Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Diccionario Auxiliar Español-Latino para El Uso Moderno Del Latín (PDFDrive)
Diccionario Auxiliar Español-Latino para El Uso Moderno Del Latín (PDFDrive)
DICCIONARIO AUXILIAR
ESPAÑOL-LATINO
para el uso moderno del Latín
DICCIONARIO AUXILIAR
ESPAÑOL-LATINO
para el uso moderno del Latín
Diccionario auxiliar español-latino para el uso moderno del latín - Bahía Blanca :
Instituto Superior Juan XXIII, 2007.
ISBN 978-950-9771-34-5
BAHIA BLANCA
Instituto Superior Juan XXIII
2007
Iesu Christo,
Verbo divino, veritatis ac vitae fonti perenni,
hoc recentis latinitatis lexicon
auctor ex animo et perlibenter dedicat.
© Instituto Superior Juan XXIII, Bahía Blanca, 2007
Vieytes 286
B8000AEF Bahía Blanca (Buenos Aires), Argentina
Con el presente diccionario deseo ofrecer una ayuda a quienes cultivan o aspiran a cultivar el
uso del latín como lengua viva.
Sé perfectamente que hay quienes rechazan de plano o miran de reojo la enseñanza o estudio
del latín al que consideran idioma definitivamente muerto. Más animadversión experimentan
varios hacia el uso del latín como lengua viva, viendo en esto una utopía.
No entro en semejante discusión. Solo remito a mi trabajo ¿Latín hoy?, publicado en Roma
a nombre del Instituto Superior Juan XXIII en el año 1999. En ese libro puntualizo signos de
renacimiento del latín, tanto en el ámbito escolar curricular como en el ámbito extraescolar,
en varios países de Europa (Austria, Bélgica, Suiza, Polonia, Suecia, Finlandia, Holanda, Ale-
mania ...) , en los Estados Unidos de América e incluso en algún país africano (Senegal y Ni-
geria, en Africa Occidental).
La problemática del latín se centra en su inadecuada didáctica. Por tal motivo se propicia hoy
una didáctica del latín que, como dice Antonio Traglia, lleve a un conocimiento profundo del
mismo, no solo a través de la lectura y estudio de los autores, sino también a través de la “pro-
ducción”(cf Mir y Calvano, p. V). En mi estudio ¿Latín hoy?, después de afirmar que “la más
moderna didáctica de las lenguas reconoce como básico el principio que para aprender una len-
gua es indispensable usarla: usarla asiduamente” (p. 124), advierto que “omitir las referencias
a la lengua nativa del alumno y transferir cada vez más su actividad mental a la lengua que se
quiere hacerle aprender, se ha vuelto un axioma del aprendizaje práctico” (ib.).
No es el caso de que me explaye aquí sobre esto. Remito, pues, nuevamente a mi libro, cuyo
texto íntegro se puede encontrar en Internet (www.juan23.edu.ar. Hacer clic en “Institucional”
y luego en “Publicaciones” en el recuadro “Nuestro Rector”. El primer libro que aparece es
justamente ¿Latín hoy?).
La elaboración del presente diccionario me requirió, si bien con varias interrupciones, unas
décadas de consultas y recolección de datos. Los libros y revistas de que me valí son los que
constan en la bibliografía.
Se trata de un trabajo de recopilación. No acuñé neologismos ni giros latinos. Tan solo, en va-
rias ocasiones, apliqué el recurso de una estricta analogía para añadir voces derivadas de otras
indicadas por tal o cual autor, máxime si eran voces de origen griego.
El mío es un modesto aporte, pero hecho con el mayor esmero que me fue posible. Se añade
a otros dos aportes míos en favor de la causa latina. Son ellos:
- el nº 3 de “Cuadernos del Instituto Superior Juan XXIII”, que lleva por título: Latinae voces
locutionesque cum Hispano sermone comparatae (Bahía Blanca, Instituto Superior Juan
XXIII, 1981; 29 p.);
- el libro titulado Vivae Latinitatis voces locutionesque e scriptis Magisterii Ecclesiastici collectae
et cum sermone Hispano comparatae con el correspondiente Supplementum libri cui titulus
“Vivae Latinitatis voces locutionesque”. Index cunctarum vocum in praefato libro relatarum
(Bahía Blanca, Instituto Superior Juan XXIII, 1994; 337 y 23 p., respectivamente).
Con todas las fallas y lagunas que sin duda tiene, este diccionario para el uso moderno del latín
es el primero del género para hispanohablantes. Por lo menos, no me consta la existencia de
otro semejante en España o América Latina. Ojalá otros autores, con más competencia que yo,
encaren trabajos similares en favor de un idioma que fue universal ayer y que todavía a me-
diados del siglo pasado fue propuesto como lengua científica internacional; que es el sustrato
de nuestro propio idioma y demás idiomas romances; cuyo estudio es altamente formativo en
sí y por los valores que vehiculiza y enfatiza; que es considerado capaz de aportar hoy notables
beneficios a la cultura científico-técnica y al mismo ámbito empresarial. Incluso hay quien lo
ve como un hermano de Internet, capaz por ende de tender puentes y demoler barreras. En el
artículo de Internet titulado Lingua Latina in Interrete triumphat (el latín triunfa en Internet),
se pone de relieve justamente esto:
“Sin duda, la capacidad para facilitar la comunicación y tender puentes entre distintas culturas
es el rasgo definitorio del latín e Internet. Dos hermanos que, aunque se lleven entre sí unos
cuantos años, no pueden ocultar ser hijos de un mismo padre: la demolición de las barreras
entre las gentes de todo el orbe.”
Me place hacer constar que emprendí la ardua tarea de este diccionario accediendo, gustoso,
a un pedido que, allá por la década de 1960, me hiciera un Hermano en la Congregación Sa-
lesiana, el P. Gregorio Conrat, Ecónomo de la Editorial Don Bosco de Buenos Aires. En rea-
lidad, él simplemente me había pedido compilar un pequeño léxico latino, para añadirlo luego
como Apéndice al Diccionario de la Lengua Latina del P. Salesiano Luis Macchi (Buenos
Aires, Editorial Don Bosco, 5ª ed., 1958), del que estaba prevista una nueva edición. Sería algo
así como el “Piccolo Lessico del linguaggio tecnico, scientifico, sportivo moderno” que figura,
como Apéndice al Dizionario Italiano-Latino de Oreste Badellino (Torino, Rosenberg & Sellier,
edizione speciale, 2ª reimpr., 1964). Pero, como trahit sua quemque voluptas (Virgilio, “Eglo-
gas”, II, 65; a cada cual lo arrastra su propia afición), me complacía en ir anotando, constante
y seguidamente, cuantos vocablos y expresiones de latín moderno encontraba en revistas y li-
bros. Y así, el “pequeño léxico” llegó a convertirse en el actual, más bien voluminoso.
Me agrada hacer constar, por último, que el punto final a este trabajo, lo puse, casualmente,
en la fiesta litúrgica de San Juan Bosco de este año 2007. Fue una feliz coincidencia, no solo
por tratarse del fundador de la Familia Salesiana, a la cual me honro en pertenecer , sino por-
que Don Bosco, a quien la Iglesia llama “Padre y Maestro de la Juventud”, fue también un
auténtico humanista. En 1884, León XIII, eximio latinista, refiriéndose a una súplica escrita
en latín por el mismo Don Bosco, le comentó al cardenal Nina: “Me gusta el latín de don
Bosco. No es ciceroniano, pero es correcto y sencillo y, al mismo tiempo, pulcro”. Cuando el
Cardenal se lo contó a don Bosco, le preguntó si había estudiado literatura. “Sí -le respondió
don Bosco-. He leído todos los clásicos latinos y con los mejores comentarios”. Y le dio una
retahíla de obras y autores (cf Memorias Biográficas de San Juan Bosco, Madrid, Central Ca-
tequística Salesiana, 1988; vol. XV, p. 374 y vol. XVII, p. 123).
Bajo los auspicios de don Bosco, confío, pues, el presente “diccionario auxiliar español-latino
para el uso moderno del latín” a la comprensión y benevolencia de los eventuales usuarios,
agradeciéndoles de antemano las observaciones, críticas y sugerencias que tuvieran a bien
hacerme.
BACCI Antonius, Lexicon vocabulorum quae difficilius Latine redduntur, Roma, Societas
Libraria “Studium”, 1963.
CALONGHI Ferruccio, Dizionario della Lingua Latina, vol. I Latino-Italiano, Torino, Ro-
senberg & Sellier, 3ª ed., 1960.
Diccionario Ilustrado VOX Latino-Español, Español Latino, Barcelona, Biblograf, 20ª ed.
(reimpresión), 1996.
EGGER Carolus, Latine discere iuvat, Città del Vaticano, Libreria Editrice Vaticana, 4ª ed.,
1986.
Lexicon Recentis Latinitatis (editum cura Operis Fundati cui nomen “Latinitas”), Libraria
Editoria Vaticana in Urbe Vaticana; vol. I A-L, 1992; vol. II M-Z, 1997.
LEWIS Charlton T., A Latin Dictionary for Schools, Oxford at the Clarendon Press,
reprinted, 1964.
LUCIANO Luigi, Vocabolario Italiano-Latino, Bologna, Casa Editrice Prof. Riccardo Pà-
tron, 1962.
MARTINEZ FIGUEROA Pedro, Lingua latina non mortua est in interneto (Cien términos
computatrales aprestados por Dracón, seudónimo de Konrad M. Kokoszkiewicz).
MIR Josephus Maria, Nova Verba Latina, Barcinone in Aedibus Librariis Claret, 1970.
MIR J. - CALVANO C., Nuovo Vocabolario della Lingua Latina (Italiano-Latino Latino-
Italiano), European Language Institute, Castelfidardo (Ancona) e Arnoldo Mondadori
Editore, Milano, 1986.
PABON José M., Diccionario Manual Griego-Español, Barcelona, Biblograf, 4ª ed., 1969.
ALONSO Martín, Enciclopedia del Idioma, Madrid, Aguilar, tomo I A-CH, 1ª reimpr., 1968;
tomo II D-M,1958; tomo III N-Z, 1958.
En los lemas, he privilegiado las voces iniciales con sus sinónimas, prefiriendo en lo posible
las más cortas. También di la precedencia a las locuciones más cortas.
En muchos lemas aparecen distintas voces y locuciones consignadas en una u otra fuente. De
tal manera resalta la ductilidad y flexibilidad del latín. El lector, a su vez, tiene la posibilidad
de elegir la opción u opciones que prefiera.
Acentuación
Todas las palabras de dos sílabas tienen el acento tónico o prosódico sobre la penúltima. Tal
acento no se marca.
En cambio, todas las palabras de tres o más sílabas llevan marcado el acento ortográfico sobre
la penúltima, si es larga (v. gr. bā); sobre la antepenúltima, si es breve (v. gr. cĕ).
En latín, el acento no cae nunca sobre la última sílaba ni antes de la antepenúltima.
Como simple recurso didáctico, se indica el genitivo “-us” de los vocablos de la cuarta decli-
nación para que no se confundan con vocablos de la segunda declinación. En los demás casos,
se indica o se omite libremente la desinencia del genitivo.
Un detalle que puede llamar la atención: el dativo de áliquis, en este diccionario se escribe áli-
cui, siguiendo el ejemplo de Mir y Calvano; otros autores, como Pavanetto (cf p. 67, nota 3),
prefieren escribir alícui, tomando “-cui” como bisílabo y no como monosílabo.
En los vocablos derivados del griego, se contempla en el presente diccionario, tanto la pro-
nunciación característica del latín, como la propia de aquel idioma: “geométria” y “geometrīa”,
“democrátia” y “democratīa”, “theosóphia” y “theosophīa”, etc. Algún autor, como Perugini,
adopta por regla ordinaria la pronunciación griega. Los más, al parecer, prefieren la pronun-
ciación estilada en latín. Nótese que también en castellano hay varias voces de doble acentua-
ción autorizada: “antinomia” y “antinomía”, “cardiaco” y “cardíaco”, “demoniaco” y
“demoníaco”, “simoniaco” y “simoníaco”, “utopia” y “utopía”, etc.
Cabe advertir, finalmente, que los signos ortográficos son optativos. Responden a una finalidad
didáctica.
Letras iniciales
Por más que en latín esté difundida la costumbre de escribir con inicial mayúscula los adjetivos
derivados de nombres propios, en este diccionario ellos aparecen con inicial minúscula, en sin-
tonía con la modalidad de los idiomas romances. Y así, pasteuriano (y no Pasteuriano) more
purgare, para la traducción de “pasteurizar”; cartesianismus (y no Cartesianismus) para “car-
tesianismo”; voltiana (y no Voltiana) mensura para “voltio”, etc.
Con inicial minúscula aparecen también escritos los nombres de sistemas filosóficos o litera-
rios, como asimismo los de movimientos políticos y sociales . Ej.: marxismus, nazismus,
hellenismus, latínitas, sexcentismus, gallicismus ...
Aparecen igualmente con inicial minúscula nombres de religiones y sus seguidores, como
también nombres de miembros de órdenes o congregaciones religiosas. Ej: islamismus o re-
lígio islámica, islamíticus; anglicanismus o anglicanorum relígio; frater o sodalis francisca-
lis; iesuita o sodalis societatis Iesu; sodalis o socius salesianus ...
Los ejemplos recién aducidos provienen de autores de nota, como Chiesa, Mir y Calvano,
Badellino, Perugini. En esos mismos autores, sin embargo, la norma de la inicial minúscula
no es taxativa.
En este diccionario la inicial mayúscula queda reservada para los nombres propios o los nom-
bres comunes usados como propios, tales como los nombres de naciones y pueblos. Y así, por
ej., Italia, ae; Itali, orum, pero itálicus, a, um.
Género
En la mayoría de los sustantivos que tienen un género masculino y otro femenino, se hace
constar tan solo la forma del masculino. Por otra parte, la forma del femenino suele ser fácil
obtenerla de acuerdo a las normas morfológicas del latín. Ej:
alumnus, i m alumna, ae f
vénditor, ōris m vénditrix, īcis f
Tabla de las abreviaturas
abad: abba vel abbas, ātis m. Sin: coenobiar- abasía: abasīa, ae f. Sin: ambulandi impotén-
cha. Uso: nombrar a uno -, abbatem áliquem tia vel difficultas.
dícere.
abastecimiento: supplementum, i n. Sin:
abadejo: (bacalao) v. esta voz // (reyezuelo) suppeditátio. Uso: - de cosas, de mercade-
régulus, i m. Sin: tróchilus. rías, rerum supplementum; mércium suppe-
ditátio; res vel merces in supplementum; - de
abadengo: tierras abadengas, bienes aba- víveres, commeatus, us m ; cuidar del - ge-
dengos, privilegiária posséssio (-onis f). neral, rerum ómnium commeatum compa-
rare vel providere; proveer al - del ejército,
abadesa: abbatissa, ae f. Sin: antístita; sacra- commeatum exercítui providere; impedirlo,
rum vírginum antístita vel moderatrix. exércitum commeatu interclúdere.
abadía: (monasterio) abbatīa, ae f. Sin: coe- abat-jour: umbráculum (-i n) lámpadis. Sin:
nóbium; monachorum coenóbium vel domus lampas umbráculo instructa.
// (dignidad) abbatis munus (-nĕris n) vel
dígnitas (-atis f) // (casa parroquial) cúria, ae abdicar: se abdicare. Sin: múnere se abdi-
f. care.
abajo: ¡- el rey!, rex péreat vel moriatur!; ¡- abdominal: abdominalis, e. Sin: ventralis, e.
la república!, res pública finem hábeat!
abecé: (abecedario) v. esta voz // (rudimentos
abalear, v. fusilar, tirotear. de una ciencia o escuela) elementa, orum
npl. Sin: prima elementa; inítia, orum. Uso:
abanicar: ventiliare flabellum vel flabéllu- aprender el -, prima elementa díscere; ense-
lum; - a alguien, véntulum flabello movere ñar el - a alguien, áliquem elementa docere;
vel fácere álicui // abanicarse, ventum vel no sé el -, pénitus rudis sum.
véntulum sibi movere flabello.
19
abecedario
abejaruco: apiastra, ae f. Sin: merops, ŏpis f. ablativo: ablativus, i m. Sin: ablativus casus
(-us m).
abejero: apiárius, ii m.
ablefaria: ablephária, ae f. Sin: palpebrarum
aberración: (error) error, oris m. Sin: erra- defectus (-us m) vel deféctio (-onis f).
tum // (extravío, extravagancia) delirátio,
onis f. abléfaro: pálpebris carens.
abigeato: abigeatus, us m. Sin: abáctio; fur- abnegación: (sacrificio que uno hace de su
tum gregis. voluntad o de sus intereses en servicio de
Dios o del prójimo; dedicación) devótio, onis
abiogénesis: abiogénesis, is f. Sin: nativa vel f. Sin: devovendi se stúdium // (renuncia-
naturalis generátio; generátio nullo a parente miento) abstinéntia, ae f. Sin: abnegátio sui;
profecta; a nullo vivente orta procreátio. se abnegandi stúdium // (desinterés, altruismo)
sui derelíctio (-onis f). Sin: aliorum, non sui
abismo: abyssus, i f. Sin: praeceps (- cípitis cómmodi stúdium; sui ( vel suae utilitatis) ne-
n); praecipítium, ii n ( en pl praecipítia, ium); glegéntia.
praerupta, orum npl; vorāgo (-gĭnis f); locus
praeceps vel praeruptus; gurges (-gĭtis m). abnegado: adj ábstinens, entis. Sin: aliorum,
Uso: fig, arrojar a alguien a un -, áliquem in non sui cómmodi studiosus; non mercede
praeceps iácere; caer, precipitar en un -, in animatus, ductus, impulsus.
praeceps deferri; in praecipítium delābi; con-
ducir, empujar a alguien a un -, áliquem in abocado: vino -, vinum lene, molle, suave.
praeceps ágere vel deferre; estar al borde de
un -, in praecípiti stare // (resquebrajadura abogacía: advocátio, onis f. Sin: forense
20
abrebotellas
abolicionismo: motus (-us m) abolitórius. abortista: adj abórtui favens. Uso: cultura -,
cultura quae abórtui favet // sust abortūs fau-
abolicionista: adj abolitórius, a, um. Sin: ad tor (-oris m).
motum abolitórium pértinens. Uso: movi-
miento -, motus abolitórius // sust abolitionis abortivo: adj abortivus, a, um // sust
fautor vel propugnator, oris m. abortivum, i n.
abolir: - el gobierno monárquico, régiam po- aborto: abortus, us m. Sin: abórtio, onis f.
testatem dissólvere. Uso: - eugenésico, abortus eugenéticus; -
provocado, abortus procuratus; - terapéu-
abominable: abominábilis, e. tico, abortus curationis causā factus; hacer un
-, abortum fácere; provocar un -, abortum
abominación: abominátio, onis f. evocare vel procurare; abortioni óperam dare.
21
abrelatas
abreviación: breviátio vel abbreviátio, onis f. abrochar: (cerrar o unir con broche o bro-
Sin: compéndium. Uso: - de una sílaba, sýlla- ches) infibulare vel infiblare. Sin: uncinare;
bae corréptio. fíbulā vel fíbulis retinere // (cerrar o unir con
botones) glóbulis astríngere, constríngere,
abreviado: compendiárius, a, um. conéctere; v. abotonar.
22
abyección
abstemio: abstémius, a, um. Sin: vinum non abulia: abulīa, ae f. Sin: voluntatis deféctio;
bibens; vinum recusans. ánimi languor; consílii inópia.
abstención: absténtio, onis f. Sin: abstinén- abúlico: abúlicus, a, um. Sin: infirmae vo-
tia; recusátio. Uso: - del voto, suffrágii omís- luntatis; iners, ertis.
sio.
abundancia: abundántia, ae f. Sin: cópia; af-
abstencionismo: absténtio (-onis f) recusató- fluéntia; afflúitas.
ria.
aburguesamiento: ad médium cívium órdi-
abstenerse: abstinere. Uso: - de votar: suf- nem conformátio vel accommodátio (-onis f).
frágiis ferendis abstinere.
aburguesarse: ad médium cívium órdinem
abstinencia: (virtud que consiste en privarse se conformare vel accommodare.
total o parcialmente de satisfacer los apeti-
tos) continéntia, ae f. Sin: temperántia; mode- abusar: abūti (áliqua re ad áliquid). Sin:
rátio // (privación de determinados male (immódice, intemperate, immoderate)
alimentos) abstinéntia, ae f. uti áliqua re. Uso: - del poder, auctoritate vel
potestate abuti; - del cargo para algo, público
abstracción: abstráctio, onis f. Sin: seiúnc- múnere abuti ad áliquid; dejar alguien que
tio; separátio. Uso: hecha - de tal cosa, re otro abuse de él, se abutendum álicui permít-
postpósita, posthábita, omissa // (concepto tere.
abstracto) abstráctum, i n. Sin: cogitátio; res
cogitata; notio abstracta. Uso: gran facultad abusivamente: abusive, immódice, intempe-
de -, magna cogitandi vis vel facultas; las - ranter, iniuste, perverse (según los varios sen-
de los filósofos, philosophorum cogitationes tidos).
ab omni rerum usu seiunctae; es solo una -,
res est cogitatione tantum et mente concepta. abusivo: non legítimus. Sin: iniustus, illíci-
tus, iniúrius. Uso: acepción - de una palabra,
abstracto: abstractus, a, um. Sin: abstractus, imprópria verbi significátio.
sevocatus, seiunctus a sensibus; cogitatione
seiunctus vel separatus; Ling incorporalis, e. abuso: abusus, us m. Sin: malus, pravus, per-
Uso: ciencias -, recónditae subtilioresque dis- versus, illícitus, non legítimus, immódicus
ciplinae; recónditae artes; concepto -, univer- usus (según los varios sentidos). Uso: - con-
salis nótio; nótio adumbrata; cuestión -, sumístico, pravus consumendarum rerum
infinita quáestio; en -, infinite; separatim co- usus; - sexual, abusus sexualis; - de la liber-
gitatione; ente -, quod est cogitábile tantum; tad, licéntia; - de los placeres, libídinum in-
nociones -, recónditae subtilioresque notio- temperántia; - del vino, vini intemperántia.
nes; nombre -, nomen abstractum vel incor-
porale. abyección: (envilecimiento) ánimi abiéctio
(-onis f). Sin: ánimus abiectus. Uso: vivir
23
acabóse
acabóse (el): esto es el -, res redit ad restim. acampar: téndere. Sin: sedem ad tempus sta-
túere; tentória constitúere vel pónere.
academia: (establecimiento de enseñanza
para ciertas carreras o profesiones) ludus, i acampsia: acámpsia, ae f. Sin: membri rigor.
m. Sin: schola. Uso: - de Bellas Artes, Inge-
nuarum Artium Schola; Pulchrarum Artium acanalado: (que tiene estrías) v. estriado.
Academīa; - de esgrima, ludus gladiatórius //
(casa donde los académicos tienen sus reu- acanaladura, v. estría.
niones) academīa, ae f . Sin: sedes // (socie-
dad de doctos) collégium, ii n. Sin: coetus; acanalar: (hacer en algo una o varias es-
socíetas; sodálitas; sodalítium; academīa; stu- trías) v. estriar.
diosorum collégium; doctorum coetus vel so-
cíetas. Uso: - artística, academīa vel acantilado: rupīna, ae f. Sin: locus praerup-
sodalícium artium; sodálitas ártium studiosa; tus et directus.
- artístico-literaria, collégium incrementis
litterarum et ártium ; - científica, academīa acantonamiento: copiarum státio (-onis f).
disciplinarum, doctrinarum, scientiarum; - li-
teraria, collégium vel coetus sodálium litte- acantonar: copias in castra pónere.
ratorum; sodalícium litterarum; sodálitas
litterarum studiosa; - Argentina de Letras, acañonear, v. bombardear.
Academīa Argentina lítteris fovendis; Real -
Española, Academīa Regalis Linguae Hispá- acaparar: coémere. Sin: pignerari, praesti-
nicae provehendae; - de Ciencias Naturales, nare, praeoccupare; alicúius rei nimietate po-
Academīa Disciplinarum Naturalium; Ponti- tiri // fig acapararse el favor de alguien,
ficia - de las Ciencias, Pontificia Academīa praeoccupare grátiam alicúius; gratiam sibi
Scientiarum; Pontifícium doctrinis provehen- conciliare vel grátiam inire ab áliquo, apud
dis Collégium; Pontifícia doctrinis provehen- áliquem, ad áliquem; acapararse el favor del
dis Socíetas; - de música, collégium pueblo, praeoccupare gratiam ad plebem vel
músicum; fundar una -, academīam institú- apud plebem; acapararse todos los votos,
ere, constitúere, cóndere // (junta solemne) ómnium suffrágia ad se rápere.
sollemnis conventus (-us m). Sin: amplissi-
mus consessus; académicus coetus. acaparador: captator, oris m. Sin: lucrator;
dardanárius; coëmptor; turpis rerum congestor.
académicamente: scholástico vel academi-
corum more. acaramelado: (bañado de caramelo) crusta-
tus, a, um. Sin: liquefacto sáccharo crustatus;
académico: académicus, i m. Sin: sodalis sáccharo contectus vel condītus // fig mellī-
collégii; academīae sodalis; sodalis académicus. tus, a, um. Sin: mellífluus; mollis, e.
24
accidentalmente
ácaro: ácarus, i m. Uso: los - de la roña, sca- acceso: (entrada) accessus, us m. Sin: áditus,
biei ácarus. ingressus, intróitus, us m // (entrada al trato
o comunicación con uno) admíssio, onis f //
acarrear: curru véhere. (arrebato, exaltación) ímpetus, us m (v.gr.
ímpetus irae). Sin: aestus, us m // (acometi-
acarpo: acarpus, a, um. Sin: frúctibus carens; miento de una enfermedad) accéssio, onis f
stérilis. (v.gr., accéssio morbi). Sin: ímpetus, aestus,
us m; vehementia // tiempo de -, v. access
acartonado, v. apergaminado. time.
25
accidente
accidente: (suceso eventual) casus, us m. Sin: acechar: explorare. Sin: observare; intr spe-
fortuītus vel necopinatus casus // (desgracia) culari. Uso: acechar, observar con disimulo,
calámitas, atis f. Sin: malum; infortúnium; dissimulanter vel tecte speculari, observare,
casus; adversus (acerbus, miserábilis) casus. explorare, scrutari.
Uso: - automovilístico, casus vehicularis vel
autocinéticus; calámitas vehiculária vel auto- acedera: rumex, mĭcis mf.
cinética; - ferroviario, calámitas ferriviária;
casus ferriviárius; - de gas, calámitas gasalis; acederilla: óxalis, lĭdis (ac -lĭda) f.
- de trabajo, adversus casus in ópere; vulnus
(fortuītus) in ópere vel in ópera; - de tránsito, acéfalo: (sin cabeza) acéphalus, a, um. Sin:
de circulación, de carretera, casus viárius; si- cápite carens vel destitutus // (sin jefe) mode-
nister casus viárius; calámitas viária vel vehi- ratore carens // (sin una autoridad suprema)
culária // (privación repentina de sentido, de supremo moderatore carens.
movimiento) v. síncope // Gram áccidens,
entis n. Uso: - gramatical, áccidens gramma- aceitar: óleo úngere vel perúngere. Sin: óleo
ticale. Sin: definítio flexionalis // Filos, Teol lubricare, perfúndere, subígere.
áccidens, entis n.
aceite: óleum, i n. Uso: - combustible, óleum
acción: actio, onis f. Sin: actus, us m; ópera; ad comburendum aptum; óleum ad exardes-
factum. Uso: - católica, áctio cathólica; - cla- cendum fácile; - diesel, óleum diselianum; -
rividente, áctio próvida; - militar, áctio mili- mineral, óleum metállicum; - vegetal, óleum
taris; - políticas, actiones políticae; - hérbidum; óleum vegetábile; óleum e semíni-
proletaria, áctio proletaria; - recíproca, áctio bus extractum; - de hígado de bacalao,
recíproca; - social cristiana, socialis áctio óleum hepáticum; - de oliva, óleum ex olivis
christiana; - violentas, actiones violentae; - pressum; echar - al fuego, óleum flammae
de conjunto, communis ópera; ómnium vel igni adícere.
ópera; communis ómnium ópera; hombre de
-, actor rerum // (Com, título) actio, onis f. aceitera: (alcuza) vas (vasis n) oleárium.
Sin: charta actionária; títulus; sýngrapha; Sin: vas ólei; ólei ampulla; ampulla oleária;
sýngrapha pecúniae. Uso: - bancaria, collo- lécythus; guttus // aceiteras (vinajeras, vina-
catae pecúniae sýngrapha; títulus collocatae greras) ólei acetique ampullae.
pecúniae; - hipotecaria, hypothecária áctio;
áctio pigneratícia; adquirir acciones de una aceituna: oliva, ae f.
sociedad, societatis sýngraphas émere.
aceleración: accelerátio, onis f. Sin: festiná-
accionariado: sócii (-orum mpl) pecuníarii tio; properátio; motus citátior. Uso: períodos
óperis. de -, aetates quibus res accelerantur.
26
acertijo
acento: (mayor intensidad con que se pro- acepillar: (alisar con cepillo la madera o los
nuncia determinada sílaba de una palabra, - metales) runcinare. Sin: rúncinā abrádere vel
tónico) accentus, us m. Sin: vocis sonus; in- polire // (limpiar, quitar polvo con cepillo de
téntio vocis; pronuntiandi sonus. Uso: - in- certa, esparto, etc.) penículo mundare vel fri-
tensivo, accentus intentivus, intensivus, care. Uso: - un vestido, penículo vestem de-
dynámicus; - prosódico, - tónico, accentus; tergēre, excútere, mundare.
accentus tónicus; vocis accentus; vocábuli
accentus // (pronunciación particular) sonus, aceptación: acceptátio, onis f. Sin: accéptio;
i m // (entonación especial) vox, vocis f. Uso: admíssio; probátio. Uso: simple -, acceptátio
- airado, indignationis vox; - lastimero, vox pura.
miserábilis vel flébilis; el - de la verdad, vox
veritatis // (modulación de la voz) modulátio, aceptador: acceptator, oris m.
onis f. Sin: moderamentum vocis; voculátio.
Uso: - melódico, músicum modulamen; - mé- acequia: rívulus, i m. Sin: canalícula; cana-
trico, accentus métricus; - rítmico, accentus lículus.
rhýthmicus // (signo que se pone sobre una
vocal) accentus, us m. Sin: accentūs nota; ac- acera: crepīdo, dĭnis f. Sin: viae vel sémitae
centūs index ; nota vocis. Uso: - escrito u or- crepīdo; fáscia gradíbilis. Uso: poner aceras,
tográfico, accentus orthográphicus vel marginare vias.
orthógraphus; - agudo, grave, circunflejo,
accentus acutus, gravis, circumflexus; poner acercarse: approximare intr. Sin: prope, pro-
el - sobre ..., accentum pónere in + abl. pius, próxime accédere ad … // fig applicare
se vel ánimum ad …. Uso: - más al pueblo
acentuación: enuntiandi sonus (-i m). Sin: (para comprenderlo y ayudarlo …), se pró-
inténtio vocis; accentus, us m. Uso: reglas pius ad multitudinem applicare.
de -, prosódia sive prosodīa // fig commendá-
tio; momentum álicui rei tributum. acerería: chálybis officina (-ae f) vel fornax
(-acis f). Sin: officina chalybéia ; ergastérium
acentuado: accentu distinctus vel notatus (-a, chálybi efficiendo.
- um). Sin: accentu ictus; accentuatus.
acería, v. acerería.
acentuar: (dar acento prosódico a las pala-
bras) acúere. Uso: - una sílaba, sýllabam acero: chalybéia, ae f Sin: chalybs, ўbis m.
acúere vel efferre; hay que - la penúltima sí- Uso: de -, chalybéius // fig fortíssimus, a, um.
laba, paenúltima sýllaba acuenda (est) //
(poner el acento ortográfico) accentu sýlla- acerola: tuber, ĕris n.
bam distínguere; sýllabae notam appónere //
fig áliquid in lúmine pónere; álicui rei vim acertijo: (enigma o adivinanza que se pro-
áddere. pone como pasatiempo) aenigma, ătis n //
(cosa o afirmación muy problemática) res
acepción: sensus, us m. Sin: significátio; ambigua vel obscura. Sin: quáestio ambigua.
verbi significátio; nóminis vis (ac vim, abl Uso: resolver un -, aenigma sólvere.
vi; pl vires -ium f).
27
acetato
28
acordeón
acolia o acolía: achólia, ae f. Sin: nulla se- acoplado: remulcum, i n. Sin: currus auxi-
cernendae bilis facultas (supresión de la se- liaris vel supplementárius.
creción biliar); secernendae bilis difficultas,
deminútio vel imminútio (disminución de la acoplamiento: copulátio, onis f. Sin:
secreción biliar). coniúnctio; consociátio; iunctura. Uso: - en
el espacio, copulátio extra-atmospháerica.
acolitado: acolythatus, us m.
acoplar: copulare. Sin: coniúngere; conso-
acólito: (monaguillo) v. esta voz // (clérigo; ciare.
ministro de la Iglesia, cuyo oficio es acom-
pañar y servir en el altar al sacerdote) acóly- acorazado: adj loricatus, a, um. Sin: ca-
thus vel acólitus, i m. Sin: acolūthus vel taphractus, aeratus, crustatus // sust loricata
acolūtus, i m. (navis). Sin: navis loricata, cataphracta, ae-
rata, ferrata.
acometedor: oppugnator, oris m. Sin: provo-
cator. acorazar: loricare. Sin: aere (ferro, lamnis,
brátteis) contégere.
acomodable: accommodábilis, e.
acordarse: (ponerse de acuerdo) consentire.
acomodación: accommodátio, onis f. Sin: convenire, congrúere, concordare cum
áliquo.
acomodador: (persona que designa los
asientos) designator vel dissignator, oris m. acorde: Mús accordum, i n. Sin: concentus.
29
acosar
acrílico: vitrum pléxicum vel pléxile. acta: acta, orum npl. Sin: tábulae, arum fpl; lít-
terae, arum fpl; perscripta acta; perscríptio.
acrobacia: funámbuli ludus (-i m) vel exerci- Uso: actas de entrega o devolución, perscrip-
tátio (-onis f) // fig res perdiffícilis. tiones rerum traditarum vel redditarum; - de
matrimonio, tábulae nuptiales; consignar en -,
acróbata: petaurista vel petauristes, ae m. áliquid tábulis conscríbere; áliquid lítteris
Sin: funámbulus; petauristárius. consignare; áliquid in tábulis consignare,
30
actor
conscríbere, referre, perscríbere; áliquid in actividad: actívitas, atis f. Sin: áctio; ópera;
tábulas consignare …; firmar el -, acta obsig- indústria; návitas; opus. Uso: - apostólica,
nare vel subscríbere; redactar el -, acta scrí- ópera vel indústria apostólica; opus apostóli-
bere. cum; - científica, ópera doctrinalis; agitátio
studiorum; - comercial, mercatura; activida-
actínico: actínicus, a, um. des cotidianas, óperae cotidianae; - econó-
mica, áctio oeconómica; - educativa,
actinio: actínium, ii n. institutória rátio; - humana, humana návitas;
- individual, áctio unīus cuiusvis; - industrial,
actinografía: actinográphia sive -graphīa, ae res technicorum vel fabriles; - intelectual,
f. mentis ópera ac labor; - nacional, labor na-
tionis suae; - productiva, opus fructuosum; -
actinógrafo: actinógraphum, i n. pública, ópera pública; - social, ópera vel ná-
vitas socialis; - voluntaria, voluntária ópera;
actinograma: (Fís, registro obtenido con el - del espíritu, mentis agitátio; - de los sindi-
actinógrafo) actinogramma, ătis n // Med, v. catos, návitas collegiorum opíficum.
radiografía.
activismo: activismus, i m. Sin: nímia indús-
actinología: actinológia sive -logīa, ae f. tria vel návitas.
actinometría: actinométria sive -metrīa, ae f. activo: (que obra) activus, a, um. Uso: filoso-
fía -, philosóphia activa; principio activo,
actinométrico: actinométricus, a, um. Sin: princípium activum // Ling activus, a, um.
ad actinométriam spectans (concerniente a la Uso: verbo -, verbum activum vel agens //
actinometría); ad actinómetrum pértinens (diligente y eficaz) actuosus vel operosus, a,
(relativo al actinómetro). um. Sin: sollers, ertis; ímpiger, gra, grum; in-
dústrius; navus; assíduus. Uso: - en escribir,
actinómetro: actinómetrum, i n. scribendo ímpiger; es un hombre muy -,
vir est singularis indústriae // Econ accéptum,
actitud: (disposición de ánimo manifestada i n.
exteriormente) agendi rátio (-onis f). Sin: se
gerendi modus // (disposicón psíquica) hábi- acto: actus, us m. Sin: actum; áctio. Uso: -
tus, us m. Sin: status; voluntas; propósitum; académico, áctio académica; - conyugal, co-
mens; ánimus; affectus; afféctio; disposítio. niugalis actus (-us m); coniúgii actus; actus
Uso: - hostil, afféctio simultatis; - moral, há- cóniugum; coniugale commércium; ample-
bitus moralis; - pasiva, socordia; - pastoral, xus (-us m) maritalis; - festivo, actus festivus;
pastoralis agendi rátio; asumir una -, hábi- - inmoral, dédecus; turpitudo; - oficial, actus
tum assúmere. officialis; - público, actus públicus; - redentor
de Cristo, Christi actus rédimens; - reflejo,
activación: excitátio, onis f. Sin: impulsus, actus qui non voluntate nostra fit.
us m.
actor: actor, oris m. Sin: ártifex, fĭcis m. Uso:
31
actora
32
adecuación
33
adecuar
34
administrador
cargo o ministerio) v. agregado // (droga- tivum, i n. Sin: adiectivum nomen. Uso: - ca-
dicto) v. esta voz. lificativo, adiectivum qualificativum; - deter-
minativo, adiectivum determinativum vel
adiestrador, ra: exercitator, oris m; exerci- discretivum.
tatrix, icis f. Sin: exércitor; magister. Uso: -
de caballos, equorum dómitor, vel guberna- adjuntar: inclúdere. Sin: adiúngere; adícere.
tor, vel magister.
adjunto: profesor -, adiutor académicus.
adiestramiento: exercitátio, onis f; v. entre-
namiento. administración: (acción y efecto de adminis-
trar) administrátio, onis f. Sin: procurátio,
adiestrar: (hacer diestro a uno) áliquem rátio, dispensátio. Uso: - defectuosa, vitiosa
déxterum (vel ágilem) réddere // (enseñar, procurátio; - doméstica, rei domésticae admi-
instruir) instrúere vel institúere áliquem áli- nistrátio, procurátio, cura; - extraordinaria,
qua re, ad áliquid. Sin: formare áliquem ad extraordinária administrátio vel procurátio; -
áliquid; condocefácere (referido a animales). municipal, administrátio municipalis; admi-
nistrátio municípii vel municipiorum; civita-
adinerado: nummatus, a, um. tis administrátio; - ordinaria, ordinária vel
consueta administrátio; - provincial, adminis-
adiós: ¡adiós! (fórmula de despedida) vale trátio provincialis; - pública, procurátio rei
vel váleas! (para uno); valete vel valeatis! públicae; - de la ciudad, administrátio úrbica;
(para dos o más). Sin: vive ac vale!; vívite - de Correos, públici cursus procurátio; - de
ac valete!; vale vel valete pancreátice; te vel la justicia, iudicandi munus; - de los bienes
vos valere iúbeo; bene vale et bene ámbula; de la Santa Sede, Consílium Apostólicae
bene valete et bene ambulate; cura, ut quam Sedis bonis (vel ópibus) administrandis; con-
óptime váleas; curate, ut quam óptime vale- sejo de - , consílium administrationis // (casa
atis; valetúdinem tuam cura diligenter; vale- u oficina) administrationis domus (-us f) vel
túdinem vestram curate diligenter // le, les sedes (-is f) // (En los Estados Unidos de
dice -, eum (eam), eos (eas) valere iubet; dar América y otros países, equipo de gobierno
un triste -, dícere triste vale; dar el último - a que actúa bajo un presidente) administrátio,
alguien, supremum vale álicui dícere. onis f. Uso: la - Aeronáutica y Espacial de
los norteamericanos, Administrátio Aëronáu-
adiposidad: adipósitas, atis f. Uso: epidemia tica et Spatialis Americanorum septentrioná-
de la -, epidemīa vel pestiléntia adipositatis. lium.
35
administrar
bienes públicos, res públicas vel públicum tico, instituendi modum in usum recípere; -
aerárium tueri, neglégere. una lengua, sermonem in usum recípere.
administrar: administrare. Sin: curare, pro- adoquín: silex, lĭcis mf. Sin: lapis silex;
curare // (conferir) administrare. Uso: - los saxum silex.
sacramentos, sacramenta administrare.
adoquinado: adj pavimentatus, a, um. Sin:
administrativo: administrativus vel adminis- sílice stratus; lapídibus constratus // sust stra-
tratórius, a , um. Sin: qui (quae, quod) ad ad- tura, ae f. Sin: stratum, pavimentum; silíceum
ministrationem (vel ad res administrandas) pavimentum.
pértinet (vel pertinebat …). Uso: estado -, ad-
ministratórius status; administratória condí- adoquinar: sílice stérnere.
cio; funciones -, múnera administrativa;
genio -, rerum civílium gerendarum perítia. adoración: adorátio, onis f.
36
aerolínea
aduanero: adj vectigalis, e // sust pórtitor, aeroclub: aëronáuticus círculus (-i m). Sin:
oris m. Sin: publicanus; telonárius; vectigáli- sodalícium aérium.
bus praefectus.
aerodinámica: aërodynámica, ae f. Sin: aë-
aducir: afferre, proferre. Uso: - un ejemplo, rodynámica sciéntia, doctrina, rátio, ars.
afferre áliquid exempli causā vel grátiā; - mu-
chos ejemplos, exemplorum copiā uti vel niti; aerodinámico: aërodynámicus, a, um.
- como excusa o pretexto una enfermedad,
morbum excusare; habere excusationem aeródromo: aëródromus, i m; v. aeroesta-
morbi; valetúdinem córporis obténdere; uti ción, aeropuerto.
excusatione valetúdinis; - como motivo que
…, causari (con ac e inf, o con quod y subj); aeroestación: státio (-onis f) aëronáutica.
obténdere vel rationem obténdere (con ac e Sin: státio aëronávium, aëroplanorum, aëro-
inf). vehiculorum; v. aeródromo, aeropuerto.
adulación: adulátio, onis f. Uso: con -, adu- aerofagía: aërophágia sive - phagīa, ae f. Sin:
lanter. áëris devorátio vel deglútio.
adulterar: corrúmpere. Sin: depravare; vi- aerofobia: aërophóbia sive -phobīa, ae f. Sin:
tiare. áëris impatiéntia, pavor, horror.
37
aerolito
aerolito: aërólithus, i m. Sin: báetulus, báety- aeronaval: aëronavalis, e. Sin: aérius et na-
lus; bolis, ĭdis f ; ardens lapis. valis.
aerología: aërológia sive -logīa, ae f. Sin: aeronave: aëronavis vel aërinavis, is f. Sin:
áëris doctrina. aërovehículum vel aërivehículum; navis
aéria; aérium navígium vel vehículum.
aerometría: aërométria sive -metrīa, ae f.
Sin: áëris metiendi rátio, sciéntia, doctrina. aeronavegación: aëria navigátio (-onis f).
Sin: aërinavigátio.
aerómetro: aërómetrum, i n. Sin: instrumen-
tum aërométricum; áëris mensurae index; aeronavegante: (persona que navega por el
áëris metiendi instrumentum. aire como pasajero) v. pasajero (- de avión)
// (aeronauta) v. esta voz.
aeromodelismo: formellarum aëronaválium
fingendarum ars. Uso: dedicarse al -, for- aeroplano: aëroplanum sive aëróplanum, i n;
mellis aëronaválibus fingendis studere. v. avión.
38
afeminación
39
afeminadamente
afeminadamente: effeminate. Sin: mólliter; afiliado: adscriptus, a, um. Sin: tésserā práe-
muliébriter. ditus vel instructus. Uso: - a un partido, fac-
tiosus, factionárius; - al partido hitleriano,
afeminado: effeminatus, a, um. Sin: delica- factioni hitlerianae adscriptus.
tus; mollis.
afiliar: ascríbere. Sin: aggregare; cooptare.
afeminar: effeminare. Sin: mollire, emollire; Uso: - a un partido, in factionem ascríbere.
enervare.
afinar: - un instrumento, instrumento ratas
Afganistán : Afg(h)anistánia, ae f. voces restitúere. Sin: nervos temperare; fides
téndere; órgana compónere vel moderari.
afgano: adj afg(h)anus, a, um // sust
Afg(h)anus, i m. afinidad: affínitas, atis f. Uso: - electiva, af-
fínitas electiva.
afiche, v. cartel.
afirmación: affirmátio, onis f. Sin: asseverá-
aficionado: adj voluptuárius vel voluptárius, tio.
a, um // sust amator, oris m. Sin: cultor vo-
luptuárius vel voluptárius. Uso: - al deporte, afirmativo: (que afirma) assevērans. Uso: de
athléticae (vel rei athléticae) amator; - al fút- modo -, asseveranter, affirmative // (que de-
bol, pedilúdii amator; v. diletante. nota o implica la acción de afirmar) affirma-
tivus. Uso: partícula -, partícula affirmativa;
afiladera: cos, cotis f. Uso: - eléctrica de cu- confirmativa coniúnctio; de modo -, affirma-
chillos, eléctrica cultrorum lima. tive.
afilador: acutiator, oris m. Sin: acutárius, co- afluencia: affluéntia, ae f. Sin: frequéntia;
tiárius, samiator, samiárius; faber acuminá- frequentátio. Uso: - a las urnas, suffragiorum
rius; qui ácuit cote ferrum vel ferramenta // frequéntia; - de coches, affluéntia vel fre-
(instrumento para afilar) acutárium, ii n. Sin: quéntia vehicularis.
mola vel máchina acuminária //(correa de
afilar) tentipéllium, ii n. Sin: cos (cotis f) afluente: amnis (-is m) vel flúvius (-ii m) ín-
ferro acuendo. fluens.
40
agente
afrancesado: gállice contaminatus vel inqui- agamia: ágama germinátio (-onis f).
natus. Sin: more gállico formatus vel confor-
matus. ágamo: ágamus, a, um. Sin: non sexualis.
afrancesar: gállice contaminare vel inqui- ágape: (convite de caridad entre los primeros
nare. Sin: more gállico formare, conformare, cristianos) ágape, es f. Sin: fraternum vel ca-
institúere. ritatis convívium.
afta: apththae, arum fpl. Sin: oscedo, dĭnis f. agenda: codicillus, i m. Sin: libellus, com-
mentaríolum; adversária, orum npl; memo-
aftosa: febris (-is f; ac -em vel -im; abl -e vel rialis libellus; ordo agendorum.
-i) epizoótica.
agente: (fuerza que obra) vis (ac vim; abl vi;
41
aggiornamento
pl vires, -ium). Sin: id quod éfficit vel agit // agio: cóllybus, i m. Sin: permutationis fruc-
(el que obra) effíciens, entis m. Sin: agens // tus.
(persona que obra con poder de otra) procu-
rator, oris m // (cosa que produce un efecto) agiotador, v. agiotista.
causa, ae f. Sin: vices vel partes alicúius
agens; personam alicúius agens vel sústinens. agiotaje: pecúniae nundinátio (-onis f). Uso:
Uso: - bancario, curator nummulárius; - di- ejercer el -, nundinari; pecuniā vel mércibus
plomático, legati minister; - ejecutor, appá- nundinari; lucra fácere prétiis (mércium) vi-
ritor; coactor; - electoral, studiosus tiatis.
suffragator; competitoris fautor; - fiduciario,
curator; - fiscal, exactor, coactor; actor publi- agiotista: nundinator, oris m.
cus; tributorum exactor; - patológico, morbi
causa; - provocador, concitator minister; - se- agitación: agitátio, onis f. Sin: instigátio.
creto, speculator tectus; explorator; - secretos
rusos de la KGB, tecti ministri rússici e soda- agitador: (varilla de vidrio que se usa para
litate, litteris compendiáriis KGB insigni; - revolver líquidos) agitatórium, ii n. Sin: vír-
tóxico, virus; venenum; tóxica vis; - de bolsa, gula agitatória // (persona que provoca con-
de cambio, de cambio y bolsa, chrematista; flictos sociales o políticos) agitator, oris m.
nummulárius; nummis mercandis curator; Sin: turbator vel perturbator; instimulator;
curator pecúniae permutandae; nummorum concitator. Uso: - popular, seditiosus, i m;
commutator; - de circulación, miles viató- vulgi vel plebis turbator, concitator, cóncitor;
rius; - del contraespionaje, exploratorum ex- qui ágitat vel exágitat (agitabat vel exagita-
plorator; - de negocios, negotiator; curator bat).
vel confector negotiorum; - de policía, minis-
ter vel custos públicus; urbis custos; vigil, aglobulia: aglobúlia, ae f. Sin: glóbuli demi-
ĭlis; - de policía secreta, miles occultus a pú- nuti mpl; globulorum rubrorum deminútio,
blica tutela; - de seguridad, públicae securi- deféctio, defectus.
tatis custos; - de transportes, bastagárius;
mércium expeditor; missionum procurator; aglutinación: glutinátio vel agglutinátio, onis
qui negótium mércium advectandarum gerit; f.
- de viajes, itínerum procurator.
aglutinante: ágglutinans, glútinans, conglú-
aggiornamento, v. actualización. tinans, antis. Sin : agglutinatórius ; aggluti-
nativus, glutinativus; ligatórius.
agilidad: agílitas, atis f. Sin: celéritas. Uso: -
espiritual, celéritas ánimi; ánimi mobílitas; - agnosia: agnósia sive agnosīa, ae f.
de estilo, expedita et fácile currens orátio; -
de ingenio, celéritas ingénii; ingénium ad agnosticismo: agnosticismus, i m. Sin: ag-
ómnia versátile; - de movimientos, céleres nóstica doctrina vel philosóphia; mentis hábi-
motus mpl; - de pensamiento, céleris mens; - tus agnósticus.
en correr, pernícitas, velócitas.
agnóstico: adj agnósticus, a, um. Sin: ad ag-
ágilmente: agíliter. Sin: perníciter; celériter; nosticismum áttinens // sust agnósticus, i m.
mobíliter; expedite. Sin: agnosticismi sectator, studiosus, fautor.
42
agronómico
agonístico: agonísticus, a, um. Sin: agónicus. agregado: adj addictus, a, um // sust addic-
tus, i m. Sin: cooptatus; ascriptus. Uso: - co-
agonizante: moribundus, a, um. Sin: inter- mercial, cultural, militar, legationi in re
móriens, intermórtuus; ánimam iam agens. negotiatória, culturali, militari addictus; - di-
plomático, aggregatus diplomáticus; - de em-
agonizar: intérmori. Sin: ánimam ágere; in bajada, públicae legationi addictus.
últimis vel in extremo esse; in último vitae
discrímine esse. agresión: impugnátio, onis f. Sin: aggréssio;
lacessítio.
agorafobia: agorophóbia sive -phobīa, ae f.
agresividad: aggressívitas, atis f. Sin: provo-
agorero: augur, ŭris m. Sin: augurator. candi vel aggrediendi stúdium.
agosto: Augustus, i m. Sin: mensis Augustus. agresivo: infensus, a, um. Sin: infestus; pug-
nax.
agotado: (dicho de persona) defatigatus vel
fatigatus, a, um. Sin: confectus; defessus; agresor: aggressor, oris m. Sin: impetītor; at-
enervatus; fractus // (dicho de libro) iam non temptator vel attentator.
venalis. Sin: qui iam non prostat; qui iam ve-
nalis non prostat. agricultura: agri vel agrorum cultura. Sin:
agri cúltio; res rústica.
agotamiento: defatigátio vel fatigátio, onis f.
Sin: enervátio; lassitudo. Uso: - nervioso, agrimensor: agrimensor, oris m. Sin: agri vel
nervorum imbecíllitas, debilitátio, infírmitas, agrorum mensor; simplem mensor.
conféctio.
agrimensura: agrorum mensura (-ae f).
agracejo, v. bérbero.
agronomía: agronómia sive -nomīa, ae f.
agraciar: áliquid álicui concédere, largiri, di- Sin: agrária disciplina vel doctrina; agri co-
largiri. lendi ars vel sciéntia; agrorum culturae rátio.
43
agrónomo
ad disciplinam vel rationem colendorum mal, aqua cálida; - tibia, aqua tépida; - tónica,
agrorum pértinens. aqua tónica vel chininata; - de cal, aqua cal-
cis; - de cebada, aqua hordácea; - de Colonia,
agrónomo: agrónomus, i m. Sin: agrorum aqua coloniensis; odoramentum coloniense;
culturae peritus vel peritíssimus; agráriae dis- - de cristalización, aqua crystallizationis; - de
ciplinae peritus. pozo, aqua puteana vel putealis; - de Seltz,
aqua selterana // sacar -, aquare // fig, estar
agrupación: congregátio, onis f. Sin: coetus; con el - al cuello, in extrema spe salutis esse;
manus; globus. hacérsele a uno - la boca, sentire sibi moveri
salivam; llevar el - a su molino, omnia ad
agrupar: congregare. Sin: conglobare. utilitatem suam referre; ómnia in rem suam
convértere; tomar - en harnero, escribir en el
agrura: ácrium pomorum sata npl. -, dar palos en el -, imbrem in cribrum gé-
rere; in aqua scríbere; litus arare; vires in
agua: aqua, ae f. Uso: - acídula, aqua ací- ventum effúndere; frustra laborare; óleum et
dula; - artesiana, aqua artesiana; - bautismal, óperam pérdere; se parecen como dos gotas
aqua baptismalis; - bendita, aqua benedicta, de -, tam símiles sunt quam ovo ovum.
sacra, lustralis, lústrica; - caliente, cálida
aqua; - carbónica, v. agua de Seltz; - co- aguabenditera, v. pila.
rriente, aqua fluens vel prófluens; - destilada,
aqua stillata vel stillatícia; aqua artifício aguacero, v. turbión.
stillata; aqua chémice pura; - dulce, aqua
dulcis; - estancada, muerta, aqua stagnans; - aguafiestas: turbator, oris m. Sin: importu-
esterilizada, aqua sterilizata; - filtrada, aqua nus visitator; homo molestus vel importunus;
saccata vel percolata; - fluvial, - de río, aqua interpellator; interventor.
fluvialis; - freática, aqua subterránea; - fría,
aqua frígida; - fuerte, aqua nitrata; - gaseada, aguafuerte: imago (-gĭnis f) aquā nitratā in-
aqua gásio medicata; - helada, aqua conge- cisa. Sin: tábula aquā ácidā caelata.
lata; aqua gelu districta; aqua glácie concreta;
- hirviendo, aqua fervens; - manantial, aqua aguamanil: aquimanile, aquiminale, aquae-
viva vel sáliens; - marina, - de mar, aqua ma- manale, is n. Sin: aquiminárium; aquale, is n.
rina; - mineral, aqua mineralis, medicata, me-
dicamentosa, salutaris; - oxigenada, aqua aguamarina: beryllus (-i m) caerúleus.
oxygénio medicata vel ditata; - no potable,
aqua potu insalubri; aqua potu insalubris; - aguamiel, v. vino.
pluvial, - de lluvia, aqua plúvia, pluvialis,
pluviátilis; - potable, aqua potábilis, potória; aguapié, v. vinillo.
aqua potulenta, poculenta, pocularis, bíbilis;
aqua ad bibendum (vel ad potandum) apta; aguar: aquā dilúere vel temperare (áliquid)
aqua pótui apta; aqua salubri potu; aqua potu // fig remíttere; mitigare; lenire.
salubris; - residuales, deflúvium (fabrica-
rum); - rosada, - de rosas, rosae succus; - sa- aguardiente: aqua ardens. Sin: aqua vitae;
lada, aqua salsa; - subterránea, - de fondo, stillatícia pótio vitígena.
aqua subterránea; - sulfurosa, aqua sulphú-
rea, sulphurosa, súlphurans, sulphurata; - ter- aguarrás: aqua résinae vel resinalis. Sin:
44
aire
agudizar: acúere. Sin: acutum fácere vel réd- ahijado, da: fílius lustralis; fília lustralis.
dere // agudizarse (agravarse una enferme-
dad) ingravéscere. ahorcable: crucis offa (-ae f).
45
airón
purus; - rarefacto, aër extenuatus; al - libre, ajedrez: latrunculorum ludus. Sin: calculo-
subdialis, e; sub dio vel sub divo; in áëre pa- rum lusus; ludus latrunculárius. Uso: partido
tenti // Mús cantiúncula, ae f. Sin: sincínium; de -, latrunculorum certamen; tablero de -, tá-
monódium; v. canción. bula latrunculária; jugar al -, latrúnculis (vel
ad latrúnculos) lúdere.
airón: árdea, ae f.
ajemez: bífora, ae f. Sin: fenestra bíforis; an-
aislacionismo: segregationismus, i m. Sin: gusta fenestella, columnā interpositā.
ab aliorum rebus secrétio vel seiúnctio.
ajenjo: absínthium, ii n.
aislacionista: (adj y sust) segregationista //
adj ad seiunctionem ab aliorum rebus átti- ají: piperitis (-is vel -tĭdis f) acrior.
nens // sust seiunctionis ab aliorum rebus fau-
tor. ajo: álium vel állium, ii n. Uso: de -, alliá-
ceus; olor a -, odor alliáceus.
aislado: segregatus, a, um. Sin: relegatus;
seclusus; separatus. ajuar: supellex vel suppellex, léctilis f.
aislador: (que aísla) ségregans. Sin: disiun- ajustar: - algo a las condiciones, áliquid me-
gens; séparans; quod séparat vel seiungit ab tiri rerum condiciónibus.
áliqua re // (cuerpo que intercepta el paso a
la electricidad, al calor o al sonido) intercep- ajusticiar: (último) supplício affícere. Sin:
tor, oris m. Sin: seiunctor; separator // Electr, (cápitis) supplícium de áliquo súmere; sup-
adj diffusionem impédiens; diffusioni repug- plício necare vel occídere; ser ajusticiado,
natórius; propagationi resistens; quod intér- supplício (cápitis) áffici; morte multari.
cipit fluxum eléctricum; quod intercludit
fluentum eléctricum; sust insulatrum, i n; ala: ala, ae f. Uso: - derecha, izquierda, ala
(fluxus eléctrici) interceptórium vel disiunc- dextra, laeva; - del sombrero, ala vel margo
tórium; (fluento eléctrico) repugnatórium. (-gĭnis mf); - de un ejército, ala; cornu; cortarle
a uno las -, incídere pennas álicui; renacerle
aislamiento: segregátio, onis f. Sin: relegá- a uno las -, pennas álicui renasci.
tio; separátio. Uso: celda de -, custódia singu-
laris // Fís, Electr insulátio, onis f. Sin: alabarda: hasta, ae f. Sin: hasta securífera;
intercéptio; disiúnctio. ansata hasta; securis hastata.
46
alba
alajú: libum mellitum vel aromáticum. Sin: alarma: señal de -, perículi signum. Sin: sig-
panis mellitus. num monitórium; perículi index. Uso: - so-
fisticada, signum monitórium summo
alambicamiento: expréssio, onis f // fig artifício confectum; aparato de -, apparatus
cavillátio; mentis inténtio vel agitátio. (-us m) periculorum index; silbato, silbido de
-, monitórius síbilus; sirena de -, sirena sibi-
alambicar: sucum exprímere vel elícere // fig latrix vel monitória; sonido de -, monitórius
ingénium inténdere. Sin: mentem acúere, fa- sónitus; timbre de -, monitórium tintinnábu-
tigare, torquere. lum; monitórius tinnitus; suena la -, moni-
tórius sónitus (vel tinnitus) elícitur, éditur,
alambique: fornácula, ae f. Sin: fornácula pérsonat; tinnit vel strepit perículi index // fig
stillatícia; clíbanus stillatícius. sollicitudo, dĭnis f. Sin: timor; trepidátio.
47
albacea
albacea: exsecutor (-oris m) testamenti. Sin: dela, óffula murtati; - de chorizo, óffula to-
testamenti curator; curator ex testamento. mácinae.
albanés: adj albanus, a, um; albaniensis, e // alboroto: strépitus, us m. Sin: fragor; tumul-
hab Albani, orum; Albanienses, ium. tus.
Albania: Albánia sive -banīa, ae f. álbum: album, i n. Sin: tábula. Uso: - foto-
gráfico, album photográphicum.
albañal, v. alcantarilla.
albúmina: albúmina, ae f. Sin: albumen; al-
albañil: structor, oris m. Sin: murárius; cae- bumentum.
mentárius; faber caementárius.
albuminoide: albuminóides, is mf.
albarda: (pieza principal del aparejo de las
caballerías de carga) clitellae, arum fpl; v. alcabalero, v. exactor.
basto // (silla de montar) sella (-ae f) baiula-
tória. alcachofa: cínara vel cýnara, ae f. Sin: cár-
duus hortensis vel horténsius. Uso: - silvestre,
albaricoque: armeníacum, i n. Sin: armení- v. alcaucí, alcaucil; cabezuela de -, fructus
acum malum; arménium pomum. vel caput cárdui hortensis, horténsii, sativi.
albaricoquero: armeníaca, ae f. Sin: arme- alcahuete, ta: (persona que procura, encubre
níaca malus, arbor, prunus. o facilita un amor ilícito) leno, onis m; lena,
ae f.
albatros: larus, i m.
alcaide: castellanus, i m. Sin: castello prae-
albergador, ra: dóminus, dómina deversórii. pósitus.
48
alcuzcuz
tássicum. mitorio.
49
alcuza
alcuza: (vasija en que se tiene el aceite para alejarse: abire. Sin: recédere; evádere.
el uso diario) vas (-sis n; vasa, orum npl)
ólei. Sin: vas oleárium; ólei ampulla; ampulla alelí o alhelí: leucóion vel leucóium, ii n.
oleária; lécytus; gut(t)us; v. aceitera // (vina-
greras) v. vinagrera. alemán: adj germanus vel germánicus, a, um.
Sin: teutiscus; teutónicus, theodiscus. Uso:
aldaba: ansa, ae f. idioma -, lingua germánica vel theodisca;
germánicus vel theodiscus sermo; en -, ger-
aldea: pagus, i m. Sin: vícus, oppídulum. mánice vel theodisce; sermone Germanorum,
Uso: - global, vicus universus. germánico, theodisco; República Democrá-
tica -, Democrática res pública Germániae
aldeano: vicanus. orientalis // sust Germanus, i m. Sin: Teutis-
cus; Teuton, ŏnis m.
aldehuela: vículus, i m.
Alemania: Germánia, ae f. Uso: - meridio-
aleación: mixtura, ae f. Sin: temperátio; tem- nal, Germánia meridionalis, meridiana, meri-
peratura. Uso: de buena, mala -, bonus, adul- dialis; - occidental, Germánia occidentalis; -
terinus, a, um; plata de óptima -, argentum oriental, Germánia orientalis; - unificada,
óptimae notae. Germánia coadunata; ex - democrática orien-
tal, Democrática quondam Germánia orien-
aleatoriedad: álea (-ae f) dúbia. talis; República Federal de -, Res pública
Foederata Germániae; Foederatae Germániae
aleatorio: fortuítus. Sin: incertus; dúbius. Civitates; la - nazi, Germánia nazística; la -
socialista oriental, Germánia socialística
alegar: - razones, rationes praetéxere. orientalis.
alegato: adiunctum, i n. Sin: charta áddita vel alergia: allérgia sive -lergīa, ae f.
adiuncta; fólium ádditum vel adiunctum.
alérgico: allérgicus, a, um.
alegoría: allegória sive -gorīa, ae f. Uso: ser-
virse de alegorías, rem per imágines signifi- alergista, v. alergólogo.
care.
alergología: allergológia sive -logīa, ae f.
alegóricamente: allegórice. Uso: hablar -,
figuratis verbis uti; translatis verbis loqui; alergólogo: allergólogus, i m.
imágine uti.
alero: subgrunda vel suggrunda, ae f. Sin:
alegórico: allegóricus, a, um. Sin: translatus; subgrúndium vel suggrúndium; suggrundá-
figuratus. tio.
50
alfombrilla
nere; hay que estar -, cavendum vel vigilan- seanum vel morsense; estudio del -, abecedá-
dum est; cauto opus est. ria (ars); el que aprende el -, abecedárius.
alesaje: modíoli lumen (-mĭnis n). alfajía: scándula, ae f. Uso: fabricante de al-
fajías, scandulárius.
aleta: ala, ae f. Sin: pinna. Uso: - de hélice,
hélicae vel hélicis ala // (Dep, calzado en alfajor, v. alajú.
forma de aleta de pez que usan las personas
para impulsarse en el agua, al nadar o bu- alfalfa: herba (-ae f) médica.
cear) pinnae natatóriae.
alfanumérico: alphanuméricus, a, um.
aletargado, v. letárgico.
alfarería: figlina vel figulina, ae f.
alexifármaco: adj alexiphármacus, a, um.
Sin: contra venenum // sust alexiphármacum alfarero: fígulus, i m. Sin: fictiliárius; ollá-
vel alexiphármacon; remédium contra vene- rius.
num. Uso: tomar un -, alexiphármacum sú-
mere; remedio uti adversus venenum. alférez: (portaestandarte) sígnifer, ĕri m.
Sin: vexillárius; praecursor; antesignanus //
ALF: Academīa Latinitati Fovendae. (subteniente) súbtenens, entis m. Sin: subcen-
turionis vicárius vel adiutor; alter a subcen-
alfa: alpha, ae f. turione.
51
alfombrista
algodón: (planta) xylon vel xylum, i n. Sin: alícuota: pars, partis f. Sin: summae pars;
gossýpium vel gossýpion, ii n; coton, onis m quota pars. Uso: según - fijas, secundum quo-
Uso: - hidrófilo, gossýpium hydróphilum; tas partes statutas.
de -, xýlinus vel gossýpinus, a, um; - en
rama, coacta gossýpina npl; coactília gossý- alienable: alienábilis, e.
pina; tomentum gossýpinum; borra de -, la-
nugo xýlina; hilado o tejido de esta borra, alienación: alienátio, onis f // (trastorno inte-
linum xýlinum; tela xýlina; xýlinum línteum; lectual) alienátio mentis. Sin: améntia; de-
téxtile xýlinum; pólvora de -, xylon explo- méntia.
dens.
alienista, v. psiquiatra.
algofilia: algophília sive -philīa, ae f. Sin: in-
sana doloris voluptas vel cupido aliento: de un -, uno quasi hálitu; hasta el úl-
52
almadreñas
alisadura: rei polítio (-onis f). almacenamiento: mércium stipátio (-onis f).
Sin: condítio in receptáculo, vel in hórreo, vel
alisios: vientos -, etésiae, arum fpl. Sin: tró- in apotheca.
pici efflatus.
almacenar: hórreo vel receptáculo cóndere.
Alitalia: Alitália , ae f. Sin: Aëronáutica Sin: merces in hórreum repónere.
Socíetas Alitália appellata; socíetas aëronáu-
tica itálica. almacenero: (tendero) apothecárius, ii m //
(guardalmacén) rerum receptáculi custos
aliteración: allitterátio, onis f. Sin: adnomi- (-odis m).
nátio vel agnominátio; consonátio litterarum;
homoeopróphoron, i n. almáciga: gluten, tĭnis n; glútinum, i n.
53
almagesto
54
alpino
55
alquería
alquimia: alchímia, ae f. Sin: ars metallum alterable: mutábilis, e. Sin: qui, quae, quod
vel metalla mutandi; auri conficiendi ars; me- vitiari potest.
talli mutátio.
altercado: altercátio, onis f. Sin: convícium.
alquímicamente: alchimístice.
álter ego: alter ego. Sin: alter idem.
alquímico: alchimísticus, a, um.
alternador: alternator, oris m.
alquimista: alchimista, ae m. Sin: alchímiae
studiosus vel professor. alternancia: alternamentum, i n.
56
alud
57
aludir
desarrollando); nives devolutae vel delapsae vione vexati (perjudicados por el -); aqua-
fpl; devolutus nívium lapsus; ingens nívium rum alluvione óbruti (ahogados por el -);
moles e monte devoluta vel delapsa. Uso: cae alluvione e suis sédibus deturbati (echados
un -, nívium moles de monte devólvitur vel de sus moradas por el -).
lábitur; caminos obstruidos por los -, viae ní-
vium mólibus interclusae. alveolitis: alveolitis, ĭdis f. Sin: alveorum in-
flammátio vel inflátio. Uso: - dental, alveoli-
aludir: áliquem vel áliquid significare. Sin: tis dentária; déntium alveolorum
áliquem designare; áliquid tángere; significa- inflammátio; - pulmonar, alveolitis pulmoná-
tione áliquem appellare; de áliqua re mentio- ria; pulmonum alveolorum inflátio.
nem inícere; allúdere + dat; annúere;
adumbratim memorare; léviter tángere vel at- alvéolo: alvéolus, i m. Uso: - pulmonar, al-
tíngere. véolus pulmonaris vel pulmonárius.
alumnado: cuncti alumni; scholástici; dis- alzacuello: cóllulum, i n. Sin: focale; colli
cípuli mpl. amictus (-us m) vel corona.
58
ámbar
amargo: (dulce) v. amarguillo; (licor) ambages: ambages, um fpl. Uso: sin -, missis
amarellus, i m. ambágibus.
59
ambidextro
dillo, ambra, ae f; ambrum, i n; - negro, - naturae loca; res externa; res externae; cir-
azabache, ambrum nigrum. cumstántiae, arum fpl.
ambiente: - artístico, artíficum ámbitus (-us ambón: ambo, ōnis m. Sin: cáthedra; púlpi-
m); - científico, disciplinarum naturálium ám- tum; suggestus, us m; v. púlpito.
bitus; - corrompido, morum temporumque
vitia, vel corruptelae, vel turpitúdines; - do- ambulancia: autoárcera, ae f. Sin: árcera au-
méstico, domésticus convictus; doméstica tomatária; autoraeda infirmis (excipiendis);
consórtio; - favorable, secundi hómines mpl; autoambulatórium (vehículum); autocinetum
- histórico, témporum ac rerum adiuncta npl; aegrorum; autovehículumm sauciorum; au-
- hostil, hómines ímprobi mpl; - literario, lit- toárcera infirmorum vel sauciorum.
teratorum ámbitus; - moral, morum condicio-
nes; - periodístico, diurnariorum ámbitus; - ambulante: ámbulans, antis. Sin: ambulató-
obrero, opíficum ordo; opífices mpl; - reli- rius; circumforáneus. Uso: vendedor -, am-
gioso, ámbitus sacer; religiosae vitae condi- bulator; ínstitor; círcitor; circulator.
ciones; - social, socialis ámbitus; socialis
vitae condiciones; témpora et personae // - ambulatorio: (que sirve para caminar) am-
geofísico, ámbitus, us m. Sin: circumiectus, bulatórius, a, um // (dispensario) ambulató-
us m; ambiéntia, ium npl; circumiecta, orum rium, ii n. Sin: ambulatórium médicum vel
npl; circumiacéntia, ium npl; circumfusa, valetudinárium.
orum npl; locorum natura; rerum locorumque
adiuncta; circumiecta natura; circumiacentia ameba: amoeba, ae f; amoebe, es f .
60
aminoácido
amebeo: amoebaeus, a , um. Sin: vérsibus al- ametrallador: adj ballistárius, a, um. Uso:
ternis constans. Uso: verso -, versus amoe- fusil -, parvum tormentum automatárium
baeus. // sust ballistárius, ii m. Sin: ignífera missília
iáculans.
amenaza: amenazas a la vida humana, vitae
humanae minationes; hóminum vitae impen- ametralladora: (autómatum) polýbolum, i n.
dentes minationes; amenazas contra la vida, Sin: mydróbolum vel -on, i n; mydríbalum,
perícula in vitam intentata; - frontal a toda la i n; mydribalatrix, icis f (máchina); pyro-
cultura de los derechos del hombre, minae ballista, ae f; ballista ignífera vel ignívoma.
adversum iúrium humanorum omnem cul-
tum. ametrallamiento: missílium ignivomorum
iactus (-us m).
América: América, ae f. Uso: - Española,
América Hispánica; Iberoamérica, Hibero- ametrallar: mydribalare. Sin: mydris percú-
América; - Latina, Sud -, América meridiana tere, ferire; mydros iácere, conícere, inícere,
vel australis; Centro -, - Central, Média Amé- inferre, fúndere, effúndere; ignívoma vel ig-
rica; - del Norte, América septentrionalis vel nífera missília conícere, iácere, iactare, iacu-
septemtrionalis. lari; ignívomis vel igníferis missílibus
ággredi, verberare, percútere, confríngere,
americana: (prenda de vestir) thorácium diffríngere, cáedere; igníferos vel ignívomos
americanum; thorax (-ācis m) americanus; v. glóbulos conícere; igníferas vel ignívomas
campera. glandes conícere.
61
amistoso
amito: amictus, us m. Sin: epomis, ĭdis f; lí- amoníaco: sust sal ammoníacum n; sal am-
neus amictus; línea epomis. moníacus m; (gas compuesto de ázoe e hidró-
geno) vapor ammoníacus; (disolución de gas
amnesia: amnésia sive -nesīa, ae f. Sin: me- amoníaco en agua) liquor ammoníacus // adj
móriae amíssio (pérdida); memóriae deféctio ammoníacus, a, um.
(debilidad notable). Uso: estoy sujeto a fre-
cuentes -, memória saepe me déficit. amonio: ammónium, ii n.
Amnesty International: Amnéstia (-ae f) In- amor: amor, oris m. Sin: diléctio. Uso: - con-
ternationalis. Sin: socíetas internationalis ab yugal, coniugalis amor; - divino, cáritas; -
amnéstia; sodálitas ab amnéstia internatio- materno, matris amor; materna cáritas.
nali; amnéstia inter gentes.
amoral: sensus moralis expers. Sin: legis
amnistía: amnéstia sive -nestīa, ae f. Sin: im- moralis néglegens.
púnitas; vénia et oblívio; vénia et impúnitas;
vénia incolumitasque; oblívio rerum ante ac- amorcillo: áliger puer Cupīdo.
tarum vel praeteritarum; poenarum remíssio
et oblívio; oblívio factorum dictorumque. amorfo: amorphus, a, um. Sin: informis;
Uso: - parcial, amnéstia particularis vel par- formā carens.
tialis; - total, amnestia totalis; - general, óm-
nium factorum dictorumque oblívio; - amortiguador: antipulsórium, ii n.
política, discordiarum oblívio.
amortizable: amortizábilis, e . Sin: exstin-
amnistiar: amnéstiam concédere. Sin: am- guíbilis; solúbilis.
néstiam decérnere; oblivionem praestare vel
sancire, véniam et impunitatem dare vel lar- amortización: amortizátio, onis f. Sin: exstínc-
giri; véniam in praetéritum donare. tio; solútio. Uso: - en cuotas, gradalis vel gra-
dária solútio; - de una deuda, aeris alieni
amoblado: (supelléctile) instructus, a, um. solútio vel exstínctio; débitae pecúniae solú-
tio; - de un crédito, iusti créditi solútio; cré-
amoblar: (supelléctile) instrúere (por ej, ditae pecúniae solútio.
domum, una casa; conclave, un cuarto).
amortizado: amortizatus, a, um. Sin: exstinc-
amok: amok n indecl. tus; solutus.
62
anacámptico
una serie de años, in annos sólvere; - un cré- amplitud: - de ideas, ánimi mentisque am-
dito, créditum sólvere; - una deuda, pecú- plitudo.
niam débitam sólvere; débitum álicui
sólvere; - una deuda al contado, pecúniam ampolla: (vasija de vidrio o de metal) am-
praesentem sólvere; no estar en condiciones pulla, ae f. Sin: phíala. Uso: pequeña -, am-
de - las deudas, solvendo non esse. púllula; lagúncula; fabricante de ampollas,
ampullárius, ii m // (tubito de vidrio) túbulus
amperaje: amperiana (eléctridis) ténsio. (-i m) vítreus. Sin: vítreum subtilíssimum vel
tenuíssimum // (vejiga) púsula vel pústula ae
ampere, v. amperio. f // (vinajera) v. esta voz.
ampliador: (aparato o máquina que amplía) amputación: amputátio, onis f. Sin: exséctio,
amplificatória, ae f (máchina). truncátio.
amplificación: amplificátio, onis f. Sin: am- amuleto: amuletum, i n. Sin: res averrunca;
pliátio // Fotogr maiorátio vel ampliátio pho- en pl también práebia, orum n.
tográphica; (fotografía, texto, plano, etc.,
ampliados) antítypum amplificatum n. Uso: amura: propes, pĕdis m.
- electrónica, amplificátio electrónica.
anabaptista: anabaptista, ae m; anabaptístria,
amplificador: Fís, Electr amplificatórium, ii ae f. Sin: iterandi baptismi assertor m, asser-
n. Sin: amplificatrum; máchina amplificató- trix f.
ria; instrumentum amplificatórium // (alta-
voz) v. esta voz. anabiosis. anabiosis, -is f. Sin: resuscitátio.
63
anacardo
64
anatema
65
anatematizar
ancestral: avītus, a, um // fig priscus, a, um. andaluz: adj vandalicianus, a, um. Sin. an-
Sin: antīquus, antiquíssimus. dalusianus; andalusiensis, e // hab Vandali-
ciani, orum. Sin: Andalusienses, ium.
anchoa: áphia, ae f. Sin: áphye, es f; ápua, ae
f. andamio: tabulatum, i n; tabulátio, onis f.
Sin: contignátio.
anchura: - de una vía, v. trocha.
andante: Mús aequabíliter. Sin: léniter; mo-
deratus músicus modus; temperata symphó-
anciano: adj (en oposición a joven) vetus, nia; modulátio aequábilis vel lenis; modulátio
véteris // sust senex, senis m. Sin: homo vel aequábilis vel lenis fluens.
vir provectae aetatis; (en oposición a joven)
homo vel vir vetus. Uso: - venerable, venerá- andantino: Mús aequabílius; lénius; modu-
bilis vel venerandus senex; asilo de ancianos, látio lenior.
v. asilo; no es lícito dejar a los - en soledad,
non licet hómines véteres in solitúdine relín- andas: lectica vel lectícula, ae f. Sin: sandá-
quere. pila; gestatórium; portatória; férculum; sella
baiulatória, gestatória, portatória.
ancla: áncora, ae f. Uso: echar - o anclas,
áncoram vel áncoras iácere; levar el - o an- andén: crepido, dĭnis f; v. plataforma.
clas, áncoram vel áncoras tóllere, sólvere;
cable del -, ancorale, is n; del -, ancoralis, e; Andes: Andae, arum fpl; Andes, ium fpl. Sin:
ancorárius, a, um; provisto de -, ancoratus; Andes montes; Andina iuga. Uso: de los -,
está el buque sobre el -, navis ad áncoram de- andinus, a, um
ligata est.
andinismo: andinismus, i m. Sin: andinae
66
anestesiar
67
anestésico
anestésico: adj anaesthéticus, a, um. Sin: in- ángel: ángelus, i m. Uso: - custodio o de la
dolórius; sentiendi facultatem áuferens // sust guarda, ángelus tutelaris vel custos // fig, es
anaesthéticum, i n. Sin: anaesthéticum medi- un -, vir est exímiā venustate (en extremo
camentum; medicamentum sensum áuferens. hermoso), mitíssimus et leníssimus (muy afa-
ble), probatíssimus (muy bueno), purus cas-
anestesista: anaesthéticus, i m. Sin: médicus tusque (inocente).
anaesthéticus.
angelical: angélicus vel angelianus, a, um; ad
aneurisma: aneurysma, ătis n. Sin: (dilata- ángelos pértinens; fig ángeli símilis; ínno-
ción de una arteria) arteriae amplificátio vel cens, purus. Uso: alma -, mens ab omni labe
dilatátio; (dilatación anormal del corazón) puríssima; coros -, chori angelorum; saluta-
abnormis dilatátio cordis. ción -, salutátio angélica; vida -, vita inte-
gérrima.
aneurismático: aneurysmáticus, a, um. Sin:
ad aneurysma áttinens. angélicamente: angélice.
68
animador
anglicista: (versado en inglés) ánglice sciens angustia: angor, oris m. Sin: maeror; anxíe-
// (aficionado a lo inglés) rerum anglicarum tas; sollicitudo. Uso: morir de -, angore vel
cultor. angóribus cónfici.
anglofilia: Angliae stúdium. Sin: benevolén- angustiar: angore vel maerore affícere // an-
tia erga Anglos. gustiarse, estar angustiado, angore premi vel
áffici. Sin: ánimo angi; afflictari de áliqua re.
anglófilo: Angliae studiosus vel amans. Sin:
in Anglos benevoléntior; Angliae et Anglo- anhídrido: anhydrides, is f. Uso: - carbó-
rum amator. nico, anhydrides carbónica; carbóneum
dioxydatum; carbónei dióxidum; - sulfúrico,
anglofobia: formīdo (-dĭnis f) Anglorum. sulp(h)ur dioxydatum.
Sin: Angliae et Anglorum ódium; hostílitas
in Anglos. anhidro: anhydrus, a, um. Sin: aquā carens;
siccus.
anglófobo: osor Anglorum. Sin: Angliae et
Anglorum hostis. anilina: anilinum, i n; anilina, ae f. Uso: fá-
brica de -, anilinificina, ae f.
anglófono: anglóphonus.
anilla: (anillo de gimnasia) círculus, i m. Sin:
anglomanía: anglománia sive -manīa, ae f. ánulus. Uso: fabricante de anillos, anulárius,
Sin: anglicizátio, onis f; imitandi ánglicos ii m.
mores stúdium.
anillo: ánulus, i m; círculus, i m. Uso: - del
anglómano: anglicizans, antis mf. Pescador, ánulus piscatórius vel piscatoris ;
anillos de Saturno, circelli Saturni planetae.
anglosajón: adj ánglicus-saxónicus; anglisa-
xónicus // sust Anglus-saxo (Angli-sáxonis animación: (acción y efecto de animar o ani-
…); Anglosaxo, ŏnis m // (lengua) lingua an- marse) animátio, onis f. Sin: concitátio, inci-
glosáxona vel anglosaxónica. tátio Uso: - social, socialis animátio;
incitátio socialis; estar lleno de -, alacritate
Angola: Angólia vel Angola, ae f. efferri; carecer de -, motu carere; frigere //
(vivacidad) alácritas, atis f. Sin: motus, us m;
angolés: adj angol(i)ensis, e; angolanus, a, calor, fervor // (movimiento o concurso de
um // sust Angol(i)ensis, is m; Angolanus, i gente) celébritas, atis f. Sin: frequéntia //
m. (manifestación de los actos característicos
de la animalidad) vitalis vis. Sin: animátio.
angora: (cabra) capra ancyrana // (conejo)
cunículus ancyranus // (lana) lana ancyrana. animado: (dotado de vida) animatus, a, um;
ánimans, antis. Uso: ser -, ánimal, alis n; áni-
anguila: anguilla, ae f. Uso: - ahumada, an- mans, antis mf, en pl también n.
guilla fumigata vel suffīta.
animador: animator, oris m. Sin: incitator;
anguloso: (que tiene ángulos) angulatus // hortator; fautor.
(de rasgos muy salientes) angulosus.
69
animal
animal: ánimal, alis n. Sin: ánimans, antis anisocoria: anisocória sive -corīa, ae f. Sin:
mf. Uso: - doméstico, ánimal domésticum vel impar pupillarum amplitudo vel amplificátio.
cicur; - racional, irracional, ánimal rationale,
irrationale; - salvaje, fera // (contrapuesto a anisotropía: anisotrópia sive -tropīa, ae f.
hombre) béstia, ae f // fig bélua, ae f. Sin:
pecus (-ŭdis f). aniversario: adj anniversárius, a, um // sust
anniversárius dies; dies memorialis; anniver-
animar: animare. Sin: incitare; ánimum ád- sária memória. Uso: - de matrimonio, anni-
dere. versárius matrimónii; - de sacerdocio,
sacerdótii natalis; sacerdotalis múneris nata-
animismo: animismus, i m. Sin: spirítuum lis; ab ínito sacerdótio anniversárius dies; -
doctrina. del nacimiento, dies anniversárius natalis;
dies natalis y simplem natalis, is m; celebrar
animista: adj animísticus, a, um. Sin: ad ani- el - del nacimiento, natalem diem festum ha-
mismum spectans // sust animista, ae m. Sin: bere; - de la muerte, anniversárius fúneris
animismi sectator vel fautor. dies; celebrar el - de la muerte de uno, anni-
versárium mortis alicúius diem celebrare //
ánimo: ánimus, i m. Uso: - eufórico, ánimi oficio y misa que se celebran en sufragio de
hiláritas vel iucúnditas; ánimus hílaris vel iu- un difunto el día en que se cumple el año de
cundus. su fallecimiento, anniversáriae exsequiae; pro
defuncto anniversária sacra.
animosidad: (entusiasmo, ardor; valor, es-
fuerzo) animósitas, atis f. Sin: ánimus // ano: podex, dĭcis m.
(aversión, ojeriza, hostilidad) animósitas.
Sin: ódium; simultas. anódico: anhódicus, a, um.
animoso: animosus, a, um. Sin: animatus; in- anodino: adj anódynus, a, um. Sin: mitigati-
trépidus; álacer. vus, mitigatórius; dolorem sedans, mínuens,
levans, áuferens // (insignificante, insubstan-
anión: ánio, onis m; anion, ontis n. cial) fláccidus, a, um. Sin: nihil signíficans;
flexíloquus // sust medicamentum (-i n)
aniquilación: annihilátio, onis f. Sin: exina- anódynum, mitigativum, mitigatórium.
nítio; exstínctio; excídium; dissolútio; eradi-
cátio. ánodo: ánhodus, i f.
70
antecedencia
anormal: adj anormalis, e. Sin: abnormis, antártico: antárcticus, a, um. Uso: círculo -,
enormis // (dicho de persona cuyo desarrollo círculus antárcticus.
físico o intelectual es inferior al que corres-
ponde a su edad) mentis imminutione (vel Antártida: Antárctica Terra. Sin: régio an-
debilitate) laborans (- mental); córporis im- tárctica; cóntinens antárctica.
minutione laborans (- físico) // (infrecuente)
insólitus, a, um. Sin: insuetus; inusitatus. anteayer: núdius tértius. Uso: está ausente
desde -, nunc est dies tértius, cum abest.
anormalidad: anormálitas, atis f. Sin: ab-
nórmitas. antebrazo: antibráchium vel antibrácchium,
ii n.
anosmia: anósmia sive anosmīa, ae f. Sin: ol-
factūs deféctio vel defectus (-us m). antecama: cubiculárium tapete (-is n). Sin:
stórea; teges (tégetis f).
anotar: notare. Sin: consignare; perscríbere.
antecámara: anticámera, ae f. Sin: procoe-
anoxia: defectus (-us m ) oxygénii. ton, onis m.
anquilosado: ankylosi (vel anchylosi) affec- antecedente: adj antecedens, entis. Sin:
tus vel laborans // fig detentus, a , um. Sin: praecedens; anteactus; anterior // sust antece-
tardus; ignavus; lentus; iners; segnis. dens; en pl antecedéntia (-ium n); anteriora
(-um n); ante acta (-orum n); ea quae antea
anquilosis: ankylosis vel anchylosis, is f. evenerunt vel facta sunt; ante facta (-orum n).
71
antecesor
antediluviano: antediluvianus, a, um. Sin: anteojos: oculária, orum vel ium npl. Sin:
ante dilúvium exsistens vel factus; dilúvio an- perspicillum; perspicilla, orum npl; vitra
tiquior, antiquius // fig vetérrimus, a, um. Sin: oculária; oculária vítrea. Uso: - acromáticos,
obsoletus. oculária vitra nitidíssima; - ahumados, oculá-
ria fumigata; - bicolores, vitra oculária bino
antehélix: ánthelix, ǐcis f. colore distincta; - cóncavos, bicóncavos, ocu-
lária cóncava, bicóncava; - convexos, bicon-
antelio: anthélios, ii m. vexos, oculária convexa, biconvexa; - negros,
oculária nigra vel atra; - de sol, vitra oculária
antemeridiano: antemeridianus, a, um. Sin: nigranti fulígine íllita; llevar -, gérere oculá-
ante merídiem. ria; ponerse los -, oculária sibi impónere.
72
anticoncepcional
onis n; átrium. Uso: hacer -, exspectare, op- tus // sust catholicorum osor; nóminis cathó-
periri. lici inimicus.
73
anticonceptivo
74
antimilitarismo
um. Sin: mítigans, mitigatórius // sust an- antiguerrillero: adj y sust bellatóribus tectis
tispasmódicum, i n. Sin: mitigatórium; me- aversus, contrárius, rénitens.
dicamentum antispamódicum; medicamentum
mitigatórium. antiherrumbre: res robíginem práecavens
vel áuferens.
antiestético: antiaesthéticus. Sin: invenustus,
a, um. antihigiénico: valetúdini contrárius vel no-
cens. Sin: infensus curae valetúdinis vel sani-
antifascista: antifascista, ae m. tatis.
antigangrenoso: qui, quae, quod gangrae- antiinfortunio: contra vel adversus infortú-
nam súpprimit. nium.
75
antimilitarista
76
antitoxina
77
antivariólico
78
aparato
anuria: anúria sive anurīa, ae f. Sin: urinae aparador: (mueble) ábacus, i m. Sin: armá-
cessátio. rium; armárium promptuárium. Uso: - pe-
queño, armaríolum.
anverso: pars adversa. Uso: - de una mo-
neda, pars adversa alicúius nummi. aparato: (máquina) instrumentum, i n. Sin:
máchina; machinamentum. Uso: - deportivo,
anzuelo: hamus, i m. Uso: sedal con -, iácu- instrumentum oblectatórium; instrumentum
lum hamatum. ad lúdicram exercitationem aptum; - escé-
nico, disposítio scáenica; - estéreo-electrofó-
añalejo: calendárium ( -ii n) ecclesiásticum. nico, stereoëlectrophōnum sive
stereoëlectróphonum, i n; electrophōnum sive
año: annus, i m. Uso: - bisiesto, annus inter- electróphonum stereophónicum; - o máquina
calaris; - en curso, annus currens; - entrante, fotográfica, instrumentum photográphicum,
initurus annus; - escolar, scholaris annus; - máchina photográphica; - investigador, per-
luz, annus lúminis; annus luce mensus; - contatrum, i n; - magnetofónico, instrumen-
santo, annus sacer, piacularis; el - pasado, tum magnetophónicum; - portátil,
anno próxime praetérito; en el - de gracia…, instrumentum portátile vel portábile; - telefó-
anno post Christum natum…, anno a Christo nico, telephónicum instrumentum; - de
nato…, anno a reparata salute…, anno Dó- radio, v. radio; - de radiografía, instrumen-
mini vel anno Dómini Nostri…, anno chris- tum roëntgenianum, - de televisión, instru-
tiano …; felicitar el - nuevo, faustum mentum televisórium, v. televisor // (conjunto
fortunatumque novum annum ominari; de cosas o personas para algún fin) appara-
79
aparcadero
tus, us m. Uso: - audiovisual, apparatus au- o cosa) figura, ae f. Uso: asumir la - de uno,
diovisualis; - burocrático, apparatus charto- indúere figuram alicúius // (cosa que parece
cráticus; - crítico, apparatus críticus; - y no es) spécies, ēi f. Sin: simulacrum; fucata
genital, genitale, is n; genitália, ium n pl; - spécies. Uso: - de verdad, fucata (vel simu-
militar, apparatus militaris; - modernos de lata, vel ementita) veri spécies, apariencias -
diagnosis, recentíssima diagnóstica adiu- de virtud, simulacra virtutis.
menta; - respiratorio, órganum respiratórium
vel respirationis. apartadero: F.C. declinatórium, ii n. Sin:
mutatória, orum npl; rotália mobília; orbita-
aparcadero: autoraedarum statio; área sta- rum devertículum.
tiva autocinetorum; v. estacionamiento.
apartado, v. casilla (apartado postal).
aparcamiento, v. aparcamiento.
apartamento: diaeta, ae f; v. departamento.
aparcar: in statione (autoraedarum) con-
stitúere, statúere; vehículum in statione apartar: áliquem avértere, abdúcere, avo-
sístere; autocinetum statúere. care, defléctere, abstráhere, deterrere ab +
abl. Uso: - a los ciudadanos de votar, cives
aparcería: locátio pártibus facta. Sin: ius ab votis ferendis deterrere; no dejarse - del
partiárium. propio propósito, a suo consílio non deterreri;
fírmiter suum consílium tenere; apartarse
aparcero: colonus partiárius. del camino, viā devértere; de viā defléctere.
80
apetito
delectatione) capi // (aficionarse con exceso Apeninos: montes (-ium mpl) Appennini.
a una persona) amore alicúius capi.
apepsia: apépsia sive apepsīa, ae f. Sin: di-
apatía: apáthia sive apathīa, ae f. Sin: (impa- gestionis difficultas vel defectus.
sibilidad del ánimo) indoléntia; nihil sentire;
non dolere; nullus doloris sensus; (falta de apercepción: appercéptio, onis f. Sin: perci-
vigor o energía) torpor, ánimi torpor; lenti- piendi sensus vel consciéntia.
tudo; socórdia; ignávia; inértia; segnítia.
apergaminado: mácie confectus.
apático: apáthicus, a, um. Sin: (impasible)
sensūs expers; (falto de vigor o energía) tor- aperitivo: (sólido y/o líquido) gustátio, onis
pens; lentus; socors; ignavus; iners; segnis. f. Sin: gustatiúncula; gustatórium; promulsis
(-ĭdis f); gustátio apertiva vel aperitiva; cibi
apear: áliquem ad pedes dedúcere vel ad- appeténtiam movens vel urgens; (solamente
dúcere. líquido) própoma, ătis n. Sin: silatum; absin-
thiatum; pótio apertiva; occursária pótio.
apegado: - a la vida, vitae cúpidus.
aperos: instrumenta, orum npl. Uso: - de jar-
apego: stúdium, ii n. Sin: ánimi adiúnctio. dinería, instrumenta hórtica.
apelación: (acción de apelar) appellátio, apertura: apértio vel aperítio; adapértio, onis
onis f. Uso: derecho de -, v. derecho; tribunal f. Sin: apertura. Uso: solemne -, sollemnis
de -, v. tribunal. apértio // fig ánimus patens.
apelar: appellare. Sin: provocare. Uso: - a la apesadumbrado: maestus áliquā re. Sin:
lealtad de alguien, ad fidem alicúius confú- maerore vel maestítiā affectus.
gere; - a la piedad de alguien, alicúius mise-
ricordiam captare; - al pueblo, ad pópulum apesarado, v. apesadumbrado.
appellare vel provocare
apétalo: apétalus, a, um. Sin: foliorum ex-
apellido: cognomen, mĭnis n. Uso: nombre y pers; fóliis carens.
-, nomen cognomenque.
apetencia, v. apetito.
apéndice: (cosa adjunta o añadida a otra)
appendix, īcis f. Sin: supplementum; addita- apetito: (impulso instintivo) cupíditas, atis f.
mentum. Uso: - de un libro, appendix; ex- Sin: appetitus, us m; appetítio // (gana de
trema libri (óperis, volúminis) pars; - del comer) appeténtia, ae f. Sin: appetítio; cibi
ciego, appendix intestina, cólica; intestino- vel edendi cupíditas, avíditas, appeténtia.
rum appendix. Uso: operación del -, resecá- Uso: falta de -, cibi fastídium; avivar, abrir o
tio appendicis; operar de -, v. operar. despertar el -, cibi cupiditatem excitare vel
concitare; appetentiam cibi fácere; comer con
apendicitis: appendicitis, ĭdis f; appendicites, -, libenter édere vel cibum súmere; hacer vol-
is f. Sin: appendīcis inflammátio; cólicae vel ver el -, aviditatem cibi appetendi revocare;
intestinae appendīcis morbus. Uso: lo opera- perder el -, appeténtiam amíttere; tener -,
ron de -, cólica appendix resecta est ei. cibum appétere; no tener -, cibum fastidire;
81
apetitoso
no tengo -, mihi cibi cupíditas non est. zado, reprobari, improbari; repulsam ferre.
apetitoso: (que excita el apetito) appeténtiam aplazo: reprobátio, onis f. Sin: improbátio;
éxcitans vel fáciens. Sin: palatum súscitans; repulsa.
salivam movens // (gustoso) sápidus, a, um.
Sin: suavi vel grato sapore. aplicación: usus, us m. Sin: applicátio. Uso:
- técnicas, rei téchnicae vel rerum technica-
apicultor: apiárius, ii m. Sin: apiculárius; rum applicationes; las - de la energía ató-
méllifex (- fĭcis), mellárius; ápium cultor. mica a objetivos pacíficos, vis atómica ad
usus béllicos adhíbita; las - de la radio, mar-
apicultura: ápium cultura vel cura. Sin: coniani inventi usus (-ŭum mpl); - de un in-
mellifícium; apiária; ars apiária. vento, inventi usus.
82
apostema
apodíctico: apodícticus, a, um. Sin: certus; christianae religionis (vel doctrinae) defen-
certíssimus; firmíssimus. sor, adsertor, vindex; los - de la literatura
cristiana, christiani apologetae.
apodo: cognomen, mĭnis n. Sin: cognomen-
tum; ridículum vel irrisórium nomen; nomen apólogo: apólogus, i m. Sin: fábula, fabella;
ádditum. Uso: - jocoso, nomen ioci causā fic- narratiúncula ficta.
tum; - mordaz, nomen despectūs causā fic-
tum. apoplejía: apopléxia sive -plexīa, ae f;
apoplexis, is (ac -in, abl -i) f. Sin: (súbiti) sán-
apódosis: apódosis, is f. Sin: reddítio; se- guinis ictus (-us m). Uso: - parcial, parálysis;
cunda pars períodi vel músicae phrasis. nervorum remíssio; morir de -, apopléxiā ar-
reptum vel correptum perire; ictu sánguinis
apófisis: apóphysis, -is f. Sin: ossis tubércu- exstingui; padecer -, apoplexi arreptum vel
lum vel eminéntia. correptum esse
83
apostilla
apostilla: annotátio, onis f. Sin: notátio; nota; apreciación: diiudicátio, onis f (muy buena,
commentaríolus; annotamentum. Uso: breve excellens; buena, bona; satisfactoria, medío-
-, annotatiúncula. cris vel probábilis; suficiente, suffíciens; in-
suficiente, vitiosa vel non suffíciens).
apostillar: annotare. Sin: impónere, appó-
nere notas ad + ac. Uso: - un libro, librum an- apremiar, v. acosar.
notatiónibus instrúere.
aprendiz: discípulus, i m. Sin: tiro (-onis m);
apóstol: apóstolus, i m; apóstola, ae f // (fig, alumnus; novítius.
propugnador, ra) fautor m, fautrix f; auctor
m, auctrix f. aprendizaje: discéntia, ae f. Sin: discipulatus
vel alumnatus, us m; novitiatus, us m; tirocí-
apostolado: apostolatus, us m. Sin: apóstoli nium; praeparatória exercitátio; práevium ti-
munus (-nĕris n). Uso: - de la oración, rocínium. Uso: - escolar, discéntia scholaris;
apostolatus orationis. - del latín, discéntia latina vel linguae latinae.
84
arbitrar
apuesta: (acción de apostar) spónsio, onis f arameo: adj aramaeus vel aramáicus, a, um.
Uso: hacer una -, v. apostar; ganar la -, Uso: idioma -, lingua aramaea.
sponsionem víncere; áliquem sponsione vín-
cere; perder la -, sponsionis condemnari; arancel: - de aduanas, index (-dĭcis m) rerum
sponsione vinci // (cosa que se apuesta) pig- vectigálium.
nus, nŏris n. Sin: sponsionis pignus.
arándano: myrtillus, i m. Sin: baca caerúlea.
apuntador: mónitor scáenicus. Sin: theatri
mónitor; inspirator theatralis. arandela: orbículus, i m.
85
arbitrariamente
86
arengar
ducatus, us m // (funciones de archiduque) ar- blicos, tábulae públicae; guardar una cosa en
chiducis munus (-nĕris n) // (territorio perte- un -, v. archivar // Inform scapus, i m. Sin:
neciente al archiduque) archiducatus; plica, ae f.
archiducis dício, régio, territórium.
arcipreste: archiprésbyter, tĕri m.
archiducal: archiducalis, e. Sin: archiducis
(del archiduque). arco: (arma para disparar flechas) arcus, us
(dat y abl pl árcubus) m // (Geom, porción de
archiduque: árchidux, ucis m. Sin: Magnus curva) arcus, us m; apsis (hapsis), sīdis (ac -
Dux. sīda, ac pl -sīdas) f // (Arq, fábrica en forma
de -) arcus, us m. Sin: curvatura; fornix (-ĭcis
archiduquesa: archiducissa, ae f. Sin: m). Uso: - triunfal, arcus triumphalis vel
Magna Dux. ovans // (Fís, - voltaico) arcus (-us m) voltia-
nus; arcus Voltae // - iris, arcus plúvius, cae-
archimandrita: archimandrita vel archiman- lestis, ímbrifer, purpúreus // (vara delgada en
drites, ae m. que se fijan cerdas para herir las cuerdas del
violín, contrabajo, etc.) arcus, us m // (porte-
archipiélago: archipélagus, i n. Sin: mare ín- ría, meta en deportes) pali, orum mpl. Uso:
sulis refertum. enviar la pelota fuera del -, extra palos mít-
tere follem.
archisinagogo: archisynagogus, i m.
ardilla: sciurus, i m. Sin: sciuríolus vel scu-
architecture (Inform), descripción de los sis- ríolus.
temas: architectura, ae (computatralis vel or-
dinatralis) f. área: área, ae f. Uso: Dep, - de castigo (de
penal o penalti) o de gol, área (iactūs) poe-
architriclino: architriclīnus, i m. nalis; área iactūs válidi; - de juego, campus;
área ludi // (medida de superficie equivalente
archivador: chartulárium, ii n. a cien metros cuadrados) área, ae f. Sin: de-
cámetrum quadratum.
archivar: in tabulário repónere, servare, cus-
todire, recóndere, inclúdere. Sin: in tabulárium arena: fig, bajar a la -, (in) certamen descén-
referre; tabulário consignare vel mandare. dere.
87
arenque
argamasa: arenatum, i n. Sin: calcestrum, i árido: áridus, a, um. Sin: arens; siccus; ex-
n; calcina; arenae et coementi mixtura; v. hor- siccatus; exsuccus; exilis, grácilis.
migón.
arieta: cantiúncula, ae f. Sin: cántulus.
argamasar: dépsere lutum.
ario: árius, a, um. Uso: lengua -, lingua ária
árgana: érgata, ae f. Sin: máchina ad trahen- sive ariana.
dum apta.
arista: (intersección de dos planos) arista, ae
arganeo: árganum, i n. f.
88
armadura
89
armamentismo
90
arquiepiscopal
conspirátio et quasi concentus voluntatum // arpa: harpa, ae f. Sin: psaltérium. Uso: tocar
(Mús, arte que trata de la formación, suce- el -, psállere.
sión y modulación de los acordes musicales)
ars vel disciplina harmónica. Sin: doctrina arpegio: fídium impúlsio (-onis f). Sin: con-
institutionis harmónicae. citata fídium vibrátio; harpae concentus (-us
m).
armónica: (instrumento músico) harmónica,
ae f. Sin: harmónica flátilis vel inflanda. arpeo: hárpaga, ae f.
91
arquisinagoga
array (Inform), tabla o matriz: matrix, icis f . arreo: (atavío, adorno) ornatus, us m // (pl,
Sin: séries, -ēi f. guarniciones de las caballerías) arma vel or-
namenta equéstria; stramenta, orum npl.
arrebato: - del alma, ánimi sublátio; - de ira,
súbita ira. arrepentimiento: paeniténtia, ae f. Uso: - ac-
tivo, malefactorum paeniténtia.
arrebol: (afeite encarnado) v. colorete.
arresto: (captura) comprehénsio, onis f //
arreglar: - las cuentas de la familia, rationes (prisión) custódia, ae f. Uso: - domiciliario,
92
arrugar
arrianismo: arianismus, i m. Sin: Arii háe- arrocero: oryzae cultor (-oris m).
resis; ariana doctrina.
arrodillada: genufléxio, onis f. Sin: genufle-
arriano: adj arianus vel árius, a, um; sust xus (-us m); fléxio génuum; génuum infléxio.
Arii, vel arianismi, vel háeresis arianae discí-
pulus, ássecla, fautor, sectator. arrodillado: genuflexus, a, um. Sin: genu
flexo, inflexo, submisso. Uso: - con ambas
arriar, v. amainar. rodillas, génibus flexus vel pósitus.
arriata o arriate: pulvinus, i m. Sin: área, ae arrodilladura: génuum flexura (-ae f).
f. Uso: - de violetas, violárium; - pequeña,
pulvínulus; aréola. arrodillarse: génua fléctere. Sin: génua in-
clinare vel submíttere; procúmbere génibus;
arriba: ¡- España!, Sursum Hispánia! in génua procúmbere; in génua subsídere.
Uso: - ante uno, a los pies de uno, ad génua
arribismo: ámbitus, us m. Sin: ambítio; gló- alicúius procúmbere; ante pedes alicúius pro-
riae avíditas; escendendi cupíditas; effrenus, cúmbere; ad génua se álicui submíttere.
effrenatus, immódicus ámbitus. Uso: - en po-
lítica, perveniendi stúdium; sollicitudo hono- arrollador: - de tabaco, involutor, oris m.
rumque conténtio; immódicus publicorum
múnerum ámbitus; effrena, vel effrenata, vel arrollar: (envolver una cosa en forma de
immódica dignitatum potestatumque ambí- rollo) invólvere; convólvere. Sin: compli-
tio. care.
arribista: ambitiosus, a, um. Sin: glóriae áp- arrorró: lallus, i m; lallum, i n; lalla indecl.
petens vel cúpidus; effrenatus et audax ali- Sin: nénia; neníola; somníferum carmen;
cúius rei captator; repentinus homo; qui somnífera cantilena.
celériter ad honores pérvenit.
arroyada: rívuli cursus (-us m).
arriendo, v. arriendamiento.
arroz: oryza, ae f. Uso: - seco, oryza condīta;
arritmia: (Pat, irregularidad en las pulsa- - a la milanesa o a la valenciana, oryza Me-
ciones) arhýthmia sive arhythmīa; arrhýthmia diolanénsium vel Valentinorum more con-
sive arrhythmīa, ae f. Sin: arteriarum pulsus dita; cultivo del -, oryzae cultura; oryzarum
exlex, abnormis, enormis. cultus (-us m); paella de -, oryzae patella.
93
arruinado
94
artístico
artículo: (escrito en periódico o revista) ar- artificioso: (hecho con artificio) artificiosus,
tículus, i m. Sin: scriptum; commentátio; a, um. Sin: fictícius; fictus; fucatus // (doble,
caput. Uso: - breve, capítulum; commentarí- engañoso, astuto) dolosus. Sin: cállidus, as-
olus; - de fondo, commentátio princeps; tutus.
caput primárium vel penuárium; artículus pri-
mus, princeps, praecípuus; primárium vel artillería: (material de guerra que com-
praecípuum scriptum; penuárius vel penárius prende cañones, ametralladoras, etc.) res tor-
artículus // (cosa con que se comercia o que mentária. Sin: plumbívoma vel béllica
se consume) res, rei f. Sin: merx, mercis f. tormenta; pyroballistária arma; ballistária vel
Uso: artículos de consumo, bona quae usu pyroballistária, ae f. Uso: - antiaérea, ballis-
consumuntur; artículos de exportación, res tária antiaérea; tormenta (béllica) adversus
quae exportantur; artículos de importación, aérios incursus; tormenta ignívoma contra
res quae importantur; artículos de lujo, mer- aëronavium incursiones; - motorizada,
ces delicatae; res ad luxúriam pertinentes; lu- ballistária autovectábilis; disponer la -, tor-
xúriae instrumenta; artículos de la moda menta dispónere // pieza de -, tormentum, i n
femenina, mulíebris hábitus res; - de platino, // (cuerpo de artilleros) (mílites) tormentárii
res ex platino confecta; artículos de primera Sin: (mílites) ballistárii vel pyroballistárii;
necesidad, merces víctui atque úsui necessá- mílites tormentis (béllicis) addicti; cohors
riae // Gram artículus, i m // (cada una de las tormentária, ballistária, pyroballistária. Uso:
disposiciones de un tratado, ley, etc.) caput, oficial de -, ductor tormentariorum, ballista-
pĭtis n. Sin: capítulum; artículus; locus; pars. riorum, pyroballistariorum (comandante de
Uso: - de fe, sacrae doctrinae caput; - de ley, un destacamento); praepósitus ministério
caput legis; artículos del tratado de paz, tormentário (encargado del empleo de la -).
pacis condiciones // en el - de la muerte, in
artículo mortis. Sin: in supremo mortis agone artillero: (miles) tormentárius Sin: (miles)
vel discrímine. ballistárius, pyroballistárius, pyrobolárius; li-
brator; tormenti béllici librator.
artificial: artificialis, e. Sin: artificiosus; fic-
tícius, factícius; arte factus vel cónditus. Uso: artimaña: (trampa) fraus, fraudis f Sin:
colores -, factícii colores; fuegos -, ignes arti- dolus // (coloq, artificio o astucia para enga-
ficiosi vel festi; lago -, lacus strúctilis; ojo -, ñar a uno, o para otro fin) v. treta.
óculus artificiosus; rosa -, rosa artificialis;
piedras preciosas -, factíciae gemmae. artista: ártifex, fĭcis m. Sin: officinator; qui
in arte (vel ártibus) versatur. Uso: - perfecto,
artificialmente: artificiáliter. Sin: artificiose. perfectus ártifex; - de teatro, scáenicus, i m;
Uso: ser alimentado -, artificiáliter nutriri. scáenicus ártifex.
95
artralgia
summo artifício factus; politíssima arte per- as: princeps, cĭpis mf. Uso: - del ciclismo, bi-
fectus; obras -, ópera arte facta; perfección -, rotariorum princeps; los corredores ases,
artifícium et expolítio; producción -, ópera et principes cursores.
artifícia; carencia de sentido -, nulla ars; dar
forma - a una obra , artifício opus perfícere asado: assum, i n. Sin: caro assa vel assata;
vel confícere; tener gusto -, artis sensu cibus assatus. Uso: - de ánade o pato, buey,
pollere; artis iudício pollere; sensum vel iudí- cordero, lechón, ternera, vaca, assum anati-
cium habere. num, búbulum, agninum, porcellinum, vituli-
num, vaccinum; quien prepara asados,
artralgia: arthrálgia sive -thralgīa, ae f. Sin: assorum confector; quien vende asados, as-
articulorum dolores. sorum vénditor vel tabernárius; tienda de
asados, assorum taberna // (pp de asar) assa-
artrálgico: ad arthrálgiam áttinens. tus. Uso: - en el horno, in furno assatus.
artrítico: adj arthríticus, a, um. Sin: articulo- asador: (quien asa carne) assator, oris m; as-
rum vel artuum (gen) ; arthrítide (articulorum satrix, icis f // (varilla de metal en que se
vel artuum inflammatione) laborans, vexatus, pone al fuego lo que se quiere asar) veru, us
affectus; articulorum vel artuum (gen) // sust n (dat y abl pl véribus vel vérubus). Sin: ve-
arthríticus, i m; arthrítica, ae f. Sin: qui vel rutum, i n. Uso: - pequeño, verrículum //
quae arthrítide laborat, vexatur, affícitur. (aparato mecánico) veru vel verutum versá-
tile. Sin: veru machinatione versatum; assa-
artritis: arthritis, tĭdis (ac -in). Sin: articularis tória machínula; machinátio cárnibus
vel articulárius morbus; vítium articulare vel assandis; machínula versando veruto. Uso: -
articulárium; articulorum vel artuum inflam- con motorcito eléctrico, veru vel verutum
mátio. Uso: padecer o estar afecto de -, arti- eléctricum; veru eléctrica vi motum.
culari vítio áffici; articulari morbo laborare,
vexari, áffici. asalariado: adj conductus, a, um. Sin: mer-
cennarius; mercede conductus // sust salaria-
artritismo: arthritismus, i m. rius, ii m. Sin: conductus; operárius
conductus; mercede conductus.
artrodia: Anat arthródia sive arthrodīa, ae f.
asalto: (- a personas) ímpetus, us m. Sin: ag-
artrología: arthrológia sive -logīa, ae f. Sin: gréssio, onis f // (- a lugares) oppugnátio,
de córporis artículis doctrina vel rátio. onis f // (Esgr, acometimiento) petítio, onis f.
Uso: parar, evitar el -, petitionem effúgere
artrópodo: árthropus, pŏdis m. vel vitare // (Esgr, juego) castellorum expug-
nátio. Sin: ludus castellorum. Uso: jugar
arveja: vícia, ae f. al -, castellorum expugnatione lúdere;
castellorum expugnationi indulgere.
arzobispal: archiepiscopalis, e. Sin: ad
archiepíscopum spectans. Assam: Assámia, ae f. Uso: de -, assamianus,
a, um; assamiensis, e.
arzobispo: archiepíscopus, i m. Sin: metro-
polīta. asamblea: conventus, us m. Sin: consílium.
Uso: - constituyente, conventus constitutio-
96
asegurarse
nalis; - General de las Naciones Unidas, ductrix (-icis f). Sin: anábathri minister vel
Conventus Generalis Nationum Unitarum; - ministra.
ordinaria, ordinárium consílium; miembro de
la -, conventūs sodalis (-is m); - solemne, ascesis: ascesis, is f.
conventus sollemnis.
asceta: ascetes vel asceta, ae m; ascétria, ae f.
asbestino: asbestinus, a, um.
ascética, v. ascetismo.
asbesto: asbestos, i f. Sin: amiantus, i m.
ascético: ascéticus, a, um.
ascáride: áscaris, -ĭdis f.
ascetismo: (profesión de la vida ascética) as-
ascendencia: ascendéntia, ae f. cetismus, i m. Sin: ascesis, is f; vita ascética;
ascéticae vitae proféssio // (doctrina de la
ascendiente: (influencia moral) auctóritas, vida ascética) ascética disciplina. Sin: ascé-
atis f. Sin: dígnitas // (antecesores) ascen- ticae vitae rátio; ascesis doctrina.
dentes, ium mpl. Sin: maiores; avi; proavi.
asearse: corpus curare, ornare, exornare. Sin:
ascensión: (acción y efecto de ascender) se ornare; ornari; se fíngere; fingi.
ascénsio, onis f. Sin: scánsio. Uso: - de
Cristo, Ascénsio; Ascénsio Dómini // (fiesta asediar: obsidēre. Sin: circumvallare.
con que se celebra el misterio de la -) Festum
Iesu Christi caelos ascendentis. Sin: Sollemnia asedio: obsídio, onis f. Sin: circumvallátio.
divini Redemptoris ad caelum escendentis.
aseguración: assecurátio, onis f. Sin: cáutio
ascensor: anábathrum, i n. Sin: scansórium; de áliqua re; testificátio.
ascensórium; célla scandens; céllula scansó-
ria; pénsilis céllula; máchina scansória; asegurado: (pública) cautione tutus. Uso:
pegma scansórium vel scandens. Uso: - eléc- casa -, domus cauta.
trico, anábathrum eléctricum; anábathrum
eléctrica vi actum; - pequeño, anabathríolum; asegurador: cautor, oris m. Sin: cautionis
- destinado para elevar pesos, v. montacar- dator.
gas // botón del -, anábathri malléolus vel
parvus malléolus; cabina del -, cella scansó- aseguradora: socíetas vel sodalícium sar-
ria; puerta del -, anábathri ostíolum; bajar ciendis damnis. Uso: - para la protección del
en -, anábathro descéndere, dévehi, deferri; paisaje, socíetas locorum amoenitátibus
subir en - al tercer piso, anábathro ad tértium tuendis; - sobre la vida, socíetas cautioni
tabulatum escéndere, ascéndere, évehi, ele- exercendae.
vari, ferri; per anábathrum ad tértiam domūs
tabulationem escéndere; tomar el -, aná- asegurar: - el coche, cautionem sólvere de
bathro uti; el - no funciona, anábathrum non autoraeda.
movetur; el - se rompió, anábathrum vitiatum
est. asegurarse: - contra algo, sibi cavere de áli-
qua re.
ascensorista: anábathri ductor (-oris m) vel
97
asentador
asentador: (cuero para suavizar las navajas) asesora: assestrix, icis f. Sin: consiliatrix.
v. afiladora.
asexuado o asexual: non sexualis, e.
aseo: (limpieza) mundítia, ae f; mundíties, ēi
f // (adorno, compostura) elegántia, ae f. Sin: asfaltado: bitúmine stratus vel obductus, a,
exornátio; nitor. um.
asepsia: asepsis, is f. Sin: inquinamenti im- asfalto: asphaltus, i m. Sin: bitumen, mĭnis
múnitas. n. Uso: - artificial, asphaltus artificialis; bitu-
men artificiale; de -, asphálticus; bitumino-
aséptico: asépticus, a, um. Sin: inquinamento sus.
carens; inquinamento (inquinamenti, ab in-
quinamento) immunis; omni inquinamento asfíctico o asfíxico: asphýcticus, a, um. Sin:
immunis. spíritus vel ánimae interclusione laborans.
98
asistencia
servado, sedes reservata; asientos de la ga- asimetría: asymmétria sive -metrīa, ae f. Sin:
lería (o paraíso), archiséllia; asientos de pla- inaequálitas; enórmitas; pártium inaequálitas;
tea, sellae; - de madera, sedile lígneum; - de rerum ordo discors, díscrepans, abnormis;
mármol, sedile e mármore // (anotación en non apta (vel díscrepans, abnormis, enormis,
registro o libro de contabilidad) transcríptio díssona, discors, ábsona, exlex) pártium com-
vel descríptio, onis f // (apuntamiento de una posítio.
cosa para que no se olvide) annotamentum, i
n; annotátio, onis f. Sin: perscríptio. asimétrico: asymmétricus, a, um Sin: asým-
meter, tra, trum; inaequalis; enormis; discors.
asignación: - familiares, scídulae nummáriae
familiares; - a los miembros de familias rei- asimilación: assimilátio, onis f. Sin: appro-
nantes, ánnuus réditus; ánnua públice de- priátio. Uso: - de la comida, cibi concóctio
creta; - de gastos, statutus sumptus; - de una vel conféctio // Gram, litterarum attráctio.
suma, pecúniae assignátio, destinátio, erogá-
tio; destinata pecúnia; destinata álicui rei pe- asimilar: (asemejar, comparar) assimulare
cúniae summa. vel assimilare áliquem álicui vel áliquid álicui
rei. Sin: assímilem fácere áliquem álicui; as-
asignar: destinare. Uso: - una suma, pecu- símile fácere áliquid álicui rei // (Fisiol, apro-
niam (vel pecúniae summam) álicui rei (vel piarse los órganos las substancias necesarias
in áliquid) destinare. para su conservación o desarrollo) in natu-
ram suam áliquid vértere. Sin: confícere vel
asignatura: disciplina, ae f. Sin: doctrina. concóquere cibum // (fig, adoptar ideas o
Uso: - auxiliares, disciplinae auxiliares; - cosas ajenas) áliquid sibi arrogare vel
científicas, sciéntiae; - humanísticas, disci- assúmere. Sin: áliquid in usum suum (vel in
plinae humanísticae, humanae, spirituales; - suam rem) convértere; áliquid in sucum et
jurídicas, disciplinae iuris civilis; - literarias, sánguinem convértere.
doctrinae liberales; lítterae, arum; - principa-
les, disciplinae principales; - técnicas, techni- asincronismo: asynchronismus, i m.
corum disciplinae.
asincrónico o asíncrono: asynchrónicus, a,
asilado, da: (persona que encuentra asilo um.
con protección oficial) asyli petitor (-oris m);
asyli petitrix (-icis f). asíndetos: asýndeton vel asýndetum, i n. Sin:
dissolútio.
asilo: asylum, i n. Sin: perfúgium. Uso: - po-
lítico, asylum políticum // (establecimiento asísmico: asísmicus, a, um. Sin: contra (vel
benéfico) hospítium, ii n. Uso: - de ancianos, adversus) terrae motus munitus vel praemu-
gerontocomīum, ii n; senum hospítium; nitus.
domus egenis sénibus recipiundis; - para ex-
pósitos, v. inclusa; - de huérfanos, v. orfa- asistencia: assisténtia, ae, f . Sin: cura; curá-
nato; - de niños, v. guardería; - para los tio; opitulátio; patrocínium; auxílium. Uso: -
pobres, ptochotrophīum; ptochēum vel pto- activa, pasiva, assisténtia activa, passiva; -
chīum; - de sordomudos, hospítium surdorum hospitalaria, curátio nosócoma, curátio in va-
mutorumque. letudinário; - pediátrica, curátio puerorum; -
técnica, téchnica vel technicorum cura; - a
99
asistente
asma: asthma, ătis n. Sin: anhélitus (-us m); asocial: insociábilis, e. Uso: societatem re-
anhelátio; spíritūs difficultas; spirandi diffi- pugnans vel recusans.
cultas vel aspéritas.
asociar: consociare (cum + abl). Sin:
asmático: (relativo al asma) asthmáticus. coniúngere (cum + abl); adiúngere ( + dat;
Sin: ad asthma pértinens // (que padece ad vel in + ac); aggregare (ad vel in + ac);
asma) asthmáticus, i m. Sin: anhelator; spi- ascíscere (+ dat; ad vel in + ac). Uso: - a Tur-
randi difficultate (vel asperitate) laborans. quía a la Unión Europea, Túrciam in Unio-
nem Europaeam ascíscere.
asociación: associátio, onis f. Sin: consociá-
tio, sociátio, socíetas; assocíetas; congregá- asociarse: - a o con alguien, se álicui sócium
tio, consórtium, consórtio; sodálitas, adiúngere; societatem cum áliquo inire; - a
sodalícium; coetus; collégium. Uso: - cató- una corporación, sodalício se sócium adiún-
lica, cathólica consociátio; - católica de asis- gere.
tencia social, cathólica socíetas cívibus
iuvandis; - cultural, eruditorum consociátio; asociativo: associativus, a, um.
- deportiva, consociátio ludicrorum certámi-
num; athléticae ludis excolendis coetus; - asolar: assolare.
100
astenia
asomarse: prominere. Uso: No te asomes por aspirador: (adj, que aspira) aspirans, antis.
la ventanilla, noli ex fenestella prominere.
aspiradora: (aparato de limpieza que aspira
asonancia: assonántia, ae f. Sin: assonátio; el polvo) aspiratrum, i n. Sin: aspiratrum púl-
soni congruéntia vel similitudo; imperfecta veris; púlveris ántlia; ántlia exhauritória; hau-
consonántia. ritória máchina; púlveris hauritórium. Uso: -
de mano, manuale púlveris hauritórium.
asonantado: ássonans, antis.
aspirante: (que aspira a algún estado, em-
asonantar: assonare. Sin: simíliter desínere pleo, dignidad, etc.) aspirans, antis m. Sin:
vel cádere. candidatus. Uso: - al estado clerical, aspirans
statum clericorum; - a hermano lego, aspi-
asonante: adj ássonans, antis; sust vox ásso- rans statum fratrum laicorum; - a la elocuen-
nans. cia, a la inmortalidad, candidatus
eloquéntiae, immortalitatis; - al sacerdocio,
aspa: (cruz decusata) v. cruz. sacerdótii candidatus; iúvenis sacerdótium
affectans; - a un empleo, candidatus alicúius
aspecto: (semblante) aspectus, us m. Uso: - múneris.
eufórico, aspectus hílaris, hílarus, iucundus
// (elemento, faceta o matiz de algo) rátio, aspirina: aspirina, ae f; aspirinum, i n. Uso:
onis f. Sin: aspectus; res; fácies; forma. Uso: pastilla de -, pílula vel pastillus aspirinae.
- deontológico, rátio deontológica; - esencia-
les, essentiales rationes; - estructurales, assembler (Inform): (assembly language, co-
structurarum formae; - fundamentales, fácies dificador de instrucciones) lingua machina-
primáriae; - moderno, aspectus modernus; - lis. Sin: assembler, i m; compositória lingua
institucionales, institutorum formae; - posi- // (compiler, programa productor de progra-
tivos y negativos, fácies positivae et negati- mas) compilatrum, i n (assembleri). Sin:
vae; aspectus positivi et negativi; - compilatórium, ii n.
psicológico, res psychológica; - social, socia-
lis rátio; - de descuido y abandono, aspectus associative memory (Inform) memoria aso-
neglectus atque derelictus; bajo el - histórico, ciativa, almacenador asociativo: memória
sub aspectu histórico; bajo otro -, sub álio associativa.
aspectu; bajo varios -, sub váriis aspéctibus.
asta: hasta, ae f. Uso: - de una balanza, sca-
asperón: cos, cotis f. pus, i m; bandera a media -, vexillum in
medio hastili; vexillum in medio palo propó-
aspersorio: aspersórium, ii n. Sin: asper- situm.
gillum vel aspergillus; lústricum aspersó-
rium. astasia: standi vel consistendi difficultas.
aspiración: Mec inspirátio, onis f // (vivo astenia: asthénia sive -thenīa, ae f. Sin: lan-
anhelo) appetítio, onis f. guor; vírium deféctio vel defectus (falta de
fuerzas); vírium debílitas vel remíssio (decai-
aspirado: aspiratus, a, um. Uso: la “p” as- miento considerable de fuerzas).
pirada, “p” aspiratum.
101
astenopía
102
ataque
asueto: féria, ae f. Uso: día de -, dies feriatus. ataque: ímpetus, us m. Sin: aggréssio, onis
f; ictus, us m. Uso: - aéreo a Gaza, ímpetus
Asunción: (cap. del Paraguay) Assúmptio, aérius in Gazam; - aéreos de los aliados, ím-
onis f (in Paraquária). Sin: Assumptionópo- petus aérii foederatorum; - apoplético, sán-
lis, is f // (elevación al cielo de la Virgen guinis ictus; ictus mali súbitus; sufrir un -
María) Virgo Maria in caelum assumpta. Sin: apoplético, apoplexi árripi vel córripi; - ató-
Deípara Virgo caelo recepta // (fiesta de la -) mico, atómicus ímpetus; - contra los dere-
sollemnia honori caelestis Reginae caelo re- chos civiles, ímpetus in iura civília; -
ceptae. informático, ímpetus ordinatralis; - suicida,
ictus suicidiárius; - terrorista, ímpetus terro-
asunto: ( cosa, caso) res, rei f. Sin: negótium, rísticus; - de una enfermedad, morbi irrúptio.
ii n. Uso: - interno de China, res interna Si-
103
atar
atar: alligare. Uso: el que ata, alligator. alguna cosa) - al juicio de uno, iudício alicú-
ius stare; - al orden cronológico, témporum
ataraxia: ataraxīa, ae f. Sin: ánimi tran- órdinem servare.
quíllitas, serénitas, imperturbabílitas; per-
fecta ánimi quies; immota tranquíllitas ánimi. atentado: (crimen) attentatum, i n. Sin: petí-
tio; insídiae. Uso: - dinamitero, petítio dyna-
atareado: negotiosus, a, um. Sin: plenus ne- mite patrata.
gótii; occupatíssimus in áliqua re. Uso: estar
muy -, multa ágere; multis negótiis distineri. atentar: impétere, pétere, appétere áliquem.
ataúd: cápulus, i m. Sin: féretrum; arca; líg- atenuante: attenuátio, onis f. Sin: excusátio.
nea arca.
atenuar: (minorar o disminuir) extenuare.
atávico: atávicus, a, um. Uso: - la verdad, veritatem extenuare.
atavismo: atavismus, i m. Sin: índoles ex ateo, a: sust átheus, i m; áthea, ae f. Sin: Dei
átavis accepta, orta, hábita, suscepta. negator, negatrix; divinitatis infitiator, infi-
tiatrix; religionis expers. Uso: - militante, Dei
atavío: cultus, us m. Sin: ornatus; hábitus; infitiator et osor; ser -, Deum esse negare vel
vestitus. infitiari // adj átheus, atheísticus; irreligiosus.
104
átomo-gramo
105
atonal
átono: (sin acentuación) átonus, a, um. Sin: atraillar: (atar con traílla) cópulā vincire //
sine accentu; accentu carens // (sin vigor) v. (conducir teniendo la traílla) canem vel
atónico. canes fune tráhere; canem corrígiā dúcere;
canem cópulā tenere; canem cópulā vinctum
atormentar: vexare. Sin: cruciare, excru- ágere.
ciare; exagitare; torquere // atormentarse,
angi (áliqua re, de áliqua re, de áliquo). Sin: atrasado: (que tiene atraso) retroactus vel re-
cruciari, excruciari; se afflictare; se cruciare. tractus, a, um; (antiguo, no al día) obsoletus;
vetustus. Uso: sueldos -, stipéndia praetérita;
atornillador, v. destornillador. stipéndia non soluta; stipéndia retro débita.
106
audiencia
atrofiado: átrophus vel atróphicus, a, um. audiencia: (acto de oír o atención para oír)
Sin: atróphiā affectus vel laborans. audiéntia, ae f. Uso: dar - a uno, audire; dare
vel dédere aures suas álicui; álicui dicendi
atrofiar: extenuare. Sin: vires extenuare, de- potestatem fácere // (acto de oír los jueces)
bilitare, minúere, auferre; atróphiā vel tabe audiéntia, ae f. Uso: - en tribunal, iudícium;
affícere // atrofiarse, extenuari. Sin: tabés- día de -, iudiciárius dies // (lugar donde se da
cere; contabéscere; debilitari; consumi; átro- -) auditórium // (tribunal de justicia) tribunal,
phum fíeri; vim pérdere, amíttere; atróphiā alis n // (edificio en que se reúne el tribunal)
vel tabe áffici. iustítiae palátium. Sin: aedes iurídici conven-
tūs // (admisión a presencia de un príncipe o
atrófico: atróphicus, a, um. Sin: átrophus; ta- autoridad) admíssio, onis f. Sin: áditus, us m;
bíficus; enervatus; extenuatus; torpens; natu- allóquium; collóquium; collocútio; facultas
rali vi destitutus; atróphiā vel tabe affectus, conveniendi. Uso: - privada, domésticum
laborans // (perteneciente a la atrofía) atró- collóquium; - pública, pública admíssio; - ge-
phiae, extenuationis (gen); ad atróphiam átti- neral pontificia, pública admíssio a Summo
nens. Pontífice facta; condescendencia en dar au-
diencias, admissionum facílitas; dar o con-
atuendo: (atavío, vestido) vestis, is f. Sin: ceder, recibir en - a alguien, áliquem
107
audiofrecuencia
108
auto-arrancador
109
autobiografía
110
automatizar
autógrafo: adj autógraphus, a, um. Sin: chi- automáticamente: autómate vel automátice.
rógraphus; idiógraphus; propriā manu scrip- Sin: ratione autómata; (suā) sponte; ultro; per
tus; meā, tuā, suā ipsīus manu scriptus. Uso: se; ipse. Uso: las hojas de la puerta se abrie-
carta -, lítterae autógraphae; lítterae manu ron -, valvae se ipsae aperuerunt // (fig, ma-
scriptae; epístula autógrapha; un ejemplar - quinal e indeliberadamente) sine voluntate;
de Virgilio, idiógraphus liber Vergílii // sust usu irrationali.
autógraphum, i n. Sin: chirógraphum, i n;
chirógraphus, i m; idiógraphum; manu scrip- automático: (que funciona en todo o en
tum (-i n) ; mi (tu, su …) -, meā (tuā, suā …) parte por sí solo) automáticus, a, um. Sin:
manu scriptum // (firma) autógraphum, i n. autómatus; automatárius; se ipse (ipsa,
Sin : nóminis scríptio autógrapha. Uso: pedir ipsum) movens // (que ocurre por sí mismo)
un -, autógrapham nóminis scriptionem pos- qui (quae, quod) sponte suā fit // (maquinal e
tulare. indeliberado) non voluntárius. Sin: irrationa-
lis.
autoinducción: autoindúctio, onis f.
automatismo: automatismus, i m. Sin: res
autointoxicación: autointoxicátio, onis f. machinalis, automática, autómata, automatá-
ria // fig irrationalis status vel condício.
autolatría: autolátria sive -latrīa, ae f. Sin:
quasi divinus sui ipsīus cultus. automatización, v. automación.
autolesión: autoláesio, onis f. Sin: autovul- automatizar: automatizare. Sin: áliquid au-
nerátio; autotómia. tomatáriā ratione instrúere; automatáriam ra-
tionem indúcere.
111
automotor
112
autostop
auctor, oris m; auctrix, icis f // (el que la in- públicas, públicae auctoritates; públici ma-
venta) inventor, oris m // (causa, responsa- gistratus; - religiosas, potestates religiosae; -
ble) causa, ae f // (escritor) scriptor, oris m; responsables, auctoritates quas penes res est;
scriptrix, icis f. Uso: - sagrado, profano, las supremas - eclesiásticas, rei ecclesiásti-
sacer, profanus auctor; - de libros, librorum cae summae potestates; las - supremas de los
auctor; - de tragedias, trágicus scriptor; tra- Estados, supremi civitatum moderatores vel
goediógraphus; - cinematográfico, v. escena- rectores; supremi rerum publicarum modera-
rista // (el que ha hecho alguna obra tores.
artística) ártifex, fĭcis m.
autoritario: imperiosus, a, um. Sin: despó-
autoridad: (poder, mando) auctóritas, atis f. ticus; práepotens; auctoritate abūtens.
Sin: potestas; impérium; ius (iuris n). Uso: -
doméstica, impérium domésticum; - legal, autoritarismo: praepoténtia, ae f.
ius ac potestas; - moral, moralis auctóritas; -
pública, auctóritas pública; potestas pópuli; autorización: alicúius rei faciendae potestas
- real, régia potestas; - suprema, summa auc- vel facultas. Sin: approbátio; permissus (-us
tóritas; aumentar la - de uno, alicúius aucto- m) ; licéntia. Uso: - por parte del Estado, ap-
ritatem amplificare; burlarse de la - de uno, probátio públicis ab auctoritátibus.
auctoritati alicúius illúdere; dar plena - a al-
guien, álicui plenam auctoritatem dare; debi- autorizado: auctoritate (potestate, facultate,
litar la - de uno, alicúius auctoritatem iure, permissu, véniā) práeditus, pollens, mu-
imminúere vel deminúere // (crédito, presti- nitus. Sin: cum auctoritate. Uso: estar - a
gio) auctóritas. Sin: auctóritas et fides. Uso: hacer algo, áliquid faciendi auctoritatem ha-
la - de los filósofos, philosophorum auctóri- bere vel auctoritate pollere, valere, uti.
tas; la - de los testimonios, rerum auctóritas;
persona que goza de -, (vir, homo …) aucto- autorizar: álicui auctoritatem (vel potesta-
ritate gravis; de mucha -, (vir, homo …) gra- tem) dare, fácere, concédere, tribúere. Sin:
víssimus; es una - competente, bonus est permíttere; facultatem indulgere vel permít-
auctor; es una - en algo, auctor est alicúius tere; ius concédere // (dar fe el escribano o
rei; fundado en la - de alguien, in auctoritate notario en un documento) testari. Sin: pú-
alicúius pósitus; adquirir - sobre uno, apud blicā fide instrumentum firmare, ex iure et lé-
áliquem vel ab áliquo auctoritatem (vel digni- gibus obsignare // (aprobar algo) ratum
tatem) sibi conciliare vel parare; apud áli- dúcere áliquid.
quem vel ab áliquo gratiam inire; fundarse en
la - de alguien, auctore áliquo uti (ad áli- autorrealización: autorealizátio, onis f.
quid); quitar - a algo, álicui rei fidem abro-
gare; tener -, auctoritate apud áliquem valere autorretrato: sui picta imago (-gĭnis f).
vel uti; auctoritate vel gratiā valere (de per-
sona); auctoritatem vel pondus habere (de es- autoservicio: ministrátio própria. Sin: se
critos, documentos) // (ascendiente político) quisque ministrat.
grávitas, atis f. Sin: dígnitas // (persona in-
vestida de poder, mando o magistratura) - ci- autostop o autoestop: autocineti transeūntis
viles, potestates civiles vel civitatis; - reténtio. Sin: cúrruum automobílium reténtio.
comunales, municípii moderatores; - comu- Uso: practicar el -, autoraedas transeūntes re-
nistas, potestates communísticae; - políticas, tinere; hacer un -, autocinetum tránsiens re-
113
autostopista
autostopista o autoestopista: autocineti avalar: auctor fio vel sum. Sin: mea auctori-
transeūntis retentor vel retentrix. Sin: petitor tate defendo // Com sýngraphae cautionem
vel petitrix convectionis. fácere vel interpónere; sýngraphae alterum
subscríbere nomen cautionis grátiā.
autosuficiencia: propriarum rerum sufficién-
tia. avance: progréssio, onis f. Uso: - rápido (por
ej., de cinta en un grabador) procursus, us m.
autosuficiente: se ipse expédiens. Sin: sibi
providere valens; rebus suis sufficienter práe- avanzada: (partida de soldados) prima státio
ditus. (-onis f).
autosugestión: autosuggéstio, onis f. Sin: sui avanzado: liberior, ius. Sin: immoderatus;
persuásio; sui ipsīus instigátio, impulsus, per- immódicus; novus; rerum novarum cúpidus.
mótio.
avanzar: (ir hacia adelante) próvehi. Uso:
autotanque: autocinetum cisterninum. Sin: se puede, está permitido -, próvehi licet //
autocarrum vel autovehículum cisterninum; hacer - (por ej., una cinta de grabador), pro-
autocarrus cisterninus; exceptáculum auto- movere.
matárium; automatárius currus exceptórius.
ave: avis, is f. Sin: vólucris, is f (generalm en
autovía: (autopista) v. esta voz // (autorriel) pl: vólucres, um). Uso: - acuátil o acuática,
autoplaustrum, i n. Sin: autosarracum vel au- avis aquátilis; - brava, avis fera; - exótica,
toserracum, i n; automatárium plaustrum. avis exótica; - migratoria, pasajera, de paso,
avis migrans; peregrina vólucris; - nocturna,
auxiliador, ra: auxiliator, oris m; auxiliatrix, avis nocturna; - de corral, cohortis avis; - del
icis f. Uso: María -, Maria Auxiliatrix. país, vérnula avis.
auxiliar: adj auxiliárius, a, um; auxiliaris, e. avecindarse: domicílium sibi constitúere (v.
Uso: caballo -, équus auxiliárius vel auxilia- gr. Romae).
ris // sust auxiliaris, is m. Uso: - médica, adiu-
trix médica. avellana: avellana, ae f. Sin: avellana nux.
auxilio: ¡-!, fer auxílium vel opem! avemaría: (oración) salutátio angélica. Sin:
marialis prex (precis f) // (cada una de las
aval: confirmátio, onis f. Sin: firmátio; fir- cuentas del Rosario) rosárii (vel marialis co-
mamentum; corroborátio; corroboramentum; ronae) glóbulus, granum.
auctóritas; praesídium; fides // (firma que se
pone en una letra de crédito para responder avena: avena, ae f.
de su pago si no lo hace el girador) (alterīus)
nóminis subscríptio in sýngrapha cautionis avenamiento, v. drenaje.
causā.
avenar, v. drenar.
avalancha: (alud), v. esta voz // fig moles, is
114
avión
aventador: (soplillo o abanico) flabellum, i aviación: (locomoción aérea) aéria vel aérea
n. Uso: - pequeño, flabéllulum. navigátio. Sin: aérius cursus (-us m); caeli
navigátio. Uso: - civil, civilis classis aéria;
aventar: ventilare. Uso: - el trigo, ventilare campo de -, aërostátio; aëródromus; aëroná-
frumentum; áëri vel vento frumentum propó- vium státio; compañía de -, socíetas aëronáu-
nere, pándere. tica // (doctrina, disciplina) aëronáutica, ae f.
Sin: ars (vel doctrina, vel disciplina) aëronáu-
aventura: (suceso extraño) casus vel eventus tica; volandi ars // (cuerpo militar de aviado-
singularis, miríficus // (casualidad) casus, us res) aéria classis.
m. Sin: res fortuíta // (riesgo) perículum, i n.
Sin: álea, ae f // (relación amorosa ocasional) aviador: adj aëronáuticus, a, um. Sin: avia-
fácinus (-nŏris n) amatórium. Sin: amatórie tórius // sust aëronauta vel aëronautes, ae m;
factum; lévitas amatória; breve amatórium aëronaute, es m. Sin: aviator, oris m; aviatrix,
commércium. icis f; volator aërópetes, ae m; nauta vel viator
aérius m; nauta vel viatrix aéria f // (individuo
aventurero, ra : errator, oris m; erratrix, icis que presta servicio en la aviación militar)
f; audax homo vel múlier. Sin: erráticus; miles aériae (vel aëronávium) classi addic-
errabundus; vagus; circumforáneus; erro tus.
(onis m) mira consectans; circúmvagus
eventus consectans. avión: aëroplānum sive aëróplanum, i n. Sin:
aëronavis vel aërinavis; aërovehículum; aë-
avería: detrimentum, i n. Uso: sufrir una -, ronavígium; velívolum; aéria navis; aérium
detrimentum cápere; iacturam pati vel subire. navígium; vehículum aérium; navis volans;
navis aëroplanígera. Uso: - antiincendio, aë-
averiado: corruptus, a, um. Sin: deterioratus; roplanum exstinctórium; - bimotor, v. bimo-
vitiatus. tor; - cisterna, aëroplanum cisterníferum;
aëronavis exceptória vel cisternífera; - co-
averiar: corrúmpere. Sin: deteriorare; vi- mercial, aëroplanum commerciale; - equi-
tiare. pado con cuatro motores, quadrimotrale
aëroplanum; - especiales, aëroplana speciá-
averiguación: inspectio, onis f. lia; - espía, de reconocimiento, aëroplanum
speculatórium vel exploratórium; aëronavis
averroísmo: averroismus, i m. Sin: Averroes speculatória; - gigante, aëroplanum gigan-
doctrina. tēum; aërinavis gigantēa; - monomotor, aëro-
planum unimotrale; - nodriza, aëronavis
averroísta: averroista, ae m. nutrix; - particular, aëroplanum privatum; -
supersónico, aëroplanum sono vel sónitu cí-
avéstico: avésticus, a, um. tius; aëroplanum sonorum límitem súperans;
- teledirigido, aëroplanum telerectum vel te-
avestruz: strúthio, onis m. Sin: struthiocame- ledirectum; - torpedero, aëroplanum silurífe-
lus. Uso: de -, struthiocamelinus o con el gen rum, aërovehículum siluris armatum;
115
avioneta
aëroplanum návibus demergendis vel diffrin- aviso: núntius, ii m; núntium, ii n. Uso: - pa-
gendis; aëroplanum ignívomos vel igníferos rroquiales, paroeciales núntii; - publicitario,
siluros iáculans, iactans // - a, de chorro, - a, praecónium; - radial, núntius radiophónicus;
de reacción, - de propulsión, pyraulocinetum; núntius per aethérias undas missus; - televi-
aëronavis pyraulocinética; aëroplanum sivo, televisíficum praecónium; núntius tele-
pyraulocinéticum; aëronavis retroversus pro- visíficus; núntius per televisionis undas
pulsa vel impulsa; aëroplanum inversā vi pro- missus; - de retorno, allatae vel perlatae epís-
pulsum vel impulsum; aëronavígium inversis tulae núntius; - en un diario, núntius diurnis
víribus propulsum; aëroplanum áëris haus- actis evulgatus; poner un - publicitario de
tórium; - de asalto, de combate, aëroplanum algo en diarios o revistas, laudativum alicú-
incúrsitans, incursans, aggrédiens, impug- ius rei núntium in actis diurnis vel in com-
nans, proeliare; - de bombardeo, bombopla- mentáriis pónere; laudativam alicúius rei
num, i n; aëroplanum pyrobolárium; notítiam commentáriis vel actis diurnis cré-
aëronavis ignívomis globis vérberans, dí- dere, concrédere.
ruens, diffringens, confringens; - de carga,
aëroplanum onerárium; - de caza, aëropla- avispón: crabro, onis m.
num insecutórium, insectatórium, venáticum;
aërinavis insectans; - de caza a reacción, aë- avitaminosis: vitamini penúria (-ae f).
roplanum insectationis aërihaustórium; - de
escolta, aëroplanum praesidiárium; - de hé- avutarda: otis, ĭdis f. Sin: otis tarda.
lice, aëroplanum helicarum motu incitatum
vel propulsum; - de pasajeros, aëroplanum axioma: axioma, ătis n. Sin: pronuntiatum;
epibáticum; - en picada, aëroplanum (impro- enuntiatum; effatum.
viso vel de, ex improviso) ad perpendículum
illabens; - sin motor, - a vela, v. planeador; axiomático: axiomáticus, a, um. Sin: certus;
ir, viajar en -, aëroplano vehi vel ferri; subir certíssimus; certa firmaque ratione pronun-
al -, in aëroplanum inscéndere; subida al -, tiatus vel edictus.
inscénsio vel conscénsio in aëroplanum // -
Boeing-747, aëroplanum eius typi, qui dícitur aya: institutrix, icis f.
