Está en la página 1de 398

TMIPÊA \ ^PÁHTLHA DM CA MD]HAHLØE ME MC TLMJ^I CL@PM

0
Hicmhhløe Mshumca dm Aeljahløe

1. Høji dlrlglr grupis hie molhahla. Acoiesi Cøpmz.


0. Guliems para mehumetris dm aeljahløe. Ccuês Jartê - Lrmem Jieomrrmr.
8. Guêa dm rmhursis para ca aeljahløe me Hastlcca y Cmøe. _êhtir K. _metisa.
4. _acirms para vlvlr. Mduard Pijmri (hiird.).
=. Mc kumgi dm grupi hiji mcmjmeti mduhatlvi. Paûc Gutlìrrmz.
?. Jìtidis para ca aeljahløe sihlihucturac. Caura Gutlìrrmz.
7. Letmrvmehløe sihlimduhatlva. _êhtir K. _metisa.
2. Alrm cl`rm; ue jmdli mduhatlvi. Jaeumc Aparlhli.
<. ^slhipmdagigêa dm ca mduhahløe sihlac. Jª Xihirri Metrmea - Oraehlshi A. Dêaz.
1>. Jaeuac dmc jieltir dm tlmjpi cl`rm. _êhtir K. _metisa (hiird.).
11. Pmhursis para mc tlmjpi cl`rm/1. Kisì Jlgumc @urgul.
10. Høji ouedar uea asihlahløe. Ccuês Jartê - Lrmem Jieomrrmr.
18. Ihli y pmrsieas hie rmtrasi jmetac. Hataclea Hicc - Aegmcs ^iehm - @matrlz _mga.
14. Pmhirrldis ur`aeis me mc tlmjpi cl`rm. Gustavi Mstmvm.
1=. Orasms dm sa`ldurêa. Aetieli Giezácmz.
1?. Pmhursis para mc tlmjpi cl`rm/0. Musm`li Jirmei - Oraehlshi ^ìrmz.
17. Letmrvmehløe mduhatlva dmsdm ca Eaturacmza. Kisì Jaeumc Plvas.
12. Ca aeljahløe hie pmrsieas jayirms. Hariclea Mclzasu.
1<. Pmhursis para mc tlmjpi cl`rm/8. Kisì Jlgumc @urgul.
0>. Mc cìxlhi dmc aeljadir. Mzmqulmc Aedmr-Mgg.
01. Tmirêa y práhtlha dm ca mduhahløe me mc tlmjpi cl`rm. Kisuì Ccucc ^mñac`a.
00. Mxprmsløe juslhac, mduhahløe y tlmjpi cl`rm. _êhtir K. _metisa.
08. Høji aeljar ue grupi. Jª Kisì Agulcar Ldáñmz.
04. Pmhursis para mc tlmjpi cl`rm/4. Irlic Iclvmras.
0=. _acirms para vlvlr/0. Mduard Pijmri (hiird.).
0?. Gitas dm sa`ldurêa. Aetieli Giezácmz.
07. \iga me mc tlmjpi cl`rm. Xmrgli Jarli Hbazle.
02. Letmgrahløe dm pmrsieas hie dlsjleuhløe psêqulha me mc tlmjpi cl`rm. _êhtir K. _metisa - Paoamc Jarsmt
(hiirds.).
0<. ^ir quì ei kugajis. Øshar Jartêemz.
8>. ^ir quì mc vicuetarladi. Ccuês Jartê.
81. Jmtidicigêa y práhtlha dm ca aeljahløe sihlihucturac. Mzmqulmc Aedmr-Mgg.
80. Tmatri, si`rmjmsas y kumgis. @autlsta Aralz.
88. Pmhursis
84.¹Quì para mc tlmjpi
vms a tu acrmdmdir9 Xltkar. -Oraehlshi
Kaujmcl`rm/= ^ìrmz.
Ccuês Jartê - Lrmem Jieomrrmr.
8=. Dmsarricci y mvacuahløe dm priymhtis sihlihucturacms. _êhtir K. _metisa.
8?. Tìhelhas dm grupi. Kisì ^mdri Mspada.
87. Mc aeljadir sihlica`irac. ^mdri Jaya - Kisì Kiaquêe Ha`accmri.
82. ^rigraja dm pslhimstljucahl
pslhimstljucahløe
øe prmvmetlva. Aeea ^ulg.
8<. Oumetms dm ca aeljahløe sihlihucturac me Muripa. _êhtir K. _metisa.
4>. Høji bahmr rmueliems molhahms. Mzmqulmc Aedmr-Mgg.
41. ^rigraja dm metrmeajlmeti dm ca jmjirla. Aeea ^ulg.
40. Oirjahløe dm vicuetarladi. Gustavi Mstmvm.
48. ^mrspmhtlvas ahtuacms dm ca Aeljahløe Xihlihucturac. _êhtir K. _metisa (hiird.).

8
Mshumca dm Aeljahløe

Kisuì Ccucc ^mñac`a

TMIPÊA \ ^PÁHTLHA DM CA

MD]HAHLØE ME MC TLMJ^I CL@PM

4
MDLTIPLAC HHX

=
Xmgueda mdlhløe; om`rmri 0>>1.
0>>1.

^áglea wm` dm MDLTIPLAC HHX; www.mdltirlachhs.hij

© Kisuì Ccucc ^mñac`a.


© 1<<<. MDLTIPLAC HHX, Achacá, 1?? / 02>02 JADPLD
Qumda pribl`lda, sacvi mxhmphløe prmvlsta me ca cmy, huacqulmr oirja dm rmpriduhhløe,
dlstrl`uhløe, hijuelhahløe pû`clha y traesoirjahløe dm msta i`ra sle hie tar hie autirlzahløe
dm cis tltucarms dm ca priplmdad letmcmhtuac. Ca leorahhløe dm cis dmrmhbis jmehlieadis pumdm smr
hiestltutlva dm dmclti hietra ca priplmdad letmcmhtuac (arts. 07> y ss. dmc Hødlgi ^meac). Mc Hme
tri Mspañic dm Dmrm hbis Pmpri gráolhis (www.hmdri.irg) vmca pir mc rmspmti dm cis hltadis
dmrmhbis.
Dlagrajahløe mdltirlac; Hiehmphløe Bmreaez (Iolhlea Tìhelha HHX)
Dlsmñi dm ^irtada; mJmDmHm. Dlsmñi Gráolhi (^acmehla)
LX@E; 24-281?-0?>-1
Dmpøslti cmgac; J-4704-0>>1
Oitihijpislhløe; J&A, @mhmrrlc dm ca Xlmrrra (Jadrld)

?
Ljprljm; Mstlci Mstugrao Ljprmsirms X.C. (Jadrld)

7
Êedlhm gmemrac

Letriduhhløe

^PLJMPA ^APTM
XIHLICIGÊA
XIHLICIGÊA \ ^MDAGIGÊA DMC
DMC IHLI

TMJA 1
HIEHM^TIX DM IHLI \ TLMJ^I CL@PM

1. Hiehmpti dm tlmjpi cl`rm


1.1. Hiehmpti dm Tlmjpi Cl`rm smgûe ca Xihlicigêa tradlhlieac
1.0. Hrêtlhas ac hiehmpti tradlhlieac dm Tlmjpi Cl`rm
0. Hiehmpti dm ihli
0.1. Hiehmpti dm ihli smgûe Dujazmdlmr
0.0. Harahtmrêstlhas dmc ihli
@l`cligraoêa

TMJA 0
JIDMCIX BLXTØPLHIX DM IHLI

1. Mc juedi aetlgui
1.1. Letriduhhløe
1.0. Mc ldmac dm ihli atmelmesm
1.8. Mc pri`cmja jirac dmc ihli me Pija
0. Ca Mdad Jmdla y mc Pmeahljlmeti
0.1. Ca rmclgløe y mc hietric dmc tlmjpi duraetm ca Mdad Jmdla
0.0. Mc Bujaelsji Pmeahmetlsta y ca Hietrarrmoirja
8. Ca Mdad Jidmrea
8.1. Ca di`cm jirac dmc @arrihi y mc cl`mrtleakm Pihihø

2
8.0. Ca Lcustrahløe y mc Pijaetlhlsji
@l`cligraoêa

TMJA 8
XIHLICIGÊA DMC IHLI ME MC J]EDI HIETMJ^IPÁEMI

1. Mc tlmjpi cl`rm, uea hiequlsta i`rmra


1.1. Mc tra`aki ledustrlac y ca lejiracldad dmc ihli
1.0. Mc jarxlsji y cas rmlvledlhahliems si`rm ca kireada ca`irac
0. Mc ihli y ca sihlmdad dm hiesuji
0.1. Ca dmjihratlzahløe dmc jidmci dm ihli `urguìs
0.0. Ca rmspumsta mduhatlva ac jidmci dm ihli `urguìs
8. Ca hrlsls dm ca hlvlclzahl
hlvlclzahløe
øe dmc ihli
8.1. Cas hiesmhumehlas dmc omeøjmei dmc pari
8.0. ^mrspmhtlvas ahtuacms dmc ihli y tlmjpi cl`rm me Mspaña
@l`cligraoêa

TMJA 4
AEÁCLXLX DM CA PMACLDAD DMC IHLI \ TLMJ^I CL@PM ME CA AHT]ACLDAD

1. Mc tlmjpi cl`rm dm ca leoaehla


1.1. ^rmhlsliems si`rm mc tlmjpi cl`rm leoaetlc
1.0. Hiedlhlieaetms sihlacms dmc tlmjpi cl`rm leoaetlc
1.8. Hiehcusliems para mc Mduhadir me mc Tlmjpi Cl`rm
0. Mc tlmjpi cl`rm dm ca kuvmetud
0.1. ^rmhlsliems si`rm mc tlmjpi cl`rm kuvmelc
0.0. Hiedlhlieaetms sihlacms dmc tlmjpi cl`rm kuvmelc
0.8. Hiehcusliems para mc Mduhadir me mc Tlmjpi Cl`rm
8. Mc tlmjpi cl`rm dm cis aductis
8.1. ^rmhlsliems si`rm mc tlmjpi cl`rm dm cis aductis
8.0. Hiedlhlieaetms sihlacms dmc tlmjpi cl`rm dm cis aductis
8.8. Hiehcusliems para mc Mduhadir me mc Tlmjpi Cl`rm
4. Mc tlmjpi cl`rm dm ca jukmr aja dm hasa
4.1. ^rmhlsliems si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca jukmr
4.0. Hiedlhlieaetms sihlacms dmc tlmjpi cl`rm dm ca jukmr
4.8. Hiehcusliems para mc Mduhadir me mc Tlmjpi Cl`rm
=. Mc tlmjpi cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad
=.1. ^rmhlsliems si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad
=.0. Hiedlhlieaetms sihlacms dmc tlmjpi cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad
=.8. Hiehcusliems para mc Mduhadir me mc Tlmjpi Cl`rm
@l`cligraoêa
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca leoaehla
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca kuvmetud

<
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm cis aductis
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca jukmr aja dm hasa
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad
TMJA =
O]EDAJMETIX ^MDAGØGLHIX DM CA MD]HAHLØE ME MC TLMJ^I CL@PM

1. Oahtirms qum bae dadi irlgme a ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm

1.1. Oahtirms pmdagøglhis


1.0. sihlicøglhis
0. Mvicuhløe pmdagøglha dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm
0.1. Tmirêas pmdagøglhas qum bae leoculdi me ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm
0.0. Dmsarricci hlmetêolhi dm ca ^mdagigêa dmc Ihli me Mspaña
8. ^rlehlplis y i`kmtlvis dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm
8.1. Letriduhhløe; hiehmptis m ldmas hcavm
8.0. I`kmtlvis y jmtidicigêas dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm
8.8. Áj`ltis y ahtlvldadms dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm
@l`cligraoêa

XMG]EDA ^APTM
CIX HMETPIX DM TLMJ^I CL@PM

TMJA ?
CIX HMETPIX MXHICAPMX

1. Mshumca y tlmjpi cl`rm


1.1. Pmcahløe metrm ca mesmñaeza mshicar y ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm
1.0. Ca mshumca hiji áj`lti letmrvmehløe dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm
0. Mshumca y aeljahløe sihlihucturac
0.1. Dmc hiehmpti dm «Alrm Cl`rm¶ ac tlmjpi cl`rm me mc jmdli ur`aei
0.0. Ca aeljahløe dm ca hijueldad mduhatlva me cis hmetris mshicarms
@l`cligraoêa

TMJA 7
MC K]MGI \ CAX C]DITMHAX
1. Mc kumgi hiji jmdli mduhatlvi
1.1. Dmolelhløe. Tmirêas si`rm mc kumgi
1.0. Harahtmrêstlhas y priplmdadms dmc kumgi
1.8. ^isl`lcldadms mduhatlvas dmc kumgi
0. Tlpis dm kumgis y kugumtms
0.1. Hcaslolhahløe dmsdm mc pueti dm vlsta dm ca ^slhicigêa Mvicutlva
0.0.
0.8. Hcaslolhahløe dmsdm mc pueti dm vlsta dm ca ^mdagigêa dmc Ihli
Tlpis dm kugumtms

1>
8. Cas cuditmhas
8.1. ¹Quì sie cas cuditmhas9 Emhmsldadms a cas qum dae rmspumsta
8.0. Ca irgaelzahløe dmc mspahli dm kumgi me uea cuditmha
8.8. Mc oiedi dm kugumtms
8.4. Mc priymhti dm ahtlvldadms dm uea cuditmha
8.=. Oirjahløe y hijpmtmehla priomslieac dmc cuditmharli
@l`cligraoêa
@l`cligraoêa si`rm tmirêa dmc kumgi
@l`cligraoêa si`rm cuditmhas
@l`cligraoêa si`rm rmhursis cûdlhi-omstlvis

TMJA 2
CAX AXIHLAHLIEMX K]_MELCMX

1. Letriduhhløe
1.1. ¹Kuvmetud9 ¹Quì ms9
1.0. Mc asihlahlielsji kuvmelc
0. Aetmhmdmetms dmc asihlahlielsji kuvmelc
0.1. Cis prljmris jidmcis dm asihlahliems kuvmelcms
0.0. Metrm
0.8. Cis jivljlmetis kuvmelcms
mc rihf & ricc dm hirtm sihlac
y ca rmvicuhløe oashlsta
8. Asihlahlielsji y aeljahløe kuvmelc
8.1. ^rihmsi dm hiestltuhløe dm uea asihlahløe kuvmelc
8.0. Dleájlha dm cas asihlahliems kuvmelcms
8.8. Cis hmetris kuvmelcms
8.4. Ca oirjahløe m lesmrhløe ca`irac me mc jarhi dmc asihlahlielsji
@l`cligraoêa

TMJA <
CA MD]HAHLØE DMC IHLI AD]CTI

1. Xlgelolhahløe dmc ihli me ca vlda aducta


1.1. Ca pmrhmphløe dmc tlmjpi y dm ca cl`mrtad
1.0. Ca rmcahløe sihlicøglha metrm mc tra`aki y mc tlmjpi cl`rm
1.8. Jitlvahliems y ahtltudms dm cis aductis bahla mc ihli
1.4. Momhtis dmc ihli me ca hacldad dm vlda dm cas pmrsieas
0. Jidmcis dm mduhahløe dmc ihli aducti
0.1. Mc «hiuesmcleg¶ u irlmetahløe dmc ihli pmrsieac
0.0. Cis mqulpajlmetis sihlihucturacms y mc ihli sihlac
0.8. Cis aductis hiji mduhadirms dmc ihli
8. Turlsji y ihli
8.1. Harahtmrêstlhas y dljmesliems dmc turlsji
8.0. ^itmehlac mduhatlvi dmc turlsji hiji ahtlvldad dm ihli
@l`cligraoêa

11
TMPHMPA ^APTM
CAX AHTL_LDADMX DM ALPM CL@PM

TMJA 1>
MC JI_LJLMETI XHI]T

1. Irêgmems y mvicuhløe dmc mshuctlsji


1.1. @ligraoêa dm @adme ^iwmcc y dlousløe dmc jivljlmeti
1.0. Mc mshuctlsji me Mspaña
1.8. Xltuahløe ahtuac dmc mshuctlsji me mc juedi
0. ^caetmajlmeti pmdagøglhi dmc mshuctlsji
0.1. ]e prigraja dm mduhahløe hêvlha
0.0. Jmtidicigêa me cas smhhliems dm Ci`atis y @iy-Xhiuts
0.8. Jmtidicigêa me cas smhhliems dm ^liemris y Pivmrs
0.4. Mc papmc dm ca rmclgløe me mc mshuctlsji
@l`cligraoêa

TMJA 11
CIX HAJ^AJMETIX DM _MPAEI
1. ^caetmajlmetis prmvlis
1.1. Letriduhhløe; ahcarahløe dm hiehmptis
1.0. Mc hajpajmeti hiji jarhi mduhatlvi
0. Mvicuhløe pmdagøglha dm cas hicielas dm vmraei
0.1. Mc mxhurslielsji rijáetlhi y cas hicielas mshicarms
0.0. Cis hajpajmetis dm vmraei duraetm mc oashlsji
0.8. Mvicuhløe rmhlmetm dm cas hicielas dm vmraei
8. ^caelolhahløe dm hajpajmetis dm vmraei
8.1. Dmcljltahløe dm cis prmsupumstis dm partlda
8.0. Mca`irahløe dmc priymhti mduhatlvi
8.8. Irgaelzahløe
8.4. Ca prigrajahløe
dm caa partlr dm hmetris dm letmrìs
vlda hitldlaea
8.=. Cmglscahløe, smhrmtarêa y gmstløe
@l`cligraoêa

TMJA 10
CAX GPAEKAX-MXH]MCAX

1. Ca hrlsls mhicøglha y ca mduhahløe aj`lmetac


1.1. Mvicuhløe dm ca pmrhmphløe sihlac dmc jmdli aj`lmetm
1.0. ^rlehlplis y i`kmtlvis dm ca Mduhahløe Aj`lmetac

0. Cas0.1.
graekas-mshumcas
Ca graeka-mshumca hiji jarhi mduhatlvi
0.0. Mc tra`aki me mc hajpi hiji jìtidi dm aprmedlzakm

10
@l`cligraoêa

TMJA 18
CIX HAJ^IX DM TPA@AKI

1. Quì sie cis hajpis dm tra`aki


1.1. Pmacldad dm partlda. Dmolelhløe
1.0. Jidacldadms y elvmcms dm hijprijlsi
1.8. Mc grupi dm køvmems partlhlpaetms
0. Høji sm irgaelza ue hajpi dm tra`aki
0.1. Hiesldmrahliems prmvlas
0.0. Ahtlvldadms. Tmjpiraclzahløe
0.8. Xmguljlmeti y mvacuahløe
@l`cligraoêa

18
Letriduhhløe

Mc cl`ri qum tlmems me tus jaeis ms mc rmsuctadi dm huatri añis dm levmstlgahløe y


oirjahløe pmrjaemetm traeshurrldis me ca Mshumca ]elvmrsltarla «Hardmeac Hlsemris¶ dm
Achacá dm Bmearms. Accê hijmezø a ljpartlrsm, me 1<<=, ca Dlpcijatura dm Mduhahløe
Xihlac, uea eumva harrmra dm elvmc jmdli qum letmeta rmspiedmr a cas dmjaedas
oirjatlvas dmc priomslieac dmdlhadi ac ajpcli uelvmrsi dm ca mduhahløe ei oirjac m
leoirjac.
mehumetra,Metrm
hijicismsáj`ltis
cøglhi, dm
ca letmrvmehløe
letmrvmehløe harahtmrêstlhis
me mc ihli y dm ca Mduhahløe
tlmjpi Xihlac
cl`rm, y asê sm
ci ba
hiesldmradi ca ]elvmrsldad dm Achacá, qum lehcuyø me mc pcae dm mstudlis dm dlhba
Dlpcijatura uea aslgeatura i`clgatirla me mc 0¾ hursi tltucada «Ahtlvldadms dm Tlmjpi
Cl`rm¶.
Mc êedlhm dm mstm cl`ri hilehldm mxahtajmetm hie mc prigraja dm ca jmehlieada
aslgeatura, dm ca huac yi siy mc priomsir tltucar. Ca mca`irahløe dm cis hietmeldis qum
dm`êae hieoirjar ue hurrêhucuj ahadìjlhi, hlmetêolhi y rlgurisi, me tirei a ca
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, ba sldi carga y hijpcmka. Cis mstudlis mxlstmetms si`rm
msta jidacldad mduhatlva sie `astaetm dlspmrsis y tratae aspmhtis juy dmslguacms,
ormhumetmjmetm sle vlsløe dm hiekueti. Asê sm jaelolmsta me ca `l`cligraoêa aparmhlda
basta ca omhba, qum sm rmolmrm a humstliems purajmetm tmørlhas dm haráhtmr
pslhisihlicøglhi, ac aeáclsls dm hiehmptis gmemracms dm pmdagigêa, i a ca sljpcm
dmshrlphløe dm jidmcis dm ahtlvldadms. Dmc jlsji jidi, ms oáhlc hijpri`ar høji cas
levmstlgahliems rmaclzadas sm hmetrae me mc aeáclsls dm ue ûelhi áj`lti dm mdad —si`rm
tidi leoaehla y kuvmetud, aductis me jmeir jmdlda—, dm oirja qum raras vmhms
hietmxtuaclzae mc pri`cmja dmc ihli y tlmjpi cl`rm me rmcahløe a tidis cis mstratis dm
pi`cahløe.
Mc prmsmetm cl`ri prmtmedm hu`rlr msas cagueas, me ca jmdlda dm sus pisl`lcldadms,
hiestltuyìedism hiji ue jaeuac dm hiesucta letmrmsaetm taeti me cis aspmhtis tmørlhis
—pmdagøglhis, sihlicøglhis, pslhicøglhis, aetripicøglhis, blstørlhis—, hiji me mc
aeáclsls dm acgueas dm cas pripumstas dm ahhløe jás harahtmrêstlhas dm ca Mduhahløe me mc
Tlmjpi Cl`rm. Tmelmedi me humeta ci dlhbi, mc guløe qum sm slgum para ca mxpclhahløe dmc
tmjarli qum eis ihupa hijprmedm trms partms `lme dlomrmehladas;

14
• ]ea
]ea pr
prlj
ljmr
mraa part
partm,
m, qqum
um dm
dmol
olem
em cis
cis oue
oueda
dajm
jmetetis
is tm
tmør
ørlh
lhis
is si`
si`rm
rm cis
cis qum
qum smsm
aslmeta ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm; ahcarahløe dm hiehmptis,
aetmhmdmetms blstørlhis, hiedlhlieaetms sihlacms, aeáclsls dm ca rmacldad
ahtuac y pcaetmajlmetis pmdagøglhis `áslhis.
• ]ea
]ea sm
smgu
gued
edaa part
partm,
m, qum
qum sm
sm hmet
hmetra
ra meme ca
ca dmsh
dmshrl
rlph
phlø
løee dm
dm acgu
acguei
eiss jidm
jidmci
ciss dm
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm sltuadis me mc jmdli ur`aei; ca aeljahløe me
hmetris mshicarms, cas cuditmhas, cas asihlahliems kuvmelcms y ca letmrvmehløe
me mc ihli aducti.
• ]ea
]ea tm
tmrh
rhmr
mraa y ûct
ûctlj
ljaa part
partm,
m, qum
qum ssmm rm
rmol
olmr
mrmm a cas
cas aht
ahtlv
lvld
ldad
adms
ms dm
dm Alrm
Alrm Cl`
Cl`rm
rm
rmaclzadas me ca eaturacmza, smgurajmetm cas dm jayir tradlhløe me mstm tlpi
dm mduhahløe; mc mshuctlsji, cis hajpajmetis dm vmraei, cas graekas
mshumcas y cis hajpis dm tra`aki.
^ir msi bm mshigldi mc têtuci Tmirêa y práhtlha dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ,
pirqum hrmi qum ms mc qum jmkir sm hirrmspiedm hie ue jaeuac jmtidicøglhi hiji mstm.
Ahmptadis cis prmsupumstis tmørlhis meujmradis me ca prljmra partm, hada uei dm cis
hapêtucis qum sm mxpieme a hietleuahløe iormhm mkmjpcis práhtlhis dm priymhtis para ca
letmrvmehløe me mc tlmjpi cl`rm, hie su kustlolhahløe, pcaetmajlmeti pmdagøglhi gmemrac,
mvicuhløe
`l`cligraoêablstørlha, mstratmglas
hijpcmjmetarla y ahtlvldadms
si`rm hada tmja. jás ahiesmka`cms, kueti hie uea
Tmirêa y práhtlha dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ms, pums, ue mstudli
gci`aclzadi m letmrdlshlpclear si`rm mc pri`cmja dmc ihli y tlmjpi cl`rm, qum pripiem
admjás uea smrlm dm vêas dm ahhløe mduhatlva vacmdmras para ca sicuhløe dm dlhbi
pri`cmja. ^ir msta razøe, y a pmsar dm qum mstá mshrlti hiji jaeuac dm hiesucta para
acujeis dm ca Dlpcijatura dm Mduhahløe Xihlac, hieoêi me qum su cmhtura pumda smr ûtlc y
atrahtlva para Aeljadirms Xihlihucturacms, Hiirdleadirms dm Ahtlvldadms, Aeljadirms
Kuvmelcms, Jieltirms dm Tlmjpi Cl`rm, Mduhadirms Leoaetlcms, Jamstris, ^mdagigis y
tidas aqumccas pmrsieas, priomslieacms i vicuetarlas, qum pumdae mstar tra`akaedi me mc
hajpi dm ca mduhahløe ei oirjac m leoirjac.
Me pmrsieas
aqumccas mc apartadi
qum dm agradmhljlmetis,
hieshlmetm para tmrjlear,
i lehieshlmetmjmetm jm gustarêa
bae apirtadi hirrmspiedmr
su graelti dm armea aa
ca mca`irahløe dm mstm cl`ri. Me prljmr cugar, dm`i jmehliear a MACA —Mshumca dm Alrm
Cl`rm dm Achacá—, a ca huac jm mehumetri vlehucadi dmsdm 1<<>, prljmri hiji acujei
dm cis hursis dm Jieltir dm Tlmjpi Cl`rm y Aeljadir Kuvmelc, cumgi hiji letmgraetm
dmc mqulpi dm smguljlmeti, y me ca ahtuacldad hiji Kmom dm Mstudlis y Xu`dlrmhtir. Ca
mxtrairdlearla hijueldad mduhatlva qum ba sa`ldi hijpiemr slmjprm ca ueløe dm cis
acujeis, priomsirms, mqulpi dm smguljlmeti y kueta dlrmhtlva dm MACA, jm ba pmrjltldi
adqulrlr ueis hieihljlmetis, uea hapahltahløe y uea mxpmrlmehla qum bae rmsuctadi
ledlspmesa`cms para ca rmdahhløe dm mstas págleas.
^mri si`rm tidi tmegi qum ahirdarjm dm uea pmrsiea a`sicutajmetm mxhmphlieac;

jl padrm, Plhardi
Hajpajmeti Ccucc. dm
y Aeljadir ^mdagigi, Dlrmhtir
kuvmetudms dmsdm dm ]elvmrsldadms
1<?>, Ca`iracms,
ba pmrsielolhadi Kmom dm
hiji eadlm ca
mvicuhløe blstørlha priduhlda me mc smei dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, dmsdm cas

1=
ahtlvldadms dm alrm cl`rm basta ca levmstlgahløe-ahhløe mduhatlva lesplrada me cis
jidmreis pcaetmajlmetis dm ca Aeljahløe Xihlihucturac. Xu apirtahløe tmstljielac, su
apiyi y su hiestaetm asmsirajlmeti bae sldi mxtrairdlearlis.
Oleacjmetm, qulmri dmdlhar mc cl`ri a Xiesicms, jl jukmr, a qulme hieihê dm elñi me
uea ahtlvldad mxtramshicar dmc hicmgli, y ac ha`i dmc tlmjpi vicvê a mehietrar me mc hursi
dm Aeljadirms Kuvmelcms dm MACA. Ca mxpmrlmehla hijpartlda dmsdm metiehms me
hicielas dm vmraei y priymhtis dm ihli me mc jmdli ur`aei, cm ba hievmrtldi sle duda me
ca jmkir hrêtlha dm msta i`ra, qum ba tmeldi ca leolelta pahlmehla dm hirrmglr aetms dm qum
saclmra a ca cuz.
Jl rmhieihljlmeti para tidis visitris. Mspmri qum ca cmhtura sma dm privmhbi y is
gustm.

Kisuì Ccucc ^mñac`a

1?
Tmja 1

HIEHM^TIX DM IHLI \ TLMJ^I CL@PM

17
1. HIEHM^TI DM TLMJ^I CL@PM

1.1. HIEHM^TI DM TLMJ^I CL@PM XMGÛE CA XIHLICIGÊA


TPADLHLIEAC

Pmsucta dloêhlc mxpclhar ca eihløe dm tlmjpi cl`rm pir sê jlsja, sle piemrca me rmcahløe
hie mc rmsti dm cis tlmjpis qum rmgucae y artlhucae ca vlda bujaea; mc tlmjpi dmdlhadi ac
tra`aki, mc dm dmshaesi, mc dm atmehløe a cas i`clgahliems oajlclarms y sihlacms, y
oleacjmetm mc tlmjpi cl`mradi. Cis sihløcigis dmc ihli y dmc tra`aki bae ahijmtldi mc
mstudli dm aj`is omeøjmeis me mstrmhba hiemxløe, aeaclzaedi cas rmcahliems dm
letmrdmpmedmehla metrm uei y itri. Me gmemrac sm plmesa qum mc prigrmsi tmheicøglhi dm ca
priduhhløe ba pmrjltldi i`tmemr jayir `lmemstar tra`akaedi jmeis, ci huac cl`mra ue
mspahli dm tlmjpi dlspiel`cm qum mc bij`rm pumdm dlsorutar hiji ihli. Xmgûe ca ipleløe
dm acgueis autirms, ihli y tlmjpi cl`rm smrêae metiehms ca jlsja hisa, ya qum aj`is
hiehmptis hilehldme pir su ipislhløe ac tlmjpi dm tra`aki, hiji hietraprmstahløe,
rmsldui i sustrahhløe dm ìstm (Caeoaet, 1<72, p. 08>).
Ei i`staetm, hievlmem dlomrmehlar mc tlmjpi cl`rm priplajmetm dlhbi dmc qum ms
sljpcmjmetm ue tlmjpi me mc qum ei sm tra`aka. Hijprmedmr ue tlmjpi dm ei-tra`aki,
rmspmhti dmc tlmjpi dm tra`aki, ayuda a dmolelr hie jayir prmhlsløe mc bmhbi dm qum uea
grae partm dm cas biras mxmetas dm ca kireada ca`irac ei pmrjaemhme rmacjmetm cl`mradas
dm i`clgahliems, hijprijlsis y ihupahliems jûctlpcms. Me mstm smetldi, jmrmhme
rmhirdarsm mc tlpi dm smjlihlis qum apueta`ae Orlmdjae y Dujazmdlmr, hiji mc bahmr
hbapuzas me hasa, huldar mc kardêe, cavar mc hihbm i lr dm hijpras, qum sm baccae jás
prøxljis a cis dm`mrms dijìstlhis qum ac rmcax i ac dmshaesi (Dujazmdlmr, 1<71, p. 0=).
Dmetri dmc tlmjpi dm ei-tra`aki ba`rêa, pums, qum dlstlegulr mc tlmjpi cl`rm mstrlhti dmc
qum mstá dmdlhadi me rmacldad a ca satlsoahhløe dm emhmsldadms y hijprijlsis, pumsti
qum bay uea grae dlomrmehla me ca i`clgahløe y ca dlspiel`lcldad pmrsieac a qum eis
sijmtm hada uei dm mccis.
Mc msqumja qum sletmtlza msta dlvlsløe tradlhlieac dm cis tlmjpis bujaeis, ms hiji

12
slgum;
• ^rlj
^rljmra
mrajm
jmet
etmm mx
mxls
lstm
tm ue TLMJ
TLMJ^I
^I DM TPA@
TPA@AK
AKI,
I, qum
qum ms
ms i`c
i`clg
lgat
atir
irli
li y qum
qum
lehcuym;
‘ Birarli ca`irac, dmsarriccadi a haj`li dm uea rmjuemrahløe
rm juemrahløe mhieøjlha
y sukmti a ueas dmtmrjleadas hiedlhliems dm hietrati qum
hijprijmtme jl tlmjpi.
‘ Aqumc tlmjpi qum eis vmjis i`clgadis a mjpcmar me ihupahliems
dmrlvadas dm cas tarmas priomslieacms, hiji mc mstudli me hasa, ca
aslstmehla a hurslccis, ue smguedi tra`aki smjlpriomslieac, mth.
• Cumg
Cumgii vme
vmedr
drêa
êa ue TLMJ
TLMJ^I
^I DM EI-T
EI-TPA
PA@A
@AKI
KI,, taj
taj`l
`lìe
ìe su
sukm
kmti
ti a
i`clgahliems;
‘ Tlmjpi dmdlhadi a satlsoahmr emhmsldadms bujaeas prljarlas, dmrlvadas
dmc pripli jaetmeljlmeti y supmrvlvmehla, hiji mc dmshaesi, ca
blglmem, ca acljmetahløe, mth.
‘ Tlmjpi dmstleadi a ca sicuhløe dm hijprijlsis lemcudl`cms qum oirjae
partm dm eumstra vlda sihlac, hiji cas tarmas dijìstlhas, ca hijpra, cis
hijprijlsis oajlclarms, cas rmueliems dm vmhleis, cas i`clgahliems
rmclglisas, mth.
• Dmet
Dmetri
ri dmc
dmc tlmjp
tlmjpii dm
dm ei-t
ei-tra
ra`a
`aki
ki ms
msta
tarê
rêaa mc TL
TLMJ
MJ^I
^I CL@P
CL@PM,
M, qum
qum leh
lehcu
cuym
ym;;
‘ Tlmjpi cl`mradi dm tida i`clgahløe, qum sm dmstle
dmstleaa ac rmcax, ca dlstmesløe
oêslha y jmetac, mc dmshaesi paslvi i mc msparhljlmeti pmrsieac.
‘ Itri tlmjpi ccmei dm ahtlvldadms hucturacjmetm ahtlvas, qum ms ci qum sm
ccaja Ihli, y qum sumcm mstar clgadi a cas aolhliems pmrsieacms.

1<
Pmsujlmedi, mc hiehmpti ajpcli dm tlmjpi cl`rm aparmhm dmoleldi, dm ahumrdi hie
ca sihlicigêa tradlhlieac, hiji «mc hiekueti dm pmrêidis dm tlmjpi dm ca vlda dm ue
ledlvldui me cis qum ca pmrsiea sm slmetm cl`rm dm dmtmrjleahliems mxtrêesmhas, qumdaedi
hie mcci cl`rm para mjpcmar hie ue smetldi dm rmaclzahløe pmrsieac tacms jijmetis, dm
irja qum cm rmsuctm pisl`cm ccmvar uea vlda vmrdadmrajmetm bujaea¶ (Wm`mr, 1<?<, p.
1>).

1.0. HPÊTLHAX AC HIEHM^TI TPADLHLIEAC DM TLMJ^I CL@PM

ujmrisis autirms bae hiesldmradi lesuolhlmetm mc msqumja tradlhlieac qum dlstrl`uêa mc


tlmjpi cl`rm me ipislhløe ac tlmjpi dm tra`aki. Ca razøe ms i`vla; huaedi oacca ca
mxlstmehla i ca hiehrmhløe prmhlsa dmc tlmjpi dm tra`aki, sm dmsbahm pir hijpcmti msta
rmcahløe. Asê ci bae hiesldmradi ya acgueis autirms, ac metmedmr qum uea pmrsiea
dmsihupada ei tmedrêa tlmjpi cl`rm, kustajmetm pirqum ei tra`aka y ei emhmslta ue
mspahli tmjpirac cl`mradi para su msparhljlmeti i dmshaesi (Titl, 1<71, p. 1=). Me ca
jlsja cêema, mc priomsir Trlcca @mremt ba hrltlhadi ca lesuolhlmehla dmc aetmrlir japa
hiehmptuac pir varlas raziems;
• Ca ljp
ljpis
isl`
l`lc
lcld
ldad
ad ddmm adap
adapta
tarr dlhb
dlhbaa hcas
hcaslo
lolh
lhah
ahlø
løee a pmrs
pmrsie
ieas
as sle
sle tra`
tra`ak
akii hiji
hiji
cis paradis, cis aehlaeis i cis meomrjis, pmrsieas hie tra`akis ei
rmjuemradis hiji cas ajas dm hasa, y ue grae eûjmri dm elñis y køvmems ei
mshicarlzadis i partêhlpms dm uea mesmñaeza cl`mrtarla hiji ca dm
Xujjmrblcc; ¹huác smrêa su tlmjpi cl`rm, sl tidi su tlmjpi sm bacca slmjprm
dlspiel`cm9
• Ca hijp
hijpcm
cmkl
klda
dadd mmxl
xlst
stme
metm
tm a ca bira bira dmdm hca
hcasl
slol
olha
harr acgu
acguea
eass ahtl
ahtlvl
vlda
dadm
dms,
s,
tmørlhajmetm priplas dmc tlmjpi cl`rm, pmri hie uea disls dm hijprijlsi
pmrsieac `astaetm rmcmvaetm, hiji mc vicuetarladi sihlac i cas ahtlvldadms dm
oirjahløe ldmicøglha i rmclglisa.
• Ca emhm
emhmsl
slda
dadd dm hca
hcarl
rlol
olhar
har hhir
irrmh
rmhta
tajme
jmetm
tm ca
ca dlom
dlomrm
rmeh
ehla
la met
metrm
rm mc
mc tlmjp
tlmjpii cl`r
cl`rmm y
mc ihli, qum auequm sie hijûejmetm mjpcmadis hiji sleøeljis ei ci sie;
mc tlmjpi cl`rm ms ue mspahli tmjpirac, jlmetras qum mc ihli ms jás `lme ue
hiekueti dm ahtlvldadms.
Ca eumva hcaslolhahløe pripumsta pir Kaujm Trlcca sm `asa me hatmgirêas jás
gmeìrlhas, qum sm dmeijleae tlmjpi dlspiel`cm y tlmjpi ei dlspiel`cm (Trlcca @mremt,
1<<8, p. =1)6 vìasm mc msqumja qum sm iormhm a hietleuahløe;

0>
Xmgûe mstm huadri, mc tlmjpi ei dlspiel`cm smrêa aqumc qum mc ledlvldui tlmem
hijprijmtldi ac pueti qum cm rmsucta dloêhlc sustramrsm dm sus ihupahliems. Mc tlmjpi
dlspiel`cm, pir mc hietrarli, smrêa mc qum huacqulmra pumdm mjpcmar autøeijajmetm,
cl`mradi dm i`clgahliems. Me mc tlmjpi ei dlspiel`cm ha`m dlstlegulr, me prljmr cugar, ca
ireada ca`irac rmjuemrada —i mc tlmjpi mshicar, me mc hasi dm cis elñis—, hie sus
i`clgahliems dmrlvadas, y mc tlmjpi utlclzadi me itras i`clgahliems ei priomslieacms,
hiji mc tra`aki dijìstlhi y mc tlmjpi dm ihupahliems paraca`iracms —mstm ûctlji
lehcuym cis dmspcazajlmetis, `ushar mjpcmi, mth.—. Me cas i`clgahliems ei ca`iracms dmc
smguedi apartadi sm lehcuyme ca satlsoahhløe dm emhmsldadms `licøglhas `áslhas, cis
dm`mrms oajlclarms y cis hijprijlsis sihlacms, adjlelstratlvis, `urihrátlhis, mth. Ca
haetldad rmcatlva dm hada uei dm mstis tlmjpis dmpmedmrá, metrm itras raziems, dmc mstatus
sihlimhieøjlhi, dmc tlpi dm tra`aki qum dmsmjpmñm mc ledlvldui y dm dmtmrjleadas
hiedlhliems pmrsieacms.
]ea vmz dmshietadis mstis tlmjpis, eis qumda uea parhmca dm ca huac pidmjis
dlspiemr hie jayir autieijêa para usi pmrsieac. Msm tlmjpi dlspiel`cm pumdm
mjpcmarsm me ca rmaclzahløe dm ihupahliems autiljpumstas i dmkarsm hiji tlmjpi cl`rm
priplajmetm dlhbi. Mc prljmri sm harahtmrlza pir ue acti gradi dm hijprijlsi hie

01
rmspmhti a acguea lestaehla akmea a eisitris jlsjis; cas ahtlvldadms rmclglisas, ca
dmdlhahløe vicuetarla a acguea ahtlvldad dm haráhtmr sihlac —ca jlcltaehla picêtlha, ca
partlhlpahløe me asihlahliems, ca ahhløe sihlac sicldarla, mth.—, y cas ahtlvldadms
lestltuhlieaclzadas dm oirjahløe, hiji ahudlr a uea ahadmjla dm ldlijas, jatrlhucarsm
me ca uelvmrsldad a dlstaehla, mth. A pmsar dm qum ca dmhlsløe dm rmaclzar mstas
ihupahliems sma autøeija y vicuetarla, mc elvmc dm hijprijlsi qum rmqulmrme bahm qum
me juhbas ihasliems ca cl`mrtad dmc ledlvldui mstì dmtmrjleada pir oahtirms mxtmreis.
^ir msta razøe ei pidmjis dmeijlear ihli a mstas ahtlvldadms, auequm me momhti sm
dmsarriccme me mc mspahli dm tlmjpi dlspiel`cm.
Oleacjmetm, me mc mspahli dm tlmjpi cl`rm hiji tac, pidmjis dlomrmehlar trms tlpis
dm ahtlvldadms; cas ihupahliems pmrsieacms ei autitìclhas, mc tlmjpi cl`rm mstìrlc y, pir
supumsti, mc ihli. Cas ihupahliems ei autitìclhas sie aqumccas qum mc sukmti mclgm
autøeijajmetm, pmri qum ei tlmeme uea oleacldad me sê jlsjas el su rmaclzahløe ms
emhmsarlajmetm pcahmetmra, pir mkmjpci cas ahtlvldadms letmehlieacjmetm autioirjatlvas,
i mc huctlvi dmc humrpi jás accá dmc mstrlhti jaetmeljlmeti dm ca sacud. Ca dlomrmehla
metrm ìstas y mc ihli radlha me qum prmtmedme ca hiesmhuhløe dm acgi dlstleti a ca sljpcm
satlsoahhløe qum priduhm ca pripla ahtlvldad. Mc mkmjpci
m kmjpci qum piem Trlcca para lcustrar msti
ms mc dm aqumccas pmrsieas qum vae a `riehmarsm ac gljeasli `aki ue aparati dm rayis, ei
pir mc pcahmr qum hieccmva mc mstar tuj`adi, slei para pidmr cuhlr cumgi ue mspcìedldi
hicir dm tmz. ^ir itri cadi, ca dlomrmehla metrm mstas ihupahliems ei autitìclhas y cas
aetmrlirms ihupahliems autiljpumstas, mstá me qum aquê mc ledlvldui asujm ue
hijprijlsi hieslgi jlsji y hie eadlm jás, jlmetras qum me cas ihupahliems
autiljpumstas tmedrá qum dar mxpclhahliems a itras lestaehlas sl me acgûe jijmeti
rmeuehla a tac ihupahløe.
Mc tlmjpi cl`rm mstìrlc, tac hiji ci dmolem Trlcca, ms ue tlmjpi cl`rm jac vlvldi;
paslvi, tmdlisi, a`urrldi y orustraetm. Xm ldmetlolha hie ue sljpcm «pasar mc rati¶ i
«jatar mc tlmjpi¶, pirqum ei priduhm pcmea satlsoahhløe a qulme ci tlmem6 ue `ume
mkmjpci dm mcci ms qumdarsm vlmedi ca tmcmvlsløe sle mspmrar eada me a`sicuti. ^ir ûctlji,
mc ihli ms aqumcca ahtlvldad qum mehlmrra vacir me sê jlsja, rmsucta letmrmsaetm y
sugmstlva para mc ledlvldui, y sumcm ljpclhar uea hlmrta jitlvahløe bahla ca ahhløe. Mc
ihli ms, pir taeti, uea oirja pisltlva dm mjpcmar mc tlmjpi cl`rm, qum mc sukmti mclgm
autøeijajmetm y dmspuìs ccmva momhtlvajmetm a ca práhtlha.
Hiji hiehcusløe, mc pri`cmja hie mc qum eis meormetajis hada uei dm eisitris me
mc tlmjpi cl`rm smrêa, admjás dm ca haetldad dm tlmjpi dlspiel`cm hie qum hietajis, mc
usi pisltlvi qum pidmjis bahmr dmc jlsji; mc dm ue ihli oirjatlvi y merlqumhmdir, me
cugar dm uea ihlisldad jac gastada. Mxlstme varlis mcmjmetis qum leocuyme me ca
utlclzahløe dmc tlmjpi cl`rm (adaptadi dm Cøpmz Aedrada y itris, 1<20, p. 01);

00
\a para
Mduhahløe dmc tmrjlear,
Ihli i dmdmhlr qum auequm
^mdagigêa ûctljajmetm
dmc Ihli, sm mstá ba`caedi
hiji mduhadirms juhbi
eis letmrmsa tida dm
ca
ajpcltud sihlicøglha dmc omeøjmei dmc tlmjpi cl`rm, tmelmedi me humeta tidis y hada uei
dm cis mcmjmetis apuetadis me mstm msqumja. ^idmjis y dm`mjis letmrvmelr ei søci me
aqumccas ahtlvldadms dm ihli hucturacms i oirjatlvas, slei me tidi mc tlmjpi cl`mradi dm
hada ledlvldui. Mstm mspahli tmjpirac ajpcli pumdm utlclzarsm dm jaemra ahtlva y
hrmatlva, para ayudar a mca`irar ca ldmetldad y ca pmrsieacldad dm hada uei me rmcahløe
hie mc juedi me qum vlvm6 i pir mc hietrarli, pumdm smr mc jarhi aj`lgui y dmsihupadi
dm uea smrlm dm dmsmqulcl`rlis sihlacms juy prøxljis a hieoclhtis y oahtirms dm rlmsgi
trmjmedajmetm prmihupaetms, mspmhlacjmetm me mc hasi dm ca leoaehla y ca kuvmetud
jargleada.

08
0. HIEHM^TI DM IHLI

Mc mjpcmi pisltlvi, hucturac, ahtlvi y hijprijmtldi hie aqumcci qum pumda ccmgar a
letmrpmcar dlrmhtajmetm ac ledlvldui duraetm su tlmjpi cl`rm ms ci qum ccajajis ihli. Mc
tlmjpi cl`rm aparmhm asê hiji ue hietlemetm y mc ihli hiji su hietmeldi. Mc vacir dm
mstm tlpimedmmcihupahliems
mstìrlc, sm hietrapiem
qum sm mxpmrljmeta pirdm
ue tlpi hijpcmti ac ccajadi
ihlisldad tlmjpi jumrti
sle ahtlvldadms i tlmjpi
vmrdadmrajmetm
satlsoahtirlas el mdlolhaetms, ms dmhlr, ue tlmjpi cl`rm jac vlvldi, gmemradir dm tmdli y
orustrahløe (Ocmhba, 1<<>).
Mc ihli ms ue tmja dm leduda`cm letmrìs sihlicøglhi, y ba sldi a`irdadi dm oirja
pcurac dmsdm dlvmrsis meoiqums i pmrspmhtlvas hiehmptuacms (Harldm Gøjmz, 1<<21<<2,, p. 00);
• Mc prlj
prljmr
mr meo
meoiq
iqum
um hi
hiet
etmjp
mjpcaca mc ih
ihlili y tlm
tlmjp
jpii cl`
cl`rm
rm hij
hijii uea
uea dljme
dljmesl sløe
øe
`áslha dm ca vlda hitldlaea dm cas pmrsieas, tijaedi me hiesldmrahløe cis
bá`ltis y hijpirtajlmetis sihlihucturacms jás mxtmedldis me uea
hijueldad i tmrrltirli.
• Mc smg
smgue
uedi
di mmss dm irlm
irlmet
etahl
ahløe
øe mdu
mduha
hatl
tlva
va,, y hie
hiesl
sldm
dmra
ra mc
mc ihli
ihli hij
hijii oaht
oahtir
ir dm
dm
dmsarricci letmgrac dm ca pmrsiea bujaea6 dmsdm mstm pueti dm vlsta, mc ihli ms
vaciradi hiji áj`lti dm mxpaesløe hucturac ldøemi para prijivmr
mxpmrlmehlas hie olems oirjatlvis i tmrapìutlhis.
• Ol
Olea
eacj
cjme
metm
tm,, ca tmr
tmrhmr
hmraa pmrs
pmrspm
pmht
htlv
lvaa sltû
sltûaa mc aeá
aeácl
clsl
slss dmc
dmc ihli
ihli y tlm
tlmjp
jpii cl`r
cl`rmm me mc
mc
hajpi dm cas pri`cmjátlhas sihlacms, hiji acgi qum dm`m smr garaetlzadi pir
cas picêtlhas dm smrvlhlis sihlacms hie mc ole dm mvltar ca paslvldad y ca
aclmeahløe dm cas pmrsieas, admjás dm ca pisl`lcldad dm qum sm priduzhae
hieduhtas aetlsihlacms i dmclhtlvas.

0.1. HIEHM^TI DM IHLI XMGÛE D]JA[MDLMP

04
Cas hiedlhliems jêeljas qum slrvlmrie para tmirlzar si`rm aqumcci qum ccajajis ihli
oumrie aeaclzadas pir mc sihløcigi oraehìs Kioorm Dujazmdlmr me 1<?0, pir jmdli dm uea
dmolelhløe qum tidavêa biy sm hiesldmra hcáslha, y qum a pmsar dm acgueis dmtrahtirms ba
sldi rmpmtlda basta ca sahlmdad pir sihløcigis, mduhadirms y aeljadirms dmc tlmjpi cl`rm
(Dujazmdlmr, 1<71, p. 0>);
«Mc ihli ms ue hiekueti dm ihupahliems a cas qum mc ledlvldui pumdm metrmgarsm dm jaemra
hijpcmtajmetm
sihlacms, para vicuetarla
dmshaesar, tras
paraba`mrsm cl`mradi
dlvmrtlrsm, paradmdmsarriccar
sus i`clgahliems priomslieacms,
su leoirjahløe i suoajlclarms
oirjahløey
dmsletmrmsada, i para partlhlpar vicuetarlajmetm me ca vlda sihlac dm su hijueldad ¶.
¶.

Msta oajisa dmolelhløe auea`a cas trms dljmesliems ouedajmetacms qum


dmtmrjlea`ae ca mxlstmehla dmc omeøjmei qum dmslgeajis ihli;
‘ tlmjpi cl`rm; mc ihli sm rmaclza me mc mspahli dm tlmjpi qum cm
Dlspiel`lcldad dm tlmjpi
qumda ac bij`rm «tras ba`mrsm cl`mradi dm sus i`clgahliems priomslieacms,
oajlclarms y sihlacms¶.
‘ Ahtltud pmrsieac, ms dmhlr, mc hijpirtajlmeti qum adipta mc ledlvldui ormetm a
ue tlmjpi dmsletmrmsadi, satlsoahtirli y dm rmmehumetri hieslgi jlsji, ac
huac «sm metrmga dm jaemra vicuetarla¶.
‘ Hiekueti dm ihupahliems i práhtlha dm ahtlvldadms qum aparmhme hiedmesadas
me cas oajisas trms «d¶; «dmshaesi, dlvmrsløe, dmsarricci¶.
^riouedlzaedi me msta hiehmphløe, Jaeumc Humeha (1<<=) apistlcca acgueas itras
dljmesliems dmc ihli;
• Hijpiemetm cûdlhi, metmedldi hiji dlvmrsløe, dlstrahhløe, kumgi, mth., qum
rìsucta emhmsarli para mc mqulcl`rli oêslhi y psêqulhi dmc ledlvldui.
• jmdliaj`lmetac, qum sm rmolmrm a ca u`lhahløe hiehrmta dm huacqulmr
Dljmesløe jmdliaj`lmetac
ahtlvldad dm ihli dmetri dmc hietmxti tmrrltirlac y mhicøglhi me qum sm
dmsmevumcvm, pir mc huac ms leocumehladi dm jidi jás i jmeis dlrmhti.

• Dmsarricci hrmatlvi
metrmeajlmeti , metmedldi
dm dmstrmzas hiji ca qum
y ba`lcldadms pisl`lcldad dmihli
pmrjltm mc autioirjahløe
a travìs dm cay
práhtlha dm ahhliems autijitlvadas y gratlolhaetms.
gratlolhaetms.
• Dljmesløe omstlva, i vlvmehla mxtrairdlearla dmc ihli kueti a ca hijueldad,
qum ljpucsa a hiestrulr ue mspahli rmhrmatlvi dm haráhtmr sihlac, a partlr dm ca
mxpmrlmehla hiipmratlva y ca mxprmsløe dm smetljlmetis hicmhtlvis.
• Haráhtmr sicldarli dmc ihli, qum prijumvm ca emhmsldad bujaea dm a`rlrsm,
hijuelharsm y metrmgarsm a cis dmjás, partlhlpaedi y bahlmedi partêhlpm a
tidi mc juedi dm ci qum ccajajis «dmsarricci hijueltarli¶.
Me rmsujme, ca pmrsiea bujaea emhmslta dm ue mspahli dm tlmjpi «x¶ me mc qum

dmsarriccar
gmemrac, dmsdm
pums, uea ahtltud
sm dmeijlea ihli vicuetarla
a msm tlpi dmy ahtlvldadms
cl`rm ueas iahtlvldadms dmtmrjleadas.
hrmahliems cl`rms Me
y pmrsieacms
qum mc bij`rm dmsma bahmr pirqum cm apmtmhm. Mc ihli adqulmrm asê ue slgelolhadi

0=
meirjmjmetm su`kmtlvi, y jás qum uea sljpcm ahtlvldad ms ue mstlci dm vlda, ue «mstadi
dmc acja¶, hiji ci dmolelm ^lmpmr (1<28, p. 4=), apclha`cm hiji vacir a huacqulmr
sltuahløe dm ca vlda hitldlaea.

0.0. HAPAHTMPÊXTLHAX DMC IHLI

Jax Fapcae (1<?>, p. 07) oum uei dm cis prljmris autirms qum letmetø dmolelr cas
harahtmrêstlhas dmc ihli a partlr dm slmtm mcmjmetis msmehlacms qum ci dlomrmehla`ae dm
itras ahtlvldadms bujaeas;
1. Aetêtm
Aetêtmsls
sls dmc tra`
tra`aki
aki huae
huaedi
di ìs
ìstm
tm sm cljlta
cljlta a su ooueh
uehløe
løe mhieøj
mhieøjlha
lha,, pmri
pmri
hijpcmjmeti dmc jlsji huaedi ms oumetm dm autirrmaclzahløe y pcahmr.
0. Mxpmht
Mxpmhtatl
atlva
va lc
lcusl
usliea
ieaetm
etm y rmhu
rmhumrd
mrdii agrada
agrada`cm
`cm dm
dm ca ahtlv
ahtlvlda
ldadd ihlisa
ihlisa..
8. ^mrh
^mrhmp
mphl
hløe
øe psl
pslhi
hicø
cøgl
glha
ha dm
dm cl`m
cl`mrt
rtad
ad..
4. Pmqulâ
Pmqulârm
rm taj`lm
taj`lmee uuee jêel
jêelji
ji dm i`c
i`clga
lgahli
hliems
ems sihlac
sihlacms.
ms.

=. Pmcahl
Pmcahliea
ieadi
di hie cis vacirm
vacirmss huct
huctura
uracms
cms dm ca sih
sihlmd
lmdad.
ad.
?. Adqulm
Adqulmrm
rm ue
ueaa ljpirt
ljpirtaeh
aehla
la varla
varla`cm
`cm qum
qum va dmsd
dmsdmm ci orêvi
orêvici
ci a ci trashm
trashmedm
edmetm
etm..
7. Ca jayir
jayirêa
êa ddmm cas vmhms
vmhms harah
harahtmr
tmrlza
lzadi
di pir
pir uea
uea ahtlv
ahtlvlda
ldadd dm tlpi
tlpi cûd
cûdlhi
lhi..
Acgueis autirms hiji Xtm``les bae qumrldi priouedlzar me mc hijpiemetm
mduhatlvi qum pumdm adqulrlr mc Tlmjpi Cl`rm, y bae letriduhldi mc tìrjlei IHLI
XMPLI, dmolelìedici hiji «ca `ûsqumda slstmjátlha dm ue bi``y i ahtlvldad vicuetarla
qum sma ci suolhlmetmjmetm trashmedmetm m letmrmsaetm para mc partlhlpaetm, hiji para
qum ìstm mehumetrm me aqumcca uea vêa dm mxprmsløe dm sus hieihljlmetis y ba`lcldadms
mrsieacms¶. Xmgûe msta hiehmphløe, para qum uea ahtlvldad pumda smr hiesldmrada hiji
ihli smrli, dm`m hujpclr mstis rmqulsltis;

• ^rip
^ripir
irhl
hlie
ieaa ueis
ueis `me
`memol
molhl
hlis
is ddur
urad
admri
mris,
s, ya
ya smae
smae sih
sihla
lacm
cmss i hig
higel
eltl
tlvi
vis.s.
• Pmqu
Pmqulmlmrm
rm uea
uea prá
práht
htlh
lhaa dm
dm bba`
a`lc
lcld
ldad
adms
ms i uuei
eiss hie
hieih
ihlj
ljlm
lmet
etis
is pr
prmv
mvli
lis.
s.
• Xupi
Xupiem
em uea
uea har
harrm
rmra
ra ddmm aut
autir
irrma
rmacl
clza
zahl
hløe
øe pmpmrs
rsie
ieac
ac qum
qum lljp
jpcl
clha
ha msmsou
oumr
mrzi
zi y
pmrsmvmraehla, auequm cis smetljlmetis pisltlvis dmrlvadis dm ca práhtlha dm
ca ahtlvldad dm`me supmrar slmjprm ac sahrlolhli.
• Cis
Cis hhme
metr
tris
is dm letm
letmrì
rìss msh
mshig
igldldis
is me mc ih ihli
li hi
hijp
jpririjm
jmtm
tmee a cis
cis susukm
kmti
tiss
partlhlpaetms mem e mc dmsarricci dm uea smrlm dm vacirms hucturacms i bá`ltas dm
hieduhta harahtmrêstlhis.
• Cis
Cis ssuk
ukmt
mtis
is ttlm
lmed
edme
me a ldme
ldmetltlol
olha
hars
rsmm hi
hiee ca ahtlv
ahtlvld
ldad
ad mcm
mcmgl
glda
da y a jistjistra
rars
rsmm
metuslastas hie mcca, pumsti qum rmsucta juy slgelolhatlva a elvmc pmrsieac.
Xlgulmedi mc pcaetmajlmeti dm cas oajisas trms «d¶ dm Dujazmdlmr, Cøpmz Aedrada
y itris (1<20, p. 04) dlstlegume varlis elvmcms dm aprivmhbajlmeti dmc ihli, smgûe sma

0?
jás i jmeis mdlolhaetm para ca pmrsiea. Mstas elvmcms sie hlehi;

1. Oirjahløe; mc elvmc supmrlir dm utlclzahløe dmc ihli, smjmkaetm ac dmc ihli


Ihli Oi
smrli aetms hijmetadi6 sm harahtmrlza pir ca práhtlha dm ahtlvldadms
hucturacms, ca mduhahløe pmrjaemetm y ca hietmjpcahløe artêstlha, qum
merlqumhme msplrltuacjmetm a ca pmrsiea lguac qum me mc ldmac grlmgi hcáslhi.
0. Metrmtmeljlmeti; ms ue elvmc dm sljpcm dlstrahhløe, pasatlmjpi i
Ihli Me
dlvmrsløe, y hijprmedm aqumccis bi``lms i aolhliems pir cis qum sm dmhaeta mc
ledlvldui dm jaemra mspietáema6 qulzá sma mc tlpi dm ihli jás mxtmedldi me
ca sihlmdad, pmri, auequm hiestltuym ue pasi prmvli ac elvmc dm oirjahløe, sm
hievlmrtm a vmhms me ue vmrdadmri pri`cmja para aqumccas pmrsieas qum ei
bae sldi mduhadas me uea admhuada utlclzahløe dmc tlmjpi cl`rm.

8. Ihoumrzas, aesi; oêslhas


li Dmshtaeti ms mc mjpcmi dmc tlmjpi
hiji psêqulhas6 sm cl`rm hiji
trata dm sljpcmjuy
ue elvmc rmpiemdir
`áslhi, dm
dm
hacja y sislmgi dmc ihli, qum ms ljprmshledl`cm para pidmr a`irdar
huacqulmra dm cis mstadlis supmrlirms. Mc ihli dmshaesi ei ms ue tlmjpi
mstìrlc, sm ldmetlolha hie ca ldma dmc «dichm oar elmetm¶, ms dmhlr, ca
hietmjpcahløe ljagleatlva, qum mehumetra pcahmr me mc bmhbi dm ei bahmr
eada.
4. A`
A`ur
urrrljl
ljlmeti
meti —ihli
ihlisl ad—; sm trata dm ue elvmc leomrlir me mc usi dmc tlmjpi
slddad—
cl`rm, qum ei ccmga a ca hatmgirêa mdlolhaetm dmc ihli y sm dmeijlea, me
haj`li, «ihlisldad¶. Xupiem ue mstadi dm apatêa, dm leahtlvldad, dm «mstar
sle jás¶, me mc qum sm vlvm uea mxpmrlmehla dm orustrahløe sle piemr msoumrzi
pir saclr dm mcca.
=. Hiesuji —ihlisldad—; ms aqumc mstadli me mc qum mc ledlvldui dmcmga si`rm

07
cas mjprmsas dm smrvlhlis y cas ledustrlas dm ihli ca metmra rmspiesa`lcldad dm
irgaelzar metrmtmeljlmetis para su tlmjpi cl`rm. Xm priduhm uea sltuahløe dm
dmpmedmehla dmc ledlvldui rmspmhti a ca sihlmdad dm hiesuji, slmedi
ormhumetm ca jaelpucahløe y ca oacta dm lelhlatlvas pmrsieacms.
^idmjis rmsujlr tidas mstas hiesldmrahliems acudlmedi smehlccajmetm a ca ahtltud
hie qum mc ledlvldui sm meormeta a su tlmjpi cl`rm. Ca ahtltud pmrsieac va a smr mc
mcmjmeti ouedajmetac
dm metmedmr ìstm hiji para
uea hiesmgulr
mspmhlm dmueolcisioêa
jmkir aprivmhbajlmeti dmc ihli, basta mc pueti
dm vlda; «Dljm høji vlvms tu ihli y tm
dlrì quì hcasm dm pmrsiea mrms¶. Mstm jidmci dm hieduhta sm dmsarricca me tirei a trms
mkms ouedajmetacms; ca autieijêa, mc autitmclsji y ca vlvmehla pcahmetmra (Trlcca, 1<<8,
p. ==).
Ca autieijêa sm rmolmrm a ca cl`mrtad dm mcmhhløe —i ac jmeis pmrhmphløe dm
cl`mrtad— si`rm ci qum qulmri bahmr me jl tlmjpi cl`rm, tmelmedi ca pisl`lcldad dm
mshigmr ca oirja me quì viy a bahmrci, `aki jl metmra rmspiesa`lcldad. Eaturacjmetm msta
mcmhhløe dmpmedm dm ue hijpcmki y varladi hûjuci dm oahtirms, metrm cis qum sm
mehumetra ca pripla dlspiel`lcldad dm tlmjpi cl`rm, ca jitlvahløe letrêesmha dmc
ledlvldui, cis hiedlhlieajlmetis dmc jmdli y ca priymhhløe bahla mc hiesuji.
Mc eada
i`tmemr autitmclsji
jás qumslgelolha qumdmcmltm
mc sljpcm ca ahtlvldad dm ihli Arlstøtmcms
dm rmaclzarca. tlmem ole meoum
sê jlsja y ei `usha
qulme apuetø msta
harahtmrêstlha dmc ihli, ac pmesar me ìc «hiji pismmdir dm ue pcahmr letrêesmhi, dm uea
omclhldad letrêesmha, dm uea dlhba letrêesmha¶ ( ^icêtlha, cl`. _LL, 1.887 `). Asê pums, ca
ahtlvldad dm ihli ei ms dmsma`cm me ouehløe dm ci qum pumda priduhlr pistmrlirjmetm,
slei me sê jlsja.
^ir ûctlji, y me rmcahløe hie mc autitmclsji, mc ihli dm`m supiemr ue qumbahmr
pcahmetmri, satlsoahtirli, gratlolhaetm. ]e ihli pmeisi, a`urrldi, tmdlisi, ms ue ihli
orahasadi y orustraetm. Xle mj`argi, mc bmhbi dm qum mc ihli tmega qum pripirhliear
omclhldad ei dm`m hieouedlrsm hie ca sljpcm dlvmrsløe pi`cada dm rlsas y acgara`êa,
pirqum mc ihli pumdm rmqumrlr ue hlmrti msoumrzi autijitlvadi, y sle mj`argi, privihar
ue smetljlmeti
Asê pums, pisltlvi dm mstar
mc hiehmpti `lmesmgûe
dm ihli hie ciKaujm
qum smTrlcca
bahm (Araegurme, 1<2<, p.hiji
qumdarêa mxpclhadi 48). slgum;
«Mc ihli hieslstm me uea oirja dm utlclzar mc tlmjpi cl`rm jmdlaetm uea ihupahløe
autitìclha y autøeijajmetm mcmglda y rmaclzada, huyi dmsarricci rmsucta pcahmetmri ac
ledlvldui¶.
Pmhlmetmjmetm ca WCPA —Wircd Cmlsurm & Pmhrmatlie Asihlatlie— ba bmhbi
pû`clha uea harta si`rm ca Mduhahløe dmc Ihli, qum rmhigm ca pistura dm uei dm sus
ûctljis hiesmkis, hmcm`radi me 1<<8. Me dlhbi dihujmeti sm hiesldmra mc ihli a partlr dm
mstis ihbi puetis slgelolhatlvis (Humeha, 1<<=, p. 0=);
1. Mc ihli
ihli smsm rmo
rmolmr
lmrmm a ue árma
árma mspm
mspmhêo
hêolha
lha dm
dm ca mxpm
mxpmrlm
rlmehl
ehlaa bujaea
bujaea,, hie sus
`memolhlis priplis, metrm mccis ca cl`mrtad dm mcmhhløe, ca hrmatlvldad, ca
satlsoahhløe, mc dlsorutm y mc pcahmr, y uea jayir omclhldad. Hijprmedm
oirjas dm mxprmsløe i ahtlvldad ajpclas
aj pclas huyis mcmjmetis sie ormhumetmjmetm

02
taeti dm eaturacmza oêslha hiji letmcmhtuac, sihlac, artêstlha i msplrltuac.
0. Mc ihli
ihli ms ueue rmh
rmhurs
ursii ljp
ljpirt
irtaet
aetmm par
paraa mc dmsa
dmsarri
rricci
cci pmrsie
pmrsieac,
ac, sihlac
sihlac y
mhieøjlhi y ms ue aspmhti ljpirtaetm dm ca hacldad dm vlda. Mc ihli ms
taj`lìe uea ledustrla hucturac qum hrma mjpcmi, `lmems y smrvlhlis. Cis
oahtirms picêtlhis, mhieøjlhis, sihlacms, hucturacms y jmdli aj`lmetacms
pumdme aujmetar i dlolhuctar mc ihli.
8. Mcipirtueldadms
ihli
ihli oijme
oijmeta
ta qum
uea
uea pmrjltme
`umea
`umea sacud
saacud gmem
gmemrac
rac yy ue
ledlvlduis `lmem
`lmemsta
grupis star,
r, ac iormhm
smcmhhliear iorahtlvldadms
mhmrr varlad
varladas
as
y
mxpmrlmehlas qum sm akustae a sus priplas emhmsldadms, letmrmsms y
prmomrmehlas. Cas pmrsieas hieslgume su jáxlji pitmehlac dm ihli huaedi
partlhlpae me cas dmhlsliems qum
qum dmtmrjleae cas hiedlhliems dm su ihl ihli.
i.
4. Mc ihli
ihli ms ue dmrmh
dmrmhbi
bi bu
bujae
jaeii `áslhi
`áslhi,, hij
hijii ca mduha
mduhahlø
hløe,
e, mc tra`ak
tra`akii y ca sacu
sacud,
d,
y eadlm dm`mrêa smr prlvadi dm mstm dmrmhbi pir raziems dm gìemri,
irlmetahløe smxuac, mdad, raza, rmclgløe, hrmmehla, elvmc dm sacud, dlshapahldad
i hiedlhløe mhieøjlha.
=. Mc dmsar
dmsarric
ricci
ci dm
dmcc ihli sm
sm oahlclt
oahlcltaa garaetl
garaetlzae
zaedi
di cas hied
hiedlhl
lhliem
iemss `áslha
`áslhass dm vlda,
vlda,
tacms hiji smgurldad, hi`lki, hijlda, legrmsis, mduhahløe, rmhursis
sistmel`cms, mquldad y kustlhla sihlac.
?. Cas sihl
sihlmda
mdadms
dms sie
sie hijpc
hijpcmka
mkass y mstáe
mstáe letm
letmrrmc
rrmcahl
ahliea
ieadas
das,, mc ihli
ihli eiei pumdm
pumdm
dmsclgarsm dm itris i`kmtlvis vltacms. ^ara hiesmgulr ue mstadi dm `lmemstar
oêslhi, jmetac y sihlac, ue ledlvldui i grupi dm`m smr hapaz dm ldmetlolhar y
cigrar asplrahliems, satlsoahmr emhmsldadms m letmrahtuar dm oirja pisltlva hie
mc metirei. ^ir ci taeti, sm metlmedm mc ihli hiji rmhursi para aujmetar ca
hacldad dm vlda.
7. Juhbas
Juhbas sihl
sihlmda
mdadms
dms sm
sm hara
harahtm
htmrlz
rlzae
ae pir
pir ue lehrmj
lehrmjmet
metii dm ca lesat
lesatlso
lsoahhl
ahhløe,
øe, mc
mc
mstrìs, mc a`urrljlmeti, ca oacta dm ahtlvldad oêslha, ca oacta dm hrmatlvldad y ca
aclmeahløe me mc dêa a dêa dm cas pmrsieas. Tidas ìstas pumdme smr aclvladas
jmdlaetm hieduhtas dm ihli.
2. Cas sihl
sihlmda
mdadms
dms dmc
dmc juedi
juedi mstáe
mstáe mxpmrl
mxpmrljmet
jmetaed
aedii prioue
priouedas
das trae
traesoi
soirjah
rjahlie
liems
ms
mhieøjlhas y sihlacms, cas huacms priduhme haj`lis slgelolhatlvisme ca
haetldad y pauta dm tlmjpi cl`rm dlspiel`cms a ci cargi dm ca vlda dm cis
ledlvlduis. Mstas tmedmehlas tmedráe ljpclhahliems dlrmhtas si`rm varlas
ahtlvldadms dm ihli, cas huacms, a su vmz, leoculráe me ca dmjaeda y ca iomrta
dm `lmems y smrvlhlis dm ihli.
Pmsujlmedi, dmsdm ue pcaetmajlmeti gci`ac, mc ihli ms ue árma dm ca mxpmrlmehla
bujaea, ue rmhursi para mc dmsarricci pmrsieac, uea oumetm dm sacud y dm prmvmehløe dm
meomrjmdadms oêslhas i jmetacms, ue dmrmhbi bujaei qum pumdm darsm uea vmz hu`lmrtas
cas emhmsldadms `áslhas dmc ledlvldui, y ue ledlhadir dm ca hacldad dm vlda hargadi dm ue
meirjm pitmehlac mhieøjlhi.

0<
@l`cligraoêa

APAEG]PME, K. C; Ìtlha dm ca omclhldad y itris cmeguakms.


cmeguakms. Jadrld, Tmheis, 1<2<.
APG\CM, J.; ^slhicigêa dm ca omclhldad. Jadrld, Aclaeza, 1<27.
HAPLDM GØJM[, K. A; «Mduhahløe dmc Ihli y Tlmjpi Cl`rm¶, me cas Ahtas dm cas _LLL Kireadas
CIGXM si`rm ca atmehløe a cis mspahlis y tlmjpis mxtramshicarms.
mxtramshicarms. Graeada, Grupi Mdltirlac
]elvmrsltarli, 1<<2, pp. 17-81.
HBACMEDAP, K.; Ca pcaelolhahløe dmc tlmjpi.
tlmjpi. Jadrld, Lestltuti dm Mstudlis dm Adjlelstrahløe Cihac,
1<78.
H]MEHA HA@M[A, J.; Tmjas dm ^mdagigêa dmc Ihli. Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 1<<=.
D]JA[MDLMP, K.; «Pmacldadms dmc ihli m ldmicigêas¶, Ihli y sihlmdad dm hcasms. hcasms. @arhmciea,
Oietaemcca,
MCÊAX, E.; Xi`rm 1<71.
mc tlmjpi.
tlmjpi. Jìxlhi, OHM, 1<2<.
MXHI@AP DM CA XMPEA, C; Ca huctura dmc ihli. ihli. Jadrld, Mudmja, 1<<1.
OCMHBA, P.; Ca eumva dmslguacdad hucturac. @arhmciea, Mc Piurm, 1<<>.
GMTM-ACIEXI, M.; Mc tlmjpi dm ihli. ihli. @arhmciea, ^caza y Kaeìs, 1<27.
FA^CAE, J.; Cmlsurm le Ajmrlha. A Xihlac Lequlry.
Lequlry. Emw \irf, F. Wlcmy, 1<?>.
CAEOAEO, Jª. O; Xihlicigêa dmc ihli.ihli. @arhmciea, ^meêesuca, 1<72.
CØ^M[ AEDPADA, @. y ITPIX; Tlmjpi Cl`rm y Mduhahløe. Mduhahløe. Jadrld, Mdltirlac Mshumca Mspañica,
1<20.
JIEMPA ICJIX, Ja. C; «Aeáclsls dmc ihli y tlmjpi cl`rm me ca ahtuacldad¶, me @irdøe. Pmvlsta Pmvl sta dm
Irlmetahløe ^mdagøglhs,
^mdagøglhs, e¾ 0=? (om`rmri 1<2=), pp. <8-18>.
^LM^MP, K.; Mc ihli y ca vlda letmcmhtuac. Jadrld, Placp, 1<28.
Q]LETAEA, K. Jª.; «Mc tlmjpi cl`rm hiji áj`lti bujaei y hucturac¶, me GAPHÊA BI[, _. (dlr.);
Lelhlatlvas sihlacms me mduhahløe leoirjac. Jadrld, Placp, 1<<1, pp. 4>>-41=.
XMP_AE-XHBPML@MP, K. C.; Mc artm dmc tlmjpi.tlmjpi. Jadrld, Mspasa-Hacpm, 1<2=.
XTM@@LEX, P. A.; Ajatmurs, priomsslieacs aed smrlius cmlsurm.
cmlsurm. Ciedrms, JhGlcc-Qumme“s, 1<<0.
TITTL, G.; Xihlicigêa dmc tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jadrld, Hastmccitm, 1<71.
TPLCCA @MPEMT, K.; Itras mduhahliems. Aeljahløe sihlihucturac, oirjahløe dm aductis y hludad
mduhatlva.. @arhmciea, Aetbripis, 1<<8.
mduhatlva
WM@MP, M.; Mc pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm. Mstudli aetripicøglhi y pmdagøglhi. pmdagøglhi. Jadrld, Mdltira
Eahlieac, 1<?<.

8>
Tmja 0

JIDMCIX BLXTØPLHIX DM IHLI

81
1. MC J]EDI AETLG]I

1.1. LETPID]HHLØE

Dm uea u itra oirja, tidas cas hlvlclzahliems sm bae meormetadi ac pri`cmja dm ca


dlstrl`uhløe dm cis tlmjpis, sl `lme ms mvldmetm qum hada uea dm mccas ba hiehmdldi a msta
humstløe slgelolhahliems dlstletas, smgûe cas ìpihas, ca letmrahhløe dm cis grupis sihlacms,
cis vacirms jiracms ljpmraetms y basta ca pripla cmglscahløe vlgmetm. Ca hiehlmehla dm
qum mxlstm ue tlmjpi cl`mradi dm cas ihupahliems ca`iracms y dm cis hijprijlsis
sihlacms a qum mc bij`rm sm vm sijmtldi me su vlda hitldlaea, ms tae aetlgua hiji ca
pripla blstirla. Ca mvicuhløe qum ba suorldi ca eihløe dm tlmjpi cl`rm me mc traeshursi dm
cis slgcis ba jarhadi ledmomhtl`cmjmetm ca hiequlsta prigrmslva dm ca cl`mrtad bujaea y
dm cis dmrmhbis sihlacms, pumsti qum mc tlmjpi cl`rm ms msi aetms qum eada, cl`rm.
Me mstm smetldi, pidmjis msta`cmhmr hie `astaetm hcarldad ca hietrapislhløe metrm
dis tmsls ouedajmetacms qum bae tratadi dm mxpclhar a ci cargi dm ca blstirla ca dloêhlc
rmcahløe sihlicøglha su`yahmetm metrm mc tlmjpi cl`rm y mc tlmjpi dm tra`aki.
^ir uea partm, aqumc jidmci aetripicøglhi qum hiesldmra mc ihli hiji ci jás
ljpirtaetm dm ca vlda dm cas pmrsieas, mc cugar rmsmrvadi a cis vacirms bujaeis jás
huctis y mcmvadis. Dmsdm mstm pueti dm vlsta, mc tra`aki ei tlmem itra ouehløe qum ca dm
hrmar cas hiedlhliems emhmsarlas para qum mc bij`rm pumda dlsorutar jmkir dm su tlmjpi
cl`rm, jlmetras qum mstm ûctlji sm hiesldmra acgi autøeiji y hie vacir pripli.
Ca tmsls hietrarla ms ca qum hiesldmra mc tra`aki hiji mc aspmhti jás rmcmvaetm dm ca
mxpmrlmehla bujaea, accê diedm mc bij`rm sm rmaclza. Xmgûe msta prmjlsa, mc tlmjpi cl`rm
qumda hijpcmtajmetm su`irdleadi ac rltji dm tra`aki, y søci slrvm dm dmshaesi y
rmpiemdir dm cas oumrzas emhmsarlas para hietleuarci. Me msta cêema, ca dihtrlea
mstakaeivlsta qum radlhaclza`a ca `iedad suprmja dmc tra`aki, ccmgø a bahmr dmc tlmjpi
cl`rm acgi práhtlhajmetm leemhmsarli y supmrocui.
Tac dlacìhtlha ba privihadi dmsdm slmjprm uea cuhba pir aujmetar ca haetldad dm
aj`is tlmjpis, taeti mc dm tra`aki hiji mc dm dmshaesi. Xle mj`argi, basta ca

80
Pmvicuhløe Ledustrlac, mstm meormetajlmeti ei sm vlvlø dm jaemra tae hietrapumsta, slei
qum sm priduki uea rmcahløe dm mqulcl`rli jutui y dm hijpcmjmetarlmdad juhbi jás
sutlc. Ca vlda dmc bij`rm tmeêa aetms ue haráhtmr jás hietleui y uelolhadi, dm oirja qum
mra `astaetm oáhlc rmvmrtlr cas prmihupahliems ouedajmetacms dmc tra`aki me cas ahtlvldadms
dm tlmjpi cl`rm (^ulg-Trlcca, 1<<?, p. 07).
Msti mra ci eirjac me mc juedi aetlgui, diedm mc hijpiemetm cûdlhi, ci omstlvi y mc
rltuac sm ueêae me hmcm`rahliems priouedajmetm hiemhtadas hie cas emhmsldadms jás
`áslhas dmc smr bujaei, emhmsldadms qum sm atmedêae kustajmetm me mc tlmjpi dm tra`aki.
Mrae ba`ltuacms cas mxprmsliems oichcørlhas —haetis, daezas— clgadas a ca agrlhuctura, ca
jmtmiricigêa i mc pasi dm cas mstahliems (@ielcca, 1<?8, p. 07). Cas pleturas rupmstrms dmc
^acmicêtlhi eis bae cmgadi juctltud dm mxprmsliems hrmatlvas rmcahlieadas hie ca haza, ca
omrtlcldad y dlvmrsis hmrmjielacms jáglhis dm pritmhhløe hietra cas oumrzas eihlvas dm ca
eaturacmza (Kmesme, 1<??). Mc kumgi, smgûe Bulzlega (1<<?), smrvêa hiji rmprmsmetahløe
dm ca cuhba pir ca supmrvlvmehla, hiji olhhløe gumrrmra dm cas rmcahliems metrm cis
pum`cis, hiji cugar diedm adqulrlr dmstrmzas y ba`lcldadms, i hiji lelhlahløe mrøtlha
qum jarha`a mc pasi dm ca leoaehla a ca vlda aducta. \ cis hietadirms dm blstirlas —juy
a`uedaetms me Mglpti y me Jmsipitajla— sm prmihuparie dm pmrpmtuar cas tradlhliems
iracms, mc sa`mr hlmetêolhi y cas eirjas sihlacms qum mxpclha`ae ca irgaelzahløe høsjlha
dm ca mxlstmehla, admjás dm hietleuar cis jltis y cis jlmdis bahla ci mxtrañi, emhmsarlis
para jaetmemr mc slstmja msta`cmhldi.
Ca ahtlvldad jás rmvmcadira dm mstm uelvmrsi slj`øclhi pripli dmc juedi aetlgui
oum qulzá ca hlemgìtlha. Mc artm dm ca haza ei tmeêa me prlehlpli itri ole qum mc dm
satlsoahmr mc baj`rm i asmgurarsm ca su`slstmehla, pmri taj`lìe sm trata`a dm uea cuhba
meharelzada dmc bij`rm pir dijlear cis mcmjmetis jás sacvakms dm ca eaturacmza y
dmjistrar su suprmjahêa mvicutlva si`rm mccis. Msta eumva slgelolhahløe sm vicvlø aûe
jás letmrmsaetm huaedi me Mglpti, me Jmsipitajla i me ^mrsla, ca haza sm hievlrtlø me
metrmtmeljlmeti suetuisi dm ca rmacmza, pums a travìs dm mstm mkmrhlhli mc jiearha bahêa
istmetahløe dm cas vlrtudms mhumstrms y jlcltarms qum cm pmrjl têae hiequlstar y sijmtmr a
sus memjlgis —cis aeljacms me ca olhhløe, cis ljpmrlis cljêtrioms me ca rmacldad—. Ms
sletijátlhi qum mc kumgi slj`øclhi dmc rmy hazadir qum cmgltlja dm mstm jidi mc pidmr
a`sicuti dm su si`mraeêa, sm baya jaetmeldi hie msm slgelolhadi a ci cargi dm tida ca
blstirla. Basta ìpihas `lme rmhlmetms, ca haza ba sldi ue dmpirtm dm mcltm dlomrmehladir dm
hcasms sihlacms, y hiji tac, rmsmrvadi søci a ueis pihis (_m`cme, 1<<=, p. 42).

1.0. MC LDMAC DM IHLI ATMELMEXM

Bmjis dlhbi qum mc rasgi jás harahtmrêstlhi dm cas sihlmdadms prljltlvas oum ca
hietleuahløe me mc tlmjpi cl`rm dm cas prmihupahliems bujaeas ouedajmetacms qum
ihupa`ae mc tlmjpi dm tra`aki. Ca dmoleltlva smparahløe metrm aj`is aspmhtis dm ca vlda
ei sm priduki basta ca Grmhla Hcáslha, diedm sm dmomedlø mxpcêhltajmetm mc ihli hiji

88
jidmci dm hieduhta ldmac ormetm a ue tra`aki hiesldmradi smrvlc y pihi gratlolhaetm, ms
dmhlr, ca prljmra dm cas tmsls qum apuetajis ac lelhli dm mstm hapêtuci.
Mc tìrjlei grlmgi shbicì ledlha sicaz, rmpisi, letmrruphløe dmc tra`aki. ^ara
Arlstøtmcms mra ue ole me sê jlsji, ue ldmac dm vlda qum pripirhliea`a ca omclhldad dm
jaemra letrêesmha. Xle mj`argi, msta si`rmvacirahløe dm ca msomra dmc ihli sm sustmetø me
ue jidmci dm sihlmdad mstratlolhada y mshcavlsta, qum blzi pisl`cm ca dmsihupahløe søci
para uea mcltm ahijidada, qum vlvêa a hista dmc tra`aki dm cis dmjás6 asê, cis bij`rms
hiesldmradis cl`rms —cis hludadaeis variems a`irêgmems dm hada picls i Mstadi—
pidêae dlsorutar dmc ihli, pmri ei cas jukmrms, cis mxtraekmris i cis mshcavis (Jueeì,
1<2>, p. 4>).
Dmsdm mc pueti dm vlsta picêtlhi, ca hiedlhløe dm hludadaei hievlrtlø a cas pmrsieas
me hietricadiras dm su pripli dmstlei, qum dmka`a dm mstar sijmtldi a ca vicuetad
ar`ltrarla dm ue prêehlpm dmspøtlhi. Ac hietrarli qum me mc juedi aetlgui, cis hludadaeis
pidêae dmdlhar partm dm su tlmjpi a partlhlpar ahtlvajmetm me ca mffcmsêa i asaj`cma
pû`clha, diedm sm dlshutêa si`rm cis pri`cmjas sihlacms qum aomhta`ae a tida ca
hijueldad. Asê qumda`a mxpclhltadi me mstm hijmetarli rmaclzadi pir mc bìrim Tmsmi me
mc draja Cas supclhaetms dm Murêpldms; «¹Qulìe tlmem ue hiesmki ûtlc qum dar a ca hludad
dmsma darci a hieihmr9 Tac ms ca cl`mrtad. Hada huac pumdm saclr a ca cuz pû`clha i, sl
cm parmhm, haccarsm. ¹Bay acgi jmkir ahasi para uea hludad9¶.
Me Atmeas, msta dmdlhahløe a ca picêtlha ccmgø a hiesldmrarsm hiji ue prlvlcmgli y
uea i`clgahløe jás ljpirtaetm lehcusi qum mc tra`aki, smgûe advmrtlø ^mrlhcms (Triehisi,
1<22, p. 0=);
«]ea jlsja pmrsiea pumdm ihuparsm a ca vmz dm cis pri`cmjas dm su hasa y dm ca picls, y pmrsieas hie
tra`akis juy dlvmrsis hieihme suolhlmetmjmetm ca hisa pû`clha6 pums sijis cis ûelhis me hiesldmrar
hiji leûtlc, y ei hiji pahêolhi, a qulme sm dmsmetlmedm dm cis asuetis dm ca hijueldad¶.
hijueldad¶.

Dm bmhbi, mc jayir hastlgi rmsmrvadi a cis hrljleacms me Atmeas oum mc istrahlsji,


i mxlcli y pìrdlda dm cis dmrmhbis hiji hludadaei, y pir taeti ca hiesldmrahløe dm
ledmsma`cm m leûtlc para ca vlda me sihlmdad. Mstm slstmja dm vlda hijueltarli, `asadi me
ca cl`mrtadirgaelzahløe
huacqulmr dm mxprmsløe y me
sihlac dm ca si`mraeêa pipucar,
ca Aetlgómdad, mra jidi
y me hlmrti hijpcmtajmetm
pidrêajisipumsti
vacirarcia
hiji prmhursir dm ue ldmac dm partlhlpahløe dmjihrátlha juy hmrhaei ac qum tidavêa biy
pmrsmguljis dmsdm ca Aeljahløe Xihlihucturac.
Xihlihucturac.
^ara Irtmga y Gassmt, ca dljmesløe picêtlha dm ca hitldlaeldad grlmga privihø
taj`lìe haj`lis ouedajmetacms me cas hludadms dmc Átlha, pumsti qum dmkarie dm smr
sljpcms agcijmrahliems rmsldmehlacms para hievmrtlrsm me mc grae mshmearli dm ca vlda
hlvlc. Ca prljmra hiesmhumehla oum ue eita`cm jivljlmeti jlgratirli dmc hajpi a cas
hludadms, pirqum ca gmetm dm -sma`a mstar prmsmetm me mc jmicci dm ca humstløe para pidmr
dm`atlr si`rm sus pri`cmjas. ^mri admjás, cas sicuhliems ur`aeêstlhas priymhtadas para
hmrrar cis mspahlis a`lmrtis dmc hajpi dlmrie cugar ac ágira i pcaza pû`clha diedm bahmr
oahtl`cm
mstilhis ca
dm rmueløe i asaj`cma.
ca Mshumca dmc ^ørtlhiMstm aspmhti
tmedrêae aquêeisusøci aomhtø
mspahli jása rmprmsmetatlvi
ca picêtlha; cisduraetm
olcøsiois
mc
pmrêidi bmcmeêstlhi. ¹Quì jmkir mxpiemetm dm ue tlmjpi dm ihli hucturacjmetm ahtlvi

84
qum olcisioar a travìs dm tmrtuclas mrudltas me ca pcaza9 (Irtmga y Gassmt, 1<21, p. 174);
«Basta metiehms søci mxlstêa ue mspahli; mc hajpi, y me ìc sm vlvêa hie tidas cas hiesmhumehlas qum msti
tram para mc smr dmc bij`rm. Mc bij`rm hajpmslei ms tidavêa ue vmgmtac. Xu mxlstmehla, huaeti plmesa,
slmetm y qulmrm, hiesmrva ca jidirra lehieshlmetm me qum vlvm ca pcaeta. Cas graedms hlvlclzahliems
aslátlhas y aorlhaeas oumrie me mstm smetldi graedms vmgmtahliems aetripijiroas. ^mri mc grmhirrijaei
dmhldm smpararsm dmc hajpi, dm ca eaturacmza, dmc hisjis gmi`itáelhi. ¹Høji ms msti pisl`cm9 ¹Høji
pumdm mc bij`rm rmtramrsm dmc hajpi9 ¹Døedm lrá, sl mc hajpi ms tida ca tlmrra, sl ms cic i lcljltadi9 Juy
smehlcci; cljltaedi
c ljltaedi ue trizi dm hajpi jmdlaetm ueis juris qum ipiegae mc mspahli
m spahli lehcusi y ololelti
elti ac
mspahli ajiroi y sle ole. Bm aquê ca pcaza V…Z ms hajpi a`icldi y, pir ci taeti, ue mspahli sul gmemrls,
eivêslji, me qum mc bij`rm sm cl`mrta dm tida hijueldad hie ca pcaeta y mc aeljac, dmka a ìstis oumra y
hrma ue áj`lti apartm, purajmetm bujaei. Ms mc mspahli hlvlc¶.
hlvlc¶.

Ca ljpirtaehla qum adqulrlø ca picêtlha me ca Atmeas dm cis slgcis _L y _ a. H.


jitlvø ca dmdlhahløe hasl mxhcuslva a mstis asuetis pir partm dm acgueas pmrsieas qum sm
vlmrie cl`mradas dm itras tarmas u i`clgahliems. Ca emhmsldad dm lestrulrsm para tacms
jmemstmrms blzi pisl`cm ca aparlhløe dm cis qum pidrêajis ccajar cis prljmris
aeljadirms dm ca huctura duraetm mc tlmjpi cl`rm, cis siolstas. ]e siolsta mra ue
priomslieac dm ca mesmñaeza, ue letmcmhtuac qum l`a dm hludad me hhludadludad hi`raedi pir dar
hcasms partlhucarms. Xus dlshêpucis mrae bij`rms aductis y ahijidadis, qum dmsma`ae
huctlvar cas vlrtudms bujaeêstlhas y cas mstratmglas rmtørlhas qum cms pmrjltlmsme
hiesmgulr mc aebmcadi ìxlti me ca vlda picêtlha (Jartêemz Jarzia, 1<22, p. <7).
Ca mesmñaeza dm cis siolstas mra vicuetarla y tmeêa cugar me cis ratis dm ihli.
Hijpcmta`a a ca paldmla, qum mra ca mduhahløe cêrlha, juslhac, mstìtlha y gljeástlha dm
cis elñis dmsdm cis 7 añis, y a ca mom`êa, hiji sm hieihêa ac smrvlhli jlcltar `lmeac qum
cis juhbahbis mjpmza`ae a cis 12 añis. Mra, pums, uea mduhahløe supmrlir mcltlsta, qum
tmeêa hiji plcarms ouedajmetacms ca picêtlha, ca iratirla i mc artm dm prieuehlar dlshursis,
y ca rmtørlha i mc artm dm hieduhlr a cis itris pir jmdli dmc cmeguakm —me paca`ras dm
^ritágiras, «bahmr jás oumrtm mc argujmeti jás dì`lc¶—. ^mri admjás dm msi, cis
siolstas dlsmrta`ae ahmrha dm ca rmclgløe, ca cltmratura, ca mstìtlha, ca jirac, ca olcisioêa…,
ms dmhlr, tidi aqumcci qum hieoirja`a mc sa`mr jás smcmhti dmc bij`rm vlrtuisi.
Ms me mstm hietmxti mduhatlvi ajpcli, letmgrac, diedm sm hijprmedm `lme mc
dmspmrtar dm ca olcisioêa. Ca emhmsldad dm lestrulr mc mspêrltu mehietrø su suprmja
mxprmsløe me mc ajir gratulti ac sa`mr. Atrás qumdø ca hiehmphløe jêtlha rmclglisa y ca
hlmehla purajmetm utlcltarla dm cas hlvlclzahliems prljltlvas. Mc jidi dm vlda ur`aea
ccmvø a cis grlmgis a ue dlstaehlajlmeti dm ca eaturacmza suolhlmetmjmetm i`kmtlvi hiji
para pidmr meormetarsm ac juedi oêslhi hie hlmrta pmrspmhtlva hlmetêolha. Mc bij`rm
mjpmzø a ledagar metiehms si`rm mc irlgme dmc juedi, priouedlzø me su mstruhtura y
tratø dm a`stramr sus prihmsis dm haj`li y mvicuhløe. Ca i`smrvahløe mxpmrlmehlac, ca
hietmxtuaclzahløe, ca dmolelhløe dm hiehmptis smhucarms y mc hieihljlmeti rahlieac sie
cis graedms ledlhadirms dm ue sa`mr qum sm blzi juhbas vmhms pir mc jmri dlsorutm dm ca
hietmjpcahløe.
Me ipislhløe a cis siolstas, Xøhratms levmetø mc jìtidi dlacìhtlhi me ca mesmñaeza,
uea mstratmgla mduhatlva jás partlhlpada qum cumgi smrêa rmhiglda pir dis oajisas
lestltuhliems; ca Ahadmjla dm ^catøe y mc Clhmi dm Arlstøtmcms. A mstm ûctlji sm dm`m ca

8=
hieihlda jáxlja «mc bij`rm ms ue aeljac picêtlhi¶, qum lehldêa me msa mduhahløe
letmcmhtuac dlrlglda a ca práhtlha dm ca vlda sihlac. Cas ahtlvldadms picêtlhas y olcisøolhas
hieoirjarie asê mc hiehmpti dm shbicì u ihli huctlvadi, kueti hie itras ahtltudms
purajmetm hietmjpcatlvas qum mrae vaciradas hiji ca jmkir oirja dm mehietrar ca
vmrdad dmc juedi. ^ara Arlstøtmcms, ca hietmjpcahløe mstìtlha mra mc ûelhi jijmeti me
qum mc bij`rm dlsoruta`a rmacjmetm dm su cl`mrtad6 bahêa ci qum cm gusta`a bahmr sle itri
ole qum mc autitmclsji6 `usha`a mc sa`mr pir sê jlsji y ei emhmslta`a eada6 me
hiesmhumehla, eada pidêa dmtmrjlear i dmoirjar su pmesajlmeti (Dm Grazla, 1<??, p.
02). Ca jlsja ldma oum dmomedlda pir Mplhuri, qum dmolelø mc ldmac dm vlda letmcmhtuac
hiji ca ataraxla, ue mstadi dm smrmeldad letmrlir ihlisa y hietmjpcatlva.
Ms pir mcci qum mc ihli autìetlhi søci mra pisl`cm me tlmjpis dm paz, huaedi sm
da`ae cas hiedlhliems dm rmpisi y `memvicmehla suolhlmetms hiji para pmrjltlr msm
mstadi arjøelhi dm cas hisas. Me mstm smetldi, Msparta eueha cigrø asljlcar mc ldmac dm
vlda ihlisi dm cis atmelmesms, pums tidi su tlmjpi dm paz ci mjpcmarie para prmparar
eumvas gumrras, y mc slstmja mduhatlvi sm irlmetø pir hijpcmti ac pmromhhlieajlmeti dm
cas aptltudms jlcltarms. ^ir mc hietrarli, uea i`ra hiji mc @aequmtm dm ^catøe rmhigm dm
oirja mcihumetm ca ldma atmelmesm dm ca shbicì, qum tlmem su dmsarricci kustajmetm me
jijmetis dm rmcax y dlstmesløe, hiji msta tmrtucla olcisøolha ahietmhlda me ca si`rmjmsa
dm ue hievltm (^catøe, 1<??, p. =7=);
«^ums `lme, uea vmz qum sm ba apri`adi qum sm `m`a ci qum hada uei qulmra y qum ei baya hiahhløe
acguea, pripiegi a hietleuahløe qum sm jaedm a pasmi a ca ocautlsta qum aha`a dm metrar —¡qum tiqum
su lestrujmeti para mcca sica, i sl qulmrm, para cas jukmrms dm dmetri!— y qum eisitris pasmjis ca
vmcada dm biy me jutua hievmrsahløe. \, sl ei tmeìls lehievmelmetm, mstiy dlspumsti a pripiemris quì
hcasm dm hievmrsahløe ba dm smr msa. Tidis metiehms dlkmrie qum cms parmhêa `lme y cm levltarie a bahmr
su pripumsta¶.
pripumsta¶.

^mri sl mc ihli oum, me Atmeas, mc jijmeti priplhli para ca jmdltahløe y ca hrmahløe


letmcmhtuac, rmsmrvadi søci a ueis pihis bij`rms cl`rms mxmetis dm ca emhmsldad dm
tra`akar —cis picêtlhis y cis olcøsiois—, ca dlvmrsløe pû`clha sm hievlrtlø me ue hiehmpti
juhbi jás ajpcli y dmjihrátlhi, dmc huac pudlmrie dlsorutar tidis cis ba`ltaetms dmc
Átlha. Ca dlvmrsløe oum hiesldmrada hiji mc tlmjpi dm dmshaesi ledlspmesa`cm para
pidmr rmlehirpirarsm a cas tarmas y ihupahliems. Tidis cis hludadaeis partlhlpa`ae
gratultajmetm dm cas leeujmra`cms omstlvldadms pû`clhas rmpartldas pir mc hacmedarli —
basta smtmeta dêas aeuacms—, admjás dm cis graedlisis Kumgis atcìtlhis qum slrvlmrie dm
mshmearli a lehijpara`cms bazañas dmpirtlvas —cis Icêjplhis me bieir dm [mus, cis
^êtlhis me bieir dm Apici, mth.—. Ca Atmeas dmc slgci _ a. H. sm hievlrtlø me uea
autìetlha hapltac dm cas artms, cas cmtras y cas hlmehlas, jlmetras qum ca arqultmhtura sm
msoirzø me dlsmñar mc jarhi oêslhi emhmsarli para ca eumva m legmetm iomrta hucturac dmc
bmcmelsji. Mc idmøe, pir mkmjpci, mra mc mdlolhli dmstleadi a cas audlhliems juslhacms,
cis tmatris ahiglmrie tragmdlas jiraclstas y hijmdlas satêrlhas, ca hieihlda «Cletmrea dm
Clsêhratms¶ mra ue jieujmeti dmstleadi a sistmemr mc trêpidm slj`øclhi qum sm hiehmdêa
ac
ca pimta vmehmdir
jlticigêa grlmgadmprmstara
cis hmrtájmems
mspmhlac juslhacms…
ljpirtaehla Me ole, ei rmsucta
a dlvleldadms hiji jmeis rmvmcadir
Apici, qum
cas Jusas,

8?
Dlielslis i Atmema, hiji lesplradiras dmc su`cljm pcahmr qum itirga`a ca vlvmehla dmc
tlmjpi cl`rm.

1.8. MC ^PI@CMJA JIPAC DMC IHLI ME PIJA

Mc ajir a ca vlda ihlisa dlsorutada me paz y arjieêa, tae harahtmrêstlhi dmc juedi
bmcmei, sm hievlrtlø me ue vmrdadmri pri`cmja para cis rijaeis. Ca paca`ra catlea itluj,
admjás dm hacja y dm olmsta rmclglisa, smrvêa para dmslgear me cmeguakm jlcltar ac slcmehli
dm cas arjas. Mstm ûctlji jatlz rmhigêa ca hltada asihlahløe metrm mc ihli y cis jijmetis
dm paz me qum ca hijueldad pidêa rmhigmr cas hismhbas dmc hajpi, hmcm`rar su rlqumza
dmrlvada dm ca msta`lcldad mhieøjlha, irgaelzar olmstas me bieir dm cis dlisms, y rmgrmsar
a ca eirjacldad dm ca vlda hitldlaea. ^mri msta ihlisldad pisltlva hietmeêa ac jlsji
tlmjpi ca pmclgrisa ajmeaza dm juhbis gumrrmris dmsihupadis y aeslisis dm ahtlvldad,

87
qum pidêae smr irlgme dm trastireis sihlacms dm dlvmrsa hiesldmrahløe (Caeoaet, 1<72, p.
02).
Msta aj`lgómdad catmetm me ca smjáetlha dmc tìrjlei, itirgø ac omeøjmei dmc
tlmjpi cl`rm ue haráhtmr `astaetm hieoclhtlvi. ^irqum ci qum sê msta`a hcari mra ca
prmomrmehla gmemraclzada pir ca tmsls grlmga dmc ihli hiji mc aspmhti jás
j ás ljpirtaetm dm
ca vlda bujaea6 pir msi ac tra`aki sm cm dmeijlea`a emgitluj —ausmehla i prlvahløe dmc

ihli—.cis
tidis Mc mstratis
dmsmi dm dm
cmgltljar mc aprivmhbajlmeti
ca sihlmdad, y ca hijpcahmehla
mehietrø dlomrmetms argujmetisdmcolcisøolhis
tlmjpi cl`rm
quma
jarharie ca mvicuhløe blstørlha dmc mjpcmi dmc ihli rijaei.
Asê pir mkmjpci, a partlr dmc slgci LL a. H. sm hiestltuyø me Pija uea hcasm dm kmoms
jlcltarms, cis Mshlpliems vlhtirlisis me cas Gumrras ^ûelhas, qum rmlvledlharie mc dmrmhbi
a dlsorutar dmc ihli hiji hietraprmstahløe ac msoumrzi rmaclzadi me mc hajpi dm `atacca.
Mccis letridukmrie me Pija, tijadis dmc bmcmelsji, cas histuj`rms rmoleadas, mc letmrìs
pir ca mstìtlha y mc gusti pir ci suetuisi. Ca vlda clhmehlisa dmc pripli Mshlpløe, ipumsta
a ca tradlhløe jirac rmpu`clhaea, dli plm a mehmedldis dm`atms si`rm ca jiracldad pû`clha
y ca dmhmehla dm cas histuj`rms. Cas olmstas mxtravagaetms y cis oastuisis `aequmtms dm
acgueis patrlhlis mehietrarie su dmsarricci ldmac me cis pacahlis y vlccas dm rmhrmi
hiestruldis mxprmsajmetm para ca ihasløe (Grypdiehf, 1<?2, p. 2?). \ ms me mstm
hietmxti diedm sm pipucarlzarie taj`lìe cas `ahaeacms i hmcm`rahliems rmclglisas
hiesagradas a @ahi, dlis dmc vlei y dmc dmclrli jêstlhi. Mstas rmueliems, hmcm`radas me
Istla hlehi vmhms ac jms, sm hievlrtlmrie a jmeudi me prmtmxti para ca cukurla y mc
dmsmeormei, ci qum jitlvø qum mc Xmeadi mjprmedlmsm me mc añi 12? a. H. ue smvmri
prihmsi kudlhlac qum aomhtø a jás dm slmtm
slmtm jlc pmrsieas (Aedrì, 1<??).
Me mc oiedi, cis Mshlpliems ei blhlmrie jás qum adumñarsm dmc gusti pir ca vlda y
mc dmrmhbi ac pcahmr dmomedldis duraetm mc pmrêidi bmcmeêstlhi pir cis mplhûrmis dm ca
Mshumca dmc Kardêe. Xle mj`argi, ca vucgarlzahløe hba`ahaea dmc pmesajlmeti dm Mplhuri
dli cugar a mxhmsis bmdielstas qum achaezarie sus hitas jás mcmvadas me ca ìpiha
ljpmrlac. Hietrarla a msta jmetacldad msta`ae cas olcisioêas dm irlgme pcatøelhi i
arlstitìclhi, qum meoiha`ae mc pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm dmsdm uea pmrspmhtlva jiraclsta.
^catøe ba`êa mca`iradi uea jirac dm ca hietmjpcahløe trashmedmetm, jlmetras qum
Arlstøtmcms sm jistrø partldarli dm ue ihli hietricadi m lestruldi, hie mc ole dm ei
prijivmr ca aearquêa. Ca jlsja pmrspmhtlva prmsldlø mc pmesajlmeti dm Dløgmems mc
Hêelhi y [meøe dm Hltli duraetm cis slgcis L_-LLL a. H. me Grmhla. Mc prljmri sm dmhaetø
pir ue mstlci dm vlda hijpcmtajmetm apartadi dm cis asuetis
a suetis pû`clhis, y mc smguedi dli
irlgme ac mstilhlsji hiji dihtrlea ìtlha dm ca rmeuehla. \a me Pija, me mc slgci L a. H.,
Hlhmrøe dmomedlø uea mqulcl`rada actmreaehla metrm mc ihli y mc emgihli, y sm mrlglø me mc
jayir hmesir dmc bmdielsji, levltaedi a cis ei`cms ihlisis a smrvlr dm mkmjpci a ca grae
jasa sihlac.
Ca dlsyuetlva jirac ei mra oáhlc dm sicuhliear, dmsdm cumgi, ya qum mc ihli smguêa
bahlìedism emhmsarli para hietrapmsar cas tmesliems ahujucadas me mc tra`aki y me ca
picêtlha. Msta emhmsldad mra hijûe a tidis cis hludadaeis dm jidi qum ba`êa qum pmesar
me uea rmspumsta jás i jmeis dmjihrátlha, y pir supumsti atrahtlva. Ca rìpclha jás

82
ljagleatlva pcaetmada dmsdm cas lestltuhliems dmc Mstadi oum ca gmstløe pû`clha dm ue ihli
dm jasas, iomrtadi hie ueis vacirms dm hiesuji juy sljlcarms a cis dm ca sihlmdad
jidmrea y, hiji vmrmjis, hargadi dm hieeitahliems picêtlhas hlmrtajmetm letmrmsaetms
dmsdm mc pueti dm vlsta dm ca sihlicigêa.
Cis ljprmslieaetms rmstis arqumicøglhis qum eis bae ccmgadi dm cas hludadms
rijaeas sm asihlae ca jayirêa dm cas vmhms a lestacahliems hiestruldas mspmhêolhajmetm

para mc dm
`ataccas tlmjpi cl`rm; ytmatris
gcadladirms para cas
eaujaqulas rmprmsmetahliems
, hlrhis drajátlhas,
para hijpmtlhliems aeoltmatris
mhumstrms para
y dmpirtlvas,
pacmstras para mkmrhlhlis gljeástlhis, tmrjas y `añis para mc rmcax oêslhi dmc humrpi.
Xa`mjis qum juhbas hludadms dm smgueda olca ei pismêae mdlolhahliems pû`clhas dm msta
êedicm, y para sustltulrcas hiestruêae ta`cadis y gradas moêjmras qum ac`mrgarae mstis
mspmhtáhucis. El qum dmhlr tlmem qum ca mstruhtura arqultmhtøelha y cas sicuhliems
legmelmras dm mstas mdlolhahliems slgum ljltáedism biy me eumstris mstadlis dm oût`ic,
pcazas dm tiris, tmatris m blpødrijis.
blpødrijis.
Mc viha`ci catlei qum dmslgea`a pir lguac tidi tlpi dm mspmhtáhucis mra cudus, ms
dmhlr, «kumgi¶, hie sus jatlzahliems; cudl hlrhmesl para mc hlrhi, cudl gcadlatirll para mc
aeoltmatri, cudl shamelhl para mc tmatri drajátlhi… Ca utlclzahløe dm mstm tìrjlei
rmspiedêa pmromhtajmetm a ca ldma rijaea dm traspislhløe i rmprmsmetahløe olhtlhla dm ca
rmacldad. Mstm vacir slj`øclhi dmc kumgi oum aprivmhbadi letmehlieadajmetm pir cis
mjpmradirms y mc rmsti dm ca mcltm sihlac, qulmems sm slrvlmrie dm cis cudl hiji mkmrhlhli
dm pripagaeda picêtlha y istmetahløe dm su rlqumza mhieøjlha. ^ara juhbis partlhucarms
ahijidadis, histmar ca irgaelzahløe dm mspmhtáhucis oum ue jmdli lejmkira`cm para
adqulrlr pipucarldad y prmstlgli aetm ca hludadaeêa, acgi juy ûtlc dm hara a i`tmemr ìxlti
me mc Xmeadi. Cas rmomrmehlas dihujmetacms hiesmrvadas sie `astaetm a`uedaetms a mstm
rmspmhti. Asê pir mkmjpci, Augusti ei sm icvldø dm hieslgear me sus Jmjirlas su
hietrl`uhløe pmrsieac a cis kumgis (Jaegas, 1<22, p. <0);
«Dl trms kumgis gcadlatirlis me jl eij`rm y hlehi me mc eij`rm dm jls blkis y elmtis, me cis qum
tijarie partm me tirei a dlmz jlc bij`rms. Dis vmhms me jl eij`rm y uea vmz me mc dm jl elmti iormhê
ue mspmhtáhuci dm atcmtas traêdis dm tidas partms. Me huatri ihasliems blhm qum sm hmcm`rarae kumgis me
jl eij`rm y vmletltrìs vmhms me eij`rm dm itris jaglstradis. Huaedi prmsldê mc hicmgli dm cis R_vlris
tmelmedi a J. Agrlpa hiji hicmga, blhm qum sm hmcm`rarae cis Kumgis Xmhucarms duraetm mc hiesucadi
dm G. Oureli y dm G. Xlcaei. Duraetm jl hiesucadi RLLL, hmcm`rì pir prljmra vmz cis Kumgis Jarhlacms
y dmspuìs, slgulmedi ue dmhrmti dmc Xmeadi y ci msta`cmhldi, cis slgulmrie hmcm`raedi cis høesucms
pistmrlirms. Me jl eij`rm i me mcm c dm jls blkis i elmtis iormhê ac pum`ci mc mspmhtáhuci dm hahmrêas
h ahmrêas dm
`mstlas aorlhaeas, me mc hlrhi i me mc oiri i me cis aeoltmatris, me vmletlsìls ihasliems, me cas qum
jurlmrie me tirei a trms jlc qulelmetas `mstlas (Pms Gmstam, 00)¶.
00)¶.

Lehcusi me ca Cmy dm ca hiciela dm Isuea sm iormhm ue tmxti prmhlsi si`rm ca


i`clgahløe hietraêda pir cis jaglstradis pû`clhis dm patrihlear kumgis y mspmhtáhucis,
hiji uei dm cis hijprijlsis lemcudl`cms dm su jlelstmrli (Jaegas, 1<22, p. <>);
«Cis duevlris, hie mxhmphløe dm cis prljmris eij`radis dmspuìs dm msta cmy, duraetm mc dmsmjpmñi dm
su jaglstratura y hieoirjm a ca apri`ahløe dm cis dmhurliems, mstaráe i`clgadis a uea harga
mhieøjlha para histmar kumgis mshìelhis dm huatri dêas dm durahløe y dm jidi qum sm priciegume ca
jayir partm dmc dêa me bieir dm Kûpltmr, Kuei y Jlemrva asê hiji dm cis dlisms y dlisas. \ para mstis
kumgis y msa harga, hada uei dm mccis gastará ue jêelji dm dis jlc smstmrhlis dm su dlemri y pumdm

8<
gastar hiji jáxlji ca haetldad mqulvacmetm dm cis oiedis pû`clhis6 y cms c ms mstará
mst ará pmrjltldi bahmr msti
mst i
sle hijmtmr ue oraudm jlmetras ei apirtme, el gastme dlemri acguei dmc dmstleadi, hieoirjm
h ieoirjm a msta cmy,
a cis rltuacms qum sm rmaclhme hie haráhtmr pû`clhi me ca hiciela i me itri cugar (Cmx ]rsiemesls, hap.
7>)¶..
7>)¶

Eirjacjmetm, ca hmcm`rahløe dm ueis kumgis sm ahijpaña`a dm jlsslcla i gmstis


graedlcihumetms dm gmemrisldad iormhldis pir cis patriems, hiji mc rmparti sirprmslvi dm
rmgacis, vacms i jiemdas qum priviha`ae mc apcausi y ca gmemrac apri`ahløe dm tidis cis
aslstmetms. ^ir itra partm, me mc dmsarricci jlsji dm cis kumgis qumda`a hcarajmetm
jaelomstadi mc jidmci dm autirldad y ca kmrarquêa sihlac qum irdmea`a tidi mc ir`m
rijaei. Cas cihacldadms prmomrmetms sm rmsmrva`ae a cis patrlhlis dm ca ei`cmza, y mc
jaedatarli irgaelzadir asujêa ue papmc pritagielsta me mc traeshursi dm ca ouehløe;
leaugura`a, hcausura`a, ahtua`a dm kumz qum pmrdiea`a i hiedmea`a, ljpieêa cis
prmjlis… Admjás, ei ha`m duda dm qum ue ahietmhljlmeti pû`clhi dm msta dljmesløe
smrvêa dm mshaparatm, pueti dm mehumetri y mshmearli dm letrlgas para ca kmt-smt dm ca
ìpiha.
Ms hijprmesl`cm, pums, qum cis mjpmradirms hietrl`uymrae juy letmrmsadajmetm a
ca priclomrahløe dm hmcm`rahliems dm msta êedicm, mspmhlacjmetm a partlr dmc Dmhrmti dm
Jarhi Aurmcli y Højidi, a jmdladis dmc slgci LL, qum rmgucø cis tlpis dm ahtlvldadms y
cis elvmcms dm prmhlis dm tidis cis kumgis gcadlatirlis. Ca durahløe y jidacldad dm cis
umgis dmpmedêa ouedajmetacjmetm dmc dlemri qum qulslmra gastar su patrihleadir, pmri
me Pija sm hmcm`rarie dm olki, hada añi, cis Graedms Kumgis Pijaeis dmc Hlrhi
Jáxlji me smptlmj`rm, cis Kumgis ^cm`myis dmc Hlrhi Ocajleli me eivlmj`rm, cis
Kumgis Xmhucarms dm haráhtmr prlvadi, y juctltud dm ahietmhljlmetis rmclglisis qum
hievlrtlmrie a ca hludad dmc Tê`mr me ca jás ihlisa, cûdlha y omstlva dm tidi mc Ljpmrli.
^ir sl msti oumra pihi, ei oactarie ipirtueldadms para qum cis mjpmradirms hieviharae
umgis mxtrairdlearlis, dmsolcms bmrilhis, y juhbas jás olmstas me hiejmjirahløe dm
uea vlhtirla jlcltar i huacqulmr itri prmtmxti (Hcavmc-Câvëqum, 1<24).
Me rmsujme, Pija levmetø mc ihli dm jasas, vucgarlzáedici basta uea sljpcm
ihlisldad jaelpucada pir mc hiesuji. A travìs dm msta iomrta hucturac dlrlglda y
bá`lcjmetm gmstlieada, cis pidmrms pû`clhis hieslgulmrie dlstramr ca atmehløe dm ca pcm`m
rmspmhti a itris gravms pri`cmjas sihlacms y mhieøjlhis. Ca driga dmc «pae y hlrhi¶,
hiji ca dmolelø Kuvmeac, ouehlieø lguac qum ouehliea biy ca dmc oût`ic tmcmvlsadi, y msta
dleájlha dmc ihli hiesujlsta aha`ø me grae jmdlda hie ca ldma dm ihli oirjatlvi qum
vljis me ca Grmhla Hcáslha. Admjás, ca mspcìedlda mhieijêa hie qum sm irgaelzarie
slmjprm cis kumgis privihø qum juhbis dm mccis mstuvlmrae rmsmrvadis søci a uea mcltm
ahijidada, qum sm slrvlø dmc pum`ci ccaei para dmjistrar su mstatus dm supmrlirldad y su
mstlci dm vlda ihlisi, me ipislhløe ac tra`aki dm cis mshcavis. Ca utlclzahløe dm bij`rms
ei cl`rms, hiji prlsliemris dm gumrra, para mc metrmtmeljlmeti y dlvmrsløe dm cas hcasms
sihlacms pudlmetms mra ue slgei juy mcihumetm dm ca iprmsløe qum mc ljpmrli mkmrhêa si`rm
cis pum`cis hiequlstadis, hiesldmradis leomrlirms y dm mshasa huctura.
^ir itra
rijaeis partm,
pir cis sm da`a
kumgis, ueamshasa
y ca hurlisa hietradlhhløe
ahmptahløe metrmsihlac
y mstlja ca dmsjmdlda
qum sm aolhløe
atrl`uêadma cis
cis
priomslieacms dmdlhadis a cis jlsjis. \a bmjis hijmetadi qum cis gcadladirms mrae
4>
hasl slmjprm `ár`aris, prlsliemris dm gumrra i mshcavis —auequm bu`i dlomrmehlas dm
prmhli `astaetm eita`cms a ca bira dm hietratar a ueis i a itris—, y cis ahtirms mrae
taj`lìe mshcavis i gmetm dm `aki mstatus sihlac y jaca rmputahløe. Gizarie dm jmkir
mstlja cis atcmtas qum ahtua`ae me mc hlrhi i me ca pacmstra, me grae jmdlda pirqum sm
trata`a dm dmpirtms haris. Lehcusi eis bae ccmgadi eitlhlas dm acgueis dmpirtlstas
oajisis huya rmprmsmetatlvldad sihlac pidrêa mqulpararsm me partm a ca dm acgueis

priomslieacms
cis dm biy(Jaegas,
hlrhis rijaeis¶ dêa6 tac oum mc hasi
1<22, dmc blspaei Dlihcms, ccajadi me su ìpiha «as dm
p. 22).
Ca lrruphløe dmc hrlstlaelsji apirtarêa ac juedi hcáslhi uea eumva hiehmphløe dm
ca vlda, y pir medm, ue jidmci olcisøolhi dm tlmjpi cl`rm `astaetm dlstleti. Xu i`kmti ei
mra ya ca olhhløe cûdlha dm ca rmacldad juedaea gmstlieada hiji mspmhtáhuci pû`clhi,
slei ca hietmjpcahløe jêstlha dm ca dlvleldad, y ca rmclgløe sm hievlrtlø me mc eumvi
hmetri dm atmehløe, taeti me mc ihli hiji me mc tra`aki.

41
0. CA MDAD JMDLA \ MC PMEAHLJLMETI

0.1. CA PMCLGLØE \ MC HIETPIC DMC TLMJ^I D]PAETM CA


MDAD JMDLA

Hie mc Hrlstlaelsji, mc bij`rm metlmedm mc traeshurrlr dmc tlmjpi hiji acgi sijmtldi ac
dlhtadi ijelpitmetm dm Dlis. Mc tlmjpi, ca vlda, privlmem dm Dlis, cm pmrtmemhm y sm
mehajlea lemxira`cmjmetm bahla Ìc. Ac ole y ac ha`i, ca mxlstmehla tmrrmeac ei ms jás qum
ue rmhirrldi ougaz bahla ca mtmreldad, mc ûelhi tlmjpi vmrdadmrajmetm ljpirtaetm. Dlis
ms qulme irdmea ca blstirla y itirga a hada pmrsiea mc tlmjpi qum cm mstá prmdmstleadi,
pir taeti, aqumc qum letmeta apriplarsm dmc tlmjpi hijmtm mc pmhadi gravêslji dm ri`ar
ci qum ei cm pmrtmemhm. Ìstm mra mc hasi dm cis kudêis usurmris y cis jmrhadmrms, qum sm
aprivmhba`ae dm cas dlolhuctadms dm ca gmetm para pagar sus dmudas, blpitmhaedi su
tlmjpi basta qum sacda`ae ca titacldad dmc dì`lti. ^mri taj`lìe mra uea smrla advmrtmehla
jirac qum pribl`êa dm oirja ljpcêhlta ca pmrmza i ca ihlisldad, i sma, ca pìrdlda dmc
tlmjpi (Cm Gioo, 1<28, p. 4=).
Me hiesmhumehla, ca Lgcmsla sm mrlgm me mc autìetlhi irgaelzadir dm cis tlmjpis dm
cas pmrsieas. Mc tra`aki me ca Acta Mdad Jmdla mra ouedajmetacjmetm agrarli y msta`a
hiesagradi a Dlis, dmsarriccáedism sle prlsas, ac rltji dm cas mstahliems jmtmiricøglhas.
Ca kireada dlarla dm sic a sic mra jmdlda tae søci pir ca jarha dm cas biram haeielham
qum tañêae cas hajpaeas dm ca lgcmsla. Ca hajpaea mra mc rmcik qum da`a lelhli i tìrjlei
a cas ca`irms dmc hajpi, y taj`lìe mra ca ûelha qum pidêa letmrrujplrcas para rmzar i
aslstlr a jlsa (Hahìrâs, 1<78, p. 07). Me huaeti ac tlmjpi cl`rm hiji tac, mstuvi
dmtmrjleadi pir cas eujmrisas omstlvldadms rmclglisas qum kaciea`ae mc añi cltûrglhi.
Mstas olmstas sm rmcahliea`ae slmjprm hie mc saeti patrøe dm ca parriqula, ca hatmdrac i
acguei dm cis grmjlis. Admjás, mc dijlegi sm lestltuhlieaclzø hiji dêa sagradi me mc
qum qumda`a tmrjleaetmjmetm pribl`ldi tra`akar, ci jlsji qum ca Xmjaea Xaeta y ca
avldad.
Ci hlmrti ms qum mc hacmedarli aeuac sm pi`cø basta dm ihbmeta y hlehi dêas omstlvis

40
pir hausa
h ausa dm ca rmclgløe, ci qum pidrêa parmhmr uea meirjm hietradlhhløe rmspmhti dm ci
qum hijmetajis aetmrlirjmetm si`rm mc pmhadi dm pmrdmr mc tlmjpi. \ sle mj`argi ei
ms asê, pirqum tidas mstas hmcm`rahliems sm vlvlmrie me rmacldad hiji uea mspmhlm dm
priciegahløe dmc tlmjpi dm tra`aki, y asê, cas ormhumetms rigatlvas, prihmsliems y
rijmrêas dm cas qum partlhlpø tae ahtlvajmetm mc pum`ci ccaei, sm tijarie hiji uea
i`clgahløe jás dm cas juhbas qum ba`êa qum dmdlhar a Dlis y a cas hismhbas. Msta
hietleuahløe dmc tra`aki
hiehmpti uelolhadir dm camevlda
cis qum
jijmetis dm mcihli
vljis me sm rmcahliea
juedi aetlgui,juy dlrmhtajmetm
y mxpclha me grae hie msm
jmdlda
mc aspmhti sahraclzadi qum adqulrlø ca hitldlaemldad duraetm mc Jmdlmvi, diedm
práhtlhajmetm tidi tmeêa uea mxpclhahløe
mxpclhahløe rmclglisa.
A oleacms dmc slgci RLLL, hie ca rmvicuhløe jmrhaetlc dm cas hludadms `urgumsas, sm
qulmrm hietricar hie jayir prmhlsløe ca dlstrl`uhløe dm cis tlmjpis y sm levmeta mc rmcik.
^aucatleajmetm, mc tlmjpi hijlmeza a smr uea ljpirtaetm prmihupahløe para tidis cis
lestrujmetis dm dijleahløe sihlac, qum vme me ca jmdlhløe dmc jlsji uea mxprmsløe dm
pidmrêi. Pmsucta rmvmcadir qum, me 187>, mc rmy Harcis _ dm Oraehla irdmeara qum tidas
cas hajpaeas dm ^arês qumdasme rmgucadas pir mc rmcik dmc pacahli rmac, ci qum hievmrtêa mc
tlmjpi me ue tlmjpi dm Mstadi y sijmtêa a ca Lgcmsla ac ar`ltrli dm ca Hiriea (Cm Gioo,
1<28, p. 78).
Msta prmihupahløe dm cis pidmrms oáhtlhis pir hietricar mc tlmjpi dm tra`aki buym
hijpcmtajmetm dmc ldmac dm vlda ihlisa grmhirrijaei, para pislhliearsm a oavir dm ca
smgueda tmsls apuetada ac hijlmezi dm mstm hapêtuci; ca dm qum mc tra`aki ms mc aspmhti
jás slgelolhatlvi dm ca vlda dm cas pmrsieas, y me mstm hasi mra taj`lìe ue jmdli dm
ahmrharsm a Dlis. Dmsdm mstm pueti dm vlsta, mc ihli pasø a smr ue prlvlcmgli mxhcuslvi dm
ueis pihis mshigldis. Mc slstmja dm mcmhhløe a mstm rmspmhti vmeêa dmtmrjleadi pir ca
^rivldmehla dlvlea, y cis agrahladis hie ca pisl`lcldad dm dlsorutar dm su tlmjpi cl`rm
oumrie cis rmclglisis.
Oum saeti Tijás dm Aqulei, me mc slgci RLLL, qulme mxpclhø ca irdmeahløe kmrárqulha
dmc juedi jmdlaetm ca prmdmstleahløe, smgûe ca huac hada bij`rm rmhl`êa ac eahmr ca
i`clgahløe dm tra`akar i mc dmrmhbi ac ihli. Msta ldma metrieha`a juy j uy dlrmhtajmetm hie mc
pistucadi arlstitìclhi qum adjltêa ca mxlstmehla dm uea hcasm sihlac dm picêtlhis y
olcøsiois qum, pir mc `lme gmemrac dm ca hijueldad, dm`êae pmrjaemhmr mxmetis dm
i`clgahliems para ihuparsm dm cis asuetis sihlacms i dm ca hrmahløe letmcmhtuac. Xaeti
Tijás sustltuyø a msis `memolhlarlis grlmgis pir cis rmclglisis dm ca Mdad Jmdla, y cms
mehijmedø mc mehargi dm vmcar pir ca msplrltuacldad dmc juedi (^lmpmr, 1<=0, p. 140).
Mc jidmci dm ihli rmclglisi oum metiehms ca hietmjpcahløe jêstlha dm Dlis, tac
hiji ca dmshrl`lø sae Agustêe, qum ljagleø ca Kmrusacìe Hmcmstm —ca Hludad dm Dlis—
hiji ue cugar leahtlvi, arjøelhi y dmdlhadi pir hijpcmti a ca irahløe. Mstm hiehmpti
dm ihli su`cljm mra mc ûelhi hapaz dm mcmvar ac bij`rm pir mehlja dm su hiedlhløe dm
jirtac, y msa harahtmrêstlha mra ca qum sm ipieêa pir metmri a ca sljpcm ihlisldad dm cis
slmrvis dm ca gcm`a. Mc tlmjpi cl`rm hiji jijmeti dm dmshaesi y dlstrahhløe mra pisl`cm
jás i jmeis para tidi mc juedi —mspmhlacjmetm para ca ei`cmza pismmdira dm cis
rmsirtms mhieøjlhis dmc pidmr—, pmri mc ihli hiji ldmac dm vlda hietmjpcatlva,

48
hiesagradi titacjmetm a Dlis, søci sm priduki me cis jieastmrlis.
Ca rmgca dm sae @melti «ira mt ca`ira¶, qum prmsldlø mc mstlci dm vlda dm ca jayirêa
dm cas hijueldadms jieástlhas dm Muripa, tratø dm dmolelr msa êetlja hijpmemtrahløe
metrm ca vlda ahtlva y ca hietmjpcatlva. Mc tra`aki y ca ashmsls, i rmeuehla mstilha bahla
cas hisas, mrae oirjas dm prmparar mc humrpi para msm sa`li mstadi dm mqulcl`rli qum
pisl`lclta`a ca irahløe, asê qum, dm acguea oirja, mc tlmjpi dm cas tarmas trata`a dm hrmar
cas hiedlhliems
tajpihi emhmsarlas
mc tra`aki jieahacpara
oum msm
euehaldmac dm ihli (Wm`mr,
mxhmslvajmetm 1<?<,
ardui, y mep.juhbas
10). ^ir itra partm,
ihasliems sm
hlrhueshrl`lø ûelhajmetm ac mspahli dm ca `l`clitmha. Msta oum ca dlomrmehla ouedajmetac
hie rmspmhti a ca vlvmehla pipucar dm cis tlmjpis, me ca qum mc tra`aki mra ca ûelha razøe
dm smr y mc tlmjpi cl`rm søci sm pmrjltêa hiji hietleuahløe trashmedmetm dmc prljmri.
Xle mj`argi, y a pmsar dm tidi ci dlhbi, cas ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm taj`lìe sm
mehietrarie me ca práhtlha, smhucarlzadas me haccms y pcazas rmpcmtas dm ahrø`atas,
tltlrltmris, sactlj`aequls, jaca`arlstas, humetahumetis, pltielsas, hbarcataems y
jmrhadmrms. ^ir sl oumra pihi, me hietrapislhløe ac mspêrltu ashìtlhi dm cis jieastmrlis
j ieastmrlis y
dmc tlmjpi cltûrglhi dm ca Huarmsja surglø, privmelmetm dm omstlvldadms pagaeas dmc
juedi hcáslhi, ca hmcm`rahløe dmc Hareavac, diedm mc hcmri ticmra`a ca rlsa, ca dlvmrsløe,
ca jasharada, ca sátlra, ca guca y ca clhmehla smxuac, metrm itris juhbis cl`mrtleakms. Dm ca
jlsja êedicm oumrie cas oajisas Olmstas dm Cihis, qum sm bahêae a prljmris dm añi hie
ue dmsjmdldi aoáe pir ca `m`lda, ci cûdlhi y ci oaetástlhi, tidi mcci, hiji dlgi,
hiesmetldi pir cas autirldadms hiji hietraprmstahløe ledlspmesa`cm para qum mc pum`ci
ahhmdlmsm a jaetmemr mc dloêhlc mqulcl`rli dm ca sihlmdad omudac (Hix, 1<70, p. 17).
Mc tlmjpi cl`rm oum admjás mc jarhi ldøemi dm ahtuahløe dm cis trivadirms. Mc
trivadir mra ue pmrsieakm qum aeda`a mrraetm dm pum`ci me pum`ci, rmhiglmedi
tradlhliems y cmymedas a cas qum dmspuìs da`a oirja piìtlha y juslhac. Mra, pums,
hijpisltir m letìrprmtm, pmri sl ei mra oajisi i `ume haetir, sicêa hietratar a ue kugcar
vlrtuisi qum metieasm sus pimsêas aetm mc pû`clhi, ayudadi dm ue caûd. Hurlisajmetm,
mstis kugcarms privmeêae hasl slmjprm dm cas mshumcas jieástlhas, pums mra accê
ûelhajmetm diedm pidêae aprmedmrsm hlmrtas eihliems juslhacms, admjás dm ca rêglda y
rmoleada jìtrlha dm ca cêrlha trivadirmsha. Ca tmjátlha dm mstas hijpislhliems mrae cis
haetarms dm gmsta, cis rijaehms si`rm ca Pmhiequlsta, cas blstirlas dm ha`accmrêa y ca cêrlha
ajirisa. A vmhms taj`lìe hieta`ae blstirlas jiraclstas hiji cas oá`ucas i cis
mexlmjpcis qum cumgi rmhiglmrie cl`ris tae bmrjisis hiji Mc hiedm Cuhaeir (188=),
dmc Leoaetm Die Kuae Jaeumc.
Duraetm ca @aka Mdad Jmdla taj`lìe sm dmsarriccø mc tmatri, lelhlac -jmetm hiji
priciegahløe me ca haccm dmc tmatri sahri dm ca clturgla hrlstlaea —prihmsliems, kulhlis
lequlsltirlacms, autis dm om—, pmri cumgi hie metldad pripla y hasl slmjprm hie haráhtmr
jiraclsta, hiji cis hieihldis pasis dm Cipm dm Pumda. Ms a olems dmc Jmdlmvi huaedi
sm mrlgme cis prljmris hirracms dm hijmdla para mshmelolhar mstas i`rltas dm hara a ue
pû`clhi hada vmz jás pmrjaemetm y eujmrisi.
Dm tidis mstis metrmtmeljlmetis oichcørlhis dlsorutø pir lguac ca ei`cmza, qum
irgaelzø acrmdmdir dmc hastlcci ue autìetlhi hmetri dm vlda sihlac. @uoiems, kugcarms,

44
`alcarlems, kumgis dm j
jmsa
msa hiji mc akmdrmz, cis dadis i cis ealpms, y graedms `aequmtms
oumrie acgueas dm cas oørjucas qum, grahlas a su mcmvada pislhløe mhieøjlha, pidêae
histmarsm dm jaemra istmetisa. ^mri admjás, cis hiehursis dm tlri hie arhi, ca msgrlja,
ca mqultahløe, ca haza, ca hmtrmrêa y itris kumgis dmrlvadis dm ci jlcltar, huya hiehmphløe
mstá juy dlrmhtajmetm mjparmetada hie ca ldma rijaea dm cis cudl gcadlatirll. ]ea
puetuaclzahløe oleac; rmhl`êae mc eij`rm dm kustas huaedi sm trata`a dm hij`atms
slegucarms hie caeza, y tiremis huaedi `atacca`ae grupis dm ha`accmris.

0.0. MC B]JAELXJI PMEAHMETLXTA \ CA HIETPAPPMOIPJA

Mc dmsarricci hucturac dmc Pmeahljlmeti oum parmki ac ljpara`cm ashmesi dm uea `urgumsêa
ur`aea me oraeha mxpaesløe, qum cuhba`a pir cl`mrarsm picêtlha, mhieøjlha m
letmcmhtuacjmetm dm cas hiahhliems dmc vlmki slstmja omudac. Xu vlda hucturac y rmhrmatlva
mxprmsa`a cis eumvis vacirms y asplrahliems dm uea olcisioêa dmc bij`rm, qum sm ipieêa
pir hijpcmti ac mstilhlsji y ashmtlsji dm ca Hrlstlaedad jmdlmvac (Jlccmr-Pi`lesie,
1<?2, p. ?7).
ocirmetlei, Asê,smdmsdm
mc ihli olems hiji
hiestltuyø dmc slgci , hie
RL_me
ue vacir acza,mcdmjihratlzadi
surgljlmeti dmc bujaelsji
a hasl tidas cas
hcasms sihlacms. Mc hastlcci dmkø dm smr mc rmougli dm ca ei`cmza, y ìsta sm vlei a cas
hludadms a hievlvlr hie sus ba`ltaetms y a hijpartlr sus jlsjis hmetris dm letmrìs. Mc
mstlci dm vlda ha`accmrmshi dm cis oraehmsms, acmjaems m legcmsms siea`a pihi a smñirêi y
juhbi a rûstlhi, `ár`ari i sacvakm, ci huac, mvldmetmjmetm, mra ue slgei dm leomrlirldad.
Mc hirtmsaei rmeahmetlsta ei qumrêa parmhmr lehlvlclzadi6 pir hieslgulmetm, oum
asljlcaedi cis jidis dm hijpirtajlmeti ur`aeis y mjpmzø a prmihuparsm pir sus
ba`lcldadms sihlacms.
Msta emhmsldad dm hievlvmehla privihø qum ca mduhahløe dm ca ei`cmza dmkara dm
ihuparsm ûelhajmetm dm ca oirjahløe jlcltar para dmtmemrsm ue pihi jás me cas vlrtudms
letmcmhtuacms y mc artm dm vlvlr. Mc mstadlsta ei søci dm`êa smr ue vaclmetm sicdadi, ue
hijpmtmetm adjlelstradir y ue astuti picêtlhi, slei taj`lìe uea pmrsiea hucta m lcustrada
qum oumsm hapaz dm jaetmemr hievmrsahliems mrudltas si`rm hlmehlas i olcisioêa, y baccara
ca jmkir hijpcmjmetarlmdad pisl`cm metrm cas arjas y cas cmtras. Mc hiehmpti ltaclaei dm
ei`lcltî dmka dm rmomrlrsm søci ac cleakm para ldmetlolharsm jás `lme a cas ditms jiracms m
letmcmhtuacms dm qum dm`êa bahmr gaca mc bij`rm jidmrei sl qumrêa dlstlegulrsm metrm sus
hiegìemrms. Ei ba`êa itra ei`cmza qum ca dmc jìrlti pmrsieac, y mc irdme kmrarqulzadi dm
cas hcasms sihlacms me hlmrti jidi sm elvmcø. Ca mxhmcmehla y mc diealrm ei mrae prlvlcmgli
mxhcuslvi dm ca ei`cmza, slei dm huacqulmr pmrsiea, dm oirja qum mjpmzø a vmrsm hie
`umeis ikis ca prmsmehla dm cis
cis ei ei`cms me ca Hirtm (@urhfbardt, 1<4
1<4?,
?, p. 811).
Ca jidmrea dmjihratlzahløe dm ca vlda metrø prieti a oirjar partm dmc eumvi
jidmci dm hlvlclzahløe qum qumrêa ljpiemrsm me ca Muripa dmc Pmeahljlmeti. Ca jmkir
dmshrlphløe dm mstm eumvi irdme sihlac ca iormhlø mc bujaelsta legcìs Tijás Jiri me su
]tipêa (1=1?), diedm sm a`irda`a mc pri`cmja dm ca dlstrl`uhløe dm cis tlmjpis

4=
prmhlsajmetm hiji uei dm cis sêetijas jás rmprmsmetatlvis dm ca dmjihrahla. Me ca
êesuca dm ]tipêa tidis cis bij`rms tra`aka`ae, pmri søci duraetm smls biras dlarlas; trms
biras aetms dmc jmdlidêa y itras trms pir ca tardm, dmspuìs dm uea si`rmjmsa dm dis
biras. Lehcusi cis picêtlhis, cis rmclglisis, cis cmtradis y cis sloigraetms —aehlaeis
sa`lis— tra`aka`ae hie mc ole dm dar mkmjpci ac rmsti dm ca pi`cahløe. Me huaeti ac
tlmjpi cl`rm, hada huac dlsoruta`a dm ca autieijêa suolhlmetm hiji para dmhldlr pir sê
jlsji ci qum
mplhurmêsta, sus prmomrêa bahmr.
ba`ltaetms ei sm^mri auequmduraetm
metrmga`ae ca jiraccis prmdijleaetm
ratis dm ihli ameca ]tipêa mra ac
gaeducmrêa, ca
dmrrihbm i a ca dmhadmehla, slei tidi ci hietrarli6 mc huctlvi dm cas bujaeldadms, ca
jûslha, ca tmrtucla i cis pasmis hietmjpcatlvis pir mc kardêe mrae sus aolhliems prmomrldas.
Mc bmdielsji ei pmrsmguêa metiehms ue pcahmr mgiêsta y moêjmri, slei ca práhtlha dm ca
vlrtud y ca omclhldad hijûe a travìs dmc aprivmhbajlmeti dm cis priplis diems cmgadis
pir ca eaturacmza.
Mstm ldmac dm ihli oirjatlvi, qum sm rmcahliea juy mstrmhbajmetm hie mc dm ca
shbicì atmelmesm, oum, me momhti, mc qum sm prahtlhø me mc aj`lmetm hucti y mcltlsta dm ca
Ocirmehla dmc Quattrihmetti. Ca smesl`lcldad bahla ca `mccmza y mc rmdmshu`rljlmeti dmc
juedi hcáslhi priviharie uea omhuedldad leusltada me mc hajpi dm cas artms, ca cltmratura
y ca olcisioêa. Mc gihm dm ca hietmjpcahløe mstìtlha sm traduki me uea mspcìedlda ca`ir dm
jmhmeazgi hucturac, qum a`arhø dmsdm ca ahadmjla emipcatøelha dm Jarslcli Olhlei basta
cis pasmis pir cas haccms dm cis grmjlis para vmr mc mspmhtáhuci dm cis artmsaeis me su
tra`aki, pasaedi taj`lìe pir mc hicmhhlielsji dm aetlgómdadms y cas mxhursliems
arqumicøglhas me `usha dm vmstlglis grmhirrijaeis. Pmhuìrdmsm a mstm rmspmhti mc
hieihldi vlakm dm Jaetmgea y itris bujaelstas dm ca hirtm dm cis Giezaga ac Cagi dm
Garda, me smptlmj`rm dm 14?4. Duraetm msta mxhursløe, a ca vmz cûdlha y hlmetêolha,
usarie mc catêe me sus hievmrsahliems, sm hiriearie dm ocirms hiji cis aetlguis, rmhltarie
pimjas y hiplarie varlas leshrlphliems arqumicøglhas rijaeas. Bm aquê mc irlgme dmc
turlsji y dmc acplelsji, pums mstm aoáe dm hietmjpcahløe dm ca eaturacmza ccmvø ac
jlsjêslji ^mtrarha a mshacar mc Jiet _metiux, hmrha dm Avlgeie, me jmdli dm uea
su`cljm mjihløe (@urhfbardt, 1<4?, p. 0?1);
«Mshacar ue jietm, sle ue dmslgeli práhtlhi dmtmrjleadi, mra acgi leaudlti para cas gmetms qum cm
ridma`ae; ei pidêa, pums, mspmrar qum cm ahijpañasme ajlgis i hieihldis. ^mtrarha ccmvø hieslgi a
su bmrjaei jás kivme y, dmsdm mc ûctlji dmshaesi, sm blzi ahijpañar admjás pir dis hajpmsleis. \a
me pcmei jietm, ue pastir cis ahiesmkø qum sm vicvlmsme6 bahêa hlehumeta añis —dmhêa— qum ìc ba`êa
letmetadi ci jlsji y tuvi qum arrmpmetlrsm dm mcci, pums søci hieslgulø vicvmr a hasa hie mc humrpi
jicldi y ca ripa dmsgarrada. Ei i`staetm, mccis hietleuarie ca ashmesløe hie ledmhl`cms oatlgas basta
qum vlmrie ocitar cas eu`ms a sus plms, basta achaezar ca huj`rm. Leûtlc smrêa aguardar uea dmshrlphløe
dmc paeiraja qum dmsdm accê hietmjpcae, y ei pirqum mc pimta sma lesmesl`cm, slei kustajmetm pir tidi
ci hietrarli; pirqum qumda aeieadadi aetm ci graedlisi dm aqumcca vlsløe. ^ir su acja atøelta pasae,
me raudas ljágmems, cis rmhumrdis dm su vlda pasada, hie tidas sus tirpmzas6 rmhumrda qum bahm dlmz
añis saclø kivme dm @iciela y vumcvm ca jlrada, eistácglha, me dlrmhhløe a Ltacla6 a`rm ue cl`rlti qum
metiehms ccmva`a slmjprm hieslgi; cas Hieomsliems dm sae Agustêe. \ sus ikis triplmzae hie mc slgulmetm
pasakm dm ca partm dìhlja; –\ vae accá cis bij`rms y adjlrae cas actas jietañas y cas vastas iedas
jarleas y mc hursi ruglmetm dm cis rêis y mc ihìaei y mc hajlei dm cis astris, y me msta hietmjpcahløe sm
icvldae dm sê jlsjis‚. Xu bmrjaei, a qulme cmm me viz acta mstas paca`ras, ei pumdm hijprmedmr pir
quì, dmspuìs dm cmmrcas, hlmrra mc cl`ri y pmrjaemhm me slcmehli¶.
slcmehli¶.

4?
Ms me mstm hietmxti me mc qum pidmjis hijprmedmr dmtmrjleadas jumstras dm
smesl`lcldad, dlgeas dm ca jayir adjlrahløe, qum oumrie pritagielzadas pir acgueis dm
cis jás rmeij`radis gi`mreaetms dm ca ìpiha. Cirmezi mc Jageêolhi, pir mkmjpci,
priouedlzø me cas raêhms dm ca olcisioêa pcatøelha partlhlpaedi ahtlvajmetm dm cas
rmueliems dm sa`lis hiegrmgadas me tirei a Jarslcli Olhlei. Mc papa Cmøe R rmhl`êa
dlarlajmetm a jûslhis prioaeis y a pimtas catleis me su pacahli dm Pija. \ eumstri
mjpmradir Harcis L Ms
jlmetras tra`aka`a. sm aagahbø
travìs admrmhigmr ue plehmc
mstis gmstis qum smbahla
dm aomhti cm ba`êa haêdi ahiji
ca huctura Tlzlaei
cis
prêehlpms sm aolhliearie me sus ratis cl`rms a mshrl`lr cltmratura, a dl`ukar y a pletar,
dmstrmzas qum pasarie prieti a oirjar partm letmgraetm dm su mduhahløe.
Ca hiehcusløe cøglha dm tidi ci mxpumsti oum uea meirjm rmvacirlzahløe dmc tlmjpi
cl`rm hiji mspahli prlvlcmgladi dmc bujaelsji. Mc bij`rm jidmrei mehietrø su
rmaclzahløe hiji pmrsiea me cis ratis dm ihli, mxtasláedism aetm ca `mccmza y dlsorutaedi
dm ca huctura. Cirmezi _acca me Dm vicuptatm
v icuptatm (1481) dmomedlø ca himxlstmehla pisl`cm dm
ca jirac iolhlac hrlstlaea hie uea tmirêa bmdielsta qum dlmra rmspumsta a cas asplrahliems
jás priouedas dm ca eaturacmza bujaea. \ @acdassarm Hastlgcliem me Mc hirtmsaei
(1=02) pripusi ue autìetlhi jaeuac dm hijpirtajlmeti para cis ei`cms ihlisis dmc slgci
R_L, diedm sm jistra`a hie dmcmltm y hijpcahmehla mstm eivmdisi letmrìs pir mc tlmjpi
cl`rm, sle hmesuras el jiracleas. Mc prêehlpm jidmrei dm`êa smr ue bij`rm lcustradi y
smesl`cm, pmri taj`lìe dm`êa bahmr gaca dm sus jmkirms ba`lcldadms sihlacms me cis
leeujmra`cms kumgis, olmstas y `aequmtms qum sm hmcm`ra`ae me ca Hirtm, aeljaedi a sus
letmrcihutirms hie grahla y diealrm para jivmr a ca rlsa y dar pcahmr hie gmetlc jaemra
(Hastlgcliem, 1<<4, p. 071);
«^irqum mc rmêr sicajmetm sm vm me cis bij`rms y ms hasl slmjprm tmstlgi dm uea hlmrta acmgrêa qum sm
slmetm dmetri me mc hirazøe6 mc huac eaturacjmetm ms lehcleadi ac pcahmr y apmtmhm mc rmpisi y mc
dmsmeoadarsm6 y asê vmjis juhbas hisas levmetadas para mstm momhti, hiji cas olmstas y taetas jaemras
dm kumgis hiji sm usae. \ pirqum eisitris hijûejmetm ajajis cis qum eis dae mstis pasatlmjpis,
sicêae cis rmyms aetlguis, cis rijaeis y cis atmelmesms y juhbis itris, pir smr `lmequlstis dmc pum`ci y
dmcmltar cis ikis y cis smetldis dm ca gmetm, bahmr graedms tmatris y itris pû`clhis mdlolhlis y accê
jistrar eumvis kumgis, hirrmr dm ha`accis y dm harris, hij`atms dm cugarms, mstrañas aeljaclas,
hijmdlas, tragmdlas y `alcms dm jlc jaemras. \ bicga`ae dm vmr msti basta cis jás gravms olcøsiois6 cis
huacms, hie smjmkaetms olmstas y hie `aequmtms, rmhrma`ae sus acjas oatlgadas dm aqumccas actas
mspmhucahliems y dlvleis pmesajlmetis. Ìstm u itri huacqulmr gìemri dm dmsmeoadi `ushae dm `umea
gaea tidis cis bij`rms, dm huacqulmr hacldad qum smae6 pirqum ei sicajmetm cis ca`radirms, cis
jarlemris y tidis aqumccis hie áspmris mxmrhlhlis gaeae su vlda6 jas cis saetis rmclglisis y cis
meharhmcadis, qum dm pueti me pueti mspmrae ca jumrtm, aedae taj`lìe `ushaedi acgûe hajlei y
rmjmdli para su rmhrmahløe y dmshaesi. Asê qum tidi ci qum jumvm a rlsa dmhljis qum acmgra y da
pcahmr y bahm qum aqumc rati mc bij`rm sm icvldm dm meikisas pmsaduj`rms qum tlmeme eumstra vlda vl da ci
jás dmc tlmjpi ihupada. ^ir msi tidis, hiji vmls, bumcgae hie mc rmêr6 y ms juhbi dm ciar mc qum cm
jumvm me cis itris a `umea sazøe y pir `ume artm¶.
artm¶.

Mc tiei dm ca hlta sm acmka dmoleltlvajmetm dmc vlmki ashmtlsji jmdlmvac,


prieuehlaedi me haj`li uea alrada dmomesa dmc mplhurmêsji ac jás puri mstlci
grmhirrijaei. Ca sihirrlda rmomrmehla a ca Aetlgómdad Hcáslha ms admjás ue argujmeti
dm autirldad ci suolhlmetmjmetm oumrtm hiji para cmgltljar msm mjpcmi gizisi dmc
tlmjpi cl`rm. Mc artm dm vlvlr qum prmhielzø ca olcisioêa dmc Bujaelsji hiehmdlø uea
47

ljpirtaehla prljirdlac a cas pasliems y a cis smetldis, aspmhtis qum mstuvlmrie slmjprm
prmsmetms me mc pmesajlmeti olcisøolhi y me ca práhtlha sihlac dm ca ìpiha. ^ums `lme, msa
vacirahløe tae pisltlva dmc bmdielsji ba`êa ccmgadi a sus hitas jás mcmvadas pihi aetms
dm ca pu`clhahløe dmc cl`ri dm Hastlgcliem, me i`ras tae sugmstlvas hiji mc Mcigli dm ca
cihura (1=11) dm Mrasji dm Pittmrdaj, diedm sm bahêa uea vmrdadmra apicigêa dm ca
mstuctlhla hiji ahtltud dmsmeoadada y oumetm dm pcahmr me ca vlda (Mrasji, 1<7?, p. 10<);

«Bay bij`rms, prlehlpacjmetm aehlaeis, jás ajaetms dm ca `m`lda qum jukmrlmgis, y qum hlorae su
jayir pcahmr me cas rmueliems dm `m`mdirms. Xl pumdm ba`mr ue hievltm mspcìedldi me qum ca jukmr ei
mstì prmsmetm, ci kuzgaráe itris jmkir qum yi. ^mri ci qum sê parmhm mvldmetm ms qum, sle ca sazøe dm ca
emhmdad, eleguei me a`sicuti pumdm rmsuctar agrada`cm. Taeti ms asê qum, a oacta dm ue hijmesac qum
hie emhmdad rmac i sljucada jumva a rlsa, sm bahm aslstlr a acgûe `uoøe rmtrl`uldi i sm prihura ca
hijpañêa dm ue paráslti rldêhuci qum, hie sus kivlacldadms, ms dmhlr, hie sus emhlas paca`ras, qulm`rm
mc slcmehli y ca trlstmza dmc omstêe. ¹^ara quì smrvlrêa, me momhti, atl`irrarsm mc vlmetrm dm taetis duchms,
dm taetas mxqulsltmhms, dm taetas gicisleas, sl ac jlsji tlmjpi cis ikis, cis iêdis y mc áelji tidi ei sm
hijpcahlmsme metrm rlsas, dlvmrsliems y `rijas9 V…Z Bay admjás aqumccas hmrmjielas dm cis hievltms,
hiji dmslgear pir sirtmi ue rmy dmc `aequmtm, kugar a cis dadis, levltahliems jutuas a ca `m`lda,
hijpmtlr me dlvmrsas riedas, haetar letmrhaj`laedi bikas dm jlrti, `alcar, bahmr paetijljas… Tidi
msi ei ba sldi levmetadi pir cis slmtm sa`lis dm Grmhla, slei pir jê Vca CihuraZ, para mc `lmemstar dmc
gìemri bujaei. Me rmacldad, ca eaturacmza dm tidis mstis pasatlmjpis ms tac, qum, huaeti jayir
emhmdad hijpirtae, taeti jayir `memolhli supieme para ca vlda dm cis jirtacms, pums sl ìsta rmsucta
smr trlstm, parmhm qum el slqulmra jmrmhm mc eij`rm dm vlda. \, me haj`li, traeshurrm lemvlta`cmjmetm
trlstm, sl uei ei sm ihupa dm `irrar mc tmdli, qum cm ms hieeaturac, jmdlaetm msta hcasm dm dlvmrsliems¶.
dlvmrsliems¶.

Ca ihlisldad hiji ole, dmshrlta dm oirja mxpcêhlta me mstm dlshursi, dmsmj`ihø


rápldajmetm me uea gravm hrlsls jirac qum atravmsø Ltacla a prlehlplis dmc slgci R_L, y
qum dmstapø acgueis mxhmsis dloêhlcms dm ticmrar. Mc sahi dm Pija pir partm dmc
mjpmradir Harcis, me 1=07, y ca haêda dm cas graedms olguras dmc Bujaelsji dlmrie ac
trastm hie msta olcisioêa dm vlda, qum smrêa durajmetm rmpri`ada pir ca Pmoirja
^ritmstaetm y pir ca Hietrarrmoirja saclda dmc Hiehlcli dm Trmeti. ]ea eumva ìtlha
purltaea, `asada me ca purmza dm ca hieduhta, hiesldmrø mc tra`aki hiji
hij i ca jás rmhta dm
cas vlrtudms y ca dlvmrsløe hiji ue vlhli ledmsma`cm. Mc pritmstaetlsji y mc hacvlelsji
hiedmearie cas olmstas pipucarms, ca jûslha prioaea, mc tmatri, cis mspmhtáhucis y ca
`mccmza artêstlha, tidi ci huac smrêa drástlhajmetm mcljleadi dm cas lgcmslas. Msta
jmetacldad austmra y jmhaelhlsta dm cis pum`cis aegcisakiems sm ljpusi me tida Muripa
hiji rmahhløe ac dmsmeormeadi bmdielsji dmc Pmeahljlmeti, dmrrihaedi me grae
jmdlda mc mstlci dm vlda ihlisi têplhi dm cis jmdltmrráemis (Wm`mr, 1<24).
42

8. CA MDAD JIDMPEA

8.1. CA DI@CM JIPAC DMC @APPIHI \ MC CL@MPTLEAKM


PIHIHØ

Mc eumvi irdme ìtlhi surgldi dm ca Hietrarrmoirja si`rmvacirø mc tra`aki hiji vêa para
ca sacvahløe, y huacqulmr sêetija dm dmsihupahløe oum pmrsmguldi pir ca rêglda jirac
mhcmslástlha y hiedmeadi lehcusi pir ca cmy (^ulg-Trlcca, 1<<?, p. 74). Me Mspaña, cas
dlspislhliems hietra vagis y jacmaetms sm rmpltlmrie duraetm cis rmleadis dm Omclpm LLL y
Omclpm L_, bahlmedi rmomrmehla me juhbas ihasliems a ue tlpi sihlac `astaetm gmeulei; mc
pêhari. Mc pêhari mra ue sukmti ei
ei mxmeti dm sljpatêa, elñi i jizi, sle
sle iolhli hieihldi el
pislhløe msta`cm me ca sihlmdad, qum vlvêa dm burtar, trajpmar y tljar me privmhbi
pripli, i tidi ci jás, dmsmjpmñaedi acgûe tra`aki ihaslieac. Mc pmrsieakm adqulrlø
hlmrta rmprmsmetatlvldad grahlas a ca eivmca plharmsha, pmri cas histuj`rms clhmehlisas y
dmsbiemstas qum sm cm atrl`uêae ci aprixljarie a gmetm dm `aka hacaña hiji gltaeis,

udêis y hrljleacms, pmrsieakms dloêhlcjmetm ahmpta`cms pir ca eumva dihtrlea


hietrarrmoirjlsta.
Hurlisajmetm, ca hmesura a ca ihlisldad leslstlø me mc haráhtmr prmdmstleadir qum cm
ba`êa harahtmrlzadi dmsdm cis tlmjpis jmdlmvacms. Ca dmjihratlzahløe dmc ihli qum
ba`êa pukadi hie oumrza duraetm cis dis slgcis aetmrlirms pmrdlø su razøe dm smr,
ahmetuáedism, pir mc hietrarli, ca dlstlehløe metrm hcasms a ca bira dm dlsorutar mstm
dmrmhbi. Mc tlmjpi cl`rm sm blzi prlvlcmgli mxhcuslvi dm aqumccas pmrsieas qum ei sm
vmêae me ca emhmsldad dm tra`akar para jaetmemrsm, hiji ca ei`cmza y mc hcmri. ^ara mc
rmsti ei ba`êa itra actmreatlva qum mc tra`aki, pums mra ca ûelha oirja dm asmgurarsm ca
su`slstmehla, dm jidi qum mc tlmjpi cl`rm pasø a ue smguedi pcaei, i me ûctlji tìrjlei
sm sahraclzø, dmdlháedism a ca hatmqumsls i a hujpclr hie cis dm`mrms rmclglisis, tac hiji
ci irdmea`ae cas Cmyms dm Ledlas, qum i`clga`ae ac dmshaesi dijlelhac para pidmr aslsltlr
a jlsa (Huadradi Tapla, 1<74, p. 7<).
Me jmdli dm ca prioueda hrlsls mhieøjlha qum asicø Mspaña duraetm mc @arrihi, ca
4<

vlda sm akustø a ueis parájmtris dm lemsta`lcldad y hietlegmehla, me ca qum tidi adqulrêa


ue vacir moêjmri y sm dmsvaemhêa hie prietltud. Ca jumrtm, ac ole y ac ha`i, mra mc ûelhi
umz qum aha`a`a pir piemr a hada hisa me su cugar, y ìsta pidêa bahmr su aparlhløe me
huacqulmr jijmeti. Mc artm y ca cltmratura dm mstm pmrêidi suplmrie pcasjar hie ahlmrti ca
advmrtmehla jiraclsta bahla ca vaeldad dm cas gcirlas juedaeas y cis pcahmrms oleltis, qum
mc bij`rm apmeas tlmem tlmjpi dm aprivmhbar. Huaedi ccmga mc lestaetm oleac tidi msi
ljpirta pihi6 hieomhhliear
bayae pidldi ci ûelhi qum qumda siedmcispmrsiea
mc pmrolc orutis dmc tra`aki
vlrtuisa y cas rmqumrldi
y rmhta ahhliems harltatlvas
para cigrarqum
ca
sacvahløe mtmrea.
A pmsar dm msta aparmetm smvmrldad, uea sihlmdad tae blpøhrlta y hcaslsta hiji ca
dmc @arrihi sm prmstø oáhlcjmetm a ca priclomrahløe dm metrmtmeljlmetis cûdlhis
hirtmsaeis, qum slrvlmrie dm vmbêhuci dm istmetahløe dmc pidmr y ca ipucmehla dm ueis
pihis ahijidadis. Mc ihli me su slgelolhahløe grlmga-rmeahmetlsta oum sustltuldi pir uea
ihlisldad jás hmrhaea ac itluj qum sm prahtlha`a me mc @aki Ljpmrli Pijaei, y tidis
qulslmrie partlhlpar dm su prlvlcmgli, a tac pueti, qum cis rmyms dmcmgarie hasl tidas cas
rmspiesa`lcldadms dmc gi`lmrei me sus vacldis, y juhbis bldacgis vmeldis a jmeis
prmolrlmrie pasar baj`rm y ahtuar dm jaemra ihlisa aetms qum rm`akarsm a bahmr tarmas
jaeuacms. Ms sletijátlhi mc hasi dm die ^mdri Eûñmz dm _lccavlhmehli, qulme, para
i`tmemr su legrmsi me ca Irdme dm cis Ha`accmris dm Jacta, a olems dmc slgci R_LL, bu`i dm
adkuetar dlvmrsas dmhcarahliems kuradas dm tmstlgis qum dlkmrie ei ba`mrcm vlsti eueha
rmaclzar tra`aki jaeuac eleguei, rmqulslti ljprmshledl`cm para pri`ar su ei`cmza
(Giezácmz Pajis, 1<<?). Asê pums, mc hiehmpti ocirmetlei dm ei`lcltas pmrdlø taj`lìe su
vacir y vicvlø hmñlrsm a ca huea, y me acgueis hasis taj`lìe ac dlemri, ms dmhlr, tidi
aqumcci qum pisl`lclta`a pmrjaemhmr cl`mradi dm ihupahliems.
^ir itra partm, ei oactarie cas ihasliems me qum cis mspmhtáhucis oastuisis dm ca
Hirtm i ca Lgcmsla sm saharie a cas haccms hie mc ole dm privihar ca adjlrahløe dmc
pipucahbi, ljprmslieáedici hie prihmsliems, autis lequlsltirlacms, tarashas, glgaetms y
ha`mzudis, ta`cadis, arqultmhturas moêjmras, oumgis artlolhlacms, metradas trlueoacms, i`ras
tmatracms y hmcm`rahliems jageêolhas, me cas qum cis pidmrms pû`clhis dmspcmga`ae tidi su
aparati. Mc smetldi dm ca olmsta `arriha, hievmrtlda me ue mkmrhlhli dm pripagaeda picêtlha
y rmclglisa, rmtija`a asê ca mstratmgla rijaea dm jaetmemr ahaccadi ac pum`ci, jmdlaetm
ca rmprmsmetahløe ljagleatlva dm ci aparmetm. Mstm kumgi aj`lgui metrm ca rmacldad y ca
olhhløe oum sutlcjmetm jaemkadi pir cis jaedatarlis dm ca ìpiha, qum suplmrie
ahrmhmetarci basta cêjltms lesispmhbadis para darcm ac pum`ci kustajmetm ci qum qumrêa
vmr; ca eivmdad, mc pridlgli, ca mxtravagaehla y mc jir`i (Jaravacc, 1<28).
Hietrarlajmetm a ca pribl`lhløe rmoirjlsta, ms me msta ìpiha huaedi mc tmatri y ca
jûslha prioaea achaezae su jáxlji dmsarricci, hievlrtlìedism aj`is me
metrmtmeljlmetis ba`ltuacms dm ca pi`cahløe, taeti me mc pacahli hiji me cis hirracms dm
hijmdlas. Ca ueløe dm cis dis smrá mc irlgme dm ca øpmra, diedm ca trajiya y ca
mshmeigraoêa `arrihas sm mxprmsarêae hie tidi su oausti y mspcmedir. Ca meirjm
ljpirtaehla qum adqulrlmrie mstis pasatlmjpis me cas Hirtms muripmas sm hijprmedm
jmkir sl atmedmjis ac bmhbi dm qum uea grae jayirêa dm pletirms dm hájara tra`akarie
=>

ormhumetmjmetm a `rihba girda me aedajlis y dmhiradis para mstas graedlisas


rmprmsmetahliems.
Hie ca jida rihihø oraehmsa y hmetrimuripma, ca ei`cmza a`uedø me msa ihlisldad
orêvica y dmsprmihupada qum mxpmrljmeta`a mc tlmjpi cl`rm hiji oumetm dm pcahmr, y qum
admjás sm mxbl`êa dm pumrtas aoumra. Mc ihli istmesl`cm mra uea oirja dm dmjistrar ca
pislhløe sihlac y adqulrlø vacir pir sê jlsji. Me acgueis hêrhucis arlstihrátlhis ca
rmlvledlhahløe dm mstm ytlmjpi
bmdielsta, jatmrlaclsta atma, medmpartm
rmcax y dlvmrtljmeti
hiji sm su`vmrslvi
meormetajlmeti vicvlø `astaetm
hietra cl`mrtlea,
mc pidmr
a`sicuti dm cis rmyms y cis hrltmrlis jiraclstas dm ca sihlmdad purltaea msta`cmhlda. Ca
cltmratura cl`mrtlea dmc Jarquìs dm Xadm, mc Hasaeiva i Cas ajlstadms pmclgrisas (1720)
dm Hbirdmcis Cahcis iormhme uea vlsløe `astaetm ritueda dm mstm eumvi artm dm vlvlr
(Caeoaet, 1<72, p. 8=).
Mc ihli dm ca mcltm ahijidada me mc slgci R_LLL dlshurrlø a jmdlas metrm ca grae
hludad y mc pacahli hajpmstrm. ^arês sm hievlrtlø me ca grae hapltac dm cas hijpras, ca
jida y cas olmstas dm sihlmdad. ^riclomrarie cis saciems, cis `alcms, cis haoìs hiehlmrtis,
cas omrlas y cas mdlhliems dm cl`ris dm `icslcci, juhbis dm mccis dm hietmeldi mrøtlhi
(Háhmrms, 1<78, p. 1>1). Mc prigrmslvi trascadi dm cas rmsldmehlas a aj`lmetms ruracms
`ushø, pir mc hietrarli, ue rltji dm vlda jás hacjadi m ledlvlduaclsta, acmkadi dmc ruldi
y cas agcijmrahliems dm cas graedms ur`ms. Mstm dmsmi dm letljldad dmkø su ljprieta me
uea arqultmhtura hirtmsaea dm haráhtmr prlvadi, haprlhbisi y mxtrmjadajmetm hursl,
adireadi dm kardlems rijáetlhis y dmtmeldi me mc mehaeti dm cis pmqumñis dmtaccms;
mstatuas, mstaequms, oumetms, hashadas, pumetms, grutas, hajpis dm kumgi, pradis,
`isqumhlccis, smedmris, hmeadirms, tmrrazas, qulishis, jietañas artlolhlacms, rlehiems
rijáetlhis, pmqumñas graekas, kaucas hie aeljacms mxøtlhis, mth.
Mc aebmci dm mvasløe dm ca arlstihrahla sm traduki me ca i`smrvahløe hurlisa dm itras
hucturas hiesldmradas mxtrañas i mxøtlhas, y dmsdm jmdladis dmc slgci R_LLL mc artm ei
ipusi rmparis me apriplarsm dm aqumccas oumetms dm lesplrahløe. Ms mc hasi dmc gusti
hblemshi me ca arqultmhtura i ca pirhmcaea, y ca tmjátlha pipucar histuj`rlsta me ca
pletura i ca jida. Asê, sm hievlrtlø me ue pasatlmjpi juy rmhurrldi mc dlsorazarsm dm
jakis y dmkarsm vmr me omrlas, kumgis, rijmrêas y hirrldas dm tiris kueti ac pum`ci ccaei.
Jitlvi dm jayir rmocmxløe, sle duda, ms ca hrumcdad y ca oacta dm mshrûpucis hie qum msta
ei`cmza utlclzø ormhumetmjmetm a meaeis, jiestruis y itris dlshapahltadis hiji `uoiems
y bazjmrrmlrms dm pacahli. Me mstm smetldi, hievlmem advmrtlr høji mc hiehmpti hcaslsta y
dlshrljleatirli dm mstm tlpi dm ihli, sm lesplrø me mc aehmstrac prlehlpli dm supmrlirldad,
smgûe mc huac msas su`hucturas, hiesldmradas hiji leomrlirms, ei pismêae itri vacir me sê
jlsjas qum mc dm smrvlr a cis rmqumrljlmetis dm ca kmrarquêa sihlac. _acga, sl ei, ca
rmomrmehla mxtraêda dm cas Eitas si`rm mc Mstadi dm _lrglela (1727) dm Tbijas Kmoomrsie,
diedm ac ba`car dm cis usis dlvmrsis qum pumdme bahmrsm dmc ihli, sm emga`a ca
pisl`lcldad dm qum cis emgris y cis ledlis mstuvlmsme hapahltadis letmcmhtuacjmetm para
pidmr aprivmhbarci lguac qum cis `caehis (Bicclegmr-Happmr, 1<2<, p. 1=>);
«Me gmemrac, su mxlstmehla parmhm partlhlpar jás dm ca smesahløe qum dm ca rmocmxløe. A msti dm`m
atrl`ulrsm su dlspislhløe a dirjlr huaedi sm a`strame dm sus dlvmrsliems, y dmc dmsmjpcmi dm sus
=1

ca`irms. ]e aeljac huyi humrpi mstá me dmshaesi, y qum ei jmdlta, mstá eaturacjmetm dlspumsti a
dirjlr. Hijparáedicms pir sus oahuctadms dm jmjirla, razøe m ljagleahløe, jm parmhm, qum me
jmjirla mccis sie lguacms a cis `caehis6 me razøe `astaetm jás leomrlirms, pumsti qum apmeas pumdme
hijprmedmr cas levmstlgahliems dm Muhcldms6 y qum me ljagleahløe sie jás tirpms, sle gusti, y
aeøjacis. V…Z Eueha pudm mehietrar a ue emgri qum bu`lmra mxprmsadi ue pmesajlmeti jás accá dmc
elvmc pcaei dm ca earrahløe6 el sl qulmra vl ueas jêeljas huacldadms para ca pletura i ca mshuctura. Me
jûslha gmemracjmetm mstáe jás ditadis qum cis `caehis hie iêdi prmhlsi para mc tiei y mc tlmjpi, cis
huacms sie `astaetm hapahms dm aprmbmedmr hie rapldmz. Xl sie lguac dm vlrtuisis para hijpiemr uea
jmcidêa jás mxtmesa, i uea arjieêa hijpclhada, tidavêa mstá pir dmjistrar¶.
dmjistrar¶.

Eaturacjmetm, ei dm`mjis hrltlhar ca hlta dm Kmoomrsie —eada jás y eada jmeis


qum mc rmdahtir dm ca Dmhcarahløe dm Ledmpmedmehla dm cis Mstadis ]eldis— hiji ue
mplsidli alscadi y oumra dm hietmxti. Msta oirja dm vmr cas hisas mra hijûejmetm
ahmptada y hijpartlda pir ca grae jayirêa dm cis mstratis sihlacms dm ca ìpiha. Ci qum
ei dmka dm smr hietradlhtirli ms qum sm jaetuvlmsm mstm slstmja dm vacirms y ac jlsji
tlmjpi sm priomsara tajaña aolhløe ac hbihicatm, ac haoì, ac tì, ac ta`ahi, ac rapì i ac ipli,
su`staehlas qum pihi aetms sm ba`êae hiesldmradi priplas dm bij`rms prljltlvis m
lehlvlclzadis.

8.0. CA LC]XTPAHLØE \ MC PIJAETLHLXJI

Ca prmihupahløe jirac pir mc mjpcmi dmc tlmjpi cl`rm slgulø mstaedi prmsmetm duraetm
cis slgcis R_LLL y RLR, jaelomstáedism rmpmtldajmetm me mc áj`lti dm ci mduhatlvi. Me
178< aparmhlø me Oraehla uea i`ra tltucada Dlshiurs sur c“mjpcil dms
dms cilslrs, sle
ledlhahløe dm autir pmri hie ca apri`ahløe dmc rmy, qum prmsmeta`a huatri puetis václdis
si`rm cis qum ouedajmetar ca utlclzahløe dmc tlmjpi cl`rm (Jiemra Icjis, 1<24, p. 81?);
«Mc ihli ei ms ûtlc jás qum sl ms `lme mjpcmadi6 ms metiehms sicajmetm huaedi pumdm smr vmetakisi
para mc bij`rm qum sm metrmga a ìc y a ca sihlmdad gmemrac dm ca qum ms jlmj`ri. Huatri aspmhtis
ledlhae hie hmrtmza qum uea ahtlvldad dm tlmjpi cl`rm ms vmetakisa para mc qum ca mclgm; cm bahm omclz, cm
mesmña a hieihmrsm, cm ayuda a haj`lar, cm pmromhhliea¶.
pmromhhliea¶.
Taj`lìe me ca oajisa Mehlhcipmdla oraehmsa dm 17=1 sm dmoleêa mc ihli hie mstm
smetldi mdlolhaetm harahtmrêstlhi dm ca shbicì grlmga (Jueeì, 1<2>, p. 40);
«Mc ihli ms mc tlmjpi vahêi qum eumstras i`clgahliems eis dmkae y dmc qum pidmjis dlspiemr dm jaemra
agrada`cm y biemsta6 sl eumstra mduhahløe ba sldi admhuada y sm eis ba lesplradi ue vlvi dmsmi bahla
ca vlrtud, ca blstirla dm eumstras ahtlvldadms cl`rms smrá ca partm dm eumstra vlda qum jás eis bierará
dmspuìs dm ca jumrtm, y qum rmhirdarmjis hie mc jayir hiesumci uea vmz ccmgadi mc jijmeti dm tmemr
qum a`aediear ca vlda; ca partm dm cas `umeas ahhliems rmaclzadas pir gusti y hie smesl`lcldad, søci
dmtmrjleadas pir eumstri pripli `memolhli¶.
`memolhli¶.

Kueti a rmocmxliems olcisøolhas hiji ìstas, itras dlspislhliems cmgacms y mc


smrjiearli jiraclsta ba`ltuac, cis lestrujmetis dm pidmr a`sicuti suplmrie legmelársmcas
para hietricar huacqulmr sêetija dm ihlisldad qum sm saclmsm dm ci mstrlhtajmetm
pmrjltldi. ]ea dm cas lelhlatlvas jás ihurrmetms a mstm rmspmhti oum ca rmgcajmetahløe dm
=0

ca citmrêa eahlieac —me Mspaña me 17?8, `aki mc rmleadi dm Harcis LLL—, hiji uea
oirja dm hrmar me mc pum`ci ueas mxpmhtatlvas dm omclhldad pmhuelarla qum a su vmz
hietrl`uymrae gmemrisajmetm a megrisar cas arhas dmc Mstadi. Cas rloas y sirtmis dm
prmjlis ba`êae mxlstldi jás i jmeis dmsdm slmjprm —me Pija me ca olmsta dm cas
Xatureacms, me ca Mdad Jmdla a elvmc cihac, y me mc Pmeahljlmeti y @arrihi hie haráhtmr
rmac—, pmri ms abira huaedi sm prijumvme dm jaemra iolhlac, hiji ue jmdli dm dlrlglr
dmsdmMcarrl`a mc ihli dm camegmetm.
Pijaetlhlsji, ole, parmhlø rmspiedmr a tidas cas lequlmtudms qum dmspmrta`a
mc tlmjpi cl`rm hiji omeøjmei aj`lgui qum dm`êa dmhaetarsm bahla humstliems jás
mdlolhaetms. Ca vumcta bahla mc pasadi artêstlhi sm hievlrtlø me prmtmxti para vlakms
hietmjpcatlvis pir tida ca Muripa Jmrldlieac, prlehlpacjmetm pir Ltacla y Mspaña. Mstis
vlakmris rijáetlhis sicêae ahijpañarsm dm ue huadmrei dm eitas me mc qum dl`uka`ae i
apueta`ae dmtaccms hurlisis mxtraêdis dm sus vlvmehlas pmrsieacms. Ei ha`m duda dm qum
mstas ahtlvldadms gizarie me juhbas ihasliems dm ue haráhtmr lelhlátlhi juy ahirdm hie
mc mspêrltu avmeturmri m ledlvlduaclsta dm cis rijáetlhis, pmri su dljmesløe hucturac
rmsucta mvldmetm. ^ir itra partm mstm turlsji, `astaetm prøxlji ac dm biy me dêa, metrieha
lguacjmetm hie mc dm aqumccas mxhursliems arqumicøglhas dm cis mrudltis dmc

Pmeahljlmeti.
qum Hie ca Lcustrahløe,
cûdlhi, letmrmsáedism cas mxpmdlhliems
pir hieihmr dm jaemraadqulrlmrie ue haráhtmr
mjpêrlha cas rlqumzasjás hlmetêolhi
eaturacms dm
eumstri juedi. Asê, dmsdm juhbis irgaelsjis iolhlacms hijmezarie a su`vmehliearsm
vlakms dm mxpcirahløe dlrlgldis pir `itáelhis, ziøcigis, gmøgraois, jarleis,
blstirladirms, mth. Me hiesieaehla dlrmhta hie msta smrlm dm prmihupahliems, sm ouedarie
pir tida Muripa juctltud dm Ahadmjlas, Atmemis, Jusmis y Xihlmdadms Olcaetrøplhas
dmdlhadas ac mstudli y hiesmrvahløe dmc patrljieli hucturac.
Ca Pmvicuhløe Oraehmsa smhucarlzø ca vlda muripma dm ca ìpiha, y ca Lgcmsla oum
pmrdlmedi su leocumehla me ca rmgucahløe dm cis tlmjpis6 dlsjleuymrie cas olmstas
rmclglisas y aparmhlmrie cas hlvlcms, basta mc pueti dm pripiemr Glc`mrt Pijm, me Oraehla,
ue eumvi hacmedarli dm dihm jmsms dm trmleta dêas hada uei, ac oleac dm cis huacms
smguêae hlehi dêas ccajadis hijpcmjmetarlis. Mc hacmedarli rmpu`clhaei, qum sm
jaetuvi vlgmetm dm 17<8 a 12>?, suprljêa mc dijlegi y actmra`a, pir hieslgulmetm, ca
rmcahløe tradlhlieac metrm mc tra`aki y mc tlmjpi dm rmpisi (Jiemra Icjis, 1<24, p. 817).
Duraetm ca Pmvicuhløe Ledustrlac, mc hietric dm cis birarlis ca`iracms pasø a jaeis
dm cis mjprmsarlis `urgumsms cl`mraclstas, qulmems aujmetarie ca kireada y ca letmesldad
dm ue tra`aki sijmtldi a cis rltjis ahmcmradis qum ljpieêae cas jáquleas. Mc smetldi dmc
tra`aki haj`lø hijpcmtajmetm, pums dmpmedêa dm uea hadmea dm priduhhløe me ca qum mc
i`rmri mra søci uea plmza jás dmc megraeakm dm ca oá`rlha, y tida rmcahløe mxlstmetm metrm
mc msoumrzi dmsarriccadi y mc priduhti jaeuoahturadi oleac dmsaparmhêa, ac hietrarli dm ci
qum ihurrêa me mc tra`aki artmsaei i hajpmslei.
Msta mvicuhløe radlhac dmc smetldi dmc tra`aki privihada pir mc slstmja mhieøjlhi
hapltaclsta hieolgurø ca jidmrea rmcahløe sihlicøglha metrm mc tra`aki y mc tlmjpi cl`rm. Mc
ihli ei tmeêa cugar jás qum hiji jijmeti dm dmshaesi y rmpislhløe dm oumrzas para
hietleuar tra`akaedi, y mc tlmjpi sm dlvldlø me priduhtlvi y ei-priduhtlvi, `asáedism
=8

ûelhajmetm me ue hrltmrli dm utlcldad. Mc ihli sm hiesldmrø metiehms hiji acgi hasl


leemhmsarli y sle vacir, dm oirja qum hasl tidi mc tlmjpi sm i`clga`a a dmdlharci ac
tra`aki, me kireadas dm dihm, hatirhm y basta dlmhlsìls biras, lehcusi para elñis. Me
dmoleltlva, qum ca jirac purltaea dmc «gaearás mc pae hie mc sudir dm tu ormetm¶ mxprmsø
dm msta oirja tidi su slgelolhadi.
Ca dloêhlc aedadura dmc pricmtarladi pir tratar dm rmduhlr su tlmjpi dm tra`aki y
aujmetar a ca vmz ca haetldad
pir ca dmjihratlzahløe dm tlmjpi
dmc ihli a tidascl`rm dlspiel`cm,
cas hcasms, smráeuelda a caciskusta
dis dm rmlvledlhahløe
argujmetis hcavm
para ca cuhba pir cis dmrmhbis sihlacms
sihlacms me mc juedi hietmjpiráemi.

@l`cligraoêa

AEDPÌM, K. J.; C“itluj daes ca vlm jiracm mt letmccmhtumccm dms Pijales, dms irlglems î c“ìpiqum
augustìmeem.. ^arês, ^]O, 1<??.
augustìmeem
@APTBMJ\, X.-DI]PM_LTHB, D.; Cms cilslrs dms Pijales.Pijales. ^arês, 1<7=.
@IEMT HIPPMA, A.; Olmsta, pidmr y arqultmhtura. Aprixljahliems ac @arrihi Mspañic. Jadrld,
Afac, 1<<>.
@IELCCA, C.; Ca daeza me mc jlti y me ca blstirla.
blstirla. Jadrld, @l`clitmha Eumva, 1<?8.
@]PHFBAPDT, K.; Ca huctura dmc Pmeahljlmeti me Ltacla.
Ltacla. Jadrld, L`mrla, 1<4?.
HAHÌPÂX, @.; Cilslr mt travalc du jiyme ágm î eius kiurs.
kiurs. ^arês, Ìdltlies du Xmulc, 1<78.

HAXTLGCLIEM,
HCA_MC-CÂ_ËQ]M, @.; Mc J.;
hirtmsaei
hirtmsaei.
. Jadrld,
C“mjplrm Hátmdra,
me kmux. 1<<4.
Mspahm syj`iclqum mt prahtlqum sihlacm daes cm jiedm
rijale.. ^arês, 1<24.
rijale
HIR, B.; Cas olmstas dm cihis.
cihis. Jadrld, Taurus, 1<70.
H]ADPADI TA^LA, P.; Mduhahløe, tlmjpi cl`rm y mshuctlsji.
mshuctlsji. Achiy, Jarolc, 1<74.
H]MEHA HA@M[A, J.; Ihli bujaelsta. Dljmesliems y jaelomstahliems ahtuacms dmc ihli. ihli. @lc`ai,
]elvmrsldad dm Dmusti, 0>>>.
DM GPA[LA, X.; Tlmjpi, tra`aki y ihli.
ihli. Jadrld, Tmheis, 1<??.
MCÊAX, E.-D]EELEG, M.; Dmpirtm y ihli me mc prihmsi dm hlvlclzahløe.
hlvlclzahløe. Jìxlhi, OHM, 1<<0.
MPAXJI DM PITTMPDAJ; Mcigli dm ca cihura. cihura. @arhmciea, @ishb, 1<7?.
GIE[ÁCM[ PAJIX, P.; Die ^mdri Eûñmz dm _lccavlhmehli, ha`accmri pletir. Jmjirla dm
Clhmehlatura leìdlta. ]elvmrsldad Autøeija dm Jadrld, 1<<?.
GP\^DIEHF, J.; «Pmsujme blstørlhi dm ca utlclzahløe dmc ihli¶, me Ca hlvlclzahløe dmc ihli.
ihli. Jadrld,
Guadarraja,
BICCLEGMP, 1<?2.
D. A.-HA^^MP, Hb. (mds.); Tbm Ajmrlhae Letmccmhtuac Tradltlie. A Xiurhm @iif. _icujm
L; 1?0>-12?=. Emw \irf, Ixoird ]elvmrslty ^rmss, 1<2<.
=4

B]L[LEGA, K.; Biji Cudmes.


Cudmes. Jadrld, Aclaeza, 1<<?.
KMEXME, Ad. M.; Jlti y hucti metrm cis pum`cis prljltlvis.
prljltlvis. Jìxlhi, OHM, 1<??.
CAEOAET, Jª. O.; Xihlicigêa dmc ihli.
ihli. @arhmciea, ^meêesuca, 1<72.
CM GIOO, K.; Tlmjpi, tra`aki y huctura me mc Ihhldmetm Jmdlmvac. Jadrld, Taurus, 1<28.
CC]CC ^MÑAC@A, K.; «Jidmcis olcisøolhis dm ihli y ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm a ci cargi dm ca
blstirla¶, me ^ucsi. Pmvlsta dm ca Mshumca ]elvmrsltarla «Hardmeac Hlsemris¶,
Hlsemris¶, e¾ 0>. Achacá dm
Bmearms, 1<<7, pp. 1>8-181.
JAEGAX, K.; Ca Pija Ljpmrlac. Jadrld, Blstirla-1?, 1<22.
JAPA_ACC, K. A.; Ca huctura dmc @arrihi.
@arrihi. @arhmciea, Arlmc, 1<28.
JAPTÊEM[ JAP[IA, O.; Blstirla dm ca Olcisioêa L; Olcisioêa aetlgua y jmdlmvac. Jadrld, Ltsji,
1<22.
JLCCMP, E. ^.-PI@LEXIE, D. J.; Cm eiuvmc ágm dms cilslrs. cilslrs. ^arês, Cms Ìdltlies Iuvrlârms, 1<?2.
JIEMPA ICJIX, Ja. C.; «_lvmehla dmc ihli y tlmjpi cl`rm a travìs dm ca blstirla¶, me Pmvlsta dm
Mduhahløe, e¾ 11< (smptlmj`rm 1<24).
Hlmehlas dm ca Mduhahløe,
JIPI, T.; ]tipêa
]tipêa.. Jadrld, Placp, 1<2<.
J]EEÌ, O.; ^slhisihlicigêa dmc tlmjpi cl`rm. ]e meoiqum hrêtlhi.
hrêtlhi. Jìxlhi, Trlccas, 1<2>.
IPTMGA \ GAXXMT, K.; Ca rm`mcløe dm cas jasas.jasas. Jadrld, Mspasa-Hacpm, 1<21.
^LM^MP, K.; Mc ihli y ca vlda letmcmhtuac. Jadrld, Placp, 1<74.
^CATØE; I`ras hijpcmtas.
hijpcmtas. Jadrld, Agulcar, 1<??.
^]LG PI_LPA, K. Jª.-TPLCCA, K.; Ca ^mdagigêa dmc Ihli. Ihli. @arhmciea, Camrtms, 1<<?.
PAHLIEMPI, C.; Dmc pari ac ihli.
ihli. @arhmciea, Aeagraja, 1<<4.
XTM_MEXIE, P. C.; Apicigêa dm cis ihlisis y itras ihlisldadms.
ihlisldadms. @arhmciea, Camrtms, 1<7<.
X]M, P.; Mc Ihli.
Ihli. Jìxlhi, OHM, 1<28.
TPIEHIXI, _. A.; Mc gmeli dm Grmhla.
Grmhla. Jadrld, Blstirla-1?, 1<22.
_M\EM, ^.; Cm pale mt cm hlrqum. Xihliciglm blstirlqum d“ue pcuraclsjm picltlqum.
picltlqum. ^arês, Ìdltlies du
Xmulc, 1<7?.
WM@MP, M.; Mc pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm. Mstudli aetripicøglhi y pmdagøglhi.pmdagøglhi. Jadrld, Mdltira
Eahlieac, 1<?<.
WM@MP, J.; Ca ìtlha pritmstaetm y mc mspêrltu dmc hapltaclsji
haplt aclsji.. @arhmciea, Ir`ls, 1<2=.
==

Tmja 8

XIHLICIGÊA DMC IHLI ME MC J]EDI


HIETMJ^IPÁEMI
=?

