Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
every locality two informants were polled in s¡- bed or secondary, this long-term might be a
tu on the usefulness of the plants in the tran- threat for the National Park Sangay.
sects and in the surroundings. The samples
settled in the herbarium QAP according to the INTRODUCCIÓN
number of Cerón e t al. catalogue, series
35574 - 35688 and 54642 - 54779. For the La ciudad de Palora, asentada en el margen
analysis of the information, there was in use derecho aguas abajo del río Pastaza, más
the Índex of Simpson’s diversity (ID) and that cercana está al Puyo que a su capital de pro
of Sorensen’s similarity (IS). vincia Macas. También es muy conocida por
la presencia de extensas plantaciones de té y
In the sampling 1, was 295 individuáis, 94 procesamiento de la misma; producción y
species, ID = 58.5, interpreted as diversity on venta de muebles de madera del lugar; arte
the average, the 5 most frequent species are: sanías, como figuras de aves, talladas en
Iriartea deltoidea, Hedyosmum sprucei, Ta- madera de balsa (Ochroma pyramidale -
bernaemontana sananho, Elaeagia u tilis, Bombacaceae). También la llanura aluvial al
Acalypha cuneata. In the sampling 2, 218 in rededor del río ha sido aprovechada extensi
dividuáis, 73 species, ID = 14.6, interpreted as vamente en la instalación de potreros y el ma
low diversity, 5 more frequent species are: nejo de ganado, especialmente para la pro
Wettinia maynensis, Pitcaimia bakerí, Clide- ducción de carne.
mia caudata, I. deltoidea, Inga multinervis. In
the sampling 3, 73 individuáis, 47 species, ID Del gran bosque aluvial no queda mucho; sin
= 31.2, interpreted as low diversity, 5 more fre embargo, es importante resaltar algunos es
quent species are: W. maynensis, Palicourea fuerzos por conservar el paisaje. Los atracti
aff. nigricans, Faramea glandulosa, Inga rui- vos turísticos, la flora y la fauna sí existen,
ziana and Cecropia sciadophylla. aunque en forma aislada. Así, cerca al Puyo y
Palora, en el margen del río Pastaza, se loca
Three samplings add 176 species and 7 lizan los bosques protectores de Yawa Jee y
(3.9%), of these they share three localities: F. Arutan, donde las nacionalidades Achuar y
glandulosa, Guatteria glaberrima, H. sprucei, Shuar realizan actividades de conservación y
Henriettella verrucosa, I. deltoidea, Pourouma manejo del bosque a través del ecoturismo.
minor and W. mayensis. The similarity bet-
ween the samplings is: 1 vs. 2 = 16.8%, 1 vs. Los pobladores de Palora, que en su mayoría
3 = 22.7% and 2 vs. 3 = 21.7%. en la parte urbana, constituyen gente mesti
za, tienen como vecinos en sus propiedades
In the Ethnobotanic one registers the ñames rurales a la nacionalidad Shuar, quien por la
and usefulness of 198 plants and two macro- influencia mestiza y para satisfacer las nece
cospic mushrooms. In the sampling 1, 60% of sidades que implica el vivir en el borde de las
the species have ñames and uses, in 2, ciudades, han buscado una fuente económica
83.6%, and in 3, 53.2%. en la tala de los bosques, muchas de estas
comunidades se encuentran por el lado del
The most important family is Arecaceae, so río Llushin en los límites del Parque Nacional
nríe species as: Bactris setulosa (Camancha), Sangay.
I. deltoidea (Ampakay), Oenocarpus bataua
(Kunkun), Prestoea schultzeana (Tenge mi) Aún es posible en la mayoría de comunidades
and W. maynensis (Tunduam), have up to 7 Shuar cercanas a Palora, encontrar parches
usefulness. de bosque, algunos de estos disturbados,
otros secundarios y aunque se haya perdido
The intensive exploitation of wood and trans- en gran parte junto con la diversidad vegetal
formation of the forest in pastizales, to turned el conocimiento ancestral sobre los nombres
into small patches and many of them distur- y usos de las plantas, las prácticas aún si
68 Cerón & Reyes: Parches, Etnobotánica Shuar
ÁREA DE ESTUDIO
El área de estudio se localiza en la provincia El paisaje es una gran extensión plana y alu
de Morona Santiago, cantón Palora, parro vial entre las cuencas de los ríos Pastaza y
quia Sangay, colonias: 1. Tarqui - río Amun- Palora, la extensión monótona de pastos al
dalo en las coordenadas aproximadas ternados con plantaciones de caña, té, alter
78°01’W - 01°41’S, 970 m (muestreo 1), y 2. nan con las chacras de café, cacao, yuca y
Atahualpa - comunidad Shuar Santa Rosa plátano, así como con parches de bosque dis
en las coordenadas 78°05.06’W - 01°44’S, turbado, donde la mayoría de la vegetación
1.200 m (muestreo 2) y 78°04.03’W - arbórea tiene su límite de distribución amazó
01°44.52’S, 1.100 m (muestreo 3). Ecológi nica. Las especies pueden llegar a medir has
camente corresponden a la zona de vida ta los 30 m de alto, se destaca especialmen
bosque muy húmedo Pre Montano, con una te las palmeras de la familia Arecaceae con
temperatura promedio anual de 18 a 24°C y su especie más común Iriartea deltoidea, los
fustes y ramas muestran una gran presencia
una precipitación promedio anual entre los
de epífitas, entre ellas los musgos, liqúenes,
2.000 y 4.000 milímetros (Cañadas Cruz
heléchos, bromelias y orquídeas, las mismas
1983), formación vegetal bosque siempre-
que son las encargadas de mostrar la gran
verde piemontano. (Palacios et al. 1999).
