Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
C.P.
Cuaderno de Prácticas
PRÁCTICAS INTEGRADAS
DE QUÍMICA ORGÁNICA
UNIVERSIDAD
NACIONAL DE
EDUCACIÓN A
DISTANCIA
PRÁCTICAS INTEGRADAS DE QUÍMICA ORGÁNICA
© UNIVERSIDAD NACIONAL
DE EDUCACIÓN A DISTANCIA - Madrid, 2014
www.uned.es/publicaciones
Prólogo .............................................................................................. 9
Experimento 1. Síntesis de 1-etoxi-1-ciclohexeno ........................... 11
Experimento 2. Síntesis de 3-nonen-2-ona ...................................... 21
Experimento 3. Síntesis de 2-(2-metil)propilciclopent-2-enona ....... 31
Experimento 4. Síntesis de trans-estilbeno. Reacción de Wittig ...... 41
Experimento 5. Síntesis de 1,2:4,5-di-O-ciclohexiliden-D-fructopira-
nosa ....................................................................... 49
Experimento 6. Síntesis de terc-butilmetilcetona. Transposición pi-
nacolínica ............................................................... 57
Experimento 7. Reacciones de orto-fenilendiamina con acetilace-
tona ....................................................................... 65
Experimento 8. Síntesis de bencimidazol y benzotriazol ................. 75
Experimento 9. Síntesis de 3,5-dimetilpirazol. Reactividad frente a
agentes electrófilos: bromación ............................. 85
Experimento 10. Preparación de 2-fenilindol. Síntesis de Fischer ...... 95
Experimento 11. Síntesis de ácido barbitúrico y derivados ............... 105
Experimento 12. Análisis cualitativo y cuantitativo de una mezcla bi-
naria de compuestos orgánicos por cromatografía
gas-líquido. Identificación de los compuestos me-
diante técnicas espectroscópicas ............................ 115
Experimento 13. Síntesis de alcanfor a partir de canfeno ................. 133
Experimento 14. Resolución de la (±)-feniletilamina ........................ 149
Prólogo
Objetivo general
Objetivos específicos
Diez horas.
* Los términos cetal y hemicetal utilizados para nombrar a los derivados de cetonas
han sido suprimidos por la regla C-331.1 de la IUPAC.
12
Prácticas integradas de Química Orgánica
ESQUEMA
1. Introducción teórica
2. Material y productos
3. Referencias bibliográficas
4. Procedimiento experimental
4.A. Preparación de ciclohexanona dietilacetal
4.B. Preparación de 1-etoxi-1-ciclohexeno
5. Cálculos y resultados
6. Ejercicios
13
Experimento 1. Síntesis de 1-etoxi-1-ciclohexeno
1 Introducción teórica
2 Material y productos
Material
Productos
— Ciclohexanona.
— Etanol absoluto.
— Ortoformiato de etilo.
— Ácido p-toluensulfónico monohidrato.
— Sodio metálico.
— Xileno.
— Hielo.
3 Referencias bibliográficas
L. F., TIETZE, TH., EICHER, Reactions and Synthesis, págs. 204-205, University Science
Books, Mill Valley, California (1989).
R. A., WOHL, Synthesis, 1974, 38. Descripción de un método muy conveniente para
la síntesis de enoléteres cíclicos.
16
Prácticas integradas de Química Orgánica
4 Procedimiento experimental
Características espectroscópicas:
IR (film): 2990, 2940, 2875, 1460, 1165, 1060 cm–1.
1
H-RMN (CDCl3): d = 3,43 (c, J = 7 Hz, 4 H); 1,7 (m, 10H); 1,15 (t, J = 7
Hz, 6 H) ppm.
Características espectroscópicas:
IR (film): 3075, 1670, 1210-1180, 1055 cm–1.
1
H-RMN (CDCl3): d = 4,38 (t, J = 3 Hz,1 H); 3,55 (c, J = 7 Hz, 2 H); 2,15-
1,80 (m, 4 H); 1,70-1,35 (m, 4H); 1,22 (t, J = 7 Hz, 3 H) ppm.
NOTAS
5 Cálculos y resultados
Cálculos
Resultados
6 Ejercicios
Objetivo general
Objetivos específicos
12 horas.
22
Prácticas integradas de Química Orgánica
ESQUEMA
1. Introducción teórica
2. Material y productos
3. Referencias bibliográficas
4. Procedimiento experimental
4.A. Preparación de 3-hidroxinonan-2-ona
4.B. Preparación de 3-nonen-2-ona
5. Cálculos y resultados
6. Ejercicios
23
Experimento 2. Síntesis de 3-nonen-2-ona
1 Introducción teórica
Ataque nucleófilo:
Protonación:
24
Prácticas integradas de Química Orgánica
Mecanismo de deshidratación
2 Material y produtos
Material
Productos
— Hexanal.
