Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
1
INDICE
1. Gene
Generac
ración
ión del
del 98
98
1.1. Contexto histórico
1.2. e!ener"cionis#o
1.$. C"r"cter%stic"s
1.&. A'tores
2. Pío
Pío Car
Caro
o Bar
Baroj
ojaa
2.1. O(r"
2.2. Esti)o
2.3. I*eo)o!%"
2.4. +erson")i*"*
2.5. Bi()io!r",%"
3. El árbo
árboll de la cie
cienc
ncia
ia
$.1. Estr'ct'r"
$.2. +erson"-es
$.$. e#"
4. Valora
loraci
ción
ón
. Bi
Bibl
blio
io!r
!ra"
a"ía
ía
1. GENE
GENE#$
#$CI
CI%N
%N DE&
DE& 98
1.1. C'N(E)(' *I+(%#IC'
2
E) /)ti#o tercio *e) si!)o 0I0 ,'e #' ne!"tio 3"r" )" socie*"* es3"4o)"
" c"'s" *e 'n" serie *e 3ro()e#"s 5'e conc)'eron con e) Desastre del
98. +o)%tic"#ente6 )" ")tern"nci" entre )os conser"*ores )os )i(er")es
en e) 3o*er no s"tis,"c%" " 'n" 3o()"ción *escontent" 5'e s',r%"
*i,ic')t"*es econó#ic"s6 "s% co#o e) a,ra-o econóico del /aí-. /aí-.
A3"recieron !r'3os 3o)%ticos
3o)%ticos "n"r5'ist"s
"n"r5'ist"s soci")ist"s6
soci")ist"s6 "*e#7s *e )os
c"r)ist"s6 5'e intent"("n "3ort"r )"s so)'ciones 5'e )os conser"*ores
)os )i(er")es no h"))"("n.
3
" he#os "*erti*o 5'e )" *ec"*enci" *e) 3"%s no se 3ro*'-o so)o en
1:;:. Er" 'n ,enó#eno 5'e se 3resent%" *es*e "4os "tr7s. Los
re!ener"cionist"s *e#"n*"("n )" necesi*"* *e )" reconstr'cción
interior *e Es3"4" " tr"@s *e 'n" re"ora a!raria e,ecti"6 5'e
conte#3)"r" 'n" 3o)%tic" *e re!"*%os "cor*e con )"s necesi*"*es6
"s% co#o )" i#3ort"nci" *e 5'e e) 3'e()o ,'er" e*'c"*o e instr'i*o.
Es3"4" no 3o*%" se!'ir iien*o cerr"*" so(re s% #is#"6 sino 5'e er"
,'n*"#ent") 5'e se 3ro*'-er" 'n" "3ert'r" er*"*er" " E'ro3". &o-
re!eneracioni-,a- /edían la europeización de E-/aa coo nica
-alida al a,ra-o i/eran,e. As%6 e) )e#" *e este #oi#iento i*eo)ó!ico
?no )iter"rio? es ("st"nte *e#ostr"tio *e estos "nhe)os= despensa y
escuela.
4
Es *i,%ci) est"()ecer c"r"cter%stic"s co#'nes 3"r" 'n !r'3o *e escritores
t"n hetero!@neo co#o e) 5'e nos oc'3"6 "'n5'e es in*'*"()e 5'e h"
r"s!os co#3"rti*os 3or to*os e))os ?o ") #enos )" #"or%"? 5'e no
3'e*en ser o(i"*os. Ke to*os #o*os6 #7s "("-o ire#os "n")i8"n*o
'no " 'no " estos "'tores 6 en ese #o#ento6 concret"re#os )"s
c"r"cter%stic"s !ener")es 5'e " contin'"ción ex3one#os=
7
7i!el de @nano :18A4 193A;
Consi*er"*o e) !'%" *e )" Gener"ción *e) ;:6 i!'e) *e
Un"#'no ,'e 'n" ,i!'r" inte)ect'") *e 3ri#er" )%ne" en e)
3ri#er tercio *e) si!)o 00. A'n5'e (i)("%no *e n"ci#iento6
iió c"si to*" s' i*" en S")"#"nc"6 en c'" 'niersi*"*
tr"("-ó co#o c"te*r7tico *e !rie!o co#o rector. Entre
1;2& 1;$ iió en F'erteent'r" en Fr"nci" " c"'s"
*e) *estierro ") 5'e se io so#eti*o 3or s's cr%tic"s " )"
Kict"*'r" *e +ri#o *e ier". A 3es"r *e h"(er "3o"*o en 'n inicio
" )" e3/()ic"6 eo)'cionó h"ci" 3osiciones cr%tic"s t"nto " @st" co#o
") )e"nt"#iento #i)it"r *e) !ener") Fr"nco.
i!'e) *e Un"#'no 3oseó 'n" !r"n c')t'r" ,i)o)ó!ic"6 "nti!'"6
,i)osó,ic" )iter"ri"6 )o c'") hi8o *e @) 'n re,erente c)"ro no só)o 3"r" s's
co#3"4eros *e !ener"ción6 sino t"#(i@n 3"r" )os escritores 5'e )e
s'ce*ieron.
8
oc'3ó6 -'nto ") "nterior6 'n 3'esto 3rinci3") entre )os tr"t"*os 3or
Un"#'no.
Con res3ecto " )"s noe)"s6 3o*e#os ",ir#"r 5'e Un"#'no es "'tor *e
")!'n"s *e )"s #7s i#3ort"ntes *e )" Gener"ción *e) ;:6 "'n5'e
t"#(i@n he#os *e "ce3t"r 5'e no es @ste e) !@nero #7s *est"c"*o
entre )os c')ti"*os 3or e) "'tor.
Se )e h" "ch"c"*o 5'e e) rit#o te#3or") no es correcto6 5'e son
ineros%#i)es o 5'e " s's 3erson"-es )es ,")t" enti*"* h'#"n".
Un"#'no6 3reoc'3"*o 3or )" *i#ensión ,i)osó,ic" o i*eo)ó!ic" *e )os
"r!'#entos6 *est"c"6 #7s 5'e en )" noe)"6 en e) *r"#" o en )" noe)"
cort"6 "'n5'e s's "ciertos son in*'*"()es.