presencia de humedad ambiental que existe
Los suelos son del Orden INCEPTISOLES,
en este lugar. El estrato herbáceo en el suelo,
suborden ANDEPTS, gran grupo HIDRAN- es muy húmedo y es casi tupido la presencia
DEPTS, material de origen proyecciones de Araceae, heléchos y especies de la familia
volcánicas, ceniza reciente suave y permea Gesneriaceae.
ble y/o antigua, de fisiografía y relieve pla
nos a montañosos de la sierra alta y estriba
MÉTODOS
ciones andinas. Características de los sue
los: alofánicos; limosos a franco limosos; Trabajo de Campo
profundos; ricos en materia orgánica; desa
turados en bases; pH ácido; retención de
Durante los meses de abril del año 1998 en la
humedad mayor al 100%, negros en zonas colonia Tarqui (muestreo 1) y junio del año
frías y pardos, amarillos en templadas o cá 2005 en la colina Atahualpa (muéstreos 2 y
lidas; lixiviados; esponjosos; baja fertilidad 3), se realizó el trabajo de campo, se aplicó la
(SECS 1986). metodología de transectos, en dos localida
Cinchonia Vd. 8, # 1, 2007 69
Cuadro 1
Densidad, diversidad y especies más frecuentes igual o mayor a 2.5 cm de DAP en
transectos de 1.000 m en Palora y localidades cercanas
Yawa Jee 236 115 Iriartea deltoides, Piper Cerón & Suárez 1997
(900 m) augustum, Piperafí. imperi-
ale, Ossaea macrophylla
Wettinia maynensis, Iriartea
Arutan 268 114 deltoidea, Hasseltia floribun Cerón & Suárez 1997
(800 m)
da, Coussarea paniculata
Llushin Iriartea deltoidea. Wettinia
287 111 maynensis, Metteniusa tess- Cerón & Montalvo 2006
(1000 m)
manniana, Neea divaricata
Ríos Sardina Cyathea lasiosora,
215 78 Hedyosmum racemosum,
- Volcán Cerón & Montalvo 2006
(1300 m) Pitcairnia bakeri, Dicksonia
sellowiana
Río Negro - Otoba parvifolia, Cordia cf.
Las cymosa Cerón 2005
144 55 Casearia sylvestris,
Palmeras
(1380 m) Oreopanax grandifolius
Río Oglán- Sanango racemosum,
Guamaurco 87 Calyptranthes cf. bipennis, Cerón et al. 2007
262
(1025 m) Mouriri laxiflora, Perebea
xanthochyma
“ Río Dystovomita sp., Brosimum
163 72 Rivadeneira & Silva
Macuma aff. rubescens, Wettinia may
Inédito
(1150 m) nensis, Kotchubaea sericantha
Palora - Iriartea deltoidea,
Colonia 295 94 Hedyosmum sprucei,
Tarqui Tabernaemontana sananho, Este estudio
(970 m) Elaegia uiilis
Palora -
Wettinia maynensis,
Colonia 218 73 Pitcairnia bakeri, Clidemia Este estudio
Atahualpa
caudata, Iriartea deltoidea
(1.200 m)
* Palora - Wettinia maynensis,
Colonia 73 47 Palicourea aff. nigricans,
Atahualpa Faramea glandulosa, Inga Este estudio
(1.100 m) ruiziana
Sin embargo, 3 muéstreos es poco para grande para investigar en las diferentes
establecer una generalización, segura comunidades de esta nacionalidad que se
mente si se realizarían más muéstreos distribuyen en los diferentes tipos de for
con la misma metodología o en modelo li maciones vegetales.
neal podrían ser mayores las cifras.
