec ne,iure quaero? Categorice refpondete,quaefo,Do¬
mini mei. Sacrilegium,mea fententia,committit,qui hoc facit.
Propha¬
Proph ANis,hoceft,aftudio & Amore Sapientia vera
ni. ,
prorfusalienis,qui captionibus vanis quali aranearum telis fe-
metipfos cu aliis infirmioribus fimplicioribusqueillaqueant}
qui Dialecticorum obferuationes contra veritatem pueriliter
effutiunt,- qui, garrulitate fua fuperba, ingenia impediunt bo¬
nace rite inueftigentpercontenturque reconditiora-, qui,licut
fementes equi &c inquieti facere folent,ceruiccs fubmittere no¬
lunt Veritati duras,fed auriga noftro, hoc eft,T1 m0 r e
Dei in Charitate Chriftiana , lafciue ac petulanter exculfo,

procul aS apientia femitis deuiantjhueaq; V e r i t a t i s re¬

da centrOve VE R1 ad circumfercritiam mendaciilubenteseua-
gantur-,ad hoc vnum fpe&antes atque profpicientesifi quid
forte iii quasftionibus ledu6torie Captio fis alligent, aut (im¬
pliciter ac fideliter didta peruerse difloluant: His, inquam,S a-
pientii offerre thefauros, nonne eftecturpifftmumfimul-

qUe inutile ? Praftrtim, cum Philosophia vera Chri-

ftianzeque Gharitatis non tam ignari fint, quam immiciacerri-
iiii. Quid fieret fi accufatores atque adeo Iudices,hocin nego¬
tio,conftituerentur tales? nonne de fcintillis Doctrina fa¬
nar non refta: intellecta: >aut finiftre in terp retat#, ftatim ingen-

E e
 M8 EPILOGVfS sive conclvsio

tia niterentur inflammare calumniarum incendia, quas ad ex¬

tremos vfque Indos difleminarentur Caslumque raperentur?
Rapiat eos Geniv s bonus ad menrem meliorem. Impoflibile,
hos pura mente ac veroienfu vel verbum vnum de myftcriis
D e i,Natuneque fecretis audire, iudicareve pofle.Qudnam igi¬
tur, me conuertam? apud quos talentum hoc meum digne de¬
DISCIPLI¬ ponam? Non nili apud folos D is c i pliNaE atque Doctri-
NAE atque' fi a filios, hoc eft,eos,apud quos ftudium Sapientia ver^e
DOCTRI¬
NAEfiltt.
Hoc,inTriunitate Catholico, in pretio eft,-Quibus ex animo
in delitiis.Floreas modd,o Amphitheatrv M,partus ( Diui-
na obftetricante gratia ) ingenii mei Diuimtus infufi, inter vere
VVLGVS.
Sapientes. Vulgumnoncuroprophanum. V VLGVMegonon
Ioco,ied pedore metior. Valgus funt,q uicunque inanes rerum
imagines pro veri/fimis rebu s demiran tur; Cint etiam cuiufcun-
que velint Status, Ordinis, Conditionis. Non ideo aliquidvel
verum vel redum puta, quiafeniores, quia primores, quia ma¬
xima pars hominum ftatuit vel facit, fed ita demum aut verum
aut redum eft fi quadret ad regulam Veri tat i s Gatholica*n,
Triunam, videlicet. Legem atque Dodrinam $S.X Scriptura-,
Natura, & Conficientia teftimonium pura ac reda. Imb, hoc
ipfio tibi, mi frater, fiufipedum quid efle oportet, quod plurimis
placet. Peflimus enim iam olim tum viuendi tum fentiendi au-
dor vulgus eft. Neque enim vfiquam, proh dolor lita benea-
dum eft cum rebus humanis, vt non peflim.a placuerint pluri¬
mis j interdum,etiam contra Confidentiam, eminentioribus.
Caue fic cogites: hoc nemo non ftatuit i his veftigiis maiores
mei funt ingrefli ; hac in fiententia eft ille tantus Philofophus,
tantus Theologus, tantus Gubernator,&c. Sic docetur in Aca-
demiis^hoc Profeflorum omnium dogmatica docet Ecclefia-
ftici^fic Pentium: &: iudicant Politici , hi, profedo vulgus non
fiunt. O Satanicum illumphilofophadi modum,qui fieie extol¬
lit fupra Veritatem Sapientia Dei omnem, qui Pane
dignus eft catenisin tartarum prascipitetur. Omnino nihil te
moueant ingentia nomina. Peftiientiflimum,audoritate inni¬
Lapis Ly- ti hominum. Ad Legem &c TeftimoniumSS.* Scripturas, Li¬
Veri¬
tatis. bri Naturas &; Conficientia redas examinat, probat, iudicat,
Theoiophus omnia. Hoc qui non faciunt, auroram non vi¬
debunt V e r i t a t i s, in quocunque vis fcibili. Hic Lapis Ly-