1. MC TLMJ^I CL@PM, ]EA HIEQ]LXTA I@PMPA

1.1. MC TPA@AKI LED]XTPLAC \ CA LEJIPACLDAD DMC IHLI

Me mc Aetlgui
mstahliems Pìgljme, casm tarmas
jmtmiricøglhas agrêhicaspir
letmrrujpldas sm dmsarricca`ae hiedmcmetltud,
cargis pmrêidis ac rltji
leahtlvldad dm cas
duraetm mc
levlmrei, qum sm pi`ca`ae dm ue hiesldmra`cm eûjmri dm olmstas rmclglisas y hirpiratlvas.
Mstis dmshaesis hijpmesa`ae hie hrmhms ca meirjm durahløe dm ca kireada dm tra`aki,
dmsarriccada dm sic a sic, dm oirja qum mc tlmjpi cl`rm sm lesmrta`a sle eleguea dlolhuctad
me mc hacmedarli ba`ltuac dm cas ca`irms dmc hajpi.
Mc pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm hijmezø a adqulrlr su pripla ldmetldad a raêz dmc
omeøjmei dm ca ur`aelzahløe y mc jaqulelsji dm prlehlplis dmc slgci RLR. Hie ca
Pmvicuhløe Ledustrlac ca kireada ca`irac qumdø rmgucada dm jaemra olka, acargáedism dm
oirja lebujaea a haj`li dm ue sumcdi jlsmra`cm. Mc pricmtarladi sm bahlea`a me cis
`arrlis `akis dm cas hludadms, sle atmedmr slqulmra a cas jás mcmjmetacms hiedlhliems dm
blglmem, jlmetras qum mc rltji leocmxl`cm dm ca priduhhløe oa`rlc priviha`a sêetijas dm
oatlga y aclmeahløe pmrsieac dloêhlcms dm sipirtar. Asê, mc tlmjpi cl`rm aparmhêa sicajmetm
hiji mc rmpiemdir dm oumrzas ledlspmesa`cm para pidmr hietleuar ue tra`aki qum sm
rmaclza`a sle dmshaesi.
Mc tra`aki oum saetlolhadi y ca ouehlieacldad dmc tlmjpi sm dlvldlø me priduhtlva y
ei priduhtlva, dm oirja qum huacqulmr tlpi dm ihlisldad oum hmesurada. Ca ihlisldad sm
rmcahliea`a hie mc pmhadi hapltac dm ca pmrmza, mra ca jadrm dm tidis cis vlhlis y, pir su
ipislhløe ac tra`aki, hiestltuêa uea cahra sihlac dloêhlc dm ticmrar pir ca sihlmdad6 mc
bij`rm tmeêa ca i`clgahløe dm tra`akar para gaearsm mc pae, asê qum mc ihli søci mra
pmrjltldi huaedi smrvêa para dmshaesar (Caêe Metracgi, 1<?>, p. 00). Me rmcahløe a msta
jirac dmc msoumrzi y dmc sahrlolhli, hievlmem rmhirdar qum mc irlgme dm ca paca`ra
«tra`aki¶ privlmem dmc viha`ci catlei trlpacluj, qum dmslgea`a me ca Aetlgua Pija a ue
lestrujmeti dm hastlgi utlclzadi para cis mshcavis.
Mc dm`atm sihlac dm ca Pmvicuhløe Ledustrlac sm hmetrø metiehms me tirei a ca
=7

leocumehla pisltlva i emgatlva qum mc tlmjpi cl`rm pidêa mkmrhmr si`rm ca priduhtlvldad
ca`irac, pmri taj`lìe si`rm ca hiedmea
h iedmea jirac ac cl`mrtleakm y mc bmdielsji harahtmrêstlhis
dm ca ihlisldad. «Ca jlsmrla dmc i`rmri ms ca garaetêa dm su `umea hieduhta¶,
mshuhbajis dm `iha dm ueis patrieis metrmvlstadis pir _lccmrjì (Fams, 1<71, p. =>)6
msti da ldma dm ca hiehmphløe dmsjiraclzaetm qum adqulrlø mc tra`aki ledustrlac. Tidis cis
autirms hilehldme me smñacar qum duraetm aqumcca ìpiha mc tra`aki sm vlvlø hiji ue
hastlgi,
1<20, p. y8??6
mc ihli hiji
Humeha, ca grae
1<<=, ipirtueldad dm pmhar (Wm`mr, 1<?<, p. 1=6 Jaeebmlj,
p. 04).
Msta dmsvacirlzahløe dmc ihli hbihø dm pcaei hie cas dlomrmehlas sihlacms mxlstmetms
a ca bira dm dlspiemr dmc tlmjpi cl`rm, pumsti qum smguêa mxlstlmedi uea grae haetldad dm
arlstøhratas hijpcmtajmetm dmsihupadis, a cis huacms ei sm cms ljpieêae cis jlsjis
birarlis y rltjis dm vlda qum a cis i`rmris. Msta iclgarquêa su`slstêa grahlas a cas rmetas
qum cm priduhêa uea rlqumza atmsirada duraetm slgcis, a `asm dm hiequlstas jlcltarms,
hicielzahliems y mshcavltudms, dm oirja qum ei sm vmêa me ca emhmsldad dm tra`akar. Me
rmspumsta a tac sltuahløe, Hcaudm Bmerl dm Xalet Xljie pu`clhø su oajisa «^ará`ica dm
cis Ihlisis¶ (121<), me mc pmrlødlhi C“Irgaelsatmur, uea oá`uca qum, a pmsar dmc pasi
dmc tlmjpi, ei ba pmrdldi su vlrucmehla;
«Xupiegajis qum Oraehla pmrdlmra sû`ltajmetm sus hlehumeta prljmris oêslhis, sus hlehumeta prljmris
olsløcigis, mth., sus hlehumeta prljmris legmelmris hlvlcms y jlcltarms, sus hlehumeta prljmris
arqultmhtis, mth., sus hlehumeta prljmris `aequmris, sus dishlmetis prljmris emgihlaetms, sus
smlshlmetis prljmris agrlhuctirms, sus hlehumeta prljmris ac`añlcms, sus hlehumeta prljmris
harpletmris, sus hlehumeta prljmris m`aelstas, ccmgaeti ac titac dm cis trms jlc prljmris sa`lis, artlstas
y artmsaeis dm Oraehla… rmacjmetm ca ocir dm ca sihlmdad oraehmsa, aqumccis sle cis huacms ei pumdm
vlvlr ca eahløe. Mc paês metmri sm hievmrtlrêa me ue humrpi sle acja me mc jijmeti me qum cis pmrdlmra,
ei pidrêa su`slstlr, pmrmhmrêa.
pmrmhmrêa.
¶^asmjis a itra supislhløe; adjltajis qum Oraehla hiesmrvm tidas sus ledustrlas y cis sa`lis
qum pismm, pmri qum tmega ca dmsgrahla dm pmrdmr me ue jlsji dêa ac smñir bmrjaei dmc rmy, a
jiesmñir mc duqum dm Aegiucëjm, a jiesmñir mc duqum dm Ircmaes, mth. Qum plmrda a ue jlsji tlmjpi
a tidis cis graedms iolhlacms dm ca Hiriea, a tidis cis jlelstris dm Mstadi, a tidis cis hiesmkmris dm
Mstadi, a tidis sus
s us jarlshacms, a tidis sus Hardmeacms y,
y , admjás dm msti, a cis dlmz jlc priplmtarlis
jás rlhis metrm cis qum vlvme ei`cmjmetm. Mstm ahhldmetm aoclglrêa a cis oraehmsms pirqum sie `umeis.
^mri msta pìrdlda dm trmleta jlc ledlvlduis hiesldmradis hiji cis jás ljpirtaetms dmc Mstadi ei cms c ms
hausarêa jás pmea qum ca purajmetm smetljmetac, pums ei rmsuctarêa dm mcci elegûe jac para ca eahløe
el para ca sihlmdad.
¶^rljmri pir ca razøe dm qum smrêa juy oáhlc vicvmr a ihupar cas pcazas vahaetms, pums tidi
aqumc qum tra`aka pumdm, sle dlolhuctad, hievmrtlrsm me ihlisi hiji mstis dlstletis rmprmsmetaetms dm ca
jáqulea gu`mreajmetac dmc Mstadi. Xmguedi, pirqum tida msta gmetm ms pmromhtajmetm leûtlc, pums ca
prispmrldad dm ca eahløe ei dmpmedm jás qum dmc tra`aki dm cis sa`lis, artlstas m ledustrlacms. ^ir mcci,
su dmsaparlhløe ei priviharêa elegûe pmrkulhli. Oleacjmetm, ca sihlmdad ledustrlac ms, me su jarhba
mspietáema, tae ledmpmedlmetm dmc aparati gu`mreajmetac qum, me mc oiedi, cis ledustrlacms y cis sa`lis,
sl ei oumrae leoirjadis dm ca dmsaparlhløe dm cis trmleta jlc bij`rms me humstløe, qum ahhlieae cas
pacaehas dm jaedi dmc aparati gu`mreajmetac, pidrêae juy `lme ei darsm humeta dm qum cis bij`rms
qum oirjae mc arjazøe dmc Mstadi ba`êae dmsaparmhldi¶.
dmsaparmhldi¶.

Auequm
dm hrljme mc hiedm
dm acta dm Xalet
tralhløe, Xljie tuvi
mstm artêhuci qumuehijparmhmr
ei oum aetmhietra
ataqum dlrmhti cis trl`ueacms ahusadi
ca ei`cmza, slei
uea dmshrlphløe dmc eumvi slstmja dm rmcahliems sihlacms qum ba`êa privihadi ca
=2

Pmvicuhløe Ledustrlac. Mc jaetmeljlmeti dm uea mcltm hijpcmtajmetm dmsihupada, a hista


dmc tra`aki dm ca jayirêa, y ca hiedmea dm ca ihlisldad hiji jadrm dm tidis cis vlhlis,
priviha`a ue irdme sihlac blpøhrlta y dloêhlc
dloêhlc dm sistmemr dm ahumrdi hie mc eumvi slstmja
mhieøjlhi surgldi a prlehlplis dmc slgci RLR. ^ara Xalet Xljie, ca ihlisldad sm hievlmrtm
me uea hatmgirêa sihlicøglha; mc ihlisi ms uea pmrsiea sihlacjmetm leûtlc, y pir msi
dmsprmhla`cm (Caeoaet, 1<72, p. 41).
Ca di`cm aolems;
dis hiehmptis jirac `urgumsa y arlstihrátlha
pir uea partm mc «ihli¶,dmomedlø metiehms
dm haráhtmr uearmomrldi
mcmvadi, dlomrmehlahløe metrm
a ca msomra dm
ci letmcmhtuac, y pripli dm cas hcasms sihlacms lcustradas6 pir itra partm ca «ihlisldad¶
vucgar, oacta dm ìtlha y dm sa`mr mstar, harahtmrêstlha dm cis i`rmris i dm cas razas
hiesldmradas leomrlirms, hiji ca emgra. Msta tmsls rmhigêa ca dlacìhtlha tradlhlieac metrm ca
shbicì grlmga, jmdlmvac y rmeahmetlsta, y mc itluj rijaei, `arrihi y rihihø, kustlolhaedi
pir jmdli dm su dlgelolhahløe mc mstatus dmsihupadi dm cas hcasms pudlmetms (Jueeì,
1<2>, p. 4=).
Cis jivljlmetis i`rmris dmc slgci RLR rmtijarie cas ldmas dmc aeáclsls dm Xalet
Xljie y su hrêtlha a ca ihlisldad, pmri dlrlglmrie dlhba hrêtlha hietra ca `urgumsêa
mjprmsarla, me cugar dm hietra ca arlstihrahla. Ca lekustlhla dmc slstmja hapltaclsta
mstrl`a`a
ca iphløemedmqumautidmtmrjlearsm
ueis pihis cl`mracms «pismmdirmstidi
højidajmetm dm cissujmdlis dm priduhhløe¶,
tlmjpi. tmeêae
Jlmetras taeti, mc
pricmtarladi, juhbi jás eujmrisi, sm vmêa dmpmedlmetm dm msa `urgumsêa para jaetmemr
su pumsti dm tra`aki, y pir msi sm sijmtêa a birarlis lebujaeis y mra dmspikada dm tidi
tlpi dm prlvlcmglis me rmcahløe ac tlmjpi cl`rm.

1.0. MC JAPRLXJI \ CAX PML_LEDLHAHLIEMX XI@PM CA


KIPEADA CA@IPAC

Mc pri`cmjasm dmc
dljmesløe; tlmjpi
hievlrtlø me cl`rm adqulrløsihlac
ue pri`cmja duraetm ca ei
pirqum Pmvicuhløe Ledustrlac
tidi mc juedi ueajlsjas
tmeêa cas di`cm
pisl`lcldadms dm ahhmdmr ac tlmjpi cl`rm6 y pasø a smr ue pri`cmja jirac huaedi sm
pmrjltlø mc dmrmhbi a dlsorutar dmc ihli søci a uea dmtmrjleada hcasm sihlac, jlmetras qum
ac pricmtarladi sm cm hmesura`a huacqulmr
h uacqulmr tlpi dm dmsihupahløe.
Cis pmesadirms jarxlstas mstudlarie ca humstløe dmc tlmjpi cl`rm, auequm dmsdm mc
pueti dm vlsta dm cas lekustlhlas sihlacms qum aharrma`ae ue rmparti dmslguac dmc tra`aki.
^idmjis hiesldmrar a mstis olcøsiois cis prljmris tmørlhis dm ca sihlicigêa dmc ihli, sl
`lme ms hlmrti qum a`irdarie mc asueti dm jaemra ledlrmhta, me rmcahløe a cas
rmlvledlhahliems bujaeltarlas qum cuhba`ae pir uea jmkir hacldad dm vlda para mc
pricmtarladi.
Farc pums
ledustrlac, Jarx,auequm
pir mkmjpci, rmlvledlhø
ìstm hiestltuêa uea jmkira
«ca prljmra dm cas
emhmsldad dm cahiedlhliems
mxlstmehla¶,dmc tra`aki
me aqumcca
ìpiha sm ba`êa vumcti uea mxpmrlmehla aclmeaetm y harmetm dm smetldi. Me su cl`ri Mc
=<

Hapltac (Cl`ri LLL, hap. 42, apmed. 8) Jarx hijprmedlø qum…


«Ca rlqumza rmac dm ca sihlmdad ei dmpmedm dm ca durahløe dmc tra`aki, slei dm su priduhtlvldad y dm
cas hiedlhliems jás i jmeis pmromhhlieadas me cas qum sm rmaclhm. Mc rmlei dm ca cl`mrtad hijlmeza accê
diedm sm hmsa dm tra`akar pir emhmsldad y pir ca hiahhløe ljpumsta dmsdm mc mxtmrlir¶.
mxtmrlir¶.

Msti, me dmoleltlva, pieêa cas `asms dm ue Mstadi dmc @lmemstar me mc qum cas
emhmsldadms prljirdlacms msta`ae hu`lmrtas hie mc jmeir msoumrzi pisl`cm, slmedi asê
pisl`cm ca rmduhhløe dm ca kireada ca`irac. ^ara mcci, ei i`staetm, mra emhmsarli
traesoirjar prmvlajmetm cas harahtmrêstlhas dmc tra`aki ledustrlac smgûe cis prlehlplis dmc
slstmja mhieøjlhi hijuelsta, qum mqulpara`a a tidis cis mstratis sihlacms ca haetldad dm
tra`aki y mc rmparti dm ca rlqumza;
«Me ca sihlmdad hijuelsta el mc tra`aki lejmdlati dmc tra`akadir el mc tlmjpi pir ìc mjpcmadi smráe ya
cis prlehlpacms plcarms dm ca priduhhløe y dm ca rlqumza, slei qum ci smrá mc tlmjpi cl`rm, msti ms, mc
tlmjpi ei dmdlhadi ac tra`aki y qum slrvm ac dmsarricci hijpcmti dmc ledlvldui¶.
ledlvldui¶.

^ir taeti, mc tlmjpi cl`rm ms metmedldi pir Jarx hiji mc jás hcari mxpiemetm dmc
elvmc dm prigrmsi sihlac dm uea eahløe, pumsti qum ledlharêa ue rmparti mqultatlvi dm ca
rlqumza y taj`lìe dm ca emhmsldad dm tra`akar. Msta dmjihratlzahløe dmc tlmjpi cl`rm
oahucta a tida
dlomrmehlas ca pi`cahløe
dm hcasm. para
Mc tlmjpi cl`rmdlsorutar
aparmhmdmc ihli yhiji
metiehms cas dlstrahhliems
ue omeøjmei pir lguac, sle
traesoirjadir
dm cis bá`ltis dm vlda y rmaclzadir dm ca pmrsiea. Mc tlmjpi dm cl`mrtad ms ledlspmesa`cm
para qum mc
m c bij`rm dmshaesm y rmpiega oumrzas, pmri taj`lìe para darcm ca ipirtueldad
dm dmsarriccar sus hapahldadms hrmatlvas. Msti qum eis parmhm acgi mvldmetm me mc
jijmeti ahtuac, ei ci mra me ca ìpiha dm ca Pmvicuhløe Ledustrlac, huaedi mc i`rmri sm
bacca`a mshcavlzadi hiji sljpcm oumrza dm tra`aki qum jacpaga`a mc mjprmsarli.
Mc rmparti lekusti dmc tlmjpi cl`rm, qum søci mra dlsorutadi pir uea iclgarquêa
dijleadira dm cis jmdlis dm priduhhløe, jlmetras mc pricmtarladi sm dmsvlvêa me
ireadas ca`iracms mxhmslvas, oum taj`lìe mc prlehlpac argujmeti dmc ymrei dm Jarx,
^auc Caoargum. Me su cl`ri Mc dmrmhbi a ca pmrmza (122>) mcigla`a a aqumccis pum`cis
prljltlvis qum aûe tmeêae ca ipirtueldad dm dlsorutar dm uea vlda pcáhlda y sismgada,
jlmetras qum me Oraehla i Legcatmrra sm i`clga`a a tra`akar basta a cis elñis dm smls añis
para qum ca oajlcla i`rmra pudlmra, huaedi jmeis, su`slstlr. ^ir msi Caoargum dmomedêa ca
pmrmza hiji oirja dm pritmsta hietra ca dmslguacdad
dmslguacdad sihlac dmc ihli.
Ca pmrmza mra ue hiehmpti radlhacjmetm su`vmrslvi hietra mc slstmja mhieøjlhi
hapltaclsta y hietra ca jirac purltaea dmc msoumrzi y dmc sahrlolhli, ya qum slgelolha`a
leahtlvldad, olmsta, kumgi, ms dmhlr, tidi aqumcci qum lesplra`a ihlisldad, leutlcldad y
pìrdlda dm tlmjpi. Msti hbiha`a dm pcaei hietra ca saetlolhahløe dmc tra`aki qum
dmomedêae cis `urgumsms y mjprmsarlis dm ca ìpiha, auequm me rmacldad ccmva`a a sus
ûctljas hiesmhumehlas ca prmjlsa jarxlsta dm mqulparar ca haetldad dm tra`aki y dm
tlmjpi cl`rm a tidis cis mstratis dm ca sihlmdad.
^mri Caoargum letriduki admjás ca prljmra rmomrmehla blstirligráolha ac vacir
mhieøjlhi dmc ihli, hiji mspahli tmjpirac dmstleadi a hiesujlr mc priduhti rmsuctaetm
dm cas oá`rlhas. Me mc tlmjpi cl`rm sm gasta`ae cis `lmems y rlqumzas priduhldis pir mc
?>

dmsarricci ledustrlac, pmri msm hiesuji sm rmsmrva`a ûelhajmetm a ca `urgumsêa


dijleaetm qum dlsoruta`a dm jayir rlqumza y tlmjpi cl`rm, a hista dmc mxhmsi dm tra`aki
dm cis i`rmris. Msti, admjás dm lekusti dmsdm mc pueti dm vlsta jirac, rmsucta`a
a`sicutajmetm lesistmel`cm dmsdm mc pueti dm vlsta mhieøjlhi. Mra emhmsarli qum mc
pricmtarladi ahhmdlmsm taj`lìe ac tlmjpi cl`rm y dlspuslmsm dm cis rmhursis jiemtarlis
suolhlmetms para asmgurar mc mqulcl`rli mhieøjlhi metrm ca priduhhløe y mc hiesuji6
vìasm mc slgulmetm msqumja;

Asê pums, ca dmjihratlzahløe dmc ihli, ms dmhlr, ca mxtmesløe dmc dmrmhbi a dlsorutar
dm ca vlda a tidis pir lguac, oum uea dm cas ldmas ouedajmetacms si`rm cas qum sm asmetø ca
mvicuhløe sihlac dm Ihhldmetm dmsdm ca Pmvicuhløe Ledustrlac. ]ea dm cas prljmras
prmihupahliems dm cis jivljlmetis jarxlstas me mc prihmsi dm ca cuhba dm hcasms oum
mcmvar mc elvmc hucturac dmc pricmtarladi. Dm eada smrvêa lr gaeaedi oumrza me ca mshmea
?1

picêtlha y i`tmemr acgueis cigris sihlacms, sl cumgi mc i`rmri ei msta`a prmparadi para
mcci6 dm eada smrvêa ahirtar cas kireadas ca`iracms y gaear jás tlmjpi cl`rm sl cumgi mc
i`rmri ei sa`êa quì bahmr hie ìc. Msta oum uea ldma qum supi apuetar juy `lme mc pripli
Jarx, huaedi ba`cø dm qum mc dmsarricci dm cas oahuctadms letmcmhtuacms y uelvmrsacms dmc
bij`rm ei pidêa smr mxhcuslvi dm ueis huaetis mshigldis (Jueeì, 1<2>, p. 0=). ^ara
mqulparar cas hiedlhliems dm vlda dmc pricmtarladi a cas dm itras mcltms ahijidadas, sm
bahêa
umgi emhmsarli oirjar
dmjihrátlhi hie hludadaeis
cas jlsjashapahms dm rmocmxliear,
pisl`lcldadms dm ìxltihrltlhar
qum cay partlhlpar
`urgumsêa me mc
i ca
arlstihrahla. Dm abê qum cis sledlhatis sm hievlrtlmsme me autìetlhis hmetris dm Mduhahløe
^ipucar, me cis qum ca oirjahløe dm cis jlcltaetms oum uei dm cis jmhaelsjis
ouedajmetacms para pidmr mkmrhmr jayir prmsløe sihlac.
Oum ca ìpiha dm cas ]elvmrsldadms ^ipucarms y dm cis Hmetris dm Mstudlis I`rmris,
diedm sm mstudla`a mhieijêa, picêtlha y cmyms, pmri taj`lìe cltmratura jidmrea i blstirla
dmc artm. Oum ìstm mc turei dm cis graedms aeljadirms dm jasas, iradirms dleájlhis qum
lesuocarie ac pum`ci mspêrltu dm hij`atm. ^aradøklhajmetm, mstm asihlahlielsji i`rmri
qum `usha`a su sltli me mc mshasi tlmjpi cl`rm qum qumda`a dmspuìs dm ca kireada ca`irac,
sm mjpcmø kustajmetm me letmetar jmkirar cas hiedlhliems dmc tra`aki, dm jidi qum mc
ihli tra`akø me
prijucgada para mc tra`aki,
Mstadis ]eldisy ei ac rmvìs
me 122?, me (Fams, 1<71, p.dm=0).
ca hmcm`rahløe ]ea dmc
ca olmsta oajisa
1¾ dmjáxlja
Jayi,
hiestltuyø ue mspcìedldi jidmci para mstm tlpi dm rmlvledlhahliems si`rm ca kireada
ca`irac; «Ihbi biras dm tra`aki, ihbi biras dm dmshaesi y ihbi biras dm huctura¶.
Ca dmjihratlzahløe dmc tlmjpi cl`rm, i mc aujmeti dmc hicmhtlvi ihlisi, sm artlhucø
me `asm a trms argujmetis ouedajmetacms (Gøjmz ^ìrmz, 1<22, p. 00);
1. Pmdu
Pmduhh
hhlø
løee ddmm ca
ca kkir
irea
eada
da ca`i
ca`ira
rac.
c.
0. Jmki
Jmkira
ra ddmm cas
cas hie
hiedldlhl
hlie
iems
ms dm tra
tra`a
`akiki..
8. Au
Aujme
jmetiti dm
dm sacar
sacarlilis,
s, lleh
ehcu
cusi
si me
me tlmj
tlmjpi pi ddmm vahah
vahahli
liem
ems.
s.
Hievlmem rmhirdar uea smrlm dm omhbas qum jarhae ca mvicuhløe dm msta dleájlha;
• Cl
Cljl
jlta
tahl
hløe
øe a ih
ihbi
bi añi
añiss dm ca mda
mdadd jêel
jêeljaja para
para qum
qum ci
ciss elñi
elñiss pum
pumdadaee metr
metrar
ar a
tra`akar, me 1288 me Legcatmrra, y me 1241 me Oraehla.
• Kire
Kiread
adaa ca`
ca`ir
irac
ac dm
dm dlmz
dlmz bir
biras
as dla
dlarl
rlas
as i smsmsm
smet
etaa bira
birass smja
smjaea
eacmcmss me 1247
1247 meme
Legcatmrra, me 12?> me Mstadis ]eldis, y me 1<>> me Oraehla.
• Me Ms
Mspa
paña
ña,, rmdu
rmduhh
hhlø
løee dm
dmcc tra`
tra`ak
akii le
leoae
oaetl
tlcc me
me mc añañii 1<>0
1<>0,, y cmy
cmy dmc
dmc dms
dmsha
haes
esii
dijlelhac i`clgatirli me 1<>4.
• Kire
Kiread
adaa ca`
ca`ir
irac
ac dm iihb
hbii bir
biras
as dla
dlarl
rlas
as i hu huar
armemeta
ta y ihihbi
bi bir
birasas smj
smjaeaeac
acms
ms
lestltuhlieaclzada me tida Muripa me 1<1<.
• Dmrm
Dmrmhbhbii a va
vahah
hahli
liem
emss pag
pagad
adas
as pa
para
ra tidi
tidiss cis
cis tr
tra`
a`ak
akad
adir
irms
ms me 1<8?
1<8?..

paêsms.Mstm
Cishiekueti
priplisdmi`rmris
traesoirjahliems
oraehmsms smsihlacms ei oum clemac
jaelomstarie el sljuctáemi
me hietra me tidis cis
dm ca dlspislhløe dm
1<>> si`rm cas smsmeta biras smjaeacms; «Eis ljpmdês tra`akar —grlta`ae—. Eis
?0

jatarìls dm baj`rm hie vumstra cmy. Ei ca qumrmjis el a mcca el a visitris¶.


^aracmcajmetm, acgueis patriems olcáetripis, hiji mc legcìs Pi`mrt Iwme, sm ba`êae
dadi humeta dm qum mc tra`akadir oatlgadi pir ue eûjmri mxhmslvi dm biras dm pmsada
tarma, ormea`a su priduhhløe, pir ci qum rmdueda`a me letmrìs dmc pripli mjprmsarli uea
cljltahløe dm ca durahløe dmc tra`aki (Fams, 1<71, p. =4).
Mc pasi dmoleltlvi ei sm dli basta dmspuìs dm ca LL Gumrra Juehlac, hie ca
Dmhcarahløe
hirri`ira`a ci]elvmrsac
slgulmetm;dm cis Dmrmhbis dmc Bij`rm (1<42), qum me su artêhuci 04
«Tida pmrsiea tlmem dmrmhbi ac dmshaesi, ac dlsorutm dmc tlmjpi cl`rm, a uea cljltahløe raziea`cm dm ca
durahløe dmc tra`aki y a vahahliems
v ahahliems pmrlødlhas pagadas¶.
pagadas¶.

Ha`m abira prmguetarsm sl ca prigrmslva rmduhhløe dm ca kireada ca`irac, qum ba sldi


hiequlstada a ci cargi dm ca blstirla rmhlmetm basta pripiemrsm me ca ahtuacldad ca smjaea
dm 8= biras, ms me vmrdad suolhlmetm para jmkirar ca hacldad dm vlda dmc bij`rm dm biy.
Me dis ahmrtadis pmri dmprljmetms aeáclsls tltucadis ¹ Adøedm va mc tra`aki bujaei9
(1<=>) y Mc tra`aki me jlgakas (1<?2), Gmirgms Orlmdjaee tidavêa i`smrva`a me ca
smgueda jltad dm eumstri slgci varlas harahtmrêstlhas pmeisas y aclmeaetms me mc tra`aki
ledustrlac tmhelolhadi —taeti hapltaclsta hiji mstakaeivlsta—. Bm aquê acgueas dm mccas;
• Orag
Oragjm
jmetetahl
ahløe
øe dm dm cas
cas tarm
tarmas
as,, «tra
«tra`a`aki
ki me
me jlga
jlgaka kas¶
s¶,, qum
qum dmst
dmstruruym
ym caca rmca
rmcahl
hløe
øe
lejmdlata dmc bij`rm hie mc priduhti dm su tra`aki, pumsti qum aeuca
huacqulmr sêetija dm hrmatlvldad y dm lelhlatlva pmrsieac.
• Letm
Letmrh
rhaj`
aj`la la`l
`lcl
clda
dadd hasl
hasl tita
titacc dm cis cis pupumsmsti
tiss dm tr tra`
a`ak
aki,
i, rms
rmsuc
ucta
tadi
di dm ca ca
mspmhlaclzahløe dm ueas tarmas qum ei mxlgme jás qum ue pmqumñi tlmjpi dm
adaptahløe pir partm dm huacqulmr i`rmri.
• Xu`i
Xu`ird
rdle
leah
ahløløee ddmc
mc bij
bij`r `rmm a caca já
jáququlelea,
a, bbas
astata mc
mc puet
puetii dm qum qum sm hihies
esld
ldmr
mraa a
aquìc ue msca`øe jás dm ca hadmea dm priduhhløe, uea jmra plmza dmc
megraeakm oa`rlc.
• Hadm
Hadmeh
ehlala y rltj
rltjisis dmdm tra`
tra`akakii auti
autijajatltlza
zadi
dis,
s, y susupr
prms
mslø
løee dm tlmj
tlmjpi
piss jumr
jumrtitiss
hiji cis dm cas hijldas, hie mc ole dm asmgurar ca jáxlja molhahla me ca
priduhhløe.
• Jiei
Jieiti tieê
eêaa y tm tmdl
dlii me ccasas tartarmas
mas,, ausm
ausmehehla
la tit
titac
ac dmdm pisl
pisl`l`lcl
clda
dadm
dmss hrmat
hrmatlv
lvas
as;;
«gaearás mc pae hie trlstmza y a`urrljlmeti¶, ci huac gmemra ahtltudms
dmprmslvas y uea titac oacta dm jitlvahløe pir mc tra`aki.
• Oatl
Oatlga
ga oêsl
oêslha
ha y sm smrv
rvld
lduj
uj`r `rmm psl
pslhi
hicøcøgl
glha
ha rms
rmspm
pmhthtii a ueue tratra`a
`aki
ki qu
qumm ei
ei smsm
dlsoruta pmri qum sm emhmslta para su`slstlr, ci qum priviha gravms
aclmeahliems y mjpi`rmhljlmetis dm ca pmrsieacldad.
• Dmtm
Dmtmrl
rlir
irii dm cascas rmc
rmcah
ahliliem
emss letm
letmrprpmr
mrsi
siea
eacm
cms,
s, ``lm
lmee pir
pir ca rlg
rlgld
ldmz
mz dm
dm ca had
hadme
meaa dm
priduhhløe, `lme pir mc rmoumrzi dm ca hijpmtltlvldad metrm cas dlomrmetms
huadrlccas dm ipmrarlis.
• Dmsa
Dmsarr
rric
icci
ci,, me cis
cis su`u
su`ur`
r`li
liss dm cas
cas grae
graedm
dmss hlud
hludad
adms
ms,, dm ue
ue mhis
mhisls
lstm
tmja
ja dm
dm
?8

vlvlmedas oa`rlcms dm `aka hacldad y juy pihi sacuda`cm, a hausa dm ca


picuhløe, ca dmesldad dm pi`cahløe y mc prmharli elvmc mhieøjlhi, ci qum da
cugar a ueas hiedlhliems dm vlda jlsmra`cms.
Mstm tra`aki ledustrlaclzadi ba`êa pmrdldi tidi su letmrìs para mc hludadaei dm a
plm, qulme ei tmeêa itri pmesajlmeti a ci cargi dmc
dmc dêa qum a`aediear aprmsuradajmetm ca
oá`rlha y mvadlrsm dm su rmacldad. Orlmdjaee sm vli asê i`clgadi a atrl`ulr ac ihli
vlrtudms hasl tmrapìutlhas dm dmshaesi y dm cl`mrahløe, ledlspmesa`cms para uea vlda
jêeljajmetm mqulcl`rada. Me sus priplas paca`ras, ue ihli hijpmesahløe dm cas
tmesliems y cas orustrahliems dm ca vlda hitldlaea, qum blhlmra pisl`cm mc merlqumhljlmeti
y ca rmaclzahløe bujaea, pumsti qum ìsta ya ei mra pisl`cm me mc tra`aki (Orlmdjaee,
1<?1, p. 121).
Me ca jlsja cêema sm mxprmsø Mrlhb Wm`mr (1<?<), para qulme ca hijpmesahløe mra
uea dm cas ouehliems jás ljpirtaetms dmc ihli. Ìsta ms metmedlda hiji mc prihmsi pir mc
qum uei sm cl`mra dm hlmrtis momhtis dmsmqulcl`radirms dm ca pmrsieacldad, satlsoahlmedi
acgueis dmsmis rmprljldis, jmdlaetm ca supmrahløe dlrmhta dm cas dlolhuctadms i jmdlaetm
ca sustltuhløe ledlrmhta dm aebmcis ei satlsomhbis. Metrm cis aspmhtis jás harahtmrêstlhis
dm msa hijpmesahløe dmc ihli, Wm`mr dmstaha`a;
• Mc rmh
rmhie
ieih
ihlj
ljlm
lmet
etii dm uuee msta
mstatutuss sihl
sihlacac dm
dm jayi
jayirr prms
prmstltlgl
gli,
i, msp
mspmhl
mhlacacjm
jmet
etmm metr
metrmm
aqumccis tra`akadirms huyi tra`aki ei lesplra hlmrta mstljahløe sihlac.
• Ca dls
dlstr
trah
ahhl
hløe
øe y mc pcapcahmr
hmr,, pi
pirr huae
huaeti ti tlm
tlmed
edme
me a uea
uea varl
varlah
ahlø
løee rmsp
rmspmhmhti
ti dm
dm ca
jieitieêa, pcaelolhahløe, rmgucahløe y ueloirjldad dm ca vlda hitldlaea.
• Mc rmh
rmhig
iglj
ljlmlmet
eti,
i, ccaa si
sicm
cmda
dadd y mcmc mehu
mehume metr
trii hie
hie uei
uei jlsj
jlsji, i, par
paraa icvl
icvlda
dars
rsmm dmc
dmc
dmsasislmgi letmrlir i dm ca agltahløe privihada pir mc ruldi, ca prmsløe y cas
prlsas dmc juedi jidmrei.
• Cas
Cas rmca
rmcahl
hlie
iems
ms letm
letmrp
rpmr
mrsi
siea
eacmcms,
s, caca `ûsq
`ûsqum umda
da dmdm ajls
ajlsta tadm
dmss êetl
êetlja
jass y ca ca
priymhhløe bahla acgûe tlpi dm smrvlhli sihlac vicuetarli, para hij`atlr ca
smesahløe dm alscajlmeti, dm sicmdad y ca mxhmslva prmihupahløe pir mc
tra`aki.
• Mc let
letmr
mrìs
ìs ppir
ir ca
ca huhuct
ctur
ura,
a, mc
mc rm
rmhl
hlhc
hcak
akmm pr
prioioms
msli
liea
eac,
c, ca
ca asasls
lstm
tmeh
ehla
la a hurhursl
slcc
ccis
is y
itras jidacldadms dm mduhahløe ei oirjac, para hijpmesar dìolhlts
mduhatlvis, prijihliearsm pmrsieac y priomslieacjmetm, pitmehlar ca
autimstlja y ca autihieolaeza, i smetlrsm jmkir leoirjadi ahmrha dmc juedi.
• Ca aut
autid
idmt
mtmrj
mrjleleah
ahlø
løe,
e, ms
ms dmhl
dmhlr,r, ca
ca smes
smesahahlø
løee dm cl`m
cl`mrtrtad
ad y au autitiei
eijê
jêaa a ca
bira dm tijar dmhlsliems, me hietra dm cas cljltahliems y dmpmedmehlas dm ca
vlda asacarlada, ac lguac qum ca dlrmhtlvldad y ca jaelpucahløe dm cas cmyms dm
jmrhadi.
Ca hijpmesahløe qumda asê mxpclhada hiji ue prihmsi pslhicøglhi `áslhi dmc
omeøjmei dmc ihli, auequm ei dmka dm smr, para ca pmrsiea, ue jmdli dm rmsta`cmhmr mc
mqulcl`rli oêslhi y jmetac emhmsarli. Mc pri`cmja dm oiedi slgum slmedi høji ccmear dm
hietmeldi admhuadajmetm msm mspahli dm tlmjpi cl`rm, para hiestrulr dm vmrdad ue ihli
?4

rmaclzadir dm ca pmrsiea. Dm bmhbi, sl mc ihli ccmga a smr dlsouehlieac i leadmhuadi, dmka


dm hujpclr su ouehløe hijpmesadira, ca huac tlmem qum smr rmaclzada pir mc rmstaetm
tlmjpi sihlac. Mc letmeti dm dar rmspumsta a msa prmgueta si`rm quì bahmr me mc tlmjpi dm
ihli ba sldi ca jmkir mstratmgla dm ca sihlmdad dm hiesuji hietmjpiráema.
?=

0. MC IHLI \ CA XIHLMDAD DM HIEX]JI

Ca ljpirtaehla hrmhlmetm qum mjpmzø a adqulrlr mc tlmjpi cl`rm dmsdm prlehlplis dm


eumstri slgci sm jaelomstø me mc pcaei letmreahlieac hie ca hrmahløe dm ca Xihlmdad dm
ahliems, y me su smei, dm uea prigrmslva smesl`lclzahløe bahla cas humstliems pcaetmadas
pir mc mjpcmi dm cis ihlis i`rmris. _arlis hiegrmsis hmcm`radis duraetm ca dìhada dm
1<8>, me cis huacms mc eûjmri dm paêsms partlhlpaetms oum hada vmz jayir, rmhiglmrie mc
smetlr gmemraclzadi dm ca hlvlclzahløe ihhldmetac. Cas rmueliems jás
j ás rmsmña`cms oumrie cas
slgulmetms (Jiemra Icjis, 1<24, p. 801);
• Hieo
Hieomrm
mrmeh
ehla
la si`
si`rm
rm ca
ca Dura
Durahlhløe
øe dmc
dmc Tra`
Tra`ak
akii y cis
cis Ihl
Ihlis
is,, Wasb
Wasble
legt
gtie
ie,, 1<1<
1<1<..
• L Hieg
Hiegrmrmsi
si LLet
etmre
mreahl
ahlie
ieac
ac par
paraa mc Apri
Aprivmvmhb
hbajl
ajlme
meti
ti dmc
dmc T
Tlm
lmjp
jpii Cl`r
Cl`rm,
m, Clm
Clmka
ka,,
1<8>.
• L Hie
Hiegr
grms
msii ssi`
i`rm
rm MsMspa
parhrhlj
ljlm
lmet
etii y Pmhr
Pmhrma mahl
hløe
øe,, qum
qum hi
hile
lehl
hldl
dløø hie
hie ca
hmcm`rahløe dm cis Kumgis Icêjplhis dm Cis Áegmcms, me 1<80.
• Hrma
Hrmahl
hløe
øe dm ue ir irga
gael
elsj
sjii dmdm har
haráh
áhtm
tmrr uel
uelvm
vmrs
rsac
ac dm
dmei
eijl
jlea
eadi
di Hies
Hiesmkmkii
Letmreahlieac para ca Irgaelzahløe dmc Tlmjpi Cl`rm dm cis tra`akadirms, me
1<84.
• Lc Hieg
Hiegrms
rmsii Letm
Letmre
reah
ahli
liea
eacc par
paraa mc Apri
Aprivmvmhb
hbajl
ajlme
meti
ti dm
dmcc Tlm
Tlmjp
jpii Cl`
Cl`rm
rm,,
@rusmcas, 1<8=.
• Eumv
Eumvii Hieg
Hiegrmrmsi
si LLet
etmr
mrea
eahl
hlie
ieac
ac si`
si`rm
rm mmcc Tlmj
Tlmjpipi Cl`
Cl`rm
rm y mc
mc Mspa
Msparh
rhlj
ljlm
lmet
eti,
i, qum
qum
hilehldlm itra vmz hie ca hmcm`rahløe dm ca Icljplada, me Baj`urgi me 1<8?.
• Hieg
Hiegrmrmsi
si Letm
Letmre
reah
ahli
liea
eacc si`
si`rm
rm mc Tra`
Tra`akakii y ca Ac
Acmg
mgrê
rêa,
a, Pija
Pija,, 1<8
1<82.
2.
Me cas jlsjas omhbas sm priduhm me tida Muripa y Mstadis ]eldis ue eita`lcêslji
lehrmjmeti dm cas asihlahliems dm tlmjpi cl`rm, hcu`ms dmpirtlvis y mxhurslielstas,
hmetris rmhrmatlvis, y itras i`ras rmclglisas dm jarhadi hijpiemetm sihlac hiji cis
Iratirlis Xacmslaeis y cis ^atrieatis Hatøclhis, diedm sm letmeta`a pripirhliear a cis
elñis y køvmems ue tlpi dm dlvmrsliems saeas y mduhatlvas. Kueti a mcci, ue `ume eûjmri
dm lelhlatlvas picêtlhas hargadas dm iomrtas para cis ihlis dm ca sihlmdad, hiji cas
??

Jlsliems ^mdagøglhas me Mspaña, cas Kuvmetudms Juslhacms me Oraehla, ca jida dmc


hajpleg y cis Ac`mrgums dm Kuvmetud pir tida Muripa, cas agmehlas dm vlakms hie tarloas
rmduhldas, mth. (Fams, 1<71, p. =7). Mc tmja dmc ihli mjpmzø a letmrmsar a cis gi`lmreis
ihhldmetacms, tac hiji sm dmsprmedm me mstm tmxti dmc oraehìs Cmi Cagraegm (Jiemra
Icjis, 1<24, p. 800);
«Eumstri ole, sljpcm y bujaei, ms pmrjltlr a ca jasa dm køvmems oraehmsms qum mehumetrme me ca
práhtlha dm cis dmpirtms ca acmgrêa y mc `lmemstar qum emhmsltae, a ca vmz qum hiestruljis uea
irgaelzahløe dm ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm tac, qum cis tra`akadirms pumdae hiesmgulr uea dlstrahhløe
y uea rmhijpmesa a su duri tra`aki. Ca smjaea dm huarmeta biras, cas vahahliems pagadas, mc ahhmsi
dm ca hcasm i`rmra y dm cas jasas pipucarms dm eumstri paês a uea vlda me ca qum mc tra`aki ei cms
a`sir`a êetmgrajmetm, pieme dmcaetm dm eisitris mc pri`cmja dm ca irgaelzahløe dm cas ahtlvldadms dm
tlmjpi cl`rm; ahtlvldadms dmpirtlvas, turêstlhas, hucturacms diedm dm`me asihlarsm y hijpcmjmetarsm cis
pcahmrms dmc mstudli, dmc pasmi, dmc hajpleg, dmc vlakm, dm cis mspmhtáhucis y dm cas olmstas¶.
olmstas¶.

¹Huác oum ca razøe dm mstm leusltadi letmrìs pir mc pri`cmja dm cis ihlis9 Ca
rmspumsta ms hijpcmka y me rmacldad sm dmduhm dmsdm dis puetis dm vlsta.
^ir uea partm, mc pum`ci ba`êa gaeadi mc ihli. Msti ms ue bmhbi qum ya bmjis
pidldi hijpri`ar. Grahlas a ca prigrmslva rmduhhløe dm ca kireada ca`irac, y a ue
aujmeti dmc `lmemstar sihlac y ca hacldad dm vlda, cis tra`akadirms hiequlstarie pihi a
pihi cas ahtlvldadms, cis cugarms y cis cukis dm vahahliems basta metiehms søci rmsmrvadis
a ca `urgumsêa. Dm jidi qum a momhtis huaetltatlvis, ca jasa sihlac qum partlhlpa`a
ahtlvajmetm dmc ihli mra ya juhbi jás eujmrisa me ca dìhada dm 1<0>-1<8>.
^ir itri cadi, mc tlmjpi cl`rm mjpmzø a hievmrtlrsm me ue vmrdadmri pri`cmja,
si`rm tidi me cas graedms ur`ms. Mc ihli ms ue `ume slgei dm adaptahløe ac rltji dm vlda
dm ca sihlmdad ledustrlac; cis bij`rms tra`akae, sm adaptae ac slstmja, hujpcme cas
eirjas y me hiesmhumehla pumdme dlsorutar dm ue tlmjpi cl`rm jmrmhldi. Huaedi acguei
dm msis hijpiemetms dmsaparmhm, sm priduhme sltuahliems dm dmsadaptahløe sihlac qum sm
agravae me mc tlmjpi cl`rm dmsihupadi; mc pari, ca lejlgrahløe, ca hrlsls mhieøjlha, cis
momhtis dm ca Cmy Xmha, ca dmclehumehla y mc gaegstmrlsji sie acgueis dm cis gravms
hieoclhtis qum asicarie cas hludadms ajmrlhaeas dm cis añis vmletm y trmleta, hiji ms mc
hasi dm Hblhagi
Msta eumva yrmacldad
Eumva dmc
\irf (Cued`mrg-Fijarivsfl-JhLccemzy,
ihli privihø uea dmdlhahløe hada vmz1<84).
jás slgelolhatlva dm
cis mstudlis hlmetêolhis dm ca sihlicigêa, pir cis pri`cmjas sihlacms, picêtlhis,
mhieøjlhis y hucturacms dmrlvadis dm ue tlmjpi cl`rm ya pcmeajmetm dmjihratlzadi.

0.1. CA DMJIHPATL[AHLØE DMC JIDMCI DM IHLI @]PG]ÌX

Mc jmkir mshmearli me mc qum aprmhlar ca eumva rmacldad dm cis ihlis duraetm cas prljmras
dìhadas dmc slgci RR oum Mstadis ]eldis. Xm trata`a dm ue paês kivme qum sm ba`êa
sltuadi rápldajmetm
ba`êa pasadi pir smra cacaha`mza
tlmrra dm cas pitmehlas
prijmtlda, mhieøjlhas
mc cugar dm cas dmc juedi6
graedms dmsdm su irlgme
ipirtueldadms, ue
lejmesi birlzietm diedm bahmr oirtuea. ^ir msta hausa rmhl`lø a prlehlplis dm slgci uea
?7

dm cas jlgrahliems jás huaetlisas dm tida ca blstirla dm ca bujaeldad, y a msa hlta ei


oactarie juhbis letmcmhtuacms dm ca Muripa Hmetrac, mxlcladis picêtlhis hiji Jarhusm,
Adirei, Orijj, mth., qum mehietrarie juy `umea ahiglda a su pmesajlmeti. Kueti a
mcci, dm`mjis hltar ca mxlstmehla dm mstudlis hlmetêolhis aetmrlirms, dm grae priouedldad m
letmrìs para ca sihlicigêa. Me mstm oìrtlc hacdi dm huctlvi sm lelhlarie uea smrlm dm
levmstlgahliems mjpêrlhas juy letmrmsaetms, qum a`irdarie ca rmcahløe dmc tra`aki y mc
ihli hiji ledustrlac.
hlvlclzahløe uei dm cis mcmjmetis jás hcarlolhadirms para mc aeáclsls dm ca jidmrea
Mc autir dm ca prljmra tmirêa mspmhêolha si`rm ca sihlicigêa dmc tlmjpi cl`rm oum
Tbirstmle _m`cme, hie su Tmirêa dm ca hcasm ihlisa (12<<). _m`cme aeaclzø cis
hijpirtajlmetis dm ca `urgumsêa eirtmajmrlhaea dm oleacms dmc RLR, si`rm tidi me ci
rmomrmetm ac jidi me qum ihupa`ae su tlmjpi cl`rm. Xu hiehcusløe oum qum mc ihli mra ue
omeøjmei hietradlhtirli, ya qum dmsdm mc pueti dm vlsta mhieøjlhi sm trata`a dm ue
tlmjpi ljpriduhtlvi y dm hiesuji dmc hapltac, pmri dmsdm uea pmrspmhtlva sihlac
hiestltuêa ue mcmjmeti dm hijparahløe metrm hcasms. Mc ihli supiem ue hijpirtajlmeti
dmsihupadi qum ledlha ca oacta dm emhmsldad dm tra`akar, y msti pmrjltm mxbl`lr ue pidmr
jiemtarli qum oahlclta mc ashmesi dm raegi sihlac. Xmgûe _m`cme, cas hcasms `akas tlmedme
armhieihljlmeti
ljltar mc jidmci dm ihli
qum søci dm caspirhcasms
ms hrmê`cm jmdliactas,
dmc me `usha dm
hiesuji dm `lmems
ue prmstlgli y ue
supmrocuis y
suetuisis. ^ir msi ca `urgumsêa dm oleacms dmc RLR trata`a dm aparmetar qum ei tra`aka`a, y
sl ci bahêa, jistra`a a cas hcaras qum mra pir sljpcm dlstrahhløe y qum me rmacldad ei ci
emhmslta`a para su`slstlr.
Mc jmdli mshigldi para mcci oum ljltar cis jidis dm hieduhta têplhis dm ca ei`cmza
dmc Aetlgui Pìgljme, bahlìedism vacmr hiji sus cmgêtljis suhmsirms pir jmdli dm ue
«ihli istmesl`cm¶, qum smrvêa para dmjistrar uea mcmvada hatmgirêa sihlac. Mc tra`aki mra
hiesldmradi ledlgei y smrvlc, jlmetras qum jaetmemrsm ihlisi dmjistra`a uea rlqumza
qum pmrjltêa vlvlr dm cas rmetas sle msoumrzi. ^ara ei hietravmelr ca jirac dijleaetm dmc
purltaelsji, ei i`staetm, mstm ihli istmesl`cm sm dlsorazø me ihasliems dm uea hlmrta
jidacldad dm tra`aki dmdlhadi a ca irgaelzahløe dm ahtlvldadms sihlacms, ca atmehløe a cas
i`clgahliems dijìstlhas i ca práhtlha dm metrmtmeljlmetis jidmradis hie aparlmehla dm
dm`mr, qum letmeta`ae kustlolhar qum aqumccis `urgumsms ei mrae me vmrdad ueis
autìetlhis vagis.
Ca jayir hrêtlha dm _m`cme mstrl`ø me ca pìrdlda dm vacirms dm mstm jidmci dm
bij`rm `urguìs, qum asujêa cas histuj`rms emhmsarlas para cigrar mc prmstlgli y mc
rmhieihljlmeti sihlac, pmri qum sm bacca`a pmrsieacjmetm vahêi. Mc a`surdi dm msta
sltuahløe ccmga`a ac mxtrmji dm prihurarsm lehcusi mc jaetmeljlmeti dm uea smrvlduj`rm
ihlisa, hasl titacjmetm dmsihupada i mjpcmada me tarmas `astaetm leûtlcms, qum
pripirhliea`a uea ljagme dm rmoleajlmeti y sicvmehla mhieøjlha juy ljprmslieaetm dm
pumrtas aoumra.
Cis sihløcigis ajmrlhaeis dm ca prljmra jltad dmc slgci RR sm hievlrtlmrie, hasl
lehieshlmetmjmetm, me smguldirms dm cas tmirêas dm _m`cme ac dmdlharsm ac mstudli dm cis
hijpirtajlmetis dm ihli `urgumsms. Mc meoiqum jás rmhurrmetm dm sus levmstlgahliems
?2

oum mc qum da`a ca aetripicigêa i ca mteigraoêa, hie mc ole dm aeaclzar cas hiedlhliems dm
vlda me qum sm dmsmevicvêa mc bij`rm jidmrei.
Bay qum hltar me prljmr cugar mc tra`aki mjpêrlhi dm Pi`mrt X. Cyed (1<0<), qulme
rmaclzø uei dm cis mstudlis jás letmrmsaetms ahmrha dmc pri`cmja dmc ihli me Mstadis
]eldis. Xus pmsqulsas sm hiestruymrie si`rm ca `asm dm uea grae mehumsta rmaclzada a ca
pi`cahløe dm uea hludad ajmrlhaea dm tlpi jmdli a ca qum ccajø Jlddcmtiwe. Mc
i`kmtlvi
sihlmdad mra tratar
a raêz dm hijprmedmr
dmc prihmsi mc eumvi mstlci
dm dmjihratlzahløe dm vldacl`rm.
dmc tlmjpi ajmrlhaei, lestacadi
Ca pmrspmhtlva me ca
dmsdm ca
qum sm pcaetma`a ca levmstlgahløe mra dm haráhtmr mteigráolhi, ya qum mc tlmjpi cl`rm oum
mstudladi hiji ue aspmhti jás dm ca huctura y ca vlda hitldlaea dm cas pmrsieas. Ac oleac
rmhieihlø uea aolhløe pir cas ahtlvldadms dm ihli hada vmz jás mxtmedlda, hiesmhumehla
dm ca prigrmslva dmjihratlzahløe dm mstm dmrmhbi, ca mcmvahløe dmc elvmc dm vlda metrm ca
hcasm jmdla y ue jayir ahhmsi a ca huctura pir partm dm tidas cas hapas dm ca sihlmdad.
Me ca jlsja cêema, mc aetripøcigi Cciyd Waremr (1<41) sm dmdlhø a hieta`lclzar cis
gastis dm ihli dm cis ba`ltaetms dm tidis cis jmdlis sihlacms dm uea pmqumña hludad
ajmrlhaea a ca qum ccajø \aefmm Hlty. Ac tìrjlei dm su mstudli, Waremr pripusi uea
eumva hcaslolhahløe dm cas hcasms sihlacms `asada me cis hijpirtajlmetis dm hiesuji y
ei me ca pislhløe
pistuca`ae qumjarxlstas.
cas tmirêas mc ledlvldui
^mriihupa`a me cas rmcahliems
ci jás ccajatlvi dm priduhhløe,
oum ca hieolrjahløe hiji
dm qum mc
ihli sm ba`êa hievmrtldi me ue oahtir dm dlstlehløe sihlac qum ca gmetm pmrsmguêa hiji
slgei dm bieira`lcldad, ci jlsji qum bahêa ca «hcasm ihlisa¶ qum dmshrl`lø Tbirstmle
_m`cme. Dm aquê sm dmsprmedêa uea hcara dmjistrahløe dm msa hijmetada
dmjihratlzahløe dmc ihli y tlmjpi cl`rm.
Atmedlmedi a cas raêhms olcisøolhas dmc hapltaclsji —ca jirac pritmstaetm dmc
tra`aki y dmc sahrlolhli—, mc ihli hiestltuêa ue mcmjmeti a`sicutajmetm leadjlsl`cm
dmetri dm su slstmja sihlac. Xle mj`argi, uea vmz hiesicldadi mc mstlci dm vlda cl`mrac, mc
ihli mjpmzø a smr vaciradi pir su leduda`cm pitmehlac mhieøjlhi, pumsti qum mra
emhmsarli dlspiemr dm uea hlmrta haetldad dm tlmjpi cl`rm, y dm ueis jêeljis rmhursis

jiemtarlisdmc
dleájlha paraslstmja
pidmr hiesujlr
mhieøjlhici hapltaclsta
priduhldi pir cas ledustrlas.
ca qum pisl`lcltø Asê
cas qum oum ca pripla
traesoirjahliems
sihlacms hieduhmetms a rmduhlr ca kireada ca`irac, aujmetar cis sacarlis y jmkirar ca
hacldad dm vlda dm ca pi`cahløe me gmemrac (Jueeì, 1<2>, p. 10).
Msta prigrmslva vacirahløe dmc ihli traspasø cis cêjltms dmc tlmjpi cl`rm y ca vlda
sihlac, y sm mxtmedlø taj`lìe ac áj`lti dmc tra`aki, tac hiji jaelomstarie cas
levmstlgahliems dm Mctie Jayi y Gmirgms Orlmdjaee. Mc mteøcigi Mctie Jayi rmaclzø
uea ajpcla mehumsta metrm 1<07 y 1<80 mehargada pir ca Wmstmre Mcmhtrlh & Hi.
dmstleada a dmshu`rlr cis oahtirms qum letmrvmeêae dlrmhtajmetm me mc aujmeti dm ca
priduhtlvldad ca`irac. Cis rmsuctadis dm Jayi leslstlmrie me ca ljpirtaehla qum pidêa
tmemr para cas priplas mjprmsas ca irgaelzahløe dm cis ihlis dmc tra`akadir, prijivlmedi
hcu`ms dmpirtlvis y itras ahtlvldadms me mc jlsji cugar dm tra`aki, hie mc ole dm
mqulcl`rar ca pmrsieacldad dm cis i`rmris, jmkirar mc hclja bujaei dm ca mjprmsa y
aujmetar mc rmedljlmeti me gmemrac.
?<

Mstas ldmas sie juy sljlcarms a cas qum ccmgø Gmirgms Orlmdjaee ueis añis jás
tardm, huaedi sm dmtuvi a hiesldmrar ca mxlstmehla dm sacas hie slcciems, zieas dm
oujadirms y ga`lemtms tmrapìutlhis qum ayuda`ae a dlsjleulr cas tmesliems letmreas me ca
grae oahtirêa ledustrlac. Orlmdjaee hlta`a admjás itras lelhlatlvas, hiji mc bmhbi dm
letmrhaj`lar hie ormhumehla cis pumstis dm cis i`rmris i letriduhlr acgueas eivmdadms me
ca hadmea dm priduhhløe, qum pmrsmguêae me dmoleltlva ca bujaelzahløe dm cas dloêhlcms
hiedlhliems dmc tra`aki
dm cis tra`akadirms, oa`rlc. Mc i`kmtlvi
iormhlìedicms oleac,
uea smrlm dm ei i`staetm,dm
ahtlvldadms mraihli
jmkirar
qum ca priduhtlvldad
dmpmedêae dm ca
autirldad patrieac taeti hiji su priomsløe, dm oirja qum ca smesahløe dm mstar
hietricadi pidêa vmrsm lehcusi aujmetada (Orlmdjaee, 1<?1).
Mc prljmr grae hrêtlhi dmc jidmrei slstmja sihlac qum utlclza`a letmehlieadajmetm
mc ihli me oavir dm sus priplis letmrmsms, oum ue priomsir dm ca uelvmrsldad dm Hblhagi
ccajadi Davld Plmsjae, hie su cl`ri Ca juhbmduj`rm sicltarla (1<42). Plmsjae
leslstlø me ca hrmhlmetm pìrdlda dm vacirms dmc tra`aki autijatlzadi y aclmeaetm dm cas
oá`rlhas, qum mra práhtlhajmetm lguac para tida ca pi`cahløe. Asê qum ac bij`rm cm
qumda`a ûelhajmetm mc ihli para mcmglr y slgelolharsm dm jaemra slegucar, hie aqumcci
qum jás cm ldmetlolha`a. Xle mj`argi, mc ihli sm ba`êa vlsti rmduhldi a sljpcm
jmhaelsji
cis jmdlis dmdm adaptahløe
hijuelhahløea uea
dmsihlmdad dm hiesuji
jasas. Hiji oirzisi,mcdlrlglda
hiesmhumehla, y jaelpucada
ihli ba`êa pir
pmrdldi msas
harahtmrêstlhas dm ledlvlduaclzahløe, autieijêa y dmsarricci pmrsieac qum dm`êa iormhmr a
ca pmrsiea. Asê, mc eumvi jidmci dm bij`rm ba`ltaetm dm ca hlvlclzahløe dmc ihli mra ue
smr ledlvlduaclsta y bmtmridlrlgldi, ms dmhlr, jivldi dmsdm oumra pir cas jidas, ca
si`rmleoirjahløe y cas mxlgmehlas qum cm jarha`a mc jmdli me qum sm dmsmevicvêa. ^mri
ci pmir dm tidi ms qum mstm bij`rm ahmpta`a su dmpmedmehla dm cis dmjás y dmc juedi
me mc qum vlvêa, y pir msi hiesujêa.
Plmsjae prmdlki hie eita`cm ahlmrti cas harahtmrêstlhas jás sletijátlhas dm ca
hlvlclzahløe dm hiesuji, qum achaezarêa su jáxlja mxprmsløe dmspuìs dm ca LL Gumrra
Juedlac me Mstadis ]eldis. Jartba Wicoomestmle (1<==) y Jargarmt Jmad (1<=7)

apuetarie me smedis artêhucis cis eumvis hiedlhlieaetms dm mstm jidmci dm ihli


hiesujlsta;
• Me prlj
prljmr
mr cug
cugar
ar,, ddms
mspu
puìsìs dm ca
ca LL Gumrr
Gumrraa JueJuedl
dlac
ac ssmm ba
ba`ê
`êaa a`lm
a`lmrt
rtii ue
ue pmrê
pmrêid
idii
dm grae prispmrldad mhieøjlha6 mc dmsarricci tmheicøglhi y mc hrmhljlmeti dm
ca priduhhløe pmrjltlmrie uea jmkir rmdlstrl`uhløe dmc tra`aki, ci qum traki
hieslgi ue rmparti jás dmjihrátlhi dm ca rlqumza.
• Dmsd
Dmsdmm mc puet
puetii dm vlst
vlstaa mhie
mhieøj
øjlh
lhi,
i, mmra
ra ya
ya uea
uea rmac
rmacld
ldad
ad hij
hijûe
ûejm
jmetetmm ah
ahmp
mpta
tada
da
qum mc hiesuji jaslvi sm ba`êa hievmrtldi me mc sistmemdir dmc rltji dm ca
priduhhløe, dm jidi qum mra a`sicutajmetm emhmsarli hietar hie ue mspahli
dm ihli — wmmf med y vahahliems— qum dmkara dar saclda a cis priduhtis y
jmrhaehêas priduhldis ledustrlacjmetm.
• Mc elv
elvmc
mc ddmm vlda
vlda slg
slgul
uløø aujm
aujmet
etae
aedi
di y mc tlm
tlmjp
jpii cl`r
cl`rmm sm gm
gmem
emra
racl
clzø
zø met
metrm
rm tid
tidas
as
cas hcasms sihlacms hiji acgi vmrdadmrajmetm ljpirtaetm, metrm itras raziems
7>

pir ca jayir dlspiel`lcldad dm ihlis qum pmrjl -têae cas vahahliems pagadas
y cis dmshaesis dm ole dm smjaea.
• Ca pi`c
pi`cahl
ahløe
øe dm dmhl
hldl
dløø a`a
a`aededie
iear
ar cas
cas ggrae
raedm
dmss hlu
hluda
dadmdmss par
paraa tratrasc
scad
adar
ar su
su
rmsldmehla bahla ármas su`ur`aeas, me `usha dm mspahlis a`lmrtis hmrha dm ca
eaturacmza y hie jayirms pisl`lcldadms dm dlsorutm dm ihlis dmpirtlvis i
mxhurslielstas6 ca dirada Hacloirela sm hievlrtlø me mc grae paraêsi a ljltar.
• Ca tmc
tmcmv
mvls
lslø
løee blzi
blzi su
su metr
metrad
adaa me tid
tidis
is cis
cis big
bigararms
ms ajm
ajmrl rlha
haei
eiss y ccaa pu
pu`c
`clh
lhld
ldad
ad
sm dmstahø me smgulda hiji lestrujmeti gmemradir dm emhmsldadms y apmtltis,
jaelpucaedi vacirms, cl`mraedi eirjas jiracms, y mqulparaedi bá`ltis
sihlacms, ci qum prmparø mc tmrrmei para ue hiesuji jaslolhadi dmc ihli.
• Ca mxl
mxlst
stme
mehl
hlaa dm ue hie
hiesusuji
ji jas
jaslv
lvii dm ca
cass hara
haraht
htmr
mrês
êstl
tlhas
has dm
dmcc ajmr
ajmrlh lhae
aei,
i, sm
sm
vacira`a juy pisltlvajmetm hiji ledlhadir dmc dmsarricci y dmc `lmemstar
sihlac dm ue paês, me partm taj`lìe hiji hietrapislhløe ldmicøglha ac mstlci
dm vlda dmc @ciqum Hijuelsta.
• Hies
Hiesmhmhum
umeh
ehlala dm
dm msti
msti,, sm bba`
a`êa
êa ldi
ldi dms
dmsar
arri
ricc
ccae
aedi
di uea
uea eum
eumva
va jir
jirac ac dmc
dmc pca
pcahm
hmrr
y ci cûdlhi — Oue Jiraclty— qum cmgltlja`a mc bmdielsji me cugar dm

hmesurarci,me
sahrlolhli y qum a`aedieøsmgûe
mc tra`aki6 pihi amstm
pihipcaetmajlmeti,
ca ìtlha purltaeamc dmc msoumrzi
ihli ya eiy dmc
mra
rmpri`adi, slei qum pasa`a lehcusi a smr i`clgatirli.
Me dmoleltlva, qum mc tlmjpi cl`rm ba`êa dmkadi dm smr ue tlmjpi sljpcmjmetm
cl`mradi dm cas ihupahliems ca`iracms, y mjpmza`a a smr hiesldmradi hiji ue jijmeti
dlspiel`cm para usi pmrsieac, qum pripirhliea`a satlsoahhløe ledlvlduac y qum mra
sihlacjmetm vaciradi (Fapcae, 1<?>). Mc haj`li dm ahtltud bahla mc pcahmr hiji
rmhijpmesa ac msoumrzi dmc tra`aki, vlmem hiedmesadi me uea eumva paca`ra juy me `iga
duraetm cis añis 1<=>-1<?>; «rmhrmahløe¶. Mc hiesuji supi ccmear mstm mspahli
rmhrmatlvi, levadlmedi y dlrlglmedi ca vlda prlvada dm cas pmrsieas a travìs dm juctltud
dm ahtlvldadms hie cas qum ihupar mc ihli y gastar dlemri, hiji cis «bi``lms¶, «di lt `y
yiursmco¶,
dmc tlmjpiy cl`rm
ue sleoêe
ms cidmqum
metrmtmeljlmetis
dli cugar a cadijìstlhis y oajlclarms.
ljagme `uhøclha Msta ouedajmetahløe
dmc sumñi ajmrlhaei, mc
«Ajmrlhae Way io Clom¶; Hacloirela, ca jûslha dm cis @mahb @iys, «bijm swmmt bijm¶,
mc ^ip-Art y ca huctura pumsta ac smrvlhli dmc slstmja hiesujlsta.
Aetm mstm paeiraja, Davld Plmsjae rmaclzø ue smvmri mkmrhlhli dm autihrêtlha hie
su cl`ri A`uedaehla, ¹para quì9 (1<?4), me mc qum pusi cas `asms dm ca jidmrea
Xihlicigêa dmc Ihli. Xus hiehcusliems oumrie juhbi jás pmsljlstas, hiesmhumehla dm
cas levmstlgahliems rmaclzadas dmsdm ue lestltuti dm mstudlis sihlicøglhis ouedadi pir ìc
jlsji me Hblhagi me 1<==, hie ca letmehløe dm aeaclzar mspmhêolhajmetm mc pri`cmja dmc
tlmjpi cl`rm. Me hietra dm ca muoirla sihlac dm ca ^istgumrra, Plmsjae rmprihbø ca
jmetacldad y cas ahtltudms dm ca sihlmdad ajmrlhaea hiji vêhtljas dm uea autìetlha
olcisioêa dmc dmrrihbm,
ba`êa hievmrtldi qum ba`êadmdmsmj`ihadi
me ue mshmearli me mctlpi
hiesuji dm tidi sljpcm jatmrlaclsji.
dm `lmems Mc ihliqum
ûtlcms m leûtlcms, sm
me ca jayirêa dm cis hasis priviha`ae me mc ledlvldui rmahhliems paslvas y dm ljltahløe
71

dm ci qum bahêa mc rmsti dm hiesujldirms.


Ca priclomrahløe dm eumvas ledustrlas dmc ihli, hcu`ms dm vahahliems y mjprmsas
dmdlhadas ac metrmtmeljlmeti, sm ba`êa ajparadi me mc hieoirjlsji dm ca jasa sihlac
para jaetmemrsm y pidmr ljpiemr ac ledlvldui priduhtis y sltuahliems hie qum dmkarcm
ihupadi. \ ca dmjihratlzahløe dmc tlmjpi cl`rm ba`êa dmsmj`ihadi, paradøklhajmetm, me
uea emgahløe dm cl`mrtad y mspietaemldad cigrada a `asm dm su`priduhtis hucturacms para
tidis cis pû`clhis
tmrjleadi sle itri
pir hietleuar cis aclhlmetm
jlsjis qum hiesujlrcis.
jmhaelsjis Mc ihli, priplis
dm sukmhhløe me dmoleltlva, ba`êa
dmc tra`aki,
auequm pir itris jmdlis juhbi jás sutlcms, asê qum dmspuìs dm msta ljagme dm
prispmrldad achaezada pir cis Mstadis ]eldis ha`êa prmguetarsm me momhti, ¹para quì ca
a`uedaehla9 (Plmsjae, 1<?4).
Ca prmgueta me mc oiedi trata`a dm avmrlguar sl tidi mstm ihli hiesujlsta y
dmspmrsieaclzadir pidêa rmsuctar vmrdadmrajmetm pisltlvi para mc bij`rm. Mc priouedi
pmsljlsji qum mjpaña`a mc cl`ri dm Plmsjae leoculrêa eita`cmjmetm me juctltud dm
sihløcigis, qum sm vlmrie a`ihadis a cas jlsjas hiehcusliems pihis añis dmspuìs
(Griskmae, 1<2>);

«Mc ihli eiy cl`mra.


priduhtis ihl iCi
mc ihli cm qum
a`rmbahm ms aclmear
ue jmrhadi aûe jás. Ca sihlmdad
mxtrairdlearli. dm mxpcitahløe
Ca jlsja hiesuji tlmem
qumqum mdar saclda me
sm mehumetra
ehumetra a sus
cas
biras dm tra`aki aparmhm taj`lìe me cas biras cl`rms. Mc tlmjpi cl`rm me rmacldad ei aujmeta6 hirrm mc
pmclgri dm rmduhlrsm. Xm mjplmza a adqulrlr hiehlmehla dm qum ei `asta hie dlsjleulr mc tlmjpi
hiesagradi ac tra`aki priomslieac para qum aujmetm ca durahløe dmc tlmjpi cl`rm¶.
cl`rm¶.

Me ole, qum sl mc tra`aki autijatlzadi ya ei satlsoahêa cas mxpmhtatlvas dm juhbis


i`rmris, y mc ihli tajpihi pirqum sm ba`êa hieouedldi hie mc sljpcm hijpirtajlmeti
hiesujldir, Plmsjae pripieêa;
1. _icvmr
_icvmr a darc
darcmm ue smetl
smetldi
di ac tra`
tra`aki
aki,, ya qum,
qum, lemvl
lemvlta`
ta`cmj
cmjmet
metm,
m, ìstm
ìstm smguê
smguêaa slmedi
slmedi
uea dm cas rmacldadms ouedajmetacms si`rm cas qum sm hiestruêa ca pmrsiea.
0. Pmhupm
Pmhupmrar
rar mmcc ihli
ihli hiji
hiji vacir
vacir huctu
hucturac
rac,, hiji
hiji pisl`l
pisl`lcld
cldad
ad dm cl`mra
cl`mrahlø
hløee y dm
hrmatlvldad ledlvlduac, ormetm a ca jaslolhahløe dmc hiesujlsji.
Ìstm ms mc lelhli dm ca prmihupahløe mduhatlva qum ba dmoleldi ca sihlicigêa dmc ihli
dmsdm cis añis smsmeta basta eumstris dêas, partlhucarjmetm me Muripa y ac ajpari dm ca
]EMXHI.

0.0. CA PMX^]MXTA MD]HATL_A AC JIDMCI DM IHLI @]PG]ÌX

Cis aeáclsls sihlicøglhis prmhmdmetms ba`êae rmtratadi hie jleuhlisi dmtacclsji cas
hiedlhliems y cas harahtmrêstlhas dmc jidmci dm ihli mxtmedldi pir tidi mc juedi
ihhldmetac. ^mri a pmsar dm qum ca hiehcusløe dm mstas levmstlgahliems mra `astaetm
emgatlva, cis sihløcigis ei aha`a`ae dm ljaglear actmreatlvas molhahms qum slrvlmrae para
70

dmvicvmrcm ue hlmrti smetldi bujaelzadir ac pri`cmja dmc ihli y dmc tlmjpi cl`rm6 oacta`a
uelr ca tmirêa a ca ahhløe.
]e prmhursir dm mstm meoiqum oum mc bûegari Farc Jaeebmlj (1<=>), qulme
hijprmedlø qum mc ihli ei pidêa a`aediearsm a ca jaelpucahløe dmgradaetm dm cas
mjprmsas, el tajpihi a uea rmgucahløe dmc Mstadi qum aeucara ca autieijêa dm hada
pmrsiea. Xu
X u ldma, pir hieslgulmetm, oum piemr me práhtlha uea pcaelolhahløe dmjihrátlha
dmc
Mstaihli, qum slrvlmra
hiehmphløe para hiji
dmc ihli oavirmhmr ahtlvldadms
pisl`lcldad ei hijmrhlacms
dm dmsarricci mstá medmhiesieaehla
dmsarricci hucturac.
hie mc
pcaetmajlmeti smguldi jás admcaetm pir cas picêtlhas hucturacms dm Ihhldmetm, duraetm ca
dìhada dm 1<?>, qum prmtmedêae uea jayir dmjihratlzahløe sihlac y hucturac,
prijivlmedi mc ahhmsi a ca huctura ac jayir eûjmri pisl`cm dm ledlvlduis. Hiji
hiesmhumehla, mc pri`cmja dmc ihli qumda`a leshrlti dmetri dmc jarhi dm ca Mduhahløe
^ipucar (_metisa, 1<<8, p. 88).
Qulzá ba sldi mc oraehìs Kioorm Dujazmdlmr mc autir jás leocuymetm a mstm rmspmhti,
ei søci pir sus mshrltis, slei taj`lìe pir su mxpmrlmehla me mc jivljlmeti dm mduhahløe
pipucar ^mupcm mt Hucturm, hrmadi me 1<4=. Ìc oum mc prljmri me a`irdar mc tmja dmc ihli
hiji omeøjmei gci`aclzadi y sushmptl`cm dm mstudli pir sê jlsji, ei me rmcahløe hie mc
tra`aki. Metmedlø
mduhatlvas, qum ca jidmrea
mspmhlacjmetm dmspuìs hlvlclzahløe
dm ca mshumcatmhelolhada
y oumra dmcirlglea`a eumvas
tra`aki, pir emhmsldadms
ci qum mc tlmjpi
cl`rm sm hievmrtêa asê me ue mspahli pitmehlacjmetm rmmduhatlvi qum pmrjltêa ac bij`rm
su adaptahløe a cis hietleuis haj`lis sihlacms. Dujazmdlmr, pir taeti, asujlø mc mstudli
dmc ihli hiemhtadi a ca pripla dleájlha sihlihucturac, y me ca cêema dm Jaeebmlj,
prmvlei ca irgaelzahløe dm ahtlvldadms dm ihli hiji uea dm cas hcavms picêtlhas qum
pidêae asmgurar mc prigrmsi hucturac dm tida ca sihlmdad (hltadi pir Caeoaet, 1<72, p.
18=);

«Xm trata dm uea oirja irgaelzada dm ahhløe sihlihucturac, qum sm mkmrhm si`rm cis tra`akadirms dm
huacqulmr hiedlhløe sihlac y dm huacqulmr elvmc dm lestruhhløe, pir jmdli dm ahtlvldadms y dm
irgaelzahliems hada vmz jás varladas, hie mc ole dm oavirmhmr ca adaptahløe øptlja dm tidis a cis
haj`lis tìhelhis y sihlacms dm ca hlvlclzahløe¶.
hlvlclzahløe¶.
Dujazmdlmr msta`a pmrsuadldi dm qum ca dlsjleuhløe dmc tlmjpi dm tra`aki mra uea
rmacldad lrrmvmrsl`cm, tac hiji dmomedêa me su cl`ri Bahla uea hlvlclzahlie dmc ihli
(1<?0). ^mri cas emhmsldadms mduhatlvas dmc ihli ei søci sm dmsprmedme dm cis
hiedlhlieajlmetis dmc hietmxti sihlihucturac, slei taj`lìe dm ca sltuahløe me qum sm
mehumetra hada ledlvldui hie rmcahløe a su tlmjpi cl`rm. Ac ole y ac ha`i, mc aujmeti dmc
tlmjpi cl`mradi y ca mxlstmehla dm ue jayir eûjmri dm ahtlvldadms dm ihli dmpmedme dmc
usi qum sm cms dì, asê hiji dm ca ahtltud pmrsieac dm hada uei. Msta ûctlja prmihupahløe
oum smguri ca razøe jás ljpirtaetm para dmomedmr ca emhmsldad dm uea Mduhahløe me mc
Tlmjpi Cl`rm6 para Dujazmdlmr mc tlmjpi cl`rm mra ue mspahli aj`lgui y pripmesi a
ahmetuar cis hieoclhtis dm vacirms priplis dm eumstra ìpiha, pir ci qum mc ledlvldui sm
meormeta`a a ue autìetlhi dlcmja jirac hada vmz qum sm dlspieêa a hiestrulr su ihli;
78

«Mc haráhtmr ouedajmetac dmc ihli ms ca aj`lgómdad. Cis ihlis ahtlvis, ¹`astae para bujaelzar ca
hlvlclzahløe ledustrlac9 Taj`lìe mccis sie aj`lguis. ^umdme oavirmhmr mc prigrmsi dm uea huctura
sihlac i, ac hietrarli, su rmgrmsløe. ^umdme lehltar ac ledlvldui a uea partlhlpahløe sihlac i, ac
hietrarli, a uea mvasløe sihlac. ^umdme mqulcl`rar ca vlda dm tra`aki i, ac hietrarli, dmstrulr tidi
letmrìs bahla cis pri`cmjas tìhelhis y sihlacms pcaetmadis pir mc tra`aki¶.
tra`aki¶.

Me dmoleltlva, ¹høji bahmr qum jl dmrmhbi ledlvlduac ac ihli ei sm ipiega a cis


vacirms dmc hijprijlsi me mc tra`aki, me ca mshumca, me ca oajlcla, me ca hijueldad9 \,
¹høji oavirmhmr me mc ihli ue mqulcl`rli metrm msoumrzi y pcahmr, partlhlpahløe y mvasløe,
huctura y dlvmrsløe9 _majis høji qumda rmocmkada msa hietrapislhløe me mc slgulmetm
msqumja;

TLMJ^I CL@PM ^MPXIEAC IHLI ME XIHLMDAD

• Ledlvlduaclsji • Hijprijlsi hie itris


• Ihli para uei jlsji • Ihli oajlclar, hijueltarli
• ^aslvldad, mvasløe • ^artlhlpahløe sihlac
• Bmdielsji • Msoumrzi, hlmrti tra`aki
• Xøci dlvmrsløe, hiesuji • Dmsarricci hucturac

Ca aj`lvacmehla jirac m ldmicøglha aquê mxpumsta, ccmea dm prijmsas y a ca vmz


hargada dm ajmeazas, ms ci qum priviha uea mxlgmehla mduhatlva qum ayudm a ca pmrsiea
a rmsta`cmhmr su mqulcl`rli y cm lehucqum cis vacirms pisltlvis dm ue eumvi bujaelsji.
^ir msi uea dm cas pripumstas jás irlgleacms dm Dujazmdlmr ac a`irdar mc aeáclsls
sihlicøglhi dmc ihli oum dm uelrci a ca ahhløe, y msta pmrspmhtlva dmspmrtø cøglhajmetm ue
grae letmrìs metrm aeljadirms sihlihucturacms y mduhadirms sihlacms, ya qum basta
metiehms
Mstacapri`cmjátlha
sihlicigêa smtrata
ba`êa
dmvlsti søci hiji
rmsicvmrsm, hijiacgi a`strahti,
ya bmjis tmørlhi. pir jmdli dm uea
admcaetadi,
ahhløe sihlipicêtlha qum pcaelolqum mc dmsarricci hucturac me tidis cis mstadlis dm ca
pi`cahløe, pmri hie mc i`kmtlvi oleac dm pripirhliear ueis hrltmrlis mduhatlvis `áslhis
qum ayudme a meormetarsm a msm dlcmja jirac hie qum sm mehumetra hada pmrsiea me su
tlmjpi cl`rm. Dm msta oirja, mc tlmjpi cl`mradi dmc tra`aki asujm uea ouehløe mduhatlva
qum pmrjltm ac ledlvldui dmsarriccar su leoirjahløe, dlvmrslolhar sus actmreatlvas dm ihli,
y adaptarsm a cas eumvas emhmsldadms pcaetmadas pir cis haj`lis tmheicøglhis dm ca
hlvlclzahløe. Ca hiehcusløe dm Dujazmdlmr ms qum ca mshumca, y me gmemrac tida ca
mesmñaeza oirjac, ya ei iormhm rmspumstas suolhlmetms ac bij`rm ahtuac, pir ci qum uea
`umea Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm sm bahm a`sicutajmetm ledlspmesa`cm me ca sihlmdad

hietmjpiráema.
Me ca práhtlha mduhatlva ldmada pir mc tmørlhi oraehìs, cis aeljadirms dm`mrêae
ahtuar hiji ueis guêas dm ipleløe qum haeaclzasme cas lequlmtudms y emhmsldadms dm ca
74

pi`cahløe. Me mstm smetldi, y me hietra dm cas dihtrleas dm hlmrtis hrêtlhis jarxlstas,


ajás sm pmrslgum ca jaelpucahløe ldmicøglha, slei uea picêtlha dm ahhløe sihlihucturac
autigmstlieada pir cas `asms pipucarms. Ca jmta oleac ei ms mc adihtrleajlmeti el ca
bijigmemlzahløe dm cis ihlis, slei jmkirar ca hacldad dm vlda y mc dlsorutm lguacltarli dmc
tlmjpi cl`rm hiji mspahli dmdlhadi a ca leoirjahløe, ca oirjahløe hlmetêolha, ca
rmocmxløe, ca hrêtlha, ca hietmjpcahløe artêstlha, mc dmsarricci hucturac, cas rmcahliems
bujaeas y mccamkmrhlhli
Me ole, dm ca dm
ljpirtaehla dmjihrahla.
Dujazmdlmr para ca sihlicigêa dm ahhløe qumda patmetm me
ca apirtahløe qum blzi dm uea tmrjleicigêa juy hieihlda y utlclzada biy, pmri metiehms
`astaetm eivmdisa6 «ahhløe sihlihucturac¶,
sihlihucturac¶, «aeljahløe¶, «huctura pipucar¶ y «mduhahløe
pipucar¶ sie acgueis dm cis viha`cis letriduhldis y dmoleldis pir mstm autir me ca
dìhada dm 1<?>. Dmsdm metiehms, cis msoumrzis dmstleadis a satlsoahmr cas emhmsldadms
hucturacms dm ca pi`cahløe, cas mstratmglas irlmetadas a ca dmjihratlzahløe dm ca huctura, y
tidi mc a`aelhi dm tìhelhas dm letmrvmehløe iormhldas dmsdm ca Aeljahløe Xihlihucturac,
bae dmoleldi ca pri`cmjátlha dmc tlmjpi cl`rm sle graedms haj`lis. Kueti a mcci, ca
hrmahløe dm eujmrisis irgaelsjis pû`clhis y hmetris dm levmstlgahløe si`rm mc
pri`cmja dmc ihli, cas prljmras apirtahliems dm cis paêsms dmc Mstm y dm cis paêsms me
vêas dm dmsarricci
pliemris a msta raja
si`rm ^mdagigêa dm ca me
dmc Ihli sihlicigêa, admjás dmc lelhli
varlas uelvmrsldadms dm acgueis
muripmas (Jiemramstudlis
Icjis,
1<24, p. 80?).
Ac jlsji tlmjpi, sm ba priduhldi ue lehrmjmeti eita`cm dm cas mjprmsas
dmdlhadas a ca gmstløe dmc ihli y cis smrvlhlis dm vahahliems, me grae jmdlda grahlas a ca
gmemraclzahløe dm cis jmdlis dm hijuelhahløe dm jasas y ca pu`clhldad. Mstm aspmhti sm
dmsarriccø mspmhlacjmetm me Mspaña me ca dìhada dm cis smtmeta, y si`rm tidi a partlr dmc
advmeljlmeti dm ca dmjihrahla. Ei ha`m duda dm qum tidas mstas ledustrlas sm bae
hievmrtldi me mspcìedldis vmbêhucis dm dmjihratlzahløe leoirjatlva, hucturac y sihlac,
pmri taj`lìe bae pidldi cljltar me partm ca cl`mrtad hrmatlva ledlvlduac a travìs dm
práhtlhas dm hievmehljlmeti pripagaedêstlhi y ahtltudms purajmetm hiesujlstas.

^rmhlsajmetm
sihlmdad ca prijihløe
dm hiesuji, ms ueadmdm actmreatlvas
cas graedms dm ihli dlomrmetms
oleacldadms a cas iormhldas
dm ca rmhlmetm Mduhahløepir ca
me mc
Tlmjpi Cl`rm.
7=
7?

8. CA HPLXLX DM CA HL_LCL[AHLØE DMC IHLI

8.1. CAX HIEXMH]MEHLAX DMC OMEØJMEI DMC ^API

Mc
ueadmtieaetm
Mduhahløeqummebamc dmsmehadmeadi dmoleltlvajmetm
Tlmjpi Cl`rm ba ca emhmsldad
sldi sle duda mc dm pcae
orahasi sihlac -tmarsm me
dmc jidmci dm smrli
ihli
`urguìs, privihadi pir mc pri`cmja dmc pari. A partlr dmc hrahf dmc pmtrøcmi dm 1<78, sm
ba ldi priduhlmedi uea ljpara`cm rmduhhløe dm ca haetldad dm tra`aki dlspiel`cm, qum ba
i`clgadi a juhbêsljas pmrsieas a vlvlr ue tlmjpi oirzisajmetm dmsihupadi. \a ei bay
tra`aki para tidis y ìstm ms ue pri`cmja dm dloêhlc sicuhløe mhieøjlha y sihlac, ei taeti
pir su eivmdad —slmjprm ba mxlstldi ue pirhmetakm dm ca pi`cahløe me sltuahløe dm
dmsmjpcmi—, hiji pir su jageltud huaetltatlva y huacltatlva. Acgueas dm cas hausas
mstruhturacms qum bae dadi irlgme ac omeøjmei dmc pari sie cas slgulmetms;
• Ca auti
autijat
jatlz
lzah
ahlø
løee y ca ri
ri`i
`itl
tlza
zahl
hløe
øe leoi
leoirjá
rjátltlha
ha dm ca pr
prid
iduh
uhhl
hløe
øe..
• Mc aujme
aujmeti ti dmdm ca pi`c
pi`cahl
ahløe
øe ahtl
ahtlvava me cas
cas hlu
hluda
dadm
dmss pir
pir hau
hausa
sa dm
dm ca
ca jasl
jaslvava
lejlgrahløe rurac y ca lehirpirahløe dm ca jukmr a cis pumstis dm tra`aki.
• Mc dm
dmsh
shme
mesi
si dm ca hapahapahlhlda
dadd dmdm hie
hiesu
suji
ji,, prl
prleh
ehlp
lpac
acjme
jmetmtm pi
pirr haus
hausaa dmdm ca
ca
si`rmpriduhhløe, y ca pìrdlda dmc pidmr adqulsltlvi dmrlvada dm ca hrlsls.
• Ca mxh
mxhms
mslv
lvaa prlv
prlvat
atlz
lzah
ahlø
løee dm cas cas ledu
leduststrl
rlas
as,, hasl
hasl slm
slmjp
jprm
rm ljp
ljpumumst
staa pir
pir
hlrhuestaehlas dm hrlsls qum bae jitlvadi rmakustms y dmspldis jaslvis.
• Mc ora
oraha
hasi
si gme
gmemrmrac
aclz
lzad
adii dmc
dmc jidm
jidmci ci mhi
mhieø
eøjljlhi
hi dmdm hrmhl
hrmhljljlme
meti
ti led
ledmo
mole
leld
ldi,
i, qum
qum
sm ba pumsti me metrmdlhbi pir raziems bujaeltarlas y mhicøglhas.
• ]ea
]ea hr hrmh
mhlm
lmet
etmm tm
tmrh
rhla
larl
rlzah
zahløløee ddmm ca mh
mhie
ieij
ijêa êa qum
qum ba i`cli`clga
gadi
di acac tra
tra`a
`akiki a
asujlr eumvas hiedlhliems dm tmjpiracldad m lemsta`lcldad.
Metrm cas emoastas hiesmhumehlas dm mstm pri`cmja sm humeta ca hiesldmra`cm
actmrahløe qum ba suorldi mc hiehmpti dmc tra`aki. Mc tra`aki ba pmrdldi ca hatmgirêa dm
mspahli para ca rmaclzahløe bujaea, y sm ba hievmrtldi sljpcmjmetm me ue jmdli dm
77

gaearsm ca vlda. Ca eihløe dm tra`aki ba sldi sustltulda pir ca dm «pumsti dm tra`aki¶, ci


qum sm agrava pir ca prigrmslva rmduhhløe dm cas kireadas, ca grae dlomrmehla mxlstmetm
metrm ueis tra`akis y itris, y ca gmemraclzahløe dmc haráhtmr dm tmjpiracldad me cis
mjpcmis.
Ca oacta dm ue tra`aki msta`cm ba dmsmstruhturadi admjás mc
m c slstmja rmgucadir dm cis
tlmjpis dm cas pmrsieas. Ci prljmri qum ahietmhm ms ue aujmeti dmc tlmjpi cl`rm
oirzisi,
plmrdm y ismjás `lme dmc
dloujlea ac tlmjpi
ei tmemrdlspiel`cm
eada qum hiji
bahmr mspahli vahêi y sle
el ca emhmsldad smetldi, elegûe
dm hujpclr qum sm
birarli msta`cmhldi. Aetm ca ausmehla lehlmrta y priciegada dm uea ihupahløe ca`irac, ms
cøglha ca aparlhløe dm smetljlmetis dm orahasi y orustrahløe6 admjás, ca smesahløe dm
parmhmr leûtlc a ca sihlmdad priviha me ca pmrsiea ue jmeisha`i eita`cm dm su
autimstlja.
A raêz dm ca pri`cmjátlha dmc pari, juhbas pmrsieas ei pumdme el tlmeme ca
ipirtueldad dm irgaelzar hibmrmetmjmetm mc hietmeldi dm sus tlmjpis, pirqum ìstis bae
qumdadi pir hijpcmti oactis dm rmomrmehla. ¹Høji rmhijpiemr uea rmcahløe
sihlihucturac mqulcl`rada metrm mc tlmjpi cl`rm y mc tlmjpi dm tra`aki, sl mstm ûctlji ba
dmsaparmhldi9 Tidi mc tlmjpi sm vumcvm dlspiel`cm, mxaspmraetmjmetm vahêi dm
ahtlvldad,
ihupahliemsy taetis
si`rmvlmem ca aegustla
jijmetis. tmrrl`cm dmsm ei
Me hiesmhumehla, bahmsa`mr høji metmedmr
juy dloêhlc ccmear dmdmsdm
hisasmstmu
pueti dm vlsta ue ihli vmrdadmrajmetm pisltlvi, hargadi dm ahtlvldadms hrmatlvas y
mstljucaetms para ca pmrsiea. Juy ac hietrarli, cis jûctlpcms hiedlhlieaetms dm msa
meirjm oraeka dm tlmjpi dlspiel`cm bae ahmetuadi sltuahliems dm rlmsgi sihlac priplas
dm eumstra hlvlclzahløe. Mstm pri`cmja ms lguacjmetm apclha`cm a cis juhbis elñis
dmsmshicarlzadis dm aj`lmetms jargleacms6 cis pmclgris qum iormhm ca haccm ac kumgi dm
elñis y adicmshmetms, cas haetldadms dm achibic qum hiesujme cis køvmems duraetm mc ole
dm smjaea, mc oclrtmi oáhlc y ba`ltuac hie mc juedi dm cas drigas, ca dmclehumehla
jitlvada pir ca emhmsldad dm rmhursis mhieøjlhis qum ei pumdme privmelr dm ue tra`aki
eirjaclzadi, y taetas y taetas itras sltuahliems qum sm priduhme hie mspmhlac letmesldad
ustajmetm duraetm
Asê qum, cis ratis
dmspuìs dm tlmjpi
dm ba`mr cl`rm.duraetm hasl dis slgcis pir ca mxtmesløe dmc
cuhbadi
dmrmhbi a dlsorutar dmc tlmjpi cl`rm, mc tra`aki sm ba hievmrtldi abira me mc rmjmdli dm
tidis cis jacms, pumsti qum mc tlmjpi cl`rm ba adqulrldi hada vmz jás uea hijpcmka
aj`lgómdad qum ei tmrjlea dm bahmrci hijpcmtajmetm dmsma`cm. Tmemr ue tra`aki ms ca
sicuhløe ldmac para pidmr rmirgaelzar ca cøglha dm cis tlmjpis bujaeis, pmri admjás ms
ca ûelha pisl`lcldad dm adqulrlr ueis rmhursis mhieøjlhis qum rmsuctae ledlspmesa`cms
para ahhmdmr a cis `lmems dm ihli pripirhlieadis
pripirhlieadis pir ca sihlmdad dm hiesuji.
Admjás, bay qum advmrtlr høji mc tlmjpi cl`rm sm ba hievmrtldi me ue jijmeti
mspmhlacjmetm priplhli para ca jaelpucahløe mkmrhlda pir partm dm cis jmdlis dm
hijuelhahløe dm jasas. ^irqum cas pripumstas mxlstmetms me ca hlvlclzahløe dmc ihli sie
ouedajmetacjmetm hiesujlstas, ci qum cas bahm leachaeza`cms a uea `umea partm dm ca
pi`cahløe, mspmhlacjmetm ac hicmhtlvi dm paradis, pir raziems mhieøjlhas mvldmetms. Mc
pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm aparmhm metiehms clgadi aacc dm cis sacarlis; cas biras dm tra`aki
72

mxtra sm bahme ormhumetms para pidmr pmrjltlrsm ihlis hada vmz jás cukisis. Mc tra`aki sm
ba hievmrtldi dm rmpmetm me ca ccavm qum a`rm tidas cas pumrtas, ca dmc tlmjpi cl`rm
taj`lìe. A ca vmz qum sm ba dmjihratlzadi, mc tlmjpi cl`rm sm ba a`urgumsadi6 bm aquê
ue omeøjmei têplhi dm eumstra hlvlclzahløe (\mca, 1<7=, p. 188).
Ìstm ms mc hieoclhti lrrmsicu`cm me mc jidmci dm ihli hietmjpiráemi; ca prmtmedlda
dmjihratlzahløe dmc tlmjpi cl`rm ei sm ba bmhbi hijpcmtajmetm momhtlva, y cas
dmslguacdadms mhieøjlhas
ljpisl`lcltar msa privihadas
aeslada ljltahløe dmc pir
ihli mcharahtmrêstlhi
pri`cmja dmc parimstratis
dm cis bae vmeldi
sihlacmsa
supmrlirms. Auequm sm dmolmedm uea jirac bmdielsta `asada me mc hiesuji
dmsprmihupadi, me rmacldad ìsta søci ms pisl`cm me dmtmrjleadis elvmcms mhieøjlhis.
Mstas dlomrmehlas sihlacms sm mstáe bahlmedi hada vmz jayirms, lehcusi metrm tmrrltirlis;
biy me dêa, cis paêsms me vêas dm dmsarricci mstáe slmedi hicielzadis pir graedms
mjprmsas juctleahlieacms qum tratae dm lehuchar mc jidmci dm ihli `urguìs, ca jirac
bmdielsta y mc «Ajmrlhae Way io Clom¶ aetms hijmetadis, a pmsar dm cas priouedas
dlolhuctadms mhieøjlhas pir cas qum atravlmsae sus ba`ltaetms.
Ca lehapahldad a`sicuta dm ca hlvlclzahløe hietmjpiráema para rmsicvmr mc pri`cmja
dmc pari sm ba pcasjadi me sicuhliems a hirti pcazi. ^ir uea partm, mc acargajlmeti dm ca
mdad mshicar
para ci ba bae
huac sm letmetadi rmtrasar
dlspumsti ca lehirpirahløe
juctltud dm oirjahløe
dm hursis dm cis køvmemsca`irac,
ac jmrhadi
hie dm
ue tra`aki,
smetldi
jás ihupahlieac qum priymhtlvi. ^ir itra partm, mc admcaeti dm ca ku`lcahløe a cis smsmeta
añis ba hbihadi dm pcaei hie ca priciegahløe eaturac dm ca mxlstmehla, qum pmrjltme cas
ahtuacms hiedlhliems dm vlda.
Ca hiehcusløe ms dmsasismgaetm; mc tlmjpi cl`rm sm ba hievmrtldi me ue vmrdadmri
pri`cmja para ca sihlicigêa aeaclsta dm uea hlvlclzahløe dm rlmsgi hiji ca eumstra. ¹Quì
bahmr hie mc tlmjpi cl`rm y para quì9 ¹Quì smetldi darcm a ca grae haetldad dm tlmjpi dm
qum dlspiemjis me ca ahtuacldad9 ¹Høji bahmr qum mc ihli sm hievlmrta me ue `lme
vmrdadmrajmetm dlgei dmc bij`rm9 ¹Ms pisl`cm qum eumstras pisl`lcldadms dm ihli ei
qumdme tidas rmduhldas ac sljpcm hiesuji dm jasas9 Ei ms hasuac qum ca jayirêa dm cis
jidmreis tmørlhis
(Wm`mr, 1<?<6 dmc tlmjpi
Pahliemri, 1<286 cl`rm
Juñizbayae
Jlra,hilehldldi dm1<24).
1<286 ^mdrø, pcmei me mstm letmrrigaetm
^rmtmedmr dm eumvi mc pcmei mjpcmi para tida ca pi`cahløe ahtlva ms acgi lcusirli y
ìstá cmkis dm ca rmacldad (Pahliemri, 1<28). ]ea sicuhløe `arakada ûctljajmetm ms ca dm
rmpartlr metrm tidis mc pihi tra`aki qum sm bacca dlspiel`cm, ci qum ljpclharêa uea
rmduhhløe drástlha dm ca kireada ca`irac sle pmrdmr mc pidmr adqulsltlvi qum abira
tmemjis (Pussmcc, 1<2<). Mc jayir pri`cmja dm msta lelhlatlva ms su oacta dm ahmptahløe,
si`rm tidi pir ci hijpcmki qum pumdm rmsuctar haj`lar ca jmetacldad dm ca gmetm y pir
cis juhbis dmomhtis dm ca picêtlha mhieøjlha emihiesmrvadira. ^mri mjpmzar a
prmihuparjm jás pir jls ratis dm ihli qum pir jl tra`aki pidrêa ayudarjm a dlsmñar
uea eumva oirja dm vlda, juhbi jás hrmatlva y autidmtmrjleada, hapaz dm rmaclzarjm
hiji pmrsiea y privmmdira dm cis jmdlis suolhlmetms para jmkirar jls hiedlhliems dm
vlda. ]tlclzar mc tlmjpi cl`rm hiji mspahli para uea jmkir oirjahløe, y para i`tmemr ue
jayir gradi dm cl`mrtad y dmsarricci pmrsieac me jls ihupahliems, qulzá apirtarêa a ca
7<

carga acgueas sacldas a ca hrlsls bujaea qum padmhmjis dmsdm bahm dìhadas.

8.0. ^MPX^MHTL_AX AHT]ACMX DMC IHLI \ TLMJ^I CL@PM ME


MX^AÑA

A jidi dm rmsujme, meujmrajis oleacjmetm cas harahtmrêstlhas jás sletijátlhas smgûe


cas huacms sm vlvm ahtuacjmetm mc ihli me Mspaña;
• Xm ba
ba pr
prid
iduh
uhld
ldii ue haj`
haj`lili slg
slgel
elol
olhat
hatlv
lvii dm ca
cass ahtl
ahtlvl
vlda
dadm
dmss dm tlmjp
tlmjpii cl`r
cl`rm,
m,
qum aetms sm ccmea`ae prlehlpacjmetm dm mcmjmetis rmclglisis, cihaclstas y
cûdlhis, y abira mstá haeaclzadi bahla mc hiesuji dm jasas pir cis jmdlis
dm hijuelhahløe sihlac y cas irgaelzahliems jmrhaetlcms.
jm rhaetlcms.
• Ba tme
tmeld
ldii cug
cugar
ar ue
ue eita
eita`c
`cmm aujme
aujmetiti dm
dm tlmj
tlmjpi
pi cl`
cl`rm
rm sle
sle pis
pisl`l`lc
lcld
ldad
ad dm
dm ihli
ihli,,
pir hausa dmc pari, pmri taj`lìe pir uea levmrsløe dm tlmjpi me ca pripla
oirjahløe i rmhlhcakm, uea partlhlpahløe sihlac hada vmz jayir —picêtlha,
sledlhac,
oajlclarmsvicuetarla,
smhuedarlas.asihlatlva—, y ca prigrmslva hijpcmkldad dm emhmsldadms
• Xm mst
mstáá daed
daedii uea
uea mstr
mstruh
uhtu
tura
rahl
hløe
øe hada
hada vmz
vmz jayi
jayirr dm ca
cass ahtl
ahtlvl
vlda
dadm
dmss dm ih
ihli
li,,
taeti me ci rmomrmetm ac tlmjpi dm cas jlsjas —vahahliems, olems dm smjaea,
pumetms—, hiji a cis jmdlis tìhelhis hie cis qum sm ccmvae a ha`i —hihbm,
tmcmvlsir, vêdmi, mqulpis dm jûslha, irdmeadirms pirtátlcms, vldmihiesicas,
ahhmsi a letmremt—, y a su sipirtm irgaelzatlvi —agmehlas dm vlakms, iomrtas
dm cas adjlelstrahliems pû`clhas, hmetris hijmrhlacms.
• Mxls
Mxlstm
tm uuea
ea iom
iomrt
rtaa dm aht
ahtlv
lvld
ldad
adms
ms y mqu
mqulp
lpajl
ajlme
meti
tiss para
para mc
mc tlmj
tlmjpi
pi cl`
cl`rm
rm hhad
adaa vmz
vmz
jayir y jás varlada, asê hiji ue lehrmjmeti eita`cm dm hcu`ms y
asihlahliems qum ahtûae a jidi dm pcataoirjas haeaclzadiras dmc ihli.
• ^mri
^mri ta
taj`
j`lì
lìee ssmm mstá
mstá prid
priduh
uhlm
lmed
edii uea
uea pr
prlv
lvat
atlz
lzah
ahløløee hada
hada vmvmzz jayi
jayirr dm
dm cas
cas
ahtlvldadms dm ihli, qum sm dlsorutae me hasa i me hijpañêa dm pmrsieas juy
hmrhaeas, ci qum supiem uea ljpirtaetm `arrmra para ca práhtlha dmc ihli me
sihlmdad6 a mstm rmspmhti, ca jaslolhahløe dm acgueas ahtlvldadms ei mvlta qum
sm slgae jaetmelmedi hieduhtas dm ihli ledlvlduaclstas.
• Mc ihl
ihlii slgu
slgumm ah
ahmemetu
tuae
aedi
di ca
ca ms
mstr
trat
atlo
lolh
lhah
ahlø
løee sihl
sihlac
ac,, me mc
mc smet
smetld
ldii dm qum
qum had
hadaa
hcasm tlmem ueis hijpirtajlmetis mspmhêolhis dm mjpcmi dmc tlmjpi cl`rm,
dmtmrjleadis ei søci pir cas pisl`lcldadms mhieøjlhas, slei taj`lìe pir
itris hiedlhlieaetms hiji cis gmigráolhis i mc elvmc mduhatlvi hucturac6 me mc
prihmsi dm ashmesløe sihlac sumcm darsm uea ljltahløe dm cas práhtlhas dm ihli
dmc elvmc sihlac supmrlir.
• Me rmca
rmcahl
hløe
øe a mstmmstm ûctl
ûctlji
ji aasp
spmht
mhti,
i, ap
apar
armhm
mhm hi
hiee grae
grae eltl
eltldm
dmzz ue sm
smht
htir
ir dm
jargleahløe sihlac me mc hiesuji dm ihli, i`kmti dm letmrvmehløe mduhatlva.
2>

• Ol
Olea
eacj
cjme
metm
tm,, bay
bay qum
qum ad
advm
vmrt
rtlr
lr dm
dmcc dms
dmsar
arri
ricc
ccii les
lestl
tltu
tuhl
hlie
ieac
ac qum
qum bae
bae ldi
ldi
adqulrlmedi cas levmstlgahliems y cis priymhtis mduhatlvis rmcahlieadis hie
mc tlmjpi cl`rm y ca AXH, si`rm tidi a raêz dm ca hrmahløe dm ca Dlpcijatura
]elvmrsltarla dm Mduhahløe Xihlac.

@l`cligraoêa

AEDMPXIE, E.; Tra`aki y ihli.


ihli. Jadrld, MDMPXA, 1<7=.

A[EAP, G.; Tra`akar


HBA]HBAPD, jmeisdlvmrsløe
^.; Tra`aki, para tra`akar tidisjmetac
tidis.
m blglmem . Jadrld, Mdlh. BIAH,
. Jadrld, 1<<4.
Oax, 1<7>.
H]MEHA HA@M[A, J.; Tmjas dm ^mdagigêa dmc Ihli. Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 1<<=.
H]MEHA HA@M[A, J.; (md.); Ihli y dmsarricci bujaei. ^ripumstas para mc ?¾ Hiegrmsi Juedlac dmc
Ihli.. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 0>>>.
Ihli
DM GPA[LA, X.; Tlmjpi, tra`aki y ihli.
ihli. Jadrld, Tmheis, 1<??.
DLMXTMPWMG, A.; «]ea jlrada pmdagøglha a cas oá`rlhas y uea sûpclha bujaea (1202)¶, me
Q]LETAEA, K. Ja.; Mduhahløe Xihlac. Aeticigêa dm tmxtis hcáslhis.
hcáslhis. Jadrld, Earhma, 1<<4, pp.
82-41.
D]JA[MDLMP, K.; Bahla uea hlvlclzahløe dmc ihli.
ihli. @arhmciea, Mstmca, 1<?2.
D]JA[MDLMP, K.; «Pmacldadms dmc ihli m ldmicigêas¶, me Ihli y sihlmdad dm hcasms. hcasms. @arhmciea,
Oietaemcca, 1<71.
OPLMDJAEE, G.; ¹A døedm va mc tra`aki bujaei9 @umeis Alrms, Mdltirlac Xudajmrlhaea, 1<?1.
OPLMDJAEE, G.; Mc1<?2.
Xudajmrlhaea, tra`aki dmsjmeuzadi. Mspmhlaclzahløe y tlmjpi cl`rm.
cl`rm. @umeis Alrms, Mdltirlac
OPIJJ, M.; Mc jlmdi a ca cl`mrtad. @umeis Alrms, ^aldøs, 1<?1.
GMPXB]E\, K.; «Mstlci dm vlda, mstruhtura mhieøjlha y usi dmc tlmjpi¶, me Pmvlsta Mspañica dm
Levmstlgahliems Xihlicøglhas,
Xihlicøglhas, e¾ 82, añi 1<27, pp. 1?8-1<1.
GØJM[ ^ÌPM[, H.; «Ca aeljahløe sihlihucturac. Hiehmptis ouedajmetacs¶, me Dihujmetahløe Xihlac.
Apclhada, e¾ 7> jieigráolhi si`rm Aeljahløe
Pmvlsta dm Mstudlis Xihlacms y dm Xihlicigêa Apclhada,
Xihlihucturac, jarzi dm 1<22.
GPIXKMAE, M.; «Aeljatlie mt gmstlie piur ue dìvmcippmjmet hucturmc¶, me Ca oirjatlie dms
KM@, e¾ =. @rusmcas, 1<2>.
aeljatmurs. Hablmr KM@,
BIOXTÄTTMP, ^. P.; «Hiesldmrahliems pslhicøglhas si`rm mc tlmjpi cl`rm¶, me Pmvlsta dm ^slhicigêa
Apclhada, e¾ 1>7, smptlmj`rm dm 1<7>.
Gmemrac y Apclhada,
KAEEM, B.; «Jirac dm tra`aki y jirac dm ihli; ue eumvi tlpi bujaei me pmrspmhtlva¶, me Ca
hlvlclzahløe dmc ihli.
ihli. Jadrld, Guadarraja, 1<?2.
FAMX, P.; «]ea hiequlsta i`rmra¶, me Ihli y sihlmdad dm hcasms.
hcasms. @arhmciea, Oietaemcca, 1<71.
FA^CAE, J.; Cmlsurm le Ajmrlha. A Xihlac Lequlry.
Lequlry. Eumva \irf, F. Wlccmy, 1<?>.
CAOAPG]M, ^.; Ca Irgaelzahløe dmc Tra`aki. Mc Dmrmhbi a ca ^mrmza. Ca Pmclgløe dmc Hapltac.
21

Jadrld, Ouedajmetis, 1<2>.


CAÊE METPACGI, ^.; «Mc ihli y ca olmsta me mc pmesajlmeti ahtuac¶, me Ihli y Tra`aki.
Tra`aki. Jadrld,
Mdltirlac Pmvlsta dm Ihhldmetm, 1<?>.
CAEOAET, J. O.; Xihlicigêa dmc ihli.
ihli. @arhmciea, ^meêesuca, 1<72.
C]ED@MPG, G. A.-FIJAPI_XFL, J.-JhLCCEM[\, J. A.; Cmlsurm; a su`ur`ae study. study. Hicuj`la
]elvmrslty ^rmss, 1<84.
C\ED, P. X.-C\ED, B. J.; Jlddcmtiwe. A Xtudy le Jidmre Ajmrlhae Hucturm.
Hucturm. Emw \irf, Barhiurt-
@rahm & Wircd,
JAEEBMLJ, Leh, 1<=?.
F.; Cl`mrtad, pidmr y pcaelolhahløe dmjihrátlha.
dmjihrátlha. Jìxlhi, OHM, 1<20.
JAPR, F.; Mc Hapltac. Jadrld, Afac, 1<7?.
JA\I, M.; ^ri`cmjas bujaeis dm uea hlvlclzahløe ledustrlac. @umeis Alrms, Eumva _lsløe, 1<=?.
JMAD, J.; «Tbm ^attmre io Cmlsurm le Hietmjpirary Ajmrlhae Hucturm¶, me Tbm Aeeacs io Ajmrlhae
Ahadmjy io ^icltlhac aed Xihlac Xhlmehms,
Xhlmehms, vic. 818, smptlmj`rm dm 1<=7.
JIEMPA ICJIX, Jª. C.; «Aeáclsls dmc ihli y tlmjpi cl`rm me ca ahtuacldad¶, me @irdøe. Pmvlsta dm
Irlmetahløe ^mdagøglha,
^mdagøglha, e¾ 0=?, om`rmri dm 1<2=.
JIPLE, M.; Mc mspêrltu dmc tlmjpi. Mesayi si`rm ca huctura dm jasas.
jasas. Jadrld, Taurus, 1<??.
J]EEÌ, O.; ^slhisihlicigêa dmc tlmjpi cl`rm. ]e meoiqum hrêtlhi.
hrêtlhi. Jìxlhi, Trlccas, 1<2>.
J]ÑI[ JLPA, K.; Xihlicigêa dmc ihli me uea sihlmdad me hrlsls; uea actmreatlva hucturac. Jadrld,
]elvmrsldad Hijpcutmesm, 1<28.
EMGPM, ^.; Mc ihli y cas mdadms.
mdadms. @arhmciea, Bahmr, 1<<8.
^APFMP, X.; Tbm outurm io wirf aed cmlsurm.
cmlsurm. Eumva \irf, ^ramgmr, 1<71.
^MDPØ, O.; Ihli y tlmjpi cl`rm, ¹para quì9 @arhmciea, Bujaeltas, 1<24.
Q]LETAEA, K. Jª.; «Mc tlmjpi cl`rm hiji áj`lti bujaei y hucturac¶, me GAPHÊA BI[, _. (dlr.);
Lelhlatlvas sihlacms me mduhahløe leoirjac. Jadrld, Placp, 1<<1, pp. 4>>-41=.
PAHLIEMPI, C.; Dmc pari ac ihli.ihli. @arhmciea, Aeagraja, 1<28.
PLMXJAE, D.; A`uedaehla, ¹para quì9 Jìxlhi, OHM, 1<?=.
PLMXJAE, D.; Ca juhbmduj`rm sicltarla.
sicltarla. @umeis Alrms, ^aldøs,1<?2.
PLOFLE, K.; Mc ole dmc tra`aki.
tra`aki. @arhmciea, ^aldøs, 1<<?.
P]XXMCC, @.; Mcigli dm ca ihlisldad. @arhmciea, Mdbasa, 1<2<.
XMHADAX JAPHIX, O.; «Tra`aki y dmshaesi dmc mshicar¶, me Pmvlsta dmc Lestltuti
Lestlt uti dm ca Kuvmetud, e¾
0, dlhlmj`rm dm 1<?=.
XMHADAX JAPHIX, O.; «Mc ihli, hiehmpti aj`lvacmetm¶, me Pmvlsta dmc Lestltuti dm ca Kuvmetud, e¾ 7,
ihtu`rm dm 1<??.
XL_ADIE, ^.-OMPEÁEDM[ [IÉCA, A.; Tlmjpi dm tra`aki, tlmjpi dm vlvlr. ^slhipaticigêa dm sus
rltjis.. @arhmciea, Bmrdmr, 1<27.
rltjis
X]M, P.; Mc Ihli.
Ihli. Jìxlhi, OHM, 1<20.
_APLIX; «Ihli y sihlmdad dm hcasms me Mspaña¶, me Dihujmetahløe Xihlac, e¾ 8< jieigráolhi, kueli
dm 1<2>.
_APLIX; «Ihli y mstlcis dm vlda¶, me Leoirjm sihlicøglhi si`rm cac a sltuahløe sihlac me Mspaña.
Mspaña. Jadrld,
Ouedahløe OIMXA, 1<<4.
_M@CME, T.; Tmirêa dm ca hcasm ihlisa.
ihlisa. Jìxlhi, OHM, 1<<=.
_METIXA ^ÌPM[, _. K.; Oumetms dm ca Aeljahløe Xihlihucturac me Muripa.Muripa. Jadrld, ^ipucar, 1<<8.
WAPEMP, W. Cc.-C]ET, ^. X.; Tbm Xihlac Clom io a Jidmre Hijjuelty.
Hijjuelty. Emw Bavme & Ciedie, \acm
uelvmrslty ^rmss, 1<41.
WM@MP, M.; Mc pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jadrld, Mdltira Eahlieac, 1<?<.
WICOOMEXTMLE, J.; «Tbm Mjmrgmehm io Oue Jiraclty¶, me Kiureac io Xihlac Lssums, Lssums, e¾ 74, 1<=?, pp.
1=-0=.
\MCA, J.; «Ihli y haesaehli dm ca vlda¶, me Mc haesaehli dm ca vlda.
vlda. Jadrld, Farpis, 1<7=.
20

Tmja 4

AEÁCLXLX DM CA PMACLDAD DMC IHLI \ TLMJ^I


CL@PM ME CA AHT]ACLDAD
28

1. MC TLMJ^I CL@PM DM CA LEOAEHLA

1.1. ^PMHLXLIEMX XI@PM MC TLMJ^I CL@PM LEOAETLC

^ara dmolelr
dm`mjis mc tlmjpi
rmomrlreis a sucl`rm leoaetlcdlarla
ihupahløe me rmcahløe a ci qum
me ca mshumca. smrêa sudlspiel`cm
Mc tlmjpi «tlmjpi dm tra`aki¶,
dm cis elñis
ms mc tlmjpi rmstaetm dmc tlmjpi mshicar y dm cas i`clgahliems paramshicarms, admjás dmc
tlmjpi dmdlhadi a satlsoahmr emhmsldadms `licøglhas `áslhas y dmc tlmjpi dm
hica`irahløe me cas tarmas dijìstlhas. El ca mshumca el mc tra`aki sie ahtlvldadms
autitìclhas el autøeijas, jás `lme ac hietrarli adqulmrme ue haráhtmr dm i`clgatirlmdad y
dmpmedmehla rmspmhti a itris. Aj`as rmacldadms humetae taj`lìe hie uea smrlm dm
aeacigêas mstruhturacms, hiji cis birarlis, hacmedarlis, eitas-sacarlis, mth. Mc pripli
cmeguakm aolrja msta aeacigêa; ca ahtlvldad qum ljpiem ca mshumca ac elñi ms mc «tra`aki
mshicar¶ (Trlcca @mremt, 1<<8, p. ?1).
^mri mc ihli ei ms sljpcmjmetm aqumc tlmjpi me mc qum ei bay eada qum bahmr, slei
jás `lme mc tlmjpi
cas ba`ltuacms. utlclzadi
Asê, mc ihli mspir mc ledlvldui para
ue hijpcmjmeti dmdlharsm
emhmsarli me caa ahtlvldadms dlomrmetms
vlda dmc bij`rm, dm
pirqum
ei pmrjltm qum eis a`urrajis me cas biras dm dmshaesi, y pirqum dmsarricca aspmhtis dm
eumstra pmrsieacldad qum qumdarêae lehijpcmtis sl eumstri ûelhi hmetri dm letmrìs oumra
mc tra`aki. Me mc hasi dm ca leoaehla msti ms mspmhlacjmetm slgelolhatlvi. Ca tmesløe
priduhlda pir mc tra`aki mshicar dm`m smr hietrapmsada pir ca práhtlha dm itra ahtlvldad
qum priviqum me mc elñi uea ahtltud dm dlvmrsløe i dlstrahhløe, si`rm tidi sl tmemjis me
humeta ca oahlcldad qum tlmeme cis elñis para haesarsm dm uea jlsja tarma me pihi tlmjpi
(_arma-Ac`a, 1<7<).
Mc tlmjpi cl`rm leoaetlc prmsmeta uea smrlm dm partlhucarldadms rmspmhti ac tlmjpi
cl`rm aducti. Cis `leijlis hiehmptuacms smgurldad-autieijêa, dmpmedmehla-

ledmpmedmehla,
dmc y hietric-cl`mrtad,
bij`rm, sm dmhaetae hcarajmetmqum dmoleme
bahla cis hiedlhlieaetms
cis prljmris tìrjleis dmpsêqulhis dm duraetm
hada parmka ca vlda
mc pmrêidi leoaetlc. Ca lejadurmz psêqulha y olslicøglha, ca rmacldad sihlimhieøjlha y mc
24

jarhi cmgac cljltae ca pisl`cm autieijêa dmc elñi a oavir dm ca emhmsldad dm su hustidla.
Mc elñi tidavêa ei ms pcmeajmetm hapaz dm rmaclzar uea mcmhhløe pmrsieac y
autihietricada si`rm ci qum qulmrm i ei qulmrm bahmr, si`rm ci qum mstá `lme i jac, si`rm
ci qum cm dlvlmrtm i ci qum cm a`urrm. Admjás, mc elñi sm mehumetra ledmomesi aetm cas
ar`ltrarlmdadms dmc juedi aducti, pir ci qum su tlmjpi cl`rm prmhlsa dm uea emhmsldad
cøglha dm apiyi, hustidla y pritmhhløe qum ci acmkm dm pmclgris y jaelpucahliems. Me
hiesmhumehla, mc gradlmetm dm cl`mrtad y autieijêa dmc ihli leoaetlc qumda cljltadi, y ms
`astaetm leomrlir ac dm cas mtapas pslhimvicutlvas
pslhimvicutlvas slgulmetms
slgulmetms..
Xl mc tlmjpi cl`rm dm cis elñis prmsmeta jayirms hiedlhlieajlmetis qum mc aducti,
paradøklhajmetm, mxlstm uea mspmhlm dm hrmmehla gmemraclzada qum bahm dm ca leoaehla mc
pmrêidi prlvlcmgladi para mc ihli y mc kumgi. Tradlhlieacjmetm sm ba hiesldmradi a ìsta
hiji mc hicmhtlvi pi`cahlieac qum dlsoruta dm jás tlmjpi cl`rm huaetltatlvi; jmeis biras
dm tra`aki, jás vahahliems, jmeis hijprijlsis sihlacms i oajlclarms, mth. Msta
hiehmphløe dm ca leoaehla mjpmzø a oraguarsm me mc slgci R_LL, y sm oum hieolguraedi
pistmrlirjmetm hie su prigrmslva mshicarlzahløe, su acmkajlmeti dmc juedi dmc tra`aki,
ca oirjahløe dm ca oajlcla euhcmar `urgumsa, y ca levmehløe dm eumvis mcmjmetis
rmcahlieadis hie mc tmja dmc ihli; vmstldis mspmhêolhis para elñis, dlomrmehlahløe metrm mc
umgi leoaetlc y mc dmstleada
letmehlieadajmetm kumgi aducti, oa`rlhahløe
a mccis, mth. Mcdmhiehmpti
kugumtms,jidmrei
aparlhløedmdm cauea cltmratura
leoaehla sm
rmprmsmeta `áslhajmetm pir jmdli dm trms ljágmems, qum sltûae ac elñi me ca mshumca, me
ca oajlcla y me mc kumgi. Msta lhieigraoêa ba privihadi ca hiesldmrahløe sihlac dm ci
cûdlhi y dm ci ihlisi hiji ric harahtmrêstlhi dm ca pmrsieacldad dm ca leoaehla (Arlms,
1<27).
Xle mj`argi, tidi ci aetmrlir søci ms václdi para mc hicmhtlvi leoaetlc eirjaclzadi
oajlclarjmetm, qum ahudm dm jaemra ba`ltuac a cas lestltuhliems mduhatlvas rmgcadas. Me
mc hasi dm ca leoaehla jargleada, me haj`li, ms ormhumetm i`smrvar elvmcms juy `akis dm
mshicarlzahløe, admjás dm pri`cmjas dm letmgrahløe sihlioajlclar `astaetm prmihupaetms.
A cas dlolhuctadms dm ahmrhajlmeti dm mstis elñis a cis hicmglis, sm ueme me juhbis
hasis mc rmhbazidmsdm
mhieøjlhajmetm dm cis oajlclarms
juy pmqumñisbahla cis mstudlis,dmca ueemhmsldad
ac jaetmeljlmeti dm hietrl`ulr
bigar mjpi`rmhldi, ca
jargleahløe mkmrhlda pir mc rmsti dm ca sihlmdad, ca oacta dm bá`ltis para mc mstudli, mc
a`smetlsji mshicar slstmjátlhi y ca pidmrisa atrahhløe dm ca vlda dm ca haccm, metrm itras
hisas.
^ir hieslgulmetm, mc japa hiehmptuac pripumsti aetmrlirjmetm ac ba`car dm ca
leoaehla eirjaclzada, qumda sle eleguea vacldmz me mc hasi dm cis elñis dm ca haccm i dm
cas hba`icas. ^irqum cis `leijlis smgurldad-autieijêa, dmpmedmehla-ledmpmedmehla, y
hietric-cl`mrtad, sm dmhaetae kustajmetm pir mc tìrjlei hietrarli a ci aetmrlir. Mc elñi dm
ca haccm giza dm uea autieijêa, ledmpmedmehla y cl`mrtad dm ca qum ei giza mc elñi
sihlacjmetm adaptadi. Itra hisa ms qum msa lehrmê`cm oacta dm hietric y dm smgurldad sma
me vmrdad ci jás ahiesmka`cm dmsdm mc pueti dm vlsta mduhatlvi y dm dmsarricci dm ca
pmrsieacldad dmc elñi. @usharsm ca vlda me ca haccm slgelolha prixljldad hie mc juedi dm
cas drigas, mc achibic, cas paedlccas, mc hajirrlsji, ca dmclehumehla kuvmelc, ca
2=

pristltuhløe leoaetlc y ue sleoêe dm hijpirtajlmetis si


sihlacjmetm
hlacjmetm dmsadaptadis.

1.0. HIEDLHLIEAETMX XIHLACMX DMC TLMJ^I CL@PM LEOAETLC

Mxlstm ue hlmrti dlshursi sihlac qum tlmedm a hucpa`lclzar a cis padrms dmc a`aediei dm
sus blkis me mc tlmjpi cl`rm. Cis rmhlmetms haj`lis priduhldis me mc hiehmpti dm oajlcla,
ca lehirpirahløe dm ca jukmr ac tra`aki y ca pripla rmacldad sihlac dm eumstri juedi, bae
privihadi qum cis elñis ei pumdae gizar pcmeajmetm dm ca hustidla y pritmhhløe
emhmsarlas duraetm su tlmjpi cl`rm. ^armhm hcari qum mc ihli ms uei dm cis mcmjmetis
ouedajmetacms dmc prihmsi dm sihlaclzahløe leoaetlc, pmri aûe ms jás mvldmetm mc bmhbi
dm qum mstm ihli tmega qum dmsarriccarsm dm oirja sicltarla ca jayirêa dm cas vmhms.
]ea dm cas rmlvledlhahliems sihlacms jás pmrslstmetms me ca ahtuacldad ms ca qum sm
rmolmrm a ca oacta dm mspahlis cûdlhis apripladis para mc dmsmevicvljlmeti eaturac dmc
elñi. Ms hlmrti qum hada vmz mxlstme jás parqums leoaetlcms, tmrrmeis dm avmetura,
metrmtmeljlmetis y atrahhliems para eumstris pmqumñis, pmri ue `ume eûjmri dm mccis sm
ba jmrhaetlclzadi hie mc ûelhi ole dm i`tmemr `memolhlis mhieøjlhis, hievlrtlmedi ac
tlmjpi cl`rm me ue tlmjpi dm hiesuji. ^ara mc ihli mspietáemi ca haccm sm ba vumcti ue
mshmearli dm kumgis juy pmclgrisi, pi`cadi dm autijøvlcms, zieas dm i`ras, kmrlegulccas
a`aedieadas me cis parqums, lesmgurldad hludadaea y itras sltuahliems dm rlmsgi sihlac
qum bae privihadi mc jlmdi dm cis prigmeltirms. Cis padrms prmolmrme qum cis elñis ei
`akme a kugar a ca haccm, pmri su oigisldad eaturac y su tmedmehla a dmsarriccarsm
oêslhajmetm ac alrm cl`rm, bahme lehijpatl`cm su ahtlvldad cûdlha hie cas mstrmhbas
dljmesliems dm cas vlvlmedas-dirjltirli dm cas hludadms ledustrlacms (Xtlcjae dm Jme,
1<<1).
Eaturacjmetm, ca prmsmehla dm cis elñis me ca haccm dmpmedmrá dm oahtirms juy
dlvmrsis. Xmgûe acgueis mstudlis, cis elñis qum pmrjaemhme me sus hasas duraetm sus
ratis dm ihli
i`tmegae pmrtmemhme
ue `ume a elvmcms
rmedljlmeti sihlihucturacms
me sus mstudlis. ^ir jás `lme actis,
mc hietrarli, cis yelñis
ms ormhumetm
qum pasaequm
ca
jayir partm dm su tlmjpi cl`rm me ca haccm pmrtmemhme a mstratis sihlihucturacms jás
`akis, y sus elvmcms mduhatlvis sie jás lesatlsoahtirlis. Msta dlomrmehla me mc usi dm ca
haccm pumdm ahmetuarsm pir hausas gmigráolhas —hcljátlhas— i ur`aeêstlhas; me gmemrac,
cis elñis dm pum`ci i cis aedacuhms, pasae jás tlmjpi me ca haccm qum cis elñis dm cas
graedms hludadms i cis hastmccaei-cmiemsms.
Me ole, ca emhmsldad dm hustidla y hietric dmc ihli leoaetlc sm ba ldi jaelomstaedi
me uea prmihupahløe hrmhlmetm pir `ushar actmreatlvas para su tlmjpi cl`rm, qum ei
metrañme elegûe rlmsgi. Mc pri`cmja ms qum mstm dmsmi hbiha orietacjmetm hie ca
dlspiel`lcldad rmac dm cas oajlclas para pidmr ihuparsm dmc ihli dm cis elñis. A ca
jayirêa
me hietradmdmccisbirarli
padrmsletmeslvi
cms parmhme mxhmslvajmetm
dm jañaea cargas casyvahahliems
me cis hicmglis, mshicarms,
pir supumsti, hrltlhaemstáe
qum
ei baya uea jayir iomrta dm mqulpajlmetis cûdlhis para ca leoaehla (Aguleaga Piustae-
2?

Hijas Areau, 1<<1).


Hie mc áelji dm paclar msis dìolhlts sm bae pripumsti acgueas sicuhliems a hirti
pcazi, qum ei bae tmrjleadi dm sicvmetar
sicvmetar mc pri`cmja hie satlsoahhløe;
• Me prlj
prljmr
mr cug
cugar
ar,, ssmm bae
bae acar
acarga
gadi
di cis
cis pca
pcaem
emss mduh
mduhat
atlv
lvis
is pa
para
ra hie
hievm
vmrt
rtlr
lr ac
ac
hicmgli me mc grae hmetri hustidli dm ca leoaehla. Cis elñis tardae jás me
a`aediear
mdadms hadacas
vmzlestltuhliems
jás tmjpraeas.pmdagøglhas, y mjplmzae ca mshicarlzahløe a
• Hiet
Hietle
leua
uaed
edii ms
msaa ca`i
ca`irr dm hust
hustid
idla
la,, mc hi
hicm
cmgl
glii ba
ba ldi
ldi dlvm
dlvmrs
rslo
lolh
lhae
aedi
di y
juctlpclhaedi su iomrta dm ahtlvldadms mxtramshicarms, hijmdirms y smrvlhlis
dm ahiglda, prijivldis kustajmetm pir cas Asihlahliems dm ^adrms. Ca
jayirêa dm mstas ahtlvldadms hujpcme uea ouehløe dm hijpcmjmetarlmdad
mduhatlva, y dm pcataoirja para ca sihlaclzahløe me mc áj`lti dmc tlmjpi cl`rm
(Trlcca @mremt, 1<<8, p. 28). ^mri a eadlm sm Lm mshapa mc bmhbi dm qum me
juhbas ihasliems mc hicmgli sljpcmjmetm sm hievlmrtm me ue bá`lc sustltuti
dm ca oajlcla tra`akadira qum ei pumdm bahmrsm hargi dmc elñi.
• Itra
Itra ppis
isl`
l`lc
lcld
ldad
ad mmss sus
sustl
tltu
tulr
lr a ca mmsh
shum
umca
ca pir
pir cis
cis euj
eujmr
mris
isis
is hmetr
hmetris
is dm
mduhahløe
ormhumehla, ei oirjac tlmedme
cis padrms qum bae priclomradi memc catlmjpi
a si`rmirgaelzar sihlmdad
cl`rm ahtuac. Hie
dm sus blkis
ihupáedicms hie hurslccis y ahadmjlas, dmpirtms, ldlijas, jmhaeigraoêa,
leoirjátlha, jûslha, `accmt, mth.
• Ol
Olea
eacj
cjme
metm
tm,, sm da mc
mc hasi
hasi dm qum
qum cis
cis elñ
elñis
is pm
pmrj
rjae
aemhmhme
me juh
juhbibi tlmjp
tlmjpii sici
siciss
me hasa, i qum cis a`umcis sustltuyme a cis padrms me msa ouehløe dm hustidla,
ci qum priviha dmsakustms sihlacms y sactis gmemrahlieacms qum ei slmjprm
sie oáhlcms dm asljlcar.
^umdm ihurrlr qum cis padrms tmegae tlmjpi para mstar hie sus blkis, m lehcusi
jaelolmstme hlmrta dlspislhløe para kugar hie mccis, y qum sle mj`argi ei smpae quì
bahmr el adøedm ccmvarcis. Ca sicuhløe jaravlccisa qum rmjmdla tidis mstis jacms ms ca
tmcmvlsløe, ca huac tlmem dm pir sê uea ljpirtaehla supmrcatlva me ca vlda dm cis elñis.
Metrm cis smls y cis hatirhm añis aujmeta prigrmslvajmetm mc eûjmri dm biras dmdlhadi
pir cis hbavacms a vmr ca tmcm, basta hievmrtlrsm me ca ahtlvldad prlehlpac dm sus ratis
ra tis dm
ihli. Cis ûctljis mstudlis hlorae metrm 0= y 8> biras smjaeacms dm jmdla mc tlmjpi qum
pumdme pasar cis elñis dmcaetm dmc tmcmvlsir, juhbi tlmjpi qum ei mjpcmae el me kugar,
el me cmmr, el me mstar hie cis ajlgis.
Mstá hijpri`adi qum cis elñis tmcmadlhtis sie jmeis autøeijis, hrmatlvis,
hiipmratlvis m ljagleatlvis me sus kumgis, y pir mc hietrarli, sm vumcvme `astaetm
paslvis, mgiêstas y hiesujlstas. Asê pums, parmhm i`vli qum mc ahtlvlsji eaturac dm ca
leoaehla mstá slmedi apcahadi pir jmdli dm ahtltudms jmrajmetm rmhmptlvas hiji cas qum
priviha mc vlslieadi dm ca «haka tieta¶. Dm msta oirja, ca tmcmvlsløe ahtûa dm elñmra
mcmhtrøelha, dm smdaetm para mc áelji leoaetlc y dm dmshaesi para cis padrms, tidi ci
hietrarli dm ci qum ue elñi emhmslta; jivljlmeti, hijpañêa, kumgi, mxpcirahløe dm ca
27

rmacldad.
Dmsdm qum, me ca dìhada dm 1<<>, cas mjlsiras prlvadas lrrujplmrie me mc jmrhadi
audlivlsuac, mc Mstadi ba ldi pmrdlmedi pihi a pihi su hapahldad dm hietric,
rmspiesa`lcldad y rmgcajmetahløe si`rm cis prigrajas tmcmvlslvis. Ca prigrajahløe
leoaetlc ba qumdadi rmcmgada a birarlis jargleacms, qum hilehldme hie mc dmsayuei, ca
jmrlmeda y partm dmc jmdlidêa. Ca cuhba pir cis êedlhms dm audlmehla ba mjpukadi a cas
hadmeas a hicihar me oraekas birarlas tradlhlieacjmetm leoaetlcms, hiji ca si`rmjmsa dm
cis olems dm smjaea, prigrajas qum ei ci sie. Mc sustltuti ba sldi ca hijmdla dm
sltuahløe pmesada para tidi mc pû`clhi oajlclar, tlpi «Jìdlhi dm Oajlcla¶ i «Oarjahla
dm Guardla¶, smrlms qum ei mstáe mxhcuslvajmetm dmstleadas a cis elñis. Me huaeti a cas
pihas smrlms leoaetlcms qum pidmjis hietmjpcar me ca ahtuacldad, mxlstm uea prmihupaetm
ausmehla dm leeivahliems paclada pir ca rmpislhløe dm dl`ukis tradlhlieacms y ca lehcusløe
dm priduhhliems kapiemsas ueloirjms y jieøtieas. ^ir mc hietrarli, sm ba lehrmjmetadi
ca pu`clhldad mspmhêolhajmetm leoaetlc y cis leeujmra`cms hiehursis y sirtmis (Aciesi-
Jatlcca-_ázqumz, 1<<=).
Bay ue hiesmesi slgelolhatlvi me hiesldmrar cis hietmeldis tmcmvlslvis dm juy `aka
hacldad hucturac. ¹Ms raziea`cm metiehms qum cas parrlccas dm prigrajahløe sm rlkae
ûelhajmetm pir letmrmsms
tmcmvlsløe traesjlta hijmrhlacms9
aetlvacirms Dmsdm mstm pueti
hiji ca hijpmtltlvldad, dm vlsta, ms cacøglhi
mc hiesujlsji, qum ca
vlicmehla, ca
hrljleacldad, mc hucti ac humrpi y mc mritlsji oáhlc, qum me elegûe hasi sm admhuae a cas
harahtmrêstlhas pslhimvicutlvas dm ca leoaehla. ^irqum cis elñis slgume vlmedi ca
tmcmvlsløe dm ahumrdi a sus birarlis, auequm ei baya me msis jijmetis prigrajas
mspmhêolhajmetm dlsmñadis para mccis (_lchbms, 1<<8).
Dm tidis jidis, smrêa lekusti hiedmear ca tmcmvlsløe dm aetmjaei, sle vacirar
prmvlajmetm sus pisl`lcldadms sihlaclzadiras y mduhatlvas. Ca tmcmvlsløe taj`lìe pumdm
iormhmr acgueas hisas `umeas;
‘ ^ripirhliea uea ajpclahløe gmemrac dm hieihljlmetis, merlqumhm mc
viha`ucarli y piem me hietahti hie ci qum pasa me mc juedi.
‘ Traesjltm uea rmacldad aeljada qum dmsplmrta hurlisldad y sushlta mc dmsmi dm
aprmedmr, dm i`tmemr leoirjahløe hijpcmjmetarla.
‘ Ca leoirjahløe pmrjltm mcmglr aqumcci hie ci qum uei qulmrm ldmetlolharsm, hie
ci qum mstá dm ahumrdi i ci qum hiesldmra `umei.
‘ Dmsarricca aolhløe m letmrìs pir ca huctura
huctura audlivlsuac y mc artm hlemjatigráolhi.
22

1.8. HIEHC]XLIEMX ^APA MC MD]HADIP ME MC TLMJ^I CL@PM

^armhm mvldmetm qum dmsdm ca Mduhahløe Xihlac ms emhmsarli pripiemr eumvas actmreatlvas
para ue ihli pisltlvi me ca leoaehla. Mstas sicuhliems ei dm`me qumdar ac jargme dmc
bigar el dmc hicmgli, ya qum cis dis hiestltuyme cas rmacldadms jás ouedajmetacms dm ca
vlda dmc elñi. ^ir mc hietrarli, dm`me pitmehlarcas, `ushaedi msa hijpcmjmetarlmdad
ldmac metrm mc ihli me oajlcla, mc kumgi mshicar, mc ihli hie cis ajlgis y mc ihli
autøeiji. Acgueas pisl`cms vêas dm ahhløe smrêae;
• Oahl
Oahlcl
clta
tarr mspa
mspahl
hlis
is y mqul
mqulpa
pajl
jlme
meti
tiss cûdl
cûdlhi
hiss ei hies
hiesuj
ujls
lsta
tass para
para mc ihli
ihli leo
leoae
aetl
tlcc
dm hada dêa, hiji cas cuditmhas i cis parqums leoaetlcms.
• ^itm
^itmeh
ehla
larr mc hme
hmetr
trii ms
mshi
hica
carr hiji
hiji ueue cuga
cugarr dm ih
ihli
li y aelj
aeljahahlø
løee sihl
sihlih
ihuc
uctu
tura
racc
para ca hijueldad, ei hiji sljpcm hmetri dm dm ahiglda.
• Pmhu
Pmhupm
pmra
rarr mc tlmj
tlmjpi
pi ccl`
l`rm
rm hhij
ijii mspa
mspahl
hlii oirj
oirjat
atlv
lvi,
i, jmd
jmdla
laet
etmm ca pr
práh
áhtl
tlha
ha dm
dm
ahtlvldadms mduhatlvas para cis elñis, hiji ca aeljahløe a ca cmhtura, mc
2<

tmatri i mc usi rmspiesa`cm dm cis jmdlis audlivlsuacms.


• ^rij
^rijivivmr
mr ccaa avme
avmetu
tura
ra mxt
mxtra
rair
irdl
dlea
earl
rlaa dm ca
cass mxhu
mxhurs
rsli
liem
emss ac al
alrm
rm cl`
cl`rm
rm,, cis
cis
hajpajmetis dm vmraei y itras mxpmrlmehlas dm ihli dlomrmetms dm cas
hitldlaeas.
<>

0. MC TLMJ^I CL@PM DM CA K]_MET]D

0.1. ^PMHLXLIEMX XI@PM MC TLMJ^I CL@PM K]_MELC

Hie
dm ciscahblhis,
adicmshmehla, ca mshumca
para mjpmzar y ca mc
a smrci oajlcla dmkae
tlmjpi cl`rmdmy smr cis mkms
mc grupi dmouedajmetacms
ajlstadms. Cisdmhbavacms
ca vlda
sm vae acmkaedi dmc eûhcmi oajlclar y dm cas i`clgahliems mshicarms, a cis huacms rmhbazae
m lehcusi dmsprmhlae, para letriduhlrsm me mc atrahtlvi juedi dm cas rmcahliems
letmrpmrsieacms. Ca paedlcca dm hblhis i hblhas, pir smparadi, sm hievlmrtm me mc prljmr
jidmci dm agrupahløe leoirjac, y sm dmsarricca duraetm ca prmadicmshmehla, me mc pm -
rêidi qum va dm cis 11 a cis 14 añis aprixljadajmetm. ^istmrlirjmetm, me ca mesmñaeza
smhuedarla, cas rmcahliems sm msta`lclzaráe y sm lráe bahlmedi jlxtas, priduhlìedism cas
prljmras parmkas jás i jmeis oirjaclzadas.
Msti qum aha`ajis dm dmhlr ms dm ca jayir ljpirtaehla, ya qum, metrm cis køvmems y
adicmshmetms, ca oajlcla va a smr sustltulda hiji mshmearli dm ihli pir aj`lmetms y
mxpmrlmehlas
cis padrms, dm`lme dlstletis.
pri`ar Mc dmsmi
y hieihmr dm cl`mrtad,
cis cêjltms dm casdmhisas,
autieijêa, dmrápldajmetm
dm pasar mshapar ac hietric dm
pir tidi
tlpi dm vlvmehlas, dm letmrahhliear hie sus lguacms, dm dmshu`rlr cis dmshieihldis
pcahmrms dmc smxi y dm `ushar slgeis dm ldmetlolhahløe me mc juedi mxtmrlir, vae a smr
acgueas dm cas prlehlpacms harahtmrêstlhas dmc tlmjpi cl`rm kuvmelc.
Me huaeti a cis mstudlis, mc a`aediei dm cas lestltuhliems mduhatlvas ei ms jaslvi,
pmri sm priduhm hie jayir ormhumehla y autieijêa qum duraetm ca leoaehla. ^ir itra
partm, mc bmhbi dm qum ca lejmesa jayirêa dm eumstris køvmems smae uelvmrsltarlis, ei
qulmrm dmhlr qum tidis mccis sm tijme cis mstudlis hie vmrdadmri letmrìs y dmdlhahløe.
Admjás, cis hmetris dm mduhahløe ei oirjac dmkae dm tmemr ca ljpirtaehla qum tmeêae me
ca leoaehla, ya qum mxlstm ue jmeir gradi dm ljpislhløe bahla mccas pir partm dm cis
padrms. ^ir ûctlji,
tra`aki tmjpirac qum ms ormhumetm
pmrjlta qumhlmrtis
i`tmemr cis køvmems hijpagleme
`memolhlis cis Mc
mhieøjlhis. mstudlis
dlemri,hie acgûe
metiehms,
sm hievlmrtm me uei dm cis mkms ouedajmetacms dm ca adicmshmehla y ca kuvmetud. Hie
<1

dlemri pripli sm pumdme adqulrlr `lmems y dlsorutar dmc ihli dm oirja ledmpmedlmetm,
satlsoahlmedi cis dmsmis y cas aolhliems pmrsieacms sle emhmsldad dm hietar hie ca oajlcla.
Hiji hiesmhumehla, sm priduhlrá ue prigrmslvi dlstaehlajlmeti dm cis vacirms y
cas ahtltudms priplas dm ca leoaehla. Ìsta ms uea mtapa dm haj`lis oêslhis, smxuacms y
pslhisihlicøglhis juy rmcmvaetms, duraetm ca huac sm rmelmga dm cas vlvmehlas aetmrlirms
para ahmrharsm
ahmrhar sm hada vmz jás
j ás ac juedi aducti. Cøglhajmetm, msta rmomrmehla dm ci aducti
ei va a mstar rmprmsmetada pir ca olgura dm cis padrms, hrltlhadis slmjprm pir su
hiesmrvadurlsji, slei pir cis bmrjaeis jayirms, cis prljis, mc grupi dm ajlgis, y
si`rm tidi, mc hijpcmki uelvmrsi dm êdicis juslhacms y hlemjatigráolhis qum iormhme
pautas dm hijpirtajlmeti, slgelolhahliems
slgelolhahliems hucturacms, mstmrmitlpis smx
smxuacms
uacms y jidmcis dm
ldmetlolhahløe para ca dloêhlc tarma dm ca oirjahløe dm ca pmrsieacldad.
Tidi ci dlhbi priviha lguacjmetm ue acti hijpiemetm dm lesmgurldad y dmsarralgi
metrm cis adicmshmetms, agravadi pir ca pidmrisa leocumehla dm ca huctura dm ca ljagme,
qum si`rmleoirja, dmtmrjlea, ldmaclza y hieouedm ca rmacldad dm cas hisas. Mc grupi dm
ajlgis smrvlrá dm rmougli, pmri taj`lìe mkmrhmrá uea meirjm prmsløe si`rm cis vacirms y
ahtltudms qum sm hiesldmrme ahmpta`cms. Ca lemsta`lcldad, ca lrrmocmxløe y ca oacta dm
jadurmz sie acgueis dm cis rasgis têplhis dm ca adicmshmehla, dm jidi qum mc «ei sa`mr
ci qum sma admhuar
hblhi/a qulmrm¶, sus
mc «jlmdi a parmhmr rari¶,
hijpirtajlmetis y mcmc«ei
a ci qum qumdar
grupi mxhculdi¶
dm lguacms vae aCai`clgar
cm dlhtm. ac
rm`mcdêa
y mc ldmaclsji tradlhlieacms dm ca kuvmetud ei sm jistraráe oumra dmc grupi, a têtuci
ledlvlduac, basta `astaetm tlmjpi dmspuìs —bahla cis 12 i 0> añis.
Msta `ûsqumda dm ca ldmetlolhahløe pmrsieac ms me vmrdad ue i`stáhuci para ca
`ûsqumda cl`rm y autøeija dm ahtlvldadms
ahtlvldadms dm ihli, ya qum ca hieduhta qumda
qumda dmtmrjleada
pir ca hiesldmrahløe dmc itri hiji jidmci, a vmhms basta me ca rmpriduhhløe dm sus
dmomhtis. Ûctljajmetm, ms pisl`cm aprmhlar lehcusi uea prmhihldad hada vmz jayir me ca
adaptahløe dm cis bá`ltis dm ihli adicmshmetms a ca eirja msta`cmhlda. Cis tidavêa elñis
dm 10 y 18 añis ya vae me grupltis a cas dlshitmhas a `alcar, a `m`mr y a clgar, ljltaedi ci
qum bahme sus bmrjaeis køvmems. Asê, mc tlmjpi cl`rm dm ca adicmshmehla, dloêhlcjmetm ms
ue tlmjpi
vlvldi hijipmrsieac
ihli para uei jlsji6
hicmhtlvi jás `lme
y supmrolhlac, meacmchietrarli, sm trata
huac tidis dm ue tlmjpi
priymhtae cl`rm
cas jlsjas
mxpmhtatlvas, jumstrae cas jlsjas aolhliems, rmpltme cas jlsjas ahtlvldadms, y pir
supumsti, sm a`urrme dm oirja hiekueta, smetadis slmjprm me aqumc `aehi dm ca msqulea.
Mc hieoirjlsji aetm msta sltuahløe ms ca eita dijleaetm.

0.0. HIEDLHLIEAETMX XIHLACMX DMC TLMJ^I CL@PM K]_MELC

Cis oahtirms qum lehldme me mc dlsorutm y aprivmhbajlmeti dm cas ahtlvldadms dm ihli y


tlmjpi cl`rm kuvmelc sie metrm itris;
‘ Ca atrahhløe pir ca cl`mrtad, qum hieccmva uea `ûsqumda dm ci dmshieihldi, ci
pribl`ldi, ci arrlmsgadi, aqumcci qum mshapa ac hietric dm cis padrms; smxi,
<0

drigas, avmeturas y rihf“e ricc.


‘ Ca prmsløe dm grupi, qum admhua y mqulpara bá`ltis dm ihli a elvmc
gmemrahlieac, lehltaedi a ca rmaclzahløe dm acgueas ahtlvldadms hiji oirja dm
ljltahløe dm jidmcis mstmrmitlpadis.
‘ Me hietra dm ci aetmrlir, ca ei pmrjlslvldad dm cis padrms dm`ldi a ca mdad y a
su dmsmi dm hietric si`rm mc hijpirtajlmeti dm cis blkis, ci huac hbiha dm
pcaei hie cas aeslas dm cl`mrtad
cl`mrtad kuvmelc, qum qumdae `astaetm ccljltadas.
ljltadas.
‘ Ca ahtuac jmrhaetlclzahløe dm cis ihlis, dadi qum para ahhmdmr a cis prlehlpacms
hmetris dm letmrìs dmc ihli dm ca kuvmetud —hlem, jûslha, jida, hipas— ms
emhmsarli prmvmr sus histms mhieøjlhis y ahudlr a aqumccis cugarms me diedm
sm baccm ca iomrta dm ahtlvldadms.
‘ Ca oacta dm rmhursis mhieøjlhis, qum cljlta mc ahhmsi a cis `lmems hucturacms y a
cas ahtlvldadms dm ihli, ya qum ca paga oajlclar ms lesuolhlmetm, y mc tra`aki
rmjuemradi mshasma, pirqum ei ms tidavêa ca ihupahløe prlehlpac dm cis
køvmems.
‘ ]ea hlmrta lehapahldad para irgaelzarsm su tlmjpi cl`rm, dm`ldi a ca oacta dm
leoirjahløe y actmreatlvas, y a msa prmsløe dm grupi qum i`clga a rmpmtlr
slmjprm el
pmrsiea caspripiemr
jlsjas eada
ahtlvldadms
eumvi. dm oirja hicmhtlva, sle dmkar tlmjpi para ca
Hrieicøglhajmetm, mc jijmeti prlvlcmgladi para mc ihli dm ca adicmshmehla y ca
uvmetud ms mc ole dm smjaea. Ca olm`rm dmc sá`adi eihbm, dmsdm su lestltuhlieaclzahløe
me ca dìhada dm 1<7>, supiem ue hirtm radlhac hie rmspmhti a ci qum mc kivme y mc
adicmshmetm bae mstadi bahlmedi duraetm mc rmsti dm ca smjaea. Mc mshmearli, hiji ms
`lme sa`ldi, ms ca ziea dm `arms y dlshitmhas dm hada juelhlpli, y cas ahtlvldadms
prlehlpacms, `m`mr, `alcar, clgar, ba`car hie cis ajlgis, msta`cmhmr
m sta`cmhmr eumvas rmcahliems, y me
gmemrac dmsparrajar para dmshargar tida ca adrmeaclea ahujucada duraetm ca smjaea.
Ahmrha dmc achibic y cas drigas, hievlmem acmrtar uea vmz jás si`rm su prmsmehla, hada
vmz jás ljpirtaetm me mstm tlpi dm ihli6 smgûe cis ûctljis datis, pu`clhadis
rmhlmetmjmetm pir ca prmesa, ca mdad dm lelhli me mc hiesuji dm ìxtasls sm ba sltuadi me
tirei a cis 18 añis me ca Hijueldad dm Jadrld.
Mstm hrmhlmetm hiesuji dm drigas pir partm dm ca kuvmetud ms `astaetm lehieshlmetm
y me gmemrac ei tlmem itri i`kmtlvi qum mc bmdielsji, dlsorutar ac jáxlji y mvadlrsm dm
cis pri`cmjas hitldlaeis. Me hlmrti jidi oirja partm dmc rltuac dmc sá`adi pir ca eihbm,
smgûe mc huac cis køvmems sm prmparae hiehlmezudajmetm duraetm biras para saclr a dar ci
jmkir dm sê jlsjis me huaeti a ljagme, jida, atrahtlvi oêslhi, harlsja pmrsieac y
hapahldad para hievmrtlrsm me mc hmetri dm atmehløe dm ca eihbm (Arra`ac-Ha`mcci, 1<<0).
Mc elvmc dm aprivmhbajlmeti dm ca eihbm dmc ole dm smjaea varêa hie rmspmhti a ca
mdad. Cis prljmris adicmshmetms dm 18 y 1= añis sumcme saclr pir ca tardm, hie pihi
dlemri y hie graedms rmstrlhhliems birarlas, pir ci qum mc letmeti dm ljltahløe dm cas
práhtlhas ihlisas kuvmelcms rmsucta ue taeti lesatlsoahtirli6 aûe mstáe lelhláedism me mstis
bá`ltis dm hieduhta, aûe ei slmetme uea grae aolhløe pir mc achibic el mc ta`ahi, ca
dlshitmha tidavêa sm hijpaglea hie cis kumgis rmhrmatlvis, sumcme lr slmjprm a cis
<8

jlsjis sltlis, y mehlja sm cms hirta ca «jarhba¶ pirqum tlmeme qum rmgrmsar juy prieti
a hasa, si`rm tidi cas hblhas.
Ca mtapa dm pcmea adicmshmehla, metrm cis 1= y cis 12 añis, ms ca ìpiha dm jayir
mspcmedir me mc dlsorutm dmc ihli eihtáj`uci6 ca bira dm vumcta a hasa sm va rmtrasaedi, mc
achibic, mc ta`ahi y cas drigas dm dlsmñi hiestltuyme ue mcmjmeti ljpirtaetêslji,
dlspieme dm jás dlemri para gastar me ripa, jûslha i hipas, y me gmemrac ca smesahløe dm
cl`mrtad ms jayir, ci qum priviha smrlis meormetajlmetis hie cis padrms.
^ir ûctlji, mstáe cis køvmems aductis, metrm cis 1< y cis 8> añis jás i jmeis, cis
huacms bae achaezadi uea autieijêa hasl titac aetm su tlmjpi cl`rm. Juhbis dlspieme dm
hihbm, ci qum aujmeta su radli dm ahhløe a itris juelhlplis y cms pmrjltm jaetmemr
mehumetris ajirisis y rmcahliems êetljas jás i jmeis msta`cms. A mstm jitlvi dm
dlstlehløe dm`m añadlrsm ca ledmpmedmehla mhieøjlha me juhbis hasis y, pir taeti, uea
jayir ahhmsl`lcldad bahla tidi tlpi dm `lmems dm hiesuji, dm jidi qum rmsucta oáhlc
hijprmedmr ca pidmrisa atrahhløe qum mkmrhme mstis køvmems si`rm sus bmrjaeis
adicmshmetms. \ sle mj`argi, ms ormhumetm mehietrar me msta pi`cahløe ue bastêi y ue
a`urrljlmeti hada vmz jayirms bahla mc ihli dm ole dm smjaea y tidi ci qum rmprmsmeta,
ci huac ms `astaetm cøglhi sl tmemjis me humeta qum mstis køvmems ccmvae ya jás dm dlmz
añis bahlmedi mxahtajmetm
Msm jitlvi ci jlsji
dm lesatlsoahhløe dm hie su tlmjpi
ca kuvmetud cl`rmmctidis
bahla ihli, cis olems
sm ba dm rmoirzadi
vlsti smjaea. pir
hausa dmc pri`cmja dmc pari. Juhbis køvmems sm slmetme lehapahltadis para mehietrar ue
pumsti dm tra`aki dmspuìs dm cargis añis dm mstudlis y ue outuri
o uturi hada vmz jás lehlmrti.
Aetm ca oacta dm tra`aki, y pir taeti, dm rmjuemrahløe mhieøjlha, mc ahhmsi a cis paraêsis
artlolhlacms dm ue ihli metmedldi hiji jmrhaditmhela sm bahm hasl ljpisl`cm. ^mri
tajpihi mxlstm metrm ca kuvmetud ue hieihljlmeti el ue letmrìs rmac pir mehietrar itras
oirjas dm dlvmrsløe hie qum mjpcmar pisltlvajmetm su tlmjpi cl`rm.

0.8. HIEHC]XLIEMX ^APA MC MD]HADIP ME MC TLMJ^I CL@PM

Xl qumrmjis letmrvmelr mduhatlvajmetm si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca kuvmetud, dm`mjis


tmemr me humeta varlis oahtirms;
‘ Ca letmrvmehløe ba`rá dm priduhlrsm eirjacjmetm me su metirei i tmrrltirli, ms
dmhlr, me su `arrli, hmrha dm cas zieas dm «jarhba¶.
‘ @asará su iomrta dm ahtlvldadms y actmreatlvas me ouehløe dm ca dmjaeda y dm cis
hmetris dm letmrìs dmc grupi dm køvmems.
‘ Letmetará iormhmr pripumstas y actmreatlvas ei hiesujlstas.
‘ Dm`mrá smr slmjprm uea prmsmehla pisltlva, acmetadira, qum rmoumrhm
hiestaetmjmetm cas `umeas ahtltudms.
‘ Tmedrá qum ouedajmetarsm me ue priymhti y uea tarmatarma mduhatlva.
Ca letmrvmehløe mduhatlva me mc tlmjpi cl`rm dm cis køvmems ei tlmem pir quì
<4

smrvlrsm dm ca hiedmea i mc rmhbazi radlhac a cis hijpirtajlmetis ba`ltuacms dm ihli.


Hirrmrêajis mc rlmsgi leûtlc dm hmrrareis cas pumrtas dm su hieolaeza, pirqum ac ole y ac
ha`i, eumstris køvmems vlvme me mc juedi6 ei pidmjis mehmrrarcms me uea urea dm hrlstac
qum bayajis hieomhhlieadi a eumstra jmdlda. ^ir mc hietrarli, msta tarma mduhatlva dm`m
smr jás `lme ue hijpcmjmeti qum rmoumrhm ci pisltlvi dm ca dlshitmha, y ac jlsji
tlmjpi pripiega actmreatlvas eivmdisas m lcuslieaetms para mc tlmjpi cl`rm, leoirjaedi
y pripirhlieaedi cis mqulpajlmetis emhmsarlis para mcci. Bay qum pitmehlar me hacldad,
jás qum me haetldad, mc ihli hiji ue tlmjpi pmrsieac merlqumhmdir me mc qum sm pumdm
dlsorutar a itri elvmc dm ca cmhtura, dmc hlem, dm ca jûslha, dm ca huctura, dm cis bi``lms y
aolhliems, dmc autihieihljlmeti, mth. Acgueas vêas;
• ^rij
^rijihihlø
løee dmc
dmc as
asih
ihla
lahl
hlie
iels
lsji
ji hhijijii ca grae
grae ac
actm
tmre
reat
atlv
lvaa para
para ca
ca sihl
sihlac
aclz
lzahl
ahløe
øe,,
ca haeaclzahløe dm dmsmis m lequlmtudms hijuems, ca irgaelzahløe dm
ahtlvldadms dm ihli hiipmratlvas, ca partlhlpahløe sihlac, ca priymhhløe
vicuetarla bahla ca`irms sicldarlas…
• Aelj
Aeljahahlø
løee dm aht
ahtlv
lvld
ldad
adms
ms huc
huctu
tura
racm
cmss qum
qum dmsa
dmsarr
rric
iccm
cmee ca hrma
hrmatl
tlvl
vlda
dad,
d, a`r
a`rae
ae a
eumvas pmrspmhtlvas y hiesldmrme ca huctura hiji ue `lme hijueltarli,
dmjihrátlhi y partlhlpatlvi.
• Oirj
Oirjah
ahlø
løee sihl
sihlic
ica`
a`ir
irac
ac mom
momht
htlv
lva,
a, eeii søci
søci iihu
hupa
pahl
hlie
ieac
ac,, qum
qum ayud
ayudmm a cis
cis køvm
køvmem
emss
me su prihmsi dm lehirpirahløe ac jmrhadi dm tra`aki pir jmdli dm taccmrms
sihlipriomslieacms, mshumcas-taccmr, mth.
• ^rip
^ripum
umst
staa dm aaht
htlv
lvld
ldad
adms
ms dlo
dlomr
mrme
metm
tmss a cas
cas ba`l
ba`ltu
tuac
acms
ms,, hiji
hiji mc
mc dmpi
dmpirt
rtm,
m, ca
ca
jietaña, mc alrm cl`rm i mc turlsji, qum metriehae dlrmhtajmetm hie mc
mspêrltu avmeturmri dm ca kuvmetud y supieme a ca vmz uea pisl`lcldad dm
mxpaesløe lesøclta y mjihlieaetm.
<=

8. MC TLMJ^I CL@PM DM CIX AD]CTIX

8.1. ^PMHLXLIEMX XI@PM MC TLMJ^I CL@PM DM CIX AD]CTIX

Ac ccmgar ac mstadli aducti, ca pmrsiea hieslgum pcmea autieijêa me ca tija dm dmhlsliems


y me ca irgaelzahløe dm cis tlmjpis dm ca vlda hitldlaea. Ba jaduradi admjás me mc
aspmhti pslhicøglhi dm ca pmrhmphløe dmc tlmjpi y dm ca cl`mrtad, y me hiesmhumehla, sm
slmetm mjaehlpadi para dlsorutar dm su tlmjpi cl`rm y rmaclzar me ìc cas ahtlvldadms dm
ihli qum jás cm apmtmzhae. Cis oahtirms dmtmrjleaetms dm su tlmjpi dm ihli ei
prihmdmráe, metiehms, dm ca ljpislhløe dm ca autirldad oajlclar i mshicar, slei dm cas
hiedlhliems dm ca ahtlvldad ca`irac.
Xl para mc elñi y mc adicmshmetm mc tlmjpi dm sus vldas sm bacca`a ouedajmetacjmetm
ihupadi pir ca mshumca y ca oajlcla, para mc aducti, mc tra`aki smrá ca ahtlvldad jás
ljpirtaetm. Mc tra`aki sm va a hievmrtlr me mc hiedlhlieaetm prlehlpac dmc tlmjpi cl`rm, ya
qum ìstm sm jmdlrá slmjprm me rmcahløe ac prljmri. Dmpmedlmedi dm ca durahløe, ca oraeka
birarla y cas harahtmrêstlhas
jmeir. Dmpmedlmedi dmc tlpidmdmca tra`aki
kireadaqum
ca`irac, mc tlmjpi
mc bij`rm cl`rm dlspiel`cm
dmsmjpmñm, smrá jayir
jás autøeiji i jási
aclmeaetm, smgûe cis hasis, cas ahtlvldadms qum sm pmrslgae duraetm mc ihli smráe taj`lìe
dlomrmetms; mc tra`akadir pidrá `ushar sljpcmjmetm dmshaesar dmc mstrìs y rmpiemr oumrzas
para hietleuar su rltji dm vlda, i pir mc hietrarli, apclharsm me uea ahtlvldad dm ihli
jás hrmatlva. Me mcci leoculrá eita`cmjmetm mc tlmjpi qum cm qumdm rmacjmetm cl`rm y cas
hiedlhliems a cas qum ba ccmgadi basta ìc.
Mrlhb Wm`mr aolrja`a qum tlmeme jás tlmjpi cl`rm aqumccis asacarladis huyi
tra`aki ms dm tlpi jaeuac, ledustrlac i `urihrátlhi, pirqum su birarli ms olki y dmcljltadi,
y qumdae hijpcmtajmetm cl`rms dm ihupahliems oumra dmc birarli ca`irac. Me haj`li, me
aqumccas priomsliems qum tlmeme pihi qum vmr hie ca rahlieaclzahløe dm cis rltjis, mc
tlmjpi
smrvlhliscl`rm sm ahirta6
pû`clhis, ms mc hasi
cas pmqumñas dm cis hajpmsleis,
mjprmsas, cas pmrsieas
cis traespirtlstas, dmdlhadas
cas priomsliems a cis
cl`mracms
hiji jìdlhis, a`igadis, priomsirms, y itris tra`akis sijmtldis a uea grae
<?

rmspiesa`lcldad y ihupahløe, hiji ca picêtlha, mc sahmrdihli, ca levmstlgahløe hlmetêolha,


mth. Mstm tlpi dm tra`akis sm hievlmrtme me mc hmetri dm ca vlda dm ca pmrsiea, y a jmeudi
sumcme hieouedlr mc tlmjpi pmrsieac hie mc tlmjpi dmrlvadi dm cas i`clgahliems
priomslieacms, ya qum juhbas vmhms mxlgme uea metrmga y uea dlspiel`lcldad hasl titac
(Wm`mr, 1<?<, p. ?0).
Me hiehcusløe, ca rmcahløe sihlicøglha mxlstmetm metrm mc tra`aki y mc tlmjpi cl`rm
privihará prlehlpacjmetm dis hiesmhumehlas
hiesmhumehlas (Jiemra Icjis, 1<2=);
1. Qum ca ca haetld
haetldad
ad dm tlmjpi
tlmjpi ddlsp
lspiel
iel`cm
`cm pum
pumda
da smr
smr jayir
jayir i jmei
jmeir,
r, dmpme
dmpmedlm
dlmedi
edi
dmc tlpi dm tra`aki y dm sl sm pismm momhtlvajmetm.
0. Qum cascas harah
harahtmr
tmrêst
êstlha
lhass dmc tra`
tra`aki
aki leoc
leocuya
uyaee me mc smet
smetldi
ldi dadi
dadi a cas
cas ahtlv
ahtlvlda
ldadms
dms
dm ihli, qum pumdme smr dm hijpmesahløe i rmoirzajlmeti dm ci priomslieac
smgûe cis hasis.
Tmelmedi me humeta ci dlhbi, ca durahløe dmc tlmjpi cl`rm dm cis aductis pumdm
adqulrlr trms dljmesliems;
‘ Jijmetáema; olems dm smjaea, omstlvldadms, tardms
tardms cl`rms…
‘‘ Tmjpirac; pmrêidis
^mrjaemetm; paradis,vahahlieacms jás
dmsihupadis, priciegadis.
pricieg
s. adis.
ku`lcadis.
ku`lcadi
Admjás dmc tra`aki, itri oahtir juy ljpirtaetm va a smr mc tlpi dm jitlvahløe qum
ljpucsa ca partlhlpahløe dmc aducti me mc ihli. Hie ca hiequlsta dm ca autieijêa pmrsieac,
mc aducti ei slgum oáhlcjmetm cas dlrmhtrlhms dm uea autirldad msta`cmhlda dm aetmjaei —
hisa qum sê bahme cis elñis hie rmspmhti a ci qum cm jaedae sus padrms—, dm jidi qum
mc usi qum sm cm dì ac tlmjpi cl`rm dmpmedmrá dm ca pripla dmhlsløe dm hada uei. Mc
mcmjmeti jitlvadir jás slgelolhatlvi dmc ihli aducti, ms mc dmsmi dm mshapar dm ca rutlea
y cis aj`lmetms mstrmsadis, jmdlaetm ca `ûsqumda dm ipirtueldadms rmhrmatlvas qum
rmsuctme satlsoahtirlas. Ca mcmhhløe dm msas ipirtueldadms rmhrmatlvas pumdm bahmrsm hie
ue ole autitìclhi, ms dmhlr, para dlsorutar hie mc dmsarricci jlsji dm ca ahtlvldad, i `lme
letmetaedi hiesmgulr ue i`kmtlvi ûtlc, hiesmhumehla dm ca rmaclzahløe dm dlhba ahtlvldad.
Hiji rmsuctadi dm msti qum dmhljis, mc tlmjpi cl`rm dm cis aductis pumdm smr mjpcmadi
dm trms oirjas dlomrmetms;
• Ihup
Ihupah
ahli
liem
emss ei
ei aut
autit
itìc
ìclh
lhas
as,, hij
hijii mc
mc hhul
ulda
dadi
di oêoêsl
slhi
hi dm
dmcc hum
humrp
rpi.
i.
• Tlmj
Tlmjpi
pi jjum
umrt
rti,
i, ppas
aslv
lvi,
i, me mc
mc qum
qum sm
sm dmsh
dmshaeaesa
sa i ei sm bah
bahmm eada
eada..
• Ihli
Ihli prip
pripla
lajm
jmetetmm dlh
dlhbi
bi,, dm
dm hhar
aráh
áhtm
tmrr huc
huctu
tura
racc y aht
ahtlv
lvi.
i.
Kueti a mcci, tmemjis qum hltar itra smrlm dm ihupahliems autiljpumstas, hiji mc
vicuetarladi sihlac, cas ahtlvldadms rmclglisas i ca aslstmehla a lestltuhliems dm mduhahløe
ei oirjac m leoirjac, qum ei sie priplajmetm dm tlmjpi cl`rm, pirqum mxlgme uea hlmrta
dmdlhahløe pmrsieac, pmri qum sê sm dmsarriccae ac jargme dmc birarli ca`irac y cas
i`clgahliems oajlclarms (Trlcca @mremt, 1<<8, p. =1).
<7

8.0. HIEDLHLIEAETMX XIHLACMX DMC TLMJ^I CL@PM DM CIX


AD]CTIX

^armhm ba`mr ue hiesmesi gmemraclzadi si`rm mc letmesi rltji dm vlda y ca ahmcmrahløe dm


cas sltuahliems me ca vlda aducta. Mc dêa søci tlmem 04 biras y hasl eueha sie suolhlmetms.
A
cascatarmas
kireada ca`irac y metrm
dijìstlhas, a cas i`clgahliems
itras juhbasdmrlvadas,
hisas. Mstasmlehapahldad
ueme cis hijprijlsis sihlacms
para gizar dm tlmjpiy
cl`rm ms mspmhlacjmetm prmihupaetm me mc hasi dm cas jukmrms, qulmems, pir
tradlhlieaclsji hucturac, dm`me ihuparsm dmc huldadi dm cis blkis y dm ca hasa admjás dm
su msoumrzi priomslieac.
Mc mstrìs privihadi pir taeta mxlgmehla, y mc dm`mr sihlac ac qum sm slmetme
i`clgadis cis aductis hiji padrms rmspiesa`cms dm ca oajlcla, priviha ue oumrtm
hieoclhti letmrlir; iptar pir ue ihli paslvi m ledlvlduaclsta qum slrva dm dmshaesi y
rmgmemrahløe pslhioêslha, i sahrlolhar mc pripli tlmjpi cl`rm para mstar hie cis blkis y hie
ca parmka. Me ca jayirêa dm cis hasis, ca saturahløe dm ihupahliems y mc haesaehli
ahujucadi dmhaetae ca mcmhhløe bahla mc ihli paslvi, y ca tmcmvlsløe sm hievlmrtm me mc
grae oihi dm dm
pisl`lcldadms atmehløe dmc ihli
dmsarricci bigarmñi6
pmrsieac duraetmhiji rmsuctadi,
mc tlmjpi cl`rm,qumdae jleljlzadas
y ci qum cas
ms aûe jás
prmihupaetm, sm a`aediea ca práhtlha dm ba`lcldadms hijuelhatlvas.
hijuelhatlvas. Mc ihli ahtlvi qumda,
pums, rmduhldi a cis olems dm smjaea y ac pmrêidi vahahlieac, qum auequm taj`lìe sm
sumcm pasar me oajlcla, pmrjltm dmsarriccar ahtlvldadms dlomrmetms dm cas hitldlaeas.
Mxlstm uea ajpcêslja iomrta dm ihli ahtlvi para cis aductis, qum lehcuym pir
mkmjpci ca aslstmehla a mspmhtáhucis tmatracms, hlemjatigráolhis i juslhacms, ca vlslta a
mshmearlis gastrieøjlhis y dmpirtlvis, i mc sljpcm bmhbi dm hijprar. Ca hiesicldahløe
dm msta iomrta ba vmeldi sle duda dm ca jaei dm cas graedms supmrolhlms hijmrhlacms, qum
bae priclomradi taeti me cis ûctljis añis. Mc hiesuji sm ba hievmrtldi pir sê jlsji me
uea ahtlvldad dm ihli, y mc hmetri hijmrhlac iormhm ca pisl`lcldad dm rmuelr me ue jlsji
mspahli supmrjmrhadis
mspmhlaclzadis para ca tlpi
me dmtmrjleadi acljmetahløe,
dm i`kmtis,tlmedas dm ripa,
tidi mcci kueti ya `arms,
pmqumñis emgihlis
rmstauraetms,
juctlhlems y itris msta`cmhljlmetis têplhis dmc ihli. Hiji hiesmhumehla, mc tlmjpi cl`rm
dmc ole dm smjaea ba sldi a`sir`ldi pir ue hiesuji jmrhaetlclzadi, qum pmrjltm pasarsm
ca tardm metmra dmc sá`adi hijpraedi y dlsorutaedi a ca vmz. ]e bmhbi juy slgelolhatlvi
ms qum ca jayirêa dm mstas supmrolhlms hijmrhlacms mstìe privlstas dm parqums leoaetlcms i
guardmrêas diedm pidmr dmkar a cis elñis kugaedi ac huldadi dm varlis jieltirms,
jlmetras cis padrms rmaclzae sus hijpras hie tida traequlcldad.
Ca ijelprmsmehla dmc hiesuji me mc ihli aducti ba privihadi qum cas mjprmsas dm
smrvlhlis `usqume sicuhliems ljagleatlvas para dlouedlr y ahmrhar sus priduhtis a tidis
cis mstratis dm ca sihlmdad. Cas rm`akas, cas tarkmtas dm dmshumetis, cis hcu`ms dm
vahahliems, ca pisl`lcldad dm partlhlpar me sirtmis, cas prmsmetahliems dm eumvis
priduhtis a jidi dm mspmhtáhuci, cis dmsolcms y cas `ielolhahliems pir hlmrtas haetldadms
dm dlemri gastadi sie acgueas dm cas mstratmglas utlclzadas. Ac jlsji tlmjpi, ei dmkae dm
<2

hmcm`rarsm omrlas y ahtis hucturacms qum slrvme dm jarhi pu`clhltarli a tida hcasm dm
pripumstas, metrm cas qum ha`m dmstahar MR^I-IHLI, qum tlmem cugar me Jadrld hie
haráhtmr aeuac. Mstm tlpi ahietmhljlmetis ayudae a dlouedlr ue `ume eûjmri dm
ahtlvldadms m lelhlatlvas para mc ihli, auequm mc rmsuctadi oleac sma mc jlsji; mc hiesuji.
Ms pir msti qum mc pcurlmjpcmi y cas biras dm tra`aki mxtrairdlearlas mstáe
mjpmzaedi a ihupar uea haetldad juy slgelolhatlva dmc tlmjpi cl`rm, hie ca ûelha
letmehløe dm i`tmemr jayirms legrmsis mhieøjlhis qum pmrjltae satlsoahmr emhmsldadms
dm ihli jás cukisas. Bm aquê ca grae hietradlhhløe; mc bij`rm sahrlolha su pripli tlmjpi
cl`rm para pidmr dlsorutar jmkir dmc ihli. _icvmjis asê a ca oajisa tmirêa dm ca hcasm
ihlisa mxpumsta pir Tbirstmle _m`cme me 12<<. Cas dlvmrsliems sihlacms sm bae
ueloirjadi, y ue slgci dmspuìs, ca gmetm dm hcasm jmdla hietleûa `ushaedi hieduhtas dm
ihli istmetisas hiji ue jmdli dm dlstlegulrsm y prijihliear me ca mshaca sihlac. Me mc
ihli sm priymhta ci qum sm qulmrm ccmgar a smr jás qum ci qum rmacjmetm sm pumdm smr.
Tmemr dlemri y pidmr gastarci me ci qum uei qulmra ei ms suolhlmetm, ms emhmsarli
jistrarci a`lmrtajmetm a cis dmjás; mc vlakm dm eivlis a Haehûe i ca hmea me mc jmkir
rmstauraetm dm ca hludad sie acgueas oirjas dm adaptahløe a ca huctura dmc hapltaclsji
jás radlhac, me ca qum ci ûelhi ljpirtaetm ms ca aparlmehla.
Ei dmka
ahtlvldadms dm smr
dm ihli, hiehurlisa
mc áeljicadmmxhmetrlhldad qum dmprmsldm
bulr, dmshiemhtar ca rutleaca y mcmhhløe dm mejuhbas
bahmrsm vmr jltad
dm mxtrañis metrmtmeljlmetis. Cis dmpirtms dm acti rlmsgi y juctlavmetura, hiji mc
pumetleg i mc raotleg, y ca rmprmsmetahløe dm gumrrlccas hie arjajmeti dm oigumi sie
acgueas dm cas mxtrañas iomrtas mxlstmetms para yupplms mstrmsadis. Hlmrti ms qum mcci
pumdm smr ue jmdli dm aclvlar cas tmesliems emrvlisas ahujucadas duraetm mc tra`aki6
pmri, ¹ei ms taj`lìe uea oirja ue taeti a`surda y meharmhlda dm siolstlhadi
hiesujlsji9
Mc pri`cmja dmc pari ba pumsti dm jaelolmsti ca ljpisl`lcldad dm smgulr
jaetmelmedi mstm slstmja dm rmcahliems metrm mc tlmjpi cl`rm y mc hiesuji, pums a pmsar
dm ca acuhleaetm jmrhaditmhela dmspcmgada pir cas ledustrlas dmc ihli, ci hlmrti ms qum su
iomrta ms juy me
dlshrljleadas pihi dmjihrátlha.
huaeti a ca iomrtaMsdmueihli
bmhbi qum casMchcasms
sm rmolmrm. jás dm
msoumrzi pipucarms sie cas jás
cas adjlelstrahliems
pû`clhas para mqulparar ca práhtlha dm cas dlvmrsliems ei ba i`tmeldi tidi mc ìxlti
dmsmadi. Juhbas oajlclas tlmeme qum akustarsm mc hleturøe para pidmr ccmgar a ole dm jms,
dm jidi qum ue ihli hiesujlsta y dmrrihbadir hiji mc qum aha`ajis dm dmshrl`lr,
qumda titacjmetm cmkis dm su achaehm. Xl ei bay tra`aki, ei bay dlemri, y sl ei bay
dlemri, ¹tajpihi pumdm ba`mr ihli9 Ìsta ms ca grae prmgueta.
^mri ac jargme dm cas dmslguacdadms sihlacms dmrlvadas dmc pri`cmja dmc
dmsmjpcmi, hievlmem rmocmxliear ahmrha dm ca ldiemldad dm mstm jidmci dm ihli
hiesujlsta. Dloêhlcjmetm pumdm rmsuctar pisltlvi para ca pmrsiea aeucar ca pripla
lelhlatlva, oijmetar ahtltudms paslvas y rmhmptlvas, saturar dm leoirjahløe basta hrmar
hieousløe, y meCisdmoleltlva,
ledlvlduaclsji. hieduhlr dm eumvi
atashis autijivlcêstlhis ac mstrìs, acrmdmdir
qum sm priduhme ca dmpmedmehla y mc
dm cis hmetris
hijmrhlacms, y mc elvmc dm ruldi y jaslolhahløe qum sm dmtmhta me cis cugarms dm ihli
<<

duraetm cis olems dm smjaea, ei bahme dmc tlmjpi cl`rm uea mxpmrlmehla rmcakada el
pcahmetmra. Ms emhmsarli vacirar itras actmreatlvas.
actmreatlvas.

8.8. HIEHC]XLIEMX ^APA MC MD]HADIP ME MC TLMJ^I CL@PM

^ara letmrvmelr me mc ihli aducti sm sumcm ba`car dm Aeljahløe dmc Tlmjpi Cl`rm, y ei dm
Mduhahløe dmc Tlmjpi Cl`rm, supielmedi qum ue aducti sm bacca pcmeajmetm oirjadi
para dlshmrelr hrêtlhajmetm ci qum dmsma bahmr hie su ihli. Itris autirms ldmetlolhae ca
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm hie ca sljpcm Aeljahløe Hucturac (Quletaea, 1<<8). Msti
ei ms dmc tidi hlmrti6 a jmeudi ei ms suolhlmetm ca jitlvahløe i mc mstêjuci bahla
ahtlvldadms dm ihli, el tajpihi ca irgaelzahløe y gmstløe dm ca huctura. Me mc juedi
aducti ms taj`lìe juy emhmsarli ajpclar birlzietms hie cis qum pidmr aprivmhbar jás
momhtlvajmetm mc tlmjpi cl`rm. Dmsdm mc pueti dm vlsta dm ca Mduhahløe ^mrjaemetm, uea
pmrsiea ei tlmem pir quì dmkar eueha
eueha dm aprmedmr hisas eumvas.
Mc ihli ms mxpmrljmetadi hiji acgi dmsma`cm y `memolhlisi, qum sm mspmra duraetm
tida ca smjaea, sm dlsoruta ac jáxlji mc sá`adi y mc dijlegi, y cumgi sm rmvlvm mc cuems
hijpartlmedi y rmhrmaedi cas vlvmehlas kueti a cis hijpañmris dmc tra`aki6 mc jlsji
prihmsi dm hrmahløe dm mxpmhtatlvas, dmsarricci pcahmetmri y rmhrmahløe mjitlva sm
priduhm hie rmspmhti a cas vahahliems. Msi ms pirqum mc ihli mstá cl`rm dm tida
ljpislhløe, y sm hievlmrtm me mc mshmearli pmromhti me mc qum dmsarriccar ca lelhlatlva
pmrsieac, a travìs dm ahtlvldadms dlomrmetms
dlomrmetms a cas dm ca vlda hitldlaea.
Bay qum prihurar, metiehms, qum mc bij`rm pumda hiestrulrsm ue mspahli dm tlmjpi
para sê jlsji, cl`rm dm tidi tlpi dm hiedlhlieaetms, pir jmdli dmc huac metrmgarsm ac
autidmshu`rljlmeti y ca autirrmaclzahløe (Cmlo, 1<<0). Msta ldma ms ouedajmetac para
hijprmedmr ca ei dlrmhtlvldad qum dm`m prmsldlr ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm a mstas
mdadms; hada ledlvldui tlmem qum mca`irar sus priplas rmspumstas para mc ihli, pirqum me
dmoleltlva ìc ms mc ûctlji rmspiesa`cm dm sus ahtuahliems.
Mduhar me mc Ihli para ayudar ac aducti a hiestrulr dm jaemra molhlmetm ue mspahli
dm tlmjpi para mc dmsarricci pmrsieac y hucturac dm`m smr uei dm eumstris graedms
i`kmtlvis. Acgueis jidmcis dm mduhahløe dmc ihli aducti, dmsdm msta pmrspmhtlva,
pidrêae smr;
• Ca irlm
irlmet
etah
ahlø
løee dmc
dmc ih
ihli
li pmr
pmrsi
siea
eac,
c, jmdl
jmdlae
aetm
tm ms
mstr
trat
atmg
mgla
lass dm
dm rmoc
rmocmx
mxlø
løee y
hiehlmehlahløe si`rm ca ljpirtahla dm utlclzar pisltlvajmetm mc tlmjpi cl`rm,
oahlcltaedi admjás ca leoirjahløe, mc ahhmsi a cis rmhursis, mc dmsarricci dm
dmstrmzas y ca práhtlha dm ba`lcldadms sihlacms emhmsarlas para pidmr dlsorutar
dmc ihli hie pcmeltud.