+'()icó s' 3ri#er" noe)" en 1:;6 tit')"*" Paz en la guerra. Se
enc'entr" #' cerc" to*"%" *e) e")is#o6 i#3er"nte en e) /)ti#o tercio
*e) 0I0. En 1;1& encontr"#os 'n" *e s's !r"n*es noe)"s6 Niebla6
inicio *e )o 5'e @) ))"#ó nivolas= )" 3resent"ción *e )"s 3"siones
h'#"n"s *esconect"*"s *e )os 3"is"-es o )os "#(ientes.
E) 3rot"!onist" *e )" noe)" es A'!'sto +@re86 'n ho#(re !ris
e#("rc"*o en 'n" histori" *e "#or. Este 3erson"-e se 3erc"t" *e 5'e
no es #7s 5'e 'n" cre"ción ,ictici" *e s' "'tor6 se re(e)" contr" @). Se
inici" 'n" coners"ción entre A'!'sto Un"#'no6 en )" 5'e "5'@) )e
rec'er*" " @ste 5'e6 ") i!'") 5'e @) es 'n" cre"ción *e )" #ente *e s'
"'tor6 t"#(i@n )os h'#"nos *e3en*en *e) c"3richo *e Kios ") i!'") 5'e
en )os ens"os6 h"))"#os *e n'eo )" 3reoc'3"ción *e Un"#'no 3or e)
senti*o *e )" i*". Otr"s *os noe)"s *est"c"*"s son &%el +nc#e'
1;1 -a tía !ula 1;21.
En 1931 @nano /blica - !ran obra ae-,ra> San Manuel
Bueno, mrtir! N"rr" )" histori" *e 'n 37rroco entre!"*o ") sericio *e
s' co#'ni*"*. o*os )o "*or"n )o consi*er"n 'n #o*e)o *e irt'*es6
3ero @) se *e("te entre e) sericio " es"s 3erson"s o )" ree)"ción *e s'
er*"*er" 3reoc'3"ción= h" 3er*i*o )" ,e no cree en )" i*" etern". L"
*'*" re)i!ios" *e Un"#'no 5'e " "3"rec%" en ")!'nos *e s's ens"os
se 3roect" *e n'eo en est" noe)it".
Un"#'no es 'n #o*e)o en e) e#3)eo *e) i*io#". Uti)i8" 'n )en!'"-e
so(rio 3ero io6 ex3resio e intenso. H'e *e) retoricis#o e inc)'e 'n"
!r"n c"nti*"* *e t@r#inos 3o3')"res con )" ,in")i*"* *e reit")i8"r e)
senti*o *e ciert"s 3")"(r"s. A*e#7s *e) re,erente 3rinci3") *e )"
Gener"ción *e) ;:6 es 'no *e )os 3i)"res ,'n*"#ent")es *e )" )en!'"
es3"4o)" *e) si!)o 00
9
n!el Gani0e, :18A 1898;
Consi*er"*o 3or 'nos co#o 3rec'rsor *e )" Gener"ción6
Mn!e) G"niet se nos 3resent" co#o 'n" ,i!'r"
,'n*"#ent") 3"r" enten*er )"s 3reoc'3"ciones *e estos
inte)ect'")es *e 3rinci3ios *e si!)o. S' i*" ,'e i!'") *e
tr7!ic" 5'e )" #"rch" *e) 3"%s. C'rsó est'*ios *e Fi)oso,%"
Letr"s Kerecho 6 en 1:;26 in!resó en e) c'er3o
cons')"r. F'e e#("-"*or en A#(eres6 He)sinRi i!"6
ci'*"* en )" 5'e se s'ici*ó )"n87n*ose " )"s "!'"s he)"*"s *e) r%o
Kin". F'e "#i!o *e Un"#'no6 "#ist"* *e )" 5'e s'r!ió s' Epistolario
3'()ic"*o en 1;&6 o(r" co#3)e#ent"ri" *e El porvenir de España 6 en
)" 5'e se inte!r"n )" #"or 3"rte *e )"s c"rt"s cr'8"*"s con Un"#'no.
Oc"sion")#ente eni"(" co)"(or"ciones 3erio*%stic"s " El deensor de
.ranada6 con )"s c'")es se ,or#"ron *os o)/#enes= .ranada la %ella
1:;J Cartas inlandesas 1:;;. S' o(r" 3rinci3") ,'e 3'()ic"*" en
1:;6 tit')"*" "dearium español6 en )" c'") "n")i8" )" histori" *e
Es3"4"6 s's #")es errores )" sit'"ción conte#3or7ne" en
co#3"r"ción con E'ro3". Cree en )" necesi*"* *e 'n" reno"ción
es3irit'") in#e*i"t" co#o 3'nto *e 3"rti*". Kos noe)"s *est"c"#os *e
)" 3ro*'cción *e G"niet= -a conquista del reino Maya por el /ltimo
conquistador $ío Cid 1:; s' contin'"ción -os tra%a*os del
inatiga%le creador $ío Cid 6 *e) #is#o "4o.
G"niet 3'e*e ser consi*er"*o 'n 3'ente *irecto entre e)
e!ener"cionis#o )os "'tores *e) ;:6 " 5'e s's in5'iet'*es 3o)%tic"s
s's 3reoc'3"ciones n"cion")es entronc"n con )"s *e )os "'tores *e )"
Gener"ción 5'e nos oc'3".
o- 7ar,íne5 #i5 $5orínF :183H19A;
N"ció en onó"r A)ic"nte est'*ió e) ("chi))er"to con
)os esco)"3ios en ec)" 'rci". L" #"or 3"rte *e s' i*"
tr"nsc'rrió en "*ri*6 *on*e "*e#7s *e " )" )iter"t'r" se
*e*icó ") /eriodi-o co#o co)"(or"*or en )os 3rinci3")es
3erió*icos *e s' @3oc". A 3"rtir *e 1;& "*o3tó co#o
se'*óni#o e) "3e))i*o *e 'no *e )os 3rot"!onist"s *e s's
3ri#er"s noe)"s= A8or%n.
10
E) e-,ilo *e s' o(r" es ("st"nte c"r"cter%stico= senci))o6 c)"ro 3reciso.