dius V e-
 T O T I V S OPERIS. 2i9

dius Veritatis vnicus;hasc norma Veritatis Triuna; hoc

Archetypum fiue Exemplar Catholicon,Triunum,lolum au¬
thenticam; vndequilquisvelvnguem dilcefleritminimum, a
re£to,a vero difcedit,curritquc extra viam. Animus igitur tuus,
mi frater, qui ad Veritatis culmen anhelas, a Vulgi tum fa-
<ftis tum opinionibus quam maxime dilfentiat. Fallitur & fallit,
vulgiquipendctabore. Solus mihi placet Sapiens ,• placebit ei¬
SohSapien-
dem Amphitheatrum Sapientiae v erae noftrum : prafter- ti placebit
dm vero lectione eiufdem crebro repetita, contemplationeq^ Amphithe-.
atrum hoc.
deeo TheoSophicefufcepta, nec non Doctrina illius, inOra-
torio & Laboratorio,ad vfum fapienter translata. Qubd,ll Par-
ticvlaria me omililfe conqueratur quidam multa,lciat ille
velim, AMPHlTHEATRVMhoCeile C.ATHO EICON ftue V-
niverjale: fecundum Leges atq; Do<ft rinam cius TheoSo-
phice ingrediatur Oratorivm, fapienter Laborator i-
v m ■, reuelabit atqjdocebit D e v s (fi placuerit libi,Se proderit ti¬
bi) ChriftianoCabaUftice,DimnoMagice,&cPhylicoChemice,
P articvlare omne. Hui l nonne crabrones irrito, &for- P A RTI-
CVLARI-
tatfis cuculos ingratos? gurwafjr tcf> ma$c t>ic7?arrmtolle/t>nt> V M cogni¬
fage pfyatttaffen mtcb in i)armfcb* Atqui, s a p i e n- tio quomo¬
do adipifie-
t i aE S p i r i t vauxiliante,non deerit mihi aliisque P hiloso-
da.
phIaE verae alumnis, claua Veritatis Catholica,Triuna,
qua alfultus illorum, tam publice quam priuatim, repellamus
cocrceamusque petulantes. Quantum vero V t i l i t a t i s ha¬ Vtiiitas
Amphithe¬
beat Amphitheatrum hoc nollrum,non tantum ex oratione atri huius.
mea,fed reipla,(quae per fefufficienter loquitur) aftlimari volo.
Martialis : Vi&urus Genium debet habere liber. Genivm
habet Amphitheatrvm,bonvm. (&iefe& ((Sott
fei) Danrf) femeitS%tfmv ii)cip icfn Ridiculum & fere arde-
iionicum Ciceronis illud lib.4. Tulcul, Quxftion. Quid enim
ei, dicentis, videatur magnum in rebus humanis ? cui aeternitas
omnis,totiusque Mundi nota fit magnitudo? Contr a Theo-
Sophicum hoc noftrum: Quid non ei videatur magnum,in lu¬
cis huius vfura, cui Bihlice, Macro &: MicroColinice notus
D e vs ipse yEternus, notaque Natvra &C re a t vr a 0-
mnis} cui non folum Mathematice (quemadmodum fortaftis-
Ciceroni) notafit totius Mundi vtriulque magnitudo, verum
quoque Phyllee,PhylicoMedice, PhyucoChenuce,Phylleo-

