Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Wiac - Info PDF Teoria y Practica de La Educacion en El Tiempo Libre PR
Wiac - Info PDF Teoria y Practica de La Educacion en El Tiempo Libre PR
0
Hicmhhløe Mshumca dm Aeljahløe
8
Mshumca dm Aeljahløe
TMIPÊA \ ^PÁHTLHA DM CA
4
MDLTIPLAC HHX
=
Xmgueda mdlhløe; om`rmri 0>>1.
0>>1.
?
Ljprljm; Mstlci Mstugrao Ljprmsirms X.C. (Jadrld)
7
Êedlhm gmemrac
Letriduhhløe
^PLJMPA ^APTM
XIHLICIGÊA
XIHLICIGÊA \ ^MDAGIGÊA DMC
DMC IHLI
TMJA 1
HIEHM^TIX DM IHLI \ TLMJ^I CL@PM
TMJA 0
JIDMCIX BLXTØPLHIX DM IHLI
1. Mc juedi aetlgui
1.1. Letriduhhløe
1.0. Mc ldmac dm ihli atmelmesm
1.8. Mc pri`cmja jirac dmc ihli me Pija
0. Ca Mdad Jmdla y mc Pmeahljlmeti
0.1. Ca rmclgløe y mc hietric dmc tlmjpi duraetm ca Mdad Jmdla
0.0. Mc Bujaelsji Pmeahmetlsta y ca Hietrarrmoirja
8. Ca Mdad Jidmrea
8.1. Ca di`cm jirac dmc @arrihi y mc cl`mrtleakm Pihihø
2
8.0. Ca Lcustrahløe y mc Pijaetlhlsji
@l`cligraoêa
TMJA 8
XIHLICIGÊA DMC IHLI ME MC J]EDI HIETMJ^IPÁEMI
TMJA 4
AEÁCLXLX DM CA PMACLDAD DMC IHLI \ TLMJ^I CL@PM ME CA AHT]ACLDAD
<
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm cis aductis
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca jukmr aja dm hasa
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad
TMJA =
O]EDAJMETIX ^MDAGØGLHIX DM CA MD]HAHLØE ME MC TLMJ^I CL@PM
XMG]EDA ^APTM
CIX HMETPIX DM TLMJ^I CL@PM
TMJA ?
CIX HMETPIX MXHICAPMX
TMJA 7
MC K]MGI \ CAX C]DITMHAX
1. Mc kumgi hiji jmdli mduhatlvi
1.1. Dmolelhløe. Tmirêas si`rm mc kumgi
1.0. Harahtmrêstlhas y priplmdadms dmc kumgi
1.8. ^isl`lcldadms mduhatlvas dmc kumgi
0. Tlpis dm kumgis y kugumtms
0.1. Hcaslolhahløe dmsdm mc pueti dm vlsta dm ca ^slhicigêa Mvicutlva
0.0.
0.8. Hcaslolhahløe dmsdm mc pueti dm vlsta dm ca ^mdagigêa dmc Ihli
Tlpis dm kugumtms
1>
8. Cas cuditmhas
8.1. ¹Quì sie cas cuditmhas9 Emhmsldadms a cas qum dae rmspumsta
8.0. Ca irgaelzahløe dmc mspahli dm kumgi me uea cuditmha
8.8. Mc oiedi dm kugumtms
8.4. Mc priymhti dm ahtlvldadms dm uea cuditmha
8.=. Oirjahløe y hijpmtmehla priomslieac dmc cuditmharli
@l`cligraoêa
@l`cligraoêa si`rm tmirêa dmc kumgi
@l`cligraoêa si`rm cuditmhas
@l`cligraoêa si`rm rmhursis cûdlhi-omstlvis
TMJA 2
CAX AXIHLAHLIEMX K]_MELCMX
1. Letriduhhløe
1.1. ¹Kuvmetud9 ¹Quì ms9
1.0. Mc asihlahlielsji kuvmelc
0. Aetmhmdmetms dmc asihlahlielsji kuvmelc
0.1. Cis prljmris jidmcis dm asihlahliems kuvmelcms
0.0. Metrm
0.8. Cis jivljlmetis kuvmelcms
mc rihf & ricc dm hirtm sihlac
y ca rmvicuhløe oashlsta
8. Asihlahlielsji y aeljahløe kuvmelc
8.1. ^rihmsi dm hiestltuhløe dm uea asihlahløe kuvmelc
8.0. Dleájlha dm cas asihlahliems kuvmelcms
8.8. Cis hmetris kuvmelcms
8.4. Ca oirjahløe m lesmrhløe ca`irac me mc jarhi dmc asihlahlielsji
@l`cligraoêa
TMJA <
CA MD]HAHLØE DMC IHLI AD]CTI
11
TMPHMPA ^APTM
CAX AHTL_LDADMX DM ALPM CL@PM
TMJA 1>
MC JI_LJLMETI XHI]T
TMJA 11
CIX HAJ^AJMETIX DM _MPAEI
1. ^caetmajlmetis prmvlis
1.1. Letriduhhløe; ahcarahløe dm hiehmptis
1.0. Mc hajpajmeti hiji jarhi mduhatlvi
0. Mvicuhløe pmdagøglha dm cas hicielas dm vmraei
0.1. Mc mxhurslielsji rijáetlhi y cas hicielas mshicarms
0.0. Cis hajpajmetis dm vmraei duraetm mc oashlsji
0.8. Mvicuhløe rmhlmetm dm cas hicielas dm vmraei
8. ^caelolhahløe dm hajpajmetis dm vmraei
8.1. Dmcljltahløe dm cis prmsupumstis dm partlda
8.0. Mca`irahløe dmc priymhti mduhatlvi
8.8. Irgaelzahløe
8.4. Ca prigrajahløe
dm caa partlr dm hmetris dm letmrìs
vlda hitldlaea
8.=. Cmglscahløe, smhrmtarêa y gmstløe
@l`cligraoêa
TMJA 10
CAX GPAEKAX-MXH]MCAX
0. Cas0.1.
graekas-mshumcas
Ca graeka-mshumca hiji jarhi mduhatlvi
0.0. Mc tra`aki me mc hajpi hiji jìtidi dm aprmedlzakm
10
@l`cligraoêa
TMJA 18
CIX HAJ^IX DM TPA@AKI
18
Letriduhhløe
14
• ]ea
]ea pr
prlj
ljmr
mraa part
partm,
m, qqum
um dm
dmol
olem
em cis
cis oue
oueda
dajm
jmetetis
is tm
tmør
ørlh
lhis
is si`
si`rm
rm cis
cis qum
qum smsm
aslmeta ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm; ahcarahløe dm hiehmptis,
aetmhmdmetms blstørlhis, hiedlhlieaetms sihlacms, aeáclsls dm ca rmacldad
ahtuac y pcaetmajlmetis pmdagøglhis `áslhis.
• ]ea
]ea sm
smgu
gued
edaa part
partm,
m, qum
qum sm
sm hmet
hmetra
ra meme ca
ca dmsh
dmshrl
rlph
phlø
løee dm
dm acgu
acguei
eiss jidm
jidmci
ciss dm
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm sltuadis me mc jmdli ur`aei; ca aeljahløe me
hmetris mshicarms, cas cuditmhas, cas asihlahliems kuvmelcms y ca letmrvmehløe
me mc ihli aducti.
• ]ea
]ea tm
tmrh
rhmr
mraa y ûct
ûctlj
ljaa part
partm,
m, qum
qum ssmm rm
rmol
olmr
mrmm a cas
cas aht
ahtlv
lvld
ldad
adms
ms dm
dm Alrm
Alrm Cl`
Cl`rm
rm
rmaclzadas me ca eaturacmza, smgurajmetm cas dm jayir tradlhløe me mstm tlpi
dm mduhahløe; mc mshuctlsji, cis hajpajmetis dm vmraei, cas graekas
mshumcas y cis hajpis dm tra`aki.
^ir msi bm mshigldi mc têtuci Tmirêa y práhtlha dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ,
pirqum hrmi qum ms mc qum jmkir sm hirrmspiedm hie ue jaeuac jmtidicøglhi hiji mstm.
Ahmptadis cis prmsupumstis tmørlhis meujmradis me ca prljmra partm, hada uei dm cis
hapêtucis qum sm mxpieme a hietleuahløe iormhm mkmjpcis práhtlhis dm priymhtis para ca
letmrvmehløe me mc tlmjpi cl`rm, hie su kustlolhahløe, pcaetmajlmeti pmdagøglhi gmemrac,
mvicuhløe
`l`cligraoêablstørlha, mstratmglas
hijpcmjmetarla y ahtlvldadms
si`rm hada tmja. jás ahiesmka`cms, kueti hie uea
Tmirêa y práhtlha dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ms, pums, ue mstudli
gci`aclzadi m letmrdlshlpclear si`rm mc pri`cmja dmc ihli y tlmjpi cl`rm, qum pripiem
admjás uea smrlm dm vêas dm ahhløe mduhatlva vacmdmras para ca sicuhløe dm dlhbi
pri`cmja. ^ir msta razøe, y a pmsar dm qum mstá mshrlti hiji jaeuac dm hiesucta para
acujeis dm ca Dlpcijatura dm Mduhahløe Xihlac, hieoêi me qum su cmhtura pumda smr ûtlc y
atrahtlva para Aeljadirms Xihlihucturacms, Hiirdleadirms dm Ahtlvldadms, Aeljadirms
Kuvmelcms, Jieltirms dm Tlmjpi Cl`rm, Mduhadirms Leoaetlcms, Jamstris, ^mdagigis y
tidas aqumccas pmrsieas, priomslieacms i vicuetarlas, qum pumdae mstar tra`akaedi me mc
hajpi dm ca mduhahløe ei oirjac m leoirjac.
Me pmrsieas
aqumccas mc apartadi
qum dm agradmhljlmetis,
hieshlmetm para tmrjlear,
i lehieshlmetmjmetm jm gustarêa
bae apirtadi hirrmspiedmr
su graelti dm armea aa
ca mca`irahløe dm mstm cl`ri. Me prljmr cugar, dm`i jmehliear a MACA —Mshumca dm Alrm
Cl`rm dm Achacá—, a ca huac jm mehumetri vlehucadi dmsdm 1<<>, prljmri hiji acujei
dm cis hursis dm Jieltir dm Tlmjpi Cl`rm y Aeljadir Kuvmelc, cumgi hiji letmgraetm
dmc mqulpi dm smguljlmeti, y me ca ahtuacldad hiji Kmom dm Mstudlis y Xu`dlrmhtir. Ca
mxtrairdlearla hijueldad mduhatlva qum ba sa`ldi hijpiemr slmjprm ca ueløe dm cis
acujeis, priomsirms, mqulpi dm smguljlmeti y kueta dlrmhtlva dm MACA, jm ba pmrjltldi
adqulrlr ueis hieihljlmetis, uea hapahltahløe y uea mxpmrlmehla qum bae rmsuctadi
ledlspmesa`cms para ca rmdahhløe dm mstas págleas.
^mri si`rm tidi tmegi qum ahirdarjm dm uea pmrsiea a`sicutajmetm mxhmphlieac;
jl padrm, Plhardi
Hajpajmeti Ccucc. dm
y Aeljadir ^mdagigi, Dlrmhtir
kuvmetudms dmsdm dm ]elvmrsldadms
1<?>, Ca`iracms,
ba pmrsielolhadi Kmom dm
hiji eadlm ca
mvicuhløe blstørlha priduhlda me mc smei dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, dmsdm cas
1=
ahtlvldadms dm alrm cl`rm basta ca levmstlgahløe-ahhløe mduhatlva lesplrada me cis
jidmreis pcaetmajlmetis dm ca Aeljahløe Xihlihucturac. Xu apirtahløe tmstljielac, su
apiyi y su hiestaetm asmsirajlmeti bae sldi mxtrairdlearlis.
Oleacjmetm, qulmri dmdlhar mc cl`ri a Xiesicms, jl jukmr, a qulme hieihê dm elñi me
uea ahtlvldad mxtramshicar dmc hicmgli, y ac ha`i dmc tlmjpi vicvê a mehietrar me mc hursi
dm Aeljadirms Kuvmelcms dm MACA. Ca mxpmrlmehla hijpartlda dmsdm metiehms me
hicielas dm vmraei y priymhtis dm ihli me mc jmdli ur`aei, cm ba hievmrtldi sle duda me
ca jmkir hrêtlha dm msta i`ra, qum ba tmeldi ca leolelta pahlmehla dm hirrmglr aetms dm qum
saclmra a ca cuz.
Jl rmhieihljlmeti para tidis visitris. Mspmri qum ca cmhtura sma dm privmhbi y is
gustm.
1?
Tmja 1
17
1. HIEHM^TI DM TLMJ^I CL@PM
Pmsucta dloêhlc mxpclhar ca eihløe dm tlmjpi cl`rm pir sê jlsja, sle piemrca me rmcahløe
hie mc rmsti dm cis tlmjpis qum rmgucae y artlhucae ca vlda bujaea; mc tlmjpi dmdlhadi ac
tra`aki, mc dm dmshaesi, mc dm atmehløe a cas i`clgahliems oajlclarms y sihlacms, y
oleacjmetm mc tlmjpi cl`mradi. Cis sihløcigis dmc ihli y dmc tra`aki bae ahijmtldi mc
mstudli dm aj`is omeøjmeis me mstrmhba hiemxløe, aeaclzaedi cas rmcahliems dm
letmrdmpmedmehla metrm uei y itri. Me gmemrac sm plmesa qum mc prigrmsi tmheicøglhi dm ca
priduhhløe ba pmrjltldi i`tmemr jayir `lmemstar tra`akaedi jmeis, ci huac cl`mra ue
mspahli dm tlmjpi dlspiel`cm qum mc bij`rm pumdm dlsorutar hiji ihli. Xmgûe ca ipleløe
dm acgueis autirms, ihli y tlmjpi cl`rm smrêae metiehms ca jlsja hisa, ya qum aj`is
hiehmptis hilehldme pir su ipislhløe ac tlmjpi dm tra`aki, hiji hietraprmstahløe,
rmsldui i sustrahhløe dm ìstm (Caeoaet, 1<72, p. 08>).
Ei i`staetm, hievlmem dlomrmehlar mc tlmjpi cl`rm priplajmetm dlhbi dmc qum ms
sljpcmjmetm ue tlmjpi me mc qum ei sm tra`aka. Hijprmedmr ue tlmjpi dm ei-tra`aki,
rmspmhti dmc tlmjpi dm tra`aki, ayuda a dmolelr hie jayir prmhlsløe mc bmhbi dm qum uea
grae partm dm cas biras mxmetas dm ca kireada ca`irac ei pmrjaemhme rmacjmetm cl`mradas
dm i`clgahliems, hijprijlsis y ihupahliems jûctlpcms. Me mstm smetldi, jmrmhme
rmhirdarsm mc tlpi dm smjlihlis qum apueta`ae Orlmdjae y Dujazmdlmr, hiji mc bahmr
hbapuzas me hasa, huldar mc kardêe, cavar mc hihbm i lr dm hijpras, qum sm baccae jás
prøxljis a cis dm`mrms dijìstlhis qum ac rmcax i ac dmshaesi (Dujazmdlmr, 1<71, p. 0=).
Dmetri dmc tlmjpi dm ei-tra`aki ba`rêa, pums, qum dlstlegulr mc tlmjpi cl`rm mstrlhti dmc
qum mstá dmdlhadi me rmacldad a ca satlsoahhløe dm emhmsldadms y hijprijlsis, pumsti
qum bay uea grae dlomrmehla me ca i`clgahløe y ca dlspiel`lcldad pmrsieac a qum eis
sijmtm hada uei dm mccis.
Mc msqumja qum sletmtlza msta dlvlsløe tradlhlieac dm cis tlmjpis bujaeis, ms hiji
12
slgum;
• ^rlj
^rljmra
mrajm
jmet
etmm mx
mxls
lstm
tm ue TLMJ
TLMJ^I
^I DM TPA@
TPA@AK
AKI,
I, qum
qum ms
ms i`c
i`clg
lgat
atir
irli
li y qum
qum
lehcuym;
‘ Birarli ca`irac, dmsarriccadi a haj`li dm uea rmjuemrahløe
rm juemrahløe mhieøjlha
y sukmti a ueas dmtmrjleadas hiedlhliems dm hietrati qum
hijprijmtme jl tlmjpi.
‘ Aqumc tlmjpi qum eis vmjis i`clgadis a mjpcmar me ihupahliems
dmrlvadas dm cas tarmas priomslieacms, hiji mc mstudli me hasa, ca
aslstmehla a hurslccis, ue smguedi tra`aki smjlpriomslieac, mth.
• Cumg
Cumgii vme
vmedr
drêa
êa ue TLMJ
TLMJ^I
^I DM EI-T
EI-TPA
PA@A
@AKI
KI,, taj
taj`l
`lìe
ìe su
sukm
kmti
ti a
i`clgahliems;
‘ Tlmjpi dmdlhadi a satlsoahmr emhmsldadms bujaeas prljarlas, dmrlvadas
dmc pripli jaetmeljlmeti y supmrvlvmehla, hiji mc dmshaesi, ca
blglmem, ca acljmetahløe, mth.
‘ Tlmjpi dmstleadi a ca sicuhløe dm hijprijlsis lemcudl`cms qum oirjae
partm dm eumstra vlda sihlac, hiji cas tarmas dijìstlhas, ca hijpra, cis
hijprijlsis oajlclarms, cas rmueliems dm vmhleis, cas i`clgahliems
rmclglisas, mth.
• Dmet
Dmetri
ri dmc
dmc tlmjp
tlmjpii dm
dm ei-t
ei-tra
ra`a
`aki
ki ms
msta
tarê
rêaa mc TL
TLMJ
MJ^I
^I CL@P
CL@PM,
M, qum
qum leh
lehcu
cuym
ym;;
‘ Tlmjpi cl`mradi dm tida i`clgahløe, qum sm dmstle
dmstleaa ac rmcax, ca dlstmesløe
oêslha y jmetac, mc dmshaesi paslvi i mc msparhljlmeti pmrsieac.
‘ Itri tlmjpi ccmei dm ahtlvldadms hucturacjmetm ahtlvas, qum ms ci qum sm
ccaja Ihli, y qum sumcm mstar clgadi a cas aolhliems pmrsieacms.
1<
Pmsujlmedi, mc hiehmpti ajpcli dm tlmjpi cl`rm aparmhm dmoleldi, dm ahumrdi hie
ca sihlicigêa tradlhlieac, hiji «mc hiekueti dm pmrêidis dm tlmjpi dm ca vlda dm ue
ledlvldui me cis qum ca pmrsiea sm slmetm cl`rm dm dmtmrjleahliems mxtrêesmhas, qumdaedi
hie mcci cl`rm para mjpcmar hie ue smetldi dm rmaclzahløe pmrsieac tacms jijmetis, dm
irja qum cm rmsuctm pisl`cm ccmvar uea vlda vmrdadmrajmetm bujaea¶ (Wm`mr, 1<?<, p.
1>).
0>
Xmgûe mstm huadri, mc tlmjpi ei dlspiel`cm smrêa aqumc qum mc ledlvldui tlmem
hijprijmtldi ac pueti qum cm rmsucta dloêhlc sustramrsm dm sus ihupahliems. Mc tlmjpi
dlspiel`cm, pir mc hietrarli, smrêa mc qum huacqulmra pumdm mjpcmar autøeijajmetm,
cl`mradi dm i`clgahliems. Me mc tlmjpi ei dlspiel`cm ha`m dlstlegulr, me prljmr cugar, ca
ireada ca`irac rmjuemrada —i mc tlmjpi mshicar, me mc hasi dm cis elñis—, hie sus
i`clgahliems dmrlvadas, y mc tlmjpi utlclzadi me itras i`clgahliems ei priomslieacms,
hiji mc tra`aki dijìstlhi y mc tlmjpi dm ihupahliems paraca`iracms —mstm ûctlji
lehcuym cis dmspcazajlmetis, `ushar mjpcmi, mth.—. Me cas i`clgahliems ei ca`iracms dmc
smguedi apartadi sm lehcuyme ca satlsoahhløe dm emhmsldadms `licøglhas `áslhas, cis
dm`mrms oajlclarms y cis hijprijlsis sihlacms, adjlelstratlvis, `urihrátlhis, mth. Ca
haetldad rmcatlva dm hada uei dm mstis tlmjpis dmpmedmrá, metrm itras raziems, dmc mstatus
sihlimhieøjlhi, dmc tlpi dm tra`aki qum dmsmjpmñm mc ledlvldui y dm dmtmrjleadas
hiedlhliems pmrsieacms.
]ea vmz dmshietadis mstis tlmjpis, eis qumda uea parhmca dm ca huac pidmjis
dlspiemr hie jayir autieijêa para usi pmrsieac. Msm tlmjpi dlspiel`cm pumdm
mjpcmarsm me ca rmaclzahløe dm ihupahliems autiljpumstas i dmkarsm hiji tlmjpi cl`rm
priplajmetm dlhbi. Mc prljmri sm harahtmrlza pir ue acti gradi dm hijprijlsi hie
01
rmspmhti a acguea lestaehla akmea a eisitris jlsjis; cas ahtlvldadms rmclglisas, ca
dmdlhahløe vicuetarla a acguea ahtlvldad dm haráhtmr sihlac —ca jlcltaehla picêtlha, ca
partlhlpahløe me asihlahliems, ca ahhløe sihlac sicldarla, mth.—, y cas ahtlvldadms
lestltuhlieaclzadas dm oirjahløe, hiji ahudlr a uea ahadmjla dm ldlijas, jatrlhucarsm
me ca uelvmrsldad a dlstaehla, mth. A pmsar dm qum ca dmhlsløe dm rmaclzar mstas
ihupahliems sma autøeija y vicuetarla, mc elvmc dm hijprijlsi qum rmqulmrme bahm qum
me juhbas ihasliems ca cl`mrtad dmc ledlvldui mstì dmtmrjleada pir oahtirms mxtmreis.
^ir msta razøe ei pidmjis dmeijlear ihli a mstas ahtlvldadms, auequm me momhti sm
dmsarriccme me mc mspahli dm tlmjpi dlspiel`cm.
Oleacjmetm, me mc mspahli dm tlmjpi cl`rm hiji tac, pidmjis dlomrmehlar trms tlpis
dm ahtlvldadms; cas ihupahliems pmrsieacms ei autitìclhas, mc tlmjpi cl`rm mstìrlc y, pir
supumsti, mc ihli. Cas ihupahliems ei autitìclhas sie aqumccas qum mc sukmti mclgm
autøeijajmetm, pmri qum ei tlmeme uea oleacldad me sê jlsjas el su rmaclzahløe ms
emhmsarlajmetm pcahmetmra, pir mkmjpci cas ahtlvldadms letmehlieacjmetm autioirjatlvas,
i mc huctlvi dmc humrpi jás accá dmc mstrlhti jaetmeljlmeti dm ca sacud. Ca dlomrmehla
metrm ìstas y mc ihli radlha me qum prmtmedme ca hiesmhuhløe dm acgi dlstleti a ca sljpcm
satlsoahhløe qum priduhm ca pripla ahtlvldad. Mc mkmjpci
m kmjpci qum piem Trlcca para lcustrar msti
ms mc dm aqumccas pmrsieas qum vae a `riehmarsm ac gljeasli `aki ue aparati dm rayis, ei
pir mc pcahmr qum hieccmva mc mstar tuj`adi, slei para pidmr cuhlr cumgi ue mspcìedldi
hicir dm tmz. ^ir itri cadi, ca dlomrmehla metrm mstas ihupahliems ei autitìclhas y cas
aetmrlirms ihupahliems autiljpumstas, mstá me qum aquê mc ledlvldui asujm ue
hijprijlsi hieslgi jlsji y hie eadlm jás, jlmetras qum me cas ihupahliems
autiljpumstas tmedrá qum dar mxpclhahliems a itras lestaehlas sl me acgûe jijmeti
rmeuehla a tac ihupahløe.
Mc tlmjpi cl`rm mstìrlc, tac hiji ci dmolem Trlcca, ms ue tlmjpi cl`rm jac vlvldi;
paslvi, tmdlisi, a`urrldi y orustraetm. Xm ldmetlolha hie ue sljpcm «pasar mc rati¶ i
«jatar mc tlmjpi¶, pirqum ei priduhm pcmea satlsoahhløe a qulme ci tlmem6 ue `ume
mkmjpci dm mcci ms qumdarsm vlmedi ca tmcmvlsløe sle mspmrar eada me a`sicuti. ^ir ûctlji,
mc ihli ms aqumcca ahtlvldad qum mehlmrra vacir me sê jlsja, rmsucta letmrmsaetm y
sugmstlva para mc ledlvldui, y sumcm ljpclhar uea hlmrta jitlvahløe bahla ca ahhløe. Mc
ihli ms, pir taeti, uea oirja pisltlva dm mjpcmar mc tlmjpi cl`rm, qum mc sukmti mclgm
autøeijajmetm y dmspuìs ccmva momhtlvajmetm a ca práhtlha.
Hiji hiehcusløe, mc pri`cmja hie mc qum eis meormetajis hada uei dm eisitris me
mc tlmjpi cl`rm smrêa, admjás dm ca haetldad dm tlmjpi dlspiel`cm hie qum hietajis, mc
usi pisltlvi qum pidmjis bahmr dmc jlsji; mc dm ue ihli oirjatlvi y merlqumhmdir, me
cugar dm uea ihlisldad jac gastada. Mxlstme varlis mcmjmetis qum leocuyme me ca
utlclzahløe dmc tlmjpi cl`rm (adaptadi dm Cøpmz Aedrada y itris, 1<20, p. 01);
00
\a para
Mduhahløe dmc tmrjlear,
Ihli i dmdmhlr qum auequm
^mdagigêa ûctljajmetm
dmc Ihli, sm mstá ba`caedi
hiji mduhadirms juhbi
eis letmrmsa tida dm
ca
ajpcltud sihlicøglha dmc omeøjmei dmc tlmjpi cl`rm, tmelmedi me humeta tidis y hada uei
dm cis mcmjmetis apuetadis me mstm msqumja. ^idmjis y dm`mjis letmrvmelr ei søci me
aqumccas ahtlvldadms dm ihli hucturacms i oirjatlvas, slei me tidi mc tlmjpi cl`mradi dm
hada ledlvldui. Mstm mspahli tmjpirac ajpcli pumdm utlclzarsm dm jaemra ahtlva y
hrmatlva, para ayudar a mca`irar ca ldmetldad y ca pmrsieacldad dm hada uei me rmcahløe
hie mc juedi me qum vlvm6 i pir mc hietrarli, pumdm smr mc jarhi aj`lgui y dmsihupadi
dm uea smrlm dm dmsmqulcl`rlis sihlacms juy prøxljis a hieoclhtis y oahtirms dm rlmsgi
trmjmedajmetm prmihupaetms, mspmhlacjmetm me mc hasi dm ca leoaehla y ca kuvmetud
jargleada.
08
0. HIEHM^TI DM IHLI
Mc mjpcmi pisltlvi, hucturac, ahtlvi y hijprijmtldi hie aqumcci qum pumda ccmgar a
letmrpmcar dlrmhtajmetm ac ledlvldui duraetm su tlmjpi cl`rm ms ci qum ccajajis ihli. Mc
tlmjpi cl`rm aparmhm asê hiji ue hietlemetm y mc ihli hiji su hietmeldi. Mc vacir dm
mstm tlpimedmmcihupahliems
mstìrlc, sm hietrapiem
qum sm mxpmrljmeta pirdm
ue tlpi hijpcmti ac ccajadi
ihlisldad tlmjpi jumrti
sle ahtlvldadms i tlmjpi
vmrdadmrajmetm
satlsoahtirlas el mdlolhaetms, ms dmhlr, ue tlmjpi cl`rm jac vlvldi, gmemradir dm tmdli y
orustrahløe (Ocmhba, 1<<>).
Mc ihli ms ue tmja dm leduda`cm letmrìs sihlicøglhi, y ba sldi a`irdadi dm oirja
pcurac dmsdm dlvmrsis meoiqums i pmrspmhtlvas hiehmptuacms (Harldm Gøjmz, 1<<21<<2,, p. 00);
• Mc prlj
prljmr
mr meo
meoiq
iqum
um hi
hiet
etmjp
mjpcaca mc ih
ihlili y tlm
tlmjp
jpii cl`
cl`rm
rm hij
hijii uea
uea dljme
dljmesl sløe
øe
`áslha dm ca vlda hitldlaea dm cas pmrsieas, tijaedi me hiesldmrahløe cis
bá`ltis y hijpirtajlmetis sihlihucturacms jás mxtmedldis me uea
hijueldad i tmrrltirli.
• Mc smg
smgue
uedi
di mmss dm irlm
irlmet
etahl
ahløe
øe mdu
mduha
hatl
tlva
va,, y hie
hiesl
sldm
dmra
ra mc
mc ihli
ihli hij
hijii oaht
oahtir
ir dm
dm
dmsarricci letmgrac dm ca pmrsiea bujaea6 dmsdm mstm pueti dm vlsta, mc ihli ms
vaciradi hiji áj`lti dm mxpaesløe hucturac ldøemi para prijivmr
mxpmrlmehlas hie olems oirjatlvis i tmrapìutlhis.
• Ol
Olea
eacj
cjme
metm
tm,, ca tmr
tmrhmr
hmraa pmrs
pmrspm
pmht
htlv
lvaa sltû
sltûaa mc aeá
aeácl
clsl
slss dmc
dmc ihli
ihli y tlm
tlmjp
jpii cl`r
cl`rmm me mc
mc
hajpi dm cas pri`cmjátlhas sihlacms, hiji acgi qum dm`m smr garaetlzadi pir
cas picêtlhas dm smrvlhlis sihlacms hie mc ole dm mvltar ca paslvldad y ca
aclmeahløe dm cas pmrsieas, admjás dm ca pisl`lcldad dm qum sm priduzhae
hieduhtas aetlsihlacms i dmclhtlvas.
04
Cas hiedlhliems jêeljas qum slrvlmrie para tmirlzar si`rm aqumcci qum ccajajis ihli
oumrie aeaclzadas pir mc sihløcigi oraehìs Kioorm Dujazmdlmr me 1<?0, pir jmdli dm uea
dmolelhløe qum tidavêa biy sm hiesldmra hcáslha, y qum a pmsar dm acgueis dmtrahtirms ba
sldi rmpmtlda basta ca sahlmdad pir sihløcigis, mduhadirms y aeljadirms dmc tlmjpi cl`rm
(Dujazmdlmr, 1<71, p. 0>);
«Mc ihli ms ue hiekueti dm ihupahliems a cas qum mc ledlvldui pumdm metrmgarsm dm jaemra
hijpcmtajmetm
sihlacms, para vicuetarla
dmshaesar, tras
paraba`mrsm cl`mradi
dlvmrtlrsm, paradmdmsarriccar
sus i`clgahliems priomslieacms,
su leoirjahløe i suoajlclarms
oirjahløey
dmsletmrmsada, i para partlhlpar vicuetarlajmetm me ca vlda sihlac dm su hijueldad ¶.
¶.
• Dmsarricci hrmatlvi
metrmeajlmeti , metmedldi
dm dmstrmzas hiji ca qum
y ba`lcldadms pisl`lcldad dmihli
pmrjltm mc autioirjahløe
a travìs dm cay
práhtlha dm ahhliems autijitlvadas y gratlolhaetms.
gratlolhaetms.
• Dljmesløe omstlva, i vlvmehla mxtrairdlearla dmc ihli kueti a ca hijueldad,
qum ljpucsa a hiestrulr ue mspahli rmhrmatlvi dm haráhtmr sihlac, a partlr dm ca
mxpmrlmehla hiipmratlva y ca mxprmsløe dm smetljlmetis hicmhtlvis.
• Haráhtmr sicldarli dmc ihli, qum prijumvm ca emhmsldad bujaea dm a`rlrsm,
hijuelharsm y metrmgarsm a cis dmjás, partlhlpaedi y bahlmedi partêhlpm a
tidi mc juedi dm ci qum ccajajis «dmsarricci hijueltarli¶.
Me rmsujme, ca pmrsiea bujaea emhmslta dm ue mspahli dm tlmjpi «x¶ me mc qum
dmsarriccar
gmemrac, dmsdm
pums, uea ahtltud
sm dmeijlea ihli vicuetarla
a msm tlpi dmy ahtlvldadms
cl`rm ueas iahtlvldadms dmtmrjleadas.
hrmahliems cl`rms Me
y pmrsieacms
qum mc bij`rm dmsma bahmr pirqum cm apmtmhm. Mc ihli adqulmrm asê ue slgelolhadi
0=
meirjmjmetm su`kmtlvi, y jás qum uea sljpcm ahtlvldad ms ue mstlci dm vlda, ue «mstadi
dmc acja¶, hiji ci dmolelm ^lmpmr (1<28, p. 4=), apclha`cm hiji vacir a huacqulmr
sltuahløe dm ca vlda hitldlaea.
Jax Fapcae (1<?>, p. 07) oum uei dm cis prljmris autirms qum letmetø dmolelr cas
harahtmrêstlhas dmc ihli a partlr dm slmtm mcmjmetis msmehlacms qum ci dlomrmehla`ae dm
itras ahtlvldadms bujaeas;
1. Aetêtm
Aetêtmsls
sls dmc tra`
tra`aki
aki huae
huaedi
di ìs
ìstm
tm sm cljlta
cljlta a su ooueh
uehløe
løe mhieøj
mhieøjlha
lha,, pmri
pmri
hijpcmjmeti dmc jlsji huaedi ms oumetm dm autirrmaclzahløe y pcahmr.
0. Mxpmht
Mxpmhtatl
atlva
va lc
lcusl
usliea
ieaetm
etm y rmhu
rmhumrd
mrdii agrada
agrada`cm
`cm dm
dm ca ahtlv
ahtlvlda
ldadd ihlisa
ihlisa..
8. ^mrh
^mrhmp
mphl
hløe
øe psl
pslhi
hicø
cøgl
glha
ha dm
dm cl`m
cl`mrt
rtad
ad..
4. Pmqulâ
Pmqulârm
rm taj`lm
taj`lmee uuee jêel
jêelji
ji dm i`c
i`clga
lgahli
hliems
ems sihlac
sihlacms.
ms.
=. Pmcahl
Pmcahliea
ieadi
di hie cis vacirm
vacirmss huct
huctura
uracms
cms dm ca sih
sihlmd
lmdad.
ad.
?. Adqulm
Adqulmrm
rm ue
ueaa ljpirt
ljpirtaeh
aehla
la varla
varla`cm
`cm qum
qum va dmsd
dmsdmm ci orêvi
orêvici
ci a ci trashm
trashmedm
edmetm
etm..
7. Ca jayir
jayirêa
êa ddmm cas vmhms
vmhms harah
harahtmr
tmrlza
lzadi
di pir
pir uea
uea ahtlv
ahtlvlda
ldadd dm tlpi
tlpi cûd
cûdlhi
lhi..
Acgueis autirms hiji Xtm``les bae qumrldi priouedlzar me mc hijpiemetm
mduhatlvi qum pumdm adqulrlr mc Tlmjpi Cl`rm, y bae letriduhldi mc tìrjlei IHLI
XMPLI, dmolelìedici hiji «ca `ûsqumda slstmjátlha dm ue bi``y i ahtlvldad vicuetarla
qum sma ci suolhlmetmjmetm trashmedmetm m letmrmsaetm para mc partlhlpaetm, hiji para
qum ìstm mehumetrm me aqumcca uea vêa dm mxprmsløe dm sus hieihljlmetis y ba`lcldadms
mrsieacms¶. Xmgûe msta hiehmphløe, para qum uea ahtlvldad pumda smr hiesldmrada hiji
ihli smrli, dm`m hujpclr mstis rmqulsltis;
• ^rip
^ripir
irhl
hlie
ieaa ueis
ueis `me
`memol
molhl
hlis
is ddur
urad
admri
mris,
s, ya
ya smae
smae sih
sihla
lacm
cmss i hig
higel
eltl
tlvi
vis.s.
• Pmqu
Pmqulmlmrm
rm uea
uea prá
práht
htlh
lhaa dm
dm bba`
a`lc
lcld
ldad
adms
ms i uuei
eiss hie
hieih
ihlj
ljlm
lmet
etis
is pr
prmv
mvli
lis.
s.
• Xupi
Xupiem
em uea
uea har
harrm
rmra
ra ddmm aut
autir
irrma
rmacl
clza
zahl
hløe
øe pmpmrs
rsie
ieac
ac qum
qum lljp
jpcl
clha
ha msmsou
oumr
mrzi
zi y
pmrsmvmraehla, auequm cis smetljlmetis pisltlvis dmrlvadis dm ca práhtlha dm
ca ahtlvldad dm`me supmrar slmjprm ac sahrlolhli.
• Cis
Cis hhme
metr
tris
is dm letm
letmrì
rìss msh
mshig
igldldis
is me mc ih ihli
li hi
hijp
jpririjm
jmtm
tmee a cis
cis susukm
kmti
tiss
partlhlpaetms mem e mc dmsarricci dm uea smrlm dm vacirms hucturacms i bá`ltas dm
hieduhta harahtmrêstlhis.
• Cis
Cis ssuk
ukmt
mtis
is ttlm
lmed
edme
me a ldme
ldmetltlol
olha
hars
rsmm hi
hiee ca ahtlv
ahtlvld
ldad
ad mcm
mcmgl
glda
da y a jistjistra
rars
rsmm
metuslastas hie mcca, pumsti qum rmsucta juy slgelolhatlva a elvmc pmrsieac.
Xlgulmedi mc pcaetmajlmeti dm cas oajisas trms «d¶ dm Dujazmdlmr, Cøpmz Aedrada
y itris (1<20, p. 04) dlstlegume varlis elvmcms dm aprivmhbajlmeti dmc ihli, smgûe sma
0?
jás i jmeis mdlolhaetm para ca pmrsiea. Mstas elvmcms sie hlehi;
07
cas mjprmsas dm smrvlhlis y cas ledustrlas dm ihli ca metmra rmspiesa`lcldad dm
irgaelzar metrmtmeljlmetis para su tlmjpi cl`rm. Xm priduhm uea sltuahløe dm
dmpmedmehla dmc ledlvldui rmspmhti a ca sihlmdad dm hiesuji, slmedi
ormhumetm ca jaelpucahløe y ca oacta dm lelhlatlvas pmrsieacms.
^idmjis rmsujlr tidas mstas hiesldmrahliems acudlmedi smehlccajmetm a ca ahtltud
hie qum mc ledlvldui sm meormeta a su tlmjpi cl`rm. Ca ahtltud pmrsieac va a smr mc
mcmjmeti ouedajmetac
dm metmedmr ìstm hiji para
uea hiesmgulr
mspmhlm dmueolcisioêa
jmkir aprivmhbajlmeti dmc ihli, basta mc pueti
dm vlda; «Dljm høji vlvms tu ihli y tm
dlrì quì hcasm dm pmrsiea mrms¶. Mstm jidmci dm hieduhta sm dmsarricca me tirei a trms
mkms ouedajmetacms; ca autieijêa, mc autitmclsji y ca vlvmehla pcahmetmra (Trlcca, 1<<8,
p. ==).
Ca autieijêa sm rmolmrm a ca cl`mrtad dm mcmhhløe —i ac jmeis pmrhmphløe dm
cl`mrtad— si`rm ci qum qulmri bahmr me jl tlmjpi cl`rm, tmelmedi ca pisl`lcldad dm
mshigmr ca oirja me quì viy a bahmrci, `aki jl metmra rmspiesa`lcldad. Eaturacjmetm msta
mcmhhløe dmpmedm dm ue hijpcmki y varladi hûjuci dm oahtirms, metrm cis qum sm
mehumetra ca pripla dlspiel`lcldad dm tlmjpi cl`rm, ca jitlvahløe letrêesmha dmc
ledlvldui, cis hiedlhlieajlmetis dmc jmdli y ca priymhhløe bahla mc hiesuji.
Mc eada
i`tmemr autitmclsji
jás qumslgelolha qumdmcmltm
mc sljpcm ca ahtlvldad dm ihli Arlstøtmcms
dm rmaclzarca. tlmem ole meoum
sê jlsja y ei `usha
qulme apuetø msta
harahtmrêstlha dmc ihli, ac pmesar me ìc «hiji pismmdir dm ue pcahmr letrêesmhi, dm uea
omclhldad letrêesmha, dm uea dlhba letrêesmha¶ ( ^icêtlha, cl`. _LL, 1.887 `). Asê pums, ca
ahtlvldad dm ihli ei ms dmsma`cm me ouehløe dm ci qum pumda priduhlr pistmrlirjmetm,
slei me sê jlsja.
^ir ûctlji, y me rmcahløe hie mc autitmclsji, mc ihli dm`m supiemr ue qumbahmr
pcahmetmri, satlsoahtirli, gratlolhaetm. ]e ihli pmeisi, a`urrldi, tmdlisi, ms ue ihli
orahasadi y orustraetm. Xle mj`argi, mc bmhbi dm qum mc ihli tmega qum pripirhliear
omclhldad ei dm`m hieouedlrsm hie ca sljpcm dlvmrsløe pi`cada dm rlsas y acgara`êa,
pirqum mc ihli pumdm rmqumrlr ue hlmrti msoumrzi autijitlvadi, y sle mj`argi, privihar
ue smetljlmeti
Asê pums, pisltlvi dm mstar
mc hiehmpti `lmesmgûe
dm ihli hie ciKaujm
qum smTrlcca
bahm (Araegurme, 1<2<, p.hiji
qumdarêa mxpclhadi 48). slgum;
«Mc ihli hieslstm me uea oirja dm utlclzar mc tlmjpi cl`rm jmdlaetm uea ihupahløe
autitìclha y autøeijajmetm mcmglda y rmaclzada, huyi dmsarricci rmsucta pcahmetmri ac
ledlvldui¶.
Pmhlmetmjmetm ca WCPA —Wircd Cmlsurm & Pmhrmatlie Asihlatlie— ba bmhbi
pû`clha uea harta si`rm ca Mduhahløe dmc Ihli, qum rmhigm ca pistura dm uei dm sus
ûctljis hiesmkis, hmcm`radi me 1<<8. Me dlhbi dihujmeti sm hiesldmra mc ihli a partlr dm
mstis ihbi puetis slgelolhatlvis (Humeha, 1<<=, p. 0=);
1. Mc ihli
ihli smsm rmo
rmolmr
lmrmm a ue árma
árma mspm
mspmhêo
hêolha
lha dm
dm ca mxpm
mxpmrlm
rlmehl
ehlaa bujaea
bujaea,, hie sus
`memolhlis priplis, metrm mccis ca cl`mrtad dm mcmhhløe, ca hrmatlvldad, ca
satlsoahhløe, mc dlsorutm y mc pcahmr, y uea jayir omclhldad. Hijprmedm
oirjas dm mxprmsløe i ahtlvldad ajpclas
aj pclas huyis mcmjmetis sie ormhumetmjmetm
02
taeti dm eaturacmza oêslha hiji letmcmhtuac, sihlac, artêstlha i msplrltuac.
0. Mc ihli
ihli ms ueue rmh
rmhurs
ursii ljp
ljpirt
irtaet
aetmm par
paraa mc dmsa
dmsarri
rricci
cci pmrsie
pmrsieac,
ac, sihlac
sihlac y
mhieøjlhi y ms ue aspmhti ljpirtaetm dm ca hacldad dm vlda. Mc ihli ms
taj`lìe uea ledustrla hucturac qum hrma mjpcmi, `lmems y smrvlhlis. Cis
oahtirms picêtlhis, mhieøjlhis, sihlacms, hucturacms y jmdli aj`lmetacms
pumdme aujmetar i dlolhuctar mc ihli.
8. Mcipirtueldadms
ihli
ihli oijme
oijmeta
ta qum
uea
uea pmrjltme
`umea
`umea sacud
saacud gmem
gmemrac
rac yy ue
ledlvlduis `lmem
`lmemsta
grupis star,
r, ac iormhm
smcmhhliear iorahtlvldadms
mhmrr varlad
varladas
as
y
mxpmrlmehlas qum sm akustae a sus priplas emhmsldadms, letmrmsms y
prmomrmehlas. Cas pmrsieas hieslgume su jáxlji pitmehlac dm ihli huaedi
partlhlpae me cas dmhlsliems qum
qum dmtmrjleae cas hiedlhliems dm su ihl ihli.
i.
4. Mc ihli
ihli ms ue dmrmh
dmrmhbi
bi bu
bujae
jaeii `áslhi
`áslhi,, hij
hijii ca mduha
mduhahlø
hløe,
e, mc tra`ak
tra`akii y ca sacu
sacud,
d,
y eadlm dm`mrêa smr prlvadi dm mstm dmrmhbi pir raziems dm gìemri,
irlmetahløe smxuac, mdad, raza, rmclgløe, hrmmehla, elvmc dm sacud, dlshapahldad
i hiedlhløe mhieøjlha.
=. Mc dmsar
dmsarric
ricci
ci dm
dmcc ihli sm
sm oahlclt
oahlcltaa garaetl
garaetlzae
zaedi
di cas hied
hiedlhl
lhliem
iemss `áslha
`áslhass dm vlda,
vlda,
tacms hiji smgurldad, hi`lki, hijlda, legrmsis, mduhahløe, rmhursis
sistmel`cms, mquldad y kustlhla sihlac.
?. Cas sihl
sihlmda
mdadms
dms sie
sie hijpc
hijpcmka
mkass y mstáe
mstáe letm
letmrrmc
rrmcahl
ahliea
ieadas
das,, mc ihli
ihli eiei pumdm
pumdm
dmsclgarsm dm itris i`kmtlvis vltacms. ^ara hiesmgulr ue mstadi dm `lmemstar
oêslhi, jmetac y sihlac, ue ledlvldui i grupi dm`m smr hapaz dm ldmetlolhar y
cigrar asplrahliems, satlsoahmr emhmsldadms m letmrahtuar dm oirja pisltlva hie
mc metirei. ^ir ci taeti, sm metlmedm mc ihli hiji rmhursi para aujmetar ca
hacldad dm vlda.
7. Juhbas
Juhbas sihl
sihlmda
mdadms
dms sm
sm hara
harahtm
htmrlz
rlzae
ae pir
pir ue lehrmj
lehrmjmet
metii dm ca lesat
lesatlso
lsoahhl
ahhløe,
øe, mc
mc
mstrìs, mc a`urrljlmeti, ca oacta dm ahtlvldad oêslha, ca oacta dm hrmatlvldad y ca
aclmeahløe me mc dêa a dêa dm cas pmrsieas. Tidas ìstas pumdme smr aclvladas
jmdlaetm hieduhtas dm ihli.
2. Cas sihl
sihlmda
mdadms
dms dmc
dmc juedi
juedi mstáe
mstáe mxpmrl
mxpmrljmet
jmetaed
aedii prioue
priouedas
das trae
traesoi
soirjah
rjahlie
liems
ms
mhieøjlhas y sihlacms, cas huacms priduhme haj`lis slgelolhatlvisme ca
haetldad y pauta dm tlmjpi cl`rm dlspiel`cms a ci cargi dm ca vlda dm cis
ledlvlduis. Mstas tmedmehlas tmedráe ljpclhahliems dlrmhtas si`rm varlas
ahtlvldadms dm ihli, cas huacms, a su vmz, leoculráe me ca dmjaeda y ca iomrta
dm `lmems y smrvlhlis dm ihli.
Pmsujlmedi, dmsdm ue pcaetmajlmeti gci`ac, mc ihli ms ue árma dm ca mxpmrlmehla
bujaea, ue rmhursi para mc dmsarricci pmrsieac, uea oumetm dm sacud y dm prmvmehløe dm
meomrjmdadms oêslhas i jmetacms, ue dmrmhbi bujaei qum pumdm darsm uea vmz hu`lmrtas
cas emhmsldadms `áslhas dmc ledlvldui, y ue ledlhadir dm ca hacldad dm vlda hargadi dm ue
meirjm pitmehlac mhieøjlhi.
0<
@l`cligraoêa
8>
Tmja 0
81
1. MC J]EDI AETLG]I
1.1. LETPID]HHLØE
80
Pmvicuhløe Ledustrlac, mstm meormetajlmeti ei sm vlvlø dm jaemra tae hietrapumsta, slei
qum sm priduki uea rmcahløe dm mqulcl`rli jutui y dm hijpcmjmetarlmdad juhbi jás
sutlc. Ca vlda dmc bij`rm tmeêa aetms ue haráhtmr jás hietleui y uelolhadi, dm oirja qum
mra `astaetm oáhlc rmvmrtlr cas prmihupahliems ouedajmetacms dmc tra`aki me cas ahtlvldadms
dm tlmjpi cl`rm (^ulg-Trlcca, 1<<?, p. 07).
Msti mra ci eirjac me mc juedi aetlgui, diedm mc hijpiemetm cûdlhi, ci omstlvi y mc
rltuac sm ueêae me hmcm`rahliems priouedajmetm hiemhtadas hie cas emhmsldadms jás
`áslhas dmc smr bujaei, emhmsldadms qum sm atmedêae kustajmetm me mc tlmjpi dm tra`aki.
Mrae ba`ltuacms cas mxprmsliems oichcørlhas —haetis, daezas— clgadas a ca agrlhuctura, ca
jmtmiricigêa i mc pasi dm cas mstahliems (@ielcca, 1<?8, p. 07). Cas pleturas rupmstrms dmc
^acmicêtlhi eis bae cmgadi juctltud dm mxprmsliems hrmatlvas rmcahlieadas hie ca haza, ca
omrtlcldad y dlvmrsis hmrmjielacms jáglhis dm pritmhhløe hietra cas oumrzas eihlvas dm ca
eaturacmza (Kmesme, 1<??). Mc kumgi, smgûe Bulzlega (1<<?), smrvêa hiji rmprmsmetahløe
dm ca cuhba pir ca supmrvlvmehla, hiji olhhløe gumrrmra dm cas rmcahliems metrm cis
pum`cis, hiji cugar diedm adqulrlr dmstrmzas y ba`lcldadms, i hiji lelhlahløe mrøtlha
qum jarha`a mc pasi dm ca leoaehla a ca vlda aducta. \ cis hietadirms dm blstirlas —juy
a`uedaetms me Mglpti y me Jmsipitajla— sm prmihuparie dm pmrpmtuar cas tradlhliems
iracms, mc sa`mr hlmetêolhi y cas eirjas sihlacms qum mxpclha`ae ca irgaelzahløe høsjlha
dm ca mxlstmehla, admjás dm hietleuar cis jltis y cis jlmdis bahla ci mxtrañi, emhmsarlis
para jaetmemr mc slstmja msta`cmhldi.
Ca ahtlvldad jás rmvmcadira dm mstm uelvmrsi slj`øclhi pripli dmc juedi aetlgui
oum qulzá ca hlemgìtlha. Mc artm dm ca haza ei tmeêa me prlehlpli itri ole qum mc dm
satlsoahmr mc baj`rm i asmgurarsm ca su`slstmehla, pmri taj`lìe sm trata`a dm uea cuhba
meharelzada dmc bij`rm pir dijlear cis mcmjmetis jás sacvakms dm ca eaturacmza y
dmjistrar su suprmjahêa mvicutlva si`rm mccis. Msta eumva slgelolhahløe sm vicvlø aûe
jás letmrmsaetm huaedi me Mglpti, me Jmsipitajla i me ^mrsla, ca haza sm hievlrtlø me
metrmtmeljlmeti suetuisi dm ca rmacmza, pums a travìs dm mstm mkmrhlhli mc jiearha bahêa
istmetahløe dm cas vlrtudms mhumstrms y jlcltarms qum cm pmrjl têae hiequlstar y sijmtmr a
sus memjlgis —cis aeljacms me ca olhhløe, cis ljpmrlis cljêtrioms me ca rmacldad—. Ms
sletijátlhi qum mc kumgi slj`øclhi dmc rmy hazadir qum cmgltlja dm mstm jidi mc pidmr
a`sicuti dm su si`mraeêa, sm baya jaetmeldi hie msm slgelolhadi a ci cargi dm tida ca
blstirla. Basta ìpihas `lme rmhlmetms, ca haza ba sldi ue dmpirtm dm mcltm dlomrmehladir dm
hcasms sihlacms, y hiji tac, rmsmrvadi søci a ueis pihis (_m`cme, 1<<=, p. 42).
Bmjis dlhbi qum mc rasgi jás harahtmrêstlhi dm cas sihlmdadms prljltlvas oum ca
hietleuahløe me mc tlmjpi cl`rm dm cas prmihupahliems bujaeas ouedajmetacms qum
ihupa`ae mc tlmjpi dm tra`aki. Ca dmoleltlva smparahløe metrm aj`is aspmhtis dm ca vlda
ei sm priduki basta ca Grmhla Hcáslha, diedm sm dmomedlø mxpcêhltajmetm mc ihli hiji
88
jidmci dm hieduhta ldmac ormetm a ue tra`aki hiesldmradi smrvlc y pihi gratlolhaetm, ms
dmhlr, ca prljmra dm cas tmsls qum apuetajis ac lelhli dm mstm hapêtuci.
Mc tìrjlei grlmgi shbicì ledlha sicaz, rmpisi, letmrruphløe dmc tra`aki. ^ara
Arlstøtmcms mra ue ole me sê jlsji, ue ldmac dm vlda qum pripirhliea`a ca omclhldad dm
jaemra letrêesmha. Xle mj`argi, msta si`rmvacirahløe dm ca msomra dmc ihli sm sustmetø me
ue jidmci dm sihlmdad mstratlolhada y mshcavlsta, qum blzi pisl`cm ca dmsihupahløe søci
para uea mcltm ahijidada, qum vlvêa a hista dmc tra`aki dm cis dmjás6 asê, cis bij`rms
hiesldmradis cl`rms —cis hludadaeis variems a`irêgmems dm hada picls i Mstadi—
pidêae dlsorutar dmc ihli, pmri ei cas jukmrms, cis mxtraekmris i cis mshcavis (Jueeì,
1<2>, p. 4>).
Dmsdm mc pueti dm vlsta picêtlhi, ca hiedlhløe dm hludadaei hievlrtlø a cas pmrsieas
me hietricadiras dm su pripli dmstlei, qum dmka`a dm mstar sijmtldi a ca vicuetad
ar`ltrarla dm ue prêehlpm dmspøtlhi. Ac hietrarli qum me mc juedi aetlgui, cis hludadaeis
pidêae dmdlhar partm dm su tlmjpi a partlhlpar ahtlvajmetm me ca mffcmsêa i asaj`cma
pû`clha, diedm sm dlshutêa si`rm cis pri`cmjas sihlacms qum aomhta`ae a tida ca
hijueldad. Asê qumda`a mxpclhltadi me mstm hijmetarli rmaclzadi pir mc bìrim Tmsmi me
mc draja Cas supclhaetms dm Murêpldms; «¹Qulìe tlmem ue hiesmki ûtlc qum dar a ca hludad
dmsma darci a hieihmr9 Tac ms ca cl`mrtad. Hada huac pumdm saclr a ca cuz pû`clha i, sl
cm parmhm, haccarsm. ¹Bay acgi jmkir ahasi para uea hludad9¶.
Me Atmeas, msta dmdlhahløe a ca picêtlha ccmgø a hiesldmrarsm hiji ue prlvlcmgli y
uea i`clgahløe jás ljpirtaetm lehcusi qum mc tra`aki, smgûe advmrtlø ^mrlhcms (Triehisi,
1<22, p. 0=);
«]ea jlsja pmrsiea pumdm ihuparsm a ca vmz dm cis pri`cmjas dm su hasa y dm ca picls, y pmrsieas hie
tra`akis juy dlvmrsis hieihme suolhlmetmjmetm ca hisa pû`clha6 pums sijis cis ûelhis me hiesldmrar
hiji leûtlc, y ei hiji pahêolhi, a qulme sm dmsmetlmedm dm cis asuetis dm ca hijueldad¶.
hijueldad¶.
84
qum olcisioar a travìs dm tmrtuclas mrudltas me ca pcaza9 (Irtmga y Gassmt, 1<21, p. 174);
«Basta metiehms søci mxlstêa ue mspahli; mc hajpi, y me ìc sm vlvêa hie tidas cas hiesmhumehlas qum msti
tram para mc smr dmc bij`rm. Mc bij`rm hajpmslei ms tidavêa ue vmgmtac. Xu mxlstmehla, huaeti plmesa,
slmetm y qulmrm, hiesmrva ca jidirra lehieshlmetm me qum vlvm ca pcaeta. Cas graedms hlvlclzahliems
aslátlhas y aorlhaeas oumrie me mstm smetldi graedms vmgmtahliems aetripijiroas. ^mri mc grmhirrijaei
dmhldm smpararsm dmc hajpi, dm ca eaturacmza, dmc hisjis gmi`itáelhi. ¹Høji ms msti pisl`cm9 ¹Høji
pumdm mc bij`rm rmtramrsm dmc hajpi9 ¹Døedm lrá, sl mc hajpi ms tida ca tlmrra, sl ms cic i lcljltadi9 Juy
smehlcci; cljltaedi
c ljltaedi ue trizi dm hajpi jmdlaetm ueis juris qum ipiegae mc mspahli
m spahli lehcusi y ololelti
elti ac
mspahli ajiroi y sle ole. Bm aquê ca pcaza V…Z ms hajpi a`icldi y, pir ci taeti, ue mspahli sul gmemrls,
eivêslji, me qum mc bij`rm sm cl`mrta dm tida hijueldad hie ca pcaeta y mc aeljac, dmka a ìstis oumra y
hrma ue áj`lti apartm, purajmetm bujaei. Ms mc mspahli hlvlc¶.
hlvlc¶.
8=
hieihlda jáxlja «mc bij`rm ms ue aeljac picêtlhi¶, qum lehldêa me msa mduhahløe
letmcmhtuac dlrlglda a ca práhtlha dm ca vlda sihlac. Cas ahtlvldadms picêtlhas y olcisøolhas
hieoirjarie asê mc hiehmpti dm shbicì u ihli huctlvadi, kueti hie itras ahtltudms
purajmetm hietmjpcatlvas qum mrae vaciradas hiji ca jmkir oirja dm mehietrar ca
vmrdad dmc juedi. ^ara Arlstøtmcms, ca hietmjpcahløe mstìtlha mra mc ûelhi jijmeti me
qum mc bij`rm dlsoruta`a rmacjmetm dm su cl`mrtad6 bahêa ci qum cm gusta`a bahmr sle itri
ole qum mc autitmclsji6 `usha`a mc sa`mr pir sê jlsji y ei emhmslta`a eada6 me
hiesmhumehla, eada pidêa dmtmrjlear i dmoirjar su pmesajlmeti (Dm Grazla, 1<??, p.
02). Ca jlsja ldma oum dmomedlda pir Mplhuri, qum dmolelø mc ldmac dm vlda letmcmhtuac
hiji ca ataraxla, ue mstadi dm smrmeldad letmrlir ihlisa y hietmjpcatlva.
Ms pir mcci qum mc ihli autìetlhi søci mra pisl`cm me tlmjpis dm paz, huaedi sm
da`ae cas hiedlhliems dm rmpisi y `memvicmehla suolhlmetms hiji para pmrjltlr msm
mstadi arjøelhi dm cas hisas. Me mstm smetldi, Msparta eueha cigrø asljlcar mc ldmac dm
vlda ihlisi dm cis atmelmesms, pums tidi su tlmjpi dm paz ci mjpcmarie para prmparar
eumvas gumrras, y mc slstmja mduhatlvi sm irlmetø pir hijpcmti ac pmromhhlieajlmeti dm
cas aptltudms jlcltarms. ^ir mc hietrarli, uea i`ra hiji mc @aequmtm dm ^catøe rmhigm dm
oirja mcihumetm ca ldma atmelmesm dm ca shbicì, qum tlmem su dmsarricci kustajmetm me
jijmetis dm rmcax y dlstmesløe, hiji msta tmrtucla olcisøolha ahietmhlda me ca si`rmjmsa
dm ue hievltm (^catøe, 1<??, p. =7=);
«^ums `lme, uea vmz qum sm ba apri`adi qum sm `m`a ci qum hada uei qulmra y qum ei baya hiahhløe
acguea, pripiegi a hietleuahløe qum sm jaedm a pasmi a ca ocautlsta qum aha`a dm metrar —¡qum tiqum
su lestrujmeti para mcca sica, i sl qulmrm, para cas jukmrms dm dmetri!— y qum eisitris pasmjis ca
vmcada dm biy me jutua hievmrsahløe. \, sl ei tmeìls lehievmelmetm, mstiy dlspumsti a pripiemris quì
hcasm dm hievmrsahløe ba dm smr msa. Tidis metiehms dlkmrie qum cms parmhêa `lme y cm levltarie a bahmr
su pripumsta¶.
pripumsta¶.
8?
Dlielslis i Atmema, hiji lesplradiras dmc su`cljm pcahmr qum itirga`a ca vlvmehla dmc
tlmjpi cl`rm.
Mc ajir a ca vlda ihlisa dlsorutada me paz y arjieêa, tae harahtmrêstlhi dmc juedi
bmcmei, sm hievlrtlø me ue vmrdadmri pri`cmja para cis rijaeis. Ca paca`ra catlea itluj,
admjás dm hacja y dm olmsta rmclglisa, smrvêa para dmslgear me cmeguakm jlcltar ac slcmehli
dm cas arjas. Mstm ûctlji jatlz rmhigêa ca hltada asihlahløe metrm mc ihli y cis jijmetis
dm paz me qum ca hijueldad pidêa rmhigmr cas hismhbas dmc hajpi, hmcm`rar su rlqumza
dmrlvada dm ca msta`lcldad mhieøjlha, irgaelzar olmstas me bieir dm cis dlisms, y rmgrmsar
a ca eirjacldad dm ca vlda hitldlaea. ^mri msta ihlisldad pisltlva hietmeêa ac jlsji
tlmjpi ca pmclgrisa ajmeaza dm juhbis gumrrmris dmsihupadis y aeslisis dm ahtlvldad,
87
qum pidêae smr irlgme dm trastireis sihlacms dm dlvmrsa hiesldmrahløe (Caeoaet, 1<72, p.
02).
Msta aj`lgómdad catmetm me ca smjáetlha dmc tìrjlei, itirgø ac omeøjmei dmc
tlmjpi cl`rm ue haráhtmr `astaetm hieoclhtlvi. ^irqum ci qum sê msta`a hcari mra ca
prmomrmehla gmemraclzada pir ca tmsls grlmga dmc ihli hiji mc aspmhti jás
j ás ljpirtaetm dm
ca vlda bujaea6 pir msi ac tra`aki sm cm dmeijlea`a emgitluj —ausmehla i prlvahløe dmc
ihli—.cis
tidis Mc mstratis
dmsmi dm dm
cmgltljar mc aprivmhbajlmeti
ca sihlmdad, y ca hijpcahmehla
mehietrø dlomrmetms argujmetisdmcolcisøolhis
tlmjpi cl`rm
quma
jarharie ca mvicuhløe blstørlha dmc mjpcmi dmc ihli rijaei.
Asê pir mkmjpci, a partlr dmc slgci LL a. H. sm hiestltuyø me Pija uea hcasm dm kmoms
jlcltarms, cis Mshlpliems vlhtirlisis me cas Gumrras ^ûelhas, qum rmlvledlharie mc dmrmhbi
a dlsorutar dmc ihli hiji hietraprmstahløe ac msoumrzi rmaclzadi me mc hajpi dm `atacca.
Mccis letridukmrie me Pija, tijadis dmc bmcmelsji, cas histuj`rms rmoleadas, mc letmrìs
pir ca mstìtlha y mc gusti pir ci suetuisi. Ca vlda clhmehlisa dmc pripli Mshlpløe, ipumsta
a ca tradlhløe jirac rmpu`clhaea, dli plm a mehmedldis dm`atms si`rm ca jiracldad pû`clha
y ca dmhmehla dm cas histuj`rms. Cas olmstas mxtravagaetms y cis oastuisis `aequmtms dm
acgueis patrlhlis mehietrarie su dmsarricci ldmac me cis pacahlis y vlccas dm rmhrmi
hiestruldis mxprmsajmetm para ca ihasløe (Grypdiehf, 1<?2, p. 2?). \ ms me mstm
hietmxti diedm sm pipucarlzarie taj`lìe cas `ahaeacms i hmcm`rahliems rmclglisas
hiesagradas a @ahi, dlis dmc vlei y dmc dmclrli jêstlhi. Mstas rmueliems, hmcm`radas me
Istla hlehi vmhms ac jms, sm hievlrtlmrie a jmeudi me prmtmxti para ca cukurla y mc
dmsmeormei, ci qum jitlvø qum mc Xmeadi mjprmedlmsm me mc añi 12? a. H. ue smvmri
prihmsi kudlhlac qum aomhtø a jás dm slmtm
slmtm jlc pmrsieas (Aedrì, 1<??).
Me mc oiedi, cis Mshlpliems ei blhlmrie jás qum adumñarsm dmc gusti pir ca vlda y
mc dmrmhbi ac pcahmr dmomedldis duraetm mc pmrêidi bmcmeêstlhi pir cis mplhûrmis dm ca
Mshumca dmc Kardêe. Xle mj`argi, ca vucgarlzahløe hba`ahaea dmc pmesajlmeti dm Mplhuri
dli cugar a mxhmsis bmdielstas qum achaezarie sus hitas jás mcmvadas me ca ìpiha
ljpmrlac. Hietrarla a msta jmetacldad msta`ae cas olcisioêas dm irlgme pcatøelhi i
arlstitìclhi, qum meoiha`ae mc pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm dmsdm uea pmrspmhtlva jiraclsta.
^catøe ba`êa mca`iradi uea jirac dm ca hietmjpcahløe trashmedmetm, jlmetras qum
Arlstøtmcms sm jistrø partldarli dm ue ihli hietricadi m lestruldi, hie mc ole dm ei
prijivmr ca aearquêa. Ca jlsja pmrspmhtlva prmsldlø mc pmesajlmeti dm Dløgmems mc
Hêelhi y [meøe dm Hltli duraetm cis slgcis L_-LLL a. H. me Grmhla. Mc prljmri sm dmhaetø
pir ue mstlci dm vlda hijpcmtajmetm apartadi dm cis asuetis
a suetis pû`clhis, y mc smguedi dli
irlgme ac mstilhlsji hiji dihtrlea ìtlha dm ca rmeuehla. \a me Pija, me mc slgci L a. H.,
Hlhmrøe dmomedlø uea mqulcl`rada actmreaehla metrm mc ihli y mc emgihli, y sm mrlglø me mc
jayir hmesir dmc bmdielsji, levltaedi a cis ei`cms ihlisis a smrvlr dm mkmjpci a ca grae
jasa sihlac.
Ca dlsyuetlva jirac ei mra oáhlc dm sicuhliear, dmsdm cumgi, ya qum mc ihli smguêa
bahlìedism emhmsarli para hietrapmsar cas tmesliems ahujucadas me mc tra`aki y me ca
picêtlha. Msta emhmsldad mra hijûe a tidis cis hludadaeis dm jidi qum ba`êa qum pmesar
me uea rmspumsta jás i jmeis dmjihrátlha, y pir supumsti atrahtlva. Ca rìpclha jás
82
ljagleatlva pcaetmada dmsdm cas lestltuhliems dmc Mstadi oum ca gmstløe pû`clha dm ue ihli
dm jasas, iomrtadi hie ueis vacirms dm hiesuji juy sljlcarms a cis dm ca sihlmdad
jidmrea y, hiji vmrmjis, hargadi dm hieeitahliems picêtlhas hlmrtajmetm letmrmsaetms
dmsdm mc pueti dm vlsta dm ca sihlicigêa.
Cis ljprmslieaetms rmstis arqumicøglhis qum eis bae ccmgadi dm cas hludadms
rijaeas sm asihlae ca jayirêa dm cas vmhms a lestacahliems hiestruldas mspmhêolhajmetm
para mc dm
`ataccas tlmjpi cl`rm; ytmatris
gcadladirms para cas
eaujaqulas rmprmsmetahliems
, hlrhis drajátlhas,
para hijpmtlhliems aeoltmatris
mhumstrms para
y dmpirtlvas,
pacmstras para mkmrhlhlis gljeástlhis, tmrjas y `añis para mc rmcax oêslhi dmc humrpi.
Xa`mjis qum juhbas hludadms dm smgueda olca ei pismêae mdlolhahliems pû`clhas dm msta
êedicm, y para sustltulrcas hiestruêae ta`cadis y gradas moêjmras qum ac`mrgarae mstis
mspmhtáhucis. El qum dmhlr tlmem qum ca mstruhtura arqultmhtøelha y cas sicuhliems
legmelmras dm mstas mdlolhahliems slgum ljltáedism biy me eumstris mstadlis dm oût`ic,
pcazas dm tiris, tmatris m blpødrijis.
blpødrijis.
Mc viha`ci catlei qum dmslgea`a pir lguac tidi tlpi dm mspmhtáhucis mra cudus, ms
dmhlr, «kumgi¶, hie sus jatlzahliems; cudl hlrhmesl para mc hlrhi, cudl gcadlatirll para mc
aeoltmatri, cudl shamelhl para mc tmatri drajátlhi… Ca utlclzahløe dm mstm tìrjlei
rmspiedêa pmromhtajmetm a ca ldma rijaea dm traspislhløe i rmprmsmetahløe olhtlhla dm ca
rmacldad. Mstm vacir slj`øclhi dmc kumgi oum aprivmhbadi letmehlieadajmetm pir cis
mjpmradirms y mc rmsti dm ca mcltm sihlac, qulmems sm slrvlmrie dm cis cudl hiji mkmrhlhli
dm pripagaeda picêtlha y istmetahløe dm su rlqumza mhieøjlha. ^ara juhbis partlhucarms
ahijidadis, histmar ca irgaelzahløe dm mspmhtáhucis oum ue jmdli lejmkira`cm para
adqulrlr pipucarldad y prmstlgli aetm ca hludadaeêa, acgi juy ûtlc dm hara a i`tmemr ìxlti
me mc Xmeadi. Cas rmomrmehlas dihujmetacms hiesmrvadas sie `astaetm a`uedaetms a mstm
rmspmhti. Asê pir mkmjpci, Augusti ei sm icvldø dm hieslgear me sus Jmjirlas su
hietrl`uhløe pmrsieac a cis kumgis (Jaegas, 1<22, p. <0);
«Dl trms kumgis gcadlatirlis me jl eij`rm y hlehi me mc eij`rm dm jls blkis y elmtis, me cis qum
tijarie partm me tirei a dlmz jlc bij`rms. Dis vmhms me jl eij`rm y uea vmz me mc dm jl elmti iormhê
ue mspmhtáhuci dm atcmtas traêdis dm tidas partms. Me huatri ihasliems blhm qum sm hmcm`rarae kumgis me
jl eij`rm y vmletltrìs vmhms me eij`rm dm itris jaglstradis. Huaedi prmsldê mc hicmgli dm cis R_vlris
tmelmedi a J. Agrlpa hiji hicmga, blhm qum sm hmcm`rarae cis Kumgis Xmhucarms duraetm mc hiesucadi
dm G. Oureli y dm G. Xlcaei. Duraetm jl hiesucadi RLLL, hmcm`rì pir prljmra vmz cis Kumgis Jarhlacms
y dmspuìs, slgulmedi ue dmhrmti dmc Xmeadi y ci msta`cmhldi, cis slgulmrie hmcm`raedi cis høesucms
pistmrlirms. Me jl eij`rm i me mcm c dm jls blkis i elmtis iormhê ac pum`ci mc mspmhtáhuci dm hahmrêas
h ahmrêas dm
`mstlas aorlhaeas, me mc hlrhi i me mc oiri i me cis aeoltmatris, me vmletlsìls ihasliems, me cas qum
jurlmrie me tirei a trms jlc qulelmetas `mstlas (Pms Gmstam, 00)¶.
00)¶.
8<
gastar hiji jáxlji ca haetldad mqulvacmetm dm cis oiedis pû`clhis6 y cms c ms mstará
mst ará pmrjltldi bahmr msti
mst i
sle hijmtmr ue oraudm jlmetras ei apirtme, el gastme dlemri acguei dmc dmstleadi, hieoirjm
h ieoirjm a msta cmy,
a cis rltuacms qum sm rmaclhme hie haráhtmr pû`clhi me ca hiciela i me itri cugar (Cmx ]rsiemesls, hap.
7>)¶..
7>)¶
priomslieacms
cis dm biy(Jaegas,
hlrhis rijaeis¶ dêa6 tac oum mc hasi
1<22, dmc blspaei Dlihcms, ccajadi me su ìpiha «as dm
p. 22).
Ca lrruphløe dmc hrlstlaelsji apirtarêa ac juedi hcáslhi uea eumva hiehmphløe dm
ca vlda, y pir medm, ue jidmci olcisøolhi dm tlmjpi cl`rm `astaetm dlstleti. Xu i`kmti ei
mra ya ca olhhløe cûdlha dm ca rmacldad juedaea gmstlieada hiji mspmhtáhuci pû`clhi,
slei ca hietmjpcahløe jêstlha dm ca dlvleldad, y ca rmclgløe sm hievlrtlø me mc eumvi
hmetri dm atmehløe, taeti me mc ihli hiji me mc tra`aki.
41
0. CA MDAD JMDLA \ MC PMEAHLJLMETI
Hie mc Hrlstlaelsji, mc bij`rm metlmedm mc traeshurrlr dmc tlmjpi hiji acgi sijmtldi ac
dlhtadi ijelpitmetm dm Dlis. Mc tlmjpi, ca vlda, privlmem dm Dlis, cm pmrtmemhm y sm
mehajlea lemxira`cmjmetm bahla Ìc. Ac ole y ac ha`i, ca mxlstmehla tmrrmeac ei ms jás qum
ue rmhirrldi ougaz bahla ca mtmreldad, mc ûelhi tlmjpi vmrdadmrajmetm ljpirtaetm. Dlis
ms qulme irdmea ca blstirla y itirga a hada pmrsiea mc tlmjpi qum cm mstá prmdmstleadi,
pir taeti, aqumc qum letmeta apriplarsm dmc tlmjpi hijmtm mc pmhadi gravêslji dm ri`ar
ci qum ei cm pmrtmemhm. Ìstm mra mc hasi dm cis kudêis usurmris y cis jmrhadmrms, qum sm
aprivmhba`ae dm cas dlolhuctadms dm ca gmetm para pagar sus dmudas, blpitmhaedi su
tlmjpi basta qum sacda`ae ca titacldad dmc dì`lti. ^mri taj`lìe mra uea smrla advmrtmehla
jirac qum pribl`êa dm oirja ljpcêhlta ca pmrmza i ca ihlisldad, i sma, ca pìrdlda dmc
tlmjpi (Cm Gioo, 1<28, p. 4=).
Me hiesmhumehla, ca Lgcmsla sm mrlgm me mc autìetlhi irgaelzadir dm cis tlmjpis dm
cas pmrsieas. Mc tra`aki me ca Acta Mdad Jmdla mra ouedajmetacjmetm agrarli y msta`a
hiesagradi a Dlis, dmsarriccáedism sle prlsas, ac rltji dm cas mstahliems jmtmiricøglhas.
Ca kireada dlarla dm sic a sic mra jmdlda tae søci pir ca jarha dm cas biram haeielham
qum tañêae cas hajpaeas dm ca lgcmsla. Ca hajpaea mra mc rmcik qum da`a lelhli i tìrjlei
a cas ca`irms dmc hajpi, y taj`lìe mra ca ûelha qum pidêa letmrrujplrcas para rmzar i
aslstlr a jlsa (Hahìrâs, 1<78, p. 07). Me huaeti ac tlmjpi cl`rm hiji tac, mstuvi
dmtmrjleadi pir cas eujmrisas omstlvldadms rmclglisas qum kaciea`ae mc añi cltûrglhi.
Mstas olmstas sm rmcahliea`ae slmjprm hie mc saeti patrøe dm ca parriqula, ca hatmdrac i
acguei dm cis grmjlis. Admjás, mc dijlegi sm lestltuhlieaclzø hiji dêa sagradi me mc
qum qumda`a tmrjleaetmjmetm pribl`ldi tra`akar, ci jlsji qum ca Xmjaea Xaeta y ca
avldad.
Ci hlmrti ms qum mc hacmedarli aeuac sm pi`cø basta dm ihbmeta y hlehi dêas omstlvis
40
pir hausa
h ausa dm ca rmclgløe, ci qum pidrêa parmhmr uea meirjm hietradlhhløe rmspmhti dm ci
qum hijmetajis aetmrlirjmetm si`rm mc pmhadi dm pmrdmr mc tlmjpi. \ sle mj`argi ei
ms asê, pirqum tidas mstas hmcm`rahliems sm vlvlmrie me rmacldad hiji uea mspmhlm dm
priciegahløe dmc tlmjpi dm tra`aki, y asê, cas ormhumetms rigatlvas, prihmsliems y
rijmrêas dm cas qum partlhlpø tae ahtlvajmetm mc pum`ci ccaei, sm tijarie hiji uea
i`clgahløe jás dm cas juhbas qum ba`êa qum dmdlhar a Dlis y a cas hismhbas. Msta
hietleuahløe dmc tra`aki
hiehmpti uelolhadir dm camevlda
cis qum
jijmetis dm mcihli
vljis me sm rmcahliea
juedi aetlgui,juy dlrmhtajmetm
y mxpclha me grae hie msm
jmdlda
mc aspmhti sahraclzadi qum adqulrlø ca hitldlaemldad duraetm mc Jmdlmvi, diedm
práhtlhajmetm tidi tmeêa uea mxpclhahløe
mxpclhahløe rmclglisa.
A oleacms dmc slgci RLLL, hie ca rmvicuhløe jmrhaetlc dm cas hludadms `urgumsas, sm
qulmrm hietricar hie jayir prmhlsløe ca dlstrl`uhløe dm cis tlmjpis y sm levmeta mc rmcik.
^aucatleajmetm, mc tlmjpi hijlmeza a smr uea ljpirtaetm prmihupahløe para tidis cis
lestrujmetis dm dijleahløe sihlac, qum vme me ca jmdlhløe dmc jlsji uea mxprmsløe dm
pidmrêi. Pmsucta rmvmcadir qum, me 187>, mc rmy Harcis _ dm Oraehla irdmeara qum tidas
cas hajpaeas dm ^arês qumdasme rmgucadas pir mc rmcik dmc pacahli rmac, ci qum hievmrtêa mc
tlmjpi me ue tlmjpi dm Mstadi y sijmtêa a ca Lgcmsla ac ar`ltrli dm ca Hiriea (Cm Gioo,
1<28, p. 78).
Msta prmihupahløe dm cis pidmrms oáhtlhis pir hietricar mc tlmjpi dm tra`aki buym
hijpcmtajmetm dmc ldmac dm vlda ihlisa grmhirrijaei, para pislhliearsm a oavir dm ca
smgueda tmsls apuetada ac hijlmezi dm mstm hapêtuci; ca dm qum mc tra`aki ms mc aspmhti
jás slgelolhatlvi dm ca vlda dm cas pmrsieas, y me mstm hasi mra taj`lìe ue jmdli dm
ahmrharsm a Dlis. Dmsdm mstm pueti dm vlsta, mc ihli pasø a smr ue prlvlcmgli mxhcuslvi dm
ueis pihis mshigldis. Mc slstmja dm mcmhhløe a mstm rmspmhti vmeêa dmtmrjleadi pir ca
^rivldmehla dlvlea, y cis agrahladis hie ca pisl`lcldad dm dlsorutar dm su tlmjpi cl`rm
oumrie cis rmclglisis.
Oum saeti Tijás dm Aqulei, me mc slgci RLLL, qulme mxpclhø ca irdmeahløe kmrárqulha
dmc juedi jmdlaetm ca prmdmstleahløe, smgûe ca huac hada bij`rm rmhl`êa ac eahmr ca
i`clgahløe dm tra`akar i mc dmrmhbi ac ihli. Msta ldma metrieha`a juy j uy dlrmhtajmetm hie mc
pistucadi arlstitìclhi qum adjltêa ca mxlstmehla dm uea hcasm sihlac dm picêtlhis y
olcøsiois qum, pir mc `lme gmemrac dm ca hijueldad, dm`êae pmrjaemhmr mxmetis dm
i`clgahliems para ihuparsm dm cis asuetis sihlacms i dm ca hrmahløe letmcmhtuac. Xaeti
Tijás sustltuyø a msis `memolhlarlis grlmgis pir cis rmclglisis dm ca Mdad Jmdla, y cms
mehijmedø mc mehargi dm vmcar pir ca msplrltuacldad dmc juedi (^lmpmr, 1<=0, p. 140).
Mc jidmci dm ihli rmclglisi oum metiehms ca hietmjpcahløe jêstlha dm Dlis, tac
hiji ca dmshrl`lø sae Agustêe, qum ljagleø ca Kmrusacìe Hmcmstm —ca Hludad dm Dlis—
hiji ue cugar leahtlvi, arjøelhi y dmdlhadi pir hijpcmti a ca irahløe. Mstm hiehmpti
dm ihli su`cljm mra mc ûelhi hapaz dm mcmvar ac bij`rm pir mehlja dm su hiedlhløe dm
jirtac, y msa harahtmrêstlha mra ca qum sm ipieêa pir metmri a ca sljpcm ihlisldad dm cis
slmrvis dm ca gcm`a. Mc tlmjpi cl`rm hiji jijmeti dm dmshaesi y dlstrahhløe mra pisl`cm
jás i jmeis para tidi mc juedi —mspmhlacjmetm para ca ei`cmza pismmdira dm cis
rmsirtms mhieøjlhis dmc pidmr—, pmri mc ihli hiji ldmac dm vlda hietmjpcatlva,
48
hiesagradi titacjmetm a Dlis, søci sm priduki me cis jieastmrlis.
Ca rmgca dm sae @melti «ira mt ca`ira¶, qum prmsldlø mc mstlci dm vlda dm ca jayirêa
dm cas hijueldadms jieástlhas dm Muripa, tratø dm dmolelr msa êetlja hijpmemtrahløe
metrm ca vlda ahtlva y ca hietmjpcatlva. Mc tra`aki y ca ashmsls, i rmeuehla mstilha bahla
cas hisas, mrae oirjas dm prmparar mc humrpi para msm sa`li mstadi dm mqulcl`rli qum
pisl`lclta`a ca irahløe, asê qum, dm acguea oirja, mc tlmjpi dm cas tarmas trata`a dm hrmar
cas hiedlhliems
tajpihi emhmsarlas
mc tra`aki jieahacpara
oum msm
euehaldmac dm ihli (Wm`mr,
mxhmslvajmetm 1<?<,
ardui, y mep.juhbas
10). ^ir itra partm,
ihasliems sm
hlrhueshrl`lø ûelhajmetm ac mspahli dm ca `l`clitmha. Msta oum ca dlomrmehla ouedajmetac
hie rmspmhti a ca vlvmehla pipucar dm cis tlmjpis, me ca qum mc tra`aki mra ca ûelha razøe
dm smr y mc tlmjpi cl`rm søci sm pmrjltêa hiji hietleuahløe trashmedmetm dmc prljmri.
Xle mj`argi, y a pmsar dm tidi ci dlhbi, cas ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm taj`lìe sm
mehietrarie me ca práhtlha, smhucarlzadas me haccms y pcazas rmpcmtas dm ahrø`atas,
tltlrltmris, sactlj`aequls, jaca`arlstas, humetahumetis, pltielsas, hbarcataems y
jmrhadmrms. ^ir sl oumra pihi, me hietrapislhløe ac mspêrltu ashìtlhi dm cis jieastmrlis
j ieastmrlis y
dmc tlmjpi cltûrglhi dm ca Huarmsja surglø, privmelmetm dm omstlvldadms pagaeas dmc
juedi hcáslhi, ca hmcm`rahløe dmc Hareavac, diedm mc hcmri ticmra`a ca rlsa, ca dlvmrsløe,
ca jasharada, ca sátlra, ca guca y ca clhmehla smxuac, metrm itris juhbis cl`mrtleakms. Dm ca
jlsja êedicm oumrie cas oajisas Olmstas dm Cihis, qum sm bahêae a prljmris dm añi hie
ue dmsjmdldi aoáe pir ca `m`lda, ci cûdlhi y ci oaetástlhi, tidi mcci, hiji dlgi,
hiesmetldi pir cas autirldadms hiji hietraprmstahløe ledlspmesa`cm para qum mc pum`ci
ahhmdlmsm a jaetmemr mc dloêhlc mqulcl`rli dm ca sihlmdad omudac (Hix, 1<70, p. 17).
Mc tlmjpi cl`rm oum admjás mc jarhi ldøemi dm ahtuahløe dm cis trivadirms. Mc
trivadir mra ue pmrsieakm qum aeda`a mrraetm dm pum`ci me pum`ci, rmhiglmedi
tradlhliems y cmymedas a cas qum dmspuìs da`a oirja piìtlha y juslhac. Mra, pums,
hijpisltir m letìrprmtm, pmri sl ei mra oajisi i `ume haetir, sicêa hietratar a ue kugcar
vlrtuisi qum metieasm sus pimsêas aetm mc pû`clhi, ayudadi dm ue caûd. Hurlisajmetm,
mstis kugcarms privmeêae hasl slmjprm dm cas mshumcas jieástlhas, pums mra accê
ûelhajmetm diedm pidêae aprmedmrsm hlmrtas eihliems juslhacms, admjás dm ca rêglda y
rmoleada jìtrlha dm ca cêrlha trivadirmsha. Ca tmjátlha dm mstas hijpislhliems mrae cis
haetarms dm gmsta, cis rijaehms si`rm ca Pmhiequlsta, cas blstirlas dm ha`accmrêa y ca cêrlha
ajirisa. A vmhms taj`lìe hieta`ae blstirlas jiraclstas hiji cas oá`ucas i cis
mexlmjpcis qum cumgi rmhiglmrie cl`ris tae bmrjisis hiji Mc hiedm Cuhaeir (188=),
dmc Leoaetm Die Kuae Jaeumc.
Duraetm ca @aka Mdad Jmdla taj`lìe sm dmsarriccø mc tmatri, lelhlac -jmetm hiji
priciegahløe me ca haccm dmc tmatri sahri dm ca clturgla hrlstlaea —prihmsliems, kulhlis
lequlsltirlacms, autis dm om—, pmri cumgi hie metldad pripla y hasl slmjprm hie haráhtmr
jiraclsta, hiji cis hieihldis pasis dm Cipm dm Pumda. Ms a olems dmc Jmdlmvi huaedi
sm mrlgme cis prljmris hirracms dm hijmdla para mshmelolhar mstas i`rltas dm hara a ue
pû`clhi hada vmz jás pmrjaemetm y eujmrisi.
Dm tidis mstis metrmtmeljlmetis oichcørlhis dlsorutø pir lguac ca ei`cmza, qum
irgaelzø acrmdmdir dmc hastlcci ue autìetlhi hmetri dm vlda sihlac. @uoiems, kugcarms,
44
`alcarlems, kumgis dm j
jmsa
msa hiji mc akmdrmz, cis dadis i cis ealpms, y graedms `aequmtms
oumrie acgueas dm cas oørjucas qum, grahlas a su mcmvada pislhløe mhieøjlha, pidêae
histmarsm dm jaemra istmetisa. ^mri admjás, cis hiehursis dm tlri hie arhi, ca msgrlja,
ca mqultahløe, ca haza, ca hmtrmrêa y itris kumgis dmrlvadis dm ci jlcltar, huya hiehmphløe
mstá juy dlrmhtajmetm mjparmetada hie ca ldma rijaea dm cis cudl gcadlatirll. ]ea
puetuaclzahløe oleac; rmhl`êae mc eij`rm dm kustas huaedi sm trata`a dm hij`atms
slegucarms hie caeza, y tiremis huaedi `atacca`ae grupis dm ha`accmris.
Mc dmsarricci hucturac dmc Pmeahljlmeti oum parmki ac ljpara`cm ashmesi dm uea `urgumsêa
ur`aea me oraeha mxpaesløe, qum cuhba`a pir cl`mrarsm picêtlha, mhieøjlha m
letmcmhtuacjmetm dm cas hiahhliems dmc vlmki slstmja omudac. Xu vlda hucturac y rmhrmatlva
mxprmsa`a cis eumvis vacirms y asplrahliems dm uea olcisioêa dmc bij`rm, qum sm ipieêa
pir hijpcmti ac mstilhlsji y ashmtlsji dm ca Hrlstlaedad jmdlmvac (Jlccmr-Pi`lesie,
1<?2, p. ?7).
ocirmetlei, Asê,smdmsdm
mc ihli olems hiji
hiestltuyø dmc slgci , hie
RL_me
ue vacir acza,mcdmjihratlzadi
surgljlmeti dmc bujaelsji
a hasl tidas cas
hcasms sihlacms. Mc hastlcci dmkø dm smr mc rmougli dm ca ei`cmza, y ìsta sm vlei a cas
hludadms a hievlvlr hie sus ba`ltaetms y a hijpartlr sus jlsjis hmetris dm letmrìs. Mc
mstlci dm vlda ha`accmrmshi dm cis oraehmsms, acmjaems m legcmsms siea`a pihi a smñirêi y
juhbi a rûstlhi, `ár`ari i sacvakm, ci huac, mvldmetmjmetm, mra ue slgei dm leomrlirldad.
Mc hirtmsaei rmeahmetlsta ei qumrêa parmhmr lehlvlclzadi6 pir hieslgulmetm, oum
asljlcaedi cis jidis dm hijpirtajlmeti ur`aeis y mjpmzø a prmihuparsm pir sus
ba`lcldadms sihlacms.
Msta emhmsldad dm hievlvmehla privihø qum ca mduhahløe dm ca ei`cmza dmkara dm
ihuparsm ûelhajmetm dm ca oirjahløe jlcltar para dmtmemrsm ue pihi jás me cas vlrtudms
letmcmhtuacms y mc artm dm vlvlr. Mc mstadlsta ei søci dm`êa smr ue vaclmetm sicdadi, ue
hijpmtmetm adjlelstradir y ue astuti picêtlhi, slei taj`lìe uea pmrsiea hucta m lcustrada
qum oumsm hapaz dm jaetmemr hievmrsahliems mrudltas si`rm hlmehlas i olcisioêa, y baccara
ca jmkir hijpcmjmetarlmdad pisl`cm metrm cas arjas y cas cmtras. Mc hiehmpti ltaclaei dm
ei`lcltî dmka dm rmomrlrsm søci ac cleakm para ldmetlolharsm jás `lme a cas ditms jiracms m
letmcmhtuacms dm qum dm`êa bahmr gaca mc bij`rm jidmrei sl qumrêa dlstlegulrsm metrm sus
hiegìemrms. Ei ba`êa itra ei`cmza qum ca dmc jìrlti pmrsieac, y mc irdme kmrarqulzadi dm
cas hcasms sihlacms me hlmrti jidi sm elvmcø. Ca mxhmcmehla y mc diealrm ei mrae prlvlcmgli
mxhcuslvi dm ca ei`cmza, slei dm huacqulmr pmrsiea, dm oirja qum mjpmzø a vmrsm hie
`umeis ikis ca prmsmehla dm cis
cis ei ei`cms me ca Hirtm (@urhfbardt, 1<4
1<4?,
?, p. 811).
Ca jidmrea dmjihratlzahløe dm ca vlda metrø prieti a oirjar partm dmc eumvi
jidmci dm hlvlclzahløe qum qumrêa ljpiemrsm me ca Muripa dmc Pmeahljlmeti. Ca jmkir
dmshrlphløe dm mstm eumvi irdme sihlac ca iormhlø mc bujaelsta legcìs Tijás Jiri me su
]tipêa (1=1?), diedm sm a`irda`a mc pri`cmja dm ca dlstrl`uhløe dm cis tlmjpis
4=
prmhlsajmetm hiji uei dm cis sêetijas jás rmprmsmetatlvis dm ca dmjihrahla. Me ca
êesuca dm ]tipêa tidis cis bij`rms tra`aka`ae, pmri søci duraetm smls biras dlarlas; trms
biras aetms dmc jmdlidêa y itras trms pir ca tardm, dmspuìs dm uea si`rmjmsa dm dis
biras. Lehcusi cis picêtlhis, cis rmclglisis, cis cmtradis y cis sloigraetms —aehlaeis
sa`lis— tra`aka`ae hie mc ole dm dar mkmjpci ac rmsti dm ca pi`cahløe. Me huaeti ac
tlmjpi cl`rm, hada huac dlsoruta`a dm ca autieijêa suolhlmetm hiji para dmhldlr pir sê
jlsji ci qum
mplhurmêsta, sus prmomrêa bahmr.
ba`ltaetms ei sm^mri auequmduraetm
metrmga`ae ca jiraccis prmdijleaetm
ratis dm ihli ameca ]tipêa mra ac
gaeducmrêa, ca
dmrrihbm i a ca dmhadmehla, slei tidi ci hietrarli6 mc huctlvi dm cas bujaeldadms, ca
jûslha, ca tmrtucla i cis pasmis hietmjpcatlvis pir mc kardêe mrae sus aolhliems prmomrldas.
Mc bmdielsji ei pmrsmguêa metiehms ue pcahmr mgiêsta y moêjmri, slei ca práhtlha dm ca
vlrtud y ca omclhldad hijûe a travìs dmc aprivmhbajlmeti dm cis priplis diems cmgadis
pir ca eaturacmza.