— Hidróxido sódico.
— Acido p-toluensulfónico.
— Éter etílico.
— Sulfato sódico anhidro.
26
Prácticas integradas de Química Orgánica
— Acetona.
— Bicarbonato sódico.
— Acido clorhídrico.
— Cloruro sódico.
— Tolueno.
— Hielo.
— Papel de tornasol.
— Grasa de vacío.
3 Referencias bibliográficas
4 Procedimiento experimental
Características espectroscópicas:
IR (film): 2970, 2974, 2888, 2870(CH), 1685(C=0), 1630(C=C), 1360
cm–1.
1
H-NMR(CDCl3): d = 6.83 (dt; 1J = 16 Hz, 2J= 7 Hz; 1 H, HC=C-C=O),
6.06 (dt; 1J = 16Hz, 2J = 1.5 Hz; 1 H, C=CH-C=O), 2.20 (s; 3 H, CO-CH3),
2.5-2.0 (m; 2 H, CH2-C=C), 1.7-1.1 (m; 6 H, CH2), 0.90 (t; J =5 Hz; 3 H,
CH3) ppm.
NOTAS
5 Cálculos y resultados
Cálculos
Resultados
1. Rendimiento de 3-hidroxinonan-2-ona.
Peso de hexanal...................................................................... g
Moles de hexanal.................................................................... moles
Cantidad teórica que se obtiene de 3-hidroxinonan-2-ona..... g
Cantidad de 3-hidroxinonan-2-ona obtenida.......................... g
Rendimiento obtenido............................................................ %
2. Rendimiento de 3-nonen-2-ona.
Peso de 3-hidroxinonan-2-ona................................................ g
Moles de 3-hidroxinonan-2-ona ............................................. moles
Cantidad teórica que se obtiene de 3-nonen-2-ona................ g
Cantidad de 3-nonen-2-ona obtenida .................................... g
Rendimiento obtenido............................................................ %
3. Rendimiento global
Se calcula mediante la siguiente expresión:
冢 冣
R1 R2
Rendimiento global (%) = ᎏᎏ ¥ ᎏᎏ ¥ 100
100 100
6 Ejercicios
Objetivo general
Objetivos específicos
20 horas.
32
Prácticas integradas de Química Orgánica
ESQUEMA
1. Introducción teórica
2. Material y productos
3. Referencias bibliográficas
4. Procedimiento experimental
4.A. Preparación de N-(1-ciclopent-1-il)morfolina
4.B. Preparación de 2-(2-metil)propilidenciclopentanona
4.C. Preparación de 2-(2-metil)propilciclopent-2-enona
5. Cálculos y resultados
6. Ejercicios
33
Experimento 3. Síntesis de 2-(2-metil)propilciclopent-2-enona
1 Introducción teórica
Preparación de enamina
Isomerización
2 Material y productos
Material
Productos
— Ciclopentanona.
— Ácido p-toluensulfónico.
— Cloruro sódico.
— Morfolina.
— Tolueno.
— Sulfato sódico anhidro.
— Cloruro sódico.
— Éter etílico.
— Isobutiraldehído.
— Ácido clorhídrico.
— Ácido oxálico.
— Acetato de etilo.
— Acetona.
— Bicarbonato sódico.
— Cloruro sódico.
— n-Butanol.
— Yodo.
37
Experimento 3. Síntesis de 2-(2-metil)propilciclopent-2-enona
3 Referencias bibliográficas
4 Procedimiento experimental
Características espectroscópicas:
IR (film): 1720 (C=O), 1645 (C=C), 830 cm–1.
1
H-NMR (CDCl3): d = 6.35 (dt. 1J = 9 Hz, 2J = 2 Hz; 1 H, C=CH). 3.0-1.9
(m; 7 H, CH y CH2), 1.02 (d, J = 7 Hz; 6 H, CH3)
NOTA 1
Características espectroscópicas:
IR (film): 3020 (CH, olefínico), 1695 (C=O), 1630 (C=C), 830 cm–1.
1
H-NMR (CDCl3): d = 7.3 (m; 1 H, C=CH), 2.55 (m; 2 H), 2.35 (m; 2 H),
2.1 (m; 2 H), 1.8 (m; 1 H, CH), 0.87 (d; J = 7 Hz; 6 H, CH3).