Ee 2
 iio EPILOGVS SIVE CONCLVSIO
Mageicc' HyperphyficoMageice, Cabalice, Theofophice,Na-
tura,Proprietas,&: Qualitas omnis. Ad hoc enim,o homo,Cre¬
ator teplafmauit, Saluatorredemir, Spiritus fandus faijdifica-
uit,S ACROSANCTVMTRiVNVMVt nofcas Catholico n,
eoque inTriunitateThcoSophica,hic &c in sternumfruduo-
fa. Sapienter fruaris-, Creatorem Mirificujn &: Creaturam.eius
\
mirabilem in humilitate admireris. Quo profundius in con¬
templationem creaturae, nedum Creatoris defeendit Sapiens,
eo plus anfae fibi praebetur,cur Sapientia m,Boni t a te m
& OmnifotentiamJehova digne miretur. Hoc,Am¬
phitheatrum noftrum. Hic, Catholice omnia. £entcffu f)lCtV
au); nUf>t&/fo tft£infecretioribusmiti>iWr&e6ei1& Moneo
Admonitio
autem vos, fratres chariilimi, Dodrinas filios, vt landa,iuxta
fraterna. Leges atque Dodrinam Amphitheatri huius, fande tradetis,-
ne apud vulgus imperitum, vel in publico,myfteria propha-
nentur,vosqiipfiboum calcibus conculcemini. V etuit Domi-
nvs& Magifter nofter Sacrum dare canibus: tantum Difci-
pulis dixit,V o b i s (non vulgo ) datum eft nofte rayfterium re-
gni D e i, c e r i s autem (vulgo ) in parabolis, Luc.8, y. io.
Inter vos de magnaliis Dei fraterne conferatis ^in coetuTheo*
Sophorum,hQceft, Verit’atemS api en tIjE v ERiEex ani¬
mo amantium, fidentium atque fequentium, etiam indefpe-
dum diaboli fquamaripnqueiftius. Bone DeVsi quot &
rJMachina
diaboli im¬ quantis impedimentorum machinis annis multis me aggreftus
pedimento¬ eft diabolus, hoftisV eritatis (Ja h teftor Summum, fe¬
rum.
re innumeris) quibus deterrerer a propofito meo tam pio, ab
opere laboriose fumptuoleque fufeepto, nefcilicetextruerem
Amphithe- Amphithe atrvm hoc ,erigeremque in eo Sapientia,
trum hoc
cur extru¬
Omnipotenti^ & Bon it ati Jehov^e,Monumentum
sum. honoris,laudis, gloria infigne,- Proximo uirj.omww Cha-
ritatis,- M i h i i p s i Memoriale,labili inferuiens memoria
-,
mcx Diabolo Teftimonium odii publici, & phy fempi-
ternum ;Devs bone, inquam, quot me fedudionum &:ten~
tationum machinamentis aggreftus eft tenebrio ifte! obiiciens
modo fummitatem Dodrince j iam ingenii imbecillitatem',
'mox, fumptuum copiam laborumque difficultatem} nunc,no -
tam aftedata’ nouitatis aut fingularitatis iterum, calumnias
prophane philofophantium obloquia propter Scientias &

Artes
 T OTIVS OPERIS. zu

Artes reconditiores fere infamia ; inuidia fratrum in facultate

ftudio fimili falforum ;imo aliquot myriades horum .-atta¬
men roboratus &c animatus Spiritv Sapi enti /E& For¬
ti tvdinis Diurno, qui mentem, vtmeditatus fuerim, il-
luminauit; confidentiam veram, vt Icripferim, dedit; os, vt
loquutus fuerim , aperuit, Se vt iam loquar , aperit ,• fequu-
tus fum quo Fata vocabant; duduque & virtute S p i r i t v s
huius in zelo perfeuerans pio, machinas illas TheoSophice
luperaui omnes, ita vtluppeditante Je h o v a h facultates ac
vires,tandem per taedia, impedimenta, infortunia, tanquam
per mare rubrum, feliciter transgrelfus,ex labyrintho erran¬
tium faluus Se incolumis eualerim. Ecce, T e r r a m video!
Quapropter oJeho vah, Ens S piri t vale, Tri-
v n v m, y£ternum, Sapientiilimum , Optimum, Potenti/Ii-
mum,E hiehEserE hieh,Jah,JeHovah,Elo-
him,Ll,LlohimGibor,Elohai,Jehovah
ZebaothSchadai, Ad on a iM euch, Terribilis, Ve¬
rax, Fortis, Zelotes *Jufte, Longanimis,Mifericors, multa Be-
nignitate, omnia videns, P a t e r,F i l i,S p i ri tv s San¬
cte, Creator Cadi, Terra:,Aquarum Sc O mntvm quae totum
continet Vniversvm Conditor, ego H e n r i c v s
Khvnr ATHin Sapientia, Bonitate, juftitia, Veritate, San-
ditate, Multipotentia, Immortalitate (in A o A m protopla-
fto,ficuti homines omnes) ad Imaginem; Vnus veroinperfo-
na,Trinus in Elfentiis,ex Corpore nimi um terreno,Spiritu
Cadefti(S chAmaim) & Anima Diuinitus-inlpirata,ad furti-
litudinem tuam , H o m o formatus; ex gratia in C h r i-
sto,reformatus;gratias ago tibi Aldflimo humillime ingen¬
tes & fummas, quod clementer exaudieris preces, lachry-
mas, vota & fufpiria mea, ab iuuentute prima pro Sapi¬
entia vera impetranda, ad t e pcenitentialiter fazpifii-
me fufa; & quod ex mera benignitate tua mihi oftenderis
Veritatem eorum , de quibus agit Amphitheatrum