• Se registra una importante inclinación a la
• Diferentes especies aparecen como las utilización de las palmeras y al uso medi
más frecuentes en cada muestreo, esto cinal y maderable. Estas pautas deberían
nos indica el diferente estado de conser ser tomadas en cuenta por las autorida
vación de estos parches. Aspectos del di des secciónales y comunitarias para reo
namismo y comportamiento a través del rientar la utilización del recurso florístico;
tiempo de las especies podría ser evalua bien podrían realizarse planes de manejo
das con el establecimiento de parcelas para la reforestación de estas áreas con
permanentes de 1 ha. especies maderables, alimenticias y arte
sanales nativas; implementación de jardi
• La similitud entre ios muéstreos en poca nes botánicos y chacras comunitarias,
distancia es baja, consecuencia del dife donde se dé importancia al cultivo y pre
rente estado de conservación de los par servación de los conocimientos ancestra
ches, pero también a la naturaleza de los les sobre las plantas medicinales, orna
bosques amazónicos, donde la diversi mentales, colorantes, artesanales, ritua
dad está espaciada, las especies tienen les y otras.
pocos individuos, lo que sugiere que para
mantener la diversidad vegetal es impres BIBLIOGRAFÍA CITADA
cindible conservar reservas naturales de
bosque con una cantidad suficiente de Ansaloni, R., P. Jara Torres & A. Verdugo
hectáreas. Navas. 2001. Estudio de la Diversidad vege
tal en el Centro Shuar Yukutais, Morona San
• El porcentaje de utilidad de las especies tiago. Pp. 187. En: Resúmenes de las XXV
señaladas por los dos informantes, para Jornadas Ecuatorianas de Biología. Sociedad
cada uno de los muéstreos es menor a los Ecuatoriana de Biología - Universidad de
registrados con otras nacionalidades co Guayaquil. Guayaquil - Ecuador.
mo: Cofanes (Cerón etal. 1994), Huaora-
ni (Cerón & Montalvo 1997), Secoya (Ce Báez, S. & A. Backewall. 1999. Dicciona
rón & Reyes 2007); sin embargo, estas rio de las plantas usadas de los Shuar de Ma-
conclusiones son relativas, porque otros kuma y Mutints. Pp. 134-141. En: H. Borgtotf,
informantes de la misma comunidad pue H.F. Skov, F. Fjeldsa, I. Schjellerup & B.
den conocer más, o aumentando el núme 0lgaard (eds.). La gente y la biodiversidad.
ro de informantes seguramente el resulta Dos estudios en comunidades de las estriba
do será otro. ciones de los Andes en Ecuador. DIVA, Dina
marca y Ediciones Abya-Yala, Quito.
• Las cifras de utilidad de las plantas, se
encuentran incluidas entre otras realiza Bennett, B „ M.A. Baker & P. Gómez An-
das en la nacionalidad Shuar, a pesar del drade. 2002. Ethnobotany of the Shuar of
poco tiempo de muestreo de la presente eastem Ecuador, Advances in Economic Bo-
investigación frente a otras investigacio tany 14 (1-299). The New York Bot. Gard.
nes. Sin embargo, al analizar la bibliogra Press, Bronx, New York - U.S.A.
fía sobre etnobotánica Shuar, es muy po
ca si sabemos que esta etnia es la segun Cañadas Cruz, L. 1983. El mapa biocli-
da más numerosa de la Amazonia ecuato mático y ecológico del Ecuador. MAG - PRO-
riana, por lo tanto hay un espacio muy NAREG y Banco Central del Ecuador, Quito.
Cinchonia Vol. 8, # 1, 2007 73
Cerón, C.E., C. Montalvo, J. Umenda & E. Cerón, C.E., C.l. Reyes, C. Montalvo &
Chica-Umenda. 1994. Etnobotánica y notas L.M. Vargas Grefa. 2007. La cuenca alta del
sobre la diversidad vegetal en la Comunidad río Oglán, Pastaza - Ecuador, diversidad,
Cofán de Sinangüe, Sucumbíos, Ecuador. ecología y flora. Edit. Universitaria, Quito.
EcoCiencia, Quito.
Hair, J.D. 1980. Medida de la Diversidad
Cerón, C.E. & C. Montalvo. 1997. Compo Ecológica. Pp. 283-289. En: R. Rodríguez To
sición y estructura de una hectárea de bosque rres (ed.). Manual de Técnicas de Gestión de
en la comunidad Huaorani de Quehueiri-ono, la Vida Silvestre. WWF, Maryland.
zona de amortiguamiento del Parque Nacional
Yasuní, Ñapo, Ecuador. Pp. 279-298. En: P.A. Jorgensen, P.M. & S. León-Yánez.1999.
Mena, A. Soldi, R. Alarcón, C. Chiriboga & L. Catalogue of the Vascular Plants of Ecuador.
Suárez. (eds.). Estudios Biológicos para la Ann. Missouri Bot. Gard. 75:1-1191.
Conservación. EcoCiencia, Quito.
Krebs, Ch. 1985. Ecología, estudio de la
Cerón, C.E. & I. Suárez. 1997. Diversidad distribución y la abundancia, 2da Edición,
vegetal en la cuenca del río Pastaza. Pp. 19. Edit. Meló, S.A., México.
En: XXI Jornadas Ecuatorianas de Biología.