Mstm ldmac dm ihli oirjatlvi, qum sm rmcahliea juy mstrmhbajmetm hie mc dm ca
shbicì atmelmesm, oum, me momhti, mc qum sm prahtlhø me mc aj`lmetm hucti y mcltlsta dm ca
Ocirmehla dmc Quattrihmetti. Ca smesl`lcldad bahla ca `mccmza y mc rmdmshu`rljlmeti dmc
juedi hcáslhi priviharie uea omhuedldad leusltada me mc hajpi dm cas artms, ca cltmratura
y ca olcisioêa. Mc gihm dm ca hietmjpcahløe mstìtlha sm traduki me uea mspcìedlda ca`ir dm
jmhmeazgi hucturac, qum a`arhø dmsdm ca ahadmjla emipcatøelha dm Jarslcli Olhlei basta
cis pasmis pir cas haccms dm cis grmjlis para vmr mc mspmhtáhuci dm cis artmsaeis me su
tra`aki, pasaedi taj`lìe pir mc hicmhhlielsji dm aetlgómdadms y cas mxhursliems
arqumicøglhas me `usha dm vmstlglis grmhirrijaeis. Pmhuìrdmsm a mstm rmspmhti mc
hieihldi vlakm dm Jaetmgea y itris bujaelstas dm ca hirtm dm cis Giezaga ac Cagi dm
Garda, me smptlmj`rm dm 14?4. Duraetm msta mxhursløe, a ca vmz cûdlha y hlmetêolha,
usarie mc catêe me sus hievmrsahliems, sm hiriearie dm ocirms hiji cis aetlguis, rmhltarie
pimjas y hiplarie varlas leshrlphliems arqumicøglhas rijaeas. Bm aquê mc irlgme dmc
turlsji y dmc acplelsji, pums mstm aoáe dm hietmjpcahløe dm ca eaturacmza ccmvø ac
jlsjêslji ^mtrarha a mshacar mc Jiet _metiux, hmrha dm Avlgeie, me jmdli dm uea
su`cljm mjihløe (@urhfbardt, 1<4?, p. 0?1);
«Mshacar ue jietm, sle ue dmslgeli práhtlhi dmtmrjleadi, mra acgi leaudlti para cas gmetms qum cm
ridma`ae; ei pidêa, pums, mspmrar qum cm ahijpañasme ajlgis i hieihldis. ^mtrarha ccmvø hieslgi a
su bmrjaei jás kivme y, dmsdm mc ûctlji dmshaesi, sm blzi ahijpañar admjás pir dis hajpmsleis. \a
me pcmei jietm, ue pastir cis ahiesmkø qum sm vicvlmsme6 bahêa hlehumeta añis —dmhêa— qum ìc ba`êa
letmetadi ci jlsji y tuvi qum arrmpmetlrsm dm mcci, pums søci hieslgulø vicvmr a hasa hie mc humrpi
jicldi y ca ripa dmsgarrada. Ei i`staetm, mccis hietleuarie ca ashmesløe hie ledmhl`cms oatlgas basta
qum vlmrie ocitar cas eu`ms a sus plms, basta achaezar ca huj`rm. Leûtlc smrêa aguardar uea dmshrlphløe
dmc paeiraja qum dmsdm accê hietmjpcae, y ei pirqum mc pimta sma lesmesl`cm, slei kustajmetm pir tidi
ci hietrarli; pirqum qumda aeieadadi aetm ci graedlisi dm aqumcca vlsløe. ^ir su acja atøelta pasae,
me raudas ljágmems, cis rmhumrdis dm su vlda pasada, hie tidas sus tirpmzas6 rmhumrda qum bahm dlmz
añis saclø kivme dm @iciela y vumcvm ca jlrada, eistácglha, me dlrmhhløe a Ltacla6 a`rm ue cl`rlti qum
metiehms ccmva`a slmjprm hieslgi; cas Hieomsliems dm sae Agustêe. \ sus ikis triplmzae hie mc slgulmetm
pasakm dm ca partm dìhlja; –\ vae accá cis bij`rms y adjlrae cas actas jietañas y cas vastas iedas
jarleas y mc hursi ruglmetm dm cis rêis y mc ihìaei y mc hajlei dm cis astris, y me msta hietmjpcahløe sm
icvldae dm sê jlsjis‚. Xu bmrjaei, a qulme cmm me viz acta mstas paca`ras, ei pumdm hijprmedmr pir
quì, dmspuìs dm cmmrcas, hlmrra mc cl`ri y pmrjaemhm me slcmehli¶.
slcmehli¶.
4?
Ms me mstm hietmxti me mc qum pidmjis hijprmedmr dmtmrjleadas jumstras dm
smesl`lcldad, dlgeas dm ca jayir adjlrahløe, qum oumrie pritagielzadas pir acgueis dm
cis jás rmeij`radis gi`mreaetms dm ca ìpiha. Cirmezi mc Jageêolhi, pir mkmjpci,
priouedlzø me cas raêhms dm ca olcisioêa pcatøelha partlhlpaedi ahtlvajmetm dm cas
rmueliems dm sa`lis hiegrmgadas me tirei a Jarslcli Olhlei. Mc papa Cmøe R rmhl`êa
dlarlajmetm a jûslhis prioaeis y a pimtas catleis me su pacahli dm Pija. \ eumstri
mjpmradir Harcis L Ms
jlmetras tra`aka`a. sm aagahbø
travìs admrmhigmr ue plehmc
mstis gmstis qum smbahla
dm aomhti cm ba`êa haêdi ahiji
ca huctura Tlzlaei
cis
prêehlpms sm aolhliearie me sus ratis cl`rms a mshrl`lr cltmratura, a dl`ukar y a pletar,
dmstrmzas qum pasarie prieti a oirjar partm letmgraetm dm su mduhahløe.
Ca hiehcusløe cøglha dm tidi ci mxpumsti oum uea meirjm rmvacirlzahløe dmc tlmjpi
cl`rm hiji mspahli prlvlcmgladi dmc bujaelsji. Mc bij`rm jidmrei mehietrø su
rmaclzahløe hiji pmrsiea me cis ratis dm ihli, mxtasláedism aetm ca `mccmza y dlsorutaedi
dm ca huctura. Cirmezi _acca me Dm vicuptatm
v icuptatm (1481) dmomedlø ca himxlstmehla pisl`cm dm
ca jirac iolhlac hrlstlaea hie uea tmirêa bmdielsta qum dlmra rmspumsta a cas asplrahliems
jás priouedas dm ca eaturacmza bujaea. \ @acdassarm Hastlgcliem me Mc hirtmsaei
(1=02) pripusi ue autìetlhi jaeuac dm hijpirtajlmeti para cis ei`cms ihlisis dmc slgci
R_L, diedm sm jistra`a hie dmcmltm y hijpcahmehla mstm eivmdisi letmrìs pir mc tlmjpi
cl`rm, sle hmesuras el jiracleas. Mc prêehlpm jidmrei dm`êa smr ue bij`rm lcustradi y
smesl`cm, pmri taj`lìe dm`êa bahmr gaca dm sus jmkirms ba`lcldadms sihlacms me cis
leeujmra`cms kumgis, olmstas y `aequmtms qum sm hmcm`ra`ae me ca Hirtm, aeljaedi a sus
letmrcihutirms hie grahla y diealrm para jivmr a ca rlsa y dar pcahmr hie gmetlc jaemra
(Hastlgcliem, 1<<4, p. 071);
«^irqum mc rmêr sicajmetm sm vm me cis bij`rms y ms hasl slmjprm tmstlgi dm uea hlmrta acmgrêa qum sm
slmetm dmetri me mc hirazøe6 mc huac eaturacjmetm ms lehcleadi ac pcahmr y apmtmhm mc rmpisi y mc
dmsmeoadarsm6 y asê vmjis juhbas hisas levmetadas para mstm momhti, hiji cas olmstas y taetas jaemras
dm kumgis hiji sm usae. \ pirqum eisitris hijûejmetm ajajis cis qum eis dae mstis pasatlmjpis,
sicêae cis rmyms aetlguis, cis rijaeis y cis atmelmesms y juhbis itris, pir smr `lmequlstis dmc pum`ci y
dmcmltar cis ikis y cis smetldis dm ca gmetm, bahmr graedms tmatris y itris pû`clhis mdlolhlis y accê
jistrar eumvis kumgis, hirrmr dm ha`accis y dm harris, hij`atms dm cugarms, mstrañas aeljaclas,
hijmdlas, tragmdlas y `alcms dm jlc jaemras. \ bicga`ae dm vmr msti basta cis jás gravms olcøsiois6 cis
huacms, hie smjmkaetms olmstas y hie `aequmtms, rmhrma`ae sus acjas oatlgadas dm aqumccas actas
mspmhucahliems y dlvleis pmesajlmetis. Ìstm u itri huacqulmr gìemri dm dmsmeoadi `ushae dm `umea
gaea tidis cis bij`rms, dm huacqulmr hacldad qum smae6 pirqum ei sicajmetm cis ca`radirms, cis
jarlemris y tidis aqumccis hie áspmris mxmrhlhlis gaeae su vlda6 jas cis saetis rmclglisis y cis
meharhmcadis, qum dm pueti me pueti mspmrae ca jumrtm, aedae taj`lìe `ushaedi acgûe hajlei y
rmjmdli para su rmhrmahløe y dmshaesi. Asê qum tidi ci qum jumvm a rlsa dmhljis qum acmgra y da
pcahmr y bahm qum aqumc rati mc bij`rm sm icvldm dm meikisas pmsaduj`rms qum tlmeme eumstra vlda vl da ci
jás dmc tlmjpi ihupada. ^ir msi tidis, hiji vmls, bumcgae hie mc rmêr6 y ms juhbi dm ciar mc qum cm
jumvm me cis itris a `umea sazøe y pir `ume artm¶.
artm¶.
ljpirtaehla prljirdlac a cas pasliems y a cis smetldis, aspmhtis qum mstuvlmrie slmjprm
prmsmetms me mc pmesajlmeti olcisøolhi y me ca práhtlha sihlac dm ca ìpiha. ^ums `lme, msa
vacirahløe tae pisltlva dmc bmdielsji ba`êa ccmgadi a sus hitas jás mcmvadas pihi aetms
dm ca pu`clhahløe dmc cl`ri dm Hastlgcliem, me i`ras tae sugmstlvas hiji mc Mcigli dm ca
cihura (1=11) dm Mrasji dm Pittmrdaj, diedm sm bahêa uea vmrdadmra apicigêa dm ca
mstuctlhla hiji ahtltud dmsmeoadada y oumetm dm pcahmr me ca vlda (Mrasji, 1<7?, p. 10<);
«Bay bij`rms, prlehlpacjmetm aehlaeis, jás ajaetms dm ca `m`lda qum jukmrlmgis, y qum hlorae su
jayir pcahmr me cas rmueliems dm `m`mdirms. Xl pumdm ba`mr ue hievltm mspcìedldi me qum ca jukmr ei
mstì prmsmetm, ci kuzgaráe itris jmkir qum yi. ^mri ci qum sê parmhm mvldmetm ms qum, sle ca sazøe dm ca
emhmdad, eleguei me a`sicuti pumdm rmsuctar agrada`cm. Taeti ms asê qum, a oacta dm ue hijmesac qum
hie emhmdad rmac i sljucada jumva a rlsa, sm bahm aslstlr a acgûe `uoøe rmtrl`uldi i sm prihura ca
hijpañêa dm ue paráslti rldêhuci qum, hie sus kivlacldadms, ms dmhlr, hie sus emhlas paca`ras, qulm`rm
mc slcmehli y ca trlstmza dmc omstêe. ¹^ara quì smrvlrêa, me momhti, atl`irrarsm mc vlmetrm dm taetis duchms,
dm taetas mxqulsltmhms, dm taetas gicisleas, sl ac jlsji tlmjpi cis ikis, cis iêdis y mc áelji tidi ei sm
hijpcahlmsme metrm rlsas, dlvmrsliems y `rijas9 V…Z Bay admjás aqumccas hmrmjielas dm cis hievltms,
hiji dmslgear pir sirtmi ue rmy dmc `aequmtm, kugar a cis dadis, levltahliems jutuas a ca `m`lda,
hijpmtlr me dlvmrsas riedas, haetar letmrhaj`laedi bikas dm jlrti, `alcar, bahmr paetijljas… Tidi
msi ei ba sldi levmetadi pir cis slmtm sa`lis dm Grmhla, slei pir jê Vca CihuraZ, para mc `lmemstar dmc
gìemri bujaei. Me rmacldad, ca eaturacmza dm tidis mstis pasatlmjpis ms tac, qum, huaeti jayir
emhmdad hijpirtae, taeti jayir `memolhli supieme para ca vlda dm cis jirtacms, pums sl ìsta rmsucta
smr trlstm, parmhm qum el slqulmra jmrmhm mc eij`rm dm vlda. \, me haj`li, traeshurrm lemvlta`cmjmetm
trlstm, sl uei ei sm ihupa dm `irrar mc tmdli, qum cm ms hieeaturac, jmdlaetm msta hcasm dm dlvmrsliems¶.
dlvmrsliems¶.
8. CA MDAD JIDMPEA
Mc eumvi irdme ìtlhi surgldi dm ca Hietrarrmoirja si`rmvacirø mc tra`aki hiji vêa para
ca sacvahløe, y huacqulmr sêetija dm dmsihupahløe oum pmrsmguldi pir ca rêglda jirac
mhcmslástlha y hiedmeadi lehcusi pir ca cmy (^ulg-Trlcca, 1<<?, p. 74). Me Mspaña, cas
dlspislhliems hietra vagis y jacmaetms sm rmpltlmrie duraetm cis rmleadis dm Omclpm LLL y
Omclpm L_, bahlmedi rmomrmehla me juhbas ihasliems a ue tlpi sihlac `astaetm gmeulei; mc
pêhari. Mc pêhari mra ue sukmti ei
ei mxmeti dm sljpatêa, elñi i jizi, sle
sle iolhli hieihldi el
pislhløe msta`cm me ca sihlmdad, qum vlvêa dm burtar, trajpmar y tljar me privmhbi
pripli, i tidi ci jás, dmsmjpmñaedi acgûe tra`aki ihaslieac. Mc pmrsieakm adqulrlø
hlmrta rmprmsmetatlvldad grahlas a ca eivmca plharmsha, pmri cas histuj`rms clhmehlisas y
dmsbiemstas qum sm cm atrl`uêae ci aprixljarie a gmetm dm `aka hacaña hiji gltaeis,
ca`irms. ]e aeljac huyi humrpi mstá me dmshaesi, y qum ei jmdlta, mstá eaturacjmetm dlspumsti a
dirjlr. Hijparáedicms pir sus oahuctadms dm jmjirla, razøe m ljagleahløe, jm parmhm, qum me
jmjirla mccis sie lguacms a cis `caehis6 me razøe `astaetm jás leomrlirms, pumsti qum apmeas pumdme
hijprmedmr cas levmstlgahliems dm Muhcldms6 y qum me ljagleahløe sie jás tirpms, sle gusti, y
aeøjacis. V…Z Eueha pudm mehietrar a ue emgri qum bu`lmra mxprmsadi ue pmesajlmeti jás accá dmc
elvmc pcaei dm ca earrahløe6 el sl qulmra vl ueas jêeljas huacldadms para ca pletura i ca mshuctura. Me
jûslha gmemracjmetm mstáe jás ditadis qum cis `caehis hie iêdi prmhlsi para mc tiei y mc tlmjpi, cis
huacms sie `astaetm hapahms dm aprmbmedmr hie rapldmz. Xl sie lguac dm vlrtuisis para hijpiemr uea
jmcidêa jás mxtmesa, i uea arjieêa hijpclhada, tidavêa mstá pir dmjistrar¶.
dmjistrar¶.
Ca prmihupahløe jirac pir mc mjpcmi dmc tlmjpi cl`rm slgulø mstaedi prmsmetm duraetm
cis slgcis R_LLL y RLR, jaelomstáedism rmpmtldajmetm me mc áj`lti dm ci mduhatlvi. Me
178< aparmhlø me Oraehla uea i`ra tltucada Dlshiurs sur c“mjpcil dms
dms cilslrs, sle
ledlhahløe dm autir pmri hie ca apri`ahløe dmc rmy, qum prmsmeta`a huatri puetis václdis
si`rm cis qum ouedajmetar ca utlclzahløe dmc tlmjpi cl`rm (Jiemra Icjis, 1<24, p. 81?);
«Mc ihli ei ms ûtlc jás qum sl ms `lme mjpcmadi6 ms metiehms sicajmetm huaedi pumdm smr vmetakisi
para mc bij`rm qum sm metrmga a ìc y a ca sihlmdad gmemrac dm ca qum ms jlmj`ri. Huatri aspmhtis
ledlhae hie hmrtmza qum uea ahtlvldad dm tlmjpi cl`rm ms vmetakisa para mc qum ca mclgm; cm bahm omclz, cm
mesmña a hieihmrsm, cm ayuda a haj`lar, cm pmromhhliea¶.
pmromhhliea¶.
Taj`lìe me ca oajisa Mehlhcipmdla oraehmsa dm 17=1 sm dmoleêa mc ihli hie mstm
smetldi mdlolhaetm harahtmrêstlhi dm ca shbicì grlmga (Jueeì, 1<2>, p. 40);
«Mc ihli ms mc tlmjpi vahêi qum eumstras i`clgahliems eis dmkae y dmc qum pidmjis dlspiemr dm jaemra
agrada`cm y biemsta6 sl eumstra mduhahløe ba sldi admhuada y sm eis ba lesplradi ue vlvi dmsmi bahla
ca vlrtud, ca blstirla dm eumstras ahtlvldadms cl`rms smrá ca partm dm eumstra vlda qum jás eis bierará
dmspuìs dm ca jumrtm, y qum rmhirdarmjis hie mc jayir hiesumci uea vmz ccmgadi mc jijmeti dm tmemr
qum a`aediear ca vlda; ca partm dm cas `umeas ahhliems rmaclzadas pir gusti y hie smesl`lcldad, søci
dmtmrjleadas pir eumstri pripli `memolhli¶.
`memolhli¶.
ca citmrêa eahlieac —me Mspaña me 17?8, `aki mc rmleadi dm Harcis LLL—, hiji uea
oirja dm hrmar me mc pum`ci ueas mxpmhtatlvas dm omclhldad pmhuelarla qum a su vmz
hietrl`uymrae gmemrisajmetm a megrisar cas arhas dmc Mstadi. Cas rloas y sirtmis dm
prmjlis ba`êae mxlstldi jás i jmeis dmsdm slmjprm —me Pija me ca olmsta dm cas
Xatureacms, me ca Mdad Jmdla a elvmc cihac, y me mc Pmeahljlmeti y @arrihi hie haráhtmr
rmac—, pmri ms abira huaedi sm prijumvme dm jaemra iolhlac, hiji ue jmdli dm dlrlglr
dmsdmMcarrl`a mc ihli dm camegmetm.
Pijaetlhlsji, ole, parmhlø rmspiedmr a tidas cas lequlmtudms qum dmspmrta`a
mc tlmjpi cl`rm hiji omeøjmei aj`lgui qum dm`êa dmhaetarsm bahla humstliems jás
mdlolhaetms. Ca vumcta bahla mc pasadi artêstlhi sm hievlrtlø me prmtmxti para vlakms
hietmjpcatlvis pir tida ca Muripa Jmrldlieac, prlehlpacjmetm pir Ltacla y Mspaña. Mstis
vlakmris rijáetlhis sicêae ahijpañarsm dm ue huadmrei dm eitas me mc qum dl`uka`ae i
apueta`ae dmtaccms hurlisis mxtraêdis dm sus vlvmehlas pmrsieacms. Ei ha`m duda dm qum
mstas ahtlvldadms gizarie me juhbas ihasliems dm ue haráhtmr lelhlátlhi juy ahirdm hie
mc mspêrltu avmeturmri m ledlvlduaclsta dm cis rijáetlhis, pmri su dljmesløe hucturac
rmsucta mvldmetm. ^ir itra partm mstm turlsji, `astaetm prøxlji ac dm biy me dêa, metrieha
lguacjmetm hie mc dm aqumccas mxhursliems arqumicøglhas dm cis mrudltis dmc
Pmeahljlmeti.
qum Hie ca Lcustrahløe,
cûdlhi, letmrmsáedism cas mxpmdlhliems
pir hieihmr dm jaemraadqulrlmrie ue haráhtmr
mjpêrlha cas rlqumzasjás hlmetêolhi
eaturacms dm
eumstri juedi. Asê, dmsdm juhbis irgaelsjis iolhlacms hijmezarie a su`vmehliearsm
vlakms dm mxpcirahløe dlrlgldis pir `itáelhis, ziøcigis, gmøgraois, jarleis,
blstirladirms, mth. Me hiesieaehla dlrmhta hie msta smrlm dm prmihupahliems, sm ouedarie
pir tida Muripa juctltud dm Ahadmjlas, Atmemis, Jusmis y Xihlmdadms Olcaetrøplhas
dmdlhadas ac mstudli y hiesmrvahløe dmc patrljieli hucturac.
Ca Pmvicuhløe Oraehmsa smhucarlzø ca vlda muripma dm ca ìpiha, y ca Lgcmsla oum
pmrdlmedi su leocumehla me ca rmgucahløe dm cis tlmjpis6 dlsjleuymrie cas olmstas
rmclglisas y aparmhlmrie cas hlvlcms, basta mc pueti dm pripiemr Glc`mrt Pijm, me Oraehla,
ue eumvi hacmedarli dm dihm jmsms dm trmleta dêas hada uei, ac oleac dm cis huacms
smguêae hlehi dêas ccajadis hijpcmjmetarlis. Mc hacmedarli rmpu`clhaei, qum sm
jaetuvi vlgmetm dm 17<8 a 12>?, suprljêa mc dijlegi y actmra`a, pir hieslgulmetm, ca
rmcahløe tradlhlieac metrm mc tra`aki y mc tlmjpi dm rmpisi (Jiemra Icjis, 1<24, p. 817).
Duraetm ca Pmvicuhløe Ledustrlac, mc hietric dm cis birarlis ca`iracms pasø a jaeis
dm cis mjprmsarlis `urgumsms cl`mraclstas, qulmems aujmetarie ca kireada y ca letmesldad
dm ue tra`aki sijmtldi a cis rltjis ahmcmradis qum ljpieêae cas jáquleas. Mc smetldi dmc
tra`aki haj`lø hijpcmtajmetm, pums dmpmedêa dm uea hadmea dm priduhhløe me ca qum mc
i`rmri mra søci uea plmza jás dmc megraeakm dm ca oá`rlha, y tida rmcahløe mxlstmetm metrm
mc msoumrzi dmsarriccadi y mc priduhti jaeuoahturadi oleac dmsaparmhêa, ac hietrarli dm ci
qum ihurrêa me mc tra`aki artmsaei i hajpmslei.
Msta mvicuhløe radlhac dmc smetldi dmc tra`aki privihada pir mc slstmja mhieøjlhi
hapltaclsta hieolgurø ca jidmrea rmcahløe sihlicøglha metrm mc tra`aki y mc tlmjpi cl`rm. Mc
ihli ei tmeêa cugar jás qum hiji jijmeti dm dmshaesi y rmpislhløe dm oumrzas para
hietleuar tra`akaedi, y mc tlmjpi sm dlvldlø me priduhtlvi y ei-priduhtlvi, `asáedism
=8
@l`cligraoêa
AEDPÌM, K. J.; C“itluj daes ca vlm jiracm mt letmccmhtumccm dms Pijales, dms irlglems î c“ìpiqum
augustìmeem.. ^arês, ^]O, 1<??.
augustìmeem
@APTBMJ\, X.-DI]PM_LTHB, D.; Cms cilslrs dms Pijales.Pijales. ^arês, 1<7=.
@IEMT HIPPMA, A.; Olmsta, pidmr y arqultmhtura. Aprixljahliems ac @arrihi Mspañic. Jadrld,
Afac, 1<<>.
@IELCCA, C.; Ca daeza me mc jlti y me ca blstirla.
blstirla. Jadrld, @l`clitmha Eumva, 1<?8.
@]PHFBAPDT, K.; Ca huctura dmc Pmeahljlmeti me Ltacla.
Ltacla. Jadrld, L`mrla, 1<4?.
HAHÌPÂX, @.; Cilslr mt travalc du jiyme ágm î eius kiurs.
kiurs. ^arês, Ìdltlies du Xmulc, 1<78.
HAXTLGCLIEM,
HCA_MC-CÂ_ËQ]M, @.; Mc J.;
hirtmsaei
hirtmsaei.
. Jadrld,
C“mjplrm Hátmdra,
me kmux. 1<<4.
Mspahm syj`iclqum mt prahtlqum sihlacm daes cm jiedm
rijale.. ^arês, 1<24.
rijale
HIR, B.; Cas olmstas dm cihis.
cihis. Jadrld, Taurus, 1<70.
H]ADPADI TA^LA, P.; Mduhahløe, tlmjpi cl`rm y mshuctlsji.
mshuctlsji. Achiy, Jarolc, 1<74.
H]MEHA HA@M[A, J.; Ihli bujaelsta. Dljmesliems y jaelomstahliems ahtuacms dmc ihli. ihli. @lc`ai,
]elvmrsldad dm Dmusti, 0>>>.
DM GPA[LA, X.; Tlmjpi, tra`aki y ihli.
ihli. Jadrld, Tmheis, 1<??.
MCÊAX, E.-D]EELEG, M.; Dmpirtm y ihli me mc prihmsi dm hlvlclzahløe.
hlvlclzahløe. Jìxlhi, OHM, 1<<0.
MPAXJI DM PITTMPDAJ; Mcigli dm ca cihura. cihura. @arhmciea, @ishb, 1<7?.
GIE[ÁCM[ PAJIX, P.; Die ^mdri Eûñmz dm _lccavlhmehli, ha`accmri pletir. Jmjirla dm
Clhmehlatura leìdlta. ]elvmrsldad Autøeija dm Jadrld, 1<<?.
GP\^DIEHF, J.; «Pmsujme blstørlhi dm ca utlclzahløe dmc ihli¶, me Ca hlvlclzahløe dmc ihli.
ihli. Jadrld,
Guadarraja,
BICCLEGMP, 1<?2.
D. A.-HA^^MP, Hb. (mds.); Tbm Ajmrlhae Letmccmhtuac Tradltlie. A Xiurhm @iif. _icujm
L; 1?0>-12?=. Emw \irf, Ixoird ]elvmrslty ^rmss, 1<2<.
=4
Tmja 8
Me mc Aetlgui
mstahliems Pìgljme, casm tarmas
jmtmiricøglhas agrêhicaspir
letmrrujpldas sm dmsarricca`ae hiedmcmetltud,
cargis pmrêidis ac rltji
leahtlvldad dm cas
duraetm mc
levlmrei, qum sm pi`ca`ae dm ue hiesldmra`cm eûjmri dm olmstas rmclglisas y hirpiratlvas.
Mstis dmshaesis hijpmesa`ae hie hrmhms ca meirjm durahløe dm ca kireada dm tra`aki,
dmsarriccada dm sic a sic, dm oirja qum mc tlmjpi cl`rm sm lesmrta`a sle eleguea dlolhuctad
me mc hacmedarli ba`ltuac dm cas ca`irms dmc hajpi.
Mc pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm hijmezø a adqulrlr su pripla ldmetldad a raêz dmc
omeøjmei dm ca ur`aelzahløe y mc jaqulelsji dm prlehlplis dmc slgci RLR. Hie ca
Pmvicuhløe Ledustrlac ca kireada ca`irac qumdø rmgucada dm jaemra olka, acargáedism dm
oirja lebujaea a haj`li dm ue sumcdi jlsmra`cm. Mc pricmtarladi sm bahlea`a me cis
`arrlis `akis dm cas hludadms, sle atmedmr slqulmra a cas jás mcmjmetacms hiedlhliems dm
blglmem, jlmetras qum mc rltji leocmxl`cm dm ca priduhhløe oa`rlc priviha`a sêetijas dm
oatlga y aclmeahløe pmrsieac dloêhlcms dm sipirtar. Asê, mc tlmjpi cl`rm aparmhêa sicajmetm
hiji mc rmpiemdir dm oumrzas ledlspmesa`cm para pidmr hietleuar ue tra`aki qum sm
rmaclza`a sle dmshaesi.
Mc tra`aki oum saetlolhadi y ca ouehlieacldad dmc tlmjpi sm dlvldlø me priduhtlva y
ei priduhtlva, dm oirja qum huacqulmr tlpi dm ihlisldad oum hmesurada. Ca ihlisldad sm
rmcahliea`a hie mc pmhadi hapltac dm ca pmrmza, mra ca jadrm dm tidis cis vlhlis y, pir su
ipislhløe ac tra`aki, hiestltuêa uea cahra sihlac dloêhlc dm ticmrar pir ca sihlmdad6 mc
bij`rm tmeêa ca i`clgahløe dm tra`akar para gaearsm mc pae, asê qum mc ihli søci mra
pmrjltldi huaedi smrvêa para dmshaesar (Caêe Metracgi, 1<?>, p. 00). Me rmcahløe a msta
jirac dmc msoumrzi y dmc sahrlolhli, hievlmem rmhirdar qum mc irlgme dm ca paca`ra
«tra`aki¶ privlmem dmc viha`ci catlei trlpacluj, qum dmslgea`a me ca Aetlgua Pija a ue
lestrujmeti dm hastlgi utlclzadi para cis mshcavis.
Mc dm`atm sihlac dm ca Pmvicuhløe Ledustrlac sm hmetrø metiehms me tirei a ca
=7
leocumehla pisltlva i emgatlva qum mc tlmjpi cl`rm pidêa mkmrhmr si`rm ca priduhtlvldad
ca`irac, pmri taj`lìe si`rm ca hiedmea
h iedmea jirac ac cl`mrtleakm y mc bmdielsji harahtmrêstlhis
dm ca ihlisldad. «Ca jlsmrla dmc i`rmri ms ca garaetêa dm su `umea hieduhta¶,
mshuhbajis dm `iha dm ueis patrieis metrmvlstadis pir _lccmrjì (Fams, 1<71, p. =>)6
msti da ldma dm ca hiehmphløe dmsjiraclzaetm qum adqulrlø mc tra`aki ledustrlac. Tidis cis
autirms hilehldme me smñacar qum duraetm aqumcca ìpiha mc tra`aki sm vlvlø hiji ue
hastlgi,
1<20, p. y8??6
mc ihli hiji
Humeha, ca grae
1<<=, ipirtueldad dm pmhar (Wm`mr, 1<?<, p. 1=6 Jaeebmlj,
p. 04).
Msta dmsvacirlzahløe dmc ihli hbihø dm pcaei hie cas dlomrmehlas sihlacms mxlstmetms
a ca bira dm dlspiemr dmc tlmjpi cl`rm, pumsti qum smguêa mxlstlmedi uea grae haetldad dm
arlstøhratas hijpcmtajmetm dmsihupadis, a cis huacms ei sm cms ljpieêae cis jlsjis
birarlis y rltjis dm vlda qum a cis i`rmris. Msta iclgarquêa su`slstêa grahlas a cas rmetas
qum cm priduhêa uea rlqumza atmsirada duraetm slgcis, a `asm dm hiequlstas jlcltarms,
hicielzahliems y mshcavltudms, dm oirja qum ei sm vmêa me ca emhmsldad dm tra`akar. Me
rmspumsta a tac sltuahløe, Hcaudm Bmerl dm Xalet Xljie pu`clhø su oajisa «^ará`ica dm
cis Ihlisis¶ (121<), me mc pmrlødlhi C“Irgaelsatmur, uea oá`uca qum, a pmsar dmc pasi
dmc tlmjpi, ei ba pmrdldi su vlrucmehla;
«Xupiegajis qum Oraehla pmrdlmra sû`ltajmetm sus hlehumeta prljmris oêslhis, sus hlehumeta prljmris
olsløcigis, mth., sus hlehumeta prljmris legmelmris hlvlcms y jlcltarms, sus hlehumeta prljmris
arqultmhtis, mth., sus hlehumeta prljmris `aequmris, sus dishlmetis prljmris emgihlaetms, sus
smlshlmetis prljmris agrlhuctirms, sus hlehumeta prljmris ac`añlcms, sus hlehumeta prljmris
harpletmris, sus hlehumeta prljmris m`aelstas, ccmgaeti ac titac dm cis trms jlc prljmris sa`lis, artlstas
y artmsaeis dm Oraehla… rmacjmetm ca ocir dm ca sihlmdad oraehmsa, aqumccis sle cis huacms ei pumdm
vlvlr ca eahløe. Mc paês metmri sm hievmrtlrêa me ue humrpi sle acja me mc jijmeti me qum cis pmrdlmra,
ei pidrêa su`slstlr, pmrmhmrêa.
pmrmhmrêa.
¶^asmjis a itra supislhløe; adjltajis qum Oraehla hiesmrvm tidas sus ledustrlas y cis sa`lis
qum pismm, pmri qum tmega ca dmsgrahla dm pmrdmr me ue jlsji dêa ac smñir bmrjaei dmc rmy, a
jiesmñir mc duqum dm Aegiucëjm, a jiesmñir mc duqum dm Ircmaes, mth. Qum plmrda a ue jlsji tlmjpi
a tidis cis graedms iolhlacms dm ca Hiriea, a tidis cis jlelstris dm Mstadi, a tidis cis hiesmkmris dm
Mstadi, a tidis sus
s us jarlshacms, a tidis sus Hardmeacms y,
y , admjás dm msti, a cis dlmz jlc priplmtarlis
jás rlhis metrm cis qum vlvme ei`cmjmetm. Mstm ahhldmetm aoclglrêa a cis oraehmsms pirqum sie `umeis.
^mri msta pìrdlda dm trmleta jlc ledlvlduis hiesldmradis hiji cis jás ljpirtaetms dmc Mstadi ei cms c ms
hausarêa jás pmea qum ca purajmetm smetljmetac, pums ei rmsuctarêa dm mcci elegûe jac para ca eahløe
el para ca sihlmdad.
¶^rljmri pir ca razøe dm qum smrêa juy oáhlc vicvmr a ihupar cas pcazas vahaetms, pums tidi
aqumc qum tra`aka pumdm, sle dlolhuctad, hievmrtlrsm me ihlisi hiji mstis dlstletis rmprmsmetaetms dm ca
jáqulea gu`mreajmetac dmc Mstadi. Xmguedi, pirqum tida msta gmetm ms pmromhtajmetm leûtlc, pums ca
prispmrldad dm ca eahløe ei dmpmedm jás qum dmc tra`aki dm cis sa`lis, artlstas m ledustrlacms. ^ir mcci,
su dmsaparlhløe ei priviharêa elegûe pmrkulhli. Oleacjmetm, ca sihlmdad ledustrlac ms, me su jarhba
mspietáema, tae ledmpmedlmetm dmc aparati gu`mreajmetac qum, me mc oiedi, cis ledustrlacms y cis sa`lis,
sl ei oumrae leoirjadis dm ca dmsaparlhløe dm cis trmleta jlc bij`rms me humstløe, qum ahhlieae cas
pacaehas dm jaedi dmc aparati gu`mreajmetac, pidrêae juy `lme ei darsm humeta dm qum cis bij`rms
qum oirjae mc arjazøe dmc Mstadi ba`êae dmsaparmhldi¶.
dmsaparmhldi¶.
Auequm
dm hrljme mc hiedm
dm acta dm Xalet
tralhløe, Xljie tuvi
mstm artêhuci qumuehijparmhmr
ei oum aetmhietra
ataqum dlrmhti cis trl`ueacms ahusadi
ca ei`cmza, slei
uea dmshrlphløe dmc eumvi slstmja dm rmcahliems sihlacms qum ba`êa privihadi ca
=2
Mc pri`cmjasm dmc
dljmesløe; tlmjpi
hievlrtlø me cl`rm adqulrløsihlac
ue pri`cmja duraetm ca ei
pirqum Pmvicuhløe Ledustrlac
tidi mc juedi ueajlsjas
tmeêa cas di`cm
pisl`lcldadms dm ahhmdmr ac tlmjpi cl`rm6 y pasø a smr ue pri`cmja jirac huaedi sm
pmrjltlø mc dmrmhbi a dlsorutar dmc ihli søci a uea dmtmrjleada hcasm sihlac, jlmetras qum
ac pricmtarladi sm cm hmesura`a huacqulmr
h uacqulmr tlpi dm dmsihupahløe.
Cis pmesadirms jarxlstas mstudlarie ca humstløe dmc tlmjpi cl`rm, auequm dmsdm mc
pueti dm vlsta dm cas lekustlhlas sihlacms qum aharrma`ae ue rmparti dmslguac dmc tra`aki.
^idmjis hiesldmrar a mstis olcøsiois cis prljmris tmørlhis dm ca sihlicigêa dmc ihli, sl
`lme ms hlmrti qum a`irdarie mc asueti dm jaemra ledlrmhta, me rmcahløe a cas
rmlvledlhahliems bujaeltarlas qum cuhba`ae pir uea jmkir hacldad dm vlda para mc
pricmtarladi.
Farc pums
ledustrlac, Jarx,auequm
pir mkmjpci, rmlvledlhø
ìstm hiestltuêa uea jmkira
«ca prljmra dm cas
emhmsldad dm cahiedlhliems
mxlstmehla¶,dmc tra`aki
me aqumcca
ìpiha sm ba`êa vumcti uea mxpmrlmehla aclmeaetm y harmetm dm smetldi. Me su cl`ri Mc
=<
Msti, me dmoleltlva, pieêa cas `asms dm ue Mstadi dmc @lmemstar me mc qum cas
emhmsldadms prljirdlacms msta`ae hu`lmrtas hie mc jmeir msoumrzi pisl`cm, slmedi asê
pisl`cm ca rmduhhløe dm ca kireada ca`irac. ^ara mcci, ei i`staetm, mra emhmsarli
traesoirjar prmvlajmetm cas harahtmrêstlhas dmc tra`aki ledustrlac smgûe cis prlehlplis dmc
slstmja mhieøjlhi hijuelsta, qum mqulpara`a a tidis cis mstratis sihlacms ca haetldad dm
tra`aki y mc rmparti dm ca rlqumza;
«Me ca sihlmdad hijuelsta el mc tra`aki lejmdlati dmc tra`akadir el mc tlmjpi pir ìc mjpcmadi smráe ya
cis prlehlpacms plcarms dm ca priduhhløe y dm ca rlqumza, slei qum ci smrá mc tlmjpi cl`rm, msti ms, mc
tlmjpi ei dmdlhadi ac tra`aki y qum slrvm ac dmsarricci hijpcmti dmc ledlvldui¶.
ledlvldui¶.
^ir taeti, mc tlmjpi cl`rm ms metmedldi pir Jarx hiji mc jás hcari mxpiemetm dmc
elvmc dm prigrmsi sihlac dm uea eahløe, pumsti qum ledlharêa ue rmparti mqultatlvi dm ca
rlqumza y taj`lìe dm ca emhmsldad dm tra`akar. Msta dmjihratlzahløe dmc tlmjpi cl`rm
oahucta a tida
dlomrmehlas ca pi`cahløe
dm hcasm. para
Mc tlmjpi cl`rmdlsorutar
aparmhmdmc ihli yhiji
metiehms cas dlstrahhliems
ue omeøjmei pir lguac, sle
traesoirjadir
dm cis bá`ltis dm vlda y rmaclzadir dm ca pmrsiea. Mc tlmjpi dm cl`mrtad ms ledlspmesa`cm
para qum mc
m c bij`rm dmshaesm y rmpiega oumrzas, pmri taj`lìe para darcm ca ipirtueldad
dm dmsarriccar sus hapahldadms hrmatlvas. Msti qum eis parmhm acgi mvldmetm me mc
jijmeti ahtuac, ei ci mra me ca ìpiha dm ca Pmvicuhløe Ledustrlac, huaedi mc i`rmri sm
bacca`a mshcavlzadi hiji sljpcm oumrza dm tra`aki qum jacpaga`a mc mjprmsarli.
Mc rmparti lekusti dmc tlmjpi cl`rm, qum søci mra dlsorutadi pir uea iclgarquêa
dijleadira dm cis jmdlis dm priduhhløe, jlmetras mc pricmtarladi sm dmsvlvêa me
ireadas ca`iracms mxhmslvas, oum taj`lìe mc prlehlpac argujmeti dmc ymrei dm Jarx,
^auc Caoargum. Me su cl`ri Mc dmrmhbi a ca pmrmza (122>) mcigla`a a aqumccis pum`cis
prljltlvis qum aûe tmeêae ca ipirtueldad dm dlsorutar dm uea vlda pcáhlda y sismgada,
jlmetras qum me Oraehla i Legcatmrra sm i`clga`a a tra`akar basta a cis elñis dm smls añis
para qum ca oajlcla i`rmra pudlmra, huaedi jmeis, su`slstlr. ^ir msi Caoargum dmomedêa ca
pmrmza hiji oirja dm pritmsta hietra ca dmslguacdad
dmslguacdad sihlac dmc ihli.
Ca pmrmza mra ue hiehmpti radlhacjmetm su`vmrslvi hietra mc slstmja mhieøjlhi
hapltaclsta y hietra ca jirac purltaea dmc msoumrzi y dmc sahrlolhli, ya qum slgelolha`a
leahtlvldad, olmsta, kumgi, ms dmhlr, tidi aqumcci qum lesplra`a ihlisldad, leutlcldad y
pìrdlda dm tlmjpi. Msti hbiha`a dm pcaei hietra ca saetlolhahløe dmc tra`aki qum
dmomedêae cis `urgumsms y mjprmsarlis dm ca ìpiha, auequm me rmacldad ccmva`a a sus
ûctljas hiesmhumehlas ca prmjlsa jarxlsta dm mqulparar ca haetldad dm tra`aki y dm
tlmjpi cl`rm a tidis cis mstratis dm ca sihlmdad.
^mri Caoargum letriduki admjás ca prljmra rmomrmehla blstirligráolha ac vacir
mhieøjlhi dmc ihli, hiji mspahli tmjpirac dmstleadi a hiesujlr mc priduhti rmsuctaetm
dm cas oá`rlhas. Me mc tlmjpi cl`rm sm gasta`ae cis `lmems y rlqumzas priduhldis pir mc
?>
Asê pums, ca dmjihratlzahløe dmc ihli, ms dmhlr, ca mxtmesløe dmc dmrmhbi a dlsorutar
dm ca vlda a tidis pir lguac, oum uea dm cas ldmas ouedajmetacms si`rm cas qum sm asmetø ca
mvicuhløe sihlac dm Ihhldmetm dmsdm ca Pmvicuhløe Ledustrlac. ]ea dm cas prljmras
prmihupahliems dm cis jivljlmetis jarxlstas me mc prihmsi dm ca cuhba dm hcasms oum
mcmvar mc elvmc hucturac dmc pricmtarladi. Dm eada smrvêa lr gaeaedi oumrza me ca mshmea
?1
picêtlha y i`tmemr acgueis cigris sihlacms, sl cumgi mc i`rmri ei msta`a prmparadi para
mcci6 dm eada smrvêa ahirtar cas kireadas ca`iracms y gaear jás tlmjpi cl`rm sl cumgi mc
i`rmri ei sa`êa quì bahmr hie ìc. Msta oum uea ldma qum supi apuetar juy `lme mc pripli
Jarx, huaedi ba`cø dm qum mc dmsarricci dm cas oahuctadms letmcmhtuacms y uelvmrsacms dmc
bij`rm ei pidêa smr mxhcuslvi dm ueis huaetis mshigldis (Jueeì, 1<2>, p. 0=). ^ara
mqulparar cas hiedlhliems dm vlda dmc pricmtarladi a cas dm itras mcltms ahijidadas, sm
bahêa
umgi emhmsarli oirjar
dmjihrátlhi hie hludadaeis
cas jlsjashapahms dm rmocmxliear,
pisl`lcldadms dm ìxltihrltlhar
qum cay partlhlpar
`urgumsêa me mc
i ca
arlstihrahla. Dm abê qum cis sledlhatis sm hievlrtlmsme me autìetlhis hmetris dm Mduhahløe
^ipucar, me cis qum ca oirjahløe dm cis jlcltaetms oum uei dm cis jmhaelsjis
ouedajmetacms para pidmr mkmrhmr jayir prmsløe sihlac.
Oum ca ìpiha dm cas ]elvmrsldadms ^ipucarms y dm cis Hmetris dm Mstudlis I`rmris,
diedm sm mstudla`a mhieijêa, picêtlha y cmyms, pmri taj`lìe cltmratura jidmrea i blstirla
dmc artm. Oum ìstm mc turei dm cis graedms aeljadirms dm jasas, iradirms dleájlhis qum
lesuocarie ac pum`ci mspêrltu dm hij`atm. ^aradøklhajmetm, mstm asihlahlielsji i`rmri
qum `usha`a su sltli me mc mshasi tlmjpi cl`rm qum qumda`a dmspuìs dm ca kireada ca`irac,
sm mjpcmø kustajmetm me letmetar jmkirar cas hiedlhliems dmc tra`aki, dm jidi qum mc
ihli tra`akø me
prijucgada para mc tra`aki,
Mstadis ]eldisy ei ac rmvìs
me 122?, me (Fams, 1<71, p.dm=0).
ca hmcm`rahløe ]ea dmc
ca olmsta oajisa
1¾ dmjáxlja
Jayi,
hiestltuyø ue mspcìedldi jidmci para mstm tlpi dm rmlvledlhahliems si`rm ca kireada
ca`irac; «Ihbi biras dm tra`aki, ihbi biras dm dmshaesi y ihbi biras dm huctura¶.
Ca dmjihratlzahløe dmc tlmjpi cl`rm, i mc aujmeti dmc hicmhtlvi ihlisi, sm artlhucø
me `asm a trms argujmetis ouedajmetacms (Gøjmz ^ìrmz, 1<22, p. 00);
1. Pmdu
Pmduhh
hhlø
løee ddmm ca
ca kkir
irea
eada
da ca`i
ca`ira
rac.
c.
0. Jmki
Jmkira
ra ddmm cas
cas hie
hiedldlhl
hlie
iems
ms dm tra
tra`a
`akiki..
8. Au
Aujme
jmetiti dm
dm sacar
sacarlilis,
s, lleh
ehcu
cusi
si me
me tlmj
tlmjpi pi ddmm vahah
vahahli
liem
ems.
s.
Hievlmem rmhirdar uea smrlm dm omhbas qum jarhae ca mvicuhløe dm msta dleájlha;
• Cl
Cljl
jlta
tahl
hløe
øe a ih
ihbi
bi añi
añiss dm ca mda
mdadd jêel
jêeljaja para
para qum
qum ci
ciss elñi
elñiss pum
pumdadaee metr
metrar
ar a
tra`akar, me 1288 me Legcatmrra, y me 1241 me Oraehla.
• Kire
Kiread
adaa ca`
ca`ir
irac
ac dm
dm dlmz
dlmz bir
biras
as dla
dlarl
rlas
as i smsmsm
smet
etaa bira
birass smja
smjaea
eacmcmss me 1247
1247 meme
Legcatmrra, me 12?> me Mstadis ]eldis, y me 1<>> me Oraehla.
• Me Ms
Mspa
paña
ña,, rmdu
rmduhh
hhlø
løee dm
dmcc tra`
tra`ak
akii le
leoae
oaetl
tlcc me
me mc añañii 1<>0
1<>0,, y cmy
cmy dmc
dmc dms
dmsha
haes
esii
dijlelhac i`clgatirli me 1<>4.
• Kire
Kiread
adaa ca`
ca`ir
irac
ac dm iihb
hbii bir
biras
as dla
dlarl
rlas
as i hu huar
armemeta
ta y ihihbi
bi bir
birasas smj
smjaeaeac
acms
ms
lestltuhlieaclzada me tida Muripa me 1<1<.
• Dmrm
Dmrmhbhbii a va
vahah
hahli
liem
emss pag
pagad
adas
as pa
para
ra tidi
tidiss cis
cis tr
tra`
a`ak
akad
adir
irms
ms me 1<8?
1<8?..
paêsms.Mstm
Cishiekueti
priplisdmi`rmris
traesoirjahliems
oraehmsms smsihlacms ei oum clemac
jaelomstarie el sljuctáemi
me hietra me tidis cis
dm ca dlspislhløe dm
1<>> si`rm cas smsmeta biras smjaeacms; «Eis ljpmdês tra`akar —grlta`ae—. Eis
?0
¹Huác oum ca razøe dm mstm leusltadi letmrìs pir mc pri`cmja dm cis ihlis9 Ca
rmspumsta ms hijpcmka y me rmacldad sm dmduhm dmsdm dis puetis dm vlsta.
^ir uea partm, mc pum`ci ba`êa gaeadi mc ihli. Msti ms ue bmhbi qum ya bmjis
pidldi hijpri`ar. Grahlas a ca prigrmslva rmduhhløe dm ca kireada ca`irac, y a ue
aujmeti dmc `lmemstar sihlac y ca hacldad dm vlda, cis tra`akadirms hiequlstarie pihi a
pihi cas ahtlvldadms, cis cugarms y cis cukis dm vahahliems basta metiehms søci rmsmrvadis
a ca `urgumsêa. Dm jidi qum a momhtis huaetltatlvis, ca jasa sihlac qum partlhlpa`a
ahtlvajmetm dmc ihli mra ya juhbi jás eujmrisa me ca dìhada dm 1<0>-1<8>.
^ir itri cadi, mc tlmjpi cl`rm mjpmzø a hievmrtlrsm me ue vmrdadmri pri`cmja,
si`rm tidi me cas graedms ur`ms. Mc ihli ms ue `ume slgei dm adaptahløe ac rltji dm vlda
dm ca sihlmdad ledustrlac; cis bij`rms tra`akae, sm adaptae ac slstmja, hujpcme cas
eirjas y me hiesmhumehla pumdme dlsorutar dm ue tlmjpi cl`rm jmrmhldi. Huaedi acguei
dm msis hijpiemetms dmsaparmhm, sm priduhme sltuahliems dm dmsadaptahløe sihlac qum sm
agravae me mc tlmjpi cl`rm dmsihupadi; mc pari, ca lejlgrahløe, ca hrlsls mhieøjlha, cis
momhtis dm ca Cmy Xmha, ca dmclehumehla y mc gaegstmrlsji sie acgueis dm cis gravms
hieoclhtis qum asicarie cas hludadms ajmrlhaeas dm cis añis vmletm y trmleta, hiji ms mc
hasi dm Hblhagi
Msta eumva yrmacldad
Eumva dmc
\irf (Cued`mrg-Fijarivsfl-JhLccemzy,
ihli privihø uea dmdlhahløe hada vmz1<84).
jás slgelolhatlva dm
cis mstudlis hlmetêolhis dm ca sihlicigêa, pir cis pri`cmjas sihlacms, picêtlhis,
mhieøjlhis y hucturacms dmrlvadis dm ue tlmjpi cl`rm ya pcmeajmetm dmjihratlzadi.
Mc jmkir mshmearli me mc qum aprmhlar ca eumva rmacldad dm cis ihlis duraetm cas prljmras
dìhadas dmc slgci RR oum Mstadis ]eldis. Xm trata`a dm ue paês kivme qum sm ba`êa
sltuadi rápldajmetm
ba`êa pasadi pir smra cacaha`mza
tlmrra dm cas pitmehlas
prijmtlda, mhieøjlhas
mc cugar dm cas dmc juedi6
graedms dmsdm su irlgme
ipirtueldadms, ue
lejmesi birlzietm diedm bahmr oirtuea. ^ir msta hausa rmhl`lø a prlehlplis dm slgci uea
?7
oum mc qum da`a ca aetripicigêa i ca mteigraoêa, hie mc ole dm aeaclzar cas hiedlhliems dm
vlda me qum sm dmsmevicvêa mc bij`rm jidmrei.
Bay qum hltar me prljmr cugar mc tra`aki mjpêrlhi dm Pi`mrt X. Cyed (1<0<), qulme
rmaclzø uei dm cis mstudlis jás letmrmsaetms ahmrha dmc pri`cmja dmc ihli me Mstadis
]eldis. Xus pmsqulsas sm hiestruymrie si`rm ca `asm dm uea grae mehumsta rmaclzada a ca
pi`cahløe dm uea hludad ajmrlhaea dm tlpi jmdli a ca qum ccajø Jlddcmtiwe. Mc
i`kmtlvi
sihlmdad mra tratar
a raêz dm hijprmedmr
dmc prihmsi mc eumvi mstlci
dm dmjihratlzahløe dm vldacl`rm.
dmc tlmjpi ajmrlhaei, lestacadi
Ca pmrspmhtlva me ca
dmsdm ca
qum sm pcaetma`a ca levmstlgahløe mra dm haráhtmr mteigráolhi, ya qum mc tlmjpi cl`rm oum
mstudladi hiji ue aspmhti jás dm ca huctura y ca vlda hitldlaea dm cas pmrsieas. Ac oleac
rmhieihlø uea aolhløe pir cas ahtlvldadms dm ihli hada vmz jás mxtmedlda, hiesmhumehla
dm ca prigrmslva dmjihratlzahløe dm mstm dmrmhbi, ca mcmvahløe dmc elvmc dm vlda metrm ca
hcasm jmdla y ue jayir ahhmsi a ca huctura pir partm dm tidas cas hapas dm ca sihlmdad.
Me ca jlsja cêema, mc aetripøcigi Cciyd Waremr (1<41) sm dmdlhø a hieta`lclzar cis
gastis dm ihli dm cis ba`ltaetms dm tidis cis jmdlis sihlacms dm uea pmqumña hludad
ajmrlhaea a ca qum ccajø \aefmm Hlty. Ac tìrjlei dm su mstudli, Waremr pripusi uea
eumva hcaslolhahløe dm cas hcasms sihlacms `asada me cis hijpirtajlmetis dm hiesuji y
ei me ca pislhløe
pistuca`ae qumjarxlstas.
cas tmirêas mc ledlvldui
^mriihupa`a me cas rmcahliems
ci jás ccajatlvi dm priduhhløe,
oum ca hieolrjahløe hiji
dm qum mc
ihli sm ba`êa hievmrtldi me ue oahtir dm dlstlehløe sihlac qum ca gmetm pmrsmguêa hiji
slgei dm bieira`lcldad, ci jlsji qum bahêa ca «hcasm ihlisa¶ qum dmshrl`lø Tbirstmle
_m`cme. Dm aquê sm dmsprmedêa uea hcara dmjistrahløe dm msa hijmetada
dmjihratlzahløe dmc ihli y tlmjpi cl`rm.
Atmedlmedi a cas raêhms olcisøolhas dmc hapltaclsji —ca jirac pritmstaetm dmc
tra`aki y dmc sahrlolhli—, mc ihli hiestltuêa ue mcmjmeti a`sicutajmetm leadjlsl`cm
dmetri dm su slstmja sihlac. Xle mj`argi, uea vmz hiesicldadi mc mstlci dm vlda cl`mrac, mc
ihli mjpmzø a smr vaciradi pir su leduda`cm pitmehlac mhieøjlhi, pumsti qum mra
emhmsarli dlspiemr dm uea hlmrta haetldad dm tlmjpi cl`rm, y dm ueis jêeljis rmhursis
jiemtarlisdmc
dleájlha paraslstmja
pidmr hiesujlr
mhieøjlhici hapltaclsta
priduhldi pir cas ledustrlas.
ca qum pisl`lcltø Asê
cas qum oum ca pripla
traesoirjahliems
sihlacms hieduhmetms a rmduhlr ca kireada ca`irac, aujmetar cis sacarlis y jmkirar ca
hacldad dm vlda dm ca pi`cahløe me gmemrac (Jueeì, 1<2>, p. 10).
Msta prigrmslva vacirahløe dmc ihli traspasø cis cêjltms dmc tlmjpi cl`rm y ca vlda
sihlac, y sm mxtmedlø taj`lìe ac áj`lti dmc tra`aki, tac hiji jaelomstarie cas
levmstlgahliems dm Mctie Jayi y Gmirgms Orlmdjaee. Mc mteøcigi Mctie Jayi rmaclzø
uea ajpcla mehumsta metrm 1<07 y 1<80 mehargada pir ca Wmstmre Mcmhtrlh & Hi.
dmstleada a dmshu`rlr cis oahtirms qum letmrvmeêae dlrmhtajmetm me mc aujmeti dm ca
priduhtlvldad ca`irac. Cis rmsuctadis dm Jayi leslstlmrie me ca ljpirtaehla qum pidêa
tmemr para cas priplas mjprmsas ca irgaelzahløe dm cis ihlis dmc tra`akadir, prijivlmedi
hcu`ms dmpirtlvis y itras ahtlvldadms me mc jlsji cugar dm tra`aki, hie mc ole dm
mqulcl`rar ca pmrsieacldad dm cis i`rmris, jmkirar mc hclja bujaei dm ca mjprmsa y
aujmetar mc rmedljlmeti me gmemrac.
?<
Mstas ldmas sie juy sljlcarms a cas qum ccmgø Gmirgms Orlmdjaee ueis añis jás
tardm, huaedi sm dmtuvi a hiesldmrar ca mxlstmehla dm sacas hie slcciems, zieas dm
oujadirms y ga`lemtms tmrapìutlhis qum ayuda`ae a dlsjleulr cas tmesliems letmreas me ca
grae oahtirêa ledustrlac. Orlmdjaee hlta`a admjás itras lelhlatlvas, hiji mc bmhbi dm
letmrhaj`lar hie ormhumehla cis pumstis dm cis i`rmris i letriduhlr acgueas eivmdadms me
ca hadmea dm priduhhløe, qum pmrsmguêae me dmoleltlva ca bujaelzahløe dm cas dloêhlcms
hiedlhliems dmc tra`aki
dm cis tra`akadirms, oa`rlc. Mc i`kmtlvi
iormhlìedicms oleac,
uea smrlm dm ei i`staetm,dm
ahtlvldadms mraihli
jmkirar
qum ca priduhtlvldad
dmpmedêae dm ca
autirldad patrieac taeti hiji su priomsløe, dm oirja qum ca smesahløe dm mstar
hietricadi pidêa vmrsm lehcusi aujmetada (Orlmdjaee, 1<?1).
Mc prljmr grae hrêtlhi dmc jidmrei slstmja sihlac qum utlclza`a letmehlieadajmetm
mc ihli me oavir dm sus priplis letmrmsms, oum ue priomsir dm ca uelvmrsldad dm Hblhagi
ccajadi Davld Plmsjae, hie su cl`ri Ca juhbmduj`rm sicltarla (1<42). Plmsjae
leslstlø me ca hrmhlmetm pìrdlda dm vacirms dmc tra`aki autijatlzadi y aclmeaetm dm cas
oá`rlhas, qum mra práhtlhajmetm lguac para tida ca pi`cahløe. Asê qum ac bij`rm cm
qumda`a ûelhajmetm mc ihli para mcmglr y slgelolharsm dm jaemra slegucar, hie aqumcci
qum jás cm ldmetlolha`a. Xle mj`argi, mc ihli sm ba`êa vlsti rmduhldi a sljpcm
jmhaelsji
cis jmdlis dmdm adaptahløe
hijuelhahløea uea
dmsihlmdad dm hiesuji
jasas. Hiji oirzisi,mcdlrlglda
hiesmhumehla, y jaelpucada
ihli ba`êa pir
pmrdldi msas
harahtmrêstlhas dm ledlvlduaclzahløe, autieijêa y dmsarricci pmrsieac qum dm`êa iormhmr a
ca pmrsiea. Asê, mc eumvi jidmci dm bij`rm ba`ltaetm dm ca hlvlclzahløe dmc ihli mra ue
smr ledlvlduaclsta y bmtmridlrlgldi, ms dmhlr, jivldi dmsdm oumra pir cas jidas, ca
si`rmleoirjahløe y cas mxlgmehlas qum cm jarha`a mc jmdli me qum sm dmsmevicvêa. ^mri
ci pmir dm tidi ms qum mstm bij`rm ahmpta`a su dmpmedmehla dm cis dmjás y dmc juedi
me mc qum vlvêa, y pir msi hiesujêa.
Plmsjae prmdlki hie eita`cm ahlmrti cas harahtmrêstlhas jás sletijátlhas dm ca
hlvlclzahløe dm hiesuji, qum achaezarêa su jáxlja mxprmsløe dmspuìs dm ca LL Gumrra
Juedlac me Mstadis ]eldis. Jartba Wicoomestmle (1<==) y Jargarmt Jmad (1<=7)
pir ca jayir dlspiel`lcldad dm ihlis qum pmrjl -têae cas vahahliems pagadas
y cis dmshaesis dm ole dm smjaea.
• Ca pi`c
pi`cahl
ahløe
øe dm dmhl
hldl
dløø a`a
a`aededie
iear
ar cas
cas ggrae
raedm
dmss hlu
hluda
dadmdmss par
paraa tratrasc
scad
adar
ar su
su
rmsldmehla bahla ármas su`ur`aeas, me `usha dm mspahlis a`lmrtis hmrha dm ca
eaturacmza y hie jayirms pisl`lcldadms dm dlsorutm dm ihlis dmpirtlvis i
mxhurslielstas6 ca dirada Hacloirela sm hievlrtlø me mc grae paraêsi a ljltar.
• Ca tmc
tmcmv
mvls
lslø
løee blzi
blzi su
su metr
metrad
adaa me tid
tidis
is cis
cis big
bigararms
ms ajm
ajmrl rlha
haei
eiss y ccaa pu
pu`c
`clh
lhld
ldad
ad
sm dmstahø me smgulda hiji lestrujmeti gmemradir dm emhmsldadms y apmtltis,
jaelpucaedi vacirms, cl`mraedi eirjas jiracms, y mqulparaedi bá`ltis
sihlacms, ci qum prmparø mc tmrrmei para ue hiesuji jaslolhadi dmc ihli.
• Ca mxl
mxlst
stme
mehl
hlaa dm ue hie
hiesusuji
ji jas
jaslv
lvii dm ca
cass hara
haraht
htmr
mrês
êstl
tlhas
has dm
dmcc ajmr
ajmrlh lhae
aei,
i, sm
sm
vacira`a juy pisltlvajmetm hiji ledlhadir dmc dmsarricci y dmc `lmemstar
sihlac dm ue paês, me partm taj`lìe hiji hietrapislhløe ldmicøglha ac mstlci
dm vlda dmc @ciqum Hijuelsta.
• Hies
Hiesmhmhum
umeh
ehlala dm
dm msti
msti,, sm bba`
a`êa
êa ldi
ldi dms
dmsar
arri
ricc
ccae
aedi
di uea
uea eum
eumva
va jir
jirac ac dmc
dmc pca
pcahm
hmrr
y ci cûdlhi — Oue Jiraclty— qum cmgltlja`a mc bmdielsji me cugar dm
hmesurarci,me
sahrlolhli y qum a`aedieøsmgûe
mc tra`aki6 pihi amstm
pihipcaetmajlmeti,
ca ìtlha purltaeamc dmc msoumrzi
ihli ya eiy dmc
mra
rmpri`adi, slei qum pasa`a lehcusi a smr i`clgatirli.
Me dmoleltlva, qum mc tlmjpi cl`rm ba`êa dmkadi dm smr ue tlmjpi sljpcmjmetm
cl`mradi dm cas ihupahliems ca`iracms, y mjpmza`a a smr hiesldmradi hiji ue jijmeti
dlspiel`cm para usi pmrsieac, qum pripirhliea`a satlsoahhløe ledlvlduac y qum mra
sihlacjmetm vaciradi (Fapcae, 1<?>). Mc haj`li dm ahtltud bahla mc pcahmr hiji
rmhijpmesa ac msoumrzi dmc tra`aki, vlmem hiedmesadi me uea eumva paca`ra juy me `iga
duraetm cis añis 1<=>-1<?>; «rmhrmahløe¶. Mc hiesuji supi ccmear mstm mspahli
rmhrmatlvi, levadlmedi y dlrlglmedi ca vlda prlvada dm cas pmrsieas a travìs dm juctltud
dm ahtlvldadms hie cas qum ihupar mc ihli y gastar dlemri, hiji cis «bi``lms¶, «di lt `y
yiursmco¶,
dmc tlmjpiy cl`rm
ue sleoêe
ms cidmqum
metrmtmeljlmetis
dli cugar a cadijìstlhis y oajlclarms.
ljagme `uhøclha Msta ouedajmetahløe
dmc sumñi ajmrlhaei, mc
«Ajmrlhae Way io Clom¶; Hacloirela, ca jûslha dm cis @mahb @iys, «bijm swmmt bijm¶,
mc ^ip-Art y ca huctura pumsta ac smrvlhli dmc slstmja hiesujlsta.
Aetm mstm paeiraja, Davld Plmsjae rmaclzø ue smvmri mkmrhlhli dm autihrêtlha hie
su cl`ri A`uedaehla, ¹para quì9 (1<?4), me mc qum pusi cas `asms dm ca jidmrea
Xihlicigêa dmc Ihli. Xus hiehcusliems oumrie juhbi jás pmsljlstas, hiesmhumehla dm
cas levmstlgahliems rmaclzadas dmsdm ue lestltuti dm mstudlis sihlicøglhis ouedadi pir ìc
jlsji me Hblhagi me 1<==, hie ca letmehløe dm aeaclzar mspmhêolhajmetm mc pri`cmja dmc
tlmjpi cl`rm. Me hietra dm ca muoirla sihlac dm ca ^istgumrra, Plmsjae rmprihbø ca
jmetacldad y cas ahtltudms dm ca sihlmdad ajmrlhaea hiji vêhtljas dm uea autìetlha
olcisioêa dmc dmrrihbm,
ba`êa hievmrtldi qum ba`êadmdmsmj`ihadi
me ue mshmearli me mctlpi
hiesuji dm tidi sljpcm jatmrlaclsji.
dm `lmems Mc ihliqum
ûtlcms m leûtlcms, sm
me ca jayirêa dm cis hasis priviha`ae me mc ledlvldui rmahhliems paslvas y dm ljltahløe
71
Cis aeáclsls sihlicøglhis prmhmdmetms ba`êae rmtratadi hie jleuhlisi dmtacclsji cas
hiedlhliems y cas harahtmrêstlhas dmc jidmci dm ihli mxtmedldi pir tidi mc juedi
ihhldmetac. ^mri a pmsar dm qum ca hiehcusløe dm mstas levmstlgahliems mra `astaetm
emgatlva, cis sihløcigis ei aha`a`ae dm ljaglear actmreatlvas molhahms qum slrvlmrae para
70
dmvicvmrcm ue hlmrti smetldi bujaelzadir ac pri`cmja dmc ihli y dmc tlmjpi cl`rm6 oacta`a
uelr ca tmirêa a ca ahhløe.
]e prmhursir dm mstm meoiqum oum mc bûegari Farc Jaeebmlj (1<=>), qulme
hijprmedlø qum mc ihli ei pidêa a`aediearsm a ca jaelpucahløe dmgradaetm dm cas
mjprmsas, el tajpihi a uea rmgucahløe dmc Mstadi qum aeucara ca autieijêa dm hada
pmrsiea. Xu
X u ldma, pir hieslgulmetm, oum piemr me práhtlha uea pcaelolhahløe dmjihrátlha
dmc
Mstaihli, qum slrvlmra
hiehmphløe para hiji
dmc ihli oavirmhmr ahtlvldadms
pisl`lcldad ei hijmrhlacms
dm dmsarricci mstá medmhiesieaehla
dmsarricci hucturac.
hie mc
pcaetmajlmeti smguldi jás admcaetm pir cas picêtlhas hucturacms dm Ihhldmetm, duraetm ca
dìhada dm 1<?>, qum prmtmedêae uea jayir dmjihratlzahløe sihlac y hucturac,
prijivlmedi mc ahhmsi a ca huctura ac jayir eûjmri pisl`cm dm ledlvlduis. Hiji
hiesmhumehla, mc pri`cmja dmc ihli qumda`a leshrlti dmetri dmc jarhi dm ca Mduhahløe
^ipucar (_metisa, 1<<8, p. 88).
Qulzá ba sldi mc oraehìs Kioorm Dujazmdlmr mc autir jás leocuymetm a mstm rmspmhti,
ei søci pir sus mshrltis, slei taj`lìe pir su mxpmrlmehla me mc jivljlmeti dm mduhahløe
pipucar ^mupcm mt Hucturm, hrmadi me 1<4=. Ìc oum mc prljmri me a`irdar mc tmja dmc ihli
hiji omeøjmei gci`aclzadi y sushmptl`cm dm mstudli pir sê jlsji, ei me rmcahløe hie mc
tra`aki. Metmedlø
mduhatlvas, qum ca jidmrea
mspmhlacjmetm dmspuìs hlvlclzahløe
dm ca mshumcatmhelolhada
y oumra dmcirlglea`a eumvas
tra`aki, pir emhmsldadms
ci qum mc tlmjpi
cl`rm sm hievmrtêa asê me ue mspahli pitmehlacjmetm rmmduhatlvi qum pmrjltêa ac bij`rm
su adaptahløe a cis hietleuis haj`lis sihlacms. Dujazmdlmr, pir taeti, asujlø mc mstudli
dmc ihli hiemhtadi a ca pripla dleájlha sihlihucturac, y me ca cêema dm Jaeebmlj,
prmvlei ca irgaelzahløe dm ahtlvldadms dm ihli hiji uea dm cas hcavms picêtlhas qum
pidêae asmgurar mc prigrmsi hucturac dm tida ca sihlmdad (hltadi pir Caeoaet, 1<72, p.
18=);
«Xm trata dm uea oirja irgaelzada dm ahhløe sihlihucturac, qum sm mkmrhm si`rm cis tra`akadirms dm
huacqulmr hiedlhløe sihlac y dm huacqulmr elvmc dm lestruhhløe, pir jmdli dm ahtlvldadms y dm
irgaelzahliems hada vmz jás varladas, hie mc ole dm oavirmhmr ca adaptahløe øptlja dm tidis a cis
haj`lis tìhelhis y sihlacms dm ca hlvlclzahløe¶.
hlvlclzahløe¶.
Dujazmdlmr msta`a pmrsuadldi dm qum ca dlsjleuhløe dmc tlmjpi dm tra`aki mra uea
rmacldad lrrmvmrsl`cm, tac hiji dmomedêa me su cl`ri Bahla uea hlvlclzahlie dmc ihli
(1<?0). ^mri cas emhmsldadms mduhatlvas dmc ihli ei søci sm dmsprmedme dm cis
hiedlhlieajlmetis dmc hietmxti sihlihucturac, slei taj`lìe dm ca sltuahløe me qum sm
mehumetra hada ledlvldui hie rmcahløe a su tlmjpi cl`rm. Ac ole y ac ha`i, mc aujmeti dmc
tlmjpi cl`mradi y ca mxlstmehla dm ue jayir eûjmri dm ahtlvldadms dm ihli dmpmedme dmc
usi qum sm cms dì, asê hiji dm ca ahtltud pmrsieac dm hada uei. Msta ûctlja prmihupahløe
oum smguri ca razøe jás ljpirtaetm para dmomedmr ca emhmsldad dm uea Mduhahløe me mc
Tlmjpi Cl`rm6 para Dujazmdlmr mc tlmjpi cl`rm mra ue mspahli aj`lgui y pripmesi a
ahmetuar cis hieoclhtis dm vacirms priplis dm eumstra ìpiha, pir ci qum mc ledlvldui sm
meormeta`a a ue autìetlhi dlcmja jirac hada vmz qum sm dlspieêa a hiestrulr su ihli;
78
«Mc haráhtmr ouedajmetac dmc ihli ms ca aj`lgómdad. Cis ihlis ahtlvis, ¹`astae para bujaelzar ca
hlvlclzahløe ledustrlac9 Taj`lìe mccis sie aj`lguis. ^umdme oavirmhmr mc prigrmsi dm uea huctura
sihlac i, ac hietrarli, su rmgrmsløe. ^umdme lehltar ac ledlvldui a uea partlhlpahløe sihlac i, ac
hietrarli, a uea mvasløe sihlac. ^umdme mqulcl`rar ca vlda dm tra`aki i, ac hietrarli, dmstrulr tidi
letmrìs bahla cis pri`cmjas tìhelhis y sihlacms pcaetmadis pir mc tra`aki¶.
tra`aki¶.
hietmjpiráema.
Me ca práhtlha mduhatlva ldmada pir mc tmørlhi oraehìs, cis aeljadirms dm`mrêae
ahtuar hiji ueis guêas dm ipleløe qum haeaclzasme cas lequlmtudms y emhmsldadms dm ca
74
^rmhlsajmetm
sihlmdad ca prijihløe
dm hiesuji, ms ueadmdm actmreatlvas
cas graedms dm ihli dlomrmetms
oleacldadms a cas iormhldas
dm ca rmhlmetm Mduhahløepir ca
me mc
Tlmjpi Cl`rm.
7=
7?
Mc
ueadmtieaetm
Mduhahløeqummebamc dmsmehadmeadi dmoleltlvajmetm
Tlmjpi Cl`rm ba ca emhmsldad
sldi sle duda mc dm pcae
orahasi sihlac -tmarsm me
dmc jidmci dm smrli
ihli
`urguìs, privihadi pir mc pri`cmja dmc pari. A partlr dmc hrahf dmc pmtrøcmi dm 1<78, sm
ba ldi priduhlmedi uea ljpara`cm rmduhhløe dm ca haetldad dm tra`aki dlspiel`cm, qum ba
i`clgadi a juhbêsljas pmrsieas a vlvlr ue tlmjpi oirzisajmetm dmsihupadi. \a ei bay
tra`aki para tidis y ìstm ms ue pri`cmja dm dloêhlc sicuhløe mhieøjlha y sihlac, ei taeti
pir su eivmdad —slmjprm ba mxlstldi ue pirhmetakm dm ca pi`cahløe me sltuahløe dm
dmsmjpcmi—, hiji pir su jageltud huaetltatlva y huacltatlva. Acgueas dm cas hausas
mstruhturacms qum bae dadi irlgme ac omeøjmei dmc pari sie cas slgulmetms;
• Ca auti
autijat
jatlz
lzah
ahlø
løee y ca ri
ri`i
`itl
tlza
zahl
hløe
øe leoi
leoirjá
rjátltlha
ha dm ca pr
prid
iduh
uhhl
hløe
øe..
• Mc aujme
aujmeti ti dmdm ca pi`c
pi`cahl
ahløe
øe ahtl
ahtlvava me cas
cas hlu
hluda
dadm
dmss pir
pir hau
hausa
sa dm
dm ca
ca jasl
jaslvava
lejlgrahløe rurac y ca lehirpirahløe dm ca jukmr a cis pumstis dm tra`aki.
• Mc dm
dmsh
shme
mesi
si dm ca hapahapahlhlda
dadd dmdm hie
hiesu
suji
ji,, prl
prleh
ehlp
lpac
acjme
jmetmtm pi
pirr haus
hausaa dmdm ca
ca
si`rmpriduhhløe, y ca pìrdlda dmc pidmr adqulsltlvi dmrlvada dm ca hrlsls.
• Ca mxh
mxhms
mslv
lvaa prlv
prlvat
atlz
lzah
ahlø
løee dm cas cas ledu
leduststrl
rlas
as,, hasl
hasl slm
slmjp
jprm
rm ljp
ljpumumst
staa pir
pir
hlrhuestaehlas dm hrlsls qum bae jitlvadi rmakustms y dmspldis jaslvis.
• Mc ora
oraha
hasi
si gme
gmemrmrac
aclz
lzad
adii dmc
dmc jidm
jidmci ci mhi
mhieø
eøjljlhi
hi dmdm hrmhl
hrmhljljlme
meti
ti led
ledmo
mole
leld
ldi,
i, qum
qum
sm ba pumsti me metrmdlhbi pir raziems bujaeltarlas y mhicøglhas.
• ]ea
]ea hr hrmh
mhlm
lmet
etmm tm
tmrh
rhla
larl
rlzah
zahløløee ddmm ca mh
mhie
ieij
ijêa êa qum
qum ba i`cli`clga
gadi
di acac tra
tra`a
`akiki a
asujlr eumvas hiedlhliems dm tmjpiracldad m lemsta`lcldad.
Metrm cas emoastas hiesmhumehlas dm mstm pri`cmja sm humeta ca hiesldmra`cm
actmrahløe qum ba suorldi mc hiehmpti dmc tra`aki. Mc tra`aki ba pmrdldi ca hatmgirêa dm
mspahli para ca rmaclzahløe bujaea, y sm ba hievmrtldi sljpcmjmetm me ue jmdli dm
77
mxtra sm bahme ormhumetms para pidmr pmrjltlrsm ihlis hada vmz jás cukisis. Mc tra`aki sm
ba hievmrtldi dm rmpmetm me ca ccavm qum a`rm tidas cas pumrtas, ca dmc tlmjpi cl`rm
taj`lìe. A ca vmz qum sm ba dmjihratlzadi, mc tlmjpi cl`rm sm ba a`urgumsadi6 bm aquê
ue omeøjmei têplhi dm eumstra hlvlclzahløe (\mca, 1<7=, p. 188).
Ìstm ms mc hieoclhti lrrmsicu`cm me mc jidmci dm ihli hietmjpiráemi; ca prmtmedlda
dmjihratlzahløe dmc tlmjpi cl`rm ei sm ba bmhbi hijpcmtajmetm momhtlva, y cas
dmslguacdadms mhieøjlhas
ljpisl`lcltar msa privihadas
aeslada ljltahløe dmc pir
ihli mcharahtmrêstlhi
pri`cmja dmc parimstratis
dm cis bae vmeldi
sihlacmsa
supmrlirms. Auequm sm dmolmedm uea jirac bmdielsta `asada me mc hiesuji
dmsprmihupadi, me rmacldad ìsta søci ms pisl`cm me dmtmrjleadis elvmcms mhieøjlhis.
Mstas dlomrmehlas sihlacms sm mstáe bahlmedi hada vmz jayirms, lehcusi metrm tmrrltirlis;
biy me dêa, cis paêsms me vêas dm dmsarricci mstáe slmedi hicielzadis pir graedms
mjprmsas juctleahlieacms qum tratae dm lehuchar mc jidmci dm ihli `urguìs, ca jirac
bmdielsta y mc «Ajmrlhae Way io Clom¶ aetms hijmetadis, a pmsar dm cas priouedas
dlolhuctadms mhieøjlhas pir cas qum atravlmsae sus ba`ltaetms.
Ca lehapahldad a`sicuta dm ca hlvlclzahløe hietmjpiráema para rmsicvmr mc pri`cmja
dmc pari sm ba pcasjadi me sicuhliems a hirti pcazi. ^ir uea partm, mc acargajlmeti dm ca
mdad mshicar
para ci ba bae
huac sm letmetadi rmtrasar
dlspumsti ca lehirpirahløe
juctltud dm oirjahløe
dm hursis dm cis køvmemsca`irac,
ac jmrhadi
hie dm
ue tra`aki,
smetldi
jás ihupahlieac qum priymhtlvi. ^ir itra partm, mc admcaeti dm ca ku`lcahløe a cis smsmeta
añis ba hbihadi dm pcaei hie ca priciegahløe eaturac dm ca mxlstmehla, qum pmrjltme cas
ahtuacms hiedlhliems dm vlda.
Ca hiehcusløe ms dmsasismgaetm; mc tlmjpi cl`rm sm ba hievmrtldi me ue vmrdadmri
pri`cmja para ca sihlicigêa aeaclsta dm uea hlvlclzahløe dm rlmsgi hiji ca eumstra. ¹Quì
bahmr hie mc tlmjpi cl`rm y para quì9 ¹Quì smetldi darcm a ca grae haetldad dm tlmjpi dm
qum dlspiemjis me ca ahtuacldad9 ¹Høji bahmr qum mc ihli sm hievlmrta me ue `lme
vmrdadmrajmetm dlgei dmc bij`rm9 ¹Ms pisl`cm qum eumstras pisl`lcldadms dm ihli ei
qumdme tidas rmduhldas ac sljpcm hiesuji dm jasas9 Ei ms hasuac qum ca jayirêa dm cis
jidmreis tmørlhis
(Wm`mr, 1<?<6 dmc tlmjpi
Pahliemri, 1<286 cl`rm
Juñizbayae
Jlra,hilehldldi dm1<24).
1<286 ^mdrø, pcmei me mstm letmrrigaetm
^rmtmedmr dm eumvi mc pcmei mjpcmi para tida ca pi`cahløe ahtlva ms acgi lcusirli y
ìstá cmkis dm ca rmacldad (Pahliemri, 1<28). ]ea sicuhløe `arakada ûctljajmetm ms ca dm
rmpartlr metrm tidis mc pihi tra`aki qum sm bacca dlspiel`cm, ci qum ljpclharêa uea
rmduhhløe drástlha dm ca kireada ca`irac sle pmrdmr mc pidmr adqulsltlvi qum abira
tmemjis (Pussmcc, 1<2<). Mc jayir pri`cmja dm msta lelhlatlva ms su oacta dm ahmptahløe,
si`rm tidi pir ci hijpcmki qum pumdm rmsuctar haj`lar ca jmetacldad dm ca gmetm y pir
cis juhbis dmomhtis dm ca picêtlha mhieøjlha emihiesmrvadira. ^mri mjpmzar a
prmihuparjm jás pir jls ratis dm ihli qum pir jl tra`aki pidrêa ayudarjm a dlsmñar
uea eumva oirja dm vlda, juhbi jás hrmatlva y autidmtmrjleada, hapaz dm rmaclzarjm
hiji pmrsiea y privmmdira dm cis jmdlis suolhlmetms para jmkirar jls hiedlhliems dm
vlda. ]tlclzar mc tlmjpi cl`rm hiji mspahli para uea jmkir oirjahløe, y para i`tmemr ue
jayir gradi dm cl`mrtad y dmsarricci pmrsieac me jls ihupahliems, qulzá apirtarêa a ca
7<
carga acgueas sacldas a ca hrlsls bujaea qum padmhmjis dmsdm bahm dìhadas.
• Ol
Olea
eacj
cjme
metm
tm,, bay
bay qum
qum ad
advm
vmrt
rtlr
lr dm
dmcc dms
dmsar
arri
ricc
ccii les
lestl
tltu
tuhl
hlie
ieac
ac qum
qum bae
bae ldi
ldi
adqulrlmedi cas levmstlgahliems y cis priymhtis mduhatlvis rmcahlieadis hie
mc tlmjpi cl`rm y ca AXH, si`rm tidi a raêz dm ca hrmahløe dm ca Dlpcijatura
]elvmrsltarla dm Mduhahløe Xihlac.
@l`cligraoêa
Tmja 4
^ara dmolelr
dm`mjis mc tlmjpi
rmomrlreis a sucl`rm leoaetlcdlarla
ihupahløe me rmcahløe a ci qum
me ca mshumca. smrêa sudlspiel`cm
Mc tlmjpi «tlmjpi dm tra`aki¶,
dm cis elñis
ms mc tlmjpi rmstaetm dmc tlmjpi mshicar y dm cas i`clgahliems paramshicarms, admjás dmc
tlmjpi dmdlhadi a satlsoahmr emhmsldadms `licøglhas `áslhas y dmc tlmjpi dm
hica`irahløe me cas tarmas dijìstlhas. El ca mshumca el mc tra`aki sie ahtlvldadms
autitìclhas el autøeijas, jás `lme ac hietrarli adqulmrme ue haráhtmr dm i`clgatirlmdad y
dmpmedmehla rmspmhti a itris. Aj`as rmacldadms humetae taj`lìe hie uea smrlm dm
aeacigêas mstruhturacms, hiji cis birarlis, hacmedarlis, eitas-sacarlis, mth. Mc pripli
cmeguakm aolrja msta aeacigêa; ca ahtlvldad qum ljpiem ca mshumca ac elñi ms mc «tra`aki
mshicar¶ (Trlcca @mremt, 1<<8, p. ?1).
^mri mc ihli ei ms sljpcmjmetm aqumc tlmjpi me mc qum ei bay eada qum bahmr, slei
jás `lme mc tlmjpi
cas ba`ltuacms. utlclzadi
Asê, mc ihli mspir mc ledlvldui para
ue hijpcmjmeti dmdlharsm
emhmsarli me caa ahtlvldadms dlomrmetms
vlda dmc bij`rm, dm
pirqum
ei pmrjltm qum eis a`urrajis me cas biras dm dmshaesi, y pirqum dmsarricca aspmhtis dm
eumstra pmrsieacldad qum qumdarêae lehijpcmtis sl eumstri ûelhi hmetri dm letmrìs oumra
mc tra`aki. Me mc hasi dm ca leoaehla msti ms mspmhlacjmetm slgelolhatlvi. Ca tmesløe
priduhlda pir mc tra`aki mshicar dm`m smr hietrapmsada pir ca práhtlha dm itra ahtlvldad
qum priviqum me mc elñi uea ahtltud dm dlvmrsløe i dlstrahhløe, si`rm tidi sl tmemjis me
humeta ca oahlcldad qum tlmeme cis elñis para haesarsm dm uea jlsja tarma me pihi tlmjpi
(_arma-Ac`a, 1<7<).
Mc tlmjpi cl`rm leoaetlc prmsmeta uea smrlm dm partlhucarldadms rmspmhti ac tlmjpi
cl`rm aducti. Cis `leijlis hiehmptuacms smgurldad-autieijêa, dmpmedmehla-
ledmpmedmehla,
dmc y hietric-cl`mrtad,
bij`rm, sm dmhaetae hcarajmetmqum dmoleme
bahla cis hiedlhlieaetms
cis prljmris tìrjleis dmpsêqulhis dm duraetm
hada parmka ca vlda
mc pmrêidi leoaetlc. Ca lejadurmz psêqulha y olslicøglha, ca rmacldad sihlimhieøjlha y mc
24
jarhi cmgac cljltae ca pisl`cm autieijêa dmc elñi a oavir dm ca emhmsldad dm su hustidla.
Mc elñi tidavêa ei ms pcmeajmetm hapaz dm rmaclzar uea mcmhhløe pmrsieac y
autihietricada si`rm ci qum qulmrm i ei qulmrm bahmr, si`rm ci qum mstá `lme i jac, si`rm
ci qum cm dlvlmrtm i ci qum cm a`urrm. Admjás, mc elñi sm mehumetra ledmomesi aetm cas
ar`ltrarlmdadms dmc juedi aducti, pir ci qum su tlmjpi cl`rm prmhlsa dm uea emhmsldad
cøglha dm apiyi, hustidla y pritmhhløe qum ci acmkm dm pmclgris y jaelpucahliems. Me
hiesmhumehla, mc gradlmetm dm cl`mrtad y autieijêa dmc ihli leoaetlc qumda cljltadi, y ms
`astaetm leomrlir ac dm cas mtapas pslhimvicutlvas
pslhimvicutlvas slgulmetms
slgulmetms..
Xl mc tlmjpi cl`rm dm cis elñis prmsmeta jayirms hiedlhlieajlmetis qum mc aducti,
paradøklhajmetm, mxlstm uea mspmhlm dm hrmmehla gmemraclzada qum bahm dm ca leoaehla mc
pmrêidi prlvlcmgladi para mc ihli y mc kumgi. Tradlhlieacjmetm sm ba hiesldmradi a ìsta
hiji mc hicmhtlvi pi`cahlieac qum dlsoruta dm jás tlmjpi cl`rm huaetltatlvi; jmeis biras
dm tra`aki, jás vahahliems, jmeis hijprijlsis sihlacms i oajlclarms, mth. Msta
hiehmphløe dm ca leoaehla mjpmzø a oraguarsm me mc slgci R_LL, y sm oum hieolguraedi
pistmrlirjmetm hie su prigrmslva mshicarlzahløe, su acmkajlmeti dmc juedi dmc tra`aki,
ca oirjahløe dm ca oajlcla euhcmar `urgumsa, y ca levmehløe dm eumvis mcmjmetis
rmcahlieadis hie mc tmja dmc ihli; vmstldis mspmhêolhis para elñis, dlomrmehlahløe metrm mc
umgi leoaetlc y mc dmstleada
letmehlieadajmetm kumgi aducti, oa`rlhahløe
a mccis, mth. Mcdmhiehmpti
kugumtms,jidmrei
aparlhløedmdm cauea cltmratura
leoaehla sm
rmprmsmeta `áslhajmetm pir jmdli dm trms ljágmems, qum sltûae ac elñi me ca mshumca, me
ca oajlcla y me mc kumgi. Msta lhieigraoêa ba privihadi ca hiesldmrahløe sihlac dm ci
cûdlhi y dm ci ihlisi hiji ric harahtmrêstlhi dm ca pmrsieacldad dm ca leoaehla (Arlms,
1<27).
Xle mj`argi, tidi ci aetmrlir søci ms václdi para mc hicmhtlvi leoaetlc eirjaclzadi
oajlclarjmetm, qum ahudm dm jaemra ba`ltuac a cas lestltuhliems mduhatlvas rmgcadas. Me
mc hasi dm ca leoaehla jargleada, me haj`li, ms ormhumetm i`smrvar elvmcms juy `akis dm
mshicarlzahløe, admjás dm pri`cmjas dm letmgrahløe sihlioajlclar `astaetm prmihupaetms.
A cas dlolhuctadms dm ahmrhajlmeti dm mstis elñis a cis hicmglis, sm ueme me juhbis
hasis mc rmhbazidmsdm
mhieøjlhajmetm dm cis oajlclarms
juy pmqumñisbahla cis mstudlis,dmca ueemhmsldad
ac jaetmeljlmeti dm hietrl`ulr
bigar mjpi`rmhldi, ca
jargleahløe mkmrhlda pir mc rmsti dm ca sihlmdad, ca oacta dm bá`ltis para mc mstudli, mc
a`smetlsji mshicar slstmjátlhi y ca pidmrisa atrahhløe dm ca vlda dm ca haccm, metrm itras
hisas.
^ir hieslgulmetm, mc japa hiehmptuac pripumsti aetmrlirjmetm ac ba`car dm ca
leoaehla eirjaclzada, qumda sle eleguea vacldmz me mc hasi dm cis elñis dm ca haccm i dm
cas hba`icas. ^irqum cis `leijlis smgurldad-autieijêa, dmpmedmehla-ledmpmedmehla, y
hietric-cl`mrtad, sm dmhaetae kustajmetm pir mc tìrjlei hietrarli a ci aetmrlir. Mc elñi dm
ca haccm giza dm uea autieijêa, ledmpmedmehla y cl`mrtad dm ca qum ei giza mc elñi
sihlacjmetm adaptadi. Itra hisa ms qum msa lehrmê`cm oacta dm hietric y dm smgurldad sma
me vmrdad ci jás ahiesmka`cm dmsdm mc pueti dm vlsta mduhatlvi y dm dmsarricci dm ca
pmrsieacldad dmc elñi. @usharsm ca vlda me ca haccm slgelolha prixljldad hie mc juedi dm
cas drigas, mc achibic, cas paedlccas, mc hajirrlsji, ca dmclehumehla kuvmelc, ca
2=
Mxlstm ue hlmrti dlshursi sihlac qum tlmedm a hucpa`lclzar a cis padrms dmc a`aediei dm
sus blkis me mc tlmjpi cl`rm. Cis rmhlmetms haj`lis priduhldis me mc hiehmpti dm oajlcla,
ca lehirpirahløe dm ca jukmr ac tra`aki y ca pripla rmacldad sihlac dm eumstri juedi, bae
privihadi qum cis elñis ei pumdae gizar pcmeajmetm dm ca hustidla y pritmhhløe
emhmsarlas duraetm su tlmjpi cl`rm. ^armhm hcari qum mc ihli ms uei dm cis mcmjmetis
ouedajmetacms dmc prihmsi dm sihlaclzahløe leoaetlc, pmri aûe ms jás mvldmetm mc bmhbi
dm qum mstm ihli tmega qum dmsarriccarsm dm oirja sicltarla ca jayirêa dm cas vmhms.
]ea dm cas rmlvledlhahliems sihlacms jás pmrslstmetms me ca ahtuacldad ms ca qum sm
rmolmrm a ca oacta dm mspahlis cûdlhis apripladis para mc dmsmevicvljlmeti eaturac dmc
elñi. Ms hlmrti qum hada vmz mxlstme jás parqums leoaetlcms, tmrrmeis dm avmetura,
metrmtmeljlmetis y atrahhliems para eumstris pmqumñis, pmri ue `ume eûjmri dm mccis sm
ba jmrhaetlclzadi hie mc ûelhi ole dm i`tmemr `memolhlis mhieøjlhis, hievlrtlmedi ac
tlmjpi cl`rm me ue tlmjpi dm hiesuji. ^ara mc ihli mspietáemi ca haccm sm ba vumcti ue
mshmearli dm kumgis juy pmclgrisi, pi`cadi dm autijøvlcms, zieas dm i`ras, kmrlegulccas
a`aedieadas me cis parqums, lesmgurldad hludadaea y itras sltuahliems dm rlmsgi sihlac
qum bae privihadi mc jlmdi dm cis prigmeltirms. Cis padrms prmolmrme qum cis elñis ei
`akme a kugar a ca haccm, pmri su oigisldad eaturac y su tmedmehla a dmsarriccarsm
oêslhajmetm ac alrm cl`rm, bahme lehijpatl`cm su ahtlvldad cûdlha hie cas mstrmhbas
dljmesliems dm cas vlvlmedas-dirjltirli dm cas hludadms ledustrlacms (Xtlcjae dm Jme,
1<<1).
Eaturacjmetm, ca prmsmehla dm cis elñis me ca haccm dmpmedmrá dm oahtirms juy
dlvmrsis. Xmgûe acgueis mstudlis, cis elñis qum pmrjaemhme me sus hasas duraetm sus
ratis dm ihli
i`tmegae pmrtmemhme
ue `ume a elvmcms
rmedljlmeti sihlihucturacms
me sus mstudlis. ^ir jás `lme actis,
mc hietrarli, cis yelñis
ms ormhumetm
qum pasaequm
ca
jayir partm dm su tlmjpi cl`rm me ca haccm pmrtmemhme a mstratis sihlihucturacms jás
`akis, y sus elvmcms mduhatlvis sie jás lesatlsoahtirlis. Msta dlomrmehla me mc usi dm ca
haccm pumdm ahmetuarsm pir hausas gmigráolhas —hcljátlhas— i ur`aeêstlhas; me gmemrac,
cis elñis dm pum`ci i cis aedacuhms, pasae jás tlmjpi me ca haccm qum cis elñis dm cas
graedms hludadms i cis hastmccaei-cmiemsms.
Me ole, ca emhmsldad dm hustidla y hietric dmc ihli leoaetlc sm ba ldi jaelomstaedi
me uea prmihupahløe hrmhlmetm pir `ushar actmreatlvas para su tlmjpi cl`rm, qum ei
metrañme elegûe rlmsgi. Mc pri`cmja ms qum mstm dmsmi hbiha orietacjmetm hie ca
dlspiel`lcldad rmac dm cas oajlclas para pidmr ihuparsm dmc ihli dm cis elñis. A ca
jayirêa
me hietradmdmccisbirarli
padrmsletmeslvi
cms parmhme mxhmslvajmetm
dm jañaea cargas casyvahahliems
me cis hicmglis, mshicarms,
pir supumsti, hrltlhaemstáe
qum
ei baya uea jayir iomrta dm mqulpajlmetis cûdlhis para ca leoaehla (Aguleaga Piustae-
2?
rmacldad.