Boeing-747; - Concorde, aëroplanum con-
cordiense; - Fokker F-28, aëroplanum typi, ayer: heri. Uso: - por la mañana, heri mane;
cui nomen Fokker F-28 // clase (categoría) - por la tarde, heri vésperi; hasta -, usque ad
de -, classis, is f; cubierta de -, stega (ae f); hesternum diem.
stega epibática; interior del -, aëroplani in-
terna (-orum npl); el - está provisto de dos ayuda: auxílium, ii n. Sin: adiuvamen, mĭnis
cubiertas de pasajeros, en las que se encuen- n. Uso: de -, auxiliaris, e; - en favor de las
tran tres clases, aëroplanum duabus stegis víctimas de la inundación, auxílium pro víc-
epibáticis instructum est, in quibus tres clas- timis inundationis // - de cámara, a cubículo;
ses inveniuntur. cubiculárius; - de cámara de Su Santidad, a
cubículo Pontíficis Máximi.
avioneta: aërívola, ae f.
ayudante: (que ayuda) adiutor, oris m. Sin:
avisador: - de incendios, index (-dĭcis m) in- minister. Uso: - del banquero ( en una casa
céndii. de juego) áleae magister; - de cámara, cubi-
culárius; a cubículo; ser - de alguno, adiutri-
116
azoturia
cem óperam navare álicui in áliqua re // (Mil, vectorum adiutrix vel ministra, adiutrix iter
oficial que está a las órdenes de otro supe- faciéntibus.
rior) óptio, onis m. Uso: - de campo, rei mi-
litaris adiutor; rei militaris subádiuva (-ae m); azafrán: crocum, i n; crocus, i m. Uso: de -,
in re militari adiutor // (maestro o profesor cróceus, a, um.
subalterno) subdoctor, oris m. Sin: próscho-
lus; antescholárius; adiutor académicus; - de azahar: záhara, ae f. Sin: aurantii vel citri flos.
literatura latina, a lítteris latinis adiutor; - de
paleografía y diplomática, a codícibus atque azalea: azalea, ae f.
diplomátibus interpretandis adiutor.
azanoria, v. zanahoria.
ayudantía: (empleo de ayudante) adiutoris
vel adiutricis munus (-nĕris n) // (oficina de ázimo: ázymus, a, um. Uso: pan -, panis ázy-
ayudante) adiutoris vel adiutricis sedes (-is mus; panis sine fermento.
f).
azimut, v. acimut.
ayunar: ieiunare.
azimutal, v. acimutal.
ayuno: ieiúnium, ii n. Uso: - cuaresmal, ieiú-
nium quadragenárium; establecer el -, ieiú- azoado: azotum cóntinens.
nium institúere; guardar el -, ieiúnium
servare; prescribir el -, ieiúnium indícere; ázoe: azotum vel azoton, i n. Sin: nitróge-
romper el -, ieiúnium sólvere vel resignare // num.
(que no ha comido) ieiunus, a, um // (igno-
rante de lo que se habla) ieiunus. Sin: igna- azoemia, v. azotemia.
rus, ínscius alicúius rei; estar en ayunas o en
-, ieiuno ore esse; nescire áliquid, rudem esse azogue, v. mercurio.
(in) áliqua re.
azoico: azóicus, a, um. Sin: animántibus vel
ayuntamiento: (junta, reunión) consílium, vivéntibus carens; animántium vel vivéntium
concílium. Sin: conventus // (corporación expers. Uso: era -, aetas azóica // (nítrico) ni-
que administra el municipio) consiliárii civi- tratus, a, um.
tatis; consílium vel concílium municipale.
Sin: consílium civitati administrandae; civi- azotar: férulā percútere, fustigare, pulsare.
tatis administrationis adiutores; consílium
quod civitatem administrat. azotea: solárium, ii n. Uso: - con baranda o
pretil, solárium clatratum.
azada: pástinum, i n. Sin: sárculum.
azotemia: Med azotháemia vel azotáemia, ae
azadón: ligo, onis m. Sin: magnum vel maius f.
rutrum.
azoto: azotum, i n.
azafata: hóspita (-ae f); ministratrix (-icis f)
(aéria). Sin: hóspita aéria vel aëronáutica; azoturia: azotúria sive azoturīa, ae f.
aéria assistrix vel ministratrix; ancilla aéria;
117
azteca
azucena: lílium, ii n.
azuela: áscia, ae f.
118
B
baba: saliva, ae f. Sin: spuma; spúmea sa- ludus chartarum bacaranus.
liva. Uso: - de los caracoles, cochlearum sa-
liva; - de serpiente, sanies, ēi f; echar -, bache: (hoyo en el camino) scrobículus i m //
spumas (in ore) ágere // (fig, caérsele a uno (pozo de aire rarefacto) locus tenuioris áëris.
la -) summis laetítiis áffici. Sin: summo ex-
sultare gaudio; vehementer gaudere. bachiller: baccaláureus, i m. Sin: batalárius;
abitúriens, entis mf.
Babel: Babel, elis f // (confusión, desorden)
confúsio, onis f. Sin: tumultus; confúsio ba- bachillerato: baccalaureatus, us m. Sin:
bélica vel babylónia; babylónica perturbátio. batalárii gradus. Uso: conseguir el -, bacca-
Uso: - lingüística, babylónica locutionum laureatum adipisci.
perturbátio.
bacía: labellum, i n. Sin: catillum; trúlleum.
babélico: babélicus, a, um // (confuso, inin-
teligible) confusus, a, um. Sin: deordinatus. baciliforme: bacilliformis, e.
baboso: salivosus, a, um. Sin: spumosus. background (Inform) fondo: (de una pin-
tura) fundus, i m // (de un escritorio con ven-
babucha: crépida, ae f. Sin: sólea vel calígula tanas) ima, orum npl. Uso: to put a window
doméstica. into background, fenestram in ima míttere vel
repónere // (relativo a un proceso) ínferus, a,
babuino: cynocéphalus, i m. um. Sin: pósterus. Uso: to put into back-
ground, in ima míttere; inferiorem fácere.
baby-sitter: puerorum custos (-odis mf). Sin:
infantárius, ii m; infantária, ae f; gérula, ae f. back-up (Inform) de reserva: cautionalis, e //
(copia de reserva) cópia, ae f. Sin: exscrip-
bacalao: (pez) asellus. Sin: asellus marinus tum cautionale. Uso: hacer -, cópias vel
// (su carne salada) asellus salitus. Sin: exscripta cautionália fácere.
asellus marinus arefactus vel sale exsiccatus.
bacteria: bactérium ii n . Sin: bacillum.
bacará o bacarrá: álea (-ae f) bacarana. Sin:
119
bacteriano
bacteriano: bactéricus, a, um. Sin: bactérii campani vel sacri aeris málleus.
vel bacteriorum (gen); ad bactéria áttinens.
badana: aluta, ae f.
bactericida: adj bactericidalis, e. Sin: bacté-
riis exítiosus; bactéria necans // sust bacteri- Baden (Estado de Alemania): Badénia, ae f.
cida, ae m. Sin: venenum bactericidale. Sin: Aquae Aureliae. Uso: de -, badenensis
vel badensis, e.
bacteriofagia: bacteriophágia sive -phagīa,
ae f. badén: (cauce empedrado) incile, is n.
120
balancear
baile: saltátio, onis f. Sin: ballátio; saltatus, bajorrelieve o bajo relieve: éctypum, i n;
us m; chorēa. Uso: de -, saltatórius, a, um; - éctypus, i m. Sin: anaglyptum; toréuma
de despedida, saltátio valedictionis; - de pun- (-mătis n); caelatura, ae f; caelatum opus.
tillas, ballátio elátior; arte del -, saltandi ars; Uso: autor de bajorrelieves, toréuta, ae m; es-
escuela de -, ludus saltatórius; maestro de -, tatua de mármol en -, anaglyptum simula-
saltandi magister; pista de -, locus saltatórius; crum marmóreum; en -, éctypus; anaglyptus.
sala o salón de -, oecus saltatórius; dirigir el
-, chorēas dúcere; organizar un -, saltationem bala: (proyectil) plumbum, i n. Sin: globus;
institúere. glans, glandis f; glans metállica, plúmbea, ig-
nita; ignitus globus vel glóbulus . Uso: - de
bailecito: saltatiúncula, ae f. hierro, globus férreus; - de plomo, plumbum,
i n; plúmbea, ae f; gran cantidad de balas,
bailotear: circumsalire. Sin: circumsaltare; plúmbea grando; arrojar balas, plumbum
saltitare. emíttere.
bajar: (descender) descéndere. Uso: - la es- balance: (cuenta general) rátio, onis f;
calera, (per) scalas descéndere // (disminuir) rationes fpl. Sin: relátio; pecuniarum rátio;
baja la bolsa, argentárii fori prétia decres- rationum ponderátio; arcae recognítio; rátio
cunt, deminuuntur, levantur. rei administrandae; rátio accepti et expensi;
acceptorum et expensorum rátio; tábulae
bajel: phaselus, i m. accepti atque expensi; créditi et débiti
compensátio. Uso: - anual, ánnua súmptuum
bajito: brevículus, a, um. aestimátio vel computátio; compilar, hacer
el -, rationem dúcere, subdúcere, inire,
bajo: (voz que produce los sonidos más gra- tráhere, habere; tábulas accepti et expensi
ves) gravíssima vel ima vox. Uso: - continuo, confícere; mostrar el registro del -, códicem
gravior vox contínua // (el que tiene tal voz) expensi et accepti exhibere; nivelar el -,
gravíssimae (vel imae, vel gravioris) vocis expensi et accepti rationem exaequare; tener
cantor // - de arena, vadum, i n. Sin: pulvinus el registro del -, códicem dati et accepti
// fig, - fondos, abiecta vel sórdida plebécula; habere.
pópuli faex (faecis f); abiectíssimum civitatis
vulgus (-i n). balancear: Mar, Aeron iactari.
121
balanceo
balancita: - para pesar el oro, aurária sta- balcón: maenianum, i n. Sin: pódium.
tera.
balconcillo: podíolum, i n. Sin: parvum mae-
balandrón: túnica (talaris) cum alícula. nianum.
balata: ballata, ae f. Sin: cántio ballata f. balear: (herir o matar a balazos) áliquem
plumbis (vel glándibus, vel plúmbeis glándi-
balate: margo (-gĭnis mf) canalículi. bus) vulnerare, sauciare vel necare, interfí-
cere // (tirotear, fusilar) v. estos verbos.
balaustrada: balaustrata, ae f. Sin: balaus-
tiorum ordo, saeptum, ornatus (-us m); saep- Baleares: Baleares (ínsulae), ium fpl. Uso:
tum; plúteus, plúteum; loricae saeptum. Uso: de las -, baleáricus, a, um; balearis, e.
- de bronce, saeptum aéneum; - de mármol,
lorica marmórea. balín: glans, glandis f. Sin: granus plúmbeus.
balbuceo: balbúties, ēi f. Sin: linguae haesi- balístico: ballísticus vel ballistárius. Sin: ad
tántia vel titubántia; oris titubátio; os balbum. ballísticam pértinens; ad missílium ictum
spectans.
balbuciente: balbus, a, um; balbútiens, entis.
122
banca
balistita: ballistites, is f. Sin: pulvis (-vĕris balotaje: suffrágium (-ii n) decretórium. Sin:
m) pýrius fumo carens vel fumi expers. áltera suffragiorum látio. Uso: demandar el -,
suffrágium decretórium ferre.
baliza: palítium, ii n. Sin: praetentura, ae f.
balsa: (embarcación) ratis, is f // (charco)
ballena: bal(l)aena vel ballena, ae f. Sin: pris- stagnum, i n.
tis, is f; pistrix, icis f. Uso: caza de ballenas,
venátio ballaenácea. balsámico: fragrans, antis. Sin: odorus; sua-
vis.
ballesta: ballista, ae f. Sin: arcuballista; ma-
nuballista. bálsamo: bálsamum, i n // fig solácium; sola-
men; levamentum; consolátio.
ballestero: ballistárius, ii m. Sin: arcuballis-
tárius; manuballistárius. balsero: rector navis (vel ratis) traiectóriae.
ballet: saltatória fábula (-ae f). Sin: scáenica báltico: mar -, Bálticum, i n. Sin: mare Bál-
saltátio vel chorēa. ticum.
balneario: adj balneárius, a, um. Sin: balne- bambú: hirundo (-dĭnis f) índica; (h)arundo
aris; balneatórius // sust bálneum públicum; índica. Sin: bambusa, ae f.
bálnea vel balínea, orum npl. Sin: bálneae,
arum fpl. banal: vulgaris, e. Sin: trivialis.
123
bancario
bancario: ad argentáriam pértinens. mada) agmen (vel globus, grex, manus) ar-
matorum. Uso: - armada, globus armatorum;
bancarrota: (quiebra) decóctio, onis f // - criminales, greges criminales, “- de los
(quiebra de un banco) argentáriae dissolútio. cuatro”, manus quattuor (scelestorum) //
Uso: hacer - (quiebra fraudulenta), credito- (conjunto) - de comediantes, família scáenica
res fraudare; creditores decoquendo fraudare // (baranda del billar) banda vel ora ae f //
// (fig, desastre, hundimiento, descrédito) (faja o lista) fáscia, ae f. Sin: clavus // (llanta)
naufrágium; evérsio; ruīna, dissolútio. Uso: v. esta voz // (cinta ancha que como distintivo
la - de la civilización, humani civilisque cul- se lleva atravesada desde un hombro al cos-
tūs naufrágium. tado opuesto) insigne oblīquum. Sin: oblī-
quus bálteus; oblīquum bálteum;
banco: (asiento de madera) sedile, is n. Sin: decoramentum transversum.
scamnum; scabellum; (lígneum) subséllium
Uso: - alto, scamnum éditum; - encorvado, bandada: agmen, mĭnis n. Uso: - de pájaros,
scamnum curvatum // (banco de los remeros ávium agmen.
de una nave) transtrum, i n. Sin: iugum // -
de datos, indiciorum thesaurus; elementorum bandeja: pátera, ae f. Sin: lanx, lancis f; dis-
certorum thesaurus; - de hielo, v. banquisa; - cus, i m; scutella, ae f; vas metállicum vel líg-
de ojos, thesaurus transponendorum (vel neum. Uso: - de pastelillos, pátera cum
transferendorum) oculorum; - de sangre, hae- suavillis.
matheca; receptáculum sánguini colligendo
// (establecimiento público de crédito) argen- bandera: vexillum, i n. Sin: signum; insigne.
tária, ae f. Sin: mensa vel taberna argentária, Uso: - austríaca, Austriae insigne vel ve-
nummária, nummulária; domus vel socíetas xillum; - nacional, pátriae (vel pátrium, vel
argentária. Uso: - hipotecario, mensa hypo- nationis) vexillum; signum vel vexillum na-
thecária; - mundial, argentária mundana; - tionale; - olímpica, vexillum olýmpicum; -
nacional, pública mensa argentária; - de cré- tricolor, trícolor vexillum; vexillum tribus
dito, mensa creditória; - de Roma, argentária colóribus tinctum; vexillum terno decoratum
romana; - del Santo Espíritu, argentária a colore; - a media asta, vexillum médio hastili
Sancto Spíritu nominata; mensa nummulária (propósitum); despliegue de banderas, ve-
Sancti Spíritus; billete de -, téssera vel chár- xillorum proposítio vel iactátio; izar, levantar
tula nummária; directores del -, directores ar- la -, v. izar; amainar, arriar la -, v. amainar;
gentáriae; argentáriae praepósiti; presidente ondea la -, vexillum flúitat vel vento agita-
del -, práesidens argentáriae // (tablón que tur.
sirve de mesa) tábula, ae f. Sin: mensa.
banderín: vexíllulum, i n. Sin: parvum ve-
banda: (cuerpo de músicos) músici, orum xillum.
mpl. Sin: symphoníaci (hómines); aeneato-
res; symphoniacorum agmen, manípulus, co- banderola: ventorum index (-dĭcis m) // (fig,
hors, collégium, sodálitas; aeneatorum hombre voluble) v. veleta.
manus; manus aeneatória. Uso: - lisa, tibíci-
nes; - militar, mílites aeneatores; mílitum bandidaje, v. bandolerismo.
symphoniacorum manípulus; symphónia mi-
litaris // (pandilla) grex, gregis f. Sin: globus; bandido: (bandolero) v. esta voz // (fugitivo
caterva; manus (-us f) // (porción de gente ar- de la justicia) prófugus, i m. Sin: exsul, lis;
124
baño
pátriā extorris // (persona perversa) homo banquisa: glácies (-ēi f) pontívaga. Sin: ae-
pravus, perversus, depravatus, ímprobus. quor glaciatum; glácies flúitans, flúctuans.
bando: manus, us f. Uso: los dos -, manus bantúes: Bantuenses, ium mpl.
útraque // (edicto o mandato) edictum, i n.
Sin: mandatum; decretum; iussum. bañadera, v. bañera.
bandolerismo: latrocinátio, onis f; latrocí- bañista: bálneans, antis mf. Sin: qui vel quae
nium, ii n. Sin: praedátio; rapinátio; grassá- ad aquas venit; qui vel quae in aqua est; qui
tio. vel quae aquis útitur; qui vel quae bálneis de-
lectatur.
bandolero: praedo, onis m. Sin: latro; grassa-
tor; rapinator; tromócrates. baño: (acción) lótio, onis f. Sin: lavátio; bal-
neátio; áctio balneandi. Uso: - caliente, la-
bandolina, v. mandolina. vátio cálida; aquae cálidae; - frío, lavátio
frígida; - de agua salada, bálneum salsum; -
bandoneón: bandonēum, i n. de asiento, encathisma, ătis n; - de chorro, la-
vátio in aquae deiectu; lavátio plúvia; - de es-
bandurria, v. mandolina. puma, lavátio spumosa; baños de mar,
marina lavacra; - de pies, bálneum pedum; -
bandwith (anchura de banda): diápason (n de vapor, lacónicum balíneum vel bálneum;
indecl) dénsitas (-atis f). assa sudátio; vaporátio balinearum; darse un
- de pies, pedes lavare; tomar un -, lavari vel
Bangla Desh: Bangladesa, ae f. Uso: de -, se lavare // (cuarto de -) bálneum, i n. Sin:
bangladesanus. lavacrum; lavatrina. Uso: - caliente, caldá-
rium, ii n; - frío, frigidárium, ii n; bálneum
banquero: argentárius, ii m. Sin: mensárius; frígidum; - turco, sudatórium, ii n; entrar en
mensulárius; nummulárius; trapezita. el -, bálneum intrare vel introire; in bálneum
introire; ir al -, ad (vel in) bálneum ire vel ve-
banquete: - nocturno, comissátio, onis f. nire; bálneum inire, adire, obire; salir del -,
e bálneo égredi vel exire; bálneo égredi; de
banquina: viae margo (-gĭnis mf). bálneo exire // (sitio donde hay agua para
125
baobab
barahúnda: tumultus, us m. Sin: tumultuá- barbar: (echar raíces las plantas) radículas
tio; perturbátio. emíttere vel ágere. Sin: radicéscere.
126
barman
barca: barca, ae f. Sin: navícula; scapha; baritonal: barytonalis, e. Uso: voz -, barýtoni
cymba; lembus; linter. Uso: - pesquera, vox.
horia, ae f; cymba vel navícula piscatória; -
de motor, automatária cymba; - de remos, barítono: barýtonus vel barýtonos, i m. Sin:
actuaríola ; - de río, de lago, phaselus; bár- barytonista, ae m; gravis vocis cantor.
cula; scáphula; cýmbula; lémbulus; - de
vapor, vaporalis navícula; - de vela, scapha barman: thermopōla, ae m. Sin: tricliniárius;
velívola vel velis instructa; lembus velis práe- genéricam minister, tri.
ditus vel instructus.
127
barnabita
barón: baro, onis m. Sin: nóbilis vel liber barragán: barracanus, i m. Sin: arábica vel
baro. Uso: de -, baronalis, e; barónicus, a, áfrica vestis; arábicum vel áfricum vestimen-
128
basalto
tum; arábicus vel áfricus amictus (-us m). barrilero: (el que hace barriles) doliorum
vel cuparum ópifex; (el que los vende) dolio-
barranca o barranco: elúvies, ēi f. Sin: rum vel cuparum vénditor.
abruptum.
barrilete: (dim de barril) dolíolum, i n //
barredera: scopae, arum fpl. Sin: máchina (instrumento que usan los carpinteros para
scopária. asegurar la madera en el banco) retinácu-
lum, i n. Sin: ansa férrea // (juguete) v. co-
barrena: térebra, ae f. Uso: - eléctrica, tére- meta.
bra eléctrica; térebra electro éxcita.
barrilito: dolíolum, i n. Sin: cadus.
barrenamiento: terebrátio, onis f.
barrio: vicus, i m. Sin: régio. Uso: (de ciu-
barrenar: terebrare. Sin: perfódere. dad) urbis pars, régio, vicus; - bajo, sordes
(-is f; sordes, ium fpl) urbis; - pobre, régio
barrendero: scopárius, ii m. Sin: convérri- egena; - periféricos, aversa, orum npl; urbis
tor; converrens; cívicae mundítiae minister. aversa; - populosos, urbis regiones pópulo
frequentiores; - residencial, régio habitatió-
barreno: terebramen, mĭnis n. nibus lautióribus destinata // de -, vicanus, a,
um; habitantes de -, regionárii vici; partis
barreño: pelvis, is f. urbis íncolae.
barrer: scopare. Sin: vérrere, evérrere, de- barro: limus, i m. Uso: - termal, limus medi-
vérrere; scopis vérrere vel purgare. calis // de -, fíctilis, e. Sin: figlīnus vel figu-
līnus.
barrera: vallum, i n; vallus, i m Sin: repágu-
lum; obex, óbicis mf; saepimentum; impedi- barroco: sust barocum, i n. Sin: ars baroca //
mentum. Uso: - aduanera, portórii limes adj barocus, a, um. Uso: estilo -, genus baro-
(-mĭtis m); - de separación, vallum discrími- cum // (fig, recargado, ampuloso) túmidus, a,
nis; - del sonido, repágula (-orum npl) soni. um; tumens, entis. Sin: túrgidus; inflatus; af-
fectatus // (fig, recargado de adornos) fuca-
barrica, v. tonel. tus, a, um. Sin: ádmodum expolitus // (fig,
extravagante, chocante) ínsolens, entis. Sin:
barricada: saeptum, i n. Sin: obex, óbicis insólitus; incompósitus.
mf; saepimentum; obex tumultuárius vel su-
bitárius; saepimentum tumultuárium vel su- barroquismo: barochismus, i m. Sin: rátio
bitárium. Uso: - de carros, carri pro vallo baroca.
obiecti; barricadas de piedras, óbices saxo-
rum; el camino estaba bloqueado por una -, basal: basalis, e.
iter intersaeptum erat.
basáltico: basálticus, a, um.
barrigón: vir ventris obesi. Sin: vir ventre
obeso. basalto: basaltes, is m. Sin: basanites, ae (ac
-en) m.
barril: dólium, ii n. Sin: cupa; cadus; séria.
129
basamento
basamento: basis, is f. Sin: fundamentum. nistrilúdium, canistri lúdium; follis (vel pilae)
canistrique ludus sive lúsio (-onis f); pilaris
basarse: innīti. Sin: consístere in + abl. Uso: et canistralis lúsio. Uso: jugador de -, bas-
- en un autor, áliquo auctore uti. caudárius, ii m; canistrilusor; jugar al -, pilā
canistroque lúdere; folle vel follículo canis-
báscula: libramen, mĭnis n. Sin: statera bas- troque lúdere; partido de -, canistrilúdii cer-
cularis. tamen vel conténtio; certamen follis
canistrique; follis vel pilae canistralis certa-
base: (superficie en que se asienta un men; practicar el -, follis canistrique ludo se
cuerpo) basis, is (ac -im vel em, abl -i) f (de exercere.
estatuas, monumentos, etc.); fundamentum, i
n (de muros, etc.); fulcrum, i n (apoyo, pie de básquetbol, v. básquet.
cama, etc.); crepīdo, dĭnis f (zócalo, pedes-
tal). Uso: - de una columna, columnae basis; basquetbolista: bascaudárius, ii m. Sin:
- cuadrada, quadra, ae f; - cuadrada de co- follis bascaudárii lusor; follis canistrique
lumna, plinthus, i f // (lugar) - científica, lusor; pilae canistralis lusor.
sedes percontatiónibus faciendis; - militar,
státio militaris; - naval, portus béllicus; - basta: ¡-!, satis!; iam satis! Sin: pax! Uso: -
naval de Guantámano, státio navalis Guan- y sobra, satis superque est; pero de esto, -,
támano; státio navalis, cui nomen Guantá- sed satis de hoc; sed haec háctenus.
mano // (condición o norma fundamental de
un acuerdo) lex, legis f. Sin: condício. Uso: bastardía: (dicho indigno) bárbarus sermo.
bases de un concurso, certáminis leges. Sin: bárbarae voces.
base de datos (Inform): datotheca, ae f. bastardo: spúrius, a, um. Sin: nothus; illegí-
timus; non legítimus; ignoto vel incerto patre
básico: fundamentalis, e. Sin: praecípuus // natus; páelice vel pélice ortus (nacido de con-
Quím básicus, a, um. cubina); adulterinus (adulterino).
basílica: basílica, ae f. Sin: templum máxi- bastidor: (vérsilis) scaenae páries (-ĕtis m).
mum; aedes sacra praecípua. Uso: - de San
Pedro, Sancti Petri Basílica; - de Letrán, Ba- bastión: propugnáculum, i n.
sílica Lateranensis.
basto: (aparejo o alabarda) clitellae, arum
basilical: basilicalis, e. fpl.
130
batiscafo
basura: purgamenta, orum npl. Sin: sordes, gata. Uso: - antiaérea, tormenta antiaéria,
ium fpl. Uso: - atómica, purgamenta atómica; antiaérea; adversus aëronávium incursiones
- radiactiva, purgamenta radioactiva. tormenta // (unidad táctica de artillería)
manus tormentária. Sin: agmen tormentá-
basurero: (recipiente) purgamentorum capsa rium // (obra de fortificación que contiene
vel excípulum. Sin: sórdium cístula vel re- cierto número de cañones) munimentum, i n
ceptáculum // (sitio) depositórium, ii n. Uso: // - de cocina, vasa vel instrumenta coquiná-
- atómico, depositórium purgamentorum ato- ria // (agrupación de pilas) pilae; pilarum sé-
micorum. ries; - eléctrica, pilae eléctricae; séries
pilarum electricarum; pilae eléctrice actae;
bata: doméstica (vel cubiculária, vel cubitó- pilae eléctricā vi actae // (acumulador) accu-
ria) vestis (-is f). Sin: laxa vel fluxa túnica; mulatórium, ii n. Sin: instrumentum eléctridi
túnica talaris; indúsium. cumulandae.
batalla: pugna, ae f. Sin: proélium; certamen; baterista: pulsator, oris m; pulsatrix, icis f.
concertátio. Uso: - electoral, populárium le-
gatorum certamen vel certátio. baticola: postilena, ae f.
batallón: cohors, ortis f. Sin: phalanx, angis f. batida: indago, gĭnis f. Sin: venatória excúr-
sio. Uso: - de la policía, investigátio (hómi-
batán: (máquina) prelum, i n. Sin: pressó- num) maleficorum.
rium; máchina fullónica.
batidor: (que bate) percussor, oris m. Sin:
batanero: fullo, onis m. Sin: lanárius; coac- pulsator; verberator. Uso: - de oro, bracteá-
tor lanárius. rius; bracteator // (explorador) explorator,
oris m.
bate: (en el béisbol y el críquet) lignum pul-
sórium. batidora: (instrumento que bate alimentos)
agitábulum, i n. Sin: rudícula; rutábulum.
bateador: (en béisbol y críquet) pulsor, oris Uso: - eléctrica, eléctricum agitábulum; - de
m. Sin: battutor. mano, manuale agitábulum.
batel: scapha, ae f. Sin: cumba vel cymba; fa- batimetría: bathymétria sive -metrīa, ae f.
selus vel phaselus; linter (-tris f). Sin: profundi maris mensura.
131
batista
batista: baptistinum, i n. Sin: byssus, i f; sacro fonte lustrare áliquem. Uso: el que bau-
byssum, i n; cárbasus, i f (pl cárbasa, orum tiza, baptizator; quien ha de ser bautizado,
n). Uso: - de lienzo, baptistinum líneum; - de baptizandus m.
seda, baptistinum séricum vel bombýcinum.
bautizo: (acción de bautizar) baptizátio, onis
batología: battológia sive -logīa, ae f. Sin: f.
multilóquium; (inanis) verborum iterátio.
bauxita: bauxites, is f. Sin: bauxense me-
batológico: battológicus, a, um. Uso: dic- tallum (-i n).
ción, locución -, díctio, locútio battológica.
Bavaria: Bavária, ae f.
batometría: bathométria sive -metrīa, ae f.
bávaro, ra: sust Bávarus, i m; Bávara, ae f.
batométrico: bathométricus, a, um Sin: Baiovárius vel Baioárius m; Baiovária
sive Baioária f. Uso: - de Munich, Bávarus
batómetro: bathómetrum, i n. Sin: catapira- Monacensis // adj baváricus, a, um. Sin:
tes, ae m; perpéndiculum náuticum. baiovárius; baioárius.
baúl: capsa, ae f. Sin: arca; cista; riscus; arca bayo: bádius, a, um. Sin: spadix, īcis (ac pl -
viatória, sarcinária; cista itinerária. Uso: - īcas). Uso: color -, color bádius.
mundo, ara maior; - del coche, autocineti re-
ceptáculum onerárium vel sarcinárium. bayoneta: cuspis, ĭdis f. Sin: mucro, onis m;
frámea, ae f; cuspis (vel mucro, vel frámea)
bauprés: palus (-i m) in transversum. baionensis; púgio vel stilus baionensis. Uso:
armar, calar la -, cúspidem praefígere; ata-
bautismal: baptismalis, e. Sin: lústricus; lus- car a la -, cúspide áliquem pétere vel adoriri;
tralis; baptísmatis vel baptismi (gen). Uso: - cúspide in áliquem ímpetum fácere.
pila vel fons baptismalis.
bazar: pantopólium, ii n. Sin: empórium;
bautismo: baptismus, i m; baptismum, i n; institórium; variarum mércium empórium.
baptisma, ătis n. Sin: regenerationis lava-
crum; sacrum lavacrum. Uso: administrar, bazo: splen, ēnis m. Sin: lien, ēnis n; liēnis,
conferir el - a uno, álicui baptismum sive is m.
baptisma dare, conferre, ministrare; recibir el
-, baptismum accípere vel percípere. bazuca: bazuca, ae f.
bautizar: baptizare. Sin: sacro lavacro ablú- beatificación: beatificátio, onis f. Sin: inter
ere; aquis baptismi ablúere; rite ablúere; beatos ascríptio; in beatorum númerum relá-
132
béisbol
bebé: infans, antis mf. Sin: pupus vel púpulus becario: pensionis stúdii (vel studiorum)
m; infántula, pupa, pusíola f. causā beneficiárius. Sin: pensione vel réditu
studiorum causā fruens; qui pensione vel ré-
bebedor: potor, oris m. Sin: potator. ditu studiorum causā frúitur.
beber: bíbere. Uso: - algo caliente, thermo- bedel: scholae custos (-odis m). Sin: ludi cus-
potare; - a la salud de, v. brindar; - a sorbos, tos; custos scholásticus; accensus (-i m)
sorbilare, sorbillare; exíguis háustibus bíbere; scholásticus; scholásticus appáritor.
- hasta reventar, vino (vel liquore) nimis in-
dulgere; potatione paene exstingui. bedelía: scholae vel ludi custodis munus
(-nĕris n). Sin: accensi scholástici offícium.
bebestible: potulentus, a, um. Sin: poculen-
tus. bedelio: bedéllium, ii n.
bebida: pótio, onis f. Sin: potus, us m; potá- beduino: beduīnus, i m. Sin: Arabs (-ăbis m)
tio; bibítio; póculum. Uso: bebidas, pocu- vagans; vagus Arabus.
lenta vel potulenta, orum; - alcohólicas,
pótiones alcohólicae; potulenta alcohólica; - begardo: begardus, i m.
no alcohólicas, - sin alcohol, potus non alco-
hólici; potulenta analcohólica; potiones anal- begonia: begónia, ae f.
cohólicae; - calientes, potiones calefactae;
potulenta calefacta; - fresca, frígida potiún- beguino, v. begardo.
cula; - frías, potiones frígidae; potulenta frí-
gida; - helada, pótio nivata; gélida behaviorismo: behaviorismus, i m.
potiúncula; - medicinal, pótio medicinalis;
comidas y bebidas, esculenta et potulenta; behaviorista: behaviorista, ae m.
tomar una -, potiúnculam gustare.
beige: lanícolor, oris (sust y adj).
beca: pénsio, onis f. Sin: pénsio stúdii (vel
studiorum) causā; réditus studiorum causā. béisbol: pilae ludus a basi. Sin: ludus basípi-
Uso: - anual, ánnuum, i n; ánnua pénsio stu- lae.
diorum causā (tributa) ; ánnuus réditus stu-
133
bejuco
bejuco: planta sarmentosa. Sin: planta árbori bendecido: benedictione donatus (de per-
acclinis. sona); lustratus, expiatus, piatus; rite piatus
(de cosa).
Belcebú: Beélzebub indecl; Beélzebul, ūlis
m. bendecir: (invocar en favor de alguien la
bendición divina) benedictionem álicui im-
Belén: Béthlehem vel Béthleem indecl; Beth- pertire; benedictione áliquem donare; caeles-
lehēmum, i n // de -, Bethlemíticus vel Beth- tem favorem álicui propitiare; caeleste
leemíticus, a, um; hab de -, Bethlehemites, auxílium álicui invocare; bene álicui precari
ae m. // (consagrar algo al culto divino) conse-
crare. Sin: lustrare, expiare, piare, rite piare;
belga: adj bélgicus, a, um // sust Belga, ae m; benedictione ditare áliquid. Uso: - los cam-
Belgis, ĭdis f. pos, aquā rite piatā lustrare agros; - la co-
mida, consecrare cenam; - una casa, domum
Bélgica: Bélgica, ae f. Sin: Bélgium; Gállia lustrare // (alabar) laudare. Sin: praedicare;
Bélgica. láudibus extóllere. Uso: - a Dios, Deum láu-
dibus extóllere; Deum vel Deo benedícere;
belicoso: bellicosus, a, um. Sin: pugnax, ācis. ¡que Dios te bendiga! Deus tibi adsit!
beligerante: bellígerans, antis. Sin: bellige- bendición: benedíctio, onis f. Sin: (acción de
rator. bendecir) caelestis favoris implorátio; caeles-
tis auxílii invocátio. Uso: - papal, benedíctio
belladonna: belladonna, ae f. Sin: átropa pontificalis // (efecto de bendecir) Dei favor.
belladonna. Sin: caelestis favor; caeleste (vel divinum,
vel supernum) munus; Dei donum. Uso: dar
belleza: - naturales, naturae vel locorum una -, benedictionem praestare, tribúere;
amoenitates; - de expresión, ornamenta ora- pedir una -, benedictionem postulare, impe-
tionis; orationis vel sermonis ornatus (-us m); trare, quáerere; recibir una -, benedictionem
- tipográfica, typográphicae artis venustas. accípere, suscípere, percípere; benedictione
donari // (consagración) consecrátio, onis f //
belvedere: apopsis, is f. (alabanza) laus, laudis f // (beneficio) benefí-
cium, ii n. Sin: donum; emolumentum. Uso:
bemol: (nota) hemitónium vel hemitónion, ii ser una -, magno emolumento, magno úsui
n. Sin: semitónium // (signo que baja la nota esse + dat; máxime prodesse + dat; su lle-
medio tono) hemitónii signum vel nota. gada fue una verdadera -, peropportune
venit.
bencina: benzina, ae f; benzinum, i n; benzí-
nium, ii n. Sin: propulsórius liquor. Uso: - sin bendito: agua -, aqua lustralis.
plomo, benzinum non plumbatum; - súper,
benzina superior; consumo de -, benzini ab- benedictina: benedictina, ae f. Sin: virgo be-
súmptio; expendedor de -, benzinivénditor; nedictina; mónacha benedictina; monialis vel
benzinopōla; gasto de -, benzinae dispén- sanctimonialis benedictina.
dium; surtidor de -, ántlia benzinária; tanque
de -, benzinárium, ii // (adj, relativo a la -, benedictino: benedictinus, i m. Sin: sodalis
accionado por la -) benzinárius, a, um. benedictinus; mónachus benedictinus; so-
134
berlina
135
berro
best seller: liber plúrimum (vel máxime) di- bibliográfico: bibliográphicus, a, um. Sin: ad
vénditus. librorum descriptionem vel índicem pérti-
nens.
betatrón: betátronum, i n.
bibliógrafo: bibliógraphus, i m. Sin: libro-
betónica: herba (-ae f) vettónica. Sin: ces- rum cógnitor atque descriptor.
tron, i f; prionitis; psychrótrophon.
bibliólatra: bibliólatra vel bibliólatres, ae m.
betún: creta sutória. Sin: cera sutória; (atrum
vel flavum, negro o amarillo) liquamen su- bibliolatría: bibliolatría, ae f. Sin: nímia li-
tórium. Uso: dar - a los zapatos, liquámine brorum venerátio; nímius librorum cultus;
cálceos perúngere. quasi divinus librorum cultus.
136
bicornio
137
bicúspide
138
billón
bife: búbula assa; assata búbula. Sin: caro synallagmáticus. Uso: acuerdos -, mútuae
búbula assa; caro costalis assa; frustum bú- pactiones; convención -, convéntio synallag-
bulae assum. mática.
bigotudo: superiore labro pilosus. Sin: mýs- billete: (papel moneda) schedinummus, i m.
tace insignis vel conspícuus. Sin: charta argentária; téssera nummária;
schédula argentária; moneta chartácea. Uso:
bigudí: calamistrillum, i n. Sin : fístula cris- - por valor de mil dólares, charta nummária
pans ; fístula crínibus crispandis; cylíndrulus mille dóllaris ( vel dolláriis) valens // (cédula
comae crispandae; cylindrus crispandis ca- que acredita participación en una rifa o lote-
pillis. ría) sors, sortis f. Sin: pittácium, ii n. Uso:
los - ganadores de la Lotería Nacional, sortes
bijou: gemma, ae f. Nationalis Aleae victrices // (carta breve) lit-
térulae, arum fpl. Sin: epistólium // (tarjeta o
bikini: vestis (-is f) vel vestícula (-ae f) documento que da derecho para entrar en al-
bikiniana. Sin: vestícula balnearis bikiniana; guna parte, para viajar, etc.) v. boleto.
bipartita vel bimembris vestícula; duplex bal-
neária fáscia. billetera: crumīna, ae f.
bilateral: duo látera habens. Sin: ex duobus billón: bílio, onis m. Sin: mílies (vel míliens)
latéribus // fig bilateralis, e. Sin: mútuus; mille miliones.
139
billonario
140
Birmania
mantum origo ac processus (conjunto de los saeptum vel saepimentum; velamen; vela-
fenómenos vitales desde la concepción hasta mentum; tégimen; tegumentum; velamentum
el completo desarrollo). interiectum.
141
birmano
bistre: fucus (-i m) ater. Sin: cosméticum fus- bizcochada: (panecillo) buccellatum, i n.
cum.
bizcochar: retorrere. Sin: recóquere.
bisturí: scalpellum, i n. Sin: scalprum;
scalper, pri m; culter (-tri m) vel cultellus bizcochería: (tienda) crustulorum vel biscoc-
anatómicus. Uso: - eléctrico, scalpellum eléc- torum taberna. Sin: crustulárii taberna; ta-
142
blefarofimosis
blanco: adj albus, a, um. Sin: cándidus. Uso: blasfemo, ma: adj blasphemus, blasphema.
volver -, candidare; candificare // (individuo Sin: in Deum malédicus, malédica // sust
de la raza blanca) homo albícolor // (objeto blasphemator, oris m; blasphematrix, icis f.
para ejercitarse en el tiro; todo objeto sobre
el cual se dispara) scopus, i m. Sin: signum; blasón: (ciencia heráldica) de insígnibus
meta; destinatum o en pl destinata; destina- doctrina // (escudo de armas) insigne, is n.
tum vel propósitum signum. Uso: dar en Sin: blaso, onis; stemma gentilícium. Uso: -
el -, scopum attíngere; destinata ferire; colli- de familia, géneris insigne; insigne gentilí-
neare; ictu vulnerare; no dar en el -, deerrare; cium; scuti gentilícii figura.
destinata non ferire // (fin u objeto a que se
dirigen deseos o acciones) propósitum, i n. blasonado: insigni gentilício ornatus vel
Sin: destinatum; id quod pétitur. Uso: dar en instructus. Sin: gentilício stémmate práedi-
el -, propósitum ássequi; ser - de …, obnó- tus; blasonatus.
xium esse + dat.
bledo: blitum, i n; blitus, i m. Uso: no se me
blanqueador: dealbator, oris m. Sin: albá- da un bledo de ello, illud meā nihil ínterest;
rius, ii m; albator; albinus, i m // adj dealbans, no estimar un -, terúncii non fácere.
antis.
blefaritis: blepharitis, ĭdis f; blepharites, is f.
blanquear: dealbare. Sin: albo polire; albá- Sin: palpebrarum inflammátio.
rio oblínere. Uso: - una pared, paríetem albo
polire, expolire, oblínere; acción de -, dealbá- blefarofimosis: Med blepharophimosis, is f.
tio. Sin: palpebrarum contráctio vel restríctio;
pálpebrae contractae.
blanqueo: (acción de blanquear) dealbátio,
143
blefaróncosis
blindado: loricatus, a, um. Sin: cataphractus; bloquear: alligare. Sin: impedire; praeclú-
ferratus; loricā munitus. Uso: carro -, currus dere; intercípere // bloquearse, alligari.
loricatus; tanque -, autocinetum loricatum.
bloqueo: (acción y efecto de bloquear) oc-
blindaje: loricátio, onis f. Sin: ferrátio; soli- clúsio, onis f. Sin: sáeptio; interdíctio. Uso: -
dátio; solidamentum. de calle, camino o carretera, occlúsio viae;
cabina de -, custódia viária.
blindar: loricare. Sin: loricā munire. Uso:
blindar con hierro, bronce, acero, férreā, blue jeans: línteae bracae caerúleae vel céru-
aéneā, chalybéiā loricā munire. lae. Sin: línteae bracae livídinae; línteae bra-
cae americanae.
blitz: incúrsio (-onis f) fulmínea. Sin: fulmí-
nea oppugnátio. blufear, v. fanfarronear.
144
bochorno
blusa: pelúsia, ae f. Sin: tunícula; thorácula; de pan, frustum panis; comer una cosa en un
indusíolum pelusinum. Uso: - transparente, -, o en dos -, uno haustu áliquid vorare; semel
pelúsia perspícua; - de lino, pelúsia líntea; - absorbēre áliquid; echar un -, tomar dos -,
fina de mujer, fáscia vel tunícula pectoralis; - duas búcceas vel buccas manducare.
del vestido regional, pelúsia géntica vel po-
pularis. bocal: úrceus, i m. Sin: gillo (-onis m);
cýathus. Uso: - para cerveza, úrceus cerve-
boa: (género de ofidios) boa, ae f. Uso: - sárius.
constrictor, boa constrictor // (adorno) boa
collaris. bocamanga: mánicae revimentum.
bob o bobsleigh: tráhea gubernábilis vel mo- bocanada: (porción de humo que se echa
derábilis. Uso: competencia de -, certamen cuando se fuma) fumi emíssio (-onis f). Sin:
gubernábilis tráheae. nicotianum suffimentum; fumi nubécula (ex
ore prolata).
bobada, v. bobería.
bocetar: áliquid adumbrare. Sin: áliquid de-
bobera, v. bobería. formare, informare, praeformare, formare.
bobería: (dicho o hecho necio) insulse (vel boceto: (en pintura, borroncillo en colores
inepte, vel stulte) dictum vel factum. previo a la ejecución del cuadro) adumbrátio,
onis f. Sin: adumbrata pictura; delineátio; li-
bobina: orbículus, i m. Sin: bobina; rótula; neamentum; líneae (-arum fpl); lineamenta
rotella; cylíndrulus filis involutus; refertus (-orum npl); prima lineamenta; imago
filis orbículus. Uso: - de película cinemato- adumbrata. Uso: hacer el - de algo, áliquid
gráfica, orbis pellículae cinematográphicae adumbrare; alicúius rei primas líneas dúcere
involvendae // (rollo de papel continuo que // (en escultura, modelado sin pormenor y en
emplean las rotativas) truncus chartarum. tamaño reducido) adumbrata imago (-gĭnis
Sin: chartarum scapus. f). Sin: próplasma, ătis n; opus (óperis n) de-
formatum; opus incohatum vel inchoatum;
boca: os, oris n. Sin: bucca. Uso: andar de - incohata (-orum npl); exemplar (-aris n).
en - , in sermonem hóminum venire; esse in Uso: - de yeso, de cera, exemplar e gypso, e
ore et sermone ómnium; en - cerrada no en- cera factum.
tran moscas, nulli tacuisse nocet; habla la - y
paga la coca, nocet esse locutum; venírsele a bocha: (bola de madera, de boj) pila (lígnea,
uno a la - alguna cosa, áliquid álicui in buc- búxea). Sin: glóbulus. Uso: juego de las -,
cam venire. globulorum ludus; certamen de bochas, pila-
rum certamen; aficionado al juego de las -,
bocadillo: (panecillo) frústulum vel frus- pilarum ludi amator vel studiosus; jugar a las
tillum n. Sin: pastillum; buccella; óffula. -, glóbulos vel pilas versare.
Uso: - de carne, carnis frústulum; - con
jamón dentro, pastillum pernā fartum. boche: (hoyo pequeño) scrobículus, i m.
bocado: búccea, ae f. Sin: frustum; offa; bochorno: (calor sofocante) férvidus aestus.
bucca. Uso: un - de polenta, offa pultis; un - Sin: áëris crassitudo; caelum crassum.
145
bocina
bocina: búc(c)ina, ae f. Uso: - del automotor, sin casa ni hogar ni ocupación) nomas, ădis
autómati búcina; estrépito de bocinas, stré- mf. Sin: (homo) errabundus;vagus homo;
pitus vel clangor bucinarum; tocar la -, v. bo- homo passim vagus; sine tecto ac sede pas-
cinar // (pabellón con que se refuerza el sim vagus (en pl sine tectis ac sédibus passim
sonido) tuba, ae f. Uso: - del fonógrafo, del vagi). Uso: llevar una vida de -, vagari,
gramófono, tuba phonográphii, grammophó- errare; sédibus incertis vagari; errabundam
nii. vitam vívere // (lengua checa) bohémica lin-
gua. Sin: bohémicus sermo.
bocinar: buccinare vel bucinare.
bohemo: adj bo(h)émicus, a, um // (natural
bocinazo: búccinum, i n. de Bohemia) Bohemus vel Boëmus, i m.
146
bólido
bolchevizar: bolsevismum indúcere. Sin: boleto: téssera vel tessérula, ae f. Sin: scheda,
bolsevīcis súbdere; bolsevicorum rem perá- schédula; scida, scídula; chártula. Uso: - nu-
gere. merado, téssera loci certi; - de medio de
transporte, de viaje, téssera vectória, itinera-
bolero: (aire musical) música bolérica // ria, viária, viatória; itíneris téssera; scheda
(chaquetilla de señora) thoracíolum, i n Sin: vectória; - de avión, téssera aëria vel aérea; -
tunícula // (sombrero de copa) pétasus, i m. de ferrocarril, ferriviária téssera, ferratae
viae téssera; - de ida y vuelta, téssera itus et
boleta: scheda, schédula, scháedula, ae f. réditus; itionis et reditionis téssera vel chár-
Sin: scida, scídula; téssera. Uso: - electoral, tula; téssera viatória ad eūndum et ad rede-
scheda suffrágii; scídula comitialis // (li- ūndum valens; - de ingreso, téssera
branza para tomar o cobrar alguna cosa) transitória; - de teatro, téssera theatri vel the-
téssera, ae f. Sin: sýngrapha // (cédula para átrica; - para entrar a un estadio, téssera pa-
citar a juicio a los tribunales) v. cédula judi- láestrica; - con asiento reservado, téssera
cial // (cédula para exigir el pago de una cum sede reservata vel praenotata ; téssera
multa) téssera multatícia vel poenalis // - de sedis reservatae vel praenotatae; - de pri-
entrega, schédula traditionis; - de pedido, mera, segunda clase, téssera primae, secun-
schédula mandatícia. dae classis; despacho de boletos, aula
tesserarum // comprar el -, tésseram émere;
boletería: tesserária, ae f. Sin: tesserarum di- conseguir el -, tésseram sibi comparare vel
ribitórium; ostíolum tesserarum; tesserária acquírere; mostrar el -, tésseram osténdere;
fenestella; tesserarum lóculus vel pórtula. perforar el -, tésseram terebrare; reservar con
Uso: - de equipajes, sarcinarum fórulus vel suficiente antelación un - numerado, tésse-
lóculus; - de ferrocarril, ferríviae tesserarum ram loci certi satis mature praenotare vel re-
diribitórium. servare; sacar el -, súmere tésseram.
147
bolígrafo
bolillo: (palito torneado para hacer encajes) bolsillo: (bolsa en que se guarda el dinero)
tudícula, ae f. Sin: bacillum. crumina, ae f. Sin: marsúpium; pérula ma-
nualis // (saquillo de vestidos) sinus, us m.
bolita: glóbulus, i m. Sin: spháerula. Uso: Sin: pérula, sácculus; sinus vestis; vestiárius
jugar a las -, glóbulis lúdere. sácculus. Uso: - del pantalón, braccarum
sinus; meter algo en el -, in sinum áliquid
Bolivia: Bolivia, ae f. cóndere; sacar algo del -, de pérula áliquid
tráhere // de -, gestábilis, e. Sin: portábilis;
boliviano: adj bolivianus, a, um // sust Bo- palmalis; pérulae aptus.
livianus, i m.
bolsista: pecúniae negotiator (-oris m). Sin:
bolo: (palito torneado que se pone derecho bursae lusor.
en el suelo) bacillus, i m. Sin: conus. Uso:
juego de bolos, conilúdium; conorum ludus; bolsita: pérula, ae f. Sin: sácculus; marsú-
bacillorum ludus. pium.
bolsa: crumīna, ae f. Sin: saccus; marsúpium; bolso: (bolsa de mano) crumīna, ae f. Sin:
sporta; bursa. Uso: - pequeña, sácculus; spór- pera; sinus; marsúpium; bulga; pérula ma-
tula; crumilla; pérula; - de agua caliente, ca- nualis // (bolsillo de la ropa) v. bolsillo.
lefacientis aquae bulga; - de aire, saccus
aérius; - de los corporales, bursa; - de cuero, bomba: (proyectil o artefacto explosivo)
bulga; vídulus; ascopēra; - de dormir, saccus bomba, ae f. Sin: pyróbolus vel pyróbolum;
dormitórius; - de dormir forrada de pieles, globus; telum; pila; míssile. Uso: - atómica,
dormitórius saccus villosus; - de herramien- bomba atómica vel nuclearis; pyróbolum ató-
tas, bursa ferramentária; - de residuos, sór- micum vel nucleare; globus atómicus vel nu-
dium vel purgáminum theca; sácculus clearis; - explosiva, bomba displosiva, globus
purgamentis colligendis; - de señora, sáccu- displodens; - fumógena o fumígena, pyróbo-
lus manuárius, - de viaje, spórtula; - para li- lus fumíficus; globus fumígenus; - incendia-
bros, cápsula // (institución económica) ria, bomba vel pila incendiária; pyróbolus vel
bursa, ae f. Uso: relativo a la -, bursárius, a, globus incendiárius, ígnifer, ignívomus, íg-
um; - de comercio, bursa commercialis; juego neus; telum incendiárium, igníferum, ignívo-
de -, ludus bursae; negociaciones de -, opera- mum; - lacrimógena, globus lacrimosus; -
tiones bursae; res nummária; bajar, subir la -, neutrónica, bomba neutrónica; pyróbolus
rerum nummariarum pretium mínui, augeri; neutrónicus; pyróbolum neutrónicum; - quí-
jugar a la -, in mercandis nummis témere lú- mica, pyróbolus chémicus vel bacteriológicus
dere; in pecúniam témere lúdere; nummos té- // - de demolición, pyróbolus díruens; - de hi-
mere mercari // (edificio donde se reúnen los drógeno, bomba hydrogénica; pyróbolus
bolsistas) chrematistérium, ii n. Sin: basílica; hydrogénicus; pyróbolum hydrogénicum;
forum nummárium vel argentárium; mercatus pyróbolus ab hydrógeno vel ab hydrogénio; -
148
bonaerense
bombardón: tuba máxima. Sin: tuba gravís- bonaerense: sust Bonaërensis, is m. Sin: Bo-
149
bonanza
bonete: píl(l)eus, i m; píl(l)eum, i n. Sin: bi- bórax: borax, acis m. Sin: borácium; sales
retum, i n; pil(l)éolus; pil(l)éolum; cápitis té- boraces; nátrium tetrabóricum; chrysocolla.
gimen (-mĭnis n); tegumentum cápitis. Uso: -
eclesiástico, ecclesiásticus píleus; eccle- borbolla: vacúola gaseosa.
siásticum cápitis tégimen.
borbotar: fervere.
bonito: (lindo, agraciado) pulchellus, a, um.
Sin: béllulus. borceguí: calígula, ae f. Sin: ócrea; cothur-
nus. Uso: par de borceguíes, par cothurno-
bono: (tarjeta o medalla a modo de vale que rum; borceguíes de montaña, clavata
puede canjearse por comestibles u otros ar- calceamenta.
tículos de primera necesidad) téssera, ae f //
(título de deuda emitido comúnmente por una bordada: navis flexus (-us m). Sin: transver-
tesorería pública) públici cursus títulus (-i sus navis cursus; velorum in ventum obliquá-
m). Sin: pública sýngrapha. Uso: - del Te- tio.
soro, - del Estado, nummárium rei públicae
mandatum. bordado: opus acu pictum. Sin: opus phrý-
gium; pictura téxtilis; pictura acu facta. Uso:
bonzo: bónzius, ii m. Sin: Buddhae sacerdos; - en oro, opus phrýgium // (acción de bordar)
mónachus buddhísticus. acu píngere // (arte de bordar) ars acu pin-
gendi. Sin: plumária ars // adj plumátilis, e
bookmaker: relator pígnore certántium. Sin: Sin: acu pictus; phrýgius. Uso: - en oro,
relator sponsionem faciéntium. phrygianus vel phrygiónius; auro intextus vel
distinctus; magníficamente -, magníficis opé-
boom: improvisa prospéritas (-atis f). Sin: ribus pictus.
improvisus flos oeconómicus; erúptio fortu-
narum (publicarum). bordador: plumárius, ii m. Sin: qui acu pin-
git. Uso: - en oro, phrýgio, onis m.
boot (Inform) : sust initiátio systématis. Uso :
cold -, initiátio frígida ; initiátio e frígido ; bordadora: plumária, ae f. Sin: quae acu
warm -, initiátio cálida, initiátio e cálido // tr pingit.
initiare.
bordadura, v. bordado.
booting-up (Inform): initiátio systématis.
bordar: acu píngere, depíngere, ornare. Sin:
boquiabierto: quedarse -, stare ore patenti. ópere téxtili píngere; phrýgio ópere ornare.
150
bosque
Uso: - algo en un vestido, áliquid vesti (vel borrachín: vinosus. Sin: vinosíssimus; vini
in veste) intéxere; - algo en oro, áliquid auro capacíssimus; v. borracho, 2ª acepción.
distínguere.
borracho: adj ébrius, a, um. Uso: hombre -,
bordear: (dar bordadas) in contrárium navi- homo ébrius // (que se embriaga habitual-
gare. Sin: sinus (velorum) in ventum obli- mente) ebriosus, a, um. Sin: vinolentus.
quare // (ir por el borde) viae márginem
tenere. borrador: (utensilio para borrar lo escrito
en un pizarrón) cancellatrum, i n. Sin: pan-
bordereau o borderó: (cantidad recaudada nus (paño) delétilis; spóngia (esponja) delé-
en un espectáculo público) index (-dĭcis m) tilis // (escrito de primera intención, en que
accepti. Sin: index pecúniae acceptae // (ex- se hacen adiciones, supresiones o enmien-
tracto de cuenta) nota vel scídula nummária; das) adversária, orum npl. Sin: primum
nota vel scídula mensaria. exemplar; prima perscríptio.
bordo: (lado exterior de la nave) navis latus borrajear: áliquid neglegenter (vel incom-
(-tĕris n). Sin: navis margo (-gĭnis mf); costa pósito, vel inordinate) scríbere vel compó-
// estar a -, in navi esse; navi vehi; llevar a -, nere.
nave (vel navi) portare, véhere; subir a -, (in)
navem conscéndere; tomar a -, in navem im- borrar: cancellare. Sin: delēre; abstergēre;
pónere. línere; expúngere. Uso: - el pizarrón, tábu-
lam detergēre; - con goma, paño, esponja,
bordón: (bastón o palo largo) báculum, i n; gummi, panno vel pánnulo, spóngiā delere, -
báculus, i m. Sin: scípio (-onis m); fustis (-is con tinta, atramento expúngere; esponja para
m). Uso: - de los peregrinos, peregrinántium -, spóngia delétilis // Inform delere. Sin: erá-
báculum // (verso quebrado repetido al fin de dere.
cada copla) v. estribillo, 1ª acepción // (fig,
estribillo que repite con frecuencia una per- borrasca: caeli marisque procella.
sona en su conversación) v. estribillo, 2ª
acepción. borrón: litura, ae f.
Borneo: Bona Fortuna. Sin: Bórneum. bosníaco o bosniaco: adj bósnius, a, um.
Sin: bósnicus, bosnianus, bosniensis // sust
borra: tomentum, i n. Sin: lana súcida. Bósnius, ii m. Sin: Bosniensis, is m.
151
bosquecillo
152
boxeo
boticaria: (la que prepara y expende las me- botonería: (establecimiento donde se hacen
dicinas) medicamentária, ae f // (mujer del botones) globulifícium, ii n.
boticario) pharmacopōlae vel medicamentá-
rii uxor. botonero: globulárius, ii m. Sin: globulorum
ártifex, opifex, confector (el que hace boto-
boticario: (el que prepara y expende las me- nes); globulorum vénditor vel mercator (el
dicinas) pharmacopōla, ae m. Sin: medica- que los vende).
mentárius. Uso: - ambulante, pharmacopola
circumforáneus. botones: fámulus domésticus. Sin: appáritor,
oris m; v. ordenanza.
botijo: úrceus, i m; dim urcéolus, i m. Sin:
cadus, i m; órcula. bouquet: (ramillete) florum fascículus //
(perfume) aroma, ătis n. Sin: (suavis) odor;
botín: (polaina) ócrea, ae f // (botina) calí- flos odoris.
gula, ae f. Sin: cothurnus // (lo que se toma
del enemigo vencido; producto de un saqueo, boutique: (tienda de ropa de moda) tabérnula
robo, etc.) praeda, ae f. Sin: spólia, orum npl; exquisita. Sin: exquisitorum tabérnula; deli-
exúviae, arum fpl. catarum mércium tabérnula.
153
bóxer
gilum certamen; pugilatória vel pugilandi ars; bradifasia: bradyphásia sive -phasīa, ae f.
lúdicrum pugilandi. Uso: ejercitarse en el -, Sin: haesitántia linguae.
pugilari; vencer a uno en el -, áliquem pugnis
superare. bradifrasia: bradyphrásia sive -phrasīa, ae f.
boy scout: puer explorator. Sin: iúvenis ex- bragueta: (bracarum) apertura, ae f.
plorator; v. escultista.
brahmán: brachmana, ae m. Sin: brachma-
bozal: capistrum, i n. Sin: fiscella; oris vín- nus; brachmanes vel brachmanis, -is m;
culum. Uso: - para bueyes, fiscella; con el -, brachman, anis m.
capistratus; fabricante de bozales, capistrá-
rius; poner el -, capistrare; praefígere os ca- brahmanismo: brachmanismus, i m.
pistro; fiscellā capistrare.
braille: sexpunctualis Brailli scriptura cae-
bracero: (peón) operárius (-ii m) manualis. corum.
Sin: operárius a manu. Uso: los -, manuá-
lium operariorum classis; v. jornalero, peón. branch (Inform): saltus, us m. Uso: relative -,
saltus relativus; conditional -, saltus condi-
bracito: brac(c)híolum, i n. cionalis.
154
bribón
braquimetría: brachymétria sive -metrīa, ae brecha: muri ruīna (-ae f). Uso: abrir -, tor-
f. mentorum pulsu murum subrúere; batir en -,
tormentorum pulsu murum quátere vel con-
braquipnea: brachypnēa, ae f. Sin: angustus cútere; abrir un paso a través de una -, per
spíritus (-us m); angústior respiratus (-us m) muri ruīnam áditum patefácere.
vel respirátio; curta respirátio; curtus respira-
tus. brécol: brássica (-ae f) sabéllica.
brasileño: adj brasiliensis, e; brasilianus, a, breva: ficus (-i vel ficus, us f) praecox.
um // sust Brasiliensis, is m; Brasilianus, i m.
breve: (documento pontificio) breve, is m.
brasilero, v. brasileño. Sin: Lítterae Apostólicae; Lítterae Pontíficis
Romani; Lítterae Apostólicae in forma brevi.
bravo: (valiente) strénuus, a, um // (exce- Uso: - a los Príncipes, Epístulae ad Prínci-
lente) egrégius. Sin: exímius // ¡-!, euge! Sin: pes; Epístulae Summi Pontificis ad Príncipes.
recte!; óptime!; praeclare!; cándide!
breviario: (libro que contiene la liturgia de
brazado: manípulus, i m. Sin: fascículus ma- las horas) breviárium, ii n. Sin: breviárium
nualis. litúrgicum; divinum offícium; horae canóni-
cae; litúrgia horarum; preces vel precationes
brazal: brachiale, is n. Sin: dextrale; incīle. horáriae; horariarum precum liber; epítome
horarum liturgicarum. Uso: rezar el -, divi-
brazalete: armilla, ae f. Sin: dextrale, is n; num offícium persólvere; horas canónicas vel
dextrochérium; spinther (-ēris n). Uso: pe- horárias preces recitare; recitar el - en coro,
queño -, dextralíolum; adornado de brazale- coniunctim horárias preces Deo offerre //
tes, armillatus; armillis ornatus; fabricante de (compendio) breviárium, ii n. Sin: summá-
brazaletes, armillárius, ii m. rium.
155
bribonada
bribonada: malum fácinus (-nŏris n). Sin: Uso: fabricante de brocados, plumárius, ii m
pérfide factum; fraus, fraudis f; dolus, i m. // adj plumárius, a, um. Sin: plumátilis, e.
bribonear: ímprobe se gérere. Sin: nefárie brocal: (antepecho de pozo) púteal, alis n.
vel sceleste vívere; fraudulenter ágere; frau-
dare. brocatel: (tejido) pannus plumátilis. Sin:
pannus ténui auro intextus.
brida: habēna, ae f. Sin: frenum.
brocha: (- para pintar) penículus, i m. Sin:
brigada: caterva, ae f. Sin: cohors; grex; glo- latior penicillus; látius penicillum // (- de
bus. Uso: “Brigadas Rojas”, “Rubrae Cohor- afeitar) penicillus saponárius. Sin: penicillus
tes”; rubri brigatores // (conjunto de personas barbae saponandae.
reunidas para dedicarse a ciertos trabajos)
v. cuadrilla. broche: fíbula, ae f. Sin: fibícula; únculus vel
uncínulus // (corchete para afianzar papeles)
brillante: adj fulgens, entis. Sin : splendens. chartarum fíbula vel fibícula. Sin: únculus vel
Uso: discurso -, spléndida vel nítida orátio; uncínulus metállicus.
pensamiento -, senténtia illustris // (dia-
mante) ádamas, antis m. Sin: gemma fulgens. bróculi, v. brécol.
brillantina: lúcidum unguentum. Sin: ca- broma: iocus, i m (pl ioci m; ioca, orum n).
pillare splendíficum. Sin: iocátio; res iocosa; ludus; ridículum.
Uso: autor de la -, ioci auctor; en -, per
brinco: saltus, us m. Sin: resultátio. iocum; ioci causā; per ludum; per ridículum;
iocose; iocáliter; ioculáriter; ioculanter; decir
brindar: propinare álicui. Sin: praebíbere algo en -, dícere áliquid per iocum; tomar
álicui. Uso: ¡brindo a tu salud!, bene tibi! vel algo a -, áliquid in iocum vértere.
bene te!
bromatología: bromatológia sive -logīa, ae
brindis: propinátio, onis f. Sin: haustūs dicá- f. Sin: alimentorum vel alimentária sciéntia;
tio. de alimentis doctrina.
brío: ardor, oris m. Sin: incitátio; fervor bromatológico: bromatológicus, a, um. Sin:
ánimi. ad bromatológiam áttinens.
brocado: sust brocchatum, i n. Sin: plumária bromear: iocari vel adiocari. Sin: ioculari;
contéxtio; opus plumátile vel plumárium ; sé- lúdere; ioculáriter loqui; ioco uti; iocos ágere.
ricum auro intertextum; pannus auro intextus. Uso: - con uno sobre algo, iocari cum áliquo
156
brújula
broncear: infuscare. Sin: aéneum fácere; aé- bruja: (hechicera) saga, ae f. Sin: ságana;
neum colorem indúcere // broncearse, sole maga; maléfica; venéfica; striga; muliércula
infuscari. mágicis ( vel maléficis, vel venéficis) dédita
ártibus.
broncista: aerárius faber. Sin: aéneae artis
ópifex. brujería: venefícium, ii n. Sin: ars mágica;
mágicae vel magae artes fpl. Uso: - con fór-
bronconeumonía: bronchopneumónia sive mulas, incantátio; incantamentum; - con la
-monīa, ae f. Sin: bronchopulmonītes, is f. mirada, fascinátio; recurrir a la -, artes má-
gicas tractare.
broncopleuresía: bronchopleurītis, is vel ĭdis
f. brujo: magus, i m. Sin: venéficus; homo ma-
léficus vel venéficus; homo mágicis (vel ma-
broncoscopia: bronchoscópia sive -scopīa, léficis, vel venéficis) déditus ártibus.
ae f.
brújula: acus (-us f) magnética. Sin: magné-
broncoscopio: bronchoscópium, ii n. ticus vel magnética index (-dĭcis mf); pyxis
(-ĭdis f) magnética; cálamus magnéticus.
broncostenosis: bronchostenōsis, is f. Uso: - náutica, acus vel pyxis náutica; náuti-
cus vel nautarum index; acus magnética nau-
broncotomía: bronchotómia sive -tomīa; tarum; magnética acus náutica // fig, perder
bronchiotómia sive -tomīa, ae f. la -, mentis suae non esse. Sin: de potestate
157
brulote
vel mente exire; de gradu déici; mente per- búfalo: bos silvester.
turbari.
bufanda: amículum, i n. Sin: amictórium;
brulote: navis incendiária. Sin: navígium in- amículus; focale; fáscia; fáscia collaris; táe-
cendiárium. nia. Uso: - rosa, focale róseo colore; - de
lana, de seda, táenia lánea, sérica.
bruñir: polire vel expolire. Sin: levigare.
bufet: (mesa donde se sirven refrescos)
brusco: (planta esmilácea) v. rusco. mensa frígida // (aparador) v. esta voz.
bubónico: bubónicus, a, um. Uso: peste -, bufo: adj cómicus, a, um. Sin: ridículus; ri-
pestis bubónica; pestiléntia glandulária vel dendus; ridiculosus; facetus; lépidus; festi-
inguinária. vus. Uso: ópera -, música comóedia // sust
cavillator, oris m. Sin: actor cómicus vel ridí-
buceador: urinator, oris m. Sin: subaquá- culus.
neus.
bufón: sust scurra, ae m. Sin: derīsor; sánnio
bucear: urinare vel urinari. (-ōnis m); ioculator scáenicus // adj scurrīlis,
e.
bucentauro, bucentoro: bucentaurus, i m.
bufonada: (hecho propio de bufón) scurríli-
buceo: urinátio, onis f. Uso: pertrechos de -, tas, atis f. Sin: scurrae fácinus; res risu digna
apparatus (-us m) urinatórius. // ( dicho propio de bufón) scurrīlis dicácitas
// (chanza satírica) scurrilis lusus vel iocus.
buche: inglúvies, ēi f.
bufonearse: (decir bufonadas) scurrari. Sin:
Buda: Buddha vel Budda, ae m. ioculari; iocari; scurram ágere; scurríliter lú-
dere.
búdico, v. budista.
bufonería, v. bufonada.
budín: scriblita ánglica. Uso: - de chocolate,
érneum socoláteum. bufonesco, v. bufo.
158
burgomaestre
159
burgués
praefectus urbis vel óppidi; magister cívium. ocrátia sive -cratīa; procurátio pública // (in-
fluencia excesiva de los empleados públicos)
burgués: sust médii órdinis civis. Sin: mé- nímia officiálium (vel administrorum) auctó-
diae classis civis // adj civilis, e. Sin: haud ritas. Sin: nímia ministrorum (vel publicorum
índigens; medíocris. officiálium) grátia // (pedantería de los em-
pleados públicos) nímia officiálium morósi-
burguesía: burgensium ordo (-dĭnis m). Sin: tas // (clase social de los empleados públicos)
média classis cívium; médius cívium ordo; officiales, ium mpl. Sin: administri vel minis-
cives parum dívites. tri; públici officiales vel administri; officiá-
lium ordo, corpus, collégium, classis, coetus
buriel: cinéreus, a, um. Uso: paño -, pannus (-us m).
cinéreus vel rudis.
burócrata: burócrates, ae m; burócrates, is
buril: cestros, i m; cestrum vel cestron, i n. m. Sin: officialis, is m ; (públicus) officialis,
Sin: celtis, is f; virículum, verículum, verú- administer, minister; grapheócrates, -ae m; v.
culum; caelum. empleado (- público).
burilador: caelator, oris m. Sin: scalptor; burocrático: burocráticus, a, um. Sin: gra-
sculptor; toréuta vel toréutes (-ae m). pheocráticus; chartocráticus. Uso: ad públi-
cos officiales (vel administros, vel ministros)
buriladura: scalptura vel sculptura, ae f. pértinens; lentitud -, lentitudo in públicis ex-
sequendis offíciis; rodeos -, fastidiosae pu-
burilar: virículo scálpere, scúlpere, exscúl- blicorum officiálium ambāges (-um fpl).
pere. Uso: - un retrato, imáginem virículo
píngere vel descríbere. burocratismo: grapheocrátia sive -cratīa
nímia. Sin: grapheocrátia nimis árrogans vel
burla: ludificátio, onis f. angusta; insoléntia grapheocratarum.
burlescamente: ioculáriter. Sin: iocose; per bus (Inform): magistrale, is n. Uso: data -,
ludum et iocum. magistrale datorum; address -, magistrale
locativum.
burlesco: ridiculárius, a, um. Sin: iocularis;
iocosus; facetus; festivus. buscador: investigator, oris m. Sin: indaga-
tor; quaesitor; quáeritans. Uso: - de oro, auri
burlón: derīsor, oris m. Sin: irrīsor. conquisitor vel scrutator // (Inform, programa
-) programma indagatórium vel investigató-
burocracia: (conjunto de funciones y trámi- rium. Uso: - de Internet, interretialis máchina
tes) burocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: graphe- quaesitória; - Google, programma investiga-
160
byte
Bután: Butánia, ae f.
buzo, v. buceador.
161
C
cábala: cáb(b)ala, ae f. Sin: futura rito de la república, eques meritorum in rem
coniciendi (vel providendi) ars; ars divinandi públicam causā; - honorario, eques ornamen-
per lítteras vel per números // (fig, intriga, tárius; - de la Legión de Honor, eques Legio-
maquinación) fraus, fraudis f. Sin: ma- nis Honoratorum; - de la orden de los Santos
chinátio; mendácium. Mauricio y Lázaro, eques Mauricianus et La-
zarianus; caballeros de Malta, équites Meli-
cabaleta: cantiúncula, ae f. Sin: cantículum; tenses; - del Trabajo, eques óperis vel laboris
cántulus; módulus. causā; operárius eques. Uso: hacer - a uno,
áliquem equestri dignitate insignire; álicui
cabalgadura: equus sellaris. Sin: equus dignitatem equestrem dare; ad equestrem
ephíppiis ornatus. dignitatem áliquem perdúcere; ser -, tener
rango de -, equestrem dignitatem possidere
cabalgar: equitare. Sin: equo vehi. // (el que se porta con caballerosidad) homo
urbanus. Sin: vir honestus. Uso: cumplido -,
cabalgata: cursus (-us m) equester. homo urbanus et lautus.
162
cablegrama
163
cablevía
cabo: (Mar, cuerda) funis chalybéius // (el cacofonía: cacophónia sive -phonīa, ae f. Sin:
que manda una escuadra de soldados) óptio, soni vel sonorum aspéritas: insuávitas soni;
onis m. Sin: decanus. Uso: - de zuavos, de- sonus insuavis vel asper; áspera vel ábsona
canus zuavorum // de - a rabo, a cápite ad vox. Uso: producir cacofonías, voces ásperas
calcem; llevar a -, ad effectum addúcere vel effícere.
perdúcere.
cacofónico: cacophónicus, a, um. Sin: asper
cabotaje: circumvéctio, onis f. Sin: navigátio vel insuavis (auditu vel áuribus).
litoránea, litoralis, litórea, orária. Uso: gran -,
longa circumvéctio; buque de -, orária navis; cacología: cacológia sive -logīa, ae f.
hacer navegación de -, oras circúmvehi vel
circumvectari. cacoquilia: cacochýlia, ae f.
cabra montés: rupicapra, ae f. Sin: ibex, íbi- cacoquimia: (depravación de los humores
cis m. normales) cacochýmia, ae f. Sin: discrásia //
(caquexia) v. esta voz.
cabriolé: císium, ii n. Sin: molle pilentum.
cactáceas: cactáceae, arum fpl. Sin: (varia-
cacao: (planta) cacāus, i f. Sin: cácao, onis rum) cactorum família.
m; cócoa, ae f; theobroma, ătis n; theobroma
cácao; faba cácao; faba mexicana // (fruto) cacto: cactus, i f.
cacāum, i n. Uso: - en polvo, cacāi (vel theo-
brómatis, vel mexicanae fabae) pulvis; be- cada: quisque, quaeque, quodque. Uso: uno
bida de -, cacáica pótio; pótio ex faba cada diez habitantes, décimus quisque ín-
mexicana; pótio ex theobrómate confecta; cola.
pótio e faba cacaone cocta; tomar -, cócoam
sorbēre vel sorbillare. cadáver: cadaver, ĕris n. Sin: corpus exani-
matum, exánime, exánimum.
cacarear: (el gallo) cucurire; (la gallina)
glocire. cadena: catena, ae f. Sin: catenátio; concate-
nátio. Uso: - alimentaria, catena vel concate-
cacerola: cóculum, i n. Sin: cáccabus; cap- nátio alimentária; - perpetua, perpetua
saríola; pátina; aénulum. custódia; sempiterna víncula (-orum npl); - de
distribución, catena distributionis; - de mon-
cachaza: (coloq, lentitud y sosiego en el tes, cordillera, móntium iuga (-orum npl );
modo de hablar o de obrar) lentitudo, dĭnis f. condenar a - perpetua, sempiternis vínculis
Sin: tárditas; lénitas. mandare; estaciones (de radio, T. V.) en -, v.
estación.
cachemir o cachemira, v. casimir.
cadencia: (repetición regular de sonidos o
164
cafetería
movimientos) númerus, i m. Uso: caminar feária vel cafaeária. Sin: pótio cafeária; ará-
con -, numerose (in vel ad númerum) gradi bica pótio; ex faba arábica pótio. Uso: -
vel ambulare // (ritmo de una pieza musical) común, puro, solo, sin leche, cáfea commu-
númerus. Sin: modus // (medida que regula nis; - con leche, cafēum vel cáfea cum lacte;
el movimiento del que danza) númerus // cafēum cum lacte mixtum; cáfea lacte tem-
(distribución de los acentos en la prosa o perata; cafēi lactisque pótio; - concentrado,
verso) númerus. Uso: - rítmica del período, pótio cafeária concocta; - descafeinado,
conclúsio numerosa; verborum ad númerum pótio cafeária sine capheīno; pótio cafeária
conclúsio; el discurso tiene una - rítmica, cafeīno detracto; - expreso, cafēum expres-
orátio numerose cadit // (final de una frase sum; cáfea expressa; - instantáneo, cafeária
musical) cláusula, ae f. Sin: cláusula nume- sorbítio própera; cafeária pótio coram ex-
rose cadens; cláusula ad sonum exquisita. pressa; - moka, cáfea Mochana // una tacita
de -, cafēi pocillum; una taza de -, póculum
cadenciosamente: numerose. cafēi; preparar -, cáfeam parare; sorber -,
cáfeam sorbēre; cafēum sorbillare; cafēi
cadencioso: numerosus, a, um. Uso: con pocillum sorbillare; cafeáriam potionem sor-
paso -, pássibus in númerum; caminar con billare vel pytissare; tomar -, cáfeam súmere
paso -, numerosos pónere gressus. // máquina para preparar el -, máchina cafe-
ária // (casa donde se vende y toma -) cafeá-
cadenilla: catella, ae f. ria, ae f. Sin: thermopólium; domus cafeária;
taberna cafeária; cafēum; potória taberna. Uso:
cadera: coxa, ae f. Sin: coxendix, īcis f. Uso: - cantante, - chantant, - concierto, cafeária
- artificiales, coxae artificiales; coxendices symphónica; taberna cafeária concentu cele-
factíciae. brata; estar en un -, in cafēo esse vel morari; ir
a un -, cafēum adire vel obire; in cafēum ire vel
cadete: (aprendiz de comercio, botones) ap- venire; in (vel ad) cafēum deverti; ir con fre-
páritor, oris m // (alumno de una academia cuencia a cafés, cafēa frequentare vel cele-
militar) óptio, onis m. Sin: discípulus milita- brare; salir de un -, (ex) cafēo égredi vel exire.
ris // (joven noble que se educaba en los co-
legios de infantería o caballería) nóbilis cafeína: cafeīna, ae f; cafeīnum vel caphaeī-
miles natu minor. num, coffeīnum, i n.
165
cafetero
caídos: (muertos en la guerra) bello caduci cajetilla: (paquete de tabaco picado) com-
mpl. pactura, ae f. Sin: compáctio tabaci. Uso: - de
picadura española, contusi tabaci hispánici
caimán: alligator, oris m. Sin: crocodilus cai- cápsula.
manus.
cajista: typótheta, ae m.
caja: (recipiente) capsa, ae f. Sin: arca; theca;
dim pyxis ( -ĭdis f); capsella; cápsula; arcella; cajita: cápsula, ae f; capsella. Sin: vásculum;
cístula. Uso: Aeron, - negra, cístula nigra; lóculus; árcula. Uso: - de cigarrillos, hispani-
capsella volátui describendo; - de cartón, carum vel convolvellorum cápsula; - de bro-
theca e collémate vel e spissiore charta; - de ches, capsella unculorum metallicorum;
cigarros, theca volúminum tabacinorum; - de cápsula fibicularum metallicarum; - de betún
distribución, diribitórium, ii n; - de enchufe, (negro, amarillo), vásculum liquáminis (atri,
contactrum, i n; v. enchufe; - de fósforos, sul- flavi); vásculum cretae sutóriae; - de madera
phuratorum capsella; flammiferorum theca; para rapé, capsella lígnea tabaco; fabricante
cápsula sulphurária; - de leche, capsa lactis; de cajitas, loculárius vel arculárius; v. cofre-
- de los caracteres, typorum capsa; - de mú- cillo.
sica, capsella sonora; capsella sonos edens; -
de picadura, pyxis compacturae; - de reloj, cajón: (caja grande) armárium magnum.
horológii capsella; - de resonancia, sonorum Sin: arca magna. Uso: - de la basura, purga-
repercussūs capsa; - de zapatos, theca cálceis mentorum capsa vel arca // (caja movible de
servandis; fábrica de cajas, capsarum vel ar- los armarios, mesas y otros muebles) locula-
cularum officina // (mueble donde se guarda mentum, i n. Sin: lóculus; fórulus dúctilis.
dinero) arca, ae f. Sin: armárium. Uso: - de Uso: - de mesa, ménsulae lóculus.
caudales, arca nummária; - fuerte, nummária
arca loricata; arca loricata, ferrata, munita; cal: calx , calcis f. Sin: (h)arenatum; calx
armárium loricatum, cataphractárium, ca- (h)arenā admixta; calx macerata. Uso: - hi-
taphractatum; - principal, arca princeps // dráulica, calx hydráulica; lugar donde se
(sitio donde se recibe el dinero y se hacen los apaga la -, calci exstinguendae fóvea.
pagos) mensa, ae f. Sin: scrínium nummulá-
rium; exactionis arca. Uso: - de ahorros, cala: (bahía pequeña) aestuárium, ii n. Sin:
mensa parsimóniae (provehendae); mensa sinus, us m // (la parte más baja del barco)
parsimoniária; - de préstamos, mensa ad mu- caverna navis.
tuationes // libro de caja, codex (-dĭcis m) ac-
cepti et expensi // (espacio o hueco en que se calabacera: cucúrbita, ae f.
forma la escalera de un edificio) scalárium, ii
n. calabacín: cucurbítula, ae f.
166
calcográfico
calamita: (piedra imán) v. imán // (brújula, calcinado: calcinatus, a, um. Sin: coctus, ex-
flechilla imanada) v. brújula. coctus; ustus, perustus; in calcem redactus.
167
calcógrafo
cálculo: (cuenta) numerátio, onis f. Sin: cóm- caldo: ius, iuris n. Sin: iuruléntia. Uso: - es-
putus, i m; computátio; rátio; cálculus. Uso: peso, ius firmum, pingüe, corróborans; - de
- diferencial, cálculus differentialis; - infini- carne, ius ex carne; - de pescado, ius píscibus
tesimal, cálculus infinitesimalis; - matemáti- condītum.
cos, mathematicorum rationes; efectuar
cálculos, rationes dúcere; v. calcular // (con- calefacción: calefáctio, onis f. Uso: - central,
jetura) coniectura, ae f // (consideración) calefáctio centralis; - deficiente, calefáctio
considerátio, onis f. Sin: cogitátio // (concre- defecta; - excesiva, nímia vel immódica ca-
ción pétrea) cálculus, i m. Sin: lapillus cal- lefáctio; - con petróleo, calefáctio oleária; -
culosus. Uso: - urinario, - vesical, cálculus por agua, calefáctio aquária; - por vapor, va-
168
calificado
169
California
California: Califórnia vel Caliphórnia, ae f. test; angústiae, arum fpl; encontrarse alguien
encerrado en un - sin salida, álicui omnes
californiano: adj californianus, a, um // sust viae intercluduntur.
Californianus, i m.
callicida: callorum medicamentum. Sin: re-
caligrafía: calligráphia sive -graphīa, ae f. médium callis medendis.
Sin: ars scite scribendi.
callista: callista, ae m. Sin: callorum médicus
caligráfico: calligráphicus, a, um. Sin: scite vel curator.
vel concinne scriptus; cum arte scriptus.
callo: callum, i n; callus, i m. Uso: - óseo,
calígrafo: callígraphus, i m. Sin: (scite) scri- callum ósseum // (pl, pedazos del estómago
bendi ártifex. de los rumiantes que se comen guisados)
omāsum, i n. Sin: interánea (- orum npl).
cáliz: (copa o vaso) calix, ĭcis m. Uso: levan-
tar los cálices en honor de uno, álicui propi- callosidad: callósitas, atis f. Sin: callosa du-
nare; beber el amargo - de las desventuras, ríties (-ēi f).
máximas calamitates haurire; apurar el - del
sufrimiento, dolorem acerbíssimum haurire; calloso: callosus, a, um. Sin: callis plenus vel
omnes labores exanclare vel exantlare // abundans; callo duratus.
(vaso sagrado) calix, ĭcis m. Sin: calix sacer,
sacríficus, sacrificalis, sacrificialis // (cu- calmante: adj mitigatórius vel mitigativus, a,
bierta exterior de las flores completas) calyx, um // sust medicamentum vel lenimentum
ўcis m. mitigatórium.
calle: via, ae f. Uso: - asfaltada, via bitúmine calmar: mitigare. Sin: lenire; sedare; mul-
obducta vel strata; - empedrada, via sílice cēre.
( vel lapídibus) strata, constrata, munita; -
muy frecuentada, via frequentíssima; - late- caló: sermo plebéius vel vulgaris; v. jeri-
ral, via lateralis; - peatonal, via ambulatória; gonza.
- principal, via principalis; primária vel prin-
ceps via; - secundaria, via secundária; - de calomel, v. calomelanos.
sentido doble, via dúplicis cursus; - de sen-
tido único, via unīus cursus; monódromus, i calomelanos: calomelanum, i, n. Sin: calo-
m; via monodrómica // de la -, viárius, a, um; melanum medicamentum; hydrargyrum chlo-
- Roma 21, Via a Roma nuncupata, aedes n. ratum.
XXI signatae.
calor: calor, oris m. Uso: - tropical, aestus
callejero: semitárius, a, um. Uso: pobre -, trópicus; - de 27 grados, calor vel aestus (-us
pauper semitárius. m) viginti septem gráduum (supra zerum) //
(fig, actividad, viveza) incitátio, onis f. Sin:
callejón: angiportum, i n; angiportus, us m. calor; vis et incitátio. Uso: con -, concitate;
Sin: angustus callis; via interclusa. Uso: - sin vehementer; ácriter.
salida, fúndula; fig res (vel causa, vel quaes-
tio) sine éxitu; quaestio, quae enodari non po- caloría: calória sive -lorīa, ae f. Sin: caloris
170
cámara
171
camarada
oecus, i m. Sin: conclave magnum, máxi- (-ium mpl) // (compañero) sodalis, is m. Sin:
mum; peramplum cubículum // (cada uno de gregalis; sócius // (conmilitón) commílito,
los cuerpos colegisladores) públicus coetus onis m.
(-us). Uso: - alta, cámera superior; la - baja
del parlamento, cámera inferior parlamenti; - camaradería: (tratándose de personas que
Baja o de los Comunes, senatus (-us m) ple- viven juntas) contubérnium, ii n. Sin: contu-
bēius vel inferior; - de diputados, públicus le- bérnii necessitudo; mútua inter contubernales
gulatorum coetus; populárium oratorum fides (-ei f) // (tratándose de simples compa-
coetus; collégium populárium legatorum; - ñeros) sodálitas, atis f. Sin: sodálium fratér-
de los Lores, Senatus Británniae; Angliae Se- nitas; mútua inter sodales fides.
natus // (junta) consílium, ii n. Sin: coetus;
collégium. Uso: - de apelación, v. tribunal; - camarera: (criada) ancilla, ae f. Sin: fámula;
de comercio, commércii consílium; cámera ministra. Uso: - de café, cervecería, etc., fá-
mercaturae; mercatorum coetus; - de la in- mula vel ministra cauponária // (criada que
dustria, cámera indústriae; ergolaborum cuida de los aposentos) cubiculária, ae f. Sin:
collégium; - del trabajo, opíficum coetus; diaetária; ancilla cubículi vel cubiculária //
collégium opifícibus tuendis // - Apostólica, (azafata) v. esta voz.
Cámera Apostólica; Mensa Pública Romani
Pontíficis; aerárium Apostólicae Sedis // - ar- camarero: (mozo de fonda, hotel, etc. ) mi-
diente, - mortuoria, cubículum (-i n) mortuá- nister, tri m. Sin: fámulus; cauponárius ser-
rium; conclave cadáveri exponendo // vus vel minister; triclinárius; servus
(aparato destinado a registrar imágenes ani- triclinárius // (criado que cuida de los apo-
madas para el cine o la televisión) - cinema- sentos) cubiculárius, ii m. Sin: cubículi mi-
tográfica, cinephotomáchina; máchina nister; adiutor vel fámulus a cubículo //
cinematográphica; - fotográfica, photomá- oficial de la cámara del Papa, cubiculárius,
china; máchina photográphica; instrumentum ii m; a cubículo; - secreto, cubiculárius ínti-
photográphicum; photographatrum; - foto- mus; - secreto supernumerario, cubiculárius
gráfica automática, instrumentum photográ- íntimus supra númerum; - de honor, cubicu-
phicum automáticum; - frigorífica, v. lárius honorárius vel ornamentárius; - de
frigorífero; - oscura, cápsula vel theca obs- honor de capa y espada, cubiculárius hono-
cura; capsa photográphica // - de aire, pneu- rárius ab ense et lacerna.
mática fístula; gummis (ac -im, abl -i) inflata
vel inflábilis; - de carburación, céllula a camarlengo: camerárius, ii m. Sin: quaestor
commixtione; cámara commixtionis; - de (vel praefectus, vel praetor) aerárii. Uso: Car-
combustión, cámara exustionis; cámera com- denal -, Cardinalis Camerárius; Cardinalis
bustória; - de compensación, aerárium num- aerário Apostólicae Sedis praepósitus.
mis aequandis; - de gas, cella gásica; cella
gásii plena; conclave gásio effundendo // de cámaro, camarón: squilla, ae f.
-, conclavárius, a, um. Sin: camerárius. Uso:
música de -, conclavária symphónia; música camarógrafo: exceptor (-oris m) cinemato-
géneris camerárii. gráphicus.
camarada: (persona que vive con otra) con- camarote: dormitória (navis, de buque; ha-
tubernalis, is m. Uso: grupo de camaradas, maxóstichi, de tren) cella vel céllula (-ae f).
contubernálium manípulus; contubernales
172
camión
cambio: mutátio, onis f. Sin: alterátio. Uso: caminante: ambulator, oris m; ambulatrix,
- de clima, mutátio caeli vel clímatis; cam- icis f.
bios de precios, prétii mutationes; - de signi-
ficado, mutátio semántica; - de velocidad, caminata: ambulátio, onis f.
temperamentum velocitatis; temperátio cele-
ritatis // (permuta) cóllybus, i m. Sin: pecú- caminero: viárius, a, um. Sin: vialis, e. Uso:
niae vel nummorum mutátio; permutátio policía -, viarum custodes vel curatores; cus-
pecuniarum. Uso: - monetario, cámbium, ii todes (vel curatores) viárii; públici viarum
n; - oficial, pública permutátio pecúniae; ministri; praefecti viis custodiendis.
agente de -, argentárius; mensárius; nummu-
lárius; trapezita (-ae m); casa de -, taberna camino: via, ae f. Sin: iter, itíneris n. Uso: -
cambiária; fluctuación del -, rei nummáriae asfaltado, via bitúmine (vel asphalto) íllita,
mutátio; libre -, líbera permutátio; líberum strata, constrata, perstrata; - carretero, via ve-
commércium; líbera negotiátio // (F. C., hiculária vel cúrribus pérvia; iter cúrribus pér-
aguja) divórtium ferratarum viarum // (apa- vium; - empedrado, strata via; - militar, via
rato) - automático de discos, discorum autó- militaris; - regional, via regionalis; - tortuoso,
matum mutatórium; - de velocidad, en serpentina, iter flexuosum; - transversal,
velocitatis mutatórium; apparatus velocitatis via transversa; - trillado, trita via // - de la es-
mutatórius; mechanema velocitatis mutató- cuela, iter scholare; - de herradura, sémita
rium; systema (-ătis n) velocitatis (commu- mulina; callis mulis apta; sémita muliónica vel
tandae). muliónia; - para camiones, via carris motóriis
pérvia; desconocimiento de los -, error viarum
cambista: pecúniae permutator (-oris m) // // apartarse del -, de via declinare; empedrar
(guardagujas) v. esta voz. un -, viam stérnere; engravar un -, substrúere
viam gláreā; indicar el -, viam monstrare;
Camboya: Cambósia vel Cambógia, ae f. poner borde al -, marginare viam; ponerse en
-, in viam se dare; proseguir su -, viam pérse-
camboyano: adj cambosianus vel cambogia- qui // fatigado del -, fessus de via.
nus, a, um; cambogiensis, e // sust Cambo-
sianus vel Cambogianus, i m; Cambogiensis, camión: Autom autocarrus, i m; autocarrum,
is m. i n. Sin: autochamulcus; autoplaustrum; ca-
rrus vel chamulcus automotórius; carrus au-
camelia: camélia, ae f. Sin: camélia iapónica. tomóbilis; carrus automóbilis; carrus
173
camionero
camionero: autocarri ductor. Sin: autoplaus- campamento: campus tentórius. Sin: tentó-
tri gubernator. ria (-orum npl); tabernácula (-orum npl).
Uso: estar de -, in tentório campo commo-
camioneta: autocárrulus, i m. Sin: parvum rari.
autoplaustrum; parvum autocinetum onerá-
rium. campana: campana, ae f. Sin: clocca vel
cloca; aes (- aeris n) sacrum; aes sonans. Uso:
camisa: camísia, ae f. Sin: (de varón o mujer) - pequeña, campanella vel campánula; clóc-
intérula; túnica intérula, íntima, interior; (de cula; nola; - colgadas en el campanario,
varón) subúcula; subúcula virilis; (de mujer) campanae in campanário suspensae; - de la
indúcula; indúsium. Uso: - de dormir, - de libertad, clocca libertatis significativa // re-
noche, vestis (-is f) dormitória; túnica vel ca- lativo a las campanas, campanárius, a, um;
mísia nocturna; - de franela, subúcula e lá- ad campanas pértinens; repique de campa-
nula; - de punto, intérula e gossýpio aegýptio. nas, crebri campanarum ictus; sonido, tañido,
. toque de campanas, campanarum sónitus
(-us m) vel tinnītus (-us m); yugo de campa-
camisería: (fábrica) camisiarum vel interu- nas, cloccárium // echar a vuelo las -, campa-
larum officina // (tienda) taberna camisiarum nas vel aera utraque parte pulsare; suena la -,
vel interularum. campana vel clocca sonat (también sonatur),
pérsonat, tinnit, canit; tocar, tañer las -, cam-
camisero: (que hace camisas) camisiarum panizare; campanas (vel cloccas, vel aera)
vel interularum ópifex (-fĭcis m) // (que vende sonare vel pulsare; tocar rápidamente las -,
camisas) camisiarum vénditor. repicarlas, campanas crebris íctibus pulsare.
camiseta: tunícula, ae f. Sin: tunícula inte- campanada: campanae ictus (-us m).
rior; indusíolum (de mujer). Uso: - de gim-
nasia o de gimnasta, thorax agonalis; campanario: campanárium, ii n. Sin: cam-
indúcula gymnástica; scutulata vestis; brevis panar, āris n; cloccárium; campanīle, is n;
reticulata tunícula; - de punto, gausápina; turris campanária vel campanarum; turris
thorax láneus; tunícula lánea. ecclésiae; sacra turris; sacra templi turris.
Uso: - pequeño, turrícula campanária; - re-
camisola: breve colóbium. matado en aguja, sacra turris in acutum fas-
tigiata ápicem.
camisón: camísia (-ae f) nocturna.
campanero: (el que toca las campanas)
camítico: chamíticus, a, um. campanárius, ii m. Sin: campanator; campa-
174
campo
175
camposanto
locus ( vel ager, vel campus) ignívomis cón- forman un -, colliciares tégulae // (conducto
situs globis; - santo, v. camposanto; - técnico, interior del cuerpo) canalis, is m. Uso: cana-
provínciae ártium; - turístico, castrum pere- les del páncreas, pancreatis canales // - diplo-
grinatórium // - de acción, campus actionis; - mático, legatorum (vel per legatos)
de aviación, campus aëroportuensis ; - de commércium (-ii n) // - jerárquico, canalis (-
concentración, castra (-orum npl) concentra- is m) hierárchicus // - de información, trames
tionis; castra carcerália; campus carcerárius (-mĭtis m) núntiis praebendis // - de televi-
vel carceralis; campus captivorum; públicae sión, canalis (televisíficus). Sin: státio (emis-
custódiae locus vel campus; campus captivis sória) televisífica; televisíficus trames. Uso:
custodiendis; densa captivorum stativa - 7, canalis séptimus // (pista en cinta magné-
(-orum npl); - de concentración Mauthausen, tica) v. pista // (corte de un libro) v. corte.
campus carcerárius Mauthausen; - de exter-
minio, castra exitiália; campus captivis inte- canalera: (canal del tejado) v. canal.
rimendis vel internecandis; - de la educación,
campus educationis; - de la investigación, in- canaleta: canalículus, i m; canalícula, ae f.
quisitionis província; - de la especialización, Sin: fóssula; alvéolus; rívulus.
província specialis; - de Marte, Campus Már-
tius; - de minas, campus globis igníferis cón- canalización: (aquarum) per canales immís-
situs; - de o para prófugos, campus sio, dedúctio, derivátio (-onis f). Sin: in ca-
receptórius; campus receptórius profugorum; nalem aquae indúctio vel dedúctio.
campus prófugis excipiendis vel recipiendis.
canalizar: - aguas, aquas per canalem (vel
camposanto: coemetérium, ii n. Sin: sacer per canales) dúcere vel dedúcere. Sin: aquas
campus; sepulcretum; cepotáphium (sepul- canali (vel canálibus) immíttere.
cretum in viridário).
canalla: (hombre de malos procederes) fúrci-
campus: campus universitárius. fer, ĕri m. Sin: scelestus, i m; ímprobus, i m;
pérditus homo; homo nequíssimus; péssimus
camuflar: celare. Sin: dissimulare. homo // (gente ruin) plebécula, ae f. Sin: pó-
puli faex (faecis; gen pl faecum) f; pérditi et
Canadá: Cánada, ae f. abiecti hómines.
canadiense: adj canadensis, e // sust Cana- canallada: fácinus (-nŏris n) indignum, ím-
densis, is m. probum, nefárium, scelestum. Sin: turpe vel
indignum scelus (-lĕris n).
canal: (cauce artificial) canalis, is m. Sin: ál-
veus; fossa; fossura; rivus; euripus (si es canallesco: nefárius, a, um. Sin: abiectus;
grandioso y amplio); nilus (si es notable, scelestus; vilis.
pero de proporciones menores con respecto
al euripus). Uso: - artificial, canalis strúcti- canapé: léctulus, i m. Sin: lectícula; hemicý-
lis; - navegable, fossa vel fossura navigábilis; clium; stibádium.
- de derivación, aquae derivátio; - de riego,
ríguus vel diácopus; - de Suez, euripus Sue- canario: canária, ae f. Sin: avis canária; ca-
tiensis; canalis Suesiensis // (- de tejas) collí- nária fringilla; canariensis passer.
ciae vel collíquiae, arum fpl. Uso: tejas que
176
canción
canasta: canistrum, i n. Sin: físcina; qualus; canceráticus, a, um. Uso: enfermedad -, mor-
qualum. Uso: - para desperdicios, purgamen- bus canceráticus // sust cancerosus, i m. Sin:
tárius sirpículus, scripículus, surpículus // cancro laborans.
(juego) canistri ludus.
cancha: (lugar destinado a la práctica de de-
canastilla, canastillo: fiscella, ae f. Sin: cís- portes) campus (-i m) lusórius. Sin: ludorum
tula; cistella; córbula; quasillus, quasillum. campus; ludorum vel lusória palaestra; luso-
Uso: - de pan, panaríolum, i n; - de la basura, rium stádium; gýmnicum stádium; gýmnica
sórdium cístula. palaestra; lúdicrae vel lusóriae exercitationis
campus, palaestra, stádium; campus athléti-
canasto: riscus, i m. Uso: - o cesto para pa- cae. Uso: - de fútbol, campus pedilúdii; cam-
peles, excípulum purgamentárium. pus pedeludiárius, pediludárius, pedilusórius;
- de tenis, campus tenilusórius; echar de la -
canastrero: (que hace canastas) canistrorum a un jugador, lusorem a campo relegare,
(vel calathorum, vel cistarum, vel córbium) amandare, amendare.
ópifex // (que las vende) canistrorum véndi-
tor. canciller: (empleado auxiliar) cancellárius,
ii m. Sin: tabulárius; scriba; ab actis vel di-
cancán: saltátio gállica. plómatis homo // (presidente del Gobierno)
cancellárius. Uso: - de Alemania Federal,
cancela: (verja) cancelli, orum mpl. cancellárius Germániae Confoederatae // - de
los Breves Apostólicos, Cancellárius
cáncer: cancer, cri m. Sin: cancrum; carci- Brevium Apostolicorum; Cardenal - de la
nōma (-ătis n) , canc(e)roma (-ătis n). Uso: - Santa Iglesia Romana, Cardinalis a diplóma-
pulmonar, cancer pulmonárius vel pulmona- tis Pontíficis Máximi // Gran -, Magnus Can-
lis; - de mamas o de los pechos, mamillarum cellárius.
cancer; - de ovario, ovárii cancer; - de piel,
cancer in pelle; - en el cerebro, cancer in cé- cancillería: (oficio de canciller) cancellatura,
rebro // (signo o constelación zodiacales) ae f. Sin: cancellariatus (-us m); offícium can-
Cancer, cri m. Sin: Cancri signum. cellárii; tabulárii vel cancellárii munus (-nĕris
n) // (sede) cancellária, ae f. Sin: sedes can-
cancerado: canceratus, a, um; v. canceroso. cellárii; cúria // (oficina romana) - Apostó-
lica, Cancellária Apostólica. Sin: Curia Riária.
cancerígeno: cancerígenus, a, um. Sin: car-
cinógenus. canción: cantio, onis f. Sin: cantátio; cantus
(-us m); cantatus (-us m); carmen músicum.
cancerología: cancerológia sive -logīa, ae f. Uso: - augural, auspicale cánticum; - bá-
Sin: oncológia sive oncologīa. quica, - convival, cantus bácchicus vel inter
pócula; - folclórica, popular, cánticum popu-
cancerólogo: oncólogus, i m. Sin: oncoló- lare; - natalicia, cántio natalicia; - revolucio-
giae peritus, studiosus, doctus. naria, carmen seditiosorum // - a cuatro
voces, cánticum in quattuor dispertitum
canceroso: (adj, atacado del cáncer) cance- voces; - de amor, cánticum amatórium; - de
rosus, a, um. Sin: cancrosus; cancro affectus cuna, lallus (-i m) , lallum (-i n); nénia; není-
// (de la misma naturaleza que el cáncer) ola; somnífera cantilena; somníferum car-
177
cancionero
178
cantata
179
cantautora
cantimplora: (frasco para llevar la bebida) canuto: (tubo) túbulus, i m. Sin: fístula; fis-
lagoena, ae f. Sin: ampulla. Uso: - pequeña, tella.
lagúncula; seríola; - revestida de paja, la-
goena scírpeo (vel sírpeo) tegumento circúm- caña: (tallo de las gramíneas) (h)arundo,
data // (recipiente para enfriar el agua) dĭnis f. Sin: canna; cálamus. Uso: de -,
180
caótico
cañería: (conducto o tubo por donde pasan cañoneo: crebri cannonum vel (bellicorum)
las aguas, el gas, etc.) ductus, us m. Sin: fís- tormentorum ictus (-uum mpl).
tula. Uso: - del agua, aquae ductus vel fístula;
- subterránea, fossa; cloaca, v. conducto // cañonera, v. cañonero.
(conjunto de caños por donde se distribuyen
las aguas o el gas) ductus, uum mpl. Sin: fís- cañonero: (barco artillado con algún cañón)
tulae, arum fpl. cannonária, ae f. Sin: tormentária, ae f; navis
cannonária vel tormentária // (abertura) fe-
cañita: - para sorber una bebida, cánnula nestella, ae f; v. tronera.
potória.
cañuto: (cañón hueco que sirve para diferen-
cañizal: arundinetum, i n. Sin: cannetum. tes usos) v. canuto.
cañizo: arundínea cratis (- is f). caoba, caobo: (árbol) arbor mogánica // (ma-
dera) moganum, i n Sin: anacárdium vel
caño: (tubo corto) túbulus, i m. Sin: fístula. anacártium; lignum mogánicum. Uso: de -,
anacárdicus.
cañón: (tubo) v. esta voz // (pieza de artille-
ría) canno, onis m. Sin: bombarda; tormen- caolín: caolinum, i n. Sin: argilla caolingensis.
tum; telébolum; tormentum béllicum,
aéneum, ignívomum, igníferum; pyroballista. caótico: chaóticus, a, um. Sin: confusus
Uso: - antiaéreo, tormentum antiaérium; tor- atque inordinatus.
181
capa
capa: (manto) cappa, ae f. Sin: mantellum; abundare; según mi -, pro mea facultate;
lacerna; pállium; amículum; amictus (-us m); según la - intelectual del hombre, ut est cap-
chlamys (-mĭdis f); laena (pesada, contra el tus hóminum // (propiedad de contener) ca-
frío). Uso: - invernal, páenula; - magna, pácitas, atis f. Uso: la - de 236.000 botellas,
cappa magna; - magna de los obispos, capácitas ducentarum triginta sex mílium la-
episcoporum vel episcopale syrma (-ătis n); goenarum; - de carga, v. tonelaje.
- magna de los cardenales, purpúreum
syrma; - militar, paludamentum (de los capacitación, v. habilitación.
generales), sagum (de los soldados); - pe-
queña, pallíolum; parva laena vel abolla, par- caparazón: (cubierta coriácea de los crus-
vum paludamentum; ságulum; - pluvial, táceos) testa, ae f. Sin: cortex (-tĭcis mf); con-
pluviale (-is n); trábea; sacerdotalis trábea; cha; putamen (-mĭnis n) // (cubierta que se
sacra trábea; - con capucha, pállium cuculla- pone a un caballo) stratum, i n. Sin: strágu-
tum; bardocucullus; - de coro, cappa; pá- lum; operimentum.
llium; - de lana, láneum pállium; abolla (si
es pesada) // con -, cum pállio (laena, láneo capataz: óptio, onis m. Sin: óptio officinato-
pállio, abolla, paludamento, sago); pállio rum; operariorum moderator.
(laenā…) amictus vel indutus; palliatus, palu-
datus, sagatus // llevar la -, pállium (laenam capazo, v. capacho.
…) gestare; pállio (laenā …) amictum esse;
ponerse la -, se pállio (laenā …) amicire; pá- capciosidad: cáptio, onis f. Sin: captiúncula.
llio amiciri; pállium (laenam …) (sibi) in-
dúere // (estrato) stratum, i n; stratus, us m. capcioso: captiosus, a, um. Sin: dolosus;
Uso: - de arena, córium arenae // (cubierta) fallax; insidiosus. Uso: argumentos -, cap-
tegumentum, i n. Sin: operimentum; opércu- tiosa, orum npl; preguntas -, interrogationes
lum; tectórium // fig, so - de, per spéciem + captiosae.
gen.
capellán: cap(p)ellanus, i m. Sin: sacerdos
capacha, v. capacho. adiutor; párochi adiutor; cúrio minor; adiutor
curionis (en una parroquia); magister pietatis
capacho: (espuerta) fiscus, i m. (en un colegio o regimiento). Uso: - militar,
cappellanus militaris; mílitum cappellanus;
capacidad: (aptitud) facultas, atis f. Sin: cap- cappellanus castrensis; - de una cárcel, de
tus (-us m) // (fig, inteligencia, talento) ingé- un colegio, de un monasterio, de un hospital,
nii vis. Sin: ánimi vel mentis facultas. Uso: - cappellanus cárceris, collégii, monastérii,
intelectiva, percipiendi facultas; - lógica, iu- hospitalis // (cualquier sacerdote aunque no
dicandi potestas; - oratoria, dicendi facultas; tenga ninguna capellanía) sacerdos, otis m.
- de improvisación, extemporalis facultas ; Sin: présbyter (-tĕris m).
acomodado a la - de los alumnos, discipulo-
rum cáptui accommodatus vel aptatus; hom- capellanía: cappellania, ae f. Sin: sacerdotis
bre de gran -, sollertíssimus homo; hombre adiutoris munus (-nĕris n); curionis minoris
de ninguna -, homo ad nullam rem aptus; munus; munus adiutoris curionis.
desarrollar la - lógica, iudicandi vim exer-
cere vel acuére; exceder la - humana, captum capelo: - cardenalicio, galerus cardinalis vel
hóminis excédere; tener mucha -, ingénio galerum cardinale. Uso: con el - puesto, ga-
182
capitán
leritus // (fig, dignidad de cardenal) cardina- ceps urbs. Sin: urbs caput; sedes princeps vel
lis dígnitas. praecípua; urbs princeps; metrópolis, is f //
(caudal que uno posee) caput, pĭtis n. Sin:
caperucita: cucullina, ae f. Uso: - Roja, Cu- pecuniarum caput vel cápita; sors (sortis f);
cullina Rubra; Rubricáppula; puella rubro sors caput; pecúniae summa vel vis. Uso: - lí-
píleo práedita. quido, pecúnia in subsídium servata vel re-
tenta; - social, caput societatis; caput
caperuza: cucullus, i m. sociorum; - y trabajo, res et ópera; posesor
del -, possessor opum capitálium; acoger el
capilar: capillaris, e. Sin: capilláceus // ofrecimiento de abundantes -, oblatum pecu-
(comparable a la forma y grueso de los cabe- niarum magnarum caput suscípere; deducir
llos) tenuíssimus, a, um. Sin: subtilíssimus. del -, e cápite dedúcere; gastar el -, sortem
exsólvere; invertir un - en algo, in áliqua re
capilaridad: capilláritas, atis f. Sin: vis ca- pecúniam collocare // (en contraposición a
pillaris. Uso: los fenómenos de -, capillária, trabajo) opes (-um fpl) capitales. Sin: ópera
ium npl // fig summa tenúitas. capitália npl.
183
capitana
centúrio (-onis m). Uso: - de artillería, centú- consílii, concílii, comítii, coetūs, conventūs.
rio tormentárius; - de bandidos, praedonum
caput; - de caballería, équitum magister; - de capítulo: (división que se hace en los libros
infantería, péditum praefectus; - de la ar- o en cualquier otro escrito para la mejor ex-
mada, classis praefectus; - de navío, prae- posición) caput, pĭtis n // (junta) collégium, ii
fectus navis; navarchus; - de puerto, portūs n. Uso: - de canónigos, canonicorum collé-
praefectus; grado de -, centuriatus (-us m) // gium vel coetus // (junta de religiosos) reli-
Dep, - de equipo, dux manūs. Sin: lusorum giosae communitatis consílium, concílium,
dux; dux manípuli lusórii. Uso: - de equipo comítium, coetus, conventus, consessus.
de fútbol, follilúdii praefectus Uso: - general, generale religiosae commu-
nitatis consílium, concílium, comítium; con-
capitana: praetória navis. vocar el - general, generale religiosae
communitatis consilium (vel concílium, vel
capitanear: praesse. Sin: dúcere. comítium) convocare vel cógere; generalem
religiosae communitatis conventum (vel coe-
capitanía: praefectura, ae f. Uso: - del tum, vel consessum) convocare // (lugar
puerto, praefectura portūs; praefectura por- donde se reúne el -) sedes, is f. Sin: auditó-
tuensis. rium. Uso: - de los canónigos, canonicorum
coetūs sedes.
capitel: capitellum, i n. Sin: caput columnae.
capó: motoris opérculum.
capitón: cápito, onis m.
capón: capo, onis m. Sin: capus. Uso: - re-
capitulación: (entrega de una plaza o ejér- lleno, capus fartus.
cito) dedítio, onis f. Uso: recibir a -, áliquem
in deditionem accípere // (convenio en que se caponera: (jaula de los capones), v. pollera.
estipula la rendición) dedítio. Sin: condicio-
nes fpl. Uso: entablar una -, deditionem incí- capota: (cubierta plegadiza de algunos co-
pere; llegar a una -, ad condiciones ches) autocineti móbile tégimen vel opércu-
descéndere; no aceptar la -, condiciones re- lum.
cusare.
capote: páenula, ae f. Sin: lacerna. Uso: - con
capitular: (entregar o entregarse una plaza capucha, bardocucullus; con -, páenulā vel
o ejército) deditionem fácere. Sin: in deditio- lacernā indutus; paenulatus vel lacernatus;
nem venire; arma per pactionem trádere; se llevar -, páenulam gestare; páenulā indutum
dédere álicui; dedi álicui // (pactar, convenir esse; ponerse el -, páenulam (sibi) indúere.
con el enemigo) de deditione pacisci. Sin: de
deditione ágere; de condiciónibus tractare; capricho: (antojo, deseo vehemente) libido,
certis condiciónibus de deditione pacisci // dĭnis f. Sin: cupíditas; cupido (-dĭnis f); arbí-
(relativo a un capítulo o cabildo) capitularis, trium; líbitum; prolúbium; arbitratus (-us m);
e. Sin: ad consílium (vel concílium, vel co- ánimi varíetas vel mobílitas. Uso: a -, según
mítium, vel coetum, vel conventum) pérti- el -, v. caprichosamente; amoldarse a los - de
nens vel áttinens // (individio de alguna uno, ad alicúius arbítrium se accommodare;
comunidad eclesiástica o secular, con voto totum se fíngere ad alicúius arbítrium, libídi-
en ella) capitularis, is m. Sin: sodalis (-is m) nem, nutum, voluntatem; depender del - de
184
carabina
cápsula: (envoltura soluble en que se encie- caqui: (árbol) dióspyrus, i f // (fruto) kaki in-
rran algunas medicinas) pílula, ae f // (vasija decl. Sin: cachi indecl.; dióspyrum; diós-
de bordes bajos usada para evaporaciones) pyrum iapónicum; dióspyros (-i m) kaki;
pyxis, ĭdis f. Sin: vásculum // (fruto seco y pomum sanctum // (color) fulvus color.
hueco que contiene las semillas) cápsula, ae
f. Sin: vásculum // (membrana en forma de carabela: cárabus, i m.
saco que se halla en el cuerpo) vásculum, i n
// (mixto de cobre con un fulminante para las carabina: carabina, ae f. Sin: manuballista;
armas de fuego) cápsula, ae f . Sin: cápsula manuballista ignífera vel ignívoma; sclope-
explodens // (parte de la nave espacial donde tum carabinárium; manuale tormentum. Uso:
se instalan los tripulantes, si los hay) cáp- - libre, manuballista sine fulcímine; - pe-
sula. Sin: capsus, i m; céllula. Uso: - espa- queña, - de pequeño calibre, parva manu-
cial, cápsula spatialis; capsus spatialis; aéria ballista; - de gran calibre, magna
céllula. manuballista; apuntar la -, manuballistam
collineare vel tractare.
185
carabinero
característico: characterísticus, a, um. Sin: caravanero: ágminis dux (ducis m). Sin:
próprius; peculiaris Uso: - de la mentalidad commeatūs magister.
del hombre moderno, ingénio et índoli hómi-
num nostrae aetatis respondens; marca -, in- caravanista: ágminis párticeps.
signe, is n; señal -, nota; insigne (-is n) //
(actor de una comedia de carácter) statárius, caravanning: autocineti remulcati iter.
ii m. Sin: actor mores éxprimens.
carbógeno: carbógenum, i n.
caracterizar: notare. Sin: designare; descrí-
bere. carbólico: carbólicus, a, um.
186
cardán
carbón: carbo, onis m. Uso: - fósil, carbo fós- ratórium; commixtor (-oris m);vásculum car-
silis vel fossícius, mineralis, lithántrax. buratórium.
carbono: carbónium, ii n. Sin: óxydum car- carcinoma: carcinoma, ătis n. Sin: cance-
bónicum. roma (-ătis n); cancer malignus.
carburación: carburátio, onis f. Sin: com- cardadura: carminátio, onis f. Sin: pectiná-
míxtio (-onis f) propulsória. tio.
187
cardar
(vel elástica, vel universalis) catenátio; cate- cardias: cárdia, ae f. Sin: óstium cardíacum;
nátio cardánica; iugum cardánicum. supérius stómachi foramen (-mǐnis n).
cardelina: carduelis, is f. Sin: acalanthis, ĭdis cardinal: cardinalis, e. Sin: capitalis; funda-
( ac -ĭda) f. mentalis; praecípuus.
188
cargo
cardiópata: adj cardiopáthicus, a, um. Sin: carditis: carditis, ĭdis f; cardites, is f. Sin:
corde laborans; cardiopathiā affectus; cordis cordis inflammátio; cordis músculi inflátio.
angore vexatus // sust vir vel homo cardiopá-
thicus; mulier cardiopáthica; qui vel quae car- cardo: cardus vel cárduus, i m.
diopathiā laborat.
carestía: (falta y escasez de cosas) cáritas,
cardiopatía: cardiopathīa sive cardiopáthia, atis f. Sin: rerum cáritas // (falta de comesti-
ae f. Sin: cordis dolor, angor, aegrotátio. bles) cáritas annonária vel annonae. Sin: vic-
tuálium cáritas; rerum edendarum penúria.
cardiopático, v. cardiópata.
carga: sárcina, ae f. Sin: onus (-ĕris n) //
cardiopericarditis: cardiopericardites, is f. (cantidad de electricidad contenida en un
Sin: cordis ac pericárdii inflammátio vel in- condensador) cumulátio, onis f. Uso: - com-
flátio; cor et pericárdium inflammata. pleta, cumulátio completa.
189
carguero
tinere.
carillón: concentus mechánicus. Sin: cápsula
carguero: (buque de carga) navis onerária. cónsonans.
caricatura: (pintura grotesca) grillus vel carisma: charisma, ătis n. Sin: donum; su-
gryllus, i m. Sin: ridícula vel ridiculária pic- pernum donum vel munus.
tura // (figura ridícula en que se deforman las
facciones de alguien) ridenda figura. Sin: ri- carismático: adj charismáticus, a, um. Uso:
dicularia (vel ridícula, vel depravata) alicúius dones -, dona charismática // sust charismáti-
imago; imago alicúius ridícule picta. Uso: ca- cus, i m.
ricaturas de Mahoma, ridículae imágines
Mahometi vel Macometi; hacer la - de uno, Cáritas: - Internacional, sodálitas, cui
áliquem ridícule píngere, effíngere; ridículam nomen “Cáritas Internationalis”.
alicúius imáginem adumbrare; áliquem ridí-
culum in modum effíngere vel compónere // carlanca: collare, is n. Sin: mellum, i n; mil-
(persona ridícula) ridículum caput. Sin: lus, i m.
homo ridendus // (obra de arte en que se ri-
diculiza una persona o cosa) depravata vel carlinga: (camarote del piloto en un avión)
ridícula imitátio. aëroplanigae (vel gubernatoris, vel rectoris)
capsus (-i m).
caricatural: ioculáriter figuratus.
carmelita: (religioso) (mónachus) carmelita
caricaturesco: ridiculárius, a, um. Sin: ridí- vel karmelita, ae m. Sin: carmelitis, ĭdis m;
culus; ridícule mirus. carmelites, is m; sodalis carmelites. Uso: -
descalzo, carmelita discalceatus vel excalce-
caricaturista: grillógraphus vel gryllógra- atus // (religiosa) (sanctimonialis) carmelitis
phus, i m. Sin: ridiculárius pictor; lépidus vel karmelitis, ĭdis f. Uso: - descalza, (sanc-
adumbrator vel descriptor; imitator ridiculá- timonialis) carmelitis discalceata; monasterio
rius vel lépidus; ridicularum imáginum pic- de religiosas carmelitas, carmelítidum vírgi-
tor; qui ridícule pingit vel effingit; qui num coenóbium // adj carmelitanus, a, um.
ridículum (vel depravatum) in modum effin- Sin: carmelíticus.
git.
Carmelo: (monte) Carmel indecl; Carmelus,
caricaturizar: áliquem ridícule píngere. Sin: i m.
alicúius imáginem in peius fíngere.
carmesí: adj carmosinus, a, um. Sin: cócci-
caridad: cáritas, atis f. Uso: obras de -, ópera nus, coccíneus // (tela) coccum, i n. Sin: pur-
caritatis. purissum // (polvo del color de la grana)
pulvis (-vĕris m) cóccinus.
caries: cáries, ēi f. Sin: déntium cáries, pu-
tredo (-dǐnis f), tabes (-is f). carnal: (opuesto a espiritual) carnalis, e.
190
carosis
carnavalada: ridículum, i n. Sin: scurrilis carnet: (documento) diploma, ătis n. Sin: tés-
iocus; bacchátio; bacchanal, alis n; tripú- sera. Uso: - de conductor, diploma guberna-
dium. tionis; diploma autocinéticum; autoraedárii
diploma; lítterae vehiculares; diploma guber-
carne: (parte blanda del cuerpo) caro, carnis nandi autocinetum; diploma vehículo auto-
f. Uso: - viva, vivum, i n; vivae partes; echar, matário gubernando, regendo, ducendo;
cobrar carnes, carnes vel corpus fácere // charta licéntiae gubernatóriae; conseguir el -
(- comestible) caro, carnis f. Uso: - ahumada, de conductor, diploma gubernandi autocine-
caro fumo durata; - asada, assum, i n; caro tum adipisci // (documento de identidad) v.
assa; - cocida, - hervida, caro elixa; elixatura; documento // (librito de memoria que se
elixura; - congelada, caro congelata; - cruda, suele traer en el bolsillo) libellus, i m. Sin:
caro cruda; - fresca, caro recens; - gorda, pin- codicillus notarum; commentaríolum; codi-
guis caro; - magra, pulpa; - rancia, caro rán- cilli (-orum mpl).
cida; - algo rancia, caro subráncida; - salada,
- en salsa, caro iurulenta vel iussulenta; carnicería: laniena, ae f. Sin: carnária, ae f;
hecho de -, cárneus // - de buey o de vaca, laniárium; taberna laniária, macellária, car-
(caro) búbula ; - de cabrito, (caro) haedina; - nária // (fig, destrozo, matanza) strages, is f.
de carnero, (caro) vervecina; - de cerdo, Sin: caedes (-is f); trucidátio (-onis f); inter-
(caro) porcina vel suilla; - de cordero, (caro) nécio (-onis f). Uso: hacer una -, stragem fá-
agnina; - de gallina, (caro) gallinácea; - de cere vel édere.
jabalí, (caro) aprina vel aprínea; - de pato,
(caro) anatina; - de perro, (caro) canina; - de carnicero: lánius, ii m. Sin: macellárius.
pollo, v. pollo; - de ternera o de ternero, Uso: - caballar, equicida.
(caro) vitulina; alimentarse de -, carne vesci,
ali, vívere // (el cuerpo en contraposición al carola: chorea, ae f. Sin: saltátio.
espíritu) caro. Sin: corpus. Uso: de la - (rela-
tivo al placer de los sentidos en general) ve- carolingio: adj carolíngicus, a, um // sust Ca-
nérius vel venéreus, a, um; el ardor de la -, rolingus, i m.
corporis fax (o en pl faces); placer de la -,
voluptas córporis; cupíditas; dominar los pla- carosis: carosis, is f. Sin: veternus.
ceres de la -, córpori (vel cupiditátibus, vel
191
carótida
192
carta
carril: (cada una de las barras de hierro por carromatero: plaustri (vel carri, vel serraci)
donde corren los coches del ferrocarril) ór- ductor.
bita, ae f. Sin: currículum; órbita ferrata; ré-
gula férrea vel ferríviae; rotalia, ium npl; - carromato: plaustrum, i n. Sin: carrus; serra-
único, trames unīus órbitae. cum vel sarracum; vectórius currus.
193
cartabón
194
cartujo
195
cartulina
196
castañuela
cásula, ae f. Sin: domúncula; parva domus; desesperado, res insanábilis vel deplorata; -
cella; céllula; lóculus; loculamentum; quá- normal, res sólita; - particular, res peculiaris;
drula // (casilla donde se cambian de ropa los - piadoso, res miseranda; - Watergate, causa
bañistas) litórea cella. Sin: litoralis cella; do- watergatiana; en - de necesidad, in casu ne-
múncula vel céllula balineária. cessitatis // Med, - clínico, morbus clínice cu-
randus; - patológico, pathológicus morbus //
casete: capsella, ae f. Sin: cassetta; caseta // - de conciencia, quáestio moralis // hacer -
audio -, phonocapsella; phonocaseta; cápsula de uno, álicui crédere.
(vel táenia, vel theca) sonans vel sonígera;
capsella sonora, sonábilis, magnetophónica. caspa: furfur, ŭris m; generalmente en pl.
Uso: colección de casetes, casetotheca; serie
de casetes, séries phonocasetalis // - com- casquillo: orbículus, i m. Uso: - del taco de
pacto, phonocaseta compacta. billar, convexus córii orbículus.
197
castellano
198
catastro
catálogo: catálogus, i m. Sin: elenchus; index catarsis: catharsis, is f. Sin: purificátio; pur-
(-dĭcis mf); libellus index; repertórium. Uso: gátio.
- comercial, praedicatórius elenchus; - gene-
ral, index omnium rerum; - ilustrado, catá- catártico: adj cathárticus, a, um; Med purga-
logus imagínibus exornatus, - de discos, tivus; purgatórius; purgandi vim habens;
discorum index. alvum purgans // (remedio) cathárticum, i n.
Sin: medicamen (-mĭnis n) purgativum.
cataloguista: catalogorum confector m; elen-
chorum confectrix f. catascopio: catascópium, ii n.
199
catástrofe
200
causalidad
201
causticidad
cavia: cávia, ae f. Sin: cobáia; bestíola expe- cebadura: saginátio, onis f. Sin: fartura.
rimentalis.
cebar: (dar comida a los animales para au-
cavial o caviar: haviare, is n. Sin: caviale, is mentar su peso) saginare. Sin: fartire; in-
202
celador
cebollita: (planta) cáepula vel cépula, ae f // cefalea: cephalaea vel cephalea, ae f. Sin:
(bulbo) búlbulus, i m. dolor cápitis inveteratus.
203
celaduría
celebrar: celebrare. Uso: - Misa, Missam ce- celular: cellularis, e. Sin: cellaris. Uso: coche
lebrare; - un congreso, conventum celebrare, -, autocinetum captivis vehendis // (aparato
concelebrare, fácere. de telefonía celular) telephónulum gestábile.
célibe: caelebs, lĭbis. Sin: ágamus, i m. Uso: cementar: caementare. Sin: malthare; litho-
vida -, vita caelebs. collā vel caemento firmare, coagmentare,
constrúere, strúere // fig coagmentare; fir-
celo: ardor, oris m. Sin: stúdium; zelus. Uso: mare; solidare; conglutinare; copulare. Uso:
el - de la caridad, zelus caritatis. - las amistades, amicítias conglutinare; - la
paz, pacem coagmentare.
celofán: matéria cellophánica. Sin: (flexí-
bile) fólium perspícuum. Uso: envuelto en -, cementerio: coemetérium, ii n. Sin: necró-
(flexíbili) fólio perspícuo contectus. polis; sepulcretum; requietórium; defuncto-
rum sedes; locus sepulcralis vel sepulcrorum.
celoma: coeloma, ătos n.
204
centenario
cenar: cenare. Sin: cenam súmere. Uso: invi- cenozoico: caenozóicus, a, um. Sin: tertia-
tar a -, ad cenam invitare vel vocare; - en nus.
casa de uno, apud áliquem cenare; después
de -, post cenam; cenatus; sin -, incenatus. censo: census, us m. Uso: registro general
del -, rationárium; hacer el -, censum habere,
cendal: (vestidura sacerdotal) v. humeral. ágere, édere; censum censere; incluir en el -,
in censum referre vel deferre; - de contribu-
cenefa: ínstita, ae f. yentes, census aestimátio vel taxátio // rela-
tivo al -, censualis, e.
cenestesia: coenáesthesis, is f.
censura: censura, ae f. Uso: - eclesiástica,
cenestésico: ad coenáesthesin áttinens. censura ecclesiástica; - previa, censura práe-
via.
cenicero: cinerárium, ii n. Sin: vásculum vel
excípulum cinerárium; cíneris receptáculum; centavo: centésimus, i m.
catillus cinerárius. Uso: - lleno de colillas, ci-
nerárium ciccis repletum onustumque. centelleo: scintillátio, onis f.
205
centeno
annum excessit // (tiempo de cien años) cen- parte central de la casa, interior pars áedium;
tennale, is. Sin: spátium centenárium // (fies- parte - del día, médium diēi; médius dies;
tas centenarias) saeculária, ium npl. Sin: parte - de la noche, média nox // (principal)
sollemnia saeculária; saeculares celebratio- primárius, a , um. Sin: principalis; praecí-
nes; saeculares fériae. Uso: celebrar el - de puus; potíssimus; summus. Uso: consejo -,
algo, alicúius rei saeculária celebrare; feste- primárium alicúius societatis consílium;
jar el - de uno, centésimum diem natalem ali- punto -, res praecípua; pars primária; los pun-
cúius ágere; en el - de la muerte de uno, tos - de los argumentos, summae rerum; es la
centésimo anno post mortem alicúius; en el -, cuestión -, summa quáestio est; id máxime
recurriendo el - de …, centésimo exeúnte (vel quáeritur // ( establecimiento -, casa -, oficina
exacto, vel revoluto) sáeculo ab …; exeūnte -) primária sedes. Sin: centralis, is f (sedes);
(vel exacto, vel revoluto) sáeculo a … officina principalis. Uso: - atómica, nuclear,
officina atómica; electrificina nuclearis; er-
centeno: sécale, is n. gastérium atómicum; atómicae machinationis
sedes; ergastérium energiae atómicae gignen-
centésima: centésima, ae f. dae; - eléctrica, electrificina; eléctrica offi-
cina; officina vel ergastérium eléctridi
centesimal: centesimalis, e. Uso: método -, gignendae; primária sedes eléctrica; sedes
rátio centesimalis. primária eléctridi generandae; primária eléc-
trici machinamenti (vel eléctricae machina-
centígrado: centígradus, a, um. Sin: in gra- tionis) sedes; - eléctrica eólica, electrificina
dus centum diductus; in gradus centum distri- pneumática; - eléctrica nuclear, electrificina
butus. nuclearis vel atómica; - hidroeléctrica, ergas-
térium hydroeléctricum; - telefónica, primá-
centigramo: centigramma, ătis n. Sin: cen- ria telephōni (vel telephōnii) sedes; telephonii
tésima grámmatis pars. diribitórium; translocutória officina; - tele-
gráfica, primária telégraphi (vel telegráphii)
centilitro: centílitrum sive centilītrum, i n; sedes; - térmica, officina thermática; caloris
centílitra, ae f. officina; - termonuclear, primária sedes elec-
troatómici machinamenti; sedes electroató-
centimano o centímano: centímanus, a , um. mico róbori generando; - de correos, primária
Sin: centum mánibus (práeditus); centum públici cursūs sedes; primárium públici cur-
manus habens. sūs diribitórium.
206
centroderecha
207
centroizquierda
208
cerraja
ceremonia: (forma exterior y regular de un cereza: unas - traen o llevan consigo otras,
culto) caeremónia vel caerimónia, ae f. Sin: rem unam áltera séquitur.
sollémnia, ium npl; ritus (-us m); offícium.
Uso: - nupcial, nuptiarum sollémnia; maestro cerilla: (vela de cera que se arrolla en forma
de ceremonias, caeremoniárius, ii m; praefec- de librillo) glomus (glómeris n) filorum cera-
tus caerimoniarum; rítuum magister; magis- torum. Sin: cera flammífera; céreus ignes-
ter a caerimóniis // (acto para dar reverencia cens // (fósforo): ceréolus, i m. Sin:
y honor en el ámbito profano) offícium, ii n. sulphuratum; flammíferum; ceréolus sulphu-
Sin: sollemne (-is n); apparatus (-us m). Uso: ratus. Uso: caja de fósforos, flammiferorum
- oficial, sollemne públicum; maestro de ce- vel sulphuratorum theca; cereolorum capsella
remonias, officiorum magister // (cumplido, // (cera de los oídos) áurium sordes (-ium
ademán afectado de cortesía) affectata offi- fpl).
ciósitas. Sin: affectatum offícium. Uso: hacer
ceremonias, officiósius fácere vel ágere cum cerillero: (vendedor de cerillas o fósforos) v.
áliquo; sin ceremonias, líbere et familiáriter; fosforero // (estuche o caja para guardar fós-
nullo apparatu; ¡no hagas ceremonias!, mitte foros) v. cerilla, fósforo.
ambages!
cerio: cérium, ii n.
ceremonial: (conjunto de formalidades para
las funciones religiosas) caeremóniae, arum cernícalo: tinnúnculus, i m. Sin: tinnúnculus
fpl. Uso: según el -, ex caerimoniarum ór- falco (-onis m).
dine, ratione, normis // (conjunto de formali-
dades para los actos civiles públicos o cero: zerum, i n. Sin: zero indecl. Uso: bajo
solemnes) sollémnia , ium npl. Sin: ritus, -, infra (vel sub, vel subtus, vel subter) zerum;
uum mpl. Uso: - de corte, áulicae urbanitatis sobre -, supra zerum; cuarenta grados bajo -,
leges; áulica elegántia et disciplina; áulici quadraginta gradus sub zerum // fig, nihil.
ritus // (libro donde están escritas las cere- Uso: es un - a la izquierda, nequicquam est
monias que se deben observar) caeremonia- in tali hómine; níhili vel nullīus prétii est;
rum liber vel rátio. nullo número est; pro níhilo est.
209
cerrajero
dicinal) cicérbita, ae f. Sin: sonchus olerá- certificación: testificátio, onis f. Sin: testi-
ceus. mónium.
210
chalet
cesta: quasillus, i m; quasillum, i n. Sin: cis- chal: ricínium, ii n. Sin: amículus, pallíolum;
tella, cístula; fiscus. Uso: - de globo aerostá- amictórium. Uso: - de mujer, mulíebre ricí-
tico, cýmbula; córbula; - de pan, panárium; nium; - de seda, séricum ricínium
- de ropa, canistrum linteorum.
chalana: linter, tris m. Sin: ponto, onis m.
cestilla: fiscella, ae f; fiscellus, i m.
chalé: víllula, ae f. Uso: - suizo, víllula helvé-
cesto: cista, ae f. Sin: corbis (- is; abl -e vel tico more aedificata.
-i f); qualum (-i n.); qualus (-i m); sirpículus,
scirpículus, surpículus; (de mimbre, para flo- chaleco: colóbium, ii n. Sin: thorax, acis m;
res, fruta, etc.) cálathus (-i m). Uso: - de los thorácium; exómium. Uso: - de una serie de
desechos, sirpículus purgamentárius; - de los botones, thorax uno globulorum órdine; - de
papeles, scírpulus (-i m) chartarum; echar al dos series de botones, thorax binis globulorum
-, in cistam depónere. ordínibus; - de punto, thorax ácubus textus.
211
chalupa
212
Checoeslovaquia
213
Checoslovaquia
chelín: scellinus, i m. Uso: - inglés, scellinus chicle: mastix, ĭcis f. Sin: mástice, es f; gum-
británnicus vel anglus; libella británnica; - mis salivária; cummis masticábilis.
austríaco, scellinus austríacus.
chico: adulescéntulus, i m. Sin: puer. Uso: -
cheque: perscríptio, onis f. Sin: assignátio; de la calle, puer viárius; chicos de la calle,
mandatum nummárium; perscríptio num- pueri puellaeque viárii.
mária; pecúniae perscríptio; perscripta pecú-
nia; nummária chártula; chártula mensária; chicoria, v. achicoria.
nummáriae perscriptionis chártula. Uso: -
bancario, nummárium argentáriae manda- chifladura: (acción de chiflar) sibilátio, onis
tum; mandatum vel assignátio mensae num- f. Sin: sibilatus, us m // (coloq, locura,
máriae; - postal, sýngrapha cursualis; manía) inéptia, ae f ; más a menudo, inéptiae,
nummárium públici cursūs mandatum; num- arum fpl. Sin: ineptíola; inéptia peculiaris;
mária públici cursūs chártula vel scídula; - de manīa sive mánia f; insánia; deméntia.
viaje o viajero, perscríptio viatória; iter
faciéntium nummárium mandatum; - sin chií o chiita, v. shiita.
fondo, sýngrapha inanis; inane mandatum
nummárium; entregar un -, nummáriae per- Chile: Chília, ae f.
scriptionis chártulam trádere; girar, librar,
expedir un -, perscríbere argentum (vel pecú- chileno: adj chiliensis vel chilensis, e. Sin:
niam) de mensae scriptura; per scripturam chilianus // sust Chiliensis vel Chilensis, is m.
pecúniam sólvere; pagar con un -, per- Sin: Chilianus, i m.
scríbere vel rescríbere
chillador, chillón: clamator, oris m.
chequeo: inspéctio médica generalis. Sin: ac-
curata inspéctio médica. chimenea: (hogar o fogón) focus, i m. Sin:
fóculus; caminus; lar, laris m // (conducto
cherry: válida pótio cerasina. para dar salida al humo que resulta de la
combustión) fumárium, ii n. Sin: fumarío-
chevió: línteum ánglicum. lum. Uso: - de la Capilla Sixtina, fumárium
Cappellae Sixtinae.
chewing gum, v. chicle.
chimpancé: símia troglodýtica, troglódytis
Chiapas: Cívitas Foederata Chiapas nuncu- (-ǐdis), troglódytes (-ae).
pata.
China: Sinae, arum fpl. Sin: Sina sive China,
chic: exquisitus, a, um. Sin: expolitus; éle- ae f.
gans.
china: (tejido de seda de la China) crispum
chica: puella, ae f. Uso: - de la calle, puella Sinae.
214
chocolate
chinche: (insecto) cimex, mĭcis m. Uso: ii n. Sin: sal, salis m; argute (vel facete, vel
chinches de cama, címices lectulárii vel lec- lépide, vel salse) dictum; iocus; ridículum;
tuárii // (clavito metálico) clávulus muscá- en pl también facétiae; argútiae; sales, ium;
rius ioculária, orum n; ridiculária,orum n. Uso:
decir, soltar chistes, ioculari; ioculária fún-
chinela: crépida, ae f. dere // (burla o chanza) iocus, i m. Sin: iocu-
látio, onis f. Uso: en -, ioci causā; per iocum;
chinesco: (instrumento músico) campanulá- ioco; iocáliter.
rium, ii n.
chistoso: sust ioculator, oris m. Sin: homo io-
chino, na: adj sinensis, e. Sin: sinus; séricus cosus; facetiarum amator // adj argutus, a,
// sust Sinensis, is m. Sin: Sinus, i m; Ser, um. Sin: facetus; salsus; lépidus; iocosus; io-
Seris m. cabundus; dicax, acis; ioculárius; iocularis;
ioculatórius. Uso: costumbre -, mos (moris
chip (Inform), pequeño circuito electrónico: m) iocularis; mujer -, mulier iocosa; iocula-
talus, i m. Sin: ássula, ae f. Uso: integrated -, trix, icis f.
talus integratus.
chito: taxillus, i m.
Chipre: Cyprus, i f.
chivo: haedus, i m. Sin: hircus, i m // - expia-
chipriota: adj cýprius, a, um. Sin: cypríacus torio, hóstia succedánea. Uso: utilizar a los
// sust Cýprius, ii m. homosexuales como - expiatorio, homose-
xuálibus pro hostia succedánea uti.
chiquilla: puéllula, ae f. Sin: pusa; pusíola;
púpula. chocar: (encontrarse violentamente) collí-
dere cum + abl. Sin: illídere; concúrrere;
chiquillo: puérulus, i m. Sin: púsio, onis f; conflígere. Uso: - recíprocamente, collidi refl
puellus; púpulus; parvus puer. y pas; collídere inter se; dos trenes chocaron
frontalmente, duo trámina frontáliter collisa
chismorreo: sermúnculus, i m. Sin: sermún- sunt // (pelear, combatir) certare. Sin: dimi-
culi, orum mpl. care; cóngredi cum áliquo vel contra áliquem.
chismoso: adj malédicens, entis Sin: malé- chocarrero: (que tiene chocarrería) scurrilis,
dicus; nugax, acis; gárrulus // sust susurro, e // (aficionado a decir chocarrerías) scurra,
onis m. Sin: obtrectator; detractor; malédicax ae m.
(-acis m).
chocha: scólopax, acis m.
chispa: scintilla, ae f. Sin: favilla. Uso: -
eléctrica, eléctrica; sucínea vel succínea fa- chocolatada: chocolatícia, ae f.
villa.
chocolate: chocolata, ae f; chocolatum, i n.
chisquero: ellýchnium igníferum. Uso: saltó Sin: socolata; socolatum; theobroma, ătis n.
la chispa en el -, scintilla excitata est. Uso: ladrillo, tableta de -, chocolatae quadra;
tabella chocolatae; pastilla de -, chocolatae
chiste: (dicho agudo y gracioso) dictérium, quádrula; taza de -, chocolatae póculum; de
215
chocolateado
-, chocoláticus // bebida hecha con -, choco- gadores, lusorum collisus; hubo un - entre
lata, ae f. Sin: socolata; chocolatae pótio; so- dos naves, duae naves inter se conflixerunt
colatae sorbítio; theobrómatis liquamen. vel concurrerunt // (Méd conmoción) - mor-
tal, traumático, nervioso, letalis, traumáticus,
chocolateado: chocoláteus, a, um. Sin: soco- nervorum ictus (-us m).
láteus.
choricería: taberna botulária, salária, salsá-
chocolatera: (vasija para hacer o servir cho- ria, salsamentária, suária.
colate) chocolatárium vel socolatárium, ii n
(vásculum). Sin: vas chocolatíferum vel so- choricero: botulárius; salsamentárius; mer-
colatíferum; cúcuma (cucumella, cucúmula) cator botulárius, salsamentárius, salsárius,
chocolatária vel socolatária // (mujer que suárius; negótians vel negotiator botulárius ...
labra chocolate) chocolati vel socolati fabri-
catrix, icis f; (que lo vende) chocolati vel so- chorizo: tomácina, ae f. Sin: isícium, ii n.
colati vénditrix.
chorro: (golpe de agua que sale con fuerza)
chocolatería: (oficina, fábrica) chocolatária aquae eiectus (-us m) . Uso: por medio de un
vel socolatária, ae f. Sin: chocolatária officina chorro de aire comprimido, ope compressi
vel fábrica; chocolatifícium. áëris coniectūs.
216
ciceronianismo
chupada: haustus, us m. Uso: dar unas bue- ciática: íschias, ădis (ac ischíada) f. Sin: is-
nas -, cállide haustus fumi súgere. chiádicus dolor; ischiádici dolores; ischiádica
pássio // enfermo de -, ischiádicus; ischíacus;
chupete: sugitórium, ii n. qui ischíade laborat.
217
cíclico
ciclismo: cyclismus, i m. Sin: birotarismus; ciego: sust caecus, i m // adj caecus, a, um.
cyclismi exercítia, certámina, stúdium; bíro- Sin: óculis captus; óculis carens. Uso: - de
tae stúdium; ars birotária vel birotulária; nacimiento, caecígenus, a, um; - de un ojo,
exercitátio birotária; cyclística res; lúdicra áltero óculo captus; volver - a uno, áliquem
(-orum npl) cyclística; athletismus birotalis; caecare vel occaecare; volverse -, caecum
lúdicra (-orum npl) bírotae; lúdicra birotália, fíeri; óculos amíttere; óculis capi; caecitate
birotária, birotulária; cyclismi exercítia, cer- áffici.
támina, stúdium. Uso: practicar el -, rem
cyclísticam profiteri; birotuláriam artem cielo: caelum, i n // (aire, atmósfera) aër,
exercere. áëris m. Sin: caelum. Uso: - nublado, núbi-
lum; - sereno, serenum; a - abierto, a - des-
ciclista: adj, v. ciclístico // sust cyclista, ae cubierto, sub divo; sub Iove // (mansión de
mf. Sin: birotárius; birotulárius; cyclismi los bienaventurados) caelum, i n. Sin: reg-
exércitor, studiosus, peritus. num caelorum vel caeleste; beatorum sedes.
Uso: ir al -, abire ad caelestes vel ad súperos;
ciclístico: birotárius, a, um. Sin: birotulárius; caeléstibus annumerari; nacido más para el -
birotalis; cyclísticus. Uso: competencia -, que para la tierra, caelo potiusquam terrae
certamen cyclísticum; cyclistarum certátio natus // (fig, Dios, la Providencia) Deus, Dei
vel conténtio. (voc Deus) m. Sin: Dóminus; Dei vel divina
providéntia // (- raso) láquear, lacunar, aris n
ciclo: cyclus, i m. Sin: períodus, i f. Uso: - // fig elevar hasta el - a una persona o cosa,
solar, cyclus solaris; - vital, vitalis círculus; - ad caelum extóllere, ad astra ferre (vel láudi-
de estudios, studiorum cyclus. bus ferre, efferre, extóllere) áliquem vel áli-
quid; tocar el - con las manos, caelum dígito
ciclomotor: birótula motória. attíngere.
ciclón: turbo, bĭnis m. Sin: turbo venti; ven- ciempiés: centípeda, ae f. Sin: millípeda.
tūs turbo; ventorum vortex vel turbo.
ciencia: (lo que se sabe) sciéntia, ae f // (con-
ciclostil o ciclostilo: cyclóstilus, i m. Sin: po- junto de conocimientos) cognítio (-onis f)
lýgraphum; copiatrum; cyclostilógraphum. rerum // (teoría) doctrina, ae f. Sin: disci-
plina; sciéntia; ars. Uso: - aplicadas, discipli-
ciclotrón: cýclotron, onis n. Sin: cyclótro- nae naturales in usum traductae, vel úsui
num hábitae, vel usu exércitae; - atómica, sciéntia
de átomis; - auxiliares, artes disciplinaeque
cidra: cítreum, i n. Sin: cítreum malum; adiutrices; - divinas, divinae disciplinae; -
malum médicum. Uso: agua de -, pótio cí- económicas, artes oeconómicae; - exactas,
trea; aromatizar con -, suavitate cítreā con- disciplinae mathemáticae; exactarum rerum
dire. stúdium; - experimentales, doctrinae experi-
218
cierre
mento suffultae; disciplinae experiendo haus- sítio atque investigátio; libros -, libri scientí-
tae vel exquisitae; disciplinae experimentis fici; bonarum ártium libri; medios o recursos
nixae vel constantes; - ficción, commentícia -, adiumenta doctrinae; poco -, parum scien-
sciéntia futurorum; commentícia rerum futu- tíficus; progreso -, doctrinarum (vel discipli-
rarum sciéntia; - filosóficas, disciplinae phi- narum, vel bonarum ártium) progréssio,
losóphiae; doctrina vel disciplina de progressus, profectus, processus; sistema o
philosóphia; - físicas, artes machinales vel método -, rátio (-onis f); via ac rátio; ars et
téchnicae; - humanas, humanae disciplinae; via; alicúius rei vel disciplinae rátio; trabajo
disciplinae hóminem amplectentes; - libera- -, labor ad scientiarum normas redactus //
les, sciéntiae liberales; - mecánica, machi- sust scientíficus, i m. Sin: vir scientíficus;
namentorum leges vel doctrina; - militar, doctus vir; vir doctrinarum peritus vel inves-
rerum bellicarum sciéntia; - naturales, scién- tigator; rerum naturā peritus vir.
tiae vel disciplinae naturales; - náutica, nau-
ticarum rerum sciéntia; - ocultas, occultarum ciento: centum indecl. Uso: el 1 %, centé-
rerum disciplinae; - políticas, sciéntiae polí- sima (pars, partis f); interés del 1 %, centé-
ticae; - positiva, sciéntia positiva; - profanas, simae (partes); el 2 %, centésimae binae; el 3
profanae disciplinae; - sagradas, sacrae dis- %, centésimae ternae; el 4 %, centésimae
ciplinae; - social, sciéntia societatum; - supe- quaternae; el 5 %, centésimae quinae; el 10
riores, altiora disciplinarum stúdia; - %, decem centésimae partes (-ium fpl); dé-
teológicas, disciplinae theológiae; - univer- cima pars pro centum; décima pars e centum;
sal, doctrinae univérsitas; rerum ómnium decem e centum; centésimae denae vel denae
sciéntia; - de las finanzas, nummáriae rei dis- centésimae; alrededor del 25 % de los enfer-
ciplina; nummariorum negotiorum stúdium mos, círciter vicenae quinae centésimae ae-
// hombre de -, abundanti doctrina eruditus. grotorum; el 90 % de la población,
Sin: in stúdiis doctrinarum egrégius. nonagenae centésimae pópuli; el 100 %, álte-
rum tantum; con el interés del 100 %, centu-
científicamente: scientífice. Sin: scientiáli- plicato; cum centésimo; condonar el 90 % de
ter; scientífica ratione; ad sciéntiae rationem; la multa, novem partes multae (dat) detrá-
viā ac ratione; ratione quadam et órdine; eru- here; prestar dinero al 2 %, binis centésimis
dite. fenerari; rendir el - por uno, cum centésimo
fúndere (de terreno); vender ganando el - por
cientificidad: scientialis rátio. uno, centuplicato véndere; el número de na-
cimientos disminuyó en un 15 %, númerus
cientificismo: scientifismus, i m. Sin: nímia natorum quinis denis centésimis imminutus
scientialis propénsio. est.