• Ca mduh
mduhahl
ahløe
mxlstmetms øe
parapa
para
ra
mc mc
ihlihi
hies
esuj
uji,
i, privlmeme
aducti da
dadi
di qum
qum dm
ca
ca lej
lcaejme
mesa
sa jayi
jayirê
sihlmdad dmrêaajmrhadi6
dm
dm iom
iomrt
rtas
as
mc
i`kmtlvi dm msta mduhahløe smrêa ayudar a ca pmrsiea a smcmhhliear
1>>

hrêtlhajmetm cis priduhtis y smrvlhlis prmsmetadis pir cas ledustrlas dmc ihli
y pir ca pu`clhldad, aeaclzaedi ca leoirjahløe rmhl`lda y dmtmhtaedi cis
pisl`cms hasis dm jaelpucahløe
jaelpucahløe i megañi.
• Ca mdu
mduha
hahl
hløe
øe ppmrj
mrjaeaeme
metm
tm a `as`asmm dm hurhurslslcc
ccis
is,, kire
kiread
adas
as,, hieo
hieomrmrme
mehl
hlas
as,, ahti
ahtiss
hucturacms, vlsltas irgaelzadas, ei søci dm êedicm hucturac, slei taj`lìe
sihliaomhtlvi, hiji mshumcas dm padrms, grupis hievlvmehlacms…
• Ca par
partl
tlhl
hlpa
pahl
hløe
øe vvicicue
ueta
tarl
rlaa me lles estl
tltu
tuhl
hlie
iems
ms,, asih
asihla
lahl
hlie
iems
ms,, parr
parriq
iqul
ulas
as y
mqulpajlmetis sihlihucturacms qum itirgume ac ihli ue haráhtmr sihlac,
sicldarli y bujaelzadir, qum ayudm a dleajlzar mc tmkldi sihlac dm cas
hijueldadms y prijumva ahtlvldadms actmreatlvas para mc tlmjpi cl`rm.
• Itri
Itri aasp
spmh
mhti
ti oue
oueda
dajme
jmeta
tacc sm
smrê
rêaa hi
hieh
ehlm
lmeh
ehla
larr a cis
cis aduc
aducti
tiss dm ca
ca rmspi
rmspies
esa`
a`lc
lcld
ldad
ad
mduhatlva qum tlmeme rmspmhti ac ihli dm sus blkis y dm itras pmrsieas oumra
dmc áj`lti oajlclar, a cis qum pumdme prmstar su asmsirajlmeti y mxpmrlmehla
dm oirja dmsletmrmsada i priomslieac.
• Mc turl
turlsj
sji,
i, olea
oleacj
cjme
metm
tm,, hiehieststlt
ltuy
uymm qulqulzá
zá ca ah ahtl
tlvl
vlda
dadd dmdm ihl
ihlii jás
jás
rmprmsmetatlva dmc juedi aducti, asê qum uei dm cis prlehlpacms áj`ltis dm
ca Mduhahløe
hiji dmcaprmedlzakm
jmdli dm Ihli dm`mrêa smr ìstm, prijivlmedi ca aolhløe pir cis vlakms
hucturac.
1>1

4. MC TLMJ^I CL@PM DM CA J]KMP AJA DM HAXA

4.1. ^PMHLXLIEMX XI@PM MC TLMJ^I CL@PM DM CA J]KMP

is rmomrljis me mstm apartadi a ca jukmr aducta aja dm hasa, dlomrmehláedica dm ca


jukmr tra`akadira, a ca qum pidmjis lehculr me mc mpêgraom aetmrlir. Mc aja dm hasa, a
dlomrmehla dm ca jukmr qum tra`aka dm oirja rmjuemrada, ei tlmem itra ihupahløe qum ca
rmaclzahløe dm cas tarmas dijìstlhas. Xmrêa, pir taeti, aqumcca qum «tlmem gi`lmrei y
dlspislhløe para jaedar y mkmhutar cis qumbahmrms dm ca hasa, huldaedi dm su bahlmeda y
su oajlcla hie mxahtltud y dlclgmehla¶. Xle mj`argi, a ca prmgueta dm sl tra`akae,
oirjucada a ue `ume eûjmri dm jukmrms, cas ajas dm hasa ei dudae me hietmstar qum ei,
ya qum ei rmhieihme hiji ue vmrdadmri tra`aki aqumc qum ei ms asacarladi.
^ir msta razøe, ac ei tmemr uea oumetm dm legrmsis autøeija, ca jukmr va a dmpmedmr
mhieøjlhajmetm dmc ha`mza dm oajlcla, a pmsar dm qum traeshurrm ca jayir partm dmc dêa
a`sicutajmetm sica, sle ca hijpañêa dm cis blkis, qum mstáe me mc hicmgli, el dmc jarldi,
qum sm vamca tra`akar.
hieccmva huldadi Msta mxpmrlmehla
dmc bigar, dmsdmdmbahmr
sicmdad vlmemy uelda
ca hasa a ca lehmsaetm
cas hijpras, ahtlvldad
basta huldar dm qum
cis
blkis y dmc jarldi, ahtlvldadms tidas mccas qum pmrjltme mshasas pisl`lcldadms dm
prijihløe sihlac y pmrsieac. Pmhuìrdmsm qum para juhbas jukmrms, mc bigar oajlclar ms
mc ûelhi hmetri dm atmehløe me sus vldas, me mc qum pasae basta vmletm biras dlarlas.
Mc tra`aki dijìstlhi hietlmem uea smrlm dm aj`lgómdadms qum ci bahme dloêhlcjmetm
jmesura`cm, me tìrjleis dm msoumrzi, dm durahløe y dm rmtrl`uhløe;
• Ei tlm
tlmem
em uea
uea dur
durahl
ahløe
øe hie
hiehrm
hrmta
ta i cclj
ljlt
ltad
adaa dm tlm
tlmjp
jpi,
i, pir
pirqu
qumm sus
sus ihup
ihupah
ahli
liem
emss
sm baccae rmcahlieadas hie ca pripla dleájlha dm ca vlda hitldlaea; mc huldadi
dmc bigar, ca rmaclzahløe dm cas hijpras, rmhigmr a cis elñis dmc hicmgli, mth.

•• Ac
Hieeiormh
Hie orms
msta
tar
mhumr ehla
rmj
rmjue
umeh la,,uemra
cimradi
cis di,jás
, ei
s dmjás
dm ei jlmj
sm
sm mj`r
jl rmh
rmhie
ieih
ihmmdm
`ris
is dmsu
sucamso
msoum
ueumrz
ueldrzi
adi el
ldad eooaj
l su
sulcla
ajlc dmd
dmdlh
lar lhah
r eiahlø
ccløe.
ccmge.ae a da
mgae dars
rsmm
humeta dm ca emhmsldad m ljpirtaehla dm rmaclzar cas tarmas dijìstlhas, ci huac
1>0

ljpclha uea ljpirtaetm oacta dm hica`irahløe.


h ica`irahløe.
• Trad
Tradlh
lhli
liea
eacj
cjme
metm
tm sm
sm ba hi
hies
esld
ldmra
mradi
di uea
uea ca`i
ca`irr prip
pripla
la dm
dm ca jukm
jukmr,
r, `lm
`lmee pir
pir
hievmehlieaclsjis jahblstas, `lme pir ca ldma ledustrlac dm tra`aki
priduhtlvi qum hiesldmra itras ihupahliems jás ljpirtaetms.
Mstis oahtirms privihae uea smrlm dm hiesmhumehlas `astaetm gravms me mc áelji dm
ca jukmr aja dm hasa (Pajis Tirrms, 1<<>);
‘ Ac ei dlspiemr dm ue birarli olki, su kireada ei tmrjlea eueha el giza dm
vahahliems, dêas omstlvis, pari, ku`lcahløe, pir ci qum parmhm qum ei sm ca
rmhieihme itras oirjas dlstletas dm gmstliear su tlmjpi.
‘ Xus ahtlvldadms sm baccae slmjprm a mxpmesas dm cis birarlis y dm cas
emhmsldadms dm cis dmjás jlmj`ris dm ca ueldad oajlclar.
‘ Adqulmrm juhbas rmspiesa`lcldadms qum ei pumdm dmshargar me itras pmrsieas,
y me ihasliems, huaedi tmrjlea dm huldar a cis blkis, hietleûa huldaedi a cis
elmtis.
‘ Xm hieoirja hie msa sltuahløe, dmsma agradar pir mehlja dm tidi y sm jumstra
sujlsa, vlvlmedi su vlda dm oirja jieøtiea y a`urrlda6 søci huaedi ca jukmr
ms tra`akadira sm vumcvm jás rmlvledlhatlva y trata dm ljpclhar a ca oajlcla me
ca oamea hasmra.
‘ Ac ei vacirarsm suolhlmetmjmetm su tra`aki el pir ca oajlcla el pir ca sihlmdad,
pumdm ccmgar a alscarsm me su sicmdad, `akar su elvmc dm autimstlja, ahrmhmetar
su smetljlmeti dm lesatlsoahhløe aetm ca vlda, y adqulrlr jaeêas i`smslvas,
hiji ca puchrltud, mc lesijeli, mth.
‘ Ca hiesldmrahløe dmc bigar hiji mc mspahli eaturac dm ca jukmr, priviha ue
mehcaustrajlmeti qum cljlta sus rmcahliems y ba`lcldadms sihlacms, qum sumcme
smr mshasas, clgadas ac jarldi y pihi gratlolhaetms, sacvi me mc hasi dm ca jukmr
tra`akadira.

dm ca Me Mspaña,
lguacdad dmcadmrmhbis
dmjihrahla
metrmjarhø ca prijihløe
cis smxis, y dmsdm dm cas lestltuhliems
metiehms, pû`clhas
cis oahtirms a oavir
aetmrlirms sm
bae ldi mqulcl`raedi. Cas eumvas gmemrahliems dm jukmrms sm bae ldi lehirpiraedi ac
jmrhadi dm tra`aki, y me hiesmhumehla, ljpclhae `astaetm jás me cas tarmas dijìstlhas ac
jarldi y ac rmsti dm ca oajlcla. Aûe asê, mc tra`aki omjmelei slgum slmedi
jayirltarlajmetm uea hietleuahløe dm su ric dm aja dm hasa y jadrm, pums sm bacca
clgadi ouedajmetacjmetm a ca mduhahløe, ca saeldad, ca adjlelstrahløe, ca smhrmtarêa, mth.
Me partm bae hiesmguldi dmrmhbis, pmri ei sm bae dmsprmedldi titacjmetm dm sus
dm`mrms.
^ir itra partm, taj`lìe ms hlmrti qum cas jukmrms dm hcasms sihlacms jás mcmvadas
sumcme dmdlhar juhbi jmeis tlmjpi ac tra`aki dijìstlhi qum mc rmsti dm cas jukmrms, i
ac jmeis irgaelzae jmkir sus tlmjpis. Tajpihi ms lguac mc rltji ormeìtlhi dm ahtlvldad
a qum sm vme sijmtldas cas jukmrms tra`akadiras, qum ca hadmehla cmeta y jieøtiea dm cas
ajas dm hasa qum ei tlmeme itras ihupahliems añadldas6 eirjacjmetm, cas prljmras
1>8

gizae dm ue jayir apiyi oajlclar me mc dmsarricci dm cas tarmas dijìstlhas. \ me


gmemrac, ca mduhahløe y mc elvmc hucturac dm cis høeyugms hiestltuym ue oahtir
dlomrmehladir `astaetm ljpirtaetm a mstm rmspmhti, jitlvadir dm uea jayir i jmeir
hica`irahløe dm ca parmka me ca rmaclzahløe dm «sus ca`irms¶.
Mc argujmeti gmemracjmetm msgrljldi para kustlolhar ca rmacldad dmc aja dm hasa, ms
qum mc varøe ba sldi slmjprm mc qum ba tra`akadi «oumra¶, y ca jukmr «dmetri¶ dm hasa.
i i`staetm, huaedi ca jukmr pismm ue tra`aki rmjuemradi oumra dmc bigar, hietleûa
dmdlháedism a cas tarmas dijìstlhas me jayir pripirhløe qum mc jarldi. Asê pums, cas
jukmrms tra`akadiras qum hiesmrvae ca rmspiesa`lcldad dm cas tarmas hasmras, mstáe
dmdlhaedi a ca oajlcla ue mxhmdmetm dm apirtahløe pmrsieac sustraêdi dmc tlmjpi cl`rm
pmrsieac, dm cas vahahliems, dm cis dêas dm olmsta y dm cis olems dm ssmjaea,
mjaea, pmrêidis me cis
huacms mc rmsti dm ca oajlcla parmhme smr cis ûelhis hie dmrmhbi a dmshaesar. Mc pasi dm ca
sictmrêa ac jatrljieli supiem para ca jukmr ue aujmeti dm dis a trms biras dlarlas dm
tlmjpi dmdlhadi ac tra`aki dijìstlhi, me dmtrljmeti dmc tlmjpi ihupadi pir cas
i`clgahliems dmrlvadas dmc tra`aki y dmc tlmjpi dm ihli.

4.0. HIEDLHLIEAETMX XIHLACMX DMC TLMJ^I CL@PM DM CA


J]KMP

Tmelmedi me humeta mc aeáclsls aetmrlir, pidmjis meujmrar uea smrlm dm oahtirms qum
lehldme emgatlvajmetm me mc aprivmhbajlmeti dmc tlmjpi cl`rm pir partm dm ca jukmr aja
dm hasa. ^ir supumsti, juhbis dm mstis oahtirms vae a dmpmedmr dm ca mduhahløe y dm ca
jmetacldad jás i jmeis tradlhlieac dm ca jukmr me humstløe (Lzqulmrdi-Pêi-Pidrêgumz,
1<22);
• ]ei
]ei ddmm ccis
is jás ljpi
ljpirt
rtae
aetm
tmss ms
ms ca
ca rm
rmeu
eueh
ehla
la dm ca pr
prip
ipla
la jukm
jukmrr a sê
sê jls
jlsja
ja me
me

gmemrac
qum tlmemy aitras
su dmrmhbi
hisas jás ac ihli me partlhucar,
emhmsarlas dm quìhiesldmraedi qum eidmci«pmrdmr
ihuparsm, me cugar jmrmhm mci
tlmjpi¶.
• Cumg
Cumgii mstá
mstáee cas
cas le
leeu
eujmr
jmra` a`cm
cmss atad
atadur
uras
as oajl
oajlcl
clar
arms
ms —el
—elñi
ñiss pm
pmqu
qumñ
mñis
is,, huld
huldad
adii
dm cis jayirms, mth.—, qum i`clgae a ca jukmr a uea rmspiesa`lcldad dm
atmehløe dijìstlha hasl hiestaetm.
• Me iha
ihasl
slie
iems
ms ttaj
aj`l
`lìe
ìe ssmm prid
priduhuhmm ca ei ppmrj
mrjls
lslv
lvld
ldad
ad dmc
dmc jar
jarld
ldii a qum
qum caca jukm
jukmrr
sacga dm hasa y baga su vlda ue pihi pir su humeta, hie sus priplas
rmcahliems y sus ahtlvldadms6 ca pribl`lhløe ei tlmem pir quì priduhlrsm dm
oirja vlicmeta, ya qum ms ormhumetm rmhurrlr a ca jaelpucahløe pslhicøglha i
ac hbaetakm mjihlieac.
• Ca pih
pihaa jitl
jitlva
vahl
hløe
øe bah
bahla
la mc
mc ih
ihli
li,, pir
pir oact
oactaa dm leoi
leoirj
rjah
ahlø
løee y dm
dm mstê
mstêjuc
jucis
is,, pir
pir
ei sa`mr irgaelzarsm mc tlmjpi dmdlhadi a hada ihupahløe dlarla, i pir oacta
dm jivlcldad ei tmemr mc hareì dm hieduhlr, ei mstar ahistuj`rada a vlakar

1>4

sle mc jarldi, jlmdi a pmrdmrsm, mth.—, ci qum bahm qum mc ahhmsi a cis `lmems
y cas iomrtas dm ihli sma juy mshasi.
• Ca har
harme
mehl
hlaa dm rmhu
rmhurs
rsis
is mhi
mhieø
eøjl
jlhi
hiss pr
prip
iplilis,
s, yyaa qum
qum ca dm
dmpm
pmed
edme
mehl
hlaa rmsp
rmspmht
mhtii
dmc jarldi ms hasl titac, y mxlstm ue hlmrti rmpari a ca bira dm pmdlr dlemri
para uea jlsja me cugar dm para acgi qum rmduedm me `memolhli dm tida ca
hasa i ca oajlcla.
• Mc i`st
i`stáhu
áhucici huc
huctu
turac
rac qu
qumm sup
supieiemm ca piha
piha mdu
mduha hahl
hløe
øe y mc msh
mshas
asii hie
hieta
taht
htii
jaetmeldi hie cis mqulpajlmetis hucturacms, ci qum leocuym juy dlrmhtajmetm
me ue autihiehmpti `astaetm pmsljlsta.
• ]ea
]ea clcljl
jlta
tada
da hhap
apah
ahld
ldad
ad par
paraa cas
cas rmca
rmcahl
hlie
iems
ms letletmr
mrpm
pmrs
rsie
ieac
acms
ms,, dm`l
dm`ldidi a su
mehcaustrajlmeti y a ca ljpisl`lcldad dm prahtlhar ba`lcldadms sihlacms dm
msta`cmhljlmeti dm eumvas ajlstadms.
• Ol
Olea
eacj
cjme
metm
tm,, ca mda
mdad,
d, qum
qum sum
sumcm
cm smr
smr jit
jitlvlvii dm aht
ahtlv
lvls
lsji
ji y par
partl
tlhl
hlpa
pahlhløe
øe met
metrm
rm
cas jás køvmems, i dm paslvldad y rmeuehla metrm cas jás jaduras, ci huac
hrma dlomrmehlas a ca bira dm ahhmdmr a ca iomrta ihlisa y hucturac mxlstmetm.
Mstá hijpri`adi qum mstm ûctlji aspmhti dm ca mdad ms qulzá uei dm cis jás hcaris
dlomrmehladirms dmc ihli omjmelei. Cas jukmrms køvmems, basta cis 8=-4> añis, sm dmoleme
pir uea jayir levmrsløe dm tlmjpi me aslstlr a mspmhtáhucis, dmpirtms,
dmpirtms, metrmtmeljlmetis y
ahtis hucturacms dm haráhtmr pû`clhi. A partlr dm msa mdad, mc ihli sm vumcvm dm pumrtas
admetri, partlhlpaedi juhbêslji jmeis me ahietmhljlmetis pû`clhis y rmaclzaedi, me
haj`li, jás ahtlvldadms dm rmcahløe sihlac hie ajlgas y vmhleas. A mdadms jás tardêas
sm i`smrva uea rmeuehla hada vmz jayir a cis jijmetis dm ihli, ya qum ca jukmr qumda
rmcmgada ûelhajmetm a aja dm hasa. Me msa ìpiha tlmem jayir prmdlhajmeti ca aolhløe a
cas tmcmeivmcas, cis prigrajas dm varlmdadms dm ca tmcmvlsløe, y cas tmrtuclas dm ca radli,
ahtlvldadms jás paslvas qum pmrjltme rmaclzar jlmetras taeti cas tarmas dijìstlhas. Xle
mj`argi, ca haetldad dm tlmjpi dmstleada a mstm tlpi dm ihli audlivlsuac ms a tidas cuhms
mxhmslva, y aeuca ca hrmatlvldad y ca autieijêa pmrsieac.
Hiji pumdm hijpri`arsm, cas ahtlvldadms qum sm rmaclzae me cis ratis dm ihli
sumcme tmemr ue grae paracmclsji hie cas ahtlvldadms priomslieacms. Mc ihli ayuda a
rmoirzar ca pislhløe adqulrlda me mc megraeakm sihlac, a vmhms jás hiji hietleuldad qum
hiji pisl`lcldad dm ashmesi. Cas tmcmeivmcas y cas tmrtuclas dm ca radli lcustrae
sltuahliems y hieoclhtis letmrpmrsieacms qum mxpclhae dm oirja `astaetm rmaclsta mc pirquì
dmc slstmja dm rmcahliems msta`cmhldi me ca sihlmdad, ci qum metrieha dlrmhtajmetm hie
cis hmetris dm letmrìs ba`ltuacms me cas ajas dm hasa. Xmgûe msti, sm da ca hlrhuestaehla
gmemraclzada dm qum ca jayirêa dm cas ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm pripumstas dmsdm cas
asihlahliems dm jukmrms, y qum slrvme dm gaehbi para haptar eumvas aolcladas, sie me
rmacldad uea priymhhløe dm sus tarmas dijìstlhas —ahtlvldadms dm bahmr y ei dm pmesar
—, hiji cis hursis dm hihlea, kardlemrêa, jahrajì, cis taccmrms dm jaeuacldadms… tidas
mccas juy prøxljas a cas ihupahliems hitldlaeas dmc aja dm hasa, ¡hiji sl cas jukmrms
ei suplmrae hihlear i hismr!
Xle mj`argi, auequm msti pumda parmhmr mxtrañi, tlmem uea mxpclhahløe `astaetm

1>=

cøglha; ms ca jaemra dm atramr bahla ci asihlatlvi a cas jukmrms jás mshìptlhas i qum
tlmeme jás pri`cmjas para ahmrharsm ac ihli oumra dmc bigar. ^ara `astaetms jukmrms ms
juy ljpirtaetm tmemr ca hiehlmehla dm qum ei sm mstá pmrdlmedi mc tlmjpi, y pir msi
tlmeme qum vmr rmocmkada ca utlcldad dm su ihli me uea eumva rmhmta dm hihlea, ue vmstldi
bmhbi pir mccas jlsjas i ue adirei para ca hasa. Ms uea oirja dm kustlolhar ca
priduhtlvldad dm sus sacldas oumra dm hasa y pir msi cas asihlahliems dm jukmrms, si`rm
tidi me sus prljmras mtapas, sm dmdlhae a mstm tlpi dm ahtlvldadms.
Xle mj`argi, hada vmz ms jás patmetm ca emhmsldad dm dlvmrslolhar mstis hietmeldis,
trashmedlmedi mc áj`lti dm ci dijìstlhi y apuetaedi si`rm tidi bahla ca oirjahløe y mc
dmsarricci pmrsieac. Me mstm smetldi, bay qum hrltlhar ca ldiemldad dm cis hursis
ihupahlieacms dm aeljahløe sihlica`irac, qum admjás dm smr mshasis y rmltmratlvis,
juhbas vmhms ei rmspiedme a cas emhmsldadms dm ca pi`cahløe dmstleatarla. Bmjis dm
tmemr me humeta qum ca jayirêa dm mstis hursis sm hmetrae me ca prmparahløe dm ca jukmr
para lehirpirarca ac jmrhadi dm tra`aki, pmri dm`mjis tmemr me humeta qum juhbas dm
mstas pmrsieas, si`rm tidi a dmtmrjleadas mdadms, ei asplrae a cigrar ue tra`aki
priomslieac.
Ûctljajmetm ms pisl`cm aprmhlar høji ca dmjaeda oirjatlva dm cas jukmrms
mjplmza a letmrmsarsm pir tmjas hiji ca pslhicigêa, mc autihieihljlmeti, cas rmcahliems
padrms-blkis, ca vlda dm parmka, cas ba`lcldadms sihlacms, ca hijuelhahløe letmrpmrsieac, ca
mduhahløe para ca sacud, ca pcaelolhahløe oajlclar, ca smxuacldad, mc dmpirtm, ca mxprmsløe
hirpirac, ca tmrapla dm grupis, ca huctura y cas artms, ca cmhtura, ca dmomesløe kurêdlha aetm
sltuahliems hiji mc dlvirhli i mc jactrati, mth. Mstis tmjas mstáe dmkaedi me ue smguedi
pcaei cis tradlhlieacms taccmrms dm metrmtmeljlmeti hiji ca hmrájlha, ca histura, ca
hihlea, mth. (Plmra-_acmehlaei, 1<<8).
Ei i`staetm, dm`m rmsmñarsm høji mstas emhmsldadms mduhatlvas dm cas jukmrms
slgume slmedi mc kustlolhaetm prlehlpac para qum pumdae dlsorutar dm su tlmjpi cl`rm. ]e
ihli mjpcmadi dm msta oirja ms hiesldmradi uea hiehmsløe oajlclar pisl`cm, a pmsar dm
qum sm metlmedm hiji ri`adi a ca oajlcla y a cas i`clgahliems dm ca jukmr. ^mri ca jukmr
tidavêa juhbas
pirqum biy ei tlmem
vmhmspcmei dmrmhbi
ms jitlvi a ue tlmjpi
dm hieoclhti cl`rm
taeti purajmetm
a elvmc cûdlhi
pmrsieac m ledmpmedlmetm,
—autihmesura dm su
autieijêa y su dmrmhbi ac ihli—, hiji sihlac —meormetajlmeti hie ca oajlcla.

4.8. HIEHC]XLIEMX ^APA MC MD]HADIP ME MC TLMJ^I CL@PM

Ca Mduhahløe para mc Ihli dm cas jukmrms ei dm`m pasar ûelhajmetm pir ca irgaelzahløe
dm taccmrms dm ahtlvldadms jás i jmeis sugmstlvis, slei pir uea ca`ir prigrmslva dm
hiehlmehlahløe y jitlvahløe dmc tlmjpi cl`rm hiji ue jijmeti dm msparhljlmeti
pmrsieac emhmsarli,
oirjatlvi ac qum sihlac,
y dm priymhhløe ei dm`m
qumrmeuehlarsm. Mc ihli dm`mr smr
ayudm a ca autirrmaclzahløe dm cametiehms ahtlvi,
jukmr. Me mcci
mstaráe hiemhtadis taeti cis aspmhtis letmcmhtuacms hiji cis dm mduhahløe para ca vlda.
1>?

Ac aja dm hasa cm oacta me juhbas ihasliems a`rlrsm a itras pmrspmhtlvas; mc turlsji, ca


práhtlha dm ahtlvldadms oêslhi-dmpirtlvas, cas mshumcas dm aductis y mc aprmedlzakm hucturac
pumdme smr `umeas cêemas dm ahhløe, pmri taj`lìe mc ihli sihlac a travìs dm grupis
hievlvmehlacms, cas mshumcas dm padrms, y ca letmgrahløe me asihlahliems y hicmhtlvis qum
levltme a ca partlhlpahløe hijueltarla (Trlgumris Guardlica, 1<<=).
Ca jukmr ei dm`m hievmrtlr mc huldadi dmc bigar me ca ûelha prmihupahløe dm su
vlda, metrm itras raziems pirqum cis blkis hrmhme y tmrjlearáe jarhbáedism, y mc jarldi
tlmem me su tra`aki itri hmetri dm letmrìs vltac. Bay qum prmvmelr pisl`cms aeijacêas
hiji ca dmprmsløe dmc «eldi vahêi¶, cis smetljlmetis dm sicmdad, ca apatêa, i ca aparlhløe
dm jaeêas y adlhhliems. Mc ihli, metmedldi me su smetldi tmrapìutlhi, pumdm smr ue `ume
jmdli para qum mc aja dm hasa mehumetrm pir sê jlsja smetldi a su mxlstmehla, y aprmeda
a dlsorutar dm ca vlda hiji acgi ccmei dm satlsoahhliems.
Me huaeti ac tra`aki dijìstlhi, ca letmrvmehløe ei dm`m hmetrarsm me hievmehmr a
cas jukmrms para qum dmkme rmaclzar cas tarmas priplas dmc bigar, slei me bahmr qum tidis
cis jlmj`ris dm ca oajlcla sm slmetae hiji ue `ciqum, huya ueløe bay qum acljmetar
hietleuajmetm si`rm ca `asm dm ca partlhlpahløe hijûe me tidis cis aspmhtis dm ca vlda
hitldlaea, taj`lìe me mc tra`aki dijìstlhi. ^ara asmgurar ac aja dm hasa ue dlsorutm
admhuadi dmc tlmjpi cl`rm, ms ledlspmesa`cm oavirmhmr su ahhmsi ac jlsji me ueas
hiedlhliems dm dmshaesi y rmcakahløe suolhlmetms6 me hasi hietrarli, mc ihli sm vicvmrá,
pir cøglha, paslvi y a`urrldi.
a`urrldi.
1>7

=. MC TLMJ^I CL@PM DM CA TMPHMPA MDAD

=.1. ^PMHLXLIEMX XI@PM MC TLMJ^I CL@PM DM CA TMPHMPA


MDAD

Ca Tmrhmra Mdad ms, ac jmeis me tmirêa, uei dm cis áj`ltis prlvlcmgladis para mc tlmjpi
cl`rm. Jarha msm jijmeti dm ca vlda me mc qum hmsae cas i`clgahliems ca`iracms, cis blkis
ya ei rmqulmrme uea atmehløe tae mstrmhba y ca hijpartljmetahløe dmc tlmjpi me birarlis
sm va dlcuymedi paucatleajmetm, dm oirja qum mc tlmjpi cl`rm aujmeta me pripirhløe
juy slgelolhatlva, basta ihupar cas trms huartas partms dmc dêa. ^mri ei søci bay qum
rmomrlrsm ac tlmjpi hitldlaei, slei taj`lìe a ca haetldad dm añis dm vlda qum cm qumdae
aûe a ca pmrsiea pir dlsorutar. Ca priciegahløe dm ca vlda ba sltuadi ca mspmraeza dm vlda
me 7=-2> añis, huaedi a jltad dm mstm slgci msta`a me pihi jás dm 4=. Mstm omeøjmei,
pir itra partm, ba hietrl`uldi a aujmetar ca pripirhløe dmjigráolha dm ca Tmrhmra Mdad
hie rmspmhti ac titac dm ca pi`cahløe, dm oirja qum sl me 1<>> ca pi`cahløe muripma
jayir dm ?= añis ei rmprmsmeta`a jás dm ue =%, me ca ahtuacldad ms dm ue 11%, y sm
hachuca qum me mc añi 0>0= ccmgará ac 0=% aprixljadajmetm. Biy dêa mxlstme me Mspaña
ueis = jlcciems dm ku`lcadis a cis qum cms qumda tidavêa juhbi pir vlvlr (Kljìemz Cara,
1<<>).
^ir mcci cas picêtlhas dm atmehløe a eumstris jayirms qum sm mstáe ccmvaedi a ha`i
ûctljajmetm me Muripa, bae jistradi ue hrmhlmetm letmrìs pir ca humstløe dmc
aprivmhbajlmeti dmc tlmjpi cl`rm metmedldi ei hiji pri`cmja, slei hiji ipirtueldad
dm msparhljlmeti. Ca vmkmz ei sm hietmjpca søci hiji mtapa oleac dm dmhadmehla oêslha m
letmcmhtuac6 pumdm smr taj`lìe mc pueti dm partlda dm uea eumva oasm dm dmsarricci
pmrsieac, hargada dm pisl`lcldadms, y ìstm smrêa mc grae i`kmtlvi dm ca Mduhahløe me mc
Tlmjpi Cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad. ^ir ca jlsja razøe, cas ledustrlas dmc ihli sm bae
letmrmsadi pir cis aehlaeis
hcêelhas, pmesliems, hasas dm hiji i`kmti
dmshaesi, dm mxpcitahløe,
`acemarlis, lehltáedicms
rmsldmehlas, ac hiesuji
vlakms, bitmcms dm
m lehcusi
hludadms mspmhlacjmetm dlsmñadas para mccis, pielmedi a su achaehm tidis cis jmdlis

1>2

emhmsarlis para su hieoirt, a haj`li dm ueas sujas dm dlemri a jmeudi mxir`ltaetms.


Me jmdli dm tidi msti, mc grae pri`cmja dm eumstris aehlaeis ms ei sa`mr quì bahmr
hie taeti tlmjpi dlspiel`cm, høji gastarci y høji smetlrsm vmrdadmrajmetm satlsomhbi
hie ìc. Ca paca`ra ku`lcahløe, hiji ihasløe dm kû`lci pir ca cl`mrahløe dmc tra`aki, ei sm
slmetm asê me juhbas ihasliems. Ac hietrarli, auequm ca pmrsiea sm rmhieihm jayir, ei
sm slmetm vlmki, y sle mj`argi ca sihlmdad cm haclolha asê sle jás. Dm jidi qum uea
pmrsiea dm ?= añis, tidavêa me pcmeltud dm oahuctadms, sm vm i`clgadi a ue rmtlri qum
haj`la pir hijpcmti sus bá`ltis dm vlda prmhmdmetms y cm mjpuka a vlvlr uea meirjm
haetldad dm tlmjpi vahêi.
Ca ahtltud hie qum mc aehlaei sm meormeta a ca ku`lcahløe dmpmedm juhbi dmc tlpi dm
tra`aki qum ba mstadi rmaclzaedi duraetm tida su vlda. Cas pmrsieas qum bae dmsarriccadi
ue iolhli jmháelhi i autijatlzadi dmsdm mdadms juy tmjpraeas y a cas ørdmems dm ue
patrøe, sm qumdae dm prieti sle rmomrmehlas el lelhlatlvas para gmstliearsm su tlmjpi dm
jaemra autøeija. Cis qum bae tmeldi tarmas dm rmspiesa`lcldad y ue tra`aki hrmatlvi i
letmcmhtuac, emhmsltae smgulr msm rltji dm ahtlvldad y sm prihurae rmhursis para utlclzar su
tlmjpi cl`rm hiji mspahli dm dmsarricci pmrsieac y dm `lmemstar oêslhi y jmetac. Cas
jukmrms, pir su partm, sm adaptae jmkir a ca ku`lcahløe pir sus histuj`rms bigarmñas y ca
hietleuahløe dmc tra`aki dijìstlhi, auequm ca autigmstløe dmc tlmjpi sm hijpclha me mc
hasi dm cas vludas, pir ca sicmdad y ca dmpmedmehla tradlhlieac dm su jarldi me ci
rmomrmetm a cas ahtlvldadms dm ihli.
Ca sihlmdad `urgumsa hapltaclsta dm olems dmc slgci RLR dmstruyø mc arqumtlpi dm
aehlaei patrlarha dmc emgihli oajlclar, y hiesicldø me haj`li ue jidmci dm vlda
priduhtlva, me mc qum cis ku`lcadis mrae hiesldmradis hiji pmrsieas dmpmedlmetms y
pri`cmjátlhas. ^mri cis aehlaeis slgume slmedi emhmsarlis, václdis y ûtlcms a ca
hijueldad, auequm ca sihlmdad ahtuac sm mjpmñm me emgarci. Biy sm metlmedm ca vmkmz
hiji uea mtapa dm leahtlvldad y a`urrljlmeti qum, pir raziems dm oirja, sm hietrapiem
titacjmetm a ca vltacldad y memrgêa dm ca vlda kivme i aducta. Msti, sle mj`argi, ei ms dmc
tidi hlmrti. Mxlstme eita`cms dlomrmehlas me ca dlstrl`uhløe y mc aprivmhbajlmeti dmc
tlmjpi
sihlacms,cl`rm dm hada
hucturacms, aehlaei,
oêslhas, pumsti
smxuacms, qum mcdmihli
dm mdad, dmpmedm
mstadi dm juctltud dm varla`cms
hlvlc, mth.

=.0. HIEDLHLIEAETMX XIHLACMX DMC TLMJ^I CL@PM DM CA


TMPHMPA MDAD

Metrm cis oahtirms jás dmtmrjleaetms dmc usi qum bahme cis aehlaeis dm su tlmjpi cl`rm,
pidmjis hiesldmrar cis slgulmetms;
slgulmetms;
‘ ^isl`lcldad i lehapahldad para vlvlr autøeijajmetm, qum vlmem me gmemrac
asihlada a ca sacud, ca mdad, mc smxi, y ca rmsldmehla me ca pripla hasa i me ue
aslci.
1><

‘ Pmcahløe hie ca oajlcla, qum me hasi dm qum sma ledmpmedlmetm pumdm supiemr mc
a`aediei i ca pisl`lcldad dm oavirmhmr itras rmcahliems sihlacms, mvltaedi cis
têplhis hieoclhtis dm hievlvmehla qum sm priduhme me mc bigar dm cis blkis.
‘ @aki elvmc mduhatlvi, qum metrm ca jayirêa cis aehlaeis mspañicms sm sltûa me
tirei ac aeacoa`mtlsji, ci qum priviha lehapahldad para mc aeáclsls hrêtlhi y ca
oacta dm leoirjahløe ahtuaclzada —oisi hucturac.
‘ Mhieijêa mshasa, juhbas vmhms dmpmedlmetm me mxhcuslva dm uea pmesløe dm
ku`lcahløe i vludmdad, ci huac dlsjleuym mc elvmc dm legrmsis, leocuym me ca
hacldad dm vlda, y dlolhucta mc ahhmsi a cis `lmems dm hiesuji duraetm mc ihli.
‘ Hietleuahløe dm acgueas ihupahliems ca`iracms i smjlpriomslieacms, qum
aujmetarêae mc elvmc dm legrmsis mhieøjlhis, pmri taj`lìe pmrjltlrêae
irgaelzar cis tlmjpis dlarlis, y jaetmedrêae dmsplmrtas cas hapahldadms oêslhas
m letmcmhtuacms dm ca pmrsiea.
‘ Ca oacta dm aolhliems y hmetris dm letmrìs hiestaetms a ci cargi dm su vlda,
jitlvadi ouedajmetacjmetm pir dmolhlmehlas hucturacms.
‘ Cis hievmehlieaclsjis jahblstas qum ljpieme a ca jukmr ue ric dm aja dm
hasa, qum slgum jaetmelmedi lehcusi dmspuìs dm ca mdad dm ku`lcahløe, ci huac
i`vlajmetm cm qulta tlmjpi cl`rm.
‘ Mc cugar dm rmsldmehla y cas iomrtas dm ihli mxlstmetms, qum me gmemrac smráe
juhbi jás pi`rms me mc jmdli rurac qum me mc ur`aei.
A partlr dm mstas pmqumñas plehmcadas dm hietmxti, ¹høji pidrêajis dmshrl`lr mc
tlmjpi cl`rm dm cis aehlaeis9 ¹Ahasi dlsorutae rmacjmetm dm ue tlmjpi dm cl`mrtad9 Me
rmspumsta a msta prmgueta, Xljiem dm @mauvilr (1<2<) blzi ue emgrêslji rmtrati dm ca
smemhtud a`aedieada y sicltarla me ue aslci oraehìs;

«Ci qum aegustla ms hijpri`ar ca lemrhla qum megmedra ca vlda dmc aslci. Ccmga a tac pueti qum, si`rm
tidi metrm cis bij`rms, juhbis qum sie václdis sm bahme sus emhmsldadms me ca haja —jm dlki mc
dihtir—. Ca sihlmdad cis ba tijadi a su hargi —jm mxpclhø—, sm a`aedieae titacjmetm a mcca y
ccmvae ca paslvldad
Xm pasae tidi mc dêaacsmetadis
mxtrmji.meXupiegi
mc slccøetaj`lìe
sle bahmrqum vlvme
eada. _lsu sltuahløe
a ue bij`rm,hie rmsmetljlmeti
tmedldi y smtmklmedi,
me ca haja, vmegae.
y a itris dis smetadis me ca haja kugaedi a cas hartas. Msi ms tidi. ]e pmeslielsta dm hada vmletm —
jm dlhme— cmm mc dlarli. Acgueis mshuhbae ue pihi ca radli. Auequm cms pripiegae dlstrahhliems, bae
haêdi me tac mstadi dm cmtargla qum cms rmhbazae. ^ir mkmjpci, sm pripusi a ueas huarmeta jukmrms uea
mxhursløe gratulta me autihar pir cis acrmdmdirms dm ^arês. Xøci dis ahmptarie. Xu ûelha dlvmrsløe sie
cas pmcmas6 cas jukmrms si`rm tidi parcitmae, dlshutme, oirjae hcaems, msta`cmhme aclaezas y cas rijpme.
Metrm cis bij`rms cis bay agrmslvis m lehcusi
lehc usi vlicmetis. Me huaeti pumdme, `m`me. Ci qum jm parmhlø
jiestruisi ms mc a`aediei jirac me qum ca Adjlelstrahløe dmka a msas gmetms. Xl bu`lmra sacas diedm
pudlmrae rmuelrsm, i sm cms pripuslmrae dlstrahhliems, sl bu`lmra jieltirms qum sm ihuparae dm mccis, ei
sm dmsjiriearêae hie msa atmrradira rapldmz pir ca pmedlmetm qum cis traesoirja me puris
irgaelsjis¶..
irgaelsjis¶

Mc tmxti dmka a cas hcaras huácms sie cas emhmsldadms rmacms dm ca pi`cahløe aehlaea,
pmri slgajis ledagaedi y vmajis dmtaccadajmetm høji sm dmsarricca ca vlvmehla
hitldlaea dm cis tlmjpis me ca Tmrhmra Mdad. ^ara mjpmzar, mc pirhmetakm dm tlmjpi
dmstleadi ac huldadi pmrsieac aujmeta hiesldmra`cmjmetm, dm`ldi si`rm tidi a cis
11>

ahbaqums oêslhis y, dmrlvadi dm mcci, a uea emhmsldad jayir dm jaetmemr mc humrpi me


oirja, dmshaesar admhuadajmetm, huldar ca blglmem pmrsieac, prmpararsm uea dlmta
acljmetlhla hirrmhta, mth. Taj`lìe hrmhm mc tlmjpi dmdlhadi a cas tarmas dijìstlhas,
prlehlpacjmetm me mc hasi dm cis bij`rms, pumsti qum aetms apmeas sm prmihupa`ae dm
msa rmspiesa`lcldad, y abira ac a`aediear mc tra`aki sm hievlmrtme me cis mehargadis dm
cas hbapuzas, cis rmhadis, cis papmcms dm ca hasa y itris juhbis hijmtldis. Ms ormhumetm
mc mkmjpci dm msis bij`rms qum bae dmkadi dm pagar cis rmhl`is dm ca hasa a travìs dmc
`aehi, para hietramr ca i`clgahløe dm dmspcazarsm pmrsieacjmetm basta cas mjprmsas dm
smrvlhlis y a`iear me jmtáclhi cas oahturas. Ìsta ms sljpcmjmetm uea jaemra dm
jaetmemrsm ihupadi y smetlrsm ûtlc tidavêa.
Me huaeti ac ihli, ca ledlomrmehlahløe hrieicøglha qum harahtmrlza ca huctura dm ca
aehlaeldad mcljlea mc smetldi dm cis dêas omstlvis. Mc mstadi pmrjaemetm dm dmsihupahløe
priviha msta pìrdlda dm hietrastm metrm cis dêas ca`ira`cms y cis olems dm smjaea i cas
vahahliems. Ca jayirêa dm cis aehlaeis ei rmaclza eada qum cms pmrjlta dlstlegulr cis
dêas dm olmsta dm cis qum ei ci sie6 hiji juhbi rmhl`me ca vlslta dm acgûe oajlclar. Dm
bmhbi, cis dêas omstlvis sie lehcusi cis jmeis dmsmadis, ya qum duraetm cis dêas
ca`ira`cms slmjprm bay acgi qum bahmr, cas tlmedas y cis mshaparatms mstáe a`lmrtis, y ue
pasmi pir cas haccms pumdm apirtar acgûe mcmjmeti dm letmrìs, jlmetras qum cis dijlegis
sm vumcvme a`sicutajmetm vahêis.
Mc tlmjpi hitldlaei sm hievlmrtm asê me ue tlmjpi `astaetm paslvi, jieøtiei y
a`urrldi, oacti dm aclhlmetms m lehmetlvis. Ca rutlea sm hievlmrtm, dm msta oirja, me ue
rmougli hietra ci dmshieihldi6 cms da jlmdi meormetarsm a eumvis rmtis. ^ir hieslgulmetm,
cas ahtlvldadms dm ihli adqulmrme me gmemrac ue haráhtmr `astaetm paslvi —sl
mxhmptuajis cis pasmis—, y sm hiehmetrae me ca radli, ca tmcmvlsløe y mc pmrlødlhi, si`rm
tidi a partlr dm cis 7> añis6 ca radli pirqum pmrjltm mshuhbar jlmetras sm bahme itras
tarmas dijìstlhas, ca tmcmvlsløe —dm 8= a 4> biras smjaeacms— pirqum ayuda a rmcakarsm
y bahmr ormetm a ca sicmdad, y mc pmrlødlhi pirqum slrvm para mstar leoirjadi. Ca oacta dm
itris rmhursis hucturacms y cas `arrmras mduhatlvas sie juy dmtmrjleaetms me mc
aprivmhbajlmeti
`l`clitmhas, dm pasatlmjpis
mth., pir oirjatlvis hiji
ci qum ca hitldlaemldad cas vlsltas
sm hievlmrtm me uea jusmis, hiehlmrtis,
tlmjpi hasmri, qum
mehlmrra ac aehlaei si`rm sê jlsji y si`rm ca mvihahløe dm cis rmhumrdis dmc pasadi.
Me cis bij`rms sm advlmrtm uea jayir emhmsldad dm saclr oumra y mehietrar itras
ihupahliems para su tlmjpi cl`rm, ya qum mstáe ahistuj`radis a saclr dm hasa para
tra`akar. Acgueis aehlaeis qum vlvme sicis pasmae pir cugarms y ahudme a hmetris me cis
qum sa`me qum mehietraráe a itras pmrsieas dmc jlsji grupi dm mdad, hie ca mspmraeza
dm pidmr msta`cmhmr acgûe tlpi dm hievmrsahløe para hij`atlr mc smetljlmeti dm sicmdad
(Gáedara Jartêe, 1<<=). Xøci metrm mstis aehlaeis ms ba`ltuac ca aslstmehla a hcu`ms,
bigarms i hmetris dm dêa para ku`lcadis, qum oahlcltae uea ljpirtaetm dljmesløe sihlac a
su ihli.

tacms Cas pmrsieas jás


asihlahliems. ^ir mehcaustradas
mc hietrarli, sie cøglhajmetm dm
mc lehrmjmeti jmeis
ihlisprihclvms a ahmrharsm
dijìstlhis hiji caa
tmcmvlsløe, ca kardlemrêa, mc huldadi dm aeljacms, mc hicmhhlielsji y itras ihupahliems, ms
111

eita`cm me mstis hasis. Mc dmsletmrìs pir ahudlr a cis hmetris dm ku`lcadis dmpmedm
taj`lìe dm ca mdad; cis ku`lcadis køvmems plmesae qum msis cugarms cms qultae cl`mrtad y
qum sie para gmetm juhbi jás jayir, jlmetras qum cis jás aehlaeis ei sm hiesldmrae
hapahms dm smgulr mc rltji dm ahtlvldadms pripumsti pir dlhbis hmetris.
Mc ihli sihlac, ei i`staetm, slgum slmedi uea dm cas ahtlvldadms prmomrldas pir ca
Tmrhmra Mdad. Cas rmcahliems letmrpmrsieacms hmetradas me cas vlsltas a ca oajlcla, ca
partlda me mc `ar, mc haoì hie cas ajlgas i mc `alcm me mc hcu`, sie dmsdm cumgi uei dm sus
prlehlpacms metrmtmeljlmetis, slmjprm qum cms smae pisl`cms. Me hlmrti jidi, msta saclda
ac juedi mxtmrlir cms slrvm para rijpmr ue pihi ca jieitieêa dm sus vldas6 asê sm mxpclha
ca pisltlva mstljahløe qum pumdme tmemr cis oajisis
oaj isis vlakms irgaelzadis pir mc LJXMPXI
y itras lelhlatlvas dm ldìetlha priymhhløe (Lestltuti LDMX, 1<27-1<2<). Taj`lìe ueldi a
msm hijpiemetm sihlaclzadir, cas práhtlhas rmclglisas aujmetae —jás me cas jukmrms qum
me cis bij`rms—, y me acgûe hasi ca aolclahløe a hcu`ms picêtlhis i rmhrmatlvis —jás me
cis bij`rms qum me cas jukmrms—. Ac hietrarli qum me mc hasi dm ca jukmr aja dm hasa,
ca `ûsqumda dm ue ihli mxtmrlir ei supiem ue hieoclhti oajlclar para mc aehlaei, pums sie
prmhlsajmetm cis blkis y elmtis cis qum jás cms aeljae a rmaclzar mstas ahtlvldadms. Cas
pmrsieas jayirms qum cigrae dar mstm pasi y sm ljpclhae me ca hrmahløe dm eumvis
jidmcis dm ihli sie kustajmetm cas qum jás satlsomhbas sm baccae hie rmspmhti ac
aprivmhbajlmeti dm su tlmjpi cl`rm.
Ca jmkir hiedlhløe oêslha dm cis eumvis pmeslielstas ba privihadi qum mc dmpirtm
aujmetm su ljpirtaehla metrm cas pmrsieas jayirms. Ei søci cas práhtlhas dmpirtlvas
hiesldmradas hiji dm sacøe —hartas, dijleø, akmdrmz, `lccar, `icis, `alcms, pmtaeha—,
slei taj`lìe itras ahtlvldadms qum rmqulmrme msoumrzis jás ljpirtaetms, hiji cis pasmis
i ca eatahløe. Msa `umea hiedlhløe oêslha dm cis aehlaeis jás køvmems sm aprmhla
lguacjmetm me mc pcaei letmcmhtuac, jmdlaetm ue rmeivadi letmrìs pir mc aprmedlzakm
hucturac. Juhbis aehlaeis tlmeme ca ljprmsløe dm qum a su mdad ya ei tlmeme hapahldad
para aprmedmr, pmri ûctljajmetm sm hiestata uea
uea jayir atmehløe dm cas pmrsieas jayirms
bahla cis pihis priymhtis mduhatlvis qum sm cms iomrtae dmsdm cis hmetris y rmsldmehlas.
Ca jmkira prigrmslva
ljpirtaetêslji dmc elvmca mstm
qum ba hietrl`uldi hucturac dm ca pi`cahløe ba sldi itri oahtir
rmspmhti.

=.8. HIEHC]XLIEMX ^APA MC MD]HADIP ME MC TLMJ^I CL@PM

Ca Mduhahløe dmc Ihli me ca Tmrhmra Mdad dm`m pitmehlar kustajmetm mstis aspmhtis
pisltlvis qum aha`ajis dm rmpasar, hmetráedism me uea aeljahløe sihlac y hucturac qum
oahlcltm ac aehlaei pcataoirjas dm mxprmsløe y hijuelhahløe para su dmsarricci pmrsieac.
Bay qum bahmr blehaplì me msas ahtlvldadms prmomrldas pir eumstris jayirms —`alcms,
umgis
dêa, tradlhlieacms—,
hmetris y haeaclzar mth.
hêvlhis, rmsldmehlas, su pumsta
^mri me práhtlha
taj`lìe pir jmdli
iormhmr dm hcu`ms,
actmreatlvas hmetris dmy
mduhatlvas
hucturacms a travìs dm Aucas dm Tmrhmra Mdad, ]elvmrsldadms ^ipucarms, taccmrms dm

110

acoa`mtlzahløe, aeljahløe a ca cmhtura, vlsltas m ltlemrarlis turêstlhis… (Jakis, 1<<=).


Ei dm`m dmkarsm dm cadi, pir cas mspmhlacms hiedlhliems dm msta pi`cahløe, mc apiyi
y ca hijpañêa pslhicøglha dm cas tmraplas dm grupi, cas metrmvlstas pmrsieacms, cis oiris
dm tmrtucla y itras lelhlatlvas qum rmoumrhme ca autimstlja y cas rmcahliems sihlacms
emhmsarlas para hij`atlr mc smetljlmeti dm sicmdad m leutlcldad. Oleacjmetm, prmstar uea
mspmhlac atmehløe ac mkmrhlhli oêslhi qum jaetmega bá`lcms y ahtlvas cas hapahldadms
pslhijitiras, taeti me mc pcaei
pcaei dmpirtlvi hiji me cis taccmrms dm hrmatlvldad jaeuac.
^ara piemr me jarhba mstas lelhlatlvas ms emhmsarli hrmar ue hclja oavira`cm y
ahigmdir qum pmrjlta mc pritagielsji dmc aehlaei me cas ahtlvldadms, dmsdm su
hica`irahløe m ljpclhahløe basta su irgaelzahløe y partlhlpahløe ahtlva. Ìsta ms ca dloêhlc
tarma dm cis hcu`ms y hmetris dm dêa, asê hiji ca dm letmetar bahmr dm rmhcaji atrahtlvi a
cis juhbis aehlaeis alscadis tidavêa me ca jieøtiea sicmdad dm sus hasas. Me mstm
smetldi, smrêa juy hievmelmetm letriduhlr me dlhbis mqulpajlmetis ca olgura slmjprm
prmsmetm dm ue aeljadir
a eljadir sihlihucturac mspmhlaclzadi me ca Tmrhmra Mdad, rmspiesa`cm dm
hiirdlear tidas cas pripumstas y ahtlvldadms ac tlmjpi qum sm mrlgm me pueti dm
leoirjahløe para tida ca pi`cahløe.
^ir ûctlji, ba`rêa qum pmesar me ca ldiemldad y vla`lcldad dm cis hursis dm
«prmku`lcahløe¶ irlmetadis a ca prmparahløe dm eumstris jayirms para asujlr sle traujas
mc hmsm dm ca vlda priomslieac. Bay qum mesmñar a vmr ca ku`lcahløe hiji ca ipirtueldad
dm mjpmzar uea eumva vlda, sle emhmsldad dm a`aediear pir hijpcmti ca ahtlvldad
ca`irac, slei rmhieduhlìedica bahla itras ihupahliems. ]ea rmhlmetm mehumsta momhtuada
me Mstadis ]eldis dmjistrø qum cis aehlaeis qum slgume tra`akaedi tlmeme ue tiei juy
supmrlir ac dm cis ku`lcadis paslvis, auequm me mc oiedi dlspiegae dm jmeis tlmjpi
cl`rm. Itri mstudli hmetradi me @ìcglha smñaca`a qum mc 27% dm cis ku`lcadis dmsma`a
tra`akar, ac jmeis ihaslieacjmetm. \ uea ûctlja levmstlgahløe u`lhada me ^arês, advmrtêa
qum dis tmrhlis dm cis aehlaeis sm qumka`ae dm a`urrljlmeti.
Mstá hcari qum ca ku`lcahløe ei pumdm el dm`m supiemr ca letmrruphløe a`sicuta dmc
tra`aki6 metrm cas actmreatlvas; vlehucar dm jaemra jás molhlmetm mc aprmedlzakm dm cis
øvmems hie ca jamstrêa
smjlpriomslieacms, dm cis mspahlis
letriduhlr aductis mxpmrljmetadis,
priduhtlvis hijioavirmhmr ca hrmahløe
ca birtlhuctura i mcdm`rlhicagm
mqulpis
para mc autihiesuji, pitmehlar ca aolclahløe a cas agrupahliems rmcahlieadas hie mc
juedi dmc tra`aki para ei pmrdmr msa rmcahløe ca`irac, rmmstruhturar ca dlstrl`uhløe dm cis
tlmjpis dlarlis hieoirjm a acgûe tlpi dm rutlea, i sljpcmjmetm, mehietrar ue jmdli dm
autirrmaclzahløe me mc asmsirajlmeti dm itras mjprmsas. \ bay qum rmhieihmr taj`lìe mc
jìrlti dm aqumccas pmrsieas qum ac rmtlrarsm dmhldme vicvmr a mjpmzar su vlda
dmdlháedism a itris jmemstmrms jás hrmatlvis hiji ca pletura, ca cltmratura, mth. (Hastri,
1<<>, p. =<).
118

@l`cligraoêa

@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca leoaehla

AG]LEAGA PI]XTAE, K. - HIJAX APEA], D.; Leoaehla y adicmshmehla; ca c a jlrada dm cis aductis.
aductis.
Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms, 1<<1.
ACIEXI, J. - JATLCCA, C. - _Á[Q]M[, J.; Cis tmcmelñis pû`clhis, cis tmcmelñis prlvadis. prlvadis. Jadrld,
Mdlhliems dm ca Tirrm, 1<<=.
APLMX, ^b.; Mc elñi y ca vlda oajlclar me mc Aetlgui
Aetl gui Pìgljme.
Pìgljme. Jadrld, Taurus, 1<27.
GIE[ÁCM[, M.; Jmeirms me dmsajpari y hieoclhti sihlac. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<?.
CØ^M[ AEDPADA, @. - JAPTÊEM[ ÁC_APM[, K.; Tlmjpi cl`rm y mduhahløe. mduhahløe. Jadrld, Mshumca
Mspañica, 1<20.
J]ÑI[, C. (hiird.); _mr tmcmvlsløe.
tmcmvlsløe. Jadrld, Ouedahløe Xaeta Jarêa, 1<<<.
PLHI, C.; Tmcmvlsløe, oá`rlha dm jmetlras.
jmetlras. Jadrld, 1<<8.
XTLCJAE DM JME, J.; Mspahlis a`lmrtis para ca leoaehla. leoaehla. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms,
1<<1.
TPLCCA @MPEMT, K.; Ca mduhahløe oumra dm ca mshumca. mshumca. @arhmciea, Arlmc, 1<<8.
TPLCCA @MPEMT, K.; Itras mduhahliems. Aeljahløe sihlihucturac, oirjahløe dm aductis y hludad
mduhatlva.. @arhmciea, Aetbripis, 1<<8.
mduhatlva
_APMA, K. C. - AC@A, K.; Mc tlmjpi cl`rm dm cis blkis.blkis. ^ajpciea, M]EXA, 1<7<.
_APLIX; Mc tlmjpi cl`rm dm eumstris blkisblk is.. Jadrld, A^A dmc Hicmgli Jarlsta «Xae Kisì dmc ^arqum¶,
Hijlsløe dm Irlmetahløe ^mdagøglha, 1<74.
_APLIX; «Huctura me ca leoaehla¶, me Leoaehla y Xihlmdad, e¾ 7 jieigráolhi. Jlelstmrli dm Asuetis
Xihlacms, om`rmri dm 1<<1.
_APLIX; «Tlmjpi Cl`rm dm ca leoaehla¶, me Leoaehla y Xihlmdad, e¾ 2 jieigráolhi. Jlelstmrli dm
Asuetis Xihlacms, a`rlc dm 1<<1.
_APLIX; Leoaehla, grupi y tlmjpi cl`rm.
cl`rm. @arhmciea, Bujaeltas, 1<<0.
_Á[Q]M[, M.; Emhmsldadms dm ca leoaehla me ca Hijueldad dm Jadrld. Jadrld, 1<<>.
_LCHBMX, C.; Ca tmcmvlsløe. Cis momhtis dmc `lme y dmc jac. @arhmciea, ^aldøs, 1<<8.

@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca kuvmetud

AG]LEAGA PI]XTAE, K. - HIJAX APEA], D.; Haj`li dm bá`ltis me mc usi dmc tlmjpi;
traymhmtirlas tmjpiracms dm cis køvmems mspañicms.
mspañicms. Jadrld, Lestltuti dm ca Kuvmetud, 1<<7.

APPA@AC,
Jadrld,A.Hiesmkmrêa
- HA@MCCI, H.; Adicmshmetms
dm Mduhahløe y Huctura dm ueHijueldad
dm ca `arrli. Ihli
dm yJadrld,
Tlmjpi1<<0.
Cl`rm me Hara`aehbmc.
@AHA CAGIX, _.; Ljágmems dm cis køvmems me cis jmdlis dm hijuelhahløe dm jasas.
jasas. Jadrld, Lestltuti
dm ca Kuvmetud, 1<<2.

114

HÁEI_AX, G.; Adicmshmetms y achibic. ¹Høji sie9 ¹Quì lequlmtudms tlmeme9 ¹^ir quì raziems
`m`me9 ¹Quì bay dmtrás9 ¹Høji prmvmelr dmsdm mc bigar9 Pmhijmedahliems para padrms y
mduhadirms.. @lc`ai, Jmesakmri, 1<<4.
mduhadirms
HAXTLCCI, G.; Cis adicmshmetms y sus pri`cmjas.
pri`cmjas. ^ajpciea, M]EXA, 1<21.
HIEGPMXI DM ^PM_MEHLØE DMXDM CA HIJ]ELDAD MD]HATL_A O.M.P.M.; Achibic y
adicmshmehla. Bahla uea mduhahløe prmvmetlva.
prmvmetlva. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<4.
O]METMX APTLAGA, K.; Eisitris, cis adicmshmetms y cas drigas.
drigas. Jadrld, Jlelstmrli dm Xaeldad y
Hiesuji, 1<<>.
GAPHÊA ÁC_APM[, G.; Letmrahhløe sihlac y aeljahløe kuvmelc. Xihlicigêa gmemrac y sihlicigêa
kuvmelc. Jadrld, ^ipucar, 1<<>.
GAPHÊA PIHA, K.; Hiestmcahliems dm cis køvmems; sêetijas, ipirtueldadms, mhclpsms. mhclpsms. @arhmciea,
Hrlstlaelsjm l Kustlhla, e¾ ?0, 1<<4.
GAP[A, O.; Adicmshmehla jargleac. Jìxlhi, Trlccas, 1<2?.
GLC HAC_I, M.; Ihli y práhtlhas hucturacms dm cis køvmems.
køvmems. @arhmciea, Lestltuti dm ca Kuvmetud, 1<2=.
GØJM[ ^ÌPM[, P. - X]ÁPM[, H.; Aeatijêa dm ca kuvmetud. Jadrld, Mc Drah, 1<<?.
KI_MP ICJMDA, G. (dlr.); Kuvmetud y ihli.ihli. Jadrld, ]elvmrsldad Hijpcutmesm, 1<<7.
CM_LHMX JACCI, K.; Jidas juslhacms y hiedlhliems sihlacms.
sihlacms. Jadrld, HAJ, 1<27.
CØ^M[ Q]LETAX, A.; Ca kuvmetud ahtuac, metrm mc vìrtlgi y mc ìxtasls.
ìxtasls. Jadrld, Earhma, 1<20.
JAPTÊE GIE[ÁCM[, A. y ITPIX; Hijpirtajlmetis dm rlmsgi; vlicmehla, práhtlhas smxuacms dm
rlmsgi y hiesuji dm drigas lcmgacms me ca kuvmetud. Jadrld, Metlemja, 1<<7.
JAPTÊE XMPPAEI, J.; Kuvmetud y hiesuji.
hiesuji. Jadrld, Lestltuti Eahlieac dmc Hiesuji, 1<<2.
^LELCCIX, K. C.; Ca kuvmetud me su dicir y suorljlmeti.
suorljlmeti. Jadrld, 1<28.
P]L[ ICA@]ÌEAGA, K. L. (dlr.); Ca kuvmetud cl`mrta; gìemris y mstlcis
mstl cis dm vlda dm ca kuvmetud ur`aea
mspañica.. @lc`ai, Ouedahløe @@_, 1<<2.
mspañica
_APLIX; Køvmems me ca Hijueldad Autøeija dm Jadrld. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms,
1<<8.
_APLIX; «Køvmems y ole dm smjaea¶, me Pmvlsta dm Mstudlis
M studlis dm Kuvmetud, e¾ 87 jieigráolhi, ihtu`rm
dm 1<<?.

@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm cis aductis

HAXTLCCA, A. - DÊA[, K. A. (mds.); Ihli, tra`aki y eumvas tmheicigêas.


tmheicigêas. Jadrld, Ouedmshi, 1<22.
H]MEHA HA@M[A, J.; Tmjas dm ^mdagigêa dmc Ihli. Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 1<<=.
H]MEHA HA@M[A, J.; Ihli y Oirjahløe. Bahla ca mqulparahløe dm ipirtueldadms jmdlaetm ca
Mduhahløe dm Ihli.
Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 1<<<.
DAPTA_MCCM, P.; Traesoirjahliems dmc ihli me ca sihlmdad hietmjpiráema.
hietmjpiráema. @lc`ai, ]elvmrsldad dm
Dmusti, 1<<>.
D]JA[MDLMP, K.; Bahla uea hlvlclzahløe dmc ihli.
ihli. @arhmciea, Mstmca, 1<?2.
OI]GM\PICCAX, ^.; «Ca oajlcla, hijueldad dm ihlis¶, me Ihli y sihlmdad dm hcasms. hcasms. @arhmciea,
Oietaemcca, 1<71, pp. 1?7-120.
CMLO, K.; Tlmjpi cl`rm y tlmjpi para uei jlsji; ue rmti mduhatlvi y hucturac. Jadrld, Earhma, 1<<0.
JIEMPA ICJIX, Ja. C; «Aeáclsls dmc ihli y tlmjpi cl`rm me ca ahtuacldad¶, me @irdøe. Pmvlsta Pmvl sta dm
Irlmetahløe ^mdagøglhs,
^mdagøglhs, e¾ 0=?, om`rmri dm 1<2=.
JIPAC, K.C.; ^mdagigêa para ca aeljahløe.
aeljahløe. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<0.
J]EEÌ, O.; ^slhisihlicigêa dmc tlmjpi cl`rm; ue meoiqum hrêtlhi.
hrêtlhi. Jìxlhi, Trlccas, 1<2>.
EMGPM, ^.; Mc ihli y cas mdadms.
mdadms. @arhmciea, Bahmr, 1<<8.
^MDPØ, O.; Ihli y tlmjpi cl`rm, hpara quì9 @arhmciea, Bujaeltas, 1<24.
Q]LETAEA, K. J.; Cis áj`ltis priomslieacms dm ca aeljahløe.
aeljahløe. Jadrld, Earhma, 1<<8.

11=

PAHLIEMPI, C.; Dmc pari ac ihli.


ihli. @arhmciea, Aeagraja, 1<28.
PIL[, J.; «Xihlicigêa dmc tlmjpi cl`rm y ihli dm cis tra`akadirms mspañicms¶, me Dihujmetahløe Xihlac.
Pmvlsta dm Mstudlis Xihlacms y dm Xihlicigêa Apclhada,
Apclhada, e¾ 8< jieigráolhi, kueli dm 1<2>.
P\@H[\EXFL, W.; Mspmraedi mc ole dm smjaea.
smjaea. @arhmciea, Mjmhm, 1<<0.
XACLEAX, O. (dlr.); Ihli y sihlmdad dm hcasms me Mspaña.
Mspaña. Jadrld, Md. Hárltas Mspañica, 1<2>.
XAE JAPTÊE GAPHÊA, K. M.; ^slhisihlicigêa dmc ihli y mc turlsji.
turlsji. Graeada, Ackl`m, 1<<7.
X]M, P.; Mc Ihli.
Ihli. Jìxlhi, OHM, 1<20.
TPLCCA @MPEMT, K.; Itras mduhahliems. Aeljahløe sihlihucturac, oirjahløe dm aductis y hludad
mduhatlva.. @arhmciea, Aetbripis, 1<<8.
mduhatlva
_APLIX; Ca hlvlclzahløe dmc ihli.
ihli. Jadrld, Guadarraja, 1<?2.
_IC^L, D.; Oajlcla y tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jadrld, Mdlhliems ^aucleas, 1<71.
WM@MP, M.; Mc pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm. Mstudli aetripicøglhi y pmdagøglhi.
pmdagøglhi. Jadrld, Mdltira
Eahlieac, 1<?<.

@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca jukmr aja dm hasa

AHFMP, X.; Gìemri y mduhahløe; rmocmxliems sihlicøglhas si`rm cas jukmrms, ca mesmñaeza y mc
omjlelsji.. Jadrld, Earhma, 1<<=.
omjlelsji
AJAP \ @IP@ØE, K.; Dlshursi si`rm ca mduhahløe oêslha y jirac dm cas jukmrms.jukmrms. Jadrld, Hátmdra,
1<<4.
@IPDMPÊAX, H. y ITPIX; Cas jukmrms y mc tra`aki; rupturas hiehmptuacms.
hiehmptuacms. Jadrld, O]BMJ, 1<<4.
HAJAPMPI, C. A. y ITPIX; Jukmr y ruracldad, mc hêrhuci qum`radi.
qum`radi. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis
Xihlacms, Lestltuti dm ca Jukmr, 1<<1.
HAXTAÑI, H. - ^ACAHLIX, X. (mds.); Xacud, dlemri y ajir. Høji vlvme cas jukmrms mspañicas dm biy. biy.
Jadrld, Aclaeza, 1<<?.
L[Q]LMPDI, K. - PÊI, I. - PIDPÊG]M[, A.; Ca dmslguacdad dm cas jukmrms me mc usi dmc tlmjpi. tlmjpi.
Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms, Lestltuti dm ca Jukmr, 1<22.
JAP]GAE, @.; Apuetms si`rm ca jukmr rurac. @arhmciea, Ouedahløe @@_, 1<<=.
PAJIX TIPPMX, P.; Hrieis dlvldldi. ]si dmc tlmjpi y dmslguacdad metrm cas jukmrms y bij`rms me
Mspaña.. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms, Lestltuti dm ca Jukmr, 1<<>.
Mspaña
PLMPA, K. Ja. - _ACMEHLAEI, M.; Cas jukmrms dm cis <>. Mc cargi traymhti
t raymhti dm cas køvmems bahla su
mjaehlpahløe.. Jadrld, Jirata, 1<<8.
mjaehlpahløe
XAPAXÛA, ^.; Tra`aka jukmr, tra`aka.
tra`aka. Jadrld, Ahmeti, 1<<=.
XAPJLMETI, H.; Ca jukmr, uea rmvicuhløe me jarhba.
jarhba. Jadrld, Xmdjay, 1<7?.
XLG]MLX, P.; Jukmr, dmolmedm tus dmrmhbis.
dmrmhbis. Jadrld, ^ipucar, 1<<>.
TPLG]MPIX G]APDLICA, L.; Jaeuac dm práhtlhas dm tra`aki sihlac hie cas jukmrms. jukmrms. Jadrld, Xlgci
RRL, 1<<=.
_APLIX; Jukmr y tra`aki me ca Hijueldad dm Jadrld. ]eløe Xledlhac dm Jadrld, Xmhrmtarêa dm ca
Jukmr, 1<<>.
_APLIX; Mc tra`aki dmsdm uea pmrspmhtlva dm gìemri.
gìemri. Jadrld, HAJ, Dlrmhhløe Gmemrac dm ca Jukmr,
1<<8.

@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad

APAEG]PME, K. C.; Ca vmkmz hiji autirrmaclzahløe pmrsieac y sihlac. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis
Xihlacms, 1<20.
@MA]_ILP, X.; Ca vmkmz.
vmkmz. @arhmciea, Mdbasa, 1<2<.

11?

@MPJMKI GAPHÊA, C.; _lva ca Ku`lcahløe. Pmocmxliems y sugmrmehlas para hijprmedmr y vlvlr jmkir
ca Ku`lcahløe.
Ku`lcahløe. Jadrld, ^ipucar, 1<<4.
HAXTPI, A.; Ca Tmrhmra Mdad, tlmjpi dm ihli y huctura.
huctura. Jadrld, Earhma, 1<<>.
DÊA[ ACMDI, C.; Mevmkmhmr ms vlvlr. Jadrld, ^ipucar, 1<<8.
MCL[AX], H.; Ca aeljahløe hie pmrsieas jayirms.
jayirms. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<<.
GÁEDAPA JAPTÊE, K.; Mevmkmhmr me sicmdad. Pmpmrhusliems pslhipaticøglhas dm ca sicmdad me cis
aehlaeis.. Jadrld, ^ipucar, 1<<=.
aehlaeis
GØJM[ @APE]XMCC, A.; Letmrvmehløe me ca Tmrhmra Mdad. Jidmcis dm letmrvmehløe
letmrvmehl øe sihlimduhatlva.
sihlimduhatlva.
Jadrld, Earhma, 1<2<.
LEXMPXI; Guêa práhtlha para jayirms.
jayirms. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms, 1<<8.
LEXMPXI; Cas pmrsieas jayirms me Mspaña. ^mrolcms. Pmhlprihldad oajlclar. Jadrld, Jlelstmrli dm
Asuetis Xihlacms, 1<<=.
LEXTLT]TI LDMX; ^rigraja dm vahahliems para ca Tmrhmra Mdad. Mstudli Xihlicøglhi.
Xihlicøglhi. Jadrld,
Jlelstmrli dm Tra`aki y Xmgurldad Xihlac, 1<27.
LEXTLT]TI LDMX; Mc Ihli me ca Tmrhmra Mdad. ^rigraja dm _ahahliems.
_ahahliems. Jadrld, Jlelstmrli dm
Asuetis Xihlacms, 1<2<.
KLJÌEM[ CAPA, A.; Ca Tmrhmra Mdad me Mspaña; emhmsldadms y dmjaedas. ]e aeáclsls dm ca mehumsta
si`rm emhmsldadms sihlacms y oajlclarms dm ca tmrhmra mdad. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis
Xihlacms, 1<<>.
FACLXB, P.; Ca vmkmz. ^mrspmhtlvas si`rm mc dmsarricci bujaei.
bujaei. Jadrld, ^lrájldm, 1<28.
CAPA,HHX, H]@MPI, _.; Cas pmrsieas jayirms. ^mrspmhtlvas dmsdm ca aeljahløe.
T. - 1<<8. aeljahløe. Jadrld, Mdltirlac
CMBP, ].; ^slhicigêa dm ca smemhtud. @arhmciea, Bmrdmr, 1<<=.
JAKIX, A.; Jaeuac dm práhtlhas dm Tra`aki Xihlac me ca Tmrhmra Mdad. Jadrld, Xlgci RRL, 1<<=.
JMEDÊA GACCAPDI, P.; Aeljahløe Xihlihucturac dm ca vlda dlarla dm ca Tmrhmra Mdad.
Ayuetajlmeti dm _ltirla-Gastmlz, 1<<1.
JLXBAPA, @. C. - PLMDMC, P. G.; Mc prihmsi dm mevmkmhljlmeti.
mevmkmhljlmeti. Jadrld, Jirata, 1<<=.
JIPAGAX, P.; Gmrieticigêa Xihlac. Mevmkmhljlmeti y hacldad dm vlda.
vlda. @arhmciea, Grlkac`i, 1<<1.
XÁEHBM[ HAPI, K. - PAJIX, O.; Ca vmkmz y sus jltis.
jltis. @arhmciea, Xacvat, 1<20.
_APLIX; Mc ku`lcadi aetm su outuri. ^cae dm prmparahløe a ca Ku`lcahløe.
Ku`lcahløe. Jadrld, Earhma, 1<<1.
117

Tmja =

O]EDAJMETIX ^MDAGØGLHIX DM CA
MD]HAHLØE ME MC TLMJ^I CL@PM
112

1. OAHTIPMX Q]M BAE DADI IPLGME A CA


MD]HAHLØE ME MC TLMJ^I CL@PM

Mc jivljlmeti dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ms ue omeøjmei rmcatlvajmetm


rmhlmetm. Ms hlmrti qum mxlstme mxpmrlmehlas prmhmdmetms, asê hiji ahtlvldadms qum ya
humetae hie uea carga tradlhløe, pir mkmjpci cis hajpajmetis dm vmraei i cas cuditmhas.
^mri mc dmsarricci a grae mshaca dm uea práhtlha mduhatlva para mc tlmjpi cl`rm dm cas
pmrsieas sm ba priduhldi si`rm tidi a partlr dm ca dìhada dm 1<?>, hie mc hrmhljlmeti dm
cas graedms hludadms.
Cis oahtirms qum bae dadi irlgme a msta jidmrea Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm
pumdme dlvldlrsm me dis grupis
grupis ouedajmetacms (^ulg Pivlra-Trlcca, 1<
1<<?,
<?, p. =<);
• Oaht
Oahtir
irms
ms sih
sihli
licø
cøgl
glhi
his,
s, ms
ms dmhl
dmhlr,
r, aq
aqum
umcc
ccis
is qum
qum pri
privl
vlme
meme
me dm
dm ca dle
dleáj
ájlh
lhaa gmem
gmemra
racc
smgulda pir eumstra hlvlclzahløe, y qum sm jaelolmsta me varla`cms dm tlpi
mhieøjlhi, dmjigráolhi, ur`aeêstlhi, hucturac, mth., lehldlmedi me cis jidis
dm vlda y cis bá`ltis dm hieduhta dm ca jayirêa dm ca pi`cahløe.
• Oaht
Oahtir
irms
ms ppmd
mdag
agøg
øglh
lhis
is,, i sma
sma,, aqum
aqumcc
ccis
is qum
qum tlme
tlmeme
me qum
qum vmr
vmr hie
hie ca
ca prip
pripla
la
mvicuhløe dm ca hlmehla pmdagøglha, qum, hie ca letmehløe dm asujlr eumvis
rmtis mduhatlvis, rmirlmeta sus pcaetmajlmetis tmørlhis m letmeta iormhmr
dlvmrsas sicuhliems jmtidicøglhas, jidmcis dm letmrvmehløe, tìhelhas y
ahtlvldadms.
_majis abira me dmtaccm hada uei dm mstis tlpis dm oahtirms.

1.1. OAHTIPMX XIHLICØGLHIX

a) Aujmeti dmc tlmjpi dlspiel`cm


11<

Dmsdm cis añis 1<7>-1<2>, mc omeøjmei dmc pari sm ba ldi hievlrtlmedi me ue pri`cmja
actajmetm prmihupaetm me tidas cas sihlmdadms ihhldmetacms, basta mc pueti dm ba`mrsm
ccmgadi a ca hiehcusløe gmemraclzada dm qum mc pcmei mjpcmi ms uea utipêa me eumstri
ahtuac slstmja mhieøjlhi. Metrm cas juhbas hiesmhumehlas qum ba traêdi hieslgi mc
pri`cmja dmc pari, mstá ca dm ue aujmeti hada vmz jayir dmc tlmjpi dmsihupadi, ms
dmhlr, dm ue tlmjpi ei ca`irac mxmeti dm i`clgahliems.
Mstm bmhbi ei ba aomhtadi ûelhajmetm ac hicmhtlvi pi`cahlieac dm dmsmjpcmadis,
slei qum sm bacca prmsmetm taj`lìe me mc hiekueti dm cis tra`akadirms, qum bae vlsti
rmduhlr prigrmslvajmetm ca durahløe dm su kireada ca`irac, dmsdm cas ?> biras smjaeacms
dm oleacms dmc slgci RLR basta cas 8= biras smjaeacms qum sm mstáe dmjaedaedi y
ccmvaedi a ha`i me ca ahtuacldad. Mstm rmhirtm dm cas biras dm tra`aki, kueti a ca
ljpirtaehla hrmhlmetm qum mstáe adqulrlmedi cas vahahliems y cis olems dm smjaea, tlmem
hiji hiesmhumehla ca i`tmehløe dm uea jayir haetldad dm tlmjpi dlspiel`cm qum me
juhbas ihasliems ei sm sa`m høji utlclzar.
^ir ûctlji, ha`rêa hltar ac eujmrisêslji hietlegmetm dm aehlaeis dm eumstra
hlvlclzahløe, me oraeha mxpaesløe duraetm cis ûctljis añis. Mc hrmhljlmeti me mdad dm ca
pi`cahløe ihhldmetac y cis êedlhms emgatlvis dm eatacldad mstáe privihaedi mc
mevmkmhljlmeti dm Muripa a jarhbas oirzadas. Kueti a mcci sm mstá priduhlmedi hada vmz
hie jás ormhumehla ue admcaetajlmeti dm ca mdad dm ku`lcahløe. Tidi mcci da cugar a qum
mxlsta ue meirjm hicmhtlvi dm pmrsieas jayirms dmsihupadas y dmsahistuj`radas a
dlsorutar dm su tlmjpi cl`rm, ci huac irlglea hcaras emhmsldadms mduhatlvas.

`) Traesoirjahliems me mc bá`ltat ur`aei


Mc dmsarricci ledustrlac dm cas hludadms duraetm ca dìhada dm 1<?> traki hieslgi ca
hrmahløe dm su`ur`lis dm vlvlmedas dm `aka hacldad, y ue prigrmslvi acmkajlmeti dm ca
vlda rurac. Ca mspmhucahløe leji`lclarla suhmdlda me cis hleturiems ledustrlacms dm msas
graedms hludadms oum ahitaedi y bahlmedi hada vmz jás artlolhlac ca rmcahløe dmc bij`rm
hie mc hajpi. Cis dmshajpadis y cis mspahlis a`lmrtis bae ldi dmsaparmhlmedi
paucatleajmetm, jlmetras qum ca haccm i cas mshasas zieas vmrdms qum qumda`ae sm bae
hievmrtldi me cugar lesmguri, ccmei dm rlmsgis.
Ms dmsdm msta øptlha dmsdm ca qum sm bahm mspmhlacjmetm emhmsarla ca letmrvmehløe
me mc tlmjpi cl`rm dm ca leoaehla. Cas hludadms bae pmrdldi ca ouehløe cûdlha dm cis
pum`cis i dm ca eaturacmza, pirqum bae dmkadi dm smr mshmearli dm kumgis para cis elñis
(Cmom`vrm, 1<7<, p. 144). Mc tráolhi, ca lesmgurldad hludadaea y cis mstêjucis emgatlvis
sm humetae metrm cis oahtirms jás dlsuasirlis dm ca ahtlvldad cûdlha me ca haccm, pir ci qum
mc kumgi leoaetlc ba tmeldi qum trascadarsm a ca rmsldmehla oajlclar6 ìsta sle mj`argi,
prmsmeta ueas dljmesliems rmduhldas m leapripladas para mc dmsmevicvljlmeti eaturac dmc
elñi.
^ir taeti, sm ba bmhbi a`sicutajmetm emhmsarli prihurar uea smrlm dm mspahlis
sustltutirlis para mc kumgi leoaetlc, qum slrvae para hijpmesar ac elñi dm ca mxpriplahløe

10>

dm tmrrmei ur`aei a qum sm ba vlsti sijmtldi. Metrm cis eumvis mshmearlis cûdlhis mstáe
pir supumsti cas cuditmhas, pmri taj`lìe cis hcu`ms dm tlmjpi cl`rm, cis parqums
leoaetlcms, cis tmrrmeis dm avmetura, cis parqums dm atrahhliems m lehcusi cis hmetris
mshicarms. Tidis mccis, hie uea letmehlieacldad mduhatlva jás i jmeis mxpcêhlta, tratae
dm iormhmr ac elñi eumvis aj`lmetms y pisl`lcldadms para mc kumgi, a ca vmz qum mkmrhme
uea ljpirtaetm ca`ir dm hustidla y hietric si`rm ca leoaehla.

h) Haj`lis me ca mstruhtura oajlclar


A ci cargi dmc slgci RR bmjis aslstldi a uea eita`cm traesoirjahløe dm cis bá`ltis dm
vlda me ca oajlcla ihhldmetac. Dmsdm ue pueti dm vlsta mteicøglhi, sm ba pasadi dm uea
oajlcla ajpcla y mstrmhbajmetm rmcahlieada —me ca qum hievlvêae dlomrmetms pmrsieas y
mstratis gmemrahlieacms hijpartlmedi mc jlsji bigar—, a uea oajlcla euhcmar oirjada
pir padrms m blkis sicajmetm. Me hiesmhumehla, sm ba pmrdldi partm dm msm haráhtmr
sihlaclzadir dm ca oajlcla.
^ir me
actmrada, itricacadi, ca pripla
jmdlda me qumirgaelzahløe
mc padrm basihlac dmc eûhcmiacgueis
ldi pmrdlmedi oajlclardm
sm sus
ba vlsti `astaetm
tradlhlieacms
prlvlcmglis y huacldadms, ca jadrm ba traspasadi su ahistuj`radi ric dm aja dm hasa y
huldadira dm cis blkis para lehirpirarsm ac juedi ca`irac, y cis blkis bae vmeldi
hiequlstaedi uea jayir autieijêa pmrsieac. Mc rmsuctadi ba sldi ue hlmrti
dlstaehlajlmeti dm cas rmcahliems letraoajlclarms, y ue jmeir hietric si`rm cas hieduhtas
y mc rltji dm vlda dm hada uei dm cis jlmj`ris dm ca oajlcla.
Acgueis autirms bae lehldldi me mc papmc dm ca oajlcla hiji «hijueldad dm ihlis¶,
dmstahaedi metrm itras hisas su ouehløe jitlvadira dm ahtlvldadms, su dljmesløe
lestltuhlieac dm mshmearli dm msas ahtlvldadms, y su ca`ir dm hustidla dm ca leoaehla
duraetm mc tlmjpi cl`rm. Hie mc tra`aki dmc padrm y dm ca jadrm mstm papmc dm ca oajlcla
hiji «hijueldad dm ihlis¶ sm ba bmhbi mxtrmjadajmetm dloêhlc, y cis elñis sm vme
i`clgadis a pasar ca jayirêa dm su tlmjpi cl`rm kugaedi me sicmdad, megaehbadis a
metrmtmeljlmetis audlivlsuacms, i metrmgadis ac hietric dm itras lestltuhliems sustltutlvas
dm ca oajlcla; ca pripla mshumca, itras metldadms dm mduhahløe ei oirjac, y taj`lìe, pir
supumsti, cis hmetris dm tlmjpi cl`rm.
Bay qum advmrtlr qum ca ahhløe dm cas lestltuhliems mduhatlvas dmc ihli ba ccmgadi
lehcusi a mkmrhmrsm duraetm cas vahahliems y olems dm smjaea. Ccmgajis a ca hiehcusløe,
pir taeti, dm qum cas hicielas dm vmraei, cas cuditmhas, cas asihlahliems y cis hcu`ms dm
tlmjpi cl`rm mstáe dmspcazaedi a ca oajlcla hiji «hijueldadms dm ihli¶ juhbi jás
prøxljas m leocuymetms me ca vlda
vlda dm cis elñis y adicmshmetms aht
ahtuacms.
uacms.

d) Dmsarricci dm ca Aeljahløe Xihlihucturac me cas hludadms


101

Mc hiehmpti dm Aeljahløe Xihlihucturac aparmhlø duraetm cis añis smsmeta para dmolelr a
ue varlipleti hiekueti dm ahtlvldadms dm dleajlzahløe mduhatlva, jás hmrhaeas a ci
pipucar qum a cas lestaehlas oirjacms dm traesjlsløe y dlousløe dm ca huctura. Ca
dlvmrsldad dm tacms ahtlvldadms ms eita`cm, pudlìedism hltar metrm itras ca irgaelzahløe dm
olmstas pipucarms, cis bappmelegs, cis mspmhtáhucis dm haccm, ca hrmahløe dm hmetris
hijueltarlis, ca ahhløe dm cas hasas dm huctura, tmatris, `l`clitmhas i jusmis, m lehcusi ca
partlhlpahløe picêtlha i asihlatlva. Me rmsujme, ue ajpcêslji mspmhtri dm ahtlvldadms
juy dloêhlcms dm prmhlsar y mehuadrar me ue mspahli hiehrmti. ^ara acgueis, ca aeljahløe
ei ms jás qum uea oirja dm irgaelzar mc tlmjpi cl`rm, ya qum ms si`rm tidi me cis
jijmetis dm ihli huaedi tlmeme cugar dlhbas ahtlvldadms6 para itris, me haj`li, ca
aeljahløe dm ci sihlihucturac ms mc jmdli dm piemr me jarhba uea autìetlha utipêa
rmvicuhliearla, `asada me ca mjaehlpahløe pmrsieac y sihlac a travìs dm ca partlhlpahløe y
rmhrmahløe dmjihrátlha dm ca huctura.
Xle áelji dm mxtmedmreis me itras hiesldmrahliems, ci qum aquê prmtmedmjis
mxpclhar ms høji ca pumsta me práhtlha dm priymhtis y ahtlvldadms dm Aeljahløe
Xihlihucturac ms ue bmhbi hiestata`cm me eumstras hludadms ahtuacjmetm. Msta smrlm dm
ahhliems bae sldi lehcusi asujldas pir cas lestltuhliems pû`clhas hiji ue mcmjmeti
ouedajmetac dm sus picêtlhas mduhatlvas y hucturacms, ci qum ba hieomrldi a ca aeljahløe
ue raegi dlstletlvi dm hacldad y priomslieacldad qum supmra ca dmsmstruhturahløe y mc
vicuetarlsji harahtmrêstlhis dm sus lelhlis. Kueti a mcci, ms emhmsarli ba`car dmc
asmetajlmeti dm cis smrvlhlis sihlacms, dmc hrmhljlmeti dm cas leoramstruhturas hêvlhas, y
dm ca grae mxpcisløe dmc omeøjmei asihlatlvi me ca dìhada dm 1<2>-1<<>.
Tidi mcci ba cmgltljadi sihlacjmetm cas ahtlvldadms dm aeljahløe, ca jayirêa dm
cas huacms tlmeme cugar prmhlsajmetm duraetm cis ratis dm tlmjpi cl`rm. Hiji
hiesmhumehla, ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ba adqulrldi ue eita`cm dmsarricci,
lestltuhlieaclzáedism dmsdm hmetris y mqulpajlmetis qum pisl`lcltae uea jayir
hietleuldad. Dm mstm jidi, ca ahtlvldad dm cis hmetris dm tlmjpi cl`rm ms uea rmacldad
pacpa`cm me ca ahtuacldad, hiji taj`lìe ci ms ca partlhlpahløe vicuetarla dm pmrsieas me
cis prihmsis dm aeljahløe dm cas hijueldadms.
Mc dmsarricci dmc asihlahlielsji y dmc vicuetarladi ms admjás uea dm cas graedms
actmreatlvas mduhatlvas para uea sihlmdad hiji ca eumstra, qum hada vmz mstá
rmcatlvlzaedi jás mc pritagielsji dm ca mshumca y ca oajlcla. Ca prmsløe ahucturadira dm
ca leoirjátlha, ca tmcmvlsløe y cis jmdlis dm hijuelhahløe me gmemrac tlmeme hada vmz
jayir leocumehla me cas ipleliems y me cas ahtltudms dm cas pmrsieas, leocumehla qum ms
mkmrhlda ouedajmetacjmetm duraetm mc tlmjpi cl`rm. Mc dmsarricci y vacirlzahløe dm
lelhlatlvas qum ajpcême ca ahhløe mduhatlva jás accá dm ca mshumca y ca oajlcla, pir jmdli
dm lestltuhliems, mqulpajlmetis, priymhtis y ahtlvldadms para mc tlmjpi cl`rm, pumdm
apirtar su graelti dm armea a ca hiestruhhløe ue jidmci dlomrmetm dm sihlmdad;
metrmgáedism a ue hijprijlsi ahtlvi y sicldarli hie ca hijueldad para cigrar mc
haj`li
sihlmdadsihlihucturac, hiji iphløe
dm hiesuji (Harldm Gøjmz,dlstleta
1<<2, dmc hieoirjlsji y ca paslvldad têplhas dm ca
p. 0>).
100

1.0. OAHTIPMX ^MDAGØGLHIX

a) Ajpclahløe dmc hiehmpti dm mduhahløe


Tradlhlieacjmetm, mc bmhbi mduhatlvi sm ba`êa hiesldmradi acgi hasl mxhcuslvi dm dis
mtapas pslhimvicutlvas dm ca vlda bujaea; ca leoaehla y ca kuvmetud. Lguacjmetm, søci
mrae rmhieihldis hiji áj`ltis mduhatlvis václdis ca mshumca y ca oajlcla, pums ìstis
mrae cis cugarms diedm jás tlmjpi pasa`a mc elñi y mc kivme su hitldlaeldad, admjás dm
smr cas dis lestltuhliems jás mstljadas pir tida ca sihlmdad hiji puetis dm rmomrmehla
vltac. Me cas ûctljas dìhadas bmjis aslstldi a ca mxtmesløe dm aj`is cêjltms, grahlas a ca
letriduhhløe dm eumvis hiehmptis pmdagøglhis, hiji ca Mduhahløe ^mrjaemetm, y ac
dmsarricci dm itras lestaehlas mduhatlvas me cis áj`ltis
áj `ltis ei oirjac m leoirjac.
Ca emhmsldad dm dar uea rmspumsta mduhatlva jmkir y jás hijpcmta a cis pri`cmjas
bujaeis, mxlgm ue jayir msoumrzi dm hietmxtuaclzahløe dm ca práhtlha mduhatlva, qum ei
pumdm cljltarsm ûelhajmetm ac radli dm ahhløe dm ca mshumca y ca oajlcla.
oa jlcla. A cas prmguetas
¹quì bahme eumstris køvmems me su tlmjpi cl`rm9, ¹quì hcasm dm leocumehlas rmhl`me
eumstris
grae partmblkis
dm camepi`cahløe9
ca haccm9 iei
¹dmpumdm
quì itra oirja hijpmesar
rmspiedmrsm søci dmsdmciscasdìolhlts hucturacms
lestltuhliems dm uea
mduhatlvas
hcáslhas. Ms lemvlta`cm rmcahliear cis omeøjmeis sihlacms, cas ahtltudms pmrsieacms y cis
prigrajas mduhatlvis dmsdm ue jarhi dm gci`acldad m letmrhucturacldad. Xicajmetm dm
mstm jidi smrá pisl`cm meormetarsm a ca rmsicuhløe dm cis pri`cmjas bujaeis dmsdm ue
meoiqum juctldlshlpclear.
Ca pipucarldad hada vmz jayir dm eumvis hiehmptis y práhtlhas mduhatlvas hiji
ca ya hltada Mduhahløe ^mrjaemetm, ca Mduhahløe dm Aductis, ca Mduhahløe Aj`lmetac, ca
Mduhahløe Letmgrac, ca Aeljahløe Xihlihucturac, i ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, ms
ue sêetija dm qum ca pmdagigêa ba letmetadi adaptarsm a cas eumvas emhmsldadms
mduhatlvas dm ca sihlmdad dm eumstris dêas6 y mc tlmjpi cl`rm ms ue jarhi sihlimduhatlvi
dm leduda`cm trashmedmehla
ca Mduhahløe a mstm
dmc Ihli ms uea partmrmspmhti. Me paca`ras
juy ljpirtaetm dm cadmmduhahløe
Jaeumc Humeha (1<<=,
bujaea, p. 10),
pumsti qum
mc ihli dm`m hiesldmrarsm hiji ue áj`lti dm dmsarricci pmrsieac priouedajmetm
bujaelzadir.

`) Hrmhlmetm mstljahløe dm vacirms mduhatlvis jargleadis pir ca mshumca


Dm tidas cas parhmcas dm ca mduhahløe bujaea, ca mshumca hasl slmjprm ba lehldldi si`rm
cis i`kmtlvis y cis hietmeldis higeishltlvis6 me jmeir jmdlda si`rm cis aspmhtis
jmtidicøglhis dm cis prihmsis dm aprmedlzakm, y juy pihi ahmrha dm itras
hiesldmrahliems. Mc dmsmi ueáeljm dm asplrar a ue hiehmpti dm ca mduhahløe juhbi jás
letmgrac, ca pripla rmeivahløe hlmetêolha mxpmrljmetada pir ca pmdagigêa duraetm cis
ûctljis añis, m lehcusi ca rmoirja dm cas picêtlhas hucturacms jás rmhlmetms, bae ccmvadi a

108

uea pisltlva aprmhlahløe dm humstliems mduhatlvas basta bahm pihi titacjmetm icvldadas.
Mc msoumrzi jás ljpirtaetm sm ba rmaclzadi me tirei a ca Mduhahløe me _acirms, qum
sm ba ldi lehirpiraedi a cis hurrlhuca ahadìjlhis dm ca mshumca y cis lestltutis jmdlaetm
ca mvacuahløe dm i`kmtlvis ahtltudleacms, ca prmsmehla dm tmjas traesvmrsacms, ca
rmaclzahløe dm kireadas letmrdlshlpclearms, mth. ^mri taj`lìe bae vmeldi a hiestltulrsm me
i`kmti dm letmrìs mduhatlvi itris aspmhtis hiji ca mxprmsløe artêstlha, ca mxprmsløe
dleájlha i ca mduhahløe oêslha, pir piemr acgueis mkmjpcis.
Ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm slmjprm ba dmomedldi mstis aspmhtis,
metmedlmedi qum mra me mc áj`lti dm ca cl`mrtad pmrsieac me mc qum jás mspietáemajmetm
sm priduhêa ca sihlaclzahløe y ca smesl`lclzahløe dmc ledlvldui bahla su rmacldad. Xle
mj`argi, mstm tlpi dm práhtlha mduhatlva ba mstadi jleusvacirada y jargleada basta
ìpihas juy rmhlmetms, a pmsar dm qum jaelomsta`a jidmcis dm hijpirtajlmeti y
ba`lcldadms a`sicutajmetm ledlspmesa`cms para ca vlda. Hieshlmetm dm qum ei pidêa
pmrjaemhmr jás tlmjpi acmkada dm ca rmacldad dm hada dêa, ca mshumca lestltuhlieaclzada
sm ba dmhldldi a piemr me jarhba priymhtis y ahtlvldadms hiehrmtas pir jmdli dm cas
huacms tra`akar mstis aspmhtis dm ca oirjahløe dmc ledlvldui. Hiji hiesmhumehla, ca
mshumca ba ljltadi dm acgûe jidi jmtidicigêas y tìhelhas priplas dmc áj`lti mduhatlvi
ei oirjac, y me mspmhlac dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm.

h) Pmhieihljlmeti dmc vacir oirjatlvi dm ca ahtlvldad cûdlha


Ìstm ms ue bmhbi rmcatlvajmetm rmhlmetm. Basta bahm pihi søci sm kustlolha`a ca ahtlvldad
cûdlha hiji acgi harahtmrêstlhi dm ca leoaehla, qum ei tmeêa sle mj`argi eleguea
priplmdad mspmhêolha6 sicêa dmhlrsm qum cis elñis kuga`ae, sle jás mxpclhahliems. A ci
jás qum sm ba`êa ccmgadi mra a lestrujmetaclzar mc kumgi para cigrar itris olems
mduhatlvis letmehlieacjmetm añadldis, utlclzáedici hiji mcmjmeti dm jitlvahløe, i
dlrlglìedici bahla ca hiesmhuhløe dm dmtmrjleadis aprmedlzakms. Biy me dêa rmsucta
mvldmetm para ca pmdagigêa, qum mc kumgi mehlmrra me sê jlsji vacirms oirjatlvis dm grae
ljpirtaehla. Ca jayirêa dm cas tmirêas pslhipmdagøglhas ahmrha dmc kumgi asê ci
dmjumstrae6 `astm rmhirdar metrm itris a Bmr`mrt Xpmehmr, Xtaecmy Bacc, Farc Griss,
Kibae Bulzlega, ^lagmt, Hbatmau, Mcfiele, Kismpb Cmlo, mth.
Pmhieihldi mc papmc dmc kumgi hiji hijpiemetm ouedajmetac dmc prihmsi dm
jadurahløe dmc elñi, taeti me mc dmsarricci dm dmstrmzas y hapahldadms, hiji me mc
aprmedlzakm dm vacirms y jidmcis dm hieduhta prmparatirlis para ca vlda aducta me
sihlmdad, qumda hcara para ca pmdagigêa ca ljpirtaehla dm qum mc elñi pumda kugar
momhtlvajmetm. Me hiesmhumehla, uei dm cis graedms i`kmtlvis dm huacqulmr tlpi dm
mduhahløe dmstleada a ca leoaehla smrêa pisl`lcltar cas hiedlhliems y cas pripumstas jás
admhuadas para qum sm dmsarriccm ca ahtlvldad cûdlha hie tida cl`mrtad (Cmlo-@ruemccm,
1<72, p. ?1).
104

Hiehrmtajmetm, ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm tlmem me ca irgaelzahløe y ca


aeljahløe dm mspahlis
prijihløe dm ci cûdlhi uea dm admhuadis
y rmhursis sus ahtlvldadms jás dmsarricci
para mc `ume rmprmsmetatlvas, kuetihiji
dmc kumgi, hiepir
ca
mkmjpci cas cuditmhas. ^mri ci jás letmrmsaetm qum dm`mjis dmstahar aquê ms qum ca
hlmehla pmdagøglha ba kustlolhadi ca dljmesløe oirjatlva dmc kumgi basta letmgrarca dm
jaemra iolhlac me cis pcaetmajlmetis y jmtidicigêas dm huacqulmr práhtlha mduhatlva,
lehcuymedi ca mshumca oirjac.

d) @mclgmraehla pmdagøglha hietra ihlis eihlvis


Huaedi ba`cajis dm `mclgmraehla pmdagøglha eis mstajis rmolrlmedi a uea ahtltud dm
cuhba qum tlmem me cis prihmsis mduhatlvis mc aetêditi emhmsarli para hietrarrmstar uea
rmacldad sihlac emgatlva. Xm trata, pir taeti, dm uea jaemra dm pislhliearsm aetm mc
juedi qum va jás accá dm ca sljpcm hrêtlha i pritmsta, letmetaedi pripiemr uea cêema dm

10=

ahhløe actmreatlva `asada me ca mduhahløe.


Me mc hasi dmc tlmjpi cl`rm, mxlstme uea smrlm dm hijpirtajlmetis dm ihli
mxtmedldis práhtlhajmetm a tidi mc hiekueti dm eumstra sihlmdad, qum ei rmsuctae me
juhbas ihasliems pisltlvis para mc dmsarricci pmrsieac dmc ledlvldui. Eis rmjltljis me
mstm pueti a cis emoastis momhtis qum mstá tmelmedi si`rm ca leoaehla ca huctura dm ca
ljagme, pmri taj`lìe a ca a`uslva prmsmehla dmc achibic y cas drigas me mc tlmjpi cl`rm
dm ca kuvmetud, i a ca jaelpucahløe qum sm bahm dmc ihli hiji mspahli dm hiesuji metrm
cis aductis. Mstm tlpi dm hiedlhlieaetms, gmemradirms dm bá`ltis hucturacms jaslolhadirms,
mstáe rmpmrhutlmedi a grae mshaca me eumstra hlvlclzahløe, y sus hiesmhumehlas jás
eita`cms sie ca hrlsls dm vacirms, mc dmtmrliri dm cas rmcahliems bujaeas, mc pasitlsji, mc
hieoirjlsji, mc mshmptlhlsji, ca oacta dm hrmatlvldad, ca aclmeahløe y ca dmsirlmetahløe
vltac dmc ledlvldui (Jardiems, 1<<?6 Giezácmz @caehi, 1<<2).
Hiji juhbas itras lestltuhliems pmdagøglhas, ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm sm
ba dmsarriccadi a partlr dm ca rmocmxløe qum cm ba privihadi uea dmtmrjleada
pri`cmjátlha sihlac. Me mstm smetldi, ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm piem me práhtlha
mc jmehlieadi mspêrltu dm `mclgmraehla pmdagøglha, pripielmedi dlvmrsis jidmcis dm
ahtlvldadms y rmhursis qum slrvae dm actmreatlva a msis bá`ltis dm ihli eihlvis para ca
pmrsiea. ^ir itra partm, ca rmocmxløe y ca práhtlha mduhatlva dm ca letmrvmehløe me mc
tlmjpi cl`rm dm`m smr taj`lìe ue lestrujmeti qum ayudm a rmsicvmr cis pri`cmjas
sihlacms dmrlvadis dm ue mjpcmi dmc ihli emgatlvi i dmolhlmetm.
10?

0. M_IC]HLØE ^MDAGØGLHA DM CA MD]HAHLØE


ME MC TLMJ^I CL@PM

0.1. TMIPÊAX ^MDAGØGLHAX Q]M BAE LEOC]LDI ME CA


MD]HAHLØE ME MC TLMJ^I CL@PM

^idrêae hiestltulr aetmhmdmetms dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm uea grae partm dm cis
pcaetmajlmetis y cas práhtlhas dm tida ca Blstirla dm ca Mduhahløe. Dm bmhbi, ca partm
jás mcltlsta dm msa blstirla ei sm rmolmrm a ca mduhahløe utlcltarla rmcahlieada hie mc
tra`aki, slei ca irlmetada ac ihli dm cas hcasms sihlacms jás ahijidadas. @astm rmhirdar
høji mc viha`ci «mshumca¶ privlmem kustajmetm dm ca paca`ra grlmga qum dmslgea`a mc
tlmjpi dm ihli —shbicì—, tlmjpi me mc huac tmeêae cugar uea smrlm dm ahtlvldadms
oirjatlvas dm haráhtmr mcmvadi —olcisøolhi, picêtlhi, rmtørlhi, mth.—. Msta hiehmphløe dm
ci mduhatlvi ba mstadi prmsmetm a ci cargi dm tida ca blstirla, auequm qulzá eis
ahirdmjis
Atmeas si`rmmctidi
Hcáslha, dm acgueisLtaclaei
Bujaelsji mkmjpcisdmcmspmhlacjmetm
Pmeahljlmetirmprmsmetatlvis,
i ca Lcustrahløehiji cis dmdmc
Muripma ca
Xlgci dm cas Cuhms.
Xle mj`argi, ac jargme dm mstis prmhmdmetms dm tlpi gmemrac, ca Mduhahløe me mc
Tlmjpi Cl`rm ms ue omeøjmei rmcatlvajmetm hietmjpiráemi, qum ba adqulrldi vmrdadmra
harta dm eaturacmza huaedi cas hiedlhliems sihlacms y hucturacms dm eumstri slgci bae
bmhbi vmr ca emhmsldad dm prmparar a cas pmrsieas para aorietar ca rmacldad dm ue tlmjpi
dmsihupadi hada vmz jayir. Ca blstirla dm ca pmdagigêa ba sldi smesl`cm a mstm
pri`cmja, y ba metmedldi mc ihli dmsdm ue pueti dm vlsta letmgrac, hiji ue mcmjmeti
jás dm ca dljmesløe mduhatlva dm ca pmrsiea. Me hiesmhumehla, ue `ume eûjmri dm
hirrlmetms y tmirêas sm bae pcaetmadi me juhbas ihasliems ca pisl`lcldad dm mxtmedmr su

radli dmdmleocumehla
áj`lti jás accá
ci mxtramshicar dm cis
i dmc cêjltms
tlmjpi cl`rmdmjlsji.
ca mshumca tradlhlieac, letriduhlìedism me mc
Ca olcisioêa dm oiedi qum ba vmeldi a dmolelr ca jidmrea Mduhahløe me mc Tlmjpi

107

Cl`rm surgm dm ca prioueda rmocmxløe pmdagøglha lelhlada a prlehlplis dm slgci hie ca


lrruphløe dmc ccajadi jivljlmeti dm ca Mduhahløe Eumva i Mshumca Ahtlva. Msta
hirrlmetm ipieêa a cas harahtmrêstlhas hiesmrvadiras dm ca mesmñaeza tradlhlieac —mc
autirltarlsji, ca paslvldad, ca rmcahløe vmrtlhac metrm mduhadir y mduhaedi, ca tija dm
dmhlsliems pir partm dmc mduhadir, mth.—, uea eumva oirja dm metmedmr cis prihmsis dm
aprmedlzakm, `asada me ca partlhlpahløe ahtlva, ca rmcahløe birlzietac, y ca tija grupac dm
cas dmhlsliems. Metrm cis prlehlplis jás slgelolhatlvis dm ca Mduhahløe Ahtlva sm
bacca`ae;
• Qum
Qum ccaa mduh
mduhahl
ahløe
øe dm dm`ê
`êaa rmsp
rmspieiedm
dmrr a ciscis letm
letmrm
rmsm
smss y emhemhms
msld
ldad
adms
ms dm cis cis
mduhaedis.
• Qum
Qum sm bbahê
ahêaa emhm
emhmsasarl
rlii hies
hiesldldmr
mrar
ar hij
hijii leoc
leocuy
uyme
metm
tmss me mc pri
prihms
hmsii mduh
mduhat atlv
lvii
tida uea smrlm dm oahtirms `licøglhis, pslhimvicutlvis, sihlacms y
jmdliaj`lmetacms.
• Qum
Qum ca mmdu
duha
hahl
hløe
øe dm`
dm`êa
êa dmji
dmjihr hrat
atlz
lzar
arsm
sm a ttid
idis
is cis
cis ssmh
mhti
tirm
rmss dm ca pi`
pi`cacahl
hløe
øe..
• Qum
Qum ca memesm
smña
ñaezezaa dm`ê
dm`êaa smrv
smrvlr
lr hij
hijii lest
lestru
rujme
jmeti
ti dm ssihihla
lacl
clzah
zahlø
løee jás
jás qumqum
hiji sljpcm lestruhhløe ahujucatlva dm ca huctura dijleaetm.
• Qum
Qum ca hi
hiip
ipmr
mrah
ahlø
løee mra
mra jás
jás ljp
ljpirirta
taet
etmm qum
qum ca hi
hijp
jpmt mtme
mehl
hlaa me mc rme
rmedl
dljl
jlme
metiti
ahadìjlhi dmc grupi-hcasm.
• \ qum
qum ca mx mxpm
pmrl
rljm
jmetetah
ahlø
løee taj`
taj`lì
lìee ppididêa
êa sm
smrv
rvlr
lr pa
para
ra ca rmsic
rmsicuhuhlø
løee dmdm
pri`cmjas.
Cas prljmras Mshumcas Eumvas, hie mstm têtuci mxprmsi, surglmrie me lestltuhliems
prlvadas dm Legcatmrra, Oraehla, Xulza y itris paêsms, bahla 122>. Me mccas sm da`a
ljpirtaehla a cas smesahliems, ca ahtlvldad, ca mxpmrlmehla, mc tra`aki hiekueti, ca
eaturacmza y ca mspietaemldad, hiji eumvis vacirms qum dm`êae prmsldlr mc áj`lti
mduhatlvi. Mstm letmrìs pir mc aprmedlzakm ahtlvi y mvicutlvi dmc bij`rm me rmcahløe hie
su prøklji a`rlø hajlei a juy dlomrmetms iphliems pmdagøglhas a ci cargi dm tidi mstm
slgci, metrm mccas ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm.
Hiji aetmhmsirms lejmdlatis dm mstis prmsupumstis, pidmjis smñacar mc
aturaclsji ^mdagøglhi dm Piussmau, ca Mesmñaeza Letultlva dm ^mstacizzl i cis Kardlems
dm Leoaehla dm Orÿ`mc. Ca ldma hijûe dm tidis mccis oum dar ac mduhaedi mc papmc
pritagielsta dm su prihmsi mduhatlvi, jitlváedicm a ca ahhløe para qum dmshu`rlmra cas
hisas pir sê jlsji (Olcbi, 1<74).
Tajpihi dm`mjis icvldar ca práhtlha mduhatlva dm sae Kuae @ishi y cis
Xacmslaeis, qum metmedlmrie ca pmdagigêa hiji ue jmdli dm prmvmehløe dm cis
dmsmqulcl`rlis sihlacms privihadis pir ca jidmrea rmvicuhløe ledustrlac. Juhbas dm sus
i`smrvahliems ahmrha dm ca leadaptahløe dm elñis y køvmems sm vlmrie metmrajmetm
hieolrjadas pir cis mstudlis i`kmtlvis dm ca pslhicigêa pistmrlir. Me hietra dm ca
mduhahløe rmprmslva tradlhlieac, mc mkm dm ca ^mdagigêa ^rmvmetlva sacmslaea ms ca
letmrvmehløe me sltuahliems pri`cmjátlhas dmsoavira`cms, jmdlaetm uea oirjahløe
priomslieac qum prmparm a cis køvmems para lehirpirarcis pcmeajmetm ac jmrhadi dm

102

tra`aki. Ca hrmahløe dm Mshumcas dm Artms y Iolhlis, Mshumcas Eihtureas y Mshumcas


Dijlelhacms oumrie acgueas dm cas sicuhliems, pmri si`rm tidi ca pripagahløe dm ue
aj`lmetm cûdlhi y omstlvi me tirei a ca práhtlha mduhatlva; dmpirtms, jûslha, tmatri,
umgis, mxhursliems, hajpajmetis dm vmraei, mth. Me msta cêema sm bacca`ae cis
dmeijleadis Iratirlis Omstlvis, gmrjme dm cis hcu`ms kuvmelcms dm tlmjpi cl`rm tac
hiji cis hieihmjis biy.
Me hlmrti jidi sljlcar, auequm a mshaca jás rmduhlda, pidrêajis hiesldmrar ca
i`ra prmhmdmetm dm sae Jarhmclei Hbajpageat, ouedadir dm ca Hiegrmgahløe dm
Bmrjaeis Jarlstas, para qulme mc kumgi, ca jûslha y ca cmhtura hiestltuymrie lguacjmetm
mcmjmetis ouedajmetacms me ca oirjahløe dmc haráhtmr sihlac dmc elñi.
Oleacjmetm, ca apirtahløe dm dis cltmratis; mc rusi Cmøe Ticstil y mc bledû
Pa`ledraeatb Tagirm. Mc prljmri hijprmedlø mc omeøjmei mduhatlvi hiji acgi qum
dm`êa baccarsm priouedajmetm metrmcazadi hie cas traesoirjahliems sihlacms dmrlvadas dm
ca Pmvicuhløe Ledustrlac. Mc smguedi ouedø me @icpur, hmrha dm Hachuta, ca Hasa dm ca
^az, uea mshumca qum sm lesplra`a taj`lìe me mc ldmac dm traesoirjahløe sihlac me ue
hietmxti dm pi`rmza sljlcar ac qum sm mehietrarie Cmøe Ticstil i Die @ishi hie
rmcahløe a cis elñis y køvmems dmsvacldis.
Ìstm mra mc smetldi qum prmsldêa mxpmrlmehlas paracmcas hiji ca dm cas Hijueldadms
Mshicarms Cl`rms dm Wyemfme y Gmbmm`, diedm sm `usha`a ca adaptahløe dm cis køvmems
ei søci ac jmdli sihlac dmc jijmeti, slei ac mstadi sihlac dmc outuri qum mccis sm
mehargarêae dm traesoirjar. Mc autigi`lmrei dm cis acujeis, mc aprmedlzakm mxpmrlmehlac,
mc hijpañmrlsji y ca himduhahløe metrm aj`is smxis oumrie cas oørjucas mshigldas para
cigrarci, me hietra dm cis vacirms letmcmhtuaclstas y autirltarlis dm ca mesmñaeza hcáslha
tradlhlieac.
^aracmcajmetm, sm priduki me tida Muripa ue eita`cm lehrmjmeti dm cis
jivljlmetis kuvmelcms ajlgis dm cas mxhursliems eaturaclstas y cas ahajpadas
avmeturmras. Ca aolhløe a vlakar a ca eaturacmza rmspiedêa ac mspêrltu rijáetlhi dm
mxpcirahløe dm ci lehlvlclzadi, hiji uea oirja dm acmkarsm dm ca hirrupta y sioihaetm
hlvlclzahløe ur`aea. A mstm rmspmhti, rmsucta lemvlta`cm hltar a ca asihlahløe \JHA,
ouedada me 1244 pir Gmirgm Wlcclajs, ca huac levmetø mc hajpajmeti dm vmraei hiji
mxpmrlmehla cûdlhi-mduhatlva letmgrac. \ me ca jlsja cêema, taj`lìe jmrmhm rmhirdarsm a
@adme-^iwmcc y sus @iy-Xhiuts, surgldis me 1<>7 hie pripøsltis sljlcarms. Mc
mshuctlsji ba sldi, ledlshutl`cmjmetm, mc jivljlmeti leoaetlc y kuvmelc qum jás sm ba
pipucarlzadi pir tidi mc juedi, y ac jargme dm cas dlomrmetms tmedmehlas ldmicøglhas
priduhldas me mc smei dm ca lestltuhløe, bay qum su`rayar ca ueldad jmtidicøglha y ueis
prlehlplis pmdagøglhis `áslhis qum bae smrvldi dm lesplrahløe a pistmrlirms lelhlatlvas
dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, si`rm tidi me ci qum sm rmolmrm ac jidmci dm cis
hajpajmetis dm vmraei.
Me mc áj`lti dm ca Mduhahløe Mspmhlac bay qum rmomrlrsm ac jìtidi rmeivadir dm
Jarêa Jietmssirl.
pcaetmaedi Ca dihtiramduhatlvas
ueas hiedlhliems ltaclaea leslstlø me mc aspmhti
dm cl`mrtad `limvicutlvi
y mspietaemldad qum dm ca leoaehla,
slrvlmrae para
garaetlzar mc dmsarricci y ca mxpaesløe eaturac dm cis elñis su`eirjacms. Ca

10<

traesoirjahløe dmc mspahli mshicar oum mc prljmri dm sus graedms baccazgis; eada dm
jmsas el slccas. Me smguedi cugar, ca hiestaetm ahtlvldad hiji mkm prlehlpac dmc prihmsi
dm aprmedlzakm. Oleacjmetm, mc rmspmti a ca cl`mrtad ledlvlduac dmc elñi, basta mc pueti dm
dmkarcm a ìc jlsji jadurar me su pmrsieacldad y sus hapahldadms jmdlaetm ca
autimduhahløe.
^ir ûctlji, ei pidmjis icvldar ca ljpirtaehla qum pumdm tmemr para ca ^mdagigêa
dmc Ihli, cas tmirêas dm Dmwmy i Dmhricy si`rm ca mesmñaeza ledlvlduaclzada, mc kumgi
mduhatlvi, mc ahtlvlsji y ca eihløe dmc Hmetri dm Letmrìs hiji prlehlplis ouedajmetacms
dm cis prigrajas mduhatlvis.
Hie aetmrlirldad a ca Gumrra Hlvlc, ya sm ba`êae letriduhldi me Mspaña varlas dm
mstas hirrlmetms, admjás dm cas dm Omrrlmrm, Frausm, Kivmccaeis y Jmcquêadms Ácvarmz,
qum oumrie rmhigldas pir ca Mshumca Jidmrea dm Omrrmr l Guardla, i pir ca Lestltuhløe
Cl`rm dm Mesmñaeza. Mstas metldadms pripuslmrie eumvas jmtidicigêas para uea
mduhahløe letmgrac `asada me ci mxpmrlmehlac, ca ahtlvldad, ca práhtlha dmc dmpirtm, ca
mstìtlha, ca mduhahløe dm cis smetldis, mc hietahti hie ca eaturacmza, cas mxhursliems
mshicarms —dmsdm 122>—, y cis tra`akis jaeuacms. Ca hiehmphløe mduhatlva dm Glemr dm
cis Pêis i Jaeumc @articijì Hissêi prmtmedêa ue dmsarricci letmgrac me mc qum ei mxlstêa
smparahløe dm tra`aki y ihli, pums dm bmhbi `usha`a slmjprm uea sa`la actmreaehla metrm
mc msoumrzi letmcmhtuac y mc dmshaesi, ca huctura cl`rmsha y mc vlakm hucturac, mc kumgi y ca
levmstlgahløe. Admjás pitmehla`ae mc dlsorutm dm metrmtmeljlmetis pisltlvis hiji ca
cmhtura, ca jûslha, cas artms, cas vmcadas, cas tmrtuclas, mc turlsji, mth.
Ac ajpari dm ca Lestltuhløe Cl`rm dm Mesmñaeza sm rmaclzarie juctltud dm hurslccis
y hieomrmehlas, y cas prljmras hicielas dm vahahliems, me 1227 me Xae _lhmetm dm ca
@arqumra y me 12<1 me Graeada. Mstas hicielas dm vmraei ljltarie uea práhtlha hijûe
me Hmetri Muripa dmsdm 127?, añi me qum sm hlora ca prljmra mxpmrlmehla ac rmspmhti; mc
Pmvmrmedi sulzi Wactmr @lie pripirhlieø a ueis huaetis elñis dm [urlhb ca pisl`lcldad
dm vlvlr me mc hajpi duraetm ueis dêas, dlsorutaedi dmc sic, dmc alrm cl`rm, dmc mkmrhlhli
oêslhi y dm ca `umea eutrlhløe, acgi qum ei sicêae tmemr me mc jmdli ur`aei. Mc aspmhti
blglmelsta dm mstas hicielas sm hievlrtlø me su harahtmrêstlha jás rmcmvaetm, hiji
rmspumsta a ca picuhløe y ac lesaei aj`lmetm dm cas graedms hludadms ledustrlacms. Xle
mj`argi, mc hijpiemetm mduhatlvi oum adqulrlmedi uea prigrmslva ljpirtaehla, si`rm
tidi pirqum mstas hicielas sm hiestltuymrie hiji ue hiekueti dm apclhahliems
vlehucadas a ca pripla ahtlvldad dm ca mshumca —asê sm ccaja`ae, «hicielas mshicarms¶—.
Me huacqulmr hasi, ei sm pumdm emgar qum msta lehlplmetm pmdagigêa dmc ihli oum
hibmrmetm hie mc mspêrltu rmeivadir jás harahtmrêstlhi dm ca Mshumca Ahtlva.
Me 1<81 ca Lestltuhløe Cl`rm dm Mesmñaeza taj`lìe piedrêa me práhtlha sus
Jlsliems ^mdagøglhas pir tida ca gmigraoêa rurac dm Mspaña, vmrdadmras ahhliems dm
dleajlzahløe sihlihucturac dmjihratlzadiras dm uea huctura basta metiehms rmsmrvada
søci a ueis pihis. Me 1<8< smrêae mcljleadas y sustltuldas pir ue eumvi ^atrieati dm
Huctura ^ipucar
Duraetm mc acOraequlsji,
smrvlhli dmccas
Ormetm Eahlieacdmvlhtirlisi
ahtlvldadms me ca Gumrra
Tlmjpi Cl`rm Hlvlc.
sm harahtmrlzarie pir ue
prmdijleli dmc alrm cl`rm, mc dmpirtm y ueis jarhadis rasgis parajlcltarms lesplradis pir

18>

uea ldmicigêa mstataclzada dm hirtm oashlsta, qum vli me ca lestruhhløe dlrlglda dm cis
vacirms y jidmcis dm hieduhta dm ca dlhtadura mc jmdli ldmac para pmrpmtuar sus
letmrmsms. Mc ldmac pmdagøglhi dm cis oashlsjis oum mc dmsarricci oêslhi m letmcmhtuac dm cis
ledlvlduis hiji oumrza jitrlz dm tida ca hicmhtlvldad, y ca picltlzahløe dm ca vlda hiji
slgei dm pmrtmemehla y partlhlpahløe eahlieaclsta. Asê qum, a ljltahløe dm cas Kuvmetudms
Bltcmrlaeas y itris jivljlmetis sljlcarms, surglmrie dlvmrsis grupis kuvmelcms juy
hietricadis pir ca Lgcmsla, mc Mstadi y itris irgaelsjis dm haráhtmr prlvadi prøxljis a
cis prmsupumstis ldmicøglhis dmc Pìgljme. Me hlmrti jidi, pidrêajis ba`car dm ue
rmtrihmsi dm ca práhtlha mduhatlva me mc tlmjpi cl`rm rmspmhti a cas leeivahliems
pmdagøglhas aetmrlirms. Mc hiehmpti cl`mradir lebmrmetm a mstm tlpi dm mxpmrlmehlas sm vli
dloujleadi pir uea mstruhtura dm rmcahliems emtajmetm vmrtlhac, uea smrlm dm
jmtidicigêas autirltarlas jás hmrhaeas a ci jlcltar qum a ci mduhatlvi, y mc prismcltlsji
ldmicøglhi jás radlhaclzadi.
Me hietra dm msta mduhahløe rmprmslva y patmreaclsta sm dlouedme, a partlr dm ca
dìhada dm cis smsmeta, cas ldmas pmdagøglhas dmc `raslcmñi ^auci Ormlrm, pcaetmadas dmsdm
uea sltuahløe picêtlha dm oacta dm cl`mrtad sljlcar a ca mspañica. @asadi me ca mvldmehla dm
qum ca oacta dm huctura dm ca pcm`m pmrjltm su sijmtljlmeti pir partm dmc aparati
gu`mreajmetac, Ormlrm hiehl`lø ca mduhahløe hiji ue prihmsi dm mxpmrljmetahløe y
tija dm hiehlmehla hrêtlha aetm uea rmacldad pri`cmjátlha y dmsoavira`cm. ^ir msi su
tmirêa pmdagøglha sm ba dmeijleadi Mduhahløe ^ri`cmjatlzadira i Mduhahløe
Cl`mradira. Mc i`kmtlvi ûctlji smrêa qum mc pum`ci ccaei sm pislhlieasm aetm su sltuahløe
y sm jivlmra a cuhbar pir uea ahhløe cl`mradira qum cm ayudara a supmrarsm. Cis têtucis dm
sus cl`ris ^mdagigêa dmc iprljldi y Ca mduhahløe hiji práhtlha dm ca cl`mrtad, sie
autìetlhis acmgatis hietra ca lekustlhla y ca dmslguacdad sihlac, pisl`cms dm rmsicvmr a
travìs dm uea mduhahløe hucturac qum pmrjltlmsm uea tija dm hiehlmehla hrêtlha.
Ca ldma `áslha ms qum ca pmrsiea pidêa hievmrtlrsm me sukmti ahtlvi dm su pripla
rmacldad, dmsprmedlìedism dm ca iprmsløe y ca jaelpucahløe a qum ba`êa mstadi sijmtldi.
Mc jìtidi mduhatlvi mjpcmadi para hiesmgulrci ms mc dm ca Ahhløe-Pmocmxløe-Ahhløe;
‘ Ahhløe mxpmrljmetada dm ca rmacldad qum letmrpmca a mduhadirms y mduhaedis a
letmrrigarsm si`rm mc juedi me qum vlvme.
‘ Pmocmxløe dlacìhtlha metrm mduhadirms y mduhaedis si`rm dlhba rmacldad, para
ccmgar a uea tija dm pistura hrêtlha hijûe.
‘ Ahhløe hiesmhumetm hie msa pistura hrêtlha, qum tratará dm mkmrhmr uea ahhløe
rmvicuhliearla traesoirjadira dm msa rmacldad, rmlelhlaclzaedi ue eumvi
prihmsi dm Ahhløe-Pmocmxløe-Ahhløe.
Msta jmtidicigêa oum lguacjmetm rmhiglda pir Jarmhbac me su dldáhtlha para ca
B.I.A.H. y cas Hijueldadms Hrlstlaeas dm @asm jmdlaetm mc oajisi slciglsji _mr-
Kuzgar-Ahtuar.
Ci dlhbi partm dm ue pcaetmajlmeti letmehlieac dm ca mduhahløe, me mc qum eadlm
mduha a eadlm, y eadlm sm mduha sici, slei qum tidis cis bij`rms sm mduhae metrm sê
jmdlaetm mc dlácigi y ca rmomrmehla hiestaetm a ca rmacldad me qum vlvme. Aquê sm

181

mehumetra ca hietradlhhløe jás hcara metrm mc Xlstmja Mduhatlvi Pmgcadi —dm haráhtmr
tradlhlieaclsta, iolhlac, `aeharli— y ca Mduhahløe Cl`mradira. Mc meoiqum dlacìhtlhi
pmrjltm msta`cmhmr uea hijuelhahløe jás birlzietac metrm mc mduhadir y mc mduhaedi, y
me cugar dm dijmstlhar ac bij`rm para lehirpirarcm a ca sihlmdad msta`cmhlda, sm cm bahm
hrêtlhi hie su metirei, y pir taeti, cl`rm.
Itri autir partêhlpm dm ca tmirêa cl`mradira me ca praxls mduhatlva oum mc sahmrditm
ltaclaei Cirmezi Jlcael. Jlcael hrmø ca Mshumca dm @ar`laea, huyis prlehlplis mstáe
hietmeldis me ca Harta a uea jamstra mshrlta pir sus priplis acujeis. Me ìc sm mxpclha ca
lemolhahla dmc slstmja mduhatlvi tradlhlieac y su dmshiemxløe hie mc juedi rmac, razøe
pir ca huac sm bahêa emhmsarla ca hrmahløe dm uea mshumca eumva qum acoa`mtlzasm ac
pum`ci, cm dmvicvlmsm mc vacir dm su pripla huctura, y cm blhlmra hamr me ca humeta dm su
mstadi dm iprmsløe. Ca actmreatlva smrêa oahlcltarcm cis jmdlis dm mxprmsløe admhuadis
para su cl`mrahløe, `asadis me uea pmdagigêa hrêtlha, partlhlpatlva y jitlvadira, qum
tlmem hiji uea dm sus ahtlvldadms jás ljpirtaetms ca cmhtura y hijmetarli hrêtlhi dmc
pmrlødlhi.
Ca rmcahløe dm mstas hirrlmetms hie acgueis dm cis aspmhtis jás slgelolhatlvis dm ca
Mduhahløe ^mrjaemetm y ca Aeljahløe Xihlihucturac rmsucta jás qum mvldmetm. Ei ms
mxtrañi qum uea `umea partm dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm hmetrada me
pri`cmjátlhas dm dmsadaptahløe sihlac,
sihlac, i me letmrvmehliems hie paêsms dmc Tmrhmr Juedi,
baya utlclzadi juhbis dm cis pcaetmajlmetis cl`mradirms dm Ormlrm i dm Jlcael.
]ea dm cas oirjas jás letmrmsaetms dm apclhahløe dm mstis pcaetmajlmetis ca iormhlø
mc hiekueti dm tìhelhas y mxpmrlmehlas ahujucadas duraetm añis pir ue aehlaei
pmdagigi oraehìs pmrtmemhlmetm a ca Mshumca Eumva; Hmcmstêe Ormlemt. Xus ldmas sm
rmcahlieae mstrmhbajmetm hie tidi mc jivljlmeti dm ca Mduhahløe ^ipucar, qum
prmtmedlø dmvicvmr ac pum`ci ca mxprmsløe dm su pripla huctura. Ci eivmdisi me ca
práhtlha dm Ormlemt oum qum cigrø trascadar msis vacirms dmc pum`ci a cis cêjltms mspahli-
tmjpiracms dmc auca hicmglac. Ci prljmri qum blzi oum dmrrl`ar tidi sêetija dm
autirltarlsji qum slrvlmra para u`lhar ac mduhadir pir mehlja dmc mduhaedi; «Ca
dmjihrahla dm jañaea sm prmpara hie ca dmjihrahla me ca mshumca. ]e rìgljme
autirltarli me ca mshumca ei smrêa hapaz dm oirjar hludadaeis dmjøhratas¶.
Xi`rm msa `asm, irgaelzø ue hmetri mshicar dm tra`aki `asadi me ihupahliems
priduhtlvas y molhahms hie uea oleacldad hcara; i`tmemr ue priduhti taegl`cm dmc msoumrzi
rmaclzadi pir cis acujeis me hcasm6 eada dm tra`akar pirqum sê, adaptáedism a prigrajas
prmmsta`cmhldis qum mstáe hijpcmtajmetm ac jargme dm ci qum suhmdm me ca vlda rmac. Dmc
tra`aki irgaelzadi ms dm diedm surgm ca ûelha dlshlpclea me ca hijueldad mshicar; ca
pcaelolhahløe y ca autigmstløe hiipmratlva. Mc elñi sm bahm rmspiesa`cm aetm sus
hijpañmris dmc tra`aki qum tlmem me sus jaeis, y uea asaj`cma mshicar slrvm dm
mcmjmeti irgaelzadir dm ca vlda dm ca hijueldad. Ci jás sirprmedmetm, ei i`staetm, oum
mc dmstlmrri dmc kumgi hiji ahtlvldad eaturac dmc elñi, sustltuyìedici pir mc tra`aki
jaeuac
aqumcci aytravìs
agrêhica,
dm cibasta hievmrtlr
huac mc a ìstis
elñi pidêa me cidmsarriccar
rmacjmetm jás ljpirtaetm dm ca vlda
sus ba`lcldadms leoaetlc,
y supmrarsm
a sê jlsji.

180

Cas Tìhelhas Ormlemt glra`ae taj`lìe me tirei a ca hijuelhahløe ba`cada y mshrlta.


Mc mcmjmeti jitlvadir oum ca letriduhhløe dm uea pmqumña ljprmeta me ca hcasm. Grahlas
a mcca cis acujeis vlmrie oruhtlolhar sus hijpislhliems dm tmxti cl`rm, mc dlarli mshicar, ca
hirrmspiedmehla letmrmshicar, mc pmrlødlhi, cas hieomrmehlas, mc dl`uki cl`rm, mc jurac y
tidi tlpi dm ahtlvldadms hucturacms rmcahlieadas hie ca cmhtura, ca mshrltura y ca mxprmsløe
hrmatlva. Admjás, ac saharsm mstas priduhhliems a ca cuz pû`clha, hijuelháedism hie
itras mshumcas y itris aj`lmetms sihlacms, ca cmegua sm hievlrtlø me ue lestrujmeti dm
asljlcahløe m letmrhaj`li dm ca huctura
h uctura vlva.
Mstm tlpi dm ahtlvldadms ei qumda cmkis, pums, dm cis hieihldis taccmrms
ihupahlieacms i dm ca aeljahløe sihli-priomslieac, prmsmetms me juhbas mxpmrlmehlas
mduhatlvas dmdlhadas ac Tlmjpi Cl`rm me ca ahtuacldad. Cis Taccmrms Ormlemt sm blhlmrie
mspmhlacjmetm ipirtueis a raêz dm ca hrlsls mhieøjlha dm cis añis smtmeta, huaedi
juctltud dm køvmems me pari sm vlmrie me ca dloêhlc sltuahløe dm tmemr qum ccmear ue ajpcli
mspahli dm tlmjpi cl`rm i`clgadi.
^mri ca dmoleltlva rmvicuhløe pmdagøglha, qum jás hcarajmetm leoculrêa me cis
prmsupumstis tmørlhis dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, ca slstmjatlzø Harc Pigmrs
hie su ^mdagigêa Ei-Dlrmhtlva. Pigmrs metmedêa ca mduhahløe hiji «mc prihmsi dm
hievmrtlrsm me pmrsiea¶, i sma, ue dmsarricci jaduratlvi, pmrsieac y slgelolhatlvi, qum sm
priduhm ouedajmetacjmetm a travìs dm ca rmcahløe sihlac hie cis itris. ^ir mcci mc
mduhadir dm`êa a`aediear su ric tradlhlieac para hievmrtlrsm me sljpcm oahlcltadir dmc
hrmhljlmeti, hieolrlmedi a su ca`ir ue ljpirtaetêslji hijpiemetm aomhtlvi. Mc
pritagielsji dmc prihmsi dm aprmedlzakm pasa a smr dmc acujei, partlmedi dm uea
hiehmphløe iptljlsta dm ca eaturacmza bujaea qum slmjprm hiesldmra a ca pmrsiea hapaz
y dlspumsta a mvicuhliear pisltlvajmetm. Ca Ei-Dlrmhtlvldad sm hievlmrtm asê me uea
ahtltud jás qum me ue hiehmpti. Xm trata dm qum mc mduhadir rmelmgum dm sugmrlr ac
acujei huacqulmr tlpi dm irlmetahløe a smgulr. Asê, cis supumstis `áslhis dm msta
pmdagigêa sie mstis trms (@ruemccm,
(@ruemccm, 1<7=);

• Cl
Cl`m
`mrt
parartad
ad;; ca mdu
mcmglr maqumcci
duhahahl
hløe
øequm
dm`
dm`m
cmm iorm
io rmhm
sma hmr
r achievmelmetm6
jás suk
sukmt
mtii ca pis
pisl`
l`lc
calcld
ldad
ad dm
cl`mrtaddm usar
us
msaruesu
suole
cl`m
cl`mrt
yrtad
ad
ue
jmdli —para qum mc acujei sma cl`rm ba`rá qum ditarcm dm cl`mrtad.
• Hrma
Hrmatl
tlvl
vlda
dad;d; ba
bayy qum
qum dmk
dmkar
ar a hada
hada led
ledlv
lvld
ldui
ui qum
qum sm mxmxpr
prms
msmm aetm
aetm cis
cis itr
itris
is dm
dm
oirja dlomrmetm, hie mc ole dm qum sm autildmetlolqum, jadurm me su
pmrsieacldad y ccmgum a smr ìc jlsji.jlsji.
• Auti
Autidldlrm
rmhhl
hhløe
øe;; uea
uea mmdu
duha
hahlhløe
øe radlh
radlhac
acjm
jmetetmm dmji
dmjihr hrát
átlh
lhaa me ca qumqum had
hadaa
ledlvldui dm`m aorietar sus priplis pri`cmjas y sicuhliearcis, pums dm ci
hietrarli hietleuará slmedi ue sukmti dmpmedlmetm, leoaetlclzadi y pmrdldi me
jmdli dm ca sihlmdad.
Mstas pripumstas metriehae dlrmhtajmetm hie mc ldmarli jás priouedi dm ca
Mduhahløe dmc Tlmjpi Cl`rm; vicuetarli, cl`mradir, partlhlpatlvi, rmcahlieac, dlacìhtlhi,
hrmatlvi, hmetradi me mc mduhaedi, ahtlvi y autigmstlieadi. Ouedajmetadi me ca
letmrahhløe qum priviha ca Dleájlha dm Grupis, ca jmtidicigêa mjpcmada pir Pigmrs

188

itirga`a uea meirjm ljpirtaehla ac pcaei dm ci ahtltudleac, aprixljáedism jás a ci


pslhitmrapìutlhi qum a ci pmdagøglhi; ca mshuhba ahtlva, mjpatlzar
mj patlzar hie cis smetljlmetis
y mxpmrlmehlas dmc mduhaedi, vlehucar a cis aspmhtis higeltlvis itris dm tlpi aomhtlvi,
jistrarsm dm oirja autìetlha, y `ushar ca jutua ahmptahløe dm jaemra lehiedlhlieac
oumrie acgueis dm sus prlehlplis. Mc rmsuctadi ms ue autìetlhi dmhácigi dmc aeljadir dm
grupis, pmromhtajmetm apclha`cm ac hajpi dmc Tlmjpi Cl`rm;

1. Mc mduhadir dm`m hrmar ue aj`lmetm i hclja lelhlac pisltlvi para oahlcltar cas mxpmrlmehlas dmc grupi i
hcasm.
0. Dm`m ayudar a mshcarmhmr cis pripøsltis ledlvlduacms, asê hiji cis i`kmtlvis gmemracms dmc grupi.
8. Dm`m hieolar me qum mc mduhaedi dmsma rmacjmetm achaezar mstas jmtas para ìc slgelolhatlvas, slmedi
ìsta ca oumrza jitlvahlieac qum su`yahm me tidi aprmedlzakm slgelolhatlvi.
4. Dm`m irgaelzar y piemr a dlspislhløe dm cis acujeis ca jás ajpcla y varlada gaja dm rmhursis para
mc aprmedlzakm.
=. Dm`m hiesldmrarsm ue rmhursi ocmxl`cm para smr utlclzadi pir mc grupi.
?. Dm`m rmspiedmr a tidas cas mxprmsliems dmc grupi, ahmptar ahtltudms dm hietmeldi letmcmhtuac i
mjihlieac y msoirzarsm para dar a hada aspmhti mc gradi dm ljpirtaehla qum rmvlstme para ca

7. pmrsiea
Huaedi sm ibaya
paramsta`cmhldi
mc grupi. ue hclja dm hijprmesløe, dm`m tratar dm ccmgar a smr ue jlmj`ri ahtlvi
dmc grupi.
2. Dm`m tijar ca lelhlatlva dm hijpmemtrarsm hie mc grupi, hie su vlvmehla y su letmcmhti sle tratar dm
ljpiemrcis, slei prmsmetáedicis hiji ue apirtm jás para hijpartlr hie cis mduhaedis, qulmems
pumdme ahmptarcis i rmhbazarcis.
<. Dm`m prmstar mspmhlac atmehløe a cas mxprmsliems ledlhadiras dm smetljlmetis oumrtms y priouedis.
1>. Me su ouehløe dm oahlcltadir dmc aprmedlzakm, hiji cêdmr dm`m rmhieihmr y ahmptar sus priplas
cljltahliems.

Xm bae ccmvadi a ca práhtlha dlvmrsas mxpmrlmehlas mduhatlvas ei-dlrmhtlvas i


cl`mrtarlas, hie rmsuctadis juy dlstletis y elvmcms dm aprivmhbajlmeti juy rmcatlvis pir
partm dmc acujeadi. Mc jlsji Harc Pigmrs oum hirrlglmedi acgueas dm sus prmjlsas
rmstaedi cl`mrtad a sus acujeis, pirqum vmêa qum msa dleájlha cms priduhêa hlmrta
aeslmdad y orustrahløe. Ca praxls mduhatlva jás radlhac a mstm rmspmhti oum ca qum
irgaelzø Emlcc me ca mshumca `rltáelha dm Xujjmrblcc, diedm cis elñis tmeêae pcmea
cl`mrtad para bahmr slmjprm ci qum qumrêae, lehcuymedi ca dmhlsløe dm lr i ei a hcasm.
mlcc dmomedêa ca autimduhahløe eaturac dmc elñi y pir mcci suprljlø tidi tlpi dm
autirldad i kmrarquêas; uea asaj`cma rmprmsmetatlva dm ca mshumca dlhta`a cmyms y
irgaelza`a ca vlda dm ca hijueldad. Mc tra`aki mra cl`rm, ca pmrjlslvldad ccmga`a ac
mxtrmji y mc kumgi dm alrm cl`rm ihupa`a ue cugar prmomrmetm. Dm aquê a pistucar ca pripla
dmsaparlhløe dm ca lestltuhløe mshicar rmgcada ei ba`êa jás qum ue pasi, y msi oum ci qum
smñacarie pmdagigis hiji Giidjae, Lcclhb i Mvmrmtt Pmljmr, ìstm ûctlji autir dm uea
aolrjahløe a`sicutajmetm sletijátlha; «ca mshumca ba jumrti¶.
^aradøklhajmetm, ci qum sm ba priduhldi ms mc omeøjmei levmrsi. Dmsdm oleacms dm
ca dìhada dm cis smtmeta y a ci cargi dm cis ihbmeta aslstljis a uea lestltuhlieaclzahløe
prigrmslva m ljpara`cm dm cas metldadms dmdlhadas a ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm.

184

^ir uea partm, ca priclomrahløe dm hcu`ms kuvmelcms, hmetris hêvlhis, hasas dm huctura,
cuditmhas y asihlahliems qum dlspieme dm cihacms y mqulpajlmetis pmrjaemetms para
ditar a sus ahtlvldadms dm uea jayir hietleuldad. ^ir itra, ca hrmhlmetm prmihupahløe dm
cas adjlelstrahliems pû`clhas pir prijivmr, jaetmemr y apiyar dmtmrjleadi tlpi dm
mxpmrlmehlas, hiji cas hicielas y hajpajmetis dm vmraei, ormhumetmjmetm
su`vmehlieadas pir Ayuetajlmetis y Hijueldadms Autøeijas.
Tidi mcci ba dmrlvadi, me hlmrti jidi, bahla uea jayir hiesldmrahløe sihlac dmc
tlmjpi cl`rm hiji áj`lti mduhatlvi. Xl admjás rmpasajis cas aetmrlirms hiequlstas
momhtuadas pir ca levmstlgahløe pmdagøglha, ccmgajis a ue pueti me qum ca pripla
mesmñaeza rmgcada ba vlsti hie `umeis ikis lehculr me su hurrêhucuj ahadìjlhi dlvmrsis
pcaetmajlmetis y jmtidicigêas qum sm ba`êae bmhbi harahtmrêstlhis y hasl mxhcuslvis dm
ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm.
Asê pir mkmjpci, ca CIGXM y ca CIM lehcuyme varlis hietmeldis qum bahme
rmomrmehla dlrmhta ac Ihli hiji ahtlvldad bujaea hie pisl`lcldadms partlhlpatlvas,
cûdlhas y dm satlsoahhløe pmrsieac. Dmc jlsji jidi, mc kumgi, cis dmpirtms, cis jmdlis
dm hijuelhahløe sihlac, cas tìhelhas dm alrm cl`rm, ca aeljahløe a ca cmhtura, ca pcástlha
hrmatlva, ca jûslha, mc tmatri y cas ahtlvldadms mxtramshicarms vae adqulrlmedi uea
rmcmvaehla hada vmz jayir me ca slgelolhahløe mduhatlva dm cas lestltuhliems iolhlacms,
basta mc pueti dm mqulpararcis —me birarli m ljpirtaehla mvacuadira— a cas aslgeaturas
jás hcáslhas dmc hurrêhucuj. Mxpmrlmehla rmvmcadira a mstm rmspmhti ms ca lelhlatlva dm
acgueis hicmglis dm lehculr ue auca cuditmha metrm sus mqulpajlmetis, iormhlmedi a sus
acujeis ca pisl`lcldad dm hijpcmtar ármas dmc tmjarli dm mxprmsløe pcástlha i dleájlha
jmdlaetm ca ahtlvldad cûdlha irgaelzada pir ue aeljadir.
Msta sltuahløe vlmem dada pir ca emhmsldad dm qum ca mshumca ei sm qumdm ac jargme
dm ci qum ihurrm me ca rmacldad hitldlaea dm cas pmrsieas —y mc tlmjpi cl`rm ms ue áj`lti
ouedajmetac me ca vlda dm cas pmrsieas—. Mc ihli ei pumdm smr ue jijmeti dm ruptura
titac rmspmhti a ci qum ba suhmdldi me cas aucas duraetm mc pmrêidi cmhtlvi. Dm abê ca
tmedmehla a a`rlr cas pumrtas dm cis hicmglis m lestltutis bahla uea priymhhløe
sihlihucturac qum sm ljpclqum dm ccmei me mc tmkldi sihlac dmc `arrli y dmc juelhlpli,
prijivlmedi ahtlvldadms mduhatlvas para mc tlmjpi cl`rm qum hijpcmjmetme ca pripla
mxpmrlmehla mshicar.
Itra hisa ms pcaetmar hie hrltmrli y `umea cøglha døedm qumdae cis cêjltms dm hada
áj`lti mduhatlvi —mshumca y tlmjpi cl`rm—, sl ms qum dm`me mxlstlr msis cêjltms. ^irqum
ci hlmrti ms qum mc hicmgli mstá adqulrlmedi, hada vmz jás, ca ouehløe dm Hmetri dm
Ahiglda para Jmeirms me sltuahløe dm rlmsgi sihlac. Xljpcmjmetm hieta`lclzaedi mc
eûjmri dm biras qum cis elñis pasae, pir uei u itri jitlvi, dmetri dm cas lestacahliems
mshicarms, ms oáhlc hijprmedmr qum, biy pir biy, ca sihlmdad plmesa qum ìsm ms mc jmkir
cugar diedm eumstris blkis pumdme mstar rmhigldis y atmedldis sle qum cms pasm eada
jaci. ¹_a a aha`ar ca mshumca hiji ue hmetri jás dm tlmjpi cl`rm9
18=

0.0. DMXAPPICCI HLMETÊOLHI DM CA ^MDAGIGÊA DMC IHLI ME


MX^AÑA

Ca oirjahløe dm ue dlshursi tmørlhi irlmetadi a hiestrulr uea ^mdagigêa dmc Ihli, ba


sldi hiesmhumehla dm ca emhmsldad dm oirjahløe dm agmetms mduhadirms hiji jieltirms,
aeljadirms, hiirdleadirms dm ahtlvldadms, mth. ^ara traesjltlr ue hieihljlmeti bay qum
mca`irarci y hiehmptuaclzarci, traesoirjaedi cas mxpmrlmehlas puetuacms me hietmeldis
jás gmemracms. Mstm prihmsi dm tmirlzahløe ba i`clgadi a ue msoumrzi mspmhlacjmetm
slgelolhatlvi me mc tmrrmei dmc ihli, pir su pripla mspietaemldad y pirqum cis hietmeldis
sm bae hiestltuldi me `asm søci a ca mxpmrlmehla. Ca ^mdagigêa dmc Ihli ba sldi basta
bahm acgueis añis juy pihi cl`rmsha, pmri ca mxpmrlmehla sle jás rmsucta lesuolhlmetm
huaedi sm prmtmedme achaezar hlmrtis elvmcms dm priomslieaclzahløe.
Msti mra ci qum ihurrêa basta bahm acgueis añis, huaedi cis agmetms rmspiesa`cms dm
ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm mrae vicuetarlis me su jayirêa, hatmqulstas, bij`rms
dm Lgcmsla, mduhadirms pipucarms, jamstris i jlcltaetms dm acgûe tlpi dm asihlahløe.
Juhbis dm aqumccis «aeljadirms¶ harmhêae dm prmparahløe y dm tltucahliems mspmhêolhas
para letmrvmelr mduhatlvajmetm me mc tlmjpi cl`rm. Cis dìolhlts oirjatlvis sm agrava`ae

18?

si`rm tidi a ca bira dm tra`akar hie rmacldadms dm ihli ur`aei, ya qum para cas
ahtlvldadms dm Alrm Cl`rm mxlstêa uea ajpcla tradlhløe qum sicvmeta`a hie ìxlti mc rmti dm
irgaelzar hicielas y hajpajmetis dm vmraei.
Ca hiestruhhløe dm ue dlshursi jás i jmeis hlmetêolhi para ca oirjahløe dm cis
mduhadirms dm tlmjpi cl`rm sm blzi me msm prljmr jijmeti pir jmdli dm trms vêas dm
tmirlzahløe;
• Ca rmo
rmomr
mrme
mehl
hlaa a ldmas
ldmas y pc
pcae
aetm
tmaj
ajlmlmet
etis
is pmd
pmdag
agøg
øglh
lhis
is gme
gmemr
mrac
acms
ms,, hiji
hiji cis
cis vls
vlsti
tiss
me mc mpêgraom aetmrlir —Mshumca Ahtlva, ^mdagigêa ^rmvmetlva, Lestltuhløe
Cl`rm dm Mesmolaeza, Mduhahløe Cl`mradira, Taccmrms Ormlemt, ^mdagigêa Ei
Dlrmhtlva, mth.—, cis huacms tratarie dm trascadarsm ac áj`lti dmc tlmjpi cl`rm.
• Ca mxl
mxlst
stme
mehl
hlaa dm jid
jidmcmcis
is mdu
mduhat
hatlv
lvis
is par
partl
tlhu
huca
carms
rms,, hiji
hiji mcmc mshu
mshuct
ctls
lsji
ji,, ca
hatmqumsls rmclglisa, i cas ahtlvldadms mxtramshicarms, qum sm adaptarie dm
jaemra gci`ac a priymhtis mduhatlvis para mc tlmjpi cl`rm.
• Ca ahh
ahhlø
løee dm acg
acgue
ueis
is sls
slstm
tmja
jass dm au
auti
tioi
oirja
rjahlhløe
øe y rmhlh
rmhlhca
cakm
km ccm
ccmva
vadi
diss a ha
ha`i
`i
dmsdm dmetri dm acgueis grupis m lestltuhliems `astaetm pitmetms, hiji cis
@iy-Xhiuts, cas Kuvmetudms dm Ahhløe Hatøclha i cas Ahadmjlas dm
Lestruhtirms dm cis jivljlmetis kuvmelcms dmc Mstadi, qum olka`ae juy
hcarajmetm mc pmrolc y mc ldmarli dm sus mduhadirms.
Me msa prljmra ìpiha, tidavêa `aki ca dlhtadura, ca prmsmehla dm mduhadirms dm
tlmjpi cl`rm ms jidmrada. Cas ahtlvldadms, juy puetuacms, msta`ae dlrlgldas hasl
mxhcuslvajmetm a ca leoaehla y ca kuvmetud, y sm rmcahli -ea`ae si`rm tidi hie ca práhtlha
dmc Alrm Cl`rm y dmc mshuctlsji, me ihasliems hiji sljpcm mxhusa para dmsarriccar uea
pmdagigêa purajmetm hatmquêstlha. Cis prijitirms mrae me su jayir partm ca Lgcmsla y mc
Mstadi, apartm dm itris mcmjmetis alscadis lesplradis pir cis jivljlmetis dm Mduhahløe
^ipucar, qum `usha`ae ca si`rmvacirahløe dm ci oichcørlhi y ci rurac.
Dm mstm hacdi dm huctlvi surglmrie cis prljmris jatmrlacms dldáhtlhis para ca
oirjahløe
rmhiplcahløedmyouturis mduhadirms
pcasjahløe dm tlmjpi
pir mshrlti cl`rm.hieihljlmetis
dm mstis Bay qum sa`mry vacirar mc msoumrzi
mxpmrlmehlas; dm
apuetms
si`rm tìhelhas dm alrm cl`rm, ahajpada, ha`uymrêa, irlmetahløe, ldmas para taccmrms dm
jaeuacldadms, rmhursis para ca hatmqumsls, tìhelhas dm aeljahløe dm grupis, haehliemris
para hajpajmetis, mth.
Hie ca ccmgada dm ca dmjihrahla, cas ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm sm ajpcêae
eita`cmjmetm y hijlmezae a rmgucarlzarsm, ccmváedism a ha`i ya pmromhtajmetm
irgaelzadas y cmglscadas, sle pribl`lhliems el pmeurlas mhieøjlhas hiji me ìpihas
aetmrlirms. Ca letmrvmehløe sm mxtlmedm jás accá dmc mstrmhbi jarhi dmc Alrm Cl`rm,
asmetáedism dmoleltlvajmetm me cas hludadms a travìs dm hmetris dm tlmjpi cl`rm,
asihlahliems kuvmelcms, cuditmhas, ahtlvldadms mxtramshicarms, mshumcas dm vmraei,
hajpajmetis ur`aeis, mth. Asê jlsji, sm dlvmrslolhae cis dmstleatarlis, irlmetaedi ca
iomrta bahla hicmhtlvis dm pi`cahløe ba`ltuacjmetm mxhculdis —leoaehla jargleada,
dlshapahltadis— u icvldadis pir ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm tradlhlieac —aductis,
aehlaeis—. \ admjás, sm juctlpclhae cas lestltuhliems iomrtaetms dm ahtlvldadms, pumsti

187

qum aetmrlirjmetm mrae søci ca Lgcmsla y mc Mstadi, y abira sie juhbas jás grahlas ac
dmsarricci dmc asihlahlielsji y a ca priymhhløe sihlac qum mxpmrljmetae itras metldadms
hiji mjprmsas, ouedahliems, lestltuhliems mduhatlvas, hmetris hucturacms, mth.
^ir su partm, cas adjlelstrahliems pû`clhas hijlmezae a letmrmsarsm dm vmras pir mc
pri`cmja dmc ihli, pitmehlaedi dmsdm cas lestaehlas picêtlhas varlis priymhtis,
partlhlpaedi me ca irgaelzahløe y gmstløe dm ahtlvldadms, hiestruymedi eumvas
leoramstruhturas y mqulpajlmetis ur`aeis, y su`vmehlieaedi mhieøjlha jmetm ca ca`ir
dm acgueis grupis. Ca ca`ir cmglscadira m lespmhtira dm ca Adjlelstrahløe, ba ditadi dm
ue jayir elvmc dm mxlgmehla taeti a ca pumsta me práhtlha dm cas ahtlvldadms hiji ac
hiekueti dm hijpmtmehlas qum sm cm pldme a cis mduhadirms dm tlmjpi cl`rm.
^rlehlpacjmetm me jatmrla blglìelhi-saeltarla y dm ljpahti jmdliaj`lmetac, cis
hajpajmetis dm vmraei, pir mkmjpci, mstáe juhbi jás hietricadis me cis ûctljis añis6
pmri taj`lìe me ci rmomrmetm a cas tltucahliems rmspiesa`cms*.
tltucahliems y ouehliems dm cis agmetms rmspiesa`cms*
^ir ole sm mstruhturae cis hietmeldis oirjatlvis y cas tltucahliems iolhlacms me
jatmrla dm Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm. Cis jlelstmrlis dm Mduhahløe y Asuetis
Xihlacms, mc LEMJ y cas Hijueldadms Autøeijas mjplmzae a iormhmr cis prljmris
hursis dm oirjahløe, ac lguac qum cas prljmras Mshumcas dm Tlmjpi Cl`rm dm haráhtmr
prlvadi, y asê vae aparmhlmedi suhmslvajmetm cis dlpcijas dm Jieltir dm Tlmjpi Cl`rm,
Kmom dm Hajpajmeti, Hiirdleadir dm Ahtlvldadms, Aeljadir Kuvmelc, Aeljadir
Xihlihucturac, mth. Taj`lìe qumdae dmtaccadis cis hietmeldis tmørlhis qum dm`me
adqulrlrsm para ca i`tmehløe dm dlhbas tltucahliems —pslhicigêa, sihlicigêa, dldáhtlha,
jmtidicigêas y tìhelhas hiehrmtas, lestrujmetis para ca mca`irahløe dm priymhtis,
jìtidis dm irgaelzahløe y gmstløe, mth.
Dm ca levmstlgahløe pu`clhada pir ^acija Cøpmz dm Hm`accis y Jarêa Xacas
Carrazá`ac me 1<27, sm hijprum`a qum ca jayirêa dm cis prigrajas dm oirjahløe dm
aeljadirms me Mspaña parmhme hilehldlr dmsdm metiehms me trms aspmhtis ouedajmetacms;
ca adqulslhløe dm hieihljlmetis, mc dmsarricci dm cas hapahldadms, y mc dijleli dm
ba`lcldadms i dmstrmzas. Itri mcmjmeti me hijûe ci hiestltuym ca pripla dleájlha dm cas
rmcahliems metrm cas asihlahliems dm tlmjpi cl`rm y cas lestltuhliems pû`clhas, ci qum ba
i`clgadi a cis mduhadirms dm tlmjpi cl`rm, dm huacqulmr tmrrltirli y rmacldad sihlac, a
metrmearsm me mc dijleli dm uea smrlm dm ba`lcldadms dm hijuelhahløe mshrlta;
prmsmetahløe dm lestaehlas, siclhltud dm su`vmehliems, rmdahhløe dm priymhtis, leoirjms
y jmjirlas, jaetmeljlmeti dm ca hirrmspiedmehla, mth.
Msta prigrmsløe oirjatlva ba supmradi hie hrmhms mc vicuetarlsji y ca
lemxpmrlmehla têplhas dm bahm 8> añis, y ba a`lmrti mc hajlei a ca priomslieaclzahløe dm
cis agmetms sihlacms. Hie mc áelji dm dar rmspumstas a mstas eumvas emhmsldadms dm cis
mduhadirms dm tlmjpi cl`rm me Mspaña, ca oirjahløe dm cis jlsjis ba ldi adqulrlmedi ue
elvmc hada vmz jayir duraetm cis ûctljis añis. Asê pir mkmjpci, a oleacms dm ca dìhada dm
1<2> aparmhlø mc TAXIH, ue Jøduci dm Oirjahløe ^riomslieac dm Gradi Xupmrlir, qum
prmpara`a dmsdm ca Mesmñaeza Xmhuedarla
X mhuedarla a outuris priomslieacms tìhelhis me ahtlvldadms
sihlihucturacms. Mc TAXIH tlmem ue hurrêhucuj oirjatlvi dm 2=> biras tmørlhas, jás
itras 0=> biras dm práhtlhas, rmpartldas a ci cargi dm dis hursis ahadìjlhis. Ca

182

oirjahløe tmørlha hijprmedm `áslhajmetm cis slgulmetms hajpis; aetripicigêa hucturac y


sihlac, tmirêas dldáhtlhas, jmtidicigêa dm ca letmrvmehløe sihlac, dleájlha dm grupis,
tìhelhas dm leoirjahløe y hijuelhahløe, tìhelhas dm rmprmsmetahløe y mxprmsløe,
tìhelhas dm levmstlgahløe sihlac, hieihljlmeti dm rmhursis m leoramstruhturas para ca
aeljahløe, cmglscahløe y irgaelzahløe mjprmsarlac, prigrajahløe y mvacuahløe dm
ahtlvldadms sihlihucturacms, mth., ci qum itirga`a uea hapahltahløe `astaetm hijpcmta.
h ijpcmta.
Mc ûctlji hapêtuci me msta prigrmsløe mduhatlva ba sldi ca hrmahløe, me 1<<8, dm ca
Dlpcijatura ]elvmrsltarla dm Mduhahløe Xihlac. ^ráhtlhajmetm me tidis cis pcaems dm
mstudlis dm cas oahuctadms i mshumcas qum ljpartme msta dlpcijatura, aparmhm ca
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm hiji uea aslgeatura hie metldad pripla i hiji partm dm
cis hietmeldis dm itras jatmrlas, pir mkmjpci Aeljahløe Xihlihucturac. A mcci bay qum
añadlr ca letriduhhløe dm itris mstudlis uelvmrsltarlis si`rm mc tlmjpi cl`rm, y ca
prmsmehla dm mstm áj`lti dm levmstlgahløe mduhatlva me itris dmpartajmetis y oahuctadms
jás mspmhêolhis, metrm cis qum dm`mjis dmstahar mc Lestltuti dm Mstudlis dm Ihli dm ca
]elvmrsldad dm Dmusti. Tidi ci huac vlmem a dmhlreis qum ca Mduhahløe me mc Tlmjpi
Cl`rm ba achaezadi uea priymhhløe oirjatlva y hlmetêolha meirjmjmetm letmrmsaetm.
Ca prljmra hiesmhumehla dm ci dlhbi ms qum ca letmrvmehløe mduhatlva me mc tlmjpi
cl`rm ba gaeadi juhbi me smrlmdad, priomslieacldad y trasoiedi pmdagøglhi. Ca smgueda
ms qum dmsdm ca uelvmrsldad sm ba lelhladi uea oruhtêomra ca`ir dm levmstlgahløe y
tmirlzahløe mduhatlva qum, `m`lmedi sle duda dm tidis cis aetmhmdmetms meuehladis, mstá
hijpcmtaedi mc dlshursi hiehmptuac qum cm ba`êa oactadi a ca Mduhahløe me mc Tlmjpi
Cl`rm basta bahm pihis añis. Ms sletijátlhi qum hada vmz sm tlmeda a utlclzar jás ca
tmrjleicigêa «^mdagigêa dmc Ihli¶, dmomedlda pir Ciuls Palccie, Kaujm Trlcca y Jaeumc
Humeha metrm itris, me cugar dm ca mxprmsløe jás tradlhlieac «Mduhahløe me mc Tlmjpi
Cl`rm¶. Mc pri`cmja rmsuctaetm vumcvm a smr mc dm slmjprm; ca pisl`cm dlsihlahløe qum
pumdm ccmgar a mxlstlr metrm ca tmirêa y ca práhtlha mduhatlva, i me itras paca`ras, ¹høji
msta`cmhmr cazis dm rmcahløe molhahms metrm ca msomra uelvmrsltarla y ca vmrdadmra rmacldad
dm cis ihlis a qum sm meormetae hada dêa cis agmetms sihlacms9
Xle mj`argi, ca rmocmxløe si`rm mstm pri`cmja dm`m smr kustajmetm mc hajlei a
smgulr. Mc msoumrzi dm tmirlzahløe dm ca práhtlha mduhatlva vlmem dadi pir ca emhmsldad dm
hietmxtuaclzar sihlicøglha y hucturacjmetm mc tra`aki hiehrmti dm ca aeljahløe dmc
tlmjpi cl`rm. Mc eûhcmi oumrtm dm ca ^mdagigêa dmc Ihli ba sldi y slgum slmedi mc
hiekueti dm jivljlmetis m lestltuhliems qum prijumvme ahhliems mduhatlvas mspmhêolhas
para mc tlmjpi cl`rm, ms dmhlr, cas hicielas dm vmraei, cas cuditmhas, cis hcu`ms kuvmelcms,
mth. Ci qum suhmdm ms qum ca vlda dm cis elñis y køvmems dm biy mstá juhbi jás
hiedlhlieada pir ca mshumca, ca oajlcla, ca tmcmvlsløe, ca haccm, cas paedlccas, mth., qum pir
msas lestltuhliems mspmhêolhas dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm. ^ir taeti, dm ue hlmrti
mkmrhlhli dm rmocmxløe surglrá uea mxlgmehla cøglha dm rmcahliear ca práhtlha mduhatlva, me
ue smetldi ajpcli, hie mc jmdli sihlihucturac me qum aquìcca sm dmsmevumcvm.
Dm ahumrdi hie mstm pcaetmajlmeti, Kismp ^ulg y Kaujm Trlcca (1<<?, p. 000) bae
admcaetadi dis hiehcusliems;
1. Ca ahtlvl
ahtlvldad
dad dm cas
cas lestl
lestltuh
tuhlie
liems
ms y grupis
grupis dm
dm tlmjpi
tlmjpi cl`r
cl`rmm dm`m
dm`m hietmxt
hietmxtuac
uaclza
lzarsm
rsm

18<

pir jmdli dm ue aeáclsls sihlicøglhi molhaz dmc ihli qum vlvme sus
dmstleatarlis oumra dm ca ahhløe dm msas lestltuhliems.
0. Cas pisl
pisl`lc
`lclda
ldadms
dms ddmm letmrv
letmrvmeh
mehløe
løe me
me ue ihli
ihli mduh
mduhatl
atlvi
vi ei ttlme
lmeme
me pir
pir quì
rmduhlrsm a cas cuditmhas, cis hcu`ms kuvmelcms, cis hajpajmetis dm vmraei,
mth., slei qum atañme a itris áj`ltis qum bay qum lr dmshu`rlmedi y
mduhaedi; cis jmdlis
mspahlis cûdlhis, audlivlsuacms,
mc dlsmñi dm kugumtms, cacaiomrta
irdmeahløe
mdltirlacur`aeêstlha dm cis
para ca leoaehla, mc
ihli me ca oajlcla…
Msta ajpclahløe hiehmptuac dm cis áj`ltis y cis i`kmtlvis dm ca ^mdagigêa dmc Ihli
metrieha dlrmhtajmetm hie mc mspêrltu apmrturlsta dm ca Aeljahløe Xihlihucturac, huyi
elvmc dm tmirlzahløe y dm hietmxtuaclzahløe bahm tlmjpi qum l`a pir msta cêema. ^ir taeti,
pidmjis hiehculr qum uea Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm vmrdadmrajmetm jidmrea y
rmeivadira ei pumdm hmrrarsm a cis eumvis hieoclhtis sihlacms qum sm cm pcaetmae ac ihli
dmsdm ca jargleahløe sihlac, mc dmsmjpcmi, ca leticmraehla hucturac, ca hrlsls dm vacirms i
ca pri`cmjátlha aj`lmetac, pir piemr søci acgueis mkmjpcis.
Xm bahm lemvlta`cm metmedmr ca tarma mduhatlva me mc tlmjpi cl`rm dmsdm uea
pmrspmhtlva jás sihlihucturac, qum ljpclqum jás accá dmc metrmtmeljlmeti; bahla ue
hijprijlsi pmrsieac y hijueltarli pir ca traesoirjahløe sihlac. Mstm pcaetmajlmeti ba
vmeldi prmsldlmedi ya cas jás rmhlmetms levmstlgahliems hlmetêolhas y msoumrzis dm
hiehmptuaclzahløe dm ca ^mdagigêa dmc Ihli, hiji ci dmjumstrae cas pripumstas dm cis
ûctljis hiegrmsis irgaelzadis pir ca Omdmrahløe dm Mshumcas dm Mduhadirms me mc
Tlmjpi Cl`rm Hrlstlaeas —OMMTCH—, me 1<2< y 1<<?.
14>

8. ^PLEHL^LIX \ I@KMTL_IX DM CA MD]HAHLØE


ME MC TLMJ^I CL@PM

8.1. LETPID]HHLØE; HIEHM^TIX M LDMAX HCA_M

Mrlhb Wm`mr, me 1<?8, oum mc prljmri me oirjucar ca prmgueta ¹emhmsltae smr mduhadas cas
pmrsieas taj`lìe me ca msomra dmc tlmjpi cl`rm9 Ca rmspumsta apirtada pir mc jlsji
mstudlisi oum hcarajmetm aolrjatlva, `asáedism me dis argujmetis; ca emhmsldad dm
mesmñar a utlclzar raziea`cmjmetm mc tlmjpi cl`rm, hievlrtlìedici me ue mspahli
bujaelzadir ccmei dm smetldi6 y mc dmsmi dm rmhupmrar ca arjieêa me mc rltji dm vlda y
me ca pripla irgaelzahløe dm cis tlmjpis dm cas pmrsieas. Msta ûctlja dljmesløe
aetripicøglha dmc pri`cmja dm cis tlmjpis ba sldi apuetada taj`lìe pir autirms jás
rmhlmetms hiji Kaujm Trlcca (1<<8, p. 2>), para qulme ca oleacldad ûctlja dm ca ^mdagigêa
dmc Ihli ei ms oahlcltar qum cis ledlvlduis aprmedae a vlvlr pisltlvajmetm su tlmjpi
cl`rm, Dm
sleiahumrdi
su tlmjpi
hieme gmemrac.
msta ldma, ca mduhahløe dm cis tlmjpis, y me hiehrmti uea mduhahløe
si`rm mc usi dmc tlmjpi cl`rm, smrêae parhmcas ouedajmetacms dmc prihmsi dm dmsarricci
ledlvlduac, kustajmetm aquìccas qum ayudarêae a ca pmrsiea a dmolelrsm, a autidmshu`rlrsm
y a hiequlstar su slegucarldad. Pmhuìrdmesm a mstm rmspmhti cis trms graedms prlehlplis dm
ca Mduhahløe ^mrsieaclzada meuehladis pir mc priomsir _êhtir Garhêa Biz —
slegucarldad, autieijêa y apmrtura—, qum sm baccae juy prmsmetms me huacqulmr priymhti
mduhatlvi i ahtlvldad dmstleada ac ihli y tlmjpi cl`rm.
^ir hieslgulmetm, ca rmacldad dm partlda dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ms ca
emhmsldad pmdagøglha dm rmsicvmr mc pri`cmja dm ca irgaelzahløe y mc usi dm cis tlmjpis
bujaeis. Mstm pri`cmja tlmem dis vmrtlmetms ouedajmetacms; ca prljmra ms dm haráhtmr

sihlicøglhi, pumstiy mcqum


hijpartljmetahløe casdm hiedlhliems
rltji dm smvlda
cis tlmjpis qum baebahmldiapmeas
da`ae haj`laedi,
ueis añisy biy
ca
mstá sukmti a itri tlpi dm hiedlhlieaetms6 ca smgueda ms dm haráhtmr pmdagøglhi, ya qum ca
ahmcmrahløe priduhlda me msis haj`lis y ca ledlspmesa`cm emhmsldad dm leoirjahløe dm

141

ue juedi hiji mc ahtuac, prmhlsae dm eumvis mspahlis, jidmcis m lestltuhliems qum


iormzhae actmreatlvas molhahms a ca hijmetada pri`cmjátlha dm cis tlmjpis.
Msta cêema dm pmesajlmeti ms ca qum ba vmeldi jarhaedi acgueis dm cis mstudlis
jás hcáslhis si`rm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm. Hiehrmtajmetm Kioorm Dujazmdlmr
(1<?2) y Oraehmsh ^mdrø (1<24) sm pcaetmarie humstliems parmhldas, me dlstletas ìpihas y
me tirei a rmacldadms sihlacms dlstletas, pmri hie harahtmrêstlhas hijuems me ci rmomrmetm
ac ihli. Mc prljmri metmedlø mc tlmjpi cl`rm hiji ue mspahli aj`lgui, hargadi a ca vmz
dm vacirms y dm aetlvacirms para ca pmrsiea, qum cm dlolhucta`ae me juhbas ihasliems ca
pisl`lcldad dm mcmglr y ahtuar dm oirja autìetlha y pisltlva. ^mdrø, pir su partm, leslstlø
me uea admhuada prmparahløe dm cis jijmetis dm tlmjpi dmsihupadi jmdlaetm ue
prihmsi dm autirrmocmxløe prmvli, qum ayudara a tijar hiehlmehla dm cis hiedlhlieaetms
qum leduhme a ca aclmeahløe i a ca hiesmhuhløe dm ue vmrdadmri mspahli dm dmsarricci y
dm cl`mrtad me mc ihli.
Mc slgulmetm huadri jumstra msa aj`lvacmehla jirac qum itirga ac tlmjpi cl`rm uea
eaturacmza tae hijpcmka. A ca dmrmhba sm meujmrae cis vacirms pisltlvis qum pumdme
tmemr ha`lda duraetm mc tlmjpi cl`rm, y a ca lzqulmrda cis dlsvacirms qum a vmhms taj`lìe
sm rmpriduhme me cis jlsjis jijmetis dm dmsihupahløe;

_ACI
_ACIPM
PMX
X^^IX
IXL@
L@CM
CMX
XMME
EMMC
CTTLM
LMJ^
J^I
ICCL@
L@PM
PM DLX_
DLX_AC
ACIP
IPMX
MX ^I
^IXL
XL@C
@CMX
MX ME MC TL
TLMJ
MJ^I
^I
CL@PM

‘ Ihli ahtlvi ‘ Dmsihupahløe mstìrlc, paslva


‘ Cl`mrtad, autieijêa ‘ Aclmeahløe, jaelpucahløe
‘ Omclhldad, pcahmr, dlvmrsløe ‘ Lesatlsoahhløe, a`urrljlmeti, tmdli
‘ Autitmclsji, gratuldad ‘ Istmetahløe, aparlmehla, dmrrihbm
‘ Hrmatlvldad, slegucarldad ‘ Jaslolhahløe, hieoirjlsji
‘ Ihli mduhatlvi ‘ ^uri bmdielsji
‘ Dmjihrahla hucturac ‘ Hiesuji dm su`priduhtis hucturacms
‘ Ihli me oajlcla, me sihlmdad ‘ Ledlvlduaclsji, lehijuelhahløe
‘ _icuetarladi, ahhløe sicldarla ‘ Alscajlmeti, ledlomrmehla bahla cis itris
‘ Hijprijlsi, msoumrzi autijitlvadi ‘ Mvasløe, pasitlsji
‘ Xmesl`lcldad pir ci hitldlaei ‘ Jieitieêa, hietleulsji, bastêi
‘ @ûsqumda dm ca vlvmehla mxtrairdlearla ‘ Ca mxtravagaehla sle smetldi

A ca vlsta dm ue pri`cmja jirac dm ca priouedldad dmc arrl`a mxpumsti, ei ms oáhlc


pripiemr rmhmtas.
rmh mtas. Wm`mr (1<?<, p. 44=) dlhm qum ca mduhahløe ei pumdm bahmr itra hisa
qum iormhmr hlmrta ayuda, y qum ìsta bará pisl`cm qum mc ledlvldui adiptm dmhlsliems
hirrmhtas me su tlmjpi cl`rm. Dmc jlsji parmhmr ms Bu`mrt Bmez (1<7?, p. 17), qulme
ba`ca dm uea
utlclzahløe dmc«mduhahløe
tlmjpi cl`rmpara ue darsm
pumdm usi raziea`cm dmc tlmjpi cl`rm¶6 para ìc msa admhuada
dm trms jaemras;
• ]e mjpc
mjpcmi
mi hi
hies
eshl
hlme
metm
tm y aht
ahtlv
lvii dmc
dmc tlmjp
tlmjpii cl`
cl`rm
rm jmdla
jmdlaet
etmm ca
ca prá
práht
htlh
lhaa dm
dm

140

ahtlvldadms dm ihli i ca metrmga a acgûe tlpi dm aolhløe.