Dmsdm qum, me ca dìhada dm 1<<>, cas mjlsiras prlvadas lrrujplmrie me mc jmrhadi
audlivlsuac, mc Mstadi ba ldi pmrdlmedi pihi a pihi su hapahldad dm hietric,
rmspiesa`lcldad y rmgcajmetahløe si`rm cis prigrajas tmcmvlslvis. Ca prigrajahløe
leoaetlc ba qumdadi rmcmgada a birarlis jargleacms, qum hilehldme hie mc dmsayuei, ca
jmrlmeda y partm dmc jmdlidêa. Ca cuhba pir cis êedlhms dm audlmehla ba mjpukadi a cas
hadmeas a hicihar me oraekas birarlas tradlhlieacjmetm leoaetlcms, hiji ca si`rmjmsa dm
cis olems dm smjaea, prigrajas qum ei ci sie. Mc sustltuti ba sldi ca hijmdla dm
sltuahløe pmesada para tidi mc pû`clhi oajlclar, tlpi «Jìdlhi dm Oajlcla¶ i «Oarjahla
dm Guardla¶, smrlms qum ei mstáe mxhcuslvajmetm dmstleadas a cis elñis. Me huaeti a cas
pihas smrlms leoaetlcms qum pidmjis hietmjpcar me ca ahtuacldad, mxlstm uea prmihupaetm
ausmehla dm leeivahliems paclada pir ca rmpislhløe dm dl`ukis tradlhlieacms y ca lehcusløe
dm priduhhliems kapiemsas ueloirjms y jieøtieas. ^ir mc hietrarli, sm ba lehrmjmetadi
ca pu`clhldad mspmhêolhajmetm leoaetlc y cis leeujmra`cms hiehursis y sirtmis (Aciesi-
Jatlcca-_ázqumz, 1<<=).
Bay ue hiesmesi slgelolhatlvi me hiesldmrar cis hietmeldis tmcmvlslvis dm juy `aka
hacldad hucturac. ¹Ms raziea`cm metiehms qum cas parrlccas dm prigrajahløe sm rlkae
ûelhajmetm pir letmrmsms
tmcmvlsløe traesjlta hijmrhlacms9
aetlvacirms Dmsdm mstm pueti
hiji ca hijpmtltlvldad, dm vlsta, ms cacøglhi
mc hiesujlsji, qum ca
vlicmehla, ca
hrljleacldad, mc hucti ac humrpi y mc mritlsji oáhlc, qum me elegûe hasi sm admhuae a cas
harahtmrêstlhas pslhimvicutlvas dm ca leoaehla. ^irqum cis elñis slgume vlmedi ca
tmcmvlsløe dm ahumrdi a sus birarlis, auequm ei baya me msis jijmetis prigrajas
mspmhêolhajmetm dlsmñadis para mccis (_lchbms, 1<<8).
Dm tidis jidis, smrêa lekusti hiedmear ca tmcmvlsløe dm aetmjaei, sle vacirar
prmvlajmetm sus pisl`lcldadms sihlaclzadiras y mduhatlvas. Ca tmcmvlsløe taj`lìe pumdm
iormhmr acgueas hisas `umeas;
‘ ^ripirhliea uea ajpclahløe gmemrac dm hieihljlmetis, merlqumhm mc
viha`ucarli y piem me hietahti hie ci qum pasa me mc juedi.
‘ Traesjltm uea rmacldad aeljada qum dmsplmrta hurlisldad y sushlta mc dmsmi dm
aprmedmr, dm i`tmemr leoirjahløe hijpcmjmetarla.
‘ Ca leoirjahløe pmrjltm mcmglr aqumcci hie ci qum uei qulmrm ldmetlolharsm, hie
ci qum mstá dm ahumrdi i ci qum hiesldmra `umei.
‘ Dmsarricca aolhløe m letmrìs pir ca huctura
huctura audlivlsuac y mc artm hlemjatigráolhi.
22
^armhm mvldmetm qum dmsdm ca Mduhahløe Xihlac ms emhmsarli pripiemr eumvas actmreatlvas
para ue ihli pisltlvi me ca leoaehla. Mstas sicuhliems ei dm`me qumdar ac jargme dmc
bigar el dmc hicmgli, ya qum cis dis hiestltuyme cas rmacldadms jás ouedajmetacms dm ca
vlda dmc elñi. ^ir mc hietrarli, dm`me pitmehlarcas, `ushaedi msa hijpcmjmetarlmdad
ldmac metrm mc ihli me oajlcla, mc kumgi mshicar, mc ihli hie cis ajlgis y mc ihli
autøeiji. Acgueas pisl`cms vêas dm ahhløe smrêae;
• Oahl
Oahlcl
clta
tarr mspa
mspahl
hlis
is y mqul
mqulpa
pajl
jlme
meti
tiss cûdl
cûdlhi
hiss ei hies
hiesuj
ujls
lsta
tass para
para mc ihli
ihli leo
leoae
aetl
tlcc
dm hada dêa, hiji cas cuditmhas i cis parqums leoaetlcms.
• ^itm
^itmeh
ehla
larr mc hme
hmetr
trii ms
mshi
hica
carr hiji
hiji ueue cuga
cugarr dm ih
ihli
li y aelj
aeljahahlø
løee sihl
sihlih
ihuc
uctu
tura
racc
para ca hijueldad, ei hiji sljpcm hmetri dm dm ahiglda.
• Pmhu
Pmhupm
pmra
rarr mc tlmj
tlmjpi
pi ccl`
l`rm
rm hhij
ijii mspa
mspahl
hlii oirj
oirjat
atlv
lvi,
i, jmd
jmdla
laet
etmm ca pr
práh
áhtl
tlha
ha dm
dm
ahtlvldadms mduhatlvas para cis elñis, hiji ca aeljahløe a ca cmhtura, mc
2<
Hie
dm ciscahblhis,
adicmshmehla, ca mshumca
para mjpmzar y ca mc
a smrci oajlcla dmkae
tlmjpi cl`rmdmy smr cis mkms
mc grupi dmouedajmetacms
ajlstadms. Cisdmhbavacms
ca vlda
sm vae acmkaedi dmc eûhcmi oajlclar y dm cas i`clgahliems mshicarms, a cis huacms rmhbazae
m lehcusi dmsprmhlae, para letriduhlrsm me mc atrahtlvi juedi dm cas rmcahliems
letmrpmrsieacms. Ca paedlcca dm hblhis i hblhas, pir smparadi, sm hievlmrtm me mc prljmr
jidmci dm agrupahløe leoirjac, y sm dmsarricca duraetm ca prmadicmshmehla, me mc pm -
rêidi qum va dm cis 11 a cis 14 añis aprixljadajmetm. ^istmrlirjmetm, me ca mesmñaeza
smhuedarla, cas rmcahliems sm msta`lclzaráe y sm lráe bahlmedi jlxtas, priduhlìedism cas
prljmras parmkas jás i jmeis oirjaclzadas.
Msti qum aha`ajis dm dmhlr ms dm ca jayir ljpirtaehla, ya qum, metrm cis køvmems y
adicmshmetms, ca oajlcla va a smr sustltulda hiji mshmearli dm ihli pir aj`lmetms y
mxpmrlmehlas
cis padrms, dm`lme dlstletis.
pri`ar Mc dmsmi
y hieihmr dm cl`mrtad,
cis cêjltms dm casdmhisas,
autieijêa, dmrápldajmetm
dm pasar mshapar ac hietric dm
pir tidi
tlpi dm vlvmehlas, dm letmrahhliear hie sus lguacms, dm dmshu`rlr cis dmshieihldis
pcahmrms dmc smxi y dm `ushar slgeis dm ldmetlolhahløe me mc juedi mxtmrlir, vae a smr
acgueas dm cas prlehlpacms harahtmrêstlhas dmc tlmjpi cl`rm kuvmelc.
Me huaeti a cis mstudlis, mc a`aediei dm cas lestltuhliems mduhatlvas ei ms jaslvi,
pmri sm priduhm hie jayir ormhumehla y autieijêa qum duraetm ca leoaehla. ^ir itra
partm, mc bmhbi dm qum ca lejmesa jayirêa dm eumstris køvmems smae uelvmrsltarlis, ei
qulmrm dmhlr qum tidis mccis sm tijme cis mstudlis hie vmrdadmri letmrìs y dmdlhahløe.
Admjás, cis hmetris dm mduhahløe ei oirjac dmkae dm tmemr ca ljpirtaehla qum tmeêae me
ca leoaehla, ya qum mxlstm ue jmeir gradi dm ljpislhløe bahla mccas pir partm dm cis
padrms. ^ir ûctlji,
tra`aki tmjpirac qum ms ormhumetm
pmrjlta qumhlmrtis
i`tmemr cis køvmems hijpagleme
`memolhlis cis Mc
mhieøjlhis. mstudlis
dlemri,hie acgûe
metiehms,
sm hievlmrtm me uei dm cis mkms ouedajmetacms dm ca adicmshmehla y ca kuvmetud. Hie
<1
dlemri pripli sm pumdme adqulrlr `lmems y dlsorutar dmc ihli dm oirja ledmpmedlmetm,
satlsoahlmedi cis dmsmis y cas aolhliems pmrsieacms sle emhmsldad dm hietar hie ca oajlcla.
Hiji hiesmhumehla, sm priduhlrá ue prigrmslvi dlstaehlajlmeti dm cis vacirms y
cas ahtltudms priplas dm ca leoaehla. Ìsta ms uea mtapa dm haj`lis oêslhis, smxuacms y
pslhisihlicøglhis juy rmcmvaetms, duraetm ca huac sm rmelmga dm cas vlvmehlas aetmrlirms
para ahmrharsm
ahmrhar sm hada vmz jás
j ás ac juedi aducti. Cøglhajmetm, msta rmomrmehla dm ci aducti
ei va a mstar rmprmsmetada pir ca olgura dm cis padrms, hrltlhadis slmjprm pir su
hiesmrvadurlsji, slei pir cis bmrjaeis jayirms, cis prljis, mc grupi dm ajlgis, y
si`rm tidi, mc hijpcmki uelvmrsi dm êdicis juslhacms y hlemjatigráolhis qum iormhme
pautas dm hijpirtajlmeti, slgelolhahliems
slgelolhahliems hucturacms, mstmrmitlpis smx
smxuacms
uacms y jidmcis dm
ldmetlolhahløe para ca dloêhlc tarma dm ca oirjahløe dm ca pmrsieacldad.
Tidi ci dlhbi priviha lguacjmetm ue acti hijpiemetm dm lesmgurldad y dmsarralgi
metrm cis adicmshmetms, agravadi pir ca pidmrisa leocumehla dm ca huctura dm ca ljagme,
qum si`rmleoirja, dmtmrjlea, ldmaclza y hieouedm ca rmacldad dm cas hisas. Mc grupi dm
ajlgis smrvlrá dm rmougli, pmri taj`lìe mkmrhmrá uea meirjm prmsløe si`rm cis vacirms y
ahtltudms qum sm hiesldmrme ahmpta`cms. Ca lemsta`lcldad, ca lrrmocmxløe y ca oacta dm
jadurmz sie acgueis dm cis rasgis têplhis dm ca adicmshmehla, dm jidi qum mc «ei sa`mr
ci qum sma admhuar
hblhi/a qulmrm¶, sus
mc «jlmdi a parmhmr rari¶,
hijpirtajlmetis y mcmc«ei
a ci qum qumdar
grupi mxhculdi¶
dm lguacms vae aCai`clgar
cm dlhtm. ac
rm`mcdêa
y mc ldmaclsji tradlhlieacms dm ca kuvmetud ei sm jistraráe oumra dmc grupi, a têtuci
ledlvlduac, basta `astaetm tlmjpi dmspuìs —bahla cis 12 i 0> añis.
Msta `ûsqumda dm ca ldmetlolhahløe pmrsieac ms me vmrdad ue i`stáhuci para ca
`ûsqumda cl`rm y autøeija dm ahtlvldadms
ahtlvldadms dm ihli, ya qum ca hieduhta qumda
qumda dmtmrjleada
pir ca hiesldmrahløe dmc itri hiji jidmci, a vmhms basta me ca rmpriduhhløe dm sus
dmomhtis. Ûctljajmetm, ms pisl`cm aprmhlar lehcusi uea prmhihldad hada vmz jayir me ca
adaptahløe dm cis bá`ltis dm ihli adicmshmetms a ca eirja msta`cmhlda. Cis tidavêa elñis
dm 10 y 18 añis ya vae me grupltis a cas dlshitmhas a `alcar, a `m`mr y a clgar, ljltaedi ci
qum bahme sus bmrjaeis køvmems. Asê, mc tlmjpi cl`rm dm ca adicmshmehla, dloêhlcjmetm ms
ue tlmjpi
vlvldi hijipmrsieac
ihli para uei jlsji6
hicmhtlvi jás `lme
y supmrolhlac, meacmchietrarli, sm trata
huac tidis dm ue tlmjpi
priymhtae cl`rm
cas jlsjas
mxpmhtatlvas, jumstrae cas jlsjas aolhliems, rmpltme cas jlsjas ahtlvldadms, y pir
supumsti, sm a`urrme dm oirja hiekueta, smetadis slmjprm me aqumc `aehi dm ca msqulea.
Mc hieoirjlsji aetm msta sltuahløe ms ca eita dijleaetm.
jlsjis sltlis, y mehlja sm cms hirta ca «jarhba¶ pirqum tlmeme qum rmgrmsar juy prieti
a hasa, si`rm tidi cas hblhas.
Ca mtapa dm pcmea adicmshmehla, metrm cis 1= y cis 12 añis, ms ca ìpiha dm jayir
mspcmedir me mc dlsorutm dmc ihli eihtáj`uci6 ca bira dm vumcta a hasa sm va rmtrasaedi, mc
achibic, mc ta`ahi y cas drigas dm dlsmñi hiestltuyme ue mcmjmeti ljpirtaetêslji,
dlspieme dm jás dlemri para gastar me ripa, jûslha i hipas, y me gmemrac ca smesahløe dm
cl`mrtad ms jayir, ci qum priviha smrlis meormetajlmetis hie cis padrms.
^ir ûctlji, mstáe cis køvmems aductis, metrm cis 1< y cis 8> añis jás i jmeis, cis
huacms bae achaezadi uea autieijêa hasl titac aetm su tlmjpi cl`rm. Juhbis dlspieme dm
hihbm, ci qum aujmeta su radli dm ahhløe a itris juelhlplis y cms pmrjltm jaetmemr
mehumetris ajirisis y rmcahliems êetljas jás i jmeis msta`cms. A mstm jitlvi dm
dlstlehløe dm`m añadlrsm ca ledmpmedmehla mhieøjlha me juhbis hasis y, pir taeti, uea
jayir ahhmsl`lcldad bahla tidi tlpi dm `lmems dm hiesuji, dm jidi qum rmsucta oáhlc
hijprmedmr ca pidmrisa atrahhløe qum mkmrhme mstis køvmems si`rm sus bmrjaeis
adicmshmetms. \ sle mj`argi, ms ormhumetm mehietrar me msta pi`cahløe ue bastêi y ue
a`urrljlmeti hada vmz jayirms bahla mc ihli dm ole dm smjaea y tidi ci qum rmprmsmeta,
ci huac ms `astaetm cøglhi sl tmemjis me humeta qum mstis køvmems ccmvae ya jás dm dlmz
añis bahlmedi mxahtajmetm
Msm jitlvi ci jlsji
dm lesatlsoahhløe dm hie su tlmjpi
ca kuvmetud cl`rmmctidis
bahla ihli, cis olems
sm ba dm rmoirzadi
vlsti smjaea. pir
hausa dmc pri`cmja dmc pari. Juhbis køvmems sm slmetme lehapahltadis para mehietrar ue
pumsti dm tra`aki dmspuìs dm cargis añis dm mstudlis y ue outuri
o uturi hada vmz jás lehlmrti.
Aetm ca oacta dm tra`aki, y pir taeti, dm rmjuemrahløe mhieøjlha, mc ahhmsi a cis paraêsis
artlolhlacms dm ue ihli metmedldi hiji jmrhaditmhela sm bahm hasl ljpisl`cm. ^mri
tajpihi mxlstm metrm ca kuvmetud ue hieihljlmeti el ue letmrìs rmac pir mehietrar itras
oirjas dm dlvmrsløe hie qum mjpcmar pisltlvajmetm su tlmjpi cl`rm.
hmcm`rarsm omrlas y ahtis hucturacms qum slrvme dm jarhi pu`clhltarli a tida hcasm dm
pripumstas, metrm cas qum ha`m dmstahar MR^I-IHLI, qum tlmem cugar me Jadrld hie
haráhtmr aeuac. Mstm tlpi ahietmhljlmetis ayudae a dlouedlr ue `ume eûjmri dm
ahtlvldadms m lelhlatlvas para mc ihli, auequm mc rmsuctadi oleac sma mc jlsji; mc hiesuji.
Ms pir msti qum mc pcurlmjpcmi y cas biras dm tra`aki mxtrairdlearlas mstáe
mjpmzaedi a ihupar uea haetldad juy slgelolhatlva dmc tlmjpi cl`rm, hie ca ûelha
letmehløe dm i`tmemr jayirms legrmsis mhieøjlhis qum pmrjltae satlsoahmr emhmsldadms
dm ihli jás cukisas. Bm aquê ca grae hietradlhhløe; mc bij`rm sahrlolha su pripli tlmjpi
cl`rm para pidmr dlsorutar jmkir dmc ihli. _icvmjis asê a ca oajisa tmirêa dm ca hcasm
ihlisa mxpumsta pir Tbirstmle _m`cme me 12<<. Cas dlvmrsliems sihlacms sm bae
ueloirjadi, y ue slgci dmspuìs, ca gmetm dm hcasm jmdla hietleûa `ushaedi hieduhtas dm
ihli istmetisas hiji ue jmdli dm dlstlegulrsm y prijihliear me ca mshaca sihlac. Me mc
ihli sm priymhta ci qum sm qulmrm ccmgar a smr jás qum ci qum rmacjmetm sm pumdm smr.
Tmemr dlemri y pidmr gastarci me ci qum uei qulmra ei ms suolhlmetm, ms emhmsarli
jistrarci a`lmrtajmetm a cis dmjás; mc vlakm dm eivlis a Haehûe i ca hmea me mc jmkir
rmstauraetm dm ca hludad sie acgueas oirjas dm adaptahløe a ca huctura dmc hapltaclsji
jás radlhac, me ca qum ci ûelhi ljpirtaetm ms ca aparlmehla.
Ei dmka
ahtlvldadms dm smr
dm ihli, hiehurlisa
mc áeljicadmmxhmetrlhldad qum dmprmsldm
bulr, dmshiemhtar ca rutleaca y mcmhhløe dm mejuhbas
bahmrsm vmr jltad
dm mxtrañis metrmtmeljlmetis. Cis dmpirtms dm acti rlmsgi y juctlavmetura, hiji mc
pumetleg i mc raotleg, y ca rmprmsmetahløe dm gumrrlccas hie arjajmeti dm oigumi sie
acgueas dm cas mxtrañas iomrtas mxlstmetms para yupplms mstrmsadis. Hlmrti ms qum mcci
pumdm smr ue jmdli dm aclvlar cas tmesliems emrvlisas ahujucadas duraetm mc tra`aki6
pmri, ¹ei ms taj`lìe uea oirja ue taeti a`surda y meharmhlda dm siolstlhadi
hiesujlsji9
Mc pri`cmja dmc pari ba pumsti dm jaelolmsti ca ljpisl`lcldad dm smgulr
jaetmelmedi mstm slstmja dm rmcahliems metrm mc tlmjpi cl`rm y mc hiesuji, pums a pmsar
dm ca acuhleaetm jmrhaditmhela dmspcmgada pir cas ledustrlas dmc ihli, ci hlmrti ms qum su
iomrta ms juy me
dlshrljleadas pihi dmjihrátlha.
huaeti a ca iomrtaMsdmueihli
bmhbi qum casMchcasms
sm rmolmrm. jás dm
msoumrzi pipucarms sie cas jás
cas adjlelstrahliems
pû`clhas para mqulparar ca práhtlha dm cas dlvmrsliems ei ba i`tmeldi tidi mc ìxlti
dmsmadi. Juhbas oajlclas tlmeme qum akustarsm mc hleturøe para pidmr ccmgar a ole dm jms,
dm jidi qum ue ihli hiesujlsta y dmrrihbadir hiji mc qum aha`ajis dm dmshrl`lr,
qumda titacjmetm cmkis dm su achaehm. Xl ei bay tra`aki, ei bay dlemri, y sl ei bay
dlemri, ¹tajpihi pumdm ba`mr ihli9 Ìsta ms ca grae prmgueta.
^mri ac jargme dm cas dmslguacdadms sihlacms dmrlvadas dmc pri`cmja dmc
dmsmjpcmi, hievlmem rmocmxliear ahmrha dm ca ldiemldad dm mstm jidmci dm ihli
hiesujlsta. Dloêhlcjmetm pumdm rmsuctar pisltlvi para ca pmrsiea aeucar ca pripla
lelhlatlva, oijmetar ahtltudms paslvas y rmhmptlvas, saturar dm leoirjahløe basta hrmar
hieousløe, y meCisdmoleltlva,
ledlvlduaclsji. hieduhlr dm eumvi
atashis autijivlcêstlhis ac mstrìs, acrmdmdir
qum sm priduhme ca dmpmedmehla y mc
dm cis hmetris
hijmrhlacms, y mc elvmc dm ruldi y jaslolhahløe qum sm dmtmhta me cis cugarms dm ihli
<<
duraetm cis olems dm smjaea, ei bahme dmc tlmjpi cl`rm uea mxpmrlmehla rmcakada el
pcahmetmra. Ms emhmsarli vacirar itras actmreatlvas.
actmreatlvas.
^ara letmrvmelr me mc ihli aducti sm sumcm ba`car dm Aeljahløe dmc Tlmjpi Cl`rm, y ei dm
Mduhahløe dmc Tlmjpi Cl`rm, supielmedi qum ue aducti sm bacca pcmeajmetm oirjadi
para dlshmrelr hrêtlhajmetm ci qum dmsma bahmr hie su ihli. Itris autirms ldmetlolhae ca
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm hie ca sljpcm Aeljahløe Hucturac (Quletaea, 1<<8). Msti
ei ms dmc tidi hlmrti6 a jmeudi ei ms suolhlmetm ca jitlvahløe i mc mstêjuci bahla
ahtlvldadms dm ihli, el tajpihi ca irgaelzahløe y gmstløe dm ca huctura. Me mc juedi
aducti ms taj`lìe juy emhmsarli ajpclar birlzietms hie cis qum pidmr aprivmhbar jás
momhtlvajmetm mc tlmjpi cl`rm. Dmsdm mc pueti dm vlsta dm ca Mduhahløe ^mrjaemetm, uea
pmrsiea ei tlmem pir quì dmkar eueha
eueha dm aprmedmr hisas eumvas.
Mc ihli ms mxpmrljmetadi hiji acgi dmsma`cm y `memolhlisi, qum sm mspmra duraetm
tida ca smjaea, sm dlsoruta ac jáxlji mc sá`adi y mc dijlegi, y cumgi sm rmvlvm mc cuems
hijpartlmedi y rmhrmaedi cas vlvmehlas kueti a cis hijpañmris dmc tra`aki6 mc jlsji
prihmsi dm hrmahløe dm mxpmhtatlvas, dmsarricci pcahmetmri y rmhrmahløe mjitlva sm
priduhm hie rmspmhti a cas vahahliems. Msi ms pirqum mc ihli mstá cl`rm dm tida
ljpislhløe, y sm hievlmrtm me mc mshmearli pmromhti me mc qum dmsarriccar ca lelhlatlva
pmrsieac, a travìs dm ahtlvldadms dlomrmetms
dlomrmetms a cas dm ca vlda hitldlaea.
Bay qum prihurar, metiehms, qum mc bij`rm pumda hiestrulrsm ue mspahli dm tlmjpi
para sê jlsji, cl`rm dm tidi tlpi dm hiedlhlieaetms, pir jmdli dmc huac metrmgarsm ac
autidmshu`rljlmeti y ca autirrmaclzahløe (Cmlo, 1<<0). Msta ldma ms ouedajmetac para
hijprmedmr ca ei dlrmhtlvldad qum dm`m prmsldlr ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm a mstas
mdadms; hada ledlvldui tlmem qum mca`irar sus priplas rmspumstas para mc ihli, pirqum me
dmoleltlva ìc ms mc ûctlji rmspiesa`cm dm sus ahtuahliems.
Mduhar me mc Ihli para ayudar ac aducti a hiestrulr dm jaemra molhlmetm ue mspahli
dm tlmjpi para mc dmsarricci pmrsieac y hucturac dm`m smr uei dm eumstris graedms
i`kmtlvis. Acgueis jidmcis dm mduhahløe dmc ihli aducti, dmsdm msta pmrspmhtlva,
pidrêae smr;
• Ca irlm
irlmet
etah
ahlø
løee dmc
dmc ih
ihli
li pmr
pmrsi
siea
eac,
c, jmdl
jmdlae
aetm
tm ms
mstr
trat
atmg
mgla
lass dm
dm rmoc
rmocmx
mxlø
løee y
hiehlmehlahløe si`rm ca ljpirtahla dm utlclzar pisltlvajmetm mc tlmjpi cl`rm,
oahlcltaedi admjás ca leoirjahløe, mc ahhmsi a cis rmhursis, mc dmsarricci dm
dmstrmzas y ca práhtlha dm ba`lcldadms sihlacms emhmsarlas para pidmr dlsorutar
dmc ihli hie pcmeltud.
• Ca mduh
mduhahl
ahløe
mxlstmetms øe
parapa
para
ra
mc mc
ihlihi
hies
esuj
uji,
i, privlmeme
aducti da
dadi
di qum
qum dm
ca
ca lej
lcaejme
mesa
sa jayi
jayirê
sihlmdad dmrêaajmrhadi6
dm
dm iom
iomrt
rtas
as
mc
i`kmtlvi dm msta mduhahløe smrêa ayudar a ca pmrsiea a smcmhhliear
1>>
hrêtlhajmetm cis priduhtis y smrvlhlis prmsmetadis pir cas ledustrlas dmc ihli
y pir ca pu`clhldad, aeaclzaedi ca leoirjahløe rmhl`lda y dmtmhtaedi cis
pisl`cms hasis dm jaelpucahløe
jaelpucahløe i megañi.
• Ca mdu
mduha
hahl
hløe
øe ppmrj
mrjaeaeme
metm
tm a `as`asmm dm hurhurslslcc
ccis
is,, kire
kiread
adas
as,, hieo
hieomrmrme
mehl
hlas
as,, ahti
ahtiss
hucturacms, vlsltas irgaelzadas, ei søci dm êedicm hucturac, slei taj`lìe
sihliaomhtlvi, hiji mshumcas dm padrms, grupis hievlvmehlacms…
• Ca par
partl
tlhl
hlpa
pahl
hløe
øe vvicicue
ueta
tarl
rlaa me lles estl
tltu
tuhl
hlie
iems
ms,, asih
asihla
lahl
hlie
iems
ms,, parr
parriq
iqul
ulas
as y
mqulpajlmetis sihlihucturacms qum itirgume ac ihli ue haráhtmr sihlac,
sicldarli y bujaelzadir, qum ayudm a dleajlzar mc tmkldi sihlac dm cas
hijueldadms y prijumva ahtlvldadms actmreatlvas para mc tlmjpi cl`rm.
• Itri
Itri aasp
spmh
mhti
ti oue
oueda
dajme
jmeta
tacc sm
smrê
rêaa hi
hieh
ehlm
lmeh
ehla
larr a cis
cis aduc
aducti
tiss dm ca
ca rmspi
rmspies
esa`
a`lc
lcld
ldad
ad
mduhatlva qum tlmeme rmspmhti ac ihli dm sus blkis y dm itras pmrsieas oumra
dmc áj`lti oajlclar, a cis qum pumdme prmstar su asmsirajlmeti y mxpmrlmehla
dm oirja dmsletmrmsada i priomslieac.
• Mc turl
turlsj
sji,
i, olea
oleacj
cjme
metm
tm,, hiehieststlt
ltuy
uymm qulqulzá
zá ca ah ahtl
tlvl
vlda
dadd dmdm ihl
ihlii jás
jás
rmprmsmetatlva dmc juedi aducti, asê qum uei dm cis prlehlpacms áj`ltis dm
ca Mduhahløe
hiji dmcaprmedlzakm
jmdli dm Ihli dm`mrêa smr ìstm, prijivlmedi ca aolhløe pir cis vlakms
hucturac.
1>1
•• Ac
Hieeiormh
Hie orms
msta
tar
mhumr ehla
rmj
rmjue
umeh la,,uemra
cimradi
cis di,jás
, ei
s dmjás
dm ei jlmj
sm
sm mj`r
jl rmh
rmhie
ieih
ihmmdm
`ris
is dmsu
sucamso
msoum
ueumrz
ueldrzi
adi el
ldad eooaj
l su
sulcla
ajlc dmd
dmdlh
lar lhah
r eiahlø
ccløe.
ccmge.ae a da
mgae dars
rsmm
humeta dm ca emhmsldad m ljpirtaehla dm rmaclzar cas tarmas dijìstlhas, ci huac
1>0
dm ca Me Mspaña,
lguacdad dmcadmrmhbis
dmjihrahla
metrmjarhø ca prijihløe
cis smxis, y dmsdm dm cas lestltuhliems
metiehms, pû`clhas
cis oahtirms a oavir
aetmrlirms sm
bae ldi mqulcl`raedi. Cas eumvas gmemrahliems dm jukmrms sm bae ldi lehirpiraedi ac
jmrhadi dm tra`aki, y me hiesmhumehla, ljpclhae `astaetm jás me cas tarmas dijìstlhas ac
jarldi y ac rmsti dm ca oajlcla. Aûe asê, mc tra`aki omjmelei slgum slmedi
jayirltarlajmetm uea hietleuahløe dm su ric dm aja dm hasa y jadrm, pums sm bacca
clgadi ouedajmetacjmetm a ca mduhahløe, ca saeldad, ca adjlelstrahløe, ca smhrmtarêa, mth.
Me partm bae hiesmguldi dmrmhbis, pmri ei sm bae dmsprmedldi titacjmetm dm sus
dm`mrms.
^ir itra partm, taj`lìe ms hlmrti qum cas jukmrms dm hcasms sihlacms jás mcmvadas
sumcme dmdlhar juhbi jmeis tlmjpi ac tra`aki dijìstlhi qum mc rmsti dm cas jukmrms, i
ac jmeis irgaelzae jmkir sus tlmjpis. Tajpihi ms lguac mc rltji ormeìtlhi dm ahtlvldad
a qum sm vme sijmtldas cas jukmrms tra`akadiras, qum ca hadmehla cmeta y jieøtiea dm cas
ajas dm hasa qum ei tlmeme itras ihupahliems añadldas6 eirjacjmetm, cas prljmras
1>8
Tmelmedi me humeta mc aeáclsls aetmrlir, pidmjis meujmrar uea smrlm dm oahtirms qum
lehldme emgatlvajmetm me mc aprivmhbajlmeti dmc tlmjpi cl`rm pir partm dm ca jukmr aja
dm hasa. ^ir supumsti, juhbis dm mstis oahtirms vae a dmpmedmr dm ca mduhahløe y dm ca
jmetacldad jás i jmeis tradlhlieac dm ca jukmr me humstløe (Lzqulmrdi-Pêi-Pidrêgumz,
1<22);
• ]ei
]ei ddmm ccis
is jás ljpi
ljpirt
rtae
aetm
tmss ms
ms ca
ca rm
rmeu
eueh
ehla
la dm ca pr
prip
ipla
la jukm
jukmrr a sê
sê jls
jlsja
ja me
me
gmemrac
qum tlmemy aitras
su dmrmhbi
hisas jás ac ihli me partlhucar,
emhmsarlas dm quìhiesldmraedi qum eidmci«pmrdmr
ihuparsm, me cugar jmrmhm mci
tlmjpi¶.
• Cumg
Cumgii mstá
mstáee cas
cas le
leeu
eujmr
jmra` a`cm
cmss atad
atadur
uras
as oajl
oajlcl
clar
arms
ms —el
—elñi
ñiss pm
pmqu
qumñ
mñis
is,, huld
huldad
adii
dm cis jayirms, mth.—, qum i`clgae a ca jukmr a uea rmspiesa`lcldad dm
atmehløe dijìstlha hasl hiestaetm.
• Me iha
ihasl
slie
iems
ms ttaj
aj`l
`lìe
ìe ssmm prid
priduhuhmm ca ei ppmrj
mrjls
lslv
lvld
ldad
ad dmc
dmc jar
jarld
ldii a qum
qum caca jukm
jukmrr
sacga dm hasa y baga su vlda ue pihi pir su humeta, hie sus priplas
rmcahliems y sus ahtlvldadms6 ca pribl`lhløe ei tlmem pir quì priduhlrsm dm
oirja vlicmeta, ya qum ms ormhumetm rmhurrlr a ca jaelpucahløe pslhicøglha i
ac hbaetakm mjihlieac.
• Ca pih
pihaa jitl
jitlva
vahl
hløe
øe bah
bahla
la mc
mc ih
ihli
li,, pir
pir oact
oactaa dm leoi
leoirj
rjah
ahlø
løee y dm
dm mstê
mstêjuc
jucis
is,, pir
pir
ei sa`mr irgaelzarsm mc tlmjpi dmdlhadi a hada ihupahløe dlarla, i pir oacta
dm jivlcldad ei tmemr mc hareì dm hieduhlr, ei mstar ahistuj`rada a vlakar
1>4
sle mc jarldi, jlmdi a pmrdmrsm, mth.—, ci qum bahm qum mc ahhmsi a cis `lmems
y cas iomrtas dm ihli sma juy mshasi.
• Ca har
harme
mehl
hlaa dm rmhu
rmhurs
rsis
is mhi
mhieø
eøjl
jlhi
hiss pr
prip
iplilis,
s, yyaa qum
qum ca dm
dmpm
pmed
edme
mehl
hlaa rmsp
rmspmht
mhtii
dmc jarldi ms hasl titac, y mxlstm ue hlmrti rmpari a ca bira dm pmdlr dlemri
para uea jlsja me cugar dm para acgi qum rmduedm me `memolhli dm tida ca
hasa i ca oajlcla.
• Mc i`st
i`stáhu
áhucici huc
huctu
turac
rac qu
qumm sup
supieiemm ca piha
piha mdu
mduha hahl
hløe
øe y mc msh
mshas
asii hie
hieta
taht
htii
jaetmeldi hie cis mqulpajlmetis hucturacms, ci qum leocuym juy dlrmhtajmetm
me ue autihiehmpti `astaetm pmsljlsta.
• ]ea
]ea clcljl
jlta
tada
da hhap
apah
ahld
ldad
ad par
paraa cas
cas rmca
rmcahl
hlie
iems
ms letletmr
mrpm
pmrs
rsie
ieac
acms
ms,, dm`l
dm`ldidi a su
mehcaustrajlmeti y a ca ljpisl`lcldad dm prahtlhar ba`lcldadms sihlacms dm
msta`cmhljlmeti dm eumvas ajlstadms.
• Ol
Olea
eacj
cjme
metm
tm,, ca mda
mdad,
d, qum
qum sum
sumcm
cm smr
smr jit
jitlvlvii dm aht
ahtlv
lvls
lsji
ji y par
partl
tlhl
hlpa
pahlhløe
øe met
metrm
rm
cas jás køvmems, i dm paslvldad y rmeuehla metrm cas jás jaduras, ci huac
hrma dlomrmehlas a ca bira dm ahhmdmr a ca iomrta ihlisa y hucturac mxlstmetm.
Mstá hijpri`adi qum mstm ûctlji aspmhti dm ca mdad ms qulzá uei dm cis jás hcaris
dlomrmehladirms dmc ihli omjmelei. Cas jukmrms køvmems, basta cis 8=-4> añis, sm dmoleme
pir uea jayir levmrsløe dm tlmjpi me aslstlr a mspmhtáhucis, dmpirtms,
dmpirtms, metrmtmeljlmetis y
ahtis hucturacms dm haráhtmr pû`clhi. A partlr dm msa mdad, mc ihli sm vumcvm dm pumrtas
admetri, partlhlpaedi juhbêslji jmeis me ahietmhljlmetis pû`clhis y rmaclzaedi, me
haj`li, jás ahtlvldadms dm rmcahløe sihlac hie ajlgas y vmhleas. A mdadms jás tardêas
sm i`smrva uea rmeuehla hada vmz jayir a cis jijmetis dm ihli, ya qum ca jukmr qumda
rmcmgada ûelhajmetm a aja dm hasa. Me msa ìpiha tlmem jayir prmdlhajmeti ca aolhløe a
cas tmcmeivmcas, cis prigrajas dm varlmdadms dm ca tmcmvlsløe, y cas tmrtuclas dm ca radli,
ahtlvldadms jás paslvas qum pmrjltme rmaclzar jlmetras taeti cas tarmas dijìstlhas. Xle
mj`argi, ca haetldad dm tlmjpi dmstleada a mstm tlpi dm ihli audlivlsuac ms a tidas cuhms
mxhmslva, y aeuca ca hrmatlvldad y ca autieijêa pmrsieac.
Hiji pumdm hijpri`arsm, cas ahtlvldadms qum sm rmaclzae me cis ratis dm ihli
sumcme tmemr ue grae paracmclsji hie cas ahtlvldadms priomslieacms. Mc ihli ayuda a
rmoirzar ca pislhløe adqulrlda me mc megraeakm sihlac, a vmhms jás hiji hietleuldad qum
hiji pisl`lcldad dm ashmesi. Cas tmcmeivmcas y cas tmrtuclas dm ca radli lcustrae
sltuahliems y hieoclhtis letmrpmrsieacms qum mxpclhae dm oirja `astaetm rmaclsta mc pirquì
dmc slstmja dm rmcahliems msta`cmhldi me ca sihlmdad, ci qum metrieha dlrmhtajmetm hie
cis hmetris dm letmrìs ba`ltuacms me cas ajas dm hasa. Xmgûe msti, sm da ca hlrhuestaehla
gmemraclzada dm qum ca jayirêa dm cas ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm pripumstas dmsdm cas
asihlahliems dm jukmrms, y qum slrvme dm gaehbi para haptar eumvas aolcladas, sie me
rmacldad uea priymhhløe dm sus tarmas dijìstlhas —ahtlvldadms dm bahmr y ei dm pmesar
—, hiji cis hursis dm hihlea, kardlemrêa, jahrajì, cis taccmrms dm jaeuacldadms… tidas
mccas juy prøxljas a cas ihupahliems hitldlaeas dmc aja dm hasa, ¡hiji sl cas jukmrms
ei suplmrae hihlear i hismr!
Xle mj`argi, auequm msti pumda parmhmr mxtrañi, tlmem uea mxpclhahløe `astaetm
1>=
cøglha; ms ca jaemra dm atramr bahla ci asihlatlvi a cas jukmrms jás mshìptlhas i qum
tlmeme jás pri`cmjas para ahmrharsm ac ihli oumra dmc bigar. ^ara `astaetms jukmrms ms
juy ljpirtaetm tmemr ca hiehlmehla dm qum ei sm mstá pmrdlmedi mc tlmjpi, y pir msi
tlmeme qum vmr rmocmkada ca utlcldad dm su ihli me uea eumva rmhmta dm hihlea, ue vmstldi
bmhbi pir mccas jlsjas i ue adirei para ca hasa. Ms uea oirja dm kustlolhar ca
priduhtlvldad dm sus sacldas oumra dm hasa y pir msi cas asihlahliems dm jukmrms, si`rm
tidi me sus prljmras mtapas, sm dmdlhae a mstm tlpi dm ahtlvldadms.
Xle mj`argi, hada vmz ms jás patmetm ca emhmsldad dm dlvmrslolhar mstis hietmeldis,
trashmedlmedi mc áj`lti dm ci dijìstlhi y apuetaedi si`rm tidi bahla ca oirjahløe y mc
dmsarricci pmrsieac. Me mstm smetldi, bay qum hrltlhar ca ldiemldad dm cis hursis
ihupahlieacms dm aeljahløe sihlica`irac, qum admjás dm smr mshasis y rmltmratlvis,
juhbas vmhms ei rmspiedme a cas emhmsldadms dm ca pi`cahløe dmstleatarla. Bmjis dm
tmemr me humeta qum ca jayirêa dm mstis hursis sm hmetrae me ca prmparahløe dm ca jukmr
para lehirpirarca ac jmrhadi dm tra`aki, pmri dm`mjis tmemr me humeta qum juhbas dm
mstas pmrsieas, si`rm tidi a dmtmrjleadas mdadms, ei asplrae a cigrar ue tra`aki
priomslieac.
Ûctljajmetm ms pisl`cm aprmhlar høji ca dmjaeda oirjatlva dm cas jukmrms
mjplmza a letmrmsarsm pir tmjas hiji ca pslhicigêa, mc autihieihljlmeti, cas rmcahliems
padrms-blkis, ca vlda dm parmka, cas ba`lcldadms sihlacms, ca hijuelhahløe letmrpmrsieac, ca
mduhahløe para ca sacud, ca pcaelolhahløe oajlclar, ca smxuacldad, mc dmpirtm, ca mxprmsløe
hirpirac, ca tmrapla dm grupis, ca huctura y cas artms, ca cmhtura, ca dmomesløe kurêdlha aetm
sltuahliems hiji mc dlvirhli i mc jactrati, mth. Mstis tmjas mstáe dmkaedi me ue smguedi
pcaei cis tradlhlieacms taccmrms dm metrmtmeljlmeti hiji ca hmrájlha, ca histura, ca
hihlea, mth. (Plmra-_acmehlaei, 1<<8).
Ei i`staetm, dm`m rmsmñarsm høji mstas emhmsldadms mduhatlvas dm cas jukmrms
slgume slmedi mc kustlolhaetm prlehlpac para qum pumdae dlsorutar dm su tlmjpi cl`rm. ]e
ihli mjpcmadi dm msta oirja ms hiesldmradi uea hiehmsløe oajlclar pisl`cm, a pmsar dm
qum sm metlmedm hiji ri`adi a ca oajlcla y a cas i`clgahliems dm ca jukmr. ^mri ca jukmr
tidavêa juhbas
pirqum biy ei tlmem
vmhmspcmei dmrmhbi
ms jitlvi a ue tlmjpi
dm hieoclhti cl`rm
taeti purajmetm
a elvmc cûdlhi
pmrsieac m ledmpmedlmetm,
—autihmesura dm su
autieijêa y su dmrmhbi ac ihli—, hiji sihlac —meormetajlmeti hie ca oajlcla.
Ca Mduhahløe para mc Ihli dm cas jukmrms ei dm`m pasar ûelhajmetm pir ca irgaelzahløe
dm taccmrms dm ahtlvldadms jás i jmeis sugmstlvis, slei pir uea ca`ir prigrmslva dm
hiehlmehlahløe y jitlvahløe dmc tlmjpi cl`rm hiji ue jijmeti dm msparhljlmeti
pmrsieac emhmsarli,
oirjatlvi ac qum sihlac,
y dm priymhhløe ei dm`m
qumrmeuehlarsm. Mc ihli dm`mr smr
ayudm a ca autirrmaclzahløe dm cametiehms ahtlvi,
jukmr. Me mcci
mstaráe hiemhtadis taeti cis aspmhtis letmcmhtuacms hiji cis dm mduhahløe para ca vlda.
1>?
Ca Tmrhmra Mdad ms, ac jmeis me tmirêa, uei dm cis áj`ltis prlvlcmgladis para mc tlmjpi
cl`rm. Jarha msm jijmeti dm ca vlda me mc qum hmsae cas i`clgahliems ca`iracms, cis blkis
ya ei rmqulmrme uea atmehløe tae mstrmhba y ca hijpartljmetahløe dmc tlmjpi me birarlis
sm va dlcuymedi paucatleajmetm, dm oirja qum mc tlmjpi cl`rm aujmeta me pripirhløe
juy slgelolhatlva, basta ihupar cas trms huartas partms dmc dêa. ^mri ei søci bay qum
rmomrlrsm ac tlmjpi hitldlaei, slei taj`lìe a ca haetldad dm añis dm vlda qum cm qumdae
aûe a ca pmrsiea pir dlsorutar. Ca priciegahløe dm ca vlda ba sltuadi ca mspmraeza dm vlda
me 7=-2> añis, huaedi a jltad dm mstm slgci msta`a me pihi jás dm 4=. Mstm omeøjmei,
pir itra partm, ba hietrl`uldi a aujmetar ca pripirhløe dmjigráolha dm ca Tmrhmra Mdad
hie rmspmhti ac titac dm ca pi`cahløe, dm oirja qum sl me 1<>> ca pi`cahløe muripma
jayir dm ?= añis ei rmprmsmeta`a jás dm ue =%, me ca ahtuacldad ms dm ue 11%, y sm
hachuca qum me mc añi 0>0= ccmgará ac 0=% aprixljadajmetm. Biy dêa mxlstme me Mspaña
ueis = jlcciems dm ku`lcadis a cis qum cms qumda tidavêa juhbi pir vlvlr (Kljìemz Cara,
1<<>).
^ir mcci cas picêtlhas dm atmehløe a eumstris jayirms qum sm mstáe ccmvaedi a ha`i
ûctljajmetm me Muripa, bae jistradi ue hrmhlmetm letmrìs pir ca humstløe dmc
aprivmhbajlmeti dmc tlmjpi cl`rm metmedldi ei hiji pri`cmja, slei hiji ipirtueldad
dm msparhljlmeti. Ca vmkmz ei sm hietmjpca søci hiji mtapa oleac dm dmhadmehla oêslha m
letmcmhtuac6 pumdm smr taj`lìe mc pueti dm partlda dm uea eumva oasm dm dmsarricci
pmrsieac, hargada dm pisl`lcldadms, y ìstm smrêa mc grae i`kmtlvi dm ca Mduhahløe me mc
Tlmjpi Cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad. ^ir ca jlsja razøe, cas ledustrlas dmc ihli sm bae
letmrmsadi pir cis aehlaeis
hcêelhas, pmesliems, hasas dm hiji i`kmti
dmshaesi, dm mxpcitahløe,
`acemarlis, lehltáedicms
rmsldmehlas, ac hiesuji
vlakms, bitmcms dm
m lehcusi
hludadms mspmhlacjmetm dlsmñadas para mccis, pielmedi a su achaehm tidis cis jmdlis
1>2
Metrm cis oahtirms jás dmtmrjleaetms dmc usi qum bahme cis aehlaeis dm su tlmjpi cl`rm,
pidmjis hiesldmrar cis slgulmetms;
slgulmetms;
‘ ^isl`lcldad i lehapahldad para vlvlr autøeijajmetm, qum vlmem me gmemrac
asihlada a ca sacud, ca mdad, mc smxi, y ca rmsldmehla me ca pripla hasa i me ue
aslci.
1><
‘ Pmcahløe hie ca oajlcla, qum me hasi dm qum sma ledmpmedlmetm pumdm supiemr mc
a`aediei i ca pisl`lcldad dm oavirmhmr itras rmcahliems sihlacms, mvltaedi cis
têplhis hieoclhtis dm hievlvmehla qum sm priduhme me mc bigar dm cis blkis.
‘ @aki elvmc mduhatlvi, qum metrm ca jayirêa cis aehlaeis mspañicms sm sltûa me
tirei ac aeacoa`mtlsji, ci qum priviha lehapahldad para mc aeáclsls hrêtlhi y ca
oacta dm leoirjahløe ahtuaclzada —oisi hucturac.
‘ Mhieijêa mshasa, juhbas vmhms dmpmedlmetm me mxhcuslva dm uea pmesløe dm
ku`lcahløe i vludmdad, ci huac dlsjleuym mc elvmc dm legrmsis, leocuym me ca
hacldad dm vlda, y dlolhucta mc ahhmsi a cis `lmems dm hiesuji duraetm mc ihli.
‘ Hietleuahløe dm acgueas ihupahliems ca`iracms i smjlpriomslieacms, qum
aujmetarêae mc elvmc dm legrmsis mhieøjlhis, pmri taj`lìe pmrjltlrêae
irgaelzar cis tlmjpis dlarlis, y jaetmedrêae dmsplmrtas cas hapahldadms oêslhas
m letmcmhtuacms dm ca pmrsiea.
‘ Ca oacta dm aolhliems y hmetris dm letmrìs hiestaetms a ci cargi dm su vlda,
jitlvadi ouedajmetacjmetm pir dmolhlmehlas hucturacms.
‘ Cis hievmehlieaclsjis jahblstas qum ljpieme a ca jukmr ue ric dm aja dm
hasa, qum slgum jaetmelmedi lehcusi dmspuìs dm ca mdad dm ku`lcahløe, ci huac
i`vlajmetm cm qulta tlmjpi cl`rm.
‘ Mc cugar dm rmsldmehla y cas iomrtas dm ihli mxlstmetms, qum me gmemrac smráe
juhbi jás pi`rms me mc jmdli rurac qum me mc ur`aei.
A partlr dm mstas pmqumñas plehmcadas dm hietmxti, ¹høji pidrêajis dmshrl`lr mc
tlmjpi cl`rm dm cis aehlaeis9 ¹Ahasi dlsorutae rmacjmetm dm ue tlmjpi dm cl`mrtad9 Me
rmspumsta a msta prmgueta, Xljiem dm @mauvilr (1<2<) blzi ue emgrêslji rmtrati dm ca
smemhtud a`aedieada y sicltarla me ue aslci oraehìs;
«Ci qum aegustla ms hijpri`ar ca lemrhla qum megmedra ca vlda dmc aslci. Ccmga a tac pueti qum, si`rm
tidi metrm cis bij`rms, juhbis qum sie václdis sm bahme sus emhmsldadms me ca haja —jm dlki mc
dihtir—. Ca sihlmdad cis ba tijadi a su hargi —jm mxpclhø—, sm a`aedieae titacjmetm a mcca y
ccmvae ca paslvldad
Xm pasae tidi mc dêaacsmetadis
mxtrmji.meXupiegi
mc slccøetaj`lìe
sle bahmrqum vlvme
eada. _lsu sltuahløe
a ue bij`rm,hie rmsmetljlmeti
tmedldi y smtmklmedi,
me ca haja, vmegae.
y a itris dis smetadis me ca haja kugaedi a cas hartas. Msi ms tidi. ]e pmeslielsta dm hada vmletm —
jm dlhme— cmm mc dlarli. Acgueis mshuhbae ue pihi ca radli. Auequm cms pripiegae dlstrahhliems, bae
haêdi me tac mstadi dm cmtargla qum cms rmhbazae. ^ir mkmjpci, sm pripusi a ueas huarmeta jukmrms uea
mxhursløe gratulta me autihar pir cis acrmdmdirms dm ^arês. Xøci dis ahmptarie. Xu ûelha dlvmrsløe sie
cas pmcmas6 cas jukmrms si`rm tidi parcitmae, dlshutme, oirjae hcaems, msta`cmhme aclaezas y cas rijpme.
Metrm cis bij`rms cis bay agrmslvis m lehcusi
lehc usi vlicmetis. Me huaeti pumdme, `m`me. Ci qum jm parmhlø
jiestruisi ms mc a`aediei jirac me qum ca Adjlelstrahløe dmka a msas gmetms. Xl bu`lmra sacas diedm
pudlmrae rmuelrsm, i sm cms pripuslmrae dlstrahhliems, sl bu`lmra jieltirms qum sm ihuparae dm mccis, ei
sm dmsjiriearêae hie msa atmrradira rapldmz pir ca pmedlmetm qum cis traesoirja me puris
irgaelsjis¶..
irgaelsjis¶
Mc tmxti dmka a cas hcaras huácms sie cas emhmsldadms rmacms dm ca pi`cahløe aehlaea,
pmri slgajis ledagaedi y vmajis dmtaccadajmetm høji sm dmsarricca ca vlvmehla
hitldlaea dm cis tlmjpis me ca Tmrhmra Mdad. ^ara mjpmzar, mc pirhmetakm dm tlmjpi
dmstleadi ac huldadi pmrsieac aujmeta hiesldmra`cmjmetm, dm`ldi si`rm tidi a cis
11>
eita`cm me mstis hasis. Mc dmsletmrìs pir ahudlr a cis hmetris dm ku`lcadis dmpmedm
taj`lìe dm ca mdad; cis ku`lcadis køvmems plmesae qum msis cugarms cms qultae cl`mrtad y
qum sie para gmetm juhbi jás jayir, jlmetras qum cis jás aehlaeis ei sm hiesldmrae
hapahms dm smgulr mc rltji dm ahtlvldadms pripumsti pir dlhbis hmetris.
Mc ihli sihlac, ei i`staetm, slgum slmedi uea dm cas ahtlvldadms prmomrldas pir ca
Tmrhmra Mdad. Cas rmcahliems letmrpmrsieacms hmetradas me cas vlsltas a ca oajlcla, ca
partlda me mc `ar, mc haoì hie cas ajlgas i mc `alcm me mc hcu`, sie dmsdm cumgi uei dm sus
prlehlpacms metrmtmeljlmetis, slmjprm qum cms smae pisl`cms. Me hlmrti jidi, msta saclda
ac juedi mxtmrlir cms slrvm para rijpmr ue pihi ca jieitieêa dm sus vldas6 asê sm mxpclha
ca pisltlva mstljahløe qum pumdme tmemr cis oajisis
oaj isis vlakms irgaelzadis pir mc LJXMPXI
y itras lelhlatlvas dm ldìetlha priymhhløe (Lestltuti LDMX, 1<27-1<2<). Taj`lìe ueldi a
msm hijpiemetm sihlaclzadir, cas práhtlhas rmclglisas aujmetae —jás me cas jukmrms qum
me cis bij`rms—, y me acgûe hasi ca aolclahløe a hcu`ms picêtlhis i rmhrmatlvis —jás me
cis bij`rms qum me cas jukmrms—. Ac hietrarli qum me mc hasi dm ca jukmr aja dm hasa,
ca `ûsqumda dm ue ihli mxtmrlir ei supiem ue hieoclhti oajlclar para mc aehlaei, pums sie
prmhlsajmetm cis blkis y elmtis cis qum jás cms aeljae a rmaclzar mstas ahtlvldadms. Cas
pmrsieas jayirms qum cigrae dar mstm pasi y sm ljpclhae me ca hrmahløe dm eumvis
jidmcis dm ihli sie kustajmetm cas qum jás satlsomhbas sm baccae hie rmspmhti ac
aprivmhbajlmeti dm su tlmjpi cl`rm.
Ca jmkir hiedlhløe oêslha dm cis eumvis pmeslielstas ba privihadi qum mc dmpirtm
aujmetm su ljpirtaehla metrm cas pmrsieas jayirms. Ei søci cas práhtlhas dmpirtlvas
hiesldmradas hiji dm sacøe —hartas, dijleø, akmdrmz, `lccar, `icis, `alcms, pmtaeha—,
slei taj`lìe itras ahtlvldadms qum rmqulmrme msoumrzis jás ljpirtaetms, hiji cis pasmis
i ca eatahløe. Msa `umea hiedlhløe oêslha dm cis aehlaeis jás køvmems sm aprmhla
lguacjmetm me mc pcaei letmcmhtuac, jmdlaetm ue rmeivadi letmrìs pir mc aprmedlzakm
hucturac. Juhbis aehlaeis tlmeme ca ljprmsløe dm qum a su mdad ya ei tlmeme hapahldad
para aprmedmr, pmri ûctljajmetm sm hiestata uea
uea jayir atmehløe dm cas pmrsieas jayirms
bahla cis pihis priymhtis mduhatlvis qum sm cms iomrtae dmsdm cis hmetris y rmsldmehlas.
Ca jmkira prigrmslva
ljpirtaetêslji dmc elvmca mstm
qum ba hietrl`uldi hucturac dm ca pi`cahløe ba sldi itri oahtir
rmspmhti.
Ca Mduhahløe dmc Ihli me ca Tmrhmra Mdad dm`m pitmehlar kustajmetm mstis aspmhtis
pisltlvis qum aha`ajis dm rmpasar, hmetráedism me uea aeljahløe sihlac y hucturac qum
oahlcltm ac aehlaei pcataoirjas dm mxprmsløe y hijuelhahløe para su dmsarricci pmrsieac.
Bay qum bahmr blehaplì me msas ahtlvldadms prmomrldas pir eumstris jayirms —`alcms,
umgis
dêa, tradlhlieacms—,
hmetris y haeaclzar mth.
hêvlhis, rmsldmehlas, su pumsta
^mri me práhtlha
taj`lìe pir jmdli
iormhmr dm hcu`ms,
actmreatlvas hmetris dmy
mduhatlvas
hucturacms a travìs dm Aucas dm Tmrhmra Mdad, ]elvmrsldadms ^ipucarms, taccmrms dm
110
@l`cligraoêa
AG]LEAGA PI]XTAE, K. - HIJAX APEA], D.; Leoaehla y adicmshmehla; ca c a jlrada dm cis aductis.
aductis.
Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms, 1<<1.
ACIEXI, J. - JATLCCA, C. - _Á[Q]M[, J.; Cis tmcmelñis pû`clhis, cis tmcmelñis prlvadis. prlvadis. Jadrld,
Mdlhliems dm ca Tirrm, 1<<=.
APLMX, ^b.; Mc elñi y ca vlda oajlclar me mc Aetlgui
Aetl gui Pìgljme.
Pìgljme. Jadrld, Taurus, 1<27.
GIE[ÁCM[, M.; Jmeirms me dmsajpari y hieoclhti sihlac. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<?.
CØ^M[ AEDPADA, @. - JAPTÊEM[ ÁC_APM[, K.; Tlmjpi cl`rm y mduhahløe. mduhahløe. Jadrld, Mshumca
Mspañica, 1<20.
J]ÑI[, C. (hiird.); _mr tmcmvlsløe.
tmcmvlsløe. Jadrld, Ouedahløe Xaeta Jarêa, 1<<<.
PLHI, C.; Tmcmvlsløe, oá`rlha dm jmetlras.
jmetlras. Jadrld, 1<<8.
XTLCJAE DM JME, J.; Mspahlis a`lmrtis para ca leoaehla. leoaehla. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms,
1<<1.
TPLCCA @MPEMT, K.; Ca mduhahløe oumra dm ca mshumca. mshumca. @arhmciea, Arlmc, 1<<8.
TPLCCA @MPEMT, K.; Itras mduhahliems. Aeljahløe sihlihucturac, oirjahløe dm aductis y hludad
mduhatlva.. @arhmciea, Aetbripis, 1<<8.
mduhatlva
_APMA, K. C. - AC@A, K.; Mc tlmjpi cl`rm dm cis blkis.blkis. ^ajpciea, M]EXA, 1<7<.
_APLIX; Mc tlmjpi cl`rm dm eumstris blkisblk is.. Jadrld, A^A dmc Hicmgli Jarlsta «Xae Kisì dmc ^arqum¶,
Hijlsløe dm Irlmetahløe ^mdagøglha, 1<74.
_APLIX; «Huctura me ca leoaehla¶, me Leoaehla y Xihlmdad, e¾ 7 jieigráolhi. Jlelstmrli dm Asuetis
Xihlacms, om`rmri dm 1<<1.
_APLIX; «Tlmjpi Cl`rm dm ca leoaehla¶, me Leoaehla y Xihlmdad, e¾ 2 jieigráolhi. Jlelstmrli dm
Asuetis Xihlacms, a`rlc dm 1<<1.
_APLIX; Leoaehla, grupi y tlmjpi cl`rm.
cl`rm. @arhmciea, Bujaeltas, 1<<0.
_Á[Q]M[, M.; Emhmsldadms dm ca leoaehla me ca Hijueldad dm Jadrld. Jadrld, 1<<>.
_LCHBMX, C.; Ca tmcmvlsløe. Cis momhtis dmc `lme y dmc jac. @arhmciea, ^aldøs, 1<<8.
AG]LEAGA PI]XTAE, K. - HIJAX APEA], D.; Haj`li dm bá`ltis me mc usi dmc tlmjpi;
traymhmtirlas tmjpiracms dm cis køvmems mspañicms.
mspañicms. Jadrld, Lestltuti dm ca Kuvmetud, 1<<7.
APPA@AC,
Jadrld,A.Hiesmkmrêa
- HA@MCCI, H.; Adicmshmetms
dm Mduhahløe y Huctura dm ueHijueldad
dm ca `arrli. Ihli
dm yJadrld,
Tlmjpi1<<0.
Cl`rm me Hara`aehbmc.
@AHA CAGIX, _.; Ljágmems dm cis køvmems me cis jmdlis dm hijuelhahløe dm jasas.
jasas. Jadrld, Lestltuti
dm ca Kuvmetud, 1<<2.
114
HÁEI_AX, G.; Adicmshmetms y achibic. ¹Høji sie9 ¹Quì lequlmtudms tlmeme9 ¹^ir quì raziems
`m`me9 ¹Quì bay dmtrás9 ¹Høji prmvmelr dmsdm mc bigar9 Pmhijmedahliems para padrms y
mduhadirms.. @lc`ai, Jmesakmri, 1<<4.
mduhadirms
HAXTLCCI, G.; Cis adicmshmetms y sus pri`cmjas.
pri`cmjas. ^ajpciea, M]EXA, 1<21.
HIEGPMXI DM ^PM_MEHLØE DMXDM CA HIJ]ELDAD MD]HATL_A O.M.P.M.; Achibic y
adicmshmehla. Bahla uea mduhahløe prmvmetlva.
prmvmetlva. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<4.
O]METMX APTLAGA, K.; Eisitris, cis adicmshmetms y cas drigas.
drigas. Jadrld, Jlelstmrli dm Xaeldad y
Hiesuji, 1<<>.
GAPHÊA ÁC_APM[, G.; Letmrahhløe sihlac y aeljahløe kuvmelc. Xihlicigêa gmemrac y sihlicigêa
kuvmelc. Jadrld, ^ipucar, 1<<>.
GAPHÊA PIHA, K.; Hiestmcahliems dm cis køvmems; sêetijas, ipirtueldadms, mhclpsms. mhclpsms. @arhmciea,
Hrlstlaelsjm l Kustlhla, e¾ ?0, 1<<4.
GAP[A, O.; Adicmshmehla jargleac. Jìxlhi, Trlccas, 1<2?.
GLC HAC_I, M.; Ihli y práhtlhas hucturacms dm cis køvmems.
køvmems. @arhmciea, Lestltuti dm ca Kuvmetud, 1<2=.
GØJM[ ^ÌPM[, P. - X]ÁPM[, H.; Aeatijêa dm ca kuvmetud. Jadrld, Mc Drah, 1<<?.
KI_MP ICJMDA, G. (dlr.); Kuvmetud y ihli.ihli. Jadrld, ]elvmrsldad Hijpcutmesm, 1<<7.
CM_LHMX JACCI, K.; Jidas juslhacms y hiedlhliems sihlacms.
sihlacms. Jadrld, HAJ, 1<27.
CØ^M[ Q]LETAX, A.; Ca kuvmetud ahtuac, metrm mc vìrtlgi y mc ìxtasls.
ìxtasls. Jadrld, Earhma, 1<20.
JAPTÊE GIE[ÁCM[, A. y ITPIX; Hijpirtajlmetis dm rlmsgi; vlicmehla, práhtlhas smxuacms dm
rlmsgi y hiesuji dm drigas lcmgacms me ca kuvmetud. Jadrld, Metlemja, 1<<7.
JAPTÊE XMPPAEI, J.; Kuvmetud y hiesuji.
hiesuji. Jadrld, Lestltuti Eahlieac dmc Hiesuji, 1<<2.
^LELCCIX, K. C.; Ca kuvmetud me su dicir y suorljlmeti.
suorljlmeti. Jadrld, 1<28.
P]L[ ICA@]ÌEAGA, K. L. (dlr.); Ca kuvmetud cl`mrta; gìemris y mstlcis
mstl cis dm vlda dm ca kuvmetud ur`aea
mspañica.. @lc`ai, Ouedahløe @@_, 1<<2.
mspañica
_APLIX; Køvmems me ca Hijueldad Autøeija dm Jadrld. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms,
1<<8.
_APLIX; «Køvmems y ole dm smjaea¶, me Pmvlsta dm Mstudlis
M studlis dm Kuvmetud, e¾ 87 jieigráolhi, ihtu`rm
dm 1<<?.
11=
AHFMP, X.; Gìemri y mduhahløe; rmocmxliems sihlicøglhas si`rm cas jukmrms, ca mesmñaeza y mc
omjlelsji.. Jadrld, Earhma, 1<<=.
omjlelsji
AJAP \ @IP@ØE, K.; Dlshursi si`rm ca mduhahløe oêslha y jirac dm cas jukmrms.jukmrms. Jadrld, Hátmdra,
1<<4.
@IPDMPÊAX, H. y ITPIX; Cas jukmrms y mc tra`aki; rupturas hiehmptuacms.
hiehmptuacms. Jadrld, O]BMJ, 1<<4.
HAJAPMPI, C. A. y ITPIX; Jukmr y ruracldad, mc hêrhuci qum`radi.
qum`radi. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis
Xihlacms, Lestltuti dm ca Jukmr, 1<<1.
HAXTAÑI, H. - ^ACAHLIX, X. (mds.); Xacud, dlemri y ajir. Høji vlvme cas jukmrms mspañicas dm biy. biy.
Jadrld, Aclaeza, 1<<?.
L[Q]LMPDI, K. - PÊI, I. - PIDPÊG]M[, A.; Ca dmslguacdad dm cas jukmrms me mc usi dmc tlmjpi. tlmjpi.
Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms, Lestltuti dm ca Jukmr, 1<22.
JAP]GAE, @.; Apuetms si`rm ca jukmr rurac. @arhmciea, Ouedahløe @@_, 1<<=.
PAJIX TIPPMX, P.; Hrieis dlvldldi. ]si dmc tlmjpi y dmslguacdad metrm cas jukmrms y bij`rms me
Mspaña.. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms, Lestltuti dm ca Jukmr, 1<<>.
Mspaña
PLMPA, K. Ja. - _ACMEHLAEI, M.; Cas jukmrms dm cis <>. Mc cargi traymhti
t raymhti dm cas køvmems bahla su
mjaehlpahløe.. Jadrld, Jirata, 1<<8.
mjaehlpahløe
XAPAXÛA, ^.; Tra`aka jukmr, tra`aka.
tra`aka. Jadrld, Ahmeti, 1<<=.
XAPJLMETI, H.; Ca jukmr, uea rmvicuhløe me jarhba.
jarhba. Jadrld, Xmdjay, 1<7?.
XLG]MLX, P.; Jukmr, dmolmedm tus dmrmhbis.
dmrmhbis. Jadrld, ^ipucar, 1<<>.
TPLG]MPIX G]APDLICA, L.; Jaeuac dm práhtlhas dm tra`aki sihlac hie cas jukmrms. jukmrms. Jadrld, Xlgci
RRL, 1<<=.
_APLIX; Jukmr y tra`aki me ca Hijueldad dm Jadrld. ]eløe Xledlhac dm Jadrld, Xmhrmtarêa dm ca
Jukmr, 1<<>.
_APLIX; Mc tra`aki dmsdm uea pmrspmhtlva dm gìemri.
gìemri. Jadrld, HAJ, Dlrmhhløe Gmemrac dm ca Jukmr,
1<<8.
APAEG]PME, K. C.; Ca vmkmz hiji autirrmaclzahløe pmrsieac y sihlac. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis
Xihlacms, 1<20.
@MA]_ILP, X.; Ca vmkmz.
vmkmz. @arhmciea, Mdbasa, 1<2<.
11?
@MPJMKI GAPHÊA, C.; _lva ca Ku`lcahløe. Pmocmxliems y sugmrmehlas para hijprmedmr y vlvlr jmkir
ca Ku`lcahløe.
Ku`lcahløe. Jadrld, ^ipucar, 1<<4.
HAXTPI, A.; Ca Tmrhmra Mdad, tlmjpi dm ihli y huctura.
huctura. Jadrld, Earhma, 1<<>.
DÊA[ ACMDI, C.; Mevmkmhmr ms vlvlr. Jadrld, ^ipucar, 1<<8.
MCL[AX], H.; Ca aeljahløe hie pmrsieas jayirms.
jayirms. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<<.
GÁEDAPA JAPTÊE, K.; Mevmkmhmr me sicmdad. Pmpmrhusliems pslhipaticøglhas dm ca sicmdad me cis
aehlaeis.. Jadrld, ^ipucar, 1<<=.
aehlaeis
GØJM[ @APE]XMCC, A.; Letmrvmehløe me ca Tmrhmra Mdad. Jidmcis dm letmrvmehløe
letmrvmehl øe sihlimduhatlva.
sihlimduhatlva.
Jadrld, Earhma, 1<2<.
LEXMPXI; Guêa práhtlha para jayirms.
jayirms. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms, 1<<8.
LEXMPXI; Cas pmrsieas jayirms me Mspaña. ^mrolcms. Pmhlprihldad oajlclar. Jadrld, Jlelstmrli dm
Asuetis Xihlacms, 1<<=.
LEXTLT]TI LDMX; ^rigraja dm vahahliems para ca Tmrhmra Mdad. Mstudli Xihlicøglhi.
Xihlicøglhi. Jadrld,
Jlelstmrli dm Tra`aki y Xmgurldad Xihlac, 1<27.
LEXTLT]TI LDMX; Mc Ihli me ca Tmrhmra Mdad. ^rigraja dm _ahahliems.
_ahahliems. Jadrld, Jlelstmrli dm
Asuetis Xihlacms, 1<2<.
KLJÌEM[ CAPA, A.; Ca Tmrhmra Mdad me Mspaña; emhmsldadms y dmjaedas. ]e aeáclsls dm ca mehumsta
si`rm emhmsldadms sihlacms y oajlclarms dm ca tmrhmra mdad. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis
Xihlacms, 1<<>.
FACLXB, P.; Ca vmkmz. ^mrspmhtlvas si`rm mc dmsarricci bujaei.
bujaei. Jadrld, ^lrájldm, 1<28.
CAPA,HHX, H]@MPI, _.; Cas pmrsieas jayirms. ^mrspmhtlvas dmsdm ca aeljahløe.
T. - 1<<8. aeljahløe. Jadrld, Mdltirlac
CMBP, ].; ^slhicigêa dm ca smemhtud. @arhmciea, Bmrdmr, 1<<=.
JAKIX, A.; Jaeuac dm práhtlhas dm Tra`aki Xihlac me ca Tmrhmra Mdad. Jadrld, Xlgci RRL, 1<<=.
JMEDÊA GACCAPDI, P.; Aeljahløe Xihlihucturac dm ca vlda dlarla dm ca Tmrhmra Mdad.
Ayuetajlmeti dm _ltirla-Gastmlz, 1<<1.
JLXBAPA, @. C. - PLMDMC, P. G.; Mc prihmsi dm mevmkmhljlmeti.
mevmkmhljlmeti. Jadrld, Jirata, 1<<=.
JIPAGAX, P.; Gmrieticigêa Xihlac. Mevmkmhljlmeti y hacldad dm vlda.
vlda. @arhmciea, Grlkac`i, 1<<1.
XÁEHBM[ HAPI, K. - PAJIX, O.; Ca vmkmz y sus jltis.
jltis. @arhmciea, Xacvat, 1<20.
_APLIX; Mc ku`lcadi aetm su outuri. ^cae dm prmparahløe a ca Ku`lcahløe.
Ku`lcahløe. Jadrld, Earhma, 1<<1.
117
Tmja =
O]EDAJMETIX ^MDAGØGLHIX DM CA
MD]HAHLØE ME MC TLMJ^I CL@PM
112
Dmsdm cis añis 1<7>-1<2>, mc omeøjmei dmc pari sm ba ldi hievlrtlmedi me ue pri`cmja
actajmetm prmihupaetm me tidas cas sihlmdadms ihhldmetacms, basta mc pueti dm ba`mrsm
ccmgadi a ca hiehcusløe gmemraclzada dm qum mc pcmei mjpcmi ms uea utipêa me eumstri
ahtuac slstmja mhieøjlhi. Metrm cas juhbas hiesmhumehlas qum ba traêdi hieslgi mc
pri`cmja dmc pari, mstá ca dm ue aujmeti hada vmz jayir dmc tlmjpi dmsihupadi, ms
dmhlr, dm ue tlmjpi ei ca`irac mxmeti dm i`clgahliems.
Mstm bmhbi ei ba aomhtadi ûelhajmetm ac hicmhtlvi pi`cahlieac dm dmsmjpcmadis,
slei qum sm bacca prmsmetm taj`lìe me mc hiekueti dm cis tra`akadirms, qum bae vlsti
rmduhlr prigrmslvajmetm ca durahløe dm su kireada ca`irac, dmsdm cas ?> biras smjaeacms
dm oleacms dmc slgci RLR basta cas 8= biras smjaeacms qum sm mstáe dmjaedaedi y
ccmvaedi a ha`i me ca ahtuacldad. Mstm rmhirtm dm cas biras dm tra`aki, kueti a ca
ljpirtaehla hrmhlmetm qum mstáe adqulrlmedi cas vahahliems y cis olems dm smjaea, tlmem
hiji hiesmhumehla ca i`tmehløe dm uea jayir haetldad dm tlmjpi dlspiel`cm qum me
juhbas ihasliems ei sm sa`m høji utlclzar.
^ir ûctlji, ha`rêa hltar ac eujmrisêslji hietlegmetm dm aehlaeis dm eumstra
hlvlclzahløe, me oraeha mxpaesløe duraetm cis ûctljis añis. Mc hrmhljlmeti me mdad dm ca
pi`cahløe ihhldmetac y cis êedlhms emgatlvis dm eatacldad mstáe privihaedi mc
mevmkmhljlmeti dm Muripa a jarhbas oirzadas. Kueti a mcci sm mstá priduhlmedi hada vmz
hie jás ormhumehla ue admcaetajlmeti dm ca mdad dm ku`lcahløe. Tidi mcci da cugar a qum
mxlsta ue meirjm hicmhtlvi dm pmrsieas jayirms dmsihupadas y dmsahistuj`radas a
dlsorutar dm su tlmjpi cl`rm, ci huac irlglea hcaras emhmsldadms mduhatlvas.
10>
dm tmrrmei ur`aei a qum sm ba vlsti sijmtldi. Metrm cis eumvis mshmearlis cûdlhis mstáe
pir supumsti cas cuditmhas, pmri taj`lìe cis hcu`ms dm tlmjpi cl`rm, cis parqums
leoaetlcms, cis tmrrmeis dm avmetura, cis parqums dm atrahhliems m lehcusi cis hmetris
mshicarms. Tidis mccis, hie uea letmehlieacldad mduhatlva jás i jmeis mxpcêhlta, tratae
dm iormhmr ac elñi eumvis aj`lmetms y pisl`lcldadms para mc kumgi, a ca vmz qum mkmrhme
uea ljpirtaetm ca`ir dm hustidla y hietric si`rm ca leoaehla.
Mc hiehmpti dm Aeljahløe Xihlihucturac aparmhlø duraetm cis añis smsmeta para dmolelr a
ue varlipleti hiekueti dm ahtlvldadms dm dleajlzahløe mduhatlva, jás hmrhaeas a ci
pipucar qum a cas lestaehlas oirjacms dm traesjlsløe y dlousløe dm ca huctura. Ca
dlvmrsldad dm tacms ahtlvldadms ms eita`cm, pudlìedism hltar metrm itras ca irgaelzahløe dm
olmstas pipucarms, cis bappmelegs, cis mspmhtáhucis dm haccm, ca hrmahløe dm hmetris
hijueltarlis, ca ahhløe dm cas hasas dm huctura, tmatris, `l`clitmhas i jusmis, m lehcusi ca
partlhlpahløe picêtlha i asihlatlva. Me rmsujme, ue ajpcêslji mspmhtri dm ahtlvldadms
juy dloêhlcms dm prmhlsar y mehuadrar me ue mspahli hiehrmti. ^ara acgueis, ca aeljahløe
ei ms jás qum uea oirja dm irgaelzar mc tlmjpi cl`rm, ya qum ms si`rm tidi me cis
jijmetis dm ihli huaedi tlmeme cugar dlhbas ahtlvldadms6 para itris, me haj`li, ca
aeljahløe dm ci sihlihucturac ms mc jmdli dm piemr me jarhba uea autìetlha utipêa
rmvicuhliearla, `asada me ca mjaehlpahløe pmrsieac y sihlac a travìs dm ca partlhlpahløe y
rmhrmahløe dmjihrátlha dm ca huctura.
Xle áelji dm mxtmedmreis me itras hiesldmrahliems, ci qum aquê prmtmedmjis
mxpclhar ms høji ca pumsta me práhtlha dm priymhtis y ahtlvldadms dm Aeljahløe
Xihlihucturac ms ue bmhbi hiestata`cm me eumstras hludadms ahtuacjmetm. Msta smrlm dm
ahhliems bae sldi lehcusi asujldas pir cas lestltuhliems pû`clhas hiji ue mcmjmeti
ouedajmetac dm sus picêtlhas mduhatlvas y hucturacms, ci qum ba hieomrldi a ca aeljahløe
ue raegi dlstletlvi dm hacldad y priomslieacldad qum supmra ca dmsmstruhturahløe y mc
vicuetarlsji harahtmrêstlhis dm sus lelhlis. Kueti a mcci, ms emhmsarli ba`car dmc
asmetajlmeti dm cis smrvlhlis sihlacms, dmc hrmhljlmeti dm cas leoramstruhturas hêvlhas, y
dm ca grae mxpcisløe dmc omeøjmei asihlatlvi me ca dìhada dm 1<2>-1<<>.
Tidi mcci ba cmgltljadi sihlacjmetm cas ahtlvldadms dm aeljahløe, ca jayirêa dm
cas huacms tlmeme cugar prmhlsajmetm duraetm cis ratis dm tlmjpi cl`rm. Hiji
hiesmhumehla, ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ba adqulrldi ue eita`cm dmsarricci,
lestltuhlieaclzáedism dmsdm hmetris y mqulpajlmetis qum pisl`lcltae uea jayir
hietleuldad. Dm mstm jidi, ca ahtlvldad dm cis hmetris dm tlmjpi cl`rm ms uea rmacldad
pacpa`cm me ca ahtuacldad, hiji taj`lìe ci ms ca partlhlpahløe vicuetarla dm pmrsieas me
cis prihmsis dm aeljahløe dm cas hijueldadms.
Mc dmsarricci dmc asihlahlielsji y dmc vicuetarladi ms admjás uea dm cas graedms
actmreatlvas mduhatlvas para uea sihlmdad hiji ca eumstra, qum hada vmz mstá
rmcatlvlzaedi jás mc pritagielsji dm ca mshumca y ca oajlcla. Ca prmsløe ahucturadira dm
ca leoirjátlha, ca tmcmvlsløe y cis jmdlis dm hijuelhahløe me gmemrac tlmeme hada vmz
jayir leocumehla me cas ipleliems y me cas ahtltudms dm cas pmrsieas, leocumehla qum ms
mkmrhlda ouedajmetacjmetm duraetm mc tlmjpi cl`rm. Mc dmsarricci y vacirlzahløe dm
lelhlatlvas qum ajpcême ca ahhløe mduhatlva jás accá dm ca mshumca y ca oajlcla, pir jmdli
dm lestltuhliems, mqulpajlmetis, priymhtis y ahtlvldadms para mc tlmjpi cl`rm, pumdm
apirtar su graelti dm armea a ca hiestruhhløe ue jidmci dlomrmetm dm sihlmdad;
metrmgáedism a ue hijprijlsi ahtlvi y sicldarli hie ca hijueldad para cigrar mc
haj`li
sihlmdadsihlihucturac, hiji iphløe
dm hiesuji (Harldm Gøjmz,dlstleta
1<<2, dmc hieoirjlsji y ca paslvldad têplhas dm ca
p. 0>).
100
108
uea pisltlva aprmhlahløe dm humstliems mduhatlvas basta bahm pihi titacjmetm icvldadas.
Mc msoumrzi jás ljpirtaetm sm ba rmaclzadi me tirei a ca Mduhahløe me _acirms, qum
sm ba ldi lehirpiraedi a cis hurrlhuca ahadìjlhis dm ca mshumca y cis lestltutis jmdlaetm
ca mvacuahløe dm i`kmtlvis ahtltudleacms, ca prmsmehla dm tmjas traesvmrsacms, ca
rmaclzahløe dm kireadas letmrdlshlpclearms, mth. ^mri taj`lìe bae vmeldi a hiestltulrsm me
i`kmti dm letmrìs mduhatlvi itris aspmhtis hiji ca mxprmsløe artêstlha, ca mxprmsløe
dleájlha i ca mduhahløe oêslha, pir piemr acgueis mkmjpcis.
Ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm slmjprm ba dmomedldi mstis aspmhtis,
metmedlmedi qum mra me mc áj`lti dm ca cl`mrtad pmrsieac me mc qum jás mspietáemajmetm
sm priduhêa ca sihlaclzahløe y ca smesl`lclzahløe dmc ledlvldui bahla su rmacldad. Xle
mj`argi, mstm tlpi dm práhtlha mduhatlva ba mstadi jleusvacirada y jargleada basta
ìpihas juy rmhlmetms, a pmsar dm qum jaelomsta`a jidmcis dm hijpirtajlmeti y
ba`lcldadms a`sicutajmetm ledlspmesa`cms para ca vlda. Hieshlmetm dm qum ei pidêa
pmrjaemhmr jás tlmjpi acmkada dm ca rmacldad dm hada dêa, ca mshumca lestltuhlieaclzada
sm ba dmhldldi a piemr me jarhba priymhtis y ahtlvldadms hiehrmtas pir jmdli dm cas
huacms tra`akar mstis aspmhtis dm ca oirjahløe dmc ledlvldui. Hiji hiesmhumehla, ca
mshumca ba ljltadi dm acgûe jidi jmtidicigêas y tìhelhas priplas dmc áj`lti mduhatlvi
ei oirjac, y me mspmhlac dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm.
10=
^idrêae hiestltulr aetmhmdmetms dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm uea grae partm dm cis
pcaetmajlmetis y cas práhtlhas dm tida ca Blstirla dm ca Mduhahløe. Dm bmhbi, ca partm
jás mcltlsta dm msa blstirla ei sm rmolmrm a ca mduhahløe utlcltarla rmcahlieada hie mc
tra`aki, slei ca irlmetada ac ihli dm cas hcasms sihlacms jás ahijidadas. @astm rmhirdar
høji mc viha`ci «mshumca¶ privlmem kustajmetm dm ca paca`ra grlmga qum dmslgea`a mc
tlmjpi dm ihli —shbicì—, tlmjpi me mc huac tmeêae cugar uea smrlm dm ahtlvldadms
oirjatlvas dm haráhtmr mcmvadi —olcisøolhi, picêtlhi, rmtørlhi, mth.—. Msta hiehmphløe dm
ci mduhatlvi ba mstadi prmsmetm a ci cargi dm tida ca blstirla, auequm qulzá eis
ahirdmjis
Atmeas si`rmmctidi
Hcáslha, dm acgueisLtaclaei
Bujaelsji mkmjpcisdmcmspmhlacjmetm
Pmeahljlmetirmprmsmetatlvis,
i ca Lcustrahløehiji cis dmdmc
Muripma ca
Xlgci dm cas Cuhms.
Xle mj`argi, ac jargme dm mstis prmhmdmetms dm tlpi gmemrac, ca Mduhahløe me mc
Tlmjpi Cl`rm ms ue omeøjmei rmcatlvajmetm hietmjpiráemi, qum ba adqulrldi vmrdadmra
harta dm eaturacmza huaedi cas hiedlhliems sihlacms y hucturacms dm eumstri slgci bae
bmhbi vmr ca emhmsldad dm prmparar a cas pmrsieas para aorietar ca rmacldad dm ue tlmjpi
dmsihupadi hada vmz jayir. Ca blstirla dm ca pmdagigêa ba sldi smesl`cm a mstm
pri`cmja, y ba metmedldi mc ihli dmsdm ue pueti dm vlsta letmgrac, hiji ue mcmjmeti
jás dm ca dljmesløe mduhatlva dm ca pmrsiea. Me hiesmhumehla, ue `ume eûjmri dm
hirrlmetms y tmirêas sm bae pcaetmadi me juhbas ihasliems ca pisl`lcldad dm mxtmedmr su
radli dmdmleocumehla
áj`lti jás accá
ci mxtramshicar dm cis
i dmc cêjltms
tlmjpi cl`rmdmjlsji.
ca mshumca tradlhlieac, letriduhlìedism me mc
Ca olcisioêa dm oiedi qum ba vmeldi a dmolelr ca jidmrea Mduhahløe me mc Tlmjpi
107
102
10<
traesoirjahløe dmc mspahli mshicar oum mc prljmri dm sus graedms baccazgis; eada dm
jmsas el slccas. Me smguedi cugar, ca hiestaetm ahtlvldad hiji mkm prlehlpac dmc prihmsi
dm aprmedlzakm. Oleacjmetm, mc rmspmti a ca cl`mrtad ledlvlduac dmc elñi, basta mc pueti dm
dmkarcm a ìc jlsji jadurar me su pmrsieacldad y sus hapahldadms jmdlaetm ca
autimduhahløe.
^ir ûctlji, ei pidmjis icvldar ca ljpirtaehla qum pumdm tmemr para ca ^mdagigêa
dmc Ihli, cas tmirêas dm Dmwmy i Dmhricy si`rm ca mesmñaeza ledlvlduaclzada, mc kumgi
mduhatlvi, mc ahtlvlsji y ca eihløe dmc Hmetri dm Letmrìs hiji prlehlplis ouedajmetacms
dm cis prigrajas mduhatlvis.
Hie aetmrlirldad a ca Gumrra Hlvlc, ya sm ba`êae letriduhldi me Mspaña varlas dm
mstas hirrlmetms, admjás dm cas dm Omrrlmrm, Frausm, Kivmccaeis y Jmcquêadms Ácvarmz,
qum oumrie rmhigldas pir ca Mshumca Jidmrea dm Omrrmr l Guardla, i pir ca Lestltuhløe
Cl`rm dm Mesmñaeza. Mstas metldadms pripuslmrie eumvas jmtidicigêas para uea
mduhahløe letmgrac `asada me ci mxpmrlmehlac, ca ahtlvldad, ca práhtlha dmc dmpirtm, ca
mstìtlha, ca mduhahløe dm cis smetldis, mc hietahti hie ca eaturacmza, cas mxhursliems
mshicarms —dmsdm 122>—, y cis tra`akis jaeuacms. Ca hiehmphløe mduhatlva dm Glemr dm
cis Pêis i Jaeumc @articijì Hissêi prmtmedêa ue dmsarricci letmgrac me mc qum ei mxlstêa
smparahløe dm tra`aki y ihli, pums dm bmhbi `usha`a slmjprm uea sa`la actmreaehla metrm
mc msoumrzi letmcmhtuac y mc dmshaesi, ca huctura cl`rmsha y mc vlakm hucturac, mc kumgi y ca
levmstlgahløe. Admjás pitmehla`ae mc dlsorutm dm metrmtmeljlmetis pisltlvis hiji ca
cmhtura, ca jûslha, cas artms, cas vmcadas, cas tmrtuclas, mc turlsji, mth.
Ac ajpari dm ca Lestltuhløe Cl`rm dm Mesmñaeza sm rmaclzarie juctltud dm hurslccis
y hieomrmehlas, y cas prljmras hicielas dm vahahliems, me 1227 me Xae _lhmetm dm ca
@arqumra y me 12<1 me Graeada. Mstas hicielas dm vmraei ljltarie uea práhtlha hijûe
me Hmetri Muripa dmsdm 127?, añi me qum sm hlora ca prljmra mxpmrlmehla ac rmspmhti; mc
Pmvmrmedi sulzi Wactmr @lie pripirhlieø a ueis huaetis elñis dm [urlhb ca pisl`lcldad
dm vlvlr me mc hajpi duraetm ueis dêas, dlsorutaedi dmc sic, dmc alrm cl`rm, dmc mkmrhlhli
oêslhi y dm ca `umea eutrlhløe, acgi qum ei sicêae tmemr me mc jmdli ur`aei. Mc aspmhti
blglmelsta dm mstas hicielas sm hievlrtlø me su harahtmrêstlha jás rmcmvaetm, hiji
rmspumsta a ca picuhløe y ac lesaei aj`lmetm dm cas graedms hludadms ledustrlacms. Xle
mj`argi, mc hijpiemetm mduhatlvi oum adqulrlmedi uea prigrmslva ljpirtaehla, si`rm
tidi pirqum mstas hicielas sm hiestltuymrie hiji ue hiekueti dm apclhahliems
vlehucadas a ca pripla ahtlvldad dm ca mshumca —asê sm ccaja`ae, «hicielas mshicarms¶—.
Me huacqulmr hasi, ei sm pumdm emgar qum msta lehlplmetm pmdagigêa dmc ihli oum
hibmrmetm hie mc mspêrltu rmeivadir jás harahtmrêstlhi dm ca Mshumca Ahtlva.
Me 1<81 ca Lestltuhløe Cl`rm dm Mesmñaeza taj`lìe piedrêa me práhtlha sus
Jlsliems ^mdagøglhas pir tida ca gmigraoêa rurac dm Mspaña, vmrdadmras ahhliems dm
dleajlzahløe sihlihucturac dmjihratlzadiras dm uea huctura basta metiehms rmsmrvada
søci a ueis pihis. Me 1<8< smrêae mcljleadas y sustltuldas pir ue eumvi ^atrieati dm
Huctura ^ipucar
Duraetm mc acOraequlsji,
smrvlhli dmccas
Ormetm Eahlieacdmvlhtirlisi
ahtlvldadms me ca Gumrra
Tlmjpi Cl`rm Hlvlc.
sm harahtmrlzarie pir ue
prmdijleli dmc alrm cl`rm, mc dmpirtm y ueis jarhadis rasgis parajlcltarms lesplradis pir
18>
uea ldmicigêa mstataclzada dm hirtm oashlsta, qum vli me ca lestruhhløe dlrlglda dm cis
vacirms y jidmcis dm hieduhta dm ca dlhtadura mc jmdli ldmac para pmrpmtuar sus
letmrmsms. Mc ldmac pmdagøglhi dm cis oashlsjis oum mc dmsarricci oêslhi m letmcmhtuac dm cis
ledlvlduis hiji oumrza jitrlz dm tida ca hicmhtlvldad, y ca picltlzahløe dm ca vlda hiji
slgei dm pmrtmemehla y partlhlpahløe eahlieaclsta. Asê qum, a ljltahløe dm cas Kuvmetudms
Bltcmrlaeas y itris jivljlmetis sljlcarms, surglmrie dlvmrsis grupis kuvmelcms juy
hietricadis pir ca Lgcmsla, mc Mstadi y itris irgaelsjis dm haráhtmr prlvadi prøxljis a
cis prmsupumstis ldmicøglhis dmc Pìgljme. Me hlmrti jidi, pidrêajis ba`car dm ue
rmtrihmsi dm ca práhtlha mduhatlva me mc tlmjpi cl`rm rmspmhti a cas leeivahliems
pmdagøglhas aetmrlirms. Mc hiehmpti cl`mradir lebmrmetm a mstm tlpi dm mxpmrlmehlas sm vli
dloujleadi pir uea mstruhtura dm rmcahliems emtajmetm vmrtlhac, uea smrlm dm
jmtidicigêas autirltarlas jás hmrhaeas a ci jlcltar qum a ci mduhatlvi, y mc prismcltlsji
ldmicøglhi jás radlhaclzadi.
Me hietra dm msta mduhahløe rmprmslva y patmreaclsta sm dlouedme, a partlr dm ca
dìhada dm cis smsmeta, cas ldmas pmdagøglhas dmc `raslcmñi ^auci Ormlrm, pcaetmadas dmsdm
uea sltuahløe picêtlha dm oacta dm cl`mrtad sljlcar a ca mspañica. @asadi me ca mvldmehla dm
qum ca oacta dm huctura dm ca pcm`m pmrjltm su sijmtljlmeti pir partm dmc aparati
gu`mreajmetac, Ormlrm hiehl`lø ca mduhahløe hiji ue prihmsi dm mxpmrljmetahløe y
tija dm hiehlmehla hrêtlha aetm uea rmacldad pri`cmjátlha y dmsoavira`cm. ^ir msi su
tmirêa pmdagøglha sm ba dmeijleadi Mduhahløe ^ri`cmjatlzadira i Mduhahløe
Cl`mradira. Mc i`kmtlvi ûctlji smrêa qum mc pum`ci ccaei sm pislhlieasm aetm su sltuahløe
y sm jivlmra a cuhbar pir uea ahhløe cl`mradira qum cm ayudara a supmrarsm. Cis têtucis dm
sus cl`ris ^mdagigêa dmc iprljldi y Ca mduhahløe hiji práhtlha dm ca cl`mrtad, sie
autìetlhis acmgatis hietra ca lekustlhla y ca dmslguacdad sihlac, pisl`cms dm rmsicvmr a
travìs dm uea mduhahløe hucturac qum pmrjltlmsm uea tija dm hiehlmehla hrêtlha.
Ca ldma `áslha ms qum ca pmrsiea pidêa hievmrtlrsm me sukmti ahtlvi dm su pripla
rmacldad, dmsprmedlìedism dm ca iprmsløe y ca jaelpucahløe a qum ba`êa mstadi sijmtldi.
Mc jìtidi mduhatlvi mjpcmadi para hiesmgulrci ms mc dm ca Ahhløe-Pmocmxløe-Ahhløe;
‘ Ahhløe mxpmrljmetada dm ca rmacldad qum letmrpmca a mduhadirms y mduhaedis a
letmrrigarsm si`rm mc juedi me qum vlvme.
‘ Pmocmxløe dlacìhtlha metrm mduhadirms y mduhaedis si`rm dlhba rmacldad, para
ccmgar a uea tija dm pistura hrêtlha hijûe.
‘ Ahhløe hiesmhumetm hie msa pistura hrêtlha, qum tratará dm mkmrhmr uea ahhløe
rmvicuhliearla traesoirjadira dm msa rmacldad, rmlelhlaclzaedi ue eumvi
prihmsi dm Ahhløe-Pmocmxløe-Ahhløe.
