Está en la página 1de 6

imre lakatosi

imre lakatosi(1922-1974)ingliseli filosofosi, romelmac wamoayena mecnierebis ganviTarebis


sakuTari Teoria. misi mizania codnis cvlilebis procesis logikur-normatiuli rekonstruqcia da
mecnierebis ganviTarebis logikis ageba empiriuli mecnierebis istoriis gaTvaliswinebis
safuZvelze.

TviTon mecnierebis ganviTarebis empiriuli istoriis SeswavliT SeiZleba davadginoT Tu rogor


xdeboda mecnieruli Teoriebis monacvleoba da amis safuZvelze SeiZleba davinaxoT
mecnierebis ganviTarebis Sinagani logika. es niSnavs, rom mecnieruli Teoriebis cvalebadoba
ar aris SemTxveviTi xasiaTis movlena.

misi ZisiTadi naSromia “mtkicebuleba da ukugdeba”. misi idea aris mixvedrebis da


ukugdebis logikis dadgena. lakatosis azriT, misi Teoria aris falsifikacionizmis ganviTarebis
bolo etapi. igi ganasxvavebs:

 dogmaturi falsifikacionizmi.
 meTodologiuri falsifikacionizmi(k. poperi)
 daxvewili meTodologiuri falsifikacionizmi.(lakatosi)

am meTodologiis mixedviT,mecnierebis ganviTareba aris Teoriebis uwyveti cvlileba da ara


calkeuli Teoriis,aramed TeoriaTa krebulis cvlileba. misi azriT, mecnierebis ganviTarebis bunebis
dasadgenad unda “Sefasebis erTeuli unda iyos ara izolirebuli Teoria,ara TeoriaTa
erToblioba, aramed “kvleviTi programa”. es aris konkurentuli meTodologiuri Teoriebis
Sefaseba. Tavis meTods man uwoda-normatiul-istoriografiuli varianti. yoveli meTodologiuri
koncefcia funqcionirebs istoriografiuli Teoriis saxiT, anu mecnierebaTa meTodologiuri
koncefcia iRebs kvleviTi programis saxes.

i.lakatosis azriT, misi Teoriis gansxvaveba imaSi mdgomareobs, rom misi meTodologia Zveli
Teoriebisagan gansxvavebiT, axdens ukve dasrulebuli TeoriaTa Sefasebas da ar gvTavazobs
araviTar saSualebas axali Teoriis Seqmnisa da arc sazoms or Teorias Soris ukeTesis arCevisa.
misi “meTodologiuri wesi” afuZnebs ainStainis Teoriis racionalistur xasiaTs, magram
mecnierebas ar aiZulebs imuSaon ainStainis kvleviTi programiT da ara niutonis kvleviTi
programiT. misi mizania dasrulebuli Teoriis(kvleviTi programis) Sefaseba da ara misi
ganviTarebis meqanizmis Sefaseba. misTvis mecnierebis ganviTarebis meqanizmi yuradRebis
gareT rCeba. ZiriTadi yuradReba eqceva mecnieruli codnis Sedegebis Sefasebas da ara
axali Teoriis Seqmnis process.

i.lakatosis azriT, mecnierebi TavianT saqmianobaSi mcire yuradRebas aqceven meTodologias,


anu ar arian sakmarisad kritikuli da revoluciuri, amitom xdeba meTodologiuri sakiTxebis
ukudgeba. magram swored meTodologia aris gza WeSmaritebisaken da Tu mecnierebis mizania
WeSmariteba,maSin meTodologiis gaTvaliswineba mniSvnelovania. magram amave dros ar
unda moxdes meTodologiis absolutizacia da subieqtivizacia. radgan yoveli meTodologia
istoriuli xasiaTis aris.

 meTodologia aris wesebis krebuli, romelic gamoiyeneba mecnierebis Semdgomi


Sedegebis Sesafaseblad,
 meTodologia farulia da rTulia misi cxadyofa,
 meTodologia ar aris SemTxveviTi da subieqturi mecnieruli TeoriisaTvis,
 meTodologiis rolis gazviadeba ar SeiZleba,Zveli meTodologia unda ukugdebuli
iqnes,
 yoveli meTodologia SezRudulia.

i. lakatosi gamoyofs mecnieruli aRmoCenebis logikis ramdenime saxes:

 induqcionalizmi,
 konvencionalizmi,
 meTodologiuri falsifikacionizmi(k.poperi),
 samecniero kvleviTi programebi(lakatosi)

misi azriT, “kvleviTi programebi” yvelaze progresulia,radgan misiT SeiZleba ganvasxvavoT


problemaTa progresuli an regresuli ganviTareba.