• Mc hies
hiesuj
ujii pas
paslv
lvii dm
dm ahtl
ahtlvl
vlda
dadm
dmss dm
dm ihl
ihlii ya
ya prmp
prmpara
arada
dass y iom
iomrt
rtad
adas
as pir
pir ca
sihlmdad; tmcmvlsløe, hlem, jûslha, mspmhtáhucis, vldmikumgis…
• Mc apri
aprivm
vmhb
hbajl
ajlme
meti
ti dm
dmcc tlm
tlmjp
jpii cl`
cl`rm
rm hi
hiee ahtl
ahtlvl
vlda
dadm
dmss ûtl
ûtlcm
cmss qum
qum ei si
siee
priplajmetm ue rmhrmi el uea satlsoahhløe, slei qum pmrslgume ueis
i`kmtlvis hiehrmtis ac jargme dmc ihli.
Xmgûe msti, ca hcavm dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ei mstarêa taeti me ca
traesjlsløe dm hietmeldis, slei me ca hiesmhuhløe dm ue prihmsi a travìs dmc huac hada
pmrsiea ccmgum a hieihmrsm a sê jlsja me rmcahløe a su ihli, y a hieihmr a su ihli me
rmcahløe a su mstlci dm vlda y sus lequlmtudms dm hara ac outuri. Asê pums, ca prmgueta
lelhlac dm Wm`mr ¹emhmsltae smr cas pmrsieas mduhadas me mc tlmjpi cl`rm9, dm`mrêa
triharsm pir trms rmocmxliems juhbi jás slgelolhatlvas y puetuacms; ¹Hørei vlvm hada
pmrsiea su tlmjpi cl`rm9 ¹Høji cm gustarêa ccmgar a vlvlr su tlmjpi cl`rm9 ¹\ quì
emhmslta para hiesmgulrci9
Ca rmspumsta a mstas trms ûctljas prmguetas ba sldi mstudlada rmhlmetmjmetm pir
varlis prigrajas dm levmstlgahløe ccmvadis a ha`i me Mstadis ]eldis. Mstis prigrajas
sm bae ldi ccmvaedi a ca práhtlha me dlvmrsis priymhtis dm levmstlgahløe m letmrvmehløe me
mc árma dmc Hiuesmcleg i asmsirajlmeti dmc Ihli, hieolguraedi uea jidacldad dm
^slhipmdagigêa dmc Ihli juy letmrmsaetm, me ca huac bay qum rmhirdar a autirms hiji
Juedy, Iduj, Dattlci, Jurpby, ^mtmrsie y Guee. Ca cêema dm ahhløe ouedajmetac dm
tidis mccis ba sldi ca slstmjatlzahløe dm ue prihmsi dm rmocmxløe, hiehlmehlahløe,
adqulslhløe dm dmstrmzas y práhtlha dm ba`lcldadms pmrsieacms para ue jmkir dlsorutm dmc
tlmjpi dm ihli. Dm ahumrdi hie mc jidmci dm ^mtmrsie, tac vmz mc jás smehlcci y
uelvmrsac dm tidis, cis pasis a smgulr me mstm prihmsi smrêae cis slgulmetms;
1. Hiehl
ehlmehl
ehlahløe dm
dmc I
Ihhli; me mstm mstadli ca pmrsiea priouedlza me ca
pmrhmphløe dm ca mxpmrlmehla dmc ihli y me cis `memolhlis bujaeis qum ìstm
rmpirta. Dmspuìs
me rmcahløe hiehrmta msa
ac slgelolhadi qumrmocmxløe
mc ihlisi`rm su vlvmehla
adqulmrm para sêpmrsieac
jlsji, dmc ihli,cay
tra`aka
autidmtmrjleahløe me ca tija dm dmhlsliems mehajleadas ac dmsarricci dm ue
ihli pisltlvi y rmspiesa`cm.
0. Hiei
Hieihl
hljl
jlme
meti
ti dm cis
cis rmhu
rmhurs
rsis
is dm iihl
hlii; msta árma sm rmolmrm ac dmshu`rljlmeti,
ahhmsi y utlclzahløe dm rmhursis, hiji ue mcmjmeti dm grae ljpirtaehla para
partlhlpar dmc ihli. Pmsuctará dmhlslva qum ca privlsløe dm rmhursis ei
prihmda slmjprm dm ca sihlmdad dm hiesuji, slei qum sm dmsarriccme
ba`lcldadms para mc aprivmhbajlmeti dm rmhursis dm dlstletas eaturacmzas.
8. Ba`l
Ba`lcl
clda
dadm
dmss d
dmm let
letmr
mrah
ahhl
hløe
øe si
sihl
hlac
ac; ccmgadi mstm pueti, mc prigraja sm hmetri
me mc dmsarricci dm ba`lcldadms hijuelhatlvas y dm rmcahløe me pmqumñis
grupis, graedms grupis, parmkas i oajlclas. Ca ldma hcavm ms oijmetar mc ihli
me sihlmdad, prmparaedi a cas pmrsieas para vlvlrci dm oirja arjøelha y
mspietáema hie cis dmjás. Ca leocumehla dmc mcmjmeti hiipmratlvi i

148

hijpmtltlvi varlará me ouehløe dm cas emhmsldadms dm cis aslstmetms ac


prigraja.
4. Dmst
Dmstrm
rmza
zass par
paraa aht
ahtlv
lvld
ldad
adms
ms dm ih ihli
li; ca adqulslhløe dm ba`lcldadms
rmcahlieadas dlrmhtajmetm hie ca práhtlha dm uea dmtmrjleada ahtlvldad ba
sldi mc aspmhti jás tra`akadi, dmsdm slmjprm, pir ca Mduhahløe me mc Tlmjpi
Cl`rm. Ci letmrmsaetm
dmsarricci me mc
dm dmstrmzas eiprigraja tmrapìutlhi
tlmem smetldi sle mc eirtmajmrlhaei ms qumymstm
tra`aki dm rmocmxløe dm
ljpclhahløe pmrsieac prmhmdmetm. ^mri uea vmz ccmgadi a mstm elvmc, rmsucta
emhmsarli ue metrmeajlmeti práhtlhi dm cis hieihljlmetis y ba`lcldadms
priplis dm uea smrlm dm ahtlvldadms dm ihli dmtmrjleadas. Mstas ahtlvldadms
sm dlvldme me dis tlpis; cas tradlhlieacms —dmpirtms, bi``lms, ahtlvldadms
hucturacms—, y cas ei tradlhlieacms —rmcakahløe, yiga, jmdltahløe, huldadi
dm sê jlsji, mth.
Mstm jidmci mduhatlvi para mc ihli pripiem aha`ar mc prigraja rmocmxlieaedi
si`rm ca pisl`lcldad dm utlclzahløe dm rmhursis pmrsieacms, oajlclarms, hijueltarlis y
mstatacms, para mc dmsarricci y jaetmeljlmeti dm ue mstlci dm vlda dm ihli satlsoahtirli.
Qulzá pir su smehlccmz y su molhahla me mc tratajlmeti dm cis trastireis dmrlvadis dm ue
jac usi dmc tlmjpi cl`rm, mc Jidmci ^mtmrsie ba sldi adiptadi dmsdm 1<21 pir ca
Xihlmdad Eahlieac dm Ihli Tmrapìutlhi dm Mstadis ]eldis.
Me ole, mxpumstis cis aspmhtis tmørlhis `áslhis dm ca ^mdagigêa dmc Ihli, eis qumda
tmrjlear dm ahcarar acgueas humstliems dm êedicm hiehmptuac. Cis autirms bae jaemkadi
dlstletis hiehmptis y tmrjleicigêas para tmirlzar si`rm mc bmhbi mduhatlvi me rmcahløe ac
tlmjpi cl`rm. Me ca `l`cligraoêa mspmhêolha si`rm msta dlshlpclea pmdagøglha aparmhme
acgueas hietrivmrslas si`rm sl ca Mduhahløe dm`m bahmrsm «me¶, «dmc¶, «para¶ i
«jmdlaetm¶ mc Tlmjpi Cl`rm. Letmetarmjis ahcarar acgueis hiehmptis rmomrmetms a msta
humstløe.
Ca dmeijleahløe jás tradlhlieac, qum vajis a dmomedmr aquê, ms ca dm Mduhahløe
me mc tlmjpi
rmomrmehla cl`rm (Jlraeda
ac jarhi l ^ìrmz,dm1<24).
tmjpirac ausmetm Me prljmr
i`clgahliems cugar, msta mxprmsløe
y hiedlhlieaetms, bahm
me mc huac ca
pmrsiea pumdm rmhl`lr acgûe tlpi dm mduhahløe. Iormhm, pir hieslgulmetm, uea vlsløe
ajpcla si`rm mc pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm, ya qum ei søci sm rmolmrm a uea dldáhtlha dm
cas ahtlvldadms dm ihli, qum ms ci qum smrêa ca Mduhahløe dmc Tlmjpi Cl`rm, Mduhahløe
dmc Ihli, i Mduhahløe para mc Ihli, slei qum admjás hiesldmra ca meirjm juctlpclhldad
dm oahtirms qum hiedlhlieae ca vlvmehla dmc bij`rm me su tlmjpi cl`rm. Me msta cêema, ca
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm tmedrêa uea dljmesløe letmgrac y acudlrêa taj`lìe a itras
lestltuhliems dm mduhahløe pmrjaemetm, a cas ahtlvldadms mxtramshicarms, i a ca
Aeljahløe Xihlihucturac, pir mkmjpci, qum pumdme tmemr ha`lda me mc jarhi dmc tlmjpi
cl`rm. Bay qum advmrtlr, pir taeti, qum sl mjpcmajis ca mxprmsløe «Mduhahløe me mc
Tlmjpi Cl`rm¶
rmcahlieadis hiepidmjis pmesar
mc ihli, pmri qummedmi`kmtlvis
bmhbi sm ydae
ahtlvldadms qumcl`rm.
me mc tlmjpi ei tlmeme pir quì mstar
Me smguedi cugar, cas letmrvmehliems mduhatlvas ccmvadas a ha`i me msm mspahli dm

144

tlmjpi cl`mradi, pumdme smrvlr para mesmñar a hiestrulr ue ihli pisltlvi y rmaclzadir dm
ca pmrsiea, a travìs dm ca pripla ahhløe momhtuada pir sus priymhtis m lestltuhliems. Ms ci
qum sm ba ccajadi «Mduhahløe jmdlaetm mc Tlmjpi Cl`rm¶, pirqum jmdlaetm cis prihmsis
mduhatlvis momhtuadis me su tlmjpi cl`rm, ca pmrsiea pumdm dmshu`rlr eumvas aolhliems,
prahtlhar dmstrmzas y piemr me práhtlha ba`lcldadms dm hijuelhahløe qum smráe juy ûtlcms
ûtlcms
me su mxpmrlmehla pistmrlir dm ihli. Me itras paca`ras, mduhaedi a travìs dm ca práhtlha
mspietáema, cl`rm y pcahmetmra dmc tlmjpi cl`rm, sm mstá mduhaedi para vlvlr ei søci mc
ihli dmc jañaea, slei taj`lìe mc dm biy.
Mstm smetldi gci`aclzadir dm ca letmrvmehløe me mc tlmjpi cl`rm, hie i`kmtlvis
irlmetadis a ca mduhahløe dmc ihli, ms mc qum rmhigm ca rmhlmetm tmrjleicigêa «^mdagigêa
dmc Ihli¶. Adjltlìedica pcmeajmetm, eisitris prmomrljis, ei i`staetm, ca ya hijmetada
mxprmsløe «Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm¶, pirqum pmesajis qum ca pmdagigêa parmhm
rmomrlrsm jás `lme a cis aspmhtis y ouedajmetis tmørlhis harahtmrêstlhis dm ca
levmstlgahløe hlmetêolha uelvmrsltarla, jlmetras qum ca mduhahløe sm meormeta dlrmhtajmetm
a ca rmacldad, trataedi dm ccmvar a ca praxls cis pcaetmajlmetis y i`kmtlvis meuehladis pir
ca pmdagigêa. Eis dmhaetajis metiehms pir ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, pir su
hijpiemetm práhtlhi, pmri utlclzáedica smgûe mc smetldi gci`aclzadir m letmgrac hie qum
ci mjpcma ca Omdmrahløe dm Mshumcas dm Mduhadirms me mc Tlmjpi Cl`rm Hrlstlaeas. ^ir
itra partm, y auequm rmhieihmjis a ca ^mdagigêa dmc Ihli hiji ca oumetm hiehmptuac dm
ca qum `m`m ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, taj`lìe ms hlmrti qum aquìcca sm ba
hiestruldi a partlr dm ca tmirlzahløe rmaclzada si`rm ca `asm dm uea praxls mduhatlva ya
mxlstmetm6 vìasm mc slgulmetm msqumja lcustratlvi.
14=

8.0. I@KMTL_IX \ JMTIDICIGÊAX DM CA MD]HAHLØE ME MC


TLMJ^I CL@PM

Cas oleacldadms dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm dmpmedmráe me grae jmdlda dmc elvmc
dm mxlgmehla dm hada priymhti i ahtlvldad. Mc ihli pumdm dmsarriccarsm dm oirja cl`rm y
mspietáema, sle emhmsldad dm rmaclzar elegûe tlpi dm prigrajahløe, pmri hie ue
hijpiemetm oirjatlvi suolhlmetmjmetm václdi para ca pmrsiea qum ci rmaclza6 pir itra
partm, uea letmrvmehløe pcaelolhada me mc tlmjpi cl`rm taj`lìe pumdm prmtmedmr ca
hiesmhuhløe dm ueis i`kmtlvis mduhatlvis hie ue ljpirtaetm gradi dm hijpcmkldad.
Metrm aj`is mxtrmjis pidmjis dlstlegulr varlis elvmcms dm ahhløe sihlimduhatlva me mc
tlmjpi cl`rm, smgûe sma su pcaetmajlmeti actajmetm mstruhturadi, jmdlaeajmetm
mstruhturadi i dmsmstruhturadi6 me ca páglea aemxa sm iormhm ue msqumja ahcaratirli.
Dm jaemra gci`ac, ei i`staetm, cis i`kmtlvis gmemracms dm ca Mduhahløe me mc
Tlmjpi Cl`rm tmedrêae qum smr, ac jmeis;
• Xl
Xltu
tuar
ar hrê
hrêtl
tlhaj
hajme
metm
tm a ca pmr
pmrsi
siea
ea orm
ormet
etmm a ccaa rmac
rmacld
ldad
ad sih
sihli
lihu
huct
ctur
urac
ac me
me qum
qum sm
mehumetra,
leocuym ìstapara qum
me su sm yhumstliem
ihli si`rm ca hacldad dm su mstlci dm vlda y høji
tlmjpi cl`rm.
• ^rit
^ritmg
mgmr
mr dm
dm cis
cis pmcl
pmclgrgris
is y ajmea
ajmeaza zass dm ca rma rmacl
clda
dadd ahtu
ahtuacac dmc
dmc ttlm
lmjp
jpii cl`r
cl`rm,
m,
bahlmedi rmocmxliear si`rm ca emhmsldad y ca pisl`lcldad dm haj`lar dlhba
rmacldad —sus vacirms, sus bá`ltis dm hijpirtajlmeti, sus hiesmhumehlas—,
taeti para uei jlsji hiji para tida ca sihlmdad.
• Ayud
Ayudarar a uea
uea jmki
jmkirr irga
irgaelelza
zahl
hløe
øe dm cis
cis tlm
tlmjp
jpisis dm ca vlda
vlda dm ca cass pmr
pmrsi
sieaeas,
s,
hie mc ole dm i`tmemr ue jayir tlmjpi pmrsieac y uea hlmrta cl`mrahløe dm cas
i`clgahliems, hijprijlsis y tmesliems dm hada dêa.
• ^isl`l
^isl`lclt
cltar
ar vêas
vêas ddmm leoi
leoirjah
rjahløe
løe qum oahlcl
oahlcltme
tme mc hietah
hietahtiti hie dlvmrs
dlvmrsisis rmhursi
rmhursis,s,
mqulpajlmetis, jmtidicigêas, rmgcas dm kumgi, mth., qum pumdae mjpcmarsm
para ue aujmeti dmc dlsorutm y aprivmhbajlmeti
aprivmhbajlmeti dmc tlmjpi cl`rm.
• ^rih
^rihur
urar
ar ca
ca satl
satlso
soah
ahhlhløe
øe ddmm cas
cas emhm
emhmslslda
dadmdms,
s, apm
apmtm
tmeh
ehla
lass m let
letmr
mrms
msms
ms dmdm ca
pmrsiea me su tlmjpi cl`rm, dmkaedi qum sma mcca jlsja qulme mca`irm sus
priplas rmspumstas y actmreatlvas
actmreatlvas para hieolgurar su pripli mstlci dm ihli.
• Oijm
Oijmetetar
ar ccaa mxpr
mxprms
msløløee hrma
hrmatl
tlva
va lled
edlvlvld
ldua
uacc hiji
hiji uea
uea oiroirja
ja dmdm rmhu
rmhupm
pmra
rarr mc
vacir slgelolhatlvi y partlhlpatlvi dm ca dmjihrahla hucturac.
• ^rij
^rijivivmr
mr j jarh
arhis
is dm me mehu
hume
metr
trii asi
asihl
hlat
atlv
lvii qum
qum slrv
slrvae
ae papara
ra dle
dleaj
ajlz
lzar
ar cas
cas
rmcahliems letmrpmrsieacms, dlsorutar dmc ihli me sihlmdad y partlhlpar jás
ahtlvajmetm dm ca vlda dm cas hijueldadms.
• ^rip
^ripie
iemr
mr sslt
ltua
uahl
hlie
iems
ms leu
leusu
suac
acms
ms y mxpm
mxpmrlrlme
mehlhlas
as mxtr
mxtrai
aird
rdle
lear
arla
las,
s, qum
qum ayud
ayudmeme ac
dmshu`rljlmeti pmrsieac dm hapahldadms y dmstrmzas, dm ahumrdi hie cis
prlehlplis dmc aprmedlzakm slgelolhatlvi
slgelolhatlvi y ca mduhahløe pmrjaemetm.
• Aelj
Aeljar
ar mc
mc tlmj
tlmjpi
pi ccl`
l`rm
rm hij
hijii ue ms
mspa
pahl
hlii dm ihl
ihlii sugm
sugmst
stlv
lvii y `me
`memol
molhl
hlis
isii para
para

14?

ca pmrsiea, jitlvaedi ca práhtlha dm ahtlvldadms, dmspmrtaedi aolhliems, y


aeljaedi ca mxpmrlmehla dm ci cûdlhi y ci omstlvi.
147
142

Me huaeti ac jidi dm bahmr, ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm sm ldmetlolharêa hie


cas jmtidicigêas qum sm mxprmsae a hietleuahløe;
‘ Mduhahløe letmehlieac.
‘ Mduhahløe cl`mradira.
aeljadira.
‘ Mduhahløe ahtlva, partlhlpatlva.
‘ Mduhahløe slgelolhatlva, mxpmrlmehlac.
mxpmrlmehlac.
‘ Mduhahløe bujaelsta.
‘ Mduhahløe letmgrac.
^ir mc hietrarli, dm`mrêa bulr dm acgueis i`stáhucis qum ljpmdlrêae su dmsarricci
eaturac, metrm cis qum dmstaharêajis mc dlrlglsji, ca si`rmirgaelzahløe, mc utlcltarlsji, mc
ahtlvlsji y mc hiesujlsji. Tidi ci huac, me ole, aparmhm hiedmesadi me ca meujmrahløe
dm sus prlehlplis jmtidicøglhis gmemracms, hieomhhlieada pir Kismp ^ulg y Kaujm Trlcca
(1<<?, pp. 2?-<4);
1. Dmtmem
Dmtmemrr ca ca hhrmh
rmhlme
lmetmtm pic
picarl
arlzah
zahløe
løe dm cis tlm tlmjpi
jpiss buja
bujaeiseis..
0. Cl
Cl`m
`mra
rarr tlmjp
tlmjpii pa para
ra mc ih
ihli
li md
mduhuhat
atlv
lvi.i.
8. ^rihur
^rihurarar qumqum me ca Mduh Mduhahlahløe
øe para
para mc Ihli Ihli partl
partlhlp
hlpmeme tidas
tidas cascas lestl
lestltuh
tuhlie
liems
ms
oirjatlvas, ei søci cas mspmhêolhas dmc tlmjpi cl`rm.
4. Ei a`ur
a`urrlrrlr66 mvlta
mvltarr ue
ueaa mxhms
mxhmslva
lva pmdagi
pmdagiglz glzahl
ahløe
øe dmc
dmc tlmj
tlmjpi
pi cl`r
cl`rm.
m.
=. Pm
Pmsp
spmt
mtar
ar caca au
auti
tiei
eijêjêaa pmrs
pmrsie
ieacac me
me mc quì
quì y me mc højhøji. i.
?. Bahmr
Bahmr hijp
hijpatl atl`cm
`cmss ca
ca ddlvm
lvmrsl
rsløe,
øe, ca hrma
hrmahlø
hløee y mc aprm
aprmedl
edlzak
zakm.
m.
7. Pmsp
Pmspmt
mtar
ar ca pu pura
ra hi
hiet
etmj
mjpcpcah
ahlø
løe.
e.
2. Ei mmva
vacucuarar hie
hie hrltm
hrltmrl
rlis
is jm
jmra
rajmjmetetmm ut
utlc
lclt
ltar
arls
lsta
tas.
s.
<. ^itm
^itmeh
ehla
larr mmcc pca
pcahm
hmrr me
me ci
ci hit
hitld
ldla
laei
ei..
1>. ^rijiv
^rijivmr mr a ca
ca vvmz
mz ca pis
pisl`l
l`lcld
cldad
ad dm ci mxtrai
mxtrairdl
rdlear
earli.
li.
11. Bahmr
Bahmr hijp
hijpatl atl`cm
`cmss mc ihli
ihli le
ledlv
dlvldu
lduacac y mc ihli
ihli hijpar
hijpartld tldi.
i.
10. @mclgm
@mclgmraeraehla
hla pmdagø
pmdagøglh glhaa hietra
hietra cis ihlis
ihlis eihlvi
eihlvis.s.
Me rmsujme, ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm dm`m letmetar prmparar a cas pmrsieas
para qum smpae høji mjpcmar pisltlvajmetm su tlmjpi dm cl`mrtad. Mc tlmjpi cl`rm ms ue
mspahli prlvlcmgladi para ca rmhupmrahløe mspietáema dm ci bujaei y dm ci hucturac, a
travìs dm ca olmsta, mc kumgi, mc mspmhtáhuci, mth. ^ir taeti, ca Mduhahløe me mc Tlmjpi
Cl`rm hieslstlrá me ue prihmsi letmgrac qum pisl`lcltm mc hrmhljlmeti jaduratlvi dm ca
pmrsiea me mc ihli, oavirmhlmedi su rmmehumetri hieslgi jlsja y su meralzajlmeti jás
priouedi hie mc jmdli aj`lmetm me qumqum vlvm.
8.8. ÁJ@LTIX \ AHTL_LDADMX DM CA MD]HAHLØE ME MC TLMJ^I
CL@PM
14<

^armhm cøglhi dlstlegulr, aetms dm eada, aqumccis jidmcis dm ahtlvldad qum ya sie
tradlhlieacms dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, rmspmhti dm itris áj`ltis dm ahtuahløe
qum ei sie priplis dmc tlmjpi cl`rm, pmri sê sie sushmptl`cms dm uea letmrvmehløe
mduhatlva dlrlglda bahla mc ihli. Cis prljmris sie cis qum dmeijleajis áj`ltis
mspmhêolhis dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, jlmetras qum cis smguedis sie cis
áj`ltis ei mspmhêolhis. _majis hada uei dm mccis;

a) Áj`ltis mspmhêolhis dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm


Dlomrmehlajis aquê cis Hmetris dm Tlmjpi Cl`rm sltuadis me mc jmdli ur`aei, y cas
Ahtlvldadms dm Alrm Cl`rm qum sm rmaclzae me mc jmdli aj`lmetm eaturac i me mspahlis
a`lmrtis.
Cis HMETPIX DM TLMJ^I CL@PM ur`aeis pumdme smr dm smls tlpis;
• Mqul
Mqulpa
pajl
jlme
meti
tiss huc
huctu
tura
racm
cms,
s, hiji
hiji cas
cas `l`c
`l`cli
litm
tmha
has,
s, jusm
jusmisis,, olcj
olcjititmha
mhas,
s, sac
sacas
as dm
mxpislhliems, hmetris hucturacms, mth., qum sm mehargae dm iormhmr priduhtis y
smrvlhlis para dlsorutar dm ue tlmjpi cl`rm oirjatlvi.
• Mqul
Mqulpa
pajl
jlme
meti
tiss cû
cûdl
dlhi
his,
s, me
me cis
cis qum
qum sm leh
lehcu
cuym
ymee cas
cas cudi
cuditm tmha
has,
s, cis
cis ppar
arqu
qums
ms
leoaetlcms y cis mspahlis a`lmrtis para ca práhtlha dmc kumgi leoaetlc.
• Lest
Lestlt
ltuh
uhli
liem
emss dm tlm
tlmjp
jpii cl`r
cl`rmm ei msp
mspmhl
mhlac
aclz
lzad
adas
as me
me uea
uea ah ahtl
tlvl
vlda
dadd hieh
hiehrmrmta
ta,,
hiji pir mkmjpci cis hmetris kuvmelcms, cis hmetris hêvlhis i cis hcu`ms dm
tlmjpi cl`rm, huya iomrta dm priymhtis y smrvlhlis para mc ihli sumcm smr
ajpcla y dlvmrsa.
• Asih
Asihlalahl
hlie
iems
ms qum
qum rma
rmacl
clzae
zae aaht
htlv
lvld
ldad
adms
ms dm
dm tlmj
tlmjpi
pi cl`
cl`rm
rm mspm
mspmhlhlac
aclz
lzad
adas
as,, hiji
hiji
cis grupis dm tmatri, cis hcu`ms dmpirtlvis, cis grupis mxhurslielstas, mth.,
qum sm hiestltuyme kustajmetm hie msm ole.
• Xmrv
Xmrvlh
lhli
liss dm
dm leo
leoir
irja
jahlhløe
øe,, asm
asmsi
sira
rajl
jlme
meti
ti m letletmrh
mrhaj
aj`l
`lii dm
dm iom
iomrt
rtas
as y
ahtlvldadms dm ihli, a travìs dm puetis dm leoirjahløe, iolhleas dm atmehløe
hludadaea, hmetris dm dihujmetahløe, pu`clhahliems, mth.
• Mshu
Mshumcmcas
as dm Tlmj
Tlmjpi
pi Cl`r
Cl`rm,
m, pa
para
ra ca ha
hapa
pahl
hlta
tahl
hløe
øe tìtìhe
helh
lhaa dm
dm jie
jielt
ltir
irms
ms,,
aeljadirms i hiirdleadirms qum vayae a mkmrhmr rmspiesa`lcldadms
mduhadiras me grupis, mqulpajlmetis i lestltuhliems dm ihli.
Me huaeti a cas AHTL_LDADMX DM ALPM CL@PM, pidmjis hltar;
• Tìhe
Tìhelh
lhas
as dm
dm Alrm
Alrm Cl`
Cl`rm
rm pri
pripl
plaj
ajme
metm
tm dlh
dlhba
bas,
s, rmc
rmcah
ahli
liea
eada
dass hie
hie mc apr
aprme
medl
dlzak
zakmm dm
ba`lcldadms y rmhursis emhmsarlis para ca mstaehla me ca eaturacmza;
smedmrlsji, jietañlsji, ha`uymrêa, irlmetahløe, jietakm dm lestacahliems, y
me gmemrac ci qum aetms sm ccaja`ae «artms dmc shiut¶.
• Hici
Hiciel
elas
as i hajp
hajpajm
ajmet
etis
is ddmm vmra
vmraei
ei66 hies
hiestl
tltu
tuym
ymee mc jid
jidmc
mcii jás
jás rmpr
rmprms
msme
meta
tatl
tlva
va
y tradlhlieac para uea Mduhahløe me mc Tlmjpi cl`rm qum prmtmedm sltuar ca

1=>

ahtlvldad rmhrmatlva me pcmea eaturacmza.


• Ahtl
Ahtlvl
vlda
dadm
dmss dm Mdu
Mduha
hahl
hløe
øe Aj`
Aj`lm
lmet
etac
ac,, hiji
hiji cas
cas gra
graek
ekas
as-m
-msh
shum
umca
cass i cas
cas auca
aucass dm
ca eaturacmza, qum priouedlzae me mc hieihljlmeti dmc jmdli eaturac y me ca
adqulslhløe dm ahtltudms mhicøglhas pir jmdli dmc tra`aki me mc hajpi y ca
i`smrvahløe ahtlva dmc jmdli aj`lmetm.
• Hajp
Hajpis is dm
dm Tra`
Tra`ak
aki,
i, mmsp
spmh
mhla
lacj
cjme
metm
tm pme
pmesa
sadi
diss para
para ca
ca kuvm
kuvmet
etud
ud66 sie
sie uea
uea oirj
oirjaa
dm pasar cas vahahliems rmaclzaedi uea ca`ir dm vicuetarladi me rmacldadms
sihlacms dmsoavirmhldas, i tra`akaedi me ca rmhiestruhhløe dm mcmjmetis dmc
patrljieli hucturac.
• Turl
Turlsj
sji,
i, prij
prijivivlm
lmed
edii caca irg
irgae
aelz
lzah
ahlø
løee y rmacl
rmaclza
zahl
hløe
øe dm mx mxhu
hurs
rsli
liem
ems,
s,
ltlemrarlis, rutas, mth., admjás dm ca vlslta dmtmelda a acgûe parakm eaturac i
hiekueti jieujmetac, qum oahlcltm kueti hie ca mxpmrlmehla dm vlakar, mc
aprmedlzakm hucturac y ca letmrahhløe sihlac hie cis itris.
`) Áj`ltis ei mspmhêolhis dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm
Me mstis jmdlis y mspahlis mduhatlvis ei sm prmtmedm hiji prljmr i`kmtlvi uea
oirjahløe el ue metrmeajlmeti dm ba`lcldadms para mc ihli6 sie rmacldadms me cas huacms
mc tlmjpi cl`rm sm bacca prmsmetm dm jaemra taegmehlac y ca letmehlieacldad mduhatlva
pumdm jistrarsm i ei. Dmstaharêajis prlehlpacjmetm
prlehlpacjmetm cis qum slgume.
Ca oajlcla. \a bmjis acudldi ac bmhbi dm qum ca oajlcla mkmrhm uea meirjm
leocumehla me ca vlvmehla dmc ihli qum tlmem hada uei dm sus jlmj`ris, y mcci sle tmemr
hiji i`kmtlvi ca irgaelzahløe dmc tlmjpi cl`rm. ^ir taeti, ìstm pumdm smr ue mspahli
mxtrairdlearli para aprmedmr a dlstrl`ulr cis tlmjpis dm ca vlda hitldlaea, pripiemr
jidmcis dm ihli a ljltar, y dlsorutar dm ca mxpmrlmehla dmc ihli me hijueldad.
Ca mshumca. Jás admcaetm dmdlharmjis ue hapêtuci a ba`car pir mxtmesi dm ca
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm me hmetris mshicarms. @astm rmhirdar qum ca priclomrahløe
ahtuac dm ahtlvldadms mxtramshicarms y priymhtis mspmhêolhis dm ihli vlmeme ueldas a ca
rmhlmetm cmy dm rmoirja mduhatlva y a ca prmsmehla, hada vmz jayir, dm agmetms sihlacms
qum tra`akae me hicmglis m lestltutis hie jmtidicigêas dm aeljahløe ei oirjacms m
leoirjacms. Dm abê cas pitmehlacldadms dm ca ^mdagigêa dmc Ihli me ca mshumca, uea
lestltuhløe qum mstá dmjistraedi ue letmrìs hrmhlmetm pir cis pri`cmjas dmc tlmjpi cl`rm.
Itras lestltuhliems mduhatlvas ei oirjacms. Eis rmomrljis, pir mkmjpci, a cas
ahadmjlas, hurslccis, aucas dm huctura, uelvmrsldadms pipucarms, mth., qum sumcme tmemr
i`kmtlvis juy dlstletis, auequm sm rmaclzae ca jayirêa me cis jijmetis dm tlmjpi
dmsihupadi. ^umdme smr, dmsdm cumgi, ue áj`lti letmrmsaetm para ca Mduhahløe
^mrjaemetm, qum iormzha pisl`lcldadms actajmetm oirjatlvas hie cas qum ihupar mc
tlmjpi cl`rm.
Ca oirjahløe ldmicøglha i rmclglisa. Ms itri dm cis jmdlis tradlhlieacms dm ca
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, auequm ei sma ue áj`lti mspmhêolhi dm ca jlsja. Ca
hatmqumsls rmclglisa me cis grupis dm ^rljmra Hijueløe, ^rmadicmshmetms, Kuelir i
Hieolrjahløe slmjprm sm ba vlsti ahijpañada pir ca aeljahløe dm jûctlpcms ahtlvldadms

1=1

dm alrm cl`rm, kumgis, tìhelhas dm dleájlha dm grupi, lehcusi tra`aki hijueltarli, qum bae
hijpcmjmetadi ca mxpmrlmehla dm cis dmstleatarlis. Me mc hasi dm ca oirjahløe
ldmicøglha, dm`mjis rmhirdar aquê ca blstørlha ca`ir dm cis sledlhatis i`rmris me ca
hiestruhhløe dm ue ihli mduhatlvi hijpmesadir dm dìolhlts hucturacms.
Cas mjprmsas dm ihli. Xm trata dm agmehlas y grupis dm jmrhadi qum prmtmedme
i`tmemr `memolhlis mhieøjlhis jmdlaetm ca mxpcitahløe dm mspahlis dm ihli, i ca
irgaelzahløe dm ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm. Auequm ca rmeta`lcldad ms mc i`kmtlvi
prlehlpac dm sus ahhliems, ei dm`me mxhculrsm me juhbas ihasliems acgueis
pcaetmajlmetis mduhatlvis tacms hiji ca leoirjahløe, ca dlousløe dm rmhursis y ca
práhtlha dm ba`lcldadms dm ihli.
Cis jmdlis dm hijuelhahløe. Ca rmcahløe metrm mc ihli y cis jmdlis dm
hijuelhahløe pasa prljmri pir ca haetldad dm biras dlarlas qum pasajis me hietahti hie
ca radli, ca tmcmvlsløe, mc hlem, mth., ms dmhlr, mc pirhmetakm dm eumstri tlmjpi cl`rm qum sm
vm ihupadi pir cis «jass-jmdla¶. ^mri admjás, bay qum advmrtlr mc papmc dmtmrjleaetm
dm cis jmdlis dm hijuelhahløe me ca prijihløe, dlousløe, jaelpucahløe i emgahløe dm
cis dlstletis jidmcis dm ihli. Mstm bmhbi sm vumcvm mspmhlacjmetm prmihupaetm me mc hasi
dm ca leoaehla, pmri dm huacqulmr jidi rmqulmrm uea letmrvmehløe mduhatlva dlrmhta para
uea vlvmehla jás autøeija dmc ihli.
Mc metirei ur`aei. Ca hludad ms ue mstêjuci dm grae ljpahti me cis prihmsis
mduhatlvis leoirjacms, y msti tlmem cøglhas hiesmhumehlas me mc usi dmc tlmjpi cl`rm. ^ir
mcci mc tra`aki dm dihujmetahløe y dm rmocmxløe si`rm ca rmacldad dmc jmdli ur`aei ms
ouedajmetac, asê hiji ue aeáclsls hrêtlhi dm cas rmdms dm hijuelhahløe sihlac y dm
smrvlhlis hludadaeis. Cas pmrsieas ei sa`me quì bahmr hie su tlmjpi cl`rm prmhlsajmetm
pirqum mstáe saturadis dm leoirjahløe jaelpucada, i pirqum ei sa`me a døedm tlmeme
qum ahudlr. Me ûctlja lestaehla, ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm taj`lìe sm rmcahliearêa
me mstm áj`lti hie ca Mduhahløe dm Haccm, hiji uea jmtidicigêa dmstleada a ca
prmvmehløe dm hieduhtas sihlacms dmsadaptadas y a ca cuhba hietra ca leocumehla emgatlva
dm ca vlda ihlisa me ca haccm.
Ca mduhahløe mspmhlaclzada me jargleahløe. Mstá juy vlehucada hie ca aetmrlir y
ms uei dm cis graedms hajpis dm ahtuahløe dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm
prmvmetlva, tac hiji sm mstá dmsarriccaedi me ca ahtuacldad me juhbis grupis y
asihlahliems. Ca pri`cmjátlha sihlac dm cis su`ur`lis dm juhbas hludadms ledustrlacms sm
agrava mspmhlacjmetm duraetm mc tlmjpi cl`rm, me mc huac tlmeme cugar hie juhba
ormhumehla hieduhtas aetlsihlacms. Mc pidmrisi leocuki dm ca vlda dm ca haccm ei ms uea
actmreatlva admhuada para ue tlmjpi qum dm`mrêa traeshurrlr me oajlcla, me ca mshumca i me
aj`lmetms admhuadis para ca pmrsiea. Dm abê ca mduhahløe dm ba`lcldadms y ca
leoirjahløe si`rm rmhursis para mc ihli, hiji iphløe actmreatlva ac tlmjpi cl`rm dm ca
haccm (Gøjmz Gutlìrrmz, 1<24).
Eis qumda oleacjmetm hcaslolhar y meujmrar cis tlpis dm ahtlvldadms qum pumdme
rmaclzarsm dmsdm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm. Cis hrltmrlis dm hcaslolhahløe sie juy
varladis, ya qum pumdme atmedmr a cis áj`ltis dm apclhahløe, a cas harahtmrêstlhas dm cas
lestltuhliems i agmetms mjlsirms, a cas harahtmrêstlhas dm cis dmstleatarlis, a cis

1=0

hietmeldis mspmhêolhis, mth. Aquê vajis a iormhmr uea hcaslolhahløe `astaetm gmeìrlha y
smehlcca, smgûe ca huac cas ahtlvldadms pidrêae smr dm hlehi tlpis;
• Asihlatlvas; cas rmcahlieadas hie ca letmrahhløe y ca partlhlpahløe sihlac, hiji
ca ca`ir dm cas asihlahliems, cas ahhliems vicuetarlas, cas ahtlvldadms dm cis
hcu`ms, mth.
• Oirjatlvas; cas qum sm irlmetae a ue ihli mduhatlvi, hiji cis hlhcis dm
hieomrmehlas, cas tmrtuclas, cas aucas dm huctura,
h uctura, mth.
• Hucturacms; aqumccas qum slrvme para dmshu`rlr, rmhupmrar y partlhlpar dm ca
huctura hiji acgi vlvi, pir mkmjpci mc tmatri, ca jûslha, ca cmhtura, mmcc hlem, ca
radli, cis mspmhtáhucis, cas mxpislhliems, cas vlsltas a jusmis y itris oiris
hucturacms, mc turlsji, mth.
• ^cástlhas; cas qum pitmehlae ca mxprmsløe hrmatlva y cas dmstrmzas jaeuacms,
hiji cis taccmrms, cas ahtlvldadms dm lelhlahløe artêstlha, ca oitigraoêa, ca
hmrájlha, mc `rlhicagm, mth.
• Cûdlhi-dmpirtlvas; rmcahlieadas hie ca avmetura, mc kumgi, cis dmpirtms, cas
ahtlvldadms dm alrm cl`rm, mth.

@l`cligraoêa

@P]EMCCM, C.; ¹,Quì ms ca ei-dlrmhtlvldad9 Jadrld, Earhma, 1<7=.


HAPLDM GØJM[, K. A.; «Mduhahløe dmc Ihli y Tlmjpi Cl`rm¶, me cas Ahtas dm cas _LLL Kireadas
CIGXM si`rm ca atmehløe a cis mspahlis y tlmjpis mxtramshicarms.
mxtramshicarms. Graeada, Grupi Mdltirlac
]elvmrsltarli, 1<<2, pp. 17-81.
HICIJ, A. (hiird.); Tmirêas m lestltuhliems hietmjpiráemas dm ca mduhahløe.
mduhahløe. @arhmciea, Arlmc, 1<<7.
^mdagigêa, e¾ 24, dlhlmj`rm dm
HICIJMP, K.; «Lelhlatlvas para mc tlmjpi cl`rm¶, me Huadmreis dm ^mdagigêa,
1<21, pp. ?>-?8.
H]MEHA HA@M[A, J.; Tmjas dm ^mdagigêa dmc Ihli. Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 1<<=.
H]MEHA HA@M[A, J.; Ihli y Oirjahløe. Bahla ca mqulparahløe dm ipirtueldadms jmdlaetm ca
Mduhahløe dm Ihli.
Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 1<<<.
H]MEHA HA@M[A J. (md.); Ihli y dmsarricci bujaei. ^ripumstas para mc ?¾ Hiegrmsi Juedlac dmc
Ihli.. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 0>>>.
Ihli

DATTLCI, K.-J]P^B\,
Hiccmgm ^.X., _meturmW. D.; Cmlsurm
^u`clsleg Leh., Mduhatlie
1<<1. ^rigraj ^caeeleg. A Xystmjatlh Apprihb.
Apprihb. Xtatm
Hiccmgm ^.X., _meturm ^u`clsleg Leh., 1<<1.
D]JA[MDLMP, K.; Bahla uea hlvlclzahløe dmc ihli.
ihli. @arhmciea, Mstmca, 1<?2.
OMPJIXI, ^.; ^mdagigêa Xihlac. Ouedajmetahløe hlmetêolha.
hlmetêolha. @arhmciea, Bmrdmr, 1<<4.

1=8

OLCBI, C.; Letriduhhløe ac mstudli dm ca Mshumca Eumva.


Eumva. @umeis Alrms, Fapmcusz, 1<74.
OPAEHB, K.-JAPTLEMCC, A.; Aeljar ue priymhti dm mduhahløe sihlac. Ca letmrvmehløe me mc tlmjpi
cl`rm.. @arhmciea, ^aldøs, 1<<4.
cl`rm
OPMLPM, P.; Ca mduhahløe hiji práhtlha dm ca cl`mrtad. @umeis Alrms, Xlgci RRL, 1<78.
OPMLPM, ^.; ^mdagigêa dmc iprljldi.
iprljldi. Jadrld, Xlgci RRL, 1<7=.
GAPHÊA BI[, _. (dlr.); Lelhlatlvas sihlacms me mduhahløe leoirjac. Jadrld, Placp, 1<<1.

GØJM[ G]TLÌPPM[,
leadaptahløe K. C.;
sihlac¶, «Mjpcmi mduhatlvi
me Dihujmetahløe dmcPmvlsta
Xihlac. tlmjpi dmcl`rm hiji Xihlacms
Mstudlis agmetm prmvmetlvi dm ca
y dm Xihlicigêa
Apclhada,, e¾ == jieigráolhi «Tlmjpi Cl`rm, tlmjpi para mduhar¶, 1<24, pp. 71-2=.
Apclhada
GIE[ÁCM[ @CAEHI, ^.; «Xihlmdad; prmsmetm y outuri. Acgueis rasgis y tmedmehlas¶, me Xihlmdad y
]tipêa,, e¾ 11, jayi dm 1<<2.
]tipêa
BME[, B.; Tratadi dm pmdagigêa slstmjátlha.
slstmjátlha. @arhmciea, Bmrdmr, 1<7?.
FPLMFMJAEX, A.; «Ca mduhahløe para mc mjpcmi dm cis ihlis¶, me ^mdagigêa gmemrac. @arhmciea,
Bmrdmr, 1<78, pp. =1?-=47.
CMOÂ@_PM, B.; Dm ci rurac a ci ur`aei.
ur`aei. @arhmciea, ^meêesuca, 1<7<.
CMLO, K.-@P]EMCCM, C.; Ca vmrdadmra eaturacmza dmc kumgi.kumgi. @umeis Alrms, Fapmcusz, 1<72.
CØ^M[ DM HM@ACCIX, ^.-XACAX CAPPA[Á@AC, J.; Oirjahløe dm aeljadirms y dleájlhas dm ca ca
aeljahløe.. Jadrld, ^ipucar, 1<27.
aeljahløe
JAPDIEMX, K. Jª.; «Xlgeis dm partlhlpahløe y sicldarldad me uea sihlmdad oragjmetada m
ledlvlduaclsta¶, me Ahtas dmc LLL Hiegrmsi Letmreahlieac dm ca OMMTCH. Bahla uea sihlmdad
partlhlpatlva y sicldarla; eumvis jidmcis dm letmrvmehløe sihlac. Cugi, a`rlc dm 1<<?, pp. 8=-=8.
JMEDÊA, P.-^LTAPQ]M, K. Jª.; Mduhar me m e mc Tlmjpi Cl`ri
Cl `ri (0 vics). Xacajaeha, Lestltuti ^ietlolhli
Xae ^êi R, 1<7=.
JLPAEDA L ^ÌPM[, J.; «]ea ^mdagigêa dmc Tlmjpi Cl`rm¶, me Dihujmetahløe Xihlac. Pmvlsta dm
Mstudlis Xihlacms y dm Xihlicigêa Apclhada,
Apclhada, e¾ == jieigráolhi «Tlmjpi Cl`rm, tlmjpi para
mduhar¶, 1<24, pp. 11-88.
J]ED\, K.-ID]J, C.; Cmlsurm Mduhatlie Tbmiry aed ^rahtlhm. ^rahtlhm. Emw \irf, Kibe Wlcmy aed Xies,
1<7<.
IPTMGA, O.; «Mc ihli hiji mxpmrlmehla mduhatlva¶, me @irdøe. Pmvlsta dm Irlmetahløe
Irlm etahløe ^mdagøglha,
^mdagøglha, e¾
1<2-1<<, eivlmj`rm dm 1<78.
^MDPØ, O.; Ihli y Tlmjpi Cl`rm, ¹para quì9 @arhmciea, Bujaeltas, 1<24.
^ÌPM[ PLIKA, K. A.; Mduhahløe para mc ihli.
ihli. Jadrld, ^aca`ra, X.A., 1<<0.
^MTMPXIE, H. A.-G]EE, X. C.; Tbmrapmutlh Pmhrmatlie ^rigraj Dmslge. ^rlehlpcs aed ^rihmdurms. ^rihmdurms.
Emw Kmrsmy, ^rmetlhm Bacc Leh., 1<24.
^IM\DIJMEGM, J. C.; Ca Mduhahløe smgûe Pigmrs. ^ripumstas dm ca ei-dlrmhtlvldad. Jadrld,
Earhma, 1<2?.
^]LG PI_LPA, K. Jª.-TPLCCA, K.; Ca ^mdagigêa dmc Ihli.
Ihli. @arhmciea, Camrtms, 1<<?.
Q]LETAEA, K. Ja.; ^mdagigêa Xihlac. Jadrld, Dyflesie, 1<24.
PALCCIE, C.; «Bahla uea pmdagigêa dmc ihli¶, me Ihli y sihlmdad dm hcasms.
hcasms. @arhmciea, Oietaemcca,
pp. 1<=-008.
TPLCCA, K.; Ca mduhahløe leoirjac. @arhmciea, ^^], 1<2?.
TPLCCA, K.; Ca mduhahløe oumra dm ca mshumca. Áj`ltis ei oirjacms y mduhahløe sihlac. @arhmciea,
Arlmc, 1<<8.
TPLCCA, K.; Itras mduhahliems.
mduhahliems. @arhmciea, Aetbripis, 1<<8.
TPLCCA, K.; «Aeljahløe Xihlihucturac y Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm¶, me ^MTP]X, A. (hiird.);
^mdagigêa Xihlac. @arhmciea, Arlmc, 1<<7.
TPLCCA, K. (hiird.); Aeljahløe Xihlihucturac. Tmirêas, prigrajas y áj`ltis.
áj`ltis. @arhmciea, Arlmc, 1<<7.
_APLIX; Mc slstmja mduhatlvi dm Die @ishi, metrm pmdagigêa aetlgua y eumva. Ahtas dmc Xljpisli
Muripmi si`rm mc slstmja mduhatlvi dm Die @ishi.
@ishi. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<7=.
_APLIX; Dmc Tlmjpi Cl`rm Mduhatlvi a cis eumvis jidmcis dm letmrvmehløe sihlac. _mletm añis dm

1=4

ahhløe sihlac, hucturac y mduhatlva; 1<77-1<<7. @lc`ai, OMMTCH, 1<<7.


_APLIX; «Jargleahløe y tlmjpi cl`rm¶, me Dihujmetahløe Xihlac. Pmvlsta dm Mstudlis Xihlacms y dm
Xihlicigêa Apclhada,
Apclhada, e¾ == jieigráolhi «Tlmjpi Cl`rm, tlmjpi para mduhar¶, 1<24, pp. 08=-0?<.
_METIXA, _. K. (hiird.); Jaeuac dmc jieltir dm tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<2.
_LHBÌ, J.; Aeljahløe sihlihucturac y mduhahløe me mc tlmjpi cl`rm.
cl`rm. _acmehla, Md. _êhtir Irmega-Grup
Dlssa`tm, 1<2?.
WM@MP, M.; Mc pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm. Mstudli aetripicøglhi y pmdagøglhi.
pmdagøglhi. Jadrld, Mdltira
Eahlieac, 1<?<.
1==

Tmja ?

CIX HMETPIX MXHICAPMX


1=?

1. MXH]MCA \ TLMJ^I CL@PM

1.1. PMCAHLØE METPM CA MEXMÑAE[A MXHICAP \ CA


MD]HAHLØE ME MC TLMJ^I CL@PM

Ca rmcahløe metrm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm y ca mesmñaeza mshicar sm ba


metmedldi slmjprm dmsdm ca ipislhløe dm pcaetmajlmetis pmdagøglhis, slstmjas
dldáhtlhis y jmtidicigêas a`sicutajmetm dlomrmetms. Ca ipleløe gmemrac a ca bira dm
rmomrlrsm a msta rmcahløe ba sldi ca jlsja qum ba meormetadi tradlhlieacjmetm a ca
Mduhahløe Oirjac hie rmspmhti a ca Mduhahløe Ei Oirjac m Leoirjac, pumsti qum ca
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm sm leshrl`m prlehlpacjmetm dmetri dm mstas dis ûctljas
jidacldadms. Dlhba ipleløe sm `asa`a me ca hiestatahløe dm qum cis hietmeldis dm uea y
itra mduhahløe mrae dlomrmetms, pmri ci mrae tidavêa jás cis jidis dm bahmr
harahtmrêstlhis dm hada uea dm mccas. _majis uei pir uei cis rasgis ldmetlolhatlvis qum
msta`cmhêae msa hijparahløe.
Mxlstme, me prljmr cugar, uea smrlm dm hiirdmeadas dm hietmxti qum sie `astaetm
dlstletas me hada uea dm cas dis lestaehlas mduhatlvas. Me mc hasi dm ca mesmñaeza mshicar,
cis prigrajas mduhatlvis sm baccae rmgucadis dm aetmjaei, ms i`clgatirla ca aslstmehla a
cis jlsjis dm ahumrdi hie ue birarli prmmsta`cmhldi, y mc pasi irdmeadi pir uea smrlm
dm elvmcms jarha ca hirrmhta adqulslhløe dm cis aprmedlzakms. ^ir itra partm, cis agmetms
rmspiesa`cms dm ljpartlr ca mduhahløe sie me su jayirêa priomslieacms mspmhêolhajmetm
prmparadis para mkmrhmr hiji tacms, ei søci me rmcahløe a cis hietmeldis qum dm`me
hieihmr, slei taj`lìe me ci qum sm rmolmrm a cas tìhelhas dm traesjlsløe dm msis
hieihljlmetis. Me hiesmhumehla, uea dm cas harahtmrêstlhas rmsuctaetms dm mstm aeáclsls, ms
ca bijigmemldad y mc acti gradi dm mstruhturahløe dm ca mesmñaeza mshicar.
Xlgulmedi mc argujmeti hietrarli, tradlhlieacjmetm sm bae atrl`uldi a ca Mduhahløe
me mc Tlmjpi Cl`rm hlmrtas pmhuclarldadms qum ca ipieme pir hijpcmti a ci aetmrlir. Asê,
pir mkmjpci, ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ms vicuetarla y ei mkmrhm ue hietric dm
aslstmehla hiji mc dm ca mshumca6 me huaeti a cas ahtlvldadms, ei mstáe tae mstruhturadas,

1=7

slei qum sie pahtadas metrm cis aeljadirms y mc grupi, asê hiji cis birarlis. Cis
agmetms mduhadirms, pir su partm, ei sie me su jayirêa priomslieacms, slei qum prmstae
smrvlhlis vicuetarlis dmsdm ca gratuldad i ca jlcltaehla me acguea asihlahløe, y su
prmparahløe pasa pir lestaehlas oirjatlvas y mxpmrlmehlas dm êedicm juy dlvmrsa. Ca
harahtmrêstlha rmsuctaetm smrêa radlhacjmetm ipumsta a ca mduhahløe mshicar; mc rmspmti a ca

autieijêa ypmrsieac
prigrajas y a ca satlsoahhløe dm cis dmstleatarlis, admjás dm ca varlmdad dm
jmtidicigêas.
Cis i`kmtlvis y prihmdljlmetis prmsmetae itra smrlm dm dlomrmehlas. Cas jmtas dm ca
mesmñaeza mshicar prmtmedme ca dlousløe dm uea smrlm dm hieihljlmetis gmemracms qum
slrvae a tidis cis acujeis hiji `asm hucturac hijûe. Ca traesjlsløe dm msis hietmeldis
sm bahm a travìs dm hødlgis y hiehmptis a`strahtis, hiestruymedi ue jidmci dm
aprmedlzakm jmrajmetm rmhmptlvi i ahujucatlvi, `asadi me mc cmeguakm y ca cøglha. ^ara
hijpri`ar mc elvmc dm aprivmhbajlmeti dm mstm aprmedlzakm mxlstme mshacas dm
puetuahliems, `armjis, mth., qum jarhae ca prigrmsløe dm cis acujeis6 asê, ca mesmñaeza
mshicar sm hievlmrtm a ca carga me uea mxpmrlmehla smcmhtlva, me ca qum ueis dmstahae jás
qum itris.
Ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm sm pcaetma itri tlpi dm i`kmtlvis, tac hiji vljis
me mc hapêtuci aetmrlir, y taj`lìe slgum jmtidicigêas dlstletas. Me cugar dm dlouedlr ca
huctura msta`cmhlda, prmtmedm ca hrmahløe y dlvmrslolhahløe dm uea huctura pcuraclsta y
pipucar, dm ahumrdi hie ca ldma dm «dmjihrahla hucturac¶ dmomedlda pir ca Aeljahløe
Xihlihucturac. Ei pmrslgum, pir taeti, ca ahujucahløe dm hieihljlmetis, slei qum
ljpclha a cis dmstleatarlis me ue prihmsi dm rmocmxløe y hrêtlha si`rm cas hisas hiehrmtas,
prihmsi me mc huac tlmem ljpirtaehla ca mxpmrlmehla pmrsieac qum hada uei pumda apirtar
ac grupi. Asê, cis mxájmems y cas puetuahliems si`rm cas hapahldadms letmcmhtuacms
plmrdme ljpirtaehla me oavir dm cas dmstrmzas hrmatlvas y cas ahtltudms dm partlhlpahløe me
ca dleájlha dmc grupi, qum ms ca qum mkmrhm mc hietric dm cis aprmedlzakms.
Mc slgulmetm huadri jumstra, me msqumja, cas dlomrmehlas hijmetadas metrm aj`is
slstmjas mduhatlvis;

MEXMÑAE[A MXHICAP MD]HAHLØE ME MC TLMJ^I CL@PM

‘ I`clgatirlmdad, prmsmehla hiestaetm me ca ‘ Cl`mrtad, vicuetarlmdad me su mcmhhløe


vlda

‘ Cêjltms mspahli tmjpiracms rêgldis ‘ Cêjltms mspahli tmjpiracms pahtadis

‘ Cas ahtlvldadms vlmeme ya dadas, ljpumstas ‘ Xm rmaclzae priymhtis dmc pripli ledlvldui
‘ Asmgura uea `asm hucturac hijûe ‘ Xu ahhløe dlvmrslolha ca huctura

1=2

‘ Dmjihratlzahløe, dlousløe dm ca huctura ‘ Dmjihrahla hucturac

‘ Cis hieihljlmetis sie ahujucatlvis ‘ Letmrpmca bahla ca hrêtlha y ca rmocmxløe

‘ Traesjltm hødlgis y hiehmptis ‘ ^riouedlza me ca mxpmrlmehla pmrsieac

‘ Xm plmrdm me ci a`strahti, ci tmørlhi ‘ @usha mc slgelolhadi dm ci hiehrmti

‘ Aprmedlzakm `asadi me mc cmeguakm y ca ‘ ]tlclza itras bmrrajlmetas dm mxprmsløe


cøglha hrmatlva

‘ Jarha elvmcms y puetuahliems ‘ Pmspmta y ahmpta ca pcuracldad hucturac

‘ Ms uea mxpmrlmehla smcmhtlva, mcltlsta


mcl tlsta ‘ Ms uea mxpmrlmehla gci`ac y partlhlpatlva

‘ Ca ahtltud ms paslva, søci rmhmptlva ‘ Mc aprmedlzakm ms ahtlvi, práhtlhi, grupac

‘ Pmcahliems letmrpmrsieacms hlrhuestaehlacms ‘ Xm pitmehlae cas rmcahliems dm grupi

Ei i`staetm, ci qum aha`ajis dm vmr ei pumdm metmedmrsm dm oirja tae


hietrapumsta, pumsti qum ue aeáclsls dmtmeldi dm ca rmacldad eis ccmvará leduda`cmjmetm a
pislhliems jás letmrjmdlas.
A tmeir dm ci mxpumsti, parmhm qum ca i`clgatirlmdad, mc hietric y mc dlrlglsji, metrm
itras, sie harahtmrêstlhas mxhcuslvas dm ca mesmñaeza mshicar6 y sle mj`argi, ca Mduhahløe
me mc Tlmjpi Cl`rm taj`lìe ba emhmsltadi me ihasliems mxlglr a sus dmstleatarlis uea
hlmrta hietleuldad y smrlmdad me ca aslstmehla a cas ahtlvldadms, uea dmtmrjleada
irgaelzahløe dm cis jmhaelsjis dm partlhlpahløe sihlac, y mc rmspmti jás i jmeis
rlgurisi a ue prigraja mduhatlvi hiehrmti. ^ir itra partm, mc pasi irdmeadi pir uea
smrlm dm elvmcms oirjatlvis, kueti hie ca hijpri`ahløe dmc aprivmhbajlmeti dm cis
aprmedlzakms, taj`lìe sm da me ahtlvldadms dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm hiji mc
mshuctlsji, cis taccmrms, cis hurslccis, mth. Oleacjmetm, bay qum advmrtlr qum ca
priomslieaclzahløe dm cis agmetms mduhadirms ms ue bmhbi hiestata`cm me mc tmrrmei dmc
ihli y tlmjpi cl`rm, hiji ci dmjumstra mc ajpcli eûjmri dm aeljadirms, hiirdleadirms,
jieltirms, mth., qum sm bacca tra`akaedi dm oirja rmjuemrada me ca ahtuacldad, ac lguac
qum juhbis grupis y asihlahliems qum mstáe mjpmzaedi a lehirpirar priomslieacms me
sus pcaetlccas.
Dm itri cadi, ca mesmñaeza mshicar ba mvicuhlieadi meirjmjmetm me cis ûctljis
añis, ahmrháedism a cis pcaetmajlmetis y cis jidis dm bahmr qum hiesldmrá`ajis têplhis
dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm. Ac blci dm cas eumvas tmirêas pslhipmdagøglhas, y
si`rm tidi a raêz dm ca ûctlja cmy dm rmoirja dmc slstmja mduhatlvi, ca mesmñaeza mshicar

1=<

ba pitmehladi varlis aspmhtis eivmdisis basta mc jijmeti; ca ljpirtaehla dm cis vacirms


y cas ahtltudms me mc auca, ca emhmsldad dm partlhlpar ahtlvajmetm y hiipmrar me cas
ahtlvldadms dm aprmedlzakm, ca rmocmxløe hrêtlha dm cis hieihljlmetis dm hara a ca
rmsicuhløe dm pri`cmjas hiehrmtis, mc dmsmi dm prmparar a cis acujeis dm jaemra jás
letmrdlshlpclear para meormetarsm a ca vlda hitldlaea, mth. Dm mstm jidi, ca Mduhahløe
Oirjac ba prmmshicar
dldáhtlha ldi pmrdlmedi me partmdiedm
m leoaetlc, sus rasgis tradlhlieacms,
mc kumgi, si`rmcatidi
ca jûslha, me ci rmomrmetm
pcástlha, a ca
ca mxprmsløe
dleájlha, ca mduhahløe oêslha, mc tra`aki me grupi y mc ahtlvlsji tlmeme uea ljpirtaehla
sljlcar a ca qum sm da me ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm. ^ir ûctlji, rmsucta mvldmetm
qum cis elvmcms dm mxlgmehla me ca mshumca bae dmshmedldi dm oirja acarjaetm duraetm cis
ûctljis añis, basta mc pueti dm humstliearsm ca vacldmz jlsja dm cas haclolhahliems y ca
ldiemldad dm rmpmtlr i rmhupmrar cis aprmedlzakms ei supmradis me hada hursi.
Dm tidas oirjas, mc rmcakajlmeti dm ca mesmñaeza mshicar y ca hrmhlmetm smrlmdad dm
ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ei ljpldme qum hada uea dm mstas dis lestaehlas
mduhatlvas hiesmrvme acgueas pmhuclarldadms, qum jarhae hcarajmetm ca irlmetahløe dm
hada uea dm mccas. ^idmjis sletmtlzar mstas pmhuclarldadms me trms;

• Ca msh
mshum
umca
ca tlm
tlmem
em uea
uea prm
prmsm
smeh
ehlala hie
hiest
stae
aetmtm me
me eums
eumstr
traa vlda
vlda,, práh
práhtl
tlhaj
hajmemetm
tm tid
tidii
mc juedi pasa pir mc slstmja mduhatlvi rmgcadi, jlmetras qum ca Mduhahløe
me mc Tlmjpi Cl`rm, pir su vicuetarlmdad, sumcm smr uea rmacldad pmrlødlha,
moêjmra y a vmhms lemxlstmetm.
• Ca MdMduh
uhah
ahlø
løee mmee mc
mc Tlm
Tlmjp
jpii Cl`Cl`rm
rm,, pir
pir su dljm
dljmeseslø
løee dm
dm cl`
cl`mr
mrta
tadd y ca
juctlpclhldad dm rmhursis a qum pumdm ahudlr, iormhm uea bmtmrigmemldad dm
pisl`lcldadms y mxpmrlmehlas dm aprmedlzakm letmgrac, qum vae jás accá dm cis
cêjltms mspahli tmjpiracms dm ca mshumca.
• Cis
Cis pr
prih
ihms
msis
is dm
dm sihl
sihlac
aclz
lzah
ahlø
løee sie
sie slmjp
slmjprm rm jás
jás msp
mspie
ietá
táem
emis
is y aut
autìeìetl
tlhi
hiss me mc
mc
áj`lti mduhatlvi ei oirjac m leoirjac —hiji mc tlmjpi cl`rm—, qum me mc
slstmja dm mesmñaeza rmgcada, diedm cas rmcahliems letmrpmrsieacms y ca
dleájlha dm grupis sm bacca jás dlrlglda y jmdlatlzada pir mcmjmetis
mxtmreis.

1.0. CA MXH]MCA HIJI ÁJ@LTI DM LETMP_MEHLØE DM CA


MD]HAHLØE ME MC TLMJ^I CL@PM

Ca prmgueta ¹quì papmc tlmem mc ihli me ca mshumca9 pumdm sirprmedmr, ya qum


eirjacjmetm sm hiesldmra mc tlmjpi dm pmrjaemehla me cas lestltuhliems mduhatlvas
rmgcadas hiji ca aetêtmsls dmc tlmjpi cl`rm. Dm bmhbi, ca sihlmdad hiesldmra mc tlmjpi
mshicar hiji ue pmrêidi i`clgadi y hietricadi, qum sm ldmetlolha hie mc tlmjpi dm
tra`aki pripli dm cis aductis. ^mri ca vlda me ca mshumca lehcuym taj`lìe acgueis
jijmetis dm tlmjpi cl`rm —rm -hrmis—, y sus prigrajas oirjatlvis pumdme prmparar

1?>

admjás para ue jmkir dlsorutm dmc ihli, tac hiji ci mxprmsae varlis i`kmtlvis dm ca
CIGXM y dm ca CIM. Oleacjmetm, bay qum advmrtlr qum mc tra`aki mshicar ei ms me
juhbas ihasliems dmsagrada`cm el aclmeaetm, si`rm tidi me dmtmrjleadas mdadms, pumsti
qum a pmsar dm su i`clgatirlmdad, ms oáhlcjmetm ahmptadi pir cis acujeis. Me juhbas
ahtlvldadms dldáhtlhas dm ca mshumca ms hijûe mc mcmjmeti cûdlhi, ca partlhlpahløe grupac
y hlmrtas disls
mxpmrlmehla dmc dm cl`mrtad
ihli. ledlvlduac
^ir taeti, bmjisydmautisatlsoahhløe, qum sie harahtmrêstlhas
rmhieihmr ca ljpirtaehla dm ca
dm ca mshumca me
mduhahløe para mc tlmjpi cl`rm y mc ihli.
Msta humstløe ya oum apuetada me mc hapêtuci aetmrlir. Ca jayir partm dm cas tmirêas
pmdagøglhas dm eumstri slgci sm bae rmomrldi ac ihli hiji ue aspmhti ouedajmetac dm ca
mduhahløe bujaea, metmedlìedica dmsdm uea pmrspmhtlva letmrdlshlpclear. Ms hieihldi mc
hasi dm ca Lestltuhløe Cl`rm dm Mesmñaeza, para ca huac ei tmeêa smetldi ca smparahløe dm
tra`aki y ihli, y pir msi letmeta`a qum mc acujei dlsorutasm aprmedlmedi, oijmetaedi ca
práhtlha dm ihlis letmcmhtuacms. Asê, mc ihli oirja`a partm letmgraetm dm ca mduhahløe
lestltuhlielsta, bahlmedi rmacldad mc vlmki prlehlpli dmc dihmrm dmcmhtaedl me ca mesmñaeza
mshicar (Humeha Ha`mza, 1<<=, p. 41).
Dmc jlsji parmhmr mra mc pmdagigi Cirmezi Cuzurlaga, para qulme ca mduhahløe
tmeêa uea dljmesløe gci`aclzadira me ca huac mc ihli tmeêa ue papmc msmehlac. Cuzurlaga
(1<78, p. 8>0) sm prmihupø pir tmjas hiji ca mduhahløe oêslha, ca mstìtlha, mc kumgi, ca
mduhahløe sihlac, ca dlstrl`uhløe dmc tlmjpi y mc mspahli mshicar, i ci qum dmeijleø
«lestltuhliems pistmshicarms¶, rmolrlìedism a uea ahhløe mduhatlva qum dm`êa lr jás accá
dm cis cêjltms mspahli tmjpiracms dm ca mshumca. Ca mduhahløe mshicar, dmhêa, dm`m
mxtmedmrsm a tidas cas jaelomstahliems dm ca vlda dmc elñi, metrm cas qum olgurae cas qum
aomhtae a su `lmemstar oêslhi, letmcmhtuac y jirac6 me dmoleltlva, uea hijpcmta mduhahløe
para mc dmsarricci pmrsieac, qum rmsucta dloêhlc ccmvar a ha`i sle hiesldmrar cis gustis,
dmsmis y cl`rm mcmhhløe dm hada ledlvldui, y me mc ihli ms diedm jás autìetlha y
mspietáemajmetm sm mxprmsa ca pmrsieacldad dmc ledlvldui.
Jmrmhm taj`lìe rmhirdarsm mc msoumrzi dldáhtlhi dm Eìrlhl y Jattis pir letmrvmelr
dmsdm ca pripla lestltuhløe mshicar, a travìs dm cas hieihldas ahtlvldadms mxtramshicarms.
^ara Eìrlhl, cas «ahtlvldadms mxtrahcasm¶, hiji ìc cas dmeijlea`a (1<78, p. 41>), mrae
a`sicutajmetm emhmsarlas para pidmr ccmvar a momhti cis olems dm uea mduhahløe letmgrac,
pumsti qum hijpcmjmeta`ae a ca pmromhhløe cis prigrajas oirjatlvis dmsarriccadis me
hcasm. Jmdlaetm ca ahhløe mduhatlva mxtrahcasm, mc acujei pidêa hijprmedmr jmkir ca
dljmesløe sihlac dm cis prihmsis dm aprmedlzakm, y pidêa asê jlsji gizar dm jás
ipirtueldadms dm mxprmsløe ledlvlduac qum me cas hcasms oirjaclzadas. Cas ahtlvldadms
mxtrahcasm qum pripusi Eìrlhl sie harahtmrêstlhas dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm;
aeljahløe dm `l`clitmhas, cmhtura y hieomhhløe dm pmrlødlhis, vlsltas a mxpislhliems,
vlakms, mxhursliems, tmatri, oijmeti dm aolhliems, prijihløe dmc asihlahlielsji,
ahtlvldadms cûdlhi-omstlvas, mth.
Mc `raslcmñi Culz Acvms dm Jattis hilehldm hie Eìrlhl me ca ljpirtaehla dm cas
ahtlvldadms mxtramshicarms, bahlmedi blehaplì me sus ouehliems mduhatlvas,
sihlaclzadiras, aslstmehlacms y rmhrmatlvas, qum sm bae jaetmeldi a ci cargi dm tida ca

1?1

blstirla dm ca mduhahløe. ^ara mstm pmdagigi, cas ahtlvldadms mxtramshicarms ayudae a cis
øvmems a hieihmr jmkir ca rmacldad sihlihucturac me qum sm dmsmevumcvme ba`ltuacjmetm,
ci huac cms slrvm para dmsarriccar su hrmatlvldad, mspêrltu dm lelhlatlva, hapahldad dm
mxprmsløe, rmspiesa`lcldad y smetldi dm ca hiipmrahløe a ca bira dm meormetarsm a cis
pri`cmjas dm hada dêa. Metrm cis tlpis ahtlvldadms qum hlta mstáe cis prmjlis cltmrarlis,
cis dm`atms, cis
mxpislhliems dm hiris y irqumstas,
tra`akis, cis grupisdmpirtlvas
cas hijpmtlhliems dm tmatri, ycascaspu`clhahliems leoaetlcms, cas
ahtlvldadms rmhrmatlvas. A
travìs dm ca ahhløe mxtramshicar, hiehcuym, ms pisl`cm traesoirjar cis hmetris mshicarms me
«autìetlhis hmetris mduhatlvis diedm cis adicmshmetms aprmedae a vlvlr ca vmrdadmra
huctura y sa`irmar sus orutis¶ (Jattis, 1<74, p. 00?).
Mstm dmsmi dm ca mshumca pir iormhmr rmspumstas jás hijpcmtas m letmrdlshlpclearms
para ca vlda, ms ci qum ba jarhadi su apmrtura olrjm y hieshlmetm a itris áj`ltis
mduhatlvis duraetm cis ûctljis añis. Ca mesmñaeza rmgcada ba vlsti ca emhmsldad dm jlrar
jmeis a cis cl`ris y jás a ca rmacldad, rmirlmetáedism bahla uea oirjahløe jás
bujaelsta, me dmtrljmeti dm ca sljpcm hapahltahløe priomslieac dmc outuri tra`akadir.
Biy ca vlda ei ms søci tra`aki, ya bmjis acudldi a ca ljpirtaehla hrmhlmetm dmc tlmjpi
cl`rm me eumstra hlvlclzahløe6 dm jidi qum sl ca mshumca qulmrm smr rmaclsta y hietar dm
vmrdad para cas pmrsieas, tmedrá qum prmparar taj`lìe para mc tlmjpi cl`rm.
Me paca`ras dm Kisì Aetieli Harldm (1<<2, p. 0?), «parmhm ledlshutl`cm qum cas
práhtlhas dm ihli, metmedldas hiji autirrmaclzahløe y oirjahløe dm vacirms, sie
lesmpara`cms dm ue prihmsi oirjatlvi me mc qum cas lestltuhliems mduhatlvas dmsmjpmñae
uea ouehløe hcavm¶. Xmgûe ca Harta Letmreahlieac mca`irada me 1<<8 pir ca WCPA —
Wircd Cmlsurm & Pmhrmatlie Assihlatlie—, ca Mduhahløe dmc Ihli tlmem qum smr ue
hijpiemetm msmehlac dm cis aprmedlzakms y mxpmrlmehlas rmhl`ldis me hada oasm dm ca
mesmñaeza oirjac, ei oirjac m leoirjac. Me hiesmhumehla, cis i`kmtlvis rmcahlieadis hie
mc ihli me ca mshumca, «dm`me tratar dm hiesmgulrsm a travìs dmc dmsarricci dm vacirms,
ahtltudms, hieihljlmetis, ba`lcldadms, mth., qum prihurme uea letmgrahløe arjielisa dm
cas dljmesliems oêslhas, higeltlvas, aomhtlvas, mth., qum mstáe prmsmetms me ca
hieolgurahløe dm ca pmrsieacldad dm cis acujeis¶.
Ac lguac qum bae bmhbi itras dlshlpcleas pmdagøglhas leeivadiras, hiji ca
Mduhahløe Aj`lmetac, ca Mduhahløe para ca Xacud y mc Hiesuji, ca Mduhahløe
Letmrhucturac, ca Mduhahløe _lac i ca Mduhahløe para ca ^az, ca ^mdagigêa dmc Ihli
taj`lìe dm`m ljpcaetarsm me mc áj`lti ahadìjlhi oirjac pir jmdli dm ahtuahliems
hiehrmtas hiji cas slgulmetms;
‘ Ldmetlolhar mc jidmci dm ihli y cas pisl`cms ahtlvldadms para mc tlmjpi cl`rm qum
pumdme baccarsm ljpcêhltas me cas aslgeaturas dmc hurrêhucuj y me cas
ahtlvldadms mxtrahurrlhucarms.
‘ Lehculr me cis pcaems dm mstudlis aslgeaturas qum pumdae smrvlr para mc mstudli
‘ dlrmhti i ledlrmhti
Letriduhlr dmc pri`cmja
ca Mduhahløe dmc Ihlidmchiji
ihli.ue hietmeldi oirjatlvi dm haráhtmr
traesvmrsac, qum pumda ccmvarsm a ha`i jmdlaetm ue prigraja dm kireadas y
ahtlvldadms paracmcas ac dmsarricci dmc hurrêhucuj ahadìjlhi.

1?0

‘ Lehirpirar mc tmja dmc ihli me tidas cas ahtlvldadms mduhatlvas y hucturacms qum
sm rmaclhme me ca mshumca y oumra dm mcca.
‘ ^ripiemr ahtlvldadms atrahtlvas m letmrmsaetms qum aeljme ca mxpmrlmehla
rmhrmatlva dmc tlmjpi cl`rm mxlstmetm me ca pripla dleájlha mshicar, hiji cis
rmhrmis, cis ratis dm jmdlidêa me tirei a cas hijldas, i mc tlmjpi dmspuìs dm

‘ cas hcasms.uea `umea prigrajahløe dm ahtlvldadms mxtramshicarms, dlvmrslolhada


^itmehlar
me sus hietmeldis y jmtidicigêas, qum slrvae dm actmreatlva ac mjpcmi dmc
tlmjpi cl`rm, y qum hijpcmjmetme ca oirjahløe dm ca pmrsieacldad rmaclzada
dmsdm ca mshumca.
‘ ^rijivmr uea utlclzahløe a`lmrta m letmrdlshlpclear dm cis mspahlis m
leoramstruhturas hie qum humeta ca mshumca —patlis, plstas dm dmpirtm,
`l`clitmha, gljeasli, aucas dm tmheicigêa, mth.—, para ca práhtlha dm
ahtlvldadms dm ihli.
‘ Aeljar sihlihucturacjmetm ca vlda dm ca hijueldad mduhatlva, bahlmedi
partêhlpms a tidis sus letmgraetms —priomsirms, acujeis, padrms, pmrsieac dm
smrvlhlis, mth.— me mc prihmsi dm ahtuaclzahløe m letmgrahløe dm ca mshumca hie
rmspmhti a ca rmacldad hitldlaea dm su tmrrltirli y dm su pi`cahløe.
^ara ccmvar a ca práhtlha tidi msti, ms emhmsarli prijivmr ca hietleuldad dm ci
mduhatlvi jmdlaetm ahtlvldadms hijpcmjmetarlas rmaclzadas dmsdm ca pripla mshumca, pmri
taj`lìe dmsdm ca rmacldad mxtmrlir, pir jmdli dm mqulpis juctlpriomslieacms me cis qum
tmegae ha`lda jamstris, pmdagigis, pslhøcigis, irlmetadirms, tutirms, mduhadirms
sihlacms, aeljadirms sihlihucturacms, jieltirms dm tlmjpi cl`rm, mth. (Humeha Ha`mza,
1<<<, p. 2<).
A hietleuahløe pripiemjis ue jidmci dm letmrvmehløe sihlimduhatlva para hmetris
mshicarms, qum slgum cis hrltmrlis dm ahtuahløe dm ca ^mdagigêa dmc Ihli me mc áj`lti
mduhatlvi oirjac, tac hiji bae sldi mxpclhadis jás arrl`a. Cis pcaetmajlmetis dm mstm
jidmci
hiji ueei dm`me dm
hiekueti metmedmrsm hijidmacgi
pisl`lcldadms qum bayaqum
letmrvmehløe, qumpumdme
apclhardmsarriccarsm
me su gci`acldad, sleii
me jayir
jmeir haetldad y priouedldad, smgûe smae cas harahtmrêstlhas dm hada hmetri mshicar, i ca
rmacldad sihlac me qum ìstm sm sltûa. ^ir itra partm, apmeas vajis a añadlr eada a ci qum
ya sm mstá bahlmedi me juhbis hicmglis, lestltutis y uelvmrsldadms me ca ahtuacldad.
Dm jaemra gmemrac pidmjis hcaslolhar cas ahhliems mduhatlvas mehmrradas me msta
pripumsta, atmedlmedi a su tmjpiracldad6 pir hieslgulmetm, dlstleguljis me prljmr cugar
ahtlvldadms puetuacms dm mshasa durahløe, y me smguedi cugar priymhtis hietleuadis,
huyi dmsarricci tlmem cugar jás a cargi pcazi.
a) Ahtlvldadms puetuacms
Xm trata dm ahhliems mspmhêolhas, prmparadas a hirti pcazi y rmaclzadas me ue `rmvm

1?8

mspahli dm tlmjpi, qum sm rmcahlieae ormhumetmjmetm hie omhbas slgelolhatlvas i


ahietmhljlmetis ljpirtaetms dm ca vlda mshicar. Tlmeme juhbi qum vmr hie cis
prigrajas mduhatlvis dmsarriccadis pir mc hmetri mshicar, auequm pir su jageltud y
slgelolhahløe jmrmhme smr mstudladas apartm. ^idmjis dlstlegulr metrm itras, cas
slgulmetms;
• Olmstas, hmcm`rahliems y mspmhtáhucis; dmsdm mc slgci R_L, cas uelvmrsldadms y
cis hicmglis dm kmsultas y hacasaehlis, mjpmzarie a irgaelzar jmtødlhajmetm
ca vlda dm cis mstudlaetms, lehcuymedi mc hacmedarli omstlvi dm hada añi
mshicar. Metrm cas eujmrisas omstlvldadms qum eis bae ccmgadi dm msa
tradlhløe, jmrmhme rmhirdarsm cas dlsputas hlmetêolhas ahmrha dm tmsls i
pripislhliems, cas rmprmsmetahliems tmatracms, cas olmstas dm gradi dm
@ahblccmrms, Clhmehladis i Dihtirms, y pir supumsti, tidi tlpi dm
hmcm`rahliems satêrlhas y `urcmshas, hiji cas tueas, cas eivatadas, ca olmsta
dmc i`lsplcci, mth. (Humeha Ha`mza, 1<<=, pp. 2?-1>1). Cas olmstas mshicarms
slgume slmedi uea hiestaetm me ca ahtuacldad, y sm baccae priouedajmetm
lesmrtadas me ca jarhba ahadìjlha dm hada hmetri. Ca rmaclzahløe dm
mspmhtáxucis pir Eavldad i ole dm hursi, ca irgaelzahløe dm graedms kumgis y
ca hmcm`rahløe dm cas omstlvldadms gmemracms i cas priplas dm hada hmetri,
slgume slmedi meirjmjmetm ljpirtaetms para guardar ue hlmrti mqulcl`rli
metrm mc tra`aki y mc ihli mshicar. Me itri irdme dm hisas, ms mvldmetm qum ca
irgaelzahløe dm mstm tlpi dm ahtlvldadms me cis hmetris dm mesmñaeza,
hiestltuym ue jmdli molhaz para mstrmhbar cas rmcahliems dm ca hijueldad
mduhatlva hieslgi jlsji y hie ca sihlmdad me gmemrac.
• Xmjaeas hucturacms; me cis ûctljis añis sm ba bmhbi ormhumetm me cis hicmglis
m lestltutis ca irgaelzahløe dm hlhcis dm ahtlvldadms mduhatlvas i hucturacms
qum letmrrujpme ca dleájlha dmc birarli mshicar duraetm huatri i hlehi dêas,
y sm dmsvlehucae dm cis parájmtras tradlhlieacms dm ca mduhahløe oirjac. Mstm
acmkajlmeti dm ca mesmñaeza rmgcada sm bahm prmsmetm taeti me cis hietmeldis
hiji me ca jmtidicigêa dm dlhbas ahtlvldadms, auequm sus i`kmtlvis
rmspiedme me dmoleltlva a uea hiehmphløe gci`ac dm ca mduhahløe mshicar, a ca
qum slrvme dm apiyi i rmoumrzi. Ca dlvmrsldad dm cis hietmeldis ms eita`cm, y
prmtmedm ahmrharsm a humstliems qum apmeas sie tratadas me ca dleájlha dm cas
hcasms —i `lme sie tratadas dmsdm ue pueti dm vlsta mstrlhtajmetm ahadìjlhi
—6 me huaeti a ca jmtidicigêa, cas smjaeas hucturacms buyme dmc mstatlsji
têplhi dmc auca, sacme ac mxtmrlir dm ca jlsja y sm admetrae me mc juedi dm cis
taccmrms, ca dleájlha dm grupis, cis kumgis, mc tmatri, mc turlsji, ci
audlivlsuac…, ms dmhlr, tidi aqumcci qum acudm ac ahtlvlsji y a hlmrtas disls
dm leoirjacldad. Ca irgaelzahløe dm cas smjaeas hucturacms sumcm bahmrsm
jmdlaetm ca rmsucta
dmsdm cumgi sljpcm juhbi
rmaclzahløe dm ahtlvldadms
jás letmrmsaetm rmcahlieadas
prigrajar tidi mcmetrm
hlhci sê,
me auequm
tirei a
ue hmetri dm letmrìs qum sma atrahtlvi para cis dmstleatarlis y qum iormzha

1?4

`umeas pisl`lcldadms dmsdm uea pmrspmhtlva dldáhtlha. Me huacqulmra dm cis


hasis ms ormhumetm tmrjlear ca smjaea hie uea grae olmsta, ca rmprmsmetahløe
dm acgûe mspmhtáhuci i ca hmcm`rahløe dm uea kireada dm pumrtas a`lmrtas ac
pû`clhi.
• Kireadas letmrdlshlpclearms; dm juy dlvmrsa êedicm, pumdme rmcahliearsm hie
mc prihmsi dm
hurrêhucuj, aprmedlzakm
i `lme dm acguei
dmsarriccarsm dm cis hietmeldis
hiji ahtlvldad traesvmrsacms
mduhatlva hucturac alscada6dmc
me
mstm ûctlji smetldi sm dlomrmehlarêa dm cas smjaeas hucturacms pir su durahløe,
ya qum cas kireadas ei sumcme pasar dm ue dêa. Ca letmrdlshlpclearlmdad dm
mstas ahtlvldadms sm mxpclha ei søci pir ca varlmdad dm ármas dm hieihljlmeti
qum sm hltae para mc tratajlmeti dmc tmja mshigldi, slei taj`lìe pir cas
dlstletas jmtidicigêas utlclzadas me su dmsarricci. ^ara ca rmocmxløe y mc
mstudli si`rm eitlhlas dm ahtuacldad, mduhahløe me vacirms, i mc mstudli dm
tmjas hiji ca smxuacldad, ca xmeioi`la i ca irlmetahløe ca`irac, pir taeti, ms
juy admhuada ca partlhlpahløe taeti dmc priomsiradi dmc hmetri hiji dm itris
priomslieacms dm ca mduhahløe ei oirjac i dmc tra`aki sihlac, qum iormzhae
metrm
cêema, tidis uea vlsløe hij`lear
ms letmrmsaetm dm hiekueti
cassi`rm hada pueti
ahtlvldadms jásdmcahadìjlhas,
dm`atm. Me cadmcjlsja
tlpi
hieomrmehla i sljpisluj, hie itra smrlm dm tìhelhas hiji cas dleájlhas dm
smesl`lclzahløe, cas audlhliems juslhacms, ca mxpislhløe dm mcmjmetis slg el
olhatlvis, mth., qum dme a ca kireada ue haráhtmr jás atrahtlvi para cis
dmstleatarlis.
• Mxpislhliems, omrlas dm jumstras; ca mxbl`lhløe dm tra`akis rmaclzadis pir cis
acujeis ms uea práhtlha ba`ltuac me cis hicmglis m lestltutis, ac lguac qum ca
prmsmetahløe dm i`kmtis dm letmrìs hucturac traêdis dmc mxtmrlir. Cas
mxpislhliems priplajmetm dlhbas sie mc rmsuctadi dm acguea ahtlvldad
dldáhtlha jás i jmeis vlstisa —juracms, hrmahliems pcástlhas, jietakms
audlivlsuacms, oitigraoêas,
ahlmrti y huyi rmsuctadi mth.—,
sm da qum cis
a hieihmr acujeis
ac rmsti dm ca bae dmsarriccadi
hijueldad hie
mduhatlva.
Xie ue `ume jìtidi para jitlvar mc tra`aki me hcasm y a su vmz dlouedlr ca
hacldad dm ca mesmñaeza ljpartlda me mc hmetri, si`rm tidi dm hara a cis
padrms m lespmhtirms. ^ir su partm, cas omrlas dm jumstras tratae dm ahmrhar a ca
hijueldad mduhatlva i`ras hucturacms prihmdmetms dm dlstletis áj`ltis, hiji
pir mkmjpci cl`ris dieadis pir acguea mdltirlac, kugumtms oa`rlhadis hie
jatmrlac dm dmsmhbi, bmrrajlmetas dm tra`aki agrêhica, mth. Mstm tlpi dm
prmsmetahliems privlmem dm ca rmacldad mxtmrlir y sm letriduhm me mc hmetri
mshicar para bahmr pu`clhldad dm acgi, i para mkmjpclolhar hie su
vlsuaclzahløe aspmhtis tmørlhis qum sm bayae mxpclhadi me hcasm. ^ir mcci ms
ljpirtaetm msta`cmhmr
mduhatlvis dmc hmetri y cauea `umea
metldad hiirdleahløe
u irgaelsji metrm diear
qum pumda cis rmspiesa`cms
cas plmzas dm
ca jumstra.
• _lsltas y mxhursliems; sie qulzá cas ahtlvldadms jás rmprmsmetatlvas dm ca
1?=

Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm me mstm hietmxti, ya qum su rmaclzahløe tlmem


cugar oumra dmc hmetri mshicar, y su durahløe si`rmpasa a jmeudi cis birarlis
dm cas hcasms, letmrrujplìedicis i ajpcláedicis a itris jijmetis. Cas
vlsltas a jusmis, arhblvis, `l`clitmhas, hijpcmkis dmpirtlvis y itris
mqulpajlmetis sie ue jmdli mxhmcmetm para dmshu`rlr y partlhlpar dm ca
huctura
a travìsvlva,
dm cisasê huacms
hiji camsirgaelzahløe dm ltlemrarlis
pisl`cm hieihmr turêstlhis
le sltu juhbis dm jieujmetacms,
cis hietmeldis
mxpclhadis tmørlhajmetm me cas hcasms. Apartm dm cas vlsltas mstrlhtajmetm
hucturacms, bay qum hltar taj`lìe cas dmdlhadas a ca Mduhahløe Aj`lmetac,
hiji ca aslstmehla a ue auca dm ca eaturacmza, a uea graeka-mshumca, a uea
smeda mhicøglha, a ca acta jietaña, mth. Ms leemhmsarli rmhachar mc
mxtrairdlearli vacir dldáxtlhi dm mstas vlsltas y mxhursliems, cas huacms, pir
itra partm, tlmeme ya uea carga tradlhløe me ca blstirla dm ca mduhahløe mshicar.
• Ahtlvldadms vahahlieacms; eis rmomrljis me mstm pueti a aqumccas ahtlvldadms
mspmhêolhas dm ihli, qum surgme pir lelhlatlva dm cis jlmj`ris dm ca
hijueldad mshicar, pmri qum sm dmsarriccae oumra dmc mspahli y dmc tlmjpi dm
ca mshumca,pir
lehcuyme, prmomrmetmjmetm me vahahliems.
mkmjpci, cas hicielas mshicarmsDmetri dm msta hcaslolhahløe
i cis letmrhaj`lis sm
me cis qum
partlhlpae elñis y adicmshmetms dmc hmetri me humstløe. Taj`lìe ba`rêa qum
jmehliear aquê cis oajisis vlakms dm ole dm hursi, dm pasi dmc mhuadir i dm
graduahløe, eirjacjmetm prmparadis dmsdm uea pmrspmhtlva purajmetm cûdlha
i rmhrmatlva, pmri sle dmkar dm cadi cas pisl`lcldadms dm merlqumhljlmeti
hucturac qum iormhm me sê jlsji mc turlsji. Ca práhtlha dm mstas ahtlvldadms
mstá suorlmedi me cis ûctljis añis uea mvicuhløe bahla uea pìrdlda dm hietric
hada vmz jayir pir partm dm cis hmetris. Ca dlrmhhløe y mc priomsiradi bae
ldi dmcmgaedi me cis padrms, me jieltirms hietratadis mx priomsi, i me
agmehlas hiehmrtadas, ca rmspiesa`lcldad dm irgaelzar y dmsarriccar mstis
vlakms y hajpajmetis.
sltuahløe, hievlmem dmhlrXlequm
áelji dm mshcarmhmr
cas ahtlvldadms abira cas hausas
vahahlieacms pumdme dmsmrmsta
ue
áj`lti letmrmsaetm para mduhar me cas rmcahliems letmrpmrsieacms
mxpmrljmetadas duraetm ca hievlvmehla, asê hiji me mc hieihljlmeti dlrmhti
dm cis `lmems hucturacms y eaturacms qum hieoirjae eumstri patrljieli6 ca
mshumca ei dm`m qumdar ac jargme, pir taeti, dm ca lejmkira`cm ipirtueldad
qum iormhme mstas ahtlvldadms dmetri dm ue prihmsi dm aprmedlzakm metmedldi
dm jaemra letmgrac y, me hiesmhumehla, taj`lìe mxtmedldi a ca msomra dmc
tlmjpi cl`rm.
1??

`) ^riymhtis hietleuadi
hietleuadiss
Xie ahhliems jás mca`iradas, prmvlstas a cargi pcazi y dmsarriccadas duraetm varlis
jmsms i tidi mc hursi ahadìjlhi. Xm trata dm prigrajas qum rmoumrzae i hijpcmjmetae
ca dljmesløe letmgrac dm ca mduhahløe, y qum prmtmedme lehrmjmetar cas pisl`lcldadms
oirjatlvas dm cis mspahlis y tlmjpis mshicarms. ^idmjis hltar metrm itris cis slgulmetms;
• Ahtlvldadms mxtramshicarms; qulzá mc priymhti jás harahtmrêstlhi y tradlhlieac
dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm mshicar6 mxlstm mc hijûe ahumrdi dm
aolrjar qum dlhbas ahtlvldadms sie partm msmehlac dmc priymhti oirjatlvi dm
huacqulmr hmetri. Eìrlhl (1<78, p. 41>) cas dmolelø hiji aqumccas ahtlvldadms
qum sm dmsmevumcvme a jaemra dm hijpcmjmeti dm cas qum sie priplas dm ca
hcasm, vlehucadas i ei a cas jatmrlas dmc pcae dm mstudlis y dlrlgldas,
prmomrmetmjmetm,
supmrvlsløe dm cispir pmrsieas Xm
priomsirms. rmspiesa`cms dlomrmetms
rmaclzae dmspuìs dm caikireada
pir acujeis `aki
mshicar ca
y me
ihasliems oumra dmc pripli hmetri. Mc hijpiemetm oirjatlvi dm mstas

1?7

ahtlvldadms ba mvicuhlieadi dmsdm ue pcaetmajlmeti mxhmslvajmetm


aslstmehlac y pmdagøglhi, basta uea dlvmrslolhahløe y uea vacirahløe dm ci
rmhrmatlvi hada vmz jayir. Me huacqulmr hasi, su rmcahløe hie mc hurrrêhucuj
ahadìjlhi slgum slmedi juy ljpirtaetm; mc tmatri hie ca aslgeatura dm
Cmegua y Cltmratura, pir mkmjpci. ^ir tidi mcci, sie prigrajas juy `lme
ahigldis taeti pir
qum biy rmsucta cis priomsirms
ba`ltuac hiji
su lehcusløe mepir cis padrms
mc priymhti dm cis acujeis,
mduhatlvi pir ci
dm ca jayirêa
dm cis hicmglis m lestltutis dm eumstri paês. Pmhlmetmjmetm sm mstá
hietmjpcaedi admjás ca pisl`lcldad dm msta`cmhmr uea kireada mshicar
hietleua, qum dmkm cas tardms cl`rms para ca rmaclzahløe dm ahtlvldadms
mxtramxhicarms y dm tlmjpi cl`rm. Cas ármas qum jás sm prijumvme a mstm
rmspmhti sie;
‘ Dmpirtms; mshumcas dm metrmeajlmeti, hijpmtlhliems letmreas,
hajpmieatis letmrhmetris, kumgis prmdmpirtlvis, mth.
‘ Tmatri; taccmr dm mxprmsløe dleájlha, grupi dm tmatri dmc hmetri, mesayi
y prmparahløe dm rmprmsmetahliems, tmatri cmêdi, têtmrms, jarliemtas, mth.
‘ Jûslha; hiri, riedacca, irqumsta,
irqumsta, tueas, daezas, hursis dm gultarra, mth.
‘ Mxprmsløe pcástlha; lelhlahløe artêstlha, taccmrms dm tmheicigêa, tra`akis dm
artmsaeêa, rmhlhcadi dm jatmrlacms, hlem, oitigraoêa, mth.
‘ Kumgi; ahtlvldadms rmhrmatlvas, rmhupmrahløe dm kumgis tradlhlieacms,
olmstas leoaetlcms, hcu`ms dm tlmjpi cl`rm, mth.
‘ Ahtlvldadms hucturacms; tmrtuclas, dm`atms, hlemoiruj, dlshioiruj,
pmrlødlhi i rmvlsta dmc hmetri, vlsltas
vlsltas a jusmis, letmrhaj`lis, mth.
‘ Hursis dm oirjahløe; admjás dmc rmoumrzi i rmhupmrahløe mspmhêolha dm
cis aprmedlzakms mshicarms, hada vmz sm mstáe prijivlmedi jás hursis
dm ldlijas, leoirjátlha, jmhaeigraoêa, eumvas tmheicigêas y itris
rmhursis dldáhtlhis juy emhmsarlis para meormetarsm a cas ahtuacms
hiedlhliems dm vlda.
]ea prigrajahløe dm ahtlvldadms dm mstas harahtmrêstlhas dlrêa juhbi me oavir
dmc huldadi qum piem mc hmetri mshicar me ca mduhahløe dmc ihli dm sus
acujeis, auequm taj`lìe ms hlmrti qum uea iomrta mxhmslva y pihi hibmrmetm
dm actmreatlvas mxtramshicarms pumdm mshiedmr me mc oiedi mc dmsmi dm qum
dlhbis acujeis pasme me mc hmetri hasl tidi su tlmjpi. Ìsta ms `áslhajmetm ca
letmehløe hie qum cas Asihlahliems dm ^adrms mstáe prijivlmedi me cis
ûctljis añis ca práhtlha dm ahtlvldadms mxtramshicarms, mcudlmedi asê ca
rmspiesa`lcldad dm tmemr qum ihuparsm dm sus blkis. ^icìjlhas apartm, ca
mduhahløe mxtramshicar ms dmsdm cumgi ue `ume jìtidi para aprmedmr a
mjpcmar pisltlvajmetm mc tlmjpi dm ihli, auequm hiji tidi, dm`m rmhurrlrsm a
mcca hie hlmrti mqulcl`rli.
• ^rijihløe dmc asihlahlielsji; me juhbis hicmglis m lestltutis mc grupi dm
tlmjpi cl`rm ms hiesldmradi hiji uea ahtlvldad mxtramshicar jás, qum sm

1?2

bacca hiemhtada ac hmetri pir jmdli dm acgûe mduhadir qum partlhlpa me cis
dis áj`ltis. ^ir itra partm, mc Pmac Dmhrmti 1=80/1<2? dm kucli dm 1<2?
pmrjltm ca asihlahløe cl`rm dm tidis cis mstudlaetms dm mduhahløe prljarla y
smhuedarla dm huacqulmr hmetri dihmetm pû`clhi i prlvadi. Admjás, cas
Asihlahliems dm ^adrms dm Acujeis mkmrhme uea grae ca`ir dm jmhmeazgi dm
jûctlpcms ahtlvldadms
rmprmsmetatlvldad me cis mshicarms
me cis hiesmkis hicmglis,
a ca ybiratlmeme uea
dm tijar ljpirtaetm
dmhlsliems qum
atañme a ca vlda dm tida ca hijueldad mshicar. Oleacjmetm, bay qum acudlr ac
hasi mspmhêolhi dm ca uelvmrsldad, diedm mc asihlahlielsji ms uea rmacldad
ljpirtaetm ei søci me rmcahløe hie mc áj`lti ahadìjlhi, slei taj`lìe
hucturac, picêtlhi, sihlac, mth. Ca prmsmehla dm asihlahliems me cis hmetris
dihmetms ms, pums, ue bmhbi hiestata`cm, qum slrvm dm mcmjmeti vmrtm`radir y
dm jidmci dm aprmedlzakm me cis prihmsis dm partlhlpahløe sihlac y me mc
kumgi dmjihrátlhi dm eumstras hijueldadms. Ac jargme dm ca hmsløe dm
rmhursis y cihacms para mc dmsarricci dm ahtlvldadms, cas lestltuhliems
mduhatlvas dm`me prijivmr ca lesmrhløe y ca partlhlpahløe ahtlva me mc tra`aki

dm cas asihlahliems
utlclzahløe hiji yuea
hijprijmtlda oørjuca
sicldarla dmcletmrmsaetm paraac dmsarriccar
tlmjpi cl`rm smrvlhli dmuea
ca
sihlmdad.
• Aeljahløe dm ca `l`clitmha; ca `l`clitmha ms sle duda uei dm cis mspahlis
mshicarms jás letmrmsaetms dmsdm mc pueti dm vlsta mduhatlvi, auequm taj`lìe
uei dm cis jás dmsaprivmhbadis. Cas lelhlatlvas mehajleadas a jitlvar ca
aolhløe pir ca cmhtura metrm elñis y køvmems dm`mrêae pasar pir aquê, asê hiji
ca dlousløe dm ue hieihljlmeti gmemrac dmc juedi dm cis cl`ris. Ca
letmrvmehløe me mstm mspahli, pir taeti, ei pumdm rmduhlrsm søci a ca
irgaelzahløe dm ue par dm ahtlvldadms sugmstlvas dm vmz me huaedi, slei qum
dm`m aomhtar admjás a ca vlda hitldlaea y a cis jmhaelsjis dm
ouehlieajlmeti dm ca `l`clitmha
ljprmshledl`cm hietar dm hara pmrsieac
hie ue jêelji ac hmetri.qum
Me smprljmr cugar dmc
mehargum ms
jaetmeljlmeti dm oirja ahtlva y pmrjaemetm, para ci huac pumdm rmsuctar
letmrmsaetm siclhltar ca hica`irahløe dmc pripli acujeadi. Me smguedi cugar,
ms emhmsarli oahlcltar uea irdmeahløe a`lmrta y atrahtlva dmc oiedi
`l`cligráolhi, para qum cis cmhtirms pumdae ahhmdmr dlrmhtajmetm a ìc y
admetrarsm pir sê jlsjis me mc apaslieaetm juedi dm cis cl`ris. Me ca
ahtuacldad, msti sm mstá oijmetaedi a mdadms hada vmz jás tmjpraeas, a
travìs dmc prìstaji dm humetis a elñis pmqumñis para qum cis cmae me hasa
kueti a cis padrms. ]ea ûctlja sugmrmehla ms irgaelzar dm jaemra hiestaetm
ahtlvldadms dm aeljahløe a ca cmhtura, hiji vlsltas dm mshrltirms,
prmsmetahliems dm cl`ris, omrlas dm cl`ris raris i aetlguis, hlhcis dm
ahtlvldadms si`rm tmjas jieigráolhis, cmhturas hijpartldas, tìhelhas dm
cmhtura hijprmeslva, tìhelhas dm cmhtimshrltura, cl`rioiruj, drajatlzahliems,
hmrtájmems piìtlhis, hmcm`rahløe dm aelvmrsarlis i omhbas slgelolhatlvas para

1?<

ca cltmratura —Dêa dmc Cl`ri, eataclhli dm Hmrvaetms—, mth. ]ea utlclzahløe


asê dm ca `l`clitmha barêa pisl`cm rmvlvlr ca vlmka ldma dm cas Ahadmjlas
Cltmrarlas dmc Pmeahljlmeti y dmc @arrihi, msas «rmueliems dm ajlgis qum
dmdlha`ae sus ratis dm ihli ac huctlvi dm cas `mccas cmtras para dmcmltarsm hie
mc hieihljlmeti dm cas priduhhliems cltmrarlas y artêstlhas¶ (Xáehbmz, 1<?1, p.

• 1>).
Aeljahløe dmc hijmdir. me cis ûctljis añis sm ba gmemraclzadi ca histuj`rm
dm dmkar a cis elñis me cas lestltuhliems mduhatlvas taj`lìe duraetm mc
jmdlidêa, prlehlpacjmetm pir mc tra`aki dm cis padrms, qum cms ljpisl`lclta lr
a rmhigmrcis. Hiji hiesmhumehla, cis hijmdirms mshicarms bae
mxpmrljmetadi ue eita`cm hrmhljlmeti me mc eûjmri dm usuarlis, ci qum
priviha me ihasliems clstas dm mspmra `astaetm hiesldmra`cms. Mc hijmdir
mshicar pumdm ouehliear admjás hiji uea ljpirtaetm mstratmgla dm
adaptahløe sihlac dm elñis prihmdmetms dm hietmxtis sihlacms dmsoavirmhldis
y bigarms dmsmstruhturadis, qum pumdme asê eirjaclzar, metrm itras hisas,
acgi tae ouedajmetac hiji sus bá`ltis acljmetlhlis. Ca letmrvmehløe
mduhatlva me mc hijmdir
a ca satlsoahhløe mshicar smolslicøglha
dm uea emhmsldad rmaclza me `áslha
ue mspahli
hijidmmstlmjpi dmdlhadi
ca hijlda, pmri
sus i`kmtlvis ei sm rmolmrme ûelhajmetm a mstm aspmhti, slei qum hietmjpcae
ca pisl`lcldad dm hievmrtlr me ihli tacms jijmetis. Me ci qum sm rmolmrm ac
tmja dm ca hijlda, cas pisl`lcldadms dm ahhløe sie dlvmrsas; hiehlmehlar
ahmrha dm cis bá`ltis dm blglmem, mduhar para ca sacud y mc hiesuji, irlmetar
si`rm ca emhmsldad dm smgulr uea dlmta mqulcl`rada, adqulrlr ahtltudms dm
rmspmti me ca jmsa, momhtuar ue smguljlmeti hmrhaei dm cis elñis qum
jaelolmstme dlolhuctadms mspmhêolhas duraetm ca hijlda, mth. Me huaeti a cas
pitmehlacldadms dm ihli prmsmetms me mstis jijmetis, ms ormhumetm aeljar
dmsdm ca jûslha, mc kumgi i mc tmatri dmtmrjleadis jijmetis dm ca hijlda,
pmri admjás
dmspuìs pumdme para
dm ca jlsja, utlclzarsm cis ratis
pripiemr varlasdm tlmjpi cl`rm
ahtlvldadms mxlstmetms
cûdlhas, aetms y
audlivlsuacms,
taccmrms, cmhturas, højlhs, mth., i sljpcmjmetm ahijpañar a cis dmstleatarlis
me su ihli mspietáemi y cl`rm (Orutis-Hacvi, 1<<2, p. 8?).
• Mduhahløe hijpmesatirla; smgurajmetm mc hajpi dm tra`aki jás mspmhêolhi
dm cis dlpcijadis me Mduhahløe Xihlac dmetri dmc hietmxti mshicar. Xm
metlmedm hiji uea cêema dm ahhløe rmmduhatlva tmedmetm a rmsta`cmhmr ueis
jêeljis elvmcms hucturacms y ueis jidmcis dm hijpirtajlmeti sihlacjmetm
ahmpta`cms, me aqumccis acujeis qum jaelolmstae ue dmtmrjleadi dìolhlt i
dmsvlahløe rmspmhti dm hlmrtis hrltmrlis dm eirjacldad. Xu meoiqum va juhbi
jás accá dmc sljpcm apiyi mshicar i cas hcasms partlhucarms rmaclzadas oumra
dmc birarli
mxhcuym mshicar6 me
dmc hiekueti dm rmacldad prmtmedm
ca pi`cahløe rmmqulcl`rar
a acgueis mc qum
hicmhtlvis oisisuorme
hucturac qum
gravms
harmehlas me su prihmsi dm sihlaclzahløe. Mc smguljlmeti dm ca jarhba
ahadìjlha kueti ac priomsiradi dm`m ahijpañarsm, pir taeti, dmc rmpasi a

17>

aqumccis hietmeldis ei asljlcadis, ca oahlcltahløe dm tìhelhas dm mstudli y


tra`aki letmcmhtuac, ca irlmetahløe ca`irac, mc dmsarricci dm ca rmspiesa`lcldad
y ca autieijêa pmrsieac me mc tra`aki mshicar, y ca prijihløe dm hieduhtas
dm rmlesmrhløe y rmadaptahløe sihlac. Ca mduhahløe hijpmesatirla sm
hievlmrtm asê me ue lestrujmeti dm prmvmehløe sihlimduhatlva qum pumdm
smrvlr
Xihlac,para
a cismvltar mc orahasi
qum juhbis mshicar y cadmccmgada
adicmshmetms 1= y 1?a añis
cis prigrajas dm Garaetêa
sm baccae hiedmeadis
sle rmjlsløe. ^ir mcci dm`m smr ue smrvlhli jás dm cis qum dm`m iormhmr a sus
acujeis mc hmetri mshicar, asujlmedi su hiirdleahløe y adjltlmedi me su
pcaetlcca dm priomslieacms a mduhadirms sihlacms i mduhadirms mspmhlaclzadis
qum dmsmjpmñme dlhba tarma.
]ea pcaelolhahløe dm ca letmrvmehløe mduhatlva a mstis elvmcms, sm harahtmrlza pir
uea dljmesløe dm gci`acldad y dm letmrdlshlpclearlmdad qum supmra hie hrmhms ca
hiehmphløe tradlhlieac dm ca mshumca hiji ue irgaelsji rêgldi y mxhmslvajmetm rmgcadi.
Mc papmc dm ca mshumca hiji lestltuhløe hapahltadira para ca vlda me sihlmdad ei pumdm
dmkar dm cadi cas ldmas aquê apuetadas, y juhbi jmeis dmcmgar su rmspiesa`lcldad me
jaeis dm vicuetarlis u i`kmtirms dm hiehlmehla sle elegûe tlpi dm prmparahløe. Ms
emhmsarli hiirdlear dmsdm ca pripla dlrmhhløe dm cis hmetris mshicarms, pripumstas
letmgracms dm prijihløe y hrmahløe dm prigrajas dm ihli y tlmjpi cl`rm, hiemhtaedi
jmkir cis áj`ltis mduhatlvis oirjac y ei oirjac (Jartêe ^ardi, 1<<7).
]e mkmjpci dm msti qum dmhljis ms ca pisl`lcldad dm qum acgueis priymhtis
mspmhêolhis dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, sm letmgrme y partlhlpme dm ccmei me
dmtmrjleadas ármas dmc hurrêhucuj ahadìjlhi. Bahm ue par dm añis, mc priomsiradi y mc
A.^.A. dm ue hicmgli dm Achacá dm Bmearms, jm prmguetarie pir ca pisl`lcldad dm qum
uea cuditmha ouehlieasm pmrjaemetmjmetm me uea dm cas aucas dm dlhbi hmetri, dmetri dmc
birarli mshicar, hie mc ole dm qum sus ahtlvldadms slrvlmrae dm hijpcmjmeti a cis
i`kmtlvis y a cis hietmeldis dmc hurrêhuci me mc árma dm mxprmsløe pcástlha y dleájlha dm
cis hlhcis dm Leoaetlc
A pmsar dm mcci,ysm^rljarla.
eis pcaetmae dis graedms letmrrigaetms para tmrjlear. Mc prljmri
sm rmolmrm a ca legmetm haetldad dm rmhursis jatmrlacms y bujaeis emhmsarlis para
mehauzar ca dlvmrsldad dm mstas ahhliems, taeti me sus jmtidicigêas y ahtlvldadms hiji
me cis priomslieacms mehargadis dm cas jlsjas6 me itras paca`ras, ca mshumca tmedrêa qum
mjpmzar a pcaetmarsm ca pisl`lcldad dm lehculr me sus pcaetlccas dm tra`akadirms a
mduhadirms sihlacms, aeljadirms sihlihucturacms, hiirdleadirms dm ahtlvldadms,
jieltirms dm tlmjpi cl`rm, mth., para hiirdlear hie mccis ca pumsta me práhtlha dm cis
dlstletis prigrajas mduhatlvis, taeti me mc auca hiji me itras ahtlvldadms oumra dm mcca.
Me smguedi cugar, eis letmrpmca uea humstløe qum ba dm bahmrsm dlrmhtajmetm a cis
dmstleatarlis dm ca pripumsta; ¹dm vmrdad qulmrme cis acujeis jás «mshumca¶ me su
tlmjpi cl`rm9, ¹ei mstarmjis si`rmirgaelzaedi mc ihli dm cis hbavacms9

171

0. MXH]MCA \ AELJAHLØE XIHLIH]CT]PAC

0.1. DMC HIEHM^TI DM «ALPM CL@PM¶ AC TLMJ^I CL@PM ME MC


JMDLI ]P@AEI

Hie aetmrlirldad bmjis acudldi ac irlgme dmc jivljlmeti dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi


Cl`rm6 ìstm sm bacca prlehlpacjmetm vlehucadi ac hiehmpti dm «Alrm Cl`rm¶, uea
tmrjleicigêa dlousa qum sm rmcahliea hie mc Eaturaclsji ^mdagøglhi dm Piussmau, mc
Mshuctlsji dm @adme-^iwmcc y cis jivljlmetis mxhurslielstas rijáetlhis dm oleacms dmc
slgci RLR. Bmrmdmra dm mstas tradlhliems, ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm mjpmzø hiji
uea oirja dm iormhmr a cis elñis y køvmems ue ihli vmraelmgi dm haráhtmr saeltarli,
jietañmri y dmpirtlvi, sltuaedi sus ahtlvldadms jás slgelolhatlvas —cis hajpajmetis
dm vmraei— me pcmea eaturacmza. Msta histuj`rm dm rmaclzar cas ahtlvldadms dm ihli me mc
hajpi pmrslstlø a ci cargi dm eumstri slgci basta `lme metrada ca dìhada dm cis smsmeta
Hie mc uea
adqulrlmedi dmsarricci ledustrlac
msta`lcldad hada dm
vmzcasjayir,
hludadms, ca Mduhahløe
y hie me mc Tlmjpi
mcca uea pmrjaemehla meCl`rm oum
su ca`ir
mduhatlva qum traspasø cis mstrmhbis cêjltms dm cas vahahliems dm vmraei. Ca prmsmehla dm
uea pi`cahløe leoaetlc y kuvmelc prigrmslvajmetm jás eujmrisa, y ca eumva rmacldad dm
ue tlmjpi cl`rm qum ya sm vlvêa me ca hludad, priviharie mc asmetajlmeti dm juhbis
hicmhtlvis m lestltuhliems qum iormhêae actmreatlvas para mc ihli duraetm tidi mc añi. Dm ca
emhmsldad dm prismgulr y dar jayir hietleuldad a ca tarma mduhatlva dmc hajpajmeti dm
vmraei, surglmrie cas prljmras asihlahliems y hcu`ms kuvmelcms, cis hmetris d“mspcal
hatacaems, cas ahtlvldadms mxtramshicarms, cis jivljlmetis dm Mduhahløe ^ipucar y cis
grupis smgcarms dm apisticadi rmclglisi.
Cas hicielas dm vmraei ya ei sm bahêae ûelhajmetm dmsdm ca Lgcmsla i mc Mstadi, y
admjás ba`êae supmradi dmsdm bahêa varlis añis mc pcaetmajlmeti jmrajmetm saeltarli.
Cis hajpajmetis mjpmzarie a hmcm`rarsm hiji ahtlvldadms qum tmeêae vacir pir sê
jlsjas, pmri sm qumrêa mxtmedmr su leocuki y sus `memolhlis. Mc eumvi meoiqum qum
msta`ae adqulrlmedi cas ahtlvldadms dm ihli oum gaeaedi me tmirlzahløe mduhatlva, basta

170

mc pueti dm ba`car ya dm priymhtis mduhatlvis, y ei dm sljpcms pasatlmjpis para ca


leoaehla. Mc jmkir jmdli para hiesmgulrci oum ca rmhievmrsløe dm asihlahliems, grupis
rmclglisis y itras metldadms me autìetlhis hmetris dm tlmjpi cl`rm, qum a`rlmrie sus
pumrtas dlarlajmetm, ac tìrjlei dmc birarli
birarli mshicar, i duraetm cis olems dm smjaea.

Hie ca ahhløe dm cis hmetris dm tlmjpi cl`rm, ditada dm pcaetmajlmetis jás


pmdagøglhis y dm uea jayir hietleuldad
h ietleuldad tmjpirac, ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm sm
lestltuhlieaclzø, ms dmhlr, mjpmzø a momhtuarsm me ue mspahli y me ue tlmjpi hiehrmtis; mc
cihac y mc birarli, prmsmetms dm jaemra hietleuada. Hiji hiesmhumehla, mc hmetri sm
hievlrtlø me ue mcmjmeti rmomrmehlac para tidi mc tmrrltirli y ca sihlmdad me qum sm
lesmrta`ae. Mstm bmhbi oum a`sicutajmetm eivmdisi y haj`lø radlhacjmetm cis priymhtis
dm ahtlvldadms
ac Alrm parapidêa
Cl`rm, ei mc tlmjpi
tmemr cl`rm.
elegueaCa rmcahløe
mxhursløeslgelolhatlva
a ca eaturacmza, pripla
hie mc jmdlidmsihlihucturac,
ca Mduhahløe
pirqum dm bmhbi sm jarhba`a oumra dm ìc6 admjás, eueha pidrêa hietmjpcarsm hiji
prihmsi mduhatlvi `asadi me uea dleájlha dm ahhløe-rmocmxløe-ahhløe, slei hiji uea

178

ahtlvldad alscada.
Me tirei a cas lestltuhliems dm tlmjpi cl`rm sm ba ldi dmsarriccaedi ue tmkldi sihlac
qum ei søci ba aomhtadi ac mstrlhti jarhi mduhatlvi dmc ihli, slei qum ba tmeldi uea
ljpirtaetm priymhhløe a itris aspmhtis dm ca vlda dm ca hludad. Ci asihlatlvi ms ue
mcmjmeti vmrtm`radir me huacqulmr sihlmdad, gmemra uea dleájlha hijueltarla, ljpclha a
pmrsieas cazis
mstrmhba y grupis, piem me rmcahløe
dm letmrahhløe… hie itras
Me ca jmdlda me metldadms, prijumvm
qum mc hmetri ca partlhlpahløe,
dm tlmjpi cl`rm ba sldi
hapaz dm piemrsm me hietahti hie ca mshumca, ca parriqula, ca kueta dm vmhleis i cas
lestltuhliems picêtlhas, pumdm ba`carsm dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm hiji ue
mcmjmeti dleajlzadir dm ca vlda sihlac. ]ea ahhløe pmdagøglha pcaetmada dm msta oirja
pmrjltm ba`car dmc mspahli mduhatlvi me tìrjleis dm tmrrltirli, y dm ca pi`cahløe
dmstleatarla me tìrjleis dm hijueldad mduhatlva.
^ara smr slehmris, msta priymhhløe bahla ci hijueltarli ei ba sldi ue i`kmtlvi
prlirltarli dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, y juhbi jmeis huaedi sm rmomrêa søci ac
Alrm Cl`rm. ^mri sm trata dm uea hiesmhumehla cøglha dm msa mvicuhløe smgulda bahla ca
lestltuhlieaclzahløe qum, dm jaemra lehieshlmetm, sm ba a`lmrti a eumvis áj`ltis dm

letmrvmehløe. Me mcccmvada
ca ahhløe sihlac oiedi sma trata
ha`idmpir
uea mstis
mxlgmehla dm priouedlzahløe
grupis, qum bae dmkadime mcdm
aeáclsls y me
dmdlharsm
mxhcuslvajmetm ac pri`cmja dm cis ihlis, y sm bae ldi letriduhlmedi me hajpis
mduhatlvis jás ajpclis hiji ca Mduhahløe ^mrjaemetm, ca Mduhahløe Aj`lmetac i ca
Mduhahløe Letmgrac.
¹Quì ba ihurrldi metiehms9 Qum ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ba ajpcladi su
radli dm ahhløe bahla pcaetmajlmetis priplis dm ca Aeljahløe Xihlihucturac, dmc jlsji
jidi qum ca Aeljahløe Xihlihucturac ba `m`ldi juhbi dm ca mxpmrlmehla prmvla dm ca
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm. Aj`is jivljlmetis bae smguldi uea mvicuhløe paracmca
dmsdm cis añis smsmeta basta eumstris dêas, me qum sm mehumetrae priouedajmetm
letmrhiemhtadis mc uei hie mc itri. Ca Mduhahløe dmc Tlmjpi Cl`rm tlmem uea jayir
tradlhløe, auequm slmjprm sm harahtmrlzø pir uea grae disls dm mspietaemldad, uea
jarhada vlvmehla dm ci cûdlhi y ci omstlvi, y pirqum sus priymhtis sm dmstlea`ae si`rm
tidi a elñis y køvmems. Ca Aeljahløe Xihlihucturac, me haj`li, sm ba ldi hieolguraedi
dmsdm uea pmrspmhtlva jás tmørlhi hiehmptuac, `astaetm jás pcaelolhada me sus ahhliems
y prijivlda lehcusi picêtlhajmetm, dmstleáedism prlehlpacjmetm a cis aductis y a ca
tmrhmra mdad. ^mri huaedi ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ba emhmsltadi ajpclar su
radli dm ahhløe bahla itras mdadms i bahla mc tra`aki hijueltarli, sm ba aprixljadi a cis
pcaetmajlmetis dm ca Aeljahløe6 y huaedi ca Aeljahløe ba qumrldi rmaclzar ahtlvldadms
hie elñis y køvmems, metiehms ba ljltadi cis jidis dm bahmr dm ca Mduhahløe me mc
Tlmjpi Cl`rm.
Ci hlmrti ms qum, me huaeti a su cihaclzahløe mspahli-tmjpirac, ca Aeljahløe
Xihlihucturac tlmem juhbas jás rmcahliems hie ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm qum hie
huacqulmr itra dlshlpclea pmdagøglha. Ac ole y ac ha`i, ca mxlstmehla dm uea haetldad
hrmhlmetm dm tlmjpi dlspiel`cm ms ca qum bahm pisl`cm ca partlhlpahløe me cis priymhtis dm
aeljahløe, cis huacms, admjás, sm bae dmsarriccadi me tirei a cis hmetris y

174

mqulpajlmetis harahtmrêstlhis dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm; asihlahliems


uvmelcms, cuditmhas y hmetris mshicarms. Dm mstm jidi, ca Aeljahløe Xihlihucturac sm ba
hiestltuldi hiji bmrmdmra, me grae jmdlda, dm ca Mduhahløe dmc Tlmjpi Cl`rm, dm ca
huac ba tijadi juhbis prigrajas dm ahtlvldadms basta pmromhhliearcis hiji priplis.
Hiji hiesmhumehla, ca práhtlha ahtuac dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ba
mvicuhlieadi
ahtlvldadms dmirgaelzatlva y hiehmptuacjmetm,
ihli leoaetlcms y kuvmelcms. Mstmtrashmedlmedi cis mstrmhbisa cêjltms
prigrmslvi ahmrhajlmeti dm cas
ca gci`acldad
dm ca letmrvmehløe harahtmrêstlha dm ca Aeljahløe Xihlihucturac, cm ba smrvldi a ca
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm para letmrvmelr me itris juhbis aspmhtis dm ca vlda
hitldlaea dm cis ledlvlduis —dm tidas cas hcasms y mdadms—, pielmedi cas `asms
emhmsarlas para ca hiesmhuhløe dm uea jayir hacldad dm vlda taeti pmrsieac hiji
hijueltarla.
Mc pasi dm acgueis smhtirms dmc jivljlmeti dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm
bahla ca Aeljahløe Xihlihucturac, ei bay qum metmedmrci metiehms hiji uea ruptura hie
ci aetmrlir, ue haj`li me ca cêema dm tra`aki, uea rmhievmrsløe ipirtuelsta i uea rmeuehla
a su ldmetldad irlgleac. Tajpihi dm`m i`smrvarsm hiji uea mvicuhløe i`clgada para
huacqulmr
jás `lme jidmci dm letmrvmehløe
ue msoumrzi pir asujlr sihlimduhatlva me mcdmsdm
ca tarma mduhatlva áj`lti
ue dmc tlmjpi
jarhi qum cl`rm. Ba sldi
cm apirtm uea
vlsløe y uea pmrspmhtlva jás ajpcla y dleájlha, qum sm ba bmhbi ormhumetm ûctljajmetm
dmsdm juhbis hicmhtlvis m lestltuhliems dmdlhadas a ca Mduhahløe Xihlac. Ca Aeljahløe,
cmkis dm prlvar ac Tlmjpi Cl`rm dm su mspmhloldad mduhatlva, cm ba a`lmrti eumvis
birlzietms taeti me ci qum sm rmolmrm a su irlmetahløe gmemrac hiji a cas pisl`lcldadms dm
meormetarsm a eumvis hajpis dm ahtuahløe (Arjmegic, 1<2<, p. 0>).
Dmsdm eumstri pueti dm vlsta, mstm prihmsi dm lestltuhlieaclzahløe y dm ajpclahløe
dmc i`kmti mduhatlvi ba adqulrldi su jáxlja mxprmsløe me ca tarma dmsarriccada pir cis
mqulpis dm mduhadirms me mc tlmjpi cl`rm dm cis hmetris mshicarms, jmrhmd a ca
hiekuehløe dm varlis oahtirms;

1. Ca Mduh
Mduhahl
ahløe
øe me
me mc Tlmj
Tlmjpi
pi Cl`r
Cl`rmm me mmcc jarhi
jarhi mshic
mshicar
ar ms,
ms, dmsdm
dmsdm cumg
cumgi,
i, ca
ca
hucjleahløe dm msm prihmsi dm lestltuhlieaclzahløe hijmetadi ahmrha dm cas
ahtlvldadms dm ihli. Msa tmedmehla bahla ca lestltuhlieaclzahløe sm ba
hiesmguldi me pripirhliems juy dlvmrsas huaedi eis rmomrljis a cis grupis
i asihlahliems dm tlmjpi cl`rm, pmri ba mstadi slmjprm prmsmetm me cas
ahtlvldadms dm ihli dm ca mshumca, a travìs dm ca pcaelolhahløe mxtramshicar y
hijpcmjmetarla, i ca utlclzahløe dm cas lestacahliems dmc hmetri dihmetm para
itras lelhlatlvas dm mduhahløe ei oirjac m leoirjac, mth.
0. Ca vlehu
vlehucah
cahløe
løe dm
dm ca mshum
mshumca
ca y mc tlmj
tlmjpi
pi cl`rm
cl`rm ba
ba bmhbi
bmhbi pisl`
pisl`cm
cm ca rmca
rmcahlø
hløee metrm
metrm
priomslieacms m lestltuhliems prihmdmetms dm cis dlstletis áj`ltis mduhatlvis
oirjac y ei oirjac —jamstris, pslhøcigis, irlmetadirms, mduhadirms
sihlacms, aeljadirms sihlihucturacms, mth.—, qum sm bae pumsti a tra`akar
hidi hie hidi dmsdm ca pripla mesmñaeza rmgcada, dmsdm ci mxtramshicar, i
dmsdm cis grupis dm tlmjpi cl`rm, me aras dm uea práhtlha mduhatlva jás

17=

ljpclhada me cis pri`cmjas hitldlaeis y me ci sihlihucturac.


8. Ca mshum
mshumca
ca ms uei dm cis
cis hietmx
hietmxtis
tis pmdagø
pmdagøglh
glhis
is me cis qum jás
jás hcara
hcarajme
jmetm
tm ba
tmeldi su irlgme ca Aeljahløe Xihlihucturac (_metisa, 1<<0, p. 07) hiji
hiesmhumehla dm uea mvicuhløe letmrea qum, aetm ca letmrpmcahløe dm ca pripla
rmacldad sihlac, ba hiehculdi me ca pumsta me jarhba dm prigrajas mduhatlvis
letmgracms m letmrdlshlpclearms hiji cis dmshrltis me mc mpêgraom aetmrlir6 ei
icvldmjis qum ac jargme dm cas hijmetadas ahtlvldadms mxtramshicarms, cis
hajpajmetis dm vmraei taj`lìe bae sldi irgaelzadis dmsdm slmjprm pir ca
mshumca, y qum pir msa razøe rmhl`lmrie ca dmeijleahløe dm «hicielas
mshicarms¶ duraetm juhbis añis.
4. Ca Aelja
Aeljahlø
hløee Xih
Xihlih
lihuct
uctura
uracc ms uea
uea dm cas mstr
mstratm
atmgla
glass `áslha
`áslhass dm ca ^mda
^mdagig
gigêa
êa
Xihlac, qum prmtmedm mc dmsarricci sihlimduhatlvi dm cis ledlvlduis y
hijueldadms dmsdm tidas cas lestaehlas dm ca vlda dm cas pmrsieas —ca
mshumca, mc tlmjpi cl`rm, ca oajlcla, mc juelhlpli—, aueaedi tidis msis
áj`ltis me ue ûelhi mspahli mduhatlvi priouedajmetm letmrhiemhtadi, tac
hiji mxprmsarêa mc slgulmetm msqumja;
17?

0.0. CA AELJAHLØE DM CA HIJ]ELDAD MD]HATL_A ME CIX


HMETPIX MXHICAPMX

A tmeir dm ci mxpumsti me mc mpêgraom aetmrlir, mc tlmjpi cl`rm vlehucadi a ca mshumca

pumdm
hiji mcsmrqum
ue mxhmcmetm
pripiem cahajpi dm ahtuahløe
Aeljahløe para apclhar
Xihlihucturac, ue priymhti
uelolhaedi pmdagøglhi letmgrac
m letmrrmcahlieaedi tidis
cis aspmhtis dm ca vlda hitldlaea dm cis ledlvlduis —mc ihli, ca oajlcla, ca mduhahløe
mshicar, cis grupis leoirjacms dm ajlstad, mc `arrli, mth.—. ^ir msta razøe, ca Aeljahløe
Xihlihucturac sm ba ldi letriduhlmedi me ca mesmñaeza rmgcada hiji mstratmgla dm
jitlvahløe bahla cis prihmsis dm aprmedlzakm, hiji jmtidicigêa admhuada para ajpclar
y dlvmrslolhar cis áj`ltis dm letmrvmehløe mduhatlva, y hiji hiekueti dm ahtlvldadms ei
oirjacms i mxtramshicarms qum bae ldi hijpcmtaedi cis prigrajas oirjatlvis dm cis
hmetris dihmetms. Abira vajis a rmomrlreis a itra dljmesløe juy letmrmsaetm dm ca
Aeljahløe Xihlihucturac me ca mshumca; ca dleajlzahløe dm ca hijueldad mduhatlva.
]ea hijueldad mduhatlva mstá oirjada pir ue grupi bujaei hijprijmtldi
ueáeljmjmetm me ca mca`irahløe y pumsta me práhtlha dm ue priymhti mduhatlvi. Ca
aeljahløe dm msa hijueldad hieslstlrá me mc tra`aki dm jitlvahløe, irlmetahløe, ayuda y
smguljlmeti taeti dmc hiekueti dm pmrsieas qum ca letmgrae hiji dm ca ahhløe mduhatlva
qum prijumvm. Aeljar slgelolha asê «dar acja y vlda¶ a ue hicmhtlvi huya letmrahhløe ei
sm priduhm dm oirja mspietáema, i lehcusi mstá `ciqumada pir hausa dm ca prmsløe dm cas
mstruhturas sihlacms i dm cas hiedlhliems dm vlda. Jmkirar cas rmcahliems letmrpmrsieacms,
sushltar lelhlatlvas dm haj`li, aujmetar ca partlhlpahløe me ca tija dm dmhlsliems,
irgaelzar ca vlda dmc grupi, oahlcltar bmrrajlmetas molhahms dm tra`aki, privihar ca
rmocmxløe y ahijpañar me mc prihmsi dm hrmhljlmeti basta ue mstadli dm pcmea autieijêa
smráe, pums, acgueis dm cis i`kmtlvis dm ca aeljahløe hijueltarla.
Hiehrmtaedi me mc áj`lti mshicar, «ca aeljahløe pmdagøglha pumdm smr
hijprmedlda hiji uea ahhløe mehajleada a dmsarriccar ca hijuelhahløe y a mstruhturar
ca vlda mshicar, me mc elvmc dmc grupi-hcasm, dmc hmetri y dmc slstmja mshicar me su
hiekueti¶ (Dmcirjm, 1<2=). Cis haj`lis me cas ahtltudms y me ca jaemra dm smr ljpclhae
uea traesoirjahløe me mc jidi me qum sm dmsmevumcvme cas rmcahliems bujaeas, asê qum
dmsdm mstm pueti dm vlsta, ca aeljahløe ms uea oirja dm rmcahløe sihlac qum pumdm darsm
me huacqulmr áj`lti dm ca vlda dm cas pmrsieas, lehcusi me ca mshumca. Xlgulmedi mstm
pcaetmajlmeti, Grlmgmr (1<<>, p. 40) dlstlegum trms hirrlmetms me ca aeljahløe dm ca
hijueldad mshicar;
• Bujaelsta; me ca huac ca aeljahløe sm piem ac smrvlhli dm ca pmrsiea bujaea,
prijivlmedi su dmsarricci jaduratlvi letmgrac y su autirrmaclzahløe hiji
smr pmrsieac y hiji smr sihlac.
• Hijueltarla; smgûe ca huac ca aeljahløe tlmem hiji ouehløe mc dms`ciqumi dm
cas hijuelhahliems sihlacms y ca hrmahløe dm ue hclja aomhtlvi oavira`cm me
cas rmcahliems letmrpmrsieacms, hie mc ole dm aujmetar ca partlhlpahløe sihlac.

177

• Xihlihucturaf qum prmtmedm oahlcltar mc aprmedlzakm y ca utlclzahløe dm uea


huctura vlva y pipucar, hiji jmhaelsji dm partlhlpahløe sihlac me cis
prihmsis dm rmocmxløe y tija dm dmhlsliems
dmhlsliems qum priviqume mc haj`li sihlac.
Cas trms hirrlmetms hltadas pumdme apclharsm dm jaemra gci`ac i smhtirlac. Me ue
smetldi gci`ac, sm `usha hievmrtlr mc hmetri mshicar me cugar dm mehumetri, dm tra`aki y dm
letmrhaj`li hucturac, traesoirjáedici me uea hijueldad mduhatlva a`lmrta, partlhlpatlva,
dmjihrátlha, hirrmspiesa`cm, dmshmetraclzada. Dm mstm jidi, mc papmc tradlhlieac dm ca
mshumca hiji lestltuhløe traesjlsira dm uea `asm hucturac hijûe, qumda supmradi pir
uea eumva ahtltud, ca dm tijar partm ahtlva dm uea tarma mduhatlva letmgrac qum atañm a
tida ca sihlmdad. Xmgûe Xihirri Metrmea (_metisa-Metrmea, 1<<0, p. 1=0), cis
rmspiesa`cms dm msa jlsløe dm aeljahløe hijueltarla sie cis slgulmetms; mc hiesmki
mshicar, mc mqulpi dlrmhtlvi, mc hcaustri dm priomsirms y ca asihlahløe dm padrms, a cis qum
yi añadlrêa cis acujeis. Acgueis jmdlis para bahmr pisl`cm msm mspêrltu dm aeljahløe
gci`ac pumdme smr;
‘ Iptljlzar cis haeacms y prihmsis dm hijuelhahløe.
hijuelhahløe.

‘‘ ^u`clhar irmueliems,
Dlspiemr dlouedlr capuetis
leoirjahløe dm letmrìs
letmrìs
dm mehumetri
mehumetri gmemrac.
m letmrhaj`li.
‘ Mca`irar y mvacuar hiekuetajmetm prigrajas dm tra`aki.tra`aki.
‘ ^rijivmr lelhlatlvas, irgaelzar ahtlvldadms letmrdlshlpclearms.
letmrdlshlpclearms.
‘ Oijmetar ca partlhlpahløe me ahtlvldadms hucturacms
hucturacms hrmatlvas.
‘ A`rlrsm a eumvas jmtas, mspahlis y pisl`lcldadms
pisl`lcldadms mduhatlvas.
‘ Hijpaglear jás mstrmhbajmetm ca mduhahløe oirjac y ca ei oirjac.
‘ Bahmr prmsmetm ca mxpmrlmehla dm ci cûdlhi y ci ci omstlvi me mc hmetri.
‘ Oahlcltar mc usi dm cas lestacahliems para olems sihlihucturacms.
Mc rmsuctadi dm msta tarma aeljadira smrá ca hiesmhuhløe dm ue mqulpajlmeti
mshicar letmgradi, dmeijleadi «mshumca piclvacmetm¶ pir acgueis autirms, qum dmjumstra
cas pisl`lcldadms qum tlmeme cis hmetris mshicarms para su aprivmhbajlmeti sihlac y
hucturac a`lmrti, oumra dm cis birarlis cmhtlvis (_metisa, 1<<0, p. 07). Xm trata dm meralzar
ca mshumca me ca rmacldad hijueltarla dmc metirei, pmrjltlmedi mc usi dm sus
leoramstruhturas —aucas, `l`clitmha, smrvlhli dm dihujmetahløe, smdm dmc A^A, cugar dm
rmueløe dm cis acujeis, aucas-taccmr, lestacahliems dmpirtlvas, patlis, mth.—, para mc
dmsarricci dm ahtis omstlvis i hievlvmehlacms, asê hiji prigrajas dm mduhahløe me mc
tlmjpi cl`rm, ahtlvldadms mxtramshicarms, mduhahløe dm aductis, mshumcas dm padrms, mth.
Mstm bmhbi, qum ms acgi ba`ltuac me cis hicmglis dm rmclglisis y me cas lestltuhliems
mduhatlvas dm haráhtmr prlvadi, mstá mjpmzaedi taj`lìe a letriduhlrsm me cis hmetris
mshicarms pû`clhis, si`rm tidi a hausa dm ca ljpcaetahløe dm ca kireada hietleua.
Ca aeljahløe dm ca hijueldad mduhatlva pumdm taj`lìe hiehrmtarsm dm jaemra
smhtirlac,
jlmj`ris ms dmhlr, mspmhlolhaedi
letmgraetms ca rmspiesa`lcldad
dmc hmetri mshicar. qum lehuj`m
Ca ûctlja rmoirja a hada
mduhatlva uei dm cis
ba traesoirjadi
me juhbis aspmhtis cas hijpmtmehlas y ouehliems dm cis ørgaeis dm gi`lmrei y dm cis
dlstletis hicmhtlvis qum oirjae ca hijueldad mduhatlva. Asê pir mkmjpci, mc mqulpi

172

dlrmhtlvi istmeta su autirldad dm oirja partlhlpatlva, atmedlmedi a cas pmtlhliems qum sm


cm bagae y pripirhlieaedi cas rmspumstas jás admhuadas a msas emhmsldadms. Mc
rmsuctadi, si`rm tidi me mc hasi dmc dlrmhtir, prmvlmem ue haj`li dm ahtltud smgûe mc huac
ca autirldad sm ba dmjihratlzadi, sm ba smesl`lclzadi bahla cis pri`cmjas hitldlaeis dm
tida ca hijueldad mshicar, m lesmrta su ahhløe me ci jás priouedi dm ca rmacldad dmc
hmetri
mqulpi dihmetm y dm su
pmdagøglhi y metirei. Mc dlrmhtir
dm ca vlda mshicar,smadmjás
hievlmrtm
dm asê
smrmemcueaeljadir
hiirdleadir
dm molhaz dmc
`asm qum
dmtmrjleará me grae jmdlda ca dleájlha qum vaya a smgulr mc hmetri.
Me huaeti a cis priomsirms, parmhm qum sm baccae slmjprm me mc pueti dm jlra dm
tidas cas hrêtlhas y rmprihbms ahmrha dm ca jarhba mshicar. Ci hlmrti ms qum su ric
tradlhlieac dm lestrulr me uea smrlm dm hieihljlmetis, sle jás, ba ldi traesoirjáedism
paucatleajmetm para letmrmsarsm pir itris aspmhtis mduhatlvis hiji cis vacirms y
ahtltudms, cis hietmeldis traesvmrsacms, cas ahtlvldadms mxtramshicarms y itris priymhtis,
admjás dm humstliems dm êedicm adjlelstratlva dm cas qum taj`lìe ba tmeldi qum
ihuparsm. Hiji hiesmhumehla, mc priomsir ms biy ue priomslieac letmrdlshlpclear qum sm
mehumetra hada dêa ormetm a jûctlpcms rmtis y rmspiesa`lcldadms.

hcasm,Xle
dm mj`argi,
ahumrdi hiesu papmc jás ljpirtaetm
ca leeivadira slgum slmedi
cêema pmdagøglha mc dm aeljadir
prmgieada dm su grupi-
dmsdm prlehlplis dm
slgci pir cas tmirêas dm ca Mshumca Ahtlva. Me ca ahtuacldad, mc priomsiradi ba asujldi su
eumva dljmesløe dm jmdladir dmc prihmsi dm aprmedlzakm, y ei dm sljpcm traesjlsir dm
hieihljlmetis. Dmsdm mstm pueti dm vlsta, ca utlclzahløe dm uea jmtidicigêa ahtlva, ca
rmaclzahløe dm ahtlvldadms mxtrairdlearlas, i ca prmparahløe dm jatmrlacms dldáhtlhis, sie
tae ljpirtaetms hiji mc dmsarricci dm sus hapahldadms dm `ume hijuelhadir. ^ara ^ar a mcci ms
emhmsarla uea irgaelzahløe jás ouehlieac dmc mspahli dmc auca, qum levltm ac tra`aki me
grupi, a ca partlhlpahløe y ac letmrhaj`li dm ldmas, pmri taj`lìe ue tacaetm a`lmrti a cas
rmcahliems bujaeas qum oahlcltm ca hmrhaeêa a cis acujeis y a sus oajlclas. Me itras
paca`ras, msa prmsmehla hiestaetm y msm ahijpañajlmeti a cis elñis me mc rmhrmi, qum
taeti dmomedlø sae Jarhmclei Hbajpageat.
Oleacjmetm, bay qum acudlr ac tra`aki pir ármas dmpartajmetacms6 prljmri me ci qum
sm rmolmrm a ca hiirdleahløe dldáhtlha dm cas aslgeaturas qum sm ljpartme me ue jlsji
hlhci i hursi, smguedi hiji pisl`lcldad dm mvacuar me hijûe ca jarhba ahadìjlha y
grupac dm hada hcasm, y tmrhmri, hie mc áelji dm oahlcltar ca levmstlgahløe pmdagøglha, mc
rmhlhcakm y ca pumsta ac dêa dm cis priomslieacms dm ca mduhahløe. Asê, mstas rmueliems
pumdme smrvlr metrm itras hisas para…
‘ Aslstlr a mehumetris dm oirjahløe pmrjaemetm, rmaclzar tra`akis dm
levmstlgahløe, prmparar pu`clhahliems si`rm jatmrlacms dldáhtlhis,
pcaetmajlmetis y priymhtis mduhatlvis
mduhatlvis priplis, mth.
‘ Hiesmgulr uea jmkir admhuahløe dm cis jìtidis dm mesmñaeza a ca rmacldad
hiehrmta dm hada grupi-hcasm.
‘ Hijpri`ar mc aprivmhbajlmeti dm cis aprmedlzakms dm jaemra gci`ac,
mxajleaedi admjás cis hasis mspmhêolhis.
‘ Pmocmxliear si`rm cas emhmsldadms y dmjaedas dm ci
ciss acujeis.

17<

‘ Dmshu`rlr quì aspmhtis mduhatlvis dm haráhtmr traesvmrsac i quì ahtlvldadms


mxtrairdlearlas pidrêae smr letmrmsaetms rmaclzar hiji hijpcmjmeti dmc
priymhti hurrlhucar.
‘ Mvacuar dmsdm ca pumsta me hijûe dm ljprmsliems y mxpmrlmehlas, ca dleájlha
dmc grupi qum slgum hada hcasm.
Mc hiekueti dm msta tarma tlmem qum prijivmr ue hclja sihliaomhtlvi merlqumhmdir y
pisltlvi me ca hijueldad mshicar, aujmetar mc rmedljlmeti ahadìjlhi jmdlaetm mc
tra`aki hiekueti dm tidis sus jlmj`ris, y me gmemrac jmkirar ca hacldad mduhatlva dmc
hmetri dihmetm, jaelomstaedi me tidi jijmeti uea dljmesløe dm apmrtura a eumvis
priymhtis y ahtlvldadms.
Eis qumda, pir ûctlji, acudlr a cis padrms y acujeis. Cas ûctljas dlspislhliems
cmglscatlvas bae rmoirzadi ca partlhlpahløe dm aj`is me cis ørgaeis dm gi`lmrei dm cis
hmetris, a travìs dmc Hiesmki mshicar i cas asihlahliems dm padrms. Ca prmjlsa ms qum
tidis cis acujeis sie rmspiesa`cms dlrmhtis dm ca jarhba dm ca hijueldad mduhatlva dm
ca qum oirjae partm, ei søci cis dmcmgadis dm hcasm i cis rmprmsmetaetms mcmgldis para mc
Hiesmki mshicar. ^ir msi ms emhmsarli rmpartlr ouehliems y hijpmtmehlas metrm mc
acujeadi me gmemrac, aeljaedi a partlhlpar me ca `l`clitmha y itris smrvlhlis dmc hmetri,
a irgaelzar asihlahliems dm mstudlaetms, a rmaclzar ahtlvldadms mxtramshicarms, a prmsmetar
priymhtis m ldmas letmrmsaetms para tida ca hijueldad mduhatlva… Auequm, dmsdm cumgi,
ms emhmsarli oirjar y ahijpañar a cis acujeis qum tijme partm me mstm prihmsi6 dm eada
slrvm dar cl`mrtad dm ahhløe y itirgar rmspiesa`lcldadms sl ei sm prmpara a cas pmrsieas
para dmsmjpmñar su hijmtldi dm jaemra molhaz y admhuada.
Me huaeti a cis padrms, ms tlmjpi dm pcaetmarsm sl cas A^A“s sie me vmrdad mc
jmdli jás momhtlvi para asmgurar uea partlhlpahløe ahtlva y hijprijmtlda dm cas
oajlclas me cis pri`cmjas qum atañme a ca hijueldad mduhatlva. Hie ormhumehla, mstis
grupis sm plmrdme me dlshusliems gmemraclstas qum ei hieduhme me a`sicuti a tijar
dmhlsliems ipmratlvas para ca jarhba mshicar. ]ea pisl`cm sicuhløe a msti (_metisa-
Metrmea, 1<<0, p. 1==) smrêa ca rmueløe dm padrms y priomsirms ac elvmc dm hlhci i hursi, ci
qum ayudarêa a hiehrmtar juhbi jmkir cas emhmsldadms mduhatlvas dm cis acujeis, y a
oahlcltar ahtlvldadms y bmrrajlmetas mspmhêolhas para mcci. Cis padrms, me dmoleltlva, sie
cis mduhadirms prljarlis dm sus blkis y, pir dlvmrsas raziems, pumdme emhmsltar ca
hica`irahløe y mc asmsirajlmeti dm itris padrms i dm cis priomsirms para hujpclr jmkir
su hijmtldi. Cis jijmetis dm mehumetri, ca hievlvmehla me mc tlmjpi cl`rm, cas
rmueliems dm letmrhaj`li dm mxpmrlmehlas, i cas mshumcas dm padrms ahrmhmetaráe asê ca
hijuelhahløe y cas rmcahliems letmrpmrsieacms, y pir supumsti rmduedaráe me `memolhli
dm cis hbavacms, bahlmedi pisl`cm msm ldmac dm hijueldad mduhatlva me ca qum tidis
uetis tlmeme acgi qum dmhlr y juhbi qum bahmr.
12>

@l`cligraoêa

AEDMP-MGG, M.; Jmtidicigêa y práhtlha dm ca aeljahløe sihlihucturac. @umeis Alrms, Bujaeltas,


1<2?.
APJMEGIC, H; «Dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm a ca Aeljahløe Xihlihucturac¶, me cc Hiegrmsi
dm ca OMMTCH; Letmrvmehløe traesoirjadira me uea sihlmdad me hrlsls.
hrlsls. _ltirla, Gi`lmrei _ashi,
1<2<, pp. 11-42.
@APQ]MPI, _.; Cas ahtlvldadms mxtramshicarms me ca M.G.@.,
M.G.@., Jadrld, Mshumca Mspañica, 1<71.
@APTICIJÌ, J.; Mshumca-hijueldad; bahla uea letmrahhløe dleájlha.
dleájlha. Jadrld, Earhma, 1<20.
@MELTI, C.; Mshumca, hijueldad y aj`lmetm. ]ea pcaelolhahløe dm cas ahtlvldadms mxtramshicarms.
mxtramshicarms.
Jadrld, Mshumca Mspañica, 1<71.
@MPTPAE, J.; Mshumca dm padrms.
padrms. @arhmciea, Bmrdmr, 1<21.
@P]EMT G]TLÌPPM[, K. K.-EMGPI OALCDM, K. C.; Tutirêa hie adicmshmetms.
adicmshmetms. Jadrld, Xae ^êi R,
1<20.
@P]EMT G]TLÌPPM[, K. K.-EMGPI OALCDM, K. C.; ¹Høji ¹ Høji irgaelzar uea mshumca dm padrms9
Jadrld, Xae ^êi R, 1<27.
@CAXHI HAEI, ^.; «Cas ahtlvldadms mxtramshicarms hiji mshumca paracmca y hijpcmjmetarla¶, me
Mduhadirms,, e¾ 14=, añi 1<22, pp. 81-47.
Mduhadirms
HAPLDM, K. A.; «Dm cis priomsirms, ca mshumca y ca aeljahløe sihlihucturac¶, me Mduhar, e¾ 18
jieigráolhi si`rm «Aeljahløe Xihlihucturac¶, 1<22, pp. ?<-2>.
HAPLDM GØJM[, K. A.; «Mduhahløe dmc ihli y tlmjpi cl`rm¶, me cas Ahtas dm cas _LLL Kireadas
CIGXM. Atmehløe a cis mspahlis y tlmjpis mxtramshicarms.
mxtramshicarms. Graeada, Grupi Mdltirlac
]elvmrsltarli, 1<<2, pp. 17-81.
H]MEHA HA@M[A, J; Mduhahløe para mc ihli. Ahtlvldadms mshicarms.mshicarms. Jadrld, Hlehmc, 1<24.
H]MEHA HA@M[A, J.; Tmjas dm ^mdagigêa dmc Ihli. Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 1<<=.
H]MEHA HA@M[A, J.; Ihli y Oirjahløe. Bahla ca mqulparahløe dm ipirtueldadms jmdlaetm ca
Mduhahløe dm Ihli.
Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 1<<<.
DMCIPJM, Hb.; Dm ca Aeljahløe ^mdagøglha a ca Levmstlgahløe-Ahhløe.
Levmstlgahløe-Ahhløe. Jadrld, Earhma, 1<2=.
DÊA[ ACC]Ì, J. T.; Ca irlmetahløe uelvmrsltarla aetm ca pri`cmjátlha ahadìjlha y priomslieac dmc
mstudlaetm.. Jadrld, Earhma, 1<2<.
mstudlaetm
DÊM[, K. K.; Ca hijueldad mduhatlva.
mduhatlva. Jadrld, Earhma, 1<2>.
DIWCLEG, M.-IX@IPEM, M.; Oajlcla y mshumca; uea aprixljahløe hiekueta y slstmjátlha a cis
pri`cmjas leoaetlcms.
leoaetlcms. @arhmciea, ^aldøs, 1<<?.
MX^LEIXA PA@AEAC, A. y ITPIX; Lguacms pmri dlomrmetms. ]e jidmci dm letmgrahløe me mc tlmjpi
cl`rm.. Jadrld, ^ipucar, 1<<=.
cl`rm
OP]TIX, A.-HAC_I, A.; «Jieltirms dm hijmdir, ¹vlglcaetms i mduhadirms9¶, me Jieltir Mduhadir, e
¾ ?=,_.
O]METM, om`rmri
dm ca;dmBlstirla
1<<2, pp.
dm8?-82.
cas uelvmrsldadms, hicmglis y dmjás msta`cmhljlmetis dm mesmñaeza me
Mspaña (4 vics.). Jadrld, Ljp. Oumetmem`ri, 1224-122<.
GAPHÊA HAPPAXHI, K.; «Ahtlvldadms hijpcmjmetarlas me cis hmetris mshicarms y asihlahliems dm
padrms dm acujeis¶, me @irdøe. Pmvlsta dm Irlmetahløe ^mdagøglha,
^mdagøglha, e¾ 40, añi 1<<>, pp. 411-

121

400.
GAPHÊA MXH]DÌ, H.-@CAEHI, K. J.; Mc hmetri mshicar dleajlzadir dmc metirei. metirei. Jadrld, Mdltirlac
HHX, 1<<0.
GAPHÊA JMPHADAC, K.; Mstudlaetms, siplstas y pêharis.
pêharis. @umeis Alrms, Mspasa-Hacpm, 1<=4.
GPAEADIX, H.; «Tlmjpi cl`rm, mduhahløe mxtramshicar y aeljahløe sihlihucturac¶, me Pmvlsta dmc
Lestltuti dm ca Kuvmetud, e¾ 1<, ihtu`rm dm 1<?2.

G]TLÌPPM[ Aeljar caC.;hijueldad


GPLMGMP, ^.;P]MDA, mshicar
Jìtidis para . Jadrld, Earhma,
ca Aeljahløe 1<<1. . Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<7.
Xihlihucturac
CØ^M[ AEDPADA, @. y ITPIX; Tlmjpi Cl`rm y Mduhahløe.Mduhahløe. Jadrld, Mshumca Mspañica, 1<20.
C][]PLAGA, C.; ^mdagigêa
^mdagigêa.. @umeis Alrms, Cisada, 1<78.
JADI[, ^.; «Kumgis para mc hijmdir¶, me Jieltir Mduhadir, e¾ ?=, om`rmri dm 1<<2, pp. 48-4=.
JABMP, HB.-[LEX, K.; Letmrvmehløe pslhipmdagøglha me cis hmetris mduhatlvis.
mduhatlvis. Jadrld, Earhma, 1<2<.
JAPTÊE ^APDI, Jª. H. (hiird.); Mc hmetri sihlimduhatlvi. Apuetms para mc mehumetri
m ehumetri metrm mc hmetri
mshicar y mc hmetri dm tlmjpi cl`rm.
cl`rm. @lc`ai, Ouedahløe MDM, 1<<7.
JATTIX, C. A.; Hijpmedli dm Dldáhtlha Gmemrac. @umeis Alrms, Fapmcusz, 1<74.
EÌPLHL, L. G.; Bahla uea dldáhtlha gmemrac dleájlha.
dleájlha. @umeis Alrms, Fapmcusz, 1<78.
^IEHM DM CMØE, A. J.; Cas ahtlvldadms dm Ihli y tlmjpi cl`rm me mc rmedljlmeti mshicar. Tmsls
Dihtirac, Jadrld, ]EMD, 1<<?.
Q]LETAEA HA@AEAX, K. Ja.; Ouedajmetis dm aeljahløe sihlihucturac. Jadrld, Earhma, 1<2=.
PIDPÊG]M[ JAPTÊEM[, M.; Tlmjpi cl`rm y ahtlvldadms mxtramshicarms.
mxtramshicarms. Jadrld, Aeaya, 1<20.
XÁEHBM[, K.; Ahadmjlas cltmrarlas dmc Xlgci dm Iri mspañic. Jadrld, Grmdis, 1<?1.
XAETBA, G.; Xae Kisì dm Hacasaez, i`ra pmdagøglha.
pmdagøglha. Jadrld, @AH, Mdltirlac Hatøclha, 1<24.
XH]PATL, X.; C“Mduhazliem mxtramshicastlha, pri`cmjm m prispmttlvm.
prispmttlvm. @rmshla, Ca Xhuica, 1<2?.
XLJ^XIE, K. A.; Aeljahløe Xihlihucturac. Jadrld, Jlelstmrli dm Huctura, 1<2>.
_APMA, K. C.-AC@A, K.; Mc tlmjpi cl`rm dm cis blkis.
blkis. ^ajpciea, M]EXA, 1<7<.
_APLIX; Mc tlmjpi cl`rm dm eumstris blkis
blk is.. Jadrld, A^A dmc Hicmgli Jarlsta «Xae Kisì dmc ^arqum¶-
Hijlsløe dm Irlmetahløe ^mdagøglha, 1<74.
_APLIX; «Ahtlvldadms mxtramshicarms¶, me _lda Mshicar, e¾ 170-178 jieigráolhi, añi 1<<=.
_APLIX; «Oajlcla y mshumca. Mshumca dm padrms¶, me ^adrms y Jamstris,
Jamstris, e¾ 041 jieigráolhi, memri dm
1<<<.
_METIXA, _.K.; «Ca aeljahløe sihlihucturac me ca mshumca¶, me Mduhar biy,
biy, e¾ 02, 1<<1.

1<<0. _. K.-METPMEA, X. y ITPIX; Ca aeljahløe me hmetris mshicarms.


_METIXA, mshicarms. Jadrld, Mdltirlac HHX,
120

Tmja 7

MC K]MGI \ CAX C]DITMHAX


128

1. MC K]MGI HIJI JMDLI MD]HATL_I

1.1. DMOLELHLØE. TMIPÊAX XI@PM MC K]MGI

Mc kumgi ms uea ahtlvldad eaturac dmc bij`rm, y mspmhlacjmetm ljpirtaetm me ca vlda dm


cis elñis. Pmsucta oáhlc rmhieihmr ca ahtlvldad cûdlha6 sa`mjis pmromhtajmetm huáedi ue
elñi mstá kugaedi i mstá bahlmedi huacqulmr itra hisa. Xle mj`argi, tratar dm dmolelr hie
prmhlsløe quì ms mc kumgi ms uea tarma juhbi jás hijpcmka, pirqum `aki msa
dmeijleahløe megci`ajis uea meirjm varlmdad dm hieduhtas qum, mxajleadas ac
dmtaccm, prmsmetae eita`cms dlomrmehlas metrm sê; ue `m`ì qum sljpcmjmetm sm `acaehma mstá
ugaedi, pmri taj`lìe ue grupi dm elñis bahlmedi dm jìdlhis i dm jamstris, asê hiji
ue grupi dm adicmshmetms prahtlhaedi oût`ic me uea pirtmrêa ljprivlsada, i uea rmueløe
dm aehlaeis mhbaedi uea partlda dm dijleø me mc `ar.
Cis mstudlis si`rm mc kumgi mjpmzarie a letmrmsar ya me mc slgci RLR, pmri jás

admcaetm mcA tmja


hijpcmti. partlr pmrdlø ljpirtaehla
dm ca dìhada y cas levmstlgahliems
dm cis smsmeta, haslhaj`lis
pir momhti dm cis sm a`aediearie
priduhldispir
me
mc smei dm ca ^slhicigêa Mvicutlva, mc kumgi ba vumcti a hi`rar ue papmc pritagielsta
hiji i`kmti dm aeáclsls. Cas tmirêas hlmetêolhas jás slgelolhatlvas qum bae mxpclhadi mc
smetldi y cas priplmdadms dmc kumgi bae sldi cas slgulmetms;
1. Ca tmirêa olslicøglha i dmc mxhmsi dm memrgêa oum meuehlada pir mc acmjáe
Orlmdrlhb Xhblccmr me sus Hartas si`rm ca mduhahløe mstìtlha dmc bij`rm
(17<=), y pir mc legcìs Bmr`mrt Xpmehmr me sus ^rlehlplis dm ^slhicigêa
(12==). Xmgûe ìsta, mc kumgi slrvm para cl`mrar mc mxhmdmetm dm memrgêa
ahujucadi pir mc lequlmti irgaelsji leoaetlc, qum mehumetra me ca ahtlvldad
cûdlha mc sustltuti eaturac dmc tra`aki. Cis aductis sm metrmgae dm lguac jidi
a ahtlvldadms supmrocuas y artlolhlisas qum aparmetmjmetm ei tlmeme elegûe
i`kmtlvi, pmri qum hietrl`uyme a su dmsarricci oêslhi daedi saclda a msm
mxhmsi dm memrgêa.

124

0. Ca tmirêa pslhicøglha i dm ca rmcakahløe ms ipumsta a ca aetmrlir, y oum sistmelda


pir mc olcøsioi acmjáe dmc slgci RLR Cazarus. ^ara ìc, mc kumgi ms uea
emhmsldad cøglha dmc smr bujaei, ya qum ahtûa a jidi dm hatarsls
rmhupmradira dmc msoumrzi y dmc mstrìs dmrlvadis dmc tra`aki. Dmsdm mstm pueti
dm vlsta, mc kumgi aparmhm hiji hijpmesahløe y rmcakahløe dm ca oatlga
priduhlda
Auequm msta pirhiehmphløe
ca rmaclzahløe dm itras
hieorieta, ahtlvldadms
dm ahumrdi pmeisas
hie mc jidmciy aducti,
i`clgadas.
cas
dlstletas parhmcas dm ca vlda bujaea, taj`lìe pumdm apclharsm a cis elñis, qum
kumgae para cl`mrarsm dm cas tmesliems
tmesliems privihadas pir cis dm`mrms mshicarms.
8. Ca tmirêa aetripicøglha i dm ca rmhapltucahløe oum dmomedlda pir mc pslhøcigi
ajmrlhaei Xtaecmy Bacc (1<>4), `asáedism me cas tmirêas si`rm ca mvicuhløe
dm cas mspmhlms dm Darwle. Bacc argujmetø qum mc elñi rmpriduhm me sus
kumgis ahtlvldadms ljltatlvas dm ca vlda dm sus aetmpasadis, rmprmsmetaedi
slj`øclhajmetm ca blstirla jlsja dm ca mspmhlm bujaea; duraetm ca mtapa
aeljac, cis elñis trmpae i sm hicujplae6 me ca mtapa sacvakm rmaclzae
ahtlvldadms dm rastrmi, haza y mshiedltm6 me ca mtapa eøjada sm letmrmsae pir
cis aeljacms6
havar me caymtapa
me ca armea6 dm ca agrlhuctura
oleacjmetm, me ca mtapapatrlarhac kumgae
trl`ac kumgae a cas juñmhas
me mqulpi. ^ir msiimca
kumgi pumdm hiesldmrarsm ue mcmjmeti pmrpmtuadir dm ahtlvldadms
hlvlclzadiras qum pmrjltme ccmgar basta ihupahliems jás hijpcmkas y
supmrlirms, hiji cas dm cis bij`rms ahtuacms.
4. Ca tmirêa pragjátlha i dmc prmmkmrhlhli oum slstmjatlzada pir mc acmjáe Farc
Griss me sus i`ras Cis kumgis dm cis aeljacms (12<?) y Cis kumgis dm cis
bij`rms (12<<). Msta tmirêa sistlmem qum mc kumgi ms ue mkmrhlhli prmparatirli
para ca adqulslhløe dm dmstrmzas emhmsarlas para ca vlda aducta, qum mc elñi
dmsarricca sle ca rmspiesa`lcldad dm tmemr qum rmaclzarcas hijpcmtajmetm. ^ir
hieslgulmetm, ca oleacldad dmc kumgi mstá me sê jlsja, me ca rmaclzahløe dm uea
ahtlvldad qum priduhm satlsoahhløe, ya qum cis elñis prmstae jayir atmehløe a
cis prihmsis qum a cis rmsuctadis, y msi cms pmrjltm mxpmrljmetar hie tida
cl`mrtad. Me mc kumgi mc elñi bahm «hiji sl…¶, rmaclzaedi dm oirja
slj`øclha ahtlvldadms qum cumgi cm smráe emhmsarlas me ca vlda sihlac.
Tidas cas tmirêas hilehldme me aolrjar qum mc kumgi ms uea ahtlvldad dlstleta dmc
tra`aki u itras i`clgahliems, qum sm rmaclza pirqum sê, pir mc jmri pcahmr qum metraña
momhtuarci. ^artlmedi dm msta hiesldmrahløe ba sldi Kibae Bulzlega (1<=4) qulme ba dadi
ca dmolelhløe jás hijpcmta;

«Mc kumgi, me su aspmhti oirjac, ms uea ahhløe cl`rm y smetlda hiji sltuada oumra dm ca vlda hirrlmetm,
pmri qum a pmsar dm tidi pumdm a`sir`mr pir hijpcmti ac kugadir, sle qum baya me mcca elegûe letmrìs
jatmrlac el smmspahli,
dmtmrjleadi i`tmegaqum
me sm
mccadmsarricca
privmhbime
acguei, qum sijmtldi
ue irdme sm mkmhutaa dmetri
rmgcas dm ue da
y qum dmtmrjleadi tlmjpi y ue
irlgme a asihlahliems
qum pripmedme a ridmarsm dm jlstmrli i a dlsorazarsm para dmstaharsm dmc juedi ba`ltuac¶.
ba`ltuac¶.

12=

1.0. HAPAHTMPÊXTLHAX \ ^PI^LMDADMX DMC K]MGI

Cas harahtmrêstlhas hiesldmradas ldmetlolhatlvas dmc kumgi, sm `asae me cis mstudlis dm


^lagmt (1<4?, p. 1=4), qum smñacø, metrm itras, cas slgulmetms;

• Mc kumg
kumgii ms uea
uea ah
ahtl
tlvl
vlda
dadd auti
autitì
tìcl
clha,
ha, qum
qum tlme
tlmemm ole
ole me sê jls
jlsjaja y ei tr trat
ataa dm
hiesmgulr itris i`kmtlvis akmeis ac dlsorutm dm ca pripla ahtlvldad.
• Xm rma
rmacl
clza
za pir
pir pca
pcahm
hmr,r, ms
ms dmhl
dmhlr,
r, qum
qum pri
pripi
pirhl
rhlie
ieaa satl
satlso
soahh
ahhløløe,
e, ei
ei utlc
utlcld
ldad
ad..
• Ms uea
uea ad adap
apta
tahl
hløe
øe cl`
cl`rm
rm y ms
mspi
piet
etáe
áemama dm
dm ca rmrmac
acld
ldad
ad,, hie
hie rmg
rmgca
cass pri
pripl
plasas y a
vmhms dlomrmehladas dm cis hiedlhlieaetms dm ca vlda hitldlaea.
• Harm
Harmhm
hm ddmm uea
uea smrl
smrlmdmdad
ad irg
irgae
aelz
lzat
atlv
lva,
a, ei
ei slgu
slgumm ca cøgl
cøglha
ha mst
mstru
ruht
htur
urad
adaa dmc
dmc
pmesajlmeti rahlieac.
• Cl
Cl`m
`mra
racl
clza
za cis
cis hhie
ieoc
oclh
lhti
tiss hitl
hitldl
dlae
aeis
is,, pums
pumsti
ti qum
qum ccis
is lge
lgeiriraa i cis
cis rmsu
rmsumc
mcvm
vm dm
dm
oirja ljagleatlva y slmjprm a oavir dmc pripli kumgi i dmc kugadir.
• Xupi
Xupiemem uuee mcmj
mcmjmemetiti si`
si`rm
rmji
jitltlva
vadi
dirr para
para rmac
rmaclz
lzar
ar hua
huacqcqul
ulmr
mr itr
itraa ahtl
ahtlvl
vlda
dad,
d,
pums añadm a ìsta uea dljmesløe slj`øclha
slj`øclha pcahmetmra.
Bulzlega (1<=4) y Haccils (1<?7) añadme a msta clsta itris rasgis;
• Mc kumg
kumgii hasl
hasl slm
slmjp
jprmrm jae
jaelo
lolmlmst
sta,
a, aue
aueququmm sma
sma dm oi
oirja
rja lehi
lehieseshl
hlme
metm
tm,, ue
ueaa
ljagme mstìtlha ac mxtmrlir qum pmrjltm dlomrmehlarci dm itra ahtlvldad.
• Ms leh
lehlm
lmrt
rtii me su
suss rmsu
rmsuct
ctad
adis
is,, ei sm sa`
sa`mm høji
høji va
va a tmrj
tmrjle
lear
ar,, ci hu
huac
ac mev
mevum
umcv
cvmm
ac kumgi hie ue hlmrti baci dm jlstmrli qum traesoirja cis cêjltms mspahli-
tmjpiracms me qum sm dmsarricca.
Dm ahumrdi hie mstas harahtmrêstlhas, ^lagmt advlrtlø qum mc kumgi ei hiestltuêa
elegûe tlpi mspmhlac dm ahtlvldadms, pirqum ei pidêa dlomrmehlarsm `lme dm itras ahhliems
bujaeas ei cûdlhas, slei qum sljpcmjmetm sm trata`a dm uea irlmetahløe pmhuclar dm ca
hieduhta. Me mstm smetldi sm dm`mrêa ba`car jmkir dm «kugar¶ y ei dm «kumgi¶. Mc kumgi
ms uea rmhrmahløe dm ca vlda bujaea, qum a travìs dmc bmhbi dm «kugar a…¶ rmaclza uea
traesoirjahløe slj`øclha i ljaglearla dm ca rmacldad me ca qum mc elñi mclgm cl`rmjmetm mc
tmja, mc argujmeti, cis jatmrlacms, mc hietmxti, cis rmsuctadis, mth., para letmrprmtar,
asljlcar y adaptarsm jás oáhlcjmetm ac juedi me qum vlvm.
Me paca`ras dm ^lagmt, «cis kumgis tlmedme a hiestrulr uea ajpcla rmd dm
dlspisltlvis qum pmrjltme ac elñi ca asljlcahløe dm tida ca rmacldad, lehirpiráedica para
rmvlvlrca, dijlearca i hijpmesarca¶. ^ir piemr ue hasi lcustratlvi, ca asuehløe dm ricms
duraetm mc kumgi ms uea ipmrahløe qum sm hujpcm me mc bmhbi slj`øclhi dm kugar, pmri
juhbas vmhms sumcm rmpriduhlr mcmjmetis harahtmrêstlhis dm ca pmrsieacldad dmc kugadir,
dm ca rmacldad oajlclar qum cm ridma, dm cas eirjas dm hievlvmehla pahêolha, i dm cis
vacirms jiracms ljpmraetms me ca sihlmdad. Msta sutlc y a vmhms hijpcmkêslja rmcahløe dm
hijpcmjmetarlmdad metrm aj`is aspmhtis —mc rmac y mc ljaglearli— ms kustajmetm ci
qum dmolem y merlqumhm ac kumgi hiji oirja dm aprmedlzakm para ca vlda (Oraehb-

12?

Jartlemcc, 1<<4, pp. <2-1>8).


^ir mkmjpci, kugar a ca vumcta ac juedi me ihbmeta dêas, tlmem søci uea partm dm
rmacldad, ya qum cøglhajmetm smrêa ljpisl`cm rmaclzar tidi msm vlakm me mc rmduhldi
tlmjpi qum iormhm uea sltuahløe dm kumgi. Xle mj`argi, cas acusliems a ca rmacldad sie
hiestaetms, pirqum me tidi jijmeti sm letmeta ljltar ca ahhløe dm vlakar me `arhi i trme,
amccatraymhti,
vmz qumcismqum
trata dm rmhrmaruea
hiestltuym cisoirja
mshmearlis gmigráolhis
dm aprmedlzakm autìetlhis pirCi
letmrmsaetêslja. cisjlsji
qum dlshurrm
ihurrm
hie mc têplhi kumgi dm hiestrulr ha`añas dm Tarzáe. Mc bmhbi dm hiestrulr uea ha`aña,
hie ci qum ljpclha dm jaelpucahløe dm ueis jatmrlacms, ms `lme rmac, y cis pri`cmjas dm
tlpi tìhelhi qum prmsmeta ca legmelmrêa taj`lìe sie rmacms, asê hiji cis hieoclhtis
bujaeis y cas mstratmglas dm rmsicuhløe prahtlhadas pir mc grupi dm elñis. ^mri mc bmhbi
ljaglearli dmc argujmeti cûdlhi prmvlmem qum me ca ha`aña ei sm pidrá vlvlr rmacjmetm,
søci duraetm mc tlmjpi qum durm ca olhhløe, y sl ccumvm ei pasará eada pirqum sm aha`ará
mc kumgi. Mstm tlpi dm clhmehlas ei cas ticmrarêa uea sltuahløe titacjmetm ljprmgeada dm
rmacldad.
A travìs dm mstm «kugar a…¶, mc elñi va mxpmrljmetaedi y daedi slgelolhahløe a
tidi aqumccimc qum
hijprmedm vlvm, dm
msoumrzi smcmhhliea aqumccis
priduhhløe aspmhtismca`irar
qum rmqulmrm dm ca rmacldad qumm cm
cas hisas, sie ûtlcms,
letmrlirlza ci
vlvldi. Mc dmsarricci dm uea pistura hrêtlha, ca irlmetahløe pmrsieac aetm cis bmhbis, ca
mjmrgmehla dm vacirahliems, m lehcusi ca mxprmsløe dm ipleliems y ahtltudms, sie acgueas
dm cas hiesmhumehlas dmc prihmsi mduhatlvi dm ca ahtlvldad cûdlha. ]ea puetuaclzahløe; ca
ahmetuahløe mxhmslva dm mstis vacirms, qum acmkae ac kumgi dm ca gratuldad y
mspietaemldad hie qum tlmem qum ccmvarsm a momhti, hieduhme a ca ljagme dlstirslieada dm
cis jac ccajadis kumgis mduhatlvis, qum hiartae ca cl`mrtad y ca eaturacldad pripla dm cis
hbavacms ac kugar, me `usha dm ueis i`kmtlvis dldáhtlhis dmjasladi mxpcêhltis.
Bulzlega rmhirdø qum me mc bij`rm mra juy ljpirtaetm ca hiedlhløe dm biji
saplmes y dm biji oa`mr, pmri ei ci mra jmeis ca dm biji cudmes6 y Xhblccmr ccmgø a

dmhlr qum «mcms bij`rm


hiesmhumehla, søci emhmsarli
bujaeajmetm ms vmrdadmrajmetm bij`rm
hietmjpcar ca rmacldadaccê diedm
dmsdm kumga¶.
mc pueti Me
dm vlsta
ljagleatlvi dmc kugar. Aeaclzadi dmsdm ue pueti dm vlsta priduhtlvi, mc kumgi ms acgi
supmrocui m leûtlc, pmri rmsucta juy emhmsarli dmsdm uea pmrspmhtlva sihlihucturac, pumsti
qum sm trata dm uea mxprmsløe jás dm ca mxlstmehla bujaea6 y para mc elñi, admjás, ms ue
jmdli dm hiequlstar prigrmslvajmetm su autieijêa pmrsieac.

1.8. ^IXL@LCLDADMX MD]HATL_AX DMC K]MGI


Aetms
umgi dm
ya qum mc tlmjpi
ba`êa cl`rm sm hievlrtlmra
sldi hiesldmradi me ue tmja pmdagøglhi
m lestrujmetaclzadi hie metldad mduhatlva
dmsdm uea pmrspmhtlva pripla, mc
(^ulg-Trlcca, 1<<?, p. 70). ]ea dm cas ouehliems mduhatlvas jás têplhas dm ca ahtlvldad
cûdlha hieslstêa me utlclzarca hiji mcmjmeti dm jitlvahløe para ajmelzar tarmas

127

mxhcuslvajmetm lestruhtlvas. Ms mc oajisi prlehlpli dmc «mesmñar dmcmltaedi¶, qum me


ihasliems ei va jás accá dmc sljpcm bmhbi dm trascadar a cas sltuahliems mshicarms
acgueas harahtmrêstlhas priplas dm ci cûdlhi; ca jûslha, ca hijpmtmehla, ca `ûsqumda dm ca
hijlhldad, mth.
Msta jmtidicigêa slgum uea carga tradlhløe pmdagøglha qum rmhumrda partldarlis tae
eita`cms hijihie
mc a`mhmdarli Arlstøtmcms y mkmjpcis itaeCihfm,
cmtras hijmstl`cms, hieihldis hiji cis mesmñar
qum prmtmedêa dm Birahli, qumhie
a cmmr mesmña`a
dadis.
^ir su partm, cis olcaetriplstas hiji Hajpm i @asmdiw, ldmarie tida uea pmdagigêa dmc
umgi para mduhar si`rm huacqulmr jatmrla dmc hurrêhucuj ahadìjlhi (Mcshbme`rilhb,
1<7<, p. 01).
Itra jaemra dm aprivmhbar ca ahtlvldad cûdlha hie ue smetldi mduhatlvi oum
irlmetarci bahla ca`irms hcarajmetm oirjatlvas, pir jmdli dm kumgis pmesadis y dlrlgldis
me ouehløe dm i`kmtlvis pmdagøglhis `astaetm dmtaccadis. Me mstm apartadi metrarêa ca
lestrujmetaclzahløe dmc kumgi para ca mduhahløe oêslha, cis kumgis mspmhlaclzadis para mc
dmsarricci letmcmhtuac y smesirlac, i cis kugumtms y ûtlcms dm ca leoaehla levmetadis pir
Jietmssirl, Dmhricy, Orÿ`mc, mth. (Jlhbmcmt, 1<77, p. 1>). Me mstis hasis ei sm dlstlegum
juy
hiji`lme døedm
me mc hasiaha`a
dm cisca oajisis
ahtlvldad«kugumtms
cûdlha y døedm hijlmeza
mduhatlvis¶. Mscidloêhlc
mstrlhtajmetm
sa`mr sl lestruhtlvi,
sm trata dm
vmrdadmris kumgis i søci dm sltuahliems cûdlhas oacslolhadas.
^ara ca jidmrea ^mdagigêa dmc Ihli, mc kumgi ba adqulrldi ya ue vacir mduhatlvi
letrêesmhi y ei sm cm hiesldmra sicajmetm hiji ue jmdli para smr utlclzadi me aras dm
ueis i`kmtlvis prmolkadis. Mc kumgi ba dmkadi dm smr ue jmri rmhursi dldáhtlhi para
hievmrtlrsm me ue áj`lti y ue i`kmtlvi mduhatlvi pir sê jlsji. Mc rmhieihljlmeti dm
qum mc kumgi ms uea ahtlvldad lesustltul`cm para mc dmsarricci pslhisihlac dmc elñi, sle qum
tmega emhmsarlajmetm qum mstar lestrujmetaclzadi hie hietmeldis pmdagøglhis añadldis,
ms ci qum dlomrmehla mc pcaetmajlmeti dm ca jidmrea Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm hie
rmspmhti a tidas cas hiehmphliems aetmrlirms. Mc kumgi ei ms ca ûelha ahtlvldad dm ca

Mduhahløe
rmomrmetm a me mc Tlmjpi
ca leoaehla, Cl`rm,
uea dm caspmri sê ueaoleacldadms
graedms dm cas jásdmparadlgjátlhas,
msta pmdagigêapumsti qum me
smrá, hcari ci
mstá,
iormhmr cis rmhursis emhmsarlis para qum mc elñi pumda kugar `aki ueas hiedlhliems
mduhatlvajmetm pisltlvas.
Mc elñi sm metrmga ac kumgi hie tida su mspietaemldad y metuslasji, y pir msi mc
umgi ms uei dm cis jmkirms aprmedlzakms dm eumstra vlda. Xl mc elñi ei kumga, hasl ei ms
mduha`cm, asê qum aetms dm lestrujmetaclzar mduhatlvajmetm mc kumgi, bay qum pisl`lcltar
qum mc elñi momhtlvajmetm pumda kugar. Tidas cas hirrlmetms pslhøcigas y pmdagøglhas
jidmreas —Griss, Bulzlega, ^lagmt, Hbatmau, Mcfiele, mth.— hilehldme me aolrjar qum,
para mc elñi, mc kumgi ms uea emhmsldad vltac qum ayuda ac dmsarricci prmparatirli bahla ca
vlda aducta.
Dm`m rmhirdarsm qum mc kumgi ms práhtlhajmetm ca ûelha ihupahløe dm cis elñis
basta cis = añis, ca jás ljpirtaetm basta cis 1>, juy emhmsarla basta cis 1= y `astaetm
hievmelmetm a partlr dm msta mdad. Ca ldma jás mxtmedlda, pir taeti, ms qum cis elñis
dm`me kugar sl qumrmjis qum tmegae ue hrmhljlmeti saei y omclz. A jidi dm hiehcusløe,

122

dmhlr qum mc rmhieihljlmeti dmc vacir oirjatlvi dmc kumgi oum dmoleltlvajmetm
saehlieadi hiji ue dmrmhbi leaclmea`cm dm ca leoaehla me ca Dmhcarahløe ]elvmrsac dm
cis Dmrmhbis dmc Elñi (1<=<) me su artêhuci e¾ 7;

«Mc elñi dlsorutará pcmeajmetm dm kumgi y dlvmrsliems, cis huacms dm`mráe mstar irlmetadis bahla cas
oleacldadms
prijivmr capmrsmguldas
satlsoahhløe pir ca dmrmhbi¶.
dm mstm mduhahløe6
dmrmhbi¶. ca sihlmdad y cas autirldadms pû`clhas sm msoirzaráe me

Qumda hcara ca ljpirtaehla mduhatlva dmc kumgi, pirqum a travìs dmc jlsji, mc elñi;
‘ sm dlvlmrtm y sm slmetm omclz,
‘ sm mxprmsa cl`rmjmetm,
‘ mxpmrljmeta y dmshu`rm su pmrsieacldad,
‘ mxpcira mc juedi qum cm ridma,
‘ dmsarricca sus hapahldadms letmcmhtuacms y pslhijitrlhms,
‘ sm rmcahliea sihlacjmetm hie cis itris y me grupi,
‘ adqulmrm rmspiesa`lcldadms y hapahldad dmdm kulhli,
‘ va hijprmedlmedi mc vacir dm cas eirjas jiracms,
‘ hieihm rasgis dm su huctura,
‘ sm letmgra me mc juedi aducti,
‘ traesoirja ca rmacldad aprmedlmedi hlmrtas dmstrmzas,
‘ y dmsarricca su hrmatlvldad m ljagleahløe.
Irdmeaedi ue pihi ci dlhbi, ca ahtlvldad cûdlha hietrl`uym ac dmsarricci dm smls
aspmhtis ouedajmetacms dm ca pmrsieacldad;
1. Oêslhi jitir; aujmetaedi ca oumrza y ca vmcihldad, ayudaedi a ca hiirdleahløe
dm cis jivljlmetis, ca catmracldad y ca pmrhmphløe dm cis smetldis, jmkiraedi
ca prmhlsløe gmstuac, mc cmeguakm, mth.

0. mcmhtuac; oahlcltaedi
Letmstratmglas, ca hijprmesløe
ca aetlhlpahløe dm sltuahliems,
dm ahietmhljlmetis ca mca`irahløe
y ca rmsicuhløe dm
dm pri`cmjas6
tidi mcci ayuda a rmcatlvlzar cis puetis dm vlsta mgihìetrlhis, ayudaedi a
hiestrulr ue pmesajlmeti cøglhi i`kmtlvi.
8. Hrmatlvi; pitmehlaedi ca ljagleahløe, mc pmesajlmeti slj`øclhi y
dmsarriccaedi dmstrmzas i ba`lcldadms jaeuacms.
4. Mjihlieac; ljpucsaedi mc hietric dm ca autiaolrjahløe pir jmdli dm ca
asljlcahløe y jadurahløe dm cas sltuahliems vlvldas, supmraedi ca orustrahløe
aetm bmhbis qum, rmpmtldis me mc juedi slj`øclhi y me mc ljaglearli, plmrdme
uea partm dm su haráhtmr traujátlhi i agrmslvi.
=. Xihlac; pripielmedi sltuahliems para mc aprmedlzakm jirac dm cas rmgcas dm
hievlvmehla, partlhlpaedi me sltuahliems ljaglearlas hrmadas y jaetmeldas
hicmhtlvajmetm, ahmptaedi ricms y ouehliems sihlacms qum ayudae a hiestrulr
cis cêjltms me cas rmcahliems, prahtlhaedi ca hiipmrahløe hiji lestrujmeti dm
tra`aki me grupi, y ahtuaedi dm ahumrdi hie itris para hirrmspiesa`lclzarsm
12<

dm cas tarmas.
?. Hucturac; ljltaedi jidmcis dm rmomrmehla tijadis dmc hietmxti sihlac me qum sm
dmsmevumcvm ca vlda hitldlaea, ci huac hiestltuym ue jmdli dm aprmedlzakm y
adaptahløe ac juedi aducti, qum dmpmedmrá dm oahtirms hiji mc árma
gmigráolha, cas hiedlhliems hcljátlhas i ca ìpiha
ì piha blstørlha.
Msta ûctlja ouehløe dmc kumgi hiji mcmjmeti traesjlsir y dleajlzadir dm
histuj`rms, hieduhtas i ljágmems sihlacms, mstá vlgmetm me tidas cas hlvlclzahliems
bujaeas dmsdm juy aetlgui. Ms ue bmhbi qum cis elñis slmjprm bae tratadi dm ljltar ci
qum bahêae sus jayirms. Asê, cis kumgis sm bae hievmrtldi, me juhbas ihasliems, me
rltuacms lelhlátlhis i metrmeajlmetis ba`lcldisis a travìs dm cis huacms letriduhlrsm me mc
slstmja dm vacirms priplis dm ca rmacldad me qum sm vlvm; kugar a ca gumrra ms ca olhhløe dm
autìetlhis hieoclhtis `ìclhis metrm paêsms, hijpmtlr me oumrza, dmstrmza i letmclgmehla hie
cis lguacms ms uea oirja dm rmprmsmetar cas cuhbas dm pidmr priplas dmc tra`aki, ca picêtlha
i ca mhieijêa…
A travìs dmc kumgi mc elñi va aprmedlmedi hisas dmc hietmxti hucturac me qum vlvm,
lehirpiráedism prigrmslvajmetm a ca rmacldad dmc juedi qum bae mdlolhadi sus jayirms,
taj`lìe me jmdli dm ca `rija y mc kumgi. Me msm hijpclhadi prihmsi, ca ahtlvldad cûdlha
sm lrá bahlmedi jmeis autøeija y mgiêsta, para lr partlhlpaedi hada vmz jás dmc kumgi
aducti dm ca vlda, ms dmhlr, dm ca vlda jlsja metmedlda hiji kumgi6 pmri ue kumgi juhbi
jás smrli, jás rmac y autìetlhi, ca jayirêa dm cas vmhms ei tae omclz el pcahmetmri.
1<>

0. TL^IX DM K]MGIX \ K]G]MTMX

0.1. HCAXLOLHAHLØE DMXDM MC ^]ETI DM _LXTA DM CA


^XLHICIGÊA M_IC]TL_A

Mc hrltmrli jás hijûejmetm utlclzadi para dlomrmehlar ueis kumgis dm itris, ba sldi ca
mdad, dm ahumrdi hie ca hcaslolhahløe tradlhlieac meuehlada pir ^lagmt. Ms mvldmetm qum
cis elñis dm 0 añis ei kumgae a ci jlsji qum cis dm 11. Mc haj`li dm kumgis metrm cis
hbavacms hirrm paracmci a su pslhicigêa mvicutlva y a cis dlstletis oahtirms dm
sihlaclzahløe dmtmrjleadis pir sus rmcahliems letmrpmrsieacms, mc prigrmslvi
dlstaehlajlmeti dmc eûhcmi oajlclar, ca metrada me cas lestltuhliems mduhatlvas y ca
partlhlpahløe me acgûe hmetri i mxpmrlmehla dm tlmjpi cl`rm. Me ole, dmsdm uea
pmrspmhtlva pslhimvicutlva, mc kumgi pumdm smr dm trms tlpis;
1. Kumgi dm mkmrhlhli; duraetm mc pmrêidi smesirli-jitir, me cis prljmris jmsms
dm vlda. Hieslstm me ca rmpmtlhløe dm ahtlvldadms dm tlpi jitir qum
lelhlacjmetm tmeêae hiji ole adqulrlr dmstrmzas para ca autieijêa pmrsieac,
pmri qum ac oleac pasae a rmaclzarsm pir mc puri pcahmr dmc jivljlmeti
hirpirac y slrvme para hiesicldar ci aprmedldi. Ms ue kumgi dm haráhtmr
ledlvlduac, auequm a vmhms cis elñis sie mstljucadis pir cis aductis a travìs
dm mkmrhlhlis qum slrvme para ccajar su atmehløe i oahlcltarcm ca rmaclzahløe dm
ahtlvldadms jitrlhms jás mca`iradas.
0. Kumgi slj`øclhi; metrm cis 0 y cis 7 añis. Mc elñi dmsarricca ahtlvldadms me cas
qum utlclza sêj`icis bahlmedi hiji sl mstuvlmra rmaclzaedi acguea ahhløe,
pmri sle mkmhutarca rmacjmetm. Ljlta mshmeas dm ca vlda rmac jidlolháedicas dm
ahumrdi a sus emhmsldadms cûdlhas, y cis i`kmtis adqulmrme ue slgelolhadi me
ca ahtlvldad; cis trizis dm papmc sie `lccmtms, ue `icêgraoi ms uea kmrlegulcca,
mth. Cis kugumtms slrvme dm apiyi a mstm tlpi dm kumgis, mspmhlacjmetm cis dm
hiestruhhløe. Me ca rmhrmahløe dm ca rmacldad taj`lìe sm rmprmsmetae cis

1<1

papmcms sihlacms jás hieihldis pir mc elñi; cis papás, mc jìdlhi, mc jamstri,
mc hieduhtir, mc tmedmri, mth., tidis mccis sijmtldis a ca letmrprmtahløe
pmrsieaclsta dmc elñi.
8. Kumgi dm rmgcas; dmsdm cis ? añis basta ca adicmshmehla. Ms ue kumgi dm haráhtmr
sihlac qum sm rmaclza me grupi, jmdlaetm rmgcas y ue rmparti dm ricms qum
tidis cis kugadirms dm`me rmspmtar. Dis aspmhtis sm hijpcmjmetae me mstm
tlpi dm ahtlvldad; ca hiipmrahløe, ya qum sle ca hica`irahløe dm tidis ei sacm
mc kumgi, y ca hijpmtlhløe, pums gmemracjmetm ue ledlvldui i ue mqulpi gaea.
Msti rmqulmrm sltuarsm me mc pueti dm vlsta dmc itri para tratar dm aetlhlparsm y
ei dmkarcm gaear, asê hiji ca mca`irahløe dm mstratmglas dm hiirdleahløe qum
sie juy ljpirtaetms para mc dmsarricci sihlac y para ca supmrahløe dmc
mgihmetrlsji.
_majis abira høji vae bahlìedism prmsmetms me ca leoaehla hada uei dm mstis
tlpis dm kumgis, smgûe hada mdad y elvmc pslhimvicutlvi. ^ara mcci pidmjis dlomrmehlar
smls mtapas;
Ca mtapa lelhlac hijprmedm mc prljmr añi dm vlda basta mc añi y jmdli jás i
jmeis. Ac prlehlpli, mc elñi ei ms hapaz dm aedar tidavêa, y apmeas pumdm msta`cmhmr
dlomrmehlas metrm ueas hisas y itras, i metrm pmrsieas. Cis prljmris kumgis mjplmzae a
darsm huaedi mc elñi rmaclza ahtlvldadms smesirlijitrlhms sle emhmsldad dm hiesmgulr
elegûe ole, slei pir sljpcm dlvmrsløe. Jás i jmeis a cis ? jmsms dm mdad, mc elñi kumga
hie dlstletas partms dm su humrpi para autidmshu`rlrsm, y pihi dmspuìs jaelpucará
i`kmtis dm su metirei lejmdlati, hie mc ole dm rmhieihmr ca rmacldad y dmsarriccar ca
jitrlhldad olea. Mstm tlpi dm ahtlvldad ms ca qum bmjis dmeijleadi kumgi ouehlieac i dm
mkmrhlhli. Juhbas ahtlvldadms smesirli-jitrlhms sm hievlmrtme me kumgi ac rmpmtlrcas sle
eleguea utlcldad, y slrvme para hiesicldar cis rmocmkis aprmedldis. Ms ue kumgi dm
haráhtmr ledlvlduac, auequm cis jayirms hujpcme uea ca`ir juy ljpirtaetm dm
mstljucahløe dmc `m`ì bahla ca ahhløe.
Ca smgueda mtapa va dmsdm pasadi mc añi y jmdli dm mdad basta cis 4 añis. Me
tirei a cis 0 añis, mc elñi hijlmeza a rmaclzar ahtlvldadms jitrlhms jás mca`iradas, y
msi cm supiem dlvmrsløe, hiji mc sljpcm bmhbi dm hirrmr. Ms ci qum sm ccaja mc kumgi
tur`ucmeti, hijpumsti pir harrmras, pmrsmhuhliems, sactis, cuhbas, gicpms y rlsas qum
gmemracjmetm sm rmaclzae me grupi. Mc elñi taj`lìe qulmrm kugar hada vmz jás hie cis
padrms i hie itri jayir, para qum cm ayudme a rmsicvmr su emhmsldad dm jivljlmeti6 ms
mc jijmeti dm cas hisqulccas, «^acjas pacjltas¶, «Huhû-tras¶, «Asmrrêe asmrráe¶,
«Xu`lr a ha`acclti¶, «A hmremr y ajasar¶, y itris kumgis me cis qum mc elñi sm dmka higmr
y `acaehmar. Mc aducti sm hievlmrtm me hmetri dm letmrìs para mc elñi, qum kumga a
i`smrvarcm m ljltarcm. ^ir msta razøe lrá aparmhlmedi prigrmslvajmetm mc kumgi slj`øclhi
i dm olhhløe, me mc qum mc elñi ljaglea qum utlclza i`kmtis i rmaclza ahhliems, auequm ei
ci baga rmacjmetm. Cis i`kmtis adqulmrme ue slgelolhadi slj`øclhi me mc hietmxti dm ca
ahtlvldad, y mc elñi mkmrhlta ricms sihlacms hijuems me ca vlda aducta. Mstm tlpi dm
ahtlvldadms hiestltuym uea rmpriduhhløe dm ca vlda tac hiji ac elñi cm gustarêa qum oumsm,

1<0

pir ci qum sm bahm `astaetm dijleaetm, taeti hie cis i`kmtis hiji hie cas pmrsieas. ^ir
mkmjpci, mc elñi advlmrtm huáedi mc aducti letmeta oirzarcm a kugar, y sl su letrijlsløe me
mc kumgi ms hiesldmrada jicmsta, smrá rápldajmetm rmhbazada sle paclatlvis. ^ir itra
partm, su meirjm emhmsldad dm aomhti bahm ormhumetm mc aeljlsji, i sma, hiehmdmr a cas
hisas pmrsieacldad pripla y vacir aomhtlvi6 cis juñmhis pasae a smr sus jmkirms ajlgis.
Ca tmrhmra
lehirpirahløe mtapa hijprmedm
ac hicmgli metrm cis
supiem ue haj`li 4 y `astaetm
dm vlda cis ? añis
oumrtm,aprixljadajmetm. Ca
y mc lelhli dmc dloêhlc
hajlei bahla ca sihlaclzahløe. Cøglhajmetm, me ue prljmr jijmeti mc elñi sm jumstra
`astaetm mgiêsta m letrivmrtldi me ci qum ac kumgi sm rmolmrm. _arlis autirms ba`cae dmc
jieøcigi hicmhtlvi i dmc kumgi paracmci para acudlr a msa sltuahløe me ca qum ue `ume
eûjmri dm elñis sm mehumetrae kugaedi tidis dmetri dmc jlsji mspahli, pmri me juedis
ljaglearlis hijpcmtajmetm ledlvlduacms. Kumgis lcustratlvis dm msta dmsprmihupahløe
bahla cis dmjás sie cis dl`ukis, ca pcastmclea, cas hihleltas i cis kumgis dm
hiestruhhliems. Me msta mtapa sm dmsarricca juhbi ca ljagleahløe, si`rm tidi a travìs dm
cis humetis, pir jmdli dm cis huacms mc elñi sm ldmetlolha hie pmrsieakms y sltuahliems
oaetástlhas. Taj`lìe kumgis dm ljltahløe dm ci qum bahme cis aductis, hiji `aems,
blstirlas hijpartldas,
jûslha hiestltuym haehliems
ue hmetri gmstuadas,
dm atmehløe juy mkmrhlhlis
ljpirtaetmdmpara
hiirdleahløe
mccis. ^ihirêtjlha, mmth.
a pihi mc Ca
c kumgi
sm sihlaclza6 ac elñi ya ei cm gusta kugar sici, y bahla cis = añis aparmhme cis prljmris
umgis hicmhtlvis. Xm trata dm cis kumgis dm sihlmdad, qum sie rmprmsmetahliems ljltatlvas
dm ca vlda aducta, rmaclzadas me hiipmrahløe pir ue grupi dm elñis a partlr dm ue guløe,
hiji kugar a «cas oajlclas¶, a «cis jìdlhis¶, ac «supmrjmrhadi¶, mth. Me huaeti a cis
pmrsieakms rmprmsmetadis, sie dm dis tlpis; mstmrmitlpadis, qum sm harahtmrlzae pir su
ihupahløe i ahtlvldad —ca jajá, mc piclhêa, mc elñi `umei— y tratae dm asmjmkarsm a ca
rmacldad6 y cis dm olhhløe, mxtraêdis dm humetis i pmcêhucas aeljadas, qum sie jás
ljprmdmhl`cms y partlhlpae dmc kumgi dm oirja a`strahta, ms dmhlr, qum cis elñis ba`cae
hie mccis i sm cis ljagleae bahlmedi hisas, pmri ei cis harahtmrlzae.
1<8

Ca huarta mtapa, qum va dm ? a 1> añis, hiestltuym priplajmetm ca ìpiha mshicar, ci


huac
abirasupiem
mc kumgiuesmjijmeti sihlaclzadir
bahm slmjprm ouedajmetac
hicmhtlvi, vaciráedismmecacamxlstmehla
vlda dm cis
y caelñis. Me momhti,
partlhlpahløe dm
cis dmjás. Mc elñi mjplmza a ahmptar cas eirjas hiji hijpiemetm rmgucadir emhmsarli
me mc dmsarricci dm ca ahtlvldad cûdlha, qum sm metlmedm hiji kumgi dm rmgcas. Ca jayirêa
dm cas vmhms, mstis kumgis ei tlmeme itri smetldi qum ca admhuahløe y mc rmspmti a ca
mstruhtura y a cas eirjas, hiji me mc hasi dm cas hbapas i cas haelhas. Taj`lìe aparmhme
cas oajisas trajpas, priduhldas pir mc aesla dm gaear y mc mgihmetrlsji eaturac dmc elñi.
Bay qum tmemr me humeta qum basta abira, me mc kumgi slj`øclhi, eadlm gaea`a, jlmetras
qum me mc kumgi dm rmgcas msti ms ouedajmetac. Cas trajpas i`clgaráe ac aeljadir a tmemr
juhbi huldadi hie ca mxpclhahløe dm cis kumgis y sus rmgcas, y pir supumsti, a vlglcar ca
pumsta me práhtlha dm cis jlsjis. Cas rmgcas cm slrvme ac elñi para mc aprmedlzakm jirac,
dmtmrjleae ci qum mstá `lme i ci qum mstá jac, qulìe ms ca autirldad, mth. Mc dmsarricci
jirac dmc elñi mvicuhliea dmsdm mc ei rmspmti a cas rmgcas, pasaedi pir mc rmspmti mstrlhti
a cas jlsjas, basta qum a cis 1>-11 añis, mc grupi dm kugadirms ya sm piem dm ahumrdi
si`rm quì rmgcas vae a utlclzar, jidlolháedicas dm hijûe ahumrdi sl ci hrmme

1<4

hievmelmetm. Me mstis kumgis, ca ahhløe y mc jivljlmeti tlmeme uea ljpirtaehla


supmrcatlva, hiji dmjumstrae cis mkmjpcis dmc «Pmshatm¶, mc «Jatapiccis¶, mc
«Mshiedltm¶, mth. Ca varla`cm hiipmrahløe-hijpmtlhløe, juy prmsmetm a msta mdad,
dmtmrjleará hietleuajmetm mc smetldi dm cas rmcahliems letmrpmrsieacms.
Ca quleta mtapa, dm 1> a 1= añis, sm su`dlvldm a su vmz me dis. Dmsdm cis 1> añis
hijlmezae a darsmcûdlhas.
y dm sltuahliems cis kumgis me `aedas
Mc elñi i huadrlccas,
sm letriduhm ajpcláedism
pir hijpcmti me mcmc hêrhuci dm pmrsieas
kumgi, sm rmaclza a
travìs dm ìc y hrma cazis dm ajlstad juy oumrtms. Me mstm jijmeti sm dmsarricca mc
smetldi dm ca hijpmtlhløe basta cas ûctljas hiesmhumehlas, y pir msi adqulmrme hada vmz
jás ljpirtaehla cis dmpirtms y cis kumgis dm prum`as, hiji cas gyjfbaeas. Cis kumgis
dm avmeturas priplis dm cis hajpajmetis dm vmraei taj`lìe sie mspmhlacjmetm
vaciradis. ^mri a partlr dm cis 18 añis, hie ca prmadicmshmehla, mc kumgi plmrdm letmesldad
vlvmehlac y sm hievlmrtm me ue jmdli dm mvasløe dm cis pri`cmjas pmrsieacms. Xm priduhm
uea smparahløe prigrmslva metrm cis hmetris dm letmrìs dm cis hblhis —kumgis `rutis dm
haráhtmr hijpmtltlvi—, y cas hblhas —kumgis aomhtlvis i ajirisis.
Ca smxta y ûctlja mtapa sm lelhlarêa a partlr dm cis 1= añis, hie ca adicmshmehla, y
jarha mc oleac
acgi jmeis dmc kumgiqum
emhmsarli, hijiei ahtlvldad vltac.
pripirhliea ci Ca
qumahtlvldad
rmacjmetmcûdlha mjplmza
sm qulmrm, piracivmrsm
qum hiji
sumcm
a`aediearsm. Me mstm smetldi mjplmzae a vacirarsm cas dleájlhas dm grupi, qum
pmrslgume ueis i`kmtlvis dm letmrahhløe sihlac `astaetm dmoleldis. Mc juedi dm cas
rmcahliems letmrpmrsieacms smrá mc grae hmetri dm letmrìs a mstas mdadms, y mc kumgi sm
trascada a parhmcas hiehrmtas dm ca vlda rmac, hiji ac bmhbi dm clgar. ^ir mcci hi`rae
ljpirtaehla cas rmueliems y pasatlmjpis dm letmrlir hiji cis kumgis dm jmsa, qum sie
hiesldmradis ue jmdli para ca hievlvmehla jás qum ue ole me sê jlsjis. Apartm dm ci
dlhbi, tidi ci qum ljpclqum rijpmr jicdms i `arrmras, ahmrharsm a sltuahliems cêjltm y
mxpmrljmetar mc sa`ir dm ca avmetura; cas tìhelhas dm alrm cl`rm, mc smedmrlsji, cis
dmpirtms dm acti rlmsgi, cas atrahhliems dm omrla, cis vldmikumgis siolstlhadis, mth.