219
cierzo
lis; fulmínea verticularum occlúsio; vestido cotinizado, hispánica nicotinā vácua; hispá-
con - de cremallera, vestis, quae metállicis nica nicotinae expers; - emboquillado, his-
vertículis fulmíneo modo occlúditur. pánica lígulā práeditus; - ruso, hispánica
fistulata vel rússica; cajetilla de cigarrillos,
cierzo, v. aquilón. hispanicarum cápsula vel cucullus // embo-
quillar el -, hispánicam in fístulam immíttere;
cifosis: cyphosis, is f. Sin: gibber, ĕris n. fumar un -, hispánicam súgere; hispánicam
succensam súgere; ex hispánica fumum vel
cifra: (número dígito) númerus, i m // (signo vapores haurire; liar un -, hispánicam con-
con que se representa este número) cifra, ae vólvere vel contorquere; llevar un - encen-
f. Sin: nota; númeri nota vel signum // (escri- dido en la boca, hispánicam in labris (vel in
tura secreta) cryptogramma, ătis n. Sin: ore) succensam gérere; ofrecer un -, hispáni-
scriptum furtivum; notae vel lítterae secretae, cam offerre vel praebere; tener el - encen-
secretiores, arcanae, occultae. Uso: la clave dido, hispánicam accensam (vel succensam)
de una -, occulta litterarum significátio; es- habere.
cribir en -, notare; per notas scríbere; secretis
notis scríbere; per compéndia scríbere; notis cigarro: sígarum vel cígarum, i n; sígarus vel
secretis uti // (abreviatura) nota compendiá- cígarus, i m. Sin: volumen tabaci vel tabáci-
ria // (suma) summa, ae f. Sin: pecúnia (can- num; tabaci stilus, fascículus, rótulus, baci-
tidad de dinero). Uso: una - enorme, ingens llum; tabacum tórtile vel convolutum. Uso: -
summa; ingens pecúnia (si se trata de di- habano, volumen habanum; - toscano, tabaci
nero). bacillum tuscum; anillo del -, cíngulum; caja
de cigarros, capsa sigarorum; capsella síga-
cifrado: per notas scriptus. Sin: ex pacto ris; fumar un -, sígarum (succensum) súgere;
scriptus. e sígaro fumum vel vapores haurire.
cifrar: arcanis notis scríbere. Sin: secretióri- cigüeña: - del pedal, ansa pedalis. Sin: vectis
bus notis exarare. Uso: mensaje cifrado, birotalis.
scriptum arcanis vel secretióribus notis exara-
tum. cigüeñal: (de un motor) asser (-ĕris m) anse-
rinus. Sin: arbúscula manibulata.
cigarrera: (petaca para llevar cigarros) v.
petaca // (petaca para llevar cigarrillos) cilicio: (saco o vestidura áspera) cilícium, ii
hispanicarum (vel convolvulorum, vel fasci- n. Sin: cilicina vestis vel túnica; cilicinum
culorum) theca. Sin: fistularum nicotianarum sagum; saccus cilicinus // (faja de cerdas o
theca. de cadenillas de hierro con puntas, que se
lleva a raíz de la carne por penitencia) cilí-
cigarrillo: hispánica, ae f. Sin: hispánula; cium, ii n. Sin: poenalis zona; paenitentiale
hispanilla; hispaníola; convolvellus; convól- cíngulum; zona férreis rigens cuspídibus.
vulus; fascículus; sigarellum; sigárula vel ci-
gárula; sigarella vel sigarilla; sigárulus vel cilindrada: amplitudo cylíndrica. Sin: mag-
cigárulus; convolvellus tabáceus; convólvu- nitudo modiolorum. Uso: - total, modiolorum
lus tabácinus; tabaci fístula vel cánnula ; fís- consummata magnitudo.
tula nicotiana; bacillum nicotianum. Uso: -
con filtro, hispánica colo praemunita; - desni- cilíndrico: cylíndricus, a, um. Sin: cylindra-
220
cinedrama
tus; instar cylindri; in cylindri formam; cylin- cinceladura: caelatura, ae f. Sin: caelamen,
dri formam habens. mĭnis n.
cilindro: Geom e Impr, cylindrus, i m. Sin: cincelar: caelare. Sin: scálpere; dentato scal-
(- de coche) modíolus, i m; (- de gramófono) pro scúlpere.
cylindrus. Uso: - compresor, cylindrus pres-
sórius. cincografía: zincográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: zincotýpia; cadmiográphia; cadmiotý-
címbalo: cýmbalum, i n; comúnmente en pl. pia; zincográphica ars; cadmiográphica ars.
Uso: tocador, ra de -, cymbalista, ae m;
cymbalístria, ae f; tocar el -, cymbalissare; cincotipia, v. cincografía.
cýmbala quátere vel percútere.
cine: (sala) cinematēum, i n. Sin: cinemato-
cimbrar: concamerare. Sin: arcu fulcire. graphēum. Uso: - al aire libre, cinematēum
subdiale; entrar al -, (in) cinematēum ín-
cimbrear, v. cimbrar. gredi, intrare, introire; estar en el -, in cine-
matēo esse, morari, manere; ir al -,
cimiento: substrúctio, onis f. Sin: fundamen- cinematēum adire, obire; in cinematēum ire,
tum; fundationes (-um fpl). Uso: - de piedra, inire; venire; in cinematēum se conferre; ci-
statumen (-mĭnis n); statuminátio; poner nematēum pétere; ir con frecuencia al -, cine-
los -, statuminare; fundamenta iácere. matēum frequentare; salir del -, cinematēum
égredi, exire, relínquere; ab vel de cinematēo
cimitarra: acínaces, is (ac -em vel -en) m. exire; cinematēo égredi, exire; ¿qué se pro-
Sin: rúmpia (-ae f); falcatus ensis. yecta hoy en el -?, quid hodie in cinemato-
graphēo exhibetur? // (técnica, arte,
cimógeno: zymógenus, a, um. industria) cínema, ătis n. Uso: - mudo, pellí-
culae mutae; amante del -, cinématis amator
cimología: zymológia sive -logīa, ae f. Sin: m, amatrix (-icis) f; enemigo, ga del -, ciné-
doctrina de fermentis. matis contemptor, osor m; cinématis con-
temptrix vel osrix (-icis) f; estudio de -, oecos
cimoscopio: zymoscópium, ii n. sive oecus cinematográphicus; programa de
-, cinématis programma; ver -, cínema vel ci-
cinc: zincum, i n. Sin: cádmia. Uso: óxido de némata spectare; spectáculum cinematográ-
-, spodos, i f; revestir de -, zinco áliquid ob- phicum vísere; v. cinematografía.
dúcere vel indúcere; álicui rei cádmiam ob-
dúcere; revestido de -, zinco vel cadmiā cineasta: (creador de cintas cinematográfi-
obductus. cas) cineasta, ae m. Sin: cinématis ártifex vel
cultor; pellicularum auctor; v. director (- ci-
cincel: caelum, i n. Sin: scalprum; dentatum nematográfico) // (el que se dedica a la cine-
scalprum. matografía) cinematográphicae artis cultor,
studiosus, peritus // (actor, actriz de cine)
cincelado: (pp de cincelar) caelatus, a, um // actor cinematográphicus m; actrix cinemato-
(cinceladura) v. esta voz. gráphica f.
221
cinegética
222
circulación
223
circulante
circular: adj in orbem circumactus vel sinua- circunspección: verecúndia, ae f. Sin: cir-
tus. Sin: orbi vel círculo símilis; rotundus (re- cumspéctio; modéstia.
dondo) // (carta dirigida a muchos) epístula
formalis. Sin: lítterae passim missae; lítterae circunstancia: (condición concomitante)
circulares. adiuncta (-orum npl). Uso: - agravante, ate-
nuante, rerum adiuncta graviora, tenuiora;
circularmente: in orbem. conformarse a las - históricas y locales, se
ad témporum locorumque adiuncta confor-
circulatorio: circulatórius, a, um. Uso: sis- mare // (situación) tempus, ǒris n. Sin: con-
tema -, apparatus sánguini diffundendo; sán- dício. Uso: responder a las -, tempóribus
guinis circularis fluxus; sánguinis per venas assentire; témpori servire; según las -, ex
diffúsio. témpore; pro témpore; pro re; tomar una de-
liberación según las -, ad tempus consílium
círculo: (área contenida dentro de la circun- cápere; consílium pro témpore et pro re cá-
ferencia) círculus, i m. Sin: orbis (-is m); cir- pere // (ocasión) occásio, onis f. Sin: oppor-
cúitus (-us m). Uso: - ártico, círculus túnitas, atis f.
árcticus; el - central, círculus médius; fig, -
vicioso, círculus vitiosus; vitiosus verborum circunstancial: adiunctivus, a, um. Sin: tem-
circuítio // (sociedad, club) sodálitas, atis f. porárius. Uso: amistades -, amicítiae tempo-
Sin: sodalícium; coetus (-us m); consociátio; ráriae.
socíetas; congréssio; grex (gregis m). Uso: -
familiar, congréssio familiárium; - de juven- circunvolución: (vuelta o rodeo de alguna
tud católica, iúvenum catholicorum coetus, cosa) circuítio, onis f. Sin: orbis; sinus; cir-
sociétas, consociátio // (cenáculo) círculus, i cumvolútio // Anat, - cerebral, orbes cérebri;
m. Uso: - latino, círculus latinus; círculus la- circumvolútio cérebri cutis; - de las masas
tine loquendi; - de amigos, amicorum círcu- intestinales, intestinorum circumvolútio.
lus.
cirial: céreus, i m. Sin: luminare ; ceroferá-
circuminsesión: circuminséssio, onis f. rium, ii n.
224
citar
cirugía: chirúrgia sive chirurgīa, ae f. Sin: ars f. Sin: mictualis vesicae inspéctio; urinae ve-
chirúrgica; chirúrgica medicina; medicina sicae inspéctio. Uso: hacer la -, urinae vesi-
vulnerária. Uso: - dental, chirúrgia odontoiá- cam introspícere.
trica; - plástica, chirúrgia plástica.
cistoscopio: cystoscópium, ii n. Sin: instru-
cirujano: chirurgus, i m. Sin: sector; vulne- mentum mictuali vesicae introspiciendae.
rárius; médicus vulnerárius.
cistotomía: cystotómia sive cystotomīa, ae f.
Cisjordania: Cisiordánia, ae f. Uso: de -, Sin: (mictualis) vesicae séctio.
cisiordánicus.
cita: (hora y lugar en que convienen encon-
cisma: schisma, ătis n. Sin: discídium; ab trarse dos personas) constitutum, i n. Sin:
unitate Ecclésiae seiúnctio, desiúnctio, sepa- condictum; tempus locusque (ad convenien-
rátio; ab Apostólica Sede (vel a Romano Pon- dum). Uso: lugar de la -, constitutus locus;
tífice) seiúnctio. locus ad conveniendum dictus; hora de la -,
constitutum tempus; acudir a una -, ad
cismático: schismáticus, a, um Sin: díssi- constitutum venire; venire ad condictum; áli-
dens; ab unitate Ecclésiae (vel ab Apostólica quem convenire; fijar una - con alguno,
Sede, vel a Romano Pontífice) seiunctus, di- constitutum fácere; tempus locumque
siunctus, separatus. constitúere vel praestitúere cum áliquo; pedir
una -, locum tempusque póscere; tener una -
cisne: cycnus, i m. Sin: olor. Uso: de -, con alguien, cum áliquo habere constitutum
cycnēus; olorinus; fig, canto del -, suprema // (pasaje textual que se reproduce de un
vox (alicúius). texto) locus, i m. Sin: locus allatus vel prola-
tus. Uso: - de Cicerón, Ciceronis locus; - po-
cisterciense: adj cisterciensis, e. Uso: Orden éticas, poëtarum loci.
-, Ordo Cisterciensis // sust Cisterciensis, is
m. citación: vocátio, onis f. Sin: in ius vocátio;
áctio vocandi in ius.
cisterna: cisterna, ae f. Sin: receptáculum
aquae plúviae. Uso: agua de -, aqua cister- citar: (avisar a uno señalándole día, hora y
nina vel collectiva. lugar para tratar de algún negocio) álicui vel
cum áliquo tempus et locum (colloquendi)
cístico: cýsticus, a, um. Uso: conducto -, ca- constitúere // (referir textualmente lo que otro
nalis cýsticus. ha dicho o escrito) verba (las palabras),
locum (el pasaje) alicúius afferre, proferre,
cistícula: fellis vesícula. Sin: cystis (-is f) referre; commemorare. Uso: - a Homero, Ho-
fellis. merum (vel illud Homeri) commemorare; - a
Platón, Platonis locum afferre; - un ejemplo,
cistiféllea: cystis féllea. Sin: fellis vesícula. exemplum pródere, prodúcere, propónere;
exemplo uti; - a uno como ejemplo, áliquem
cistitis: cystitis, ǐdis f. Sin: vesicae vel vesí- in exemplum indúcere; - una prueba, testi-
culae inflammátio; cystis inflátio. mónium proferre // (emplazar a uno ante un
juez) citare áliquem. Sin: in ius vocare; in
cistoscopía: cystoscópia sive cystoscopīa, ae iudícium arcéssere; ad iúdicem vocare. Uso:
225
cítara
- a uno como testigo, áliquem testem citare; de -, civitatem adipisci; pedir la - en otro Es-
citare áliquem in testimónium; testem citare tado, civitatem mutare; perder el derecho de
in áliquid. -, civitatem amíttere; quitar a uno el derecho
de -, civitatem álicui adímere; tener -, civita-
cítara: cíthara, ae f. Uso: tocar o tañer la -, tem habere.
citharizare.
ciudadano: adj cívicus, a, um // sust civis, is
citarista: citharista, ae m; citharístria, ae f. mf. Uso: - blanco, civis albícolor vel albi co-
loris; - negro, civis nigri coloris; - honorario
cítiso, v. codeso. de Berlín, honorárius civis Berolinensis; - del
mundo, civis orbis terrarum.
citofagía: cytophágia sive -phagīa, ae f.
civil: adj civilis, e // fig humanus, a, um. Sin:
citófono: citóphonum sive citophōnum, i n; excultus // sust civis, is m.
citophónium, ii n.
civilista: iuris civilis peritus. Sin: actor priva-
citología: cytológia sive -logīa, ae f. Sin: tarum causarum.
cellularum doctrina vel sciéntia.
civilización: civilizátio, onis f. Sin: civílitas;
citológico: cytológicus, a, um. civilis cultus (-us m); cultus humanus; ani-
morum cultura; humanitatis cultus; humanus
citoplasma: cytoplasma, ătis n. civilisque cultus; cultus atque humánitas.
Uso: la - actual, civilizátio hodierna; - consu-
citostoma: cytóstoma, atis n. mista, civilis cultus rerum consumendarum; -
cristiana, christiana humánitas; - griega y ro-
citrato: citratum, i n. Sin: sal cítricum; sal cí- mana, humanus cultus Graecorum et Roma-
tricus; sal citratum vel citratus. norum; - moderna, recentior civilis cultus; -
mundial, cunctorum hóminum cultus civilis;
cítrico: cítricus, a, um. Uso: ácido -, ácidum - occidental, humanitatis cultus occidentalis;
cítricum. - universal, cultus humanitasque géntium; -
del amor y de la vida, amoris vitaeque cultus;
city: média urbs. la causa de la -, civilis culturae humanitatis-
que causa.
ciudad: urbs, urbis f (- grande); óppidum, i n
(- de provincia); cívitas, atis f (conjunto de civilizado: civilizatus, a, um. Sin: cultus.
ciudadanos). Uso: - industrial, artificiosa
urbs; urbs indústria; - fantasma, urbis simu- civilizar: civilizare. Sin: urbanum fácere, ad
lacrum. humanitatem informare, conformare, excó-
lere; ad civiles mores revocare; humanum
Ciudad del Vaticano: Cívitas Vaticana. cultum indúcere; humano cultu excólere; in
humanum cultum civilemque dedúcere // ci-
ciudadanía: cívitas, atis f. Uso: - honoraria, vilizarse, ad humanitatem conformari, éxcoli,
cívitas honorária; conferir a uno la -, civita- informari. Sin: humaniorem fíeri; feritatem
tem álicui dare, impertire, impertiri, largiri; exúere.
áliquem civitate donare; obtener el derecho
226
clase
clan: stirps, stirpis f. Sin: genus; gens // (ca- claro (en un bosque): rárior silva.
marilla) impenetrábile sodalícium; inacces-
síbile consórtium; sodalícium profanos claroscuro: (conveniente distribución de la
excludens // (claque) v. esta voz. luz y de las sombras en un cuadro) apta lucis
et umbrae míxtio. Sin: lumen et umbra; lú-
clandestinidad: clandestínitas, atis f. Uso: minum umbrarumque rátio // (diseño o di-
vivir en la -, vitam clandestinam dégere. bujo que no tiene más que un color sobre la
superficie en que se pinta) monochrómaton,
clandestino: clandestinus, a, um. Sin: occul- i n. Sin: monochrómatos pictura; unícolor vel
tus; secretus. unīus coloris pictura.
claque: turba plausorum. Sin: turba plaudén- clase: (división de estudiantes) scholae clas-
tium. sis (-is f). Uso: - mixta, classis promíscua vel
communis; alumnos de las - superiores, dis-
clara: albumen, mĭnis n. Sin: album ovi. cípuli clássium superiorum // (aula) schola,
ae f // (lección) léctio, onis f. Sin: praeléctio;
claraboya: tecti fenestella. schola. Uso: - particulares, privatae scholae;
institútio subsidiária; - de latín, schola latina;
claretiano: adj claretianus, a, um. Uso: mi- horas de -, horae institutóriae; horas de - se-
sionero -, missionárius claretianus // sust cla- manales, scholae hebdomadales; en sus -, in
retianus, i m. Sin: sócius vel sodalis praelectiónibus suis; dar -, lectiones dare vel
claretianus. trádere; praelectiones habere; dar - particu-
lares, privatas scholas habere; ¡ven al frente
clarín: clarinum, i n. Sin: tuba clarísona. de la -!, veni ante classem! // (categoría de
ciudadanos) classis, is f. Sin: ordo; genus.
clarinete: (instrumento) clarínulum. Sin: Uso: - alta, classis superior; - dominante,
tíbia clarísona // (quien lo toca) clarinista, ae classis dóminans; - media, médius ordo;
m. média cívium classis; classis médiae condi-
cionis; hómines médiae fortunae; hómines
227
clásicamente
228
cleptómano
229
clergyman
clergyman: sacerdotalis vestis laicorum more vel status (-us m). Uso: - áspero, caeli aspé-
confecta. ritas; - muy benigno, caelum mitíssimum, -
glacial, glaciale caelum; - malsano, aër pés-
clerical: adj clericalis, e // sust clericorum tilens ; - pesado, caeli grávitas; - sano, caeli
(vel ecclesiasticorum, vel cleri) fautor m vel salúbritas; salubre caelum; - tórrido, tórri-
fautrix f. dum caelum; - variado, caeli varíetas; el - del
mundo, clima mundanum; cambios de -, caeli
clericalismo: clericalismus, i m. Sin: favor statūs mutationes; - uno o dos grados más be-
in clerum; favor erga cléricos vel ecclesiásti- nigno según la escala Celsius, caelum uno
cos; in cléricos stúdium; stúdium favendi clé- duobusve grádibus celsianis mítius.
ricis.
climático: climáticus, a, um. Sin: caeli (gen);
clericalizar: clericalizare. ad clima áttinens.
clientela: (conjunto de los clientes de una clínico: adj clínicus, a, um // sust clínicus, i
persona o de un establecimiento) clientela, m. Sin: médicus clínicus.
ae f // (personas que están bajo la protección
o tutela de otras) clientes, ium vel um mf // clip: (grapa para sujetar papeles) fíbula, ae f.
(los parroquianos) emptores, um m; emptri-
ces, um f. clipboard (Inform): latíbulum, i n.
clima: clima, ătis n. Sin: caelum; caeli natura clipper: (velero) velocíssima scapha velífera
230
coalición
clítoris: clítoris, is (ac -in) vel ĭdis f. clown: ridiculárius, ii m. Sin: scurra; lúdius;
sánnius.
clon: clonum, i n; clon, onis m. Uso: una
computadora -, computatrum hýbridum. club: coetus, us m. Sin: sodalícium; sodáli-
tas; socíetas; consociátio; círculus. Uso: - de-
clonación: clonátio, onis f. Sin: clonizatio; portivo, sodalícium athléticum; sodálitas
clónesis; clónitus, us m; clonifactum, i n. corpóribus lúdicre exercendis; Rotary -, - de
los Rotarios, Rotariorum coetus; - de fútbol,
clonado: clonizatus, a, um. Sin: clonifactus. socíetas pedilúdii
Uso: oveja -, ovis clonizata.
clueca: gallina matrix. Sin: mater gallina;
clonar: clonare. Sin: clonifácere; clonizare; gallina íncubans vel quae íncubat (cuando
clonítui óperam dare. Uso: - fetos humanos, empolla); gallina nutrix (cuando cría los
fetus humanos clonare; licencia, permiso de pollitos).
-, licéntia vel permíssio clonizandi.
cluniacense: cluniacensis, e.
clorato: sal chlóricum; sal chlóricus.
coacción: conatus, us m. Uso: intentos de -
clorhidrato: chlori hydratum. psicológica, conatus ipsos ánimos coërcendi.
231
coaxial
232
coco
233
cocotero
234
colaborador
cohabitar: cohabitare. Uso: el que cohabita, coincidir: congrúere. Sin: convenire; conso-
cohabitator, oris m; la que cohabita, cohabi- nare.
tatrix, icis f.
coito: cóitus, us m. Uso: - heterosexual, ho-
cohesión: coháesio, onis f. Uso: - de los áto- mosexual, cóitus heterosexualis, homosexua-
mos, átomi inter se cohaerescentes // (fig, lis.
unión) animorum coniúnctio.
cojín: pulvillus, i m.
cohesor: túbulus undis electromagnéticis in-
dicandis. cojinete: (pieza en la que gira un eje) cubile,
is n. Uso: - de bolas, cubile sphaerularum.
cohete: (- pirotécnico) rádius, ii m. Sin: ignis
volans; volans rádius; rádius pýrius, lúcidus, col: brássica, ae f. Sin: caulis, is m. Uso: - fer-
micans; míssile pyrium. Uso: - de señala- mentada, brássica fermentata; caulis ácidus;
miento, rádius pýrius qui significationis - rizada, brássica crispa.
causā adhibetur; señal dada con un -, signifi-
cátio rádio pýrio facta; lanzar un -, rádium cola: (hilera de personas que esperan algo)
pýrium sublime expéllere; se levanta en el exspectántium ordo. Sin: séries, ēi f. Uso:
aire un -, rádius pyrius sublime fertur // hacer -, in órdine esse; en série stare vel
(arma de guerra o instrumento de investiga- adstare // (pasta de gelatina que sirve para
ción científica) míssile, is n. Sin: rocheta sive pegar) gluten, tĭnis n. Sin: glútinum; glus,
rucheta, ae f. Uso: - espacial, míssile spatio- glutis f. Uso: fabricante de -, glutinárius //
rum; - sonda o de reconocimiento, specillum; (extremidad posterior del cuerpo) cauda, ae f.
- soviético, soviéticum míssile; - teledirigido, Sin: penis, is m // (porción que en algunas
míssile telerectum vel teledirectum; - de ropas talares se prolonga por la parte poste-
largo alcance, rucheta longi spátii; lanzar co- rior y se lleva comúnmente arrastrando)
hetes a la luna, a los espacios interplaneta- cauda, ae f. Uso: llevar la -, tráhere caudam
rios, ad lunam, ad intermúndia missília // (- o cabellera de cometa) lúcida fax (facis
iácere; missílibus lunam, intermúndia pétere. f) // (- de pescado) ichthyocolla, ae f.
cohibente: instrumentum cóhibens. Sin: cor- colaboración: cooperátio, onis f. Sin: sócia
pus obstans. (vel sociata, vel consociata, vel mútua) ópera
in áliqua re; communis nisus (-us m). Uso: -
cohombro: cúcumis, mĕris m vel cúcumis, is internacional, mútua inter nationes ópera; -
( ac -im, abl. -i) m. política, sociata ópera ad rem políticam spec-
tans; en -, sociā óperā; consociatis víribus;
coiffeur: capillorum concinnator. libro escrito en -, liber sociatā aliquorum
óperā scriptus.
coima: illícitum pecúniae donum. Uso: so-
bornar con coimas, aere domare. colaboracionista: adiutor (-oris m) vel adiu-
trix (-icis f) contra pátriam.
coincidencia: conveniéntia, ae f. Uso: - de
hechos, conveniéntia rerum; - de ideas, con- colaborador, ra: laboris vel óperis sócius m,
veniéntia sententiarum. sócia f. Sin: sodalis (-is mf) óperis; laboris
consors (-sortis mf); synergus (-i m); adiutor
235
colaborar
m, adiutrix f (in áliqua re, ad áliquid); auxilia- gomapluma, cúlcita e gummi plúmea; - de
ris (-is mf); auxiliárius m; auxiliária f; labo- lana, cúlcita lánea; - de muelles, ínstitae,
rum párticeps (-cĭpis mf); collaborator, oris arum fpl; - de pluma, plumácium, ii n; cúlcita
m; collaboratrix, icis f. Uso: nuestro -, óperis plúmea.
nostri sócius.
colchonero, ra: culcitárius vel culcitrárius, ii
colaborar: cooperari. Sin: collaborare; cum m, culcitária vel culcitrária, ae f. Sin: culci-
áliquo óperam sociare vel navare; adiutricem tarum confector m, confectrix f.
óperam álicui praestare. Uso: - estrechamente
con alguien, arte (vel arcte) cum áliquo coo- colchoneta: culcítula vel culcitella, ae f. Sin:
perari. parva cúlcita.
colback: pellíceus (Russorum) píleus. Sin: coleccionista: studiosus (alicúius rei) collec-
cápitis tegumentum pellíceum. tor m; studiosa collectrix f. Sin: qui vel quae
studiose (áliquid) cólligit.
colcha, v. cubrecama.
colecta: (recaudación hecha por lo común
colchón: cúlcita vel cúlcitra, ae f. Uso: con un fin caritativo) stips (stipis f) collatícia.
- neumático, - de aire, cúlcita inflábilis; - de Sin: collecta; pecúnia collecta. Uso: hacer
236
colérico
una -, pecúniam vel stipem collígere, cógere, Sin: discípula; educanda; instituenda puella.
conferre // (oración de la misa que reza el sa-
cerdote antes de la epístola) collecta, ae f. colegialidad: collegialis rátio. Sin: collégii
consensus (-us m) vel vis.
colectividad: commúnitas, atis f. Sin: coetus
(-us m) hóminum. Uso: - judía, commúnitas colegialmente: commúniter. Sin: totíus
iudáica. collégii consensu.
237
colesterina
colilla: (resto del cigarro que se tira) ciccum, colofón: cólophon, onis m.
i n. Uso: colillas que humean, cicca fumántia.
Colombia: Columbia, ae f.
colillero: cicca cólligens.
colombiano: adj columbianus, a, um // sust
Coliseo: Colossēum, i n. Sin: Flávium am- Columbianus, i m.
phitheatrum.
colon: colum vel colon, i n. Sin: intestinum
colisión: collísio, onis f. Sin: allísio; collisus, crassum, láxius, plénius.
us m; concússio // fig conflictus, us m.
Colón: Cristóbal -, Christóphorus Columbus.
colitis: colites, is f. Sin: coli inflammátio;
crassi (vel latioris, vel laxioris, vel plenioris) colonia: (conjunto de personas que van de
intestini inflammátio. un lugar a otro para poblarlo o cultivarlo, o
para habitar en él) colónia, ae f // (territorio
collado: (cerro, colina) v. estas voces // (de- fuera de la nación que lo hizo suyo, y ordina-
presión suave por donde se puede pasar fá- riamente regido por leyes especiales) coló-
cilmente de un lado a otro de una sierra) nia, ae f. Sin: régio vel nátio subiecta;
clivus, i m. pópulus subiectus // - escolar, parvulorum vel
238
columnata
239
columnita
coma: (estado patológico) coma, ătis n. Sin: combate: próelium, ii n. Sin: certamen,
veternus; sopor; torpor; sopor gravis; morbo- mĭnis n. Uso: - singular, certamen singulare;
sus sopor; torpor letalis. Uso: entrar en -, ob- - naval, aéreo, próelium navale, aérium;
torpéscere; estar en -, torpēre veterno // dejar a uno fuera de - (en el boxeo) protrú-
(signo ortográfico) comma, ătis n. Sin: vír- dere áliquem extra certamen; protrusum áli-
gula. Uso: marcar las -, vírgulis distínguere. quem devíncere.
comadre: (madrina) commater, tris f. Sin: combés: stega, ae f. Sin: forus, i m; forum, i
pro matre // (partera) v. esta voz. n.
comandante: praefectus, i m. Sin: praepó- combinado: (cóctel) v. esta voz // Dep, v. se-
situs; centúrio, onis m. Uso: - general, leccionado.
praefectus maior; - supremo del ejército,
imperator; - de artillería, praepósitus pyro- combinatorio: combinatórius, a, um. Uso:
ballistariis; - de aviación, aériae classis prae- método -, combinatória méthodus.
fectus; - de caballería, magister équitum;
- de los coraceros, praefectus équitum lori- combinar: compónere. Sin: coniúngere.
catorum; - de los guardacostas, praefectus Uso: - los colores, colores temperare.
classis praesidiáriae; - de la Legión de honor,
240
cómic
combustible: adj combustíbilis, e // sust comenzar: tr incípere. Sin: incohare vel in-
combustíbile, is n. Sin: materia combustíbi- choare. Uso: ¿por dónde comienzo?, unde in-
lis; materies (-ēi f) comburenda; ignis mate- cípiam? // intr inítium habere. Sin: oriri.
ria; alimentum ignis.
comerciable: mercábilis, e. Sin: vendíbilis.
comedia: comóedia, ae f. Sin: fábula. Uso:
- radial, radiofónica, fábula radiophónica; comercial: commercialis, e. Sin: mercató-
- televisiva, ludus televisíficus // - de carác- rius; negotiatórius; negotialis; ad mercaturam
ter, statária comóedia; - de enredo, comóedia spectans. Uso: ciudad -, urbs a mercatóribus
motória // componer comedias, comóedias celebrata.
fácere vel scríbere; desaprobar una -,
comóediam improbare; desechar una -, comerciante: mercator, oris m; mercatrix,
comóediam reícere; representar una -, icis f. Sin: mercans (-antis mf); mercaturam
comóediam vel fábulam ágere, exhibere; ad exercens. Uso: - al por mayor, negotiator; ne-
scaenam édere // de -, cómicus, a, um. gótians, - al por menor, al menudeo, ínstitor;
vénditor.
comediógrafo: comoediógraphus, i m. Sin:
comoediarum scriptor; cómicus. comercio: (acción de comerciar) commér-
cium, ii n. Sin: mercatura; negotiátio. Uso: -
comedor: (pieza destinada para comer) ce- exterior, commércium externum; mercatura
náculum, i n. Sin: cenátio; refectórium; epu- externa; - ilícito, - clandestino, commércium
latórium; triclínium; conclave epulare; oecus furtivum; - interior, mercatura vernácula; -
refectórius. Uso: - pequeño, cenatiúncula // intermediarios, mercatura intermédia; libre -,
(que come mucho) comestor vel comesor, líberum commércium; - mundial, commér-
oris m. cium mundanum // (tienda, almacén, estable-
cimiento comercial) v. tienda.
comendador: (caballero de una orden mili-
tar que tiene encomienda) commendator, oris comestible: esculentus, a, um. Sin: edūlis, e
m. Sin: eques (équitis m) commendator; tor- // comestibles, esculenta, orum npl. Sin: edú-
quatus eques; eques beneficiárius. Uso: - de lia, ium npl; cibaria, orum npl.
la Orden de Malta, Eques Melitensis benefi-
ciárius; - de la Orden de San Gregorio cometa: (juguete) áquilo, onis f. Sin: áquila
Magno, Torquatus Eques Ordinis Gregoriani. chartácea; aquilina ex levi charta figura. Uso:
remontar una -, aquilonem sublime ferre //
comentar: commentari. Sin: explanare; com- (astro errante) cometa vel cometes, ae f. Sin:
mentário illustrare; annotatiónibus instrúere. stella vel sidus (-dĕris n) cometes; stella cri-
Uso: - poemas, cármina commentari. nita; stella cincinnata.
241
comicio
242
compañero
comisionado, da: curator, oris m; curatrix, comodoro: (oficial de marina que manda
icis f. Sin: qui pro áliquo negótium curat; una división naval de más de tres barcos)
quae pro áliquo negótium curat. classis vel classi praefectus.
comisionar, v. comisión (dar comisión). compact disc, CD: discus compactus. Sin:
orbículus compactus; phonodiscus compac-
comisionista: mandatorum confector vel per- tus.
fector.
compadre: cómpater, tris m // (coloq, amigo
comité: comitatus, us m. Sin: consílium; o conocido) compar, ăris m. Sin: amicus; só-
coetus (-us m); delecti, orum mpl, delectae, cius; sodalis.
arum fpl (de mujeres solas). Uso: - directivo
de una revista, consílium commentáriis mo- compaginación: paginarum digéstio vel
derandis; - ejecutivo, comitatus exsecutórius; distribútio.
consílium rei exsequendae; - honorario, co-
mitatus honorárius; honorárium consílium; compaginado: in paginas digestus (liber).
coetus honoris causā constitutus; - Olímpico
Internacional, ómnium nationum Consílium compaginador, ra: digestor (-oris m) pagi-
Olýmpiis celebrandis; ex ómnibus natiónibus narum; paginarum digestrix (-icis f).
Consílium Olýmpiis provehendis; - de bioé-
tica, comitatus pro bioéthica; reunión del -, compaginar: in páginas disponere // (fig,
consílii conventus vel congréssio; constituir, poner en buen orden) ordinare. Sin: instrú-
formar un -, consílium constitúere. ere; digérere.
comitiva: comitatus, us m. Sin: coetus (-us compañerismo: (vínculo que existe entre
m); manus (-us f); agmen (-mĭnis n); caterva; compañeros) condiscipulatus, us m // (armo-
cómites, um mpl. Uso: jefe de -, ductor itine- nía y buena correspondencia entre ellos) v.
rárius. camaradería.
243
compañía
compañía: socíetas, atis f. Sin: sodálitas; partis f. Sin: provincia; circumscríptio admi-
consociátio; collégium. Uso: - aérea, socíetas nistrativa (división territorial); compartimen-
aéria vel aëronáutica; - Aérea Escandinava, tum; loculamentum; diaeta; lóculus (de un
Socíetas Aëronáutica Scandinava; - aérea mueble); locellus (de un casillero). Uso: - de
privada, consociátio aéria privata; - Pan primera clase, primae classis loculamentum;
American, Socíetas aëronáutica, cui nomen - de vagón, compartimentum vel diaeta
Pan American; - cinematográfica, sodálitas currus ferriviárii; - para fumadores, para no
cinematográphica; - comercial, socíetas mer- fumadores, compartimentum fumatorum,
catória vel negotiatória; - dramática, sodáli- non-fumatorum; loculamentum tabacum fu-
tas scáenica; comicorum vel scaenicorum mántibus, non-fumántibus; dividido en com-
socíetas; - industrial, socíetas industrialis; - partimentos, loculatus vel loculosus, a, um.
Internacional, Consílium Internationale; -
mercantil, mercatória socíetas; negotiatorum compartimiento, v. compartimento.
sodálitas // - de Jesús, Socíetas Iesu; - de na-
vegación, socíetas navigatória; - del Santí- compartir: tribúere (áliquid álicui). Sin: dis-
simo Sacramento, Sodálitas ab Augusto tribúere; divídere; largiri; partiri, dispertire.
Sacramento; - de seguros, socíetas cautióni- Uso: no - las ideas de uno, ab áliquo dissen-
bus praebendis; socíetas pro damnis sarcien- tire.
dis; - de transportes, vecturae socíetas //
(personas que acompañan a alguien) comita- compás: (instrumento) círcinus, i m. Uso:
tus, us m // (Mil, unidad táctica que forma abrir el -, círcinum didúcere; hacer girar el -,
parte de un batallón y está mandada por un círcinum circum vólvere; medir con el -, cír-
capitán) manípulus, i m. Uso: los soldados cino dimetiri áliquid // Mar, v. brújula //
de una -, manipulárii, iorum mpl; manipula- Mus, modus, i m. Sin: númerus; metrum; mú-
res, ium mpl. sicus pes. Uso: individuar una canción desde
los primeros -, a primis músicis pedibus quae
comparación: comparátio, onis f. Sin: collá- sit cantiúncula conícere; llevar el -, númerum
tio. Uso: - internacional de la enseñanza, in- (vel modum, vel metrum) dúcere; no llevar
ternationalis comparátio eruditionis. el -, a número aberrare
244
competir
compendiar: (reducir a compendio algún es- Sin: offícium; negótium; opus. Uso: esto es
crito) compendiare. Sin: epitomare; áliquid de mi -, hoc meum est; meum est hoc negó-
in epítomen cógere; epítome áliquid cir- tium; creer algo de su -, áliquid offícii sui dú-
cumscríbere; in compéndium áliquid redí- cere // (- del juez u otra autoridad) legítima
gere; áliquid breviare // (escribir, exponer, potestas. Sin: ius atque potestas; iuris vel iudí-
hablar … compendiosamente) summatim cii alicúius (rem esse). Uso: esto es de mi -,
(vel strictim, vel capitulatim, vel bréviter, vel hoc est facultatis meae; sin -, nullo iure; nulla
paucis, vel paucis verbis) scríbere, expónere, potestate; nulla auctoritate; nulla facultate //
dícere … // (contener en sí, resumir) com- (aptitud, idoneidad) perítia, ae f. Sin: artis
plecti. vel doctrinae praestántia; intellegéntia. Uso:
- específica, cognítio atque facultas; subtílior
compendio: (sumaria exposición escrita) intellegéntia; - técnica, ártium perítia; sin -,
breviárium, ii n. Sin: summárium; epítoma, inscienter; inscite, imperite.
ae f; epítome, es f // (sumaria exposición
oral) brevis exposítio. Sin: exposítio prae- competente: ( a quien compete o incumbe al-
cisa. Uso: en -, v. compendiosamente. guna cosa) cómpetens, entis. Sin: legítimus,
idóneus. Uso: juez -, iudex cómpetens; tribu-
compendiosamente: compendiose. Sin: bré- nal -, tribunal legítimum // (apto, idóneo)
viter; summatim. aptus (álicui rei, ad áliquid). Sin: idóneus
(álicui rei; ad vel in áliquid) // (debido) iustus,
compendioso: compendiosus, a, um. Sin: a, um. Sin: débitus // (proporcionado, ade-
brevis; pressus; praecisus; summatim expó- cuado) aequus, a, um.
situs (expuesto sumariamente) // (tratándose
de un escrito) in epítomen coactus; in com- competición: (acción de competir sobre todo
péndium redactus; epítome circumscriptus. en los deportes) certamen, mĭnis n. Sin: com-
petítio. Uso: - comercial, aemulátio mercató-
compensación: compensátio, onis f. Uso: - ria; certátio commercialis; mercatura áemula;
mensual por las ventajas suprimidas, com- - deportiva, lúdicra competítio; lúdicrum cer-
pensátio ménstrua pro cómmodis sublatis. tamen; certamen lusórium; - deportivas mix-
tas, iúvenum et puellarum mixta certámina; -
compensar: compensare. futbolística, certamen follis pedumque; - in-
ternacional, certamen internationale; inter-
competencia: (competición) competítio, onis nationalis competítio; - olímpicas, certámina
f. Sin: certamen; certátio; concertátio; con- Olýmpia; empezar la -, certamen inchoare //
téntio. Uso: hacerle - a uno en algo, fácere (competencia) v. esta voz.
contentionem cum áliquo de áliqua re; venire
álicui in contentionem // (emulación) aemu- competidor, ra : competītor, oris m; compe-
látio, onis f. Sin: certátio; competitorum ae- tītrix, icis f: Sin: petītor; certans; certator;
mulátio. Uso: - comercial, aemulátio concertator; agonistes, ae m; áemulus; aemu-
mercatória; certátio commercialis; mercatura lator. Uso: - olímpico, Olýmpicus sive Olym-
áemula ; - desenfrenada, immoderata vel ef- píacus certator.
frenata competitorum aemulátio; libre -, lí-
bera competitorum aemulátio; hacerle - a competir: certare. Sin: concertare; con-
uno, áliquem aemulari // (rivalidad) simul- cúrrere; conténdere áliqua re, vel cum áliquo,
tas, atis f // (incumbencia) munus, nĕris n. vel inter se.
245
compilation
246
comprensión
men de otro) complex, lǐcis. Sin: scéleris pár- cales) compósitor, oris m. Sin: modulator;
ticeps (-cĭpis), sócius, adiutor. músicus; qui modos facit. Uso: - muy hábil,
faciendis modis peritíssimus.
complicidad: socíetas scéleris. Sin: conso-
ciátio scéleris; facínoris consciéntia. Uso: compota: mala condīta npl. Sin: poma cocta
con la - de un amigo, amico cónscio (abl ab- npl; condimentum; liquamen (-mĭnis n); li-
soluto). quamen frúctuum; pomárium liquamen; sác-
charo concocta poma. Uso: - de higos,
compluvio: complúvium, ii n. pálatha, ae f; - de peras, liquamen de piris;
hacer -, condimentum fácere.
componedora: (máquina de componer) má-
china typothética. compra: émptio, onis f. Uso: contrato de -,
instrumentum emptionis; ir de compras, ire
componer: (producir obras musicales) com- obsonatum vel ad varias merces emendas; per
pónere. Sin: músicos modos fácere. Uso: - tabernas vagari; moderarse, refrenarse en las
melodías, melódias compónere. -, in rebus emendis se retinere.
comporta: (especie de canasta para trans- comprador, ra: emptor, oris m; emptrix, icis
portar la uva en la vendimia) cuba, ae f. Sin: f.
canasta; cóphinus.
comprar: émere. Uso: - al contado, praesén-
comportamiento: (modo de ser) vitae con- tibus nummis émere; pecuniā praesenti (vel
suetudo. Sin: facta, orum npl; mores et facta; numeratā) émere; - barato, émere bene,
mores, um mpl. Uso: - diario, cotidiana vitae parvo, mínimo; - caro, émere male vel magno
consuetudo; - habitual, natura, ae f // (modo pretio; - más caro, émere pluris; - a un precio
de portarse) vitae modus. Sin: rátio vitae vel razonable, émere salúbriter.
vivendi; agendi rátio; mores, um mpl. Uso: -
heroico, sese gerendi heróicus modus. compraventa: émptio et vendítio.
247
comprensivo
248
comunión
Sin: ordinatrum, i n // adj computatralis. Sin: extraversus factum; - telefónica local, colló-
ordinatralis, e; v. computadora. quium locale; estar en - epistolar con uno,
cólloqui cum áliquo per lítteras; ponerse en -
computista: computator, oris m; computa- (telefónica) con uno, áliquem telephónio (vel
trix, icis f. per telephónium, vel telephónii ope) álloqui //
vía de -, iter, itíneris n. Uso: cortarle a uno
comulgante: eucharístiae susceptor m, sus- las -, áliquem itínere interclúdere; un muro
ceptrix f. corta las - por tierra, murus iter intércipit.
249
comunismo
250
concienzudo
251
concierto
conciliar: adj conciliaris, e // tr, conciliare. concreto: cuestión -, finita vel definita quaes-
Sin: compónere. tio.
252
condestablía
conde: comes, mĭtis m. Sin: comarchus; to- condescender: álicui (vel alicúius voluntati)
parcha, ae m; gráphio, onis m. Uso: - pala- óbsequi. Sin: álicui (vel alicúius voluntati)
tino, palatinus, i m. morem gérere; morigerari álicui. Uso: - a los
ruegos de alguno, précibus alicúius indul-
condecoración: (insignia de distinción) in- gere; - con las opiniones de alguno, álicui ad-
signe, is n. Sin: ornamentum; honorárium vel sentire; - consigo mismo, indulgere sibi.
honoríficum insigne; honoris insigne; hono-
ris documentum. Uso: - militar; militare in- condescendiente: condescendens. Sin: óbse-
signe vel ornamentum. quens; indulgens (álicui); comis (in vel erga
áliquem); fácilis (álicui); móbilis précibus.
condecorado: honoris insigni (pl insígnibus) Uso: - consigo mismo, sibi ipsi indulgens; ser
decoratus vel ornatus // (tratándose de con- - con alguno, indulgere álicui.
decoración militar) phaleratus. Sin: decora-
tus; militari insigni (pl militáribus insígnibus condestable: comestábilis, is m. Sin: comes
vel pháleris) decoratus; militaris virtutis stábilis; comes stábuli. Uso: Gran -, Comes-
causā phaleratus. tábilis Magnus.
253
condición
condición: condício, onis f. Uso: - atlética, condón: condomum, i. Sin: penis integumen-
condício athlética; - económicas, condiciones tum, tegumentum, involucrum, opérculum.
oeconómicae; - meteorológicas, condiciones Uso: - para evitar el contagio de enfermeda-
meteorológicae; aëris status mutationesque; des venéreas, penis operculum contra vené-
- privilegiada, praestantíssima condício; - so- reos morbos praemúniens.
ciales, condiciones sociales; - del suelo, na-
tura soli vel terrae. condonación: condonátio, onis f. Sin: remís-
sio. Uso: - de las deudas, remíssio debitorum.
condicional: condicionalis, e. Sin: condició-
nibus astrictus (sujeto a condiciones). condrología: chondrológia sive -logīa, ae f.
Sin: de cartilagínibus disciplina, doctrina,
condicionalmente: condicionáliter. Sin: sciéntia.
cum condicione; sub condicione.
condrológico: chondrológicus, a, um. Sin: ad
condicionamiento: coërcítio, onis f. Sin: co- chondrológiam áttinens; ad disciplinam de
áctio; adáctio. cartilagínibus spectans.
254
conferencia
ágere vel se gérere // (recua o carros que lle- us m; iunctura. Uso: - directa, connéxio di-
vaban la moneda que se transportaba de una recta; - internacional, conexus internationa-
parte a otra, y especialmente la que se lle- lis; - de la antena, conéxio antemnae;
vaba a la corte) iumenta sarcinária vel onerá- establecer una - eléctrica, traductum fácere.
ria; iumenta ac plaustra sarcinária.
confalón: vexillum, i n. Sin: signum.
conductismo, v. behaviorismo.
confalonier: vexillárius, ii m. Sin: vexíllifer,
conductividad: conductívitas, atis f. ĕri m; sígnifer, fĕri m.
255
conferenciante
tus, vel consílium) paci instaurandae vel re- religiónibus; luchas -, bella religiosa; bella
dintegrandae; - organizada por ..., conventus religionum causā suscepta.
instructus a, ab + abl; participar en una -,
convéntui interesse. confesionario: v. confesonario // (tratado o
discurso en que se dan reglas para saber
conferenciante o conferencista: orator, oris confesar y confesarse) confessonárium, ii n.
m; oratrix, icis f. Sin: relator m; relatrix f. Sin: audiendi et exsequendi sacramentalem
confessionem méthodus.
conferenciar: (discutir ideas, proyectos, etc.)
ágere vel agitare cum áliquo de áliqua re. Sin: confeso: (que ha confesado su delito o culpa)
communicare cum áliquo de áliqua re; com- confessus. Uso: reo -, reus confessus // (judío
municare consília cum áliquo. convertido) Iudaeus conversus.
256
confucianismo
confinado: relegatus, a , um. Sin: amandatus confitería: (oficina donde se hacen los dul-
vel amendatus; in exsílium relegatus; in pú- ces) officina dulciária vel cup(p)edinária //
blicae custódiae loco detentus. (tienda donde se venden) taberna dulciária
vel cupedinária // (pastelería) v. esta voz.
confinamiento: relegátio, onis f. Sin: aman-
dátio vel amendátio; ex(s)ílium. Uso: lugar confitero: dulciárius, ii m. Sin: cup(p)ediná-
de -, públicae custódiae locus. rius; v. pastelero.
confinar: (lindar) finítimum vel confiníti- conflicto: conflictátio, onis f. Sin: conflictus
mum esse. Sin: contérminum vel próximum (-us m). Uso: - mundial, conflictátio univer-
esse. Uso: - con un país, tángere, attíngere salis vel mundana; - nuclear, conflictus nu-
áliquam terram; finítimum esse terrae vel clearis; - socio-económico entre clases,
cum terra; adiacere álicui loco vel ad áliquem conflictátio oeconómica inter cívium órdines.
locum // (desterrar a uno) relegare. Sin:
amandare sive amendare; áliquem relegare in conformación: conformátio, onis f.
áliquem locum; in públicae custódiae locum
áliquem míttere. conformarse: (convenir una persona con
otra) conformare se ad alicúius voluntatem.
confirmación: sacra confirmátio. Sin: sa- Sin: se accommodare ad alicúius voluntatem;
crum chrisma (-ătis n). Uso: conferir la -, v. óbsequi voluntati alicúius.
confirmar; recibir la -, confirmationis sacra-
mentum accípere; almo chrísmate inungi; conformidad: confórmitas, atis f. Sin: con-
sacro chrísmate roborari, signari, obsignari. gruéntia; consénsio. Uso: - con el espíritu del
mundo, cum mundi sensu congruéntia.
confirmando: confirmandus, a, um. Sin:
sacra unctione roborandus. conformismo: conformismus, i m. Sin: con-
formitatis stúdium.
confirmar: confirmare. Sin: confirmationem
conferre; sacra unctione confirmare vel robo- conformista: conformista, ae mf. Sin: con-
rare; sacro chrísmate inúngere, signare, ob- formitatis studiosus; tempóribus insérviens.
signare.
confort: cómmodum, i n. Sin: commóditas;
confitado: candisatus, a, um. Uso: fruto -, cómmoda vitae; civilis usūs cómmoda; utili-
fructus candisatus. tatum cómmoda. Uso: el - moderno, hodierna
cómmoda; mejora del -, aucta cómmoda
confite: pastillum, i n; pastillus, i m. Sin: vitae; con todo -, ómnia cómmoda praestan-
crústulum; dulcíolum; pulchrale (-is n); sác- tur.
chari glándula; sácchari amýgdalum; amýg-
dalum sáccharo íllitum. confortación: confortátio, onis f.
257
confutable
confutar: confutare vel refutare. Sin: re- congoleño: congensis, e. Sin: cóngicus, a,
féllere; argúere, coargúere, redargúere. Uso: um.
- una acusación, criminationem dissólvere;
crimen dilúere; - las argumentaciones, argu- congolés, v. congoleño.
menta confutare; - objeciones, obiecta dilú-
ere; contra dicta dissólvere; - la deposición congregación: (conjunto de religiosos) con-
de los testigos, orationem téstium reféllere. gregátio, onis f. Sin: socíetas; sodálitas. Uso:
- religiosa, religiosa sodálitas; - salesiana,
confutatorio, v. confutador (adj). sodálitas salesiana; socíetas Sancti Francisci
Salésii; religiosa familia sodálium Sancti
congelación: congelátio vel gelátio, onis f. Francisci Salésii; entrar en una -, congrega-
Uso: - de los embriones, embryonum conge- tionem íngredi // (hermandad que forman al-
látio; punto de -, punctum gelationis. gunos devotos para ejercitarse en obras de
piedad) congregátio, onis f. Sin: collégium;
congelador: congelatórium, ii n. Sin: congla- coetus (-us m). Uso: - Mariana, Congregátio
ciatórium; capsa frigorífica; arca gelatória; Mariana; - de caridad, collégium rei subsi-
máchina refrigeratória. diáriae; coetus rei subsidiáriae administran-
dae; - de la doctrina cristiana, coetus vel
congelamiento, v. congelación. sodálitas christianae doctrinae tradendae //
(dicasterio de la Curia Romana) Congregá-
congelar: congelare vel gelare. Sin: congla- tio, onis f. Uso: - Consistorial, Congregátio
ciare. Consistorialis; - de Negocios Eclesiásticos
Extraordinarios, Congregátio pro negótiis
congestión: Méd sánguinis congestus (-us m) ecclesiásticis extraordináriis; - de Religiosos,
vel ímpetus (-us m) // (agolpamiento) stipá- Congregátio de sodálibus religiosis; Congre-
tio, onis f. Sin: concursátio. gátio religiosorum negótiis praepósita; - de
Seminarios y Universidades, Congregátio de
congestionar: stipare. Sin: replere; refercire. semináriis et universitátibus studiorum.
258
conmemoración
259
conmemorativo
260
conservatorio
261
conservería
consomé: ius (iuris n) contractum. Sin: iús- constipar: constipare. Sin: stipare; conden-
culum densatum. sare; gravédinem fácere , afferre, concitare.
Uso: constipado, constipatus, stipatus; con-
consonancia: consonántia, ae f. Sin: conso- densatus; gravédine laborans, vexatus, affec-
nátio, onis f; consonantes soni. tus; estar constipado, gravédine laborare,
ópprimi, córripi, áffici // (acatarrar, acata-
consonante: adj cónsonans, antis. Sin: cón- rrarse) v. estas voces.
sonus; simíliter cadens vel désinens. Uso:
acordes -, soni inter se consonantes; concor- constitución: (estatuto, ordenamiento)
des soni // (letra -) cónsonans, antis f. Sin: constitútio, onis f. Uso: - Apostólica, Consti-
cónsona, ae f; cónsonans líttera; en pl tam- tútio Apostólica; - conciliar, constitútio con-
bién cónsona elementa. ciliaris; - dogmática sobre la Iglesia,
constitútio dogmática de Ecclésia; la - litúr-
consonar: (formar consonancia) consonare gica del concilio, constitútio litúrgica concí-
inter se, o simplem consonare. Sin: concínere lii; la - Véterum Sapiéntia, constitútio, cui est
// (aconsonantar; ser consonantes dos pala- inítium Véterum Sapiéntia // (complexión fí-
bras) consonare; genéricam simíliter sica del individuo) constitútio córporis // (ley
262
consultor
fundamental de una nación) constitútio, onis constructivo: constructivus, a, um. Uso: pre-
f. Sin: lex fundamentalis; primária lex; pri- sencia -, constructiva praeséntia.
mária rei públicae lex; rei públicae instituta;
charta civitatis constitutiva; formae civitatis constructor: adj structórius, a, um // sust
charta. Uso: la - argentina, argentina statuta; - structor sive constructor, oris m. Sin: aedifi-
europea, constitútio europaea; conforme con cator; vir structor. Uso: - de habitaciones, áe-
la -, cum primária rei públicae lege concors difex, fĭcis m; áedium faber; - de navíos,
vel cóngruens; rei públicae institutis convé- naupēgus, i m; constructores de la sociedad
niens; promulgar la -, primáriam rei públicae terrena, societatis terrestris conditores.
legem édere; redactar la -, príncipem civita-
tis legem cóndere. construir: constrúere. Sin: strúere; exstrúere.
Uso: - un puente, pontem fácere vel inícere //
constitucional: constitutionalis, e. Sin: legí- (Gram, arreglar, ordenar las palabras de una
timus; primáriae legis civitatis (gen); ad pri- frase) constrúere. Uso: - una frase, verba
máriam civitatis legem pértinens. Uso: compónere vel strúere; preposiciones que se
garantía -, cáutio formae civitatis // (propio construyen con dos casos, praepositiones
de la constitución de un individuo o pertene- quae possunt cum duobus cásibus coniungi.
ciente a ella) ad córporis constitutionem vel
conformationem áttinens. consuetudinario: (habitual) consuetudiná-
rius, a, um.
constitutivo: constitutivus, a, um. Uso: ele-
mento -, elementum constitutivum. cónsul: cónsul, ŭlis m. Sin: procurator; pú-
blicus procurator; legatus. Uso: - del Brasil,
constituyente: asamblea -, consílium formae Brasíliae procurator.
civitatis constituendae. Sin: consílium rei pú-
blicae stabiliendae vel constituendae. consulado: consulatus, us m. Sin: cónsulis
(vel procuratoris) dígnitas (dignidad de cón-
construcción: (acción y efecto de construir) sul); cónsulis munus vel offícium (cargo de
constrúctio, onis f. Sin: exstrúctio; aedificá- cónsul); cónsulis sedes (casa u oficina en que
tio; fabricátio. Uso: - subterránea, substrúc- despacha el cónsul). Uso: - de Turquía, sedes
tio; edificio en -, aedificátio; tipo de -, públici Túrciae procuratoris.
structura; fábrica; está en - una casa, domus
aedificatur // (obra construida) aedifícium, ii consulta: consultátio, onis f. Sin: consultum;
n. Sin: opus, óperis n; constrúctio. Uso: que consílium. Uso: - multilaterales, consultatio-
sirve para la -, strúctilis, e // (disposición de nes multilaterales; - psicológica, psycholó-
las palabras en la frase) structura, ae f. Sin: gica consultátio; - de médicos, medicorum
constrúctio; composítio vel structura verbo- consílium; - acerca de algo, consultátio de
rum; verborum conformátio; enuntiatorum áliqua re; participar de consultas, consulta-
structura. Uso: - elíptica, constrúctio ellíp- tiones participare.
tica; - especial, specialis constrúctio; - gerun-
dial, constrúctio gerundiva; en la - de consultor, ra: consultor vel consultator, oris
algunos verbos, in nonnullis verbis m; consultrix, icis f. Sin: consiliárius; consi-
construendis ; hacer la -, verba ordinare; la- liaris. Uso: - diocesanos, consultores dioe-
tinam orationem pátrii (vel vernáculi; por ej cesani; consultores de distinto género,
hispánici) sermonis ratione compónere. consultatores várii géneris.
263
consultorio
contabilidad: (arte, ciencia, sistema) ratio- contaduría: (contabilidad) v. esta voz // (ofi-
cinátio, onis f. Sin: computandi vel ratioci- cio de contador) computatoris vel ratiocina-
nandi ars, doctrina, disciplina, sciéntia // toris offícium // (oficina del contador)
(parte de una administración encargada es- computatoris sedes. Sin: officina computató-
pecialmente de las cuentas) ratiocinatores, ria.
um mpl. Sin: rationárii; computatores; calcu-
latores // (las mismas cuentas) rationes, um contagio: contágio, onis f. Sin: contágium.
fpl. Sin: computationes; cálculi. Uso: escuela
de -, schola ratiónibus ediscendis ; libros de contagioso: contagiosus, a, um. Sin: contá-
-, tábulae, arum fpl; tábulae accepti et ex- gium áfferens; quod contagione vulgatur.
pensi; estudiar -, rationes díscere.
container, v. contenedor.
264
continuación
265
continuativo
hostilidades, prosecútio rerum hostílium. ros de -) merces (vel res) furtim (vel clam)
importatae vel exportatae // de -, furtim. Sin:
continuativo: continuativus, a, um. Sin: con- clam; clandestino; occulte; secreto.
tínuus; perpétuus; non intermissus.
contracarril: régula rectrix.
contorsión: contórtio, onis f. Sin: distórtio.
contracción: contráctio, onis f. Uso: - peris-
contraalmirante: contralmirálius, ii m. Sin: tálticas, peristálticae contractiones.
próximus a navarcho.
contracepción: contracéptio, onis f. Sin: viae
contraatacar: ímpetum contra fácere. Sin: concipiendae proli contráriae.
rursus instare.
contraceptivo, v. anticonceptivo.
contraataque: repugnátio, onis f. Sin: pro-
pugnátio; repúlsio; repulsus, us m; propulsá- contracorriente: in contrárium. Sin: contra
tio. aquam sive contra aquas; contrário amne; ad-
verso flúmine // fig contra morem // Electr
contrabajo: (instrumento) contrabassum, i n. fluxus eléctricus contrárius.
Sin: cíthara vel fídula máxima . Uso: apren-
der a tocar el -, cítharam máximam díscere; contractilidad: contractílitas, atis f.
enseñar a tocar el -, cítharam máximam do-
cere // (persona que toca este instrumento) contractual: contractualis, e.
fídicen (-cĭnis m) máximus // (voz más grave
que la del bajo ordinario) gravíssima vox // contradecir: óbloqui álicui. Sin: contra áli-
(cantor que tiene esta voz) gravíssimae vocis quem dícere.
cantor.
contraerse: cóntrahi.
contrabajón: antifagotus, i m.
contraespionaje: speculatorum explorátio.
contrabandear: merces furtim (vel clam) Sin: circa speculatores explorátio.
importare vel exportare. Sin: furtivas merces
invéhere vel evéhere. contrafuerte: fulcimentum, i n. Sin: antēris,
ĭdis f; antérides, um fpl; erisma, ae f; erisma,
contrabandista: (que practica el contra- ătis n.
bando) clandestinus importator m; clandes-
tina importatrix f. Sin: qui furtim (vel clam) contralmirante, v. contraalmirante.
mercaturam exercet; qui merces furtivas (vel
clandestinas) transfert // (que se dedica a la contralto: (voz media entre la de tiple y la de
defraudación de la renta de aduanas) portórii tenor) contralti vox. Sin: secunda vel média
vel vectigálium fraudator. vox; alter ab acuto sonus; áltera vox ab acuta
// (persona que tiene esa voz) contraltus, i m.
contrabando: furtiva (vel clandestina) im- Sin: secundae (vel médiae) vocis cantor m,
portátio vel exportátio. Sin: furtiva mércium cantrix (vel cantatrix) f.
translátio; vectigálium vel portórii fraudátio.
Uso: practicar el -, v. contrabandear // (géne- contramaestre: (persona que dirige a oficia-
266
contribución
267
contrición
268
convulsión
269
conyugal
i m; spasma, ătis n; nervorum vel membro- men, mĭnis n; culmen, mĭnis n; vertex, tĭcis
rum convúlsio; nervorum contráctio vel re- m; apex, ápĭcis m // (conjunto de las ramas y
tráctio; musculorum rigor. hojas que forma la parte superior del árbol)
(árboris) frondes (-ium fpl) // (parte hueca
conyugal: coniugalis, e. Sin: maritalis; co- del sombrero) (pétasi) apex, ápĭcis m.
niúgii (gen); cóniugum (gen).
cópano: cáupulus, caúpilus, caupillus, i m.
coñac: coníacum, i n. Sin: conacum sive có-
nacum; coniacense (vinum); pótio coniacen- coparticipación: comparticipátio, onis f.
sis; válida pótio coniacensis.
copartícipe: compárticeps, cĭpis.
cooperación: cooperátio, onis f. Sin: adiutrix
ópera; óperae collátio; concors áctio. Uso: - copernicano: copernicanus, a, um.
europea, internacional, cooperátio Europaea,
internationalis; - práctica, cooperátio prác- copero: pocillator, oris m. Sin: cellárius; qui
tica; - contra el terrorismo, cooperátio contra pócula ministrat; a cýatho vel a cýathis mi-
terrorismum; - para rechazar el terrorismo, nister. Uso: ser -, hacer el -, pócula minis-
cooperátio ad terrorismum arcendum; - de las trare
clases sociales, amica inter classes (vel inter
cívium órdines) conspirátio. copete: (cabello levantado sobre la frente)
cirrus, i m.
cooperador, ra: cooperator, oris m; coopera-
trix, icis f. Uso: - de la organización de ayuda copetudo: (que tiene copete) cirratus, a, um.
“Care”, cooperatrix organizationis auxiliaris
“Care”. copia: exemplar, aris n; exemplum, i n. Sin:
transcríptio. Uso: - a máquina, antígraphum;
cooperar: cooperari. Sin: adiuvare áliquem apógraphum vel apógraphon; copiatum; diá-
in áliqua re. Uso: - con uno, adiutricem ópe- graphum; copia; - autenticada, exemplar
ram navare (vel praestare) álicui. consignatum; - calcada, sacada a calco,
transcriptum vel transcusum exemplum; - fo-
cooperativa: socíetas cooperativa Sin: socí- tográfica, apógraphon photográphicum; -
etas vel consociátio adiutrix in áliqua re. Uso: hectográfica, hectográphicum (vel polygrá-
- de consumo, socíetas emptorum; associátio phicum) exemplar; - de una carta, litterarum
consuméntium; - de producción, associátio exemplum; exemplum epístulae; - de un cua-
productionis; cooperativas de solidaridad, dro, tábulae exemplar // (imitación servil)
consociationes solidaritatis. imitátio, onis f. Sin: similitudo.
270
coral
271
coralino
Uso: isla de -, ínsula corállica // (composi- corcho: suber, ĕris n. Sin: cortex (-tĭcis mf).
ción musical) choralis, is m. Sin: chorale, is Uso: de -, subéreus, a, um; cortíceus; e vel ex
n; liber choralis // (relativo al coro) choralis, súbere; e vel ex córtice.
e. Uso: servicio -, chorale servítium.
cordada: scánsio (-onis f) gregalis. Sin: as-
coralino: corállicus vel corállinus, a, um. census (-us m) montanus colligatus; ascenso-
res montani colligati.
Corán: Coranum, i n; Coranus, i m. Sin: Al-
coranus; Koranum; koranum volumen; ma- cordados: chordata (animántia) npl.
hometanismi codex; islamismi lex.
cordel: funis, is mf Sin: restis, is (ac -im vel
coránico: coránicus, a, um. -em, abl -i vel -e) f.
coraza: lorica, ae f. Uso: revestido de -, lori- cordelito: funículus, i m. Sin: restícula; línea
catus; loricā munitus. vel línia ; linum.
corazón: cor, cordis n. Uso: - artificial, cor cordial: (afectuoso, amistoso) benévolus, a,
arte factum; - pequeño, v. corazoncillo; - de um. Sin: benévolens, entis; familiaris; since-
plástico y metal, cor e re plástica et metallo; rus // (bebida o poción confortante) pótio
con el - en la mano o en las manos, aperto (-onis f) corróborans. Sin: pótio recreandis
péctore; ex ánimo; lo tengo en el -, cordi est víribus apta.
mihi; cordi hábeo; mihi curae est; mihi in me-
dullis haeret; mihi in amóribus (vel in amore) cordialmente: ex ánimo.
est; mihi in delíciis est // (fig, centro de una
cosa) en el - de la ciudad, in urbis sinu; in cordillera: contínui vel perpétui montes. Sin:
média urbe; en el - de la noche, multā nocte, perpétua iuga; móntium séries (-ēi f). Uso: -
de multa nocte, concúbia nocte. de los Andes, Andes, ium fpl; Andes montes
contínui; Andium catenae vel concatenatio-
corazoncillo: córculum, i n (dim de cor); cor- nes.
cillum (dim de córculum).
cordimariano: adj cordimarianus, a, um //
corbata: focale, is n. Sin: fáscia collaris; sust cordimarianus, i m. Sin: sodalis cordi-
colli vitta vel fascíola; croata; fáscia croata. marianus; v. claretiano.
Uso: - sin nudo, fascíola subliganda.
cordón: funículus, i m. Sin: restícula. Uso: -
corbeta: Mar córbita, ae f. Sin: celox (-ōcis de zapato, corrígia, ae f; corrígium, ii n; liga-
f). men, mĭnis n; - eléctrico, funículus eléctri-
cus; - salvavidas, funis (-is m) salútifer; -
corchea: chroma, ătis n. Sin: chrómatis nota. umbilical, funículus vel cunículus umbilica-
lis; nervus umbilicaris.
corchero: subéreus, a, um. Sin: suberīnus.
Corea: Corea, Córea, Korea, ae f. Uso: - del
corchete: (signo ortográfico) parénthesis Norte, del Sur, Corea Septentrionalis, Meri-
quadra. Uso: encerrar algo entre corchetes, diana.
áliquid parenthésibus quadris interclúdere.
272
corología
coreano: adj coreanus, a, um // sust Corea- sus (-us m) angularis. Uso: marcar un -, emít-
nus, i m. tere ex oblíquo; proícere ex ángulo.
corego: chorāgus, i m. Sin: dux (ducis m) corneta: cornu (ordinariam tiene el gen y
chori. demás casos del sing como el nom). Uso: fa-
bricante de cornetas, cornuárius, ii m.
coreografía: choreográphia sive choreogra-
phīa, ae f. Sin: chorearum ars vel rátio; ars cornetín: (instrumento músico de llaves)
scáenicae saltationis. tuba pistillata.
273
corona
corpiño: thorácium, ii n. Sin: thorax, acis m; corral: (animálium) cohors, ortis f. Sin: saepes
stróphium; fáscia pectoralis. vel sepes, is f. Uso: - de bueyes, bovile, is n; -
de cerdos, suíle, is n; - de ovejas, ovile, is n.
corporación: corporátio, onis f. Sin: corpus,
pŏris n; coetus, us m; collégium; sodalícium; correa: córium, ii n; córius, ii m. Sin: lorum;
consociátio. Uso: jefe de una -, collégii ma- loramentum. Uso: - de transmisión, córium
gister vel princeps (-cĭpis m); corporaciones volúbile.
de ciudadanos, cívium córpora.
corrección: (acción de corregir) corréctio ,
corporal: (perteneciente o relativo al onis f. Sin: reprehénsio; animadvérsio; obiur-
cuerpo) corporalis, e. Sin: córporis vel cór- gátio // (calidad de lo que es correcto) ho-
porum (gen). Uso: pena, castigo -, córporis nesta rátio. Uso: - deportiva, honesta
vérbera (-um, npl) // (lienzo que se extiende decertandi rátio // (alteración o cambio que
en el altar para poner sobre él la hostia y el se hace en las obras escritas) emendátio,
cáliz) corporale, is n. Sin: corporale línteum; onis f. Sin: textūs emendátio.
sacrum línteum vel lintéolum; líneus pannus.
correccional: custodiárium, ii n. Sin: correc-
corporalmente: corporáliter. tória domus. Uso: - de menores, domus púe-
274
correría
correcto: rectus, a, um. Uso: ¡correcto!, rec- correo: (servicio público para el transporte
tum (est); recte!; ¿es esto -?, estne hoc rec- de las correspondencias) cursus (-us m) pú-
tum? blicus vehicularis, vehiculárius, cursualis, fis-
calis. Sin: res vehicularis, vehiculária,
corrector: (el que corrige) corrector, oris m. cursualis, tabellária. Uso: - aéreo, cursus aé-
Sin: emendator. Uso: - de pruebas de im- rius; - diplomático, públicus legatorum cur-
prenta, corrector; plagularum corrector; pa- sus; vehiculárius cursus ad públicos legatos
ginarum emendator. pértinens; Inform, - electrónico, cursus elec-
trónicus; lítterae electrónicae; - especial, es-
corredizo: convolutábilis, e. Uso: capote -, tafeta, anabásius, ii m; - militar, públicus
tectum convolutábile. cursus castrensis; buque -, tabellária navis;
despacho de -, ostíolum cursuale; empleado
corredor: (pasillo o pieza de paso larga y de -, officialis (-is m) cursórius; jefe de -, pú-
angosta) andron, onis m. Sin: mesáula; am- blici cursus praepósitus; rei tabelláriae prae-
bulacrum; ambulatiúncula; fauces, ium fpl; pósitus vel praefectus; vagón -, currus
tránsitus, us m. Uso: - subterráneo, cunícu- tabellárius; por -, cursu público vel fiscali;
lus, i m; - de la casa, fauces áedium // (com- por - aéreo, cursu aério; enviar, expedir por
petidor) cursor, oris m. Sin: petītor, oris m. -, áliquid cursu publico (vel vehiculari, vel
Uso: - de resistencia, qui longa spatia per- vehiculário, vel fiscali) míttere // (cartas o
currit // (balcón corrido) v. balcón // (el que pliegos de cualquier clase que se despachan
interviene por oficio en las compras y ventas o reciben) epístulae (-arum fpl) vel fasces
de ciertos artículos) procurator, oris m. Uso: (-ium mpl) // (oficina de correos) diribitó-
- de bolsa, collybista, ae m; nummulárius, ii rium, ii n. Sin: diribitórium cursuale; cursus
m; - de comercio, rebus mercandis procura- públici diribitórium; epistularum vel littera-
tor; - de mercaderías, ínstitor vel curator mér- rum diribitórium; públicum epistularum diri-
cium. bitórium; cursūs públici sedes; aedes
cursuales; officina cursualis. Uso: - central,
corregir: corrígere. Sin: emendare; polire vel praecípuum epistularum diribitórium // (men-
expolire. Uso: - un escrito, scriptum emen- sajero, estafeta) cursor, oris m. Uso: enviar
dare vel expolire; scriptum ad criticorum algo por -, áliquid cursori perferendum
severitatem exígere; scriptum ad criticorum commíttere; áliquid per cursorem míttere //
rationem emendare. (buzón) públici cursus cápsula vel capsella.
Uso: echar una carta al -, in públici cursus
corregüela: convólvulus, i m. cápsulam epístulam demíttere, immíttere,
inícere // a vuelta de -, statim; extemplo; e ves-
correlación: correlátio, onis f. Sin: conve- tígio.
niéntia; congruéntia; mútua relátio.
correría: concursátio, onis f. Sin: incúrsio;
correligionario: (que profesa la misma reli- excúrsio; excursus, us m. Uso: - de los enemi-
gión) consecráneus, i m. Sin: religionis só- gos, hóstium incúrsio; hacer una -, excursio-
cius; eiusdem religionis párticeps; eandem nem vel incursionem fácere; hacer una -
religionem habens // (que tiene la misma opi- entre los enemigos, incursionem in hostes
nión política, especialmente si está inscrito (vel in fines hóstium) fácere; impedir las co-
275
correspondencia
276
cortejo
277
cortesano
onis f. Sin: assidúitas; obséquium; cómitas; cortometraje: brevior pellícula. Sin: astríc-
amatória alléctio; amatóriae blandítiae fpl // tior taeníola; brevior cinematográphica pellí-
(personas de acompañamiento) comitatus, us cula.
m. Sin: pompa; agmen, mĭnis n; caterva; có-
mites. Uso: - fúnebre, pompa fúnebris; exse- corva: (parte de la pierna) poples, lĭtis m.
quiarum turba; funus, nĕris n ; exséquiae,
arum fpl; - de antorchas, taedífera pompa vel corveta: córbita, ae f. Sin: celox (- ōcis f).
multitudo; lampadariorum agmen.
corzo: musmo vel músimo, onis m. Sin: ca-
cortesano: (adj, perteneciente a la corte) áu- préolus.
licus, a, um // sust áulicus, i m. Sin: áulicus
homo; v. gentilhombre. cosaco: cosacus, i m.
corteza: cortex, tĭcis mf. “Cosa Nostra”: “Res Nostra”. Sin: consociá-
tio scelesta, quae dícitur “Res (vel Causa)
cortijo, v. alquería. Nostra”.
cortinaje: vela, orum npl. Sin: plágulae; ve- cosmética: (ciencia y arte que trata de los
lámina. Uso: - corredizo, vela vel líntea volu- cosméticos) cósmesis, is f. Sin: cosmética, ae
bília; plágulae volúbiles; - corrido, vela vel f; cosmética ars, disciplina, doctrina, sciéntia;
líntea obducta; plágulae obductae; - desco- fucandi ars; ars conficiendi ornamentária me-
rrido, vela vel líntea reducta; plágulae reduc- dicámina, medicamenta, unguenta. Uso: - fa-
tae. cial, vultum fucandi ars; ars vultūs fucandi;
ars fáciem fucandi.
cortinilla: lintéolum, i n.
cosmético: adj cosméticus, a, um. Sin: ad
cortisona: cortisonum, i n. cósmesin vel ad cosméticam (vel ad cosméti-
cam artem) áttinens // sust cosméticum, i n.
cortocircuito: brevis circúitus (-us m). Sin: Sin: cosmetórium; medicamen vel medica-
circúitus curtus; contractus circúitus. mentum; fucus; unguentum; tectórium; cos-
méticum medicamentum. Uso: - para el
278
costar
rostro, medicamen vel medicamentum faciēi; cosmopolita: adj cosmopolíticus, a, um. Sin:
rostro ajado por los -, os medicámine attri- mundanus // sust cosmopolita, ae m. Sin:
tum; rostro cubierto de cosméticos, vultus mundi íncola; civis (-is mf) universi; totíus
medicamínibus interstinctus. mundi civis.
279
Costa Rica
coste: (cantidad que se paga por una cosa) v. cow boy: armentárius, ii m. Sin: pecuárius.
costa.
coxalgia: coxálgia sive coxalgīa, ae f. Sin:
costeleta, v. chuleta. coxae dolor vel dolores; coxendīcis inflam-
mátio; assidui coxae vel coxendīcis dolores.
costero, v. costanero.
coxálgico: coxálgicus, a, um.
costo: (lo que cuesta una cosa) alicúius rei
prétium. coyuntura: condício, onis f. Uso: - econó-
mica, oeconómica condício.
costumbre: mos, moris f. Uso: costumbres
inmorales, mores corrupti, pérditi, pessúm- coz: (patada) calx, calcis f. Sin: calcis ictus
dati; mores lapsi ad mollítiem; mores pro- (-us m). Uso: dar coces contra el aguijón, ad-
lapsi in vítia; - navideñas, mores sollémnia versus stímulum calcitrare; dar una - a uno,
natalícia Christi celebrandi; - tradicionales, áliquem calce cáedere, pétere, percútere, fe-
mores tranlatícii; consuetúdines translatíciae; rire; disparar, tirar coces, calcitrare; calces
según la - tradicional, more translatício. remíttere; recibir una -, calce caedi // (Mar,
cabo inferior del mastelero) pes (pedis m)
costurera: sartrix, icis f. Sin: sutrix; sarcina- mali.
trix; vestífica.
crakers: quádrulae, arum fpl.
costurero: sartor, oris m. Sin: sarcinator; vés-
tifex (-fĭcis m); vestíficus. craneoclasto: cranioclastum, i n. Sin: cranio-
clastes, ae m; instrumentum calvae vel calvá-
cotangente: Geom cotangens, entis f. riae confringendae.
280
crédito
281
credo
(reputación de solvencia) fides, ei f. Uso: - cremallera: (barra con dientes que engra-
público, fides pública; vender a -, alicúius nan con un piñón) retinácula, orum npl. Sin:
fide véndere // (plazo para el pago) spátium machinamentum dentatum vel denticulatum.
ad solvendum. Uso: tres meses de -, trium Uso: ferrocarril de -, ferrívia dentata vel den-
ménsium spátium ad solvendum // (prestigio, ticulata // (cierre metálico y flexible que se
fama, confianza, estima) fama, ae f. Sin: aplica a una abertura longitudinal en pren-
existimátio; gratia; auctóritas; fides; fidúcia. das de vestir, bolsos, etc.) v. cierre relámpago
Uso: adquirir -, famam sibi acquírere; existi- // (en el microscopio) rechamus sive récha-
mationem collígere; mantener el -, fidem mus, i m.
suam tueri; no tener -, nullam fidem habere;
perder el -, fidem amíttere; quitar el - a uno, cremnofobia: cremnophóbia sive cremno-
fidem derogare álicui; tener -, gratiā valere; phobīa, ae f. Sin: praecipitiorum vel vorági-
gratiā et auctoritate valere. num pavor, horror, terror; cuiusvis praecípitis
(vel praerupti) loci pavor.
credo: (símbolo de la fe) fidei sýmbolum.
Uso: la fórmula del -, fórmula cathólicae cremor: cremor, ōris m. Uso: - tártaro, tartá-
fidei // (como oración) sýmbolum, i n. Sin: rici salis cremor.
conféssio fidei. Uso: recitar el -, sýmbolum
recensere // (doctrina) doctrina, ae f. Uso: - creolina: creolinum, i n.
político, quae áliquis de re pública sentit;
profesar el mismo - político, idem de re pú- creosota: creosotum, i n.
blica sentire.
crespo: crispus, a, um. Uso: de pelo -, cris-
creencia: (acción de creer) fides, ei f // (lo pus; algo -, críspulus.
que se cree) opínio, onis f. Uso: - ancestrales,
opiniones maiorum vel avorum; - firme, crespón: crispum textum (- i n) // (velo) cris-
magna opínio; semejante -, eiúsmodi opínio pum velum.
// (fe religiosa) Dei opínio; opínio de Deo;
opínio et relígio. Uso: - falsa, superstítio // cresta: (carnosidad que tienen sobre la ca-
(religión) relígio, onis f. Uso: - religiosas, beza algunas aves) crista, ae f // (cumbre de
Dei vel deorum cultus. las montañas) cacumen, mĭnis n.
282
criptógrafo
criado: (persona que sirve a otra por sala- criollo: adj créolus, a, um. Sin: criollus; mix-
rio) fámulus, i m. Sin: domésticus; servus; tícius. Uso: lengua -, créola lingua // sust cré-
minister. olus, i m.
criador: nutritor, oris m. Uso: - de gusanos, cripta: (lugar subterráneo donde se ente-
bombycinator; bómbycum vel necydalorum rraba a los muertos) crypta, ae f. Uso: - vati-
cultor. canas, cryptae vaticanae // (piso subterráneo
destinado al culto en una iglesia) hypogēum,
criar: nutricari. i n.
criatura: (cosa creada) res creata. Uso: - críptico: (oscuro, enigmático) crýpticus, a,
animada, ánimans; ánimal; - racional, homo; um. Uso: sentido -, sensus crýpticus.
todas las -, rerum natura; natura // (niño de
poco tiempo) infantículus, i m; v. chiquillo. criptógama: planta cryptógama.
criba: cribrum, i n. Sin: vannus, i f. Uso: fa- criptogamia: cryptogámia sive -gamīa, ae f.
bricante de cribas, cribrárius, ii m; v. tamiz.
criptógamo: cryptógamus, a, um.
cribar: cribrare. Sin: per cribrum cérnere.
criptografía: cryptográphia sive -graphīa, ae
cric, v. gato. f. Sin: ars cryptográphica; rátio arcanis lítte-
ris scribendi.
cricket, v. críquet.
criptográfico: cryptográphicus, a, um.
crimen: crimen, mĭnis n. Uso: crímenes de
guerra del Japón, béllica crímina iapónica; criptógrafo: cryptógraphus, i m.
283
criptograma
284
crítica
cristalizarse: in crystallum verti, cogi , den- christiana lex; (como culto) cultus (-us m) vel
sari. Sin: in crystallos abire; in crystalla den- ritus (-us m) christianus. Uso: abandonar el -
sari, congelare, concréscere; instar crystalli , christianum esse desínere; abrazar el -,
concréscere vel congelare. christianum fíeri; profesar el -, christianam
religionem profiteri; renegar del -, christia-
cristaloeléctrico: crystalloëléctricus, a, um. nam religionem damnare.
cristalogenia: crystallogénia sive -genīa, ae f. cristiano: adj christianus, a, um. Uso: ha-
Sin: crystallogenética doctrina, disciplina, cerse -, christianum fíeri; ser -, christianum
sciéntia. esse // sust christianus, i m. Sin: christícola;
christícolus; christifidelis; Christi cultor, sec-
cristalografía: crystallográphia sive -gra- tator, ássecla. Uso: los primeros -, primígeni
phīa, ae f. Sin: crystallorum rátio, stúdium. christifideles.
285
críticamente
(personas que ejercen la crítica en los me- iudex, críticus; litteratus iudex; litterarum pe-
dios de difusión) crítici, orum mpl. Sin: exis- ritus; - de teatro, iudex scáenicus // adj críti-
timatores vel existimantes; iúdices; docti viri; cus, a, um. Sin: diffícilis vel impeditus
litterati; v. crítico // caer bajo la -, in existi- (dificultoso); periculosus (que puede ocasio-
mántium arbítrium venire; hacer la - de un nar crisis). Uso: en momentos críticos para
libro, censuram fácere de libro; someter a - el Estado, impeditis rei públicae temporibus.
los escritos de uno, censuram fácere de scrip-
tis alicúius // (restitución de los textos) resti- Croacia: Croátia, ae f.
tútio textūs vel documenti. Sin: crítica textūs
vel textualis; constitútio textūs; ars (véterum) croata: sust Croata, ae m // adj croatus,
exemplorum emendandorum; (véterum) croáticus, a, um.
exemplorum inter se comparatorum emendá-
tio; darse a la - textual, codícibus conferen- cromado: sust chrómii indúctio (-onis f) //
dis se dare // (censura de las acciones de adj chromo íllitus, óblitus, tectus, contectus.
alguien) reprehénsio, onis f. Sin: vituperátio;
improbátio. Uso: dar pie para la -, reprehen- cromar: chromo illínere, oblínere, tégere,
sionis ansam habere; dare tamquam ansas ad contégere.
reprehendendum; hacer una - maliciosa o de-
nigrante de alguno o de algo, áliquem vel áli- cromático: chromáticus, a, um. Uso: escala
quid malédico dente cárpere; hacer una - -, chroma, ătis n; teoría de la escala -, chro-
mordaz, áliquem vel áliquid adunco suspén- mátice, es f.
dere naso; incurrir en diversas -, in várias re-
prehensiones incúrrere; ser objeto de alguna cromatina: chromatina, ae f.
-, reprehensionis áliquid habere // (murmura-
ción) obtrectátio, onis f. cromatismo: chromatismus, i m.
286
cronológico
crónica: (historia que sigue el orden de los cronógrafo: (el que profesa la cronografía)
tiempos) chrónica, orum npl. Sin: annales, qui chronográphicam artem exercet // (el que
ium mpl; annales libri; libri chronicales; com- es perito en cronografía) chronográphiae pe-
mentárii annorum. Uso: - ciudadana, acta ur- ritus // (aparato) chronógraphum, i n.
bana; rerum urbanarum acta; commentárius
rerum urbanarum; - contemporánea, chró- cronograma: chronogramma, ătis n. Uso:
nica contemporália; - diaria, acta diurna; es- témporum conspectus (-us m) vel tabella.
cribir una -, annales (acta, chrónica,
commentárium vel commentários) scríbere // cronología: chronológia sive -logīa, ae f //
(relación sobre temas de actualidad) recén- (serie de personas o sucesos históricos por
sio, onis f. Sin: relátio; relationes. Uso: - orden de fechas) chronográphia, ae f. Sin:
negra, cotidianae scélerum relationes; - po- témporum descríptio; annorum digéstio.
licial, relátio scélerum casuumque adverso-
rum; - semanal de ciencias y letras, cronológicamente: chronológice. Sin: tém-
hebdomadária scientiarum litterarumque re- poris vel témporum ordine servato; observato
cénsio; - televisiva, chrónica (-orum npl) te- cuiusque anni ordine.
levisiva; transmíssio chrónica televisiva //
(artículo de periódico en que se refieren no- cronológico: chronológicus, a, um. Sin:
ticias relativas a las cosas recientes) chró- témporis vel témporum (gen). Uso: orden -,
nica, orum npl. Sin: acta, orum npl; témporis vel témporum ordo; relatar en
commentárius (chrónicus); commentárii orden -, explicare órdines témporum; seguir
(chrónici). el orden -, témporis vel témporum ordinem
servare; témporis vel témporum servare gra-
cronicidad: diutúrnitas, atis f. dus; témpora servare vel conservare.
287
cronólogo
croquet: malleorum ludus. cruz: crux, crucis f. Uso: - gamada, crux ha-
mata; - Roja, Crux Rubra; Socíetas vel Ordo
crótalo: crótalon vel crótalum, i n. a Cruce Rubra; Institutum a Cruce Rubra;
miembro de la - Roja, minister Instituti a
cruce: (- de calles o caminos) cómpitum, i n. Cruce Rubra; - de San Andrés, crux decussata
Sin: decussis, is m; decussátio; interséctio; vel inclinata; en forma de -, crucifórmiter //
coniúnctio viarum. Uso: - de 2, 3, 4 calles o Filol, - de los intérpretes , locus ad intelle-
caminos, bívium, trívium, quadrívium; pa- gendum imperspícuus. Sin: desperatissimus
rarse en los -, ad cómpita consístere // (señal auctoris locus.
caminera) cave cómpitum // (Biol, cruza-
miento) permíxtio, onis f. Sin: genus (-nĕris cruzada: expedítio sacra. Sin: sacrum
n) mixtum. bellum; expedítio mílitum cruce signatorum;
sacrum bellum cruce signatorum; cruciata, ae
crucero: (barco) cómmeans vel speculatória f. Uso: hacer una -, sacrum bellum sub crucis
navis. Sin: prosúmia; stlata. Uso: - acora- signo suscípere // fig, - de oraciones, sacra
zado, loricata navis speculatória // (viaje) cir- precum conténtio; precatórium bellum; cru-
cumvéctio náutica. ciata precum; - por la moralidad, móribus
emendandis bellum.
crucial: decretórius, a, um. Uso: momentos -
288
cuadro
289
cuadrúpedo
cuantificar: númeris vel mensuris aestimare. cuartana: quartana, ae f. Sin: febris quar-
Sin: ad números vel mensuras redúcere. tana. Uso: padecer -, quartanam febrim vel
febrem habere.
cuantitativo: quantitativus, a, um.
cuartel: castra, orum npl. Sin: stativa, orum
cuanto, v. quantum. npl; castra stativa; mílitum státio; militare
contubérnium. Uso: - general, exércitūs prae-
cuaquerismo: quakerismus Sin: quakerorum tórium; cuarteles de invierno, hiberna vel hi-
290
cubierta
bernácula (-orum npl) ; castra hiberna; cuar- locatum; - de huéspedes, hospítium; hospitale
teles de verano, aestiva, orum npl; castra aes- cubículum; - de las reuniones, conclave con-
tiva; enseres del -, contubérnii mílitum gregationis; cuartos en planta baja, conclá-
supellex (supelléctilis f). via quae plano pede sunt.
cuartilla: (hoja de papel) charta pura. cubano: adj cubanus, a, um // sust Cubanus,
i m.
cuartito: parvum cubículum.
cubero, v. tonelero.
cuarto: (cada una de las cuatro partes en
que se divide un todo) quarta pars. Uso: tres cubeta: álveus, i m. Sin: lacus, us m; la-
-, tres quartae partes; - de hora, quadrans, bellum, i n // Fotogr, dolíolum, i n.
antis m; tres - de hora, horae dodrans (-antis
m); por un - de hora, per quadrantem horae; cubicaje: capácitas cúbica.
por tres - de hora, per dodrantem horae //
(tiempo que transcurre entre dos lunas nue- cúbico: cúbicus, a, um.
vas) - creciente, luna crescens; - menguante,
luna decrescens // (habitación, aposento) cubierta: (cosa que se pone encima de otra
conclave, is n. Sin: diaeta. Uso: - amoblado, para taparla o resguardarla) opertórium, ii
conclave supelléctile instructum; - blindado, n. Sin: operimentum; tegmen vel tégimen, té-
conclave loricatum; loricata cella; - de baño, gumen, mĭnis; tegumentum; integumentum;
balíneum vel bálneum; - de dormir, cubícu- opérculum; tectum; tectórium; involucrum;
lum; dormitórium; - de una sola cama, cubí- strágulum. Uso: - corrediza, tectum dúctile
culum unīus lecti; - de dos camas, cubículum vel tráctile; - de algodón, de tela, strágulum
duorum lectorum; - de dormir con baño, cu- línteum, xýlinum; - de cama, v. frazada; - de
bículum cum bálneo; - de estar, éxedra; exé- cuero, tegumentum e cório factum; - de
drium; zotheca; - de hotel, cubículum goma, cinctus (-us m) gúmmeus; - de libro,
291
cubierto
292
cuerda
293
cuerpo
294
cúpula
cumpleaños: natalis, is m. Sin: dies natalis cuñada: cognata, ae f. Sin. sorória (uxoris vel
sive natalícius. Uso: ¡feliz -!, felix natalis mariti soror); frátria vel fratrissa (fratris
dies!; celebrar el 80º -, diem natalem octo- uxor); glos, gloris (mariti soror, fratris uxor).
gésimum celebrare.
cuñado: cognatus, i m. Sin: sorórius (sororis
cumplible: implébilis, e. maritus); levir, ǐri (uxoris frater, mariti fra-
ter).
cumplido: (acción obsequiosa o muestra de
urbanidad) offícium, ii n. Sin: obséquium; cuño: (troquel con que se sellan las monedas
officiosa vel honorífica verba; laus, laudis f; y las medallas) forma, ae f. Sin: typus, i m.
plausus, us m; gratulátio, onis f. Uso: con Uso: - para sellar monedas, typus monetárius
muchos -, officiosíssime; sin cumplidos, // (impresión o señal que deja el troquel) sig-
aperte; líbere, simplíciter; familiáriter; hacer num, i n. Sin: nota. Uso: - de monedas, typi
cumplidos a uno, álicui offícia praestare; áli- monetárii signum vel nota.
quem offíciis prósequi; no resistir a los -,
láudibus non resístere; ¡déjate de cumplidos!, cuota: pars, partis f. Sin: pórtio, onis f. Uso:
mitte ambages!; por -, officiose // (cortés, ur- - mensual, pénsio ménstrua; - de un gasto,
bano) officiosus, a, um. impensae pars vel pórtio; collátio; - de un
pago, pénsio; abonar la primera - al con-
cumplidor: adimpletor, oris m. tado, primam pensionem praesentem nume-
rare vel sólvere; pagar en diez -, decem
cumplimentar: collaudare. Sin: gratulari. pensiónibus uti.
cumplimentero: officiosus, a, um. Sin: offi- cupón: scídula vel schédula separábilis //
ciósior; blandiosus. (Com, documento o resguardo expedido se-
parándolo de la matriz de un libro) schédula
cumplimiento: (acción y efecto de cumplir) emptória.
exsecútio, onis f. Sin: efféctio; conféctio //
(perfección en el modo de obrar o de hacer cúpula: tholus, i m. Uso: - de una basílica,
algo) perféctio, onis f. Sin: adimplétio // tholus basilicaris; - de San Pedro, Petrianus
295
cura
296
cyberspace
versiones rerum.
curtidor: coriárius, ii m.
cuscús, v. alcuzcuz.
Cuzco: Cuscum, i n.
297
D
dacnomanía: dacnománia sive -manīa, ae f. dactilología: dactylológia sive -logīa, ae f.
Sin: mordendi furor; insana mordendi libido Sin: ars dígitis loquendi.
(-dĭnis f).
dactilológico: dactylológicus, a, um. Sin: ad
dacriadenitis: dacryadenites, is f. Sin: glán- dactylológiam pértinens.
dulae lacrimantis inflammátio vel inflátio.
dactiloscopia: dactyloscópia sive -scopīa, ae
dactilar, v. digital. f. Sin: signatae vel impressae digitorum for-
mae inspéctio, examinátio, examen.
dactilógrafa: dactylógrapha, ae f. Sin: dacty-
loscriptrix, icis f; quae prelo manuali útitur. dactiloscópico: dactyloscópicus, a, um. Sin:
ad dactyloscópiam áttinens.
dactilografía: dactylográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: dactylográphica ars, institútio, perí- dadaísmo: dadaīsmus, i m. Sin: cubismus,
tia. Uso: aprender -, dactylográphiam dís- infantilismus.
cere; enseñar -, artem dactylográphicam
trádere. dadaísta: dadaīsta vel dadaīstes, ae m. Sin:
dadaīsmi fautor vel studiosus.
dactilografiado: dactyloscriptus, a, um. Sin:
máchinā scriptus. Uso: escrito -, dacty- dado: talus, i m. Sin: téssera. Uso: juego de
loscriptum, i n. los -, álea, ae f; lusus áleae; jugador de dados,
aleator; áleae lusor; jugar a los -, talis (vel
dactilografiar: dactylographare. Sin: dacty- tésseris, vel áleā) lúdere; jugar a los - con pa-
loscríbere; máchinā scríbere; machínulā sión, áleā studiosissime lúdere; áleae indul-
scriptória exarare; dactylógrapho scríbere; gere; tiro de los -, iactus talorum vel
manuali (vel dactylográphico, vel dactýlico) tesserarum; tirar los -, talos iácere; tésseras
prelo scríbere vel exscríbere; máchinā vel míttere.
machínulā dactylográphicā (vel dactýlicā)
scríbere. dador: - de trabajo, óperis conductor.
298
dasimétrico
299
dasimetría
300
decenal
debilitar: enervare. Sin: hebetare; attenuare; n). Sin: seniorum primatus (-us m) vel locus
languefácere // debilitarse, enervari; relan- primus.
guéscere; evigéscere; devigéscere; vigorem
amíttere. decano: (el más antiguo de una comunidad,
cuerpo, junta, etc.) senior, oris m. Sin: natu
debug (Inform), corregir errores en un pro- máximus // (el que con título de - es nom-
grama: emendare. Sin: corrígere. brado para presidir una corporación o una
facultad universitaria) decanus, i m. Sin: se-
debugger (Inform), corrector de programa: nior. Uso: - de los párrocos, senior curionum
emendatrum, i n. Sin: emendatórium; correc- vel parochorum; curionum primus; - de los
tórium. profesores, professorum decanus vel primus;
- del Colegio de Cardenales, Cardinalis deca-
debugging (Inform), corrección: emendátio, nus; Patrum Cardinálium primus; Princeps
onis f. Sin: corréctio. Sacri Senatus; - del Sacro Colegio, Sacri
Collégii Decanus; - de una Facultad, Facul-
debut: prodúctio, onis f. Sin: prolúsio; tatis decanus; Facultati praepósitus; - de la
inítium, princípium; exórdium. Facultad de Filosofía, decanus académicae
Facultatis philosóphicae.
debutante: tiro, onis m.
decantar: (ponderar, engrandecer) iactare.
debutar: Teat produci. Sin: exordiri; inítium Sin: celebrare; láudibus extóllere // (trasegar
fácere. Uso: hacer -, áliquem prodúcere. un líquido sin que salga el poso) deliquare,
delicare.
década: decas, ădis f. Uso: a mediados de la
- del 80, mediante decénnio octavo. decapitar: decapitare. Sin: decollare; securi
percútere.
decadente: labens, entis. Sin: lánguens.
decarburación o descarburación: carboni
decadentismo: decadentismus, i m. detráctio.
decálogo: decálogus, i m. Sin: decem man- decauville: ferrívia agrestis. Sin: ferrívia de-
data vel praecepta. cauvilliana; via férrea angustior.
decámetro: decámetrum, i n. Sin: decem decena: (el número 10) decussis, is m // (can-
metra. Uso: - cuadrado, decámetrum quadra- tidad de diez) decas, ădis f. Sin: decúria, ae f.
tum.
decenal: decennis, e.
decanato: decani offícium vel munus (-nĕris
301
decenio
declamador: declamator, oris m. Sin: orator decolorante: adj decolōrans, antis // sust lí-
empháticus. quidum vel materia decolōrans.
302
definidor
decretal: adj decretalis, e // sust lítterae de- deducir: (sustraer, rebajar) detráhere (áli-
cretales. Sin: decretalis epístula. quid de áliqua re).
dedal: digitale, is n. Sin: digitale instrumen- defensa: defénsio, onis f. Uso: - antiaérea,
tum, tegumentum, opérculum; dígiti muni- aëriarum incursionum defensores; defensores
mentum, tegumentum. aëronávium incursántium; - personal, sui de-
fénsio // (jugador, en el fútbol) defensor, oris
dedicación: Rel dedicátio, onis f. Sin: conse- m. Uso: - central, defensor médius vel cen-
crátio; sollemne, is n. tralis; la -, defensores, um mpl.
dedicarse: incúmbere. Uso: - a socorrer viu- defensor: adj defensórius, a, um // sust de-
das y huérfanos, incúmbere in auxílium ví- fensor, oris m. Uso: Dep, - de un título, de-
duis orphanisque ferendum. fensor títuli (athlétici).
303
definir
304
demócrata
305
democráticamente
306
deontólogo
probans, antis. Sin: cómprobans. ordo vel séries; dentes, ium mpl. Uso: - pos-
tiza o artificial, dentatura artificialis; próthe-
demótico: demóticus, a, um. sis dentária; dentes ficti, fictícii, facti, empti.
denegación: (acción de rechazar una acusa- denticulado: denticulorum ordo vel séries.
ción) abnuéntia, ae f.
dentículo: dentículus, i m.
denigración: obtrectátio, onis f. Sin: crimi-
nátio. dentífrico: dentifrícium, ii n. Sin: mundi-
cina, ae f; pasta dentária vel dentrífica. Uso:
denigrante: obtrectator, oris m. Sin: crimi- pomo de -, túbulus pastae dentáriae.
nator.
dentina: dentinum, i n; dentina, ae f. Sin:
denigrar: (desacreditar, deslustrar la fama dentis ebur (-ŏris n).
de alguien) lacerare, láedere famam (vel
nomen) alicúius. Sin: obtrectare álicui; de- dentista: dentista, ae m. Sin: dentárius, ii m;
trectare áliquem // (injuriar, ultrajar) iniú- odontoiatrus; médicus dentárius vel déntium.
riam álicui fácere, inferre, afferre, impónere .
Sin: iniúriā áliquem affícere. denuncia: (acción y efecto de denunciar) de-
nuntiátio, onis f. Sin: delátio // (documento
denigratorio: calumniosus, a, um. en que consta) libellus, i m. Sin: libellus ali-
cúius rei index.
denominador: denominator, oris m. Sin:
pars divisória. denunciante: delator, oris m.
densidad: dénsitas, atis f. Sin: spissitudo. denunciar: - algo a alguien , deferre áliquid
Uso: - de población, dénsitas demográphica. ad áliquem.
307
departamento
308
derbi
309
derecha
tiva) derbyanum (vel derbynum) certamen. nere cursum; suo cursu decédere; deerrare;
evagari // fig deerrare. Sin: itínere deerrare;
derecha: a la -, a mano -, ad dextram. Sin: deorbitare a via recta; e recto itínere decli-
(a) dextrā. Uso: hacia la -, dextrorsus vel nare, defléctere, excédere, aberrare.
dextrorsum; a la - del Danubio, dextrā Da-
núbio // individuo de extrema -, extremarum derivómetro: apoplanesímetrum, i n. Sin:
pártium dexterarum sectator. instrumentum declinationis mensurale.
310
desalentar
desacreditar: detrectare vel infamare áli- desalentar: ánimum alicúius frángere, per-
quem. Sin: famam (vel nomen, vel laudem) céllere // desalentarse, ánimo frangi. Sin:
alicúius detrectare, mínuere, deminúere; áli- ánimo cádere, concídere, defícere, demitti vel
quem vel áliquid per contemptionem deprí- se demíttere; ánimum abícere vel despondere.
311
desaliento
312
descarnado
313
descaro
314
desde
315
desdoblamiento
desempleo: óperis vacátio. Sin: involuntária desentrañar: (sacar las entrañas) exenterare
vel coacta cessátio ab ópere. // (averiguar, penetrar lo más dificultoso y re-
cóndito de algún asunto) perscrutari. Sin:
desenfoque: imago confusa. Sin: imago obs- rem pénitus indagare; in rem pénitus descén-
curata vel parum accurata. dere; rem ex omni parte considerare.
316
desfavorable
desenvuelto: expeditus, a, um. Sin: álacer, Uso: - económico, accepti et expensi inae-
cris, cre; promptus; liber et expeditus; fácilis qualitates; creditorum et debitorum inaequá-
et expeditus. Uso: - en el decir, fácilis et ex- litas; inaequalis vel inaequata acceptorum et
peditus ad dicendum; apertior in dicendo. expensarum rátio; - sociales, civílium clás-
sium inaequalitates vel dissimilitúdines; des-
deseo: (movimiento de la voluntad hacia el equilibrios entre los sectores productivos,
conocimiento o posesión de una cosa) optá- discrepántiae vel inaequalitates quae inter vá-
tio, onis f. Sin: cupíditas; stúdium; voluntas; rios rei oeconómicae campos intercedunt; eli-
mos, moris m. Uso: - de aprender, stúdium minar los - sociales, civílium clássium
discendi; conformarse, plegarse al - de uno, inaequalitates componere; reducir los -, dis-
se conformare ad voluntatem alicúius; alicú- crepántias imminúere // (trastorno de la per-
ius voluntati óbsequi; satisfacer el - de uno, sonalidad) perturbátio vel turbátio, onis f.
morem gérere álicui, morigerari álicui; satis-
facer los propios -, cupiditates satiare et ex- desertar: exércitum desérere. Sin: signa re-
plere; según el - de uno, ex (vel de) alicúius línquere.
voluntate; reprimir el - de algo, cupiditatem
alicúius rei comprímere // (lo que se desea) desertización: deserti propagátio. Sin: pro-
optatum, i n (generalm en pl). Sin: votum; id pagátio harenarum.
quod volo vel cupio. Uso: cumplir los - de
uno, alicúius optata éxsequi vel explere; fá- desertor: desertor, oris m.
cere quae áliquis optat vel vult; tener iguales
- y aversiones, idem velle et idem nolle // desesperadamente: desperanter.
(dicho de la suerte) corresponder a los - de
uno, optatis alicúius respondere; este es mi -, desesperar: ánimum despondere. Sin:
ita cúpio, volo, velim; hoc est in votis; es mi desperare. Uso: - de algo, desperare áliquid,
- que, cupio con ac e inf o con ut y subj; volo vel álicui rei, vel de áliqua re; - de sí mismo,
con el subj; frustrar los -, optata fállere; los - de su salvación, desperare sibi, saluti suae.
se realizan, evéniunt optata; prevenir los -,
vota praecúrrere; según el -, ex optato vel ex desfalcar: dedúcere. Sin: detráhere; subdú-
voto; tiene los mismos - que yo, éadem cupit cere; de summa áliquid dedúcere. Uso: - una
atque ego // (anhelo; apetencia del bien au- suma, decessionem de summa fácere; ex
sente o no poseído) desidérium, ii n; deside- pecúnia deductionem fácere; pecúniae sum-
rátio. Sin: anhélitus, us m; anhelátio. Uso: - mam minúere vel imminúere.
de los bienes eternos, bonorum aeternorum
desidérium; despertar en uno el - de algo, fá- desfalco: dedúctio, onis f. Sin: detráctio;
cere álicui desidérium alicúius rei; commo- démptio; subdúctio.
vere álicui desiderium alicúius rei; sentir - de
algo, desidério alicúius rei teneri; esse in desfasado: díssidens, entis. Sin: díscrepans.
desidério alicúius rei.
desfase: dissidéntia, ae f. Sin: discrepántia;
deseoso, sa: cúpidus vel appetītor; cúpida vel dissonántia; incongruéntia.
appetitrix.
desfavorable: (de persona) adversus, a, um.
desequilibrio: (falta de equilibrio) inaequá- Sin: infensus; alienus vel aversus ab áliquo;
litas, atis f. Sin: discrepántia; dissimilitudo. infestus álicui; inīquus álicui vel in áliquem //
317
desfile
(de cosa) alienus, a, um Sin: adversus; in- deshierba: herbarum malarum exstirpátio,
īquus; non aequus. Uso: en posición -, inīquo exémptio, detráctio, destrúctio.
vel alieno loco; viento -, ventus adversus.
deshollinador: caminorum purgator vel
desfile: (longus) ordo. Sin: agmen, mĭnis n; mundator. Sin: curator vel ópifex purgandis
pompa. Uso: - militar, pompa militaris; - de caminis.
modelos, hábitu novo indutarum (vel induto-
rum, si son varones) osténsio. deshumanización: dishumanizátio, onis f.
Sin: efferátio.
desflorar: (quitar el lustre) deflorare vel
praeflorare // (fig, desvirgar) deflorare. Sin: deshumanizar: dishumanizare. Sin: efferare;
devirginare; virginitate privare // (fig, tratar ferum (ferocem, immanem) réddere; áliquem
superficialmente un asunto) áliquid delibare. humanitate exúere, privare, spoliare.
Sin: áliquid bréviter tángere, attíngere,
praestríngere; áliquid summatim percípere. deshumedecedor: instrumentum áëri sic-
cando.
desfogar: - la ira contra uno, erúmpere (vel
evómere) iram in áliquem; - los dolores llo- desiderativo, v. optativo.
rando, dolores in lácrimas effúndere.
desierto: desertum, i n. Sin: deserta, orum
desfondar: rúmpere. Sin: dirúere; effríngere; npl; solitudo; vástitas; deserta loca, locorum
perfríngere. vástitas; deserta locorum vástitas.
318
desmentir
319
desmenuzar
320
despegar
desnudo: (adj, sin ropa, sin vestido) nudus, despacho: (lugar donde se despachan nego-
a, um // (sin adorno, sin rebozo) nudus. Sin: cios) offícium, ii n. Sin: tractatórium; offí-
simplex, plĭcis. Uso: prosa -, nuda orátio // cium tractatórium // (aposento para el
(figura humana desnuda) nudum corpus. estudio) offícium, ii n. Sin: tractatórium; of-
fícium scriptórium. Uso: - del director, recto-
desnutrición: denutrítio, onis f. ris sedes vel tractatórium // (tienda) taberna,
ae f. Uso: - de bebidas, taberna potulentorum
desobturador: everrículum, i n. Sin: exter- // (lugar donde se venden determinados efec-
minatórium. tos) aula, ae f. Sin: oecus; tabérnula; ostío-
lum. Uso: - de boletos, aula vel ostíolum
desocupación: (falta de ocupación) caréntia tesserarum; oecus tésseris comparandis; - de
(vel vacátio) óperis. Sin: ab ópere vacátio; lotería, sórtium tabérnula // (comunicación)
ótium // (desempleo) coacta cessátio ab núntium, ii n; núntius, ii m. Uso: - radiotele-
ópere. Sin: coacta vacúitas laboris; invita gráfico, v. radiotelegrama; enviar un - ur-
óperis vacátio; ótium non voluntárium. gente, núntium citíssimum míttere álicui vel
ad áliquem.
desocupado: (sin ocupación, ocioso) ópere
carens. Sin: sine quaestu; óperum solutus; despectivamente: aspernanter. Sin: con-
otiosus; cessans. Uso: estar -, vacare; cessare temptibíliter.
// (desempleado, sin trabajo) homo
sine quaestu; ópere destitutus; invite vel despectivo: despectivus, a, um. Sin: contem-
coacte otiosus. Uso: estar -, óperis vacatio- nens.
nem pati.
despecho: (disgusto originado por un desen-
desodorante: adj odorans, antis // sust cap- gaño) indignátio, onis f. Sin: ira; dolor. Uso:
sella odorífera. Sin: foetōris (fetōris) delu- con -, contemptim (con menosprecio); áspere
mentum. (con aspereza); stomachose (con malo
humor, con indignación); iracunde (con ira).
desolación: desolátio, onis f.
despedir: (alejar de sí a uno prescindiendo
desollar: (quitar el pellejo) decoriare. Sin: de sus servicios) dimíttere vel míttere. Sin:
deglúbere; cório, pelle, cute exúere áliquem; missum fácere áliquem; exauctorare; munus
pellem, córium, cutem detráhere álicui. álicui abrogare vel adímere.
desorden: (confusión) confúsio, onis f. despegar: (alzarse del suelo o del agua un
avión) avolare vel evolare. Sin: extolli; ele-
desordenadamente: hablar, obrar -, confuse vari; ad caelum extolli; áethera pétere; áëra
ágere, loqui. cárpere. Uso: al -, in avolando // (separar)
321
despegue
despegue: (de avión, helicóptero, cohete, despertamiento: excitátio, onis f. Sin: exper-
etc.) avolátio, onis f. Sin: sublátio, elevátio, gefáctio; expergefáctio a somno.
elátio (in áërem vel in áëra). Uso: arranque
para el -, aëronavis cursus. despertar: (despertamiento) v. esta voz //
(cortar, interrumpir el sueño a alguien) áli-
despejado: expeditus, a, um. quem expergefácere vel expergificare. Sin:
áliquem a somno excitare vel suscitare // des-
despellejar: deglúbere. Sin: decoriare. Uso: pertarse, expergíscere. Sin: expergefíeri.
- perros y gatos, canes et cattos (vel feles)
deglúbere. despido: dimíssio vel míssio, onis f.
despensa: (lugar de la casa donde se guar- despierto: (vivo, despabilado) vivax, acis.
dan las cosas comestibles) promptuárium, ii Sin: vivus; expeditus; álacer; promptus et fá-
n. Sin: cellárium; cella; cella promptuária vel cilis. Uso: tipo -, vivaci ingénio práeditus.
penária. Uso: - subterránea, cellárium sub-
terráneum; - para carne, carnárium; - para despilfarro, v. derroche.
fruta, oporotheca, ae f; oporothece, es f; -
para vino, v. cantina. desplazamiento: - de aire, áëris recéssio.
322
destinación
destajista: redemptor, oris m. Sin: manupre- destilería: destillária, ae f (officina). Sin: of-
tiárius, ii m. ficina stillatícia; officina suc(c)is destillandis
sive distillandis. Uso: - de orujos, officina vi-
destajo: a -, ex condicto (prétio); certo pré- náceis stillandis.
tio; obrero a -, v. destajista; trabajo dado a -,
alicúius rei locátio, trabajo tomado a -, re- destinación: destinátio, onis f. Sin: designá-
démptio; dar una obra a -, opus locare; lo- tio; determinátio; locus assignatus vel desig-
care opus ex condicto (prétio); opus certo natus.
323
destinatario
destornillador: (instrumento que sirve para desvalorización: devalorátio, onis f. Sin: de-
destornillar y atornillar) cóchleae tortórium. pretiátio; valoris vel prétii deminútio; vílitas.
Sin: vérulae versator; ferrum vérulam tor- Uso: - del dinero, del trigo, nummorum, fru-
quens, vertens, volvens ( eíciens vel immit- menti vílitas; el dinero ha sufrido una -, víli-
tens); instrumentum cóchleam (vel clavum tas pecúniae facta est // (fig, disminución)
cochleatum) eíciens, excútiens, relaxans, minútio, deminútio, imminútio, onis f. Uso: -
éxtrahens; evellens (o bien immittens, im- de la estima, detrectátio; - de la fama, del
pellens, íngerens, ínserens). Uso: - eléctrico, buen nombre, famae vel nóminis minútio.
prelum cóchleis eléctrica vi eiciendis (vel in-
gerendis). desvalorizado: depretiatus, a, um. Sin: vile-
factus; pretio deminutus; abiectus; despectus.
destornillar: (deshacer las vueltas de un tor- Uso: el trigo está -, frumentum est in vilitate;
nillo para sacarlo) retorquere. Sin: cóchleam los predios están -, iacent prétia praediorum.
(vel clavum cochleatum) vólvere // destorni-
llarse (perder la cabeza, el juicio) inconside- desvalorizar: depretiare. Sin: pretio áliquid
rate loqui vel ágere. deminúere; rei valorem imminúere; rem vi-
liorem fácere.
destreza: artificiósitas, atis f. Uso: el culmen
de la -, culmen artificiositatis. desván: subteguláneum, i n. Sin: diaeta sub-
tegulánea; aedícula sub tecto vel sub tégulis;
destripamiento: exenterátio, onis f. Sin: spátium sub tégulis; celsior domūs pars sub
eviscerátio; exenterandi actus (-us m) vel tecto. Uso: vivir en un -, sub tégulis habitare;
áctio. fig, relegar al -, abícere; abscóndere.
324
devaluación
detalle: pars, partis f. Sin: síngula pars vel determinista: adj determinísticus, a, um //
res; res minuta. Uso: no descuidar ni los me- sust determinista, ae m. Sin: determinismi
nores -, ne minutissimas quidem rerum partí- fautor (-oris m) vel fautrix (-icis f).
culas neglégere.
detonación: displósio, onis f.
detallista: (comerciante que vende al por
menor) v. revendedor. detonador: apparatus (-us m) displosivus.
325
devaluar
devaluar: nummorum vim minúere, deminú- descanso, dies feriatus; dies vácuus; dies (ab)
ere, imminúere. omni ópere vácuus; - húmedo, dies úmidus; -
internacional de la mujer, dies internationalis
devanadera: súcula, ae f. Sin: álabrum; feminarum; - laborables, profesti dies (- no
rhombus; girgillus, gyrgillus; arcus ad filum festivos), dies negotiosi (- ocupados en nego-
glomerandum. Uso: hacer girar como la -, cios); - seco, sin humedad, dies sudus; - de
áliquem ut túrbinem ágere vel circumágere; abstinencia, de ayuno, dies abstinéntiae, ieiú-
gira como la -, véluti turbo ágitur vel circu- nii; - de los difuntos, dies ómnium fidélium
mágitur. defunctorum; - de fiesta, dies festus; - del jui-
cio, supremi divinique iudícii dies; - del mer-
devanar: glomerare. Sin: lanam (in orbem) cado, nundinárius dies; - de la semana, dies
glomerare // devanarse los sesos, mentem hebdomadalis, hebdómadae, septimanae,
torquere vel fatigare. septimanárius // al - siguiente, postrídie; pós-
tero die; en el - de ayer, hesterno die; en el -
devastación: vastátio vel devastátio, onis f. de hoy, hoc die; hodierno die; hasta el - de
hoy, usque ad hunc diem; usque ad hoc tem-
devastador: vastator vel devastator, oris m. pus (hasta el tiempo presente); para el - si-
guiente, in pósterum diem // ¡buenos -!
devolver: réddere. Sin: restitúere. Uso: - el (fórmula de saludo), bonum diem (tibi vel
orden y la seguridad, órdinem et securitatem vobis exopto, precor)! // orden del -, argu-
restitúere. menta in die tractanda.
devoniano: devonianus, a, um. Sin: devóni- diabetes: diabetes, ae m; diabetes, is (ac -in)
cus. m. Sin: diabetis vel diabetae morbus.
día: dies, diei mf (en pl solo m). Uso: - calu- diábolo: (juguete) diábolus, i m.
roso, dies cálidus; - muy caluroso, dies aes-
tuosus, férvidus; - feriado, - de asueto, - de diaclasa: diáclasis, is f. Sin: rupis fissura vel
326
dialectal
diaconisa: diaconissa vel diácona, ae f. Sin: diagnosis: diagnōsis vel diágnosis, is f. Sin:
ministra ecclésiae. Uso: consagrar una -, diá- morbi diagnosis; morbi cognítio, recognítio,
conam consecrare. iudícium; cognítio signorum morbi; morbi
naturae iudícium vel cognítio; cognítio morbi
diácono: diáconus, i m; diacon, ŏnis m. Uso: eiusque causae.
cardenal -, cardinalis diáconus.
diagnosticar: diagnōsin (o en pl diagnoses)
diacrítico: diacríticus, a, um. fácere. Sin: morbi signa cognóscere.
diáfano: diáphanus, a, um. Sin: perlúcidus. diagonalmente: diagonali líneā. Sin: per
transversum.
diáfisis: diáphysis, is f.
diagrama: diagramma, ătis n.
diafonía: diaphónia sive diaphonīa, ae f. Sin:
dissonántia. dial: discus, i m.
diaforesis: diaphorēsis, is f. Sin: sudoris dialectal: dialectalis, e. Sin: dialecti vel dia-
cópia; nímium sudoris proflúvium; sufrir de lectorum (gen); ad dialectum vel ad dialectos
-, diaphoresi (vel sudoris cópiā) laborare. pértinens; dialecti próprius.
327
dialectalismo
dialectalismo: vox vel locútio dialecti. Sin: ternos sermones sérere, consérere; collóquia
vox ad dialectum áttinens. con áliquo sérere. Uso: comenzar a -, sermo-
nem ordire cum áliquo // (escribir una cosa
dialéctica: dialéctica, ae f; dialéctice, es f. en forma de diálogo) scríbere áliquid in dis-
Sin: dialéctica, orum npl; dialéctica ars; dis- putatione ac diálogo. Sin: in disputationem
serendi ars, rátio, sciéntia, disciplina, doc- ac diálogum redígere.
trina; ars argumentandi; ars bene disserendi.
Uso: varios géneros de -, vária disserendi gé- dialogismo: dialogismus, i m. Sin: sermoci-
nera. nátio.
diálisis: Fís, Quím diálysis, is f // Ret diálysis. diámetro: diámetros, i f; diámetron, i n. Uso:
Sin: dissolútio; asíndeton. medio -, semidiámetros.
dialítico: dialýticus, a, um. Sin: ad diálysin diana: (Mil, punto central de un blanco de
áttinens. tiro) signum, i n.
328
dicción
diapositiva vel translúcida; imago photográ- diastasa: diástasis, is f. Sin: didúctio; distrác-
phica translúcida. tio.
329
diccionario
dicromático: dichromáticus, a, um. Sin: bí- didáctico: didácticus, a, um. Sin: didascáli-
color; bicolorus. cus.
330
diftérico
diezmero: (el que pagaba el diezmo) deci- diftérico: diphthéricus, a, um. Sin: diphthe-
331
difusión
difusión: (acción y efecto de difundir) diffú- digesto: digesta, orum npl. Sin: pandectae,
sio, onis f. Uso: - de la religión, religionis dif- arum fpl.
fúsio.
digital: (relativo al dedo) digitalis, e. Uso:
difusor: adj diffusórius, a, um // sust diffu- impresión -, dígiti vel digitorum signum //
sórium, ii n. Sin: instrumentum diffusórium. (planta) digitalis, is f. Sin: digitellum vel di-
gitillum; digitalis purpúrea.
digerible, v. digestible.
digital (Inform): digitalis, e. Uso: nomencla-
digerir: (hacer la digestión) concóquere. tura -, nomenclatura digitalis.
Sin: digérere; cibum concóquere, digérere,
confícere, perfícere. Uso: difícil de -, diffíci- digitalina: digitellianus suc(c)us. Sin: digi-
lis concoctioni; alimento difícil de -, cibus tellianum medicamentum.
gravis; fácil de -, fácilis ad concoquendum;
fácilis concoctioni vel concoctu // (fig, sufrir, dignatario: homo dignitosus. Sin: amplíssi-
sobrellevar) pérpeti. Sin: ferre. mus (civitatis) vir; homo in dignitate collo-
catus vel constitutus; en pl también
digestibilidad: digestibílitas, atis f. Sin: con- dignitates, um.
coquibílitas.
dignidad: dígnitas, atis f. Uso: - humana,
digestible: digestibilis, e. Sin: digestu fácilis. dígnitas hóminis; - personal, personalis díg-
Uso: alimento -, cibus digestíbilis. nitas.
digestión: digéstio, onis f. Sin: concóctio; de- digresión: (a propósita oratione, ab re) di-
cóctio; cibi concóctio vel conféctio. Uso: - gréssio, digressus (-us m), egréssio. Sin: ex-
lenta, tarda concóctio; comida de fácil -, cúrsio; excessus, us m; declinátio (a
cibus fácilis ad concoquendum; dificultad de propósito). Uso: hacer una -, a propósito dí-
-, crúditas; que tiene dificultad de -, crudus; gredi, égredi, declinare; hacer frecuentes -, a
ayudar la -, concoctionem adiuvare; hacer la re saepe discédere.
-, cibos cóquere; hacer una buena -, cibum
cómmode concóquere; pulchre concóquere; diktat: imperiosum edictum. Sin: decretum
impedir la -, concoctionem impedire. tyránnicum; iussum árrogans.
digestivo: (adj, a propósito para ayudar la dilación: dilátio, onis f. Sin: mora. Uso:
digestión) digestivus, digestórius, a, um. Sin: larga -, longa mora; sin -, sine dilatione; sine
digerendo aptus; útilis concoctioni; conco- mora; nulla interpósita mora.
quendo útilis; concoctionem fovens; ad con-
coquendum aptus // (de las operaciones y dilatabilidad: dilatabílitas, atis f. Sin: facul-
partes del organismo que atañen a la diges- tas extensiva; facultas se dilatandi.
tión) pépticus, a, um. Sin: concoctionis vel
digestionis (gen); ad concoctionem (vel ad di- dilatable: dilatábilis, e. Sin: extensivus; pro-
gestionem) pértinens. Uso: aparato -, appara- ducíbilis.
tus pépticus; decoctionis órgana (-orum npl);
332
dinamarqués
dilatación: dilatátio, onis f. Sin: expánsio; dimension (Inform): tábula, ae f. Sin: matrix,
amplificátio; prolátio; exténsio. īcis f.
333
dinámica
dinámico: (relativo a la dinámica) dynámi- diodo: dí(h)odus, i f. Sin: biceps tubus eléc-
cus, a, um. Sin: ad dynámicam áttinens; ad tricus.
motum spectans // (fig, activo, diligente, pre-
suroso) dynámicus. Sin: álacer; actuosus; dioptría: dióptria sive dioptrīa, ae f.
navus; sédulus; semper áliquid agens ac mo-
liens. dióptrico: dióptricus, a, um.
dinamismo: dynamismus, i m. Sin: vis dyná- diorama: diorama, ătis n. Sin: horama, ătis
mica // fig vis. Sin: dynamismus; alácritas, n; panorama; prospectus, us m; translucida-
atis f; voluntas actuosa; progressionis ímpe- rum imaguncularum vel imáginum horama.
tus; stúdium innovandi, progrediendi, profi-
ciendi. Uso: - excepcional, alácritas summa; diorita: diorites, is m.
- misionero, dynamismus missionárius; - de
amor, amoris vis. dióxido: dióxidum, i n. Uso: - de carbono,
dióxidum carbónei; carbóneum dioxydatum;
dinamita: dynamites, is f; dynamita, ae f; dý- emisiones de - de carbono, emissiones car-
namis, ītis f. Sin: dýnamis pulvérea. Uso: fá- bónei dioxydati.
brica de -, dynamíticum ergastérium.
diploma: diploma, ătis n. Sin: testimónium.
dinamitero: eversor vel subversor, oris m. Uso: - académico, diploma académicum; - de
bachillerato, testimónium maturitatis.
dinamo o dínamo: dýnamon vel dýnamum,
i n. Sin: máchina vim eléctricam áfferens vel diplomacia: diplomatīa vel diplomática, ae
inducens. f. Sin: diplomática ars, disciplina, doctrina;
rátio civilis vel diplomática; res diplomática;
dinamométrico: dynamométricus, a, um. legationum obeundarum disciplina, doctrina,
ars; rei públicae gerendae rátio et prudéntia
dinamómetro: dynamómetrum, i n. // fig prudéntia atque callíditas.
334
director
cátio; por vía -, per públicos legatos; ratióni- lítteras álicui inscríbere; llevar una carta a
bus diplomáticis // fig cállidus, a, um. Sin: su -, ad eum, cui inscriptae sunt, lítteras afferre
versutus; prudens, entis // sust diplomáticus, // (camino o curso) cursus, us m. Sin: diréctio;
i m. Sin: legatus. via tenenda; iter propósitum vel susceptum.
Uso: - del viento, diréctio venti; en la misma
dipsomanía: dipsománia sive -manīa, ae f. -, in eandem directionem; fig, las cosas toman
Sin sitis ardor, rábies; bibendi avíditas vel cu- una mala -, res in peiorem partem mutantur
pido. // (acción de dirigir, administración) réctio,
onis f. Sin: administrátio; procurátio; cura.
dipsomaníaco o dipsomaniaco: adj dipso- Uso: - cinematográfica, cinematográphicae
mániā laborans // sust dipsómanes, is m. scaenae ars; cinematográphicae artis mode-
rátio; - escénica, scáenica ars; spectáculi ré-
dipsómano, v. dipsomaníaco. gimen; scáenicae artis moderátio; scaenarum
moderatoris vel artíficis ars; - de la radio o
díptico: díptychum, i n vel díptycha, orum televisión, moderamen radiophóniae vel tele-
npl. visionis // bajo la - de alguien, áliquo duce;
estar bajo la - de alguien, ab áliquo regi;
diptongo: diphthongus, i f. tener la - de algo, áliquid régere, adminis-
trare, gubernare, moderari; fig, - espiritual,
diputada: legata legislatrix. Sin: popularis moderátio spiritualis // (los directivos) mode-
legislatrix. ratores, um mpl. Sin: rectores; praefecti; prae-
pósiti; moderatorum collégium vel consílium.
diputado: orator popularis. Sin: legumlator Uso: la - general, primárium consílium; la - de
popularis; pópuli legatus; popularis legisla- un diario, epheméridi vel actis diurnis praepó-
tor; popularis legatus légibus ferendis; lectus siti // (sede) moderatoris vel moderatorum
vel delectus légibus ferendis. Uso: Cámara sedes; praefecti vel praefectorum sedes.
de los -, legatorum pópuli coetus vel concí-
lium; elegido - al Parlamento, inter popula- direct (Inform), directo: directus vel rectus,
res oratores allectus. a, um. Uso: Direct Client Connection (DCC),
Directus Cliéntium Conexus.
dique: moles, is f. Sin: munimentum; agger,
ĕris m; sáxea frena (- orum npl); sáxei freni directamente: directe.
(-orum mpl) // fig frenum; repágula, orum
npl. Uso: oponer un - (a un mal), refrenare; directiva: (norma, regla) norma, ae f. Sin:
compéscere; reprímere; frena inícere; freno régula; directiva (vis, norma); rátio directiva
cohibere, coërcere, continere. sive directória.
dirección: (señas que se ponen a una carta o directivo: adj directórius vel directivus, a ,
bulto) inscríptio,onis f. Sin: inscríptio cursua- um. Sin: dírigens, entis. Uso: consejo -, rec-
lis; domicílii inscríptio; index, dĭcis mf; do- torum collégium; norma -, agendi rátio.
micílium. Uso: - electrónica, telegráfica,
electrónica, telegráphica inscríptio; - postal, director: moderator, oris m. Sin: rector, di-
inscríptio cursualis; cambio de -, mutátio rector; praefectus; curator; gubernator; prae-
inscriptionis; cambiar de -, domicílium mu- ses, sĭdis m. Uso: - cinematográfico,
tare; escribir en un sobre la - de alguien, moderator cinematográphicus; pellicularum
335
directora
336
¡disculpe!
337
discursito
disertador: dissertator vel dissertor, oris m. disipación: dissipátio, onis f. Sin: effúsio;
dissolútio; dispérsio // fig effúsio ánimi.
disfagia: dysphágia sive -phagīa, ae f. Sin:
glutiendi vel deglutiendi difficultas (dificul- disipar: disiparse en la lujuria, en el ocio, en
338
disparador
339
disparar
disparar: (- armas de fuego) displódere. Sin: qua re) liberare, sólvere, exsólvere. Uso: - a
explódere; globum vel ictum emíttere. Uso: uno de decir algo, sínere áliquem áliquid non
- dos, tres … golpes, bis, ter … explódere, - dícere.
con ametralladora, ictus (vel ignitos glóbu-
los) mydróbolo emíttere; - con escopeta o dispensarse: omíttere vel praetermíttere áli-
fusil, sclopetare; ictum sclopeto míttere; ig- quid, con inf; si acompañado de negación,
nitum glóbulum sclopeto emíttere; - contra con quin + subj. Uso: - de hacer algo, (se)
alguien, ictum míttere in áliquem; plumbo abstinere ab áliqua re vel áliquid fácere; no
áliquem pétere; ígneis glándibus áliquem pé- puedo dispensarme de decir, fácere non pos-
tere; áliquem pétere igni et plumbo; - contra sum quin dicam.
sí mismo, ignívomis armis semet ipsum trans-
fígere vel transfódere // intr displodi. Uso: dispepsia: dyspépsia sive -pepsīa, ae f. Sin:
las armas disparan, arma disploduntur; dis- crúditas; cruditátio; diffícilis (cibi) concóctio;
paran los cañones, tormenta béllica displo- aegra digéstio.
duntur; ignívoma tormenta crépitant // fig, -
los últimos cartuchos, postrema experiri. dispéptico: (concerniente o relativo a la dis-
pepsia) ad dyspépsiam áttinens // (enfermo
disparate: (dicho disparatado) inéptiae, de dispepsia) dyspépticus. Sin: crudus;
arum fpl. Sin: inepte (vel stulte, vel absurde) dyspépsiā laborans, vexatus, affectus.
dictum; mendum, i n; menda, ae f; deliramen-
tum, i n. Uso: soltar disparates, ineptire; in- dispersivo: spársilis, e. Uso: poder -, disper-
éptias (vel menda, vel deliramenta) proferre; gendi facultas; dissipandi potestas.
pérperam loqui // (hecho disparatado) stulte
factum. Sin: error; erratum; lapsus, us m. displasia: dysplásia, ae f.
Uso: hacer disparates, errare; falli; labi.
display: (soporte publicitario) tábula visí-
disparo: ictus, us m. Sin: fragor, ōris m. Uso: fica. Sin: tabella dilúcida descriptória.
- de cañón, tormenti béllici ictus; - de fusil,
sclopetátio, - de morteretes, emíssio nitrati disponibilidad: (cualidad o condición de
púlveris. disponible) disponibílitas, atis f. Sin: potes-
tas; facultas. Uso: - a la adopción, prompta
dispensa: immúnitas, atis f. Sin: legis laxa- voluntas adoptationis; - de dinero, pecúniae
mentum; privilégium. Uso: la ley no admite disponibílitas; expedita pecúnia; - de tiempo,
-, lex nihil laxamenti habet. ótium; tempus vácuum; tener - de tiempo, vá-
cuum esse // (cantidad disponible) cópia, ae
dispensario: diribitórium médicum. Sin: mi- f. Sin: abundántia ; cópiae, arum fpl. Uso: -
nistérium médicum praesentáneum. de agua potable, cópiae aquarum potulenta-
rum; - de tiempo, ótii abundántia // (situación
dispensar: (conceder, distribuir) dispensare. del funcionario que temporalmente se en-
Sin: largiri. Uso: - dinero, dispensare pecú- cuentra sin destino) temporalis vacátio. Sin:
niam // (eximir a alguno de una cosa) alicú- subsidiária condício. Uso: poner en -, tempo-
ius rei ( vel ab áliqua re) immunem réddere; ralem vacationem álicui dare; ser puesto en -,
alicúius rei immunitatem dare vel impertire; temporalem vacationem accípere.
áliquem exsólvere áliqua re; áliquem ex áli-
qua re exímere; áliquem áliqua re ( vel ab áli- disponible: disponíbilis, e. Sin: paratus;
340
distrofia
341
distrófico
diuresis: diurēsis, -is f. Sin: urinae proflú- divinización: divinizátio, onis f. Sin: apothe-
vium vel abundántia; nímia urinae secrétio. ōsis, is f.
diurético: adj diuréticus, a, um. Sin: mictó- divisa: (señal exterior) insigne, is n. Sin: sig-
rius; mictualis; urinam ciens, movens // sust num; ornatus, us m // (Econ, moneda extran-
diuréticum medicamentum. jera) éxtera moneta. Sin: éxteri títuli; éxterae
sýngraphae; éxterae gentis nummi // Heráld,
diván: léctulus, i m. Sin: lectícula, ae f; pul- géneris insigne // (fórmula breve que expresa
vinar, aris n; molle subséllium. Uso: - semi- la norma o regla de conducta) norma, ae f.
circular, sigma, ătis n. Sin: régula; dictum; senténtia.
diverso: (desemejante) absímilis, e (con dat); división: (división y efecto de dividir) divísio,
dissímilis (con gen o dat) // (diferente) diver- onis f. Sin: partítio; distribútio. Uso: - del tra-
sus ab + abl. Sin: álius ac vel atque. Uso: del bajo, divísio vel partítio laboris; óperum dis-
todo -, omnino diversus ab + abl; totus álius tribútio // (Mil, unidad militar) légio, onis f.
ac (vel atque, vel quam) áliqua res. Uso: - acorazada, légio a cúrribus loricatis.
342
doctor
343
doctora
doctora: doctrix, icis f. Sin: múlier (-ĕris f) documental: pellícula documentária. Sin:
doctor // (médica) médica, ae f. documentum cinematográphicum.
344
dominicano
dolomía: Geol dolomīa, ae f. Sin: lapis do- dominación: dício, onis f. Uso: - veneciana,
lomíticus; rupes dolomiana vel dolomiensis. dício venetiana.
dolor: dolor, oris m. Sin: maeror; angor; Dominica: (isla, Estado) Domínica, ae f.
malum. Uso: - de cabeza (jaqueca), cápitis
dolor; calmar el -, malum lenire; dolorem mi- Dominicana (República): Res pública Do-
núere, mulcere; causar -, dolorem fácere vel miniciana.
movere; malum álicui afferre; dolori esse; ex-
perimentar, sentir, tener -, dolere; dolorem dominicano: adj dominicianus, a, um // sust
cápere; in maerore versari. Dominicianus, i m.
345
dominico
dominico, ca: adj dominic(i)anus, a, um. ir a -, cúbitum ire; - a pierna suelta, dormire
Uso: padre -, pater dominic(i)anus // sust do- in utramvis aurem vel in utrumvis óculum.
minic(i)anus, i m; dominic(i)ana ae f. Sin:
sodalis dominic(i)anus; virgo dominic(i)ana. dormirse: (descuidarse, obrar con poca so-
licitud ante un peligro) indormire perículo.
dominio: (poder de usar y disponer) domí-
nium, ii n. Uso: - reservado, domínium reser- dormitar: semisomniare.
vatum // - de sí mismo, continéntia, ae f. Sin:
impérium vel potestas sui ipsīus; suarum dormitorio: dormitórium, ii n. Sin: cubícu-
rerum temperátio // (Estados miembros de la lum; cubículum dormitórium; diaeta dormi-
Commonwealth) Domínia, orum npl. Sin: tória. Uso: - de una cama, cubículum cum
Commúnitas Británnica Dominiorum. uno lecto; - común, commune cubículum
dormitórium; - público, pública diaeta dor-
dominó: ludus (-i m) vel lusus (-us m) dó- mitória.
mini. Uso: jugar al -, dómino lúdere.
dornajo: (especie de artesa) álveus, i m. Sin:
don: (dádiva) donum, i n. Uso: - de sí mismo lacus, us m.
a los hermanos, donum sui ipsīus pro frátri-
bus // (título honorífico) Dóminus, i m. dorso: tergum, i n. Sin: dorsum, i n. Uso: es-
crito al -, retro scriptus.
donatismo: donatismus, i m.
dosel: aulaeum, i n. Sin: conopēum; conó-
donatista: adj donatianus, a, um // sust do- pium.
natista, ae m. Sin: Donati ássecla ; donatismi
sectator. dosificación: dosis mensurátio. Sin: tempe-
rátio; mensurátio; modulátio.
donjuanesco: mulierárius, a, um.
dosificar: dosem dimetiri. Sin: temperare.
donjuanismo: mulíerum sectátio. Sin: con-
suetudo vel mos mulíeres sectandi. dosimetría: dosimétria sive -metrīa, ae f.
346
drenar
download (Inform), trasvasar: extráhere vel dramático: dramáticus, a, um. Sin: scáeni-
prehéndere (áliquid ex rete sive ex reti). cus; fig trágicus; atrox (-ōcis). Uso: exponer
en forma -, ad rationem drámatis scríbere; ex
doxología: doxológia sive doxologīa, ae f. artis scáenicae légibus scríbere; rem ita ex-
pónere, non quasi narretur, sed quasi agatur.
draconiano: draconianus, a, um Sin: rígi-
dus; férreus. Uso: mandar en forma -, draco- dramatizar: dramatizare. Sin: drámatis for-
niano more imperare; dar o establecer leyes mam dare; ad actus scaenarum compónere //
-, draconiano more severissimas leges cón- (exagerar) tr exaggerare, amplificare; nimis
dere, fácere, ferre. augere; intr modum excédere.
347
drepanocitosis
348
duplicador
duce: dux, ducis m. Uso: Mussolini, otrora - dulce: adj dulcis, e. Sin: suavis // sust dulce,
de Italia, Mussolini, quondam dux Italiae. is n; dúlcium, ii n; dúlcia, ium npl.
ducha: (aparato para ducharse) bálneum dulcera: (vaso para dulce) dulcis vel dúlcii
pénsile. Sin: tubus vel túbulus mammatus; vas // (mujer que hace o vende dulces) v. con-
bálneum aquae deiectu instructum // (aplica- fitera.
ción de agua en forma de chorro o de lluvia)
lavátio plúvia, pluvialis, ímpluens. Sin: lavá- dulcería, v. confitería.
tio aquae deiectu.
dulcero, v. confitero.
ducharse: lavatione plúvia (vel pluviali, vel
impluenti) uti vel frui. Sin: lavari aquae dulcificante: dúlcorans, antis.
deiectu; aquā perfundi; bálneo pénsili lavari,
se ablúere, pérlui, uti. dulía: dulīa, ae f. Sin: cultus dulīae; angelo-
rum sanctorumque cultus (-us m).
ductilidad: ductílitas, atis f.
dulleta: caracalla, ae f.; caracallis, is f.
duda: dubitátio, onis f. Sin: dúbium, ii n.
Uso: con -, dubitanter; sin -, sine dúbio, sine dulzura: dulcedo, dĭnis f. Sin: suávitas.
dubitatione; sin - alguna, sine ulla dubita-
tione; nulla interpósita dubitatione; disipar dumping: mércium vílitas. Sin: prétii demi-
una -, dubitationem tóllere, exímere, ex- nútio; rerum prétii imminútio; mala vel vilis
péllere; despertar dudas en uno, áliquem in vendítio.
dubitationem addúcere; dubitationem álicui
inferre; estar fuera de -, extra dubitationem duna: duna, ae f. Sin: (h)arenae cúmulus, tú-
esse; poner en -, in dúbium vocare; in dubi- mulus; cúmulus arenosus; collis arenosa;
tationem addúcere. moles arenosa. Uso: - movediza, duna móbi-
lis; migrans collis (h)arenáceus.
duela: lámina, ae f. Sin: tábula. Uso: - de
tonel, doliária tábula; - de cuba; cupae lá- dúo: Mús bicínium, ii n. Sin: duorum con-
mina. centus (-us m); cantus geminatus.
duelo: (combate entre dos adversarios) sin- duodenal: duodenalis, e. Sin: duodeni (gen);
gulare certamen // (dolor por la muerte de al- ad duodenum áttinens.
guien) luctus, us m. Uso: - doméstico,
privado, público, luctus domésticus, privatus, duodeno: duodenum, i n. Sin: intestinum
públicus // que causa -, luctuosus, a, um. Sin: duodenum.
funestus; lúgubris. Uso: día de -, dies lúgu-
bris. duplicación: duplicátio, onis f. Sin: geminá-
tio; conduplicátio.
duermevela: semisomnus sopor. Sin: semi-
somna quies; semisopita réquies. duplicador o duplicadora: polýgraphum, i
n.
349
duque
350
E
ebanista: (h)ébeni faber, ópifex, ártifex. Sin: eclesiástico: adj ecclesiásticus, a, um. Sin:
ebenárius faber. ecclésiae (= de la Iglesia); ad ecclésiam spec-
tans; clericalis (clerical). Uso: ley -, ecclésiae
ébano: (h)ébenum, i, n; ébenus, i f. Uso: de -, lex; jerarquía -, ecclesiástica hierárchia sive
ebéneus vel ebéninus, a, um. hierarchīa; cometidos -, offícia ecclesiástica;
dignidad -, clericalis dígnitas; ministerio -,
ebay (Inform) : domus auctionária interretia- clericale ministérium; abrazar la carrera -,
lis. ecclesiásticam viam vitae íngredi; llevar el
hábito -, túnicā vel hábitu talari indutum esse;
ebullición: ebullítio, onis f. Sin: fervor. Uso: tomar el hábito -, túnicā talari índui; túnicam
punto de -, temperatura de -, punctum fervo- talarem indúere // sust ecclesiásticus, i m.
ris; entrar en - (un líquido), effervéscere; Sin: cléricus, i m; sacerdos, otis m.
estar en - bullire; bullare; v. efervescencia.
eclesiología: ecclesiológia sive -logīa, ae f.
eccema, v. eczema. Uso: - de comunión, ecclesiológia commu-
nionis.
eclampsia: eclámpsia sive eclampsīa, ae f.
Sin: spasmi; spásmata. eclesiológico: ecclesiológicus, a, um.
351
ecolalia
352
edematoso
tii esse; ser muy -, esse prétii mínimi. Sin: Aequatoriana Respública.
ectasia: éctasis, -is f. Sin: dilatátio. eczema: eczema, ătis n. Sin: impetīgo, gĭnis
f. Uso: que sufre de -, impetiginosus.
ectásico: ectásicus, a, um. Sin: dilatatus.
edad: aetas, atis f. Uso: - canónica, aetas ca-
ectopia: ectópia sive -topīa, ae f. Sin: abnor- nónica; - contemporánea, haec aetas; prae-
mis posítio. sens aetas; aetas nostra; - media, medium
aevum; media aetas; - moderna, recens aetas;
ectópico: ectópicus, a, um. Uso: feto -, fetus recéntior aetas; tercera -, senectus, utis f; - de
ectópicus. oro, de plata, aetas áurea, argéntea; - del
bronce, aetas aénea; aetas chalcolíthica; - del
ecuación: aequátio, onis f. Uso: - matemá- hierro, aetas férrea.
tica, aequátio mathemática; la - de Einstein,
ratio mathemática, ab Einstéinio inventa. edelweiss: stella alpina. Sin: leontopódium
alpinum.
ecuador: (círculo máximo) equator, oris m.
Sin: círculus aequinoctialis; meridianus cír- edema: oedema, ătis n. Sin: pituitosus tumor.
culus. Uso: - pulmonar, pulmonum oedema.
353
edén
edén: eden indecl. Sin: paradisus terrestris // edificio: aedifícium, ii n. Uso: - público, ae-
fig locus deliciarum. difícium públicum; - del Ministerio del Aire:
aedifícium supremae ab aéria classe (vel
edición: edítio, onis f. Uso: - anastática, edí- classi) administrationis; - de muchos pisos,
tio anastática; anastática libri edítio; - artís- aedifícium plúribus cum contignatiónibus.
tica, liber exímia arte éditus; - científica,
edítio scientífica; - corregida y ampliada, edilicia: aedilícia vel aedilítia, ae f. Sin: res
emendata et amplificata edítio; - crítica, edí- exstructória; fabricandi ars; ars exstruendi.
tio crítica; - escolar, edítio scholaris; libri in
usum tironum éditi; - especial, edítio specia- edilicio: aedilícius vel aedilítius, a, um. Sin:
lis; - fototípica, edítio phototípica; opus pho- aedilis, e; exstructórius.
totýpice expressum; nueva -, edítio nova;
primera -, prima edítio; - típica, edítio týpica; editar, v. publicar.