Tertriunum,Catholicon,prafens. O ro ex toto corde M i-

sericordiAm tuam, vt mittas mihi de Casiis landis tuis

RvAchHhochmAh-el,SpiritvmSapientijE

une, qui mihi familiaris femper adfiftat, me dextre regat,1

Ee 3
jzi EP1L. SIVE CONCL. OPERIS TOTlV S.;'
Sapienter moneat, doceat: mecum fit, Oret, Laboret; mihi det
bene velle, nofle, efle & poflein Phyficis, Phyficomedicis, Phy-
ficoGhemids,PhyficoMage!cis,HypcrphyficoMagicis,Caba-
i ids,TlieoSophicis quibuscunq;,a m n i b vs. in omni vita: meas
adione; ne errem a via Veritatis,&Iuilitia: Lumen luceat miht
& S o l Intelligentia: oriatur mihi in mente ac corde meo. Vt ti¬
bi ,d 1 b h o v a H,in Bonis & ad Bona fim id,quod homini fua eft
manus ;Sapienti/E tu* vnice fcquar V eritatem Cathoii-
cam,Tertriunam, Biblicam, Macro & MicroCofmicam;inquc
GazophylaceoEi v s Catholico,Tertriuno,LibrisnimiruSS*.
Scripturar,Naturas & Confeietia: pura: ac redas, Sapientiam
& P HI L O SOPHIAM VERAM PHILOSOPHANDI Qj/ E Hlodu
legitimum(amicusfadusDEi)legitimevener.Influentia,obfe-
cro, Lumine & Motu Solis tvi svPERC^LEs^ismc totu
bea. Benigne mihi concede, quasfo, vt mente fana in corpore fa
no mihi fuppetant facultates Sc vires perducedi ad finem per-
fede completum ea, quorumTheoria ScPraxin veras mihi mi¬
rabiliter notas fecifti ,• cum frudu atq; liberrime, donec vixero,
iis ytar,inTuihonorem,laudem& gloriam,-Proximi(iuxta vo¬
tum meum Chnftianum) Meiq;ipfiusvtilitatehoneftam, dia¬
boli vero fquamarumq; illius phy asternu. Sit, o D o m i n e , mi¬
hi a dextris & finiftris, an te,retro, furfumatq; deorfum,imo cir-
culariter, Angelvs meus, minifter tuus flammeus, bonus,qui
fub modo delegata: a T Eadminiftrarionis, latrones in aeris re¬
gione latitantes feufpiritus fuget malignos, malitiam illorum
coerceat,meque a leone rugiente circumeunte defendat, neme
deuoret, & malo deniq-, circumdatum, ne peream, monear, cu-
ftodiat. Libera me, 6 D o m i n e, a malo Omni; vcq; fic, conce¬
de, tranfeam per temporalia, ne inrerim amittam B o n A Ster¬
na,- fruarqd ehovah Paterno, Fraterno atq; Amico, ad falute
Catholicam, hic&inomnem ^ternitatemfruduofiflimam:
Per & propter S a ii e n t i a m P a t ri s incarnata,D.N. I h s v m
Christvm crvcif i x v M,qui in T r ry n i t a t e viuis & re¬
gnas D e v sin fecula feculorum, A men. Ex Mu Leo noftro an¬
no xrxChriftiana: i6cz.
Henricvs Khvnrath
Iips/Theosophia A-
m at o r fidelis, & Medie,
vtnuicjue Dodlor.
 CANDIDO LECTORI S.
N calce expojitionum cuiuslibet gradus, candide LeHor ,per errorem irrepjerunt
hae verba-, Inferatur figura primi z. 3.4.5.6. feptimi gradus. Nec enim Jinguli
gradus Jingulas habentfiguras. Sed Amphitheatrum ipjum Jias conflat figuris, &
Jitas habet Intro dupliones, quod te monere volui,ne operi de ejfe aliquidputes. Vale.

HANOVl£
Excudebat Guilielmus Antonius,
M D C I X.

Cum S.* CasfareaeMaieftatis Pri-

uilegio ad decennium d prima
tmprejfionis die.
 .

■ ,J • •

'

. i v cv; a i-r ■
^yk': J *Azr-bii; ■'---A'. '-. ' .V;

-
■ ■A -v. .

■McAiA;.'7 -^3
Uvv-^Ar. : ;.';rr,' oi-,'-
vA'

'i . *

a t
~—4~.

-
-