39
Experimento 3. Síntesis de 2-(2-metil)propilciclopent-2-enona
5 Cálculos y resultados
Cálculos
Resultados
1. Rendimiento de N-(1-ciclopent-1-il)morfolina.
Peso de ciclopentanona.......................................................... g
Moles de ciclopentanona........................................................ moles
Cantidad teórica que se obtiene de N-(1-ciclopent-1-il)mor-
folina .................................................................................. g
Cantidad de N-(1-ciclopent-1-il)morfolina obtenida ............... g
Rendimiento obtenido............................................................ %
2. Rendimiento de 2-(2-metil)propilidenciclopentanona.
Peso de N-(1-ciclopent-1-il)morfolina ..................................... g
Moles de N-(1-ciclopent-1-il)morfolina................................... moles
Cantidad teórica que se obtiene de 2-(2-metil)propiliden-
ciclopentanona ................................................................... g
Cantidad de 2-(2-metil)propilidenciclopentanona obtenida ... g
Rendimiento obtenido............................................................ %
3. Rendimiento de 2-(2-metil)propilciclopent-2-enona.
Peso de 2-(2-metil)propilidenciclopentanona ......................... g
Moles de 2-(2-metil)propilidenciclopentanona ....................... moles
Cantidad teórica que se obtiene de 2-(2-metil)propilciclo-
pent-2-enona ...................................................................... g
Cantidad de 2-(2-metil)propilciclopent-2-enona obtenida...... g
Rendimiento obtenido............................................................ %
40
Prácticas integradas de Química Orgánica
4. Rendimiento global
Se calcula mediante la siguiente expresión:
冢 冣
R1 R2 R3
Rendimiento global (%) = ¥ ¥ ¥ 100
100 100 100
6 Ejercicios
Objetivo general
Objetivos específicos
Dos días.
42
Prácticas integradas de Química Orgánica
ESQUEMA
1. Introducción teórica
2. Material y productos
3. Referencias bibliográficas
4. Procedimiento experimental
4.A. Preparación de cloruro de benciltrifenilfosfonio
4.B. Preparación de trans-estilbeno
5. Cálculos y resultados
6. Ejercicios
43
Experimento 4. Síntesis de trans-estilbeno. Reacción de Wittig
1 Introducción teórica
2 Material y productos
Material
Productos
— Trifenilfosfina.
— Cloruro de bencilo.
— Tolueno.
— Éter de petróleo (50-70 °C).
— Pentóxido de fosforo.
— Benzaldehído.
— Cloruro de metileno.
— Sulfato sódico anhidro.
— Etanol absoluto.
— Hielo.
46
Prácticas integradas de Química Orgánica
3 Referencias bibliográficas
L. F. TIETZE, TH. EICHER, Reactions and Synthesis, pág. 180, University Science Books,
Mill Valley, California (1989).
J. S. NIMITZ, Experiments in Organic Chemistry: From Microscale to Macroscale, pág.
294, Prentice-Hall, New Jersey (1991).
4 Procedimiento experimental
Características espectroscópicas:
IR (nujol): cm–1 3020, 1598, 1496, 1072, 962, 910, 766, 693, 526.
1
H-RMN (CDCl3): d = 7,10-7,60 (m, 1 H); 7,09 (s, 2 H) ppm.
NOTA
5 Cálculos y resultados
Cálculos
Resultados
6 Ejercicios
Objetivo general
Objetivos específicos
Dos días.
50
Prácticas integradas de Química Orgánica
ESQUEMA
1. Introducción teórica
2. Material y productos
3. Referencias bibliográficas
4. Procedimiento experimental
4.A. Preparación de 1,2:4,5-di-O-ciclohexiliden-D-fructopiranosa
5. Cálculos y resultados
6. Ejercicios
51
Experimento 5. Síntesis de 1,2:4,5-di-O-ciclohexiliden-D-fructopiranosa
1 Introducción teórica
2 Material y productos
Material
— Tubo de goma.
— Tubo de goma para vacío.
— Papel de filtro.
— Trompa de agua.
— Una pieza de agitación magnética.
Productos
— D-Fructosa pulverizada.
— Ciclohexanona.
— Ácido sulfúrico concentrado.
— Cloruro de metileno.
— Hielo.
3 Referencias bibliográficas
VOGEL’S, Textbook of Practical Organic Chemistry, 5.a Ed. Longman Scientific & Tech-
nical NY 1989, pág. 654.
4 Procedimiento experimental
5 Cálculos y resultados
Cálculos
Resultados
1. Rendimiento de 1,2:4,5-di-O-ciclohexiliden-D-fructopiranosa
Peso de D-fructosa .................................................................. g
Moles de D-fructosa ................................................................ moles
Peso de ciclohexanona............................................................ g
Moles de ciclohexanona ......................................................... moles
Cantidad teórica que se obtiene de 1,2:4,5-di-O-ciclohexilien-
D-fructopiranosa ................................................................. g
6 Ejercicios
— L-Gulosa
— D-Talosa
— L-Manosa
— D-Arabinosa
Objetivo general
Objetivos específicos
Seis horas.