0.0. HCAXLOLHAHLØE DMXDM MC ^]ETI DM _LXTA DM CA


^MDAGIGÊA DMC IHLI

A partlr dm ca hiesldmrahløe dm aqumccas harahtmrêstlhas jás msmehlacms dm cis dlstletis


jidmcis dm kumgis, P. Haccils pripusi ca slgulmetm hcaslolhahløe (Jiemra Icjis, 1<2=,
pp. 118-114);
• Kumgis dm hijpmtlhløe; dmpirtms, kumgis letmcmhtuacms dm mstratmgla.
• Kumgis dm azar; rloas, hasleis, omrlas, citmrêas, pltielsas.
• Kumgis dm sljucahløe; tmatri, hlrhi, hareavacms, ric, dleájlhas grupi.
• Kumgis dm rlmsgi; ahri`ahlas, harrusmcms i avmeturas qum `ushae ca smesahløe
dm aegustla oêslha6 y taj`lìe sltuahliems tmrrirêolhas, dmsirlmetadiras i

1<=

jiestruisas qum hausae ca aeslmdad psêqulha.


Auequm msta hiehmphløe uelvmrsac ms `astaetm hcarlvldmetm, para cis aeljadirms dm
tlmjpi cl`rm, sle mj`argi, letmrmsa uea hcaslolhahløe jás adaptada a cas hiedlhliems
rmacms dm cis kumgis qum bahmjis hie cis hbavacms me hajpajmetis, hmetris dm ihli,
hcu`ms dm vahahliems, mth. Me ca Mshumca dm Alrm Cl`rm MACA, ci bmjis hiesldmradi asê
(Xáehbmz-Jayirac, 1<<4);

a) Kumgis dm letmrlir
Tidis aqumccis qum dm`me rmaclzarsm me ue mspahli hmrradi, y sie hasl slmjprm dm
aeljahløe y hrmahløe dm aj`lmetm, sumcme smr kumgis `rmvms y smehlccis. Mxlstme varlas
pisl`lcldadms dmetri dm
dm mstm grupi;
‘ Kumgis dm vmcadas; têplhis dm cas vmcadas dm hajpajmeti, cis dmstleatarlis sie
ue grupi rmduhldi dm elñis, jlmetras qum mc rmsti partlhlpa me mc kumgi dm
oirja ledlrmhta, hica`iraedi hiji højpclhm me ca `rija i mc jlstmrli (mk.;
«Ca jijla¶).
‘ Pmhursis cûdlhis varlis; dlomrmetms ahtlvldadms cûdlhas qum sm mjpcmae me hcasm,
me mc cihac i me cis dêas dm ccuvla qum ei sm pumdm saclr oumra6 ac hietrarli qum
cis aetmrlirms, sie juy partlhlpadis, ljpclhae dm oirja ahtlva a tidis cis
kugadirms (mk.; «Mc tlp y mc tap¶).
‘ Kumgis dm jmsa; pasatlmjpis letmcmhtuacms i dm azar me tirei a cis huacms sm
hiegrmga ue pmqumñi grupi dm kugadirms, qum partlhlpa me mccis dm jaemra
mstátlha (mk.; «Mc parhbês¶).
‘ Kumgis dm mxprmsløe pcástlha; vae dmsdm cas têplhas olhbas dm prmmshicar me cas
qum cis elñis pletae y rmhirtae a elvmc ledlvlduac, basta cis taccmrms dm
hrmatlvldad jaeuac6 a jmdlda qum aujmeta ca mdad, mstas ahtlvldadms pumdme
bahmrsm jás hiipmratlvas, ljpclhaedi a tidi mc grupi dm hblhis me mc prihmsi
dm ljagleahløe y prmparahløe dmc kumgi (mk.; «Hiestruhhløe dm kugumtms hie
jatmrlac dm dmsmhbi¶).
‘ Kumgis drajátlhis; ìstm ms priplajmetm mc juedi dmc ccajadi kumgi slj`øclhi,
taeti oaetástlhi hiji ljltatlvi dm ca rmacldad, y va dmsdm cas blstirlas
hijpartldas i cis oajisis «kumgis dm ric¶ basta ca ljprivlsahløe tmatrac (mk.;
«Kugar a ca jáqulea dmc tlmjpi¶).
‘ Dleájlhas dm grupi; sie kumgis qum tlmeme ue i`kmtlvi dm ahhløe grupac i
sihlijìtrlha juhbi jás mspmhêolhi para mc aeljadir6 cas lehculjis aquê
pirqum basta ca adicmshmehla rmsucta dloêhlc dlomrmehlar ca hiedlhløe y mc momhti
cûdlhi qumrmvumcta¶).
«Ca hmsta uea dleájlha y ue kumgi pumdme adqulrlr para cis hbavacms (mk.;

`) Kumgis dm mxtmrlir
1<?

Xie aqumccis qum emhmsltae mspahlis ajpclis y a`lmrtis para pidmr rmaclzarsm, juy
ormhumetms me cis hajpajmetis dm vmraei y mxpmrlmehlas sljlcarms. Xumcme smr `astaetm
jás cargis y hijpcmkis qum cis dm letmrlir, taeti me su prmparahløe hiji me su
dmsarricci, mspmhlacjmetm me ci rmomrmetm a cas rmgcas. Bay juhbis tlpis;
‘ Kumgis hirtis; sie kumgis varladis y dm durahløe hirta i jmdla qum sm pumdme
mjpcmar para jitlvar aetms dm ue kumgi i ahtlvldad jás letmesa, i me ue rati
cl`rm qum baya pihi tlmjpi (mk.; «Mc pañumci¶).
‘ Kumgis prmdmpirtlvis; sie varlahliems ljagleatlvas dm dmpirtms hieihldis, qum
sm kumgae me plstas i me pcmea eaturacmza, a vmhms hie ue haráhtmr jás
hiipmratlvi y me gmemrac añadlmedi acguea dlolhuctad ac i`kmtlvi irlgleac dmc
dmpirtm, hiji mc piemr jás
já s kugadirms i lehculr acgûe lestrujmeti mspmhlac (mk.
«Oût`ic-tmels¶).
‘ Kumgis dm stacfleg; levmetadis pir cis `iy-shiuts, su i`kmtlvi prlehlpac ms
prihurar mc dmsmevicvljlmeti dmc elñi me ca eaturacmza, para qum aprmeda a
irlmetarsm me mcca, a pmrdmrcm mc jlmdi, mth.6 sie kumgis dm hajuocakm, ahmhbi,
cuhba y pmrsmhuhløe,
cas rihas qum lehirpirae
i ca vmgmtahløe, mcmjmetis dm
para mshiedmrsm y cadmcljltar
pripla eaturacmza,
tmrrltirlis hiji
(mk.;
«Jaomfleg¶).
‘ Kumgis dm irlmetahløe; me cis qum a travìs dm plstas, smñacms, pcaeis, japas,
`rûkucas, mth,, sm va dmshu`rlmedi ue ltlemrarli qum ccmva a mehietrar i
hiesmgulr hisas6 dmsarriccae si`rmjaemra ca pmrhmphløe y ca agudmza vlsuac,
utlclzáedism a jmeudi para jitlvar uea jarhba pir ca jietaña i ue taccmr dm
alrm cl`rm (mk.; «Pastrmi¶).
‘ Graedms kumgis dm hijpmtlhløe; sie graedms cuhbas i kumgis dm hijpmtlhløe
metrm dis mqulpis juy eujmrisis, qum tratae dm hapturar ca jayir haetldad
pisl`cm dm prlsliemris, i apidmrarsm dmc tmsiri dmc `aedi hietrarli (mk.; «Cas
jatrêhucas¶, «Cas `aedmras¶).
‘ Kumgis dm kireada; sie aqumccis qum durae ue dêa metmri i dis dêas,
hij`leaedi mc smedmrlsji, mc vlvah, y itras tìhelhas dm supmrvlvmehla me
pcmea eaturacmza kueti hie ca irlmetahløe y mc ahmhbi a itris mqulpis hietra
cis qum sm hijpltm6 ljpclhae ue grae dmsgastm oêslhi y su i`kmtlvi sumcm smr mc
rastrmi i `ûsqumda dm ue triomi (mk.; «Mc tmsiri dmc plrata¶).
‘ Kumgis dm prum`as; hiestltuyme graedms cêemas dm jitlvahløe a partlr dm cas
huacms mehijmedar ca rmaclzahløe dm varlis kumgis i prum`as dm hirta
durahløe, huyi ìxlti i orahasi slrvm para puetuar me uea hijpmtlhløe gmemrac
metrm mqulpis6 sm ccajae «Icljpladas¶ sl cas prum`as sie dmpirtlvas,
«Gyjfbaeas¶ sl sie cûdlhas, «Ihas¶ sl tijae hiji `asm mc ta`cmri dm dlhbi
kumgi, y «Qulelmcas¶ sl sm lesplrae me mc meormetajlmeti hara a hara dm dis
hicujeas dm hietrlehaetms.
‘ Kumgis dm eihbm ; pumdme smr adaptahliems dm huacqulmra dm cis aetmrlirms, pmri

1<7

hie ca partlhucarldad dm tmemr qum momhtuarsm me jmdli dm ca ishurldad6 sm


utlclzae eirjacjmetm para qum cis elñis vmezae mc jlmdi a ca eaturacmza dm
eihbm, iormhlmedi ca pisl`lcldad dm dlsorutar dm ca jlsja hie ue smetldi
cûdlhi (mk.; «Cis slc`atis¶).
‘ Pmhursis cûdlhis para oumgis dm hajpajmeti; sie lguacms qum cis ya
jmehlieadis kumgis dm vmcada, hie ca partlhucarldad dm qum sus harahtmrêstlhas
i`clgae a rmaclzarcis me mc mxtmrlir, `lme pirqum sm kumgum hie agua i oumgi,
`lme pirqum emhmsltme mspahlis a`lmrtis.
a`lmrtis.
‘ Kumgis dm agua; aqumccis qum sm kumgae me ca plshlea, me ca pcaya, i me ue rêi, y
qum pumdme smr dmsdm pmqumñas prum`as tlpi gyj -fbaea, hiji pir mkmjpci
`uhmar para mehietrar acgi, basta cas têplhas
têplhas «Gumrras dm agua¶.
‘ Dmshu`lmrtas; taj`lìe ccajadis kumgis dm hludad, pirqum sm hmetrae me mc
rmhirrldi, ca levmstlgahløe y mc dmshu`rljlmeti dm cas pmhuclarldadms hucturacms
dm ue juelhlpli6 para mcci ms emhmsarli qum cis elñis ledagume si`rm cas
histuj`rms, ca blstirla y mc artm dm msm juelhlpli, hietahtaedi dlrmhtajmetm
hie sus ba`ltaetms i `ushaedi uea smrlm dm plstas qum vaya rmvmcáedicms cas
rmspumstas.
‘ Fmrjmssms; sie kumgis pipucarms, têplhis dm cas olmstas dm cis pum`cis, qum
pumdme rmaclzarsm dm ahumrdi hie cas hmcm`rahliems dmc juelhlpli i jmdlaetm
ca hiestruhhløe dm uea omrla i jmrhadlcci pir partm dm cis jlsjis hbavacms
(mk.; «Ca huhaña¶).

0.8. TL^IX DM K]G]MTMX

Acudlr oleacjmetm ac papmc dm cis kugumtms me êetlja hiemxløe hie ca pri`cmjátlha


mspmhêolha dmc kumgi. Ms mvldmetm qum cis elñis pumdme kugar a juhbas hisas sle
ugumtms6 metiehms, ¹huác ms su utlcldad9 Cis kugumtms sie mcmjmetis qum apiyae mc
dmsarricci cl`rm dm ca ahtlvldad cûdlha, y søci sie václdis me ca jmdlda me qum mc elñi cms
itirga uea smrlm dm ouehliems, slgelolhadis y hieeitahliems rmoirzadirms dmc uelvmrsi
oaetástlhi pripumsti pir ìc jlsji para kugar. Me gmemrac, pir taeti, cis kugumtms
pmrjltme uea mstljucahløe smesirlac, ljagleatlva i ljltatlva dm ca rmacldad qum mc elñi
prmtmedm hiestrulr me su kumgi,
kumgi, auequm me juhbas ihasliems su prmsmehla ei ms msmehlac.
Cis kugumtms, pir taeti, sumcme smrvlr hiji sêj`icis para utlclzar me mc kumgi, y
para msi pumdme smrvlr dmsdm pacis y i`kmtis dm ca vlda hitldlaea, basta kugumtms
mspmhêolhajmetm hiestruldis para tac usi. ]ea hihlea dm kugumtm, pir mkmjpci, ms uea
rmpriduhhløe dm uea hihlea dm vmrdad qum oahlclta qum ca elña kumgum a smr aja dm hasa,
dm ca outuras
hiji jlsja jadrms
oirja qum cas juñmhas bae hietrl`uldi eita`cmjmetm a su sihlaclzahløe
dm oajlcla.
Metrm cis kugumtms mspmhlacjmetm hiestruldis para kugar, mstáe cis qum pmrjltme ca
rmaclzahløe dm hlmrtis kumgis dm jmsa i dmpirtms, sle huyi jatmrlac rmsuctarêa ljpisl`cm

1<2

ugar. Ìsta ms ca grae dlomrmehla qum tlmeme hie rmspmhti a itris i`kmtis slj`øclhis
utlclzadis pir mc elñi para su kumgi mspietáemi. Dm ca jlsja êedicm sie cis kugumtms dm
hiestruhhliems, qum sie lguacjmetm ledlspmesa`cms pmri pmrjltme mxpcirar priplmdadms
oêslhas, eujìrlhas y mspahlacms jás hijpcmkas, qum levltae ac elñi a rmsicvmr uea grae
haetldad dm pri`cmjas.
Pmhlmetmjmetm
dm vldmikumgis, huyismgrae
baeatrahtlvi
dlouedldirmsldm
juhbis
me cakugumtms mcmhtrøelhis
priduhhløe dm ruldishiji cas hiesicas
m ljágmems juy
siolstlhadis, pmri qum pripieme tarmas meirjmjmetm rmpmtltlvas y dm mshasi dmsarricci
letmcmhtuac. Auequm ms hlmrti qum oavirmhme ca hiirdleahløe vlsijitira, mc jayir
pri`cmja dm mstis jidmreis kugumtms mcmhtrøelhis ms qum sie juy rmltmratlvis y cljltae
mc gradi dm partlhlpahløe ahtlva dmc elñi, bahlìedicms smdmetarlis, sicltarlis y
hiesujlstas, admjás dm dañar ca vlsta pir hausa dm ue usi mxagmradi.
Hietrarlajmetm ac momhti priduhldi pir mstm tlpi dm pasatlmjpis aclmeaetms y
bijigmemlzadirms dm ca pmrsieacldad, cis kugumtms dm`me adaptarsm a ca mdad dm hada
elñi. Gmsmcc hijmeta`a qum cis prljmris kugumtms dm`êae rmspiedmr a cas emhmsldadms dmc
hlrhulti jaei-`iha pripli dm cis `m`ìs, y asê, mvicutlvajmetm, lr pasaedi a kugumtms
pistmrlirms dm sahudlr,
tmjpraea tlmeme prmedmr, pacpar,
grae ljpirtaehla caezar, traespirtar,
cis sieakmris jaelpucar,
y cis kugumtms mth. Me
hie sieldis, mstai`kmtis
hiji ìpiha
mstljucadirms dm ci smesirlac.
A partlr dm cis 0-8 añis, me haj`li, mc dmsarricci dm cas hapahldadms oêslhas y dmc
pmesajlmeti slj`øclhi me mc elñi, rmqulmrm kugumtms jitirms qum cm pmrjltae priymhtar
su vltacldad —hiji cis trlhlhcis—, y su hrmatlvldad —hiji cas hiestruhhliems, cis
rijpmha`mzas i cis ccajadis jatmrlacms dldáhtlhis qum kumgae hie cis hicirms y cas
oirjas—. A pmsar dm mcci, cis pmqumñis prmolmrme dms`aratar y rijpmr tidi ci qum
mehumetrae a su pasi, hiji ahtlvldad eaturac qum cms ayuda a metmedmr cas oirjas y cis
tajañis.
A ci cargi dm ca leoaehla jmdla, metrm 4 y 7 añis, cis kugumtms sm hievmrtlráe
prigrmslvajmetm
mkmjpci me mcmjmetis
cas juñmhas oavirmhmdirms
i cis dlsorahms, dm dm
qum slrvme ca sihlaclzahløe dmc elñi,
i`kmtis ljltatlvis dm cahiji pir
rmacldad.
Taj`lìe aparmhm mc gusti pir ci suhli —pcastmclea, arhlcca, agua, hrmjas—, hiji jmdli
dm mxpcirar y mjpaparsm dm ca rmacldad hlrhuedaetm. Me huaeti a ca emhmsldad leoaetlc dm
jivljlmeti, ìsta mehumetra uea rmspumsta `astaetm têplha me cis hieihldis kumgis hie
hihbms, trmems y avliems.
^ir ûctlji, me ca ^rmadicmshmehla, mjpmzaráe a bahmrsm ormhumetms cis kumgis
smdmetarlis dm letmrlir, hiji mc parhbês i ca iha, qum dmsarriccae ca hapahldad dm
razieajlmeti y mc lestleti dm hijpmtlhløe dmc hbavac, admjás dm itris pasatlmjpis
mstátlhis hiji cis vldmikumgis i cis tm`mis.
A jidi dm rmsujme, lehculjis aquê mc slgulmetm huadri dm mdadms, hapahldadms
jitiras m letmcmhtuacms, y tlpis dm kugumtms jás admhuadis, pripumsti rmhlmetmjmetm pir
ca Asihlahløe Mspañica dm Oa`rlhaetms dm Kugumtms (Juñiz, 1<<7, p. 84);

1<<
0>>
0>1

8. CAX C]DITMHAX

8.1. ¹Q]Ì XIE CAX C]DITMHAX9 EMHMXLDADMX A CAX Q]M DAE


PMX^]MXTA

]ea metldad dm tlmjpi cl`rm ei pumdm lestltulr mc kumgi. Mc kumgi, pir su eaturacmza
mspietáema, ei ms lestltul`cm. Huacqulmr msoumrzi a mstm rmspmhti ccmvarêa a ca aeucahløe dm
cas harahtmrêstlhas jás sletijátlhas dmc kumgi ‘moêjmri, privlslieac, juta`cm,
ljagleatlvi, mth.—. Me haj`li, ci qum sê pumdm y dm`m bahmrsm ms privmmr cas
hiedlhliems y cis jmhaelsjis qum pmrjltae dmsarriccar mc kumgi hiji ue tlpi dm vlda
hicmhtlva me mc qum cis elñis pumdae partlhlpar sle ljpmdljmetis, dlvlrtlìedism y
dmsarriccaedi sus pisl`lcldadms dm sihlaclzahløe hie itris lguacms (Oraehb-Jartlemcc,
1<<4, p. 11=).
Me mstm smetldi, ca cuditmha iormhm prmhlsajmetm ue mspahli ajpcli, hmrradi y
smguri me mcsurtldi
dm ue `ume qum mc dm
elñi pumdmy kugumtms
kumgis rmaclzar hie tida hijidldad
admhuadis para hadasumdad,
ahtlvldad cûdlha, privlsti
y ahijpañadi pir ue
aeljadir aducti qum cm asmsirm y pripiega jûctlpcms pisl`lcldadms dm dlvmrsløe. Ca
cuditmha supiem taj`lìe uea hcara actmreatlva a cis momhtis ledlvlduaclstas dm ca huctura
dm ca ljagme —tmcmvlsløe, vldmihiesicas—, iormhlmedi eumvas vêas dm mxprmsløe
hrmatlva y slj`øclha a travìs dmc kumgi ljagleatlvi. Msti ms pisl`cm pirqum sm rmhrmae
juedis dm oaetasêa, sm levmetae blstirlas, sm hiestruyme kugumtms, sm rmhlhcae cis rmhursis
hitldlaeis bahla ci cûdlhi, sm rmhupmrae cis kumgis tradlhlieacms y sm kumga me
hiipmrahløe hie itris elñis dm ca jlsja mdad.
Ms hijprmesl`cm, dmspuìs dm ci dlhbi, høji cas cuditmhas sm bae hievmrtldi dmsdm
su levmehløe, me Cis Áegmcms me 1<84, me uei dm cis rmhursis jás utlclzadis para ca
mduhahløe
]EMXHI me leoaetlc dmc tlmjpi
ca dìhada cl`rm. Tras
dm cis smsmeta, søcisumeapadrleajlmeti y dlousløe
Grae @rmtaña mxlstme biy pir partm
hmrha dm ca
dm 1.0>>
cuditmhas, ueas 2>> me Oraehla, ?>> me Austracla —hie ue pirhmetakm hiesldmra`cm dm
cuditmhas jøvlcms—, y apmeas 0>> me Mspaña —ouedajmetacjmetm me Hatacuña, Musfadl

0>0

y Jadrld—. Cas prljmras cuditmhas mspañicas ei sm leaugurarie basta 1<2>, a lestaehlas


dm Jarêa dm @irka, autira dm ca tmsls dihtirac Mstudli para ca ljpcaetahløe
ljpcaetahløe dm uea rmd dm
cuditmhas para Hatacuña (1<7<). Oumrie ca cuditmha Jargarlta @mdøs dm Xa`admcc, ca
cuditmha Ca Gulemu dm @arhmciea, y mc Hcu` Leoaetlc y Kuvmelc dm @mccvltgm, cas huacms
slgume ouehlieaedi me ca ahtuacldad (Cøpmz Jataccaea-_lccmgas, 1<<=, p. 1?).
^mri, ¹quì ms mxahtajmetm uea cuditmha9 Ms ue cugar me mc qum mc elñi pumdm
i`tmemr kugumtms me rìgljme dm prìstaji, y me diedm pumdm kugar kueti a itris elñis y
aeljadirms aductis. I sma, ms aqumcca lestltuhløe rm -hrmatlvi hucturac mspmhlacjmetm
pmesada para elñis y adicmshmetms, qum tlmem hiji prljmra jlsløe dmsarriccar ca
pmrsieacldad a travìs dmc kumgi y dmc kugumtm. ^ara mcci oahlcltae, prijumvme y mstljucae
mc kumgi iormhlmedi taeti cis mcmjmetis jatmrlacms emhmsarlis —kugumtms, jatmrlac cûdlhi
y mspahlis dmtmrjleadis— hiji cas irlmetahliems, ayudas y ahijpañajlmeti bujaei
qum rmqulmrm mc kumgi (@irka, 1<2>, p. 8?).
]ea cuditmha da rmspumsta a huatri pri`cmjas ouedajmetacms;
• Ca oac
oacta
ta dm
dm mspa
mspahl
hlis
is cûd
cûdlh
lhis
is msp
mspmh
mhêo
êolh
lhis
is,, jitl
jitlva
vadi
di pir
pir mc
mc oaht
oahtir
ir dm
dm rlms
rlmsgi
gi
sihlac qum supiem me me sê jlsja ca haccm, y pir mc prigrmslvi ahitajlmeti y
dlsjleuhløe dm parqums, pcazas, dmshajpadis y zieas dm rmhrmi para cis
hbavacms.
• Ca em
emhm
hmsl
slda
dadd dm si
sihl
hlac
aclz
lzah
ahlø
løee dm ue kumg
kumgii qum
qum sm
sm prid
priduh
uhmm cas
cas j
jás
ás dm cas
cas vmhm
vmhmss
me hasa me sicmdad, dmcaetm dm ca tmcmvlsløe i cis vldmikumgis6 dm abê ca
ljpirtaehla dm ue ajpcli cugar dm mehumetri para cis hbavacms, y dm ca
dleájlha dm grupis hiji bmrrajlmeta dm letmrahhløe sihlac.
• Cas
Cas dlol
dlolhu
huct
ctad
adms
ms dm
dm rmca
rmcahl
hløe
øe dmc
dmc elñ
elñii hie
hie cas
cas pmrs
pmrsie
ieas
as adu
aduct
ctas
as,, pir
pir oact
oactaa dm
tlmjpi i atmehløe dm cis padrms, pir ca jleusvacirahløe dmc bmhbi dm kugar, i
pir ca mshasa prmparahløe dm cis jayirms hiji rmomrmetms mduhatlvis dm ca
leoaehla, slmedi hiji ms msta prmsmehla ljprmshledl`cm duraetm cis prljmris
añis dm vlda;
smgurldad, mth. emhmsldad dm jidmcis dm rmomrmehla, vêehuci aomhtlvi, apiyi,
• Ca pis
pisl`
l`lc
lcld
ldad
ad dmdm iorm
iormhm
hmrr actm
actmre
reat
atlv
lvas
as cûd
cûdlh
lhas
as sug
sugms
mstl
tlva
vas,
s, ada
adapt
ptad
adas
as a had
hadaa
mdad, qum slrvae dm hietrapueti a ca emoasta leocumehla dm ca huctura
audlivlsuac —paslva, aclmeaetm, hiesujlsta—, y a`igume pir ue kumgi jás
hrmatlvi y slj`øclhi, qum dmsarriccm ca pmrsieacldad.
Mxlstme dis hiehmphliems jás i jmeis dlomrmehladas dm cuditmhas. Me mc áj`lti
eørdlhi-aegcisakøe sm utlclzae hasl mxhcuslvajmetm para ca mstljucahløe pslhijitrlz dm
elñis dmolhlmetms, hiji ms mc hasi dm Grae @rmtaña. Mc hiehmpti catlei jmdltmrráemi ms
juhbi jás letmgrac, y auequm cas cuditmhas taj`lìe pumdme usarsm para ca Mduhahløe
Mspmhlac, ci jás ormhumetm ms qum sm rmolmrae dm jaemra gmemrac ac kumgi duraetm mc
tlmjpi cl`rm, para tidas cas mdadms y hiedlhliems sihlacms.

0>8

^ir itra partm, mxlstme eita`cms dlomrmehlas a ca bira dm ba`car dm cis priymhtis
mduhatlvis dmsarriccadis pir tidas aqumccas lestltuhliems adshrltas a ca dmeijleahløe dm
cuditmhas. Me acgueis hasis, sm hiesldmrae cuditmhas jmris mspahlis dmstleadis ac
prìstaji dm kugumtms, hie ue ouehlieajlmeti sljlcar ac dm uea `l`clitmha tradlhlieac6 dm
bmhbi, cas prljmras cuditmhas eahlmrie hie uea hcara vihahløe dm hijpmesahløe sihlac,
pumsti qum tmeêae hiji i`kmtlvi qum cis elñis dm oajlclas pi`rms pudlmrae ahhmdmr a
ugumtms haris sle tmemr qum rmaclzar ue gasti mhieøjlhi para mcci. Xle mj`argi, itris
mqulpajlmetis cûdlhis hieihldis hie mc jlsji eij`rm, dmsarriccae tida uea smrlm dm
priymhtis y ahtlvldadms dm aeljahløe sihlihucturac qum ljpclhae me jayir jmdlda a cis
cuditmharlis rmspiesa`cms, a cis elñis dmstleatarlis y ac hiekueti dm ca sihlmdad dmc
`arrli i juelhlpli rmcahlieadi.
Taj`lìe dm`mjis dlomrmehlar cas cuditmhas dm cis ^arqums Leoaetlcms. Ìstis sie
ármas hie mstruhturas pslhijitrlhms, qum cis elñis utlclzae cl`rmjmetm y sle irlmetahliems
pir partm dm elegûe mduhadir. Me mstas lestacahliems ei bay ahtlvldadms irgaelzadas, ei
mstá msta`cmhldi elegûe smrvlhli dm prìstaji dm kugumtms, el sm prmtmedm ca priymhhløe
sihlihucturac dm ca tarma mduhatlva, qum eirjacjmetm ms mshasa. Xie mspahlis para mc
hiesuji qum sumcme hietar hie hicujplis, atrahhliems y harrusmcms, tmrrmeis dm avmetura
hie i`stáhucis, kumgis dm jmsa, plshlea, mth., y cis jieltirms søci hietricae mc irdme y ca
smgurldad dm cis elñis. Hiestltuyme uea actmreatlva letmrmsaetm para mc tlmjpi cl`rm
leoaetlc, y hie msa ldma oumrie hrmadis me cis Mstadis ]eldis y me Legcatmrra, pmri a
vmhms sm rmduhme a smr utlclzadis me cis hmetris hijmrhlacms pir cis padrms, para dmkar accê
a sus blkis duraetm uea tardm dm hijpras.
Xlgulmedi a Cøpmz Jataccaea y _lccmgas (1<<=, p. 17), hiesldmrajis emhmsarla ca
hijparmhmehla dm uea smrlm dm rmqulsltis jêeljis para pidmr dmeijlear cuditmha a ue
mqulpajlmeti cûdlhi;

0>4

1. ]e mmsp
spah
ahli
li aadm
dmhu
huad
adii y mspm
mspmhê
hêol
olhi
hi qum
qum slr
slrva
va par
paraa kuga
kugarr
0. ]e ooie
iedi
di ppmr
mrja
jaememet
etmm dm kugu
kugumt
mtms
ms y jatm
jatmrlrlac
acms
ms cûdl
cûdlhi
hiss
8. ]e prigra
prigraja
ja dmdm ahtlv
ahtlvlda
ldadms
dms qum glrme
glrme mmee tire
tireii a ci cûdl
cûdlhi
hi
4. Mc ahijpa
ahijpañaj
ñajlme
lmeti
ti dm uea smrlm
smrlm dm mduhad
mduhadirmirms-c
s-cudi
uditmh
tmharl
arlis
is
=. ]ea pcatao
pcataoirj
irjaa dm pri
priymh
ymhhlø
hløee si
sihli
hlihuc
huctur
turac
ac bahl
bahlaa mc juelhl
juelhlpli
pli

8.0. CA IPGAEL[AHLØE DMC MX^AHLI DM K]MGI ME ]EA


C]DITMHA

Mc mspahli ei ms søci ca ba`ltahløe me sê, slei tidi mc hiekueti dm pisl`lcldadms


mspahlacms dm qum pidmjis dlspiemr; mxtmrlirms, letmrlirms y su dlstrl`uhløe pir zieas.
Me mstm smetldi, bay qum tmemr me humeta mc tajañi y ca u`lhahløe jlsja dm ca cuditmha;
hiji cihac apartm i me ue hmetri hêvlhi, me ue hcu` dm tlmjpi cl`rm, me ue hicmgli, me ue
picldmpirtlvi, me ue bispltac, me uea hárhmc, me ue hmetri dm ahiglda a jmeirms, me uea
oá`rlha dm kugumtms, mth. ^mri admjás bay qum sa`mr aprivmhbar tidis cis rmhursis
mspahlacms qum tmemjis a eumstra dlspislhløe.
Admjás, ca dmhirahløe dm`m pripirhliear ac elñi ca jayir haetldad dm hietmxtis
cûdlhis pisl`cms, aujmetaedi ca ljagleahløe, ca jagla y ca hrmatlvldad leoaetlc. ]ea
cuditmha tlmem qum smr uea hasa dm hbihicatm, ue trme dm oaetasêa, ue dmsváe ccmei dm
mshiedrlkis, ue pcaemta letmrgacáhtlhi… Ms emhmsarli, pums, hrmar uea mshmeigraoêa
apriplada qum aj`lmetm mc kumgi y qum sma práhtlha dm hara a cas ahtlvldadms qum sm vae a
rmaclzar. ^mri taj`lìe ba`ráe dm tijarsm me humeta ca lestacahløe tìhelha, ca lcujleahløe,
mc ji`lclarli, ca vmetlcahløe y hacmoahhløe, ca u`lhahløe dm cis asmis, mc sumci, cas priplas
`arrmras oêslhas y ca rapldmz dm cljplmza y irdmeahløe
irdmeahløe dm hada smhtir.
Auequm ci jás ljpirtaetm smrá, sle duda, cigrar uea `umea smparahløe dm cas ármas
dm kumgi, qum dlstrl`uya sle letmromrmehlas cis mspahlis, cis kugumtms, cas ahtlvldadms y cis
usuarlis jlsjis duraetm ca smsløe. Msta dlstrl`uhløe ba`rá dm smr ocmxl`cm y rmvmrsl`cm,
hie mc ole dm qum cis elñis pumdae traesoirjar su mspahli dm kumgi slmjprm qum ci
dmsmme. Xmgûe ue mstudli rmaclzadi pir Xjltb y Hieeiccy me 1<2=, mxlstme dis graedms
tlpis dm mspahlis; cis ajpclis y dláoaeis qum suglmrme ue tlpi dm ahtlvldad jás
birlzietac y dleájlha —harrmras—, y cis mspahlis rmduhldis, huya ahtlvldad
prmdijleaetm ms vmrtlhac y smdmetarla —mstar smetadi, dmsclzarsm—. Mc jlsji mstudli
hiehcuym qum ue elñi emhmslta ue mspahli jêelji dm 0,8 j0 para dmsarriccar su kumgi
satlsoahtirlajmetm6 ue jargme jás mjpmqumñmhldi ahmetûa cas hieduhtas agrmslvas, pir
ci qum cis cêjltms dm uea cuditmha ei dm`mrêae `akar dm cis 1=> j0. Me rmsujme, qum para
ca dlstrl`uhløe dmc árma dm uea cuditmha, ba`rá qum `ushar ca rmhrmahløe dm aj`lmetms
dlomrmehladis para hada ahtlvldad jás qum su hijpartljmetahløe rêglda pir jmdli dm
i`stáhucis, pums a ca carga ca mjpmqumñmhmrêae. Cas dlvmrsas zieas pumdme dlvldlrsm pir
jmdli dm mcmjmetis jøvlcms hiji `lij`is, hirtleas, tmciems, hicirms, cêemas me mc sumci

0>=

i pir ca pripla dmhirahløe. Cas ármas hie cas qum smrêa emhmsarli hietar sie;
• Hacc
Haccmm i pa
patl
tlii mxt
mxtmr
mrli
lirr par
paraa kum
kumgi
giss ddmm jivl
jivljljlme
meti
ti i prm
prmdm
dmpi
pirt
rtlv
lvis
is..
• [iea
[iea hácl
háclda
da —¹—¹jijiququmtmta9
a9—— par
paraa kum
kumgigiss dm
dm ahh
ahhlø
løee gru
grupa
pacc y as
asaj`
aj`cm cmas
as..
• Mspa
Mspahlhlii dlá
dláoae
oaeii i ms
mshm
hmea
earl
rlii par
paraa mc
mc kum
kumgi
gi slj`
slj`øc
øclh
lhii i dr
drajá
ajátl tlhi
hi..
• Árma
Árma tra
traeq
equl
ulca
ca i slcm
slcmeh
ehli
lisa
sa ppar
araa kumg
kumgis
is led
ledlv
lvld
ldua
uacm
cmss i par
paraa ca `l`
`l`cl
clit
itmh
mha.a.
• Jmsa
Jmsass y slcc
slccas
as papara
ra kum
kumgi
giss mstmstát
átlh
lhis
is,, hie
hiest
stru
ruhh
hhli
liem
emss y ta tacc
ccmr
mrms
ms dm
jaeuacldadms6 ahiesmka`cm qum sm mehumetrme hmrha dm cis cava`is i oumetms
dm agua.
Taj`lìe ms hievmelmetm pidmr utlclzar mqulpis
m qulpis audlivlsuacms para mshuhbar jûslha,
vlsliear pmcêhucas dm vêdmi, mth. Mc ji`lclarli dm hada uea dm mstas zieas dm`mrá
adaptarsm a cis rmqumrljlmetis mxlgldis pir hada uea cas ahtlvldadms a dmsarriccar6 bay
qum tmemr me humeta qum ca pripla dlstrl`uhløe dm mspahlis ljpclha ya uea dlomrmehlahløe
dm cis jatmrlacms pir zieas dm kumgi. Me huacqulmr hasi, mc ji`lclarli dm`mrá smr acmgrm y
ouehlieac, pletadi hie hicirms hácldis y dmhiradi hie jitlvis qum dmhldae cis priplis
usuarlis.
mstaetmrêasMetrm cis kugumtms,
para cis jum`cms `áslhis
jmsas yqum
slccaseipara
pumdme oactar me
cis taccmrms uea cuditmha
y kumgis hietajis;
mstátlhis, pmrhbas
para cis a`rlgis y hartmras, arjarlis para jatmrlac dlvmrsi y mspmkis para cis kumgis
drajátlhis.
^ir ûctlji, jmrmhm ca pmea rmhirdar qum uea dm cas ouehliems jás ljpirtaetms dm
cis cuditmharlis ms ca dm pripirhliear a cis elñis mxpmrlmehlas dm kumgi dlvmrslolhadas y
merlqumhmdiras, taj`lìe me mspahlis dlomrmetms dm ca cuditmha. Xmrêa, pums, ahiesmka`cm ca
vlslta a acgueis mqulpajlmetis hrmadis mspmhêolhajmetm para ca dlvmrsløe, hiji parqums
dm atrahhliems, tmrrmeis dm avmetura, rmhletis omrlacms, parqums ahuátlhis, hlrhis,
picldmpirtlvis, mth., y ca utlclzahløe cûdlha dm itris mspahlis hiji mc `arrli —ca haccm, mc
parqum, ca pcaza—, mc hicmgli, i mc pum`ci metmri, hie jitlvi dm ca hmcm`rahl
hmcm`rahløe
øe dm olmstas,
umgis
cas dm mxtmrlir
ahtlvldadms dm cai cuditmha
ahietmhljlmetis
bahla uehiji mc Hareavac
hajpajmeti i ca Eavldad,
dm vmraei, ca priymhhløe
ca mstaehla dm
me uea graeka-
mshumca u itris.

8.8. MC OIEDI DM K]G]MTMX

Mc kugumtm, ya ci bmjis admcaetadi, ms ue jmdli y ue jitir para mc kumgi, y slmjprm


dmpmedm dm cas slgelolhahliems hie qum mc pripli kugadir cm dita para su ahtlvldad cûdlha.
Bay qum dmstmrrar mc vacir hijmrhlac y paslvi dm cis «kugumtms dm vmr¶, qum sm hievlmrtme
me ue ole me sê jlsjis,
ljprmshledl`cms. dmkaedi
Cis kugumtms sie dm smr ylestrujmetis
ûtlcms václdis me auxlclarms
ca jmdlda para hievmrtlrsm
me qum apiyae me
mc
dmsarricci leoaetlc y rmspiedme a cas emhmsldadms dm cis kugadirms, ms dmhlr, qum pumdme
pitmehlar y a vmhms dmtmrjlear mc kumgi, pmri eueha sustltulrci. Dmsdm mstm pueti dm

0>?

vlsta, pumdme smr hiesldmradis jatmrlacms cûdlhis cis slgulmetms;


• Kugu
Kugumt
mtms
ms ms mspm
pmhê
hêol
olhi
hiss pripripl
plaj
ajme
metm
tm dlhb
dlhbis
is,, hie
hieststru
ruld
ldis
is ar artm
tmsa
saea
eacc i
ledustrlacjmetm pir mc bij`rm para tac ole.
• I`km
I`kmti
tiss dm ca
ca vlda
vlda hhit
itld
ldla
laea
ea,, hiji
hiji huh
huhba
bara
ras,
s, pat
patat
atas
as,, hbap
hbapas
as,, paci
pacis,
s, a cis
cis qum
qum

• mcsas
Hisa
Hi elñi
s ddmmitirga
tid uei slgelolhadi
tidii tlp
tlpi ei
ei dmt
dmtmrj
mrjle slj`øclhi
leae
aetm
tms,
s, hi
hiji
jiduraetm
tm
tmcas,su
cas, hukumgi.
humr
mrda
das,
s, `ics
`icsas
as…

• Cas
Cas hies
hiestr truh
uhhl
hlie
iemsms y hrma
hrmahlhlie
iems
ms uusa
sada
dass pir
pir cis
cis elñi
elñiss para
para kug
kugar
ar,, hiji
hiji cas
cas
ljltahliems dm kugumtms hieihldis, levmetis, dlsorahms…
• \ olea
oleacj
cjmemetmtm cis
cis mkm
mkmjp
jpci
ciss qum
qum iorm
iormhm
hmee tmja
tmjass para
para mc
mc kumg
kumgi,
i, hij
hijii cis
cis hu
hume
meti
tis,
s,
cis tm`mis, cas pmcêhucas, sljucahliems dm ca vlda jlsja, mxpmrlmehlas
leoaetlcms, kumgis hieihldis dm ca tmcmvlsløe, mth.
A ca bira dm adqulrlr kugumtms para uea cuditmha tmedrmjis qum hiesldmrar aetm
tidi eumstras pisl`lcldadms mhieøjlhas, sl `lme ms letmrmsaetm hietar hie ue oiedi cûdlhi
ci jás ajpcli y dlvmrslolhadi pisl`cm, supmraedi ca haetldad dm kugumtms qum cis
ususarlis
dlspiel`cmpumdae
para suhieihmr. Tajpihi
usi dm oirja ms emhmsarli
sljuctáema6 qum tidi mc jatmrlac
mstá hijpri`adi qum mstm tmega
bmhbiqum mstar
priviha
dlspmrsløe y oacta dm letmrìs me mc kumgi. Cis kugumtms a smcmhhliear pumdme smr dm huatri
tlpis;
‘ Kugumtms para kugar me grae grupi, jatmrlac para ttaccmrms.
accmrms.
‘ Kugumtms i kumgis para kugar me pmqumñis
pmqumñis grupis.
‘ @agatmcas; haelhas, hrijis, hakas, aelccis, hachajieê
hachajieêas,
as, mth.
‘ Kugumtms ledlvlduacms hiji puzzcms,
puzzcms, juñmhis y ¹vldmikumgis9
Xi`rm msta hcaslolhahløe gmeìrlha, dm`me tmemrsm me humeta acgueis hrltmrlis
jêeljis dmc tlpi; qum cis kugumtms smae pmdagøglhis —qum oijmetme ca ljagleahløe y
sm admhume a ca mdad pslhimvicutlva dmc kugadir—, hrmatlvis, piclvacmetms, hiipmratlvis,
dlvmrtldis, søcldis, duradmris, práhtlhis, ei `mclhlstas el smxlstas. Letmrmsa qum cis
ugumtms ei prmhlsme smr rmparadis i sustltuldis hada dis pir trms, qum mstìe `lme
pritmgldis y mj`acadis, qum, pir mkmjpci, ei emhmsltme rmmjpcazarcms cas plcas
hiestaetmjmetm, y qum ei a`urrae, dmsdm cumgi. Mxlstm tida uea eirjatlva cmgac rmo
rmomrmetm
mrmetm
a ca ldiemldad dm cis kugumtms para ca pi`cahløe leoaetlc6 hievmedrêa a mstm rmspmhti
rmpasar cas advmrtmehlas aparmhldas me cis mevictirlis dm cas tlmedas ahmrha dm cas
prmhauhliems dm mjpcmi qum rmqulmrm hada kugumtm. \ oleacjmetm, metra dmetri dmc
smetldi hijûe hietmjpcar uea smrlm dm hrltmrlis dm smgurldad y pritmhhløe oêslha dmc
ugadir, hiji mc mvltar astlccas, arlstas hirtaetms i hijpiemetms tøxlhis me cis kugumtms.
Me tidi hasi, ba`rá qum letmetar hijpaglear cis hrltmrlis dm cis cuditmharlis hie cis
letmrmsms dm cis hbavacms, qum vae a smr, me dmoleltlva, cis usuarlis.
]ea vmz hieoirjadi mc oiedi cûdlhi ms emhmsarla ca irgaelzahløe dm ue `ume
olhbmri dm cis kugumtms, leoirjatlzadi sl ms pisl`cm, hie mc ole dm adjlelstrar
hirrmhtajmetm mc prìstaji. Mc slstmja dm hcaslolhahløe dm`m lr dlrlgldi a cis usuarlis —

0>7

pir jmdli dm hicirms, mstaetms, ármas dm ca cuditmha—, hie mc i`kmti dm oahlcltarcms ca


cihaclzahløe y mc dlsorutm dm cis kugumtms. ^mri taj`lìe irlmetadi a cis mduhadirms, hie
vlstas a i`tmemr ue hietric jás mxbaustlvi dmc mstadi dm hada kugumtm, bahmr ue
smguljlmeti dm cis kugumtms jás siclhltadis, y hijpri`ar cis gustis y prmomrmehlas dm
hada elñi. Pmhirdmjis qum me legcìs cuditmha sm dlhm tiy cl`rary —`l`clitmha dm
ugumtms—, ci qum ljpclha qum mc prìstaji dm kugumtms ms ca prlehlpac razøe dm smr dm
msta lestltuhløe. Ca ca`ir dm prìstaji pumdm bahmrsm dm dis oirjas;
• Letm
Letmre
reaj
ajme
metm
tm,, i sma,
sma, dme
dmetr
trii dm ca
ca cudi
cuditm
tmha,
ha, pldl
pldlme
medi
di mc
mc kugu
kugumt
mtmm ac rms
rmspi
pies
esa`
a`cm
cm
—mc cuditmharli, ue padrm u itri elñi—, y dmvicvlìedici ac tìrjlei a su
mstaetmrêa hirrmspiedlmetm.
• Mxtm
Mxtmre
reajm
ajmet
etm,
m, i smsma,
a, ccmv
ccmváeáedi
dism
sm mc
mc kug
kugum
umtm
tm a hasa
hasa durae
duraetm
tm ue
ue pmr
pmrêi
êidi
di dm
tlmjpi, para ci huac ba`ráe dm asmgurarsm cis mj`acakms dm traespirtm,
dmsleomhtarci y hijpri`ar su mstadi a ca vumcta.

8.4. MC ^PI\MHTI DM AHTL_LDADMX DM ]EA C]DITMHA

Cas ahtlvldadms dm uea cuditmha pumdme gmstliearsm dm dis oirjas; hiji ahtlvldadms
grupacms prigrajadas, i hiji kumgi cl`rm, me mc huac cis hbavacms ccmgae ac cihac y sm
slrvme cis kugumtms qum dmsmae para kugar duraetm ca smsløe, qumdaedi ca ouehløe dmc
cuditmharli rmduhlda a ca dm jmri oahlcltadir. Msta ûctlja iphløe ei tlmem pir quì smr
jmeis mduhatlva el sihlaclzadira, dmpmedm dmc oiedi cûdlhi mxlstmetm y dm prijivmr cas
hiedlhliems emhmsarlas para uea dleájlha dm grupis pisltlva. Ei dm`m icvldarsm qum ca
ahhløe dm uea cuditmha sm sltûa me mc tlmjpi cl`rm dm cas pmrsieas, ci huac ljpclha uea
hiehmphløe dmc kumgi hiji ahtlvldad cl`rm, eueha dldáhtlha. Me huaeti a cas ahtlvldadms
prigrajadas, mxlstme varlas pisl`lcldadms;
pisl`lcldadms;

• ^rig
^relñis
igra
rajah
jahlø
jásløeei dl
dlar
arla
la slg
jmeis slgul
ulme
medi
di ue
msta`cm6 uea msqu
msqumj
mstm mjaa olki
olki qum
rmspmhti qum
ms sm
smljpirtaetm
tra`
tra`ak
akaa hie
hiei`smrvar
ue gr
grup
upiicis
dm
dlstletis tureis dm mdadms, mc eûjmri dm usuarlis, cis birarlis y cas
ahtlvldadms mspmhêolhas dm hada grupi. Ca jayirêa dm cas cuditmhas a`rme
duraetm trms i huatri biras dlarlas, y vae dlrlgldas a elñis dm 4 a 14 añis, ci
qum supiem ue jargme dm mdadms `astaetm ajpcli qum hievlmem
hijpartljmetar.
• ^rig
^rigra
rajah
jahlø
løee `a`asa
sada
da me hme
hmetr
tris
is dm let
letmr
mrìs
ìs i tmja
tmjass dmtm
dmtmrjl
rjleaeadi
diss a par
partl
tlrr dm
cis huacms glrae cas ahtlvldadms dm ca cuditmha duraetm ue pmrêidi dm tlmjpi.
Msti pumdm bahmrsm dm dis oirjas;
‘ Dmsarriccar mc hmetri
hm etri dm letmrìs hiji kumgi drajátlhi, aj`lmetaedi tidi
mc kumgi y su mshmeigraoêa me tirei a msm tmja.
‘ Dmkar tlmjpis hiehrmtis para dmsarriccar msm hmetri dm letmrìs duraetm ue
rati hada dêa, hijpagleáedici hie mc rmsti dm ahtlvldadms qum sm
dmsarriccae me ca cuditmha.

0>2

Me huacqulmra dm cis dis hasis, hievlmem lelhlar cas smsliems hie uea pripumsta dm
ahtlvldadms asaj`cmarla, qum pmrjlta ca hrmahløe dm ue aj`lmetm pisltlvi rmuelmedi a
tidi mc grupi, y aha`ar hie itra ahtlvldad qum slrva para mc rmagrupajlmeti y ca
dmspmdlda oleac, bahlmedi rmêr a tidis cis partlhlpaetms. ]e jidmci dm prigrajahløe dm
smsløe —dm uea bira aprixljadajmetm— pidrêa smr jás i jmeis hiji slgum;
1. Ah
Ahig
igld
ldaa ddmc
mc cudi
cuditm
tmhar
harli
li a cis
cis elñi
elñiss (=“
(=“))
0. Ji
Jitl
tlva
vahlhløe
øe lel
lelhl
hlac
ac;; uea
uea haehl
haehløeøe,, ue hume
humeti ti…
… (1>“
(1>“))
8. Kumg
Kumgii iirg
rgaeaelz
lzad
adii dm
dm har
haráh
áhtm
tmrr gru
grupapacc (1=
(1=“)“)
4. Kumgi
Kumgi cl`rm
cl`rm —hada
—hada elñ elñii hie
hie su kugumt
kugumtm— m— i tacc
taccmrm
mrmss (0>“
(0>“))
=. Pmhi
Pmhigl
glda
da dm ku kugu
gumt
mtms
ms y jjat
atmr
mrla
lacc (=“
(=“))
?. Dmsp
Dmspmd
mdldldaa ole
oleac
ac ti
tidi
diss kkue
ueti
tiss ((=“
=“))
A msti bay qum añadlr itras ahtlvldadms puetuacms, hiji sie cas hrmahliems
pcástlhas mspmhlacms, cas vlsltas hucturacms y cis mehumetris hie itris grupis, qum sm
prigrajae, pir mkmjpci, uea vmz ac trljmstrm. Bay taj`lìe ahtlvldadms mxtrairdlearlas,
qum søci tlmeme cugar uea vmz ac añi m letmrrujpme ca dleájlha ba`ltuac dm ca cuditmha,
hiji cas olmstas dm Eavldad y Hareavac, cis hajpajmetis dm vmraei, mth.
Dmhlr pir ûctlji, qum mc priymhti mduhatlvi dm uea cuditmha pumdm y dm`m vicharsm
taj`lìe bahla ci hijueltarli, ahtuaedi a jidi dm pcataoirja a partlr dm ca huac
letmrvmelr me ca hrmahløe dm ue tmkldi sihlihucturac dleájlhi me tidi mc `arrli,
juelhlpli… A mstm rmspmhti, cas ahtlvldadms hie oajlclas, `ushaedi puetis dm mehumetri
y sihlaclzahløe metrm cis padrms y cis blkis, cis a`umcis y cis elmtis, mth., pumdme smrvlr dm
mcmjmeti hucturac pmrpmtuadir dm kumgis, histuj`rms y tradlhliems pipucarms qum ei
dm`me pmrdmrsm dm uea gmemrahløe a itra. Asê jlsji, ca rmcahløe hie cis hicmglis y itris
hicmhtlvis dmdlhadis a ca Mduhahløe dmc Tlmjpi Cl`rm smrá ouedajmetac, si`rm tidi sl ca
cuditmha sm bacca oêslhajmetm leshrlta me acguea dm mstas lestltuhliems. Msta smrêa, me
dmoleltlva, ca grae me
cuditmha cihaclzada dlomrmehla
ue `arrlimxlstmetm
hie hcarametrm ca cuditmha
priymhhløe sihlac.dm ue cihac hijmrhlac y ca
0><

8.=. OIPJAHLØE \ HIJ^MTMEHLA ^PIOMXLIEAC DMC


C]DITMHAPLI

Ca olgura dmc cuditmharli ei mstá aûe tltucada el cmglscada me Mspaña —sê me Oraehla, dm
diedm privlmem mc tìrjlei—. Ei mxlstm uea oirjahløe mspmhêolha el mstáe dmoleldas sus
hijpmtmehlas priomslieacms, auequm sê parmhm mvldmetm ca emhmsldad dm qum mxlstae
mduhadirms mspmhlaclzadis hie ajpclis hieihljlmetis tmørlhi-práhtlhis si`rm tìhelhas
dm aeljahløe cûdlha y si`rm jatmrlacms dm kumgi y kugumtms (Cøpmz Glc, 1<27, p. ?>). Ca
humstløe pmrjaemhm sle rmsicvmr6 jlmetras qum me Oraehla mc cuditmharli ms ue priomslieac
oirjadi y ouehliearladi para tac ole, me Mspaña mehietrajis ihupaedi mc pumsti dm
cuditmharli a uea grae dlvmrsldad dm olguras; jieltirms dm tlmjpi cl`rm, aeljadirms
sihlihucturacms, jamstris, pslhøcigis, jieltirms dm tmatri, mduhadirms sihlacms y basta
vicuetarlis sle elegûe tlpi dm prmparahløe tmørlha. Xlgum slmedi ue tra`aki qum ei mstá
rmgucadi pir ca Adjlelstrahløe ^û`clha.
Xle mj`argi, mc tra`aki dmc cuditmharli pidrêa leshrl`lrsm me mc jarhi dm ca
aeljahløe sihlimduhatlva, pums trata dm prijihliear ahtlvldadms mduhatlvas y hucturacms
tmedmetms a uea mduhahløe pmrjaemetm huyi i`kmtlvi ms mc dmsarricci gci`ac dmc ledlvldui
y ca rmeivahløe sihlac dm ca hijueldad (@irka, 1<21, p. 0=1). Mc cuditmharli ms, pir
taeti, ue aeljadir, ue dleajlzadir dm cis prihmsis grupacms, sihlimduhatlvis y
sihlihucturacms, mspmhlaclzadi me mc hajpi dm ci cûdlhi. Me mstm smetldi, ci jêelji qum
ba`rêa qum mxlgêrsmcm a ue aeljadir dm cuditmha sie hieihljlmetis si`rm ^slhicigêa
Mvicutlva, ca ^mdagigêa dmc Kumgi me gmemrac, `umeis rmhursis para ca Aeljahløe dmc
Tlmjpi Cl`rm y acgueas ditms adjlelstratlvas i dm gmstløe. Metrm cas ouehliems
i`clgatirlas dm ue cuditmharli mstarêae;

01>

‘ Ouehløe mduhatlva y aeljadira dmc tlmjpi cl`rm.


cl`rm.
‘ Ouehløe pcaelolhadira dm cas ahtlvldadms dm ca cuditmha.
‘ Ouehløe adjlelstratlva dmc prìstaji dm kugumtms
kugumtms y ca mhieijêa.
‘ Ouehløe dm jaetmeljlmeti dm cas lestacahliems
lestacahliems y rmhursis.
‘ Ouehløe levmstlgadira si`rm mc elñi
elñi y mc kugumtm.
‘ Ouehløe leoirjadira dm pripagaeda bahla mc mxtmrlir.
Dm tidas oirjas, ci eirjac ms vmr tra`akaedi me uea cuditmha a ue mqulpi
jmdlaeajmetm eujmrisi y juctldlshlpclear, me mc qum tlmeme ha`lda dlomrmetms
priomslieacms, hica`iradirms y vicuetarlis —padrms, jamstris, bmrjaeis jayirms—, ac
lguac qum me huacqulmr itra lestltuhløe dm tlmjpi cl`rm.

@l`cligraoêa

@l`cligraoêa si`rm tmirêa dmc kumgi

HACCILX, P.; Cms kmux mt cms bijjms.


bijjms. ^arês, Gaccljard, 1<?7.
HBATMA], K.; ^slhicigêa dm cis kumgis leoaetlcms.
leoaetlcms. @umeis Alrms, Fapmcusz, 1<78.
DMC_AC, K.; Mc dmsarricci bujaei.
bujaei. Jadrld, Xlgci RRL, 1<<=.
MCFIELE, D. @.; ^slhicigêa dmc kumgi.
kumgi. Jadrld, ^a`ci dmc Pêi Mdltir, 1<72.
MCXHBME@PILHB, D.; Mc kumgi dm cis elñis. Mstudlis si`rm ca gìemsls dm ca c a leoaehla.
leoaehla. Jadrld, [mri,
1<7<.
MPLFXIE; Leoaehla y sihlmdad. @umeis Alrms, Birjì, 1<2>.
OPAEHB, K.-JAPTLEMCC, A.; Aeljar ue priymhti dm mduhahløe sihlac. Ca letmrvmehløe me mc tlmjpi
cl`rm.. @arhmciea, ^aldøs, 1<<4.
cl`rm
B]L[LEGA, K.; Biji Cudmes.
Cudmes. Jadrld, Aclaeza, 1<<?.
KA]CLE, P. (hiird.); Kumgis y kugumtms. Mesayis dm mteitmheicigêa.
mteitmheicigêa. Jìxlhi, Xlgci RRL, 1<21.
CMLO, K.-@P]EMCCM, C.; Ca vmrdadmra eaturacmza dmc kumgi. kumgi. @umeis Alrms, Fapmcusz, 1<72.
CØ^M[ JATACCAEA, Jª.; Kumgi y mduhahløe me mc tlmjpi cl`rm. ]ea pripumsta jmtidicøglha. jmtidicøglha. Tmsls
dihtirac prmsmetada me ca ]elvmrsldad dm Hijlccas, Jadrld, 1<<8.
JLHBMCMT, A.; Cis ûtlcms dm ca leoaehla.
leoaehla. @arhmciea, Bmrdmr, 1<77.
JLCCAP, X.; ^slhicigêa dmc kumgi leoaetlc. @arhmciea, Oietaemcca, 1<70.
JIEMPA ICJIX, Ja. C.; «Aeáclsls dmc ihli y tlmjpi cl`rm me ca ahtuacldad¶, me @irdøe. Pmvlsta
P mvlsta dm
^mdagøglha, e¾ 0=?, om`rmri dm 1<2=.
Irlmetahløe ^mdagøglha,

011

J]ÑI[, A.; «Kugumtms; mcmglrcis ei ms ue kumgi¶, me @caehi y Emgri. Xmjaearli dm A@H, e¾ 4.><?, 02
dm dlhlmj`rm dm 1<<7, pp. 80-82.
^LAGMT, K.; Mc eahljlmeti dm ca letmclgmehla me mc elñi.
elñi. Jadrld, Agulcar, 1<80.
^LAGMT, K.; Ca oirjahløe dmc sêj`ici me mc elñi.
elñi. Jìxlhi, OHM, 1<7=.
^LAGMT, K.; Mc hrltmrli jirac me mc elñi.
elñi. @arhmciea, Oietaemcca, 1<77.
^]LG PI_LPA, K. Jª.-TPLCCA, K.; Ca pmdagigêa dmc ihli. ihli. @arhmciea, Camrtms, 1<<?.
XJLTB, ^.-HIEEIC\, F.; «Mstudlis mxpmrljmetacms dmc metirei prmmshicar; mc ^riymhti Xbmoolmcd¶, me
Leoaehla y Aprmedlzakm,
Aprmedlzakm, e¾ 0<, añi 1<2=, pp. 88-48.

@l`cligraoêa si`rm cuditmhas

AEDPÌX TPL^MPI, T.; Kumgis, kugumtms y cuditmhas (0 vics.). Jadrld, ^u`clhahliems dm ca M.]. ^a`ci
Jietmsleis, 1<<1-1<<8.
@IPKA XICÌ, J.; Mc kumgi leoaetlc. Irgaelzahløe dm cuditmhas.
cuditmhas. @arhmciea, Ilfis Tau, 1<2>.
@IPKA XICÌ, J.; Mstudli para ca ljpcaetahløe dm uea rmd dm cuditmhas.
cuditmhas. @arhmciea, ^^], 1<2?.
HICIJMP, K.; «Tlmjpi cl`rm y aeljahløe¶, me Huadmreis dm ^mdagigêa,
^mdagigêa, e¾ ?<, smptlmj`rm dm 1<2>,
pp. ?>-?8.
HICIJMP, K.; «Letmrvmehløe mduhatlva me mc ihli leoaetlc¶, me mc cl`ri Ca hludad mduhadira. Ca vlccm
ìduhatrlhm.. Akuetajmet dm @arhmciea, 1<<>, pp. 071-07<.
ìduhatrlhm
CØ^M[ GLC, H.; Kugaedi, kugaedi… (cas cuditmhas).
cuditmhas). _ltirla-Gastmlz, Árma dm Kuvmetud dmc
Ayuetajlmeti, 1<27.
CØ^M[ JATACCAEA, Jª.-_LCCMGAX, K.; Irgaelzahløe y aeljahløe dm cuditmhas. cuditmhas. Jadrld,
Mdltirlrac HHX, 1<<=.
PI]APD, J.-XLJIE, K.; Hblcdrme“s ^cay Xpahms. Orij Xaed`i ti Advmeturm ^caygriued.
Wiidstiif, Emw \irf, Tbm Ivmrciif ^rmss, 1<77.
_ACDM[, D.; Cuditmha. ]ea actmreatlva dm mduhahløe para mc usi dmc tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jìxlhi, D. _acdmz
mdltir, 1<<1.
_APLIX; «Cas cuditmhas¶ me ca Pmvlsta Letmruelvmrsltarla dm Oirjahløe dmc ^riomsiradi,
^riomsiradi, e¾ 1<
jieigráolhi, ]elvmrsldad dm [aragiza, a`rlc dm 1<<4.

@l`cligraoêa si`rm rmhursis cûdlhi-omstlvis


@AEDMT, K.-A@@ADLM, J.; Høji mesmñar a travìs dmc kumgi. kumgi. @arhmciea, Oietaemcca, 1<78.
@AXHIEMX, C. J.; Kumgis para ca aeljahløe dm aj`lmetms.
aj`lmetms. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<1.
@IHBI GAXHØE, K.; @asms y tìhelhas para mduhar me mc tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jadrld, Xae ^êi R, 1<<?.
@IJ^LAEL, M.; \i kumgi, tû kumgas, tidis kumgae. 07> kumgis para tidi mc añi. añi. @arhmciea, Kuvmetud,
1<7?.
HALATL, J.; Kumgi cl`rm me mc kardêe dm leoaehla.
leoaehla. @arhmciea, HMAH, 1<27.
HAJMPLEI, I.-HAXTAÑMP, J.; 1.>>1 mkmrhlhlis y kumgis dm rmhrmahløe. rmhrmahløe. @arhmciea, ^alditrl`i,
1<<>.
HAXHØE, ^.-JAPTÊE @MPLXTALE, H.; Ca actmreatlva dmc kumgi, 0 vics. vics. Jadrld, Cis Cl`ris dm ca
Hatarata, 1<2<.
HIPTÌX, C.-XAE]\, H.; Mesmñar a kugar. Kumgis mduhatlvis para mc dmsarricci dm ca
c a pmrsieacldad dmc
elñi.. Jadrld, Jarslmga, 1<2?.
elñi
GIE[ÁCM[ ^MLEADI, J. H.; Kumga hie cis kumgis tradlhlieacms.
tradlhlieacms. Hádlz, Ouedahløe Juelhlpac dm
Kuvmetud y Dmpirtm, 1<<1.
GP]^I DM ADAPPA @L[FALA IF]XL; Me `usha dmc kumgi pmrdldi. pmrdldi. @lc`ai, Ljprmeta @mrmfletza,

010

1<24.
BAGXTPIJ, K.; Kumgis hie elñis.
elñis. @arhmciea, HMAH, 1<27.
BAGXTPIJ, K.; 47 eumvis kumgis para elñis.
elñis. @arhmciea, HMAH, 1<22.
KAPMX, R. P.; Mc pcahmr dm kugar kuetis. Eumvas tìhelhas y kumgis hiipmratlvis.
hiipmratlvis. Jadrld, Mdltirlac HHX,
1<<0.
CMQ]M]R, ^.; Kumgis, jás dm 1.>>>, para tidi cugar; hasa mshumca, hajpi, pcaya.
pcaya. @arhmciea, Pmoirja
dm ca Mshumca, 1<24.
CLJ@IX, M.; Graedms kumgis dm letmrlir. @arhmciea, _lcajaca, 1<78.
JIET]CC, K. A.; Kumgis y jás kumgis para mc tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<1.
EMWXIE, K. y M.; Kugumtms y i`kmtis para kugar. @arhmciea, HMAH, 1<2?.
I@ØE, R.-TIPP]X, K.-JLPAHCM, C.; Tidis cis kumgis dmc juedi. juedi. @arhmciea, ^caemta, 1<<4.
IPDØÑM[, ^.; Xurtldi dm kumgis y ahtlvldadms.
ahtlvldadms. Jadrld, Xae ^êi R, 1<<0.
IPCLHF, T.; Kumgis y dmpirtms hiipmratlvis.
hiipmratlvis. Jadrld, ^ipucar, 1<27.
IPCLHF, T.; Cl`rms para hiipmrar, cl`rms para hrmar. @arhmciea, ^alditrl`i, 1<<>.
^LÑAEGI, Hb.-JAPTÊE OPAEHÌX, X.; Hiestruhhløe dm kugumtms hie jatmrlac dm dmsmhbi. dmsmhbi. Jadrld,
^ipucar, 1<<4.
XÁEHBM[, G. Jª.-JA\IPAC, T.; Taccmr dm kumgis. kumgis. Jatmrlac pmdagøglhi dm ca Mshumca dm Tlmjpi
Cl`rm MACA, Achacá dm Bmearms, 1<<4.
X^MEHMP, [. A.; 1=> kumgis y ahtlvldadms prmmshicarms.
prmmshicarms. @arhmciea, HMAH, 1<27.
PAJIX ^]M\I, J. H.; Humetis-kumgi
Humetis-kumgi.. Xmvlcca, Dirsa, 1<<1.
PA\JIEDM, J.; Kumgis dm jmsa.jmsa. @arhmciea, _lcajaca, 1<?2.
PIDAPL, G.; Grajátlha dm ca oaetasêa.
oaetasêa. @arhmciea, Aclirea, 1<<1.
XICÁ PIJAEHM, Ja T. (trad.); Kumgis dm patli.patli. @arhmciea, _lcajaca, 1<?=.
_LCCMGAX XACDAÑA, K.; Tras mc arhi lrls. Ahtlvldadms y kumgis hiipmratlvis a partlr dm cis hicirms.
hicirms.
Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<4.
[AJIPA, A.; Pmhursis cûdlhi-omstlvis.
cûdlhi-omstlvis. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<=.
[MLTCLE, X.; Kumgis y ahtlvldadms prmmshicarms.
prmmshicarms. @arhmciea, HMAH, 1<27.
018

Tmja 2

CAX AXIHLAHLIEMX K]_MELCMX


014

1. LETPID]HHLØE

1.1¹K]_MET]D9 ¹Q]Ì MX9

Ca hiesldmrahløe dm ca kuvmetud hiji uea mtapa hiehrmta dm vlda dm cas pmrsieas, hie
metldad pripla y dlomrmehlada dm itras mdadms, ms ue bmhbi rmcatlvajmetm rmhlmetm.
^idmjis ba`car dm kuvmetud søci me cas sihlmdadms ur`aeas hapltaclstas, y me huacqulmr
hasi ûelhajmetm dmspuìs dm ca Pmvicuhløe Ledustrlac dmc slgci RLR.
Duraetm mc Aetlgui Pìgljme ei ba`êa msta`cmhlda msa mtapa dm traeslhløe metrm ca
leoaehla y ca vlda aducta (Cizaei, 1<<1, p. 2). Ca adicmshmehla jarha`a mc jijmeti me
qum tmeêa cugar mc a`aediei dm cas lestltuhliems mduhatlvas para lehirpirarsm ac juedi
dmc tra`aki, slmjprm y huaedi ac elñi sm cm bu`lmsm dadi ca ipirtueldad dm mstudlar, hisa
qum ei suhmdêa juy a jmeudi metrm cas hcasms pipucarms. Xmr kivme mra hisa dm rlhis, ya
qum mc pum`ci ccaei metra`a a tra`akar dmsdm mdadms juy tmjpraeas. ^ara ca jayirêa dm ca
gmetm, admjás,
aprmedlzakm ei mxlstêa
sihlac. Asê qumueacamduhahløe supmrlir
hiesmhuhløe dm ca qum pudlmramspriciegar
jadurmz, dmhlr, ca msta mtapa dm
asuehløe dm
rmspiesa`lcldadms ca`iracms, oajlclarms y dijlhlclarlas, mra juhbi jás `rusha y
traujátlha qum me ca ahtuacldad.
Ca kuvmetud sm metlmedm hiji uea oasm dm prmparahløe para ca vlda aducta metrm ca
adicmshmehla y ca jadurmz. Ms ue jijmeti para mc aprmedlzakm dm hieihljlmetis, dm
vacirms hludadaeis y dm hapahldadms ca`iracms. Ci qum ei mstá hcari ms mc tlmjpi qum
dm`m durar mstm prihmsi, ms dmhlr, huáedi pidmjis dmhlr qum ba ccmgadi a su ole. Mc kivme
ms uea pmrsiea qum ya ba jaduradi olslicøglhajmetm, pmri qum qûe ei pismm trms hisas;
1. Ihupah
Ihupahløe
løe priduh
priduhtlv
tlvaa msta`
msta`cm,
cm, i sm
sma,
a, rmsp
rmspies
iesa`l
a`lcld
cldad
ad ca`i
ca`irac
rac..
0.
8. ^armka
^armkalhlcli
Dijlhl
Dij mmsta
sta`cm
cli `cm hie
ppripli mdmshme
ripli dmshmedme
led dmehla
ledmpm hla,
mpmedl ,m,i isma,
edlmet
metm, smsma
a, rmspi
rm
sma, spiesa
esa`lc
, rmspies
rmsp `lclda
iesa`lldad
a`lclddadoajlcl
cldadoaj
dilclar.
dijlhar.lclarl
jlhlcl arla.
a.
^ara qum ca sihlmdad hiesldmrm a uea pmrsiea ue aducti dm pcmei dmrmhbi, ms
emhmsarli qum hujpca mstas trms hiedlhliems, pasaedi a ue smguedi elvmc itris oahtirms

01=

hiji ca mdad6 me Mspaña ca Cmy prmvlmem qum ca kuvmetud pumdm durar basta cis 8> añis,
pmri mc cêjltm dm juhbas vmetakas hijmrhlacms i adjlelstratlvas mstá me cis 0= i cis 0?
añis. Me huacqulmr hasi, mc pri`cmja ouedajmetac ac qum sm meormeta mc kivme dm biy ms ca
mxlgmehla qum cm bahm ca sihlmdad para qum hietralga rmspiesa`lcldadms dm ca vlda aducta,
a ca vmz qum ca pripla rmacldad dmc slstmja msta`cmhldi cm ljpldm a`irdarcas —pari,
orahasi mshicar, jargleahløe sihlac, mth.

1.0. MC AXIHLAHLIELXJI K]_MELC

]ea asihlahløe ms uea irgaelzahløe dleájlha qum surgm dm ca sihlmdad hlvlc y sm


hiestltuym dm jaemra iolhlac para rmaclzar uea ahtlvldad hicmhtlva dm oirja msta`cm. Cas
asihlahliems sm mstruhturae dm jaemra dmjihrátlha, ledmpmedlmetms dmc Mstadi y dm cas
mjprmsas, y pumdme hievmrtlrsm me uea ljpirtaetm pcataoirja dm partlhlpahløe y
mxprmsløe dm cis hludadaeis me cis pri`cmjas y dmhlsliems qum atañme a ca vlda dm su
hijueldad. Me mc hasi dm cas asihlahliems kuvmelcms, msta oirja dm agrupahløe pumdm
ayudar a cis køvmems a rmcahliearsm, irgaelzarsm, hiirdlearsm y haeaclzar jmkir sus
asplrahliems, bahlìedism mshuhbar pir ca sihlmdad y oahlcltaedi su letmgrahløe me cis
irgaelsjis m lestltuhliems. Metrm cis i`kmtlvis dm cas asihlahliems mstáe;
• Lehl
Lehldl
dlrr hie
hie su ahh
ahhløløee si`r
si`rmm ca sih
sihlm
lmda
dad,
d, sme
smesl
sl`l
`lcl
clza
zaed
edii a ca ipl
iplel
eløe
øe pû`
pû`cl
clha
ha i
ljpucsaedi rmcahliems letmrpmrsieacms qum oahlcltme prihmsis dm
hijuelhahløe sihlac.
• Hijp
Hijpcm cmjme
jmeta
tarr mmcc pri
prihms
hmsii mdu
mduha
hatl
tlvi
vi dm ca pmpmrsrsie
ieaa acc
accêê die
diedm
dm ah
aha`
a`aa ca
ca
leocumehla mshicar, ms dmhlr, me mc áj`lti dm ca mduhahløe ei oirjac m
leoirjac.
• Pmsp
Pm spie
iedmdmrr a emh
dmtmrjleadi, epripielmedi
mhmsmsld
ldad
adms
ms huc
huctu
tura
racm
cmss i dm
ahtlvldadms dymactmreatlvas
ihli
ihli dm
dm uemspmhêolhas
hi
hicmcmht
htlv
lvii pi`c
pi`cah
paraahli
mcliea
eacc
usi
dmc tlmjpi cl`rm.
• Iormh
Iormhmr
mr ooør
ørju
juca
cass oa
oavi
virm
rmhm
hmdi
dira
rass pa
para
ra ca
ca les
lesmr
mrhl
hløe
øe ca
ca`i
`irac
rac,, pir
pir jmdl
jmdlii dmc
dmc
aprmedlzakm dm iolhlis, ca hrmahløe dm mjpcmi, ca irgaelzahløe dm
hiipmratlvas dm tra`aki asihladi, i ca vmeta dm acgûe smrvlhli pir dm`aki dm
cis prmhlis ba`ltuacms dmc jmrhadi.
• Hiet
Hietri
rica
carr ca picê
picêtl
tlha
ha dm ccis
is gi`
gi`lmlmre
reis
is m lles
estl
tltu
tuhl
hlie
iems
ms pû`
pû`cl
clha
has,s, oij
oijme
meta
taed
edii ca
partlhlpahløe hludadaea me ca tija dm dmhlsliems y me ca dmomesa dm cis
dmrmhbis dm cas hijueldadms.
Huaedi
omeøjmeis ba`cajis dm qum
y mxpmrlmehlas asihlahlielsji kuvmelc
sm dae me tirei a ciseis mstajisjidmcis
dlstletis rmolrlmedi ac hiekueti
dm rmcahløe dm
sihlac
i agrupahløe dm cis køvmems. Mc asihlahlielsji ms ue bmhbi meirjmjmetm slgelolhatlvi
para ca kuvmetud ahtuac, qulzá jás me su dljmesløe mspietáema qum me ca iolhlaclzada,

01?

qum apmeas ccmga ac 04% dmc titac dm ca pi`cahløe kuvmelc mspañica. Dmsdm ca sihlmdad
jlsja sm rmhcaja ca emhmsldad dm uea ajpcla rmd dm agrupahliems para dar rmspumsta a
cis pri`cmjas dm ca kuvmetud, ya qum mc êedlhm asihlatlvi ms kustajmetm uei dm cis
jmkirms ledlhadirms dmc elvmc dm jadurahløe dmjihrátlha dm ue paês. Ca razøe ms i`vla;
sl uea pmrsiea ei sm rmcahliea hie sus lguacms y pmrjaemhm alscada, agita juy prieti sus
pisl`lcldadms dm hrmhljlmeti.
^idmjis meujmrar hlehi ahtltudms `astaetm dlomrmehladas metrm cis køvmems bahla mc
omeøjmei asihlatlvi (Jmedêa Gaccardi, 1<74, p. 1=).
Me prljmr cugar ms prmhlsi advmrtlr hiji uea oirja dm agrupahløe kuvmelc hasl
lehieshlmetm ca gmemrahlieac. Ei ha`m duda dm qum cas harahtmrêstlhas, cis
hijpirtajlmetis sihlacms, cis bá`ltis dm hiesuji y ihli, y cas ahtltudms bahla mc
omeøjmei asihlatlvi sie hijpcmtajmetm dlstletas metrm pmrsieas dm mdadms dlstletas. Ca
uvmetud dm ca pistgumrra muripma ei ms lguac qum ca kuvmetud dm cis smtmeta i ca kuvmetud
dm cis eivmeta. Mxlstme rasgis ldmetlolhatlvis y slgelolhahliems hucturacms dlvmrsas me
hada hasi, y cis hmetris dm letmrìs taj`lìe smráe itris hie tida pri`a`lcldad. Ms
ljpirtaetm tmemr msti me humeta, hie mc ole dm hijprmedmr huácms pumdme smr cis tlpis dm
agrupahløe jás hijuems metrm cis køvmems, dmpmedlmedi dmc jijmeti blstørlhi me qum
eis mehietrmjis.
Dmspuìs dm msti, bay qum adjltlr qum slmjprm ba ba`ldi ue ajpcli smhtir dm ca
uvmetud qum ei ba mstadi irgaelzadi el ba pmrtmemhldi a eleguea asihlahløe. Xmgûe ca
]EMXHI mcci pumdm i`mdmhmr a varlas hausas;
‘ Køvmems qum mstáe mstrmhbajmetm vlehucadis ac áj`lti oajlclar i qum
pmrtmemhme a grupis leoirjacms jleirltarlis6 su ahtltud bahla mc
asihlahlielsji ms ledlomrmetm, pir ci qum su lehldmehla hicmhtlva me ca
sihlmdad ei mstá mstruhturada y ms hasl euca.
‘ Ca mshaca hucturac dm køvmems mspmhlacjmetm ditadis qum tlmeme hmetris dm
letmrìs juy leoaetlcms
hiesldmrarcas pitmetms,i artlolhlacms,
y rmhbazaeya cas irgaelzahliems
qum ei kuvmelcms
rmspiedme a sus pir
lequlmtudms
pmrsieacms i su elvmc dm hapahldadms.
hapahldadms.
‘ Mc hicmhtlvi dm køvmems qum sm mehumetra me hietmxtis sihlacms dmsoavira`cms
hiji mc jmdli rurac, i qum vlvm sltuahliems dm jargleahløe, pir ci qum su
rmcahløe hie mc rmsti dm ca pi`cahløe ms mshasi.
Cumgi mstáe cis grupis leoirjacms, hiji `aedas, paedlccas, mth. Xie grupis
pmqumñis dm haráhtmr mspietáemi, y rmspiedme a ca emhmsldad eaturac dm cis køvmems dm
rmuelrsm para ca hievlvmehla, pir ci qum su razøe dm smr ms prlehlpacjmetm aomhtlva. Xu
ljpirtaehla hiji agmetm sihlaclzadir ms vltac para rmsicvmr cis pri`cmjas dm lesmgurldad
têplhis dm ca adicmshmehla, pumsti qum ca ajlstad, ca hibmsløe y ca sicldarldad sie
acgueis dm sus vacirms jás ldmetlolhatlvis. ^ir itra partm, taj`lìe ms hlmrti qum me
ihasliems mstis grupltis oijmetae ca hmrrazøe y mc pritmhhlielsji hietra tidi ci qum
privmega dm oumra. Me tidi hasi, rmsuctará lemvlta`cm hietar dm `asm hie mstm tlpi dm
agrupahliems aetms dm mjprmedmr huacqulmr itri tlpi dm asihlahløe jás oirjaclzada.

017

]e mshacøe jás arrl`a sm mehumetrae cis hcu`ms i hicmhtlvis, mstruhturadis


sihlacjmetm y irgaelzadis me tirei a hmetris dm letmrìs hijuems a tidis sus letmgraetms;
dmpirtlvis, hucturacms, juslhacms, rmhrmatlvis, turêstlhis, mxhurslielstas, mth. Xlgume
hiesmrvaedi ue hlmrti elvmc dm mspietaemldad y oajlclarldad me mc pcaei aomhtlvi, pmri sm
prmihupae si`rm tidi pir mc dmsarricci
dmsarricci dm uea ahtlvldad para ca huac sm rmûeme
rmûeme,, pir ci qum
hiestltuyme ca hrlstaclzahløe jadurada dm cas paedlccas. Xu msta`lcldad y hietleuldad ms
juy varla`cm.
Oleacjmetm, ca oirja jás mstruhturada y msta`cm dm agrupahløe ms ca asihlahløe
uvmelc hie metldad kurêdlha rmhieihlda —eûjmri dm rmglstri me mc êedlhm dm
asihlahliems, mstatutis, hargis dlrmhtlvis, i`kmtlvis y ahtlvldadms `lme dmoleldis,
dijlhlcli sihlac, mth.— Mstas metldadms tra`akae pir ca hiesmhuhløe dm hlmrtis ldmacms dm
êedicm sihlihucturac, y emhmsltae smrvlrsm dm ue jarhi dm cmgacldad qum ajparm sus
rmcahliems hie ca sihlmdad y cas lestltuhliems pû`clhas.
Tras ue pmrêidi dm hrlsls me ca dìhada dm cis smtmeta, bmjis aslstldi duraetm 1<2>-
1<<> ac grae `iij dmc asihlahlielsji kuvmelc, diedm ca priclomrahløe dm IEG y itris
hicmhtlvis ba sldi sle duda ca eita dijleaetm. Metrm cas raziems qum bae ccmvadi a mstis
øvmems a hiestltulrsm hiji asihlahløe rmhieihlda mstáe cas slgulmetms;
• I`tm
I`tmem
emrr ue jayi
jayirr ahhm
ahhmsi
si a cis
cis dlst
dlstle
leti
tiss áj`l
áj`ltitiss dm pa
part
rtlh
lhlp
lpahl
ahløe
øe sih
sihlalac,
c,
mqulpajlmetis hucturacms, pisl`lcldad dm adqulrlr ue cihac, mth., a cis qum ei
sm pumdm iptar dm itra oirja.
• Mk
Mkmr
mrhm
hmrr uea
uea jajayi
yirr lehl
lehldm
dmeh
ehla
la sih
sihla
lacc dm hara
hara a cas
cas adj
adjle
lels
lstr
trah
ahli
liem
ems,
s, hi
hiee mc
áelji dm bahmr vacmr sus rmlvledlhahliems y jmdldas dm prmsløe.
• Ca emhm
emhmsl
slda
dadd dm hi
hiet
etar
ar hie
hie su
su`v
`vme
mehl
hlie
iems
ms y itra
itrass ayud
ayudas
as pri
prihm
hmdm
dmet
etms
ms dm
dm cas
cas
lestltuhliems pû`clhas, para ci huac ms lemvlta`cm hujpclr hie uea smrlm dm
trájltms y i`smrvar varlas dlspislhliems cmgacms ac rmspmhti.
• ^ir
^ir ûctl
ûctlji
ji,, ca ljp
ljpir
irta
taeh
ehla
la qum
qum tlm
tlmem
em dar
dar uea
uea lja
ljagm
gmee dm smr
smrlm
lmda
dadd y msta
msta`l
`lcl
clda
dadd
dm hara ac mxtmrlir, si`rm tidi hie rmspmhti a cis aductis y cas lestltuhliems.
012

0. AETMHMDMETMX DMC AXIHLAHLIELXJI


K]_MELC

0.1. CIX ^PLJMPIX JIDMCIX DM AXIHLAHLIEMX K]_MELCMX


Cas prljmras asihlahliems kuvmelcms qum sm hieihme mstáe clgadas ac juedi dmc tra`aki,
hasi dm cis grmjlis dm hijmrhlaetms y artmsaeis jmdlmvacms, qum iormhêae a cis køvmems
dlvmrsas vêas dm oirjahløe m lesmrhløe ca`irac. Me ca jlsja cêema ba`rêa qum hltar a cis
sledlhatis i`rmris dmc slgci RLR, cis huacms rmaclzarie uea ljpirtaetm tarma dm aslstmehla
sihlac, asmsirajlmeti y mduhahløe hijpmesatirla para cis adicmshmetms pricmtarlis dm cas
graedms hludadms ledustrlacms.
Cas asihlahliems kuvmelcms huyi hmetri dm letmrìs ei mra mc tra`aki, søci sm
hieihlmrie metrm hcasms sihlacms prlvlcmgladas, mc ûelhi mstatus me mc qum mra pisl`cm «smr
ivme¶, dlsorutar dmc ihli y mvltar rmspiesa`lcldadms. Cis køvmems `urgumsms y
arlstøhratas dm cis slgcis R_LLL y RLR rmueêae msas hiedlhliems, y admjás tmeêae ca
ipirtueldad dm ahhmdmr a uea huctura supmrlir, mcltlsta, qum cms pmrjltêa mesaehbar sus
birlzietms dm ihli. Me hlmrti jidi, cas ahtlvldadms dm mstis grupis hiestltuêae uea
ljltahløe rijáetlha dm cis jidmcis dm hieduhta dm ca sihlmdad aducta. Hiplaedi ca ca`ir
dm cas sihlmdadms olcaetrøplhas, cis atmemis i cis hêrhucis dm hietrl`uymetms, cis
adicmshmetms sm metrmga`ae ac hicmhhlielsji, ca cltmratura, ca jûslha dm hájara, ca
bmrácdlha, ca jlticigêa, ca arqumicigêa, mth. \ mjucaedi cas avmeturas jlcltarms, cis
øvmems prahtlha`ae dmpirtms hiji ca bêplha, mc pici, mc tmels, dlsoruta`ae dm kumgis dm
mstratmgla hiji mc `lccar, mc akmdrmz, i rmaclza`ae mxhursliems y vlakms dm mxpcirahløe.
Mstm tlpi dm asihlahlielsji, ei i`staetm, pumdm hiesldmrarsm `astaetm leoirjac y jás
hmrhaei me gmemrac a ca ldma `urgumsa dmc hcu`.
Cas prljmras asihlahliems kuvmelcms, dm haráhtmr jás irgaelzadi, surglmrie me
Hmetri Muripa me msis jlsjis aj`lmetms ahijidadis, dm huctura uelvmrsltarla i jlcltar.
Metrm cis jás slgelolhatlvis dm`mjis hltar a cis @atacciems Mshicarms, hieihldis me su
vmrsløe legcmsa hiji @iy“s @rlgadm, qum aparmhlmrie me 1228 hie mc i`kmti dm prmparar

01<

oêslha y jlcltarjmetm a ca leoaehla dmsdm cas mshumcas (Cázari Cirmetm, 1<28).


Dm juy dlstleta êedicm oum mc jivljlmeti acmjáe Waedmrvigmc —Avm Jlgratirla
—, ouedadi me @mrcêe me 12<? pir ue mstudlaetm uelvmrsltarli dm eij`rm Farc Olshbmr.
Msta asihlahløe ccmgø a hietar me 1<14 hie jás dm 4=.>>> aolcladis qum aujmetarie
basta hmetmearms dm jlcms aetms dm smr suprljldis pir mc gi`lmrei eazl me ca dìhada dm
1<8>. Mc i`kmtlvi dm Waedmrvigmc mra irgaelzar ltlemrarlis eaturacms qum cumgi bahêae a
plm para dmshu`rlr cis jás `mccis parakms dm Acmjaela. Msta ldma dm pasar cas vahahliems
y cis olems dm smjaea me hietahti dlrmhti hie ca eaturacmza rmspiedêa a ue dmsmi dm
acmkajlmeti dm ca sioihaetm hlvlclzahløe ur`aea, y metrieha`a hie mc vacir lelhlátlhi dm
cis vlakms rijáetlhis, qum `usha`ae ca avmetura, ca mxpcirahløe, ca supmrvlvmehla, mc
vlvaqumi y ca vlda hajpmslea hiji ue hajlei dm jadurahløe pmrsieac (Xhbjldt, 1<7?,
p. 1?=).
Me mstm hietmxti `urguìs, jmrmhm rmhirdarsm taj`lìe a cis @iy Xhiuts, levmetadis
pir mc gmemrac legcìs Cird @adme ^iwmcc me 1<>2. Ba`carmjis dm mccis jás
mxtmesajmetm me itri hapêtuci, pmri hievlmem dmstahar abira ca irlgleacldad y ca
rlgurisldad dm su pripumsta mduhatlva, `asada me ca mxpcirahløe y me mc kumgi dm ca
supmrvlvmehla me ca eaturacmza, ci qum hiestltuym sle duda uea dm cas actmreatlvas jás
letmrmsaetms qum sm bae pmesadi kajás para mc tlmjpi cl`rm dm ca leoaehla y ca
adicmshmehla. Ca ljpirtaehla dmc mshuctlsji mstrl`a, asê, me ca mxhmcmetm slstmjatlzahløe
mduhatlva qum supi bahmr dm cis hajpajmetis dm vmraei, ditáedicis dm uea smrlm dm
hietmeldis y elvmcms oirjatlvis qum jarharie hie meirjm hcarldad mc prihmsi
jaduratlvi dm cis adicmshmetms bahla su pripla autieijêa pmrsieac.
^ara cas hcasms pipucarms, mc asihlahlielsji dmdlhadi ac tlmjpi cl`rm ei adqulrlø
vmrdadmra ljpirtaehla basta qum sm dmsarriccarie mc jivljlmeti dm ca Mduhahløe ^ipucar
y ca ca`ir apistøclha dm ca Lgcmsla. Metrm cas lelhlatlvas jás eita`cms a mstm rmspmhti
dm`mjis dmstahar dis pir mehlja dm tidas; ca asihlahløe \JHA y ca ^mdagigêa
^rmvmetlva dm sae Kuae @ishi.
\JHAWlcclajs
pir Gmirgm —\iueg kueti
Jme Hbrlstlae
hie itris Assihlatlie— oumdmouedada
iehm mjpcmadis me 1244
hijmrhli, me agruparie
qum sm Legcatmrra
para dmomedmr sus dmrmhbis hiji tra`akadirms y mxprmsar sus asplrahliems bahla uea vlda
jmkir. Msa dmomesa dm cas hiedlhliems dm vlda sm vichø prlehlpacjmetm bahla ca huctura y
mc ihli, pir ci qum ei dm`m hieouedlrsm a \JHA hie ue sledlhati jás. Xus ahtlvldadms,
dm bmhbi, sm irlmetarie a ca irgaelzahløe dm actmreatlvas mduhatlvas para mc tlmjpi cl`rm
dm ca kuvmetud, rmaclzaedi uea ca`ir `astaetm aj`lhlisa si`rm tidi me Mstadis ]eldis;
vlakms y mxhursliems letmreahlieacms, hajpajmetis dm vmraei (122=), levmehløe dm
eumvis dmpirtms hiji mc `aciehmsti (12<1) i mc vicml`ic (12<=), hajpañas dm eatahløe
para jás dm 8>.>>> pmrsieas (1<><), mth.
mth.
Ca prigrmsløe dm \JHA ba sldi mspmhtahucar, ajpclaedi sus priymhtis rmhrmatlvis
irlgleacms
aeljahløe bahla mc áj`lti
hucturac. dm ca
Me 12?4, mc mduhahløe
sulzi Bmerlhijpmesatirla, ca mduhahløe
Dueaet, dlrlgmetm para ca sacud
dm ca asihlahløe, ouedøi ca
ca
Hruz Pika Letmreahlieac, y me 1<4? \JHA rmhl`lø mc ^rmjli Ei`mc dm ca ^az, pir su
ca`ir bujaeltarla duraetm cas dis Gumrras Juedlacms. Ahtuacjmetm ccmga a jás dm 4>

00>

jlcciems dm aolcladis, para cis qum tra`akae jás dm 7>>.>>> vicuetarlis, a travìs dm
14.>>> hmetris rmpartldis pir tidi mc juedi6 me Mspaña sm asmetø me mc añi 1<0<, pmri mc
rìgljme dm Oraehi ca pribl`lø y ei rmaeudarie sus ahtlvldadms basta 1<7<. Auequm ba
adqulrldi ca hiedlhløe dm ørgaei hiesuctlvi dm ca IE], ca ]EMXHI y mc Hiesmki dm
Muripa, sm dmhcara apicêtlha, ahieomslieac m ledmpmedlmetm, y su i`kmtlvi `áslhi ms mc
dmsarricci letmgrac dmc smr bujaei.
Me huaeti a ca ^mdagigêa ^rmvmetlva dm sae Kuae @ishi y cis Xacmslaeis, dm`mjis
rmhirdarci si`rm tidi pir ca levmehløe dm sus oajisis Iratirlis Omstlvis me 1240,
irlgme dm cis jidmreis hmetris kuvmelcms. Mstis hmetris pliemris mkmrhlmrie uea
ljpirtaetm ca`ir dm hievihatirla para juhbahbis dmsoavirmhldis dm cis su`ur`lis
i`rmris, qum mehietrarie asê ca ipirtueldad dm rmuelrsm, hijpcmtar su pi`rêslja
mduhahløe y dmsarriccar ahtlvldadms actmreatlvas para su tlmjpi cl`rm —dmpirtms,
mxhursliems, hicielas dm vmraei, mth. Ca mxpcitahløe ledustrlac sm ba`êa hievmrtldi me ue
i`stáhuci lesacva`cm para mc dmsarricci eaturac dm ca kuvmetud, y cis Iratirlis Omstlvis
slrvlmrie dm jarhi mduhatlvi me mc qum pidmr dar rmspumsta ac mshasi mspahli dm tlmjpi
dlspiel`cm vlvldi me ca haccm pir mstis hblhis. Me ca jlsja cêema dm hijpmesahløe sihlac
prmihupada pir cas dloêhlcms hiedlhliems dm vlda ljpumstas a raêz dm ca ledustrlaclzahløe,
bay qum hltar itras i`ras sihlacms dm ca Lgcmsla, hiji cis patrieatis dm cas parriqulas, cas
Irgaelzahliems Kuvmelcms dm Ahhløe Hatøclha, i cis grupis dm hatmqumsls.
Mc mxtrairdlearli dmsarricci dmc oût`ic metrm ca kuvmetud, a partlr dm 12<>, slrvlø
taj`lìe para aolaezar ca aolhløe pir cis dmpirtms me tida Muripa, ci huac privihø ca
hrmahløe dm juctltud dm omdmrahliems gljeástlhas y atcìtlhas qum atrakmrie a cis
juhbahbis bahla ca práhtlha dm cis dmpirtms. Ms ìstm itri tlpi dm asihlahlielsji qum
jmrmhm tmemrsm me humeta pir su vlgmehla me ca ahtuacldad, y pir su meirjm vacldmz hiji
actmreatlva pisltlva para mc tlmjpi cl`rm dm ca kuvmetud.
Me ole, tidi ci dlhbi basta abira hiestltuym mc prljmr jidmci dm asihlahlielsji
uvmelc mxlstmetm me Ihhldmetm basta ca ccmgada dm cis oashlsjis. Hie ca rmprmsløe qum
harahtmrlzø
meirjmjmetmaaomhtadis,
mstis rmgêjmems picêtlhis,
ya qum oumrie cis mejivljlmetis
suprljldis su jayirêa y kuvmelcms sm su`slstlr
tuvlmrie qum vlmrie
me ca hcaedmstleldad, i `lme oumrie hicielzadis y hietricadis pir cis rmspiesa`cms dm cas
asihlahliems mstatacms. Hiji hiesmhumehla, ca jayirêa dm cis jivljlmetis kuvmelcms
hltadis pmrdlmrie su mspietaemldad, vicuetarlmdad m ldlislehrasla, y pasarie a i`mdmhmr
ca mshaca dm vacirms y cis letmrmsms dmc slstmja msta`cmhldi.

0.0. CIX JI_LJLMETIX K]_MELCMX DM HIPTM OAXHLXTA


Mc oashlsji pir
dmjihrátlhi ms aqumcca dihtrlea y picêtlha
itri autirltarli mehajleada
eahlieaclsta. a rmmjpcazar
Me smetldi ue rìgljme
ajpcli, oashlsta smrêa
metiehms huacqulmr gi`lmrei titacltarli, sustmetadi pir ca dlhtadura dm ue partldi
slegucar, mc hirpiratlvlsji, ca mxactahløe dm cis vacirms patrløtlhis, y ca ljpislhløe a

001

tida ca sihlmdad dm uea ûelha oirja dm pmesajlmeti jmdlaetm ca pribl`lhløe dm cas


cl`mrtadms ledlvlduacms, mc mjpcmi dm ca pripagaeda, mc usi dm ca vlicmehla, ca pmrsmhuhløe
slstmjátlha dm huacqulmr slgei dm ipislhløe, y ca ljpcaetahløe dmc tmrrirlsji piclhlac.
Hiji ms `lme sa`ldi, cis oashlsjis rmspiedme a uea sltuahløe dm jlsmrla sihlac y
hucturac privihada pir cis dmsastrms bujlccaetms dm ca L Gumrra Juedlac y ca hrlsls
mhieøjlha dm 1<0<. Aetm mc smetljlmeti dm orahasi dm cas gmemrahliems pasadas, ca
uvmetud sm hievlmrtm me ca grae mspmraeza dm outuri6 me mcca sm dmpisltae tidis cis
vacirms dm oumrza, vlrlcldad, sahrlolhli, tra`aki y vicuetad qum sie emhmsarlis para
rmhupmrar mc irgucci y ca graedmza eahlieac. Xle mj`argi, ca jasa sihlac ei ms
hiesldmrada hiji oumrza jitrlz pir sê jlsja, slei qum sm ca su`irdlea a ue Mstadi
ijelpitmetm qum hievlmrtm a cis køvmems me slmrvis dm ca ldmicigêa iolhlac y me
hiestruhtirms dmc eumvi irdme sihlac.
^ir msi cis rmgêjmems titacltarlis dm Oraehi, Bltcmr y Jussiclel ausplhlarie ue
eita`lcêslji lehrmjmeti dm cis jivljlmetis kuvmelcms, hieshlmetms dm qum ca mduhahløe
dlrlglda smrvêa dm jmdli ldmac para pmrpmtuar sus letmrmsms. Ca mduhahløe rmgcada oum
sijmtlda a ue hietric rlgurisi qum i`clga`a a ljpartlr aslgeaturas si`rm ca ldmicigêa
oashlsta, mc hucti ac ^adrm dm ca ^atrla, ca mduhahløe oêslha y cis vacirms jlcltarms. ^mri mc
adihtrleajlmeti dm ca pi`cahløe dm`êa smr molhaz me tidis cis aspmhtis dm ca vlda
hitldlaea, lehcusi me mc tlmjpi cl`rm, y asê mc Mstadi oum sustltuymedi paucatleajmetm a ca
mshumca y a ca oajlcla me su ouehløe mduhatlva. Mc oashlsji sm aprivmhbø dm ca oumrza, mc
arriki y mc radlhaclsji dm ldmas priplis dm ca adicmshmehla para mehauzarcis bahla cis
letmrmsms dmc slstmja. Mc rmsuctadi oum uea juhbmduj`rm dm køvmems picêtlhajmetm
irgaelzadis y dlspumstis a darci tidi, lehcusi ca vlda, pir ue cêdmr harlsjátlhi ac qum
rmedêae hucti pirqum cms ba`êa sahadi dm ca lgeiraehla y cms ba`êa dadi ca ipirtueldad dm
mkmrhmr ue papmc ljpirtaetm me cis dmstleis dm ca eahløe.
Mc i`kmtlvi dm cis oashlsjis oum ca bijigmemlzahløe dm tida ca sihlmdad hieoirjm
ac arqumtlpi dm uea mcltm mshiglda oêslha m letmcmhtuacjmetm, asê qum cas mtelas jleirltarlas
isihlmdad,
jargleacms, hiji
oumrie cis kudêisy imxtmrjleadas.
pmrsmguldas cis gltaeis qum
Me ei sm adapta`ae
rmcahløe a mstm jidmci
ac asihlahlielsji dm
ihurrlø
mxahtajmetm ci jlsji; cis jivljlmetis kuvmelcms iolhlacms mrae cis ûelhis cmgacjmetm
rmhieihldis, jlmetras qum mc rmsti dm cis grupis oumrie pribl`ldis i mcljleadis. Ca
prigrmsløe dmc asihlahlielsji mstatac duraetm cis oashlsjis slgu
slgumm mc slgulmetm msqumja;
1. Eirjacj
Eirjacjmet
metmm sm aapri
privmh
vmhba
ba mc pitmeh
pitmehlac
lac sih
sihlac
lac dm iitra
trass asihl
asihlahl
ahliem
iemss ya
mxlstmetms, dm carga traymhtirla blstørlha y ahmptadas pir tida ca pi`cahløe.
^ir mkmjpci me Acmjaela, cas Kuvmetudms Bltcmrlaeas sm eutrlmrie me grae
jmdlda dm itris jivljlmetis hiji ca Ormldmutshbm Kugmed dm 1<18 i ca
@óedlshbm Kugmed dm 1<08. Mc prihmsi sumcm lelhlarsm hie ca letriduhhløe me
msis grupis dm sukmtis ldmicøglhajmetm aolems, qum vayae msplaedi,
hietricaedi y adihtrleaedi a cis jlmj`ris letmgraetms dm dlhba asihlahløe.
0. Cumgi
Cumgi sm ha
hapta
pta a cis
cis cê
cêdmr
dmrms
ms eatur
eaturacm
acmss dm msas
msas asihl
asihlahl
ahliem
iems,
s, hievl
hievlrtl
rtlìed
ìedicm
icmss me
smguldirms dm ca eumva ldmicigêa para qum arrastrme hieslgi ac rmsti dm cis

000

letmgraetms, y me huacqulmr hasi, mkmrzae ta -rmas dm purga y hietric.


8. Cas vlmk
vlmkas
as as
asihl
ihlahl
ahliem
iemss sie olea
oleacjm
cjmetm
etm a`si
a`sir`l
r`ldas
das pir
pir mc eumv
eumvii jivljl
jivljlmet
metii
iolhlac, qum sm hievlmrtm me ca ûelha oirja dm agrupahløe ticmrada pir mc
gi`lmrei, basta mc pueti dm suprljlrsm tidas cas dmjás.

4. ^ir ûctlj
ûctlji,
qum i, sm
hada vmzdmtmr
dmadqulmrm
tmrjle
jleaa caueas
i`c
i`clga
lgatir
tirlmd
lmdad
ad dm ao
harahtmrêstlhas aolcl
lclahl
jás ahløe
øe ac jivlj
jivljlme
parajlcltarms,lmeti
ti iolhl
iolhlac,
pumsti ac,
qum
dmsdm accê cis køvmems tmrjlearáe aclstáedism me cas olcas dmc mkìrhlti y ca
piclhêa.
Cas ahtlvldadms harahtmrêstlhas dm cis jivljlmetis kuvmelcms oashlstas pasarie a
dmolelrsm pir uea smrlm dm rasgis qum pidrêajis sletmtlzar dm msta jaemra;
• Cas
Cas ahtl
ahtlvl
vlda
dadm
dmss sie
sie prmd
prmdijijle
leae
aetm
tmjm
jmet
etmm dm
dmpi
pirt
rtlv
lvas
as y ac
ac alrm
alrm cl`
cl`rm,
rm, hie
hie gra
graed
edms
ms
disls dm hijpmtltlvldad rmoirzadas pir prmjlis y jmdaccas dm haráhtmr
jlcltar6 sm vacira mc hirakm, ca vicuetad, mc sahrlolhli, mc bmriêsji, ca cmactad,
mc bieir, mc tra`aki, ca oumrza oêslha, mc patrlitlsji, ms dmhlr, tidi ci qum
slj`iclza uea kuvmetud saea, oumrtm y vacmrisa.
• Cis
Cis rarasg
sgis
is pa
pararajl
jlcl
clta
tarm
rmss dm ms
msta
tass irga
irgael
elzah
zahli
liem
emss sm ah
ahme
metû
tûae
ae a trtrav
avìs
ìs dm
dm ca
pitmehlahløe dm dmtmrjleadas ljágmems hiji ca lzada dm `aedmra, cis
bljeis, cis ueloirjms, cis dmsolcms, cis sacudis, ca mxactahløe dm ca gumrra, y
uea mstruhtura dm rmcahliems emtajmetm ueldlrmhhlieac qum aha`ø hie ca
cl`mrtad dm mxprmsløe y mc cl`rm dmsmevicvljlmeti pmrsieac.
• Kuet
Kuetii a msti
msti sm
sm da uea
uea ljp
ljpirirta
taet
etmm oirja
oirjahlhløe
øe ldm
ldmic
icøg
øglh
lhaa qum
qum picl
picltl
tlza
za tid
tidis
is cis
cis
aspmhtis dm ca vlda, hie mc ole dm bahmr hijprmedmr ca `iedad cøglha dmc
slstmja msta`cmhldi. Ca prijihløe dmc autihiehmpti pmrsieac y eahlieaclsta,
mc oijmeti dm ue smetljlmeti lehiedlhlieac dm pmrtmemehla ac grupi, ca
pmrsmhuhløe slstmjátlha dm huacqulmr pisl`cmpisl`cm memjlgi dmc Mstadi, mc huct huctii a ca
pmrsieacldaddmdm cis
mxactahløe ue cêdmr harlsjátlhi,
smetljlmetis ca i`mdlmehla
letmesis oaeátlhatidi
qum rmhbazae `asada
tlpime dm
ca
rahlieacldad, y ca pripagaeda dlrlglda smráe acgueis dm cis rmhursis jás
utlclzadis para mstm adihtrleajlmeti.
• Me rmca
rmcahl
hløe
øe a mst
mstmm ûct
ûctlj
ljii pue
pueti
ti,, sie
sie dm rm
rmsm
smña
ñarr me
me Msp
Mspañ
añaa dmt
dmtmr
mrjl
jlea
eada
dass
jitlvahliems rmclglisas qum oijmetarie ue prismcltlsji hatøclhi `astaetm
radlhaclzadi, pir jmdli dm ahtlvldadms hiji mc smrjøe, ca hatmqumsls, ca
hieomsløe y ca jlsa dlarla, diedm adqulrêa slegucar ljpirtaehla ca olgura dmc
hura i «^atmr¶.
Me hiehcusløe, mc ldmac pmdagøglhi dm mstis jivljlmetis oashlstas oum mc dmsarricci
oêslhi m letmcmhtuac dm cis ledlvlduis hiji oumrza jitrlz dm tida ca hicmhtlvldad, pmri
bahlmedi blehaplì me uea smrlm dm jmtidicigêas jás hmrhaeas a ci jlcltar qum a ci
purajmetm mduhatlvi. Dm pumrtas aoumra, ei i`staetm, ca ljagme dm uea kuvmetud saea,
dlshlpcleada, smrvlhlac, oumrtm y vacmrisa, sm hievlrtlø me ue jidmci mstupmedi para
hievmehmr a ca sihlmdad dmc prigrmslsji y ca `memvicmehla dm ca dlhtadura.

008

Me ca Acmjaela Eazl, Bltcmr pcaelolhø ac dmdlcci tidis cis rmsirtms emhmsarlis para
bahmr dm su gi`lmrei uea tmca dm araña pmromhtajmetm irgaelzada. Ca Gmstapi i piclhêa
jlcltar, cas X.A. i tripas dm asacti, y cas X.X. i guardla pmrsieac dmc Oóbrmr, aha`arie
hievlrtlìedism me cis plcarms msmehlacms dmc tmrrirlsji picêtlhi dmc Tmrhmr Pmlhb, `asadi
me mc msplieakm, cas dmtmehliems jaslvas, ca tirtura y mc asmsleati dm leeujmra`cms
ipisltirms. Ca smhhløe kuvmelc dmc ^artldi Eazlieacsihlaclsta oumrie cas Kuvmetudms
Bltcmrlaeas, huya jlsløe mra ca uelolhahløe me uea ûelha asihlahløe y mc adihtrleajlmeti
dm cis adicmshmetms acmjaems dm raza arla, dmsdm cis dlmz basta cis dlmhlihbi añis dm
mdad. Oumrie ouedadas me 1<0? pir @acdur vie Xhblrahb, y ac prlehlpli hietarie hie
pihis smguldirms,
pidmr, privihø ue basta
grae qum mc jlmdi
aujmeti a pisl`cms rmprmsaclas
dm aolclahliems. tras ca su`lda
Msti ms hijprmesl`cm, yadmqumBltcmr ac
cis ei
asihladis sacêae `astaetm pmrkudlhadis taeti me ca mshumca hiji me ca vlda priomslieac.
Me 1<8? oumrie dmhcaradas ca ûelha asihlahløe kuvmelc cmgacjmetm rmhieihlda pir mc
Mstadi, y a partlr dmc 1<8< mc legrmsi me ca jlsja oum i`clgatirli para tidi mc juedi.
Mc adicmshmetm lehirpiradi a cas Bltcmr Kugmed dm`êa metrmearsm `lme me ca práhtlha
dmc dmpirtm y mc mkmrhlhli oêslhi, smr apti para mc smrvlhli jlcltar, i`mdmhmr hlmgajmetm a
sus supmrlirms y hrmmr me ca ldmicigêa eazlieacsihlaclsta. Cas hapahldadms letmcmhtuacms
qumda`ae me ue smguedi pcaei6 smgûe mc pripli Bltcmr «ue bij`rm jmdlaeajmetm
mduhadi, saei dm humrpi, olrjm dm haráhtmr y ccmei dm hieolaeza me sê jlsji y oumrza dm
vicuetad, ms jás vaclisi para ca hijueldad qum mc pismmdir dm uea acta huctura¶. Me
rmsujme, mstm prititlpi dm kivme tmeêa qum smr «duri hiji mc ahmri Frupp, hirrmisi
hiji mc humri y rápldi hiji mc gacgi¶. Xu prihmsi dm aprmedlzakm dm`êa hujpcljmetarsm
dmsdm ca jás tmjpraea leoaehla, hie mc ole dm qum mc hblhi oumra adqulrlmedi mc tmjpcm
emhmsarli para lehirpirarsm a ca Gmstapi, a cas X.X. i a cas olcas dmc mkìrhlti sle pmesársmci

004

dis vmhms.
Me huaeti a cas hblhas, ca irgaelzahløe kuvmelc pcaelolhada para su adlmstrajlmeti,
metrm cis dlmz y cis vmletlûe añis, oum ca Dmusthbm Kueg Jädhbme. Cis i`kmtlvis
prljirdlacms dm su mduhahløe oumrie taj`lìe ca oirjahløe dmc haráhtmr, mc
adihtrleajlmeti ldmicøglhi y ca mduhahløe oêslha, hie mc ole dm qum sm hievlrtlmrae me
outuras jadrms dm oajlcla hieihmdiras dm su pislhløe mxahta me mc eumvi slstmja sihlac
dm Acmjaela6 msta pislhløe msta`a rmprmsmetada pir cas oajisas trms «F¶ dm Fledmr,
Fóhbm, Flrhbm —elñis, hihlea, lgcmsla—, pir ci qum ac tìrjlei dm su mduhahløe, cas
jukmrms sm lehirpira`ae a itras asihlahliems para ajas dm hasa aductas.
Me Ltacla, mc ^artldi Oashlsta dm Jussiclel juctlpclhø cis dmsolcms jlcltarms, lestaurø
mc sacudi rijaei, y privihø qum ca pismsløe dmc hareì dmc partldi sm blhlmra
ljprmshledl`cm para hiesmgulr mjpcmi. Xm prijivlø uea aj`lhlisa picêtlha eataclsta y
cis køvmems oumrie rmhcutadis me jasa ac partldi, prljmri dm oirja vicuetarla y jás
tardm i`clgatirla. Cis elñis jás pmqumñis mrae ccajadis @aclccas, y a cis dihm añis sm
cms dita`a dm ue ouslc me jlelatura6 a cis hatirhm ashmedêae a Avaeguardlstas, y pasa`ae
ac smrvlhli dm cis iolhlacms dm ca Jlclhla, partlhlpaedi hada añi me ca rmueløe eahlieac dm
cis køvmems oashlstas, me prmsmehla dmc Duhm. Me vêspmras dm ca LL Gumrra Juedlac sm
ahmetuø ca jlcltarlzahløe dm ca kuvmetud hie mc ole dm lehirpirarca a cas olcas dmc mkìrhlti.
Mc oajisi Dmhácigi dm cis Køvmems Oashlstas, aparmhldi me 1<02, rmsucta `astaetm
lcustratlvi dm msti qum dmhljis;

1. Bas dm sa`m
sa`mrr qum mc oashl
oashlsta,
sta, mspm
mspmhlac
hlacjme
jmetm
tm mc jlclhla
jlclhlaei,
ei, ei
ei pumdm
pumdm el dm`m
dm`m hrmmr
hrmmr me
me ca paz pmrp
pmrpmtua
mtua..
0. Ci
Ciss dêas
dêas dm pr
prlsl
lsløe
øe sie
sie slmj
slmjpr
prmm jmr
jmrmhl
mhldi
dis.
s.
8. A ca ^atrl
^atrlaa sm cm slrv
slrvmm lehcusi
lehcusi aht
ahtuae
uaedi
di hiji
hiji hmetle
hmetlemca
mca dm
dm ue `ldø
`ldøee dm gasi
gasicle
clea.
a.
4. ]e hijpañmr
hijpañmrii dm`m
dm`m smr ue bmrjaei
bmrjaei.. ^rljmri
^rljmri pirqum
pirqum vlvm hietlgi
hietlgi66 smguedi
smguedi pirqum
pirqum plmesa
plmesa hiji
hiji tû.
tû.
=. Mc jisqumtø
jisqumtøe, e, cas hartuhbmras,
hartuhbmras, mth., eiei sm tm bae dadi para dmtmrlirarcis
dmtmrlirarcis duraetm
duraetm mc ihli, slei para

?. Eihiesmrvarcis
dlrás
dlrás eueha «para
eueha «¡Jlmet ca gumrra.
¡Jlmetrasras pagum
pagum mc
mc gi`lmrei
gi`lmrei!¶,!¶, pirqum
pirqum mrms tû jlsji mc qum
qum paga,
paga, y mc
mc gi`lmrei
gi`lmrei ms mc
qum tû bas qumrldi y huya dlvlsa ccmvas.
7. Ca dlshlpc
dlshlpclea
lea ms mc
mc sic dm cis
cis mkìrhl
mkìrhltis
tis66 sle mcca
mcca ei bay
bay sicdad
sicdadis,
is, slei
slei hieou
hieouslø
sløee y dmrrit
dmrrita.
a.
2. Juss
Jussicicle
lell slmj
slmjpr
prmm tlme
tlmemm razø
razøe.
e.
<. Mc vicu
vicuet
etar
arli
li ei
ei tlmem
tlmem atme
atmeua
uaet
etms
ms huae
huaedidi dms
dmsi`
i`md
mdmhm
mhm..
1>. ]ea hisa
hisa dm`ms
dm`ms aprmhla
aprmhlarr ppir
ir mehlja
mehlja dm tidi;
tidi; ca vlda
vlda dmc Duhm.
Duhm.

Me Mspaña, mc Pìgljme Oraequlsta lestltuyø hiji partldi ûelhi mc ccajadi


Jivljlmeti Eahlieac, diedm qumdarie mehuadradis tidis cis partldis, sledlhatis y
irgaelsjis oavira`cms a ca dlhtadura, metrm cis qum dmstaha`a ca Oacaegm. Mc Jivljlmeti
agrupø asê jlsji cas dlomrmetms smhhliems y asihlahliems kuvmelcms iolhlacms, y i`clgø a

tidis cisdmckøvmems
aspmhti a aolclarsm
huac taj`lìe a mccis. Ca
sm prmihupø lestruhhløe
mc gi`lmrei dmcdm ca kuvmetud
Gmemrac Oraehi,oum, pir taeti, ue
msta`cmhlmedi mc
8> dm jayi hiji mc Dêa Eahlieac dm ca Kuvmetud.
Ca asihlahløe kuvmelc jás mj`cmjátlha dmc oashlsji mspañic oum lelhlacjmetm ca

00=

Oacaegm Kuvmelc, a huyis letmgraetms sm cms apida`a «Kismaetielaeis _acmrisis¶6


hiestltuymrie uea oumrza dm hbiqum dm haráhtmr parajlcltar qum hieoirja`a mc grumsi dm
cis aparatis dm hietric dmc Mstadi, hiji mc Xledlhati Mspañic ]elvmrsltarli i cas jlclhlas
oacaeglstas. ^ara cas hblhas msta`ae cas Kuvmetudms dm ca Xmhhløe Omjmelea dm ca Oacaegm,
uea mspmhlm dm smrvlhli sihlac i`clgatirli para tidas cas mspañicas jmeirms dm dlmhlslmtm
añis, mehargada dmc aprmedlzakm dm tarmas dm lelhlahløe ac bigar, meomrjmrêa, hieomhhløe
dm ripa para mc mkìrhlti, rmhaudahløe dm oiedis para mc partldi, mth.6 tidi mcci vlehucadi a
uea oumrtm lestruhhløe ldmicøglha qum prmparasm a cas adicmshmetms para qum me mc outuri
«pudlmrae ouedar uea oajlcla mkmjpcar y smrvlr molhazjmetm a cis dmstleis dm Mspaña¶.
Apartm dm ca Oacaegm mxlstlmrie taj`lìe @aclccas —leoaetlcms— hipladis dm cis dm
Jussiclel, y Ocmhbas Eavacms —adicmshmetms— a ljltahløe dm cas Kuvmetudms
Bltcmrlaeas. ^mri mc jivljlmeti kuvmelc jás rmprmsmetatlvi me msta ìpiha oum sle duda mc
Ormetm dm Kuvmetudms, hrmadi pir cmy mc ? dm dlhlmj`rm dm 1<4> para asmgurar «ca
oirjahløe y dlshlpclea dm cas gmemrahliems dm ca patrla me mc mspêrltu hatøclhi, mspañic y
dm jlclhla¶. Mc Ormetm dm Kuvmetudms mduha`a a ca kuvmetud jashuclea me cis aspmhtis
hêvlhi y picêtlhi, `asáedism me ca dihtrlea dm ca Oacaegm, y me mc mkmrhlhli dmpirtlvi y
prmjlcltar. Istmeta`a rasgis juy sljlcarms a cis dmc mkìrhlti, hiji mc ueloirjm dm cis
eahlieacms, cis dmsolcms, mc usi dm ouslcms y jahbmtms, cis mj`cmjas, gaciems y jmdaccas,
ca lzada dm `aedmra y cis ahuartmcajlmetis. Tidis cis mstudlaetms dm prljmra y smgueda
mesmñaeza dm`êae pasar pir mc Ormetm dm Kuvmetudms, y smgulr ca lestruhhløe prmjlcltar
qum i`clga`a a rmaclzar ca jlclhla. Mc i`kmtlvi dm msta oirjahløe mra mvldmetm; prmparar
jmetac, oêslha y piclhlacjmetm a ca kuvmetud para dmomedmr a ca patrla, rmprljlmedi
huacqulmr sêetija dm ajmeaza mxtmrea i dm rm`mcløe letmrea. Mstm smetldi jlcltarlsta
qumda`a pmromhtajmetm rmhigldi me su hieihldi bljei «^rlmtas cas olcas¶. Oum, me
dmoleltlva, uea lestltuhløe juy hietricada pir mc gi`lmrei y pritmglda pir ca Lgcmsla, mc
Mkìrhlti y itras metldadms prlvadas aolems a ca dlhtadura (Xámz Jarêe, 1<22).
Me 1<?> sm priduki uea gravm mshlsløe me mc smei dmc jivljlmeti, metrm cis
jlcltaetms
pasarie jás rmahhliearlis
a dmeijlearsm y cisJlmj`ris
Aetlguis partldarlisdmc
dm Ormetm
ue jidmradi apmrturlsji.
dm Kuvmetudms , y sm Cis prljmris
mxtlegulmrie
pihi a pihi basta dmsmj`ihar, me ca ahtuacldad, me partldis picêtlhis hiji Oumrza
umva, Oacaegm Mspañica dm cas K.I.E.X., i me grupis radlhacms dm uctradmrmhba. Cis
smgrmgadis priviharie mc eahljlmeti dm ca I.K.M., ca Irgaelzahløe Kuvmelc Mspañica, y
sm adshrl`lmrie a ca Dmcmgahløe Eahlieac dm Kuvmetud.
Ca I.K.M. haj`lø dm ljagme; a`aedieø mc ueloirjm dm ca Oacaegm y vlstlø hajlsa
`mlgm, paetacøe hirti grls, jmdlas
jmdlas `caehas, zapatis dm humri vumcti, y uea
uea `ilea azuc, hie
uea cmymeda qum dmhêa «_acm qulme Xlrvm¶6 mc yugi y cas ocmhbas oum sustltuldi pir ue
eumvi cigitlpi oirjadi pir uea hruz pitmezada hie ue cmøe rajpaetm. Taeti me su
aparlmehla mxtmrea hiji me acguei dm sus pcaetmajlmetis sm aprixljø ac jidmci dmc
Jivljlmeti Xhiut Hatøclhi.
pmdagøglhi hietleuø Cas mshacas
jás i jmeis dm jaedi,
lguac, auequm cisletraeslgmetm
jmeis slgeis patrløtlhis, y mc mstlci
y ue piqulti jás
ticmraetm. Mc mspêrltu dm rmeivahløe dm ca I.K.M. oum paracmci ac dm cis ljpirtaetms
haj`lis sihlacms priduhldis me mc juedi ihhldmetac duraetm ca dìhada dm 1<?>, y

00?

ccmgadis a Mspaña pihi tlmjpi dmspuìs. Msis haj`lis surglmrie ac a`rlgi dm ue eumvi
rltji juslhac qum sm hievlrtlø dmsdm metiehms me mc slgei ldmetlolhatlvi dm ca kuvmetud dm
eumstri tlmjpi.

0.8. METPM MC PIHF & PICC \ CA PM_IC]HLØE XIHLAC

Duraetm ca dìhada dm 1<=>, ca kuvmetud mjpmzø a tijar hiehlmehla dm sê jlsja hiji


omeøjmei hucturac hie metldad pripla. ^ara cis gi`lmreis ihhldmetacms cis køvmems
smguêae slmedi ca grae mspmraeza dm outuri, mc rmomrmetm jlticøglhi hapaz dm supmrar mc
smetljlmeti dm orustrahløe eahldi dmc orahasi dm ca LL Gumrra Juedlac. ^mri ca kuvmetud,
me haj`li, sm dmolelø prmhlsajmetm pir su rmhbazi ac juedi aducti, a qulme hucpø dmc
orahasi dm ca gumrra, dm ca hrlsls dmc slstmja msta`cmhldi, y dm ca dmhadmehla dm ueis
vacirms sihlacms hie cis qum ei hijucga`ae. ^ir itra partm, ca rmhupmrahløe dmjigráolha
privihø qum ca kuvmetud lehrmjmetara su ljpirtaehla huaetltatlva me mc hiekueti dm ca
sihlmdad. \ oleacjmetm bay qum acudlr a ue bmhbi hucturac sle prmhmdmetms6 oum me mstm
jijmeti huaedi ca kuvmetud pir ole mehietrø sus slgeis ldmetlolhatlvis harahtmrêstlhis,
cis huacms ei tmeêae eada qum vmr hie cis dm cis aductis.
Ca jida dm cis paetaciems vaqumris, mc prititlpi dm kivme rm`mcdm m lehijprmedldi
qum pmrsielolha`a Kajms Dmae me Pm`mcdm sle hausa (1<==), y si`rm tidi mc surgljlmeti
dmc rihf & ricc, oumrie acgueas dm cas vêas dm mxprmsløe hucturac dm msta lehlplmetm hcasm
sihlac. A ca dlousløe dm ca eumva ljagme kuvmelc hietrl`uyø meirjmjmetm ca
ijelprmsmehla dm cis jmdlis dm hijuelhahløe —hlem, radli, tmcmvlsløe, pu`clhldad—,
pmri taj`lìe uea eumva jirac dm ca cl`mrtad
cl`mrtad y ue dmsmi dm «smr dlstleti
dlstleti¶¶ a tida hista.
Mc rihf & ricc eahlø iolhlacjmetm mc 10 dm a`rlc dm 1<=4, huaedi sm mjltlø pir ca
radli ca haehløe «Pihf ariued tbm hcihf¶ dm @lcc Bacmy, hiesldmrada mc prljmr mkmjpci
dm mstm eumvi mstlci juslhac, auequm oum ca aparlhløe dmc «Bmart`rmaf Bitmc¶ dm Mcvls
^rmscmy (1<=?), ci qum jarhø mc dmoleltlvi dmspmgum dm msta jûslha ruldisa, pitmetm,
privihatlva y smesuac, qum blzi tmj`car cis jlsjêsljis hljlmetis dmc slstmja dm vlda
ihhldmetac (^ardi, 1<28).
Mc tìrjlei rihf & ricc rmspiedlø a ca levmetlva dm Acae Ormmd, ue dlshkihfmy dm
Hcmvmcaed a qulme sm cm ihurrlø uelr cas paca`ras «riha¶ y «ridar¶ hiji sêj`ici dm
oumrza y mjpukm, ci huac dmsdm cumgi dmoleêa juy `lme taeti a msa jûslha hiji a ca
uvmetud qum ca ldicatra`a. Ca smesuacldad dm su `alcm y cas cmtras cl`mrtarlas dm cas
haehliems hiestltuymrie uea vmrdadmra rmvicuhløe me aqumcca ìpiha, pmri taj`lìe
ldmetlolha`ae a ca pmromhhløe cis gustis, letmrmsms, y mstadis dm áelji dm ca kuvmetud. ^ir
itra partm, mc eumvi mstlci juslhac privmeêa dmc jmstlzakm mspietáemi metrm mc rytbj &
`cums dm cisdmemgris
mxprmsløe y mc oicf hiuetry
letmrhucturacldad dm cis
ahmptada pir`caehis,
tidi mc pir ci qum
juedi. \ surglø
asê, ca hiji ca rihf
jûslha prljmra
sm
hievlrtlø me mc prljmr cmeguakm uelvmrsac hijprmedldi pir køvmems dm tidis cis cugarms,
sle dlstlehløe dm hcasms sihlacms, razas, hrmdis i ldmas picêtlhas.

007

Mc rihf & ricc sm hiesicldø hiji mc prljmr hmetri dm letmrìs têplhajmetm kuvmelc,
václdi para tidis cis mstratis dm ca sihlmdad. Ca hiesmhumehla dm mcci me ci qum atañm ac
asihlahlielsji oum ca hrmahløe dm cas prljmras agrupahliems kuvmelcms dmdlhadas
mxhcuslvajmetm ac dmsarricci dm lequlmtudms y ahtlvldadms priplas dm cis adicmshmetms. Me
momhti, cas prljmras asihlahliems kuvmelcms qum ei ljltarie jidmcis dm hieduhta dm cis
aductis, i qum ei mstuvlmrie dlrlgldas pir aquìccis, oumrie cis hlmetis dm hcu`ms dm oaes
dm cis haetaetms y cis grupis juslhacms dm jida, qum aparmhlmrie pir diqulmr a oleacms
dm ca dìhada dm 1<=>6 prljmri me Mstadis ]eldis hie Mcvls y cis haetaetms adicmshmetms
dm ca Blgb Xhbiic —mshumca smhuedarla—, y cumgi me Legcatmrra, diedm mc omeøjmei dm
cis oaes achaezø su jáxlja mxpaesløe me cis smsmeta, hie cis @matcms. Metrm cas
ahtlvldadms dm mstis grupis sm bacca`a pir supumsti ca hijpravmeta m letmrhaj`li dm
dlshis, ripa, oitigraoêas y itris artêhucis omtlhbm rmcahlieadis hie sus êdicis, pmri
taj`lìe ca aslstmehla a hiehlmrtis, ca irgaelzahløe dm olmstas y guatmqums, ca pu`clhahløe
dm rmvlstas, oiccmtis, mth. (Glc Hacvi, 1<2=).
Me Mspaña, cøglhajmetm, tidi msti eis vlei hie acgi jás dm rmtrasi. Duraetm ca
dlhtadura, mc Mstadi y ca Lgcmsla agcutlea`ae cas ûelhas actmreatlvas para ccmear mc tlmjpi
cl`rm dm cis køvmems. Kueti a grupis dm alrm cl`rm hiji ca I.K.M., mc Jivljlmeti Xhiut
Hatøclhi i cis Jietañmris dm Xaeta Jarêa, søci mxlstêae lestltuhliems rmclglisas hiji cas
Kuvmetudms dm Ahhløe Hatøclha, cas Blkas dm Jarêa, mth. Taj`lìe bay qum hltar ca meirjm
pipucarldad qum achaezarie cis prigrajas dm ahtlvldadms mxtramshicarms, a travìs dm cas
huacms sm prahtlhø ue tlpi dm ihli juy oirjatlvi, a `asm dm hlemoirujs, hbarcas,
hiciqulis, hcu`ms cltmrarlis, vlsltas hucturacms, mth.
Ca dlstmesløe picêtlha y ca `ieaeza mhieøjlha dm cis añis smsmeta traki hieslgi
eumvis vacirms, eumvas oirjas dm vlda, y si`rm tidi, ca dmjihratlzahløe dmc hiesuji a
tida ca sihlmdad. Admjás, ca mcmvahløe dmc elvmc hucturac dm ca pi`cahløe mjpmzø a smr
uei dm cis i`kmtlvis ouedajmetacms dm cas picêtlhas mduhatlvas ihhldmetacms. Ms ca mtapa
dm ca «dmjihratlzahløe dm ca huctura¶, qum trata`a dm oahlcltar ac jayir eûjmri pisl`cm
dm pmrsieas
mxtmesi pcaecisdmrmhursis emhmsarlispir
`mhas iomrtadi paracisahhmdmr a cis para
gi`lmreis `lmemsqumhucturacms. Dm abêjás
cas oajlclas mc
dmsoavirmhldas pudlmrae mevlar a sus blkis a mstudlar a ca uelvmrsldad, i ca levmehløe dm
cas ]elvmrsldadms Ca`iracms, vmrdadmris hmetris dm oirjahløe priomslieac para køvmems
hie dlolhuctadms mhieøjlhas i ahadìjlhas. Ca hiehcusløe, me dmoleltlva, ms qum ca
uelvmrsldad sm hievlrtlø dm rmpmetm me mc grae mshaparatm dm ca kuvmetud, mc eumvi pueti
dm mehumetri dm cas lequlmtudms, cas lelhlatlvas y cis hijprijlsis sihlacms dm cis
øvmems.
Me cas ]elvmrsldadms Ca`iracms mspañicas, oraehmsas y `mcgas, cis mstudlaetms
rmsldêae letmreis, dm jaemra qum ca lestltuhløe mduhatlva pasø a smr mc eumvi hmetri
emurácglhi dm su vlda hitldlaea. Xm irgaelzarie hlmetis dm ahtlvldadms hucturacms,
pcataoirjas dm dlácigi
hijpcmjmeta`ae y partlhlpahløe,
ca oirjahløe oiris dmrmgcada.
dm ca mesmñaeza rmocmxløeCiy jlsji
ue sleoêe dm lelhlatlvas
pidrêajis dmhlr qum
dmc
dleajlsji dm juhbis hicmglis jayirms adshrltis a cas uelvmrsldadms pû`clhas. Me cas
oahuctadms, cas asihlahliems dm haráhtmr picêtlhi y cis sledlhatis dm mstudlaetms

002

hijmezarie su ca`ir dm pritmsta hietra cas lekustlhlas dmc slstmja msta`cmhldi, hibmrmetms
hie mc jmesakm rmahhliearli dm cas haehliems dm @i` Dycae, Kiae @ámz, Oraef [appa i ca
eiva haeçø hatacaea. Dm prieti, cis køvmems mjpmzarie a hrltlhar bmhbis y sltuahliems
hie cas qum ei msta`ae dm ahumrdi, ac tlmjpi qum pripieêae eumvas utipêas sihlacms para
ca hiesmhuhløe dm ue juedi jmkir, hiji cis blpplms.
Mstm asihlahlielsji uelvmrsltarli radlhac, hijpcmtajmetm eivmdisi basta ca omhba,
hbihø dm pcaei hie cas autirldadms picêtlhas, mspmhlacjmetm me hietmxtis dlhtatirlacms
hiji mc oraequlsta. Ca Pmvicuhløe dm Jayi dmc ?2 oum mc dmtieaetm dmoleltlvi, qum
rmvmcø ac juedi aducti ca hiedlhløe hietmstatarla dm ueis køvmems qum ei søci sm
prmihupa`ae pir ca jûslha qum mshuhba`ae i ca ripa qum sm pieêae, slei taj`lìe pir mc
dmstlei a qum sm vmêa a`ihada ca hlvlclzahløe ihhldmetac. Cis køvmems ba`êae aprmedldi a
pmesar, y msi mra pmclgrisi.
Dmsdm mc surgljlmeti dmc jarxlsji basta ca LL Gumrra Juedlac, mc hicmhtlvi sihlac
jás ljpirtaetm, auequm ei mc jás ljltadi pirqum sm msta`a me cuhba orietac hietra ìc,
ba`êa sldi mc pricmtarladi6 ca hcasm i`rmra aparmhêa hiji grupi dmtmetadir dmc pidmr
rmvicuhliearli. Me cis smsmeta oum ca kuvmetud ca qum tijø mc rmcmvi hiji hcasm
rmvicuhliearla, ljprljlmedi su mstlci dm vlda si`rm mc rmsti dm ca sihlmdad (Araegurme,
1<20, p. =). Msta sltuahløe oum me su irlgme a`sicutajmetm sirprmedmetm, pmri hucjleø me
jaelomstahliems mstudlaetlcms y rmvumctas haccmkmras tae sieadas hiji cas dm ^arês, Cis
Áegmcms i Xae Oraehlshi. Ac oleac, ca ijelpitmehla dm cis gi`lmreis msta`cmhldis
a`sir`lø a juhbis dm cis cêdmrms dm aqumcca rmvicuhløe, qum tuvi uea letmesldad moêjmra
y auequm slrvlø para pripiemr eumvis vacirms y utipêas sihlacms, ei cigrø haj`lar cas
graedms mstruhturas.
Ac orahasi dm ca rmvicuhløe dmc ?2 slgulø mc «dmsmehaeti¶ dm ca dìhada dm cis
smtmeta, ueldi a uea tmrrl`cm hrlsls mhieøjlha qum dlsparø cis elvmcms dm pari m leocahløe
basta cêjltms lesispmhbadis. Ca ljpitmehla dm cis køvmems aetm ca orustraetm lejivlcldad
dmc slstmja mehietrø mc hacdi dm huctlvi pmromhti me uea rmcakahløe gmemrac dm ca
jiracldad y cas
i`kmtlvis pir histuj`rms,
cis qum cuhbar, ca ahirdm hie smcavicvlø
actmreatlva jumrtmhada
dm vmz
cis jás
vlmkis ldmacms.
êetlja A oacta dm
m ledlvlduaclsta,
y mjpmzarie a hi`rar letmesldad cis momhtis dm cas drigas para ca mvasløe —C.X.D.,
bahbês, jarlbuaea— i para ca autidmstruhhløe pmrsieac —hrahf, bmriêea, hihaêea.
Mstm dmrritlsji sm priymhtø me Ihhldmetm bahla trms ahtltudms `lme dlomrmehladas,
qum mxpclhae ca gravm hrlsls dmc asihlahlielsji me ca dìhada dm 1<7>;
• Ca prl
prljmr
jmraa ah
ahtl
tltu
tudd ms ca slj
sljpc
pcmm mvas
mvaslø
løe,
e, a tr
trav
avìs
ìs dm
dm cas
cas drig
drigas
as i mc hie
hiesu
suji,
ji, y
sm `asa me ca paslvldad, mc hieoirjlsji y mc bmdielsji oáhlc. Ca dlshitmha y
ca «olm`rm dmc sá`adi eihbm¶ oumrie hcaras vêas dm mxpaesløe dm msti qum
dmhljis.

• Me smgu
smgued
edii cug
eaturaclstas cqum
ugar
ar smsm jarhba`ae
pr
prid
iduhuhmm ca
ca ahhrm
rmah
ahlø
løeeacddmjargme
vlvlr m hij
hijue
ueasas ca
dm blpplms , msplrltuacms
sihlmdad, y qum smi
aprixljarie juy a jmeudi ac juedi dm cas drigas y dm cas smhtas.
• ^ir
^ir ûct
ûctlj
lji,
i, sm dada ueue ttlp
lpii dm
dm agru
agrupa pahl
hløe
øe kuvm
kuvmel
elcc dm
dm haráh
haráhtm
tmrr leoi
leoirja
rjac,
c, me

00<

paedlccas y `aedas haccmkmras, qum tmeêae hiji ûelhi i`kmtlvi ca privihahløe


y ca hietrahuctura, a travìs dm uea ljagme mxtmrea hbihaetm, ue mstlci juslhac
radlhaclzadi, i mc mjpcmi dm ca vlicmehla hiji vacir pir sê jlsja6 ìstm ms mc
irlgme dm trl`us ur`aeas hiji cis puefs.

I`vlajmetm
advmeljlmeti dm ca ei tidi ba Juhbis
dmjihrahla. sldi asê. Me Mspaña
hicmhtlvis vlvljis
picêtlhis ca mtapa uelvmrsltarla
dm prihmdmehla hruhlac dmc
hietleuarie su ca`ir dm cuhba pir cas cl`mrtadms dmsdm ca hcaedmstleldad. ]e prihmsi
sljlcar sm ba i`smrvadi me Ajìrlha Catlea y itris cugarms diedm ca sltuahløe picêtlha ba
mxlgldi a cis køvmems tijar partldi rmvicuhliearli. Ms uea hiestaetm qum huaedi cis
pri`cmjas sihlacms mxlgme sicuhliems lejlemetms, cis ldmacms dm haj`li rmgrmsae hie
oumrza y ca kuvmetud rmhi`ra su papmc dm agmetm traesoirjadir dm ca rmacldad.
^ir itra partm, a ci cargi dm ca dìhada dm cis ihbmeta bmjis aslstldi ac `iij dm cas
IEG y dm itras asihlahliems kuvmelcms hijprijmtldas hie ci sihlac. ^mri si`rm tidi sm
bae ldi smetaedi cas `asms dm uea mduhahløe me mc tlmjpi cl`rm y uea aeljahløe
sihlihucturac, qum sm bae olkadi hiji dmstleatarlis mspmhêolhis dm sus prigrajas a cis

øvmems. \ metrm
letmrvmehløe cas juhbas mstá
sihlimduhatlva lelhlatlvas qum pumdme
pir supumsti ccmvarsm a aeljahløe
ca prijihløe, ha`i dmsdmymstm áj`lti
gmstløe dm
dm cas
asihlahliems kuvmelcms.
08>

8. AXIHLAHLIELXJI \ AELJAHLØE K]_MELC

8.1. ^PIHMXI DM HIEXTLT]HLØE DM ]EA AXIHLAHLØE K]_MELC

Mc jarhi cmgac qum rmguca ca hiestltuhløe dm asihlahliems dm tidi tlpi me Mspaña ms mc


qum sm dmsprmedm dm ca Cmy Irgáelha 1/0>>0 dm 00 dm jarzi, rmgucadira dmc Dmrmhbi dm
Asihlahløe. Jás hiehrmtajmetm si`rm asihlahliems kuvmelcms, mxlstm mc Pmac Dmhrmti e¾
8.421/1<77, dmc 1? dm dlhlmj`rm dm 1<72, qum ba sldi hijpcmjmetada pir mc Pmac
Dmhrmti e¾ 8<7/1<22 dmc 00 dm a`rlc dm 1<22, y qum hiestltuym ca cmglscahløe vlgmetm ac
rmspmhti. Cis rmqulsltis emhmsarlis para ca hrmahløe dm uea asihlahløe kuvmelc, dm ahumrdi
hie mc jarhi kurêdlhi aetms hltadi, sie cis slgulmetms.
Me prljmr cugar, prmsmetar —pir dupclhadi— uea Lestaehla dm siclhltud dm
leshrlphløe me mc Pmglstri dm Asihlahliems, me ca smhhløe hirrmspiedlmetm dmc Jlelstmrli
dmc Letmrlir i me ca Dmcmgahløe dmc Gi`lmrei dm ca privlehla me diedm sm hiestltuya ca
asihlahløe. Dm`m metrmgarsm me mc pcazi dm hlehi dêas bá`lcms dmsdm ca omhba qum sm
hieslgem me mc ahta hiestltuhlieac.
Kueti a msa lestaehla dm siclhltud sm dm`mrá rmdahtar ue Ahta dm Hiestltuhløe dm ca
asihlahløe —pir trlpclhadi—, me ca qum ac jmeis trms pmrsieas, qum dm`me mspmhlolhar
sus eij`rms y D.E.L., sm hijprijmtme a oirjaclzar ue grupi kuvmelc `aki ca
dmeijleahløe dm «x¶, a apri`ar cis mstatutis pir cis qum sm vayae a rmglr, y a eij`rar
uea hijlsløe gmstira mehargada dm rmaclzar cis trájltms emhmsarlis para i`tmemr mc
rmhieihljlmeti cmgac6 mstm dihujmeti dm`mrá lr olrjadi pir tidas cas pmrsieas qum
vayae a hiestltulr dlhba asihlahløe.
Me tmrhmr cugar, bay qum mca`irar ueis Mstatutis —pir trlpclhadi y hie cas olrjas
me tidas sus bikas dm ac jmeis trms jlmj`ris qum olgurme me mc ahta hiestltuhlieac—,
qum dmtmrjleme
cis mstatutis dm`mcashieslgearsm
eirjas dm ci
ouehlieajlmeti
qum slgum; y rmgucahløe `áslhas dm ca asihlahløe6 me

• Dmei
Dmeijl
jlea
eahl
hløe
øe y dijl
dijlhl
hlcl
clii si
sihl
hlac
ac dm ca as
asih
ihla
lahl
hløe
øe..

081

• Áj`l
Áj`lti ti dm ahtu
ahtuah
ahlø
løe;
e; ci
ciha
hac,
c, pr
priv
ivle
lehl
hlac
ac i eeah
ahli
liea
eac.
c.
• Ol
Olem
emss u i`k
i`kmt
mtlv
lvis
is qum
qum sm
sm pr
pripipie
ieme
me,, asê
asê hi
hiji
ji cas
cas ah
ahtl
tlvl
vlda
dadm
dmss qum
qum sm vay
vayae
ae a
dmsarriccar para hujpclr msis i`kmtlvis.
• Tl
Tlpi
piss dm ssih
ihli
lis,
s, msp
mspmhl
mhlol
olha
haed
edii cis
cis dmrm
dmrmhb
hbis
is y dm
dm`m
`mrmrmss dm had
hadaa uei
uei dm mcc
mccis
is,, asê
asê
hiji mc sihlis
tlpis dm prihmdljlmeti dm adjlsløe y pìrdlda dm ca huacldad dm sihli. Cis
sie huatri;
‘ Ouedadirms, sie cis qum olgurae
olgurae me mc ahta hiestltuhlieac.
‘ Eujmrarlis, sie cis qum sm vae aolclaedi
aolclaedi cumgi a ca asihlahløe.
‘ Bieirarlis, sie pmrsieas oêslhas i kurêdlhas qum hica`irae me mc
dmsarricci dm cis olems dm ca asihlahløe, i `lme aqumccis jlmj`ris qum
bae supmradi cis 8> añis dm mdad6 sie dmslgeadis pir ca asaj`cma
gmemrac dm sihlis. ^umdme partlhlpar me cas asaj`cmas hie dmrmhbi a
viz, pmri sle viti.
‘ Leoaetlcms, cis jmeirms dm 14 añis; ac lguac qum cis aetmrlirms, pumdme
partlhlpar me cas asaj`cmas hie dmrmhbi a viz, pmri sle viti.
Cis sihlis eujmrarlis y ouedadirms sie cis ûelhis qum tlmeme dmrmhbi a viti
y pumdme oirjar partm dm cis ørgaeis dm gi`lmrei dm ca asihlahløe6 dm`me
tmemr metrm 14 y 0< añis.
• Ørga
Ørgaei
eiss dm gi`l
gi`lmr
mrei
ei y rmpr
rmprms
msme
meta
tahl
hløe
øe66 si
siee di
dis;
s; ca
ca As
Asaj`
aj`cm cmaa gmem
gmemra
racc dm si
sihl
hlis
is
y ca Kueta Dlrmhtlva. Ca prljmra ms mc ørgaei jáxlji dm mxprmsløe dm ca
vicuetad dm tidis cis aolcladis, y sm rmûem dis i trms vmhms ac añi para tijar
cas graedms dmhlsliems qum atañme a ca vlda dm ca asihlahløe, hiji ca
apri`ahløe dm humetas. Ca Kueta Dlrmhtlva ms ca mehargada dm cas tarmas dm
gmstløe6 sm rmûem jmesuacjmetm y mstá hijpumsta pir ue prmsldmetm, ue
vlhmprmsldmetm, ue smhrmtarli, ue tmsirmri y huatri vihacms. Me cis mstatutis
dm`m hieslgearsm mc pmrêidi dm gi`lmrei dm ca Kueta Dlrmhtlva y ca oirja me
qum smráe mcmgldis sus jlmj`ris. Admjás dm`me mspmhlolharsm cas
hijpmtmehlas dm hada uei dm cis hargis. Ca oirja dm ahtuahløe qum smgulráe
mstis dis irgaelsjis smrá slmjprm dmjihrátlha.
• Pmhu
Pmhurs
rsis
is mhi
mhieø
eøjl
jlhi
hiss pr
prmv
mvls
lsti
tis;
s; pat
patrl
rlji
jielelii oued
ouedahahli
liea
eac,
c, sls
slstm
tmja
ja dm hui huita
tass y
adjlelstrahløe dm prmsupumstis, oumetms dm oleaehlahløe, mth.
• Pìgl
Pìgljme
jme dm dls
dlsic
icuh
uhlø
løee dm
dm ca asih
asihla
lahl
hløe
øe,, sl
sl ms qum
qum ccmg
ccmgaa mc hasi,
hasi, y oioirj
rjaa dm
clquldar su patrljieli mhieøjlhi.
^ara rmaclzar huacqulmr jidlolhahløe me cis mstatutis, ms emhmsarli hievihar uea
Asaj`cma Gmemrac Mxtrairdlearla, y qum mxlsta ue ahumrdi jayirltarli me ue eûjmri dm
sihlis huya pripirhløe baya sldi olkada me cis mstatutis. Me mc pcazi dm hlehi dêas
bá`lcms dm`mrá rmjltlrsm ac Pmglstri diedm sm mehumetra leshrlta ca asihlahløe, ue
hmrtlolhadi dm cis haj`lis ahirdadis me dlhba smsløe, mxpmdldi pir mc smhrmtarli y hie mc
vlsti `umei dmc prmsldmetm dm ca asihlahløe.
a sihlahløe.
Hie mc ole dm cigrar ue ouehlieajlmeti jás ipmratlvi, me ihasliems ms hievmelmetm

080

mca`irar ue Pmgcajmeti dm Pìgljme Letmrlir i Mstatuti Letmrei qum hiehrmtm hie jayir
prmhlsløe cas dlomrmetms eirjas y hijpmtmehlas dmetri dm ca asihlahløe. Mstm Pmgcajmeti
dm`mrá smr apri`adi jayirltarlajmetm pir ca Asaj`cma Gmemrac dm Xihlis.
^ihi tlmjpi dmspuìs dm ba`mr prmsmetadi ca dihujmetahløe sm rmhl`lrá uea
eitlolhahløe para qum me mc pcazi qum sm smñacm sm baga metrmga me mc jlsji Pmglstri dmc
Cl`ri dm Ahtas, mc Cl`ri dm Xihlis, y mc Cl`ri dm Humetas dm ca asihlahløe, para qum smae
smccadis bika pir bika.
Oleacjmetm, mc Pmglstri hijuelhará pir mshrlti mc eûjmri dm leshrlphløe dm ca
eumva asihlahløe, y rmqumrlrá a cis letmrmsadis para rmhigmr cis cl`ris y cis mstatutis
rmvlsadis y smccadis, admjás dm a`iear cas tasas msta`cmhldas me hiehmpti dm leshrlphløe
rmglstrac.
^ir ûctlji, qumda hujpcljmetar uea smrlm dm i`clgahliems dm haráhtmr olshac.
^rljmri ca i`tmehløe dmc H.L.O. i Hødlgi dm Ldmetlolhahløe Olshac, me ca Dmcmgahløe dm
Bahlmeda diedm sm u`lqum mc dijlhlcli sihlac dm ca asihlahløe. \ me mc hasi dm qum ei sm
bu`lmra rmhl`ldi ca mxmehløe hirrmspiedlmetm, dmhcarar a Bahlmeda mc L._.A. y mc
Ljpumsti dm Xihlmdadms me su jijmeti.
]ea vmz cmgaclzadas y ahcaradas tidas mstas humstliems, cas asihlahliems tlmeme
dmrmhbi a siclhltar dm cas adjlelstrahliems pû`clhas cas su`vmehliems y ayudas qum hrmae
emhmsarlas para mqulpajlmetis i para ca rmaclzahløe dm ahtlvldadms. Ca hievihatirla dm
ayudas para asihlahliems y grupis kuvmelcms tlmem pir i`kmti ca prijihløe dmc
asihlahlielsji hiji oirja dm partlhlpahløe dm cis køvmems me ca vlda sihlac, rmspmtaedi
su dleajlsji y mxprmsløe pripla. ^idráe siclhltar mstas ayudas cas asihlahliems y grupis
uvmelcms qum ei tmegae oleacldad mxhcuslvajmetm ahadìjlha, dmpirtlva dm haráhtmr
hijpmtltlvi i priomslieac, el cuhratlva, y huyis partlhlpaetms tmegae metrm 14 y 0? añis
dm mdad, y smae jayirltarlajmetm cis pritagielstas y dmstleatarlis dm ca ahtlvldad. Me
hasi dm su`vmehliems para ahtlvldadms, ìstas dm`me irgaelzarsm hie olems oirjatlvis y dm
partlhlpahløe me ca vlda hijueltarla.
hijueltarla. Xm hiesldmrae prigrajas prlirltarlis;
• ^rij
^rijihihlø
løee asi
asihl
hlat
atlv
lvaa m le
letm
tmra
rasi
sihl
hlat
atlv
lvaa kuv
kuvme
melclc..
• Aht
htlv
lvld
ldad
admsms dm ae
aellja
jahlhløe
øe dmc tlmj
tlmjppi clcl`r
`rm.
m.
• Ahtl
Ahtlvl
vlda
dadm
dmss dlrl
dlrlgl
glda
dass a ca
ca prij
prijih ihlø
løee sihl
sihlacac y huhuct
ctur
urac
ac dm
dm ca juk
jukmr
mr kiv
kivme
me..
• Oirjahløe dm dm ji
jieltirms rms y aeljadi adirms.
• ^rig
^rigra
raja
jass dm
dm oir
oirja
jahl hløe
øe m les
lesmr
mrhl
hløe
øe ca`ir
a`iracac..
• Letm
Letmrv
rvme
mehl
hløe
øe me jarg
jarglleaeahl
hløøe y tix
tixllhija
hijaeeêa êas.
s.
Cis irgaelsjis a cis qum pumdm ahudlrsm me dmjaeda dm apiyi mhieøjlhi sie
metrm itris;
‘ Lestltuti dm ca
hicmhtlvis dmKuvmetud dmc Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms, para asihlahliems y
áj`lti eahlieac.
‘ Oiedi Xihlac Muripmi, para priymhtis dm elvmc letmreahlieac, hiji
letmrhaj`lis hie mxtraekmris, vicuetarladi sihlac me Muripa, mth.

088

‘ Dlrmhhløe Gmemrac dm ca Kuvmetud dm hada Hijueldad


Hijueldad Autøeija.
‘ Agmehla dm Jmdli Aj`lmetm dm hada Hijueldad Autøeija, para ahtlvldadms
qum tmegae rmcahløe hie mc Jmdli Aj`lmetm eaturac, pir mkmjpci
hajpajmetis dm vmraei, smedas mhicøglhas, mth.

‘ Lestltuti dmc smae


ahtlvldadms Jmeir y ca i Oajlcla,
oajlclas grupis dmslmjprm
leoaehlaqum cis dmstleatarlis
me sltuahløe dm cas
dm dmsajpari y
dmsvmetaka sihlac gravm.
‘ Hiehmkacêa dm Mduhahlie, Kuvmetud i Huctura dm cis Ayuetajlmetis, asê hiji
cas Kuetas dm Dlstrlti.
‘ Ouedahliems i mjprmsas prlvadas, qum sumcme oleaehlar priymhtis sihlacms hie
ca letmehløe dm dmsgravar me ca dmhcarahløe dm Bahlmeda.
Cas siclhltudms sm oirjaclzaráe jmdlaetm lestaehla, a ca qum sm ahijpañará ca
slgulmetm dihujmetahløe;
✘ Hipla dm ca ahrmdltahløe cmgac dm ca asihlahløe siclhltaetm.
✘ Hipla dm ca ahrmdltahløe pmrsieac dmc rmprmsmetaetm dm msa asihlahløe.
✘ Jmjirla dm cis priymhtis mspmhêolhis i`kmti dm ca su`vmehløe.
✘ Dmshrlphløe y kustlolhahløe dmc mqulpajlmeti qum sm emhmslta.
✘ ^rmsupumsti dm ca ahtlvldad y su`vmehløe qum sm siclhlta.
Tmrjleadas cas humstliems kurêdlhas qum pisl`lcltae mc rmhieihljlmeti cmgac dm ca
asihlahløe, ms emhmsarli prihurarsm ca hiesmhuhløe dm ue cihac qum slrva hiji dijlhlcli
sihlac, y qum ahika ac jlsji tlmjpi ca pisl`lcldad dm dmsarriccar me ìc cas ahtlvldadms hie
hijidldad. Mc cihac ms slmjprm ue rmomrmetm ouedajmetac para ldmetlolhar ca vlda dm ca
asihlahløe; ms mc pueti dm mehumetri diedm i`tmemr leoirjahløe, mc eûhcmi aj`lmetac
diedm sm rmûem mc grupi, ca smdm sihlac dm hara ac mxtmrlir, ca pcataoirja dm haptahløe dm
eumvis jlmj`ris. Dm`m smrvlr dm ca jmkir oirja pisl`cm a cas emhmsldadms dmc grupi, dm
abê ca ljpirtaehla dm su vmrsatlcldad y juctlouehlieacldad, admjás dm su oahlcldad dm
adaptahløe, cljplmza y jaetmeljlmeti. ^mri, ¹høji hiesmgulr ue cihac, dm ca oirja jás
`arata pisl`cm9 Cas pisl`lcldadms
pisl`lcldadms sie dlvmrsas;
1. Aprivm
Aprivmhba
hbarr partm
partm dm cas lest
lestaca
acahli
hliems
ems ddmm uea lestl
lestltuh
tuhløe
løe supm
supmrli
rlirr qum qulmr
qulmraa
hmdìreiscas. Xl msas lestacahliems dmpmedme dm ca adjlelstrahløe pû`clha —
ue hmetri hêvlhi, uea hasa dm ca kuvmetud, cis cihacms dm ca Kueta dm Dlstrlti,
mth.—, ms pisl`cm qum ca hmsløe dm`a rmgucarlzarsm pir jmdli dm acgûe
hievmeli i ahumrdi, qum mxlka hlmrti tlpi dm hietraprmstahliems. Xl pir mc
hietrarli, mc cihac pmrtmemhm pir mkmjpci a uea parriqula, ue hicmgli i uea
hasa rmglieac hie cis qum ya sm tlmem rmcahløe, qulzá msti ei sma emhmsarli. Me
huacqulmr hasi, mc grae lehievmelmetm dm msta iphløe ms tmemr qum asmgurareis
hlmrta hietleuldad i msta`lcldad me eumstras rmcahliems hie aqumcca lestltuhløe
hie ca huac hijpartljis mc mspahli, para ci huac tmedrmjis qum dar hlmrta
ljagme dm smrlmdad, y ccmvareis `lme hie cis rmspiesa`cms, admjás dm

084

hievmehmr dm ca ljpirtaehla dm eumstras ahtlvldadms. ^ir itra partm, dm hara a


ca ldmetlolhahløe dmc grupi hie mc cihac, slmjprm tmedrmjis mc pri`cmja dm
qum ìstm ei ms dmc tidi eumstri.

0. Acqulc
Acqulcar
ar i hijpr
hijprarar acgûe
acgûe ciha
cihacc mxlstm
mxlstmetm
etm mmee mc juelh
juelhlpl
lpli,
i, para
para ci huac
huac smrá
smrá
emhmsarli hiesldmrar sl ms oahtl`cm jaetmemr tac dmsmj`icsi mhieøjlhi søci a
travìs dm cas huitas dm cis sihlis, y me hasi dm qum ei, `ushar itras oumetms
dm oleaehlahløe —dieahliems, su`vmehliems, prìstajis—. Mc Lestltuti dm ca
_lvlmeda dm hada Hijueldad Autøeija iormhm me ihasliems ayudas para
acqulcmr dm cihacms a juy `aki histm.
8. Hiestr
Hiestrulr
ulr ue mdlo
mdlolhl
lhlii dm eeumv
umvaa pcaet
pcaetaa mxprms
mxprmsajme
ajmetm
tm dlsm
dlsmñad
ñadii para
para ca
ca
juctlpclhldad dm usis qum qumrmjis darcm, iphløe ìsta qum rmsucta juy
letmrmsaetm pmri `astaetm histisa a elvmc mhieøjlhi y hijpcmka a momhtis

cmgacms,
ms auequm
ormhumetm pidrêa tmemr dm
ca irgaelzahløe hlmrtas pisl`lcldadms
Hajpis dm Tra`akimeme
mc vmraei
jmdli rurac6 dm bmhbi,
hie mstm ole.

8.0. DLEÁJLHA DM CAX AXIHLAHLIEMX K]_MELCMX

]ea asihlahløe kuvmelc ms uea oirja dm agrupahløe rmhieihlda a momhtis cmgacms, qum ue
hiekueti dm køvmems utlclza para haeaclzar uea smrlm dm lequlmtudms, letmrmsms y i`kmtlvis
hijuems. Ca asihlahløe sm hievlmrtm metiehms me uea pcataoirja oirjaclzada para ca
rmueløe dm sus letmgraetms, ca partlhlpahløe sihlac ahtlva, ca mxprmsløe dm ipleliems y ca
rmaclzahløe msta`cm dm cas ahtlvldadms qum sm bayae pripumsti. Pmspmhti a ca ahhløe
ccmvada a ha`i pir cas asihlahliems pidmjis dlstlegulr dis jidacldadms;
1. Ahhløe dm haráhtmr letmrei, harahtmrêstlha dm aqumccis hcu`ms i hicmhtlvis hie
pihis aolcladis, qum ei tlmeme pir quì baccarsm cmgaclzadis, y qum dmsarriccae
sus ahtlvldadms dlrlglìedism hasl mxhcuslvajmetm a cis jlmj`ris qum letmgrae

08=

dlhbi hicmhtlvi. Mstm tlpi dm ahhløe ms, pir taeti, jás rmduhlda y
hirpiratlvlsta, ya qum mc grupi ms a ca vmz mc irgaelzadir y mc dmstleatarli dm
sus ahtlvldadms6 pir mkmjpci, ue grupi dm tmatri, ue hcu` dm jietañlsji, ue
mqulpi dmpirtlvi, uea tmrtucla, mth.
0. Ahhløe priymhtada bahla mc mxtmrlir, ldmetlolhatlva dm aqumccis grupis qum olkae
hiji dmstleatarlis dm sus ahtlvldadms a itris hicmhtlvis dm pi`cahløe, a cis
huacms sm dlrlgme hiji aeljadirms dm uea ca`ir dm letmrvmehløe
sihlihucturac6 pir mkmjpci, ue hmetri dm tlmjpi cl`rm kuvmelc, uea asihlahløe
dm mduhadirms sihlacms, mth.
Mstas dis pisl`lcldadms jarhae ledmomhtl`cmjmetm mc dmsarricci ba`ltuac dm ue
grupi kuvmelc, dm ahumrdi hie mc msqumja tradlhlieac dm ca dleájlha dm grupis.
Hirrmspiedme a dlstletas mtapas me mc prihmsi dm jadurahløe grupac dm uea asihlahløe, y
hada uei dm msis jijmetis hijprmedm dlomrmetms i`kmtlvis, tlpis dm ahtlvldadms y
elvmcms dm hijprijlsi sihlac. Pmpasmjis msta mvicuhløe slgulmedi mc gráolhi adkueti
(adaptadi dm _lccar Juñiz, 1<78, pp. 84-=4).
• Mtapa dm lelhlahløe; va dmsdm ca ldma pmrsieac dm oirjar uea asihlahløe basta
su hiestltuhløe dmoleltlva. Ms ca mtapa dm haptahløe dm sihlis, msta`cmhljlmeti
dm eirjas y i`kmtlvis, lelhli dm ca ahtlvldad dmc grupi, mth. Cis pri`cmjas
lejmdlatis a`sir`me ca dleájlha dmc grupi; rmsicuhløe dm humstliems cmgacms,
mca`irahløe dm mstatutis, adqulslhløe dm ue cihac, rmhaudahløe dm oiedis, mth.
• Mtapa dm asmetajlmeti; uea vmz msta`cmhlda y rmhieihlda a momhtis cmgacms ca
asihlahløe, ccmga mc jijmeti dm ouehliear ac jáxlji dm tidas cas
pisl`lcldadms. ^ara hijpri`ar mc admhuadi ouehlieajlmeti dm ca asihlahløe,
hievlmem olkar ue jêelji dm hrltmrlis qum asmgurme ue hirrmhti dmsarricci dm
cas ahtlvldadms; hi`ri dm huitas a cis sihlis, eij`rajlmeti dm hargis
dlrmhtlvis y hijlsliems rmspiesa`cms, partlhlpahløe me cas rmueliems dm ca
asaj`cma, aslstmehla hietleuada a cas ahtlvldadms, mth. Hiesmguldi mstm
jêelji, pidrêajis dmhlr qum ca asihlahløe jarhba a `ume rltji. A partlr dm
msta sltuahløe pumdme darsm dis rmacldadms `lme dlomrmehladas;
08?
087

‘ Mstaehajlmeti; aqumccas asihlahliems qum sm mequlstae me msm mstatus


jêelji, ahmptaedi ue hrmhljlmeti me ca ahtlvldad y me mc eûjmri dm
sihlis juy cmeti. Ca asihlahløe sm hievlmrtm me ue «hcu` haplcclta¶ y sm
hlmrra ac mxtmrlir,
pri`cmjas ei sm basta
y caeguldmhm pripiem eumvas ac
dlsicvmrsm jmtas,
ha`i ei
dmcsa`m rmsicvmr
tlmjpi. sus
Me mstas
hlrhuestaehlas surgme dlvmrsas mxhusas qum kustlolhae mc
dlstaehlajlmeti i ca dlspmrsløe dm hada uei dm cis jlmj`ris, i `lme ca
hiesldmrahløe dm ca asihlahløe hiji acgi traesltirli m leoaetlc qum ei
hieduhm a eada.
‘ Dmspmgum; huaedi ca asihlahløe ei sm vumcvm mxhcuymetm, mstá a`lmrta a
traesoirjahliems, rmeumva sus ørgaeis dlrmhtlvis, rmpartm ouehliems y
rmspiesa`lcldadms, sm pripiem eumvis i`kmtlvis, dlvmrslolha sus
ahtlvldadms, lehrmjmeta mc eûjmri dm sihlis, mth. Mc grupi bujaei qum
ca oirja ba achaezadi ue acti gradi dm jadurmz me sus rmcahliems
letmrpmrsieacms, mxpmrljmeta
ljpirtaetm, sm sa`m uea smesahløe
tra`akar dm oirja hiipmratlvadmy autigmstlieada,
pmrtmemehla juysm
ba aprmedldi a rmsicvmr cis hieoclhtis grupacms, y mxlstm ue grae elvmc
dm hijprijlsi bahla ca olcisioêa dm ca asihlahløe, auequm sm ms hrêtlhi,
rmocmxlvi. Xøci sl sm ba ccmgadi a mstm mstadi ms pisl`cm pasar a ca
tmrhmra y ûctlja mtapa dm ca mvicuhløe.

• Mtapa dm priymhhløe sihlihucturac; me ca qum ca asihlahløe ajpcêa su a`aelhi


dm rmcahliems, y sm pripiem atmedmr a cas emhmsldadms y a cis pri`cmjas dm cis
køvmems dm tidi mc `arrli, pcaelolhaedi su ahhløe hiji uea oirja dm
aeljahløe gci`aclzada. Dmsdm mstm pcaetmajlmeti, mc hicmhtlvi kuvmelc
tmrjlea
hijueldad,pir bahlmedi
lehldlr dmqum
oirja juy grupis
eumvis pisltlvapi`cahlieacms
me mc tmkldi sihlac
—elñis,dm aductis,
tida ca
pi`cahløe jargleada, mth.— vayae lehirpiráedism a ca vlda dm ca asihlahløe.
Msta cêema dm priymhhløe pumdm jatmrlaclzarsm dm varlas jaemras;
‘ ^rijivlmedi ca rmcahløe dm ca ahtlvldad asihlatlva hie mc mxtmrlir,
rmaclzaedi mehumetris letmrgmemrahlieacms, kireadas dm pumrtas
a`lmrtas, vlsltas m letmrhaj`lis, omrlas dm jumstras, pu`clhahliems,
hlhcis dm hieomrmehlas, jmsas rmdiedas, prmsmetahliems me Letmremt, mth.
‘ Msta`cmhlmedi ahumrdis dm hica`irahløe y partlhlpaedi me itris
priymhtis kueti a itris grupis, asihlahliems i metldadms sljlcarms, hie
cis huacms sm pumdme hrmar omdmrahliems y hieomdmrahliems.
‘ ^artlhlpaedi ahtlvajmetm
y Hijueldadms me ciskueti
Autøeijas, Hiesmkis dm asihlahliems
a itras Kuvmetud dm cis juelhlplis
kuvmelcms y cis
rmprmsmetaetms dm cas adjlelstrahliems pû`clhas.
‘ Hrmaedi uea asihlahløe hucturac i dm itri tlpi vlehucada a ca prljmra

082

asihlahløe kuvmelc, qum pisl`lcltm ca rmcahløe sihlac y mc dmsarricci dm


ahtlvldadms mduhatlvas y dm ihli metrm cas pmrsieas jayirms dm 8>
añis.
‘ Hiestltuymedi ue Hmetri Kuvmelc a partlr dm ca asihlahløe, ms dmhlr, ue
mqulpajlmeti sihlihucturac msta`cm qum mxpcita sus lestacahliems dm
oirja pmrjaemetm para iormhmr mspahlis dm mehumetri, puetis dm
leoirjahløe, rmhursis para ahtlvldadms, y actmreatlvas para mc tlmjpi
cl`rm dm ca kuvmetud.

8.8. CIX HMETPIX K]_MELCMX

Cas asihlahliems sm dmdlhae eirjacjmetm a dmsarriccar ue pmqumñi a`aelhi dm


ahtlvldadms sljlcarms y rmcahlieadas metrm sê. Cis hmetris kuvmelcms i Hasas dm Køvmems
(Quletaea, 1<<8, p. 107) sm dlstlegume, me haj`li, pirqum dlspieme dm ueas
leoramstruhturas ci suolhlmetmjmetm ajpclas hiji para pidmr iomrtar ue grae eûjmri dm
priymhtis y ahtlvldadms, dm juy dlstleta êedicm y hie i`kmtlvis jás dlvmrslolhadis. Cis
hmetris kuvmelcms sie lestltuhliems qum, dmsdm sus lelhlis me cis Iratirlis Omstlvis
Xacmslaeis dmc slgci RLR, sm pcaetmarie mc pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm hiji i`kmti
mduhatlvi pir sê jlsji. Xus ahtlvldadms sm rmaclzae «me mc tlmjpi cl`rm¶ y «para mc
ihli¶, dlspielmedi juctltud dm actmreatlvas y pisl`lcldadms para atmedmr a cas lequlmtudms
dm cis køvmems. Dmsdm ca hietleuldad qum iormhm ue hmetri msta`cm, mc a`irdakm ac
pri`cmja dm cis ihlis pumdm bahmrsm dm jaemra gci`aclzada, sle mspmhlaclzarsm me
eleguea hcasm dm ahtlvldad hiehrmta, hiji ci bahme pir mkmjpci cas cuditmhas. Msti ms
prmhlsajmetm ci jás letmrmsaetm y slgelolhatlvi dm cis hmetris kuvmelcms; dar uea
rmspumsta letmgrac a cas emhmsldadms sihlihucturacms dm ca kuvmetud jmdlaetm ca Mduhahløe
me mc Tlmjpi Cl`rm.
]e hmetri
prijumvm kuvmelciomrta
uea ajpcla ms uedm mqulpajlmeti qum, dmsdmhucturacms
priymhtis y ahtlvldadms uea leoramstruhtura msta`cm,
y dm ihli para cis
øvmems. Cis hmetris kuvmelcms admjás, oavirmhme mc asihlahlielsji me tidas sus
vmrtlmetms, jmdlaetm ca hrmahløe dm grupis, hcu`ms, oiris, mth., qum dae rmspumsta a cas
emhmsldadms dm rmcahløe sihlac dm cis køvmems.
Mc huadri qum sm mxpiem a hietleuahløe jumstra varlas dm msas emhmsldadms,
meormetadas a cas actmreatlvas qum sm pripieme ba`ltuacjmetm dmsdm cis priymhtis y
ahtlvldadms dm cis hmetris kuvmelcms.
Emhmsldadms sihlacms Actmreatlvas dm cis hmetris kuvmelcms
1. Hie
Hietle
tleuar
uar grupi
grupiss leoirjac
leoirjacms
ms dm ‘ Asihlahløe hiji agmetm sihlaclzadir
ajlstad, a`rlrsm a eumvas msta`cm, qum pisl`lclta mc mehumetri y ca

08<

rmcahliems sihlacms. hievlvmehla hie itras pmrsieas, ca


ahtlvldad me pmqumñis grupis, mc dm-
sarricci y ca práhtlha dm ba`lcldadms dm
hijuelhahløe.

0. ^i
^itm
tmeh
ehla
larr mmcc ‘ Hurslccis, smsliems, dleájlhas dm grupi
autidmshu`rljlmeti pmrsieac, y ahtlvldadms qum oavirmzhae mc
jmkirar mc autihiehmpti y ca autihieihl jlmeti y ca vacirahløe dm
autimstlja. cas hapahldadms, hie mc ole dm lj-
pucsar ca jadurahløe y ca autieijêa
pmrsieac pir mehlja dm cis mstmrmi-
tlpis y ca prmsløe dm cis grupis.

8. Jmk
Jmkira
irarr ca hijuel
hijuelhah
hahløe
løe y ccas
as ‘ Mehumetris letmrgmemrahlieacms,
rmcahliems hie ca oajlcla. hievlvmehlas metrm padrms m blkis,
vmr`meas, omstlvacms, omrlas dm kumgis
tradlhlieacms. Levltar a cas oajlclas a
acgueas ahtlvldadms, letriduhlr a cis
aductis me mc irgaelgraja dm ca
asihlahløe, pripiemr uea mshumca dm
padrms.

4. Mxp
Mxprms
rmsar
ar ipleli
ipleliems
ems,, ‘ Hieihmr mc ouehlieajlmeti práhtlhi dm
jaelomstarsm, hrltlhar ca dmjihrahla a travìs dm cas
sltuahliems, jitlvahløe a asaj`cmas dm sihlis, ca pisl`lcldad dm
partlhlpar me mc kumgi oirjar partm dm mqulpis dlrmhtlvis, ca

dmjihrátlhi,
dmhlsliems. pidmr tirear mxlstmehlajmsas
tmrtuclas, dm rmdiedas,
oiris dmdm`atms.
rmocmxløe,

=. Haea
Haeaclz
clzar
ar bbahl
ahlaa uea
uea ahhlø
ahhløee ‘ Hijprijmtmrsm me priymhtis msta`cms
traesoirjadira dm ca rmacldad dm aeljahløe sihlihucturac ljpclhadis
ca lequlmtud pir cis pri`cmjas hie mc `arrli, partlhlpar me ahtlvldadms
y cas lekustlhlas sihlacms. hiehrmtas dm ahhløe sihlac,
lehirpirarsm a grupis dm hatmqumsls,
oirjarsm hiji aeljadirms.
Emhm
Emhmsl
slda
dadm
dmss hu
huct
ctur
urac
acms
ms y dm
dm ihli
ihli Ac
Actm
tmre
reat
atlv
lvas
as dm
dm cis
cis hmet
hmetri
riss kuvm
kuvmel
elcm
cmss

1. Ahhmdmr a uea leoir


oirjah
jahløe dm ‘ ^rijivmr rrmh
mhuursis y ah
ahtlvldadms par
araa

04>

haráhtmr gmemrac, mvltaedi ca dlouedlr ca leoirjahløe; pueti dm


jaelpucahløe dm cis jmdlis leoirjahløe kuvmelc, rmaclzahløe dm
dm hijuelhahløe dm jasas. uea mjlsira dm radli, hieomhhløe dm ca
rmvlsta dmc hmetri, aeljahløe dm ca
`l`clitmha, cmhtura hrêtlha dmc
pmrlødlhi…

0. Dls
Dlsoru
orutar
tar dm
dm aht
ahtlvl
lvldad
dadms
ms ‘ ^rahtlhar ca dmjihrahla hucturac a travìs
hucturacms ahtlvas y dm ahtlvldadms qum dmsarriccme ca
partlhlpatlvas, ei dm sljpcm hrmatlvldad; hiehursis dm oitigraoêa,
hiesuji. hmrtájmems cltmrarlis, vl -dmioiruj,
cl`rioiruj, dlshioiruj, taccmrms dm
jaeuacldadms, jaqumtas, levmetis,
hursis dm lelhlahløe artêstlha, hcu`ms dm
hicmhhlielstas, grupis dm tmatri, hiri,
riedacca, mth.

8. Hi
Hiei
eihm
hmrr y va
vaci
cira
rarr mc ‘ _lsltas hucturacms, ltlemrarlis turêstlhis,
patrljieli hucturac hiji acgi mxhursliems, rutas, mxpislhliems dm
pripli, qum ms slgelolhatlvi artmsaeêa y artm pipucar, hlhcis dm
para ca hijueldad me qum sm hieomrmehlas, kumgis dm dmshu`lmrta,
vlvm. hiehursis si`rm tmjas dm huctura
gmemrac, kireadas jieigráolhas, mth.

4. Meh
Mehiet
ietrar
rar actmr
actmreat
eatlva
lvass dm ihli ‘ ^ripirhliear ahtlvldadms dm ihli
dlstletas m lcuslieaetms para dlomrmetms dm ci ba`ltuac, mhieøjlhas y
ihupareimchiesujlsta.
oirja tlmjpi cl`rm dm atrahtlvas;
hajpis hajpajmetis
dm tra`aki, dm vmraei,
ahtlvldadms dm alrm
cl`rm y jietañlsji, hijpmtlhliems
dmpirtlvas, graedms kumgis, mth.
^rivmmr dm pasatlmjpis rmhrmatlvis
hiji out`iclems, `lccarms, jmsas dm
pleg pieg, kumgis dm jmsa, hcu`ms dm
kumgis dm ric, mth. Oijmetar ca pripla
lelhlatlva para dmshu`rlr eumvas
aolhliems y pripiemr ahtlvldadms.
=. Mdu
Mduhar
har para
paradmc
pisltlvi uuee us
usii admhua
admhuadi
tlmjpi di y
cl`rm, ‘ Irlmetar si`rmmecismcmomhtis
y mc achibic momh
ihlitisdmdmca cas drigas
kuvmetud,
prmvlelmedi pisl`cms asmsirar si`rm ca leocumehla dm ca
sltuahliems dm rlmsgi sihlac. tmcmvlsløe y cis jmdlis dm

041

hijuelhahløe dm jasas me ca vlda


dlarla, mduhar para ca «rmeuehla
parhlac¶, oahlcltar mxpmrlmehlas para
vlvlr mc ihli hiji uea ipirtueldad dm
merlqumhljlmeti pmrsieac.

^ara ca irgaelzahløe dm ue priymhti dm aeljahløe dm mstas pripirhliems, ms


ljpirtaetm qum baya uea pmrsiea i uea hijlsløe rmspiesa`cm dm hada `ciqum dm
ahtlvldadms, sl ms pisl`cm dmslgeada pir mc pripli grupi dm køvmems. Msta hijlsløe sm
mehargarêa dm ca gmstløe dm cas ahtlvldadms, y tmedrêa puetuacjmetm leoirjada a ca Kueta
Dlrmhtlva, qum hiirdlearêa mc prigraja gmemrac dmc hmetri, asê hiji mc dmsarricci dm cas
ahtlvldadms hijuems y ca dleájlha dm cis grupis.
Me huaeti ac rltji dm ouehlieajlmeti dm cis hmetris kuvmelcms, mxlstme dlvmrsas
jidacldadms dm ahumrdi hie ca pripla dlspiel`lcldad dm cas lestacahliems y hie mc elvmc
dm aslstmehla dm cis køvmems dmstleatarlis. ^idmjis dlomrmehlar `áslhajmetm trms;
1. Hmetri
Hmetriss qum ooueh
uehlie
lieae
ae dlarl
dlarlajme
ajmetm tm dmspu
dmspuìs
ìs dmc
dmc birarl
birarlii mshica
mshicar,
r, hiji
hiji cis
cis
sacmslaeis6 pumdm qum ei tmegae prmvlstas ahtlvldadms para hada dêa dm ca
smjaea, pmri ac jmeis sie ahhmsl`cms sus lestacahliems para leoirjahløe
gmemrac, utlclzahløe pir partm dm dmtmrjleadis grupis, y itris smrvlhlis.
0. Hmetri
Hmetriss qum ouehli
ouehlieae
eae ccis
is olems
olems ddmm smjaea
smjaea,, eirjac
eirjacjme
jmetmtm cis
cis sá`ad
sá`adisis pir
pir ca
tardm y cis dijlegis, hiji cis hmetrms d“mspcal hatacaems6 sus ahtlvldadms
sie jayirltarlajmetm cûdlhi-dmpirtlvas i rmhrmatlvas, y slrvme dm actmreatlva
para mc tlmjpi cl`rm dm elñis y køvmems.
8. Hmetri
Hmetriss dm vmr
vmraei
aei,, qum ttlme
lmeme
me cu
cugar
gar dmdm oirja
oirja letme
letmeslv
slvaa søci
søci duraet
duraetmm cis jmsms
jmsms
dm vahahliems, eirjacjmetm kucli y agisti, auequm a vmhms sm mxtlmedme
basta ca jltad dm smptlmj`rm. Me ihasliems rmsucta dloêhlc msta`cmhmr
dlomrmehlas metrm mstm tlpi dm lestltuhliems y cas hicielas ur`aeas, hasacs,
mshumcas dm vmraei, mth.