Uti)i8" ,r"ses cort"s eit" )" s'(or*in"ción. S' n"rr"ción ,)'e
)ent"#ente " tr"@s *e *et"))"*"s *escri3ciones )%ric"s *e) 3"is"-e.
Uti)i8" "('n*"ntes "*-etios6 "s% co#o #et7,or"s otros rec'rsos
)iter"rios. A) i!'") 5'e Un"#'no6 resc"t" 3")"(r"s *e) o)i*o )"s intent"
reit")i8"r. Inc)'e 3")"(r"s *es's"*"s o r'r")es6 "*e#7s *e 'n )@xico
"ri"*o 3reciso 5'e *"n " s' o(r" 'n eh%c')o *e ex3resión
3r7ctic"#ente 3er,ecto. Otr" cos" son )os conteni*os.
&o- ar!en,o- e $5orín de-arrolla en -- no0ela- -on /oco
con-i-,en,e-. +on rela,o- líricoHde-cri/,i0o- e incl6en la-
i/re-ione- del a,or coo eleen,o -bje,i0o.
Entre )os te#"s 3rinci3")es 5'e *es"rro))"6 encontr"#os )os rec'er*os
*e s' in,"nci" -'ent'*6 ))enos *e nost")!i" )" *escri3ción *e )" tierr"
c"ste))"n" *e s's h"(it"ntes6 s's ci'*"*es6 s' histori"6 co#o #e*io
*e "n7)isis *e )" re")i*"* es3"4o)" *e) #o#ento )"s *escri3ciones *e
)os 3"is"-es " 3"rtir *e )os i"-es 5'e re")i8ó 3or to*" Es3"4". A/n" e)
3"is"-e e) senti#iento6 en 'n "rr"n5'e noent"ochist". A)!'nos
,r"!#entos *e s' o(r" 3'e*en ser c")i,ic"*os co#o 3ros" 3o@tic" "
c"'s" *e) )iris#o )" s'(-etii*"* 5'e encierr"n6 "#@n *e )os
n'#erosos rec'rsos )iter"rios.
Entre s's ens"os6 )os #7s interes"ntes "ct'")#ente son )os 5'e h"cen
re,erenci" " )'!"res ,i!'r"s es3"4o)"s históric"s o )iter"ri"s= -os
pue%los 1;<6 -a ruta de don )ui*ote 1;12 #astilla 1;12. Otro
!r'3o *e ens"os son inter3ret"ciones co#ent"rios so(re )"s o(r"s
3rinci3")es *e n'estr" )iter"t'r". Con e))os6 A8or%n 3'e*e ser
consi*er"*o 'no *e )os 3rinci3")es cr%ticos )iter"rios *e) si!)o 3"s"*o=
-ecturas españolas 1;126 Clsicos y modernos 1;1$ &l margen de
los clsicos 1;1<.
" he#os *icho 5'e s's noe)"s 3r7ctic"#ente c"recen *e "r!'#ento
son #7s 'n 3retexto 3"r" 5'e e) "'tor *escri(" "#(ientes "3orte s'
3'nto *e ist" 3erson") so(re e) 3"is"-e. Kest"c"n )"s 3ri#er"s 5'e
3'()icó 3or s's e)e#entos "'to(io!r7,icos= $a %oluntad 1;26 &ntonio
&'orín 1;$ -as conesiones de un pequeño ilósoo 1;&.
+osterior#ente *es"rro))ó *os noe)"s *e te#" "#oroso= Don 0uan
1;22 Doña 1n2s 1;2<.
11
#airo de 7ae5, :184H193A;
12
En 1;12 3'()ic" s' )i(ro Campos de Castilla en e) 5'e *e#'estr" 5'e "
no si!'e )" te#7tic" he*onist" 3reciosist" *e) c%rc')o #o*ernist" 5'e
t"nto h"(%" ,rec'ent"*o " 3"rtir *e entonces tr"t" 'n"s te#7tic"s
3"triótic"s 5'e c"r"cteri8"ron " )os #ie#(ros *e )" *eneración del 98.
Este !iro te#7tico h"ci" 'n" #"or tr"scen*enci" coinci*e con )"
en,er#e*"* *e s' es3os" Leonor6 5'e #'ere en 1;12 *e t'(erc')osis
ese tr"'#" s'#ió ") 3oet" en 'n" hon*" *e3resión. +"r" rec'3er"rse6
*eci*ió "("n*on"r Sori" D )" ci'*"* en 5'e ,'e t"n ,e)i8 con s' "#"*" D
consi!'ien*o e) tr"s)"*o ") instit'to *e) 3'e()o -ienense *e B"e8".
Antonio ,'e 'n ho#(re *e "cti" #i)it"nci" re3'()ic"n" ") 3roc)"#"rse )"
e3/()ic" e) 1& *e "(ri) *e 1;$16 3"rtici3" *irect"#ente en )"
co)oc"ción *e )" n'e" ("n*er" en e) A'nt"#iento *e Se!oi".
13
i85'ier*ist" 3or 3osiciones 3róxi#"s ") +"rti*o Co#'nist". En #"r8o *e
1;$: se tr"s)"*" " B"rce)on"6 co)"(or"n*o con e) *i"rio L" 9"n!'"r*i".
Con )" s")'* #' *eterior"*"6 se s'#ó " "5'e))os 5'e h'%"n *e) ""nce
*e )"s tro3"s ,r"n5'ist"s6 cr'8"n*o )" ,ronter" con Fr"nci" e) 2: *e enero
*e 1;$;.
"nto ,'e "s%6 5'e en 1:;; 3er*ió s' (r"8o i85'ier*o en 'n" 3e)e"6 )o
c'") no hi8o sino "'#ent"r s' i#"!en r"r" (ohe#i". En 1; se c"só
con )" "ctri8 >ose,in" B)"nco. K'r"nte to*" s' i*"6 *e*ic"*"
enter"#ente " )" )iter"t'r"6 3"só *i,ic')t"*es econó#ic"s. Só)o ") ,in")6
en 1;$$6 )"s cos"s #e-or"ron ostensi()e#ente6 " 5'e ,'e no#(r"*o
*irector *e )" Ac"*e#i" Es3"4o)" en o#".