mecnieruli revolucia xdeba rodesac erTi kvleviTi programa gamodevnis meore kvleviT
programas. misi azriT mecnierebam TviTon unda gamoavlinos mecnieruli TamaSis wesebis
damrRvevi, romelic dadgenilia mecnierebis filosofiis mier. amitom mecnierebis
ganviTarebisaTvis aucilebelia avtoritetebis pluralistuli sistema.
mecnierebis istoriis roli mecnierebis SeswavlaSi. meTodologia ar iqmneba
apriorulad,aramed masze gavlenas axdens socialur-kulturuli foni. nebismieri racionaluri
meTodologia ar aris Caketili sistema, aramed igi saWiroebs Sevsebas socialur-kulturuli
garemooTi. aseT farTe konteqstSi funqcionirebs mecnieruli meTodologia. amgaregani faqtorebis
damdgenia Semecnebis sociologia da socialuri fsiqologia. amitom mecnierebis realuri istoria aris
masala mecnierebis ganviTarebis racionaluri rekonstruqciisaTvis. mecnierebis istoria aris
mecnieruli movlenebis,aRmoCenebis istoria, romelic SerCeulia garkveuli SefasebiTi principis
mixedviT. es niSnavs, rom yvela mecnieruli faqti ar xvdeba mecnierebis empiriul istoriaSi.
mecnierebis filosofia SeimuSavebs normatul meTodologias, ris safuZvelzec mecnierebis
istorikosi ayalibebs mecnierebis ganviTarebis Sinagan istorias. am safuZvelze igi adasturebs
mecnieruli codnis zrdis faqts.

xolo ori konkurentuli meTodologia SeiZleba Sefasdes normatiulad axsnili mecnierebis istoriiT.

mecnierebis nebismieri racionaluri rekonstruqcia saWiroebs empiriuli socialur-kulturuli


istoriiT Sevsebas. rac Seexeba Teoriis mecnierulobis gamovlinebisaTvis meTodologiuri
analizis gamoyenebas. es procesi iyofa ramdenime safexurad:

 racionaluri rekonstruqcis modelis wamoyeneba,


 Teoriis Sedareba am mecnierebis empiriul realobasTan,
 racionaluri rekonstruqcis kritika, misi araistoriulobis xasiaTis warmoCena(anu
absoluturobaze pretenziis ukugdeba),
 mecnierebis namdvili, empiriuli istoriis kritika,misi araracionalurobis gamo. radgan
istoria garkveuli Teoriuli Secdomebis gareSe SeuZlebelia. amitom lakatoss Semoaqvs
e.w. “Sinagani istoria”-es aris mecnierebis ganviTarebis racionaluri rekonstruqcia da
“garegani istoria”-es aris yvela araracionaluri faqtori,sadac gansakuTrebuli yuradReba
eqceva subieqtur faqtorebs.

i.lakatosis damsaxureba aris, rom man gaacnobiera erTi garemoeba: mecnierebis istoriis
racionaluri rekonstruqcia ar SeiZleba iyos amomwuravi, radgan adamianebi ar arian
srulad racionaluri arsebebi.(T. kunis winaaRmdeg) da maSinac rodesac adamianebi
moqmedeben racionalurad,maSinac aqvT racionalobis subieqturi gageba. arcerTi adamianuri
msjelobaTa erToblioba ar aris savsebiT da mTlianad racionaluri. amitom mecnierebis istoriis
racionaluri rekonstruqcia arasodes ar emTxveva realuristorias. mecnierebis istoriis kvlevam ar
unda da arc SeuZlia axsnas mTeli istoria racionalurad. didi mecnierebic cdebian da axorcieleben
araracionalur nabijebs.mecnierebis racionaluri axsnis miRma aris “anomaliebis zRva”, ris
SuaSi imyofeba racionaluri rekonstruqcia. es anomaliebi SeiZleba aixsnas an racionalurad
anda socio-kulturulad. amasTan unda gaviTvaliswinoT, rom racionaloba muSaobs ufro nela da
xSirad cdeba kidec.

ra aris samecniero –kvleviTi programa –igi aris lakatosis Teoriis ZiriTadi cneba. samecniero –
kvleviTi programa aris mecnieruli codnis ganviTarebis da Sefasebis sazomi erTeuli.