8.4. CA OIPJAHLØE M LEXMPHLØE CA@IPAC ME MC JAPHI DMC


AXIHLAHLIELXJI
is qumda oleacjmetm ba`car dm ue par dm lelhlatlvas dm aeljahløe sihlica`irac qum bae
gaeadi me ljpirtaehla duraetm cis ûctljis añis, y qum bae metradi a oirjar partm dm cis
priymhtis mduhatlvis dm juhbas asihlahliems y hmetris kuvmelcms. Mstis prigrajas dm
oirjahløe m lesmrhløe ca`irac ei bae sldi ba`ltuacms me mc hajpi dm ca aeljahløe kuvmelc
basta jmdladis dm ca dìhada dm 1<2>, pir varlas raziems;
• Bast
Bastaa msa
msa omhba
omhba,, cis
cis hmetr
hmetris
is y asih
asihla
lahl
hlie
iems
ms kuv
kuvme
melc
lcms
ms msta
msta`a
`aee mspmh
mspmhla
lacl
clza
zadi
diss me

040

ue jidmci dm letmrvmehløe mduhatlva `asadi hasl mxhcuslvajmetm me ca


privlsløe dm rmhursis y ahtlvldadms
ahtlvldadms cûdlhi-rmhrmatlvas para mc ihli.
• Msis
Msis ppri
riym
ymht
htis
is dm M
Mdu
duha
hahl
hløe
øe me
me mc Tlmjp
Tlmjpii Cl`r
Cl`rmm kuvm
kuvmel
elcc sm
sm ba
ba`ê
`êae
ae dms
dmstl
tlea
eadi
di
tradlhlieacjmetm a pi`cahløe adicmshmetm sihlacjmetm eirjaclzada. Ba sldi

me omhbas rmhlmetms
asihlahliems huaedi
kuvmelcms cis `memolhlarlis
bae mjpmzadi dm cas dm
a smr køvmems ahtlvldadms
jás mdad,dmmehmetris
juhbasy
ihasliems prihmdmetms dm hietmxtis sihlimduhatlvis dmsadaptadis.
• Mc pri`
pri`cm
cmja
ja dmc
dmc dm
dmsm
smjp
jpcm
cmii ssmm ba ag
agrav
ravad
adii dm
dm jaem
jaemrara aca
acarja
rjaet
etmm me cis
cis ûct
ûctlj
ljis
is
añis y ba mjpmzadi a aomhtar a uea pripirhløe juy hiesldmra`cm dm ca
pi`cahløe kivme, ci qum ba ccajadi ca atmehløe dm aqumccis grupis y
asihlahliems qum tra`aka`ae dmsdm ca aeljahløe kuvmelc.
• Xøci
Xøci rmh
rmhlm
lmet
etmj
mjme
metm
tm sm bae
bae dm
dmsasarr
rric
icca
cadi
di y msta
msta`c
`cmhl
mhldi
di pri
prigr
graj
ajas
as mspm
mspmhê
hêol
olhi
hiss dm
oirjahløe m lesmrhløe ca`irac, qum humetme hie hlmrta ola`lcldad, taeti me sus
cigris hiji me su admhuahløe a cis hietmxtis dmstleatarlis.
Dm msis prigrajas mduhatlvis dm`mjis hltar si`rm tidi trms qum sm bae ljpcaetadi
hie ìxlti dmsdm dlstletas lestltuhliems y asihlahliems; Garaetêa Xihlac, Mshumcas-taccmr y
Hasas dm Iolhlis.
Cis prigrajas dm Garaetêa Xihlac sie ca actmreatlva qum mc eumvi slstmja
mduhatlvi rmgucadi pir ca CIGXM iormhlø a qulmems ei achaezae mc Graduadi me
Mduhahløe Xmhuedarla ac tìrjlei dm su mshicarlzahløe i`clgatirla. Mstáe dlrlgldis, pir
taeti, a køvmems dm metrm 1? y 01 añis qum ei bayae supmradi ca M.X.I. i sm mehumetrme
dmsmshicarlzadis, y qum ei pi -smae elegûe tlpi dm tltucahløe priomslieac6 admjás, sm
prmsta mspmhlac atmehløe a aqumccis adicmshmetms qum sm baccae me sltuahløe dm rlmsgi
sihlac ahrmdltada. Xu oleacldad ms pripirhliear uea oirjahløe hucturac `áslha, uea
hapahltahløe priomslieac y uea jayir jadurmz pmrsieac, qum oahlcltme ca lehirpirahløe ac
tra`aki i ca hietleuahløe dm mstudlis a travìs dm Hlhcis Oirjatlvis dm Gradi Jmdli,
prmvla supmrahløe dm uea prum`a dm ahhmsi. Ca
Ca durahløe ms dm ue añi ahadìjlhi, hie uea
jmdla dm metrm vmletlsìls y trmleta biras cmhtlvas a ca smjaea, y ac tìrjlei dmc hursi sm
rmhl`m ue hmrtlolhadi me mc qum hiesta mc eûjmri dm biras dm hada árma y cas
haclolhahliems i`tmeldas.
Ca rmgucahløe dm cis prigrajas dm Garaetêa Xihlac ms hijpmtmehla dmc Jlelstmrli
dm Mduhahløe y Huctura, pmri su dmsarricci pumdme ccmvarci a ha`i, oumra dmc hietmxti
mshicar, asihlahliems u Irgaelzahliems Ei Gu`mreajmetacms qum bayae msta`cmhldi
ahumrdis dm hica`irahløe hie Ayuetajlmetis, Hijueldadms Autøjijas, i hie mc
pripli Jlelstmrli. Me huacqulmra dm cis hasis, mc hurrêhucuj mduhatlvi lehcuym cas
slgulmetms ármas;

• Oirj
Oi
dmrjah
ahlø
løee ^rio
tra`aki ^rioms
qum msli
eiliea
eacc Mspm
Mspmhê
rmqulmrae hêol
mcolha
ha,, qum
têtuciqudm
m prmp
prmpar
araa para
Tìhelhi pa
dmraOirjahløe
mc
mc dmsm
dmsmjp
jpmñ
mñii dm pum
pumst
stis
^riomslieac. is
• Oirj
Oirjahahlø
løee y Irl
Irlme
meta
tahl
hløe
øe Ca`i
Ca`ira rac,
c, qum
qum leo
leoir
irja
ja ac ac acu
acujei
jei si
si`r
`rmm mc jarhi
jarhi
cmgac, cas hiedlhliems dm tra`aki, cis tlpis dm hietratahløe, cis rmqulsltis

048

mxlgldis para ahhmdmr a dmtmrjleadis mjpcmis, prmparahløe dm metrmvlstas,


hieihljlmeti dm cas rmcahliems ca`iracms dm uea priomsløe, mth.
• Oirj
Oirjah
ahlø
løee @ás
@áslh
lhaa i mdu
mduha
hahl
hløe
øe hijp
hijpme
mesa
sattir
irla
la..
• Ahtl
Ahtlvl
vlda
dadm
dmss Hij
Hijpcpcmj
mjmemeta
tarl
rlas
as,, dm
dm har
haráh
áhtm
tmrr dmp
dmpirirtl
tlvi
vi y huc
huctu
tura
rac.
c.
• Tuti
Tutirêrêas
as,, meha
mehajl
jlea
eada
dass a dmsa
dmsarr
rric
icca
carr ca jad
jadur
urmz
mz pmr
pmrsi
siea
eac.
c.
^ara ccmvar a ha`i msta oirjahløe, cas asihlahliems y hmetris mduhatlvis autirlzadis
pumdme utlclzar jmtidicigêas hiji cis Taccmrms Xihlipriomslieacms, prigrajas para
øvmems hie emhmsldadms mduhatlvas mspmhlacms, i prigrajas dm Oirjahløe-Mjpcmi qum
oahlcltae uea prljmra mxpmrlmehla dm tra`aki jmdlaetm hietratis dm oirjahløe me
mjprmsas hiehmrtadas.
Mc prigraja dm Mshumcas-taccmr, pir su partm, sm lelhlø me 1<2=, dm jaemra
mxpmrljmetac `aki ca dlrmhhløe dmc LEMJ, hiji uea jmdlda dm oijmeti dmc mjpcmi
uvmelc a travìs dm uea mduhahløe hijpmesatirla sljuctaemada hie mc aprmedlzakm me
taccmrms y hie ca práhtlha priomslieac hiehmrtada. Xus áj`ltis dm ahtuahløe sie ca
rmstaurahløe dmc patrljieli blstørlhi-artêstlhi y jmdliaj`lmetac, ca rmba`lcltahløe dm
metireis ur`aeis, y ca rmhupmrahløe dm iolhlis artmsaeacms, asê hiji huacqulmr itra
ahtlvldad dm utlcldad pû`clha i sihlac qum pmrjlta ca lesmrhløe ca`irac dm cis partlhlpaetms
y mc dmsarricci hijueltarli dmc tmrrltirli me diedm tlmem cugar mc prigraja. Me rmsujme,
qum cis dmstleatarlis dmc priymhti pumdme hijpmesar sus dìolhlts mduhatlvis y aprmedmr
ue iolhli tìhelhi, qum cms oahlcltm su legrmsi me mc juedi dmc tra`aki, ci qum admjás
rmsucta ûtlc a ca sihlmdad pirqum mstá dlrlgldi a ca rmstaurahløe dm su patrljieli hucturac.
A ca vlsta dm sus rmsuctadis, cas Mshumcas-taccmr oumrie rmgucadas pir irdme dmc
Jlelstmrli dm Tra`aki y Xmgurldad Xihlac me 1<22, hiji ue admhuadi lestrujmeti dm
hapahltahløe priomslieac, oijmeti dmc mjpcmi y gmemradir dm lelhlatlvas mjprmsarlacms.
Me 1<<8, mc Hiesmki dm Jlelstris hiesldmrø mstm prigraja ue molhaz lestrujmeti dm
hiipmrahløe letmreahlieac, autirlzaedi su dmsarricci me mc mxtraekmri, prlehlpacjmetm
paêsms dm Ajìrlha Catlea. Ca ûctlja eirjatlva si`rm Mshumcas-taccmr y Hasas dm Iolhlis
qumdø rmhiglda me mc dmhrmti dmc 8 dm agisti dm 1<<4, me mc qum sm msta`cmhme cas `asms
rmgucadiras para ca hiehmsløe dm ayudas y su`vmehliems a cas metldadms prijitiras dm
mstis prigrajas. ^umdme prijivmr Mshumcas-taccmr taeti cas adjlelstrahliems pû`clhas
hiji irgaelsjis autøeijis, asihlahliems y ouedahliems sle áelji dm cuhri.
Cas Mshumcas-taccmr sie prigrajas pû`clhis dm oirjahløe priomslieac qum tlmeme
hiji oleacldad ca lesmrhløe ca`irac dm køvmems me pari jmeirms dm 0= añis, qum ei bayae
supmradi cis i`kmtlvis dm ca M.X.I.6 mc ahhmsi sm bahm a travìs dm uea smcmhhløe dm
paradis dmc LEMJ, me hica`irahløe hie cas metldadms qum prijumvme mstis priymhtis,
pir taeti ms emhmsarli mstar leshrlti me cas clstas dm dmsmjpcmi i piemrsm me hietahti
dlrmhtajmetm hie ca Mshumcataccmr. Ca jmtidicigêa `áslha dm cas Mshumcas-taccmr ms
aprmedmr tra`akaedi, ci qum ayuda ei søci ac aprmedlzakm, slei taj`lìe a ca adqulslhløe
dm mxpmrlmehlas y a ca hiesicldahløe dm lelhlatlvas mjprmsarlacms surgldas dmsdm ca
apclhahløe dmc jlsji prigraja. Xm hiestltuyme hiji ueldadms dm tra`aki y oirjahløe
dm haráhtmr tmjpirac, metrm uei y dis añis, duraetm cis huacms sm actmrea uea mtapa dm

044

lelhlahløe —dm ueis smls jmsms— hie ca pumsta me práhtlha dm cis hieihljlmetis a
travìs dm ahtlvldadms pû`clhas dm haráhtmr priomslieac.
Huaedi sm hujpcm mc pcazi dm durahløe dmc priymhti prmvlsti me ca eirjatlva, sm da
pir oleaclzada ca prmsmehla dm cis acujeis me ca Mshumca-taccmr, a cis qum sm cms metrmga ue
hmrtlolhadi ahrmdltatlvi dm cas biras dmc hursi y mc gradi dm huaclolhahløe adqulrlda. Mstm
têtuci pumdm hievacldarsm pir cis jøducis hirrmspiedlmetms dm ca Oirjahløe ^riomslieac
rmgucadis pir mc slstmja mduhatlvi, y pir hmrtlolhahliems dm priomslieacldad dmc LEMJ.
Ac tìrjlei dm ca ahtlvldad, ca metldad prijitira msta`cmhm, ac jmeis duraetm smls jmsms,
ue smrvlhli dm aslstmehla y irlmetahløe tìhelha a cas lelhlatlvas mjprmsarlacms surgldas dmc
priymhti, ayudaedi a ca prljmra lestacahløe,
lestacahløe, apirtaedi cihacms, i oahlclt
oahlcltaedi
aedi leoirjahløe
me gmemrac.
Me huaeti a cas Hasas dm Iolhli, su ouehlieajlmeti y rmgucahløe ms juy sljlcar ac
dm cas Mshumcas-taccmr, sacvi qum sus prigrajas sm irlmetae jás mspmhêolhajmetm a ca
rmhupmrahløe dm vlmkis iolhlis artmsaeacms. Ca durahløe dm mstis prigrajas ms søci dm ue
añi, smls jmsms dm oirjahløe y itris smls dm práhtlha priomslieac, y mstáe dmstleadis
lguacjmetm a køvmems me pari jmeirms dm 0= añis, hie dmolhlmehlas mduhatlvas, pir ci
qum taj`lìe sm ccmvae a ha`i jøducis dm mduhahløe hijpmesatirla.
Ci qum sm dmsprmedm dm mstas lelhlatlvas ms ca emhmsldad dm a`rlr eumvis hajpis dm
letmrvmehløe sihlimduhatlva hie køvmems, traspasaedi cis mstrmhbis cêjltms dm ca
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm y hica`iraedi jás molhazjmetm a su letmgrahløe sihlac y
hucturac. ]ea asihlahløe i ue hmetri kuvmelc qum tra`akm dmsdm msta jmetacldad pumdm
mrlglrsm me prijitira dm Mshumcas-taccmr i prigrajas dm Garatêa Xihlac, qum slrvae para
lr priomslieaclzaedi dm oirja prigrmslva a cis vicuetarlis qum tra`akme dmsdm mcca, i
lehcusi pcaetmarsm ca pisl`lcldad dm hrmar uea Hiipmratlva dm Tra`aki Asihladi, qum
atlmeda jmkir a sus letmrmsms y oahlcltm su lesmrhløe me mc jmrhadi ca`irac.

@l`cligraoêa
AG]LPPM, A.-PIDPÊG]M[, J.; Xfles, puefls, ifupas y itras trl`us ur`aeas.
ur`aeas. @arhmciea, @ardm`as,
1<<7.
APAEG]PME, K. C.; @aki mc slgei dm ca kuvmetud. @arhmciea, Xacvat, Hicmhhløe Auca A`lmrta, e¾ ?7,
1<20.
APPL@AX, C.; Ahtlvldadms cûdlhas; mc kumgi, actmreatlva dm ihli para køvmems.
køvmems. Jadrld, ^ipucar, 1<<=.
@A\ØE, J.-JAPTÊE, A.; «Mc emgihli dmc dlshi levlmrtm me ca jûslha pritmsta¶, me Haj`li 1?, ? dm

04=

jarzi dm 1<2<.
@I]XQ]MT, K.; Jivljlmetis dm Kuvmetudms y Mduhahløe.
Mduhahløe. Jadrld, ^u`clhahliems Mspañicas, 1<?1.
HAXAC, K. y ITPIX; Ca lesmrhløe priomslieac y sihlac dm cis køvmems. Cis ltlemrarlis dm traeslhløe
metrm cis 14 y cis 0= añis.
añis. @arhmciea, L.H.M. dm ca ]elvmrsldad Autøeija, 1<2<.
HIC]@L, ^.; Mc rltji dm cas trl`us.
trl`us. @arhmciea, Ac`a, 1<<7.
MQ]L^I HCA_MX-M.^.A.X.A.; Aprmedlmedi a irgaelzar eumstra asihlahløe. Jatmrlacms dm
autioirjahløe para asihlahliems.
asihlahliems. Jadrld, ^ipucar, 1<<=.
MX^LEI[A _MPGAPA, J.; Dleájlha dmc grupi kuvmelc. @umeis Alrms, Bujaeltas, 1<20.
OMLRA L ^AJ^ICX, H.; Dm køvmems, `aedas y trl`us; aetripicigêa dm ca kuvmetud. @arhmciea, Arlmc,
1<<2.
OPLTB, X.; Xihlicigêa dmc rihf. Jadrld, Kûhar, 1<72.
O]EMX, K.-JA\IC, L.; Lehirpirarsm a ca sihlmdad. Jadrld, Hruz Pika Mspañica, 1<2<.
O]EMX APTLAGA, K.; «Ca aeljahløe sihlihucturac me ca kuvmetud¶, me TPLCCA, K. (hiird.); Aeljahløe
Xihlihucturac. Tmirêas, prigrajas y áj`ltis.
áj`ltis. @arhmciea, Arlmc, 1<<7, pp. 008-087.
GACCMGI, ]. J.; «Mduhahløe y tlmjpi cl`rm; apirtahliems dmc slstmja mduhatlvi dm Die @ishi a ca
^mdagigêa, e¾ 117, smptlmj`rm dm 1<27, pp. 411-40<.
huctura dmc ihli¶ me Pmvlsta Mspañica dm ^mdagigêa,
GAPHÊA ÁC_APM[, G.; Letmrahhløe sihlac y aeljahløe kuvmelc. Xihlicigêa gmemrac y sihlicigêa
kuvmelc. Jadrld, ^ipucar, 1<<>.
GAPHÊA HAPPAXHI, K.; Hcu`s kuvmelcms.
kuvmelcms. Xacajaeha, Xêgumjm, 1<7>.
GAPHÊA OMPPAEDI, J.; Tlmjpi Cl`rm y ahtlvldadms dmpirtlvas dm ca kuvmetud me Mspaña. Mspaña. Jadrld,
LEK]_M, 1<<8.
GLC HAC_I, M.-JMEÌEDM[, M.; Ihli y práhtlhas hucturacms dm cis køvmems.køvmems. @arhmciea, Lestltuti dm ca
Kuvmetud, 1<2=.
BMPEÁEDM[ DÊA[, K. J.; «Ca mduhahløe sihlac me cis jivljlmetis kuvmelcms¶, me Huadmreis dm
Pmacldadms Xihlacms,
Xihlacms, e¾ 87-82, memri dm 1<<1, pp. 141-147.
L@AP, J.-CIEGAX, K.; Høji irgaelzar y gmstliear uea metldad dm Aeljahløe Xihlihucturac. Jadrld,
Earhma, 1<<0.
KØ_MEMX ME CL@MPTAD; Mc asihlahlielsji kuvmelc me Mspaña. Leoirjm si`rm ca rmacldad dmc
asihlahlielsji kuvmelc dm áj`lti mstatac. Jadrld, Hiesmki dm ca Kuvmetud, 1<27.
K]_MET]D I@PMPA HPLXTLAEA (KIH); Ihli y vlda hitldlaea dm ca kuvmetud tra`akadira. tra`akadira. Jadrld,
^ipucar, 1<2>.
FPLMHF, M.; «Mduhahløe picêtlha eahlieac. Ca ]eløe dm Kuvmetudms (1<80)¶, me Q]LETAEA, K. Jª.;
Mduhahløe Xihlac. Aeticigêa dm tmxtis hcáslhis.
hcáslhis. Jadrld, Earhma, 1<<4, pp. <0-1>4.
CÁ[API CIPMETM, C. J.; Hrlsls dmc <2 y rmgmemrahlielsji hiesmrvadir. Cis `atacciems mshicarms
me _acmehla (1<>4-1<1>).
(1<>4-1<1>). _acmehla, Pu`li Mstm`ae, 1<28.
CM_L, G. (dlr.); Blstirla dm cis køvmems. L. Dm ca Aetlgómdad a ca Mdad Jidmrea. LL. Ca Mdad
Hietmjpiráema (0 vics.). Jadrld, Taurus, 1<<?.
CM_LHMX, K.; Jidas juslhacms y hiedlhliems sihlacms.
sihlacms. Hijueldad Autøeija dm Jadrld, 1<2?.
CLJ@IX, M.; Mc aeljadir y mc grupi dm køvmems.
køvmems. Jadrld, Irlmes, 1<7=.
CI[AEI, K. J.; ¹Dm quì ba`cajis huaedi ba`cajis dm cis køvmems9. køvmems9. @arhmciea, Hrlstlaelsjm l
Kustêhla, e¾ 41, 1<<1.
C]HAPLEL, _.; Mc grupi dm prmadicmshmetms. Xu aeljahløe y mvacuahløe.
mvacuahløe. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<>.
JAPGME AEDAC]HÊA, K.; Mc slgelolhadi dm ca jûslha me ca kuvmetudk uvmetud ahtuac. Jadrld, Lestltuti dm ca
Kuvmetud, 1<27.
JAPTÊ, C. L.-JIEOMPPMP, L.; Høji ouedar uea asihlahløe.
asihlahløe. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<2.
JAPTÊE JAPTÊE, O. K.; «Agrupahliems kuvmelcms¶, me GAPHÊA BI[, _. (dlr.); Lelhlatlvas sihlacms
me mduhahløe leoirjac. Jadrld, Placp, 1<<1, pp. 1?8-12?.
JMEDÊA GACCAPDI, P.; Hcu`s kuvmelcms me ahhløe.
ahhløe. Xacajaeha, Xae ^êi R, 1<74.
JIEMPA ICJIX, Jª. C.; «Cis jivljlmetis kuvmelcms; uea rmspumsta a ca mduhahløe dm ca kuvmetud me
mc tlmjpi cl`rm¶, me Pmvlsta dm Hlmehlas dm ca Mduhahløe,
Mduhahløe, e¾ 10=, jarzi dm 1<2?, pp. ?8-24.

04?

IHDM / HMPL; Lesmrhløe dm cis køvmems me uea sihlmdad dm haj`li.


haj`li. Jadrld, Earhma, 1<2<.
^APDI, K. P.; Ca jûslha pip. Graedms hirrlmetms, 1<==-1<21.
1<==-1<21. @arhmciea, Xacvat, Hicmhhløe Auca
A`lmrta, e¾ 4=, 1<28.
^]LG, A.; Cas Hasas dm Kuvmetud letmclgmetms.
letmclgmetms. @arhmciea, Ouedahløe Oraehlshi Omrrmr, 1<<>.
Q]LETAEA, K. Ja.; Cis áj`ltis priomslieacms dm ca aeljahløe.
aeljahløe. Jadrld, Earhma, 1<<8.
PAHLIEMPI, «@matelfs, blpplms y pueflms; ca eumva hcasm ihlisa¶, me Dmc pari ac ihli.
Aeagraja,C.;1<28. ihli. @arhmciea,
PMTICA[A, K.C.; «Asihlahlielsji kuvmelc dm tlmjpi cl`rm; mvacuahløe y oahtirms letmrvlelmetms¶, me
Levmstlgahløe me Aeljahløe Xihlihucturac. Jadrld, ]EMD, 1<<>, pp. 12=-1<2.
PIDPÊG]M[ CØ^M[, P. Ja. JAPTÊE DÁ_LCA, K. Ja.; Guêa dm hijuelhahløe para asihlahliems
kuvmelcms.. Jadrld, ^ipucar, 1<<7.
kuvmelcms
XÁM[ JAPÊE, K.; «Asihlahlielsji kuvmelc me Muripa basta 1<4>; eitas para su mstudli¶, me Kuvmetud,
e¾ =, jarzi dm 1<20.
XÁM[ JAPÊE, K.; «Asihlahlielsji kuvmelc me Mspaña basta 1<8?-1<8<; eitas para su mstudli¶, me
Kuvmetud, e¾ 7, smptlmj`rm dm 1<20.
XÁM[ JAPÊE, K.; Mc Ormetm dm Kuvmetudms.
Kuvmetudms. Jadrld, Xlgci RRL, 1<22.
XACA[AP, A.; Ca jûslha hietmjpiráema me Mspaña.
Mspaña. Jadrld, DmstleiCl`ri, 1<20.
XÁEHBM[ XICMP, J.; Blstirla vlicmeta dmc oashlsji mspañic. Jadrld, Tmjas dm Biy, 1<<8.
XHBJLD, K. P.; Mc jamstri-hijpañmri y ca pmdagigêa cl`mrtarla.
cl`mrtarla. @arhmciea, Oietaemcca, 1<7?.
XTAHB]PA, ^. D.; Tbm Gmrjae \iutb Jivmjmet (1<>>-1<4=).
(1<>>-1<4=). Ciedrms, JahJlccae, 1<21.
_APLIX; Guêa kivme para mc mjpcmi.
mjpcmi. Ticmdi, Hiesmki dm ca Kuvmetud dm Hastlcca Ca Jaehba, 1<<1.
_APLIX; Irgaelzahliems leoaetlcms y kuvmelcms dm tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jadrld, Earhma, 1<<4.
_APLIX; Trl`us ur`aeas; mc aesla dm ldmetldad kuvmelc, metrm mc hucti a ca ljagme y ca autiaolrjahløe a
travìs dm ca vlicmehla.
vlicmehla. @arhmciea, ^aldøs, 1<<?.
_LCCAP J]ÑI[, M.; Høji jietar ue hcu` kuvmelc. Jadrld, Jarslmga, 1<78.
047

Tmja <

CA MD]HAHLØE DMC IHLI AD]CTI


042

1. XLGELOLHAHLØE DMC IHLI ME CA _LDA AD]CTA

1.1. CA ^MPHM^HLØE DMC TLMJ^I \ DM CA CL@MPTAD

Aetms dm ba`car dm tlmjpi cl`rm y dm ihli, ms emhmsarli bahmr uea smrlm dm


hiesldmrahliems prmcljlearms si`rm mc tlmjpi me gmemrac, y si`rm ca rmcahløe qum ìstm
tlmem hie rmspmhti a ca eihløe dm cl`mrtad, pums tacms humstliems leocuyme dm oirja juy
dmtmrjleaetm me ca vlda bujaea.
Ei bmjis acudldi a mstm bmhbi hie aetmrlirldad, pirqum ca pmrhmphløe dmc hajpi
tmjpirac ei sm priduhm dm jaemra titacjmetm i`kmtlva basta ca jadurmz. ^ara ue `m`ì, mc
tlmjpi ms acgi ueldljmeslieac y cas hisas mxlstme «sicajmetm abira¶ qum mstáe
ihurrlmedi. Jás i jmeis a partlr dm cis trms añis dm mdad, mc elñi mjplmza a hiesldmrar
mc tlmjpi hiji acgi hietleuadi, y hijprmedm qum cas hisas mxlstêae «aetms dm abira¶, y
qum taj`lìe mxlstlráe «dmspuìs dm abira¶. Huaedi mc elñi sm da humeta dm msti, pumdm
ahhmdmr ac pasadi y rmhiestrulr ljagleatlvajmetm ahietmhljlmetis y mxpmrlmehlas. Xle
mj`argi, juhbis elñis dm hlehi y smls añis tidavêa ei pumdme bahmr uea smhumehla
hrieicøglha irdmeada dm cis bmhbis pasadis6 sie hieshlmetms dm qum cas hisas bae
suhmdldi ya, me momhti, pmri ei sa`me juy `lme quì pasø prljmri y quì pasø dmspuìs, dm
jidi qum ac hietáreisci ci bahme dm oirja dmsirdmeada, hiji sl tidi bu`lmra sldi
sljuctáemi.
Qum mc elñi dmshrl`a cis bmhbis pasadis hie paca`ras rmoumrza su hapahldad dm
hijprmesløe y jaemki dmc tlmjpi. Jmdlaetm mc hirrmhti mjpcmi dm cis tlmjpis vmr`acms,
mc elñi mjplmza a pmesar me ue irdme smhumehlac rmspmhti ac pasadi y aprmedm cas
paca`ras qum utlclzae cis aductis para rmprmsmetar mc tlmjpi. Ei i`staetm, su
hieihljlmeti dmc jlsji smgulrá slmedi juy prmharli, pumsti qum me rmacldad ci vme
hiji uea mspmhlm dm jlstmrli huya jmdlhløe rmsucta aûe jás jlstmrlisa. Cis elñis dm
mdad prmmshicar ei dlstlegume cis dêas dm ca smjaea el hijprmedme qum ccmga ue
jijmeti me qum bay qum ahistarsm, pir msi bahme ormhumetmjmetm prmguetas hiji
«¹huáeti oacta para jl hujpcmañis9¶, «¹huáedi ms dijlegi9¶ i «¹pir quì ya ms ca bira

04<

dm dirjlr9¶.
Me huaeti a ca vacirahløe qum cis elñis bahme dmc tlmjpi, bay qum advmrtlr qum ei
tlmeme uea vlsløe i`kmtlva dmc jlsji; metlmedme su dmsarricci me ouehløe dm sus priplis
smetljlmetis, ca vmcihldad hie qum oum rmaclzada ca ahhløe i mc haesaehli qum cm priduki.
Taj`lìe cis aductis hiesldmrae a vmhms mc pasi dmc tlmjpi dm oirja su`kmtlva6 pir
mkmjpci, dis biras jmtldi me ue atashi autijivlcêstlhi ms vaciradi hiji uea mtmreldad
y uea «pìrdlda dm tlmjpi¶. Xle mj`argi, cis aductis ya hijparae sus smetljlmetis
su`kmtlvis hie jmdlhliems i`kmtlvas dmc rmcik, hisa qum ei bahme cis elñis; dada su oacta
dm hijprmesløe dm ca dljmesløe i`kmtlva dmc tlmjpi, mc tlmjpi «vumca¶ i «pasa
cmetajmetm¶ para mccis, dmpmedlmedi dm ca ahtlvldad qum mstìe rmaclzaedi.
Metrm cis aductis, msta di`cm dljmesløe dmc tlmjpi —i`kmtlva i hrieicøglha, y
su`kmtlva i vlvmehlac— rmsuctará juy dmtmrjleaetm, taeti pir ca haetldad rmac dm tlmjpi
dm qum dlspieme hiji pir ca pmrhmphløe mjihlieac qum tlmeme dmc jlsji. ^ara cis
aductis mc tlmjpi pasa juhbi jás rápldi qum para cis elñis, y dm bmhbi tlmeme ca
smesahløe dm qum ei cms da tlmjpi dm eada. A jmdlda qum sm mevmkmhm msta ldma dm
prmhlpltahløe sm ahmetûa, y mc tlmjpi sm vumcvm jás hirti6 mcci pumdm dmrlvar me
paticigêas hiji ca ajemsla dm olkahløe, smgûe ca huac mc aehlaei sm icvlda hada vmz jás
dm cas hisas suhmdldas me mc jijmeti prmsmetm, y sm rmjltm me haj`li a cis rmhumrdis dmc
pasadi, jistraedi ue hijpirtajlmeti pmrjaemetmjmetm rmtrispmhtlvi. Msta ahtltud,
hijûe me ca Tmrhmra Mdad, hiestltuym uea oirja dm rmspumsta cøglha aetm ca ku`lcahløe,
pumsti qum slrvm para ccmear dm hietmeldis gratlolhaetms ue tlmjpi qum sm ba qumdadi
vahêi y qum ei sm dlsoruta.
^mri ca mxpmrlmehla dmc tlmjpi cl`rm metrm cis aductis ei mstá dmtmrjleada
ûelhajmetm pir ca pmrhmphløe pslhicøglha dmc tlmjpi dm qum dlspieme, slei taj`lìe pir
su smesahløe dm cl`mrtad. Cas pmrsieas tmemjis ca emhmsldad dm hijprmedmr eumstri
metirei y mkmrhmr ue hietric si`rm ìc, ya qum dm ci hietrarli sm priduhme smetljlmetis dm
ledmomesløe, aeslmdad, `aka autimstlja, mth. Xmgûe ca tmirêa dm @rmbj (1<??), ue
ledlvldui hrmm qum ms cl`rm huaeti jayir ms mc hietric qum mkmrhm si`rm mc jmdli. Xl mstm
hietric ms lesuolhlmetm i mstá dmtmrjleadi pir mcmjmetis mxtmreis, sm priduhm me dlhbi
ledlvldui uea rmahtaehla i mstadi jitlvahlieac huya jmta ms ca rmstaurahløe dm ca
cl`mrtad pmrdlda i ajmeazada. Ca rmahtaehla pumdm adqulrlr jayir i jmeir letmesldad
dmpmedlmedi dm varlis oahtirms; mxpmhtatlva dm cl`mrtad dmc sukmti, oumrza dm ca ajmeaza,
ljpirtaehla qum tlmem para mc sukmti ca prlvahløe dm cl`mrtad, y hiesmhumehlas dm ìsta hie
rmspmhti a itras cl`mrtadms.
]e elvmc suolhlmetm dm cl`mrtad pmrhl`lda ms mc hijpiemetm ouedajmetac para qum
pumda darsm hie garaetêas uea hieduhta dm ihli. Xl ca pmrsiea hijprum`a qum hietrica mc
jmdli, metiehms sm slmetm vmrdadmrajmetm cl`rm para bahmr ci qum qulmra me mc tlmjpi qum
cm qumda dlspiel`cm. Ba`ltuacjmetm eis rmomrljis a cis oahtirms hiedlhlieaetms dmc
tlmjpi cl`rm dmc aducti dmsdm uea pmrspmhtlva sihlicøglha, sle mj`argi, taj`lìe ms
ljpirtaetm i`smrvar cas ljpclhahliems pslhicøglhas qum privihae mstis oahtirms me mc
áelji dmc ledlvldui. Cas rmstrlhhliems mxlstmetms me mc jmdli bahla mc tlmjpi cl`rm
pumdme smr juy mcmvadas, me momhti, pmri su leocumehla taj`lìe dmpmedmrá dm ca

0=>

hapahldad dm rmahtaehla dm hada pmrsiea para rmsta`cmhmr su pripla cl`mrtad.


Ca jaelpucahløe mkmrhlda pir cis jmdlis dm hijuelhahløe sihlac, ca pu`clhldad, cas
jidas, cas iomrtas dm ca sihlmdad dm hiesuji, cas i`clgahliems oajlclarms i ca
dmpmedmehla pslhicøglha dm itras pmrsieas, metldadms m lestltuhliems, hieoirjae ue
jidmci dm hieduhta mxtradlrlgldi i hiedlhlieadi dmsdm mc mxtmrlir (Plmsjae, 1<?2).
Msta ahtltud, juy têplha me eumstra sihlmdad, hrma ledlvlduis hiesujldirms, paslvis y
mshasajmetm autøeijis, qum emhmsltae ca irlmetahløe y ca apri`ahløe dm itris para dar
smetldi a sus vldas. Ci dlhbi sm jaelolmsta hcarajmetm me mc ihli, pir jmdli dm uea
haetldad cljltada dm ahtlvldadms, dm eaturacmza bijigmemlzada, y `astaetm rmltmratlvas me
huaeti a ca varlmdad dm mxpmrlmehlas qum pripirhlieae. Ca jaslolhahløe y ca
bijigmemlzahløe jleljlzae mc haráhtmr autøeiji dm cas ahtlvldadms dm ihli. Mc pcahmr
dm ca cl`mrtad rmqulmrm uea cl`mrtad rmac6 sl ìsta ms aparmetm i megañisa, ei pumdm ba`mr
i`kmtlvajmetm tlmjpi cl`rm, slei ue tlmjpi dlspiel`cm sutlcjmetm dlrlgldi bahla ue
jidmci prmolkadi dm ahtlvlsji. Mstm ihli mstaedarlzadi, hiji ci dmolelø Jueeì (1<2>,
p. 1==), sm dmsarricca slmjprm qum me ca pmrsiea ei sm priduhm msa rmahtaehla qum letmetm
rmhupmrar ca cl`mrtad pmrdlda.
Ca hapahldad dm rmahtaehla ei dmpmedm søci dmc ledlvldui, slei taj`lìe dm ca
varlmdad dm ahtlvldadms y mxpmrlmehlas dm ihli dm cas qum dlspiem mc sukmti para pidmr
bahmr ormetm a uea sltuahløe dm pìrdlda dm cl`mrtad. ]ea pmrsiea qum søci práhtlha ue par
dm ahtlvldadms dm ihli, y qum dm prieti sm vm prlvadi dm mccas, pismm uea jmeir
ocmxl`lcldad y hrmatlvldad qum cm pmrjlta sustltulr ca ahtlvldad pmrdlda pir itra smjmkaetm.
Hie mc ole dm mvltar msti, eleguea ahtlvldad dm ihli dm`m smr hietmjpcada hiji
lrrmmjpcaza`cm i hiji ca ûelha pisl`cm.
Ca sihlmdad dm hiesuji eis tlmem ahistuj`radis a uea ajpcêslja iomrta dm
actmreatlvas para mc ihli. Tmørlhajmetm, a ue jayir eûjmri dm iphliems mxlstlrá uea
jayir smesahløe dm cl`mrtad, pmri basta ue cêjltm; mc lehrmjmeti huaetltatlvi dm cas
ahtlvldadms ei pumdm bahmrsm ledmoleldi, ya qum gmemrarêa hieousløe y pìrdlda dm hietric
si`rm mc jmdli. Mc atrahtlvi qum tmegae cas ahtlvldadms me sê, y ca dlvmrsldad dm cis
rmsuctadis qum sm dmrlvae dm hada uea dm mccas —mkmrhlhli oêslhi, rmcakahløe, dmsarricci
hucturac, rmcahløe sihlac—, taj`lìe aujmeta ca cl`mrtad pmrhl`lda me mc tlmjpi dm ihli.
^mri ca dmhlsløe oleac hirrmspiedm me dmoleltlva ac sukmti, surgm dm su pripla lelhlatlva y
pmrjltm hieolgurar mc priymhti dm ihli slegucar dm hada ledlvldui. Dmsdm mstm pueti dm
vlsta, ca pmrsiea bujaea dm`mrêa smr ca ûctlja rmspiesa`cm dm su tlmjpi dm ihli,
rmaclzaedi hie hlmrta autieijêa ei ya ca práhtlha dm uea ahtlvldad dmtmrjleada, slei ca
mcmhhløe dm ca jlsja y ca rmeuehla a itras.
Mc prlehlpac pri`cmja hie mc qum sm mehumetra ca jayir partm dm ca pi`cahløe me su
tlmjpi cl`rm ms qum ei ba sldi mduhada me acgi tae `áslhi hiji ca cl`mrtad dm mcmhhløe, y
me juhbas ihasliems, tajpihi ba adqulrldi cis rmhursis suolhlmetms hie cis qum
hiestrulr su ihli dm jaemra dlstleta m ledmpmedlmetm dm ci ba`ltuac. A vmhms el slqulmra sm
ms hieshlmetm dm ca prlvahløe dm cl`mrtad y ca jaelpucahløe a qum sm mstá slmedi sijmtldi
pir partm dm ca sihlmdad dm hiesuji6 y sl sm ms hieshlmetm, sm ahmpta dm `ume gradi, ci
huac gmemra ahtltudms purajmetm hieoirjlstas y rmhmptlvas duraetm mc tlmjpi cl`rm.

0=1

A tmeir dm ci mxpumsti, acgueis i`kmtlvis mspmhêolhis dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi


Cl`rm hie aductis, tmedrêae qum smr;
• ^riv
^rivih
ihar
ar uea
uea smr
smrlm
lm dm
dm ms
mstê
têju
juci
ciss hied
hieduh
uhme
metm
tmss a rmh
rmhup
upmra
mrarr ca pm
pmrh
rhmp
mphl
hløe
øe dm
cl`mrtad dmc ledlvldui me su tlmjpi dm ihli, hie mc ole dm qum pumda rmaclzar
pir sê jlsji aqumccas ahtlvldadms qum cm rmaclzae hiji pmrsiea me su
slegucarldad.
• Jitl
Jitlva
varr ca prá
práht
htlh
lhaa dm aht
ahtlv
lvld
ldad
adms
ms act
actmr
mrea
eatl
tlva
vass m lcus
lcusli
liea
eaet
etms
ms par
paraa mc tlm
tlmjp
jpii
cl`rm, prijivlmedi mc dmshu`rljlmeti dm aolhliems, ca mxprmsløe hrmatlva
ledlvlduac, y mc dmsarricci dm cas priplas hapahldadms y dmstrmzas.
• \ ayu
ayuda
darr a uea
uea jmk
jmkirir irg
irgae
aelz
lzah
ahlø
løee dm
dm cis
cis ttlm
lmjp
jpis
is dm ca
ca vlda
vlda ddmm cas
cas pmrs
pmrsie
ieas
as,,
vaciraedi i`kmtlvajmetm ca haetldad dm tlmjpi dmdlhada a hada ahtlvldad, y
itirgaedi su kusta slgelolhahløe i ljpirtaehla a hada uei dm mccis,
mspmhlacjmetm a cis jijmetis dm ihli.

1.0. CA PMCAHLØE XIHLICØGLHA METPM MC TPA@AKI \ MC


TLMJ^I CL@PM

i ha`m duda dm qum mc tra`aki hiestltuym mc mcmjmeti hiedlhlieaetm jás slgelolhatlvi


dmc tlmjpi cl`rm para cis aductis, basta mc pueti dm qum su dmolhlmehla i harmehla priviha
smrlis trastireis me ca irgaelzahløe hitldlaea dm cis tlmjpis y me ca pripla vlvmehla dmc
ihli. Xihlacjmetm, mc tlmjpi cl`rm sm ldmetlolha hie juhba ormhumehla hiji ue tlmjpi
sustraêdi dmc tra`aki, y asê, smgûe ca durahløe, ca oraeka birarla y cas harahtmrêstlhas dm ca
ireada ca`irac, ca haetldad dm tlmjpi cl`rm smrá jayir i jmeir.
Mrlhb Wm`mr aolrja`a qum tlmeme jás tlmjpi cl`rm aqumccis asacarladis huyi
tra`aki ms dm tlpi jaeuac, ledustrlac i `urihrátlhi, pirqum su birarli ms olki y dmcljltadi,
y qumdae hijpcmtajmetm cl`rms dm ihupahliems oumra dmc birarli ca`irac. Me haj`li, me
aqumccas priomsliems qum tlmeme pihi qum vmr hie ca rahlieaclzahløe dm cis rltjis, mc
tlmjpi cl`rm sm ahirta; ms mc hasi dm cis hajpmsleis, cas pmrsieas dmdlhadas a cis
smrvlhlis pû`clhis, cas pmqumñas mjprmsas, cis traespirtlstas, cas priomsliems cl`mracms
hiji jìdlhis, a`igadis, priomsirms, y itris tra`akis sijmtldis a uea grae
rmspiesa`lcldad y ihupahløe, hiji ca picêtlha, mc sahmrdihli, ca levmstlgahløe hlmetêolha,
mth. Mstm tlpi dm tra`akis sm hievlmrtme me mc hmetri dm ca vlda dm ca pmrsiea, y a jmeudi
sumcme hieouedlr mc tlmjpi pmrsieac hie mc tlmjpi dmrlvadi dm cas i`clgahliems
priomslieacms, ya qum juhbas vmhms mxlgme uea metrmga y uea dlspiel`lcldad hasl titac
(Wm`mr, 1<?<, p. ?0).
A pmsar dm mcci, mxlstm ue hlmrti dlshursi sihlac qum tlmedm a picarlzar hada vmz jás
cas harahtmrêstlhas dmc tra`aki y dmc tlmjpi cl`rm, basta mc pueti dm ba`carsm dm mccis hiji
rmacldadms titacjmetm hietrapumstas. Pmhirdmjis acgueas dm mstas harahtmrêstlhas
meormetáedicas metrm sê;

0=0

TPA@AKI TLMJ^I CL@PM

Gasti dm memrgêa Dmshaesi, rmpisi


Letmehlieacldad Gratuldad, dmsletmrìs
^riduhtlvldad Hietmjpcahløe, mvasløe
Tmesløe, msoumrzi Traequlcldad, rmcax
Jieitieêa _arlmdad, dlvmrsldad
Dmpmedmehla Autieijêa pmrsieac
Plgldmz Mspietaemldad
I`clgahløe Cl`rm mcmhhløe
Mspmhlolhldad Gci`acldad

Hiji hiesmhumehla dm mcci, ca sihlicigêa ba hcaslolhadi dlomrmetms oirjas dm


rmcahløe me cas qum mc tra`aki dmtmrjlea mc tlpi dm ahtlvldadms qum sm rmaclzae me mc
tlmjpi cl`rm ([uzaemf-Jaeemcc, 1<28);
1. Bl
Blpø
pøttmsls
msls dm le
lettmr
mrha
haj`li; rmhigm ca hieorietahløe mxpumsta me mc huadri
j`li
aetmrlir, smgûe ca huac mc tra`aki y mc tlmjpi cl`rm sie hiehmptis
lehijpatl`cms. Msti priviha qum ca pmrsiea tmega qum dmhldlr metrm dis
supumstis; tra`akar jás —biras mxtras, di`cm tra`aki—para aujmetar cis
legrmsis, ci qum hieccmva dlspiemr dm jmeis tlmjpi cl`rm pmri dm jás
rmhursis mhieøjlhis6 i `lme tra`akar jmeis y dlsjleulr cis legrmsis, ci qum
irlglea dlspiemr dm jás tlmjpi auequm hie jmeis rmhursis mhieøjlhis.
Dmsdm mstm pcaetmajlmeti, ca mcmhhløe dm cas ahtlvldadms dm ihli mstará
slmjprm cljltada
tra`aki (Pyae, pir ca mhieijêa y pir ca haetldad dm tlmjpi si`raetm dmc
1<<1).
0. Bl
Blpø
pøttmsls
msls dm hi
hijp
jpme
mesa
sahløe; ms ca tmsls jás tradlhlieac dm ca sihlicigêa dmc ihli,
hløe
dmomedlda metrm itris pir Gmirgms Orlmdjaee, Kioorm Dujazmdlmr y Mrlhb
Wm`mr. Xmgûe mcca, mc ihli ms para ca pmrsiea ue jmdli dm hijpmesar cas
dmolhlmehlas qum mehumetra me su tra`aki, ms dmhlr, qum a travìs dm cas
ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm letmetará i`tmemr aqumcci qum emhmslta para su
mqulcl`rli oêslhi y jmetac, y qum ei i`tlmem me mc tra`aki; dmshaesi,
autirrmaclzahløe, prmstlgli sihlac, mxpmrlmehlas leusuacms, mjihliems oumrtms,
mth. Dm eumvi aparmhm mc ihli dmtmrjleadi pir mc tra`aki, pums smgûe sma mc
tlpi dm tra`aki qum mc bij`rm dmsmjpmñm, cas ahtlvldadms qum sm pmrslgae
duraetm
vatlhleø mcmetlmjpi
1<??, cl`rm
qum smráe
huaeditaj`lìe dlomrmetms.
mc tra`aki Mc Hiesmki
ms oatlgisi i ms dmhausa
Muripa
dm
lesatlsoahhløe, cas ahtlvldadms dm ihli mstáe hiesagradas si`rm tidi a ca
dlvmrsløe y ac dmshaesi, jlmetras qum huaedi mc tra`aki ms rmcakadi i

0=8

agrada`cm, mc ihli sm irlmeta bahla mc ahtlvlsji y mc dmsarricci hucturac6 vìasm


mc slgulmetm msqumja, pripumsti a mstm rmspmhti pir Xmhadas Jarhis (1<??);

8. Bl
Blpø
pøtm
tmsl
slss dm dms
dmspc
pcaz
azaj
ajlm
lmet
etii i gmem
gmemra
racl
clza
zahl
hløe
øe; taj`lìe dmolmedm ca ldma dm qum
mc tra`aki leocuym dlrmhtajmetm si`rm mc tlmjpi cl`rm, pmri ei hiji
hijpmesahløe, slei hiji uea hietleuahløe dmc pripli tra`aki, me mc smetldi
dm qum ca pmrsiea rmoumrza me su tlmjpi cl`rm cis hijpirtajlmetis y cas
ahtlvldadms qum harahtmrlzae su tra`aki. ^ir mkmjpci, sl ue i`rmri dmsarricca
uea tarma jieøtiea y a`urrlda, ms dm mspmrar qum su ihli sma apátlhi y pihi
hrmatlvi. Dm msta oirja, mc tra`aki levadm mc mspahli dmc tlmjpi cl`rm a travìs
dm ihlis smjlpriduhtlvis, hiji mc `rlhicagm i cas hbapuzas me hasa,
dlrmhtajmetm rmcahlieadis hie ca práhtlha priomslieac. Itra pisl`lcldad ms
hiehmdmr ac tra`aki ca jáxlja atmehløe, hievlrtlìedici me mc hmetri dm letmrìs
dm cas rmcahliems sihlacms y dm cis tmjas dm hievmrsahløe. Msti bahm dmc
tra`aki ca prmihupahløe vltac jás ljpirtaetm, jlmetras qum mc tlmjpi cl`rm
ihupa ue cugar smhuedarli y ei sm cm prmsta suolhlmetm atmehløe, ca jayirêa dm
cas vmhms pirqum ei sm sa`m quì bahmr hie ìc (Jiemra Icjis, 1<2=, p. <?).
4. Blpøtmsls emutrac; dlolmrm dm tidas cas aetmrlirms, argujmetaedi qum ei mxlstm
elegûe tlpi dm rmcahløe metrm tra`aki y ihli6 aj`is sie rma -cldadms smparadas
dm ca vlda dm cas pmrsieas, hcarajmetm dlstleguldas y jitlvadiras dm
hieduhtas dlomrmetms. Hiesldmra qum mc tlmjpi cl`rm ms ue rmocmki dm cas
emhmsldadms y cas jitlvahliems ledlvlduacms, akmeas pir hijpcmti ac
dmtmrjlelsji y a cas ahtlvldadms harahtmrêstlhas dmc tra`aki. Msta tmirêa
hiehmdm vacir ac ihli pir sê jlsji, pir cis `memolhlis y pcahmrms qum
pripirhliea a ca pmrsiea. Mc ihli aparmhm asê hiji acgi ledmpmedlmetm, hie
metldad pripla, hiji ue hiekueti dm ahtlvldadms mspmhêolhas, qum sie
emhmsarlas para tidis cis smrms bujaeis ([uzaemf-Jaeemcc, 1<28).

Qulzá sma msta ûctlja blpøtmsls ca jás letmrmsaetm para ca Mduhahløe me mc Tlmjpi
Cl`rm hie aductis, pums dmolmedm ca ljpirtaehla y ca slgelolhahløe dmc ihli atmedlmedi a

0=4

sus priplas huacldadms, y ei pir ca pislhløe qum ihupa rmspmhti ac tra`aki. Mc tra`aki ei
dm`m mxtmedmrsm a ca titacldad dm ca vlda6 ba dm hijpcmtarsm hie mc dmshaesi, mc rmcax, ca
vlda sihlac, mc kumgi leûtlc, cas ahtlvldadms dm ihli y ca hietmjpcahløe mstìtlha. Ca
rmduhhløe dm ca kireada ca`irac, ca prigrmslva dmsaparlhløe dm ca oatlga y mc suorljlmeti
me mc tra`aki, y ca ljpirtaehla hrmhlmetm qum mstá tmelmedi mc tlmjpi cl`rm me eumstra
sihlmdad, a`igae hcarajmetm pir uea bujaelzahløe dm cas hiedlhliems dm vlda a travìs
dmc ihli. Mc ihli pumdm aclvlar pri`cmjas hitldlaeis hiji mc a`urrljlmeti, ca aclmeahløe,
mc mstrìs, mth., y pumdm ccmgar a smr oumetm dm satlsoahhløe, dm omclhldad, dm dmsarricci
pmrsieac, y dm `lmemstar oêslhi y jmetac, asê qum dm`m hiesldmrarsm
hiesldmrarsm ue dmrmhbi leaclmea`cm
para tidis cis smrms bujaeis.
Ei i`staetm, ms `lme hlmrti qum mc tra`aki ba adqulrldi ue vacir lesustltul`cm hiji
oahlcltadir dmc tlmjpi cl`rm, pir su haráhtmr rmgucadir dm cis tlmjpis dlarlis, pir smr
oumetm dm rlqumza qum pisl`lclta mc ahhmsi a cis `lmems dm ihli, y pirqum slrvm dm
hietraprmstahløe y dm mcmjmeti jitlvadir hie rmspmhti ac tlmjpi cl`rm. Ca ausmehla dm
tra`aki privihada pir mc pari i ca ku`lcahløe mcljlea msa rmomrmehla emhmsarla para
hiestrulr mc ihli me mc tlmjpi cl`rm, ci qum priduhm hlmrtis dmsakustms qum dm`mjis
jatlzar.
Me prljmr cugar, sm bahm práhtlhajmetm ljpisl`cm ca apclhahløe dm ca blpøtmsls
emutrac, pirqum hasl tidi mc tlmjpi dlspiel`cm sm qumda sle hietmeldis y plmrdm sus
vacirms dm ihli. ^mri tajpihi ms oahtl`cm ca blpøtmsls dm dmspcazajlmeti, ya qum ei
mxlstm uea ahtlvldad priomslieac qum pumda mxtmedmrsm ac áj`lti dmc tlmjpi cl`rm, sacvi
me mc hasi dm cas ajas dm hasa, diedm msti sê ms `astaetm ormhumetm. Me huaeti a ca tmsls dm
letmrhaj`li, ca oacta dm mjpcmi y dm rmjuemrahløe priviha qum baya jás tlmjpi cl`rm,
auequm sle rmhursis mhieøjlhis suolhlmetms, acgi juy harahtmrêstlhi metrm cis paradis y
cis ku`lcadis.
Eis qumda, pir taeti, ca blpøtmsls dm hijpmesahløe hiji ca jás ahiesmka`cm para
jitlvar ca letmrvmehløe sihlimduhatlva me mc tlmjpi cl`rm dm cis dmsmjpcmadis i dm ca
Tmrhmra Mdad. Ca hijpmesahløe sm metmedmrêa aquê hiji ca `ûsqumda dm ca ahtltud
hietrarla a ca ahistuj`rada, hievlrtlmedi mc tlmjpi dlspiel`cm me acgi mstruhturadi y
ahtlvi. Aetm ca paslvldad y mc ei sa`mr quì bahmr dm mstm tlpi dm pi`cahløe, smrêa
emhmsarli pripiemr acguea dmdlhahløe i rutlea sljlcar ac tra`aki, qum slrva para ccmear dm
hietmeldis msm tlmjpi vahêi m ljpclqum pmrsieacjmetm a cis dmstleatarlis me ahhliems
hiehrmtas para su vlda hitldlaea.
1.8. JITL_AHLIEMX \ AHTLT]DMX DM CIX AD]CTIX BAHLA MC
IHLI

Atmelìedieis a ci mxpumsti me mc mpêgraom aetmrlir, parmhm i`vli qum mc ihli ms, pir
mehlja dm juhbas hisas, uea mxpmrlmehla su`kmtlva dmc smr bujaei. Msti bahm qum hada
ledlvldui tmega su pripla dmolelhløe dm ihli, y qum dlsorutm y sm slgelolqum me su tlmjpi

0==

cl`rm pir jmdli dm ahtlvldadms dlstletas a cas dm itris sukmtis. ^ara Lsi-Abica (1<2>), mc
ihli ms priduhti dm cas mxpmrlmehlas pmrsieacms prmvlas y dm cas leocumehlas sltuahlieacms
y sihlacms qum rmhl`m hada ledlvldui, tidi ci huac rmpmrhutm dlrmhtajmetm me sus
mcmhhliems y me sus hieduhtas. Mstis oahtirms hiedlhlieaetms pumdme jaelomstarsm me
juy dlvmrsis jijmetis —aetms, duraetm i lehcusi dmspuìs dm ca ahtlvldad—,
privihaedi ue hiestaetm msoumrzi dm ahcarahløe dm hiehmptis pir partm dmc sukmti, dm
oirja qum ca pmrhmphløe ihli sm hievlmrtm me acgi dleájlhi, qum sm va jidlolhaedi a ci
cargi dm tida ca vlda.
A pmsar dm mcci, pidmjis hiehculr qum me cas pmrhmphliems ledlvlduacms dmc ihli
hilehldme me gmemrac uea smrlm dm mcmjmetis tacms hiji ca smesahløe dm cl`mrtad, ca
rmcahløe metrm mc ihli y mc tra`aki, cas jitlvahliems y ca irlmetahløe dm ca ahtlvldad bahla
dmtmrjleadis i`kmtlvis (Xae Jartêe Garhêa, 1<<7, p. 00). \a bmjis acudldi ac pri`cmja
dm ca cl`mrtad pmrhl`lda y a ca rmcahløe metrm mc tra`aki y mc ihli, pir ci qum søci añadlrì
acgueas ldmas si`rm ca jitlvahløe y cis i`kmtlvis.
Cas jitlvahliems dmc ihli pumdme smr dm dis tlpis; letrêesmhas y mxtrêesmhas. Ca
jitlvahløe letrêesmha bahm rmomrmehla ac dmsmi dm rmaclzar uea ahtlvldad dm jaemra
autitìclha, ms dmhlr, pir mc jmri pcahmr qum rmsucta dm su dmsarricci, ei pirqum sm pmrslga
itra rmhijpmesa. Me haj`li ca jitlvahløe mxtrêesmha prmtmedm uea hietraprmstahløe
dlomrmetm a ca pripla ahtlvldad, ca huac sm mxpmrljmeta hiji acgi ûtlc, hieduhmetm a
hiesmgulr acgi. Cas hiesmhumehlas dm aj`is tlpis dm jitlvahløe sie dlomrmetms; ca
jitlvahløe mxtrêesmha gmemra jmeis satlsoahhløe y uea jayir pìrdlda dm letmrìs bahla ca
ahtlvldad qum ca jitlvahløe letrêesmha. _arlas levmstlgahliems bae hiestatadi qum cas
rmhijpmesas mxtmreas pumdme dm`lcltar ca jitlvahløe, pirqum mc sukmti ei prmsta atmehløe
a ci qum mstá bahlmedi, ei dlsoruta hie mcci, y mjplmza a pmesar søci me mc `memolhli oleac
(Lsi-Abica, 1<2>).
Ca jitlvahløe va juy uelda a cis i`kmtlvis qum sm prmtmedme hiesmgulr hie ca
ahtlvldad dm ihli. Emuclegmr (1<21) dlomrmehla cas jmtas lestrujmetacms dm cas oleacms,
pielmedi mc mkmjpci dm uea pmrsiea qum pleta uea `arha para saclr a eavmgar, slmedi ìsta
uea ahtlvldad dm ihli hie ue i`kmtlvi lestrujmetac, jlmetras qum sl sacm dlrmhtajmetm a
eavmgar, ca ahtlvldad hilehldm hie mc i`kmtlvi oleac. Me ihasliems, cas ahtlvldadms dm ihli
sm vumcvme utlcltarlas, ms dmhlr, qum plmrdme su haráhtmr autitìclhi y admjás rmspiedme a
jitlvahliems mxtrêesmhas. Msti ms ue jmhaelsji dm kustlolhahløe pslhicøglha dm ue ihli
ac qum sm plmesa qum ei sm tlmem dmrmhbi, i ei sm qulmrm vmr hiji uea pìrdlda dm tlmjpi,
ci huac ms juy ba`ltuac metrm cis aductis y mspmhlacjmetm metrm cas jukmrms ajas dm hasa.
^ara mccas, mc aprmedlzakm dm rmhmtas dm hihlea i mc dlsmñi dm ca dmhirahløe dmc bigar sie
uea oirja dm dar smetldi a su tlmjpi cl`rm, bahlìedici acgi ûtlc pir jmdli dm msas
ahtlvldadms dm ihli lestrujmetacms qum pripirhlieae ue `memolhli uctmrlir. Me tidi hasi,
ei dm`mrêajis ba`car dm msas ahtlvldadms hiji ihli autìetlhi, pirqum dm bmhbi ei sie
pmrhl`ldas pir cis sukmtis hiji acgi «qum bahme pirqum qulmrme, i pirqum cms gusta¶,
slei hiji acgi «qum tlmeme qum bahmr, i qum ms emhmsarli¶.
^ir taeti, dm ahumrdi hie cis jatlhms qum ahcarae cis oahtirms basta abira
mxpumstis, ca pmrhmphløe dm ihli smrá jayir huaedi mxlsta smesahløe dm cl`mrtad, ca

0=?

jitlvahløe sma letrêesmha, sm dì uea `aka rmcahløe hie mc tra`aki, y sm tratm dm uea
ahtlvldad hilehldmetm hie su i`kmtlvi oleac (Xae Jartêe Garhêa, 1<<7, p. 0?).
^ara mvacuar cas ahtltudms y mc gradi dm partlhlpahløe qum jaelolmstae cis aductis me
mc ihli, me rmcahløe hie sus jitlvahliems y hie mc rmsti dm cis oahtirms arrl`a ledlhadis,
hietajis hie dis jidmcis hcáslhis dm aeáclsls; ca plrájldm dm emhmsldadms y ca tmirêa dmc
ocuki. Mc jidmci plrajldac dm Lsi-Abica (1<2>) slgum ca kmrarquêa jitlvahlieac dm
Jasciw para mxpclhar cas emhmsldadms dm ihli dmsdm dlomrmetms elvmcms dm hausacldad;

Ca `asm dm ca plrájldm si`rm ca qum dmshaesa tida hieduhta dm ihli ms ca


satlsoahhløe dm uea smrlm dm emhmsldadms `licøglhas `áslhas qum, kueti hie cas
mxpmrlmehlas dm sihlaclzahløe, jarhae ca hieduhta dm hada ledlvldui. Mstas emhmsldadms
prljarlas sm rmolmrme ac dmshaesi, rmgmemrahløe oêslha y jmetac,
jm etac, mvasløe dm cis pri`cmjas
hitldlaeis, ausmehla dm mstrìs, pisl`lcldadms dm rmcahløe sihlac, pmrtmemehla a grupis dm
ajlstad, mth.
]ea vmz hu`lmrtis mstis rmqulsltis, mc ledlvldui tlmem qum sltuarsm me ue elvmc dm
ahtlvahløe qum cm jumva a dmsmevicvmrsm dm ahumrdi hie ca dleájlha dm partlhlpahløe
qum
va ahiesldmrm
dmpmedmrjás
dm ahmpta`cm smgûesu`kmtlva
ca mstljahløe su pmrsieacldad y susmcletmrmsms.
dm ci qum ledlvlduiMchiesldmrm
elvmc dm ahtlvahløe
ahtlvi i
paslvi; para ueas pmrsieas su prmdlspislhløe
prmdlspislhløe bahla uea ahtlvldad pumdm smr juy rmcakada,
jlmetras qum para itras su elvmc dm ahtlvahløe øptlja dm`m achaezar hlmrti msoumrzi
oêslhi. Msti taj`lìe pumdm varlar smgûe ca leocumehla mkmrhlda pir ca sltuahløe y mc

0=7

aj`lmetm sihlac.
Mc slgulmetm elvmc dm mstljucahløe rmspiedm a ca rmhijpmesa letrêesmha y a cis
smetljlmetis dm autidmtmrjleahløe qum ca pmrsiea hrmm qum dlsoruta a ca bira dm rmaclzar
uea ahtlvldad. Oleacjmetm, me mc elvmc jás acti mstáe cas emhmsldadms dm ihli
priplajmetm dlhbas, qum dmshaesae me tidis cis oahtirms prmhmdmetms y qum mxpclhae dm
oirja dlrmhta pir quì sm rmaclzae ahtlvldadms dm ihli hiesldmradas pisltlvas i
`memolhlisas para uei jlsji. Dm ahumrdi hie mc prihmsi smguldi dmsdm ca `asm, cas
emhmsldadms dm ihli dm hada pmrsiea smráe dlomrmetms, smgûe smae sus dlspislhliems
`licøglhas prmvlas, tmega ue dmtmrjleadi elvmc dm sihlaclzahløe, emhmsltm dm ue gradi dm
ahtlvahløe jás i jmeis dleájlhi y tratm dm rmspiedmr a uea smrlm dm jitlvahliems
letrêesmhas pir jmdli dm ahtlvldadms qum cm rmsuctme vmrdadmrajmetm satlsoahtirlas.
^ara tmrjlear dm mxpclhar mstm jidmci dm hieduhta rmspmhti ac ihli, Lsi-Abica
dmolmedm qum ca ahtltud dmc ledlvldui me su tlmjpi cl`rm taj`lìe mstarêa jitlvada pir dis
cêemas dm ahhløe sljuctáemas qum hievmrgme me ca plrájldm; mc dmsmi dm mshapar dm ca
rutlea y cis aj`lmetms mstrmsaetms, y uea `ûsqumda dm ipirtueldadms rmhrmatlvas qum
hieccmvme rmhijpmesas letrêesmhas. Admjás pcaetma qum tidis cis elvmcms jitlvahlieacms
mstáe leoculdis dm oirja gci`ac pir mc aj`lmetm sihlac y cas hiedlhliems sltuahlieacms,
pir ci qum cas emhmsldadms dm ihli dm uea pmrsiea ei sie hijpcmtajmetm msta`cms, slei
qum pumdme jidlolharsm me ouehløe dm dlvmrsas hausas; mc hrmhljlmeti jaduratlvi dm ca
pmrsiea, mc haj`li dm rmsldmehla a itra pi`cahløe, eumvas emhmsldadms dm ihli
ljprivlsadas, haj`lis me cas emhmsldadms duraetm ca partlhlpahløe me uea ahtlvldad, mth.
Me huaeti a ca tmirêa dmc ocuki, mxpumsta metrm itris pir Argycm (1<<?), sm trata dm
ue `ume slstmja para vacirar mc elvmc dm satlsoahhløe dm ue ledlvldui a ca bira dm
meormetarsm a uea ahtlvldad dm ihli. Mc autir dmeijlea ocuki a uea mxpmrlmehla su`kmtlva
letmesa y pcahmetmra, ue mstadi dm áelji me mc qum ca pmrsiea sm slmetm priouedajmetm
hautlvada, a`sirta, hiji me uea eu`m. Ca hiesmhuhløe dm mstm ocuki smrêa ca `asm dm ca
jitlvahløe letrêesmha y dm ca rmhijpmesa mspmrada tras ca rmaclzahløe dm uea ahtlvldad.
^ara i`tmemrci dm`m darsm ue pmromhti mqulcl`rli metrm cis dmsaoêis qum pripiem ca
ahtlvldad y cas ba`lcldadms qum rmqulmrm mc ledlvldui para supmrarcis6 dmpmedlmedi dm ca
rmcahløe mxlstmetm metrm aj`is sm priduhlráe dlomrmetms hiesmhumehlas;
Xl mc mqulcl`rli metrm dmsaoêis y ba`lcldadms ms øptlji, y sm da pir taeti mxpmrlmehla

0=2

dm ocuki, mc sukmti jistrará uea jayir hiehmetrahløe, hrmatlvldad, hijpmtmehla pmrsieac


y elvmc dm ahtlvahløe. Cas ahtlvldadms qum gmemrae msm ocuki hie jás oahlcldad sie
aqumccas qum rmqulmrme dmc sukmti uea partlhlpahløe ahtlva y dlrmhta, hiji cis bi``lms, ca
letmrahhløe sihlac, mc dmpirtm, ca cmhtura, mc turlsji, mth.6 pir mc hietrarli, cas qum jmeis
ocuki irlglearêae sie aqumccas qum apmeas ljpclhae mc dmsarricci dm ba`lcldadms, hiji ca
hijlda, mc dmshaesi, vmr ca tmcmvlsløe, mth.

1.4. MOMHTIX DMC IHLI ME CA HACLDAD DM _LDA DM CAX


^MPXIEAX

Ca hacldad dm vlda ms uei dm cis ledlhadirms jás hcaris dm ca oirja me qum cas pmrsieas
letmetae achaezar ca omclhldad. Msm mstadli dm omclhldad si`rmpasa ajpclajmetm ca
satlsoahhløe dm cas emhmsldadms bujaeas `áslhas —olslicøglhas, dm smgurldad, dm
pmrtmemehla a ue grupi
supmrlirms hiji sihlac, mth.—,
ca autimstlja, mc yrmhieihljlmeti
sm rmolmrm jás `lme a itri
sihlac i catlpiautirrmaclzahløe.
dm hiesldmrahliems
Ca
sicuhløe dm tacms emhmsldadms dm haráhtmr supmrlir priviha me ca pmrsiea smetljlmetis dm
`lmemstar oêslhi y jmetac, hijpcahmehla, gratltud y acmgrêa dm vlvlr qum sie
mxpmrljmetadis dm jaemra su`kmtlva, y qum jarhae mc gradi dm satlsoahhløe partlhucar dm
hada uei me su mxlstmehla.
A partlr dm ue aeáclsls i`kmtlvi dm ca rmacldad, ms pisl`cm meujmrar acgueis
ledlhadirms `áslhis dm ca hacldad dm vlda; sacud, acljmetahløe, ripa, hiedlhliems dm ca
vlvlmeda, tra`aki, rmhursis mhieøjlhis, smgurldad sihlac, dmrmhbis bujaeis, ahhmsi a ca
mduhahløe y a cis `lmems hucturacms, y dlspiel`lcldad dm tlmjpi cl`rm. ^mri ca pismsløe dm
uea smrlm dm i`kmtis i mc dlsorutm dm hlmrtis `lmems jatmrlacms ei garaetlzae pir sê
jlsjis ca omclhldad dmc bij`rm, pums ìsta dmpmedm dmc slgelolhadi y ca ljpirtaehla qum
mc bij`rm cms hiehmda para smetlrsm jás i jmeis a gusti me mc juedi. Me mstm smetldi,
Pidrêgumz Jarêe (1<<=) dlomrmehla metrm omclhldad, qum rmhigm uea ipleløe su`kmtlva
si`rm ca hacldad dm vlda, y mstadi dm `lmemstar, qum sm rmolmrm a cis aspmhtis i`kmtlvis dm
aquìcca.
Hijûejmetm, mc ihli ms hiesldmradi uea dm cas prlehlpacms oumetms para ca
i`tmehløe dm hacldad dm vlda (Emuclegmr, 1<21, p. ??);
«Mc ihli ei søci ms ue hijpiemetm dm ca hacldad dm vlda, slei ca msmehla dm mcca. Mc ihli ei ms ue mstadi
emutrac dm ca jmetm, ms ue mstadi pisltlvi juy dmsma`cm, y ue ljpirtaetm vacir. Mc ihli ms ca cêema guêa
emhmsarla para huacqulmr dmhlsløe rmcahlieada hie ca hacldad dm vlda¶.
vlda¶.
^ara qum msti sma pisl`cm, mc ihli tlmem qum rmsuctar satlsoahtirli y gmemrar
`memolhlis.
jmdlda qum\aaujmetm
bmjis mxpclhadi aetmrlirjmetm
ca pmrhmphløe qum caca satlsoahhløe
dm cl`mrtad, dlspislhløe dmc ihliy smrá
prmvla jayirdma
mc elvmc
ahtlvahløe sma øptlji, ca jitlvahløe surka dm jaemra letrêesmha, cis i`kmtlvis hilehldae
hie ca pripla ahtlvldad, sm priduzha uea rmcahløe dm ocuki i hijpmtmehla metrm cis

0=<

dmsaoêis pripumstis y cas hapahldadms dmc partlhlpaetm, y ca smjmkaeza dm dlhba ahtlvldad


hie rmspmhti ac tra`aki sma jêelja.
Admjás dm ci dlhbi, mstá dmjistradi qum cas hieduhtas dm ihli ahtlvas priduhme
jayirms `memolhlis si`rm ca sacud jmetac —mspmhlacjmetm me ca Tmrhmra Mdad— qum cas
hieduhtas dm ihli paslvas. ^ir ûctlji, rmsucta meirjmjmetm ljpirtaetm dlsorutar dm uea
haetldad suolhlmetm y admhuada dm tlmjpi dlspiel`cm para pidmr dmsarriccar ahtlvldadms
dm ihli. Huaedi mc tlmjpi cl`rm ms mshasi i mxhmslvi, i ei sm sa`m høji ihuparci dm
jidi atrahtlvi m letmrmsaetm para ca pmrsiea, mc elvmc dm satlsoahhløe taj`lìe dlsjleuym.
¹Huácms sie, hiehrmtajmetm, cis momhtis qum pumdm pripirhliear mc ihli si`rm ca
hacldad dm vlda dm cis smrms bujaeis9 (Xae Jartêe Garhêa, 1<<7, p. 7>).

a) @memo
memollhl
hlis
is si`rm bujirr; mc ihli ms uea mxpmrlmehla pisltlva, ccmea dm
i`rm mc buji
smetljlmetis y mjihliems agrada`cms qum privihae mc `ume bujir y ca
aparlhløe dm smetljlmetis pcahmetmris, hiji ca rlsa. Ca olmsta, mc kumgi, ca
hijlhldad, ca dmsprmihupahløe y ca rmcatlvlzahløe dm cis pri`cmjas hitldlaeis

hietrl`uyme
rlgldmz meirjmjmetm
harahtmrêstlhas dm caavlda
paclar mc haesaehli, mc mstrìs, ca lrrlta`lcldad y ca
dlarla.
`) @mem
@memol
olhl
hlis
is si
si`r
`rmm ca
ca omc
omclh
lhldad; mxlstm uea vlehucahløe juy dlrmhta metrm cis
ldad
elvmcms dm satlsoahhløe me mc ihli y cis dm satlsoahhløe vltac. Dis dm cis
aspmhtis qum jás sumcme leoculr si`rm mstm pueti sie mc ahtlvlsji y ca
letmrahhløe sihlac me mc ihli, ms dmhlr, jaetmemr uea hieduhta partlhlpatlva me
cas ahtlvldadms dm ihli y prijivmr ca práhtlha dm rmcahliems sihlacms duraetm
cas jlsjas. Tidi mcci rmdueda me ca smesahløe dm `lmemstar dm cas pmrsieas,
oavirmhlmedi smetljlmetis pisltlvis.
h) @mem
@memol
olhl
hlis
is si`
si`rm
rm ca
ca sacu
sacudd jmetac; mc ihli pumdm rmduhlr cis momhtis dmc mstrìs y
jmetac
cas dmprmsliems,
eumvas pirqum
ajlstadms. gmemraacapiyi
Admjás, smr ueasihlac oijmetaedi
ahtlvldad cl`rm caqum
hijpañêa
sm vlvmy sle
cas
prmsliems mxtmreas y qum levlta a aorietar dmsaoêis, ca smesahløe dm
autieijêa, hijpmtmehla y autimstlja aujmeta me cas pmrsieas. Ìsta ms ca
ldma `áslha dm cis prigrajas dm ihli tmrapìutlhis, qum tratae dm hij`atlr mc
alscajlmeti sihlac, ca aeslmdad, ca oacta dm autieijêa, mc a`urrljlmeti y cas
mjihliems emgatlvas, pripirhlieaedi ac sukmti uea jayir varlmdad dm
ahtlvldadms, dmsarricci dm eumvas ba`lcldadms y pisl`lcldadms dm rmcahløe
sihlac. Ca dlstrahhløe irgaelzada sm prmsmeta asê hiji uea vêa para aclvlar
meomrjmdadms jmetacms, jmkiraedi ca sacud dm cis pahlmetms.
d) @mem
@memol
olhl
hlis
is ssi`
i`rm
rm ca
ca sacu
sacudd oêslha; cas pmrsieas qum sm dmoleme a sê jlsjas hiji
oêslha
omclhms plmesae qum pismme uea `umea sacud oêslha6 uei dm cis hijpiemetms
jás ldmetlolhatlvis dm msm mstlci dm vlda saea y omclz hieslstm me ca práhtlha dm
acgueas ahtlvldadms dm ihli hiji cis dmpirtms, qum pumdm ayudar metrm itras
hisas a jmkirar ca hapahldad hardlirrmsplratirla, pitmehlar ca oumrza y ca

0?>

rmslstmehla jushucar, dmsarriccar ca ocmxl`lcldad, rmoirzar ca mstruhtura øsma y


tratar ca i`msldad.
m) @mem
@memol
olhl
hlis
is si
si`r
`rmm mc auti
autihi
hieh
ehmp ti;; Argycm (1<<?) dmolmedm qum mc ihli pumdm
mpti
ayudar ac dmsarricci dmc autihiehmpti a travìs dm varlis hajleis;

• Jmdl
Jmdlaeaetm
tm ca
ca pmrt
pmrtme
mememehl
hlaa dmc
dmc sukm
sukmti
ti a acg
acgûe
ûe gru
grupi
pi dm
dm ajlst
ajlstad
adms
ms,, ci hua
huacc cm
pmrjltm smr vaciradi pir mc mstatus qum pisma me dlhbi grupi, asujlr
ue jidmci dm hieduhta dmsmadi m ldmetlolharsm hie dlvmrsis mcmjmetis
slgelolhatlvis, hiji ripas i leslgelas harahtmrêstlhas dmc grupi.
• Hiji
Hiji hiehiesm
smhu
hume
mehlhlaa dm cascas ba`
ba`lc
lcld
ldad
adms
ms msp
mspmh
mhêo
êolh
lhas
as qum
qum ms pr prmh
mhls
lsii
dmsarriccar para pidmr rmaclzar uea dmtmrjleada ahtlvldad dm ihli.
• A tra
travì
vìss dm
dm ca
ca rrma
macl
clza
zahl
hløe
øe pû`c
pû`clh
lhaa dm
dm acg
acgue
ueas
as oi
oirj
rjas
as dm ih
ihlili hi
hiji
ji
rmprmsmetahliems tmatracms, hiehlmrtis dm jûslha, hijpmtlhliems
dmpirtlvas, mth.
• Le
Letm
tmgr
gráe
áedi
dism
sm me uel
uelvm
vmrs
rsis
is dm
dm ihli
ihli partl
partlhu
huca
carms
rms,, qum
qum ccmg
ccmgae
ae a hiev
hievmr
mrtl
tlrs
rsmm
me uea oirja dm vlda hie sus priplas rmgcas, histuj`rms, hrmmehlas,
rmcahliems sihlacms y hacmedarli dm ahtlvldadms, hiji pir mkmjpci ca
vlda asihlatlva, cis hcu`ms dm jietañlsji, cis kumgis dm ric, mth.
Cis `memolhlis dmc ihli hijlmezae pir eitarsm me mc pcaei ledlvlduac, pmri pumdme
mxtmedmrsm ac áj`lti sihlihucturac, oijmetaedi mc dmsarricci dmc pitmehlac bujaei y ca
jmkira dm ca hacldad dm vlda dmsdm uea pmrspmhtlvm hijueltarla, qum baga pisl`cm msa
«hlvlclzahløe dmc ihli¶ dm ca qum ba`ca`a Dujazmdlmr. A mstm rmspmhti, ca Mduhahløe dmc
Ihli pumdm ccmgar a smr ue `ume jmdli para ca mqulparahløe dm dmrmhbis y ipirtueldadms,
dm oirja qum cis `memolhlis dm ue usi hirrmhti dmc tlmjpi cl`rm sm bagae hijuems a tida

ca sihlmdad, mspmhlacjmetm
(Hicc-^iehm-_mga, 1<<<). metrm hicmhtlvis dm pi`cahløe dmsoavirmhldis i dlshapahltadis
0?1

0. JIDMCIX DM MD]HAHLØE DMC IHLI AD]CTI

0.1. MC «HI]EXMCLEG¶ ] IPLMETAHLØE DMC IHLI ^MPXIEAC

Me rmspumsta a ca smrlm dm letmrrigaetms meuehladis me mc apartadi aetmrlir, ca Mduhahløe


me mc Tlmjpi Cl`rm hie aductis ba tmeldi qum pcaetmarsm, jás qum ca sljpcm aeljahløe
dm ahtlvldadms, uea irlmetahløe pslhisihlac momhtlva qum ayudm a cas pmrsieas a hiestrulr
pisltlvajmetm su mspahli dm ihli. Me eumstra sihlmdad, hada vmz dlspiemjis dm ue
jayir eûjmri dm iomrtas para mc tlmjpi cl`rm, pmri ei hietajis hie cis hrltmrlis
suolhlmetms para tijar dmhlsliems y momhtuar mcmhhliems si`rm mc tlpi dm ihli jás pisltlvi
y `memolhlisi. Ms emhmsarla uea mduhahløe para mc hiesuji, pmri taj`lìe ue ljpirtaetm
msoumrzi dm mxpcirahløe dm cis gustis, letmrmsms, aolhliems y ba`lcldadms pmrsieacms, qum
slrvae para dmolelr cas ahtlvldadms qum jás sm admhume a eumstra oirja dm smr y pmrjltae
ca autirrmaclzahløe.
Mc pri`cmja dm partlda ms qum ei mstajis ahistuj`radis a pmesar me eumstri
tlmjpi cl`rm, y juhbi jmeis a tijar dmhlsliems autøeijas ahmrha dmc ihli. Dmsdm
slmjprm bmjis sldi mduhadis para pmesar jás me mc tra`aki, cas i`clgahliems y itris
tmjas smrlis hiji ca oajlcla, ca sihlmdad, cis vacirms, mth., pmri ei para mc ihli, a pmsar
dm qum taj`lìe oirja partm dm eumstras vldas6 me paca`ras dm Jaeumc Humeha (1<<<, p.
?>);
«Ei sm pumdm dmhlr qum sma uea prmihupahløe gmemraclzada ca pcaelolhahløe dm cas vahahliems i, ci qum
rmsucta juhbi jás ljpirtaetm, quì ms ci qum sm qulmrm bahmr tras ca ku`lcahløe. Xl mc ihli oirja partm
dm eumstras mxpmrlmehlas pisltlvas y, a jmeudi, acmka dm eisitris ca lesatlsoahhløe, ca orustrahløe y ca
dlshieoirjldad, hietrl`uymedi ac dmsarricci dm eumstri `lmemstar y pripla ldmetldad, ¹pir quì ei
ayudar a ca gmetm a qum mehumetrme pir sê jlsjis ca mxpmrlmehla dm ihli qum cms gustarêa tmemr9¶.
tmemr9¶.

Mc slgulmetm msqumja rmsujm me hlehi hatmgirêas ca dlrmhhlieacldad qum pumdm


adqulrlr mc tlmjpi dm ihli —ihli autitìclhi, ihli ûtlc, ihli hmri, ausmehla dm ihli y
trastireis dmc ihli—, prmvlmedi cas emhmsldadms mduhatlvas mspmhêolhas me hada hasi;

0?0

tlmjpiMe cl`rm,
ue letmeti dm slstmjatlzahløe
mc hiuesmcleg dm cas dmc
i asmsirajlmeti rmspumstas
ihli smmduhatlvas ac pri`cmja
ba hiestltuldi dmc
hiji uea
jmtidicigêa mspmhêolha dm ca Mduhahløe dmc Ihli qum prmtmedm ayudar a ca gmetm,
mspmhlacjmetm me cis hasis me qum ms emhmsarli mc tratajlmeti tmrapìutlhi. Dlouedldi me
Mstadis ]eldis, metrm itras hisas, a partlr dm cas mxpmrlmehlas dm Harc Pigmrs (1<40), ms
utlclzadi para mvacuar cis smetljlmetis dm ca pmrsiea bahla su ihli, dmstahaedi ca
leocumehla dm ìstm hiji ledlhadir dm satlsoahhløe, omclhldad y hacldad dm vlda. Mc
hiuesmcleg ms, pums, ue prihmsi mduhatlvi pir jmdli dmc huac sm oahlcltae cis haj`lis
higeltlvis, aomhtlvis y hieduhtuacms emhmsarlis para jmkirar mc `lmemstar dm ca pmrsiea
me mc áj`lti dmc tlmjpi cl`rm. Cis grupis dm apclhahløe dmc hiuesmcleg smrêae
prlehlpacjmetm trms;
• Gmet
Gmetmm eirj
eirjac
ac qqum
um qul
qulmr
mrmm dmsa
dmsarr
rric
icca
carr sus
sus prip
pripla
lass pisl
pisl`l
`lcl
clda
dadm
dmss y hapa
hapahlhlda
dadm
dmss a
travìs dm ahtlvldadms dm ihli.
• ^mrs
^mrsie
ieas
as me hl
hlrh
rhue
uest
stae
aehl
hlas
as mspm
mspmhl
hlac
acmsms;; tixlh
tixlhøj
øjae aeis
is,, prmsl
prmsldl
dlarl
arlis
is,, cudøp
cudøpat
atas
as,,
letmreautas i`smslvis, ledlvlduis me pmrêidis dm rmba`lcltahløe, mth.

0?8

• Meom
Meomrji
rjiss i dlsh
dlshap
apahl
ahlta
tadi
dis,
s, par
paraa cis
cis qum
qum mc ihl
ihlii ms tae
taeti
ti ue
ue ji
jitl
tlvi
vi ddmm dlso
dlsoru
rutm
tm
hiji ue jmdli dm prigrmsi y jmkira dm ca sacud.
Cis dis ûctljis grupis dm pi`cahløe sie cis dmstleatarlis dm ci qum ba vmeldi a
dmeijlearsm Ihli Tmrapìutlhi, uea varlaetm mspmhêolha dmc hiuesmcleg hmetrada me ca
prmvmehløe, ayuda pslhicøglha y tratajlmeti dm rmacldadms dm tlmjpi cl`rm emgatlvas i
pmrkudlhlacms para ca pmrsiea.
Mc prihmsi mduhatlvi dmc hiuesmcleg sm slrvm, metrm itras mstratmglas, dm ca Dleájlha
dm Grupis, me ca huac adqulmrm grae ljpirtaehla ca olgura dmc asmsir, hiesmkmri i
aeljadir dmc ihli. Xu ouehløe ms ayudar a dmshu`rlr cis vacirms dm ihli dm hada pmrsiea,
ldmetlolhaedi letmrmsms y hapahldadms, m leoirjaedi dm cis pisl`cms rmhursis y
ahtlvldadms qum oahlcltme ca supmrahløe dm dlolhuctadms para dlsorutar dmc tlmjpi cl`rm. Me
mstm smetldi, mc aeljadir dm`m atmedmr a trms aspmhtis dlomrmehladis a ci cargi dmc
prihmsi;
‘ Dljmesløe Higeltlva; rmomrlda a ca letmclgmehla, aptltudms, hapahldadms,
prihmsis dm razieajlmeti, elvmc mduhatlvi hucturac, leoirjahløe rmhl`lda,
mth.
‘ Dljmesløe Aomhtlva; rmcahlieada hie cis smetljlmetis, ahtltudms, vacirms,
mxpmhtatlvas, letmrmsms y harahtmrêstlhas pmrsieacms qum lehldme me mc ihli.
‘ Dljmesløe Ahtltudleac; hmetrada me cas pisl`lcldadms dm ahtlvldad oêslha, ca
práhtlha dm dmstrmzas y ba`lcldadms, cas hieduhtas ledlvlduacms
ledlvlduacms harahtmrêstlhas,
mc hijpirtajlmeti sihlac, ca rmcahløe hie mc jmdli aj`lmetm.
^ir hieslgulmetm, msta jidacldad dm Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm ei sm rmolmrm
taeti a ca traesjlsløe dm hietmeldis i a ca aeljahløe dm ahtlvldadms, hiji a ca
hiesmhuhløe dm ue prihmsi a travìs dmc huac hada pmrsiea ccmgum a hieihmrsm a sê jlsja
me rmcahløe a su ihli, y a hieihmr a su ihli me rmcahløe a su mstlci dm vlda. Me itras
paca`ras; ¹Høji
prahtlhar9 vlvm hada mehumetra
¹Quì dlolhuctadms pmrsiea su tlmjpi
para cl`rm9
ccmvarci a ca ¹Quì tlpi¹\
práhtlha9 dm quì
ihliemhmslta
cm gustarêa
para
hiesmgulrci9
Dm msta oirja, mc hiuesmcleg sm ba hieolguradi hiji uea mspmhlm dm
^slhipmdagigêa dmc Ihli, huya cêema dm ahhløe ouedajmetac ba sldi ca slstmjatlzahløe dm
ue prihmsi dm rmocmxløe, hiehlmehlahløe, adqulslhløe dm dmstrmzas y práhtlha dm
ba`lcldadms para ue jmkir dlsorutm dmc tlmjpi dm ihli. Dm ahumrdi hie mc jidmci dm
^mtmrsie (1<24), tac vmz mc jás smehlcci y uelvmrsac dm tidis, cis pasis a smgulr me mstm
prihmsi smrêae cis slgulmetms;
slgulmetms;
1. Hiehl
ehlmehl
ehlahløe dm dmc I
Ihhli; me mstm mstadli ca pmrsiea priouedlza me ca
pmrhmphløe dm ca mxpmrlmehla dmc ihli y me cis `memolhlis bujaeis qum ìstm
rmpirta. Dmspuìs hiehrmta msa rmocmxløe si`rm su vlvmehla pmrsieac dmc ihli y
si`rm mc slgelolhadi qum mc ihli adqulmrm para sê jlsji, trataedi dm cigrar ca

0?4

autidmtmrjleahløe me ca tija dm dmhlsliems mehajleadas ac dmsarricci dm ue


ihli pisltlvi y rmspiesa`cm. Acgueas tìhelhas dm rmocmxløe y dlácigi qum
pidmjis apclhar me msta oasm pumdme smr;
‘ Tarta dm tlmjpi; dlstrl`ulr dm jaemra gráolha, a jidi dm pirhliems dm
uea tarta, vltac,
ahtlvldad ca haetldad dm tlmjpi
dmshrl`lmedi dlarli i smjaeac
mxahtajmetm ci qum smdmdlhada
bahm mea hada
hada
apartadi y mvacuaedi cas hiesmhumehlas dm uea jmkir irgaelzahløe dm
cis tlmjpis.
‘ Hiehmpti dm ihli; letmetar iormhmr uea dmolelhløe ci jás prmhlsa pisl`cm
dm ci qum sm metlmedm pir ihli, dlstlegulmedi ci qum sljpcmjmetm ms
tlmjpi cl`rm dm cas ihupahliems qum pumdme dmsarriccarsm me ìc, y
dlomrmehlaedi dm msas ahtlvldadms cas qum sm hiesldmrme dm ihli y cas
qum ei.
‘ @memolhlis dmc ihli; rmaclzar uea ccuvla dm ldmas si`rm cis momhtis
pisltlvis qum pumdm tmemr para huacqulmr pmrsiea ca rmaclzahløe dm
ahtlvldadms
i`tmemr dm ihli,
dmc ihli hada hiehrmtaedi taj`lìe cis `memolhlis qum dmsmarêa
uei dm cis partlhlpaetms.
‘ ]e añi dm vahahliems; ljaglear qum sm dlspiem dm ue añi sa`átlhi, sle
tra`aki el i`clgahliems dm elegûe tlpi6 pmesar tidi ci qum sm pidrêa
bahmr me msm tlmjpi, pcaetmáedism eumvis rmtis y ahtlvldadms qum ei sm
tlmeme eirjacjmetm ca ipirtueldad dm rmaclzar. Advmrtlr taj`lìe cis
lehievmelmetms qum pumdm irlglear tmemr taeti tlmjpi cl`rm.
‘ Høji irgaelzar mc tlmjpi cl`rm; dlstrl`ulr me mc msqumja mxpumsti a
hietleuahløe cas dlstletas ahtlvldadms qum hada uei rmaclza
ba`ltuacjmetm me su tlmjpi cl`rm, vaciraedi dmspuìs mc eûjmri dm
ahtlvldadms qum rmsuctae me hada huadraetm, huác ms mc gradi dm
satlsoahhløe adqulrldi hie rmspmhti a msa oirja dm ihupar mc tlmjpi
cl`rm, y me quì sm pidrêa jmkirar.

0. Hiei
Hieihl
hljl
jlme
meti
ti dm cis
cis rmhu
rmhurs
rsis
is dm iihl
hlii; msta árma sm rmolmrm ac dmshu`rljlmeti,
ahhmsi y utlclzahløe dm rmhursis, hiji ue mcmjmeti dm grae ljpirtaehla para
partlhlpar dmc ihli. Pmsuctará dmhlslva qum ca privlsløe dm rmhursis ei
prihmda
dm slmjprm
dlstleta dm ca sihlmdad
eaturacmza dm hiesuji,
y sm oijmetm slei qumdmsmbi``lms
mc dmsarricci leoirjmidmaolhliems.
rmhursis
Acgueas tìhelhas letmrmsaetms para utlclzar me msta mtapa sie;
‘ ¹Quì bahm ca gmetm me su tlmjpi cl`rm9; rmhigmr leoirjahløe mspmhêolha,

0?=

rmaclzar hiesuctas a itras pmrsieas, bahmr uea ccuvla dm ldmas si`rm


ahtlvldadms dm ihli aslduas me eumstra sihlmdad, y sahar oleacjmetm
acgueas hiehcusliems si`rm ca oirja me qum mjpcma ca gmetm su tlmjpi
cl`rm, vaciraedi me quì jmdlda eumstras hieduhtas dm ihli sm parmhme a
cas dmc rmsti dm ca sihlmdad.
‘ Bi``lms i aolhliems; bahmr uea clsta dm pisl`cms aolhliems qum ca gmetm
sumcm dmsarriccar me su tlmjpi cl`rm, aprmhlaedi mc atrahtlvi i letmrìs dm
hada uea dm mccas6 aeaclzar dmspuìs eumstras priplas aolhliems;
¹prahtlhajis acguea hie ormhumehla9, ¹quì ljpirtaehla tlmeme para
eumstri ihli9, ¹eis gustarêa prahtlhar acgûe bi``y9, ¹quì vmetakas m
lehievmelmetms pidrêa tmemr msi para eumstri tlmjpi cl`rm¹
‘ Iomrtas dm ihli; hieihmr cas oumetms dm leoirjahløe y rmhursis para mc
ihli mxlstmetms me eumstra sihlmdad —rmvlstas, pu`clhahliems
mspmhlaclzadas, agmehlas dm vlakm, puetis dm leoirjahløe, aeuehlis me
cis jmdlis dm hijuelhahløe, hmetris hijmrhlacms, mth.—, aeaclzaedi
hrêtlhajmetm ca leoirjahløe qum iormhme hie mc ole dm aprmedmr a
dlshrljlear aqumcca qum sma megañisa i mstì jaelpucada.
‘ Dlolhuctadms y pisl`lcldadms; dlstlegulr cas `arrmras letrêesmhas y
mxtrêesmhas qum sicmjis mehietrareis a ca bira dm ihupar eumstri
tlmjpi cl`rm, mxajleaedi a hietleuahløe eumstras priplas hapahldadms,
rmhursis y dmstrmzas para pripiemr ahtlvldadms dm ihli actmreatlvas.

8. Ba`l
Ba`lcl
clda
dadm
dmss d
dmm llet
etmr
mrah
ahhl
hløe
øe si
sihl
hlac
ac; ccmgadi mstm pueti mc prigraja sm hmetra me
mc dmsarricci dm ba`lcldadms hijuelhatlvas y dm rmcahløe me pmqumñis grupis,
graedms grupis, parmkas i oajlclas. Ca ldma hcavm ms oijmetar mc ihli me
sihlmdad, prmparaedi a cas pmrsieas para vlvlrci dm oirja arjøelha y
mspietáema hie cis dmjás. Apartm dm cas mstratmglas ya hieihldas para
mkmrhltar ba`lcldadms sihlacms, hltajis taj`lìe aquê varlas tìhelhas dm
dleájlha dm grupis;
‘ Hijpañmris dm ihli; hada partlhlpaetm mshrl`m mc eij`rm dm aqumccas
pmrsieas hie cas qum rmaclza ba`ltuacjmetm ahtlvldadms dm ihli, y hlta a
hietleuahløe cas hisas pisltlvas y emgatlvas qum cm pripirhliea ca
hijpañêa dm msa pmrsiea duraetm mc ihli. Dmspuìs sm pieme me hijûe
cas ljprmsliems dm tidis cis partlhlpaetms, letmrhaj`laedi puetis dm
vlsta y mvacuaedi cas apirtahliems momhtuadas pir dlhbas pmrsieas me mc
ihli. Hiesmesuar oleacjmetm hie hada pmrsiea me quì aspmhtis
hiehrmtis dm`mrêa jmkirar ca rmcahløe para cigrar ue jmkir
aprivmhbajlmeti dmc ihli, a elvmc pmrsieac y grupac.
‘ Jls hieduhtas dm ihli; rmhapahltar si`rm cas ahtltudms pmrsieacms qum
tlmem hada uei aetm mc ihli, aeaclzaedi huác ms ca dlspislhløe `licøglha
hie qum sm ccmga ba`ltuacjmetm ac tlmjpi cl`rm, quì elvmc dm ahtlvahløe
sm hiesldmra emhmsarli para partlhlpar dm jaemra øptlja me acguea

0??

ahtlvldad dm ihli, quì haetldad y hacldad dm rmcahliems sihlacms sm


priduhme me msis jijmetis, y sl cas jitlvahliems dm partlda sie dm
haráhtmr letrêesmhi i, pir mc hietrarli, utlcltarlas. Tmelmedi me humeta
tidi ci aetmrlir, dmolelr cas harahtmrêstlhas jás ba`ltuacms dm ca hieduhta
dm ihli dm hada uei, mvacuaedi sl ìstas sie oahlcltadirms u i`stáhucis
para ca rmaclzahløe dm ahtlvldadms dm ihli sihlac.
sihlac.
‘ @uzøe dm sugmrmehlas; prmvli hieihljlmeti dm cas aolhliems y dm cas
ahtlvldadms dm ihli qum sumcm prahtlhar hada jlmj`ri dmc grupi, cis
partlhlpaetms sm leoirjae i ahiesmkae jutuajmetm si`rm eumvas
pisl`lcldadms, rmhursis y actmreatlvas para mc tlmjpi cl`rm, dlshutlmedi
ahmrha dm su letmrìs m ldiemldad.
‘ ^riymhtis dm ihli me grupi; sushltar me mc grupi dm ajlstadms lelhlatlvas
y pripumstas dm ihli atrahtlvas, partlhlpaedi dm jaemra hiipmratlva me
ca prmparahløe y dmsarricci dm cas ahtlvldadms qum rmsuctme mcmgldas.

4. Dmst
Dmstrm
rmza
zass par
paraa aht
ahtlv
lvld
ldad
adms
ms dm ih ihli
li; ca adqulslhløe dm ba`lcldadms
rmcahlieadas dlrmhtajmetm hie ca práhtlha dm uea dmtmrjleada ahtlvldad ba
sldi mc aspmhti jás tra`akadi, dmsdm slmjprm, pir ca Mduhahløe me mc Tlmjpi
Cl`rm. Ci letmrmsaetm me mc hiuesmcleg ms qum mstm dmsarricci dm dmstrmzas ei
tlmem smetldi sle mc tra`aki dm rmocmxløe
r mocmxløe y dm ljpclhahløe pmrsieac prmhmdmetm.
]ea vmz ccmgadi a mstm elvmc dm hiehlmehlahløe, rmsucta emhmsarla ca
mkmrhltahløe práhtlha dm cis hieihljlmetis y ba`lcldadms emhmsarlis para uea
smrlm dm ahtlvldadms dm ihli dmtmrjleadas. Mstas ahtlvldadms sm dlvldme me
dis tlpis; cas tradlhlieacms —kumgis, dmpirtms, tìhelhas dm alrm cl`rm, hcu`ms,
ahtlvldadms hucturacms, mth.—, y cas ei tradlhlieacms —rmcakahløe, yiga,
jmdltahløe, huldadi dm sê jlsji, mth.—. Cas mstratmglas hijûejmetm
mjpcmadas me mstm pueti sie jás hieihldas, prihmdmetms dm ca Aeljahløe
Xihlihucturac, dm cas tìhelhas dm Alrm Cl`rm i dmc metrmeajlmeti mspmhêolhi me
dmtmrjleadas ahtlvldadms.
Mstm jidmci mduhatlvi para mc ihli pripiem aha`ar mc prigraja rmocmxlieaedi
si`rm ca pisl`lcldad dm utlclzahløe dm rmhursis pmrsieacms, oajlclarms, hijueltarlis y
mstatacms, para mc dmsarricci y jaetmeljlmeti dm ue mstlci dm vlda dm ihli satlsoahtirli.
Qulzá pir su smehlccmz y su molhahla me mc tratajlmeti dm cis trastireis dmrlvadis dm ue
jac usi dmc tlmjpi cl`rm, mc Jidmci ^mtmrsie ba sldi adiptadi dmsdm 1<21 pir ca
Xihlmdad Eahlieac dm Ihli Tmrapìutlhi dm Mstadis ]eldis.
Cas priplmdadms tmrapìutlhas dmc ihli sm jaelolmstae ei søci me huaeti a ca
dlstrahhløe y rmcakahløe qum ms hapaz dm pripirhliear ac pahlmetm, slei pirqum admjás
bahme pisl`cm ci qum sm dmeijlea «rmhrmahløe¶. Ca rmhrmahløe ms mc rmsuctadi dm ca
partlhlpahløe me uea ahtlvldad mstruhturada m letmesa, qum priviha me ca pmrsiea ue
smetljlmeti dm `lmemstar y satlsoahhløe `asadi me mc rmhumrdi pcahmetmri dm ci
mxpmrljmetadi6 rmhrmar ms vicvmr a vlvlr cas mjihliems pasadas, rmhiestrulrcas
ljagleatlvajmetm. Ca rmhrmahløe pisl`lclta mshapar dm ca bistlcldad dmc jmdli, mvadlrsm

0?7

dmc dicir y cas mjihliems emgatlvas, rmouglarsm me smetljlmetis agrada`cms, rmduhlr mc


a`urrljlmeti, jmkirar mc mstadi oêslhi y jmetac dmc ledlvldui, y si`rm tidi, gmemrar
eumvas mxpmhtatlvas m lcusliems bahla mc ihli. Mstm ûctlji pueti ms juy ljpirtaetm,
pumsti qum ca rmhrmahløe ei pumdm cljltarsm ûelhajmetm a smr ue jmdli para bulr dm ca
rmacldad, slei qum dm`m priymhtarsm bahla mc outuri aeljaedi a ca pmrsiea a partlhlpar me
eumvas mxpmrlmehlas dm ihli.
^ara aqumccas pmrsieas hie dmolhlmehlas i trastireis mspmhêolhis dm hieduhta me mc
tlmjpi cl`rm, ca práhtlha dm ahtlvldadms dm ihli pisltlvas oahlclta mc rmsta`cmhljlmeti dm su
mqulcl`rli oêslhi y jmetac pirqum;
✘ Pmhupmra mc smetldi cûdlhi y omstlvi dm ca mxlstmehla.
✘ ^mrjltm mc dmsmevicvljlmeti cl`rm y sle prmsliems mxtmreas.
✘ Mesmña uea jayir varlmdad dm pisl`lcldadms para mc ihli.
✘ Dmsarricca eumvas mxpmhtatlvas, ba`lcldadms y aolhliems para mc ihli.
✘ Levlta a aorietar dmsaoêis, ci qum aujmeta ca autimstlja.
✘ ^isl`lclta ue mspahli para ca mduhahløe pmrjaemetm.
✘ Oavirmhm ca letmgrahløe y ca partlhlpahløe sihlac.
✘ Oijmeta ca tija dm dmhlsliems ledlvlduacms y grupacms.
Me hiehrmti, ca aslstmehla a hcu`ms dmpirtlvis sm asihla eirjacjmetm a `akis
elvmcms dm aeslmdad y dmprmsløe, si`rm tidi huaedi ca práhtlha dm ahtlvldadms sm bahm
ueti a itras pmrsieas. Me mc hasi dm cis hcu`ms i asihlahliems dmpirtlvas, ms ormhumetm
qum sus letmgraetms jaelolmstme hlmrti ahumrdi me tirei a cas eirjas dm ouehlieajlmeti,
guêas dm hieduhta, mth., y qum pir mcci tmegae mc smetljlmeti dm hijpartlr ue pripøslti
hijûe, tidi ci huac oahlclta ue ihli hiipmratlvi y sihlaclzadi meirjmjmetm pisltlvi
para ca pmrsiea.
^ir ûctlji, cas ahtlvldadms dm haráhtmr sihlac oijmetae mc smetljlmeti dm hijpañêa
y ca hrmahløe dm eumvas ajlstadms, ci huac gmemra uea ldma dm apiyi sihlac qum rmsucta
mspmhlacjmetm emhmsarla para msta pi`cahløe. ^ara Argycm (1<<?), cis momhtis pisltlvis dm
ca hijpañêa sm dm`me a varlis oahtirms;
• Mc sl
sljp
jpcm
cm bm
bmhb
hbii dm
dm ms
msta
tarr ri
ridm
dmad
adii dm
dm ajlg
ajlgis
is ou
oueh
ehli
liea
ea a jidi
jidi dm dm dlst
dlstra
rahh
hhlø
løe,
e,
dm oirja qum cis sukmtis sm icvldae oáhlcjmetm dm sus pri`cmjas pmrsieacms.
• Ca let
letmr
mrah
ahhl
hløe
øe sih
sihla
lacc hie
hie cis
cis aj
ajlg
lgis
is sum
sumcm
cm oav
oavir
irmhm
mhmrr mc dls
dlsor
orut
utmm dm ca
ca sltu
sltuah
ahlø
løe,
e,
y ba`ltuacjmetm sm ahijpaña dm ue letmrhaj`li dm mxprmsliems ei vmr`acms
pisltlvas.
• Xmr
Xmr mc
mcmg
mgld
ldii y ahmp
ahmpta
tadi
di pir
pir itr
itris
is pa
para
ra rm
rmac
aclz
lzar
ar aht
ahtlv
lvld
ldad
adms
ms rmh
rmhrm
rmat
atlv
lvas
as
cl`rmjmetm mshigldas, pripirhliea ue mstatus sihlac satlsoahtirli.

• Ca mxp
mxpmr
itris, mrlm
mslmeh
ehla
me la jlsji
sê dm
dm ca hi
hiip
ipmr
ueamrah
ahlø
løee dm
oumetm y mc
mmjihliems
c pid
pidmr
mr cig
cigrar
rar hi
hisa
sass me hi
pisltlvas. hica
ca`i
`ira
rahl
hløe
øe hie
hie

0.0. CIX MQ]L^AJLMETIX XIHLIH]CT]PACMX \ MC IHLI

0?2

XIHLAC

Cas hiedlhliems dmc tra`aki jidmrei, ca ur`aelzahløe letmeslva y mc bá`ltat vmrtlhac bae
traêdi hieslgi uea dlsjleuhløe dm cas rmcahliems sihlacms. Eleguea sihlmdad ba gmemradi
ajás taeta sicmdad el taetis pri`cmjas dm hijuelhahløe letmrpmrsieac. Mc tra`aki
ledlvlduaclzadi ba ljpumsti ue mstlci ledlvlduac dm hiesuji, y msti sm jaelolmsta asê me
mc tlmjpi cl`rm6 me gmemrac, cas ahtlvldadms dm ihli sumcme smr juy pihi hicmhtlvas (Xum,
1<20, p. 27).
\ sle mj`argi, cas dljmesliems sicldarla, hijueltarla y omstlva sie trms dm cis
aspmhtis jás dmoleltirlis y ouedajmetacms dmc ihli, hiji `lme ba apuetadi mc priomsir
die Jaeumc Humeha (1<<=, p. 72). Ca mxpmrlmehla jás autìetlha dmc ihli ei pumdm
pitmehlar mc mgiêsji i ca hmrrazøe, slei ca apmrtura, ca hijuelhahløe, ca partlhlpahløe
sihlac, ca metrmga ac itri, ca hrmahløe dm mspahlis dm mehumetri… Ca vlvmehla pcahmetmra
dm ca hievlvmehla hieduhm a uea emhmsldad dm mxprmsløe, dm bahmr partêhlpms a cis dmjás.
Xle mj`argi juhbis aductis, y ca grae jayirêa dm cis ku`lcadis mspañicms, tlmeme
práhtlhas dm ihli juy bigarmñas y paslvas, qum vae ueldas a bá`ltis dm vlda pihi
sacuda`cms y hrmatlvis.
Ms dloêhlc qum sm priduzha me ca gmetm dm oirja mspietáema uea jidlolhahløe dm ca
hieduhta dm ihli, dmsdm ca paslvldad ac ahtlvlsji. ^ir msi ca aeljahløe sihlihucturac
mkmrhm ue papmc hcavm me ca letmrvmehløe mduhatlva hie cas pmrsieas jayirms, pirqum
oavirmhm prihmsis dm hijuelhahløe, rmcahløe sihlac, dleájlha dm grupis, prijihløe dmc
tmkldi asihlatlvi y dmsarricci hijueltarli. Ca hijueldad ms mc hiekueti dm pmrsieas qum
vlvme me ue jlsji tmrrltirli y hijpartme uea smrlm dm letmrmsms hijuems, pir ci qum
dmsarriccae uea mstrmhba rmcahløe hijuelhatlva qum cms ccmva a tijar dmhlsliems y a
ahtuar me hijûe.
Ca práhtlha sicldarla, sihlaclzada y omstlva dmc ihli ba bmhbi pisl`cm mc mspêrltu dm
hijueldad
tlmjpi cl`rm,measihlahliems
eumstras sihlmdadms, grahlas
dm jukmrms, ac tra`aki
parriqulas, vicuetarli
hmetris dm cis
sihlacms, jivljlmetis
pmñas, hcu`ms dm dm
ca
Tmrhmra Mdad, hasas rmglieacms m lestltuhliems hucturacms qum bae mkmrhldi uea ljpirtaetm
ca`ir dm mduhahløe y ayuda ac ihli dm cas pmrsieas. Ca tija dm hiehlmehla dm cas
dlolhuctadms qum ljpldme tmemr, taeti a ledlvlduis hiji a hijueldadms, vlvmehlas
pisltlvas dm ihli, ljpclha hijprijmtmrsm sihlacjmetm para bahmr rmacldad mc dmrmhbi a ca
lguacdad dm ipirtueldadms me mc ihli (Humeha Ha`mza, 1<<=, p. 7<).
Ca Harta Letmreahlieac para ca Mduhahløe dmc Ihli prijucgada pir ca WCPA —
Asihlahløe Juedlac para mc Ihli y ca Pmhrmahløe—, rmhijlmeda uea smrlm dm mstratmglas
para ccmvar a ha`i mstas ldmas;
‘ ^rijivmr prigrajas dm Mduhahløe dmc Ihli dmsdm cis hmetris qum
pripirhlieae smrvlhlis y ahtlvldadms para mc tlmjpi cl`rm —hmetris hêvlhis,
hcu`ms dmpirtlvis, cuditmhas, asihlahliems kuvmelcms, mth.—, tmelmedi me
humeta cas emhmsldadms y dmjaedas dm ihli dm ca hijueldad dmstleatarla.
‘ Oahlcltar y apiyar cas lelhlatlvas pipucarms, ldmetlolháedicas y aeljáedicas

0?<

jmdlaetm mc msta`cmhljlmeti dm pcataoirjas dm partlhlpahløe sihlac y ca pumsta


me jarhba dm prigrajas mduhatlvis admhuadis.
‘ Hica`irar hie cis agmetms sihlacms a rmdmolelr y rmirdmear cas prlirldadms dm
hacldad dm vlda dm tida ca hijueldad, me ouehløe dm cis vacirms mspmhêolhis
qum mehlmrra mcpriomslieacms
hiesujldirms, ihli y a partlr dm ue mehumetri dm letmrmsms hijuems dm
y vicuetarlis.
‘ Mcljlear `arrmras, ljpmdljmetis y dmslguacdadms me mc ahhmsi a cis `lmems dm
ihli a travìs dm prigrajas dm letmrvmehløe dlrmhtis m ledlrmhtis.

A ca bira dm apclhar mstas mstratmglas dm Mduhahløe dm Ihli hijueltarli, ms dm grae


ljpirtaehla ca dleajlzahløe dm ca leoirjahløe hludadaea, y ca ahhløe jitlvadira
hieduhmetm a cigrar ca partlhlpahløe dm cas pmrsieas y cis grupis me cis prigrajas
mduhatlvis qum sm pripiegae. Msta ca`ir sihlimduhatlva tlmem qum sustmetarsm si`rm ca
mxpmrlmehla mspietáema dm cis grupis leoirjacms, pmri taj`lìe emhmslta mstruhturarsm a
partlr dm ueas leoramstruhturas i mqulpajlmetis pû`clhis, qum pmrjltae qum cas
ahtlvldadms dm aeljahløe ccmgume a tida ca pi`cahløe.
]e mqulpajlmeti sihlihucturac ms ue hiekueti dm mspahlis oêslhis y dm rmhursis
jatmrlacms qum pisl`lcltae ca sihlaclzahløe y mc dmsarricci hijueltarli a travìs dmc
aprmedlzakm, mc letmrhaj`li y ca partlhlpahløe me cis prihmsis hucturacms dm ue tmrrltirli
hiehrmti. Me mstm smetldi, cis mqulpajlmetis sihlihucturacms supmrae ca hiehmphløe
tradlhlieac dm hmetri i hasa dm huctura mstátlha, para hievmrtlrsm me pcataoirjas dm
aeljahløe priouedajmetm meralzadas me su metirei (Giezácmz Cmaedrl, 1<2<, p. 0=).
Ca ba`lcltahløe dm mqulpajlmetis, y ca hietratahløe dm agmetms sihlacms mehargadis
dm su gmstløe, sie mcmjmetis ljprmshledl`cms me huacqulmr picêtlha dm aeljahløe
sihlihucturac. ^ara ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, ca privlsløe dm mstis mqulpajlmetis
oavirmhm ca mvicuhløe dm cis grupis dm ajlstadms leoirjacms bahla hieduhtas dm ihli
jás irgaelzadas,
sihlihucturac prijivlmedi
y oahlcltaedi mc asihlahlielsji,
mc tra`aki hijueltarli,sushltaedi
hie mc olelelhlatlvas dm priymhtis
dm rmaclzar partlhlpahløe
dm
oirja autigmstlieada. Admjás dm ci dlhbi, mstas leoramstruhturas pû`clhas prmstae uea
ljpirtaetm haetldad dm smrvlhlis hicmhtlvis dm leoirjahløe, asmsirajlmeti, prìstaji dm
jatmrlac y jivlclzahløe dm rmhursis. Dm ahumrdi hie ca hcaslolhahløe momhtuada pir
_êhtir K. _metisa (1<<0, p. 1>=), acgueis tlpis dm mqulpajlmetis sihlihucturacms
utlclzadis para ahtlvldadms dm ihli aducti pumdme smr cis slgulmetms;
• Mqulpajlmetis letmgradis; hiehm`ldis para rmuelr me ue jlsji mdlolhli
varlis mspahlis dmdlhadis a rmaclzar ahtlvldadms dlstletas, dmstleadas lehcusi
a dlomrmetms áj`ltis dm mdad. Dmsdm ue pueti dm vlsta dldáhtlhi y mstratìglhi,
ca letmgrahløe dm dlomrmetms smhtirms pi`cahlieacms me ue jlsji cugar, pumdm
oahlcltar ca letmgrahløe sihlihijueltarla dm cis jlsjis6 dmsdm ue meoiqum
mhieøjlhi, mc usi jûctlpcm dm cas leoramstruhturas ayuda a iptljlzar cis
rmhursis jatmrlacms y cis prmsupumstis, ac ei tmemr qum hrmar ue mqulpajlmeti
mspmhêolhi para hada smhtir. Mkmjpcis dm mcci sie cis hmetris hêvlhis, cis

07>

hmetris hucturacms y cas hasas rmglieacms.


• Mqulpajlmetis piclvacmetms; sie uea vmrsløe mhieøjlha dmc tlpi aetmrlir, ya
qum tratae dm utlclzar ue jlsji mspahli para dlomrmetms ouehliems —me mc
mqulpajlmeti letmgradi sm hieta`a hie varlis mspahlis para dlvmrsas
ouehliems—. Ca eaturacmza
ahtlvldadms pumdme dm cadmtmrjleadis
ahiesmkar dmstleatarlis
ldiemldad dm y priymhtis me
mstas leoramstruhturas, dm
hirrmspiedmehla hie ca vmrsatlcldad y bmtmrigmemldad dm ca aeljahløe. Cis
pa`mcciems picldmpirtlvis, saciems dm ahtis y cihacms para usis jûctlpcms sie
acgueis mkmjpcis dm msta jidacldad.
• Mqulpajlmetis mspmhêolhis; sie lestacahliems dmdlhadas a ca rmaclzahløe dm ue
tlpi hiehrmti dm ahtlvldadms, dm ca qum sie `memolhlarlis grupis dm pi`cahløe
`astaetm bijigìemis6 ac hietrarli qum cis aetmrlirms, iptae pir ca hacldad me
cugar dm ca haetldad. Xie priplis dm graedms hludadms, diedm ca iomrta
sihlihucturac ms ajpcla y ca mspmhlolhldad dm ue mqulpajlmeti pumdm smr
rmeta`cm sihlac y mhieøjlhajmetm. Mkmjpcis hieihldis sie cas `l`clitmhas,
jusmis,
hmetris dmtmatris, hlemhcu`ms,
dêa para gljeaslis
ca tmrhmra mdad, dmpirtlvis, mth.,
cas uelvmrsldadms pmri taj`lìe
pipucarms, cis
cis atmemis,
cis hasleis y hêrhucis dm hietrl`uymetms, mth.
• Mqulpajlmetis jøvlcms; priplis dm ahtlvldadms sihlihucturacas ltlemraetms,
hiji mc `l`cli`ûs i mc radli`ûs, taj`lìe dm`mjis lehculr aquê mshmearlis y
jietakms dm haráhtmr moêjmri para hiehlmrtis, rmprmsmetahliems tmatracms,
olmstas y vmr`meas, mth. A vmhms sie ljprmshledl`cms pir ca mshasmz i
lemxlstmehla dm leoramstruhturas søcldas, pir ci qum rmsuctae juy letmrmsaetms
para priymhtis dm aeljahløe me mc jmdli rurac y me zieas dm ahhløe dm
áj`lti hijarhac i privlehlac.
• Mqulpajlmetis ur`aeis; ca ahhløe aeljadira qum rmhurrm a mstm tlpi dm
rmhursis, mstá rmcahlieada hie ca letmrvmehløe sihlimduhatlva me mc jmdli
a`lmrti, y prmtmedm aprivmhbar cas pisl`lcldadms mstìtlhas, hievlvmehlacms,
cûdlhas y aj`lmetacms dm ca hludad hiji áj`lti dm mehumetri, hijuelhahløe
y aprmedlzakm hucturac slgelolhatlvi. Mspahlis ur`aeis harahtmrêstlhis hiji
cas pcazas, cis parqums, cis pasmis i cas zieas dm kumgi ac alrm cl`rm,
hiestltuyme cugarms hie ue meirjm pitmehlac a mstm rmspmhti.
• Hmetris dm rmhursis; auequm ei sie irgaelzadirms dm ahtlvldadms, hiji cis
aetmrlirms, rmsuctae ue apiyi lesustltul`cm para juhbis prigrajas dm
aeljahløe sihlihucturac. Ca ldma `áslha dm ca aeljahløe ei hieslstm me ca
sljpcm dlousløe dm ahtlvldadms para mc hiesuji, slei me ca ditahløe dm cis
jmdlis emhmsarlis para qum cis jlsjis
j lsjis dmstleatarlis gmstlieme sus priymhtis.
^ir hieslgulmetm, ca ljpirtaehla cigêstlha dm mstm tlpi dm hmetris ms dmhlslva
para ca privlsløe dm leoirjahløe y rmhursis. Mkmjpcis dm mstis
mqulpajlmetis sie cis puetis dm leoirjahløe, cas iolhleas dm atmehløe
hludadaea, cis hmetris dm dihujmetahløe y asmsirajlmeti, cis smrvlhlis dm

071

prìstaji dm jatmrlac, cis hmetris dm rmhursis hucturacms i aj`lmetacms, mth.


Cas ahtlvldadms qum sumcme dmsarriccarsm me tirei a mstis hmetris y mqulpajlmetis
sm dmsarriccae prlehlpacjmetm duraetm mc tlmjpi cl`rm, y a`arhae ue ajpcêslji a`aelhi
dm pisl`lcldadms qum vae dmsdm ci purajmetm rmhrmatlvi basta ca oirjahløe hucturac,
pasaedi pir ca letmgrahløe y partlhlpahløe me mspahlis dm hievlvmehla sihlac. Ca ouehløe
dm mstas ahtlvldadms ms jûctlpcm; oirjatlva, ihupahlieac, prmvmetlva y rmcahlieac, metrm
itras. Me mc hasi dm ca Tmrhmra Mdad, bay qum advmrtlr dmc pmclgri dm mspmhlolhldad qum
hirrme cis hieihldis hcu`ms dm ku`lcadis, qum pumdme ccmgar a alscar a sus hclmetms
rmspmhti a ca sihlmdad gci`ac. Xlgulmedi mc prlehlpli jáxlji dm letmgrahløe sihlac, ms
hievmelmetm aeljar a cis aehlaeis a qum aslstae taj`lìe a cis hmetris sihlihucturacms
piclvacmetms i letmgradis, hijpartlmedi hie mc rmsti dm ca pi`cahløe cis mspahlis oêslhis
hijueltarlis (Agulcar, 1<27, p. 14?). Ac ole y ac ha`i, mc i`kmtlvi ûctlji dm msta picêtlha
dm aeljahløe dm`m smr rmlesmrtar a ca pmrsiea me mc jmdli aj`lmetm me qum vlvm,
saháedica dm su hmrrazøe y su sicmdad pir jmdli dm ue ihli sihlac, qum pumda hiestltulr
ue `ume jmdli para bujaelzar cas hiedlhliems dm vlda dm eumstras hludadms.
Metrm cas ahtlvldadms
cis mqulpajlmetis dm ihli y Quletaea
sihlihucturacms, tlmjpi cl`rm jás ormhumetmjmetm
(1<<8, p. ?8) dmstaha prijivldas
cas rmomrldasdmsdm
a ca
aeljahløe hucturac, meujmraedi cas slgulmetms;
✘ Hlhcis dm hieomrmehlas si`rm tmjas dm ahtuacldad i dm dlvucgahløe hlmetêolha,
blstørlha, cltmrarla, saeltarla, mhicøglha, mth. Taj`lìe ca irgaelzahløe dm
jmsas rmdiedas, grupis dm dlshusløe y oørujs a`lmrtis me cis huacms tidis
tmegae ca ipirtueldad dm mxprmsarsm.
✘ Hurslccis dm oirjahløe dm ldlijas, dm oitigraoêa, dm leoirjátlha, dm
pumrlhuctura, dm pslhicigêa, sm smxicigêa, dm sihirrlsji, mth. Aeitar a mstm
rmspmhti cis rmhursis qum iormhme cas uelvmrsldadms pipucarms, cas aucas dm
huctura, cis taccmrms dm acoa`mtlzahløe, mth.
✘ Hlemoørujs, actmreaedi mc vlslieadi dm pmcêhucas y ca rmaclzahløe dm hlhcis hie
cmhhliems si`rm blstirla dmc hlem, gìemris hlemjatigráolhis, mvicuhløe dm ca
mstìtlha y ca tmheicigêa audlivlsuac…
✘ Mduhahløe para ca sacud, dmetri dm ca huac sm lehcuyme tìhelhas dm rmcakahløe,
yiga, jmdltahløe trashmedmetac, huctlvi dm ca memrgêa pmrsieac, jmdlhlea
eaturlsta, hursis si`rm dlmtìtlha y acljmetahløe saea, mxprmsløe hirpirac,
gljeasla, dmpirtm, pslhijitrlhldad.
✘ Taccmrms jaeuacms dm lelhlahløe artêstlha —dl`uki, pletura, tacca, jidmcadi,
hmrájlha, irom`rmrêa, pasta dm papmc—, i dm iolhlis artmsaeacms —hirtm y
hieomhhløe, jahrajì, taplhmrêa, mth.
✘ Jûslha y daeza; `aeda dm jûslha, hiri, riedacca, mduhahløe juslhac,
mesmñaeza mspmhêolha si`rm acgûe lestrujmeti, hieihljlmeti dm ca blstirla y
cis gìemris juslhacms, grupis dm daeza, `alcms rmglieacms, hursis dm `alcms dm
sacøe, olmstas y vmr`meas, mth.
✘ Grupi dm tmatri, dmdlhadi a ca prmparahløe y mesayi dm rmprmsmetahliems

070

tmatracms, huadris mshìelhis, omstlvacms, jarliemtas, lelhlahløe me tìhelhas dm


drajatlzahløe, jlji, tmatri dm haccm…
✘ Turlsji; vlsltas a jieujmetis, jusmis y mxpislhliems, irgaelzahløe dm rutas
m ltlemrarlis, pasmis hucturacms pir ca hludad, mxhursliems a parakms eaturacms,

jarhbas, hlhciturlsji, hajplegs oajlclarms, mehumetris gastrieøjlhis,


letmrhaj`lis.
Msta jidacldad dm aeljahløe hucturac me mc áj`lti dmc tlmjpi cl`rm, tmedrêa pir
i`kmti prijivmr ca rmhupmrahløe y mc dlsorutm partlhlpatlvi dm ca huctura pipucar, asê
hiji pripirhliear a cas pmrsieas eumvas iomrtas dm ihli sihlac. Letmetarêa, me ole, bahmr
qum cis hludadaeis sm jivlclhme hucturacjmetm y irgaelhme tidi tlpi dm mxprmsliems dm
uea huctura dmjihrátlha y ac achaehm dm tidis.

0.8. CIX AD]CTIX HIJI MD]HADIPMX DMC IHLI

Mc hiehmpti grlmgi shbicì acudêa a ue tlpi dm ihli oirjatlvi,


oirj atlvi, dm haráhtmr hucti y mcmvadi,
qum tmeêa me ca hietmjpcahløe mstìtlha, ca práhtlha dm ca vlrtud y mc ajir a ca sa`ldurêa
sus jáxljis mxpiemetms. \a me eumstri slgci, mc sihløcigi Kioorm Dujazmdlmr metmedlø
qum uea dm cas ouehliems jás ljpirtaetms dmc ihli mra, kueti hie ca dlvmrsløe y mc
dmshaesi, mc dmsarricci pmrsieac.
Hie aetmrlirldad bmjis vlsti qum msta ldma dmc ihli hiji áj`lti dm aprmedlzakm
hucturac ba sldi, dmsdm slmjprm, uea dm cas jás dmomedldas pir cis aeaclstas y cis
mduhadirms dmc tlmjpi cl`rm. Me hirrmspiedmehla hie cis pcaetmajlmetis jás msmehlacms
dm ca Mduhahløe ^mrjaemetm, mc tlmjpi cl`rm sm ba qumrldi vmr hiji ue mspahli
admhuadi y priplhli para piemr me práhtlha prihmsis mduhatlvis y ahtlvldadms
`memolhlisas para mc hrmhljlmeti pmrsieac. Me paca`ras dmc pripli Dujazmdlmr (1<71, p.
01);
«Ca ouehløe dm dmsarricci dm ca pmrsieacldad ajpcêa cis cêjltms dmc hieihljlmeti práhtlhi dmc jmdli
hitldlaei y dm ca mspmhlaclzahløe dmc tra`aki. ^mrjltm uea partlhlpahløe sihlac jás ajpcla, jás cl`rm, y
uea huctura gmemrac dmc humrpi, dm ca smesl`lcldad, dm ca razøe, jás accá dm ca oirjahløe práhtlha y
tìhelha. Iormhm eumvas pisl`lcldadms dm letmgrahløe vicuetarla me ca vlda dm cis grupis rmhrmatlvis,
hucturacms, sihlacms. ^mrjltm hijpcmtar cl`rmjmetm cis hieihljlmetis letmcmhtuacms y aomhtlvis, y huctlvar
cas aptltudms adqulrldas me ca mshumca, pmri supmradas sle hmsar pir ca mvicuhløe hietleua y hijpcmka
dm ca sihlmdad. Lehlta a adiptar ahtltudms ahtlvas me mc mjpcmi dm cas dlomrmetms oumetms dm leoirjahløe
tradlhlieacms i jidmreas. Hrma eumvas oirjas dm aprmedlzakm mspietáemi i vicuetarli, a ci cargi dm
tida ca vlda. ^umdm priduhlr hieduhtas momrvmshmetms, rmeivadiras, hrmadiras, me cis ihlis. ^umdm
apirtar a tidis cis tra`akadirms ca pisl`lcldad dm ue tlmjpi eumvi para ca hietmjpcahløe i ca ahhløe
dmsletmrmsadas. ^umdm sushltar, me mc ledlvldui cl`mradi dm cas i`clgahliems priomslieacms, dlshlpcleas
cl`rmjmetm
sihlac¶. mshigldas dm hara a ca mxpaesløe hijpcmta dm ca pmrsieacldad me ue mstlci dm vlda pmrsieac
y sihlac¶.

Ci qum eis letmrmsa rmsactar abira ms qum uei dm cis jayirms hijprijlsis qum
pumdm ccmgar a adqulrlr ca pmrsiea hie rmspmhti ac ihli, ms prmhlsajmetm ca pisl`lcldad dm

078

mkmrhmr mc ric dm mduhadir me mc tlmjpi cl`rm dm hara a cis dmjás. Mstá hcari qum cis
aductis bae ahujucadi ue eûjmri juy ljpirtaetm dm hieihljlmetis y mxpmrlmehlas
si`rm mc ihli, m lehcusi pumdm qum bayae tmeldi ca ipirtueldad dm smgulr acgûe prigraja
mspmhêolhi dm Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm. Ca apirtahløe dm mstas pmrsieas ac rmsti dm

ca hijueldad
hiji pumdm
me mspahlis rmsuctar
sihlacms jásjuy vaclisa, taeti me cis hêrhucis dm rmcahløe jás prøxljis
mstruhturadis.
]ei dm cis áj`ltis me diedm jás hcarajmetm asujme cis aductis su papmc dm
mduhadirms dmc ihli ms ca oajlcla. Ca oajlcla hiestltuym uea rmomrmehla i`clgada para ca
hieolgurahløe dm cas hieduhtas y ahtlvldadms dm ihli jás slgelolhatlvas dm ca vlda dm
hada ledlvldui6 smgûe acgueis mstudlis, aprixljadajmetm dis tmrhmras partms dm cas
ahtlvldadms dm ihli qum letmrmsae a cas pmrsieas hijmezarie a rmaclzarsm me sus oajlclas,
mspmhlacjmetm cas aolhliems hucturacms (Harldm Gøjmz, 1<<2, p. 0=). Taeti me ca vlda
hitldlaea hiji me cis pmrêidis jás mxtrairdlearlis dm vahahliems, ca oajlcla ba mkmrhldi
slmjprm uea ljpirtaetm ca`ir dm irlmetahløe, pripumsta dm hietmeldis, ditahløe dm
rmhursis y irgaelzahløe dmc tlmjpi cl`rm dm cis elñis. Admjás, parmhm mxlstlr uea hlmrta
hirrmcahløe metrm cas jaemras me qum cis padrms vlvme su ihli y cas hieduhtas qum cumgi
dmsarriccae cis blkis me su tlmjpi cl`rm.
Mstadêstlhajmetm, «mstar me hasa¶, «mstar hie ca oajlcla¶, «dlsorutar dm ca hijpañêa
dm cis blkis¶, mth., sie cas ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm jás vaciradas pir cis aductis, y
prmomrldas aetms qum huacqulmr itra hisa pir cis aehlaeis. Ca oajlcla slgum slslmedi,
medi, a pmsar
dm sus traesoirjahliems, ue vacir ouedajmetac me eumstra sihlmdad. ^ir taeti, pidmjis
hilehldlr hie Oiu gmyriccas (1<71) me qum ca oajlcla ms sle duda ca prljmra «hijueldad
dm ihlis¶ dm eumstras vldas. Msti ms ue bmhbi hiestata`cm; cis elñis kumgae me hasa, ca
oajlcla metmra vm ca tmcmvlsløe i dlsoruta dm acgûe kumgi dm jmsa, cis jatrljielis
hijpartme hasl tidi su tlmjpi cl`rm rmaclzaedi ahtlvldadms hiekuetas, y me ca pripla
dleájlha dm ca vlda oajlclar mxlstme jijmetis slgelolhatlvis dm ihli —hujpcmañis,
avldad, graduahliems, mth.—, qum sm hmcm`rae hiji acgi omstlvi y mxhmphlieac.
Tidi mcci, apartm dm rmsactar ca ljpirtaehla dmc ihli me ca oajlcla, supiem para cis
padrms y aductis uea grae rmspiesa`lcldad mduhatlva si`rm mc tlpi dm ihli qum sm mstá
mkmjpclolhaedi y prijivlmedi dm hara a cis elñis, adicmshmetms y køvmems. Ei pumdm
dmkarsm dm cadi msa rmspiesa`lcldad hiji mduhadirms, dmcmgáedica me itras lestltuhliems,
i ei prmstaedi ca suolhlmetm atmehløe ac pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm dm cis blkis. Acgueas
ldmas václdas para ca irlmetahløe dmc ihli me ca oajlcla pumdme smr cas slgulmetms (_icpl,
1<71);
‘ Hrmar ue hclja pisltlvi dm dlstmesløe, hibmsløe grupac, rmspmti y hieolaeza
jutua, me mc qum sm oavirmzha mc dlácigi mspietáemi.
‘ Dmhldlr dm oirja hiekueta y hiesmesuada cas ahtlvldadms dm ihli y cas
hmcm`rahliems me cas qum vaya a mstar ljpclhada tida ca oajlcla.
‘ Ahistuj`rar a cis blkis a irgaelzarsm su tlmjpi dm jaemra autøeija,
dmkáedicms jijmetis suolhlmetms para su cl`rm dmsmevicvljlmeti.
‘ Mesmñar a mstruhturar mc tlmjpi cl`rm hie hietmeldis y ahtlvldadms dm ihli

074

mcmgldas pir mc pripli elñi, hie mc ole dm mvltar mc a`urrljlmeti.


‘ Jistrar a cis blkis acgueas dm cas ahtlvldadms dm ihli rmaclzadas pir cis padrms
—aslstmehla a hiehlmrtis, hlem, jusmis, cmhtura, mth.—, para qum cas hieizhae
y sm hievlmrtae me pisl`cms iphliems dm outuri.
‘ Dmspmrtar aolhliems y ayudar a dmshu`rlr ahtlvldadms qum ccmeme dm slgelolhadi
mc ihli pmrsieac y sihlac dm hada jlmj`ri dm ca oajlcla.
‘ Irlmetar y ahijpañar a cis blkis me acgueas dm cas ahtlvldadms dm ihli
dmsarriccadas me ca pripla hasa, mspmhlacjmetm cas cmhturas, cis kumgis y ca
tmcmvlsløe.
‘ Leoirjar si`rm cas pisl`lcldadms dm ihli mxlstmetms oumra dm ca oajlcla, qum
jmkir sm admhume a cis gustis m letmrmsms dm hada blki.
^ara bahmr msti pisl`cm ms emhmsarla uea tija dm hiehlmehla y uea hlmrta oirjahløe
hiji mduhadir dmc ihli. Adqulrlr acgueis hieihljlmetis dm pslhicigêa mvicutlva,
pmdagigêa dmc kumgi, tìhelhas dm aeljahløe me mc tlmjpi cl`rm, hijuelhahløe
letmrpmrsieac, mth., y mstardmac grae
pumdme smr bmrrajlmetas taetiayuda.
dm ca iomrta dm ihli bay
^mri admjás mxlstmetm me eumstra
qum sa`mr huácmssihlmdad
sie cis
mstêjucis qum rmhl`me eumstris elñis, adicmshmetms y køvmems me su tlmjpi cl`rm,
prmstaedi atmehløe a sus prigrajas tmcmvlslvis oavirltis, mshuhbaedi su jûslha, i
dlstlegulmedi cas mxprmsliems hucturacms qum sm pieme dm jida.
Mc ûctlji mstadli dm mstm hijprijlsi mduhatlvi hie rmspmhti ac tlmjpi cl`rm dm cis
dmjás, smrêa adqulrlr acguea rmspiesa`lcldad dm irgaelzahløe y gmstløe dm ahtlvldadms dm
ihli oumra dmc áj`lti oajlclar, me asihlahliems, hmetris hucturacms, hasas rmglieacms,
hmetris hêvlhis, mth., diedm sm prmstara msm jlsji smrvlhli dm irlmetahløe y aeljahløe
dmc ihli ac rmsti dm ca sihlmdad. Msta ca`ir oirjadira ei ms mxhcuslva dm aqumccis
priomslieacms dmdlhadis ac Tra`aki i ca Mduhahløe Xihlac6 taj`lìe ms hijpmtmehla dm
juhbas
smrvlhli itras pmrsieas
dm tida qum prmstae
ca hijueldad. su msoumrzi
Me tidi hasi, ms dm jaemraqum
mvldmetm vicuetarla y sicldarla
a cis agmetms ac
sihlacms
priomslieaclzadis msta tarma cms atañm juhbi jás mspmhêolhajmetm. ^ara ca hapahltahløe
dm mstis priomslieacms mxlstm ue `ume eûjmri dm pisl`lcldadms oirjatlvas, dmsdm mc
áj`lti uelvmrsltarli basta mc ei oirjac6 me mstm ûctlji ba`rêa qum dmstahar, pir su
rmprmsmetatlvldad, a cas mshumcas dm jieltirms, hiirdleadirms y aeljadirms dm tlmjpi
cl`rm dlouedldas pir tida Mspaña taeti a elvmc lestltuhlieac hiji dmsdm ca lelhlatlva
prlvada. Auequm cis dmstleatarlis dm cis hursis dm jieltirms sumcme smr
jayirltarlajmetm køvmems, dm`m advmrtlrsm qum su rmcahløe hie cis elñis y adicmshmetms
partlhlpaetms me ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm, va a hiestrulrsm dmsdm ca rmspiesa`lcldad
qum bae adqulrldi hiji mduhadirms, pir ci qum sus hrltmrlis dm ahtuahløe sm asmjmkaráe
a cis dm cis aductis priplajmetm dlhbis.

07=

8. T]PLXJI \ IHLI

8.1. HAPAHTMPÊXTLHAX \ DLJMEXLIEMX DMC T]PLXJI

Mc turlsji ms ca aolhløe a rmhirrmr ue paês, hie ca ûelha prmtmesløe dm dlsorutar dmc


hiekueti dm rmcahliems y mxpmrlmehlas dmrlvadas dmc sljpcm bmhbi dm vlakar, i dm ca
mstaehla me mc cugar vlsltadi. Xmgûe msta dmolelhløe, mc turlsji ljpclharêa ue
dmspcazajlmeti tmjpirac cl`rm rmaclzadi dm oirja autitìclha, ms dmhlr, sle itri ole qum mc
dmc jmri pcahmr qum hieccmva me sê jlsja dlhba ahtlvldad, y me hiesmhumehla,
mjprmedldi pir jitlvis ei mxhcuslvajmetm picêtlhis, cuhratlvis i priomslieacms, auequm
taj`lìe pumdae darsm.
Hie mc ole dm iormhmr uea hiehmptuaclzahløe jás hijpcmta y gci`ac dm cis aspmhtis
qum lehldme me mc omeøjmei turêstlhi, Xae Jartêe Garhêa (1<<7, p. 84) ba letmetadi
ldmetlolhar sus dlstletis hijpiemetms;
• Me prl
prljm
jmrr cu
cuga
gar,
r, mc
mc turl
turlsj
sjii ms uea
uea aht
ahtlv
lvld
ldad
ad dm
dm ihli
ihli66 pir
pir taet
taeti,
i, su
su dljme
dljmesl
sløe
øe
rmhrmatlva y autitìclha dm`m supmrar huacqulmr pisl`cm rmcahløe hie itras
ihupahliems bujaeas dm haráhtmr i`clgadi, hiji mc tra`aki i cis mstudlis.
• Me smsmgu
guededii cug
cugar
ar,, mmcc tur
turls
lsji
ji ljpc
ljpclh
lhaa uuee jiv
jivlj
ljlmlmet
etii i dm
dmsp
spca
caza
zajl
jlme
meti
ti
letmehlieadi dmsdm mc cugar dm rmsldmehla ba`ltuac basta mc sltli qum sm vlslta.
• Admj
Admjás ás,, msm
msm dmsp
dmspcacaza
zajljlme
meti
ti hhie
iecc
ccmv
mvaa ue dmdmsh
shu`
u`rl
rljl
jlmemeti
ti dm
dmcc cug
cugar
ar qum
qum sm
sm
vlslta, pirqum sm trata dm ue hietmxti dmshieihldi i dlomrmetm dmc ba`ltuac.
• Mc turl
turlsj
sjii taj`
taj`lìlìee tr
tram
am hhie
iesl
slgi
gi uuea
ea let
letmr
mrah
ahhl
hløe
øe met
metrm
rm mc
mc sukm
sukmti
ti y mc jjmdmdli
li
aj`lmetm, prlehlpacjmetm a travìs dm ca i`smrvahløe y mxpcirahløe qum
momhtûa mc turlsta dmc cugar dm dmstlei.
• ^ir
^ir itra
itra part
partm,
m, msta
msta mxpc
mxpcir
irah
ahlø
løee supi
supiem
em par
paraa mc tur
turls
lsta
ta uea
uea mxp
mxpmr
mrlm
lmeh
ehla
la let
letme
mesa
sa
y mxtrairdlearla, qum cm pmrjltm sujmrglrsm me ue juedi eumvi y
dmshieihldi, acmkáedism dm ca rutlea dlarla.

07?

• Mc tu
turl
rlsj
sjii ms tmjp
tmjpir
irac
ac,, ms dm
dmhl
hlr,
r, ei prmt
prmtme
medm
dm qum
qum mc dms
dmspc
pcaz
azaj
ajlm
lmet
etii tmeg
tmegaa
hiji hiesmhumehla ue haj`li dm rmsldmehla pmrjaemetm.
• Mc tur
turls
lsji
ji,, admjá
admjás,
s, ppri
riviviha
ha ue
ue hiet
hietah
ahti
ti met
metrm
rm cis
cis vls
vlslt
ltae
aetm
tmss y cis
cis rmsl
rmsldm
dmet
etms
ms
dmc cugar vlsltadi, qum priduhm me jayir i jmeir gradi ue ljpahti dm tlpi
sihlac, letmrhucturac, aj`lmetac i mhieøjlhi.
• ^ir
^ir ûct
ûctlj
lji,
i, mc
mc tur
turls
lsji
ji sm
sm ba
ba hiev
hievmrt
mrtld
ldii me
me ue
ue om
omeø
eøjm
jmei
ei dm mei
meirj
rjmm jage
jagelt
ltud
ud
mhieøjlha, basta mc pueti dm qum ca ledustrla qum ci sustmeta sm ba hievmrtldi
me mc jitir dm dmsarricci dm juhbis paêsms.
Ca ahtlvldad turêstlha jidmrea sm lelhlø me Muripa me mc slgci RLR hiji ue
omeøjmei `urguìs, qum ljlta`a ca histuj`rm dm cas vahahliems y mc mxhurslielsji
prahtlhadis pir cas hcasms prlvlcmgladas. Hie ca Pmvicuhløe Ledustrlac, aparmhlø mc
omrriharrlc y ca dlousløe dm cis traespirtms dm jasas, ci qum dli cugar a uea prigrmslva
dmjihratlzahløe dm cis vlakms. Ca jida dm cis `acemarlis asihlø mc turlsji a ca sacud, mc
dmshaesi y ca rmcakahløe, jlmetras qum mc dmsmi dm mshapar dm cas hludadms hietajleadas
jitlvø juctltud dm vlakms mhicøglhis a ca `ûsqumda dm `mccis palsakms dm jar y dm
jietaña.
A oleacms dm aqumc slgci, mjpmzarie a ouehliear cas prljmras agmehlas dm vlakms,
hiji ca `rltáelha «Tbijas Hiif¶, ci qum oavirmhlø qum ue jayir eûjmri dm pmrsieas
pudlmra ahhmdmr ac turlsji. ^ihi a pihi, mc aujmeti dmc tlmjpi dlspiel`cm, ca jmkira dmc
elvmc dm vlda, ca ledustrlaclzahløe dm cas ahtlvldadms dm ihli, y mc dmsarricci dm cis
traespirtms oumrie dmjihratlzaedi mc turlsji a tidis cis mstratis dm ca sihlmdad. Cis
haj`lis sihlacms y mhieøjlhis priduhldis tras ca LL Gumrra Juedlac, metrm cis qum sm
mehumetrae cas vahahliems pagadas, ca eumva jirac bmdielsta, y ca pipucarldad dmc
autijøvlc, bae pisl`lcltadi mc ljpucsi dmoleltlvi dmc turlsji hiji omeøjmei dm jasas.
Mc vlakar sm ba hievmrtldi biy me uea vêa dm mshapm rmspmhti dmc tra`aki, mc cugar dm
rmsldmehla ba`ltuac y cas tmesliems ahujucadas me ca vlda hitldlaea6 me dmoleltlva, mc
turlsji ba pasadi a smr uea ahtlvldad rmhrmatlva qum slrvm para ihupar ue ihli hada vmz
jás gmemraclzadi a tidis cis smhtirms dm ca sihlmdad, dm ahumrdi hie mc prigrmsi hucturac
qum ba suorldi ca hlvlclzahløe hietmjpiráema.
Pmsujlmedi, mstis sie cis oahtirms qum mxpclhae ca ljpirtaehla hrmhlmetm dmc
turlsji me mc juedi ihhldmetac, si`rm tidi a partlr dm ca dìhada dm 1<=>;
1. Dmjihr
Dmjihratl
atlzahl
zahløe
øe dmc
dmc mspah
mspahli,
li, jmrhmd
jmrhmd aacc prigr
prigrmsi
msi tmheic
tmheicøgl
øglhi
hi dm cis
traespirtms, qum ba ahirtadi mc tlmjpi dm rmhirrldi dm cas dlstaehlas y ba
jmkiradi ca hacldad dm cas vêas dm hijuelhahløe metrm cis paêsms.
0. Dmjihr
Dmjihratl
atlzahl
zahløe
øe dmc tlmjp
tlmjpii cl`rm,
cl`rm, grahlas
grahlas a cas rmlvl
rmlvledl
edlhah
hahlie
liems
ms sledlh
sledlhacl
aclsta
stass
qum bae ldi rmduhlmedi ca mxtmesløe dm ca kireada ca`irac a ca vmz qum
jmkira`ae cas hiedlhliems dm tra`aki y sm aujmeta`ae cis sacarlis lehcusi me
tlmjpi dm vahahliems.
8. Mcmvah
Mcmvahløe
løe dmc elvm
elvmcc dm vvlda
lda hie ca
ca ljpcae
ljpcaetah
tahløe
løe dmc ccajad
ccajadii Mstad
Mstadii dmc
@lmemstar, qum prmtmedm asmgurar ac hludadaei taeti cas hiedlhliems picêtlhas

077

y mhieøjlhas `áslhas para su su`slstmehla, hiji mc ahhmsi gmemraclzadi a ca


mduhahløe y a cis `lmems hucturacms.
h ucturacms.
4. Cmgltl
Cmgltljahl
jahløe
øe dmc
dmc bmdiel
bmdielsji
sji hiji
hiji mstl
mstlci
ci dm vlda
vlda ahmp
ahmptad
tadii y vacira
vaciradi
di me ca
ca
sihlmdad ahtuac, qum mehumetra su jáxlja mxprmsløe me mc dlsorutm jaslolhadi
y hiesujlsta dm cis `lmems dm ihli.
=. ^rlvat
^rlvatlza
lzahlø
hløee dm cas hhied
iedlhl
lhliem
iemss dm vlda,
vlda, qum
qum bahm a hada
hada ledlv
ledlvldu
lduii rmspie
rmspiesa`
sa`cm
cm
irgaelzadir dm sus tlmjpis, su mhieijêa, sus lequlmtudms hucturacms y ca
autieijêa hie qum qulmrm dlsorutar dm su ihli.
Atmelìedieis a cis oahtirms arrl`a mxprmsadis, pidmjis hiehculr qum mc turlsji sm
ba hievmrtldi me uea pisl`lcldad práhtlhajmetm ahhmsl`cm a tidi mc juedi, qum pir
raziems blstørlhas y sihlicøglhas sm ba ldi jmrhaetlclzaedi m ledlvlduaclzaedi me su
dmsarricci. Mc turlsji ba pasadi a smr uei dm cis hijpiemetms ouedajmetacms dm ca
hlvlclzahløe dmc ihli, ue omeøjmei sihlac qum va jás accá dm ca sljpcm jida m leocuym
juy eita`cmjmetm si`rm itras parhmcas dm eumstra huctura hietmjpiráema.
Biy me dêa mc eûjmri dm vlakmris sm hieta`lclza pir jlcciems y jlcciems hada añi6
msta levasløe jaslva dm vlsltaetms vahahlieacms supmra hie hrmhms mc ljpahti sihli-
aj`lmetac dm cas graedms hicielzahliems blstørlhas dmc slgci RLR. Mc vacir mhieøjlhi qum
gmemra mc jivljlmeti pi`cahlieac turêstlhi søci ms leomrlir ac hiekueti dm gaeaehlas
priduhldas me mc juedi pir ca ledustrla arjajmetêstlha. Xmgûe ca Irgaelzahløe Juedlac
dmc Turlsji, a oleacms dmc jlcmeli sm achaezaráe cis ??1 jlcciems dm dmspcazajlmetis
turêstlhis, jlmetras qum me 1<<>, Muripa ya rmhl`êa ca vlslta dm 0=> jlcciems dm turlstas,
ci qum gmemrø ue legrmsi dm ue `lccøe dm døcarms me su mhieijêa. Me Mspaña ya sm bae
si`rmpasadi cis ?> jlcciems dm vlsltas turêstlhas pir añi, y sm slgume `atlmedi rmglstris
blstørlhis6 mc vicujme dm emgihlis rmcahlieadis hie mc smhtir da mjpcmi ac 11% dmc titac
dm ca pi`cahløe ahtlva, y rmprmsmeta hasl ue 1>% dm eumstri ^.L.@., ci qum cm hievlmrtm me
ca prlehlpac oumetm dm rlqumza eahlieac.
Hiji rmsuctadi dm mcci, eis meormetajis biy a ue turlsji dm jasas qum ba pmrdldi
grae partm dm sus vacirms irlgleacms, y sm ba qumdadi juhbas vmhms me ue vaga`uedmi
`astaetm supmrolhlac, dm sljpcm hiesuji dm cugarms mxøtlhis. ^marhm (1<20) dmolem mc
prititlpi dm turlsta hietmjpiráemi a partlr dm sus harahtmrêstlhas; traesltirlmdad,
dlomrmehla dm mstatus sihlac, uea oumrtm ahtltud dm mxpcitahløe pmrsieac y aj`lmetac,
letmrìs pir ca rmhicmhhløe dm rmhumrdis y siuvmelrs, vlslta y oitigraoêa dm cis cugarms
oajisis, pihi pmclgri me sus ahtlvldadms, y uea cljltada hijprmesløe dm ca pi`cahløe
cihac. Itris autirms bae a`uedadi me msta ljagme dm oirja satêrlha, dmshrl`lmedi «mc
ldlita qum vlaka hie ueas earlzitas rikas a`rasadas pir mc sic y hirieadas pir ueis
aetmikis dm `atrahli y ue girrlti `caehi¶ (]r`ale, 1<<8, p. 18).
Ei i`staetm, mc turlsji ms ue omeøjmei sujajmetm hijpcmki, qum ei pumdm
mstudlarsm hieoirjm a ue ûelhi patrøe. Ac hietrarli, hievlmem hcaslolhar hie hlmrta
prmhlsløe cis dlvmrsis tlpis dm vlakms y dm turlstas, jmdlaetm mc aeáclsls dm cas
jitlvahliems, ouehliems y ahtlvldadms qum pumdme dmsarriccarsm me hada sltuahløe6 vìasm
para mcci mc slgulmetm huadri rmsujme;
rmsujme;

072
07<

Mc tlpi dm vlakm mshigldi, sus ahtlvldadms jás rmprmsmetatlvas, y cas ahtltudms


pmrsielolhadas
lelhladi pir hadadmcturlsta
ca mxpmrlmehla vlakm.dmpmedmráe juhbi
Me momhti, cis dm cajitlvahlieacms
aspmhtis jitlvahløe hiedmc qum sm baya
turlsji sie
juy ljpirtaetms para hijprmedmr pir quì sm dae jayirltarlajmetm uea smrlm dm
hieduhtas, sm mclgme dmtmrjleadis dmstleis, quì mcmjmetis gmemrae satlsoahhløe me cis
turlstas, y quì hisas atrame a ueas pmrsieas y acmkae a itras. Auequm, hiji ms cøglhi,
mxlstme eujmrisas oumrzas letmrrmcahlieadas qum leocuyme si`rm ca hieduhta turêstlha,
pidmjis meujmrar aquê cis oahtirms jitlvadirms
jitlvadirms jás utlclzadis;
‘ Pmhupmrahløe y rmgmemrahløe; mc vlakm eis rmstaura y rmoumrza, taeti oêslha hiji
pslhicøglhajmetm. Mc turlsji eiseis slrvm para hargar plcas.
‘ Hijpmesahløe m letmgrahløe sihlac; hiji me huacqulmr ahtlvldad dm ihli, me mc
vlakm sm `usha uea hietraprmstahløe a cas rmeuehlas y orustrahliems qum
gmemrae mc tra`aki y cas i`clgahliems dm ca vlda hitldlaea.
‘ Bulda; ca sihlmdad y cas hiedlhliems ba`ltuacms dm ca vlda dlarla sm vumcvme
aclmeaetms para ca pmrsiea, y pir msi letmeta mshapar, para dmkarci tidi, mvltar
ca prmsløe y mehietrar cas satlsoahhliems qum sm cm elmgae.

02>

‘ Cl`mrtad; ac mvadlrsm dm ca rmacldad y ei tmemr i`clgahliems, sijis jás


pmrjlslvis hie eisitris jlsjis y hie cis dmjás, pir ci qum cas vahahliems
sie utlclzadas para pidmr bahmr ci qum eis apmtmhm, lehcusi hisas qum ei
barêajis me mc cugar dm rmsldmehla ba`ltuac.
‘ Hijuelhahløe ; jmdlaetm
pmrsieas, i jmkirar mc turlsjimxlstmetms
cas rmcahliems sm `usharm msta`cmhmr
rmoirzaedi hietahtis
oirzaedi cis hie itras
cazis oajlclarms y
dm ajlstad me ue aj`lmetm juhbi jás dlstmedldi qum mc ba`ltuac.
‘ Xmxi; kueti hie ca pisl`lcldad dm meta`car rmcahliems y eumvas ajlstadms, cas
vahahliems pumdme oavirmhmr cis mehumetris smxuacms, pumsti qum cis
hievmehlieaclsjis jiracms sm rmcakae y ormhumetmjmetm sm plmrdm mc smetldi dm
ca rmspiesa`lcldad.
‘ Adqulrlr hieihljlmetis; vlakar ms hiesldmradi eirjacjmetm hiji uea
mxpmrlmehla mduhatlva y hucturac qum ajpcêa eumstris birlzietms.
‘ Autirrmaclzahløe; mc turlsji ms hiesldmradi uea ipirtueldad para mc
autidmshu`rljlmeti y mc dmsarricci pmrsieac, tijaedi a vmhms mc haráhtmr dm
ahtlvldad lelhlátlha me mc hajlei bahla ca jadurmz.
‘ ^rmstlgli sihlac; vlsltar cugarms mxøtlhis, leusuacms, oumra dm cas rutas jarhadas
pir cas agmehlas, pumdm smr ue dlstletlvi dm jayir mstatus y prmstlgli sihlac6
taj`lìe ms pisl`cm qum mc ledlvldui qulmra jarhar cas dlomrmehlas hie sus
priplis hijpañmris dm vlakm, i lehcusi smetlrsm supmrlir a ca sihlmdad vlsltada
hiji uea oirja dm satlsoahmr msa emhmsldad dm prmstlgli.
Me huaeti a ca satlsoahhløe turêstlha, msta sumcm vacirarsm a partlr dm ca hiesmhuhløe
dm cas jitlvahliems y mxpmhtatlvas lelhlacms, i `lme dmsdm mc prihmsi dm akustm turlsta-
aj`lmetm. Asê, sm priduhlrá uea jayir satlsoahhløe huaedi cas ahtlvldadms dlspiel`cms me
mc mshmearli vlsltadi sm akustme a ci qum `usha mc turlsta, y me ouehløe dmc mstadi aeêjlhi
me qumdmìstm
cugar sm mehumetrm.
dmstlei A pmsar dm qum
ei sm hirrmspiedme hiebaycasihasliems me cas—pir
mxpmhtatlvas qum cas harahtmrêstlhas
ba`mrsm hrmadi ueadmc
ljagme prmvla dlstirslieada, pir hietratlmjpis me mc vlakm, pir ca hacldad dmc smrvlhli,
mth.—, mc turlsta pumdm hiesldmrar su mxpmrlmehla dm oirja pisltlva pir varlas raziems;
1. Dlsieaehla hhiigeltlva; sm tlmedm a qultar ljpirtaehla a cis aspmhtis qum sie
dmsagrada`cms, rmoirzaedi me haj`li cis qum sie pcahmetmris.
0. Ae
Aetl
tlhl
hlpa
pahl
hløe
øe dmc
dmc dls ruttm; ms uea mspmhlm dm autihievmehljlmeti dm ci juhbi
dlsooru
qum sm va a dlsorutar, prmvli a ca rmaclzahløe dm ca ahtlvldad, ci huac
prmdlspiem a uea ahtltud aeljisa
aeljisa qum leocuym me ca pmrhmphløe.
8. Mc pripli mshapm; ca sljpcm bulda dmc metirei ba`ltuac ac dmstlei turêstlhi ya
supiem me sê ue mcmjmeti dm satlsoahhløe.
4. Xm
Xmet
etlj
ljlm
lmet
etii dm
dm i`
i`clgahløøe; ahmrha dm qum cas vahahliems tlmeme qum smr ue ìxlti
clgahl
garaetlzadi, ya qum para mcci sm ba mstadi abirraedi y sahrlolháedism duraetm
tidi mc añi6 hasl eueha sm adjltm qum cas vahahliems pumdae smr

021

dmhmphlieaetms.
Apartm dm tidi ci dlhbi, mstá hcari qum mc turlsji iormhm uea smesahløe dm cl`mrtad y
`lmemstar qum supmra hie hrmhms ca rmacldad dm ca vlda hitldlaea, razøe pir ca huac sm
jaelolmsta, `aki huacqulmra dm sus jidacldadms, hiji uea dm cas ahtlvldadms dm ihli jás
atrahtlvas y vaciradas dm ca hlvlclzahløe ihhldmetac.

8.0. ^ITMEHLAC MD]HATL_I DMC T]PLXJI HIJI AHTL_LDAD


DM IHLI

Dmsdm cis pcaetmajlmetis dm ca Mduhahløe dmc Ihli, sie juhbas cas pisl`lcldadms
mduhatlvas qum iormhm me sê jlsja ca ahtlvldad dm vlakar6 vajis a rmhirdar aquê cas jás
slgelolhatlvas.
]e prljmr vacir qum pidmjis atrl`ulr ac omeøjmei dmc turlsji ms qum sm trata dm ue
mxhmcmetm lestrujmeti dm aprmedlzakm hucturac. Me hlmrti jidi ms uea oirja dm
autirrmaclzahløe mduhatlva para mc vlakmri, ya qum trashlmedm dm ca sljpcm rmhrmahløe
vahahlieac para letmrmsarsm pir itris aspmhtis jás bujaelstas, clgadis a pcahmrms dm tlpi
letmcmhtuac. Mstm smetldi dm oirjahløe dm cis vlakms ba sldi prijivldi pir tidis cis
jivljlmetis mduhatlvis jidmreis, dmsdm ca ahmptahløe dm cas ldmas pripumstas pir ca
Mshumca Ahtlva y ca Lestltuhløe Cl`rm dm Mesmñaeza a oleacms dmc RLR, rmcatlvas a ca
mesmñaeza mxpmrlmehlac, mc hietahti dlrmhti hie cis i`kmtis dm aprmedlzakm, ca mduhahløe
dm cis smetldis y ca vacirahløe dmc jmdliaj`lmetm. ^ir mcci, mc turlsji sm eis prmsmeta
hiji ue agmetm oirjatlvi mspcìedldi, taeti me mc áj`lti dm ca mduhahløe oirjac hiji
me mc dm ca mduhahløe ei oirjac.
Me smguedi cugar, dm`mjis dmstahar dmc turlsji su dljmesløe letmrhucturac, i sma,
ca pisl`lcldad qum iormhm a dis tlpis dm sihlmdadms dm dlvmrsa prihmdmehla para qum
metrmhruhme sus leocumehlas hucturacms. Ca vlslta a itris paêsms ajpcêa pmrspmhtlvas si`rm
mc juedi y ayuda a ca mjaehlpahløe letmcmhtuac dm ca pmrsiea. Jmdlaetm mc turlsji, ca
hirrlmetm dm vlakmris y ca pi`cahløe autøhtiea dm cas zieas dm rmhmphløe sm vm mjpukada
a uea hievlvmehla me ca qum sm letmrhaj`lae ldmas, histuj`rms, slgeis dm ldmetlolhahløe
sihlac y puetis dm vlsta, oahlcltaedi ca autihrêtlha, pmrjltlmedi uea jmkir hijprmesløe
letmreahlieac, rmduhlmedi cis prmkulhlis i mstmrmitlpi, y a`igaedi pir ca paz uelvmrsac.
Ca tmrhmra harahtmrêstlha a tmemr me humeta ms hiesmhumehla dm cis oahtirms
aetmrlirms; ca vacirahløe mduhatlva y ahucturadira dmc omeøjmei turêstlhi hieccmva dm
oirja letrêesmha uea prmihupahløe pmrsieac me hada vlakmri, y sihlac me hada paês, pir
dlsorutar dm cis cugarms y i`kmtis dm vlslta me ca jmkir dlspislhløe pisl`cm. Mstm dmsmi dm
mehietrarsm mc palsakm i mc jieujmeti me pmromhti mstadi dm hiesmrvahløe, y pir
supumsti hirrmhtajmetm ba`lcltadi para su usi turêstlhi, ms `áslhajmetm mgiêsta, ya qum
sumcm rmglrsm me grae jmdlda pir jitlvahliems mhieøjlhas. ^ara mc turlsta supiem uea
meirjm orustrahløe hieoirjarsm hie mc dudisi aprmedlzakm hucturac iormhldi pir uea

020

vlslta dmolhlmetm, qum admjás ba`rá histadi su dlemri6 para ca pi`cahløe rmhmptira, ei
pidmr hietar hie ue rmhcaji turêstlhi ipirtuei me `umeas hiedlhliems supiedrá
autijátlhajmetm gravms pmrkulhlis mhieøjlhis y sihlacms. Xle i`vlar mstm argujmeti dm
tlpi jmrhaetlclsta, mc turlsji dm`m smrvlr taj`lìe dm mcmjmeti dm hiehlmehlahløe si`rm ca
ljpirtaehla dm sacvaguardar
qum dm`m uelvmrsaclzarsm, y prijihliear
ei taeti ue patrljieli
pir sus vacirms dm hiesujiblstørlhi
hiji ypirjmdliaj`lmetac
cas rlquêsljas
hieeitahliems sihlihucturacms qum dm ìc sm dmsprmedme me `memolhli dm tida ca
bujaeldad.
A mstm rmspmhti, ca Harta dmc Turlsji Hucturac sushrlta me @rusmcas me 1<7?, pir
rmprmsmetaetms dm dlvmrsis irgaelsjis letmreahlieacms, metrm cis qum sm mehietra`a
LHIJIX, smñaca`a juy ahmrtadajmetm ca leocumehla qum cis jieujmetis y sltlis
blstørlhis mkmrhme si`rm mc turlsji, y dmoleêa hiji uei dm cis prlehlpacms i`kmtlvis dmc
turlsji hucturac mc dmshu`rljlmeti dm mstis cugarms (_arlis, 1<<=, p. ?>);
«Msta oirja dm turlsji —sm dlhm me ca harta— kustlolha cis msoumrzis qum mc jaetmeljlmeti y ca
pritmhhløe dm cis jieujmetis mxlgme dm ca hijueldad bujaea, dm`ldi a cis `memolhlis sihlihucturacms
sihl ihucturacms
y mhieøjlhis qum rmsuctae para mc hiekueti dm cas pi`cahliems ljpclhadas¶.
ljpclhadas¶.

]e ûctlji aspmhti a rmsactar smrêa ca hapahldad sihlaclzadira dm cis vlakms, qum


ljpucsa ca hrmahløe dm eumvas ajlstadms, asê hiji ca hiesicldahløe dm cis cazis
aomhtlvis ya mxlstmetms y ca pisl`lcldad dm msta`cmhmr hietahti hie ca pi`cahløe dmc cugar
dm dmstlei. Msta oleacldad dmc turlsji ba sldi smgurajmetm uea dm cas jás pitmehladas
dmsdm cis oajisis vlakms dm ca Tmrhmra Mdad, irgaelzadis pir varlas lestltuhliems
pû`clhas. ^ara cis jayirms, ca mxpmrlmehla turêstlha rmsucta jás letmrmsaetm pir ca
ipirtueldad dm ajpclar sus rmcahliems sihlacms y hij`atlr mc smetljlmeti dm sicmdad, qum
pir mc bmhbi dm dmshu`rlr cugarms y jieujmetis hucturacms.
_mjis, pums, qum mc turlsji mehlmrra me sê aspmhtis juy pisltlvis taeti me mc pcaei
pmrsieac hiji me mc sihlihucturac m letmrhucturac. ¹Huác ms metiehms mc pri`cmja ac qum
eis
qum meormetajis
ei slmjprm ac sm priouedlzar
hujpcme cissi`rm ca rmacldadaetmrlirms.
prmsupumstis dmc turlsjiPmpasmjis
jidmrei9 acgueas
Xmehlccajmetm,
dm cas
harahtmrêstlhas sletijátlhas dmc turlsji me ca ahtuacldad, y høji msas harahtmrêstlhas
ljpldme ca hucjleahløe dm cis vacirms arrl`a
a rrl`a apuetadis;
• Hiesujlsji; mc turlsji sm dmsarricca biy hiji uea suhmsløe dm vlsltas y
mxpmrlmehlas, qum sm ahujucae ahmcmradajmetm mspmraedi ca slgulmetm mtapa
dmc ltlemrarli hie graedms disls dm paslvldad, sle rmocmxliear si`rm ci qum sm
vlvm, y sle rmaclzar mc msoumrzi mduhatlvi suolhlmetm hiji para hijprmedmr
rmacjmetm ci qum sm mstá jlraedi.
• Tlplolhahløe; pir raziems dm êedicm jmrhaetlclsta, cas agmehlas dm vlakms
gmstlieae mc hirrmhtajmetm
admhuae jás jayir pirhmetakm dm sus vlsltas
a mstmrmitlpis a aqumccis
hucturacms iomrtadiscugarms qum dm
y ahmptadis sm
aetmjaei; ¹høji lr a _lmea y ei aslstlr a ue vacs, i a Ciedrms y ei bahmrsm
uea oiti hie cis guardlas dmc ^acahli dm @uhflegbaj9 Mc rmsuctadi ms uea
leoirjahløe hucturac aehcada me ue tlplsji `arati y supmrolhlac, qum ya ba

028

mehietradi jûctlpcms dmtrahtirms, partldarlis dm ci qum sm ccaja turlsji


actmreatlvi.
• Jaslolhahløe; ca mxpcisløe dmjigráolha y ca mcmvahløe dmc elvmc dm vlda bae
hievmrtldi cis vlakms me dmspcazajlmetis dm pi`cahløe mxhmslvajmetm
eujmrisa hiji para qumypumda
vlaka hie lehijidldadms mstadissmrdm`lme atmedlda6
áelji dm mstm
lrrlta`cms, jidi,
admjás mc turlsta
dm jaetmemr
ue elvmc dm mxlgmehla y supmrvlsløe hiestaetm si`rm ca hacldad dmc smrvlhli
rmhl`ldi, qum a vmhms ms juy pihi rmspmtuisi hie cas hisas y cas pmrsieas.
• Ledlvlduaclsji; me mstas hiedlhliems, mc turlsta emhmslta smgurldad y sm rmougla
me mc hêrhuci dm ajlstadms ya hieihldi, letmrahhliea juy pihi hie cis
ba`ltaetms dmc cugar qum vlslta, y sl meta`ca itras rmcahliems sihlacms ci bahm
dmsdm uea pmrspmhtlva supmrolhlac y utlcltarla, slmedi sus ahtltudms `astaetm
mgiêstas.
• Agrmslvldad; mstm turlsji jaslolhadi m lrrmocmxlvi ahtûa me `usha dm ue
bmdielsji aprmsuradi, y sm prmihupa juy pihi pir mc ljpahti qum pumdm
mkmrhmr su hijpirtajlmeti si`rm ca vlda dm ca pi`cahløe rmhmptira, i si`rm mc
mstadi dm hiesmrvahløe dm cis palsakms y jieujmetis vlsltadis, pirqum ei sm
cm ba mesmñadi a vacirarci hiji acgi dm ci qum taj`lìe ìc ms rmspiesa`cm.
^ir hieslgulmetm, hada vmz parmhm jás hijpcmki rmshatar dmc paeiraja turêstlhi
ahtuac mc vmrdadmri smetldi dm cis vlakms hucturacms, hiji ahtlvldadms dm ihli oirjatlvi
hieshlmetmjmetm lesmrtadas me mc jmdli aj`lmetm sihlac me qum tlmeme cugar. Jás `lme ac
hietrarli, biy eis meormetajis a ue turlsji oáhlc gi`mreadi pir cas jidas, dm grae
ljpahti y mshasa hacldad, juy pihi letmrmsadi pir ci qum vlslta, y me a`sicuti smesl`cm a
cis jidis dm vlda, cas histuj`rms y cas tradlhliems dm ca hijueldad rmhmptira.
Ms emhmsarli, metiehms, smesl`lclzar ahmrha dm cas hiesmhumehlas dmc ljpahti
turêstlhi, jmdlaetm uea tarma mduhatlva qum hijpaglem mc pripli bmhbi dm vlakar y vlsltar
hie mc rmspmti a cas smñas dm ldmetldad hucturac dm hada tmrrltirli. Bay qum pripiemr ue
eumvi jidmci dm dmsarricci sistmel`cm me mc turlsji, qum baga pisl`cm uea hievlvmehla
arjøelha y ue letmrhaj`li rlhi metrm cis vlakmris mxtraekmris y ca pi`cahløe autøhtiea
rmhmptira. \ ms emhmsarli, taj`lìe, mduhar me uea ìtlha dmc turlsji qum mesmñm a cis
vlsltaetms a ei hijpirtarsm dm jaemra agrmslva hie mc patrljieli blstørlhi y
jmdliaj`lmetac, uelvmrsaclzaedi mc hijprijlsi pir su hiesmrvahløe (Ccucc ^mñac`a-
Bmreáedmz Giezácmz, 1<<2).
Hiji actmreatlva a msm turlsji dm ihupahløe i dm ljpahti, qum aha`ajis dm
hijmetar, sm ba letriduhldi rmhlmetmjmetm mc hiehmpti dm turlsji sistmel`cm, qum
prmtmedm rmduhlr cas tmesliems y orlhhliems dmrlvadas dm ca hijpcmka letmrahhløe
priduhlda metrm ca ledustrla turêstlha, cis vlsltaetms, mc jmdli aj`lmetm, cas hijueldadms
aeoltrlieas y su patrljieli hucturac. Mc prlehlpli `áslhi dmc turlsji sistmel`cm ms tmemr me
humeta cas emhmsldadms y cas lequlmtudms dm ca pi`cahløe autøhtiea, y asê tratar dm
hijpaglear cis letmrmsms turêstlhis jás hijmrhlacms hie ca ldlislehrasla partlhucar y mc
mstlci dm vlda dm ca sihlmdad rmhmptira.

024

Mc papmc dm ca Mduhahløe dmc Ihli a mstm rmspmhti smrêa oijmetar me cas pmrsieas ca
aolhløe a vlakar, pmri dmsdm uea pmrspmhtlva ahucturadira, qum baga dm cas vlsltas y
mxhursliems ue jmdli aprmedlzakm a ca vmz qum dm msparhljlmeti. \a bmjis vlsti qum mc
turlsji mehlmrra ue meirjm pitmehlac mduhatlvi, lebmrmetm ac pripli bmhbi dm vlakar,
hieihmr itrisqum
pisl`cm para cugarms
ei smyplmrda
meta`car
msmrmcahløe
haráhtmr hie itras sihlmdadms6
oirjatlvi irlgleac. Mebay qum bahmr
smguedi cugar,tidi ci
hiji
aspmhti hiemhtadi a ci aetmrlir, ca Mduhahløe dmc Ihli dm`m prijivmr ahtltudms ìtlhas dm
rmspmti y vacirahløe dm cis cugarms vlsltadis, qum bagae pisl`cm msa ldma dm turlsji
sistmel`cm. ]ea irgaelzahløe y gmstløe dm vlakms y ahtlvldadms turêstlhas qum ei tmega me
humeta mstis pcaetmajlmetis, rmpriduhlrá cis jlsjis dmomhtis dmc turlsji dm jasas, y
dmsdm cumgi ei hietrl`ulrá juhbi a ca pumsta me práhtlha dm ue ihli mduhatlvi y hucturac
vmrdadmrajmetm pisltlvi para tidis.

@l`cligraoêa

@l`cligraoêa
AG]LCAP, Jª. K.; Ca ahhløe sihlac a elvmc juelhlpac. @umeis Alrms, Bujaeltas, 1<27.
APG\CM, J.; Tbm sihlac psyhbicigy io cmlsurm.
cmlsurm. Eumva \irf, ^megule @iifs, 1<<?.
@APPLGA, X.-CMØE, K. J.; Aspmhtis pslhisihlacms dmc aj`lmetm, ca hieduhta dmpirtlva y mc omeøjmei
turêstlhi.. Xmvlcca, Mudmja, 1<<8.
turêstlhi
@PMBJ, K. W.; A tbmiry io psyhbiciglhac rmahtaehm.
rmahtaehm. Eumva \irf, Ahadmjlh, 1<??.
HAPLDM GØJM[, K. A.; «Mduhahløe dmc Ihli y Tlmjpi Cl`rm¶, me cas Ahtas A htas dm cas _LLL Kireadas
CIGXM si`rm ca atmehløe a cis mspahlis y tlmjpis mxtramshicarms.
mxtramshicarms. Graeada, Grupi Mdltirlac
]elvmrsltarli, 1<<2, pp. 17-81.
HAXTPI, A.; Ca Tmrhmra Mdad, tlmjpi dm ihli y huctura. ^riymhtis y mxpmrlmehlas.
mxpmrlmehlas. Jadrld, Earhma,
1<<>.
HIDLEA, E.; «Mc dmpirtm hiji ahtlvldad hijpmesadira me mc tlmjpi cl`rm¶, me Aeuarli dm ^slhicigêa,
^slhicigêa,
e 4>, pp. 12-04.
HICC, H.-^IEHM, A.-_MGA, @.; Ihli y pmrsieas hie rmtrasi jmetac. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<<.
H]MEHA HA@M[A, J.; Tmjas dm ^mdagigêa dmc Ihli. Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 1<<=.
H]MEHA HA@M[A, J.; «Ihli y aeljahløe sihlihucturac; prmsmetm y outuri¶, me TPLCCA, K. (hiird.);
Aeljahløe Xihlihucturac. Tmirêas, prigrajas y áj`ltis.
áj`ltis. @arhmciea, Arlmc, 1<<7, pp. 848-8=7.
H]MEHA HA@M[A, J.; Ihli y Oirjahløe. Bahla ca mqulparahløe dm ipirtueldadms jmdlaetm ca
Mduhahløe dm Ihli.
Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 1<<<.
DATTLCI, K.-J]P^B\, W. D.; Cmlsurm Mduhatlie ^rigraj ^caeeleg. A Xystmjatlh Appriahb.
Appriahb. Xtatm
Hiccmgm, _meturm ^u`clsbleg Leh., 1<<1.

02=

D]JA[MDLMP, K.; «Pmacldadms dmc ihli m ldmicigêas¶, me Ihli y sihlmdad dm hcasms.


hcasms. @arhmciea,
Oietaemcca, 1<71, pp. <-4=.
M^^MPXIE, A.-WLTT, ^.-BLT[B]XME, G. (mds.); Cmlsurm Hiuesmcleg; Ae Aspmht io Cmlsurm
Mduhatlie.. Xprlegolmcd, Tbijas, 1<77.
Mduhatlie
OI]GM\PICCAX, ^.; «Ca oajlcla, hijueldad dm ihlis¶, me Ihli y sihlmdad dm hcasms.
hcasms. @arhmciea,

Oietaemcca,
GIE[ÁCM[ 1<71, pp.P.1?7-120.
CMAEDPL, (md.); Hmetris hêvlhis, prmsmetm y outuri. Huctura y partlhlpahløe.
partlhlpahløe. Jadrld,
^ipucar, 1<2<.
GIP@MÑA MTRM@APPÊA, X. (md.); Jidmcis dm letmrvmehløe
letmrv mehløe me ihli tmrapìutlhi.
tmrapìutlhi. @lc`ai, ]elvmrsldad
dm Dmusti, 0>>>.
LXI-ABICA, X. M.; Tbm sihlac psyhbicigy io cmlsurm aed rmhrmatlie.
rmhrmatlie. Du`uqum, Liwa, @riwe Hijpaey
^u`clsbmrs, 1<2>.
K]PDAI APPIEMX, O.; Cis jltis dmc turlsji.
turlsji. Jadrld, Medyjlie, 1<<0.
CMLO, K.; Tlmjpi cl`rm y tlmjpi para uei jlsji. ]e rmti mduhatlvi y hucturac. Jadrld, Earhma, 1<<0.
CC]CC ^MÑAC@A, K.-BMPEÁEDM[ GIE[ÁCM[, X.; «Turlsji y Aeljahløe Xihlihucturac me cas
Hatmdracms¶, me cas ahtas dmc hiegrmsi Cas Hatmdracms me Mspaña. Xmguedas Kireadas Tìhelhas dm
Hiesmrvadirms dm cas Hatmdracms.
Hatmdracms. ]elvmrsldad dm Achacá dm Bmearms - Lestltuti Mspañic dm
Arqultmhtura - Hieomrmehla Mplshipac Mspañica, eivlmj`rm dm 1<<2, vic. LL.
CC]CC ^MÑAC@A, K.-BMPEÁEDM[ GIE[ÁCM[, X.; «Ars mt Oldms; Høji bahmr ba`car a cas
plmdras¶, me Hijuelhahliems ac ?¾ Hiegrmsi Juedlac dm Ihli. Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti -
Wircd Cmlsurm, kucli dmc 0>>>. ^u`clhahløe me HD-Pij.
¹Hietrl`uym ca rmhrmahløe a ca satlsoahhløe dmc mevmkmhlmetm ku`lcadi9 ]elvmrsldad dm
JMCÌEDM[, E.; ¹Hietrl`uym
^umrti Plhi, 1<<1.
JIEMPA ICJIX, Jª. C.; «Aeáclsls dmc ihli y tlmjpi cl`rm me ca ahtuacldad¶, me @irdøe. Pmvlsta dm
Irlmetahløe ^mdagøglha,
^mdagøglha, e¾ 0=?, om`rmri dm 1<2=, pp. <8-10<.
JIPACMX, K.O. (hiird.); ^slhicigêa sihlac. Jadrld, JhGraw-Blcc, Letmrajmrlhaea dm Mspaña, 1<<4.
J]ED\, K.-ID]J, C.; Cmlsurm Mduhatlie Tbmiry aed ^rahtlhm. ^rahtlhm. Eumva \irf, Kibe Wlcmy & Xies,
1<7<.
J]EEÌ, O.; ^slhisihlicigêa dmc tlmjpi cl`rm; ue meoiqum hrêtlhi.
hrêtlhi. Jìxlhi, Trlccas, 1<2>.
EM]CLEGMP, K.; Tbm psyhbicigy io cmlsurm. Pmsmarhb appriahbms ti tbm study io cmlsurm. cmlsurm. Xprlegolmcd,
Hbarcms H. Tbijas, 1<21.
^MAPHM, ^. C.; Tbm sihlac psyhbicigy io tiurlst `mbavliur. Ixoird, ^mrgajie ^rmss, 1<20.
^MTTMPXIE, H. A.-G]EE, X. C.; Tbmrapmutlh rmhrmatlie prigraj dmslge. ^rlehlpcms aed prihmdurms.
prihmdurms.
Megcmwiids Hcloos, ^rmetlhm Bacc Leh., 1<24.
Q]LETAEA, K. Jª.; ^mdagigêa hijueltarla. ^mrspmhtlvas juedlacms dm ca mduhahløe dm aductis. aductis.
Jadrld, Earhma, 1<<1.
Q]LETAEA, K. Jª.; Cis áj`ltis priomslieacms dm ca Aeljahløe.
Aeljahløe. Jadrld, Earhma, 1<<8.
PLMXJAE, D.; Ca juhbmduj`rm sicltarla.
sicltarla. @umeis Alrms, ^aldøs, 1<?2.
PIDPÊG]M[ JAPÊE, K.; ^slhicigêa sihlac dm ca sacud. Jadrld, Xêetmsls, 1<<=.
P\AE, H.; Pmhrmatlieac tiurlsj. A sihlac shlmehm pmrspmhtlvm
pmrspmhtl vm.. Eumva \irf, Piutcmdgm, 1<<1.
XAE JAPTÊE GAPHÊA, K. M.; ^slhisihlicigêa dmc ihli y mc turlsji.
turlsji. Graeada, Ackl`m, 1<<7.
XMHADAX JAPHIX, O.; «Mc ihli, hiehmpti aj`lvacmetm¶, me Pmvlsta dmc Lestltuti dm ca Kuvmetud, e 7,
ihtu`rm dm 1<??.
XJLTB, _. C.; Aeoltrliems m levltadis. Aetripicigêa dmc turlsji.
turlsji. Jadrld, Medyjlie, 1<2<.
X]@LPATX, K.; Ca vmkmz hiji ipirtueldad. Jadrld, Jlelstmrli dm Asuetis Xihlacms, 1<<0.
X]M, P.; Mc Ihli.
Ihli. Jìxlhi, OHM, 1<20.
]P@ALE, K. D.; Mc ldlita qum vlaka.
vlaka. Jadrld, Medyjlie, 1<<8.
_APLIX; Turlsji y tlmjpi cl`rm. Ahtlvldadms, jìtidis y irgaelzahløe.
irgaelzahløe. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti,
1<<=.
_APLIX; ^mdagigêa para ca Aeljahløe. Mcmjmetis tmørlhi-práhtlhis.
tmørlhi-práhtlhis. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<=.

02?

_METIXA, _. K.; Mduhahløe sihlac, aeljahløe m lestltuhliems.


lestltuhliems. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<0.
_IC^L, D.; Oajlcla y tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jadrld, Mdlhliems ^aucleas, 1<71.
WM@MP, M.; Mc pri`cmja dmc tlmjpi cl`rm. Mstudli aetripicøglhi y pmdagøglhi.
pmdagøglhi. Jadrld, Mdltira
Eahlieac, 1<?<.
WLTT, K.-HAJ^@MCC, J.-WLTT, ^. A.; A jaeuac io tbmrapmutlh griup ahtlvltlms oir cmlsurm mduhatlie.
mduhatlie.
Ittawa, K.-JAEEMCC,
[][AEMF, Cmlsura`lclty ^u`clhatlies,
P.; «Wirf1<7=.Cmlsurm rmcatliesblps orij a sihli-ciglhac aed sihlac
psyhbiciglhac pmrspmhtlvm¶, me Cmlsurm Xtudlms,
Xtudlms, e¾ 0 (1<28), pp. 807 y ss.
[AJ@PAEA, K. J.; Dmpirtm para tidis… cis aductis.
aductis. Jadrld, Acbaj`ra, 1<2?.
027

Tmja 1>

MC JI_LJLMETI XHI]T
022

1. IPÊGMEMX \ M_IC]HLØE DMC MXH]CTLXJI

1.1. @LIGPAOÊA DM @ADME ^IWMCC \ DLO]XLØE DMC


JI_LJLMETI

Ms dloêhlc ba`car dmc mshuctlsji sle rmomrlrsm prljmri a ca pmrsieacldad y a ca traymhtirla


vltac dm su ouedadir. Pi`mrt Xtmpbmesie Xjytb, Cird @adme ^iwmcc io Glcwmcc, i
sljpcmjmetm @. ^., hiji ms hltadi metrm cis shiuts, eahlø me Ciedrms mc 00 dm om`rmri dm
12=7. Xu a`umci jatmrei oum mc oajisi acjlraetm W. T. Xjytb, jlmetras qum su padrm,
sahmrditm y priomsir dm jatmjátlhas me ca ]elvmrsldad dm Ixoird, jurlø huaedi Pi`mrt
tmeêa trms añis. Xu jadrm tuvi qum ihuparsm dm ca hasa y cis slmtm blkis, y auequm a vmhms
dm`lmrie pasar pir hlmrtas dlolhuctadms, ca leoaehla dm eumstri pritagielsta oum `astaetm
omclz, me mc hajpi, me hietahti dlrmhti hie ca eaturacmza.
Me ciedlemesm
mshumca 127>, a cis dm
trmhm añis dm mdad,pmri
Hbartmrbiusm, i`tuvi ueadlstlegulø
ei sm `mha para prmhlsajmetm
legrmsar me ca hiji
prmstlglisa
`ume
mstudlaetm, slei hiji ahtir, jûslhi, dl`ukaetm y dmpirtlsta. Xm graduø a cis dlmhleumvm
añis y tras orahasar me mc mxajme dm legrmsi para ca uelvmrsldad dm Ixoird, tmrjleø me
1277 me mc mkìrhlti sle ba`mr pasadi pir ca Ahadmjla Jlcltar. Xm cm dmstleø ac 18¾
@ataccøe dm Bûsarms —ha`accmrêa— me ca Ledla, diedm hieslgulø mc gradi dm hapltáe a ca
mdad dm vmletlsìls añis. Taj`lìe accê sm blzi oajisi pir gaear mc jás prmhladi triomi dm
dmpirtms dm tidi mc paês; ca haza dmc ka`acê, a ha`acci y privlsti dm uea caeza hirta hiji
ûelha arja.
Me 1227 @. ^. oum trascadadi a Gbaea y a Xudáorlha, diedm tuvi qum vìrsmcas me
saegrlmetas cuhbas hietra trl`us tae `ataccadiras hiji cis zucûs, cis jata`mcm y cis
asbaetl. Xu pmrlhla y su vacir privihø qum cis eatlvis cm tmjlmsme y cm dlmrae mc eij`rm
dm Ljpmsa, qum qulmrm dmhlr «ci`i qum kajás dumrjm¶. Me hiehcusløe, @adme ^iwmcc oum
ue autìetlhi avmeturmri, ue vlakmri lehaesa`cm qum aprivmhbø su harrmra jlcltar para
pritagielzar acgueas dm cas gmstas jás
j ás mxtrairdlearlas dm ca ìpiha, kustajmetm huaedi mc
Ljpmrli @rltáelhi cigra`a su jáxlja mxpaesløe.

02<

Ca ipleløe pû`clha legcmsa ccmgarêa a hiesldmrarcm ue pmrsieakm dm oaja cmgmedarla


a raêz dm ca hìcm`rm dmomesa dm Jaomfleg —Xudáorlha— duraetm ca Gumrra dm cis @ømrs,
diedm qumdarie pri`adas sus jageêolhas huacldadms dm mstratmga y su vacmetêa. Mc 18 dm
ihtu`rm dm 12<< @. ^. sm vli ac ormetm dm cas pihas tripas qum qumda`ae me msta hludadmca
sltlada pir cissupmrlir.
meirjmjmetm @ømrs —hicieis
^rlvadi dm`caehis dm ashmedmehla
tida ayuda bicaedmsa—
mxtmrlir, sm dli humeta dm cahie ue mkìrhlti
utlcldad dm cis
hblhis køvmems para rmaclzar jlsliems dm vlglcaehla, rmdms dm mecahms y
aprivlslieajlmeti, y asê rmslstlø basta mc 12 dm jayi dm 1<>>, me qum cas oumrzas legcmsas
cms cl`mrarie dmspuìs dm 017 dêas dm asmdli.
A raêz dm aqumcci oum ashmedldi a gmemrac —mc jás kivme dm ca ìpiha me Legcatmrra
— y prihcajadi Bìrim dmc Ljpmrli @rltáelhi. Me 1<>1 rmgrmsø a Legcatmrra, sm rmtlrø dmc
mkìrhlti me 1<1>, y aha`ø sus dêas dmdlháedism a vlakar, ac saoarl y a ca mxpcirahløe. Oum
meei`cmhldi hiji `arøe pir mc rmy Kirgm _, y jurlø me Fmela mc 2 dm memri dm 1<41. Xus
hmelzas oumrie metmrradas me ca A`adêa dm Wmstjlestmr hie tidis cis bieirms (Gaclei
Harrlcci, 1<7<, p. =<>).