S' i#"!en ))"#"(" )" "tención6 "s% co#o s' 3ost'r" "nte )" i*". Ke
-oen er" tr"*icion")ist"6 ",err"*o " )os ")ores "nti!'os ?si#3"ti8"("
con e) c"r)is#o?6 3ero 3oco " 3oco #7s *e3ris" *es*e 1;1< "
eo)'cion"n*o h"ci" 3osiciones reo)'cion"ri"s. Se conierte en 'n
cr%tico ,ero8 h"ci" to*o )o 5'e no )e !'st"(". S' incon,or#is#o )e h"ce
""n8"r en to*os )os "s3ectos 6 so(re to*o6 en e) 5'e #7s nos
interes"= )" )iter"t'r".
9"))eDInc)7n 'e)e " )" noe)" con )" tri)o!%" -a .uerra Carlista 1;:D
1;;6 co#3'est" 3or -os cru'ados de la causa 6 El resplandor de la
#oguera .erialtes de antaño. N"rr" có#o se *es"rro))"ron )"s
s'cesi"s !'err"s c"r)ist"s 5'e "so)"ron e) norte *e Es3"4" en e) si!)o
0I0. A/n se not" 'n cierto tono #o*ernist"6 "'n5'e e) )en!'"-e h"
eo)'cion"*o se conierte en #7s *es!"rr"*o 5'e en )"s o(r"s
"nteriores.
Un 3"r *e o(r"s te"tr")es *e este "'tor siren *e 3'ente entre e)
o*ernis#o e) es3er3ento. Nos re,eri#os " arsa y licencia de la
7eina casti'a 1;2 Divinas pala%ras 1;2. A 3"rtir *e este 3'nto6 )"
o(r" *e 9"))eDInc)7n se "3"rt" *e c'")5'ier in,)'enci" )iter"ri" o *e
c'")5'ier corriente est@tic" 3"r" conertirse en ")!o "(so)'t"#ente
3erson")6 *e,ini*o 3or @) #is#o co#o esperpento. Un esperpento es
")!o ,eo6 "(s'r*o o ri*%c')o. 9"))e 'ti)i8"r7 est" 3")"(r" 3"r" re,erirse "
)" *e,or#"ción *e )" re")i*"* 3"r" *est"c"r )o 5'e tiene *e !rotesco. Es
'n" t@cnic" )iter"ri" c'" ,in")i*"* 3rinci3") es #ostr"r )" re")i*"* "
tr"@s *e )" c"ric"t'ri8"ción *e )" #is#"= )os 3erson"-es se en
*e,or#"*os6 conerti*os en #"rionet"s6 *istorsion"*os6 to*o e))o
n"rr"*o con 'n" 3ros" c"r!"*" *e iron%" s"rc"s#o6 con concesiones
") )en!'"-e ')!"r 3erteneciente ") h"#3". E) "'tor 3reten*e h"cer 'n"
*en'nci" soci") 3or #e*io *e )" cr'e)*"* con es" socie*"* " )" 5'e
"n")i8". Est" t@cnic" c')#in" en 1;2 con )" 3'()ic"ción *e )" o(r"
te"tr") $uces de bo+emia. Un 3oet" cie!o ))"#"*o "x Estre))"6 !'i"*o
3or *on L"tino *e H%s3")is6 "!"n 3or )" noche #"*ri)e4"6 en 'n #'n*o
"(s'r*o c"r!"*o *e ti3os *e!r"*"*os #%seros nótese )" in,)'enci" *e
)" noe)" 3ic"resc".
2. PI' B$#'$
2.1. Biblio!ra"ía
2.2. Per-onalidad
F'e 'n so)it"rio @) #is#o en >'ent'*6 e!o)"tr%" se inc)'e entre
5'ienes est7n6 en cierto #o*o6 Ten,er#osT 3or tener #7s sensi(i)i*"* *e
)" neces"ri". 7s "*e)"nte insiste en esto *es*e otro 7n!')o= s"(i*o es
5'e s' ti#i*e8 s' es3%rit' *e in*e3en*enci"6 #7s "/n 5'e s'
#iso!ini"6 )e hicieron rech"8"r e) #"tri#onio6 " )" e8 5'e ,'sti!"(" e)
rec'rso " )" 3rostit'ción. O3tó 3or 'n" "'tore3resión " )" 5'e @) #is#o
"tri('e 'n T*ese5'i)i(rioT 'n t")"nte *e Tho#(re r"(iosoT. o*o esto se
3)"s#" en 'n r"*ic") 3esi#is#o so(re e) ho#(re e) #'n*o= T)" i*" es
esto6 cr'e)*"*6 in!r"tit'*6 inconscienci"6 *es*@n *e )" ,'er8" 3or )"
*e(i)i*"*T6 3"r" @) e) ho#(re er" e!o%st"6 cr'e) (r't"). sin e#("r!o6
16
B"ro-" escon*%" otr" c"r" #7s oc')t"6 )" *e 'n ho#(re co#3"sio
tierno con )os *es")i*os #"r!in"*os6 'n senti#ent") necesit"*o *e
c"ri4o6 hi3ersensi()e "nte e) *o)or )" in-'stici" 5'e sent%" 'n" in#ens"
tern'r" 3or )os seres *es")i*os o #"r!in"*os. As% se o(ser"
contin'"#ente en s' o(r". Le c"r"cteri8" "*e#7s 'n" "(so)'t"
sinceri*"*= B"ro-" no 5'iere en!"4"r ni en!"4"rse " he#os isto có#o
h"()" *e s% #is#o. ") ,'e e) có*i!o #or") 5'e "3)icó h"st" )"
ex"s3er"ción6 *e "h% )" ,"#" *e hosco *e in*ii*'")ist" intr"t"()e 5'e
t'o entre 5'ienes no s'3ieron er e) ,on*o *eso)"*o *e s' ")#".