58
Prácticas integradas de Química Orgánica
ESQUEMA
1. Introducción teórica
2. Material y productos
3. Referencias bibliográficas
4. Procedimiento experimental
4.A. Preparación de terc-butilmetilcetona (Pinacolona)
5. Cálculos y resultados
6. Ejercicios
59
Experimento 6. Síntesis de terc-butilmetilcetona: transposición pinacolínica
1 Introducción teórica
Cuando los dioles vecinales (glicoles) se tratan con ácidos sufren una
transposición que da lugar a aldehídos o a cetonas. Esta reacción se deno-
mina transposición pinacolínica por referencia a la conversión del pinacol
(2,3-dimetil-2,3-butanodiol) en pinacolona (terc-butilmetilcetona) pero tie-
ne lugar en una gran variedad de glicoles.
El mecanismo por el que transcurre esta transposición implica un sen-
cillo desplazamiento 1,2.
2 Material y productos
Material
Productos
— Pinacol.
— Ácido sulfúrico concentrado.
— Sulfato sódico anhidro.
— Hielo.
3 Referencias bibliográficas
Vogel’s, Textbook of Practical Organic Chemistry, 5.a Ed. Longman Sientific & Tech-
nical NY 1989, pág. 623.
4 Procedimiento experimental
Características espectroscópicas:
IR (film): 2970, 1709, 1478, 1355, 1275, 1137, 954, 674, 554 cm–1.
1
H-RMN (CDCl3): d = 2,11 (s, 3 H); 1,15 (s, 9H) ppm.
62
Prácticas integradas de Química Orgánica
NOTA
5 Cálculos y resultados
Cálculos
Resultados
1. Rendimiento de terc-butilmetilcetona
Peso de pinacol ...................................................................... g
Moles de pinacol .................................................................... moles
Peso de ácido sulfúrico ........................................................... g
Moles de ácido sulfúrico......................................................... moles
Cantidad teórica que se obtiene de terc-butilmetilcetona ...... g
Cantidad real de terc-butilmetilcetona ................................... g
Rendimiento obtenido............................................................ %
6 Ejercicios
Objetivo general
Objetivos específicos
Tres días.
66
Prácticas integradas de Química Orgánica
ESQUEMA
1. Introducción teórica
2. Material y productos
3. Referencias bibliográficas
4. Procedimiento experimental
4.A. Preparación de sulfato ácido de 2,4-dimetil-6,7-benzo-1,5-
diazepina
4.B. Preparación de 5,7,12,14-tetrametildibenzo[b,i][1,4,8,11]te-
traazaciclotetradecahexaenato de níquel (II)
5. Cálculos y resultados
6. Ejercicios
67
Experimento 7. Reacciones de orto-fenilendiamina con aceilacetona
1 Introducción teórica
2 Material y productos
Material
— Un buchner
— Un kitasato
— Placa calefactora de agitación magnética.
— Baño de silicona.
— Un desecador a vacío
— Soporte metálico.
— Pinzas para sujetar matraces con nuez..
— Espátula y varillas de vidrio.
— Balanza.
— Tijeras.
— Tubo de goma.
— Tubo de goma para vacío.
— Papel de filtro.
— Trompa de agua.
— Una pieza de agitación magnética.
Productos
— Acetilacetona.
— Etanol absoluto.
— o-Fenilendiamina.
— Ácido acético glacial.
— Ácido sulfúrico concentrado.
— Éter etílico.
— Acetato de níquel(II) tetrahidrato.
— Metanol absoluto.
— P2O5
— Hielo.
3 Referencias bibliográficas
L. F. TIETZE, TH. EICHER, Reactions and Synthesis, págs. 341-342, University Science Bo-
oks, Mill Valley, California (1989).
71
Experimento 7. Reacciones de orto-fenilendiamina con aceilacetona
4 Procedimiento experimental
Características espectroscópicas:
IR (KBr): 3450, 3280, 3220, 2980, 1640, 1600, 1220-1170 cm–1.
1
H-RMN (DMSO-d6): d = 9,65 [s (ancho), 2 H]; 8,7 [s (ancho) 1 H]; 7,0-
6,65 (m, 2H), 6,65-6,30 (m, 2 H); 4,12 (s, 1H); 1,79 (s, 6 H) ppm.
adición, se infla otra vez el globo con argon y se pincha en el septum para
mantener una atmósfera inerte. Por el embudo de adición se añade la ace-
tilacetona. La mezcla de reacción se calienta en atmósfera de argon a reflujo
durante 48 horas. La solución se enfria en un baño de hielo y el precipitado
de color oscuro que se forma se recoge por filtración a vacío y se lava tres
veces con 10 mL de metanol a 0 °C. El producto así recogido se seca en un
desecador a vacío para dar lugar al complejo de níquel como un polvo cris-
talino de color verde oscuro (6,7 g, 83%). P. F. = 254-256 °C.
Características espectroscópicas:
IR (KBr): 1540, 1460, 1390, 1270, 1200, 1030, 735 cm–1.
1
H-RMN (CDCl3): d = 6,62 (s, 8 H); 4,85 (s, 2H); 2,08 (s, 12 H) ppm.