Msta jmtidicigêa oum lguacjmetm rmhiglda pir Jarmhbac me su dldáhtlha para ca
B.I.A.H. y cas Hijueldadms Hrlstlaeas dm @asm jmdlaetm mc oajisi slciglsji _mr-
Kuzgar-Ahtuar.
Ci dlhbi partm dm ue pcaetmajlmeti letmehlieac dm ca mduhahløe, me mc qum eadlm
mduha a eadlm, y eadlm sm mduha sici, slei qum tidis cis bij`rms sm mduhae metrm sê
jmdlaetm mc dlácigi y ca rmomrmehla hiestaetm a ca rmacldad me qum vlvme. Aquê sm
181
mehumetra ca hietradlhhløe jás hcara metrm mc Xlstmja Mduhatlvi Pmgcadi —dm haráhtmr
tradlhlieaclsta, iolhlac, `aeharli— y ca Mduhahløe Cl`mradira. Mc meoiqum dlacìhtlhi
pmrjltm msta`cmhmr uea hijuelhahløe jás birlzietac metrm mc mduhadir y mc mduhaedi, y
me cugar dm dijmstlhar ac bij`rm para lehirpirarcm a ca sihlmdad msta`cmhlda, sm cm bahm
hrêtlhi hie su metirei, y pir taeti, cl`rm.
Itri autir partêhlpm dm ca tmirêa cl`mradira me ca praxls mduhatlva oum mc sahmrditm
ltaclaei Cirmezi Jlcael. Jlcael hrmø ca Mshumca dm @ar`laea, huyis prlehlplis mstáe
hietmeldis me ca Harta a uea jamstra mshrlta pir sus priplis acujeis. Me ìc sm mxpclha ca
lemolhahla dmc slstmja mduhatlvi tradlhlieac y su dmshiemxløe hie mc juedi rmac, razøe
pir ca huac sm bahêa emhmsarla ca hrmahløe dm uea mshumca eumva qum acoa`mtlzasm ac
pum`ci, cm dmvicvlmsm mc vacir dm su pripla huctura, y cm blhlmra hamr me ca humeta dm su
mstadi dm iprmsløe. Ca actmreatlva smrêa oahlcltarcm cis jmdlis dm mxprmsløe admhuadis
para su cl`mrahløe, `asadis me uea pmdagigêa hrêtlha, partlhlpatlva y jitlvadira, qum
tlmem hiji uea dm sus ahtlvldadms jás ljpirtaetms ca cmhtura y hijmetarli hrêtlhi dmc
pmrlødlhi.
Ca rmcahløe dm mstas hirrlmetms hie acgueis dm cis aspmhtis jás slgelolhatlvis dm ca
Mduhahløe ^mrjaemetm y ca Aeljahløe Xihlihucturac rmsucta jás qum mvldmetm. Ei ms
mxtrañi qum uea `umea partm dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm hmetrada me
pri`cmjátlhas dm dmsadaptahløe sihlac,
sihlac, i me letmrvmehliems hie paêsms dmc Tmrhmr Juedi,
baya utlclzadi juhbis dm cis pcaetmajlmetis cl`mradirms dm Ormlrm i dm Jlcael.
]ea dm cas oirjas jás letmrmsaetms dm apclhahløe dm mstis pcaetmajlmetis ca iormhlø
mc hiekueti dm tìhelhas y mxpmrlmehlas ahujucadas duraetm añis pir ue aehlaei
pmdagigi oraehìs pmrtmemhlmetm a ca Mshumca Eumva; Hmcmstêe Ormlemt. Xus ldmas sm
rmcahlieae mstrmhbajmetm hie tidi mc jivljlmeti dm ca Mduhahløe ^ipucar, qum
prmtmedlø dmvicvmr ac pum`ci ca mxprmsløe dm su pripla huctura. Ci eivmdisi me ca
práhtlha dm Ormlemt oum qum cigrø trascadar msis vacirms dmc pum`ci a cis cêjltms mspahli-
tmjpiracms dmc auca hicmglac. Ci prljmri qum blzi oum dmrrl`ar tidi sêetija dm
autirltarlsji qum slrvlmra para u`lhar ac mduhadir pir mehlja dmc mduhaedi; «Ca
dmjihrahla dm jañaea sm prmpara hie ca dmjihrahla me ca mshumca. ]e rìgljme
autirltarli me ca mshumca ei smrêa hapaz dm oirjar hludadaeis dmjøhratas¶.
Xi`rm msa `asm, irgaelzø ue hmetri mshicar dm tra`aki `asadi me ihupahliems
priduhtlvas y molhahms hie uea oleacldad hcara; i`tmemr ue priduhti taegl`cm dmc msoumrzi
rmaclzadi pir cis acujeis me hcasm6 eada dm tra`akar pirqum sê, adaptáedism a prigrajas
prmmsta`cmhldis qum mstáe hijpcmtajmetm ac jargme dm ci qum suhmdm me ca vlda rmac. Dmc
tra`aki irgaelzadi ms dm diedm surgm ca ûelha dlshlpclea me ca hijueldad mshicar; ca
pcaelolhahløe y ca autigmstløe hiipmratlva. Mc elñi sm bahm rmspiesa`cm aetm sus
hijpañmris dmc tra`aki qum tlmem me sus jaeis, y uea asaj`cma mshicar slrvm dm
mcmjmeti irgaelzadir dm ca vlda dm ca hijueldad. Ci jás sirprmedmetm, ei i`staetm, oum
mc dmstlmrri dmc kumgi hiji ahtlvldad eaturac dmc elñi, sustltuyìedici pir mc tra`aki
jaeuac
aqumcci aytravìs
agrêhica,
dm cibasta hievmrtlr
huac mc a ìstis
elñi pidêa me cidmsarriccar
rmacjmetm jás ljpirtaetm dm ca vlda
sus ba`lcldadms leoaetlc,
y supmrarsm
a sê jlsji.
180
• Cl
Cl`m
`mrt
parartad
ad;; ca mdu
mcmglr maqumcci
duhahahl
hløe
øequm
dm`
dm`m
cmm iorm
io rmhm
sma hmr
r achievmelmetm6
jás suk
sukmt
mtii ca pis
pisl`
l`lc
calcld
ldad
ad dm
cl`mrtaddm usar
us
msaruesu
suole
cl`m
cl`mrt
yrtad
ad
ue
jmdli —para qum mc acujei sma cl`rm ba`rá qum ditarcm dm cl`mrtad.
• Hrma
Hrmatl
tlvl
vlda
dad;d; ba
bayy qum
qum dmk
dmkar
ar a hada
hada led
ledlv
lvld
ldui
ui qum
qum sm mxmxpr
prms
msmm aetm
aetm cis
cis itr
itris
is dm
dm
oirja dlomrmetm, hie mc ole dm qum sm autildmetlolqum, jadurm me su
pmrsieacldad y ccmgum a smr ìc jlsji.jlsji.
• Auti
Autidldlrm
rmhhl
hhløe
øe;; uea
uea mmdu
duha
hahlhløe
øe radlh
radlhac
acjm
jmetetmm dmji
dmjihr hrát
átlh
lhaa me ca qumqum had
hadaa
ledlvldui dm`m aorietar sus priplis pri`cmjas y sicuhliearcis, pums dm ci
hietrarli hietleuará slmedi ue sukmti dmpmedlmetm, leoaetlclzadi y pmrdldi me
jmdli dm ca sihlmdad.
Mstas pripumstas metriehae dlrmhtajmetm hie mc ldmarli jás priouedi dm ca
Mduhahløe dmc Tlmjpi Cl`rm; vicuetarli, cl`mradir, partlhlpatlvi, rmcahlieac, dlacìhtlhi,
hrmatlvi, hmetradi me mc mduhaedi, ahtlvi y autigmstlieadi. Ouedajmetadi me ca
letmrahhløe qum priviha ca Dleájlha dm Grupis, ca jmtidicigêa mjpcmada pir Pigmrs
188
1. Mc mduhadir dm`m hrmar ue aj`lmetm i hclja lelhlac pisltlvi para oahlcltar cas mxpmrlmehlas dmc grupi i
hcasm.
0. Dm`m ayudar a mshcarmhmr cis pripøsltis ledlvlduacms, asê hiji cis i`kmtlvis gmemracms dmc grupi.
8. Dm`m hieolar me qum mc mduhaedi dmsma rmacjmetm achaezar mstas jmtas para ìc slgelolhatlvas, slmedi
ìsta ca oumrza jitlvahlieac qum su`yahm me tidi aprmedlzakm slgelolhatlvi.
4. Dm`m irgaelzar y piemr a dlspislhløe dm cis acujeis ca jás ajpcla y varlada gaja dm rmhursis para
mc aprmedlzakm.
=. Dm`m hiesldmrarsm ue rmhursi ocmxl`cm para smr utlclzadi pir mc grupi.
?. Dm`m rmspiedmr a tidas cas mxprmsliems dmc grupi, ahmptar ahtltudms dm hietmeldi letmcmhtuac i
mjihlieac y msoirzarsm para dar a hada aspmhti mc gradi dm ljpirtaehla qum rmvlstme para ca
7. pmrsiea
Huaedi sm ibaya
paramsta`cmhldi
mc grupi. ue hclja dm hijprmesløe, dm`m tratar dm ccmgar a smr ue jlmj`ri ahtlvi
dmc grupi.
2. Dm`m tijar ca lelhlatlva dm hijpmemtrarsm hie mc grupi, hie su vlvmehla y su letmcmhti sle tratar dm
ljpiemrcis, slei prmsmetáedicis hiji ue apirtm jás para hijpartlr hie cis mduhaedis, qulmems
pumdme ahmptarcis i rmhbazarcis.
<. Dm`m prmstar mspmhlac atmehløe a cas mxprmsliems ledlhadiras dm smetljlmetis oumrtms y priouedis.
1>. Me su ouehløe dm oahlcltadir dmc aprmedlzakm, hiji cêdmr dm`m rmhieihmr y ahmptar sus priplas
cljltahliems.
184
^ir uea partm, ca priclomrahløe dm hcu`ms kuvmelcms, hmetris hêvlhis, hasas dm huctura,
cuditmhas y asihlahliems qum dlspieme dm cihacms y mqulpajlmetis pmrjaemetms para
ditar a sus ahtlvldadms dm uea jayir hietleuldad. ^ir itra, ca hrmhlmetm prmihupahløe dm
cas adjlelstrahliems pû`clhas pir prijivmr, jaetmemr y apiyar dmtmrjleadi tlpi dm
mxpmrlmehlas, hiji cas hicielas y hajpajmetis dm vmraei, ormhumetmjmetm
su`vmehlieadas pir Ayuetajlmetis y Hijueldadms Autøeijas.
Tidi mcci ba dmrlvadi, me hlmrti jidi, bahla uea jayir hiesldmrahløe sihlac dmc
tlmjpi cl`rm hiji áj`lti mduhatlvi. Xl admjás rmpasajis cas aetmrlirms hiequlstas
momhtuadas pir ca levmstlgahløe pmdagøglha, ccmgajis a ue pueti me qum ca pripla
mesmñaeza rmgcada ba vlsti hie `umeis ikis lehculr me su hurrêhucuj ahadìjlhi dlvmrsis
pcaetmajlmetis y jmtidicigêas qum sm ba`êae bmhbi harahtmrêstlhis y hasl mxhcuslvis dm
ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm.
Asê pir mkmjpci, ca CIGXM y ca CIM lehcuyme varlis hietmeldis qum bahme
rmomrmehla dlrmhta ac Ihli hiji ahtlvldad bujaea hie pisl`lcldadms partlhlpatlvas,
cûdlhas y dm satlsoahhløe pmrsieac. Dmc jlsji jidi, mc kumgi, cis dmpirtms, cis jmdlis
dm hijuelhahløe sihlac, cas tìhelhas dm alrm cl`rm, ca aeljahløe a ca cmhtura, ca pcástlha
hrmatlva, ca jûslha, mc tmatri y cas ahtlvldadms mxtramshicarms vae adqulrlmedi uea
rmcmvaehla hada vmz jayir me ca slgelolhahløe mduhatlva dm cas lestltuhliems iolhlacms,
basta mc pueti dm mqulpararcis —me birarli m ljpirtaehla mvacuadira— a cas aslgeaturas
jás hcáslhas dmc hurrêhucuj. Mxpmrlmehla rmvmcadira a mstm rmspmhti ms ca lelhlatlva dm
acgueis hicmglis dm lehculr ue auca cuditmha metrm sus mqulpajlmetis, iormhlmedi a sus
acujeis ca pisl`lcldad dm hijpcmtar ármas dmc tmjarli dm mxprmsløe pcástlha i dleájlha
jmdlaetm ca ahtlvldad cûdlha irgaelzada pir ue aeljadir.
Msta sltuahløe vlmem dada pir ca emhmsldad dm qum ca mshumca ei sm qumdm ac jargme
dm ci qum ihurrm me ca rmacldad hitldlaea dm cas pmrsieas —y mc tlmjpi cl`rm ms ue áj`lti
ouedajmetac me ca vlda dm cas pmrsieas—. Mc ihli ei pumdm smr ue jijmeti dm ruptura
titac rmspmhti a ci qum ba suhmdldi me cas aucas duraetm mc pmrêidi cmhtlvi. Dm abê ca
tmedmehla a a`rlr cas pumrtas dm cis hicmglis m lestltutis bahla uea priymhhløe
sihlihucturac qum sm ljpclqum dm ccmei me mc tmkldi sihlac dmc `arrli y dmc juelhlpli,
prijivlmedi ahtlvldadms mduhatlvas para mc tlmjpi cl`rm qum hijpcmjmetme ca pripla
mxpmrlmehla mshicar.
Itra hisa ms pcaetmar hie hrltmrli y `umea cøglha døedm qumdae cis cêjltms dm hada
áj`lti mduhatlvi —mshumca y tlmjpi cl`rm—, sl ms qum dm`me mxlstlr msis cêjltms. ^irqum
ci hlmrti ms qum mc hicmgli mstá adqulrlmedi, hada vmz jás, ca ouehløe dm Hmetri dm
Ahiglda para Jmeirms me sltuahløe dm rlmsgi sihlac. Xljpcmjmetm hieta`lclzaedi mc
eûjmri dm biras qum cis elñis pasae, pir uei u itri jitlvi, dmetri dm cas lestacahliems
mshicarms, ms oáhlc hijprmedmr qum, biy pir biy, ca sihlmdad plmesa qum ìsm ms mc jmkir
cugar diedm eumstris blkis pumdme mstar rmhigldis y atmedldis sle qum cms pasm eada
jaci. ¹_a a aha`ar ca mshumca hiji ue hmetri jás dm tlmjpi cl`rm9
18=
18?
si`rm tidi a ca bira dm tra`akar hie rmacldadms dm ihli ur`aei, ya qum para cas
ahtlvldadms dm Alrm Cl`rm mxlstêa uea ajpcla tradlhløe qum sicvmeta`a hie ìxlti mc rmti dm
irgaelzar hicielas y hajpajmetis dm vmraei.
Ca hiestruhhløe dm ue dlshursi jás i jmeis hlmetêolhi para ca oirjahløe dm cis
mduhadirms dm tlmjpi cl`rm sm blzi me msm prljmr jijmeti pir jmdli dm trms vêas dm
tmirlzahløe;
• Ca rmo
rmomr
mrme
mehl
hlaa a ldmas
ldmas y pc
pcae
aetm
tmaj
ajlmlmet
etis
is pmd
pmdag
agøg
øglh
lhis
is gme
gmemr
mrac
acms
ms,, hiji
hiji cis
cis vls
vlsti
tiss
me mc mpêgraom aetmrlir —Mshumca Ahtlva, ^mdagigêa ^rmvmetlva, Lestltuhløe
Cl`rm dm Mesmolaeza, Mduhahløe Cl`mradira, Taccmrms Ormlemt, ^mdagigêa Ei
Dlrmhtlva, mth.—, cis huacms tratarie dm trascadarsm ac áj`lti dmc tlmjpi cl`rm.
• Ca mxl
mxlst
stme
mehl
hlaa dm jid
jidmcmcis
is mdu
mduhat
hatlv
lvis
is par
partl
tlhu
huca
carms
rms,, hiji
hiji mcmc mshu
mshuct
ctls
lsji
ji,, ca
hatmqumsls rmclglisa, i cas ahtlvldadms mxtramshicarms, qum sm adaptarie dm
jaemra gci`ac a priymhtis mduhatlvis para mc tlmjpi cl`rm.
• Ca ahh
ahhlø
løee dm acg
acgue
ueis
is sls
slstm
tmja
jass dm au
auti
tioi
oirja
rjahlhløe
øe y rmhlh
rmhlhca
cakm
km ccm
ccmva
vadi
diss a ha
ha`i
`i
dmsdm dmetri dm acgueis grupis m lestltuhliems `astaetm pitmetms, hiji cis
@iy-Xhiuts, cas Kuvmetudms dm Ahhløe Hatøclha i cas Ahadmjlas dm
Lestruhtirms dm cis jivljlmetis kuvmelcms dmc Mstadi, qum olka`ae juy
hcarajmetm mc pmrolc y mc ldmarli dm sus mduhadirms.
Me msa prljmra ìpiha, tidavêa `aki ca dlhtadura, ca prmsmehla dm mduhadirms dm
tlmjpi cl`rm ms jidmrada. Cas ahtlvldadms, juy puetuacms, msta`ae dlrlgldas hasl
mxhcuslvajmetm a ca leoaehla y ca kuvmetud, y sm rmcahli -ea`ae si`rm tidi hie ca práhtlha
dmc Alrm Cl`rm y dmc mshuctlsji, me ihasliems hiji sljpcm mxhusa para dmsarriccar uea
pmdagigêa purajmetm hatmquêstlha. Cis prijitirms mrae me su jayir partm ca Lgcmsla y mc
Mstadi, apartm dm itris mcmjmetis alscadis lesplradis pir cis jivljlmetis dm Mduhahløe
^ipucar, qum `usha`ae ca si`rmvacirahløe dm ci oichcørlhi y ci rurac.
Dm mstm hacdi dm huctlvi surglmrie cis prljmris jatmrlacms dldáhtlhis para ca
oirjahløe
rmhiplcahløedmyouturis mduhadirms
pcasjahløe dm tlmjpi
pir mshrlti cl`rm.hieihljlmetis
dm mstis Bay qum sa`mry vacirar mc msoumrzi
mxpmrlmehlas; dm
apuetms
si`rm tìhelhas dm alrm cl`rm, ahajpada, ha`uymrêa, irlmetahløe, ldmas para taccmrms dm
jaeuacldadms, rmhursis para ca hatmqumsls, tìhelhas dm aeljahløe dm grupis, haehliemris
para hajpajmetis, mth.
Hie ca ccmgada dm ca dmjihrahla, cas ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm sm ajpcêae
eita`cmjmetm y hijlmezae a rmgucarlzarsm, ccmváedism a ha`i ya pmromhtajmetm
irgaelzadas y cmglscadas, sle pribl`lhliems el pmeurlas mhieøjlhas hiji me ìpihas
aetmrlirms. Ca letmrvmehløe sm mxtlmedm jás accá dmc mstrmhbi jarhi dmc Alrm Cl`rm,
asmetáedism dmoleltlvajmetm me cas hludadms a travìs dm hmetris dm tlmjpi cl`rm,
asihlahliems kuvmelcms, cuditmhas, ahtlvldadms mxtramshicarms, mshumcas dm vmraei,
hajpajmetis ur`aeis, mth. Asê jlsji, sm dlvmrslolhae cis dmstleatarlis, irlmetaedi ca
iomrta bahla hicmhtlvis dm pi`cahløe ba`ltuacjmetm mxhculdis —leoaehla jargleada,
dlshapahltadis— u icvldadis pir ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm tradlhlieac —aductis,
aehlaeis—. \ admjás, sm juctlpclhae cas lestltuhliems iomrtaetms dm ahtlvldadms, pumsti
187
qum aetmrlirjmetm mrae søci ca Lgcmsla y mc Mstadi, y abira sie juhbas jás grahlas ac
dmsarricci dmc asihlahlielsji y a ca priymhhløe sihlac qum mxpmrljmetae itras metldadms
hiji mjprmsas, ouedahliems, lestltuhliems mduhatlvas, hmetris hucturacms, mth.
^ir su partm, cas adjlelstrahliems pû`clhas hijlmezae a letmrmsarsm dm vmras pir mc
pri`cmja dmc ihli, pitmehlaedi dmsdm cas lestaehlas picêtlhas varlis priymhtis,
partlhlpaedi me ca irgaelzahløe y gmstløe dm ahtlvldadms, hiestruymedi eumvas
leoramstruhturas y mqulpajlmetis ur`aeis, y su`vmehlieaedi mhieøjlha jmetm ca ca`ir
dm acgueis grupis. Ca ca`ir cmglscadira m lespmhtira dm ca Adjlelstrahløe, ba ditadi dm
ue jayir elvmc dm mxlgmehla taeti a ca pumsta me práhtlha dm cas ahtlvldadms hiji ac
hiekueti dm hijpmtmehlas qum sm cm pldme a cis mduhadirms dm tlmjpi cl`rm.
^rlehlpacjmetm me jatmrla blglìelhi-saeltarla y dm ljpahti jmdliaj`lmetac, cis
hajpajmetis dm vmraei, pir mkmjpci, mstáe juhbi jás hietricadis me cis ûctljis añis6
pmri taj`lìe me ci rmomrmetm a cas tltucahliems rmspiesa`cms*.
tltucahliems y ouehliems dm cis agmetms rmspiesa`cms*
^ir ole sm mstruhturae cis hietmeldis oirjatlvis y cas tltucahliems iolhlacms me
jatmrla dm Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm. Cis jlelstmrlis dm Mduhahløe y Asuetis
Xihlacms, mc LEMJ y cas Hijueldadms Autøeijas mjplmzae a iormhmr cis prljmris
hursis dm oirjahløe, ac lguac qum cas prljmras Mshumcas dm Tlmjpi Cl`rm dm haráhtmr
prlvadi, y asê vae aparmhlmedi suhmslvajmetm cis dlpcijas dm Jieltir dm Tlmjpi Cl`rm,
Kmom dm Hajpajmeti, Hiirdleadir dm Ahtlvldadms, Aeljadir Kuvmelc, Aeljadir
Xihlihucturac, mth. Taj`lìe qumdae dmtaccadis cis hietmeldis tmørlhis qum dm`me
adqulrlrsm para ca i`tmehløe dm dlhbas tltucahliems —pslhicigêa, sihlicigêa, dldáhtlha,
jmtidicigêas y tìhelhas hiehrmtas, lestrujmetis para ca mca`irahløe dm priymhtis,
jìtidis dm irgaelzahløe y gmstløe, mth.
Dm ca levmstlgahløe pu`clhada pir ^acija Cøpmz dm Hm`accis y Jarêa Xacas
Carrazá`ac me 1<27, sm hijprum`a qum ca jayirêa dm cis prigrajas dm oirjahløe dm
aeljadirms me Mspaña parmhme hilehldlr dmsdm metiehms me trms aspmhtis ouedajmetacms;
ca adqulslhløe dm hieihljlmetis, mc dmsarricci dm cas hapahldadms, y mc dijleli dm
ba`lcldadms i dmstrmzas. Itri mcmjmeti me hijûe ci hiestltuym ca pripla dleájlha dm cas
rmcahliems metrm cas asihlahliems dm tlmjpi cl`rm y cas lestltuhliems pû`clhas, ci qum ba
i`clgadi a cis mduhadirms dm tlmjpi cl`rm, dm huacqulmr tmrrltirli y rmacldad sihlac, a
metrmearsm me mc dijleli dm uea smrlm dm ba`lcldadms dm hijuelhahløe mshrlta;
prmsmetahløe dm lestaehlas, siclhltud dm su`vmehliems, rmdahhløe dm priymhtis, leoirjms
y jmjirlas, jaetmeljlmeti dm ca hirrmspiedmehla, mth.
Msta prigrmsløe oirjatlva ba supmradi hie hrmhms mc vicuetarlsji y ca
lemxpmrlmehla têplhas dm bahm 8> añis, y ba a`lmrti mc hajlei a ca priomslieaclzahløe dm
cis agmetms sihlacms. Hie mc áelji dm dar rmspumstas a mstas eumvas emhmsldadms dm cis
mduhadirms dm tlmjpi cl`rm me Mspaña, ca oirjahløe dm cis jlsjis ba ldi adqulrlmedi ue
elvmc hada vmz jayir duraetm cis ûctljis añis. Asê pir mkmjpci, a oleacms dm ca dìhada dm
1<2> aparmhlø mc TAXIH, ue Jøduci dm Oirjahløe ^riomslieac dm Gradi Xupmrlir, qum
prmpara`a dmsdm ca Mesmñaeza Xmhuedarla
X mhuedarla a outuris priomslieacms tìhelhis me ahtlvldadms
sihlihucturacms. Mc TAXIH tlmem ue hurrêhucuj oirjatlvi dm 2=> biras tmørlhas, jás
itras 0=> biras dm práhtlhas, rmpartldas a ci cargi dm dis hursis ahadìjlhis. Ca
182
18<
pir jmdli dm ue aeáclsls sihlicøglhi molhaz dmc ihli qum vlvme sus
dmstleatarlis oumra dm ca ahhløe dm msas lestltuhliems.
0. Cas pisl
pisl`lc
`lclda
ldadms
dms ddmm letmrv
letmrvmeh
mehløe
løe me
me ue ihli
ihli mduh
mduhatl
atlvi
vi ei ttlme
lmeme
me pir
pir quì
rmduhlrsm a cas cuditmhas, cis hcu`ms kuvmelcms, cis hajpajmetis dm vmraei,
mth., slei qum atañme a itris áj`ltis qum bay qum lr dmshu`rlmedi y
mduhaedi; cis jmdlis
mspahlis cûdlhis, audlivlsuacms,
mc dlsmñi dm kugumtms, cacaiomrta
irdmeahløe
mdltirlacur`aeêstlha dm cis
para ca leoaehla, mc
ihli me ca oajlcla…
Msta ajpclahløe hiehmptuac dm cis áj`ltis y cis i`kmtlvis dm ca ^mdagigêa dmc Ihli
metrieha dlrmhtajmetm hie mc mspêrltu apmrturlsta dm ca Aeljahløe Xihlihucturac, huyi
elvmc dm tmirlzahløe y dm hietmxtuaclzahløe bahm tlmjpi qum l`a pir msta cêema. ^ir taeti,
pidmjis hiehculr qum uea Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm vmrdadmrajmetm jidmrea y
rmeivadira ei pumdm hmrrarsm a cis eumvis hieoclhtis sihlacms qum sm cm pcaetmae ac ihli
dmsdm ca jargleahløe sihlac, mc dmsmjpcmi, ca leticmraehla hucturac, ca hrlsls dm vacirms i
ca pri`cmjátlha aj`lmetac, pir piemr søci acgueis mkmjpcis.
Xm bahm lemvlta`cm metmedmr ca tarma mduhatlva me mc tlmjpi cl`rm dmsdm uea
pmrspmhtlva jás sihlihucturac, qum ljpclqum jás accá dmc metrmtmeljlmeti; bahla ue
hijprijlsi pmrsieac y hijueltarli pir ca traesoirjahløe sihlac. Mstm pcaetmajlmeti ba
vmeldi prmsldlmedi ya cas jás rmhlmetms levmstlgahliems hlmetêolhas y msoumrzis dm
hiehmptuaclzahløe dm ca ^mdagigêa dmc Ihli, hiji ci dmjumstrae cas pripumstas dm cis
ûctljis hiegrmsis irgaelzadis pir ca Omdmrahløe dm Mshumcas dm Mduhadirms me mc
Tlmjpi Cl`rm Hrlstlaeas —OMMTCH—, me 1<2< y 1<<?.
14>
Mrlhb Wm`mr, me 1<?8, oum mc prljmri me oirjucar ca prmgueta ¹emhmsltae smr mduhadas cas
pmrsieas taj`lìe me ca msomra dmc tlmjpi cl`rm9 Ca rmspumsta apirtada pir mc jlsji
mstudlisi oum hcarajmetm aolrjatlva, `asáedism me dis argujmetis; ca emhmsldad dm
mesmñar a utlclzar raziea`cmjmetm mc tlmjpi cl`rm, hievlrtlìedici me ue mspahli
bujaelzadir ccmei dm smetldi6 y mc dmsmi dm rmhupmrar ca arjieêa me mc rltji dm vlda y
me ca pripla irgaelzahløe dm cis tlmjpis dm cas pmrsieas. Msta ûctlja dljmesløe
aetripicøglha dmc pri`cmja dm cis tlmjpis ba sldi apuetada taj`lìe pir autirms jás
rmhlmetms hiji Kaujm Trlcca (1<<8, p. 2>), para qulme ca oleacldad ûctlja dm ca ^mdagigêa
dmc Ihli ei ms oahlcltar qum cis ledlvlduis aprmedae a vlvlr pisltlvajmetm su tlmjpi
cl`rm, Dm
sleiahumrdi
su tlmjpi
hieme gmemrac.
msta ldma, ca mduhahløe dm cis tlmjpis, y me hiehrmti uea mduhahløe
si`rm mc usi dmc tlmjpi cl`rm, smrêae parhmcas ouedajmetacms dmc prihmsi dm dmsarricci
ledlvlduac, kustajmetm aquìccas qum ayudarêae a ca pmrsiea a dmolelrsm, a autidmshu`rlrsm
y a hiequlstar su slegucarldad. Pmhuìrdmesm a mstm rmspmhti cis trms graedms prlehlplis dm
ca Mduhahløe ^mrsieaclzada meuehladis pir mc priomsir _êhtir Garhêa Biz —
slegucarldad, autieijêa y apmrtura—, qum sm baccae juy prmsmetms me huacqulmr priymhti
mduhatlvi i ahtlvldad dmstleada ac ihli y tlmjpi cl`rm.
^ir hieslgulmetm, ca rmacldad dm partlda dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ms ca
emhmsldad pmdagøglha dm rmsicvmr mc pri`cmja dm ca irgaelzahløe y mc usi dm cis tlmjpis
bujaeis. Mstm pri`cmja tlmem dis vmrtlmetms ouedajmetacms; ca prljmra ms dm haráhtmr
141
_ACI
_ACIPM
PMX
X^^IX
IXL@
L@CM
CMX
XMME
EMMC
CTTLM
LMJ^
J^I
ICCL@
L@PM
PM DLX_
DLX_AC
ACIP
IPMX
MX ^I
^IXL
XL@C
@CMX
MX ME MC TL
TLMJ
MJ^I
^I
CL@PM
140
148
144
tlmjpi cl`mradi, pumdme smrvlr para mesmñar a hiestrulr ue ihli pisltlvi y rmaclzadir dm
ca pmrsiea, a travìs dm ca pripla ahhløe momhtuada pir sus priymhtis m lestltuhliems. Ms ci
qum sm ba ccajadi «Mduhahløe jmdlaetm mc Tlmjpi Cl`rm¶, pirqum jmdlaetm cis prihmsis
mduhatlvis momhtuadis me su tlmjpi cl`rm, ca pmrsiea pumdm dmshu`rlr eumvas aolhliems,
prahtlhar dmstrmzas y piemr me práhtlha ba`lcldadms dm hijuelhahløe qum smráe juy ûtlcms
ûtlcms
me su mxpmrlmehla pistmrlir dm ihli. Me itras paca`ras, mduhaedi a travìs dm ca práhtlha
mspietáema, cl`rm y pcahmetmra dmc tlmjpi cl`rm, sm mstá mduhaedi para vlvlr ei søci mc
ihli dmc jañaea, slei taj`lìe mc dm biy.
Mstm smetldi gci`aclzadir dm ca letmrvmehløe me mc tlmjpi cl`rm, hie i`kmtlvis
irlmetadis a ca mduhahløe dmc ihli, ms mc qum rmhigm ca rmhlmetm tmrjleicigêa «^mdagigêa
dmc Ihli¶. Adjltlìedica pcmeajmetm, eisitris prmomrljis, ei i`staetm, ca ya hijmetada
mxprmsløe «Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm¶, pirqum pmesajis qum ca pmdagigêa parmhm
rmomrlrsm jás `lme a cis aspmhtis y ouedajmetis tmørlhis harahtmrêstlhis dm ca
levmstlgahløe hlmetêolha uelvmrsltarla, jlmetras qum ca mduhahløe sm meormeta dlrmhtajmetm
a ca rmacldad, trataedi dm ccmvar a ca praxls cis pcaetmajlmetis y i`kmtlvis meuehladis pir
ca pmdagigêa. Eis dmhaetajis metiehms pir ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, pir su
hijpiemetm práhtlhi, pmri utlclzáedica smgûe mc smetldi gci`aclzadir m letmgrac hie qum
ci mjpcma ca Omdmrahløe dm Mshumcas dm Mduhadirms me mc Tlmjpi Cl`rm Hrlstlaeas. ^ir
itra partm, y auequm rmhieihmjis a ca ^mdagigêa dmc Ihli hiji ca oumetm hiehmptuac dm
ca qum `m`m ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, taj`lìe ms hlmrti qum aquìcca sm ba
hiestruldi a partlr dm ca tmirlzahløe rmaclzada si`rm ca `asm dm uea praxls mduhatlva ya
mxlstmetm6 vìasm mc slgulmetm msqumja lcustratlvi.
14=
Cas oleacldadms dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm dmpmedmráe me grae jmdlda dmc elvmc
dm mxlgmehla dm hada priymhti i ahtlvldad. Mc ihli pumdm dmsarriccarsm dm oirja cl`rm y
mspietáema, sle emhmsldad dm rmaclzar elegûe tlpi dm prigrajahløe, pmri hie ue
hijpiemetm oirjatlvi suolhlmetmjmetm václdi para ca pmrsiea qum ci rmaclza6 pir itra
partm, uea letmrvmehløe pcaelolhada me mc tlmjpi cl`rm taj`lìe pumdm prmtmedmr ca
hiesmhuhløe dm ueis i`kmtlvis mduhatlvis hie ue ljpirtaetm gradi dm hijpcmkldad.
Metrm aj`is mxtrmjis pidmjis dlstlegulr varlis elvmcms dm ahhløe sihlimduhatlva me mc
tlmjpi cl`rm, smgûe sma su pcaetmajlmeti actajmetm mstruhturadi, jmdlaeajmetm
mstruhturadi i dmsmstruhturadi6 me ca páglea aemxa sm iormhm ue msqumja ahcaratirli.
Dm jaemra gci`ac, ei i`staetm, cis i`kmtlvis gmemracms dm ca Mduhahløe me mc
Tlmjpi Cl`rm tmedrêae qum smr, ac jmeis;
• Xl
Xltu
tuar
ar hrê
hrêtl
tlhaj
hajme
metm
tm a ca pmr
pmrsi
siea
ea orm
ormet
etmm a ccaa rmac
rmacld
ldad
ad sih
sihli
lihu
huct
ctur
urac
ac me
me qum
qum sm
mehumetra,
leocuym ìstapara qum
me su sm yhumstliem
ihli si`rm ca hacldad dm su mstlci dm vlda y høji
tlmjpi cl`rm.
• ^rit
^ritmg
mgmr
mr dm
dm cis
cis pmcl
pmclgrgris
is y ajmea
ajmeaza zass dm ca rma rmacl
clda
dadd ahtu
ahtuacac dmc
dmc ttlm
lmjp
jpii cl`r
cl`rm,
m,
bahlmedi rmocmxliear si`rm ca emhmsldad y ca pisl`lcldad dm haj`lar dlhba
rmacldad —sus vacirms, sus bá`ltis dm hijpirtajlmeti, sus hiesmhumehlas—,
taeti para uei jlsji hiji para tida ca sihlmdad.
• Ayud
Ayudarar a uea
uea jmki
jmkirr irga
irgaelelza
zahl
hløe
øe dm cis
cis tlm
tlmjp
jpisis dm ca vlda
vlda dm ca cass pmr
pmrsi
sieaeas,
s,
hie mc ole dm i`tmemr ue jayir tlmjpi pmrsieac y uea hlmrta cl`mrahløe dm cas
i`clgahliems, hijprijlsis y tmesliems dm hada dêa.
• ^isl`l
^isl`lclt
cltar
ar vêas
vêas ddmm leoi
leoirjah
rjahløe
løe qum oahlcl
oahlcltme
tme mc hietah
hietahtiti hie dlvmrs
dlvmrsisis rmhursi
rmhursis,s,
mqulpajlmetis, jmtidicigêas, rmgcas dm kumgi, mth., qum pumdae mjpcmarsm
para ue aujmeti dmc dlsorutm y aprivmhbajlmeti
aprivmhbajlmeti dmc tlmjpi cl`rm.
• ^rih
^rihur
urar
ar ca
ca satl
satlso
soah
ahhlhløe
øe ddmm cas
cas emhm
emhmslslda
dadmdms,
s, apm
apmtm
tmeh
ehla
lass m let
letmr
mrms
msms
ms dmdm ca
pmrsiea me su tlmjpi cl`rm, dmkaedi qum sma mcca jlsja qulme mca`irm sus
priplas rmspumstas y actmreatlvas
actmreatlvas para hieolgurar su pripli mstlci dm ihli.
• Oijm
Oijmetetar
ar ccaa mxpr
mxprms
msløløee hrma
hrmatl
tlva
va lled
edlvlvld
ldua
uacc hiji
hiji uea
uea oiroirja
ja dmdm rmhu
rmhupm
pmra
rarr mc
vacir slgelolhatlvi y partlhlpatlvi dm ca dmjihrahla hucturac.
• ^rij
^rijivivmr
mr j jarh
arhis
is dm me mehu
hume
metr
trii asi
asihl
hlat
atlv
lvii qum
qum slrv
slrvae
ae papara
ra dle
dleaj
ajlz
lzar
ar cas
cas
rmcahliems letmrpmrsieacms, dlsorutar dmc ihli me sihlmdad y partlhlpar jás
ahtlvajmetm dm ca vlda dm cas hijueldadms.
• ^rip
^ripie
iemr
mr sslt
ltua
uahl
hlie
iems
ms leu
leusu
suac
acms
ms y mxpm
mxpmrlrlme
mehlhlas
as mxtr
mxtrai
aird
rdle
lear
arla
las,
s, qum
qum ayud
ayudmeme ac
dmshu`rljlmeti pmrsieac dm hapahldadms y dmstrmzas, dm ahumrdi hie cis
prlehlplis dmc aprmedlzakm slgelolhatlvi
slgelolhatlvi y ca mduhahløe pmrjaemetm.
• Aelj
Aeljar
ar mc
mc tlmj
tlmjpi
pi ccl`
l`rm
rm hij
hijii ue ms
mspa
pahl
hlii dm ihl
ihlii sugm
sugmst
stlv
lvii y `me
`memol
molhl
hlis
isii para
para
14?
^armhm cøglhi dlstlegulr, aetms dm eada, aqumccis jidmcis dm ahtlvldad qum ya sie
tradlhlieacms dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, rmspmhti dm itris áj`ltis dm ahtuahløe
qum ei sie priplis dmc tlmjpi cl`rm, pmri sê sie sushmptl`cms dm uea letmrvmehløe
mduhatlva dlrlglda bahla mc ihli. Cis prljmris sie cis qum dmeijleajis áj`ltis
mspmhêolhis dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, jlmetras qum cis smguedis sie cis
áj`ltis ei mspmhêolhis. _majis hada uei dm mccis;
1=>
1=1
dm alrm cl`rm, kumgis, tìhelhas dm dleájlha dm grupi, lehcusi tra`aki hijueltarli, qum bae
hijpcmjmetadi ca mxpmrlmehla dm cis dmstleatarlis. Me mc hasi dm ca oirjahløe
ldmicøglha, dm`mjis rmhirdar aquê ca blstørlha ca`ir dm cis sledlhatis i`rmris me ca
hiestruhhløe dm ue ihli mduhatlvi hijpmesadir dm dìolhlts hucturacms.
Cas mjprmsas dm ihli. Xm trata dm agmehlas y grupis dm jmrhadi qum prmtmedme
i`tmemr `memolhlis mhieøjlhis jmdlaetm ca mxpcitahløe dm mspahlis dm ihli, i ca
irgaelzahløe dm ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm. Auequm ca rmeta`lcldad ms mc i`kmtlvi
prlehlpac dm sus ahhliems, ei dm`me mxhculrsm me juhbas ihasliems acgueis
pcaetmajlmetis mduhatlvis tacms hiji ca leoirjahløe, ca dlousløe dm rmhursis y ca
práhtlha dm ba`lcldadms dm ihli.
Cis jmdlis dm hijuelhahløe. Ca rmcahløe metrm mc ihli y cis jmdlis dm
hijuelhahløe pasa prljmri pir ca haetldad dm biras dlarlas qum pasajis me hietahti hie
ca radli, ca tmcmvlsløe, mc hlem, mth., ms dmhlr, mc pirhmetakm dm eumstri tlmjpi cl`rm qum sm
vm ihupadi pir cis «jass-jmdla¶. ^mri admjás, bay qum advmrtlr mc papmc dmtmrjleaetm
dm cis jmdlis dm hijuelhahløe me ca prijihløe, dlousløe, jaelpucahløe i emgahløe dm
cis dlstletis jidmcis dm ihli. Mstm bmhbi sm vumcvm mspmhlacjmetm prmihupaetm me mc hasi
dm ca leoaehla, pmri dm huacqulmr jidi rmqulmrm uea letmrvmehløe mduhatlva dlrmhta para
uea vlvmehla jás autøeija dmc ihli.
Mc metirei ur`aei. Ca hludad ms ue mstêjuci dm grae ljpahti me cis prihmsis
mduhatlvis leoirjacms, y msti tlmem cøglhas hiesmhumehlas me mc usi dmc tlmjpi cl`rm. ^ir
mcci mc tra`aki dm dihujmetahløe y dm rmocmxløe si`rm ca rmacldad dmc jmdli ur`aei ms
ouedajmetac, asê hiji ue aeáclsls hrêtlhi dm cas rmdms dm hijuelhahløe sihlac y dm
smrvlhlis hludadaeis. Cas pmrsieas ei sa`me quì bahmr hie su tlmjpi cl`rm prmhlsajmetm
pirqum mstáe saturadis dm leoirjahløe jaelpucada, i pirqum ei sa`me a døedm tlmeme
qum ahudlr. Me ûctlja lestaehla, ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm taj`lìe sm rmcahliearêa
me mstm áj`lti hie ca Mduhahløe dm Haccm, hiji uea jmtidicigêa dmstleada a ca
prmvmehløe dm hieduhtas sihlacms dmsadaptadas y a ca cuhba hietra ca leocumehla emgatlva
dm ca vlda ihlisa me ca haccm.
Ca mduhahløe mspmhlaclzada me jargleahløe. Mstá juy vlehucada hie ca aetmrlir y
ms uei dm cis graedms hajpis dm ahtuahløe dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm
prmvmetlva, tac hiji sm mstá dmsarriccaedi me ca ahtuacldad me juhbis grupis y
asihlahliems. Ca pri`cmjátlha sihlac dm cis su`ur`lis dm juhbas hludadms ledustrlacms sm
agrava mspmhlacjmetm duraetm mc tlmjpi cl`rm, me mc huac tlmeme cugar hie juhba
ormhumehla hieduhtas aetlsihlacms. Mc pidmrisi leocuki dm ca vlda dm ca haccm ei ms uea
actmreatlva admhuada para ue tlmjpi qum dm`mrêa traeshurrlr me oajlcla, me ca mshumca i me
aj`lmetms admhuadis para ca pmrsiea. Dm abê ca mduhahløe dm ba`lcldadms y ca
leoirjahløe si`rm rmhursis para mc ihli, hiji iphløe actmreatlva ac tlmjpi cl`rm dm ca
haccm (Gøjmz Gutlìrrmz, 1<24).
Eis qumda oleacjmetm hcaslolhar y meujmrar cis tlpis dm ahtlvldadms qum pumdme
rmaclzarsm dmsdm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm. Cis hrltmrlis dm hcaslolhahløe sie juy
varladis, ya qum pumdme atmedmr a cis áj`ltis dm apclhahløe, a cas harahtmrêstlhas dm cas
lestltuhliems i agmetms mjlsirms, a cas harahtmrêstlhas dm cis dmstleatarlis, a cis
1=0
hietmeldis mspmhêolhis, mth. Aquê vajis a iormhmr uea hcaslolhahløe `astaetm gmeìrlha y
smehlcca, smgûe ca huac cas ahtlvldadms pidrêae smr dm hlehi tlpis;
• Asihlatlvas; cas rmcahlieadas hie ca letmrahhløe y ca partlhlpahløe sihlac, hiji
ca ca`ir dm cas asihlahliems, cas ahhliems vicuetarlas, cas ahtlvldadms dm cis
hcu`ms, mth.
• Oirjatlvas; cas qum sm irlmetae a ue ihli mduhatlvi, hiji cis hlhcis dm
hieomrmehlas, cas tmrtuclas, cas aucas dm huctura,
h uctura, mth.
• Hucturacms; aqumccas qum slrvme para dmshu`rlr, rmhupmrar y partlhlpar dm ca
huctura hiji acgi vlvi, pir mkmjpci mc tmatri, ca jûslha, ca cmhtura, mmcc hlem, ca
radli, cis mspmhtáhucis, cas mxpislhliems, cas vlsltas a jusmis y itris oiris
hucturacms, mc turlsji, mth.
• ^cástlhas; cas qum pitmehlae ca mxprmsløe hrmatlva y cas dmstrmzas jaeuacms,
hiji cis taccmrms, cas ahtlvldadms dm lelhlahløe artêstlha, ca oitigraoêa, ca
hmrájlha, mc `rlhicagm, mth.
• Cûdlhi-dmpirtlvas; rmcahlieadas hie ca avmetura, mc kumgi, cis dmpirtms, cas
ahtlvldadms dm alrm cl`rm, mth.
@l`cligraoêa
DATTLCI, K.-J]P^B\,
Hiccmgm ^.X., _meturmW. D.; Cmlsurm
^u`clsleg Leh., Mduhatlie
1<<1. ^rigraj ^caeeleg. A Xystmjatlh Apprihb.
Apprihb. Xtatm
Hiccmgm ^.X., _meturm ^u`clsleg Leh., 1<<1.
D]JA[MDLMP, K.; Bahla uea hlvlclzahløe dmc ihli.
ihli. @arhmciea, Mstmca, 1<?2.
OMPJIXI, ^.; ^mdagigêa Xihlac. Ouedajmetahløe hlmetêolha.
hlmetêolha. @arhmciea, Bmrdmr, 1<<4.
1=8
GØJM[ G]TLÌPPM[,
leadaptahløe K. C.;
sihlac¶, «Mjpcmi mduhatlvi
me Dihujmetahløe dmcPmvlsta
Xihlac. tlmjpi dmcl`rm hiji Xihlacms
Mstudlis agmetm prmvmetlvi dm ca
y dm Xihlicigêa
Apclhada,, e¾ == jieigráolhi «Tlmjpi Cl`rm, tlmjpi para mduhar¶, 1<24, pp. 71-2=.
Apclhada
GIE[ÁCM[ @CAEHI, ^.; «Xihlmdad; prmsmetm y outuri. Acgueis rasgis y tmedmehlas¶, me Xihlmdad y
]tipêa,, e¾ 11, jayi dm 1<<2.
]tipêa
BME[, B.; Tratadi dm pmdagigêa slstmjátlha.
slstmjátlha. @arhmciea, Bmrdmr, 1<7?.
FPLMFMJAEX, A.; «Ca mduhahløe para mc mjpcmi dm cis ihlis¶, me ^mdagigêa gmemrac. @arhmciea,
Bmrdmr, 1<78, pp. =1?-=47.
CMOÂ@_PM, B.; Dm ci rurac a ci ur`aei.
ur`aei. @arhmciea, ^meêesuca, 1<7<.
CMLO, K.-@P]EMCCM, C.; Ca vmrdadmra eaturacmza dmc kumgi.kumgi. @umeis Alrms, Fapmcusz, 1<72.
CØ^M[ DM HM@ACCIX, ^.-XACAX CAPPA[Á@AC, J.; Oirjahløe dm aeljadirms y dleájlhas dm ca ca
aeljahløe.. Jadrld, ^ipucar, 1<27.
aeljahløe
JAPDIEMX, K. Jª.; «Xlgeis dm partlhlpahløe y sicldarldad me uea sihlmdad oragjmetada m
ledlvlduaclsta¶, me Ahtas dmc LLL Hiegrmsi Letmreahlieac dm ca OMMTCH. Bahla uea sihlmdad
partlhlpatlva y sicldarla; eumvis jidmcis dm letmrvmehløe sihlac. Cugi, a`rlc dm 1<<?, pp. 8=-=8.
JMEDÊA, P.-^LTAPQ]M, K. Jª.; Mduhar me m e mc Tlmjpi Cl`ri
Cl `ri (0 vics). Xacajaeha, Lestltuti ^ietlolhli
Xae ^êi R, 1<7=.
JLPAEDA L ^ÌPM[, J.; «]ea ^mdagigêa dmc Tlmjpi Cl`rm¶, me Dihujmetahløe Xihlac. Pmvlsta dm
Mstudlis Xihlacms y dm Xihlicigêa Apclhada,
Apclhada, e¾ == jieigráolhi «Tlmjpi Cl`rm, tlmjpi para
mduhar¶, 1<24, pp. 11-88.
J]ED\, K.-ID]J, C.; Cmlsurm Mduhatlie Tbmiry aed ^rahtlhm. ^rahtlhm. Emw \irf, Kibe Wlcmy aed Xies,
1<7<.
IPTMGA, O.; «Mc ihli hiji mxpmrlmehla mduhatlva¶, me @irdøe. Pmvlsta dm Irlmetahløe
Irlm etahløe ^mdagøglha,
^mdagøglha, e¾
1<2-1<<, eivlmj`rm dm 1<78.
^MDPØ, O.; Ihli y Tlmjpi Cl`rm, ¹para quì9 @arhmciea, Bujaeltas, 1<24.
^ÌPM[ PLIKA, K. A.; Mduhahløe para mc ihli.
ihli. Jadrld, ^aca`ra, X.A., 1<<0.
^MTMPXIE, H. A.-G]EE, X. C.; Tbmrapmutlh Pmhrmatlie ^rigraj Dmslge. ^rlehlpcs aed ^rihmdurms. ^rihmdurms.
Emw Kmrsmy, ^rmetlhm Bacc Leh., 1<24.
^IM\DIJMEGM, J. C.; Ca Mduhahløe smgûe Pigmrs. ^ripumstas dm ca ei-dlrmhtlvldad. Jadrld,
Earhma, 1<2?.
^]LG PI_LPA, K. Jª.-TPLCCA, K.; Ca ^mdagigêa dmc Ihli.
Ihli. @arhmciea, Camrtms, 1<<?.
Q]LETAEA, K. Ja.; ^mdagigêa Xihlac. Jadrld, Dyflesie, 1<24.
PALCCIE, C.; «Bahla uea pmdagigêa dmc ihli¶, me Ihli y sihlmdad dm hcasms.
hcasms. @arhmciea, Oietaemcca,
pp. 1<=-008.
TPLCCA, K.; Ca mduhahløe leoirjac. @arhmciea, ^^], 1<2?.
TPLCCA, K.; Ca mduhahløe oumra dm ca mshumca. Áj`ltis ei oirjacms y mduhahløe sihlac. @arhmciea,
Arlmc, 1<<8.
TPLCCA, K.; Itras mduhahliems.
mduhahliems. @arhmciea, Aetbripis, 1<<8.
TPLCCA, K.; «Aeljahløe Xihlihucturac y Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm¶, me ^MTP]X, A. (hiird.);
^mdagigêa Xihlac. @arhmciea, Arlmc, 1<<7.
TPLCCA, K. (hiird.); Aeljahløe Xihlihucturac. Tmirêas, prigrajas y áj`ltis.
áj`ltis. @arhmciea, Arlmc, 1<<7.
_APLIX; Mc slstmja mduhatlvi dm Die @ishi, metrm pmdagigêa aetlgua y eumva. Ahtas dmc Xljpisli
Muripmi si`rm mc slstmja mduhatlvi dm Die @ishi.
@ishi. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<7=.
_APLIX; Dmc Tlmjpi Cl`rm Mduhatlvi a cis eumvis jidmcis dm letmrvmehløe sihlac. _mletm añis dm
1=4
Tmja ?
1=7
slei qum sie pahtadas metrm cis aeljadirms y mc grupi, asê hiji cis birarlis. Cis
agmetms mduhadirms, pir su partm, ei sie me su jayirêa priomslieacms, slei qum prmstae
smrvlhlis vicuetarlis dmsdm ca gratuldad i ca jlcltaehla me acguea asihlahløe, y su
prmparahløe pasa pir lestaehlas oirjatlvas y mxpmrlmehlas dm êedicm juy dlvmrsa. Ca
harahtmrêstlha rmsuctaetm smrêa radlhacjmetm ipumsta a ca mduhahløe mshicar; mc rmspmti a ca
autieijêa ypmrsieac
prigrajas y a ca satlsoahhløe dm cis dmstleatarlis, admjás dm ca varlmdad dm
jmtidicigêas.
Cis i`kmtlvis y prihmdljlmetis prmsmetae itra smrlm dm dlomrmehlas. Cas jmtas dm ca
mesmñaeza mshicar prmtmedme ca dlousløe dm uea smrlm dm hieihljlmetis gmemracms qum
slrvae a tidis cis acujeis hiji `asm hucturac hijûe. Ca traesjlsløe dm msis hietmeldis
sm bahm a travìs dm hødlgis y hiehmptis a`strahtis, hiestruymedi ue jidmci dm
aprmedlzakm jmrajmetm rmhmptlvi i ahujucatlvi, `asadi me mc cmeguakm y ca cøglha. ^ara
hijpri`ar mc elvmc dm aprivmhbajlmeti dm mstm aprmedlzakm mxlstme mshacas dm
puetuahliems, `armjis, mth., qum jarhae ca prigrmsløe dm cis acujeis6 asê, ca mesmñaeza
mshicar sm hievlmrtm a ca carga me uea mxpmrlmehla smcmhtlva, me ca qum ueis dmstahae jás
qum itris.
Ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm sm pcaetma itri tlpi dm i`kmtlvis, tac hiji vljis
me mc hapêtuci aetmrlir, y taj`lìe slgum jmtidicigêas dlstletas. Me cugar dm dlouedlr ca
huctura msta`cmhlda, prmtmedm ca hrmahløe y dlvmrslolhahløe dm uea huctura pcuraclsta y
pipucar, dm ahumrdi hie ca ldma dm «dmjihrahla hucturac¶ dmomedlda pir ca Aeljahløe
Xihlihucturac. Ei pmrslgum, pir taeti, ca ahujucahløe dm hieihljlmetis, slei qum
ljpclha a cis dmstleatarlis me ue prihmsi dm rmocmxløe y hrêtlha si`rm cas hisas hiehrmtas,
prihmsi me mc huac tlmem ljpirtaehla ca mxpmrlmehla pmrsieac qum hada uei pumda apirtar
ac grupi. Asê, cis mxájmems y cas puetuahliems si`rm cas hapahldadms letmcmhtuacms
plmrdme ljpirtaehla me oavir dm cas dmstrmzas hrmatlvas y cas ahtltudms dm partlhlpahløe me
ca dleájlha dmc grupi, qum ms ca qum mkmrhm mc hietric dm cis aprmedlzakms.
Mc slgulmetm huadri jumstra, me msqumja, cas dlomrmehlas hijmetadas metrm aj`is
slstmjas mduhatlvis;
‘ Cas ahtlvldadms vlmeme ya dadas, ljpumstas ‘ Xm rmaclzae priymhtis dmc pripli ledlvldui
‘ Asmgura uea `asm hucturac hijûe ‘ Xu ahhløe dlvmrslolha ca huctura
1=2
1=<
• Ca msh
mshum
umca
ca tlm
tlmem
em uea
uea prm
prmsm
smeh
ehlala hie
hiest
stae
aetmtm me
me eums
eumstr
traa vlda
vlda,, práh
práhtl
tlhaj
hajmemetm
tm tid
tidii
mc juedi pasa pir mc slstmja mduhatlvi rmgcadi, jlmetras qum ca Mduhahløe
me mc Tlmjpi Cl`rm, pir su vicuetarlmdad, sumcm smr uea rmacldad pmrlødlha,
moêjmra y a vmhms lemxlstmetm.
• Ca MdMduh
uhah
ahlø
løee mmee mc
mc Tlm
Tlmjp
jpii Cl`Cl`rm
rm,, pir
pir su dljm
dljmeseslø
løee dm
dm cl`
cl`mr
mrta
tadd y ca
juctlpclhldad dm rmhursis a qum pumdm ahudlr, iormhm uea bmtmrigmemldad dm
pisl`lcldadms y mxpmrlmehlas dm aprmedlzakm letmgrac, qum vae jás accá dm cis
cêjltms mspahli tmjpiracms dm ca mshumca.
• Cis
Cis pr
prih
ihms
msis
is dm
dm sihl
sihlac
aclz
lzah
ahlø
løee sie
sie slmjp
slmjprm rm jás
jás msp
mspie
ietá
táem
emis
is y aut
autìeìetl
tlhi
hiss me mc
mc
áj`lti mduhatlvi ei oirjac m leoirjac —hiji mc tlmjpi cl`rm—, qum me mc
slstmja dm mesmñaeza rmgcada, diedm cas rmcahliems letmrpmrsieacms y ca
dleájlha dm grupis sm bacca jás dlrlglda y jmdlatlzada pir mcmjmetis
mxtmreis.
1?>
admjás para ue jmkir dlsorutm dmc ihli, tac hiji ci mxprmsae varlis i`kmtlvis dm ca
CIGXM y dm ca CIM. Oleacjmetm, bay qum advmrtlr qum mc tra`aki mshicar ei ms me
juhbas ihasliems dmsagrada`cm el aclmeaetm, si`rm tidi me dmtmrjleadas mdadms, pumsti
qum a pmsar dm su i`clgatirlmdad, ms oáhlcjmetm ahmptadi pir cis acujeis. Me juhbas
ahtlvldadms dldáhtlhas dm ca mshumca ms hijûe mc mcmjmeti cûdlhi, ca partlhlpahløe grupac
y hlmrtas disls
mxpmrlmehla dmc dm cl`mrtad
ihli. ledlvlduac
^ir taeti, bmjisydmautisatlsoahhløe, qum sie harahtmrêstlhas
rmhieihmr ca ljpirtaehla dm ca
dm ca mshumca me
mduhahløe para mc tlmjpi cl`rm y mc ihli.
Msta humstløe ya oum apuetada me mc hapêtuci aetmrlir. Ca jayir partm dm cas tmirêas
pmdagøglhas dm eumstri slgci sm bae rmomrldi ac ihli hiji ue aspmhti ouedajmetac dm ca
mduhahløe bujaea, metmedlìedica dmsdm uea pmrspmhtlva letmrdlshlpclear. Ms hieihldi mc
hasi dm ca Lestltuhløe Cl`rm dm Mesmñaeza, para ca huac ei tmeêa smetldi ca smparahløe dm
tra`aki y ihli, y pir msi letmeta`a qum mc acujei dlsorutasm aprmedlmedi, oijmetaedi ca
práhtlha dm ihlis letmcmhtuacms. Asê, mc ihli oirja`a partm letmgraetm dm ca mduhahløe
lestltuhlielsta, bahlmedi rmacldad mc vlmki prlehlpli dmc dihmrm dmcmhtaedl me ca mesmñaeza
mshicar (Humeha Ha`mza, 1<<=, p. 41).
Dmc jlsji parmhmr mra mc pmdagigi Cirmezi Cuzurlaga, para qulme ca mduhahløe
tmeêa uea dljmesløe gci`aclzadira me ca huac mc ihli tmeêa ue papmc msmehlac. Cuzurlaga
(1<78, p. 8>0) sm prmihupø pir tmjas hiji ca mduhahløe oêslha, ca mstìtlha, mc kumgi, ca
mduhahløe sihlac, ca dlstrl`uhløe dmc tlmjpi y mc mspahli mshicar, i ci qum dmeijleø
«lestltuhliems pistmshicarms¶, rmolrlìedism a uea ahhløe mduhatlva qum dm`êa lr jás accá
dm cis cêjltms mspahli tmjpiracms dm ca mshumca. Ca mduhahløe mshicar, dmhêa, dm`m
mxtmedmrsm a tidas cas jaelomstahliems dm ca vlda dmc elñi, metrm cas qum olgurae cas qum
aomhtae a su `lmemstar oêslhi, letmcmhtuac y jirac6 me dmoleltlva, uea hijpcmta mduhahløe
para mc dmsarricci pmrsieac, qum rmsucta dloêhlc ccmvar a ha`i sle hiesldmrar cis gustis,
dmsmis y cl`rm mcmhhløe dm hada ledlvldui, y me mc ihli ms diedm jás autìetlha y
mspietáemajmetm sm mxprmsa ca pmrsieacldad dmc ledlvldui.
Jmrmhm taj`lìe rmhirdarsm mc msoumrzi dldáhtlhi dm Eìrlhl y Jattis pir letmrvmelr
dmsdm ca pripla lestltuhløe mshicar, a travìs dm cas hieihldas ahtlvldadms mxtramshicarms.
^ara Eìrlhl, cas «ahtlvldadms mxtrahcasm¶, hiji ìc cas dmeijlea`a (1<78, p. 41>), mrae
a`sicutajmetm emhmsarlas para pidmr ccmvar a momhti cis olems dm uea mduhahløe letmgrac,
pumsti qum hijpcmjmeta`ae a ca pmromhhløe cis prigrajas oirjatlvis dmsarriccadis me
hcasm. Jmdlaetm ca ahhløe mduhatlva mxtrahcasm, mc acujei pidêa hijprmedmr jmkir ca
dljmesløe sihlac dm cis prihmsis dm aprmedlzakm, y pidêa asê jlsji gizar dm jás
ipirtueldadms dm mxprmsløe ledlvlduac qum me cas hcasms oirjaclzadas. Cas ahtlvldadms
mxtrahcasm qum pripusi Eìrlhl sie harahtmrêstlhas dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm;
aeljahløe dm `l`clitmhas, cmhtura y hieomhhløe dm pmrlødlhis, vlsltas a mxpislhliems,
vlakms, mxhursliems, tmatri, oijmeti dm aolhliems, prijihløe dmc asihlahlielsji,
ahtlvldadms cûdlhi-omstlvas, mth.
Mc `raslcmñi Culz Acvms dm Jattis hilehldm hie Eìrlhl me ca ljpirtaehla dm cas
ahtlvldadms mxtramshicarms, bahlmedi blehaplì me sus ouehliems mduhatlvas,
sihlaclzadiras, aslstmehlacms y rmhrmatlvas, qum sm bae jaetmeldi a ci cargi dm tida ca
1?1
blstirla dm ca mduhahløe. ^ara mstm pmdagigi, cas ahtlvldadms mxtramshicarms ayudae a cis
øvmems a hieihmr jmkir ca rmacldad sihlihucturac me qum sm dmsmevumcvme ba`ltuacjmetm,
ci huac cms slrvm para dmsarriccar su hrmatlvldad, mspêrltu dm lelhlatlva, hapahldad dm
mxprmsløe, rmspiesa`lcldad y smetldi dm ca hiipmrahløe a ca bira dm meormetarsm a cis
pri`cmjas dm hada dêa. Metrm cis tlpis ahtlvldadms qum hlta mstáe cis prmjlis cltmrarlis,
cis dm`atms, cis
mxpislhliems dm hiris y irqumstas,
tra`akis, cis grupisdmpirtlvas
cas hijpmtlhliems dm tmatri, ycascaspu`clhahliems leoaetlcms, cas
ahtlvldadms rmhrmatlvas. A
travìs dm ca ahhløe mxtramshicar, hiehcuym, ms pisl`cm traesoirjar cis hmetris mshicarms me
«autìetlhis hmetris mduhatlvis diedm cis adicmshmetms aprmedae a vlvlr ca vmrdadmra
huctura y sa`irmar sus orutis¶ (Jattis, 1<74, p. 00?).
Mstm dmsmi dm ca mshumca pir iormhmr rmspumstas jás hijpcmtas m letmrdlshlpclearms
para ca vlda, ms ci qum ba jarhadi su apmrtura olrjm y hieshlmetm a itris áj`ltis
mduhatlvis duraetm cis ûctljis añis. Ca mesmñaeza rmgcada ba vlsti ca emhmsldad dm jlrar
jmeis a cis cl`ris y jás a ca rmacldad, rmirlmetáedism bahla uea oirjahløe jás
bujaelsta, me dmtrljmeti dm ca sljpcm hapahltahløe priomslieac dmc outuri tra`akadir.
Biy ca vlda ei ms søci tra`aki, ya bmjis acudldi a ca ljpirtaehla hrmhlmetm dmc tlmjpi
cl`rm me eumstra hlvlclzahløe6 dm jidi qum sl ca mshumca qulmrm smr rmaclsta y hietar dm
vmrdad para cas pmrsieas, tmedrá qum prmparar taj`lìe para mc tlmjpi cl`rm.
Me paca`ras dm Kisì Aetieli Harldm (1<<2, p. 0?), «parmhm ledlshutl`cm qum cas
práhtlhas dm ihli, metmedldas hiji autirrmaclzahløe y oirjahløe dm vacirms, sie
lesmpara`cms dm ue prihmsi oirjatlvi me mc qum cas lestltuhliems mduhatlvas dmsmjpmñae
uea ouehløe hcavm¶. Xmgûe ca Harta Letmreahlieac mca`irada me 1<<8 pir ca WCPA —
Wircd Cmlsurm & Pmhrmatlie Assihlatlie—, ca Mduhahløe dmc Ihli tlmem qum smr ue
hijpiemetm msmehlac dm cis aprmedlzakms y mxpmrlmehlas rmhl`ldis me hada oasm dm ca
mesmñaeza oirjac, ei oirjac m leoirjac. Me hiesmhumehla, cis i`kmtlvis rmcahlieadis hie
mc ihli me ca mshumca, «dm`me tratar dm hiesmgulrsm a travìs dmc dmsarricci dm vacirms,
ahtltudms, hieihljlmetis, ba`lcldadms, mth., qum prihurme uea letmgrahløe arjielisa dm
cas dljmesliems oêslhas, higeltlvas, aomhtlvas, mth., qum mstáe prmsmetms me ca
hieolgurahløe dm ca pmrsieacldad dm cis acujeis¶.
Ac lguac qum bae bmhbi itras dlshlpcleas pmdagøglhas leeivadiras, hiji ca
Mduhahløe Aj`lmetac, ca Mduhahløe para ca Xacud y mc Hiesuji, ca Mduhahløe
Letmrhucturac, ca Mduhahløe _lac i ca Mduhahløe para ca ^az, ca ^mdagigêa dmc Ihli
taj`lìe dm`m ljpcaetarsm me mc áj`lti ahadìjlhi oirjac pir jmdli dm ahtuahliems
hiehrmtas hiji cas slgulmetms;
‘ Ldmetlolhar mc jidmci dm ihli y cas pisl`cms ahtlvldadms para mc tlmjpi cl`rm qum
pumdme baccarsm ljpcêhltas me cas aslgeaturas dmc hurrêhucuj y me cas
ahtlvldadms mxtrahurrlhucarms.
‘ Lehculr me cis pcaems dm mstudlis aslgeaturas qum pumdae smrvlr para mc mstudli
‘ dlrmhti i ledlrmhti
Letriduhlr dmc pri`cmja
ca Mduhahløe dmc Ihlidmchiji
ihli.ue hietmeldi oirjatlvi dm haráhtmr
traesvmrsac, qum pumda ccmvarsm a ha`i jmdlaetm ue prigraja dm kireadas y
ahtlvldadms paracmcas ac dmsarricci dmc hurrêhucuj ahadìjlhi.
1?0
‘ Lehirpirar mc tmja dmc ihli me tidas cas ahtlvldadms mduhatlvas y hucturacms qum
sm rmaclhme me ca mshumca y oumra dm mcca.
‘ ^ripiemr ahtlvldadms atrahtlvas m letmrmsaetms qum aeljme ca mxpmrlmehla
rmhrmatlva dmc tlmjpi cl`rm mxlstmetm me ca pripla dleájlha mshicar, hiji cis
rmhrmis, cis ratis dm jmdlidêa me tirei a cas hijldas, i mc tlmjpi dmspuìs dm
1?8
1?4
`) ^riymhtis hietleuadi
hietleuadiss
Xie ahhliems jás mca`iradas, prmvlstas a cargi pcazi y dmsarriccadas duraetm varlis
jmsms i tidi mc hursi ahadìjlhi. Xm trata dm prigrajas qum rmoumrzae i hijpcmjmetae
ca dljmesløe letmgrac dm ca mduhahløe, y qum prmtmedme lehrmjmetar cas pisl`lcldadms
oirjatlvas dm cis mspahlis y tlmjpis mshicarms. ^idmjis hltar metrm itris cis slgulmetms;
• Ahtlvldadms mxtramshicarms; qulzá mc priymhti jás harahtmrêstlhi y tradlhlieac
dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm mshicar6 mxlstm mc hijûe ahumrdi dm
aolrjar qum dlhbas ahtlvldadms sie partm msmehlac dmc priymhti oirjatlvi dm
huacqulmr hmetri. Eìrlhl (1<78, p. 41>) cas dmolelø hiji aqumccas ahtlvldadms
qum sm dmsmevumcvme a jaemra dm hijpcmjmeti dm cas qum sie priplas dm ca
hcasm, vlehucadas i ei a cas jatmrlas dmc pcae dm mstudlis y dlrlgldas,
prmomrmetmjmetm,
supmrvlsløe dm cispir pmrsieas Xm
priomsirms. rmspiesa`cms dlomrmetms
rmaclzae dmspuìs dm caikireada
pir acujeis `aki
mshicar ca
y me
ihasliems oumra dmc pripli hmetri. Mc hijpiemetm oirjatlvi dm mstas
1?7
1?2
bacca hiemhtada ac hmetri pir jmdli dm acgûe mduhadir qum partlhlpa me cis
dis áj`ltis. ^ir itra partm, mc Pmac Dmhrmti 1=80/1<2? dm kucli dm 1<2?
pmrjltm ca asihlahløe cl`rm dm tidis cis mstudlaetms dm mduhahløe prljarla y
smhuedarla dm huacqulmr hmetri dihmetm pû`clhi i prlvadi. Admjás, cas
Asihlahliems dm ^adrms dm Acujeis mkmrhme uea grae ca`ir dm jmhmeazgi dm
jûctlpcms ahtlvldadms
rmprmsmetatlvldad me cis mshicarms
me cis hiesmkis hicmglis,
a ca ybiratlmeme uea
dm tijar ljpirtaetm
dmhlsliems qum
atañme a ca vlda dm tida ca hijueldad mshicar. Oleacjmetm, bay qum acudlr ac
hasi mspmhêolhi dm ca uelvmrsldad, diedm mc asihlahlielsji ms uea rmacldad
ljpirtaetm ei søci me rmcahløe hie mc áj`lti ahadìjlhi, slei taj`lìe
hucturac, picêtlhi, sihlac, mth. Ca prmsmehla dm asihlahliems me cis hmetris
dihmetms ms, pums, ue bmhbi hiestata`cm, qum slrvm dm mcmjmeti vmrtm`radir y
dm jidmci dm aprmedlzakm me cis prihmsis dm partlhlpahløe sihlac y me mc
kumgi dmjihrátlhi dm eumstras hijueldadms. Ac jargme dm ca hmsløe dm
rmhursis y cihacms para mc dmsarricci dm ahtlvldadms, cas lestltuhliems
mduhatlvas dm`me prijivmr ca lesmrhløe y ca partlhlpahløe ahtlva me mc tra`aki
dm cas asihlahliems
utlclzahløe hiji yuea
hijprijmtlda oørjuca
sicldarla dmcletmrmsaetm paraac dmsarriccar
tlmjpi cl`rm smrvlhli dmuea
ca
sihlmdad.
• Aeljahløe dm ca `l`clitmha; ca `l`clitmha ms sle duda uei dm cis mspahlis
mshicarms jás letmrmsaetms dmsdm mc pueti dm vlsta mduhatlvi, auequm taj`lìe
uei dm cis jás dmsaprivmhbadis. Cas lelhlatlvas mehajleadas a jitlvar ca
aolhløe pir ca cmhtura metrm elñis y køvmems dm`mrêae pasar pir aquê, asê hiji
ca dlousløe dm ue hieihljlmeti gmemrac dmc juedi dm cis cl`ris. Ca
letmrvmehløe me mstm mspahli, pir taeti, ei pumdm rmduhlrsm søci a ca
irgaelzahløe dm ue par dm ahtlvldadms sugmstlvas dm vmz me huaedi, slei qum
dm`m aomhtar admjás a ca vlda hitldlaea y a cis jmhaelsjis dm
ouehlieajlmeti dm ca `l`clitmha
ljprmshledl`cm hietar dm hara pmrsieac
hie ue jêelji ac hmetri.qum
Me smprljmr cugar dmc
mehargum ms
jaetmeljlmeti dm oirja ahtlva y pmrjaemetm, para ci huac pumdm rmsuctar
letmrmsaetm siclhltar ca hica`irahløe dmc pripli acujeadi. Me smguedi cugar,
ms emhmsarli oahlcltar uea irdmeahløe a`lmrta y atrahtlva dmc oiedi
`l`cligráolhi, para qum cis cmhtirms pumdae ahhmdmr dlrmhtajmetm a ìc y
admetrarsm pir sê jlsjis me mc apaslieaetm juedi dm cis cl`ris. Me ca
ahtuacldad, msti sm mstá oijmetaedi a mdadms hada vmz jás tmjpraeas, a
travìs dmc prìstaji dm humetis a elñis pmqumñis para qum cis cmae me hasa
kueti a cis padrms. ]ea ûctlja sugmrmehla ms irgaelzar dm jaemra hiestaetm
ahtlvldadms dm aeljahløe a ca cmhtura, hiji vlsltas dm mshrltirms,
prmsmetahliems dm cl`ris, omrlas dm cl`ris raris i aetlguis, hlhcis dm
ahtlvldadms si`rm tmjas jieigráolhis, cmhturas hijpartldas, tìhelhas dm
cmhtura hijprmeslva, tìhelhas dm cmhtimshrltura, cl`rioiruj, drajatlzahliems,
hmrtájmems piìtlhis, hmcm`rahløe dm aelvmrsarlis i omhbas slgelolhatlvas para
1?<
• 1>).
Aeljahløe dmc hijmdir. me cis ûctljis añis sm ba gmemraclzadi ca histuj`rm
dm dmkar a cis elñis me cas lestltuhliems mduhatlvas taj`lìe duraetm mc
jmdlidêa, prlehlpacjmetm pir mc tra`aki dm cis padrms, qum cms ljpisl`lclta lr
a rmhigmrcis. Hiji hiesmhumehla, cis hijmdirms mshicarms bae
mxpmrljmetadi ue eita`cm hrmhljlmeti me mc eûjmri dm usuarlis, ci qum
priviha me ihasliems clstas dm mspmra `astaetm hiesldmra`cms. Mc hijmdir
mshicar pumdm ouehliear admjás hiji uea ljpirtaetm mstratmgla dm
adaptahløe sihlac dm elñis prihmdmetms dm hietmxtis sihlacms dmsoavirmhldis
y bigarms dmsmstruhturadis, qum pumdme asê eirjaclzar, metrm itras hisas,
acgi tae ouedajmetac hiji sus bá`ltis acljmetlhlis. Ca letmrvmehløe
mduhatlva me mc hijmdir
a ca satlsoahhløe mshicar smolslicøglha
dm uea emhmsldad rmaclza me `áslha
ue mspahli
hijidmmstlmjpi dmdlhadi
ca hijlda, pmri
sus i`kmtlvis ei sm rmolmrme ûelhajmetm a mstm aspmhti, slei qum hietmjpcae
ca pisl`lcldad dm hievmrtlr me ihli tacms jijmetis. Me ci qum sm rmolmrm ac
tmja dm ca hijlda, cas pisl`lcldadms dm ahhløe sie dlvmrsas; hiehlmehlar
ahmrha dm cis bá`ltis dm blglmem, mduhar para ca sacud y mc hiesuji, irlmetar
si`rm ca emhmsldad dm smgulr uea dlmta mqulcl`rada, adqulrlr ahtltudms dm
rmspmti me ca jmsa, momhtuar ue smguljlmeti hmrhaei dm cis elñis qum
jaelolmstme dlolhuctadms mspmhêolhas duraetm ca hijlda, mth. Me huaeti a cas
pitmehlacldadms dm ihli prmsmetms me mstis jijmetis, ms ormhumetm aeljar
dmsdm ca jûslha, mc kumgi i mc tmatri dmtmrjleadis jijmetis dm ca hijlda,
pmri admjás
dmspuìs pumdme para
dm ca jlsja, utlclzarsm cis ratis
pripiemr varlasdm tlmjpi cl`rm
ahtlvldadms mxlstmetms
cûdlhas, aetms y
audlivlsuacms,
taccmrms, cmhturas, højlhs, mth., i sljpcmjmetm ahijpañar a cis dmstleatarlis
me su ihli mspietáemi y cl`rm (Orutis-Hacvi, 1<<2, p. 8?).
• Mduhahløe hijpmesatirla; smgurajmetm mc hajpi dm tra`aki jás mspmhêolhi
dm cis dlpcijadis me Mduhahløe Xihlac dmetri dmc hietmxti mshicar. Xm
metlmedm hiji uea cêema dm ahhløe rmmduhatlva tmedmetm a rmsta`cmhmr ueis
jêeljis elvmcms hucturacms y ueis jidmcis dm hijpirtajlmeti sihlacjmetm
ahmpta`cms, me aqumccis acujeis qum jaelolmstae ue dmtmrjleadi dìolhlt i
dmsvlahløe rmspmhti dm hlmrtis hrltmrlis dm eirjacldad. Xu meoiqum va juhbi
jás accá dmc sljpcm apiyi mshicar i cas hcasms partlhucarms rmaclzadas oumra
dmc birarli
mxhcuym mshicar6 me
dmc hiekueti dm rmacldad prmtmedm
ca pi`cahløe rmmqulcl`rar
a acgueis mc qum
hicmhtlvis oisisuorme
hucturac qum
gravms
harmehlas me su prihmsi dm sihlaclzahløe. Mc smguljlmeti dm ca jarhba
ahadìjlha kueti ac priomsiradi dm`m ahijpañarsm, pir taeti, dmc rmpasi a
17>
171
170
178
ahtlvldad alscada.
Me tirei a cas lestltuhliems dm tlmjpi cl`rm sm ba ldi dmsarriccaedi ue tmkldi sihlac
qum ei søci ba aomhtadi ac mstrlhti jarhi mduhatlvi dmc ihli, slei qum ba tmeldi uea
ljpirtaetm priymhhløe a itris aspmhtis dm ca vlda dm ca hludad. Ci asihlatlvi ms ue
mcmjmeti vmrtm`radir me huacqulmr sihlmdad, gmemra uea dleájlha hijueltarla, ljpclha a
pmrsieas cazis
mstrmhba y grupis, piem me rmcahløe
dm letmrahhløe… hie itras
Me ca jmdlda me metldadms, prijumvm
qum mc hmetri ca partlhlpahløe,
dm tlmjpi cl`rm ba sldi
hapaz dm piemrsm me hietahti hie ca mshumca, ca parriqula, ca kueta dm vmhleis i cas
lestltuhliems picêtlhas, pumdm ba`carsm dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm hiji ue
mcmjmeti dleajlzadir dm ca vlda sihlac. ]ea ahhløe pmdagøglha pcaetmada dm msta oirja
pmrjltm ba`car dmc mspahli mduhatlvi me tìrjleis dm tmrrltirli, y dm ca pi`cahløe
dmstleatarla me tìrjleis dm hijueldad mduhatlva.
^ara smr slehmris, msta priymhhløe bahla ci hijueltarli ei ba sldi ue i`kmtlvi
prlirltarli dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, y juhbi jmeis huaedi sm rmomrêa søci ac
Alrm Cl`rm. ^mri sm trata dm uea hiesmhumehla cøglha dm msa mvicuhløe smgulda bahla ca
lestltuhlieaclzahløe qum, dm jaemra lehieshlmetm, sm ba a`lmrti a eumvis áj`ltis dm
letmrvmehløe. Me mcccmvada
ca ahhløe sihlac oiedi sma trata
ha`idmpir
uea mstis
mxlgmehla dm priouedlzahløe
grupis, qum bae dmkadime mcdm
aeáclsls y me
dmdlharsm
mxhcuslvajmetm ac pri`cmja dm cis ihlis, y sm bae ldi letriduhlmedi me hajpis
mduhatlvis jás ajpclis hiji ca Mduhahløe ^mrjaemetm, ca Mduhahløe Aj`lmetac i ca
Mduhahløe Letmgrac.
¹Quì ba ihurrldi metiehms9 Qum ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ba ajpcladi su
radli dm ahhløe bahla pcaetmajlmetis priplis dm ca Aeljahløe Xihlihucturac, dmc jlsji
jidi qum ca Aeljahløe Xihlihucturac ba `m`ldi juhbi dm ca mxpmrlmehla prmvla dm ca
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm. Aj`is jivljlmetis bae smguldi uea mvicuhløe paracmca
dmsdm cis añis smsmeta basta eumstris dêas, me qum sm mehumetrae priouedajmetm
letmrhiemhtadis mc uei hie mc itri. Ca Mduhahløe dmc Tlmjpi Cl`rm tlmem uea jayir
tradlhløe, auequm slmjprm sm harahtmrlzø pir uea grae disls dm mspietaemldad, uea
jarhada vlvmehla dm ci cûdlhi y ci omstlvi, y pirqum sus priymhtis sm dmstlea`ae si`rm
tidi a elñis y køvmems. Ca Aeljahløe Xihlihucturac, me haj`li, sm ba ldi hieolguraedi
dmsdm uea pmrspmhtlva jás tmørlhi hiehmptuac, `astaetm jás pcaelolhada me sus ahhliems
y prijivlda lehcusi picêtlhajmetm, dmstleáedism prlehlpacjmetm a cis aductis y a ca
tmrhmra mdad. ^mri huaedi ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ba emhmsltadi ajpclar su
radli dm ahhløe bahla itras mdadms i bahla mc tra`aki hijueltarli, sm ba aprixljadi a cis
pcaetmajlmetis dm ca Aeljahløe6 y huaedi ca Aeljahløe ba qumrldi rmaclzar ahtlvldadms
hie elñis y køvmems, metiehms ba ljltadi cis jidis dm bahmr dm ca Mduhahløe me mc
Tlmjpi Cl`rm.
Ci hlmrti ms qum, me huaeti a su cihaclzahløe mspahli-tmjpirac, ca Aeljahløe
Xihlihucturac tlmem juhbas jás rmcahliems hie ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm qum hie
huacqulmr itra dlshlpclea pmdagøglha. Ac ole y ac ha`i, ca mxlstmehla dm uea haetldad
hrmhlmetm dm tlmjpi dlspiel`cm ms ca qum bahm pisl`cm ca partlhlpahløe me cis priymhtis dm
aeljahløe, cis huacms, admjás, sm bae dmsarriccadi me tirei a cis hmetris y
174
1. Ca Mduh
Mduhahl
ahløe
øe me
me mc Tlmj
Tlmjpi
pi Cl`r
Cl`rmm me mmcc jarhi
jarhi mshic
mshicar
ar ms,
ms, dmsdm
dmsdm cumg
cumgi,
i, ca
ca
hucjleahløe dm msm prihmsi dm lestltuhlieaclzahløe hijmetadi ahmrha dm cas
ahtlvldadms dm ihli. Msa tmedmehla bahla ca lestltuhlieaclzahløe sm ba
hiesmguldi me pripirhliems juy dlvmrsas huaedi eis rmomrljis a cis grupis
i asihlahliems dm tlmjpi cl`rm, pmri ba mstadi slmjprm prmsmetm me cas
ahtlvldadms dm ihli dm ca mshumca, a travìs dm ca pcaelolhahløe mxtramshicar y
hijpcmjmetarla, i ca utlclzahløe dm cas lestacahliems dmc hmetri dihmetm para
itras lelhlatlvas dm mduhahløe ei oirjac m leoirjac, mth.
0. Ca vlehu
vlehucah
cahløe
løe dm
dm ca mshum
mshumca
ca y mc tlmj
tlmjpi
pi cl`rm
cl`rm ba
ba bmhbi
bmhbi pisl`
pisl`cm
cm ca rmca
rmcahlø
hløee metrm
metrm
priomslieacms m lestltuhliems prihmdmetms dm cis dlstletis áj`ltis mduhatlvis
oirjac y ei oirjac —jamstris, pslhøcigis, irlmetadirms, mduhadirms
sihlacms, aeljadirms sihlihucturacms, mth.—, qum sm bae pumsti a tra`akar
hidi hie hidi dmsdm ca pripla mesmñaeza rmgcada, dmsdm ci mxtramshicar, i
dmsdm cis grupis dm tlmjpi cl`rm, me aras dm uea práhtlha mduhatlva jás
17=
pumdm
hiji mcsmrqum
ue mxhmcmetm
pripiem cahajpi dm ahtuahløe
Aeljahløe para apclhar
Xihlihucturac, ue priymhti
uelolhaedi pmdagøglhi letmgrac
m letmrrmcahlieaedi tidis
cis aspmhtis dm ca vlda hitldlaea dm cis ledlvlduis —mc ihli, ca oajlcla, ca mduhahløe
mshicar, cis grupis leoirjacms dm ajlstad, mc `arrli, mth.—. ^ir msta razøe, ca Aeljahløe
Xihlihucturac sm ba ldi letriduhlmedi me ca mesmñaeza rmgcada hiji mstratmgla dm
jitlvahløe bahla cis prihmsis dm aprmedlzakm, hiji jmtidicigêa admhuada para ajpclar
y dlvmrslolhar cis áj`ltis dm letmrvmehløe mduhatlva, y hiji hiekueti dm ahtlvldadms ei
oirjacms i mxtramshicarms qum bae ldi hijpcmtaedi cis prigrajas oirjatlvis dm cis
hmetris dihmetms. Abira vajis a rmomrlreis a itra dljmesløe juy letmrmsaetm dm ca
Aeljahløe Xihlihucturac me ca mshumca; ca dleajlzahløe dm ca hijueldad mduhatlva.
]ea hijueldad mduhatlva mstá oirjada pir ue grupi bujaei hijprijmtldi
ueáeljmjmetm me ca mca`irahløe y pumsta me práhtlha dm ue priymhti mduhatlvi. Ca
aeljahløe dm msa hijueldad hieslstlrá me mc tra`aki dm jitlvahløe, irlmetahløe, ayuda y
smguljlmeti taeti dmc hiekueti dm pmrsieas qum ca letmgrae hiji dm ca ahhløe mduhatlva
qum prijumvm. Aeljar slgelolha asê «dar acja y vlda¶ a ue hicmhtlvi huya letmrahhløe ei
sm priduhm dm oirja mspietáema, i lehcusi mstá `ciqumada pir hausa dm ca prmsløe dm cas
mstruhturas sihlacms i dm cas hiedlhliems dm vlda. Jmkirar cas rmcahliems letmrpmrsieacms,
sushltar lelhlatlvas dm haj`li, aujmetar ca partlhlpahløe me ca tija dm dmhlsliems,
irgaelzar ca vlda dmc grupi, oahlcltar bmrrajlmetas molhahms dm tra`aki, privihar ca
rmocmxløe y ahijpañar me mc prihmsi dm hrmhljlmeti basta ue mstadli dm pcmea autieijêa
smráe, pums, acgueis dm cis i`kmtlvis dm ca aeljahløe hijueltarla.
Hiehrmtaedi me mc áj`lti mshicar, «ca aeljahløe pmdagøglha pumdm smr
hijprmedlda hiji uea ahhløe mehajleada a dmsarriccar ca hijuelhahløe y a mstruhturar
ca vlda mshicar, me mc elvmc dmc grupi-hcasm, dmc hmetri y dmc slstmja mshicar me su
hiekueti¶ (Dmcirjm, 1<2=). Cis haj`lis me cas ahtltudms y me ca jaemra dm smr ljpclhae
uea traesoirjahløe me mc jidi me qum sm dmsmevumcvme cas rmcahliems bujaeas, asê qum
dmsdm mstm pueti dm vlsta, ca aeljahløe ms uea oirja dm rmcahløe sihlac qum pumdm darsm
me huacqulmr áj`lti dm ca vlda dm cas pmrsieas, lehcusi me ca mshumca. Xlgulmedi mstm
pcaetmajlmeti, Grlmgmr (1<<>, p. 40) dlstlegum trms hirrlmetms me ca aeljahløe dm ca
hijueldad mshicar;
• Bujaelsta; me ca huac ca aeljahløe sm piem ac smrvlhli dm ca pmrsiea bujaea,
prijivlmedi su dmsarricci jaduratlvi letmgrac y su autirrmaclzahløe hiji
smr pmrsieac y hiji smr sihlac.
• Hijueltarla; smgûe ca huac ca aeljahløe tlmem hiji ouehløe mc dms`ciqumi dm
cas hijuelhahliems sihlacms y ca hrmahløe dm ue hclja aomhtlvi oavira`cm me
cas rmcahliems letmrpmrsieacms, hie mc ole dm aujmetar ca partlhlpahløe sihlac.
177
‘‘ ^u`clhar irmueliems,
Dlspiemr dlouedlr capuetis
leoirjahløe dm letmrìs
letmrìs
dm mehumetri
mehumetri gmemrac.
m letmrhaj`li.
‘ Mca`irar y mvacuar hiekuetajmetm prigrajas dm tra`aki.tra`aki.
‘ ^rijivmr lelhlatlvas, irgaelzar ahtlvldadms letmrdlshlpclearms.
letmrdlshlpclearms.
‘ Oijmetar ca partlhlpahløe me ahtlvldadms hucturacms
hucturacms hrmatlvas.
‘ A`rlrsm a eumvas jmtas, mspahlis y pisl`lcldadms
pisl`lcldadms mduhatlvas.
‘ Hijpaglear jás mstrmhbajmetm ca mduhahløe oirjac y ca ei oirjac.
‘ Bahmr prmsmetm ca mxpmrlmehla dm ci cûdlhi y ci ci omstlvi me mc hmetri.
‘ Oahlcltar mc usi dm cas lestacahliems para olems sihlihucturacms.
Mc rmsuctadi dm msta tarma aeljadira smrá ca hiesmhuhløe dm ue mqulpajlmeti
mshicar letmgradi, dmeijleadi «mshumca piclvacmetm¶ pir acgueis autirms, qum dmjumstra
cas pisl`lcldadms qum tlmeme cis hmetris mshicarms para su aprivmhbajlmeti sihlac y
hucturac a`lmrti, oumra dm cis birarlis cmhtlvis (_metisa, 1<<0, p. 07). Xm trata dm meralzar
ca mshumca me ca rmacldad hijueltarla dmc metirei, pmrjltlmedi mc usi dm sus
leoramstruhturas —aucas, `l`clitmha, smrvlhli dm dihujmetahløe, smdm dmc A^A, cugar dm
rmueløe dm cis acujeis, aucas-taccmr, lestacahliems dmpirtlvas, patlis, mth.—, para mc
dmsarricci dm ahtis omstlvis i hievlvmehlacms, asê hiji prigrajas dm mduhahløe me mc
tlmjpi cl`rm, ahtlvldadms mxtramshicarms, mduhahløe dm aductis, mshumcas dm padrms, mth.
Mstm bmhbi, qum ms acgi ba`ltuac me cis hicmglis dm rmclglisis y me cas lestltuhliems
mduhatlvas dm haráhtmr prlvadi, mstá mjpmzaedi taj`lìe a letriduhlrsm me cis hmetris
mshicarms pû`clhis, si`rm tidi a hausa dm ca ljpcaetahløe dm ca kireada hietleua.
Ca aeljahløe dm ca hijueldad mduhatlva pumdm taj`lìe hiehrmtarsm dm jaemra
smhtirlac,
jlmj`ris ms dmhlr, mspmhlolhaedi
letmgraetms ca rmspiesa`lcldad
dmc hmetri mshicar. qum lehuj`m
Ca ûctlja rmoirja a hada
mduhatlva uei dm cis
ba traesoirjadi
me juhbis aspmhtis cas hijpmtmehlas y ouehliems dm cis ørgaeis dm gi`lmrei y dm cis
dlstletis hicmhtlvis qum oirjae ca hijueldad mduhatlva. Asê pir mkmjpci, mc mqulpi
172
hcasm,Xle
dm mj`argi,
ahumrdi hiesu papmc jás ljpirtaetm
ca leeivadira slgum slmedi
cêema pmdagøglha mc dm aeljadir
prmgieada dm su grupi-
dmsdm prlehlplis dm
slgci pir cas tmirêas dm ca Mshumca Ahtlva. Me ca ahtuacldad, mc priomsiradi ba asujldi su
eumva dljmesløe dm jmdladir dmc prihmsi dm aprmedlzakm, y ei dm sljpcm traesjlsir dm
hieihljlmetis. Dmsdm mstm pueti dm vlsta, ca utlclzahløe dm uea jmtidicigêa ahtlva, ca
rmaclzahløe dm ahtlvldadms mxtrairdlearlas, i ca prmparahløe dm jatmrlacms dldáhtlhis, sie
tae ljpirtaetms hiji mc dmsarricci dm sus hapahldadms dm `ume hijuelhadir. ^ara ^ar a mcci ms
emhmsarla uea irgaelzahløe jás ouehlieac dmc mspahli dmc auca, qum levltm ac tra`aki me
grupi, a ca partlhlpahløe y ac letmrhaj`li dm ldmas, pmri taj`lìe ue tacaetm a`lmrti a cas
rmcahliems bujaeas qum oahlcltm ca hmrhaeêa a cis acujeis y a sus oajlclas. Me itras
paca`ras, msa prmsmehla hiestaetm y msm ahijpañajlmeti a cis elñis me mc rmhrmi, qum
taeti dmomedlø sae Jarhmclei Hbajpageat.