- de bolsillo, manual, edítio pugillaris vel pal-
malis // hacer una - crítica, librum secundum editor: adj editórius, a, um // sust éditor, oris
criticorum praecepta édere; la - está agotada, m. Sin: librárius vel librorum éditor: Uso: -
liber iam non prostat; ómnia exemplária di- responsable, éditor responsalis; - del diario,
véndita sunt. epheméridis éditor.
354
egipcio
educanda: educanda, ae f. Sin: alumna; dis- efervescente: effervescens, entis. Sin: bul-
cípula; educanda puella; instituenda alumna. lans, antis.
educado: educatus, a, um. Sin: bene mora- eficaz: éfficax, acis. Sin: effectivus.
tus; bonis móribus imbutus. Uso: bien -,
bene vel ingénue educatus; muy bien -, óp- eficazmente: efficáciter.
time institutus; mal -, male educatus vel mo-
ratus // (cortés) urbanus, a, um. Sin: comis et eficiencia: efficiéntia, ae f. Sin: efficácitas.
urbanus, comis atque humanus. Uso: criterios de -, efficiéntiae rátio; - eco-
nómica, rei oeconómicae felícitas.
educar: educare. Sin: institúere.
eficiente: effíciens, entis.
educativo: educativus, a, um. Sin: institutó-
rius; ad instituendum aptus. Uso: comunidad eficientemente: efficienter.
-, commúnitas educativa; método -, méthodus
educativa; obra -, ópera educativa; opus edu- efímero: caducus, a, um. Sin: fluxus; vólu-
cativum; tarea -, munus educativum. cer; periturus. Uso: alegrías -, volúcria gáu-
dia; bienes -, caduca bona; gloria -, fluxa
edulcoración: dulcificátio, onis f. Sin: dul- glória.
cédinis iniéctio.
eflorescencia: efflorescéntia, ae f. Sin: pustu-
edulcorar: dulcorare; indulcorare. látio; erúptio cutánea.
355
Egipto
356
electora
elástica: (camiseta) intérula, ae f // (chaleco) electora: electrix, icis f. Sin: suffragatrix, icis
v. esta voz. // (princesa alemana con derecho de elegir
al emperador) electrix, icis f. Uso: - de Sajo-
elasticidad: elastícitas, atis f. Sin: natura vel nia, electrix Saxóniae.
vis elástica // fig, (ingénii) flexibílitas, atis f.
357
electorado
358
electrón
359
electronic
360
embalador
elenco: elenchus, i m. Sin: catálogus; index; Sin: pótio medicata; res réfovens vel corró-
sýllabus // (Dep, equipo, seleccionado) v. borans; pótio cor réfovens. Uso: - de larga
estas voces. vida, elixir vitale.
elípticamente: ellíptice. Sin: per ellipsim embajador: legatus, i m. Sin: orator. Uso: -
sive ellipsin. plenipotenciario, orator líberis cum manda-
tis; legatus cum mandatis; legatus cum pú-
elíptico: ellípticus, a, um. Sin: curtus; defec- blica auctoritate; legatus pública auctoritate
tivus, per ellipsim dictus. missus; - ante ..., orator ante (vel apud) + ac;
- de Rusia ante el gobierno de la República
elisión: elísio, onis f. Sin: detráctio; detrac- italiana, Rússiae orator apud moderatores
tus, us m (de una letra, lítterae; de una sílaba, Rei públicae Itálicae.
sýllabae).
embajadora: legata, ae f. Sin: oratrix, icis f
élite o elite: primores, um mpl. // (mujer del embajador) legati vel oratoris
uxor.
elitismo: elitismus, i m.
embalador: stipator, oris m. Sin: mércium
elixir o elíxir: elixir indecl n; elixirum, i n. collector vel compósitor.
361
embalaje
embalaje: involūcrum, i n. Sin: mércium in- embarco: conscénsio, onis f. Uso: ficha de -,
volucrum, tegumentum, colléctio, composí- scídula conscensionalis.
tio; mercis involucri composítio // (lo que
cuesta) prétium involucri mércium. embargo: (incautación de un navío) navis
reténtio vel prohibítio // (prohibición del co-
embalar: (merces) collígere vel compónere. mercio) commércii interclúsio // (prohibición
Sin: merces collígere, colligare, alligare, in- del transporte de armas) interdíctio armorum
vólvere, compónere, impónere. exportandorum.
362
embrutecer
lígula subérea; - de oro, lígula aurata. ae f. Sin: fetūs descríptio; doctrina de fetūs
formatione et incremento.
emboscadura: (acción) in silvis occultátio.
embriográfico: embryográphicus, a, um.
emboscar: in silvis ábdere // emboscarse, in Sin: ad embryográphiam pértinens.
silvis se ábdere.
embriógrafo: (aparato para obtener figuras
embotellado: lagoenā cónditus. Sin: lagoenis o dibujos del embrión) embryógraphum, i n //
recónditus, repósitus, servatus // (obstruido) (experto en embriografía) embryógraphus, i
obstructus, a, um. Sin: obturatus; obstrictus; m. Sin: embryográphiae peritus.
interclusus; clausus.
embriología: embryológia sive -logīa, ae f.
embotellamiento: in lagoena vel in lagoenis Sin: de germínibus doctrina; doctrina de ani-
condítio // (congestión de vehículos) obstrúc- mati gérminis incremento.
tio, onis f. Sin: constríctio; sáeptio; obséssio;
obsídio. embriológico: embryológicus, a, um. Sin: ad
embryológiam áttinens.
embotellar: in lagoena vel in lagoenis cón-
dere // (obstruir la circulación) obstrúere; embriólogo: embryólogus, i m. Sin: embryo-
obstríngere; obsídere; constríngere; interclú- lógiae callens, peritus, studiosus.
dere.
embrión: émbryo, onis m. Sin: fetus, us m;
embragar: coniúngere. germen, mĭnis n; germen animatum. Uso: -
humano, humanus émbryo; germen huma-
embrague: copulátio, onis f. Sin: vectes, ium num; - supernumerarios, supernumerária
mpl (= palancas). Uso: maniobrar bien el -, gérmina; - de un animal, animantis germen;
véctibus perite moderari. experimentos con embriones, experimenta
super embryones.
embrazadura: bráchio aptátio // (asa) ma-
núbrium, ii n. embrionario: embryonalis, e. Sin: fetalis.
363
embrutecido
emético: adj eméticus, a, um. Sin: vomitó- emir: emirus, i m. Sin: phylarchus; Arabum
rius; vomitionem cóncitans vel movens // sust phylarchus.
eméticum, i n (medicamentum, remédium);
vomitórium. emirato: phylárchia sive phylarchīa, ae f.
364
empaquetado
365
empaquetar
sarcinarum actus (-us m) // (ocupación) invo- empedrar: lápide (sílice, saxo) stérnere.
lucrorum faciendorum munus (-nĕris n).
empegar: ceroto vel cerato tégere.
empaquetar: sarcínulas obvólvere. Sin: par-
vis involūcris obvólvere, constríngere; mer- empelazgarse: implicari. Sin: se inconside-
ces in cistam (cistas) impónere; merces in rate conícere; se témere compíngere.
fasces (fascículos) colligare.
empella: obstrágulum, i n.
emparedado: (bocadillo) panicellus fartus.
Sin: quadrátula farta. empeño: (intento, empresa) negótium, ii n.
Sin: offícium; munus (-nĕris n) // (obliga-
emparentarse: (en sentido propio y metafó- ción) obligátio, onis f // (tesón y constancia)
rico) cognatione coniungi. conténtio, onis f. Sin: sedúlitas.
empatar: aequare vel exaequare // (en una empírico: (perteneciente o relativo al empi-
competición deportiva) aequato certámine rismo) empíricus, a, um // (basado en la ex-
vel aequatā pugnā discédere. periencia, sin teoría ni razonamiento)
experimento collectus. Sin: experimentis
empate: aequátio, onis f. Sin: aequálitas // cógnitus; qui, quae, quod experimentis
(en una competición deportiva) aequum vel constat; ex rerum usu sumptus vel depromp-
aequatum certamen. Sin: aequata pugna. tus. Uso: doctrinas -, empírica, orum npl;
tener un conocimiento - de algo, áliquid usu
empavesada: plúteus, i m. Sin: lorīca, ae f. cógnitum habere; encontró un método - para
resolver la cuestión, experimento invenit,
empavesar: navem loricā munire. Sin: plú- qua ratione res explicari possit // (partidario
teo navem instrúere. del empirismo filosófico) empíricus, i m //
(médico que ejerce por experiencia y sin es-
empedrado: pavimentum, i n. Sin: stratum; tudios) empíricus, i m. Sin: médicus empíri-
stratura; pavimentum lapídeum, sáxeum, silí- cus; qui solis experimentis medetur.
ceum; solum lápide (vel saxo, vel sílice) stra-
tum, constratum, munitum // pp empirismo: (método empírico) rátio cogi-
pavimentatus, a, um. Sin: lápide (saxo, sílice) tandi (de pensamiento) vel agendi (de acción)
stratus. ex usu rerum deprompta // (medicina empí-
366
empresa
empleado: (de oficina) officialis, is m. Uso: empolvar: pulverare. Sin: púlvere affícere
- estatales, administri statales; officiales pú- vel maculare // empolvarse (con polvos de to-
blica administrantes; - público, públicus offi- cador) cýprio púlvere se ornare.
cialis vel administer; - de correos, officialis
cursórius vel tabellárius // (de tienda, etc.) empresa: (cosa que se emprende) inceptum,
minister, administer; curator. Uso: - de co- i n; opus, óperis n // (sociedad comercial o
mercio, mercatoris adiutor; negotiatoris ad- industrial) socíetas bonis gignendis, procre-
minister; - de la estación, stationárius, ii m // andis, pariendis. Uso: - agrícola, rústica so-
ser un -, esse in óperis; múnere fungi. cíetas; - autónoma, domus effectória sui iuris;
- familiares, res oeconómicae familiares; - in-
empleador: operarum (vel operariorum, vel dustrial, socíetas industrialis; opus mercató-
opíficum, vel artíficum) conductor. rium; domus vel socíetas effectória; -
mediana, socíetas médii órdinis; - produc-
empleo: offícium, ii n. Sin: quaestus, us m; tora, socíetas bonis gignendis magni vel
ministérium; occupátio; munus, nĕris n. Uso: médii órdinis; - textil, socíetas textílibus gig-
- civiles y militares, magistratus et impéria; - nendis; - de dimensiones familiares, socíetas
interino, munus (vel ministérium, vel offí- familiaris órdinis; - de grandes proporciones ,
cium) ad tempus delatum; sin -, sine quaestu; socíetas altioris órdinis; - de video juegos, of-
367
empresario
368
enccargo
encaminar: viam patefácere. Sin: in viam in- encañizar: cálamis obtégere vel cláudere.
dúcere.
encaparse: se convólvere páenulā. Sin: tegi
encanalado: canali deductus. Sin: in vel cóntegi páenulā; páenulam indúere.
canalem immissus.
encapotado: paenulatus, a, um.
encanalar: aquam in canalem immíttere.
Sin: aquam canali dedúcere. encapotar: páenulā invólvere.
369
encarnación
370
encuadernado
371
encuadernador
372
enebral
endógeno: endógenus, a, um. Sin: intus endovenoso: in venas infusus vel iniectus.
ortus.
endulzar: edulcare. Sin: dulcorare.
endolinfa: endolympha, ae f.
enebral: iuniperorum dumetum. Sin: iuní-
endometritis: endometrites, is f. Sin: (in- peri, orum fpl.
373
enebrina
374
engomar
375
engordar
illínere. vestire.
engrudo: glútinum, i n. Sin: gluten, tĭnis n. enjalbegador: dealbator vel albator, oris m.
Sin: albárius; albinus; tector.
enguantar: (manum) digitábulis tégere vel
376
enotecnia
enjalbegadura: dealbátio, onis f. Sin : ce- enmascararse: personam súmere. Sin: per-
russae indúctio, illítio, circumlítio. sonam sibi aptare // fig se assimulare; fíngere;
osténdere; mentiri.
enjalbegar: dealbare // (fig, afeitar) fáciem
fucare. Sin: fáciem pigmentis illinire. enmienda: (satisfacción y pago del daño
hecho) satisfáctio, onis f.
enjaular: cáveā (in cávea, in cáveam) in-
clúdere. Sin: in cávea cóndere; in claustrum ennegrecer: nigrificare. Sin: fuscare; subni-
inclúdere. gréscere; nigrum vel fuscum colorem álicui
rei indúcere.
enjoyar: gemmis ornare vel consérere.
enofilia: oenophília, ae f. Sin: vini amor.
enjuagar: abstérgere. Sin: elúere; perlúere;
collúere; ablúere. enófilo: oenóphilus, i m. Sin: vini amator,
cultor, studiosus.
enjugamanos, v. toalla.
enofobia: oenophóbia sive -phobīa, ae f. Sin:
enladrillado: pavimentum testáceum. vini horror.
377
enredo
ensacar: in cúlleum insúere. Sin: in cúlleo ensenada: lítoris flexus (-us m).
cóndere; in follem vel in folles confercire.
enseñanza: (acción y efecto de enseñar)
ensalada: acetária, orum npl. Sin: ólera, um institútio, onis f. Sin: erudítio. Uso: - activa
npl; herbae, arum fpl. Uso: - rusa, mixtura del latín, activa linguae latinae institútio; -
russa; ólerum mixtura russa; acetária ovis escolar, institútio scholaris; - facultativa,
commixta Russorum more; - de frutas, poma institútio facultativa; - metódica, docendi
concisa commixtaque in liquámine. rátio et via; rátio ac doctrina; - religiosa,
institútio religionis vel religiosa; - de la doc-
ensaladera: vas óleri condiendo. Sin: trina cristiana, christianae doctrinae tradítio;
scáphium vel scápium lactucárium. Uso: - de - de lenguas por radio, linguarum institútio
plata, scáphium lactucárium ex argento. radiophónica; - del latín, institútio latina; lin-
guae latinae institútio // (conjunto de conoci-
ensambladura o ensamble: commissura, ae mientos) - primaria, primera -, institútio
f. Sin: coniúnctio; coagmentátio; iunctura. elementária, primária; - media, - secundaria,
segunda -, institútio secundária vel secundi
ensañamiento: veheméntia, ae f. Sin: saeví- órdinis; - superior, institútio superior.
tia; immánitas. Uso: - terapéutico, vehemén-
tia therapéutica. enseres: instrumenta, orum npl. Uso: - de es-
378
entintar
ente: res, rei f. Sin: ens, entis n. Uso: - Su- enterostenosis: enterostenosis, -is f .
premo, supremum vel supernum Numen;
summus Deus // (asociación) coetus, us m. enterotomía: enterotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: consociátio // (institución) institutum, i Sin: intestinorum séctio.
n.
enterotómico: enterotómicus, a, um. Sin: ad
entelequia: enteléchia sive entelechīa, ae f. enterotómiam áttinens.
379
entoldado
entoldado: (toldo o conjunto de toldos colo- entrampar: in fóveam conícere. Sin: láqueo
cados y extendidos para resguardar del sol) captare // fig áliquem decípere, delúdere.
tentórium, ii n. Sin: velárium; vela, orum npl.
entrecano: semicanus, a, um. Sin: canes-
entomología: entomológia sive -logīa, ae f. cens; albescens.
Sin: de insectis disciplina, doctrina, sciéntia.
entredecir: (prohibir la comunicación con)
entomológico: entomológicus, a, um. Sin: ad interdícere. Sin: prohibere; vetare; praeclú-
entomológiam spectans. dere vel interdícere áliquid álicui; interdícere
álicui áliqua re // (poner en entredicho) v. en-
entomologista o entomólogo: entomólogus, tredicho.
i m. Sin: entomológiae peritus, cultor; insec-
torum studiosus. entredicho: (pp de entredecir) interdictus.
Sin: prohíbitus; praeclusus; vétitus // (puesto
entonación: praecéntio, onis f. Sin: modus en -) cui interdictum est áliqua re // (casti-
vel sonus vocis. gado con - eclesiástico) interdictus. Uso: per-
sonalmente -, personáliter interdictus //
entonar: praecínere. Sin: insonare. Uso: - un (prohibición de hacer o decir alguna cosa)
canto, cánticum impónere; - un salmo, impó- interdíctio, onis f; interdictum, i n. Sin: pro-
nere psalmum. hibítio; vétitum // (censura o pena eclesiás-
tica) interdictum, i n. Sin: sacrorum
entontecer: (poner tonto) obtúndere. Sin: hé- interdíctio; sacrificiorum interdíctio. Uso: -
betem fácere; ad hebetúdinem redígere; men- personal, local, general, particular, interdic-
tem (alicúius) hebetare, exinanire, extenuare tum personale, locale, generale, particulare;
// (volverse tonto) hebéscere. Sin: mente he- - de una comunidad, interdictum in commu-
betari vel privari; hebes fio. nitatem; - de entrar en la iglesia, interdictum
ab ingressu ecclésiae; castigar con - una ciu-
entorpecimiento: torpedo, dĭnis f. dad, un templo, urbem vel civitatem, tem-
plum interdictione sacrorum punire; incurrir
entrada: (sitio por donde se entra) áditus en -, in interdictum incúrrere; infligir el - a
(-us m) in (vel ad) áliquem locum // (princi- uno, álicui sacrifíciis interdícere; lanzar un -
pios de una comida) promulsis, ĭdis f. Sin: contra, interdictum ferre in + ac; quitar o le-
antecénium; gustátio; gustatórium // (billete vantar el -, interdictum tóllere; sacrorum ius
que sirve para entrar en un teatro u otro sitio restitúere.
donde se dan espectáculos) téssera, ae f. Sin:
tessérula; téssera vel tessérula aditialis; tés- entredós: (tira bordada o de encaje que se
sera ingressūs. Uso: - libre, áditus patet; - tru- cose entre dos telas) paragáuda, ae f; para-
cha, tessérula adulterata; - para el partido de gáudis, is f.
esta tarde, téssera pro certámine vésperi
spectando; reservar la -, tésseram aditialem entrega: Impr fascículus, i m. Sin: artículus
praenotare // (vestíbulo) átrium, ii n. pártibus éditus. Uso: publicar por entregas,
per intervalla édere // (acción de entregar)
entramado: compactura, ae f. Sin: compác- tradítio, onis f. Uso: la - de una plaza fuerte,
tio; compāges, is f; compositura // fig, - de dedítio óppidi.
complicidades, conspirationis iunctura.
380
envasado
entregar: trádere. Sin: dare; dédere. Uso: - a (diálogo entre un representante de los medios
los sospechosos de crímenes de guerra al tri- de difusión y una personalidad) collóquium,
bunal de La Haya, de crimínibus belli sus- ii n. Sin: interrogatórium; interrogátio; per-
pectos in tribūnal haagense trádere // contátio; collóquium percontativum, interro-
entregarse, se trádere. Sin: se dare; se dédere. gatórium. Uso: - radial, radiophónica
Uso: - a la melancolía, a los placeres, al percontátio; radiophónicus congressus.
ocio, a los vicios, indulgere vel se dédere an-
góribus, voluptátibus, ignáviae, vítiis; - (ren- entrevistador: percontator, oris m.
dirse) a alguien, se trádere álicui vel ad
áliquem; - espontáneamente al tribunal, suā entrevistar: (en el periodismo) percontari
sponte tribunali se trádere // (confiar, enco- (áliquem de áliqua re, áliquid ab vel ex áli-
mendar) mandare. Sin: commíttere. quo, áliquem áliquid). Sin: adire (vel vísere,
vel convenire) áliquem ad percontandum;
entremés: promulsis, ĭdis f. Sin: gustatiún- conventum vel divérbium habere cum áliquo
cula; gustátio; oblectamenta, orum npl. // entrevistarse, cólloqui (vel convenire, vel
cóngredi) cum áliquo.
entremetimiento: interventus , us m. Sin:
interposítio; intercéssio. entronización: inthronizátio, onis f.
381
envasador
envasar: (in vas) infúndere. Sin: immíttere; envolver: convólvere. Sin: complicare.
ingérere.
envuelto: convolutus, a, um. Sin: complica-
envase: (acción y efecto de envasar) (in vas) tus.
infúsio. Sin: immíssio; ingéstio. Uso: - en
tonel, in cupa vel dólio condítio, reposítio. enyesadura: gypsátio, onis f. Sin: gypsi in-
dúctio.
envejecer: assenéscere.
enyesar: gypsare. Sin: gypso crustare, in-
envenenamiento: venenátio, onis f. Sin: ve- crustare, illínere.
nefícium, ii n. Uso: - por gas, venenátio ga-
salis. enzima: Quím énzyma, ae f; énzymum, i n.
Sin: solúbile fermentum. Uso: - del jugo gás-
envenenar: (volver venenoso) veneno conta- trico, pepsina, ae f ; - del jugo pancreático,
minare vel inquinare // (matar) venenare. tripsina, ae f.
Sin: veneno interfícere // envenenarse, vene-
num súmere; veneno mortem sibi conscís- enzimático: enzymáticus, a, um.
cere.
enzimología: enzymológia sive -logīa, ae f.
envergadura: (de avión) tensura, ae; ténsio,
onis f. eocénico: eocáenicus, a, um.
envilecer: dedécoris labe áliquem affícere. eoceno: Geol adj eocáenicus, a, um. Uso: te-
Sin: turpitudinis máculā (vel notā) áliquem rreno -, eocáenica terra // sust eocaene, is, n;
affícere; dedécoris (vel turpitúdinis) notam eocaene, es f. Sin: aetas eocáenica.
álicui inúrere // envilecerse, dedécoris labe se
infícere. Sin: turpitúdinis máculā (vel notā) epacta: epactae, arum fpl. Sin: dies epactae;
se infícere; dedécoris (vel turpitúdinis) notam ánnuae adiectiones lunares.
sibi inúrere.
epagógico: epagógicus, a, um.
envío: míssio, onis f. Uso: gastos de -, expen-
sae missionis; - contra reembolso, v. reem- epágogue: Filos epagōge, es f. Sin: indúctio;
bolso. inductionis ratiocinátio; ratiocinátio per in-
ductionem.
envión: (carrera para el salto) impulsus, us
m. Sin: ímpetus, us m. Uso: tomar -, ímpetum epanadiplosis: Ret epanalepsis, is f. Sin: re-
cápere; tomado el -, ímpetu capto. petítio senténtiae vel verbi.
382
epigrafista
383
epigramatario
384
equipamiento
385
equipo
equipo: (grupo de personas) cohors, ortis f. era: (extenso período histórico) aetas, atis f.
Sin: grex, gregis m; turma, ae f. Uso: - móvil Sin: aevum, i n; aera, ae f. Uso: - atómica,
de policía, promptíssima biocolytarum atómica aetas; aevum atómicum; - bizantina,
manus vel turma; securitatis custodum aera byzantina; - cenozoica, terciaria, aetas
promptíssimum agmen // (en ciertos depor- caenozóica, tertiana; - colonial, colónicae di-
tes, cada uno de los grupos que se disputan el cionis aetas; - cristiana, christiana aetas; aera
triunfo) - de jugadores, lusorum manípulus christiana; - electrónica, aetas electrónica; -
vel manus (-us f); manípulus lusórius; luso- fascista, fascalis aetas; fascálium aevum;
rum agmen vel ácies; compañero de -, collu- fascalis nóminis aetas; lictórii nóminis aetas;
sor sócius; - de fútbol, pedilusorum agmen; en el año I, II, III ... de la - fascista, anno a
follilusorum turma; el - argentino, turma ar- fáscibus restitutis (vel renovatis) I, II, III ...;
gentina; el - campeón, agmen óptimum; el - - mesiánica, messiánica aetas; - mesozoica,
contrario, adversi lusores; - vencedor, supe- aetas mesozóica; antes de la - cristiana, ante
ratrix manus; manípulus lusória laude insig- Christum natum (ante Chr. n.); de la - cris-
nis; el - de Liverpool, caterva liverpulensis; tiana, post Christum natum (post Chr. n.); -
manus liverpulana; el - turinés “Iuventus”, de los zepelines, aera zeppelínica // (espacio
grex taurinensis, cui nomen latinum “Iuven- de tierra donde se trillan las mieses) área, ae
tus”; su - favorito, turma quam díligit // (ropa f // (- de huerta) v. arriate.
con que se equipa un equipo deportivo) or-
natus vel apparatus, us m. Uso: - de buzo, ap- erario: (tesoro público) aerárium, ii n. Sin:
paratus urinatoris; - de deporte, ornatus aerárium públicum; pecúnia pública // (lugar
athléticus; - de esquí, apparatus nartatórius. donde se guarda) aerárium, ii n. Sin: aerárii
locus.
equipolencia: aequipolléntia, ae f. Sin: ae-
quivaléntia; aequipollens rátio. erase (Inform), borrar, suprimir: delere. Sin:
erádere.
equipolente: aequipollens, entis. Sin: idem
valens. eremita, v. ermitaño.
equirias: equíria, -ium vel -orum npl. eremítico: eremíticus, a, um. Sin: solitárius.
equitación: (arte de montar a caballo) equi- eremitorio: erēmus, i mf. Sin: secessus, us
tandi ars vel disciplina // (acción y efecto de m; recessus, us m; solitudo; locus solitárius;
montar a caballo) equitátio, onis f. Sin: equi ascetérium.
vectátio; equitare (inf sustantivado). Uso: afi-
cionado a la -, equitandi studiosus; maestro eretismo: erethismus, i m.
de -, equitandi magister; enseñar a uno la -,
áliquem equo docere. ergógrafo: ergógraphum, i n.
386
erudito
erisipela: erysípelas, atis n. errante: (que anda de una parte a otra sin
fijarse en ningún sitio) errans, erráticus, erra-
erística: erística, ae f. Sin: erística disputátio, bundus.
ratiocinátio; captiosa, orum npl; captiosa ra-
tiocinandi rátio. errata: mendum typográphicum; typográ-
phica menda (-ae f). Sin: typógraphi (vel im-
eritema: erythema, ătis n. Sin: cutis rubor. pressoris, vel typothetae) menda vel
Uso: - solar, erythema solare. mendum.
eritreo: adj erythraeus, a, um. Uso: mar -, error: (concepto equivocado o juicio falso;
pélagus erythraeum; Erythraeum mare // sust acción desacertada o equivocada) error, oris
Erythraeus, i m. m. Sin: erratum. Uso: - de imprenta, erratum
typográphicum; - de máquina, mendum
eritrocito: erythrócytum, i n. dactylográphicum; lleno de errores, mendis
scatens; por -, errore; per errorem; salvo -,
erizo: (mamífero insectívoro) hystrix vel nisi fallor; nisi quid me fallit; caer en -,
histrix, ĭcis f. Uso: (fig, cáscara gruesa y co- errare; in errorem rapi; cometer un -, errare,
rreosa de fruta) follículum armatum et spi- peccare; corregir los - de un escrito, scriptum
nosum. emendare; corregirse de los propios -, errores
depónere; ab erróribus discédere; escribir
ermitaño: eremita vel anachoreta, ae m. Sin: con muchos -, mendose scríbere; inducir a -,
solitúdinis íncola; homo solitárius. áliquem in errorem indúcere; liberar a uno
del -, álicui errorem démere; señalar un -,
ermitorio, v. eremitorio. mendum indicare // (cosa hecha errada-
mente) mendum, i n; menda, ae f. Uso: - de
erótico: eróticus, a, um. Sin: amatórius. Uso: ortografía, scripturae mendum; - de métrica,
poesía -, amatória poēsis (- is f; ac -in); prosódica menda; - de imprenta, v. errata; se-
poëma eróticum. ñalar un -, mendum indicare; ¡es un -!, hoc
est mendum!
erotismo: erotismus, i m. Sin: eróticus mor-
bus vel furor; erótica voluptas vel delectátio. eructación, v. eructo.
387
erupción
388
escandinavo
de cuerda, scalae funales; scalae restículis escandalizar: mali vel péssimi exempli esse
confectae; - de seguridad, scalae securitatis álicui. Sin: malo (vel péssimo) exemplo esse
causā dispósitae; - de servicio, scalae famu- álicui; offensioni vel offendículo esse álicui;
lares, postīcae, postérulae; - de tijera o offéndere áliquem áliqua re; in áliquo vel in
doble, scalae dúplices; por escaleras de cara- áliqua re offéndere (intr); in offensionem ali-
col, per cóchleas; espacio o hueco en que se cúius incúrrere, cádere; exemplo álicui no-
forma la - de un edificio, v. caja; fabricante cere; (en sentido religioso) scandalizare //
de escaleras, scalárius, ii m; bajar las -, (per) escandalizarse por algo, áliqua re offendi.
scalas descéndere; subir las -, (per) scalas as-
céndere. escándalo: (acción o palabra que es causa
de que uno obre mal o piense mal de otro)
escalerilla: scálulae, arum fpl. Sin: breves offénsio, onis f. Sin: infámia; fácinus, nŏris
angustaeque scalae. n; flagítium; scándalum; res insignis infá-
miae; res mali (vel péssimi) exempli; malum
escalinata: scalária, ium npl. Sin: scalae, (vel péssimum, vel pravum) exemplum. Uso:
arum fpl; gradus, uum mpl; gráduum ordo; uno de los mayores - jurídicos, unum ex má-
scalarum gradus (-uum mpl). ximis scándalis rei iurídicae; con gran - de
todos, magna cum offensione ómnium; pie-
escalmo, v. escálamo. dra de -, lapis (-ĭdis m) offensionis; ¡qué -!,
fácinus indignum! // (fig, alboroto, ruido
escalofrío: tremor álgidus vel gélidus. grande) turba, ae f. Sin: tumultus, us m; con-
citátio; strépitus, us m; iúrgium, ii n. Uso:
escalón: (scalarum) gradus, us m. armar un -, strépere; strépitum édere vel fá-
cere; armar escándalos, turbas effícere vel
escalonamiento: intervallandi rátio. Sin: op- dare; tragóedias ágere, movere, excitare ;
portuna disposítio; ordo distributivus; methó- armar un - contra uno, in áliquem vehemen-
dica distribútio. ter increpare vel ínvehi; armar - por una no-
nada, in re levi tumultum fácere; excitare
escalonar: intervallare. Sin: per gradus dis- fluctum in símpulo // (fig, asombro, admira-
pónere; ordinatim distribúere. ción) stupor, oris m. Sin: admirátio. Uso. sus-
citar -, admirationem habere vel movere.
escama: squama, ae f.
escandalosamente: túrpiter. Sin: procáciter;
escamar: (quitar las escamas) desquamare. inverecunde; flagitiose; malo (vel péssimo)
exemplo.
escamotear: auferre. Sin: clam asportare; in-
tervértere; subtráhere. escandaloso: turpis, e. Sin: flagitiosus; foe-
dus; mali (vel péssimi) exempli; malum (vel
escanciador, ra: pocillator, oris m; pocilla- péssimum) exemplum praebens.
trix, icis f. Sin: pincerna, ae m.
Escandinavia: Scandinávia, ae f. Sin: Scán-
escanda: far, farris n. dia.
escandalizador: mali exempli auctor. Sin: escandinavo: adj scandinavus vel scandiná-
scándalum praebens. vius. Sin: scándius // sust Scandinavus, i m;
389
escandir
390
escenografía
escarpa: (declive del terreno) declívitas, atis escénico: scáenicus. Sin: scaenalis, e; scae-
f. nárius.
391
escenográficamente
392
escoplear
393
escoplo
pere. Sin: incídere // (hacer agujero con es- que se presenta escotada por atrás, múlier
coplo) (scalpro) forare, perforare, pertúndere. tergo (vel dorso) retecto (vel nudo, vel nu-
dato) incedens vel ámbulans.
escoplo: scalprum, i n.
escote: vestis collum ac pectus, vel médium
escorbútico: scorbúticus, a, um. Sin: stomá- corpus, vel tergum (vel dorsum) rétegens;
cace correptus; scorbuto affectus vel labo- collum ac pectus (...) nudatum; anterior vestis
rans. ámbitus apertus (- por delante), postérior
vestis ámbitus apertus (- por la espalda) //
escorbuto: scórbutus, i m; scórbutum, i n. (parte proporcional que cabe a cada uno por
Sin: stomácace, es f; scelotyrbe, es f. razón del gasto hecho en común) collecta, ae
f. Sin: sýmbola, ae f. Uso: pagar el -, collec-
escoria: retrimentum, i n. tam dare; hacer pagar el -, sýmbolam exígere
ab áliquo.
escorpión: scórpio, onis m.
escotilla: ostíolum, i n. Sin: valvae, arum fpl;
Escorpión: Scórpio, onis m. constrati ostíolum.
escorzo: obliqua imago. Sin: catágrapha, escotillón: (puerta cerradiza en el suelo) os-
orum npl. Uso: en -, in obliquo atque ex tíolum pénsile vel versátile. Sin: ianua pénsi-
transverso. lis vel versátilis; valvatum pavimenti foramen
(-mĭnis n); valvata tabulati forícula.
escota: (cabo con que se atiesan las velas)
pes, pedis m. escribanía: (oficio de los escribanos) scribae
munus vel offícium // (oficina del escribano)
escotadura: vestimenti apértio. Uso: - exce- scriptórium, ii n. Sin: offícium scriptórium;
siva, (anterior vel posterior) vestis ámbitus scribae offícium; scriptória mensa; tábula lit-
apertus nimis. terária.
394
escrupuloso
- latino, latinitatis auctor; - refinado, scriptor hecho) scripturā condúcere. Sin: sýngraphā
politíssimus; - de agricultura, rerum rustica- obstríngere // (contratar a un artista, espe-
rum scriptor; - de historia, rerum scriptor; cialmente de teatro) ascríbere vel conscrí-
rerum gestarum scriptor; - del Renacimiento, bere. Sin: scripturā condúcere.
renascéntium litterarum scriptor; los - de en-
tonces, témporum illorum scriptores; los - escriturista: scripturista, ae m. Sin: Sacra-
posteriores, scriptores aetate posteriores vel rum Scripturarum peritus; Sacrorum Libro-
inferiores; scriptores inferioris aetatis; ser -, rum sciens.
scríbere; volverse -, ad scribendum vel ad
scribendi stúdium se conferre; ánimum ad escrófula, escrofulismo, escrofulosis: scró-
scribendum appéllere, applicare; se ad scri- fula, ae f; scrófulae, arum. Sin: struma, ae f.
bendum applicare.
escrofuloso: scrofulosus. Sin: strumosus;
escritora: scriptrix, īcis f. Sin: quae scribit. scrófulis plenus; scrófulis laborans vel affec-
tus.
escritorio: (despacho) scriptórium, ii n. Sin:
conclave scriptórium; graphēum; offícium escrúpulo: scrúpulus vel scrípulus, i m. Sin:
tractatórium // (mueble) mensa scriptória. scrúpulus et dubitatio. Uso: - de conciencia,
Uso: - pequeño, ménsula scriptória. relígio, onis f; con mucho -, v. escrupulosa-
mente; por exceso de escrúpulos, nímia reli-
escritorzuelo: scriptor ineptus vel ineptíssi- gione; sin -, sine scrúpulo; sine ulla
mus. religione; hombre lleno de escrúpulos, reli-
giosíssimus homo; hombre sin escrúpulos,
escritura: (acción de escribir) scríptio, onis homo nulla religione astrictus // hacer venir
f. Sin: scriptura // (forma o arte de escribir) los escrúpulos a uno, scrúpulum vel religio-
rátio vel modus scribendi. Sin: scripturae nem álicui inícere; álicui religionem afferre;
genus; lítterae, arum fpl; litteratura, ae f // (es- librar a uno de los -, álicui scrúpulos ex
crito) scriptum, i n. Sin: scríptio; scriptura. ánimo evéllere; scrúpulos exímere álicui; me
Uso: error de -, scripturae mendum // (obra queda un solo -, mihi unus scrúpulus restat;
escrita) scriptum, i n. Sin: liber, bri m. Uso: tener -, religioni habere; tengo - de hacer
Sagrada -, Sacra Scriptura; Biblia, orum npl; esto, religioni hábeo hoc fácere; no tener -,
Sacrae Scripturae, Lítterae, Páginae; divinae no hacer - de ..., non habere religioni; no
lítterae; divini libri; lítterae sanctae // (sis- tiene -, nullo tenetur scrúpulo.
tema de signos utilizado para escribir) scrip-
tura. Uso: - cuneiforme, demótica, hierática, escrupulosamente: scrupulose. Sin: reli-
jeroglífica, glagolítica, lineal, scriptura cu- giose, religiosíssime; diligenter, diligentís-
neiformis, demótica, hierática, hieroglýphica, sime; exacte, exactíssime; accurate,
glagolítica, linearis; - taquigráfica, steno- accuratíssime.
gramma, ătis n.
escrupuloso: scrupulosus. Sin: religiosus.
escrituración: auctoramentum, i n. Sin: Uso: ser -, assiduā scrupulorum moléstiā agi-
ascríptio; conscríptio; scríptio; condúctio. tari; consciéntiae angore sollicitari; ser muy -,
religione terreri; officiorum religione terreri //
escriturar: (hacer constar con escritura pú- (fig, exacto, minucioso) scrupulosus. Sin: reli-
blica y en forma legal un otorgamiento o un giosus; díligens; accuratus. Uso: diligencia -,
395
escrutador
396
escúter
vitatis schola (= schola pública gestionis of- scholam itare; frecuentar una - de latín, scho-
ficialis); - experimental, schola experimenti lam linguae latinae obire; ir a la -, in ludum
grátiā cóndita; - humanista, schola humanis- vel in scholam ire // (edificio escolar) ludi
tica; - industrial, institutum indústriae árti- vel scholae aedifícium, sedes, domicílium.
bus docendis; schola quā artes quaestuosae
docentur; - internacional, schola inter gentes esculpir: scúlpere, inscúlpere. Sin: fíngere;
instituta; - militar, ludus militaris; - mixta, effíngere. Uso: imagen, figura esculpida,
schola promíscua vel communis; - privada, imago sculpta; simulacrum sculptum; esta-
schola privata (= schola pública gestionis pri- tuas esculpidas por uno, signa ab áliquo facta
vatae, si es oficialmente reconocida); - pú- vel expressa; - algo en bronce, áliquid aere
blica, schola pública; - técnica, schola ártium fíngere; - algo en cera, áliquid e cera fíngere;
technicorum; schola artibus exercendis; - ves- - en mármol, signum e mármore formare; es-
pertina, schola vespertina // - de artes y ofi- tatua esculpida en mármol, signum marmó-
cios, schola quā artes et artifícia docentur; - reum , vel e mármore effectum // fig, - algo
de baile, ludus saltatórius; saltationis ludus; - en la mente, áliquid áltius (vel pénitus) in
de comercio, rerum mercandarum schola; ánimo fígere; esto se halla esculpido en mi
schola de rebus mercandis; schola commér- mente, hoc ínsidet in memória mea; huius rei
cio ordinando moderandoque; - de conduc- memória mihi in mente haeret vel fixa est.
ción de automotores, schola autocinética;
autoraedae gubernandae schola; - de corte, escultismo: puerorum exploratorum motus
schola panno secando ad vestes; - de dibujo, (-us m).
schola diágraphes, vel gráphices, vel deline-
ationis; - de enfermería, schola aegrorum mi- escultista: adj ad motum exploratorum pérti-
nistris instituendis; - de gimnasia, nens // sust adulescens explorator m; adules-
gymnásium; - de latín, schola linguae latinae; cens exploratrix f. Sin: sodalis explorator;
- de música, ludus músicus; - de niñas, schola sodalis exploratrix.
ad puellas erudiendas destinata; - de pintura,
pictorum schola; - de poesía, poëtarum escultor: sculptor, oris m. Sin: fictor. Uso: -
schola vel disciplina; tipo de -, scholarum de estatuas, statuárius; statuarum ártifex; qui
genus vel ordo // (fig, que alecciona o da statuas fingit.
ejemplo) - de corrupción, nequítiae officina;
la - de la experiencia, usus, us m; - de impru- escultura: (arte de esculpir o tallar) sculp-
dencia, imprudéntiae ludus; en la - de la na- tura, ae f. Sin: ars sculptória vel statuária; ars
turaleza, naturā magistrā; en la - de la sculptoris, sculpendi, fingendi, effingendi //
pobreza, paupertate magistrā // alumnos de (obra del escultor) sculptura, ae f. Sin: opus
las - primarias, discípuli (vel alumni, vel sculptoris vel insculptum. Uso: - en madera,
púeri) elementárii; alumnos de las - medias, tectónica sculptura; lígneo sculptura.
médii órdinis discípuli; alumnos que frecuen-
tan - superiores, discípuli scholas altiores escupidera: sputorum vas (vasis n) vel vás-
obeuntes // abrir una -, ludum vel scholam culum. Sin: cápsula vel capsella inspuendo;
aperire; cursar la - primaria, in litterárium sputis excipiendis cápsula.
ludum itare; cursar la - media, médii órdinis
scholam celebrare; cursar - superiores, altio- escúter: autobirótula, ae f. Sin: birótula auto-
res scholas obire; scholas maiorum discipli- matária; automotória bicýclula; parva vel mi-
narum obire; frecuentar la -, in ludum vel in nuta bírota automatária; v. motocicleta.
397
esdrújulo
esencial: (de la esencia de una cosa) essen- esfigmófono: sphygmóphonum sive -phōnum,
tialis, e. Sin: ad esséntiam vel ad rem ipsam i n.
pértinens; in alicúius rei natura pósitus; cum
re ipsa coniunctus // (necesario, imprescindi- esfigmografía: sphygmográphia sive -gra-
ble) necessárius, a, um. Uso: esto es lo - para phīa, ae f. Sin: cordis púlsuum rátio.
mí, hoc mihi máxime necessaríum est //
(principal) primus, a, um. Sin: praecípuus; esfigmográfico: sphygmográphicus, a, um.
princeps; potíssimus; máximi momenti vel Sin: ad shygmográphiam spectans.
máximo momento; caput. Uso: condición -,
condício prima; rei summa; res máximi mo- esfigmógrafo: sphygmógraphum, i n;
menti; lo -, el punto capital, caput, cápitis n; sphygmográphium, ii n. Sin: cordis púlsuum
summa, ae f; res summa vel prima; quod est calculatórium vel máchina calculatrix.
primum vel potíssimum; ser un elemento -
para ..., máximo momento esse ad + ac; lo - esfigmograma: sphygmogramma, ătis n.
es que ..., primum ac potíssimum ómnium est
(+ inf, vel ac + inf); totum in eo est ut (+ esfigmología: sphygmológia sive sphygmo-
subj); hay que ver dónde está lo -, videndum logīa, ae f.
est ubi sit rei summa; lo - para el orador es
..., caput oratoris est ut (+ subj); lo - para una esfigmólogo: sphygmólogus, i m.
vida feliz, caput ad beate vivendum; decir lo
-, cápita rerum expedire. esfigmomanometría: sphygmomanométria
sive -metrīa, ae f.
esencialmente: essentiáliter. Sin: re ipsa;
ipsā rei naturā; secundum esséntiam. esfigmomanómetro: sphygmomanómetrum,
i n.
398
esmaltado
esgrafiado: (obra hecha con el grafio) pic- eslavo: adj slavus, slávicus, a, um // sust
tura insculpta. Sin: linearis pictura insculpta; Slavus, i m.
gráphica pictura vel imago; figura gráphio
inscripta vel exarata. eslovaco: adj slovakus, slovacus, slovachus,
a, um. Uso: República -, Respública Slovaca
esgrafiar: picturam inscúlpere. Sin: figuram // sust Slovacus vel Slovakus, i m.
gráphio inscríbere vel exarare.
Eslovaquia: Slovákia, Slovácia, Slováchia,
esgrima: (arte de manejar la espada, el sable ae f.
y otras armas blancas) gladiatura, ae f. Sin:
ars battuendi vel batuendi; ars gládii; armo- Eslovenia: Slovénia, ae f.
rum ars; ars gladiatória; ars digladiandi. Uso:
certamen de -, gladiatórium certamen; certa- esloveno: adj slovenus, slovénius, slovénicus
men digladiandi; escuela de -, gladiatórius // sust Slovenus, i m.
ludus; - con florete, con espada, con sable,
certamen digladiandi rúdibus ferreis, adhíbito esmaltado: malthatus, a, um. Sin: malthā
gládio, adhíbito ense falcato; espectáculo de pictus, tectus; nitenti crustā inductus. Uso: -
-, spectáculum gladiatórium; maestro de -, la- al encausto, encáusto pictus; obra esmaltada
399
esmaltar
400
especializado
espalda: tergus, gŏris n. Uso: - de carnero, espasmo: spasmus, i m; spasma, ătis n. Sin:
armus vervecinus; volver las - (= huir), terga convúlsio; membrorum vel nervorum convúl-
vértere; volver las - a uno, álicui terga obvér- sio; cruciatus, us m.
tere.
espasmódico: spásticus, a, um. Sin: convul-
espaldar: dorsum, i n. Sin: tergum, i n; ter- sus; crúcians, excrúcians; cruciatus, excru-
gus, gŏris n. ciatus.
401
especializar
402
espía
nae caritate lucrans; nímium ex annonae ca- giae cultor, studiosus, peritus, doctor; spelae-
ritate quaestum vel lucrum fáciens. lorum naturae peritus.
403
espiar
explorator clandestinus. Uso: - industrial, espiral: adj spiralis, e // sust spira, ae f. Uso:
speculator officinarum // (en sentido vulgar) en -, in spiram; in anfractum; cochleatim //
delator, oris m. (muelle en - de un reloj) spira vel spírula. Sin:
elatérium, ii n; elatérium spirale.
espiar: speculari. Sin: explorare; (clam) ob-
servare; rimari. espiritismo: spiritismus, i m. Sin: communi-
cátio cum spirítibus; spirítuum (vel mortuo-
espigar: spicas légere. Sin: omissas spicas rum, vel mánium) evocátio vel consultátio;
collégere // (buscar, rebuscar) decérpere. mortuorum evocandorum ars, rátio, stúdium.
404
esplenectomía
405
esplénico
esplénico: splenéticus vel spleníticus, a, um. (vel vertebrarum) inflammátio vel inflátio.
Sin: splénicus; spleníacus; ad splenem vel ad
lienem spectans. espondilosis: spondylosis, is f.
esplenitis: splenites, is f ; splenitis, -ĭdis f. esponsales: sponsália, -ium vel -orum npl.
Sin: lienis inflammátio vel inflátio. Uso: en- Sin: desponsátio; despónsio. Uso: celebrar
fermo de -, lienosus; qui liene turgente labo- los -, sponsália celebrare vel fácere.
rat.
esponsalicio: sponsalícius, a, um. Sin: spon-
esplenología: splenológia sive -logīa, ae f. salis, e; ad sponsália pértinens.
esplenomegalia: splenomegália sive -galīa, espora: spora, ae f. Sin: semen, mĭnis n; mi-
ae f. Sin: splenis vel lienis dilatátio. nutíssimum semen.
espolón: (de aves) rádius, ii m; (de naves) espuma: spuma, ae f. Uso: sacar -, spumam
rostrum, i n. elícere.
406
esquila
407
esquimal
esquimal: adj esquimensis vel aesquimen- rum; thermae, arum; - de enseñanza, studio-
sis, e // sust Esquimensis vel Aesquimensis, rum sedes; scholae domicílium; - de plutonio,
is m. plutoniana fábrica; - de una colonia, colóniae
constitútio, conditio, dedúctio.
esquirol: operistítium recusans vel repúdians
(-antis). Sin: operistítii refragator; qui ópe- establishment: dominatum retinentes (-ium
ram intermíttere recusat. mpl).
408
estado
409
Estado Mayor
410
estañar
estándar: exemplar, aris n. Sin: módulus, i m. estañar: (cubrir con estaño) stagnare vel
stannare. Sin: stagno vel stanno áliquid ob-
estandardización, v. estandarización. dúcere // (soldar un cosa con otra) v. soldar.
411
estañero
estar: - por alguno, a favor de alguno, stare estatizar: áliquid in rei públicae potestate pó-
álicui, ab áliquo, cum áliquo, pro áliquo; - a nere. Sin: áliquid in civitatis potestatem re-
favor de algo, stare pro áliqua re; ¿cómo dígere; áliquid in rei públicae impérium
estás?, quomodo te habes?; ut vales?; estoy redígere; áliquid civitatis potestati tribúere
poco bien, minus váleo; v. salud; estoy muy vel demandare; áliquid rei públicae império
contento, valde vehementerque gáudeo. tribúere vel demandare.
estasis: stasis, is f. Sin: cessátio; intermíssio; estatolatría: civitatis vel rei públicae adorá-
interrúptio. Uso: - de sangre, sánguinis tio. Sin: divinus quasi cultus rei públicae (vel
restínctio. civili império) tributus.
412
estereofotograma
413
estereografía
414
estético
415
estetismo
416
estomático
estimulante: adj stímulans vel instímulans, estomalgia: stomálgia sive -algīa, ae f. Sin:
antis. Sin: éxcitans // sust irritamentum, i n ; oris dolor vel dolores.
irritamen, mĭnis n. Sin: concitamentum.
Uso: ser un - para el estómago, stómachum estomático: (concerniente a la boca) stomá-
excitare. ticus, a, um. Sin: oris (gen); ad os spectans.
417
estomatitis
estopa: stuppa, ae f. Uso: tapar con -, stuppā estrategia: stratégia sive -tegīa, ae f. Sin:
obturare. stratégica ars, doctrina, disciplina, rátio,
sciéntia; strategi vel summi strategi disci-
estor: cortina, ae f. plina; imperatória ars; belli rátio; doctrina
béllica, rei militaris sciéntia. Uso: las reglas
estornino: sturnus, i m. de la -, praecepta imperatória.
418
estrés
movere vel dispónere; tomar una medida - ble, dextrum sidus (-dĕris n); he nacido bajo
(astuta), cállidum consílium cápere vel inire buena -, amico sídere ortus sum; felíciter
// (conocedor del arte de la estrategia) rei mihi natus sum; nacido con mala -, malo
militaris peritus. astro natus, vel sinistro fato génitus // fig,
hacer ver las -, acérrimo dolore áliquem af-
estratificación: stratificátio, onis f. Sin: fícere; poner a uno en las -, áliquem stellis
strúctio (-onis f) vel structura tabulatorum insérere; astris inferre vel áddere; in astra
instar. edúcere; ad astra vel ad sídera ferre, míttere,
tóllere; summis vel máximis láudibus efferre;
estratificar: tabulatim exstrúere vel strúere. summis láudibus ad caelum efferre; ad cae-
lum extóllere láudibus; ver uno las -, doloris
estratigrafía: stratográphia sive -graphīa, ae vi violenter áffici // (fig, persona que sobre-
f. sale extraordinariamente) áliqua re ex-
cellens, éminens, praecellens, praestans. Uso:
estratigráficamente: stratográphice. - cinematográfica, actrix illa cinematográ-
phica celebérrima.
estratigráfico: stratográphicus, a, um. Sin:
ad stratográphiam áttinens. estrena: (regalo que se da en señal de felici-
dad o en recompensa de un servicio) strena,
estratígrafo: stratógraphus, i m. ae f. Sin: donum. Uso: dar, recibir una -, stre-
nam dare, accípere.
estrato: stratum, i n. Sin: ordo, dĭnis m. Uso:
estratos sociales superiores, sociália strata estreñido: (que padece estreñimiento) stýpti-
superiora; estratos de la opinión pública, pú- cus, a, um. Sin: alvo adstrictus; alvo adstricta
blicae opinionis órdines. (obstructa, restricta, compressa, dura) labo-
rans; alvi durítiā (vel durítie) affectus; astríc-
estratósfera o estratosfera: stratosphaera, tior alvo // (fig, avaro, mezquino) sórdidus.
ae f. Sin: aethéreum spátium.
estreñimiento: alvi duríties (-ēi f). Sin: alvus
estratosférico: stratospháericus, a, um. Sin: (-i f) adstricta, obstructa, restricta, compressa,
ad stratosphaeram spectans. dura; venter adstrictus ... Uso: mitigar el -,
(alvi vel ventris) durítiam lenire, emollire,
estrecho: Geogr fretum, i n. Uso: - de Gi- mitigare; provocar -, alvum vel ventrem
braltar, Fretum Gaditanum. astríngere, restríngere, comprímere; sanar el -,
durítiem sanare vel purgare; sufrir de -, diffi-
estrella: stella, ae f. Sin: astrum, i n; sidus, cíliter (difficulter, difficíllime) excérnere; su-
dĕris n; en pl, también ignes aethérei, aethé- perar el -, alvum movere.
rii, sidérei; caelestes faces. Uso: - ensorti-
jada, stella cincinnata; - errante, stella errans, estreptococo: streptococcos vel streptococ-
errática, vaga, vagans; - fija, stella inerrans, cus, i m.
haerens, affixa caelo, immóbilis, perennis; -
fugaz, stella tránsvolans; - polar, stella ad estreptomicina: streptomycina, ae f; strep-
septentriones vergens; - con cabellera, stella tomycinum, i n.
crinita vel comans; lluvia de estrellas, stella-
rum plúvia // (fig, suerte, destino) - favora- estrés: conténtio enervans. Sin: conténtio ví-
419
estresante
420
estudio
románicum, góthicum, barocum, conchatum, media, médiae scholae alumnus vel discípu-
renascentiale, gállicum imperiale. lus; - de liceo, alumnus in Lycaeo; - univer-
sitario, academīae (vel universitatis, vel
estructuración: structurae disposítio. athenaei) alumnus; académicus alumnus; - de
derecho, filología, filosofía, matemática,
estructural: structuralis, e. Sin: ad struc- música, psicología, teología ..., iuris, philoló-
turam pértinens. giae (philológicae disciplinae), philosóphiae,
mathemáticae (vel mathematicorum, vel ma-
estructuralismo: structuralismus, i m. Sin: théseos), músicae (vel musicorum, vel modo-
linguística functionalis. rum musicorum, vel harmónices),
psychológiae, theológiae ... studiosus vel au-
estructuralista: adj structuralis, e. Sin: ad ditor; - de letras, adulescens vel iúvenis lit-
structuralismum áttinens // sust structuralismi terarum stúdio déditus; celestial patrono de
peritus, sectator, cultor. los -, caelestis patronus studiosae adulescén-
tiae ( vel iuventutis) ; los -, studentes, ium;
estructurar: secundum structuram dispó- alumni; scholares, ium; scholástici; discen-
nere. tes, ium m; qui discunt.
estucar: gypsare. Sin: crustare, incrustare; estudio: (aplicación del espíritu para com-
tectório exornare, polire, illínere, cláudere, prender o profundizar; conocimientos que se
indúcere, munire, tégere. adquieren estudiando) stúdium, ii n. Uso: -
científicos, doctrinarum vel disciplinarum
estuche: theca, ae f. Uso: - plástico, theca stúdia, - clásicos, studia clássica; - eclesiás-
plástica; - de afeitar, theca rasória; - para ticos, stúdia ecclesiástica; - filológicos, stúdia
guardar agujas, ácuum theca; - para lapice- philológica; - humanísticos, stúdia humana,
ras, theca calamária; - para lápices, theca spirituália, humanitatis; - secundarios, stúdia
graphiária; - para lapiceras o lápices, gra- secundi órdinis; - técnicos, technicorum stú-
phiárium; - de viaje, v. neceser. dia // (aposento donde trabajan ciertas per-
sonas) stúdium, ii n. Sin: cubículum;
estuco: gypsum, i n. Uso: revestimiento de -, tablinum; stúdii conclave (-is n); studiorum
tectura; tectórium; tectórium opus; recubrir zotheca, ae f. Uso: - de un artista, officina; -
con -, tectorio polire vel munire. cinematográfico, stúdium cinematográphi-
cum; - fotográfico, taberna photográphica //
estudiante: studens, entis mf. Sin: alumnus empezar los -, stúdia inire; proseguir los -,
m; alumna f; discípulus; discípula; scholaris, stúdia prósequi; terminar los -, stúdia perá-
is mf; scholásticus, scholástica; discens, ad- gere.
discens mf; auditor m. Uso: - de escuela
421
estudioso
estudioso: studiosus, a, um. Sin: stúdiis dédi- esvástica: crux (crucis f) hamata.
tus. Uso: círculo de estudiosos, studiosorum
círculus. E.T.A. (organización vasca revolucionaria):
grex vascónicus ETA appellatus. Sin: vascó-
estufa: lacónicum, i n. Sin: instrumentum ca- nica consociátio, quae est ETA.
lefactórium; fornax, acis f; hypocaustum.
Uso: - eléctrica, lacónicum eléctricum; - pe- etapa: (lugar donde se detiene un equipo de
queña, laconículum; fornácula, ae f; - eléc- ciclistas, etc.) státio, onis f. Sin: mánsio;
trica con resistencia, fornácula rheóphoro mora; morátio // (pugna o competición de ve-
práedita; - de carbón, lacónicum anthráci- locidad) excursus, us m. Uso: - contra reloj,
num; lacónicum anthracitā alendum; - de excursus adverso horológio; excursus contra
leña, lacónicum lignis comburendis; lacóni- horológium // (trayecto) iter, itíneris n.
cum lignis alendum // codo de la -, tubus
vermiculatus. éter: (esfera aparente que rodea la Tierra)
caelum, i n. Sin: inane, is n // (Fís, fluido
estufilla: (manguito para abrigar las manos) sutil) aether, ĕris (ac -ĕra) m. Sin: aër, áëris
v. manguito // (braserillo para los pies) fó- (ac áërem vel áëra) m // (Quím, líquido muy
culus, i m. Sin: excípula (-ae f) vel excípulum volátil) aether, ĕris m. Uso: - etílico, sulfú-
(-i n ) pédibus fovendis vel calefaciendis. rico, aether aethýlicus, sulphúricus.
422
etites
Sin: áetheris aethílici súmptio voluptária. desde el punto de vista -, iuxta etymológiam;
ad originationem quod áttinet.
ética: éthica, ae f; éthice, es f. Sin: philosó-
phia moralis; de móribus disciplina. Uso: - etimologista: etymólogus, i m; etymologista,
social, éthica socialis; con arreglo a la -, ex ae m. Sin: etymológiae cultor, peritus, studio-
móribus; ex éthicae praeceptis. sus; etymológiae callens, cállidus; nóminum
enodandorum peritus, studiosus; in enodan-
etileno: aethylene, es f; aethylenum, i n. dis origínibus peritus.
423
etimoides
etmoides: ethmóides, is n. Sin: nárium mea- eufemismo: euphemismus, i m. Sin: verbi vel
tus (-us m). verborum mitigátio; dictionis vel locutionis
mitigátio; mitigata díctio, locútio; mitigata
étnico: éthnicus, a, um. verba; verba lénia; verbi lénitas. Uso: em-
plear un -, lenitate verbi rei tristítiam miti-
etnografía: ethnográphia sive -graphīa, ae f. gare; trístia dícere melióribus (vel mitigatis)
Sin: descríptio morum géntium. verbis; para usar un -, ut léviter (vel levís-
sime) dicam.
etnográfico: ethnográphicus, a, um.
eufonía: euphónia sive -phonīa, ae f. Sin: so-
etnógrafo: ethnógraphus, i m. Sin: ethnográ- nóritas, vocálitas; soni vel vocis suávitas;
phiae cultor, peritus, studiosus. suavis dulcisque sonus.
etnología: ethnológia sive -logīa, ae f. Sin: eufónico: euphónicus, a, um. Sin: vocalis;
doctrina de géntium natura (vel índole) et suavis; bene sonans.
móribus.
euforia: euphória sive -phorīa, ae f. Sin:
etnológico: ethnológicus, a, um. ánimi elátio, serénitas, hiláritas, iucúnditas;
ánimus serenus, hílaris, hílarus, iucundus,
etnólogo: ethnólogus, i m. Sin: ethnológiae laetus; mens laeta . Uso: - en el hablar, eló-
cultor, peritus, studiosus. quii (vel loquendi) hiláritas vel iucúnditas.
etología: ethológia sive -logīa, ae f. eufórico: euphóricus, a, um. Uso: soy -, eu-
phóricus sum; ánimo elato (vel sereno, vel hí-
etológico: ethológicus, a, um. lari vel hílaro, vel iucundo, vel laeto) sum.
424
evangeliario
euro: (unidad monetaria común a los Esta- evacuación: evacuátio, onis f. Sin: egéstio;
dos de la Unión Europea) euro, onis m; euro- exinanítio; exonerátio. Uso: tapón de - (en
nus, i m. Sin: euronummus; moneta vel los motores), valva evacuationis.
pecúnia eurónica; nummus vel númmulus
eurónicus; europecúnia; euromoneta. Uso: evacuar: evacuare. Sin: vacuefácere. Uso:
relativo al -, eurónicus; partidario del -, eu- miles de personas fueron evacuadas, mília
ronus, i m; fautor euronis; adversario del -, hóminum evacuati sunt.
antieuronus, i m; adversárius euronis.
evadir: vitare, evitare, devitare. Sin: decli-
eurocheque: assignátio europaea. nare áliquid vel ab áliqua re; effúgere áliquid
vel ab (vel ex ) áliqua re; defúgere; elúdere //
Europa: Europa, ae f. Uso: - Central, Orien- evadirse, evádere. Sin: aufúgere, effúgere de
tal, Europa Centralis, Orientalis. (vel ex, vel ab) + abl.
europeizar: europaeizare. Sin: europaeum evaluador: adj evaluatórius, a, um. Sin: aes-
cultum indúcere; ad Europaeorum cultum re- timatórius // sust evaluator, oris m. Sin: aes-
dígere. timator.
425
evangélico
evangelizar: evangelizare. Sin: (predicar el eventualmente: forte. Sin: si forte; casu; for-
evangelio) evangélium praedicare; Christum tuíto; si occásio vénerit; si necesse erit.
praedicare; (enseñar el evangelio) áliquem
evangélium docere. Uso: - a los pueblos, evidencia: evidéntia, ae f. Sin: perspiciéntia
Christiana doctrinā gentes excólere; evangélii rerum; illustrátio; perspicúitas.
luce pópulos illustrare.
evitabilidad: evitabílitas, atis f.
evaporación: vaporátio vel evaporátio, onis
f. Sin: exhalátio; respirátio. Uso: la - de las evitable: evitábilis, e.
aguas, vaporátio aquarum; aquarum respirá-
tio. evocación: evocátio, onis f.
426
examen
427
examinador
el - de conciencia, censuram sui ipsīus ágere, xión) considerátio, onis f. Sin: recognítio.
gérere; consciéntiam excútere; perscrutari se; Uso: libre - de la doctrina cristiana, de la Sa-
in se ipsum inquírere; interrogare ánimum grada Escritura, líberum de christiana doc-
suum; in suam mentem introspícere; excútere trina iudícium; en el contexto simplem
se; ánimum excútere; - de los registros, ins- líberum iudícium; líbera sacrarum scriptura-
péctio tabularum // (prueba que se hace de la rum interpretátio; en el contexto simplem lí-
idoneidad de una persona para el ejercicio bera interpretátio; después de un atento -, re
y profesión de una facultad, oficio o ministe- perspecta; después de un maduro -, re diu
rio, o para comprobar o demostrar el apro- multumque ponderata // (deliberación, con-
vechamiento en los estudios) examen, mĭnis sulta) deliberátio, onis f. Sin: disputátio;
n. Sin: probátio, onis f; perículum; experi- quaestio. Uso: el asunto requiere un largo -,
mentum. Uso: - escrito, examen scriptum; res habet multam deliberationem; pienso que
examen scripto vel per lítteras faciendum, ha- hay que hacer un más amplio - de la cues-
bendum (antes de rendirlo); perículum tión, ego ámplius deliberandum cénseo; so-
scripto vel per lítteras factum, hábitum (des- meter algo a -, in quaestionem vocare áliquid
pués de rendirlo); - oral, examen orale; exa- // (interrogatorio) interrogátio, onis f. Uso: -
men ore vel viva voce faciéndum, habendum de testigos, téstium interrogátio; hacer el - de
(antes de rendirlo); perículum ore vel viva los testigos, testes interrogare.
voce factum, hábitum (después de rendirlo);
- práctico, prácticum experimentum; - teó- examinador: (persona que examina) investi-
rico, theóricum examen; arancel de -, tribu- gator, oris m. Sin: explorator; indagator; (que
tum pro perículo subeundo; - de literatura, averigua interrogando) quaesitor; inquisitor;
de matemática, de historia, etc., examen de fig appensor, oris (el que pesa) // (- escolar)
lítteris, de mathemáticis, de historia, etc.; pe- examinator, oris m. Sin: exquisitor; probatio-
rículum in (vel de) lítteris, in (vel de) mathe- nis árbiter (-tri m) vel iudex (-dĭcis m); qui
máticis, in (vel de) história, etc.; mesa de -, explorat vel exquirit quid alumni sciant (vel
examinatores, um mpl. Sin: probationis árbi- didícerint). Uso: - sinodal, examinator vel
tri vel iúdices // aprobar, pasar un -, examen iudex synodalis; iudex administris sacrorum
superare; probari; perículum (in vel de litte- probandis.
ris, etc.) superare, evíncere, eluctari; aprobar
el - público (o de Estado), exámine público examinando: examinandus, a, um. Sin: petī-
probari; desaprobar el -, perículum non su- tor; candidatus.
perare; rendir -, perículum fácere, subire;
examen subire; exámine explorari; rendir - examinar: (investigar, indagar) investigare.
de algo, de alguna materia, periclitari de (vel Sin: explorare; indagare; examinare; perpén-
in) áliqua re; perículum fácere in áliqua dis- dere; péndere. Uso: - la propia conciencia,
ciplina; he de rendir un -, examen mihi su- consciéntiam perscrutari; todo juez corrupto
beundum est; rendir - de conducción, examina mal la verdad, male verum exámi-
probationem vehendi autocinéticam subire; nat omnis corruptus iudex // (- interrogando)
rendir - de todas las materias, disciplinarum quáerere (áliquid; de áliqua re). Sin: inquí-
ómnium perículum fácere; repetir el -, perí- rere (de áliqua re); experiri interrogando.
culum íterum fácere; tomar -, examinare; Uso: - el ánimo, la índole, el juicio, la cien-
exámine áliquem explorare; explorare, exquí- cia, la pericia de uno, alicúius ánimum, ín-
rere quid áliquis sciat vel didícerit; alicúius dolem, iudícium, sciéntiam, perítiam
doctrinam temptare // (consideración, refle- interrogando experiri; - a los testigos, testes
428
exceptuación
exarcado: exárchia sive -archīa, ae f; (cargo excéntrico: (de carácter raro, extravagante)
del exarca) exarchi munus (-nĕris n); (digni- ínsolens, entis. Sin: morosus; cerebrosus.
dad de exarca) exarchi dígnitas; (territorio Uso: conducta -, agendi rátio insólita (vel
del exarca) praefectura, ae f; exarchi territó- nova atque mira, vel tortuosa et ínsolens);
rium. hombre -, cerebrosus homo; ser -, praeter
communem morem consuetudinemque ví-
excavación: excavátio, onis f. Sin: fóssio; ef- vere vel ágere // (que está lejos del centro) lo-
fóssio; fossura. Uso: director de las -, fossio- calidad -, locus suburbanus; barrio -,
num magister vel praefectus; director general subúrbium, ii n // (Geom, que está fuera del
de las -, fossionum summus moderator; ma- centro) e medio excedens. Sin: eccentros
terial de -, relíquiae effossae; trabajo de -, (mf), on (n), gen -i.
fossionis ópera ; hacer excavaciones, exca-
vationes dúcere, perágere; fossiones fácere. excepcional: exceptionalis, e. Sin: extraordi-
nárius; insólitus; singularis.
excavador: adj excavans, antis. Sin: fódiens
// sust excavator, oris m. Sin: fossor // (apa- excepcionalmente: exceptionáliter. Sin: per
rato que sirve para excavar) v. excavadora. exceptionem; extraordinárie; singuláriter.
429
excerpta
excerpta o excerta: excerpta, orum npl. mare vel anathematizare; a sacris exclúdere;
de Ecclésia eícere; e fidélium consortione ex-
exceso: nímium, ii n. Uso: - de velocidad, péllere; Ecclésiae communione áliquem pri-
nímia celéritas. vare; sacrorum communione áliquem
privare; sacrorum communionem adímere
excitador: excitatórium, ii n. Sin: - eléctrico, álicui vel ab áliquo; a sacrorum communione
eléctricum excitatórium. áliquem prohibere.
excitar: excitare. Sin: acúere, exacúere; sti- excomunión: excommunicátio, onis f. Sin:
mulare. Uso: - el apetito paseando, obsonare anathemátio; a sacris exclúsio; a fidélium
ambulando famem. consortione expúlsio; Ecclésiae communio-
nis privátio; a fidélium communione reiéctio;
exclamación: exclamátio, onis f. sacrorum communionis adémptio vel privá-
tio. Uso: absolver de la -, ab excommunica-
exclamativo: exclamativus, a, um. tione áliquem absólvere; excommunicationis
poenā liberare; áliquem in sacrorum commu-
exclaustración: exclaustrátio, onis f. nionem recípere vel restitúere; imponer la -,
v. excomulgar; incurrir en -, in excommuni-
exclaustrado: exclaustratus, a, um. cationem incúrrere.
exclusividad: exclusívitas, atis f. Sin: singu- excursión: (viaje por lo común corto) excúr-
láritas; ius exclusivum. sio, onis f. Sin: peregrinátio; peragrátio; iter,
itíneris; excursus, us m; decúrsio. Uso: - na-
exclusivismo: exclusivismus, i m. Sin: ex- vales, excursiones navales; - de recreo, de-
clusória rátio. lectábilis peregrinátio; hacer una - al campo,
rusticanum iter perágere; in rus decúrrere.
exclusivista: exclusivista, ae m. Sin: exclusó-
riae rationis studiosus; ad exclusivismum excursionismo: excursionum stúdium. Sin:
pértinens. peragrandi rátio.
exclusivo: exclusivus, a, um. Sin: exclusó- excursionista: peragrator, oris m. Sin: excur-
rius; próprius; singularis. sor; peragrationum studiosus.
430
exigencia
idóneam nancisci; no admitir la - de alguien, del Estado a los agentes extranjeros para que
causam alicúius neglégere; proporcionar una puedan ejercer las funciones propias de su
- a alguien, excusationem álicui dare; con la cargo) plácitum, i n. Uso: - real, regale plá-
- de ..., per spéciem + gen; per causam + gen. citum.
431
exigir
Sin: res (rei f) necessária. Uso: ceder a las - exógeno: exógenus, a, um. Sin: foris ortus.
experimentales, experimenta admíttere.
exónfalo: exómphalus vel exómphalos, i m.
exigir: exígere áliquid ab áliquo. Sin: impe- Sin: umbilīci hérnia.
rare áliquid álicui.
exorcismo: exorcismus, i m. Sin: dáemonum
eximido: immunis, e. Uso: - del servicio mi- expúlsio.
litar, vacans, antis; immunis milítiā.
exorcista: exorcista, ae m. Sin: dáemonum
eximir: exímere. Sin: liberare. Uso: - a al- expulsor.
guien del servicio militar, álicui milítiae va-
cationem dare. exorcistado: exorcistatus, us m. Sin: exorcis-
térium; exorcistae munus, offícium, ordo.
existencia: exsisténtia, ae f. Uso: demostrar
la - de Dios, Deum esse probare; negar la - exorcizar: exorcizare. Sin: dáemones ex-
de Dios, Deum esse negare. péllere, repéllere, deprecari.
432
experiencia
tarse) diffúsio, onis f. Sin: propagátio, onis f tularum // (viaje o marcha) expedítio, onis f.
// (fig, propagación) propagátio. Uso: - polí- Sin: peregrinátio. Uso: - al planeta Marte,
tica, fínium vel impérii propagátio; necesidad expedítio in stellam errantem Martem.
de - política, necéssitas fines producendi,
proferendi, propagandi; impérii propagandi expedidor: expeditor, oris m; expeditioná-
necéssitas // (fig, manifestación efusiva de rius, ii m. Sin: mittens // (empresario de
un afecto o pensamiento) - del ánimo, ánimi transportes) rei mittendae procurator; mis-
diffúsio vel effúsio. Sin: effusus ánimus. sionum procurator; - de mercadería, mitten-
dae mercis procurator; mércibus mittendis
expansionismo: expansionismus, i m. Sin: procurator; - público, del Estado, bastagárius,
expansionis cupíditas, stúdium; fines dila- ii m.
tandi stúdium; impérii propagandi stúdium.
expediente: (conjunto de papeles referentes
expansionista: expansionista, ae m. a un asunto): fascículus, i m. Sin: libellus;
instrumentum; insertum, i n ; inserta, orum
expansivo: expansivus, a, um. Sin: se expan- npl; tabellae, arum fpl; fascículus insertus;
dens (-entis) // (de persona) apertus, a, um. pagellarum fascículus; documentorum séries;
Sin: sincerus. tabularum vel instrumentorum corpus. Uso:
- de una causa, litis instrumentum.
expatriado: exsul, ŭlis mf (patriā, domo).
Sin: prófugus; extorris, e. expedir: (mandar, remitir) míttere. Sin: ex-
pedire.
expectación: (intensidad con que se espera
una cosa) exspectátio, onis f // (fiesta en expeditivo: celer, ĕris, ĕre. Sin: festinus; pa-
honor de la Virgen) Exspectátio partūs Bea- ratus; promptus.
tae Mariae Vírginis.
expendedor, ra: distractor, oris m; distrac-
expectativa: (posibilidad razonable de que trix, icis f. Sin: vénditor vel venditator, oris
algo suceda) exspectátio, onis f. Uso: - eco- m. Uso: - clandestino, vénditor clandestinus.
nómica positiva, exspectátio oeconómica po-
sitiva; conforme a la -, pro exspectatione. expensas: a sus -, suis súmptibus; a - del es-
tado, público sumptu.
expectoración: exscreátio, onis f.; exscreatus
vel screatus, us m. experiencia: experiéntia, ae f. Sin: experi-
mentum; usus, us m. Uso: - connatural, expe-
expectorante: exscreativum, i n. Sin: medi- rimentum naturae consentáneum; la - diaria,
camentum exscreationi adiuvandae; ad usus cotidianus vel quotidianus; larga -,
exscreandum aptum remédium. longa experiéntia; longinqui témporis usus;
- política, usus rei públicae; - precoz, rerum
expectorar: screare vel exscreare. Sin: experiéntia velox; - de las cosas del mundo,
exspectorare; exspúere. rerum saeculárium usus; los frutos de la -,
notiones ex usu partae; individuo de gran ,
expedición: (cosa a expedir) merces mit- homo prudentíssimus; homo usu práeditus;
tenda // (acción de expedir) míssio, onis f . homo multarum rerum usum habens // adqui-
Sin: expedítio. Uso: - de cartas, míssio epis- rir - en algo, áliquid experiri; usum alicúius
433
experimentación
rei experiri; haber hecho - de algo, rem ex- explicación: explicátio, onis f. Sin: explaná-
pertam habere; saber algo por -, áliquid usu tio, onis f.
compertum habere; aliquid usu cógnitum ha-
bere; tener poca -, usu non satis esse; tener explicar: explicare. Uso: ¿quién sabe - esto?,
gran - en algo, in áliqua re usum habere. quis hoc exprímere scit?
experto: peritus, a, um. Sin: exercitatus; ex- explosivo: adj explosivus, a, um. Sin: displo-
pertus; callens; sciens; versatus. Uso: hombre sivus; displōdens; dirumpens // sust matéria
-, peritus vir; ser -, callere; novisse; scire. displodens vel displosiva. Sin: pulvis (-vĕris
m) pýrius vel displosivus.
expiación: (acción) expiátio, onis f // (efecto)
piáculum, i n. Uso: - de los crímenes, expiá- explotación: abusus, us m. Uso: las diversas
tio scélerum; sacrificios de -, piaculária, formas de -, abusūs várii modi.
orum npl; en -, piáculi causā.
explotador: expilator, oris m. Sin: qui ní-
expiatorio: piacularis, e. Sin: lustralis. Uso: mium ex aliena ópera quaestum vel lucrum
cabrón -, piacularis víctima. facit.
434
expresión
exportación: (acción de exportar) exportá- expósito: (infans vel puer) expósitus, derelic-
tio, onis f. Sin: evéctio // (lo que se exporta) tus, proiectícius. Uso: casa de expósitos, bre-
id quod exportatur; ea quae exportantur. Uso: photrophēum, i n; brephotrophīum, ii n;
cerveza de -, cervésia exportatícia // (con- hospítium infántibus alendis.
junto de cosas exportadas) res (rerum) ex-
portatae. Sin: merces (-ium fpl) exportatae. expositor: (persona que expone o interpreta)
expósitor, oris m // (persona que presenta sus
exportado: exportatus, a, um. Sin: evectus. productos u obras en una exposición pública)
tabernáculi exhibitórii custos (-odis m) vel
exportador: adj exportans, antis. Sin: éve- appáritor (-oris m). Sin: tabernáculo exhibitó-
hens, entis // sust exportator, oris m. Sin: rio addictus.
evector; eductor.
expresamente: (claramente) v. explícita-
exportar: exportare. Sin: efferre; evéhere. mente // (ex profeso, con particular intento)
consulto. Sin: déditā óperā.
exposición: (acción y efecto de exponer) ex-
posítio, onis f. Sin: exhibítio. Uso: - de cua- expresión: (manifestación) expréssio, onis f.
dros, exhibítio imáginum; - del Santísimo Sin: declarátio; manifestátio; descríptio; re-
Sacramento, pública Sacramenti Augusti praesentátio. Uso: - ajenas a la auténtica re-
adorátio; hacer la - del Santísimo, Sacramen- alidad de la religión católica, religiosae vitae
tum Augustum pópulo supplicationis causā rationes a germana religione cathólica alie-
propónere // (fig, narración) narrátio vel nae; expresiones de la comunión eclesial, ex-
enarrátio, onis f. Sin: descríptio; explanátio pressiones communionis ecclesialis //
// - fotográfica, exposítio luci // (presentación (palabra) dicta, orum npl. Sin: verba; vocá-
435
expresionismo
bula; copulata verba; coniunctae vel copula- expropiación: expropriátio, onis f. Sin:
tae voces. Uso: - metafóricas, verba translata adémptio; spoliátio; deiéctio; proprietatis pri-
// (locución) díctio, onis f. Sin: enuntiátio; lo- vátio; bonorum adémptio. Uso: - de un fundo,
cútio; phrasis. Uso: - elíptica, curta senténtia; deiéctio de fundi possessione; deiéctio de
enuntiátio ellíptica; - idiomática, peculiaris solo, de possessione fundi; - por pública uti-
locútio // - algebraica, algébrica expréssio, lidad, vindicátio alicúius rei ex rei públicae
rátio, repraesentátio; - de alegría, effusa lae- utilitate facta.
títia // (vivacidad de -) vigor, oris m vel vis
(ac vim; abl vi; pl vires, vírium, víribus) f. expropiar: expropriare. Sin: álicui proprie-
tatem adímere, abrípere, auferre, démere; áli-
expresionismo: expressionismus, i m. Uso: - quem proprietate privare; áliquem
alemán, expressionismus theodiscus vel ger- possessione spoliare; spoliare áliquem áliqua
mánicus. re; áliquem de possessione alicúius rei deí-
cere; áliquem possessiónibus (vel bonis) de-
expresionista: expressionista, ae m. Sin: ex- ícere, deturbare, depéllere, expéllere;
pressionismi sectator. adímere áliquid ab áliquo; adímere áliquid
álicui. Uso: - por pública utilidad, ex rei pú-
expresivamente: expressive. Sin: aperte; blicae utilitate vindicare áliquid.
plane; significanter.
expulsión: expúlsio, onis f. Sin: depúlsio;
expresivo: (referido a cosas) éxprimens, eiéctio; exáctio.
entis. Sin: signíficans; declarans. Uso: ade-
mán -, gestus rem et senténtiam éxprimens; expurgado: (de autor o libro) emendatus, a,
ojos -, óculi loquaces; rostro -, vultus argutus um. Sin: expunctus.
// (referido a expresiones) signíficans, antis;
vívidus; vivus. Uso: palabras - , verba signi- expurgar: expurgare, purgare. Sin: emen-
ficántia; palabras más -, verba plus efficién- dare, corrígere; resecare vel expúngere. Uso:
tia // (referido a conceptos) fortis, e. Sin: hay que - el lenguaje, expurgandus est sermo.
gravis. Uso: discurso-, orátio gravis; senten-
cia -, senténtia fortis. exquisitez: (de comidas) suávitas, atis f; de-
líciae, arum fpl; (de ánimo) nobílitas (-atis f)
expreso: (correo extraordinario) epístula ingénita; (de maneras) elegántia, ae f; (de es-
praepes (-ĕtis). Sin: próperae lítterae (-arum tilo) scribendi lenocínium.
fpl). Uso: por -, citíssimo cursu // (tren rá-
pido) tramen (-mĭnis n) celérrimum. Sin: ha- ex rey: quondam rex. Sin: rex sólio deturba-
maxóstichus citíssimus. tus; rex dignitate auctoritateque spoliatus,
exspoliatus, despoliatus; qui rex fuit vel fúe-
exprimidera, exprimidero o exprimidor: rat.
pressórium, ii n. Sin: máchina éxprimens.
Uso: - eléctrica, eléctricum pressórium; - de extasiarse: (arrobarse, caer en éxtasis) v. éx-
agrios, citreorum pressórium; máchina cítreis tasis // (maravillarse, embelesarse) alicúius
exprimendis. rei admiratione, gáudio, laetítiā, voluptate
perfundi. Sin: summa alicúius admiratione
ex profeso: ex professo. Sin: consílio; indús- (...) áffici; singulari admiratione (...) efferri.
triā; de vel ex indústria.
436
extradición
437
extraditar
extraditar: réddere. Sin: trádere expostula- extraterrestre: adj extraterrester, tris, tre; ex-
tum (reum); trádere expostulatam (ream). traterrestris, e. Sin : alienígenus stellaris //
sust extraterrestris íncola (-ae f). Sin: aliení-
extraescolar: extrascholaris, e. gena (-ae m) stellaris.
extranjero: (natural de una nación con res- extravagancia: insoléntia, ae f. Sin: nóvitas
pecto a los naturales de cualquier otra) ád- // (discurso extravagante) inepte vel stulte
vena, ae mf. Sin: alienígena, ae m; dictum (-i n). Sin: deliramentum. Uso: decir
peregrinus, i m; externus vel extráneus, i m. extravagancias, ineptire; delirare; fatuari; de-
Uso: los -, externi, orum mpl; hostilidad para liramenta loqui // (acción extravagante) in-
con los -, hostílitas erga extráneos // (que es epte vel stulte factum. Uso: hacer
o que viene de país extranjero): exter vel éx- extravagancias, ineptire; desípere; inepte fá-
terus, a, um. Sin: externus; extráneus; pere- cere.
grinus; alienígenus; allophylus. Uso:
costumbres -, externa, orum npl // (país ex- extravagante: (que hace o dice fuera del
tranjero) externa gens; éxterae nationes vel orden regular) ínsolens, entis. Sin: insólitus;
terrae. Uso: en el -, in externis locis; viaje al absurdus; a normis abhorrens // (ridículo) ri-
-, peregrinátio ; habitar en el -, péregre vel in dículus, a, um. Sin: ridendus vel irridendus //
éxtera regione habitare; ir al -, péregre exire (que obra con extravagancia) morosus, a,
vel proficisci; volver del -, péregre redire. um. Sin: cerebrosus; fátuus; stultus; insí-
piens.
extraordinario: extraordinárius, a, um. Sin:
incredíbilis; inauditus; singularis; insignis; extraviado: (apartado del camino) dévius, a,
admirábilis, mirábilis; mirus. um. Sin: deflexus; de via deductus; viā
deceptus; a recto itínere aversus, deductus,
extraparlamentario: extraparlamentárius. abstractus // fig pérditus, a, um. Sin: corrup-
438
eyectable
439
F
fábrica: fábrica, ae f. Sin: officīna; ergasté- constrúctio; aedificátio. Uso: - en serie, fa-
rium; domus fabricatória; machinária domus. bricátio serialis; - de edificios, fabricátio ae-
Uso: - metalúrgica, fábrica metallorum; - dificiorum; tanques de - rusa, currus
química, fábrica chémica; - textil, de tejidos, cataphracti a Russis fabricati; relativo a la -,
textrinum, i n; opifícium téxtile; - de acero, fabricatórius.
chalybéia, ae f; officina ferrária; chálybis of-
ficina vel fornax; ergastérium chalybárium; - fabricador: (que inventa o dispone una cosa
de algodón, officina xýlina; - de anteojos, no material) machinator, oris m. Sin: molītor;
perspicillorum officina; - de armas, armorum auctor.
fábrica; - de artículos de punto, lanifícium;
tunicularum officina; - de automóviles (auto- fabricante: fábricans, antis. Sin: fabricator;
motores, coches), ergastérium cinéticum; au- ártifex; faber; ópifex. Uso: - de armas, armo-
toraedarum (vel autocinetorum, vel rum faber ; - de fósforos, mercis sulphuratae
automobílium) fábrica vel officina; - de auto- ópifex; - de ladrillos, laterárius, ii m; - de se-
motores Fiat, socíetas autocinetorum effec- llos, sigillárius, ii m; sigillator, oris m; - de
trix, cui nomen Fiat; - de coches “Opel”, tejidos, textor, ōris m; - de vidrios, vitrárius,
officina autocinética “Opel”; - de coches po- ii m; faber vitrárius.
pulares (“VW”), officina autocinetorum po-
pulárium (“VW”); - de azúcar, sácchari fabricar: (construir un edificio, un muro,
officina; - de bicicletas, officina cyclística, etc.) fabricari vel fabricare. Sin: aedificare,
birotária, birotulária, birotalis; officina biro- exaedificare; constrúere, exstrúere // (fig,
tarum; - de cerveza, cervísiae officina vel fá- hacer o construir una cosa inmaterial) strú-
brica; ergastérium cervísiae coquendae; - de ere. Sin: fíngere; machinari; moliri; excogi-
computadoras, officina ordinatrorum; - de tare; architectari. Uso: - una mentira,
dulces, cuppedinaria officina; - de electrici- mendácium strúere.
dad, electrificīna; - de gas, fábrica gasi vel
gásii; officina gásica vel gasária; - de lanas, fábula: fábula vel fabella, ae f. Sin: apólo-
lanária, ae f ; officina lanária; - de material gus.
plástico, officina rerum plasticarum; - de
muebles, supelléctilis officina; - de papel, fabulista: fabulator, oris m. Sin: fabularum
chartária officina; - de plutonio, plutónii of- (vel fabellarum, vel apologorum) scriptor vel
ficina; - de pólvora, púlveris pýrii officina; - conscriptor.
de porcelana, fábrica porcellánica; - de saté-
lites artificiales, satéllitum artificiálium (vel fabuloso: fabularis, e; fabulosus, a, um.
artificiosorum) officina; - de seda, officina
bombýcina vel sérica; - de soda, nitrifícium, facción: consociátio, onis f. Uso: - “Hamas”,
ii n. consociátio “Hamas”; - islámica “Hamas”,
consociátio islamística, quae appellatur
fabricable: fabricábilis, e “Hamas”; - terrorista, consociátio terrorís-
tica.
fabricación: fabricátio, onis f. Sin: conféctio;
440
fagocitosis
441
fagot
faja: fáscia, ae f. Sin: táenia. Uso: - usada falsarregla: (instrumento que se compone de
para llevar el dinero, zona; el que hace fajas dos reglas movibles alrededor de un eje) ré-
de tal tipo, zonárius // (cinturón) cíngulum; gulae móbiles // (falsilla) v. esta voz.
vitta.
falsete: falsa vócula. Sin: tínnula vox; vox
fakir, v. faquir. arte acútior.
falible: fallíbilis, e. Sin: qui, quae, quod falli falsilla: régula lineata. Sin: suppósita linea-
potest. rum vestígia; translúcidae scribendi líneae;
lineata exemplarisque página.
fálico: phállicus, a, um.
falta: (acto contrario al deber u obligación)
falla: defectus, us m; deféctio, onis f. Sin: ví- culpa, ae f. Sin: noxa. Uso: cometer una -,
tium; lacuna. Uso: - eléctrica, defectus elec- culpam vel noxam admíttere // (infracción
tricitatis; - mecánica, defectus machinalis; voluntaria de la ley) legis violátio. Uso: co-
fallas en la seguridad de los sistemas, lacu- meter una -, legem violare, non servare, non
nae securitatis systématum. observare; contra legem fácere, commíttere;
poenáliter ágere; no hubo -, nihil contra
fallar: (dejar de funcionar bien) defectum legem commissum // (error) mendum, i n //
habere. (escasez) inópia, ae f Sin: penúria // (priva-
442
fantaseo
ción) privátio, onis f. Sin: adémptio; detrác- fanerogamia: phanerogámia sive -gamīa, ae
tio. f.
443
fantasía
ginátio; fíctio; phantásia; nugae, arum fpl; in- FAQ (Inform) acróstico de: Frequenter Alla-
éptiae, arum fpl; inanes imágines; fictae co- tae Quaestiones.
gitatione imágines; inanes mentis spécies;
sómnia; res fictae vel commentíciae. faquín, v. changador.
fantasioso: (vanidoso, presuntuoso) glorio- farfullar: incerte loqui. Sin: mussare, mussi-
sus, a, um. Sin: levis; vanus; inflatus; prae- tare.
sumptuosus vel praesumptiosus // (que tiene
mucha imaginación) phantásticus, a, um. faringe: pharynx, ngis f. Sin: fauces, ium fpl;
Sin: imaginosus. gula; guttur, ŭris n.
444
farmacomanía
445
farmacopea
farmacopea: (arte de preparar los medica- farol: lanterna vel laterna, ae f. Sin: fax, facis
mentos) pharmacopaea, ae f. Sin: pharmaco- f; lampas, ădis f; lucerna; fácula; lumen,
rum tractátio vel index (-dĭcis mf); mĭnis n. Uso: - delantero (de bicicleta),
medicamentorum doctrina // (libro en que se lumen antīcum vel antérius; - trasero (de bi-
encuentran las recetas de las sustancias me- cicleta), lumen postīcum vel postérius; - de
dicinales que más comúnmente se usan) gas, lampas gasária; faroles de posición (en
pharmacorum vel medicamentorum liber. un vehículo) lucérnulae, arum fpl; depósito
Sin: corpus (-pŏris n) medicamentorum. de faroles, receptáculum lucernarum, lanter-
narum, lúminum.
farmacopedia: pharmacopáedia sive -pae-
dīa, ae f. Sin: doctrina de medicamentis con- farola: lanterna vel laterna, ae f.
ficiendis.
farolero: (el que hace faroles o los vende)
farmacopoesis, v. farmacopoyesis. lanternárius, ii m // (el que cuida de los faro-
les) lanternárius, ii m. Sin: lucernarum custos
farmacopola, v. farmacéutico. // (vano, ostentoso) ostentator, oris m. Sin:
iactator.
farmacopólico, v. farmacéutico.
farolito: lucérnula, ae f. Sin: lumen parvum;
farmacoposia: medicamenti súmptio. parva lucerna.
446
fe
fáctio, doctrina, systema (-ătis n); fascistarum tor, fautor; ómnia fato fíeri opinans.
impérium vel régimen.
fatuidad: fatúitas, atis f. Sin: insipiéntia; sto-
fascista: adj fascalis, e. Sin: lictórii (gen); e líditas; stultítia.
factione lictória; ad fascismum pértinens.
Uso: era -, fascalis (vel lictórii) nóminis fatuo: fátuus. Sin: hebes, ĕtis; insípiens; stó-
aetas; partido -, fáctio lictória vel fascalis; lidus; stultus; stúpidus; obtusus.
fascalium pars vel fáctio; régimen -, fascale
régimen // sust fascista, ae m. Sin: sodalis fauna: (conjunto de especies animales)
fascalis; novus lictor. Uso: los -, fascalis (vel fauna, ae f. Sin: animália, ium npl.
lictórii) regíminis ásseclae.
favor: por -, quaeso. Sin: amabo; amabo te.
fase: (cada una de las diversas apariencias o
figuras con que se dejan ver la luna y algu- favoritismo: (- personal) favor in áliquem
nos planetas) phasis, -is vel -ĭdis (ac -im; abl immódicus, immoderatus, nímius; nímia in
-i) f. Sin: artículus, i m (período); varíetas (vel erga) áliquem grátia; nímium erga áli-
(mudanza). Uso: las - de la luna, phases lu- quem stúdium; personarum accéptio. Uso:
nares; lunae artículi; lunae lúminum varíetas; pecar de -, usar - con uno, álicui nímiā grátiā
seguir las - del eclipse de sol, solis deficientis favere, studere, indulgere; álicui potíssime
artículos observare // (fig, cada uno de los di- (vel potíssimum) favere // (- partidario) in ci-
versos aspectos sucesivos que presenta un vilem suam partem (vel in factionem suam)
asunto) gradus, us m. Sin: phasis; tempus; stúdium.
momentum; condício; status, us m. Uso: - ac-
tiva, activus gradus; - de aspiración, gradus fax: (aparato) telecopiatrum, i n. Sin: teleco-
inspirationis; gradus vel phasis ab inspira- piale, is n (instrumentum); telecopialis, is f
tione; - de comprobación, phasis comproba- (máchina) // (documento) telecópia, ae f. Sin:
tionis; - de compresión, gradus compressionis epístula telecopialis. Uso: transmitir por -, te-
vel a compressione; - de descarga, gradus lecopiare; por -, per telecopiatrum, vel per te-
exonerationis vel ab exoneratione; - de explo- lecopiale, vel per telecopialem; relativo al -,
sión, gradus displosionis vel a displosione; telecopialis, e.
fases de la vida, vitae vices vel témpora.
FBI (Federal Bureau of Investigation): Offí-
fasímetro: phasímetrum, i n. Sin: instrumen- cium Foederatum (vel Foederatorum) Vesti-
tum eléctricum phásibus dimetiendis. gatórium. Sin: Offícium Foederatorum
Vestigatorum; Foederale Investigationis Cor-
fastidiarse: me fastidio de alguien o algo, me pus; Officium Investigatórium Foederatarum
distaedet alicúius vel alicúius rei. Civitatum, vulgo FBI appellatum.
fatalidad: fatálitas, atis f. Sin: fatum; fati ne- fe: fides, ei f. Uso: buena -, bona fides; de
céssitas; sensus fatalis necessitatis. buena -, (ex) bona fide; mala -, malítia, ae f;
nequítia; perfídia; fallácia; dar - a uno, álicui
fatalismo: fatalismus, i m. Sin: fatalistarum fidem habere, tribúere, adiúngere, arrogare;
doctrina. faltar a la - prometida, fidem láedere, fállere,
pródere, frángere, violare; guardar la - pro-
fatalista: fatalista, ae m. Sin: fatalismi secta- metida, fidem servare vel conservare; obrar
447
febrero
de mala -, malitiose ágere; perfídiā uti. ráticus, a, um. Uso: ejército -, exércitus foe-
deralis.
febrero: Februárius (mensis, is m).
federalismo: foederalismus, i m. Sin: rátio
febrífugo: adj febrífugus, a, um // sust febrí- foederática; sociandarum civitatum doctrina.
fugum, i n; febrifúgium, ii n (medicamen-
tum). federalista: adj foederalísticus, a, um. Sin:
ad foederalismum áttinens // sust foedera-
febril: febrilis, e. Sin: febriculosus, a, um. lista, ae m. Sin: foederalismi fautor.
fechador (utensilio para estampar fechas) felicitar: (expresar el deseo de que una per-
rotábiles dierum typi // (matasellos) v. esta sona sea venturosa) álicui ómnia laeta expós-
voz. cere.
448
ferroviario
fenología: phaenológia sive -logīa, ae f. túrg, cualquiera de los días de la semana ex-
cepto sábado y domingo) féria, ae f. Uso:
fenomenal: phaenomenalis, e // fig immanis; féria secunda (lunes), féria tértia (martes),
inauditus; miríficus; portentosus; prodigio- etc.
sus; monstruosus.
feriado: adj feriatus, a, um. Uso: día -, dies
fenoménico: phaenoménicus, a, um. feriatus; dies vácuus; - nacionales, fériae
(-arum fpl) nationis; hoy es - (escolar), hodie
fenomenismo: phaenomenismus, i m. vacamus scholā.
449
ferry
efecto de administrar); ferríviae (vel ferrivia- forma de ondas o puntos) lacínia, ae f. Sin:
rum) curatores vel praepósiti; qui rem ferri- punctum sertum vel lingulatum // (Arq,
viáriam administrant (personas encargadas adorno a manera de -) encarpa, orum npl.
de la administración); estación -, státio ferri-
viária; horario -, ferriviarum index (-dĭcis fetiche: idōlum, i n. Sin: deus factícius; fac-
mf); horárium ferriviárium; línea -, ferriviá- tícium numen (-mĭnis n).
rium iter; red -, ferríviae, arum fpl; viae
ferratae vel férreae; una densa red -, multae fetichismo: (culto de los fetiches) feticismus,
ferríviae; tráfico -, commeatus ferriviárius // i m. Sin: idololatrīa, ae f ; factícii núminis
(empleado del ferrocarril) minister ferriviá- adorátio; vana superstítio; facticiorum deo-
rius. Sin: ferríviae minister; ferríviae addic- rum cultus (-us m); falsorum núminum relí-
tus; ferríviae ministério addictus; officialis gio vel adorátio // (fig, idolatría, veneración
ferriviárius; ferríviae ópifex (-fĭcis m, si se excesiva) immoderatus cultus; caeca adorá-
trata de un simple obrero). tio.
ferry o ferryboat: navis traiectória. Sin: fetichista: idolólatres, ae m. Sin: idōli ado-
traiectícium navígium; navis hamaxóstichum rator; factícii núminis adorator // fig immo-
tránsvehens; navis ferríviae currus tránsve- deratus (vel immódicus, vel nímius) cultor.
hens.
feto: fetus, us m. Sin: conceptus, us m; par-
fervorín: hortatiúncula, ae f. Sin: exhortató- tus, us (dat y abl pl -ubus) m. Uso: - humano,
ria vel férvida oratiúncula; hortátio. fetus humanus; infantículus conceptus; - no
nacido, fetus nondum natus.
festejar: celebrare. Sin: honorare.
feudal: feudalis, e.
festejo: sollémnia, ium npl. Sin: festívitas.
Uso: - oficiales, festivitates officiales. feudalidad: feudálitas, atis f. Sin: feudalis
rátio vel constitútio; feudalis compāges (-is f)
festín: convívium, ii n. Sin: festum; comis- sive compago (-gǐnis f).
sátio; magna cena.
feudalismo: feudalismus, i m. Sin: feudale
festival: festivália, ium npl. Sin: lúdicrum; régimen (-mǐnis n).
spectáculum; festivum spectáculum; lusórius
conventus; lúdicer coetus; popularis recreá- feudatario: feudatárius, ii m. Sin: dynastes,
tio. Uso: - musical, músicum spectáculum; ae m; feudi dóminus; feudi frúitor; territórii
músicum festivumque spectáculum; - de beneficiárius. Uso: súbdito del -, cliens, entis
cine, festivália cinematográphica. m.
450
fideicomiso
fiado: vender a -, mercem solutione dilata fibroma: fibroma, ătis n. Sin: fibratus tumor.
véndere.
fibrosidad: fibrata constitútio.
fiador: sponsor, ōris m. Sin: fideiussor; in-
tercessor. Uso: salir -, spondere; fideiubere. fibroso: fibratus, a, um. Sin: e fibris compó-
situs vel constans.
fiambre: promulsis, ĭdis f. Sin: salacaccábia,
orum npl; coctum aut assum frígidum; frí- ficción: fíctio, onis f. Uso: - científica, v.
gida, orum npl; antecénium; antepastum; ciencia (ciencia ficción).
cenae inítium; gustátio.
ficha: (papeleta) scheda vel schida; sceda vel
fiambrera: (recipiente para llevar fiambres) scida, ae f. Sin: schédula vel schídula, scé-
theca frígidis servandis. Sin: pyxis frigidária dula vel scídula; téssera; tessérula. Uso: - clí-
// (fresquera) v. esta voz // (la que fabrica o nica, scheda clínica; - electoral, scheda
vende fiambres) frigidária, ae f. Sin: frigido- comitialis; tabella suffrágio ferendo; - mag-
rum confectrix (si solo fabrica); frigidorum nética, scheda magnética; - mecanográfica,
vénditrix (si solo los vende). scheda mecanográphica; - perforada, scheda
perforata; - de asistencia, conventícium, ii n;
fiambrería: (oficina donde se fabrican fiam- - de inscripción, scheda vel schédula inscrip-
bres) frigidorum officina // (tienda donde se tionis // (pieza que sirve para señalar los
venden) frigidorum taberna. tantos en el juego) scrúpulus, i m // (pieza del
dominó) v. dado // (pieza del ajedrez) latrún-
fiambrero: (el que fabrica o vende fiambres) culus, i m.
frigidárius, ii m. Sin: frigidorum confector (si
solo los fabrica); frigidorum vénditor (si solo fichado: in tésseras relatus. Sin: tésseris
los vende). mandatus; in tabellis annotatus vel ordinatus:
fianza: fideiússio. Sin: spónsio pecuniária. fichador: in tésseras relator. Sin: tesserarum
Uso: - bancaria, fideiússio mensária; argen- conscriptor; tabellarum ordinator.
táriae domus cáutio; dar - por uno, fideiubere
pro áliquo. fichaje: in tésseras relátio. Sin: tabellária an-
notátio vel ordinátio.
fibra: fibra, ae f. Uso: - musculares, fibrae
musculares; - sintética, fibra synthética. fichar: in schédulas vel scidulas dispónere.
Sin: in tésseras referre; tésseris mandare; in
fibrilación: fibrillátio, onis f. Sin: gravíssima tabellis annotare vel ordinare.
cordis inaequálitas vel inconstántia; cor inae-
quabilíssime pálpitans. fichero: (caja donde se clasifican las fichas)
chartotheca, ae f. Sin: scrínium, schedárium;
fibrina: fibrina, ae f. schedarum vel scidarum loculamentum, ar-
márium, repositórium, scrínium, theca //
fibrinoso: fibrinosus, a, um. Sin: fibrinā (conjunto de fichas) schedarum series, ordo,
abundans; fibrinam habens vel cóntinens. congéries. Uso: - de tarjetas, chartotheca.
451
fidedigno
fidelidad: fidélitas, atis f. Uso: alta -, summa fifty-fifty: lucri dimidiátio. Sin: lucrum dimi-
fidélitas. diatum; aequíssima partítio.
fiebre: febris, is f. Uso: - endémica, febris en- figurado: figuratus, a, um. Sin: figurativus;
démica; - del heno, febris aestiva; rhinitis translatus, translativus; metaphóricus;
(-ĭdis f) pollinosa; - del oro, auri fames; tener symbólicus.
-, febri correptum esse.
figurativo: imitativus, a, um. Sin: imáginem
fiel: (aguja de la balanza) v. aguja // (cre- ímitans vel éxprimens.
yente) fidelis, is m // (cristiano) fidelis, is m;
christianus. Sin: christifidelis. figurero: imaguncularum (vel statunculo-
rum, vel staticulorum) vénditor.
field (cancha, campo de juego), v. campo.
figurilla: imagúncula, ae f. Sin: statúnculum;
fieltro: (especie de paño no tejido) feltrum, i statículum.
n. Sin: coáctile, is n; coactília, ium npl;
coacta, orum npl; pannus coáctilis; coactum figurín: vestis adumbrátio, descríptio, spéci-
villum; pannus ex lana coacta vel stipata; fi- men. Sin: exemplar vestis.
brīnum, i n. Uso: hecho de -, coáctilis, e; fi-
brīnus, a, um; obrero que prepara el -, fijacarteles, v. cartelero.
lanárius coactor; coactiliárius, ii m.
fijador: (fijapelo) liquor figens, fixórius, fi-
fiesta: festum, i n; festa, orum npl. Sin: dies xatórius, alligatórius // (fijador de carteles)
festus vel dies festa; dies festi; festívitas; v. cartelero.
sollemnitas; sollémnia, ium npl. Uso: -
mayor, festum maius; - movibles, festa fijar: fígere vel defígere. Uso: - el pelo,
mobília; sollémnia conceptiva; fériae con- comam liquore figente oblínere vel aspér-
ceptivae sollemnes; - nacional, dies festus gere; - un cartel en lugar público, tábulam fí-
nationalis; - navideñas, sollémnia natalícia; - gere in público.
pública, festum públicum; - de invierno, hie-
male festum; - del carnaval, bacchanálium fijatopes: - del tabulador, calculatoris deci-
festum; - del Rosario, festum a Rosário; ce- mani retináculum.
452
filigrana
fila: séries, ēi f. Sin: ordo, dĭnis m. Uso: en latéliam spectans; ad pittácia pértinens. Uso:
larga -, porrecto órdine; en - india, unus post colección -, corpus philatélicum; pittaciorum
álium; hacer -, per órdinem singillatim accé- corpus; pittácia in ordinem redacta.
dere; poner en -, ordinare; órdine pónere; in
órdinem dispónere. filatelista: philatelista vel philatelistes, ae m.
Sin: pittaciorum peritus vel studiosus; pitta-
filacteria: (pedazo de piel o pergamino con ciorum collector; qui pittácia cólligit. Uso: -
pasajes de la Escritura) phylactérium, ii n // fanático, philatelista phanáticus.
(amuleto usado antiguamente) v. amuleto.
filaucía: philáutīa, ae f.
filamento: (cuerpo filiforme, flexible o rí-
gido) fibrae, arum fpl // (hilillo metálico de filautero: philauta, ae m.
una bombilla eléctrica) ellýchnium, ii n.
filautía, v. filaucía.
filantropía: philanthrópia sive -thropīa, ae f.
Sin: humánitas. file (Inform), archivo: scapus, i m. Sin: plica,
ae f.
filantrópico: philanthrópicus, a, um. Sin: hu-
manus; benignus; civilis; ad philanthrópiam filete: (bistec) carnis lamínula (-ae f).
áttinens.
filetear: tórulo ornare.
filántropo: philánthropus, i m. Sin: philan-
thrópiae cultor, sectator, assectator; vir filiación: filiátio, onis f; filíetas, atis f. Uso:
hóminum amans vel amantíssimus; vir anotar la -, filiationem enotare // (señas per-
hóminum studiosus vel studiosíssimus; vir sonales de un individuo) filiationis notae
homínibus amicus. (-arum fpl) // (fig, dependencia, ilación)
origo, gĭnis f; ortus, us m; proféctio. Uso: la
filarmonía: philharmónice, es f; philharmó- - de las ideas, idearum vel notionum origo.
nica, ae, f. Sin: músicae artis stúdium.
filial: (sucursal) sedes (-is f) additícia vel au-
filarmónica: (acordeón) v. esta voz. xiliária // (concerniente o relativo al hijo) fi-
lialis, e. Sin: fílii (= del hijo) vel liberorum
filarmónico: philharmónicus, a, um. Sin: (= de los hijos). Uso: amor -, amor filialis;
musicorum studiosus; músicae vel músices píetas in (vel erga) patrem (vel in matrem,
studiosus. Uso: orquesta -, symphoníaca so- vel in parentes).
dálitas; symphoniacorum agmen, manus, ma-
nípulus; sociedad -, sodálitas músicae arti (o filialmente: fílii ánimo. Sin: ut fílium adde-
simplem músicae) provehendae; músicae stu- cet; pie.
diosorum sodálitas.
filigrana: (obra delicada formada con hilos
filatelia: philatélia sive -telīa ; philatélica, ae de oro o plata) filigrana, orum npl. Sin: filum
f (ars). Sin: pittaciorum ars, doctrina, disci- áureum vel argénteum; ornamentum ex auro
plina, sciéntia. vel argento; opus auri vel argenti in fila ducti;
ornamentum ex áureis vel argénteis filis.
filatélico: philatélicus, a, um. Sin: ad phi- Uso: hebilla, pendientes, diadema de -, fí-
453
Filipinas
filmable: aptus pellículae (cinematográphi- filología: philológia sive -logīa, ae f. Sin: phi-
cae). Sin: aptus (vel appósitus, vel accommo- lóloga sive philológica doctrina, disciplina,
datus) ad pellículam. ars, sciéntia; res philóloga. Uso: - clásica,
philológia clássica; antiquarum litterarum
filmador: pellículas ímprimens. Sin: pellícu- stúdia vel sciéntia; - comparada, comparátio
las cinematográphicas ímprimens; pellicula- linguística; - medieval, semítica, philológia
rum ártifex vel operárius. mediaevalis, semitica; - moderna, recens phi-
lológia.
filmadora: cinephotomáchina, ae f. Sin: má-
china cinematográphica; máchina imprimen- filológico: philológicus, a, um.
dis pellículis (cinematográphicis).
filólogo: philólogus, i m. Sin: philológiae
filmar: filmare. Sin: cinematographare; cultor, studiosus, peritus.
pellículam imprímere vel dedúcere; imágines
cinematográphicas cápere, exprímere; cine- filoneísmo: philoneísmus, i m. Sin: novitatis
matográphice imprímere, réddere, referre. amor, cupíditas, stúdium; rerum novarum
amor.
filme: pellícula, ae f. Sin: pellícula (vel táe-
nia, vel taeníola) cinematográphica; visífica filosofía: philosóphia sive -sophīa, ae f. Uso:
pellícula; horama, ătis n. Uso: producir fil- - empírica, v. empirismo; - escolástica, philo-
mes, pellículas compónere, édere, fíngere vel sóphia scholástica ; - hermética, philosóphia
effíngere. hermética, abscóndita, obscura.
454
finés
filtro: (cuerpo a través del cual se hace financiación: pecúniae procurátio, suppedi-
pasar un líquido) colum, i n. Sin: colandi tátio, commodátio, destinátio.
instrumentum. Uso: - de cigarrillos,
philtrum; nicotianae fístulae colum; financiar: pecúniam suppeditare, commo-
hispánulae vel hispánicae colum; convolvelli dare, procurare, destinare (álicui, ad áliquid).
colum; transfusórium (vas); - del aire, colum Sin: nummos suppeditare (álicui rei); pecú-
áëri purgando // (poción a la que se atribuyen niā iuvare (áliquem); sumptum praebere;
poderes mágicos) philtrum, i n. Sin: amató- sumptus conferre, dare, tribúere, subminis-
rium; amatórium póculum; póculum amoris; trare.
medicamentum amatórium; amoris venefí-
cium. financiero: adj nummárius, a, um. Sin: pe-
cuniárius. Uso: recursos -, pecuniarum subsí-
fin: (término) finis, is f. Sin: éxitus, us m; dia; situación - difícil, difficultas rei
pars (partis f) extrema. Uso: - del mundo, úl- nummáriae // sust nummárius vel nummulá-
timum exítium; rerum ómnium exítium; rius, ii m.
terrarum caelique exítium; excídium totīus
orbis terrarum; - de semana, extremae septi- finanzas: res vel rátio nummária. Uso: - del
manae fériae; extrema hebdómadis pars; en Estado, civitatis réditus (-uum mpl); aerá-
el - de semana, hebdómade exeūnte; a fines rium.
del siglo pasado, exeūnte praetérito sáeculo //
(objeto o motivo con que se ejecuta algo) finca: (propiedad inmueble) práedium, ii n.
finis, is f. Sin: consílium; propósitum; sco- Sin: fundus. Uso: - pequeña, praedíolum;
pus, i m. Uso: a tal fin, ad hunc scopum (as- possessiúncula // (establecimiento agrícola)
sequendum); alcanzar un -, propósitum rústicum práedium; ager, agri m. Sin: possés-
ássequi; proponerse un -, finem sibi propó- sio rústica. Uso: - pequeña, agellus, i m; rús-
nere. ticum praedíolum.
455
fingir
fingir: simulare áliquid. Uso: - amistad, ami- nans, antis // sust subscriptor, oris m. Sin: ob-
cítiam simulare; finge partir, símulat se pro- signator vel signator. Uso: el - de esta carta,
ficisci. huius epístulae subscriptor.
finiquito: (remate o saldo de una cuenta) firmar: subscríbere. Sin: subsignare; ob-
exaequátio rationum. Sin: débitae pecúniae signare; nomen suum annotare, inscríbere,
solútio // (certificación de su ajuste) ápocha, subscríbere, subsignare. Uso: - en blanco,
ae f (solutae pecúniae). Sin: testimónium vel chartam puram subscríbere; - un escrito,
testificátio solutae pecúniae scripto nomen subscríbere; scriptum subscrí-
bere; quien firma paga, obsignatori solven-
finlandés: fínnicus, a, um. Sin: finlándicus // dum est; solvet qui obsignavit vel
sust Finnus, i m. obsignáverit.
finta: Esgr captátio, onis f // fig fíctio, onis f. firme: (capa de guijo o piedra machacada)
Sin: simulátio; fallácia. Uso: hacer -, fíngere; substrúctio glareosa vel sáxea. Sin: inferior
simulare; conatum simulare; áliud osténdere stratura; inférius pavimentum.
quam pétere.
first-lady: princeps dómina.
finura: subtílitas, atis f. Uso: - excesiva,
nímia subtílitas; - de sentimientos, sententia- fiscal: adj fiscalis, e // (el que representa y
rum subtílitas. ejerce el ministerio público en los tribunales)
administer públicus. Sin: actor públicus; ac-
fiordo: sinus (-us m) perangustus. Sin: ínti- cusator públicus. Uso: el - de Turín, actor pú-
mus sinus perangustus; maris angiportus (-us blicus taurinensis; - superior, supérior actor
m) vel angiportum. públicus // (perteneciente o relativo al fisco)
fiscalis, e. Sin: públicus; ad fiscum pértinens.
firma: (nombre de una persona que pone al Uso: fraude -, fiscalis fraus // (perteneciente
pie de un escrito; acción y efecto de firmar) o relativo al oficio de fiscal) actoris públici
subscríptio, onis f. Sin: subsignátio; obsigná- próprius; ad actoris públici munus áttinens.
tio; consignátio; inscríptio; nomen (mĭnis n)
subscriptum, inscriptum; nóminis consigná- fisco: fiscus, i m. Sin: aerárium; pecúnia pú-
tio, inscríptio, subscríptio, subsignátio // blica.
(nombre comercial, empresa o estableci-
miento mercantil) socíetas, atis f. Sin: domus; física: phýsice, es (ac -en) f; phýsica, ae f;
nomen; rátio; quaestuosa socíetas vel conso- phýsica, orum npl. Sin: phýsica disciplina,
ciátio; negotiatória socíetas; domus commer- doctrina, sciéntia; rátio de rerum natura.
cialis. Uso: - atómica, nuclear, phýsica atómica, nu-
clearis; - mecánica, phýsica mechánica; - so-
firmado: (suo nómine) signatus vel subscrip- cial, phýsica socialis.
tus, a, um. Sin: nominatim subsignatus;
manu sua inscriptus. físicamente: (de manera física) phýsice //
(según las leyes de la física) phýsica ratione
firmante: adj subscribens, entis. Sin: obsig- // (relativamente al cuerpo) córpore; quod ad
456
fisionomista
corpus spectat. Uso: - está bien, córpore fisiográfico: physiográphicus, a, um. Sin: ad
valet. physiográphiam vel ad naturae descriptionem
áttinens.
físico: (adj, perteneciente a la física) phýsi-
cus, a, um // (relativo a la naturaleza) natu- fisiógrafo: physiógraphus, i m. Sin: physio-
ralis, e. Sin: naturae (gen). Uso: el mundo -, gráphiae peritus, cultor, studiosus.
rerum natura; fenómenos -, res naturales //
(perteneciente a la constitución y naturaleza fisiólisis: physiólysis, -is f.
corpórea) corpóreus, a, um. Sin: naturae vel
córporis. Uso: beldad -, córporis pulchritudo; fisiología: physiológia sive -logīa, ae f. Sin:
defecto -, vítium naturae vel córporis // ( el de animántium natura doctrina, disciplina,
que profesa la física) phýsicus, i m. Sin: phý- sciéntia.
sicae vel physicorum cultor, studiosus, peri-
tus; naturae indagator // (exterior de una fisiológico: physiológicus, a, um. Sin: ad
persona) spécies, ēi f. Sin: aspectus (-us m); physiológiam spectans.
figura; forma; fácies (semblante) // (constitu-
ción y naturaleza corpórea de una persona) fisiologismo: physiologismus, i m.
corpus, pŏris n. Uso: - atlético, athletae cor-
pus; tiene un - atlético, athletae corpus est ei. fisiologista, v. fisiólogo.
457
fisioterapia
458
flecha
flatulento: (que causa flatos) inflans, antis. fleborragia: phleborrhágia sive -rhagīa, ae f.
Sin: magnam habens inflationem; inflatio-
nem páriens vel fáciens // (que los padece) fleborrexia, v. fleborragia.
inflatione laborans. Sin: flátibus laborans.
flebosclerosis: phlebosclerōsis, -is f. Sin: ve-
flauta: tíbia, ae f. Sin: fístula. Uso: - trans- narum durítia (-ae f) vel duríties (-éi f); venae
versal, tíbia transversa; tocar la -, tíbiā cá- (-arum fpl) durae vel duratae.
nere.
flebostenosis: phlebostenosis, is f.
flautado: tibīnus, a, um. Sin: tíbiis símilis
(sonus). flebotomía: phlebotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: venae incísio; sánguinis detráctio.
flauteado, v. flautado.
flebotomiano: phlebótomus, i m. Sin: phle-
flautista: (varón) tibīcen, cĭnis m. Sin: fistu- botómiae peritus.
lator // (mujer) tibícina, ae f.
flebotomista, v. flebotomiano.
flebectasia: phlebéctasis, -is f. Sin: venae
sive venarum dilatátio. flebótomo: phlebótomum, i n.
459
flechazo
flechazo: (disparo de flecha) sagittae coniec- mollis iuncus; mimbre -, lentum vimen
tus (-us m), coniéctio, emíssio (-onis f) // (-mĭnis n); olmo -, fléxilis ulmus (-i f) // fig
(golpe de flecha) sagittae ictus (-us m). mollis, e (dúctil); tractábilis (manejable);
fácilis (maleable); flexíbilis; dócilis. Uso:
flegmasía: phlegmásia sive -masīa, ae f. Sin: ánimo -, mollis vel tractábilis ánimus; cabe-
inflammátio. llos -, capilli dóciles vel molles; tempera-
mento, carácter -, tractábile vel fácile
flema: (mucosidad que se arroja por la boca) ingénium; voz -, tractábilis vel flexíbilis vox.
pituíta, ae f. Sin: phlegma, ătis n // (tardanza,
lentitud en las operaciones) lentitudo, dĭnis flexión: fléxio vel infléxio, onis f; flexus vel
f. Sin: veternus, i m; cunctátio; lenta índoles; inflexus, us m // Gram flexura, ae f.
lentus ánimus; ánimi lentitudo. Uso: la pro-
verbial - inglesa, lenta Britannorum índoles flexo: brácchium eléctricum flexíbile.
némini non cógnita // (serenidad, impasibi-
lidad) tranquíllitas, atis f. Sin: constans ánimi flictenia: phlyctaena, ae f. Sin: cutis vesícula
tranquíllitas. vel búllula.
flexible: flexíbilis vel fléxilis, e. Sin: mollis; flora: flora, ae f. Sin: satorum univérsitas.
lentus. Uso: abedul -, flexíbilis betulla; junco -,
460
fluvial
floral: floralis vel florealis, e; flóreus, a, um. flotante: flúitans, antis. Sin: fluitando aptus;
Sin: florum (gen pl). submersioni resistens.
florecilla: flósculus, i m; flóscula, ae f // (en flotar: fluitare. Sin: fluctuare; innatare; in-
sentido espiritual) flósculus spiritalis. nare; supernatare; in summo consístere.
461
fobia
fogonero: fornacator, oris m. Sin: fornacá- fonación: phonátio, onis f. Sin: sonorum for-
rius; focárius. mátio; vocis formandae rátio; vocis phaenó-
mena.
folclor, v. folclore.
fonda: deversórium, ii n. Uso: - de estación,
folclore: (conjunto de las tradiciones, creen- stationis caupona.
cias y costumbres de las clases populares)
gentilícii mores; peculiares pópuli mores // fondear: (anclar) áncoram iácere, fígere, pó-
(ciencia que estudia esas materias) demoló- nere. Sin: ad áncoram deligare.
gia, ae f. Sin: demográphia; ethnográphia;
laográphia; sciéntia rerum populárium. fondillos: (bracarum) fundus, i m.
462
fonológico
463
fonologización
fonologización: phonologizátio, onis f. Sin: forjar: (fabricar y formar) strúere. Sin: fín-
commutátio phonológica. gere. Uso: - una palabra, strúere verbum; -
un ardid, fíngere falláciam vel fábricam // fig,
fonólogo: phonólogus, i m. Sin: phonológiae forjarse inquietudes, strúere sibi sollicitúdi-
peritus, cultor, studiosus. nem; forjarse miedos, fíngere sibi metum.
fonometría: (arte de medir y regular los so- forma: forma, ae f. Uso: - elíptica, forma
nidos) phonométria sive -metrīa, ae f. Sin: so- ellíptica; - de gobierno, civitatis forma; rei
norum ménsio (-onis f) vel mensura; ars públicae modus (-i m); estar en plena -, óp-
sonorum intentiones metiendi // (rama de la timo córporis hábitu esse.
lingüística que analiza los fonemas lingüísti-
cos distintivos por vía fonética) phonométria, formación: formátio vel conformátio, onis f.
ae f. Sin: doctrina quae ratione phonética lin- Sin: institútio. Uso: - específica, peculiaris
guae phonémata distinctiva éxplicat. ánimi conformátio; - espiritual, formátio spi-
ritualis; - humanística, litterarum cognítio et
fonómetro: phonómetrum, i n. Sin: soni in- perítia; - permanente, institútio continua; - a
tentionis index (-dĭcis mf); instrumentum la castidad, formátio ad castitatem; institutos
sono metiendo. de -, instituta formativa.
464
fosforescencia
format (Inform): (representación de datos) forro: fódera, ae f // (tela interior con que ser
forma, ae f. Sin: composítio //(organizar refuerza un vestido) pannus subsútilis. Sin:
datos) formare vel conformare // (formatear subtegmen vel subtemen, mĭnis n; subsumen-
un disco) formare. tum; subsutura; subsutum; subsutus pannus
// (cubierta que se pone a un libro para pro-
formativo: formativus, a, um. Sin: institutó- tegerlo) camísia, ae f.
rius. Uso: obra -, opus formativum; ópera
formativa. fortaleza: (fuerza y vigor) robur, ŏris n. Sin:
fírmitas; firmitudo. Uso: - de ánimo, robur
Formosa: Formosa, ae f. Sin: Taivánia vel ánimi; ánimi fírmitas // (una de las virtudes
Taiwánia, ae f; ínsula Formosa. Uso: de -, adj cardinales, uno de los siete dones del Espí-
formosanus, taivanianus, a, um; sust Formo- ritu Santo) fortitudo, dĭnis f // (recinto forti-
sanus vel Taivanianus, i m. ficado) arx, arcis f (ciudadela). Sin:
castellum (castillo) // - volante, arx (arcis f )
fórmula: fórmula, ae f. Uso: - científicas, volans.
scientiarum fórmulae; - matemática, quí-
mica, fórmula mathemática, chímica // (mo- forúnculo: forúnculus vel furúnculus, i m.
delo de acto jurídico) iudícium, ii n. Uso: -
resolutoria, iudícium ad solvendas quaestio- forzamiento: - de una cerradura, effractura,
nes aptum vel cóngruum. ae f. Sin: reserátio dolosa; claustri revúlsio.
465
fosforescente
bris, in ténebris // (propiedad de algunos só- fóssilis, e. Sin: fossícius. Uso: carbón -,
lidos y aun de algunos gases de emitir radia- carbo fóssilis; concha -, concha vel cónchula
ciones luminosas) vis radiandi, vel ténuem fossícia // (fig y coloq, viejo, anticuado) ve-
exerendi lucem, vel ténuem exerendi splen- tustus, a, um. Sin: obsoletus vel exoletus.
dorem in umbra, in umbris, in ténebris, per
umbram, per umbram noctemque, nocte, de fosilífero: fossílifer, a, um. Sin: fossília fe-
nocte // (luminosidad del mar debida a orga- rens vel gerens.
nismos) mare per obscuram noctem vermícu-
lis rádians, splendescens, micans. fosilización: obdurátio, onis f. Sin: concrétio;
in fóssile convérsio // fig immutabílitas, atis
fosforescente: phosphorescens, entis. Sin: f. Sin: retrógradi condício.
phosphóreum lumen emittens; luce phos-
phórea rádians, splendens; per noctem (vel fosilizado: in fóssile conversus, a, um // fig
per umbram, vel per umbram noctemque, vel fixus; obsoletus (de cosas); iners (-ertis), re-
in umbra, vel in umbris, vel in ténebris) rádi- trógradus (de personas).
ans, splendens, splendescens, micans.
fosilizar: fóssile fácere vel réddere // fosili-
fosfórico: (concerniente o relativo al fósforo) zarse, (de cosas) fóssile fíeri; duréscere, ob-
phosphóricus vel phosphóreus, a, um. Sin: duréscere; durare; lapidéscere; véluti petra
ad phósphorum spectans // (díc. de un ácido duréscere; quasi lapis obduréscere, durare,
compuesto de fósforo, oxígeno e hidrógeno) durari; (de personas) consenéscere; obsolés-
phosphóreus vel phosphóricus. cere vel exoléscere; inertem fíeri.
fósforo: (metaloide combustible y que luce foso: fossa, ae f. Uso: cavar un -, fossam dú-
en la oscuridad) phósphorum, i n; phóspho- cere vel fódere.
rus, i m. Sin: lucíferum elementum; lucífera
matéries (-ēi f) // (trozo de cerilla, madera o fotalgia: photalgia sive -algīa, ae f.
cartón, con cabeza de fósforo, que sirve para
encender) sulphuratum, i n. Sin: flammífe- foto, v. fotografía, fotografiar.
rum, i n; (- de cera) cerinum, i n; ceréolus, i
m; ceréolus flámmifer; ceréolus sulphuratus; fotocalco: (calco obtenido mediante la foto-
ceréolus súlphure íllitus; (- de madera) ra- grafía) photochalcográphica imago. Sin:
mentum sulphuratum, igníferum, flammífe- imago photográphice expressa // (procedi-
rum; lígneum sulphuratum; lignéolum miento para sacar el calco de una fotografía)
flammíferum; flammífera ássula; (- de papel) photochalcográphia, ae f. Sin: photochalco-
chartáceum sulphuratum vel flammíferum. gráphica ars.
Uso: caja de fósforos, sulphuratorum theca;
theca sulphuratis asservandis; theca ramentis fotocélula: photocéllula, ae f.
sulphuratis asservandis; vendedor de fósfo-
ros, v. fosforero. fotocerámica: photocerámica, ae f. Sin: ars
(artis f) operā figulinā photográphice ornandi.
fosfuro: phosphurum, i n.
fotocomponedora: máchina luce vel photo-
fósil: sust fóssile, is n. Sin: res fóssilis; obiec- gráphice compositiva.
tum fóssile. Uso: los -, fossília, ium npl // adj
466
fotogénico
467
fotógeno
fotógeno: (adj, que produce luz) photógenus, fotografiar: (ejercer el arte de la fotografía)
a, um. photográphiam (vel photográphicam artem)
exercere // (sacar fotos) photographare. Sin:
fotograbado: (procedimiento de grabar un photographémata fácere // (sacar una foto)
clisé fotográfico sobre planchas de zinc, áliquem vel áliquid photographare. Sin: (ali-
cobre, etc) photográphica incísio. Sin: luce cúius vel alicúius rei) photográphiam vel pho-
(vel lucis ope) incísio; brácteae photográphi- tographema fácere; imáginem photográphice
cae incísio; ars photográphice incidendi vel imprímere, exprímere, réddere, píngere, de-
excudendi // (arte de estampar estas plan- píngere; imáginem luce (vel lucis ope, vel
chas por acción química de la luz) ars photo- lucis óperā) imprímere; imáginem imprímere
gráphice imprimendi. Sin: ars incisas // (fig, describir minuciosamente) áliquid
brácteas luce (vel lucis ope) reddendi vel ex- summā diligéntiā descríbere vel narrare.
primendi // (lámina grabada o estampada
por este procedimiento) imago photográphice fotográficamente: photográphice. Sin: lucis
(vel luce) incisa, excusa, impressa. impressione.
468
fototelegrafía
(estampa obtenida por medio de este arte) composítio. Sin: imago photográphice
photolithográphica imago. coniuncta vel tessellata.
469
fototerapia
foyer: theatrale vel theatri vestíbulum. frágil: (quebradizo, que se rompe con facili-
dad) frágilis, e // (caduco y perecedero) frá-
frac: tunícula caudata, hirundínea, hirundi- gilis. Sin: caducus; fluxus // (que cae
nina, bífida. Sin: vestis vel sýnthesis caudata; fácilmente en el pecado) frágilis, e. Sin: dé-
thorax caudatus. Uso: vestido con el -, tuní- bilis; imbecillus; infirmus // (en leyenda de
culā caudatā vestitus. advertencia) cave, frágile est (cuidado, es
material frágil).
fracasado: adj ignobilis, e. Sin: contemptus
(desacreditado); dírutus (arruinado); poét fragilidad: (calidad de frágil o quebradizo)
náufragus; vitae vórtice raptus // sust náufra- fragílitas, atis f // (facilidad que se tiene de
470
francotirador
francesista: gállici sermonis studiosus. Sin: francófobo: adj gallóphobus, a, um. Sin:
gállicis lítteris doctus. Gallorum inimicus // sust gallóphobus, i m.
Sin: Gallorum inimicus.
Francia: Gállia, ae f. Sin: Francogállia; Frán-
cia, ae f. francófono: adj francóphonus, a, um. Sin:
gállice loquens // sust francóphonus, i m. Sin:
francio: fráncium, ii n. gállice loquens; qui gállice lóquitur.
471
franela
frasco: (botella alta y angosta) phlasco vel fraterno: fraternus, a, um. Sin: fratris (gen).
flasco, ōnis m; phlasca vel flasca, ae f. Sin:
guttus vel gutus; lagoena; ampulla. Uso: - de fraude: fraus, fraudis f. Sin: - electoral, ám-
vino, oenóphorum, i n; - cuentagotas, phlasco bitus (-us m) suffragiorum; - fiscal, fiscalis
minutatim (stillatim, guttatim) liquorem fraus.
fundens vel effundens.
fray: frater. Uso: - Cristóbal, frater Christó-
frase: phrasis, is f. Sin: locútio vel elocútio, phorus; frailes menores capuchinos, fratres
onis f; díctio; verba coniuncta. Uso: - hecha, minores capuccini; franciscales capulati.
trita vel detrita locútio; verba commúnia et
trita. frazada: strágula, ae f; strágulum, i n. Sin:
lodix, dīcis f; stratum, instratum; opertórium;
frasear: verbis coniunctis uti. Sin: eleganter vestis strágula. Uso: - acolchada, strágulum
472
freniatría
freática: agua -, aqua phreática vel phreátia; frenado: frenátio, onis f. Uso: - automático,
aqua putealis vel puteana; aqua ex imo solo automática frenátio.
scatens vel prófluens.
frenar: (detener o aminorar con el freno el
frecuencia: Fís frequéntia, ae f. Uso: alta -, movimiento de las ruedas) frenare. Sin: suf-
alta vel áltior frequéntia (eléctrica); maior, flaminare; sufflámine uti; sufflamen adhi-
áuctior, elevata vel elevátior frequéntia ; baja bere; rotas sufflaminare // (fig, enfrenar,
-, minor (vel minutior, vel depréssior, vel de- refrenar) frenare vel infrenare. Sin: moderari;
pressa) frequéntia (eléctrica); - modulada, coërcere; reprímere; compéscere; domare.
frequéntia modulata // (repetición frecuente)
crébritas, atis f. Sin: assidúitas. Uso: - plu- frenastenia: phrenasthénia sive -sthenīa, ae
vial, pluviarum crébritas; - de los sacramen- f. Sin: mentis imbecíllitas, infírmitas, hebe-
tos, frequens sacramentorum usus (-us m) vel tátio.
percéptio (-onis f); crébrior sacramentorum
frequentátio. frenazo: sufflaminandi áctio.
473
freno
freno: frenum, i n (pl frena, orum n vel freni, frente: (parte anterior) frons, frontis f. Uso:
orum m). Uso: reprimir con el - tenso a un - de batalla, prima ácies (-ēi f); prima exérci-
caballo, equum arctato compéscere freno; tus ácies; frentes de los edificios, frontes ae-
sacar el - a un caballo, frenum equo detrá- dificiorum; en -, ex adverso; in adverso;
here; tascar, morder el -, frenum mándere, exadversum sive exadversus; texto latino con
mordēre // (- de carro o vehículo automóvil) versión italiana en -, latinum óperis exem-
frenum, i n. Sin: sufflamen, mĭnis n. Uso: - plum, cuius in adversa página itálica inter-
hidráulico, sufflamen hydráulicum; - neumá- pretátio praebetur.
tico o de aire comprimido, frenum pneumáti-
cum; - de discos, frenum discale; - de fresa: (fruto y planta) fragum, i n // (herra-
emergencia, frenum perículi; frenum necessi- mienta giratoria cortante) rota sectória. Sin:
tatis súbitae; - de mano, frenum vel suffla- máchina rotalis sectória.
men manuale; - de pedal, sufflamen pédibus
actum; - sobre las cuatro ruedas, frena (npl) fresadora: máchina excusória.
quattuor rotarum // los - están rotos, sufflá-
mina sunt disiecta; los - no funcionan, sufflá- fresco: (cuadro) pictura muralis vel parietá-
mina suo non funguntur ministério; soltar el ria. Sin: opus udo íllitum; pictura udo in-
- de mano, sufflamen manuale laxare // fabri- ducta; pictura in recenti calce; tábula picta
cante de frenos, frenárius, ii m. udo íllitis colóribus. Uso: pintar al -, udo co-
lores illínere.
frenocomio: phrenocomīum, ii n. Sin: phre-
nopathicorum valetudinárium. frescor: (fresco) refrigerátio, onis f. Sin: re-
frigérium; amábile frigus (-ŏris n) // (fres-
frenología: phrenológia sive -logīa, ae f. cura) v. esta voz.
474
frontis
dianus, i m. Sin: Freud sectator. fritada: fricta vel frixéola, orum npl. Sin:
frictura vel frixura, ae f; esca fricta vel frixa;
freudismo: freudismus, i m. Sin: freudiana fricta obsónia (-orum npl). Uso: - de huevo
doctrina; psychanálisis ad mentem Sigis- batido, v. tortilla.
mundi Freud.
frito: frictum, i n. Sin: frixa, orum; esculenta
fricación, v. fricción. frixa npl.
475
frontispicio
frutera: lanx (lancis f) pomária vel fructuá- fuera: - de juego, v. offside // - de sí, alienata
ria. Sin: frúctuum týmpanum. mente. Sin: amens, entis. Uso: estar uno - de
sí, non esse apud se; sui cómpotem non esse;
frutero: (vendedor de fruta) pomárius, ii m. mentis non esse cómpotem; sui oblitum esse;
Sin: pomorum vénditor // (recipiente para estar - de sí de alegría, laetítiā vel gáudio ex-
poner fruta) v. frutera. sultare; laetítiā efferri; estar - de sí de estu-
por, stupore attónitum esse; obstupéscere;
fruticultura: cultura pomária. estar - de sí de ira, prae iracúndia non esse
476
fumífero
apud se; estar - de sí de miedo, metu exani- num) fumum háuriens vel sugens; tabaci
matum esse; amentem esse metu vel terrore. fumum sugens; tabaco indulgens. Uso: - em-
pedernido, fumator pértinax, cóntumax, obs-
fuerza: vis (ac vim; abl vi; pl vires, vírium, tinatus, perpétuus; - incorregible, fumator
víribus). Sin: robur, bŏris n; vigor; virtus; fa- insanábilis; se vanagloriaba de ser un estu-
cultas; opes (opum fpl); poténtia. Uso: - ar- pendo -, magnum se esse fumi haustorem
madas, cópiae, arum fpl; - mecánica, vis praedicabat // no -, non fumator. Sin: fumo
mechánica; - militar, vis militaris; - motriz, alienus; aversus a fumo. Uso: departamento
motória vis; - naturales, naturae vel natura- para fumadores (en el tren ...), loculamentum
les vires; vires rerum; evolución de incons- tabaco indulgéntibus; locales separados para
cientes - naturales, caecus naturálium vírium fumadores, oeci fumatorum separati.
cursus; - productivas, vires productivae;
fuerzas para la paz, cópiae (nationum) paci fumar: fumare. Sin: fumicare; fumum (ta-
tuendae; usar la -, vi rem gérere. baci) haurire, súgere; tabacum súgere; nico-
tianum fumum haurire; vaporatum tabacum
fuga: Mús fuga, ae f // Dep accelerátio, onis súgere; dúcere fumum tabaci; dare óperam
f. Sin: procursus (-us m) rápidus vel citatus. fumo tabaci. Uso: el -, fumátio vel fumicátio;
Uso: - final de los ciclistas, extrema birota- por -, propter fumicationem; cigarros a
riorum accelerátio vel celéritas. medio -, volúmina media tantum absumpta;
- un cigarrillo, fumare hispánicam; - cigarri-
fuina, v. garduña. llos en cantidad, plúrimas hispánicas fumare;
- deliciosamente, odoratum fumum léniter
fular: (tela fina de seda) tela sérica // /(pa- dulcissimeque súgere; - como una chimenea,
ñuelo de seda para el cuello) (séricum) ricí- ut caminus fumum súgere et emíttere; - con
nium, ii n. Sin: séricum focale; stríscia estilo, eleganter fumo indulgere; eleganter
sérica. súgere et emíttere fumum; - en pipa, fumisú-
gio uti tabaco; tabaco indulgere fumaríolo;
fúlica: fúlica, ae f; fulix, ĭcis f. fumo mucho, con excesiva fruición, totus in
fumo tabaci sum; muertes que se siguen al -,
full time: cargo -, munus (-nĕris n) pleni tém- mortes e fumicatione secutae; tengo la pa-
poris; profesión -, proféssio plenária. sión de -, nímio tabaci stúdio incendor, abrí-
pior, ducor; tabaco plane captus sum; tabaci
fulminante: adj fúlminans, antis // (cápsula nimis sum studiosus; tabaci stúdio téneor;
o pistón del arma de fuego) opérculum fúl- summa cupiditate in tabacum feror vel incen-
minans vel fulmíneum. dor; prohibición de -, interdíctio fumandi;
¡terminantemente prohibido -!, gráviter inter-
fulmíneo: fulmíneus, a, um. dícitur ne quis tabaco utatur vel tabaco indúl-
geat!; ya no está permitido -, fumare non iam
fumada: fumi gustátio vel haustus (-us m). lícitum.
477
fumigación
478
fusil
479
fusilamiento
fusilamiento: alicúius sclopetátio, onis f. fusta: (látigo) v. esta voz // (buque ligero de
Sin: ex manuballista internécio; per pyro- remos con uno o dos palos) celox, ōcis f.
ballistam interféctio; interféctio ex sclopeto;
interféctio glandis emissione. Uso: condenar fustán: fustáneum, i n.
al -, áliquem manuballistā necandum (vel in-
terficiendum, vel prosternendum) decérnere; fustaño, v. fustán.
áliquem sclopeto vel per sclopetum necari
(vel intérfici, vel prosterni, vel transfodi) iu- fútbol: pedilúdium, ii n. Sin: pedifóllium;
bere; áliquem plumbo (vel glande, vel plúm- follilúdium; harpasti ludus; ludus follis pe-
bea glande) necari iubere; áliquem glandis dumque; follis calciumque ludus; sphaero-
(vel plúmbeae glandis) emissione necari iu- máchia sive -machīa. Uso: apasionado del -,
bere. studiosíssimus follilúdii certáminum; pelota
de -, pedifollis, is m; jugar al -, pedifolle lú-
fusilar: áliquem sclopetare. Sin: manu- dere; folle, calce, harpasto lúdere; folle et
ballista necare; pyroballista occídere; sclo- cálcibus lúdere.
peto interfícere, prostérnere; plumbo (glande,
plúmbea glande, glande metállica) necare, futbolista: pedilusor, oris m. Sin: follilusor;
perfódere, transfódere; fístula pyria interfí- lusor pedifollis; sphaerista, ae m; pedisphae-
cere, concídere, interímere; glande metállica rista; podosphaerista; pilícrepus; folle pedi-
perfódere. Uso: fusilado, manuballistā neca- busque ludens.
tus vel perfossus.
futbolístico: pedilusórius, a, um. Sin:
fusilazo: sclopetátio, onis f. Sin: manuballis- follilusórius; follicularis; ad pedilúdium (vel
tae (vel pyroballistae, vel sclopeti, vel fístulae ad pedifóllium, vel ad follilúdium) áttinens.
pýriae) ictus (-us m), coniectus, emíssio; (de- Uso: sociedad -, pedilúdii (vel pedifóllii, vel
tonación) pyroballistae explósio, fragor, stré- follilúdii) socíetas.
pitus (-us m).
futurismo: futurismus, i m. Sin: novae futu-
fusilero: (concerniente o relativo al fusil) raeque artis conquisítio; nímium vel immó-
manuballistárius, a, um. Sin: pyroballistárius; dicum futuri stúdium.
sclopetárius; ad manuballistam pértinens //
(soldado de infantería armado de fusil) ma- futurista: (partidario del futurismo) futu-
nuballistárius, ii m. Sin: pyroballistárius; rista, ae m. Sin: futuri affectator, cúpidus,
sclopetárius; miles manuballistā ( vel pyro- ávidus; novae futuraeque artis inquisitor, stu-
ballistā, vel sclopeto) instructus. diosus; futuri nimis vel immódice studiosus
// (perteneciente o relativo al futurismo) futu-
fusión: (efecto de fundir o fundirse) fúsio, rísticus, a, um. Sin: ad futurismum spectans.
onis f. Sin: fusura; conflatura. Uso: - termo-
nuclear, fúsio thermonuclearis // (unión) co- futuro: adj futurus, a, um. Sin: pósterus //
niúnctio, onis f. Sin: copulátio. Uso: - de sust futurum, i n; futura, orum npl. Sin: tem-
partidos, de facciones, pártium, factionum pus (-pŏris n) futurum vel pósterum; futura
coítio vel coniúnctio // (fig, armonía) concór- aetas. Uso: el coche del -, futurae aetatis au-
480
futurólogo
futurólogo: futurólogus, i m.
481
G
gabán: lacerna, ae f. Uso: - de piel, pellīta la- gacetillero, v. reportero.
cerna; v. sobretodo.
gachas: puls, pultis f. Sin: pulmentum; pul-
gabardina: (tela de tejido diagonal) gabardi- mentárium. Uso: - de castañas, castanearum
num, i n. Sin: gabardinum téxtile; téxtile puls, pulmentum, pulmentárium.
transversum; diagonale téxtile // (sobretodo
hecho con esa tela) gabardínea, ae f. Sin: la- gafas, v. anteojos.
cerna gabardínea.
gaffe, v. metida de pata.
gabarra: ratis, is f. Sin: ratis ad traiciendum
comparata. gaita: utrículus, i m. Sin: utrículus résonans;
tíbia utrículo infixa vel inserta. Uso: tocar la
gabela: (tributo, impuesto) v. estas voces. -, utrículo cánere; tíbiā utrículo insertā cá-
nere.
gabinete: (aposento menor que la sala, para
estar o trabajar) cubículum, i n. Sin: sedes, gaitero: utriculárius, ii m. Sin: ascaules, ae
is f; zotheca vel zothécula, ae f; conclāve, is m; córnicen (-cĭnis m); útricen (-cĭnis m).
n. Uso: - de física, conclave rerum physica-
rum; - de química, conclave rerum chemica- galactagogo: galactagogus, a, um.
rum; cubículum vel cella chémicae (arti)
excolendae // (cuerpo de ministros del Es- galáctico: galácticus, a, um.
tado) consistórium, ii n. Sin: ministrorum
consílium; supremum consílium regni vel rei galactóforo: adj galactóphorus, a, um // sust
públicae; supremum rei públicae gubernan- galactóphorum, i n.
dae consílium; administrorum praesídium.
Uso: - del soberano, consílium vel consistó- galactógeno: galactógenus, a, um. Sin: lac
rium príncipis; jefe de -, v. ministro. gignens.
482
gallineta
galeón: ingens béllica navis velígera. galicismo: gallicismus, i m. Sin: gállica vox
vel gállicum verbum (si se trata de vocablo);
galeote: remex, mĭgis m. gállica locútio vel díctio (si se trata de giro).
483
gallito
galope: quádrupes gressus (-us m). Sin: qua- galvanometría: galvanométria sive -metrīa,
drúpedus gradus (-us m). ae f.
484
gansterismo
485
ganzúa
486
gas
garduña: (mamífero carnicero) fóina, ae f. garitos) aleator, oris m. Sin: domūs aleatóriae
Sin: mustela fóina. frequentator; homo in domo aleatória fre-
quens vel assíduus.
garete, v. deriva.
garito: (casa de juego) aleatórium. Sin: ale-
garfio: uncus, i m. Sin: ferrum uncinatum, atórium conclāve; domus aleatória; clandes-
aduncum, coniunctivum; asser falcatus; hár- tina áleae domus. Uso: frecuentar el garito,
pago, ōnis m. aleatórium (vel domum aleatóriam) frequen-
tare.
garganta: (fig, cualquier estrechura entre
montes, ríos u otros parajes) fauces angus- garnacha: (especie de vino) vinum subfla-
tae. vum.
gargantear: (dicho de pájaros) garrire. Sin: garra: unguis, is m. Sin: fálcula; branca (- de
fritinnire; minurire // Mús vibrissare. Sin: las fieras). Uso: fig, caer en las - de alguien,
garrulare; vocem fléctere; vocem in cantando in manus alicúius venire; arrancar algo de
crispare; trémulo vocem infléctere cantu. las - de alguien, áliquid e manibus (vel e fáu-
cibus) alicúius erípere.
gargantilla, v. collar.
garrafa: bómbula, ae f. Sin: orca; úrceus vel
gárgara: gargarizátio, onis f. Sin: gargaris- úrceum, urcéolus; capsa, cápsula. Uso: - de
mus, i m. Uso: hacer gárgaras, gargarizatio- oxígeno, bómbula oxýgeni; - de aceite, orca
nes fácere. oleária; - de metal, cápsula ex metallo; me-
tállica capsa; - para gas, úrceus gasárius; vas
gargarear, v. gargarizar. gasárium.
gargarizar: gargarizare. Sin: gargarizatio- garza: pica, ae f. Sin: pica caudata. Uso: -
nem fácere. real, árdea, ae f.