NOTAS
5 Cálculos y resultados
Cálculos
Resultados
6 Ejercicios
Objetivo general
Objetivos específicos
Diez horas.
76
Prácticas integradas de Química Orgánica
ESQUEMA
1. Introducción teórica
1.A. Síntesis del bencimidazol
2.B. Síntesis del benzotriazol
2. Material y productos
3. Referencias bibliográficas
4. Procedimiento experimental
4.A. Preparación del bencimidazol
4.B. Síntesis del benzotriazol
5. Cálculos y resultados
6. Ejercicios
77
Experimento 8. Síntesis de bencimidazol y benzotriazol
1 Introducción teórica
2 Material y productos
Material
Productos
— o-fenilendiamina.
— Ácido fórmico 90%.
— Hidróxido sódico al 10%.
— Carbón activo.
— Ácido acético glacial.
— Nitrito sódico.
— Hielo.
3 Referencias bibliográficas
4 Procedimiento experimental
NOTAS
5 Cálculos y resultados
Cálculos
Resultados
6 Ejercicios
Objetivo general
Objetivos específicos
8 horas.
86
Prácticas integradas de Química Orgánica
ESQUEMA
1. Introducción teórica
1.A. Síntesis de 3,5-dimetilpirazol
1.B. Reacción de bromación del 3,5-dimetilpirazol
2. Material y productos
3. Referencias bibliográficas
4. Procedimiento experimental
4.A. Síntesis de 3,5-dimetilpirazol
4.B. Reacción de bromación del 3,5-dimetilpirazol
5. Cálculos y resultados
6. Ejercicios
87
Experimento 9. Síntesis de 3,5-dimetilpirazol. Reactividad frente a agentes...
1 Introducción teórica
2 Material y productos
Material
— Estufa.
— Sublimador.
Productos
— 2,4-pentanodiona o acetilacetona.
— Sulfato de hidrazina.
— Hidróxido sódico 2,5 M.
— Éter etílico.
— Etanol.
— Hexano o éter de petroleo (fracción de p. eb. = 80-100 °C).
— Bromo.
— Ácido acético glacial.
— Hielo.
— Cloruro sódico.
— Carbonato sódico o potásico.
— Carbonato potásico anhidro.
3 Referencias bibliográficas
VOGEL’S, Texbook of Practical Organic Chemistry, 5.a ed. Longman Scientific & Tech-
nical, Essex, 1989, 1146.
J. ELGUERO y R. JACQUIER, Bull. Soc. Chim. France 1966, 2832.
A. R. KATRITZKY y CH. W. REES (Eds.), Comprehensive Heterocyclic Chemistry, 1.a ed.
Pergamon Press, London, 1984, vol. 5, 167.
4 Procedimiento experimental
IR (KBr): 3150 (banda ancha), 1565, 1465, 1400, 1280, 1140, 1010, 990,
830, 760, 720, 640 cm–1.
1
H-RMN (CDCl3): d en ppm= 2,25 (s, 6H); 5,75 (s, 1H); 11,5 (s, 1H).
NOTA 1
IR (KBr): 3100 (banda ancha), 1570, 1460, 1400, 1290, 1150, 1090,
1030, 790, 760 cm–1.
1
H-RMN (CDCl3): d en ppm = 2,2 (s, 6H); 8,35 (s, 1H).
NOTA 2
La disolución de Br2 en ácido acético se prepara en la vitrina añadiendo el bromo
(5,6 g; 1,8 mL) en 20 mL de ácido acético.
5 Cálculos y resultados
Cálculos
Resultados
Rendimiento en 3,5-dimetilpirazol
Peso de 2,4-pentanodiona...................................................... g
Moles de 2,4-pentanodiona ................................................... moles
Peso de hidrazina (a partir de sulfato de hidrazina)................ g
Moles de hidrazina ................................................................. moles
Cantidad teórica de 3,5-dimetilpirazol.................................... g
Cantidad real de 3,5-dimetilpirazol obtenido ......................... g
Rendimiento obtenido............................................................%
Rendimiento en 3,5-dimetil-4-bromopirazol
6 Ejercicios
1. ¿Qué producto se obtendría a partir de tetraetoxipropano e hidrazi-
na? ¿Por qué no se utiliza el dialdehído correspondiente?
2. En el caso de utilizar CH3COCH2CH(OCH3)2 e hidrazina se forman
dos productos isómeros. Dar la estructura de cada uno de ellos e in-
dicar cual será el producto mayoritario de la reacción.
3. ¿Es posible obtener derivados de adición al nitrógeno en posición 2
de los pirazoles por reacción con agentes electrófilos? Dar una res-
puesta razonada.
4. Además del método de ciclación de compuestos 1,3-dicarbonílicos
con hidrazina ¿Qué otros procedimientos generales permiten obtener
pirazoles?