2.3. Ideolo!ía
S' i*eo)o!%" 3o)%tic" est7 #"rc"*" 3or e) #is#o esce3ticis#o. +ese "
s's cont"ctos -'eni)es con e) "n"r5'is#o6 )o 5'e re")#ente )e "tr"%" *e)
#is#o er" )" re(e)*%"6 e) i#3')so *e#o)e*or *e )" socie*"* est"()eci*".
ech"8"(" e) co#'nis#o6 e) soci")is#o )" *e#ocr"ci" 3ronto se
encerró en 'n r"*ic") esce3ticis#o ))e!ó " 3roc)"#"rse 3"rti*"rio *e
'n" *ict"*'r" inte)i!ente. En #e*io *e est"s i*e"s t"n contr"*ictori"s6
5'i87 )" *e,inición #7s "3ro3i"*" ser%" )" *e T)i(er") r"*ic")T. 9o)e#os "
s' in*ii*'")is#o " s' n')" con,i"n8" en 'n #'n*o #e-or. Ke s'
se*icente "n"r5'is#o só)o 5'e*" )" 3ost'r" iconoc)"st". Ke "h% 5'e s's
3erson"-es 3re,eri*os se"n )os incon,or#ist"s.
17
2.4. E-,ilo
+%o B"ro-" ",ir#"(" 5'e )" noe)" er" 'n" es3ecie *e c"-ón *e s"stre en
e) 5'e to*o c"(%" 5'e no er" neces"rio 'n 3)"nte"#iento 3reio6 sino
5'e )o #7s i#3ort"nte er" )" n"t'r")i*"* conse!'i*" #e*i"nte )"
es3ont"nei*"* " )" hor" *e escri(ir. Est" es )" i#3resión s'3er,ici") 5'e
3ro*'cen #'ch"s *e s's noe)"s= e3iso*ios "conteci#ientos 3'estos
'nos *etr7s *e otros6 "n@c*ot"s6 *i"!"ciones *i!resiones6 #')tit'* *e
3erson"-es oc"sion")es. En re")i*"*6 no er" t"n es3ont7neo co#o @)
",ir#"(" s% se 3reoc'3"(" *e )" constr'cción n"rr"ti" 6 en !ener") s's
noe)"s tienen 'n" s'ti) )%ne" estr'ct'r")6 *e c"r"cter%stic"s #' s'i
!eneris.
2.. 'bra
+%o B"ro-" ,'e e) #7s i#3ort"nte noe)ist" conte#3or7neo 3or s's
extr"or*in"ri"s *otes *e n"rr"*or. S' in,)'enci" 3osterior h" si*o enor#e
)os noe)ist"s *e )" 3os!'err" sie#3re )e reconocieron co#o s'
#"estro. F'e 'n escritor ,ec'n*%si#o. S's noe)"s son #7s *e sesent".
) #is#o "!r'3ó #'ch"s *e s's noe)"s en tri)o!%"s $&6 3ero est"s
18
c)"si,ic"ciones6 con ")!'n" exce3ción6 ,rec'ente#ente c"recen *e
re)"ción entre )"s o(r"s 5'e )"s inte!r"n. H" 5'e *est"c"r )"s *istint"s
tri)o!%"s=
19
3. E& #B'& DE &$ CIENC=$
20
#otio *e(i*o " s' inco#3"ti(i)i*"*. A3"rece It'rrio86 s' t%o6 con e) c'")
#"ntiene interes"ntes coners"ciones 5'e "'*"n " An*r@s " ,or#"rse
en )" i*". E) 3rot"!onist" ex3res" s's 3ens"#ientos reo)'cion"rios6 "s%
co#o s' ",ini*"* 3or )os )'!"res 3e)i!rosos.
N"rr" )" 3oc" sensi(i)i*"* *e )" socie*"* "nte )os #'ertos en e) c"3%t')o
*e )" c)"se *e *isección.
S' 3ri#er cont"cto con )" #e*icin" 3r7ctic" se ))e" " c"(o en e) Hos3it")
*e S"n >'"n *e Kios6 )o c'") )e res')t" *es"!r"*"()e "'#ent" s'
#")est"r. Kes3'@s tr"("-" en e) Hos3it") Gener").
En est" 3"rte se n"rr" )" 3resent"ción *e Nin% L')/ " H'rt"*o s's
contin'"s s")i*"s con e))"s. A H'rt"*o no )e !'st" e) e!o%s#o *e s'
"#i!o 3"r" con e))"s6 " 5'e se "3roech" *e Nin% 5'iere 5'e @) h"!"
)o #is#o con L')/. An*r@s L')/ se h"cen ('enos "#i!os.
Conoce t"#(i@n " 9en"nci"6 'n" "#i!" *e L')/ 5'e tr"("-" 3"r"
#"ntener " s' hi-" " s' erno6 "no)o e) Ch","r*%n6 )os c'")es son
'nos ho)!"8"nes. En 'n" 3e)e" entre 9en"nci" s' erno6 ") #eterse s'
hi-" " *e,en*er " s' #"ri*o6 L')/ 5'e est"(" "))% s")ió en *e,ens" *e s'
"#i!"6 ins')t"n*o " "no)o " s' #'-er. E) ho#(re 5'iere 'n"
ex3)ic"ción *e )" ,")t" An*r@s s"c" " Ko4" Leon"r*" *e) "3rieto6
conirti@n*ose en 'n" es3ecie *e h@roe 3"r" e))".
+or /)ti#o en este c"3%t')o se n"rr" )" i*" *e )"s c)"ses ("-"s An*r@s
5'iere co#ent"r)"s con s' t%o 3"r" s"(er s' o3inión.
21
En este "3"rt"*o *e )" o(r"6 3o*e#os "3reci"r c)"r"#ente e) ,'erte
c"r7cter "'to(io!r7,ico *e )" noe)". L'isito6 e) her#"no 3e5'e4o *e
An*r@s6 e#3eor" *e s' en,er#e*"*. An*r@s *e*'ce 5'e se tr"t" *e
t'(erc')osis6 3or )o 5'e *e(e c"#(i"r *e "ires 3"r" ,ort")ecerse. Unos
3ri#os *e Kon +e*ro tienen en 9")enci" 'n"s c"s"s 5'e 3o*r%"n
conenir " )" ,"#i)i" H'rt"*o6 An*r@s i"-" h"st" 'n" *e e))"s 3"r"
co#3ro("r s' est"*o. +oco *es3'@s se #'*"n " e))"6 con )"
consi!'iente #e-or" *e) est"*o *e s")'* *e) her#"no #enor. 7s t"r*e6
se #'*"n *e n'eo " )" c"s" *e s's 3ri#os en )" ci'*"*. An*r@s se
o3one " esto6 3'es no )o e coneniente 3"r" )" s")'* *e s' her#"no6
3ero ,in")#ente "ce3t". L'e!o e#3ie8" " est'*i"r )"s "si!n"t'r"s *e)
Koctor"*o 'e)e " "*ri* 3"r" ex"#in"rse. " 3or /)ti#o6 i"-" " 'n
3'e()o en B'r!os 3"r" s'stit'ir " 'n #@*ico *'r"nte *os #eses
entonces reci(e )" c"rt" *e s' her#"n" cont7n*o)e )" #'erte *e s'
her#"no. +ero " es *e#"si"*o t"r*e 3"r" ir " er)o6 3'es h"n 3"s"*o
#'chos *%"s *es*e 5'e se enió )" c"rt" " h" si*o enterr"*o.