487
gasa
gasa: turunda, ae f. Sin: ténue téxtile; lem- gasolinera: (lancha automóvil con motor de
niscus; linamentum; penicillum; fáscia medi- gasolina) v. motolancha // (depósito de ga-
camentosa; téxtile medicamentárium vel solina para la venta al público) gas(i)oliná-
medicamentosum. rium, ii n. Sin: benzinárium; naphtárium;
gas(i)olinae (vel benzinae, vel naphthae) re-
gaseiforme: gasiformis, e. Sin: aëriformis; ceptáculum vel repositórium // (puesto de ga-
aériam formam habens. solina para la venta al público) gasolinária,
ae f (taberna). Sin: benzinária, naphthária (ta-
gaseoducto, v. gasoducto. berna).
gaseosa: gaseosa (vel gasiosa) aqua vel pótio. gasométrico: gas(i)ométricus, a, um.
Sin: aqua vaporosa; vaporalis vel carbónica
pótio; aqua vel pótio effervescens. Uso: - de gasómetro: (sitio y edificio) gas(i)ómetrum,
limón, cítrina pótio. i n. Sin: opifícium gásicum // (instrumento
para medir el gas) gas(i)ómetrum, i n.
gaseoso: gaseosus sive gasiosus, a , um. Sin:
vaporosus // (que contiene gas) gásium vel gastador: (soldado) miles fáber.
vaporem cóntinens, habens.
gasteroscopio, v. gastroscopio.
gasificar: gasificare. Sin: gasiforme vel gase-
osum fácere. gasto: sumptus, us m. Sin: impensa; impén-
dium; expensa; expensum. Uso: gastos de
gasista: gasárius vel gasiárius, ii m. Sin: correo, expensae cursuales; gastos de envío,
faber vel ópifex gasárius; gásii doméstici dis- missionis impensae vel expensae; gastos de
tributor. hoteles, deversoriorum expensae; gastos de
transporte, expensum itíneris.
gasoducto: gasiductus, us m; gásii ductus.
Sin: ductus gasalis. gastralgia: gast(e)ralgia sive -algīa, ae f. Sin:
stómachi dolor vel spasmus.
gasógeno: (aparato destinado para obtener
gases): gasigeneratórium, ii n. Sin: apparatus gastrectasia: gast(e)rectásia sive -tasīa, ae f;
gásii generator; gasógenum instrumentum // gasteréctasis, -is f. Sin: gastroëctásia sive
(mezcla de bencina y alcohol que se usa para -tasīa; gastroéctasis; stómachi dilatátio vel
el alumbrado y para quitar manchas) inflátio.
gas(i)ógenum, i n; gas(i)ogénium, ii n.
gastrectomía: gastrectómia sive -tomīa, ae f.
gasoil: gasóleum vel gasióleum, i n. Sin: gá- Sin: reséctio (-onis f) ventrículi.
sium oleosum.
gastrelcosis: gasterhélcia sive -helcīa, ae f.
gasóleo, v. gasoil. Sin: gastrohélcia; stómachi ulcus (-cĕris n)
vel ulcerátio.
gasolina: gasolina vel gasiolina, ae f; gasio-
linum, i n. Uso: cargar -, gasolinam émere gastricismo: gastricismus, i m. Sin: gástricus
488
gato
489
gaucho
rrado, intus insídiae sunt; intus est equus geisha: iapónica saltatrix (-icis f). Sin: delec-
Troianus; fig, dar - por liebre, áliquem tatrix; oblectatrix.
fállere, decípere, in errorem indúcere; áli-
quem verbis circumdúcere; fig, ser como pe- gelatina: gelatina, ae f; gelatinum, i n. Sin:
rros y gatos, perpetuas inter se simultates ius (iuris n) vel iúsculum concretum. Uso: -
exercere // (aparato que permite levantar de fruta, iúsculum e fructibus concretum.
grandes pesos a poca altura) elevatrum sive
levatrum, i n (currūs). Sin: érgata, ae m; gelatinoso: gelatinosus, a, um. Sin: concres-
tróchlea, ae f; vectis, is m; martinellum, i n; cens, entis.
levationis vel erectionis adiumentum.
gemelo: adj gemellus, a, um. Sin: géminus;
gaucho: armentárius Américae meridianae. gemellaris. Uso: hermanos -, gémini, orum
mpl; gémini fratres; fratres gemelli; gémini
gauss: gaussiana mensura. uniovulares // pl, juego de botones iguales
que se ponen en los puños de la camisa, gé-
gaveta: (tina pequeña) gábata, ae f. Sin: scu- minae fíbulae. Sin: malléoli (-orum mpl);
tella; camella; militaris scutella. glóbuli gémini; glóbuli manuleorum // pl,
doble anteojo, perspicília, ium npl. Sin: ge-
gavia: (cofa) cávea, ae f. Uso: - de vigía, spe- minatum specillum; duplex perspicillum; gé-
culatória cávea; speculatórium carchésium. mina specilla. Uso: gemelos de teatro,
perspicilla vel perspicília theatralia; binócu-
gavilán: accípiter, tris m. lus theatralis; gemelos prismáticos, perspi-
cilla prismática; gemelos de campo,
gaviota: gávia, ae f. Sin: larus, i m. binóculus; géminum telescópium; telescó-
pium geminatum.
gavota: (antigua danza francesa) saltátio
gállica. Géminis: Gémini, orum mpl. Uso: cápsula
espacial “Géminis XII”, spatialis cella (vel
Gaza: Gaza, ae f. Uso: la región de -, régio cápsula, vel capsa) “Gemini XII” appellata.
Gazae.
gemir: gémere, ingémere, ingemíscere (áli-
gazmoñería: (afectación de devoción) pieta- qua re, in áliqua re, álicui rei).
tis spécies (-ēi f). Sin: religionis ostentátio vel
simulátio // (afectación de modestia) pudicí- gen o gene: genum, i n; gen indecl. Uso: - de
tiae simulátio. Sin: verecúndiae affectátio; la dislexia, genum dysléxiae.
pudicítia simulata; verecúndia ostentata.
genciana: gentiana, ae f.
gazmoño, ña: (que afecta devoción) religio-
nis ostentator vel simulator (-oris m); religio- gendarme: vigil, ĭlis m. Sin: custos (-odis
nis ostentatrix vel simulatrix (-icis f). m); biocolyta, ae m; excúbitor; satelles (-
lĭtis); armatus, i m; custos públicus; custos
gaznate: (garguero) v. esta voz. públicae securitatis; miles a pública tutela;
miles a pública securitate. Uso: - pontificios,
géiser, geiser o geyser: geyseriana scaturīgo Civitatis Vaticanae excubitores; Pontifíciae
(-gǐnis f). Sin: salientes aquae cálidae. excúbiae; Pontifícia vígilum cohors; Pontifí-
490
generalización
491
generalizado
universa accommodátio; rerum dilatátio. plina, vel res) genética. Uso: la - moderna,
sciéntia genética recentioris témporis; - mole-
generalizado: vulgatus, a, um. Sin: látius pa- cular, genétice molecularis.
tens.
geneticista, v. genetista.
generalizar: (volver general) generalizare.
Sin: divulgare; áliquid commune réddere // genético: genéticus, a, um. Uso: patrimonio
(considerar y tratar de manera general cual- -, patrimónium genéticum.
quier punto o cuestión) generalizare. Sin:
universe dícere; generatim complecti; látius genetista: genétices (vel doctrinae genéti-
exténdere; generáliter definire // generali- cae) studiosus. Sin: (rei) genéticae peritus.
zarse, increb(r)éscere. Uso: el uso se ha ge-
neralizado, consuetudo incrébuit. geniecillo: homo vel múlier diffícilis.
generalmente: generáliter. Sin: universe; ge- genio: (grande ingenio, fuerza intelectual ex-
neratim; plerumque. traordinaria) magnum ingénium. Sin: ingé-
nium praestans vel praestantíssimum; mens
generator (Inform), generador (un pro- paene divina // (sujeto dotado de dicha facul-
grama): generatrum, i n. Sin: generatórium. tad) vir (viri m) summi ingénii. Sin: vir
magno (vel praestantíssimo) ingénio práedi-
genérico: genéricus, a, um. tus. Uso: - de la computadora, peritíssimus
in computatris adhibendis; - de los musicales,
género: (clase, orden en que se consideran summum músici drámatis ingénium; óptimus
comprendidas diferentes cosas) genus, nĕris ómnium in drámatum província // (deidad
n. Uso: - didáctico, didascálico, dramático, pagana) génius, ii m.
épico, epistolar, filosófico, histórico, lírico,
literario, narrativo, oratorio, pastoral, poé- genital: adj genitalis, e. Uso: aparato -, geni-
tico, profano, genus didácticum (vel aptum tale, is n // los -, genitália, ium npl. Sin: partes
ad docendum), didascálicum, dramáticum genitales. Uso: los - del varón, virília, ium
(vel scáenicum), épicum, epistolare (vel epis- npl; los - de la mujer, féminal, ālis n.
tularum próprium), philosóphicum, históri-
cum, lýricum (vel lyricorum cárminum, vel genitivo: adj genetivus vel genitivus, a, um
lýricae póësis), litterarum (vel scribendi, vel // sust casus (-us m) genetivus. Uso: - parti-
scriptionis, vel scripturae), narrativum (vel tivo, genetivus partitionis.
narrationis), oratórium, pastorale, poéticum,
profanum // (mercancía) merx, mercis f. Uso: genízaro: miles ianitiárius.
- alimenticios, esculentae merces // (tela, te-
jido) pannus, i m. Uso: - grueso, pannus gros- genocidio: genocídium, ii n. Sin: internécio,
sus. onis f. Uso: - de los judíos, genocídium iu-
daeorum.
generosidad: magnanímitas, atis f. Sin: libe-
rálitas; ánimi magnitudo vel excélsitas. genoma: genoma, ătis n.
492
geografía
gentío: multitudo stipata. Sin: stipátio tumul- geofagia: geophágia sive -phagīa, ae f.
tuosa.
geófago: adj geóphagus, a, um // sust
gentleman, v. gentilhombre. geóphagus, i m.
493
geográfico
494
gimnasia
495
gimnasio
496
glaucoma
giro: (letra, libranza de comercio) téssera glándula: glándula, ae f. Uso: - adrenal o su-
nummária. Sin: nummária chártula, scheda, prarrenal, lacrimal, pancreática, pineal, sa-
schédula, scídula. Uso: - postal, mandatum lival, tiroidea, glándula suprarenalis,
cursuale, cursórium, tabellárium, fiscale; lacrimalis, pancreática, pinealis, salivalis,
cursualis téssera; nummária scídula públici thyroidēa.
cursus; nummárium públici cursus manda-
tum; por - postal, cursuali usurpata schédula glanduloso: glandulosus, a, um. Sin: glándu-
// (estructura especial de la frase) díctio, onis lae vel glandularum (gen).
f // (movimiento circular) gyrus, i m. Sin:
circúitus, us m, ámbitus, us m. glasnost: perspicúitas, atis f.
497
glicemia
glicosuria: glycosúria sive -surīa, ae f. Sin: glosador: explanator, oris m. Sin: interpres,
glucosúria sive -surīa, ae f. ĕtis m; interpretator; annotator.
glíptica: glýptica, ae f. Sin: glýptica ars. glosalgia: glossálgia sive -algīa, ae f. Sin: lin-
guae dolor.
gliptografía: glyptográphia sive -graphīa, ae
f. glosar: explanare. Sin: interpretari; annota-
tionem appónere.
gliptología: glyptológia sive -logīa, ae f.
glosario: glossárium, ii n.
gliptoteca: glyptotheca, ae f.
glosema: glossema, ătis n. Sin: vox obsoleta,
global: ínteger, gra, grum. Sin: communis; rara, peregrina, explicatione índigens.
generalis.
glosemática: glossemática, ae f.
globalización: globalizátio, onis f. Sin: glo-
balismus. glosista, v. glosador.
globo: globus, i m. Sin: follis, is m. Uso: - glosología: glossológia sive -logīa, glottoló-
aerostático, globus vel follis aérius, aërostáti- gia sive -logīa, ae f. Sin: linguarum doctrina
cus, aëróstatus; follis volátilis; - dirigible, fol- vel stúdium. Uso: el que estudia la -, glottó-
lis dúctilis; v. zepelín // - terráqueo o logus.
terrestre, globus terráqueus // - de juguete o
adorno. follículus, i m. Sin: glóbulus. glosopeda, v. aftosa.
498
gobernar
glotón: adj vorax, acis. Sin: gulosus; gulae gnosticismo: gnosticismus, i m. Sin: gnosti-
vel ventri déditus // sust hélluo, onis m. Sin: corum doctrina vel háeresis (- is f).
gulo, onis m; gáneo, onis m; homo edax;
lurco, onis m; gúmia, ae m; abligurrītor. Uso: gnóstico: adj gnósticus, a, um // sust gnósti-
ser -, ligurrire; ventri déditum esse // (animal cus, i m.
ártico) gulo borealis.
goal, v. gol.
glotonería: helluátio, onis f.
gobernación: praefectura, ae f. Sin: praefecti
glucemia, v. glicemia. vel gubernatoris dígnitas, munus; gubernato-
ratus, us m. Uso: sede de la -, aedes (-ium fpl)
glucógeno, v. glicógeno. praefecturae; gubernatoris sedes (-is f); - de
la Ciudad del Vaticano, Vaticanae Civitatis
glucometría: glycométria sive -metrīa, ae f. Praefectura (el cargo); Sedes vel Palátium
Praefecturae Vaticanae Civitatis (la sede).
glucómetro: glucómetrum, i n.
gobernador: (jefe superior de una provincia
glucosa: glucósium, ii n. Sin: glycosum, i n; o territorio) praefectus, i m. Sin: gubernator;
glycósium, ii n; sáccharum amyláceum. rector; moderator; procurator; praeses (-sĭdis
f). Uso: - de una provincia, provínciae prae-
glucosuria, v. glicosuria. fectus vel gubernator.
gluten: gluten, tĭnis n; glútinum, i n. gobernanta: domūs moderatrix (-icis f). Sin:
rerum domesticarum praeses (-sĭdis f).
glutinoso: glutinosus, a, um. Sin: viscosus.
gobernante: (el que gobierna la cosa pú-
glutinosidad: glutinósitas, atis f. Sin: viscó- blica) rei públicae moderator, praefectus, gu-
sitas; vis glutinativa vel glutinosa. bernator, rector. Sin: civitatis rector; nationis
moderator. Uso: los -, rerum publicarum rec-
gnómico: gnómicus, a, um. tores.
499
gobierna
praesse; clavum rei públicae tenere; rei pú- summam impérii in civitate óbtinent; qui cla-
blicae gubernácula tractare vel moderari. vum rei públicae tenent // jefe de -, prae-
pósitus regímini // sede del -, sedes (-is f)
gobierna, v. veleta. regíminis. Sin: aedifícium regíminis.
500
góndola
golilla: (pañuelo alrededor del cuello) focale, gomapluma: gummis (vel cummis) plúmea;
is n. gummis pluma (-ae f). Sin: cummis levis vel
mollíssima; cummi (indecl) leve vel mollíssi-
gollería, v. golosina. mum. Uso: de -, e gummi plúmea; e cummi
(indecl) plúmeo.
golosina: cuppédia, ae f vel cuppédium, ii n;
en pl, platos exquisitos. Sin: crustum; crús- gomar: gummi (vel cummi) illínere vel ún-
tulum; placenta; esca (vel daps, dapis f) con- gere.
quisita vel exquisita; cibus exquisitus vel
suavíssimus. Uso: vendedor de golosinas, gomina, v. fijador.
cuppedinárius, ii m.
gomista: gúmmium vel cúmmium vénditor.
golpe: (encuentro repentino y violento de dos
cuerpos) ictus, us m. Sin: percússio, onis f; gomosidad: gumminosa vel cumminosa na-
plaga, ae f. Uso: (en el juego del tenis) - de- tura. Sin: gúmmea fácies; cummatus humor.
recho, ictus directus; - revés, ictus inversus //
(actuación violenta y rápida) ictus. Sin: ím- gomoso: (de la naturaleza de la goma) gum-
petus, us m. Uso: - terrorista, ictus terrorísti- mosus vel cummosus, a, um. Sin: cúmmeus;
cus; - de estado, subitánea convérsio rerum; cumminosus; glutinosus; viscosus // (petime-
publicarum rerum repentina (vel violenta) tre) v. esta voz.
mutátio; - militar, rerum mutátio a viris mili-
táribus violenter effecta // - bajo, ictus infe- gónada: gonas, ădis f. Sin: glándula genita-
rior; de -, súbito; de un -, semel; - de gracia, lis.
ictus letalis; - de mano, insídiae, arum fpl;
dar un - de estado, rem públicam vi mutare. gonagra: gonagra, ae f. Uso: sufrir de -, gé-
nibus laborare.
golpear: - la puerta, óstium pulsare; golpe-
arse el pecho, percútere pectus. gonalgia: gonálgia sive -algīa, ae f. Sin: gé-
nuum dolores.
goma: gummis, is (ac -im; abl -i vel -e; gen
pl -ium) f; gummi indecl; cummis, is f; gonartritis: gonarthritis, ĭdis f.
cummi indecl. Sin: gumma, ae f; gumen vel
gummen, mĭnis n; gluten, tĭnis n; glútinum. góndola: (barco chato de remos) véneta
Uso: - arábiga, gummis arábica; - artificial, cymba vel cýmbula. Sin: véneta linter (-tris
sintética, cummis artificialis; cummis arte f), navícula, navicella; vénetus thalamegus;
(vel artifício) compósita; - elástica, gummi navis cubiculata.
501
gondolero
502
grada
503
gradación
gradus // (cada uno de los bancos escalona- parentesco con uno, nullo gradu áliquem
dos de un anfiteatro) cáveae subséllium // contíngere // (cada uno de los diversos esta-
(especie de rastro) crates vel cratis (-is f) dos, valores o calidades que, en relación de
(dentata). Sin: (h)irpex, pĭcis m; occa; ras- mayor a menor, puede tener algo) gradus, us
trum. m. Uso: - de latitud, de longitud, gradus lati-
túdinis, longitúdinis; intensidad de siete -
gradación: gradátio, onis f. Sin: gradus, uum según la escala de Richter, vis septem grá-
mpl; (serie) index (-dĭcis mf) gradatus vel duum richterianorum // (cada una de las 360
gradata; per gradus distribútio. Uso: - de so- partes iguales en que puede dividirse la cir-
nidos, sonorum gradus; gradaciones y des- cunferencia) gradus, us m // (manera de sig-
arrollos sucesivos, gradus processusque. nificar la intensidad relativa de los
calificativos) gradus, us m. Uso: - positivo,
gradería: gráduum ordo, disposítio, séries. comparativo, superlativo, gradus positivus,
Sin: gradus, uum mpl; scalae, arum fpl. Uso: comparativus, superlativus // (título y honor
dispuesto en -, gradatus, a, um; graderías del que se da en las universidades al que se gra-
estadio, stádii gradus (-uum mpl), gradatio- dúa en una facultad o ciencia) gradus, us m.
nes, cúnei. Sin: títulus; gradus académicus; dígnitas et
nomen. Uso: - de doctor, doctoris gradus;
grado: (peldaño, escalón) gradus, us m. Sin: doctoris dígnitas ac nomen; conseguir el - de
ascensus, us m. Uso: es talentoso en alto -, doctor en letras, ad litterarum doctoris dig-
summo ingénio práeditus est; hay muchos - nitatem pervenire; litterarum doctoris gra-
en la virtud, in virtute multi sunt ascensus; dum ássequi vel obtinere // (en la carrera
alcanzar el más alto - de la virtud, virtutis militar) gradus, us m. Sin: ordo, dĭnis m. Uso:
praestántiam cónsequi; llegar al más alto - los - inferiores y superiores, inferiores et su-
de perfección, de desarrollo (de una capaci- periores gradus; ascender de -, amplioris ór-
dad), ad summum pervenire; llevar una obra dinis fíeri; tiene el mismo - en el ejército,
al más alto - de perfección, óperi fastígium eundem órdinem in exércitu ducit // (volun-
impónere; por grados, gradatim; subir a un - tad, gusto) comprobátio, onis f. Uso: de - o
más elevado, ascéndere altiorem gradum; al- por fuerza, velis nolis; de buen -, libenter; li-
tiorem (dignitatis) gradum cónsequi // (cada benti ánimo; libens, entis (si se trata de dos o
una de las divisiones del termómetro) gradus, más, libentes); de mal -, invitus (si se trata
us m. Uso: - de temperatura, temperaturae de dos o más, inviti); coactus (tratándose de
vel temperationis gradus; - de Celsius, - cen- dos o más, coacti).
tígrado, gradus celsianus; 40 - de calor, qua-
draginta gradus celsiani caloris; 60 - bajo graduable: graduábilis, e. Sin: in gradus dis-
cero, sexaginta gradus sub (vel subter, vel cernendus, distribuendus, distinguendus.
infra) zerum vel sub zerum númerum; de
cinco - en la escala de Richter, quinque grá- graduación: (división en grados) graduátio
duum scalae richterianae // (en la masonería) vel gradátio, onis f. Sin: per gradus distínctio,
grados inferiores, gradus inferiores; - supre- disposítio // (colación de grados académicos)
mos, gradus supremi; masón de 30 -, masso gráduum (academicorum) collátio (-onis f).
(-onis m) sublimis gradus tricésimi //
(proximidad entre parientes) affinitatis gra- graduado: (dividido en grados) grádilis, e.
dus. Sin: gradus cognationis; vínculum pro- Sin: gradatus; in gradus diductus, distinctus;
pinquitatis. Uso: no tener ningún - de per gradus divisus, distinctus, distributus //
504
grajo
(que posee título académico) gradu (acadé- randi modus. Uso: - exacta, recta scribendi
mico) ornatus vel exornatus, decoratus, práe- rátio; emendatus scribendi mos; diversidad
ditus, potitus. Uso: - en filosofía, in de grafías, litterarum varíetas; scribendi dis-
philosóphia doctoris gradu ornatus; in philo- similitudo.
sóphia doctor renuntiatus.
gráfico: (adj, perteneciente o relativo a la es-
gradual: gradualis vel gradalis, e. Uso: sal- critura) gráphicus, a, um. Sin: ad scripta
mos -, graduales psalmi; cántica gráduum vel spectans; ad scribendum pértinens; scribendi
ascensionum. (gen); (aplicado a las descripciones, opera-
ciones y demostraciones que se representan
gradualmente: modo graduali. Sin: grada- por medio de figuras) gráphicus // (represen-
tim; per gradus; pedetemptim vel pedeten- tación por medio de líneas) descríptio, onis f.
tim. Sin: lineamenta, orum npl; imago gráphica;
tábula.
graduando: gradu (académico) decorandus,
ornandus, honestandus, donandus. Sin: (aca- grafio: gráphium, ii n.
démicum) gradum adepturus. Uso: - en filo-
sofía, teología, medicina..., philósophus, grafito: (mineral) graphites, ae m; graphites,
theólogus, médicus (público diplómate) re- is m. Sin: graphitum, i n // (escrito o dibujo)
nuntiandus; - de bachiller, de licenciado, de gráphio scriptum; inscríptio scariphata;
doctor, baccaláureus, licentiatus, doctor re- inscríptio gráphio incisa; scríptio vel figura
nuntiandus vel futurus. gráphio exarata.
505
grama
grama: gramen, mĭnis n. Sin: agropyrum. nualis vel manuária; manuale pyróbolum //
(fruto del granado) granatum, i n.
gramaje: grávitas, atis f. Sin: grammatura,
ae f; pondus per grámmata. Granada: (Estado insular) Granata, ae f.
Sin: Insula Granata. Uso: de - , adj granaden-
gramática: (arte de hablar y escribir correc- sis, e; sust Granadensis, is m.
tamente una lengua) grammática, ae f. Sin:
ars grammática vel grammáticae. Uso: - es- granadero: (soldado encargado de lanzar
tructural, grammática structuralis; conforme granadas) pyrobolárius, ii m. Sin: ballistárius
a las reglas de la -, secundum praecepta (vel // (soldado de elevada estatura) prócerae sta-
leges) grammaticorum; iuxta leges dicendi; turae miles (-lĭtis m).
error de -, vítium sermonis; maestro de -, ma-
gister grammáticus; regla de -, lex dicendi; granadina: granatina, ae f. Sin: granatina
dar clase de -, grammáticam docere // (libro pótio (-onis f); sucus e malo granato.
que contiene reglas de la -) liber grammáti-
cus vel grammaticalis. Sin: liber ad rem Gran Bretaña: Magna Británnia. Uso: de - ,
grammáticam áttinens. británnicus, a, um; natural de - , Británnicus,
i m.
gramatical: grammáticus, a, um. Uso: estu-
dios -, grammática, orum npl; reglas de -, grande: (de grandeza material) magnus, a,
praecepta vel leges grammaticorum; leges di- um. Sin: grandis (de gran mole); procerus (de
cendi. gran estatura); amplus (de gran extensión).
Uso: extraordinariamente -, ingens, entis;
gramático: adj grammáticus, a, um // (el en- magnitúdine invisitata; igualmente -, pari
tendido en gramática) grammáticus, i m. magnitúdine (abl de cualidad); par, paris;
Uso: ser un -, rei grammáticae peritum esse; monstruosamente -, immanis, e; tan -, tantus;
grammaticam profiteri. cuan -, quantus; dos veces más -, duplo
maior; áltero tanto maior; muchas veces más
gramo: (unidad de peso) grammum, i n; -, multis pártibus maior // (prócer, magnate)
gramma, -ătis n. Sin: scrípulum, scriplum; vir magnus. Uso: los siete -, septem viri
scríptulum n vel scríptulus m // fig granum, magni.
i n. Sin: gránulum.
granero: granárium, ii n. Sin: hórreum.
gramófono: grammóphonum sive -mophō-
num, i n; grammophónium, ii n. Uso: - por- granilloso: gráneus, a, um; granosus, a, um.
tátil, grammóphonum portátile vel portábile; Sin: nodosus; tuberosus; nodis differtus.
de -, grammophónicus.
granítico: graníticus, a, um // fig lapídeus, a,
gramola, v. radiola. um. Sin: duríssimus; perdurans.
506
gravedad
nite; ex lápide granoso vel granato) factum // vinum adustum vel sublimatum. Uso: una co-
fig, de - (firme, constante, tenaz) firmus, a, pita de -, vitalis aquae sorbítio vel haustus //
um. Sin: constans; tenax, persevērans // fig, (gancho de hierro u otro metal que sirve para
de - (duro, rígido, cruel) durus, a, um. Sin: unir o sujetar dos piezas) uncinus, i m. Sin:
rígidus; acerbus; severus; lapídeus; silíceus. fíbula (broche). Uso: - pequeña de metal, de
Uso: corazón de -, cor graníticum; cor sílice hierro, uncínulus metállicus, férreus; - de pa-
concretum; tener un corazón de -, cor graní- peles, chartarum fibícula; sujetar páginas
ticum habere; pectus silíceum habere. con grapas, páginas fibulare vel infibulare.
granjero: víllicus, i m. Sin: villae rústicae gratis: gratis. Sin: gratuíto; sine mercede;
praepósitus. sine salário.
granulación: granulátio, onis f. Sin: ad (vel gratuito: gratuítus, a, um. Sin: gratis datus,
in) grana redáctio. donatus, factus.
granular: adj granosus, a, um // tr, in (vel gravamen: (carga impuesta sobre un inmue-
ad) grana adígere vel commutare. ble o sobre un caudal) onus, óneris n.
507
gravitación
gravitar: gravitate vel nutu moveri, ferri. grieta: fissura, ae f. Sin: rima; hiatus, us m.
Sin: gravitate et póndere moveri, ferri. Uso: - de glaciar, glaciatae molis hiatus.
grecizante: graecánicus, a, um. grilla: (hembra del grillo) grilli vel grylli fé-
mina . Uso: ¡esa es - !, nugas dicis!; ineptis!
grecizar: graecizare. Sin: graecari, pergrae-
cari, congraecari; Graecos imitari. grillo: grillus vel gryllus, i m.
gredal: adj cretáceus; cretosus; créteus // sust grillroom: taberna cárnium cratículā assata-
cretifodīna, ae f. rum.
gregoriano: gregorianus, a, um. Uso: calen- grisáceo: griséolus, a, um. Sin: cineráceus;
dario -, calendárium gregorianum; canto -, subfuscus; nigralbus; ex albo et fusco mix-
cantus gregorianus; planus canendi modus. tus.
gremio: corporátio, onis f. Sin: corpus; grisín: grisinus, i m. Sin: panicillus; bacillum
collégium; consociátio; socíetas; sodálitas; paníceum vel panis; pastillus tubulatus.
508
guante
grisú: hydrógenum carburatum vel subterrá- globus; manípulus; turma; consociátio (- so-
neum. Sin: gásium subterráneum. Uso: ex- cial); - deportivos, coetus ludicrorum certá-
plosión de -, gásii subterránei displósio. minum; - electrógeno, machinamentum
electrógenum; machinamentum eléctridem
grito: clamor, oris m. Sin: vox, vocis f; voci- (vel electricitatem, vel vim eléctricam) éxci-
ferátio. Uso: - de dolor, eiulatus, us m // fig, tans vel génerans; - de extremistas, grex ex-
el último - (= la última moda), últimum ele- tremistarum; - familiar, globus familiaris; -
gántiae. Sin: clamor supremus. fotográfico, nonnulli photográphice expressi
mpl; - homogéneos de fieles, fideles eiusdem
Groenlandia: Groënlándia vel Grolándia, ae órdinis et condicionis; - internacionales de
f. Sin: Grónia; Víridis Régio,Tellus (-ūris f), auxiliadores, internationales coetus auxilia-
Terra; Prasínia. torum; - palestino “Hamas” , Palaestinorum
consociátio, quae est “Hamas”; - parlamenta-
groenlandés o groelandés: adj groënlan- rio, pars legatorum populárium; - sanguíneo,
diensis, e. Sin: groënlándicus; Terrae Víridis sánguinis genus (-nĕris n); - de trabajo, coe-
(gen) // sust Groënlandiensis, is m. tus (-us m) operatórius.
grotescamente: ridícule. Sin: hórride; incon- guadaña: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso : -
cinne; inepte. para cortar el heno, falx faenária vel fenária ;
fabricante de guadañas, falcárius, ii m; v.
grotesco: (ridículo y extravagante) ridículus, hoz.
a, um. Sin: ridícule mirus // (irregular, gro-
sero y de mal gusto) inconcinnus, a, um. Sin: guadañero: faeníseca vel feníseca, ae m; fáe-
ridículus; ineptus; ínsolens; insulsus. nisex vel fénisex, -sĕcis vel -sĭcis m.
509
guantera
guantero: (el que hace guantes) digitabulá- guardalmacén: custos (mércium) receptá-
rius, ii m. Sin: digitabulorum vel chiroteca- culi.
rum ópifex (-fĭcis m); qui digitábula facit //
(el que los vende) digitabulorum vénditor vel guardalodos, v. guardabarros.
mercator.
guardameta: metae vel portae custos. Sin:
guarda: (persona) custos, odis m. Sin: de- iánitor; portárius.
fensor; protector; servator; túitor. Uso: - fo-
restal, silvarum custos; - de caza, (públicus) guardapolvo: (especie de abrigo de tela li-
venationis custos; - de frontera, miles limitá- gera) cinctus, us m. Sin: cinctículus, i m; epi-
neus // (acción de guardar, conservar o de- tógium pulverárium vel pulvéreum; vestitus
fender) tutela, ae f. Sin: conservátio; scholaris.
praesídium.
guardarropa: (armario para la ropa) vestiá-
guardabarrera: curator valli. Sin: ferriviá- rium, ii n Sin: armárium; vestiária arca // (su-
rius custos (-odis m). jeto destinado para cuidar de la oficina en
que se guardan las ropas) vestíspicus, i m.
guardabarros: luticípulum, i n. Sin: plúteus Sin: vestíplicus; véstiplex (-plǐcis m); vés-
vel plúteum; plutéolus vel plutéolum; luti plú- tium custos; adiutor a veste, servus véstium
teus vel plutéolus; tábula contra lutum. custos; adiutor a veste; fámulus a supelléc-
tile.
guardabosque: (públicus) saltuárius, ii m.
Sin: silvarum custos (-odis m); custos silves- guardasellos: públicus obsignator. Sin:
tris. sphrágidum custos.
510
guerra
guardián: custos, odis m. Uso: el que hace güelfo: adj guelfus vel guelphus, a, um // sust
las veces del -, sustituto del -, subcustos, odis guelfus vel guelphus, i. Sin: papae propugna-
m. tor vel fautor.
511
guerrera
tum; - civil, bellum domésticum, intestinum, bellator, miles, ármiger. Uso: - islámico, tec-
civile; - civil de exterminio, internecivum tus bellator islámicus.
bellum civile vel intestinum; - europea,
bellum Europaeum; - fría, bellum frígidum; gueto: (barrio judío) (clausus) Iudaeorum
bellum incruentum; bellum non armis bella- vicus (-i m).
tum; pax símilis bello; terror belli ómnibus
impendens; - mundial, bellum mundanum, guía: (manubrio) v. esta voz // (mango que
mundiale, universale, pancósmium; bellum sirve para guiar y frenar el aro) clavis, is f //
totīus orbis; bellum ómnium géntium; pri- (libro de indicaciones) libellus, i m. Sin: en-
mera - mundial, prius vel primum bellum chiridion, ii n; index, -dĭcis mf. Uso: - telefó-
mundanum; segunda - mundial, postérius vel nica, index vel catálogus telephónicus; index
alterum bellum pancósmium; secundum numerorum telephonicorum vel telephono-
bellum mundanum; secundum totīus orbis rum; - turística, libellus periegéticus; enchi-
bellum; - relámpago, bellum celérrimum; ridion peregrinántium; hodoëpóricon, i n;
bellum fúlminis more; bellum fulmíneum; descríptio itíneris; - de lugares, libellus (-i m)
- santa, bellum sanctum; islámicum bellum locorum dux (ducis m); itinerárium; la - de
sacrum; - total, bellum totale; - verdadera, Madrid, itinerárium Matritense vel urbis Ma-
veri nóminis bellum // - contra los terroris- triti; - de trenes, index tráminum // (el que
tas, bellum contra terroristas; - de indepen- acompaña a otro para enseñarle el camino)
dencia, bellum restituendae pátriae; bellum dux, ducis m. Sin: dux viae, itíneris, viarum
liberandae pátriae; - de liberación, bellum li- atque itínerum, locorum; praemonstrator; mi-
berationis; - de posiciones o de trincheras, nistrator. Uso: - diplomado, ministrator
bellum stativum; - de religión, bellum reli- diplómate donatus; - alpino, ductor itínerum
gionis causā susceptum // partidario de la -, alpicorum // (fig, persona que enseña y dirige
belli instigator, incitator, excitator, fautor, a otra para hacer o lograr lo que se propone)
suasor, provocator, suscitator. dux, ducis m. Sin: magister, tri m; rector, oris
m. Uso: - espiritual, spiritualis dux.
guerrera: (chaqueta ordinaria que llevan los
militares cuando trabajan o están en el guijo: grana lapídea. Sin: comminuti lápides
frente) túnica campestris. mpl; glárea, ae f.
guerrillero: excursor, oris m. Sin: concursa- guillotinar: (decapitar con la guillotina) se-
tor; procursator; bellator tectus, solutus, clan- curi mortífera occídere. Sin: áliquem guillo-
destinus; clandestinus miles; non legítimus tinianā máchinā pléctere, necare; áliquem
512
Guyana
guiñar: álicui nictare vel nictari // guiñarse, gusto: gustus, us m. Uso: - personal, gustus
significare inter se. Sin: furtim inter se aspí- personalis; - del tiempo, gustus témporis.
cere.
gutapercha: cummis vel gummis malae-
guión: (texto) argumentum, i n. Sin: libellus siana.
textualis. Uso: - cinematográfico, libellus
textualis cinemáticus; - de una obra teatral, gutural: gutturalis, e.
ludi scáenici argumentum // (signo ortográ-
fico) linéola, ae f. Sin: linéola coniunctiva; Guyana: Guiana, ae f. Uso: de -, guianensis,
parva línea; línea paraethética // Mús musi- e; natural de -, Guianensis, is m.
calis nota sequentem vocem índicans.
513
H
habano: (cigarro) (volumen) habanum. Sin: conclave lecti sínguli; conclave unīus lecti; -
habanus (convólvulus); nicotianum bacillum doble, conclave binorum (vel duorum) lecto-
habanum vel habanense; tabacum haba- rum; - con (o sin) ducha, conclave cum (vel
nense. sine) lavacro plúvio; - para húespedes, hos-
pitáculum; hospítium; hospitale cubículum;
habilidad: perítia, ae f. Sin: dextéritas. Uso: precio de la -, prétium habitationis.
- crítica, críticae artis perítia.
habitáculo: habitáculum, i n.
habilitación: habilitátio, onis f. Sin: facultas;
ius, iuris n; potestas; habílitas; capácitas. habitado: habitatus, a, um.
Uso: - académica, - para la enseñanza, ha-
bilitátio académica; ius vel facultas docendi; habitante: íncola, ae mf. Uso: - de una aldea,
conseguir la -, ássequi facultatem docendi; vicanus, i m; paganus, i m; - de una ciudad,
rendir los exámenes de -, periclitari ad asse- de un Estado, civis, is mf; - de una provincia,
quendam facultatem docendi. provincialis, is mf; - de un valle, vallícola, ae
m; los - del cielo, caelícolae, -arum vel -ŏlum
habilitado: habilitatus, a, um. Sin: habilis; m; cáelites, um m; caelestes, ium m.
habilitatione práeditus. Uso: - para la ense-
ñanza, pública docendi facultate práeditus. hábitat: naturalis sedes (-is f). Sin: naturale
domicílium.
habilitar: habilitare. Sin: hábilem (vel
aptum, vel idóneum) réddere; facultatem ali- habitual: sólitus, a, um. Sin: consuetus, usi-
cúius rei tribúere vel concédere; ius artis tatus.
exercendi álicui dare; iure múneris gerendi
(vel exercendi) donare áliquem; ad áliquod habitué: frequentator, oris m.
munus fungendum áliquem idóneum réddere.
Uso: - para el ejercicio profesional, ius alicú- hablar: loqui. Uso: - alemán, castellano,
ius múneris exercendi (vel alicúius artis pro- francés, griego, inglés, italiano, latín, portu-
fitendi) concédere; - para la docencia, ius gués, ruso, theodisce, hispánice, gállice,
docendi álicui concédere. graece, ánglice, itálice, latine, lusitane, rús-
sice (vel sarmátice) loqui; theodiscā, hispá-
habitabilidad: condício habitábilis. Sin: fa- nicā, gállicā, graecā, ánglicā, itálicā, latinā,
cultas habitandi. lusitanā, rússicā (vel sarmáticā) linguā loqui
vel uti; - para sus adentros, secum loqui; ha-
habitable: habitábilis, e. Sin: qui habitari po- blas bien latín, bene vel expedite latine ló-
test. queris; ¡habla con claridad!, lóquere clara
voce!; lóquere distincte!; ¡habla más fuerte,
habitación: (sitio donde se habita) habitátio, por favor!, lóquere maiore voce, quaeso!
onis f. Sin: habitáculum; domus, us f // (cual-
quiera de las piezas de una casa) cubículum, hacha: (herramienta) áscia, ae f. Sin: securis,
i n. Sin: conclave, is n. Uso: - individual, is f. Uso: - de dos cortes, de doble filo, bipen-
514
haragán
nis, is f; ferrum bipenne // (vela) céreus, i m. halo: (círculo luminoso que rodea a veces el
Sol y la Luna) halo, ōnis f. Sin: halos (gen y
hacheta: ascíola, ae f. ac halo); círculus, nimbus, corona (v. gr.
lunae) // (aureola) auréola, ae f. Sin: fúlgi-
hachís: hasisum, i n. Sin: sucus (-i m) can- dum lumen // (brillo que da la fama o el pres-
nábinus; índicum soporíferum (-i n). tigio) splendor, oris m. Uso: el - de la gloria,
de la virtud, de la santidad, splendor glóriae,
hacienda: (finca agrícola) práedium, ii n. virtutis, sanctitatis.
Sin: fundus; villa rústica // (bienes, riquezas
que uno tiene) bona, orum npl. Sin: divítiae; halterofilia: sublátio pónderum.
opes, um fpl; fortunae; res familiaris; faculta-
tes // - pública, civitatis réditus (-uum mpl). hamaca: hamaca, ae f. Sin: baiónula; léctu-
Sin: (públicum) aerárium. lus vel grabátulus pénsilis, suspensus; cubile
pénsile vel suspensum; matta pénsilis; stórea
hacimiento: congestus, us m. Sin: congéries, pénsilis vel suspensa.
ēi f.
hamburguesa: isícium hamburgense. Sin:
hacina: manipulorum cúmulus. pulpamen (-mĭnis n) hambúrgicum.
halconería: ars falconária. Sin: ars venandi happening: extemporalis áctio. Sin: áctio
cum ávibus. enormis; inordinatum spectáculum; scáeni-
cum improvisum.
hall: átrium, ii n. Sin: vestíbulum. Uso: - de
hotel, amplum deversórii átrium; amplus de- haragán: piger, gra, grum. Sin: desidiosus;
versórii áditus (-us m); v. atrio, vestíbulo. ignavus; segnis; laboris fúgiens.
515
harakiri
Hawai o Hawaii: ínsulae Havaianae (vel hechizar: fascinare. Sin: magna admiratione
Hawaianae). Uso: de -, havaianus vel hawa- affícere.
ianus, a, um; natural de -, Havaianus vel
Hawaianus, i m. hechizo: fáscinum, i n. Sin: fascinátio.
516
heladero
517
helado
Sin: sorbitionum gelatarum (vel gelidarum, helenístico: hellenísticus, a, um. Sin: helládi-
vel nivatarum) vénditor. cus; alexandrinus; alexandrinae aetatis. Uso:
autor -, alexandrinus scriptor; estilo -, ale-
helado: adj gelatus vel congelatus, a, um. xandrinum scribendi genus; alexandrina
Sin: glaciatus; gélidus; gelu concretus vel scribendi ars; período -, hellenística témpora.
constrictus. Uso: estar -, frígore cónfici; frí-
gore rigere vel torpéscere // (refresco o sor- helenizar: graecizare. Sin: mores Graecorum
bete de fruta, huevo, etc. en cierto grado de introdúcere.
congelación) gelatum, i n. Sin: pótio gelata,
nivata; gelata (vel gélida) sorbítio, sorbitiún- hélice: helix, ĭcis f. Sin: hélica; spira.
cula; sorbítio gelu concreta; sorbillum (vel
sorbítium) gelatum, nivatum, glaciatum; sor- helicóptero: helicópterum, i n. Uso: piloto de
billum gelu concretum. Uso: - de limón (de -, helicópteri gubernator.
fresas, etc.), pótio gelata cum citrorum (fra-
gorum vel fragularum, etc.) sucis; - de nata, helio: hélium, ii n.
nívea floris lactis sorbítio // (golosina o pos-
tre helado) gelatum, i n. Sin: cuppédia gelata; heliocéntrico: heliocéntricus, a, um. Sin: ad
cuppédium gelatum; gélidum dulce; dulcícu- heliocentrismum spectans.
lum gelu concretum; glácies edíbilis. Uso: -
de durazno, de limón, de fresas, gelatum e heliocentrismo: heliocentrismus, i m.
pérsico, e cítreo, e frago; lamer un -, cuppé-
dium gelatum ligurrire vel ligurire // aparato heliocromía: heliochrómia sive -chromīa, ae
para preparar helados, gelatária, ae f. Sin: f.
máchina gelatária, gelúfica, refrigeratória //
fabricante de helados, gelatorum confector heliograbado: (procedimiento) ars imágines
vel fabricator (-oris m); vendedor de helados, heliográphice imprimendi vel incidendi // (es-
gelatorum vénditor. tampa obtenida) imago heliográphice im-
pressa vel incisa.
helar: (congelar) glaciare vel conglaciare.
Sin: congelare // (fig, poner o dejar a uno heliografía: (descripción del sol) heliográ-
pasmado) obstupefácere. Sin: durare, phia sive -graphīa, ae f. Sin: solis descríptio
constríngere ánimum alicúius; - de espanto a // (fotografía de este astro) solis photográ-
alguien, horrore perfúndere áliquem; áliquem phia. Sin: photográphica solis imago // (arte
pavore defígere. de fijar la imagen luminosa) heliográphia, ae
f. Sin: ars (artis f) heliográphicae imáginis
helarse: (congelarse) glaciari. Sin: congelari imprimendae, exprimendae, pingendae; ars
// (ponerse una persona o cosa sumamente heliográphicam imáginem imprimendi, ex-
fría o yerta) frigéscere. Sin: frígore astringi // primendi, pingendi // (sistema de transmisión
(echarse a perder los vegetales por causa de de señales por medio del heliógrafo) helio-
la congelación) aduri. Sin: comburi; deuri. gráphia, ae f. Sin: ars signa heliógrapho mit-
tendi, transmittendi; heliographicorum
helecho: filix vel felix, ǐcis f; filex, lĭcis f. signorum ars.
518
hematopoiesis
519
hematopoyético
hemiope: hémiops, opis. Sin: hemiópiā (vel hemoptisis: haemóptysis sive -moptysis, is f.
hemiópsiā) laborans. Sin: haemóptois, ĭdis f; sánguinis vómitus
(-us m) sive vomítio; sánguinis exsecrátio,
hemiopía: hemiópia sive -opīa, ae f. Sin: he- exspuítio, eiéctio.
miópsia sive -opsīa, ae f. Sin: semicáecitas,
atis f; dimidiata rerum vísio. hemorragia: haemorrhágia sive -rhagīa, ae f.
Sin: sánguinis fluxus (-us m), flúxio, flúctio,
hemiópico: ad hemiópiam (vel ad hemióp- effúsio, proflúvium. Uso: detener la -, hae-
siam) pértinens. morrhágiam sístere.
520
herejía
heptaedro: heptahedron vel heptahedrum, i heredero: heres, edis mf. Uso: - principal,
n. primus heres; - testamentario, heres ex testa-
mento; - universal, heres ex asse; heres bo-
heptágono: adj heptagōnus, a, um // sust norum ómnium; - del trono, régiae potestatis
heptagōnon vel heptagōnum, i n. heres; rex destinatus // ser - de alguno, here-
dem esse álicui vel alicúius; dejar a uno - de
heptodo: hépthodos vel hépthodus, i f. algo, áliquid hereditate relínquere álicui;
nombrar a uno - en el testamento, áliquem
heráldica: heráldica, ae f. Sin: ars heráldica; heredem institúere, scríbere, nuncupare, fá-
stémmatum rátio. cere.
521
herencia
herencia: heréditas, atis f. Uso: - cultural herméticamente: hermétice. Sin: arte, arcte;
mundial, culturalis heréditas mundana; entre- obsignate. Uso: cerrar -, artíssime cláudere.
gar algo por -, áliquid hereditate trádere.
hermético: (perfectamente cerrado) hermé-
hermafrodismo o hermafroditismo: her- ticus, a, um. Sin: obturatus; obstructus; artís-
maphrodismus, i m; hermaphroditismus. sime clausus // (fig, impenetrable, cerrado)
herméticus. Sin: obscurus; abscónditus. Uso:
hermafrodita: hermaphrodītus, i m. Sin: sé- discurso -, orátio hermética; literatura -, lit-
mimas (-aris m). teratura hermética.
hermana: (religiosa) soror, oris f. Sin: móna- hermetismo: hermetismus, i m. Sin: obscúri-
cha, ae f; virgo, gĭnis f; virgo sacrata; soror tas.
sanctimonialis.Uso: - enfermera, soror infir-
mária; - Misioneras de la Sagrada Familia, hernia: hérnia, ae f. Uso: - abdominal, v. en-
Sorores Missionáriae a Sancta Família. terocele; - estrangulada, hérnia implícita; -
de corazón, v. cardiocele.
hermanamiento: gemellógia sive -logīa, ae
f. Sin: gemellaris coniúnctio. herniario: hernialis, e.
522
heterogéneo
remédium vel medicamentum praesentíssi- herrero: ferrífaber, bri m. Sin: faber ferrá-
mum. rius.
herpe o herpes: herpes, -ētis vel -ĕtis m. Sin: heterodina o heterodino: heterodýnamis,
ulcus (-cĕris n) serpens. -is f.
523
heterogenia
heterogenia: heterogénesis, -is f. Sin: diversa hiades: hýades, um fpl. Sin: hýades stellae.
génesis.
hialino: adj hyálinus, a, um. Sin: vítreus; vi-
heteromorfismo: heteromorphismus, i m. tréolus; pellúcidus; translúcidus. Uso:
Sin: facultas diversas suscipiendi formas. cuarzo -, hyálinum, i n.
heurístico: heurísticus, a, um. Sin: heurísti- hialoides: hyalóides, is m. Sin: hyálina (vel
cae (gen); ad heurísticam áttinens. translúcida) óculi membrana vel membrá-
nula.
hexadecimal (Inform): hexadecimalis, e. Sin:
sedecimalis, e. hialotecnia: ars vitrária. Sin: ars vitra fa-
ciendi.
hexaedro: hexahedron vel hexahedrum, i n.
hialurgia: hyalúrgia sive -lurgīa, ae f. Sin: ars
hexagonal: hexagonalis, e; exagónius, a, um. conficiendi vitrum; ars conflandi crystallum;
Sin: sexángulus. ars vitri vel crystalli conficiendi, conflandi.
524
hidrodinámico
525
hidroeléctrico
526
hieráticamente
527
hierático
hierba: herba, ae f. Uso: - aromáticas, herbae higiénico: hygiénicus, a, um. Sin: saluber vel
aromáticae; herbae suavis odoris; mala -, salubris; salutaris; emundatus vel mundatus.
herba mala, nociva, damnosa; fig homo
malus; - medicinal, herba salutífera; infusión higienista: hygienista, ae m. Sin: valetúdini
de - medicinales, aqua herbis salutíferis me- déditus; salubritatis studiosus vel cultor.
dicata.
higo: ficus, -us vel -i f. Uso: - chumbo, ficus
hierro: ferrum, i n. Uso: - batido o forjado, índicus; - seco, cárica, ae f; ficus árida; en pl
ferrum procusum; obrero que trabaja el hie- también cáuneae, arum f // (fig, no dársele a
rro, ferrariárius, ii m. uno un -) flocci áliquid fácere // (excrecencia
alrededor del ano) verrúcula, ae f.
hietometría, v. pluviometría.
higrógrafo: hygrógraphum, i n.
hietómetro, v. pluviómetro.
higrología: hygrológia sive -logīa, ae f.
high fidelity: summa vel máxima accuratione
confectus, a, um. higrológico: hygrológicus, a, um.
high life: lautítia, ae f. Sin: élegans vita; lauta higrólogo: hygrólogus, i m. Sin: hygrológiae
vivendi rátio. peritus, cultor, studiosus.
high school: americanum lycaeum. Sin: pro- higrometría: hygrométria sive -metrīa, ae f.
véctior (vel progréssior, vel superior) schola. Sin: doctrina, disciplina, sciéntia de áëris
umore; rátio áëris metiendo umori; umiditatis
higiene: (parte de la medicina) hygiēne, es f. mensura.
Sin: hygiénica doctrina; valetúdinis tuendae
sciéntia vel ars; sanitatis stúdium // (conjunto higrométrico: hygrométricus, a, um. Sin: ad
de reglas y prácticas relativas al manteni- hygrométriam pértinens (relativo a la higro-
miento de la salud) hygiēne, es f. Sin: res metría); ad hygrómetrum áttinens (relativo al
hygiénica vel sanitária. Uso: - mental, higrómetro).
hygiene mentalis; - pública, salus (-utis f) pú-
blica; reglas de -, hygiénica praecepta; reglas higrómetro: hygrómetrum vel hygrómetron,
de - personal, praecepta de valetúdine tuenda i n. Sin: umiditatis index (-dĭcis mf); instru-
// (limpieza, aseo personal) córporis mundí- mentum áëris metiendo umori.
ties (-ēi f) // (cuidado del cuerpo) córporis
cura (-ae f). Uso: - de la boca, de los ojos, higroscopia: hygroscopia sive -scopīa, ae f.
de la piel, hygiene oralis, ocularis, cutánea; Sin: umiditatis observátio.
cuidar la -, corpus curare; valetúdini servire
// (limpieza, aseo de las viviendas) salúbritas, higroscópico: hygroscópicus, a, um.
atis f. Uso: cuidar la - de la casa, domūs sa-
lubritatem tueri. higroscopio: hygroscópium, ii n.
528
hincha
higuera: arbor ficūs vel fici. Sin: arbor ficúl- // (lugar donde se hila) v. hilandería.
nea.
hilo: filum, i n. Uso: - eléctrico, filum eléctri-
hija: filia, ae f. Uso: Hijas de la caridad, cum; funículus eléctricus; ahéneum vel aé-
Puellae a caritate; Hijas de María, Puellae neum filum eléctridem ferens; - metálico,
Mariae Vírgini sacrae vel devotae; Puellae filum metállicum; - telefónico, filum telephó-
mariales; Hijas de María Auxiliadora, Fíliae nicum; del otro extremo del -, ex áltero ahé-
Mariae Auxiliatricis. neo extremo filo; - de algodón, gossýpii vel
xýlini filum; - de caña de pescar, línea, ae f;
hijastro, tra: privignus, i m; privigna, ae f. - de la corriente eléctrica, filum fluenti eléc-
trici; - de lana, lanae vel láneum filum; - de
hijo: fílius, ii m. Uso: - (= descendiente) de lino, lini vel línteum filum; - de nailon, filum
ladrón, rapácida vel rapácides, ae m; - del nailónicum; - de seda, filum bombýcinum;
hombre (Cristo), Filius hóminis. sin hilos, sine filis; nullis filis // (chorro muy
delgado y sutil de un líquido) filum, i n. Uso:
hijuela: (pedazo de lienzo que cubre la hos- - de agua, filum profluentis aquae // (conti-
tia sobre la patena hasta el momento del nuación o serie del discurso) orationis filum.
ofertorio) pállula, ae f. Sin: anímula, ae f. Sin: argumentandi filum. Uso: - conductor
de la presente reflexión, harum cogitationum
hilado: netus, us m. Sin: nema, ătis n; fila- propósitum; cortar el - del discurso, oratio-
men, mĭnis n; filatum; nemen, mĭnis n, sta- nem praecídere; perder el -, a propósito de-
men, mĭnis n; subtemen, mĭnis n. fléctere; longe a propósito deflectere; lóngius
abire; retomemos el -, ad propósitum rever-
hilador, ra: (persona) filator, oris m; filatrix tamur; ad id revertamur, unde devértimus; ad
vel netrix, icis f. Sin: filíficus m; filífica f ; id redeamus, unde digressi sumus; según el -
qui, quae stámina (lanam, linum, etc.) net; se- conductor, secundum directórias normas //
ricárius (- de seda); laníficus (- de lana); liní- fig, pender de un -, tenui filo pendere; ádmo-
ficus (- de lino) // hiladora (máquina usada dum ténui filo suspensum esse.
para hilar) máchina netória.
hilozoísmo: hylozoīsmus, i m.
hilandera: filifícii operária. Sin: filandária.
himno: hymnus, i m; hymnum, i n. Sin: cánti-
hilandería: (arte de hilar) stámina nendi ars cum; carmen; cantus, us m. Uso: - internacio-
// (fábrica de hilados) filifícium, ii n. Sin: fi- nal, hymnus internationalis; communis
landa, ae f ; stáminum officina; officina in natiónibus hymnus; - nacional, cánticum natio-
qua stámina nentur; filis deducendis officina; nale; nationis carmen; pátrium hymnum; can-
deducendo stámini officina. Uso: - de lana, tar (en conjunto) el - nacional, pátrium
lanifícium, officina lanária; - de lino, officina hymnum concínere; nationis carmen decantare.
linteária vel linária; - de seda, officina seri-
cária vel bombýcina; sericorum vel bomby- hincha: (partidario entusiasta de un equipo
cinorum officina; dueño de una -, filifícii deportivo) thyphosus, i m. Sin: áestuans,
dóminus. antis m; aestuosus spectator; qui aestuanti
péctore vel corde ludum (vel ludos) spectat;
hilandero: (persona que tiene por oficio cuiusdam manūs sectator vel ássecla. Uso: la
hilar) filifícii operárius. Sin: filandárius, ii m muchedumbre de los -, fautorum multitudo;
529
hinchada
ser un -, stúdiis ludi inflammari; ser - de un Sin: transgréssio; verborum transgréssio vel
equipo, álicui manípulo (vel ágmini) lusório traiéctio.
(vel álicui aciéi lusóriae) favere // fig assen-
tator, oris m. Sin: fautor; favens. hipérbola: hypérbola, ae f.
hindú: (indio) adj índicus, a, um; sust Indus, hiperbulia: hyperbulia sive -bulīa, ae f. Sin:
i m // (el que profesa el hinduismo) hinduísmi nímia voluntas; voluntatis excessus (-us m).
sectator. Sin: qui hinduísmum profitetur.
hiperclorhidria: hyperchlorhydrīa, ae f.
hinduismo: hinduísmus, i m.
hiperclorhídrico: hyperchlorhýdricus, a,
hiniesta, v. retama. um.
530
hipnotista
hipernutrición: hypernutrítio, onis f. Sin: hípico: híppicus, a, um. Sin: equárius (rela-
copiósior nutrítio. tivo a los caballos); equester, tris, tre; equi-
nus (relativo a la hípica). Uso: concurso -,
hiperplasia: hypérplasis, -is f; hyperplasīa, certamen equestre; cursus equorum; equíria,
ae f. Sin: hypertróphia congénita. -ium vel -orum npl.
531
hipnotizable
532
hipotecario
533
hipotensión
hipotensión: hypoténsio, onis f. Sin: hypo- plina, sciéntia; altitúdinis (vel altitúdinum)
tonīa; mínima pressura. mensura.
534
hodómetro
historiador: históricus, i m. Sin: rerum (vel hobby: oblectátio, onis f. Sin: delicíolae,
rerum gestarum, vel historiarum) scriptor. arum fpl; oblectamenta, orum npl; praeoptata
Uso: - antiguo, históricus vetus vel antiquus; subsiciva occupátio.
- moderno, históricus recentioris aetatis.
hockey: pilamálleus, i m. Sin: alsulégia, ae f;
historiar: (representar un suceso histórico o ludus hoccéius; pilae malleique ludus; ludus
fabuloso en cuadros, estampas o tapices) pilae hastili vel hastā percussae. Uso: - en un
imagínibus ornare vel distínguere. Sin: figu- campo de hierba, pilamálleus pratensis; -
ris decorare; picturis exornare. sobre hielo, - sobre patines, pilamálleus
super gláciem; alsulégia glacialis; jugador de
historicidad: historícitas, atis f. - sobre hielo, alsulegiárius, ii m; partido de -,
pilamállei certamen (-mĭnis n).
historicismo: historicismus, i m.
hodómetro: itíneris mensórius (vel mensó-
histórico: históricus, a, um. ria) index (-dĭcis mf).
535
hogar
hogar: (sitio donde se enciende lumbre) verborum vel vocabulorum índicem volutare;
focus vel fóculus, i m. Sin: caminus; lar, laris - un libro, librum evólvere …; percúrrere
m. Uso: estar sentado junto al -, ad focum se- libri páginas.
dere // (fig, casa privada, familia) lar, laris m.
Sin: domus (-us f); domicílium. Uso: - do- ¡hola!: salve (vel salvete)! Sin: salvus vel
méstico, lar familiaris; dejar el - doméstico, salva sis! salvi vel salvae sitis!; ave vel avete!
larem desérere; larem familiarem suum relín- heus!, heus tu!; eho!, éhodum!; ohe!
quere; volver al propio -, ad larem suum re-
verti vel redire. Holanda: Hollándia, ae f. Sin: Nederlándia.
hogaza: placenta, ae f. Sin: libum; focácia; holandés: adj hollandus, a , um. Sin: neder-
focácium; focácius. landus ; hollandiensis, nederlandiensis, ne-
derlándicus // sust Hollandus, i m. Sin:
hoja: (parte terminal de los vegetales) fó- Nederlandus, i m ; Hollandiensis, is m; Ne-
lium, ii n // (pétalo) (floris) fólium, ii n // (cu- derlandiensis, is m; Nederlándicus, i m //
chilla) lámina, ae f. Uso: - de navaja, (idioma -) nederlándica vel hollándica lingua.
nováculae lámina; - de afeitar, lámina (vel Uso: hablar en -, nederlándice loqui.
lamella, vel laméllula) rasória vel tonsória //
(lámina delgada de metal, madera u otra ma- holgazán: homo deses (désidis), desidiosus,
teria) lámina, ae f. Sin: bráctea sive bráttea. iners (-ertis), otiosus, piger, ignavus.
Uso: - metálica, charta, ae f; - de plata, lá-
mina argéntea; - de plomo, charta plúmbea; holocausto: (sacrificio religioso) holocaus-
aplicar una - de oro a algo, brácteā áureā áli- tum, i n. Sin: holocautoma, ătis n // (gran ma-
quid sublínere // (- de papel) página, ae f. tanza de seres humanos) occídio, onis f.
Sin: charta; plágula; chartae plágula. Uso: -
volantes, volitantes páginae // - de puerta, holocristalino: holocrystállinus, a, um.
valva, ae f vel valvae, arum. Sin: valvata foris
// fig, temblar como la - en el árbol, toto cór- holoédrico: holohédricus, a, um.
pore trémere; totum trémere et horrere; no se
mueve la - en el árbol sin la voluntad del holoedro: holohedrum, i n.
Señor, ómnia Dei nutu ac potestate adminis-
trantur. holofrástico: holophrásticus, a, um.
hojalata: lámina vel lamella, -ae f (férrea). holografía: imago (-gĭnis f) holográphica.
Sin: bráctea vel bráttea (férrea); férrea lámina
stagno (vel stanno) obducta. holográfico: holográphicus, a, um.
hojalatero: bracteárius, ii m. Sin: plumbá- hológrafo: adj hológraphus, a, um. Uso: tes-
rius, ii m; ártifex (-fĭcis m) plumbárius; stag- tamento -, testamentum própria manu scrip-
nator vel stannator. tum.
536
homogéneamente
537
homogeneidad
homónimo: homónymus, a, um. Sin: cognó- hora: hōra, ae f. Uso: un cuarto de -, qua-
minis, e; eiusdem nóminis; idem nomen ha- drans, antis m; media -, semihora; semis in-
bens; eodem nómine vel eadem appellatione decl.; hora dimídia; dimídium horae
(abl de cualidad). Uso: ciudades -, cognómi- spátium; tres cuartos de -, dodrans, antis m;
nes urbes; es su -, eodem atque ipse (vel quo - y media, sesquihora; media - después, se-
ipse) nómine appellatur. mihora post; tres - después, tribus horis post;
durante tres -, per tres horas; por -, horalis, e;
homosexual: adj homosexualis, e. Uso: in- unā quaque horā; síngulis horis; in síngulas
clinación -, inclinátio vel proclívitas homo- horas; por media -, per dimídiam horae par-
sexualis; reprimir la inclinación -, tem; per semihoram; por un cuarto de -, per
inclinationem homosexualem compéscere // quadrantem horae; a las 6.15 de la mañana,
sust homosexualis, is m. Sin: paedicator; so- hora sexta et quadrante ante merídiem (a.
domita, ae m; vir homosexualis. m.); a las 7.45 a.m., antemeridiana hora sép-
tima et dodrante; alrededor de las 8 de la
homosexualidad: homosexuálitas, atis f. tarde, círciter horam octavam postmeridia-
Sin: paedicátio; sodómia sive -domīa. nam vel post merídiem (p.m.); a las 16.30 del
538
horca
¿Qué - es?, quota hora est?, quota est hora? Se puede contestar abreviando; por ej., para
He aquí un modelo de respuestas para el las 8.05: octava et quinque; octava cum quin-
lapso de una hora, de 8 a 9 a. m. que, octava et quinta.
Son las 8: Est hora octava (a.m. = ante merí-
diem). horadación: terebrátio, onis f.
Son las 8.05: Est hora octava et quinque mi-
nuta (vel minutae); est hora octava cum quin- horadado: terebratus vel perterebratus, a,
que minutis; est hora octava et minuta quinta. um. Sin: perforatus; pertusus.
Son las 8.15: Est hora octava cum quadrante;
est hora octava et quíndecim minuta (vel mi- horadador, ra: terebrator, oris m; terebratrix,
nutae); est hora octava cum quíndecim minu- icis f.
tis; est hora octava et minuta quinta décima.
Son las 8.30: Est hora octava et dimidia; est horadar: terebrare vel perterebrare. Sin: per-
hora octava cum dimidio; est hora octava forare; pertúndere.
semis; est hora octava et triginta minuta (vel
minutae); est hora octava cum triginta minu- horario: adj horárius, a, um. Uso: señal -,
tis; est hora octava et minuta tricésima. horae significátio // sust horárium, ii n. Sin:
Son las 8.35: Est hora octava et triginta quin- horarum index (-dĭcis mf), ordo, rátio. Uso: -
que minuta (vel minutae); est hora octava escolar, horárium scholare; - ferroviario, ho-
cum triginta quinque minutis; est hora octava rárium ferriviale; hamaxostichorum index; -
et minuta tricésima quinta. de apertura de una tienda, tabernae aperien-
Son las 9 menos 25: Est hora nona demptis dae hora statuta; - de consulta, tempus con-
viginti quinque minutis. sultationis; - de oficina, offícii fungendi
Son las 8.45: Est hora octava cum dodrante; horárium; - de trabajo, tempus laborandi; a -,
est hora octava et quadraginta quinque mi- horā statutā; ad horam; témpore; in témpore.
nuta; est hora octava cum quadraginta quin-
que minutis; est hora octava et minuta horca: furca, ae f. Sin: patíbulum. Uso: su-
quadragésima quinta. plicio de la -, supplícium suspéndii; colgar
Son las 9 menos cuarto: Est hora nona de la -, in furcam suspéndere vel tóllere; fur-
dempto quadrante; est hora nona demptis cae subícere; condenar a la -, in furcam
539
horchata
540
hortense
hormiguero: (lugar donde se crían las horno: (obra de albañilería que sirve para
hormigas) formicarum cunículus (-i m) vel cocer diferentes sustancias) furnus, i m. Sin:
cunículi. Sin: formicarum caverna vel tectum fornax, acis f. Uso: alto -, conflatórium; fur-
// (lugar donde hay mucha gente apiñada y nus conflatórius; furnus fusórius; fornax ae-
en movimiento) locus frequens vel céleber. rária; fornax alta; metallorum fornax; furnus
Sin: loci celébritas (-atis f); locus tumultuo- cameratus; - crematorio, ustrinum, i n vel
sus. ustrina, ae f; - eléctrico, furnus eléctricus;
poner en el - por 30 minutos, in furno insé-
hormón u hormona: hormo vel hormon, rere 30 témporis momenta // (parte del fogón
onis m; hormonum, i n. Uso: - del creci- de la cocina que sirve para asar las viandas)
miento, hormon crescéntiae. fóculus, i m. Uso: - eléctrico, fóculus eléctri-
cus; - de microondas, furnus brévibus actus
hormonal: hormónicus, a, um. Sin: ad hor- undis.
mones pértinens.
horoscopio: horoscópium, ii n.
hormónico, v. hormonal.
horóscopo: horóscopus, i m // (predicción)
hornacina: lóculus, i m. divinátio, onis f.
hornera: (mujer del hornero) pistoris uxor horquilla: (alfiler doblado que sirve para su-
(-oris f). Sin: furnáriam exercentis uxor // jetar el cabello) fíbula, ae f. Sin: furcilla cri-
(mujer que tiene por oficio cocer pan) pistrix, nalis; crinalis fúrcula; mulíebris fúrcula; acus
icis f. (-us f) crinalis vel comatoria // (pieza de la
bicicleta en que entra la rueda delantera)
hornería: furnária, ae f. fúrcula, ae f // (bieldo u horca de agricultura)
fúrcula sive furcilla, ae f. Sin: fuscina; fuscí-
hornero: (persona que cuece pan en el nula // - para tender la red, ames, ámitis m.
horno) pistor, oris m. Sin: furnárius. Uso: ofi-
cio de -, furnária; tienda de -, pistrina; ejer- horse power, v. caballo.
cer el oficio de -, furnáriam exercere //
(pájaro) furnária, ae f. hortelano, na: hortorum cultor (-oris m);
hortorum cultrix (-icis f). Sin: hortulanus m;
hornilla: (cada uno de los huecos abiertos hortulana f; hólitor vel ólitor m.
en el hogar donde se enciende la lumbre) fó-
culus, i m; fóculum, i n. Sin: loculamentum; hortense: hortensis, e. Sin: horténsius; hortu-
aedícula. lanus.
541
hortensia
542
huevo
hoz: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso: - de se- huésped: hospes, pĭtis m; hóspita, ae f. Uso:
gador, falx messória; la - y el martillo, falx et - animal, ánimal hospitale; - honorario, hos-
málleus. pes honorárius.
huélfago: (respiración fatigosa de algunos huevera: (utensilio que sirve para comer
animales) vúlsio, onis f. Uso: que padece -, huevos pasados por agua) ovi vel ovárium
vulsus, a, um. pocillum. Sin: calículus ovárius.
huelga: (paro) operistítium, ii n. Sin: cessá- huevo: ovum, i n. Uso: - asado, ovum assum;
tio, intermíssio, desértio óperis; cessátio opí- - batido, ovum agitatum; ovum rudículā agi-
ficum; ab ópere cessátio; in ópere cessátio; tatum; - duro, ovum duratum, induratum,
óperis cessátio ex condicto vel ex compósito; concretum; - fresco, ovum recens; - frito o es-
voluntária opíficum cessátio; céssio a labore trellado, ovum frictum; - fritos en aceite, ova
e condicto; intermíssio óperum; detrectátio fricta ex óleo; - pasado por agua: ovum
operandi. Uso: - general, operistítium gene- molle, elixum, sórbile; huevos al plato, ova
rale; operarum (vel operariorum, vel opífi- in catino tosta; huevos en salsa de manteca,
cum) ómnium ab ópere cessátio; - política, ova butýreo iure immersa; yemas de - derre-
operarum secéssio factiosa; - de hambre, con- tidas en salsa, ovi lútea in iure liquata; - en
sílium inédiā vitam finiendi; - por la paridad tortilla, ovum mixtum // fig, buscar el pelo
543
hugonote
544
hypertext
humeral: (paño blanco que se pone sobre los humorístico: (h)umorísticus, a, um. Sin: io-
hombros el sacerdote para tomar la hostia o cosus; festivus; salsus. Uso: diario -, iocosa
el copón) (h)umerale, is n. Sin: superhume- vel lépida ephémeris (-ĭdis f); discurso -, fes-
rale; superhumerale velum; anaboládium // tivus sermo; festiva orátio; escritor -, festivus
adj humeralis, e. Sin: ad (h)úmerum spec- vel lépidus scriptor; librito -, salsus libellus.
tans.
humour: festívitas, atis f. Sin: argútiae vel fa-
humero: (cañón de chimenea) fístula fumá- cétiae, arum fpl; urbani vel británnici sales
ria. mpl.
humorista: adj lépidus, a, um. Sin: facetus; huso horario: círculus vel línea temporalis.
festivus; iocosus; iocundus vel iucundus; fa-
cetiarum plenus // sust (h)umorista, ae m. hypertext (Inform): sust hypertextus, us m //
Sin: cavillator; festivus vel facetus homo. adj hypertextualis, e.
545
I
IAEA: Ordo internationalis ab energīa ató- iconoclasta vel iconoclastes, ae m. Sin: ico-
mica. nómachus; sacrarum imáginum eversor, frac-
tor, persecutor; qui sanctas imágines delet,
Iberoamérica, v. América. evertit, cónterit.
icástico: icásticus, a, um. Sin: vívidus; nítide iconodulía: iconodulīa, ae f. Sin: imáginum
réferens. venerátio.
546
idealista
547
idealizado
raciones prácticas) homo utilitati non insér- identificable: identificábilis, e. Sin: certe re-
viens. Sin: ab usu vitae abstractus vel aver- cognoscíbilis; clare cogitábilis.
sus; poëta // (soñador) inanis somniator //
(que va tras un ideal) homo sublimis vel identificación: identificátio, onis f. Sin: certa
magnánimus. agnítio vel recognítio.
idealizado: perfectus, a, um. Sin: absolutus; identificarse: - con alguien, alicúius vitae
cumulatus; expletus; óptimus. formas indúere; cum áliquo unum fíeri atque
eundem.
idealizar: (formarse un concepto ideal de
algo) speciem rei ánimo cérnere. Sin: perfec- identikit: sontis adumbrata imago. Uso: - del
tam rei formam concípere, percípere, fíngere, asesino, occisoris adumbrata imago.
ánimo effíngere; áliquid omni ex parte per-
fectum ánimo sibi fíngere; absolutum et per- ideografía: ideográphia sive -graphīa, ae f.
fectum ánimo áliquid fíngere; cogitatione et Sin: cogitationum descríptio; gráphica idea-
mente áliquid perfectíssimum (vel óptimum, rum expréssio.
vel pulchérrimum) fácere; perfectam imági-
nem (vel formam) alicúius rei effíngere; in ideográfico: ideográphicus, a, um. Uso: es-
púlchrius interpretari. Uso: idealizarlo todo, critura -, lítterae ideográphicae.
óptima ac pulchérrima ánimo sibi ómnia fín-
gere // (añadir a algo una belleza superior a ideograma: ideogramma, ătis n.
la verdadera) álicui rei decorem áddere supra
verum. Uso: - la imagen de uno, quam pul- ideología: (ciencia de las ideas) ideológia
chérrimam fácere alicúius imáginem. sive -logīa, ae f. Sin: doctrina de mentis no-
tiónibus // (sistema doctrinal) ideológia; doc-
idealización: in púlchrius interpretátio. trina; doctrinae rátio; opinátio ideológica;
forma cogitandi. Uso: - atea, comunista, so-
idealmente: (en la idea) ideáliter. Sin: mente cialista, ideológia atheística, socialística,
tantum; cogitatione et mente (opuesto a re, communística ; - falsa, vana, falsae, inanis
reapse, realmente); sola notione; in ídea; in doctrinae rátio; - de la utilidad, ideológia uti-
imágine; ánimo; cogitatione; mente // (de litatis.
modo ideal, muy bien) óptime. Sin: perfecte;
explete; pulchérrime; praeclare. ideológicamente: ideológice. Sin: ex notione
rei.
idear: (trazar, inventar) excogitare. Sin:
ánimo fabricari vel effíngere. ideológico: ideológicus, a, um. Sin: ad men-
tis notiones pértinens.
identidad: (cuálidad de idéntico) idéntitas,
atis f. Sin: propríetas. Uso: cédula de -, tés- ideólogo: ideólogus, i m.
sera identitatis; - cultural, idéntitas culturalis;
- personal, idéntitas personalis; sentido de la idílicamente: suáviter ac simplíciter.
propia -, sensus própriae identitatis; - de
miras y acción, idem ómnibus consílium, ea- idílico: (relativo al idilio) idýllicus sive idyl-
demque agendi rátio // (Mat, igualdad) ae- líacus, a, um. Sin: bucólicus; ad idýllium át-
quálitas, atis f. tinens // (pastoril) pastorale. Uso: vida -,
548
ídolo
idioma: (modo particular de hablar) idioma, idolatrar: (adorar ídolos) idōla cólere, ado-
ătis n. Sin: peculiaris díctio; mos próprius di- rare, honorare, vereri. Sin: deorum simulacra
cendi; dialectos vel dialectus, i f // (lengua) cólere, venerari, adorare; idolis servire //
lingua, ae f. Sin: sermo (-onis). Uso: - extran- (profesar una especie de culto por alguien o
jero, sermo extráneus; - francés, idioma gálli- algo) tamquam deum cólere; ut idolum ad-
cum; - nacional, sermo pátrius; - oficial, mirari, cólere, dilígere, venerari; tamquam
lingua officialis; sermo públicus; - universal, vel ut deum cólere; áliquem pro deo venerari;
sermo universalis. cultu paene divino áliquem prósequi; quasi
divino cultu áliquem cólere vel venerari //
idiomático: idiomáticus, a, um. (amar excesivamente) áliquem (vel áliquid)
adamare. Sin: pérdite amare; deperire amore
idiosincrasia: (temperamento o manera de alicúius; áliquem ardenti amore venerari; áli-
ser que caracteriza a un individuo o colecti- quem in delíciis habere; áliquem ferre in ócu-
vidad) idiosynchrásia sive -chrasīa, ae f. Sin: lis; áliquem in sinu gestare.
natura; índoles, is f; ingénium // Med própria
córporis afféctio vel constitútio. idolatría: (adoración de los ídolos y falsas
divinidades) idololatrīa sive idolatrīa, ae f.
idiota: (que padece de idiotez) hebes, ĕtis Sin: idolorum cultus; simulacrorum adorátio
(abl -ĕti). Sin: idióticus; stultus; stúpidus; in- vel cultus // (fig, amor excesivo y vehemente)
sípiens // sust idiota vel idiotes, ae m. Sin: amor véhemens. Sin: pérditus vel nímius
homo hebes, stultus, stúpidus // (ignorante, amor (alicúius, alicúius rei). Uso: - del poder,
falto de instrucción) (homo) indoctus; ineru- idololatria erga potestatem // (fig, obsequio
ditus, illitteratus, rudis. excesivo) nímia (alicúius, alicúius rei) vene-
rátio. Sin: obséquium immoderatum.
idiotez: (falta de desarrollo mental) rustíci-
tas, atis f. Sin: mentis imbecíllitas; ingénium idolátrico: idololátricus vel idolátricus, a,
hebes; aspéritas agrestis // (fig, falta de inte- um.
ligencia) v. estupidez.
ídolo: (figura de una falsa deidad a que se
idiotismo: (modo de hablar propio de una tributa adoración) idōlum, i n; idólium, ii n.
549
idoneidad
Sin: ficti vel falsi dei simulacrum; fictus vel nare; entrar en la -, ecclésiam intrare vel ín-
commentícius deus // (fig, persona o cosa ex- gredi; frecuentar la -, ecclésiam frequentare;
cesivamente amada) delíciae, arum fpl. Sin: ir a la -, ad (vel in) ecclésiam ire; llenar la -,
delicíolae, arum fpl; amor. Uso: es mi -, est ecclésiam replere vel implere; salir de la -,
mihi únice in delíciis; eum prae ómnibus in de ecclésia égredi vel exire; ab ecclésia exire.
óculis fero; is unus mihi ómnia est; soy el - de
alguien, áliquis me summo amore proséqui- iglú o igloo: casa glácie instructa.
tur; hábeor ab áliquo in delíciis; in delíciis
sum álicui. ignición: ignítio, onis f.
idoneidad: idonéitas, atis f Sin: hábilitas; fa- ignitrón: fístula thermoiónica. Sin: sipho
cultas. (-ōnis m) thermoiónicus.
iglesia: (sociedad de los cristianos) Ecclésia, igualdad: aequálitas, atis f. Sin: áequitas; ae-
ae f. Uso: - militante, Ecclesia mílitans, labo- quabílitas. Uso: - de ánimo, áequitas ánimi; -
rans; - purgante, Ecclésia purgans; Ecclésia de bienes, bonorum aequátio; - de condicio-
labes éxpians; - triunfante, Ecclésia trium- nes, condicionum áequitas; - de derecho, ae-
phans; Ecclésia in caelo triumphans; - comu- quátio iuris; - de sentimientos, ánimi
nitaria, Ecclésia quae communitatis índolem aequálitas; - de las mujeres y de los hombres,
praefert; - heterodoxa, Ecclésia heterodoxa; - aqeuálitas feminarum et virorum; - ante la ley
jerárquica, Ecclésia quae secundum Hierár- y los derechos civiles, aequálitas vel aequa-
chiae gradus (vel órdines) dispónitur; - local, bílitas officiorum et iúrium.
Ecclésia localis; - naciente, - primitiva, Ec-
clésia nascens, exóriens; Ecclésia origínibus ilación: (acción y efecto de inferir una cosa
próxima; - Oriental y Occidental, Ecclésia de otra) consequéntia, ae f. Sin: conclúsio //
Orientalis et Occidentalis; - popular, Ecclésia (Filos, nexo entre el consiguiente y las premi-
popularis; - posconciliar, Ecclésia postcon- sas) illátio, onis f.
ciliaris; - del silencio, Ecclésia siléntii; Ec-
clésia elinguis réddita vel redacta; Ecclésia ilativo: illativus, a, um.
ad siléntium coacta; Ecclésia quae a siléntio
nomen áccipit // (templo cristiano) ecclésia, ilegal: illegalis, e. Sin: illícitus; non legíti-
ae f. Sin: templum; aedes, is f. Uso: - legíti- mus.
mamente bendecida o dedicada, ecclésia le-
gítime benedicta vel dedicata; aedes rite ilegalidad: illegálitas, atis f. Sin: iniustítia;
expiata; - catedral o catedralicia, ecclésia ca- iniúria.
thedralis vel episcopalis; templum maius;
aedes princeps; - colegial, ecclésia collegiata; ilegalmente: illegáliter.
- conventual, ecclésia conventualis; - matriz,
ecclésia matrix; - metropolitana, ecclésia me- ilegible: illegíbilis, e. Sin: obscurus; incom-
tropolitana; - parroquial, ecclésia paroecialis; prehensíbilis; corruptus; parum clarus vel
curiale templum; aedes curialis; - pequeña, perspícuus.
ecclesíola, ae f; - puesta en entredicho, aedes
iure sacrorum privata // cerrar la -, ecclé- ilegitimidad: illegitímitas, atis f. Sin: iniustí-
siam cláudere; consagrar una -, templum rite tia; res iniusta, vel non legítima, vel contra
consecrare; engalanar una -, templum exor- legem, vel légibus vétita.
550
ilustre
ilegítimo: (no legítimo) illegítimus, a,um. error, oris m. Sin: mentis error; fallácia; falsa
Sin: non legítimus; légibus vétitus // (falso) vel vana imago; falsa spécies; simulacrum.
falsus, a, um // (espurio) spúrius, a, um // Uso: - infantil, illúsio infantilis; - óptica, ocu-
(adulterino) adulterinus, a, um. lorum decéptio; ludíbrium oculorum; hacerse
ilusiones, falli vel se fállere; falsas sibi imá-
ilíaco: coxalis, e. gines fíngere; in fraudem delābi; librarse de
una -, sibi errorem extorquere; ser víctima de
ilimitado: illimitatus, a, um. Sin: immensus; una -, in errore versari // (esperanza quimé-
infinitus; quoslibet praetergrediens fines vel rica) spes inanis, vana, vácua, fallax, írrita.
términos. Uso: libertad -, libertas illimitata; Uso: forjarse ilusiones, vana vel inánia spe-
poder -, summum impérium; ius infinitum; rare; spes inanes páscere // (Ling, ironía viva
infinita potestas; infinitum impérium. y picante) illúsio, onis f.
ilógico: illógicus, a, um. Sin: non lógicus; ilusionismo: prestígiae, arum fpl.
non rationalis; non consectárius; non consec-
táneus; haud cónsequens; rationi contrárius. ilusionista: praestigiator, oris m.
ilogismo: inconsequéntia, ae f. Sin: rationi ilusorio: illusórius, a, um. Sin: fallax; falsus;
repugnántia. inanis; írritus; vácuus. Uso: gozo -, falsum
gáudium.
iluminación: illuminátio , onis f. Sin: lumi-
nátio; illustrátio // (conjunto de luces) lúmina, ilustración: illustrátio, onis f // (movimiento
um npl // fig illuminátio. intelectual europeo) sáecula vel témpora eru-
dita; aetas exculta // (grabado, estampa) v.
iluminado: illuminatus, a, um. estas voces.
iluminativo: illuminativus, a, um. Sin: illú- ilustrar: illustrare. Sin: collustrare // (aclarar
minans; illucescens; illustrans; claríficus. un punto o materia) explanare. Sin: illustrare,
enarrare, illuminare // (incluir láminas o gra-
iluminismo: illuminismus, i m. Sin: illumi- bados) - un libro, librum figuris distínguere,
nationis doctrina, disciplina; lúminum aetas exornare, ornare; pictas effígies áddere libro
(-atis f). // fig, hacer ilustre a una persona o cosa, no-
bilitare. Sin: celebrare; illustrare.
iluminista: illuminista, ae m. Sin: illumi-
nismi fautor, sectator, professor. ilustrativo: explanatórius, a, um. Sin: expli-
catórius; interpretatórius.
ilusión: (concepto, imagen o representación
sin verdadera realidad que procede de la ilustre: illustris, e. Sin: céleber; clarus, prae-
imaginación o del engaño de los sentidos) clarus; conspícuus; egrégius; exímius; insig-
551
imagen
nis; famā ingens; famigeratus, famigerábilis. impacto: ictus, us m. Sin: impáctio, onis f.
Uso: volver -, illustrare; volverse -, illustrari.
impagable: (que no se puede pagar) insolú-
imagen: imago, gĭnis f. Sin: effígies, ēi f; bilis, e.
icon, ǒnis f; simulacrum. Uso: - geométrica,
óptica, televisiva, imago geométrica, óptica, impalpable: intáctilis, e. Sin: non palpábilis;
televisífica; - sagrada, sacra imago; - de la tenuíssimus; inanis; levis.
voz (eco), vocis imago.
imparcial: (que juzga o procede con impar-
imaginar: imaginari. Sin: effíngere, fíngere; cialidad) áequus, a, um. Sin: aequábilis; ius-
excogitare; suppónere; opinari; mente effín- tus; ínteger; médius; médium se gerens. Uso:
gere, concípere; cogitatione fíngere, depín- mantenerse -, íntegrum se servare; aequita-
gere // imaginarse, sibi áliquid mente tem servare; ser -, médium esse; médio esse
effíngere vel ánimo fíngere. ánimo; médium se gérere // (que incluye im-
parcialidad) áequus, a, um. Sin: aequábilis //
imaginario: imaginárius, a, um. Sin: com- (que no se adhiere a ningún partido) neutri
mentícius; fictus; excogitatus; putatus. parti favens; nulli parti obnóxius. Uso: ser -,
neutri favere.
imaginativa: imaginandi facultas.
imparcialidad: impartiálitas, atis f. Sin: áe-
imaginativo: imaginativus, a, um. Sin: ad quitas; aequanímitas; aequabílitas; intégritas;
cogitandum acutus. mens íntegra; iudícium íntegrum vel
incorruptum.
imán: (óxido natural) magnetites, is f; mag-
netita, ae f // (barra de acero) magnes, ētis impasibilidad: impassibílitas, atis f. Sin: im-
(ac -eta). Sin: magnes lapis (-ĭdis m). perturbátio; constántia; fírmitas. Uso: - del
ánimo, ánimus ab omni perturbatione liber;
imanar, v. imantar. - del cuerpo, corpus ab omni perturbatione lí-
berum.
imantado: magnetis vi práeditus. Sin: vi
magnética infectus vel imbutus. impasible: (incapaz de sufrir; insensible) im-
patíbilis vel impetíbilis, e. Sin: non (vel haud)
imantar: magnética vi (vel virtute) allícere, patíbilis; pati néscius; patiendi expers // (im-
imbúere, infícere. perturbable) impassíbilis, e. Sin: impertur-
batus; impertérritus; omni perturbatione liber,
imbatido: invictus, a, um. Uso: permanecer vácuus; immotus; inconcussus. Uso: aire -,
-, invictum manere. os durum; quedar -, vultum non mutare; ean-
dem semper fáciem servare; ser -, omni per-
imborrable, v. indeleble. turbatione ánimi carere; vultu constanti
esse.
imitar: imitari. Sin: aemulari; effíngere; as-
simulare, simulare; sectari; exempla sequi; impasiblemente: impassibíliter. Sin: imper-
vestígia calcare vel pérsequi; vestígiis inhae- turbate; impertérrite; impávide; vultu
rere. Uso: ser imitado, imitatione éxprimi. constanti, imperturbato, immoto; immota
mente; immoto ánimo. Uso: ver -, siccis ócu-
552
imperio
553
imperiosamente
imperiosamente: imperiose. Sin: cum impé- de impétigo) impetígine affectus vel laborans.
rio; imperiosi dómini more // fig arroganter.
Sin: elate; superbe. impétigo: impetīgo, gĭnis f.
554
impregnar
importado: importatus, a, um. Sin: invectus; imposible: impossíbilis, e. Sin: qui, quae,
illatus. quod fíeri non potest. Uso: es - que, nullo
pacto fieri potest ut ...; fíeri non potest ut ...
importador, ra: importator, oris m; importa-
trix, icis f. Sin: invector m; invectrix f. impostergable: indifferíbilis, e. Sin: dilatio-
nis impátiens; dilationem non patiens; qui
importancia: (lo que hace que una cosa sea (quae, quod) differri non potest; qui (quae,
considerable) momentum, i n. Sin: grávitas; quod) dilationem non récipit vel non pátitur.
pondus; vis; praestántia. Uso: - creciente,
momentum augescens; cosa de cierta -, res impostergablemente: nulla dilatione, prola-
alicúius momenti; cosa de grande -, res tione, prorogatione. Sin: sine dilatione; sine
magni momenti vel pónderis; cosa de má- ulla dilatione.
xima -, res máximi momenti; res summae
gravitatis; cosa de poca, mínima, ninguna -, impostor, ra: impostor, oris m; impostrix,
res parvi (vel levi), mínimi, nullīus momenti; icis f. Sin: deceptor, oris m; simulator, oris m;
- de un asunto, rei magnitudo; dar demasiada sycophanta vel sucophanta, ae m // adj fal-
- a algo, áliquid verbis nimis exaggerare; dar lax; falsídicus; falsíloquus.
mucha - a algo, álicui rei magnam vim (gra-
vitatem, praestántiam) tribúere // (autoridad, impracticabilidad: inviabílitas, atis f. Sin:
influencia) grávitas, atis f. Sin: auctóritas. inaccessibílitas; impenetrabílitas.
Uso: de (gran) -, magnus; de menor -, minor,
lévior; darse -, darse aires de gran -, ómnia impracticable: impérvius, a, um. Sin: ínvius;
contemptim gravique supercilio ágere; ser inaccessíbilis; inviábilis; áditu clausus. Uso:
persona de -, plúrimum pollere; summa auc- lugares -, loca impedita npl.
toritate (vel praestántiā) pollere; auctoritate
et gratiā valere. imprecación: (en sentido abstracto) exsecrá-
tio, onis f (alicúius rei) // (en sentido con-
importante: (que importa, considerable) creto) exsecramentum, i n. Sin: maledictum;
gravis, e. Sin: magnus. Uso: más -, pótior; dirae fpl vel dira npl. Uso: lanzar impreca-
muy -, máximus vel gravíssimus; ser -, valere ciones contra alguien, álicui diras vel dira
// (que tiene importancia o autoridad) gravis, precari vel imprecari; áliquem exsecrari vel
e. Sin: multae auctoritatis. devovere.
555
imprenta
556
impuesto
557
impugnable
558
inaugurado
inadaptado: non idóneus. Sin: non aptus. inapetencia: inappeténtia, ae f. Sin: cibi fas-
tídium vel satíetas.
inadecuado: inadaequatus vel non adaequa-
tus, a, um. Sin: haud cóngruens; impar; non inaplicabilidad: inapplicabílitas, atis f.
respondens.
inaplicable: inapplicábilis, e. Sin: non appli-
inadvertencia: inconsiderántia, ae f. Sin: ne- cábilis; non aptus ; non idóneus.
glegéntia; incúria. Uso: por -, inconsiderate;
inconsulte; témere; imprudenter; per impru- inapreciable: inaestimábilis, e.
déntiam; por pura -, témere ac nulla ratione;
témere ac nullo consílio; casu et témere; té- inaprensible: inapprehensíbilis, e. Sin: non
mere ac fortuíto; inconsulte ac témere. apprehensíbilis; apprehensu diffícilis // (fig
que no se puede captar por demasiado sutil)
inadvertidamente: (por inadvertencia) v. in- inintelligíbilis, e. Sin: incomprehensíbilis.
advertencia // (descuidadamente) neglegen-
ter. Sin: incurate; incuriose. inasible: imprensíbilis, e. Sin: effúgiens;
evanescens; qui (quae, quod) comprehendi (=
inafectado: inaffectatus, a, um. ser agarrado) vel intéllegi (= ser compren-
dido) non potest.
inagotable: inexhauríbilis, e.
inaudito: (nunca oído) inauditus, a, um. Sin:
inajenable o inalienable: inalienábilis, e. novus; inauditus ac novus // (fig, monstruoso,
Sin: alienationi non obnóxius; qui (quae, extremadamente vituperable) infandus, a,
quod) abalienari nequit vel non potest. um. Sin: nefandus; exsecrandus.
inalámbrico: sine filo vel filis. inauguración: inaugurátio, onis f. Sin: ins-
taurátio; inítium; princípium; dedicátio.
inalienabilidad: inalienabílitas, atis f.
inaugurado: inauguratus, a, um. Sin: auspi-
inamovible: inamovíbilis, e. Sin: perpétuus; catus; ínitus, inceptus; instauratus.
559
inaugural
inaugural: inauguralis, e. Sin: aditialis; in- dare // (fig, lisonjear) adulari áliquem vel áli-
augurativus; auspicalis. Uso: sesión -, aus- cui. Sin: assentari vel blandiri álicui; áliquem
picalis séssio. nimis laudare; áliquem láudibus extóllere;
áliquem ad caelum efferre; áliquem ad astra
inaugurar: inaugurare. Sin: auspicari; incho- (vel ad sídera) tóllere.
are, inire, initiare, incípere; instaurare; dedi-
care. Uso: inauguró la sesión parlamentaria, incensario: turíbulum, i n. Sin: incensórium;
sessionem parlamenti inauguravit. acerra; thymiatérium; turárium vas. Uso: agi-
tar el -, turíbulum concútere; golpe doble de
inauténtico: inauthénticus, a, um. -, turíbuli ductus (-us m) cum dúplici ictu;
golpe sencillo de -, turíbuli ductus cum sím-
inaveriguable: non indagábilis, e. Sin: non plici (vel único) ictu.
confirmábilis; incertus; non certus.
incertidumbre: Fís, principio de -, rátio in-
incansable: indefessus, a, um. Sin: indefati- determinationis.
gábilis; indefatigatus.
incidental: Der íncidens, entis. Sin: interiec-
incapacidad: incapácitas, atis f. Sin: inhabí- tus, interpósitus, interlocutórius, a, um. Uso:
litas; ineptitudo; imperítia. proposición -, interiectio (-onis f).
560
incompetente
561
incompleto
imperitus vel ignarus (alicúius rei); non in- incondicionado: non condicionatus. Sin:
téllegens (in áliqua re vel alicúius rei); rudis sine condicione; condicionum expers.
(ad áliquid, in áliqua re, áliqua re, alicúius
rei) // (falto de jurisdicción) non legítimus. incondicional: absolutus, a, um. Sin: sine
Sin: iuris (vel facultatis, vel potestatis) ex- ulla condicione. Uso: donación -, vera et ab-
pers ; non aptus ad statuendum de áliqua re. soluta donátio; respeto -, sine ulla condicione
Uso: ser - acerca de algo, potestatem vel ius reveréntia.
non habere áliquid faciendi.
incondicionalmente: absolute. Sin: sine ulla
incompleto: incompletus, a, um Sin: imper- condicione; pure et simplíciter.
fectus; mútilus; truncus.
inconfesable: infandus, a, um. Sin: nefandus;
incomprendido: (no comprendido) incom- tacendus; non revelandus.
prehensus, a, um. Sin: haud comprehensus;
non intellectus; obscurus; occultus // (de per- inconfundible: inconfundíbilis, e. Sin: sin-
sona cuyo mérito no ha sido apreciado) non gularis.
satis probatus. Sin: minoris hábitus.
incongruencia: incongruéntia, ae f. Sin: in-
incomprensible: incomprehensíbilis, e. Sin: cohaeréntia; inconveniéntia; disconveniéntia;
inaccessíbilis; inintelligíbilis. inconsequéntia.
562
incorrección
563
incorrecto
incorrupción: incorrúptio, onis f. Sin: inté- incubadora: incubatrix, icis f. Sin: incuba-
gritas. tionis cella; artificiosae incubationis appara-
tus.
incorruptamente: incorrupte.
incubar: (ova) incubare.
incorruptibilidad: incorruptibílitas, atis f.
Sin: incorruptum manere; non corrumpi // inculto: (de lugares) incultus, a, um. Uso: ser
fig intégritas; innocéntia. -, cultu vacare // (de personas) incultus. Sin:
indoctus; rudis // (de estilo) incomptus, a,
incorruptible: incorruptíbilis, e. Sin: qui um. Sin: hórridus.
(quae, quod) corrumpi nequit; qui corrumpi
non potest // (fig, que no se puede o es muy incultura: inhumánitas, atis f. Sin: incultus,
difícil de pervertir) ínteger, gra, grum. Sin: us m; rustícitas; rúditas; doctrinae caréntia.
sanctíssimus. Uso: juez -, iudex sanctíssimus.
inculturación: inculturátio, onis f. Sin: alie-
incorrupto: (que está sin corromperse) in- nae culturae adéptio, assúmptio; alterīus cul-
corruptus, a, um // (fig, no dañado ni perver- tus adéptio; in mores accommodátio, in
tido) ínteger, gra, grum. Sin: ínnocens; cultum insértio.
intactus; illibatus.
inculturar: inculturationem perágere.
incredulidad: incredúlitas, atis f. Sin: impí-
etas. incumbencia: munus, nĕris n. Sin: offícium;
negótium.
incrédulo: incrédulus, a, um. Sin: non cré-
dulus; scépticus; ímpius. incumplido: incompletus, a, um. Sin: infec-
tus; haud solutus; nondum absolutus.
increíble: incredíbilis, e. Sin: inenarrábilis;
extra fidem; fidem excedens vel súperans. incumplimiento: inobservántia, ae f. Sin:
promissi desértio; a promissione deféctio.
increíblemente: incredibíliter.
incunable: incunábulum, i n. Sin: incunábula
incremento: incrementum, i n. Uso: - demo- typográphica npl; typográphicae artis primór-
gráfico, incrementum demográphicum, natá- dia npl.
lium, natorum; densatus cívium (vel
incolarum) númerus; - económico, rei oeco- incurable: incurábilis, e. Sin: insanábilis;
nómicae incrementum. immedicábilis; non sanábilis.
564
independencia
565
independentismo
566
indigesto
índice: index, dĭcis mf. Uso: - alfabético, mine // (con indiferencia) indifferenter. Sin:
index alphabéticus; index in lítteram vel in neglegenter // (con frialdad) frígide.
lítteras digestus; index litterarum órdine ex-
plicatus; - analítico, general, sistemático, indiferentismo: indifferentismus, i m. Sin:
index analýticus, generalis, systemáticus; - lentitudo ánimi indifferentis. Uso: - político,
bibliográfico, index librorum qui inspecti religioso, indifferentismus políticus, religio-
sunt; - onomástico, nóminum index; - de au- sus.
diencia (de Radio/TV), index audiéntium; -
de materias, index rerum (quae pertractan- indiferentista: indifferentista, ae m. Sin: in-
tur); - de voces, de vocablos, nominum vel differentismi fautor vel sectator.
vocabulorum index.
indígena: adj indígenus, a, um; indígena, ae
índico, v. indiano. mf y n. Sin: vernáculus; nostras, atis mf y n.
Uso: bebida -, indígena pótio; buey -, bos in-
indiferencia: (frialdad, insensibilidad) len- dígenus; clero -, clerus indígena vel indíge-
titudo, dĭnis f. Sin: ánimus frígidus vel durus nus; clerus ex indígenis delectus; gallinas -,
// (incuria) neglegéntia, ae f. Sin: incúria. gallinae nostrates vel vernáculi géneris; len-
Uso: - religiosa, neglegéntia religionis vel gua -, sermo vernáculus; palabras -, verba
divini cultus; ad quámlibet religionis formam nostrátia; vino -, indígena vinum // sust indí-
se aeque habere, vel se aeque movere. gena, ae mf; indígenus, i m. Sin: aborigo,
gĭnis m; autóchthonus; autochthon, ŏnis m.
indiferenciado: indiscretus, a, um. Uso: poblaciones -, aborígines vel aboríge-
nes, um mpl; productos -, doméstica, orum
indiferente: (que no presenta motivo de pre- npl.
ferencia) indífferens, entis. Uso: sílaba -,
sýllaba indífferens // (no determinado por sí indigerible: (que no se puede digerir) indige-
a una cosa más que a otra) indífferens. Uso: ríbilis, e // (de muy difícil digestión) diffícilis
- acerca de la comida, indífferens circa vic- concoctu // fig intolerábilis, e.
tum; ser, mantenerse -, in neutram partem
moveri vel inclinari // (despreocupado) incu- indigestible: indigestíbilis, e; v. indigerible.
riosus, a, um (alicúius rei, áliqua re, in áliqua
re). Sin: néglegens (alicúius rei, in áliqua re, indigestión: indigéstio, onis f. Sin: indiges-
in áliquem, in áliquid). Uso: - a los valores tus, us m; crúditas; cruditátio; mala concóc-
espirituales, bonorum ánimi incuriosus; - tio. Uso: morir de -, cruditate mori; tengo una
ante las vicisitudes del mundo, incuriosus vi- -, est mihi stómachus vitiatus.
cissitúdinum humanarum; - en materia de
religión, circa religionem néglegens // (que indigesto: (difícil de digerir) diffícilis ad
por nada se conmueve) frígidus, a, um // (sin concoquendum. Sin: gravis // (que está sin
interés) me, te, le ... es -, meā, tuā, suā ... nihil digerir) indigestus, a, um. Sin: inconfectus;
ínterest; nihil omnino curare de + abl; áliquid crudus; non concoctus // (fig, confuso, desor-
parum (vel mínime, vel nihil) curare. Uso: denado) indigestus. Sin: confusus; perturba-
eso me es -, nihil ad me; nihil ad me áttinet. tus; sine órdine // (áspero, difícil en el trato)
molestus, a, um. Sin: incómmodus; importu-
indiferentemente: (indistintamente) indiffe- nus.
renter. Sin: indiscriminatim; nullo discrí-
567
indignación
568
indulgencia
569
indulgentemente
cílitas, atis f. Sin: ánimi facílitas // (remisión tallúrgica; - nacientes, nascéntia operosa ar-
que hace la Iglesia de las penas debidas por tifícia; - textil, indústria téxtilis // - de las bi-
los pecados) indulgéntia. Sin: poenae remís- cicletas, birotarum fabricátio vel ars; - de los
sio; indulgéntia ecclesiástica. Uso: - parcial, servicios, machinalis indústria ad ministéria
indulgéntia partialis; - plenaria, indulgéntia spectans; - del vidrio, vitrária ars; introduc-
plenária; cuiusvis vel omnis poenae remíssio; ción de la -, artes et artifícia invéhere; pro-
conceder - plenaria en las condiciones acos- gresar en las -, in quaestuosa indústria (vel
tumbradas, indulgéntiam plenáriam concé- in quaestuosis ártibus) progressum fácere vel
dere suetis (vel statis) condiciónibus; ganar, habere // (instalación destinada a dichas ope-
lucrar - plenaria, indulgéntiam plenáriam ac- raciones) fábrica, ae f. Sin: officina. Uso: -
quírere, cónsequi, ássequi. del hierro, fábrica ferri, férrea, ferrária; - de
armas, officina armorum; - del bronce, de la
indulgentemente: indulgenter. Sin: clemen- madera, fábrica aerária, materiária.
ter; léniter; remisse; benigne.
industrial: (persona que vive del ejercicio
indultar: (perdonar a uno una pena) álicui de una industria o es propietario de ella) fa-
ignóscere. Sin: álicui crimen condonare; áli- bricator, oris m. Sin: ártifex; ártifex operosus;
cui gratiam delicti fácere; poenam álicui re- ártibus déditus; praepósitus industrialis; er-
míttere vel condonare. gólabus machinalis indústriae. Uso: los -, hó-
mines quaestuosae indústriae (vel quaestuosis
indulto: (gracia o privilegio extraordinario ártibus) addicti // (relativo a la industria) ma-
concedido a uno) indultum, i n. Sin: concés- chinárius, a, um Sin: industrialis; quaestuo-
sio. Uso: - apostólico, indultum apostólicum; sae artis (gen); ad artes pértinens; ad
Sedis Apostólicae indultum // (remisión de la quaestuosam indústriam áttinens. Uso: arte -,
totalidad o parte de una pena) vénia, ae f. quaestuosae indústriae ars; centro -, urbs of-
Sin: remíssio poenae. Uso: conceder el -, vé- ficinis (vel quaestuosis indústriis) áffluens;
niam dare; poenam remíttere; ignóscere áli- era -, aetas industrialis; escuela -, schola in-
cui. dustrialis; schola quā artes quaestuosae do-
centur; estructuras -, machinales structurae;
industria: (maña y destreza o artificio para naciones -, civitates industriales; la clase de
hacer algo) sollértia, ae f. Sin: indústria; dex- los -, fabricatorum ordo vel classis; cívium
téritas; callíditas; sagácitas // (profesión, ofi- classis indústriae quaestuosae addicta; cí-
cio) ars, artis f. Sin: artifícium. Uso: ejercer vium ordo quaestuosis ártibus addictus; la
una -, artem fácere vel factitare // (conjunto época - moderna, nostra haec machinária
de operaciones materiales ejecutadas para mercansque aetas; profesión -, ars quae (vel
la obtención, transformación o transporte de offícium quod) quaestus causā exercetur;
productos naturales) indústria, ae f. Sin: res progreso -, progressus industrialis; in quaes-
industrialis; ars, artis f; artifícium; fabricátio; tuosa indústria (vel in quaestuosis artibus)
indústria quaestuosa; artes quaestuosae, ope- progressus.
rosae, industriales. Uso: - y comercio, artes
quae quaestus causā tractantur; - concurren- industrialismo: industrialismus, i m. Sin:
tes, operosa artifícia vel artes operosae quae doctrina de indústriae principatu; aetas ópe-
inter se aemulantur; - doméstica, indústria rum industriálium; indústriae dominatus (-us
doméstica; - mecánica, indústria mechánica m); machinalis indústriae dispensátio.
vel machinalis; - metalúrgica, industria me-
570
infalible
inefable: ineffabilis, e. Sin: indicíbilis; in- infalible: (que no puede engañar) fállere
enarrábilis; haud effábilis. néscius. Sin: inerrans; numquam fallens; non
fallax; qui errare non potest; qui ab omni er-
inefablemente: ineffabíliter. Sin: inenarrabí- rore liber est; qui ab omni errandi perículo
liter. vácuus est. Uso: verdades -, res numquam
fallentes; razonamiento -, rátio haud fallax //
ineficiencia: inefficiéntia, ae f. (que no puede engañarse) qui numquam
fállitur. Sin: falli néscius; in quem error non
inelegible: ineligíbilis, e. Sin: non eligíbilis. cadit // (seguro, cierto) certus, a, um. Sin: in-
dubitatus; indúbius.
571
infaliblemente
572
influencia
573
influenza
blando del influjo de un escritor o forma li- informatórium; sedes núntiis exquirendis //
teraria) imitátio, onis f. Uso: en Tácito se ob- dar informaciones, certiorem fácere; nun-
serva fácilmente la - de los modelos griegos, tiare; notítias dare, trádere, afferre, praebere,
in Tácito Graecorum exemplárium imitátio suppeditare; sacar, recabar informaciones,
fácile perspícitur // (autoridad) auctóritas, informationes capéssere; notítias exquírere,
atis f. Uso: tener -, auctoritatem habere; esse requírere, súmere, indagare, investigare; reci-
magna auctoritate // (poder) poténtia, ae f. bir informaciones, certiorem fíeri; cognós-
Uso: - como senador, senatória poténtia; por cere, novisse, díscere, edíscere, edoceri;
mi - personal, poténtiā mea; tener -, plúri- informationes accípere; habere cógnitum vel
mum pollere; conseguir -, poténtiam cónse- compertum // (averiguación juridica y legal)
qui // (valimiento) grátia. Uso: tener -, valere; quáestio, onis f. Uso: - de testigos, téstium
grátiā florere vel valere; no tener ninguna -, interrogátio; - sumaria, compendiária inqui-
nihil grátiā valere vel posse // (importancia) sítio.
momentum, i n // (gracia e inspiración que
Dios envía interiormente a las almas) inspi- informado: edoctus, a, um. Sin: certior fac-
rátio, onis f. Sin: grátia. tus.
574
ingreso
cae, iurídicae, privatae, públicae; - meteoro- rum doctrina; doctorum machinariorum rátio.
lógico, núntius meteorológicus; núntius de Uso: - civil, sciéntia aedificatorum.
áëris statu mutationibusque; - supletorio, co-
rrelatum, i n; - del médico, médici relátio // ingeniero: ingeniárius, ii m. Sin: machinator;
dar un - , edocere. Sin: admonere; commo- machinárius; doctor machinalis vel machiná-
nere; monere; dar, pedir, exigir un - adminis- rius; peritus machinárius. Uso: - civil, doctor
trativo, rationem rerum administrandarum aedilis; - electricista, electroingeniárius;
réddere, expóscere, exígere // (exposición ingeniárius electricitatis; - militar, miles
oral ante el tribunal) informátio oralis. munitor; - de minas, doctor machinárius
metallis extrahendis; cuerpo militar de inge-
infracción: infráctio, onis f. Sin: transgrés- nieros, militárium machinatorum (vel machi-
sio; violátio. Uso: - de tránsito, delictum via- nariorum, fabrûm vel fabrorum) corpus
tórium. (-pŏris n).
infrangible: infrangíbilis, e. Sin: infrágilis; inglés: adj ánglicus, a, um. Sin: británnicus.
non frágilis; non fractus; numquam fractus. Uso: literatura -, lítterae ánglicae // sust An-
glus, i m. Sin: Britannus // (lengua inglesa)
infrascripto: infra scriptus vel infrascriptus, ánglicum, i n. Sin: ánglica vel Anglorum lin-
a, um. Sin: subscriptus. gua; ánglicus vel Anglorum sermo. Uso: ha-
blar -, ánglice loqui; Anglorum linguā (vel
infrecuencia: infrequéntia, ae f. Sin: ráritas. sermone) loqui.
infusión: infúsio, onis f // (producto obtenido ingobernable: irregíbilis, e. Sin: non guber-
por -) (p)tísana, ae f. Sin: decoctum; pótio. nábilis.
Uso: - de genciana, pótio gentianina.
ingratitud: ingratitudo, dĭnis f. Sin: ingratus
infuso: infusus, a, um. Sin: índitus. Uso: ánimus; ingrata voluntas; ímmemor benefi-
ciencia -, sciéntia infusa vel índita; ínsita ciorum ánimus.
menti doctrina.
ingrato: ingratus, a, um. Sin: ingratíficus;
infusorio: adj infusórius, a, um // sust ánimal ímmemor benefícii vel beneficiorum.
infusórium. Sin: bestíola infusória.
ingravidez: agrávitas, atis f.
ingeniería: ars (vel disciplina, vel sciéntia)
machinalis. Sin: machinariorum vel artificio- ingreso: (caudal que entra en poder de uno)
575
inhabilitación
réditus, us m. Sin: quaestus (-us m). mystes, ae m; ad sacra admissus; sacris as-
suefactus. Uso: lenguaje de iniciados, mysta-
inhabilitación: inhabilitátio, onis f. rum sermo.
inhabitado: inhabitatus, a, um. Sin: desertus; iniciar: (álicui rei) initiare. Sin: incípere; in-
habitatóribus vácuus. choare; inítium cápere, fácere, súmere. Uso:
- al estudio del griego, graecis lítteris initiare;
inhalación: (Med, acción de aspirar un - una magistratura, magistratum inire vel ín-
vapor) vaporis vel fumi haustus (-us m). Uso: gredi; cuando inicia la adolescencia, ineunte
hacer inhalaciones, v. inhalar // (soplar adulescéntiā // iniciarse, initiari. Uso: - al sa-
sobre o en) inhalátio, onis f. Sin: inhalatus, cerdocio, sacerdótio initiari; iniciarse en los
us m. estudios, en las letras, stúdiis, lítteris initiari.
inhalador: inhalatórium, ii n. Sin: vaporis iniciativa: (idea que sirve para iniciar una
(vel fumi) effusórium; médici áëris effusó- acción) consílium, ii n. Sin: propósitum; im-
rium. pulsus, us m; propósitum susceptum // (ac-
ción del que propone o hace una cosa por
inhalar: inhalare. Sin: inspirare; afflare. Uso: primera vez) inceptum, i n. Uso: - individual,
- éter, áethera absorbēre. inceptum unīus cuiusque vel cuiusvis; - indi-
viduales, quae a síngulis suscipiuntur in-
inherencia: coniúnctio, onis f. Sin: con- cepta; libre -, líbera consília inceptaque npl;
gruéntia. - privada, privata singulorum áctio; privatum
singulorum inceptum; - propia, inceptum suā
inhibición: inhibítio, onis f. Sin: vétitum; sponte ínitum; tomar una -, inítium fácere
interdictum. alicúius rei // (capacidad de emprender, in-
ventar, etc.) indústria, ae f. Sin: návitas;
inhibitorio: inhibitórius, a, um. sollértia; ingénium; celéritas ingénii; ánimus
promptus; libertas in agendo. Uso: - privada,
inhumación: inhumátio, onis f. privata singulorum indústria, návitas; priva-
torum libertas in agendo; por propia -, meā,
iniciación: initiátio, onis f. Uso: - sexual, tuā, suā sponte; hombre de pronta - para ...,
initiátio sexualis; - en la práctica de un culto, homo semper promptus paratusque ad ...;
in sacra introdúctio; - en las reglas de una lleno de -, indústrius; ingeniosus, sollers (-
sociedad, introdúctio; admíssio; recéptio. ertis) // (acción de adelantarse a los demás
en hablar u obrar) tomar la -, alicúius rei vel
iniciado: adj initiatus, a, um. Sin: admissus; consílii príncipem esse // (derecho de hacer
receptus; (empezado) coeptus // (miembro de una propuesta; acto de ejercerlo) auctóritas,
una sociedad secreta) initiatus, i m. Sin: atis f. Sin: consílium. Uso: por - de alguno,
576
inmensurable
auctoritate alicúius; auctore áliquo; por mi -, injustificable: inexcusábilis, e. Sin: haud ex-
me auctore; por - de él, eo auctore; por - pri- cusábilis.
vada, privato consílio; tomar la - para algo,
auctorem esse alicúius rei, ad áliquid, ut ...; injustificado: non iustificatus. Sin: non ex-
quien toma una -, alicúius rei auctor; impul- cusatus; non probatus; illegítimus.
sor; suasor; por - mía, tuya, de él, meā, tuā,
suā voluntate; que ha tomado la - de la resti- inmaculado: immaculatus, a, um. Sin: in-
tución, auctor in restituendo. contaminatus; illibatus. Uso: la Inmaculada,
Virgo quavis labe intacta; Virgo cuiusvis
inicio, v. comienzo. labis vel primae labis expers; Virgo sine labe
originali concepta; Inmaculada Concepción
inigualable: singularis, e. Sin: únicus; máxi- de María, Immaculata Mariae Virginis Con-
mus vel summus; incomparábilis; nulli com- céptio.
parandus (dicho de personas).
inmadurez: immatúritas, atis f. Sin: acérbi-
inimaginable: incogitábilis, e. Sin: inexco- tas; imperítia.
gitábilis; non imaginábilis.
inmaduro: immaturus, a, um. Sin: acerbus;
ininteligible: inintelligíbilis, e. Sin: incom- crudus; nondum maturus.
prehensíbilis; non intelligíbilis.
inmanencia: immanéntia, ae f.
injerencia: ingeréntia, ae f. Sin: interposítio;
interventus, us m. Uso: - de uno, interpósita inmanentismo: immanentismus, i m.
alicúius auctóritas vel ópera; interpósitum ali-
cúius consílium. inmanentista: immanentista, ae mf. Sin: im-
manentismi sectator.
injerirse: consílium (vel auctoritatem, vel
óperam) interpónere in áliqua re vel in inmaterial: immaterialis, e. Sin: incorpora-
áliquid. lis; incorpóreus; non materialis.
injuriar: insultare áliquem, in áliquem, áli- inmediato: immediatus, a, um. Sin: próxi-
cui. Sin: contuméliam (vel contumélias) in mus.
áliquem inícere; contuméliā (vel contuméliis)
áliquem affícere; contuméliam (vel contumé- inmensidad: imménsitas, atis f. Sin: immen-
lias) álicui dícere, fácere, impónere // ser in- sum; infínitas. Uso: - del espacio, immensum
juriado, contuméliā (vel contuméliis) áffici. sidéreum.
577
inmersión
inmigrante: immigrator, oris m. Sin: ímmi- inmovilizar: retinere. Sin: continere; cohi-
grans, antis; ádvena. Uso: - legal, ímmigrans bere; immóbilem fácere, retinere, tenere.
legalis vel legítimus; - ilegal, immigrator ille- Uso: - un capital, pecúniam otiosam tenere.
galis vel illegítimus.
inmunidad: immúnitas, atis f. Sin: exémptio;
inmigrar: immigrare (in áliquem locum). vacátio. Uso: - personal, local, real, immúni-
Sin: migrare. tas personalis, localis, realis.
578
insalivación
579
insalivar
insecticida: adj insecticidalis, e. Sin: insectis insensiblemente: sensim. Sin: paulatim; gra-
(vel bestíolis) internecivus vel internicivus // datim; sensim sine sensu.
sust insecticídium, ii n. Sin: insecticidale, is
n; insecticida, ae mf (pulvis, liquor); vene- inseparable: inseparábilis, e. Sin: indissociá-
num insecticidale; venenum insectis interne- bilis; indissolúbilis; indivisíbilis.
civum. Uso: - contra las moscas, venenum
muscis internecivum. inseparablemente: inseparabíliter. Sin: in-
dissolubíliter; indissociabíliter; indivisibíli-
insectívoro: adj insectívorus, a, um. Sin: in- ter; indivisim.
sectorum vorax. Uso: planta -, planta insec-
tívora // sust ánimal quod insectis páscitur vel inserción: insértio, onis f. Sin: insertátio.
véscitur. Uso: - en la sociedad, insértio in societatem.
insecto: insectum, i n. Sin: bestíola; insectum insignia: (distintivo, divisa honorífica) in-
ánimal; mínima bestíola. signe, is n. Sin: decus; ornamentum. Uso:
Mil, - del arma o del cuerpo, insigne militare
insensibilidad: (falta de sensibilidad) insen- // (imagen o medalla de un grupo) stemma,
sibílitas, atis f. Sin: torpor; stupor (córporis, ătis n. Sin: signum // (bandera, estandarte)
in córpore); lentitudo; nihil sentire. Uso: ha- vexillum, i n.
llarse en un estado de -, obduruisse; torpere;
stupere; rigere // (dureza de corazón) durítia insinuación: (acción y efecto de insinuar o
sive duríties (ánimi). Sin: inhumánitas; hebe- insinuarse) insinuátio, onis f // (exordio) insi-
tátio ánimi; plúmbeum cor; plúmbeus (vel nuátio // (cosa que se da a comprender sin
lentus, vel obcallatus) ánimus; ánimus durus decirla claramente) obliqua senténtia u orá-
vel lentus. Uso: - frente al dolor, indoléntia. tio. Sin: obliqua verba. Uso: - ambiguas, am-
bigua verba; hacerle a uno secretamente una
insensible: (que carece de facultad sensitiva - falsa, fictum áliquid ad aures (vel in aures)
o que no tiene sentido) insensíbilis, e. Sin: in- alicúius insusurrare; hacer insinuaciones en
sénsilis; haud vel non patíbilis; sensu (vel perjuicio de uno, occulte (vel obscure, vel
sénsibus) carens vel expers; nihil sentiens. perplexe) dícere de áliquo; áliquem oblique
Uso: ser -, sensu carere; esse sine sensu; sén- perstríngere.
sibus alienatum esse // (que no siente las
cosas que causan dolor y pena o mueven a insinuante: insínuans, antis. Sin: blándiens,
lástima) inhumanus, a, um. Sin: durus; blandus; blandífluus; blandíloquus; suadens.
férreus; plúmbeus; tórpidus. Uso: - en lo es- Uso: elocuencia -, blandiloquéntia; blandiló-
580
insospechado
quium; olor -, blandífluus odor; palabras -, bilis, e. Sin: indissolúbilis; non solúbilis //
suadéntia verba. (que no se puede resolver o explicar) inex-
plicábilis, e. Sin: inextricábilis; inenodábilis;
insinuar: (dar a entender algo indicándolo insolúbilis; obscurus.
ligeramente) insinuare. Sin: inícere; insérere;
álicui áliquid significare; obscure iácere; insoluto: insolutus, a, um.
iácere de áliqua re // fig inspirare. Sin:
instillare; suadere // insinuarse, insinuari. insolvencia: nulla solvendi facultas, potestas,
Sin: se insinuare; sérpere; illabi. Uso: - en el cópia. Sin: neglecta solútio; in solvendo dé-
ánimo de una persona, se insinuare álicui; bito neglegéntia.
grátiam alicúius sibi conciliare; - en la intimi-
dad de alguno, insinuare se in familiaritatem insolvente: adj non solvens (-entis). Sin: in
alicúius; in alicúius familiaritatem pénitus in- solvendo néglegens; ad solvendum non idó-
trare; insinuare se vel immérgere se in con- neus. Uso: ser -, solvendo (vel ad solvendum)
suetúdinem alicúius. non esse // sust qui solvendo (vel ad solven-
dum) non est. Sin: debitorum fraudator; débi-
insociabilidad: insociabílitas, atis f. Sin: in- tor inhábilis vel non idóneus.
sociálitas; incivílitas; solitúdinis amor; solitá-
riae vitae cupido. insomne: insomnis, e. Sin: sine somno; vigil.
Uso: pasar las noches -, insomnes dúcere
insociable o insocial: insocialis, e. Sin: so- noctes.
cietate alienus; agrestis; rústicus; incultus.
insomnio: insómnium, ii n sive insómnia,
insolación: (acción y efecto de insolar) inso- ae f. Sin: insomníetas; insómniae morbus;
látio, onis f // (malestar o enfermedad por privátio somni. Uso: que padece -, insomnio-
una exposición excesiva a los rayos solares) sus; insómniae morbo laborans vel affectus;
solatum, i n. Sin: solis ictus (-us m); thermo- no sufrir -, insómniis carere; padecer -, in-
plégia. Uso: atacado de -, solatus, a, um; sole sómniis fatigari.
ictus vel correptus.
insondable: inexplorábilis, e. Sin: impene-
insolar: (poner al sol) insolare. Sin: ad solem trábilis; inexplicábilis.
expándere vel siccare // insolarse, sole
córripi. insonoro: sono carens. Sin: sine sono.
insoldable: non coaptábilis. Sin: non coag- insoportable: intolerábilis, e. Sin: intoleran-
mentábilis ; non glutinábilis. dus; impatíbilis; non tolerábilis; qui, quae,
quod ferri non potest // (dicho del carácter
insólito: insólitus, a, um. Sin: inusitatus. de una persona) morosus, a, um. Sin: diffici-
lis; impatiens; importunus.
insolubilidad: (no poder disolverse) insolu-
bílitas, atis f. Sin: indissolubílitas // (no poder insospechable: insuspicábilis, e. Sin: non
resolverse o explicarse) inexplicabílitas. Sin: suspiciosus; suspicionis immunis; suspicioni
insolubílitas; obscúritas. haud obnóxius.
insoluble: (que no se puede disolver) insolú- insospechado: non suspectus. Sin: suspicio-
581
inspección
nis expers vel immunis; suspicione vácuus; brenaturales, superni afflatus; supernae
in quo nulla subest suspício // (inesperado) ánimi impulsiones; supernae admonitiones;
inexspectatus, a, um. Sin: inopinatus. por - divina, divínitus; Dei mónitu vel im-
pulsu; corresponder a las - del Espíritu
inspección: inspéctio, onis f. Sin: inspectá- Santo, Spíritus Sancti vócibus atque impul-
tio; scrutátio; perscrutátio; examinátio; ex- siónibus óbsequi // (cosa inspirada) cogitá-
plorátio; inquisítio; investigátio. Uso: - fiscal, tio, onis f; cogitatum, i n. Sin: consílium;
inspéctio fiscalis vel pública; - de los boletos, mens; mónitus, us m; admonítio. Uso: por -
syngraphorum inspéctio. de alguien, áliquo monente vel auctore; alicú-
ius impulsu (v. gr. impulso meo, por mi -);
inspeccionar: explorare. Sin: inspícere; por - de la pasión, impulsu libídinum; se-
inspectare; investigare; examinare; inquírere; cundar la propia -, suo consílio uti.
inspectoris múnere fungi; inspectoris munus
ágere, perágere, obire. inspirado: inspiratus, a, um. Sin: afflatus; in-
flatus; instinctus; mente incitatus, concitatus.
inspector: inspector, oris m. Sin: inspectator; Uso: divinamente -, divino spíritu instinctus;
exactor; ex auctoritate inspector. Uso: - esco- escritor divinamente -, scriptor divino afflatu
lar, - de enseñanza, studiorum moderator vel permotus; scriptor divino Spíritu afflatus, tac-
exactor; públicus studiorum curator; publica- tus, permotus; scriptor Dei númine afflatus;
rum scholarum inspector; - general, inspector scriptor divino instinctu afflatus ac permotus.
generalis; - revisor de boletos, tesserarum
inspector; - de caminos, curator viarum; - de inspirador: inspirator, oris m. Sin: infusor;
obras públicas, curator óperum publicorum; afflator.
cargo de -, inspectoris munus, offícium.
instalación: (acción de instalar) installátio,
inspectoría: (casa, despacho u oficina del onis f. Sin: collocátio, onis f. Uso: - de luz
inspector) inspectoris sedes. eléctrica, lucis eléctricae collocátio; lucis ad-
dúctio vel condúctio // (cosas instaladas)
inspiración: (entusiasmo creador, numen instructus, apparatus, contextus, ornatus, us
poético) inspirátio, onis f. Sin: inspiramen, m; textura. Uso: - eléctrica, ductus (-us m)
mĭnis n; spíritus, afflatus, us m; afflamen; in- eléctricus; eléctricus contextus, lucis eléctri-
flammátio (ánimi); oestrus, i m. Uso: - lite- cae textura; eléctricae lucis ductus; lucis duc-
raria, inspirátio litterária; - poética, tus eléctride actae; - hidráulica, hydráulicus
inspirátio poética // (inspiración innata) in- apparatus; hidráulicae artis apparatus; - ra-
génium, ii n. Sin: ímpetus (ingénii), vis, diofónica, radiophónicus apparatus; - telefó-
calor. Uso: dar, quitar fuerza a la -, ingénio nica, apparatus vel instructus telephónicus.
vires dare, rápere; decae la -, ingénium cadit
vel éxcidit; frenar la -, frenare ímpetum; obe- instalado: estar -, sedem habere.
decer a la -, ingénio servire; retardar la -, ím-
petum morari // (movimiento sobrenatural instalar: (colocar) collocare. Sin: installare;
que comunica Dios a la criatura) inspirátio, in suo loco pónere // (poner en posesión de
onis f. Sin: afflatus, inflatus, instinctus, us m; una sede) in sede pónere, locare, collocare //
impúlsio; incitátio; admonítio. Uso: - divina, (poner en posesión de un cargo) installare.
divinus afflatus; instinctus afflatusque divi- Sin: in múnere constitúere; immíttere in pos-
nus; divina mentis incitátio et permótio; - so- sessionem múneris vel offícii. Uso: la instaló
582
instituto
install (Inform), instalar, colocar: collocare. institución: (acto) institútio vel constitútio,
Sin: institúere; instrúere. onis f. Sin: eréctio; fundátio // (efecto) insti-
tutum, i n vel institútio, onis f. Uso: - civil,
instancia: (memorial, solicitud) rogátio, onis institutum civile; - culturales, instituta hu-
f. Sin: postulátio; flagitátio; petítio; expostu- mano cúltui provehendo; - escolar, institútio
látio; postulatum; efflagitatus, us m. Uso: a scholaris vel scholae; - internacionales,
mi -, efflagitatu meo. instituta internationália; instituta cunctis génti-
bus commúnia; - sociales, institutiones sociales,
instantánea: Fotogr instantánea, ae f (pho- instituciones con finalidades políticas, instituta
tográphia). Sin: photográphica imago ílico civitatis temperationem contingéntia.
(vel extemplo) expressa; extemporalis imago
photográphica. institucional: institutionalis, e. Sin: consti-
tutórius; ad institutionem vel constitutionem
instantáneo: súbitus, a, um. Sin: subitáneus; (rei públicae) spectans.
praesens; praesentáneus; repentinus. Uso: ve-
neno de efecto -, praesentáneum venenum. institucionalizar: vim iurídicam tribúere.
Sin: vi iurídica donare.
instante: punctum témporis. Sin: témporis
momentum, vestígium, spiramentum. Uso: instituto: (establecimiento de enseñanza, de
en un -, témporis momento vel puncto; en ese investigaciones científicas, etc.) institutum, i
preciso -, illo ipso témporis vestígio; en n. Uso: - fisiológico, institutum physiológi-
pocos -, paucis témporis spiramentis. cum; - Internacional de Energía Atómica, In-
ternationalis Institútio Energīae Atómicae, -
instigación: instigátio, onis f. Sin: incitátio; pontificio de latín superior, papale institutum
sollicitátio. altioris latinitatis; - técnico, technicarum ár-
tium schola; - teológico, seminárium theoló-
instigador: instigator, oris m. Sin: incitator; gicum; - de crédito, institutum pecúniae
stimulator, instimulator; cóncitor, concitator; credendae; - de educación física, phýsicae
impulsor; turbator; auctor. Uso: - oculto, auc- educationis institutum; - de Estudios Roma-
tor clandestinus; - de la sedición, seditionis nos, Institutum Romanis Stúdiis Provehen-
instimulator; - del pueblo, de la turba, pópuli, dis; - de geofísica matemática, institutum
turbae concitator. geophýsicae mathemáticae; - de Pedagogía
y Ciencias Religiosas, Institutum Paedago-
instigadora: instigatrix, icis f. Sin: turbatrix; gíae ac Disciplinarum Religiosarum // (ente,
perturbatrix. asociación) institutum. Uso: - de las Hijas de
María Auxiliadora, Institutum Filiarum Ma-
instintivo: instinctivus, a, um. Sin: naturalis; riae Auxiliatricis; institutos de vida consa-
ingénitus; ínsitus; innatus. grada, instituta vitae consecratae.
583
institutor
584
intelectualidad
585
intelectualismo
ácies // (fig, conjunto de personas cultas de patefácere; aperire consílium suum; desechar
un país o región, etc.) exculti hómines. Sin: la - de hacer una cosa, áliquid faciendi con-
viri docti vel eruditi . sílium abícere; ejecutar sus -, cogitata vel
consília perfícere; explorar la - de alguno, de
intelectualismo: intellectualismus, i m. alicúius voluntate explorare; ignorar la - de
alguno, ignorare alicúius consílium; no igno-
intelectualista: intellectualista, ae m. rar la - de alguno, haud ignarum esse alicú-
ius consílii; interpretar bien la - de alguno,
intelectualmente: intellectuáliter. Sin: bene voluntatem alicúius interpretari; juzgar
mente; ánimo; cogitatione. sin motivo suficiente de la - de alguno, men-
tem (vel consílium, vel propósitum) alicúius
inteligibilidad: intelligibílitas, atis f. Sin: témere (vel temerário ausu) iudicare; tengo -
perspicúitas; facílitas intellectu. de hacer algo, hábeo in ánimo (vel est mihi in
ánimo) áliquid fácere; est mihi ánimus áli-
inteligible: intelligíbilis, e. Sin: perceptíbilis; quid fácere vel áliquid faciendi; tener la
apprehensíbilis; perspícuus; planus; fácilis ad misma -, eadem mente esse; no tener la
intellegendum. misma -, non idem velle; tener otra -, álio
spectare; tener - hostiles contra alguien, con-
intención: (determinación de la voluntad en tra áliquem sentire.
orden a un fin) voluntas, atis f. Sin: ánimus;
mens; consílium; cogitatum; propósitum. intencionado: animatus, a, um. Sin: paratus
Uso: - buena, voluntas bona vel recta; consí- ad. Uso: estar bien - para con alguno, bene
lium bonum vel rectum; - mala, pérfida, con- affectum (vel animatum) esse in (vel erga, vel
sílium malum, pérfidum; con buena -, bona adversus) áliquem; benévolo ánimo esse erga
voluntate; bono consílio vel ánimo; con - hos- áliquem; esse bona voluntate erga áliquem;
tiles, infense; infesto ánimo; con - subversi- estar mal - con alguno, male affectum esse
vas, seditiose; con la - de, eo consílio, ea in áliquem; alieno vel malévolo ánimo esse
mente, eo ánimo ut ...; ¿con qué -?, qua erga áliquem.
mente, quo ánimo, quo consílio?; de primera
-, primo ictu; inítio; ab inítio; según la - de intencional: cogitatus, a, um. Sin: meditatus;
alguno, ad mentem alicúius; sin -, mente a re consideratus; perpensus; voluntárius; quod
aliena; sin mala -, mente a malo aliena; sin - consulto fit; Filos intentionalis,e.
de hacer algo, nullo hábito (vel suscepto, vel
ínito) consílio áliquid faciendi; sin - de hacer intencionalmente: consulto. Sin: cogitate;
daño, mente a patrando malo aliena; sin - de consílio; mente; propósito. Uso: lo hizo -, id
ofender a alguno, nullo hábito consílio áli- consulto cogitateque fecit; lo hizo - para ...,
quem offendendi; nulla hábita voluntate áli- eo consílio ( vel eo propósito, vel ea mente)
quem vituperandi // ¿cuál es tu -?, quid tibi id fecit ut ...
vis?; quae tua mens?; quid spectas? quo spec-
tas?; ¿cuál es su -? quid agitat vel cógitat?; intendencia: (dirección, cuidado y gobierno
quid iste sibi vult?; mi - es esta, mens mea de una cosa) cura, ae f. Sin: curátio; procurá-
haec est; las - del enemigo son claras, hós- tio; praefectura; dispensátio.
tium consília patent; cambiar de -, mutare
voluntatem; dar a conocer a alguno sus -, intendente: (el encargado de dirigir una
quid sui consílii sit álicui osténdere; cogitata casa, finca, etc.) procurator, oris m // (jefe su-
586
interdependiente
587
interdiocesano
588
internacional
589
internacionalidad
lis; reuniones -, internationales congressio- internet (Inform): interrete, is (abl -i) n. Sin:
nes; ser -, nullis fínibus, nullis natiónibus internetum; interretículum; rete internatio-
contineri; nullis términis circumscribi; ex nale; interrete internationale; intextus (-us m)
ómnibus natiónibus esse; tribunal - de La internationalis instrumentorum computato-
Haya, Tribunal pérmanens iustítiae interna- riorum. Uso: de -, relativo a -, interretialis, e;
tionalis Hagae. internetalis; por -, interretiáliter; internetáli-
ter; ordinatráliter; incluir en - libros de bi-
internacionalidad: internationálitas, atis f. bliotecas, libros bibliothecarum in interrete
Sin: rátio vel condício internationalis. Uso: - recípere vel inclúdere.
del derecho, ius universale vel géntium.
internista: internista, ae m. Sin: médicus in-
internacionalismo: internationalismus, i m. teriorum; morborum internorum médicus.
Sin: promótio cooperationis internationalis;
nationum consociationis stúdium. Uso: - fi- interno: (alumno que come y duerme en el
nanciero, rei nummáriae internationalismus. colegio) ephebēi alumnus.
590
interrupt
591
interruptor
interurbano: interurbanus, a, um. Sin: várias intestado: (que muere sin hacer testamento
cólligens urbes. válido) intestatus, a, um.
592
inundación
593
inútil
594
invisibilidad
invertir: (emplear los caudales o colocarlos investir: dignitatem vel munus álicui dare,
en aplicaciones productivas) collocare. Uso: crédere, concrédere, demandare, trádere. Sin:
- dinero en acciones empresariales, sýngra- domínium vel impérium álicui dare, trádere,
phas pecúniae in administratiónibus collo- assignare, attribúere, mandare, deferre; dig-
care; - dinero en algo, pecúniam in áliqua re nitati vel múneri áliquem praefícere.
collocare, occupare, pónere, impéndere; - el
dinero en fincas, pecúniam in práediis pónere invierno: hiems, híemis f. Uso: - nuclear,
vel collocare; - el dinero en la compra de fin- hiems nuclearis.
cas, collocare pecúnias in emptiones praedio-
rum; - el dinero en préstamos seguros, inviolabilidad: inviolabílitas, atis f. Sin: in-
nummos (vel pecúniam) expéndere nómini- violábilis índoles.
bus certis.
inviolable: inviolábilis, e. Sin: non violábilis.
investidura: (acción y efecto de conferir un Uso: derechos -, iura inviolabília.
cargo importante) dignitatis vel múneris
dátio, assignátio, attribútio, immíssio. Sin: invisibilidad: invisibílitas, atis f. Sin: facul-
595
invisible
tas sui occultandi; in occulto esse. inyector: (aparato) iniectórium, ii n. Sin: in-
iectionale, is n.
invisible: invisíbilis, e. Sin: non visíbilis,
aspectábilis, perspicíbilis; abscónditus; re- iodo, v. yodo.
cónditus; sub óculos vel sub aspectum non
cadens. Uso: es -, non apparet. iodoformo, v. yodoformo.
invisiblemente: invisibíliter. Sin: clam; la- ion: ion, ionis m. Uso: migración de iones,
tenter; occulte; secreto. migrátio ionum; producir iones, iones effí-
cere vel conflare; suministar iones, iones im-
invitación: invitátio, onis f. Sin: invitatus, us míttere in áliquid.
m. Uso: a - tuya, a te invitatus; por -, invitatu;
sin - de mi parte, invocatu meo; aceptar una ionización: ionizátio, onis f.
-, se venturum esse promíttere; (para una co-
mida) ad cenam promíttere; hacer una -, in- ionizar: iones excitare vel conflare. Sin: in
vitare; vocare; (para una comida) ad cenam iones convértere.
vocare; recibir una -, invitari; rehusar una -,
abnúere; (para una comida) ad cenam renun- ionógeno: ionógenus, a, um.
tiare // fig hortamentum, i n. Uso: - a la rec-
titud de pensamiento y acción, hortamentum ionómetro: ionómetrum, i n.
ad honeste cogitandum et agendum.
ionosfera: ionosphaera, ae f.
invocar: (llamar a uno en su favor) invocare.
Sin: appellare; implorare. Uso: - a voces, in- iperita, v. yperita.
clamare áliquem ut ...; - el testimonio de al-
guien, testari áliquem; testem fácere áliquem. ir: ire. Uso: - a ver, acudir a, adire. Uso: - al
médico, médicum adire.
inyección: (acción y efecto de inyectar) in-
iéctio, onis f; iniectus, us m. Sin: infúsio Uso: ir y venir: concursátio, onis f.
- endovenosa, iniectio in venas, intra venas;
- hipodérmica o subcutánea, iniectus hypo- ira: ira, ae f. Uso: violenta manifestación de
dérmicus, intercutáneus, subcutáneus, inter- -, irae effúsio.
cus (-cŭtis); - intramuscular, iniéctio
intramuscularis vel intra músculos; poner IRA (abrev de Irish Republican Army, Ejér-
una -, iniectionem subministrare; medica- cito Republicano Irlandés): Corpus Hibér-
mentum álicui infúndere // (líquido inyec- niae liberandae.
tado) liquor iniectórius. Sin: infúsio; iniéctio.
Uso: - letal, mortífera, iniéctio letalis, letí- Irak o Iraq: Iráquia, ae f. Sin: Iráchia. Uso:
fera, mortífera; - venenosa, iniéctio vene- República de -, Res pública Iraquiana; Ira-
nosa, venéfica; - de morfina, iniéctio quiana Natio.
mórphica; - de veneno mortal, iniéctio veneni
mortíferi. Irán: Iránia, ae f.
inyectar: infúndere. Sin: inícere; syringā in- iraní: adj iránicus vel iranianus, a, um // sust
fúndere; fístulā inícere. Iranianus, i m.
596
irreconciliable
iraquí: adj iraquianus, a, um // sust Iraquia- irónico: irónicus, a, um. Sin: iocosus; fictus;
nus, i m. simulatus; dissimulatus; irrisionem dissímu-
lans; ad ironīam spectans.
irascibilidad: irascibílitas, atis f. Sin: iracún-
dia; facílitas ad irascendum. ironizar: irónice dícere vel exprímere. Sin:
ad ironīam vértere; cavillari.
irascible: irascíbilis, e. Sin: iracundus; moro-
sus; cerebrosus. irracionabilidad: irrationabílitas, atis f. Sin:
absúrditas; incongruéntia.
IRC (Inform): IRC indecl (abrev de “In-
terretiáliter Relatum Collóquium”). irracionable: irrationábilis, e. Sin: absurdus;
contra rationem.
iridio: irídium, ii n.
irracionablemente: irrationabíliter. Sin: ab-
iridiscente: íridis colóribus splendens vel ful- surde; sine ratione.
gens.
irracional: (que carece de razón) irrationalis,
iris: iris, -is vel -ĭdis f. Sin: iris óculi. Uso: e. Sin: ratione carens; rationis expers, sine
arco -, plúvius arcus (-us m); arcus caelestis, ratione. Uso: animal -, ánimal irrationale //
sidéreus, ímbrifer, purpúreus. (opuesto a la razón o que va fuera de ella)
rationi non consentáneus. Sin: díssidens a ra-
irisado: irícolor, oris. tione; a ratione aversus; insípiens.
597
irrecuperable
598
islamita
irrespirable: irrespirábilis, e. Sin: non (vel irrisorio: ridendus vel irridendus, a, um.
haud) respirábilis. Sin: ridículus; risíbilis // (irrisoriamente exi-
guo) perexíguus, a, um; mínimus. Uso: tan -,
irresponsabilidad: irresponsabílitas, atis f. tántulus; tantillus.
Sin: nulla responsálitas; responsálitas defec-
tiva. irritación: (el irritar) irritátio, onis f // (el
estar irritado) indignátio, onis f. Sin: ira; stó-
irresponsable: irresponsábilis, e. Sin: irres- machus.
ponsalis.
irritar: irritare. Sin: exasperare; exacerbare //
irresponsablemente: irresponsabíliter. Med exasperare // irritarse, irasci (contra al-
guien, álicui).
irrevelable: irrevelábilis, e. Sin: non revelá-
bilis; haud vulgandus; haud patefaciendus; irrompible: infrángilis, e. Sin: non frágilis.
haud communicandus; haud proferendus.
iscofonía: ischophónia sive -phonīa, ae f. Sin:
irreverencia: irreveréntia, ae f. Sin: reverén- ischophonesis, -is f.
tiae defectus (-us m); nullum obsequium.
islámico: adj islámicus, a, um. Sin: islamíti-
irreverente: haud óbsequens. Sin: non réve- cus; mahometanus; ad islamismum vel ad
rens; ímpius. mahometanismum pértinens. Uso: ley -, lex
islámica; nación no -, res pública non-islá-
irreversibilidad: irreversibílitas, atis f. mica // sust islamita, ae m.
599
islamizar
isobara o isóbara: línea isóbara vel isobárica. isometría: isométria sive -metrīa, ae f.
600
italianohablante
isoterma: isotherma, ae f. Sin: línea isothér- ístmico: ísthmius vel ísthmicus, a, um.
mica.
istmo: isthmus vel isthmos, i m. Sin: angús-
isotérmico: isothérmicus, a, um. Sin: eun- tiae ac fauces.
dem calorem habens; eodem calore fruens.
Istria: Hístria, ae f.
isotermo, v. isotérmico.
Italia: Itália,ae f.
isótero: isótherus, a, um. Uso: línea -, línea
isóthera. italianamente: itálice. Sin: Italorum more
vel ritu.
isotópico: isotópicus vel isótopus, a, um. Sin:
ad isótopos áttinens. italianismo: italianismus, i m. Sin: italicis-
mus.
isotopo o isótopo: isótopos vel isótopus, i m;
isotópium, ii n. italianista: italianista, ae mf.
Israel: (país, Estado) Isra(h)élia, ae f; Israël, italianófilo: Italorum fautor, laudator, proba-
ëlis m. Uso: Estado de -, Cívitas Israeliana, tor, dilector.
Israélica, Israëlítica.
italianófobo: Italorum osor vel detrectator.
israelí: adj isra(h)elianus. Sin: israélicus; is-
raëlíticus. Uso: compañía -, socíetas israëliana; italianohablante: itálice loquens. Sin: itáli-
la guerra árabe-israelí, bellum arábicum et is- cam linguam ádhibens.
raélicum // sust Isra(h)elianus,i m.
601
ítalo-americano
602
J
jabalí: aper, apri m. Uso: de -, aprinus sive jacobinismo: iacobinismus, i m. Sin: iacobi-
apríneus. norum fáctio.
jabalina: iáculum, i n. Sin: hasta; hastile; jacobino: adj iacobinus, a, um. Sin: ad iaco-
míssile; pilum; telum; telum iaculábile. Uso: binismum pértinens // fig seditiosus; facino-
lanzamiento de la -, iaculátio; teli iaculátio, rosus; demagogus // sust iacobinus, i m. Sin:
coniéctio, emíssio, iactus (-us m). iacobinismi sectator.
jabón: sapo, ōnis m. Sin: smegma vel jacobita: iacobita, ae m. Sin: Iacobi Baradaei
smigma, ătis n. Uso: - de afeitar, sapo tonsó- Syri discípulus vel sectator.
rius; - de tocador, lomentum, i; odoratus
sapo; pastilla de -, saponis pila; hacer es- jaculatoria: precatiúncula, ae f. Sin: iacula-
puma con -, spumam sapone parare. tória prex (precis f) vel precátio; prex brevis.
603
jalonar
jalonar: metiri, vel metari, vel dimetiri. Sin: jarabe: syrupus, i m. Sin: mulsum; sucus; li-
pérticā metiri; índicem pónere; paxillos quamen, mĭnis n. Uso: - de peras, de cerezas,
collocare. de duraznos, pirorum, cerasorum, malorum
persicorum liquamen; - para la tos, sucus
Jamaica: Iamáica, ae f. tussicularis.