Universidad de Guayaquil - Sociedad Ecuato Matteucci, D. &A. Coima. 1982. Metodo
riana de Biología, Guayaquil - Ecuador. logía para el estudio de la vegetación. Serie
Biología. Monografía 22: 1-168, Secretaria
Cerón, C.E. 2003(2005). Manual de Botá General de la O.E.A.
nica, Sistemática, Etnobotánica y Métodos de
Estudio en el Ecuador. 1ra. reimpresión. Edit. Palacios, W., C.E. Cerón, R. Valencia &
Universitaria, Quito. R. Sierra. 1999. Las Formaciones Naturales
de la Amazonia del Ecuador. Pp. 109-119. En:
Cerón, C.E. & C. Montalvo. 2006. Aspec R. Sierra (ed.). Propuesta de un Sistema de
tos florísticos, diversidad y ecología del Par Clasificación de Vegetación para el Ecuador
que Nacional Sangay, Ecuador. Cinchonia Continental. Proyecto INEFAN/GEF-BIRF y
(Quito) 7(1): 40-61. EcoCiencia, Quito.
C uad ro 2
Especies > 2.5 cm de DAP, registradas en 2600 m de muestreo,
Palora, Morona Santiago.
L o c a lid a d e s
E s p e c i e s Familias 1 2 3
A ca lyp h a c u n e a ta Poepp. Euphorbiaceae X
A e g ip h ila in te g rifo lia (Jacq.) B.D. Jacks. Verbenaceae X
A lc h o m e a aff. le p to g y n a Diels Euphorbiaceae X
A llo p h y lu s p e ru v ia n u s Radlk. Sapindaceae X X
A ls o p h ila c u s p id a ta (Kunze) D.S. Conant Cyatheaceae X
A ls o p h ila e rínace a (H. Karst.) D.S. Conant Cyatheaceae X Árbol
A rra b id a e a aff. c o ra l lin a (Jacq.) Sandwith Bignomaceae X Liana
A rra b id a e a flo rid a DC. Biqnoniaceae X
A s p lu n d ia c a y a p e n s is Harlinq Cyclanthaceae X Arbusto
B a c tris s e tu lo s a H. Karst. Arecaceae X Árbol
B añara g u ia n e n s is Aubl. Flacourtiaceae X Árbol
B añara n ítid a Spruce ex Benth. Flacourtiaceae X Árbol
B lakea h is p id a Markqr. Melastomataceae X Árbol
B ro s im u m g u ia n e n s e (Aubl.) Huber Moraceae X Árbol
C abralea c a n je ra n a subsp. can je ran a Meliaceae X Árbol
U alatola c o s ta ric e n s is Standl. Icacinaceae X Árbol
o asearía ta s c ic u la ta (R uiz & Pav.) Sleumer Flacourtiaceae X Árbol
Casearia p itu m b a Sleum er Flacourtiaceae X Árbol
C ayapom a o p p o s iliro lia (Harrns) (Jucurpitaceae X Vena
Ce cro p ia e n g le ria n á Snethl. Cecropiaceae X X Árbol
C ecropia p u tu m a y o n is Cuatrec. Cecropiaceae X Árbol
C ecropia s c ia d o p h y lla Mart. Cecropiaceae X X Árbol
P e stru m m e g a lo p h y llu m Dunal Solanaceae X Árbol
C ham aedorea p a u c ifio ra Mart. Arecaceae X Arbusto
C ham aedorea p in n a tifro n s (Jacq.) Oerst. Arecaceae X Arbusto
C h im a rrh is g la b riflo ra Ducke Rubiaceae X Árbol
C h ry s o c h la m y s b ra c te o ia ta Cuatrec. Clusiaceae X Árbol
C itro n e lla m c a ru m (J.F. M acbr.) R.A. Howard Icacinaceae X Árbol
B larisia b iflo ra Ruiz & Pav. Moraceae X Árbol
C larisia ra c e m o s a Ruiz & Pav. Moraceae X Árbol
C lidem ia c a u d a ta W urdack Melastomataceae X Arbusto
d it o n a arb ó re a Benth. Fabaceae X Árbol
C iusia aff. p a lm a n a Standl. Clusiaceae X Hemieplfita
C.Vus/3 v is c id a Enal Clusiaceae X Hemiepífita
<S occoloba fa lla x Lindau Polyqonaceae X Arbusto
C o ccolo ba d e n s ifro n s C. Mart. ex Meisn. Polyqonaceae X Árbol
B o rd ia m e xia na I.M. Johnst. Boraqinaceae X Árbol
C ordia u c a y a lie n s is (I.M. Johnst.) I.M. Johnst. Boraqinaceae X Árbol
íio s tu s a m a z o n ic u s (Loes.) J.F. Macbr. Costaceae X Hierba
°o u s s a re a e c u a d o re n s is C.M. Taylor Rubiaceae X Arbusto