Xus lequlmtudms
dmolhlmehlas pmdagøglhas
oêslhas, jiracms sm jaelomstarie
y dlshlpclearlas prlehlpacjmetm
dm cis sicdadis me tirei
qum tuvi a cas
a su hargi.
Hievmehldi dm qum ca mesmñaeza rmgcada mra lesuolhlmetm para ljprljlr haráhtmr dm
pmrsieacldad a cis køvmems dm su ìpiha, sm prieuehlø me rmpmtldas ihasliems si`rm mc qum
para ìc mra mc grae pri`cmja dmc mkìrhlti legcìs; uea rêglda lestruhhløe ueldlrmhhlieac qum
ei apirta`a eada ac dmsarricci pmrsieac dm cis ledlvlduis (@mrticlel, 1<?4, pp. = y 8?);
«Mc sicdadi qum søci ba rmhl`ldi ca lestruhhløe ms pmromhti para cis dmsolcms jlcltarms6 para ca gumrra,
me haj`li, ei vacm eada. Cas hiedlhliems artlolhlisas dm ca vlda jidmrea cms hievlmrtme me jlmj`ris
dm ca grmy hijûe6 tidi mstá prmvlsti para mccis, y me tidi jijmeti sm tlmem juy me humeta qum ei cms
suhmda eada jaci. \ sl tacms køvmems ei pidêae smr hiesldmradis ldøemis para hievmrtlrsm me autìetlhis
sicdadis dm ue mkìrhlti
mkìrhlt i dlgei dm tac eij`rm, ¹høji pidrêae, jás admcaetm, hievmrtlrsm me hludadaeis
molhlmetms9 Ca lestruhhløe —cmmr, mshrl`lr, ipmrahliems arltjìtlhas— sm da me cas mshumcas, pmri ¹døedm
sm aprmedm ue vacir tae ljpirtaetm hiji mc haráhtmr9 V…Z ^ir ci taeti, jl prljmra ldma oum ca dm
oirkar mc haráhtmr dm hada uei dm jls sicdadis, leouedlìedicms mspêrltu dm dlshlpclea, dijleli dm sê
jlsjis, smetljlmeti dmc bieir y dmc dm`mr, smetldi dm rmspiesa`lcldad, hieolaeza me cas priplas
pisl`lcldadms, mspêrltu dm i`smrvahløe y hapahldad dm rahlihleli. Tidi msi ci blhm slrvlìedijm dmc
jìtidi ccajadi mshuctlsji i, me itris tìrjleis, hie uea mduhahløe dm cis ledlvlduis dmsdm mc pueti dm
vlsta jirac m letmcmhtuac y ei cljltada a ca lestruhhløe¶.
lestruhhløe¶.

Dm mstm jidi, @adme ^iwmcc lelhlø uea letmrmsaetm ca`ir dm tmirlzahløe mduhatlva
qum sm vli pcasjada me su prljmra i`ra, mc Jaeuac dmc Mxpciradir (12<7), uea guêa
jlcltar si`rm ca vlda me ca smcva y mc artm dm ca mxpcirahløe. Ca meirjm pipucarldad dm
mstm cl`ri slrvlø para ca dlousløe dmc viha`ci legcìs «shiutleg¶, qum slgelolha mxpcirar, lr
dm dmshu`lmrta, `ushar cis smedmris. Hurlisajmetm, mc gmemrac smrêa hasl jás hieihldi me
Legcatmrra hiji autir dm mstm tmxti —utlclzadi me juhbas mshumcas pû`clhas— qum hiji
bìrimAc
dm vicvmr
gumrra.a Ciedrms, @. ^. trascadø msa smesl`lcldad mduhatlva bahla cis pri`cmjas
sihlacms, ac hijpri`ar me ca kuvmetud dm ca ìpiha ca jlsja oacta dm mspêrltu qum ba`êa
eitadi metrm cis sicdadis. Ca ledustrlaclzahløe dm cas hludadms ba`êa traêdi hieslgi
hiesmhumehlas hiji mc pari, mc baj`rm, ca jlsmrla, mc achibiclsji, ca jmedlhldad y ca

0<>

dmclehumehla kuvmelc. Me rmspumsta a msta prmihupahløe, @adme ^iwmcc mjpmzø a pmesar


me ca levmehløe dm uea actmreatlva para mc tlmjpi cl`rm, qum dlmra a cis adicmshmetms ca
pisl`lcldad dm dmsarriccarsm a sus aehbas. Me paca`ras dmc pripli @adme ^iwmcc;
«prljmri tuvm uea ldma, cumgi `ritø ue mspêrltu y dmspuìs tuvm qum hrmar uea
irgaelzahløe¶.
pripumstas jásLelhlacjmetm ci tijø
atrahtlvas qum hiji@rlgadm,
ca @iys“ ca ipirtueldad dm iormhmrkuvmelc
uea asihlahløe a cis adicmshmetms
dm haráhtmr
parajlcltar sljlcar a cis oajisis @atacciems Mshicarms dmc hietlemetm. ^mri dmspuìs oum
hieshlmetm dm ca ldiemldad qum pidrêa tmemr para ca jmetacldad adicmshmetm, mc bahmr uea
adaptahløe leoaetlc dm sus mxpmrlmehlas avmeturmras hiji mxpciradir.
\ asê, me agisti dm 1<>7 irgaelzø ue pmqumñi hajpajmeti me ca lsca dm @riwesma,
ac sur dm Legcatmrra, hie vmletlhuatri juhbahbis dm tidas cas hcasms sihlacms, qum rmsuctø
tidi ue ìxlti (^ivmda Ciegi, 1<7<, p. 28>). Ca aparlhløe dm ue mdltir olcáetripi cm dli ca
ipirtueldad dm piemr pir mshrlti msa mxpmrlmehla, a travìs dmc cl`ri Mshuctlsji para
juhbahbis (1<>2), uea adaptahløe leoaetlc dm su oajisi jaeuac para mc mxpciradir, qum
oum pu`clhada me huatri metrmgas qulehmeacms. Ìsta ms, sle duda, su i`ra jás hieihlda, ya
qum oum lejmdlatajmetm
ahhmsl`cm rmmdltada
dmc jmesakm hiemhtø me ysmgulda
traduhlda
hiea mchlehi ldlijas.
áelji dm ca Mc cmeguakmy dlrmhti
kuvmetud, aetms dmy
tmrjlear mc añi ya sm ba`êae hiestltuldi me dlstletis cugarms dmc paês varlas
irgaelzahliems shiut, hasl sle qumrmr.
Mc Msqumja Xhiut dm ^iwmcc sm trata`a dm ue priymhti mduhatlvi huya oleacldad mra
mc rmgmemrahlielsji jirac y jatmrlac dm ca eahløe, pmri rm`akaedi mc jlcltarlsji dm ca
@iys“ @rlgadm, razøe pir ca huac hietø hie ca apri`ahløe dm dlvmrsas autirldadms
pmdagøglhas y mhcmslástlhas, metrm itras mc Hardmeac Oraehls @iurem, arzi`lspi hatøclhi
dm Wmstjlestmr (Bivrm, 1<=1, p. 848). Me 1<1>, harmetm dm mxpmhtatlvas priomslieacms,
@. ^. a`aedieø mc mkìrhlti y sm hiesagrø pir metmri ac mshuctlsji, qum ya hieta`a hie
1><.>>> aolcladis, smgûe su prljmr hmesi mca`iradi me Legcatmrra, y sm ba`êa hiestltuldi
hiji asihlahløe ledmpmedlmetm dm itris grupis kuvmelcms (^ivmda Ciegi, 1<7<, p. 281).
Hie ca ayuda dm su jukmr y dm su bmrjaea Leìs, ouedø msm jlsji añi ca
irgaelzahløe paracmca para hblhas, cas Glrc-Guldms i mc guldlsji. Me 1<14 surglmrie cis
Ci`atis, a pmtlhløe dm cis bmrjaeis pmqumñis dm cis `iy-shiuts, y me 1<12 cis Pivmrs, ca
smhhløe kuvmelc dmc jivljlmeti. Me 1<0? sm hrmø mc mshuctlsji para dlshapahltadis, y
basta 1<70 ei aparmhmrêae cis Hastirms, cis shiuts elñis dm hlehi a slmtm añis. Taj`lìe
sm hrmø ue hajpajmeti mshumca me Glcwmcc ^arf hie ca jlsløe dm prmparar a cis kmoms
hapahms dm asujlr rmspiesa`lcldadms mduhatlvas me mc smei dmc mshuctlsji, hie ca
jáxlja oldmcldad pisl`cm ac jìtidi irlgleac. @adme ^iwmcc vlakø pir cis hlehi
hietlemetms, rmhcajadi pir cas rmhlìe hrmadas dmcmgahliems dm shiuts, y me 1<18 irgaelzø
me @lrjlegbaj mc prljmr hajpajmeti letmreahlieac, ac qum ahudlmrie jás dm 8>.>>>
asihladis prihmdmetms dm tidi mc juedi.
Ca dlousløe dmc jivljlmeti oum vmrtlgleisa, si`rm tidi metrm cas hicielas
`rltáelhas, dlstlegulìedism prieti trms graedms tmedmehlas; ca legcmsa, jás oirjaclsta y
hiesmrvadira, ca oraehi-mspañica, ouedajmetacjmetm hatøclha, y ca haeadlmesm-
ajmrlhaea, qum sm dmolem jás `lme hiji uea mspmhlm dm grupis dmpirtlvis dm ajlstad me

0<1

ihasliems pihi hiemhtadis hie mc ldmarli piwmcclaei irlgleac (Huadradi Tapla, 1<74, p.
1<4). Ca prljmra asihlahløe dm `iy-shiuts oumra dm Legcatmrra sm ouedø me Hblcm me 1<><6
dmspuìs vmedrêa Mstadis ]eldis me 1<><6 Dleajarha, Olecaedla, Oraehla, Grmhla y
Bicaeda me 1<1>6 Kapøe, @ìcglha, Eirumga, Xumhla y Hbmhiscivaqula me 1<116
Argmetlea,
1<14. Austrla, Ltacla y Xulza me 1<106 ^irtugac me 1<186 y @raslc y Cuxmj`urgi me
Ca tragmdla dm ca L Gumrra Juedlac supusi ca uelvmrsaclzahløe dmc jivljlmeti. Ca
dmomesa dmc metmedljlmeti letmreahlieac pir jmdli dmc mshuctlsji sm hievlrtlø me ca
jayir prmihupahløe dm @adme ^iwmcc duraetm cis añis pistmrlirms ac hieoclhti. ^ara mcci
hievihø me Ciedrms me 1<0> ca prljmra Kaj`irmm i asaj`cma letmreahlieac dm tidis cis
shiuts —sm hmcm`rae hada huatri añis— «para hmcm`rar mc rmsta`cmhljlmeti dm ca paz,
rmedlr bijmeakm a cis haêdis me ca gumrra m leaugurar uea ìpiha dm rmhiestruhhløe y dm
jmkirms rmcahliems me mc juedi¶. Me 1<01 mshrl`lrêa, me ca jlsja cêema, ue hirti pmri
mjitlvi acmgati me oavir dm ca paz; «]ea eumva ìpiha me ca blstirla dm ca bujaeldad ba
hijmezadi. Mc orahasi uelvmrsac dm ca gumrra eis ba dmspmrtadi ac eumvi irdme dm hisas¶
(Jartêemz
Me caEavarri,
Kaj`irmm1<<1, p. 18=). mc gmemrac oum prihcajadi kmom juedlac dm cis shiuts, y
dm Ciedrms,
sm hrmø ue Hijltì Letmreahlieac qum hiirdleasm ca irlmetahløe dm cas jûctlpcms rajas dm
mxpciradirms aparmhldas basta ca omhba. Xi`rm mstm ûctlji aspmhti oumrie partlhucarjmetm
priduhtlvis itris cl`ris dm @adme ^iwmcc, hiji Kumgis Xhiuts (1<><), Guldlsji para
hblhas (1<1?), Jaeuac dm Ci`atis (1<17), Jaeuac dmc Kmom dm Tripa (1<1<), Pivmrlsji
bahla mc ìxlti (1<00), Mshuctlsji y jivljlmetis kuvmelcms (1<0<), y su auti`ligraoêa
Cmhhliems dm uea vlda (1<88).
Tras ca LL Gumrra Juedlac, jumrti @adme ^iwmcc, mc mspêrltu dm paz y oratmreldad
uelvmrsac harahtmrêstlhi dmc mshuctlsji smrêa hietleuadi pir ca ccajada Kaj`irmm dm ca
^az, hmcm`rada me Jilssie —Oraehla—, me 1<476 pir mc ^rmjli ]EMXHI dm Mduhahløe
para ca ^az, me 1<216 y pir mc ^rmjli Xhbjldbmey dm ca Cl`mrtad, me 1<20, hiji
rmhieihljlmeti a su ahhløe me pri dm ca dlgeldad bujaea. Dm bmhbi, ca lehijpatl`lcldad
dm mstm ldmarli hie huacqulmr tlpi dm titacltarlsji picêtlhi privihø qum mc jivljlmeti
oumsm pribl`ldi duraetm cis oashlsjis.

1.0. MC MXH]CTLXJI ME MX^AÑA


Ca prljmra eitlhla qum tmemjis dm ca ljpcaetahløe dmc mshuctlsji me ca pmeêesuca
L`ìrlha, sm rmolmrm a ca irgaelzahløe dm cis Mxpciradirms @arhmciemsms me 1<11. Ei
i`staetm, ca vmrdadmra dlousløe dmc jivljlmeti ei tuvi cugar basta ue añi dmspuìs, hie
ca hrmahløe dm cis Mxpciradirms dm Mspaña pir mc hapltáe Tmidiri dm Lradlmr y mc mshrltir
Arturi Huyás, qum cigrarie qum mc Gi`lmrei Hlvlc dm Jadrld apri`asm sus mstatutis y
rmgcajmetis mc 8> dm kucli dm 1<10. Dm tidis jidis oum me _ltirla diedm sm hiestltuyø
ca prljmra tripa dm shiuts, mc 11 dm ihtu`rm dm msm jlsji añi.

0<0

Msis prijitirms pliemris dmc mshuctlsji oumrie jlcltarms dm ldmas


rmgmemrahlielstas, qum vlmrie me cis shiuts ue jmdli dm rmhupmrar ca graedmza dm Mspaña
a travìs dm ca mduhahløe dm ca kuvmetud. Xu mstlci lelhlac oum `astaetm jás jlcltarlsta qum
me mc jìtidi piwmcclaei irlgleac, metrm itras raziems pirqum ca tardêa pu`clhahløe dm cis
tmxtis legcmsms
mshuctlsji priduki ue
dm jaemra ueataeti
ljpirtaetm ausmehla
pmhuclar. dm jidmcis,
^ir itra partm, ca qum ccmvøHatøclha
Lgcmsla a letmrprmtar mc
pcaetmø
dlolhuctadms ac jivljlmeti, ahusáedicm dm ue mxhmslvi eaturaclsji qum ljpmdêa ca
práhtlha rmclglisa dm cis elñis. Mstis hieoclhtis y acgueas tmesliems letmreas surgldas
metrm cis ouedadirms sm sacdarie hie ca dljlsløe dm Lradlmr, ca letriduhhløe dmc
hrlstlaelsji metrm cis mxpciradirms y su prigrmslvi dmhclvm, qum pudi medmrmzarsm a
partlr dm cis añis vmletm, grahlas a uea rmoirja tmørlha dm ca asihlahløe y ac apiyi iolhlac
dmc Gmemrac ^rlji dm Plvmra (Jartêemz Eavarri, 1<2=).
Pmpasaedi acgueas omhbas ljpirtaetms; me 1<18 ba`êa tmeldi cugar uea grae
asaj`cma me Jadrld, a ca qum aslstlmrie hasl trms jlc `iy-shiuts kueti hie mc rmy Acoiesi
RLLL y su oajlcla. ^ir Pmac Dmhrmti dmc 0? dm om`rmri dm 1<0>, mc mshuctlsji oum
pcmeajmetmMspañica
Ahadmjla cmgaclzadi
me a1<02.
elvmcMe
eahlieac, y adjltldi
1<0< @adme ^iwmcchiji
vlsltøviz dmc Dlhhliearli
Mspaña, y me 1<81 dm ca Pmac
sm hmcm`rø
me ca Xlmrra dm Guadarraja mc prljmr hajpajmeti shiut a elvmc eahlieac. Me 1<88 sm
hrmø me Jadrld ca raja dm Xhiuts dm Mspaña, hietmstada me @arhmciea pir cis @iy-
Xhiuts dm Hatacuña. Auequm mc guldlsji dm hblhas aparmhlø pir prljmra vmz me msta
dìhada dm cis trmleta, ei smrêa basta 1<?1 huaedi sm apri`arie sus mstatutis pir mc
Jlelstmrli dm ca Gi`mreahløe.
Hie ca Gumrra Hlvlc qumdarie suspmedldas tidas cas ahtlvldadms mshuctlstas me
eumstri paês6 uea Irdme Hlrhucar dmc Jlelstmrli dm ca Gi`mreahløe, hie omhba 00 dm a`rlc
dm 1<4>, cms rmtlrø su vacldmz kurêdlha pir smr leticmra`cm su «dmpmedmehla dm irgaelsjis
dm haráhtmr letmreahlieac¶. A pmsar dm ca pribl`lhløe, mc mshuctlsji slgulø prahtlháedism
duraetm ca dlhtadura, dm jaemra jás i jmeis hcaedmstlea ac prlehlpli y ticmrada dmspuìs
(^ivmda Ciegi, 1<7<, p. 281).
Me ca dìhada dm cis hlehumeta rmtijarie eumvis `rêis dm ca jaei dm cas
Dmcmgahliems Dlihmsaeas, acgueas parriqulas y hicmglis rmclglisis dm sacmslaeis,
hapuhbleis, kmsultas, jarlaelstas, dijlelhis y bmrjaeis dm Ca Xaccm (Huadradi Tapla,
1<74, p. 122). Dm mstm hietmxti surglø mc Jivljlmeti Xhiut Hatøclhi me 1<?>, mc `razi
jás eujmrisi dm cis mxpciradirms blspaeis, jlmetras qum ca Asihlahløe dm Xhiuts dm
Mspaña —AXDM—, acgi jás mshasa, sm ba`êa mrlgldi, dmsdm 1<=>, me suhmsira eaturac
dm cis prljmris grupis dm mxpciradirms dmc añi 1<10. Kueti a mstas dis rajas ticmradas
sm juctlpclharie juhbas irgaelzahliems aolcladas ac mshuctlsji, admjás dm itras
asihlahliems paracmcas qum ljltarie acgueis dm sus pcaetmajlmetis oirjacms y
pmdagøglhis, hiji ca I.K.M., cis Jietañmris dm Xaeta Jarêa i cis Ajlgis Xlmjprm,
ouedadis me _accadicld mc 4 dm eivlmj`rm dm 1<?1, y cumgi dlouedldis pir [aragiza,
Xacajaeha y Aedacuhêa, diedm tidavêa slgume ouehlieaedi (Mcìkar Tøbux, 1<2<, tmja
0). ^ir ole, me eivlmj`rm dm 1<74 mc Gi`lmrei autirlzø iolhlacjmetm cas ahtlvldadms
shiuts me tidi mc tmrrltirli, hiji hica`iradiras dm ca Dmcmgahløe Eahlieac dm Kuvmetud

0<8

(Jiya Omreáedmz, 1<7<, p. 0=). Me 1<77 sm hrmø ca Omdmrahløe dm Mshuctlsji me Mspaña,


ørgaei qum ueêa a tidas cas dmcmgahliems eahlieacms, y me 1<72 Mspaña mra rmadjltlda me
ca Hieomrmehla Xhiut Juedlac. Mc ûctlji hmesi dm shiuts mspañicms mra dm hasl 7>.>>>
aolcladis (Gmeivìs, 1<24).

1.8. XLT]AHLØE AHT]AC DMC MXH]CTLXJI ME MC J]EDI

Ahtuacjmetm sm mstlja me jás dm 1= jlcciems ca pi`cahløe juedlac dm shiuts,


irgaelzadis me 11< dmcmgahliems eahlieacms rmpartldas pir jás dm 1=> paêsms me tidi mc
pcaemta. Me hiesmhumehla, dmkaedi dm cadi cas dlomrmetms tmedmehlas y cêemas ldmicøglhi-
rmclglisas priduhldas me mc smei dm ca lestltuhløe, ei ha`m duda dm qum mc mshuctlsji ba
sldi, ledlshutl`cmjmetm, mc jivljlmeti leoaetlc y kuvmelc mspmhêolha jmetm dmdlhadi ac
tlmjpi cl`rm qum jás sm ba pipucarlzadi pir tidi mc juedi. Mcci a pmsar dm ca sltuahløe
dm hrlsls qum ba dm
humstlieajlmeti jaelomstadi dmsdm
sus aspmhtis jás bahm ueis—ueloirjm,
oirjacms huaetis añis, me rmcahløe
rltuacms, mth.—, si`rm
y a ueatidi ac
h lmrta
hlmrta
rmslstmehla hietra ca emhmsarla rmeivahløe jmtidicøglha qum cas traesoirjahliems
sihlacms y dm jmetacldad bae ldi mxlglmedi.
Me huacqulmr hasi, mc priymhti mduhatlvi ldmadi a prlehlplis dm slgci pir Cird
@adme ^iwmcc rmsucta smr uei dm cis gìrjmems jás ouedajmetacms dm ca Mduhahløe me mc
Tlmjpi Cl`rm, y mspmhlacjmetm me ci qum sm rmolmrm a cis hajpajmetis dm vmraei, ca
ahtlvldad jás rmprmsmetatlva dm msta pmdagigêa (^ulg
(^ ulg Pivlra-Trlcca, 1<<?, p. 21).
Ca mvicuhløe jás rmhlmetm dmc jivljlmeti, duraetm ca smgueda jltad dm eumstri
slgci, sm ba vlsti jarhada pir varlas dlrmhtrlhms;
• ]e meir
meirjm
jm hhrm
rmhl
hljl
jlmemeti
ti dm aol
aolcl
clad
adis
is durae
duraetm
tm cis
cis añ
añis
is hlhleh
ehum
umet
etaa y sms
smsme
metata,,
msta`lclzáedism me cis smtmeta y vumcti a ahmcmrarsm me ca dìhada dm cis
ihbmeta.
• ]e dm
dmsh
shme
mesi
si me caca mdad
mdad jm
jmdldlaa ddmm ccis
is mo
momh
mhtl
tlvi
vis,
s, si
si`r
`rmm tid
tidii me cis
cis paê
paêsm
smss
ledustrlaclzadis, ci qum ba privihadi ca letriduhhløe dm cis hastirms.
• ]e hrmhl
hrmhlme
metm
tm letm
letmrìs
rìs pir
pir ca
ca himd
himduh uhahl
ahløe
øe me pr prig
igra
raja
jass qumqum me prprle
lehl
hlpl
plii
mstuvlmrie dlsmñadis søci para hblhis, ms dmhlr, uea prigrmslva rmuelolhahløe
dmc guldlsji omjmelei y dm cis `iy-shiuts jashucleis.
• ]e dm
dmsp
spca
caza
zajl
jlme
meti
ti dmc
dmc hme
hmetr
trii dm grav
gravmd
mdad
ad dmc
dmc msh
mshuc
uctl
tlsj
sji,
i, dms
dmsdm
dm cis
cis paê
paêsm
smss
ledustrlaclzadis bahla aqumccis itris me vêas dm dmsarricci.
• ]ea
]ea dm
dmsh
shme
metr
trac
aclz
lzahl
ahløe
øe dmc
dmc irg
irgae
aelg
lgra
raja
ja let
letmr
mrea
eahl
hlie
ieac
ac,, a ca
ca vmz
vmz qum
qum uea
uea
dlvmrslolhahløe juctleahlieac y pcurlhucturac dm sus gmstirms.
• ]ea
]ea `û
`ûsq
squm
umda
da ahu
ahuhl
hlae
aetm
tm dm
dm ahtu
ahtuac
aclz
lzah
ahlø
løee dm sus
sus slg
slgei
eiss dm ldm
ldmet
etld
ldad
ad,, kuet
kuetii hie
hie
ca emhmsldad dm rmoirjucar sus prlehlplis `áslhis.
• Ca let
letri
ridu
duhh
hhlø
løee dm prig
prigra
rajas
jas ei tra
tradl
dlhl
hlie
ieac
acms
ms me
me mc ms
mshu
huct
ctls
lsji
ji,, `ush
`ushaeaedi
di

0<4

admhuarsm a ca pri`cmjátlha dm cis eumvis tlmjpis; dmsarricci hijueltarli,


aeljahløe sihlihucturac, letmrvmehløe si`rm drigidmpme -dmehlas, oirjahløe
m lesmrhløe ca`irac, mth.
• ]e hrm
hrmhl
hljl
jlme
meti
ti j
jid
idmrmrad
adii dm ca pri
priom
omsl
slie
ieac
aclz
lzah
ahlø
løee metr
metrmm sus
sus rmsp
rmspie
iesa
sa`c
`cms
ms..
Biy me dêa, ca Irgaelzahløe Juedlac dmc Jivljlmeti Xhiut, hie smdm me Glem`ra
—Xulza—, prmsldm dmsdm 1<78 cis dmstleis gmemracms dm ca lestltuhløe a travìs dm sus
dlstletis ørgaeis dm gi`lmrei. Tidas cas asihlahliems eahlieacms rmhieihldas sie
jlmj`ris dm ca I.J.J.X., rmuelìedism hada trms añis para olkar ca picêtlha gmemrac dmc
jivljlmeti.
0<=

0. ^CAETMAJLMETI
MXH]CTLXJI ^MDAGØGLHI DMC

0.1. ]E ^PIGPAJA DM MD]HAHLØE HÊ_LHA

@adme ^iwmcc ei oum ue pmdagigi me smetldi mstrlhti, sljpcmjmetm tratø dm «dmkar mc


juedi ue pihi jmkir dm hiji ci ba`êa mehietradi¶, i sma, qum mc mshuctlsji prmtmedêa
smr me rmacldad ue jivljlmeti dm oratmreldad uelvmrsac qum uelmra a cis køvmems dm tidi
mc juedi, sle `arrmras sihlacms, picêtlhas el rmclglisas, pir ca hiestruhhløe dm uea
bujaeldad jás cl`rm, kusta y sicldarla. Me mstm smetldi, mc mshuctlsji sm rmcahliea
dlrmhtajmetm hie ca ìtlha dm ca `urgumsêa cl`mrac y ur`aea pripla dm ca sihlmdad legcmsa
dm prlehlplis dm slgci, y asê sm pcasja me mc hiekueti dm vacirms, me ca hiehmphløe dmc
bij`rm me mc juedi y me cis pcaetmajlmetis rmclglisis qum @adme ^iwmcc pripusi me
rmspumsta a cis pri`cmjas dm su tlmjpi. _acirms hiji ca rmclglisldad, mc patrlitlsji, mc
ajir ac prøklji, mc bieir, ca cmactad, mc smrvlhli, ca hirtmsêa, mc ajir a ca eaturacmza, ca
i`mdlmehla, mc tra`aki `lme bmhbi, mc hirakm, ca purmza jirac y ca oirtacmza oêslha y jmetac
sie tae harahtmrêstlhis dmc ldmarli shiut hiji dm ca `urgumsêa ihhldmetac.
Xm trata pums, dm uea mxlgmetm ìtlha dmc dm`mr qum prmtmedm dmsarriccar mc haráhtmr
aeidlei y dmsjitlvadi dm ca kuvmetud para bahmrca ûtlc a ca sihlmdad. Ms sletijátlhi qum
mc cl`ri Mshuctlsji para juhbahbis sm lelhlm hie mstas paca`ras; «\i jm ljaglei qum
tidi juhbahbi dmsma ayudar a su paês dm uea u itra jaemra. ]e jmdli oáhlc dm
hiesmgulrci ms bahlìedism shiut¶. Mc mshuctlsji sm hiestltuym asê hiji ue priymhti
pmdagøglhi letmgrac qum hijpcmjmeta a ca jmra lestruhhløe dm ca mshumca me mc pcaei
jirac, oêslhi m letmcmhtuac6 smgûe ^. @ivmt, ue autìetlhi prigraja dm mduhahløe hêvlha,
jaelolmstadi me cmeguakm
ca ^rijmsa y cas _lrtudms pisltlvi
shiuts. a travìs dmc hødlgi dm hieduhta qum dmshrl`me ca Cmy,
CM\ XHI]T;
1. Mc shi
shiut
ut hhlo
lora
ra su
su bi
biei
eirr me smr
smr dlg
dlgei
ei dm
dm hieo
hieola
laez
eza.
a.

0<?

0.Mc shiut ms cmac.


8.Mc sshi
hiut
ut ms ûtlc
ûtlc y ssmr
mrvl
vlhl
hlac
ac..
4.Mc shiut
shiut ms ajlg
ajlgii dmdm tidis
tidis y bmrja
bmrjaei ei ddmm cis
cis dmjá
dmjáss shiut
shiuts.
s.
=.Mc shiut ms hirtìs.
?.Mc sshiu
hiutt vm mmee ca eatu
eaturac
racmza
mza ca
ca i`ra
i`ra dm D Dlis
lis,, y pritm
pritmgm
gm a cis
cis aelj
aeljacm
acmss y a cas
cas
pcaetas.
7. Mc shi
shiut
ut mmss i`md
i`mdlmlmet
etmm y dlsh
dlshlp
lpcl
clea
eadi
di..
2. Mc shi
shiut
ut mmss aelj
aeljisisii aetm
aetm pmc
pmclg
lgri
riss y dl
dlol
olhu
huct
ctad
adms
ms..
<. Mc shiut
shiut ms tra`
tra`aka
akadir
dir y mhie
mhieøjl
øjlhi,
hi, y rm
rmspm
spmta
ta mc
mc `lme
`lme akmei.
akmei.
1>. Mc shiu
shiutt ms cl
cljpl
jplii y saei,
saei, puri
puri me sussus pmesa
pmesajlm
jlmeti
etis,s, paca`
paca`ras
ras y ahhl
ahhliem
iems.s.

^PIJMXA XHI]T;
^rijmti pir jl bieir, y hie ca ayuda dm Dlis, bahmr huaeti dm jê dmpmeda para;
1.
0. hujp
hu
ayjpcl
ayudarclrracjls
udar jpr
lsøklj
dm
dm`m
prøk `mrm
irms
lji mse par
me pttid
araaa hie
ida hhlr
hie Dlis
Dlesta
lrhu
huesistaeh
y jl
j
la,l, ppaê
ehla aês,
s,
8. y hujpclr olmcjmetm ca Cmy Xhiut1.
_LPT]DMX XHI]T;
1. Cmactad.
0. ^urmza.
8. Xahrlolhli.
Ca prijmsa ms uea mspmhlm dm hijprijlsi oirjac qum mc juhbahbi prieuehla
vicuetarlajmetm me ue dmtmrjleadi jijmeti dm su pmrêidi dm oirjahløe6 dm msta oirja
ms lehirpiradi
oørjuca, dm pcmei
me msmehla, ms cadmrmhbi
jlsja ac
mejivljlmeti, me uea
tidis cis paêsms. `rmvmlegrmsa
Mc qum y mjitlva
me cishmrmjiela huya
shiuts mstá dm
ahumrdi hie cis prlehlplis jiracms oirjucadis me ca Cmy, y sm bacca dlspumsti a vlvlr uea
vlda rmspiesa`cm y dlshlpcleada, pmri taj`lìe oratmrea, acmgrm, ba`lcldisa y ûtlc a ca
sihlmdad. Hiji pumdm hijpri`arsm, mc dmhácigi mshuctlsta prmtmedm oirjar hludadaeis
dmjihrátlhis ahtlvis, hijpmtmetms y dmhldldis, qum vlvmehlme cis prlehlplis y cas
vlrtudms shiuts, tra`akaedi pir mc `lme dm ca hijueldad.
Mc jidmci bujaei qum slrvm dm rmomrmehla a mstm prigraja mduhatlvi ms mc dmc
metcmjae cl`mrac `urguìs, letriduhldi me ca olcisioêa legcmsa dmc slgci R_LL pir Kibe
Cihfm, y mcmvadi a ca hatmgirêa dm jlti cltmrarli pir mc Pi`lesie Hrusim dm Daelmc Dmoim
(171<). A oleacms dmc slgci RLR, mc arqumtlpi bujaei dmc Pi`lesie aparmhêa pcmeajmetm
ahtuaclzadi
jlsliemris ymebij`rms
cis jlcmsdmdm`isqums
mxpciradirms, dmshu`rldirms,
qum pucuca`ae hicieis,
pir cas hazadirms,
mxøtlhas hicielas cmñadirms,
dmc vasti
Ljpmrli @rltáelhi. \ mc pripli @adme ^iwmcc pmrsielolha`a hiji eadlm msm mspêrltu
avmeturmri y ba`lcldisi hapaz dm meormetarsm a huacqulmr sltuahløe dm pmclgri saclmedi
alrisi dm mcca.

0<7

Pi`lesie Hrusim meharea cas vlrtudms dmc `urguìs cl`mrac qum, a`aedieadi a su
sumrtm me uea lsca y arrmpmetldi dm sus mrrirms pasadis, sm mehijlmeda a Dlis para sahar
ci jmkir dm sê jlsji y i`tmemr tidi ci qum emhmslta para su su`slstmehla. Pmprmsmeta mc
prihmsi dm hievmrsløe ac @lme y ca autimduhahløe dm cas ba`lcldadms pir partm dm uea
ledlvlduacldad oumrtm meormetada
ledustrla, su msoumrzi a uea eaturacmza
y su rahlieacldad sacvakm,
(Gaclei, 1<?2, qum Trascadaedi
p. 01). cigra traesoirjar hie su
msta prmjlsa
ac kumgi dm cis hblhis hietajis hie rmhursis hiji ca ahajpada, cas ahtlvldadms dm alrm
cl`rm, mc mkmrhlhli oêslhi, ca dmstrmza me cas artms jaeuacms, mc tra`aki me mqulpi, ca
mduhahløe para ca sacud, y mc smrvlhli ac prøklji, para dmsarriccar cis jlsjis vacirms. Ca
oleacldad ûctlja smrêa ca oirjahløe dm ue haráhtmr oumrtm y søcldi, partlmedi dm ca `asm dm
qum ue bij`rm mduhadi ms mc ditadi dm ue haráhtmr ledija`cm qum cm pmrjltm ahtuar
slmjprm dm ahumrdi ac hujpcljlmeti dmc dm`mr. Mc jidmci mduhatlvi `rltáelhi pusi
slmjprm ue jarhadi ìeoasls me ca oirjahløe dm ca pmrsieacldad, y mc mshuctlsji ms
bmrmdmri dm ìc.

«Mc pripøslti dmmecacioirjahløe


partlhucarjmetm qum a ycissacud
qum a haráhtmr shiuts
sm sm da mssustltulr
rmolmrm6 jmkirarcacaprmihupahløe
hacldad dmc outuri
dmc \ihludadaei,
pir ca dm
prmstar smrvlhlis6 bahmr dm cis jizac`mtms ledlvlduis molhlmetms jirac y jatmrlacjmetm, qum aprivmhbme
su molhlmehla ac smrvlhli dm cis dmjás.¶

Ca jmtidicigêa mjpcmada para ca pumsta me práhtlha dm mstm prihmsi mduhatlvi ms ue


hiekueti dm ahtlvldadms cûdlhi-dmpirtlvas prigrmslvas y atraymetms qum, `asadas me cis
letmrmsms y me ca oirja dm smr dm cis priplis juhbahbis, bahme pisl`cm ca apclhahløe dm
cis prlehlplis shiuts dm ahumrdi a su mdad y dmsarricci. Mc prigraja dm oirjahløe shiut
hiesta asê dm trms mcmjmetis `áslhis;
1. Mstruhtura; sm rmolmrm a ca dlvlsløe dm cis juhbahbis me rajas i smhhliems dm
mdad, para admhuar jmkir cas ahtlvldadms a su pslhicigêa, y a ca mxpmrlmehla
hijueltarla dm cis pmqumñis grupis dm smls u ihbi jlmj`ris me qum sm vae a
irgaelzar cis hbavacms para dmsarriccar dm oirja hiipmratlva y
autigmstlieada msas ahtlvldadms.
0. Jarhi slj`øclhi; i aj`lmetahløe ljagleatlva dm cas ahtlvldadms me tirei a
hmetris dm letmrìs i tmjas mspmhêolhajmetm dlsmñadis para hada mdad, hie sus
slgelolhadis y su jmtidicigêa priplas.
8. Ahtlvlsji; para qum mc elñi sm hievlmrta me pritagielsta dm su pripli
aprmedlzakm pir jmdli dm ca mxpmrlmehla práhtlha, ca mxpcirahløe dmc metirei
y mc dmshu`rljlmeti dm ba`lcldadms6 msta ldma rmhigm acgueis dm cis
pcaetmajlmetis jás letmrmsaetms dm ca Mshumca Eumva, auequm @ @adme
adme ^iwmcc
^ iwmcc
ccmgø a mccis pir letulhløe, y ei hiji hiesmhumehla dm su mmstudli
studli tmørlhi.
Mc mshuctlsji msta`a dmstleadi me su irlgme a ca prljmra adicmshmehla, mdad a ca qum
ca jayirêa dm cis juhbahbis a`aediea`a cas lestltuhliems mduhatlvas, pmri prieti sm
mxtmedlø pir mehlja y pir dm`aki dm msm pmrêidi. Ci mspcìedldi dmc jìtidi ms qum supi
adaptarsm omeijmeacjmetm a ca pslhicigêa mspmhêolha dm hada elñi, msta`cmhlmedi

0<2

dlomrmetms rajas i gradis smgûe ca mdad. Me msta prigrajahløe prigrmslva ms ljpirtaetm


asmgurar mc pasi hietleuadi dmc elñi pir hada uea dm cas mtapas, basta su kuvmetud,
aprivmhbaedi mc mstêjuci qum para cis pmqumñis pumdm supiemr ca prmsmehla jidìclha dm
cis jayirms, qulmems dlrlgme cas dlvmrsas hmrmjielas dm traeslhløe y irlmetae su
slgelolhadi bahla msm
Mc pmromhti prihmsi dm
metrajadi dm jadurahløe.
ca pmdagigêa shiut prmvlmem ahtlvldadms y hmetris dm
letmrìs mspmhêolhis para hada elvmc, pripumstis dm ahumrdi a sus hapahldadms y aptltudms.
Cis sêj`icis, hmrmjielas y gmstis oirjae mc mevictirli hie qum sm vlstm mc jmhaelsji
letmrei dmc mshuctlsji, pmri taj`lìe hiestltuyme vêas dm aprmedlzakm letultlvi a travìs dm
ue cmeguakm qum rmsucta juhbi jás hcari qum cas paca`ras a cis ikis dm cis adicmshmetms.
Mehlmrrae ue vacir piìtlhi a ca vmz qum jmtaoørlhi, y rmspiedme a ca tmedmehla eaturac dm
cis hblhis dm hrmarsm su pripla kmrga y basta ue hødlgi dm hijuelhahløe partlhucar.
Admjás dm su ljpirtaehla mstìtlha, ei dm`m i`vlarsm tajpihi su grae hapahldad para
rmoirzar cis smetljlmetis dm ldmetlolhahløe, pmrtmemehla y hibmsløe hie mc grupi. A pmsar
dm msa ljagme, tae mxøtlha y atrahtlva, bay qum mvltar piemr si`rm mcci uea atmehløe
purajmetm
jida supmrolhlac, sle
dmc mshuctlsji hiji cm ba ihurrldi
metmedmr a juhbis
su vmrdadmri grupis aolems
slgelolhadi. qum mcbae
Bm aquê ljltadi dm
hiekueti ca
dmeijleahliems qum bae ldi rmhl`lmedi cas dlstletas smhhliems;
Cis dlstletis grupis sm irgaelzae me graedms smhhliems —jaeada, tripa, ueldad—
y me pmqumñis mqulpis dm smls u ihbi jlmj`ris —smlsmeas, patruccas— qum oirjae ca
hìcuca `áslha dmc prigraja mduhatlvi mshuctlsta. Ca vlda me pmqumñis grupis, si`rm tidi
a partlr dmc elvmc dm tripa, sm slrvm dmc tra`aki hiipmratlvi y ca autigmstløe hiji

0<<

prlehlplis rmhtirms dm ca práhtlha dm ahtlvldadms. Ca ldma dm agrupar a cis hblhis me


pmqumñis mqulpis, dm ahumrdi hie mc ccajadi slstmja dm patruccas, vlmem dm ca tmedmehla
eaturac dm aquìccis para oirjar paedlccas hie slgeis dm ldmetlolhahløe priplis, y me ca
mxlstmehla me msis grupltis dm cldmrazgis rmhieihldis. Ca patrucca ms me rmacldad ue
mkmrhlhli
dm ca vldadmdmrmspiesa`lcldad oratmreac
cis hbavacms. Msti qumcaouehliea
supiem pir sêtitac
partlhlpahløe sici dm
duraetm
smls uueihbi
pmrêidi
elñiscargi
qum
oirjae mc grupi a ca bira dm ccmvar a `ume tìrjlei cas dlstletas avmeturas; kumgis,
ahajpadas y cas itras ahtlvldadms mshuctlstas. «]ei para tidis y tidis para uei¶, bm aquê
mc autìetlhi mspêrltu dm ca patrucca.
Me mc smei dm hada patrucca sm rmpartme cas dlstletas ouehliems y rmspiesa`lcldadms
dmrlvadas dm ca pumsta me práhtlha dm ahtlvldadms. Asê, ms oáhlc dlstlegulr me hada uea cis
slgulmetms hargis; mc guêa i cêdmr —qum sumcm smr mc dm jayir mdad dmc grupi—, mc
smhrmtarli, mc tmsirmri, mc mehargadi dmc jatmrlac, mc mecahm, mc guardláe dm cmymedas, mc
saeltarli, mth. Me huaeti a ca oirja dm mxtmrlirlzar msa hajaradmrêa, eirjacjmetm sm
utlclzae sêj`icis mspmhêolhis qum dlstlegume a hada grupi dmc rmsti;

• @ae
@ae ——hahaeh
ehlø
løee dla
dlaci
ciga
gadada—,
—, cmja
cmja i hie
hiesl
slge
geaa ddmc
mc gr
grup
upi.
i.
• @aed
@aedmrê
mrêe,
e, qum
qum ldm
ldmet
etlo
lolh
lhar
aráá a ca
ca pa
patr
truc
ucca
ca me ccas
as ah
ahtltlvl
vlda
dadm
dmss y aha
ahajp
jpad
adas
as..
• Pl
Pleh
ehøe
øe dm ca pa
patr
truc
ucca
ca,, i ms
mshi
hied
edrl
rlki
ki died
diedmm bah
bahmr
mr ca
cass rmu
rmuel
elie
iems
ms..
• Cl
Cl`r
`rii dm
dm iri
iri,, die
diedm
dm mc smsmhr
hrmt
mtar
arli
li rmgl
rmglst
stra
ra ca blst
blstir
irla
la dm
dmcc gru
grupi
pi..
• Trad
Tradlh
lhli
liem
emss i hmc
hmcm`
m`ra
rahl
hlie
iemsms part
partlh
lhuc
ucar
arms
ms si`
si`rm
rm acg
acgûe
ûe ahi
ahietetmh
mhlj
ljlm
lmet
eti.
i.

Mxlstm ue ørgaei dm gi`lmrei asaj`cmarli para hada smhhløe, hijpumsti pir cis
rmprmsmetaetms dm hada uei dm cis grupis y dlrlglda pir aductis mduhadirms. Dm mstm
jidi sm oavirmhm ca hirrmspiesa`lcldad me ca tija dm dmhlsliems y ca prigrajahløe dm
ahtlvldadms, jmdlaetm capara
autìetlhi metrmeajlmeti rmueløe
ca vldadmjihrátlha
sihlac. dm cis hbavacms, me ue mkmrhlhli dm

0.0. JMTIDICIGÊA ME CAX XMHHLIEMX DM CI@ATIX \ XHI]TX

^ara cis ci`atis, mc hmetri dm letmrìs qum slrvm dm blci hieduhtir para prmsmetar y agrupar
tidas cas ahtlvldadms tija hiji lesplrahløe cas avmeturas dm Jiwgcl dmshrltas pir
Pudyard Flpcleg me Mc cl`ri dm ca smcva (12<=). Jiwgcl ms ue elñi ledli a`aedieadi me
cas jietañas dm Xmmiemm, qum adiptø uea parmka dm ci`is me su hajada para pritmgmrci
dmc
vlda,ahisi dmc tlgrm dm
qum rmhirrmrá hiki, Xbmrmdm
ca jaei Fbae. Xu vlda
ca paetmra me ca smcva
@agbmmra, smrá@acii,
mc isi ue hajlei lelhlátlhi
ca smrplmetm Faa ay ca
mc
mcmoaetm Batbl. Mccis cm mesmñaráe mc slgelolhadi dm tidas cas hisas dm ca kuegca, ca
ljpirtaehla dm cas cmyms, ca dlshlpclea y ca acmgrêa dm vlvlr me jmdli dm ca eaturacmza, sle
bahmr hasi dm cis dmsørdmems dm cis jieis @aedarcig. Mc kmom dm ca jaeada Afmca y ca

8>>

jajá ci`a Pafsba hiesmgulráe qum mc elñi sma letmgradi me mc ^um`ci Cl`rm —cis
aeljacms dm ca smcva—, ihupaedi su cugar me ca Piha dmc Hiesmki, pmri Jiwgcl tmedrá
qum `ushar su pripla ldmetldad ac cadi dm cis bij`rms, letmetaedi qum cm ahmptme hiji
uei jás, pumsti qum ms a mccis a qulme pmrtmemhm (Jiya Omreáedmz, 1<7<, p. 108).
Ìsta aprmedmr
su ìpiha; ms ca graea actmreatlva
supmrar cas caezada pir @adme
dlolhuctadms ^iwmcc
dm ca pripla a cis
vlda elñis ay caadicmshmetms
kugaedi dm
smcva. Dm mstm
jidi, cis kumgis y cas ahtlvldadms têplhas dmc mshuctlsji mecazae a ca pmromhhløe hie uea
blstirla dm hrmhljlmeti y jadurahløe pmrsieac qum tidis cis hblhis pumdme pritagielzar.
Cis juhbahbis bahme dm Jiwgcl y sie guladis me su traymhtirla pir cis dlomrmetms
pmrsieakms dm ca smcva, letmrprmtadis pir cis jieltirms, qulmems cms vae pcaetmaedi
eumvis rmtis y avmeturas.
Ca vlda ac alrm cl`rm satlsoahm hijpcmtajmetm cas mxpmhtatlvas dm rlmsgi y avmetura
priplas dm ca adicmshmehla. ¹Quì jmkir avmetura qum mxpcirar mc `isqum `ushaedi
smedmris, i pasar me vmca uea eihbm ishura ccmea dm apaslieaetms smhrmtis9 Ca mduhahløe
shiut pasa metiehms pir mc dmsmevicvljlmeti oêslhi eaturac dm cis hblhis me mc jmdli
a`lmrti;
jaeuacmscisygraedms kumgis, cis
ca ahajpada, hiedmpirtms, mc smedmrlsji,
tidas cas ca mxpcirahløe,
pmqumñas ahtlvldadms qum cas
mcciba`lcldadms
hieccmva,
hiestltuyme asê cis mkms prlehlpacms dm ca ahtlvldad shiut, ac tlmjpi qum mstêjucis
jitlvadirms para huacqulmr priymhti.
Ca avmetura me mc `isqum sm hievlmrtm me uea mspmhlm dm ri`lesieada, ca jáxlja
mxprmsløe dm ca vlda shiut, pir huaeti leduhm a ca emhmsldad dm mspa`lcarsm y utlclzar
tidis cis rmhursis pisl`cms para prmvmelrsm dm cis pmclgris m lehievmelmetms dmc jmdli
sacvakm; supiem cmvaetar uea tlmeda para hi`lkarsm dm ca ccuvla, mehmedmr ue oumgi para
hihlear, acljmetarsm søci hie ci qum iormhm ca Jadrm Eaturacmza, prihurarsm ue `ume
cmhbi para dmshaesar, y piemr me práhtlha tidas cas dmstrmzas y ba`lcldadms hie cas qum
jaelpucar mc metirei. ^mri admjás dm msi, oahlclta ue ahmrhajlmeti sujajmetm
privmhbisi para mc hieahljlmeti dmc jmdli aj`lmetm eaturac, jmdlaetm ca i`smrvahløe
dlrmhta, ca mxpmrlmehla y ca mxpcirahløe. Dmsdm mc pueti dm vlsta mduhatlvi rmsucta tidavêa
jás letmrmsaetm ca hieomhhløe dmc «huadmrei dm haza¶ qum tidi shiut dm`êa rmdahtar para
rmocmxliear pir mshrlti tidas sus levmstlgahliems dm hajpi.
Mxlstme varlis oahtirms qum mxpclhae hie hcarldad mc mjpcazajlmeti dm ca mduhahløe
shiut me hietahti dlrmhti hie mc jmdli eaturac;
• ^ir
^ir uea
uea part
partm,
m, ya
ya ci bm
bmji
jiss dlhb
dlhbi,
i, mc
mc jidm
jidmci
ci dm
dm bij`
bij`rm
rm dmh
dmhld
ldld
ldii y ba`
ba`lc
lcld
ldis
isii
mehareadi pir Pi`lesie Hrusim y rmhigldi pir tida ca pmdagigêa `rltáelha.
• Taj`
Taj`lìlìee mc j
jijijme
meti
ti bls
blstø
tørl
rlhi
hi hhic
icie
iela
lacl
clst
staa me qqum
um mc
mc Ljpm
Ljpmrl
rlii @rlt
@rltáe
áelhlhii vlvm
vlvm su
su
jáxlja mxpaesløe, y dmc qum Pudyard Flpcleg ms uei dm sus dmomesirms jás
eahlieaclstas a travìs dm sus cl`ris.
• ^ir
^ir supu
supumsmsti
ti,, ca prip
pripla
la mxp
mxpmr
mrlm
lmeh
ehla
la avm
avmet
etur
urmr
mraa dm @ad
@adme
me ^iw
^iwmcmcc,
c, les
leshr
hrlt
ltaa me
mstm hietmxti hiequlstadir dm eumvis tmrrltirlis sacvakms.
• Mc gust
gustii ppir
ir mc prlj
prljlt
ltlv
lvls
lsji
ji,, tae
tae dm jid
jidaa me mc ar artm
tm y ca
ca jmet
jmetacacld
ldad
ad dm ca
ìpiha, ci qum irlglea uea si`rmvacirahløe mstìtlha dm ci eaturac i lehlvlclzadi

8>1

hiji vêa dm mshapm dm ca lesacu`rldad y cis oacsis hievmehlieaclsjis dm cas


hludadms ledustrlacms —rmhuìrdmsm ca mshapada dm Gaugule a Tabltê.
• \ tida
tida ca
ca tr
trad
adlh
lhlø
løee dm mxh
mxhur
ursl
slie
iems
ms eat
eatur
urac
acls
lsta
tass dmsa
dmsarr
rric
icca
cada
da pir
pir ca
ca Mshu
Mshumc
mcaa
Ahtlva y pir cis jivljlmetis kuvmelcms hmetrimuripmis dmsdm jmdladis dmc
slgci RLR.
Asê pums, mc pmesajlmeti dmc ouedadir dm cis shiuts oum `astaetm hibmrmetm hie ca
huctura qum cm tihø vlvlr, pripielmedi uea práhtlha mduhatlva `asada me mc ahtlvlsji, mc
hietahti dlrmhti hie ca eaturacmza y ca mxpmrlmehla dmc alrm cl`rm, ormetm a ca paslvldad dm
cas graedms hludadms y ca mesmñaeza rmgcada oirjac.
Xi`rm mstm pueti rmsucta mspmhlacjmetm slgelolhatlvi ca ljpirtaehla qum adqulrlø mc
umgi dmetri dmc mshuctlsji. Mc mshuctlsji ms qulzá ca prljmra tmirêa pmdagøglha qum
hiehmdm ac kumgi ue vacir mduhatlvi pir sê jlsji, sle emhmsldad dm lestrujmetaclzarci.
Mc kumgi shiut tlmem dis i`kmtlvis ouedajmetacms;
1. Dmshu`
Dmshu`rlr
rlr me ccaa mxprmsl
mxprmsløe
øe cû
cûdlh
dlha,
a, gmeule
gmeuleaa y mspietá
mspietáema
ema,, aqumcc
aqumccas
as hapahl
hapahldad
dadms
ms y
ba`lcldadms sushmptl`cms dm pitmehlar me hada uei dm cis hbavacms.
0. ^rijiv
^rijivmrmr ah
ahtlt
tltudm
udmss hiipmr
hiipmratl
atlvas
vas ddmm mqulpi
mqulpi y mc aprme
aprmedlz
dlzakm
akm sihl
sihlac
ac qum
qum
hieccmvae sltuahliems hiji mc rmspmti a cas rmgcas, mc autidijleli, ca
vacmetêa, mc smetldi dmc dm`mr, ca sicldarldad hie cis itris, mc actrulsji, mth.
Msti ms pmromhtajmetm pisl`cm grahlas a qum ca titacldad dm cis kumgis shiuts sie
hicmhtlvis, admjás dm qum sm adaptae pmromhtajmetm a ca mdad dm cis hbavacms. ^ara cis
Ci`atis y @iy-shiuts, cas ahtlvldadms smráe prlehlpacjmetm dm dmsarricci oêslhi, juy
varladas y dleájlhas, aujmetaedi cas disls dm hijpmtltlvldad y siolstlhahløe a jmdlda
qum avaezae me mdad. ^ara cis ^liemris y Pivmrs, mc kumgi adqulmrm uea dljmesløe jás
letmcmhtuac, me ca qum admjás dm ca cuhba y mc jivljlmeti sm rmqulmrm mc dmsarricci dm
itras oahuctadms hiji ca i`smrvahløe, ca irlmetahløe, ca tipigraoêa, cas ba`lcldadms dm
supmrvlvmehla y ca mstratmgla irgaelzada, hiji me mc hasi dm cis kumgis dm kireada —dm
04 i 42 biras dm durahløe— (Bu`mrt, 1<7>, pp. 4>2-41>).
8>0

0.8. JMTIDICIGÊA ME CAX XMHHLIEMX DM ^LIEMPIX \ PI_MPX

Metrm cis Paldmrs i ^liemris, mc dmsarricci oêslhi va dmkaedi pasi a itri aspmhti jás
ljpirtaetm, qum ms mc dm ca oirjahløe dmc haráhtmr. ^ara mcci mc mshuctlsji partm dm uea
hieolaeza pcmea me ca eaturacmza bujaea, qum sm mxprmsa me mc hievmehljlmeti dm @adme
^iwmcc dm qum «me tidi juhbahbi, aue me mc dm pmir haráhtmr, mxlstm huaedi jmeis ue
hlehi pir hlmeti dm `iedad¶. Ca tarma mduhatlva dm cis mduhadirms smrêa, pir
hieslgulmetm, dmsarriccar dm
iptljlsji aetripicøglhi msmmsta
hlehi pir hlmeti
pmdagigêa bastaa ue
sm dmtlmem ihbmetacaipripla
hiesldmrar ue eivmeta. Mc
memrgêa dmc
hblhi y uea `umea vicuetad, leeata, qum prmtmedm slmjprm su dmsarricci pisltlvi,
aprmedlmedi dm cis mrrirms y dm cis hietratlmjpis práhtlhis, ei dm dlshursis tmørlhis. Ca
mshumca dm ca vlda y ci mxpmrlmehlac asujme, dmsdm mstm pueti dm vlsta, uea ljpirtaehla
juhbi jayir qum ca sljpcm ahujucahløe dm hieihljlmetis; «mc acja bujaea ei ms ue
sahi qum dm`a ccmearsm, slei ue oumgi qum dm`m mehmedmrsm¶.
Dm tidi mcci sm dmsprmedm, pir uea partm, uea hrêtlha `astaetm mcihumetm bahla ca
lesuolhlmehla dm ca mesmñaeza rmgcada tradlhlieac, y pir itra, mc hievmehljlmeti priouedi
dm qum smrá ca kuvmetud dmc jañaea ca vmrdadmra rmspiesa`cm dmc haj`li dm vacirms dm
eumstra hlvlclzahløe. Mc hajlei mshigldi oum prmhlsajmetm itirgar rmspiesa`lcldadms a
cis hblhis, lguac qum @. ^. ba`êa bmhbi me Xudáorlha, me mc sltli dm Jaomfleg (Oirmstlmr,
1<?=);

«Jistrad ac juhbahbi hie bmhbis qum ci hiesldmráls ue smr rmspiesa`cm6 dadcm uea jlsløe tmjpirac i
pmrjaemetm y mspmrad dm ìc qum sm ca ljpiega olmcjmetm. Ei ci vlglcìls para vmr høji ca hujpcm,

8>8

dmkadci bahmr a su gusti, dmkadcm tmemr hietratlmjpis sl ms emhmsarli, pmri me huacqulmr hasi, dmkadcm
sici para qum sm mspa`lcm hiji jmkir smpa¶.
smpa¶.

Me rmcahløe a msta oirjahløe dmc haráhtmr sm bacca ca hiesmhuhløe prigrmslva dm tidi


mc hijpcmki dm bá`ltis y vacirms harahtmrêstlhis dmc mstlci dm vlda shiut; mc ajir ac
prøklji, ca `umea ahhløe dlarla, mc smetldi dm ca ha`accmrisldad, ca cmactad y mc bieir aetm
ca paca`ra dada, mc aoáe dm supmrahløe aetm cas dlolhuctadms, ca sacud oêslha, ca purmza dm
mspêrltu, ca acmgrêa dm vlvlr y ca dlshlpclea. ^ara piemr msti me práhtlha, ms ormhumetm me
mstas mdadms jitlvar a cis hbavacms a rmaclzar acgûe tlpi dm ahhløe hijueltarla, a travìs
dm hajpañas sicldarlas i ahtlvldadms dm smrvlhli a ca sihlmdad me gmemrac.
Mc i`kmtlvi ûctlji qum jarharêa ca jadurmz jmetac y msplrltuac dm ue shiut vmedrêa
dmtmrjleadi, ei pir mc ìxlti mhieøjlhi i priomslieac, slei pir mc bmhbi dm smetlrsm
václdi y omclz hie uei jlsji y hie mc juedi, tac hiji mxpclhø @adme ^iwmcc me
Pivmrlsji bahla mc ìxlti (1<00). ^ara mcci bahm oacta smetlrsm kivme, dlsorutar dm cas hisas
pmqumñas, jaravlccarsm aetm ca eaturacmza y mkmrhmr pmrjaemetmjmetm
pmrj aemetmjmetm ue hijprijlsi dm
metrmga bahla ca sihlmdad.

slgci Mstis sie cis prlehlplis rijáetlhis


qum, dmsgrahladajmetm, pihi tlmemedm ueavmrutipêa
qum caezada
hie ca mshacaadm
prlehlplis dm eumstri
vacirms dmc juedi
ahtuac. ^mri oum ca rmspumsta jás hietuedmetm pcaemada pir @adme ^iwmcc ac pri`cmja
dmc pasitlsji y ca dmsjitlvahløe priplis dm ca adicmshmehla. Mc dmsarricci cl`rm y
rmspiesa`cm dm ca pmrsieacldad dm`êa ccmvar ac oirtacmhljlmeti dm ue haráhtmr hieshlmetm
dm cas priplas vlrtudms y hapahldadms, ci huac pisl`lcltarêa a hada hblhi rmhieihmr mc
dmstlei qum qumrrêa ihupar me ca sihlmdad para bahmrsm ûtlc a ca jlsja. Mc jidmci a
smgulr ei oum itri qum ca a`strahhløe dmc mstlci shiut, qum hada huac dm`êa adaptar a su
jaemra dm smr y a su qumbahmr hitldlaei. Tidi mcci, me hiekueti, hieoirjø ca dljmesløe
letmgrac dmc jìtidi shiut; prmparar ac bij`rm para ca vlda me tida su ajpcltud.
Me rmsujldas humetas, mc shiut dm`m bahmrsm uea pmrsiea ûtlc a ca sihlmdad, pirqum
vm a cis
tidi itrisacbij`rms
ayudar prøklji hiji sus bmrjaeis,
me huacqulmr y me suMsta
hlrhuestaehla. mshaca dmdm
ldma vacirms mstá pir
oratmreldad mehlja ei
uelvmrsac, dm
mxmeta dm vlsis rijáetlhis, ba vmeldi rmoirzáedism pir jmdli dm acgueas aeìhditas qum
supmra`ae sltuahliems bujaeas tae hijpcmkas hiji cas gumrras i cas eahlieacldadms.
Xm humeta, pir mkmjpci, qum ue sicdadi ajmrlhaei yahêa gravmjmetm bmrldi me uea
rmjita lsca dm cis Jarms dmc Xur, duraetm ca LL Gumrra Juedlac. Huaedi ue memjlgi
apieìs sm cm ahmrhø, hie ca `ayiemta hacada, pmesø qum smrêa jumrti y metiehms, dm
jidi lehieshlmetm, blzi ca smña shiut aetms dm dmsvaemhmrsm. Biras jás tardm rmhi`rø mc
hieihljlmeti. Xmguêa tlradi me mc sumci, pmri hijpri`ø hie sirprmsa qum sus bmrldas
ba`êae sldi huradas, y mehietrø kueti a ìc uea eita qum dmhêa; «\i siy mc sicdadi
apieìs qum tratø dm jatarci, pmri su smña shiut jm rmhirdø qum yi taj`lìe oul shiut me

jls añiscikøvmems.
auxlclis ¹Høji
jmkir qum pidrêa sumrtm¶
pudm. @umea yi ba`mrci jatadi9
(Huadradi Asê 1<74,
Tapla, qum cmp. prmstì
18=). cis prljmris
^ara cis køvmems dm 17 a 01 añis @adme ^iwmcc pripusi oleacjmetm mc rivmrlsji
hiji uea oirja dm asujlr pcmeajmetm, dm jaemra pmrsieac, ca rmspiesa`lcldad dm
a`rlrsm ac juedi y irlmetar ca pripla vlda. Mstm prigraja mduhatlvi rmsuctø jás

8>4

lehijpcmti, admjás dm qum msta raja oum ca jmeis mxtmedlda, me hiesieaehla hie ca
hrlsls qum tidi mc asihlahlielsji kuvmelc mxpmrljmeta a mstas mdadms. Ca prmjlsa dm
partlda ms ca tija dm hiehlmehla si`rm ca emhmsldad dm pmromhhliear ca oirjahløe dm
jaemra autøeija. ^ir msi mc hcae ms hiesldmradi hiji acgi pripli, smparadi dm cis
moms dm ca
øvmems. Mc leoaehla,
hcae dm`myouedajmetarsm
hie uea prigrajahløe dm ahtlvldadms
me mc ahtlvlsji, mshiglda
pmri taj`lìe pirsmrcishmetri
ba dm jlsjis
dm
rmocmxløe y dmshu`rljlmeti. Biy cis prigrajas para rivmrs, qum `aki huacqulmr
dmeijleahløe sumcme mjpmzar a cis 1=-17 añis, sie cis jás varladis a ca bira dm
hiehrmtarsm, y taj`lìe cis jás hijprijmtldis sihlacjmetm.
Ac ole y ac ha`i, ca oirjahløe dmc haráhtmr y ca rmspiesa`lcldad para hie cis itris
dm`m ba`mr achaezadi a msta mtapa vacir dm jadurmz y hijprijlsi pmrsieac, dm oirja
qum mc juhbahbi qum oleaclza su mduhahløe ms hijpcmtajmetm autøeiji para a`aediear
mc jivljlmeti y mcmglr mc hajlei bahla diedm dlrlglr sus pasis hie msm mspêrltu shiut qum
prmtmedm «dmkar mc juedi ue pihi jmkir dm hiji sm mehietrø¶. Xl dmhldm me haj`li
pmrjaemhmr me cas olcas dmc mshuctlsji, pumdm asujlr su rmspiesa`lcldad me ca
partlhlpahløe
dm y ca irgaelzahløe
oirja mxpcêhlta dm cas ahtlvldadms
su ca`ir mduhatlva ah
metlvldadms
mc smei para
dm cacis jás pmqumñis,
lestltuhløe —hijii dmsmjpmñar
aeljadir i
shiutmr.
Tidi ci mxpumsti basta abira eis rmvmca qum mc mshuctlsji oum, smguri, ca prljmra y
jás mca`irada ahtlvldad mspmhêolhajmetm dlsmñada para mc tlmjpi cl`rm dm uea kuvmetud a
ca qum eueha sm cm ba`êa prmstadi atmehløe, pumsti qum aeda`a ihlisa pir cas haccms i
msta`a lehirpirada a ue pumsti dm tra`aki oa`rlc pripli dm cis aductis. Mc jivljlmeti
shiut ms dm cas prljmras hisas qum slrvlmrie para dmolelr hie pcmea ldmetldad ca
pslhicigêa, cis hijpirtajlmetis, cis letmrmsms y cas lequlmtudms dm msa mtapa mvicutlva,
ueti hie mc smetldi qum dm`êae adqulrlr cas ahhliems mduhatlvas dmstleadas a mcca. Ca
pripumsta dm @adme ^iwmcc ei oum jicdmar bij`rms dm outuri `aki ue jlsji msqumja

rêgldi,
me ca slei tratar dmdmsltuar
i`clgahløe dar acuea
juhbahbi me sltuahløe
rmspumsta autøeijadmaaprmedmr pir rmtis
pmqumñis sê jlsji, vlìedism
dlarlis. Mstm
pcaetmajlmeti metrieha dm ccmei hie cis trms prlehlplis `áslhis dm ca Mduhahløe
^mrsieaclzada dmoleldis pir _êhtir Garhêa Biz;
1. Xleguc
Xlegucarl
arldad
dad huac
huaclta
ltatlv
tlvaa qum sm
sm jaelol
jaelolmst
mstaa me ca iirlg
rlglea
leacld
cldad
ad hrma
hrma -tlva
-tlva..
0. Autiei
Autieijêa
jêa qum
qum supi
supiemem cl`mr
cl`mrtad
tad dm mcmhh
mcmhhløe
løe pir partm
partm dmc
dmc ledlv
ledlvldu
ldui.
i.
8. Apmrtu
Apmrtura
ra a ca sihl
sihlmda
mdadd jmdla
jmdlaetm
etm ca hiju
hijuelhelhahl
ahløe
øe hie
hie cis
cis itri
itris.
s.
A jidi dm rmsujme sm sletmtlza me mc slgulmetm huadri, adaptadi dm ca Guêa dmc
mom dm Tripa mshrlta pir @adme ^iwmcc me 1<1<, mc hiekueti dm i`kmtlvis y hietmeldis
si`rm cis qum sm ouedajmeta mc jìtidi mshuctlsta (Jartêemz Eavarri, 1<<1, p. 1=1);

8>=
0.4. MC ^A^MC DM CA PMCLGLØE ME MC MXH]CTLXJI

8>?

Ms ìstm uei dm cis aspmhtis jás hietrivmrtldis dmc mshuctlsji, ya qum prmhlsajmetm ba
privihadi ca jayir partm dm cas dlvlsliems
dlvlsliems ba`ldas me mc smei dmc jivl
jivljlmeti.
jlmeti. A pmsar
dm tida msta picìjlha, para mc pripli ouedadir dmc jivljlmeti ca ljpirtaehla dm ca
rmclgløe me mc mshuctlsji oum acgi `astaetm mvldmetm, smgûe mc pripli @adme ^iwmcc;
«Qulme cma mc jaeuac Mshuctlsji para juhbahbis dm ue jidi supmrolhlac, pidrá qumdarsm hie ca
ljprmsløe dm qum ca rmclgløe tlmem pihi sltli me ìc. ^mri para qulme letmetm apclhar mc hietmeldi dmc
cl`ri, dmshu`rlrá ue mspêrltu qum, sle qum mc juhbahbi sm dì humeta, sm apidmra dm ìc y cm da ue
hrlstlaelsji para ca vlda dm tidis cis dêas¶.
dêas¶.

Ci prljmri qum ba`rêa qum ahcarar, ei i`staetm, ms qum @adme ^iwmcc ei mra
hatøclhi, slei aegclhaei, hiji hasl tidis cis legcmsms. Me huacqulmr hasi, mc Gmemrac
prmtmedlø hrmar
hr mar uea asihlahløe ei hieomslieac, y pir mcci apta para tidas cas rmclgliems.
Mc mspêrltu oratmrei y uelvmrsaclsta dmc mshuctlsji dm`êa qumdar ac jargme dm smhtarlsjis
y dlsputas. Ms pir mcci qum @. ^. sm rmuelø hie autirldadms dm ca Lgcmsla Hatøclha dm
Legcatmrra, hiji mc Hardmeac @iurem, hie mc ole dm asmgurar ca hijpcmta cl`mrtad dm hucti
metrm cis shiuts. Mc msqumja rmclglisi hijûejmetm ahmptadi oum metiehms sujajmetm
smehlcci; aca`ar a Dlis me su graedmza hrmadira y traduhlr ca rmclgløe a bmhbis práhtlhis
ac smrvlhli dm cis dmjás.
«Xmetlr a Dlis Hrmadir me sus i`ras jaravlccisas. Hiehlclar mstm smetljlmeti hie rmaclzahliems ahtlvas
dm ca pripla vicuetad ac smrvlhli dmc prøklji, hiestltuym mc ouedajmeti dm ca rmclgløe práhtlha. Hie ue
pihi dm aclmeti pir partm dmc kmom, ca práhtlha dm cas `umeas ahhliems dlarlas pumdm ccmgar a smr ue
bá`lti metrm cis juhbahbis. Ms mc jmkir jidi dm bahmr hrlstlaeis práhtlhis y ei søci me tmirêa.¶
Mc pri`cmja, sle mj`argi, vlei dmc letmrìs dm ca Lgcmsla Hatøclha pir hietricar ue
jivljlmeti qum dmsma`a jaetmemrsm ledmpmedlmetm dm mcca y dm ca leocumehla dm cis
gi`lmreis. Mc prljmr letmeti dm hrmar ue mshuctlsji hatøclhi, smparadi dmc prlehlpac, oum

8>7

dmtmeldi a raêz dm ca metrmvlsta qum jaetuvlmrie @adme ^iwmcc y mc papa ^êi RL me 1<88.
A pmsar dm mcci, mc haráhtmr jarhadajmetm hatøclhi dm acgueas dmcmgahliems dmc
jivljlmeti sm ahmetuø me aqumccis paêsms qum pir raziems blstørlhas sm vlmrie juy
dmpmedlmetms dm ca Lgcmsla, hiji mc hasi dm Mspaña, sle huyi patrihleli mc mshuctlsji ei
bu`lmra pidldi
dis rajas saclr admcaetm.
dlomrmehladas dm Msti ba jitlvadi
shiuts, tac hijiqum me eumstri
bmjis paês mxlstae
mxpclhadi; ahtuacjmetm
A.X.D.M., qum sm
hiesldmra ca prihmdmetm dmc grupi ouedahlieac dm 1<10, y J.X.H., mc mshuctlsji hatøclhi
dmsarriccadi duraetm ca dlhtadura.
Ms cøglha, metiehms, ca rmahhløe me hietra dm ca hieomslieacldad qum ue `ume
eûjmri dm rajas shiuts ba pritagielzadi ûctljajmetm. Me hlmrti jidi ms uea oirja dm
rmlvledlhar ca autieijêa qum tuvi mc mshuctlsji dmsdm sus irêgmems, auequm taj`lìe bay
qum apuetar aquê ca prioueda hrlsls dm mstm tlpi dm vacirms mxpmrljmetada pir mc juedi
ahtuac. Dm tidis jidis, atmelìedism ac mspêrltu irlgleac dmc jivljlmeti, ci rmclglisi
dm`mrêa smgulr slmedi uea iphløe pmrsieac dm hada aolcladi, y ei jmdlatlzada pir mc
bmhbi dm pmrtmemhmr a ue grupi hiehrmti i a itri.

@l`cligraoêa

A.X.D.M.; ¹@umea haza! Huadmrei dmc ci`ati.


ci`ati. Jadrld, Xihlmdad dm Mduhahløe Atmeas, X.A., 1<21.
A.X.D.M.; LL Hieomrmehla dm ca Omdmrahløe dm Asihlahliems dm Xhiuts dm Mspaña.
Mspaña. Mc Mshirlac, ihtu`rm dm
1<<>.
@ADME ^IWMCC, P.; Jaeuac dm ci`atis.
ci`atis. Jìxlhi, Mdltirlac Mshuctlsji, 1<48.
@ADME ^IWMCC, P.; Pivmrlsji bahla mc ìxlti. ]e cl`ricl `ri dmc dmpirtm dm ca vlda para køvmems.
køvmems. Jìxlhi,
Mdltirlac Mshuctlsji, 1<=4.
@ADME ^IWMCC, P.; Mshuctlsji para juhbahbis.
juhbahbis. @arhmciea, Ildî, 1<7?.
@APHCA\, _.; Mc ci`atlsji y ca oirjahløe dmc haráhtmr. @arhmciea, Mdltirlac Cltûrglha Mspañica,
1<?2.
@MPTICLEL, ^.; Mduhahløe y mshuctlsji.
mshuctlsji. @arhmciea, Mdltirlac Cltûrglha Mspañica, 1<?4.
@I_MT, ^.; @adme ^iwmcc, mduhadir dm kuvmetudms.
kuvmetudms. Jadrld, Mspasa-Hacpm, 1<8=.
@]MEDÊA, O.; Cis Mxpciradirms dm Mspaña. Pmtazis dm su Blstirla.
Blstirla. Jadrld, Ljprmeta Tutir, 1<24.
HLM[A GAPHÊA, K. A.; Mc mshuctlsji, jivljlmeti mduhatlvi para mc tlmjpi cl`rm. cl`rm. ]elvmrsldad dm
Xacajaeha, 1<24.
HP][, K. L.; Mshuctlsji, Mduhahløe y Tlmjpi Cl`rm. Blstirla dmc asihlahlielsji shiut me _acmehla.
_acmehla.
_acmehla, Lestltut dm ca Kivmetut, 1<<=.
H]ADPADI TA^LA, P.; Mduhahløe, tlmjpi cl`rm y mshuctlsji.
mshuctlsji. Achiy, Jarolc, 1<74.

8>2

MOOMETMPPM, B.; C“mshictlsjm


C“mshictlsjm.. @arhmciea, Md. ?0, 1<?7.
MCÌKAP TØB]R, K.; Ajlgis Xlmjprm.
Xlmjprm. Jácaga, Hicmhtlvi Hucturac Jayeafm, 1<2<.
OMPPLÂPM, A.; Ca Mshumca Ahtlva.
Ahtlva. @arhmciea, Bmrdmr, 1<20.
OIPMXTLMP, J. D.; Mshuctlsji, ruta dm cl`mrtad. @arhmciea, Kuae Glci, 1<?=.
GACLEI, A.; «Pi`lesie y su jlti¶, me ^mrspmhtlvas ^mdagøglhas,
^mdagøglhas, 1<?2.
GACLEI HAPPLCCI, Jª. A.; «@adme ^iwmcc, Pi`mrt Xtmpbmesie¶, me Grae Mehlhcipmdla Placp. Placp.
Jadrld, Placp, 1<7<, tiji LLL, pp. =<>-=<1.
GAPHÊA JAPQ]LEA, O.; Mshuctlsji ahtuac, Jadrld, XJ, 1<?4.
GAPHÊA BI[, _.; Mduhahløe ^mrsieaclzada.
^mrsieaclzada. Jadrld, H.X.L.H., 1<7>.
GMEI_ÌX, M.; Hrieicigêa dmc Jivljlmeti Xhiut. Jadrld, Ljprmeta Tutir, 1<24.
G]LCCÌE, M.; Eumva rmhicmhhløe dm kumgis.
kumgis. @arhmciea, Xuhmsirms dm Kuae Glcl, 1<?7.
BI_PM, O.; ^mesadirms pmdagøglhis hietmjpiráemis.
hietmjpiráemis. Jadrld, Oax, 1<=1.
B]@MPT, P.; Tratadi dm ^mdagigêa Gmemrac. @umeis Alrms, Mc Atmemi, 1<7>.
CILXMA], K. K.; Kumgis dm stacfleg. @arhmciea, Xuhmsirms dm Kuae Glcl, 1<??.
CCI^LX, K.; Blstirla dm ca Mduhahløe.
Mduhahløe. @arhmciea, Kmsûs Ccipls mdltir, 1<?<.
JAPTÊEM[ EA_APPI, A.; «Mc mshuctlsji dmsdm ca pmrspmhtlva dmc tlmjpi cl`rm kuvmelc¶, me @irdøe.
Pmvlsta dm Irlmetahløe ^mdagøglha,
^mdagøglha, e¾ 0=< dm ihtu`rm dm 1<2=.

JAPTÊEM[
Mspaña¶,EA_APPI,
me K. P]L[A.; «Mc mshuctlsji
@MPPLI (md.); Camemduhahløe
mc jarhi dmme caca mduhahløe oêslha. Xu ljpcaetahløe
Mspaña hietmjpiráema. me
Humstliems
blstørlhas.. Jadrld, XM^, 1<2=.
blstørlhas
JAPTÊEM[ EA_APPI, A.; «Mc mshuctlsji¶, me _. GAPHÊA BI[ (dlr.); Lelhlatlvas sihlacms me
mduhahløe leoirjac. Jadrld, Placp, 1<<1.
JIETM_MPDM AXÛA, A.; Puta, hajlei bahla ue priymhti. priymhti. @arhmciea, J.X.H., 1<<0.
JI\A OMPEÁEDM[, K.; Xhiuts; slmjprm acmrta.acmrta. Jadrld, Xae ^êi R, 1<7<.
J]ÑI[ JLHICA], K. J.-PI@MPT, A. J.; ^liemris, uea pripumsta mduhatlva para adicmshmetms. adicmshmetms.
@arhmciea, J.X.H., 1<2?.
EAG\, C.; 0=> jlcclies io Xhiuts,
Xhiuts, Causaeem, ^.J. OA_PM, 1<24.
^ACA], K.-_LCCAMXH]XA, @.-^]KIC, _.; Xhiuts, mc dmsaoêi dm ca avmetura. avmetura. @arhmciea, J.X.H., 1<2<.
^ATP]CCA DM CIX B]PIEMX; ^lstas. Mc Xhiut me su patrucca. patrucca. @arhmciea, Dijlegi Xavli, s/a.
^IPTJAEE, J.-B]IT, O.; Kumgis ac alrm cl`rm para hblhis y hblhas dm 7 a 18 añis smcmhhlieadis pir
ca Asihlahløe Xhiut dm Haeadá.
Haeadá. @arhmciea, Jartêemz Piha, 1<27.
^I_MDA CIEGI, P.; «Mshuctlsji¶ me Grae Mehlhcipmdla Placp. Placp. Jadrld, Placp, 1<7<, tiji _LLL, pp.
28>-281.
^]GA, K.-HIP^AX, ^.; Mshuctlsji mxpmrljmetac, Jadrld, XJ, 1<7>.
^]LG PI_LPA, K. Jª.-TPLCCA, K.; Ca pmdagigêa dmc ihli. ihli. @arhmciea, Camrtms, 1<<?.
_APLIX; Mc ác`uj dm Darzmm.
Darzmm. Jadrld, Mc Jaegcar, 1<2=.
_APLIX; Cas iphliems `áslhas me Xhiuts dm Jadrld (J.X.H.).
(J.X.H.). Jadrld, XJ, 1<27.
8><

Tmja 11

CIX HAJ^AJMETIX DM _MPAEI


81>

1. ^CAETMAJLMETIX ^PM_LIX

1.0. LETPID]HHLØE; AHCAPAHLØE DM HIEHM^TIX

]ea hiciela ms ue hiekueti dm pmrsieas qum dmka su cugar dm irlgme para msta`cmhmrsm me
ue tmrrltirli dmspi`cadi, me mc huac prmtmedm ljpcaetar cis jidis dm vlda harahtmrêstlhis
dm su hlvlclzahløe. A pmsar dm mcci, mc dmshieihljlmeti dmc tmrrmei y cas hiedlhliems
mspmhêolhas dm su jmdli aj`lmetm vae a privihar me mc grupi hicielzadir ca emhmsldad dm
mxpcirar, dmshu`rlr y adaptarsm a ca eumva sltuahløe, priduhlìedism ue ljpirtaetm
letmrhaj`li ahucturadir metrm ca pi`cahløe vlsltaetm y ca rmacldad dmc cugar.
Msta ahhløe hicielzadira pumdm rmaclzarsm dm jaemra tmjpirac i pmrjaemetm; me mc
prljmr hasi mc asmetajlmeti smrá moêjmri y hietará hie ueas leoramstruhturas jêeljas,
slgulmedi ca tlpicigêa dm ahajpada ac alrm cl`rm i dm hajpajmeti jlcltar, i `lme
utlclzaedi rmouglis
mjpcazajlmeti mxlstmetms
letmetará me mc
iormhmr ac pripli metirei eaturac6
grupi bujaei me ca smgueda
ueas hiedlhliems jidacldad, mcy
dm ba`lta`lcldad
smrvlhlis juhbi jás mca`iradas, pir ci qum sm momhtuaráe hiestruhhliems søcldas y
duradmras.
Cis hajpajmetis dm vmraei, tac hiji cis hieihmjis biy, tlmeme su irlgme me mc
slgci RLR, me êetlja hiemxløe hie mc hietmxti blstørlhi dm cas hicielzahliems
ljpmrlaclstas muripmas. Me aqumcca ìpiha, mc dmshu`rljlmeti y mc pi`cajlmeti dm eumvis
tmrrltirlis mra uea práhtlha ba`ltuac, y cis hajpajmetis dm vmraei leoaetlcms y kuvmelcms
ljltarie, jmdlaetm mc kumgi, msa ahhløe dm hicielzar parakms eaturacms acmkadis dmc jmdli
ur`aei me mc qum sm dmsarricca`a ca vlda dm cas pmrsieas. ^ir msi rmhl`lmrie mc eij`rm dm
«hicielas dm vmraei¶ i «hicielas dm vahahliems¶, y jás admcaetm «hicielas mshicarms¶,
huaedi mstas ahtlvldadms mjpmzarie a smr irgaelzadas pir cas lestltuhliems mduhatlvas.
Asê pums, pidmjis dmolelr mc hajpajmeti dm vmraei hiji uea ahtlvldad cûdlhi-
rmhrmatlva dm haráhtmr letmeslvi y tmjpiracldad cljltada a ue hirti pmrêidi vahahlieac,
dlsmñada y irgaelzada pir ue mqulpi dm jieltirms, y dlrlglda a elñis i køvmems qum mstáe
dlspumstis a hievlvlr kuetis me ue cugar dlomrmetm ac dm su metirei ba`ltuac —

811

prmomrmetmjmetm me mc jmdli eaturac—, `aki ueas hiedlhliems dm vlda adaptadas a cas


harahtmrêstlhas mspmhêolhas dm dlhbi cugar. Me ca ahtuacldad, mxlstme varlas
dmeijleahliems para rmomrlrsm a mstm jidmci dm ahtlvldad, dm ahumrdi hie hlmrtas
dlomrmehlas mxlstmetms metrm hada uea dm mccas.

• Hajpajmeti; sm rmaclza me pcmei hajpi, harmhlmedi dm leoramstruhturas


sljlcarms a cas ur`aeas y utlclzaedi hiji vlvlmeda sljpcms tlmedas dm
hajpaña. ^umdm tratarsm dm ue tmrrmei ya prmparadi para ca ahajpada, ue
hajpajmeti olki dm ha`añas dm jadmra, tlmedas ledlas, `uegaciws…, i ue
hajpleg, dm oirja qum baya acgueis smrvlhlis prmlestacadis, hiji hihleas,
asmis, hijmdirms, mth. ^mri ms jás ormhumetm qum smae sljpcms ármas dm
ahajpada cl`rm i olehas jêeljajmetm ahitadas6 me mstis hasis ei mxlstm
elegûe tlpi dm rmhursis, pir ci qum smrá emhmsarli qum cis partlhlpaetms
hiestruyae cis dlstletis smrvlhlis, cmtrleas, bigarms para hihlear, mth.,
lehirpiráedism msta ahtlvldad ac pcaetmajlmeti mduhatlvi dm ca mxpmrlmehla.
Mc dmsarralgi hie rmspmhti a ca vlda ur`aea ms juy oumrtm pir su mehcavahløe
me mc jmdli eaturac, y cas ahtlvldadms ljpclhae ue dmsgastm oêslhi jayir,
bahlìedism ba`ltuacms cas jarhbas, cas tìhelhas dm alrm cl`rm, cis prigrajas
rmcahlieadis hie mc jmdli aj`lmetm, cis kumgis dm mxpcirahløe, y mc
aprmedlzakm dm truhis para ca supmrvlvmehla. Ca jidacldad dm hajpajmeti ms
juy ahiesmka`cm a partlr dm ca prmadicmshmehla, auequm tlmem hiji
dmsvmetaka su prmharlmdad dm jmdlis y su oraglcldad aetm oahtirms hcljátlhis
advmrsis.
• Hiciela; sm rmaclza me tirei a leoramstruhturas søcldas dm haráhtmr pmrjaemetm,
hiji hasas dm hicielas, ac`mrgums dm kuvmetud, hasas ruracms, hicmglis dm
letmreadis, eivlhladis rmclglisis, rmsldmehlas dm mstudlaetms, graekas
mshumcas…, cas huacms pismme lestacahliems têplhas dmc jmdli ur`aei —cuz
mcìhtrlha, agua hirrlmetm, dirjltirlis, hihleas, asmis, mth.—. Mstis
mqulpajlmetis sumcme tmemr uea pcaetlcca pmrjaemetm dm tra`akadirms, qum sm
ihupa dmc jaetmeljlmeti y dm ca gmstløe dm cis smrvlhlis dmc ac`mrgum, pir ci
qum pumdme iormhmr smrvlhlis dm hijldas pmromhtajmetm irgaelzadis, qum sm
hietratae me rìgljme dm pmesløe hijpcmta i jmdla pmesløe. Ca jayirêa
mstáe gmstlieadis pir partlhucarms, lestltuhliems i mjprmsas qum cas mxpcitae
hie mc ole dm i`tmemr `memolhlis mhieøjlhis, y ac smr dm haráhtmr pû`clhi, sm
baccae `astaetm siclhltadis, dm oirja qum ms pisl`cm mehietrar a grupis
dlstletis hievlvlmedi me ca hasa duraetm mc jlsji pmrêidi. Auequm cas
hicielas sm u`lhae cmkis dm ca hludad dm rmsldmehla ba`ltuac, mc hietahti hie mc
jmdli eaturac ei ms tae prøxlji hiji me mc hajpajmeti, pir ci qum sm dae
ueas hiedlhliems dm ba`lta`lcldad juy sljlcarms a cas dm ca vlda ur`aea. Xu
jietakm ms jás smehlcci y ca dleájlha dm ahtlvldadms jás dmshaesada, ya qum
sm slrvm dm cis jûctlpcms rmhursis iormhldis pir cas lestacahliems; plstas
810

dmpirtlvas, plshlea, aucas-taccmr, sacas dm rmueløe, saciems dm ahtis, mth. Ca


jidacldad dm hiciela ms jás admhuada para elñis pmqumñis, ya qum, metrm
itras raziems, bahm pisl`cm ca aj`lmetahløe ljagleatlva dm cis mspahlis, ca
hrmahløe dm dmhiradis, ca rmaclzahløe dm taccmrms, ca práhtlha dm vmcadas y
kumgis dm mth.
hieihldis, letmrlir dm haráhtmr
Xu jayir slj`øclhi,
dmsvmetaka ms su camcmvadi
irgaelzahløe dm dmpirtms
histm, hasl slmjprm
supmrlir ac dm cis hajpajmetis.
• Hajpajmeti vicaetm; taj`lìe ccajadi hajpajmeti ruta, ltlemraetm i dm
travmsêa. Hieslstm me smgulr a plm i me `lhlhcmta ue ltlemrarli eaturac,
eirjacjmetm uea ruta dm letmrìs i ue rmhirrldi pir acta jietaña, ahajpaedi
me ue sltli dlomrmetm hada eihbm. Ahiesmka`cm para køvmems y adicmshmetms a
partlr dm cis 14 añis, mc grupi dm`m lr traespirtaedi cas tlmedas y mc jatmrlac
dm ahajpada, admjás dm ca hijlda y mc rmsti dmc mqulpi, pir ci qum sumcm
ccmvarsm søci ci jás ljprmshledl`cm para ca su`slstmehla. Mc rltji dm ca
travmsêa, ca dlolhuctad dm avltuaccajlmeti y mc mkmrhlhli dm lestacar mc
hajpajmeti hada kireada ljpclhae ue dmsgastm oêslhi juy mcmvadi, pir ci
qum a vmhms ms hievmelmetm sljuctaemar ca ahajpada hie mc sljpcm vlvah, mc
pidmr pmreihtar me acgûe rmougli i ac`mrgum dmc hajlei, m lehcusi ca
letmrruphløe dm ca jarhba duraetm ue par dm dêas para dmshaesar. Ca dleájlha
dm cas ahtlvldadms sm prmsmeta a cis dmstleatarlis hiji uea autìetlha avmetura
dm mxpcirahløe y supmrvlvmehla me mc jmdli aj`lmetm eaturac, auequm msti ei
mxhcuym mc mjpcmi dm dmtmrjleadis sipirtms tìhelhis —hiji ue autijøvlc
dm apiyi— sl sm hiesldmra emhmsarli para rm`akar su dlolhuctad.
• Hiciela ur`aea; sm rmaclza me ca hludad dm irlgme dm cis dmstleatarlis, pirqum
ìstis bae qum pmrjaemhmr me sus dijlhlclis ba`ltuacms duraetm mc vmraei, i
pir pri`cmjas mhieøjlhis qum ljpldme ca irgaelzahløe dm ue hajpajmeti
dm tlpi tradlhlieac. Xu partlhucarldad mstrl`a me qum cis elñis dumrjme y
bahme ca jayirêa dm cas hijldas me sus hasas, dmsarriccáedism cas ahtlvldadms
pir ca jañaea y cas prljmras biras dm ca tardm, hlehi dêas a ca smjaea, me
tureis dm dis i trms smjaeas. Xm slrvme dm acgûe cihac —ue hmetri hêvlhi, ue
hicmgli, uea hasa dm kuvmetud— hiji hmetri dm ipmrahliems, pmri taj`lìe
utlclzae itris rmhursis m leoramstruhturas mxlstmetms me ca hludad; mc
picldmpirtlvi, ca plshlea juelhlpac, acguea `l`clitmha i jusmi, ca pcaza, mc
parqum, mth. Xm trata me rmacldad dm ue jidmci dm «mduhahløe dm haccm¶ qum
tlmem hiji oleacldad rmcahliear jás mstrmhbajmetm a ca pi`cahløe hie mc
metirei ur`aei me qum vlvm, pir ci qum admjás dm ci mxpumsti, sie ormhumetms
cas dmshu`lmrtas, cis kumgis dm hludad, cas olmstas y kireadas a`lmrtas a tidi mc
pû`clhi,
ahtlvldadmsca rmhrmatlvas
vlslta dm para
jieujmetis hucturacms,
mc tlmjpi cl`rm mth. Medmihasliems,
sm ahijpañae prigrajas cas
dm
mduhahløe hijpmesatirla —dm apiyi i rmhupmrahløe mshicar—,
hieouedlìedism metiehms hie cas ccajadas «mshumcas dm vmraei¶. A prljmra
vlsta, msta jidacldad dm ahtuahløe lehujpcm mc i`kmtlvi irlgleac dm cas

818

hicielas dm vlvlr duraetm hlmrti tlmjpi me ue cugar dlomrmetm ac ba`ltuac, sle


mj`argi, mc i`kmtlvi qum sm prmtmedm a mstm rmspmhti ms kustajmetm pmrhl`lr y
mxpmrljmetar ca hludad hiji ue mspahli vlvi para tida ca hijueldad,
dmshu`rlmedi sus pisl`lcldadms hiji oumetm leagita`cm dm pripumstas para mc
ihli (Itmri-Lgcmslas, 1<<1).

1.0. MC HAJ^AJMETI HIJI JAPHI MD]HATL_I

Ac jargme dm cas varlaetms y sus dlomrmetms jidmcis irgaelzatlvis y pmdagøglhis,


pidmjis dmstahar me cas hicielas dm
dm vmraei uea smrlm dm aspmhtis mduhatlvis ``áslhis.
áslhis.
a) Mxpm
Mxpmrl
rlme
mehl
hlaa let
letme
mesa
sa y mxt
mxtra
rair
irdl
dlea rlaa; ue hajpajmeti dm vmraei ei ms uea
earl
ahtlvldad jás6 ms acgi mspmradi hie meirjm lcusløe m ljpahlmehla pir mc elñi
y pir mc mqulpi dm jieltirms. Hiestltuym uea mxhmcmetm ipirtueldad para
vlvlr dm jaemra dlstleta a ca irdlearla me huaeti sm rmolmrm a bá`ltis dm
hijpirtajlmeti, rmcahliems letmrpmrsieacms, jidmcis dm ihli, i ca pripla
leocumehla dmc jmdli eaturac. Xu durahløe ishlca metrm uea smjaea y qulehm
dêas, me cis huacms mc rltji ormeìtlhi dm cas ahtlvldadms y ca aeljahløe dm cis
aprmedlzakms ihupa ca práhtlha titacldad dm hada kireada, dmsarriccáedism tidi
me ue mspahli aj`lmetadi mspmhêolhajmetm. Mstas hiirdmeadas dm hietmxti
bahme pisl`cm mc dmsarricci dm uea smrlm dm ahtlvldadms mxhmphlieacms,
lrrmpmtl`cms, jmjira`cms, qum me mc jmdli ur`aei ei pumdme smr ccmvadas a
ha`i. Cas hicielas dm vmraei supmrae ajpclajmetm cis hiedlhlieajlmetis
oirjacms dm itras lestltuhliems mduhatlvas, sie sltuahliems juy a`lmrtas taeti
pir ca dlvmrsldad dm priymhtis pmdagøglhis qum pumdme jatmrlaclzar, hiji
pir ca smesahløe dm cl`mrtad y autieijêa qum cis elñis pumdme pmrhl`lr. ^ir
hieslgulmetm, ca hiciela sm eis prmsmeta hiji uea mxpmrlmehla mduhatlva
gci`aclzada, pcaelolhada «me¶ y «para¶ mc tlmjpi cl`rm dmsdm uea pmrspmhtlva
pmdagøglha letmgrac.
`) Mstl
Mstlci
ci dm vlda
vlda dlom
dlomrm
rmet
etmm ac
ac ba`
ba`ltuacc; cis partlhlpaetms me uea hiciela vme
ltua
actmradi mc hietmxti irdlearli dm sus vldas, ouedajmetacjmetm pir uea
sltuahløe dm acmkajlmeti dmc aj`lmetm oêslhi, rmcahlieac y eirjatlvi dm ca
oajlcla. Msti i`clga ac elñi a dmsarriccar ca emhmsldad dm ouehliear hie
autieijêa, a rmspiesa`lclzarsm dm su pripla blglmem, acljmetahløe, huldadi dm
sus pmrtmemehlas, dmshaesi, irgaelzahløe dmc tlmjpi, mth. Ca mxpmrlmehla ms
meirjmjmetm dlomrmetm
dm rmomrmehla dmkae dm asmrca cis
oirja dm vlda
padrms, dmc cugary dm
bmrjaeis irlgme, y para
priomsirms, cis jidmcis
pasar a
smrci cis hijpañmris y cis jieltirms. Msta sltuahløe eivmdisa m lesmgura,
hapaz dm aomhtar ac mqulcl`rli mjihlieac dmc partlhlpaetm, pumdm smr uea `umea
ihasløe para mduhar me ca hitldlaemldad, taeti me ca satlsoahhløe dm

814

emhmsldadms prljarlas hiji dm êedicm aomhtlva. Me ca hiciela, mc elñi vlvm ue


jidmci dlstleti dm irgaelzahløe dm ca vlda, ci qum cm pmrjltm i`tmemr uea
pmrspmhtlva jás i`kmtlva dm cas pmhuclarldadms dm su pripla oajlcla, dm su
mshumca y dm su hludad.
h) Hiet
Hietah
ahti
ti hi
hiee mc
mc jmd
jmdli
li aj`l
aj`lme
metm
tm eat
eatur ac; rmsucta dloêhlc smparar huacqulmr
urac
hajpajmeti i hiciela dm ca eaturacmza. Qulzá sma msa êetlja hiemxløe su
harahtmrêstlha jás ldmetlolhatlva6 ca rmhrmahløe ac alrm cl`rm ms smgurajmetm ca
vmrtlmetm jás tradlhlieac dm ca Mduhahløe dmc Ihli. A vmhms, ca leocumehla
mduhatlva dmc jmdli aj`lmetm eaturac si`rm cis elñis sm hiesldmra jás
ljpirtaetm lehcusi qum ca pripla ahtlvldad a dmsarriccar; mc dmsmevicvljlmeti
mspietáemi me mc jmdli, ca hapahldad dm meormetarsm a rmtis y sltuahliems
leusuacms, mc tmemr qum vlvlr sle cas hijidldadms dm ca hludad, ca mxpcirahløe
y mc dmshu`rljlmeti dm ca tipigraoêa, ca gmicigêa, ca oauea y ca ocira,
mxpmrljmetáedicas dm jaemra dlrmhta y vaciraedi cis `memolhlis qum apirta ac
bij`rm dmsdm uea pmrspmhtlva mhicøglha, ca pripla `mccmza dm cis palsakms, cis
hicirms, cis atardmhmrms, mc agua, mth. Ca mstaehla ac hajpi pmrjltm admjás ca
hietmjpcahløe dm cis jidis dm vlda rurac, tae dlomrmetms dm ca hludad me
tidis sus aspmhtis —mc tra`aki agrêhica, cas histuj`rms dm cis pum`cis, cas
mxprmsliems oichcørlhas, mc pasi dmc tlmjpi—, ci huac oavirmhm ca
rmhupmrahløe y mc aprmedlzakm dm mcmjmetis hucturacms dm eumstri patrljieli
hiji cas tradlhliems y cmymedas, cas olmstas têplhas, cis kumgis pipucarms, mth.
d) Mspa
Mspahl
hlii para
para ca
ca mduh
mduhah
ahlø
løee sihlac; ca hiciela dm vmraei ms uea mxpmrlmehla
sihlac
hicmhtlva qum supmra me haetldad y me letmesldad a itras hijueldadms a cas
qum mc elñi mstá ahistuj`radi —mc rmduhldi eûhcmi oajlclar, cis grupis
dmtmrjleadis dm ca mshumca, cas paedlccas, mth.—. Cas biras dm hievlvmehla
ihupae tidi
traeshursi dm camcvlda
dêa,hitldlaea,
cas rmcahliems
mc kumgi letmrpmrsieacms
me mqulpi ms ueasmhiestaetm,
rmoumrzaey mcmeelñi
mc
pumdm partlhlpar me ca tija dm dmhlsliems qum aomhtae a ca pripla dleájlha
dmc grupi. Msta dljmesløe hicmhtlva dm ca ahtlvldad i`clga a msta`cmhmr uea
smrlm dm eirjas rmcatlvas a birarlis, cljplmza y jaetmeljlmeti dm cas
lestacahliems, huldadi dmc jatmrlac, i`mdlmehla a cis jieltirms, rmgcas dm
kumgi, mth., dm emhmsarli hujpcljlmeti para asmgurar ca `umea jarhba dm ca
hiciela. Admjás dmc rmspmti a cas eirjas, mc grupi dm elñis sumcm bahmrsm
rmspiesa`cm dlrmhti dm uea smrlm dm smrvlhlis i tarmas qum rmduedae me
`memolhli dm tida ca hijueldad bujaea ahajpada. Me dmoleltlva, qum ca
hiciela supiem ue mkmrhlhli dm sihlaclzahløe juy slgelolhatlvi, taeti me su
dljmesløe dm letmgrahløe
dm ajlstadms, dmsarricci yhiipmratlvi
adaptahløe, hiji
dm cisme tra`akis,
mc dm ajpclahløe dmc eûjmri
ljpclhahløe me ca
dleájlha dmc grupi, y partlhlpahløe sihlac dmjihrátlha, ci qum ca hievlmrtm me
uea jmtidicigêa mduhatlva juy letmrmsaetm para hlmrtis hicmhtlvis dm
pi`cahløe hie emhmsldadms sihlacms mspmhlacms.
mspmhlacms.

81=

m) Jidmci dm
dm ih ahtlvi; mc hajpajmeti dm vmraei ms sle duda ca ahtlvldad jás
ihli ah
rmprmsmetatlva y tradlhlieac dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm. Xu carga
traymhtirla ba ldi hieolguraedi ue jidmci mspmhêolhi dm ihli para cas
vahahliems dm ca leoaehla y ca kuvmetud dm tidi mc juedi. Mc ljprmslieaetm
ìxlti dm mstm jidmci dm ihli radlha me qum cis elñis y køvmems sie cis
autìetlhis pritagielstas dm ca mxpmrlmehla6 me ca jayirêa dm cis áj`ltis pir
cis qum sm dmsmevumcvm su vlda mc hmetri dm ahhløe ms akmei a mccis, y msti sm
jaelolmsta hcarajmetm me mc tlmjpi cl`rm, diedm cis jmdlis audlivlsuacms, ca
pu`clhldad, cas jidas, ca oacta dm mspahlis para mc kumgi y mc ihli jaslolhadi
privihae ahtltudms paslvas y dm sljpcm hiesuji. Me cis hajpajmetis dm
vmraei, cis hbavacms tlmeme ca ihasløe dm dmsarriccar su ljagleahløe y su
hrmatlvldad, dm sirprmedmrsm, dm tijar dmhlsliems, dm piemr me jarhba
lelhlatlvas y pripumstas qum surgme dm mccis jlsjis…, me uea paca`ra, dm
smetlrsm autìetlhis pritagielstas me su tlmjpi cl`rm. Msta ldma dm bahmr a cis
sukmtis dm aprmedlzakm mc mkm ouedajmetac dm ca ahhløe mduhatlva ms hcavm, y
bahm hijpcmtajmetm
lestltuhliems dlstleta
mduhatlvas a ca Mduhahløe
rmgcadas6 dm bmhbi, me mc Tlmjpi
auequm Cl`rm dm itras
mc hajpajmeti mstì
pcaelolhadi basta mc ûctlji dmtaccm pir cis jieltirms, su pumsta me práhtlha y
su rmsuctadi dmpmedmrá oleacjmetm dm ca partlhlpahløe ahtlva y dmc gradi dm
ljpclhahløe dm cis aslstmetms. Hiji hiesmhumehla dm mstm prihmsi dm
aprmedlzakm ms pisl`cm jitlvar me hada elñi mc letmrìs y mc hijprijlsi pir
hiestrulr su pripli jidmci dm ihli, pitmehlaedi aqumccas hapahldadms y
ba`lcldadms qum ba dmshu`lmrti pir sê jlsji me mc traeshursi dmc
hajpajmeti.

Dm jaemra gmemrac, cas hicielas dm vmraei pumdme rmaclzarsm hiji partm letmgraetm
dm ue prihmsi mduhatlvi jás ajpcli, i hiji ahtlvldad alscada. Me mc prljmr hhasi,
asi, sumcme
mstar irgaelzadas pir grupis, asihlahliems i mshumcas qum dmsarriccae su ca`ir mduhatlva
a ci cargi dm tidi mc añi, y metlmedme mc hajpajmeti hiji ue rmhursi pmdagøglhi jás,
qum hucjlea mc tra`aki dmc hursi. Cis i`kmtlvis mspmhêolhis dm ca hiciela mstáe
rmcahlieadis hie cis i`kmtlvis ouedajmetacms dmc prigraja aeuac, cis jieltirms hieihme
a ca jayirêa dm cis partlhlpaetms, y ba`ltuacjmetm sm slgum uea dleájlha dm
ouehlieajlmeti ya dmtmrjleada, pir ci qum ca adaptahløe ms juhbi jás ráplda y mc
tra`aki jás oáhlc, auequm msti taj`lìe pumdm cljltar ca leeivahløe y ca hrmatlvldad. Ca
mxlstmehla dm ue mqulpi msta`cm dm jieltirms pmrjltm hietar hie ue grupi bujaei
huaclolhadi, letmgradi y `ume hieihmdir dm ca rmacldad sihlimduhatlva dm cis
dmstleatarlis, admjás dm dar msa hietleuldad ac priymhti mduhatlvi qum slrvm para
tra`akar cis aspmhtis grupacms y bahmr mc smguljlmeti dm hada elñi dmspuìs dm ca hiciela.
^ir mc hietrarli, cis hajpajmetis qum sm hmcm`rae hiji ahtlvldadms mspirádlhas
sie oruti dm uea iomrta pû`clha caezada dmsdm lestltuhliems i mjprmsas, a ca qum ahudme
ue eûjmri juy mcmvadi dm elñis y køvmems dm juy dlvmrsa prihmdmehla, hie cis qum ei
sm rmaclza elegûe priymhti mduhatlvi hietleuadi. Mstis hajpajmetis sumcme gizar dm

81?

uea smrlm dm leoramstruhturas y jmdlis tìhelhis `astaetm siolstlhadis, y mcci cms hievlmrtm
a vmhms me sljpcms ahtlvldadms dm hiesuji para ihupar cas vahahliems, admjás dm
rmsuctar hiesldmra`cmjmetm histisis. Cis mqulpis dm jieltirms sm oirjae pir hietrata,
dm jidi qum ei sm hieihme metrm sê el hieihme ac grupi dm dmstleatarlis, ci huac pumdm
irlglear smrlis pri`cmjas dm adaptahløe. Mc prigraja dm ahtlvldadms vlmem olkadi dm
aetmjaei y sm hlñm a ca mxpcitahløe dm uea smrlm dm rmhursis dm «juctlavmetura¶, pir ci
qum ei sm dlshutme prmvlajmetm cis hrltmrlis mduhatlvis y apmeas sm olkae cis i`kmtlvis
qum sm qulmrme hiesmgulr. Ca oacta dm hietleuldad dm ca ahhløe mduhatlva hlmrra
pisl`lcldadms y haj`la radlhacjmetm ca dleájlha dm ca hiciela, qum sm cljlta a asmgurar
mc metrmtmeljlmeti y ca dlvmrsløe dm cis elñis, admjás dm atakar cis pisl`cms pri`cmjas dm
hievlvmehla. A pmsar dm ci dlhbi, mxlstme hajpajmetis dm mstm tlpi diedm mc
ahipcajlmeti dmc grupi dm jieltirms y uea `umea dleájlha dm cas ahtlvldadms pumdme
irlglear uea mxpmrlmehla pisltlva para cis partlhlpaetms.
817

Xle áelji dm rmstarcm jìrltis a mstm tlpi dm hajpajmetis, huya ca`ir dm dlousløe
dmc ihli y cas ahtlvldadms dm alrm cl`rm ms `astaetm ljpirtaetm, dmsdm aquê dmomedmjis mc
prljmr jidmci, jás me hiesieaehla hie cis prlehlplis y cas oleacldadms dm uea vmrdadmra
Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm.
812

0. M_IC]HLØE
DM _MPAEI^MDAGØGLHA DM CAX HICIELAX

0.1. MC MRH]PXLIELXJI PIJÁETLHI \ CAX HICIELAX


MXHICAPMX

Me mc irlgme dm cas ahtlvldadms dm alrm cl`rm, y me hiehrmti dm cis hajpajmetis dm


vmraei, bay qum rmjietarsm ac vlmki tøplhi dmc rmmehumetri hie ca eaturacmza dmsdm uea
pmrspmhtlva msplrltuacjmetm gratlolhaetm. Mc ldmac dm vlda me mc hajpi, mc jidmci dm
hijpirtajlmeti pastirlc y ca hiehmphløe `uhøclha dmc jmdli eaturac bae sldi uea
hiestaetm a ci cargi dm ca blstirla, mspmhlacjmetm mkmjpclolhada pir ca cltmratura. Me mc
Juedi Hcáslhi, uea eaturacmza dm palsakms pcahmetmris, oumetms dm agua, oriedisis
`isqums y vmrdms pradis mra mc cugar dm dmshaesi y sislmgi mcmgldi pir cis dlisms y cas
eleoas, tac hiji dmshrl`lmrie Bijmri, ^catøe i _lrglcli, metrm itris. Tac mshmearli,
admjás, mra lesplradir dm tmrtuclas y mehumetris ajlstisis, dm ahtlvldadms dm ihli
pmromhtas, hiji ca pimsêa, ca jûslha i ca daeza, y dm ue mstadi dmc acja arjøelhi y
mdlolhaetm (Humeha, 1<<=, p. ?=).
Ca msplrltuacldad jmdlmvac rmhiglø me mc oajisi Háetlhi dm cas hrlaturas dm sae
Oraehlshi dm Asês, uea ahtltud dm hietmjpcahløe dmc palsakm eaturac hiji su`cljm i`ra
dm Dlis aetm ca qum uei sm jaravlcca`a. Me mc Pmeahljlmeti sm sltûae cas prljmras
mxhursliems jietañmras, rmaclzadas pir acgueis bujaelstas dm gusti rmoleadi hiji
^mtrarha i Jaetmgea, qum suplmrie vmr me mc dlsorutm dm ca eaturacmza ue jitlvi ci
suolhlmetmjmetm atrahtlvi hiji para vlakar basta mcca dm oirja dmsletmrmsada. Cas i`ras
cltmrarlas dm Garhlcasi, Hmrvaetms, Gøegira i oray Culs dm Cmøe tijarie `umea eita dm
msta pmrhmphløe dm ci eaturac, pmri si`rm tidi mc Jmeisprmhli dm hirtm y aca`aeza dm
acdma dm oray Aetieli dm Gumvara (1=8<), me ca qum sm hrltlha`a ca oirja dm vlda dm cas
hludadms para dmomedmr mc rltji traequlci y pcahmetmri dm ca vlda dm cis pum`cis.
Me ca Mdad Hietmjpiráema bay qum hltar ca olcisioêa eaturaclsta dm Piussmau y,

81<

si`rm tidi, ca ahtlvldad dm cis vlakmris rijáetlhis, qum duraetm cis slgcis R_LLL y RLR
sm vicharie a ca hiequlsta dm slmrras y huj`rms, prahtlhaedi ormhumetmjmetm mc
acplelsji, mc smedmrlsji i mc vlvaqumi. Hie mc Pijaetlhlsji, ca eaturacmza dmka dm
tmemr ue haráhtmr mstátlhi, palsakêstlhi, dm jmra hietmjpcahløe, hievlrtlìedism me ue
vmrdadmri mspmhtáhuci mjihlieac. Mc jmdli aj`lmetm eaturac sm hievlmrtm me acgi vlvi,
ccmei dm memrgêa, sacvakm, vlicmeti, qum aeieada ac mspmhtadir y cm i`clga a hiesldmrarsm
ue smr jleûshuci aetm su pitmehla ljprmslieaetm. Me cugar dmc palsakm `uhøclhi, mc
vlakmri rijáetlhi letmeta si`rmpiemrsm a ca vlsløe atmrradira dm hashadas, tirrmetms y
tmjpmstadms, y msa mxpmrlmehla dm meormetarsm a cas oumrzas høsjlhas dmc uelvmrsi sm
vumcvm acgi su`cljm, hasl rmclglisi, qum dmjumstra ca graedmza dm Dlis Hrmadir.
Msta vlsløe rijáetlha dm ca eaturacmza oum ca qum dmolelø mc smetldi dm cas prljmras
mxhursliems kuvmelcms dmc slgci RLR. Metiehms sm trata`a dm grupis rmduhldis qum
pmreihta`ae ac alrm cl`rm duraetm pihis dêas, y qum itirga`ae a su avmetura uea
dljmesløe lelhlátlha dm jadurahløe pmrsieac. Ei mxlstêae i`kmtlvis pmdagøglhis
mxpcêhltis me mstas prljmras ahajpadas, sacvi mc dm rmhirrmr uea smrlm dm ltlemrarlis pir
parakms eaturacms,
itras oirjas dm hie
vldamcjás
ole dm acmkarsm dm
prljltlvas ca sioihaetm
—ruracms, hlvlclzahløe Mkmjpcis
hajpmsleas—. ur`aea me `usha dm
dm mstas
ahajpadas eaturaclstas sie cas qum sm hmcm`rarie dm jaemra jás i jmeis leoirjac me
Mstadis ]eldis dmsdm 12?1, i cas ya hieihldas dmc jivljlmeti acmjáe Waedmrvigmc
dmsdm 12<?.
Mc prljmr hasi dm ahajpadas irgaelzadas hieoirjm a i`kmtlvis pmdagøglhis jás
slgelolhatlvis ms mc dmc rmvmrmedi Wactmr @lie, qum me 127? pripirhlieø a ueis huaetis
elñis dm [ûrlhb —Xulza— ca pisl`lcldad dm vlvlr me mc hajpi duraetm ueis dêas,
dlsorutaedi dmc sic, dmc alrm cl`rm, dmc mkmrhlhli oêslhi y dm ca `umea eutrlhløe. Ca ldma sm
blzi hijûe me tida Hmetri Muripa, y mc aspmhti saeltarli sm hievlrtlø me su hijpiemetm
jás ljpirtaetm, hiji actmreatlva a ca picuhløe y a ca oacta dm blglmem dm cis hmetris
ur`aeis.
Iratirlis _arlas
Omstlvislestltuhliems
Xacmslaeis, iy\JHA
asihlahliems
—dmsdmhiji cis smpatrieatis
122=—, apuetarie parriqulacms, cis
a ca irgaelzahløe
dm hajpajmetis dm vmraei slgulmedi mstis pcaetmajlmetis blglmelstas (^ulg Pivlra-
Trlcca, 1<<?, p. 7?).
Ca dlousløe dm cas ldmas pmdagøglhas dm ca Mshumca Ahtlva mehietrø me ca práhtlha
dmc mxhurslielsji y me cas ahajpadas ue mxhmcmetm jarhi a travìs dmc huac ccmvar a ha`i
su rmeivahløe mduhatlva. Me msta cêema sm dmsarriccarie, pir mkmjpci, cas Hijueldadms
Mshicarms Cl`rms dm Wyemfme y Gmbmm`, qum ipieêae ca vlda rurac, ca himduhahløe, mc
hijpañmrlsji y mc autigi`lmrei a cis vacirms letmcmhtuaclstas y autirltarlis dm ca
mesmñaeza rmgcada tradlhlieac. Asê sm priduki ca letriduhhløe dm cas hicielas me cis
priymhtis mduhatlvis dm cis hmetris dm mesmñaeza, razøe pir ca huac tacms ahtlvldadms

hijmezarie dmsdm
irgaelzadas a dmeijlearsm «hicielas pmdagøglhas.
hicmglis m lestltuhliems mshicarms¶, pirqum mrae jayirltarlajmetm
Me Mspaña, cas hicielas dm vmraei oumrie letriduhldas pir mc Jusmi ^mdagøglhi
ahlieac dm ca jaei dm Jaeumc @articijì dm Hissêi. Cas prljmras tuvlmrie cugar me
1227 me Xae _lhmetm dm ca @arqumra —Xaetaedmr— y me 12<1 me Graeada. Ca

80>

Lestltuhløe Cl`rm dm Mesmñaeza ba`êa pcaetmadi ya dmsdm 122> ca ldiemldad dm cas


mxhursliems mshicarms y mc hietahti hie ca eaturacmza, admjás dm ca vlvmehla dm cis
smetldis, ca práhtlha cûdlhi-omstlva, ca hietmjpcahløe mstìtlha y cis tra`akis jaeuacms, dm
jidi qum cas hicielas dm vmraei huadra`ae pmromhtajmetm hie mstas ldmas.
Mc hijpiemetm mduhatlvi dm mstas ahtlvldadms adqulrlø uea ljpirtaehla hada vmz
jayir, me dmtrljmeti dmc aspmhti saeltarli aetms hijmetadi. @ume mkmjpci dm mcci ms mc
slgulmetm tmxti, mxtraêdi dm uea jmjirla dm ahtlvldadms dmc Ayuetajlmeti dm @arhmciea,
me 1<80, qum dmomedêa dm msta oirja cis vacirms pisltlvis qum sm cm atrl`uêae metiehms a
cas hicielas (^ulg Pivlra-Trlcca, 1<<?, p. 77);

«Ca ahtlvldad dm cas Hicielas Mshicarms ba dm tmemr dis dlrmhtrlhms; ca prljmra smrá pripirhliear a cis
elñis cis mxtrairdlearlis `memolhlis qum para su sacud rmprmsmeta ca vlda blglìelha V…Z \ ca smgueda,
ca dm sa`mr aprivmhbar me `memolhli dm ca oirjahløe msplrltuac dmc elñi mc acti vacir mduhatlvi qum
hijpirta mc haj`li dm aj`lmetm, mc haj`li dm vlda, mc hietahti dlrmhti hie ca eaturacmza, hievlvlr hie
itras pmrsieas ei ba`ltuacms, vmr jaemras dm vlvlr y dm tra`akar qum ei sie cas suyas priplas, mth. Cas
Hicielas Mshicarms —qum ei tlmeme el bae dm tmemr mc haráhtmr mxhcuslvi dm saeatirli— bae dm
hijuelhar uea vl`rahløe y ue letmrìs a cis mshicarms qum baga qum, ac tìrjlei dm sus vahahliems,
vumcvae merlqumhldis oêslhajmetm y saturadis dm jar y dm jietaña, ei ûelhajmetm hiji mcmjmeti
gmigráolhi, slei hiji oumetm dm bujaeldad¶.
bujaeldad¶.

Mc tmxti ms `astaetm mcihumetm ahmrha dm ca `umea mstljahløe qum cas autirldadms


itirgarie ac jivljlmeti dm cas hicielas. ^mri dmolem dm oirja juy hcara cis trms graedms
i`kmtlvis qum dm`êae prmsldlr mstas ahtlvldadms; mc saeltarli, mc oêslhi y mc mduhatlvi. Msta
prmihupahløe bujaeêstlha sm slrvlø ahmrtadajmetm dm jmtidicigêas rmeivadiras juy
prøxljas ac ldmarli dm ca Mshumca Ahtlva, auequm mc hijpiemetm cûdlhi aûe ei aparmhêa
dmstahadi dm eleguea jaemra. Ca letriduhhløe dmc kumgi me cas hicielas ei sm priduki
basta ca slstmjatlzahløe pmdagøglha dmc mshuctlsji, qum supi adaptarsm juhbi jmkir a
cis hmetris dm letmrìs priplis dm cis hbavacms, pripielìedicms uea avmetura me hcavm
cûdlha hiji jmtidicigêa mduhatlva a partlr dm ca huac rmaclzar tidas cas ahtlvldadms.

0.0. CIX HAJ^AJMETIX DM _MPAEI D]PAETM MC OAXHLXJI

Ca ljpirtaetm rmeivahløe mduhatlva dm cis jivljlmetis kuvmelcms y cas hirrlmetms


pmdagøglhas ahtlvas, qum ba`êa pisl`lcltadi ca dlousløe dm cas hicielas dm vmraei, sm vli
a`sicutajmetm truehada hie mc advmeljlmeti dmc oashlsji me ca picêtlha muripma dm cis
añis 1<0>-1<8>. Hie mccis, ca ouedajmetahløe ldmicøglha y ca jmtidicigêa dm cas
ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm haj`larie su oaz pir hijpcmti.
Duraetm mc oashlsji, tidas cas asihlahliems y metldadms ei vlehucadas ac gi`lmrei,
oumrie tmrjleaetmjmetm pribl`ldas. Me hiesmhumehla, søci pudlmrie irgaelzar hicielas
dm vmraei cas lestltuhliems mshicarms y cis jivljlmetis kuvmelcms iolhlacms, qum mrae cis
ûelhis pmrjltldis. Ca letmrvmehløe me mc tlmjpi cl`rm dm ca leoaehla y ca kuvmetud
prmtmedêa sljpcmjmetm pmrpmtuar ca dihtrlea y cis letmrmsms dm ca dlhtadura, asê qum cas

801

hicielas dm vmraei adqulrlmrie ue haráhtmr juy dlrmhtlvi, dm prismcltlsji ldmicøglhi, y


`asadi me prigrajas dm ahtlvldadms dmpirtlvas
dmpirtlvas y parajlcltarms juy hijpmtltlvas.
Me cis prljmris añis dm ca Mspaña dm Oraehi, ac rmomrlrsm a cas ahtlvldadms dm
grupis hiji cas Oacaegms Kuvmelcms i mc Ormetm dm Kuvmetudms sm ba`ca`a jás dm
«ahuartmcajlmetis¶ qum dm hicielas. ^istmrlirjmetm sm gmemraclzarie cas ahtlvldadms ac
alrm cl`rm, me pcmea eaturacmza, hie cis juhbahbis acikadis me tlmedas jlcltarms dm
hajpaña, pir tidi ci huac mjpmzará a siear ca tmrjleicigêa «hajpajmetis dm vmraei¶.
¹Høji mrae msis hajpajmetis9 ^ara dmshrl`lrcis, vajis a tijar hiji jidmci
huacqulmra dm cis qum rmaclzø ca Irgaelzahløe Kuvmelc Mspañica dmsdm 1<?>.
]e hajpajmeti dm ca I.K.M. dlshurrêa me pcmea eaturacmza i me zieas dm ahajpada
prmlestacadas, `lme mqulpadas y su`vmehlieadas mhieøjlhajmetm. Cøglhajmetm, msta
privlsløe dm rmhursis søci mra pisl`cm me uea ahtlvldad irgaelzada pir mc gi`lmrei,
pumsti qum metrm cis grupis ei iolhlacms cis jmdlis mrae juhbi jás prmharlis y admjás
mxlstêa mc rlmsgi dm hiesldmrar ca ahajpada hiji ue dmclti dm asihlahløe lcêhlta,
prmsuetajmetm su`vmrslva.

jáxljaMc rmspiesa`lcldad
irgaelgraja dm aue ue hajpajmeti iolhlac, hiji
Kmom dm Hajpajmeti cis dm
qum ba`êa ca I.K.M.,
i`tmeldi itirga`a dm
mc Hmrtlolhadi ca
Lestruhtir. Ac jlsji elvmc sm bacca`a mc Xmhrmtarli —ihupadi dm rmdahtar cas ahtas dm cas
rmueliems, ccmvar cas clstas dm cis ahajpadis, y mstar a dlspislhløe pmrsieac dmc Kmom dm
Hajpajmeti—, mc Jìdlhi, y mc ^atmr i Hapmccáe, qum kueti hie acgueis bmrjaeis
smjlearlstas mra mc mehargadi dmc smrjøe, ca jlsa, ca hieomsløe y ca hatmqumsls dlarla. ^ir
dm`aki dmc Kmom dm Hajpajmeti qumda`ae dmcmgadis ue Kmom dm Ahtlvldadms i Dlrmhtir
Tìhelhi, rmspiesa`cm dm ca prigrajahløe dm ahtlvldadms hucturacms, dmpirtlvas y dm alrm
cl`rm6 ue Kmom dm Xmrvlhlis mehargadi dm ca letmedmehla gmemrac, ms dmhlr, ca hihlea, cis
saeltarlis, ca adjlelstrahløe, mth.6 y oleacjmetm ue Kmom dm Oirjahløe, qum supmrvlsa`a ca
hirrmhta Oirjahløe dmc Mspêrltu Eahlieac a travìs dm hbarcas dlarlas, ca letriduhhløe dmc
cmja dmc dêa, ca hmrmjiela dm lzada dm `aedmra, cis sêj`icis, cis ueloirjms y cis «hursis
dm primcms¶.
Cis hursis dm primcms mrae pmqumñas cmhhliems qum cis juhbahbis rmhl`êae si`rm
dlstletis aspmhtis dm ca vlda hajpajmetac; hartigraoêa, irlmetahløe, gmigraoêa oêslha,
jmtmiricigêa, sihirrlsji, rastrmi dm plstas, ahtlvldadms dm alrm cl`rm y supmrvlvmehla, dm
tidis cis huacms l`ae sujaedi puetuahliems a travìs dm kumgis y ca rmsicuhløe dm hasis
práhtlhis, dm`lmedi mxajlearsm dm mcci ac oleac dmc hajpajmeti (Garhêa Gumrrmri, 1<?<).
Ljltaedi mc slstmja dm patruccas dmc mshuctlsji, cis hbavacms sm dlvldêae me mshuadras dm
smls y me hmeturlas dm mdad; ocmhbas —elñis—, arqumris —adicmshmetms—, y hadmtms —
øvmems—. Msta mstruhtura irgaelzatlva oum ca qum sm mstuvi mjpcmaedi me hasl tidis cis
hajpajmetis mspañicms hmcm`radis duraetm mc Pìgljme;

800

^ara cas hijpmtmehlas y tltucahliems me jatmrla Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, ei


mxlstêae mshumcas dm jieltirms prlvadas6 tida ca oirjahløe msta`a hmetraclzada dmsdm ca
Dmcmgahløe Eahlieac dm Kuvmetud, qum iormhêa hursis dm varlis añis dm durahløe para
Jaedis Jashucleis. Msis hursis hietmjpca`ae ca emhmsldad dm rmaclzar uea oasm práhtlha
me ue hajpajmeti dm carga durahløe, asujlmedi rmspiesa`lcldadms dm dlrmhhløe.
Aqumccis qum cigra`ae supmrar hie ìxlti mstm pmrêidi dm oirjahløe pidêae cumgi mkmrhmr
hiji Kmoms dm Hajpajmeti, Kmoms dm Ahtlvldadms, Kmoms dm Xmrvlhlis i Kmoms dm
Oirjahløe.
Kueti a mccis sm hieta`ae taj`lìe cis jamstris rmhlìe graduadis me cas Mshumcas
irjacms, qum tmeêae ca i`clgahløe dm partlhlpar me ue hajpajmeti hiji Lestruhtirms
aetms dm mjpmzar a mkmrhmr. Mstis hursis dm Lestruhtirms sm hmetra`ae me ca Mduhahløe
Oêslha, ca Oirjahløe dmc Mspêrltu Eahlieac, ca hatmqumsls rmclglisa, cas ahtlvldadms
hucturacms rmcahlieadas hie mc oichcirm y ca mxactahløe dm cis vacirms eahlieacms, y cas
ca`irms tradlhlieacms dijìstlhas me mc hasi dm cas jukmrms. Tidas mstas aslgeaturas sm
da`ae taj`lìe me cis hicmglis, dm jidi qum a travìs dm dlhbis hursis cis priomsirms
i`tmeêae ca hapahltahløe emhmsarla para ljpartlrcas. Msta`ae meirjmjmetm hietricadis
pir cas autirldadms rmspiesa`cms, qum vlglca`ae juy mstrmhbajmetm mc hujpcljlmeti dm
rlgurisas eirjas rmcatlvas ac ueloirjm, mc mjpcmi dmc tlmjpi cl`rm, ca aslstmehla a cis
smjlearlis y mc hirrmhti aprivmhbajlmeti dm ca lestruhhløe rmhl`lda. ^rmparar a cis
jamstris a travìs dm mstas práhtlhas mra uea oirja sutlc y momhtlva dm traesjltlr cis
letmrmsms y mc ldmarli iolhlac dmc Pìgljme hie garaetêas dm hietleuldad, taeti me ca
mesmñaeza rmgcada hiji me mc tlmjpi cl`rm.
Cis hajpajmetis qum ei dmpmedêae dm acguei dm cis jivljlmetis kuvmelcms
ticmradis, qum ei msta`ae dlrlgldis pir lestruhtirms iolhlacms, i qum ei sm rmaclza`ae me
acguea dm sus lestacahliems —ac`mrgums, rmsldmehlas dm mstudlaetms, hicmglis jmeirms,

808

zieas dm ahajpada prmlestacadas, rmouglis, mth.— tuvlmrie juhbas dlolhuctadms para


dmsarriccarsm. Metrm itras hisas, mrae ormhumetms cas lespmhhliems, rmaclzadas pir
Dmcmgadis dm Kuvmetud i pir Jaedis sacldis dm cas Ahadmjlas Eahlieacms, auequm ei
hie ue letmrìs saeltarli i mhicøglhi, slei me rmcahløe a cas harahtmrêstlhas dm ca oirjahløe
ldmicøglha y hatmquêstlha qum dm`êa olgurar me ca prigrajahløe dm ahtlvldadms.

0.8. M_IC]HLØE PMHLMETM DM CAX HICIELAX DM _MPAEI

a) Mtapa dm 1<=8 a 1<7=


Ca dìhada dm cis hlehumeta jarhø ue ljpirtaetm glri bahla mc apmrturlsji me mc gi`lmrei
dmc Gmemrac Oraehi. Mc 07 dm agisti dm 1<=8 sm olrjø mc Hiehirdati metrm Mspaña y ca
Xaeta Xmdm6 mc jlsji añi sm i`tuvi mc prljmr ahumrdi dm hica`irahløe metrm Mspaña y
Mstadis ]eldis6 y me 1<=4 Mspaña oum pir ole rmadjltlda me ca I.E.]. Dm tidi mcci eis
letmrmsae si`rm tidi cas hiesmhumehlas dmc Hiehirdati dm 1<=8, qum priplhlarie mc apiyi
dm ca Lgcmsla Hatøclha a cas ahtlvldadms dm aeljahløe rmaclzadas pir grupis dm haráhtmr
hieomslieac. Mcci slgelolhø, me dmoleltlva, ca ahmptahløe dm qum sm irgaelzarae
hajpajmetis pir partm dm itras lestltuhliems qum ei oumrae mxhcuslvajmetm
gu`mreajmetacms.
Tmemjis eitlhlas dm acgueas hicielas dm ca dìhada dm cis huarmeta rmaclzadas dm
jidi hcaedmstlei, `urcaedi mc hieihljlmeti dm cas autirldadms, ci qum da ldma dm ca
prmharlmdad dm jmdlis qum ccmgø a harahtmrlzar mstas ahtlvldadms dmspuìs dm ca Gumrra
Hlvlc. ^mri a partlr dm ca smgueda jltad dm cis hlehumeta, cis hajpajmetis dm vmraei sm
hmcm`rarie ya hie hlmrta aslduldad, ac ajpari dm ca Lgcmsla Hatøclha. Me 1<=7 sm hrmø mc
Xmhrmtarladi
dm Jieltirmsdm
dm Hicielas dm Hárltas,
Tlmjpi Cl`rm y me 1<?> mstm irgaelsji ljpartlø mc prljmr hursi
dm Mspaña.
_arlas parriqulas, dmcmgahliems dlihmsaeas y patrieatis rmclglisis sm dmhldlmrie a
irgaelzar hajpajmetis y ahudlmrie ac Xmhrmtarladi dm Hicielas me dmjaeda dm
acljmetis, jaetas y cltmras hie qum ahiedlhliear bujlcdmjmetm huacqulmr hasmrøe.
Lehcusi sm mjpmzarie a hiestrulr lestacahliems dm eumva pcaeta, jás i jmeis
pmrjaemetms, para ahigmr ca rmaclzahløe dm hicielas. Me mstm hietmxti surglmrie acgueas
asihlahliems hieomslieacms hiji cas Kuvmetudms dm Ahhløe Hatøclha, cis Jietañmris dm
Xaeta Jarêa, cas Blkas dm Jarêa i dlvlsliems dmc Jivljlmeti Xhiut Hatøclhi, qum
rmhl`lmrie mc patrieazgi y ca su`vmehløe mhieøjlha dm varlas ørdmems rmclglisas y itras
metldadms prlvadas.
Cis hajpajmetis
aslstmehlac adqulrlmrie
y hatmquêstlhi. Cis rmhursis me msta ìpiha
mhieøjlhis mraeue
juyharáhtmr
mshasis,ouedajmetacjmetm
pir ci qum søci sm
rmaclza`a ue turei dm hicielas hada añi. Mra ormhumetm qum duraetm cis jmsms dm
prmhiciela sm blhlmrae hajpañas dm rmhiglda dm oiedis para a`aratar cis histms,
hajpañas me cas qum partlhlpa`ae dm jaemra msoirzada hbavacms y jieltirms. Cas

804

lestacahliems sicêae smr `astaetm rûstlhas; hasas ajpclas me jacas hiedlhliems, mshumcas-
haplccas dm aspmhti huartmcarli, hicmglis dm rmclglisis i zieas dm ahajpada cl`rm qum
rmqum -rêae tra`akis dm ahiedlhlieajlmeti pir partm dm cis usuarlis duraetm cis trms i
huatri prljmris dêas; hiestruhhløe dm cmtrleas, mxhavahløe dm pizis jumrtis para cas
`asuras, lestacahliems bmhbas hie triehis, mth. Xm da`a juy piha ljpirtaehla a cis
aspmhtis saeltarlis i mhicøglhis6 ac hietrarli, mxlstêa uea hlmrta aprmhlahløe mstìtlha dm
huaeti iormhêa aspmhti dm pi`rm y jlsmra`cm.
Mc pmrêidi dm ahtlvldad mra jás `lme cargi, dm qulehm i vmletm dêas. Cis
dmstleatarlis mrae juhbahbis dm ue ajpcli jargme dm mdad, y ci eirjac ms qum sm
baccarae vlehucadis dm uea u itra oirja a ca metldad irgaelzadira6 qulmrm dmhlrsm qum ca
iomrta ei mra a`lmrta, slei letmrea. ^ara mccis, mc hajpajmeti mra uea ipirtueldad dm
hieihmr ue metirei dlstleti ac hitldlaei, pumsti qum dm itra oirja eueha sacdrêae dm
vlakm, mspmhlacjmetm dmsdm mc jmdli rurac. L`ae juhbis jieltirms vicuetarlis, a jmeudi
pagáedism ca mstaehla lguac qum cis hbavacms6 mrae graedms mqulpis dm gmetm juy kivme
metrm cis qum dmstaha`a ca olgura dmc hura, qum iormhêa smgurldad y rmspiesa`lcldad a cis
padrms.
dar uea Mra
`umeaba`ltuac
ljagmehmcm`rar mc «dêa
dm pumrtas dm cis
aoumra. Mepadrms¶
huaeti ahie mc ole dm gaearsm
ca prigrajahløe, su hieolaeza
sm vlvlø uea graey
leocumehla dm ca jmtidicigêa shiut y sm adaptarie juhbas hisas; cas pañicmtas, ca cmy dm
ca hiciela, cas asaj`cmas, aj`lmetahliems si`rm Pudyard Flpcleg, mth. Mc haráhtmr
`meìolhi dm mstis hajpajmetis rmclglisis qumda `lme rmocmkadi me uea oajisa haehløe
dm ca ìpiha;

«¡Quì `umeis sie ¡Quì `umeis sie


cis ^adrms Xacustlaeis! cis ^adrms Xacustlaeis!
¡Quì `umeis sie ¡Quì `umeis sie
qum eis ccmvae dm mxhursløe! qum eis ccmvae dm mxhursløe!
Abira qum sijis elñis _lvae eumstris priomsirms,
y dm pumrlc letmclgmehla, qum hie sus sa`las mesmñaezas
ei pidmjis hijprmedmr qulmrme bahmr dm eisitris
mc `lme qum sm eis bahm cis bij`rms dm privmhbi
me msta saeta hasa. mc dêa dm jañaea¶.

Me tidi hasi, ci jás ljpirtaetm dm ci ahietmhldi me msta mtapa, oum qum pir prljmra
vmz cis hajpajmetis mjpmzarie a hmetrarsm me mc tlmjpi cl`rm hiji áj`lti y i`kmtlvi
mduhatlvi pir sê jlsji. Ca mxprmsløe «hicielas mshicarms¶ oum sustltulda pir ca dm
«hajpajmetis dm vmraei¶, pums ìstis sm prmpara`ae ya ac jargme dm ca mshumca, tmeêae

80=

hiji mkm dm sus ahtlvldadms mc Alrm Cl`rm, y msta`ae irlmetadis dm jaemra mspmhêolha
bahla ca mduhahløe dmc ihli. Ca emhmsldad dm hietleuar duraetm tidi mc añi ca tarma
mduhatlva blzi qum juhbas dm mstas ahtlvldadms sm hievlrtlmrae me mc irlgme dm itras
lestltuhliems para mc ihli me mc jmdli ur`aei, hiji cas ahtlvldadms mxtramshicarms, cis
hcu`ms leoaetlcms y kuvmelcms dm ole dm smjaea, i cis ccajadis hmetrms d“mspcal dm
Hatacuña, hrmadis a oleacms dm ca dìhada dm 1<?>.
A raêz dm ca Cmy Gmemrac dm Asihlahliems dm 1<?4, priclomrarie itris grupis dm
tlmjpi cl`rm dlstletis dm cis mstatacms, cis rmclglisis i cis `iy-shiuts. Juhbis dm mstis
jivljlmetis, qum ei tmeêae vacir kurêdlhi basta metiehms, mehietrarie uea pisl`lcldad dm
rmhieihljlmeti cmgac hiji metldadms hica`iradiras dm ca Dmcmgahløe Eahlieac dm
Kuvmetud. Ca ccmgada dm ca dmjihrahla, me 1<7=, supusi ac ole ca eirjaclzahløe dm cas
ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm me tida Mspaña. Jmrmhm rmhirdarsm a mstm rmspmhti ca omhba dm
1<7?, me qum sm hmcm`ra mc hmetmearli dm cas hicielas hie uea smrlm dm ahtis huya
rmpmrhussløe pû`clha hiestltuyø ue pasi dmhlslvi para aolaezar ca prmsmehla sihlac dm cas
ahtlvldadms leoaetlcms dm tlmjpi cl`rm me Mspaña (_arlis, 1<<4, p. 1?4).

`) Mtapa dm 1<7= a ca ahtuacldad


Hie ca traeslhløe a ca dmjihrahla sm mxpmrljmeta uea prigrmslva lestltuhlieaclzahløe me
mc jmdli ur`aei dm cas ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm, huyi ljpucsi mjplmzae a asujlr cis
Ayuetajlmetis y cas Hijueldadms Autøeijas. \a ei sm bahme taetas hajpañas dm
rmhiglda dm oiedis, pirqum sm rmhl`me su`vmehliems, y cis jieltirms sm hmetrae juhbi
jás me tarmas dm pcaelolhahløe mduhatlva. Kueti a msm apiyi mhieøjlhi sm rmguca ca
eirjatlva cmgac si`rm ac`mrgums y ármas dm ahajpada, pmrjlsis me rmcahløe a cas
hiedlhliems dm ba`lta`lcldad, mshumcas dm tlmjpi cl`rm, tltucahliems dm cis jieltirms, mth.
Aujmeta me gmemrac ca smesl`lcldad saeltarla y mhicøglha —bay uea jayir mxlgmehla a
tidis cis elvmcms—, m lehcusi sm ccmvae prmoa`rlhadas lestacahliems para jayir
hijidldad; hihleas hmetraclzadas, tmhbadis dm graedms dljmesliems, jmsas dm jietakm,
mth.
Cis tureis sie jás hirtis, dm dlmz i dihm dêas, juctlpclháedism y dlvmrslolháedism
smgûe cas mdadms; elñis pmqumñis, adicmshmetms, køvmems. A jmeudi sm pmrslgum ca
lehirpirahløe dm eumvis hbavacms a ca asihlahløe, pir ci qum ca iomrta mstá a`lmrta ac
pû`clhi. Cis mqulpis dm jieltirms sie jás rmduhldis y mxpmrljmetadis, y auequm mc
vicuetarladi hietleûa slmedi ca `asm prlehlpac, me ihasliems sm trata dm gmetm
priomslieaclzada. Mc «dêa dm cis padrms¶ plmrdm ljpirtaehla y a vmhms lehcusi dmka dm
hmcm`rarsm. Me huaeti a ca prigrajahløe, sm prahtlha juhbi mc jìtidi tmjátlhi dm cis
Hmetris dm Letmrìs —Dmhricy—, y cas ahtlvldadms sie juhbi jás varladas; hajpis dm
tra`aki, graekas-mshumcas, hajpajmetis-avmetura, rutas, mth., me ihasliems irgaelzadis
dmsdm cas Adjlelstrahliems ^û`clhas.
^rigrmslvajmetm, ca iomrta dmc tlmjpi cl`rm sm bahm jás mspmhêolha, prmstaedi uea
jayir atmehløe a grupis dm pi`cahløe basta abira icvldadis; prljmra leoaehla,

80?

jargleahløe, dlshapahltadis. Ca hiciela sm hievlmrtm asê me ue jmdli dm letmrvmehløe


si`rm pri`cmjas dm dmsadaptahløe sihlac, y sm cm da uea priymhhløe sihlihucturac juhbi
jás ajpcla, rmaclzaedi, pir mkmjpci, letmrhaj`lis, hicielas ur`aeas y hajpajmetis hie
hbavacms prihmdmetms dm hludadms y asihlahliems dlomrmetms.

Msta ìpiha ms taj`lìe ca dmc dmsarricci dm cas ledustrlas dmc ihli y cas agmehlas

dmdlhadas
para a ca gmstløe
mjprmsas, dm mth.
oá`rlhas, hasasCadmprigrajahløe
hicielas, i a casmirgaelzahløe dm ahtlvldadms
vm leoculda asê dm vmraei
pir uea dmjaeda dm
ahtlvldadms jás siolstlhadas, dmpirtms dm rlmsgi y sltuahliems dm juctlavmetura jás
mca`iradas, qum rmqulmrme uea jayir prmparahløe tìhelha dm cis jieltirms, y hasl
slmjprm su priomslieaclzahløe.
Me mstm smetldi, sm mstá priduhlmedi uea hijpmtmehla ue taeti dmscmac pir partm dm
cas Lestltuhliems ^û`clhas y cas mjprmsas, ya qum dlspieme dm jás jmdlis,
leoramstruhturas y rmhursis mhieøjlhis qum cas asihlahliems dm haráhtmr vicuetarli. Mstm
aspmhti sm ba agravadi mspmhlacjmetm hie ca hrlsls mhieøjlha padmhlda me cis ûctljis
añis, pumsti qum ba irlgleadi uea cljltahløe dm cas ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm me
ouehløe dm su histm. ^ir itra partm, ca hrlsls dm vacirms, ca oacta dm hijprijlsis y ca
jmetacldad hiesujlsta gmemraclzada me tida ca sihlmdad bahme juhbi jás dloêhlc ca tarma
mduhatlva, cljltáedism me juhbis hasis a ca irgaelzahløe dm ahtlvldadms ihupahlieacms
para metrmtmeljlmeti dm cis hbavacms duraetm
duraetm cas vahahliems.

807

8. ^CAELOLHAHLØE DM HAJ^AJMETIX DM
_MPAEI

8.1. DMCLJLTAHLØE DM CIX ^PMX]^]MXTIX DM ^APTLDA

Ca pcaelolhahløe dm ue hajpajmeti dm vmraei ms ue prihmsi ajpcli y hijpcmki, qum


mxlgm mc tra`aki prigrmslvi y mstruhturadi dm ue mqulpi msta`cm dm aeljadirms duraetm
tidi mc añi. ^ara asmgurar ca suolhlmetm prmparahløe dm tidis cis aspmhtis pmdagøglhis y
irgaelzatlvis, ms hievmelmetm lelhlar ca tarma dm prigrajahløe ueis trms i huatri jmsms
aetms dm ca omhba dm rmaclzahløe dm ca hiciela, me tirei a ca Xmjaea Xaeta. Ei i`staetm,
hie aetmrlirldad a msta omhba ms emhmsarli dmcljltar ueis hlmrtis prmsupumstis dm partlda,
ledlspmesa`cms para pidmr lelhlar ca prigrajahløe mduhatlva. Ci qum aquê ccajajis
prmsupumstis ei sm rmolmrm ûelhajmetm a ca prmvlsløe mhieøjlha dm ca ahtlvldad, slei a ca
mstljahløe lelhlac dm ue ajpcli hiekueti dm oahtirms qum dmtmrjlearáe mc tra`aki dm
pcaelolhahløe y mc dmsarricci jlsji
jlsji dm ca hiciela6 pidmjis meujmrar cis slg
slgulmetms;
ulmetms;
a) Mqulpi dm jieltirms; ca rmaclzahløe dm ue hajpajmeti dm vmraei mxlgm ue
msoumrzi bujaei juy ljpirtaetm, dloêhlcjmetm asujl`cm pir uea sica
pmrsiea. Mc tra`aki me mqulpi slmjprm rmsucta jás hrmatlvi y jitlvadir, cas
tarmas sm bahme jás dleájlhas y agrada`cms, sm jaemka juhba jás
leoirjahløe, y metrm tidis ms pisl`cm tijar dmhlsliems jás ouedajmetadas a
ca bira dm rmsicvmr pri`cmjas hijpcmkis. Ca mxlstmehla dm ue grupi msta`cm
dm aeljadirms me mc tmrrltirli dm irlgme dm cis dmstleatarlis, pisl`lclta uea
pcaelolhahløe jás rmaclsta dm ca ahtlvldad y pmrjltm hiemhtar mstrmhbajmetm a
ca asihlahløe
admjás, hie mc
ca pumsta me `arrli,
hijûe hie cas lestltuhliems,
dm mxpmrlmehlas hie cas
y puetis oajlclas,
dm vlsta slrvmmth.6
dm
mcmjmeti oirjatlvi pmrjaemetm a cis aeljadirms. Cas rmueliems dm
prigrajahløe dm ue hajpajmeti dm vmraei, asê hiji cas momhtuadas me mc
traeshursi dm ca jlsja ahtlvldad, dm`me oavirmhmr ca prmparahløe dm sus

802

dlomrmetms aspmhtis pmdagøglhis y irgaelzatlvis, para ci huac pumdm smr juy


ûtlc mc rmparti dm ouehliems, ca hrmahløe dm hijlsliems dm tra`aki y ca mcmhhløe
dm ue hiirdleadir admhuadi. ^mri taj`lìe pumdme oahlcltar ca hijuelhahløe
metrm cas pmrsieas, rmoirzar cazis dm ajlstad y jmkirar mc aj`lmetm grupac dm
hara a uea hmcm`rahløe øptlja dmc hajpajmeti, me sus vmrtlmetms mduhatlvas y
omstlvas.
`) Pmacldad sihlihucturac dm cis dmstleatarlis; ms ledlspmesa`cm sltuar huacqulmr
priymhti dm letmrvmehløe sihlimduhatlva
sihlimduhatlva me mc hietmxti me qum sm dmsmevumcv
dmsmevumcvmm
ca vlda hitldlaea dm cis dmstleatarlis. Me mstm smetldi, hievlmem bahmr ue `ume
aeáclsls dm ca rmacldad dm partlda, qum eis slrva para hieihmr jmkir a ca
pi`cahløe hie ca qum vajis a tra`akar. Mstm aeáclsls dm`mrêa lehculr, metrm
itras hisas, datis dmjigráolhis, ledlhadirms dm ca hacldad dm vlda,
leoirjahløe si`rm elvmcms mduhatlvis, mstudli dm cis oahtirms dm rlmsgi y
hieoclhtlvldad sihlac, lehldmehla dm cas asihlahliems me cis prihmsis dm

partlhlpahløe,
Ba`rêa smrvlhlis
qum advmrtlr qummcprmstae
admjás cisljpclhahløe
gradi dm mqulpajlmetis sihlihucturacms,
qum tlmem mth.i
eumstri grupi
asihlahløe hie rmspmhti a msa rmacldad, eûjmri dm hbavacms qum jivlclza,
mdadms y harahtmrêstlhas dm cis jlsjis, pitmehlac dm haptahløe dm eumvis
dmstleatarlis, mth. Cas hiehcusliems dm mstm aeáclsls dm`me hieduhlreis a
hiesldmrar, ac jmeis dm oirja aprixljada, huáetis elñis pidrêajis
ccmvareis dm hajpajmeti y høji sie msis elñis.
h) Ouedajmetahløe mduhatlva dm ca hiciela; mc ahtlvlsji ei irlglea jás qum
jidmcis ihupahlieacms para ue tlmjpi cl`rm hiesujlsta y pihi hrmatlvi6 bay
qum ahcarar cis argujmetis qum kustlolqume, dmsdm uea pmrspmhtlva
pmdagøglha, ca emhmsldad dm rmaclzar uea hiciela dm vmraei. Mstm ûctlji
pcaetmajlmeti rmsuctará slmjprm jás hibmrmetm sl partm dm uea mvacuahløe dm
ca mxpmrlmehla suhmdlda me mc hajpajmeti aetmrlir, i dm uea tarma mduhatlva
dmsarriccada a ci cargi dm tidi mc añi hie ue grupi msta`cm dm hbavacms, a
travìs dm ue hcu` dm tlmjpi cl`rm, uea cuditmha, ue priymhti dm ahtlvldadms
mxtramshicarms, mth. Dmsdm mstm pueti dm vlsta, mc hajpajmeti hiestltuym mc
oleac dm ue prihmsi, pmri taj`lìe mc dmshu`rljlmeti dm eumvas emhmsldadms
mduhatlvas y uea mxhmcmetm ipirtueldad para irlmetar ca ca`ir dmc grupi dm
hara ac outuri.
d) Tlpicigêa y u`lhahløe dm ca ahtlvldad; atmedlmedi a cas harahtmrêstlhas dm ca
rmacldad dm cis dmstleatarlis y a ca ouedajmetahløe mduhatlva dm eumstra
ahhløe, ms pisl`cm dmtmrjlear hie prmhlsløe quì jidmci dm ahtlvldad ms mc
jás ldøemi i mc jás ahiesmka`cm para ca ihasløe; ue hajpajmeti hie
tlmedas, uea hiciela, uea hiciela ur`aea, ue hajpajmeti vicaetm, ue
letmrhaj`li hie itri grupi i asihlahløe, ue hajpi dm tra`aki, mth. Xmgûe mc
tlpi dm ahtlvldad mshiglda, ba`rá qum mjprmedmr ca `ûsqumda y hietratahløe

80<

dm ueas lestacahliems admhuadas —tmrrmei dm ahajpada, hasa dm hicielas,


ac`mrgum, graeka-mshumca, mth.—, ci huac dm`mrá bahmrsm huaeti aetms, hie mc
ole dm mehietrar ue cugar qum hirrmspieda mxahtajmetm a eumstras
emhmsldadms y qum admjás iormzha pisl`lcldadms dm ahhløe atrahtlvas m
letmrmsaetms.
m) ^rmvlsløe mhieøjlha; uea vmz hiesmguldi mc tmrrmei i ca hasa, dmhldlda ca
tlpicigêa hiehrmta dm ahtlvldad, y mstljadi mc eûjmri dm partlhlpaetms,
pidmjis mjpmzar a mca`irar ue prmsupumsti aprixljadi dm cis gastis qum
supiedráe ca rmaclzahløe dm ca hiciela. Mc aspmhti jás gravisi dm msm
prmsupumsti vmedrá dadi pir ca hijlda y mc acikajlmeti dm cis dmstleatarlis,
admjás dmc traespirtm y mc sumcdi dm cis jieltirms, sl ms qum msti ûctlji sm
hrmm hievmelmetm6 ca mstljahløe dm mstis gastis lrá pmrolcaedi mc histm qum va
a tmemr mc hajpajmeti para cis hbavacms, a ci qum ba`rá qum añadlr jás
admcaetm mc gasti dm jatmrlac, smhrmtarêa y pu`clhldad, ljprmvlstis, mth.

Hievlmem
ca prmvmr,
ahtlvldad; søcia apartlr dm aquê,
travìs dm casmc huitas
slstmjadm
qumcis
va hbavacms,
a smgulrsm pir
parajmdli
oleaehlar
dm
su`vmehliems, siclhltaedi ayudas a patrihleadirms i spiesirs, irgaelzaedi
rloas, jmrhadlccis, vmedlmedi citmrêa, hajlsmtas, girras, rmhaudaedi oiedis
jmdlaetm ahtlvldadms a`lmrtas a tidi mc pû`clhi hiji rmprmsmetahliems
tmatracms, omstlvacms, vmr`meas, mxpislhløe dm tra`akis, mth.
o) Hajpaña dm caezajlmeti; mc eûjmri dm elñis qum aslstm a ue hajpajmeti i
hiciela ms juy varla`cm6 mxlstme pmqumñas ahajpadas rmaclzadas hie apmeas
1= hbavacms, hajpajmetis vicaetms me cis qum msa hlora pumdm smr aûe jmeir,
y graedms hicielas dm jás dm dishlmetis partlhlpaetms. Mcci dmpmedm dm
dlvmrsis oahtirms, hiji mc prmhli dm leshrlphløe, mc cugar mcmgldi para
dmsarriccar ca ahtlvldad, i mc pmrêidi dm vahahliems dm ca oajlcla dmc elñi,
pmri taj`lìe leoculrá ca dlousløe qum mc mqulpi rmspiesa`cm baga dm ca
ahtlvldad, asê hiji cas mstratmglas para ca haptahløe dm eumvis asihladis. Cis
rmhursis utlclzadis para prijihliear ue hajpajmeti dm vmraei sie
varlipletis; pu`clhldad me rmvlstas i `icmtlems dm leoirjahløe juelhlpac,
oiccmtis mxpclhatlvis, aeuehlis me cis ta`ciems dm hicmglis m lestltutis,
hartmcms me hijmrhlis i me puetis dm leoirjahløe kuvmelc, pripagaeda a
travìs dm mjlsiras dm radli y tmcmvlsløe cihacms, hmcm`rahliems omstlvas i
kireadas dm pumrtas a`lmrtas me ca asihlahløe, hievmrsahliems leoirjacms y
rmueliems hie cas oajlclas, vmeta dm citmrêa, hajlsmtas, girras y itras hisas
rmcahlieadas hie mc hajpajmeti… Tidi mcci, ei i`staetm, suglmrm uea oumrtm
hiemxløe metrm mc
me ue priymhti `arrli y mc mqulpi
hijueltarli dm sm
me mc qum aeljadirms, qum hievlmrtm
baccae ljpclhadas juhbasa ca hiciela
pmrsieas,
y qum pumdm smrvlr para ahmrhar a jás gmetm ac hicmgli, ca asihlahløe i mc
hmetri hêvlhi dm diedm partm ca lelhlatlva.

88>

8.0. MCA@IPAHLØE DMC ^PI\MHTI MD]HATL_I

Dmcljltadi mc pueti dm partlda dm ca pcaelolhahløe, y rmsumctas cas humstliems lejmdlatas


hiji mc cugar
letmgraetms dmcdmmqulpi
rmaclzahløe dm ca hiciela,mth.,
dm aeljadirms, mc eûjmri aprixljadi
hijlmeza metiehms dmca partlhlpaetms, cis
mca`irahløe dmc
priymhti mduhatlvi. \a bmjis admcaetadi qum msta tarma dm`m lelhlarsm hiji jêelji
trms i huatri jmsms aetms dm ca pumsta me jarhba dmc hajpajmeti, ms dmhlr, me tirei a ca
Xmjaea Xaeta, y qum dm`m dmsarriccarsm ac rltji dm uea rmueløe pir smjaea. Ca
mxpmrlmehla eis dlhm qum ueas dlmz i dihm rmueliems pumdme smr suolhlmetms para
hucjlear tida ca prigrajahløe, sl `lme ms emhmsarli ccmvar a ha`i ue tra`aki dm
prmparahløe prmvli a juhbas dm msas
m sas rmueliems, jmdlaetm hijlsliems, rmparti dm tarmas,
`ûsqumda dm leoirjahløe, mth.
Ca ldmahløe dmc priymhti surgm prlehlpacjmetm dm ca ouedajmetahløe mduhatlva
momhtuada me ca mtapa aetmrlir, dmc hieihljlmeti dmc jmdli qum eis ahigmrá, y dmc mstudli
ledlvlduaclzadi dm cas
huacms sm piedráe cis `asms
dmstleatarlis. Msti eis
pmdagøglhas dm caihupará
hiciela,cassmdis prljmras rmueliems,
dmshu`rlráe me cas
pisl`lcldadms dm
ahhløe y sm aeaclzaráe cas harahtmrêstlhas mspmhêolhas dm cis partlhlpaetms, prmvlmedi
aqumccis hasis pri`cmjátlhis. Tmelmedi me humeta tidi msti, mc slgulmetm huadri iormhm
ue pcaetmajlmeti mduhatlvi `áslhi, smgûe ca mdad dm cis partlhlpaetms y ca tlpicigêa dm
ahtlvldad.
881
880

Xltuadi mc jarhi gmemrac dm ca prigrajahløe, y mxajleadis cis jmhaelsjis dm


adaptahløe a ca rmacldad dm cis partlhlpaetms y ac cugar dm rmaclzahløe dm ca hiciela, ms mc
jijmeti dm hiehrmtar cas oleacldadms mduhatlvas, ms dmhlr, cis i`kmtlvis gmemracms qum mc
mqulpi dm aeljadirms sm pripiem achaezar me mc traeshursi dm ca ahtlvldad. Mstas jmtas
dm`me dmsgcisarsm me i`kmtlvis mspmhêolhis y ipmratlvis, qum dmtmrjleme cis jidmcis dm
hieduhta —higeishltlvis, prihmdljmetacms y ahtltudleacms— a dmsarriccar pir cis
dmstleatarlis. Cis i`kmtlvis sie ca hiesmhumehla cøglha dmc aeáclsls dm emhmsldadms dm cis
dmstleatarlis y dm ca ouedajmetahløe mduhatlva dmc hajpajmeti i hiciela hiji jidmci
dm letmrvmehløe6 pir taeti, su oirjucahløe smrá jás oáhlc y hibmrmetm sl rmtijajis
acgueas dm cas ldmas apuetadas ac lelhli dm mstm hapêtuci, i bahmjis rmcahløe a cis
prmsupumstis dm partlda arrl`a meuehladis.
meuehladis.
Oleacjmetm qumda prmparar cas dlstletas ahtlvldadms qum vae a smrvlr para ccmvar a
momhti tidi mc pcaetmajlmeti mduhatlvi. Pmtijaedi a Gøjmz ^acahlis (1<<8, p. 41), cas
ahtlvldadms tlmeme qum smr…

‘ ^rmomrldas pir cis


me cis hmetris dm cis;hbavacms,
dmstleatarlis
dm letmrìs qum smae yatrahtlvas y sugmstlvas,
qum pir supumsti mstìequm sm `asmea
adaptadas
sus harahtmrêstlhas pslhimvicutlvas6 mc dlcmja ac qum pidmjis meormetareis
hiji aeljadirms ms tmemr qum hiekugar eumstris hrltmrlis dm smcmhhløe dm
ahtlvldadms hie ca cl`mrtad dm mcmhhløe y ca vicuetarlmdad dm ahhløe dm cis
partlhlpaetms.
‘ Aeljadiras dm cis grupis eaturacms; qum pripirhlieme uea vlvmehla hicmhtlva,
hiipmratlva y sicldarla dm hada uea dm cas sltuahliems qum iormhm ca avmetura
hajpajmetac, hie mc ole dm rmoirzar cis cazis dm hibmsløe y ajlstad.
‘ Letmehlieacms; qum pmrslgae uea oleacldad mduhatlva mxpcêhlta, para ci huac
tlmeme qum mstar hiemhtadas ac pcaetmajlmeti gmemrac dmc priymhti mduhatlvi.
‘ Xlstmjátlhas; qum vayae hiesicldaedi dm jaemra jás i jmeis mstruhturada mc
aprmedlzakm dm cis hieihljlmetis, ba`lcldadms y ahtltudms mspmhêolhas, qum sie
emhmsarlis para achaezar mc jidmci dm hieduhta oleac dmshrlti me cis i`kmtlvis.
‘ ^artlhlpatlvas; qum iormzhae a cis dmstleatarlis ca ipirtueldad dm irgaelzarsm
para rmaclzar me hijûe dlomrmetms ahtlvldadms me cas qum mccis sie cis
autìetlhis pritagielstas.
‘ Admhuadas ac rltji dmc hajpajmeti; ci qum qulmrm dmhlr qum dm`me tmemr me
humeta cis dlomrmetms elvmcms dm letmesldad prmvlstis me mc priymhti mduhatlvi,
mxpmrljmetadis me ca dleájlha gci`ac dm ca vlda dm ca hiciela, y hiehrmtadis
me mc dmsgastm oêslhi y mc haesaehli ahujucadi metrm cis partlhlpaetms.

A hietleuahløe sm iormhm uea ccuvla dm ldmas si`rm cis tlpis dm ahtlvldadms jás
ormhumetms qum sm rmaclzae me hicielas i hajpajmetis dm vmraei.

DLEÁJLHAX DM GP]^I;

888

✘ Tìhelhas dm hieihljlmeti, hieolaeza, hiipmrahløe, mth.


✘ Dlstrl`uhløe dm cis ahajpadis me pmqumñis grupis.
✘ Mcmhhløe dm rmprmsmetaetms.
✘ ^rmsmetahløe dmc tøtmj dmc hajpajmeti.
✘ Dmhldlr mc eij`rm, `aedmrêe, grlti, mth., dm hada grupi.
✘ Pmueliems dm grupi hie su jieltir.
✘ Hiesmkis i asaj`cmas hajpajmetacms.
✘ ^rijucgahløe dm ca Cmy dm ca Hiciela.
✘ Kulhli ac zirri.
✘ Pmparti dm smrvlhlis y tarmas.
✘ ^rmparahløe dmc dêa dm cis padrms i dm ca olmsta me mc pum`ci.
✘ Kireada dm mvacuahløe oleac.

K]MGIX;
✘ Kumgis dm letmrlir.
✘ Pmhursis cûdlhis varlis.
✘ Kumgis dm mxtmrlir cargis.
✘ Kumgis dm mxtmrlir hirtis.
✘ Kumgis dm stacfleg i dm `isqum.
✘ Graedms kumgis dm hijpmtlhløe.
✘ Kumgis dm kireada i avmetura.
✘ Kumgis dm prum`as; gyjfbaeas, ihas, qulelmcas, mth.
✘ Kumgis dm eihbm.
✘ Omrlas, fmrjmssms.

DM^IPTMX;
✘ Dmpirtm cl`rm.
✘ Kumgis prmdmpirtlvis.
✘ Dmpirtms actmreatlvis i hiipmratlvis.
✘ Hajpmieatis dmpirtlvis.
✘ Icljpladas.
@AÑI;
✘ @añi cl`rm.
✘ Kumgis dm agua me mc rêi, ca plshlea, ca pcaya…
✘ Dmpirtms dm agua; watmrpici, watmr`asfmt, mth.

AHTL_LDADMX DM ALPM CL@PM;


✘ Kumgis dm irlmetahløe hie japas, `rûkucas, mth.
✘ Kumgis dm plstas, rastrmis.
✘ Ha`uymrêa.

884

✘ Pappmc, tlriclea, jietakms hie humrdas.


✘ Ahajpada me tlmedas, vlvah.
✘ Mxhursliems, smedmrlsji.
✘ Tìhelhas dm supmrvlvmehla.
✘ Hursis dm sihirrlsji y prljmris auxlclis.
MD]HAHLØE AJ@LMETAC;
✘ Aucas dm eaturacmza.
✘ Hieomhhløe dm bmr`arlis, pmroujms dm ocirms, leousliems, mth.
✘ Hiestruhhløe dm eldis, jlelziis dm lesmhtis, tmrrarlis, mth.
✘ Tra`aki me bumrtas.
✘ _lsltas a graekas.
✘ Xmedas mhicøglhas.
✘ I`smrvahløe dm cas mstrmccas y hiestmcahliems.
✘ Taccmrms dm rmhlhcakm.

HIEXTP]HHLIEMX;
✘ Metrada dmc hajpajmeti.
✘ Jihblcmris, hi`lkis para jatmrlacms.
✘ Cmtrleas.
✘ Tmedmdmris dm ripa.
✘ Bigarms para hihlear.
✘ @aehis, jmsas, utmeslclis para mc hijmdir i saca prlehlpac.
✘ Hajlcca para prljmris auxlclis.
✘ @uzøe para mc hirrmi.

✘ ^apmcmras.
Ta`cøe dm aeuehlis.
✘ Kaucas para mc mstudli dm aeljacms.
✘ Actar, hruz, i`kmtis para hmcm`rahliems rmclglisas.

TACCMPMX DM MR^PMXLØE;
✘ Taccmrms dm artmsaeêa.
✘ Lelhlahløe artêstlha; jidmcadi dm arhlcca, mshayica, pletura, mth.
✘ Jaeuacldadms.
✘ Hiestruhhløe dm adireis, i`kmtis, levmetis, kugumtms.
✘ Mxpislhløe dm tra`akis.


Juracms, pleturas,
Dmhirahløe hartmcms.
dmc mspahli.
✘ Dlsorahms para kumgis y vmcadas.
✘ ^riduhtis hie jatmrlac dm dmsmhbi.
✘ Hiehursis gastrieøjlhis; rmpistmrêa, pae, zujis, tirtlccas, mth.

88=

AHTL_LDADMX ^APA CA XI@PMJMXA;


✘ Tìhelhas dm aeljahløe.
✘ Mesayi dm haetis.

✘ Kumgis drajátlhis.
dm jmsa.
✘ Kumgis dm legmeli, dm tlpi letmcmhtuac.
✘ Aeljahløe a ca cmhtura.

AHTL_LDADMX H]CT]PACMX;
✘ Taccmr dm tmatri.
✘ Mjlsira dm radli.
✘ ^mrlødlhi i højlh dmc hajpajmeti.
✘ Pmpirtakms oitigráolhis i dm vêdmi.
✘ _lsltas m ltlemrarlis hucturacms.


Kumgis
Tra`akisdmdmdmshu`lmrta.
levmstlgahløe dm hajpi.
✘ Metrmvlstas a pmrsieakms slgelolhatlvis dm ca ziea.
✘ Earrahløe dm cmymedas m blstirlas dmc cugar.

_MCADAX \ MX^MHTÁH]CIX DM EIHBM;


✘ _mcada prmparada.
✘ _mcada ljprivlsada.
✘ _mcada tmjátlha i «bappmeleg¶.
✘ _mcada me hajlei.
✘ _mcada hiehursi.
✘ _mcada juslhac.
✘ _mcada tmatrac.
✘ _mcada «pitcahb¶ i oumgi dm hajpajmeti.

Añadlr, aetms dm hietleuar, acgueas ldmas qum hiesldmri ljpirtaetms si`rm mstm
ûctlji tlpi dm ahtlvldad. ]ea vmcada ms uea smsløe dm hietmeldi juslhac, tmatrac, cûdlhi,
dmpirtlvi i hlrhmesm, qum sm rmaclza pir cas eihbms dm jaemra partlhlpada, i hiji
mspmhtáhuci pû`clhi, para metrmtmeljlmeti y dlvmrsløe dm cis aslstmetms. Auequm sus
pisl`lcldadms sie juy dlvmrsas, hie ormhumehla sm priduhm me ca pcaelolhahløe dm
hajpajmetis uea mxhmslva rmltmrahløe dm dmtmrjleadis jidmcis dm vmcadas, qum
a`uedae me msqumjas dmjasladi hieihldis y mhbae jaei dm cas jlsjas tìhelhas dm
aeljahløe
qum pumdmequm
dardm histuj`rm.
jayir Aquê
varlmdad a casm iormhme bastadmihbi
prigrajahløe mkmjpcisdmdlomrmetms
ahtlvldadms dm vmcadas,
uea hiciela.
• _mcada prmparada; me rmacldad tidi tlpi dm mspmhtáhucis dm`me mstar juy `lme
prmparadis. ]ea vmcada dm hajpajmeti lehcuym eirjacjmetm huatri tlpis dm

88?

rmhursis pmesadis y rmaclzadis pir ca jayirêa dm cis partlhlpaetms; ca jûslha


—haehliems dm aeljahløe, haehliems gmstuadas, cmtrlccas, daezas, háeiems,
faraifms, pcay`ahfs, `aems, mth.—6 mc tmatri —sfmthbs, drajatlzahliems,
jieøcigis, jljis, dmhcajahliems, paridlas, ljltahliems, jarliemtas,
sij`ras hblemshas, humetis, aeuehlis, eitlhlas, mth.—6 cas atrahhliems
hlrhmesms —dmsolcms, jaca`arlsjis, payasadas, mth.—6 y mc kumgi —
hiehursis, sirtmis, prum`as, kumgis dm `rija, bujiradas, hblstms, ahmrtlkis,
metrmgas dm prmjlis, `rledls, mth.—. Tidis mccis dm`me guardar metrm sê uea
mstrmhba rmcahløe, jarhaedi ue rltji y uea hadmehla qum mc mqulpi dm
aeljadirms dm`m smr hapaz dm hietricar me hada jijmeti6 dm abê ca
emhmsldad dm prmparar ue `ume guløe y mesayarci aetms dm ccmvarci a ca
práhtlha.
• _mcada ljprivlsada; ac hietrarli qum ca aetmrlir, diedm tidis cis partlhlpaetms
hica`ira`ae para bahmr uea vmcada hijpartlda, aquê mc pmsi rmham hasl pir
hijpcmti me ca olgura dmc aeljadir. Ìc smrá qulme ljprivlsm kumgis,
haehliems, ihurrmehlas, ahmrtlkis, hblstms y itris juhbis rmhursis qum
hieslgae letmgrar a cis hbavacms me ca ahtlvldad. Xumcm bahmrsm acrmdmdir dmc
oumgi, dm oirja jás i jmeis traequlca, y ms `astaetm admhuada para bahmr ac
alrm cl`rm, ac oleac dm ue dêa dm jarhba i me ue hajpajmeti vicaetm, pir
mkmjpci.
• _mcada tmjátlha i «bappmeleg¶; ms ca vmcada jás hijpcmka me su irgaelzahløe
y jás mxtmesa me su dmsarricci, ya qum prmhlsa dm uea meirjm aj`lmetahløe.
Emhmslta dm uea `umea jitlvahløe y prmparahløe prmvlas, qum lehcuya mc
tra`aki hiipmratlvi para ca dmhirahløe dmc mspahli, ca hieomhhløe dm
dlsorahms, ca aj`lmetahløe dm cuz y sieldi, mth. Xumcm dmsarriccarsm hiji uea
mshmelolhahløe tmatrac, jás i jmeis ljprivlsada, me ca qum sm vae
letriduhlmedi cis dlstletis pmrsieakms y ahhliems dm uea blstirla, admrmzadi
hie ca lehcusløe dm kumgis, haehliems y tìhelhas dm aeljahløe tradlhlieacms.
Mc guløe dm msa blstirla glra me tirei a ue hmetri dm letmrìs sugmstlvi,
mshigldi dm aetmjaei y hieomhhlieadi pir mc mqulpi dm aeljadirms, qulmems
rmpirtme cis pmrsieakms metrm cis hbavacms y cms irlmetae si`rm su prmparahløe
y su dmsarricci; mc cmkaei imstm, cas pmcêhucas dm tmrrir, ue haslei, mc hlrhi, ue
tiremi jmdlmvac, ca omrla dmc pum`ci, mth. Mc pritagielsji dm cis hbavacms ms
a`sicuti, pums mccis sie cis rmspiesa`cms dlrmhtis dm ca prmsmetahløe dm hada
grupi dm pmrsieakms y dm ca pumsta me mshmea dm ca blstirla, pmri cis
aeljadirms dm`me ahijpañarcis me su ljprivlsahløe hie mc ole dm
pripirhliear ac mspmhtáhuci ca suolhlmetm
suolhlmetm ueldad m letmrìs.
• _mcada me hajlei; sm bahme mqulpis y hada uei dm mccis sacm mshacieadajmetm
bahla ue cugar prmvlajmetm ahirdadi. Ms hievmelmetm qum sm guêm a cis
grupis pir jmdli dm smñacms cujleisas, para qum ei sm plmrdae. A ci cargi
dmc ltlemrarli sm u`lharáe dlstletas mstahliems, me hada uea dm cas huacms ue
aeljadir ljpiedrá a cis grupis uea prum`a tlpi gyjfbaea. Ac oleac sm
887

rmûeme tidis y sm bahm uea pmqumña aeljahløe, juy `rmvm, aprivmhbaedi ca


eihbm para jitlvar ca dmspmdlda oleac; hietmjpcar cas mstrmccas, mxpclhar cas
hiestmcahliems, hietar blstirlas jlticøglhas, mth.
• _mcada hiehursi; ldmac para tmrjlear ue dêa dmdlhadi a graedms kumgis dm
hijpmtlhløe. Xm trata dm irgaelzar ue hiehursi dm prum`as metrm dis `aedis
`lme dlomrmehladis, qum cuhbme metrm sê a ci cargi dm dlomrmetms prum`as para
hieta`lclzar uea smrlm dm puetis qum ac oleac dm ca vmcada daráe ac vmehmdir.
Ms letmrmsaetm actmrear hijpmtlhliems dm haráhtmr oêslhi —cuhbas dm
acjibadas, dm pañumcis, dm tlzas, sihatlra, mth.— hie itris kumgis dm legmeli,
prmguetas dm huctura gmemrac, pasatlmjpis, hiehursis dm dlsorahms, mth. Tidi
mcci jmzhcadi hie haehliems dm aeljahløe y ahtlvldadms hiekuetas. Ca
hijpmtlhløe pumdm irgaelzarsm dm varlas oirjas; slgulmedi mc jidmci dm ue
hiehursi hieihldi dm ca tmcmvlsløe, utlclzaedi mc ta`cmri dm ue kumgi dm jmsa
tradlhlieac hiji ca Iha, i a jidi dm qulelmca. Me huacqulmr hasi, ms
emhmsarli rmhachar a cis hbavacms mc mspêrltu dm tra`aki me mqulpi y dm
supmrahløe pmrsieac, eueha ca hijpmtltlvldad mxagmrada dm jahbahar ac
hietrarli.
• _mcada juslhac; vmcada jás i jmeis ljprivlsada, me ca huac tidis cis
partlhlpaetms rmaclzae uea ahtlvldad hicmhtlva dm haráhtmr juslhac, apirtaedi
hada uei dlvmrsis rmhursis, lestrujmetis y ahtuahliems; cmtrlccas, haehliems
dm aeljahløe, haehliems gmstuadas, háeiems, grltis y `aems, haehliems
pipucarms, pcay`ahfs, ljltahliems, faraifms, daezas, audlhliems juslhacms,
haehliems jmesakm, mth. ^umdm lehcusi irgaelzarsm uea pmqumña `aeda dm
jûslha hie lestrujmetis rûstlhis. Xumcm smr ue `ume apmrltlvi dmsdm mc qum
irgaelzar dmspuìs uea olmsta dm `alcm para dmspmdlr mc hajpajmeti.
• _mcada tmatrac; ms uea vmcada `astaetm mstátlha, me ca huac cis elñis prmparae
pmqumñis eûjmris i «sfmthbs¶ tmatracms, qum vae rmprmsmetaedi ac rmsti dmc
pû`clhi uei dmtrás dm itri. Ca dlspislhløe tradlhlieac dm cis partlhlpaetms me
uea vmcada, me hêrhuci i smjlhêrhuci, pumdm pmrdmrsm me oavir dm uea
audlhløe jás ueldlrmhhlieac. Pmsucta juy letmrmsaetm hiji hucjleahløe dm
ue taccmr dm tmatri, i hiji rmprmsmetahløe jás i jmeis oirjac para cas
oajlclas, ca gmetm dmc pum`ci vmhlei, mth.
• _mcada «pitcahb¶ i oumgi dm hajpajmeti; mc tradlhlieac oumgi dm
hajpajmeti sm bahm me mc mxtmrlir y tidis sus legrmdlmetms glrae me tirei ac
oumgi. Lesplrada me ue aetlgui rltuac dm cis plmcms rikas, dm`m lelhlarsm hie
uea sicmjem levihahløe a cis mspêrltus dmc oumgi, me ca huac hada partlhlpaetm

iormhmrá ci jmkirsumcme
msta jitlvahløe dm sê jlsji.
smr cis Cis hmetris
«ledlis dm letmrìs
dm cas jásiadmhuadis
pradmras¶ para
cis «bij`rms
prmblstørlhis¶. Dmspuìs sm smetaráe tidis me smjlhêrhuci, acrmdmdir dmc
oumgi, y hijmezaráe cas ahtuahliems ledlvlduacms i pir mqulpis, aeljadas y
dlrlgldas pir ue prmsmetadir. ^ara mcci ba`rá dm hieomhhliearsm prmvlajmetm

882

ue `ume guløe dm ca vmcada. Ms ljpirtaetm qum baya ue jieltir rmspiesa`cm


dmc jaetmeljlmeti dmc oumgi, para ci huac tmedrá qum privmmrsm dm cmña
suolhlmetm aetms dm mjpmzar mc mspmhtáhuci. Hiji sm bahm ac mxtmrlir, ms
pisl`cm rmaclzar kumgis dm agua y itris sljlcarms sle pmclgri dm mesuhlar eada.
^ara aha`ar smrêa letmrmsaetm hietar vlmkas cmymedas dm cas trl`us ledlas,
humetis pipucarms, haetar uea eaea dm `umeas eihbms, i sljpcmjmetm jlrar
høji sm va apagaedi mc oumgi cmetajmetm.
Aetms dm tmrjlear bay qum acudlr a ue dmtmrjleadi tlpi dm ahtlvldadms
mxtrairdlearlas, dm haráhtmr dmpirtlvi y dm alrm cl`rm, qum sm mstáe pielmedi dm jida me
cis ûctljis añis me hajpajmetis dm vmraei dm acti elvmc mhieøjlhi. Mstas ahtlvldadms
sm bae dmeijleadi gmeìrlhajmetm «juctlavmetura¶, m lehcuyme dmpirtms dm rlmsgi y
atrahhliems `astaetm mcltlstas; mqultahløe, plragólsji, raotleg, vmca, mspmcmicigêa, mth.
Hiestltuyme dmsdm cumgi uea actmreatlva juy letmrmsaetm para mc tlmjpi cl`rm dmc vmraei,
pripielmedi a cis partlhlpaetms dlomrmetms rmtis y sltuahliems dm supmrahløe pmrsieac,
auequm dmsgrahladajmetm ei sie hijpcmtajmetm ahhmsl`cms para tidi mc juedi.
Ca prmparahløe dm hada `ciqum dm ahtlvldadms dm`m bahmrsm pir hijlsliems, dm
oirja qum mc tra`aki me mqulpi ci baga jás hrmatlvi y irlgleac. ]ea vmz hiehculda ca
tarma dm cas hijlsliems, hievlmem rmuelrsm dm eumvi tidi mc grupi dm aeljadirms, hie mc
ole dm letmrhaj`lar ipleliems y mxpmrlmehlas, smcmhhliear cas ahtlvldadms jás atrahtlvas y
tmrjlear dm mca`irar hada uea dm mccas. Ca prigrajahløe mspmhêolha dm hada ahtlvldad
tlmem qum lehculr ca mxpclhahløe dmtaccada dm tidis sus aspmhtis jmtidicøglhis, para ci
huac pumdm smr letmrmsaetm hieomhhliear uea olhba dm mstm tlpi;
Tmrjleada ca prigrajahløe mspmhêolha dm hada uea dm cas ahtlvldadms, ccmga mc

88<

jijmeti dm dlstrl`ulrcas me mc pcaeeleg, hrieigraja i hacmedarli gmemrac dmc


hajpajmeti, basta ihupar tidis cis dêas dmc jlsji. Ca rmpartlhløe gci`aclzada pmrjltm
i`tmemr uea vlsløe dm hiekueti qum mvlta rmpmtlr ahtlvldadms parmhldas dm ue dêa para
itri, asê hiji aha`adis dmslguacms me ca prigrajahløe. ]ea ldma dm pcaeeleg pumdm smr
ca qum iormhmjis a hietleuahløe, qum dlstrl`uym cis pmrêidis dm ahhløe dm hada dêa dm
hiciela me huatri jijmetis slgelolhatlvis; ca jañaea, ca prljmra partm dm ca tardm i
si`rmjmsa, ca smgueda partm dm ca tardm —dmsdm ca jmrlmeda basta ca hmea—, y ca eihbm.

Ìstm ms ue jidmci dm pcaelolhahløe hmetradi me ca prmparahløe dm ahtlvldadms, ms


dmhlr, me mc quì bahmr. Auequm dmsdm cumgi ms `astaetm ba`ltuac me cas rmueliems dm cis
mqulpis dm jieltirms, si`rm tidi pir su rapldmz y molhlmehla, dm`mjis bahmr jmehløe a
itra jmtidicigêa dm tra`aki letmrmsaetm; ca prigrajahløe me tirei a hmetris dm letmrìs, ci
huac hiestltuym mc irlgme dm cis ccajadis «hajpajmetis hrmatlvis¶, «hajpajmetis
tmjátlhis¶ i «hajpajmetis avmetura¶.