Oleacjmetm, bay qum acudlr ac tra`aki pir ármas dmpartajmetacms6 prljmri me ci qum
sm rmolmrm a ca hiirdleahløe dldáhtlha dm cas aslgeaturas qum sm ljpartme me ue jlsji
hlhci i hursi, smguedi hiji pisl`lcldad dm mvacuar me hijûe ca jarhba ahadìjlha y
grupac dm hada hcasm, y tmrhmri, hie mc áelji dm oahlcltar ca levmstlgahløe pmdagøglha, mc
rmhlhcakm y ca pumsta ac dêa dm cis priomslieacms dm ca mduhahløe. Asê, mstas rmueliems
pumdme smrvlr metrm itras hisas para…
‘ Aslstlr a mehumetris dm oirjahløe pmrjaemetm, rmaclzar tra`akis dm
levmstlgahløe, prmparar pu`clhahliems si`rm jatmrlacms dldáhtlhis,
pcaetmajlmetis y priymhtis mduhatlvis
mduhatlvis priplis, mth.
‘ Hiesmgulr uea jmkir admhuahløe dm cis jìtidis dm mesmñaeza a ca rmacldad
hiehrmta dm hada grupi-hcasm.
‘ Hijpri`ar mc aprivmhbajlmeti dm cis aprmedlzakms dm jaemra gci`ac,
mxajleaedi admjás cis hasis mspmhêolhis.
‘ Pmocmxliear si`rm cas emhmsldadms y dmjaedas dm ci
ciss acujeis.
17<
@l`cligraoêa
121
400.
GAPHÊA MXH]DÌ, H.-@CAEHI, K. J.; Mc hmetri mshicar dleajlzadir dmc metirei. metirei. Jadrld, Mdltirlac
HHX, 1<<0.
GAPHÊA JMPHADAC, K.; Mstudlaetms, siplstas y pêharis.
pêharis. @umeis Alrms, Mspasa-Hacpm, 1<=4.
GPAEADIX, H.; «Tlmjpi cl`rm, mduhahløe mxtramshicar y aeljahløe sihlihucturac¶, me Pmvlsta dmc
Lestltuti dm ca Kuvmetud, e¾ 1<, ihtu`rm dm 1<?2.
Tmja 7
124
«Mc kumgi, me su aspmhti oirjac, ms uea ahhløe cl`rm y smetlda hiji sltuada oumra dm ca vlda hirrlmetm,
pmri qum a pmsar dm tidi pumdm a`sir`mr pir hijpcmti ac kugadir, sle qum baya me mcca elegûe letmrìs
jatmrlac el smmspahli,
dmtmrjleadi i`tmegaqum
me sm
mccadmsarricca
privmhbime
acguei, qum sijmtldi
ue irdme sm mkmhutaa dmetri
rmgcas dm ue da
y qum dmtmrjleadi tlmjpi y ue
irlgme a asihlahliems
qum pripmedme a ridmarsm dm jlstmrli i a dlsorazarsm para dmstaharsm dmc juedi ba`ltuac¶.
ba`ltuac¶.
12=
• Mc kumg
kumgii ms uea
uea ah
ahtl
tlvl
vlda
dadd auti
autitì
tìcl
clha,
ha, qum
qum tlme
tlmemm ole
ole me sê jls
jlsjaja y ei tr trat
ataa dm
hiesmgulr itris i`kmtlvis akmeis ac dlsorutm dm ca pripla ahtlvldad.
• Xm rma
rmacl
clza
za pir
pir pca
pcahm
hmr,r, ms
ms dmhl
dmhlr,
r, qum
qum pri
pripi
pirhl
rhlie
ieaa satl
satlso
soahh
ahhløløe,
e, ei
ei utlc
utlcld
ldad
ad..
• Ms uea
uea ad adap
apta
tahl
hløe
øe cl`
cl`rm
rm y ms
mspi
piet
etáe
áemama dm
dm ca rmrmac
acld
ldad
ad,, hie
hie rmg
rmgca
cass pri
pripl
plasas y a
vmhms dlomrmehladas dm cis hiedlhlieaetms dm ca vlda hitldlaea.
• Harm
Harmhm
hm ddmm uea
uea smrl
smrlmdmdad
ad irg
irgae
aelz
lzat
atlv
lva,
a, ei
ei slgu
slgumm ca cøgl
cøglha
ha mst
mstru
ruht
htur
urad
adaa dmc
dmc
pmesajlmeti rahlieac.
• Cl
Cl`m
`mra
racl
clza
za cis
cis hhie
ieoc
oclh
lhti
tiss hitl
hitldl
dlae
aeis
is,, pums
pumsti
ti qum
qum ccis
is lge
lgeiriraa i cis
cis rmsu
rmsumc
mcvm
vm dm
dm
oirja ljagleatlva y slmjprm a oavir dmc pripli kumgi i dmc kugadir.
• Xupi
Xupiemem uuee mcmj
mcmjmemetiti si`
si`rm
rmji
jitltlva
vadi
dirr para
para rmac
rmaclz
lzar
ar hua
huacqcqul
ulmr
mr itr
itraa ahtl
ahtlvl
vlda
dad,
d,
pums añadm a ìsta uea dljmesløe slj`øclha
slj`øclha pcahmetmra.
Bulzlega (1<=4) y Haccils (1<?7) añadme a msta clsta itris rasgis;
• Mc kumg
kumgii hasl
hasl slm
slmjp
jprmrm jae
jaelo
lolmlmst
sta,
a, aue
aueququmm sma
sma dm oi
oirja
rja lehi
lehieseshl
hlme
metm
tm,, ue
ueaa
ljagme mstìtlha ac mxtmrlir qum pmrjltm dlomrmehlarci dm itra ahtlvldad.
• Ms leh
lehlm
lmrt
rtii me su
suss rmsu
rmsuct
ctad
adis
is,, ei sm sa`
sa`mm høji
høji va
va a tmrj
tmrjle
lear
ar,, ci hu
huac
ac mev
mevum
umcv
cvmm
ac kumgi hie ue hlmrti baci dm jlstmrli qum traesoirja cis cêjltms mspahli-
tmjpiracms me qum sm dmsarricca.
Dm ahumrdi hie mstas harahtmrêstlhas, ^lagmt advlrtlø qum mc kumgi ei hiestltuêa
elegûe tlpi mspmhlac dm ahtlvldadms, pirqum ei pidêa dlomrmehlarsm `lme dm itras ahhliems
bujaeas ei cûdlhas, slei qum sljpcmjmetm sm trata`a dm uea irlmetahløe pmhuclar dm ca
hieduhta. Me mstm smetldi sm dm`mrêa ba`car jmkir dm «kugar¶ y ei dm «kumgi¶. Mc kumgi
ms uea rmhrmahløe dm ca vlda bujaea, qum a travìs dmc bmhbi dm «kugar a…¶ rmaclza uea
traesoirjahløe slj`øclha i ljaglearla dm ca rmacldad me ca qum mc elñi mclgm cl`rmjmetm mc
tmja, mc argujmeti, cis jatmrlacms, mc hietmxti, cis rmsuctadis, mth., para letmrprmtar,
asljlcar y adaptarsm jás oáhlcjmetm ac juedi me qum vlvm.
Me paca`ras dm ^lagmt, «cis kumgis tlmedme a hiestrulr uea ajpcla rmd dm
dlspisltlvis qum pmrjltme ac elñi ca asljlcahløe dm tida ca rmacldad, lehirpiráedica para
rmvlvlrca, dijlearca i hijpmesarca¶. ^ir piemr ue hasi lcustratlvi, ca asuehløe dm ricms
duraetm mc kumgi ms uea ipmrahløe qum sm hujpcm me mc bmhbi slj`øclhi dm kugar, pmri
juhbas vmhms sumcm rmpriduhlr mcmjmetis harahtmrêstlhis dm ca pmrsieacldad dmc kugadir,
dm ca rmacldad oajlclar qum cm ridma, dm cas eirjas dm hievlvmehla pahêolha, i dm cis
vacirms jiracms ljpmraetms me ca sihlmdad. Msta sutlc y a vmhms hijpcmkêslja rmcahløe dm
hijpcmjmetarlmdad metrm aj`is aspmhtis —mc rmac y mc ljaglearli— ms kustajmetm ci
qum dmolem y merlqumhm ac kumgi hiji oirja dm aprmedlzakm para ca vlda (Oraehb-
12?
127
Mduhahløe
rmomrmetm a me mc Tlmjpi
ca leoaehla, Cl`rm,
uea dm caspmri sê ueaoleacldadms
graedms dm cas jásdmparadlgjátlhas,
msta pmdagigêapumsti qum me
smrá, hcari ci
mstá,
iormhmr cis rmhursis emhmsarlis para qum mc elñi pumda kugar `aki ueas hiedlhliems
mduhatlvajmetm pisltlvas.
Mc elñi sm metrmga ac kumgi hie tida su mspietaemldad y metuslasji, y pir msi mc
umgi ms uei dm cis jmkirms aprmedlzakms dm eumstra vlda. Xl mc elñi ei kumga, hasl ei ms
mduha`cm, asê qum aetms dm lestrujmetaclzar mduhatlvajmetm mc kumgi, bay qum pisl`lcltar
qum mc elñi momhtlvajmetm pumda kugar. Tidas cas hirrlmetms pslhøcigas y pmdagøglhas
jidmreas —Griss, Bulzlega, ^lagmt, Hbatmau, Mcfiele, mth.— hilehldme me aolrjar qum,
para mc elñi, mc kumgi ms uea emhmsldad vltac qum ayuda ac dmsarricci prmparatirli bahla ca
vlda aducta.
Dm`m rmhirdarsm qum mc kumgi ms práhtlhajmetm ca ûelha ihupahløe dm cis elñis
basta cis = añis, ca jás ljpirtaetm basta cis 1>, juy emhmsarla basta cis 1= y `astaetm
hievmelmetm a partlr dm msta mdad. Ca ldma jás mxtmedlda, pir taeti, ms qum cis elñis
dm`me kugar sl qumrmjis qum tmegae ue hrmhljlmeti saei y omclz. A jidi dm hiehcusløe,
122
dmhlr qum mc rmhieihljlmeti dmc vacir oirjatlvi dmc kumgi oum dmoleltlvajmetm
saehlieadi hiji ue dmrmhbi leaclmea`cm dm ca leoaehla me ca Dmhcarahløe ]elvmrsac dm
cis Dmrmhbis dmc Elñi (1<=<) me su artêhuci e¾ 7;
«Mc elñi dlsorutará pcmeajmetm dm kumgi y dlvmrsliems, cis huacms dm`mráe mstar irlmetadis bahla cas
oleacldadms
prijivmr capmrsmguldas
satlsoahhløe pir ca dmrmhbi¶.
dm mstm mduhahløe6
dmrmhbi¶. ca sihlmdad y cas autirldadms pû`clhas sm msoirzaráe me
Qumda hcara ca ljpirtaehla mduhatlva dmc kumgi, pirqum a travìs dmc jlsji, mc elñi;
‘ sm dlvlmrtm y sm slmetm omclz,
‘ sm mxprmsa cl`rmjmetm,
‘ mxpmrljmeta y dmshu`rm su pmrsieacldad,
‘ mxpcira mc juedi qum cm ridma,
‘ dmsarricca sus hapahldadms letmcmhtuacms y pslhijitrlhms,
‘ sm rmcahliea sihlacjmetm hie cis itris y me grupi,
‘ adqulmrm rmspiesa`lcldadms y hapahldad dmdm kulhli,
‘ va hijprmedlmedi mc vacir dm cas eirjas jiracms,
‘ hieihm rasgis dm su huctura,
‘ sm letmgra me mc juedi aducti,
‘ traesoirja ca rmacldad aprmedlmedi hlmrtas dmstrmzas,
‘ y dmsarricca su hrmatlvldad m ljagleahløe.
Irdmeaedi ue pihi ci dlhbi, ca ahtlvldad cûdlha hietrl`uym ac dmsarricci dm smls
aspmhtis ouedajmetacms dm ca pmrsieacldad;
1. Oêslhi jitir; aujmetaedi ca oumrza y ca vmcihldad, ayudaedi a ca hiirdleahløe
dm cis jivljlmetis, ca catmracldad y ca pmrhmphløe dm cis smetldis, jmkiraedi
ca prmhlsløe gmstuac, mc cmeguakm, mth.
0. mcmhtuac; oahlcltaedi
Letmstratmglas, ca hijprmesløe
ca aetlhlpahløe dm sltuahliems,
dm ahietmhljlmetis ca mca`irahløe
y ca rmsicuhløe dm
dm pri`cmjas6
tidi mcci ayuda a rmcatlvlzar cis puetis dm vlsta mgihìetrlhis, ayudaedi a
hiestrulr ue pmesajlmeti cøglhi i`kmtlvi.
8. Hrmatlvi; pitmehlaedi ca ljagleahløe, mc pmesajlmeti slj`øclhi y
dmsarriccaedi dmstrmzas i ba`lcldadms jaeuacms.
4. Mjihlieac; ljpucsaedi mc hietric dm ca autiaolrjahløe pir jmdli dm ca
asljlcahløe y jadurahløe dm cas sltuahliems vlvldas, supmraedi ca orustrahløe
aetm bmhbis qum, rmpmtldis me mc juedi slj`øclhi y me mc ljaglearli, plmrdme
uea partm dm su haráhtmr traujátlhi i agrmslvi.
=. Xihlac; pripielmedi sltuahliems para mc aprmedlzakm jirac dm cas rmgcas dm
hievlvmehla, partlhlpaedi me sltuahliems ljaglearlas hrmadas y jaetmeldas
hicmhtlvajmetm, ahmptaedi ricms y ouehliems sihlacms qum ayudae a hiestrulr
cis cêjltms me cas rmcahliems, prahtlhaedi ca hiipmrahløe hiji lestrujmeti dm
tra`aki me grupi, y ahtuaedi dm ahumrdi hie itris para hirrmspiesa`lclzarsm
12<
dm cas tarmas.
?. Hucturac; ljltaedi jidmcis dm rmomrmehla tijadis dmc hietmxti sihlac me qum sm
dmsmevumcvm ca vlda hitldlaea, ci huac hiestltuym ue jmdli dm aprmedlzakm y
adaptahløe ac juedi aducti, qum dmpmedmrá dm oahtirms hiji mc árma
gmigráolha, cas hiedlhliems hcljátlhas i ca ìpiha
ì piha blstørlha.
Msta ûctlja ouehløe dmc kumgi hiji mcmjmeti traesjlsir y dleajlzadir dm
histuj`rms, hieduhtas i ljágmems sihlacms, mstá vlgmetm me tidas cas hlvlclzahliems
bujaeas dmsdm juy aetlgui. Ms ue bmhbi qum cis elñis slmjprm bae tratadi dm ljltar ci
qum bahêae sus jayirms. Asê, cis kumgis sm bae hievmrtldi, me juhbas ihasliems, me
rltuacms lelhlátlhis i metrmeajlmetis ba`lcldisis a travìs dm cis huacms letriduhlrsm me mc
slstmja dm vacirms priplis dm ca rmacldad me qum sm vlvm; kugar a ca gumrra ms ca olhhløe dm
autìetlhis hieoclhtis `ìclhis metrm paêsms, hijpmtlr me oumrza, dmstrmza i letmclgmehla hie
cis lguacms ms uea oirja dm rmprmsmetar cas cuhbas dm pidmr priplas dmc tra`aki, ca picêtlha
i ca mhieijêa…
A travìs dmc kumgi mc elñi va aprmedlmedi hisas dmc hietmxti hucturac me qum vlvm,
lehirpiráedism prigrmslvajmetm a ca rmacldad dmc juedi qum bae mdlolhadi sus jayirms,
taj`lìe me jmdli dm ca `rija y mc kumgi. Me msm hijpclhadi prihmsi, ca ahtlvldad cûdlha
sm lrá bahlmedi jmeis autøeija y mgiêsta, para lr partlhlpaedi hada vmz jás dmc kumgi
aducti dm ca vlda, ms dmhlr, dm ca vlda jlsja metmedlda hiji kumgi6 pmri ue kumgi juhbi
jás smrli, jás rmac y autìetlhi, ca jayirêa dm cas vmhms ei tae omclz el pcahmetmri.
1<>
Mc hrltmrli jás hijûejmetm utlclzadi para dlomrmehlar ueis kumgis dm itris, ba sldi ca
mdad, dm ahumrdi hie ca hcaslolhahløe tradlhlieac meuehlada pir ^lagmt. Ms mvldmetm qum
cis elñis dm 0 añis ei kumgae a ci jlsji qum cis dm 11. Mc haj`li dm kumgis metrm cis
hbavacms hirrm paracmci a su pslhicigêa mvicutlva y a cis dlstletis oahtirms dm
sihlaclzahløe dmtmrjleadis pir sus rmcahliems letmrpmrsieacms, mc prigrmslvi
dlstaehlajlmeti dmc eûhcmi oajlclar, ca metrada me cas lestltuhliems mduhatlvas y ca
partlhlpahløe me acgûe hmetri i mxpmrlmehla dm tlmjpi cl`rm. Me ole, dmsdm uea
pmrspmhtlva pslhimvicutlva, mc kumgi pumdm smr dm trms tlpis;
1. Kumgi dm mkmrhlhli; duraetm mc pmrêidi smesirli-jitir, me cis prljmris jmsms
dm vlda. Hieslstm me ca rmpmtlhløe dm ahtlvldadms dm tlpi jitir qum
lelhlacjmetm tmeêae hiji ole adqulrlr dmstrmzas para ca autieijêa pmrsieac,
pmri qum ac oleac pasae a rmaclzarsm pir mc puri pcahmr dmc jivljlmeti
hirpirac y slrvme para hiesicldar ci aprmedldi. Ms ue kumgi dm haráhtmr
ledlvlduac, auequm a vmhms cis elñis sie mstljucadis pir cis aductis a travìs
dm mkmrhlhlis qum slrvme para ccajar su atmehløe i oahlcltarcm ca rmaclzahløe dm
ahtlvldadms jitrlhms jás mca`iradas.
0. Kumgi slj`øclhi; metrm cis 0 y cis 7 añis. Mc elñi dmsarricca ahtlvldadms me cas
qum utlclza sêj`icis bahlmedi hiji sl mstuvlmra rmaclzaedi acguea ahhløe,
pmri sle mkmhutarca rmacjmetm. Ljlta mshmeas dm ca vlda rmac jidlolháedicas dm
ahumrdi a sus emhmsldadms cûdlhas, y cis i`kmtis adqulmrme ue slgelolhadi me
ca ahtlvldad; cis trizis dm papmc sie `lccmtms, ue `icêgraoi ms uea kmrlegulcca,
mth. Cis kugumtms slrvme dm apiyi a mstm tlpi dm kumgis, mspmhlacjmetm cis dm
hiestruhhløe. Me ca rmhrmahløe dm ca rmacldad taj`lìe sm rmprmsmetae cis
1<1
papmcms sihlacms jás hieihldis pir mc elñi; cis papás, mc jìdlhi, mc jamstri,
mc hieduhtir, mc tmedmri, mth., tidis mccis sijmtldis a ca letmrprmtahløe
pmrsieaclsta dmc elñi.
8. Kumgi dm rmgcas; dmsdm cis ? añis basta ca adicmshmehla. Ms ue kumgi dm haráhtmr
sihlac qum sm rmaclza me grupi, jmdlaetm rmgcas y ue rmparti dm ricms qum
tidis cis kugadirms dm`me rmspmtar. Dis aspmhtis sm hijpcmjmetae me mstm
tlpi dm ahtlvldad; ca hiipmrahløe, ya qum sle ca hica`irahløe dm tidis ei sacm
mc kumgi, y ca hijpmtlhløe, pums gmemracjmetm ue ledlvldui i ue mqulpi gaea.
Msti rmqulmrm sltuarsm me mc pueti dm vlsta dmc itri para tratar dm aetlhlparsm y
ei dmkarcm gaear, asê hiji ca mca`irahløe dm mstratmglas dm hiirdleahløe qum
sie juy ljpirtaetms para mc dmsarricci sihlac y para ca supmrahløe dmc
mgihmetrlsji.
_majis abira høji vae bahlìedism prmsmetms me ca leoaehla hada uei dm mstis
tlpis dm kumgis, smgûe hada mdad y elvmc pslhimvicutlvi. ^ara mcci pidmjis dlomrmehlar
smls mtapas;
Ca mtapa lelhlac hijprmedm mc prljmr añi dm vlda basta mc añi y jmdli jás i
jmeis. Ac prlehlpli, mc elñi ei ms hapaz dm aedar tidavêa, y apmeas pumdm msta`cmhmr
dlomrmehlas metrm ueas hisas y itras, i metrm pmrsieas. Cis prljmris kumgis mjplmzae a
darsm huaedi mc elñi rmaclza ahtlvldadms smesirlijitrlhms sle emhmsldad dm hiesmgulr
elegûe ole, slei pir sljpcm dlvmrsløe. Jás i jmeis a cis ? jmsms dm mdad, mc elñi kumga
hie dlstletas partms dm su humrpi para autidmshu`rlrsm, y pihi dmspuìs jaelpucará
i`kmtis dm su metirei lejmdlati, hie mc ole dm rmhieihmr ca rmacldad y dmsarriccar ca
jitrlhldad olea. Mstm tlpi dm ahtlvldad ms ca qum bmjis dmeijleadi kumgi ouehlieac i dm
mkmrhlhli. Juhbas ahtlvldadms smesirli-jitrlhms sm hievlmrtme me kumgi ac rmpmtlrcas sle
eleguea utlcldad, y slrvme para hiesicldar cis rmocmkis aprmedldis. Ms ue kumgi dm
haráhtmr ledlvlduac, auequm cis jayirms hujpcme uea ca`ir juy ljpirtaetm dm
mstljucahløe dmc `m`ì bahla ca ahhløe.
Ca smgueda mtapa va dmsdm pasadi mc añi y jmdli dm mdad basta cis 4 añis. Me
tirei a cis 0 añis, mc elñi hijlmeza a rmaclzar ahtlvldadms jitrlhms jás mca`iradas, y
msi cm supiem dlvmrsløe, hiji mc sljpcm bmhbi dm hirrmr. Ms ci qum sm ccaja mc kumgi
tur`ucmeti, hijpumsti pir harrmras, pmrsmhuhliems, sactis, cuhbas, gicpms y rlsas qum
gmemracjmetm sm rmaclzae me grupi. Mc elñi taj`lìe qulmrm kugar hada vmz jás hie cis
padrms i hie itri jayir, para qum cm ayudme a rmsicvmr su emhmsldad dm jivljlmeti6 ms
mc jijmeti dm cas hisqulccas, «^acjas pacjltas¶, «Huhû-tras¶, «Asmrrêe asmrráe¶,
«Xu`lr a ha`acclti¶, «A hmremr y ajasar¶, y itris kumgis me cis qum mc elñi sm dmka higmr
y `acaehmar. Mc aducti sm hievlmrtm me hmetri dm letmrìs para mc elñi, qum kumga a
i`smrvarcm m ljltarcm. ^ir msta razøe lrá aparmhlmedi prigrmslvajmetm mc kumgi slj`øclhi
i dm olhhløe, me mc qum mc elñi ljaglea qum utlclza i`kmtis i rmaclza ahhliems, auequm ei
ci baga rmacjmetm. Cis i`kmtis adqulmrme ue slgelolhadi slj`øclhi me mc hietmxti dm ca
ahtlvldad, y mc elñi mkmrhlta ricms sihlacms hijuems me ca vlda aducta. Mstm tlpi dm
ahtlvldadms hiestltuym uea rmpriduhhløe dm ca vlda tac hiji ac elñi cm gustarêa qum oumsm,
1<0
pir ci qum sm bahm `astaetm dijleaetm, taeti hie cis i`kmtis hiji hie cas pmrsieas. ^ir
mkmjpci, mc elñi advlmrtm huáedi mc aducti letmeta oirzarcm a kugar, y sl su letrijlsløe me
mc kumgi ms hiesldmrada jicmsta, smrá rápldajmetm rmhbazada sle paclatlvis. ^ir itra
partm, su meirjm emhmsldad dm aomhti bahm ormhumetm mc aeljlsji, i sma, hiehmdmr a cas
hisas pmrsieacldad pripla y vacir aomhtlvi6 cis juñmhis pasae a smr sus jmkirms ajlgis.
Ca tmrhmra
lehirpirahløe mtapa hijprmedm
ac hicmgli metrm cis
supiem ue haj`li 4 y `astaetm
dm vlda cis ? añis
oumrtm,aprixljadajmetm. Ca
y mc lelhli dmc dloêhlc
hajlei bahla ca sihlaclzahløe. Cøglhajmetm, me ue prljmr jijmeti mc elñi sm jumstra
`astaetm mgiêsta m letrivmrtldi me ci qum ac kumgi sm rmolmrm. _arlis autirms ba`cae dmc
jieøcigi hicmhtlvi i dmc kumgi paracmci para acudlr a msa sltuahløe me ca qum ue `ume
eûjmri dm elñis sm mehumetrae kugaedi tidis dmetri dmc jlsji mspahli, pmri me juedis
ljaglearlis hijpcmtajmetm ledlvlduacms. Kumgis lcustratlvis dm msta dmsprmihupahløe
bahla cis dmjás sie cis dl`ukis, ca pcastmclea, cas hihleltas i cis kumgis dm
hiestruhhliems. Me msta mtapa sm dmsarricca juhbi ca ljagleahløe, si`rm tidi a travìs dm
cis humetis, pir jmdli dm cis huacms mc elñi sm ldmetlolha hie pmrsieakms y sltuahliems
oaetástlhas. Taj`lìe kumgis dm ljltahløe dm ci qum bahme cis aductis, hiji `aems,
blstirlas hijpartldas,
jûslha hiestltuym haehliems
ue hmetri gmstuadas,
dm atmehløe juy mkmrhlhlis
ljpirtaetmdmpara
hiirdleahløe
mccis. ^ihirêtjlha, mmth.
a pihi mc Ca
c kumgi
sm sihlaclza6 ac elñi ya ei cm gusta kugar sici, y bahla cis = añis aparmhme cis prljmris
umgis hicmhtlvis. Xm trata dm cis kumgis dm sihlmdad, qum sie rmprmsmetahliems ljltatlvas
dm ca vlda aducta, rmaclzadas me hiipmrahløe pir ue grupi dm elñis a partlr dm ue guløe,
hiji kugar a «cas oajlclas¶, a «cis jìdlhis¶, ac «supmrjmrhadi¶, mth. Me huaeti a cis
pmrsieakms rmprmsmetadis, sie dm dis tlpis; mstmrmitlpadis, qum sm harahtmrlzae pir su
ihupahløe i ahtlvldad —ca jajá, mc piclhêa, mc elñi `umei— y tratae dm asmjmkarsm a ca
rmacldad6 y cis dm olhhløe, mxtraêdis dm humetis i pmcêhucas aeljadas, qum sie jás
ljprmdmhl`cms y partlhlpae dmc kumgi dm oirja a`strahta, ms dmhlr, qum cis elñis ba`cae
hie mccis i sm cis ljagleae bahlmedi hisas, pmri ei cis harahtmrlzae.
1<8
1<4
1<=
a) Kumgis dm letmrlir
Tidis aqumccis qum dm`me rmaclzarsm me ue mspahli hmrradi, y sie hasl slmjprm dm
aeljahløe y hrmahløe dm aj`lmetm, sumcme smr kumgis `rmvms y smehlccis. Mxlstme varlas
pisl`lcldadms dmetri dm
dm mstm grupi;
‘ Kumgis dm vmcadas; têplhis dm cas vmcadas dm hajpajmeti, cis dmstleatarlis sie
ue grupi rmduhldi dm elñis, jlmetras qum mc rmsti partlhlpa me mc kumgi dm
oirja ledlrmhta, hica`iraedi hiji højpclhm me ca `rija i mc jlstmrli (mk.;
«Ca jijla¶).
‘ Pmhursis cûdlhis varlis; dlomrmetms ahtlvldadms cûdlhas qum sm mjpcmae me hcasm,
me mc cihac i me cis dêas dm ccuvla qum ei sm pumdm saclr oumra6 ac hietrarli qum
cis aetmrlirms, sie juy partlhlpadis, ljpclhae dm oirja ahtlva a tidis cis
kugadirms (mk.; «Mc tlp y mc tap¶).
‘ Kumgis dm jmsa; pasatlmjpis letmcmhtuacms i dm azar me tirei a cis huacms sm
hiegrmga ue pmqumñi grupi dm kugadirms, qum partlhlpa me mccis dm jaemra
mstátlha (mk.; «Mc parhbês¶).
‘ Kumgis dm mxprmsløe pcástlha; vae dmsdm cas têplhas olhbas dm prmmshicar me cas
qum cis elñis pletae y rmhirtae a elvmc ledlvlduac, basta cis taccmrms dm
hrmatlvldad jaeuac6 a jmdlda qum aujmeta ca mdad, mstas ahtlvldadms pumdme
bahmrsm jás hiipmratlvas, ljpclhaedi a tidi mc grupi dm hblhis me mc prihmsi
dm ljagleahløe y prmparahløe dmc kumgi (mk.; «Hiestruhhløe dm kugumtms hie
jatmrlac dm dmsmhbi¶).
‘ Kumgis drajátlhis; ìstm ms priplajmetm mc juedi dmc ccajadi kumgi slj`øclhi,
taeti oaetástlhi hiji ljltatlvi dm ca rmacldad, y va dmsdm cas blstirlas
hijpartldas i cis oajisis «kumgis dm ric¶ basta ca ljprivlsahløe tmatrac (mk.;
«Kugar a ca jáqulea dmc tlmjpi¶).
‘ Dleájlhas dm grupi; sie kumgis qum tlmeme ue i`kmtlvi dm ahhløe grupac i
sihlijìtrlha juhbi jás mspmhêolhi para mc aeljadir6 cas lehculjis aquê
pirqum basta ca adicmshmehla rmsucta dloêhlc dlomrmehlar ca hiedlhløe y mc momhti
cûdlhi qumrmvumcta¶).
«Ca hmsta uea dleájlha y ue kumgi pumdme adqulrlr para cis hbavacms (mk.;
`) Kumgis dm mxtmrlir
1<?
Xie aqumccis qum emhmsltae mspahlis ajpclis y a`lmrtis para pidmr rmaclzarsm, juy
ormhumetms me cis hajpajmetis dm vmraei y mxpmrlmehlas sljlcarms. Xumcme smr `astaetm
jás cargis y hijpcmkis qum cis dm letmrlir, taeti me su prmparahløe hiji me su
dmsarricci, mspmhlacjmetm me ci rmomrmetm a cas rmgcas. Bay juhbis tlpis;
‘ Kumgis hirtis; sie kumgis varladis y dm durahløe hirta i jmdla qum sm pumdme
mjpcmar para jitlvar aetms dm ue kumgi i ahtlvldad jás letmesa, i me ue rati
cl`rm qum baya pihi tlmjpi (mk.; «Mc pañumci¶).
‘ Kumgis prmdmpirtlvis; sie varlahliems ljagleatlvas dm dmpirtms hieihldis, qum
sm kumgae me plstas i me pcmea eaturacmza, a vmhms hie ue haráhtmr jás
hiipmratlvi y me gmemrac añadlmedi acguea dlolhuctad ac i`kmtlvi irlgleac dmc
dmpirtm, hiji mc piemr jás
já s kugadirms i lehculr acgûe lestrujmeti mspmhlac (mk.
«Oût`ic-tmels¶).
‘ Kumgis dm stacfleg; levmetadis pir cis `iy-shiuts, su i`kmtlvi prlehlpac ms
prihurar mc dmsmevicvljlmeti dmc elñi me ca eaturacmza, para qum aprmeda a
irlmetarsm me mcca, a pmrdmrcm mc jlmdi, mth.6 sie kumgis dm hajuocakm, ahmhbi,
cuhba y pmrsmhuhløe,
cas rihas qum lehirpirae
i ca vmgmtahløe, mcmjmetis dm
para mshiedmrsm y cadmcljltar
pripla eaturacmza,
tmrrltirlis hiji
(mk.;
«Jaomfleg¶).
‘ Kumgis dm irlmetahløe; me cis qum a travìs dm plstas, smñacms, pcaeis, japas,
`rûkucas, mth,, sm va dmshu`rlmedi ue ltlemrarli qum ccmva a mehietrar i
hiesmgulr hisas6 dmsarriccae si`rmjaemra ca pmrhmphløe y ca agudmza vlsuac,
utlclzáedism a jmeudi para jitlvar uea jarhba pir ca jietaña i ue taccmr dm
alrm cl`rm (mk.; «Pastrmi¶).
‘ Graedms kumgis dm hijpmtlhløe; sie graedms cuhbas i kumgis dm hijpmtlhløe
metrm dis mqulpis juy eujmrisis, qum tratae dm hapturar ca jayir haetldad
pisl`cm dm prlsliemris, i apidmrarsm dmc tmsiri dmc `aedi hietrarli (mk.; «Cas
jatrêhucas¶, «Cas `aedmras¶).
‘ Kumgis dm kireada; sie aqumccis qum durae ue dêa metmri i dis dêas,
hij`leaedi mc smedmrlsji, mc vlvah, y itras tìhelhas dm supmrvlvmehla me
pcmea eaturacmza kueti hie ca irlmetahløe y mc ahmhbi a itris mqulpis hietra
cis qum sm hijpltm6 ljpclhae ue grae dmsgastm oêslhi y su i`kmtlvi sumcm smr mc
rastrmi i `ûsqumda dm ue triomi (mk.; «Mc tmsiri dmc plrata¶).
‘ Kumgis dm prum`as; hiestltuyme graedms cêemas dm jitlvahløe a partlr dm cas
huacms mehijmedar ca rmaclzahløe dm varlis kumgis i prum`as dm hirta
durahløe, huyi ìxlti i orahasi slrvm para puetuar me uea hijpmtlhløe gmemrac
metrm mqulpis6 sm ccajae «Icljpladas¶ sl cas prum`as sie dmpirtlvas,
«Gyjfbaeas¶ sl sie cûdlhas, «Ihas¶ sl tijae hiji `asm mc ta`cmri dm dlhbi
kumgi, y «Qulelmcas¶ sl sm lesplrae me mc meormetajlmeti hara a hara dm dis
hicujeas dm hietrlehaetms.
‘ Kumgis dm eihbm ; pumdme smr adaptahliems dm huacqulmra dm cis aetmrlirms, pmri
1<7
1<2
ugar. Ìsta ms ca grae dlomrmehla qum tlmeme hie rmspmhti a itris i`kmtis slj`øclhis
utlclzadis pir mc elñi para su kumgi mspietáemi. Dm ca jlsja êedicm sie cis kugumtms dm
hiestruhhliems, qum sie lguacjmetm ledlspmesa`cms pmri pmrjltme mxpcirar priplmdadms
oêslhas, eujìrlhas y mspahlacms jás hijpcmkas, qum levltae ac elñi a rmsicvmr uea grae
haetldad dm pri`cmjas.
Pmhlmetmjmetm
dm vldmikumgis, huyismgrae
baeatrahtlvi
dlouedldirmsldm
juhbis
me cakugumtms mcmhtrøelhis
priduhhløe dm ruldishiji cas hiesicas
m ljágmems juy
siolstlhadis, pmri qum pripieme tarmas meirjmjmetm rmpmtltlvas y dm mshasi dmsarricci
letmcmhtuac. Auequm ms hlmrti qum oavirmhme ca hiirdleahløe vlsijitira, mc jayir
pri`cmja dm mstis jidmreis kugumtms mcmhtrøelhis ms qum sie juy rmltmratlvis y cljltae
mc gradi dm partlhlpahløe ahtlva dmc elñi, bahlìedicms smdmetarlis, sicltarlis y
hiesujlstas, admjás dm dañar ca vlsta pir hausa dm ue usi mxagmradi.
Hietrarlajmetm ac momhti priduhldi pir mstm tlpi dm pasatlmjpis aclmeaetms y
bijigmemlzadirms dm ca pmrsieacldad, cis kugumtms dm`me adaptarsm a ca mdad dm hada
elñi. Gmsmcc hijmeta`a qum cis prljmris kugumtms dm`êae rmspiedmr a cas emhmsldadms dmc
hlrhulti jaei-`iha pripli dm cis `m`ìs, y asê, mvicutlvajmetm, lr pasaedi a kugumtms
pistmrlirms dm sahudlr,
tmjpraea tlmeme prmedmr, pacpar,
grae ljpirtaehla caezar, traespirtar,
cis sieakmris jaelpucar,
y cis kugumtms mth. Me
hie sieldis, mstai`kmtis
hiji ìpiha
mstljucadirms dm ci smesirlac.
A partlr dm cis 0-8 añis, me haj`li, mc dmsarricci dm cas hapahldadms oêslhas y dmc
pmesajlmeti slj`øclhi me mc elñi, rmqulmrm kugumtms jitirms qum cm pmrjltae priymhtar
su vltacldad —hiji cis trlhlhcis—, y su hrmatlvldad —hiji cas hiestruhhliems, cis
rijpmha`mzas i cis ccajadis jatmrlacms dldáhtlhis qum kumgae hie cis hicirms y cas
oirjas—. A pmsar dm mcci, cis pmqumñis prmolmrme dms`aratar y rijpmr tidi ci qum
mehumetrae a su pasi, hiji ahtlvldad eaturac qum cms ayuda a metmedmr cas oirjas y cis
tajañis.
A ci cargi dm ca leoaehla jmdla, metrm 4 y 7 añis, cis kugumtms sm hievmrtlráe
prigrmslvajmetm
mkmjpci me mcmjmetis
cas juñmhas oavirmhmdirms
i cis dlsorahms, dm dm
qum slrvme ca sihlaclzahløe dmc elñi,
i`kmtis ljltatlvis dm cahiji pir
rmacldad.
Taj`lìe aparmhm mc gusti pir ci suhli —pcastmclea, arhlcca, agua, hrmjas—, hiji jmdli
dm mxpcirar y mjpaparsm dm ca rmacldad hlrhuedaetm. Me huaeti a ca emhmsldad leoaetlc dm
jivljlmeti, ìsta mehumetra uea rmspumsta `astaetm têplha me cis hieihldis kumgis hie
hihbms, trmems y avliems.
^ir ûctlji, me ca ^rmadicmshmehla, mjpmzaráe a bahmrsm ormhumetms cis kumgis
smdmetarlis dm letmrlir, hiji mc parhbês i ca iha, qum dmsarriccae ca hapahldad dm
razieajlmeti y mc lestleti dm hijpmtlhløe dmc hbavac, admjás dm itris pasatlmjpis
mstátlhis hiji cis vldmikumgis i cis tm`mis.
A jidi dm rmsujme, lehculjis aquê mc slgulmetm huadri dm mdadms, hapahldadms
jitiras m letmcmhtuacms, y tlpis dm kugumtms jás admhuadis, pripumsti rmhlmetmjmetm pir
ca Asihlahløe Mspañica dm Oa`rlhaetms dm Kugumtms (Juñiz, 1<<7, p. 84);
1<<
0>>
0>1
8. CAX C]DITMHAX
]ea metldad dm tlmjpi cl`rm ei pumdm lestltulr mc kumgi. Mc kumgi, pir su eaturacmza
mspietáema, ei ms lestltul`cm. Huacqulmr msoumrzi a mstm rmspmhti ccmvarêa a ca aeucahløe dm
cas harahtmrêstlhas jás sletijátlhas dmc kumgi ‘moêjmri, privlslieac, juta`cm,
ljagleatlvi, mth.—. Me haj`li, ci qum sê pumdm y dm`m bahmrsm ms privmmr cas
hiedlhliems y cis jmhaelsjis qum pmrjltae dmsarriccar mc kumgi hiji ue tlpi dm vlda
hicmhtlva me mc qum cis elñis pumdae partlhlpar sle ljpmdljmetis, dlvlrtlìedism y
dmsarriccaedi sus pisl`lcldadms dm sihlaclzahløe hie itris lguacms (Oraehb-Jartlemcc,
1<<4, p. 11=).
Me mstm smetldi, ca cuditmha iormhm prmhlsajmetm ue mspahli ajpcli, hmrradi y
smguri me mcsurtldi
dm ue `ume qum mc dm
elñi pumdmy kugumtms
kumgis rmaclzar hie tida hijidldad
admhuadis para hadasumdad,
ahtlvldad cûdlha, privlsti
y ahijpañadi pir ue
aeljadir aducti qum cm asmsirm y pripiega jûctlpcms pisl`lcldadms dm dlvmrsløe. Ca
cuditmha supiem taj`lìe uea hcara actmreatlva a cis momhtis ledlvlduaclstas dm ca huctura
dm ca ljagme —tmcmvlsløe, vldmihiesicas—, iormhlmedi eumvas vêas dm mxprmsløe
hrmatlva y slj`øclha a travìs dmc kumgi ljagleatlvi. Msti ms pisl`cm pirqum sm rmhrmae
juedis dm oaetasêa, sm levmetae blstirlas, sm hiestruyme kugumtms, sm rmhlhcae cis rmhursis
hitldlaeis bahla ci cûdlhi, sm rmhupmrae cis kumgis tradlhlieacms y sm kumga me
hiipmrahløe hie itris elñis dm ca jlsja mdad.
Ms hijprmesl`cm, dmspuìs dm ci dlhbi, høji cas cuditmhas sm bae hievmrtldi dmsdm
su levmehløe, me Cis Áegmcms me 1<84, me uei dm cis rmhursis jás utlclzadis para ca
mduhahløe
]EMXHI me leoaetlc dmc tlmjpi
ca dìhada cl`rm. Tras
dm cis smsmeta, søcisumeapadrleajlmeti y dlousløe
Grae @rmtaña mxlstme biy pir partm
hmrha dm ca
dm 1.0>>
cuditmhas, ueas 2>> me Oraehla, ?>> me Austracla —hie ue pirhmetakm hiesldmra`cm dm
cuditmhas jøvlcms—, y apmeas 0>> me Mspaña —ouedajmetacjmetm me Hatacuña, Musfadl
0>0
0>8
^ir itra partm, mxlstme eita`cms dlomrmehlas a ca bira dm ba`car dm cis priymhtis
mduhatlvis dmsarriccadis pir tidas aqumccas lestltuhliems adshrltas a ca dmeijleahløe dm
cuditmhas. Me acgueis hasis, sm hiesldmrae cuditmhas jmris mspahlis dmstleadis ac
prìstaji dm kugumtms, hie ue ouehlieajlmeti sljlcar ac dm uea `l`clitmha tradlhlieac6 dm
bmhbi, cas prljmras cuditmhas eahlmrie hie uea hcara vihahløe dm hijpmesahløe sihlac,
pumsti qum tmeêae hiji i`kmtlvi qum cis elñis dm oajlclas pi`rms pudlmrae ahhmdmr a
ugumtms haris sle tmemr qum rmaclzar ue gasti mhieøjlhi para mcci. Xle mj`argi, itris
mqulpajlmetis cûdlhis hieihldis hie mc jlsji eij`rm, dmsarriccae tida uea smrlm dm
priymhtis y ahtlvldadms dm aeljahløe sihlihucturac qum ljpclhae me jayir jmdlda a cis
cuditmharlis rmspiesa`cms, a cis elñis dmstleatarlis y ac hiekueti dm ca sihlmdad dmc
`arrli i juelhlpli rmcahlieadi.
Taj`lìe dm`mjis dlomrmehlar cas cuditmhas dm cis ^arqums Leoaetlcms. Ìstis sie
ármas hie mstruhturas pslhijitrlhms, qum cis elñis utlclzae cl`rmjmetm y sle irlmetahliems
pir partm dm elegûe mduhadir. Me mstas lestacahliems ei bay ahtlvldadms irgaelzadas, ei
mstá msta`cmhldi elegûe smrvlhli dm prìstaji dm kugumtms, el sm prmtmedm ca priymhhløe
sihlihucturac dm ca tarma mduhatlva, qum eirjacjmetm ms mshasa. Xie mspahlis para mc
hiesuji qum sumcme hietar hie hicujplis, atrahhliems y harrusmcms, tmrrmeis dm avmetura
hie i`stáhucis, kumgis dm jmsa, plshlea, mth., y cis jieltirms søci hietricae mc irdme y ca
smgurldad dm cis elñis. Hiestltuyme uea actmreatlva letmrmsaetm para mc tlmjpi cl`rm
leoaetlc, y hie msa ldma oumrie hrmadis me cis Mstadis ]eldis y me Legcatmrra, pmri a
vmhms sm rmduhme a smr utlclzadis me cis hmetris hijmrhlacms pir cis padrms, para dmkar accê
a sus blkis duraetm uea tardm dm hijpras.
Xlgulmedi a Cøpmz Jataccaea y _lccmgas (1<<=, p. 17), hiesldmrajis emhmsarla ca
hijparmhmehla dm uea smrlm dm rmqulsltis jêeljis para pidmr dmeijlear cuditmha a ue
mqulpajlmeti cûdlhi;
0>4
1. ]e mmsp
spah
ahli
li aadm
dmhu
huad
adii y mspm
mspmhê
hêol
olhi
hi qum
qum slr
slrva
va par
paraa kuga
kugarr
0. ]e ooie
iedi
di ppmr
mrja
jaememet
etmm dm kugu
kugumt
mtms
ms y jatm
jatmrlrlac
acms
ms cûdl
cûdlhi
hiss
8. ]e prigra
prigraja
ja dmdm ahtlv
ahtlvlda
ldadms
dms qum glrme
glrme mmee tire
tireii a ci cûdl
cûdlhi
hi
4. Mc ahijpa
ahijpañaj
ñajlme
lmeti
ti dm uea smrlm
smrlm dm mduhad
mduhadirmirms-c
s-cudi
uditmh
tmharl
arlis
is
=. ]ea pcatao
pcataoirj
irjaa dm pri
priymh
ymhhlø
hløee si
sihli
hlihuc
huctur
turac
ac bahl
bahlaa mc juelhl
juelhlpli
pli
0>=
i pir ca pripla dmhirahløe. Cas ármas hie cas qum smrêa emhmsarli hietar sie;
• Hacc
Haccmm i pa
patl
tlii mxt
mxtmr
mrli
lirr par
paraa kum
kumgi
giss ddmm jivl
jivljljlme
meti
ti i prm
prmdm
dmpi
pirt
rtlv
lvis
is..
• [iea
[iea hácl
háclda
da —¹—¹jijiququmtmta9
a9—— par
paraa kum
kumgigiss dm
dm ahh
ahhlø
løee gru
grupa
pacc y as
asaj`
aj`cm cmas
as..
• Mspa
Mspahlhlii dlá
dláoae
oaeii i ms
mshm
hmea
earl
rlii par
paraa mc
mc kum
kumgi
gi slj`
slj`øc
øclh
lhii i dr
drajá
ajátl tlhi
hi..
• Árma
Árma tra
traeq
equl
ulca
ca i slcm
slcmeh
ehli
lisa
sa ppar
araa kumg
kumgis
is led
ledlv
lvld
ldua
uacm
cmss i par
paraa ca `l`
`l`cl
clit
itmh
mha.a.
• Jmsa
Jmsass y slcc
slccas
as papara
ra kum
kumgi
giss mstmstát
átlh
lhis
is,, hie
hiest
stru
ruhh
hhli
liem
emss y ta tacc
ccmr
mrms
ms dm
jaeuacldadms6 ahiesmka`cm qum sm mehumetrme hmrha dm cis cava`is i oumetms
dm agua.
Taj`lìe ms hievmelmetm pidmr utlclzar mqulpis
m qulpis audlivlsuacms para mshuhbar jûslha,
vlsliear pmcêhucas dm vêdmi, mth. Mc ji`lclarli dm hada uea dm mstas zieas dm`mrá
adaptarsm a cis rmqumrljlmetis mxlgldis pir hada uea cas ahtlvldadms a dmsarriccar6 bay
qum tmemr me humeta qum ca pripla dlstrl`uhløe dm mspahlis ljpclha ya uea dlomrmehlahløe
dm cis jatmrlacms pir zieas dm kumgi. Me huacqulmr hasi, mc ji`lclarli dm`mrá smr acmgrm y
ouehlieac, pletadi hie hicirms hácldis y dmhiradi hie jitlvis qum dmhldae cis priplis
usuarlis.
mstaetmrêasMetrm cis kugumtms,
para cis jum`cms `áslhis
jmsas yqum
slccaseipara
pumdme oactar me
cis taccmrms uea cuditmha
y kumgis hietajis;
mstátlhis, pmrhbas
para cis a`rlgis y hartmras, arjarlis para jatmrlac dlvmrsi y mspmkis para cis kumgis
drajátlhis.
^ir ûctlji, jmrmhm ca pmea rmhirdar qum uea dm cas ouehliems jás ljpirtaetms dm
cis cuditmharlis ms ca dm pripirhliear a cis elñis mxpmrlmehlas dm kumgi dlvmrslolhadas y
merlqumhmdiras, taj`lìe me mspahlis dlomrmetms dm ca cuditmha. Xmrêa, pums, ahiesmka`cm ca
vlslta a acgueis mqulpajlmetis hrmadis mspmhêolhajmetm para ca dlvmrsløe, hiji parqums
dm atrahhliems, tmrrmeis dm avmetura, rmhletis omrlacms, parqums ahuátlhis, hlrhis,
picldmpirtlvis, mth., y ca utlclzahløe cûdlha dm itris mspahlis hiji mc `arrli —ca haccm, mc
parqum, ca pcaza—, mc hicmgli, i mc pum`ci metmri, hie jitlvi dm ca hmcm`rahl
hmcm`rahløe
øe dm olmstas,
umgis
cas dm mxtmrlir
ahtlvldadms dm cai cuditmha
ahietmhljlmetis
bahla uehiji mc Hareavac
hajpajmeti i ca Eavldad,
dm vmraei, ca priymhhløe
ca mstaehla dm
me uea graeka-
mshumca u itris.
0>?
• mcsas
Hisa
Hi elñi
s ddmmitirga
tid uei slgelolhadi
tidii tlp
tlpi ei
ei dmt
dmtmrj
mrjle slj`øclhi
leae
aetm
tms,
s, hi
hiji
jiduraetm
tm
tmcas,su
cas, hukumgi.
humr
mrda
das,
s, `ics
`icsas
as…
…
• Cas
Cas hies
hiestr truh
uhhl
hlie
iemsms y hrma
hrmahlhlie
iems
ms uusa
sada
dass pir
pir cis
cis elñi
elñiss para
para kug
kugar
ar,, hiji
hiji cas
cas
ljltahliems dm kugumtms hieihldis, levmetis, dlsorahms…
• \ olea
oleacj
cjmemetmtm cis
cis mkm
mkmjp
jpci
ciss qum
qum iorm
iormhm
hmee tmja
tmjass para
para mc
mc kumg
kumgi,
i, hij
hijii cis
cis hu
hume
meti
tis,
s,
cis tm`mis, cas pmcêhucas, sljucahliems dm ca vlda jlsja, mxpmrlmehlas
leoaetlcms, kumgis hieihldis dm ca tmcmvlsløe, mth.
A ca bira dm adqulrlr kugumtms para uea cuditmha tmedrmjis qum hiesldmrar aetm
tidi eumstras pisl`lcldadms mhieøjlhas, sl `lme ms letmrmsaetm hietar hie ue oiedi cûdlhi
ci jás ajpcli y dlvmrslolhadi pisl`cm, supmraedi ca haetldad dm kugumtms qum cis
ususarlis
dlspiel`cmpumdae
para suhieihmr. Tajpihi
usi dm oirja ms emhmsarli
sljuctáema6 qum tidi mc jatmrlac
mstá hijpri`adi qum mstm tmega
bmhbiqum mstar
priviha
dlspmrsløe y oacta dm letmrìs me mc kumgi. Cis kugumtms a smcmhhliear pumdme smr dm huatri
tlpis;
‘ Kugumtms para kugar me grae grupi, jatmrlac para ttaccmrms.
accmrms.
‘ Kugumtms i kumgis para kugar me pmqumñis
pmqumñis grupis.
‘ @agatmcas; haelhas, hrijis, hakas, aelccis, hachajieê
hachajieêas,
as, mth.
‘ Kugumtms ledlvlduacms hiji puzzcms,
puzzcms, juñmhis y ¹vldmikumgis9
Xi`rm msta hcaslolhahløe gmeìrlha, dm`me tmemrsm me humeta acgueis hrltmrlis
jêeljis dmc tlpi; qum cis kugumtms smae pmdagøglhis —qum oijmetme ca ljagleahløe y
sm admhume a ca mdad pslhimvicutlva dmc kugadir—, hrmatlvis, piclvacmetms, hiipmratlvis,
dlvmrtldis, søcldis, duradmris, práhtlhis, ei `mclhlstas el smxlstas. Letmrmsa qum cis
ugumtms ei prmhlsme smr rmparadis i sustltuldis hada dis pir trms, qum mstìe `lme
pritmgldis y mj`acadis, qum, pir mkmjpci, ei emhmsltme rmmjpcazarcms cas plcas
hiestaetmjmetm, y qum ei a`urrae, dmsdm cumgi. Mxlstm tida uea eirjatlva cmgac rmo
rmomrmetm
mrmetm
a ca ldiemldad dm cis kugumtms para ca pi`cahløe leoaetlc6 hievmedrêa a mstm rmspmhti
rmpasar cas advmrtmehlas aparmhldas me cis mevictirlis dm cas tlmedas ahmrha dm cas
prmhauhliems dm mjpcmi qum rmqulmrm hada kugumtm. \ oleacjmetm, metra dmetri dmc
smetldi hijûe hietmjpcar uea smrlm dm hrltmrlis dm smgurldad y pritmhhløe oêslha dmc
ugadir, hiji mc mvltar astlccas, arlstas hirtaetms i hijpiemetms tøxlhis me cis kugumtms.
Me tidi hasi, ba`rá qum letmetar hijpaglear cis hrltmrlis dm cis cuditmharlis hie cis
letmrmsms dm cis hbavacms, qum vae a smr, me dmoleltlva, cis usuarlis.
]ea vmz hieoirjadi mc oiedi cûdlhi ms emhmsarla ca irgaelzahløe dm ue `ume
olhbmri dm cis kugumtms, leoirjatlzadi sl ms pisl`cm, hie mc ole dm adjlelstrar
hirrmhtajmetm mc prìstaji. Mc slstmja dm hcaslolhahløe dm`m lr dlrlgldi a cis usuarlis —
0>7
Cas ahtlvldadms dm uea cuditmha pumdme gmstliearsm dm dis oirjas; hiji ahtlvldadms
grupacms prigrajadas, i hiji kumgi cl`rm, me mc huac cis hbavacms ccmgae ac cihac y sm
slrvme cis kugumtms qum dmsmae para kugar duraetm ca smsløe, qumdaedi ca ouehløe dmc
cuditmharli rmduhlda a ca dm jmri oahlcltadir. Msta ûctlja iphløe ei tlmem pir quì smr
jmeis mduhatlva el sihlaclzadira, dmpmedm dmc oiedi cûdlhi mxlstmetm y dm prijivmr cas
hiedlhliems emhmsarlas para uea dleájlha dm grupis pisltlva. Ei dm`m icvldarsm qum ca
ahhløe dm uea cuditmha sm sltûa me mc tlmjpi cl`rm dm cas pmrsieas, ci huac ljpclha uea
hiehmphløe dmc kumgi hiji ahtlvldad cl`rm, eueha dldáhtlha. Me huaeti a cas ahtlvldadms
prigrajadas, mxlstme varlas pisl`lcldadms;
pisl`lcldadms;
• ^rig
^relñis
igra
rajah
jahlø
jásløeei dl
dlar
arla
la slg
jmeis slgul
ulme
medi
di ue
msta`cm6 uea msqu
msqumj
mstm mjaa olki
olki qum
rmspmhti qum
ms sm
smljpirtaetm
tra`
tra`ak
akaa hie
hiei`smrvar
ue gr
grup
upiicis
dm
dlstletis tureis dm mdadms, mc eûjmri dm usuarlis, cis birarlis y cas
ahtlvldadms mspmhêolhas dm hada grupi. Ca jayirêa dm cas cuditmhas a`rme
duraetm trms i huatri biras dlarlas, y vae dlrlgldas a elñis dm 4 a 14 añis, ci
qum supiem ue jargme dm mdadms `astaetm ajpcli qum hievlmem
hijpartljmetar.
• ^rig
^rigra
rajah
jahlø
løee `a`asa
sada
da me hme
hmetr
tris
is dm let
letmr
mrìs
ìs i tmja
tmjass dmtm
dmtmrjl
rjleaeadi
diss a par
partl
tlrr dm
cis huacms glrae cas ahtlvldadms dm ca cuditmha duraetm ue pmrêidi dm tlmjpi.
Msti pumdm bahmrsm dm dis oirjas;
‘ Dmsarriccar mc hmetri
hm etri dm letmrìs hiji kumgi drajátlhi, aj`lmetaedi tidi
mc kumgi y su mshmeigraoêa me tirei a msm tmja.
‘ Dmkar tlmjpis hiehrmtis para dmsarriccar msm hmetri dm letmrìs duraetm ue
rati hada dêa, hijpagleáedici hie mc rmsti dm ahtlvldadms qum sm
dmsarriccae me ca cuditmha.
0>2
Me huacqulmra dm cis dis hasis, hievlmem lelhlar cas smsliems hie uea pripumsta dm
ahtlvldadms asaj`cmarla, qum pmrjlta ca hrmahløe dm ue aj`lmetm pisltlvi rmuelmedi a
tidi mc grupi, y aha`ar hie itra ahtlvldad qum slrva para mc rmagrupajlmeti y ca
dmspmdlda oleac, bahlmedi rmêr a tidis cis partlhlpaetms. ]e jidmci dm prigrajahløe dm
smsløe —dm uea bira aprixljadajmetm— pidrêa smr jás i jmeis hiji slgum;
1. Ah
Ahig
igld
ldaa ddmc
mc cudi
cuditm
tmhar
harli
li a cis
cis elñi
elñiss (=“
(=“))
0. Ji
Jitl
tlva
vahlhløe
øe lel
lelhl
hlac
ac;; uea
uea haehl
haehløeøe,, ue hume
humeti ti…
… (1>“
(1>“))
8. Kumg
Kumgii iirg
rgaeaelz
lzad
adii dm
dm har
haráh
áhtm
tmrr gru
grupapacc (1=
(1=“)“)
4. Kumgi
Kumgi cl`rm
cl`rm —hada
—hada elñ elñii hie
hie su kugumt
kugumtm— m— i tacc
taccmrm
mrmss (0>“
(0>“))
=. Pmhi
Pmhigl
glda
da dm ku kugu
gumt
mtms
ms y jjat
atmr
mrla
lacc (=“
(=“))
?. Dmsp
Dmspmd
mdldldaa ole
oleac
ac ti
tidi
diss kkue
ueti
tiss ((=“
=“))
A msti bay qum añadlr itras ahtlvldadms puetuacms, hiji sie cas hrmahliems
pcástlhas mspmhlacms, cas vlsltas hucturacms y cis mehumetris hie itris grupis, qum sm
prigrajae, pir mkmjpci, uea vmz ac trljmstrm. Bay taj`lìe ahtlvldadms mxtrairdlearlas,
qum søci tlmeme cugar uea vmz ac añi m letmrrujpme ca dleájlha ba`ltuac dm ca cuditmha,
hiji cas olmstas dm Eavldad y Hareavac, cis hajpajmetis dm vmraei, mth.
Dmhlr pir ûctlji, qum mc priymhti mduhatlvi dm uea cuditmha pumdm y dm`m vicharsm
taj`lìe bahla ci hijueltarli, ahtuaedi a jidi dm pcataoirja a partlr dm ca huac
letmrvmelr me ca hrmahløe dm ue tmkldi sihlihucturac dleájlhi me tidi mc `arrli,
juelhlpli… A mstm rmspmhti, cas ahtlvldadms hie oajlclas, `ushaedi puetis dm mehumetri
y sihlaclzahløe metrm cis padrms y cis blkis, cis a`umcis y cis elmtis, mth., pumdme smrvlr dm
mcmjmeti hucturac pmrpmtuadir dm kumgis, histuj`rms y tradlhliems pipucarms qum ei
dm`me pmrdmrsm dm uea gmemrahløe a itra. Asê jlsji, ca rmcahløe hie cis hicmglis y itris
hicmhtlvis dmdlhadis a ca Mduhahløe dmc Tlmjpi Cl`rm smrá ouedajmetac, si`rm tidi sl ca
cuditmha sm bacca oêslhajmetm leshrlta me acguea dm mstas lestltuhliems. Msta smrêa, me
dmoleltlva, ca grae me
cuditmha cihaclzada dlomrmehla
ue `arrlimxlstmetm
hie hcarametrm ca cuditmha
priymhhløe sihlac.dm ue cihac hijmrhlac y ca
0><
Ca olgura dmc cuditmharli ei mstá aûe tltucada el cmglscada me Mspaña —sê me Oraehla, dm
diedm privlmem mc tìrjlei—. Ei mxlstm uea oirjahløe mspmhêolha el mstáe dmoleldas sus
hijpmtmehlas priomslieacms, auequm sê parmhm mvldmetm ca emhmsldad dm qum mxlstae
mduhadirms mspmhlaclzadis hie ajpclis hieihljlmetis tmørlhi-práhtlhis si`rm tìhelhas
dm aeljahløe cûdlha y si`rm jatmrlacms dm kumgi y kugumtms (Cøpmz Glc, 1<27, p. ?>). Ca
humstløe pmrjaemhm sle rmsicvmr6 jlmetras qum me Oraehla mc cuditmharli ms ue priomslieac
oirjadi y ouehliearladi para tac ole, me Mspaña mehietrajis ihupaedi mc pumsti dm
cuditmharli a uea grae dlvmrsldad dm olguras; jieltirms dm tlmjpi cl`rm, aeljadirms
sihlihucturacms, jamstris, pslhøcigis, jieltirms dm tmatri, mduhadirms sihlacms y basta
vicuetarlis sle elegûe tlpi dm prmparahløe tmørlha. Xlgum slmedi ue tra`aki qum ei mstá
rmgucadi pir ca Adjlelstrahløe ^û`clha.
Xle mj`argi, mc tra`aki dmc cuditmharli pidrêa leshrl`lrsm me mc jarhi dm ca
aeljahløe sihlimduhatlva, pums trata dm prijihliear ahtlvldadms mduhatlvas y hucturacms
tmedmetms a uea mduhahløe pmrjaemetm huyi i`kmtlvi ms mc dmsarricci gci`ac dmc ledlvldui
y ca rmeivahløe sihlac dm ca hijueldad (@irka, 1<21, p. 0=1). Mc cuditmharli ms, pir
taeti, ue aeljadir, ue dleajlzadir dm cis prihmsis grupacms, sihlimduhatlvis y
sihlihucturacms, mspmhlaclzadi me mc hajpi dm ci cûdlhi. Me mstm smetldi, ci jêelji qum
ba`rêa qum mxlgêrsmcm a ue aeljadir dm cuditmha sie hieihljlmetis si`rm ^slhicigêa
Mvicutlva, ca ^mdagigêa dmc Kumgi me gmemrac, `umeis rmhursis para ca Aeljahløe dmc
Tlmjpi Cl`rm y acgueas ditms adjlelstratlvas i dm gmstløe. Metrm cas ouehliems
i`clgatirlas dm ue cuditmharli mstarêae;
01>
@l`cligraoêa
011
J]ÑI[, A.; «Kugumtms; mcmglrcis ei ms ue kumgi¶, me @caehi y Emgri. Xmjaearli dm A@H, e¾ 4.><?, 02
dm dlhlmj`rm dm 1<<7, pp. 80-82.
^LAGMT, K.; Mc eahljlmeti dm ca letmclgmehla me mc elñi.
elñi. Jadrld, Agulcar, 1<80.
^LAGMT, K.; Ca oirjahløe dmc sêj`ici me mc elñi.
elñi. Jìxlhi, OHM, 1<7=.
^LAGMT, K.; Mc hrltmrli jirac me mc elñi.
elñi. @arhmciea, Oietaemcca, 1<77.
^]LG PI_LPA, K. Jª.-TPLCCA, K.; Ca pmdagigêa dmc ihli. ihli. @arhmciea, Camrtms, 1<<?.
XJLTB, ^.-HIEEIC\, F.; «Mstudlis mxpmrljmetacms dmc metirei prmmshicar; mc ^riymhti Xbmoolmcd¶, me
Leoaehla y Aprmedlzakm,
Aprmedlzakm, e¾ 0<, añi 1<2=, pp. 88-48.
AEDPÌX TPL^MPI, T.; Kumgis, kugumtms y cuditmhas (0 vics.). Jadrld, ^u`clhahliems dm ca M.]. ^a`ci
Jietmsleis, 1<<1-1<<8.
@IPKA XICÌ, J.; Mc kumgi leoaetlc. Irgaelzahløe dm cuditmhas.
cuditmhas. @arhmciea, Ilfis Tau, 1<2>.
@IPKA XICÌ, J.; Mstudli para ca ljpcaetahløe dm uea rmd dm cuditmhas.
cuditmhas. @arhmciea, ^^], 1<2?.
HICIJMP, K.; «Tlmjpi cl`rm y aeljahløe¶, me Huadmreis dm ^mdagigêa,
^mdagigêa, e¾ ?<, smptlmj`rm dm 1<2>,
pp. ?>-?8.
HICIJMP, K.; «Letmrvmehløe mduhatlva me mc ihli leoaetlc¶, me mc cl`ri Ca hludad mduhadira. Ca vlccm
ìduhatrlhm.. Akuetajmet dm @arhmciea, 1<<>, pp. 071-07<.
ìduhatrlhm
CØ^M[ GLC, H.; Kugaedi, kugaedi… (cas cuditmhas).
cuditmhas). _ltirla-Gastmlz, Árma dm Kuvmetud dmc
Ayuetajlmeti, 1<27.
CØ^M[ JATACCAEA, Jª.-_LCCMGAX, K.; Irgaelzahløe y aeljahløe dm cuditmhas. cuditmhas. Jadrld,
Mdltirlrac HHX, 1<<=.
PI]APD, J.-XLJIE, K.; Hblcdrme“s ^cay Xpahms. Orij Xaed`i ti Advmeturm ^caygriued.
Wiidstiif, Emw \irf, Tbm Ivmrciif ^rmss, 1<77.
_ACDM[, D.; Cuditmha. ]ea actmreatlva dm mduhahløe para mc usi dmc tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jìxlhi, D. _acdmz
mdltir, 1<<1.
_APLIX; «Cas cuditmhas¶ me ca Pmvlsta Letmruelvmrsltarla dm Oirjahløe dmc ^riomsiradi,
^riomsiradi, e¾ 1<
jieigráolhi, ]elvmrsldad dm [aragiza, a`rlc dm 1<<4.
010
1<24.
BAGXTPIJ, K.; Kumgis hie elñis.
elñis. @arhmciea, HMAH, 1<27.
BAGXTPIJ, K.; 47 eumvis kumgis para elñis.
elñis. @arhmciea, HMAH, 1<22.
KAPMX, R. P.; Mc pcahmr dm kugar kuetis. Eumvas tìhelhas y kumgis hiipmratlvis.
hiipmratlvis. Jadrld, Mdltirlac HHX,
1<<0.
CMQ]M]R, ^.; Kumgis, jás dm 1.>>>, para tidi cugar; hasa mshumca, hajpi, pcaya.
pcaya. @arhmciea, Pmoirja
dm ca Mshumca, 1<24.
CLJ@IX, M.; Graedms kumgis dm letmrlir. @arhmciea, _lcajaca, 1<78.
JIET]CC, K. A.; Kumgis y jás kumgis para mc tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<1.
EMWXIE, K. y M.; Kugumtms y i`kmtis para kugar. @arhmciea, HMAH, 1<2?.
I@ØE, R.-TIPP]X, K.-JLPAHCM, C.; Tidis cis kumgis dmc juedi. juedi. @arhmciea, ^caemta, 1<<4.
IPDØÑM[, ^.; Xurtldi dm kumgis y ahtlvldadms.
ahtlvldadms. Jadrld, Xae ^êi R, 1<<0.
IPCLHF, T.; Kumgis y dmpirtms hiipmratlvis.
hiipmratlvis. Jadrld, ^ipucar, 1<27.
IPCLHF, T.; Cl`rms para hiipmrar, cl`rms para hrmar. @arhmciea, ^alditrl`i, 1<<>.
^LÑAEGI, Hb.-JAPTÊE OPAEHÌX, X.; Hiestruhhløe dm kugumtms hie jatmrlac dm dmsmhbi. dmsmhbi. Jadrld,
^ipucar, 1<<4.
XÁEHBM[, G. Jª.-JA\IPAC, T.; Taccmr dm kumgis. kumgis. Jatmrlac pmdagøglhi dm ca Mshumca dm Tlmjpi
Cl`rm MACA, Achacá dm Bmearms, 1<<4.
X^MEHMP, [. A.; 1=> kumgis y ahtlvldadms prmmshicarms.
prmmshicarms. @arhmciea, HMAH, 1<27.
PAJIX ^]M\I, J. H.; Humetis-kumgi
Humetis-kumgi.. Xmvlcca, Dirsa, 1<<1.
PA\JIEDM, J.; Kumgis dm jmsa.jmsa. @arhmciea, _lcajaca, 1<?2.
PIDAPL, G.; Grajátlha dm ca oaetasêa.
oaetasêa. @arhmciea, Aclirea, 1<<1.
XICÁ PIJAEHM, Ja T. (trad.); Kumgis dm patli.patli. @arhmciea, _lcajaca, 1<?=.
_LCCMGAX XACDAÑA, K.; Tras mc arhi lrls. Ahtlvldadms y kumgis hiipmratlvis a partlr dm cis hicirms.
hicirms.
Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<4.
[AJIPA, A.; Pmhursis cûdlhi-omstlvis.
cûdlhi-omstlvis. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<=.
[MLTCLE, X.; Kumgis y ahtlvldadms prmmshicarms.
prmmshicarms. @arhmciea, HMAH, 1<27.
018
Tmja 2
1. LETPID]HHLØE
Ca hiesldmrahløe dm ca kuvmetud hiji uea mtapa hiehrmta dm vlda dm cas pmrsieas, hie
metldad pripla y dlomrmehlada dm itras mdadms, ms ue bmhbi rmcatlvajmetm rmhlmetm.
^idmjis ba`car dm kuvmetud søci me cas sihlmdadms ur`aeas hapltaclstas, y me huacqulmr
hasi ûelhajmetm dmspuìs dm ca Pmvicuhløe Ledustrlac dmc slgci RLR.
Duraetm mc Aetlgui Pìgljme ei ba`êa msta`cmhlda msa mtapa dm traeslhløe metrm ca
leoaehla y ca vlda aducta (Cizaei, 1<<1, p. 2). Ca adicmshmehla jarha`a mc jijmeti me
qum tmeêa cugar mc a`aediei dm cas lestltuhliems mduhatlvas para lehirpirarsm ac juedi
dmc tra`aki, slmjprm y huaedi ac elñi sm cm bu`lmsm dadi ca ipirtueldad dm mstudlar, hisa
qum ei suhmdêa juy a jmeudi metrm cas hcasms pipucarms. Xmr kivme mra hisa dm rlhis, ya
qum mc pum`ci ccaei metra`a a tra`akar dmsdm mdadms juy tmjpraeas. ^ara ca jayirêa dm ca
gmetm, admjás,
aprmedlzakm ei mxlstêa
sihlac. Asê qumueacamduhahløe supmrlir
hiesmhuhløe dm ca qum pudlmramspriciegar
jadurmz, dmhlr, ca msta mtapa dm
asuehløe dm
rmspiesa`lcldadms ca`iracms, oajlclarms y dijlhlclarlas, mra juhbi jás `rusha y
traujátlha qum me ca ahtuacldad.
Ca kuvmetud sm metlmedm hiji uea oasm dm prmparahløe para ca vlda aducta metrm ca
adicmshmehla y ca jadurmz. Ms ue jijmeti para mc aprmedlzakm dm hieihljlmetis, dm
vacirms hludadaeis y dm hapahldadms ca`iracms. Ci qum ei mstá hcari ms mc tlmjpi qum
dm`m durar mstm prihmsi, ms dmhlr, huáedi pidmjis dmhlr qum ba ccmgadi a su ole. Mc kivme
ms uea pmrsiea qum ya ba jaduradi olslicøglhajmetm, pmri qum qûe ei pismm trms hisas;
1. Ihupah
Ihupahløe
løe priduh
priduhtlv
tlvaa msta`
msta`cm,
cm, i sm
sma,
a, rmsp
rmspies
iesa`l
a`lcld
cldad
ad ca`i
ca`irac
rac..
0.
8. ^armka
^armkalhlcli
Dijlhl
Dij mmsta
sta`cm
cli `cm hie
ppripli mdmshme
ripli dmshmedme
led dmehla
ledmpm hla,
mpmedl ,m,i isma,
edlmet
metm, smsma
a, rmspi
rm
sma, spiesa
esa`lc
, rmspies
rmsp `lclda
iesa`lldad
a`lclddadoajlcl
cldadoaj
dilclar.
dijlhar.lclarl
jlhlcl arla.
a.
^ara qum ca sihlmdad hiesldmrm a uea pmrsiea ue aducti dm pcmei dmrmhbi, ms
emhmsarli qum hujpca mstas trms hiedlhliems, pasaedi a ue smguedi elvmc itris oahtirms
01=
hiji ca mdad6 me Mspaña ca Cmy prmvlmem qum ca kuvmetud pumdm durar basta cis 8> añis,
pmri mc cêjltm dm juhbas vmetakas hijmrhlacms i adjlelstratlvas mstá me cis 0= i cis 0?
añis. Me huacqulmr hasi, mc pri`cmja ouedajmetac ac qum sm meormeta mc kivme dm biy ms ca
mxlgmehla qum cm bahm ca sihlmdad para qum hietralga rmspiesa`lcldadms dm ca vlda aducta,
a ca vmz qum ca pripla rmacldad dmc slstmja msta`cmhldi cm ljpldm a`irdarcas —pari,
orahasi mshicar, jargleahløe sihlac, mth.
01?
qum apmeas ccmga ac 04% dmc titac dm ca pi`cahløe kuvmelc mspañica. Dmsdm ca sihlmdad
jlsja sm rmhcaja ca emhmsldad dm uea ajpcla rmd dm agrupahliems para dar rmspumsta a
cis pri`cmjas dm ca kuvmetud, ya qum mc êedlhm asihlatlvi ms kustajmetm uei dm cis
jmkirms ledlhadirms dmc elvmc dm jadurahløe dmjihrátlha dm ue paês. Ca razøe ms i`vla;
sl uea pmrsiea ei sm rmcahliea hie sus lguacms y pmrjaemhm alscada, agita juy prieti sus
pisl`lcldadms dm hrmhljlmeti.
^idmjis meujmrar hlehi ahtltudms `astaetm dlomrmehladas metrm cis køvmems bahla mc
omeøjmei asihlatlvi (Jmedêa Gaccardi, 1<74, p. 1=).
Me prljmr cugar ms prmhlsi advmrtlr hiji uea oirja dm agrupahløe kuvmelc hasl
lehieshlmetm ca gmemrahlieac. Ei ha`m duda dm qum cas harahtmrêstlhas, cis
hijpirtajlmetis sihlacms, cis bá`ltis dm hiesuji y ihli, y cas ahtltudms bahla mc
omeøjmei asihlatlvi sie hijpcmtajmetm dlstletas metrm pmrsieas dm mdadms dlstletas. Ca
uvmetud dm ca pistgumrra muripma ei ms lguac qum ca kuvmetud dm cis smtmeta i ca kuvmetud
dm cis eivmeta. Mxlstme rasgis ldmetlolhatlvis y slgelolhahliems hucturacms dlvmrsas me
hada hasi, y cis hmetris dm letmrìs taj`lìe smráe itris hie tida pri`a`lcldad. Ms
ljpirtaetm tmemr msti me humeta, hie mc ole dm hijprmedmr huácms pumdme smr cis tlpis dm
agrupahløe jás hijuems metrm cis køvmems, dmpmedlmedi dmc jijmeti blstørlhi me qum
eis mehietrmjis.
Dmspuìs dm msti, bay qum adjltlr qum slmjprm ba ba`ldi ue ajpcli smhtir dm ca
uvmetud qum ei ba mstadi irgaelzadi el ba pmrtmemhldi a eleguea asihlahløe. Xmgûe ca
]EMXHI mcci pumdm i`mdmhmr a varlas hausas;
‘ Køvmems qum mstáe mstrmhbajmetm vlehucadis ac áj`lti oajlclar i qum
pmrtmemhme a grupis leoirjacms jleirltarlis6 su ahtltud bahla mc
asihlahlielsji ms ledlomrmetm, pir ci qum su lehldmehla hicmhtlva me ca
sihlmdad ei mstá mstruhturada y ms hasl euca.
‘ Ca mshaca hucturac dm køvmems mspmhlacjmetm ditadis qum tlmeme hmetris dm
letmrìs juy leoaetlcms
hiesldmrarcas pitmetms,i artlolhlacms,
y rmhbazaeya cas irgaelzahliems
qum ei kuvmelcms
rmspiedme a sus pir
lequlmtudms
pmrsieacms i su elvmc dm hapahldadms.
hapahldadms.
‘ Mc hicmhtlvi dm køvmems qum sm mehumetra me hietmxtis sihlacms dmsoavira`cms
hiji mc jmdli rurac, i qum vlvm sltuahliems dm jargleahløe, pir ci qum su
rmcahløe hie mc rmsti dm ca pi`cahløe ms mshasi.
Cumgi mstáe cis grupis leoirjacms, hiji `aedas, paedlccas, mth. Xie grupis
pmqumñis dm haráhtmr mspietáemi, y rmspiedme a ca emhmsldad eaturac dm cis køvmems dm
rmuelrsm para ca hievlvmehla, pir ci qum su razøe dm smr ms prlehlpacjmetm aomhtlva. Xu
ljpirtaehla hiji agmetm sihlaclzadir ms vltac para rmsicvmr cis pri`cmjas dm lesmgurldad
têplhis dm ca adicmshmehla, pumsti qum ca ajlstad, ca hibmsløe y ca sicldarldad sie
acgueis dm sus vacirms jás ldmetlolhatlvis. ^ir itra partm, taj`lìe ms hlmrti qum me
ihasliems mstis grupltis oijmetae ca hmrrazøe y mc pritmhhlielsji hietra tidi ci qum
privmega dm oumra. Me tidi hasi, rmsuctará lemvlta`cm hietar dm `asm hie mstm tlpi dm
agrupahliems aetms dm mjprmedmr huacqulmr itri tlpi dm asihlahløe jás oirjaclzada.
017
01<
00>
jlcciems dm aolcladis, para cis qum tra`akae jás dm 7>>.>>> vicuetarlis, a travìs dm
14.>>> hmetris rmpartldis pir tidi mc juedi6 me Mspaña sm asmetø me mc añi 1<0<, pmri mc
rìgljme dm Oraehi ca pribl`lø y ei rmaeudarie sus ahtlvldadms basta 1<7<. Auequm ba
adqulrldi ca hiedlhløe dm ørgaei hiesuctlvi dm ca IE], ca ]EMXHI y mc Hiesmki dm
Muripa, sm dmhcara apicêtlha, ahieomslieac m ledmpmedlmetm, y su i`kmtlvi `áslhi ms mc
dmsarricci letmgrac dmc smr bujaei.
Me huaeti a ca ^mdagigêa ^rmvmetlva dm sae Kuae @ishi y cis Xacmslaeis, dm`mjis
rmhirdarci si`rm tidi pir ca levmehløe dm sus oajisis Iratirlis Omstlvis me 1240,
irlgme dm cis jidmreis hmetris kuvmelcms. Mstis hmetris pliemris mkmrhlmrie uea
ljpirtaetm ca`ir dm hievihatirla para juhbahbis dmsoavirmhldis dm cis su`ur`lis
i`rmris, qum mehietrarie asê ca ipirtueldad dm rmuelrsm, hijpcmtar su pi`rêslja
mduhahløe y dmsarriccar ahtlvldadms actmreatlvas para su tlmjpi cl`rm —dmpirtms,
mxhursliems, hicielas dm vmraei, mth. Ca mxpcitahløe ledustrlac sm ba`êa hievmrtldi me ue
i`stáhuci lesacva`cm para mc dmsarricci eaturac dm ca kuvmetud, y cis Iratirlis Omstlvis
slrvlmrie dm jarhi mduhatlvi me mc qum pidmr dar rmspumsta ac mshasi mspahli dm tlmjpi
dlspiel`cm vlvldi me ca haccm pir mstis hblhis. Me ca jlsja cêema dm hijpmesahløe sihlac
prmihupada pir cas dloêhlcms hiedlhliems dm vlda ljpumstas a raêz dm ca ledustrlaclzahløe,
bay qum hltar itras i`ras sihlacms dm ca Lgcmsla, hiji cis patrieatis dm cas parriqulas, cas
Irgaelzahliems Kuvmelcms dm Ahhløe Hatøclha, i cis grupis dm hatmqumsls.
Mc mxtrairdlearli dmsarricci dmc oût`ic metrm ca kuvmetud, a partlr dm 12<>, slrvlø
taj`lìe para aolaezar ca aolhløe pir cis dmpirtms me tida Muripa, ci huac privihø ca
hrmahløe dm juctltud dm omdmrahliems gljeástlhas y atcìtlhas qum atrakmrie a cis
juhbahbis bahla ca práhtlha dm cis dmpirtms. Ms ìstm itri tlpi dm asihlahlielsji qum
jmrmhm tmemrsm me humeta pir su vlgmehla me ca ahtuacldad, y pir su meirjm vacldmz hiji
actmreatlva pisltlva para mc tlmjpi cl`rm dm ca kuvmetud.
Me ole, tidi ci dlhbi basta abira hiestltuym mc prljmr jidmci dm asihlahlielsji
uvmelc mxlstmetm me Ihhldmetm basta ca ccmgada dm cis oashlsjis. Hie ca rmprmsløe qum
harahtmrlzø
meirjmjmetmaaomhtadis,
mstis rmgêjmems picêtlhis,
ya qum oumrie cis mejivljlmetis
suprljldis su jayirêa y kuvmelcms sm su`slstlr
tuvlmrie qum vlmrie
me ca hcaedmstleldad, i `lme oumrie hicielzadis y hietricadis pir cis rmspiesa`cms dm cas
asihlahliems mstatacms. Hiji hiesmhumehla, ca jayirêa dm cis jivljlmetis kuvmelcms
hltadis pmrdlmrie su mspietaemldad, vicuetarlmdad m ldlislehrasla, y pasarie a i`mdmhmr
ca mshaca dm vacirms y cis letmrmsms dmc slstmja msta`cmhldi.
001
000
4. ^ir ûctlj
ûctlji,
qum i, sm
hada vmzdmtmr
dmadqulmrm
tmrjle
jleaa caueas
i`c
i`clga
lgatir
tirlmd
lmdad
ad dm ao
harahtmrêstlhas aolcl
lclahl
jás ahløe
øe ac jivlj
jivljlme
parajlcltarms,lmeti
ti iolhl
iolhlac,
pumsti ac,
qum
dmsdm accê cis køvmems tmrjlearáe aclstáedism me cas olcas dmc mkìrhlti y ca
piclhêa.
Cas ahtlvldadms harahtmrêstlhas dm cis jivljlmetis kuvmelcms oashlstas pasarie a
dmolelrsm pir uea smrlm dm rasgis qum pidrêajis sletmtlzar dm msta jaemra;
• Cas
Cas ahtl
ahtlvl
vlda
dadm
dmss sie
sie prmd
prmdijijle
leae
aetm
tmjm
jmet
etmm dm
dmpi
pirt
rtlv
lvas
as y ac
ac alrm
alrm cl`
cl`rm,
rm, hie
hie gra
graed
edms
ms
disls dm hijpmtltlvldad rmoirzadas pir prmjlis y jmdaccas dm haráhtmr
jlcltar6 sm vacira mc hirakm, ca vicuetad, mc sahrlolhli, mc bmriêsji, ca cmactad,
mc bieir, mc tra`aki, ca oumrza oêslha, mc patrlitlsji, ms dmhlr, tidi ci qum
slj`iclza uea kuvmetud saea, oumrtm y vacmrisa.
• Cis
Cis rarasg
sgis
is pa
pararajl
jlcl
clta
tarm
rmss dm ms
msta
tass irga
irgael
elzah
zahli
liem
emss sm ah
ahme
metû
tûae
ae a trtrav
avìs
ìs dm
dm ca
pitmehlahløe dm dmtmrjleadas ljágmems hiji ca lzada dm `aedmra, cis
bljeis, cis ueloirjms, cis dmsolcms, cis sacudis, ca mxactahløe dm ca gumrra, y
uea mstruhtura dm rmcahliems emtajmetm ueldlrmhhlieac qum aha`ø hie ca
cl`mrtad dm mxprmsløe y mc cl`rm dmsmevicvljlmeti pmrsieac.
• Kuet
Kuetii a msti
msti sm
sm da uea
uea ljp
ljpirirta
taet
etmm oirja
oirjahlhløe
øe ldm
ldmic
icøg
øglh
lhaa qum
qum picl
picltl
tlza
za tid
tidis
is cis
cis
aspmhtis dm ca vlda, hie mc ole dm bahmr hijprmedmr ca `iedad cøglha dmc
slstmja msta`cmhldi. Ca prijihløe dmc autihiehmpti pmrsieac y eahlieaclsta,
mc oijmeti dm ue smetljlmeti lehiedlhlieac dm pmrtmemehla ac grupi, ca
pmrsmhuhløe slstmjátlha dm huacqulmr pisl`cmpisl`cm memjlgi dmc Mstadi, mc huct huctii a ca
pmrsieacldaddmdm cis
mxactahløe ue cêdmr harlsjátlhi,
smetljlmetis ca i`mdlmehla
letmesis oaeátlhatidi
qum rmhbazae `asada
tlpime dm
ca
rahlieacldad, y ca pripagaeda dlrlglda smráe acgueis dm cis rmhursis jás
utlclzadis para mstm adihtrleajlmeti.
• Me rmca
rmcahl
hløe
øe a mst
mstmm ûct
ûctlj
ljii pue
pueti
ti,, sie
sie dm rm
rmsm
smña
ñarr me
me Msp
Mspañ
añaa dmt
dmtmr
mrjl
jlea
eada
dass
jitlvahliems rmclglisas qum oijmetarie ue prismcltlsji hatøclhi `astaetm
radlhaclzadi, pir jmdli dm ahtlvldadms hiji mc smrjøe, ca hatmqumsls, ca
hieomsløe y ca jlsa dlarla, diedm adqulrêa slegucar ljpirtaehla ca olgura dmc
hura i «^atmr¶.
Me hiehcusløe, mc ldmac pmdagøglhi dm mstis jivljlmetis oashlstas oum mc dmsarricci
oêslhi m letmcmhtuac dm cis ledlvlduis hiji oumrza jitrlz dm tida ca hicmhtlvldad, pmri
bahlmedi blehaplì me uea smrlm dm jmtidicigêas jás hmrhaeas a ci jlcltar qum a ci
purajmetm mduhatlvi. Dm pumrtas aoumra, ei i`staetm, ca ljagme dm uea kuvmetud saea,
dlshlpcleada, smrvlhlac, oumrtm y vacmrisa, sm hievlrtlø me ue jidmci mstupmedi para
hievmehmr a ca sihlmdad dmc prigrmslsji y ca `memvicmehla dm ca dlhtadura.
008
Me ca Acmjaela Eazl, Bltcmr pcaelolhø ac dmdlcci tidis cis rmsirtms emhmsarlis para
bahmr dm su gi`lmrei uea tmca dm araña pmromhtajmetm irgaelzada. Ca Gmstapi i piclhêa
jlcltar, cas X.A. i tripas dm asacti, y cas X.X. i guardla pmrsieac dmc Oóbrmr, aha`arie
hievlrtlìedism me cis plcarms msmehlacms dmc tmrrirlsji picêtlhi dmc Tmrhmr Pmlhb, `asadi
me mc msplieakm, cas dmtmehliems jaslvas, ca tirtura y mc asmsleati dm leeujmra`cms
ipisltirms. Ca smhhløe kuvmelc dmc ^artldi Eazlieacsihlaclsta oumrie cas Kuvmetudms
Bltcmrlaeas, huya jlsløe mra ca uelolhahløe me uea ûelha asihlahløe y mc adihtrleajlmeti
dm cis adicmshmetms acmjaems dm raza arla, dmsdm cis dlmz basta cis dlmhlihbi añis dm
mdad. Oumrie ouedadas me 1<0? pir @acdur vie Xhblrahb, y ac prlehlpli hietarie hie
pihis smguldirms,
pidmr, privihø ue basta
grae qum mc jlmdi
aujmeti a pisl`cms rmprmsaclas
dm aolclahliems. tras ca su`lda
Msti ms hijprmesl`cm, yadmqumBltcmr ac
cis ei
asihladis sacêae `astaetm pmrkudlhadis taeti me ca mshumca hiji me ca vlda priomslieac.
Me 1<8? oumrie dmhcaradas ca ûelha asihlahløe kuvmelc cmgacjmetm rmhieihlda pir mc
Mstadi, y a partlr dmc 1<8< mc legrmsi me ca jlsja oum i`clgatirli para tidi mc juedi.
Mc adicmshmetm lehirpiradi a cas Bltcmr Kugmed dm`êa metrmearsm `lme me ca práhtlha
dmc dmpirtm y mc mkmrhlhli oêslhi, smr apti para mc smrvlhli jlcltar, i`mdmhmr hlmgajmetm a
sus supmrlirms y hrmmr me ca ldmicigêa eazlieacsihlaclsta. Cas hapahldadms letmcmhtuacms
qumda`ae me ue smguedi pcaei6 smgûe mc pripli Bltcmr «ue bij`rm jmdlaeajmetm
mduhadi, saei dm humrpi, olrjm dm haráhtmr y ccmei dm hieolaeza me sê jlsji y oumrza dm
vicuetad, ms jás vaclisi para ca hijueldad qum mc pismmdir dm uea acta huctura¶. Me
rmsujme, mstm prititlpi dm kivme tmeêa qum smr «duri hiji mc ahmri Frupp, hirrmisi
hiji mc humri y rápldi hiji mc gacgi¶. Xu prihmsi dm aprmedlzakm dm`êa hujpcljmetarsm
dmsdm ca jás tmjpraea leoaehla, hie mc ole dm qum mc hblhi oumra adqulrlmedi mc tmjpcm
emhmsarli para lehirpirarsm a ca Gmstapi, a cas X.X. i a cas olcas dmc mkìrhlti sle pmesársmci
004
dis vmhms.
Me huaeti a cas hblhas, ca irgaelzahløe kuvmelc pcaelolhada para su adlmstrajlmeti,
metrm cis dlmz y cis vmletlûe añis, oum ca Dmusthbm Kueg Jädhbme. Cis i`kmtlvis
prljirdlacms dm su mduhahløe oumrie taj`lìe ca oirjahløe dmc haráhtmr, mc
adihtrleajlmeti ldmicøglhi y ca mduhahløe oêslha, hie mc ole dm qum sm hievlrtlmrae me
outuras jadrms dm oajlcla hieihmdiras dm su pislhløe mxahta me mc eumvi slstmja sihlac
dm Acmjaela6 msta pislhløe msta`a rmprmsmetada pir cas oajisas trms «F¶ dm Fledmr,
Fóhbm, Flrhbm —elñis, hihlea, lgcmsla—, pir ci qum ac tìrjlei dm su mduhahløe, cas
jukmrms sm lehirpira`ae a itras asihlahliems para ajas dm hasa aductas.
Me Ltacla, mc ^artldi Oashlsta dm Jussiclel juctlpclhø cis dmsolcms jlcltarms, lestaurø
mc sacudi rijaei, y privihø qum ca pismsløe dmc hareì dmc partldi sm blhlmra
ljprmshledl`cm para hiesmgulr mjpcmi. Xm prijivlø uea aj`lhlisa picêtlha eataclsta y
cis køvmems oumrie rmhcutadis me jasa ac partldi, prljmri dm oirja vicuetarla y jás
tardm i`clgatirla. Cis elñis jás pmqumñis mrae ccajadis @aclccas, y a cis dihm añis sm
cms dita`a dm ue ouslc me jlelatura6 a cis hatirhm ashmedêae a Avaeguardlstas, y pasa`ae
ac smrvlhli dm cis iolhlacms dm ca Jlclhla, partlhlpaedi hada añi me ca rmueløe eahlieac dm
cis køvmems oashlstas, me prmsmehla dmc Duhm. Me vêspmras dm ca LL Gumrra Juedlac sm
ahmetuø ca jlcltarlzahløe dm ca kuvmetud hie mc ole dm lehirpirarca a cas olcas dmc mkìrhlti.
Mc oajisi Dmhácigi dm cis Køvmems Oashlstas, aparmhldi me 1<02, rmsucta `astaetm
lcustratlvi dm msti qum dmhljis;
1. Bas dm sa`m
sa`mrr qum mc oashl
oashlsta,
sta, mspm
mspmhlac
hlacjme
jmetm
tm mc jlclhla
jlclhlaei,
ei, ei
ei pumdm
pumdm el dm`m
dm`m hrmmr
hrmmr me
me ca paz pmrp
pmrpmtua
mtua..
0. Ci
Ciss dêas
dêas dm pr
prlsl
lsløe
øe sie
sie slmj
slmjpr
prmm jmr
jmrmhl
mhldi
dis.
s.
8. A ca ^atrl
^atrlaa sm cm slrv
slrvmm lehcusi
lehcusi aht
ahtuae
uaedi
di hiji
hiji hmetle
hmetlemca
mca dm
dm ue `ldø
`ldøee dm gasi
gasicle
clea.
a.
4. ]e hijpañmr
hijpañmrii dm`m
dm`m smr ue bmrjaei
bmrjaei.. ^rljmri
^rljmri pirqum
pirqum vlvm hietlgi
hietlgi66 smguedi
smguedi pirqum
pirqum plmesa
plmesa hiji
hiji tû.
tû.
=. Mc jisqumtø
jisqumtøe, e, cas hartuhbmras,
hartuhbmras, mth., eiei sm tm bae dadi para dmtmrlirarcis
dmtmrlirarcis duraetm
duraetm mc ihli, slei para
?. Eihiesmrvarcis
dlrás
dlrás eueha «para
eueha «¡Jlmet ca gumrra.
¡Jlmetrasras pagum
pagum mc
mc gi`lmrei
gi`lmrei!¶,!¶, pirqum
pirqum mrms tû jlsji mc qum
qum paga,
paga, y mc
mc gi`lmrei
gi`lmrei ms mc
qum tû bas qumrldi y huya dlvlsa ccmvas.