ussa rea lo n g iflo ra (M art.) Müll. Arq. Rubiaceae X Arbusto
cio u s s a re a p a n ic u ia ta (Vahl) Standl. Rubiaceae X Árbol
__Coussa rea p ilo s ifío ra Standl. Rubiaceae X Árbol
C te m a sto s p e rm a aff. g ra c ilip e s R.E. Fr. Annonaceae X Árbol
^ d m a s to s p e rm a m e a a lo p h y llu m R.E. Fr. Annonaceae X Árbol
^ y a th e a b ip m n a tifid a (Baker) Domln Cyatheaceae X Arbusto
U a cryo d e s aff. o liv ífe ra Cuatrec. Burseraceae X Árbol
O acryodes p e ru v ia n a (Loes.) J.F. Macbr. Burseraceae X X Árbol
u e n d ro p a n a x a rb o re u s (L.) Decne. & Planch. Araliaceae X Árbol
P ie n e n b a c h ia sp. Araceae X Hierba
d a e g ia k a rs te n ii Standl. Rubiaceae X Árbol
E laegia u tilis (G oudotl W edd. Rubiaceae X Arbol
e n d lic h e rta g ris e o -s e ric e a Chanderbali Lauraceae X Arbol
fn d lic h e n a k lu g ii 0 . Schm idt Lauraceae X Arbol
tn a iic h e ria s e ric e a Nees Lauraceae X Arbol
ts c h w e ile ra an. a n d in a (R usby) J.F. Macbr. Lecvthidaceae X Árbol
76 Cerón & Reyes: Parches, Etnobotánica Shuar
Nyctaginaceae Arbol
N eom irandea hom ogam a (Hreron.j H. Rob. & R re tte if
N eosprucea s u c u m b ie n s is Cuatrec?------------------------- Asteraceae Vena
Ocotea flo rib u n d a (Sw.) Mez Árbol
U cotea ja v ite n s is (Kunth) Pittier Lauraceae Árbol
U cotea ob ovata (Ruiz & Pav.) Mez Lauraceae Arbol
Ossaea m a c ro p h y llu m Duna! Árbol
Ossaea ro b u s ta (Triana) Coqn~ Melastomataceae Arbusto
Ó T o baparvirona (Markqr.) Á.H. Gentry Melastomataceae Arbusto
P alicourea p y ra m id a lis Standl. Myristicaceae Árbol
Arbusto
Cinchonia Vol. 8, # 1, 2007 TI
Leyenda:
* = endémica, 1 = C olonia T arqui, rio Amundalo; 2 = Colonia Atahualpa; 3 = Colonia Atahualpa
78 Cerón & Reyes: Parches, Etnobotánica Shuar
C uadro 3
Especies útiles de la nacionalidad Shuar,
registradas en los alrededores de Palora, Morona Santiago.
N o m b re P a rte
cusu panga
A geratum conyzoides L. ASTE Ih jia . t s u a k M e d ic in a l H o ja Hi
Z o o -U s o F r u to
A lso p h ila erinacea (H. Karst.) D.S. Conant CYAT N a n s h in s h in A rte s a n a l T a llo Ab
a r r o c illo
A nthuríum apaporanum R.E. Sctiult. ARAC P apanza O rn a m e n ta l Todo Ep
A nthu rium breviscapum Kunth ARAC C h iu t z . h ip A li m e n t o H o ja Ep
A rísto lo chia ru izia na (Klotzsch) Duch. A R IS S a ra g o s a M e d ic in a l H o ja Ve
Arrabidaea aff. corallina (Jacq.) Sandwith B IG N C hacan C e s te ría T a llo U
Arrabidaea flo rid a DC. B IG N B e ju c o riñ ó n M e d ic in a l T a llo Li
* A splund ia cayapensis Harlinq CYCL S aunuka A lu m b r a d o H o ja Hm
A xonopus scop aríu s (Flügge) Kuhlm. POAC G r a m a lo t e M e d ic in a l H o ja Hi
G r a m a lo t e F o r r a je H o ja
B actris gasipaes Kunth AREC C h o la d u r o M e d ic in a l H o ja Ab
C h o n ta d u ro u b i A lim e n t o F r u to
B actris setulosa H. Karst. AREC C am ancha A lim e n t o C o g o llo Ab
M e d ic in a l F ru to
C o n s t r u c c ió n T a llo
Bañara nítida Spruce ex Benth. FLAC Sam e. A lim e n t o F r u to Ab
K aash num i Z o o -U s o F r u to
caapi ( S p r u c e e x G r i s e b . )
B a n is te r io p s is C .V . Morton M ALP Ayahuasca R it u a l Todo Li
Begonia p a rv iflo ra Poepp. & Endl. BEGO U r ic u n g o M e d ic in a l H o ja Hi
Bixa orellana L. B IX A It h ia c . M e d ic in a l H o ja Ab
A c h io t e E s p e c e ría S e m illa
* Blakea hispid a Markgr. M ELA C h in c h a k Z o o -U s o F r u to Ab