94
Prácticas integradas de Química Orgánica
Objetivo general
Objetivos específicos
6 horas.
96
Prácticas integradas de Química Orgánica
ESQUEMA
1. Introducción teórica
1.A. Preparación de la fenilhidrazona de la acetofenona
1.B. Síntesis de 2-fenilindol
2. Material y productos
3. Referencias bibliográficas
4. Procedimiento experimental
4.A. Preparación de la fenilhidrazona de la acetofenona
4.B. Síntesis de 2-fenilindol
5. Cálculos y resultados
6. Ejercicios
97
Experimento 10. Preparación de 2-fenilindol. Síntesis de Fischer
1 Introducción teórica
2 Material y productos
Material
Productos
— Acetofenona.
— Fenilhidrazina.
— Etanol.
— Acido acético glacial.
— Acido clorhídrico.
— Acido polifosfórico.
— Carbón activo.
— Cloruro cálcico.
100
Prácticas integradas de Química Orgánica
3 Referencias bibliográficas
VOGEL’S, Texbook of Practical Organic Chemistry, 5.a ed. Longman Scientific & Tech-
nical, Essex, 1989, 1161.
A. R. KATRITZKY y CH. W. REES (Eds.), Comprehensive Heterocyclic Chemistry, 1.a ed.
Pergamon Press, London, 1984, vol.4, 155.
4 Procedimento experimental
1
H-RMN (DMSO-d6): d en ppm = 9,24 (s, NH); 7,79 (t, 2H); 7,29-7,39 (m,
2H); 7,19-7,25 (m, 5H); 6,73-6,77 (m, 1H); 2,25 (s, 3H).
101
Experimento 10. Preparación de 2-fenilindol. Síntesis de Fischer
NOTAS
IR (KBr): 3430, 3040, 1600-1550, 1475, 1440, 1395, 1345, 1335, 1295,
1250, 1225, 1185, 1145, 1110, 1090, 1070, 1045, 1025, 1000, 930,
900, 790, 760, 740, 685, 500, 420 cm–1.
1
H-RMN (DMSO-d6): d en ppm = 11,54 (s, 1H, NH); 7,86 (dd, 2H, Horto
del grupo 2-fenilo); 7,54-7,38 (m, 4H); 7,30 (ddd, 1H); 7,09 (ddd, 1H);
6,99 (ddd, 1H); 6,89 (d, 1H, H-3, 4JNH: 1,4).
5 Cálculos y resultados
Cálculos
Resultados
Rendimiento en 2-fenilindol
6 Ejercicios
Objetivo general
Objetivos específicos
ESQUEMA
1. Introducción teórica
2. Material y productos
3. Referencias bibliográficas
4. Procedimiento experimental
4.A. Preparación del ácido barbitúrico
4.B. Preparación del ácido 5-nitrobarbitúrico
4.C. Preparación del ácido 5-aminobarbitúrico
5. Cálculos y resultados
6. Ejercicios
107
Experimento 11. Síntesis del ácido barbitúrico y derivados
1 Introducción teórica
Los reactivos más adecuados para la síntesis del ácido barbitúrico son la
urea y el malonato de dietilo según el análisis retrosintético que se muestra
bajo estas líneas partiendo de la forma tricetónica. La síntesis que se des-
cribe a continuación se realiza por condensación de la urea con malonato
de dietilo en presencia de etóxido sódico.
2 Material y productos
Material
— Rotavapor.
— Placa calefactora de agitación magnética.
— Baño de silicona.
— Baño de hielo.
— Aparato de puntos de fusión y capilares.
— Soporte metálico.
— Pinzas para sujetar matraces con nuez.
— Espátula y varillas de vidrio.
— Balanza.
— Tijeras.
— Tubo de goma.
— Tubo de goma para vacío.
— Papel de filtro.
— Trompa de agua.
— Una pieza de agitación magnética.
— Estufa.
— Desecador.
— Vidrio de reloj.
Productos
— Sodio.
— Etanol absoluto.
— Malonato de dietilo.
— Urea.
— Cloruro cálcico.
— Ácido clorhídrico concentrado.
— Ácido nítrico fumante d=1,52.
— Sn granulado.
— Carbón activo.
— Ácido sulfúrico concentrado.
— Hielo.
110
Prácticas integradas de Química Orgánica
3 Referencias bibliográficas
4 Procedimiento experimental
NOTAS
5 Cálculos y resultados
Cálculos
Resultados
6 Ejercicios
Objetivo general
Objetivos específicos
Doce horas.