Jamaicano: adj iamaicanus, a, um // sust Ia- jarcia o jarcias: (cabos de un buque) ruden-
maicanus, i m. tes, ium mpl. Sin: habenae, arum fpl.
604
jerárquico
manīle, is n vel aquaemanāle, is n (para las militar interino, dux ad tempus lectus vel
manos y para poner en la mesa); vas aquá- delectus; - de contabilidad, praefectus com-
rium; pol(l)ubrum. putationum; - de estación, rector stationis;
stationis praefectus; - de Estado, civitatis
jarrero: urceorum fabricator. princeps; nationis praeses; rei públicae rec-
tor; - de Gobierno, praepósitus regíminis; los
jarrete: poples, lĭtis m. jefes de naciones, príncipes nationum; - de
obreros, v. capataz; - de oficina, officiálium
jarretera: periscélium, ii n. Sin: períscelis, primus; officialis primárius; - de personal,
ĭdis f; stroppus vel struppus, i m; lígula ministrorum vel officiálium moderator; - de
astrictória. taller, óptio (-onis m) officinatorum; - de una
cuadrilla de obreros, manípuli opíficum (vel
jarrito: urcéolus, i m. Sin: capedúncula, ae operariorum, vel fabrorum) praefectus; - de
f. una escuela (doctrina, principios y sistema)
alicúius doctrinae princeps, caput, auctor; -
jarro: úrceus, i m; úrceum, i n. Sin: hýdria; de una junta de investigadores, praepósitus
urna. Uso: - de flores, florum testa. investigatórii coetūs.
jeep: currus vel carrus (-us m) gépicus. Sin: jerárquico: hierárchicus, a, um. Sin: ad dig-
automatárium petór(r)itum nitatis (vel ad dignitatum, vel ad honorum)
gradus spectans. Uso: grados -, hierárchici
jefe: praefectus, i m. Sin: praeses (-sĭdis mf); gradus; gradus dignitatis; honorum gradus
praepósitus; ductor; moderator; curator; an- (en la carrera civil); milítiae gradus (en la
tistes, stĭtis; princeps, cĭpis; magister. Uso: - carrera militar); orden -, dignitatis ordo; el
605
jerga
más alto grado -, summum dignitatis (vel jersey: téxtile láneum. Sin: strictória lánea;
auctoritatis) fastígium; summus dignitatis thorax (-ācis; ac -acem vel -aca m) láneus;
gradus; en orden -, ut quisque gradu séquitur; mácula; v. pulóver. Uso: - de la combativi-
por vía -, ad hierárchiae trámitem; siguiendo dad, mácula pugnacitatis.
el orden -, per gradus.
Jerusalén: Hierúsalem vel Ierúsalem indecl.
jerga: (lenguaje especial y familiar que usan Sin: Hierosólyma, ae f; Hierosólyma, orum
entre sí los individuos de ciertas profesiones npl.
u oficios) peculiaris sermo (puerorum, fabro-
rum, etc., de los niños, de los artesanos, etc.). jesuita: iesuīta, ae m. Sin: Societatis Iesu so-
Sin: sermo próprius, perplexus, gregárius // dalis; e societate Iesu sodalis.
(jerigonza) v. esta voz.
jesuítico: iesuíticus, a, um.
jergal: ad gregárium sermonem pértinens.
jet: (avión a reacción) aëronavis inversa (vel
jergón: cúlcita stramínea vel stramentícia. contrária) vi propulsa. Sin: aëroplanum áëris
Sin: torus stramíneus; torus e stramento vel haustórium; aëronavígium inversa (vel con-
ex strámine. trária) vi propulsum; aëronavis pyraulociné-
tica; aëroplanum vel aëronavígium
jerigonza: (lenguaje familiar que usan para pyraulocinéticum; aëronavis celérrima; aëro-
sí ciertos individuos de ciertos oficios) v. navígium celérrimum.
jerga // (fig y familiar, lenguaje de mal gusto
difícil de entender) sermo inquinatus. Sin: jícara: (taza pequeña de loza o porcelana)
obscurus (vel recónditus, vel arcanus) sermo; pocillum, i n.
obscura loquendi rátio. Uso: hablar en -, re-
cóndito sermone inter se loqui. jilguero, v. cardelina.
jeringa: syringa, ae f. Sin: syringias, ae f (ac jira: (banquete o merienda campestre) v. pic-
syringian); syrinx, syringis (ac syringa) f; fís- nic // (excursión de un grupo de personas)
tula; clyster sive cluster, ĕris m. Uso: - para lustrátio, onis f. Uso: hacer una -, circumire;
inyecciones subcutáneas, intércutis iniectio- hacer una - por Egipto, Aegyptum lustrare;
nis syringa; intércutis iniectūs syringias; hacer una - por la provincia, obire provín-
syringa intercútibus iniectiónibus faciendis. ciam.
jeringar: syringam vel fístulam immíttere. jirafa: girafa, ae f. Sin: camelopardus; came-
Sin: clystērem inícere. lopárdalus; camelopárdalis, is m // (Cinem,
TV) microphónium prolatum.
jeringuilla: clystérculus vel clustérculus.
jirón: (faja) fascíola, ae f.
jeroglífico: adj hieroglýphicus, a, um. Sin:
hierográphicus // sust hieroglíphicum vel jocoserio, v. tragicómico.
hierográphicum signum. Sin: hieroglýphica
vel hierográphica nota, líttera // (fig, escritura jocoso: iocosus, a, um. Sin: lépidus; facetus.
difícil de leer o de comprender) parum clarae
lítterae. Sin: obscurae lítterae. jofaina: catinus, i m; catinum, i n. Sin: pel-
606
jubilar
vis, is (ac pelvim; abl pelvi vel pelve) f; vas, lium mercatura. Uso: ejercer la -, gemmas
vasis n; vasum; truellum; trúlleum vel véndere vel venditare.
trúlleus.
joyero: (el que vende joyas) gemmárius, ii m
jogging: cursus pedester. // (el que hace joyas) gemmati óperis ártifex
(-fĭcis m) // (caja para joyas) dactyliotheca,
Jordania: Iordánia, ae f. ae f. Sin: gemmarum scriníolum; úrnula mo-
nílium.
jordano: adj iordánicus, a, um. Sin: iorda-
niensis // sust Iordanus, i m. joyo, v. cizaña.
jornada: dies, diei mf. Uso: - Mundial de la joystick (Inform), palanca de control, mando:
Juventud, Dies Mundialis Iuventutis; Dies Iu- vectis, is m.
ventutis Mundanae; - Mundial del Enfermo,
Dies Mundialis Aegrotis dicatus; - por la Juan: Iohannes vel Ioannes, is m. Uso: - de la
Vida, Dies Vitae. Cruz, Iohannes a Cruce; Juan XXIII, Iohan-
nes Vicésimus Tertius.
jornal: (salario diario) merces (-edis f)
diurna. Uso: trabajar a -, diurna mercede Juana: Iohanna, ae f. Uso: - de Arco, Io-
conduci. hanna Arcensis vel Aurelianensis.
jornalero: mercenárius diurnus. Sin: con- jubilación: (acción de jubilar o jubilarse) iu-
ductícius diurnus; operárius in diem conduc- bilátio, onis f. Sin: honesta vel iusta míssio;
tus; ópifex diurna mercede conductus. múnerum (vel e munéribus) vacátio; a mú-
nere liberátio, quies, réquies (-etis; ac
joven: iúvenis, is m; iuvenca, ae f. -quiem/quietem; abl -quie/quiete) f // (renta
que disfruta la persona jubilada) pénsio, onis
jovial: hílaris, e. Sin: festivus; iucundus; lé- f. Sin: pénsio socialis. Uso: derecho a la -,
pidus et festivus. pensionis socialis ius.
joya: (objeto pequeño de metal precioso) jubilado: adj jubilatus, a, um. Sin: rudiárius;
gemma, ae f; en pl también monília, ium n. rude donatus; (stipendia) eméritus; múnere
Uso: adornado de joyas, gemmatus // (fig, perfunctus; suo múnere (honeste) solutus vel
relativo a cosa o persona de mucho valor) exsolutus; pensione fruens; públice munéri-
perfectus, a, um. Sin: úndique perfectus; (de bus solutus et altus. Uso: estar -, públice mu-
cosa) ómnibus númeris absolutus; (de per- néribus solvi et ali // sust rudiárius, ii m.
sona) óptimus; spectatíssimus; (de cosa o
persona) exímius; divinus; singularis; divi- jubilar: áliquem suo múnere (v. gr. docendi)
nus et singularis. Uso: una - de mujer, fémina sólvere. Sin: munéribus exsólvere áliquem;
óptima vel spectatíssima. áliquem rude donare; rudem dare (vel do-
nare) álicui; álicui rudem indulgere // jubi-
joyería: (tienda) gemmária vel monílium ta- larse (conseguir la jubilación) rudem
berna. Sin: taberna gemmárii // (taller) gem- accípere. Sin: rude donari; múnere solvi vel
marum officina; monílium ergastérium // exsolvi; múnere propter aetatem exsolvi;
(comercio de joyas) gemmarum vel moní- munus ob statutam aetatem depónere; in
607
jubileo
jubileo: (año santo) iubilaeum, i n; iubilaeus, juez: iudex, dĭcis m. Sin: existimator, oris m.
i m. Sin: annus iubilaeus vel iubilaei; annus Uso: - comisionado, miembro de comisión ju-
sacer vel sanctus. Uso: - centenario, iubi- dicial, cógnitor; - examinador (en el ámbito
laeum centenárium; sollémnia (-ium npl) sae- académico), iudex periculorum scholárium;
culária; - extraordinario, universal, iubilaeum - prosinodal, iudex prosynodalis; - ad quem,
extraordinárium, universale // (fig y coloq, - de alzadas o de apelaciones, cógnitor iudi-
bodas de plata o de oro de una persona; con- ciorum (publicorum); - de paz, irenarches
memoración de una institución, reinado, etc.) sive irenarcha, ae m // (- en deportes) iudex
iubilaeum, i n. Uso: - episcopal, iubilaeum vel árbiter (-tri m). Uso: jueces del campo, iú-
episcopale; annus a suscepto episcopatu (vel dices campi; - de línea (linesman), iudex li-
a suscepta episcopali dignitate) XXV vel L; - neárius vel líneae; fínium iudex; campi
sacerdotal, iubilaeum sacerdotale; annus ab límitum inspector; lateralis túitor; árbitri
ínito sacerdótio XXV vel L; - papal, iubi- adiutor; - de puerta, iudex portae; iudex iac-
laeum pontificale. tus válidi.
608
juntar
juglar: (en la edad media, el que se ganaba jump (Inform): (saltar) salire // (salto) saltus,
la vida recitando versos y tocando música) us m.
iocularis, is m. Sin: ioculator; iocularis can-
tor, poëta, citharoedus // (titiritero, jugador jungla: Bot iungla, ae f. Sin: iúngala; silvosa
de manos) v. prestidigitador. régio; deserta silva; densa et áspera silva.
Uso: - tropical, silva trópica dénsior.
jugo: sucus vel succus, i m. Sin: sucus ex-
pressus. Uso: - gástrico, pancreático, sucus junk-mail, v. spam.
gástricus, pancreáticus; - de fruta, pomorum
sucus; sucus e fructu expressus; - de limón, junta: collégium, ii n. Sin: coetus, us m; con-
limónea pótio; sucus cítreus vel cítrinus; - de sílium; moderatorum vel curatorum collé-
naranja, aurantiata (pótio); sucus aráncinus gium. Uso: - administrativa, consílium
vel malosinensis; - de tomate, lycopérsici li- administrativum; coetus (-us m) administra-
quamen (-mĭnis n). torum; - central, coetus primárius; consílium
primárium; - central de la Acción Católica,
juguete: lúdicrum, i n. Sin: crepúndia, orum Consílium primárium Actionis Cathólicae
npl; puerile lúdicrum; oblectamentum puero- Societati moderandae; - científica, coetus
rum; ióculi, orum npl. Uso: divertirse, entre- scientíficus; “- Militar” (en la Argentina),
tenerse con juguetes, crepúndiis delectari, Consílium Militare, regendae Nationi prae-
oblectari, lúdere. pósitum; - municipal, consílium municipale;
municípii administratorum coetus; - parro-
juguetear: luxuriare. Sin: pueríliter lúdere. quial, consílium paroeciale vel parochiale; -
provincial, consílium provinciale.
jugueteo: delectátio, onis f. Sin: oblectátio,
oblectamen (-mĭnis n), oblectamentum; re- juntar: áliquid conéctere álicui rei. Sin: co-
creátio; iocus. pulare, colligare, coniúngere áliquid cum áli-
qua re vel álicui rei; adiúngere áliquid álicui
juguetería: (comercio de juguetes) crepun- rei vel ad áliquid // juntarse, se commíttere;
diorum mercatura // (tienda donde se venden) committi; conecti inter se; coniungi; se
609
juntura
610
K
kaki, v. caqui. chil(i)ogramma, ătis n. Uso: cien kg, centum
chilogramma; mil -, mille chilogramma;
kamikaze: interemptor sui. Sin: voluntárius mille póndium (-ii n); tunna vel tonna
sui interemptor. (tonelada)
611
Kirsch
Kirsch: cerasinum, i n. Sin: aqua cerasina vel communistarum ex ómnibus natiónibus con-
cerasorum. sílium.
kiwi: (fruto) kívium, ii n. Sin: grossulária si- kremlin: (sede de los órganos supremos de
nensis. la U.R.S.S.) Cremlinum, i n; Cremlinus, i m.
Sin: urbis Móscuae arx; Russiarum Republi-
knock-out: (golpe que pone fuera de com- carum sedes // (antigua residencia de los
bate) ictus últimus. Uso: que recibió o sufrió zares) imperatória Móscuae domus. Sin:
un -, ictu último confectus; protrusus; quedar Rússiae imperatorum régia.
-, protrusum esse.
kumel, v. cúmel.
koljós o koljoz: colchósicum práedium. Sin:
fundus pública auctoritate excolendus vel ex- Kurdistán: Corduena, ae f.
cultus; práedium pública auctoritate adminis-
trandum. kurdo, v. curdo.
612
L
lábaro: lábarum, i n. Sin: signum, vexillum micum; officina chímica, - de idiomas, offi-
militare; (estandarte que usaban los empera- cina vel laboratórium linguarum; officina lo-
dores romanos desde el tiempo de Constan- quelaris; - en que se fabrican armas,
tino) vexillum cruce insignitum; vexillum armorum officina.
Christi nómine insignitum.
laboriosidad: laboriósitas, atis f. Sin: operó-
laberinto: (edificio compuesto de gran nú- sitas; sedúlitas; sollértia.
mero de compartimentos) labyrinthos vel
labyrinthus, i m. Sin: aedes váriis et tortuosis laborismo: laborismus, i m. Sin: fáctio ope-
anfractibus distinctae // (caminos que se en- rária, operarum, operariorum; fáctio opera-
trecruzan) fallaces viae. Sin: (variarum) am- riorum studiosa; Britannorum fáctio operária.
bāges (-is f) viarum // (parte del oído interno)
labyrinthus, i m // (complicación inextrica- laborista: laborista, ae mf. Sin: factionis ope-
ble) nodus, i m. Sin: anfractus, us m; lá- ráriae sectator; operariorum órdinis studio-
queus; difficultas; error; ambages. sus; sodalis políticae factionis operariorum.
labial: labialis, e. Uso: letra -, líttera labia- laborterapia: ergotherapīa, ae f. Sin: ergo-
lis. therapéutica, ae f.
613
lacre
lacticinio: (leche) lac, lactis n // (cualquier lago: lacus, us m. Uso: - artificial, lacus
manjar compuesto de leche) lacticínium, ii n. strúctilis.
Sin: lactícinum; lactárium; lactárium opus;
en pl también lacténtia, ium n; caséoli, orum lagoftalmía: lagophthálmia sive -thalmīa, ae
m. f.
ladrillado: pavimentum stratum. Sin: lacte- lágrima: lacrima, ae f. Uso: torrente de lá-
rícium pavimentum; pavimentum latérculis grimas, imber, bris m; lacrimarum imber;
factum. abandonarse a las -, trádere se lácrimis;
arrancar lágrimas, lácrimas cíere, movere,
ladrillar: (solum, pavimentum) látere stér- commovere, concitare; contener, refrenar, re-
nere, munire, tégere. Sin: latérculis stérnere. primir las -, lácrimas tenere, retinere, cohi-
bere, compéscere, reprímere; lácrimis
ladrillero: (persona que tiene por oficio temperare; derramar, verter lágrimas, lácri-
hacer o vender ladrillos) laterárius, ii m. Sin: mas effúndere, profúndere, emíttere, demít-
614
lámpara
tere; derramar un torrente de lágrimas, vim laicizar: (de religioso o eclesiástico) ad lai-
lacrimarum profúndere; deshacerse en lágri- corum órdinem redígere. Sin: ad laicorum
mas, collacrimare; lácrimis cónfici; in lácri- statum redúcere // (de leyes, costumbres, ins-
mas effundi; lácrimis perfundi. tituciones) ad laicorum mores redúcere vel
revocare. Sin: ad laicorum instituta redúcere;
lagrimal, v. lacrimal. ad laicorum nutum (vel iussa, vel praescripta)
redúcere vel redígere.
laguna: lacuna, ae f. Sin: stagnum; palus,
udis f; lama. laico: adj laicus, a, um. Sin: laicalis; saecula-
ris // sust laicus, i m. Sin: saecularis homo.
lagunoso: lacunosus, a, um. Sin: lacunaris, Uso: los -, laici, orum mpl; laicorum ordo.
e; plenus lacunarum vel lacunis.
laja: (lancha, piedra plana) v. lastra.
laicado: (conjunto de los fieles no clérigos)
laicatus, us m. Sin: laici, orum mpl; hómines lama: (sacerdote budista) lama, ae m. Sin:
saeculares; laicorum ordo // (condición) lai- sacerdos tibetanus; sacerdos lama.
catus, us m. Sin: laicorum status (-us m); lai-
calis condício. lamarquismo, v. transformismo.
laical: laicalis, e. Sin: laicus; saecularis; pro- lamasería: monastérium Tibetanorum. Sin:
fanus; ad laicorum órdinem (vel statum) pér- monachorum tibetanorum monastérium.
tinens; ad laicorum mores (vel principia, vel
instituta, vel praescripta) áttinens; laicorum lambrusco: acre vinum aemilianum. Sin:
princípiis (vel institutis, vel praescriptis) ob- vinum alexandrinum spumescens.
nóxius; laicorum princípiis (vel institutióni-
bus, vel móribus) conformatus. Uso: estado -, lamentable: (que merece lamentarse) paeni-
status laicalis; reducir al estado -, ad statum tendus, a, um. Uso: - frutos se derivan de ...,
laicalem redígere. paenitendi fructus oriuntur ex + abl.
laicidad: láicitas, atis f. Sin: condício vel ín- lameplatos: patinárius, ii m. Sin: lurco,
doles laicalis; laicorum condício. hélluo, gulo, onis m; homo edacíssimus.
laicismo: laicismus, i m. Sin: laicorum prin- lámina: (plancha delgada de metal) lámina,
cípia, praescripta, instituta. ae f. Sin: bráctea. Uso: - pequeña, lamella;
lámina tenuata, extenuata; ténuis lámina; -
laicista: (partidario del laicismo) laicismi muy pequeña, muy delgada, laméllula; - de
sectator. Sin: órdinis saecularis fautor // (per- estaño, de acero, lamina ex stanno, ex
teneciente o relativo al laicismo) ad laicis- chálybe; - de mármol, crusta mármoris; - fle-
mum spectans. xible de micrófono, bráctea vibrans.
615
lamparero
lamparero: (el que hace lámparas) lámpa- landa: régio deserta. Sin: planíties inculta;
dum fabricator (-oris m) // (el que las vende) exterminata tellus (-uris f).
lámpadum ínstitor vel vénditor // (el que tiene
cuidado de ellas) lampadárius, ii m. landgrave: landgrávius, ii m.
616
lapicero
617
lapislázuli
lardo: lardum sive láridum, i n. Sin: succídia, laringología: laryngológia sive -logīa, ae f.
ae f. Uso: pedazo de -, lardárium; lardi frus- Sin: laryngoiatrīa; artériae ásperae medicina
tum. vel cura.
largo: longus, a, um. Sin: productus; proli- laringológico: laryngológicus, a, um. Sin: ad
xus. Uso: letra, vocal, sílaba -, líttera, voca- laryngológiam pértinens.
lis, sýllaba producta vel longa; a lo -,
secundum; por ej., a lo - del mar, del río, etc., laringólogo: (persona versada en laringolo-
secundum mare, flumen, etc. // (longitud) gía) laryngólogus, i m. Sin: laryngológiae pe-
longitudo, dĭnis f. Uso: la nave tiene trescien- ritus vel cultor // (médico especialista en
tos cincuenta y un metros de -, navis longi- enfermedades de la laringe) laryngoiatros
túdinem trecentorum unius metrorum habet. vel laringoiatrus, i m. Sin: laryngis (vel arté-
riae ásperae) médicus.
largometraje: lóngior táenia cinematográ-
618
latín
lasaña: (plato de origen italiano) láganum, i latín: latinum, i n. Sin: latinus sermo; latina
n. Sin: pasta segmentata. lingua; latínitas. Uso: - actual, latínitas ho-
dierna; - bárbaro, clásico, cristiano, eclesiás-
láser: (dispositivo electrónico) laser indecl. tico, latínitas bárbara, clássica, christiana,
Sin: instrumentum laséricum // rayo -, rádius ecclesiástica; - elegante, sermonis latini ele-
laséricus; haz de -, rádii lasérici. gántia; elegántia verborum latinorum; - lite-
rario, lingua latina litterária; - litúrgico,
lastra: (lancha, piedra) lámina lapídea. Sin: latínitas litúrgica; - macarrónico, latínitas
oblongus et grácilis lapis (-ĭdis m) // (bote) macarónica vel culinaria; folenghiana lingua;
cymba, ae f. Sin: scapha. bárbara ac faceta latínitas; sermo macaróni-
cus; - medieval, latínitas (vel lingua latina)
lastrar: (poner el lastre a la embarcación) mediaevalis; médii aevi latínitas; - moderno,
saburrare. Sin: navem arenā saburrare; latínitas moderna; - postclásico, latinus
navem saburrā onerare vel gravare. sermo postclássicus; - viviente, latínitas viva;
vivens latínitas; latinum vivens; lingua latina
lastre: saburra vel sabura, ae f. Sin: sábulum. viva; sermo latinus vivus; - vulgar, lingua la-
Uso: poner el -, v. lastrar; echar el -, saburrā tina vulgaris; sermo latinus vulgaris // en -,
619
latinajo
latine ; aprender el -, latine díscere; enseñar latinista: latinista, ae m. Sin: latinitatis cultor
el - a alguien, áliquem latine docere; escribir vel scriptor; in latinitate peritus; amator lati-
en -, latine scríbere; hablar -, latine loqui; nitatis; sermonis latini studiosus, peritus,
hablar bien el -, bene (vel pérbene) latine sciens; amans linguae latinae; litterarum lati-
loqui; hablar mal, chapurrear el -, male (vel narum callens; vir latinis lítteris doctus; la-
inquinate) latine loqui; hablar mediocre- tine doctus; latine scribendi peritus; latine
mente el -, non péssime latine loqui; hablar diligenter loquens. Uso: los - modernos, qui
en - castizo, pure et latine loqui; hablar en - nunc latine scribunt; un buen -, bene latine
macarrónico, bárbaro ac faceto modo latine doctus, sciens, loquens; eruditus latinitatis
loqui; folenghianā linguā uti; olvidar el -, cultor; bonus latinitatis auctor; un óptimo -,
latine oblivisci; saber -, latine scire; latinam vir latine doctíssimus.
linguam scire, didicisse; ser contrario al uso
del -, a consuetúdine sermonis latini latinizado: latinizatus, a, um.
abhorrere; traducir al -, latine réddere vel
transferre; in latinum vértere, convértere, latinizar: (dar forma latina a voces de otra
transferre; - traducir del castellano al -, ex lengua) latinizare. Sin: latinare; formam lati-
(vel de) hispano sermone in latinum vértere. nam verbis (vel vócibus, vel vocábulis) indú-
ere; latinum fácere verbum; latinam fácere
latinajo: (latín malo) sermo latinus importu- vocem; ad latinas aures accommodare. Uso:
nus, fastidíbilis, imperceptus, incomprehen- - el nombre y apellido, nomen et cognomen
sus, fastidienter acceptus // (despectivamente, latinitate donare // (dar carácter, aspecto la-
voz o frase latina empleada en escrito o dis- tino, por ej. a un discurso) more latino con-
curso español) latine dicendi modus hórri- formare vel fíngere (v. gr. orationem) //
dus; hórridum vel horrídius verbum latinum; (educar según las costumbres latinas) ad
hórrida vel horridiora vocábula latina. mores latinos informare // (introducir la cul-
tura latina) latinae (vel Latinorum) humani-
latinar: (hablar o escribir en latín) latine tatis partícipem fácere // (adoptar una
loqui vel scríbere // (emplear con frecuencia costumbre o costumbres al modo de vivir de
voces o frases latinas) latinis verbis uti. Sin: los latinos) latinos mores indúcere, introdú-
Latinorum consuetúdinem loquendi imitari. cere; latinos mores sequi; consuetúdine uti la-
tina; cultum latinum accípere, amplecti,
latinidad: (condición o carácter de lo latino) súmere.
latínitas, atis f // (lengua latina) v. latín //
(tradición cultural latina) latinae lítterae fpl. latin lover: mulierárius latinus. Sin: mulier-
Uso: - clásica, latínitas clássica // (conjunto cularis (vel mulierosus, vel femellárius) lati-
de los pueblos latinos) latini pópuli; genus la- nus; latinus feminarum captor.
tinum.
latino: latinus, a, um. Sin: latiniensis. Uso:
latinismo: latinismus, i m. Sin: locútio latina; derecho -, latínitas, atis f; ius (iuris n) Látii.
verbum latinum usurpatum vel aptatum; ver-
bum (vel vox, vel vocábulum) latinitatem sa- latitud: latitudo, dĭnis f. Uso: grado de -, gra-
piens; locútio latinitatem rédolens. Uso: esta dus (-us m) latitudinis.
palabra es un -, hoc verbum latinitatem sapit
vel rédolet; hoc verbum latinitate rédolet. latomias: latómiae vel lautúmiae, arum fpl.
620
lavadura
latón: orichalcum vel aurichalcum, i n. Uso: vulcani vómitus (-us m) vel ructamen (-mĭnis
de -, aurichalcus vel orichalcárius, a, um. n); saxa liquefacta; vulcani labes (-is f); ig-
nita matéria fluens. Uso: de -, lávicus; co-
latréutico: latréuticus, a, um. Sin: ad divi- rriente de -, rivus vel amnis ígneus; rivus
num cultum áttinens. vulcánius.
latría: latrīa, ae f. Sin: Dei cultus; cultus Deo lavable: lavábilis, e. Sin: lotionis patiens; qui
débitus. (quae, quod) lavari potest.
laúd: lyra, ae f. Sin: cíthara; testudo, dĭnis f. lavabo: (pila provista de grifos y accesorios
Uso: tocar el -, testúdine cánere. para lavarse) lavabrum, i n. Sin: labrum; la-
bellum; mallúvium; aqualis, is m; aquaema-
láudano: ládanum vel lédanum, i n. Sin: lá- nale, is n; aquimanale; aquimanile;
danum medicamentum; medicamentum leni- aquiminale; aquiminárium // (cuarto para la
tivum. limpieza y aseo de una persona) lavacrum, i
n. Sin: lavatórium; bálneum // (fragmento del
laudativo: laudativus, a, um. Sin: laudató- salmo 26 que se dice en el ofertorio de la
rius. misa) lavabo indecl.
621
lavamanos
Sin: lavamentum; ablútio; elútio; lótio; lo- lavatorio: (acción de lavar o lavarse) lavá-
tura; lotus, us m // (lavazas, agua sucia) v. la- tio, onis f. Sin: lótio, onis f // (ceremonia li-
vazas. túrgica) lavatórium, ii n // (cuarto de aseo)
v. lavabo // (excusado) v. esta voz.
lavamanos: aquinárium, ii n. Sin: labellum;
aquimanile, aquiminale, aquaemanale; lavavajillas, v. lavaplatos.
trúlleum n vel trúlleus m; v. lavabo.
lavazas: aqua eluacra.
lavanda, v. lavándula.
lávico: lávicus, a, um. Sin: lavae (gen); mág-
lavandera: (pannorum) lotária, ae f. Sin: matis labentis vel flúidi (gen).
(pannorum) lavatrix vel purgatrix (-icis f).
Uso: - planchadora, lotária vestiumque com- laxante: medicamentum laxativum vel pur-
planatrix. gatórium.
lavándula: lavándula vel levándula, ae f. Sin: laxista: laxista, ae mf. Sin: laxismi fautor vel
cásia, ae f. sectator // fig nimis indulgens. Sin: ad ní-
miam tolerántiam inclinis.
lavapavimentos: eléctricum pavimentorum
everrículum. laxitud: laxitudo, dĭnis f. Sin: láxitas; laxa-
mentum.
lavaplatos: (máquina para lavar los platos)
máchina elutória. Sin: máchina vasis lavan- laya: (pala con mango para remover la tie-
dis; máchina escáriis lavandis; máchina es- rra) pala, ae f. Sin: bipálium.
cariorum lavatória; vasorum máchina
lavatória; máchina lavandis vasis escáriis // lazada: (nudo hecho de manera que tirando
(quien por oficio lava platos) escariorum la- de los cabos se desata con facilidad) nodus
vator. Sin: patinarum lotor vel purgator laxus . Uso: - doble, nodus laxus géminus //
(lazo, atadura o nudo de cintas o cosa seme-
lavar: lavare // lavarse, lavari. Sin: pérlui; jante) v. lazo.
corpus vel se ablúere.
lazareto: (establecimiento sanitario para
lavarropa o lavarropas, v. lavadora. aislar a los infectados o sospechosos de en-
fermedades contagiosas) valetudinárium, ii
lavativa, v. clister. n (contagiosis morbis curandis). Sin: conta-
giosorum valetudinárium; saeptum contagio-
622
lectorado
sis continendis. Uso: llevar al -, in valetudi- severitatis exemplum in áliquem édere; apro-
nárium dedúcere // (hospital de leprosos) va- vecharse de la - de uno, documentum vel
letudinárium leprosis excipiendis exemplum cápere ex áliquo.
curandisque.
leccionario: lectionárium, ii n. Sin: perico-
lazarista: vincentianus sodalis (-is m). parum volumen (-mĭnis n).
lazo: (nudo hecho con arte) nodus, i m // leche: lac, lactis n. Uso: - caliente, lac cale-
(atadura o nudo que puede desatarse con fa- factum; - coagulada, lac coagulatum; - con-
cilidad) v. lazada // (cuerda o trenza con la densada, lac condensatum, spissatum,
lazada corrediza) láqueus míssilis vel móbi- densatum; - descremada, - desnatada, lac
lis // (fig, ardid, asechanza) láqueus, i m. despumatum; - fría, lac frígidum // - de
Sin: insídiae, arum fpl; fóvea, ae f. mujer, lac mulíebre; lac humanum; - de vaca,
de oveja, de cabra, vaccinum, ovinum, capri-
lebrato: lepúsculus, i m. Sin: pullus lepori- num lac; - en polvo, lac pulveratum.
nus.
lechera: (mujer que vende leche) lactária, ae
leader, v. líder. f // (vasija) urcéolus lactárius. Sin: excípulum
lactárium.
leasing: locátio in emptionem convertíbilis.
Sin: locátio emptionem admittens. lechería: taberna lactária.
lección: (enseñanza que de una vez da un do- lechero: adj lactárius, a, um // sust lactárius,
cente a sus discípulos) schola, ae f. Sin: léctio ii m. Sin: lactis vénditor vel ínstitor.
vel praeléctio, onis f. Uso: - en latín, praeléc-
tio latina; - escuchada, audítio, onis f; dar lechetrezna: euphórbia helioscópia.
una -, scholam habere; frecuentar las - de
uno, ad alicúius scholas venire; scholis alicú- lechón: (cochinillo de leche) pórculus, i m.
ius interesse; alicúius scholas frequentare;
audire áliquem; auditorem esse alicúius; - in- lechuga: lactuca, ae f.
augural, praeléctio aditialis // (todo lo que en
cada vez señala el maestro a los discípulos lechuguino: amásius, ii m. Sin: amasiúncu-
para que lo estudien) pensum, i n. Sin: léctio. lus; delicíolum; mollis homo; v. petimetre.
Uso: - para aprender, (e)discenda npl; apren-
der la -, lectionem díscere // (forma particu- lector: (quien lee habitualmente o por oficio)
lar de un texto) léctio, onis f. Sin: códicis lector, oris m; anagnostes, ae m; (quien lee
scriptura. Uso: - adulterada, locus depravatus ocasionalmente) legens; qui legit; (aficio-
vel corruptus // (enseñanza moral) institú- nado a la lectura) vir librorum studiosus //
tio, onis f. Sin: praeceptum. Uso: lecciones (Inform, dispositivo electrónico) apparatus
de moral, praecepta offícii // (amonestación, legens.
advertencia) admonítio, onis f // (ejemplo que
nos sirve de experiencia y nos enseña a con- lectora: lectrix, icis f ; legens; quae legit;
ducirnos) exemplum, i n. Sin: documentum. mulier librorum studiosa.
Uso: servirle de - a uno, álicui documento vel
exemplo esse; dar a alguien una - ejemplar, lectorado: (orden de lector) lectoratus, us m
623
lectoralía
// (cargo de lector) lectoris offícium vel díg- legalidad: (calidad de legal) legálitas, atis f.
nitas. Sin: legitímitas; legalis hábitus (-us m); legí-
tima forma // (régimen jurídico-político)
lectoralía: praebenda theologalis. leges, um fpl. Sin: ius; legum summa; con-
veniéntia cum légibus. Uso: permanecer en
lectura: (acción de leer) léctio, onis f. Sin: la -, leges observare; salir de la -, leges per-
actus legendi. Uso: - corriente, currens vel fríngere vel violare; ágere contra legem; fines
velox léctio; - en voz alta, recitátio; - latinas, legis praeterire.
lectiones latinae // afición a la -, legendi stú-
dium. legalismo: íntegra legum observátio. Sin: rí-
gida légibus obtemperátio; inflexíbilis iuris
leer: légere. Uso: - en voz alta, recitare. conservátio.
legación: (cargo de legado) legátio, onis f. legalista: adj plane vel absolute legítimus.
Sin: legationis munus vel offícium. Uso: Sin: légibus rígide obtémperans; leges ínte-
cumplir una -, legationem gérere, obire, perá- gre observans // sust ínteger legum observa-
gere; emprender, aceptar una -, legationem tor. Sin: rígidus légibus oboeditor; inflexíbilis
suscípere, súmere; mandar una -, legationem iuris observator.
míttere; rehusar una -, legationem recusare
// (personal que el legado tiene a sus órde- legalización: authenticátio, onis f. Sin: con-
nes) legátio, onis f. Sin: legati, orum mpl; firmátio; ratihabítio; (legalis) testificátio;
communis legátio. Uso: - de Italia en Varso- fídei públicae obsignátio; authénticae formae
via, Itálica legátio Varsáviae // (sede de la -) comprobátio; públice adiecta fides.
legationis sedes.
legalizar: authenticare. Sin: confirmare,
legado: (persona que una suprema potestad comprobare; authénticum declarare; ratum
eclesiástica o civil envía a otra para tratar fácere, dúcere, habere.
un negocio) legatus, i m. Uso: - del soberano
pontífice, legatus pontifícius // (manda o don legalmente: legáliter. Sin: legítime; iure; ad
que se hace por testamento) legatum, i n. Sin: normam legis; secundum legem.
pecúnia legata. Uso: anular el - de uno, lega-
tum alicúius írritum fácere; caducar un -, le- legañoso: lippus, a, um.
gatum caducum vel írritum fíeri; dejar a uno
un -, legatum álicui dare; dejar a uno como - legar: (dejar a alguien alguna manda en el tes-
el usufructo de todos los bienes, usum fruc- tamento) legatum álicui scríbere vel ascríbere.
tum (vel usum et fructum, vel usum fructum- Sin: (testamento) legare; testamento relín-
que) ómnium bonorum legare álicui; duplicar quere. Uso: - dinero a uno, pecúniam álicui
un -, legatum duplicare; pagar un -, legatum legare // (enviar a uno como legado) áliquem
exsólvere; pedir un - a alguien, ab áliquo le- legare.
gatum pétere, póscere, postulare; quitar a
uno un -, legatum álicui adímere. legendario: (concerniente o relativo a las le-
yendas) fabulosus, a, um. Sin: fabularis, e;
legajo: pagellarum fascículus. Sin: scidula- mirus; ad fábulam spectans. Uso: libros -,
rum vel schedularum fascículus. libri fabulosi // (libro de vidas de santos) liber
legendarum. Sin: liber qui est de rebus ab ho-
624
lengua
625
lenguado
626
letra
leña: ir, salir por -, ir a hacer provisión de -, letanía: litanīa, ae f; litanīae, arum fpl. Sin:
égredi lignatum vel ad lignandum. supplicátio litánica; preces litánicae. Uso: le-
tanías de la Virgen o lauretanas, litaniae lau-
leñador: lignator, oris m. Sin: lignicida, ae retanae; preces vel supplicationes lauretanae;
m. letanías del Sagrado Corazón, litaniae de Sa-
cratíssimo Corde Iesu; letanías del Santo
león: leo, onis m. Uso: - marino, trichecus, i Nombre de Jesús, litaniae de Sanctissimo
m. Nómine Iesu; letanías de la Preciosísima
Sangre, litaniae de Pretiosissimo Sánguine;
leonera: (aposento desarreglado) cella scru- letanías de San José, litaniae de Sancto Io-
torum. seph; supplicationes Vírginis Sponso; leta-
nías de todos los santos, litaniae sanctorum.
lepidóptero: lepidópterum, i n.
letargia , v. letargo.
lepra: lepra, ae f; leprae, arum fpl.
letárgico: lethárgicus, a, um. Sin: veterno-
leprosería: leprosorum hospítium vel valetu- sus.
dinárium. Sin: nosocomīum leprosis segre-
gandis. letargo: lethárgia sive lethargīa, ae f; lethar-
gus, i m. Sin: veternus, i m. Uso: que padece
leproso: leprosus, i m. -, atacado de -, v. letárgico.
leptoclasa: Geol leptoclasis, -is f. Sin: fis- Letonia: Lettónia vel Lethónia, ae f.
sura.
letra: (signo gráfico) líttera, ae f. Sin: ele-
lesbiana: tribas, ădis f. Sin: fémina homó- mentum; lítterae forma; typus (tipo). Uso: -
phila. capital, capitalis líttera ; - cursiva, inclinata
líttera vel nota; - equivocada, typográphicum
lesbiano, v. lesbio. mendum vel erratum; - gótica, líttera vel nota
góthica; - mayúscula, líttera maiúscula, gran-
lesbio: (perteneciente o relativo al lesbia- dis, grándior; - minúscula, minuta vel minús-
nismo) tríbadis próprius. Sin: féminae homó- cula líttera; - negrita, crássior líttera; -
philae próprius; tríbadum (gen pl). numerales, lítterae numerales; - redonda o
redondilla, recta líttera; - uncial, uncialis lít-
lesión: láesio, onis f. Sin: vulnerátio. tera; con - mayúsculas, grándibus lítteris; lít-
teris maiúsculis; con - minúsculas, minutis
leso: laesus, a, um. Uso: crimen de - majes- lítteris // (conjunto de las palabras puestas
tad, crimen laesae maiestatis; perduéllio en música para que se canten) verba, orum
(-onis f). npl. Sin: textus, us m. Uso: - jocosa, verba
lúdicra; - seria, verba séria; - de un oratorio,
Lesotho: Lesothum, i n. carmen oratórium; componer la -, verba com-
pónere // - de cambio, sýngrapha, ae f. Sin:
627
letrado
letrero: index, dĭcis mf. Sin: tábula nuntio- levantamiento: sublátio, onis f. Sin: elátio;
rum. sublevátio. Uso: - de pesas, pónderum sublá-
tio vel sublevátio; (como competición) certa-
letrina: latrina, ae f. Sin: lavatrina. Uso: - pú- men pónderis levandi.
blicas, fórica, ae f; fóricae, arum fpl.
levantar: - el ánimo, ánimum extóllere, erí-
leucemia: leucháemia sive -chaemīa,ae f. gere, levare; - el vaso, póculum tóllere; - en
hombros, áliquid (h)úmeris tóllere; - las
leucémico: (concerniente o relativo a la leu- manos al cielo, attóllere manus ad caelum; -
cemia) leucháemicus, a, um. Sin: ad leucháe- nubes de polvo, púlveris nubes (vel nimbos)
miam pértinens // (afecto de leucemia) excitare vel movere; - los ojos, erígere ócu-
leucháemicus. Sin: leucháemiā laborans vel los; - las suertes de la patria, pátriam afflic-
affectus. tam erígere; - una estatua a uno, álicui
statuam pónere, statúere, constitúere.
leucocito: leucocytum, i n; leucocytus, i m.
Sin: albi sánguinis glóbulus; alba sánguinis levantavidrios, v. elevalunas.
céllula.
levantino: orientalis, e. Sin: ex oriente pro-
628
Líbano
véniens sive véniens; ad auroram áttinens. nis; lex abortionum concedendarum; - adua-
neras, leges quae portórium respíciunt; - ci-
levita: (israelita dedicado al servicio del viles: aduaneras, fiscales, las que regulan los
templo) levita vel levites, ae m // (diácono) impuestos, la disciplina de los vehículos pú-
diáconus, i m; diacon, ŏnis m. Sin: levita vel blicos, la circulación y cosas semejantes, ci-
levites, ae m // (vestidura masculina de eti- viles leges, quae portórium, fiscum,
queta) praefectícia , ae f (vestis). Sin: vestis vectigália, publicorum vehiculorum discipli-
forensis; vestitus (-us m) forensis; forénsia, nam, ambulántium itum et réditum et ália
ium npl; lacerna vel sýnthesis praefectória. huiúsmodi respíciunt; - criminal, empírica,
Uso: salió con -, vestitu forensi egressus est. natural, sociológica, lex criminalis, empírica,
naturalis, sociológica; - de libertad religiosa,
levitación: levitátio,onis f. Sin: elevátio pro- lex de libertate religiosa; - del más fuerte, ius
digialis; elevátio praeter naturam. fortíssimi cuiusque.
levítico: levíticus, a, um. Sin: levitis, ĭdis // leyenda: (narración o relato de sucesos fa-
(tercer libro del Pentateuco) Levíticus, i m. bulosos) fábula, ae f. Sin: fábula commentí-
cia; fabella popularis. Uso: - fabulosa, fábula
levulosa: fructuosum, i n. ficta; - maravillosa, fábula ac miráculum; -
poética, poética fábula; la - de Eneas, fábulae
léxico: adj lexicalis, e. Sin: ad léxicon spec- quae (vel ea quae) de Aenea traduntur; las -
tans // sust léxicon vel léxicum, i n. Sin: vo- de la mitología, história fabularis; según la -,
cabulorum index, thesaurus, summa. Uso: - sicut (est) in fábulis; ut est in fábulis // (his-
electrónico, etimológico, informático, léxi- toria o relación de la vida de uno o más san-
con electrónicum, etymológicum, ordina- tos) legenda, ae f ; legenda, orum npl. Sin:
trale; - ilustrado, léxicon imagínibus auctum; vita hominis sancti; res (rerum fpl) ab hómine
compilar un -, léxicon cóndere vel confícere. sancto gestae; vitae hóminum sanctorum; res
ab homínibus sanctis gestae. Uso: la - Aurea,
lexicografía: lexicográphia sive -graphīa, ae Legenda Aurea; libro de leyendas, liber le-
f. Sin: ars léxica conficiendi. gendarum; liber qui est de rebus ab homíni-
bus sanctis gestis // (explicación que
lexicográfico: lexicográphicus, a, um. Sin: acompaña a un plano, mapa, cuadro o gra-
ad léxica conficienda pértinens. bado) títulus, i m. Sin: inscríptio; inscriptura.
Uso: poner una - a una estatua, státuam
lexicógrafo: lexicógraphus, i m. Sin: léxici inscríbere.
scriptor vel cónditor.
lezna: súbula, ae f.
lexicología: lexicológia sive -logīa, ae f.
liador : - de tabaco, v. arrollador.
lexicológico: lexicológicus, a, um. Sin: ad le-
xicológiam áttinens. liana, v. bejuco.
ley: lex, legis f. Uso: - abortiva, lex abortio- Líbano (Estado del Oriente Medio): Líba-
629
libélula
liberal: (que obra con liberalidad) liberalis, libertinaje: (desenfreno en las obras o en las
e. Sin: largus; largītor. Uso: ser -, largiri; lar- palabras) dissolútio, onis f. Sin: licéntia, in-
gitate uti in áliqua re, erga áliquem; ser muy temperántia; immodéstia; impudicítia; licén-
-, magna esse liberalitate // (partidario de la tia libidoque; libertas effrenata, máxima,
libertad política en los Estados) liberalis, e. nímia, procax; morum solútio; soluti vel dis-
Sin: liberalista, ae m; liberalismi fautor. soluti mores. Uso: - sexual, licéntia sexua-
lis.
liberalismo: liberalismus, i m. Sin: civilis li-
bertatis stúdium. Uso: - desenfrenado, effre- libertino: (entregado al libertinaje) intémpe-
nus liberalismus; - económico, liberalismus rans, antis. Sin: immodestus; impudīcus; dis-
oeconómicus. solutus; voluptati déditus // sust asotus, i m;
lastaurus, i m; dissolutus homo.
liberalización: plenioris libertatis concéssio.
Libia: Líbya, ae f; Líbye, es f.
Liberia: Libéria, ae f.
líbico, ca o libio, bia: adj líbycus, a, um. Sin:
liberiano: adj liberianus, a, um // sust Liberi- libys, yos; libystīnus // sust Libys, yos (pl
anus, i m. Líbyes, um) m; Libyssa, ae f; Libystis, ĭdis f.
líbero: Dep lusor (-oris m) liber. libidinoso: libidinosus, a, um. Sin: lascivus;
luxuriosus; licentiosus.
libertad: libertas, atis f. Uso: - civil, civis li-
bertas; - condicional, libertas custodita; - fun- libra: (medida de capacidad) lībra, ae f. Sin:
damentales, libertates fundamentales; - librale pondus. Uso: de una -, libralis, e;
ilimitada, libertas illimitata; - personal, pri- media -, semilibra vel selibra; una - y media,
vati hóminis libertas; - política, libertas polí- tres selibrae // (moneda) - esterlina, libella
tica; - provisional, libertas temporária; - británnica vel ánglica. Sin: libra sterlíngica;
religiosa, libertas religionis; libertas reli- nummorum sterlingicorum libra.
giosa; - religiosa y de conciencia, libertas re-
ligionis et conscientiarum; - sociales, libramiento: (acción de librar) liberátio,
libertates sociales // - de los ciudadanos, onis f // (libranza) v. esta voz.
communis libertas; - de coligarse, libertas
coalitionis; - de conciencia, facultas credendi librancista: (el que recibe una libranza) sýn-
quod cuique libet; - de enseñanza, libertas graphā (vel tésserā nummáriā) donatus; (el
docendi; - de imprenta, libertas rei pressó- que tiene una o más libranzas a su favor)
riae; libertas quidvis typis edendi; - de pala- sýngraphā vel sýngraphis instructus, práedi-
bra, quidvis loquendi facultas vel licéntia; - tus.
de pensamiento, quídlibet sentiendi facultas;
- de residencia, potestas domicílii eligendi; - libranza: (orden de pago) sýngrapha, ae f;
de trabajo, libertas opifícii. sýngraphus, i m. Sin: téssera nummária.
630
libro
library (Inform), colección de funciones com- putus conditórius; - de la caja de ahorros, li-
plejas: bibliotheca, ae f. Sin: librária, ae f (ta- bellus aerárii.
berna) . Uso: shared - , bibliotheca mútua.
libreto: libellus drámatis músici. Sin: melo-
libre: (exento, dispensado) liber, bĕra, drámatis textus (-us m); fábulae libellus.
bĕrum. Sin: immunis, e. Uso: - de todo gasto,
liber ab omni sumptu; - de todo tributo, ab librillo: chartae tabácinae libellus.
omni ónere immunis.
librito: (libro pequeño) libellus, i m. Sin: par-
librea: (traje que llevan los criados de una vus liber. Uso: - de bolsillo, libellus sinualis,
casa importante) schema, ătis n vel schema, manualis, palmalis // (cuadernito de papel
ae f. Sin: vestis vel sýnthesis famularis. para fumar) v. librillo.
librepensador: liber suarum cogitationum libro: liber, bri m. Sin: opus; scriptum; volu-
auctor vel iudex. Sin: qui in religione suus men, mĭnis n. Uso: - best seller en 1961,
est; qui affirmat se esse religionis arbitráriae. liber, qui anno MCMLXI latissime divéndi-
tus est; - cristianos y paganos, eclesiásticos y
librera: (mujer que tiene por oficio vender seculares, religiosos y profanos, libri chris-
libros) librária, ae f // (esposa del librero) li- tiani et pagánici, ecclesiástici et saeculares,
brárii vel bibliopōlae uxor. religiosi et profani; - diario, - mayor, codex
(-dĭcis m) maior; codex maior rationum; li-
librería: (tienda donde se venden libros) li- bellus rationum; - digitales, libri modo digi-
brária, ae f. Sin: bibliopólium; taberna librá- tali transcripti; - educativo, bonus liber; liber
ria. Uso: - Herder, domus librária “Herder”; ad bene instituendum aptus; - escolares,
- Editorial Vaticana, Officina Librária Vati- scholares libri; - espirituales, libri quibus
cana; Librária Editória Vaticana; - de lance, - ánimi excoluntur; - fundamental del Orden
de ocasión, véterum librorum taberna // (bi- de las Naciones Unidas, liber fundamentalis
blioteca) bibliotheca, ae f. Uso: - privada, do- Ordinis Nationum Unitarum, - ilustrado, - de
méstica bibliotheca // (armario, estante para estampas, liber imagínibus distinctus, orna-
libros) librárium, ii n. tus, exornatus ; - impresos, libri impressi;
libri typis confecti; - manuscritos, libri manu
librero: librárius, ii m. Sin: bibliopōla, ae m; scripti vel confecti; - prohibidos, libri impro-
librorum vénditor, negotiator; negotiator li- batae lectionis // - con derecho de autor,
brárius. Uso: - ambulante, bibliopola circum- liber sub tutela iuris impressórii; - de a bordo,
foráneus; - editor, librorum redemptor; - de diárium náuticum; - de aventuras, de cásibus
lance, - de ocasión, libéllio, onis m; - de vicibusque liber; - de bolsillo, liber palmalis,
viejo, v. anticuario. sinualis, manualis; - de caja, pecúniae diá-
rium; - de cantos, liber cantualis; libros de
libresco: librárius, a, um. Sin: ex libris com- consulta, libri consulendi; - de cuentas, v. re-
paratus, sumptus, haustus. gistro de cuentas; - de cuentos, liber com-
mentícius; - de lectura, liber lectionis; libros
libreta: (cuadernito de anotaciones o apun- de préstamo, libri mútuo dandi; libros para
tes) libellus, i m. Sin: commentaríolum; par- uso escolar, libri in usum scholarum //
vus liber. Uso: - de ahorros, libellus ¡abran los -!, aperite (vel evólvite)
parsimóniae; libellus ad parsimóniam; cóm- libros!;¡cierren los -!, cláudite (vel compli-
631
licantropía
cate) libros!; querría sacar un - (de prés- licenciar: (dar permiso) licéntiam permíttere
tamo), velim librum mútuum accípere; pasar (con el gen del gerundio o con ut y subj). Sin:
al - mayor, in códicem maiorem rationum re- licéntiam álicui dare ut + subj; cópiam vel po-
ferre. testatem fácere; libertatem dare ut + subj //
(dar licencia a soldados o funcionarios) mít-
licantropía: (transformación de un hombre tere. Sin: dimíttere; exauctorare; áliquem
en lobo) lycanthropīa, ae f. Sin: in lupum missum fácere; discedendi álicui facultatem
convérsio // (trastorno mental) lycanthropia. dare; míttere in commeatum; commeatum vel
Sin: rábies lupina; insánia lycanthrópica. missionem dare álicui; vacationem (v. gr. mi-
lítiae) dare álicui (- temporáneamente); rude
licántropo: lycánthropus, i m. Sin: donare áliquem (- definitivamente). Uso: - al
lycanthropiā laborans vel affectus. ejército, dimíttere exércitum vel mílites //
(conferir la licencia universitaria) licéntiam
liceísta: lycēi vel lycīi discípulus, alumnus, álicui tribúere. Sin: licéntiā áliquem ornare.
scholaris.
licenciarse: (conseguir la licenciatura), v. li-
licencia: (facultad o permiso para hacer cenciatura.
algo) licéntia, ae f. Sin: potestas, facultas, atis
f; permissus, us m. Uso: - de conducir, licén- licenciatura: (grado de licenciado) licéntia,
tia gubernatória vel gubernationis; licéntia ae f. Uso: conseguir la -, licéntiam adipisci.
vehículum gubernandi; - de enseñar, licéntia
docendi; quitar a uno la - de enseñar, álicui licencioso: licentiosus, a, um. Sin: dissolu-
licéntiam docendi detráhere; - para llevar tus; impudīcus; morum licéntiae déditus; (de
armas, licéntia armorum utendorum; con - dichos o escritos) lascivus; obscenus. Uso:
de los Superiores, cum facultate Superiorum; vida -, vita et licéntia.
Superiorum permissu // (permiso concedido
a un militar para ausentarse de su cuerpo) liceo: lycēum vel lycīum. Uso: - científico,
commeatus, us m. Sin: dimíssio. Uso: - ab- lyceum scientíficum; lycium a doctrinis; -
soluta, míssio, onis f; darle a uno una -, áli- clásico, lyceum clássicum; lycium ab huma-
cui commeatum dare; estar de -, in nitate; lycium, antiquitatis lítteris perdiscen-
commeatu esse; commeatum accepisse vel dis; - musical, lyceum musicale; - Hugo
habere; mandar en - a uno, áliquem in com- Fóscolo, Lyceum Hugonis Fóscolo título;
meatum míttere; pedir -, commeatum pétere; Lyceum ab Hugone Fóscolo (appellatum);
tomarse una -, commeatum súmere // (exen- de -, lycealis, e vel lycéius; ad lyceum spec-
ción de un servicio) commeatus, us m. Sin: tans.
vacátio. Uso: disfrutar de -, uti vacatione //
(abusiva libertad en obrar o decir) licéntia. licitación: licitátio, onis f. Uso: - pública,
Sin: intemperántia; morum licéntia; verbo- áuctio pública.
rum licéntia // (grado de licenciatura) licén-
tia, ae f. Sin: docendi facultas // - poética, licopodio: lycopódium, ii n.
licéntia poética.
licor: (cuerpo líquido) liquor, oris m // (be-
licenciado: licentiatus, i m. Sin: licéntiā do- bida alcohólica) liquor. Sin: alcohólicus
natus, potitus; láuream vel licéntiam adeptus; potus vel liquor; válida vel validíssima pótio.
docendi facultate práeditus. Uso: - fuerte, liquor fortis; - de genciana, vá-
632
limador
lida pótio gentianina; - de nueces, liquor nú- lientérico: (perteneciente o relativo a la lien-
ceus. tería) ad lientériam pértinens // (que la pa-
dece) lientéricus, a, um.
licorexia: lycoréxia, ae f. Sin: intolerábilis
fames (-is f). lienzo: (tela) línteum, i n. Uso: de -, línteus //
(pared de un edificio, o trozo de muralla de
licorista: liquorárius, ii m. Sin: (el que hace una fortificación) murus, i m.
licores) liquorum confector; válidae potionis
effector; dúlcium potionum confector; (el que liga: (banda de tejido elástico, para asegurar
vende licores) liquorum vénditor, ínstitor, las medias o los calcetines) períscelis, ĭdis f;
propōla; válidae potionis vénditor. periscélium, ii n // (aleación, mezcla) mix-
tura, ae f. Sin: commixtura; temperatura //
licoroso: liquorosus, a, um. Sin: válidae po- (confederación que hacen entre sí los prínci-
tionis vel potioni símilis. pes o Estados) foedus, dĕris n. Sin: foederá-
tio; confoederátio; consociátio // (agrupación
licuable: liquábilis, e. o concierto de individuos o colectividades)
sodalícium, ii n. Sin: conspirátio; hetáeria.
licuadora: liquatórium, ii n. Sin: liquefactó-
rium. ligación, ligada o ligadura: religátio vel li-
gátio, onis f. Sin: ligatura; vínctio.
licuefacción: liquefáctio, onis f. Sin: liquátio;
conflatura; conflátio; fúsio. Uso: - de la lignita o lignito: lignites, ae f.
nieve, de la cera, nivis, cerae tabes; - de un
metal, alicúius metalli fúsio, fusura, confla- lija: (pez marino) squalus, i m.
tura.
lila: (arbusto) syringa, ae f. Sin: syringa vul-
líder ductor, oris m. Sin: dux, ducis m; caput, garis.
pĭtis n; partis auctor; factionis princeps; pár-
tium dominator vel princeps; qui factioni Liliput: regnum pumilionum. Sin: fabulosa
praeest. Uso: - de los comunistas, communis- liliputianorum cívitas.
tarum ductor vel caput; - de la democracia
cristiana, democrátiae christianae ductor; - liliputiense: pumílio, onis m. Sin: córpore
de los republicanos, eorum caput, quibus a re brevis // fig, adj brevíssimus, a, um. Sin: mi-
pública nomen // (el que va a la cabeza de nutíssimus.
una competencia deportiva) temporárius cer-
táminis victor; principatum temporárie (vel lima: (instrumento para desgastar y pulir)
temporáliter) óbtinens. lima, ae f. Uso: fabricante de limas, limárius,
ii m; limarum ártifex // (fig, corrección, en-
liderazgo: dominátio, onis f. Sin: dominatus, mienda) censura, ae f. Sin: corréctio; emen-
us m; principatus, us m; factionis réctio vel dátio; expolítio.
gubernátio.
limado: limatus, a, um. Sin: politus. Uso: no -,
lientera o lientería: lientéria, ae f. Sin: lévi- impolitus; rudis.
tas intestinorum.
limador: limator, oris m. Sin: qui limat.
633
limadura
limadura: (acción y efecto de limar) limátio, limonada: limonata, ae f. Sin: citrónea; ci-
onis f // (partecillas muy menudas que con la trónea pótio; limonata cítrina; cítrea vel cí-
lima se arrancan de alguna pieza de metal o trina pótio; posca citronata. Uso: -
de materia semejante) limatura, ae f. efervescente, limonata fervescens, efferves-
cens, effervens; - gasificada, limonata aëró-
limar: (pulir, desbastar con la lima) limare. phora.
Sin: limā polire áliquid // (pulir una obra) li-
mare. Sin: expolire, perpolire; limā pérsequi. limonero: citrus, i f. Sin: malus médica vel
assýria; limonis arbor; citrus limonum.
limbo: limbus, i m.
limosna: (lo que se da gratuitamente para
limitación: - de velocidad (señal de tránsito), socorrer una necesidad) stips, stipis f. Uso:
moderare (vel mínue, vel demínue, vel im- alargar la mano para recibir una -, manum
mínue) celeritatem. ad stipem porrígere; dar una -, stipem dare
vel porrígere (mendico); juntar la - en la igle-
limitativo: restrictivus, a, um. Sin: coarctans; sia, in templo stipem cógere vel collígere;
coangustans; in angustum deducens vel rédi- pedir -, mendigar, mendicare vel emendicare
gens. stipem ab áliquo; pedir una -, ab áliquo sti-
pem pétere vel rogare; áliquem stipem ro-
límite: limes, mĭtis m. Sin: términus; finis; gare; repartir limosnas, stipem spárgere vel
fines, ium fpl. Uso: - transversal, limes trans- largiri; vivir de -, mendicato cibo vitam sus-
versus; fijar un -, finem impónere vel statúere tentare; mendicando vívere; mendicantem ví-
// fig, sin -, sine fine; dempto fine; absque li- vere; stipe precária victitare // (en el uso
mítibus; límites de la naturaleza, naturae eclesiástico) eleemósyna, ae f. Uso: relativo
fines; dentro de los - de su jurisdicción, intra a la -, eleemosynárius; ad eleemósynam átti-
límites suae iurisdictionis; alcanzar los - de nens; dar limosnas, eleemósynas fácere;
edad, praescriptos aetatis límites attíngere. pedir -, eleemósynam pétere.
limnología: (estudio científico de los lagos y limosnero: (que da limosna con frecuencia)
lagunas) limnológia sive -logīa; limnelógia, largus vel liberalis erga páuperes // (pordio-
ae f. Sin: de lácubus doctrina, disciplina, sero, mendigo) mendīcus, i m. Sin: mendī-
sciéntia. cans // (encargado de recoger y repartir
limosnas) eleemosynárius, ii m. Sin: elee-
limnómetro: limnómetrum vel limnéme- mosynator; a largitiónibus // (el que en los
trum, i n. palacios de reyes, prelados, etc., reparte las
limosnas) magister largitionum. Sin: a largi-
limo: limus, i m. Sin: lutum; c(a)enum. tiónibus. Uso: - del rey, eleemosynárius ré-
gius vel regis; magister largitionum (vel a
limón: (fruto del limonero) limo, onis m. Sin: largitiónibus) regis; - del papa, eleemosyná-
limónium; cítreum; limóneum pomum; rius pontifícius vel Summi Pontíficis; magis-
malum cítreum; malum médicum vel assý- ter largitionum (vel a largitiónibus) Romani
rium. Uso: jugo, zumo de -, mali cítrei sucus. Pontíficis.
634
línea
635
lineal
del mundo actual, lineamenta adumbrare linker (Inform): consolidatrum, i n. Sin: con-
praecípua mundi, qui nunc est // - divisoria solidatórium.
(en autopistas), crepīdo (-dĭnis f) dissáepiens;
- divisoria de aguas, v. vertiente. linking (Inform): consolidátio, onis f. Uso:
dynamic -, consolidátio dynámica; static -,
lineal: linealis vel linearis, e. Sin: lineárius, a, consolidátio stática.
um; ex líneis constans. Uso: dibujo -, pictura
linearis. lino: linum, i n. Uso: - fino, cárbasus, i f sive
cárbasa, orum npl; de -, línteus; tela de -, lín-
linesman, v. juez (- de línea). teum; el que teje lienzos, telas (de lino), lin-
teárius, ii m.
linfático: lympháticus, a, um; v. anémico, es-
crofuloso // (fig, abúlico, flemático) v. estas linóleo: linóleum, i n. Sin: linóleum stratum.
voces.
linón: línteum subtile.
linfatismo: lymphatismus, i m. Sin: diáthesis
(-is f) lymphática; v. anemia, escrofulismo. linotipia: (máquina que compone y funde
mecánicamente los caracteres tipográficos
linfoma: lymphoma, ătis n. por líneas) lineotýpicum prelum vel praelum
// (arte de componer con dicha máquina) ars
lingote: (trozo o barra de metal en bruto) lineotýpica. Sin: imprimendi modus lineo-
tálea, ae f. Sin: língula; later, ĕris m. Uso: - týpicus; lineotýpica composítio; linearis lit-
de cobre, aes (aeris n) grave vel regulare; - de terarum composítio.
hierro, ferri língula; tálea férrea; - de plata,
later argénteus; argentum grave, infectum, linotípico: lineotýpicus, a, um. Uso: impre-
non signatum; - de oro, palacra, palacrana, sión -, lineotýpica impréssio; lineáribus litte-
palacurna; later auri vel áureus; tálea áurea; rarum formis (vel typis) impréssio.
rude auri pondus (-dĕris n).
linotipista: lineotypista, ae m; lineotypístria,
lingüista: glottólogus, i m. Sin: linguarum ae f. Sin: lineotýpici preli ópifex (-fĭcis mf);
studiosus vel peritus; vir linguis doctus; glot- linearis litterarum compositionis peritus vel
tológiae cultor. perita.
lingüístico: linguísticus, a, um. Sin: glotto- linterna: lanterna vel laterna, ae f. Sin: lan-
lógicus; ad linguísticam spectans; (gen) lin- terna gestábilis; eléctricum lampádium ges-
guae vel linguarum. Uso: desde el punto de tábile. Uso: - mágica, laterna mágica.
vista -, quod ad linguam pértinet.
linternita: lucérnula, ae f. Sin: parvum
link (Inform), conexión, enlace: sust coniúnc- lumen.
tio, onis f. Sin: vínculum, i n; ligamen, mĭnis
n // tr consolidare. liofilización: lyophilizátio, onis f.
636
lista
lipasa: lipasis, -is f. lírica: lýrica, ae f vel lýrica, orum npl. Sin:
lyricorum cármina.
lipemanía: lypemánia sive -manīa, ae f. Sin:
atra bilis vel atrabīlis, is f. lírico: lýricus, a, um. Sin: mélicus.
lipemaníaco: lypemániā (vel atrabīli) labo- lirio: lílium, ii n. Uso: - de los valles, v. mu-
rans vel affectus. guete.
lipemia: lipáemia sive -paemīa; lipháemia lirismo: lyrismus, i m. Sin: ánimi afféctio;
sive -phaemīa. spíritus (-us m) vel ímpetus (-us m) divinus;
instinctus (-us m) afflatusque lýricus; aestus
lipoma: lipoma, ătis n. Sin: adipoma. (-us m) vel fervor lýricus ingénii.
liquidación: mércium divendítio. Sin: diven- lista: (catálogo) index, dĭcis m. Sin: album;
dítio totalis; vendítio ex necessitate. Uso: - descríptio; númerus vel númeri mpl; tábula
de saldos o por fin de temporada, vendítio vel tábulae; rátio. Uso: - civil, fiscus; - elec-
rerum reliquarum. toral, tábulae, arum fpl; fig, - negra, (secre-
tus) invisorum (vel odiosorum, vel
liquidar: (hacer líquido algo sólido o gase- vitandorum) libellus; - de contribuyentes,
oso) liquare. Sin: liquefácere // (saldar, pagar censuales libri; - de empleados, publicorum
enteramente) - las deudas, nómina sólvere, ministrorum index; - de gastos, rátio, onis f ;
dissólvere, persólvere, expedire // (vender - de libros, librorum index; - de vinos, vino-
mercancías en liquidación) merces divéndere rum charta; - de los esclavos, descríptio ser-
// (poner término a algo) - un negocio, negó- vorum; - de los filósofos, philosophorum
tium expedire. index; - de los jueces, album iúdicum; - de
los presos, rátio cárceris; - de los senadores,
líquido: adj líquidus, a, um // sust liquor, oris album senatórium; - de los soldados, mílitum
m. Uso: - orgánico, liquor orgánicus. númerus vel númeri; - de una comida, v.
menú // (recuento en alta voz que se hace de
lira: (moneda italiana) lira, ae f. Sin: libella; las personas que deben estar en un lugar) ca-
lira vel libella itálica; itálicus denárius // (ins- tálogus, i m. Uso: pasar -, nómina pronun-
trumento músico) lyra, ae f. Sin: fides, ium tiare; catálogum recitare // borrar a uno de la
fpl. Uso: aprender a tocar la -, fídibus dís- -, erádere vel erípere áliquem albo; estar en
cere; enseñar a uno a tocar la -, áliquem do- la -, in albo vel in númeris esse; poner a uno
cere fídibus; saber tocar la -, fídibus scire; en la -, alicúius nomen in índicem (vel in tá-
tocar la -, lyrā (vel fídibus) cánere // (genio bulas, vel in números) referre; nomen alicú-
poético, estro) spíritus poéticus. Sin: ingénii ius in albo ascríbere; alicúius nomen albo
vena // (constelación septentrional) Lyra, ae ascríbere; míttere áliquem in album; áliquem
f. Sin: fidícula. referre in album // (tira, de papel) (chartae)
scídula, ae f. Sin: (chartae) resegma, ătis n;
637
listín
(tira, de género) fascíola vel fáscia, ae f // tica; historia de la -, litterarum história; perí-
(raya de color en una tela o tejido) virga, ae odos de la -, litterarum aetates; tratar de - en
f. forma histórica, de lítteris, explicatis ordíni-
bus témporum, ágere // (conjunto de la pro-
listín: index, dĭcis m. Sin: ordo scriptus. ducción literaria) litteratura, ae f. Sin:
lítterae, arum fpl; litterarum monumenta.
listing, v. program. Uso: - cristiana, christianae lítterae; - cris-
tiana antigua, christianae antiquitatis lítterae;
listo: (hábil, mañoso, sagaz) hábilis, e; peri- - griega cristiana, christiana gráecitas; - in-
tus, a, um; (diligente) díligens, entis; (pronto, fantil, scriptiones púeris destinatae; ópera
expedito, dispuesto) expeditus. puerorum índoli accommodata; - latina, Ro-
manorum lítterae; latinae lítterae; - latina
listón: (tabla angosta y larga) assérculum, i cristiana, christiana latínitas; christianae lati-
n; assérculus, i m. nitatis lítterae; christianorum lítterae latinae;
- moderna, litteratura moderna; - popular, lit-
lisura: lévitas, atis f. Sin: levor, ōris m. teratura popularis; - de ficción científica, lit-
teratura fictionis scientíficae; - de pacotilla,
litántrax: lithanthrax, ăcis m. litteratura sórdida; libri sórdidi.
638
liturgia
litógrafo: lithógraphus, i m. Sin: lithográ- litro: litrum, i n; litra, ae f. Uso: medio -, se-
phiae peritus vel cultor. milītra sive semilītrum.
639
litúrgico
vel disciplina ; de sacris caerimóniis doctrina. llanta: (cerco de la rueda) canthus, i m. Sin:
círculus; orbis (-is m); rotae orbis. Uso: -
litúrgico: litúrgicus, a, um. Sin: ritualis, e; ad para la nieve, canthus hiemalis; - de hierro,
ritus sacros spectans. Uso: acción -, áctio li- círculus férreus.
túrgica; asamblea -, coetus (-us m) litúrgicus;
celebración -, celebrátio litúrgica; renova- llanto: deshacerse en -, in lácrimas effundi;
ción -, renovátio litúrgica. lácrimas profúndere; fatíscere vel fatisci in
lácrimas.
liturgista: liturgista, ae m. Sin: litúrgiae stu-
diosus; peritus rei litúrgicae; disciplinae li- llanura: planíties, ēi f. Uso: - baja, iacéntia
túrgicae professor, magister. loca npl; demissa loca.
llama: (animal) anchénia lama. llave: clavis, is f. Uso: - falsa, clavis lacónia,
adúltera, adulterina; - inglesa, clavis ánglica;
llamada: advocátio, onis f. Sin: appellátio // - de encendido, clavis ignitioni incitandae; -
(toque para que la tropa entre en formación) de seguridad, clavis securitatis; - de un grifo,
(e)vocátio, onis f. Sin: convocátio; appellátio epistómium; el que fabrica llaves, clavicá-
// - telefónica, telephonema, ătis n (dat y abl rius, ii m // estar bajo -, esse sub clavi; guar-
pl -is). Sin: telephónica advocátio, evocátio, dar bajo -, sub clauso habere; ofrecer las - de
appellátio, compellátio; - de larga distancia o la ciudad, claves urbis (in argumentum delati
interurbana, telelóquium. impérii) deferre // (- musical) index, dĭcis m
// (corchete) uncus, i m. Sin: parénthesis un-
llamador: (persona que llama) appellator, cinata. Uso: colocar, encerrar algo entre lla-
oris m. Sin: convocator // (aldaba) pulsábu- ves, áliquid parenthésibus uncinatis
lum, i n. Sin: malléolus; pistillus. Uso: - pe- interclúdere //(en ciertas clases de lucha,
queño, parvus malléolus // (botón del timbre presa en el cuerpo o miembro del adversario)
eléctrico) pressoríolum, i n. Sin: malléolus; prehénsio, onis f // Electr, spina (-ae f) con-
glóbulus; tintinnábuli glóbulus vel pulsábu- tactūs.
lum; malléolus eléctrica vi actus. Uso: apre-
tar el -, parvum malléolum comprímere vel llavecita: clavícula, ae f.
dígito prémere; apriete el -, glóbulum ímpri-
mas, premas, ímprime, preme. llavero: (persona) claviculárius, ii m // (uten-
silio) claviculárium, ii n. Sin: clávium retiná-
llamamiento: arcessítio, onis f. Sin: arcessī- culum.
tus (solo abl -u). Uso: por tu -, tuo arcessitu.
llegar: - en avión, en tren, en nave, aero-
llamar: vocare. Sin: appellare. Uso: ¿cómo plāno, trámine, nave ádvehi; - el primero (en
te llamas?, quod est tibi nomen?; quis (m) vel una competencia), metam primum appétere.
quae (f) vocaris?; el que llama, advocator.
llenarse: (hartarse de comer o beber) v. har-
llana: (paleta con que extienden el yeso los tarse.
albañiles) trulla, ae f.
llevar: ferre. Sin: afferre; deferre; inferre; ad-
640
locomotora
dúcere; gérere; portare, véhere. Uso: - un mientos como cines, teatros, restaurantes,
asunto ante alguien, rem ad áliquem deferre; etc.) v. vestíbulo.
- la guerra, bellum inferre con dat o in y ac;
- a mal, aegre ferre; el que lleva, adductor, lobo: lupus, i m. Uso: - ártico, lupus árcticus.
oris m; el que lleva de un lugar a otro, cir-
cumductor, oris m; - sobre los hombros, locación, v. arrendamiento, 1ª acepción.
(h)úmeris sustinere; - un vestido, indutum
esse veste. local: adj localis, e // sust oecus, i m. Sin:
diaeta, ae f; sedes, is f; conclāve, is n; locus,
llorado: no -, indeploratus, a, um. Sin: inde- i m. Uso: - nocturno, devertículum noctur-
fletus. num; - públicos, oeci públici.
llorar: flere, deflere. Sin: lacrimare, illacri- localidad: sedes, is f. Uso: - numerada, sedes
mare, illacrimari. Uso: - a lágrima viva, vim número notata.
lacrimarum profúndere; effundi in lácrimas.
localismo: (excesiva preocupación de uno
llover: plúere. Uso: llueve a cántaros, a por el lugar en que ha nacido; afición al ca-
mares, urceatim pluit; torrentis modo imber rácter local) oppidana iactátio.
effúnditur; deja de -, imber désinit vel remit-
tit; empieza a -, plúere íncipit; está por -, localización: loci definítio, inquisítio, coartá-
imber ímminet. tio sive coarctátio.
Lloyd: socíetas marítima, quae vocatur localizar: (fijar, encerrar en límites determi-
Lloyd . Sin: socíetas marítima Lloyd (ap- nados) loci situm definire vel circumscríbere
pellata). // (averiguar el lugar) loci situm inquírere //
(determinar o señalar el emplazamiento que
lluvia: plúvia, ae f. Sin: imber, bris m. Uso: - debe tener algo) locum coartare.
abundante, plúvia copiosa; magnus imber; -
ácida, plúvia ácida; - deshecha, torrencial, locativo: adj locativus, a, um // caso -, loca-
imber máximus vel effusus; - de balas, imber tivus, i m.
plúmbeus; imber glándium; imber plumbo-
rum vel plumbearum; plúmbea grando (-dĭnis loción: lótio, onis f. Sin: lavátio; lotura. Uso:
f); - de lágrimas, imber vel vis lacrimarum. - para después del afeitado, linimentum con-
fectae rasurae.
lluvioso: pluviosus, a, um. Sin: pluvialis, e;
plúvius. locomoción: locomótio, onis f. Sin: véctio;
vectura; facultas se movendi. Uso: medios de
load (Inform): (pasar datos de un disco a la -, vehícula, orum npl; vecturae, arum fpl.
memoria) légere // (mover datos de la memo-
ria a un registro) movere. locomotor: motórius, a, um. Sin: ad moven-
dum aptus.
lobby: (grupo de personas influyentes, orga-
nizado para presionar en favor de determi- locomotora: tractórium, ii n. Sin: currus vec-
nados intereses) círculus fautorum // tórius vel tractórius; máchina vectória vel
(vestíbulo de un hotel o de otros estableci- tractória; currus ferriviárius tractórius. Uso:
641
locomóvil
642
lubricar
losa: (piedra plana que sirve para varios lotero: fisci aleatórii exactor.
usos) lapis, ĭdis m. Sin: saxum; lámina lapí-
dea. Uso: - sepulcral, sepulcralis lapis; - de loza: (conjunto de objetos de -) v. vajilla.
mármol, marmórea lámina // (- para pavi-
mento o mampostería) saxum quadratum. lozanear (las plantas, los prados): pubés-
Sin: quadratus lapis. Uso: - grande, ingens cere.
saxum quadratum // (sepulcro) sepulcrum, i
n. Sin: monumentum (sepulcri). lubricación: lubricátio, onis f.
lotear: fundum dispertire. Sin: práedium in lubricante: adj lubríficus, a, um // sust axún-
portiúnculas divídere. gia, ae f. Sin: óleum axungiale, lubríficum,
lúbricans; unguentum lubricativum. Uso: de-
loteo: fundi partítio. Sin: divísio fundi in pósito del - (en un motor), cupa, ae f.
portiúnculas.
lubricar: lubrificare. Sin: axúngiā (óleo lu-
lotería: (especie de rifa) sortítio, onis f. Sin: brífico) oblínere.
sórtium álea; schedarum vel schedularum
643
lubrificación
lucro: lucrum, i n. Uso: - cesante, lucrum luminosidad: luminósitas, atis f. Sin: clári-
cessans. tas; lucíditas; luculéntia.
644
luz
lunación: lunátio, onis f. Sin: circúitus luna- lustrar: nitidare. Uso: - los zapatos, cálceos
ris; lunae gyrus (-i m). Uso: - astronómicas nitidare, expolire; cretā sutóriā (vel melanté-
de 1968, lunationes astronómicae anni (vel riā, vel atramento sutório, vel liquámine sutó-
anno) 1968. rio) cálceos línere, circumlínere, úngere,
perúngere.
lunar: lunaris, e. Sin: lunae (gen). Uso: pai-
saje -, lunaris locorum prospectus (-us m) ; luteranismo: (doctrina de Martín Lutero,
superficie -, fácies lunaris; el variar de la luz confesión luterana) lutheranismus vel luthe-
-, lunae lúminum varíetas. rismus, i m. Sin: doctrina lutherana; plácita
Lutheri; religio lutherana // (comunidad de
lunario: (perteneciente o relativo a las luna- los que viven en la confesión luterana) luthe-
ciones) ad lunationes áttinens // (almanaque rani, orum mpl. Sin: Lutheri ásseclae; luthe-
o calendario) v. estas voces. ranismi sectatores.
lúpulo: lupus, i m. Sin: lupus salictárius; hú- luxemburgués: adj luxemburgensis, e. Sin:
mulus lúpulus. luciliburgensis, e; Luxemburgi, Lucemburgi,
Luciliburgi (gen) // sust Luxemburgensis, is
lupus: lupus, i m. mf. Sin:Luxemburgi íncola.
645
gala, fax (facis f) bengalensis vel bengálica;
ignis bengalensis vel bengálicus // (de auto-
motor) - cortas, lux candens; - largas, lux
praecandens vel plena; - (trasera) derecha, -
izquierda, lámpyris (-ĭdis f) déxtera (vel dex-
tra), sinistra // dar a - (publicar una obra) in
lucem proferre.
646
M
macaco: macacus, i m. maceta: (tiesto) testa floralis; testa florum;
testa flóribus excolendis; testum florale vel
macarronea: macaronea, ae f. florum; florígerum vas; vas flóribus servan-
dis.
macarrones: macarones, um mpl. Sin: pas-
tilli, funículi, orum m; tubulati pastilli; pasta mach: machiana mensura.
tubulata vel segmentata; túbuli farinácei; fa-
rina subacta et tubulata. Uso: - con jugo, tu- machete: (cuchillo grande que sirve para
bulata pasta suco condīta; - con jugo de desmontar, cortar la caña de azúcar y otros
tomate, tubulata pasta lycopérsici liquámine usos) culter (-tri m) silváticus. Sin: oblongus
condīta; - con queso, pasta tubulata cáseo culter silváticus vel peracutus.
conspersa; - con salsa, pasta tubulata iure
íllita. machismo: virile supercílium. Sin: ostentata
virílitas; virilitatis celebrátio; nímius virilita-
macarrónico: macarónicus vel macarróni- tis cultus; masculini principatūs defénsio.
cus, a, um. Sin: folenghianus, folengianus;
bárbarus; semilatinus; culinárius. Uso: latín machista: sust virilitatis propugnator vel ce-
-, latínitas macarónica; lingua folenghiana. lebrator. Sin: masculini dominatūs propugna-
tor // adj virilitatem extollens. Sin:
macedón, macedónico o macedonio: adj masculinum dominatum propugnans vel céle-
macedónicus, macedónius; macedoniensis, e brans; iactanter virilis; masculinae protérviae
// sust Mácedo, ŏnis m. Sin: Macedónius, ii (gen).
m.
macillo, v. mazuelo.
macedonia: (ensalada de frutas) poma con-
ditiva npl. Sin: conditiciorum pomorum macrobiótico: macrobióticus, a, um.
commíxtio; poma sáccharo citreoque condīta.
macrocefalia: macrocephália sive -phalīa, ae
Macedonia: Macedónia, ae f. f. Sin: nímium calvae incrementum.
647
macroftalmo
648
magia
madrina: matrina, ae f. Uso: - de bautismo, maestría: callíditas, atis f. Sin: magna perí-
lustralis vel lústrica sponstrix (-īcis f); lustra- tia; sollers indústria; praeclara ars; mirum ar-
lis (vel lústricae) generationis parens; mater a tifícium.
baptísmate; a lustrali (vel a lústrica) genera-
tione parens; - de bodas, prónuba vel pa- maestro: magister, tri m. Uso: - de primera
ranympha, ae f. enseñanza, ludi magister; litterator; elemen-
tárii ludi magister; rudimentista, ae m; - de
madroño: (el arbusto) árbutus, i f // (el fruto) armas, - de esgrima, artis gladiatóriae magis-
árbutum, i n. ter vel doctor; lanista, ae; - de baile, saltandi
magister; - de canto, - de capilla, phonascus;
maduración: maturátio, onis f. Sin: matúri- magister chori canéntium; cantorum coetūs
tas, atis f. Uso: - personal, personalis maturá- magister; - de ceremonias, caerimoniárius vel
tio; - psicológica e histórica, hóminum caeremoniārius; praefectus (vel magister vel
temporumque progressiones; alcanzar su -, antistes,-stĭtis m) caerimoniarum vel caere-
ad maturitatem pervenire; maturitatem adi- moniarum; - de música, magister músicae; -
pisci; maturéscere; maturari; llevar a -, ad de novicios, magister noviciorum vel novitio-
maturitatem perdúcere; maturare (tr). rum; - de obras, officinator, oris m; structo-
rum vel caementariorum magister;
madurez: matúritas, atis f. Sin: maturátio. redemptor; conductor; - de retórica, rhetor;
Uso: - perfecta, quaedam quasi matúritas et - del Sacro Palacio, Magister (vel Praefectus)
perféctio; - de los años, de los tiempos, aeta- Sacri Palátii Apostólici; - en artes, liberálium
tis, témporum matúritas. ártium doctor.
649
mágico
mágico: mágicus, a, um. Sin: magus // fig magnético: magnéticus, a, um. Sin: magné-
mirus; miríficus; mirábilis; mirandus; singu- tica vi práeditus vel instructus. Uso: aguja -,
laris; incredíbilis; divinus. pýxidis náuticae acus (-us m).
650
majestad
magnetológico: magnetológicus, a, um. Sin: lígio vel doctrina; relígio Mahometi; relígio a
ad magnetológiam áttinens. Mahometo cóndita.
mago: (miembro de la casta sacerdotal en la maíz: mais vel mays indecl n. Sin : máiza vel
religión zoroástrica) magus, i m. Sin: Persa- máisa, ae f; mays, maydis vel maidis f; zea, ae
rum sacerdos // (persona versada en la magia f; zea (-ae f) mais (indecl); zea frumentum;
o que la practica) magus, i m. Sin: mágicae granum turcum; tríticum túrcicum. Uso:
artis peritus; mágica arte pollens vel potens - tostado, zea tosta vel fricta; rosetas, flores o
// fig magníficus homo. Sin: habilíssimus ár- palomitas de -, zeae grana inflata, tosta, fricta
tifex // (astrólogo) v. esta voz. // (grano de esta planta) v. grano.
651
make-up
malacia: avíditas edendi cibos acres. malbaratador: adj pródigus, a, um. Sin: dís-
sipans, antis // sust dissipator, oris m. Sin: ef-
Málaga: (ciudad de España) Málaca, ae f. fusor, profligator, profusor, oris m. Sin: homo
Uso: de -, malacitanus, a, um; malacensis, e. pródigus; qui díssipat.
málaga: (vino dulce que se elabora con la maldiciente: adj malédicus, a, um. Sin: ma-
uva de la tierra de Málaga) vinum malacita- ledīcens; ore (vel linguā) solutus, dissolutus,
num vel malacense. effrenatus, ímpudens; mordax. Uso: ser muy
-, solutíssimae linguae esse // sust malédicax
malagueña: (aire popular propio y caracte- vel male dicax, acis m. Sin: obtrectator; ma-
rístico de la ciudad de Málaga) cantiúncula lédica lingua.
malacitana.
maldición: (imprecación) v. esta voz // fig
malandrín: latro, onis m. Sin: grassator; pestis, is f; pernícies, ēi f (de personas o
praedo; fur, is m, fúrcifer, fĕri m; homo sce- cosas); calámitas, atis f (de cosas). Uso: ¡-!
leratus vel iníquus. malum!; male sit (v. gr. tibi)!
malaria: malária, ae f. Sin: malus aër (áëris; maleable: malleábilis, e. Sin: dúctilis, e;
ac áërem vel áëra); morbus paluster vel málleo óbsequens. Uso: ser -, málleo (vel
palustris; febris palustris; palustris contágio málleis) óbsequi // fig flexíbilis, e. Sin: flé-
652
mamadera
maleta: vídulus, i m. Sin: bulga; averta; sác- maltés: adj melitensis, e // sust Melitensis, is
culus; sácculus viatórius; cista itinerária vel m.
viática. Uso: - de cuero, cista scórtea; hacer
uno la -, viáticum parare; res ad iter neces- maltratar: male (vel acerbe, vel áspere) trac-
sárias parare (disponer lo necesario para un tare. Sin: vexare; cruciare; male mulcare;
viaje); sárcinas (vel vasa) collígere (prepa- péssime cum áliquo ágere.
rarse para irse de alguna parte, o dejar
algún cargo o empleo). maltusianismo: malthusianismus, i m. Sin:
malthusiana (vel Malthúsii) doctrina, princí-
maletero: (el que hace maletas) vidulorum pia, praecepta.
(vel bulgarum, vel perarum) ópifex (-fĭcis m)
// (el que las vende) vidulorum vénditor vel maltusiano: adj malthusianus, a, um // sust
propōla // (botones) v. esta voz. malthusianus, i m. Sin: malthusianismi sec-
tator; Malthúsii ássecla.
maletín: crumīna, ae f. Sin: cista manualis;
cistella itinerária vel viática. malva: malva, ae f. Uso: de color -, molóchi-
nus.
malformación: defórmitas, atis f. Sin: dis-
tórtio; enórmitas. malvasía: malvasiense, is n. Sin: vinum
monembasianum vel monobasianum.
malgache: adj madagascariensis, e // sust
Madagascariensis, is m. malvavisco: althaea, ae f. Sin: hibiscum, i n.
653
mamar
654
maníaco
mĭnis n; v. regulador. Uso: - a distancia, te- brazo) mánica, ae f. Uso: - larga, mánica
lemoderamen, mĭnis n; e longinquo diréctio; longa; - demasiado cortas, mánicae nimis
guiar o conducir por medio de un - a distan- curtae // (tubo largo de lona o de cuero) túbu-
cia, telemoderari; - electrónico, moderamen lus, i m // (red de forma cónica que se man-
electrónicum. tiene abierta con un aro que le sirve de boca)
máculae, arum fpl. Sin: retículum.
mandolín o mandolina: mandolinum, i n.
Sin: fidícula vellicata; fidículae mandolinia- mangana: mánganum, i n.
nae. Uso: tocar el -, fídibus mandolini cá-
nere. manganeso: manganense, is n. Sin: mangá-
nium, ii n.
mandrágora: mandrágoras, ae f.
mangánico: mangánicus, a, um.
mandril: mandrillus, i m. Sin: mormon, onis
m; cynocéphalus mormon; símia cynocé- manguera: uter, utris m. Uso: - de jardín,
phala africana. uter hórticus.
655
manicomio
656
mano
usus // (faena y operación que se hace a Sin: confector // fig machinator, oris m. Sin:
bordo de los buques con su aparejo, velas, molītor; adulterator; plasmator infīdus; péssi-
anclas, etc.) artifícia, orum npl. Sin: náutica mus tractator // (aparato) instrumentum
ministéria npl. Uso: la - de los remos, remi- manu agitandum . Uso: - telegráfico, plec-
gátio; la - de las velas, velificátio; ejecutar trum telegráphicum; - Morse, plectrum Mor-
las -, armamenta compónere; ordenar las -, sianum; plectrum a Morse dictum.
iubere armamenta collocari vel aptari // (ma-
quinación, intriga) artifícium, ii n. Sin: ma- manipular: compónere. Sin: confícere; con-
chinátio; máchina, ae f vel máchinae, arum flare // fig machinari. Sin: moliri; strúere;
fpl; malae artes; perplexa rátio. Uso: - oculta, mala fide plasmare; suis cómmodis aptare vel
artes occultae; clandestina consília, con una accommodare; ad suam utilitatem convértere.
- engañosa, per dolum; dolose.
manípulo: (división del ejército romano bajo
maniobrabilidad: agílitas, atis f // fig ductí- la república) manípulus, i m. Uso: por maní-
litas, atis f. Sin: ad cedendum proclívitas; pulos, per manípulos; manipulatim // (orna-
alienae voluntati obnoxíetas. mento sagrado) manípulus, i m. Sin:
manipulare indumentum; ornatus (-us m) ma-
maniobrable: moderábilis, e. Sin: hábilis; nipularis.
ágilis; versábilis; dúctilis; facíllime guberná-
bilis; gubernatu facíllimus // fig tractábilis, e. maniqueísmo: manichaeismus, i m. Sin: ma-
Sin: facíllime suadíbilis vel cedens. nichaeorum doctrina, háeresis, secta.
maniobrar: moderari. Sin: ágere; gubernare; maniqueo: adj manichaeus, a, um. Sin: ad
movere; exercere; exercitare // (disponer, manichaeismum áttinens; manichaeismum
hacer mover tropas) movere. Sin: dispónere. rédolens (que manifiesta maniqueísmo) //
Uso: el general maniobró hábilmente, dux sust manichaeus, i m. Sin: manichaeismi sec-
perite cópias movit // (- una máquina) mo- tator vel ássecla.
vere. Sin: administrare // fig occulte vel
cállide dirígere. Sin: ad suam voluntatem maniquí: (armazón) sustentáculum véstium
fléctere. // (figura movible) exemplar fictícium; cor-
póreum simulacrum imitativum // (persona
maniobrero: moderator, oris m. Sin: guber- encargada de exhibir modelos de ropa) indū-
nator; rector; regens // fig machinator, oris m. tor, oris m; indūtrix, icis f. Sin: véstium indu-
Sin: cállidus moderator; machinator tectus ; tor m; véstium indutrix f; véstium monstrator
molītor vaférrimus. vel ostentator m; véstium monstratrix vel os-
tentatrix f.
manipulación: manipulátio, onis f. Sin:
adulterátio; péssima tractátio; suis cómmodis manivela: manúbrium, ii n. Sin: cupa; vec-
aptátio; ad suam utilitatem convérsio. tícula; vectis (-is m) versórius. Uso: pernio
de -, vectículae cardo (-dĭnis m).
manipulado: compósitus, a, um. Sin: confla-
tus; elaboratus // fig mala fide plasmatus. Sin: mano: manus, us f. Uso: - derecha, manus
suis cómmodis aptatus vel accommodatus. dextra vel déxtera; - izquierda, manus sinistra
vel laeva; con las - entrelazadas, mánibus
manipulador: (persona) compósitor, oris m. implexis vel consertis; dar la -, manum
657
manojo
porrígere; darse la mano (en señal de amis- mantecoso: butyro pinguis vel plenus.
tad), iúngere dextras; iúngere amice dextras;
dextram dextrae commíttere; estar en manos mantel: mantile vel mantele, is n; mantelum,
de uno, in mánibus alicúius esse; levantar la i n; mantélium, ii n. Sin: tricliniare línteum;
-, manum tóllere; tener a mano, ad manum mensae velamen (-mĭnis n). Uso: - del altar,
habere // - de obra: (precio) manuprétium vel altaris línteum; sacrae mensae línteum; con-
maniprétium, ii n. Sin: óperis remunerátio vel junto de manteles y servilletas para la mesa,
merces (-ēdis f). Uso: pagar la - de obra, ma- líntea convivália npl; tender el - sobre la
nuprétium dare //- de obra: (conjunto de asa- mesa, mantili (vel manteli, vel mantelo, vel
lariados) operariorum summa. Sin: universi mantélio) mensam stérnere.
operárii mpl. Uso: - de obra disponible, v.
mercado (- laboral) // (conjunto de veinti- manteleta: pallíolum; pállula; epitógium; te-
cinco hojas de papel) viginti quinque chartae gillum. Sin: alícula, ae f.
(vel chartarum) fascículus.
manteo: pállium, ii n.
manojo: manípulus, i m. Uso: por manojos,
manipulatim; atar los -, manípulos vincire. mantequera: (vasija en que se sirve la man-
tequilla) sinum, i n; sinus, us m.
manometría: manométria sive -metrīa, ae f.
mantequero: (el que hace la manteca) butyri
manométrico: manométricus, a, um. Sin: ad ópifex (-fĭcis m) // (el que la vende) butyri
manométriam spectans. ínstitor.
658
mapamundi
manufactura: (obra hecha a mano) manu- mañana: cras. Sin: die crástino. Uso: para -,
factum, i n. Sin: opus manu factum, confec- in diem crástinum; pasado -, peréndie; perén-
tum, formatum; res manu facta // (obra hecha dino die; postrídie huius diei; para pasado -,
con auxilio de máquina) opus fabrile. Sin: res in peréndium; in peréndinum diem; - por la -
fabrilis // (lugar donde se fabrica) fábrica, ae , cras mane; - por la tarde, cras vésperi.
f. Sin: officina. Uso: - de armas, fábrica ar-
morum. maoísmo: (doctrina) maotsetungana doctrina
vel rátio. Sin: maotsetungana instituta vel
manufacturación: fabricátio, onis f. plácita npl // (régimen) maotsetunganum ré-
gimen (-mĭnis n).
manufacturado: manu factus, confectus,
formatus. maoísta: adj maotsetunganus, a, um. Sin: ad
maotsetunganam doctrinam pértinens // sust
manufacturar: fabricari vel fabricare. maotsetunganae doctrinae fautor , sequax,
studiosus. Sin: maotsetunganorum instituto-
manufacturing: fabricátio, onis f. Sin: fabri- rum fautor.
catórium opus.
mapa: tábula (vel charta, vel forma) geográ-
manuscrito: adj manu scriptus. Sin: chiro- phica. Sin: topográphica tábula; topográphica
graphárius // (papel o libro escrito a mano) locorum descríptio; geográphicum dia-
manuscriptum, i n. Sin: manuscriptum vel gramma (-ătis n). Uso: - ferroviario, charta
manu scriptum; chirógraphum; liber manu tráminum; - vial, tábula viária; mapas en co-
scriptus; libellus manu exaratus; idiógraphus lores, geográphicae tábulae colóribus illus-
liber; lítterae autógraphae // (en paleografía) tratae.
codex (-dĭcis m) manu scriptus.
mapamundi: mappa (-ae f) mundi. Sin: orbis
manutención: tutela, ae f. Sin: conservátio; terrarum descríptio; (en un papel plano) tá-
tractátio conservativa; efficiéntiae cura; po- bula orbem terrarum describens; tábula totīus
téntiae tuítio; refectiones (vel restitutiones, orbis descriptionem cóntinens; terrarum orbis
659
maqueta
(-is m) in tábula depictus; (en una esfera) maquillar: fucare. Sin: fuco illínere vel tín-
terrarum orbis in sphaera depictus; sphaera gere; medicare fáciem (vel vultum, vel os), el
geográphica; spháerica vel sphaeralis terra- rostro vel unguículos, las uñas // maquillarse,
rum imago. Uso: - en relieve, globus terrarum se fucare. Sin: se fuco illínere vel tíngere
próstypis descriptus.
máquina: máchina, ae f. Sin: machinamen-
maqueta, v. boceto, esbozo. tum; machinátio. Uso: - afeitadora, novácula
machinalis; - automática, máchina autómata;
maqui o maquis: tectus libertatis gállicae - calculadora, máchina calculatória vel com-
propugnator. putandis númeris; - cibernéticas, máchinae
cybernéticae; machinamenta cybernética;
maquiavélico: adj machiavéllicus vel ma- máchinae machinarum gubernatrices vel mo-
chiavélicus, a, um. Sin: ad machiavellismum deratrices; - eléctrica, máchina eléctrica; má-
áttinens (perteneciente o relativo al maquia- china eléctride acta; máchina vi eléctrica
velismo); machiavellianam doctrinam rédo- acta; - electrónica, máchina electrónica; -
lens (que sabe a maquiavelismo) // (fig, que electrostática, máchina electrostática; - ex-
actúa con astucia y doblez) cállidus, a, um. ploradora, speculatrix máchina; - fotográ-
Sin: astutus; dolosus; vafer, vafra, vafrum // fica, máchina (vel machínula) photográphica;
(el que sigue las doctrinas del maquiave- - heladora, máchina gelúfica; - hidráulica,
lismo) doctrinae machiavellianae sectator, máchina hydráulica; - incubadora, máchina
fautor, assertor. incubatória; - magnetoeléctrica, máchina
magnetoëléctrica; - sumadora, máchina ad-
maquiavelismo: machiavellismus, i m. Sin: ditionalis; - taladradora, v. taladradora; - tri-
machiavelliana vel (Nicolai) Machiavelli lladora, máchina trituratória vel tritória // -
doctrina; Machiavelli de rebus políticis doc- de cocinar, máchina coquinatória; - de coser,
trina; Machiavelli in rebus políticis agendi consutórium; consutória máchina; máchina
rátio; in rebus políticis agendi rátio a Machia- sartória vel sartrix; sartoris máchina; máchina
vello commendata // (fig, modo de proceder suens vel cónsuens; máchina suendi vel con-
con astucia, doblez y perfidia) callíditas, atis suendi ; - de coser zapatos, máchina sutoria;
f. Sin: astútia; versútia; dolus; malítia. Uso: - sutoris máchina; - de coser grapas, v. abro-
político, regíminis callíditas; rátio dolose rem chadora; - de envolver, máchina involutória;
públicam gerendi. - de escribir, dactylógraphum, i n; dactylo-
gráphium; máchina vel machínula scriptória,
maquiavelista: adj machiavellismo adhae- dactylográphica, dactýlica; - de escribir blin-
rens // sust machiavellismi sectator. dada, dactylógraphum cataphractum vel lo-
ricatum; - de escribir eléctrica,
maquillador: fucationum ártifex. dactylógraphum electride actum; máchina
scriptória eléctride acta; - de escribir Olivetti,
maquillaje: fucátio, onis f. Sin: cósmesis, -is dactylógraphum olivettianum; máchina
(ac -in); cosmetórium, ii n; tinctura; faciēi scriptória olivettiana; - de escribir portátil,
(vel vultus, vel oris) vel unguiculorum fucá- dactylógraphum manuale vel portábile; - de
tio; faciēi vel unguiculorum medicátio, cul- escribir de oficina, dactylógraphum offícii; -
tus; cosmetórii indúctio; pigmenti illítio // de grapas, uncinatórium, ii n; máchina unci-
(fig, engaño, artificio) - de las palabras, ver- nandis chartis; - de lavar, máchina lavatória;
borum fucátio. - de rasurar, machínula rasória; - de rasurar
660
marcaje
eléctrica, rádula vel novácula eléctrica; ma- marasmo: marasmus, i m. Sin: tabes, is f; ta-
chínula rasória eléctrica; - de vapor, vapora- bitudo, dĭnis f; consúmptio; cachéxia. Uso: -
lis vel vaporária máchina; máchina vapore senil, marasmus senilis.
impulsa vel acta // escribir a -, dactylogra-
phare. Sin: máchinā scríbere. maratón: cursus marathónius. Sin: marathó-
nium certamen vel currículum; certamen cur-
maquinal: (perteneciente o relativo a los sórium marathónium. Uso: - olímpico,
movimientos y efectos de la máquina) machi- marathónius cursus olýmpicus, olýmpius,
nalis, e. Sin: mechánicus; machinárius // (fig, olympíacus; el que participa en un -, mara-
ejecutado sin deliberación) sine consílio ac thónii vel longíssimi currículi certator.
mente. Sin: sine consílio ac ratione factus; ex
consuetúdine sine consílio factus. maratoniano: marathónius, a, um.
maquinalmente: machináliter. Sin: mechá- marbete: insigne, is n. Sin: nota; títulus; tés-
nice // (fig, indeliberadamente) involuntárie. sera; praescríptio.
Sin: indeliberate; sine voluntate; sine mente
ac ratione. marca: insigne, is n. Sin: signum; nota. Uso:
- comercial o de fábrica, signum legítimum;
maquinaria: machinamenta, orum npl. Sin: domūs insigne; ergastérii vel officinae nota; -
instrumenta, orum npl; machinarum corpus digital, v. dactilograma; - registrada, insigne
(-pŏris n) , apparatus (-us m), instructura. públice inscriptum; nota públice inscripta;
vino de óptima -, vinum óptimae notae //
maquinista: machinator, oris m. Sin: machi- (Dep, el mejor resultado técnico) culmen,
nárius; máchinae ductor, rector, moderator. mĭnis n. Sin: primatus, us m. Uso: apareció
Uso: - del tren, machinator vel ductor trámi- una nueva - mundial, novum culmen munda-
nis. num ortum est.
marabú: (ave) cicónia gutturosa. Sin: cicó- marcaje: (en deportes) adversárii custódia.
nia gútture túmido // (adorno hecho de su Sin: adhaerendi rátio.
pluma) cicóniae gutturosae pluma.
661
marcapasos
marcapasos: - cardíaco, impulsórium cardí- fácere incípere; estar en -, iter fácere; estar a
acum. dos días de -, abesse iter duorum dierum; im-
pedir la - a alguien, itínere áliquem prohi-
marcar: (poner una marca) signare. Sin: no- bere; interrumpir la -, iter intermíttere
tare; notā distínguere; notam (álicui rei) im- (suspenderla); iter omíttere vel supprímere
prímere // (meter un gol) rete violare. Sin: (abandonarla); proseguir la -, pérgere in ití-
follem in portam ingérere vel impéllere // nere, iter pérgere vel continuare; iter non in-
(conseguir un tanto) punctum ferre. Sin: termíttere; reanudar la -, rursus se in viam
punctum sibi comparare // (en algunos de- dare // (ejercicio atlético) certamen ambula-
portes, contrarrestar el juego de su contrario tórium. Sin: certátio ambulatória; ambulátio
por medio de una vigilancia severa) adver- certatória; ambulátio agonística // (desplaza-
sárium prémere vel impedire. miento de un conjunto de personas con un fin
determinado) ambulátio, onis f. Sin: pompa.
marcha: (modo de caminar) gressus, us m. Uso: - de protesta, refragatória pompa; recla-
Sin: gradus, us m. Uso: con - veloz, citato vel mátio ambulatória; ambulatória dissensionis
pleno gradu; própere; apresurar la -, gressum patefáctio // (expedición) expedítio, onis f.
maturare; gradum áddere (sobrent grádui) // Sin: milítia. Uso: la - sobre Roma, expedítio
(acción de marchar) Mil iter, itíneris n. Uso: vel milítia adversus Romam // (fig, curso,
- apresurada, citato ágmine iter; - de longi- desarrollo) cursus, us m. Uso: la - de las
tud superior a la normal, magnum iter ; - mi- ideas, cursus sententiarum, opinionum, doc-
litar, iter militare; - regular de un día (6-7 trinarum; la - de los acontecimientos, cursus
horas), iustum iter; tropas, columna en -, rerum; la - del tiempo, procedens tempus //
agmen, mĭnis n; a largas -, citato ágmine; du- (pieza musical cuyo ritmo marcado evoca el
rante la marcha, in ágmine; cerrar la -, paso de un hombre o de un grupo en marcha)
agmen cláudere vel cógere; detener la -, concentus (-us m) ad gressum compósitus.
agmen constitúere; guiar la -, agmen dúcere Sin: aeneatorum concentus; tubarum cantus;
// (ejercicio militar) ambulátio, onis f. Uso: agminalis concentus. Uso: - fúnebre, fúnebris
adiestrar en la - a los soldados, mílites edu- concentus ad gresssum compósitus; - real, re-
care ambulatum; ejercitar con marchas a los galis concentus ad gressum compósitus; eje-
soldados, mílites ambulando exercere; ejerci- cutar una -, concentum ad gressum
tar en la - a los soldados, mílites in ambu- compósitum dare // (toque de caja o clarín
lando exercere // Mil y en general, - para que marche la tropa o para hacer los
ininterrumpida, contínuum iter; a - forzadas, honores supremos militares) týmpani cantus,
magnis vel máximis itinéribus; durante la -, us m (de caja); tubae (vel clássici, vel búci-
in itínere; iter fáciens; sobre la - (de prisa), nae) cantus (de clarín); incitati modi, orum
festinanter, festinato, properanter, properato; mpl // (grado de celeridad en el andar de un
sobre la - (inmediatamente, en el acto) sta- buque, locomotora, etc.) cursus, us m. Sin:
tim, ílico vel íllico, cito, confestim, extemplo; motus, us m; velocitatis gradus. Uso: tener
abrir la -, primo ire; apresurar la -, iter ac- una - regular (funcionar bien), in effectu
celerare, inténdere, maturare; cortar la - a al- esse; bene cúrrere vel moveri // (actividad o
guien, itínere áliquem interclúdere; dirigir la funcionamiento de un mecanismo) motus, us
- hacia alguna parte, iter áliquo facere, con- m. Uso: poner en - el motor, machinamen-
ferre, convértere, inténdere; áliquo contén- tum excitare, incitare, expedire, ciēre // (me-
dere; emprender la - hacia alguna parte, canismo para el cambio de velocidades en un
áliquo versus iter íngredi, inire, incípere; iter vehículo) copulátio, onis f. Sin: commutátio
662
mareógrafo
marchamo: stigma, ătis n. Sin: signum, i n. marear: ad náusam concitare vel movere.
Sin: stómachum movere. Uso: casi marea, ad
marciano: (adj, perteneciente o relativo al náuseam fere movet; este aroma me marea,
planeta Marte) martianus, a, um. Sin: már- hic odor fastídium mihi affert // marearse,
tius; stellae Martis (gen) // (supuesto habi- nauseare vel nausiare. Sin: náuseā commo-
tante del planeta Marte) stellae Martis veri; náuseā áffici vel cónfici. Uso: - viajando
íncola. Sin: alienígenus stellaris; extraterres- en avión, volans in áëre nauseare.
tris íncola.
marejada: maris perturbátio vel elátio.
marco: (unidad monetaria alemana) marca,
ae f. Sin: marca germánica; nummus vel maremoto: marimotus, us m; maris vel aquae
numus Germánicus // (pieza que rodea, ciñe motus. Sin: subaquánea perturbátio; vasta
o guarnece algunas cosas, y aquella en maris concússio; profundi maris aestus (-us
donde se encaja una puerta, ventana, pin- m) vel concussus (-us m); maris furentíssimus
tura, etc.) saeptum vel septum, i n. Sin: aestus.
forma; tábula marginata. Uso: pintura ence-
rrada en un -, pictura (vel picta imago) septo mareo: (efecto de marearse) náusea vel náu-
clausa; pictura (in) forma inclusa; poner el - sia, ae f. Sin: naupathīa vel pelagismus (con
a un cuadro, picturam tábulā marginata in- el movimiento de la embarcación). Uso: - en
clúdere. el avión, náusea aéria; sentir -, sufrir de -,
nauseare; que padece -, sujeto a -, nausea-
marconigrafía: marconigráphia sive -gra- bundus; el que padece -, nauseator, oris m //
phīa, ae f; v. radiotelegrafía. (incomodidad, molestia) incommóditas, atis
f. Sin: moléstia // (enfado) fastídium, ii n.
marconigráfico: marconigráphicus, a, um; v. Sin: táedium; náusea // (ajetreo) quassátio,
radiotelegrafista. onis f. Sin: iactátio; iactatus, us m // (agita-
ción) ánimi concitátio, commótio, permótio,
marconigrafista: marconigraphista, ae m; iactátio; ánimi motus.
marconigraphístria, ae f. Sin: marconigrám-
matis addictus vel addicta; v. radiotelegra- mareógrafo: maris aestūs index, dĭcis mf.
fista. Sin: áestuum marinorum index.
663
mareta
mareta: levior maris fluctuátio. nere // (dejar márgenes) marginare // fig se-
gregare. Sin: a vita sociali exclúdere; in ex-
marfil: ebur, éboris n. Uso: de -, ebúrneus; tremam societatem detrúdere.
ex ébore (factus, a, um); el que trabaja el -,
eborárius, ii m; faber eborárius // (parte dura margrave: margrávius, ii m. Sin: marchíco-
de los dientes cubierta por el esmalte) mes, ĭtis m.
substántia adamántina vel adamantēa.
margraviato: (dignidad, oficio) margravia-
margarina: margarina, ae f vel margarinum, tus, us m. Sin: margrávii dígnitas vel munus
i n. Sin: butyrum margarinum. // (jurisdicción) margrávii iurisdíctio vel
territórium.
margarita: (perla) margarita, ae f vel marga-
ritum, i n // (planta, flor) bellis, ĭdis f. María: Maria, ae f. Uso: - Santísima, Maria
Sanctíssima; la Virgen -, Beata Maria Virgo;
margen: margo, gĭnis mf // - del río, ripa, ae Dei Mater; Deípara; Sancta (vel Augusta, vel
f // que tiene margen, marginatus, a, um // fig, Alma) Dei Génetrix vel Génitrix, icis; - Auxi-
ocasión, motivo, occásio, onis f. Sin: ansa, ae liadora, Maria Auxilium Christianorum;
f. Uso: dar - para algo, ansam praebere; spá- Maria Auxiliatrix vel Adiutrix; mes de -,
tium dare. mensis marialis.
marginar: (apostillar) notas márgini appó- mariología: mariológia sive -logīa, ae f. Sin:
664
marroquí
mármol: marmor, ŏris n. Uso: - con vetas marrasquino: sucus cerásinus. Sin: dalmáti-
multicolores, marmor varietate macularum cus liquor; subamari cérasi liquor.
conspícuum; de -, marmóreus; revestir de -,
marmorare. marro: ludus velitaris.
marmolista: (artífice que trabaja en mármo- marrón: (color castaño) castanearum color
les) marmorárius, ii m // (que los vende) már- // (de color castaño) castanearum colore (abl
moris vénditor vel tractator. de cualidad).
665
marroquín
666
máscara
marxista: adj marxianus, a, um. Sin: marxís- máscara: (figura de cartón pintado que se
ticus; ad bona assequenda áttinens. Uso: doc- pone uno sobre el rostro para disfrazarse)
trina -, doctrina marxística // sust marxista, persona, ae f. Sin: larva. Uso: - de carnaval,
ae m. Sin: Cároli Marx sectator vel ássecla; indumentum oris; - de teatro, persona; per-
ássecla doctrinae marxianae; sectator placi- sona cómica (de comedia); persona trágica
torum marxisticorum; bonorum aequando- (de tragedia); con -, personatus; ponerse la -,
rum fautor. personam indúere, personā caput tégere; per-
sonam cápiti adícere; personam sibi accom-
marzo: Mártius, ii m. Sin: mensis Mártius. modare vel sibi aptare; quitarse la -,
Uso: de -, Mártius, a, um. personam depónere (también en sentido figu-
rado); quitarle a uno la -, desenmascararlo,
más: a lo -, summum vel máximum; - y -, álicui personam démere; alicúius cápiti per-
plus plusque; - o menos, plus minus; plus mi- sonam detráhere (también en sentido figu-
nusve; por - de cincuenta días, per plus quin- rado) // (traje extravagante con que se
quaginta dies // (signo de la adición) disfraza uno) aliena vestis, is f. Sin: alienus
additionis signum vel index (-dĭcis mf). hábitus vel vestitus, us m; insólita vel inusi-
tata vestis. Uso: ponerse la -, alienam vestem
masa: (magnitud física) massa, ae f. Uso: - indúere; quitarse la -, alienam vestem exúere
crítica, massa vel moles (-is f) crítica // (mu- vel depónere // (careta de colmenero o de es-
chedumbre o conjunto numeroso de perso- grima) persona, ae f // (careta que se usa
nas) multitudo, dĭnis f. Sin: magna multitudo. para impedir la entrada de gases nocivos en
Uso: la - de la población civil, magna cívium las vías respiratorias) persona, ae f. Sin: cas-
multitudo; penetrar en las - populares, ad po- sis, ĭdis f; masca, ae f. Uso: - antigás, masca
pulárium multitúdines propius accédere. antigasalis; persona contra letíferos flatus
praemúniens; cápitis integumentum adversus
masacrar: trucidare. Sin: mactare; cáedere; letíferos flatus ; - respiratoria, cassis du-
promíscue interfícere; efferate necare. cendo spirítui; cassis ad spirandum apta //
(persona enmascarada) homo personatus.
masacre: trucidátio, onis f. Sin: caedes, is f; Sin: homo personā tectus; qui personam
mactátio; mactatus, us m. gerit; homo aliena (vel insólita, vel inusitata)
veste tectus; qui alienam (vel insólitam, vel
667
mascarada
inusitatam) vestem gerit (si lleva traje extra- masculinización: virilis hábitus súmptio
vagante) // (fig, pretexto, disfraz) praetextum, (-onis f). Sin: virílium proprietatum súmptio;
i n; praetextus, us m. Sin: species, ēi f; virilitatis adulteratae comparátio.
nomen, mĭnis n. Uso: la - de la hipocresía,
integumenta dissimulationis; ocultarse tras masculinizar: virilem fácere vel réddere.
la - de la ficción, involūcris simulationis tegi; Sin: ad virilem morem convértere.
quitar a uno la -, detégere áliquem; evólvere
áliquem integumentis dissimulationis nuda- mascullar, v. farfullar.
reque; quitarse uno la -, simulationem
abrúmpere, depónere; abrúmpere omnem máser o maser: instrumentum maséricum.
dissimulationem; se detégere; se aperire; nu- Sin: instrumentum úndulis amplificandis.
dare ánimum; patefácere se totum (álicui);
tomar la - de la virtud, virtutis spéciem vel masificación: ad gregem redáctio (-onis f).
simulationem indúere. Sin: nímia aequátio.
mascarilla: (máscara que solo cubre la parte masonería: secta massónica. Sin: massónica
superior del rostro) os, oris n. Sin: parvum fáctio; consociátio massonum; fratérnitas
oris tégimen (-mĭnis n). Uso: con -, ore invo- massónica; fratérnitas factionis massónicae;
luto // (vaciado de yeso sacado sobre el ros- francomurariorum secta; francosocíetas
tro de una persona) os e gypso expressum. massónica; v. francmasonería.
Sin: vultus e gypso expressus.
masónico: massónicus, a, um. Sin: franco-
mascarón: (cara disforme o fantástica que murárius; v. francmasónico.
se usa como adorno en ciertas obras de ar-
quitectura) os deformatum. Sin: turpata oris masoquismo: masochismus, i m. Sin: algo-
lineamenta; turpis persona. Uso: - de proa, lágnia sive -lagnīa, ae f; algophília, ae f; ma-
rostrum, i n. sochianus libídinis furor.
mascota: (persona, animal o cosa que sirve masoquista: (perteneciente o relativo al ma-
de talismán, que trae buena suerte) amule- soquismo) masochianus, a, um. Sin: ad ma-
tum, i n. Sin: fortunae pignus (-nŏris n) // sochismum spectans // sust masochista, ae m.
(animal de compañía) ánimal assectans. Sin: homo masochiana perversitate affectus;
vir masochiana libídine afflictus // fig homo
masculinidad: masculínitas, atis f. Sin: virí- dolorum cúpidus.
litas; mos (moris m) masculinus vel virilis.
668
matasellar
mastitis: mastitis, ĭdis f. Sin: mammae vel matanza: (mortandad de personas ejecutada
mamillae inflammátio. en una batalla, asalto, etc) interféctio, onis f.
Sin: strages, is f; caedes, is f. Uso: la - de los
mastodonte: mástodon, ontis m; mástodus, armenios y los kurdos, interféctio Armenio-
dontis m. Sin: élephas primigénius // fig rum ac Curdorum // (acción de matar los cer-
homo pergrandis. Sin: homo immani córporis dos y de preparar su carne) mactátio, onis f
magnitúdine.
matar: mactare. Sin: cáedere; occídere; in-
mastodóntico: mastodónticus, a, um. Sin: in- terfícere; necare.
gens; enormis, abnormis, immanis.
matasellar: signum imprímere. Sin: sigillo
mastoideo: mastoidēus, a, um. Sin: mastói- cursuali notare áliquid.
669
matasellos
670
Mauritania
puede recibir un color sin perder el nombre vel in matrīce inscríbere; in albo ascríbere; in
que lo distingue de los demás) varíetas, atis f. album vel in tábulas referre; in matrículae ór-
Sin: differéntia; dífferens coloris spécies (-ēi dinem referre.
f). Uso: hasta en el blanco se advierten mu-
chos -, in candore ipso magna differéntia est; matrimonial: conubialis, e. Uso: guardar di-
colores de diversos -, várii colores // (grado ligentemente la fidelidad -, fidelitatem conu-
de intensidad que se puede dar a un sonido bialem strénue servare.
en la ejecución de una partitura) cantūs vel
vocis fléxio (-onis f) // (matices en el sentido matrimonio: matrimónium, ii n. Sin: connú-
fig. de rasgos que caracterizan una obra lite- bium vel conúbium; coniúgium; núptiae,
raria) notae, arum fpl // (matices en el sen- arum fpl. Uso: - civil, matrimónium civile;
tido fig. de aspectos) modi, orum mpl. Sin: conúbium officiáliter (vel civíliter) coniunc-
figurae, arum fpl. Uso: los - de la opinión pú- tum; - entre homosexuales, coniúgium vel co-
blica, públicae opinionis modi; hóminum núbium inter viros homosexuales; - por la
opinionis figurae. Iglesia, conúbium ritu ecclesiástico coniunc-
tum; relativo al -, conubialis; asistir a un -,
matorral: dumetum, i n. Uso: - espeso, vas- núptiis interesse; celebrar un segundo -, se-
picetum. cundum matrimónium inire; contraer - (el
varón), áliquam uxorem dúcere; áliquam in
matraca: crepitáculum, i n. Sin: crótalum; matrimónium dúcere; contraer - (la mujer),
sistrum. álicui núbere; contraer - por el civil, matri-
mónium ritu civili iúngere; dar su hija en -,
matriarcado: matriarchatus, us m. Sin: ma- fíliam (álicui) in matrimónium dare; pedir en
tris dominatus (-us m), dominátio, domínium; -, uxorem sibi póscere; prometer su hija en -,
matriarchalis dígnitas; mulíerum dominátio. fíliam (álicui) despondēre // ( marido y
mujer) cóniuges, um mpl.
matriarcal: matriarchalis, e.
matriz: (útero) matrix, īcis f. Sin: úterus, i m;
matricial: matriculárius, a, um. alvus, i f; volva vel vulva, ae f // fig fons pri-
mus // (molde) forma, ae f // (estarcido) v.
matrícula: (lista, catálogo) matrícula, ae f. esta voz // (parte de libro o talonario que
Sin: matrix, īcis f; album; index, dĭcis mf. queda encuadernada al cortar o separar los
Uso: - de vehículo, v. patente // (conjunto de talones, cheques, títulos, etc., que la forman)
estudiantes que se han matriculado) acadé- matrícula, ae f // iglesia, lengua -, ecclésia,
mici tirones. lingua matrix.
671
mauritano
mauritano: adj mauritánicus, a, um. Sin: mayor: (comandante) centúrio maior. Sin:
maurus // sust Mauritánus, i m. Sin: Maurus, centúrio primorum órdinum // - de edad,
i m. maior aetate. Sin: sui iuris; suae potestatis;
emancipatus // libro -, liber rationum // co-
mausoleo: mausolēum, i n. Uso: - leniniano, mercio al por -, magna mercatura; mercatura
mausolēum Leninianum. magnárii; precio al por -, prétium magnárii
vel magnárium.
maxifalda: máximum hypozónium, ii n.
mayordomía: - de casa o palacio, praefec-
maxilar: menti (gen). Sin: ad mentum pérti- tura domūs vel palátii; - de una estancia,
nens. villicátio vel vilicátio, onis f; víllici vel vílici
munus (-nĕris n).
maximalismo: maximalismus, i m. Sin: ín-
tegri propósiti vindicátio vel propugnátio. mayordomo: diaetarchus, i m; diaetarcha, ae
m. Sin: praefectus aulae vel palátii; praepósi-
maximalista: sust maximalista, ae m. Sin: tus domui; ministrorum vel famulorum ma-
íntegri propósiti vindicator, propugnator, gister; ministris vel fámulis praepósitus;
consectator // adj ad summum tendens. Sin: magister officiorum. Uso: - de una estancia,
médiis consíliis contrárius; moderationis im- víllicus vel vílicus, i m ; - de Su Santidad,
pátiens; ad íntegrum propósitum tuendum át- praefectus sacri palátii; pontificalis domūs
tinens. praefectus; - de un soberano, diaetarchus
domūs augustae.
maya: (indio) Maia, ae m. Sin: Maianus, i m
// (planta) bellis, ĭdis f. mayoría: (parte mayor de los individuos que
componen una nación, ciudad o cuerpo; el
mayal: (instrumento) pértica, ae f. mayor número, la mayor parte) maióritas,
atis f. Sin: maior pars (partis f); maior núme-
mayestático: maiestáticus, a, um. Sin: rus; pars multa; máxima pars; plures, ium pl;
maiestativus; maiestatem ínnuens; maiestatis plerīque; plures ex número (por ej, iúdicum,
próprius. Uso: vuelo casi -, volatus (-us m) de los jueces). Uso: - absoluta, maióritas ab-
quasi maiestáticus. soluta; pars absolute maior; - relativa, maió-
ritas relativa; maior relative númerus;
mayéutica: (obstetricia) maiéutice, es f. Sin: mayorías de opinión, maiores partes opinio-
ars obstetrícia // (método socrático) maiéu- num; - de votos, maióritas votorum; con
tica, ae f; maiéutice, es f. Sin: maiéutica ars, gran - de sufragios, magna maioritate suffra-
rátio, disciplina. giorum; convicciones de la -, maioris partis
opinationes; ser elegido por - absoluta, ab-
mayo: Maius, ii m. Sin: mensis (-is m) soluta maioritate éligi; tener - en el parla-
Maius. mento, in parlamento maioritatem tenere.
672
mecanizar
mayoritario: maioris partis (gen). Sin: plú- machinátio, onis f. Sin: machinamentum; ór-
rium (gen); ad maiorem partem spectans. ganum.
mayúsculo: maiúsculus, a, um. Sin: grandis, mecánicamente: mechánice. Sin: arte ma-
e // fig máximus, a, um. Sin: enormis, e; gran- chinali; machinatione quadam. Uso: movido
dis. -, arte machinali actus, motus, permotus.
673
mecanógrafa
instrúere (proveer de máquinas); áliquid má- rius; ígnifer funículus. Uso: - eléctrica, funí-
chinis vel machinamentis effícere (realizar culus incendiárius eléctricus; encender la -,
algo por medio de máquinas). Uso: - la in- funem incendiárium succéndere.
dustria nacional, nationalem indústriam ma-
chinalem fácere vel réddere. mechero: (boquilla de los aparatos de alum-
brado) fístula gasária // (encendedor de bol-
mecanógrafa: mechanógrapha, ae f; v. dac- sillo) ignitábulum, i n. Sin: igniárium; v.
tilógrafa. encendedor.
674
medida
media: (prenda) tibiale, is n. Sin: crurale, is médica: médica, ae f. Sin: médica mulier.
n; cáliga, ae f. Uso: medias de nailon (nylon,
nilón) nailonénsia vel naelónica tibiália; me- medicamento: medicamentum, i n. Sin: me-
dias de seda, tibiália bombýcina; ponerse las dicamen, mĭnis n; medicina; phármacum; re-
-, tibiália sibi indúcere // - aritmética, quán- médium. Uso: - emoliente, medicamentum
titas média. mitigatórium; - por vía bucal, medicamen-
tum ore sumendum.
mediación: mediátio, onis f. Sin: intercéssio;
intercessus, us m; interposítio. medicamentoso: medicamentosus, a, um.
Sin: medicinalis, e; vim medendi habens.
mediador: adj sequester, tra, trum; sequester,
tris, tre // sust mediator, oris m. Sin: interces- medicar: medicare; medicari. Sin: mederi;
sor; sequester, tri m vel sequestris, is m; con- morbum curare vel levare; morbo occúrrere.
ciliator; deprecator.
medicastro: medicaster, tri m. Sin: médicus
mediadora: mediatrix, icis f. Sin: sequestra, imperitus, ineptus, inútilis.
ae f; conciliatrix, icis f.
medicina: (ciencia y arte) medicina, ae f.
mediados: - del siglo sexto, médium sáecu- Sin: sciéntia vel ars médica, medicinalis, me-
lum sextum. dendi. Uso: - deportiva, medicina paláestrica;
- experimental, medicina experimentalis; -
media luna: (adorno) lúnula, ae f // (símbolo preventiva, medicina ad praecavendumn
de los musulmanes) luna dimídia vel dimi- apta; - sedativa, medicina mitigatória // (me-
diata. dicamento) v. esta voz.
675
medidor
rae; - lineales, mensurae lineares; - de líqui- subsídia et vias indicare // (mitad) dimídium,
dos, liquidorum mensura, - de longitud, men- ii n. Sin: dimídia pars // (moderación entre
sura longitúdinis; - de masa, mensura los extremos) mediócritas, atis f. Sin: mode-
massae; - de pesos, pónderum mensura; - de rátio; modus; médium. Uso: guardar el justo
tiempo, mensura témporis // (disposición, -, médium quiddam tenere; mediocritatem te-
prevención) consílium, ii n. Sin: áctio, onis f. nere // (médium) v. esta voz // (espacio físico)
Uso: - compulsiva, áctio coërcitiva; - conve- natura, ae f. Uso: - ambiente, circumiecta na-
nientes, accommodata rei consília. tura; v. ambiente // (en el fútbol y otros de-
portes, cada uno de los jugadores de la línea
medidor: (persona) mensor, oris m. Sin: media) cursor vel lusor médius. Uso: - cen-
mensurator; metītor // (contador de gas o tral, cursor médius céntricus vel centralis; -
agua) v. contador. derecho, cursor médius dextrae partis; -
zurdo, cursor médius sinistrae vel laevae par-
medieval: mediaevalis, e. Sin: médiae aeta- tis; - volantes, citatíssimi cursores // (sector,
tis; médii aevi (gen). círculo o ambiente social) v. ambiente // (adj,
igual a la mitad de una cosa) dimídius, a,
medievalismo: mediaevalismus, i m. Sin: um. Sin: dimidiatus; semi indecl, en compo-
médiae aetatis stúdium et admirátio sición con substantivos y adjetivos. Uso: -
luna, dimídia luna; - mes, dimidiatus mensis;
medievalista: mediaevalista, ae m. Sin: mé- - hora, semihōra; - pie, sémipes, pĕdis m //
diae aetatis peritus vel studiosus. (adj, que está igualmente lejos de los extre-
mos) médius, a, um // (adv, no del todo) semi
medievo: médium aevum. Sin: média aetas indecl. Uso: - abierto, semiapertus; - borra-
(-atis f). cho, semigravis; - crudo, semicrudus; - de-
rruido, semírutus; - desnudo, seminudus; -
medio: (cosa que puede servir para un de- dormido, semisomnus, a, um; semisomnis, e;
terminado fin) subsídium, ii n. Sin: instru- - muerto, semimórtuus, séminex (-nĕcis), se-
mentum; adiumentum; rátio. Uso: - miánimis, e sive semiánimus, a, um ; - que-
audiovisuales, instrumenta audiovisiva vel mado, semiambustus, semicrematus; -
audivisífica; - clásicos, subsídia conventio- rapado, semirasus; - salvaje, semibárbarus.
nália; - divinos, instrumenta divina; - lícitos,
lícitae rationes (vel subsídia); - ordinarios, mediodía: (mitad del día) merídies, ēi f. Uso:
res usitatae; - radiales y televisivos, radiophó- antes del -, ante merídiem; témpore anteme-
nicae et televisíficae transmissiones; - tera- ridiano; cerca del -, círciter merídiem; des-
péuticos, medendi rationes; - de pués del -, post merídiem; témpore
comunicación, instrumentum communicatio- postmeridiano; al - en punto, ad umbilīcum
nis; núntiis vulgandis instrumentum; - de co- diei // (sur) v. esta voz.
municación interactivo, communicatórium
instrumentum interactivum; medios de comu- medioeval, v. medieval.
nicación modernos, instrumenta communica-
tiva moderna; medios de comunicación medioevo, v. medievo.
social, subsídia communicationis socialis;
medios de producción, média (-orum npl) mediopensionista: qui dimídiam pensionem
productionis; instrumenta bonis gignendis; - solvit.
de transporte, vehículum; determinar los -,
676
megavatio
677
megavoltio
678
memorial
melodioso: melodiosus, a, um. Sin: melōdus; membrillo: (arbusto) cydónia vel cotónia, ae
modulatus; canorus; dulcis; suavis; suáviter f. Sin: cydónius, ii f // (fruto de este arbusto)
vel dulcíssime modulatus. Uso: ser -, bene cydónium, ii n; cydóneum, i n. Sin: malum
sonare. cydóniae; cydónium malum.
melón: melo, onis m. Sin: melópepo, ōnis m. memorial: memoriale, is n. Sin: liber vel li-
bellus memorialis; commentárii, orum mpl.
679
memorialista
680
mercado
menstruar: ménstrua cíere vel péllere. mentol: mentolum, i n. Sin: álcohol (-ōlis m
y n) menta expressus vel expressum.
mensual: (que sucede o se repite cada mes)
ménstruus, a, um. Sin: menstrualis, e // (que menú: index (-dĭcis m) vel ordo (-dĭnis m)
dura un mes) ménstruus. Sin: unīus mensis // cenae, ciborum, escarum, epularum, ferculo-
(peón, obrero a quien se paga por mes) ope- rum.
rárius cui ménstrua pecúnia (vel ménstrua
merces; vel ménstruum stipéndium, prétium, mercachifle: circulator, oris m. Sin: círcitor;
salárium) sólvitur. circúitor (vel circúmitor, vel circumforáneus)
ínstitor.
mensualidad: (sueldo o salario de un mes)
ménstruum, i n. Sin: ménstruum stipéndium mercader: mercator, oris m. Uso: - ambu-
vel salárium; ménstrua merces vel pecúnia; lante, circulator; propōla (ae m) circumforá-
stips (-stipis f) vel solútio ménstrua; unīus neus; vagus mercator; - de esclavos,
mensis aes (aeris n). venalícius vel venaliciárius, ii m; servorum
mercator vel negotiator.
mensualmente: (todos los meses) ómnibus
ménsibus // (cada mes) síngulis ménsibus; in mercado: (lugar o edificio público destinado
síngulos menses // (cada treinta días) tricé- a comprar, vender o permutar géneros y mer-
simo quoque die. cancías) mercatus, us m. Sin: núndinae, arum
fpl; macellum; forum nundinarum; rerum ve-
ménsula: ancon, ōnis (ac -ona m). nálium domus (-us f); amplior taberna; mul-
tigéneris taberna. Uso: - al aire libre,
mensura: mensura, ae f. mercatus sub divo; día de -, núndinae, arum
fpl; dies mercurialis // (conjunto de operacio-
mensurabilidad: mensurabílitas, atis f. nes comerciales) mercatus, us m. Sin: mer-
catura; nundinátio. Uso: - clandestino o
menta: menta vel mentha, ae f. Uso: pastilla negro, commércium clandestinum, furtivum,
de -, pastillus e sáccharo et menta confectus. vétitum; mercatura clandestina, furtiva, vé-
tita; annona excandefacta vel incensa; -
mental: mentalis, e. Sin: mentis (de la común, communis mercatus; mercatus con-
mente). sociatus; - internacional, mercatura interna-
tionalis; - laboral, mercatus laboris; - libre,
mentalidad: mentálitas, atis f. Sin: mens, mercatus liber; liber mercaturae usus (-us m);
mentis f; ingénium; mentis hábitus (-us m) líbera negotiátio; oeconómicus mercatus
vel habitudo (-dĭnis f); hábitus ánimi; ánimi liber; - de los libros, mercatura librorum //
inclinátio; sentiendi rátio; mens animusque. comprar, vender a precio de - negro, prétio
Uso: - hedonista, mens hedonística; mentis immódico (immoderato, iniquo, iniquíssimo)
affectus, qui ad voluptatem propendet vel émere, véndere; ejercer el - negro, prétio im-
propendit; - de este mundo, huius sáeculi módico mercari; permitir el - negro, anno-
mens; - de permisivismo sexual, mentis hábi- nam excandefactam permíttere vel tolerare;
tus pro licéntia sexuali. ser víctima del - negro, annonā excandefactā
vexari // (salida económica) commércium, ii
mentalmente: mente. Sin: ánimo; cogita- n. Uso: - internacional financiador, pecunia-
tione; péctore; tácite secum. rum commércium inter Civitates // (ámbito
681
mercantil
682
mesita
mérito: méritum vel proméritum, i n. Sin: mensa vel tábula lusória; - de noche, mensa
laus; virtus. Uso: según el -, pro méritis; sin cubicularis vel cubiculária // levantar la -,
-, nullo mérito. mensam tóllere vel removere; poner la -,
mensam stérnere, instrúere, apparare, compa-
meritocracia: meritocrátia sive -cratīa, ae f. rare, appónere; poner las cartas sobre la -,
Sin: omnímoda mériti mensura. detectis lúdere chartis; fig aperte loqui; palam
ágere; sentarse a la -, mensae accúmbere; ad
meritocrático: meritocráticus, a, um. Sin: ad mensam sedere; servir a la -, ministrare // (en
omnímodam mériti mensuram spectans. las asambleas políticas y otras corporacio-
nes, conjunto de las personas que las dirigen)
merlot: vinum rubrum burdigalense. delecti, orum mpl. Sin: consílium.
683
mesmerismo
laris), lectuária, nocturna. - del viaje, locus petītus; terra petīta; Roma
es mi -, Romam peto.
mesmerismo: mesmerismus, i m. Sin: Mes-
mérii doctrina. metábasis: metábasis, is f.
684
metaloterápico
685
metalurgia
686
método
vel decíduum; lapis (e) caelo delapsus; meteoroscopia: meteoroscópia sive -scopīa,
stellarum ignitum fragmentum. ae f.
687
metodología
trumenta audiovisiva vel audiovisífica; - bu- metonímico: metonýmicus, a, um. Sin: mu-
rocrático, publicorum officiálium hábitus, tatus; immutatus; per metonýmiam dictus;
usus, agendi rátio // - científico, ars et rátio; quod est próprium metonýmiae; quod meto-
interioris doctrinae rátio; via eruditíssima; - nýmiam constituit.
crítico, críticae artis rátio; criticorum rátio; -
didáctico, docendi rátio, via, modus; ars do- metonomasia: metonomásia sive -masīa, ae
cendi; didáctica méthodus; instituendi modus f.
vel genus (-nĕris n); - educativo, instituendi
púeros rátio; - experimental, méthodus expe- métopa: métopa, ae f.
rimentalis; - filológico, grammaticorum criti-
corumque via ac rátio; - histórico, méthodus metralla: pyróbola, orum npl. Sin: mydri,
histórica; - inductivo, méthodus inductiva; - orum mpl; missília, ium npl; bólides (-um pl
Kneipp, via curandi kneippiana; curátio de bolis, ĭdis f); pilae igníferae; globi plúmbei
kneippiana; - modernos, recentiorum témpo- ac férrei; pýria vel pyrotéchnica grando
rum rationes; - Natura, naturae rátio; - natu- (-dĭnis f); missília ignífera, ignívoma, incen-
ral, méthodus naturalis; méthodus quam diária, férrea; glóbuli igníferi, ignívomi, in-
naturalem appellant; - naturales de regula- cendiárii, férrei; glandes igníferae,
ción de la fertilidad, naturales rationes fecun- ignívomae, incendiáriae, férreae.
ditatis moderandae; naturales fertilitatis
moderandae modi; - nuevo, nova méthodus; metrallar, v. ametrallar.
- pedagógico, rátio educandi; - radial, rátio
radiophónica; - sociológico, méthodus socio- metrallazo: ballistátio, onis f. Sin: pyro-
lógica; - Structural Approach, méthodus ballistátio; pyrobolátio; mydrobolátio; ballis-
Structural Approach dicta; - técnico, téchnica tae (pyroballistae, pyróboli, mydróboli) ictus
méthodus; technicorum rátio; - vital, viva (-us m), coniectus (-us m) vel emíssio (dis-
méthodus // - de combate, rátio proeliandi; - paro); ballistae sonus, i m vel fragor, oris m
de componer una obra, óperis peragendi via; (detonación).
- de educación, instituendi modus ac rátio; -
de enseñanza, rátio docendi; méthodus insti- métrica: métrica, ae f. Sin: metrológia sive
tutória; docendi rátio ac disciplina; - de en- -logīa; ars vel res métrica; métricae leges;
señanza del latín, linguae latinae docendae doctrina métrica. Uso: innovaciones -, res
rátio; - de investigación, investigandi rátio; métricae novae; - latina, ars métrica latina;
rátio pervestigationis; nuevos - de enseñanza, licencia -, metiendi versus licéntia; - de los
novae docendi viae; - de vida, vitae rátio poetas líricos, lyricorum ars métrica; regla
de -, métrica lex; régula artis métricae; versi-
metodología: methodológia sive -logīa, ae f. ficationis lex.
Sin: méthodi (vel de méthodo) doctrina, dis-
ciplina, sciéntia. métricamente: métrice. Sin: métrica ra-
tione.
metodológico: methodológicus, a, um. Sin:
ad methodológiam áttinens. métrico: métricus, a, um.
688
micelio
lumen; cantidad de algo) metrum, i n. Uso: - tio, permíxtio, admíxtio, onis f. Sin: mixtura;
cuadrado, cúbico, metrum quadratum, cúbi- composítio. Uso: - confusa, v. mezcolanza; -
cum; medio -, semímetrum; - y medio, ses- detonante o explosiva, gasum displodens vel
químetrum; sesquiálterum metrum; alto displosivum; - de plomo y estaño, aes ac stan-
cuatro - y medio, quattuor semis metra altus; num mixta; una - de varias cosas, váriae res
cinco - más ancho, quinque metris látior // mixtae; una - de opiniones, varíetas opinio-
(instrumento que se emplea para medir) me- num // Mec mixtura áëris benzinique // (ar-
trum, i n. Sin: mensura (-ae f) métrica // (me- gamasa) arenatum, i n.
dida del verso) metrum, i n. Uso: - poéticos,
númeri ac modi // (apócope de metropoli- mezclador: mixtárius vel mistárius, ii m. Sin:
tano, ferrocarril) v. metropolitano. commixtor vel commistor.
689
micetografía
690
microprocesador
691
microprogramación
mielatrofia: myelatróphia sive -trophīa, ae f. miércoles: féria quarta. Sin: dies Mercúrii.
692
mimetzación
mília (vel míllia, ium npl) annorum. dollariorum. Uso: varios centenares de - de
marcos alemanes, complures centeni milio-
milésima: millésima pars. nes marcarum Germanicarum; se necesitan
sesenta - de libras esterlinas, opus est sexa-
milésimo: millésimus, a, um. ginta miliónibus libellarum Britannicarum //
(número muy grande indeterminado) ses-
miliamperio: milliampérium, ii n. Sin: centa mília. Sin: sescénties (sescéntiens); mí-
millésima pars ampérii. lies. Uso: un - de mundos, sescenta mília
mundorum; millones y millones de seres hu-
miligramo: milligrammum, i n. manos, innumerábiles hómines; complura
centena mília hóminum.
milímetro: millímetrum, i n. Uso: - cua-
drado, cúbico, millímetrum quadratum, cú- millonario: milionárius, ii m. Sin: praedives
bicum. homo.
millón: (mil millares) mílio vel míllio, onis mimeografiar: mimeográphice édere vel
m. Sin: décies (déciens) centena mília (-ium descríbere. Sin: mimeógrapho (vel per mime-
npl); décies centum mília; mílies (míliens, ógraphum, vel mimeógraphi ope) édere.
míllies, mílliens) mille; millena mília. Uso:
un - y cien mil peregrinos, unus milio et cen- mimeográfico: mimeográphicus, a, um.
tum mília peregrinatorum; un - y medio, unus
semis milio; dos, tres, cuatro ... -, duo, tres, mimeógrafo: mimeógraphum, i n. Sin: ap-
quattuor ... miliones vel milliones; vícies (ví- paratus (-us m) mimeográphicus; polýgra-
ciens), trícies (tríciens), quadrágies (quadrá- phum, i n; polygráphium, ii n;
giens) ... centena mília; vícies, trícies, polygráphicum instrumentum; máchina mul-
quadrágies ... centum milia; un - de veces, dé- tiplicatória.
cies cénties mílies; cien - , cénties centena
mília; mil -, miliardum, i n; décies mílies cen- mimético: miméticus, a, um. Sin: imitativus.
tena mília; casi dos - de km cuadrados, duo
fere miliones chiliometrorum quadratorum; mimetismo: mimetismus, i m. Sin: mímesis,
los - de refugiados, perfugarum centena dé- is f; imitátio, onis f; ingénita imitátio.
cies mília // costa de dos o tres - de dólares,
sumptus (-us m) duorum triumve milionum mimetización, v. mimetismo.
693
mimetizar
694
ministerio
Uso: aceite -, minerale óleum // sust mine- minifalda: tunícula (vestícula, indúcula, tú-
rale, is n. Sin: metallum. nica, gunna, cástula) mínima. Sin: gunna su-
pérbrevis; hypozónium mínimum.
mineralogía: mineralógia sive -logīa, ae f.
Sin: metallorum doctrina, descríptio, scién- minigolf: pilamálleus minutus.
tia.
minimalismo: minimalismus, i m.
mineralógico: mineralógicus, a, um. Sin: ad
minerálium (vel ad metallorum) doctrinam minimalista: minimalista, ae m.
áttinens.
minimizar: extenuare. Sin: ad mínimum re-
mineralogista: mineralógiae investigator. dígere; mínimi fácere.
Sin: metallorum doctrinae peritus.
mínimo: mínimus, a, um. Uso: como mí-
minero: fossor, oris m. Sin: metallárius, ii m; nimo, mínimum; los que carecen del - vital,
metállicus. Uso: - de carbón, fossor carboná- qui mínimo subsídio carent ad vitam necessá-
rius; - de metal, metallifossor vel fossor me- rio.
tállicus.
minio: mínium, ii n. Uso: pintar, untar con -,
minestrone: sorbítio compósita. miniare; mínio colorare.
miniatura: (letra floreada, trazada con ministerio: (cargo, empleo, oficio u ocupa-
minio en los antiguos manusritos) rubrīca, ae ción) ministérium, ii n. Sin: munus, -nĕris n.
f // (pintura de pequeñas dimensiones) mi- Uso: - pastoral, ministérium pastorale; cura
nuta vel minutíssima pictura. Sin: imago pastoralis; - sacerdotal, ministérium sacerdo-
picta mínima; pictura minútulis punctis labo- tale; dejar el - sacerdotal, munus sacerdotale
rata. Uso: en -, minúsculus; pusillus; una depónere // (empleo de ministro) ministri vel
Roma en -, pusilla Roma; la casa es un Es- administri (públici) munus // (cada uno de los
tado en -, domus pusilla res pública est // departamentos en que se divide la goberna-
(cosa menuda, de escaso tamaño) res minuta, ción del Estado) ministérium, ii n; públicum
parva, pusilla. ministérium. Uso: - europeo, ministérium
europaeum; - de la agricultura, ministérium
miniaturista: minutarum imáginum pictor. agriculturae; - de la comunicación, ministé-
Sin: minutissimarum picturarum ártifex rium communicationis; - de cultura y educa-
(-fĭcis m). ción, ministérium cultūs atque educationis;
ministérium cultus reique culturalis; - de la
minicomputadora: computatrum vel ordina- defensa, ministérium públicum rei defensio-
trum minutum. Sin: parvum instrumentum nalis; - de la pública instrucción, ministé-
computatórium. rium institutionis públicae; ministérium a
pública institutione; ministérium públicum
695
ministra
rei institutóriae; administrátio institutionis ministro: (persona que ejerce algún oficio,
públicae, - del interior, ministérium rerum empleo o ministerio) administer vel minister,
domesticarum; ministérium administrationis tri m. Sin: ministrator vel administrator.
internae; - de la salud, ministérium valetúdi- Uso: - de justicia, iudex, dĭcis m; praetor, oris
nis; ministerios de la Santa Sede, ministéria m // (persona que dirige cada uno de los de-
Sanctae Sedis; - de transportes, sedes admi- partamentos ministeriales en que se divide la
nistri transvectioni (vel vehiculationi, vel rei gobernación del Estado) administer públi-
vehiculáriae) praepósiti // (edificio en que se cus. Sin: reipúblicae administer; civitatis
hallan las oficinas de cada departamento mi- moderator. Uso: - de la agricultura, adminis-
nisterial) sedes administri (públici). Uso: - ter rei agráriae; del comercio exterior, mi-
de agricultura, sedes administri agriculturae nister commércii éxteri; - de cultura,
praepósiti; - de asuntos exteriores, sedes ad- administer públicus rei culturalis; administer
ministri éxteris negótiis praepósiti; - de asun- públicus cultūs civilis; administer cultūs rei-
tos sociales, sedes administri negótiis que institutóriae; - de defensa, minister de-
sociálibus praepósiti; - del comercio exterior, fensionis; públicus administer a defensione;
sedes administri commércio cum éxteris re- administer civitati defendendae praepósitus;
giónibus praepósiti; - de comunicaciones, administer públicus defensionis militaris vel
sedes administri communicationi sociali rei defensionalis; - de la ecología, administer
praepósiti; - de economía, de las finanzas, públicus rei oecológicae; - de economía, de
sedes administri rei nummáriae públicae hacienda, rei nummáriae administer; público
praepósiti; - del exterior, sedes administri éx- aerário administrando praefectus; - de la eco-
teris negótiis praepósiti; - de la industria y el nomía y la tecnología, administer oeconó-
comercio, sedes administri indústriae et com- miae technologiaeque; - de instrucción
mércio praepósiti; - de la pública instrucción, pública, minister públicae instructionis; - del
sedes administri públicae institutioni praepó- interior, minister a rebus interióribus; - de
siti; - del interior, sedes administri negótiis justicia, administer iustítiae; administer a
domésticis (vel rebus internis) praepósiti; - de rebus iudiciáriis; - de relaciones exteriores,
justicia, sedes administri rei iudiciáriae prae- administer ab éxteris negótiis; administer
pósiti; - de la marina mercante, sedes admi- rerum exterarum; minister negotiorum exte-
nistri rei marítimae mercatóriae praepósiti; - rorum; administer públicus rationum extera-
de la salud, sedes administri saluti públicae rum vel externarum; praepósitus éxteris
praepósiti; - del tesoro, sedes administri the- negótiis; - de salud pública, administer a sa-
sauriárii; - para el ambiente, sedes administri nitate pública; - del trabajo, administer óperi
rei ambitali praepósiti; - para el turismo y el accurando; - de transportes, administer pú-
espectáculo, sedes administri rei periegéticae blicus rei vehiculáriae // - plenipotenciario,
et spectáculis praepósiti. orator líberis cum mandatis; primer -, jefe de
gabinete, administer primárius; princeps mi-
ministra: administra pública. Uso: - del exte- nister; princeps administrorum; administro-
rior, ministra a rebus éxteris; - de relaciones rum práesidens; praeses consílii
exteriores de los Estados Unidos, administra administrorum; - sin cartera, administer sine
rerum exterarum Confoederatarum chartophylácio; consejo de ministros, consí-
Civitatum Americanarum. lium administrorum.