B rugm ansia suaveolens (Willd.) Bercht. & J. Presl SO LA M a le c a h u a . M e d ic in a l H o ja Ar
m a le c u a m itiu R it u a l H o ja
m a lic a g u a m ic h u g
m a le c u a . te r e s ,
B ryophyllum pinn atum (Lam.) Oken CRAS T o ro M e d ic in a l Hi
Capsícum a nnuum L. SO LA J im ia , a ji, E s p e c e ría Ar
a jí b r a v o R itu a l
M e d ic in a l
Carica papaya L. CARI W a p a i, p a p a y a A lim e n t o Ar
M e d ic in a l
Carludovica palm ata Ruiz & Pav. CYCL P a j a to q u illa C o m e r c ia l Hi
In d u s t r ia l
Casearia fasciculata (Ruiz & Pav.) Sleumer FLAC N eam e num Leña Ab
Z o o -U s o
Cayaponia op p o s itifo lia Harms CUCU A lm e n d r o A lim e n t o Ve
Chamaedorea pauciflora Mart. AREC C o lip a to O rn a m e n ta l
M a d e ra
Cecropia engleriana Snettil. CECR Tseke, M e d ic in a l Ab
G u a ru m o M a d e ra r a llo
Cecropia p u tum a yonis Cuatrec. CECR S ik i M e d ic in a l Ab
Leña
Cecropia sciado phylla Mart. CECR S u n y a n a m a ti. Leña Ab
G u a ru m o ■ la d e ra ____________ f a l l o
Cinchonia Vol. 8, # 1, 2007 79
M e d ic in a
* C libad iu m m ic ro c e p h a lu m S.F. Blake ASTE M a s u n ik Ic tio tó x ic o F O ja
1 C lidem ia c au data Wurdack M ELA C h in c h a c Z o o -U s o
C lidem ia h e te ro p h y lla (Desr.) Gleason M ELA Am ber M e d ic in a l h o ja
C litoría arbóre a Benth. FABA T im iu n a M a d e ra T a llo Ab
Chista v is c id a Engl. C LUS U v /e e C o lo r a n te L á te x Hm
C occoloba fa lla x Lindau PO LY A jik ia n u m l C o n s tr u c c ió n T a llo Ab
C oix la c ry m a -jo b i L. POAC San Pedro A r te s a n a l F ru to Hi
Z o o -U s o F r u to
C ordia m e xia na !.M. Johnst. BORA S h im iu t M a d e ra T a llo Ab
A r te s a n a l T a llo
Z o o -U s o F ru to
C ordia u c a y a lie n s is (I.M. Johnst.) I.M. Johnst. BORA Leña T a llo Ab
C ostus a m a z o n ic u s (Loes.) J.F. Macbr. COST C a ñ a a g r ia . M e d ic in a l T a llo Hi
caña agria
C ostus s c a b e r Ruiz & Pav. COST C a ñ a a g r ia M e d ic in a l T a llo Hi
C oussarea ecu a d o re n s is C.M. Taylor RUBI S u p in in Z o o -U s o F ru to Ar
C oussarea k lu g ii Steyerm. RUBI S u p in ik A lim e n t o F u to Ar
C oussarea lo n g iflo ra (Mart.) Müll. Arq. RUBI S u p iñ in A lim e n to F u to Ar
Z o o -U s o F u to
C oussarea p a n ic u la ta (Vahl) Standl. RUBI Ijia n im Z o o -U s o F u to Ab
' C oussarea p ilo s iflo ra Standl. RUBI S u p in i Z o o -U s o F u to Ab
M e d ic in a l H o ja
M a d e ra T a llo
Leña T a llo
Copal M a d e ra T a llo
Leña T a llo
Z o o -U s o F ru to
H o ja s Hi
v a s ie ra n th u s p a nsam a lanu s (Donn. Sm.) W iehler GESN O q u illa M e d ic in a l
M a d e ra T a llo
Manzano colorado Z o o -U s o F ru to
T a llo Ab
touarea m a c ro p h y lla Vahl M ELI Tucuta blanco M a d e ra
Z o o -U s o F ru to
--------------------------------
80 Cerón & Reyes: Parches, Etnobotánica Shuar
Y a is . Z o o -U s o F r u to Ab
* Guatteria q laberrim a R.E. Fr. ANNO
C a n e ló n M a d e ra T a llo
F r u to Ab
Gustavia m acarenensis Philipson LE C Y Y a s u . In ia k A lim e n to
N a p i ts u a k . A lim e n t o H o ja Ab
H edyosm um s p ru c e i Solms C H LO
G u a b id u c a M e d ic in a l H o ja
R it u a l H o ja
C o ic a Leña T a llo
M a d e ra T a llo
A g r ic u lt u r a T a llo
R it u a l H o ja
M u ra ñ a s a m p i Z o o -U s o F r u to
A lim e n t o F ru to