E) t%o It'rrio8 es 'n 3erson"-e 5'e h"(%" "3"reci*o "ntes en L" K"#"
err"nte6 "'n5'e con *istint"s c"r"cter%stic"s6 5'e "s'#e 'n 3"3e)
i#3ort"nte en est" noe)". Se ins3ir" en 'n t%oD3ri#o *e) noe)ist"
))"#"*o >'sto Go4i6 5'e i%" en "*ri*6 " 5'ien e) -oen B"ro-" so)%"
er " #en'*o. etr"t"*o 3or B"ro-" co#o 'n ho#(re ori!in")6 oc'rrente6
e in*ii*'")ist"6 5'e h"(%" e#3e8"*o )" c"rrer" *e in!eniero #i)it"r6
3ero 5'e no )" "c"(ó. L'e!o est'*ió )" *e "(o!"*o6 5'e t"#(i@n *e-ó "
#e*io "c"("r6 3or ,in se hi8o #@*ico No o(st"nte no h"(r%" 3or 5'@
22
creer 5'e )"s i*e"s 5'e ex3res" It'rrio8 " )o )"r!o *e )" o(r"
corres3on*"n sie#3re " )" #"ner" *e 3ens"r *e >'sto Go4i.
4K Par,e> Ini-icione-F
Plan "ilo-ó"ico
An*r@s o)ió " "*ri*6 enió *inero " "r!"rit" en )" Bi()iotec"
N"cion") se encontró con Fer#%n I("rr" " c'r"*o. F'e " s' c"s" )e
ense4ó s's inentos 5'er%" s"c"r 3"tente *e #'chos6 co#o *e 'n"s
))"nt"s 5'e )'e!o s")ieron ") #erc"*o. +or )"s t"r*es i(" " c"s" *e
It'rrio8 "8ote" *e E3ic'ro 5'ien6 h"()"n*o *e )" c"rrer" *e #e*icin"6
*ec%" 5'e )os 3ro,esores no ten%"n #7s ,in")i*"* 5'e co(r"r s' s'e)*o.
An*r@s *ec%" 5'e *e 3roecto *e i*" 5'er%" ser in*e3en*iente
('sc"(" en )" ,i)oso,%" *e "nt Scho3enh"'er. S' t%o )e "conse-ó )eer "
)os in!)eses Ho((es6 An*r@s est7 re")#ente "n!'sti"*o s' t%o )e *ice
5'e est7 3er*i*o6 5'e 3ens"r co#o @) no )e " " ))e"r " n"*" ('eno.
An*r@s co#ien8" " *e,en*er " "nt #ientr"s 5'e It'rrio8 *ice 5'e to*o )o
5'e @) *ice son cos"s "(s'r*"s. L" *isc'sión entre It'rrio8 An*r@s
iene " ser "5'% 'n" contr"3osición *e) 3r"!#"tis#o ,i)osó,ico e)
'ti)it"ris#o in!)@s. Los conce3tos *e es3"cio6 tie#3o6 c"'s")i*"* son
3ro3ie*"*es *e )" inte)i!enci" h'#"n" no *e )" #is#" re")i*"*.
23
" i85'ier*" )"s c"s"s6 ()"nc"s co#o )" niee6 re(o8"*"s en c")6
reer(er"("n est" )'8 %i*" cr'e) h"st" *e-"r)e " 'no cie!o.
+or otr" 3"rte6 t"#(i@n son #' i#3ort"ntes )"s 3"rtes n"rr"ti"s
*es3'@s *e 'n c"3%t')o en e) 5'e *est"c"n )os *i7)o!os6 se escri(en
37rr",os )"r!os6 con 3ocos 3'ntos #'ch"s co#"s6 )o 5'e h"ce 'n"
)ect'r" #' )ent". En ciert" 3"rte6 este hecho nos tr"ns#ite t"#(i@n )"
3es"*e8 *e )" i*" en e) 3'e()o6 e) const"nte "('rri#iento *e An*r@s
H'rt"*o.
'/o-ición ca/oMcidad
L" i*e" *e conocer Es3"4"6 )" c'") est"(" #' "rr"i!"*" c)"r" en )os
-óenes *e es" !ener"ción6 ,'e )" 3rec'rsor" *e #'ch"s in5'iet'*es *e
)os -óenes *e ho en *%" 5'e entronc" con )" in5'iet'* *e conocer )"
tierr" )os 3'e()os *e Es3"4".
E) #'n*o r'r") A)co)e" *e) c"#3o es 'n #'n*o in#ói) co#o e) 3ro3io
An*r@s H'rt"*o *ice= T...'n ce#enterio (ien c'i*"*oT 3resi*i*o 3or )"
3"sii*"* )" inso)i*"ri*"* *e s's !entes "nte )"s in-'stici"s. +")"(r"s
co#o e!o%s#o6 3re-'icios6 eni*i"6 cr'e)*"*6 etc.6 son )"s 5'e so(res")en
en s' 3int'r". Es 'n 3'e()o ,icticio ") 5'e B"ro-" *" c"r"cter%stic"s t%3ic"s
*e 'n 3'e()o #"nche!o. As%6 s' cr%tic" socioD3o)%tic" 3reten*e ser *e
c"r7cter n"cion")
L" ci'*"*6 "*ri*6 es T'n c"#3o *e ceni8"T 3or *on*e *isc'rre 'n" Ti*"
sin i*"T. Ke n'eo se nos 3resent"n #'estr"s *e )" #7s "(so)'t"
#iseri"6 con )" 5'e se co*e" )" *es3reoc'3"ción *e )os 3'*ientes6 *e )os
Tse4oritos -'er!'ist"sT.