7. Ca dlshlpc
dlshlpclea
lea ms mc
mc sic dm cis
cis mkìrhl
mkìrhltis
tis66 sle mcca
mcca ei bay
bay sicdad
sicdadis,
is, slei
slei hieou
hieouslø
sløee y dmrrit
dmrrita.
a.
2. Juss
Jussicicle
lell slmj
slmjpr
prmm tlme
tlmemm razø
razøe.
e.
<. Mc vicu
vicuet
etar
arli
li ei
ei tlmem
tlmem atme
atmeua
uaet
etms
ms huae
huaedidi dms
dmsi`
i`md
mdmhm
mhm..
1>. ]ea hisa
hisa dm`ms
dm`ms aprmhla
aprmhlarr ppir
ir mehlja
mehlja dm tidi;
tidi; ca vlda
vlda dmc Duhm.
Duhm.
tidis cisdmckøvmems
aspmhti a aolclarsm
huac taj`lìe a mccis. Ca
sm prmihupø lestruhhløe
mc gi`lmrei dmcdm ca kuvmetud
Gmemrac Oraehi,oum, pir taeti, ue
msta`cmhlmedi mc
8> dm jayi hiji mc Dêa Eahlieac dm ca Kuvmetud.
Ca asihlahløe kuvmelc jás mj`cmjátlha dmc oashlsji mspañic oum lelhlacjmetm ca
00=
00?
ccmgadis a Mspaña pihi tlmjpi dmspuìs. Msis haj`lis surglmrie ac a`rlgi dm ue eumvi
rltji juslhac qum sm hievlrtlø dmsdm metiehms me mc slgei ldmetlolhatlvi dm ca kuvmetud dm
eumstri tlmjpi.
007
Mc rihf & ricc sm hiesicldø hiji mc prljmr hmetri dm letmrìs têplhajmetm kuvmelc,
václdi para tidis cis mstratis dm ca sihlmdad. Ca hiesmhumehla dm mcci me ci qum atañm ac
asihlahlielsji oum ca hrmahløe dm cas prljmras agrupahliems kuvmelcms dmdlhadas
mxhcuslvajmetm ac dmsarricci dm lequlmtudms y ahtlvldadms priplas dm cis adicmshmetms. Me
momhti, cas prljmras asihlahliems kuvmelcms qum ei ljltarie jidmcis dm hieduhta dm cis
aductis, i qum ei mstuvlmrie dlrlgldas pir aquìccis, oumrie cis hlmetis dm hcu`ms dm oaes
dm cis haetaetms y cis grupis juslhacms dm jida, qum aparmhlmrie pir diqulmr a oleacms
dm ca dìhada dm 1<=>6 prljmri me Mstadis ]eldis hie Mcvls y cis haetaetms adicmshmetms
dm ca Blgb Xhbiic —mshumca smhuedarla—, y cumgi me Legcatmrra, diedm mc omeøjmei dm
cis oaes achaezø su jáxlja mxpaesløe me cis smsmeta, hie cis @matcms. Metrm cas
ahtlvldadms dm mstis grupis sm bacca`a pir supumsti ca hijpravmeta m letmrhaj`li dm
dlshis, ripa, oitigraoêas y itris artêhucis omtlhbm rmcahlieadis hie sus êdicis, pmri
taj`lìe ca aslstmehla a hiehlmrtis, ca irgaelzahløe dm olmstas y guatmqums, ca pu`clhahløe
dm rmvlstas, oiccmtis, mth. (Glc Hacvi, 1<2=).
Me Mspaña, cøglhajmetm, tidi msti eis vlei hie acgi jás dm rmtrasi. Duraetm ca
dlhtadura, mc Mstadi y ca Lgcmsla agcutlea`ae cas ûelhas actmreatlvas para ccmear mc tlmjpi
cl`rm dm cis køvmems. Kueti a grupis dm alrm cl`rm hiji ca I.K.M., mc Jivljlmeti Xhiut
Hatøclhi i cis Jietañmris dm Xaeta Jarêa, søci mxlstêae lestltuhliems rmclglisas hiji cas
Kuvmetudms dm Ahhløe Hatøclha, cas Blkas dm Jarêa, mth. Taj`lìe bay qum hltar ca meirjm
pipucarldad qum achaezarie cis prigrajas dm ahtlvldadms mxtramshicarms, a travìs dm cas
huacms sm prahtlhø ue tlpi dm ihli juy oirjatlvi, a `asm dm hlemoirujs, hbarcas,
hiciqulis, hcu`ms cltmrarlis, vlsltas hucturacms, mth.
Ca dlstmesløe picêtlha y ca `ieaeza mhieøjlha dm cis añis smsmeta traki hieslgi
eumvis vacirms, eumvas oirjas dm vlda, y si`rm tidi, ca dmjihratlzahløe dmc hiesuji a
tida ca sihlmdad. Admjás, ca mcmvahløe dmc elvmc hucturac dm ca pi`cahløe mjpmzø a smr
uei dm cis i`kmtlvis ouedajmetacms dm cas picêtlhas mduhatlvas ihhldmetacms. Ms ca mtapa
dm ca «dmjihratlzahløe dm ca huctura¶, qum trata`a dm oahlcltar ac jayir eûjmri pisl`cm
dm pmrsieas
mxtmesi pcaecisdmrmhursis emhmsarlispir
`mhas iomrtadi paracisahhmdmr a cis para
gi`lmreis `lmemsqumhucturacms. Dm abêjás
cas oajlclas mc
dmsoavirmhldas pudlmrae mevlar a sus blkis a mstudlar a ca uelvmrsldad, i ca levmehløe dm
cas ]elvmrsldadms Ca`iracms, vmrdadmris hmetris dm oirjahløe priomslieac para køvmems
hie dlolhuctadms mhieøjlhas i ahadìjlhas. Ca hiehcusløe, me dmoleltlva, ms qum ca
uelvmrsldad sm hievlrtlø dm rmpmetm me mc grae mshaparatm dm ca kuvmetud, mc eumvi pueti
dm mehumetri dm cas lequlmtudms, cas lelhlatlvas y cis hijprijlsis sihlacms dm cis
øvmems.
Me cas ]elvmrsldadms Ca`iracms mspañicas, oraehmsas y `mcgas, cis mstudlaetms
rmsldêae letmreis, dm jaemra qum ca lestltuhløe mduhatlva pasø a smr mc eumvi hmetri
emurácglhi dm su vlda hitldlaea. Xm irgaelzarie hlmetis dm ahtlvldadms hucturacms,
pcataoirjas dm dlácigi
hijpcmjmeta`ae y partlhlpahløe,
ca oirjahløe oiris dmrmgcada.
dm ca mesmñaeza rmocmxløeCiy jlsji
ue sleoêe dm lelhlatlvas
pidrêajis dmhlr qum
dmc
dleajlsji dm juhbis hicmglis jayirms adshrltis a cas uelvmrsldadms pû`clhas. Me cas
oahuctadms, cas asihlahliems dm haráhtmr picêtlhi y cis sledlhatis dm mstudlaetms
002
hijmezarie su ca`ir dm pritmsta hietra cas lekustlhlas dmc slstmja msta`cmhldi, hibmrmetms
hie mc jmesakm rmahhliearli dm cas haehliems dm @i` Dycae, Kiae @ámz, Oraef [appa i ca
eiva haeçø hatacaea. Dm prieti, cis køvmems mjpmzarie a hrltlhar bmhbis y sltuahliems
hie cas qum ei msta`ae dm ahumrdi, ac tlmjpi qum pripieêae eumvas utipêas sihlacms para
ca hiesmhuhløe dm ue juedi jmkir, hiji cis blpplms.
Mstm asihlahlielsji uelvmrsltarli radlhac, hijpcmtajmetm eivmdisi basta ca omhba,
hbihø dm pcaei hie cas autirldadms picêtlhas, mspmhlacjmetm me hietmxtis dlhtatirlacms
hiji mc oraequlsta. Ca Pmvicuhløe dm Jayi dmc ?2 oum mc dmtieaetm dmoleltlvi, qum
rmvmcø ac juedi aducti ca hiedlhløe hietmstatarla dm ueis køvmems qum ei søci sm
prmihupa`ae pir ca jûslha qum mshuhba`ae i ca ripa qum sm pieêae, slei taj`lìe pir mc
dmstlei a qum sm vmêa a`ihada ca hlvlclzahløe ihhldmetac. Cis køvmems ba`êae aprmedldi a
pmesar, y msi mra pmclgrisi.
Dmsdm mc surgljlmeti dmc jarxlsji basta ca LL Gumrra Juedlac, mc hicmhtlvi sihlac
jás ljpirtaetm, auequm ei mc jás ljltadi pirqum sm msta`a me cuhba orietac hietra ìc,
ba`êa sldi mc pricmtarladi6 ca hcasm i`rmra aparmhêa hiji grupi dmtmetadir dmc pidmr
rmvicuhliearli. Me cis smsmeta oum ca kuvmetud ca qum tijø mc rmcmvi hiji hcasm
rmvicuhliearla, ljprljlmedi su mstlci dm vlda si`rm mc rmsti dm ca sihlmdad (Araegurme,
1<20, p. =). Msta sltuahløe oum me su irlgme a`sicutajmetm sirprmedmetm, pmri hucjleø me
jaelomstahliems mstudlaetlcms y rmvumctas haccmkmras tae sieadas hiji cas dm ^arês, Cis
Áegmcms i Xae Oraehlshi. Ac oleac, ca ijelpitmehla dm cis gi`lmreis msta`cmhldis
a`sir`lø a juhbis dm cis cêdmrms dm aqumcca rmvicuhløe, qum tuvi uea letmesldad moêjmra
y auequm slrvlø para pripiemr eumvis vacirms y utipêas sihlacms, ei cigrø haj`lar cas
graedms mstruhturas.
Ac orahasi dm ca rmvicuhløe dmc ?2 slgulø mc «dmsmehaeti¶ dm ca dìhada dm cis
smtmeta, ueldi a uea tmrrl`cm hrlsls mhieøjlha qum dlsparø cis elvmcms dm pari m leocahløe
basta cêjltms lesispmhbadis. Ca ljpitmehla dm cis køvmems aetm ca orustraetm lejivlcldad
dmc slstmja mehietrø mc hacdi dm huctlvi pmromhti me uea rmcakahløe gmemrac dm ca
jiracldad y cas
i`kmtlvis pir histuj`rms,
cis qum cuhbar, ca ahirdm hie smcavicvlø
actmreatlva jumrtmhada
dm vmz
cis jás
vlmkis ldmacms.
êetlja A oacta dm
m ledlvlduaclsta,
y mjpmzarie a hi`rar letmesldad cis momhtis dm cas drigas para ca mvasløe —C.X.D.,
bahbês, jarlbuaea— i para ca autidmstruhhløe pmrsieac —hrahf, bmriêea, hihaêea.
Mstm dmrritlsji sm priymhtø me Ihhldmetm bahla trms ahtltudms `lme dlomrmehladas,
qum mxpclhae ca gravm hrlsls dmc asihlahlielsji me ca dìhada dm 1<7>;
• Ca prl
prljmr
jmraa ah
ahtl
tltu
tudd ms ca slj
sljpc
pcmm mvas
mvaslø
løe,
e, a tr
trav
avìs
ìs dm
dm cas
cas drig
drigas
as i mc hie
hiesu
suji,
ji, y
sm `asa me ca paslvldad, mc hieoirjlsji y mc bmdielsji oáhlc. Ca dlshitmha y
ca «olm`rm dmc sá`adi eihbm¶ oumrie hcaras vêas dm mxpaesløe dm msti qum
dmhljis.
• Me smgu
smgued
edii cug
eaturaclstas cqum
ugar
ar smsm jarhba`ae
pr
prid
iduhuhmm ca
ca ahhrm
rmah
ahlø
løeeacddmjargme
vlvlr m hij
hijue
ueasas ca
dm blpplms , msplrltuacms
sihlmdad, y qum smi
aprixljarie juy a jmeudi ac juedi dm cas drigas y dm cas smhtas.
• ^ir
^ir ûct
ûctlj
lji,
i, sm dada ueue ttlp
lpii dm
dm agru
agrupa pahl
hløe
øe kuvm
kuvmel
elcc dm
dm haráh
haráhtm
tmrr leoi
leoirja
rjac,
c, me
00<
I`vlajmetm
advmeljlmeti dm ca ei tidi ba Juhbis
dmjihrahla. sldi asê. Me Mspaña
hicmhtlvis vlvljis
picêtlhis ca mtapa uelvmrsltarla
dm prihmdmehla hruhlac dmc
hietleuarie su ca`ir dm cuhba pir cas cl`mrtadms dmsdm ca hcaedmstleldad. ]e prihmsi
sljlcar sm ba i`smrvadi me Ajìrlha Catlea y itris cugarms diedm ca sltuahløe picêtlha ba
mxlgldi a cis køvmems tijar partldi rmvicuhliearli. Ms uea hiestaetm qum huaedi cis
pri`cmjas sihlacms mxlgme sicuhliems lejlemetms, cis ldmacms dm haj`li rmgrmsae hie
oumrza y ca kuvmetud rmhi`ra su papmc dm agmetm traesoirjadir dm ca rmacldad.
^ir itra partm, a ci cargi dm ca dìhada dm cis ihbmeta bmjis aslstldi ac `iij dm cas
IEG y dm itras asihlahliems kuvmelcms hijprijmtldas hie ci sihlac. ^mri si`rm tidi sm
bae ldi smetaedi cas `asms dm uea mduhahløe me mc tlmjpi cl`rm y uea aeljahløe
sihlihucturac, qum sm bae olkadi hiji dmstleatarlis mspmhêolhis dm sus prigrajas a cis
øvmems. \ metrm
letmrvmehløe cas juhbas mstá
sihlimduhatlva lelhlatlvas qum pumdme
pir supumsti ccmvarsm a aeljahløe
ca prijihløe, ha`i dmsdmymstm áj`lti
gmstløe dm
dm cas
asihlahliems kuvmelcms.
08>
• Dmei
Dmeijl
jlea
eahl
hløe
øe y dijl
dijlhl
hlcl
clii si
sihl
hlac
ac dm ca as
asih
ihla
lahl
hløe
øe..
081
• Áj`l
Áj`lti ti dm ahtu
ahtuah
ahlø
løe;
e; ci
ciha
hac,
c, pr
priv
ivle
lehl
hlac
ac i eeah
ahli
liea
eac.
c.
• Ol
Olem
emss u i`k
i`kmt
mtlv
lvis
is qum
qum sm
sm pr
pripipie
ieme
me,, asê
asê hi
hiji
ji cas
cas ah
ahtl
tlvl
vlda
dadm
dmss qum
qum sm vay
vayae
ae a
dmsarriccar para hujpclr msis i`kmtlvis.
• Tl
Tlpi
piss dm ssih
ihli
lis,
s, msp
mspmhl
mhlol
olha
haed
edii cis
cis dmrm
dmrmhb
hbis
is y dm
dm`m
`mrmrmss dm had
hadaa uei
uei dm mcc
mccis
is,, asê
asê
hiji mc sihlis
tlpis dm prihmdljlmeti dm adjlsløe y pìrdlda dm ca huacldad dm sihli. Cis
sie huatri;
‘ Ouedadirms, sie cis qum olgurae
olgurae me mc ahta hiestltuhlieac.
‘ Eujmrarlis, sie cis qum sm vae aolclaedi
aolclaedi cumgi a ca asihlahløe.
‘ Bieirarlis, sie pmrsieas oêslhas i kurêdlhas qum hica`irae me mc
dmsarricci dm cis olems dm ca asihlahløe, i `lme aqumccis jlmj`ris qum
bae supmradi cis 8> añis dm mdad6 sie dmslgeadis pir ca asaj`cma
gmemrac dm sihlis. ^umdme partlhlpar me cas asaj`cmas hie dmrmhbi a
viz, pmri sle viti.
‘ Leoaetlcms, cis jmeirms dm 14 añis; ac lguac qum cis aetmrlirms, pumdme
partlhlpar me cas asaj`cmas hie dmrmhbi a viz, pmri sle viti.
Cis sihlis eujmrarlis y ouedadirms sie cis ûelhis qum tlmeme dmrmhbi a viti
y pumdme oirjar partm dm cis ørgaeis dm gi`lmrei dm ca asihlahløe6 dm`me
tmemr metrm 14 y 0< añis.
• Ørga
Ørgaei
eiss dm gi`l
gi`lmr
mrei
ei y rmpr
rmprms
msme
meta
tahl
hløe
øe66 si
siee di
dis;
s; ca
ca As
Asaj`
aj`cm cmaa gmem
gmemra
racc dm si
sihl
hlis
is
y ca Kueta Dlrmhtlva. Ca prljmra ms mc ørgaei jáxlji dm mxprmsløe dm ca
vicuetad dm tidis cis aolcladis, y sm rmûem dis i trms vmhms ac añi para tijar
cas graedms dmhlsliems qum atañme a ca vlda dm ca asihlahløe, hiji ca
apri`ahløe dm humetas. Ca Kueta Dlrmhtlva ms ca mehargada dm cas tarmas dm
gmstløe6 sm rmûem jmesuacjmetm y mstá hijpumsta pir ue prmsldmetm, ue
vlhmprmsldmetm, ue smhrmtarli, ue tmsirmri y huatri vihacms. Me cis mstatutis
dm`m hieslgearsm mc pmrêidi dm gi`lmrei dm ca Kueta Dlrmhtlva y ca oirja me
qum smráe mcmgldis sus jlmj`ris. Admjás dm`me mspmhlolharsm cas
hijpmtmehlas dm hada uei dm cis hargis. Ca oirja dm ahtuahløe qum smgulráe
mstis dis irgaelsjis smrá slmjprm dmjihrátlha.
• Pmhu
Pmhurs
rsis
is mhi
mhieø
eøjl
jlhi
hiss pr
prmv
mvls
lsti
tis;
s; pat
patrl
rlji
jielelii oued
ouedahahli
liea
eac,
c, sls
slstm
tmja
ja dm hui huita
tass y
adjlelstrahløe dm prmsupumstis, oumetms dm oleaehlahløe, mth.
• Pìgl
Pìgljme
jme dm dls
dlsic
icuh
uhlø
løee dm
dm ca asih
asihla
lahl
hløe
øe,, sl
sl ms qum
qum ccmg
ccmgaa mc hasi,
hasi, y oioirj
rjaa dm
clquldar su patrljieli mhieøjlhi.
^ara rmaclzar huacqulmr jidlolhahløe me cis mstatutis, ms emhmsarli hievihar uea
Asaj`cma Gmemrac Mxtrairdlearla, y qum mxlsta ue ahumrdi jayirltarli me ue eûjmri dm
sihlis huya pripirhløe baya sldi olkada me cis mstatutis. Me mc pcazi dm hlehi dêas
bá`lcms dm`mrá rmjltlrsm ac Pmglstri diedm sm mehumetra leshrlta ca asihlahløe, ue
hmrtlolhadi dm cis haj`lis ahirdadis me dlhba smsløe, mxpmdldi pir mc smhrmtarli y hie mc
vlsti `umei dmc prmsldmetm dm ca asihlahløe.
a sihlahløe.
Hie mc ole dm cigrar ue ouehlieajlmeti jás ipmratlvi, me ihasliems ms hievmelmetm
080
mca`irar ue Pmgcajmeti dm Pìgljme Letmrlir i Mstatuti Letmrei qum hiehrmtm hie jayir
prmhlsløe cas dlomrmetms eirjas y hijpmtmehlas dmetri dm ca asihlahløe. Mstm Pmgcajmeti
dm`mrá smr apri`adi jayirltarlajmetm pir ca Asaj`cma Gmemrac dm Xihlis.
^ihi tlmjpi dmspuìs dm ba`mr prmsmetadi ca dihujmetahløe sm rmhl`lrá uea
eitlolhahløe para qum me mc pcazi qum sm smñacm sm baga metrmga me mc jlsji Pmglstri dmc
Cl`ri dm Ahtas, mc Cl`ri dm Xihlis, y mc Cl`ri dm Humetas dm ca asihlahløe, para qum smae
smccadis bika pir bika.
Oleacjmetm, mc Pmglstri hijuelhará pir mshrlti mc eûjmri dm leshrlphløe dm ca
eumva asihlahløe, y rmqumrlrá a cis letmrmsadis para rmhigmr cis cl`ris y cis mstatutis
rmvlsadis y smccadis, admjás dm a`iear cas tasas msta`cmhldas me hiehmpti dm leshrlphløe
rmglstrac.
^ir ûctlji, qumda hujpcljmetar uea smrlm dm i`clgahliems dm haráhtmr olshac.
^rljmri ca i`tmehløe dmc H.L.O. i Hødlgi dm Ldmetlolhahløe Olshac, me ca Dmcmgahløe dm
Bahlmeda diedm sm u`lqum mc dijlhlcli sihlac dm ca asihlahløe. \ me mc hasi dm qum ei sm
bu`lmra rmhl`ldi ca mxmehløe hirrmspiedlmetm, dmhcarar a Bahlmeda mc L._.A. y mc
Ljpumsti dm Xihlmdadms me su jijmeti.
]ea vmz cmgaclzadas y ahcaradas tidas mstas humstliems, cas asihlahliems tlmeme
dmrmhbi a siclhltar dm cas adjlelstrahliems pû`clhas cas su`vmehliems y ayudas qum hrmae
emhmsarlas para mqulpajlmetis i para ca rmaclzahløe dm ahtlvldadms. Ca hievihatirla dm
ayudas para asihlahliems y grupis kuvmelcms tlmem pir i`kmti ca prijihløe dmc
asihlahlielsji hiji oirja dm partlhlpahløe dm cis køvmems me ca vlda sihlac, rmspmtaedi
su dleajlsji y mxprmsløe pripla. ^idráe siclhltar mstas ayudas cas asihlahliems y grupis
uvmelcms qum ei tmegae oleacldad mxhcuslvajmetm ahadìjlha, dmpirtlva dm haráhtmr
hijpmtltlvi i priomslieac, el cuhratlva, y huyis partlhlpaetms tmegae metrm 14 y 0? añis
dm mdad, y smae jayirltarlajmetm cis pritagielstas y dmstleatarlis dm ca ahtlvldad. Me
hasi dm su`vmehliems para ahtlvldadms, ìstas dm`me irgaelzarsm hie olems oirjatlvis y dm
partlhlpahløe me ca vlda hijueltarla.
hijueltarla. Xm hiesldmrae prigrajas prlirltarlis;
• ^rij
^rijihihlø
løee asi
asihl
hlat
atlv
lvaa m le
letm
tmra
rasi
sihl
hlat
atlv
lvaa kuv
kuvme
melclc..
• Aht
htlv
lvld
ldad
admsms dm ae
aellja
jahlhløe
øe dmc tlmj
tlmjppi clcl`r
`rm.
m.
• Ahtl
Ahtlvl
vlda
dadm
dmss dlrl
dlrlgl
glda
dass a ca
ca prij
prijih ihlø
løee sihl
sihlacac y huhuct
ctur
urac
ac dm
dm ca juk
jukmr
mr kiv
kivme
me..
• Oirjahløe dm dm ji
jieltirms rms y aeljadi adirms.
• ^rig
^rigra
raja
jass dm
dm oir
oirja
jahl hløe
øe m les
lesmr
mrhl
hløe
øe ca`ir
a`iracac..
• Letm
Letmrv
rvme
mehl
hløe
øe me jarg
jarglleaeahl
hløøe y tix
tixllhija
hijaeeêa êas.
s.
Cis irgaelsjis a cis qum pumdm ahudlrsm me dmjaeda dm apiyi mhieøjlhi sie
metrm itris;
‘ Lestltuti dm ca
hicmhtlvis dmKuvmetud dmc Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms, para asihlahliems y
áj`lti eahlieac.
‘ Oiedi Xihlac Muripmi, para priymhtis dm elvmc letmreahlieac, hiji
letmrhaj`lis hie mxtraekmris, vicuetarladi sihlac me Muripa, mth.
088
084
0. Acqulc
Acqulcar
ar i hijpr
hijprarar acgûe
acgûe ciha
cihacc mxlstm
mxlstmetm
etm mmee mc juelh
juelhlpl
lpli,
i, para
para ci huac
huac smrá
smrá
emhmsarli hiesldmrar sl ms oahtl`cm jaetmemr tac dmsmj`icsi mhieøjlhi søci a
travìs dm cas huitas dm cis sihlis, y me hasi dm qum ei, `ushar itras oumetms
dm oleaehlahløe —dieahliems, su`vmehliems, prìstajis—. Mc Lestltuti dm ca
_lvlmeda dm hada Hijueldad Autøeija iormhm me ihasliems ayudas para
acqulcmr dm cihacms a juy `aki histm.
8. Hiestr
Hiestrulr
ulr ue mdlo
mdlolhl
lhlii dm eeumv
umvaa pcaet
pcaetaa mxprms
mxprmsajme
ajmetm
tm dlsm
dlsmñad
ñadii para
para ca
ca
juctlpclhldad dm usis qum qumrmjis darcm, iphløe ìsta qum rmsucta juy
letmrmsaetm pmri `astaetm histisa a elvmc mhieøjlhi y hijpcmka a momhtis
cmgacms,
ms auequm
ormhumetm pidrêa tmemr dm
ca irgaelzahløe hlmrtas pisl`lcldadms
Hajpis dm Tra`akimeme
mc vmraei
jmdli rurac6 dm bmhbi,
hie mstm ole.
]ea asihlahløe kuvmelc ms uea oirja dm agrupahløe rmhieihlda a momhtis cmgacms, qum ue
hiekueti dm køvmems utlclza para haeaclzar uea smrlm dm lequlmtudms, letmrmsms y i`kmtlvis
hijuems. Ca asihlahløe sm hievlmrtm metiehms me uea pcataoirja oirjaclzada para ca
rmueløe dm sus letmgraetms, ca partlhlpahløe sihlac ahtlva, ca mxprmsløe dm ipleliems y ca
rmaclzahløe msta`cm dm cas ahtlvldadms qum sm bayae pripumsti. Pmspmhti a ca ahhløe
ccmvada a ha`i pir cas asihlahliems pidmjis dlstlegulr dis jidacldadms;
1. Ahhløe dm haráhtmr letmrei, harahtmrêstlha dm aqumccis hcu`ms i hicmhtlvis hie
pihis aolcladis, qum ei tlmeme pir quì baccarsm cmgaclzadis, y qum dmsarriccae
sus ahtlvldadms dlrlglìedism hasl mxhcuslvajmetm a cis jlmj`ris qum letmgrae
08=
dlhbi hicmhtlvi. Mstm tlpi dm ahhløe ms, pir taeti, jás rmduhlda y
hirpiratlvlsta, ya qum mc grupi ms a ca vmz mc irgaelzadir y mc dmstleatarli dm
sus ahtlvldadms6 pir mkmjpci, ue grupi dm tmatri, ue hcu` dm jietañlsji, ue
mqulpi dmpirtlvi, uea tmrtucla, mth.
0. Ahhløe priymhtada bahla mc mxtmrlir, ldmetlolhatlva dm aqumccis grupis qum olkae
hiji dmstleatarlis dm sus ahtlvldadms a itris hicmhtlvis dm pi`cahløe, a cis
huacms sm dlrlgme hiji aeljadirms dm uea ca`ir dm letmrvmehløe
sihlihucturac6 pir mkmjpci, ue hmetri dm tlmjpi cl`rm kuvmelc, uea asihlahløe
dm mduhadirms sihlacms, mth.
Mstas dis pisl`lcldadms jarhae ledmomhtl`cmjmetm mc dmsarricci ba`ltuac dm ue
grupi kuvmelc, dm ahumrdi hie mc msqumja tradlhlieac dm ca dleájlha dm grupis.
Hirrmspiedme a dlstletas mtapas me mc prihmsi dm jadurahløe grupac dm uea asihlahløe, y
hada uei dm msis jijmetis hijprmedm dlomrmetms i`kmtlvis, tlpis dm ahtlvldadms y
elvmcms dm hijprijlsi sihlac. Pmpasmjis msta mvicuhløe slgulmedi mc gráolhi adkueti
(adaptadi dm _lccar Juñiz, 1<78, pp. 84-=4).
• Mtapa dm lelhlahløe; va dmsdm ca ldma pmrsieac dm oirjar uea asihlahløe basta
su hiestltuhløe dmoleltlva. Ms ca mtapa dm haptahløe dm sihlis, msta`cmhljlmeti
dm eirjas y i`kmtlvis, lelhli dm ca ahtlvldad dmc grupi, mth. Cis pri`cmjas
lejmdlatis a`sir`me ca dleájlha dmc grupi; rmsicuhløe dm humstliems cmgacms,
mca`irahløe dm mstatutis, adqulslhløe dm ue cihac, rmhaudahløe dm oiedis, mth.
• Mtapa dm asmetajlmeti; uea vmz msta`cmhlda y rmhieihlda a momhtis cmgacms ca
asihlahløe, ccmga mc jijmeti dm ouehliear ac jáxlji dm tidas cas
pisl`lcldadms. ^ara hijpri`ar mc admhuadi ouehlieajlmeti dm ca asihlahløe,
hievlmem olkar ue jêelji dm hrltmrlis qum asmgurme ue hirrmhti dmsarricci dm
cas ahtlvldadms; hi`ri dm huitas a cis sihlis, eij`rajlmeti dm hargis
dlrmhtlvis y hijlsliems rmspiesa`cms, partlhlpahløe me cas rmueliems dm ca
asaj`cma, aslstmehla hietleuada a cas ahtlvldadms, mth. Hiesmguldi mstm
jêelji, pidrêajis dmhlr qum ca asihlahløe jarhba a `ume rltji. A partlr dm
msta sltuahløe pumdme darsm dis rmacldadms `lme dlomrmehladas;
08?
087
082
08<
0. ^i
^itm
tmeh
ehla
larr mmcc ‘ Hurslccis, smsliems, dleájlhas dm grupi
autidmshu`rljlmeti pmrsieac, y ahtlvldadms qum oavirmzhae mc
jmkirar mc autihiehmpti y ca autihieihl jlmeti y ca vacirahløe dm
autimstlja. cas hapahldadms, hie mc ole dm lj-
pucsar ca jadurahløe y ca autieijêa
pmrsieac pir mehlja dm cis mstmrmi-
tlpis y ca prmsløe dm cis grupis.
8. Jmk
Jmkira
irarr ca hijuel
hijuelhah
hahløe
løe y ccas
as ‘ Mehumetris letmrgmemrahlieacms,
rmcahliems hie ca oajlcla. hievlvmehlas metrm padrms m blkis,
vmr`meas, omstlvacms, omrlas dm kumgis
tradlhlieacms. Levltar a cas oajlclas a
acgueas ahtlvldadms, letriduhlr a cis
aductis me mc irgaelgraja dm ca
asihlahløe, pripiemr uea mshumca dm
padrms.
4. Mxp
Mxprms
rmsar
ar ipleli
ipleliems
ems,, ‘ Hieihmr mc ouehlieajlmeti práhtlhi dm
jaelomstarsm, hrltlhar ca dmjihrahla a travìs dm cas
sltuahliems, jitlvahløe a asaj`cmas dm sihlis, ca pisl`lcldad dm
partlhlpar me mc kumgi oirjar partm dm mqulpis dlrmhtlvis, ca
dmjihrátlhi,
dmhlsliems. pidmr tirear mxlstmehlajmsas
tmrtuclas, dm rmdiedas,
oiris dmdm`atms.
rmocmxløe,
=. Haea
Haeaclz
clzar
ar bbahl
ahlaa uea
uea ahhlø
ahhløee ‘ Hijprijmtmrsm me priymhtis msta`cms
traesoirjadira dm ca rmacldad dm aeljahløe sihlihucturac ljpclhadis
ca lequlmtud pir cis pri`cmjas hie mc `arrli, partlhlpar me ahtlvldadms
y cas lekustlhlas sihlacms. hiehrmtas dm ahhløe sihlac,
lehirpirarsm a grupis dm hatmqumsls,
oirjarsm hiji aeljadirms.
Emhm
Emhmsl
slda
dadm
dmss hu
huct
ctur
urac
acms
ms y dm
dm ihli
ihli Ac
Actm
tmre
reat
atlv
lvas
as dm
dm cis
cis hmet
hmetri
riss kuvm
kuvmel
elcm
cmss
04>
0. Dls
Dlsoru
orutar
tar dm
dm aht
ahtlvl
lvldad
dadms
ms ‘ ^rahtlhar ca dmjihrahla hucturac a travìs
hucturacms ahtlvas y dm ahtlvldadms qum dmsarriccme ca
partlhlpatlvas, ei dm sljpcm hrmatlvldad; hiehursis dm oitigraoêa,
hiesuji. hmrtájmems cltmrarlis, vl -dmioiruj,
cl`rioiruj, dlshioiruj, taccmrms dm
jaeuacldadms, jaqumtas, levmetis,
hursis dm lelhlahløe artêstlha, hcu`ms dm
hicmhhlielstas, grupis dm tmatri, hiri,
riedacca, mth.
8. Hi
Hiei
eihm
hmrr y va
vaci
cira
rarr mc ‘ _lsltas hucturacms, ltlemrarlis turêstlhis,
patrljieli hucturac hiji acgi mxhursliems, rutas, mxpislhliems dm
pripli, qum ms slgelolhatlvi artmsaeêa y artm pipucar, hlhcis dm
para ca hijueldad me qum sm hieomrmehlas, kumgis dm dmshu`lmrta,
vlvm. hiehursis si`rm tmjas dm huctura
gmemrac, kireadas jieigráolhas, mth.
4. Meh
Mehiet
ietrar
rar actmr
actmreat
eatlva
lvass dm ihli ‘ ^ripirhliear ahtlvldadms dm ihli
dlstletas m lcuslieaetms para dlomrmetms dm ci ba`ltuac, mhieøjlhas y
ihupareimchiesujlsta.
oirja tlmjpi cl`rm dm atrahtlvas;
hajpis hajpajmetis
dm tra`aki, dm vmraei,
ahtlvldadms dm alrm
cl`rm y jietañlsji, hijpmtlhliems
dmpirtlvas, graedms kumgis, mth.
^rivmmr dm pasatlmjpis rmhrmatlvis
hiji out`iclems, `lccarms, jmsas dm
pleg pieg, kumgis dm jmsa, hcu`ms dm
kumgis dm ric, mth. Oijmetar ca pripla
lelhlatlva para dmshu`rlr eumvas
aolhliems y pripiemr ahtlvldadms.
=. Mdu
Mduhar
har para
paradmc
pisltlvi uuee us
usii admhua
admhuadi
tlmjpi di y
cl`rm, ‘ Irlmetar si`rmmecismcmomhtis
y mc achibic momh
ihlitisdmdmca cas drigas
kuvmetud,
prmvlelmedi pisl`cms asmsirar si`rm ca leocumehla dm ca
sltuahliems dm rlmsgi sihlac. tmcmvlsløe y cis jmdlis dm
041
040
me omhbas rmhlmetms
asihlahliems huaedi
kuvmelcms cis `memolhlarlis
bae mjpmzadi dm cas dm
a smr køvmems ahtlvldadms
jás mdad,dmmehmetris
juhbasy
ihasliems prihmdmetms dm hietmxtis sihlimduhatlvis dmsadaptadis.
• Mc pri`
pri`cm
cmja
ja dmc
dmc dm
dmsm
smjp
jpcm
cmii ssmm ba ag
agrav
ravad
adii dm
dm jaem
jaemrara aca
acarja
rjaet
etmm me cis
cis ûct
ûctlj
ljis
is
añis y ba mjpmzadi a aomhtar a uea pripirhløe juy hiesldmra`cm dm ca
pi`cahløe kivme, ci qum ba ccajadi ca atmehløe dm aqumccis grupis y
asihlahliems qum tra`aka`ae dmsdm ca aeljahløe kuvmelc.
• Xøci
Xøci rmh
rmhlm
lmet
etmj
mjme
metm
tm sm bae
bae dm
dmsasarr
rric
icca
cadi
di y msta
msta`c
`cmhl
mhldi
di pri
prigr
graj
ajas
as mspm
mspmhê
hêol
olhi
hiss dm
oirjahløe m lesmrhløe ca`irac, qum humetme hie hlmrta ola`lcldad, taeti me sus
cigris hiji me su admhuahløe a cis hietmxtis dmstleatarlis.
Dm msis prigrajas mduhatlvis dm`mjis hltar si`rm tidi trms qum sm bae ljpcaetadi
hie ìxlti dmsdm dlstletas lestltuhliems y asihlahliems; Garaetêa Xihlac, Mshumcas-taccmr y
Hasas dm Iolhlis.
Cis prigrajas dm Garaetêa Xihlac sie ca actmreatlva qum mc eumvi slstmja
mduhatlvi rmgucadi pir ca CIGXM iormhlø a qulmems ei achaezae mc Graduadi me
Mduhahløe Xmhuedarla ac tìrjlei dm su mshicarlzahløe i`clgatirla. Mstáe dlrlgldis, pir
taeti, a køvmems dm metrm 1? y 01 añis qum ei bayae supmradi ca M.X.I. i sm mehumetrme
dmsmshicarlzadis, y qum ei pi -smae elegûe tlpi dm tltucahløe priomslieac6 admjás, sm
prmsta mspmhlac atmehløe a aqumccis adicmshmetms qum sm baccae me sltuahløe dm rlmsgi
sihlac ahrmdltada. Xu oleacldad ms pripirhliear uea oirjahløe hucturac `áslha, uea
hapahltahløe priomslieac y uea jayir jadurmz pmrsieac, qum oahlcltme ca lehirpirahløe ac
tra`aki i ca hietleuahløe dm mstudlis a travìs dm Hlhcis Oirjatlvis dm Gradi Jmdli,
prmvla supmrahløe dm uea prum`a dm ahhmsi. Ca
Ca durahløe ms dm ue añi ahadìjlhi, hie uea
jmdla dm metrm vmletlsìls y trmleta biras cmhtlvas a ca smjaea, y ac tìrjlei dmc hursi sm
rmhl`m ue hmrtlolhadi me mc qum hiesta mc eûjmri dm biras dm hada árma y cas
haclolhahliems i`tmeldas.
Ca rmgucahløe dm cis prigrajas dm Garaetêa Xihlac ms hijpmtmehla dmc Jlelstmrli
dm Mduhahløe y Huctura, pmri su dmsarricci pumdme ccmvarci a ha`i, oumra dmc hietmxti
mshicar, asihlahliems u Irgaelzahliems Ei Gu`mreajmetacms qum bayae msta`cmhldi
ahumrdis dm hica`irahløe hie Ayuetajlmetis, Hijueldadms Autøjijas, i hie mc
pripli Jlelstmrli. Me huacqulmra dm cis hasis, mc hurrêhucuj mduhatlvi lehcuym cas
slgulmetms ármas;
• Oirj
Oi
dmrjah
ahlø
løee ^rio
tra`aki ^rioms
qum msli
eiliea
eacc Mspm
Mspmhê
rmqulmrae hêol
mcolha
ha,, qum
têtuciqudm
m prmp
prmpar
araa para
Tìhelhi pa
dmraOirjahløe
mc
mc dmsm
dmsmjp
jpmñ
mñii dm pum
pumst
stis
^riomslieac. is
• Oirj
Oirjahahlø
løee y Irl
Irlme
meta
tahl
hløe
øe Ca`i
Ca`ira rac,
c, qum
qum leo
leoir
irja
ja ac ac acu
acujei
jei si
si`r
`rmm mc jarhi
jarhi
cmgac, cas hiedlhliems dm tra`aki, cis tlpis dm hietratahløe, cis rmqulsltis
048
044
lelhlahløe —dm ueis smls jmsms— hie ca pumsta me práhtlha dm cis hieihljlmetis a
travìs dm ahtlvldadms pû`clhas dm haráhtmr priomslieac.
Huaedi sm hujpcm mc pcazi dm durahløe dmc priymhti prmvlsti me ca eirjatlva, sm da
pir oleaclzada ca prmsmehla dm cis acujeis me ca Mshumca-taccmr, a cis qum sm cms metrmga ue
hmrtlolhadi ahrmdltatlvi dm cas biras dmc hursi y mc gradi dm huaclolhahløe adqulrlda. Mstm
têtuci pumdm hievacldarsm pir cis jøducis hirrmspiedlmetms dm ca Oirjahløe ^riomslieac
rmgucadis pir mc slstmja mduhatlvi, y pir hmrtlolhahliems dm priomslieacldad dmc LEMJ.
Ac tìrjlei dm ca ahtlvldad, ca metldad prijitira msta`cmhm, ac jmeis duraetm smls jmsms,
ue smrvlhli dm aslstmehla y irlmetahløe tìhelha a cas lelhlatlvas mjprmsarlacms surgldas dmc
priymhti, ayudaedi a ca prljmra lestacahløe,
lestacahløe, apirtaedi cihacms, i oahlclt
oahlcltaedi
aedi leoirjahløe
me gmemrac.
Me huaeti a cas Hasas dm Iolhli, su ouehlieajlmeti y rmgucahløe ms juy sljlcar ac
dm cas Mshumcas-taccmr, sacvi qum sus prigrajas sm irlmetae jás mspmhêolhajmetm a ca
rmhupmrahløe dm vlmkis iolhlis artmsaeacms. Ca durahløe dm mstis prigrajas ms søci dm ue
añi, smls jmsms dm oirjahløe y itris smls dm práhtlha priomslieac, y mstáe dmstleadis
lguacjmetm a køvmems me pari jmeirms dm 0= añis, hie dmolhlmehlas mduhatlvas, pir ci
qum taj`lìe sm ccmvae a ha`i jøducis dm mduhahløe hijpmesatirla.
Ci qum sm dmsprmedm dm mstas lelhlatlvas ms ca emhmsldad dm a`rlr eumvis hajpis dm
letmrvmehløe sihlimduhatlva hie køvmems, traspasaedi cis mstrmhbis cêjltms dm ca
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm y hica`iraedi jás molhazjmetm a su letmgrahløe sihlac y
hucturac. ]ea asihlahløe i ue hmetri kuvmelc qum tra`akm dmsdm msta jmetacldad pumdm
mrlglrsm me prijitira dm Mshumcas-taccmr i prigrajas dm Garatêa Xihlac, qum slrvae para
lr priomslieaclzaedi dm oirja prigrmslva a cis vicuetarlis qum tra`akme dmsdm mcca, i
lehcusi pcaetmarsm ca pisl`lcldad dm hrmar uea Hiipmratlva dm Tra`aki Asihladi, qum
atlmeda jmkir a sus letmrmsms y oahlcltm su lesmrhløe me mc jmrhadi ca`irac.
@l`cligraoêa
AG]LPPM, A.-PIDPÊG]M[, J.; Xfles, puefls, ifupas y itras trl`us ur`aeas.
ur`aeas. @arhmciea, @ardm`as,
1<<7.
APAEG]PME, K. C.; @aki mc slgei dm ca kuvmetud. @arhmciea, Xacvat, Hicmhhløe Auca A`lmrta, e¾ ?7,
1<20.
APPL@AX, C.; Ahtlvldadms cûdlhas; mc kumgi, actmreatlva dm ihli para køvmems.
køvmems. Jadrld, ^ipucar, 1<<=.
@A\ØE, J.-JAPTÊE, A.; «Mc emgihli dmc dlshi levlmrtm me ca jûslha pritmsta¶, me Haj`li 1?, ? dm
04=
jarzi dm 1<2<.
@I]XQ]MT, K.; Jivljlmetis dm Kuvmetudms y Mduhahløe.
Mduhahløe. Jadrld, ^u`clhahliems Mspañicas, 1<?1.
HAXAC, K. y ITPIX; Ca lesmrhløe priomslieac y sihlac dm cis køvmems. Cis ltlemrarlis dm traeslhløe
metrm cis 14 y cis 0= añis.
añis. @arhmciea, L.H.M. dm ca ]elvmrsldad Autøeija, 1<2<.
HIC]@L, ^.; Mc rltji dm cas trl`us.
trl`us. @arhmciea, Ac`a, 1<<7.
MQ]L^I HCA_MX-M.^.A.X.A.; Aprmedlmedi a irgaelzar eumstra asihlahløe. Jatmrlacms dm
autioirjahløe para asihlahliems.
asihlahliems. Jadrld, ^ipucar, 1<<=.
MX^LEI[A _MPGAPA, J.; Dleájlha dmc grupi kuvmelc. @umeis Alrms, Bujaeltas, 1<20.
OMLRA L ^AJ^ICX, H.; Dm køvmems, `aedas y trl`us; aetripicigêa dm ca kuvmetud. @arhmciea, Arlmc,
1<<2.
OPLTB, X.; Xihlicigêa dmc rihf. Jadrld, Kûhar, 1<72.
O]EMX, K.-JA\IC, L.; Lehirpirarsm a ca sihlmdad. Jadrld, Hruz Pika Mspañica, 1<2<.
O]EMX APTLAGA, K.; «Ca aeljahløe sihlihucturac me ca kuvmetud¶, me TPLCCA, K. (hiird.); Aeljahløe
Xihlihucturac. Tmirêas, prigrajas y áj`ltis.
áj`ltis. @arhmciea, Arlmc, 1<<7, pp. 008-087.
GACCMGI, ]. J.; «Mduhahløe y tlmjpi cl`rm; apirtahliems dmc slstmja mduhatlvi dm Die @ishi a ca
^mdagigêa, e¾ 117, smptlmj`rm dm 1<27, pp. 411-40<.
huctura dmc ihli¶ me Pmvlsta Mspañica dm ^mdagigêa,
GAPHÊA ÁC_APM[, G.; Letmrahhløe sihlac y aeljahløe kuvmelc. Xihlicigêa gmemrac y sihlicigêa
kuvmelc. Jadrld, ^ipucar, 1<<>.
GAPHÊA HAPPAXHI, K.; Hcu`s kuvmelcms.
kuvmelcms. Xacajaeha, Xêgumjm, 1<7>.
GAPHÊA OMPPAEDI, J.; Tlmjpi Cl`rm y ahtlvldadms dmpirtlvas dm ca kuvmetud me Mspaña. Mspaña. Jadrld,
LEK]_M, 1<<8.
GLC HAC_I, M.-JMEÌEDM[, M.; Ihli y práhtlhas hucturacms dm cis køvmems.køvmems. @arhmciea, Lestltuti dm ca
Kuvmetud, 1<2=.
BMPEÁEDM[ DÊA[, K. J.; «Ca mduhahløe sihlac me cis jivljlmetis kuvmelcms¶, me Huadmreis dm
Pmacldadms Xihlacms,
Xihlacms, e¾ 87-82, memri dm 1<<1, pp. 141-147.
L@AP, J.-CIEGAX, K.; Høji irgaelzar y gmstliear uea metldad dm Aeljahløe Xihlihucturac. Jadrld,
Earhma, 1<<0.
KØ_MEMX ME CL@MPTAD; Mc asihlahlielsji kuvmelc me Mspaña. Leoirjm si`rm ca rmacldad dmc
asihlahlielsji kuvmelc dm áj`lti mstatac. Jadrld, Hiesmki dm ca Kuvmetud, 1<27.
K]_MET]D I@PMPA HPLXTLAEA (KIH); Ihli y vlda hitldlaea dm ca kuvmetud tra`akadira. tra`akadira. Jadrld,
^ipucar, 1<2>.
FPLMHF, M.; «Mduhahløe picêtlha eahlieac. Ca ]eløe dm Kuvmetudms (1<80)¶, me Q]LETAEA, K. Jª.;
Mduhahløe Xihlac. Aeticigêa dm tmxtis hcáslhis.
hcáslhis. Jadrld, Earhma, 1<<4, pp. <0-1>4.
CÁ[API CIPMETM, C. J.; Hrlsls dmc <2 y rmgmemrahlielsji hiesmrvadir. Cis `atacciems mshicarms
me _acmehla (1<>4-1<1>).
(1<>4-1<1>). _acmehla, Pu`li Mstm`ae, 1<28.
CM_L, G. (dlr.); Blstirla dm cis køvmems. L. Dm ca Aetlgómdad a ca Mdad Jidmrea. LL. Ca Mdad
Hietmjpiráema (0 vics.). Jadrld, Taurus, 1<<?.
CM_LHMX, K.; Jidas juslhacms y hiedlhliems sihlacms.
sihlacms. Hijueldad Autøeija dm Jadrld, 1<2?.
CLJ@IX, M.; Mc aeljadir y mc grupi dm køvmems.
køvmems. Jadrld, Irlmes, 1<7=.
CI[AEI, K. J.; ¹Dm quì ba`cajis huaedi ba`cajis dm cis køvmems9. køvmems9. @arhmciea, Hrlstlaelsjm l
Kustêhla, e¾ 41, 1<<1.
C]HAPLEL, _.; Mc grupi dm prmadicmshmetms. Xu aeljahløe y mvacuahløe.
mvacuahløe. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<>.
JAPGME AEDAC]HÊA, K.; Mc slgelolhadi dm ca jûslha me ca kuvmetudk uvmetud ahtuac. Jadrld, Lestltuti dm ca
Kuvmetud, 1<27.
JAPTÊ, C. L.-JIEOMPPMP, L.; Høji ouedar uea asihlahløe.
asihlahløe. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<2.
JAPTÊE JAPTÊE, O. K.; «Agrupahliems kuvmelcms¶, me GAPHÊA BI[, _. (dlr.); Lelhlatlvas sihlacms
me mduhahløe leoirjac. Jadrld, Placp, 1<<1, pp. 1?8-12?.
JMEDÊA GACCAPDI, P.; Hcu`s kuvmelcms me ahhløe.
ahhløe. Xacajaeha, Xae ^êi R, 1<74.
JIEMPA ICJIX, Jª. C.; «Cis jivljlmetis kuvmelcms; uea rmspumsta a ca mduhahløe dm ca kuvmetud me
mc tlmjpi cl`rm¶, me Pmvlsta dm Hlmehlas dm ca Mduhahløe,
Mduhahløe, e¾ 10=, jarzi dm 1<2?, pp. ?8-24.
04?
Tmja <
04<
dm dirjlr9¶.
Me huaeti a ca vacirahløe qum cis elñis bahme dmc tlmjpi, bay qum advmrtlr qum ei
tlmeme uea vlsløe i`kmtlva dmc jlsji; metlmedme su dmsarricci me ouehløe dm sus priplis
smetljlmetis, ca vmcihldad hie qum oum rmaclzada ca ahhløe i mc haesaehli qum cm priduki.
Taj`lìe cis aductis hiesldmrae a vmhms mc pasi dmc tlmjpi dm oirja su`kmtlva6 pir
mkmjpci, dis biras jmtldi me ue atashi autijivlcêstlhi ms vaciradi hiji uea mtmreldad
y uea «pìrdlda dm tlmjpi¶. Xle mj`argi, cis aductis ya hijparae sus smetljlmetis
su`kmtlvis hie jmdlhliems i`kmtlvas dmc rmcik, hisa qum ei bahme cis elñis; dada su oacta
dm hijprmesløe dm ca dljmesløe i`kmtlva dmc tlmjpi, mc tlmjpi «vumca¶ i «pasa
cmetajmetm¶ para mccis, dmpmedlmedi dm ca ahtlvldad qum mstìe rmaclzaedi.
Metrm cis aductis, msta di`cm dljmesløe dmc tlmjpi —i`kmtlva i hrieicøglha, y
su`kmtlva i vlvmehlac— rmsuctará juy dmtmrjleaetm, taeti pir ca haetldad rmac dm tlmjpi
dm qum dlspieme hiji pir ca pmrhmphløe mjihlieac qum tlmeme dmc jlsji. ^ara cis
aductis mc tlmjpi pasa juhbi jás rápldi qum para cis elñis, y dm bmhbi tlmeme ca
smesahløe dm qum ei cms da tlmjpi dm eada. A jmdlda qum sm mevmkmhm msta ldma dm
prmhlpltahløe sm ahmetûa, y mc tlmjpi sm vumcvm jás hirti6 mcci pumdm dmrlvar me
paticigêas hiji ca ajemsla dm olkahløe, smgûe ca huac mc aehlaei sm icvlda hada vmz jás
dm cas hisas suhmdldas me mc jijmeti prmsmetm, y sm rmjltm me haj`li a cis rmhumrdis dmc
pasadi, jistraedi ue hijpirtajlmeti pmrjaemetmjmetm rmtrispmhtlvi. Msta ahtltud,
hijûe me ca Tmrhmra Mdad, hiestltuym uea oirja dm rmspumsta cøglha aetm ca ku`lcahløe,
pumsti qum slrvm para ccmear dm hietmeldis gratlolhaetms ue tlmjpi qum sm ba qumdadi
vahêi y qum ei sm dlsoruta.
^mri ca mxpmrlmehla dmc tlmjpi cl`rm metrm cis aductis ei mstá dmtmrjleada
ûelhajmetm pir ca pmrhmphløe pslhicøglha dmc tlmjpi dm qum dlspieme, slei taj`lìe pir
su smesahløe dm cl`mrtad. Cas pmrsieas tmemjis ca emhmsldad dm hijprmedmr eumstri
metirei y mkmrhmr ue hietric si`rm ìc, ya qum dm ci hietrarli sm priduhme smetljlmetis dm
ledmomesløe, aeslmdad, `aka autimstlja, mth. Xmgûe ca tmirêa dm @rmbj (1<??), ue
ledlvldui hrmm qum ms cl`rm huaeti jayir ms mc hietric qum mkmrhm si`rm mc jmdli. Xl mstm
hietric ms lesuolhlmetm i mstá dmtmrjleadi pir mcmjmetis mxtmreis, sm priduhm me dlhbi
ledlvldui uea rmahtaehla i mstadi jitlvahlieac huya jmta ms ca rmstaurahløe dm ca
cl`mrtad pmrdlda i ajmeazada. Ca rmahtaehla pumdm adqulrlr jayir i jmeir letmesldad
dmpmedlmedi dm varlis oahtirms; mxpmhtatlva dm cl`mrtad dmc sukmti, oumrza dm ca ajmeaza,
ljpirtaehla qum tlmem para mc sukmti ca prlvahløe dm cl`mrtad, y hiesmhumehlas dm ìsta hie
rmspmhti a itras cl`mrtadms.
]e elvmc suolhlmetm dm cl`mrtad pmrhl`lda ms mc hijpiemetm ouedajmetac para qum
pumda darsm hie garaetêas uea hieduhta dm ihli. Xl ca pmrsiea hijprum`a qum hietrica mc
jmdli, metiehms sm slmetm vmrdadmrajmetm cl`rm para bahmr ci qum qulmra me mc tlmjpi qum
cm qumda dlspiel`cm. Ba`ltuacjmetm eis rmomrljis a cis oahtirms hiedlhlieaetms dmc
tlmjpi cl`rm dmc aducti dmsdm uea pmrspmhtlva sihlicøglha, sle mj`argi, taj`lìe ms
ljpirtaetm i`smrvar cas ljpclhahliems pslhicøglhas qum privihae mstis oahtirms me mc
áelji dmc ledlvldui. Cas rmstrlhhliems mxlstmetms me mc jmdli bahla mc tlmjpi cl`rm
pumdme smr juy mcmvadas, me momhti, pmri su leocumehla taj`lìe dmpmedmrá dm ca
0=>
0=1
0=0
0=8
8. Bl
Blpø
pøtm
tmsl
slss dm dms
dmspc
pcaz
azaj
ajlm
lmet
etii i gmem
gmemra
racl
clza
zahl
hløe
øe; taj`lìe dmolmedm ca ldma dm qum
mc tra`aki leocuym dlrmhtajmetm si`rm mc tlmjpi cl`rm, pmri ei hiji
hijpmesahløe, slei hiji uea hietleuahløe dmc pripli tra`aki, me mc smetldi
dm qum ca pmrsiea rmoumrza me su tlmjpi cl`rm cis hijpirtajlmetis y cas
ahtlvldadms qum harahtmrlzae su tra`aki. ^ir mkmjpci, sl ue i`rmri dmsarricca
uea tarma jieøtiea y a`urrlda, ms dm mspmrar qum su ihli sma apátlhi y pihi
hrmatlvi. Dm msta oirja, mc tra`aki levadm mc mspahli dmc tlmjpi cl`rm a travìs
dm ihlis smjlpriduhtlvis, hiji mc `rlhicagm i cas hbapuzas me hasa,
dlrmhtajmetm rmcahlieadis hie ca práhtlha priomslieac. Itra pisl`lcldad ms
hiehmdmr ac tra`aki ca jáxlja atmehløe, hievlrtlìedici me mc hmetri dm letmrìs
dm cas rmcahliems sihlacms y dm cis tmjas dm hievmrsahløe. Msti bahm dmc
tra`aki ca prmihupahløe vltac jás ljpirtaetm, jlmetras qum mc tlmjpi cl`rm
ihupa ue cugar smhuedarli y ei sm cm prmsta suolhlmetm atmehløe, ca jayirêa dm
cas vmhms pirqum ei sm sa`m quì bahmr hie ìc (Jiemra Icjis, 1<2=, p. <?).
4. Blpøtmsls emutrac; dlolmrm dm tidas cas aetmrlirms, argujmetaedi qum ei mxlstm
elegûe tlpi dm rmcahløe metrm tra`aki y ihli6 aj`is sie rma -cldadms smparadas
dm ca vlda dm cas pmrsieas, hcarajmetm dlstleguldas y jitlvadiras dm
hieduhtas dlomrmetms. Hiesldmra qum mc tlmjpi cl`rm ms ue rmocmki dm cas
emhmsldadms y cas jitlvahliems ledlvlduacms, akmeas pir hijpcmti ac
dmtmrjlelsji y a cas ahtlvldadms harahtmrêstlhas dmc tra`aki. Msta tmirêa
hiehmdm vacir ac ihli pir sê jlsji, pir cis `memolhlis y pcahmrms qum
pripirhliea a ca pmrsiea. Mc ihli aparmhm asê hiji acgi ledmpmedlmetm, hie
metldad pripla, hiji ue hiekueti dm ahtlvldadms mspmhêolhas, qum sie
emhmsarlas para tidis cis smrms bujaeis ([uzaemf-Jaeemcc, 1<28).
Qulzá sma msta ûctlja blpøtmsls ca jás letmrmsaetm para ca Mduhahløe me mc Tlmjpi
Cl`rm hie aductis, pums dmolmedm ca ljpirtaehla y ca slgelolhahløe dmc ihli atmedlmedi a
0=4
sus priplas huacldadms, y ei pir ca pislhløe qum ihupa rmspmhti ac tra`aki. Mc tra`aki ei
dm`m mxtmedmrsm a ca titacldad dm ca vlda6 ba dm hijpcmtarsm hie mc dmshaesi, mc rmcax, ca
vlda sihlac, mc kumgi leûtlc, cas ahtlvldadms dm ihli y ca hietmjpcahløe mstìtlha. Ca
rmduhhløe dm ca kireada ca`irac, ca prigrmslva dmsaparlhløe dm ca oatlga y mc suorljlmeti
me mc tra`aki, y ca ljpirtaehla hrmhlmetm qum mstá tmelmedi mc tlmjpi cl`rm me eumstra
sihlmdad, a`igae hcarajmetm pir uea bujaelzahløe dm cas hiedlhliems dm vlda a travìs
dmc ihli. Mc ihli pumdm aclvlar pri`cmjas hitldlaeis hiji mc a`urrljlmeti, ca aclmeahløe,
mc mstrìs, mth., y pumdm ccmgar a smr oumetm dm satlsoahhløe, dm omclhldad, dm dmsarricci
pmrsieac, y dm `lmemstar oêslhi y jmetac, asê qum dm`m hiesldmrarsm
hiesldmrarsm ue dmrmhbi leaclmea`cm
para tidis cis smrms bujaeis.
Ei i`staetm, ms `lme hlmrti qum mc tra`aki ba adqulrldi ue vacir lesustltul`cm hiji
oahlcltadir dmc tlmjpi cl`rm, pir su haráhtmr rmgucadir dm cis tlmjpis dlarlis, pir smr
oumetm dm rlqumza qum pisl`lclta mc ahhmsi a cis `lmems dm ihli, y pirqum slrvm dm
hietraprmstahløe y dm mcmjmeti jitlvadir hie rmspmhti ac tlmjpi cl`rm. Ca ausmehla dm
tra`aki privihada pir mc pari i ca ku`lcahløe mcljlea msa rmomrmehla emhmsarla para
hiestrulr mc ihli me mc tlmjpi cl`rm, ci qum priduhm hlmrtis dmsakustms qum dm`mjis
jatlzar.
Me prljmr cugar, sm bahm práhtlhajmetm ljpisl`cm ca apclhahløe dm ca blpøtmsls
emutrac, pirqum hasl tidi mc tlmjpi dlspiel`cm sm qumda sle hietmeldis y plmrdm sus
vacirms dm ihli. ^mri tajpihi ms oahtl`cm ca blpøtmsls dm dmspcazajlmeti, ya qum ei
mxlstm uea ahtlvldad priomslieac qum pumda mxtmedmrsm ac áj`lti dmc tlmjpi cl`rm, sacvi
me mc hasi dm cas ajas dm hasa, diedm msti sê ms `astaetm ormhumetm. Me huaeti a ca tmsls dm
letmrhaj`li, ca oacta dm mjpcmi y dm rmjuemrahløe priviha qum baya jás tlmjpi cl`rm,
auequm sle rmhursis mhieøjlhis suolhlmetms, acgi juy harahtmrêstlhi metrm cis paradis y
cis ku`lcadis.
Eis qumda, pir taeti, ca blpøtmsls dm hijpmesahløe hiji ca jás ahiesmka`cm para
jitlvar ca letmrvmehløe sihlimduhatlva me mc tlmjpi cl`rm dm cis dmsmjpcmadis i dm ca
Tmrhmra Mdad. Ca hijpmesahløe sm metmedmrêa aquê hiji ca `ûsqumda dm ca ahtltud
hietrarla a ca ahistuj`rada, hievlrtlmedi mc tlmjpi dlspiel`cm me acgi mstruhturadi y
ahtlvi. Aetm ca paslvldad y mc ei sa`mr quì bahmr dm mstm tlpi dm pi`cahløe, smrêa
emhmsarli pripiemr acguea dmdlhahløe i rutlea sljlcar ac tra`aki, qum slrva para ccmear dm
hietmeldis msm tlmjpi vahêi m ljpclqum pmrsieacjmetm a cis dmstleatarlis me ahhliems
hiehrmtas para su vlda hitldlaea.
1.8. JITL_AHLIEMX \ AHTLT]DMX DM CIX AD]CTIX BAHLA MC
IHLI
Atmelìedieis a ci mxpumsti me mc mpêgraom aetmrlir, parmhm i`vli qum mc ihli ms, pir
mehlja dm juhbas hisas, uea mxpmrlmehla su`kmtlva dmc smr bujaei. Msti bahm qum hada
ledlvldui tmega su pripla dmolelhløe dm ihli, y qum dlsorutm y sm slgelolqum me su tlmjpi
0==
cl`rm pir jmdli dm ahtlvldadms dlstletas a cas dm itris sukmtis. ^ara Lsi-Abica (1<2>), mc
ihli ms priduhti dm cas mxpmrlmehlas pmrsieacms prmvlas y dm cas leocumehlas sltuahlieacms
y sihlacms qum rmhl`m hada ledlvldui, tidi ci huac rmpmrhutm dlrmhtajmetm me sus
mcmhhliems y me sus hieduhtas. Mstis oahtirms hiedlhlieaetms pumdme jaelomstarsm me
juy dlvmrsis jijmetis —aetms, duraetm i lehcusi dmspuìs dm ca ahtlvldad—,
privihaedi ue hiestaetm msoumrzi dm ahcarahløe dm hiehmptis pir partm dmc sukmti, dm
oirja qum ca pmrhmphløe ihli sm hievlmrtm me acgi dleájlhi, qum sm va jidlolhaedi a ci
cargi dm tida ca vlda.
A pmsar dm mcci, pidmjis hiehculr qum me cas pmrhmphliems ledlvlduacms dmc ihli
hilehldme me gmemrac uea smrlm dm mcmjmetis tacms hiji ca smesahløe dm cl`mrtad, ca
rmcahløe metrm mc ihli y mc tra`aki, cas jitlvahliems y ca irlmetahløe dm ca ahtlvldad bahla
dmtmrjleadis i`kmtlvis (Xae Jartêe Garhêa, 1<<7, p. 00). \a bmjis acudldi ac pri`cmja
dm ca cl`mrtad pmrhl`lda y a ca rmcahløe metrm mc tra`aki y mc ihli, pir ci qum søci añadlrì
acgueas ldmas si`rm ca jitlvahløe y cis i`kmtlvis.
Cas jitlvahliems dmc ihli pumdme smr dm dis tlpis; letrêesmhas y mxtrêesmhas. Ca
jitlvahløe letrêesmha bahm rmomrmehla ac dmsmi dm rmaclzar uea ahtlvldad dm jaemra
autitìclha, ms dmhlr, pir mc jmri pcahmr qum rmsucta dm su dmsarricci, ei pirqum sm pmrslga
itra rmhijpmesa. Me haj`li ca jitlvahløe mxtrêesmha prmtmedm uea hietraprmstahløe
dlomrmetm a ca pripla ahtlvldad, ca huac sm mxpmrljmeta hiji acgi ûtlc, hieduhmetm a
hiesmgulr acgi. Cas hiesmhumehlas dm aj`is tlpis dm jitlvahløe sie dlomrmetms; ca
jitlvahløe mxtrêesmha gmemra jmeis satlsoahhløe y uea jayir pìrdlda dm letmrìs bahla ca
ahtlvldad qum ca jitlvahløe letrêesmha. _arlas levmstlgahliems bae hiestatadi qum cas
rmhijpmesas mxtmreas pumdme dm`lcltar ca jitlvahløe, pirqum mc sukmti ei prmsta atmehløe
a ci qum mstá bahlmedi, ei dlsoruta hie mcci, y mjplmza a pmesar søci me mc `memolhli oleac
(Lsi-Abica, 1<2>).
Ca jitlvahløe va juy uelda a cis i`kmtlvis qum sm prmtmedme hiesmgulr hie ca
ahtlvldad dm ihli. Emuclegmr (1<21) dlomrmehla cas jmtas lestrujmetacms dm cas oleacms,
pielmedi mc mkmjpci dm uea pmrsiea qum pleta uea `arha para saclr a eavmgar, slmedi ìsta
uea ahtlvldad dm ihli hie ue i`kmtlvi lestrujmetac, jlmetras qum sl sacm dlrmhtajmetm a
eavmgar, ca ahtlvldad hilehldm hie mc i`kmtlvi oleac. Me ihasliems, cas ahtlvldadms dm ihli
sm vumcvme utlcltarlas, ms dmhlr, qum plmrdme su haráhtmr autitìclhi y admjás rmspiedme a
jitlvahliems mxtrêesmhas. Msti ms ue jmhaelsji dm kustlolhahløe pslhicøglha dm ue ihli
ac qum sm plmesa qum ei sm tlmem dmrmhbi, i ei sm qulmrm vmr hiji uea pìrdlda dm tlmjpi,
ci huac ms juy ba`ltuac metrm cis aductis y mspmhlacjmetm metrm cas jukmrms ajas dm hasa.
^ara mccas, mc aprmedlzakm dm rmhmtas dm hihlea i mc dlsmñi dm ca dmhirahløe dmc bigar sie
uea oirja dm dar smetldi a su tlmjpi cl`rm, bahlìedici acgi ûtlc pir jmdli dm msas
ahtlvldadms dm ihli lestrujmetacms qum pripirhlieae ue `memolhli uctmrlir. Me tidi hasi,
ei dm`mrêajis ba`car dm msas ahtlvldadms hiji ihli autìetlhi, pirqum dm bmhbi ei sie
pmrhl`ldas pir cis sukmtis hiji acgi «qum bahme pirqum qulmrme, i pirqum cms gusta¶,
slei hiji acgi «qum tlmeme qum bahmr, i qum ms emhmsarli¶.
^ir taeti, dm ahumrdi hie cis jatlhms qum ahcarae cis oahtirms basta abira
mxpumstis, ca pmrhmphløe dm ihli smrá jayir huaedi mxlsta smesahløe dm cl`mrtad, ca
0=?
jitlvahløe sma letrêesmha, sm dì uea `aka rmcahløe hie mc tra`aki, y sm tratm dm uea
ahtlvldad hilehldmetm hie su i`kmtlvi oleac (Xae Jartêe Garhêa, 1<<7, p. 0?).
^ara mvacuar cas ahtltudms y mc gradi dm partlhlpahløe qum jaelolmstae cis aductis me
mc ihli, me rmcahløe hie sus jitlvahliems y hie mc rmsti dm cis oahtirms arrl`a ledlhadis,
hietajis hie dis jidmcis hcáslhis dm aeáclsls; ca plrájldm dm emhmsldadms y ca tmirêa dmc
ocuki. Mc jidmci plrajldac dm Lsi-Abica (1<2>) slgum ca kmrarquêa jitlvahlieac dm
Jasciw para mxpclhar cas emhmsldadms dm ihli dmsdm dlomrmetms elvmcms dm hausacldad;
0=7
aj`lmetm sihlac.
Mc slgulmetm elvmc dm mstljucahløe rmspiedm a ca rmhijpmesa letrêesmha y a cis
smetljlmetis dm autidmtmrjleahløe qum ca pmrsiea hrmm qum dlsoruta a ca bira dm rmaclzar
uea ahtlvldad. Oleacjmetm, me mc elvmc jás acti mstáe cas emhmsldadms dm ihli
priplajmetm dlhbas, qum dmshaesae me tidis cis oahtirms prmhmdmetms y qum mxpclhae dm
oirja dlrmhta pir quì sm rmaclzae ahtlvldadms dm ihli hiesldmradas pisltlvas i
`memolhlisas para uei jlsji. Dm ahumrdi hie mc prihmsi smguldi dmsdm ca `asm, cas
emhmsldadms dm ihli dm hada pmrsiea smráe dlomrmetms, smgûe smae sus dlspislhliems
`licøglhas prmvlas, tmega ue dmtmrjleadi elvmc dm sihlaclzahløe, emhmsltm dm ue gradi dm
ahtlvahløe jás i jmeis dleájlhi y tratm dm rmspiedmr a uea smrlm dm jitlvahliems
letrêesmhas pir jmdli dm ahtlvldadms qum cm rmsuctme vmrdadmrajmetm satlsoahtirlas.
^ara tmrjlear dm mxpclhar mstm jidmci dm hieduhta rmspmhti ac ihli, Lsi-Abica
dmolmedm qum ca ahtltud dmc ledlvldui me su tlmjpi cl`rm taj`lìe mstarêa jitlvada pir dis
cêemas dm ahhløe sljuctáemas qum hievmrgme me ca plrájldm; mc dmsmi dm mshapar dm ca
rutlea y cis aj`lmetms mstrmsaetms, y uea `ûsqumda dm ipirtueldadms rmhrmatlvas qum
hieccmvme rmhijpmesas letrêesmhas. Admjás pcaetma qum tidis cis elvmcms jitlvahlieacms
mstáe leoculdis dm oirja gci`ac pir mc aj`lmetm sihlac y cas hiedlhliems sltuahlieacms,
pir ci qum cas emhmsldadms dm ihli dm uea pmrsiea ei sie hijpcmtajmetm msta`cms, slei
qum pumdme jidlolharsm me ouehløe dm dlvmrsas hausas; mc hrmhljlmeti jaduratlvi dm ca
pmrsiea, mc haj`li dm rmsldmehla a itra pi`cahløe, eumvas emhmsldadms dm ihli
ljprivlsadas, haj`lis me cas emhmsldadms duraetm ca partlhlpahløe me uea ahtlvldad, mth.
Me huaeti a ca tmirêa dmc ocuki, mxpumsta metrm itris pir Argycm (1<<?), sm trata dm
ue `ume slstmja para vacirar mc elvmc dm satlsoahhløe dm ue ledlvldui a ca bira dm
meormetarsm a uea ahtlvldad dm ihli. Mc autir dmeijlea ocuki a uea mxpmrlmehla su`kmtlva
letmesa y pcahmetmra, ue mstadi dm áelji me mc qum ca pmrsiea sm slmetm priouedajmetm
hautlvada, a`sirta, hiji me uea eu`m. Ca hiesmhuhløe dm mstm ocuki smrêa ca `asm dm ca
jitlvahløe letrêesmha y dm ca rmhijpmesa mspmrada tras ca rmaclzahløe dm uea ahtlvldad.
^ara i`tmemrci dm`m darsm ue pmromhti mqulcl`rli metrm cis dmsaoêis qum pripiem ca
ahtlvldad y cas ba`lcldadms qum rmqulmrm mc ledlvldui para supmrarcis6 dmpmedlmedi dm ca
rmcahløe mxlstmetm metrm aj`is sm priduhlráe dlomrmetms hiesmhumehlas;
Xl mc mqulcl`rli metrm dmsaoêis y ba`lcldadms ms øptlji, y sm da pir taeti mxpmrlmehla
0=2
Ca hacldad dm vlda ms uei dm cis ledlhadirms jás hcaris dm ca oirja me qum cas pmrsieas
letmetae achaezar ca omclhldad. Msm mstadli dm omclhldad si`rmpasa ajpclajmetm ca
satlsoahhløe dm cas emhmsldadms bujaeas `áslhas —olslicøglhas, dm smgurldad, dm
pmrtmemehla a ue grupi
supmrlirms hiji sihlac, mth.—,
ca autimstlja, mc yrmhieihljlmeti
sm rmolmrm jás `lme a itri
sihlac i catlpiautirrmaclzahløe.
dm hiesldmrahliems
Ca
sicuhløe dm tacms emhmsldadms dm haráhtmr supmrlir priviha me ca pmrsiea smetljlmetis dm
`lmemstar oêslhi y jmetac, hijpcahmehla, gratltud y acmgrêa dm vlvlr qum sie
mxpmrljmetadis dm jaemra su`kmtlva, y qum jarhae mc gradi dm satlsoahhløe partlhucar dm
hada uei me su mxlstmehla.
A partlr dm ue aeáclsls i`kmtlvi dm ca rmacldad, ms pisl`cm meujmrar acgueis
ledlhadirms `áslhis dm ca hacldad dm vlda; sacud, acljmetahløe, ripa, hiedlhliems dm ca
vlvlmeda, tra`aki, rmhursis mhieøjlhis, smgurldad sihlac, dmrmhbis bujaeis, ahhmsi a ca
mduhahløe y a cis `lmems hucturacms, y dlspiel`lcldad dm tlmjpi cl`rm. ^mri ca pismsløe dm
uea smrlm dm i`kmtis i mc dlsorutm dm hlmrtis `lmems jatmrlacms ei garaetlzae pir sê
jlsjis ca omclhldad dmc bij`rm, pums ìsta dmpmedm dmc slgelolhadi y ca ljpirtaehla qum
mc bij`rm cms hiehmda para smetlrsm jás i jmeis a gusti me mc juedi. Me mstm smetldi,
Pidrêgumz Jarêe (1<<=) dlomrmehla metrm omclhldad, qum rmhigm uea ipleløe su`kmtlva
si`rm ca hacldad dm vlda, y mstadi dm `lmemstar, qum sm rmolmrm a cis aspmhtis i`kmtlvis dm
aquìcca.
Hijûejmetm, mc ihli ms hiesldmradi uea dm cas prlehlpacms oumetms para ca
i`tmehløe dm hacldad dm vlda (Emuclegmr, 1<21, p. ??);
«Mc ihli ei søci ms ue hijpiemetm dm ca hacldad dm vlda, slei ca msmehla dm mcca. Mc ihli ei ms ue mstadi
emutrac dm ca jmetm, ms ue mstadi pisltlvi juy dmsma`cm, y ue ljpirtaetm vacir. Mc ihli ms ca cêema guêa
emhmsarla para huacqulmr dmhlsløe rmcahlieada hie ca hacldad dm vlda¶.
vlda¶.
^ara qum msti sma pisl`cm, mc ihli tlmem qum rmsuctar satlsoahtirli y gmemrar
`memolhlis.
jmdlda qum\aaujmetm
bmjis mxpclhadi aetmrlirjmetm
ca pmrhmphløe qum caca satlsoahhløe
dm cl`mrtad, dlspislhløe dmc ihliy smrá
prmvla jayirdma
mc elvmc
ahtlvahløe sma øptlji, ca jitlvahløe surka dm jaemra letrêesmha, cis i`kmtlvis hilehldae
hie ca pripla ahtlvldad, sm priduzha uea rmcahløe dm ocuki i hijpmtmehla metrm cis
0=<
a) @memo
memollhl
hlis
is si`rm bujirr; mc ihli ms uea mxpmrlmehla pisltlva, ccmea dm
i`rm mc buji
smetljlmetis y mjihliems agrada`cms qum privihae mc `ume bujir y ca
aparlhløe dm smetljlmetis pcahmetmris, hiji ca rlsa. Ca olmsta, mc kumgi, ca
hijlhldad, ca dmsprmihupahløe y ca rmcatlvlzahløe dm cis pri`cmjas hitldlaeis
hietrl`uyme
rlgldmz meirjmjmetm
harahtmrêstlhas dm caavlda
paclar mc haesaehli, mc mstrìs, ca lrrlta`lcldad y ca
dlarla.
`) @mem
@memol
olhl
hlis
is si
si`r
`rmm ca
ca omc
omclh
lhldad; mxlstm uea vlehucahløe juy dlrmhta metrm cis
ldad
elvmcms dm satlsoahhløe me mc ihli y cis dm satlsoahhløe vltac. Dis dm cis
aspmhtis qum jás sumcme leoculr si`rm mstm pueti sie mc ahtlvlsji y ca
letmrahhløe sihlac me mc ihli, ms dmhlr, jaetmemr uea hieduhta partlhlpatlva me
cas ahtlvldadms dm ihli y prijivmr ca práhtlha dm rmcahliems sihlacms duraetm
cas jlsjas. Tidi mcci rmdueda me ca smesahløe dm `lmemstar dm cas pmrsieas,
oavirmhlmedi smetljlmetis pisltlvis.
h) @mem
@memol
olhl
hlis
is si`
si`rm
rm ca
ca sacu
sacudd jmetac; mc ihli pumdm rmduhlr cis momhtis dmc mstrìs y
jmetac
cas dmprmsliems,
eumvas pirqum
ajlstadms. gmemraacapiyi
Admjás, smr ueasihlac oijmetaedi
ahtlvldad cl`rm caqum
hijpañêa
sm vlvmy sle
cas
prmsliems mxtmreas y qum levlta a aorietar dmsaoêis, ca smesahløe dm
autieijêa, hijpmtmehla y autimstlja aujmeta me cas pmrsieas. Ìsta ms ca
ldma `áslha dm cis prigrajas dm ihli tmrapìutlhis, qum tratae dm hij`atlr mc
alscajlmeti sihlac, ca aeslmdad, ca oacta dm autieijêa, mc a`urrljlmeti y cas
mjihliems emgatlvas, pripirhlieaedi ac sukmti uea jayir varlmdad dm
ahtlvldadms, dmsarricci dm eumvas ba`lcldadms y pisl`lcldadms dm rmcahløe
sihlac. Ca dlstrahhløe irgaelzada sm prmsmeta asê hiji uea vêa para aclvlar
meomrjmdadms jmetacms, jmkiraedi ca sacud dm cis pahlmetms.
d) @mem
@memol
olhl
hlis
is ssi`
i`rm
rm ca
ca sacu
sacudd oêslha; cas pmrsieas qum sm dmoleme a sê jlsjas hiji
oêslha
omclhms plmesae qum pismme uea `umea sacud oêslha6 uei dm cis hijpiemetms
jás ldmetlolhatlvis dm msm mstlci dm vlda saea y omclz hieslstm me ca práhtlha dm
acgueas ahtlvldadms dm ihli hiji cis dmpirtms, qum pumdm ayudar metrm itras
hisas a jmkirar ca hapahldad hardlirrmsplratirla, pitmehlar ca oumrza y ca
0?>
• Jmdl
Jmdlaeaetm
tm ca
ca pmrt
pmrtme
mememehl
hlaa dmc
dmc sukm
sukmti
ti a acg
acgûe
ûe gru
grupi
pi dm
dm ajlst
ajlstad
adms
ms,, ci hua
huacc cm
pmrjltm smr vaciradi pir mc mstatus qum pisma me dlhbi grupi, asujlr
ue jidmci dm hieduhta dmsmadi m ldmetlolharsm hie dlvmrsis mcmjmetis
slgelolhatlvis, hiji ripas i leslgelas harahtmrêstlhas dmc grupi.
• Hiji
Hiji hiehiesm
smhu
hume
mehlhlaa dm cascas ba`
ba`lc
lcld
ldad
adms
ms msp
mspmh
mhêo
êolh
lhas
as qum
qum ms pr prmh
mhls
lsii
dmsarriccar para pidmr rmaclzar uea dmtmrjleada ahtlvldad dm ihli.
• A tra
travì
vìss dm
dm ca
ca rrma
macl
clza
zahl
hløe
øe pû`c
pû`clh
lhaa dm
dm acg
acgue
ueas
as oi
oirj
rjas
as dm ih
ihlili hi
hiji
ji
rmprmsmetahliems tmatracms, hiehlmrtis dm jûslha, hijpmtlhliems
dmpirtlvas, mth.
• Le
Letm
tmgr
gráe
áedi
dism
sm me uel
uelvm
vmrs
rsis
is dm
dm ihli
ihli partl
partlhu
huca
carms
rms,, qum
qum ccmg
ccmgae
ae a hiev
hievmr
mrtl
tlrs
rsmm
me uea oirja dm vlda hie sus priplas rmgcas, histuj`rms, hrmmehlas,
rmcahliems sihlacms y hacmedarli dm ahtlvldadms, hiji pir mkmjpci ca
vlda asihlatlva, cis hcu`ms dm jietañlsji, cis kumgis dm ric, mth.
Cis `memolhlis dmc ihli hijlmezae pir eitarsm me mc pcaei ledlvlduac, pmri pumdme
mxtmedmrsm ac áj`lti sihlihucturac, oijmetaedi mc dmsarricci dmc pitmehlac bujaei y ca
jmkira dm ca hacldad dm vlda dmsdm uea pmrspmhtlvm hijueltarla, qum baga pisl`cm msa
«hlvlclzahløe dmc ihli¶ dm ca qum ba`ca`a Dujazmdlmr. A mstm rmspmhti, ca Mduhahløe dmc
Ihli pumdm ccmgar a smr ue `ume jmdli para ca mqulparahløe dm dmrmhbis y ipirtueldadms,
dm oirja qum cis `memolhlis dm ue usi hirrmhti dmc tlmjpi cl`rm sm bagae hijuems a tida
ca sihlmdad, mspmhlacjmetm
(Hicc-^iehm-_mga, 1<<<). metrm hicmhtlvis dm pi`cahløe dmsoavirmhldis i dlshapahltadis
0?1
0?0
tlmjpiMe cl`rm,
ue letmeti dm slstmjatlzahløe
mc hiuesmcleg dm cas dmc
i asmsirajlmeti rmspumstas
ihli smmduhatlvas ac pri`cmja
ba hiestltuldi dmc
hiji uea
jmtidicigêa mspmhêolha dm ca Mduhahløe dmc Ihli qum prmtmedm ayudar a ca gmetm,
mspmhlacjmetm me cis hasis me qum ms emhmsarli mc tratajlmeti tmrapìutlhi. Dlouedldi me
Mstadis ]eldis, metrm itras hisas, a partlr dm cas mxpmrlmehlas dm Harc Pigmrs (1<40), ms
utlclzadi para mvacuar cis smetljlmetis dm ca pmrsiea bahla su ihli, dmstahaedi ca
leocumehla dm ìstm hiji ledlhadir dm satlsoahhløe, omclhldad y hacldad dm vlda. Mc
hiuesmcleg ms, pums, ue prihmsi mduhatlvi pir jmdli dmc huac sm oahlcltae cis haj`lis
higeltlvis, aomhtlvis y hieduhtuacms emhmsarlis para jmkirar mc `lmemstar dm ca pmrsiea
me mc áj`lti dmc tlmjpi cl`rm. Cis grupis dm apclhahløe dmc hiuesmcleg smrêae
prlehlpacjmetm trms;
• Gmet
Gmetmm eirj
eirjac
ac qqum
um qul
qulmr
mrmm dmsa
dmsarr
rric
icca
carr sus
sus prip
pripla
lass pisl
pisl`l
`lcl
clda
dadm
dmss y hapa
hapahlhlda
dadm
dmss a
travìs dm ahtlvldadms dm ihli.
• ^mrs
^mrsie
ieas
as me hl
hlrh
rhue
uest
stae
aehl
hlas
as mspm
mspmhl
hlac
acmsms;; tixlh
tixlhøj
øjae aeis
is,, prmsl
prmsldl
dlarl
arlis
is,, cudøp
cudøpat
atas
as,,
letmreautas i`smslvis, ledlvlduis me pmrêidis dm rmba`lcltahløe, mth.
0?8
• Meom
Meomrji
rjiss i dlsh
dlshap
apahl
ahlta
tadi
dis,
s, par
paraa cis
cis qum
qum mc ihl
ihlii ms tae
taeti
ti ue
ue ji
jitl
tlvi
vi ddmm dlso
dlsoru
rutm
tm
hiji ue jmdli dm prigrmsi y jmkira dm ca sacud.
Cis dis ûctljis grupis dm pi`cahløe sie cis dmstleatarlis dm ci qum ba vmeldi a
dmeijlearsm Ihli Tmrapìutlhi, uea varlaetm mspmhêolha dmc hiuesmcleg hmetrada me ca
prmvmehløe, ayuda pslhicøglha y tratajlmeti dm rmacldadms dm tlmjpi cl`rm emgatlvas i
pmrkudlhlacms para ca pmrsiea.
Mc prihmsi mduhatlvi dmc hiuesmcleg sm slrvm, metrm itras mstratmglas, dm ca Dleájlha
dm Grupis, me ca huac adqulmrm grae ljpirtaehla ca olgura dmc asmsir, hiesmkmri i
aeljadir dmc ihli. Xu ouehløe ms ayudar a dmshu`rlr cis vacirms dm ihli dm hada pmrsiea,
ldmetlolhaedi letmrmsms y hapahldadms, m leoirjaedi dm cis pisl`cms rmhursis y
ahtlvldadms qum oahlcltme ca supmrahløe dm dlolhuctadms para dlsorutar dmc tlmjpi cl`rm. Me
mstm smetldi, mc aeljadir dm`m atmedmr a trms aspmhtis dlomrmehladis a ci cargi dmc
prihmsi;
‘ Dljmesløe Higeltlva; rmomrlda a ca letmclgmehla, aptltudms, hapahldadms,
prihmsis dm razieajlmeti, elvmc mduhatlvi hucturac, leoirjahløe rmhl`lda,
mth.
‘ Dljmesløe Aomhtlva; rmcahlieada hie cis smetljlmetis, ahtltudms, vacirms,
mxpmhtatlvas, letmrmsms y harahtmrêstlhas pmrsieacms qum lehldme me mc ihli.
‘ Dljmesløe Ahtltudleac; hmetrada me cas pisl`lcldadms dm ahtlvldad oêslha, ca
práhtlha dm dmstrmzas y ba`lcldadms, cas hieduhtas ledlvlduacms
ledlvlduacms harahtmrêstlhas,
mc hijpirtajlmeti sihlac, ca rmcahløe hie mc jmdli aj`lmetm.
^ir hieslgulmetm, msta jidacldad dm Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ei sm rmolmrm
taeti a ca traesjlsløe dm hietmeldis i a ca aeljahløe dm ahtlvldadms, hiji a ca
hiesmhuhløe dm ue prihmsi a travìs dmc huac hada pmrsiea ccmgum a hieihmrsm a sê jlsja
me rmcahløe a su ihli, y a hieihmr a su ihli me rmcahløe a su mstlci dm vlda. Me itras
paca`ras; ¹Høji
prahtlhar9 vlvm hada mehumetra
¹Quì dlolhuctadms pmrsiea su tlmjpi
para cl`rm9
ccmvarci a ca ¹Quì tlpi¹\
práhtlha9 dm quì
ihliemhmslta
cm gustarêa
para
hiesmgulrci9
Dm msta oirja, mc hiuesmcleg sm ba hieolguradi hiji uea mspmhlm dm
^slhipmdagigêa dmc Ihli, huya cêema dm ahhløe ouedajmetac ba sldi ca slstmjatlzahløe dm
ue prihmsi dm rmocmxløe, hiehlmehlahløe, adqulslhløe dm dmstrmzas y práhtlha dm
ba`lcldadms para ue jmkir dlsorutm dmc tlmjpi dm ihli. Dm ahumrdi hie mc jidmci dm
^mtmrsie (1<24), tac vmz mc jás smehlcci y uelvmrsac dm tidis, cis pasis a smgulr me mstm
prihmsi smrêae cis slgulmetms;
slgulmetms;
1. Hiehl
ehlmehl
ehlahløe dm dmc I
Ihhli; me mstm mstadli ca pmrsiea priouedlza me ca
pmrhmphløe dm ca mxpmrlmehla dmc ihli y me cis `memolhlis bujaeis qum ìstm
rmpirta. Dmspuìs hiehrmta msa rmocmxløe si`rm su vlvmehla pmrsieac dmc ihli y
si`rm mc slgelolhadi qum mc ihli adqulmrm para sê jlsji, trataedi dm cigrar ca
0?4
0. Hiei
Hieihl
hljl
jlme
meti
ti dm cis
cis rmhu
rmhurs
rsis
is dm iihl
hlii; msta árma sm rmolmrm ac dmshu`rljlmeti,
ahhmsi y utlclzahløe dm rmhursis, hiji ue mcmjmeti dm grae ljpirtaehla para
partlhlpar dmc ihli. Pmsuctará dmhlslva qum ca privlsløe dm rmhursis ei
prihmda
dm slmjprm
dlstleta dm ca sihlmdad
eaturacmza dm hiesuji,
y sm oijmetm slei qumdmsmbi``lms
mc dmsarricci leoirjmidmaolhliems.
rmhursis
Acgueas tìhelhas letmrmsaetms para utlclzar me msta mtapa sie;
‘ ¹Quì bahm ca gmetm me su tlmjpi cl`rm9; rmhigmr leoirjahløe mspmhêolha,
0?=
8. Ba`l
Ba`lcl
clda
dadm
dmss d
dmm llet
etmr
mrah
ahhl
hløe
øe si
sihl
hlac
ac; ccmgadi mstm pueti mc prigraja sm hmetra me
mc dmsarricci dm ba`lcldadms hijuelhatlvas y dm rmcahløe me pmqumñis grupis,
graedms grupis, parmkas i oajlclas. Ca ldma hcavm ms oijmetar mc ihli me
sihlmdad, prmparaedi a cas pmrsieas para vlvlrci dm oirja arjøelha y
mspietáema hie cis dmjás. Apartm dm cas mstratmglas ya hieihldas para
mkmrhltar ba`lcldadms sihlacms, hltajis taj`lìe aquê varlas tìhelhas dm
dleájlha dm grupis;
‘ Hijpañmris dm ihli; hada partlhlpaetm mshrl`m mc eij`rm dm aqumccas
pmrsieas hie cas qum rmaclza ba`ltuacjmetm ahtlvldadms dm ihli, y hlta a
hietleuahløe cas hisas pisltlvas y emgatlvas qum cm pripirhliea ca
hijpañêa dm msa pmrsiea duraetm mc ihli. Dmspuìs sm pieme me hijûe
cas ljprmsliems dm tidis cis partlhlpaetms, letmrhaj`laedi puetis dm
vlsta y mvacuaedi cas apirtahliems momhtuadas pir dlhbas pmrsieas me mc
ihli. Hiesmesuar oleacjmetm hie hada pmrsiea me quì aspmhtis
hiehrmtis dm`mrêa jmkirar ca rmcahløe para cigrar ue jmkir
aprivmhbajlmeti dmc ihli, a elvmc pmrsieac y grupac.
‘ Jls hieduhtas dm ihli; rmhapahltar si`rm cas ahtltudms pmrsieacms qum
tlmem hada uei aetm mc ihli, aeaclzaedi huác ms ca dlspislhløe `licøglha
hie qum sm ccmga ba`ltuacjmetm ac tlmjpi cl`rm, quì elvmc dm ahtlvahløe
sm hiesldmra emhmsarli para partlhlpar dm jaemra øptlja me acguea
0??
4. Dmst
Dmstrm
rmza
zass par
paraa aht
ahtlv
lvld
ldad
adms
ms dm ih ihli
li; ca adqulslhløe dm ba`lcldadms
rmcahlieadas dlrmhtajmetm hie ca práhtlha dm uea dmtmrjleada ahtlvldad ba
sldi mc aspmhti jás tra`akadi, dmsdm slmjprm, pir ca Mduhahløe me mc Tlmjpi
Cl`rm. Ci letmrmsaetm me mc hiuesmcleg ms qum mstm dmsarricci dm dmstrmzas ei
tlmem smetldi sle mc tra`aki dm rmocmxløe
r mocmxløe y dm ljpclhahløe pmrsieac prmhmdmetm.
]ea vmz ccmgadi a mstm elvmc dm hiehlmehlahløe, rmsucta emhmsarla ca
mkmrhltahløe práhtlha dm cis hieihljlmetis y ba`lcldadms emhmsarlis para uea
smrlm dm ahtlvldadms dm ihli dmtmrjleadas. Mstas ahtlvldadms sm dlvldme me
dis tlpis; cas tradlhlieacms —kumgis, dmpirtms, tìhelhas dm alrm cl`rm, hcu`ms,
ahtlvldadms hucturacms, mth.—, y cas ei tradlhlieacms —rmcakahløe, yiga,
jmdltahløe, huldadi dm sê jlsji, mth.—. Cas mstratmglas hijûejmetm
mjpcmadas me mstm pueti sie jás hieihldas, prihmdmetms dm ca Aeljahløe
Xihlihucturac, dm cas tìhelhas dm Alrm Cl`rm i dmc metrmeajlmeti mspmhêolhi me
dmtmrjleadas ahtlvldadms.
Mstm jidmci mduhatlvi para mc ihli pripiem aha`ar mc prigraja rmocmxlieaedi
si`rm ca pisl`lcldad dm utlclzahløe dm rmhursis pmrsieacms, oajlclarms, hijueltarlis y
mstatacms, para mc dmsarricci y jaetmeljlmeti dm ue mstlci dm vlda dm ihli satlsoahtirli.