116
Prácticas integradas de Química Orgánica
ESQUEMA
1. Introducción teórica
1.A. Aplicaciones de la cromatografía gas-líquido al análisis cuali-
tativo y cuantitativo de compuestos orgánicos
1.A.1. Tiempo de retención y sustancias patrones
1.B. Cromatografía gas-líquido/espectrometría de masas (CGL/EM)
1.C. Elucidación estructural de compuestos orgánicos por aplica-
ción conjunta de técnicas cromatográficas y espectroscópicas
2. Material y productos
3. Referencias bibliográficas
4. Procedimiento experimental
4.A. Análisis cualitativo y cuantitativo por cromatografía gas-lí-
quido de una mezcla binaria de compuestos orgánicos por
comparación de sus tiempos de retención con los de patrones
puros
4.B. Identificación de los compomentes de una mezcla binaria de
compuestos orgánicos por utilización conjunta de técnicas es-
pectroscópicas
5. Cálculos y resultados
6. Ejercicios
117
Experimento 12. Análisis cualitativo y cuantitativo de una mezcla binaria...
1 Introducción teórica
desde el inicio del registro del cromatograma (en una buena aproxima-
ción, desde la introducción de la muestra en la cámara de inyección del
cromatógrafo) y el máximo del pico que origina el compuesto en dicho
cromatograma. Ello representa, también con mucha aproximación, el
tiempo requerido para su elución a través de la columna. Dicho tiempo de
retención depende de diversos factores, pero para una columna y gas
portador determinados es función de la temperatura de dicha columna y
del caudal de gas portador. Un aumento de la temperatura de la columna
o del caudal de gas portador provoca una disminución del tiempo de re-
tención y viceversa. Si una serie de análisis se realiza bajo unas determi-
nadas condiciones de trabajo, el tiempo de retención de cada componente
puede considerarse como una constante física que no varía mientras no lo
hagan dichas condiciones (temperatura de la columna y caudal de gas
portador). De esta manera, el tiempo de retención puede utilizarse en aná-
lisis cualitativo de una mezcla como buen criterio identificativo de cada
uno de los componentes de ésta, siempre que se disponga de aquéllos en
estado puro para utilizarlos como patrones. Por comparación de los tiem-
pos de retención del compuesto patrón y el compuesto problema presente
en la mezcla, puede determinarse con alto grado de seguridad la identi-
dad de éste, sobre todo si la prueba se repite con columnas de diferente
naturaleza o polaridad y a diferentes temperaturas, ya que en estas con-
diciones la coincidencia de los tiempos de retención es un claro indicio de
que ambos compuestos, problema y patrón conocido, son la misma sus-
tancia.
En caso de duda, debido a pequeñas diferencias entre los tiempos de re-
tención que se comparan, puede obtenerse una evidencia adicional si se in-
yecta una mezcla del compuesto desconocido y el patrón. En el cromato-
grama debe aparecer un único pico indicativo de que ambos compuestos
son idénticos. Por el contrario, si son diferentes se observarían dos picos
muy próximos, con tiempos de retención muy parecidos. Otra manera de re-
solver esta duda es añadir dicho patrón a una mezcla donde está presente
el compuesto desconocido cuya identidad se quiere comprobar. En este
caso no debe aparecer ningún pico nuevo, pero sí producirse un aumento
de intensidad de aquél que coincide con el patrón, ya que ambos son
idénticos.
No obstante, la utilización para el análisis cualitativo de esta técnica ais-
lada presenta limitaciones ya que puede ocurrir, aunque es muy improba-
ble, que dos compuestos orgánicos posean el mismo tiempo de retención
119
Experimento 12. Análisis cualitativo y cuantitativo de una mezcla binaria...
2 Material y productos
Material
Productos
3 Referencias bibliográficas
4 Procedimiento experimental
NOTA
5 Cálculos y resultados
Cálculos
Resultados
Elucidación estructural
6 Ejercicios
A
128
Prácticas integradas de Química Orgánica
B
129
Experimento 12. Análisis cualitativo y cuantitativo de una mezcla binaria...
C
130
Prácticas integradas de Química Orgánica
B
132
Prácticas integradas de Química Orgánica
C
EXPERIMENTO 13
Síntesis de alcanfor a partir de canfeno
Amelia García Fraile
Objetivo general
Objetivos específicos
Diez horas.
134
Prácticas integradas de Química Orgánica
ESQUEMA
1. Introducción teórica
2. Material y productos
3. Referencias bibliográficas
4. Procedimiento experimental
4.A. Obtención de acetato de isobornilo
4.B. Hidrólisis del acetato de isobornilo a isoborneol
4.C. Obtención de alcanfor por oxidación del isoborneol
5. Cálculos y resultados
6. Ejercicios
135
Experimento 13. Síntesis de alcanfor a partir de canfeno
1 Introducción teórica
Puede observarse que el ataque del acetato tiene lugar por la cara exo
del sistema bicíclico, esto es debido a que el catión formado como inter-
medio se trata de un carbocatión no clásico tipo puente (especie cuya car-
ga positiva está deslocalizada en tres centros).