C'"n*o An*r@s ))e!" " "*ri*6 e) 3ri#er conoci*o 5'e enc'entr" es " s'
t%o It'rrio86 con e) 5'e #"ntiene 'n" coners"ción so(re s' ex3erienci"
en e) 3'e()o o )" sit'"ción *e Es3"4".
24
7s t"r*e enc'entr" " ont"ner. Con @ste coners" so(re >')io e) c'")
3"rece 5'e h" esc")"*o ("st"nte en )" i*"6 "'n5'e *e 'n" #"ner" 3oco
honros"...6 C"4i8o6 5'e tiene 'n 3erió*ico *e c"rnicer%" 5'e
#"ntiene 'n" ,or#" *e i*" triste se!/n An*r@s. K%"s #7s t"r*e se
enc'entr" con >')io6 e) c'") )e 3resent" s' 3'nto *e ist" so(re s'
sit'"ción6 con Fer#%n I("rr"6 e) c'") est7 3ens"n*o en i"-"r " B@)!ic"6
" 5'e en Es3"4" es i#3osi()e h"cerse c"#ino en e) #'n*o *e )os
inentos *e(i*o6 en 3"rte6 " )" sit'"ción *e est"nc"#iento 5'e ie e)
3"%s.
25
"#(i@n 3osee 'n" teor%" so(re e) "#or6 ") 5'e consi*er" 'n" #e8c)"
entre e) instinto ,etichist" e) sex'"). Es *ecir6 e) sexo e#3'-" ") ho#(re
" )" #'-er iceers"6 3ero ))e!" 'n #o#ento en e) 5'e se e#3ie8" "
i*e")i8"r " )" 3erson" es c'"n*o e#3ie8" " "ct'"r e) ,etichis#o.
A5'% co#ien8" 'n" n'e" et"3" 3"r" An*r@s. Un" et"3" en )" 5'e6 ")
contr"rio 5'e en )"s "nteriores6 *est"c"n )" c")#" )" ,e)ici*"*. An*r@s
consi!'e 'n n'eo tr"("-o co#o tr"*'ctor *e )i(ros cient%,icos6 5'e )e
3ro*'ce 'n" !r"n tr"n5'i)i*"* ") no tener 5'e est"r en cont"cto con e)
3/()ico6 "*e#7s se c"s" con L')/6 con )" 5'e consi!'e 'n" !r"n
est"(i)i*"* e#ocion"). +ero to*o esto 5'e*" tr'nc"*o con e) e#("r"8o
*e L')/6 e) c'") 3ro*'ce 'n !r"n i#3"cto en An*r@s. A 3"rtir *e "5'%6 )"
tr"n5'i)i*"* est"(i)i*"* co#ien8"n " *es"necerse6 h"st" 5'e ))e!" e)
*esen)"ce ,in").
3.2. Per-onaje-
• +erson"-es co)ectios.
• +ESONA>ES +INCI+ALES=
26
H$ndr- *r,ado.
An*r@s H'rt"*o es 'n -oen #@*ico sin oc"ción6 esc@3tico con !r"n
senti*o cr%tico. Se nos #'estr" s' 3esi#is#o6 3or e-e#3)o6 en s' 3"so
3or e) hos3it") *e S"n >'"n *e Kios6 s' *e3resión s' #e)"nco)%"6 )o 5'e
)e h"ce est"r tot")#ente en *es"c'er*o con )" ,i)oso,%" *e Scho3enh"'er.
Se nos #'estr" t"#(i@n es" tern'r" 5'e siente 3or )os seres #7s
*es")i*os s' ex")t"ción h'#"nit"ri"6 t"#(i@n en e) hos3it")6 en s'
en,rent"#iento 3or e) #@*ico " c"'s" *e )o oc'rri*o con )" en,er#" s'
!"to.
ene#os t"#(i@n *"tos *e s' i*eo)o!%"6 3or e-e#3)o6 3or )" i#3resión
5'e 3ro*'ce en An*r@s H'rt"*o e) #eetin! *e "n"r5'ist"s6 h"cien*o
B"ro-" 'n" ")'sión " s's i*e"s 3o)%tic"s.
C'"n*o An*r@s se h"ce #@*ico *e !ente 3o(re6 s' có)er" e irrit"ción "n
crecien*o c"*" e8 #7s6 h"st" e) 3'nto *e 5'e " t"#3oco siente es"
tern'r" 3or )os seres *es")i*os *e) 3rinci3io *e )" noe)". "n so)o
3'e*e sentir *is!'sto6 #o)esti" *esi)'sión.
Enc'entr" 'n o"sis *e tr"n5'i)i*"* ") c"s"rse con L')/. Est7 enc"nt"*o
con s' #'-er6 s' ,"#i)i" s' c"s" consi!'e 'n tr"("-o co#o tr"*'ctor6
5'e t"#(i@n )e h"ce ,e)i8. A 3es"r *e esto6 An*r@s ten%" 'n" 3re#onición6
3resent%" 5'e tr"s es" n'e" i)'sión en*r%" *e n'eo )" *esi)'sión6 e)
*o)or... Sent%" 5'e en s' i*" h"(%" 'n" ent"n" "(iert" " 'n "(is#o
te#%" 5'e este o)ier" " "(rirse "nte s's 3ies.
C'"n*o L')/ e) ni4o #'eren6 An*r@s 3ier*e s' con,i"n8" en )" cienci"6
") no 3o*er )" #e*icin" s")"r " s' es3os"6 t"n só)o )e 5'e*" )"
co#3"sión *e )os *e#7s. An*r@s6 inc"3"8 *e se!'ir so3ort"n*o )"s
ex3erienci"s *e )" i*"6 se s'ici*". F'e "c"so )" i*" *e An*r@s
H'rt"*o 'n" i*" "c%" C"(e 3re!'nt"rse tr"s este /)ti#o c"3%t')o.
H&l.
28
1º Se nos 3resent" co#o 'n 3ro*'cto #"rchito 3or e) tr"("-o6 )" #iseri"
)" inte)i!enci"6 se *" 'n" *escri3ción ,%sic" *e e))" se )" 3resent" en
contr"ste con s' her#"n" Nin%. Anti37tic" !r"cios"6 con sonris" *e
#")ici"6 *ec%" horrores6 )/ci*" #or*"8...