Qulzá pir su smehlccmz y su molhahla me mc tratajlmeti dm cis trastireis dmrlvadis dm ue
jac usi dmc tlmjpi cl`rm, mc Jidmci ^mtmrsie ba sldi adiptadi dmsdm 1<21 pir ca
Xihlmdad Eahlieac dm Ihli Tmrapìutlhi dm Mstadis ]eldis.
Cas priplmdadms tmrapìutlhas dmc ihli sm jaelolmstae ei søci me huaeti a ca
dlstrahhløe y rmcakahløe qum ms hapaz dm pripirhliear ac pahlmetm, slei pirqum admjás
bahme pisl`cm ci qum sm dmeijlea «rmhrmahløe¶. Ca rmhrmahløe ms mc rmsuctadi dm ca
partlhlpahløe me uea ahtlvldad mstruhturada m letmesa, qum priviha me ca pmrsiea ue
smetljlmeti dm `lmemstar y satlsoahhløe `asadi me mc rmhumrdi pcahmetmri dm ci
mxpmrljmetadi6 rmhrmar ms vicvmr a vlvlr cas mjihliems pasadas, rmhiestrulrcas
ljagleatlvajmetm. Ca rmhrmahløe pisl`lclta mshapar dm ca bistlcldad dmc jmdli, mvadlrsm
0?7
• Ca mxp
mxpmr
itris, mrlm
mslmeh
ehla
me la jlsji
sê dm
dm ca hi
hiip
ipmr
ueamrah
ahlø
løee dm
oumetm y mc
mmjihliems
c pid
pidmr
mr cig
cigrar
rar hi
hisa
sass me hi
pisltlvas. hica
ca`i
`ira
rahl
hløe
øe hie
hie
0?2
XIHLAC
Cas hiedlhliems dmc tra`aki jidmrei, ca ur`aelzahløe letmeslva y mc bá`ltat vmrtlhac bae
traêdi hieslgi uea dlsjleuhløe dm cas rmcahliems sihlacms. Eleguea sihlmdad ba gmemradi
ajás taeta sicmdad el taetis pri`cmjas dm hijuelhahløe letmrpmrsieac. Mc tra`aki
ledlvlduaclzadi ba ljpumsti ue mstlci ledlvlduac dm hiesuji, y msti sm jaelolmsta asê me
mc tlmjpi cl`rm6 me gmemrac, cas ahtlvldadms dm ihli sumcme smr juy pihi hicmhtlvas (Xum,
1<20, p. 27).
\ sle mj`argi, cas dljmesliems sicldarla, hijueltarla y omstlva sie trms dm cis
aspmhtis jás dmoleltirlis y ouedajmetacms dmc ihli, hiji `lme ba apuetadi mc priomsir
die Jaeumc Humeha (1<<=, p. 72). Ca mxpmrlmehla jás autìetlha dmc ihli ei pumdm
pitmehlar mc mgiêsji i ca hmrrazøe, slei ca apmrtura, ca hijuelhahløe, ca partlhlpahløe
sihlac, ca metrmga ac itri, ca hrmahløe dm mspahlis dm mehumetri… Ca vlvmehla pcahmetmra
dm ca hievlvmehla hieduhm a uea emhmsldad dm mxprmsløe, dm bahmr partêhlpms a cis dmjás.
Xle mj`argi juhbis aductis, y ca grae jayirêa dm cis ku`lcadis mspañicms, tlmeme
práhtlhas dm ihli juy bigarmñas y paslvas, qum vae ueldas a bá`ltis dm vlda pihi
sacuda`cms y hrmatlvis.
Ms dloêhlc qum sm priduzha me ca gmetm dm oirja mspietáema uea jidlolhahløe dm ca
hieduhta dm ihli, dmsdm ca paslvldad ac ahtlvlsji. ^ir msi ca aeljahløe sihlihucturac
mkmrhm ue papmc hcavm me ca letmrvmehløe mduhatlva hie cas pmrsieas jayirms, pirqum
oavirmhm prihmsis dm hijuelhahløe, rmcahløe sihlac, dleájlha dm grupis, prijihløe dmc
tmkldi asihlatlvi y dmsarricci hijueltarli. Ca hijueldad ms mc hiekueti dm pmrsieas qum
vlvme me ue jlsji tmrrltirli y hijpartme uea smrlm dm letmrmsms hijuems, pir ci qum
dmsarriccae uea mstrmhba rmcahløe hijuelhatlva qum cms ccmva a tijar dmhlsliems y a
ahtuar me hijûe.
Ca práhtlha sicldarla, sihlaclzada y omstlva dmc ihli ba bmhbi pisl`cm mc mspêrltu dm
hijueldad
tlmjpi cl`rm,measihlahliems
eumstras sihlmdadms, grahlas
dm jukmrms, ac tra`aki
parriqulas, vicuetarli
hmetris dm cis
sihlacms, jivljlmetis
pmñas, hcu`ms dm dm
ca
Tmrhmra Mdad, hasas rmglieacms m lestltuhliems hucturacms qum bae mkmrhldi uea ljpirtaetm
ca`ir dm mduhahløe y ayuda ac ihli dm cas pmrsieas. Ca tija dm hiehlmehla dm cas
dlolhuctadms qum ljpldme tmemr, taeti a ledlvlduis hiji a hijueldadms, vlvmehlas
pisltlvas dm ihli, ljpclha hijprijmtmrsm sihlacjmetm para bahmr rmacldad mc dmrmhbi a ca
lguacdad dm ipirtueldadms me mc ihli (Humeha Ha`mza, 1<<=, p. 7<).
Ca Harta Letmreahlieac para ca Mduhahløe dmc Ihli prijucgada pir ca WCPA —
Asihlahløe Juedlac para mc Ihli y ca Pmhrmahløe—, rmhijlmeda uea smrlm dm mstratmglas
para ccmvar a ha`i mstas ldmas;
‘ ^rijivmr prigrajas dm Mduhahløe dmc Ihli dmsdm cis hmetris qum
pripirhlieae smrvlhlis y ahtlvldadms para mc tlmjpi cl`rm —hmetris hêvlhis,
hcu`ms dmpirtlvis, cuditmhas, asihlahliems kuvmelcms, mth.—, tmelmedi me
humeta cas emhmsldadms y dmjaedas dm ihli dm ca hijueldad dmstleatarla.
‘ Oahlcltar y apiyar cas lelhlatlvas pipucarms, ldmetlolháedicas y aeljáedicas
0?<
07>
071
070
Ci qum eis letmrmsa rmsactar abira ms qum uei dm cis jayirms hijprijlsis qum
pumdm ccmgar a adqulrlr ca pmrsiea hie rmspmhti ac ihli, ms prmhlsajmetm ca pisl`lcldad dm
078
mkmrhmr mc ric dm mduhadir me mc tlmjpi cl`rm dm hara a cis dmjás. Mstá hcari qum cis
aductis bae ahujucadi ue eûjmri juy ljpirtaetm dm hieihljlmetis y mxpmrlmehlas
si`rm mc ihli, m lehcusi pumdm qum bayae tmeldi ca ipirtueldad dm smgulr acgûe prigraja
mspmhêolhi dm Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm. Ca apirtahløe dm mstas pmrsieas ac rmsti dm
ca hijueldad
hiji pumdm
me mspahlis rmsuctar
sihlacms jásjuy vaclisa, taeti me cis hêrhucis dm rmcahløe jás prøxljis
mstruhturadis.
]ei dm cis áj`ltis me diedm jás hcarajmetm asujme cis aductis su papmc dm
mduhadirms dmc ihli ms ca oajlcla. Ca oajlcla hiestltuym uea rmomrmehla i`clgada para ca
hieolgurahløe dm cas hieduhtas y ahtlvldadms dm ihli jás slgelolhatlvas dm ca vlda dm
hada ledlvldui6 smgûe acgueis mstudlis, aprixljadajmetm dis tmrhmras partms dm cas
ahtlvldadms dm ihli qum letmrmsae a cas pmrsieas hijmezarie a rmaclzarsm me sus oajlclas,
mspmhlacjmetm cas aolhliems hucturacms (Harldm Gøjmz, 1<<2, p. 0=). Taeti me ca vlda
hitldlaea hiji me cis pmrêidis jás mxtrairdlearlis dm vahahliems, ca oajlcla ba mkmrhldi
slmjprm uea ljpirtaetm ca`ir dm irlmetahløe, pripumsta dm hietmeldis, ditahløe dm
rmhursis y irgaelzahløe dmc tlmjpi cl`rm dm cis elñis. Admjás, parmhm mxlstlr uea hlmrta
hirrmcahløe metrm cas jaemras me qum cis padrms vlvme su ihli y cas hieduhtas qum cumgi
dmsarriccae cis blkis me su tlmjpi cl`rm.
Mstadêstlhajmetm, «mstar me hasa¶, «mstar hie ca oajlcla¶, «dlsorutar dm ca hijpañêa
dm cis blkis¶, mth., sie cas ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm jás vaciradas pir cis aductis, y
prmomrldas aetms qum huacqulmr itra hisa pir cis aehlaeis. Ca oajlcla slgum slslmedi,
medi, a pmsar
dm sus traesoirjahliems, ue vacir ouedajmetac me eumstra sihlmdad. ^ir taeti, pidmjis
hilehldlr hie Oiu gmyriccas (1<71) me qum ca oajlcla ms sle duda ca prljmra «hijueldad
dm ihlis¶ dm eumstras vldas. Msti ms ue bmhbi hiestata`cm; cis elñis kumgae me hasa, ca
oajlcla metmra vm ca tmcmvlsløe i dlsoruta dm acgûe kumgi dm jmsa, cis jatrljielis
hijpartme hasl tidi su tlmjpi cl`rm rmaclzaedi ahtlvldadms hiekuetas, y me ca pripla
dleájlha dm ca vlda oajlclar mxlstme jijmetis slgelolhatlvis dm ihli —hujpcmañis,
avldad, graduahliems, mth.—, qum sm hmcm`rae hiji acgi omstlvi y mxhmphlieac.
Tidi mcci, apartm dm rmsactar ca ljpirtaehla dmc ihli me ca oajlcla, supiem para cis
padrms y aductis uea grae rmspiesa`lcldad mduhatlva si`rm mc tlpi dm ihli qum sm mstá
mkmjpclolhaedi y prijivlmedi dm hara a cis elñis, adicmshmetms y køvmems. Ei pumdm
dmkarsm dm cadi msa rmspiesa`lcldad hiji mduhadirms, dmcmgáedica me itras lestltuhliems,
i ei prmstaedi ca suolhlmetm atmehløe ac pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm dm cis blkis. Acgueas
ldmas václdas para ca irlmetahløe dmc ihli me ca oajlcla pumdme smr cas slgulmetms (_icpl,
1<71);
‘ Hrmar ue hclja pisltlvi dm dlstmesløe, hibmsløe grupac, rmspmti y hieolaeza
jutua, me mc qum sm oavirmzha mc dlácigi mspietáemi.
‘ Dmhldlr dm oirja hiekueta y hiesmesuada cas ahtlvldadms dm ihli y cas
hmcm`rahliems me cas qum vaya a mstar ljpclhada tida ca oajlcla.
‘ Ahistuj`rar a cis blkis a irgaelzarsm su tlmjpi dm jaemra autøeija,
dmkáedicms jijmetis suolhlmetms para su cl`rm dmsmevicvljlmeti.
‘ Mesmñar a mstruhturar mc tlmjpi cl`rm hie hietmeldis y ahtlvldadms dm ihli
074
07=
8. T]PLXJI \ IHLI
07?
• Mc tu
turl
rlsj
sjii ms tmjp
tmjpir
irac
ac,, ms dm
dmhl
hlr,
r, ei prmt
prmtme
medm
dm qum
qum mc dms
dmspc
pcaz
azaj
ajlm
lmet
etii tmeg
tmegaa
hiji hiesmhumehla ue haj`li dm rmsldmehla pmrjaemetm.
• Mc tur
turls
lsji
ji,, admjá
admjás,
s, ppri
riviviha
ha ue
ue hiet
hietah
ahti
ti met
metrm
rm cis
cis vls
vlslt
ltae
aetm
tmss y cis
cis rmsl
rmsldm
dmet
etms
ms
dmc cugar vlsltadi, qum priduhm me jayir i jmeir gradi ue ljpahti dm tlpi
sihlac, letmrhucturac, aj`lmetac i mhieøjlhi.
• ^ir
^ir ûct
ûctlj
lji,
i, mc
mc tur
turls
lsji
ji sm
sm ba
ba hiev
hievmrt
mrtld
ldii me
me ue
ue om
omeø
eøjm
jmei
ei dm mei
meirj
rjmm jage
jagelt
ltud
ud
mhieøjlha, basta mc pueti dm qum ca ledustrla qum ci sustmeta sm ba hievmrtldi
me mc jitir dm dmsarricci dm juhbis paêsms.
Ca ahtlvldad turêstlha jidmrea sm lelhlø me Muripa me mc slgci RLR hiji ue
omeøjmei `urguìs, qum ljlta`a ca histuj`rm dm cas vahahliems y mc mxhurslielsji
prahtlhadis pir cas hcasms prlvlcmgladas. Hie ca Pmvicuhløe Ledustrlac, aparmhlø mc
omrriharrlc y ca dlousløe dm cis traespirtms dm jasas, ci qum dli cugar a uea prigrmslva
dmjihratlzahløe dm cis vlakms. Ca jida dm cis `acemarlis asihlø mc turlsji a ca sacud, mc
dmshaesi y ca rmcakahløe, jlmetras qum mc dmsmi dm mshapar dm cas hludadms hietajleadas
jitlvø juctltud dm vlakms mhicøglhis a ca `ûsqumda dm `mccis palsakms dm jar y dm
jietaña.
A oleacms dm aqumc slgci, mjpmzarie a ouehliear cas prljmras agmehlas dm vlakms,
hiji ca `rltáelha «Tbijas Hiif¶, ci qum oavirmhlø qum ue jayir eûjmri dm pmrsieas
pudlmra ahhmdmr ac turlsji. ^ihi a pihi, mc aujmeti dmc tlmjpi dlspiel`cm, ca jmkira dmc
elvmc dm vlda, ca ledustrlaclzahløe dm cas ahtlvldadms dm ihli, y mc dmsarricci dm cis
traespirtms oumrie dmjihratlzaedi mc turlsji a tidis cis mstratis dm ca sihlmdad. Cis
haj`lis sihlacms y mhieøjlhis priduhldis tras ca LL Gumrra Juedlac, metrm cis qum sm
mehumetrae cas vahahliems pagadas, ca eumva jirac bmdielsta, y ca pipucarldad dmc
autijøvlc, bae pisl`lcltadi mc ljpucsi dmoleltlvi dmc turlsji hiji omeøjmei dm jasas.
Mc vlakar sm ba hievmrtldi biy me uea vêa dm mshapm rmspmhti dmc tra`aki, mc cugar dm
rmsldmehla ba`ltuac y cas tmesliems ahujucadas me ca vlda hitldlaea6 me dmoleltlva, mc
turlsji ba pasadi a smr uea ahtlvldad rmhrmatlva qum slrvm para ihupar ue ihli hada vmz
jás gmemraclzadi a tidis cis smhtirms dm ca sihlmdad, dm ahumrdi hie mc prigrmsi hucturac
qum ba suorldi ca hlvlclzahløe hietmjpiráema.
Pmsujlmedi, mstis sie cis oahtirms qum mxpclhae ca ljpirtaehla hrmhlmetm dmc
turlsji me mc juedi ihhldmetac, si`rm tidi a partlr dm ca dìhada dm 1<=>;
1. Dmjihr
Dmjihratl
atlzahl
zahløe
øe dmc
dmc mspah
mspahli,
li, jmrhmd
jmrhmd aacc prigr
prigrmsi
msi tmheic
tmheicøgl
øglhi
hi dm cis
traespirtms, qum ba ahirtadi mc tlmjpi dm rmhirrldi dm cas dlstaehlas y ba
jmkiradi ca hacldad dm cas vêas dm hijuelhahløe metrm cis paêsms.
0. Dmjihr
Dmjihratl
atlzahl
zahløe
øe dmc tlmjp
tlmjpii cl`rm,
cl`rm, grahlas
grahlas a cas rmlvl
rmlvledl
edlhah
hahlie
liems
ms sledlh
sledlhacl
aclsta
stass
qum bae ldi rmduhlmedi ca mxtmesløe dm ca kireada ca`irac a ca vmz qum
jmkira`ae cas hiedlhliems dm tra`aki y sm aujmeta`ae cis sacarlis lehcusi me
tlmjpi dm vahahliems.
8. Mcmvah
Mcmvahløe
løe dmc elvm
elvmcc dm vvlda
lda hie ca
ca ljpcae
ljpcaetah
tahløe
løe dmc ccajad
ccajadii Mstad
Mstadii dmc
@lmemstar, qum prmtmedm asmgurar ac hludadaei taeti cas hiedlhliems picêtlhas
077
072
07<
02>
021
dmhmphlieaetms.
Apartm dm tidi ci dlhbi, mstá hcari qum mc turlsji iormhm uea smesahløe dm cl`mrtad y
`lmemstar qum supmra hie hrmhms ca rmacldad dm ca vlda hitldlaea, razøe pir ca huac sm
jaelolmsta, `aki huacqulmra dm sus jidacldadms, hiji uea dm cas ahtlvldadms dm ihli jás
atrahtlvas y vaciradas dm ca hlvlclzahløe ihhldmetac.
Dmsdm cis pcaetmajlmetis dm ca Mduhahløe dmc Ihli, sie juhbas cas pisl`lcldadms
mduhatlvas qum iormhm me sê jlsja ca ahtlvldad dm vlakar6 vajis a rmhirdar aquê cas jás
slgelolhatlvas.
]e prljmr vacir qum pidmjis atrl`ulr ac omeøjmei dmc turlsji ms qum sm trata dm ue
mxhmcmetm lestrujmeti dm aprmedlzakm hucturac. Me hlmrti jidi ms uea oirja dm
autirrmaclzahløe mduhatlva para mc vlakmri, ya qum trashlmedm dm ca sljpcm rmhrmahløe
vahahlieac para letmrmsarsm pir itris aspmhtis jás bujaelstas, clgadis a pcahmrms dm tlpi
letmcmhtuac. Mstm smetldi dm oirjahløe dm cis vlakms ba sldi prijivldi pir tidis cis
jivljlmetis mduhatlvis jidmreis, dmsdm ca ahmptahløe dm cas ldmas pripumstas pir ca
Mshumca Ahtlva y ca Lestltuhløe Cl`rm dm Mesmñaeza a oleacms dmc RLR, rmcatlvas a ca
mesmñaeza mxpmrlmehlac, mc hietahti dlrmhti hie cis i`kmtis dm aprmedlzakm, ca mduhahløe
dm cis smetldis y ca vacirahløe dmc jmdliaj`lmetm. ^ir mcci, mc turlsji sm eis prmsmeta
hiji ue agmetm oirjatlvi mspcìedldi, taeti me mc áj`lti dm ca mduhahløe oirjac hiji
me mc dm ca mduhahløe ei oirjac.
Me smguedi cugar, dm`mjis dmstahar dmc turlsji su dljmesløe letmrhucturac, i sma,
ca pisl`lcldad qum iormhm a dis tlpis dm sihlmdadms dm dlvmrsa prihmdmehla para qum
metrmhruhme sus leocumehlas hucturacms. Ca vlslta a itris paêsms ajpcêa pmrspmhtlvas si`rm
mc juedi y ayuda a ca mjaehlpahløe letmcmhtuac dm ca pmrsiea. Jmdlaetm mc turlsji, ca
hirrlmetm dm vlakmris y ca pi`cahløe autøhtiea dm cas zieas dm rmhmphløe sm vm mjpukada
a uea hievlvmehla me ca qum sm letmrhaj`lae ldmas, histuj`rms, slgeis dm ldmetlolhahløe
sihlac y puetis dm vlsta, oahlcltaedi ca autihrêtlha, pmrjltlmedi uea jmkir hijprmesløe
letmreahlieac, rmduhlmedi cis prmkulhlis i mstmrmitlpi, y a`igaedi pir ca paz uelvmrsac.
Ca tmrhmra harahtmrêstlha a tmemr me humeta ms hiesmhumehla dm cis oahtirms
aetmrlirms; ca vacirahløe mduhatlva y ahucturadira dmc omeøjmei turêstlhi hieccmva dm
oirja letrêesmha uea prmihupahløe pmrsieac me hada vlakmri, y sihlac me hada paês, pir
dlsorutar dm cis cugarms y i`kmtis dm vlslta me ca jmkir dlspislhløe pisl`cm. Mstm dmsmi dm
mehietrarsm mc palsakm i mc jieujmeti me pmromhti mstadi dm hiesmrvahløe, y pir
supumsti hirrmhtajmetm ba`lcltadi para su usi turêstlhi, ms `áslhajmetm mgiêsta, ya qum
sumcm rmglrsm me grae jmdlda pir jitlvahliems mhieøjlhas. ^ara mc turlsta supiem uea
meirjm orustrahløe hieoirjarsm hie mc dudisi aprmedlzakm hucturac iormhldi pir uea
020
vlslta dmolhlmetm, qum admjás ba`rá histadi su dlemri6 para ca pi`cahløe rmhmptira, ei
pidmr hietar hie ue rmhcaji turêstlhi ipirtuei me `umeas hiedlhliems supiedrá
autijátlhajmetm gravms pmrkulhlis mhieøjlhis y sihlacms. Xle i`vlar mstm argujmeti dm
tlpi jmrhaetlclsta, mc turlsji dm`m smrvlr taj`lìe dm mcmjmeti dm hiehlmehlahløe si`rm ca
ljpirtaehla dm sacvaguardar
qum dm`m uelvmrsaclzarsm, y prijihliear
ei taeti ue patrljieli
pir sus vacirms dm hiesujiblstørlhi
hiji ypirjmdliaj`lmetac
cas rlquêsljas
hieeitahliems sihlihucturacms qum dm ìc sm dmsprmedme me `memolhli dm tida ca
bujaeldad.
A mstm rmspmhti, ca Harta dmc Turlsji Hucturac sushrlta me @rusmcas me 1<7?, pir
rmprmsmetaetms dm dlvmrsis irgaelsjis letmreahlieacms, metrm cis qum sm mehietra`a
LHIJIX, smñaca`a juy ahmrtadajmetm ca leocumehla qum cis jieujmetis y sltlis
blstørlhis mkmrhme si`rm mc turlsji, y dmoleêa hiji uei dm cis prlehlpacms i`kmtlvis dmc
turlsji hucturac mc dmshu`rljlmeti dm mstis cugarms (_arlis, 1<<=, p. ?>);
«Msta oirja dm turlsji —sm dlhm me ca harta— kustlolha cis msoumrzis qum mc jaetmeljlmeti y ca
pritmhhløe dm cis jieujmetis mxlgme dm ca hijueldad bujaea, dm`ldi a cis `memolhlis sihlihucturacms
sihl ihucturacms
y mhieøjlhis qum rmsuctae para mc hiekueti dm cas pi`cahliems ljpclhadas¶.
ljpclhadas¶.
028
024
Mc papmc dm ca Mduhahløe dmc Ihli a mstm rmspmhti smrêa oijmetar me cas pmrsieas ca
aolhløe a vlakar, pmri dmsdm uea pmrspmhtlva ahucturadira, qum baga dm cas vlsltas y
mxhursliems ue jmdli aprmedlzakm a ca vmz qum dm msparhljlmeti. \a bmjis vlsti qum mc
turlsji mehlmrra ue meirjm pitmehlac mduhatlvi, lebmrmetm ac pripli bmhbi dm vlakar,
hieihmr itrisqum
pisl`cm para cugarms
ei smyplmrda
meta`car
msmrmcahløe
haráhtmr hie itras sihlmdadms6
oirjatlvi irlgleac. Mebay qum bahmr
smguedi cugar,tidi ci
hiji
aspmhti hiemhtadi a ci aetmrlir, ca Mduhahløe dmc Ihli dm`m prijivmr ahtltudms ìtlhas dm
rmspmti y vacirahløe dm cis cugarms vlsltadis, qum bagae pisl`cm msa ldma dm turlsji
sistmel`cm. ]ea irgaelzahløe y gmstløe dm vlakms y ahtlvldadms turêstlhas qum ei tmega me
humeta mstis pcaetmajlmetis, rmpriduhlrá cis jlsjis dmomhtis dmc turlsji dm jasas, y
dmsdm cumgi ei hietrl`ulrá juhbi a ca pumsta me práhtlha dm ue ihli mduhatlvi y hucturac
vmrdadmrajmetm pisltlvi para tidis.
@l`cligraoêa
@l`cligraoêa
AG]LCAP, Jª. K.; Ca ahhløe sihlac a elvmc juelhlpac. @umeis Alrms, Bujaeltas, 1<27.
APG\CM, J.; Tbm sihlac psyhbicigy io cmlsurm.
cmlsurm. Eumva \irf, ^megule @iifs, 1<<?.
@APPLGA, X.-CMØE, K. J.; Aspmhtis pslhisihlacms dmc aj`lmetm, ca hieduhta dmpirtlva y mc omeøjmei
turêstlhi.. Xmvlcca, Mudmja, 1<<8.
turêstlhi
@PMBJ, K. W.; A tbmiry io psyhbiciglhac rmahtaehm.
rmahtaehm. Eumva \irf, Ahadmjlh, 1<??.
HAPLDM GØJM[, K. A.; «Mduhahløe dmc Ihli y Tlmjpi Cl`rm¶, me cas Ahtas A htas dm cas _LLL Kireadas
CIGXM si`rm ca atmehløe a cis mspahlis y tlmjpis mxtramshicarms.
mxtramshicarms. Graeada, Grupi Mdltirlac
]elvmrsltarli, 1<<2, pp. 17-81.
HAXTPI, A.; Ca Tmrhmra Mdad, tlmjpi dm ihli y huctura. ^riymhtis y mxpmrlmehlas.
mxpmrlmehlas. Jadrld, Earhma,
1<<>.
HIDLEA, E.; «Mc dmpirtm hiji ahtlvldad hijpmesadira me mc tlmjpi cl`rm¶, me Aeuarli dm ^slhicigêa,
^slhicigêa,
e 4>, pp. 12-04.
HICC, H.-^IEHM, A.-_MGA, @.; Ihli y pmrsieas hie rmtrasi jmetac. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<<.
H]MEHA HA@M[A, J.; Tmjas dm ^mdagigêa dmc Ihli. Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 1<<=.
H]MEHA HA@M[A, J.; «Ihli y aeljahløe sihlihucturac; prmsmetm y outuri¶, me TPLCCA, K. (hiird.);
Aeljahløe Xihlihucturac. Tmirêas, prigrajas y áj`ltis.
áj`ltis. @arhmciea, Arlmc, 1<<7, pp. 848-8=7.
H]MEHA HA@M[A, J.; Ihli y Oirjahløe. Bahla ca mqulparahløe dm ipirtueldadms jmdlaetm ca
Mduhahløe dm Ihli.
Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 1<<<.
DATTLCI, K.-J]P^B\, W. D.; Cmlsurm Mduhatlie ^rigraj ^caeeleg. A Xystmjatlh Appriahb.
Appriahb. Xtatm
Hiccmgm, _meturm ^u`clsbleg Leh., 1<<1.
02=
Oietaemcca,
GIE[ÁCM[ 1<71, pp.P.1?7-120.
CMAEDPL, (md.); Hmetris hêvlhis, prmsmetm y outuri. Huctura y partlhlpahløe.
partlhlpahløe. Jadrld,
^ipucar, 1<2<.
GIP@MÑA MTRM@APPÊA, X. (md.); Jidmcis dm letmrvmehløe
letmrv mehløe me ihli tmrapìutlhi.
tmrapìutlhi. @lc`ai, ]elvmrsldad
dm Dmusti, 0>>>.
LXI-ABICA, X. M.; Tbm sihlac psyhbicigy io cmlsurm aed rmhrmatlie.
rmhrmatlie. Du`uqum, Liwa, @riwe Hijpaey
^u`clsbmrs, 1<2>.
K]PDAI APPIEMX, O.; Cis jltis dmc turlsji.
turlsji. Jadrld, Medyjlie, 1<<0.
CMLO, K.; Tlmjpi cl`rm y tlmjpi para uei jlsji. ]e rmti mduhatlvi y hucturac. Jadrld, Earhma, 1<<0.
CC]CC ^MÑAC@A, K.-BMPEÁEDM[ GIE[ÁCM[, X.; «Turlsji y Aeljahløe Xihlihucturac me cas
Hatmdracms¶, me cas ahtas dmc hiegrmsi Cas Hatmdracms me Mspaña. Xmguedas Kireadas Tìhelhas dm
Hiesmrvadirms dm cas Hatmdracms.
Hatmdracms. ]elvmrsldad dm Achacá dm Bmearms - Lestltuti Mspañic dm
Arqultmhtura - Hieomrmehla Mplshipac Mspañica, eivlmj`rm dm 1<<2, vic. LL.
CC]CC ^MÑAC@A, K.-BMPEÁEDM[ GIE[ÁCM[, X.; «Ars mt Oldms; Høji bahmr ba`car a cas
plmdras¶, me Hijuelhahliems ac ?¾ Hiegrmsi Juedlac dm Ihli. Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti -
Wircd Cmlsurm, kucli dmc 0>>>. ^u`clhahløe me HD-Pij.
¹Hietrl`uym ca rmhrmahløe a ca satlsoahhløe dmc mevmkmhlmetm ku`lcadi9 ]elvmrsldad dm
JMCÌEDM[, E.; ¹Hietrl`uym
^umrti Plhi, 1<<1.
JIEMPA ICJIX, Jª. C.; «Aeáclsls dmc ihli y tlmjpi cl`rm me ca ahtuacldad¶, me @irdøe. Pmvlsta dm
Irlmetahløe ^mdagøglha,
^mdagøglha, e¾ 0=?, om`rmri dm 1<2=, pp. <8-10<.
JIPACMX, K.O. (hiird.); ^slhicigêa sihlac. Jadrld, JhGraw-Blcc, Letmrajmrlhaea dm Mspaña, 1<<4.
J]ED\, K.-ID]J, C.; Cmlsurm Mduhatlie Tbmiry aed ^rahtlhm. ^rahtlhm. Eumva \irf, Kibe Wlcmy & Xies,
1<7<.
J]EEÌ, O.; ^slhisihlicigêa dmc tlmjpi cl`rm; ue meoiqum hrêtlhi.
hrêtlhi. Jìxlhi, Trlccas, 1<2>.
EM]CLEGMP, K.; Tbm psyhbicigy io cmlsurm. Pmsmarhb appriahbms ti tbm study io cmlsurm. cmlsurm. Xprlegolmcd,
Hbarcms H. Tbijas, 1<21.
^MAPHM, ^. C.; Tbm sihlac psyhbicigy io tiurlst `mbavliur. Ixoird, ^mrgajie ^rmss, 1<20.
^MTTMPXIE, H. A.-G]EE, X. C.; Tbmrapmutlh rmhrmatlie prigraj dmslge. ^rlehlpcms aed prihmdurms.
prihmdurms.
Megcmwiids Hcloos, ^rmetlhm Bacc Leh., 1<24.
Q]LETAEA, K. Jª.; ^mdagigêa hijueltarla. ^mrspmhtlvas juedlacms dm ca mduhahløe dm aductis. aductis.
Jadrld, Earhma, 1<<1.
Q]LETAEA, K. Jª.; Cis áj`ltis priomslieacms dm ca Aeljahløe.
Aeljahløe. Jadrld, Earhma, 1<<8.
PLMXJAE, D.; Ca juhbmduj`rm sicltarla.
sicltarla. @umeis Alrms, ^aldøs, 1<?2.
PIDPÊG]M[ JAPÊE, K.; ^slhicigêa sihlac dm ca sacud. Jadrld, Xêetmsls, 1<<=.
P\AE, H.; Pmhrmatlieac tiurlsj. A sihlac shlmehm pmrspmhtlvm
pmrspmhtl vm.. Eumva \irf, Piutcmdgm, 1<<1.
XAE JAPTÊE GAPHÊA, K. M.; ^slhisihlicigêa dmc ihli y mc turlsji.
turlsji. Graeada, Ackl`m, 1<<7.
XMHADAX JAPHIX, O.; «Mc ihli, hiehmpti aj`lvacmetm¶, me Pmvlsta dmc Lestltuti dm ca Kuvmetud, e 7,
ihtu`rm dm 1<??.
XJLTB, _. C.; Aeoltrliems m levltadis. Aetripicigêa dmc turlsji.
turlsji. Jadrld, Medyjlie, 1<2<.
X]@LPATX, K.; Ca vmkmz hiji ipirtueldad. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms, 1<<0.
X]M, P.; Mc Ihli.
Ihli. Jìxlhi, OHM, 1<20.
]P@ALE, K. D.; Mc ldlita qum vlaka.
vlaka. Jadrld, Medyjlie, 1<<8.
_APLIX; Turlsji y tlmjpi cl`rm. Ahtlvldadms, jìtidis y irgaelzahløe.
irgaelzahløe. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti,
1<<=.
_APLIX; ^mdagigêa para ca Aeljahløe. Mcmjmetis tmørlhi-práhtlhis.
tmørlhi-práhtlhis. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<=.
02?
Tmja 1>
MC JI_LJLMETI XHI]T
022
02<
Xus lequlmtudms
dmolhlmehlas pmdagøglhas
oêslhas, jiracms sm jaelomstarie
y dlshlpclearlas prlehlpacjmetm
dm cis sicdadis me tirei
qum tuvi a cas
a su hargi.
Hievmehldi dm qum ca mesmñaeza rmgcada mra lesuolhlmetm para ljprljlr haráhtmr dm
pmrsieacldad a cis køvmems dm su ìpiha, sm prieuehlø me rmpmtldas ihasliems si`rm mc qum
para ìc mra mc grae pri`cmja dmc mkìrhlti legcìs; uea rêglda lestruhhløe ueldlrmhhlieac qum
ei apirta`a eada ac dmsarricci pmrsieac dm cis ledlvlduis (@mrticlel, 1<?4, pp. = y 8?);
«Mc sicdadi qum søci ba rmhl`ldi ca lestruhhløe ms pmromhti para cis dmsolcms jlcltarms6 para ca gumrra,
me haj`li, ei vacm eada. Cas hiedlhliems artlolhlisas dm ca vlda jidmrea cms hievlmrtme me jlmj`ris
dm ca grmy hijûe6 tidi mstá prmvlsti para mccis, y me tidi jijmeti sm tlmem juy me humeta qum ei cms
suhmda eada jaci. \ sl tacms køvmems ei pidêae smr hiesldmradis ldøemis para hievmrtlrsm me autìetlhis
sicdadis dm ue mkìrhlti
mkìrhlt i dlgei dm tac eij`rm, ¹høji pidrêae, jás admcaetm, hievmrtlrsm me hludadaeis
molhlmetms9 Ca lestruhhløe —cmmr, mshrl`lr, ipmrahliems arltjìtlhas— sm da me cas mshumcas, pmri ¹døedm
sm aprmedm ue vacir tae ljpirtaetm hiji mc haráhtmr9 V…Z ^ir ci taeti, jl prljmra ldma oum ca dm
oirkar mc haráhtmr dm hada uei dm jls sicdadis, leouedlìedicms mspêrltu dm dlshlpclea, dijleli dm sê
jlsjis, smetljlmeti dmc bieir y dmc dm`mr, smetldi dm rmspiesa`lcldad, hieolaeza me cas priplas
pisl`lcldadms, mspêrltu dm i`smrvahløe y hapahldad dm rahlihleli. Tidi msi ci blhm slrvlìedijm dmc
jìtidi ccajadi mshuctlsji i, me itris tìrjleis, hie uea mduhahløe dm cis ledlvlduis dmsdm mc pueti dm
vlsta jirac m letmcmhtuac y ei cljltada a ca lestruhhløe¶.
lestruhhløe¶.
Dm mstm jidi, @adme ^iwmcc lelhlø uea letmrmsaetm ca`ir dm tmirlzahløe mduhatlva
qum sm vli pcasjada me su prljmra i`ra, mc Jaeuac dmc Mxpciradir (12<7), uea guêa
jlcltar si`rm ca vlda me ca smcva y mc artm dm ca mxpcirahløe. Ca meirjm pipucarldad dm
mstm cl`ri slrvlø para ca dlousløe dmc viha`ci legcìs «shiutleg¶, qum slgelolha mxpcirar, lr
dm dmshu`lmrta, `ushar cis smedmris. Hurlisajmetm, mc gmemrac smrêa hasl jás hieihldi me
Legcatmrra hiji autir dm mstm tmxti —utlclzadi me juhbas mshumcas pû`clhas— qum hiji
bìrimAc
dm vicvmr
gumrra.a Ciedrms, @. ^. trascadø msa smesl`lcldad mduhatlva bahla cis pri`cmjas
sihlacms, ac hijpri`ar me ca kuvmetud dm ca ìpiha ca jlsja oacta dm mspêrltu qum ba`êa
eitadi metrm cis sicdadis. Ca ledustrlaclzahløe dm cas hludadms ba`êa traêdi hieslgi
hiesmhumehlas hiji mc pari, mc baj`rm, ca jlsmrla, mc achibiclsji, ca jmedlhldad y ca
0<>
0<1
ihasliems pihi hiemhtadis hie mc ldmarli piwmcclaei irlgleac (Huadradi Tapla, 1<74, p.
1<4). Ca prljmra asihlahløe dm `iy-shiuts oumra dm Legcatmrra sm ouedø me Hblcm me 1<><6
dmspuìs vmedrêa Mstadis ]eldis me 1<><6 Dleajarha, Olecaedla, Oraehla, Grmhla y
Bicaeda me 1<1>6 Kapøe, @ìcglha, Eirumga, Xumhla y Hbmhiscivaqula me 1<116
Argmetlea,
1<14. Austrla, Ltacla y Xulza me 1<106 ^irtugac me 1<186 y @raslc y Cuxmj`urgi me
Ca tragmdla dm ca L Gumrra Juedlac supusi ca uelvmrsaclzahløe dmc jivljlmeti. Ca
dmomesa dmc metmedljlmeti letmreahlieac pir jmdli dmc mshuctlsji sm hievlrtlø me ca
jayir prmihupahløe dm @adme ^iwmcc duraetm cis añis pistmrlirms ac hieoclhti. ^ara mcci
hievihø me Ciedrms me 1<0> ca prljmra Kaj`irmm i asaj`cma letmreahlieac dm tidis cis
shiuts —sm hmcm`rae hada huatri añis— «para hmcm`rar mc rmsta`cmhljlmeti dm ca paz,
rmedlr bijmeakm a cis haêdis me ca gumrra m leaugurar uea ìpiha dm rmhiestruhhløe y dm
jmkirms rmcahliems me mc juedi¶. Me 1<01 mshrl`lrêa, me ca jlsja cêema, ue hirti pmri
mjitlvi acmgati me oavir dm ca paz; «]ea eumva ìpiha me ca blstirla dm ca bujaeldad ba
hijmezadi. Mc orahasi uelvmrsac dm ca gumrra eis ba dmspmrtadi ac eumvi irdme dm hisas¶
(Jartêemz
Me caEavarri,
Kaj`irmm1<<1, p. 18=). mc gmemrac oum prihcajadi kmom juedlac dm cis shiuts, y
dm Ciedrms,
sm hrmø ue Hijltì Letmreahlieac qum hiirdleasm ca irlmetahløe dm cas jûctlpcms rajas dm
mxpciradirms aparmhldas basta ca omhba. Xi`rm mstm ûctlji aspmhti oumrie partlhucarjmetm
priduhtlvis itris cl`ris dm @adme ^iwmcc, hiji Kumgis Xhiuts (1<><), Guldlsji para
hblhas (1<1?), Jaeuac dm Ci`atis (1<17), Jaeuac dmc Kmom dm Tripa (1<1<), Pivmrlsji
bahla mc ìxlti (1<00), Mshuctlsji y jivljlmetis kuvmelcms (1<0<), y su auti`ligraoêa
Cmhhliems dm uea vlda (1<88).
Tras ca LL Gumrra Juedlac, jumrti @adme ^iwmcc, mc mspêrltu dm paz y oratmreldad
uelvmrsac harahtmrêstlhi dmc mshuctlsji smrêa hietleuadi pir ca ccajada Kaj`irmm dm ca
^az, hmcm`rada me Jilssie —Oraehla—, me 1<476 pir mc ^rmjli ]EMXHI dm Mduhahløe
para ca ^az, me 1<216 y pir mc ^rmjli Xhbjldbmey dm ca Cl`mrtad, me 1<20, hiji
rmhieihljlmeti a su ahhløe me pri dm ca dlgeldad bujaea. Dm bmhbi, ca lehijpatl`lcldad
dm mstm ldmarli hie huacqulmr tlpi dm titacltarlsji picêtlhi privihø qum mc jivljlmeti
oumsm pribl`ldi duraetm cis oashlsjis.
0<0
0<8
0<4
0. ^CAETMAJLMETI
MXH]CTLXJI ^MDAGØGLHI DMC
0<?
^PIJMXA XHI]T;
^rijmti pir jl bieir, y hie ca ayuda dm Dlis, bahmr huaeti dm jê dmpmeda para;
1.
0. hujp
hu
ayjpcl
ayudarclrracjls
udar jpr
lsøklj
dm
dm`m
prøk `mrm
irms
lji mse par
me pttid
araaa hie
ida hhlr
hie Dlis
Dlesta
lrhu
huesistaeh
y jl
j
la,l, ppaê
ehla aês,
s,
8. y hujpclr olmcjmetm ca Cmy Xhiut1.
_LPT]DMX XHI]T;
1. Cmactad.
0. ^urmza.
8. Xahrlolhli.
Ca prijmsa ms uea mspmhlm dm hijprijlsi oirjac qum mc juhbahbi prieuehla
vicuetarlajmetm me ue dmtmrjleadi jijmeti dm su pmrêidi dm oirjahløe6 dm msta oirja
ms lehirpiradi
oørjuca, dm pcmei
me msmehla, ms cadmrmhbi
jlsja ac
mejivljlmeti, me uea
tidis cis paêsms. `rmvmlegrmsa
Mc qum y mjitlva
me cishmrmjiela huya
shiuts mstá dm
ahumrdi hie cis prlehlplis jiracms oirjucadis me ca Cmy, y sm bacca dlspumsti a vlvlr uea
vlda rmspiesa`cm y dlshlpcleada, pmri taj`lìe oratmrea, acmgrm, ba`lcldisa y ûtlc a ca
sihlmdad. Hiji pumdm hijpri`arsm, mc dmhácigi mshuctlsta prmtmedm oirjar hludadaeis
dmjihrátlhis ahtlvis, hijpmtmetms y dmhldldis, qum vlvmehlme cis prlehlplis y cas
vlrtudms shiuts, tra`akaedi pir mc `lme dm ca hijueldad.
Mc jidmci bujaei qum slrvm dm rmomrmehla a mstm prigraja mduhatlvi ms mc dmc
metcmjae cl`mrac `urguìs, letriduhldi me ca olcisioêa legcmsa dmc slgci R_LL pir Kibe
Cihfm, y mcmvadi a ca hatmgirêa dm jlti cltmrarli pir mc Pi`lesie Hrusim dm Daelmc Dmoim
(171<). A oleacms dmc slgci RLR, mc arqumtlpi bujaei dmc Pi`lesie aparmhêa pcmeajmetm
ahtuaclzadi
jlsliemris ymebij`rms
cis jlcmsdmdm`isqums
mxpciradirms, dmshu`rldirms,
qum pucuca`ae hicieis,
pir cas hazadirms,
mxøtlhas hicielas cmñadirms,
dmc vasti
Ljpmrli @rltáelhi. \ mc pripli @adme ^iwmcc pmrsielolha`a hiji eadlm msm mspêrltu
avmeturmri y ba`lcldisi hapaz dm meormetarsm a huacqulmr sltuahløe dm pmclgri saclmedi
alrisi dm mcca.
0<7
Pi`lesie Hrusim meharea cas vlrtudms dmc `urguìs cl`mrac qum, a`aedieadi a su
sumrtm me uea lsca y arrmpmetldi dm sus mrrirms pasadis, sm mehijlmeda a Dlis para sahar
ci jmkir dm sê jlsji y i`tmemr tidi ci qum emhmslta para su su`slstmehla. Pmprmsmeta mc
prihmsi dm hievmrsløe ac @lme y ca autimduhahløe dm cas ba`lcldadms pir partm dm uea
ledlvlduacldad oumrtm meormetada
ledustrla, su msoumrzi a uea eaturacmza
y su rahlieacldad sacvakm,
(Gaclei, 1<?2, qum Trascadaedi
p. 01). cigra traesoirjar hie su
msta prmjlsa
ac kumgi dm cis hblhis hietajis hie rmhursis hiji ca ahajpada, cas ahtlvldadms dm alrm
cl`rm, mc mkmrhlhli oêslhi, ca dmstrmza me cas artms jaeuacms, mc tra`aki me mqulpi, ca
mduhahløe para ca sacud, y mc smrvlhli ac prøklji, para dmsarriccar cis jlsjis vacirms. Ca
oleacldad ûctlja smrêa ca oirjahløe dm ue haráhtmr oumrtm y søcldi, partlmedi dm ca `asm dm
qum ue bij`rm mduhadi ms mc ditadi dm ue haráhtmr ledija`cm qum cm pmrjltm ahtuar
slmjprm dm ahumrdi ac hujpcljlmeti dmc dm`mr. Mc jidmci mduhatlvi `rltáelhi pusi
slmjprm ue jarhadi ìeoasls me ca oirjahløe dm ca pmrsieacldad, y mc mshuctlsji ms
bmrmdmri dm ìc.
0<2
0<<
• @ae
@ae ——hahaeh
ehlø
løee dla
dlaci
ciga
gadada—,
—, cmja
cmja i hie
hiesl
slge
geaa ddmc
mc gr
grup
upi.
i.
• @aed
@aedmrê
mrêe,
e, qum
qum ldm
ldmet
etlo
lolh
lhar
aráá a ca
ca pa
patr
truc
ucca
ca me ccas
as ah
ahtltlvl
vlda
dadm
dmss y aha
ahajp
jpad
adas
as..
• Pl
Pleh
ehøe
øe dm ca pa
patr
truc
ucca
ca,, i ms
mshi
hied
edrl
rlki
ki died
diedmm bah
bahmr
mr ca
cass rmu
rmuel
elie
iems
ms..
• Cl
Cl`r
`rii dm
dm iri
iri,, die
diedm
dm mc smsmhr
hrmt
mtar
arli
li rmgl
rmglst
stra
ra ca blst
blstir
irla
la dm
dmcc gru
grupi
pi..
• Trad
Tradlh
lhli
liem
emss i hmc
hmcm`
m`ra
rahl
hlie
iemsms part
partlh
lhuc
ucar
arms
ms si`
si`rm
rm acg
acgûe
ûe ahi
ahietetmh
mhlj
ljlm
lmet
eti.
i.
Mxlstm ue ørgaei dm gi`lmrei asaj`cmarli para hada smhhløe, hijpumsti pir cis
rmprmsmetaetms dm hada uei dm cis grupis y dlrlglda pir aductis mduhadirms. Dm mstm
jidi sm oavirmhm ca hirrmspiesa`lcldad me ca tija dm dmhlsliems y ca prigrajahløe dm
ahtlvldadms, jmdlaetm capara
autìetlhi metrmeajlmeti rmueløe
ca vldadmjihrátlha
sihlac. dm cis hbavacms, me ue mkmrhlhli dm
^ara cis ci`atis, mc hmetri dm letmrìs qum slrvm dm blci hieduhtir para prmsmetar y agrupar
tidas cas ahtlvldadms tija hiji lesplrahløe cas avmeturas dm Jiwgcl dmshrltas pir
Pudyard Flpcleg me Mc cl`ri dm ca smcva (12<=). Jiwgcl ms ue elñi ledli a`aedieadi me
cas jietañas dm Xmmiemm, qum adiptø uea parmka dm ci`is me su hajada para pritmgmrci
dmc
vlda,ahisi dmc tlgrm dm
qum rmhirrmrá hiki, Xbmrmdm
ca jaei Fbae. Xu vlda
ca paetmra me ca smcva
@agbmmra, smrá@acii,
mc isi ue hajlei lelhlátlhi
ca smrplmetm Faa ay ca
mc
mcmoaetm Batbl. Mccis cm mesmñaráe mc slgelolhadi dm tidas cas hisas dm ca kuegca, ca
ljpirtaehla dm cas cmyms, ca dlshlpclea y ca acmgrêa dm vlvlr me jmdli dm ca eaturacmza, sle
bahmr hasi dm cis dmsørdmems dm cis jieis @aedarcig. Mc kmom dm ca jaeada Afmca y ca
8>>
jajá ci`a Pafsba hiesmgulráe qum mc elñi sma letmgradi me mc ^um`ci Cl`rm —cis
aeljacms dm ca smcva—, ihupaedi su cugar me ca Piha dmc Hiesmki, pmri Jiwgcl tmedrá
qum `ushar su pripla ldmetldad ac cadi dm cis bij`rms, letmetaedi qum cm ahmptme hiji
uei jás, pumsti qum ms a mccis a qulme pmrtmemhm (Jiya Omreáedmz, 1<7<, p. 108).
Ìsta aprmedmr
su ìpiha; ms ca graea actmreatlva
supmrar cas caezada pir @adme
dlolhuctadms ^iwmcc
dm ca pripla a cis
vlda elñis ay caadicmshmetms
kugaedi dm
smcva. Dm mstm
jidi, cis kumgis y cas ahtlvldadms têplhas dmc mshuctlsji mecazae a ca pmromhhløe hie uea
blstirla dm hrmhljlmeti y jadurahløe pmrsieac qum tidis cis hblhis pumdme pritagielzar.
Cis juhbahbis bahme dm Jiwgcl y sie guladis me su traymhtirla pir cis dlomrmetms
pmrsieakms dm ca smcva, letmrprmtadis pir cis jieltirms, qulmems cms vae pcaetmaedi
eumvis rmtis y avmeturas.
Ca vlda ac alrm cl`rm satlsoahm hijpcmtajmetm cas mxpmhtatlvas dm rlmsgi y avmetura
priplas dm ca adicmshmehla. ¹Quì jmkir avmetura qum mxpcirar mc `isqum `ushaedi
smedmris, i pasar me vmca uea eihbm ishura ccmea dm apaslieaetms smhrmtis9 Ca mduhahløe
shiut pasa metiehms pir mc dmsmevicvljlmeti oêslhi eaturac dm cis hblhis me mc jmdli
a`lmrti;
jaeuacmscisygraedms kumgis, cis
ca ahajpada, hiedmpirtms, mc smedmrlsji,
tidas cas ca mxpcirahløe,
pmqumñas ahtlvldadms qum cas
mcciba`lcldadms
hieccmva,
hiestltuyme asê cis mkms prlehlpacms dm ca ahtlvldad shiut, ac tlmjpi qum mstêjucis
jitlvadirms para huacqulmr priymhti.
Ca avmetura me mc `isqum sm hievlmrtm me uea mspmhlm dm ri`lesieada, ca jáxlja
mxprmsløe dm ca vlda shiut, pir huaeti leduhm a ca emhmsldad dm mspa`lcarsm y utlclzar
tidis cis rmhursis pisl`cms para prmvmelrsm dm cis pmclgris m lehievmelmetms dmc jmdli
sacvakm; supiem cmvaetar uea tlmeda para hi`lkarsm dm ca ccuvla, mehmedmr ue oumgi para
hihlear, acljmetarsm søci hie ci qum iormhm ca Jadrm Eaturacmza, prihurarsm ue `ume
cmhbi para dmshaesar, y piemr me práhtlha tidas cas dmstrmzas y ba`lcldadms hie cas qum
jaelpucar mc metirei. ^mri admjás dm msi, oahlclta ue ahmrhajlmeti sujajmetm
privmhbisi para mc hieahljlmeti dmc jmdli aj`lmetm eaturac, jmdlaetm ca i`smrvahløe
dlrmhta, ca mxpmrlmehla y ca mxpcirahløe. Dmsdm mc pueti dm vlsta mduhatlvi rmsucta tidavêa
jás letmrmsaetm ca hieomhhløe dmc «huadmrei dm haza¶ qum tidi shiut dm`êa rmdahtar para
rmocmxliear pir mshrlti tidas sus levmstlgahliems dm hajpi.
Mxlstme varlis oahtirms qum mxpclhae hie hcarldad mc mjpcazajlmeti dm ca mduhahløe
shiut me hietahti dlrmhti hie mc jmdli eaturac;
• ^ir
^ir uea
uea part
partm,
m, ya
ya ci bm
bmji
jiss dlhb
dlhbi,
i, mc
mc jidm
jidmci
ci dm
dm bij`
bij`rm
rm dmh
dmhld
ldld
ldii y ba`
ba`lc
lcld
ldis
isii
mehareadi pir Pi`lesie Hrusim y rmhigldi pir tida ca pmdagigêa `rltáelha.
• Taj`
Taj`lìlìee mc j
jijijme
meti
ti bls
blstø
tørl
rlhi
hi hhic
icie
iela
lacl
clst
staa me qqum
um mc
mc Ljpm
Ljpmrl
rlii @rlt
@rltáe
áelhlhii vlvm
vlvm su
su
jáxlja mxpaesløe, y dmc qum Pudyard Flpcleg ms uei dm sus dmomesirms jás
eahlieaclstas a travìs dm sus cl`ris.
• ^ir
^ir supu
supumsmsti
ti,, ca prip
pripla
la mxp
mxpmr
mrlm
lmeh
ehla
la avm
avmet
etur
urmr
mraa dm @ad
@adme
me ^iw
^iwmcmcc,
c, les
leshr
hrlt
ltaa me
mstm hietmxti hiequlstadir dm eumvis tmrrltirlis sacvakms.
• Mc gust
gustii ppir
ir mc prlj
prljlt
ltlv
lvls
lsji
ji,, tae
tae dm jid
jidaa me mc ar artm
tm y ca
ca jmet
jmetacacld
ldad
ad dm ca
ìpiha, ci qum irlglea uea si`rmvacirahløe mstìtlha dm ci eaturac i lehlvlclzadi
8>1
Metrm cis Paldmrs i ^liemris, mc dmsarricci oêslhi va dmkaedi pasi a itri aspmhti jás
ljpirtaetm, qum ms mc dm ca oirjahløe dmc haráhtmr. ^ara mcci mc mshuctlsji partm dm uea
hieolaeza pcmea me ca eaturacmza bujaea, qum sm mxprmsa me mc hievmehljlmeti dm @adme
^iwmcc dm qum «me tidi juhbahbi, aue me mc dm pmir haráhtmr, mxlstm huaedi jmeis ue
hlehi pir hlmeti dm `iedad¶. Ca tarma mduhatlva dm cis mduhadirms smrêa, pir
hieslgulmetm, dmsarriccar dm
iptljlsji aetripicøglhi msmmsta
hlehi pir hlmeti
pmdagigêa bastaa ue
sm dmtlmem ihbmetacaipripla
hiesldmrar ue eivmeta. Mc
memrgêa dmc
hblhi y uea `umea vicuetad, leeata, qum prmtmedm slmjprm su dmsarricci pisltlvi,
aprmedlmedi dm cis mrrirms y dm cis hietratlmjpis práhtlhis, ei dm dlshursis tmørlhis. Ca
mshumca dm ca vlda y ci mxpmrlmehlac asujme, dmsdm mstm pueti dm vlsta, uea ljpirtaehla
juhbi jayir qum ca sljpcm ahujucahløe dm hieihljlmetis; «mc acja bujaea ei ms ue
sahi qum dm`a ccmearsm, slei ue oumgi qum dm`m mehmedmrsm¶.
Dm tidi mcci sm dmsprmedm, pir uea partm, uea hrêtlha `astaetm mcihumetm bahla ca
lesuolhlmehla dm ca mesmñaeza rmgcada tradlhlieac, y pir itra, mc hievmehljlmeti priouedi
dm qum smrá ca kuvmetud dmc jañaea ca vmrdadmra rmspiesa`cm dmc haj`li dm vacirms dm
eumstra hlvlclzahløe. Mc hajlei mshigldi oum prmhlsajmetm itirgar rmspiesa`lcldadms a
cis hblhis, lguac qum @. ^. ba`êa bmhbi me Xudáorlha, me mc sltli dm Jaomfleg (Oirmstlmr,
1<?=);
«Jistrad ac juhbahbi hie bmhbis qum ci hiesldmráls ue smr rmspiesa`cm6 dadcm uea jlsløe tmjpirac i
pmrjaemetm y mspmrad dm ìc qum sm ca ljpiega olmcjmetm. Ei ci vlglcìls para vmr høji ca hujpcm,
8>8
dmkadci bahmr a su gusti, dmkadcm tmemr hietratlmjpis sl ms emhmsarli, pmri me huacqulmr hasi, dmkadcm
sici para qum sm mspa`lcm hiji jmkir smpa¶.
smpa¶.
jls añiscikøvmems.
auxlclis ¹Høji
jmkir qum pidrêa sumrtm¶
pudm. @umea yi ba`mrci jatadi9
(Huadradi Asê 1<74,
Tapla, qum cmp. prmstì
18=). cis prljmris
^ara cis køvmems dm 17 a 01 añis @adme ^iwmcc pripusi oleacjmetm mc rivmrlsji
hiji uea oirja dm asujlr pcmeajmetm, dm jaemra pmrsieac, ca rmspiesa`lcldad dm
a`rlrsm ac juedi y irlmetar ca pripla vlda. Mstm prigraja mduhatlvi rmsuctø jás
8>4
lehijpcmti, admjás dm qum msta raja oum ca jmeis mxtmedlda, me hiesieaehla hie ca
hrlsls qum tidi mc asihlahlielsji kuvmelc mxpmrljmeta a mstas mdadms. Ca prmjlsa dm
partlda ms ca tija dm hiehlmehla si`rm ca emhmsldad dm pmromhhliear ca oirjahløe dm
jaemra autøeija. ^ir msi mc hcae ms hiesldmradi hiji acgi pripli, smparadi dm cis
moms dm ca
øvmems. Mc leoaehla,
hcae dm`myouedajmetarsm
hie uea prigrajahløe dm ahtlvldadms
me mc ahtlvlsji, mshiglda
pmri taj`lìe pirsmrcishmetri
ba dm jlsjis
dm
rmocmxløe y dmshu`rljlmeti. Biy cis prigrajas para rivmrs, qum `aki huacqulmr
dmeijleahløe sumcme mjpmzar a cis 1=-17 añis, sie cis jás varladis a ca bira dm
hiehrmtarsm, y taj`lìe cis jás hijprijmtldis sihlacjmetm.
Ac ole y ac ha`i, ca oirjahløe dmc haráhtmr y ca rmspiesa`lcldad para hie cis itris
dm`m ba`mr achaezadi a msta mtapa vacir dm jadurmz y hijprijlsi pmrsieac, dm oirja
qum mc juhbahbi qum oleaclza su mduhahløe ms hijpcmtajmetm autøeiji para a`aediear
mc jivljlmeti y mcmglr mc hajlei bahla diedm dlrlglr sus pasis hie msm mspêrltu shiut qum
prmtmedm «dmkar mc juedi ue pihi jmkir dm hiji sm mehietrø¶. Xl dmhldm me haj`li
pmrjaemhmr me cas olcas dmc mshuctlsji, pumdm asujlr su rmspiesa`lcldad me ca
partlhlpahløe
dm y ca irgaelzahløe
oirja mxpcêhlta dm cas ahtlvldadms
su ca`ir mduhatlva ah
metlvldadms
mc smei para
dm cacis jás pmqumñis,
lestltuhløe —hijii dmsmjpmñar
aeljadir i
shiutmr.
Tidi ci mxpumsti basta abira eis rmvmca qum mc mshuctlsji oum, smguri, ca prljmra y
jás mca`irada ahtlvldad mspmhêolhajmetm dlsmñada para mc tlmjpi cl`rm dm uea kuvmetud a
ca qum eueha sm cm ba`êa prmstadi atmehløe, pumsti qum aeda`a ihlisa pir cas haccms i
msta`a lehirpirada a ue pumsti dm tra`aki oa`rlc pripli dm cis aductis. Mc jivljlmeti
shiut ms dm cas prljmras hisas qum slrvlmrie para dmolelr hie pcmea ldmetldad ca
pslhicigêa, cis hijpirtajlmetis, cis letmrmsms y cas lequlmtudms dm msa mtapa mvicutlva,
ueti hie mc smetldi qum dm`êae adqulrlr cas ahhliems mduhatlvas dmstleadas a mcca. Ca
pripumsta dm @adme ^iwmcc ei oum jicdmar bij`rms dm outuri `aki ue jlsji msqumja
rêgldi,
me ca slei tratar dmdmsltuar
i`clgahløe dar acuea
juhbahbi me sltuahløe
rmspumsta autøeijadmaaprmedmr pir rmtis
pmqumñis sê jlsji, vlìedism
dlarlis. Mstm
pcaetmajlmeti metrieha dm ccmei hie cis trms prlehlplis `áslhis dm ca Mduhahløe
^mrsieaclzada dmoleldis pir _êhtir Garhêa Biz;
1. Xleguc
Xlegucarl
arldad
dad huac
huaclta
ltatlv
tlvaa qum sm
sm jaelol
jaelolmst
mstaa me ca iirlg
rlglea
leacld
cldad
ad hrma
hrma -tlva
-tlva..
0. Autiei
Autieijêa
jêa qum
qum supi
supiemem cl`mr
cl`mrtad
tad dm mcmhh
mcmhhløe
løe pir partm
partm dmc
dmc ledlv
ledlvldu
ldui.
i.
8. Apmrtu
Apmrtura
ra a ca sihl
sihlmda
mdadd jmdla
jmdlaetm
etm ca hiju
hijuelhelhahl
ahløe
øe hie
hie cis
cis itri
itris.
s.
A jidi dm rmsujme sm sletmtlza me mc slgulmetm huadri, adaptadi dm ca Guêa dmc
mom dm Tripa mshrlta pir @adme ^iwmcc me 1<1<, mc hiekueti dm i`kmtlvis y hietmeldis
si`rm cis qum sm ouedajmeta mc jìtidi mshuctlsta (Jartêemz Eavarri, 1<<1, p. 1=1);
8>=
0.4. MC ^A^MC DM CA PMCLGLØE ME MC MXH]CTLXJI
8>?
Ms ìstm uei dm cis aspmhtis jás hietrivmrtldis dmc mshuctlsji, ya qum prmhlsajmetm ba
privihadi ca jayir partm dm cas dlvlsliems
dlvlsliems ba`ldas me mc smei dmc jivl
jivljlmeti.
jlmeti. A pmsar
dm tida msta picìjlha, para mc pripli ouedadir dmc jivljlmeti ca ljpirtaehla dm ca
rmclgløe me mc mshuctlsji oum acgi `astaetm mvldmetm, smgûe mc pripli @adme ^iwmcc;
«Qulme cma mc jaeuac Mshuctlsji para juhbahbis dm ue jidi supmrolhlac, pidrá qumdarsm hie ca
ljprmsløe dm qum ca rmclgløe tlmem pihi sltli me ìc. ^mri para qulme letmetm apclhar mc hietmeldi dmc
cl`ri, dmshu`rlrá ue mspêrltu qum, sle qum mc juhbahbi sm dì humeta, sm apidmra dm ìc y cm da ue
hrlstlaelsji para ca vlda dm tidis cis dêas¶.
dêas¶.
Ci prljmri qum ba`rêa qum ahcarar, ei i`staetm, ms qum @adme ^iwmcc ei mra
hatøclhi, slei aegclhaei, hiji hasl tidis cis legcmsms. Me huacqulmr hasi, mc Gmemrac
prmtmedlø hrmar
hr mar uea asihlahløe ei hieomslieac, y pir mcci apta para tidas cas rmclgliems.
Mc mspêrltu oratmrei y uelvmrsaclsta dmc mshuctlsji dm`êa qumdar ac jargme dm smhtarlsjis
y dlsputas. Ms pir mcci qum @. ^. sm rmuelø hie autirldadms dm ca Lgcmsla Hatøclha dm
Legcatmrra, hiji mc Hardmeac @iurem, hie mc ole dm asmgurar ca hijpcmta cl`mrtad dm hucti
metrm cis shiuts. Mc msqumja rmclglisi hijûejmetm ahmptadi oum metiehms sujajmetm
smehlcci; aca`ar a Dlis me su graedmza hrmadira y traduhlr ca rmclgløe a bmhbis práhtlhis
ac smrvlhli dm cis dmjás.
«Xmetlr a Dlis Hrmadir me sus i`ras jaravlccisas. Hiehlclar mstm smetljlmeti hie rmaclzahliems ahtlvas
dm ca pripla vicuetad ac smrvlhli dmc prøklji, hiestltuym mc ouedajmeti dm ca rmclgløe práhtlha. Hie ue
pihi dm aclmeti pir partm dmc kmom, ca práhtlha dm cas `umeas ahhliems dlarlas pumdm ccmgar a smr ue
bá`lti metrm cis juhbahbis. Ms mc jmkir jidi dm bahmr hrlstlaeis práhtlhis y ei søci me tmirêa.¶
Mc pri`cmja, sle mj`argi, vlei dmc letmrìs dm ca Lgcmsla Hatøclha pir hietricar ue
jivljlmeti qum dmsma`a jaetmemrsm ledmpmedlmetm dm mcca y dm ca leocumehla dm cis
gi`lmreis. Mc prljmr letmeti dm hrmar ue mshuctlsji hatøclhi, smparadi dmc prlehlpac, oum
8>7
dmtmeldi a raêz dm ca metrmvlsta qum jaetuvlmrie @adme ^iwmcc y mc papa ^êi RL me 1<88.
A pmsar dm mcci, mc haráhtmr jarhadajmetm hatøclhi dm acgueas dmcmgahliems dmc
jivljlmeti sm ahmetuø me aqumccis paêsms qum pir raziems blstørlhas sm vlmrie juy
dmpmedlmetms dm ca Lgcmsla, hiji mc hasi dm Mspaña, sle huyi patrihleli mc mshuctlsji ei
bu`lmra pidldi
dis rajas saclr admcaetm.
dlomrmehladas dm Msti ba jitlvadi
shiuts, tac hijiqum me eumstri
bmjis paês mxlstae
mxpclhadi; ahtuacjmetm
A.X.D.M., qum sm
hiesldmra ca prihmdmetm dmc grupi ouedahlieac dm 1<10, y J.X.H., mc mshuctlsji hatøclhi
dmsarriccadi duraetm ca dlhtadura.
Ms cøglha, metiehms, ca rmahhløe me hietra dm ca hieomslieacldad qum ue `ume
eûjmri dm rajas shiuts ba pritagielzadi ûctljajmetm. Me hlmrti jidi ms uea oirja dm
rmlvledlhar ca autieijêa qum tuvi mc mshuctlsji dmsdm sus irêgmems, auequm taj`lìe bay
qum apuetar aquê ca prioueda hrlsls dm mstm tlpi dm vacirms mxpmrljmetada pir mc juedi
ahtuac. Dm tidis jidis, atmelìedism ac mspêrltu irlgleac dmc jivljlmeti, ci rmclglisi
dm`mrêa smgulr slmedi uea iphløe pmrsieac dm hada aolcladi, y ei jmdlatlzada pir mc
bmhbi dm pmrtmemhmr a ue grupi hiehrmti i a itri.
@l`cligraoêa
8>2
JAPTÊEM[
Mspaña¶,EA_APPI,
me K. P]L[A.; «Mc mshuctlsji
@MPPLI (md.); Camemduhahløe
mc jarhi dmme caca mduhahløe oêslha. Xu ljpcaetahløe
Mspaña hietmjpiráema. me
Humstliems
blstørlhas.. Jadrld, XM^, 1<2=.
blstørlhas
JAPTÊEM[ EA_APPI, A.; «Mc mshuctlsji¶, me _. GAPHÊA BI[ (dlr.); Lelhlatlvas sihlacms me
mduhahløe leoirjac. Jadrld, Placp, 1<<1.
JIETM_MPDM AXÛA, A.; Puta, hajlei bahla ue priymhti. priymhti. @arhmciea, J.X.H., 1<<0.
JI\A OMPEÁEDM[, K.; Xhiuts; slmjprm acmrta.acmrta. Jadrld, Xae ^êi R, 1<7<.
J]ÑI[ JLHICA], K. J.-PI@MPT, A. J.; ^liemris, uea pripumsta mduhatlva para adicmshmetms. adicmshmetms.
@arhmciea, J.X.H., 1<2?.
EAG\, C.; 0=> jlcclies io Xhiuts,
Xhiuts, Causaeem, ^.J. OA_PM, 1<24.
^ACA], K.-_LCCAMXH]XA, @.-^]KIC, _.; Xhiuts, mc dmsaoêi dm ca avmetura. avmetura. @arhmciea, J.X.H., 1<2<.
^ATP]CCA DM CIX B]PIEMX; ^lstas. Mc Xhiut me su patrucca. patrucca. @arhmciea, Dijlegi Xavli, s/a.
^IPTJAEE, J.-B]IT, O.; Kumgis ac alrm cl`rm para hblhis y hblhas dm 7 a 18 añis smcmhhlieadis pir
ca Asihlahløe Xhiut dm Haeadá.
Haeadá. @arhmciea, Jartêemz Piha, 1<27.
^I_MDA CIEGI, P.; «Mshuctlsji¶ me Grae Mehlhcipmdla Placp. Placp. Jadrld, Placp, 1<7<, tiji _LLL, pp.
28>-281.
^]GA, K.-HIP^AX, ^.; Mshuctlsji mxpmrljmetac, Jadrld, XJ, 1<7>.
^]LG PI_LPA, K. Jª.-TPLCCA, K.; Ca pmdagigêa dmc ihli. ihli. @arhmciea, Camrtms, 1<<?.
_APLIX; Mc ác`uj dm Darzmm.
Darzmm. Jadrld, Mc Jaegcar, 1<2=.
_APLIX; Cas iphliems `áslhas me Xhiuts dm Jadrld (J.X.H.).
(J.X.H.). Jadrld, XJ, 1<27.
8><
Tmja 11
1. ^CAETMAJLMETIX ^PM_LIX
]ea hiciela ms ue hiekueti dm pmrsieas qum dmka su cugar dm irlgme para msta`cmhmrsm me
ue tmrrltirli dmspi`cadi, me mc huac prmtmedm ljpcaetar cis jidis dm vlda harahtmrêstlhis
dm su hlvlclzahløe. A pmsar dm mcci, mc dmshieihljlmeti dmc tmrrmei y cas hiedlhliems
mspmhêolhas dm su jmdli aj`lmetm vae a privihar me mc grupi hicielzadir ca emhmsldad dm
mxpcirar, dmshu`rlr y adaptarsm a ca eumva sltuahløe, priduhlìedism ue ljpirtaetm
letmrhaj`li ahucturadir metrm ca pi`cahløe vlsltaetm y ca rmacldad dmc cugar.
Msta ahhløe hicielzadira pumdm rmaclzarsm dm jaemra tmjpirac i pmrjaemetm; me mc
prljmr hasi mc asmetajlmeti smrá moêjmri y hietará hie ueas leoramstruhturas jêeljas,
slgulmedi ca tlpicigêa dm ahajpada ac alrm cl`rm i dm hajpajmeti jlcltar, i `lme
utlclzaedi rmouglis
mjpcazajlmeti mxlstmetms
letmetará me mc
iormhmr ac pripli metirei eaturac6
grupi bujaei me ca smgueda
ueas hiedlhliems jidacldad, mcy
dm ba`lta`lcldad
smrvlhlis juhbi jás mca`iradas, pir ci qum sm momhtuaráe hiestruhhliems søcldas y
duradmras.
Cis hajpajmetis dm vmraei, tac hiji cis hieihmjis biy, tlmeme su irlgme me mc
slgci RLR, me êetlja hiemxløe hie mc hietmxti blstørlhi dm cas hicielzahliems
ljpmrlaclstas muripmas. Me aqumcca ìpiha, mc dmshu`rljlmeti y mc pi`cajlmeti dm eumvis
tmrrltirlis mra uea práhtlha ba`ltuac, y cis hajpajmetis dm vmraei leoaetlcms y kuvmelcms
ljltarie, jmdlaetm mc kumgi, msa ahhløe dm hicielzar parakms eaturacms acmkadis dmc jmdli
ur`aei me mc qum sm dmsarricca`a ca vlda dm cas pmrsieas. ^ir msi rmhl`lmrie mc eij`rm dm
«hicielas dm vmraei¶ i «hicielas dm vahahliems¶, y jás admcaetm «hicielas mshicarms¶,
huaedi mstas ahtlvldadms mjpmzarie a smr irgaelzadas pir cas lestltuhliems mduhatlvas.
Asê pums, pidmjis dmolelr mc hajpajmeti dm vmraei hiji uea ahtlvldad cûdlhi-
rmhrmatlva dm haráhtmr letmeslvi y tmjpiracldad cljltada a ue hirti pmrêidi vahahlieac,
dlsmñada y irgaelzada pir ue mqulpi dm jieltirms, y dlrlglda a elñis i køvmems qum mstáe
dlspumstis a hievlvlr kuetis me ue cugar dlomrmetm ac dm su metirei ba`ltuac —
811
818
814
81=
m) Jidmci dm
dm ih ahtlvi; mc hajpajmeti dm vmraei ms sle duda ca ahtlvldad jás
ihli ah
rmprmsmetatlva y tradlhlieac dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm. Xu carga
traymhtirla ba ldi hieolguraedi ue jidmci mspmhêolhi dm ihli para cas
vahahliems dm ca leoaehla y ca kuvmetud dm tidi mc juedi. Mc ljprmslieaetm
ìxlti dm mstm jidmci dm ihli radlha me qum cis elñis y køvmems sie cis
autìetlhis pritagielstas dm ca mxpmrlmehla6 me ca jayirêa dm cis áj`ltis pir
cis qum sm dmsmevumcvm su vlda mc hmetri dm ahhløe ms akmei a mccis, y msti sm
jaelolmsta hcarajmetm me mc tlmjpi cl`rm, diedm cis jmdlis audlivlsuacms, ca
pu`clhldad, cas jidas, ca oacta dm mspahlis para mc kumgi y mc ihli jaslolhadi
privihae ahtltudms paslvas y dm sljpcm hiesuji. Me cis hajpajmetis dm
vmraei, cis hbavacms tlmeme ca ihasløe dm dmsarriccar su ljagleahløe y su
hrmatlvldad, dm sirprmedmrsm, dm tijar dmhlsliems, dm piemr me jarhba
lelhlatlvas y pripumstas qum surgme dm mccis jlsjis…, me uea paca`ra, dm
smetlrsm autìetlhis pritagielstas me su tlmjpi cl`rm. Msta ldma dm bahmr a cis
sukmtis dm aprmedlzakm mc mkm ouedajmetac dm ca ahhløe mduhatlva ms hcavm, y
bahm hijpcmtajmetm
lestltuhliems dlstleta
mduhatlvas a ca Mduhahløe
rmgcadas6 dm bmhbi, me mc Tlmjpi
auequm Cl`rm dm itras
mc hajpajmeti mstì
pcaelolhadi basta mc ûctlji dmtaccm pir cis jieltirms, su pumsta me práhtlha y
su rmsuctadi dmpmedmrá oleacjmetm dm ca partlhlpahløe ahtlva y dmc gradi dm
ljpclhahløe dm cis aslstmetms. Hiji hiesmhumehla dm mstm prihmsi dm
aprmedlzakm ms pisl`cm jitlvar me hada elñi mc letmrìs y mc hijprijlsi pir
hiestrulr su pripli jidmci dm ihli, pitmehlaedi aqumccas hapahldadms y
ba`lcldadms qum ba dmshu`lmrti pir sê jlsji me mc traeshursi dmc
hajpajmeti.
Dm jaemra gmemrac, cas hicielas dm vmraei pumdme rmaclzarsm hiji partm letmgraetm
dm ue prihmsi mduhatlvi jás ajpcli, i hiji ahtlvldad alscada. Me mc prljmr hhasi,
asi, sumcme
mstar irgaelzadas pir grupis, asihlahliems i mshumcas qum dmsarriccae su ca`ir mduhatlva
a ci cargi dm tidi mc añi, y metlmedme mc hajpajmeti hiji ue rmhursi pmdagøglhi jás,
qum hucjlea mc tra`aki dmc hursi. Cis i`kmtlvis mspmhêolhis dm ca hiciela mstáe
rmcahlieadis hie cis i`kmtlvis ouedajmetacms dmc prigraja aeuac, cis jieltirms hieihme
a ca jayirêa dm cis partlhlpaetms, y ba`ltuacjmetm sm slgum uea dleájlha dm
ouehlieajlmeti ya dmtmrjleada, pir ci qum ca adaptahløe ms juhbi jás ráplda y mc
tra`aki jás oáhlc, auequm msti taj`lìe pumdm cljltar ca leeivahløe y ca hrmatlvldad. Ca
mxlstmehla dm ue mqulpi msta`cm dm jieltirms pmrjltm hietar hie ue grupi bujaei
huaclolhadi, letmgradi y `ume hieihmdir dm ca rmacldad sihlimduhatlva dm cis
dmstleatarlis, admjás dm dar msa hietleuldad ac priymhti mduhatlvi qum slrvm para
tra`akar cis aspmhtis grupacms y bahmr mc smguljlmeti dm hada elñi dmspuìs dm ca hiciela.
^ir mc hietrarli, cis hajpajmetis qum sm hmcm`rae hiji ahtlvldadms mspirádlhas
sie oruti dm uea iomrta pû`clha caezada dmsdm lestltuhliems i mjprmsas, a ca qum ahudme
ue eûjmri juy mcmvadi dm elñis y køvmems dm juy dlvmrsa prihmdmehla, hie cis qum ei
sm rmaclza elegûe priymhti mduhatlvi hietleuadi. Mstis hajpajmetis sumcme gizar dm
81?
uea smrlm dm leoramstruhturas y jmdlis tìhelhis `astaetm siolstlhadis, y mcci cms hievlmrtm
a vmhms me sljpcms ahtlvldadms dm hiesuji para ihupar cas vahahliems, admjás dm
rmsuctar hiesldmra`cmjmetm histisis. Cis mqulpis dm jieltirms sm oirjae pir hietrata,
dm jidi qum ei sm hieihme metrm sê el hieihme ac grupi dm dmstleatarlis, ci huac pumdm
irlglear smrlis pri`cmjas dm adaptahløe. Mc prigraja dm ahtlvldadms vlmem olkadi dm
aetmjaei y sm hlñm a ca mxpcitahløe dm uea smrlm dm rmhursis dm «juctlavmetura¶, pir ci
qum ei sm dlshutme prmvlajmetm cis hrltmrlis mduhatlvis y apmeas sm olkae cis i`kmtlvis
qum sm qulmrme hiesmgulr. Ca oacta dm hietleuldad dm ca ahhløe mduhatlva hlmrra
pisl`lcldadms y haj`la radlhacjmetm ca dleájlha dm ca hiciela, qum sm cljlta a asmgurar
mc metrmtmeljlmeti y ca dlvmrsløe dm cis elñis, admjás dm atakar cis pisl`cms pri`cmjas dm
hievlvmehla. A pmsar dm ci dlhbi, mxlstme hajpajmetis dm mstm tlpi diedm mc
ahipcajlmeti dmc grupi dm jieltirms y uea `umea dleájlha dm cas ahtlvldadms pumdme
irlglear uea mxpmrlmehla pisltlva para cis partlhlpaetms.
817
Xle áelji dm rmstarcm jìrltis a mstm tlpi dm hajpajmetis, huya ca`ir dm dlousløe
dmc ihli y cas ahtlvldadms dm alrm cl`rm ms `astaetm ljpirtaetm, dmsdm aquê dmomedmjis mc
prljmr jidmci, jás me hiesieaehla hie cis prlehlplis y cas oleacldadms dm uea vmrdadmra
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm.
812
0. M_IC]HLØE
DM _MPAEI^MDAGØGLHA DM CAX HICIELAX
81<
si`rm tidi, ca ahtlvldad dm cis vlakmris rijáetlhis, qum duraetm cis slgcis R_LLL y RLR
sm vicharie a ca hiequlsta dm slmrras y huj`rms, prahtlhaedi ormhumetmjmetm mc
acplelsji, mc smedmrlsji i mc vlvaqumi. Hie mc Pijaetlhlsji, ca eaturacmza dmka dm
tmemr ue haráhtmr mstátlhi, palsakêstlhi, dm jmra hietmjpcahløe, hievlrtlìedism me ue
vmrdadmri mspmhtáhuci mjihlieac. Mc jmdli aj`lmetm eaturac sm hievlmrtm me acgi vlvi,
ccmei dm memrgêa, sacvakm, vlicmeti, qum aeieada ac mspmhtadir y cm i`clga a hiesldmrarsm
ue smr jleûshuci aetm su pitmehla ljprmslieaetm. Me cugar dmc palsakm `uhøclhi, mc
vlakmri rijáetlhi letmeta si`rmpiemrsm a ca vlsløe atmrradira dm hashadas, tirrmetms y
tmjpmstadms, y msa mxpmrlmehla dm meormetarsm a cas oumrzas høsjlhas dmc uelvmrsi sm
vumcvm acgi su`cljm, hasl rmclglisi, qum dmjumstra ca graedmza dm Dlis Hrmadir.
Msta vlsløe rijáetlha dm ca eaturacmza oum ca qum dmolelø mc smetldi dm cas prljmras
mxhursliems kuvmelcms dmc slgci RLR. Metiehms sm trata`a dm grupis rmduhldis qum
pmreihta`ae ac alrm cl`rm duraetm pihis dêas, y qum itirga`ae a su avmetura uea
dljmesløe lelhlátlha dm jadurahløe pmrsieac. Ei mxlstêae i`kmtlvis pmdagøglhis
mxpcêhltis me mstas prljmras ahajpadas, sacvi mc dm rmhirrmr uea smrlm dm ltlemrarlis pir
parakms eaturacms,
itras oirjas dm hie
vldamcjás
ole dm acmkarsm dm
prljltlvas ca sioihaetm
—ruracms, hlvlclzahløe Mkmjpcis
hajpmsleas—. ur`aea me `usha dm
dm mstas
ahajpadas eaturaclstas sie cas qum sm hmcm`rarie dm jaemra jás i jmeis leoirjac me
Mstadis ]eldis dmsdm 12?1, i cas ya hieihldas dmc jivljlmeti acmjáe Waedmrvigmc
dmsdm 12<?.
Mc prljmr hasi dm ahajpadas irgaelzadas hieoirjm a i`kmtlvis pmdagøglhis jás
slgelolhatlvis ms mc dmc rmvmrmedi Wactmr @lie, qum me 127? pripirhlieø a ueis huaetis
elñis dm [ûrlhb —Xulza— ca pisl`lcldad dm vlvlr me mc hajpi duraetm ueis dêas,
dlsorutaedi dmc sic, dmc alrm cl`rm, dmc mkmrhlhli oêslhi y dm ca `umea eutrlhløe. Ca ldma sm
blzi hijûe me tida Hmetri Muripa, y mc aspmhti saeltarli sm hievlrtlø me su hijpiemetm
jás ljpirtaetm, hiji actmreatlva a ca picuhløe y a ca oacta dm blglmem dm cis hmetris
ur`aeis.
Iratirlis _arlas
Omstlvislestltuhliems
Xacmslaeis, iy\JHA
asihlahliems
—dmsdmhiji cis smpatrieatis
122=—, apuetarie parriqulacms, cis
a ca irgaelzahløe
dm hajpajmetis dm vmraei slgulmedi mstis pcaetmajlmetis blglmelstas (^ulg Pivlra-
Trlcca, 1<<?, p. 7?).
Ca dlousløe dm cas ldmas pmdagøglhas dm ca Mshumca Ahtlva mehietrø me ca práhtlha
dmc mxhurslielsji y me cas ahajpadas ue mxhmcmetm jarhi a travìs dmc huac ccmvar a ha`i
su rmeivahløe mduhatlva. Me msta cêema sm dmsarriccarie, pir mkmjpci, cas Hijueldadms
Mshicarms Cl`rms dm Wyemfme y Gmbmm`, qum ipieêae ca vlda rurac, ca himduhahløe, mc
hijpañmrlsji y mc autigi`lmrei a cis vacirms letmcmhtuaclstas y autirltarlis dm ca
mesmñaeza rmgcada tradlhlieac. Asê sm priduki ca letriduhhløe dm cas hicielas me cis
priymhtis mduhatlvis dm cis hmetris dm mesmñaeza, razøe pir ca huac tacms ahtlvldadms
hijmezarie dmsdm
irgaelzadas a dmeijlearsm «hicielas pmdagøglhas.
hicmglis m lestltuhliems mshicarms¶, pirqum mrae jayirltarlajmetm
Me Mspaña, cas hicielas dm vmraei oumrie letriduhldas pir mc Jusmi ^mdagøglhi
ahlieac dm ca jaei dm Jaeumc @articijì dm Hissêi. Cas prljmras tuvlmrie cugar me
1227 me Xae _lhmetm dm ca @arqumra —Xaetaedmr— y me 12<1 me Graeada. Ca
80>
«Ca ahtlvldad dm cas Hicielas Mshicarms ba dm tmemr dis dlrmhtrlhms; ca prljmra smrá pripirhliear a cis
elñis cis mxtrairdlearlis `memolhlis qum para su sacud rmprmsmeta ca vlda blglìelha V…Z \ ca smgueda,
ca dm sa`mr aprivmhbar me `memolhli dm ca oirjahløe msplrltuac dmc elñi mc acti vacir mduhatlvi qum
hijpirta mc haj`li dm aj`lmetm, mc haj`li dm vlda, mc hietahti dlrmhti hie ca eaturacmza, hievlvlr hie
itras pmrsieas ei ba`ltuacms, vmr jaemras dm vlvlr y dm tra`akar qum ei sie cas suyas priplas, mth. Cas
Hicielas Mshicarms —qum ei tlmeme el bae dm tmemr mc haráhtmr mxhcuslvi dm saeatirli— bae dm
hijuelhar uea vl`rahløe y ue letmrìs a cis mshicarms qum baga qum, ac tìrjlei dm sus vahahliems,
vumcvae merlqumhldis oêslhajmetm y saturadis dm jar y dm jietaña, ei ûelhajmetm hiji mcmjmeti
gmigráolhi, slei hiji oumetm dm bujaeldad¶.
bujaeldad¶.
801
jáxljaMc rmspiesa`lcldad
irgaelgraja dm aue ue hajpajmeti iolhlac, hiji
Kmom dm Hajpajmeti cis dm
qum ba`êa ca I.K.M.,
i`tmeldi itirga`a dm
mc Hmrtlolhadi ca
Lestruhtir. Ac jlsji elvmc sm bacca`a mc Xmhrmtarli —ihupadi dm rmdahtar cas ahtas dm cas
rmueliems, ccmvar cas clstas dm cis ahajpadis, y mstar a dlspislhløe pmrsieac dmc Kmom dm
Hajpajmeti—, mc Jìdlhi, y mc ^atmr i Hapmccáe, qum kueti hie acgueis bmrjaeis
smjlearlstas mra mc mehargadi dmc smrjøe, ca jlsa, ca hieomsløe y ca hatmqumsls dlarla. ^ir
dm`aki dmc Kmom dm Hajpajmeti qumda`ae dmcmgadis ue Kmom dm Ahtlvldadms i Dlrmhtir
Tìhelhi, rmspiesa`cm dm ca prigrajahløe dm ahtlvldadms hucturacms, dmpirtlvas y dm alrm
cl`rm6 ue Kmom dm Xmrvlhlis mehargadi dm ca letmedmehla gmemrac, ms dmhlr, ca hihlea, cis
saeltarlis, ca adjlelstrahløe, mth.6 y oleacjmetm ue Kmom dm Oirjahløe, qum supmrvlsa`a ca
hirrmhta Oirjahløe dmc Mspêrltu Eahlieac a travìs dm hbarcas dlarlas, ca letriduhhløe dmc
cmja dmc dêa, ca hmrmjiela dm lzada dm `aedmra, cis sêj`icis, cis ueloirjms y cis «hursis
dm primcms¶.
Cis hursis dm primcms mrae pmqumñas cmhhliems qum cis juhbahbis rmhl`êae si`rm
dlstletis aspmhtis dm ca vlda hajpajmetac; hartigraoêa, irlmetahløe, gmigraoêa oêslha,
jmtmiricigêa, sihirrlsji, rastrmi dm plstas, ahtlvldadms dm alrm cl`rm y supmrvlvmehla, dm
tidis cis huacms l`ae sujaedi puetuahliems a travìs dm kumgis y ca rmsicuhløe dm hasis
práhtlhis, dm`lmedi mxajlearsm dm mcci ac oleac dmc hajpajmeti (Garhêa Gumrrmri, 1<?<).
Ljltaedi mc slstmja dm patruccas dmc mshuctlsji, cis hbavacms sm dlvldêae me mshuadras dm
smls y me hmeturlas dm mdad; ocmhbas —elñis—, arqumris —adicmshmetms—, y hadmtms —
øvmems—. Msta mstruhtura irgaelzatlva oum ca qum sm mstuvi mjpcmaedi me hasl tidis cis
hajpajmetis mspañicms hmcm`radis duraetm mc Pìgljme;
800
808
804
lestacahliems sicêae smr `astaetm rûstlhas; hasas ajpclas me jacas hiedlhliems, mshumcas-
haplccas dm aspmhti huartmcarli, hicmglis dm rmclglisis i zieas dm ahajpada cl`rm qum
rmqum -rêae tra`akis dm ahiedlhlieajlmeti pir partm dm cis usuarlis duraetm cis trms i
huatri prljmris dêas; hiestruhhløe dm cmtrleas, mxhavahløe dm pizis jumrtis para cas
`asuras, lestacahliems bmhbas hie triehis, mth. Xm da`a juy piha ljpirtaehla a cis
aspmhtis saeltarlis i mhicøglhis6 ac hietrarli, mxlstêa uea hlmrta aprmhlahløe mstìtlha dm
huaeti iormhêa aspmhti dm pi`rm y jlsmra`cm.
Mc pmrêidi dm ahtlvldad mra jás `lme cargi, dm qulehm i vmletm dêas. Cis
dmstleatarlis mrae juhbahbis dm ue ajpcli jargme dm mdad, y ci eirjac ms qum sm
baccarae vlehucadis dm uea u itra oirja a ca metldad irgaelzadira6 qulmrm dmhlrsm qum ca
iomrta ei mra a`lmrta, slei letmrea. ^ara mccis, mc hajpajmeti mra uea ipirtueldad dm
hieihmr ue metirei dlstleti ac hitldlaei, pumsti qum dm itra oirja eueha sacdrêae dm
vlakm, mspmhlacjmetm dmsdm mc jmdli rurac. L`ae juhbis jieltirms vicuetarlis, a jmeudi
pagáedism ca mstaehla lguac qum cis hbavacms6 mrae graedms mqulpis dm gmetm juy kivme
metrm cis qum dmstaha`a ca olgura dmc hura, qum iormhêa smgurldad y rmspiesa`lcldad a cis
padrms.
dar uea Mra
`umeaba`ltuac
ljagmehmcm`rar mc «dêa
dm pumrtas dm cis
aoumra. Mepadrms¶
huaeti ahie mc ole dm gaearsm
ca prigrajahløe, su hieolaeza
sm vlvlø uea graey
leocumehla dm ca jmtidicigêa shiut y sm adaptarie juhbas hisas; cas pañicmtas, ca cmy dm
ca hiciela, cas asaj`cmas, aj`lmetahliems si`rm Pudyard Flpcleg, mth. Mc haráhtmr
`meìolhi dm mstis hajpajmetis rmclglisis qumda `lme rmocmkadi me uea oajisa haehløe
dm ca ìpiha;
Me tidi hasi, ci jás ljpirtaetm dm ci ahietmhldi me msta mtapa, oum qum pir prljmra
vmz cis hajpajmetis mjpmzarie a hmetrarsm me mc tlmjpi cl`rm hiji áj`lti y i`kmtlvi
mduhatlvi pir sê jlsji. Ca mxprmsløe «hicielas mshicarms¶ oum sustltulda pir ca dm
«hajpajmetis dm vmraei¶, pums ìstis sm prmpara`ae ya ac jargme dm ca mshumca, tmeêae
80=
hiji mkm dm sus ahtlvldadms mc Alrm Cl`rm, y msta`ae irlmetadis dm jaemra mspmhêolha
bahla ca mduhahløe dmc ihli. Ca emhmsldad dm hietleuar duraetm tidi mc añi ca tarma
mduhatlva blzi qum juhbas dm mstas ahtlvldadms sm hievlrtlmrae me mc irlgme dm itras
lestltuhliems para mc ihli me mc jmdli ur`aei, hiji cas ahtlvldadms mxtramshicarms, cis
hcu`ms leoaetlcms y kuvmelcms dm ole dm smjaea, i cis ccajadis hmetrms d“mspcal dm
Hatacuña, hrmadis a oleacms dm ca dìhada dm 1<?>.
A raêz dm ca Cmy Gmemrac dm Asihlahliems dm 1<?4, priclomrarie itris grupis dm
tlmjpi cl`rm dlstletis dm cis mstatacms, cis rmclglisis i cis `iy-shiuts. Juhbis dm mstis
jivljlmetis, qum ei tmeêae vacir kurêdlhi basta metiehms, mehietrarie uea pisl`lcldad dm
rmhieihljlmeti cmgac hiji metldadms hica`iradiras dm ca Dmcmgahløe Eahlieac dm
Kuvmetud. Ca ccmgada dm ca dmjihrahla, me 1<7=, supusi ac ole ca eirjaclzahløe dm cas
ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm me tida Mspaña. Jmrmhm rmhirdarsm a mstm rmspmhti ca omhba dm
1<7?, me qum sm hmcm`ra mc hmetmearli dm cas hicielas hie uea smrlm dm ahtis huya
rmpmrhussløe pû`clha hiestltuyø ue pasi dmhlslvi para aolaezar ca prmsmehla sihlac dm cas
ahtlvldadms leoaetlcms dm tlmjpi cl`rm me Mspaña (_arlis, 1<<4, p. 1?4).