Los ésteres se hidrolizan fácilmente en medio ácido o básico para dar lu-
gar a un ácido y un alcohol. El mecanismo por el que transcurre la hidrólisis
es el siguiente:
2 Material y productos
Material
— Papel de filtro.
— Trompa de agua.
— Una pieza de agitación magnética.
— Un cromatógrafo de gases acoplado a un espectrómetro de masas.
— Un par de células para muestras líquidas.
— Un par de cristales de NaCl.
— Un soporte para células.
— Un espectrofotómetro IR.
— Una microjeringa de 10 mL.
Productos
— Canfeno.
— Ácido acético glacial.
— Acido sulfúrico concentrado.
— Etanol.
— Sulfato magnésico anhidro.
— Hidróxido potásico.
— Trióxido de cromo.
— Acetona.
— Tetracloruro de carbono.
— Diclorometano.
— Deuterocloroformo.
— Tetrametilsilano.
— Bromuro potásico.
— Bromoformo.
— Nujol.
3 Referencias bibliográficas
R. M. ROBERTS, J. C. GILBERT, L. B. RODEWALD, A. S. WINGROVE, Modern Experimental Or-
ganic Chemistry, págs. 465-467, Saunders Golden Sunburst Series, New York
1985.
J. S. NIMITZ, Experiments in Organic Chemistry: from microscale to macroscale, págs.
252-254, Prentice-Hall, New Jersey 1991.
140
Prácticas integradas de Química Orgánica
4 Procedimiento experimental
NOTAS
2. Las condiciones que aquí se indican pueden variar en función del equipo de
que se disponga para llevar a cabo los análisis; por tanto debe ser el profesor
responsable de la práctica quien las determine experimentalmente.
5 Cálculos y resultados
Cálculos
Resultados
A. Cromatografía de gas-líquido
% Acetato
Tiempo % Isoborneol % Alcanfor
de isobornilo
B. Espectrocospía infrarroja
Tiempo necesario para la conversión total del acetato
de isobornilo en isoborneol ................................................... min
Tiempo necesario para laconversión total de isoborneol en
alcanfor .................................................................................. min
2. Cálculo de rendimientos
冢 冣
RA RB RC
Rendimiento global (%) = ᎏᎏ ¥ ᎏᎏ ¥ ᎏᎏ 100
100 100 100
6 Ejercicios
Objetivo general
Objetivos específicos
ESQUEMA
1. Introducción teórica
2. Material y productos
3. Referencias bibliográficas
4. Procedimiento experimental
4.A. Obtención de (–)-1-feniletilamina
4.B. Obtención de (+)-1-feniletilamina
5. Cálculos y resultados
6. Ejercicios
151
Experimento 14. Resolución de (±)-1-feniletilamina
1 Introducción teórica
El racemato se trata con el ácido (+)-tartárico para formar los dos tar-
tratos diastereoméricos. El isómero dextrógiro cristaliza espontáneamente y
puede separarse de las aguas madres, que contienen el tartrato levógiro,
por filtración.
En este ejemplo se utiliza el enantiómero puro del ácido para resolver la
amina racémica. El recíproco también es posible: la resolución de un ácido
racémico con una amina enantioméricamente pura.
El método más clásico y antiguo para determinar la pureza enantiomé-
rica es la polarimetría (método que se utilizará en esta práctica); se basa en
la propiedad que poseen los enantiómeros de desviar en sentido contrario
el plano de polarización de la luz polarizada. Este fenómeno se denomina
actividad óptica. La magnitud de la rotación del plano de polarización de la
luz se mide en grados y se expesa como la rotación específica [a].
2 Material y productos
Material
Productos
— Ácido (+)-tartárico.
— Metanol.
154
Prácticas integradas de Química Orgánica
— Etanol.
— (±)-1-Feniletilamina.
— Éter etílico.
— Sulfato sódico anhidro.
— Hidróxido sódico.
— Ácido sulfúrico
3 Referencias bibliográficas
VOGEL’S, Textbook of Practical Organic Chemistry, 5.a ed. Longman Scientific &
Technical, Essex (Gran Bretaña), 1989, pág. 812.
J. S. NIMITZ, Experiments in Organic Chemistry, Prentice Hall Inc., New Jersey, 1991,
pág. 450.
J. R. MOHRIG y D. C. NECKERS, Laboratory Experiments in Organic Chemistry, 3.a ed. D.
Van Nostrand Company, New York, 1991, pág. 373.
4 Procedimiento experimental
4. A Obtención de (–)-1-feniletilamina
NOTAS
5 Cálculos y resultados
a
[a]Dt =
ld
100 a
[a]Dt =
lc
[a]calculado
pureza óptica = ¥ 100%
[a]literatura
Resultados
6 Ejercicios
C.P.
Cuaderno de Prácticas
PRÁCTICAS INTEGRADAS
DE QUÍMICA ORGÁNICA