696
miología
697
miológico
miopía: myópia sive myopīa, ae f. Sin: luscí- miríada: mýrias, ădis f. Sin: decem mília;
tio; óculi hébetes; óculi non satis prospi- dena mília.
cientes; óculi non longe conspectum ferentes
// fig ingénium parum acutum. Sin: ingénium miriagramo: myriogrammum, i n.
hebes vel retusum, vel retunsum.
mirialitro: myriólitrum, i n.
miosis: myōsis, is f. Sin: pupillae contráctio.
miriámetro: myriómetrum, i n. Uso: - cua-
miosota: myosōtis, ĭdis f. Sin: myosōta, ae f; drado, myriómetrum quadratum (=
myosōton, i n. 100.000.000 m2, mílies centena mília metro-
rum quadratorum).
miosotis, v. miosota.
miriápodo: myriapus, ŏdis m. Sin: millépeda
mioterapia: myotherapīa, ae f. Sin: muscu- vel centípeda, ae f.
lorum curátio.
mirilla: lamella collíneans.
mira: (señal fija hacia la cual se dirigen vi-
suales) scopus, i m. Sin: meta; diréctio. Uso: miriópodo, v. miriápodo.
dirigir la -, tomar el punto de -, speculari;
estar a la -, andar a la -, quedar a la -, áli- mirística: myrística, ae f.
quid speculari // (intención) propósitum, i n.
Uso: poner la - en una cosa, rem sibi propó- mirlo: mérula, ae f; mérulus, i m.
nere; in áliquid inténdere; no tener ninguna -
política o temporal, nulla cómmoda política mirón (voyeur): contemplator libidinosus.
vel temporália affectare; no tiene otra -, nihil Sin: obscena observandi cúpidus; ad obscena
698
miscible
699
misil
700
mnemónica
mítico: mýthicus, a, um. Sin: fabulosus; fa- mitómano: mythómanes, is m. Sin: mytho-
bularis, e. mániā laborans; ad mythomániam proclivis.
701
mnemónico
nica, orum npl; disciplina vel ars memóriae. tíssimus; artículos de -, merces delicatae fpl;
res elegantiores fpl; - en el vestir, vestis hábi-
mnemónico: mnemónicus, a, um. Sin: me- tus; nueva - en el vestir, nova vestimenta;
morialis, e; ad memóriae artem spectans. novus véstium mos; vestido a la -, nove ves-
titus // poeta de -, poëta nunc ( vel tunc) má-
mnemotecnia, mnemotécnica, v. mnemó- xime vigens vel placens; la - de hacer algo,
nica. mos alicúius rei faciendae; ser - o de -, estar
de -, vigere vel placere; moris (vel in more)
moaré: tela interundata. esse; morem retinere; introducir - extranje-
ras, peregrinos mores indúcere vel inferre;
mobiliario: adj móbilis, e. Sin: movens. seguir la -, aliorum hábitum imitari; volverse
Uso: efectos, objetos, enseres -, mobília, ium de -, in morem vértere; fuera de -, desuetus;
npl; movéntia, ium npl; res moventes vel obsolétior; iam non in more; pasar o pasarse
móbiles; res quae moveri possunt // (moblaje) de -, obsoléscere, exsoléscere.
v. esta voz.
modal: modalis, e.
moblaje: supellex, léctilis f (abl -e sive -i).
Sin: ornamentum, i n; ornamenta, orum npl; modalidad: rátio, onis f. Sin: condício.
instrumentum. Uso: - de una casa, supellex
doméstica; instrumentum domésticum; modelable: formábilis, e. Sin: quod formari
domūs ornamentum potest.
moca: (variedad de café) faba mocana // (in- modelado: (acción) fíctio, onis f. Sin: com-
fusión de café) pótio cafaeária mocana. posítio; formátio // (efecto) fictura, ae f.
mochila: mántica, ae f. Sin: sárcina; impedi- modelador: fictor, oris m. Sin: formator.
mentum; bulga; saccipérium dorsuale; saccus
úmeris suspendendus. Uso: llevar la -, sárci- modelar: formare. Sin: fíngere; accommo-
nam gestare; ponerse la -, sárcinam ad dor- dare.
sum accommodare; quitarse la -, sárcinam
pónere vel depónere. modelista: minutorum specíminum rerum ef-
fector.
mochuelo: (ave rapaz nocturna) úlula, ae f.
modelo: (representación en pequeña escala)
moco: mucus, i m. Sin: pituíta. Uso: - de forma, ae f. Sin: exemplar; modus. Uso: - pe-
pavo (planta), amarantus caudatus. queño, formella; parva forma; - de una má-
quina, exemplar máchinae; - de una nave,
moda: (uso, modo o costumbre que está en modus navis // (figura de barro, yeso o cera
boga durante algún tiempo o en un determi- que después se ha de reproducir en madera,
nado país) moda, ae f. Sin: consuetudo, dĭnis mármol o metal) exemplar, aris n. Uso: - de
f; mos, moris m; usus, us m; hábitus, us m; arcilla, proplasma, ătis n; - de cera, exemplar
mos et consuetudo; cultus modus. Uso: - del e cera factum; - de yeso, exemplar e gypso
país, cultus modus domésticus; - extranjera, factum // (vestido con características únicas,
cultus modus peregrinus; - femenina, mundus creado por determinado modista) vestis (-is
mulíebris; - nueva, hábitus novus; mos recen- f) exemplaris vel singularis // (persona o cosa
702
moderno
703
modificador
nunc (vel nostro témpore) est. Uso: los hom- sor; aculeatus vel acerbus irrisor.
bres -, hómines moderni vel hodierni; la vida
-, vita moderna; tiempos -, témpora moderna mofarse: - de uno, áliquem ludíbrio habere;
vel hodierna; uso eclesiástico - del latín, mo- sugillare vel suggillare áliquem; - de algo, su-
dernus usus ecclesiásticus latinitatis. gillare áliquid; - de todo, ómnia in ludíbrium
vértere; v. burlarse.
modificador: mutator, oris m. Sin: commu-
tator; transformator; qui immūtat. mogólico, v. mongólico.
modismo: (expresión privativa de una len- mogote: (montículo) acuminatus collis (is m)
gua) peculiaris modus dicendi // (idiotismo) // (hacina de forma piramidal) acuminatus
v. esta voz. méssium cúmulus.
modista: (persona que tiene por oficio hacer mohair: téxtile muhaiarense.
prendas de vestir) vestíficus, i m; vestífica,
ae f. Sin: novorum véstium effector (-oris m) Mohammed, v. Mahoma.
vel effectrix (-icis f).
moharra: cuspis, ĭdis f.
modisto, v. modista.
moho: (hongo muy pequeño que se cría en la
modo: modus, i m. Uso: - de expresarse, di- superficie de los cuerpos orgánicos) mucor,
cendi vel scribendi modus, forma; sententia- ōris m // (capa que se forma en la superficie
rum orationisque forma; - de vivir, modus de un cuerpo metálico por alteración quí-
vivendi. mica de su materia) robigo vel rubigo, gĭnis
f (- de los metales); ferrugo, gĭnis f (- del hie-
modulación: modulátio, onis f. Sin: vocis rro); aerugo, gĭnis f (- del cobre). Uso: cu-
fléxio; sonoritatis fléxio. Uso: - de frecuen- bierto de -, robiginosus; robígine obductus.
cia, frequéntiae modulátio.
moiré: undulatus, a, um.
modulador: adj modulatórius, a, um // sust
modulator, oris m // (dispositivo que realiza mojigatería: (disimulación) simulátio, onis
la operación de modulación) modulatórium, f. Sin: fallácia; fíctio; hypócrisis, is f // (bea-
ii n. Sin: instrumentum modulatórium. tería) pietatis simulátio vel spécies; pietatis
erga Deum simulátio; religionis ostentátio;
modular: modulari. pervicácia religionis.
704
mollear
705
mollete
706
monja
moneda: (pieza de metal acuñada para ser- mongoloide: géneri mongólico símilis, e.
vir en las transacciones) nummus vel numus,
i m. Sin: moneta, ae f. Uso: - de oro, de plata, monigote: (muñeco o figura grotesca) neu-
de bronce, numus áureus, argénteus, aéneus // rospaston, i n. Sin: larva, ae f; púpulus, i m;
(dinero) res nummária. Sin: pecúnia; nummi, móbile lignum // (persona insignificante y de
orum mpl. Uso: papel -, chartácea pecúnia; poco carácter) truncus, i m. Sin: caudex,
valor de la -, pecúniae vis; nummorum vis; dĭcis m; stipes, pĭtis m.
nummi prétium; pagar en - italiana, nummis
itálicis (vel Itáliae nummis, vel libellis itáli- monismo: monismus, i m.
cis) péndere vel sólvere; pagar en libras es-
terlinas, nummis ánglicis (vel libellis monista: adj monísticus, a, um. Sin: mo-
ánglicis) péndere // fig, pagar en la misma -, nismo favens; ad monismum pértinens // sust
par pari referre; par pro pari referre; pari res- monista, ae m. Sin: monismi sectator.
pondere; par pari respondere; pária páribus
respondere. monitor: (persona encargada de enseñar la
práctica de alguna disciplina) mónitor, oris
monedero: (bolsa o cartera donde se lleva m // (dispositivo electrónico) monitórium, ii
el dinero en metálico) marsúpium vel mar- n. Sin: monitúrium; monitórium electróni-
súppium, ii n. Sin: crumīna, ae f; theca num- cum; machinamentum vel instrumentum mo-
mária; nummorum sácculus. Uso: - lleno, nitórium; machínula monitória.
marsúpium bene nummatum; marsúpium
plenum ássium // (el que acuña la moneda) monitor (Inform) monitórium, ii n. Sin:
monetárius, ii m. Sin: ópifex monetae; mo- album visíficum; tábula dilúcida descriptória;
netae cusor. Uso: - falso, paracharactes, ae m; machinamentum visíficum descriptórium.
monetae adulterator; monetárius adulter.
monitorio: monitórius, a, um.
monegasco: adj monoecensis, e; sust Mo-
noecensis, is m. monja: mónacha, ae f (dat y abl pl -ábus).
Sin: monialis, is f; sanctimonialis; nonna, ae
monetario: monetalis, e. Sin: monetárius; f (dat y abl pl -abus); nonna coenobialis;
707
monje
virgo monialis. Uso: - conversa, ancilla sanc- sincínium; cántio solitária; cantus homophó-
timonialis; convento de monjas, coenóbium nicus.
monacharum; hacerse -, mónacha fio; cúltui
divino sacrari; se cúltui divino sacrare. monódico: monódicus, a, um.
mono: (traje de faena, de una pieza) tuta, ae monofisita: monophysīta, ae m. Sin: euty-
f. Sin: indutórium, ii n; túnica bracata; indu- chianus.
mentum bracatum // (simio) símius, ii m.
monofisitismo, v. monofisismo.
monoaural, v. monofónico.
monofónico: monophónicus, a, um.
monobásico: monobásicus, a, um.
monogamia: monogámia sive -gamīa, ae f.
monocigótico: monozygóticus, a, um. Uso: observar la -, unam uxorem habere
(dicho de una persona), síngulas uxores ha-
monocigoto: monozygotum, i n. bere (dicho de varias personas).
708
monoteísmo
monografías, res gestas pópuli Romani carp- tórium habens; uno machinamento motus;
tim perscríbere. unimotralis, e // sust monomotórium, ii n.
Sin: unimotórium; unimotrum.
monográfico: monográphicus, a, um. Uso:
método -, méthodus monográphica. monopatín: monopedírota, ae f. Sin: áxula
rotalis gubernábilis.
monografista: monographīae auctor, oris m.
Sin: rerum peculiárium scriptor vel studio- monoplano: monóplanum sive -plānum, i n.
sus. Sin: aërinavis vel aëronavis unum planum
habens.
monograma: monogramma, ătis n. Uso: el -
de Cristo, Christi (vel christianum) mono- monopolio: monopólium, ii n. Sin: unīus
gramma. vendítio. Uso: - de la administración y uso
de los medios de producción, una auctóritas
monolingüe: unīus sermonis (gen). administrandi instrumenta bonorum effectio-
nis iisque utendi; - de la enseñanza, mono-
monolítico: monolýthicus vel monólythus, a, pólium instructionis.
um.
monopolista: (monopolístico) v. esta voz //
monolito: monólythus, i m. Sin: monólythus (persona que ejerce monopolio) v. monopoli-
lapis, ĭdis m (piedra monolítica); columna zador.
monólytha (columna monolítica); monóly-
thum monumentum (monumento monolí- monopolístico: monopolísticus, a, um. Sin:
tico). ad monopólium spectans.
709
monoteísta
monoteísta: adj monotheísticus, a, um. Sin: par a viandas, escárium vel escarum aná-
ad unīus dei cultum pértinens // sust mono- bathrum.
theīsta, ae m. Sin: unīus dei cultor.
montado: - sobre ruedas, subrotatus, a, um.
monotipia: (máquina) v. monotipo // (arte)
monotypīa, ae f. Sin: composítio per síngulas montaje: instrúctio, onis f. Sin: composítio;
lítteras; singularum litterarum composítio. coniúnctio; máchinae vel machinarum
instrúctio; (en el cine) pellículae cinemato-
monotipista: monotypista, ae m. Sin: mo- gráphicae composítio.
nótypus, i m.
montante: (espadón grande que se esgrime a
monotipo: monótypum, i n. Sin: monotýpi- dos manos) romphaea vel rhomphaea, ae f.
cum prelum; máchina monotýpica. Sin: ingens gládius vel ensis (-is m) // (listón
o columna pequeña) scapus (-i m) vel asser
monotonía: monotónia sive -tonīa, ae f. Sin: (-ĕris m) cardinalis.
unīus modi tenor; nulla varíetas; varietatis ca-
réntia. Uso: con -, sine varietate; eodem sem- montaña: mons, montis m. Uso: - rusa,
per tenore; uno tenore; sine ulla varietate; currículum retroflexum; montes rússici.
nulla varietate; simíliter atque uno modo.
montañero: studiosus móntium lustrator.
monótono: monótonus, a, um. Sin: unísonus Sin: scandendi montes ávidus vel cúpidus;
vel unum tenorem servans (de la voz); ae- montanis lustratiónibus affectus.
qualis, e; sine ulla varietate; nulla varietate;
semper idem (éadem, idem); simíliter atque montañismo: stúdium móntium scansionum.
uno modo. Uso: discurso -, orátio nulla va- Sin: móntium ascendendorum stúdium; mon-
rietate práedita vel delectans; vida -, éadem tanae excursiones vel exercitationes. Uso:
semper vita; voz -, vox languens. hacer -, montes lustrare; móntium ascensus
factitare.
monovalente: monóvalens, entis. Sin: mo-
nobásicus. montar: (subir sobre un animal o a un vehí-
culo) ascéndere. Sin: inscéndere, conscén-
monseñor: (título que se da a los prelados) dere. Uso: - a caballo, (in) equum ascéndere
dóminus vel domnus, i m. Sin: meus dóminus // (cabalgar) equitare. Sin: equo vehi, ferri,
// (título de honor que concede el Papa a de- vectari; in equo ire; equum ágere, régere, im-
terminados eclesiásticos) cappellanus hono- péllere // (armar o poner en su lugar las pie-
rárius, vel praelatus honorárius, Summi zas de cualquier aparato o máquina)
Pontíficis. dispónere. Sin: collocare.
monstruo: monstrum, i n // fig (persona muy monte: mons, montis m. Uso: echarse al -,
mala) monstrum, i n. Sin: monstrum hómi- in silvis latitare // - de piedad, mutuária (vel
nis; homo diritate taetérrimus; (persona muy mutuatícia, vel mutuática) páuperum mensa.
fea) foedíssimum monstrum; homo pravae Sin: mutuária mensa in subsídium miserorum
foeditatis. vel egéntium; mutuária mensa a pietate.
710
moralista
711
moralización
moralización: morum corréctio (-onis f). mordaz: mordax, acis. Sin: dicax; acerbus;
Sin: corruptorum morum emendátio. asper; amarus. Uso: ser -, aculeata usurpare
verba.
moralizador: mónitor ad virtutem. Sin:
corruptorum morum emendator. mordaza: (instrumento que se pone en la
boca para impedir el hablar) oris obturamen-
moralizar: (reformar las malas costumbres tum. Sin: pannus ad os claudendum. Uso:
enseñando las buenas) mores corrígere vel poner -, álicui in os pannos farcire; fig alicú-
emendare; mores fíngere, formare, infor- ius os obturare; álicui os opprímere; alicúius
mare; mores recte conformare // (discurrir linguam comprímere // (aparato usado para
sobre moral) de móribus disputare, dissérere, apretar) búccula, ae f. Uso: - del freno, freni
dissertare. búccula.
moralmente: moráliter. Sin: morali ratione; mordazmente: mordáciter. Sin: acerbe; ácri-
sensu morali; ad régulam morum; secundum ter; áspere; amare.
praecepta morália. Uso: obligar -, ex ánimi
consciéntia obligare. moreno: fuscus, a, um. Sin: subniger, gra,
grum. Uso: oso -, ursus subnigro pilo.
moratoria: dilátio, onis f. Sin: prolátio; pro-
crastinátio. morfema: morphema, ătis n.
712
mortificación
morillo: ferrum focárium. Sin: férreum fulci- mortadela: murtatum vel myrtatum, i n. Sin:
mentum. tomáculum; tomácina; murtatum fárcimen
(-mĭnis n).
morir: mori dep intr. Sin: e vita discédere,
excédere, migrare; vitā fungi vel defungi; mortaja: sudárium, ii n. Sin: línteum; fúne-
vitam finire; últimum spíritum réddere. Uso: bre línteum.
- de pulmonía, pneumóniā correptus vitā
functus est; murió a los 82 años, octogési- mortal: mortalis, e. Sin: mortíferus; mórtifer;
mum secundum annum agens vitā functus mortíficus; letalis; létifer. Uso: pecado -, pec-
est. catum mortale.
moroso: (que va u obra con lentitud) moro- mortificación: (acción y efecto de mortifi-
sus, a, um. Sin: tardus; lentus; serus // (que carse) mortificátio, onis f. Uso: - corporal,
se retrasa en un pago) lentus in solvendo. voluntária córporis castigátio, afflictátio, ma-
cerátio; voluntárius córporis cruciatus (-us
morra: jugar a la -, dígitis micare cum áli- m); - de las pasiones, cupiditatum (vel libídi-
quo. num) refrenátio vel continéntia // (lo que
mortifica) contumélia, ae f. Sin: iniuria;
713
mortificante
mosaico: musivum, i n. Sin: opus musivum, motel: deversórium vehiculárium vel autoci-
tessellatum, segmentatum, vermiculatum néticum. Sin: deversórium ad viam situm;
Uso: pavimento de -, tessellatum; solum vel deversórium viae autocinéticae; deversórium
pavimentum tessellatum. autocineto vehéntium vel uténtium.
mosca: (insecto; pelo que nace al hombre motivación: motivátio, onis f. Sin: incita-
entre el labio inferior y el comienzo de la mentum.
barba) musca, ae f.
motivo: (dibujo ornamental repetido) prae-
moscatel: adj apianus, a, um // (sust, vino -) cípuum argumentum // (tema de una compo-
muscatum, i n; apianum vinum. sición musical) modus músicus. Sin:
modulata phrasis; módulus (músicus) itera-
moscón: assectator, oris m. Sin: interpellator; tus; musicata cantilena // (causa o razón de
molestus vel importunus homo; taediosus una cosa) causa, ae f. Sin: rátio; motivum.
mulíerum sectator. Uso: motivos políticos, rationes políticae.
714
motóscafo
715
motriz
motriz: motrix, icis f. Uso: fuerza -, vis mo- xus; - neolatino, motus neolatinus; - sísmico,
vendi; vis tractória; vis quā áliquid movetur; motus sísmicus; - vibratorios, motus vibra-
máquina -, máchina tractória. tórii // - de la calle, viae concursátio; - de ca-
pitales en sentido bancario, pecuniarum
motu proprio: lítterae motu próprio datae rátio; - de capitales en sentido comercial, pe-
fpl. Uso: - del Papa (bula pontificia), Lítterae cuniarum exercitátio; - de las máquinas, ma-
Apostólicae motu próprio datae fpl. chinarum meatus (-us m).
movilización: (acción y efecto de movilizar) mozo: (joven) adulescens, entis m. Sin: iúve-
mobilitátio, onis f. Sin: dilectus vel delectus, nis, is m // (soltero) caelebs, lĭbis m // (hom-
us m; ad arma convocátio. Uso: - en masa, bre que sirve en las casas o al público en
delectus (-us m) tumultuárius; - general, óm- oficios humildes) minister, tri m. Sin: fámu-
nium cívium ad arma convocátio // fig, - ge- lus; fámulus domésticus; calator; mercená-
neral de las conciencias, generalis rius sive mercennárius. Uso: - recadero o
conscientiarum motus (-us m). para recados, cadete, tabellárius; diríbitor m;
- de bar, tricliniárius, ii m; thermopōla, ae m;
movilizado: (incorporado a filas) mobilita- thermopólii minister; tabernae potóriae mi-
tus, a, um. Sin: conscriptus; collectus; ad nister vel fámulus; - de café, cafeopōla, ae m
arma convocatus. ; tabernae cafeáriae minister vel fámulus; - de
cervecería, minister cervisiárius; - de cocina,
movilizar: (convocar a filas) mobilitare. Sin: v. pinche; - de comedor, tricliniárius; cíbi-
delectum habere, institúere, ágere; ad arma fer; qui cibos apponit; - de cordel, - de
convocare // fig ciēre vel conciēre. Sin: mó- cuerda, - de estación , gérulus; báiulus; - de
bilem vel álacrem réddere. cuadra, agāso, ōnis m; - de matadero, laniá-
rius administer; - de mulas, múlio, onis m;
movimiento: motus, us m. Sin: mótio, onis servus a iumentis; - de pastelería, gérulus
f; meatus, us m. Uso: - corporal, mótio cor- dulciárius; - de restaurante, caupónius, ii m;
poralis; - históricos con finalidades políticas, caupónius puer.
incepta quae civitatis temperationem contin-
gunt; - insurreccional, seditiones et motus; - muaré, v. moaré.
Internacional de los Países No Alineados,
Motus Internationalis Civitatum Non Conso- muceta: pallíolum, i n. Sin: amículum.
ciatarum; - obrero y sindical, opíficum motus
eorumque collegiorum; - reflejo, motus refle- muchachear: pueríliter ágere vel se gérere.
716
muestra
muchacho: puer, púeri m. Sin: adulescens, muecín: muazzinus, i m. Sin: sacer árabum
entis m; púsio, onis m. praeco.
muco: muccus vel mucus, i m. Sin: pituíta, muela: (piedra de molino) mola, ae f. Sin:
ae f; humor mucosus. molaris lapis, mola machinária // (piedra re-
donda de afilar) cos, cotis f // (nombre de los
mucosa: mucosa, ae f. dientes grandes posteriores a los caninos)
genuinus vel molaris dens (dentis m) // (cerro
mucosidad: mucósitas, atis f. Sin: natura elevado y plano) molaris mons.
mucosa.
muelle: (pared de fábrica a lo largo de un río
mucoso: mucosus, a, um. Sin: muculentus; o de un puerto, para facilitar el embarque y
pituitosus. desembarque de cosas y personas) agger, ĕris
m. Sin: moles, is f; obiectus (-us m) saxorum;
mudanza: (cambio de domicilio) domicílii moles flúctibus oppósita; iactus (-us m) in
translátio. altum petrarum obex (óbicis m) // (andén)
crepīdo, dĭnis f // (resorte de metal) elaté-
mudarse: domicílium immutare vel trans- rium, ii n. Sin: tendículum.
ferre.
muérdago: viscum, i n.
mueblaje, v. moblaje.
muerte: mors, mortis f. Uso: - natural, mors
mueble: adj móbilis, e. Uso: bienes -, movén- naturalis; - prematura, mors immatura; conde-
tia, ium npl; res moventes vel móbiles; bona nar a -, cápite vel cápitis damnare; dar -, mor-
mobília // sust móbile, is n. Sin: épiplum; ar- tificare; occídere; morte affícere; vitā privare.
márium (armario); arca, ae f; en pl, también
supellex, léctilis f; ornamentum, i n; ornatus, muesca: incisura, ae f. Sin: scalptura.
us m; apparatus, us m; instrumentum, i n (sin-
gulares colectivos). Uso: casa provista de muestra: (trozo de tela o porción de un pro-
muebles, domus instructa; proveer de muebles ducto o mercancía, que sirve para conocer
una casa, domum instrúere; v. moblaje. la calidad del género) spécimen, mĭnis n.
Sin: exemplum. Uso: - sin valor, spécimen
mueblista: (persona que hace muebles) su- sine prétio // (ejemplar o modelo que se ha
pelléctilis fabricator vel ópifex // (persona de copiar o imitar) spécimen // (rótulo de las
que vende muebles) supelléctilis vénditor. tiendas que indica la naturaleza del comer-
cio) signum, i n. Sin: indícium // (fig, señal,
mueca: sanna, ae f. Sin: subsannátio, onis f; demostración o prueba de una cosa) mons-
os distortum; oris distórtio vel depravátio. trátio vel demonstrátio, onis f. Uso: dar mues-
Uso: hacer muecas, os distorquēre (torcer la tras de valor, virtutis signa édere (vel
boca); distorquere labra (torcer los labios); spécimen praebere) // (exposición, exhibi-
contráhere frontem (arrugar la frente); con- ción) exhibítio, onis f. Uso: - de trabajos ar-
tráhere vultum (contraer el rostro); contrá- tísticos, exhibítio artificiorum.
here nares (fruncir las narices); hacerle
717
muestrario
muestrario: exempla collecta npl. Sin: mér- sum. Sin: strágula vel vestis villosa.
cium exemplária; propósita exempla vel spe-
címina; exemplária órdine digesta. mulso: mulsus, a, um.
muftí: mahometanorum religionis magister multa: multa vel mulcta, ae f. Sin: multátio;
vel moderator. poena; poena pecuniária; pecúnia poenalis;
mulctatícia pecúnia. Uso: condonar, perdo-
mugrón, v. esqueje. nar una -, remíttere multam; imponer una - a
alguno, multam impónere álicui vel in áli-
muguete: convallária, ae f. Sin: convallária quem; multā áliquem multare; álicui multam
maialis; lílium convállium; aster (-ĕris m) át- dícere vel irrogare; incurrir en una -, multam
ticus. commíttere; hay que pagar multas, poenae
solvendae sunt.
mujer: múlier, ĕris f. Sin: fémina. Uso: - con-
sagrada, sanctimonialis, is f ; sanctimonialis multar: multare vel mulctare. Sin: multā áli-
múlier; - cortesana, - pública, méretrix, icis quem damnare vel punire; pecúniā áliquem
f; méretrix múlier; - histérica, hystérica, ae f; multare.
hystérica fémina; - hombruna, - de ánimo va-
ronil, virāgo, gĭnis f; - de su casa, domíseda, multicelular: multicellularis, e.
ae f.
multicolor: multícolor, oris. Sin: multicolo-
mujeriego: mulierosus, a, um. Sin: mulierá- rus; multicolórius; multicoloris, e.
rius; mulierculárius; mulierosus homo; mulí-
erum sectator vel studiosus; feminarum multicultural: multiculturalis, e.
prosecutor vel pedísequus. Uso: el ser -, mu-
lierósitas. multiculturalismo: multiculturalismus, i m.
muleta: (palo con puño atravesado que sirve multinacional: adj multinationalis, e // sust
a los enfermos para apoyarse al andar) fé- socíetas multinationalis.
rula, ae f. Sin: báculum; subalare báculum vel
fulcrum; báculum orthopáedicum vel rostra- multiplicación: multiplicátio, onis f.
tum. Uso: apoyarse en las - , báculis (subalá-
ribus báculis vel fulcris; báculis orthopáedicis multiplicador: multiplicator, oris m. Sin: nú-
vel rostratis) inniti; caminar con muletas, lle- merus multíplicans. Uso: aparato -, instru-
var muletas, báculis levare membra. mentum polygráphicum.
718
mundo
719
municipal
aunque se hunda el -, péreant omnes licet; etsi muñón: mánculum, i n. Sin: artus truncus vel
fractus illabatur orbis; desde que el - es -, post mútilus; bráchium mútilum, truncum, man-
hómines natos; post hóminum memóriam; huir cum; trunca manus.
del -, vitare turbam; fúgere celebritatem; reco-
rrer el -, orbem terrarum pererrare vel perva- mural: adj muralis, e. Sin: parietalis; parie-
gari; venir al -, in vitam venire; nasci; in lucem tárius // sust pictura parietalis.
prodire; in lucem súscipi vel edi; tan pronto
como venimos al -, simul atque éditi sumus; muralista: paríetum pictor.
vivir en medio del -, in celebritate versari.
murena: murena, ae f.
municipal: municipalis, e. Uso: consejeros -,
curatores rei municipalis; consejo -, consí- muriático: muriáticus, a, um. Uso: ácido -,
lium curatorum rei municipalis. muriáticum, i n.
muñeco: (figurilla humana) pupus vel pú- museo: musēum vel musaeum, i n. Uso: -
pulus, i m // (joven fatuo y afeminado) ho- Británico, Museum Británnicum; - Europeo,
múnculus, i m. Sin: pusillus homo. Museum Europaeum vel Europae; - Nacio-
nal, Museum Nationale; - Técnico, Museum
muñequería: (tienda de muñecas) puparum Téchnicum; - Vaticano, Museum Vaticanum
taberna // (gran cantidad de muñecas) magna vel Vaticánicum; - de ciencias naturales, mu-
puparum cópia. seum disciplinarum naturálium; - de cuadros,
- de pinturas, v. pinacoteca.
720
musicoterapia
721
musivo
muslímico, v. musulmán.
muzárabe, v. mozárabe.
722
N
nabo: rapa, ae f; rapum, i n. amplificandae stúdium; pátriae amplifican-
dae stúdium. Uso: - psicopático, nationalis-
nácar: concha, ae f. mus psychopáticus.
nacido: - con estrella, homo sídere dextro nacionalista: adj nationalísticus. Sin: natio-
éditus. nem immoderate colens; pátriae nimis stu-
dens; ad pátriam amplificandam proclivis.
nación: nátio, onis f. Sin: cívitas, atis f; gens, Uso: orgullo -, immoderatus suae gentis stú-
gentis f; pátria, pópulus. Uso: - autónomas, dium; sentido -, nationalísticus sensus (-us m)
civitates sui iuris vel adeptae sui iuris statum; // sust nationalista, ae m. Sin: gentis suae ad-
- altamente industrializadas, civitates quae mirator, fautor; pátriae (vel nationis suae)
in operosis artifíciis plúrimum profecerunt; - amplificandae fautor; immoderatus pátriae
poco industrializadas, nationes in operosis cultor.
artifíciis paulum progressae; - occidentales,
pópuli ad occasum habitantes; pópuli regio- nacionalización: nationalizátio, onis f. Sin:
nem occidentem colentes; - orientales, publicátio; in públicum redáctio; públicae tu-
Orientis civitates; - progresista, nátio incre- telae tradítio.
mentis crescens; - Unidas, Nationes Unitae
vel Counitae; Coniunctae (vel Consociatae, nacionalizar: nationalizare. Sin: publicare;
vel Sociatae) Nationes; Asamblea General de in públicum redígere; públicum fácere; pú-
las - Unidas, Coetus Unitarum Nationum; blicae tutelae trádere.
Consejo de seguridad de las - Unidas, Unita-
rum Nationum Consílium securitati tuendae. nacionalsocialismo, v. nazismo.
723
nadería
nafta: naphta vel naphtha, ae f. Sin: óleum naranja: aráncium, ii n; aráncia, ae f. Sin:
bituminosum vel terrígenum. Uso: - sin arántium vel aurántium; arántia vel aurántia;
plomo, benzinum non plumbatum. malum arántium vel aurántium; malum
áureum, sínicum (vel sinense), púnicum;
naftalina: naphtalinum, i n; naphtalina, ae f. cítreum sinense.
Sin: sucus bituminosus; pulvis naphtae;
hydrocarburum contractum. naranjada: aurantina (aurántia, arántia, arán-
tina) potio (-onis f). Sin: mali sinensis sucus.
naïf, naíf o naif: (ingenuo) simplex, plĭcis.
Sin: ingénuus; nativus; artifício carens; arti- naranjal: aurantiárium, ii n. Sin: locus au-
fícii expers (-ertis) // (dicho de estilo pictó- rántiis (vel citris sinénsibus) cónsitus.
rico) nativa simplicitate pictus.
naranjero: (perteneciente o relativo a la na-
nailon: nylum, i n. Sin: nailon indecl; téxtile ranja) ad aráncium pértinens // (persona que
(-is n) nailónicum vel nailóneum; matéria vende naranjas) aurantiárius, ii m // (na-
plástica nailonensis. Uso: de -, nylónius, nai- ranjo) v. esta voz.
lónicus, nailóneus, naelónicus.
naranjo: aurántius, ii f. Sin: citrus (-i f) si-
naipe: charta vel chártula lusória. Sin: scida nensis; malus arántia; citrus arántia. Uso: -
vel scídula lusória; lusória página. Uso: juego amargo, dulce, citrus sinensis amara, dulcis.
de naipes, de cartas, chartarum (chartularum,
scidarum, scidularum) lusus (-us m) vel ludus narcisismo: narcissismus, i m. Sin: sui ado-
(-i m); jugar a los -, chartare; chartis (chártu- rátio,venerátio, cultus (-us m), admirátio;
lis, chartis lusóriis, scidis, scídulis) lúdere; nímia sui existimátio; narcissianum vítium.
mezclar los -, chartas (chártulas, scidas, scí-
dulas) confúndere; baraja de naipes, v. ba- narcisista: adj ad narcissismum (vel ad cul-
raja. tum sui, vel ad suam adorationem) áttinens;
narcissiani vítii próprius // sust sui adorator,
nana: (canción de cuna) v. arrorró, ber- venerator, amator, mirator; (homo) se ipse
ceuse. amans; in se depériens; narcissiano vítio af-
fectus.
nanismo: nanismus, i m. Sin: nani natura.
narciso: narcissus, i m.
nanómetro: nanómetrum, i n. Sin: mínima
longitúdinis mensura. narcoanálisis: narcoanálysis, is f. Sin: sopo-
ratae mentis indago (-gĭnis f); obnubilati
napoleón: nummus napoleónicus. ánimi perscrutátio.
724
NASA
725
nasal
trionalis negótiis aériis et aethériis praepósi- rum natationis genus; - estilo mariposa, nata-
tum, NASA vulgo appellatum. Sin: socíetas tionis certamen papilionum more; - mezco-
exploratória, cui nomen NASA; institutum lanza, natationis certamen vário génere; -
navigationi siderali praepósitum (N.A.S.A.). estilo rana, natationis certamen ranae more;
certamen natatórium ranae in modum, vel
nasal: nasalis, e. Sin: nasi vel nárium (gen). péctore aquam findente; - zambullida del
Uso: e náribus ductus; náribus (vel per nares) trampolín, natationis certamen de suggestu
enuntiatus, pronuntiatus; consonantes -, con- desultório, vel de contignatione.
sonantes nasales; consonantes quae per nares
pronuntiantur; pronunciación, sonido -, pro- natalidad: natálium index (-dĭcis mf). Sin:
nuntiátio, sonus nasalis; voz -, vox e náribus natorum númerus vel summa. Uso: caída de
ducta. la tasa de -, númerus natorum iam restrictus;
descenso de la -, natorum (vel prolis) decre-
nasalidad: nasálitas, atis f. Sin: e náribus re- mentum; incremento de la -, prolis incremen-
sonántia; nasalis rátio soni; nasalis quálitas tum; el problema de la -, de propaganda prole
vocis; nasalis pronuntiandi rátio. (vel de natorum número) quáestio; regular la
-, natorum continere númerum.
nasalización: nasalizátio, onis f. Sin: ad na-
salem sonum tránsitus (-us m). natatorio: natábulum, i n.
nasalizar: nasalizare. Sin: nasalem fácere, natillas: lac et ova arómatis condīta. Uso: -
réddere; e náribus pronuntiare; nasalem heladas, lac ovaque gelata.
sonum tribúere (álicui sýllabae vel vocábulo).
nativismo: nativismus, i m.
nasofaringe, v. rinofaringe.
NATO (abrev de North Atlantic Treaty Orga-
nata: cramum, i n. Sin: cremor (-ōris m) lác- nization): Consociátio ex pacto Atlántico.
teus; flos (floris m) lactis. Uso: - batida, lác- Sin: Consociátio Atlántica, quae est NATO;
teum mulsum (-i n); cramum battutum. Consociátio a pacto Atlántico Septentrionali;
Consociátio a pacto Océani Atlántici septen-
natación: (arte de nadar) ars natandi // (ac- trionalis; Institutum a Pacto Atlántico Sep-
ción y efecto de nadar) natátio, onis f. Uso: - tentrionali; confoederátio NATO;
sincronizada, natátio synchronizata; - a la Consociátio militaris NATO.
braza, natátio brácchiis contendens; - estilo
libre, natátio génere sponte delecto; - estilo natrón: natrum, i vel nátrium, ii n.
mariposa, natátio papilionum more; - estilo
rana, natátio ranae more; - de costado, láteris natural: naturalis, e. Uso: al -, icónicus.
natátio; natátio a látere (vel obliquo córpore);
- de espalda, dorsi vel tergi natátio; natátio naturaleza: rerum natura. Uso: - muerta, in-
supino córpore // (como deporte) certamen animarum rerum natura; respeto por la -, ob-
natatórium. Sin: natationis certamen. Uso: - servántia erga rerum naturam; rerum naturae
masculina, femenina, de 100 m, natationis observántia.
certamen inter viros, inter mulíeres, in longi-
túdinem metrorum C; - de espalda, natationis naturalidad: naturálitas, atis f. Sin: naturae
certamen supino córpore; - estilo libre, líbe- (vel naturali rationi) congruéntia // fig candor;
726
navegable
naturalizar: naturalizare. Sin: álicui civita- navecilla: (nave pequeña) navícula, ae f. Sin.
tem concédere, dare, impertire; áliquem in ci- navicella; navigíolum // (naveta de incienso)
vitatem ascríbere, recípere, suscípere, v. naveta.
asciscere; áliquem civitate donare.
navegable: navigábilis, e.
naturismo: naturismus, i m. Sin: philosóphia
727
navegación
navegación: navigátio, onis f. Uso: - aérea, socialismus nationalis; exaggeratum (vel ef-
aërinavigátio vel aëronavigátio; navigátio frenatum) suae gentis (vel nationis suae) am-
aéria; per áethera navigátio; - automática, plificandae stúdium.
navigátio automatária; - espacial, navigátio
sideralis; - fluvial, navigátio fluminalis; - a ‘ndragheta: bruttianorum praedonum grex
vela de tres días, triduana velificátio; tridui vel caterva.
velificátio.
Neandertal: de -, neanderthalensis, e.
navegador: navigator, oris m. Sin: nauta, ae
m. nebulizador: nebulizatórium, ii n. Sin: va-
poris effusórium.
navegante, v. navegador.
nebulizar: nebulizare.
naveta: (vaso o cajita para ministrar el in-
cienso) acerra, ae f. Sin: árcula; cýmbium (in- nebulosa: Astron nebulosum, i n. Sin: stella
censi); vásculum vel excípulum turíferum. nebulosa; stellarum nébula.
Navidad: Christi Natalis. Sin: Natívitas nebulosidad: nebulósitas, atis f. Sin: calīgo
Christi vel Dómini; Natália Iesu; natale Dó- (-gĭnis f); fulīgo (-gĭnis f); caelum núbibus
mini; natalis Domínicus ; dies natalis Dó- obductum vel obtectum // fig obscúritas, atis
mini; festum natalícium Dómini ; festum f. Sin: incertum, i n; res (rei f) obscura.
Nativitatis Dómini; festum nativitatis Domí-
nicae ; dies festus Iesu Christi natalis; Nas- neceser: árcula (mulíebris). Sin: myrotheca;
centis Iesu sollémnia. Uso: tiempo de -, capsa mundo asservando; capsa mundícinis
tempus (-pŏris n) natalícium. asservandis.
navideño: natalícius, a, um. Uso: paz -, pax necesidad: la - carece de ley, necessitas caret
natalícia; regalo -, donum natalícium; tiempo lege; necéssitas dat legem, non ipsa áccipit.
-, tempus natalícium.
necrobiosis: necrobiosis, -is f.
nazi: adj socialismi nationalis próprius. Sin:
ad hitlerianam factionem áttinens. Uso: dic- necrocomio: necrocomīum, ii n.
tadura -, dictatura nazistarum // sust nazista,
ae m. Sin: factionis hitlerianae ássecla vel necrodulía: necrodulīa, ae f.
fautor; hitlerianae factioni addictus; effrena-
tus gentis (vel nationis) suae fautor; v. na- necrofagia: necrophágia sive -phagīa, ae f.
cionalsocialista.
necrófago: necróphagus, a, um.
nazifascismo: fascálium hitlerianorumque
dominatus (-us m). necrofilia: necrophília sive -philīa, ae f. Sin:
libīdo in mórtuos; perversa in mórtuos libīdo.
nazifascista: fascálium hitlerianorumque
fautor. necrófilo: (perteneciente o relativo a la ne-
crofilia) ad necrophíliam spectans // (que pa-
nazismo: nazismus, i n. Sin: hitlerianismus; dece necrofilia) necróphilus, a, um. Sin:
728
nefrología
729
nefrológico
730
neófito
en lo que se trata) lucrum, i n. Uso: evitar lismi redintegrati fautor vel defensor // adj
todo lo que sabe a -, ómnia vitare quae lu- neocapitalismi próprius. Sin: capitalismi re-
crum sápiant // (local en que se negocia o co- dintegrati próprius.
mercia) taberna mercatória. Sin: taberna
institória vel venditionalis. Uso: - de antigüe- neoclasicismo: neoclassicismus, i m. Sin:
dades, palaeopólium, ii n. instaurata imitátio classicorum; redintegra-
tum doctae antiquitatis stúdium.
negra: (Mús, nota cuya duración es la mitad
de una blanca) semimínima, ae f. neoclásico: adj neoclássicus, a, um. Sin: ad
neoclassicismum áttinens // (partidario del
negrero: adj ad nigritarum venalícium pérti- neoclasicismo) neoclassicismi sectator vel ás-
nens // sust nigritarum vénditor, venalícius, secla. Sin: redintegratae doctae antiquitatis
venaliciárius // fig vexator, oris m. Sin: op- fautor.
pressor.
neocolonialismo: neocolonialismus, i m.
negrilla o negrita: crassiores lítterae fpl. Sin: Sin: novus colonialismus; nova colónica
litterarum notae crassiores fpl. Uso: en -, dício; novum coloniarum genus; novum co-
crassióribus lítteris; crassiore litterarum lónicae dicionis genus.
formā.
neocolonialista: adj neocolonialismi (vel
negritud: nigritudo, dĭnis f. Sin: nigríties, ēi novi colonialismi) próprius. Sin: innovatae
f. colónicae dicionis próprius; ad neocolonia-
lismum (vel ad novum colonialismum) spec-
negro: (individuo de color negro) nigrita, ae tans // sust neocolonialismi (vel novi
m. Sin: homo nigrícolor // trabajo en -, ópera colonialismi) fautor.
clandestina, illegítima, illícita.
neocriticismo: neocriticismus, i m. Sin: in-
negro spiritual: cantus (-us m) religiosus ni- novata kantiana doctrina.
gritanus. Sin: religiosus nigritarum america-
norum cantus. neodarwinismo o neodarvinismo: neodar-
vinismus, i m. Sin: innovata darviniana doc-
negus: Aethiópiae imperator. Sin: Aethiópiae trina.
rex regum.
neofascismo: neofascismus, i m. Sin: fascis-
nemoroso: nemorensis, e. Sin: nemoralis; mus innovatus; renovatus fascálium motus
silvestris. (-us m); fascálium fáctio innovata.
731
neogamia
732
neumotórax
net (Inform), red: rete, is n (abl rete vel reti, neumonitis, v. pulmonía.
gen pl rétium).
neumorragia: pneumorrhágia sive pneumor-
netserver (Inform): (computadora) computa- rhagīa, ae f.
trum móderans. Sin: moderatrum // (pro-
grama) daemon (-ŏnis m) móderans. neumotoma: pneumatoma, ătis n.
733
neuralgia
neurálgico: neurálgicus, a, um. Sin: ad neu- neurología: neurológia sive -logīa, ae f. Sin:
rálgiam (vel ad nervorum dolorem) áttinens // nervorum doctrina, disciplina, sciéntia.
(doloroso) acerbus, a, um. Sin: gravis, e; do-
lorem áfferens // fig summum momentum ha- neurológico: neurológicus, a, um. Sin: ad
bens. neurológiam pértinens.
neurítico: neuríticus, a, um. Sin: nervi vel neuropatía: neuropáthia sive neuropathīa, ae
nervorum inflammatione affectus. f. Sin: nervorum infírmitas, dolor, angor.
734
nictálope
neutralista: neutralista, ae mf. Sin: neutrali- new look: nova se gerendi et vestiendi rátio.
tatis fautor; neutríus factionis fautor vel suf- Sin: hábitus atque vestitus innovatus.
fragator; neutris pártibus favens vel addictus
// adj neutrarum pártium stúdii próprius; ad newton: neotoniana mensura.
neutralitatem (vel ad neutralismum) pérti-
nens. nexo: nexus, us m. Uso: - causal, nexus cau-
salis; - telefónicos, nexus telephónici.
neutralizable: neutralizábilis, e.
Nicaragua: Nicaraqua vel Nicaragua, ae f.
neutralización: neutralizátio, onis f. Sin: in
írritum redáctio. nicaragüense: adj nicaraquanus, a, um. Sin:
nicaraguensis, e // sust Nicaraquanus, i m.
neutralizado: neutralizatus, a, um. Sin: Nicaraguensis, is m.
nevada: ningor, ōris m. Sin: cópia nivis. nictálope: adj y sust nýctalops, ōpis (ac sing
735
nictolopía
736
nivel
niñería: infantílitas, atis f. Sin: inéptiae, nitrato: sal nitratum. Sin: sal ácidi nítrici.
arum fpl; inéptiae vel nugae pueriles.
nítrico: nítricus, a, um.
niño: puer, púeri m. Uso: - explorador, puer
explorator. nitro: nitrum, i n. Sin: sal nítricum.
737
nivelación
no beligerancia: non belligerántia. Sin: nulla noctambular: noctambulare. Sin: nocte (vel
belligerántia. de nocte) ambulare vel vagari.
738
no proliferación
noctámbulo: adj noctámbulus, a, um. Sin: nombre: nomen, mĭnis n. Uso: - artístico,
noctuabundus; noctívagus, noctu vagans; nomen fictícium; - gentilicio, nomen gentilí-
nocte (vel noctu) ámbulans, errans, vagans // cium; - propio de lugar, v. topónimo; tomar
sust noctámbulus, i m. Sin: somnámbulus; el - de sor María, nomen cápere Sororem
qui noctu ámbulat, errat, vagatur. Mariam.
no intervención: a bello dissénsio (-onis f). nominativo: adj nominatim ascriptus // (caso
Sin: in bello nulla intercéssio; nulla socíetas de declinación) nominativus, i m. Sin: nomi-
in bello. nativus casus (-us m); casus nominandi; rec-
tus casus.
nómada: adj nomádicus, a, um. Sin: vagans;
vagus; errans; errabundus. Uso: pueblos -, nomología: nomológia sive -logīa, ae f. Sin:
pópuli nomádici; gentes vagae; vagi pópuli; (de) condendis légibus doctrina vel rátio.
tribu -, nomádica tribus (-us f) // sust nomas,
ădis m. Uso: vivir como -, llevar una vida -, nomotético: nomothéticus, a, um.
(passim) vagari; vagari et errare; aliunde álio
perpétuo commigrare; ser un -, vagum esse. noosfera: noosphaera, ae f.
739
nordeste
nordeste: (punto del horizonte) ortus (-us m) normando: adj normannus, a, um. Sin: nor-
vel exortus solstitialis. Sin: inter septemtrio- manniensis, e // sust Normannus, i m. Sin:
nes et orientem solem // (región al -) régio Normanniensis, is m.
inter septemtriones et orientem solem spec-
tans. normativo: praeceptivus, a, um.
nórdico: septentrionalis vel septemtrionalis, noroeste: (punto del horizonte) occasus (-us
e. m) solstitialis. Sin: inter septemtriones et oc-
casum solis // (región) régio inter bóream et
noria: týmpanum, i n. Sin: ántlia; náora; má- occasum solis spectans. Uso: viento del -,
china hydráulica. caurus vel corus, i m.
norma: (escuadra que usan los artífices) norte: (punto cardinal) septémtrio vel sep-
norma, ae f // (regla que se debe seguir o a téntrio, onis m. Uso: Mar del -, Nórdicum
que se deben ajustar las operaciones) norma, mare; mare Germánicum; polo -, nórdicus
ae f. Sin: praeceptum; régula; lex. Uso: - ali- polus; polus árcticus vel borealis; viento del
mentarias, praecepta alimentária; - científi- -, bóreas, ae m; septémtrio, onis m; áquilo,
cas, normae scientíficae; - directiva, norma onis m.
directória; - éticas, normae morales; - gene-
ral, norma generalis; - preceptivas, normae norteafricano: (natural del norte de Africa)
praeceptivae; normas de circulación, de trán- Africae septentrionalis íncola, ae m // (perte-
sito, commeandi vel commeatūs praecepta; neciente o relativo a esta parte de Africa) ad
leges viáriae; normas de urbanidad en la Africam septentrionalem pértinens. Sin: Afri-
mesa, urbanitatis praecepta in convíviis ser- cae septentrionalis incolarum próprius.
vanda; según - dadas recientemente, iuxta
normas recens datas. Norte América: América Septentrionalis.
740
notificación
741
noúmeno
novelística: ars fabulandi vel narrandi. noviembre: November, bris m. Sin: mensis
November.
novelístico: ad fábulas áttinens.
novillos: hacer -, no ir a la escuela, v. ra-
novelita: fabella, ae f. bona.
742
nulidad
nudismo: nudismus, i m. Sin: nudandi cór- nulidad: núllitas, atis f. Sin: nihil; níhilum;
poris stúdium; mos vel rátio córporis nu- inánitas; (de persona) homo vel mulier níhili,
743
number
vel nullo número, vel nulīus pónderis. Uso: nunciatura: nuntiatura, ae f. Uso: - Apostó-
ser una -, nihil esse; esse níhili; estimar una lica, Nuntiatura Apostólica; Apostólici Nún-
-, pro níhilo dúcere, habere, putare; nihil aes- tii legátio, munus, dígnitas, offícium // (sede
timare vel péndere. del nuncio) Apostólici Núntii sedes.
744
Ñ
ñapa: (propina, yapa) v. estas voces.
745
O
oasis: óasis, is f. Sin: amoenus in deserta obituario: (sección necrológica de un perió-
vastitate locus // fig perfúgium; receptus, us dico) fúnebris núntius, vel fúnebre núntium
m; lenīmen (-mĭnis n); levamen (-mĭnis n); // (libro parroquial en que se anotan las par-
refrigérium; solácium. tidas de defunción y de entierro) obituárius
(vel mortualis) liber // (necrología) necroló-
obcónico: cono everso símilis. gia sive -logīa, ae f.
obedecer: oboedire (álicui). Sin: párere, vel objeción: obiéctio, onis f. Sin: recusátio;
obtemperare, vel óbsequi (álicui). contradíctio; opposítio; oppósitus, us m;
obiectum, en pl también obiecta, orum;
obediencia: oboediéntia, ae f. Sin: oboedítio, obiecta senténtia vel opínio; verba contra
onis f. dicta; id quod contra dícitur. Uso: - de con-
ciencia, consciéntiae repugnántia; repugnán-
obertura: praecéntio, onis f. Sin: proóe- tia ex consciéntia; hacer objeciones, obícere;
mium; músicum (vel symphoníacum) proóe- contra dícere; refutar las -, obiecta refutare.
mium, exórdium.
objetivación: e vero aestimátio. Sin: rerum
obesidad: obésitas, atis f. Sin: corpuléntia; certarum stúdium.
pinguedo, dĭnis f; sagĭna, ae f.
objetivar: comprobare. Sin: confirmare; de-
obeso: obesus, a, um. Sin: corpulentus; cras- monstrare.
sus; saginatus. Uso: ser -, córpore amplo (vel
obeso) esse; volverse -, corpus fácere. objetividad: obiectívitas, atis f. Sin: obiec-
tiva rátio; áequitas; iudícium sincerum, ínte-
obispa: epíscopa, ae f. Uso: - protestante, grum, aequum; intégritas iudícii; íntegra
protestántica epíscopa. véritas. Uso: por escrúpulo de -, íntegrae ve-
ritatis stúdio.
obispado: (cargo y dignidad de obispo)
episcopatus, us m. Sin: pontificatus, us m; objetivo: (lente de un aparato de óptica,
episcopale munus; episcopalis dígnitas // (te- vuelto hacia el objeto que mira) obiectivum,
rritorio o distrito asignado a un obispo) dioe- i n. Sin: obiectivum photográphicum; orbí-
cesis, is f // (local o edificio donde funciona culus photográphicus; lens (lentis f) vel len-
la curia episcopal) episcópium, ii n. Sin: tícula obiectiva; lens photográphica;
episcopalis sedes vel cúria. lenticulare vitrum // (fin, objeto, término de
un acto) consílium, ii n. Sin: finis; propósi-
obispo: epíscopus, i m. Sin: póntifex, fĭcis m; tum; destinata, orum npl (blanco). Uso: fijar
antistes, stĭtis m. Uso: - auxiliar, castrense, los -, definire propósita; v. objeto // adj obiec-
coadjutor, diocesano, residencial, sufragá- tivus, a, um. Sin: realis, e; in natura situs, pó-
neo, titular, episcopus auxiliaris vel auxiliá- situs; fig ínteger; expers cupiditatis; ab omni
rius, castrensis, coadiutor, dioecesanus, opinionis arbítrio seiunctus.
residentialis, suffragáneus, titularis.
746
obrero
objeto: (fin o intento a que se dirige o enca- obligatoriedad: obligatoríetas, atis f. Sin: co-
mina una acción u operación) propósitum, i ërcítio; obligátio.
n. Sin: finis; scopus // (cosa cualquiera)
obiectum, i n. Sin: res. Uso: - perdidos, casu obligatorio: obligatórius, a, um. Sin: impera-
amissae res // (asunto) v. esta voz. tus; iussus; praeceptus, praescriptus. Uso:
cosa -, res imperata; educación -, institútio
objetor: repugnator, oris m. Sin: contradic- scholástica obligatória; ser -, ad áliquid offí-
tor; repugnans; contra dicens; se opponens. cio teneri.
Uso: - de conciencia, repugnator consciéntiae
causā. obliteración: oblitterátio, onis f. Sin: infir-
mátio // Med occlúsio partis cavae.
oblación: oblátio, onis f. Sin: largítio.
oboe: (instrumento músico de viento) óboës ,
oblativo: oblativus, a, um. is f. Sin: altísona tíbia gállica; tíbia dúplici
língula práedita // (oboísta) oboísta, ae m.
obligación: (escritura por la cual se compro- Sin: altísonā tíbiā gállicā canens.
mete uno a efectuar una cosa) nomen, mĭnis
n. Sin: spónsio; stipulátio; obligationis chi- óbolo: óbolus, i m // fig stips, pis f. Sin: aes
rógraphum. Uso: - comercial, sýngrapha, ae minutum; parva pecúnia. Uso: - de San
f; emitir obligaciones, obligationes emíttere // Pedro, Petrina stips.
(aquello que alguien está obligado a hacer)
munus, nĕris n. Sin: negótium; offícium. obra: opus, óperis n. Sin: labor; áctio; actus,
Uso: - escolares, múnera scholária; scholae us m; factum; negótium. Uso: - buenas, recte
múnera; desempeñar, ejercer sus obligacio- facta; bene facta; ópera bona; - inspirada,
nes profesionales y cívicas, suae artis suae- opus quasi divina manu perfectum; - litera-
que civitatis múnera sustinere // (imposición rias, ópera litterária; - maestra, opus
o exigencia moral) obligátio, onis f. Sin: of- praestantíssimum; opus summo artifício per-
fícium. Uso: - escolar, ad frequentandam fectum; - musical, opus músicum; melo-
scholam obligátio; - moral, offícium morale; drama, ătis n; drama músicum, lýricum,
- regulares, obligationes regulares; eximir a mélicum; - pia, opus pium; - públicas, ópera
uno de la - de comparecer en juicio, vadimó- vel incepta pública; opera público cómmodo
nium missum fácere. destinata; - sociales, ópera sociália; - de asis-
tencia, institutum rebus subsidiáriis dispensan-
obligacionista: sýngraphae subscriptor vel dis vel administrandis; - de jardinería, opus
sponsor. topiárium; obras de misericordia, misericór-
diae ministéria; caritatis offícia // (edificio en
obligado: estar -, obligatum esse. Uso: el construcción) aedifícium aedificatórium. Sin:
parlamento holandés no está - a seguir el su- sedes aedifícii aedificatórii.
fragio del pueblo, parlamentum nederlándi-
cum obligatum non est suffrágium pópuli obrera: operária, ae f. Sin: operatrix, īcis f;
sequi. officinatrix, īcis f; ópifex, fĭcis f.
obligatoriamente: per obligationem. Sin: vi; obrero: operárius, ii m. Sin: operator; offici-
per vim; e praecepto. Uso: estudiar - el latín, nator; ópifex, fĭcis m; ártifex, fĭcis m; faber,
in lingua latina e praecepto versari. bri. Uso: - especializado, operárius qualifica-
747
obrita
748
oceánico
interiectus (-us m) vel interpósitus (-us m). ocasionar: occasionem praebere, dare,
Uso: hacer -, impedire, obstrúere; obstare; praestare, offerre. Sin: causam inferre;
offícere; morari; strúere impedimenta álicui; locum dare.
cuiusvis géneris impedimenta strúere; impe-
dimenta afferre, inferre, fácere; moras inter- occidental: occidentalis, e. Sin: occíduus;
pónere, intersérere, obícere, afferre. occidualis; ad (vel in) occidentem (solem)
vergens; ad occidentem solem versus; ad oc-
obstruccionista: adj moratórius, a, um. Sin: casum spectans.
dilatórius; súbdole tardans // sust morator,
oris m; moratrix, icis f. Sin: impedītor; occidentalismo: occidentalismus, i m. Sin:
obstructor; dilator; morarum fabricator, in- rerum occidentálium stúdium (estudio) vel
ventor; impedimentorum fautor vel interpó- cultus (predilección por las cosas de Occi-
sitor; qui omni ope ófficit, obstat, obsistit dente).
álicui (vel consíliis, vel coeptis alicúius).
occidentalista: occidentalista, ae m. Sin:
obstruir: obstrúere. Sin: obtrúdere; interclú- rerum occidentálium cultor, fautor, studiosus
dere; praeclúdere; saepire; obturare; cláu- // adj ad res occidentales pértinens.
dere.
occidentalización: occidentalizátio, onis f.
obturador: obturáculum, i n. Sin: instrumen- Sin: rationis occidentálium indúctio.
tum denti obturando // Fotogr luminosae ex-
positionis mensura. Sin: lucis tolerabilitatis occidentalizar: occidentalizare. Sin: occi-
index (dĭcis mf). dentálium rationem indúcere.
obús: (pieza de artillería) tormentum bélli- occidente: (punto cardinal) óccidens, entis
cum. Sin: magna ballista // (granada) gra- m. Sin: occasus, us m; óccidens sol; occasus
nata, ae f. Sin: globus férreus. solis. Uso: desde - y oriente, ab occasu et ortu
solis; de - a oriente, ab occasu solis ad orien-
oca: (ánsar) anser, ĕris m // (juego de mesa) tem (vel ad exortum); en -, in parte caeli oc-
ludus ánseris. Uso: jugar a la -, ánsere lú- casūs // (región situada en la parte oeste)
dere; ánseris ludo indulgere. occídua terra, tellus (-ūris f), régio. Sin: occi-
dentis partes, terrae, regiones // (conjunto for-
ocarina: anserina, ae f. Sin: tíbia fíctilis bu- mado por los Estados Unidos y diversos
driensis. países que comparten básicamente un mismo
sistema social, económico y cultural) ócci-
ocasional: occasionalis, e. Sin: casualis; for- dens, entis m. Uso: en -, in occidente.
tuítus; temporárius; in casu pósitus; per oc-
casionem factus vel hábitus. Uso: discurso -, Oceanía: Oceanīa, ae f. Uso: natural de -,
orátio per occasionem hábita; inscripciones -, Oceánius, ii m; Oceaniensis, is m.
inscriptiones temporáriae.
oceánico: (perteneciente o relativo al océ-
ocasionalmente: occasionáliter. Sin: ex oc- ano) oceánicus, a, um. Sin: oceánius; oceanī-
casione; per occasionem; data vel oblata oc- nus // (perteneciente o relativo a Oceanía)
casione; casu; casuáliter; fortuíte. oceánius, a,um; oceaniensis, e.
749
océano
oclusivo: occlusivus, a, um. Uso: consonante ocular: adj ocularis, e. Sin: oculárius; óculi
-, cónsona occlusiva. vel oculorum (gen). Uso: testigo -, testis ocu-
laris vel oculatus; testis et spectator // (sis-
ocre: ochra, ae f. tema de lentes) oculárium, ii n. Sin:
specillum oculárium.
octacordio: octachordon vel octachordum, i
n. oculista: oculárius, ii m. Sin: ópticus; oph-
thálmicus, i m; médicus ocularis vel oculá-
octaedro: octáhedron vel octáhedrum, i n. rius; oculorum médicus; médicus ab óculis;
ophthalmoiatra, ae m; v. oftalmólogo.
octagonal: octagonalis, e. Sin: octagōnus,
octogōnus, octagónius; octángulus; octo án- oculística: oculária, ae f; v. oftalmología.
gulis (abl pl).
ocultación: (acción de ocultar) abscónsio,
octágono: adj, v. octagonal // sust octagō- onis f.
num vel octagōnon, i n. Sin: octángula fi-
750
odontotomía
ocupación: (acción y efecto de ocupar) oc- odometría: odométria sive -metrīa, hodomé-
cupátio, onis f; occupatus, us m // (- militar) tria sive -metrīa, ae f.
occupátio. Sin: invásio; obséssio; oppréssio.
Uso: la - española, occupátio hispanensis; - odómetro: odómetrum vel hodómetrum, i n.
militar, occupátio militaris // (trabajo) occu- Sin: vecturae index (-dĭcis mf); itíneris men-
pátio. Sin: opus; negótium; stúdium. Uso: - sórius index.
full-time, opus contínuum; - intelectuales,
ánimi stúdia; atender a sus -, sua negótia odontalgia: odontálgia sive -algīa, ae f. Sin:
ágere; buscar -, opus quáerere; sin -, otiosus déntium dolores.
// (empleo, oficio) munus, nĕris n.
odontálgico: odontálgicus, a, um.
ocupacional: ad opus (vel ad munus) pérti-
nens. odontología: odontológia sive -logīa, ae f.
Sin: odontoiatrīa; de déntibus doctrina vel
ocupado: opus fáciens. Sin: múnere fungens. rátio; déntium sciéntia; dentária disciplina;
odontoiátrica doctrina vel disciplina.
ocupador, v. ocupante.
odontológico: odontológicus, a, um. Sin:
ocupante: adj óccupans, antis // sust occupa- odontoiátricus; ad dentáriam disciplinam át-
tor, oris m. tinens.
751
odre
odre: uter, utris m. off side: Dep extra ludum. Sin: posítio anó-
mala (in ludo). Uso: estar en -, seorsum esse
oeste: óccidens, entis m. Sin: occasus, us m. vel stare; patear en -, seorsum proícere.
Uso: al -, in occidentem; in occasum; mirar
al -, estar situado hacia el -, ad occasum (vel oficial: adj officialis, e. Sin: públicus; legíti-
ad occidentem) vérgere, spectare; vérgere in mus; iure pollens; auctoritate (vel pública
occidentem; viento del -, ventus occidentalis; auctoritate) pollens; fide dignus. Uso: boletín
viento que sopla del -, aura spirans ab occi- -, pública acta; carta -, lítterae públicae; epís-
dente; ventus ab occidente véniens. tula públice missa; documentos -, officiália
documenta; invitación -, invitátio públice
ofensiva: Mil oppugnátio, onis f. Sin: belli allata; lengua -, sermo públicus; noticia -,
illátio. Uso: abandonar la -, oppugnationem núntius públice allatus; noticia no -, officio-
relínquere; ab oppugnatione desístere; lanzar sus núntius; relaciones - o diplomáticas, pú-
una -, oppugnationem incípere, inferre; armis blicae rationes vel necessitúdines; pública
ággredi; bellum inferre; rechazar la -, oppug- officiorum (vel necessitúdinum) víncula; re-
nationem propulsare; tomar la -, priorem presentante -, públice legatus // (empleado de
práelio hostes lacéssere; priorem bellum una oficina) minister, tri m. Uso: - de canci-
inferre álicui vel in áliquem. llería, commentariensis, is m // (funcionario)
minister públicus. Sin: officialis, is m // Mil
ofensivo: offensus, a, um. Sin: contumelio- praefectus, i m. Sin: officiárius, ii m; centú-
sus; iniuriosus; (de armas) infensus, infestus, rio, onis m; dux, ducis m; ductor, oris m; duc-
hostilis. Uso: ser -, acerbe láedere. tor mílitum; tribunus mílitum; praepósitus
milítibus; praefectus mílitum (de infantería),
oferta: oblátio, onis f. Sin: largítio; donátio; équitum (de caballería), fabrum vel fabrorum
exhibítio; proposítio. Uso: - especial, oblátio (de los zapadores), mílitum naválium (de
favorábilis; condiciones opportuníssimae // marina). Uso: - inferior, subalterno, inferio-
(don) donum, i n. Sin: res oblata; elee- ris órdinis ductor; - superior, centúrio primo-
mósyna; stips (stipis f) // (cantidad de un bien rum órdinum; superioris órdinis ductor; - de
o servicio) res venales. Uso: - superior a la marina, officiárius rei náuticae; centúrio clas-
demanda, rerum venálium redundántia; siárius; navalis centúrio.
rerum venálium nímia (vel effusa) affluéntia;
la - es superior a la demanda, rerum vená- oficialidad: (conjunto de oficiales del
lium cópia affluit; res venales effuse áffluunt. Ejército o de parte de él) impéria, orum
npl. Sin: praefecti mílitum // (goce del carác-
off limits: (Mil, dicho de lugar donde están ter o cualidad de cosa oficial) auctóritas, atis
prohibidos el acceso, el tránsito, etc.) áditus f.
vétitus // (fig, prohibido, vedado) prohíbitus,
a, um. Sin: vétitus. oficializar: auctoritate probare. Sin: públi-
cum réddere.
off line: Dep extra líneam. Sin: extra líneam
collocatus. oficialmente: officiáliter. Uso: no -, inoffi-
ciáliter; non officiáliter; anunciar - algo, áli-
offset: impréssio contrária. Sin: impréssio quid officiáliter nuntiare.
vel excúsio gráphica offsetiana; impréssio
gráphica cylindris gúmmeis facta. oficiar: (presidir una celebración litúrgica)
752
oftalmología
753
oftalmológico
754
omelette
olfatear: (oliscar) olfácere. Sin: náribus per- olímpico: olympíacus, a, um. Sin: olýmpi-
cípere // (como hacen los perros de caza) cus. Uso: estadio -, stádium olýmpicum; jue-
odorari. Sin: odore vestigare; odorari et in- gos -, olýmpia, orum; olýmpia certámina;
vestigare; indagare et odorari // (fig y coloq, ludi olýmpici; llama -, flamma olýmpica;
averiguar, indagar) indagare. Sin: perspícere ignis olýmpicus; vencedor en los juegos -,
(naturam alicúius rei); diligenter investigare; olympionīces, ae m; vencer en los juegos -,
sagáciter pervestigare. olýmpia víncere.
olfato: odoratus, us m. Sin: olfactus, us m. olivar: olivetum, i n. Sin: olētum; locus oli-
Uso: - agudo, (nárium) sagácitas // (fig, sa- vis cónsitus.
gacidad) sagácitas, atis f. Sin: callíditas; as-
tútia; versútia; vafrítia. Uso: tener el - fino olla: (vasija redonda que sirve para guisar)
(en sentido propio y figurado) sagáciter odo- olla, ae f. Uso: relativo a la -, ollaris, e; ollá-
rari. rius; - pequeña, óllula; ollícula; - en figura de
cohombro, cúcuma, ae f; - pequeña en figura
oligarquía: oligárchia sive -archīa, ae f. Sin: de cohombro, cucumella vel cucúmula // (re-
optimátium (vel optimatum) impérium vel molino que forman las aguas de un río en
dominatus (-us m); prócerum vel príncipum ciertos parajes) gurges, gĭtis m.
dominátio, potentatus (-us m); paucorum po-
téntia, potentatus, dominatus; pauci et opti- ollero, v. alfarero.
mates.
olmeda: ulmárium, ii n. Sin: ulmētum, i n.
oligárquico: adj oligárchicus, a, um. Sin: ad
oligárchiam (vel ad paucorum dominatum) olmedo, v. olmeda.
áttinens // sust oligárchiae (vel paucorum po-
téntiae) amicus vel fautor. OLP: Ordo (vel Corpus) Palaestinae liberan-
dae.
oligoceno: adj oligocáenicus, a, um // sust
oligocaene, is n. ombligo: umbilīcus, i m. Uso: el - del mundo,
umbilicus mundi; umbilicus orbis terrarum.
oligohemia: oligoháemia sive -haemīa, ae f.
Sin: sánguinis defectus (-us m) vel deminú- omelette, v. tortilla.
tio.
755
ómnibus
ómnibus: laóphorum, i n. Sin: coenautocine- onda: unda, ae f. Uso: - corta, unda brevis;
tum; vehículum commune; raeda longa vel minoris longitúdinis unda; - eléctrica o hert-
pública; omnivectórium (autocinetum); auto- ziana, eléctrica unda; - electrónica, unda
cinetum laóphorum; autovehículum maius; electrónica; - electromagnética, unda electro-
vehículum ómnibus patens, datum, conces- magnética; - etérea, aethérea (aethéria, aéria)
sum; públicum vehículum ómnibus patens. unda; - larga, unda longa; - luminosa, unda
Uso: - aéreo, v. aerobús. luminosa vel lucíflua; - mecánica, unda me-
chánica; - media, unda média; médiae ampli-
omnipotente: omnípotens, entis. Sin: cunctí- túdinis unda; - óptica, unda visualis vel
potens; (ómnium) potentíssimus. óptica; - radial, radiofónica, radiophónica
unda; - radioeléctrica, unda radioëléctrica; -
omnipresente: omnipraesens, entis. Sin: ubi- sonora, unda sonora, canora, acústica, audí-
que praesens; omni loco praesens. bilis; - televisiva, unda televisífica, televisó-
ria, televisualis; - térmica, unda thermántica
omnisciencia: omnisciéntia, ae f. Sin: rerum vel calefáciens; - ultracorta, unda supérbre-
ómnium sciéntia. vis vel brevíssima.
756
opalescente
onocrótalo: onocrótalus, i m. Sin: truo, ōnis ontólogo: ontólogus, i m. Sin: ontológiae stu-
m. diosus.
757
opalino
758
oportunismo
operado: ferro curatus. Sin: sectione chirúr- biectiva opinátio; intercambio de opiniones,
gica curatus vel tractatus. opinionum collátio, cambiar de -, senténtiam
mutare; de senténtia desístere; e senténtia re-
operador, ra: operator, oris m; operatrix, icis cédere.
f. Uso: - telefónico, v. telefonista.
opinion-maker: opinionis públicae confor-
operante, v. operativo, eficaz. mator, formator, effector.
operar: (obrar una cosa, especialmente las opio: ópion vel ópium, ii n. Uso: “- del pue-
medicinas, y hacer el efecto para que se des- blo“, “ópium pópuli”.
tina) vim habere vel exercere. Sin: efficacem
esse; prodesse + dat // (efectuar una opera- opiomanía: opiománia sive -manīa, ae f. Sin:
ción quirúrgica) secare. Uso: hacerse -, de- ópii libido; insana (vel furiosa, vel vesana)
jarse -, se secari pati. ópii cupīdo
opereta: músicus lusus (-us m). Sin: música oponible: ad opponendum aptus.
opella ; festivum drama músicum; festiva fá-
bula modulata; drama mélicum brévius. oporto: vinum portucalense.
operista: (músico que compone óperas) drá- oportunidad: opportúnitas, atis f. Sin: occá-
matum musicorum scriptor. sio.
759
oportunista
tempóribus) sérviunt; lo hizo por -, id fecit, cillorum taberna. Sin: vitrorum oculariorum
tempóribus insérviens. taberna // (establecimiento donde se fabrican
anteojos) perspicillorum officina. Sin: vitro-
oportunista: opportunista, ae m. Sin: oppor- rum oculariorum officina // fig vísio, onis f.
tunitati (vel opportunitátibus) sérviens; tém- Uso: nueva - que abre la fe cristiana, nova
pori vel tempóribus insérviens; tempóri vel quaedam vísio christianā fide patefacta.
tempóribus morígerus; qui tempóribus servit.
Uso: ser -, témpori vel tempóribus servire; óptico: ópticus, a, um Uso: aparatos -,
opportunitati vel opportunitátibus inservire; instrumenta óptica; ilusión -, illúsio óptica;
duabus sellis sedere. nervio -, nervus ópticus // (comerciante de
objetos de óptica) ópticus, i m. Sin: oculá-
oposición: adversátio, onis f. Sin: repugnán- rius; oculariárius; oculariorum (vel vitrorum
tia. Uso: - constructiva, dissénsio éfficax // oculariorum) vénditor // (persona con titula-
(partido que en un país se opone a la política ción oficial para trabajar en materia de óp-
del gobierno) fáctio oppósita. Sin: adversa tica) faber (-bri m) ópticus. Sin: oculariorum
fáctio vel pars // Astron oppósitus, us m. Sin: faber, compósitor, ópifex (-fĭcis m).
interiectus, -us m.
optimismo: (como sistema filosófico) opínio
opositor: adversator, oris m. Sin: adversá- eorum qui ómnia naturā óptimā esse arbitran-
rius; repugnans; contradictor; refragator. tur // (como cualidad personal) optimismus,
Uso: - del gobierno, adversárius regíminis; el i m. Sin: óptima rerum interpretátio; melio-
jefe de los -, repugnántium véluti dux. rum rerum exspectácio; mens (vel consílium,
vel rátio, vel senténtia) ad óptima , vel ad me-
opoterapia: opotherapīa, ae f; opotherapéu- liora, réferens ómnia; ánimus meliora , vel
tice, es f. Sin: curandi rátio per sucos (vel óptima, (semper) praeságiens, exspectans,
succos); sucorum animálium cura; curandi proponens, credens; ánimus ad bonam spem
rátio per animálium sucos. proclivis. Uso: puede cultivarse el -, optimis-
mus coli potest.
opoterápico: opotherápicus, a, um.
optimista: (partidario del optimismo) qui
opresión: oppréssio, onis f. Uso: - econó- ómnia naturā óptima esse arbitratur // (que
mica, social, política y también religiosa de suele ver las cosas bajo su aspecto más fa-
la persona humana y de sus derechos, op- vorable) optimista, ae m. Sin: optimismi fau-
préssio oeconómica, socialis, política atque tor; melioris partis conspector; meliora
etiam religiosa personarum humanarum iu- (semper) exspectans, praeságiens, praesén-
riumque ipsarum. tiens, prospíciens; óptima ómnia iúdicans;
ómnia in meliorem partem intérpretans ; qui
opsimatía: opsimathīa, ae f. ad bonam spem proclivis est ; qui sibi me-
liora promittit vel proponit . Uso: ser -, ómnia
optativo: optativus, a, um. Uso: modo -, op- interpretari in meliorem partem; sibi meliora
tativus, i m; modus optativus. promíttere vel propónere // adj optimísticus,
a, um.
óptica: óptica, ae f; óptice, es f. Sin: optica
ars, disciplina; phýsica oculária // (estableci- optometría: optométria sive -metrīa, ae f.
miento donde se comercian anteojos) perspi- Sin: oculorum aciēi metiendae rátio.
760
orden
761
ordenación
mandatum, i n. Uso: - expresa, verbum ac normas) praecepta, orum npl. Uso: - jurídico,
mandatum; - de pago bancario, mandatum legum praecepta; iudiciales societatis institu-
nummárium, pecúniae perscríptio; gyrus ar- tiones; iudiciorum rátio // (ordenación del su-
gentárius; perscríptio ambulatória vel circula- perior para que se observe una cosa)
ris; cumplir las - de los superiores, antístitum mandatum, i n. Sin: iussum; praescriptum //
iussa éxsequi // (sucesión, distribución regu- (constitución) constitútio, onis f. Sin: ordiná-
lar) ordo, dĭnis m. Uso: - cronológico, ordo tio; conformátio; forma. Uso: - democrático,
témporis; - del día, ordo rerum agendarum; democrática institútio; - del Estado, tempe-
en - alfabético, litterarum órdine; alphabé- rátio rei públicae; constitútio pópuli; Civitatis
tica ratione; en - cronológico, servato témpo- (vel rei públicae) forma, ordinátio, conformá-
ris órdine // (instituto religioso aprobado por tio; - de nuestra vida, vitae nostrae ordinátio.
el Papa) ordo, dĭnis m. Uso: - regular, ordo
regularis; - religiosas, órdines virorum reli- ordenanza: (soldado que está a las órdenes
giosorum; - de los jesuitas, ordo (religiosus) de un oficial o de un jefe para los asuntos del
iesuitarum // (grado del sacramento del servicio; empleado que en ciertas oficinas
orden) ordo. Uso: - sagradas, Sacri Ordines desempeña funciones subalternas) appári-
// (cuerpo de personas unidas por alguna tor, oris m. Sin: stator; minister; fámulus; sér-
regla común o por una distinción honorífica) vulus // (conjunto de preceptos o
ordo, dĭnis m. Uso: - de las Naciones Unidas, reglamentos) leges et instituta // (mandato,
Ordo Nationum Unitarum; - de los Caballe- disposición, arbitrio y voluntad de alguien)
ros de Malta, Ordo Meliténsium Equitum; - iussum, i n. Sin: imperatum; praescriptum;
ecuestre del Santo Sepulcro, Ordo Equester decretum; plácitum.
a Sancto Sepulcro Hierosolymitano; - de
Santiago, Ordo Iacobianus // (reglas, leyes y ordenar: (poner en orden) ordinare. Sin:
estructuras que constituyen una sociedad) bene dispónere; bene vel recte compónere.
ordo, dĭnis m. Uso: - civil, ordo civilis; - ju- Uso: - un Estado, rem públicam compónere,
rídico, ordo iurídicus; - público, disciplina rei dispónere, constitúere // (conferir las órdenes
públicae; - social, ordo socialis; rerum sociá- sagradas) ordinare. Sin: órdines conferre áli-
lium ordo. cui; sacramentáliter ordinare vel consecrare.
Uso: - sacerdote, áliquem sacerdotem creare;
ordenación: (orden, disposición) ordinátio, Christi ministrum áliquem sacrare; sacerdó-
onis f. Sin: praescriptum // (ceremonia en que tio augere áliquem; ordenarse de sacerdote,
se confieren las órdenes sagradas) ordinátio, sacerdótio augeri.
onis f. Sin: consecrátio. Uso: - sacerdotal, or-
dinátio sacerdotalis; recibir la - sacerdotal, ordinal: ordinalis, e.
ordinationem sacerdotalem recípere.
ordinariez: vulgáritas, atis f. Sin: vílitas;
ordenador: adj ordinativus, a, um // sust or- vulgaris condício; ánimi abiéctio.
dinator, oris. Sin: dispósitor vel instructor //
(máquina electrónica) v. computadora. ordinario: (vulgar, grosero) vilis, e. Sin: pro-
miscus vel promíscuus; plebéius; sórdidus //
ordenamiento: (acción y efecto de ordenar) (común, corriente) ordinárius, a, um. Sin:
ordinátio, onis f. Sin: rátio. Uso: - escolar, consuetus; sólitus. Uso: comida -, cibus coti-
scholarum rátio; - de los estudios, rátio stu- dianus // (prelado) Ordinárius, ii m. Uso: -
diorum; disciplinarum rátio // (conjunto de castrense, Ordinárius castrensis; - del lugar,
762
organización
763
organizado
asistencia religiosa y moral de los obreros, nos, organorum donátio // (instrumento mú-
collégium operáriis in re morali ac religiosa sico) órganum, i n. Sin: órganum músicum.
tutandis; - profesionales, instituta artes profi- Uso: - hidráulico, hydráulus, i m; hydráulia,
téntia // - del Estado, rei públicae temperátio orum n; hydráula vel hydráules, ae m; órga-
vel constitútio; forma rei públicae; - de las num hydráulicum; - eléctrico, electrónico,
Naciones Unidas, Organizatio Nationum pneumático, tubular, órganum eléctricum,
Unitarum; - de las provincias, ordinátio pro- electrónicum, pneumáticum, tubulatum // (en
vinciarum; - de los estudios, studiorum ordo una máquina, pieza, dispositivo o mecanismo
vel rátio; organizaciones de los laicos, ordi- elemental que sirve para accionar, gobernar,
natae laicorum consociationes; - del trabajo, transmitir o guiar un movimiento) pars, partis
laboris temperátio. f. Sin: instrumentum // (fig, persona o cosa
que sirve para la ejecución de un acto o un
organizado: organizatus, a, um. Sin: ordina- designio) ministérium, ii n; minister, tri m.
tus; constitutus; institutus; cónditus; compó- Uso: - colegiales, ministéria collegiália; - di-
situs; apparatus; instructus. rectivos, ministri dirigentes mpl; órganos de
vigilancia, ministri vigilantes // (fig, medio
organizador: organizator, oris m. Sin: ordi- de difusión portavoz de un partido, agrupa-
nator; compósitor; constitutor; moderator; ción, etc.) commentárius, ii m; ephémeris,
machinator; instructor; apparator; qui instítuit ĭdis f. Uso: - oficial, ephémeris pública.
vel ápparat.
organografía: organográphia sive -graphīa,
organizar: organizare. Sin: ordinare; consti- ae f. Sin: membrorum descríptio.
túere; institúere; compónere; dispónere; cón-
dere; apparare; comparare; praeparare; organográfico: organográphicus, a, um. Sin:
praeordinare. Uso: - los estudios, stúdiis ór- ad organográphiam (vel ad membrorum de-
dinem dare; - una fiesta, diem festum appa- scriptionem) pértinens.
rare; - un sepelio, sepulturam praeordinare; -
los juegos, ludos apparare // organizarse, se organógrafo: organógraphus, i m. Sin: orga-
parare, vel se comparare ad áliquid. nográphiae peritus.
764
original
765
originalidad
descripta vel efficta; el - del autor, exemplar orogénesis: orogénesis, -is f. Sin: móntium
ipsīus auctoris manu scriptum; consultar el - origo.
, primiformem códicem adire; reconstruir
críticamente el -, archétypum (vel exemplum orografía: orográphia sive -graphīa, ae f. Sin:
primigénium) ad criticorum rationes statúere. móntium descríptio.
766
ortopedia
767
ortopédico
rorum membris recte conformandis. cillátio electrónica; las - del péndulo, pénduli
oscillationes // fig nutátio, onis f. Sin: fluc-
ortopédico: (perteneciente o relativo a la or- tuátio; ánimi fluctuátio; ánimus parum sibi
topedia) orthopáedicus, a, um. Uso: instru- constans.
mentos -, orthopáedica instrumenta; zapatos
-, orthopáedici cálcei // (ortopedista) v. orto- oscilador: oscillatórium, ii n. Sin: instrumen-
peda. tum oscillatórium.
osario: ossárium vel ossuárium, ii n. Uso: - osificación: ossificátio, onis f. Sin: in os con-
de guerra, ossárium bello caducorum. vérsio.
768
osteopático
osmio: ósmium, ii n. i n.
769
osteoplasma
osteotomía: osteotómia sive -tomīa, ae f. Sin: otitis: otites, is f. Sin: auris vel áurium in-
ossis vel óssium séctio. flammátio.
ostra: óstrea vel óstria, ae f; óstreum, i n; otólogo: otólogus, i m. Sin: otológiae (vel de
conchýlium. Uso: que abunda en ostras, os- áuribus doctrinae) peritus.
treosus.
otomana: (sofá otomano) othomanum, i n.
ostracismo: ostracismus, i m. Sin: túrcicus léctulus vel torus; túrcicum
scimpódium.
ostrero: (persona que vende ostras) ostreá-
rius, ii m Sin: ostrearum vénditor // (lugar otomano: adj túrcicus, a, um // sust Othoma-
donde se crían y conservan vivas las ostras) nus, i m. Sin: Turca, ae mf; Túrcicus, i m.
ostreárium, ii n. Sin: ostrearum vivárium.
otopatía: otopáthia sive -pathīa, ae f.
ostricultura: ostrearum cultura.
otorragia: otorrhágia sive -rrhagīa, ae f.
770
oxiacanta
otorrea: otorrhoea, ae f. Sin: auris fluxus (-us ovejero: (perro) canis pastorícius.
m).
overdose: nímia medicamenti stupefactivi
otorrinolaringología: otorhinolaryngológia súmptio. Sin: immódica medicamenti stupe-
sive -logīa, ae f. Sin: otorhinolaryngoiatrīa, factivi súmptio vel iniéctio.
ae f; áurium, nárium gutturisque (vel de áuri-
bus, náribus guttureque) disciplina, sciéntia, overdrive: instrumentum velocitati multipli-
rátio; áuribus, náribus gutturique medendis candae vel augendae.
doctrina.
overflow (Inform) exceso, rebasamiento (de
otorrinolaringólogo: otorhinolaryngólogus, capacidad): redundántia, ae f.
i m. Sin: áurium, nárium gutturisque (vel fau-
ciumque) médicus. overol: superindumentum operárium.
otosclerosis: otosclerosis, -is f. Sin: auricu- ovillarse: glomerari. Sin: convolvi; cóntrahi;
laris duríties. se collígere; se complicare.
otoscopia: otoscópia sive -scopīa, ae f. Sin: OVNI (abrev de Objeto Volador No Identifi-
auricularis inspéctio. cado): inexplicata res volans.
otoscopio: otoscópium, ii n. Sin: áuribus in- óvolo: (Arq, adorno en forma de huevo) orna-
trospiciendis instrumentum. tus (-us m) ovatus.
oveja: fig, - negra de la familia, famíliam oxhídrico: oxhýdricus, a, um. Uso: soldar
deshonestans mf. Sin: famíliam ignomíniā con llama -, oxhýdricā flammā ferruminare.
máculans.
oxiacanta: leucocanthus, i m, leucocantha,
771
oxidable
772
ozonosfera
ozonar, v. ozonizar.
ozonómetro: ozonómetrum, i n.
ozonoscopio: ozonoscópium, ii n.
773
P
pabellón: (tienda de campaña en forma de pactable: tractábilis, e. Sin: conventionalis;
cono) tentórium, ii n. Sin: tabernáculum; pa- pactioni obnóxius. Uso: todo es -, ómnia sunt
pílio, onis m // (colgadura plegadiza que co- conventionália.
bija y adorna una cama, un trono, altar, etc.)
v. cortina // (bandera nacional) v. bandera // pacto: pactum, i n. Sin: páctio; convéntio;
(edificio por lo común aislado, pero que contractus (-us m); foedus, -dĕris n. Uso: -
forma parte de otro o está contiguo a él) áe- bilateral, pactum synallagmáticum vel mú-
dium membrum. Sin: aedes, ium fpl; aedifí- tuum; - internacional, pactum internationale;
cium // (nombre que se da a las habitaciones - lateranense, páctio inter Apostólicam
de los jefes en los cuarteles) praefectorum Sedem et Itáliam ínita; - político, foedus po-
diaeta (-ae f) // (ensanche cónico con que ter- líticum; - de autonomía, pactum autonómiae;
mina la boca de algunos instrumentos de - de no-agresión, foedus non-aggressionis; -
viento) tuba, ae f; v. bocina // // - de una ex- de Varsovia, pactum varsaviense; militare
posición, de un hospital, papílio, onis m; - de foedus varsaviense.
la oreja, aurícula vel légula
padecer: pati. Sin: pérpeti; laborare con abl
pabilo o pábilo: (torcida o mecha de la vela) o con ex y abl. Uso: - dolor de cabeza, ex cá-
(cérei vel candelae) filum, i n vel fila, orum pite laborare // (soportar) ferre // (aguantar,
npl. tolerar) tolerare.
pacifista: pacifista, ae mf. Sin: pacis fautor, padrino: - de bautismo o confirmación, pa-
studiosus, suasor. trinus, i m. Uso: - de bautismo, cómpater, tris
m; sponsor lústricus vel lustralis; lustralis vel
774
paguro
lústricae generationis parens // - de bodas, pagano: adj paganus, a, um. Sin: pagánicus;
auspex, -pĭcis m; prónubus; paranymphus // éthnicus; gentilis, e ; idolátricus. Uso: cos-
(protector y acompañante de alguien en un tumbres -, gentílium mores // sust paganus, i
desafío, concurso, etc.) árbiter, tri m. Uso: - m. Sin: éthnicus, i m; gentilis, is m; idolólatra
en un duelo, singularis certáminis árbiter vel vel idolólatres, ae m; deorum (vel idolorum)
testis // (el que favorece y ayuda a otro en la cultor; qui idōla colit.
vida) patronus, i m.
pagar: sólvere. Sin: péndere. Uso: - al con-
padrón: tábulae (-arum fpl) públicae vel cen- tado, pecunia praesenti (vel numerata) sól-
sóriae. Sin: cívium index (-dĭcis m). vere; nummis praeséntibus sólvere;
pecúniam praesentem (vel numeratam) pén-
paella: orīzae vel oryzae patella (-ae f). dere.
pagable: solúbilis, e. Sin: solutionem admit- pagaya: remus utrimque pálmulā instructus.
tens.
página: página, ae f. Sin: pagella; plágula.
pagadero, v. pagable. Uso: - impresa, plágula typis descripta; -
marcada, página signata; - web, página in-
pagador: (que paga) solutor, oris m. Sin: sol- terretialis; - web particular, propia, interre-
vendo idóneus // (persona encargada de tialis página doméstica; v. sitio; al pie de -,
pagar) stipendiorum distributor. in ínfima vel in ima página; in páginae calce;
ad ínfimam páginam; in ínfimo páginae már-
paganamente: éthnice. Sin: gentíliter; ethni- gine; en las - de los diarios, in diariorum pá-
corum vel paganorum more; gentílium more. ginis; abrir en la - 10, páginam décimam
aperire.
paganidad, v. paganismo.
paginación: paginarum disposítio vel com-
paganismo: paganismus, i m. Sin: pagánitas; posítio.
gentílitas; gentilismus; deorum vel idolorum
cultus (-us m); ethnicorum cultus, mores, pago: (finca o heredad) pagus, i m. Sin: vicus
instituta, etc.; paganorum relígio vel doctrina. // (acción de pagar) solútio, onis f. Sin: per-
Uso: abandonar el -, defícere a cultu idolo- solútio; prétii solútio. Uso: - a cuenta, ante-
rum. cessus, us m; - anticipado, promútuum, i n;
prétium promútuum; prétii solútio in anteces-
paganizar: (profesar el paganismo) éthnice sum; - al contado, repraesentátio; prétium
vívere. Sin: gentílium more vívere; idolóla- praesens; - de la deuda, totīus débiti exsolú-
tras imitari; paganorum religioni et doctrinae tio; día de -, dies pecúniae; exigir - antici-
indulgere; ethnicorum vel paganorum mores pado, prétium promútuum exígere.
imitari (imitar las costumbres de los paga-
nos); ethnicorum disciplinam sequi (seguir pagoda: Indorum vel índicum templum. Sin:
sus principios) // (introducir el paganismo o templum buddhísticum.
elementos paganos) éthnicis móribus accom-
modare. Sin: paganitate imbúere. paguro: pagurus, i m.
775
país
país: cívitas, atis f. Sin: nátio, onis f. Uso: los jaula, annosa vulpes láqueo non cápitur.
- extranjeros, éxterae civitates; - altamente
civilizado, nátio perpolita; - desarrollados, pajaza: stramentum, i n.
civitates (magis) progressae; nationes quae in
rebus oeconómicis profecerunt; - altamente paje: puer áulicus. Sin: pedísequus, i m.
desarrollados, civitates machinali indústria
máxime florentes; - en vía de desarrollo, pó- pajita: festuca vel festúcula, ae f. Sin: palé-
pulus progrédiens; natio quae ad progressio- ola; cánnula. Uso: - para beber, cánnula po-
nem nítitur; cívitas, cuius oeconómicae tória.
progressiones sunt in cursu; - subdesarro-
llado, cívitas egentior; natio ópibus inferior; pajizo: (de color de paja) flávidus, a, um.
cívitas quae minus in rebus oeconómicis pro- Sin: flavens; flavescens; gilvus; paleari co-
cessit; cívitas quae minus in ópibus profecit; lore (abl).
nátio quae ópibus minus valet, ad rem oeco-
nómicam quod pértinet; - occidentales, civi- pajonal: paleárium, ii n.
tates occidentales.
Pakistán: Pakistánia vel Pachistánia, ae f.
paisaje: (extensión de terreno que se ve Sin: Cívitas Pakistaniana.
desde un sitio) prospectus, us m. Sin: situs
(-us m) loci, regionis, terrarum // (extensión de pakistaní : adj pakistanianus vel pachistania-
terreno considerada en su aspecto artístico) nus, a, um // sust Pakistanianus vel Pachista-
amóenitas, atis f. Sin: amoenum. Uso: - agra- nianus, i m.
dable, amoena régio; régio situ (vel naturā)
amoena; loca amoena; amoenitates locorum PAL (abrev de Phase Alternation Line): pha-
// (pintura o dibujo que representa cierta ex- sis (-is f) alternatae líneae (= phasis alternans
tensión de terreno) pictura topiária. Sin: opus singularum linearum).
topiárium; régio in tábula depicta; pictura
óperis topiárii. Uso: un lindo -, amoenus pala: (utensilio) vatillum vel batillum, i n; ba-
locus pictus; régio situ (vel naturā) amoenís- tillus, i m. Sin: pala, ae f; bipállium // (hoja de
sima; amoenitates pictae picturā topiáriā. hierro) pala, ae f. Uso: golpe de -, palae ictus
(-us m) // (raqueta) retículum, i n; retículus,
paisajista: pictor topiárius. Sin: topiorum vel i m // (parte ancha del remo, con la cual se
amoenitatum pictor; amoenorum locorum hace fuerza en el agua) palma vel pálmula,
pictor. ae f // (parte superior del calzado que abraza
el pie por encima) obstrágulum // (antipendio
paisista, v. paisajista. o pintura de altar) (altaris) tábula, ae f.
pájaro: avis, is f. Sin: vólucris, is mf; ales, palabra: verbum, i n. Sin: vocábulum; vox,
álĭtis mf; passer, ĕris m. Uso: - carpintero, vocis f; dictum. Uso: - cruzadas, crucivér-
picus, i m; - mosca, todus; anthóphilus; - so- bium, ii n; - enclítica, enclíticum, i n; verbum
litario, montícola solitárius // fig, matar dos enclíticum; - interrogativa, interrogationis
- de un tiro, una mercede duas res ássequi; de verbum; - técnicas, technicorum verba; vo-
eadem fidélia duos paríetes dealbare; más cábula téchnica; palabras del uso común,
vale - en mano que ciento volando, arri- verba e médio sumpta; - por -, ad lítteram, ad
pienda quae offeruntur; - viejo no entra en verbum, verbo // (promesa verbal muy for-
776
palco
mal, - de honor) data fides. Uso: dar, empe- palanca: vectis, is m. Sin: vectículus; clavis
ñar la -, fidem dare álicui de áliqua re; fidem (-is f); clavícula. Uso: - de cambio en un
suam obligare; fidem interpónere; dar su - coche, - del interruptor, commutatórium;
en garantía de algo, suam fidem in rem inter- vectis vel vectículus commutatórius, mutató-
pónere; dar su - por otro, fidem álicui dare rius; - del freno (en la bicicleta, etc.), pha-
de áltero; faltar a su -, fidem datam fállere; langa freni. En la máquina de escribir: -
fidem violare, fállere, frángere, amíttere, láe- espaciadora interlineal, manubríolum linea-
dere; mantener la -, fidem servare, exsólvere, rum vel interspatiorum; - sueltapapel, vectis
sólvere; fidem datam conservare. solvendae chartae; - del cambio de interline-
ación, clavícula stativa interspatiorum; - de
palabrería: inanis loquácitas (-atis f). los marginadores, vectículus márginum; - de
los marginadores automáticos, vectículus
palabrero: verbosus, a, um. Sin: loquax, márginum automatorum; - para bloquear el
acis; gárrulus. carro, clavícula sistendo cárrulo; - para fijar
y anular los topes, clavícula obícibus ponen-
palacete: villa urbana. Sin: peramoena do- dis vel auferendis; - para soltar el carro, vec-
múncula. tículus solvendo cárrulo.
777
paleador
778
palma
(vel de fossílibus) doctrina, disciplina, scién- pala puede agarrar de una vez) quod va-
tia. tillum cóntinet.
paleozoico: adj palaeozóicus, a, um. Sin: paliar: palliare. Sin: pállio amicire vel indú-
animántium originis aetatis (gen) // sust pa- ere // fig colorare. Sin: cohonestare; fucare;
laeozóicum aevum. Sin: animántium oríginis tégere; contégere.
aetas.
paliativo: palliativus, a, um. Sin: mitigató-
paleozoología: palaeozoológia sive -logīa, ae rius. Uso: cuidados -, curae palliativae // sust
f. Sin: fossílium animálium stúdium. levamentum, i n. Sin: linimentum; medica-
mentum mitigatórium.
paleozoólogo: palaeozoólogus, i m. Sin: fos-
sílium animántium studiosus. palillo: (en el billar) clava, ae f // (escarba-
dientes) v. esta voz.
Palestina: Palaestina, ae f.
palimpsesto: palimpsestos vel palimpsestus,
palestino: adj palaestinus, a, um. Sin: palaes- i m. Sin: codex (-dĭcis m) erasus, rescriptus,
tinensis, e; palaestinianus // sust Palaestinus, abrasus.
i m. Sin: Palaestinensis, is m; Palaestinianus;
Arabs (-ăbis m) palaestinensis. palíndromo: palíndromus, i m. Sin: versus
palíndromus.
palestra: palaestra, ae f Sin: gýmnica pa-
laestra; stádium. palingenesia: palingenésia sive -genesīa, ae
f; palingénesis, -is f. Sin: nova vel iterata ge-
paleta: (tabla o plancha de rueda hidráulica, nerátio; novus ortus (-us m).
ventilador, etc.) pinna, ae f // (llana de alba-
ñil) trulla, ae f // (badil u otro instrumento se- palinodia: palinódia sive -odīa, ae f. Sin: re-
mejante con que se remueve la lumbre) tractátio; recantátio.
vatillum vel batillum, i n ; vatillus vel
batillus, i m // (raqueta) retículum, i n; retícu- palio: (insignia pontifical) pállium, ii n. Sin:
lus, i m // (tabla donde dispone sus colores el pontificale pállium // (dosel portátil) fastí-
pintor) (pictoris) tabella vel ássula. Sin: gium pénsile; v. baldaquín.
pictória tabella; colorum tabella.
palisandro: iacaranda brasiliensis.
paletada: (golpe que se da con la paleta) va-
tilli ictus (-us m) // (porción que la paleta o la palma: (palmera) v. esta voz // (hoja de pal-
779
palmar
mera) palma, ae f. Uso: de -, palmárius; pal- palo: fustis, is m. Uso: dar a uno de palos,
maris, e; adornado con palmas, palmatus // fústibus áliquem verberare; no se necesitan
(parte interna de la mano) palma, ae f. Uso: palabras, sino palos, non opus est verbis, sed
batir palmas, pláudere // (fig, victoria, gloria, fústibus // - santo: pomum sanctum; v. caqui.
triunfo) palma, ae f. Sin: láurea; laus; práe-
mium. Uso: la - de la elocuencia, eloquéntiae paloduz, v. regaliz.
vel dicendi laus; aspirar a la - de la elocuen-
cia, eloquéntiae laude duci; conseguir la -, paloma: columba, ae f. Uso: - mensajera, co-
palmam ássequi; dar, ceder a uno la - de lumba internúntia, epistularis, viatrix; - sil-
algo, palmam dare álicui in áliqua re, palmam vestre, palumbes, is f; de -, columbinus vel
alicúius rei álicui deferre; llevarse la -, pal- columbináceus.
mam ferre; láuream deportare; merecer la -,
palmam merere; negar a uno la -, palmam palomar: columbárium, ii n.
álicui negare; recibir la -, palmam accípere;
tener la - en algo, in áliqua re (vel alicúius palomino: (pollo de la paloma) columbinus,
rei) palmam habere vel possidere. i f. Sin: colúmbulus; pullus columbinus.
780
pandemónium
gíneus, e silígine; - dulce, focale, is n; pla- panal: favus, i m. Uso: fabricar los -, moliri
centa, ae f; - dulce Motta, mottianum libum; favos.
- dulce de España, dulcis panis hispánicus; -
dulce de Milán, mediolanense libum (frúcti- panamá: (sombrero) pétasus stramentícius.
bus fartum); mediolanensis placenta; - euca- Sin: pílleus stramentícius; pétasus páleā con-
rístico, panis eucharísticus; - íntegro o cinnatus; ex pálea galerículus // (tela) tela pa-
integral, panis cibárius; - media-luna, panis namensis.
lunatus; - negro, panis ater, niger, rúbidus;
panis pleni sécalis; - rallado, panis rasus, tri- Panamá: Pánama, ae f. Sin: Panámia; Pana-
tus, contritus, comminutus; - tostado, panis mensis Nátio vel Respública. Uso: Canal de
tostus // - con levadura, fermentatus panis; - -, Euripus (vel Isthmus, vel Canalis) Pana-
de cebada, panis hordáceus; - de centeno, se- mensis; Fossa Panamensis.
cálinus panis; - de España, panis hispánicus;
- de habas, panis fabáceus; - de jengibre, panarabismo: panarabismus, i m.
libum piperatum; - de munición, panis milita-
ris vel castrensis; - de trigo, panis tritíceus; - pancarta: pannus inscriptus.
en varitas, v. grisín. Uso: cesta de -, paná-
rium vel panaríolum, i n; hacer pan, panem pancracio: pancrátion vel pancrátium, ii n.
confícere, fácere; la obra de hacer -, panifí-
cium. páncreas: páncreas indecl; páncreas, ae f.
Sin: pancreática glándula.
pana: mancunianum, i n.
pancreático: pancreáticus, a, um. Sin: ad
panacea: panacēa, ae f. Sin: panax, ăcis m; páncreas áttinens. Uso: canal -, canalis pan-
pánace, es f; pánaces, is n; panchrestum me- creáticus; jugo -, pancreáticus sucus.
dicamentum.
pancreatitis: pancreatites, is f. Sin: páncreae
panadería: furnária, ae f. Sin: (taberna) pa- inflammátio; pancreáticae glándulae inflam-
nária; pistrinum, i n; pistrina, ae f; sedes fur- mátio.
náriae exercendae.
pancromático: panchromáticus, a, um. Sin:
panadero : pistor, oris m. Sin: furnárius; pá- omnes colores réferens.
nifex, fĭcis m; artócopus, i m; siliginárius
(- que cocina con flor de harina). Uso: el panda: (mamífero) ailurus fulgens vel minor.
lugar donde se amasa el pan, pistrinum, i n;
oficio de -, furnária, ae f; panária ars; ser -, pandemia: pandémia sive -demīa, ae f. Sin:
furnáriam vel pistrinum exercere. effusa pestiléntia. Uso: - global, pandémia
globalis.
panafricanismo: panafricanismus, i m.
pandémico: pandémicus, a, um.
panafricanista: panafricanista, ae m. Sin:
panafricanismi fautor. pandemónium: (lugar en que hay mucho
ruido y confusión) pandaemónium, ii n. Sin:
panafricano: panafricanus, a, um. strépitus (-us m); magna confúsio; perturbátio
máxima; máximus tumultus; convícium.
781
pandera
782
pantufla
tivo del mundo presente, conspectus máxi- pantano: (terreno anegado por las aguas es-
mam partem improbandus huius tancadas, y de fondo más o menos cenagoso)
témporis;¡qué lindo -!, o praeclarum prospec- palus, ūdis f // (embalse) stagnum, i n. Sin:
tum! aquarum receptáculum.
pantaloncito: breves vel curtae bracae. Sin: pantufla: sólea, ae f. Sin: crépida; sandá-
bráculae, arum fpl; femorália vel feminália, lium; soccus. Uso: en -, soleatus; crepidatus;
ium npl. vendedor de pantuflas, soleárius.
783
paño
paño: (pedazo de lienzo u otra tela) pannus, papada: collum obesum. Sin: obesum guttur
i m. Sin: línteum. Uso: - basto, línteum gros- (-ŭris n).
sum; - cruzado, pannus obliquus; pannus filis
obliquis textus; pannus cruciatus; - fino, lín- papado: papatus, us m. Sin: pontificatus, us
teum ténue; - semifino, semilínteum; - de co- m; pontifícia dígnitas // (los papas) pontífi-
cina, tersórium; pannus tersórius; - de lino ces, um mpl.
burdo, pannus domésticus; - para forros, lín-
teum vestiárium; - para trabajos de mano, papagayo: (ave) psíttacus, i m. Uso: repetir
línteum ad acūs opus. algo como un -, áliquid recínere // (orinal) v.
esta voz.
pañolito o pañuelito: sudaríolum, i n. Sin:
lintéolum. papahígo: (vela) súpparum, i n; súpparus, i
m.
pañuelo: lintéolum, i n. Sin: sudárium; (para
limpiarse la nariz) nasitérgium; muccínium, papal: papalis, e. Sin: pontifícius; pontifica-
mucínnium, mucínium, ii n; (para la cabeza, lis. Uso: misa -, missa papalis.
para el cuello) ricínium; - islámico, v. velo;
(para limpiarse el sudor) sudárium orárium. papalina: (gorra o birrete) galerículum, i n //
Uso: cubrirse el rostro con el -, sudário fá- (cofia de mujer) mitella, ae f.
ciem operire; sonarse, limpiarse las narices
con el -, sudário nares emúngere. papalino: (perteneciente o relativo al Papa)
pontifícius, a, um.
Papa: Papa, ae m. Sin: Summus Póntifex
(-fĭcis m); Romanus Póntifex, Póntifex Máxi- papanatas: caudex, dĭcis m. Sin: stipes, pĭtis
mus; Augustus Póntifex; Pastor Supremus; m; homo stólidus.
Iesu Christi Vicárius. Uso: el - Benedicto
XVI, Benedictus XVI Papa; elegir al -, Pon- Papá Noel: Pater Natalícius.
tíficem Máximum elígere, creare, renuntiare;
ser -, pontificatum máximum obtinere; Iesu papel: charta, ae f. Sin: papyrus, i f. Uso: -
Christi vice fungi; Iesu Christi vices vel per- blanco, charta pura; - borrador, adversária,
sonam in terris ágere, sustinere. orum npl; - carbón, - carbónico, - de calco,
charta transcriptícia, carbónea, duplicatória; -
papa: (la planta) solanum tuberosum // (el celofán, cellóphana, ae f; cellophánia mem-
tubérculo) pomum terrestre. Sin: tuber (-ĕris brana; - ecológico, charta oecológica; - hec-
n) solanum; solani tuber vel bulbus (-i m). tográfico, charta hectográphica; - higiénico,
Uso: - fritas, túbera solani fricta; solani túbe- charta hygiénica, purgatória, mundatória; -
rum ségmina fricta; - al horno, tuber solanum impreso, charta typis impressa; - moneda,
assum; papas sin pelar o cocidas con su charta vel scheda nummária; - pergamino, -
monda, poma terréstria non mundata, vel non apergaminado, membrana; membranum;
purgata; cultivador de papas, solani túberi pergamena; charta membránea vel membra-
(vel túberum) cultor. nácea; - pintado, charta picta vel ornamentá-
ria; - rayado, lineata página; lineatum fólium;
papable: papábilis, e. Sin: summo pontifi- - reactivo, charta reactiva; - satinado, charta
catu dignus; summo pontificátui aptus. dentata; - secante, charta bíbula; bíbulum
fólium; - sellado, - timbrado, charta (públice)
784
papista
785
papita
mani Pontíficis) fautor m, fautrix f. Geom, parábola vel parábole. Sin: órbita;
tractus, us m; cursus, us m; gyrus, i m. Uso:
papita: glóbulus solanianus. describir una -, flecti in gyrum; describir una
larga -, longo tractu per áëra ferri.
páprika: cápsicum, i n.
parabólico: parabólicus, a, um.
Papúa y Nueva Guinea: Papua Nova Gui-
nea. parabrisa, v. parabrisas.
786
paraíso
parafina: paraffina, ae f; paraffinum, i n. Sin: paragüero: (persona que por oficio hace pa-
petrólei sédimen (-mĭnis n). raguas) umbellarum ópifex (-fĭcis m) // (per-
sona que por oficio vende paraguas)
parafinar: paraffinum indúcere. umbellarum vénditor // (mueble o recipiente
para colocar los paraguas) umbellarum re-
parafrasear: circúmloqui. Sin: paráphrasi positórium.
vel circumlocutione uti; áliis verbis signifi-
care. paraíso: paradisus, i m. Sin: caelestis aula;
caeléstium vel beatorum sedes; cáelitum reg-
paráfrasis: (explicación o interpretación num; aeterna caeléstium gáudia // (fig, lugar
787
paralaje
encantador) ese lugar es un -, ille locus neas - entre sí, parallelae líneae; líneae aequis
amoeníssimus est; nullus illo amóenior locus; intervallis inter se distantes; vidas -, vitae pa-
una paz de -, suavíssima pax; numquam in- rallelae // fig símilis, e. Sin: par // (círculo del
terpellata quies (= una quietud jamás in- globo terrestre paralelo al Ecuador) círculus,
terrumpida) // (en algunos teatros , anfiteatro i m. Sin: parallelus; parallelus círculus // (fig,
colocado en la parte más elevada, gallinero) cotejo o comparación de una cosa con otra)
cávea summa. comparátio, onis f. Sin: collátio; conténtio.
Uso: hacer un -, áliquid cum áliqua re com-
paralaje: paralaxis vel parallassis, is f. parare, conferre, compónere; contentionem
fácere; comparationem habere.
paralalia, v. parafasia.
paralelogramo: parallelogrammon vel
paralasis, v. paralaje. parallelogrammum, i n; parallelogrammus, i
m; parallelogramma, ătis n.
paralaxi, v. paralaje.
parálisis: parálysis , is f. Sin: apoplexīa, ae
paralela: parallelos vel parallela línea. Sin: vel apoplexis, is (ac -in, abl -i) f. Uso: - es-
línea páribus intervallis distans. pástica, parálysis spástica; - infantil, po-
liomyelitis epidémica; - progresiva, parálysis
paralelamente: parallelo modo. Sin: pa- progrédiens; apoplexis diútina; ataque im-
rallela ratione; pari intervallo vel páribus in- proviso de -, necopinata apoplexis; desplo-
tervallis; tractu pari; recta alicuius rei marse por un ataque de -, necopinata
regione. Uso: - al mar, secundum mare; corre apoplexi corrúere; estar afecto, aquejado de
- con, currit parallelo cursu una cum + abl; -, parálysi detineri, laborare, languere; pade-
la selva se extiende - al río, silva recta flúmi- cer de - progresiva, apoplexi diútina conflic-
nis regione pértinet // fig páriter. Sin: item; tari; sufrir un ataque de -, parálysi córripi.
simul; concórditer; unanímiter.
paralítico: paralýticus, a, um.
paralelas: (barras paralelas para ejercicios
gimnásticos) hastae parallelae. Sin: ásseres paralizado: parálysi correptus, affectus, la-
paralleli; tigna parallela. borans. Sin: membris captus // fig languens,
entis. Sin: torpens, entis; lánguidus; remis-
paralelepípedo: parallelepípedum, i n; sus. Uso: - por algo, áliqua re óbrutus; - por
parallelepípedus, i m. el frío, nímio frígore obstupefactus; - por el
miedo, pavore defixus; quedar -, languere vel
paralelismo: parallelismus, i m. Sin: (Geom, torpere intr; torpéscere vel languéscere intr.
estado de dos líneas o planos que son para-
lelos) aequilatátio; aequábilis rátio // (simili- paralizar: parálysi affícere. Sin: paralýticum
tud) similitudo, inis f. Sin: similitúdinis rátio fácere vel réddere; membrorum usu destitú-
// (simetría estilística) concínnitas, atis f. ere vel privare // fig impedire. Sin: debilitare.
paralelo: adj parallelos, on vel parallelus, a, parallel (Inform), paralelo: (hardware) paral-
um. Sin: aeque distans. Uso: círculos parale- lelus, a, um // (software) simul óperans.
los, círculi paralleli; líneas - a algo, líneae
páribus intervallis ab áliqua re distantes; lí- paralógico: paralogísticus, a, um. Sin: fallax;
788
parasitario
captiosus. entis.
789
parasiticida
parasiticida: medicamentum parasītis inter- parche: cerotum vel ceratum, i n. Sin: pegar
necivum. Sin: venenum parasītis interimen- un -, v. parchar.
dis.
parcial: (no completo) mancus, a, um // (que
parasítico: parasíticus, a, um. Sin: ad parasī- procede con parcialidad) non iustus. Uso: ser
tum spectans. -, non aequo ánimo esse; ser - en juzgar,
aequo ánimo non iudicare.
parasitismo: parasitismus, i m. Sin: parasitá-
tio; parasitorum vel parasítica ars // fig para- parcialidad: (prevención en favor) grátia, ae
sitorum mos vel ars; parasítica vivendi rátio. f. Sin: favor et grátia. Uso: delito de -, grátiae
crimen; sospecha de -, suspício grátiae //
parásito o parasito: parasītus, i m; parasīta, (prevención en contra) iníquitas, atis f. Sin:
ae f. Sin: ánimal parasíticum; ánimal alienis iniquus ánimus; non aequus ánimus.
impensis altum vel nutritum // fig parasītus, i
m. Sin: parasitaster, stri m, alienā mensā vi- pardillo: (ave) lóxia, ae f. Sin: pýrrula.
vens.
parecer: opínio, onis f. Sin: senténtia. Uso:
parasitología: parasitológia sive -logīa, ae f. según mi -, mea quidem opinione; según tu -,
Sin: de parasītis doctrina. tuā quidem senténtiā; ut tua fert opínio.
790
parlamentar
791
parlamentario
compra o venta de una mercadería, ágere de parte de los patronos) laboris suspénsio vel
merce emenda vel vendenda. intermíssio. Sin: imperata óperum intermís-
sio // (interrupción de la actividad laboral
parlamentario: (militar que se envía a par- por parte de los trabajadores) v. huelga //
lamentar) orator, oris m. Sin: legatus; cadu- (especie de pájaro) clunipulsans avícula.
ceator // (miembro de un parlamento)
parlamentárius, ii m. Sin: dóminus parlamen- parodia: (imitación burlesca de una obra
taris; legatus (vel delegatus, vel orator) popu- seria de literatura) paródia sive parodīa, ae
laris vel pópuli; sócius consílii (vel concílii) f. Sin: ridícula alicúius óperis (vel scripti, vel
públici; legumlator popularis // (pertene- libri) imitátio // (cualquier imitación burlesca
ciente al parlamento) parlamentárius, a, um. de una cosa seria) paródia, ae f. Sin: áliquid
Sin: parlamentaris, e; próprius legatorum pó- in ridículum deflexum; iocosa vel ridícula ali-
puli; contionis vel cúriae (gen), públici con- cúius rei imitátio. Uso: hacer la - de algo, áli-
sílii sive concílii (gen); ad parlamentum quid per ridículum detorquere; imitando per
pértinens. iocum áliquid irridere // (imitación burlesca
de una música seria, o aplicación de una
parlamentarismo: parlamentarismus, i m. letra burlesca a una melodía seria) paródia,
Sin: legumlatorum populárium régimen. ae f. Sin: ridícula cárminis (vel cántici) imi-
tátio; carmen (vel cánticum) in risum defle-
parlamentarista: parlamentarista, ae m. Sin: xum.
parlamentarismi sectator vel ássecla; (coetus)
legumlatorum populárium fautor. parodiar: parodiare. Sin: paródiam fácere;
imitando deridere; per paródiam imitare; per
parlamento: parlamentum, i n. Sin: públi- ridículum detorquere.
cum consílium vel concílium; coetus (-us m)
legatorum populárium; públicus legum lato- paródico: paródicus vel parodísticus, a, um.
rum coetus; oratorum populárium coetus; pú-
blicus coetus légibus ferendis. Uso: - paronimia: paronýmia, ae f. Sin: paronymo-
europeo, europaeum parlamentum; coetus le- rum quálitas.
gatorum populárium Europae; - nacional,
parlamentum nationale; disolución del -, dis- paronímico: paronýmicus, a, um. Sin: ad pa-
solútio parlamenti. ronýmiam (vel ad parónyma) spectans.
792
parroquia
parotiditis.
parqué: (piso formado de tiras de madera)
parotiditis: parotitis, ĭdis f. Sin: parotites, is coassátio vel coaxátio, onis f. Sin: contabu-
f; parótidum (vel salivae glandularum) in- látio; contignátio; lígneum pavimentum; pa-
flammátio. vimentum duráteum // (piso formado con
losetas de madera) pavimentum vel tessella-
paroxismo: paroxysmus, i m. Uso: - de una tum lígneum. Sin: pavimentum e lígneis tes-
enfermedad, morbus et accéssio; morbi ac- sellis; e duráteis tessellis pavimentum. Uso:
céssio; - de la fiebre, febris accéssio, accessus hacer un -, duráteis tessellis compíngere pa-
(-us m), accensus (-us m), ímpetus (-us m); - vimentum; coassare vel contabulare lígneis
del dolor, summi vel acérrimi doloris inténtio tessellis pavimentum.
// - espiritual, pasional, ímpotens ánimi ef-
frenátio; ánimi exacerbátio, concitátio; nímia parquet, v. parqué.
excitátio vel irritátio. Uso: - de la rabia, ira-
rum ardor; irae fervor. parquímetro: parcómetrum, i n. Sin: statio-
nis autocinéticae instrumentum mensurale.
parpadeante: nictans, antis.
parra: pérgula, ae f. Sin: tríchila; umbrácu-
parpadear: palpebrare. Sin: nictare. lum; pergulana; pergulana vitis (-is f); came-
rária vel camarária vitis.
parpadeo: palpebrátio, onis f. Sin: nictátio.
párrafo: (signo ortográfico) parágraphus, i
parque: (lugar arbolado) silva, ae f (si es de mf // (cualquiera de las divisiones de un es-
vastas proporciones); sílvula vel prátulum (si crito o impreso, en que después de punto
es de proporciones modestas). Uso: - munici- final se pasa a otro renglón) parágraphus.
pal, sílvula municipalis; - nacional, silva pú- Sin: artículus; comma, ătis n.
blica vel communis // (jardines) horti, orum
mpl. Sin: viridárium vel viridiárium. Uso: - parrilla: (útil de cocina) cratícula, ae f; cra-
pequeño, hórtuli, orum mpl; - de atracciones, tículum, i n. Sin: retículum; parva crates;
horti oblectatórii; circus lusórius // (recinto) clatri vel clathri mpl; forículae fpl; cancelli
saeptum vel consaeptum, i n. Sin: státio. Uso: mpl. Uso: - con termostato, cratícula cum
- arqueológico, consaeptum archaeológicum; thermóstato; - de irradiación concentrada,
- olímpico, consaeptum olympiorum; - de cratícula coacta radiatione calefacta., - para
animales, - zoológico, vivárium; therotro- asar comidas, cratículum ad cibos assandos.
phīum; viridárium zoológicum; hortus
zoológicus; las fieras encerradas en el -, in- párroco: párochus, i m. Sin: cúrio, onis m.
clusae vivário ferae; - de automóviles, con- Uso: el Sr. -, dóminus párochus; - de cam-
saeptum autocinetorum; státio autocinética; paña, cúrio rústicus; - de pueblo, pagi cúrio.
- de caza, saeptum venationis; - de diversio-
nes, consaeptum recreatórium // (sitio o pa- parroquia: paróchia vel paróecia, ae f. Uso:
raje donde se colocan las municiones de habitantes de dicho territorio, parochiani vel
guerra en los campamentos) armamentá- curiati, orum; iglesia de la -, ecclésia paro-
rium, ii n. Uso: - de artillería, tormentorum chialis vel paroecialis; paróchiae vel paróe-
saeptum // (sitio donde se sitúan los víveres y ciae templum; templum parochiale vel
vivanderos) receptáculum, i n. paroeciale; templum curiale; aedes vel aedis
793
parroquial
(-is f) cúriae // (conjunto de personas que participante: párticeps, cĭpis. Sin: partíci-
constituyen la clientela de un comerciante o pans, antis. Uso: atletas - de ochenta y dos
industrial) assídui vel assueti emptores (-um naciones, athletae participantes ex octoginta
m ). Sin: emptorum clientela. duabus natiónibus exoriundi.
parterre: aréola, ae f. Sin: área; pulvinus, particularidad: peculiáritas, atis f. Sin: spe-
pulvínulus; violárium; florale, is n. Uso: lle- ciálitas; singuláritas; propríetas.
var el agua a los -, aquam in áreas irrigare;
dividir en parterres, areis distínguere; in particularismo: particularismus, i m. Sin:
áreas divídere. stúdium singularitatis.
794
partido
particularizar: singillatim vel particulatim tum ire // (mano de juego) lúsio, onis f; lusus,
commemorare. Sin: síngula pérsequi, us m. Uso: - de ajedrez, latrunculorum lúsio;
enarrare, recensere, referre; partes singillatim echar una - de ajedrez, latrúnculis lúdere //
éxsequi. (competencia concertada entre jugadores) v.
partido.
particularmente: (especialmente) praecīpue.
Sin: praesertim // (con individualidad y dis- partidario: fautor, oris m. Sin: sectator vel
tinción) particulatim. consectator; ássecla. Uso: - del aborto, v.
abortista; - de la libertad, libertatis fautor; -
partida: (acción de partir) proféctio, onis f. de un partido político, factionis políticae ás-
Sin: digréssio. Uso: señal de la -, v. señal // secla; partidarios de un equipo, cuiusdam
(registro o asiento de bautismo, confirma- manus sectatores vel ásseclae.
ción, matrimonio o entierro) annotamentum,
i n. Sin: annotátio // (copia certificada de al- partidismo: factiósitas, atis f. Sin: pártium
guno de estos registros o asientos) testimó- favor vel stúdium.
nium, ii n. Sin: consignátio. Uso: dar, enviar,
leer una -, testimónium vel consignationem partidista: factiosus, a, um. Sin: fautor pár-
dare, míttere, légere; escribir una -, testimó- tium; partis alicúius studiosus, cúpidus, sec-
nium scríbere // (artículo de una cuenta) tator.
nomen, mĭnis n. Sin: pars, partis f; rátio
perscripta; nómina, um npl. Uso: - doble, nó- partido: (competición deportiva) lusus, us m.
mina dúplici exemplari exarata; - registrada, Sin: lúsio, onis f; ludus; certamen; certátio;
perscríptio; registrar una -, nomen perscrí- conténtio; concertátio; conténtio vel dimicá-
bere; partidas (contables) de caja, nómina tio lusória; lúdicrum certamen. Uso: - amis-
arcária; transcripción de las - contables, nó- toso, concertátio officiosa; - eliminatorio,
minum perscríptio; nómina transcriptícia (el certamen exclusórium; - individual, certa-
efecto de transcribir); - del debe y del haber, men singulare (mulíerum certamen singulare:
codex (-dĭcis m) accepti et expensi; registrar simple dames; virorum certamen singulare:
en la - del debe y del haber, referre nomen in simple messieurs); - doble, certamen duplex
códicem accepti et expensi // (guerrilla, tropa (duplex mulíerum certamen: double dames;
o paisanos armados y sin sujeción a un duplex virorum certamen: double messieurs;
mando militar superior) concursatores, vel duplex certamen mixtum: doble mixto); dú-
excursores, vel procursatores. Sin: clandes- plio, onis f; - de fútbol, lúsio pilaris; pedilu-
tini bellatores; occulti dispersique bellatores; sórium certamen; certamen pedifóllicum;
non legítimi bellatores; non legítimi occulti- certamen folle pedibusque ludéntium; follis
que bellatores; factiosi (afiliados a un bando) calciumque conténtio; cálcium follisque cer-
bellatores // (conjunto poco numeroso de tamen; follis pedumque certamen; pilae co-
gente armada, con organización militar u riáceae certamen // disputar un -, certamen
otra semejante) armatorum globus vel manus commíttere; empezar el -, certamen incohare;
(-us f) // (cuadrilla, reunión de personas para hacer un - de ajedrez, de billar, de bochas, de
el desempeño de algunos oficios o para cier- naipes, latrúnculis, ebúrneis pilis, lígneis vel
tos fines) manus, us f. Sin: grex; globus; ca- búxeis pilis (o simplem glóbulis), chártulis
terva // (excursión) excúrsio, onis f. Sin: (vel chartis, vel scidis, vel scídulis) lúdere;
decursus (-us m). Uso: hacer una - de campo, ganar el -, victóriam adipisci, párere, repor-
in rus decúrrere; hacer una - de caza, vena- tare ex áltera manu; ludo víncere; hacer un -
795
partisano
796
paseo
escrito u obra musical) locus, i m. Uso: - de tradúcere, transcúrrere tr; - la vida en algo,
una novela, fábulae locus; - paralelos, v. aetatem ágere in áliqua re; - en promedio dos
lugar // (boleto o billete para un viaje) v. bo- horas ante la computadora cada día, apud
leto. ordinatrum in médio binas horas síngulis die-
bus ágere; - por alto, praeterire vel omíttere;
pasajero: viator, oris m. Sin: peregrinus; pe- dejar - tiempo, transmíttere tempus; dejar -
regrinator; vector vel convector, insessor vel la ocasión, occasionem amíttere // Autom
ínsidens (- en medio de transporte, general- praetérvehi intr y dep. Uso: dejar - (un medio
mente hablando) , hospes, pĭtis (- en avión o de locomoción) dare viam + dat // Com, - al
buque) m. Uso: - de avión, vector vel viator mayor , in códicem maiorem rationum re-
aéreus; aérius viator vel peregrinator; volans, ferre.
antis.
pasarela: pontículus, i m.
pasamanería: (taller donde se fabrican pa-
samanos) segmentorum vel taeniarum offi- pasatiempo: oblectátio, onis f. Sin: oblecta-
cina // (tienda donde se venden) segmentária mentum; oblectamen (-mĭnis n); ludimen-
taberna. Sin: segmentorum vel taeniarum ta- tum.
berna.
pascua: pascha, ae f; pascha, ătis n. Sin: pas-
pasamano: (género de galón o trencilla) seg- cha Dómini; dies paschalis. Uso: - florida,
mentum, i n. Sin: táenia; limbus; fascíola; dies Resurrectionis Dómini; solemnidad de -,
vitta // (baranda, barandilla) scalare má- Paschae sollémnitas; Sollémnia Páschatis vel
nuum fulcīmen (-mĭnis n) vel fulcimentum; Paschae.
v. baranda.
pase: (en el juego del fútbol, acción de pasar
pasamontañas: píleus montanus (láneus). la pelota a otro jugador del mismo equipo)
Sin: láneum totíus cápitis tegumentum. pilae transmíssio. Uso: habilidad en los -, pe-
rítia in pila transmittenda; efectuar un -,
pasante: (profesor que vigila los estudios de pilam (vel follem) álicui remíttere; ad áli-
los alumnos y cuida de que aprovechen las quem pilam transmíttere; efectuar pases,
lecciones que les dan) repetītor, oris m; v. pilam sóciis (vel ad sócios) remíttere; oppug-
ayudante. natóribus vel incursóribus pilam suppeditare.
797
pasiflora
ambulátio vel deambulátio f. Uso: - cubierto inértia; incúria // Com solvenda nómina npl.
de árboles, ambulacrum vel deambulacrum;
xystus, i m; xystum, i n // (acción de pasear) pasivo: Gram passivum, i n. Sin: verbum
ambulátio, onis f. Sin: obambulátio, onis f; patiendi vel passivum; vox passiva; patiendi
gestátio (en un vehículo). Uso: - espacial, si- modus // Com expensum, i n. Sin: aes (aeris
deralis obambulátio; ir de -, ambulatum ire; n) alienum; débita (-orum npl); data (-orum
abire deambulatum; dar un -, spatiari; ambu- npl).
lationem fácere vel confícere.
paso: (medida) passus, us m // (acción de
pasiflora: passiflōra, ae f. pasar) tránsitus, us m. Uso: - por un puente,
tránsitus per pontem // (lugar o sitio por
pasillo: (corredor, pieza de paso de un edifi- donde se pasa de una parte a otra) tránsitus,
cio) andron, ōnis m. Sin: mesaula, ae f; am- us m. Sin: gradus, us m; transgressus vel
bulatiúncula; ambulacrum. Uso: al fondo del commeatus, us m; transítio. Uso: - a nivel,
-, in extremo ambulacro. ferríviae (vel viae ferratae) transgressus; ba-
rrera del - a nivel, repágula, orum npl; tam-
pasión: (acción de padecer): pássio, onis f. bién en sing, repágulum; el - a nivel está
Sin: perpéssio; cruciatus, us m. Uso: la - de cerrado con barreras, viae ferratae transgres-
Jesucristo, Iesu Christi pássio // (apetito o sus, binis repágulis demissis, praepedītur; -
afición vehemente a algo; perturbación o de cebra, tránsitus zebrinus; tránsitus pédi-
afecto desordenado del ánimo) cupíditas, atis tum; - por debajo, - inferior, subtertránsitus;
f. Sin: cupido; stúdium; ardor; ánimi motus dar el - a uno, viam dare álicui; decédere viā
(-us m), mótio, permótio. Uso: - política, (ar- (vel de via, vel in via) álicui // (- entre mon-
dens) civílium vel politicarum rerum stú- tes) saltus, us m // (modo de andar) incessus,
dium; - humanas, motus animorum; humanae us m. Sin: gressus, us m; gradus, us m. Uso:
cupídines; tener - por algo, alicúius rei amore - marcial, militar, gressus more mílitum; con
(vel cupiditate, vel stúdio) ardēre; quadam re - marcial, gressu militari; - vacilante, inse-
accendi, ardere, flagrare. guro, gressus títubans, vacillans, labans; a -
lento, rápido, lento, citato gradu // (estampa
pasional: qui (quae, quod) ad amorem o huella que queda impresa al andar) vestí-
movet, éxcitat, impellit; qui amore incendit, gium, ii n. Uso: seguir los - de alguien, ves-
inflammat // (apasionado) fácilis ad amoris tígia alicúius pérsequi // (cada una de las
ignem concipiendum. Sin: ad amorem pro- mudanzas que se hacen en los bailes; - de
clivis; ad amoris ignem concipiendum pro- baile) motus, us m // (pasaje de un libro o es-
clivis. Uso: crimen -, scelus (-lĕris n) vel crito) locus, i m (pl loca, orum n) // (fig,
crimen ob vehementem amorem perpetra- avance) gressus, us m. Uso: - hacia la demo-
tum. cracia, gressus in directionem democrátiae //
- a -, sensim; sensim sine sensu; gradatim;
pasionista: sodalis a Passione Christi. pedetemptim; per gradus.
pasivamente: passive. Sin: inerter; non ac- pasquín: contumeliosus libellus. Sin: pro-
tuose; non repugnanter; Gram formā vel si- brosum carmen.
gnificatione passivā.
pasquinada: Paschini sátira. Sin: dictérium
pasividad: passívitas, atis f. Sin: tolerántia; in vulgus éditum.
798
pastor
799
pastoral
800
patología
pátina: pátina, ae f. Sin: crusta; stratura; glú- pato: anser, ĕris m. Sin: anas, ătis (gen pl
tinum; subtilis concrétio; aerugo (-gĭnis f) nó- ánatum vel anátium) f. Uso: - Donald, Donal-
bilis. Uso: - de herrumbre, aerugo vel ferrugo dus Anser.
(-gĭnis f); situs, us m.
patofobia: pathophóbia sive -phobīa. Sin:
patinadero: lúbricus locus. nosophóbia sive -phobīa.
patinador: patinator, oris m. Sin: ferratā patogénesis: pathogénesis, -is f. Sin: morbi
sóleā ludens; sóleis férreis cursor; sóleis vel morborum origo (-gĭnis f).
ferratis prolābens; pedírrotis prolabens. Uso:
- sobre hielo, super gláciem sóleis férreis (vel patogenia: pathogénia, ae f. Sin: doctrina de
pedírrotis) prolabens. morborum orígine.
patinaje: patinátio, onis f. Sin: patinandi ars, patogénico: pathogénicus, a, um. Sin: ad pa-
ludus, lusus (-us m); per pátinos decúrsio, thogéniam spectans.
decursus, delapsus (-us m); sóleis vel cálceis
labílibus prolápsio. Uso: - artístico, patinátio patógeno: pathógenus, a, um. Sin: pathogé-
artificiosa; certamen patinorum (vel solea- nicus; morbum gignens; ex quo (vel ex qua,
rum ferratarum, vel solearum subrotarum) ar- según el contexto) morbus óritur.
tificiosum; ludus artificiosus solearum
ferrearum, vel solearum rotálium; - sobre patología: pathológia sive -logīa, ae f. Sin:
hielo, super gláciem patinátio; - sobre rue- morborum sciéntia, doctrina, disciplina.
801
patológico
patológico: pathológicus, a, um. Sin: (rela- immódicum pátriae suae stúdium; immode-
tivo a la parte de la medicina que estudia las ratum suae nationis stúdium; nímius vel stó-
enfermedades) ad morborum doctrinam pér- lidus pátriae amor; nímium rerum
tinens // (perteneciente al conjunto de sínto- domesticarum stúdium; nímium nationis
mas de una enfermedad) ad morborum (suae) amplificandae stúdium; oríginum elá-
naturam áttinens; ad morbi causam spectans. tio vel supérbia. Uso: - lugareña, oppidana
Uso: estado -, aegri condício; proceso -, iactátio; immódicum soli natalis stúdium.
morbi cursus (-us m).
patriotero: pátriae vel suae civitatis studió-
patólogo: pathólogus, i m. Sin: pathológiae sior. Sin: nímius suae gentis fautor; immódi-
studiosus, peritus, cultor. cus pátriae suae studiosus; nimis studiosus
rerum domesticarum; nímius nationis ampli-
patria: pátria, ae f. Uso: madre -, mater pá- ficandae fautor.
tria; metrópolis, is f; pátria ómnium nostrum
parens. patrióticamente: pátrio amore. Sin: pátria
vel pátriae caritate. Uso: piensa -, bene (vel
patriarca: patriarcha vel patriarches, ae m. óptime) de re pública sentit; se afana - por el
bien de la patria, pátriae saluti studiose (vel
patriarcado: patriarchatus, us m. Sin: pa- studiosíssime, vel actuose, vel actuosíssime)
triarchae dígnitas; patriarchale munus; pa- cónsulit vel próspicit; se comporta -, pátriae
triarcalis sedes; patriárchica iurisdíctio. caritate permotus agit.
patriarcal: patriarchalis, e. Sin: patriárchi- patriótico: patrióticus, a, um. Sin: civilis; pá-
cus; patriarchae (gen). triae studiosus; amoris (vel caritatis, vel pie-
tatis) in pátriam plenus. Uso: ánimo -, civilis
patrimonio: patrimónium, ii n. Sin: res fa- ánimus; canción -, cánticum patrióticum; de-
miliaris; bona paterna npl; paternae vel pá- mostraciones -, significationes in pátriae ho-
triae opes (-um fpl). Uso: - religioso, norem vel laudem; discurso -, orátio pietatis
patrimónium sacrum. in pátriam plena; guerra -, bellum pro pátriae
libertate susceptum; poesías -, cármina civí-
patrio: pátrius, a, um. Sin: pátriae vel rei pú- lia; poeta -, poëta pátria caritate incensíssi-
blicae (gen). Uso: amor -, pátriae amor vel mus; sentimientos -, stúdia erga pátriam;
cáritas; cáritas erga pátriam, vel in pátriam; escribir poesías -, cármina in pátriam scrí-
fiesta -, pátriae dies (diei mf); himno -, car- bere; pátriam carmínibus celebrare.
men (-mĭnis n) pátrium.
patriotismo: patriotismus, i m. Sin: pátriae
patriota: patriota, ae m. Sin: pátriae vel rei vel pátrius amor; pátriae (vel civitatis, vel rei
públicae amans; pátriae studiosus; qui de re públicae) cáritas, stúdium, píetas; píetas in
pública bene sentit. Uso: ardiente -, vir pá- (vel erga) pátriam; amor rei públicae; amor
triae amantíssimus; como verdadero -, tam- in pátriam. Uso: por -, pátriae causā; rei pú-
quam patriota verus; gran -, magnus patriota; blicae causā; pátriae caritatis causā; demos-
ser buen -, bene (óptime, studiose, studiosís- trar -, se pátriae amantíssimum praebere;
sime) de re pública (vel de pátria) sentire. ómnia e re pública fácere; tener -, pátriam
amare; bene de re pública sentire.
patriotería: de rebus pátriae iactátio. Sin:
802
payaso
803
paz
paz: pax, pacis f. Uso: - armada, pax armata n; culpa; noxa; delictum; nefas n indecl. Uso:
vel procincta; pax innixa armis; pax armata - actual, habitual, peccatum actuale, habi-
ac véluti in procinctu, - mundana, pax mun- tuale; - formal, material, peccatum formale,
dana. materiale; - mortal, venial peccatum mortale
(vel mortíferum, vel grave), veniale (vel
PC, v. computadora. leve); - interno, externo, peccatum internum,
externum; - manifiesto, peccatum manifes-
peaje: (derecho de tránsito) portórium, ii n. tum vel patens; - oculto, peccatum occultum
Sin: vectīgal, ālis n; portórii vectigal; vehi- vel latens; - original, peccatum originale;
culare vectīgal; vectīgal transitioni impósi- primigénia noxa; hereditárium peccatum; -
tum. Uso: exención de los derechos de -, personal, peccatum personale; - contra Dios,
portórii immúnitas, atis f; exento, libre, exi- contra el prójimo, contra sí mismo, peccatum
mido de los derechos de -, immunis portórii; contra Deum, contra próximum, contra se
cobrar, exigir, hacer pagar el -, portórium ipsum; - de comisión, de omisión, peccatum
exígere; imponer un -, portórium impónere; commissionis, omissionis; - del corazón, de
pagar el -, portórium dare; vectīgal péndere; la boca, de obra, peccatum cordis, oris, ópe-
por el -, en concepto de -, portórii nómine // ris.
(- de puente, carretera, autopista) rotárium, ii
n. Uso: exigir -, rotárium postulare, exígere, pecador: peccator, oris m. Sin: peccans; pec-
expóscere; sin pagar el -, rotário non perso- catis obnóxius; qui peccat vel peccavit.
luto; sistema de -, systema rotárii colligendi.
pecaminoso: peccaminosus, a,um.
peajero: pórtitor, oris m.
pechera: (guarnición de encaje que se pone
peán: paean, ānis m (ac paeāna vel paeā- en la abertura de la camisola por la parte del
nem). Sin: victóriae cantus (-us m) vel pecho) v. entredós // (pedazo de lienzo o paño
hymnus (-i m); festivus cantus vel hymnus; que se pone en el pecho para abrigarlo)
festivum cánticum; triumphalis cantus. rheno, onis m.
peatón: (persona que va a pie por una vía pechuga: (pulli) thorax, ācis m. Sin: avis
pública) pedes, dĭtis m. Sin: ámbulans sive pectus (-ŏris n).
deámbulans; viator; pédibus ámbulans, iens,
incedens; qui pédibus it. Uso: lugar reser- peciolado: pedunculatus, a, um.
vado para los -, locus pedítibus (vel ambu-
lántibus, vel viatóribus) reservatus. pecíolo o peciolo: pedúnculus, i m. Sin: pe-
dículus; petíolus.
peatonal: pedítibus destinatus. Sin: vehículis
vétitus vel interdictus; ad pédites pértinens. pecios: relíquiae (-arum fpl) navígii.
peca: lentícula, ae f. Sin: lentīgo, gĭnis f; pecoso: lentiginosus, a, um. Sin: lentíginum
ephēlis, ĭdis f. plenus.
804
pedestal
peculiaridad: peculiáritas, atis f. Sin: singu- pedante: adj pútidus, a, um. Sin: nímium dí-
láritas; (quod) próprium (est) alicúius vel ali- ligens; ineptiarum studiosíssimus; molestus;
cúius rei. Uso: - étnicas, civília instituta a morosus; diffícilis; insuavis. Uso: discurso -,
maióribus trádita. orátio pútida; sermo pútidus; no seas -, ne pú-
tidus sis // sust scíolus, i m. Sin: morosus vel
peculio: pecúlium, ii n. Uso: - adventicio, diffícilis homo; umbráticus doctor; homo
castrense, profecticio, pecúlium adventícium, prae lítteris fátuus; minutioris eruditionis
castrense, profectícium. amator.
pedagogía: (como ciencia) paedagógia sive pedantería: morósitas, atis f. Sin: affectátio;
-gogīa, ae f. Sin: disciplina paedagógica, pue- moléstia; subtílitas; nímia diligéntia vel se-
rilis, de adulescéntibus educandis; puerítiae véritas; inéptiae, arum fpl.
disciplina. Uso: historia de la -, puerítiae dis-
ciplinae história // (como arte) educandi ars. pedantesco: pútidus, a, um. Sin: ineptus; in-
Sin: paedagógica ars; ars puerorum instituen- epte pedestris; pedestris ac pútidus; inepti
dorum. paedagogi vel grammatistae (gen).
pedalada: bírotae propúlsio. Sin: pedálium pedestal: basis, is (ac -im). Sin: crepīdo,
versátio, impulsus (-us m), ictus (-us m). dĭnis f; fundamentum. Uso: - artístico de una
mesa, trapezóphorum; - cuadrado de co-
pedalear: pedalare. Sin: birotare; pedália lumna, plinthus, i m // (fig, fundamento)
ágere, impéllere, movere, versare; bírotam caput, pĭtis n. Sin: cardo, dĭnis m; fundamen-
pédibus ágere vel propéllere; pedálibus uti; tum. Uso: bases de la libertad, de la paz, fun-
pedálibus vel bírotā insístere. damenta libertatis, pacis.
805
pedestrismo
pedestrismo: (ejercicio de carrera a pie a impulso una piedra) lápidis ictus (-us m).
través del campo) pedum vel currendi exerci-
tátio // (deporte de carrera a pie) celeritatis pedrea: lapidátio, onis f. Sin: lápidum co-
vel currendi certamen. niéctio.
pediatra o pedíatra: paediater, tri m. Sin: pedrero: (operario que labra las piedras) v.
paediatros vel paediatrus; puerorum médicus; cantero.
paediatrīae cultor, doctor; médicus paedia-
trīae studiosus, peritus, peritíssimus, médicus pedunculado, v. peciolado.
puerítiae peritus.
pedúnculo: pedúnculus, i m. Sin: pedículus;
pediatría: (rama de la medicina) paediatrīa, pedícinus; pedíolus.
ae f. Sin: puerorum curandorum rátio, disci-
plina, doctrina // (ejercicio de la pediatría) peer: pédere. Sin: ventris flatus emíttere, ex-
ars púeros curandi. Sin: puerorum medicina péllere; inflationes emíttere, discútere; crépi-
(-ae f) vel curationes (-um fpl). tus ventris emíttere.