ra aris samecniero –kvleviTi programa?- samecniero –kvleviTi programa aris erTmaneTis


monacvle Teoriebi, romlebic gaerTianebulia fundamenturi ideebiT da saerTo meTodologiuri
principebiT. saerTod nebismieri mecnieruli Teoria unda Sefasebuli iqnes Tavisi
gverdiTi,damatebiTi hipoTezebiT, sawyisi,amosavali pirobebiT da misi winamdebare TeoriebiT.
amrigad meTodologiuri analizis obieqtia- ara calkeuli hipoTeza an Teoria, aramed
TeoriaTa rigi, rac miuTiTebs mecnieruli codnis ganviTarebis tips.

yoveli samecniero –kvleviTi programa Sedgeba:

 “myari birTvisagan”- es aris kerZo mecnieruli da fundamenturi daSvebebis mTeli


sistema, romelic mocemulia da SenarCunebulia am programis yvela TeoriaSi.
 “damcveli sartyeli”-Sedgeba damxmare hipoTezebisagan,rac icavs myar birTvs
falsifikaciisagan. igi ganicdis nawilobriv an srul modifikacias kontrTeorebTan
Sejaxebisas.
 normatiuli wesebi, regulatorebi-isini gansazRvraven Tu ganviTarebis romeli gza ufro
perspeqtiuli kvlevisaTvis (dadebiTi mimarTuleba) da romeli unda vukuagdoT.(negatiuri
evristika)
 Camoyalibebuli mecnierebis zrda- es aris uwyvetad dakavSirebuli mecnieruli Teoriebis
cvlileba, romlis ukan dgas konkretuli samecniero-kvleviTi programa-Sefasebis
fundamenturi erTeuli.

samecniero –kvleviTi programas aqvs rigi niSnebi:

 metoqeoba,
 universaluroba,
 winaswarmetyveluri funqcia.

programis yoveli nabiji iwvevs Sinarsis zrdas da problemis Teoriul cvlilebas.

samecniero –kvleviTi programis ganviTarebis etapebia: regresi da progresi. axalma samecniero –


kvleviTma programam unda axsnas is,rac ver SeZlo Zvelma programam. samecniero –kvleviTi
programis cvla aris samecniero revolucia.

sainteresoa i. lakatosis samecniero –kvleviTi programis da T. kunis mecnierebis paradigmis


Sedareba. n. boris damatebiTobis principi iyo meTodologiis ganviTarebis magaliTi. amas win
uswrebda n. boris da maqsvel-lorencis Teoriis dapirispireba. am safuZvelze n.borma daaskvna:
1.es dapirispireba ar SeiZleba darCes gadauWreli, 2. arasworia, rom kvleviTi programa maSinve
unda SeCerdes, Tuki aRmoCenilia winaaRmdegoba. winaaRmdegobis aRmoCenisas unda
gamovacxadoT karantini am winaaRmdegobasTan mimarTebaSi da gavagrZeloT programis
ganxorcieleba da Semdeg gamovavlinoT winaaRmdegobis buneba.

i.lakatosi eTanxmeba n. bors, rom samecniero –kvleviTi programis safuZvelSi arsebuli


winaaRmdegoba unda iqnes ganxiluli rogorc principuli, magram mkvlevars ar unda aRelvebdes
da metic unda SeeCvios. Teoriis arawinaaRmdegobrioba unda iyos mxolod regulaturi
principi. winaaRmdegoba aris ubralod problema da n. borma winaaRmdegoba aRiara
Teoriis aucilebel elementad.

dadebiTi da uaryofiTi evristika evristika aris meTodi, romelic gamoiyeneba problemis


gadaWrisas ganusazRvrelobis pirobebSi. man unda gadaWras mecnierebaSi wamoWrili
problemebi. problemis gadaWris evristikuli (SemoqmedebiTi) meTodebi gansxvadeba problemis
gadaWris formaluri meTodisagan, romelic emyareba maTematikur meTodebs.

evristikul meTods axasiaTebs: mixvedrebi, azrovnebis da grZnobaTa monacemebis integracia,


cnobieri da aracnobieri elementebis integracia.

samecniero –kvleviTi programa Seicavs ori tipis meTodologiur wesebs:

 wesebi, romlebic miuTiTeben Tu kvlevis ra gzas unda erido(uaryofiTi evristika),


 wesebi, romlebic miuTiTeben Tu kvlevis ra mimarTuleba unda airCio(dadebiTi
evristika). igi ufro moqnilia. negatiuri evristika emyareba gamoricxvis meTods. es aris
damxmare, gverdiTi hipotezebi, romelTa analizi icavs samecniero –kvleviTi programis
birTvs da gansazRvravs swor mimarTulebas.(T. kunis iracionalizmi)

También podría gustarte