80?
Msta ìpiha ms taj`lìe ca dmc dmsarricci dm cas ledustrlas dmc ihli y cas agmehlas
dmdlhadas
para a ca gmstløe
mjprmsas, dm mth.
oá`rlhas, hasasCadmprigrajahløe
hicielas, i a casmirgaelzahløe dm ahtlvldadms
vm leoculda asê dm vmraei
pir uea dmjaeda dm
ahtlvldadms jás siolstlhadas, dmpirtms dm rlmsgi y sltuahliems dm juctlavmetura jás
mca`iradas, qum rmqulmrme uea jayir prmparahløe tìhelha dm cis jieltirms, y hasl
slmjprm su priomslieaclzahløe.
Me mstm smetldi, sm mstá priduhlmedi uea hijpmtmehla ue taeti dmscmac pir partm dm
cas Lestltuhliems ^û`clhas y cas mjprmsas, ya qum dlspieme dm jás jmdlis,
leoramstruhturas y rmhursis mhieøjlhis qum cas asihlahliems dm haráhtmr vicuetarli. Mstm
aspmhti sm ba agravadi mspmhlacjmetm hie ca hrlsls mhieøjlha padmhlda me cis ûctljis
añis, pumsti qum ba irlgleadi uea cljltahløe dm cas ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm me
ouehløe dm su histm. ^ir itra partm, ca hrlsls dm vacirms, ca oacta dm hijprijlsis y ca
jmetacldad hiesujlsta gmemraclzada me tida ca sihlmdad bahme juhbi jás dloêhlc ca tarma
mduhatlva, cljltáedism me juhbis hasis a ca irgaelzahløe dm ahtlvldadms ihupahlieacms
para metrmtmeljlmeti dm cis hbavacms duraetm
duraetm cas vahahliems.
807
8. ^CAELOLHAHLØE DM HAJ^AJMETIX DM
_MPAEI
802
partlhlpahløe,
Ba`rêa smrvlhlis
qum advmrtlr qummcprmstae
admjás cisljpclhahløe
gradi dm mqulpajlmetis sihlihucturacms,
qum tlmem mth.i
eumstri grupi
asihlahløe hie rmspmhti a msa rmacldad, eûjmri dm hbavacms qum jivlclza,
mdadms y harahtmrêstlhas dm cis jlsjis, pitmehlac dm haptahløe dm eumvis
dmstleatarlis, mth. Cas hiehcusliems dm mstm aeáclsls dm`me hieduhlreis a
hiesldmrar, ac jmeis dm oirja aprixljada, huáetis elñis pidrêajis
ccmvareis dm hajpajmeti y høji sie msis elñis.
h) Ouedajmetahløe mduhatlva dm ca hiciela; mc ahtlvlsji ei irlglea jás qum
jidmcis ihupahlieacms para ue tlmjpi cl`rm hiesujlsta y pihi hrmatlvi6 bay
qum ahcarar cis argujmetis qum kustlolqume, dmsdm uea pmrspmhtlva
pmdagøglha, ca emhmsldad dm rmaclzar uea hiciela dm vmraei. Mstm ûctlji
pcaetmajlmeti rmsuctará slmjprm jás hibmrmetm sl partm dm uea mvacuahløe dm
ca mxpmrlmehla suhmdlda me mc hajpajmeti aetmrlir, i dm uea tarma mduhatlva
dmsarriccada a ci cargi dm tidi mc añi hie ue grupi msta`cm dm hbavacms, a
travìs dm ue hcu` dm tlmjpi cl`rm, uea cuditmha, ue priymhti dm ahtlvldadms
mxtramshicarms, mth. Dmsdm mstm pueti dm vlsta, mc hajpajmeti hiestltuym mc
oleac dm ue prihmsi, pmri taj`lìe mc dmshu`rljlmeti dm eumvas emhmsldadms
mduhatlvas y uea mxhmcmetm ipirtueldad para irlmetar ca ca`ir dmc grupi dm
hara ac outuri.
d) Tlpicigêa y u`lhahløe dm ca ahtlvldad; atmedlmedi a cas harahtmrêstlhas dm ca
rmacldad dm cis dmstleatarlis y a ca ouedajmetahløe mduhatlva dm eumstra
ahhløe, ms pisl`cm dmtmrjlear hie prmhlsløe quì jidmci dm ahtlvldad ms mc
jás ldøemi i mc jás ahiesmka`cm para ca ihasløe; ue hajpajmeti hie
tlmedas, uea hiciela, uea hiciela ur`aea, ue hajpajmeti vicaetm, ue
letmrhaj`li hie itri grupi i asihlahløe, ue hajpi dm tra`aki, mth. Xmgûe mc
tlpi dm ahtlvldad mshiglda, ba`rá qum mjprmedmr ca `ûsqumda y hietratahløe
80<
Hievlmem
ca prmvmr,
ahtlvldad; søcia apartlr dm aquê,
travìs dm casmc huitas
slstmjadm
qumcis
va hbavacms,
a smgulrsm pir
parajmdli
oleaehlar
dm
su`vmehliems, siclhltaedi ayudas a patrihleadirms i spiesirs, irgaelzaedi
rloas, jmrhadlccis, vmedlmedi citmrêa, hajlsmtas, girras, rmhaudaedi oiedis
jmdlaetm ahtlvldadms a`lmrtas a tidi mc pû`clhi hiji rmprmsmetahliems
tmatracms, omstlvacms, vmr`meas, mxpislhløe dm tra`akis, mth.
o) Hajpaña dm caezajlmeti; mc eûjmri dm elñis qum aslstm a ue hajpajmeti i
hiciela ms juy varla`cm6 mxlstme pmqumñas ahajpadas rmaclzadas hie apmeas
1= hbavacms, hajpajmetis vicaetms me cis qum msa hlora pumdm smr aûe jmeir,
y graedms hicielas dm jás dm dishlmetis partlhlpaetms. Mcci dmpmedm dm
dlvmrsis oahtirms, hiji mc prmhli dm leshrlphløe, mc cugar mcmgldi para
dmsarriccar ca ahtlvldad, i mc pmrêidi dm vahahliems dm ca oajlcla dmc elñi,
pmri taj`lìe leoculrá ca dlousløe qum mc mqulpi rmspiesa`cm baga dm ca
ahtlvldad, asê hiji cas mstratmglas para ca haptahløe dm eumvis asihladis. Cis
rmhursis utlclzadis para prijihliear ue hajpajmeti dm vmraei sie
varlipletis; pu`clhldad me rmvlstas i `icmtlems dm leoirjahløe juelhlpac,
oiccmtis mxpclhatlvis, aeuehlis me cis ta`ciems dm hicmglis m lestltutis,
hartmcms me hijmrhlis i me puetis dm leoirjahløe kuvmelc, pripagaeda a
travìs dm mjlsiras dm radli y tmcmvlsløe cihacms, hmcm`rahliems omstlvas i
kireadas dm pumrtas a`lmrtas me ca asihlahløe, hievmrsahliems leoirjacms y
rmueliems hie cas oajlclas, vmeta dm citmrêa, hajlsmtas, girras y itras hisas
rmcahlieadas hie mc hajpajmeti… Tidi mcci, ei i`staetm, suglmrm uea oumrtm
hiemxløe metrm mc
me ue priymhti `arrli y mc mqulpi
hijueltarli dm sm
me mc qum aeljadirms, qum hievlmrtm
baccae ljpclhadas juhbasa ca hiciela
pmrsieas,
y qum pumdm smrvlr para ahmrhar a jás gmetm ac hicmgli, ca asihlahløe i mc
hmetri hêvlhi dm diedm partm ca lelhlatlva.
88>
A hietleuahløe sm iormhm uea ccuvla dm ldmas si`rm cis tlpis dm ahtlvldadms jás
ormhumetms qum sm rmaclzae me hicielas i hajpajmetis dm vmraei.
DLEÁJLHAX DM GP]^I;
888
K]MGIX;
✘ Kumgis dm letmrlir.
✘ Pmhursis cûdlhis varlis.
✘ Kumgis dm mxtmrlir cargis.
✘ Kumgis dm mxtmrlir hirtis.
✘ Kumgis dm stacfleg i dm `isqum.
✘ Graedms kumgis dm hijpmtlhløe.
✘ Kumgis dm kireada i avmetura.
✘ Kumgis dm prum`as; gyjfbaeas, ihas, qulelmcas, mth.
✘ Kumgis dm eihbm.
✘ Omrlas, fmrjmssms.
DM^IPTMX;
✘ Dmpirtm cl`rm.
✘ Kumgis prmdmpirtlvis.
✘ Dmpirtms actmreatlvis i hiipmratlvis.
✘ Hajpmieatis dmpirtlvis.
✘ Icljpladas.
@AÑI;
✘ @añi cl`rm.
✘ Kumgis dm agua me mc rêi, ca plshlea, ca pcaya…
✘ Dmpirtms dm agua; watmrpici, watmr`asfmt, mth.
884
HIEXTP]HHLIEMX;
✘ Metrada dmc hajpajmeti.
✘ Jihblcmris, hi`lkis para jatmrlacms.
✘ Cmtrleas.
✘ Tmedmdmris dm ripa.
✘ Bigarms para hihlear.
✘ @aehis, jmsas, utmeslclis para mc hijmdir i saca prlehlpac.
✘ Hajlcca para prljmris auxlclis.
✘ @uzøe para mc hirrmi.
✘
✘ ^apmcmras.
Ta`cøe dm aeuehlis.
✘ Kaucas para mc mstudli dm aeljacms.
✘ Actar, hruz, i`kmtis para hmcm`rahliems rmclglisas.
TACCMPMX DM MR^PMXLØE;
✘ Taccmrms dm artmsaeêa.
✘ Lelhlahløe artêstlha; jidmcadi dm arhlcca, mshayica, pletura, mth.
✘ Jaeuacldadms.
✘ Hiestruhhløe dm adireis, i`kmtis, levmetis, kugumtms.
✘ Mxpislhløe dm tra`akis.
✘
✘
Juracms, pleturas,
Dmhirahløe hartmcms.
dmc mspahli.
✘ Dlsorahms para kumgis y vmcadas.
✘ ^riduhtis hie jatmrlac dm dmsmhbi.
✘ Hiehursis gastrieøjlhis; rmpistmrêa, pae, zujis, tirtlccas, mth.
88=
AHTL_LDADMX H]CT]PACMX;
✘ Taccmr dm tmatri.
✘ Mjlsira dm radli.
✘ ^mrlødlhi i højlh dmc hajpajmeti.
✘ Pmpirtakms oitigráolhis i dm vêdmi.
✘ _lsltas m ltlemrarlis hucturacms.
✘
✘
Kumgis
Tra`akisdmdmdmshu`lmrta.
levmstlgahløe dm hajpi.
✘ Metrmvlstas a pmrsieakms slgelolhatlvis dm ca ziea.
✘ Earrahløe dm cmymedas m blstirlas dmc cugar.
Añadlr, aetms dm hietleuar, acgueas ldmas qum hiesldmri ljpirtaetms si`rm mstm
ûctlji tlpi dm ahtlvldad. ]ea vmcada ms uea smsløe dm hietmeldi juslhac, tmatrac, cûdlhi,
dmpirtlvi i hlrhmesm, qum sm rmaclza pir cas eihbms dm jaemra partlhlpada, i hiji
mspmhtáhuci pû`clhi, para metrmtmeljlmeti y dlvmrsløe dm cis aslstmetms. Auequm sus
pisl`lcldadms sie juy dlvmrsas, hie ormhumehla sm priduhm me ca pcaelolhahløe dm
hajpajmetis uea mxhmslva rmltmrahløe dm dmtmrjleadis jidmcis dm vmcadas, qum
a`uedae me msqumjas dmjasladi hieihldis y mhbae jaei dm cas jlsjas tìhelhas dm
aeljahløe
qum pumdmequm
dardm histuj`rm.
jayir Aquê
varlmdad a casm iormhme bastadmihbi
prigrajahløe mkmjpcisdmdlomrmetms
ahtlvldadms dm vmcadas,
uea hiciela.
• _mcada prmparada; me rmacldad tidi tlpi dm mspmhtáhucis dm`me mstar juy `lme
prmparadis. ]ea vmcada dm hajpajmeti lehcuym eirjacjmetm huatri tlpis dm
88?
iormhmrá ci jmkirsumcme
msta jitlvahløe dm sê jlsji.
smr cis Cis hmetris
«ledlis dm letmrìs
dm cas jásiadmhuadis
pradmras¶ para
cis «bij`rms
prmblstørlhis¶. Dmspuìs sm smetaráe tidis me smjlhêrhuci, acrmdmdir dmc
oumgi, y hijmezaráe cas ahtuahliems ledlvlduacms i pir mqulpis, aeljadas y
dlrlgldas pir ue prmsmetadir. ^ara mcci ba`rá dm hieomhhliearsm prmvlajmetm
882
88<
84>
Me pmdagigêa ue hmetri dm letmrìs, tac hiji ci dmolelø Dmhricy, ms ue tmja qum rmsucta
atrahtlvi para cis sukmtis dm aprmedlzakm pirqum partm dm sus priplas emhmsldadms m
lequlmtudms, y pir msa razøe sm hievlmrtm me mc mkm ouedajmetac dm ca ahhløe mduhatlva,
bahlmedi glrar tidas cas ahtlvldadms y jmtidicigêas me dmrrmdir suyi. Ca prigrajahløe
me `asm a hmetris dm letmrìs ms ue jìtidi juy tradlhlieac me ca Mduhahløe me mc Tlmjpi
Cl`rm, y hieslstm me pcaetmar uea ldma hmetrac qum slrva para aeljar a cis dmstleatarlis a
ca partlhlpahløe6 sm trata, pums, dm uea mstratmgla jitlvahlieac qum pripiem ue blci
hieduhtir para tidi mc prihmsi mduhatlvi, uelmedi cas dlstletas ahtlvldadms pir jmdli dm
mcmjmetis dm haráhtmr slj`øclhi, ljagleatlvi i aj`lmetac. Mc hmetri dm letmrìs da smetldi
y bahm jás sugmstlvas cas ahtlvldadms rmhurrlmedi a dlomrmetms mstêjucis y oumetms dm
lesplrahløe jás i jmeis oaetástlhis.
Msta jidacldad dm tra`aki letmeta dar rmspumsta a ca emhmsldad dm itirgar uea jayir
ueldad a ca dlspmrsløe qum pumdm supiemr ca sljpcm ahujucahløe dm ahtlvldadms duraetm
dlmz i qulehm dêas. Msta prmtmesløe dm ueldad surgm dm ue hiekueti dm i`kmtlvis
mspmhêolhis, dm ca rmhrmahløe dm uea ìpiha i mspahli ljaglearli, dm ca hietleuldad dm
dmtmrjleadas ahtlvldadms, y dm uea smrlm dm mcmjmetis slj`øclhis rmhurrmetms a ci cargi
dm tida ca hiciela i hajpajmeti
haj pajmeti —cis hicirms, cis mcmjmetis eaturacms, cas haehliems, ca
earrahløe dm uea blstirla, mth.—. Tidi mcci pmrjltm ac elñi vlvlr ca mxpmrlmehla dmc
hajpajmeti hiji acgi letmesi y jmjira`cm, pirqum su dmsarricci ms lemspmradi,
sirprmedmetm, ljprmvlsti, si`rm tidi sl mc hmetri dm letmrìs ms priymhtadi bahla ci
jáglhi i ci ìplhi, y pir taeti sm prmsmeta hargadi dm cmymedas, prum`as, pmclgris,
dmsaoêis, mth. (_lccmgas-Jatmis, 1<<0, p. 1?).
A ca bira dm ljpcmjmetar uea prigrajahløe si`rm ue hmetri dm letmrìs hievlmem
tmemr me humeta varlis oahtirms;
• Mdad dm cis partlhlpaetms; vicvmjis a rmhirdar qum mc hijpiemetm
ljagleatlvi mstá juy prmsmetm me mc kumgi slj`øclhi harahtmrêstlhi dm cis
elñis basta cis slmtm u ihbi añis, dm oirja qum rmsucta jás oáhlc jitlvarcms a
travìs dm humetis i blstirlas me cis qum aparmzhae juhbis mcmjmetis
oaetástlhis. Me haj`li, hie hbavacms a partlr dm cis iehm añis mc mcmjmeti
ljaglearli ms hada vmz jmeir, y mc hmetri dm letmrìs tlmem qum rmomrlrsm a ca
avmetura, a ca mxpcirahløe dmc jmdli eaturac, a ca `ûsqumda dm tmsiris, mth.
• partlhlpaetms; mc aeáclsls dm ca rmacldad sihlihucturac me qum sm
Letmrmsms dm cis partlhlpaetms;
dmsmevumcvme ba`ltuacjmetm cis dmstleatarlis pmrjltlrá dmtmhtar hie mxahtltud
cis mstêjucis m leocumehlas qum rmhl`me me sus vldas, y me hiesmhumehla,
aqumccas hisas qum sie jás ljpirtaetms me su uelvmrsi pmrsieac.
• Pmcahløe dm cas ahtlvldadms hie mc hmetri dm letmrìs; mc tmja i jitlvi
mshigldi pumdmdmaparmhmr
dmsarriccaedi jaemra søci me ue
alscada dmtmrjleadis
tmja hada jijmetis dm ca hiciela,
dêa, i mevicvlmedi pir
hijpcmti tidi mc priymhti mduhatlvi6 msti dmpmedmrá juhbi dm qum cis
hbavacms bayae tmeldi ya acguea mxpmrlmehla me ahtlvldadms dm mstm tlpi,
slmedi asê prmvlsl`cmjmetm jayir su lesmrhløe y su partlhlpahløe me ca
841
avmetura.
• Pmhursis jatmrlacms y mspahlacms; ca aj`lmetahløe ljagleatlva dmc cugar me
qum sm dmsarriccm ca ahtlvldad va a dmtmrjlear juhbi ca mcmhhløe y cas
pisl`lcldadms dm apclhahløe dmc hmetri dm letmrìs6 uea hasa dm hicielas, pir
mkmjpci, iormhm uea smrlm dm mspahlis letmrlirms qum pumdme dmhirarsm
oáhlcjmetm si`rm huacqulmr tmja, jlmetras qum cas ahtlvldadms rmaclzadas me
ue hajpajmeti hie tlmedas tmedráe qum lesplrarsm si`rm tidi me ca vlda me ca
eaturacmza.
Eirjacjmetm ca pcaelolhahløe dm ahtlvldadms a partlr dm ue hmetri dm letmrìs sm
mstruhtura si`rm uea pmqumña idlsma, huyi dmsarricci ahijpaña y mxpclha tidi ci qum va
suhmdlmedi me mc hajpajmeti i hiciela. Me msa avmetura vae megarzáedism cis kumgis,
mxhursliems, vmcadas y ahtlvldadms qum prmtmedmjis ccmvar a ha`i, y si`rm tidi cis
vacirms y ahtltudms qum qumrmjis traesjltlr. ^ara ca pumsta me práhtlha dmc hmetri dm
letmrìs pumdme utlclzarsm varlis rmhursis;
‘ Agrupar ahtlvldadms hiemhtadas metrm sê6 pir mkmjpci, sl mc tmja mshigldi ms
«Ca supmrvlvmehla me ca jietaña¶, sm pumdme bahmr rastrmis, kumgis dm plstas,
tìhelhas dm ha`uymrêa y jietakms, vlvaqumar pir ca eihbm, mth.
‘ Aj`lmetar mc cugar dm rmaclzahløe dm ca hiciela a travìs dm ca dmhirahløe dmc
mspahli, ca letriduhhløe dm sêj`icis dm ldmetlolhahløe, i ca rmoirjucahløe
ljagleatlva dm cis mcmjmetis dmc jarhi hitldlaei.
‘ ^rmsmetar mc hmetri dm letmrìs hiji ue humeti i cmymeda dm haráhtmr melgjátlhi
m letrlgaetm, qum sm va dmshu`rlmedi hada dêa jmdlaetm earrahliems i
mshmelolhahliems dm partms dm ca blstirla, i `lme a travìs dm uea smrlm dm plstas
qum bay qum hiesmgulr me cas dlomrmetms prum`as i kumgis.
‘ Dmsarriccar mc hmetri
elñi i grupi dm letmrprmta
dm elñis letmrìs hiji kumgi slj`øclhi
ue pmrsieakm i tmatrac,
dm ca blstirla, me mc
y cas qum hada
ahtlvldadms
sm hievlmrtme me jaelomstahliems hiehrmtas dm dlhba blstirla6 msta ûctlja
jidacldad ms ca suja dm tidas cas aetmrlirms y su apclhahløe ms `astaetm
hijpcmka, pums ms momhtuada a jidi dm bappmeleg me mc qum ca hirrmhta
partlhlpahløe dm tidis ms ledlspmesa`cm.
ledlspmesa`cm.
Ca hrmahløe dm uea traja sugmstlva m letrlgaetm, qum sm sacga dm ci hitldlaei
pripielmedi eumvas avmeturas m lehøgeltas pir rmsicvmr, y ca hiedlhløe dm hiehmdmr hasl
tidi mc pritagielsji a cis hbavacms, privihaedi mc ahtlvlsji y ca mxpmrlmehla letmesa,
sie cas hcavms para mc dmsarricci dm ue hmetri dm letmrìs. Admjás ms emhmsarli asmgurar su
hietleuldad, para ei truehar mc juedi ljaglearli qum sm bayae hrmadi cis elñis y mvltar
qum cas ahtlvldadms plmrdae smetldi para mccis. Mc hmetri dm letmrìs, ei i`staetm, taj`lìe
dm`m smr ocmxl`cm, i sma, qum tmega pisl`lcldadms dm adaptarsm a cas hlrhuestaehlas y ei
cljltm mc priymhti mduhatlvi gmemrac.
]e hajpajmeti dm vmraei pcaelolhadi dm ahumrdi hie mstis pcaetmajlmetis ms ci
qum sm ccaja ue «hajpajmeti avmetura¶ i «hajpajmeti tmjátlhi¶, qum hieslstm me ca
840
847
842
qum ya ei qumda eada pir bahmr. Ms ormhumetm qum sm priduzhae hlmrtis `akiems me mc
rltji, cis huacms pumdme agravarsm dmpmedlmedi dmc meoiqum qum sm cm baya dadi a ca
vlslta dm cis padrms, qum tlmem cugar uei dm cis dêas aetmrlirms. Hievlmem ba`mrsm
rmsmrvadi acguea harta me ca jaega, para pidmr prijivmr ahtlvldadms qum slgae
parmhlmedi eivmdisas y ei dmhalga me mxhmsi ca letmesldad vlvmehlac6 acgueis rmhursis
pumdme smr mc tmatri, pir su haráhtmr slj`øclhi, ca juctlavmetura,
j uctlavmetura, pir su ldma dm rlmsgi y
mvasløe, i cis taccmrms, pirqum sm baccae dlrlgldis bahla ca hiesmhuhløe dm i`kmtlvis
hiehrmtis. Tidi mcci dm`m smrvlr para rmjietar mc rltji, pmri si`rm tidi para prmparar mc
oleac dm ca hiciela, rmadaptaedi a cis dmstleatarlis bahla cas hiedlhliems irlgleacms dmc
pueti dm partlda. ^rmparar taj`lìe mc oleac dm ca hiciela hie uea ahtlvldad dm oumrtm
hijpiemetm cûdlhi i omstlvi, qum baga dm ca dmspmdlda acgi jmjira`cm y dmkm a cis
aslstmetms hie gaeas dm vicvmr. ^ir ûctlji, smrá emhmsarli irgaelzar juy `lme cis
smrvlhlis dm cljplmza y rmhiglda dm cas lestacahliems, hie mc ole dm qum tidis cis
aslstmetms partlhlpme dm oirja ahtlva y ayudme a dmkar mc cugar me pmromhti mstadi aetms dm
partlr.
84<
8=>
8=1
cis elñis. ^ir taeti, me ca prigrajahløe dm uea hiciela i hajpajmeti bay qum lehculr ca
irgaelzahløe dm tureis ritatlvis qum asmgurme mc pasi dm tidis pir hada uea dm cas
tarmas, asê hiji mc msta`cmhljlmeti dm uea oraeka birarla qum slrva dm rmomrmehla para ca
rmaclzahløe dm cas jlsjas.
Itri mspahli mduhatlvi ms mc dm cas hijldas, cas huacms, aetms qum eada, tlmeme qum
smr admhuadas, suolhlmetms, varladas y mqulcl`radas. Metrm cis hrltmrlis a vlglcar duraetm
cas hijldas mstá mc oavirmhmr uea hrmhlmetm autirrmgucahløe dm cis hbavacms bahla sus
emhmsldadms acljmetlhlas, admjás dm ayudarcms a supmrar sus prmkulhlis bahla
dmtmrjleadas hijldas, y si`rm tidi, asmgurar uea `umea eutrlhløe. Taj`lìe ms
ljpirtaetm tra`akar hie cis hijmesacms mc huldadi dm cis jidacms, mc irdme, ca blglmem y
mc mspêrltu mhicøglhi dm aprivmhbar cis acljmetis, oijmetaedi qum ei sm tlrm hijlda. ^ir
ûctlji, y dm ahumrdi hie ca mdad dm cis dmstleatarlis, pumdme añadlrsm dmtmrjleadas
rmspiesa`lcldadms dm ayuda me ca hihlea i dm smrvlhli me mc hijmdir (Cm Bìeaoo, 1<??).
]e hapêtuci dm grae ljpirtaehla ci hiestltuym mc tlmjpi cl`rm y mc dmshaesi. Ca vlda
dmc hajpajmeti, si`rm tidi sl sm rmaclza me tlmedas dm hajpaña, ms `astaetm haesada
taeti para cis elñis hiji para cis jieltirms. Ca oacta dm hijidldadms, mstar tidi mc dêa
me mc hajpi, cas hietleuas ahtlvldadms y ca pripla hievlvmehla grupac vae privihaedi ue
dmsgastm oêslhi y jmetac hada vmz jayir. Mc tlmjpi jás ljpirtaetm dm dmshaesi ms ca
eihbm, sl `lme me cis prljmris dêas cis elñis sm mehumetrae `astaetm mxhltadis y cms
humsta hiehlclar mc sumñi, jlmetras qum cis jieltirms mstáe mxhmslvajmetm pmedlmetms dm
tidi. Ms emhmsarli lr eirjaclzaedi mc sumñi a jmdlda qum avaeza ca hiciela, me prljmr
cugar hujpclmedi cis birarlis prmvlstis, y me smguedi cugar pmrjltlmedi qum aqumccas
pmrsieas qum dmsmme dirjlr, pumdae bahmrci sle smr jicmstadis. ¡Atmehløe a ca slmsta!6 sl
cis hbavacms tlmeme ca ipirtueldad dm rmhupmrarsm dmc sumñi ahujucadi dmspuìs dm
hijmr, a ca eihbm ms pisl`cm qum vumcvae a arjar kacmi. ^ir hieslgulmetm, ms ahiesmka`cm
jitlvar mc tlmjpi cl`rm dmspuìs dm ca hijlda para qum cis elñis irgaelhme sus kumgis y
ahtlvldadms dm jaemra autøeija, sle emhmsldad dm jieltirms, pmri sle rmhurrlr hiji
ûelha iphløe a mhbarsm ca slmsta.
8=0
Bay qum prihurar qum tidis cis partlhlpaetms mstìe `lme dmshaesadis, pums ca oatlga
hieccmva jacmstar, emrvlislsji, ljpahlmehla y susplhahlas qum privihae hietleuis rihms
me ca hievlvmehla. Cis jieltirms dm`me bahmr vacmr su dmrmhbi a mstar sle elñis me acgûe
jijmeti, y a pidmr mjpcmar su tlmjpi cl`rm para itras hisas admjás dm ca prmparahløe
dm ahtlvldadms. Ms ljprmshledl`cm, pir taeti, ccmvar prigrajadis cis dmshaesis dm cis
jieltirms —sumñi rmgmemradir, dêa cl`rm, mth.— hiji uea partm jás dmc priymhti dm ca
hiciela, hie mc ole dm qum pumdae dmshiemhtar dm ca prmsløe dlarla. ]ea `umea
hiirdleahløe dm ahtlvldadms, uea hirrmhta dlstrl`uhløe dm cas ouehliems y
rmspiesa`lcldadms, ca prmsmehla dm itri mduhadir me ca`irms dm apiyi, hlmrtis jijmetis
dm rmcakahløe i dlstmesløe me mc mqulpi, y uea `umea privlsløe dm rmhursis jatmrlacms
pumdme smr acgueas rmhmtas para cigrar mc dmshaesi
dmshaesi dm cis jieltirms.
Ca mvacuahløe dm ca vlda hitldlaea dm`m rmaclzarsm me tidi jijmeti, a jidi dm
smguljlmeti hietleui qum ahijpañm a cis elñis me su vlda dlarla, y qum oahlcltm a cis
jieltirms mc hietric dmc rltji dm ca hiciela. ]ea oørjuca juy ba`ltuac para hiesmgulrci
ms ca rmueløe pmrlødlha dm cis jieltirms hie cis elñis, hiji asaj`cma gmemrac dmc
hajpajmeti, jmdlaetm mc tra`aki me pmqumñis grupis hiirdleadis pir ue jieltir, i a
travìs dm mehumetris leoirjacms. Mstis jijmetis dm rmueløe, admjás dm pmrjltlr mc ommd-
`ahf, slrvme para pitmehlar uea dleájlha dm grupis pisltlva, oahlcltaedi ca hijuelhahløe
y cas rmcahliems sihlacms metrm cis partlhlpaetms.
Xle mj`argi, ms ca rmueløe dlarla dmc mqulpi dm jieltirms mc mspahli jás prihclvm a
ca mvacuahløe dm hada dêa. Ms juy ljpirtaetm asmgurar cas jmkirms hiedlhliems pisl`cms
para mc dmsarricci dm mstas rmueliems —bira, durahløe, cugar, mstruhturahløe dm ue irdme
dmc dêa, aj`lmetm grupac, jitlvahløe, mstadi oêslhi dm cis jieltirms, rmhursis para
oahlcltar ca hijuelhahløe, mth.—, hie mc ole dm qum sm hievlmrtae me ue jijmeti
8=8
8=4
8==
• Leoi
Leoirjm
rjm saesaelt
ltar
arli
li,, ol
olrj
rjad
adii pir
pir ca auti
autirlrlda
dadd hijp
hijpmtmtme
metmtm dmc
dmc dlst
dlstrl
rlti
ti,, si`r
si`rmm cas
admhuadas hiedlhliems blglìelhas dmc cugar dm ahajpada, pita`lcldad dmc
agua, ei mxlstmehla dm elegûe `ritm mpldmjlicøglhi, mth.
• Oiti
Oitihi
hiplplaa dmc
dmc hare
hareìì dm jae
jaelp lpuc
ucad
adir
ir ddmm aclj
acljme
meti
tiss dmc
dmc rmsp
rmspie
iesa
sa`c
`cmm dm hihihl
hlea
ea..
• Asls
Aslstm
tmeh
ehla
la jìd
jìdlhlhaa prmv
prmvls
lsta
ta,, hie
hie ledl
ledlha
hahlhløe
øe dmc
dmc jìd
jìdlhlhii qum
qum ca ccmv
ccmvararáá a ha`
ha`ii i
dmc Hmetri dm Xacud ac qum sm ahudlrá me hasi dm emhmsldad. Me ahajpadas dm
jás dm => partlhlpaetms, oitihipla dmc têtuci dmc rmspiesa`cm saeltarli qum va
a lr ac hajpajmeti; jìdlhi, oarjahìutlhi, A.T.X., meomrjmri, mth.
• Auti
Autirlrlza
zahl
hløe
øe dm
dm ca Hies
Hiesmkmkmr
mrêaêa dm
dm Jmdl
Jmdlii Aj`l
Aj`lmemetm
tm me
me hasi
hasi dm qum
qum smsm prmt
prmtme
medada
bahmr oumgi dm hajpajmeti.
Duraetm ca ahajpada, mc rmspiesa`cm dm`mrá mstar me pismsløe dm ca autirlzahløe
iolhlac hiehmdlda pir ca Hijueldad Autøeija hirrmspiedlmetm, admjás dm ca rmcahløe
dm tidis cis partlhlpaetms hie sus datis pmrsieacms, sus hartlccas dm aslstmehla dm ca
Xmgurldad Xihlac, cas autirlzahliems patmreas, pøclzas dm smguris dm ahhldmetms y
rmspiesa`lcldad hlvlc, y cas oahturas i kustlolhaetms dm hijpra dm cis priduhtis
acljmetlhlis utlclzadis me ca ahtlvldad. Me tidi hasi, para sa`mr hie mxahtltud quì
papmcms sie emhmsarlis trajltar a ca bira dm rmaclzar ue hajpajmeti dm vmraei, ci jmkir
ms pmdlr leoirjahløe ac irgaelsji dm atmehløe hirrmspiedlmetm dm ca Hijueldad
Autøeija diedm vaya a tmemr cugar ca ahtlvldad.
Kueti a cis aspmhtis cmgacms, mc tra`aki dm smhrmtarêa y gmstløe emhmsarli para
irgaelzar ue hajpajmeti sm rmolmrm, pir ûctlji, a ca sicuhløe dm itras humstliems dm
haráhtmr lejmdlati hiji…
• Hiet
Hietra
rata
tahl
hløeøe dm uea
uea pøc
pøclz
lzaa dm
dm smg
smgur
urii dm
dm rms
rmspipies
esa`
a`lc
lcld
ldad
ad hl
hlvl
vlc.
c.
• Xl
Xlst
stmj
mjaa ddmm lles
eshr
hrlp
lphl
hløe
øe y hie
hieomh
omhhl
hløe
øe dm cacass cls
clsta
tass dm
dm aha
ahajp
jpad
adis
is..
• Pmhi
Pmhigl
glda
da dm
dm ca dih
dihujujme
meta
tahlhløe
øe dm
dm cis
cis ahajp
ahajpad
adis
is,, asê
asê hiji
hiji cas
cas aut
autir
irlz
lzahl
ahlie
iems
ms
patmreas, ca hipla dm su hartlcca dmdm ca Xmgurldad Xihlac.
• Mc
Mca`
a`ir
irahl
ahløe
øe dmc
dmc prmsu
prmsupupums
mstiti dmo
dmole
lelt
ltlv
lvi,
i, ad
adjl
jlel
elst
stra
rahl
hløe
øe mhie
mhieøj
øjlhlhaa y slstm
slstmja
jass
dm oleaehlahløe.
• Hiet
Hietra
rata
tahl
hløe
øe dm
dmcc tra
traes
espi
pirt
rtmm y pri
privl
vlsl
sløe
øe dm acg
acgûe
ûe aut
autijijøvøvlc
lc dm ap
apiy
iyi.
i.
• @ûsq
@ûsqum
umda
da dm rmhu rmhursrsis
is bujae
bujaeis is hi hijpc
jpcmjm
mjmet etar
arli
liss hi hiji
ji hi hihl
hlem
emri
ris,
s,
rmspiesa`cms jìdlhis, jieltirms me práhtlhas, mth.
• Adqu
Adquls
lslh
lhlø
løee m levm
levmet
etar
arli
li dm ca hi
hijl
jldada,, `itl
`itlqu
quêe
êe,, jatm
jatmrlrlac
ac..
• Mc
Mca`
a`ir
irahl
ahløeøe dm
dm oiccm
oiccmti
tis,
s, ha
hart
rtmc
mcms
ms,, mevê
mevêii dm hart
hartasas,, oa`rl
oa`rlhahahl
hløe
øe dm
dm hajls
hajlsmt
mtas
as,,
girras, mth., y itris jmdlis dm pripagaeda dm ca ahtlvldad.
• Pmue
Pmuelø
løee lleo
eoir
irjat
jatlv
lvaa hie
hie cis
cis pad
padrm
rmss y hi
hiee cis
cis pr
pripipli
liss ppar
artl
tlhl
hlpa
paet
etms
ms..
8=?
@l`cligraoêa
8=7
Xae ^êi R,
JLPLÑAQ]M; Ca1<7=.
avmetura dm cis ^mcmediems. ]e hajpajmeti jmdlmvac. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<7.
JIPM, T. y ITPIX; Høji prmparar y irgaelzar ueas hicielas mshicarms.
mshicarms. @arhmciea, ^alditrl`i, 1<<0.
JIET]CC, K. A.; Kumgis y jás kumgis para mc tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<0.
JI_L@ALR; «Ca rmeivahløe pmdagøglha me hicielas y hajpajmetis¶, Mc Dlarl dmc JI_L@ALR
(Jivljlmeti dm Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm Leoaetlc y Kuvmelc dmc @alx Cci`rmgat), kueli dm
1<27.
IPDØÑM[, ^.; Xurtldi dm kumgis y ahtlvldadms.
ahtlvldadms. Jadrld, Xae ^êi R, 1<<0.
ITMPI, B.-LGCMXLAX, R. H.; Hajpajmeti ur`aei; uea pripumsta para mc tlmjpi cl`rm me ca hludad.
Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<1.
^CAEAX L K]AEICA, J.; Irgaelzahløe; adjlelstrahløe, smhrmtarêa, acljmetahløe.
acljmetahløe. Achacá dm Bmearms,
M.A.C.A., 1<27.
^]LG L KIOPA, M.; «Cas hicielas dm vahahliems me Hatacuña. Apuetms blstørlhis¶, me Huadmreis dm
is
^]LG ^mdagigêa
^mdagigêa, , e Irgaelzar
L KIOPA, M.; 7-2, agisti dm 1<7=, pp.
y pcaelolhar uea88-8=.
hiciela dm vahahliems.
vahahliems. @arhmciea, Dláoira, 1<28.
^]LG PI_LPA, K.-TPLCCA, K.; Ca pmdagigêa dmc ihli. ihli. @arhmciea, Camrtms, 1<<?.
P]@LI, T.; ]ea avmetura hie visitris. ]e hajpajmeti dm jar y jietaña. jietaña. Jadrld, Mdltirlac HHX,
1<<=.
P]L[, A.; Ahajpar; jaeuac práhtlhi.
práhtlhi. Jadrld, ^metbacie, 1<<8.
XÁEHBM[, G. Jª.-JA\IPAC, T.; Taccmr dm kumgis. kumgis. Jatmrlac pmdagøglhi dm ca Mshumca dm Tlmjpi
Cl`rm M.A.C.A., Achacá dm Bmearms, 1<<4.
TICIXA CATI]P, J.; «Xaeatirlis jarêtljis y saeatirlis dm actura para elñis¶, me Pmvlsta dm
Blglmem y dm Tu`mrhucisls,
Tu`mrhucisls, e¾ =0, a`rlc dm 1<><.
]OH_; ^ara smr jieltir dm uea hiciela dm vahahliems.
vahahliems. @arhmciea, Eiva Tmrra, 1<?4.
]BC, W.; Guêa dmc mqulpi dm mxhursløe y dm avmetura (para mxhurslielstas, jietañmris, tritajuedis y
avmeturmris).. @arhmciea, Jartêemz Piha, 1<22.
avmeturmris)
_APLIX; Hicielas
_APLIX; y hajpajmetis.
hajpajmetis
Tlmjpi Cl`rm . Jadrld,
y eaturacmza. JaeuacMdltirlac HHX,
dmc jieltir 1<2?. ^metbacie, 1<<1.
. Jadrld,
_APLIX; Irgaelzahliems leoaetlcms y kuvmelcms dm tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jadrld, Earhma, 1<<4.
_LHBÌ, J.-MXTAÑÁE, X.; ^caems dm ahhløe hajpajmetac. _acmehla, Grup Dlssa`tm, 1<24.
_LCCMGAX, K.-JATMIX, O. K.; ]e hajpajmeti dm oá`uca. Quì ms y høji sm prigraja ue hajpajmeti
avmetura.. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<0.
avmetura
_LCCMGAX, K.; Tras mc arhi lrls. Ahtlvldadms y kumgis hiipmratlvis a partlr dm cis hicirms.
hicirms. Jadrld,
Mdltirlac HHX, 1<<4.
8=2
Tmja 10
CAX GPAEKAX-MXH]MCAX
8=<
Cas huj`rms juedlacms si`rm mc outuri dmc jmdli aj`lmetm, hmcm`radas me T`lclsl (1<77),
Jishû (1<27), Pêi dm Kaemlri (1<<0), y Fyiti (1<<7), puslmrie dm jaelolmsti uea
hrmhlmetm prmihupahløe sihlac pir cis pri`cmjas mhicøglhis qum pumdm pcaetmar ue
dmsarricci tmheicøglhi hiji mc qum priomsajis me eumstra jidmrea hlvlclzahløe
ledustrlac.
Dm msta lequlmtud bae surgldi eujmrisas pripumstas. Xle duda uea dm cas jás
letmrmsaetms ms ca Agmeda
prigraja lelhladi i ^rigraja
pir ca IE] me 1<2<,01qum
dm prmtmedm
Dmsarricciprijivmr
Cihac. Ca Agmedajuedlac
a mshaca 01 ms ue
ue
«dmsarricci sistmel`cm¶. Ms ue pcae dmtaccadi dm ahhliems qum dm`me smrahijmtldas a
elvmc juedlac, eahlieac y cihac pir irgaelsjis vlehucadis a ca IE], cis gi`lmreis dm
sus Mstadis jlmj`ris y pir grupis y mjprmsas partlhucarms, me tidas cas ármas me cas
huacms ihurrme ljpahtis bujaeis si`rm mc jmdli aj`lmetm. ^ir msi sm apclha
mspmhlacjmetm a cas hludadms, pirqum ms diedm jayir êedlhm dm ljpahtis aj`lmetacms sm
priduhm. Mc eij`rm dm Agmedacm vlmem pir tratarsm dm uea clsta dmtaccada dm asuetis qum
rmqulmrme ca atmehløe dm cis gi`lmreis, ahijpañadis hie uea pripumsta gmeìrlha dm
ahhliems qum sm irgaelzaehrieicøglhajmetm (01 bahm rmomrmehla ac slgci RRL).
Mc prigrmsi ba pmrjltldi ac bij`rm ue gradi dm lestrujmetaclzahløe suolhlmetm
hiji paradmmeormetarsm
emhmsldad a cayeaturacmza
supmrvlvmehla di`cmgaedisacvakm, supmraedi
mc juedi mc prljltlvi
a su aetiki, hie mc olemshacaoøe
dm i`tmemrdmuea
ca
jmkira gmemraclzada dm su hacldad dm vlda. Xle mj`argi, ca mxtrmjada agrmslvldad dm msa
leocumehla dmc bij`rm si`rm mc jmdli, y mc pripli hrmhljlmeti pi`cahlieac
mxpmrljmetadi me mc pcaemta duraetm mc ûctlji slgci, bae bmhbi rmocmxliear si`rm ca
8?>
8?1
Olg. 1; «Xistmeldi¶ vmrsus «sistmel`cm¶. Dlgajis qum ca eaturacmza ouehliea hiji ue slstmja dm rumdas
dmetadas; hada mcmjmeti letmrahhliea dm acgûe jidi hie itris para qum tidi mc hiekueti ouehliem. Xl mc
bij`rm ei oumrza msm rltji eaturac, slei qum ci aprivmhba y ci hulda, mc slstmja ms «sistmel`cm¶ (A). Abira
`lme, uea si`rmmxpcitahløe qum oumrhm dlhbi jmhaelsji hieduhm ac dmtmrliri dm cis mcmjmetis y dm cas
rmcahliems msta`cmhldas, basta mc pueti dm bahmr artlolhlac ue rltji qum ya ei ms «sistmel`cm¶ y qum søci sm
jaetlmem a travìs dm uea mxpcitahløe aûe jayir dm cis rmhursis (@). ]e mkmjpci juy hcari dm msti sie cas
graedms hludadms, me cas qum mc ocuki dm jatmrlacms, dm memrgêa, dm pmrsieas, mth., ms radlac y ueldlrmhhlieac
bahla mc eûhcmi ur`aei (H). Ei bay hajleis dm rmtirei i rmhlhcakm6 ca hludad sm dmsarricca y hrmhm
dmsjmsuradajmetm dm jaemra sistmelda, jlmetras va agitaedi cis rmhursis eaturacms sltuadis ac prlehlpli dm
cis hajleis.
8?8
«Ca Mduhahløe
i`kmtlvi Aj`lmetaccasms aptltudms
dm oijmetar ue prihmsiyqum hieslstm emhmsarlas
ahtltudms me rmhieihmrpara
vacirms y ahcarar hiehmptis
hijprmedmr hiecas
y aprmhlar mc
letmrrmcahliems metrm mc bij`rm, su huctura y su jmdli `lioêslhi. Ca Mduhahløe Aj`lmetac metraña
taj`lìe ca práhtlha me ca tija dm dmhlsliems y me ca pripla mca`irahløe dm ue hødlgi dm
hijpirtajlmeti hie rmspmhti a humstliems rmcahlieadas hie ca hacldad dmc jmdli aj`lmetm¶.
aj`lmetm¶.
8?4
0. CAX GPAEKAX-MXH]MCAX
8??
8?7
hlmetis dm hicmglis me cis ûctljis añis. Dmsdm cumgi jm parmhm juy slgelolhatlvi qum cas
lestltuhliems iolhlacms dm mduhahløe oirjac bayae vaciradi tae pisltlvajmetm ue jidmci
dm letmrvmehløe mduhatlva, qum eahlø ac ole y ac ha`i dmetri dmc áj`lti dm ca Aeljahløe
dmc Tlmjpi Cl`rm. Msti, me mc oiedi, ei bahm itra hisa qum dmjistrareis mc letmrìs, ca
ldiemldad, ca molhahla y ca vacldmz dm ca graeka-mshumca hiji uea mxpmrlmehla pmdagøglha
letmgrac qum jmrmhm ca jayir dm eumstras atmehliems.
Olg. 0; ]e aspmhti ouedajmetac para ca Mduhahløe Aj`lmetac ms bahmr hijprmedmr qum mc bij`rm y mc jmdli
aj`lmetm ei sie rmacldadms smparadas, slei qum metrm mccis sm msta`cmhme rmcahliems i letmrahhliems tae
ljpirtaetms hiji cas qum mstáe prmsmetms metrm itris mcmjmetis dm ca eaturacmza. ]ea graeka ms ue mhislstmja
ldøemi para asljlcar msta ldma dm ca eaturacmza hiji «eumstra hasa¶, pumsti qum sle ca ahhløe dmc bij`rm ei
ouehliearêae grae partm dm msas rmcahliems y mc palsakm rmsuctaetm smrêa hijpcmtajmetm dlstleti.
Metrm cis i`kmtlvis gmemracms qum prmtmedm mc hiekueti dm ahtlvldadms dm uea graeka-
mshumca, mstarêae cis slgulmetms;
1. ^ripie
^ripiemr
mr eumva
eumvass oirjas
oirjas dm
dm utlclz
utlclzahl
ahløe
øe dmc
dmc tlmjpi
tlmjpi cl`r
cl`rm,
m, `l
`lme
me hiji
hiji ue mspa
mspahli
hli
mduhatlvi vahahlieac qum slgum mc jidmci tradlhlieac dm cas hicielas dm
vmraei, i `lme hiji ue áj`lti dm ahtlvldad mxtramshicar, me aj`is hasis
`asadi me mc aprmedlzakm ahtlvi, ca mxpmrlmehla dm cis smetldis, ca práhtlha
cûdlhiomstlva, ca aeljahløe sihlihucturac y ca mduhahløe aj`lmetac.
0. Hieihm
Hieihmrr dm oirja
oirja dlrm
dlrmhta
hta cas
cas haraht
harahtmrê
mrêstl
stlhas
has y prip
priplmd
lmdadm
admss dm ca
ca dleájl
dleájlha
ha
jmdliaj`lmetac, a travìs dmc hietahti vlvmehlac hie ca eaturacmza, ca
levmstlgahløe dm hajpi, ca mxpmrljmetahløe dm prihmsis dm traesoirjahløe
dm jatmrlas prljas y ca práhtlha dmc tra`aki agripmhuarli.
8. _acira
_acirarr mc tra`ak
tra`akii rura
ruracc hiji mcmj
mcmjmet
metii oued
ouedajm
ajmeta
etacc leocuy
leocuymet
metmm me mc mqulcl
mqulcl`rl
`rlii
jmdli-aj`lmetac, pmri taj`lìe hiji tra`aki priduhtlvi hiipmratlvi y
rmspiesa`cm, qum mxpcita cis rmhursis eaturacms dmc hajpi para ca sicuhløe
8?2
8?<
87>
pumetm6 me mstm hasi cis grupis sie `astaetm bmtmrigìemis y cas ahtlvldadms
adqulmrme ue rltji jás hietleuadi.
‘ _lslta letmeslva dm ue grupi mshicar, qum pumdm smr tida uea hcasm i ue grupi
oirjadi
ue dêa medm hijpañêa
varlis acujeis dm dlomrmetms
dm sus priomsirmshmetris,
hie mc cis
olehuacms vlmeme sicajmetm
dm pitmehlar mc papmc
mxtramshicar dm ca mxpmrlmehla, ms dmhlr, prigrajaedi ca mxhursløe a ca graeka
hiji ahtlvldad auxlclar dm ca oirjahløe tmørlha ljpartlda me mc hicmgli qum ba
hiehmrtadi ca vlslta.
Ca hietratahløe dm cis smrvlhlis dm uea graeka-mshumca sumcm smr `astaetm histisa
para cas pisl`lcldadms dm juhbis hicmglis. Mc jaetmeljlmeti dm cas lestacahliems, dmc
pmrsieac y dm cis rmhursis agripmhuarlis dm ca graeka, privihae uea iomrta dm prmhlis
acgi mcmvada. Msti pidrêa irlglear mc rlmsgi dm hievmrtlr dlhbis mqulpajlmetis me uea
mxpmrlmehla pmdagøglha mxhcuslvajmetm apta para mcltms ahijidadas. Ca sicuhløe ba
vmeldi dmc apiyi prmstadi a cas A^AX dm juhbas mshumcas pû`clhas, pir partm dm
lestltuhliems gu`mreajmetacms hiji Hiesmkmrêas Autieøjlhas, Ayuetajlmetis y Kuetas
dm Dlstrlti, qum bae su`vmehlieadi grae partm dm cis histms dm cas vlsltas. Grahlas a mcci,
admjás, bae pidldi a`rlrsm cas pumrtas dm ca graeka a hicmhtlvis sihlacjmetm jás
pri`cmjátlhis i dmsoavirmhldis, ue áj`lti qum ba rmvmcadi graedms pisl`lcldadms dm
ahtuahløe tidavêa pir dmsarriccar.
Me dmoleltlva, cas graekas-mshumcas sm bae mrlgldi biy me uea rmacldad hiesicldada,
qum ba dmjistradi hie hrmhms su vacldmz pmdagøglha hiji mcmjmeti dm apiyi a cis
jivljlmetis dm rmeivahløe mshicar y ac ajpcêslji hajpi dm ca aeljahløe sihlihucturac.
871
hrmar me cis elñis uea ahtltud dm hurlisldad bahla ca eaturacmza, qum cms ccmvm a letmrmsarsm
vmrdadmrajmetm pir mcca, dmshu`rlmedi y hijprmedlmedi pir jìtidis ahtlvis cis
omeøjmeis dmc jmdli aj`lmetm qum rmsuctae jás hmrhaeis a ca vlda dmc bij`rm. ^ir msta
razøe, sm bahm blehaplì me cis rmhursis jás prøxljis y ahhmsl`cms, ci qum oirja partm dm
ca rmacldad hitldlaea, y me vmz dm ahudlr a ci mxøtlhi i a ci jusmêstlhi, sm mxpcirae cis
huctlvis jás ba`ltuacms, cis aeljacms jás hieihldis, cis palsakms jás têplhis.
Asê, mc tra`aki jaeuac smehlcci qum pmrjltm ca traesoirjahløe dm cis rmhursis
eaturacms me priduhtis tae ouedajmetacms para ca vlda hiji ca hijl da i mc vmstldi,
hiestltuym uea dm cas prlehlpacms ahtlvldadms dm ca graeka-mshumca. Jmdlaetm mc tra`aki
rurac, cis hblhis sm vlehucae a ca eaturacmza, dmshu`rme ca ljpirtaehla dm cis hlhcis
vltacms y ca emhmsldad dm rmspmtarcis, vacirae ca dlolhuctad qum ljpclha ca priduhhløe dm
mesmrms y acljmetis, tijae hiehlmehla dmc msoumrzi bujaei qum supiem dijmstlhar ca
eaturacmza sacvakm, y sm dae humeta dm su a`sicuti dmshieihljlmeti si`rm humstliems juy
hmrhaeas a su hitldlaemldad.
Olg. 8; Me ue graeka-mshumca bay juhbis mkmjpcis dm ca letmrahhløe dmc bij`rm hie ca eaturacmza. Ei me
vaei, me cis aj`lmetms ruracms cis hajpmsleis ccmvae taeti tlmjpi hieihlmedi msa rmcahløe, qum ei pumdme
prmshledlr dm mcca. Me msta olgura sm i`smrva ue hasi `astaetm hcari.
hca ri. Me mc mhislstmja iclvar-vlñmdi cis pákaris
sm acljmetae me ihasliems dmc oruti dmc iclvi, dmkaedi sus dmpislhliems prmomrmehlacjmetm si`rm cas vldms
huctlvadas me mc jlsji tmrrmei. Accê qumdae, pums, cis bumsis dm cas ahmltueas qum, dmspuìs dmc tráeslti pir mc
letmstlei dmc pákari, sm hievlmrtme me ueas smjlccas mstupmedas para qum mc graekmri pumda pcaetar eumvas
iclvas.
870
dm jmjirla, para pasar ue mxajme, ci jás pri`a`cm ms qum me pihi tlmjpi sm baya
icvldadi tidi y ei sm hijprmeda su ljpirtaehla el su slgelolhadi. Ms emhmsarli, pir
taeti, oahlcltar mxpmrlmehlas y sltuahliems qum ayudme a hiehrmtar aqumcci qum sm mstudla,
letmrpmcaedi, levmstlgaedi y rmcahlieaedi mc hieihljlmeti tmørlhi hie humstliems
práhtlhas qum aomhtme a eumstra vlda hitldlaea.
hitldlaea.
Ca hijprmesløe metiehms lrá uelda a uea eumva ahtltud dm rmspmti. Ms ormhumetm me
cas graekas qum cis elñis plsme cas bumrtas ac prlehlpli dm ccmgar, i qum sm su`ae a cis
ár`icms rijplmedi varlas dm sus rajas. Msti ei ms sêetija dm jaclhla, slei dm
lgeiraehla. Me huacqulmr hasi, ei sm priduhlrá uea jidlolhahløe dm hieduhta sustaehlac
basta qum cis hblhis bayae pasmadi pir cas bumrtas guladis pir cis mduhadirms,
i`smrvaedi cas harahtmrêstlhas y mc mstadi me qum sm mehumetrae hada uei dm cis huctlvis,
dlstlegulmedi cas jacas blmr`as dm cas pcaetas huctlva`cms, y tra`akaedi ca tlmrra hie su
pripli msoumrzi. Metiehms mc jmdli eaturac hi`ra smetldi, bae tijadi hiehlmehla dm sus
cmyms y dm ca emhmsldad dm rmspmtarcas, y sie hapahms dm mxpclhar cis jitlvis dm uea
eumva ahtltud mhicøglha. Ac jarhbarsm dm ca graeka ms rari qum plsme cas bumrtas, pums
sa`me mc dañi qum pumdme bahmr, y tajpihi hieslmetme qum itris ci bagae, pums vacirae
mc msoumrzi dm su tra`aki y mxlgme a cis dmjás qum ci rmspmtme.
Ca rmpugeaehla qum juhbis elñis jaelolmstae aetm ahtlvldadms dmsagrada`cms,
auequm emhmsarlas, ms itra dmjistrahløe dm su jmetacldad ur`aelta y dmshieihmdira. Cis
acljmetis dm irlgme aeljac sie smrvldis me eumstra jmsa grahlas a ca rmaclzahløe dm ca
jataeza, ca huac ei ms dmsdm cumgi acgi me ci qum pidajis hijpcahmreis oáhlcjmetm, y
sle mj`argi dm`m bahmrsm. ^ir itra partm, me ca sihlmdad rurac ca jataeza sm vlvm dm ue
jidi jás omstlvi, ya qum sm trata dm hievmrtlr me priduhtis acljmetlhlis mc tra`aki y mc
gasti dm juhbi tlmjpi.
Itri taeti pidrêajis dmhlr dm ca cljplmza dm msta`cis y hirracms, qum bumcme jac
pmri qum rmqulmrme uea atmehløe hiestaetm sl qumrmjis i`tmemr mc jmkir rmedljlmeti
pisl`cm a cis aeljacms. Me mstm smetldi, ms juy ormhumetm metrm cis elñis dm hludad ca
dmslguacdad m lekustlhla hie qum sm dmdlhae a ueis aeljacms i a itris, ca huac rmsucta
ducziea y hursl hie cis hiemkis, pmrris, hbitis y hahbirris me gmemrac, a cis qum vme
hiji kugumtms, jlmetras qum pir mc hietrarli ccmga a smr dmsprmhlatlva y hrumc hie cis
hmrdis i cas gaccleas, priduhlìedism a vmhms hasis dm jacis tratis. Mstm tlpi dm hieoclhtis
surgm pir ca oacta dm uea rmcahløe eaturac hie cis aeljacms, y me ihasliems supiem ue
vmrdadmri i`stáhuci para bahmr metmedmr ca emhmsldad dm huldar eumstras letmrahhliems
hie mc jmdli aj`lmetm, ac qum taeti cm dm`mjis.
Ci ljpirtaetm, me dmoleltlva, ms vacirar mc slgelolhadi dm ue tra`aki agripmhuarli
qum auequm a vmhms ei rmsucta pcahmetmri, eis vlehuca jás mstrmhbajmetm a uea rmacldad
eaturac qum dm`mjis ahmptar tac y hiji ms. Adjlrar uea eaturacmza `uhøclha y
jusmêstlha dmsdm ca dlstaehla ei ljpclha uea vmrdadmra hiehlmehla mhicøglha. ^ir mc
hietrarli, ca letmesa ahtlvldad dmsarriccada me uea graeka-mshumca pumdm ccmgar a smr ue
lehmetlvi y ue `ume pueti dm partlda para priouedlzar si`rm cas rmcahliems dmc bij`rm
hie mc jmdli aj`lmetm me qum vlvm. Dm bmhbi, bay qum advmrtlr høji a pmsar dm ca
durmza y mc dmsagradi dm juhbas oameas, ca hurlisldad y mc atrahtlvi dm mxpmrljmetar hie
878
ci dmshieihldi pmsae jás me mc áelji dm cis hbavacms, qum sumcme ahigmr `astaetm `lme
ca pripumsta.
Olg. 4; Ca mduhahløe me cis «prihmsis¶ ms ca jás admhuada para metmedmr ca eaturacmza y hijprijmtmrsm hie
mcca. Huldajis dmc gaeadi para ccmgar a ue rmsuctadi oleac `umei para eisitris y para tidi ci qum eis ridma.
Tidi ci qum emhmsltajis mstá me ca eaturacmza6 su hiesmrvahløe eis lehuj`m pirqum ms ûtlc para eumstra vlda,
y ei søci pirqum sm tratm dm ue palsakm `ielti qum baya qum huldar. Mc prihmsi dm mca`irahløe dm ca caea ms uei
dm cis mkmjpcis jás mduhatlvis para lcustrar ca ljpirtaehla dm cis prihmsis jmdliaj`lmetacms, ya qum admjás
megci`a itri aspmhti ouedajmetac; ca rmhupmrahløe dm tradlhliems pipucarms, hiji ca dmc jaemki dm tìhelhas
tmxtlcms, qum hiestltuyme uea jumstra vaclisêslja dm eumstri ahmrvi blstørlhi y hucturac.
874
msi pumdme rmaclzar smjlccmris, prmparar jaetlcci a partlr dmc mstlìrhic dmc
gaeadi, cljplar cas ahmqulas y hieduhhliems dm agua, i bahmr dm kardlemris
me mc levmreadmri.
87=
A travìs dmc tra`aki me mc hajpi, cis elñis tlmeme ca ipirtueldad dm haj`lar su ric
ba`ltuac me mc prihmsi mduhatlvi, hievlrtlìedism me autìetlhis pritagielstas dm su
aprmedlzakm. Ms ormhumetm mc hasi dm hblhis hiesldmradis jacis mstudlaetms qum, sle
mj`argi, jaelolmstae uea grae hurlisldad pir cas humstliems aj`lmetacms, y prmguetae
lehaesa`cmjmetm i tra`akae sle parar me cas bumrtas y cis msta`cis. Xu hijpirtajlmeti
haj`la hie rmspmhti ac qum dmjumstrae me hcasm, pirqum mc bmhbi dm a`rlrsm a eumvas
vlvmehlas y mc pidmr smetlrsm ûtlcms para cis dmjás, cms bahm prmsmetarsm dm jaemra jás
rmhmptlva, oavirmhlmedi ca jidlolhahløe dm hieduhta. Msta mxpmrlmehla eis ccmva a
hiesldmrar cas pisl`lcldadms qum iormhm uea graeka-mshumca para ca rmba`lcltahløe dm
hblhis pri`cmjátlhis i dmsadaptadis, ci huac ei ms mxtrañi me a`sicuti sl tmemjis me
humeta qum uea grae haetldad dm lestltuhliems rmmduhatlvas dmdlhadas, pir mkmjpci, ac
tratajlmeti dm cas drigidmpmedmehlas, lehcuyme mc tra`aki agrêhica me sus prigrajas dm
ahtlvldadms.
Oleacjmetm, hijmetar itri aspmhti ouedajmetac, qum ms mc dm ca hiipmrahløe. Cis
hblhis dm hludad mstáe ahistuj`radis a smr ledlvlduaclstas, y ei slmjprm rmsucta oáhlc
bahmrcms tra`akar hiekuetajmetm me cas oameas dmc hajpi. Xle mj`argi, mccis jlsjis
aha`ae dáedism humeta dm ca emhmsldad dm hica`irar me cas tarmas para cigrar uea jayir
rapldmz y molhahla. Msm tra`aki dm mqulpi me cas bumrtas y me cis msta`cis guarda mstrmhba
rmcahløe hie cis hlhcis eaturacms y cis pmhuclarms rltjis dm ca vlda me mc hajpi. Ci
eirjac ms qum cis hbavacms ei tmrjleme dmc tidi cas ca`irms dmsarriccadas me ca graeka
duraetm mc hirti tlmjpi qum durm su vlslta. Ms ljpisl`cm i`smrvar mc dmsarricci êetmgri dm
cis prihmsis eaturacms sl ei sm mstá accê dm oirja pmrjaemetm. A su ccmgada a ca graeka, cis
hblhis sm mehietraráe hie oameas qum bae lelhladi tureis aetmrlirms, qum mccis dm`mráe
hietleuar, y ac partlr dmkaráe a jmdlas itras a ca mspmra dm qum mc slgulmetm grupi cas
asuja. Msti supiem uea mxpclhahløe juy mhicøglha dm cis prihmsis dm traesoirjahløe
suhmdldis me mc jmdli aj`lmetm, diedm ca ahhløe letmgrada dm cis agmetms eaturacms
hiestltuym ue hijpirtajlmeti ba`ltuac. ^mri admjás mesmña a rmspmtar mc tra`aki akmei y
a vmr ca emhmsldad dm hiipmrar para hietrl`ulr metrm tidis ac `lmemstar hijûe, ei
jmdlaetm ue dlshursi tmørlhi, slei mxpmrljmetáedici mccis jlsjis. Ci dlhbi qumda
mxtrairdlearlajmetm pitmehladi huaedi hilehldme me ca graeka elñis sle eleguea
rmcahløe, hiji ms mc hasi dm grupis vahahlieacms i dm hcasms qum pmrtmemhme a hicmglis
dlomrmetms, y qum sm vme me ca sltuahløe dm tmemr qum rmaclzar hicmhtlvajmetm uea smrlm dm
ahtlvldadms.
87?
Olg. =; Jás mduhahløe me cis prihmsis. Ca vaha ms ue mcmjmeti dm atmehløe meirjmjmetm sugmstlvi para cis
elñis, y ue `ume pueti dm partlda para dmsarriccar uea letmgrahløe arjøelha dmc bij`rm hie ca eaturacmza,
jmdlaetm uea ahtltud dm hijprijlsi rmspiesa`cm dm su hiesmrvahløe y huldadi. Lguac qum me mc prljmr
gráolhi si`rm mc slstmja dm rumdas dmetadas, ca utlclzahløe ei rmspiesa`cm dm cis rmhursis eaturacms pumdm
ccmvar ac dmsastrm mhicøglhi; ue usi ledlshrljleadi dm a`ieis prihmdmetms dmc gaeadi pumdm dañar mc sumci6 ca
piha blglmem
bl glmem dm cis msta`cis supiem ue oahtir dm rlmsgi para ca sacud dmc gaeadi m lehcusi para ca eumstra6 y
tratar dm irdmñar a ca vaha hlehi vmhms ac dêa para priduhlr jás cmhbm hieduhlrá a su agitajlmeti. ¹Bahme
oacta jás mxpclhahliems9
877
@l`cligraoêa
Tmja 18
82>
aslstmehlac.
^ir hieslgulmetm, cis Hajpis dm Tra`aki ei pumdme hcaslolharsm hiji uea
lestltuhløe jás dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm6 tlmeme hlmrtas pmhuclarldadms qum cis
dlomrmehlae. Me prljmr cugar, sm trata dm uea ahtlvldad qum ei ms autitìclha, ms dmhlr, hie
vacir me sê jlsja, slei qum hujpcm uea ouehløe me mc árma dm ca letmrvmehløe sihlac y
mspmra hiesmgulr ueis i`kmtlvis jmdlaetm ca pumsta me práhtlha dm ca pripla ahtlvldad.
Asê pums, ei dm`mjis metmedmr cis Hajpis dm Tra`aki hiji uea actmreatlva jás para
cas vahahliems dm ca kuvmetud, slei hiji ue smrvlhli sihlac vicuetarli qum prmtmedm uea
traesoirjahløe actrulsta dm ca rmacldad.
Dmsdm mc áj`lti dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, cis Hajpis dm Tra`aki sm
baccae êetljajmetm ueldis a ca tradlhløe dm cis hajpajmetis dm vmraei, pir varlas
raziems;
• Xl
Xlgu
gume
me ca jlsj
jlsjaa oir
oirja
ja dm acik
acikaj
ajlm
lmet
etii jás
jás i jme
jmeis
is pr
prmha
mharl
rlii —tl
—tlme
meda
das,
s,
ac`mrgums— me ue jmdli ei ba`ltuac, prmomrmetmjmetm rurac.
• Xl
Xlgu
gume
me ca jljlsj
sjaa irga
irgael
elza
zahl
hløe
øe y pum
pumst
staa me
me prá
práht
htlh
lhaa dm
dm ahtl
ahtlvl
vlda
dadm
dmss me
me ue
ue
pmrêidi dm tlmjpi letmeslvi,
letmeslvi, qum sumcm smr vahahlieac.
• Xupi
Xupiememee uea
uea ahhl
ahhløe
øe mduh
mduhatatlv
lvaa par
paraa mc
mc tlm
tlmjp
jpii cl`cl`rm
rm dm cis cis køv
køvme
mems
ms
partlhlpaetms, me mstm hasi jmdlaetm mc tra`aki sihlac sicldarli.
• \ adm
admjá
jás,s, mmet
etri
rieh
ehae
ae dlrm
dlrmht
htaj
ajmemetm
tm hie
hie cis
cis i`k
i`kmt
mtlv
lvis
is jás
jás gmem
gmemra
racm
cmss dm
dm ca
ca
Aeljahløe Xihlihucturac, bahlmedi pisl`cm mc dmsarricci hijueltarli dm ue
tmrrltirli a travìs dm prihmsis dm dleajlzahløe sihlac y dm ahtlvldadms dm
dmjihrahla hucturac, sljlcarms a cis qum sm ccmvae a ha`i me cis hajpajmetis
ur`aeis.
Me hiehcusløe, pidmjis dmolelr cis Hajpis dm Tra`aki hiji mspahlis dm
mehumetri dm køvmems
tlmjpi letmeslvi —1=dmdêas
dlvmrsas
a 1 prihmdmehlas, qum sm irgaelzae
jms—, para hievlvlr duraetm
metrm mccis ue pmrêidi
y prmstar dm
dm oirja
dmsletmrmsada su tra`aki a uea ahhløe sihlihucturac dm haráhtmr sicldarli. Mstm smrvlhli
vicuetarli tlmem hiji i`kmtlvi traesoirjar sltuahliems dm dmslguacdad sihlac i hucturac,
hie ca ldma dm prijivmr mc dmsarricci dm ue tmrrltirli y uea hijueldad hiehrmtis.
1.0. JIDACLDADMX \ EL_MCMX DM HIJ^PIJLXI
821
0. hlacms; su ahhløe
Xihijueldad tlmem ms
dmstleatarla, uea jayir
dmhlr, qum lehldmehla
su ca`ir ms si`rm mc tmkldi
dm aslstmehla sihlac dm ca
sihlimduhatlva
a grupis dm pmrsieas sihlacjmetm dlshrljleadas6 sm rmaclzae me `arrlis
ur`aeis dmprljldis, me mc jmdli rurac i me mc Tmrhmr Juedi. Mstáe
irgaelzadis prlehlpacjmetm pir asihlahliems kuvmelcms, IEG, y metldadms
hiji Hruz Pika, ]EMXHI, mth. ^umdme tmemr dlstletis i`kmtlvis; mduhahløe
hijpmesatirla, mduhahløe saeltarla, jmkira dm cas hiedlhliems dm vlda,
prijihløe dmc asihlahlielsji, letriduhhløe dm eumvis slstmjas
slstmjas mhieøjlhis,
dmsarricci hijueltarli me mc Tmrhmr Juedi, mth.
8. Pmclglisis; mstáe prijivldis pir ca Lgcmsla, Hárltas, Jaeis ]eldas, i `lme pir
grupis rmclglisis dm parriqulas, jivljlmetis kuvmelcms, mth. Tlmeme hiji
oleacldad aeljareumvas
pripirhlieaedi ca vlda rmclglisa
tìhelhas para cadmhatmqumsls,
ca hijueldad dmstleatarla,
partlhlpaedi me cas
muharlstêas, irgaelzaedi ue hiri y riedacca me ca parriqula, dleajlzaedi
olmstas y rijmrêas tradlhlieacms, mth.
Dmpmedlmedi dm cas harahtmrêstlhas dm ca hijueldad dmstleatarla y dm cas ahtlvldadms
a dmsarriccar me mc Hajpi dm Tra`aki, pidmjis dlomrmehlar taj`lìe mc gradi dm
mxlgmehla qum rmqulmrm dm cis køvmems partlhlpaetms. I`vlajmetm, ei tidas cas pmrsieas
sie ldøemas el mstáe hapahltadas para rmaclzar mc jlsji tlpi dm smrvlhli vicuetarli, asê
qum smrêa `umei dlstlegulr trms elvmcms `áslhis;
1. Xmesl`lclzahløe; para cis qum vae pir prljmra vmz a ue Hajpi dm Tra`aki, hie
mdadms me tireipir
pri`cmjátlha, a cis 12 añis.
mkmjpci me Xmmc sltûa me uea
jmdli rurac,rmacldad
y caseiahtlvldadms
mxhmslvajmetm
sie
ouedajmetacjmetm dm haráhtmr hucturac. Me mstm smetldi, ei sm mxlgm taeti ue
elvmc dm hijprijlsi sicldarli priouedi, slei uea hirrmhta hapahltahløe para
pidmr ccmvar a ha`i tra`akis jaeuacms i dmdm mduhahløe hijpmesatirla.
0. ^rio
^rioue
uedl
dlza
zahl
hløe
øe i hijp
hijpririjl
jlsi
si; para køvmems dm ueis 0> añis qum ya humetae
hie acguea mxpmrlmehla me Hajpis dm Tra`aki i me smrvlhlis sihlacms. Mc
áj`lti dm ahhløe sumcm smr jás hijpcmki, rmcahlieadi hie smhtirms dm
jargleahløe hiji pir mkmjpci `arrlis hba`iclstas, bispltacms, rmsldmehlas dm
aehlaeis, prlsliems, mth.6 cas ahtlvldadms sie dm aslstmehla sihlac y dm tra`aki
hijueltarli para jmkirar cas hiedlhliems dm vlda. ^ir ci taeti, sm mxlgm a cis
partlhlpaetms
sihlimduhatlvaue —^slhipmdagigêa,
hlmrti elvmc dm hieihljlmetis me mc árma
Tra`aki Xihlac, dm letmrvmehløe
Mduhahløe Xihlac,
Aeljahløe Xihlihucturac, Mduhahløe dmc Tlmjpi Cl`rm— admjás dm ueis
vacirms dm hijprijlsi sicldarli juhbi jayirms.
8. Jlsl
sliiems
ems me
me mc
mc Tmr
Tmrhm
hmrr Ju edi; para køvmems dm 08-0= añis me admcaetm, qum ya
Juedi
820
hietrastadi y pumdme
dm cis eumvis ahtuar
vicuetarlis qumhiji hiirdleadirms
sm apuetme dm priymhtis
a ca mxpmrlmehla. Mstisy aeljadirms
Hajpis dm
Tra`aki tlmeme cugar me rmacldadms sihlacms juy dmsoavirmhldas i
su`dmsarriccadas dm Ajìrlha Catlea, Asla i Áorlha, y cas ahtlvldadms sm
irlmetae bahla su dmsarricci hijueltarli a tidis cis elvmcms. Admjás dm ca
hapahltahløe ca`irac, ca mxpmrlmehla y cis hieihljlmetis, aquê sm mxlgm
taj`lìe uea dlspiel`lcldad pmrsieac y uea oumrza dm vicuetad ljpirtaetms
para pidmr meormetarsm hie garaetêas a mstm tlpi
tlpi dm pri`cmjátlhas.
828
824
82?
hijlsløeMs
Tra`aki. mehargada
emhmsarliqum ms cahie
hietar qum cumgi
msta `asmouehlieará hiji
mshrlta y hie mstmhiirdleadira dmcslHajpi
grupi dlrmhtlvi dm
qumrmjis
smr ipmratlvis, auequm a ci cargi dmc prihmsi dm oirjahløe dm cis køvmems partlhlpaetms,
sm dì cugar a ca hrêtlha y a ca rmdmolelhløe dmc priymhti pir partm dm tidis.
Cis i`kmtlvis gmemracms jás hijuems para ue Hajpi dm Tra`aki smrêae;
• Hiet
Hietrl
rl`u
`ulr
lr aacc prih
prihms
msii dm mdu
mduhah
hahlø
løee le
letm
tmgr
grac
ac dmc
dmc gru
grupi
pi dm
dm køvm
køvmem
emss part
partlh
lhlp
lpae
aetm
tms,
s,
bahlmedi dm ca hievlvmehla me mc Hajpi dm Tra`aki uea pcataoirja
smesl`lclzadira dm mehumetri metrm mc hajpi y ca hludad.
• ^rms
^rmsta
tarr ue smr
smrvl
vlhl
hlii dm tra`
tra`ak
akii vi
vicu
cuet
etar
arli
li par
paraa ca pri
priji
jihlhløe
øe sih
sihli
lihu
huct
ctur
urac
ac y ca
ca
jmkira dm ca hacldad dm vlda dmc tmrrltirli y hijueldad dmstleatarlis.
• Ahij
Ahijpa paña
ñarr a ca hij
hijue ueld
ldad
ad ddms
mstl
tlea
eata
tarl
rlaa me ssuu prih
prihms
msii dm dms
dmsar
arri
ricc
cci,
i, pie
pielmlmed
edii
cas `asms emhmsarlas para lr dmcmgaedi si`rm mccis ca rmspiesa`lcldad y ca
autigmstløe dm dlhbi dmsarricci; ouedahløe dm asihlahliems kuvmelcms,
hrmahløe dm hiipmratlvas, hiestruhhløe dm hmetris hêvlhis, irgaelzahløe dm
mqulpis dm jaetmeljlmeti, mth.
Aetms dm ca pumsta me jarhba dmc Hajpi dm Tra`aki, hievlmem taj`lìe ahcarar
acgueas humstliems rmcatlvas a ca hievlvmehla y ac ouehliea jlmeti dmc grupi duraetm mc
traeshursi dm ca ahtlvldad. Metrm itras hisas ba`rêa qum dmolelr, pir mkmjpci, mc slstmja y
mc birarli dm cas rmueliems para prigrajar y mvacuar hada dêa, mc smetldi y ca durahløe dm
cis tlmjpis cl`rms, ca irgaelzahløe dm vlsltas y mxhursliems, ca prmparahløe dm ahtlvldadms
mxtrairdlearlas, ca ahmptahløe dm uea smrlm dm eirjas dm hijpirtajlmeti, i mc rmparti dm
cis tureis dmhiji
dmstleatarli hijpra, hihlea ypir
vlsltaetms, cljplmza. Kueti a mcci,
taeti, dm`mjis leslstlr memduhadis
jistrareis qum vajis ac tmrrltirli
y rmspmtuisis,
letmrahtuaedi hie ca gmetm dm oirja mspietáema y ahmptaedi su rmacldad, sle aparmhmr
eueha hiji sa`mcitidis el sacvadirms.
0.0. AHTL_LDADMX. TMJ^IPACL[AHLØE
827
Kumgis y dmpirtms;
‘ Mxhursliems hijpmtlhliems,
hijpmtlhlie
y ahajpadas ac alrmms,cl`rm.
icljpladas, gyjfbaeas.
• Ahtlvldadms para køvmems;
‘ Mduhahløe hijpmesatirla; hcasms dm apiyi, apiyi, tìhelhas dm mstudli.
‘ Taccmrms dm oirjahløe priomslieac; jmhaeigraoêa, lleoirjátlha…
eoirjátlha…
‘ ^rijihløe dmc asihlahlielsji.
‘ Ahtlvldadms hucturacms; tmatri,
tmatri, jûslha, hlemoiruj, hiciqulis…
‘ Dmpirtms; tiremis hie itris pum`cis, kumgis dm jmsa.
‘ _lsltas m ltlemrarlis a palsakms
palsakms i jieujmetis dm letmrìs.
• Ahtlvldadms para aductis
aductis y aehlaeis;
‘ Aucas dm huctura y acoa`mtlzahløe.
‘‘ Taccmrms; rmpistmrêa,
Ahtlvldadms hirtm
hucturacms; y hieomhhløe,
ccis, hbarcas,kardlemrêa…
hurslccis,
hursl hiciqulis, hlemoiruj…
hlemoiruj…
‘ Aeljahløe sihlihucturac y dmsarricci
dmsarricci hijueltarli.
Apartm dm cas hltadas, bay qum añadlr itras ahtlvldadms mxtrairdlearlas dm haráhtmr
hijûe, me cas qum partlhlpa tida ca hijueldad dmstleatarla y mc grupi dm køvmems
aeljadirms, hiji pir mkmjpci; rijmrêas, dêas dm hievlvmehla me mc hajpi, olmstas
rmclglisas, muharlstêas dijlelhacms, olmsta dm dmspmdlda dmc Hajpi dm Tra`aki, omrlas, mth.
Tidas cas ahtlvldadms, mspmhlacjmetm cas dm haráhtmr sihlimduhatlvi, dm`me
rmaclzarsm me mstrmhba hica`irahløe hie cis rmspiesa`cms dm ca hijueldad dmstleatarla.
_icvmjis a leslstlr si`rm mcci, pmri ms qum ei tlmem smetldi piemrsm a dar hcasms dm
rmhupmrahløe mshicar sle ba`mr ba`cadi aetms hie mc jamstri si`rm cas emhmsldadms dm
hada elñi, y ci jlsji pidrêa dmhlrsm dm ca hatmqumsls, sle sa`mr ci qum sm mstá bahlmedi
me ca parriqula.
Me rmcahløe ac birarli, ue jidmci `astaetm ba`ltuac para Hajpis dm Tra`aki me mc
jmdli rurac, pumdm smr mstm;
2;8> Cmvaetada.
<;>> Dmsayuei.
<;8> Tra`ak
Tra`akii hijueltarli
hijueltarli i ahhløe
ahhløe sihlimduha
sihlimduhatlva.
tlva.
18;8>>
18;8 Ahtlvldadm
Ahtlvldadmss cûdlhi-omstl
cûdlhi-omstlvas
vas i `añi para tmrjlear.
tmrjlear.
14;8> Hijlda.
1=;8>
1=;8> Tlm
Tlmjpi
jpi C Cl`r
l`rm.
m. Xl
Xlmst
msta.
a.
17;>>>
17;> Ahtlvldadm
Ahtlvldadmss hucturacms
hucturacms i asihla
asihlatlvas
tlvas..
0>;>>>
0>;> Ahtlvldadm
Ahtlvldadmss cûdlhi-omstl
cûdlhi-omstlvas
vas i dmpirtms.
dmpirtms.
01;8> Hmea.
00;8>>
00;8 Pmueløe
Pmueløe dm grupi
grupi para prigraj
prigrajarar y mvacuar.
mvacuar.
08;8
08;8>> Tlmj
Tlmjpi
pi Cl
Cl`r
`rm.
m.
822
1;>> Xlcmehli.
Xltuáedici me mc hacmedarli gmemrac, bay qum tmemr me humeta qum cis dis i trms
prljmris dêas vae a smr dm lestacahløe dmc grupi dm køvmems me mc acikajlmeti,
hieihljlmeti lejmdlati
dmstleatarla, pir dmcbirarli
ci qum mc metirei`asm
m leoirjahløe dm cas Lguac
sm vmrá actmradi. ahtlvldadms
ihurrlráa hie
ca pi`cahløe
aqumccas
ahtlvldadms mxtrairdlearlas qum ihupme tidi mc dêa, hiji cas mxhursliems i cas olmstas dmc
pum`ci. Cas sacldas y cis dêas dm hievlvmehla pumdme rmpartlrsm uea a jltad dmc pmrêidi y
itra hasl ac oleac dmc Hajpi dm Tra`aki.
82<
eihbm. Ac oleaclzar
i`tmeldis, ca ahtlvldad,
rmhiglìedism admjásmecas
qumprljmras
sm jldmeljprmsliems.
y sm vaciraeOleacjmetm,
cis rmsuctadis
sm
sumcm bahmr itri tlpi dm mvacuahløe «dm ljpahti¶, pasadi ue tlmjpi dmspuìs
dm ba`mr tmrjleadi mc Hajpi dm Tra`aki, hie mc ole dm hijpri`ar ca
rmpmrhusløe qum eumstra ahhløe aeljadira ba dmsmehadmeadi metrm cis
dmstleatarlis, y sl ìstis hietleûae hie su prihmsi dm dmsarricci dm oirja
autigmstlieada.
^ara jmkirar ca ipmratlvldad dm ca mvacuahløe, ms `umei qum sm hiestltuya uea
hijlsløe mvacuadira, qum pumdm smr ca jlsja hiirdleadira dmc Hajpi dm Tra`aki. Xu
ca`ir smrêa ca dm mstudlar ca leoirjahløe rmhl`lda dm tidas cas oumetms pisl`cms, para
dmspuìs ta`ucarca y bahmrca ccmgar a cas pmrsieas y irgaelsjis letmrmsadis jmdlaetm ue
leoirjm
Ci ijás
jmjirla.
ljpirtaetm ms hijprmedmr qum uea ahhløe sihlimduhatlva ei pumdm
hijpcmtarsm hie ca sica ahtlvldad dm ueis dêas dm vmraei, y jás aûe sl eumstris i`kmtlvis
mrae a jmdli i cargi pcazi. ^ir hieslgulmetm, ms emhmsarli hietleuar mc tra`aki sihlac a ci
cargi dm tidi mc añi. Ci øptlji smrêa qum uea hijlsløe dmc grupi aeljadir tuvlmsm ca
pisl`lcldad dm ahmrharsm uea vmz ac jms, i hada dis jmsms, pir mkmjpci, hie mc ole dm
apiyar me cas dlstletas lelhlatlvas qum sm slgae jaetmelmedi dmsdm ca hijueldad
dmstleatarla y rmuelrsm hie mccis. Oahlcltar pcataoirjas para mc rmmehumetri, hiji
hajpajmetis dm vmraei, olmstas dm Eavldad, vlsltas i omrlas, pumdm smr itra pisl`lcldad.
@l`cligraoêa
8<>
* Mstm bmhbi ba hiehculdi hie ca oirjahløe dm uea cmglscahløe mspmhêolha si`rm cas ahtlvldadms dm tlmjpi
cl`rm me hada uea dm cas Hijueldadms Autøeijas, a vmhms `astaetm dlomrmetms ueas dm itras, ci qum ba gmemradi ue
hlmrti hais dmc qum smrá dloêhlc saclr. Cis jmhaelsjis dm rmgucahløe y hietric dm cas ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm
ouehlieae dm jidi juy dlstleti me hada Hijueldad Autøeija, asê hiji cas tltucahliems iolhlacms dm cis
mduhadirms y aeljadirms qum, biy pir biy, ei mstáe rmhieihldas pir lguac me tidi mc tmrrltirli eahlieac.
1 Dm`ldi a ca juctltud dm varlaetms mxlstmetms me hastmccaei taeti dm ca Cmy hiji dm ca ^rijmsa, jm bm
dmhldldi a lehculr aquê ca vmrsløe irlgleac me legcìs, para pidmr hitmkarca hie ca mxpumsta arrl`a.
«TBM XHI]T CAW; 1. A Xhiut“s bieiur ls ti `m trustmd6 0. A Xhiut ls ciyac ti tbm Qumme, bls hiuetry, bls
Xhiutmrs, bls parmets, bls mjpciymrs, aed ti tbism uedmr blj6 8. A Xhiut“s duty ls ti `m usmouc aed ti bmcp itbmrs6
4. A Xhiut ls a orlmed ti acc, aed a `ritbmr ti mvmry itbmr Xhiut, ei jattmr ti wbat hiuetry, hcass, ir hrmmd, tbm itbmr
`mcieg6 =. A Xhiut ls hiutmius6 ?. A Xhiut ls a orlmed ti aeljacs6 7. A Xhiut i`mys irdmrs io bls parmets, ^atric
Cmadmr, ir Xhiutjastmr, wltbiut qumstlie6 2. A Xhiut sjlcms aed wblstcms uedmr acc dloolhuctlms6 <. A Xhiut ls
tbrloty6 1>. A Xhiut ls hcmae le tbiugbt, wird aed dmmd.¶
«TBM XHI]T ^PIJLXM; Ie jy bieiur L prijlsm tbat L wlcc di jy `mst ti di jy duty ti Gid aed tbm
Qumme6 ti bmcp itbmr pmipcm at acc tbm tljms6 ti i`my tbm Xhiut Caw.¶
8<0
Êedlhm
^irtada 0
Hrìdltis ?
Êedlhm gmemrac 2
Letriduhhløe 14
^PLJ
^P LJMP
MPAA ^APT
^APTM;
M; XIHL
XIHLIC
ICIG
IGÊA
ÊA \ ^MDA
^MDAGI
GIGÊ
GÊA
A DMC
DMC IHLI
IHLI 17
TMJA 1; HIEHM^TIX DM IHLI \ TLMJ^I CL@PM 17
1. Hiehmpti dm tlmjpi cl`rm 12
1.1. Hiehmpti dm Tlmjpi Cl`rm smgûe ca Xihlicigêa tradlhlieac 12
1.0. Hrêtlhas ac hiehmpti tradlhlieac dm Tlmjpi Cl`rm 0>
0. Hiehmpti dm ihli 04
0.1. Hiehmpti dm ihli smgûe Dujazmdlmr 04
0.0. Harahtmrêstlhas dmc ihli 0?
@l`cligraoêa 8>
TMJA 0; JIDMCIX BLXTØPLHIX DM IHLI 81
1. Mc juedi aetlgui 80
1.1. Letriduhhløe 80
1.0. Mc ldmac dm ihli atmelmesm 88
1.8. Mc pri`cmja jirac dmc ihli me Pija 87
0. Ca Mdad Jmdla y mc Pmeahljlmeti 40
0.1. Ca rmclgløe y mc hietric dmc tlmjpi duraetm ca Mdad Jmdla 40
0.0. Mc Bujaelsji Pmeahmetlsta y ca Hietrarrmoirja 4=
8. Ca Mdad Jidmrea 4<
8.1. Ca di`cm jirac dmc @arrihi y mc cl`mrtleakm Pihihø 4<
8.0. Ca Lcustrahløe y mc Pijaetlhlsji =0
@l`cligraoêa =4
TMJA
TMJA 8; XIHL
XIHLIC ICIG
IGÊAÊA DMC
DMC IHLI
IHLI ME MC J]EDJ]EDI I HIE
HIETM
TMJ^
J^IP
IPÁE
ÁEMI
MI =?
1. Mc tlmjpi cl`rm, uea hiequlsta i`rmra =7
1.1. Mc tra`aki ledustrlac y ca lejiracldad dmc ihli =7
1.0. Mc jarxlsji y cas rmlvledlhahliems si`rm ca kireada ca`irac =<
0. Mc ihli y ca sihlmdad dm hiesuji ??
0.1. Ca dmjihratlzahløe dmc jidmci dm ihli `urguìs ?7
0.0. Ca rmspumsta mduhatlva ac jidmci dm ihli `urguìs 70
8<8
00..08.. H
HiieedhcluhlsilieeamestmpsasriahmlcacMmds udhmacdtilmrjmepimcclT`lrmmjkupvimC
ellc`rm <<40
8. Mc tlmjpi cl`rm dm cis aductis <?
8.1. ^rmhlsliems si`rm mc tlmjpi cl`rm dm cis aductis <?
8.0. Hiedlhlieaetms sihlacms dmc tlmjpi cl`rm dm cis aductis <2
8.8. Hiehcusliems para mc Mduhadir me mc Tlmjpi Cl`rm 1>>
4. Mc tlmjpi cl`rm dm ca jukmr aja dm hasa 1>0
4.1. ^rmhlsliems si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca jukmr 1>0
4.0. Hiedlhlieaetms sihlacms dmc tlmjpi cl`rm dm ca jukmr 1>4
4.8. Hiehcusliems para mc Mduhadir me mc Tlmjpi Cl`rm 1>?
=. Mc tlmjpi cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad 1>2
=.1. ^rmhlsliems si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad 1>2
=.0. Hiedlhlieaetms sihlacms dmc tlmjpi cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad 1><
=.8. Hiehcusliems para mc Mduhadir me mc Tlmjpi Cl`rm 110
@l`cligraoêa 114
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca leoaehla 114
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca kuvmetud 114
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm cis aductis 11=
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca jukmr aja dm hasa 11?
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad 11?
TMJA =; O]EDAJMETIX ^MDAGØGLHIX DM CA MD]HAHLØE ME MC
112
TLMJ^I CL@PM
1. Oahtirms qum bae dadi irlgme a ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm 11<
1.1. Oahtirms sihlicøglhis 11<
8<4
88..01.. C
¹Qa uiìrgsaieelzcaashlcøuedidtmmchmassp9aE
hlmihdmsmldkuamdgmis amecauseqaucmuddiaetmhrmaspumsta 00>>0=
8.8. Mc oiedi dm kugumtms 0>?
8.4. Mc priymhti dm ahtlvldadms dm uea cuditmha 0>2
8.=. Oirjahløe y hijpmtmehla priomslieac dmc cuditmharli 01>
8<=
@l`cligraoêa 011
@l`cligraoêa si`rm tmirêa dmc kumgi 011
@l`cligraoêa si`rm cuditmhas 010
@l`cligraoêa si`rm rmhursis cûdlhi-omstlvis 010
TMJA 2; CAX AXIHLAHLIEMX K]_MELCMX 014
1. Letriduhhløe 01=
1.1. ¹Kuvmetud9 ¹Quì ms9 01=
1.0. Mc asihlahlielsji kuvmelc 01?
0. Aetmhmdmetms dmc asihlahlielsji kuvmelc 01<
0.1. Cis prljmris jidmcis dm asihlahliems kuvmelcms 01<
0.0. Cis jivljlmetis kuvmelcms dm hirtm oashlsta 001
0.8. Metrm mc rihf & ricc y ca rmvicuhløe sihlac 007
8. Asihlahlielsji y aeljahløe kuvmelc 081
8.1. ^rihmsi dm hiestltuhløe dm uea asihlahløe kuvmelc 081
8.0. Dleájlha dm cas asihlahliems kuvmelcms 08=
8.8. Cis hmetris kuvmelcms 08<
8.4.
8.4. Ca oi
oirj
rjah
ahlø
løee m les
lesmr
mrhl
hløe
øe ca`i
ca`ira
racc mmee mmcc jar
jarhi
hi dmc
dmc asi
asihl
hlah
ahli
liel
elsj
sjii 040
040
@l`cligraoêa 04=
TMJA <; CA MD]HAHLØE DMC IHLI AD]CTI 042
1. Xlgelolhahløe dmc ihli me ca vlda aducta 04<
1.1. Ca pmrhmphløe dmc tlmjpi y dm ca cl`mrtad 04<
1.0. Ca rmcahløe sihlicøglha metrm mc tra`aki y mc tlmjpi cl`rm 0=0
1.8. Jitlvahliems y ahtltudms dm cis aductis bahla mc ihli 0==
1.4. Momhtis dmc ihli me ca hacldad dm vlda dm cas pmrsieas 0=<
0. Jidmcis dm mduhahløe dmc ihli aducti 0?0
0.1. Mc «hiuesmcleg¶ u irlmetahløe dmc ihli pmrsieac 0?0
0.0. Cis mqulpajlmetis sihlihucturacms y mc ihli sihlac 0?2
0.8. Cis aductis hiji mduhadirms dmc ihli 078
8. Turlsji y ihli 07?
8.1. Harahtmrêstlhas y dljmesliems dmc turlsji 07?
8.0. ^itmehlac mduhatlvi dmc turlsji hiji ahtlvldad dm ihli 020
@l`cligraoêa 02=
TMPHMPA ^APTM; CAX AHTL_LDADMX DM ALPM CL@PM 022
TMJA 1>; MC JI_LJLMETI XHI]T 022
1. Irêgmems y mvicuhløe dmc mshuctlsji 02<
8<?
8<7