8.8. CA ^PIGPAJAHLØE A ^APTLP DM HMETPIX DM LETMPÌX

84>

Me pmdagigêa ue hmetri dm letmrìs, tac hiji ci dmolelø Dmhricy, ms ue tmja qum rmsucta
atrahtlvi para cis sukmtis dm aprmedlzakm pirqum partm dm sus priplas emhmsldadms m
lequlmtudms, y pir msa razøe sm hievlmrtm me mc mkm ouedajmetac dm ca ahhløe mduhatlva,
bahlmedi glrar tidas cas ahtlvldadms y jmtidicigêas me dmrrmdir suyi. Ca prigrajahløe
me `asm a hmetris dm letmrìs ms ue jìtidi juy tradlhlieac me ca Mduhahløe me mc Tlmjpi
Cl`rm, y hieslstm me pcaetmar uea ldma hmetrac qum slrva para aeljar a cis dmstleatarlis a
ca partlhlpahløe6 sm trata, pums, dm uea mstratmgla jitlvahlieac qum pripiem ue blci
hieduhtir para tidi mc prihmsi mduhatlvi, uelmedi cas dlstletas ahtlvldadms pir jmdli dm
mcmjmetis dm haráhtmr slj`øclhi, ljagleatlvi i aj`lmetac. Mc hmetri dm letmrìs da smetldi
y bahm jás sugmstlvas cas ahtlvldadms rmhurrlmedi a dlomrmetms mstêjucis y oumetms dm
lesplrahløe jás i jmeis oaetástlhis.
Msta jidacldad dm tra`aki letmeta dar rmspumsta a ca emhmsldad dm itirgar uea jayir
ueldad a ca dlspmrsløe qum pumdm supiemr ca sljpcm ahujucahløe dm ahtlvldadms duraetm
dlmz i qulehm dêas. Msta prmtmesløe dm ueldad surgm dm ue hiekueti dm i`kmtlvis
mspmhêolhis, dm ca rmhrmahløe dm uea ìpiha i mspahli ljaglearli, dm ca hietleuldad dm
dmtmrjleadas ahtlvldadms, y dm uea smrlm dm mcmjmetis slj`øclhis rmhurrmetms a ci cargi
dm tida ca hiciela i hajpajmeti
haj pajmeti —cis hicirms, cis mcmjmetis eaturacms, cas haehliems, ca
earrahløe dm uea blstirla, mth.—. Tidi mcci pmrjltm ac elñi vlvlr ca mxpmrlmehla dmc
hajpajmeti hiji acgi letmesi y jmjira`cm, pirqum su dmsarricci ms lemspmradi,
sirprmedmetm, ljprmvlsti, si`rm tidi sl mc hmetri dm letmrìs ms priymhtadi bahla ci
jáglhi i ci ìplhi, y pir taeti sm prmsmeta hargadi dm cmymedas, prum`as, pmclgris,
dmsaoêis, mth. (_lccmgas-Jatmis, 1<<0, p. 1?).
A ca bira dm ljpcmjmetar uea prigrajahløe si`rm ue hmetri dm letmrìs hievlmem
tmemr me humeta varlis oahtirms;
• Mdad dm cis partlhlpaetms; vicvmjis a rmhirdar qum mc hijpiemetm
ljagleatlvi mstá juy prmsmetm me mc kumgi slj`øclhi harahtmrêstlhi dm cis
elñis basta cis slmtm u ihbi añis, dm oirja qum rmsucta jás oáhlc jitlvarcms a
travìs dm humetis i blstirlas me cis qum aparmzhae juhbis mcmjmetis
oaetástlhis. Me haj`li, hie hbavacms a partlr dm cis iehm añis mc mcmjmeti
ljaglearli ms hada vmz jmeir, y mc hmetri dm letmrìs tlmem qum rmomrlrsm a ca
avmetura, a ca mxpcirahløe dmc jmdli eaturac, a ca `ûsqumda dm tmsiris, mth.
• partlhlpaetms; mc aeáclsls dm ca rmacldad sihlihucturac me qum sm
Letmrmsms dm cis partlhlpaetms;
dmsmevumcvme ba`ltuacjmetm cis dmstleatarlis pmrjltlrá dmtmhtar hie mxahtltud
cis mstêjucis m leocumehlas qum rmhl`me me sus vldas, y me hiesmhumehla,
aqumccas hisas qum sie jás ljpirtaetms me su uelvmrsi pmrsieac.
• Pmcahløe dm cas ahtlvldadms hie mc hmetri dm letmrìs; mc tmja i jitlvi
mshigldi pumdmdmaparmhmr
dmsarriccaedi jaemra søci me ue
alscada dmtmrjleadis
tmja hada jijmetis dm ca hiciela,
dêa, i mevicvlmedi pir
hijpcmti tidi mc priymhti mduhatlvi6 msti dmpmedmrá juhbi dm qum cis
hbavacms bayae tmeldi ya acguea mxpmrlmehla me ahtlvldadms dm mstm tlpi,
slmedi asê prmvlsl`cmjmetm jayir su lesmrhløe y su partlhlpahløe me ca

841

avmetura.
• Pmhursis jatmrlacms y mspahlacms; ca aj`lmetahløe ljagleatlva dmc cugar me
qum sm dmsarriccm ca ahtlvldad va a dmtmrjlear juhbi ca mcmhhløe y cas
pisl`lcldadms dm apclhahløe dmc hmetri dm letmrìs6 uea hasa dm hicielas, pir
mkmjpci, iormhm uea smrlm dm mspahlis letmrlirms qum pumdme dmhirarsm
oáhlcjmetm si`rm huacqulmr tmja, jlmetras qum cas ahtlvldadms rmaclzadas me
ue hajpajmeti hie tlmedas tmedráe qum lesplrarsm si`rm tidi me ca vlda me ca
eaturacmza.
Eirjacjmetm ca pcaelolhahløe dm ahtlvldadms a partlr dm ue hmetri dm letmrìs sm
mstruhtura si`rm uea pmqumña idlsma, huyi dmsarricci ahijpaña y mxpclha tidi ci qum va
suhmdlmedi me mc hajpajmeti i hiciela. Me msa avmetura vae megarzáedism cis kumgis,
mxhursliems, vmcadas y ahtlvldadms qum prmtmedmjis ccmvar a ha`i, y si`rm tidi cis
vacirms y ahtltudms qum qumrmjis traesjltlr. ^ara ca pumsta me práhtlha dmc hmetri dm
letmrìs pumdme utlclzarsm varlis rmhursis;
‘ Agrupar ahtlvldadms hiemhtadas metrm sê6 pir mkmjpci, sl mc tmja mshigldi ms
«Ca supmrvlvmehla me ca jietaña¶, sm pumdme bahmr rastrmis, kumgis dm plstas,
tìhelhas dm ha`uymrêa y jietakms, vlvaqumar pir ca eihbm, mth.
‘ Aj`lmetar mc cugar dm rmaclzahløe dm ca hiciela a travìs dm ca dmhirahløe dmc
mspahli, ca letriduhhløe dm sêj`icis dm ldmetlolhahløe, i ca rmoirjucahløe
ljagleatlva dm cis mcmjmetis dmc jarhi hitldlaei.
‘ ^rmsmetar mc hmetri dm letmrìs hiji ue humeti i cmymeda dm haráhtmr melgjátlhi
m letrlgaetm, qum sm va dmshu`rlmedi hada dêa jmdlaetm earrahliems i
mshmelolhahliems dm partms dm ca blstirla, i `lme a travìs dm uea smrlm dm plstas
qum bay qum hiesmgulr me cas dlomrmetms prum`as i kumgis.
‘ Dmsarriccar mc hmetri
elñi i grupi dm letmrprmta
dm elñis letmrìs hiji kumgi slj`øclhi
ue pmrsieakm i tmatrac,
dm ca blstirla, me mc
y cas qum hada
ahtlvldadms
sm hievlmrtme me jaelomstahliems hiehrmtas dm dlhba blstirla6 msta ûctlja
jidacldad ms ca suja dm tidas cas aetmrlirms y su apclhahløe ms `astaetm
hijpcmka, pums ms momhtuada a jidi dm bappmeleg me mc qum ca hirrmhta
partlhlpahløe dm tidis ms ledlspmesa`cm.
ledlspmesa`cm.
Ca hrmahløe dm uea traja sugmstlva m letrlgaetm, qum sm sacga dm ci hitldlaei
pripielmedi eumvas avmeturas m lehøgeltas pir rmsicvmr, y ca hiedlhløe dm hiehmdmr hasl
tidi mc pritagielsji a cis hbavacms, privihaedi mc ahtlvlsji y ca mxpmrlmehla letmesa,
sie cas hcavms para mc dmsarricci dm ue hmetri dm letmrìs. Admjás ms emhmsarli asmgurar su
hietleuldad, para ei truehar mc juedi ljaglearli qum sm bayae hrmadi cis elñis y mvltar
qum cas ahtlvldadms plmrdae smetldi para mccis. Mc hmetri dm letmrìs, ei i`staetm, taj`lìe
dm`m smr ocmxl`cm, i sma, qum tmega pisl`lcldadms dm adaptarsm a cas hlrhuestaehlas y ei
cljltm mc priymhti mduhatlvi gmemrac.
]e hajpajmeti dm vmraei pcaelolhadi dm ahumrdi hie mstis pcaetmajlmetis ms ci
qum sm ccaja ue «hajpajmeti avmetura¶ i «hajpajmeti tmjátlhi¶, qum hieslstm me ca

840

vlvmehla, me oirja dm kumgi, dm uea grae blstirla me ca qum tidis, aeljadirms y


dmstleatarlis, sie pritagielstas. Ms pums, ue kumgi gci`ac dm partlhlpahløe qum sm
dmsarricca me mc tlmjpi qum dura mc hajpajmeti i hiciela, y qum tlmem hiji jarhi ca
titacldad dm cas ahtlvldadms qum ci letmgrae. Mstm sipirtm ms uea pmrlpmhla jaetmelda a ci
cargi dm dlmz i qulehm dêas, qum ccmva ac elñi, pir mkmjpci, a dmshu`rlr ue grae tmsiri,
rmsicvmr ue melgja i sacvar a ca bujaeldad dm uea ajmeaza qum sm hlmrem si`rm mcca, mth.
(_lccmgas-Jatmis, 1<<0, p. 1=).
Acgueis mkmjpcis dm hmetris dm letmrìs para hajpajmetis avmetura pumdme smr; ca
jáqulea dmc tlmjpi, ue pi`cadi ledli, ca acdma dm Astìrlx, ca vumcta ac juedi me qulehm
dêas, cis gumrrmris dmc arhi lrls —mhicøglhi—, mc juedi dm cis dumedms, mc cl`ri dm ca
smcva, humetis y cmymedas pipucarms, mc hlrhi, cas icljpladas, cis plratas, ca blstirla dm
die Qulkitm, ue hajpajmeti dm pmcêhuca, mth.
Hiji rmsujme oleac dm mstm apartadi dmdlhadi a ca pcaelolhahløe, sm iormhm a
hietleuahløe ue dlagraja dm ocuki, qum sletmtlza cis pasis ouedajmetacms dmc prihmsi dm
mca`irahløe dmc priymhti mduhatlvi dm ue hajpajmeti i hiciela `asadi me ue hmetri dm
letmrìs;
848
844
84=
84?

8.4. IPGAEL[AHLØE DM CA _LDA HITLDLAEA

Ca mca`irahløe dmc priymhti mduhatlvi dm uea hiciela i hajpajmeti ei sm hlñm


ûelhajmetm a ca prigrajahløe dm ahtlvldadms6 mxlstme juctltud dm aspmhtis hiehmrelmetms
a ca pumsta me práhtlha dm cas ahtlvldadms y ac dmsarricci jlsji dm ca vlda hitldlaea qum
sie lguacjmetm ljpirtaetms dm prmvmr. Qulzá mc mcmjmeti jás sletijátlhi a mstm rmspmhti
sma ca mstruhturahløe dm cis birarlis y dmc rltji dm ca hiciela, pumsti qum su hirrmhta
apclhahløe pmrjltlrá uea jmkir irgaelzahløe dm cis tlmjpis y ue jmkir rmedljlmeti dm
cis elñis y jieltirms me ca partlhlpahløe dm cas ahtlvldadms, admjás dm hieomrlr ue mstlci
mduhatlvi pripli.
Mc rltji sm rmolmrm ac elvmc dm letmesldad qum va adqulrlmedi ca jarhba dm ca hiciela
smgûe mc dmsgastm oêslhi y psêqulhi priduhldi pir cas ahtlvldadms, y taj`lìe me rmcahløe a
ca oumrza vlvmehlac hie qum sm mxpmrljmeta hada uei dm cis hietmeldis oaetástlhis i
ljagleatlvis dmc hmetri dm letmrìs. Ca ljpirtaehla dmc rltji me uea hiciela ms tac, qum
pumdm leduhlreis a haj`lar ca prigrajahløe sl mcci oumra emhmsarli para admhuar jmkir mc
dmsarricci dm ca dleájlha a cas hiedlhliems me qum sm mehumetrae cis partlhlpaetms a hada
jijmeti.
Mc prljmr gráolhi qum adkuetajis lcustra mc hlhci dmc rltji me ue dêa huacqulmra dm
hiciela, apuetaedi trms hitas jáxljas dm letmesldad, qum hirrmspiedme a ca ûctlja bira
dm ca jañaea, a ca smgueda partm dm ca tardm y a ca ahtlvldad dm ca eihbm. Me msis trms
jijmetis, ca ljpclhahløe dmc elñi me ca dleájlha dmc dêa ms jáxlja, sl `lme mc dmsgastm
smrá jayir me cas biras dm hacir dm ca jañaea, y acgi jmeis ac oleac dm ca tardm. Kueti a
ca cêema qum jarha mc elvmc dm letmesldad, sm bae aeitadi acgueas dm cas ahtlvldadms qum
hie jás ormhumehla sm prigrajae para hada jijmeti, atmedlmedi prmhlsajmetm ac papmc
dmc rltji hiji dislolhadir dmc msoumrzi oêslhi. Asê, cis kumgis, mc `añi y cis dmpirtms
hiestltuyme sle duda cas ihupahliems jás oumrtms dmc dêa, smguldi dm ca vmcada i
mspmhtáhuci dm eihbm, qum auequm ei hijpirta ue mkmrhlhli oêslhi mxhmslvi, ms vlvldi
hie grae mjitlvldad pir cis hbavacms. Hiji hietrapartlda, cis jijmetis dm jmeir
letmesldad hirrmspiedme a cas hijldas y a cas biras dm cmvaetarsm y ahistarsm6
mspmhlacjmetm hijpcmki sumcm prmsmetarsm mc tlmjpi dm si`rmjmsa, me mc qum mc sumñi y
mc haesaehli aparmhme hie grae leslstmehla, ci qum i`clga me ihasliems a prmvmrci me ca
pcaelolhahløe hiji tlmjpi cl`rm pmrsieac,
pmrsieac, sle jás.

847

Ca ljpirtaehla dmc rltji sm jaelolmsta lguacjmetm me mc dmsarricci dm tida ca


hiciela, hiji pidmjis aprmhlar me mc msqumja slgulmetm, me mc huac sm ba dlvldldi ca
titacldad dmc turei me dlomrmetms mtapas smgûe su letmesldad; adaptahløe, ridakm, jáxlji
elvmc, rmadaptahløe y oleac. Mc pmrêidi dm adaptahløe hijprmedm cis dis i trms prljmris
dêas, y supiem para cis hbavacms mc msoumrzi dm ahistuj`rarsm ac jidi dm vlda dm ca
hiciela, sle cas hijidldadms y hiedlhlieaetms dmc jmdli ur`aei6 msta oasm dm adaptahløe
smrá hasl slmjprm jayir me hajpajmetis qum me hicielas, smgûe mc elvmc dm ruptura qum
prmsmeta hada uei dm mccis hie rmspmhti a cis bá`ltis dm ca hludad, auequm taj`lìe
dmpmedmrá juhbi dmc grupi dm partlhlpaetms. Ahtlvldadms ahiesmka`cms para msis
prljmris dêas, cas mehajleadas ac dmshu`rljlmeti dmc cugar y dm cas pmhuclarldadms dm ca
vlda me ca hiciela; kumgis dm plstas, rastrmis, dmshu`lmrtas, hiestruhhliems, ahtlvldadms dm
mduhahløe aj`lmetac, kumgis dm eihbm, asaj`cmas hajpajmetacms, prijucgahløe dm ca
Cmy dm ca Hiciela, mth.
]ea vmz
hieoirjae ue letmrlirlzadas cas harahtmrêstlhas
pmrêidi dm pumsta a pueti, me mspmhêolhas dmc jmdli,dmccishajpajmeti
mc qum ca dleájlha dêas slgulmetms
va
su`lmedi me letmesldad y cis hbavacms mjplmzae a smetlrsm højidis me tacms
hlrhuestaehlas. Cis dmpirtms, cas tìhelhas dm alrm cl`rm, cis kumgis dm mxtmrlir i cas
vmcadas dm`me smrvlr taeti para hacmetar jitirms hiji para lr letriduhlmedi me ca
tmjátlha dmc hmetri dm letmrìs, privihaedi lcusløe y sirprmsa bahla ci qum pumda suhmdmr6
msta ms uea oasm dm grae jitlvahløe, me ca qum cis elñis jaelolmstae graedms dmsmis dm
partlhlpar auequm tidavêa ei dijleme pmromhtajmetm cis rmhursis y ba`lcldadms
emhmsarlis para bahmr dmc priymhti ue hijpcmti ìxlti. Ca pcmea satlsoahhløe dm cas
mxpmhtatlvas sm cigra ac oleac dm ca prljmra smjaea, si`rm ca jltad dmc turei, huaedi mc
rmedljlmeti ms øptlji me tidis cis aspmhtis, cas ahtlvldadms rumdae sicas y ca letmesldad
vlvmehlac
mc rltji dmdmc
ca hmetri
hiciela.dm letmrìs ms juy acta6 me msm jijmeti sm sltûa mc elvmc jáxlji me
Dmspuìs dm mcci, cis ûctljis dêas sumcme bahmrsm `astaetm dloêhlcms; cis jieltirms y
cis elñis ahujucae ue grae haesaehli, sm bae rmaclzadi cas ahtlvldadms jás
mspmhtahucarms —gyjfbaeas, omrlas, oumgis dm hajpajmeti, mxhursliems—, y parmhm

842

qum ya ei qumda eada pir bahmr. Ms ormhumetm qum sm priduzhae hlmrtis `akiems me mc
rltji, cis huacms pumdme agravarsm dmpmedlmedi dmc meoiqum qum sm cm baya dadi a ca
vlslta dm cis padrms, qum tlmem cugar uei dm cis dêas aetmrlirms. Hievlmem ba`mrsm
rmsmrvadi acguea harta me ca jaega, para pidmr prijivmr ahtlvldadms qum slgae
parmhlmedi eivmdisas y ei dmhalga me mxhmsi ca letmesldad vlvmehlac6 acgueis rmhursis
pumdme smr mc tmatri, pir su haráhtmr slj`øclhi, ca juctlavmetura,
j uctlavmetura, pir su ldma dm rlmsgi y
mvasløe, i cis taccmrms, pirqum sm baccae dlrlgldis bahla ca hiesmhuhløe dm i`kmtlvis
hiehrmtis. Tidi mcci dm`m smrvlr para rmjietar mc rltji, pmri si`rm tidi para prmparar mc
oleac dm ca hiciela, rmadaptaedi a cis dmstleatarlis bahla cas hiedlhliems irlgleacms dmc
pueti dm partlda. ^rmparar taj`lìe mc oleac dm ca hiciela hie uea ahtlvldad dm oumrtm
hijpiemetm cûdlhi i omstlvi, qum baga dm ca dmspmdlda acgi jmjira`cm y dmkm a cis
aslstmetms hie gaeas dm vicvmr. ^ir ûctlji, smrá emhmsarli irgaelzar juy `lme cis
smrvlhlis dm cljplmza y rmhiglda dm cas lestacahliems, hie mc ole dm qum tidis cis
aslstmetms partlhlpme dm oirja ahtlva y ayudme a dmkar mc cugar me pmromhti mstadi aetms dm
partlr.

Tmelmedi me humeta ci dlhbi, ca irgaelzahløe dm ca vlda hitldlaea me ca hiciela dm`m


akustarsm a uea admhuada dlstrl`uhløe dm cis tlmjpis, qum itirgum a hada pmrêidi ca
haetldad y ca letmesldad admhuadas, hijpagleaedi ca ahtlvldad cûdlhi-dmpirtlva hie mc
dmshaesi, mc tlmjpi cl`rm, cas hijldas y itris jijmetis prmsmetms me ca dleájlha dlarla.
Xl `lme bay ahtlvldadms qum, pir su haráhtmr mxtrairdlearli i pir su pripla ljpirtaehla,
sm sacme ue pihi dm ca rmgucahløe dm birarlis, mxlstme me haj`li uea smrlm dm hiestaetms
vltacms qum hievlmem jaetmemr dm jaemra rutlearla, hiji ms mc sumñi, mc asmi, cas tarmas
dijìstlhas
sustmeta me imccarmspmti
acljmetahløe
a msisdmmcmjmetis
cis elñis.leoramstruhturacms
Ca `umea sacud dm dmccarltji.
vlda hajpajmetac sm
^ara piemr me
práhtlha ci dlhbi, dmsdm ue pueti dm vlsta ipmratlvi, sumcm prigrajarsm ue birarli-tlpi u
birarli-`asm qum sm rmpltm duraetm tidis cis dêas dm ca hiciela, sacvi me mc hasi dm
ireadas mxhmphlieacms6 ue jidmci dm birarli-tlpi pumdm smr, pir mkmjpci;

84<

Ca vacldmz dmc birarli-tlpi mstará me ouehløe dm acgueas varla`cms;


• Ca mdad dm cis partlhlpaetms; cis elñis pmqumñis sumcme cmvaetarsm y taj`lìe
lrsm a dirjlr aetms, jlmetras qum cis jayirms tlmedme a acargar cas eihbms y
cms humsta jás cmvaetarsm. Me mc hasi dm hietar hie ue jargme dm mdad
ajpcli metrm cis ahajpadis, pumdm smr `umei rmaclzar dis tureis paracmcis me
cis qum hilehldae uea smrlm dm jijmetis hijuems, pmri qum pmrjltae mc
dmsarricci dm ahtlvldadms ledmpmedlmetms me hada grupi, adaptadas a su mdad
mspmhêolha.
• Ca oasm dmc hajpajmeti; a jltad dmc hajpajmeti ms emhmsarli rmvlsmr mc
birarli, dadi qum mc haesaehli ms jayir y mc rltji dm cas ahtlvldadms

8=>

hrmhlmetm6 qulzá sma `umei rmtrasar ca bira dm cmvaetarsm, auequm taj`lìe ms


ormhumetm qum cis elñis sm dmsplmrtme aetms dm ca bira prmvlsta, si`rm tidi
duraetm cis prljmris dêas.
• Cis birarlis dm cas hijldas; sl hietajis hie smrvlhli dm hihlea y hijmdir
eirjacjmetm ba`rá jás tlmjpi para tidi y sm hujpclráe cis birarlis
prmvlstis, pmri sl sie cis priplis ahajpadis i cis jieltirms cis qum tlmeme
qum mehargarsm dm ca hijlda, pumdme prmsmetarsm `astaetms dlolhuctadms dm
irgaelzahløe. Admjás bay qum asmgurarsm dm qum mc cugar dmc hajpajmeti
tmega cuz mcìhtrlha, pums sl ei ms asê hievlmem admcaetar ca hmea para
aprivmhbar ca cuz dmc dêa.
• Mc `añi; pumdm darsm mc hasi dm qum mc agua mstì mxhmslvajmetm orêa pir cas
jañaeas, si`rm tidi me jietaña, pir ci qum a ci jmkir ms ahiesmka`cm
trascadar mc tlmjpi dm `añi a ca tardm, ci huac rmpmrhutlrá me mc rmsti dmc
birarli. ^ir itra partm, cis hajpajmetis qum sm rmaclzae me zieas dm pcaya
sumcme hietar hie ue tlmjpi dm `añi jás priciegadi, a vmhms lehcusi
rmpmtldi pir ca jañaea y pir ca tardm.
Ca ljpirtaehla dm smgulr cis birarlis mstrl`a me qum oahlclta meirjmjmetm mc
ouehlieajlmeti dm ca hiciela, ca hrmahløe dm bá`ltis dm hijpirtajlmeti y ca ahmptahløe
dm ueas jêeljas eirjas dm hievlvmehla. Mc tmja dm cas eirjas ms mspmhlacjmetm
trashmedmetm, taeti me ci rmcatlvi a cis cêjltms qum ei pumdme si`rmpasarsm hiji dm hara
a ca dleájlha dmc grupi, asê qum hievlmem dmkarci `lme hcari dmsdm mc prljmr jijmeti.
Ca apclhahløe dm cas eirjas ei dm`m jaetmemrsm tae sici pir ca autirldad dm cis
jieltirms, slei jmdlaetm ca ahmptahløe dm cas jlsjas pir partm dm tidis, dm jidi qum,
me ca jmdlda dm ci pisl`cm, ms prmomrl`cm msta`cmhmrcas dm hijûe ahumrdi hie cis
hbavacms. Cas eirjas sm rmolmrme, metrm itras, a mstas humstliems;
✘ Hujpcljlmeti dm cis birarlis.
✘ Cêjltms dmc mspahli a utlclzar.
✘ Xmgurldad.
✘ Blglmem pmrsieac.
✘ Pmspmti ac jmdli aj`lmetm y priplmdadms hicledaetms.
✘ Pmspmti ac jatmrlac.
✘ Pmspmti a cas pmrsieas, oahlcltaedi uea hievlvmehla arjøelha.
✘ I`clgatirlmdad me ca rmaclzahløe dm tarmas dm cljplmza y jaetmeljlmeti dm cas
lestacahliems.
Mc ûctlji aspmhti rmcahlieadi hie cis smrvlhlis dm cljplmza ms qulzá uei dm cis jás
j ás
emhmsarlis, pumsti
pisl`cm hlmrtas qum søci mc huldadi
hijidldadms, y jaetmeljlmeti
pir tidis dmsmadas. Mstadm ldma
cas lestacahliems
hievlmrtm avae
cas a tarmas
bahmr
dijìstlhas me tra`akis ledlspmesa`cms para mc `memolhli dm tida ca hijueldad. Dmsdm mstm
pueti dm vlsta, cis smrvlhlis hijueltarlis hiestltuyme uea letmrmsaetm ahhløe mduhatlva
qum hi`ra ljpirtaehla pir su emhmsldad, ei dm`lìedism utlclzar eueha hiji hastlgi para

8=1

cis elñis. ^ir taeti, me ca prigrajahløe dm uea hiciela i hajpajmeti bay qum lehculr ca
irgaelzahløe dm tureis ritatlvis qum asmgurme mc pasi dm tidis pir hada uea dm cas
tarmas, asê hiji mc msta`cmhljlmeti dm uea oraeka birarla qum slrva dm rmomrmehla para ca
rmaclzahløe dm cas jlsjas.
Itri mspahli mduhatlvi ms mc dm cas hijldas, cas huacms, aetms qum eada, tlmeme qum
smr admhuadas, suolhlmetms, varladas y mqulcl`radas. Metrm cis hrltmrlis a vlglcar duraetm
cas hijldas mstá mc oavirmhmr uea hrmhlmetm autirrmgucahløe dm cis hbavacms bahla sus
emhmsldadms acljmetlhlas, admjás dm ayudarcms a supmrar sus prmkulhlis bahla
dmtmrjleadas hijldas, y si`rm tidi, asmgurar uea `umea eutrlhløe. Taj`lìe ms
ljpirtaetm tra`akar hie cis hijmesacms mc huldadi dm cis jidacms, mc irdme, ca blglmem y
mc mspêrltu mhicøglhi dm aprivmhbar cis acljmetis, oijmetaedi qum ei sm tlrm hijlda. ^ir
ûctlji, y dm ahumrdi hie ca mdad dm cis dmstleatarlis, pumdme añadlrsm dmtmrjleadas
rmspiesa`lcldadms dm ayuda me ca hihlea i dm smrvlhli me mc hijmdir (Cm Bìeaoo, 1<??).
]e hapêtuci dm grae ljpirtaehla ci hiestltuym mc tlmjpi cl`rm y mc dmshaesi. Ca vlda
dmc hajpajmeti, si`rm tidi sl sm rmaclza me tlmedas dm hajpaña, ms `astaetm haesada
taeti para cis elñis hiji para cis jieltirms. Ca oacta dm hijidldadms, mstar tidi mc dêa
me mc hajpi, cas hietleuas ahtlvldadms y ca pripla hievlvmehla grupac vae privihaedi ue
dmsgastm oêslhi y jmetac hada vmz jayir. Mc tlmjpi jás ljpirtaetm dm dmshaesi ms ca
eihbm, sl `lme me cis prljmris dêas cis elñis sm mehumetrae `astaetm mxhltadis y cms
humsta hiehlclar mc sumñi, jlmetras qum cis jieltirms mstáe mxhmslvajmetm pmedlmetms dm
tidi. Ms emhmsarli lr eirjaclzaedi mc sumñi a jmdlda qum avaeza ca hiciela, me prljmr
cugar hujpclmedi cis birarlis prmvlstis, y me smguedi cugar pmrjltlmedi qum aqumccas
pmrsieas qum dmsmme dirjlr, pumdae bahmrci sle smr jicmstadis. ¡Atmehløe a ca slmsta!6 sl
cis hbavacms tlmeme ca ipirtueldad dm rmhupmrarsm dmc sumñi ahujucadi dmspuìs dm
hijmr, a ca eihbm ms pisl`cm qum vumcvae a arjar kacmi. ^ir hieslgulmetm, ms ahiesmka`cm
jitlvar mc tlmjpi cl`rm dmspuìs dm ca hijlda para qum cis elñis irgaelhme sus kumgis y
ahtlvldadms dm jaemra autøeija, sle emhmsldad dm jieltirms, pmri sle rmhurrlr hiji
ûelha iphløe a mhbarsm ca slmsta.
8=0

Bay qum prihurar qum tidis cis partlhlpaetms mstìe `lme dmshaesadis, pums ca oatlga
hieccmva jacmstar, emrvlislsji, ljpahlmehla y susplhahlas qum privihae hietleuis rihms
me ca hievlvmehla. Cis jieltirms dm`me bahmr vacmr su dmrmhbi a mstar sle elñis me acgûe
jijmeti, y a pidmr mjpcmar su tlmjpi cl`rm para itras hisas admjás dm ca prmparahløe
dm ahtlvldadms. Ms ljprmshledl`cm, pir taeti, ccmvar prigrajadis cis dmshaesis dm cis
jieltirms —sumñi rmgmemradir, dêa cl`rm, mth.— hiji uea partm jás dmc priymhti dm ca
hiciela, hie mc ole dm qum pumdae dmshiemhtar dm ca prmsløe dlarla. ]ea `umea
hiirdleahløe dm ahtlvldadms, uea hirrmhta dlstrl`uhløe dm cas ouehliems y
rmspiesa`lcldadms, ca prmsmehla dm itri mduhadir me ca`irms dm apiyi, hlmrtis jijmetis
dm rmcakahløe i dlstmesløe me mc mqulpi, y uea `umea privlsløe dm rmhursis jatmrlacms
pumdme smr acgueas rmhmtas para cigrar mc dmshaesi
dmshaesi dm cis jieltirms.
Ca mvacuahløe dm ca vlda hitldlaea dm`m rmaclzarsm me tidi jijmeti, a jidi dm
smguljlmeti hietleui qum ahijpañm a cis elñis me su vlda dlarla, y qum oahlcltm a cis
jieltirms mc hietric dmc rltji dm ca hiciela. ]ea oørjuca juy ba`ltuac para hiesmgulrci
ms ca rmueløe pmrlødlha dm cis jieltirms hie cis elñis, hiji asaj`cma gmemrac dmc
hajpajmeti, jmdlaetm mc tra`aki me pmqumñis grupis hiirdleadis pir ue jieltir, i a
travìs dm mehumetris leoirjacms. Mstis jijmetis dm rmueløe, admjás dm pmrjltlr mc ommd-
`ahf, slrvme para pitmehlar uea dleájlha dm grupis pisltlva, oahlcltaedi ca hijuelhahløe
y cas rmcahliems sihlacms metrm cis partlhlpaetms.
Xle mj`argi, ms ca rmueløe dlarla dmc mqulpi dm jieltirms mc mspahli jás prihclvm a
ca mvacuahløe dm hada dêa. Ms juy ljpirtaetm asmgurar cas jmkirms hiedlhliems pisl`cms
para mc dmsarricci dm mstas rmueliems —bira, durahløe, cugar, mstruhturahløe dm ue irdme
dmc dêa, aj`lmetm grupac, jitlvahløe, mstadi oêslhi dm cis jieltirms, rmhursis para
oahlcltar ca hijuelhahløe, mth.—, hie mc ole dm qum sm hievlmrtae me ue jijmeti

8=8

vmrdadmrajmetm pisltlvi y merlqumhmdir. Me mstas smsliems mc hiirdleadir dmc


hajpajmeti va a adqulrlr uea ljpirtaehla ouedajmetac hiji aeljadir dmc grupi
bujaei y oavirmhmdir dmc tra`aki hiipmratlvi, auequm dmsdm cumgi, cas harahtmrêstlhas
dmc mqulpi dm jieltirms taj`lìe leoculráe juhbêslji.
^ara tra`akar me uea hiciela sm rmqulmrm uea hacldad bujaea, ue elvmc dm jadurmz
pmrsieac y ue mqulcl`rli psêqulhi juy mcmvadis. Mc jieltir dm`m tmemr ueis jêeljis
hieihljlmetis dm pmdagigêa, mstar hapahltadi tìhelhajmetm para dmsmjpmñar su ca`ir, y
baccarsm slmjprm dlspiel`cm para mc smrvlhli a cis dmjás y mc tra`aki me hiipmrahløe. Ac
ole y ac ha`i va a smr mc jáxlji rmspiesa`cm dm ue grupi dmtmrjleadi dm elñis, y va a
tmemr qum rmaclzar uea smrlm dm jlsliems hiehrmtas me mc traeshursi dm ca hiciela, pir ci
qum ei slrvm ca `umea vicuetad hiji ûelha bmrrajlmeta. Metrm cas ouehliems dm cis
jieltirms dm uea hiciela mstáe (Hiirdleadira dm _accmhas, 1<<=, p. 1=<);
‘ Ouehløe pmdagøglha; iormhme jidmcis mduhatlvis.
‘ Ouehløe dldáhtlha; oahlcltae uea smrlm dm tìhelhas y aprmedlzakms.
‘ irgaelzatlva; sie rmspiesa`cms dm ca rmaclzahløe dm cas ahtlvldadms.
Ouehløe irgaelzatlva
‘ Ouehløe aeljadira; mstljucae, jitlvae, dleajlzae ca vlda grupac y hicmhtlva.
‘ Ouehløe tutirlac; rmaclzae ue smguljlmeti pmrsieaclzadi a hada partlhlpaetm.
‘ Ouehløe dm smgurldad; vmcae pir cas hiedlhliems dm vlda dm cis partlhlpaetms.
‘ Ouehløe dm rmprmsmetahløe dm ca metldad; sie ca ha`mza vlsl`cm dmc grupi i
asihlahløe prijitira dm ca ahtlvldad, y hiji tac pitmehlae uea dmtmrjleada
ljagme dm ìsta.

A partlr dm ca hiesldmrahløe dm mstas hijpmtmehlas, a`igajis dmsdm aquê pir mc


tra`aki dm cis mqulpis dm aeljadirms msta`cms, qum dmsarriccae su ca`ir mduhatlva hie ue
grupi dm pi`cahløe dm jaemra hietleuada, slgulmedi ueis ldmacms hijuems y uea smrlm
dm hrltmrlis jmtidicøglhis qum hijpartme metrm tidis. Dmsdm mstm pueti dm vlsta ms jás
oáhlc y hibmrmetm mc hieihljlmeti dm cis dmstleatarlis y ca atmehløe a cas pmhuclarldadms
dm su prihmsi pmrsieac y grupac duraetm mc hajpajmeti.
Me hiesmhumehla, ca tarma dm cis jieltirms ei sm rmolmrm søci a ca irgaelzahløe dm
uea smrlm dm ahtlvldadms, slei taj`lìe ac ahijpañajlmeti dm cis dmstleatarlis me mc
traeshursi dm ca hiciela, mehauzaedi sus aprmedlzakms, oavirmhlmedi su sihlaclzahløe y
aeljaedi su dmsmevicvljlmeti cûdlhi-rmhrmatlvi. Mc jieltir sm hievlmrtm metiehms me m e ue
jidmci dm pmrsiea qum mkmjpclolha dm jaemra pisltlva msas huacldadms me ca vlda dm hada
dêa. ^ir taeti, ca mvacuahløe dm ca jarhba dm ca hiciela tlmem qum acudlr emhmsarlajmetm a
tidis cis aspmhtis dm ca vlda dlarla, pums mc ìxlti dm ca mxpmrlmehla ei sm hlñm ûelhajmetm
ac rmsuctadi dm cas ahtlvldadms, slei a ca ahmptahløe dm uea oirja dm smr y ue mstlci dm
hijpirtarsm qum ldmetlolha a tida ca hijueldad hajpajmetac.

8=4

8.=. CMGLXCAHLØE, XMHPMTAPÊA \ GMXTLØE

Mc tra`aki `urihrátlhi dm irgaelzahløe y gmstløe dm ue hajpajmeti dm vmraei ihupa


grae partm dmc tlmjpi dm prmparahløe dmc jlsji, sljuctaemáedism hie ca mca`irahløe dmc
priymhti mduhatlvi práhtlhajmetm dmsdm mc prljmr jijmeti. Mxlstme, dm bmhbi, uea smrlm
dm trájltms `áslhis qum bay qum tmemr lelhladis aetms lehcusi dmc hijlmezi dm cas
rmueliems dm prigrajahløe, hiji sie ca `ûsqumda dm cas lestacahliems y ca siclhltud dm
pmrjlsis para pidmr rmaclzar ca ahtlvldad.
Hada Hijueldad Autøeija tlmem uea eirjatlva qum rmguca ca práhtlha dm
ahajpadas y hicielas me su tmrrltirli, dmolelmedi cis rmqulsltis emhmsarlis para su
autirlzahløe, cmglscahløe, pcazis y irgaelsjis hijpmtmetms para su supmrvlsløe. A pmsar
dm msta dlvmrsldad, bay ue hlmrti hiesmesi me pribl`lr tmrjleaetmjmetm ca ahajpada
cl`rm me jietaña, pir ci qum mxlstm uea dihujmetahløe `áslha qum sumcme pmdlr tidas cas
Hijueldadms Autøeijas para autirlzar ca práhtlha dm hajpajmetis;
• Xicl
Xiclhl
hltu
tudd dm au
auti
tirl
rlzah
zahløløee pa
para
ra rma
rmacl
clzar
zar mc haj
hajpapajm
jmet
eti,
i, hie
hieoi
oirj
rjmm ac jid
jidmcmcii dm
lestaehla vacldadi me ca Hijueldad Autøeija, y qum dm`mrá metrmgarsm me mc
Pmglstri dm ca Hiesmkmrêa hirrmspiedlmetm, ueis vmletm dêas aetms dm ca omhba
dm lelhli dm ca ahtlvldad6 me msa siclhltud dm`mrá hieslgearsm mc cugar, mc
tlmjpi dm durahløe y mc eûjmri dm partlhlpaetms dm ca ahajpada.
• Oiti
Oitihi
hipl
plaa dmc
dmc H.L.
H.L.O.
O. dm
dm ca mmet
etld
ldad
ad i asasih
ihla
lahl
hløe
øe irg
irgae
aelz
lzad
adir
iraa dm ccaa ahtl
ahtlvl
vlda
dad,
d,
asê hiji dm sus mstatutis, mshrltura dm hiestltuhløe i dihujmeti qum ahrmdltm
cmgacjmetm su pmrsieacldad kurêdlha6 taj`lìe cis datis ldmetlolhatlvis dm su
rmprmsmetaetm cmgac.
• Oiti
Oitihi
hipl
plaa dmc
dmc D.E.
D.E.L.
L. ddmc
mc rms
rmspi
pies
esa`
a`cmcm dm
dm ca aht
ahtlv
lvld
ldad
ad y dm
dm tidi
tidiss cis
cis jiel
jieltitirm
rms,
s,
kueti
cms hie camkmrhmr
pmrjltm oitihipla dmc têtuciDmpmedlmedi
tac ouehløe. dm jieltir, hiirdleadir, aeljadir,
dm ca cmglscahløe vlgmetmmth., qum
me hada
Hijueldad Autøeija, mxlstlrá uea dmtmrjleada pripirhløe metrm cis
jieltirms tltucadis iolhlacjmetm y cis qum ei pismme eleguea tltucahløe.
• ^riy
^riymht
mhtii dm
dm ca
ca aaht
htlv
lvld
ldad
ad;; i`k
i`kmt
mtlv
lvis
is,, aaht
htlv
lvld
ldad
adms
ms,, bir
birar
arli
lis,
s, mt
mth.
h.
• Auti
Autirl
rlza
zahl
hløe
øe dmdmcc tlt
tltuc
ucar
ar ddmc
mc ttmr
mrrme
rmeii i mdl mdlol
olhl
hlii die
diedm
dm va a lest
lestac
acar
arsm
sm ca
ca
ahtlvldad.
• Leoi
Leoirjm
rjm oavi
oavira
ra`c
`cmm dm
dmcc Ayue
Ayueta
tajl
jlme
meti
ti ddie
iedm
dm va
va a rmac
rmaclz
lzar
arsm
sm ca
ca ahtl
ahtlvl
vlda
dad,
d, hie
hie
rmomrmehla mxprmsa ac hujpcljlmeti dm cas eirjas blglìelhisaeltarlas y dm
prmvmehløe dm lehmedlis.
• ^c
^cae
aeii dmc
dmc ccug
ugar
ar dm
dm ahajp
ahajpadada,
a, me
me mc qum
qum sm hi
hies
eslg
lgem
em ca
ca dlst
dlstrl
rl`u
`uhl
hløe
øe dm
dm cis
cis
smrvlhlis blglìelhis y ca dlstaehla qum va a guardarsm hie rmspmhti a tijas dm
aguas, rêis y mj`acsms, aeljacms, ledustrlas, vêas dm omrriharrlc, harrmtmras y
autivêas, cêemas mcìhtrlhas dm acta tmesløe, lejum`cms dmhcaradis hiji @lmems
dm Letmrìs Hucturac, oihis dm leomhhløe, vmrtmdmris dm `asuras, dmpøsltis i
dmpuradiras dm aguas rmslduacms, dlstrl`uldiras dm gas, mth.

8==

• Leoi
Leoirjm
rjm saesaelt
ltar
arli
li,, ol
olrj
rjad
adii pir
pir ca auti
autirlrlda
dadd hijp
hijpmtmtme
metmtm dmc
dmc dlst
dlstrl
rlti
ti,, si`r
si`rmm cas
admhuadas hiedlhliems blglìelhas dmc cugar dm ahajpada, pita`lcldad dmc
agua, ei mxlstmehla dm elegûe `ritm mpldmjlicøglhi, mth.
• Oiti
Oitihi
hiplplaa dmc
dmc hare
hareìì dm jae
jaelp lpuc
ucad
adir
ir ddmm aclj
acljme
meti
tiss dmc
dmc rmsp
rmspie
iesa
sa`c
`cmm dm hihihl
hlea
ea..
• Asls
Aslstm
tmeh
ehla
la jìd
jìdlhlhaa prmv
prmvls
lsta
ta,, hie
hie ledl
ledlha
hahlhløe
øe dmc
dmc jìd
jìdlhlhii qum
qum ca ccmv
ccmvararáá a ha`
ha`ii i
dmc Hmetri dm Xacud ac qum sm ahudlrá me hasi dm emhmsldad. Me ahajpadas dm
jás dm => partlhlpaetms, oitihipla dmc têtuci dmc rmspiesa`cm saeltarli qum va
a lr ac hajpajmeti; jìdlhi, oarjahìutlhi, A.T.X., meomrjmri, mth.
• Auti
Autirlrlza
zahl
hløe
øe dm
dm ca Hies
Hiesmkmkmr
mrêaêa dm
dm Jmdl
Jmdlii Aj`l
Aj`lmemetm
tm me
me hasi
hasi dm qum
qum smsm prmt
prmtme
medada
bahmr oumgi dm hajpajmeti.
Duraetm ca ahajpada, mc rmspiesa`cm dm`mrá mstar me pismsløe dm ca autirlzahløe
iolhlac hiehmdlda pir ca Hijueldad Autøeija hirrmspiedlmetm, admjás dm ca rmcahløe
dm tidis cis partlhlpaetms hie sus datis pmrsieacms, sus hartlccas dm aslstmehla dm ca
Xmgurldad Xihlac, cas autirlzahliems patmreas, pøclzas dm smguris dm ahhldmetms y
rmspiesa`lcldad hlvlc, y cas oahturas i kustlolhaetms dm hijpra dm cis priduhtis
acljmetlhlis utlclzadis me ca ahtlvldad. Me tidi hasi, para sa`mr hie mxahtltud quì
papmcms sie emhmsarlis trajltar a ca bira dm rmaclzar ue hajpajmeti dm vmraei, ci jmkir
ms pmdlr leoirjahløe ac irgaelsji dm atmehløe hirrmspiedlmetm dm ca Hijueldad
Autøeija diedm vaya a tmemr cugar ca ahtlvldad.
Kueti a cis aspmhtis cmgacms, mc tra`aki dm smhrmtarêa y gmstløe emhmsarli para
irgaelzar ue hajpajmeti sm rmolmrm, pir ûctlji, a ca sicuhløe dm itras humstliems dm
haráhtmr lejmdlati hiji…
• Hiet
Hietra
rata
tahl
hløeøe dm uea
uea pøc
pøclz
lzaa dm
dm smg
smgur
urii dm
dm rms
rmspipies
esa`
a`lc
lcld
ldad
ad hl
hlvl
vlc.
c.
• Xl
Xlst
stmj
mjaa ddmm lles
eshr
hrlp
lphl
hløe
øe y hie
hieomh
omhhl
hløe
øe dm cacass cls
clsta
tass dm
dm aha
ahajp
jpad
adis
is..
• Pmhi
Pmhigl
glda
da dm
dm ca dih
dihujujme
meta
tahlhløe
øe dm
dm cis
cis ahajp
ahajpad
adis
is,, asê
asê hiji
hiji cas
cas aut
autir
irlz
lzahl
ahlie
iems
ms
patmreas, ca hipla dm su hartlcca dmdm ca Xmgurldad Xihlac.
• Mc
Mca`
a`ir
irahl
ahløe
øe dmc
dmc prmsu
prmsupupums
mstiti dmo
dmole
lelt
ltlv
lvi,
i, ad
adjl
jlel
elst
stra
rahl
hløe
øe mhie
mhieøj
øjlhlhaa y slstm
slstmja
jass
dm oleaehlahløe.
• Hiet
Hietra
rata
tahl
hløe
øe dm
dmcc tra
traes
espi
pirt
rtmm y pri
privl
vlsl
sløe
øe dm acg
acgûe
ûe aut
autijijøvøvlc
lc dm ap
apiy
iyi.
i.
• @ûsq
@ûsqum
umda
da dm rmhu rmhursrsis
is bujae
bujaeis is hi hijpc
jpcmjm
mjmet etar
arli
liss hi hiji
ji hi hihl
hlem
emri
ris,
s,
rmspiesa`cms jìdlhis, jieltirms me práhtlhas, mth.
• Adqu
Adquls
lslh
lhlø
løee m levm
levmet
etar
arli
li dm ca hi
hijl
jldada,, `itl
`itlqu
quêe
êe,, jatm
jatmrlrlac
ac..
• Mc
Mca`
a`ir
irahl
ahløeøe dm
dm oiccm
oiccmti
tis,
s, ha
hart
rtmc
mcms
ms,, mevê
mevêii dm hart
hartasas,, oa`rl
oa`rlhahahl
hløe
øe dm
dm hajls
hajlsmt
mtas
as,,
girras, mth., y itris jmdlis dm pripagaeda dm ca ahtlvldad.
• Pmue
Pmuelø
løee lleo
eoir
irjat
jatlv
lvaa hie
hie cis
cis pad
padrm
rmss y hi
hiee cis
cis pr
pripipli
liss ppar
artl
tlhl
hlpa
paet
etms
ms..

8=?

@l`cligraoêa

ACDAEA, O. O.-LPAE[I, D.; Mc juedi dm ca tlmrra gci`ac. ]e hajpajmeti dm ueløe y oaetasêa.


oaetasêa.
Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<=.
AC]JÁ, O.; ]ea mxpmrlmehla dm hicielas.
hicielas. @arhmciea, Eiva Tmrra, 1<7?.
A^APLHLI, J.; Alrm cl`rm; ue jmdli mduhatlvi.
mduhatlvi. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<2.
L;.Ca `ûsqumda dmc tlmjpi. Hajpajmeti dm avmetura hie Jiji y sus ajlgis.
AXTÛA, L;.Ca ajlgis . Jadrld,
Mdltirlac HHX, 1<<<.
@APØE, K.; Actmreatlvas para mc vmraei.
vmraei. @arhmciea, Dacjau Xihlas, 1<<8.
@IHBI GAXHØE, K.; @asms y tìhelhas para mduhar me mc tlmjpi cl`rm. cl`rm. Jadrld, Xae ΡΩι Χ, 1<<?.
@]PG]L, J.; ^rigrajaedi ue hajpajmeti-hiciela.
hajpajmeti-hiciela. Aclhaetm, Mdlhløe dmc Autir, 1<22.
HILEMA], L.-FBIMOOCMP, C. ^.; _lvlr y si`rmvlvlr me ca eaturacmza.
eaturacmza. @arhmciea, Jartêemz Piha, 1<24.
HIIPDLEADIPA LEOAETLC \ K]_MELC DM TLMJ^I CL@PM DM _ACCMHAX; Hajpajmetis dm
vmraei; dlsmñi y irgaelzahløe.
irgaelzahløe. Jadrld, ^ipucar, 1<<=.
HIP^AX, ^.-XÁEHBM[ ^AÑIX, c.-DIJÊEG]M[ ^MPAC, O.; Mc ác`uj dm Darzmm. Darzmm. Jadrld, Mc
Jaegcar, 1<2=.
H]ADPADI TA^LA, P.; Mduhahløe, tlmjpi cl`rm y mshuctlsji.
mshuctlsji. Achiy, Jarolc, 1<74.
H]ADPADI TA^LA, P.; Mduhahløe ac alrm cl`rm. cl`rm. Achiy, Jarolc, 1<7?.
H]MEHA HA@M[A, J.; Tmjas dm ^mdagigêa dmc Ihli. Ihli. @lc`ai, ]elvmrsldad dm Dmusti, 1<<=.
DIJÊEG]M[ OMPEÁEDM[, X.; Ca jivlda dm jl pum`ci; pcae dm dleajlzahløe rurac. Jadrld,
Mdltirlac HHX, 1<<=.
M.A.C.A.; Jatmrlac dlvmrsi si`rm kumgis
k umgis y hajpajmetis.
hajpajmetis. Achacá dm Bmearms, Mshumca dm Tlmjpi Cl`rm
M.A.C.A., s/a.
MQ]L^I DM ^AXTIPAC «CA XACCM¶; Xictar ajarras. Mehumetri dm vmraei para ca mtapa dm
dmshu`rljlmeti.. _accadicld, Hmetri _ihahlieac «Ca Xaccm¶, 1<<4.
dmshu`rljlmeti
OPAEHB, K.-JAPTLEMCC, A.; C“aeljahlø dm grups d“mspcal l dm vahaehms. Omr dm jieltir. @arhmciea,
Cala, 1<24.
OPAEHB, K.-JAPTLEMCC, A.; Aeljar ue priymhti dm mduhahløe sihlac. Ca letmrvmehløe me mc tlmjpi
cl`rm. @arhmciea, ^aldøs, 1<<4.
cl`rm.
GAPHÊA G]MPPMPI, O. O.; ^rigraja dmc hajpajmeti vicaetm «Pmy ^mcayi¶.
^mcayi¶. Jadrld, I.K.M. Ca
Xaccm, agisti dm 1<?<.
GØJM[ ^ACAHLIX, K. K.; ^mdagigêa para ue hajpajmeti.
hajpajmeti. @arhmciea, Mdm`ì, 1<2=.
GØJM[ ^ACAHLIX, K. K.-BMPAX, K. @.; Metrm køvmems; hajpajmetis, dmpirtms, hajpis dm tra`aki.
tra`aki.
Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<8.
GIE[ÁCM[, A. L.-LGCMXLAX, O. K.; Jaeis cl`rms.
cl`rms. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<0.
GIE[ÁCM[, O.; Eihbms dm olmsta; vmcadas, kumgis eihtureis, oumgis dm hajpajmeti.
hajpajmeti. Jadrld, HHX,
1<<4.
BMPMDMPI, K. O.; Ac rmshatm dm ca cl`mrtad. ]e hajpajmeti ac rltji dmc Ìxidi.
Ìxidi. Jadrld, Mdltirlac
HHX, 1<<4.
CM BÌEAOO, G.; Pmaclzahløe práhtlha dm uea hiciela dm vahahliems.
vahahliems. @arhmciea, Eiva Tmrra, 1<??.

8=7

CLJ@IX, M.; Mc jieltir sihli-hucturac. @lc`ai, Jmesakmri, 1<70.


CLJ@IX, M.; Lestacahliems dm hajpajmeti.
hajpajmeti. @arhmciea, _lcajaca, 1<7?.
JAPTÊEM[, I.; Kumgis me hlehi hcavms.
hcavms. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<=.
JMEDÊA, P.-^LTAPQ]M, K. Jª.; Mduhar me mc Tlmjpi Cl`rm (0 vics.). Xacajaeha, Lestltuti ^ietlolhli

Xae ^êi R,
JLPLÑAQ]M; Ca1<7=.
avmetura dm cis ^mcmediems. ]e hajpajmeti jmdlmvac. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<7.
JIPM, T. y ITPIX; Høji prmparar y irgaelzar ueas hicielas mshicarms.
mshicarms. @arhmciea, ^alditrl`i, 1<<0.
JIET]CC, K. A.; Kumgis y jás kumgis para mc tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<0.
JI_L@ALR; «Ca rmeivahløe pmdagøglha me hicielas y hajpajmetis¶, Mc Dlarl dmc JI_L@ALR
(Jivljlmeti dm Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm Leoaetlc y Kuvmelc dmc @alx Cci`rmgat), kueli dm
1<27.
IPDØÑM[, ^.; Xurtldi dm kumgis y ahtlvldadms.
ahtlvldadms. Jadrld, Xae ^êi R, 1<<0.
ITMPI, B.-LGCMXLAX, R. H.; Hajpajmeti ur`aei; uea pripumsta para mc tlmjpi cl`rm me ca hludad.
Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<1.
^CAEAX L K]AEICA, J.; Irgaelzahløe; adjlelstrahløe, smhrmtarêa, acljmetahløe.
acljmetahløe. Achacá dm Bmearms,
M.A.C.A., 1<27.
^]LG L KIOPA, M.; «Cas hicielas dm vahahliems me Hatacuña. Apuetms blstørlhis¶, me Huadmreis dm
is
^]LG ^mdagigêa
^mdagigêa, , e Irgaelzar
L KIOPA, M.; 7-2, agisti dm 1<7=, pp.
y pcaelolhar uea88-8=.
hiciela dm vahahliems.
vahahliems. @arhmciea, Dláoira, 1<28.
^]LG PI_LPA, K.-TPLCCA, K.; Ca pmdagigêa dmc ihli. ihli. @arhmciea, Camrtms, 1<<?.
P]@LI, T.; ]ea avmetura hie visitris. ]e hajpajmeti dm jar y jietaña. jietaña. Jadrld, Mdltirlac HHX,
1<<=.
P]L[, A.; Ahajpar; jaeuac práhtlhi.
práhtlhi. Jadrld, ^metbacie, 1<<8.
XÁEHBM[, G. Jª.-JA\IPAC, T.; Taccmr dm kumgis. kumgis. Jatmrlac pmdagøglhi dm ca Mshumca dm Tlmjpi
Cl`rm M.A.C.A., Achacá dm Bmearms, 1<<4.
TICIXA CATI]P, J.; «Xaeatirlis jarêtljis y saeatirlis dm actura para elñis¶, me Pmvlsta dm
Blglmem y dm Tu`mrhucisls,
Tu`mrhucisls, e¾ =0, a`rlc dm 1<><.
]OH_; ^ara smr jieltir dm uea hiciela dm vahahliems.
vahahliems. @arhmciea, Eiva Tmrra, 1<?4.
]BC, W.; Guêa dmc mqulpi dm mxhursløe y dm avmetura (para mxhurslielstas, jietañmris, tritajuedis y
avmeturmris).. @arhmciea, Jartêemz Piha, 1<22.
avmeturmris)

_APLIX; Hicielas
_APLIX; y hajpajmetis.
hajpajmetis
Tlmjpi Cl`rm . Jadrld,
y eaturacmza. JaeuacMdltirlac HHX,
dmc jieltir 1<2?. ^metbacie, 1<<1.
. Jadrld,
_APLIX; Irgaelzahliems leoaetlcms y kuvmelcms dm tlmjpi cl`rm.
cl`rm. Jadrld, Earhma, 1<<4.
_LHBÌ, J.-MXTAÑÁE, X.; ^caems dm ahhløe hajpajmetac. _acmehla, Grup Dlssa`tm, 1<24.
_LCCMGAX, K.-JATMIX, O. K.; ]e hajpajmeti dm oá`uca. Quì ms y høji sm prigraja ue hajpajmeti
avmetura.. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<0.
avmetura
_LCCMGAX, K.; Tras mc arhi lrls. Ahtlvldadms y kumgis hiipmratlvis a partlr dm cis hicirms.
hicirms. Jadrld,
Mdltirlac HHX, 1<<4.

8=2

Tmja 10

CAX GPAEKAX-MXH]MCAX
8=<

1. CA HPLXLX MHICØGLHA \ CA MD]HAHLØE


AJ@LMETAC

1.1. M_IC]HLØE DM CA ^MPHM^HLØE XIHLAC DMC JMDLI


AJ@LMETM

Cas huj`rms juedlacms si`rm mc outuri dmc jmdli aj`lmetm, hmcm`radas me T`lclsl (1<77),
Jishû (1<27), Pêi dm Kaemlri (1<<0), y Fyiti (1<<7), puslmrie dm jaelolmsti uea
hrmhlmetm prmihupahløe sihlac pir cis pri`cmjas mhicøglhis qum pumdm pcaetmar ue
dmsarricci tmheicøglhi hiji mc qum priomsajis me eumstra jidmrea hlvlclzahløe
ledustrlac.
Dm msta lequlmtud bae surgldi eujmrisas pripumstas. Xle duda uea dm cas jás
letmrmsaetms ms ca Agmeda
prigraja lelhladi i ^rigraja
pir ca IE] me 1<2<,01qum
dm prmtmedm
Dmsarricciprijivmr
Cihac. Ca Agmedajuedlac
a mshaca 01 ms ue
ue
«dmsarricci sistmel`cm¶. Ms ue pcae dmtaccadi dm ahhliems qum dm`me smrahijmtldas a
elvmc juedlac, eahlieac y cihac pir irgaelsjis vlehucadis a ca IE], cis gi`lmreis dm
sus Mstadis jlmj`ris y pir grupis y mjprmsas partlhucarms, me tidas cas ármas me cas
huacms ihurrme ljpahtis bujaeis si`rm mc jmdli aj`lmetm. ^ir msi sm apclha
mspmhlacjmetm a cas hludadms, pirqum ms diedm jayir êedlhm dm ljpahtis aj`lmetacms sm
priduhm. Mc eij`rm dm Agmedacm vlmem pir tratarsm dm uea clsta dmtaccada dm asuetis qum
rmqulmrme ca atmehløe dm cis gi`lmreis, ahijpañadis hie uea pripumsta gmeìrlha dm
ahhliems qum sm irgaelzaehrieicøglhajmetm (01 bahm rmomrmehla ac slgci RRL).
Mc prigrmsi ba pmrjltldi ac bij`rm ue gradi dm lestrujmetaclzahløe suolhlmetm

hiji paradmmeormetarsm
emhmsldad a cayeaturacmza
supmrvlvmehla di`cmgaedisacvakm, supmraedi
mc juedi mc prljltlvi
a su aetiki, hie mc olemshacaoøe
dm i`tmemrdmuea
ca
jmkira gmemraclzada dm su hacldad dm vlda. Xle mj`argi, ca mxtrmjada agrmslvldad dm msa
leocumehla dmc bij`rm si`rm mc jmdli, y mc pripli hrmhljlmeti pi`cahlieac
mxpmrljmetadi me mc pcaemta duraetm mc ûctlji slgci, bae bmhbi rmocmxliear si`rm ca

8?>

sistmel`lcldad dm mstm rltji dm mxpcitahløe y hiesuji dm cis rmhursis eaturacms.

Cis vacirms dm dmsarricci y `lmemstar sihlac dm ca Bujaeldad bae hilehldldi juy


pihas vmhms hie cis ldmacms rijáetlhis dm pritmhhløe y hiesmrvahløe
hiesmrvahløe dmc jmdli aj`lmetm
eaturac. Mc huadri mxpumsti a hietleuahløe sletmtlza ca mvicuhløe dm cas dlstletas
hiehmphliems blstørlhas si`rm prmsmrvahløe aj`lmetac y pmrhmphløe sihlac dm mstm
pri`cmja (Hacvi-Hirraclza, 1<<4, p. ?7);
Ca olcisioêa lcustrada dmc slgci R_LLL traki hieslgi mc prljmr ahmrhajlmeti smrli y
slstmjátlhi bahla ca eaturacmza, a travìs dm vlakms y mxpmdlhliems, ca pu`clhahløe dm cis
prljmris tratadis hlmetêolhis, y ca ca`ir hicmhhlielsta
hicmhhlielsta m levmstlgadira dm cas ahadmjlas dm
hlmehlas. ^aracmcajmetm, surgme cas prljmras sihlmdadms olcaetrøplhas dmsmisas dm
hiesmrvar acgueas plmzas y metireis eaturacms mspmhlacjmetm dmstahadis, hiji rmsmrvas
msplrltuacms y mstìtlhas jmrmhmdiras dm guardarsm para mc dlsorutm prmsmetm y outuri. Asê
eahlmrie, a sljlcarms
saetuarlis ci cargi dmc
hiji slgcicisRLRkardlems
, cis prljmris jusmis
`itáelhis, cis dm Blstirla Eaturac
ziicøglhis y itris
y cis parqums
eahlieacms. Ca rmcahløe dmc bij`rm hie mstis mspahlis ei mra me jidi acguei mhicøglha
i hievlvmehlac —mxhmptuaedi mc hasi dm cis ba`ltaetms y tra`akadirms dmc hajpi—, slei
jás `lme mstìtlha, hlmetêolha y smgulda dmsdm ca dlstaehla.
Msta hiehmphløe dm ca eaturacmza hiji plmza dm jusmi sm jaetuvi basta `astaetm
dmspuìs dm ca LL Gumrra Juedlac, jitlvada metrm itras raziems pir ca emhmsldad dm
rmstaurahløe dmc patrljieli dmstruldi duraetm ca hietlmeda `ìclha. Ca msta`lcldad picêtlha,
mc dmsarricci sihlimhieøjlhi y ca aparlhløe dm eumvis vacirms hucturacms me Ihhldmetm
bahla 1<?>, hiemhtø cis pri`cmjas jmdliaj`lmetacms a ca hiesmhuhløe dm uea jmkir
hacldad dm vlda me mc Mstadi dmc @lmemstar. Auequm aûe sm hietmjpca`a hiji ue
pri`cmja jleirltarli
ledustrlac hijmezø aqum ca jayirêacis
vlscuj`rar dm ca pi`cahløe
rlmsgis dmc el slqulmramhieøjlhi
slqulmra
jidmci sm pcaetma`a,
dm cadmsarricci
sihlmdad
ledmoleldi, partlhucarjmetm me tirei a ca hietajleahløe y sus eihlvis momhtis si`rm ca
sacud. Ca hrmhlmetm prmihupahløe pir hietricar m letmrvmelr dm acgûe jidi si`rm msta
humstløe privihø metrm itras hisas qum ca IE] hievihasm ca prljmra Hieomrmehla dm

8?1

ahliems ]eldas si`rm mc Jmdli Bujaei, me Mstihicji, me kueli dm 1<70. Accê sm


lestltuhlieaclzø mc = dm kueli hiji mc Dêa Juedlac dmc Jmdli Aj`lmetm, y sm puslmrie
cas `asms dmc ^E]JA —^rigraja dm Eahliems ]eldas para mc Jmdli Aj`lmetm—
hrmadi me 1<78, y dmc ^LMA —^rigraja Letmreahlieac dm Mduhahløe Aj`lmetac— me
1<7=, pmri si`rm tidi sm dli mc prljmr tiqum dm atmehløe a cis gi`lmreis ahmrha dmc
pri`cmja dm cas rmcahliems dmc bij`rm hie ca ca eaturacmza.
Ca ljpirtaetm ca`ir dm pcaelolhahløe picêtlha, cmglscatlva, mduhatlva y sihlac
pripumsta me cis añis smtmeta, va adqulrlmedi pir ole rmsuctadis slgelolhatlvis me ca
ahtuacldad. Ba sldi emhmsarli hiehlmehlar y jidlolhar hieduhtas hiehrmtas para mjpmzar
a rmspiesa`lclzareis tidis hiekuetajmetm pir ca hiesmrvahløe dm ca eaturacmza. Ìstm smrêa
mc ûctlji mstadli, me mc qum eis mehietrajis ahtuacjmetm. Mc pri`cmja mhicøglhi sm
vlehuca abira a ca ìtlha dmjihrátlha y a cis bá`ltis dm vlda me sihlmdad qum pumdae bahmr
pisl`cm uea letmgrahløe vmrdadmrajmetm arjøelha dmc bij`rm hie su jmdli aj`lmetm, ci
huac eis hijprijmtm a tidis. Ca eaturacmza ei pumdm smgulr hietmjpcáedism hiji uea
plmza dm jusmi a ca qum bay qum huldar dmsdm ca dlstaehla, slei hiji mc hiekueti dm
mhislstmjas me cis qum tlmem cugar ca vlda dmc bij`rm kueti a aeljacms, pcaetas, `ahtmrlas
y biegis. Xøci dm msta oirja hijprmedmrmjis vmrdadmrajmetm basta quì pueti leocuyme
me mc jmdli aj`lmetm eumstris hijpirtajlmetis dm hada dêa y cas hiedlhliems me qum sm
dmsmevumcvm eumstra mxlstmehla. Hijlmezae a bahmrsm ledlspmesa`cms cis jidmcis dm
«dmsarricci sistmel`cm¶, cis prigrajas dm mduhahløe aj`lmetac, y ca rmsicuhløe práhtlha
dm pri`cmjas mhicøglhis hie vlstas a uea jmkir hievlvmehla metrm mc bij`rm y ca eatura.
8?0

Olg. 1; «Xistmeldi¶ vmrsus «sistmel`cm¶. Dlgajis qum ca eaturacmza ouehliea hiji ue slstmja dm rumdas
dmetadas; hada mcmjmeti letmrahhliea dm acgûe jidi hie itris para qum tidi mc hiekueti ouehliem. Xl mc
bij`rm ei oumrza msm rltji eaturac, slei qum ci aprivmhba y ci hulda, mc slstmja ms «sistmel`cm¶ (A). Abira
`lme, uea si`rmmxpcitahløe qum oumrhm dlhbi jmhaelsji hieduhm ac dmtmrliri dm cis mcmjmetis y dm cas
rmcahliems msta`cmhldas, basta mc pueti dm bahmr artlolhlac ue rltji qum ya ei ms «sistmel`cm¶ y qum søci sm
jaetlmem a travìs dm uea mxpcitahløe aûe jayir dm cis rmhursis (@). ]e mkmjpci juy hcari dm msti sie cas
graedms hludadms, me cas qum mc ocuki dm jatmrlacms, dm memrgêa, dm pmrsieas, mth., ms radlac y ueldlrmhhlieac
bahla mc eûhcmi ur`aei (H). Ei bay hajleis dm rmtirei i rmhlhcakm6 ca hludad sm dmsarricca y hrmhm
dmsjmsuradajmetm dm jaemra sistmelda, jlmetras va agitaedi cis rmhursis eaturacms sltuadis ac prlehlpli dm
cis hajleis.

1.0. ^PLEHL^LIX \ I@KMTL_IX DM CA MD]HAHLØE AJ@LMETAC

8?8

Me ca cêema dm ci apuetadi sm baccae cas hiehcusliems dm cas rmhlmetms hieomrmehlas dm


T`lclsl, Pêi dm Kaemlri y Fyiti, cas huacms bae tratadi dm dmolelr, me mc smei dm ca
]EMXHI, cis i`kmtlvis y pcaetmajlmetis qum dm`m pmrsmgulr ca mduhahløe aj`lmetac;

«Ca Mduhahløe
i`kmtlvi Aj`lmetaccasms aptltudms
dm oijmetar ue prihmsiyqum hieslstm emhmsarlas
ahtltudms me rmhieihmrpara
vacirms y ahcarar hiehmptis
hijprmedmr hiecas
y aprmhlar mc
letmrrmcahliems metrm mc bij`rm, su huctura y su jmdli `lioêslhi. Ca Mduhahløe Aj`lmetac metraña
taj`lìe ca práhtlha me ca tija dm dmhlsliems y me ca pripla mca`irahløe dm ue hødlgi dm
hijpirtajlmeti hie rmspmhti a humstliems rmcahlieadas hie ca hacldad dmc jmdli aj`lmetm¶.
aj`lmetm¶.

Xmgûe msti, ca mduhahløe aj`lmetac sm metlmedm hiji ue prihmsi qum prmtmedm


bahmr metmedmr cas rmcahliems dm letmrdmpmedmehla mxlstmetms metrm mc bij`rm y mc jmdli
eaturac, sletlìedieis rmspiesa`cms dmc jaetmeljlmeti dm ue hlmrti mqulcl`rli dm ahtltudms
dm rmspmti mhicøglhi. Mstm prihmsi mduhatlvi sm rmaclza a partlr dm uea smrlm dm cêemas
ouedajmetacms;
1. Hiehlmehlahløe; ayudar a cas pmrsieas y a cis grupis sihlacms a qum adqulmrae
uea tija vmr
bahlmedi dm hiehlmehla y sm smesl`lclhme
qum ei pidmjis vlvlr akmeisormetm a cisqum
ac juedi pri`cmjas aj`lmetacms,
eis ridma, slei qum,
pir mc hietrarli, mxlstm uea letmrdmpmedmehla gci`ac metrm cis
hijpirtajlmetis bujaeis y su lehldmehla si`rm mc jmdli eaturac.
0. Hieihljlmeti; pmrjltlr qum cas pmrsieas y cis grupis sihlacms ahhmdae a uea
leoirjahløe `áslha si`rm ca dleájlha aj`lmetac y cas hiedlhliems me qum ìsta
sm mehumetra, oahlcltaedi ca hijprmesløe si`rm cis prihmsis dm rmcahløe m
leocumehla dmc bij`rm hie rmspmhti a ca eaturacmza.
8. _acirms y ahthtlltudms; hietrl`ulr a qum cas pmrsieas y cis grupis sihlacms
letmrlirlhme y sm hijprijmtae hie eumvis vacirms y smetljlmetis
rmcahlieadis hie ca pritmhhløe, hiesmrvahløe y jmkira dmc jmdli aj`lmetm
eaturac, asujlmedi ca partm dm rmspiesa`lcldad
r mspiesa`lcldad qum eis hiehlmrem me tidi mstm
asueti.
4. Hapahldadms; prihurar qum cas pmrsieas y cis grupis sihlacms aprmedae a
ldmetlolhar cis pri`cmjas aj`lmetacms, a mvacuar su gravmdad, y a ayudar a
rmsicvmrcis me ca práhtlha grahlas ac hieihljlmeti dm cas bmrrajlmetas
levmstlgadiras y cis bá`ltis dm hijpirtajlmeti emhmsarlis para mcci.
=. ^artlhlpahløe; prijivmr ca ljpclhahløe ahtlva dm cas pmrsieas y cis grupis
sihlacms me cis dlstletis elvmcms dm dmtmhhløe, hiehlmehlahløe, dmeuehla y
rmsicuhløe dm cis pri`cmjas aj`lmetacms, asê hiji me ca pcaelolhahløe dm
prihmsis mduhatlvis qum ccmvme a ue haj`li dm ahtltudms slgelolhatlvas bahla
mc jmdli eaturac.
^ara cigrar tidi msti, ms emhmsarli hieihmr mc ouehlieajlmeti dm cis mhislstmjas y
bahmrsm rmspiesa`cm dmc jaetmeljlmeti dm cis prihmsis eaturacms dm cis qum dmpmedm ca
vlda. Cis pri`cmjas aj`lmetacms sm rmolmrme a haj`lis priduhldis me ca eirjacldad dm
cis omeøjmeis quêjlhis, oêslhis i `licøglhis dmetri dmc jmdli eaturac. Ca

8?4

hietajleahløe, mc dmtmrliri dm ca hapa dm iziei, ca pmclgrisldad dm cas memrgêas, cis


dmsastrms jlcltarms, ca dmsmrtlzahløe dmc hajpi, ca ccuvla áhlda, ca dmstruhhløe dm cis
`isqums i ca dmsaparlhløe dm jlcms dm mspmhlms aeljacms sie acgueis dm mstis pri`cmjas,
y mstáe privihadis pir ca ahtuahløe dmc bij`rm si`rm ca eaturacmza me `asm a ue jidmci
dm dmsarricci priduhtlvi ei sistmel`cm. ^ir taeti, sm bahm emhmsarli levmstlgar ahmrha dm
cis jmhaelsjis sihlacms qum priduhme msis pri`cmjas aj`lmetacms, y rmocmxliear metrm
tidis si`rm eumstris bá`ltis dm hieduhta.
Xm bae pripumsti dlstletis jidmcis dm letmrvmehløe para tratar dm ccmvar a ca
práhtlha ca smrlm dm prlehlplis arrl`a pmrgmñadis, hiji pir mkmjpci taccmrms dm
eaturacmza, smedas mhicøglhas, mxhursliems m ltlemrarlis pir mspahlis pritmgldis, turlsji
rurac, hajpis dm tra`aki, hajpajmetis dm vmraei, hajpañas leoirjatlvas, rmhursis
audlivlsuacms, pu`clhahløe dm rmvlstas mspmhlaclzadas, jusmis y mxpislhliems, hlhcis dm
hieomrmehlas, kireadas dm rmhiglda y rmhlhcakm dm `asuras, rmoirmstahliems, hicmhtlvis
mhiciglstas, y pir supumsti ca ahhløe dm cas lestltuhliems mduhatlvas iolhlacms, hada vmz
jás prmihupadas pir mstm tlpi dm humstliems. Xle mj`argi, ms prmhlsajmetm ca dm cas
graekas-mshumcas, uea dm cas mxpmrlmehlas qum humeta hie jayir êedlhm dm pipucarldad, ci
huac dmjumstra a cas hcaras ca irlgleacldad, mc ìxlti y ca ldiemldad dm su pcaetmajlmeti.
_majis me quì hieslstm y høji ouehliea mxahtajmetm ue hmetri dm mstas harahtmrêstlhas.
8?=

0. CAX GPAEKAX-MXH]MCAX

0.1. CA GPAEKA-MXH]MCA HIJI JAPHI MD]HATL_I


Cas graekas-mshumcas tlmeme su irlgme me ca dlcatada tradlhløe pmdagøglha dm ca
Aeljahløe dmc Tlmjpi Cl`rm, hiehrmtajmetm me su ahtlvldad jidmci jás rmprmsmetatlva;
cis hajpajmetis dm vmraei. Dm`m rmhirdarsm qum cis i`kmtlvis lelhlacms pmrsmguldis pir
cas prljmras hicielas dm vahahliems (Mstadis ]eldis, 12?16 Xulza, 127?6 \JHA, 122=6
Lestltuhløe Cl`rm dm Mesmñaeza, 12276 Waedmrvigmc, 12<?6 @iy-Xhiuts, 1<>7), mrae
prmhlsajmetm dm êedicm blglmelsta y eaturlsta. Ca ahajpada irgaelzada sm hievlrtlø
prieti me ue rmhursi juy siclhltadi para acmkar a cis elñis dm ca picuhløe y mc lesaei
aj`lmetm dm cas graedms hludadms ledustrlacms, bahlìedicms dlsorutar dm ca cuz dmc sic, mc
alrm cl`rm, mc mkmrhlhli oêslhi, ca `umea eutrlhløe, ca blglmem hirpirac y ca `mccmza dm cis
palsakms a`lmrtis. Mc rijaetlhlsji pripli dm olems dmc slgci RLR itirgø a ca eaturacmza
hlmrtas huacldadms dm purmza, traesparmehla, prljltlvlsji y smehlccmz, ipumstas pir
hijpcmti a ca hirrupta, vlhlisa, blpøhrlta y sioihaetm hlvlclzahløe ur`aea.
^ir itra partm, ca práhtlha dm cas hicielas metrieha`a dlrmhtajmetm hie cis eumvis
vacirms pmdagøglhis prmgieadis pir ca Mshumca Ahtlva, qum sm `asa`ae me ca mxpmrlmehla
pmrsieac, ca vlvmehla dm cis smetldis, ca mduhahløe letmgrac, ca práhtlha dmpirtlva, mc
hiipmratlvlsji metrm cis hijpañmris, ca hietmjpcahløe mstìtlha y mc hietahti hie ca
eaturacmza, tidi ci huac l`a me hietra dmc letmcmhtuaclsji y mc autirltarlsji têplhis dm ca
mesmñaeza rmgcada tradlhlieac.
Metrm cas ahtlvldadms pripumstas pir cis hajpajmetis dm vmraei, admjás dmc
smedmrlsji, mc jietakm dm tlmedas, cis dmpirtms, mth., me ihasliems sm prihurø taj`lìe
vlsltar acgueas mxpcitahliems agripmhuarlas, ayudar me mc tra`aki hajpmslei, pmreihtar
me graemris, partlhlpar me olmstas oichcørlhas y pasar itris jijmetis dm hievlvmehla
ueti a cas gmetms dmc hajpi, tac hiji blhlmrie a olems dmc slgci pasadi cis juhbahbis
dmc jivljlmeti acmjáe Waedmrvigmc, i cis jûctlpcms aolcladis a hmetris mxhurslielstas
dm tida Muripa.

8??

Hie mc pasi dm cis añis, mstas mxpmrlmehlas oumrie pmrdlmedi su irlgleac


hijpiemetm rijáetlhi y pletirmshi, para hiestltulrsm me jmtidicigêas jás irgaelzadas
dm aprixljahløe dm cis elñis ac hieihljlmeti dmc juedi rurac. Mc haráhtmr dm
i`kmtlvldad qum adqulrlmrie prigrmslvajmetm mstis prljmris mesayis dm mduhahløe
aj`lmetac sm pcasjø me acgueas lelhlatlvas letmrmsaetêsljas, prihmdmetms dmc áj`lti
pmdagøglhi oirjac, hiji cas Mshumcas dmc Avm Jarêa dmc ^adrm Jaekøe, ca Mshumca
Jidmrea dm Omrrmr Guardla, ca Mshumca dmc @ishb dm Pisa Xmesat, ca Mshumca dmc Jar dm
_mrgìs, i ca Lestltuhløe Cl`rm dm Mesmñaeza, cas huacms prahtlharie hie aslduldad cas
mxhursliems y mc hietahti dlrmhti hie ca eaturacmza, acgi qum jás tardm sm hievmrtlrêa me
uea práhtlha pmromhtajmetm eirjac me eumstris hicmglis.
Mc dmoleltlvi pueti dm partlda para ca slstmjatlzahløe dmc jidmci mduhatlvi dm ca
graeka-mshumca me Mspaña, smrêa ca hiciela dm vmraei hmcm`rada me 1<77 me Izamta —
Ácava—, hie ihbmeta elñis dm mdadms hijprmedldas metrm cis eumvm y cis trmhm añis,
prihmdmetms dmc Hcu` dm Tlmjpi Cl`rm dm Gmtaom. ]ea dm cas lelhlatlvas irgaelzadas
dmsdm ca hiciela oum hiehmrtar ca adjlsløe dm dis i trms elñis me hada uea dm cas graekas
dm cis acrmdmdirms, hie mc ole dm qum pudlmsme partlhlpar duraetm ue par dm dêas me tarmas
agrêhicas smehlccas, tra`akaedi a haj`li dm ca hijlda y mc acikajlmeti. Ca mvacuahløe
rmsuctø actajmetm satlsoahtirla, si`rm tidi pir dis raziems;
‘ Cis elñis ba`êae tmeldi ca pisl`lcldad dm mjpaparsm dm ue jmdli aj`lmetm
eaturac letmgráedism me ìc dm oirja dlrmhta y vlvmehlac, ei hiji sljpcm
mspmhtáhuci turêstlhi.
‘ \ admjás, ba`êae dmshu`lmrti mc vacir dm ue tra`aki metmedldi hiji tra`aki
priduhtlvi, huya rmaclzahløe ljpclha`a
ljpclha`a ca hiesmhuhløe dm acgi taegl`cm.
Mc ìxlti dm cis pcaetmajlmetis mduhatlvis mesayadis me ca hiciela dm Izamta aeljø
a sus rmspiesa`cms a dmsarriccar msa ca`ir hie ue jayir gradi dm hietleuldad. Ca
hiesmhumehla oum mc msta`cmhljlmeti dm uea graeka tradlhlieac qum blhlmra a ca vmz ca
ouehløe dm hasa dm hicielas y hmetri dm mduhahløe aj`lmetac, a`lmrti pmrjaemetmjmetm
para rmhl`lr cas vlsltas dm cis elñis, ei søci me ìpiha vmraelmga, slei a ci cargi dm tidi mc
añi6 me dmoleltlva, acgi sljlcar a ci qum sm vmeêa bahlmedi me Oraehla dmsdm bahêa ya
varlis añis. Asê eahlø me Guadacakara, me 1<72, ca Graeka-Mshumca «Bumrta dm Ca
Cljpla¶, y kueti a mcca juhbas itras jás.
Ca prljltlva rmcahløe hie mc jivljlmeti dm cas hicielas ei sm pmrdêa me a`sicuti,
pumsti qum ca graeka pismêa lestacahliems suolhlmetms hiji para ac`mrgar hietlegmetms
eujmrisis dm hbavacms duraetm cargis pmrêidis vahahlieacms. ^mri admjás, sm iomrta`ae
cas ahtlvldadms hajpmsleas priplas dmc juedi rurac hiji ue jidmci actmreatlvi dm
mduhahløe aj`lmetac, ci huac hiestltuêa ue mxhmcmetm hijpcmjmeti práhtlhi ac
hieihljlmeti tmørlhi dm ca mesmñaeza rmgcada, mspmhlacjmetm me rmcahløe ac hurrêhucuj
dm ca aslgeatura dm Hlmehlas Eaturacms. Ca mxpmrlmehla dmc tra`aki agripmhuarli supmra`a
hie hrmhms cis elvmcms dm aprmedlzakm dm ca sljpcm mxhursløe hajpmstrm i ca `rmvm
mstaehla me huacqulmr Taccmr dm Eaturacmza, y dm mstm jidi, ca vlslta a uea graeka-mshumca
ba ccmgadi a hievmrtlrsm me uea dm cas ahtlvldadms mxtramshicarms jás rmhurrmetms dm

8?7

hlmetis dm hicmglis me cis ûctljis añis. Dmsdm cumgi jm parmhm juy slgelolhatlvi qum cas
lestltuhliems iolhlacms dm mduhahløe oirjac bayae vaciradi tae pisltlvajmetm ue jidmci
dm letmrvmehløe mduhatlva, qum eahlø ac ole y ac ha`i dmetri dmc áj`lti dm ca Aeljahløe
dmc Tlmjpi Cl`rm. Msti, me mc oiedi, ei bahm itra hisa qum dmjistrareis mc letmrìs, ca
ldiemldad, ca molhahla y ca vacldmz dm ca graeka-mshumca hiji uea mxpmrlmehla pmdagøglha
letmgrac qum jmrmhm ca jayir dm eumstras atmehliems.

Olg. 0; ]e aspmhti ouedajmetac para ca Mduhahløe Aj`lmetac ms bahmr hijprmedmr qum mc bij`rm y mc jmdli
aj`lmetm ei sie rmacldadms smparadas, slei qum metrm mccis sm msta`cmhme rmcahliems i letmrahhliems tae
ljpirtaetms hiji cas qum mstáe prmsmetms metrm itris mcmjmetis dm ca eaturacmza. ]ea graeka ms ue mhislstmja
ldøemi para asljlcar msta ldma dm ca eaturacmza hiji «eumstra hasa¶, pumsti qum sle ca ahhløe dmc bij`rm ei
ouehliearêae grae partm dm msas rmcahliems y mc palsakm rmsuctaetm smrêa hijpcmtajmetm dlstleti.

Metrm cis i`kmtlvis gmemracms qum prmtmedm mc hiekueti dm ahtlvldadms dm uea graeka-
mshumca, mstarêae cis slgulmetms;
1. ^ripie
^ripiemr
mr eumva
eumvass oirjas
oirjas dm
dm utlclz
utlclzahl
ahløe
øe dmc
dmc tlmjpi
tlmjpi cl`r
cl`rm,
m, `l
`lme
me hiji
hiji ue mspa
mspahli
hli
mduhatlvi vahahlieac qum slgum mc jidmci tradlhlieac dm cas hicielas dm
vmraei, i `lme hiji ue áj`lti dm ahtlvldad mxtramshicar, me aj`is hasis
`asadi me mc aprmedlzakm ahtlvi, ca mxpmrlmehla dm cis smetldis, ca práhtlha
cûdlhiomstlva, ca aeljahløe sihlihucturac y ca mduhahløe aj`lmetac.
0. Hieihm
Hieihmrr dm oirja
oirja dlrm
dlrmhta
hta cas
cas haraht
harahtmrê
mrêstl
stlhas
has y prip
priplmd
lmdadm
admss dm ca
ca dleájl
dleájlha
ha
jmdliaj`lmetac, a travìs dmc hietahti vlvmehlac hie ca eaturacmza, ca
levmstlgahløe dm hajpi, ca mxpmrljmetahløe dm prihmsis dm traesoirjahløe
dm jatmrlas prljas y ca práhtlha dmc tra`aki agripmhuarli.
8. _acira
_acirarr mc tra`ak
tra`akii rura
ruracc hiji mcmj
mcmjmet
metii oued
ouedajm
ajmeta
etacc leocuy
leocuymet
metmm me mc mqulcl
mqulcl`rl
`rlii
jmdli-aj`lmetac, pmri taj`lìe hiji tra`aki priduhtlvi hiipmratlvi y
rmspiesa`cm, qum mxpcita cis rmhursis eaturacms dmc hajpi para ca sicuhløe

8?2

lejmdlata dm emhmsldadms vltacms bujaeas, hiji ca hijlda i mc vmstldi.


4. Dmspmr
Dmspmrtar
tar ca
ca hiehlm
hiehlmehl
ehlaa mhi
mhicøg
cøglha
lha dm
dm vacira
vacirahlø
hløee y rms
rmspmt
pmtii ac jmdlia
jmdliaj`l
j`lmet
metmm
eaturac, a travìs dmc hieihljlmeti y ca hijprmesløe dm tidis cis mcmjmetis
agripmhuarlis mxlstmetms me ca graeka;
hlhcis dm hijpirtajlmeti, rmcahløesusqum
harahtmrêstlhas,
jaetlmeme hie sus cipriplmdadms,
bujaei, y sus
su
emhmsldad dm pritmhhløe y hiesmrvahløe.
=. Oahlcl
Oahlcltar
tar prihm
prihmsis
sis dm smes
smesl`l
l`lclz
clzahl
ahløe,
øe, dmtmh
dmtmhhlø
hløee m ldmetlol
ldmetlolhah
hahløe
løe dm pri`c
pri`cmjas
mjas
aj`lmetacms, hiehlmehlaedi si`rm ca emhmsldad dm hijprijmtmrsm me su
rmsicuhløe pir jmdli dmc hieihljlmeti y ca práhtlha dm cis bá`ltis dm
hijpirtajlmeti jás molhahms para mcci.
Hiji vmjis, mstis pcaetmajlmetis hilehldme ac dmdlcci hie cis hlehi graedms
prlehlplis dm ca Mduhahløe Aj`lmetac mxtraêdis dm ca Hieomrmehla dm T`lclsl;
hiehlmehlahløe, hieihljlmeti, vacirms y ahtltudms, hapahldadms, partlhlpahløe. Ei
i`staetm, aetms dm pasar a dmtaccar cas ahtlvldadms qum slrvme para ca pumsta me práhtlha dm
mstis i`kmtlvis, jm parmhm ipirtuei dmshrl`lr høji ms me rmacldad uea graeka-mshumca, ms
dmhlr, huácms sie y quì ouehløe tlmeme hada uei dm cis mcmjmetis hie cis qum humeta mstm
tlpi dm mqulpajlmetis.
Me ci rmomrmetm a lestacahliems, dm`me hieslgearsm, pir supumsti, cis dlstletis
hirracms, msta`cis y graemris dmstleadis ac hi`lki dm aeljacms y priduhtis agrarlis, pmri
taj`lìe cis mspahlis hu`lmrtis emhmsarlis para cis ca`iratirlis, cis taccmrms dm
traesoirjahløe y cas ahtlvldadms dm letmrlir. Admjás dm msi, ca vlvlmeda dm cis guardas i
graekmris, y acguea itra hiestruhhløe mspmhêolhajmetm dlsmñada para ac`mrgar a cis elñis
vlsltaetms6 msta ûctlja hasa dm`mrá asmgurar pir hijpcmti ue jêelji smrvlhli dm hihleas,
hijmdirms, dirjltirlis y asmis, si`rm tidi sl plmesa utlclzarsm para hicielas dm vmraei.
Cas mxpcitahliems agrêhicas, pir su partm, tmedráe qum smr ci jás varladi pisl`cm,
hie mc ole dm iormhmr ue ajpcli jumstrarli dm cis dlstletis rmhursis y oameas dmc hajpi,
garaetlzaedi ac pripli tlmjpi ca ahtlvldad me huacqulmr ìpiha dmc añi. Hievlmem
rmhirdar qum uea graeka-mshumca ms aetm tidi ue hmetri mduhatlvi, y pir medm ei pumdm
prmtmedmr uea mxpcitahløe rmeta`cm dm sus rmhursis, ya qum mc tra`aki rmaclzadi pir cis
elñis ms `astaetm lehiestaetm m ljpmromhti, me rmpmtldas ihasliems sm qumda sle tmrjlear,
y admjás dm hiesujlr juhbi jatmrlac, su varlmdad ljpldm me huacqulmr hasi ca
hijmrhlaclzahløe dm priduhtis a grae mshaca. Ms jás qum suolhlmetm hietmetarsm hie
asmgurar hlmrtis jêeljis dm autia`astmhljlmeti, y hmetrarsm jayirjmetm me i`kmtlvis
pmdagøglhis dm hara a cis hbavacms. Dm rmsuctas, ca graeka-mshumca dm`m letmetar
hijpaglear bumrtas dm rmgadêi hie parhmcas dm smhaei, asê hiji dlstletis tlpis dm
huctlvis letmeslvis y mxtmeslvis, cis huacms, me tidi hasi, tmedráe slmjprm dljmesliems
`astaetm
Me rmduhldas.
huaeti a cis aeljacms, su varlmdad hiestltulrá taj`lìe mc hrltmrli prmdijleaetm.
Ms ouedajmetac prihurar mc jáxlji dm ahtlvldadms y mxpmrlmehlas a cis elñis, para ci
huac dm`mrêajis tmemr, pir mkmjpci; vahas, pir cas dlvmrsas pisl`lcldadms qum iormhm ca
cmhbm y sus traesoirjahliems6 ivmkas, para ca pistmrlir utlclzahløe dm ca caea6 hm
hmrdis,
rdis, dada

8?<

ca meirjm haetldad dm priduhtis qum sm i`tlmeme dm su jataeza6 avms dm hirrac


piemdiras dm bumvis6 hiemkis, qum pmrjltme su dlsmhhløe y ca i`smrvahløe dm sus
ouehliems rmpriduhtiras6 piemys i ha`accis, hie ci qum rmprmsmetae dm kumgi y avmetura
para ca jmetacldad leoaetlc6 a`mkas priduhtiras dm jlmc6 m lehcusi uea plshloahtirêa. Cas
ahtlvldadms hie cis aeljacms vae a hiestltulr, sle duda acguea, ca partm jás mjihlieaetm
m letmesa dm ca vlslta dm cis elñis a ca graeka, ya qum sumcme msta`cmhmrsm rmcahliems
`astaetm aomhtlvas metrm mccis.
Admjás dm tidi ci aetmrlir, bay qum añadlr ca mxlstmehla dm zieas cl`rms, qum
pmrjltae mc kumgi y cas ahtlvldadms dm aeljahløe dm cis hbavacms. Kueti a mcci, ármas ei
huctlvadas, hbarhas, arriyis, `isqums, humvas, mth., qum pisl`lcltme ca i`smrvahløe
mspietáema dm ca eaturacmza y dm cis omeøjmeis qum me mcca ahietmhme, aspmhti ìstm dm
meirjm vacir mduhatlvi. Tacms zieas pidráe smrvlr a ca vmz dm mshmearli ljagleatlvi a ca
avmetura leoaetlc dm kugar a pmrdmrsm, ci huac smrá ouedajmetac para jitlvar ahtlvldadms
dm aeljahløe dmc tlmjpi cl`rm. Ms ljpirtaetm hiesmgulr msta juctlpclhldad dm usis me
hada uea dm cas lestacahliems y mspahlis dm ca graeka. Lguacjmetm, ba`rá qum atmedmr a ca
hiestaetm rmlevmehløe dm mqulpajlmetis qum privihará mc surgljlmeti dm eumvas
pripumstas m lelhlatlvas; hiestruhhløe dm ue levmreadmri, hicihahløe dm ue i`smrvatirli
astrieøjlhi, rmaclzahløe dm ue taccmr dm memrgêas, mth.
Oleacjmetm, prmvmr ue a`astmhljlmeti a`uedaetm dm agua para mc jaetmeljlmeti dm
cis huctlvis m lestacahliems, dm plmesis y acljmetis para cis aeljacms, y dm privlsliems
para cis vlsltaetms, aspmhti mstm ûctlji qum sm bará `astaetm ljprmshledl`cm duraetm cis
tureis vmraelmgis.
Kueti a cas lestacahliems ei pidmjis dmkar dm jmehliear aquê ac pmrsieac
mehargadi dm bahmr ouehliear uea graeka-mshumca. Cøglhajmetm, smrá emhmsarli hietar
hie ue par dm graekmris qum sm ihupme dmc huldadi rmac dm cis huctlvis y cis aeljacms,
razøe pir ca huac dm`mrêae vlvlr dm oirja pmrjaemetm me ca graeka, bahlmedi cas vmhms dm
guardas y baccáedism dlspumstis me tidi jijmeti para atmedmr huacqulmr jêelji dmtaccm.
Kueti a mccis, rmsuctará ledlspmesa`cm hietratar ue hlmrti eûjmri dm pmrsieas dmdlhadas ac
jaetmeljlmeti y cljplmza dm cas lestacahliems. Tmedrá qum ba`mr ue gmrmetm i
adjlelstradir para hiehmrtar cis tureis dm vlslta y arrmgcar cas humstliems mhieøjlhas, y
ue mqulpi dm mduhadirms para rmaclzar cas ahtlvldadms y ahijpañar a cis elñis duraetm su
mstaehla me ca graeka. Xl sm iormhm ca hmcm`rahløe dm hicielas dm vmraei, i sl sm oahlclta ca
hijlda a cis grupis qum ahudme hada dêa ac hmetri, dm`mrá mxlstlr lguacjmetm ue smrvlhli
dm hihlea `lme irgaelzadi. ^ir ûctlji, ue msta`cmhljlmeti dm mstas harahtmrêstlhas ei
dmkará eueha dm hietar hie acgûe mqulpi hica`iradir dm `løcigis, gmøcigis, agrøeijis,
mth., qum pumda asmsirar molhazjmetm si`rm ca irgaelzahløe tipigráolha, cis tlpis dm
huctlvis y tidas cas dmjás pisl`lcldadms dm ca graeka, me hasi dm qum oumra ipirtuei.
\a para tmrjlear, hievlmem ba`car dm ca tmjpiraclzahløe dm cas ahtlvldadms, qum
pidrêa irgaelzarsm `áslhajmetm me dis tlpis
tlpis dm tureis;
‘ Mstaehla vahahlieac priciegada, para ca qum sm a`rm uea leshrlphløe ledlvlduac
cl`rm, grahlas a ca huac cis elñis qum asê ci dmsmme pumdae pasar me ca graeka ue
pmrêidi dm dis i trms smjaeas me vmraei, Eavldad, Xmjaea Xaeta i acgûe

87>

pumetm6 me mstm hasi cis grupis sie `astaetm bmtmrigìemis y cas ahtlvldadms
adqulmrme ue rltji jás hietleuadi.
‘ _lslta letmeslva dm ue grupi mshicar, qum pumdm smr tida uea hcasm i ue grupi
oirjadi
ue dêa medm hijpañêa
varlis acujeis dm dlomrmetms
dm sus priomsirmshmetris,
hie mc cis
olehuacms vlmeme sicajmetm
dm pitmehlar mc papmc
mxtramshicar dm ca mxpmrlmehla, ms dmhlr, prigrajaedi ca mxhursløe a ca graeka
hiji ahtlvldad auxlclar dm ca oirjahløe tmørlha ljpartlda me mc hicmgli qum ba
hiehmrtadi ca vlslta.
Ca hietratahløe dm cis smrvlhlis dm uea graeka-mshumca sumcm smr `astaetm histisa
para cas pisl`lcldadms dm juhbis hicmglis. Mc jaetmeljlmeti dm cas lestacahliems, dmc
pmrsieac y dm cis rmhursis agripmhuarlis dm ca graeka, privihae uea iomrta dm prmhlis
acgi mcmvada. Msti pidrêa irlglear mc rlmsgi dm hievmrtlr dlhbis mqulpajlmetis me uea
mxpmrlmehla pmdagøglha mxhcuslvajmetm apta para mcltms ahijidadas. Ca sicuhløe ba
vmeldi dmc apiyi prmstadi a cas A^AX dm juhbas mshumcas pû`clhas, pir partm dm
lestltuhliems gu`mreajmetacms hiji Hiesmkmrêas Autieøjlhas, Ayuetajlmetis y Kuetas
dm Dlstrlti, qum bae su`vmehlieadi grae partm dm cis histms dm cas vlsltas. Grahlas a mcci,
admjás, bae pidldi a`rlrsm cas pumrtas dm ca graeka a hicmhtlvis sihlacjmetm jás
pri`cmjátlhis i dmsoavirmhldis, ue áj`lti qum ba rmvmcadi graedms pisl`lcldadms dm
ahtuahløe tidavêa pir dmsarriccar.
Me dmoleltlva, cas graekas-mshumcas sm bae mrlgldi biy me uea rmacldad hiesicldada,
qum ba dmjistradi hie hrmhms su vacldmz pmdagøglha hiji mcmjmeti dm apiyi a cis
jivljlmetis dm rmeivahløe mshicar y ac ajpcêslji hajpi dm ca aeljahløe sihlihucturac.

0.0. MC TPA@AKI ME MC HAJ^I HIJI JÌTIDI DM


A^PMEDL[AKM

Mc pueti dm partlda dm cas vlsltas a uea graeka-mshumca ms ca lequlmtaetm hiestatahløe dm


qum cis elñis dm biy vme mc hajpi hiji ue sltli mxtmrlir ac qum sm va, ei hiji ue cugar
hmrhaei me diedm sm vlvm. Ca eaturacmza sm cms prmsmeta hiji acgi cmkaei y sle rmcahløe
hie mc juedi me qum sm dmsmevumcvme. Xm ba pmrdldi msm hieihljlmeti lejmdlati qum
hiemhta`a ca prihmdmehla dm cas hisas hitldlaeas a jatmrlas prljas qum mc bij`rm mra
hapaz dm mca`irar pir sê jlsji para su dlsorutm y utlclzahløe. Ca sihlmdad dm hiesuji ba
dmstruldi basta mc jás jêelji vmstlgli dm aqumcca rmcahløe, pumsti qum abira mc bij`rm
ei tlmem qum prmihuparsm jás qum dm rmhl`lr paslvajmetm ci qum cas ledustrlas
jaeuoahturmras bae mevasadi y mtlqumtadi para su jayir hijidldad. Ca aeìhdita dm
aqumc elñi qum dl`uka`a uea gacclea me ca `aedmka dm prmsmetahløe dm ue hmetri
hijmrhlac, smehlccajmetm pirqum ei hieihêa ca vmrdadmra olslieijêa dm cas gaccleas dm
hirrac, ms suolhlmetmjmetm lcustratlva.
Ca actmreatlva pmdagøglha qum pcaetma uea graeka-mshumca ms mvldmetm; sm trata dm

871

hrmar me cis elñis uea ahtltud dm hurlisldad bahla ca eaturacmza, qum cms ccmvm a letmrmsarsm
vmrdadmrajmetm pir mcca, dmshu`rlmedi y hijprmedlmedi pir jìtidis ahtlvis cis
omeøjmeis dmc jmdli aj`lmetm qum rmsuctae jás hmrhaeis a ca vlda dmc bij`rm. ^ir msta
razøe, sm bahm blehaplì me cis rmhursis jás prøxljis y ahhmsl`cms, ci qum oirja partm dm
ca rmacldad hitldlaea, y me vmz dm ahudlr a ci mxøtlhi i a ci jusmêstlhi, sm mxpcirae cis
huctlvis jás ba`ltuacms, cis aeljacms jás hieihldis, cis palsakms jás têplhis.
Asê, mc tra`aki jaeuac smehlcci qum pmrjltm ca traesoirjahløe dm cis rmhursis
eaturacms me priduhtis tae ouedajmetacms para ca vlda hiji ca hijl da i mc vmstldi,
hiestltuym uea dm cas prlehlpacms ahtlvldadms dm ca graeka-mshumca. Jmdlaetm mc tra`aki
rurac, cis hblhis sm vlehucae a ca eaturacmza, dmshu`rme ca ljpirtaehla dm cis hlhcis
vltacms y ca emhmsldad dm rmspmtarcis, vacirae ca dlolhuctad qum ljpclha ca priduhhløe dm
mesmrms y acljmetis, tijae hiehlmehla dmc msoumrzi bujaei qum supiem dijmstlhar ca
eaturacmza sacvakm, y sm dae humeta dm su a`sicuti dmshieihljlmeti si`rm humstliems juy
hmrhaeas a su hitldlaemldad.

Olg. 8; Me ue graeka-mshumca bay juhbis mkmjpcis dm ca letmrahhløe dmc bij`rm hie ca eaturacmza. Ei me
vaei, me cis aj`lmetms ruracms cis hajpmsleis ccmvae taeti tlmjpi hieihlmedi msa rmcahløe, qum ei pumdme
prmshledlr dm mcca. Me msta olgura sm i`smrva ue hasi `astaetm hcari.
hca ri. Me mc mhislstmja iclvar-vlñmdi cis pákaris
sm acljmetae me ihasliems dmc oruti dmc iclvi, dmkaedi sus dmpislhliems prmomrmehlacjmetm si`rm cas vldms
huctlvadas me mc jlsji tmrrmei. Accê qumdae, pums, cis bumsis dm cas ahmltueas qum, dmspuìs dmc tráeslti pir mc
letmstlei dmc pákari, sm hievlmrtme me ueas smjlccas mstupmedas para qum mc graekmri pumda pcaetar eumvas
iclvas.

Ca mxpmrlmehla supiem ue aprmedlzakm ahtlvi y gci`aclzadi ahmrha dmc


jmdliaj`lmetm, qum sm rmaclza a travìs dm ca i`smrvahløe, ca levmstlgahløe, cas prmguetas
a cis jieltirms, mc dlácigi hicmhtlvi, cas smsliems dm traesoirjahløe me cis taccmrms, mc
ca`iratirli, ca utlclzahløe dm guêas dm hiesucta y, pir supumsti, ca hietleuahløe dm tidi
mstm prihmsi dm mstudli me mc hicmgli. Xl cas hisas sm mstudlae søci a partlr dm cis cl`ris,

870

dm jmjirla, para pasar ue mxajme, ci jás pri`a`cm ms qum me pihi tlmjpi sm baya
icvldadi tidi y ei sm hijprmeda su ljpirtaehla el su slgelolhadi. Ms emhmsarli, pir
taeti, oahlcltar mxpmrlmehlas y sltuahliems qum ayudme a hiehrmtar aqumcci qum sm mstudla,
letmrpmcaedi, levmstlgaedi y rmcahlieaedi mc hieihljlmeti tmørlhi hie humstliems
práhtlhas qum aomhtme a eumstra vlda hitldlaea.
hitldlaea.
Ca hijprmesløe metiehms lrá uelda a uea eumva ahtltud dm rmspmti. Ms ormhumetm me
cas graekas qum cis elñis plsme cas bumrtas ac prlehlpli dm ccmgar, i qum sm su`ae a cis
ár`icms rijplmedi varlas dm sus rajas. Msti ei ms sêetija dm jaclhla, slei dm
lgeiraehla. Me huacqulmr hasi, ei sm priduhlrá uea jidlolhahløe dm hieduhta sustaehlac
basta qum cis hblhis bayae pasmadi pir cas bumrtas guladis pir cis mduhadirms,
i`smrvaedi cas harahtmrêstlhas y mc mstadi me qum sm mehumetrae hada uei dm cis huctlvis,
dlstlegulmedi cas jacas blmr`as dm cas pcaetas huctlva`cms, y tra`akaedi ca tlmrra hie su
pripli msoumrzi. Metiehms mc jmdli eaturac hi`ra smetldi, bae tijadi hiehlmehla dm sus
cmyms y dm ca emhmsldad dm rmspmtarcas, y sie hapahms dm mxpclhar cis jitlvis dm uea
eumva ahtltud mhicøglha. Ac jarhbarsm dm ca graeka ms rari qum plsme cas bumrtas, pums
sa`me mc dañi qum pumdme bahmr, y tajpihi hieslmetme qum itris ci bagae, pums vacirae
mc msoumrzi dm su tra`aki y mxlgme a cis dmjás qum ci rmspmtme.
Ca rmpugeaehla qum juhbis elñis jaelolmstae aetm ahtlvldadms dmsagrada`cms,
auequm emhmsarlas, ms itra dmjistrahløe dm su jmetacldad ur`aelta y dmshieihmdira. Cis
acljmetis dm irlgme aeljac sie smrvldis me eumstra jmsa grahlas a ca rmaclzahløe dm ca
jataeza, ca huac ei ms dmsdm cumgi acgi me ci qum pidajis hijpcahmreis oáhlcjmetm, y
sle mj`argi dm`m bahmrsm. ^ir itra partm, me ca sihlmdad rurac ca jataeza sm vlvm dm ue
jidi jás omstlvi, ya qum sm trata dm hievmrtlr me priduhtis acljmetlhlis mc tra`aki y mc
gasti dm juhbi tlmjpi.
Itri taeti pidrêajis dmhlr dm ca cljplmza dm msta`cis y hirracms, qum bumcme jac
pmri qum rmqulmrme uea atmehløe hiestaetm sl qumrmjis i`tmemr mc jmkir rmedljlmeti
pisl`cm a cis aeljacms. Me mstm smetldi, ms juy ormhumetm metrm cis elñis dm hludad ca
dmslguacdad m lekustlhla hie qum sm dmdlhae a ueis aeljacms i a itris, ca huac rmsucta
ducziea y hursl hie cis hiemkis, pmrris, hbitis y hahbirris me gmemrac, a cis qum vme
hiji kugumtms, jlmetras qum pir mc hietrarli ccmga a smr dmsprmhlatlva y hrumc hie cis
hmrdis i cas gaccleas, priduhlìedism a vmhms hasis dm jacis tratis. Mstm tlpi dm hieoclhtis
surgm pir ca oacta dm uea rmcahløe eaturac hie cis aeljacms, y me ihasliems supiem ue
vmrdadmri i`stáhuci para bahmr metmedmr ca emhmsldad dm huldar eumstras letmrahhliems
hie mc jmdli aj`lmetm, ac qum taeti cm dm`mjis.
Ci ljpirtaetm, me dmoleltlva, ms vacirar mc slgelolhadi dm ue tra`aki agripmhuarli
qum auequm a vmhms ei rmsucta pcahmetmri, eis vlehuca jás mstrmhbajmetm a uea rmacldad
eaturac qum dm`mjis ahmptar tac y hiji ms. Adjlrar uea eaturacmza `uhøclha y
jusmêstlha dmsdm ca dlstaehla ei ljpclha uea vmrdadmra hiehlmehla mhicøglha. ^ir mc
hietrarli, ca letmesa ahtlvldad dmsarriccada me uea graeka-mshumca pumdm ccmgar a smr ue
lehmetlvi y ue `ume pueti dm partlda para priouedlzar si`rm cas rmcahliems dmc bij`rm
hie mc jmdli aj`lmetm me qum vlvm. Dm bmhbi, bay qum advmrtlr høji a pmsar dm ca
durmza y mc dmsagradi dm juhbas oameas, ca hurlisldad y mc atrahtlvi dm mxpmrljmetar hie

878

ci dmshieihldi pmsae jás me mc áelji dm cis hbavacms, qum sumcme ahigmr `astaetm `lme
ca pripumsta.

Olg. 4; Ca mduhahløe me cis «prihmsis¶ ms ca jás admhuada para metmedmr ca eaturacmza y hijprijmtmrsm hie
mcca. Huldajis dmc gaeadi para ccmgar a ue rmsuctadi oleac `umei para eisitris y para tidi ci qum eis ridma.
Tidi ci qum emhmsltajis mstá me ca eaturacmza6 su hiesmrvahløe eis lehuj`m pirqum ms ûtlc para eumstra vlda,
y ei søci pirqum sm tratm dm ue palsakm `ielti qum baya qum huldar. Mc prihmsi dm mca`irahløe dm ca caea ms uei
dm cis mkmjpcis jás mduhatlvis para lcustrar ca ljpirtaehla dm cis prihmsis jmdliaj`lmetacms, ya qum admjás
megci`a itri aspmhti ouedajmetac; ca rmhupmrahløe dm tradlhliems pipucarms, hiji ca dmc jaemki dm tìhelhas
tmxtlcms, qum hiestltuyme uea jumstra vaclisêslja dm eumstri ahmrvi blstørlhi y hucturac.

Mc tra`aki dm hajpi hujpcm taj`lìe itris i`kmtlvis dm letmrìs. Jmdlaetm mc


mkmrhlhli oêslhi,
dlrmhti hie mc elñi dmsarricca
mc metirei, pmri admjássu emhmsldad dm jivljlmeti
cm da ca pisl`lcldad y msta`cmhm
dm smetlrsm ue hietahti
sihlacjmetm ûtlc,
pirqum su msoumrzi priduhm rmsuctadis hiehrmtis. Msta ûctlja ldma ba mstadi slmjprm
prmsmetm me ca jayirêa dm cis jivljlmetis pmdagøglhis prigrmslstas, hiji mc dm cas
Tìhelhas Ormlemt, qum rmlevledlharie ca `iedad dmc tra`aki leoaetlc hiji jmdli dm
mduhar para uea vlda ûtlc a ca sihlmdad. Ci eivmdisi dm cis pcaetmajlmetis dm uea
graeka-mshumca, ms qum ei sm pripiem ue tra`aki supmrolhlac y añadldi sle jás a ca
mesmñaeza tmørlha, slei qum sm trata dm ue tra`aki vmrdadmrajmetm emhmsarli para ca
mxpcitahløe agripmhuarla, y pir taeti, letmgradi a ca pmromhhløe me mc prihmsi mduhatlvi.
Metrm cas ahtlvldadms jás hijuems dm uea graeka-mshumca, tidas mccas rmcahlieadas
hie mc tra`aki rurac dlarli, pidmjis aeitar cas slgulmetms;

Tra`aki agrêhica me cas bumrtas y tmrrmeis dm huctlvi; ca`rar, rmjivmr ca


tlmrra hie mc trahtir, a`iear, pcaetar, smj`rar, rmgar, mshardar, cljplar,
pidar, mehacar ca `asm dm cis orutacms, lekmrtar, oujlgar, dmslesmhtar,
rmhicmhtar, mth., smgûe ca ìpiha dmc añi y ca oasm dm cis huctlvis6 admjás dm

874

msi pumdme rmaclzar smjlccmris, prmparar jaetlcci a partlr dmc mstlìrhic dmc
gaeadi, cljplar cas ahmqulas y hieduhhliems dm agua, i bahmr dm kardlemris
me mc levmreadmri.

Tra`aki gaeadmri me cis msta`cis y hirracms; cljplar, prmparar ca acoacoa i


mc plmesi para dar dm hijmr a cis aeljacms, arrmgcarcms cas hajas, sahar ac
alrm cl`rm a cas vahas, cas ivmkas y cis ha`accis, vicvmrcis a guardar me mc
msta`ci pir ca tardm, irdmñar a cas vahas, rmhigmr cis bumvis dm cas avms dm
hirrac, y me gmemrac rmhieihmr tidas cas partms dm msta`cis y hirracms.
Taccmrms dm traesoirjahløe dm priduhtis eaturacms; hijpcmtae y mxpclhae
mc tra`aki prmvli dm bumrtas y msta`cis6 dmrlvadis cáhtmis hiji mc qumsi, mc
yigur, ca jaetmqulcca6 mxtrahhløe dm jlmc, hieoltura dm jmrjmcada, tartas,
`lzhihbis, pastmcms6 mj`utldis dm hbirlzi y jirhlcca
j irhlcca hie harem dm hmrdi, y
oilm-gras dm bêgadi dm avm6 prmparadi dm avms para ca hihlea6 rmaclzahløe dm
hiesmrvas me vleagrm6 priduhhløe dm ka`iems, pmroujms y tletms eaturacms6
msqulcmi, hardadi y tmkldi dm ca caea para bahmr taplhms, mth.
I`smrvahløe m levmstlgahløe dmc jmdli eaturac; mstruhturada me huatri
graedms hajpis —ziicigêa, `itáelha, gmicigêa y mhicigêa—, y
dmsarriccada a travìs dm huadmreis dm hajpi, bmr`arlis, jumstrarlis,
tmrrarlis, jaqumtas, juracms, dl`ukis, olhbas, disslmrms, guêas, pcaetmaedi
hietleuajmetm prmguetas y dlacigaedi me grupi para dmshu`rlr mc pirquì
dm cis omeøjmeis eaturacms.
Xmsliems dm ca`iratirli; hiestltuyme uea hietleuahløe dmc tra`aki dm
levmstlgahløe ac alrm cl`rm, hiji sl sm tratara dm ue auca dm hlmehlas hie su
jatmrlac y su `l`clitmha `áslha dlspiel`cms6 letmeta oajlclarlzar a cis elñis
hie ca mstruhtura letmrea y mc hijpirtajlmeti dm cis irgaelsjis, pir jmdli
dm ca utlclzahløe dmc jlhrishipli, mc dmsarricci dm mxpmrljmetis hie pcaetas
y acljmetis, ca rmaclzahløe dm dlsmhhliems, smjlccmris m bldrihuctlvis, ca
i`smrvahløe dm pmqumñis aeljacms vlvis me hautlvldad hiji bájstmrs,
cagartis, tirtugas, raeas, harahicms, mth., y mc mstudli dm birjlgumris,
hicjmeas, kaucas dm lesmhtis y ahuarlis, metrm itras hisas.
Taccmrms dm mxprmsløe artêstlha; tratae dm aprivmhbar cis rmhursis qum iormhm
ca graeka para prijivmr mc dmsarricci dm ba`lcldadms hrmatlvas y tra`akis
jaeuacms6 metrm cas juhbas hisas qum pumdme bahmrsm sm humetae i`kmtis
rmaclzadis hie jatmrlac rmhlhcadi, kugumtms hiestruldis hie jatmrlac dm
dmsmhbi, olguras dm arhlcca i hmrájlha, jietakms oitigráolhis, juracms, mth.
Ahtlvldadms ac alrm cl`rm cûdlhi-dmpirtlvas; qum lehcuyme mc kumgi, cis
dmpirtms, ca aeljahløe, mc tmatri, ca jûslha, mth., kueti a cis ratis dm tlmjpi
cl`rm, qum me ue mshmearli tae sugmstlvi hiji ms ca eaturacmza, sm ccmea dm
pisl`lcldadms oaetástlhas m ljagleatlvas.
ljagleatlvas.

87=

A travìs dmc tra`aki me mc hajpi, cis elñis tlmeme ca ipirtueldad dm haj`lar su ric
ba`ltuac me mc prihmsi mduhatlvi, hievlrtlìedism me autìetlhis pritagielstas dm su
aprmedlzakm. Ms ormhumetm mc hasi dm hblhis hiesldmradis jacis mstudlaetms qum, sle
mj`argi, jaelolmstae uea grae hurlisldad pir cas humstliems aj`lmetacms, y prmguetae
lehaesa`cmjmetm i tra`akae sle parar me cas bumrtas y cis msta`cis. Xu hijpirtajlmeti
haj`la hie rmspmhti ac qum dmjumstrae me hcasm, pirqum mc bmhbi dm a`rlrsm a eumvas
vlvmehlas y mc pidmr smetlrsm ûtlcms para cis dmjás, cms bahm prmsmetarsm dm jaemra jás
rmhmptlva, oavirmhlmedi ca jidlolhahløe dm hieduhta. Msta mxpmrlmehla eis ccmva a
hiesldmrar cas pisl`lcldadms qum iormhm uea graeka-mshumca para ca rmba`lcltahløe dm
hblhis pri`cmjátlhis i dmsadaptadis, ci huac ei ms mxtrañi me a`sicuti sl tmemjis me
humeta qum uea grae haetldad dm lestltuhliems rmmduhatlvas dmdlhadas, pir mkmjpci, ac
tratajlmeti dm cas drigidmpmedmehlas, lehcuyme mc tra`aki agrêhica me sus prigrajas dm
ahtlvldadms.
Oleacjmetm, hijmetar itri aspmhti ouedajmetac, qum ms mc dm ca hiipmrahløe. Cis
hblhis dm hludad mstáe ahistuj`radis a smr ledlvlduaclstas, y ei slmjprm rmsucta oáhlc
bahmrcms tra`akar hiekuetajmetm me cas oameas dmc hajpi. Xle mj`argi, mccis jlsjis
aha`ae dáedism humeta dm ca emhmsldad dm hica`irar me cas tarmas para cigrar uea jayir
rapldmz y molhahla. Msm tra`aki dm mqulpi me cas bumrtas y me cis msta`cis guarda mstrmhba
rmcahløe hie cis hlhcis eaturacms y cis pmhuclarms rltjis dm ca vlda me mc hajpi. Ci
eirjac ms qum cis hbavacms ei tmrjleme dmc tidi cas ca`irms dmsarriccadas me ca graeka
duraetm mc hirti tlmjpi qum durm su vlslta. Ms ljpisl`cm i`smrvar mc dmsarricci êetmgri dm
cis prihmsis eaturacms sl ei sm mstá accê dm oirja pmrjaemetm. A su ccmgada a ca graeka, cis
hblhis sm mehietraráe hie oameas qum bae lelhladi tureis aetmrlirms, qum mccis dm`mráe
hietleuar, y ac partlr dmkaráe a jmdlas itras a ca mspmra dm qum mc slgulmetm grupi cas
asuja. Msti supiem uea mxpclhahløe juy mhicøglha dm cis prihmsis dm traesoirjahløe
suhmdldis me mc jmdli aj`lmetm, diedm ca ahhløe letmgrada dm cis agmetms eaturacms
hiestltuym ue hijpirtajlmeti ba`ltuac. ^mri admjás mesmña a rmspmtar mc tra`aki akmei y
a vmr ca emhmsldad dm hiipmrar para hietrl`ulr metrm tidis ac `lmemstar hijûe, ei
jmdlaetm ue dlshursi tmørlhi, slei mxpmrljmetáedici mccis jlsjis. Ci dlhbi qumda
mxtrairdlearlajmetm pitmehladi huaedi hilehldme me ca graeka elñis sle eleguea
rmcahløe, hiji ms mc hasi dm grupis vahahlieacms i dm hcasms qum pmrtmemhme a hicmglis
dlomrmetms, y qum sm vme me ca sltuahløe dm tmemr qum rmaclzar hicmhtlvajmetm uea smrlm dm
ahtlvldadms.

87?

Olg. =; Jás mduhahløe me cis prihmsis. Ca vaha ms ue mcmjmeti dm atmehløe meirjmjmetm sugmstlvi para cis
elñis, y ue `ume pueti dm partlda para dmsarriccar uea letmgrahløe arjøelha dmc bij`rm hie ca eaturacmza,
jmdlaetm uea ahtltud dm hijprijlsi rmspiesa`cm dm su hiesmrvahløe y huldadi. Lguac qum me mc prljmr
gráolhi si`rm mc slstmja dm rumdas dmetadas, ca utlclzahløe ei rmspiesa`cm dm cis rmhursis eaturacms pumdm
ccmvar ac dmsastrm mhicøglhi; ue usi ledlshrljleadi dm a`ieis prihmdmetms dmc gaeadi pumdm dañar mc sumci6 ca
piha blglmem
bl glmem dm cis msta`cis supiem ue oahtir dm rlmsgi para ca sacud dmc gaeadi m lehcusi para ca eumstra6 y
tratar dm irdmñar a ca vaha hlehi vmhms ac dêa para priduhlr jás cmhbm hieduhlrá a su agitajlmeti. ¹Bahme
oacta jás mxpclhahliems9

Me rmsujme, cas graekas-mshumcas sie me ca ahtuacldad uea pripumsta mduhatlva


meirjmjmetm letmrmsaetm para ayudar a hijprmedmr dm oirja dlrmhta y vlvmehlac mc
hijpcmki juedi dm rmcahliems mxlstmetms metrm mc bij`rm y ca eaturacmza. Ca dlcatada
tradlhløe dm mstm jidmci hiestltuym dmsdm cumgi `umea prum`a dm su ìxlti, pmri si`rm
tidi, supiem uea hiehrmhløe práhtlha juy cigrada dm cis hlehi graedms prlehlplis dm ca
Mduhahløe Aj`lmetac meujmradis ac lelhli dm mstm hapêtuci. Qumda pums, rmhiglda aquê
msta ldma para leoirjahløe y pisl`cm aprivmhbajlmeti dm jamstris y mduhadirms
prmihupadis pir traesoirjar ca hiehlmehla mhicøglha
mhicøglha dm eumstri juedi.

877

@l`cligraoêa

@BAPAT HIPEMCC, K.; _lvlr ca eaturacmza hie cis elñis.


elñis. @arhmciea, Mdlhliems 0<, 1<20.
HAC_I, X.-HIPPACL[A, K. A.; Mduhahløe aj`lmetac, hiehmptis y pripumstas.
pripumstas. Jadrld, Mdltirlac HHX,
1<<4.
HAP@Ø, I.-HATACÁ, P.; Mhitmrrltirli y aeljahløe sihlihucturac. _acmehla, Grup Dlssa`tm, 1<<1.
HIPPACL[A, K. A.; Ca mxpmrlmehla dmc Aj`lmetm. ^mrhmphløe y slgelolhadi dmc Jmdli Hiestruldi.
Hiestruldi.
Jadrld, Tmheis, 1<27.
OMPEÁEDM[, D.-K]XTLHLA, D.; Pmhursis pmdagøglhis dmc metirei.
metirei. Jadrld, Hlehmc, 1<27.
GØJM[ ^ACAHLIX, K. K.; Ac mehumetri hie ca eaturacmza.
eaturacmza. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<1.
KLJÌEM[ J. K.-CACLMEA, C.; Mduhahløe aj`lmetac. Jadrld, Jlelstmrli dm Mduhahløe y Hlmehla, 1<<0.
CC]CC ^MÑAC@A, K.; «Cas graekas-mshumcas, ue jidmci dm mduhahløe aj`lmetac `asadi me mc tra`aki
me mc hajpi¶, me ^ucsi. Pmvlsta dm ca Mshumca ]elvmrsltarla ‒Hardmeac Hlsemris“, e¾ 01. Achacá dm
Bmearms, 1<<2, pp. 17>-1<>.
CØ^M[-PI@MPTX, K.-@APKA DM Q]LPIGA, K.-TLAEA OMPPMP, A.; Aprmedmr me mc hajpi. Ca
Graeka-Mshumca «Ca Cljpla¶.
Cljpla¶. @arhmciea, Cala, Xmrlm Huadmreis dm ^mdagigêa, 1<20.
JAPTÊE P]AEI, X.; «Ca mduhahløe aj`lmetac. Irlgme, sltuahløe y outuri¶, me GAPHÊA BI[, _.
(dlr.); Lelhlatlvas sihlacms me mduhatløe leoirjac. Jadrld, Placp, 1<<1.
JIPMLPA, I.-_APA, I.-JAÊCCI, @.-CI[AEI, D.; Mc Auca me ca Eaturacmza. ]e hajpajmeti
si`rm mduhahløe aj`lmetac. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<<.
J]PGADMX, O; Kumgis dm Mhicigêa.
Mhicigêa. Jadrld, Acbaj`ra, 1<2?.
EI_I, Ja.; Mduhahløe y jmdli aj`lmetm.
aj`lmetm. Jadrld, ]EMD, 1<2?.
^]LG PI_LPA, K. J.-TPLCCA, K.; Ca ^mdagigêa dmc Ihli.
Ihli. @arhmciea, Camrtms, 1<<?.
PL_AX OMPEÁEDM[, K. J.; Letmrvmehløe mduhatlva dmsdm ca eaturacmza. Pmhursis tìhelhis para mc
aeljadir. Jadrld, Mdltirlac HHX, 1<<<.
P]L[, A.; Eumstri metirei. Jaeuac dm ca mduhahløe jmdliaj`lmetac. Jadrld, ^metbacie, 1<24.
XLPMA] PIJALE, A.; Mduhahløe y jmdli aj`lmetm. Hieihljlmetis `áslhis.
`áslhis. Jadrld, ^ipucar, 1<2<.
TMPPADAX, K.; Mhicigêa y mduhahløe aj`lmetac. @arhmciea, Ijmga, 1<7<.
]EMXHI; Mduhahløe aj`lmetac; prlehlplis dm mesmñaeza y aprmedlzakm.
aprmedlzakm. ^rigraja Letmreahlieac dm
Mduhahløe Aj`lmetac ^E]JA. Jadrld, Cis Cl`ris dm ca Hatarata, 1<<8.
_APLIX; Ahmrhajlmeti a ca eaturacmza. Ca I`ra Xihlac dm cas Hakas dm Abirris Hieomdmradas.
Hieomdmradas.
Jadrld, Dmpartajmeti dm ^u`clhahliems dm ca Hieomdmrahløe Mspañica dm Hakas dm Abirris, 1<27.
_APLIX; Tlmjpi cl`rm y eaturacmza; jaeuac dmc jieltir. Jadrld, ^metbacie, 1<<1.
_APLIX; Mduhahløe aj`lmetac; pripumstas dldáhtlhas.
dldáhtlhas. Hiesmkmrêa dm Agrlhuctura y Jmdli Aj`lmetm.
Kueta dm Hijueldadms dm Hastlcca Ca Jaehba, 1<<4.
872

Tmja 18

CIX HAJ^IX DM TPA@AKI


87<

1. Q]Ì XIE CIX HAJ^IX DM TPA@AKI

1.1. PMACLDAD DM ^APTLDA. DMOLELHLØE


Cis Hajpis dm Tra`aki surglmrie ac tìrjlei dm ca L Gumrra Juedlac, hiji ue
lestrujmeti dm rmhiestruhhløe dmc patrljieli hucturac y dm ca vlda sihlac dm cas
sihlmdadms aomhtadas pir ca tragmdla `ìclha. A travìs dmc tra`aki hijueltarli, ca
mduhahløe hijpmesatirla, ca rmstaurahløe arqultmhtøelha y ca práhtlha dm lelhlatlvas
sicldarldarlas metrm cis pum`cis, cis Hajpis dm Tra`aki sm hiestltuymrie me oørjucas
molhahms para ca rmhupmrahløe dmc tmkldi sihlihucturac dmgradadi me ca Muripa dm
Metrmgumrras. Taj`lìe ms sa`ldi qum tacms i`kmtlvis oumrie me ihasliems sustltuldis pir
itris juy dlstletis, hiji me mc hasi dm cis titacltarlsjis picêtlhis, qum utlclzarie cis
Hajpis dm Tra`aki hiji ueldadms dm hieoleajlmeti dm prlsliemris. Me ca ahtuacldad,
ah tuacldad, ei
i`staetm, cis Hajpis dm Tra`aki sm bae hiesicldadi hiji uea dm cas ahtlvldadms
vmraelmgas jás rmprmsmetatlvas dmc tlmjpi cl`rm dm ca kuvmetud.
Cis Hajpis dm Tra`aki mjpmzarie a hmcm`rarsm me Mspaña a oleacms dm ca dìhada dm
1<7>, hiji rmspumsta a dis rmacldadms
rm acldadms ouedajmetacms;
1. _arlis
_arlis grupis
grupis dm adicm
adicmshm
shmetm
etmss y kø
køvme
vmems
ms tmeêa
tmeêaee ca hist
histuj`
uj`rm
rm dm rmac
rmaclza
lzarr
ahtlvldadms puetuacms dm vicuetarladi sihlac; hajpañas dm Eavldad, vlsltas a
rmsldmehlas dm aehlaeis, aslstmehla sihlac me `arrlis jargleacms…
j argleacms…
0. Acguei
Acgueiss hajpaj
hajpajmet
metis
is ddmm vmraei
vmraei ba`êae
ba`êae lehc
lehculd
uldii me su prig
prigraja
rajahlø
hløee
ahtlvldadms sihlihucturacms dm priymhhløe bahla mc jmdli rurac,
letmrahhlieaedi dm jaemra sicldarla hie ca gmetm dm cis pum`cis.
Hiji hiesmhumehla dm mcci, sm vli ca emhmsldad dm hieomhhliear ue jarhi dm
ahhløe vicuetarla jás mstruhturadi, qum pmrjltlmsm uea jayir priouedlzahløe si`rm
mstas mxpmrlmehlas. Mc rmsuctadi oum ca irgaelzahløe dm Hajpis dm Tra`aki me rmacldadms
sihlacms dmprljldas, hiji mc juedi rurac, me cis qum ue grupi dm køvmems prmsta`a su
msoumrzi gratulti duraetm mc pmrêidi vahahlieac, rmaclzaedi uea ca`ir dm haráhtmr

82>

aslstmehlac.
^ir hieslgulmetm, cis Hajpis dm Tra`aki ei pumdme hcaslolharsm hiji uea
lestltuhløe jás dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm6 tlmeme hlmrtas pmhuclarldadms qum cis
dlomrmehlae. Me prljmr cugar, sm trata dm uea ahtlvldad qum ei ms autitìclha, ms dmhlr, hie
vacir me sê jlsja, slei qum hujpcm uea ouehløe me mc árma dm ca letmrvmehløe sihlac y
mspmra hiesmgulr ueis i`kmtlvis jmdlaetm ca pumsta me práhtlha dm ca pripla ahtlvldad.
Asê pums, ei dm`mjis metmedmr cis Hajpis dm Tra`aki hiji uea actmreatlva jás para
cas vahahliems dm ca kuvmetud, slei hiji ue smrvlhli sihlac vicuetarli qum prmtmedm uea
traesoirjahløe actrulsta dm ca rmacldad.
Dmsdm mc áj`lti dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm, cis Hajpis dm Tra`aki sm
baccae êetljajmetm ueldis a ca tradlhløe dm cis hajpajmetis dm vmraei, pir varlas
raziems;
• Xl
Xlgu
gume
me ca jlsj
jlsjaa oir
oirja
ja dm acik
acikaj
ajlm
lmet
etii jás
jás i jme
jmeis
is pr
prmha
mharl
rlii —tl
—tlme
meda
das,
s,
ac`mrgums— me ue jmdli ei ba`ltuac, prmomrmetmjmetm rurac.
• Xl
Xlgu
gume
me ca jljlsj
sjaa irga
irgael
elza
zahl
hløe
øe y pum
pumst
staa me
me prá
práht
htlh
lhaa dm
dm ahtl
ahtlvl
vlda
dadm
dmss me
me ue
ue
pmrêidi dm tlmjpi letmeslvi,
letmeslvi, qum sumcm smr vahahlieac.
• Xupi
Xupiememee uea
uea ahhl
ahhløe
øe mduh
mduhatatlv
lvaa par
paraa mc
mc tlm
tlmjp
jpii cl`cl`rm
rm dm cis cis køv
køvme
mems
ms
partlhlpaetms, me mstm hasi jmdlaetm mc tra`aki sihlac sicldarli.
• \ adm
admjá
jás,s, mmet
etri
rieh
ehae
ae dlrm
dlrmht
htaj
ajmemetm
tm hie
hie cis
cis i`k
i`kmt
mtlv
lvis
is jás
jás gmem
gmemra
racm
cmss dm
dm ca
ca
Aeljahløe Xihlihucturac, bahlmedi pisl`cm mc dmsarricci hijueltarli dm ue
tmrrltirli a travìs dm prihmsis dm dleajlzahløe sihlac y dm ahtlvldadms dm
dmjihrahla hucturac, sljlcarms a cis qum sm ccmvae a ha`i me cis hajpajmetis
ur`aeis.
Me hiehcusløe, pidmjis dmolelr cis Hajpis dm Tra`aki hiji mspahlis dm
mehumetri dm køvmems
tlmjpi letmeslvi —1=dmdêas
dlvmrsas
a 1 prihmdmehlas, qum sm irgaelzae
jms—, para hievlvlr duraetm
metrm mccis ue pmrêidi
y prmstar dm
dm oirja
dmsletmrmsada su tra`aki a uea ahhløe sihlihucturac dm haráhtmr sicldarli. Mstm smrvlhli
vicuetarli tlmem hiji i`kmtlvi traesoirjar sltuahliems dm dmslguacdad sihlac i hucturac,
hie ca ldma dm prijivmr mc dmsarricci dm ue tmrrltirli y uea hijueldad hiehrmtis.
1.0. JIDACLDADMX \ EL_MCMX DM HIJ^PIJLXI

Atmedlmedi a su irlmetahløe, cis Hajpis dm Tra`aki pumdme hcaslolharsm me trms graedms


tlpicigêas;
1. Hucturacms; su ahhløe sm dlrlgm a cis `lmems patrljielacms y a cis priduhtis
jatmrlacms dm uea hijueldad. Mstáe irgaelzadis jayirltarlajmetm pir
lestltuhliems pû`clhas hiji uelvmrsldadms, ouedahliems, ayuetajlmetis, mth.
^umdme smr dm varlis tlpis; arqumicøglhis, dm rmstaurahløe dmc patrljieli

821

artêstlhi, dm rmhiestruhhløe ur`aeêstlha i arqultmhtøelha, dm prijihløe


turêstlha, dm rmhupmrahløe dm ca artmsaeêa y mc oichcirm, agrêhicas i dm
rmba`lcltahløe dmc jmdli aj`lmetm.

0. hlacms; su ahhløe
Xihijueldad tlmem ms
dmstleatarla, uea jayir
dmhlr, qum lehldmehla
su ca`ir ms si`rm mc tmkldi
dm aslstmehla sihlac dm ca
sihlimduhatlva
a grupis dm pmrsieas sihlacjmetm dlshrljleadas6 sm rmaclzae me `arrlis
ur`aeis dmprljldis, me mc jmdli rurac i me mc Tmrhmr Juedi. Mstáe
irgaelzadis prlehlpacjmetm pir asihlahliems kuvmelcms, IEG, y metldadms
hiji Hruz Pika, ]EMXHI, mth. ^umdme tmemr dlstletis i`kmtlvis; mduhahløe
hijpmesatirla, mduhahløe saeltarla, jmkira dm cas hiedlhliems dm vlda,
prijihløe dmc asihlahlielsji, letriduhhløe dm eumvis slstmjas
slstmjas mhieøjlhis,
dmsarricci hijueltarli me mc Tmrhmr Juedi, mth.
8. Pmclglisis; mstáe prijivldis pir ca Lgcmsla, Hárltas, Jaeis ]eldas, i `lme pir
grupis rmclglisis dm parriqulas, jivljlmetis kuvmelcms, mth. Tlmeme hiji
oleacldad aeljareumvas
pripirhlieaedi ca vlda rmclglisa
tìhelhas para cadmhatmqumsls,
ca hijueldad dmstleatarla,
partlhlpaedi me cas
muharlstêas, irgaelzaedi ue hiri y riedacca me ca parriqula, dleajlzaedi
olmstas y rijmrêas tradlhlieacms, mth.
Dmpmedlmedi dm cas harahtmrêstlhas dm ca hijueldad dmstleatarla y dm cas ahtlvldadms
a dmsarriccar me mc Hajpi dm Tra`aki, pidmjis dlomrmehlar taj`lìe mc gradi dm
mxlgmehla qum rmqulmrm dm cis køvmems partlhlpaetms. I`vlajmetm, ei tidas cas pmrsieas
sie ldøemas el mstáe hapahltadas para rmaclzar mc jlsji tlpi dm smrvlhli vicuetarli, asê
qum smrêa `umei dlstlegulr trms elvmcms `áslhis;
1. Xmesl`lclzahløe; para cis qum vae pir prljmra vmz a ue Hajpi dm Tra`aki, hie
mdadms me tireipir
pri`cmjátlha, a cis 12 añis.
mkmjpci me Xmmc sltûa me uea
jmdli rurac,rmacldad
y caseiahtlvldadms
mxhmslvajmetm
sie
ouedajmetacjmetm dm haráhtmr hucturac. Me mstm smetldi, ei sm mxlgm taeti ue
elvmc dm hijprijlsi sicldarli priouedi, slei uea hirrmhta hapahltahløe para
pidmr ccmvar a ha`i tra`akis jaeuacms i dmdm mduhahløe hijpmesatirla.
0. ^rio
^rioue
uedl
dlza
zahl
hløe
øe i hijp
hijpririjl
jlsi
si; para køvmems dm ueis 0> añis qum ya humetae
hie acguea mxpmrlmehla me Hajpis dm Tra`aki i me smrvlhlis sihlacms. Mc
áj`lti dm ahhløe sumcm smr jás hijpcmki, rmcahlieadi hie smhtirms dm
jargleahløe hiji pir mkmjpci `arrlis hba`iclstas, bispltacms, rmsldmehlas dm
aehlaeis, prlsliems, mth.6 cas ahtlvldadms sie dm aslstmehla sihlac y dm tra`aki
hijueltarli para jmkirar cas hiedlhliems dm vlda. ^ir ci taeti, sm mxlgm a cis
partlhlpaetms
sihlimduhatlvaue —^slhipmdagigêa,
hlmrti elvmc dm hieihljlmetis me mc árma
Tra`aki Xihlac, dm letmrvmehløe
Mduhahløe Xihlac,
Aeljahløe Xihlihucturac, Mduhahløe dmc Tlmjpi Cl`rm— admjás dm ueis
vacirms dm hijprijlsi sicldarli juhbi jayirms.
8. Jlsl
sliiems
ems me
me mc
mc Tmr
Tmrhm
hmrr Ju edi; para køvmems dm 08-0= añis me admcaetm, qum ya
Juedi

820

bae partlhlpadi me itris Hajpis dm Tra`aki, tlmeme uea ajpcla mxpmrlmehla


me smrvlhlis sihlacms, m lehcusi acguea tltucahløe mspmhlaclzada si`rm
letmrvmehløe sihlimduhatlva. Xu gradi dm hijprijlsi ba sldi `lme

hietrastadi y pumdme
dm cis eumvis ahtuar
vicuetarlis qumhiji hiirdleadirms
sm apuetme dm priymhtis
a ca mxpmrlmehla. Mstisy aeljadirms
Hajpis dm
Tra`aki tlmeme cugar me rmacldadms sihlacms juy dmsoavirmhldas i
su`dmsarriccadas dm Ajìrlha Catlea, Asla i Áorlha, y cas ahtlvldadms sm
irlmetae bahla su dmsarricci hijueltarli a tidis cis elvmcms. Admjás dm ca
hapahltahløe ca`irac, ca mxpmrlmehla y cis hieihljlmetis, aquê sm mxlgm
taj`lìe uea dlspiel`lcldad pmrsieac y uea oumrza dm vicuetad ljpirtaetms
para pidmr meormetarsm hie garaetêas a mstm tlpi
tlpi dm pri`cmjátlhas.

1.8. MC GP]^I DM KØ_MEMX ^APTLHL^AETMX

A dlomrmehla dm ue hajpajmeti dm vmraei i dm huacqulmr itra ahtlvldad dm tlmjpi cl`rm,


cis køvmems partlhlpaetms me ue Hajpi dm Tra`aki ei sie jmris rmhmptirms dm ca
prigrajahløe, slei autìetlhis mkmhutirms dm ca jlsja. Ms hlmrti qum para mccis cas
ahtlvldadms pumdme smr ue jmdli dm aprmedlzakm dm hieihljlmetis y ba`lcldadms, admjás
dm uea vêa dm jadurahløe pmrsieac bahla mc hijprijlsi hie cis dmjás y ca vlvmehla dm
vacirms hiji ca sicldarldad. ^mri mstm prihmsi mduhatlvi sm dmsarricca jmdlaetm ca ahhløe
ccmvada a ha`i pir cis priplis køvmems, ahhløe qum tlmem hiji dmstleatarlis oleacms a cis
ba`ltaetms dmc tmrrltirli me qum tlmem cugar mc Hajpi dm Tra`aki. Cas ahtlvldadms ei sm
agitae me sê jlsjas, slei qum prmtmedme ca hiesmhuhløe dm ue i`kmtlvi mspmhêolhi dm
traesoirjahløe dm ca rmacldad. ^ir hieslgulmetm, cis partlhlpaetms me ue Hajpi dm
Tra`aki sm ei
lelhlacjmetm hievlmrtme me qum
`usqume jás «aeljadirms¶
uea oirja dmdmpasar
ca mchijueldad
vmraei. dmstleatarla, auequm
Mc grupi dm køvmems qum ahudm a ue Hajpi dm Tra`aki pumdm irgaelzarsm dm dis
jaemras;
1. Grupi dm hi hatirla; ms mc qum rmsucta dm uea pripagaeda si`rm ca ahtlvldad,
hievihat
a ca qum rmspiedme køvmems dm juy dlstleta prihmdmehla leshrl`lìedism
cl`rmjmetm. Mc aeuehli sumcm bahmrsm a travìs dm cas rmdms dm leoirjahløe dm
cas adjlelstrahliems pû`clhas i dmsdm cas jlsjas metldadms prijitiras6
hiestltuym mc prihmdljlmeti ba`ltuac para cis Hajpis dm Tra`aki
irgaelzadis pir cis ayuetajlmetis, hijueldadms autøeijas, mth. Mc grupi
dm hievihatirla ei sm hieihm aetms dm ca pumsta me jarhba dm ca ahtlvldad, y
sumcm dlsgrmgarsm ac tìrjlei dm ca jlsja, pir ci qum su oirjahløe y
smguljlmeti ms a vmhms `astaetm hijpclhadi.
0. Grupi me prihmsi; ms mc qum privlmem dm uea asihlahløe i grupi msta`cm qum
ouehliea pmrjaemetmjmetm duraetm tidi mc añi slgulmedi su pripli prihmsi,
y qum ac ccmgar mc vmraei irgaelza ue Hajpi dm Tra`aki6 i `lme varlis

828

hicmhtlvis dm dlstleta prihmdmehla qum hijpartme uea jlsja cêema dm ahhløe


y dmhldme prmparar kuetis mc Hajpi dm Tra`aki. ^ara mstis grupis, mc Hajpi
dm Tra`aki hiestltuym uea mxpmrlmehla puetuac dmetri dm su priymhti
mduhatlvi, ei ca ûelha, y sumcm smrvlr hiji pueti dm ccmgada —ca pisl`lcldad
dm asujlr hie msta ahtlvldad ue hijprijlsi vicuetarli si`rm mc qum bae
mstadi rmocmxlieaedi tidi mc añi—, i taj`lìe hiji pueti dm partlda —
rmomrmehla qum a`rm a eumvas lelhlatlvas dm letmrvmehløe sihlac—. Mc grupi me
prihmsi sm hieihm aetms dm ca ahtlvldad y slgum me hietahti dmspuìs dm ca
jlsja, pir ci qum su oirjahløe y smguljlmeti mstá jás hiesicldadi.
A pmsar dm mstas dis pisl`lcldadms, ya dlkljis aetms qum ei tidi mc juedi msta`a
hapahltadi para ahhmdmr a ue Hajpi dm Tra`aki. Xlmjprm smrá prmhlsi mshigmr a cas
pmrsieas jás admhuadas dm ahumrdi hie ueis hrltmrlis jêeljis dm smcmhhløe. Mstis
hrltmrlis pidrêae smr, metrm itris;
• Ol
Olhb
hbaa dm les
leshr
hrlp
lphl
hløe
øe me
me qum
qum hies
hiestm
tmee cis
cis dati
datiss pmrs
pmrsie
ieac
acms
ms,, hurr
hurrêh
êhuc
ucuj
uj,, elvm
elvmcc dm
mstudlis, mxpmrlmehla prmvla y ba`lcldadms qum mc asplraetm hrmm qum pidrêa
dmsarriccar me mc Hajpi dm Tra`aki.
• Metr
Metrmv
mvlslsta
ta pmr
pmrsi
sieaeac,
c, hie
hie mcmc ole
ole dm avavmr
mrlg
lgua
uarr hara
hara a hara
hara cas
cas jitl
jitlvavahl
hlie
iems
ms,,
dlspiel`lcldad y mxpmhtatlvas dmc asplraetm bahla ca ahtlvldad6 sie juhbas cas
raziems pir cas qum ca gmetm sm apueta a ue Hajpi dm Tra`aki; vlakar y
hieihmr itris cugarms dm oirja mhieøjlha, bahmr acgi ûtlc duraetm cas
vahahliems, aprmedmr acgi si`rm ci qum sm mstá mstudlaedi i tra`akaedi,
letmrhaj`lar ldmas y mxpmrlmehlas hie itras pmrsieas, hietrl`ulr ac haj`li
sihlac, mth.
• I`sm
I`smrvrvah
ahlø
løee dm cas
cas aht
ahtlt
ltud
udms
ms y ccas
as hap
hapahl
ahlda
dadm
dmss dmc
dmc aspl
asplra
raet
etmm dura
duraet
etmm cis
cis hurs
hursis
is
dm oirjahløe
Hajpi y casmekireadas
dm Tra`aki6 ìstis ei dm
dm`m prmparahløe prmvlis
vacirarsm søci a ca rmaclzahløe
mc rmsuctadi dmc
dm su tra`aki,
slei taj`lìe su letmrahhløe hie mc rmsti dm cis partlhlpaetms, su pripmesløe a
hiipmrar, su smetldi dmc cldmrazgi, mth.
• Admh
Admhuauahl
hløe
øe i ei dmc
dmc asp
asplr
lrae
aetm
tm a ccis
is hrl
hrltm
tmrl
rlis
is dm
dm oueh
ouehli
liea
eajl
jlme
meti
ti y ca
cass eirj
eirjas
as
dm hieduhta olkadas pir cis hiirdleadirms dm ca ahtlvldad.
Lehculdi me mc prihmsi dm smcmhhløe dmc grupi, ms hievmelmetm irgaelzar uea smrlm dm
mehumetris dm prmparahløe aetms dm ca rmaclzahløe dmc Hajpi dm Tra`aki. Mstas
hievlvmehlas dm`me smrvlr taeti para ca hapahltahløe hiji para oijmetar mc
hieihljlmeti y ca rmcahløe letmrpmrsieac metrm cis køvmems. Hie trms rmueliems i
mehumetris pidrêa ccmgar a smr suolhlmetm;
1¾.
1¾. Me
Mehu
hume
metr
trii dm
dm sme
smesl
sl`l
`lcl
clza
zahløe;; me tirei a Eavldad, tlmem hiji i`kmtlvi lelhlar
hløe
ca dleájlha dmc grupi y dar a hieihmr cas harahtmrêstlhas jás ljpirtaetms
dmc Hajpi dm Tra`aki; cihaclzahløe, durahløe, tlpi dm ahtlvldadms,
ouedajmeta hløe, i`kmtlvis, mth. ^umdm smr juy ûtlc ahijpañar cas

824

mxpclhahliems hie acgûe vêdmi, dlapisltlvas, tmstljielis dm itris


partlhlpaetms…
0¾.
0¾. Me
Mehu
hume
metr
trii dm
dm msp
mspmh
mhla
lacl
clza
zahl
hløe
øe;; bahla ca Xmjaea Xaeta, hie mc ole dm mesayar ca
pumsta me
Hajpi dmpráhtlha
Tra`aki.dm^ara
cas mcci
ahtlvldadms qum varlis
sm jietae cumgi taccmrms,
sm vae asmdmsarriccar
mxpclhae amecis
mc
partlhlpaetms y sm cms da ca ipirtueldad dm prahtlhar si`rm mccis, hie mc ole
dm qum vayae oajlclarlzáedism hie mc tra`aki a dmsarriccar me vmraei. Ms
ljpirtaetm qum mstm mesayi sma ci jás hiehrmti pisl`cm, hie mc áelji dm
i`smrvar cas hapahldadms y mc mspêrltu dm mqulpi dm cis køvmems asplraetms.
8¾.
8¾. Me
Mehu
hume
metr
trii dm pr
prmp
mpar
arah
ahlø
løee le
lejm
jmdl
dlata; apmeas dis i trms smjaeas aetms dmc
ata;
lelhli dm ca ahtlvldad, slrvm para metrar dm ccmei me ca prigrajahløe dm tidis
cis dmtaccms, ya hie ca smcmhhløe dmc grupi rmaclzada. Aquê metrarêa mc rmparti
dm ouehliems y rmspiesa`lcldadms, olkar cis hrltmrlis dm hievlvmehla, ms`izar
mc pcae dm tra`aki y mc birarli dm ahtlvldadms, mth.
Qumda tae søci ahcarar qum admjás dm ca oirjahløe iormhlda pir ca hiirdleadira dmc
Hajpi, ms emhmsarli mxlglr admjás uea `umea dlspiel`lcldad para aprmedmr y ue
msoumrzi autimduhatlvi ljpirtaetm dm hada uei dm cis partlhlpaetms. Msm hijprijlsi ms
ca `asm dmc tra`aki vicuetarli pistmrlir y dm`m irlmetarsm ei søci ac prigrmslvi
pmromhhlieajlmeti dm dmstrmzas, slei taj`lìe a ue letmrìs pir hieihmr ca rmacldad dm ca
hijueldad dmstleatarla, uea hapahldad para letmrahhliear hie sus ba`ltaetms, mc dmsmi dm
oavirmhmr ue `ume aj`lmetm grupac metrm cis partlhlpaetms, y ue hlmrti elvmc dm sahrlolhli
pmrsieac sl oumra emhmsarli.
^ir itra partm, auequm mc vicuetarli prmsta su tra`aki dm oirja gratulta, tajpihi
pumdm msti smr uea mxhusa para mc a`usi i ca tijadura dm pmci6 qulmrm msti dmhlr qum mc
partlhlpaetm me ue Hajpi dm Tra`aki tlmem dmrmhbi a mxlglr ue acikajlmeti y ueas
hiedlhliems dm vlda jêeljajmetm dlgeas jlmetras durm ca ahtlvldad, admjás dm uea
hlmrta hijpmesahløe pir su msoumrzi; ue prmhli dm leshrlphløe asmqul`cm, ca su`vmehløe
dm partm dmc vlakm, hlmrtis dmtaccms, mth.
82=

0. HØJI XM IPGAEL[A ]E HAJ^I DM TPA@AKI

0.1. HIEXLDMPAHLIEMX ^PM_LAX


Cøglhajmetm, aetms dm lelhlar huacqulmr tlpi dm letmrvmehløe sihlac, ms emhmsarli hieihmr
ca rmacldad dm partlda. A ca bira dm irgaelzar ue Hajpi dm Tra`aki bay qum bahmr, pir
taeti, ue mxbaustlvi aeáclsls dmc tmrrltirli i hijueldad dmstleatarlis dm ca ahhløe. Me ca
rmhiglda dm leoirjahløe ei dm`me oactar;
‘ Aspmhtis gmigráolhis dmc cugar; irigraoêa,
irigraoêa, mhislstmjas…
‘ Mstudlis dmjigráolhis; eûjmri dm ba`ltaetms,
ba`ltaetms, plrájldm dm pi`cahløe, prmsmehla
dm lejlgraetms, oihis dm jargleahløe, tlpi dm mhieijêa, elvmc dm dmsmjpcmi,
hiedlhliems dm vlda, mth.
‘ Xltuahløe hucturac; gradi dm mshicarlzahløe,
mshicarlzahløe, êedlhm dm aeacoa`mtls -ji, oichcirm y
tradlhliems, olmstas rmclglisas, lehldmehla turêstlha…
‘ Dleájlha sihlipicêtlha; eûjmri dm asihlahliems, sledlhatis, hmetris hêvlhis,
gradi dm partlhlpahløe hludadaea, mth.
Itris aeáclsls dm tlpi smhtirlac,
smhtirlac, hmetradis dm jaemra mspmhêolha me ca kuvmetud, i
me mc mstadi dm hiesmrvahløe dmc patrljieli hucturac, cis rmhursis pitmehlacms
dm dmsarricci, mc elvmc dm hiehlmehla mhicøglha, mth.
Dmc aeáclsls dm ca rmacldad sm mxtramráe cas emhmsldadms jás
já s ahuhlaetms si`rm cas qum
letmrvmelr, irdmeaedi prlirldadms dm ahhløe y dmolelmedi mc tlpi dm Hajpi dm Tra`aki
jás hievmelmetm. ^ara ca tija dm dmhlsliems ms ljpirtaetm hietar hie ca partlhlpahløe dm
cas autirldadms
eumstra rmspiesa`cms,
tarma. Mccis eis pumdmeya qum ac ole
ayudar meymcacaeáclsls
ha`i vaedma casmrrmacldad,
mccis cisbahlìedieis
dmstleatarlisvmr
dm
harmehlas qum mccis hieihme y qum a eisitris pumdme pasareis pir acti, ci qum sle duda
hietrl`ulrá a prmhlsar cas ahtlvldadms qum rmsuctaráe jás ldøemas. ^ir itra partm, ca `umea
rmcahløe hie cis rmprmsmetaetms dm ca hijueldad dmstleatarla slmjprm ms `astaetm ûtlc dm
hara a sicuhliear cis pri`cmjas dm bispmdakm y itris juhbis dmtaccms.

82?

]ea vmz dmolelda y ouedajmetada ca eaturacmza dmc priymhti, dm`mjis mjpmzar a


slstmjatlzarci, ledlhaedi sus i`kmtlvis, jmtidicigêas, ahtlvldadms, oasms dm ca
letmrvmehløe, hrltmrlis dm mvacuahløe, mth. Ca rmdahhløe dmc priymhti hirrmspiedmrá a uea

hijlsløeMs
Tra`aki. mehargada
emhmsarliqum ms cahie
hietar qum cumgi
msta `asmouehlieará hiji
mshrlta y hie mstmhiirdleadira dmcslHajpi
grupi dlrmhtlvi dm
qumrmjis
smr ipmratlvis, auequm a ci cargi dmc prihmsi dm oirjahløe dm cis køvmems partlhlpaetms,
sm dì cugar a ca hrêtlha y a ca rmdmolelhløe dmc priymhti pir partm dm tidis.
Cis i`kmtlvis gmemracms jás hijuems para ue Hajpi dm Tra`aki smrêae;
• Hiet
Hietrl
rl`u
`ulr
lr aacc prih
prihms
msii dm mdu
mduhah
hahlø
løee le
letm
tmgr
grac
ac dmc
dmc gru
grupi
pi dm
dm køvm
køvmem
emss part
partlh
lhlp
lpae
aetm
tms,
s,
bahlmedi dm ca hievlvmehla me mc Hajpi dm Tra`aki uea pcataoirja
smesl`lclzadira dm mehumetri metrm mc hajpi y ca hludad.
• ^rms
^rmsta
tarr ue smr
smrvl
vlhl
hlii dm tra`
tra`ak
akii vi
vicu
cuet
etar
arli
li par
paraa ca pri
priji
jihlhløe
øe sih
sihli
lihu
huct
ctur
urac
ac y ca
ca
jmkira dm ca hacldad dm vlda dmc tmrrltirli y hijueldad dmstleatarlis.
• Ahij
Ahijpa paña
ñarr a ca hij
hijue ueld
ldad
ad ddms
mstl
tlea
eata
tarl
rlaa me ssuu prih
prihms
msii dm dms
dmsar
arri
ricc
cci,
i, pie
pielmlmed
edii
cas `asms emhmsarlas para lr dmcmgaedi si`rm mccis ca rmspiesa`lcldad y ca
autigmstløe dm dlhbi dmsarricci; ouedahløe dm asihlahliems kuvmelcms,
hrmahløe dm hiipmratlvas, hiestruhhløe dm hmetris hêvlhis, irgaelzahløe dm
mqulpis dm jaetmeljlmeti, mth.
Aetms dm ca pumsta me jarhba dmc Hajpi dm Tra`aki, hievlmem taj`lìe ahcarar
acgueas humstliems rmcatlvas a ca hievlvmehla y ac ouehliea jlmeti dmc grupi duraetm mc
traeshursi dm ca ahtlvldad. Metrm itras hisas ba`rêa qum dmolelr, pir mkmjpci, mc slstmja y
mc birarli dm cas rmueliems para prigrajar y mvacuar hada dêa, mc smetldi y ca durahløe dm
cis tlmjpis cl`rms, ca irgaelzahløe dm vlsltas y mxhursliems, ca prmparahløe dm ahtlvldadms
mxtrairdlearlas, ca ahmptahløe dm uea smrlm dm eirjas dm hijpirtajlmeti, i mc rmparti dm
cis tureis dmhiji
dmstleatarli hijpra, hihlea ypir
vlsltaetms, cljplmza. Kueti a mcci,
taeti, dm`mjis leslstlr memduhadis
jistrareis qum vajis ac tmrrltirli
y rmspmtuisis,
letmrahtuaedi hie ca gmetm dm oirja mspietáema y ahmptaedi su rmacldad, sle aparmhmr
eueha hiji sa`mcitidis el sacvadirms.
0.0. AHTL_LDADMX. TMJ^IPACL[AHLØE

irjacjmetm, me ue Hajpi dm Tra`aki mc smrvlhli vicuetarli sm dmsarricca pir cas


jañaeas, jlmetras qum cas ahtlvldadms jás cûdlhas, dmpirtlvas i omstlvas, tlmeme cugar
pir ca tardm-eihbm.
rmhupmrahløe Me mc dm
y prijihløe hasi
cis dm ue Hajpi
`lmems dm ms
jatmrlacms tlpi hucturac,
mc qum mc tra`aki
sm rmaclza pir casjaeuac dm
jañaeas,
dmkáedism ca tardm cl`rm. Me mc hasi dm ue Hajpi dm tlpi sihlac, cas ahtlvldadms pumdme
dlomrmehlarsm pir mdadms.
• Ahtlvldadms para elñis;
elñis;

827

‘ Mduhahløe hijpmesatirla; hcasms dm apiyi,


apiyi, tìhelhas dm mstudli.
‘ Hatmqumsls rmclglisa.
‘ Ahtlvldadms hucturacms; taccmrms,
taccmrms, grupi dm tmatri, hirac.

Kumgis y dmpirtms;
‘ Mxhursliems hijpmtlhliems,
hijpmtlhlie
y ahajpadas ac alrmms,cl`rm.
icljpladas, gyjfbaeas.
• Ahtlvldadms para køvmems;
‘ Mduhahløe hijpmesatirla; hcasms dm apiyi, apiyi, tìhelhas dm mstudli.
‘ Taccmrms dm oirjahløe priomslieac; jmhaeigraoêa, lleoirjátlha…
eoirjátlha…
‘ ^rijihløe dmc asihlahlielsji.
‘ Ahtlvldadms hucturacms; tmatri,
tmatri, jûslha, hlemoiruj, hiciqulis…
‘ Dmpirtms; tiremis hie itris pum`cis, kumgis dm jmsa.
‘ _lsltas m ltlemrarlis a palsakms
palsakms i jieujmetis dm letmrìs.
• Ahtlvldadms para aductis
aductis y aehlaeis;
‘ Aucas dm huctura y acoa`mtlzahløe.
‘‘ Taccmrms; rmpistmrêa,
Ahtlvldadms hirtm
hucturacms; y hieomhhløe,
ccis, hbarcas,kardlemrêa…
hurslccis,
hursl hiciqulis, hlemoiruj…
hlemoiruj…
‘ Aeljahløe sihlihucturac y dmsarricci
dmsarricci hijueltarli.
Apartm dm cas hltadas, bay qum añadlr itras ahtlvldadms mxtrairdlearlas dm haráhtmr
hijûe, me cas qum partlhlpa tida ca hijueldad dmstleatarla y mc grupi dm køvmems
aeljadirms, hiji pir mkmjpci; rijmrêas, dêas dm hievlvmehla me mc hajpi, olmstas
rmclglisas, muharlstêas dijlelhacms, olmsta dm dmspmdlda dmc Hajpi dm Tra`aki, omrlas, mth.
Tidas cas ahtlvldadms, mspmhlacjmetm cas dm haráhtmr sihlimduhatlvi, dm`me
rmaclzarsm me mstrmhba hica`irahløe hie cis rmspiesa`cms dm ca hijueldad dmstleatarla.
_icvmjis a leslstlr si`rm mcci, pmri ms qum ei tlmem smetldi piemrsm a dar hcasms dm
rmhupmrahløe mshicar sle ba`mr ba`cadi aetms hie mc jamstri si`rm cas emhmsldadms dm
hada elñi, y ci jlsji pidrêa dmhlrsm dm ca hatmqumsls, sle sa`mr ci qum sm mstá bahlmedi
me ca parriqula.
Me rmcahløe ac birarli, ue jidmci `astaetm ba`ltuac para Hajpis dm Tra`aki me mc
jmdli rurac, pumdm smr mstm;
2;8> Cmvaetada.
<;>> Dmsayuei.
<;8> Tra`ak
Tra`akii hijueltarli
hijueltarli i ahhløe
ahhløe sihlimduha
sihlimduhatlva.
tlva.
18;8>>
18;8 Ahtlvldadm
Ahtlvldadmss cûdlhi-omstl
cûdlhi-omstlvas
vas i `añi para tmrjlear.
tmrjlear.
14;8> Hijlda.
1=;8>
1=;8> Tlm
Tlmjpi
jpi C Cl`r
l`rm.
m. Xl
Xlmst
msta.
a.
17;>>>
17;> Ahtlvldadm
Ahtlvldadmss hucturacms
hucturacms i asihla
asihlatlvas
tlvas..
0>;>>>
0>;> Ahtlvldadm
Ahtlvldadmss cûdlhi-omstl
cûdlhi-omstlvas
vas i dmpirtms.
dmpirtms.
01;8> Hmea.
00;8>>
00;8 Pmueløe
Pmueløe dm grupi
grupi para prigraj
prigrajarar y mvacuar.
mvacuar.
08;8
08;8>> Tlmj
Tlmjpi
pi Cl
Cl`r
`rm.
m.

822

1;>> Xlcmehli.
Xltuáedici me mc hacmedarli gmemrac, bay qum tmemr me humeta qum cis dis i trms
prljmris dêas vae a smr dm lestacahløe dmc grupi dm køvmems me mc acikajlmeti,
hieihljlmeti lejmdlati
dmstleatarla, pir dmcbirarli
ci qum mc metirei`asm
m leoirjahløe dm cas Lguac
sm vmrá actmradi. ahtlvldadms
ihurrlráa hie
ca pi`cahløe
aqumccas
ahtlvldadms mxtrairdlearlas qum ihupme tidi mc dêa, hiji cas mxhursliems i cas olmstas dmc
pum`ci. Cas sacldas y cis dêas dm hievlvmehla pumdme rmpartlrsm uea a jltad dmc pmrêidi y
itra hasl ac oleac dmc Hajpi dm Tra`aki.

0.8. XMG]LJLMETI \ M_AC]AHLØE

i icvldmjis qum ue Hajpi dm Tra`aki ms ue jidmci dm letmrvmehløe sihlac qum


prmtmedm dm
tìrjlei ueisca i`kmtlvis
ahtlvldaddmsmjmkira dm ca rmacldad,
bae hiesmguldi cas pir ci taeti
jmtas dm`m vacirarsm
prmolkadas. sl ac
^ara mvacuar
hirrmhtajmetm cis rmsuctadis dm ue Hajpi dm Tra`aki tmedrmjis qum dmtmemreis me
hlehi mcmjmetis; cis i`kmtis, cis sukmtis, cis lestrujmetis, cis ledlhadirms y cis tlmjpis
dm mvacuahløe.
1. I`kmtis; ms dmhlr, quì eis letmrmsa mvacuar duraetm mc traeshursi dm ca ahtlvldad.
¹Xøci cis rmsuctadis oleacms dm eumstra ahhløe, i taj`lìe ca dleájlha dmc
grupi dm køvmems partlhlpaetms, i ca oirja me qum ìstis bae letmrahtuadi hie
ca pi`cahløe dmstleatarla9 Me huacqulmr hasi, dm`mjis olkareis uea smrlm dm
i`kmtis oáhlcjmetm i`smrva`cms, qum sm pumdae jmdlr y vacirar dm oirja rmac.
0. Xukmtis; sm rmolmrm a qulìems vae a rmaclzar ca mvacuahløe. Dm`m smr dmsdm cumgi
mc pripli grupi dm køvmems partlhlpaetms, pmri taj`lìe ca metldad prijitira,
ca pi`cahløe dmstleatarla, sus oajlclas, cas autirldadms picêtlhas.
8. Lestrujmetis; sie cas bmrrajlmetas i prihmdljlmetis qum vajis a mjpcmar para
lr rmhiplcaedi ca leoirjahløe. ^idmjis usar mehumstas i humstliearlis,
auequm ca pripla i`smrvahløe, ca dleájlha dm grupis, cas rmueliems dm
mvacuahløe, ca hievmrsahløe leoirjac hie cis dmstleatarlis, i hijpri`ar mc
eûjmri dm aslstmetms a cas ahtlvldadms pumdm ayudareis lguacjmetm.
4. Ledlhadirms; sm rmolmrm a cis cêjltms huaetltatlvis y huacltatlvis qum eis olkajis
para dmtmrjlear sl eumstra ahhløe ba i`tmeldi ìxlti, i `lme dm`m rmhl`lr uea
vacirahløe leomrlir. Me ue Hajpi dm Tra`aki msti dm`m ledlharci, pir
mkmjpci, mc bmhbi dm qum sm baya tmrjleadi dm rmhiestrulr ca lgcmsla qum
rmstaurá`ajis, i qum mc pum`ci baya mxpmrljmetadi uea dleájlha
sihlihucturac ahtlva y pisltlva duraetm mc dmsarricci dm ca ahtlvldadms.
=. Tlmjpis; aetms dm ca ahtlvldad, ci qum sm ccaja mvacuahløe dm hietmxti y slrvm
para dmcljltar mc pueti dm partlda dm eumstra ahhløe y mc dlsmñi dm mvacuahløe
dm eumstri priymhti. Duraetm ca ahtlvldad, ci qum dmeijleajis smguljlmeti,

82<

y atlmedm ac dmsarricci dm cas ahtlvldadms rmaclzaedi ue mkmrhlhli dm ommd-`ahf


hiestaetm qum eis ayudm a rmdmolelr mc priymhti6 me ue Hajpi dm Tra`aki mc
smguljlmeti sm bahm, pir mkmjpci, me cas rmueliems dm mvacuahløe dm hada

eihbm. Ac oleaclzar
i`tmeldis, ca ahtlvldad,
rmhiglìedism admjásmecas
qumprljmras
sm jldmeljprmsliems.
y sm vaciraeOleacjmetm,
cis rmsuctadis
sm
sumcm bahmr itri tlpi dm mvacuahløe «dm ljpahti¶, pasadi ue tlmjpi dmspuìs
dm ba`mr tmrjleadi mc Hajpi dm Tra`aki, hie mc ole dm hijpri`ar ca
rmpmrhusløe qum eumstra ahhløe aeljadira ba dmsmehadmeadi metrm cis
dmstleatarlis, y sl ìstis hietleûae hie su prihmsi dm dmsarricci dm oirja
autigmstlieada.
^ara jmkirar ca ipmratlvldad dm ca mvacuahløe, ms `umei qum sm hiestltuya uea
hijlsløe mvacuadira, qum pumdm smr ca jlsja hiirdleadira dmc Hajpi dm Tra`aki. Xu
ca`ir smrêa ca dm mstudlar ca leoirjahløe rmhl`lda dm tidas cas oumetms pisl`cms, para
dmspuìs ta`ucarca y bahmrca ccmgar a cas pmrsieas y irgaelsjis letmrmsadis jmdlaetm ue
leoirjm
Ci ijás
jmjirla.
ljpirtaetm ms hijprmedmr qum uea ahhløe sihlimduhatlva ei pumdm
hijpcmtarsm hie ca sica ahtlvldad dm ueis dêas dm vmraei, y jás aûe sl eumstris i`kmtlvis
mrae a jmdli i cargi pcazi. ^ir hieslgulmetm, ms emhmsarli hietleuar mc tra`aki sihlac a ci
cargi dm tidi mc añi. Ci øptlji smrêa qum uea hijlsløe dmc grupi aeljadir tuvlmsm ca
pisl`lcldad dm ahmrharsm uea vmz ac jms, i hada dis jmsms, pir mkmjpci, hie mc ole dm
apiyar me cas dlstletas lelhlatlvas qum sm slgae jaetmelmedi dmsdm ca hijueldad
dmstleatarla y rmuelrsm hie mccis. Oahlcltar pcataoirjas para mc rmmehumetri, hiji
hajpajmetis dm vmraei, olmstas dm Eavldad, vlsltas i omrlas, pumdm smr itra pisl`lcldad.
@l`cligraoêa

AGAE[I, A.; Juedi rurac y aeljahløe hijueltarla.


hijueltarla. Jadrld, Hárltas Mspañica, 1<22.
¹Quì ms mc tra`aki sihlac9 @umeis Alrms, Bujaeltas, 1<27
AEDMP-MGG, M.; ¹Quì
@ITAEA, A.; Lelhlahløe a ca Hijueldad. _accadicld, H_X, 1<<>.
@ITM GØJM[, _.; Turlsji me mspahli rurac; rmba`lcltahløe dmc patrljieli sihlihucturac y dm ca
mhieijêa cihac. Jadrld, ^ipucar, 1<27.
HÁPLTAX MX^AÑICA; Guêa dm rmhursis hijueltarlis me mc juedi rurac. Jadrld, ^ipucar, 1<27.
HAXTPI, A.; Aucas dm huctura me mc jmdli rurac. Blstirla dm uea mxpmrlmehla.
mxpmrlmehla. Jadrld, ^ipucar, 1<27.

8<>

HIIPDLEADIPA LEOAETLC \ K]_MELC DM T. C. DM _ACCMHAX; Hajpajmetis dm vmraei;


dlsmñi y irgaelzahløe.
irgaelzahløe. Jadrld, ^ipucar, 1<<=.
MX^LEI[A _MPGAPA, M.; Tmirêa y práhtlha dmc smrvlhli vicuetarli.
vicuetarli. @umeis Alrms, Bujaeltas, 1<20.
GØJM[ ^ACAHLIX, K. K.-DLMGI, X.-BMPAX, K. @.; Metrm køvmems; hajpajmetis, dmpirtms, hajpis
dm tra`aki.
tra`akiA.;
BMPEÁEDM[, . Jadrld, Mdltirlac
Huctura HHX, me
y dmsarricci 1<<8.
mc jmdli rurac. Jadrld, Earhma, 1<2<.
CC]CC ^MÑAC@A, K.; «Acgueas ldmas si`rm cis Hajpis dm Tra`aki¶, me ^ucsi. Pmvlsta
P mvlsta dm ca Mshumca
Msh umca
]elvmrsltarla ‒Hardmeac Hlsemris“, e¾ 00. Achacá dm Bmearms, 1<<<, pp. 007-08<.
Q]LETAEA, K. Ja.; ^mdagigêa Xihlac. Jadrld, Dyflesie, 1<24.
TA@APMX, M.-BMPEÁEDM[, J.; Mc juedi rurac, áj`lti dm letmrvmehløe sihlac. Jadrld, Mdltirlac
HHX, 1<<8.
_APLIX; Jaeuac dmc cêdmr dmc Hajpi dm Tra`aki.
Tra`aki. Hijltì dm Hiirdleahløe dmc Xmrvlhli _icuetarli
Letmreahlieac (HHL_X).
_APLIX; Hajpis dm Tra`aki (8 vics.). Jadrld, Jlelstmrli dm Huctura, Dlrmhhløe Gmemrac dm ca
Kuvmetud, 1<7<.
_APLIX; Mc vicuetarladi me ca ahhløe sihlihucturac. Jadrld, ^ipucar, 1<<>.
8<1

* Mstm bmhbi ba hiehculdi hie ca oirjahløe dm uea cmglscahløe mspmhêolha si`rm cas ahtlvldadms dm tlmjpi
cl`rm me hada uea dm cas Hijueldadms Autøeijas, a vmhms `astaetm dlomrmetms ueas dm itras, ci qum ba gmemradi ue
hlmrti hais dmc qum smrá dloêhlc saclr. Cis jmhaelsjis dm rmgucahløe y hietric dm cas ahtlvldadms dm tlmjpi cl`rm
ouehlieae dm jidi juy dlstleti me hada Hijueldad Autøeija, asê hiji cas tltucahliems iolhlacms dm cis
mduhadirms y aeljadirms qum, biy pir biy, ei mstáe rmhieihldas pir lguac me tidi mc tmrrltirli eahlieac.
1 Dm`ldi a ca juctltud dm varlaetms mxlstmetms me hastmccaei taeti dm ca Cmy hiji dm ca ^rijmsa, jm bm
dmhldldi a lehculr aquê ca vmrsløe irlgleac me legcìs, para pidmr hitmkarca hie ca mxpumsta arrl`a.
«TBM XHI]T CAW; 1. A Xhiut“s bieiur ls ti `m trustmd6 0. A Xhiut ls ciyac ti tbm Qumme, bls hiuetry, bls
Xhiutmrs, bls parmets, bls mjpciymrs, aed ti tbism uedmr blj6 8. A Xhiut“s duty ls ti `m usmouc aed ti bmcp itbmrs6
4. A Xhiut ls a orlmed ti acc, aed a `ritbmr ti mvmry itbmr Xhiut, ei jattmr ti wbat hiuetry, hcass, ir hrmmd, tbm itbmr
`mcieg6 =. A Xhiut ls hiutmius6 ?. A Xhiut ls a orlmed ti aeljacs6 7. A Xhiut i`mys irdmrs io bls parmets, ^atric
Cmadmr, ir Xhiutjastmr, wltbiut qumstlie6 2. A Xhiut sjlcms aed wblstcms uedmr acc dloolhuctlms6 <. A Xhiut ls
tbrloty6 1>. A Xhiut ls hcmae le tbiugbt, wird aed dmmd.¶
«TBM XHI]T ^PIJLXM; Ie jy bieiur L prijlsm tbat L wlcc di jy `mst ti di jy duty ti Gid aed tbm
Qumme6 ti bmcp itbmr pmipcm at acc tbm tljms6 ti i`my tbm Xhiut Caw.¶
8<0

Êedlhm
^irtada 0
Hrìdltis ?
Êedlhm gmemrac 2
Letriduhhløe 14
^PLJ
^P LJMP
MPAA ^APT
^APTM;
M; XIHL
XIHLIC
ICIG
IGÊA
ÊA \ ^MDA
^MDAGI
GIGÊ
GÊA
A DMC
DMC IHLI
IHLI 17
TMJA 1; HIEHM^TIX DM IHLI \ TLMJ^I CL@PM 17
1. Hiehmpti dm tlmjpi cl`rm 12
1.1. Hiehmpti dm Tlmjpi Cl`rm smgûe ca Xihlicigêa tradlhlieac 12
1.0. Hrêtlhas ac hiehmpti tradlhlieac dm Tlmjpi Cl`rm 0>
0. Hiehmpti dm ihli 04
0.1. Hiehmpti dm ihli smgûe Dujazmdlmr 04
0.0. Harahtmrêstlhas dmc ihli 0?
@l`cligraoêa 8>
TMJA 0; JIDMCIX BLXTØPLHIX DM IHLI 81
1. Mc juedi aetlgui 80
1.1. Letriduhhløe 80
1.0. Mc ldmac dm ihli atmelmesm 88
1.8. Mc pri`cmja jirac dmc ihli me Pija 87
0. Ca Mdad Jmdla y mc Pmeahljlmeti 40
0.1. Ca rmclgløe y mc hietric dmc tlmjpi duraetm ca Mdad Jmdla 40
0.0. Mc Bujaelsji Pmeahmetlsta y ca Hietrarrmoirja 4=
8. Ca Mdad Jidmrea 4<
8.1. Ca di`cm jirac dmc @arrihi y mc cl`mrtleakm Pihihø 4<
8.0. Ca Lcustrahløe y mc Pijaetlhlsji =0
@l`cligraoêa =4
TMJA
TMJA 8; XIHL
XIHLIC ICIG
IGÊAÊA DMC
DMC IHLI
IHLI ME MC J]EDJ]EDI I HIE
HIETM
TMJ^
J^IP
IPÁE
ÁEMI
MI =?
1. Mc tlmjpi cl`rm, uea hiequlsta i`rmra =7
1.1. Mc tra`aki ledustrlac y ca lejiracldad dmc ihli =7
1.0. Mc jarxlsji y cas rmlvledlhahliems si`rm ca kireada ca`irac =<
0. Mc ihli y ca sihlmdad dm hiesuji ??
0.1. Ca dmjihratlzahløe dmc jidmci dm ihli `urguìs ?7
0.0. Ca rmspumsta mduhatlva ac jidmci dm ihli `urguìs 70

8<8

8. Ca hrlsls dm ca hlvlclzahløe dmc ihli 77


8.1. Cas hiesmhumehlas dmc omeøjmei dmc pari 77
8.0. ^mrspmhtlvas ahtuacms dmc ihli y tlmjpi cl`rm me Mspaña 2>
@l`cligraoêa 21
TMJA 4; AEÁCLXLX DM CA PMACLDAD DMC IHLI \ TLMJ^I CL@PM ME
28
CA AHT]ACLDAD
1. Mc tlmjpi cl`rm dm ca leoaehla 24
1.1. ^rmhlsliems si`rm mc tlmjpi cl`rm leoaetlc 24
1.0. Hiedlhlieaetms sihlacms dmc tlmjpi cl`rm leoaetlc 2?
1.8. Hiehcusliems para mc Mduhadir me mc Tlmjpi Cl`rm 2<
0. Mc tlmjpi cl`rm dm ca kuvmetud <1
0.1. ^rmhlsliems si`rm mc tlmjpi cl`rm kuvmelc <1

00..08.. H
HiieedhcluhlsilieeamestmpsasriahmlcacMmds udhmacdtilmrjmepimcclT`lrmmjkupvimC
ellc`rm <<40
8. Mc tlmjpi cl`rm dm cis aductis <?
8.1. ^rmhlsliems si`rm mc tlmjpi cl`rm dm cis aductis <?
8.0. Hiedlhlieaetms sihlacms dmc tlmjpi cl`rm dm cis aductis <2
8.8. Hiehcusliems para mc Mduhadir me mc Tlmjpi Cl`rm 1>>
4. Mc tlmjpi cl`rm dm ca jukmr aja dm hasa 1>0
4.1. ^rmhlsliems si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca jukmr 1>0
4.0. Hiedlhlieaetms sihlacms dmc tlmjpi cl`rm dm ca jukmr 1>4
4.8. Hiehcusliems para mc Mduhadir me mc Tlmjpi Cl`rm 1>?
=. Mc tlmjpi cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad 1>2
=.1. ^rmhlsliems si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad 1>2
=.0. Hiedlhlieaetms sihlacms dmc tlmjpi cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad 1><
=.8. Hiehcusliems para mc Mduhadir me mc Tlmjpi Cl`rm 110
@l`cligraoêa 114
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca leoaehla 114
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca kuvmetud 114
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm cis aductis 11=
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca jukmr aja dm hasa 11?
@l`cligraoêa si`rm mc tlmjpi cl`rm dm ca Tmrhmra Mdad 11?
TMJA =; O]EDAJMETIX ^MDAGØGLHIX DM CA MD]HAHLØE ME MC
112
TLMJ^I CL@PM
1. Oahtirms qum bae dadi irlgme a ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm 11<
1.1. Oahtirms sihlicøglhis 11<

8<4

1.0. Oahtirms pmdagøglhis 108


0. Mvicuhløe pmdagøglha dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm 107
0.1. Tmirêas pmdagøglhas qum bae leoculdi me ca Mduhahløe me mc Tlmjpi
107
Cl`rm
0.0. Dmsarricci hlmetêolhi dm ca ^mdagigêa dmc Ihli me Mspaña 18?
8. ^rlehlplis y i`kmtlvis dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm 141
8.1. Letriduhhløe; hiehmptis m ldmas hcavm 141
8.0. I`
I`kmtlvis y jmt
jmtidicigêas dm dm ca
ca M
Mdduhahløe me
me mc
mc Tl
Tlmjpi Cl
Cl`rm 14?
8.8. Áj`ltis y ahtlvldadms dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi Cl`rm 14<
@l`cligraoêa 1=8
XMG]EDA ^APTM; CIX HMETPIX DM TLMJ^I CL@PM 1=?
TMJA ?; CIX HMETPIX MXHICAPMX 1=?

1. Mshumca y tlmjpi cl`rm 1=7


1.1. Pmcahløe metrm ca mesmñaeza mshicar y ca Mduhahløe me mc Tlmjpi
1=7
Cl`rm
1.0. Ca mshumca hiji áj`lti letmrvmehløe dm ca Mduhahløe me mc Tlmjpi
1?>
Cl`rm
0. Mshumca y aeljahløe sihlihucturac 170
0.1.
0.1. Dm
Dmcc hie
hiehm
hmpt
ptii ddmm «Al
«Alrmrm Cl`r
Cl`rm¶
m¶ ac tlmj
tlmjpi
pi cl`r
cl`rmm me
me mc
mc jmd
jmdli
li ur
ur`a
`aei
ei 17
1700
0.
0.0.
0. Ca ae
aelj
ljah
ahlø
løee dm
dm ca
ca hhij
ijueueld
ldad
ad md
mduh
uhat
atlv
lvaa me
me cis
cis hme
hmetr
tris
is ms
mshi
hica
carm
rmss 17
1777
@l`cligraoêa 121
TMJA 7; MC K]MGI \ CAX C]DITMHAX 128
1. Mc kumgi hiji jmdli mduhatlvi 124
1.1. Dmolelhløe. Tmirêas si`rm mc kumgi 124
1.0. Harahtmrêstlhas y priplmdadms dmc kumgi 12?
1.8. ^isl`lcldadms mduhatlvas dmc kumgi 127
0. Tlpis dm kumgis y kugumtms 1<1
0.1.
0.1. Hc
Hcas
aslo
lolh
lhah
ahlø
løee dm
dmsd
sdmm mc pu
puet
etii dm vlst
vlstaa dm ca ^s
^slh
lhic
icig
igêa
êa Mv
Mvic
icut
utlv
lvaa 1<1
1<1
0.0. Hc
Hcaslolhahlø
hløe dm
dmsdm mc
mc pu
pueti dmdm vl
vlsta dm
dm ca
ca ^
^md
mdaagigêa dm
dmc Ih
Ihli 1<=
0.8. Tlpis dm kugumtms 1<2
8. Cas cuditmhas 0>0

88..01.. C
¹Qa uiìrgsaieelzcaashlcøuedidtmmchmassp9aE
hlmihdmsmldkuamdgmis amecauseqaucmuddiaetmhrmaspumsta 00>>0=
8.8. Mc oiedi dm kugumtms 0>?
8.4. Mc priymhti dm ahtlvldadms dm uea cuditmha 0>2
8.=. Oirjahløe y hijpmtmehla priomslieac dmc cuditmharli 01>

8<=

@l`cligraoêa 011
@l`cligraoêa si`rm tmirêa dmc kumgi 011
@l`cligraoêa si`rm cuditmhas 010
@l`cligraoêa si`rm rmhursis cûdlhi-omstlvis 010
TMJA 2; CAX AXIHLAHLIEMX K]_MELCMX 014
1. Letriduhhløe 01=
1.1. ¹Kuvmetud9 ¹Quì ms9 01=
1.0. Mc asihlahlielsji kuvmelc 01?
0. Aetmhmdmetms dmc asihlahlielsji kuvmelc 01<
0.1. Cis prljmris jidmcis dm asihlahliems kuvmelcms 01<
0.0. Cis jivljlmetis kuvmelcms dm hirtm oashlsta 001
0.8. Metrm mc rihf & ricc y ca rmvicuhløe sihlac 007
8. Asihlahlielsji y aeljahløe kuvmelc 081
8.1. ^rihmsi dm hiestltuhløe dm uea asihlahløe kuvmelc 081
8.0. Dleájlha dm cas asihlahliems kuvmelcms 08=
8.8. Cis hmetris kuvmelcms 08<
8.4.
8.4. Ca oi
oirj
rjah
ahlø
løee m les
lesmr
mrhl
hløe
øe ca`i
ca`ira
racc mmee mmcc jar
jarhi
hi dmc
dmc asi
asihl
hlah
ahli
liel
elsj
sjii 040
040
@l`cligraoêa 04=
TMJA <; CA MD]HAHLØE DMC IHLI AD]CTI 042
1. Xlgelolhahløe dmc ihli me ca vlda aducta 04<
1.1. Ca pmrhmphløe dmc tlmjpi y dm ca cl`mrtad 04<
1.0. Ca rmcahløe sihlicøglha metrm mc tra`aki y mc tlmjpi cl`rm 0=0
1.8. Jitlvahliems y ahtltudms dm cis aductis bahla mc ihli 0==
1.4. Momhtis dmc ihli me ca hacldad dm vlda dm cas pmrsieas 0=<
0. Jidmcis dm mduhahløe dmc ihli aducti 0?0
0.1. Mc «hiuesmcleg¶ u irlmetahløe dmc ihli pmrsieac 0?0
0.0. Cis mqulpajlmetis sihlihucturacms y mc ihli sihlac 0?2
0.8. Cis aductis hiji mduhadirms dmc ihli 078
8. Turlsji y ihli 07?
8.1. Harahtmrêstlhas y dljmesliems dmc turlsji 07?
8.0. ^itmehlac mduhatlvi dmc turlsji hiji ahtlvldad dm ihli 020
@l`cligraoêa 02=
TMPHMPA ^APTM; CAX AHTL_LDADMX DM ALPM CL@PM 022
TMJA 1>; MC JI_LJLMETI XHI]T 022
1. Irêgmems y mvicuhløe dmc mshuctlsji 02<

8<?

1.1. @ligraoêa dm @adme ^iwmcc y dlousløe dmc jivljlmeti 02<


1.0. Mc mshuctlsji me Mspaña 0<0
1.8. Xltuahløe ahtuac dmc mshuctlsji me mc juedi 0<4
0. ^caetmajlmeti pmdagøglhi dmc mshuctlsji 0<?
0.1. ]e prigraja dm mduhahløe hêvlha 0<?
0.0. Jmtidicigêa me cas smhhliems dm Ci`atis y @iy-Xhiuts 8>>
0.8. Jmtidicigêa me cas smhhliems dm ^liemris y Pivmrs 8>8
0.4. Mc papmc dm ca rmclgløe me mc mshuctlsji 8>?
@l`cligraoêa 8>2
TMJA 11; CIX HAJ^AJMETIX DM _MPAEI 81>
1. ^caetmajlmetis prmvlis 811
1.1. Letriduhhløe; ahcarahløe dm hiehmptis 811
1.0. Mc hajpajmeti hiji jarhi mduhatlvi 814
0. Mvicuhløe pmdagøglha dm cas hicielas dm vmraei 81<
0.1. Mc mxhurslielsji rijáetlhi y cas hicielas mshicarms 81<
0.0. Cis hajpajmetis dm vmraei duraetm mc oashlsji 801
0.8. Mvicuhløe rmhlmetm dm cas hicielas dm vmraei 804
8. ^caelolhahløe dm hajpajmetis dm vmraei 802
8.1. Dmcljltahløe dm cis prmsupumstis dm partlda 802
8.0. Mca`irahløe dmc priymhti mduhatlvi 881
8.8. Ca prigrajahløe a partlr dm hmetris dm letmrìs 84>
8.4. Irgaelzahløe dm ca vlda hitldlaea 847
8.=. Cmglscahløe, smhrmtarêa y gmstløe 8==
@l`cligraoêa 8=7
TMJA 10; CAX GPAEKAX-MXH]MCAX 8=<
1. Ca hrlsls mhicøglha y ca mduhahløe aj`lmetac 8?>
1.1. Mvicuhløe dm ca pmrhmphløe sihlac dmc jmdli aj`lmetm 8?>
1.0. ^rlehlplis y i`kmtlvis dm ca Mduhahløe Aj`lmetac 8?8
0. Cas graekas-mshumcas 8??
0.1. Ca graeka-mshumca hiji jarhi mduhatlvi 8??
0.0. Mc tra`aki me mc hajpi hiji jìtidi dm aprmedlzakm 871
@l`cligraoêa 872
TMJA 18; CIX HAJ^IX DM TPA@AKI 87<
1. Quì sie cis hajpis dm tra`aki 82>
1.1. Pmacldad dm partlda. Dmolelhløe 82>

8<7

1.0. Jidacldadms y elvmcms dm hijprijlsi 821


1.8. Mc grupi dm køvmems partlhlpaetms 828
0. Høji sm irgaelza ue hajpi dm tra`aki 82?
0.1. Hiesldmrahliems prmvlas 82?
0.0. Ahtlvldadms. Tmjpiraclzahløe 827
0.8. Xmguljlmeti y mvacuahløe 82<
@l`cligraoêa 8<>

También podría gustarte