M a d e ra T a llo
Leña T a llo
Leña T a llo
Z o o -U s o F r u to
Leña T a llo
M a d e ra T a llo
* Inga m u ltin e rv is T.D. Penn. M IM O M ua m ua A lim e n t o F ru to Ab
Z o o -U s o F r u to
Inga oerstediana Benth. ex Seem. M IM O N aek w am pa A lim e n t o F ru to Ab
M a d e ra T a llo
Leña T a llo
Inga punctata Willd. M IM O G uabo A lim e n t o F ru to Ab
Inga ruiziana G. Don M IM O M ecep w am pa. Leña T a llo Ab
W is ip Z o o -U s o F r u to
M a d e ra T a llo
Ireslne diffusa Humb. & Bonpl. ex Willd. AMAR K a n ts e M e d ic in a l H o ja Ve
Iriartea deltoidea Ruiz & Pav. AREC A m p a ka y nuka. A lim e n t o C o g o llo Ab
p a lm it o , k u n g u c h i A rte s a n a l S e m illa
Am pakay. T echado H o ja
p a m b il. C o n s t r u c c ió n E s t í p it e
c h o n ta Z o o -u s o F r u to
A lim e n t o F r u to
Jacaranda cópala subsp. spe ctabilis B IG N J a c a ra n d a M a d e ra T a llo Ab
(Mart.) A.H. Gentrv
K larobelia m egalocarpa Chatrou ANNO Y a is . s a k a C o n s t r u c c ió n T a llo Ab
Z o o -U s o F r u to
Lantana aff. b ifo lia L. VERB Y a n d r ia M e d ic in a l H o ja Ar
Lo nchocarpus ub'lls Á.C. Sm. FABA B a rb a se o M e d ic in a l U
c t io t ó x ic o
Lozanía k lugg i (Mansf.) Mansf. LACI Y am a quei C o lo r a n t e F r u to Ab
M e d ic in a l
M acrocnem um roseum (Ruiz & Pav.) Wedd. RUBI A m a rillo M a d e ra r a llo Ab
M a d u ra tín ctoria (L.) Steud. MORA M o r a l fin o M a d e ra Ab
M argaritaria n o b llis L f. EUPH C a p u lí C o n s tr u c c ió n r a llo Ab
M nliosm a aff. po lyn eura A.H. Gentry SABI A ja m a s h A r te s a n a l Ab
S e m illa
Leña
M lconia astroptocam a Donn. Sm. M ELA S u r c h in c h a k Z o o -U s o 'r u t o Ar
Cinchonia Vol. 8, # 1, 2007 81
Z o o -U s o F r u to
* M iconia lu g o n is W urdack M ELA C o ic a Leña T a llo Ab
M a d e ra T a llo
M iconia p ra s in a (Sw .) DC. M ELA U n d u m u c h in c h a k Leña T a llo Ab
Z o o -U s o F r u to
M iconia p te ro c a u lo n Triana M ELA U n d u m u m c h in c h a k Z o o -U s o F r u to Ab
M icon ia p u n c ta ta (Desr.) D. Don ex DC. M ELA C o ic a M a d e ra T a llo Ab
M icon ia v e n u lo s a W urdack M ELA Tseek M e d ic in a l F r u to Ab
M im osa p o ly d a c ty la Humb. & Bonpl. ex Willd. M IM O S h in q u is h u , R itu a l H o ja Hi
Kanum ar
M onolena p rim u la e flo ra Hook. f. M ELA C h u ru m c h M e d ic in a l T a llo Hi
M yrcia aff. fa lla x (Rich.) DC. M YRT P ayashñak Veneno S e m illa Ab
M yrcia s p le n d e n s (Sw.) DC. M YRT M u ra ñ a s h a w i Leña T a llo Ab
Z o o -U s o F r u to
Neea sp ru c e a n a Heimeri NYCT N ashun C o lo r a n te H o ja Ab
Neomirandea homogama (Hieran.) H. R ob. & Brettell ASTE S a n k u rk a n k a p R itu a l H o ja Ve
N eurolaena ? ASTE M ancha m ancha M e d ic in a l H o ja Hi
N oto pleura c o n g e s ta C.M. T aylor RUBI E s ts a ñ a n u m i Z o o -u s o F r u to Hi
Ocotea flo rib u n d a (Sw.) Mez LAU R G u a y a c a ll. M a d e ra T a llo Ab
P u jo lin c h e Z o o -U s o F r u to
Ocotea ja v ite n s is (Kunth) Pittier LAU R C a n e lo M a d e ra T a llo Ab
O en ocarpus b a taua Mart. AREC Tunduam , A lim e n t o C o g o llo . Ab
K unkun F r u to
A rte s a n a l S e m illa
Techado H o ja
C o n s tr u c c ió n E s típ ite
Z o o -u s o F r u to
Doncel M e d ic in a l R e s in a
Z o o -u s o F r u to
S h ig u i s h u A lim e n t o H o ja
Z o o -u s o F r u to