2º H"()" *e s' c"r7cter6 es 'n 3erson"-e con 'n ,on*o #' h'#"no
#' no()e6 to)er"nte6 *esen,"*"*"6 ,r"nc"6 no "ce3t"(" *erechos ni
3r7ctic"s soci")es...
L')/ siente6 ") i!'") 5'e An*r@s B"ro-" t"#(i@n6 es" tern'r" 3or )os
seres *es")i*os6 es sincer"6 tiene e) ",7n *e "n")i8"r)o to*o... En )os
r"s!os *e L')/ 3o*e#os er 3roect"*o e) t")"nte *e B"ro-"6 5'e inc)'so
*e*ic" 'n c"3%t')o " este 3erson"-e en s's #e#ori"s.
HI,rrio5.
Se nos 3resent" 3or 3ri#er" e8 en )" se!'n*" 3"rte *e )" noe)" en e)
c"3%t')o ))"#"*o L" cr'e)*"* 'niers") co#ien8" "h% s' c"r"cteri8"ción6
5'e contin/" " )o )"r!o *e )"s "3"riciones *e este 3erson"-e en )" noe)".
Es 'n ,i)óso,o esc@3tico6 3ero #7s re")ist" 5'e An*r@s6 5'e re3resent" ")
B"ro-" "*'ro. B"ro-" se sire *e @) 3"r" to*"s )"s *isc'siones 3o)%tic"s
3"r" ex3oner )"s 3reoc'3"ciones *e )" @3oc".
En )" c'"rt" 3"rte *e )" noe)" An*r@s e It'rrio8 #"ntienen 'n" )"r!"
coners"ción en 5'e se c"r"cteri8" " este /)ti#o #e*i"nte )" ex3osición
*e s's i*e"s o #e*i"nte )" contr"3osición *e s's i*e"s )"s *e s'
so(rino.
• +ESONA>ES SECUNKAIOS=
29
S' ,i!'r"6 3or )o !ener")6 se nos *" #'ch"s eces c"r!"*" *e 'n" !r"n
iron%" senti*o s"t%rico otr"s eces ))enos *e tern'r" o *e co#3"sión.
• OOS +ESONA>ES=
3.3. (ea-
30
Cla-e- -ociale-. B"ro-" h"ce hinc"3i@ en )" creciente )"!'n" entre )os
ricos )os 3o(res. An*r@s ))e!" " o*i"r " )os ricos sentir in*i,erenci" 3or
)os 3o(res.
Ciencia. An*r@s 5'iere ))e!"r " )" er*"* cient%,ic". Se!/n )" Bi()i"6 e)
7r(o) *e )" cienci" es 'no *e *os 7r(o)es 5'e est"("n en e) -"r*%n *e
E*@n. En 'n" *e )"s coners"ciones con s' t%o6 h"()"n *e est" histori"
(%()ic" en )" 5'e Kios *ice 5'e e) ,r'to "!rio *e) 7r(o) *e )" cienci"
ter#in"r7 3or *estr'ir )" h'#"ni*"*. An*r@s *ice 5'e "nt h" si*o Te)
!r"n *estr'ctor *e )" #entir" !recoDse#%tic"T 5'e tr"s "nt no 5'e*"
#7s 5'e T'n c"#ino estrecho 3enoso= )" Cienci"T.
7anieí-o. En "ri"s 3"rtes *e) )i(ro6 )os 3erson"-es *ii*en " )"
h'#"ni*"* en *os c)"ses. E) *octor It'rrio8 *ii*e " )" !ente en ti3os
i(@ricos ti3os se#it"s. Otro 3erson"-e6 Anto4ito6 c)"si,ic" " )"s #'-eres
en *os c"te!or%"s= )"s 3o(res 3"r" *iertirse )"s ric"s 3"r" c"s"rse 3or
s' *inero.
4. V$&'#$CI%N
E) 7r(o) *e )" cienci" #e h" 3"reci*o 'n" o(r" ("st"nte interes"nte6 en
3ri#er )'!"r 3or5'e es *istint" *e )o 5'e )eo nor#")#ente 6 en se!'n*o
)'!"r6 3or5'e es 'n" noe)" 5'e nos h"ce re,)exion"r so(re )" i*" 6 " )"
e86 nos "'*" " ,or#"r 'n" )i!er" conce3ción so(re )" #is#".
B"-o #i 3'nto *e ist" es ("st"nte "#en"6 exce3t'"n*o ")!'nos *i7)o!os
*e An*r@s H'rt"*o con s' t%o It'rrio86 en )os 5'e An*r@s tr"t" *e ('sc"r
'n" ,i)oso,%" *istint" o "#(os *isc'ten so(re e) Mr(o) *e )" Cienci" e)
Mr(o) *e )" 9i*" 3"r" enten*er)os h" 5'e tener ("st"ntes
conoci#ientos so(re ,i)oso,%". +or otro )"*o6 otro 3'nto en e) 5'e e) "'tor
se extien*e *e#"si"*o son )"s *escri3ciones6 so(re to*o *e 3"is"-es6
co#o e) *e) 3'e()o *e 9")enci" *on*e tr"s)"*"n " L'isito o e) interior *e
)" c"s" *e *icho 3'e()o. +or )o *e#7s6 #e h" !'st"*o6 " 5'e he
conoci*o )" re")i*"* es3"4o)" *e )" @3oc" *es*e 'n 3'nto *e ist" cr%tico
5'e nos "'*" " ,or#"r 'n" i*e" contr"st"*" so(re "5'e) #o#ento. Est"
re")i*"* se re,)e-" #e*i"nte )"s *escri3ciones 5'e re")i8" e) 3rot"!onist"
*e) ti3o *e socie*"* 5'e se #'ee en )os c",@s6 en )os hos3it")es6 en )"
'niersi*"*6 etc.
C'"n*o ter#in@ *e )eer E) 7r(o) *e )" cienci" 3o*%" *escri(ir)o
3er,ect"#ente con *os 3")"(r"s= ,i)oso,%" cienci".
. BIB&I'G#$<=$
BAO>A6 + El r%ol de la ciencia 6 "*ri*6 C7te*r"
32