P eperom ia e m a rg in u la ta C. DC. P IP E S is im b o M e d ic in a l H o ja Hi
Ar
P ip e r aff. e rio p o d o n (Mlq.) C. DC. P IP E M a tic o M e d ia n a l H o ja
Ar
P ip e r h e te ro p h y llu m Rulz & Pav. P IP E M a tic o M e d ic in a l H o ja
P ip e r u m b e lla tu m L. P IP E N a ts a m p a r , M e d ic in a l __ Ar
N a n ts a m p o r , A lim e n t o H o ja
S ta . M a r ía R itu a l Todo
Todo Hm
P itcairnia b a k e ri (André) André ex Mez BROM C u is h i O r n a m e n ta l
Z o o -u s o H o ja
H o ja Ab
P ip to co m a d is c o lo r (Kunth) Pruski ASTE P iq u e , p in g o M e d ic in a l
P ig u i n d u s tr ia l T a llo
T a llo Ab
P le u ra n th o d e n d ro n lin d e n ii (Turcza.) Sleumer FLAC N a r a n ja C o n s tr u c c ió n
T a llo Ab
* P le u ro th y riu m g la b rifo liu m van der W erff LAU R M u s m us. M a d e ra
c a n e ló n Leña T a llo
Z o o -U s o F r u to
T a llo Hm
P o lyb o trya os m u n d a c e a Humb. & Bonpl. ex Willd. DRYP N a s h ip M e d ic in a l
F r u to Ab
P ouroum a c e c ro p iifo lia Mart. CECR S h u ñ ia A lim e n to
F r u to Ab
P ouroum a m in o r Benoist CECR T u n k a p n ia . A lim e n to
Uva Z o o -U s o F r u to
M a d e ra T a llo
82 Cerón & Reyes: Parches, Etnobotánica Shuar
M e d ic in a l
F r u to
F ru to
Techado H o ja
P a lm ito , r a m o s M e d ic in a l C o g o llo
H o ja s
G uayabo F r u to
C o m e r c ia l F r u to
\P sychotria h o ffm annseggiana (Willd. ex Roem. RUBI la t o r e a flo r O rn a m e n ta l Todo
Z o o -U s o
O r. C o rp o ra l
Z o o -U s o
| Socratea exorrhiza (Mart.) H. Wendl. AREC Q u ila , p a lm it o C o g o llo Ab
| Solanum anceps Ruiz & Pav~ S hankur H o ja Ar
| S olanum q uitoense Lam. SO LA N a r a n jilla Ar
| Sorocea ste in b a c h ii C.C. Berg MORA T illo Ab
\S phinctanthus m aculatus Spruce ex K. Schum. Yasnum i Ar
I S terculia colom biana Spragüe~ S a p o te d e m o n te Ab
\Strom anthe stro m anthoides (J.F. Macbr.) P am bu Hi
|L. Andersson B ija o b la n c o H o ja
H o ja
[ Tabernaem ontana sananho Ruiz & Pav. K u n a p ip , c u n a p ip i
S ig t a , k u n a s p i.
c a im itillo
| Tachigali m a cbride i Zarucchi & Herend. CAES P o ro tillo , u ro p e s Ab
Tachigali paraensis (Huber) Bameby CAES G uanchun Ab
ortiga
\Verbena lito ra lis Kunth VERB Yaapá, H o ja
Cinchonia Vol. 8, # 1, 2007 83
V e rb e n a
V ernonanthura p a te n s (Kunth) H. Rob. ASTE N a itia k M e d ic in a l H o ja Hi
C h ilc a F o r r a je H o ja
Virola c a lo p h y lla (Spruce) W arb. MYRI P u ju t s e m p u M a d e ra T a llo Ab
M e d ic in a l R e s in a
Vismia b a c c ife ra subsp. d e a lb a ta (Kunth) Ewan C LUS A c h o tiflo Leña T a llo Ab
Vismia g ra c ilis Hieran. C LUS S a n g r e d e g a llin a M e d ic in a l R e s in a Ab
Vochysia aff. g a rd n e ri W arm . VOCH P a u n in . ta m b u r o M a d e ra T a llo Ab
W ettinia m a y n e n s is Spruce AREC K un, Teven A lim e n t o C o g o llo , Ab
Tunduam , F r u to
Q u ilo A r te s a n a l S e m illa
Techado H o ja
C o n s tr u c c ió n T a llo
M e d ic in a l C o g o llo
Z o o -u s o F r u to
M a d e ra T a llo
J a p a s a m p ir i Z o o -U s o F r u to
Leña T a llo
Indeterminada ASTE M is q u i M e d ic in a l H o ja Hi
Honqo M a n c h i e s e m b ru c u B io lu m in ic e n te Todo Pa
Leyenda:
* = endémica, Ha = Habito, A b = árbol, A r = arOusto, Hi = hierba, Li = liana, Hni = hemlepífita,
Ve = vena, Ep = epífita, Pa = parásita