806
pelícano
// - de lana, carminátio, onis f vel carminatus, pellagram gignens; ex quo (vel ex qua, según
us m. el contexto) pellagra óritur.
peine: pecten, tĭnis m. Sin: crinales dentes. peletería: (oficio de adobar y componer pie-
Uso: - de boj, buxus (-i f) dentata; - de marfil, les) pellesuína, ae f. Sin: coriorum confec-
crinale ebur (éboris n). tura; péllium subactarum conféctio //
(comercio de pieles finas) mercatura péllium
peineta: (peine convexo que usan las mujeres // (tienda donde se venden) pellionis vel
para adorno o para asegurar el peinado) cri- pelliária taberna.
nale, is n.
peletero: péllio, onis m. Sin: pellárius;
pelagra: pellagra, ae f. Sin: pellis aegrae pellionárius.
morbus.
pelícano: pelicānus, pellicānus, pelecānus, i
pelagrógeno: pellagrógenus, a, um. Sin: m. Sin: platálea; plátea; cofānus.
807
película
película: (piel delgada y delicada) pellícula, peligrosidad: peligrósitas, atis f. Sin: condí-
ae f. Sin: cutícula; pellis subtilis, ténuis; cio periculosa.
membránula; membránulum // (cinta de celu-
loide) pellícula, ae f. Sin: taeníola. Uso: - ci- peligroso: periculosus, a, um. Sin: intutus vel
nematográfica, cinemática vel non tutus ; male fidus; perículis plenus.
cinematográphica pellícula; táenia vel taení-
ola cinematográphica; cinematográphica pella: (masa apretada de forma más o menos
imáginum séries; cinematográphicae séries // redonda) glaeba, ae f. Uso: - de manteca,
- cómica, pellícula cómica; - didascálica, butyri glaeba.
pellícula didascálica; - documentales, pellí-
culae documentáriae; - eróticas, cinemáticae pelliza: vestis (-is f) pellícea vel pellita
pellículae eróticae; - fotográfica, photopellí-
cula; pellícula vel bráctea photográphica; - pelo: pilus, i m. Sin: capillus; villus. Uso: -
muda, pellícula muta; - policial, pellícula axilares, pili subalares; - a la garçon, comp-
criminalis; - pornográfica, pellícula porno- tus (-us m) puerilis; - cortado corto, comptus
gráphica; - moralmente positivas, cinemato- tónsilis; curtata coma; mujer de - corto, mú-
gráphicae pellículae honestati obsequentes; - lier decurtato capillo vel crine; - largo,
preferida, pellícula, quam mavis; - psicoló- capillus longus, prolixus, promissus; - liso,
gica, pellícula psychológica vel psýchica; - capillus rectus; - rizado, cincinnatus capillus;
románticas, pellículae cinematográphicae, in cubierto de pelos, pilosus, hirsutus, villosus;
quibus ténerum quiddam et blandum insit; - sin pelos, dépilis; depilatus; glaber, bra,
sexuales, cinemáticae pellículae sexuales; - brum; adornar el -, capillos ornare // buscar
sonora, pellícula sonans, sonora, sónitans, el - al huevo, in ovo pilum quáerere; in scirpo
sonígera; - subtitulada, pellícula cum paucis nodum quáerere.
verbis versionis subter scriptis // - de acción,
pellícula periculosis cásibus plena; pellícula pelota: pila, ae f. Sin: follis, is m; globus;
audácibus inceptis casibusque plena; - de orbis, is m; sphaera, ae f. Uso: - imparable,
cow boys, pellícula armentariorum; - de di- follis imprensábilis; - de cuero, pila coriácea;
bujos animados, pellículae picturatae; - de coriáceus uter; - de fútbol, pedifollis, is m;
terror, pellícula cinematográphica horrífica; podosphaera; follis vel pila pedalis ; - de
- en blanco y negro, pellícula albo et atro co- goma, pila e cummi; - de tenis, follis tenilú-
lore; - en colores, pellícula panchromática // dii; - de viento, follis; inflatus follis; - para
actor de una -, pellículae hístrio (-onis m) vel deportes, harpastum; sphaera lusória; globus
actor (-oris m); de -, pellicularis, e; impresión lusórius; - para jugar a la pared, pila trigona-
de una -, excéptio cinemática; máquina de lis; - que sirve para ejercitarse en el pugilato,
películas, máchina cinematográphica; cine- follis pugilatórius // juego de -, pila, ae f;
photomáchina; hacer películas, cinematográ- pilae lusus vel ludus; pilaris lúsio; afición al
phicam artem exercere; imágines cápere; juego de la -, stúdium pilae; jugador de -, pi-
proyectar una -, pellículam (táeniam, taenío- lícrepus, i m; juego de la - a la pared, pila e
lam) exhibere, exprímere, didúcere, versare. paríete repercussa; juego de la - de voleo, vo-
látilis pilae ludus; ludus follis transvolantis,
peligro: perículum, i n. Sin: discrimen, mĭnis vel ad solum non deiciendi; - vasca, ludus
n. Uso: - de muerte, perículum mortis; sum- pilae vascónicae; lugar del juego de la -,
mum vitae discrimen. sphaeristérium; apoderarse de la -, lusórium
globum arrípere; folle vel pilā potiri; arrojar
808
pendiente
la - al arco, follem portae inferre; follem per adorna). Uso: - de damas, cíniflo, onis m.
portam iácere; inflar la -, follem inflare;
jugar a la -, pilā lúdere; parar la -, follem peluquín: parvum capillamentum.
retinere; pasar la -, pilam ad sócium trans-
míttere; patear la -, follem impíngere, propé- pena: poena, ae f. Sin: cruciatus, us m. Uso:
llere, promovere; perder la -, pilam amíttere. - convencional, poena conventionalis; - de
muerte, poena capitalis; cápitis poena; sup-
pelotazo: pilae ictus (-us m). plícium extremum.
pelotear: pilā lúdere. Sin: pilam líbere iácere penacho: crista (-ae f) plumátilis vel plúmea.
vel percútere. Sin: panícula plumátilis, plumata, plumosa;
plumátilis panículae ornamentum.
pelotita: pílula, ae f. Sin: follículus; glóbu-
lus; orbículus; spháerula; parva pila. penal: adj poenalis, e. Sin: poenárius; crimi-
nalis // Dep (penalti) ictus (vel iactus, us m)
pelotón: (conjunto de personas en tropel) poenalis. Sin: máxima poena; iactus undecim
manípulus, i m // (grupo de soldados) contu- metrorum; ictus a metro undécimo. Uso:
bérnium, ii n. Sin: mílitum manípulus. Uso: área de -, área (-ae f) poenalis; cometer un -,
- de ejecución, manípulus supplício su- poenáliter ágere; poenáliter lúdere; ¡oh, qué
mendo. bien, un -!, evax! poenalem ictum consecuti
sumus!
peltre: stannum plumbo temperatum.
penalidad: poenálitas, atis f. Sin: poenalis
peluca: galērus, i m; galērum, i n. Sin: gale- condício vel sánctio; poena.
rículum; capillamentum; corýmbium; coma
ficta, appósita, suppósita, suppositícia; ca- penalista: adj poenalis causídici próprius //
pillamentum fictícium; crines empti. sust poenalista, ae m. Sin: causídicus; poena-
lis iuris consultus vel advocatus; iuris poena-
peluche: (tejido) densus mollisque villus. lis peritus vel prudens; criminálium causarum
Sin: lúdicris conficiendis villus. tractator.
peluquera: (mujer del peluquero) tonsoris penalmente: poenáliter. Sin: per poenam; ac-
uxor. Sin: capillorum concinnatoris uxor // tione poenali; senténtia poenali.
(la que tiene por oficio peinar, cortar el pelo,
etc.) tonstrix, icis f; capillorum tonstrix (en penalti o penalty, v. penal.
cuanto corta el pelo); ornatrix; capillorum
concinnatrix (en cuanto arregla o adorna el penalty area, v. área, penal.
pelo).
pendenciero, v. camorrista.
peluquería: tonstrina, ae f. Sin: comarum fu-
catarum officina. pendiente: (que pende) pendens, entis // (in-
clinado) inclinatus // (que está por resolverse
peluquero: tonsor, oris m (en cuanto corta el o terminarse) suspensus; iniudicatus; in sus-
pelo); capillorum concinnator; comarum fu- penso relictus; adhuc sub iúdice; nondum
catarum ártifex (en cuanto lo arregla o compósitus, diremptus // (joya o adorno) in-
809
péndola
pene: penis, is m. Sin: caulis, is (abl -e vel penitenciario: adj paenitentiárius, a, um.
-i) m; colis, is m; v. miembro (- viril). Sin: paenitentialis, e; (relativo a la cárcel)
carceralis; ergastularis // sust paenitentiárius,
penetración: (acción de penetrar) penetrá- ii m. Sin: sacerdos paenitentiárius; praefectus
tio, onis f. Sin: penetrandi actus (-us m) // (in- admissis paeniténtium expiandis. Uso: Car-
teligencia, comprensión) perspicácitas, atis f. denal -, Cardinalis Sacram Paenitentiariam
Sin: perspiciéntia; ingénii subtílitas vel acu- Regens; - mayor, Cardinalis paenitentiárius
men (-mĭnis n). maior.
penetrar: penetrare. Sin: adire; illabi; pervá- pensador: investigator, oris m. Sin: cogita-
dere; íngredi; prógredi; insinuari vel insi- tor; intellector; meditator; sápiens; philóso-
nuare, vel se insinuare phus; ingénium. Uso: un agudo -, homo
(-mĭnis m) ad excogitandum acutus; un gran
pénfigo, v. ponfólico. -, magnum ingénium; profundo -, doctíssi-
mus (rerum) investigator; subtilis investiga-
penicilina: penicillinum, i n, penicillina, ae tor; libre -, liber suarum cogitationum iudex
f. Sin: medicamentum penicíllinum. Uso: (-dĭcis m); liber suarum cogitationum auctor;
curar con la -, morbum penicillinā tractare; homo ab omni superstitione liber; homo libe-
inyectar la -, penicillinam inícere; suminis- rioris de rebus divinis iudícii // (el que se de-
trar la -, penicillinam praebere. dica a estudios filosóficos muy profundos)
philosophicarum quaestionum indagator.
penitencia: (arrepentimiento) paeniténtia vel
poeniténtia, ae f. Uso: - sacramental, sacra- pensamiento: (potencia o facultad de pen-
810
penumbra
sar) cogitátio, onis f. Sin: mens; ánimus; pecúniā), habitatione et mensa apud áliquem
mentis vel cogitandi vis // (acción y efecto de frúitur. Uso: estar de - en casa de uno, habi-
pensar) cogitatum, i n; en pl, también cogita- tare apud áliquem // (persona que tiene o
tiones. Sin: cogitamen, mĭnis n; cogitamen- cobra una pensión) v. pensionado.
tum // (trinitaria) v. esta voz.
pentaedro: pentahedrum, i n.
pensil o pénsil: pénsilis, e. Sin: haud colum-
natus; nulla columnā sustentus. pentagonal: pentagōnus, a, um.
811
penuria
penuria: penúria, ae f. Sin: egestas, atis f; in- péptico: pépticus, a, um. Sin: concoctioni in-
ópia. sérviens; ad concoctionem spectans.
pepita: cálculus, i m. Uso: - de oro, áureus percha: (listón de madera o metal con col-
cálculus. gaderos para la ropa) tendícula, ae f. Sin: un-
cínulus; uncus. Uso: colgar en la -,
pepsicola: pepsicola, ae f. tendículae (vel uncínulo, vel unco) impónere,
suspéndere // (mueble para colgar ropa, som-
pepsina: pepsinum, i n; pepsina, ae f. Sin: breros u otros objetos) v. perchero.
pépticum elementum vel medicamentum;
sucus pépticus; énzyma (-ae f) péptica. perchero: véstium sustentáculum. Sin: pae-
nulárium; fulcimentum vestiárium. Uso: col-
812
perfeccionamiento
gar en el -, sustentáculo vel paenulário sus- regrinari. Sin: peragrare; exsulare; vagari;
péndere. iter ágere, fácere, habere // (ir en romería a
un santuario) pietatis causā peregrinari.
percusión: percússio, onis f; percussus, us m.
Sin: pulsátio; ictus, us m. Uso: de -, pulsáti- peregrino: (que anda por tierras extrañas)
lis. peregrīnans, antis; peregrinator, oris m. Sin:
ádvena; viator; péregre advéniens // (que por
percusionista: músicus pulsator. devoción o por voto va a visitar un santua-
rio) peregrinator, oris m. Sin: pius peregrina-
percusor: (el que hiere) percussor, oris m. tor; pietatis causā peregrinator. Uso: -
Uso: percusores de los clérigos, clericorum apostólico, peregrinator apostólicus; la mar-
percussores // (pieza) percussórium, ii n. cha de los -, agmen religiosum peregrinán-
tium.
perderse: (errar el camino) viā décipi. Sin:
errore viae falli. perejil: petroselinum vel petroselinon, i n.
pérdida: perdítio, onis f. Sin: amíssio; amis- perendengue: (pendiente, arete) v. pendiente
sus, us m; iactura; damnum; detrimentum. // (adorno femenino de poco valor) inane or-
Uso: - de tiempo, témporis iactura; perdítio namentum. Sin: nugatórium ornamentum;
témporis. mulíebre ornamentum; en pl, también mun-
dus mulíebris.
perdigón: (grano de plomo) glóbulus, i m;
glóbulus plúmbeus. Sin: metállica glans perentorio: (concluyente, decisivo) decretó-
(glandis f). Uso: herir con tiro de perdigones, rius, a, um. Sin: firmíssimus; omnino status
metállicis glándibus pétere vel ferire. vel constitutus; en el lenguaje jurídico, pe-
remptórius. Uso: edicto -, peremptórium
perdigonada: (tiro de perdigones) glándium edictum.
metallicarum (vel plumbeorum globulorum)
ictus (-us m) vel coniéctio (-onis f). perestroika: immutátio, onis f. Sin: renová-
tio; política renovationis, perestroika dicta.
perdiz: perdix, īcis mf.
perfección: perféctio, onis f. Sin: absolútio;
¡perdón!: ignosce (mihi)!; ignoscas (mihi)!; conféctio; consummátio; expolítio; perpolí-
excusa (me)!; hábeas me excusatum! tio; perfectum. Uso: - cristiana, christiana
perféctio; - evangélica, evangélica perféctio;
perecuación: peraequátio, onis f. a o hasta la -, ad (vel in) unguem; ad amus-
sim; ad perfectum; perfecte; óptime; plane; -
peregrinación: (viaje por tierras extrañas) absoluta, absolútio et perféctio.
peregrinátio, onis f. Sin: peragrátio; itínerum
suscéptio vel lustrátio // (viaje a un santua- perfeccionamiento: perféctio, onis f. Sin:
rio) sacra vel pia peregrinátio. Uso: hacer absolútio; progréssio; profectus (-us m); pro-
una - a Lourdes, sacram peregrinationem La- gressus (-us m). Uso: - moral, emendátio;
purdum fácere. moralis perféctio; atender al propio - moral,
se ipsum emendare; seipsum meliorem fácere
peregrinar: (andar por tierras extrañas) pe- vel réddere; progressionem fácere ad virtu-
813
perfeccionar
perfeccionar: (hacer perfecta una cosa) áli- perforador: perforator, oris m. Sin: perfos-
quid ad perfectionem perdúcere, addúcere; sor.
áliquid perfícere vel absólvere // (hacer mejor
una cosa) áliquid mélius réddere; áliquid ex- perforadora: perforáculum, i n; chartarum
cólere vel perpolire. Uso: máquina de un mo- perforáculum. Sin: máchina pérforans;
delo muy perfeccionado, máchina instrumentum perforatórium.
exquisitiore artifício facta // perfeccionarse
en un arte, artem pénitus díscere. performance: (ejecución) exsecútio, onis f.
Sin: conféctio; efféctio; effectus, us m // (fun-
perfeccionismo: perfectionismus, i m. Sin: ción, espectáculo) spectáculum, i n // (resul-
máximae perfectionis stúdium. tado obtenido) éxitus, us m. Sin: successus,
us m; Dep, éxitus certáminis agonístici.
perfeccionista: adj máximam perfectionem
affectans vel áppetens // sust perfectionista, perfumar: odorare. Sin: suffire; suffimen-
ae m. Sin: máximae perfectionis studiosus. tare; odore vel odóribus imbúere, perfúndere,
suffire; bonis odóribus perfúndere áliquem
perfectible: perfectíbilis, e. vel áliquid // perfumarse, se odóribus imbú-
ere, perfúndere, suffire.
perfecto: perfectus, a, um. Sin: absolutus;
completus; consummatus; excultus; perpolī- perfume: odor, oris m. Sin: odoramentum;
tus; ómnibus númeris absolutus. bonus vel suavis odor.
perfil: (postura en que solo se deja ver un perfumería: myropólium, ii n. Sin: unguen-
lado o cara del cuerpo) obliqua imago. Uso: tária, ae f; arómatum taberna; taberna un-
de -, ab (vel ex) obliquo; per (vel in) obli- guentária.
quum; figuras de -, catágrapha, orum npl;
oblíquae imágines; esbozar, representar, pin- perfumero o perfumista: myropōla, ae m
tar a uno o una cosa de -, áliquem vel áliquid vel myrépsius, ii m. Sin: unguentárius; aro-
(vel imáginem alicúius vel alicúius rei) ex matárius; v. ungüentario.
obliquo delineare, effíngere, adumbrare, pín-
gere // (contorno de una figura) lineamenta, pergamino: pergamēna, ae f. Sin: mem-
orum npl. Sin: figura líneis circumducta; ex- brana, ae f; membranum, i n; charta perga-
trema lineamenta npl ; primae líneae fpl. Uso: mena; membrana scriptória. Uso: - sutil,
trazar el - de uno, figuram alicúius adum- membránula; de -, membráneus; fabricante o
brare vel descríbere; figuram alicúius summis vendedor de pergaminos, membranárius, ii m
lineamentis (vel primis líneis) circumdúcere. // (documento escrito en -) diploma membra-
náceum. Sin: diploma ex membrana.
perfilado: delineatus, a, um. Sin: designatus;
expressus. pérgola: (armazón que sostiene la parra u
otra planta trepadora) v. emparrado.
814
periódico
815
periodismo
cui títulus est “Playboy” // (diario) v. esta periostitis: periostites, is f; periostitis, ĭdis f.
voz. Sin: óssium tegumenti (vel tegimenti, vel teg-
menti) inflammátio.
periodismo: diurnalismus, i m. Sin: com-
mentariorum vel diurnariorum ars, offícium, peripatético: peripathéticus, a, um.
proféssio, opus.
periplo: périplus, i m. Sin: circumnavigátio.
periodista: diurnárius, ii m; diurnária, ae f.
Sin: diariorum (vel diurnalis, vel diurnárius) periscópico: periscópicus, a, um. Sin: ad pe-
scriptor; redactor diurnárius; epheméridis vel riscópium áttinens.
epheméridum scriptor; acta diurna narrans.
Uso: los -, diariorum vel epheméridum periscopio: periscópium, ii n. Sin: instru-
scriptores. mentum circumspíciens.
periodístico: diurnárius, a, um. Sin: ephemé- perisperma: perisperma, ătis n. Sin: séminis
ricus; diurnalísticus; diurnalárius. involūcrum.
816
persecución
817
persecutorio
tio; vexátio; cruciatus, us m. Uso: - política, família; las - de servicio, fámuli, orum mpl;
política persecútio. vi a varias personas, plures vidi; no hay - que
..., nemo est qui + subj; una - conocida por
persecutorio: persecutórius, a, um. mí, solo de nombre, quidam notus mihi nó-
mine tantum // (cuerpo) corpus, pŏris n. Uso:
perseguible: iudício persequendus vel dig- cuidado de la -, córporis (vel cutis) cura; tem-
nus. blaba en toda su -, toto córpore tremebat //
(accidente gramatical) persona, ae f.
perseguidor: persecutor vel insecutor, oris
m. Sin: insectator; infestator; vexator. Uso: - personaje: (sujeto de distinción o dignidad)
encarnizado, vexator et hostis. vir (viri m) clarus, praeclarus, claríssimus.
Sin: amplíssimus vir // (ser humano o simbó-
perseguir: áliquem vexare, exagitare, lacés- lico de una obra literaria) persona, ae f. Uso:
sere, cruciare, insectari vel consectari. Sin: - principales y secundarios, primarum et se-
saevire in áliquem; hostíliter áliquem pétere. cundarum pártium personae; - de teatro,
actor; scaénicus vel scaenáticus, i m; scáeni-
Persia: Pérsia, ae f; Persis, -ĭdis f. cus actor; - de una novela, persona fábulae;
crear un - novelesco, fábulae personam con-
persiana: (especie de celosía para ventanas) fíngere.
persiana, ae f. Sin: transenna volúbilis; fenes-
trae postis (-is m), transenna, valva ; compli- personal: (adj, en persona) traducir me-
cábilis clatrus (fenestrae); fenestrae clatri diante una perífrasis con ipse, a, um; ej.: una
(-orum mpl) vel clatra (-orum npl). visita - del cónsul, ipsīus cónsulis adventus //
(de la persona, propio) próprius, a, um. Sin:
persiano, v. persa. personalis, e. Uso: beneficio -, benefícium
personale; cosas de uso -, ea quae curando
persignarse, v. santiguarse. córpori úsui sunt; méritos -, própria alicúius
promérita vel mérita; ventajas -, própria ali-
persona: (Filos, supuesto inteligente) per- cúius cómmoda; a título -, próprio ipsīus nó-
sona, ae f; - divina, persona divina // (indivi- mine vel meo, tuo, suo ... nómine; por interés
duo de la especie humana) homo, mĭnis m -, propter suum emolumentum; aportar algo
vel vir, viri m (hombre), mulier, ĕris f (mujer). -, áliquid sui afferre // (privado) privatus, a,
Sin: persona; caput, pĭtis n; quidam, quae- um. Uso: consideraciones -, privatarum
dam. Uso: - amable, lépidum caput; - com- rerum respectus (-us mpl); desgracia -, pri-
petentes, periti hómines; - culta, vir doctus vata calámitas; por iniciativa -, privato con-
vel múlier docta; - esforzada, caput audax; - sílio; estudios, ocupaciones -, privata stúdia //
física, phýsica persona; - querida, carum (original) singularis, e. Sin: próprius ac suus.
caput // de - a -, secreto; cum solo (vel cum Uso: estilo -, singulare dicendi genus // (en
sola); sine árbitris; remotis árbitris; soli Der y Gram) personalis, e; ad personam
(solos) vel solae (solas); en -, ipse, a, um (por spectans // (conjunto de los empleados) per-
sí mismo); praesens, entis (estando presente); sonae, arum fpl. Sin: ministri, orum mpl; mi-
tantos pareceres cuantas -, quot cápita tot nistéria, orum npl; officiálium corpus. Uso: -
senténtiae; personas de criterio, prudentes; - docente, docéntium corpus; jefe del - (de tra-
de mal agüero, homo calamitosus; fascina- bajadores), operariorum moderator; (de fun-
tor, oris m; una familia de seis - , sex cápitum cionarios) ministrorum vel officiálium
818
perspectiva
moderator; jefe del - del protocolo, officio- tud, ipsa virtus (-utis f); eres la - del vicio, ví-
rum magister. tium es // (figura retórica) ficta persona. Sin:
fíctio (-onis f) personae; personarum fíctio;
personalidad : (persona notable) vir prosopopóeia, ae f.
praestans, clarus, clarissimus, amplíssimus.
Uso: las más altas - del Estado, príncipes in personificado: personā donatus. Sin: hómi-
re pública; una gran -, vir magnus et illustris nis formā donatus. Uso: es la justicia -, est
// (en cuanto desempeña un papel en la vida ipsa iustítia.
pública) persona, ae f. Uso: tener en la Igle-
sia una - que no puede suprimirse, in perpé- personificar: (atribuir vida o acciones de
tuum habere in Ecclésia personam // persona a un animal o a una cosa) ánimal vel
(individualidad) ingénium, ii n; persona; per- rem personam constitúere; hóminis formam
sonálitas // (cualidades naturales) natura, ae álicui tribúere. Sin: ánimal vel rem humana
f. Sin: índoles; ánimus; quod cuiusque pró- spécie indúere // (representar a una persona
prium est; quod quisque habet sui // (cuali- determinada) alicúius personam gérere, sus-
dades adquiridas, costumbres) mores, um m. tinere, obtinere, ferre, indúere; alicúius partes
Sin: ingénium et mores, natura et mores // - ágere, sustinere, obtinere; alicúius vice fungi;
compleja, ánimus haud simplex; - rígida, in- alicúius múnere fungi; alicúius pártibus
flexible, ingénium ásperum vel intractabile // fungi.
cambiar de -, novum sibi indúere ingénium;
mores mutare; desarrollar la - humana, hó- perspectiva: (arte de representar los objeti-
minum dignitatem augere; formar la -, mores vos en relieve) perspectiva ars. Sin: gráphice
conformare; formarse la - a imitación de uno, delineandi ars; ars res pingendi (vel effin-
se in alicúius mores formare; tener una doble -, gendi) naturali prospectu suo. Uso: leyes de
duabus quasi a natura personis indutum esse; la -, leges pingendi (vel effingendi) naturali
tener una - original, ingénio atque ánimo sin- prospectu suo // (obra o representación eje-
gularem esse; tener una - rica y compleja, cutada con tal arte) perspectiva, ae f. Sin:
váriā multiplicique naturā esse. prospectus, us m; pictura prospectiva; pictura
profunditatem repraesentans; gráphica pro-
personalismo: personalismus, i m. Sin: doc- funditatis repraesentátio. Uso: plano o dibujo
trina de personae dignitate. en -, scaenográphia sive -graphīa, ae f; en esta
-, in hac perspectiva; hoc sub prospectu; re-
personalista: personalista, ae m. Sin: perso- presentar algo en -, áliquid in suo prospectu
nalismi sectator, ássecla, professor. pónere // (conjunto de objetos que se presen-
tan a la vista) prospectus, us m. Sin: aspec-
personalización: ad personam conformátio tus; conspectus; despectus, us (vista desde lo
vel accommodátio. alto) // (punto de vista desde el cual se con-
sidera o se analiza un asunto) iudicandi rátio.
personalizar: notam personalem tribúere. Sin: sentiendi modus; ámbitus, us m. Uso: en
Sin: áliquid personae aptare. la - materialista, in materialístico ámbitu //
(esperanza o temor de sucesos) exspectátio,
personificación: (acción y efecto de perso- onis f. Sin: praestolátio; spes (spei f) vel timor
nificar) personificátio, onis f. Uso: la - de la (según el contexto). Uso: - de mayor bienes-
necedad, stúltior stultíssimo; la - de la sabi- tar, exspectátio commodioris vitae; la - de
duría, sapientíssimus ómnium; la - de la vir- una vida semejante, huius vitae proposítio;
819
pertenencia
abrirse a una - internacional, prospéctui guno, álicui permolestum esse; álicui óneri
internationali patéscere; se presenta una ale- esse intolerábili.
gre -, laeta exspectátio arrīdet.
pésame: commiserátio, onis f. Uso: dar a al-
pertenencia: (derecho a la propieda de una guien el - por el fallecimiento del padre, de la
cosa) domínium, ii n. Sin: propríetas; perti- madre, etc., commiserationem suam álicui
nendi condício. significare ob excessum patris, matris, etc.;
dolorem suum álicui testari (declarare) ob ...;
pértiga: pértica, ae f. Uso: - de barquero, suum álicui maerorem testari ob ...
contus, i m.
pesar: (intr, tener tal peso) péndere.
pertinente: pértinens, entis. Sin: áttinens;
spectans ; respíciens; qui pértinet, áttinet, pesario: pessárium, ii n.
spectat, réspicit ad + ac.
pesca: (acción de pescar) piscátio, onis f;
pertrechos : apparatus, us m. piscatus, us m; piscatura, ae f. Uso: de -, pis-
cárius sive piscatórius; - con anzuelo, pisca-
Perú: Perúvia, ae f. tus hamátilis; barco de -, navis piscatória; la
- del atún, piscátio thynnária; la pasión de la
peruano: adj peruvianus, a, um // sust Peru- -, piscatus vel piscandi voluptas.
vianus, i m.
pescadería: piscária, ae f. Sin: taberna pis-
perverso: perversus, a, um. Sin: corruptus; catória; forum piscárium vel piscatórium.
depravatus; pravus, ímprobus; sceleratus; vi-
tiosus. pescadero: ichthyopōla, ae f. Sin: piscárius,
ii m; píscium ínstitor vel vénditor.
pesa: pondus, dĕris n. Uso: pesas de la ba-
lanza, póndera; - de gimnasia, halter, ēris m pescado: (pez comestible) piscis, is m // (pro-
(ac pl -ēras). ducto de la pesca) piscatus, us m. Uso: - en
salazón, salsamentum.
pesacartas: epistularum statérula.
pescante: (asiento de los cocheros, en ciertos
pesadilla: (sueño angustioso) íncubus, i m; coches) transtrum, i n.
íncubo, ōnis m. Sin: nocturna suppréssio;
angor nocturnus vel somnialis; anxiosum pesebre: (sitio donde los animales comen el
sómnium; formidamen (-mĭnis n) somniale; forraje) praesepe vel praesaepe, is n. Sin:
noctis visum tremendum. Uso: tener una -, praesépium vel praesáepium; praesaepes vel
in somno angi; in somno angóribus vexari // praesaepis, is f // (nacimiento, representación
(grave preocupación) terror, oris m. Sin: del de Jesucristo) sacrum praesepe. Sin:
angor; ingens (vel gravis, vel intolerábilis) praesepe Divi Puelli; Iesu cunae (-arum fpl)
cura; cura et sollicitudo; onus intolerábile. vel cunábula (-orum npl).
Uso: esto es mi -, haec cura me sollícitat; esto
es una - para mí, hoc est mihi magnae solli- pesebrera: praesépia, ium npl.
citúdini; hoc me angit; hoc óneri mihi est;
hoc permolestum mihi est; ser una - para al- peseta: peseta, ae f. Sin: nummus hispanus
820
pétalo
pesimista: (que profesa el pesimismo) pessi- pestillo: (pasador o cerrojo con que se ase-
mista, ae m. Sin: pessimismi fautor, sectator, gura una puerta) v. pasador.
ássecla // (que propende a ver y juzgar las
cosas por el lado más desfavorable) detérius pesuña: (pedis) úngulae (-arum fpl).
ómnia réferens. Sin: péssime séntiens de áli-
qua re; atra videns ómnia; peiora timens. pesuño: (pedis) úngula (-ae f).
Uso: ser -, (como tendencia personal) deté-
rius interpretari; ómnia in detérius referre; res petaca: (estuche para guardar el tabaco) ta-
in peius vértere; detérrima ómnia iudicare; baci sácculus. Sin: capsella púlveri nicotiano
péssimam putare suarum rerum condicio- asservando; tabaci cistella; nicotiana thécula;
nem; (como tendencia a prever lo peor) me- tabaci cápsula. Uso: - de oro, áurea theca ni-
liora desperare; ómnia semper desperare; de cotiano púlveri asservando; v. tabaquera //
se et de ómnibus rebus desperare; (como ten- (estuche para guardar los cigarros) theca
dencia a temer lo peor, malos resultados) ad- (vel pyxis, vel pyxidícula) volúminum tabaci-
versos rerum éxitus metúere; deteriora norum. Sin: theca tabaci bacillis asservandis;
semper timere; omnes rerum éxitus adversos capsella tabaci fascículis asservandis; theca
praemetúere, praesagire, praedícere, praemo- vel capsella volumínibus tabácinis asservan-
nere, praenuntiare, ominari, vaticinari. dis; theca nicotianis bacillis asservandis; cap-
sella fasciculorum tabaci; sigarorum vel
peso: pondus, dĕris n. Uso: - atómico, pondus cigarorum capsella.
atómicum; - bruto, pondus íntegrum vel
totum; - específico, pondus specíficum; - pétalo: pétalum vel pétalon, i n. Sin: fólium;
821
petardo
822
pichón
823
pickles
824
pijama
gémmeus; - sagrada, petra sacra; - triangula- pietismo: pietismus, i m. Sin: pietatis affec-
res (en forma de espina de pescado), lápides tátio.
spicati // - de afilar, asperón, cos, cotis f; - de
chispa, pedernal, pyrites, ae m; silex, lĭcis m; pietista: adj pietísticus, a, um // sust pietista,
lapis vivus; - de escándalo, offendículum, i ae m. Sin: pietatis affectator vel ostentator.
n; ser la - del escándalo, péssimum exem-
plum esse; - de molino, muela, mola, ae f, pieza: (porción de tela) pannus, i m. Sin: tela;
molaris lapis; - de sapo, v. mica; - de toque, pannículus // (sala o aposento) cubículum, i
cotícula, ae f (en sentido propio), obrussa, ae n. Sin: domūs membrum. Uso: - de recibo,
f (en sentido figurado); piedras en bruto, lá- salutatórium; salutatórium cubículum //
pides assi // no dejar - sobre -, (aedifícium, (composición suelta de música vocal o ins-
urbem, arcem) fúnditus (vel a fundamentis) trumental) opúsculum músicum. Sin: pars,
disícere, dirúere, evértere, tóllere, delere; el partis f. Uso: ejecución de la -, cantus, us m;
que de ustedes esté sin pecado, arroje la pri- - de violín, cantus fídibus // - teatral, fábula
mera -, qui sine peccato est vestrum, primus scáenica vel dramática // - de ajedrez, cálcu-
(por ej, in áliquam) lápidem mittat // (cál- lus, i m.
culo, piedrecilla que se forma en la vejiga de
la orina) cálculus, i m // (granizo) grando, piezoelectricidad: piezoëlectris, ĭdis f. Sin:
dĭnis f. piezoëléctrica vis.
Pieles Rojas: Pelles Rubrae, Rúbeae, Rufae. pigmentar: peculiarem colorem indúcere.
Sin: indi qui “pelles rufae” vocantur; indi, in-
dígenae e cute rufa. pigmentado: peculiari colore obductus.
825
pila
pila: (pieza de piedra o de otra materia pulare, populari; praedas ágere, fácere, au-
donde cae o se echa el agua para varios ferre.
usos) pila, ae f. Sin: labrum. Uso: - bautis-
mal, cántharus, i m; sacer fons; salutaris la- pillería: (acción propia de un pillo) néquiter
vacri fons; lustralis aquae fons; - de cocina, vel ímprobe factum. Sin: indignum fácinus;
urnárium; aquárium; aquárius álveus; labelli flagítium; scelus, lĕris n.
alvéolus; pila fullónica; - de fuente, concep-
táculum, i n ; - del agua bendita, labrum pillo: (persona falta de escrúpulos) nequam
aquae lustralis vel lústricae; lustrale labrum; indecl. Sin: ímprobus; scelestus; fúrcifer //
(en las casas) ámula, ae f.; aquae benedictae (niño vagabundo o callejero que comete pe-
vásculum // Electr accumulatórium, ii n. Sin: queños delitos) v. pilluelo.
pila; lampádium manuale, lampas (ădis; ac
sing -da, pl -des vel -das f) palmalis. Uso: - pilluela: mónnula, ae f. Sin: puella impró-
eléctrica, pila eléctrica vel eléctrea; pila eléc- bula vel pétulans.
tridis vim praebens, fundens, gignens; - eléc-
trica de Volta, pila voltiana // - atómica, pila pilluelo: mónnulus, i m. Sin: puer impróbu-
atómica // (montón) strues, is f. Uso: - de la- lus, audáculus, pétulans.
drillos, strues láterum // (pilar de puente) v.
pilar. pilórico: pylóricus, a, um.
pilar: (pila de puente) pila, ae f // (pilastra o piloro: pylōrus, i m. Sin: stómachi inférius
columna aislada de un edificio) pila. Sin: co- óstium. Uso: estrechamiento del -, pylōri sté-
lumna // (pilón de fuente) aquárium, ii n // nosis (-is f).
(hito o mojón que sirve de señal en los cami-
nos) v. mojón. pilotaje: (acción y efecto de pilotar) guber-
nátio, onis f. Sin: moderátio; moderamen; ré-
pilastra: pila, ae f. Sin: pilastrum, i n. gimen (-mĭnis n). Uso: - de automotor,
autocineti moderamen; - de avión, aëronavis
pildora: pílula, ae f. Sin: pastillus, i m. Uso: moderátio; - de buque, navis gubernátio //
- anticonceptiva, pílula anticonceptionalis; (ciencia y arte que enseñan el oficio de pi-
pílula qua conceptus impediatur vel impedi- loto) gubernandi ars.
tur; tomar píldoras, pílulas súmere.
pilotar: gubernare, régere, moderari. Uso: sé
pileta: (pila pequeña) labellum, i n; v. lavabo - un avión, aëroplanum gubernare scio.
// (pila pequeña que solía haber en las casas
para tomar agua bendita) lustralis (vel lús- piloto: (el que guía un buque, avión o vehí-
tricae) aquae vásculum, labellum, sítula // culo) gubernator, oris m. Sin: rector. Uso: -
(piscina) piscina, ae f. Uso: - de natación, na- de automóvil, autocineti gubernator; autorae-
tatórium, ii n; natatória, ae f; natatus, us m ; dae rector; - de avión, aëronavis vel aériae
piscina natatória // (lavabo) v. esta voz. navis gubernator, rector; aëroplanīga, ae m;
volator; - de avión de caza a reacción, guber-
pillaje: latrocínium, ii n. Sin: grassátio; de- nator aëroplani insectationis aërihaustórii; -
praedátio. de buque, navis gubernator; navígii rector; -
de planeador, gubernator velívolans // (luz
pillar: praedari. Sin: depraedari; furari; po- roja) lumen, mĭnis n. Uso: - posterior, lumen
826
pintoresco
pinceta: volsella vel vulsella, ae f. Sin: forcí- pintarse: - la cara, las uñas, los labios, los
cula. ojos, las cejas, fáciem (vel vultum, vel os),
ungues (vel unguículos), labia (vel labra, vel
pinchar: perforare. Uso: - un neumático, labella), óculos, supercília fucare, vel fuco
pneumáticum perforare. illínere, vel fuco tíngere; nitentem crustam
faciēi, únguibus, lábiis, óculis, supercíliis in-
pincharse: (ponerse una inyección) cutem dúcere; nitenti crustā fáciem, ungues, lábia,
terebrare. óculos, supercília tégere vel contégere.
pinchazo: (punzadura o herida que se hace pintor: (persona que profesa o ejercita el
con instrumento o cosa que pincha) punctura, arte de la pintura) pictor, oris m. Sin: pin-
ae f. Sin: púnctio, onis f. Uso: - de un neumá- gendi ártifex. Uso: - excelente, pingendi cla-
tico, pneumátici perforátio // fig morsus, us ríssimus arte; apellēa insignis in arte; - de
m. Sin: vellicátio; stímulus; acúleus. Uso: los cosas groseras y viles, rhyparógraphus, i m;
- del dolor, stímuli doloris; sentir los - de los - de paisajes, v. paisajista; - en porcelana,
envidiosos, dente ínvido morderi. pictor porcellanárius; - de retratos, pictor
imáginum; anthropógraphus, i // (persona
pinche: (mozo de cocina) sublíngio, onis m. que tiene por oficio pintar puertas, paredes,
Sin: servus vel fámulus culinárius. etc.) dealbator, oris m. Sin: tector.
ping-pong: tenilúdium tabulare vel mensale. pintorescamente: amoene. Sin: venuste; lec-
Sin: mensale pililúdium; ludus pilae mensa- tíssimis colóribus. Uso: describir algo -, áli-
lis. quid colóribus píngere; áliquid verborum
colóribus depíngere; áliquid gratis colóribus
pingüino: aptenódytes, is f. Sin: aptenódytes ornare.
patagónia.
pintoresco: (ameno) amoenus, a, um. Sin:
pintamonas: malus vel imperitus pictor. venustus. Uso: lugares -, amoena, orum npl;
827
pintorrear
pintura: (tabla, lámina o lienzo en que está piojo: (insecto) pedículus vel pedúculus, i m.
pintada una cosa) pictura, ae f. Sin: tábula Sin: pedis, is m. Uso: huevo de -, lens, lendis
vel tabella picta. Uso: - histórica, pictura vel léndinis mf.
histórica; - inspirada, tábula quasi divina
manu picta; - mural, paríetis pictura; pictura piojoso: pediculosus, a, um. Sin: pedicosus
parietária; - ornamental, pictura ornamenta- // fig sórdidus, a, um.
lis; - a la acuarela, tábula aquatis colóribus
depicta; tábula dilutis colóribus óleo depicta; piolet: dolabra glacífraga.
- al encausto, encáustica, ae f (sobrent ars);
pictura encáustica; - al fresco, v. fresco; - al piolín, v. cordelito.
óleo, tábula dilutis colóribus óleo depicta ; -
al pastel, tábula dilutis colóribus picta; tábula piorrea: pyorrhoea vel pyorhea, ae f. Sin:
xerochromática; ejecutó grandes -, picturas puris fluxus (-us m) vel efflúxio (-onis f).
fecit grandes // (arte de pintar) pictura, ae f.
Sin: gráphice, es f; ars pingendi vel picturae pipa: infundíbulum, i n. Sin: infumíbulum;
// (procedimiento de pintura) pictura, ae f. fumaríolum; fumisúgium; nicotianum in-
Sin: rátio picturae // (la imagen pintada) fundíbulum vel infumíbulum; fumaríolum
imago, gĭnis f // (fig, descripción o represen- tabácinum. Uso: - encendida, infundíbulum
tación viva y animada de una persona o cosa succensum; gran surtido de pipas, fumisu-
por medio de la palabra) imago, gĭnis f. Sin: giorum magna cópia // borla de la -, apex,
descríptio, repraesentátio. Uso: la - de los ápicis m; cabeza de la -, vásculum vel caput;
caracteres, naturarum imago. cañón de la -, fístula vel (h)arundo (-dĭnis f);
codo de la - (para vaciar la saliva), conve-
pinza o pinzas: (instrumento cuyos extremos xum; fúndulus; cordoncillo de la -, funículus
se aproximan para agarrar o sujetar algo) fumaríoli; desobturador de la -, everrículum;
forceps, cĭpis mf. Sin: forfex , fĭcis f; forpex, tapa de la -, vásculi opertórium // cargar la -,
pĭcis f. Uso: agarrar las -, fórcipem arrípere. fumisúgium refercire tabaco; infumíbulum
nicotianis fóliis farcire; llenar la - de tabaco
pinzón: fringilla vel frigilla, ae f; fringillus, i de la mejor calidad, tabaco óptimae notae fu-
m. maríolum refercire, implere, replere.
piña: (fruto del pino) pínea, ae f. Sin: nux pipar: (fumar en pipa) ex nicotiano infundí-
(nucis f) pínea // (ananá) v. esta voz . bulo (vel infumíbulo, vel fumaríolo, vel fu-
misúgio) fumum súgere. Sin: nicotianum
piñón: (rueda dentada) dentata, ae f. Sin: fumum súgere, haurire; infumíbulum (nico-
rota dentata. Uso: - grande, rota dentata tianis fóliis fartum) súgere; (tabaci) fumum
maior // (simiente del pino) núcleus píneus. ex infundíbulo haurire; ex infumíbulo odora-
tos tráhere nidōres.
828
pirómano
pirexia: pyréxia sive pyrexīa, ae f. Sin: febris pirómano: pyrómanes, is m. Sin: ignem
(ac -im vel -em; abl -i vel -e) aestus (-us m) subiciendi vesane studiosus.
vel ardor; febris ardentíssima.
829
piromántico
830
pizarra
831
pizarrín
scándula, ae f (ex ardésia) // (trozo de - negra vel inservire; voluptátibus indulgere vel se
o azulada, en que se escribe o dibuja) lapis dédere; suas libídines explere vel satiare.
niger vel caerúleus. Sin: tábula nigra vel cae-
rúlea; lapídea tábula scriptória // (encerado plagiar: alicúius scripta furari vel imitari.
para escribir o dibujar en él) tábula, ae f.
Sin: tábula scriptória, litterária, scholaris. plagiario: sust plagiárius, ii m. Sin: plagia-
Uso: ¡ve a la -!, i (procede, progrédere, veni) tor; alieni scripti furator; alicúius vel alicúius
ad tábulam!; ¡escribe esto en la -, por favor!, rei imitator; qui áliquid ab áliquo súrripit //
inscribe quaeso hoc tábulae!; inscribe quaeso adj plagiatícius, a, um.
hoc in tábula!
plagio: plágium, ii n. Sin: alieni scripti fur-
pizarrín: lapis (-ĭdis m) scriptórius. tum; alicúius vel alicúius rei imitátio, imita-
mentum. Uso: cometer un -, plágium
pizarrón, v. pizarra (encerado). commíttere; furtum fácere; áliquid furari (v.
gr. ex iis rebus).
pizca: coloq mica, ae f. Sin: mícula; hilum;
frústulum, frustillum. Uso: una - de sal, mica plaid: (tela a cuadros) vestis (-is f) laculata
salis. // (manta escocesa) pannus laculatus. Sin:
Scotorum strágula (vel vestis) laculata. Uso:
pizza: pitta, ae f. Sin: pista; placenta; scri- llevar el -, pannum laculatum gestare; po-
blita; moretum; compressa placenta. nerse el -, strágulā laculatā amiciri.
pizzería: placentária, ae f (taberna). Sin: mo- plan: (proyecto, intención de realizar algo)
reti (vel pistarum, vel placentarum) taberna; consílium, ii n. Sin: rátio (-onis f). Uso: -
taberna scriblitária. operativo, praestituta óperis temperátio; - po-
lítico, de república consílium; - quinquenal,
placa: (lámina, plancha o película) lámina, programma quinquennale; quinquennalícium
ae f. Sin: bráctea vel bráttea; placa // Fotogr inceptum; quinquennalis administrationis
lámina photográphica // Impr lámina typo- rátio; - de acción, agendi rátio vel consílium;
gráphica // (insignia) insigne, is n. Sin: phá- - de guerra, belli gerendi consílium; - de in-
lera, ae vel phálerae, arum f. versión, pecúniae collocandae rátio; planes
de desarrollo económico, oeconómicae pro-
placard, v. alacena. gressionis consília; consília de oeconomica-
rum rerum incremento; planes para alejar el
placebo: medicamen vácuum. peligro del terrorismo, rationes ad perículum
terrorismi avertendum // - de estudios, stu-
placer: voluptas, atis f. Sin: delectátio; oblec- diorum rátio. Sin: ordo studiorum; discipli-
tátio; delectamentum; delectamen (-mĭnis n). narum rátio; studiorum currículum // (plano ,
Uso: - carnales, córporis (vel libidinosae) vo- representación esquemática) descríptio vel
luptates; - espirituales, ánimi oblectamenta discríptio, onis f. Sin: spécies; figura. Uso: -
vel voluptates; - sensibles, bona quae sénsi- regulador de una ciudad, aedilícia urbis
bus capiuntur; placeres de la mesa, oblecta- rátio; descríptio urbis vel aedificiorum; forma
menta convivália; voluptates vini et urbis; moderandae urbis descríptio; praesti-
epularum; los placeres de la vida, vitae gau- tuta rei exstructóriae (urbis) temperátio; rátio
dia; entregarse a los -, suae libídini indulgere aedificatória; rátio aedifícia exstruendi // -
832
plano
plancha: (utensilio para planchar la ropa) planeo: aërivolátio, onis f. Sin: aërivolatus
complanatórium, ii n; complanatória, ae f. vel aërovolatus, us m.
Sin: pressórium; ferrum pressórium; instru-
mentum complanatórium; ferrum vel ferra- planeta: (cuerpo celeste) planeta, ae m; pla-
mentum politórium; complanatórium netes, ae m. Sin: stella vagans, errans; sidus
rugarum; prelum vestiárium. Uso: - con ter- (-dĕris n) errans. Uso: - Júpiter, Iovis stella;
mostato, prelum vestiárium thermostato ar- stella Iovialis; Iuppiter stella errática // (es-
matum vel práeditum // (lámina ) lámina, ae pecie de casulla) planeta, ae f. Sin: palla (sa-
f. Uso: - eléctrica, eléctrica lámina //(en el cerdotalis). Uso: - plegada, planeta plicata.
windsurf) velitábula, ae f.
planetario: planetárius, a, um; planetaris, e.
planchado: complanátio, onis f. Sin: laevi- Sin: planetarum (gen pl); ad planetas pérti-
gátio (linteorum). nens. Uso: sistema -, planetarum motus et ra-
tiones.
planchadora: complanatrix, icis f. Sin: lae-
vigatrix; véstium complanatrix; linteorum planificación: planificátio, onis f. Sin: prae-
laevigatrix. disposítio; praestituta rerum dispensátio vel
ordinátio. Uso: - arbitraria, praestituta rerum
planchar: complanare. Sin: laevigare; ferro dispensátio; - demográfica, praestituta tem-
cálido complanare. Uso: - un vestido, una perátio demográphica; una razonable - del
camisa, vestem, indúsium cálido ferro com- trabajo humano, rationalis ordinátio praesti-
planare. tuta óperis humani; promover e imponer una
masiva - de los nacimientos, provéhere et in-
plancton: plancton, onis n. iúngere vastíssimam natorum moderationem.
planeación: planátio, onis f. Sin: libratus vo- planimetría: planimétria sive -metrīa, ae f.
latus (-us m); volatus labens. Sin: plana metiendi ars, rátio, doctrina.
planear: (descender en planeo) per áëra de- plano: (adj, llano) planus, a um. Sin: áequus
lābi; in áëre pendēre; suspensum esse; librato // (liso) levis, e // (representación gráfica)
volatu vehi // (cernerse en el aire como las descríptio, onis f. Sin: lineamenta, orum npl;
aves) in áëre versari. Sin: suspensum esse; adumbrátio; forma; disposítio; delineátio,
per áëra delabi // (proyectar, organizar) áli- distribútio. Uso: - catastral, censória práedii
quid descripte praestitúere vel praefinire // (vel fundi) descríptio; - de un edificio, aedifí-
(trazar o formar el plan de una obra) rem cii forma; aedificandi descríptio vel rátio; -
833
planta
834
platillo
plata: (metal) argentum, i n. Uso: de -, argén- platillo: (plato pequeño) patella, ae f. Sin:
teus; argentárius; ad argentum spectans; mo- paténula; catillus; catillum; scutella. Uso: -
neda de -, argénteus, i m; - de buena ley, de la balanza, trútina; statera; lanx, lancis f
argentum probum // (dinero) pecúnia, ae f. // (címbalo) cýmbalum, i n. Sin: discus (ex
835
platina
aurichalco). Uso: hacer chocar los -, discos platonismo: platonismus, i m. Sin: doctrina
(ex aurichalco) collídere. platónica.
platinar: plátino obdúcere, obtégere, tégere. playa: (ribera del mar o de un río grande)
acta, ae f. Sin: arenosum litus (-tŏris n);
platino: plátinum, i n. Sin: alútia, ae f; alútia, (lugar llano y espacioso, explanada) área, ae
orum npl; aurum album; leucochrysus, i m. f. Uso: - de estacionamiento, área stativa; -
de estacionamiento reservada para los clien-
platirrinos: símiae platyrhinae. tes, área stativa pro cliéntibus sepósita.
836
pliego
837
plinto
forma cuadrangular y doblada por la mitad) cium, ii n. Sin: plúmeum stratum; cúlcita plu-
plágula, ae f // (fascículo de 8, 16 o más pá- mis farta.
ginas de opúsculo o libro) fascículus, i m.
Uso: - en 8, quaternio, onis m. pluralidad: (el mayor número) maior pars
(partis f) // (multiplicidad) multiplícitas, atis
plinto: plinthus, i f. f.
pluma: (órgano producido por la epidermis plusvalía: valor (-ōris m) excedens. Sin: va-
de las aves) pluma, ae f. Sin: penna. Uso: lorem excedens, entis m; augmentum valoris;
comenzar a cubrirse de plumas, pluméscere aucta rerum (vel prétii) aestimátio; aestimátio
// (conjunto de plumas) plumae, arum fpl // óperis (vel óperum) crescens.
(- de metal para escribir o dibujar) pénnula,
ae f. Sin: cálami vel stili apex (ápicis m), plutocracia: plutocrátia sive -cratīa, ae f. Sin:
cuspis (-pĭdis f), acumen (-mĭnis n); cuspis dívitum régimen, impérium, dominatus (-us
scriptória; stilus plumbatus // - fuente, - m), dominátio.
estilográfica, stilógraphum, i n. Sin: cálamus
stilográphicus; v. estilográfica // - esferográ- plutócrata: plutócrata vel plutócrates, ae m.
fica, v. bolígrafo.
plutocrático: plutocráticus, a, um.
plumero: (mazo de plumas atado a un
mango, que sirve para quitar el polvo) pení- Plutón: (planeta) Pluto vel Pluton, onis m.
culus vel pennículus, i m. Sin: penicillus; pe-
nículus plúmeus // (caja donde se ponen las plutonio: plutónium, ii n. Uso: de -, pluto-
plumas) calamárium, ii n. Sin: pennárium; nianus.
graphiárium; theca calamária vel pennária //
(instrumento para ahuyentar las moscas, ca- pluvial: adj pluvialis, e. Sin: implúvius. Uso:
zamoscas) muscárium, ii n. capa -, pluviale, is n; cásula pluvialis.
838
poema
pocero: (hombre que fabrica o hace pozos o podología: podológia sive -logīa, ae f. Sin:
trabaja en ellos) puteárius, ii m. pedes curandi ars.
839
poemita
poemita: poëmátion vel poëmátium, ii n. cum, i n. Sin: polona vel polónica lingua; po-
Sin: breve heróicum carmen. Uso: - erótico, lonus vel polónicus sermo (-onis m).
poëmátium amatórium.
polaina: tibiale, is n. Sin: crurale vel cruris
poesía: (composición en verso) poësis, is (ac tegmen (-mĭnis n), tégimen (-mĭnis n); teg-
-in) f. Sin: vincta vel poética orátio; obstricta mentum ; superior cálceus. Uso: - de cuero,
númeris orátio; astricta vérsibus orátio; con- ócrea, ae f; pero, onis m; - de cuero o de
cretam cármina, um npl // (cada uno de los paño, pedule, is n; pedulis, is m; polainas de
géneros poéticos) - dramática, poësis scáe- fieltro, impília, ium npl.
nica vel dramática; - lírica, carmen lýricum;
póësis lýrica; - macarrónica, poësis macaró- polaquiuria: pollachiúria sive -chiurīa, ae f.
nica , macarrónica, macaronea, folenghiana. Sin: abnormis vel enormis ac frequens min-
gendi stímulus.
poeta: poëta, ae m. Uso: - cómico, cómicus
poëta; - dramático, poëta scáenicus; - elegí- polar: polaris, e. Uso: bestias -, béluae pola-
aco, elegiarum vel elegorum scriptor; - lírico, res ; círculo -, polaris círculus; estrella -,
poëta lýricus; vates (- is m) lýricus; - nacio- stella polaris; luz -, lux polaris.
nal, vates pátrius; - trágico, trágicus poëta;
tragoediarum poëta; - que improvisa, extem- polaridad: poláritas, atis f.
poralis poëta.
polarimetría: polarimétria sive -metrīa, ae f.
poética: (poesía, arte de componer obras po-
éticas) poética, ae f. Sin: ars poética; póësis, polarimétrico: polarimétricus, a, um.
is (ac -in) f // (obra o tratado que da reglas
acerca de la poesía) liber vel disputátio de polarímetro: polarímetrum, i n.
arte poética. Sin: commentátio artis poéticae.
polariscopio: polariscópium, ii n.
poetisa: poétria, ae f. Sin: vates, is f.
polarización: polarizátio, onis f.
poetizar: poëtare vel poëtari.
polarizado: polarizatus, a, um.
pogromo: internécio, onis f (hebraeorum).
Sin: plurimorum trucidátio. polarizador o polarizante: polarizator, oris
m.
pointer (Inform), puntero, indicador: index,
dĭcis mf. Uso: mouse -, muris index; stack -, polarizar: polarizare. Sin: ad polum con-
struis index. vértere vel dirígere // fig ad unum convértere
vel inténdere.
poker o póquer: pokerianus ludus (-i m) sive
lusus (-us m). polca: polcha, ae f. Sin: bohémica saltátio.
Uso: bailar la -, v. polcar.
pokerista: pokerianus lusor.
polcar: bohémice saltare.
polaco: adj polonus vel polónicus, a, um //
sust Polonus, i m // (lengua polaca) polóni- polea: tróchlea vel tróclea, ae f. Sin: orbícu-
840
policía
841
policíaco
canus vel secretus; agente de - de tránsito, poliemia: polyháemia sive -haemīa, ae f. Sin:
miles viatórius // sede de la -, státio biocoly- nímia ( vel enormis, vel abnormis) sánguinis
tarum. abundántia.
842
polisémico
polimorfo: polymorphus, a, um. Sin: plures polisemia: polysémia, ae f. Sin: vária signi-
habens (vel praebens) formas. ficátio; varíetas vel multitudo significatio-
num; sénsuum multiplícitas .
Polinesia: Polynésia, ae f.
polisémico: polysēmus, a, um. Sin: polyse-
polinesio: sust Polynesianus, i m; Polynésius, mantus; plurívocus; multa vel plura signífi-
ii m // adj polynesianus, polynésius, polyne- cans; plures sensus (vel significationes)
síacus, a, um. habens. Uso: vocablo -, vocábulum polyse-
843
polisílabo
844
pólvora
politólogo: politólogus, i m. Sin: politicorum pollo: (cría de las aves) pullus, i m // (gallo
negotiorum peritus; políticae artis studiosus. joven) pullus gallináceus; gallus iuvencus.
Uso: - asado, pullus gallináceus assus; - al
poliuria: polyúria sive -urīa, ae f. Sin: ní- limón, pullus gallináceus cítreo condītus;
miae urinae eiéctio vel emíssio (-onis f). carne de -, caro gallinácea.
poliúrico: (concerniente o relativo a la po- polo: Fís polus, i m. Uso: - magnético, polus
liuria) polyúricus, a, um. Sin: ad polyúriam magnéticus // Astron polus, i m. Sin: axis (-is
pértinens // (que la padece, adj y sust ) polyú- m); caeli axis; vertex (-tĭcis m); caeli vertex;
ricus. Sin: polyúriā laborans vel affectus; ní- cardo (dĭnis m); caeli cardo Uso: - norte,
miae urinae eiectione (vel emissione) polus aquilonaris; axis septentrionalis o sim-
laborans. plem axis; septemtrionalis caeli cardo; - sur,
polus australis; meridianus caeli cardo //
polivalencia: polyvaléntia, ae f. Sin: multi- (cualquiera de los extremos del eje de la Tie-
valéntia. rra) polus, i m. Sin: (mundi) vertex vel cardo.
Uso: - antártico, austral, sur, polus antárcti-
polivalente: polývalens, entis. Sin: multíva- cus, australis vel austrīnus, meridianus; meri-
lens. dianus mundi cardo vel vertex; -ártico,
boreal, norte, polus árticus, bóreus vel bo-
póliza: (papeleta que sirve para diferentes realis, septentrionalis, gélidus, glacialis; sep-
objetos) scheda, ae f. Sin: schédula, ae f; tentrionalis mundi cardo vel vertex // (en
scida, scídula; téssera, tessérula; chártula // sentido lato) - norte, septentrionalis régio; -
(instrumento formal del contrato de seguro) sur, meridiana regio. Uso: viaje al - norte,
cautionis schédula vel sýngrapha. Uso: - de iter ad septemtriones // (juego) polylúdium,
seguro contra los infortunios, chártula tutan- ii n // - acuático, v. waterpolo.
dis infortunatis; - de seguro del coche, chár-
tula tutandae autoraedae; - de seguro de vida, Polonia: Polónia, ae f.
chártula tutandae vitae.
poltrona: arciséllium, ii n. Sin: cáthedra ; só-
polizonte, v. agente (- de policía). lium; léctulus vel lectícula; molle arciséllium.
Uso: - pequeña, cathédrula.
pollada: pullátio, onis f // (conjunto de chi-
quillos de una misma madre) proles, is f. Sin: polvareda: púlveris nubes (-is f), globus,
súboles, is f. nimbus, turbo (-bĭnis m). Sin: pulvis (-vĕris
m) crassus, densus, opacus, niger, ater.
pollera: (sitio en que se crían pollos) galliná-
rium, ii n. Sin: pullárium // (vendedora o polvillo: pulvísculus, i m. Sin: minutus vel
criadora de pollos) pullária, ae f // (falda ex- tenuíssimus pulvis.
terna del vestido femenino) v. falda.
polvo: pulvis, vĕris m. Uso: - dentífrico, pul-
pollero: (vendedor o criador de pollos) vis dentárius; - radiactivo, pulvis radioacti-
pullárius, ii m. vus.
pollito: púllulus, i m. Sin: gallináceus pullus pólvora: pulvis pýrius vel pýricus. Sin: pul-
tenellus. vis nitratus.
845
polvorín
polvorín: púlveris pýrii repositórium vel re- pontificado: pontificatus, us m. Uso: durante
ceptáculum. el - de Pablo VI, Paulo VI Romano Pontífice.
pomada: capillare, is n. Sin: unctum. Uso: pontifical: adj pontificalis, e. Uso: funciones
untar con -, capillari úngere, inúngere, uncti- -, pontificália , ium npl; sollémnia pontificá-
tare; uncto madefácere, insuccare, insucare. lia; misa -, pontificale, is n; sacrum pontifi-
cale; missa pontificalis // (libro que contiene
pomelo: cítreum, i n. Sin: cítreum malum; ci- las ceremonias pontificias y las de las fun-
trum grande vel paradisíacum; grandis cedris, ciones episcopales) liber (-bri m) pontifica-
ĭdis f. lis.
ponche: póncium, ii n. Sin: pánsium; aromá- pontífice: póntifex, fĭcis m. Uso: el Augusto
tica pótio; calda odorata; cálida arómatis con- -, Augustus Póntifex; el Romano - , Romanus
dīta; cónacum vel coníacum ovárium; ovum Póntifex; el Sumo -, Summus Póntifex; sum-
vino (vel lacte) et sáccharo condītum. mus sacrorum Antistes (-stĭtis m).
846
pornografía
popcorn: máizae grana tosta npl. tum; - sobre los beneficios, pars lucri.
847
pornográfico
poroso: porosus, a, um. Sin: pumicosus; portador: pórtitor, oris m. Sin: portator; ges-
spongiosus; rimosus; fistulosus; poris abun- tator; allator. Uso: - de telegramas, pórtitor
dans. vel allator telegraphématum.
848
pórtico
portallaves: clávium thécula. porte: (lo que se paga porque lleven una
cosa de un sitio a otro) vectura, ae f. Sin:
portamicrófono: micróphoni vel microphōni látio; vecturae vel lationis prétium; impensae,
sustentáculum. arum fpl. Uso: franco de -, portes pagados,
vecturae prétio soluto // (modo de gobernarse
portamonedas: crumina, ae f. Sin: marsú- y portarse) agendi rátio // (actitud, conti-
pium; pascéolus. nente) hábitus, us m. Sin: gestus, us m; hábi-
tus vel gestus córporis. Uso: - altivo, fastus
portañuela: (bracarum) lacínia, ae f. (us m); - arrogante, insoléntia; - austero, aus-
téritas; - desenvuelto, hábitus liber et expedi-
portapantalla: (albi, telae vel tábulae) tená- tus; - desgarbado, acérbitas; - grave,
culum, i n. grávitas; - lleno de dignidad, dígnitas; - mo-
desto, modéstia; - pudoroso, pudor; - rudo,
portapapeles, v. portafolio. aspéritas.
portarse: (conducirse, obrar bien o mal) se portera: iánula, ae f. Sin: iánitrix, icis f; (an-
gérere. Sin: ágere; fácere. Uso: - áspera- cilla) ostiária, ae f; atriensis, is f; iánuae cus-
mente con uno, áliquem áspere tractare; - tos (-odis f).
bien, mal hacia uno, bene, male de áliquo
mereri; - bien, mal, con prudencia ..., bene, portería: (habitación o garita donde está el
male, prudenter ... se gérere; - como un her- portero) ostiárium, ii n. Sin: ianitoris cubícu-
mano, como un amigo, fraterne, amice fá- lum; ostiárii cella vel céllula; adductórium //
cere; - liberalmente, cortésmente con uno, (meta, en el fútbol) porta, ae f. Sin: óstium.
áliquem liberáliter habere. Uso: postes de la -, (retis) statúmina, um npl;
pali, orum mpl; red de la -, néxile rete; llevar
portátil: gestábilis, e. Sin: portábilis. la pelota hacia la - opuesta, follem ad oppó-
sitam portam perdúcere.
portatoalla: pendilínteum, i n. Sin: manutér-
gii sustentáculum. portero: iánitor, oris m. Sin: ostiárius, ii m;
portárius, ii m; atriensis, is m // (jugador que
portaviandas: carrito -, rulus ferendis cibis. defiende la meta de su bando) portárius, ii m.
Sin: ferculorum cistella. Sin: iánitor; iánitor retis; custos portae // -
eléctrico, citóphonum sive citophōnum , i n.
portaviones, v. portaaviones. Uso: hablar por el - eléctrico, citóphono
cólloqui.
portavoz: (bocina) búcina, ae f. Sin: megá-
phonus sive megaphōnus; vocislator (-oris m) portezuela: (dim de puerta; puerta de ca-
; vocis amplificator; transmittendae voci tú- rruaje) ostíolum, i n.
bulus // (vocero) relator, oris m. Sin: prolo-
cutor; alicúius nómine nuntiator. Uso: - del pórtico: pórticus, us f. Uso: - cuádruple, qua-
curso, prolocutor classis. dra pórticus // (vestíbulo del templo): pronāon
vel pronāum, i n; pronāos vel pronāus, i m
portazgo, v. peaje. (templi). Uso: - de Bernini, pórticus berni-
849
portilla
850
postal
positivo: (adj, que en todo busca la realidad postal: adj cursórius, a, um. Sin: cursualis,
de las cosas, lo práctico y útil) prudens, entis. e; tabellárius; vehicularis; públici cursūs.
Sin: expertus, usu peritus; callens, cállidus. Uso: código -, númerus cursualis directórius;
Uso: hombre -, homo usu peritus; homo giro -, charta nummária; sýngrapha cursualis;
rerum gerendarum peritus; juicio -, iudícium mandatum cursuale // sust chártula cursória,
positivum // Gram, nombres -, nómina posi- cursualis, epistolaris, diribitória. Sin: públici
tiva // (Der) positivus, a, um // (con respecto cursūs chártula, scida, scídula. Uso: - ilus-
al derecho promulgado) scriptus, a, um. Sin: trada o con vista/s, chártula picta; - multico-
cónditus; datus. Uso: derecho -, ius (iuris n) lor de felicitación, pagínula vel chártula
ex légibus ortum; ley -, lex positiva, scripta, optativa multícolor.
851
poste
poste: (madero, piedra o columna para postillón: auriga cursualis. Sin: veredárius.
servir de apoyo o de señal) palus , i m.
Sin: malus, i m; longúrius, ii m; fustis, is postizo: fictus, a, um. Sin: suppositícius; si-
m; sustentáculum // (pilar o puntal) pila, ae mulatus; haud naturalis.
f. Sin: stela. Uso: - indicador, stela index
(-dĭcis mf); - telefónico, telegráfico, postre: appendix, īcis f. Sin: bellária, orum
malus telephónicus, telegráphicus; - telefóni- npl; pulchrália, ium npl; tragémata, um npl;
cos, telegráficos, sustentácula filorum tele- prándii appendix; secunda mensa. Uso: - va-
phonicorum, telegraphicorum; - de la riados, cópia bellariorum; a los -, in postrema
electricidad, malus electricitatis; postes de mensa; comer el -, bellária (vel mensam se-
una red eléctrica, sustentácula filorum elec- cundam) comédere // a la -, postremo; déni-
tricorum // (cada uno de los dos palos verti- que.
cales de la portería de fútbol y de otros
deportes) palus, i m. Sin: malus; longúrius; postridentino: post actum Concílium Tri-
fustis. dentinum.
postergar: (dejar atrasado algo) procrasti- postulador: postulator, oris m. Sin: petītor;
nare. Sin: differre; proferre; prorogare // rogator. Uso: - de las causas de canonización
(tener en menos o apreciar a alguien o algo de los Siervos de Dios, orator vel rogator pro
menos que a otra persona o cosa) parvi pén- causis canonizationis Servorum Dei.
dere. Sin: praetermíttere; praeterire; neglé-
gere. postulanta: (Der Can) póstulans, antis f.
posteridad: postéritas, atis f. Sin: pósteri, postulante: (Der Can) póstulans, antis m //
orum mpl. (candidato, aspirante a un cargo) supplex,
plĭcis m. Sin: petītor, oris m.
postigo: (puerta chica abierta en otra
mayor) ostíolum, i n // (cada una de las puer- póstumo: póstumus, a, um. Sin: postremus;
tecillas hechas en las ventanas o puertaven- últimus // escritos -, scripta post auctoris
tanas) postīcum, i n. Sin: postícula; forícula; mortem édita; libro -, liber (-bri m) post mor-
fenestella; valva vel válvula; forícula vel vál- tem scriptoris éditus vel vulgatus.
vula ad fenestram occludendam // (tablero
con bisagras o goznes para cubrir cuando postura: (situación o modo en que está
conviene la parte acristalada de puertas y puesta una persona, animal o cosa) positura,
ventanas) plicátiles valvae. ae f. Sin: posítio, onis f; pósitus, us m; status,
us m. Uso: - recta, rectus status; - supina, su-
postilar, v. apostillar. pínitas.
852
práctica
potu salūbris; pótui aptus; ad bibendum potentiale, is n. Sin: dýnamis, is f; vis, róboris
aptus. f. Uso: - eléctrico, potentiale eléctricum;
eléctrica dýnamis; - magnético, potential
potasa: potassa vel potaxa, ae f. Sin: potássi- magnéticum; - de fricción, vis frictionis; - de
cum carbonatum. movimiento, movendi vis.
potásico: potássicus vel potáxicus, a, um. potencialidad: potentiálitas, atis f. Sin: po-
Sin: potássii vel potáxii (gen); potássio vel téntia; facultas; potestas; capácitas; vis.
potáxico compósitus.
potencialmente: potentiáliter.
potasio: potássium vel potáxium, ii n. Sin:
kálium; cálium carbónicum. potenciar: augere. Sin: fovere; amplificare;
álere.
pote: (vaso de barro de diversas formas y
usos) pyxis, ĭdis f. Sin: vásculum. Uso: - de potenciómetro: potentiómetrum, i n. Sin:
mostaza, sinapiárium; - de tabaco, pyxis ta- potentialis index.
baci; v. bote.
poterna: postīca, ae f.
potencia: (capacidad para ejecutar algo o
producir un efecto) poténtia,ae f. Sin: vis (ac pot-pourri: carnes oleraque vária.
vim, abl vi); facultas, atis f // (capacidad ge-
nerativa) vis genitalis // (poder y fuerza, es- potro: (caballo desde que nace hasta la
pecialmente de un Estado) potestas, atis f. muda de dentición de leche) equinus pullus
Sin: dício, onis f; impérium // (Nación o Es- // (antiguo instrumento de tortura; aparato
tado soberano) res pública vel respública. de gimnasia) ecúleus, i m.
Sin: cívitas; pópulus; impérium. Uso: gran-
des -, civitates potentiores; res públicae do- pozal: (cubo para sacar agua de un pozo) sí-
minantes; impéria potentiora; la - romana, tulus, i m; sítula, ae f. Sin: alvéolus // (brocal
pópulus romanus; la gigantesca - romana, del pozo) púteal, alis n.
moles impérii Romani // (facultad del alma)
poténtia, ae f. Sin: facultas. Uso: - del alma, pozo: púteus, i m. Sin: fons, fontis m. Uso: -
ánimi facultas; - intelectiva, ingénii facultas artesiano, púteus artesianus; - de agua, pú-
// (persona o entidad poderosa o influyente) teus aquarius; - de petróleo, petrolífero, pú-
potens, entis; en pl, también praepotentes, teus oleíferus vel petroleosus; fons oleárius;
ium. Sin: auctoritates, um fpl; vires (vírium, propio de o relativo a los - , putealis, e; pu-
víribus) fpl. Uso: - militar, armorum vis vel teanus, a, um.
dominatus; - infernales, Averni vires // Mat
potestas, atis f. Sin: númeri iterata multiplicá- práctica: praxis, is f. Sin: usus, us m; res et
tio per se ipsum. Uso: elevar 4 a la tercera -, usus; rerum usus. Uso: - anticonceptivas,
quattuor ad tértiam potestatem evéhere // Fís usus conceptioni officientes; - ilegales, actio-
poténtia, ae f. nes lege vétitae; - impropia, praxis imprópria;
en la -, en la - de la vida, in actione vitae; in
potencial: (que tiene o encierra en sí poten- usu vitaque communi; llevar a la -, poner
cia) potentialis, e // (que puede suceder o algo en -, áliquid effícere; áliquid ad effec-
existir) potentialis, e // sust poténtial, alis n; tum dedúcere; áliquid ad rem addúcere vel
853
prácticamente
dedúcere; teoría y -, rátio et usus; ars et usus; rítia; en la vida -, inter vitam prácticam //
sciéntia atque usus; rerum cognítio et usus; (conocedor, entendido) gnarus, a, um. Sin:
en la teoría y en la -, cogitatione (vel opi- sciens, entis (alicúius rei), instructus (áliqua
nione) ac re // (destreza, habilidad adquirida) re, in áliqua re, ad áliquid). Uso: - en política,
perítia, ae f. Sin: experiéntia alicúius rei; gnarus rei públicae; médico -, médicus ex usu
rerum experiéntia // prácticas de piedad, medens; no -, (homo) ignarus (alicúius rei);
prácticas religiosas, pietatis offícia. Sin: pia no ser - en hacer algo, ignarum esse alicúius
exercítia; pietatis offícia; religionis et pietatis rei faciendae // (experimentado, experto, ver-
offícia. sado) peritus, a, um (alicúius rei, áliqua re,
ad áliquid). Sin: usu peritus (alicúius rei);
prácticamente: in usu. Sin: in usu vitae, in versatus, exercitatus (in áliqua re); instructus
actione vitae. (áliqua re, in áliqua re, ad áliquid); (alicúius
rei) prudens. Uso: poco -, inexpertus (alicúius
practicabilidad: accessibílitas, atis f. rei, álicui rei, ad áliquid); rudis (alicúius rei,
in áliqua re); - del oficio, in arte exercitatus;
practicable: (que se puede practicar o poner - de la vida, in rebus versatus, in rebus atque
en práctica) actu fácilis. Sin: factu fácilis // usu versatus; - de los lugares (baquiano), lo-
(transitable) pérvius, a, um. Sin: patens; ac- corum sciens, peritus, prudens; - en el arte
cessíbilis; áditu fácilis. militar, rei militaris peritus; in re militari
exercitatus; no - en el arte militar, rei milita-
practicante: (que practica y profesa su reli- ris imperitus; poco - en el arte militar, rei mi-
gión) religionis observans (-antis). Sin: reli- litaris inexpertus; - en los negocios,
gionis cultor, studiosus, díligens; rítibus negotiosus; in rebus tractandis versatus vel
religiosis óbsequens // (el que en los hospi- exercitatus; ser - en hacer algo, peritum esse
tales cuida de los enfermos bajo la dirección alicúius rei faciendae; exercitatum esse ad
del médico) mediastinus, i m. Sin: médici mi- áliquam rem faciendam; ser muy - en algo,
nister, adiutor, auxiliator // (persona que por magnum usum habere in áliqua re; peritíssi-
tiempo determinado se instruye en la prác- mum vel prudentíssimum esse alicúius rei //
tica de la cirugía y medicina, al lado y bajo (útil) útilis, e // (de uso fácil, cómodo) usu
la dirección de un facultativo) tiro, onis m. fácilis, e. Sin: hábilis (que se puede manejar
Sin: novícius vel novítius, ii m. o llevar fácilmente) // (Mar, técnico que, por
el conocimiento del lugar en que navega, di-
práctico: (concerniente o relativo a la prác- rige el rumbo de las embarcaciones en la
tica) prácticus, a, um. Sin: effectivus; ad costa o en un puerto) peritus gubernator.
usum áttinens. Uso: arte -, ars effectiva; ars Uso: - de costa, orae (vel lítoris) peritus vel
in actu consistens; ciencias -, artes in agendo dux; peritus orae gubernator; - de puerto,
pósitae; ejercicio -, exercitátio; experimento portūs peritus vel dux; peritus portūs guber-
-, usus et experiéntia; enseñanzas, lecciones nator; - de río, amnis peritus; peritus amnis
-, praecepta quae ad institutionem vitae spec- gubernator.
tant; filosofía -, philosóphia activa; philosó-
phia quae in actione versatur; habilidad, pradera: prata, orum npl. Sin: campi hér-
aptitud -, facultas; sentido -, mente -, prudén- bidi; hérbida rura; arva viridántia.
tia; sistema -, ratio et usus; tentativa -, expe-
rimentum; vida -, vita práctica; vitae usus; pradería, v. pradera.
áctio vitae; conocimiento -, usus (-us m); pe-
854
preciosidad
prado: pratum, i n. Sin: campus hérbidus; cédere; praeire // (tener una persona prima-
herbosus campus; hérbida tellus (-ūris f) cía sobre otra u otras en algo) antecédere áli-
quem (vel álicui) áliqua re. Sin: antecéllere
pragmática: pragmática, ae f. Sin: disci- áliquem (vel álicui) áliqua re vel in áliqua re;
plina pragmática. anteire áliquem (vel álicui) áliqua re.
855
preciosismo
856
prejuicio
857
prelado
témere concepta opínio. Uso: atarse a pre- premio Nobel de literatura, de química, práe-
juicios, praeiudicatis opiniónibus praepediri; mium nobelianum litteraturae, chemīae; -
dejarse llevar por prejucios, praeiudicata vel Nobel de la paz, práemium pacis nobelia-
praesumpta opinione duci. num; nobeliana palma pro pace; el premio
Nobel de Física fue asignado conjuntamente
prelado: antistes, stĭtis m. Sin: praesul, ŭlis a tres investigadores, phýsicae práemium no-
m; praelatus, i m. Uso: Rel, - doméstico, An- belianum contributum est tribus investigató-
tistes Urbanus; Antistes domus Pontíficis ribus // (de persona galardonada con el
Máximi; domésticus antistes Summi Póntifi- premio Nobel) práemio illo a Nobel nuncu-
cis. pato laureatus vel decoratus; práemio nobe-
liano (v. gr., pro pace) donatus vel honestatus.
prelatura: Rel Antístitis vel Práesulis dígni- Uso: fue distinguido con el - Nobel, práemio
tas, honor, munus (-nĕris n). nobeliano decoratus (vel ornatus) est // asig-
nar a uno el primero, el segundo -, primum,
prelavado: lavátio initialis. secundum práemium álicui adiudicare vel at-
tribúere; entregar, otorgar a uno el primer -,
preludio: (lo que precede y sirve de entrada; primum práemium álicui deferre; obtener el
preparación o principio a algo) exórdium, ii primer -, primum práemium ferre; ser distin-
n. Sin: inítium; intróitus, us m; praelúdium; guido con el - Nobel de la paz, Práemio No-
praenuntiátio // (lo que se toca o canta para beliano pacis áffici; ser estimado digno del -
ensayar la voz, probar los instrumentos o de la victoria, nicetério dignum haberi.
fijar el tono antes de comenzar la ejecución
de una obra musical) praelúsio, onis f. Sin: premisa: praemissa, ae f (proposítio); prae-
prolúdium // (composición musical indepen- míssio, onis f. Sin: antecēdens, entis. Uso: la
diente destinada a preceder la ejecución de - mayor del silogismo, syllogismi proposítio
otras obras; obertura) praecéntio, onis f. Sin: maior; prótesis, is f; la - menor, praemissa
proóemium; praelúdium. minor; apódosis, is f.
858
presbicia
prenotación: praenotátio, onis f. Sin: prae- preocuparse: sollícitum esse. Uso: - de al-
signátio. Uso: - de un sitio, loci condúctio vel guien, sollícitum esse pro áliquo; - de (o por)
praenotátio. algo, sollícitum esse alicúius rei (vel áliqua
re, vel de áliqua re, vel in áliqua re, vel circa
prenotar: praenotare. Sin: praesignare; áliquid, vel propter áliquid); in sollicitúdine
praeoccupare. Uso: - un sitio, locum condú- esse de áliqua re; curis áffici áliqua re; no - en
cere; locum in antecessum constitúere. absoluto de algo, susque deque habere vel
ferre áliquid.
prensa: (máquina que sirve para prensar o
comprimir) prelum, i n. Uso: - hidráulica, preparación: praeparátio, onis f. Uso: - de
prelum hydráulicum; - para imprimir, pre- un libro, libri conféctio vel composítio; en -
lum typográphicum // (imprenta) prelum, i n. (de un libro) confícitur vel compónitur.
Sin: impréssio, onis f; res pressória; ars librá-
ria, typográphica, guttenbérgia // (conjunto preparado: praeparatus, a, um.
de publicaciones periódicas y especialmente
diarias) ephemérides, um fpl; diária, orum prepararse: parare se. Sin: se comparare.
npl; diurna, orum npl; scriptiones typis im-
pressae, exaratae, éditae, excusae; scripta preposición: praeposítio, onis f. Uso: prepo-
typis impressa, exarata, édita, excusa; scripta siciones que rigen el acusativo, el ablativo,
in vulgus édita. Uso: - clandestina, páginae praepositiones accusativae, ablativae.
typis occulte exaratae; - diaria y periódica,
diurni et per intervalla éditi commentárii; - prepósito: praepósitus, i m. Uso: - provin-
porno, opúscula obscena; - y propaganda, cial, general de la Compañía de Jesús, So-
acta diurna et divulgátio // la invención de la -, cietatis Iesu praepósitus provincialis,
artis typográphicae excogitátio vel invéntio; generalis.
artis typográphicae inventum (la invención
concreta). Uso: en -, sub prelo; sub prelo pó- presa: (acción de prender) prehénsio, onis f.
situs; libertad de -, rei libráriae libertas; los // (acequia, zanja de riego) derivátio, onis f
representantes de la -, epheméridum procura- (flúminis). Sin: fóssula; canalículus; rívulus
tores ; problema de la -, quáestio de scriptis // (muro grueso de piedra u otros materiales
prelo éditis // (conjunto de personas dedica- que se construye a través de un río, arroyo o
das al periodismo) diurnárii, orum mpl. Uso: canal, para detener el agua a fin de derivarla
agente de -, cum diurnáriis commércii cura- fuera del cauce) agger, ĕris m. Sin: opus,
tor; conferencia de -, conventus diurnáriis óperis n; moles, is f. Uso: cerrar los ríos con
edocendis // difundir la - católica, scripta et presas, flúmina opéribus obstrúere; construir
commentários de re cathólica vulgare. Sin: una - en un río, molem in flumen edúcere.
vender diariamente la - católica, cathólica
scripta cotidie venditare. presagiar: praesentire vel praesagire áliquid.
859
présbita
860
presidio
861
presión
praesídium (comité elegido por el Soviet Su- mínimo, pecúniae sine fénore, vel parvis tan-
premo). tum usuris sumptae (si se trata de - recibidos)
vel créditae (si se trata de - otorgados); -
presión: pressio, onis f. Sin: pressus, us m; sobre prenda, pecúnia pósito pígnore crédita
pressura // fig instántia, ae f. Sin: sollicitátio; // amortizar un -, aes mútuum réddere; dar a
flagitátio; ímpetus, us m. Uso: alta -, hyper- -, commodare; crédere; mútuum dare; dar di-
ténsio, onis f (sánguinis); baja -, lentus sán- nero a -, pecúniam dare mútuam; pedir un -,
guinis pressus; - arterial, préssio vel pressus mútuo pétere; pedir dinero a -, pecúniam mú-
arterialis; arteriosa préssio; - atmosférica, tuam rogare; quáerere pecúnias mútuas fé-
préssio vel pressura atmospháerica; - sanguí- nore; recibir en -, mútuo accípere; recibir
nea o de la sangre, préssio vel pressus sán- dinero en -, pecúniam mútuam ab áliquo ac-
guinis; arteriotónia sive -tonīa, ae f; varias - cípere; tomar a -, mútuum accípere, cápere,
para que los hombres sigan la nueva moda, súmere ab áliquo; versuram fácere ab áliquo;
várii ímpetus, quibus hómines adducuntur, ut commodatum accípere; mutuari áliquid;
novam modam sequantur; - de aceite, pres- tomar dinero a -, mutuari pecúnias; súmere
sura ólei; - de la imitación, ímpetus imitandi; ab áliquo pecúnias mútuas.
- del aire, áëris préssio vel pressus; - del oxí-
geno, préssio oxygénii; - de los neumáticos, prestar: mútuum dare. Sin: mútuo dare áli-
pneumaticorum préssio, hacer -, prémere; quid; commodare; praestare. Uso: el -, com-
pressare; instare; urgere, sollicitare // aparato modátio; praestátio; mútui dátio, onis f; - a
para medir la - sanguínea o tensión arterial, interés, fenerare vel fenerari; - a interés ele-
tonómetrum, i n. vado, pecúniam occupare grandi fénore; - sin
interés, commodare áliquid álicui; áliquid
preso: (encarcelado) carceratus vel incarce- álicui mútuum dare; - dinero, pecuniam dare
ratus. Sin: cárcere detentus, clausus, inclu- mútuam álicui; - dinero a interés, pecúniam
sus; in cárcere inclusus vel detentus; in fénori dare álicui; pecúniam fenerari; - di-
custódia carcerali detentus. Uso: visitar a los nero al cinco por ciento, fenerari pecúniam
-, cárcere clausos invísere. quinis centésimis; pecúniam quinis centési-
mis ánnuis mutuari; pedir prestado dinero a
prestación: (acción y efecto de prestar) alguien, pecúniam mútuam pétere ab áliquo;
praestátio, onis f. Sin: dátio; praebítio. Uso: - pedir prestado un objeto, áliquid utendum
del juramento, praestátio iurisiurandi // - so- pétere; recibir prestado algo de alguien, áli-
cial, benefícium sociale. quid ab áliquo mutuari; áliquid ab áliquo mú-
tuum accípere vel súmere (con interés,
prestamista: fenerator vel faenerator, oris m. fénore); tomar prestado algo de alguien, áli-
Sin: mutuatárius; mútuans homo. quid ab áliquo mutuari.
862
preventivo
863
prever
864
privilegio
principio: (inicio, origen) princípium, ii n. privacy: vita privata vel íntima. Sin: íntimae
Sin: inítium; origo // (principios de una co- res; vita doméstica.
mida) v. entrada, fiambre // desde el -, ab
ovo; desde el - de la comida hasta el fin, ab privado: adj privatus, a, um. Uso: comida -,
ovo usque ad mala. cena privata; en la vida -, in vita privata //
sust homo privatus.
prior: (superior del convento) prior, oris m.
Sin: (coenóbii) antistes (-stĭtis m), magister privatización: ad privatam administrationem
(-tri m), moderator (-oris m) // (párroco o alicúius negótii (vel societatis) translátio
cura) v. estas voces // gran - de una orden (-onis f).
ecuestre, equestris órdinis magister prior.
privatizar: ad privatam administrationem
priora: priorissa, ae f. Sin: (coenóbii) antís- áliquid transferre.
tita vel praeses (-sĭdis f) , moderatrix (-tricis
f), magistra; (coenóbii vel coenóbio) prae- privilegiado: privilegiatus, a, um. Sin: privi-
fecta; (coenóbio) praepósita. légio vel benefício donatus; iure praecípuo
donatus. Uso: ocupar un lugar -, locum occu-
priorato: prioratus, us m. Sin: prioris offí- pare privilegiatum.
cium vel dígnitas; magistérium; coenóbii ma-
gistérium. Uso: - de una orden ecuestre, privilegio: (derecho) ius, iuris n. Sin: privi-
equestris órdinis magistérium. légium. Uso: - legal, praecípua lex; praecí-
puum ius; los - de las mujeres, muliébria iura;
priori: a -, ex antecapto iudício. tener, conceder, quitar el - de hacer algo, ha-
bere, dare, adímere privilégium alicúius rei
prioridad: (precedencia) prióritas, atis f. Sin: faciendae // (condición privilegiada) peculia-
praecedéntia; pótior (vel princeps, vel pri- ris condítio. Sin: praecípuum cómmodum.
mus) locus. Uso: dar la - a alguien, primas Uso: posiciones de -, praecípua cómmoda; es
(vel primas partes) álicui dare, tribúere, de- - de nuestra patria, pátriae nostrae peculiaris
ferre, concédere; obtener la -, primas (vel pri- condítio est // (ventaja) cómmodum, i n. Uso:
mas partes) obtinere // (anterioridad en - exclusivo, sui solīus cómmodum // (don,
tiempo) antecéssio, onis f. Sin: praegressus, prerrogativa) - de la edad, quod vel quantum
us m, praegréssio, onis f; antíquitas. tribúitur aetati; semejante - le daba la gloria,
tantum licéntiae dabat ei glória; es - de los
prioritario: prior, prius. Sin: superior; prae- doctos, doctorum hóminum est; es - de
cípuus; pótior. pocos, ad paucos récidit.
865
pro
866
profanar
sio generalis et sollemnis (vel solemnis) proventus poëtarum; - del espíritu, ánimi
Sanctíssimi Sacramenti. fetus.
proclamación: renuntiátio, onis f. Sin: decla- productivo: productivus, a, um. Sin: fecun-
rátio. Uso: - oficial de los vencedores, pública dus; ferax; fértilis; fructuosus.
victorum renuntiátio.
producto: (cosa producida) productum, i n;
procreación: procreátio, onis f. productus, us m. Sin: fetus, us m. Uso: pro-
ductos de la tierra, fructus praediorum //
procrear: procreare. (Mat, cantidad que resulta de la multiplica-
ción) productus, us m. Sin: multiplicationis
procurador: (el que ejecuta algo en nombre effectus; summa ex multiplicatione effecta.
de otro) procurator, oris m. Uso: - general, Uso: - agrícolas, (ea) quae terra gignit; ea
procurator generalis // (el que por oficio, en quae e terra gignuntur; - elaborados, res
los tribunales, hace, a petición de una de las manu factae; - importados, res péregre invec-
partes, todas las diligencias necesarias) tae; - industriales, fructus officinarum; artifí-
actor causarum. cia operaque; - primarios, res primigéniae; -
sintéticos, res chémicis artifíciis effectae; res
producción: (acción de producir) prodúctio, synthétice (vel per sýnthesin) factae.
onis f. Sin: conféctio. Uso: - cinematográ-
fica, imágines vel pellículas cinematográphi- productor: productor, oris m. Sin: fabricator;
cas édere; - económica, oeconómica producens, entis; qui cónficit; qui fábricat vel
efficiéntia; - teatral, ludos scáenicos exhibere fabricatur. Uso: - agrícola, arator; agrícola //
// (cosas producidas) proventus, us m. Sin: (obrero) v. esta voz.
fetura, ae f; bona, orum npl; fructus, uum
mpl. Uso: - económica, opes, opum fpl; - me- profanación: profanátio, onis f. Sin: conta-
talífera y aurífera, metallorum aurique fe- minátio; deturpátio; violátio.
tura; - de aceite, ólei proventus; - de vino,
vinearum proventus; aumento de la -, pro- profanador: profanator, oris m. Sin: profa-
véntuum auctus (-us m); garantizar la -, ap- nans; contaminator; sacrílegus.
paratus bonis gignéndis fovere // fig, - de
oradores, oratorum fetus (-us m); - de poetas, profanar: profanare. Sin: contaminare; vio-
867
profano
lare; deturpare; foedare; pollúere. Uso: - un ad áliquod munus (vel ministérium) pérti-
lugar, alicúius loci sanctitatem violare. nens; ad áliquam artem áttinens; ad artem
exercendam spectans. Uso: actividad -, actí-
profano: profanus, a, um. Sin: non sacer. vitas professionalis; asesoramiento -, consul-
Uso: mezclar lo sacro con lo profano, mis- tátio professionalis; asociación -, artíficum
cere sacra profanis // fig imperitus; indoctus; socíetas; collégium artem profiténtium; con-
rudis. sociátio (socíetas, sodálitas; sodalícium) ad
áliquam artem (vel ad áliquod munus) pérti-
profase: prophasis, is f. nens; competencia -, professionalis compe-
téntia; enfermedad -, morbus professionalis;
profecía: prophetía, ae f; prophetátio, onis f. escuelas -, scholae professionales; scholae
Sin: praedíctio; vaticinátio; praedictum; vati- vel ludi váriis artibus exercendis; experiencia
cínium; rerum futurarum praedíctio. -, próprii múneris prudéntia; créditi sibi mú-
neris prudéntia et usus (-us m); institutos -,
profesar: profiteri. Sin: públice fateri vel instituta professionália; instrucción -, institú-
confiteri. Uso: - la fe cristiana, Christi fidem tio váriis ártibus exercendis; secreto -, secre-
profiteri. tum professionale; tareas -, múnera cuiusque
própria vel sua // sust ártifex, fĭcis m. Sin:
profesión: (acción y efecto de profesar) pro- artem prófitens, exercens, fáctitans; qui artem
féssio, onis f. Uso: - de fe, proféssio fidei; áliquam exercet, profitetur, fáctitat; qui áli-
emitir la - de fe, emíttere professionem fidei quo múnere fungit.
// (ceremonia eclesiástica en que alguien pro-
fesa en una orden o congregación religiosa) profesionalidad: cuiusdam artis cura. Sin:
proféssio. Uso: - religiosa, religiosae vitae in negótiis máxima diligéntia.
proféssio; - solemne de los votos, sollemnis
votorum nuncupátio; - temporal, perpetua, profesionalismo: artis vel múneris exercí-
temporária, perpétua proféssio; emitir, hacer tium.
la - religiosa, professionem (religiosam) fá-
cere // (actividad permanente) ars, artis f. profeso: (religioso que ha profesado) profes-
Sin: munus, nĕris n; proféssio. Uso: - acadé- sus, i m. Uso: - laico, laicus professus; - reli-
mica, professio académica; - anterior, munus gioso, professus sodalis (-is m); sodalis sacra
prístinum; - humilde, ars húmilis vel sórdida; vota professus; sodalis religiosam vitam pro-
- liberales, artes ingénuae; - noble, elevada, fessus; sodalis religiosa vota professus.
ars nóbilis vel ingénua; de -, professione; far-
macéutico de -, professione pharmacopōla; profesor: professor, oris m. Sin: magister;
por -, pro múnere; enseñar latín por -, lin- doctor; praeceptor; institutor. Uso: - auxiliar,
guam latinam pro múnere docere; ejercicio v. ayudante; - adjunto, professor adiutor; -
de la -, professionis exercitátio; ejercer una -, doctor, professor doctor; - emérito, professor
artem factitare vel exercere; múnere fungi; vel praeceptor eméritus; - improvisado, pro-
munus obire; ejercer la - de médico, medici- fessor subitárius; - principal, classis magister
nam exercere, fácere, profiteri. (vel professor) principalis; - suplente, profes-
sor vicárius; - titular, ordinárius professor vel
profesional: adj professionalis, e. Sin: pro- magister; legítimus magister; - universitario,
fessionis, múneris, ministérii, artis (gen de professor académicus vel universitárius; pro-
pertenencia); professionis vel artis próprius; fessor studiorum universitatis; scholarum al-
868
programa
869
programación
narum propósita; scholae propósita et insti- programado: propósitus, a, um. Sin: instruc-
tuta; - de gobierno, principatūs forma; - del tus; adumbratus.
Pontificado, Pontificatūs forma; - de vida,
vitae rátio; establecer el - del día, diem dis- programador, ra, v. programer.
pónere; exponer, proponer, determinar el -
de gobierno, futuri principatus formam des- programar: programmare. Sin: propónere;
críbere, propónere, statúere; realizar el pro- designare; statúere; constitúere.
pio -, suum institutum perfícere vel cónsequi
// (serie ordenada de operaciones necesarias programático: programmáticus, a, um.
para llevar a cabo un proyecto) programma,
ătis n. Uso: - atómico, programma atómicum; programer o programmer (Inform), progra-
- deportivo, programma ad córporis exercita- mador: (programador humano): programma-
tiones spectans; - escolar, currículum; scho- tor, oris m; programmatrix, icis f. Sin:
lae vel studiorum instituta; ordo vel rátio órdinis instrumentorum electronicorum prae-
studiorum; - informático, ordinatrale pro- parator, oris m; praeparatrix, icis f// (disposi-
gramma; - nuclear, programma nucleare; - tivo programador) programmatrum, i n. Sin:
operativo, programma operatórium; - pasto- programmatórium.
ral, programma pastorale; - político, pro-
gramma políticum; - religiosos, prográmmata programmable (Inform): programmábilis, e.
religiosa; - de computación, programma ordi-
natrale vel computatrale; renunciar a los - progresar: profícere in áliqua re. Sin: pró-
nucleares, prográmmata nucleária depónere gredi ad áliquid, in áliqua re; progressum fá-
// (serie de cine, teatro, etc. o emisión de te- cere in áliqua re, progressum habere in áliqua
levisión, radio, etc.) programma, ătis n. Sin: re Uso: - algo en la filosofía, in philosóphia
index, dĭcis mf. Uso: - radial, - radiofónico, áliquid profícere.
index radiophónicus; programma radiophó-
nicum; programas de cine, prográmmata ci- progresión: progréssio, onis f. Sin: gradátio;
nemática vel cinematográphica; gradus, us m. Uso: - aritmética, geométrica,
prográmmata cinematographēi vel cinematēi; progréssio arithmética, geométrica; (en la
- de televisión, televisivum programma; spec- música) - ascendente, descendente, crescens,
táculum vel spectamen televisíficum; televi- decrescens progréssio.
sionis index vel programma // (escrito que
indica los pormenores de una fiesta, las con- progresismo: progressismus, i m. Sin: pro-
diciones de un examen, etc.) libellus, i m. gressionis stúdium.
Sin: rátio, onis f; index, dĭcis mf; charta expli-
cativa; libellus prográmmatis. Uso: - de di- progresista: sust progressista, ae mf. Sin:
versiones, ludorum libellus ; - de un progressismi fautor // adj progressionis stu-
espectáculo, spectáculi index; - de una fun- diosus. Sin: ad progressionem pértinens.
ción de teatro, ludi scáenici charta explica-
tiva // - genético, structura genética. Sin: progresivamente: progressive. Sin: per pro-
programma genéticum. gressionem; per gradus; gradatim; proficien-
ter.
programación: programmátio, onis f. Sin:
rerum agendarum rátio; rerum exsequenda- progresivo: progressivus, a, um. Uso: de ma-
rum consílium vel propósitum. nera -, modo progressivo.
870
proliferación
prohibición: prohibítio, onis f. Sin: interdíc- proletario: sust proletárius, ii m // adj prole-
tio; interdictum; vétitum. Uso: - de estacio- tárius, a, um. Sin: egens; inops; pauper; bonis
namiento (de coches), commorationis fortunae carens // fig plebéius, a, um. Sin: po-
interdíctio; - de caza, venationis vétitum; - de pularis, e.
pesca, piscationis interdictum; retirar la -, in-
terdictum retráhere. proliferación: proliferátio, onis f. Sin: pro-
pagátio; multiplicátio. Uso: tratado interna-
prohibicionismo: prohibitionismus, i m. cional sobre la prohibición de la - nuclear,
871
proliferar
872
pronunciar
873
pronunciarse
cere // (declarar con autoridad) dícere. Sin: toral, ambítio; - radial, praecónium radio-
pronuntiare. Uso: - una sentencia, dícere sen- phónicum; praecónium radiophónice emis-
téntiam; senténtiam pronuntiare vel ferre; - la sum; notítiae divulgátio radiophónica; -
sentencia de muerte contra alguien, consti- televisiva, praecónium televisuale; praecó-
túere supplícium in áliquem; - un juramento, nium televisífice emissum // hacer - de algo,
ius iurandum iurare. áliquid divulgare, evulgare, pervulgare, pro-
pónere, illustrare, suadere; alicúius rei prae-
pronunciarse: (manifestar el ánimo, la in- cónium fácere vel edícere; venalis rei édere
tención) senténtiam (vel quid áliquis sentiat, praecónia; áliquid pervulgare cum laude; áli-
qué piensa uno) de áliqua re dícere. Sin: de quid laudando extóllere; áliquid dilaudando
áliqua re sententiam aperire, vel se aperire; vulgare; áliquid láudibus efferre vel extóllere;
aperire se, senténtiam, sensus (meos, suos, hacer - electoral, ambire; hacer la - de los
etc.). Uso: no -, tacere; silere, nihil dícere (de escritos de alguien, alicúius scripta praecónio
áliqua re); sobre esta cuestión no me pronun- venditare; hacer - mediante carteles, clamo-
cio, de hac re nihil dico // (votar o fallar) sen- sis tabellis édere praecónia // Colegio de Pro-
téntiam dícere (vel ferre) de áliqua re // paganda Fide, Ephebēum Urbanianum de
(declararse) - a favor de algo, probare áli- Propaganda Fide; Collégium Urbanianum
quid; - en contra de algo, recusare áliquid; - christiano nómini propagando; Sagrada Con-
por un partido, partem, cuius áliquis sit, pro- gregación de Propaganda Fide, Congregátio
fiteri; - vencido, manus dare; victum se pro- de Propaganda Fide; Sacrum Consílium
fiteri. christiano nómini propagando.
874
proporcionado
propiedad: (dominio sobre una cosa) pro- propietario, ria: possessor, oris m; posses-
príetas, atis f. Sin: posséssio, onis f ; mancí- trix, icis f
pium; domínium. Uso: derecho de -, ius
proprietatis; mal uso de la -, pravus proprie- propileo: propylaeum, i n.
tatis usus; transformación de la - de privada
a colectiva, translátio bonorum a privatis ad propina: corollárium, ii n. Sin: mercédula;
commune // (lo que se posee) posséssio, onis munúsculum; parvum corollárium; parva
f. Sin: propríetas, atis f; bona, orum npl; res merces; parva strena. Uso: dar la - a alguien,
(própria, familiaris). Uso: cosas de - de al- corollárium dare álicui; corollárium álicui
guien, res ex possessione alicúius; las -, pos- aspérgere; álicui supra constitutum áliquid
sessiones; substántiae; opes, um; bona, orum ; adícere; como -, pro mercedis cúmulo.
patrimónium; - privada, privata posséssio;
privata bonorum posséssio; - privada de los proponedor, ra: propósitor, oris m; propósi-
medios de producción, privata posséssio trix, icis f. Sin: proponens; hortator; auctor;
instrumentorum bonis gignendis; función so- consílii impulsor.
cial de la -, sociale proprietatis munus (-nĕris
n); proprietatis munus in universorum utili- proporción: propórtio, onis f. Sin: symmé-
tatem; perder toda su -, totam possessionem tria; eurýthmia; commensus (-us m); com-
suam amíttere; ómnia sua amíttere // (- como mensus proportionis; congruéntia;
derecho) domínium, ii n. Sin: mancípium; conveniéntia; concínnitas. Uso: - aritmética,
ius; ius possidendi vel domínii; ius proprie- geométrica, continua, propórtio arithmética,
tatis. Uso: - colectiva, común, domínium geométrica, contínua; a cada uno en -, pro
commune; - privada, domínium privatum; rata parte; secundum ratam partem; con la
derecho de -, mancípium; rerum domínium; debida -, cum débita proportione; en - del
ius possidendi; ius domínii; ius proprietatis; trabajo hecho, pro ratione laboris et óperae;
derecho de - privada, ius privati domínii; ius en - de las fuerzas de cada uno, pro suis
bona privatim possidendi; ius bona privata cuiusque víribus.
possidendi; ius res ut suas privatim possi-
dendi; derecho de - sobre los bienes muebles proporcionadamente: pro portione. Sin:
e inmuebles, rerum domínium, vel movén- cum proportione; cum débita proportione;
tium, vel solidarum; carácter social del dere- servata proportione // fig apte. Sin: accom-
cho de -, iuris proprietatis índoles socialis // modate; appósite; convenienter; congruenter.
dar en -, mancípio dare; estar en -, in mancí-
pio esse; pasar en -, in mancípium cédere; re- proporcionado: proportionatus, a, um. Sin:
cibir en -, áliquid in mancípio accípere; aptus; idóneus; appósitus; aequatus; accom-
recuperar el derecho de -, ius mancípii recu- modatus; convéniens; consentáneus,
perare vel recípere // (cualidad o atributo) cóngruens. Uso: - a los tiempos, tempóribus
propríetas, atis f. Sin: próprium, ii n. Uso: - par; - a las condiciones sociales, rerum con-
características de cada cosa, singularum dicionibus par; societatis condicionibus par;
rerum síngulae proprietates; - ortográficas, cuerpo bastante -, corpus satis proportiona-
875
proporcional
tum; pena - al delito, poena digna scélere. nem pétere; el asunto no admite -, res dila-
tionem non récipit, vel non pátitur.
proporcional: proportionalis, e. Sin: aequá-
bilis; respondens. prorrogación, v. prórroga.
proporcionalidad: aequabílitas, atis f. Sin: prosa: prosa, ae f. Sin: prosa orátio; soluta
apta pártium composítio. orátio; soluta número orátio; metro soluta
orátio; orátio pedestris; sermo pedester. Uso:
proporcionalmente: proportionáliter. Sin: simple -, nuda orátio; sermo merus; - lírica,
proportionabíliter; aequabíliter; cum propor- prosa lýrica; - poética, carmen solutum; - rít-
tione; pro rata; pro rata parte; pro portione; mica, prosa numerosa; orátio numerosa; en -,
secundum ratam partem. in oratione; en - o en poesía, vel soluta vel
astricta oratione; vel soluta vel obstricta nú-
proposición: Filos enuntiatum, i n; enuntiá- meris oratione; sive númeris astricta sive
tio, onis f // Gram proposítio. prosa oratione; sive vincta sive soluta ora-
tione; sive ligata sive soluta oratione; escribir
propuesta: propósitum, i n. Uso: - de ley, ro- en -, soluta oratione uti; soluto sermone uti;
gátio; res proponendae fpl; - de transmisiones soluta oratione conscríbere; mezclar poesía
en latín, propósitum emissionum latinarum. con -, versus admiscere orationi.
876
protagonista
prosista: prosae vel prosarum scriptor. Sin: prostatotomía: prostatotómia sive -tomīa, ae
scriptor prosáicus; prosae orationis scriptor; f. Sin: próstatae (vel urethrae glándulae) séc-
solutae orationis scriptor. tio.
prosodia: prosódia sive -odīa, ae f. Sin: res próstesis: prósthesis vel próthesis, is f. Sin:
prosodíaca; prosodíaca rátio. Uso: error de -, litterarum apposítio.
prosodíacum mendum; obrita de -, opella de
re prosodíaca; reglas de -, métricae leges vel prostibulario: lupanaris, e.
normae; prosódiae leges; prosodíacae régu-
lae; versificandi leges; métricae cárminum prostíbulo: prostíbulum, i n. Sin: lupanare,
leges vel normae. is n; lupanárium, ii n.
877
prótasis
prótasis: (primera parte del poema dramá- que remplaza un órgano o parte de él) pró-
tico; exposición) prótasis, is f. Sin: proposítio thesis, is f. Sin: membrum artificiosum. Uso:
// (primera parte del período) prótasis, is f. - dental, dentaria, próthesis dentária.
Sin: prior pars períodi.
protesta: (acción y efecto de protestar) re-
protección: protéctio, onis f. Sin: patrocí- clamátio vel reclamitátio, onis f. Sin: protes-
nium; tutela; praesídium; defénsio. tátio; refragátio; recusátio; expostulátio. Uso:
manifestación de -, multitudo cívium recla-
proteccionismo: protectionismus, i m. Sin: mántium; permiso de -, licéntia reclamitatio-
protéctio contra concurréntiam externam; pú- nis; - popular, protestátio popularis //
blicum suarum mércium patrocínium; pú- (promesa con aseveración o atestación de
blica suarum mércium tutela; domesticarum ejecutar algo) protestátio, onis f. Sin: testá-
mércium tutela. tio; declarátio; proféssio; affirmátio.
878
proveedor
879
proverbial
provisión: (acción y efecto de proveer) pro- proyectil: (cuerpo arrojado con fuerza)
vísio, onis f. Sin: suppeditátio; praebítio; pro- telum, i n. Sin: iáculum; míssile // (bala) v.
visus, us m // (mercaderías provistas) esta voz.
práebita, orum npl. Uso: - de bencina, benzi-
nam comparare vel recípere; provisiones de proyectista: adumbrator, oris m. Sin: desig-
boca, obsónium, ii n; - de víveres, commea- nator; delineator; descriptor; auctor.
tus, us m; provisiones para el viaje, viática,
orum npl; comprar provisiones, ir de provi- proyecto: (designio, pensamiento de hacer
siones, obsonare. algo) consílium, ii n. Sin: propósitum. Uso: -
irreales e inútiles, propósita irreália et inutí-
provisional: provisórius, a, um. Sin: tempo- lia; - de vida, vitae propósitum; concebir un
rárius; temporalis; ad tempus; transiturus. -, consílium inire, cápere, suscípere; trabajar
Uso: juez -, iudex ad tempus lectus; presi- en un importante -, consílio máximi momenti
dente -, praeses (-sĭdis m) ad tempus delectus, óperam dare // (bosquejo, esbozo) delineátio,
vel ínterim delectus. onis f. Sin: rei adumbrátio vel descríptio;
adumbrata imago // (proposición) rogátio,
provisionalmente: provisórie. Sin: tempo- onis f. Uso: - de ley, legis rogátio; presentar
rárie; temporáliter; ad tempus; ínterim; inté- un - de ley, rogationem ferre; rechazar un -
rea. de ley, rogationem antiquare.
880
psicografía
proyector: (aparato que sirve para proyec- prusiano: adj borússicus, a, um. Sin: prússi-
tar imágenes sobre una pantalla) proiectó- cus; prussus // sust Borussus, i m. Sin: Bo-
rium, ii n. Sin: proiectrum; imagínibus russianus; Prussus; Prússicus.
proiciendis máchina. Uso: - de cine, proiec-
tórium cinematográphicum vel pellicularum; pseudónimo, v. seudónimo.
- de diapositivas, de filminas, proiectórium
diapositivarum; proiectórium imáginum sta- psicastenia: psychasthénia sive -asthenīa, ae
tivarum // (aparato formado por una lám- f. Sin : neurasthénia sive -asthenīa.
para potente y un espejo cóncavo
combinados de modo que los rayos lumino- psicasténica: psychasthénica, ae f. Sin:
sos alumbren objetos muy distantes como bu- psychasthénica doctrina, disciplina, sciéntia.
ques, aeronaves, etc.) lampas lucem
emittens. Sin: lampas lucis fasces proíciens. psicasténico: psychasthénicus, a, um. Sin: ad
psychasthéniam pértinens (relativo a la psi-
prueba: (test, ensayo, experiencia) tenta- castenia); psychasthéniā laborans (afecto de
mentum vel temptamentum, i n. Sin: tenta- ella).
men vel temptamen, mĭnis n; probátio //
(ensayo de espectáculo) praelúsio, onis f. psicoanálisis: psychanálysis vel psychoaná-
Uso: - general, ómnium praelúsio // (Impr, lysis, is f.
muestra de la composición tipográfica) an-
títypum, i n. Sin: typorum exemplar; exem- psicoanalista: psychanalista vel psychoana-
plar typis edendorum; prelo excusae lysta, ae m; psychoanalýticus, i m. Sin: psy-
plágulae; typis exaratae plágulae; typis im- choanálysis peritus vel studiosus.
pressae páginae. Uso: pruebas por corregir,
prelo excusae plágulae emendandae vel psicoanalítico: psychanalýticus vel psychoa-
corrigendae; - ya corregidas, páginae emen- nalýticus, a, um. Sin: ad psychoanálysin átti-
datae vel correctae; primera, segunda, ter- nens.
cera ... revisión de las -, plágulae vel páginae
typis impressae primo, secundo, tértio ... re- psicoanalizar: ánimum (alicúius) psychoa-
cógnitae (revisión hecha) vel recognoscendae nálysi investigare.
(revisión a hacerse); corrección de - tipográ-
ficas, exemplorum vel plagularum emendá- psicodinámica: psychodynámica doctrina.
tio; corregir las pruebas, páginas prelo
expressas emendare vel corrígere; entregar a psicofármaco: psychophármacum, i n. Sin:
uno las -, plágulas vel páginas prelo excusas medicamentum psychotrópicum; medica-
(vel prelo expressas, vel typis exaratas, vel mentum ánimi perturbationum.
typis impressas) álicui dare (vel réddere)
emendandas vel corrigendas; enviar a uno las psicofísica: psychophýsica, ae f; psychophý-
-, álicui (vel ad áliquem) plágulas corrigendas sice, es f. Sin: psychophýsica doctrina, disci-
míttere; recibir las -, emendandas páginas ac- plina, sciéntia.
cípere; revisar las -, plágulas recognóscere.
psicofísico: psychophýsicus, a, um.
Prusia: Prússia, ae f. Sin: Borússia. Uso: -
oriental, Borússia orientalis. psicografía: psychográphia sive -graphīa, ae
f.
881
psicográfico
882
publicación
psicrómetro: psychrómetrum vel psychró- púa: acus, us f. Uso: - de diamante, acus ada-
metron, i n. mántina; - de fonógrafo, de gramófono, acus
phonográphica, grammophónica; - de zafiro,
psique, psiquis: psyche, es f. Sin: ánimus. acus sapphirina.
psiquiatra: psychiater, tri m; psychiatrus vel pub: pública potória taberna. Sin: thermopó-
psychiatros, i m. Sin: insanorum vel demén- lium ánglicum; caupona ánglica.
tium médicus; mentis morborum médicus;
infirmae mentis médicus; animarum curator. publicable: publicábilis, e. Sin: editioni idó-
neus; ad publicandum aptus.
psiquiatría: psychiatrīa, ae f. Sin: psychiá-
trica, ae f; psychiátrice, es f; psychiátrica doc- publicación: (acción y efecto de publicar)
trina, disciplina; de morbis mentis sciéntia; publicátio, onis f. Sin: divulgátio; prolátio;
doctrina de mentis morbis curandis; ars de- promulgátio // (acción de publicar una obra)
méntibus medendi; mentis insanae curátio; publicátio, onis f. Sin: edítio // (obra publi-
deméntium medicina. cada) publicátio, onis f. Sin: opus, óperis n;
scriptum; scriptum éditum; liber, bri m. Uso:
psiquiátrico: psychiátricus, a, um. Sin: ad publicaciones, scripta, orum npl; scripta
883
publicador
prelo édita; - oficial, publicátio officialis; - venálium rerum édere praecónia; hacer - de
periódica, publicátio periódica; scriptum pe- algo en los diarios, áliquid amplíssimo prae-
riódicum; scriptum statis intervallis éditum; cónio in diáriis celebrare; dejarse influenciar
vulgati per intervalla commentárii. por la -, praecóniis moveri.
884
puericultura
885
puerperal
rum cultura vel cultus (-us m) // (como cien- ferior, postumatus, us m; asignar el primer -
cia) de púeris fovendis doctrina, disciplina, a uno, primas ( vel primas partes) álicui tri-
sciéntia; praecepta (-orum npl) de púeris ex- búere, concédere, dare, deferre; obtener el
colendis. primer -, primas ferre // (tiendecilla donde se
vende al por menor) mensa, ae f. Sin: merca-
puerperal: puerperalis, e. Sin: parturialis; ad tória mensa; ménsula institória.
puerpérium pértinens.
púgil: pugil, ĭlis (abl -i) m.
puerro: porrus, i m.
pugilato, v. boxeo.
puerta: iánua, ae f. Sin: porta; óstium; foris,
is f; fores, ium fpl. Uso: - arrollable, cata- pugilismo, v. boxeo.
racta, ae f; cóchlea; fenestra púnica; claustra,
orum npl; - doble, porta portae oppósita; - de pugilista, v. púgil.
seguridad, porta securitatis causā dispósita;
empujar la -, iánuam péllere, impéllere, pro- pugilístico: pugilatórius, a, um. Sin: ad pugi-
péllere; entrar por la -, per ianuam (vel per lationem vel ad púgilem pértinens.
forem) íngredi; tirar de la -, iánuam tráhere;
de - en -, ostiatim. pugna: pugna, ae f. Uso: - electorales, v.
electoral.
puertaventana: fenestrata foris, is f.
pulchinela, v. polichinela.
puerto: (lugar de la costa dispuesto por el
hombre para dar abrigo a los barcos) portus, pulga: pulex, lĭcis m.
us m. Uso: - aéreo, v. aeropuerto; - franco,
portus liber vel immunis // (garganta o bo- pulgar: pollex, lĭcis m.
quete en las montañas) angústiae, arum fpl
(móntium). Sin: fauces, ium fpl (móntium). pulgón: bruchus, i m.
Puerto Rico: Portus Dives. Sin: Portoricus, i pulido: (alisado) laevigatus, a, um // (bru-
m. ñido) politus, expolitus, a, um.
puertorriqueño: adj portudivitensis, e. Sin: pulidor: (instrumento que sirve para pulir)
portoricensis // sust Portudivitensis, is m. Sin: expoliatórium, ii n. Sin: expoliatória máchina
Portoricensis, is m. // (persona que pule) polītor, oris m. Sin:
pólio vel póllio, onis m.
puesta: - al día, v. actualización; - a punto,
postrema inspéctio máchinae; - en marcha, pulimento: polítio vel expolítio, onis f. Sin:
versátio machinamenti motórii; - en órbita, politura. Uso: - literario, orationis expolítio.
in órbitam immíssio.
pulir: expolire. Uso: el dolor pule los áni-
puesto: - de guardia, v. guardia; - militar, mos, dolor éxpolit ánimos.
praesídium; praesídium stativum; - de soco-
rro, promptae curationis locus (-i m; pl loca, pulley machine: máchina bracchiorum et
orum n); - de trabajo, locus operandi // - in- tergi lacertis exercendis.
886
puntera
pullman: (coche de lujo en ciertas líneas de pulso: (latido intermitente de las arterias)
ferrocarril) currus (-us m) pullmanianus. Sin: pulsus, us m. Sin: percussus, us m; arteria-
currus exédrii (vel éxedrae) instar // (autocar) rum vel venarum pulsus. Uso: - débil, pulsus
v. autopullman. lánguidus vel exíguus; - fuerte, firme, pulsus
végetus; - frecuente, pulsus citatus vel creber;
pullover, v. pulóver. - lento, pulsus tardus; - regular, pulsus stábi-
lis; - irregular, inaequalis venarum percus-
pulmón: pulmo, onis m. Uso: - artificial, sus; sentir el -, sentire pulsus venarum; tomar
pulmo artificialis; - de acero, pulmo chaly- el -, venam tángere, tentare vel temptare, te-
béius. nere; pulsum venarum attíngere; pulsum no-
tare // - de teléfono, telephónica mensura.
pulmonar: pulmóneus, a, um. Sin: pulmoná-
rius. pulverizador: pulveratórium, ii n. Sin: dif-
fusórium; nimbus.
pulmonía: pulmonites, is f. Sin: pneumónia
sive -monīa , ae f; pneumonitis, ĭdis f; punch: cálida alcohólica pótio.
peripneumónia sive -monīa; pulmonis (vel
pulmonum) inflammátio. Uso: enfermo de -, punk: adj punkianus, a, um // sust punkianae
pulmonárius; pneumónicus; peripneumóni- catervae ássecla.
cus.
punta: acumen, mĭnis n. Sin: cuspis, ĭdis f;
pulóver: thorax, acis m. Sin: láneus thorax; (de torre campanaria, de montaña) apex
strictória lánea; v. jersey. Uso. - oscuro, tho- (ápicis m); vertex (-tĭcis n); cacumen, culmen
rax ( vel thorax láneus) fuscus. (-mĭnis n). Uso: - de la lanza, hastae vel lán-
ceae cuspis; - de tierra sobre el mar, lingua
pulpa: pulpa, ae f. vel língula, ae f; provisto de -, aculeatus; pro-
visto de dos, tres ... -, bicuspidatus, tricuspi-
púlpito: púlpitum, i n. Sin: suggestus, us m; datus ...; hora de -, tempus máximae
suggestum, i n; sacer suggestus. Uso: subir frequéntiae.
al -, suggestum ascéndere.
puntal: fultura, ae f.
pulpo: pólypus vel pulpus, i m // fig sangui-
suga, ae f. puntapié: pedis ictus (-us m). Uso: dar un -
a uno, áliquem pede (vel calce) pétere, percú-
pulsación: (acción de pulsar) pulsátio, onis tere, cáedere, ferire; dar puntapiés, calcitrare;
f. Sin: ictus, us m; pulsus, us m; percussus, us calces remíttere; dar puntapiés contra uno,
m // (latido de una arteria) artériae pulsus; cálcibus áliquem pétere vel cáedere; (multis)
palpitátio. Sin: arteriosa pulsátio. pedis ictibus áliquem concídere; recibir un -,
pedis ictu caedi.
pulsador: pulsábulum, i n. Sin: malléolus
(pulsatórius). Uso: - eléctrico, malléolus punteado: Mús, sust pulsus, us m. Sin: velli-
eléctrica vi actus; apretar el -, malléolum cátio // (pp de puntear) interpunctus, a, um.
comprímere vel dígito prémere.
puntera: (contrafuerte de cuero que se co-
pulsera: armilla, ae f. Sin: bracchiale, is n. loca en la punta de algunos zapatos) cálcei
887
puntero
spículum. Uso: - de charol, spículum lúci- cardinales, quattuor mundi cárdines // hasta
dum. cierto -, aliquátenus; quadámtenus; hasta qué
-, quousque vel quo usque; quátenus; hasta
puntero: (punzón para señalar) rádius, ii m. tal - que, a tal - que, eo usque, ut; usque ádeo,
Sin: virga. ut; - por -, singillatim, singulatim // estar a -
de, in eo esse, ut; estoy a - de partir, profec-
puntilla: dentículi, orum mpl. Uso: - de tul, turus sum // - muerto (del émbolo), quietis
dentículi tutelenses; andar, caminar de pun- locus; - muerto inferior, inférior quietis
tillas, summis pedum dígitis gradi. locus; - muerto superior, supérior quietis
locus.
punto: (signo de puntuación) punctum, i n.
Sin: interpúnctio. Uso: dos -, duo puncta; - puntuación: (acción y efecto de puntuar) in-
final, punctum finale; - pequeño, punctum terpúnctio, onis f. Sin: interpunctum; verbo-
pusillum; - suspensivos, signum (vel puncta) rum interpúnctio // (manera de puntuar)
reticéntiae; - y coma, semicolon, i n; punctum interpungendi rátio // (signos de puntuación)
et comma; punctum et vírgula; punctum cum interpuncta vel interpunctiones verborum.
vírgula; vírgula punctata // (puntada de cos- Sin: interductus, uum mpl; interpuncta inter-
tura) punctum, i n. Sin: punctura; sutura. valla. Uso: marcar, señalar la -, v. puntuar.
Uso: - ruso, punctum spinarum speciem ími-
tans; - de adorno, punctum oculatum vel puntual: (que llega a un lugar o parte de él
exornativum; - de cadeneta, punctum catenu- a la hora convenida) tempestivus, a, um. Sin:
latum; - de cordón, punctum funiculare; - de promptus // (pronto, diligente, exacto en
cruz, punctum decussatum, - de espada, hacer las cosas a su tiempo) díligens, entis.
punctura transversária; - de trencilla o de es- Sin: exactus; accuratus; álacer vel álacris.
piga, punctum granulatim factum; punctum
órdinem grani ímitans; - por encima, punc- puntualidad: (cuidado y diligencia en llegar
tum imbricatum // (punto o materia diferente a un lugar o partir de él a la hora convenida)
de que se trata en un discurso) punctum, i n. tempestívitas, atis f. Sin: promptitudo, dĭnis f
Uso: - esencial, rei caput; puntos de disen- // (cuidado y diligencia en hacer las cosas a
sión, puncta dissensionis; - pequeño, púnctu- su debido tiempo) diligéntia, ae f. Sin: accu-
lum; punctillum; los - principales de la rátio; sedúlitas.
gramática latina, grammáticae latinae puncta
praecípua; aquí finca el -, hoc opus; hic labor puntualización: pressa definítio. Sin: cir-
est; tocar el - justo, rem acu tángere // - de cumscripta explicátio.
ebullición, punctum ebullitionis; - de fusión,
de licuefacción, fusurae vel liquationis calor puntualizar: presse vel bréviter definire.
// - culminante, summum, i n; culmen (-mĭnis
n); fastígium; vertex (-tĭcis m) // (fig, modo puntualmente: punctuáliter. Sin: tempestive;
de ver) - de vista, opínio, onis f. Sin: rátio; in témpore.
respectus, us m; senténtia; cogitatum; sensus,
us m; iudicandi vel iudícii rátio. Uso: desde puntuar: (poner en la escritura los signos
todos los - de vista, ómnibus pártibus; omni ortográficos) interpúngere. Sin: punctis
ex parte; ómnibus númeris; desde diversos - distínguere vel notare. Uso: - un texto, textum
de vista, non una ex parte; desde algún - de interpúngere // (calificar el acto de un exa-
vista, áliqua ex parte // Geogr, los cuatro - men o señalar los puntos en cualquiera com-
888
purificador
889
purificar
purismo: purismus, i m. Sin: puri sermonis puzolana: puteolana, ae f (terra). Sin: puteo-
exáctio, affectátio, stúdium, amor; puri ser- lanus pulvis (-vĕris m).
monis exáctio diligentíssima vel (en mal sen-
tido) molestíssima; pátrii sermonis tutela vel puzle o puzzle: (crucigrama) lítterae decus-
custódia. Uso: - exagerado, nímium vel púti- satae. Sin: lítterae implexae.
dum puri sermonis stúdium // neo-, neopuris-
mus, i m. Sin: instauratum puri sermonis
stúdium; instaurata sermonis púritas.
puritanismo: puritanismus, i m.
purulencia: puruléntia, ae f.
purulentamente: purulente.
890
Q
quántico, v. cuántico. quepis: kepísium, ii n. Sin: galerículum; cap-
pícula proiecturā munita.
quebrado: Mat fractus númerus.
queratina: ceratina, ae f.
quebrantador: exstinctor, oris m.
queratitis: ceratites vel keratites, is f. Sin:
quebrantapiedras: saxífraga, ae f. córneae inflammátio.
quebrar: decóquere. Sin: defícere; corrúere; querer: velle. Uso: ¿qué quieres?, quid vis?;
decóquere creditóribus; facultátibus défici // quid tibi vis?
- fraudulentamente, creditores decoquendo
fraudare. Uso: estar próximo a -, in aere querosén o queroseno: liquor kerosénicus.
alieno vacillare.
quesera: (la mujer que hace o vende queso)
queda: domuegréssio vétita vel interdicta. caseária, ae f Sin: caseorum coctrix vel vén-
ditrix // (lugar donde se fabrican quesos) v.
quehacer: negótium, ii n. Sin: opus, óperis quesería // (vasija de barro, que se destina
n; ópera, ae f. para guardar y conservar los quesos) váscu-
lum caseárium. Sin: theca caseária.
queilofagia: cheilophágia sive -phagīa, ae f.
Sin: frequens suorum labiorum morsus (-us quesería: (lugar donde se hace el queso) ca-
m). seale, is n. Sin: officina caseária // (tienda en
que se vende queso) taberna caseária.
quelotomía: cheletómia sive -tomīa, ae f.
Sin: chelae caesura; hérniae séctio. quesero: adj caseárius, a, um // (persona que
hace o vende queso) caseator, oris m. Sin: ca-
quemado: ustus, a, um. Sin: combustus; seárius, ii; caseorum ópifex; cásei coctor vel
exustus; perustus; arsus; crematus; concre- vénditor
matus.
quesillo o quesito: caséolus, i m.
quemador: ignis iniectórium, ii n.
queso: cáseus, i m. Sin: pressum lac. Uso: -
quemadura: ústio, onis f. Sin: combústio; fresco, cáseus recens; - lombardo, cáseus ací-
exústio; ustura. dulus; - parmesano, parmensis cáseus; - ra-
llado, cáseus tritus; - suizo, helvéticus
quemarropa: a -, (desde muy cerca) cómmi- cáseus; - de bola, de Holanda, cáseus báta-
nus. Sin: prope; própius; próxime // (de modo vus; - de cabra, de oveja, de vaca, caprinus,
brusco) aspériter. Sin: acerbe; ácriter. ovinus, vaccīnus cáseus; hacer -, cáseum fá-
cere; cáseos figurare.
quepi, v. quepis.
quicio: cardo, dĭnis m. Uso: fuera de -, v.
891
quiebra
892
quintaesencia
quimismo: chimismus vel chemismus, i m. quincenal: (que dura una quincena) bisheb-
domadalis, e. Sin: semiménstruus; seméstrii
quimiurgia: chemiúrgia sive -urgīa, ae f. Sin: (gen); dimidiati mensis (gen); quíndecim die-
chémica elaborátio; chímica conféctio. rum (gen); bis in mense; alternis hebdóma-
dis.
quimo: chymus vel chymos, i m. Uso: con-
vertir en - el alimento, v. quimificar. quinina o quinino: chininum, i n.
893
quintal
dulla. Uso: la - del discurso, sucus orationis; nibus hariolátio vel divinátio. Uso: profesar
la - del ingenio, acris ingénii ácies. la -, ex mánibus hariolari vel divinare.
894
Qumran
quitasol, v. sombrilla.
895
R
rabadilla: (en las aves) clunis, is f. tilis, e; génticus; géneris, stirpis, gentis (gen).
Uso: conflicto -, conténtio phylética; discri-
rábano: ráphanus, i m. Sin: raphánulus; rá- minación -, discriminátio phylética; odio -,
pulum, i n; rápula, ae f. phyléticum ódium.
racial: phyléticus, a, um. Sin: éthnicus; gen- racismo: razismus i m. Sin: stírpium discri-
896
radical
men (-mĭnis n); discriminátio phylética; elá- radiactivo: radioactivus, a, um. Sin: rádios
tio phylética discriminatrix; própriae stirpis edens vel elíciens; rádiis agens; radiante vi
elátio; phyléticum ódium; rábies éthnica; stú- agens vel práeditus. Uso: cobalto, hierro,
dium suae cuiusque stirpis; suae cuiusque yodo ... -, radiocobaltum, radioferrum, ra-
stirpis véluti cultus. Uso: toda apariencia de dioiódium; cuerpo, corpúsculo -, corpus, cor-
-, quaevis spécies iniqui inter gentes discrí- púsculum radios edens; elemento -,
minis. elementum radioactivum; material -, res rá-
dios elíciens; metal -, metallum radiante vi
racista: razista, ae m. Sin: razismi fautor; práeditum ; metallum radiante vi agens; nube
phyléticus osor; allophylorum osor; própriam -, nébula infecta rádiis; polvillo -, pulvis
stirpem extollens; géneris sui acérrimus as- (-vĕris m) radiante vi agens; volver - una
sertor; stirpis (vel gentis suae, vel géneris sui) cosa, álicui rei vim radiorum incútere.
acérrimus vel immódicus assertor.
radiador: (aparato de calefacción) calorífe-
racket: (estafa) illícita pecúniae exáctio rum, i n. Sin: radiatórium, ii n; radiator, oris
(-onis f). m (apparatus, us m) ; caloris radiator; instru-
mentum caloríficum // (serie de tubos por los
radar: radar indecl. Sin: radárium, ii n; radar, cuales circula el agua destinados a refrigerar
aris n; radiodetector; radiotelémetrum; appa- los cilindros de algunos motores de explo-
ratus (-us m) radárius; radioëléctricum instru- sión) radiatórium, ii n. Sin: túbuli radiatórii;
mentum; instrumentum radioëléctricum v. refrigerador.
detectórium; instrumentum radioëléctricum
explorationis; radioëléctricum instrumentum radial: radialis, e; v. radiofónico.
praemonitórium vel praenúntians. Uso: - con-
tra la niebla, radárium contra nébulam; ma- radiante: rádians, antis.
nejar el -, radar (vel radárium, vel apparatum
radárium) administrare. radiar: (emitir señales, palabras o sonidos
por radiodifusión) transmíttere, míttere,
radiación: (emisión o difusión de energías emíttere. Sin: édere; diffúndere; radiophó-
en forma de rayos rectilíneos) radiátio, onis f. nice emíttere // (Fís, despedir rayos de luz
Sin: radiorum emíssio vel diffúsio. Uso: - o de calor) radiare vel radiari. Sin: rádios
atómica, radiátio vel irradiátio atómica; - emíttere vel fúndere.
electromagnética, radiátio electromagnética;
rádii electromagnétici; sucíneae eléctridis radical: (relativo al principio de una cosa)
rádii; - ultravioletas, radiationes ultraviolá- radicalis, e; innatus, a, um. Sin: ingénitus; ra-
ceae // (radiodifusión) v. esta voz. dicalis, e; radícitus agens. Uso: vicio -, vítium
innatum vel ingénitum // (completo, total) ra-
radiactividad: radioactívitas, atis f. Sin: vis dicalis, e. Uso: curación -, radicalis curátio;
rádians; irrádians vis; vis rádiis agens; vis rá- curátio, quae radícitus (vel stírpitus, vel pé-
dios diffundendi; radiorum áctio; radiorum nitus, vel fúnditus) evellit morbum eiusque
edúctio; radios eliciendi facultas; concretam causas; - novedad cristiana, radicalis nóvitas
vis radiorum. Uso: - artificial, radioactívitas christiana; remedio -, remédium radicale (vel
artificialis; estudiar la - del sol, solis virtutem gravíssimum, vel efficacíssimum) // (partida-
radioactivam investigare. rio de reformas absolutas en materia polí-
tica) extrema sequens, entis. Sin:
897
radicalismo
extremarum rerum (novarum) sectator; rei num sinuale, - de cinco válvulas, scrínium
públicae fúnditus innovandae studiosus; undísonum quinque fístulis instructum; las
rerum radícitus commutandarum studiosus; ondas de la -, radioëléctricae undae; radio-
qui rem públicam radícitus commutare cupit phónicae undae; aethériae undae; - transistor,
vel nítitur. Uso: diputados, senadores -, de- instrumentum transistorianum ; - transistor
putati, senatores radicales; partido -, fáctio para coche, undísonum scriníolum autorae-
radicalis; fáctio extrema sequens; fáctio dis paratum; radiophónulum autocinetis pa-
eorum, qui rem públicam radícitus commu- ratum vel aptum; por -, radiophónice //
tare nituntur; miembro del partido -, radicalis, (estación emisora) radiophōnum emissó-
is m. rium; státio emissória vel radiophónica. Uso:
- Nacional de España, Státio Radiophónica
radicalismo: radicalismus, i m. Sin: radicá- Hispánica; - Vaticana, Radiophónium Vatica-
lium doctrina, theória, systema; rerum péni- num; Vaticana Státio Radiophónica; estudios
tus (vel radícitus) commutandarum stúdium; de - Barcelona, Officina Stationis Barcino-
stúdium áliquid (v. gr. sciéntiam, religionem) nensis // apagar la -, radiophōnum exstín-
radícitus reformandi (vel fúnditus renovandi). guere; disminuir, bajar el volumen de la -,
Uso: - político, civitatis fúnditus innovandae radiophónii vim demíttere; encender, prender
rátio vel stúdium. la -, radiophōnum accéndere; escuchar la -,
radiophónium auscultare; oír por -, radiophó-
radicalmente: radicáliter. Sin: radícitus; pé- nice audire; mandar un telegrama por -, ra-
nitus; fúnditus. Uso: estar - ordenado a, esse diotelegráphiā áliquid míttere; transmitir por
radicáliter ordinatum in + ac; transformar -, -, per rádium diffúndere vel míttere; radio-
radícitus transformare. phónice nuntiare.
898
radiografía
899
radiografiar
900
raid
901
raíl
f // (como competición) rápidus procursus. rami, orum mpl // fig divísio in partes.
Sin: rápida procursátio; procursationis (vel
longi cursus) certamen (-mĭnis n); velocitatis ramificar: ramificare. Sin: ramos édere, dif-
certamen. fúndere, prodúcere; ramis diffundi // ramifi-
carse: partiri; dívidi; dígeri (in ramos, in
raíl, v. carril. bráchia, in córnua).
raíz: radix, īcis f. Uso: - cuadrada, cúbica, ramillete: (ramo de flores formado artificial-
radix quadrata, cúbica; extracción de la - mente con flores cortadas) florum fascículus.
cuadrada, radicis quadratae investigátio; ex-
traer la -, radicem extráhere // Gram radix. ramilletera: florum vénditrix (-icis f).
Sin: basis, is (ac -im, abl -i) f.
ramito: rámulus, i m. Sin: ramúnculus; súr-
rajá: Indorum princeps (-cĭpis m), régulus. culus.
Sin: índicus régulus.
ramo: ramus, i m. Uso: - de locura, áliquid
rallador: rádula, ae f. Sin: scóbina, ae f; scó- stultítiae vel deméntiae; cada uno tiene su -
bina culinária. de locura, nemo stultítiae omnino expers est.
rallar: comminúere. Sin: scóbinā abrádere, rampa: ascensus, us m. Sin: gradus, uum
comminúere; ad scobes (vel ad mículas) redí- mpl // - de lanzamiento, turris aëroplanis (vel
gere. missílibus) eiciendis.
902
rastrillo
raquicentesis: rachicéntesis vel rhachicén- rastrillar: (pasar la rastra por los sembra-
tesis, is f. dos) cratire. Sin: occare, occaecare; péctine
vérrere. Uso: - el terreno, terram rastro erá-
raquídeo: rhachídeus, a, um. Sin: rháchidis dere; péctine vérrere humum // (recoger con
(= del raquis). el rastro la parva) tritam messem rastro
collígere, cógere, racemari // - para desterro-
raquis: (columna vertebral) rhachis, ĭdis f. nar, glebas infríngere vel in púlverem redí-
gere.
raquítico: adj rhachíticus, a, um. Sin: rha-
chítide laborans; detortis membris; córpore rastrillo: (instrumento que sirve para reco-
detorto // (fig, exiguo, mezquino) exíguus, a, ger hierba, paja, etc.) raster, tri m; rastrum, i
um. Sin: parvus, paucus; angustus; pusillus, n. Sin: pecten, tĭnis m; rastri, orum mpl. Uso:
levis, ténuis // sust rhachíticus, i m. Sin: qui - pequeño, rastellus, i m; allanar la tierra con
rhachítide laborat. el -, cratire, pectinare, occare; arrastrar con
el -, péctine vérrere; recoger el heno con el -,
raquitis: rhachitis, ĭdis f. Sin: scoliosis; spi- péctine faenum collígere // (verja levadiza a la
nae distórtio, defórmitas, právitas, curvatura, puerta de algunas plazas de armas) cata-
curvamen (-mĭnis n), morbus. racta, ae f. Sin: erícius vel herícius.
903
rastro
rastro: (rastrillo) v. esta voz // (vestigio, hue- pora; vacivae vel subsicivae horae. Uso: a -
lla) v. pisada. perdidos, subsecivis in horis; trabajos hechos
a - perdidos, subsicivae óperae; conceder un
rasura: rasura, ae f. Uso: - de los pelos, ra- - de descanso, tempus vacivum laboris álicui
sura pilorum. dare.
rasuradora: novácula, ae f. Uso: - eléctrica ratón: mus, muris m. Sin: sorex, rĭcis m.
de baterías, novácula pilis eléctricis íncita vel Uso: de -, murīnus; soricīnus.
acta; - eléctrica con cabeza móvil, novácula
eléctrica cultellis versatílibus; v. afeitadora. ratonera: (trampa para ratones) muscípula,
ae f, muscípulum, i n.
rasurar: rádere. Sin: rasitare.
ravioles: líxulae, arum fpl. Sin: rabíolae,
rata: mus (muris mf) maior. Sin: mus rattus. arum fpl; pastilli farti.
Uso: - de cloaca, mus decumanus vel deci-
manus. raya: (guión largo) línea, ae f. Uso: dos -,
binae linéolae; duae líneae; dos - horizonta-
rata parte, v. prorrata. les, verticales, duae líneae horizontales, ver-
ticales // (separación de los cabellos que deja
ratear: per evulsionem furari. Sin: in público ver la piel) capillorum discrimen (-mĭnis n).
auferre; palam spoliare. Sin: discrimen comae; capillorum sulcus vel
discrimen. Uso: hacerse la -, capillorum sul-
ratera: (ratonera grande para ratas) v. ra- cum dúcere.
tonera.
rayo: rádius, ii m. Uso: rayos alfa, alpha-
ratería: fúrtulum, i n. Sin: ablátio occulta; rádii; rádii alpha; - catódicos, rádii cathódici;
evúlsio furtífica. - cósmicos, rádii cósmici; - directo, tangente,
rádius directus, tangens; rayos gama, rádii
ratero: latrúnculus circumforáneus. gamma; rayos láser, rádii lasérici; - lumino-
sos, rádii luminosi; rayos ultravioleta, solis
ratificación: ratificátio, onis f. Sin: confir- rádii perviolácei vel ultraviolácei; - visual, rá-
mátio; comprobátio; ratihabítio; obsignátio; dius visualis; rayos X, roentgeniani rádii; X
pública confirmátio; confirmátio públice rádii; rádii líttera “X” designati.
data; pública fides. Uso: - de la constitución,
ratificátio constitutionis. rayón: rayon n indecl. Sin: radíolum, i n;
radiosum (séricum).
ratificar: ratificare. Sin: confirmare; appro-
bare; sancire; ratum habere, dúcere, fácere. raza: phyle, es f. Sin: stirps, pis f; genus,
Uso: - la constitución europea, constitutio- nĕris n; gens, gentis f. Uso: la - humana,
nem europaeam sancire. genus humanum; gens humana, hóminum
genus; de pura -, purae stirpis; semínii puri.
rating, v. clasificación.
razia: praedátio, onis f. Sin: depraedátio;
rato: - libres, - perdidos, - de ocio, tempus vastátio; populátio; depopulátio; diréptio.
sepósitum. Sin: subseciva vel subsiciva tém- Uso: hacer una -, praedari; depraedari.
904
real
razón: (facultad de discurrir) mens, mentis f. adversárius; obnixus; obsistens, obnītens; re-
Sin: rátio, onis f // (argumento o demostra- bellis, e. Uso: ánimo -, voluntad -, obnixus
ción) rátio. Sin: argumentum. Uso: dar - a al- ánimus; obnixa voluntas; obsistens animus
guien, álicui assentiri (de áliqua re); tener -, vel voluntas; obnitens ánimus vel voluntas;
recte dícere vel fácere; fuerza de la -, rationis obnitendi voluntas // sust reactionárius, ii m.
vis; razones de la fuerza, vis rationes; ¡tienes Sin: (contrario a las innovaciones) novis
-!, recte dicis! // (motivo, causa) causa, ae f. rebus repugnans, resistens, obnitens, obsis-
Sin: rátio. Uso: - política, rátio política; con tens; (tradicionalista) regredientis humanita-
-, (óptimo) iure; sin -, sin motivo, sine ra- tis studiosus; véteris cogitandi agendique
tione; nulla vel sine causa; iniúriā; immérito; rationis studiosus vel fautor; pristinarum
con o sin -, iure aut iniúriā // (derecho, justi- rerum fautor; véteris moris tenax; retrógra-
cia) ius, iuris n. Sin: iustum, i n. dus; laudator témporis acti; (en sentido polí-
tico) legum atque institutorum pristinorum
razonable: rationábilis, e. Sin: rationalis; studiosus.
iustus; rationi cóngruens, consentáneus, con-
véniens; cum ratione cohaerens. reactivación: redintegrátio, onis f. Sin: reno-
vátio; restaurátio; restitútio; ad prístinum
razonablemente: rationabíliter. Sin: rationá- usum renovata aptátio; ad prístinam navita-
liter; ad rationem; cum ratione; iuste; recte. tem excitátio; ad prístinum munus (-nĕris n)
redúctio.
reacción: (acción que resiste o se opone a
otra, obrando en sentido contrario a ella) re- reactivar: redintegrare. Sin: renovare; res-
púlsio, onis f vel repulsus, us m; repercússio; taurare, restitúere; resuscitare; ad usum íte-
opposítio; repugnántia; repugnátio; vis con- rum aptare.
trária. Uso: avión a -, aëronavígium inversa
(vel contrária) vi propulsum; vencer la fuerza reactivo: adj in contrárium agens. Sin: vim
de -, obtúndere ímpetum repulsūs // (tenden- contráriam habens; contrárius // Quím reac-
cia tradicionalista en lo político) véterum tivus, a, um; réagens // sust contrária vis; vis
institutorum stúdium; legum atque instituto- repercútiens vel contra agens; vis vel áliquid
rum pristinorum stúdium // (en sentido cul- in contrárium agens // Quím reactivum, i n //
tural, social ...) reáctio, onis f. Sin: rerum (test) proba, ae ; v. test.
pristinarum stúdium; regredientis humanita-
tis stúdium; regressus (-us m) ad véteres co- reactor: (avión que usa motores de reacción)
gitandi agendique rationes. Uso: - escéptica, v. jet // (parte de una central nuclear) reactó-
reáctio scéptica // (Med, efecto secundario rium, ii n. Sin: reactrum. Uso: - atómico, re-
de un remedio o terapia) reáctio, onis f // Fís, actrum atómicum; ergastérium energiae
Quím reáctio. Uso: - en cadena, reáctio cate- atómicae; - nuclear, reactórium vel reactrum
nata; reáctio continuata; vis contrária et con- nucleare; núcleo del -, medulla reactralis vel
tínua. reactri.
reaccionar: renīti álicui. Sin: obnīti, resís- reafirmar: rursus vel íterum affirmare. Sin:
tere, obsístere, offícere, adversari, repugnari dénuo confirmare, assérere, asseverare.
álicui.
real: realis, e. Sin: verus; certus; in natura
reaccionario: adj reactionárius, a, um. Sin: pósitus; qui re ipsa est; ad rem vel ad realita-
905
real
tem spectans. Uso: mal -, malum quod revera justo sentido de la realidad) recto vel sano
est. rerum iudício práeditus // (sust, partidario
del realismo en filosofía) realista, ae m. Sin:
real ( Inform) realis, e. Uso: floating point realismi sectator, studiosus, professor // (en
value, númerus vel valor realis. campo artístico) veri vel veritatis imitator.
Sin: realitatem íntuens; qui verum imitatur;
realeza: regálitas, atis f. Sin: regalis maies- nímius naturae imitator; qui rerum veritatem
tas, dígnitas, potestas. Uso: - de la Virgen imitatur vel repraesentat; qui veram rerum
María, regalis dígnitas Beatae Vírginis Ma- speciem intuetur // (partidario de la monar-
riae; fiesta de la - de Cristo, sollémnitas Do- quía) monárchiae (vel régiae potestatis, vel
mino Nostro Iesu Christo universorum regi regis) fautor // - en juzgar, ex ipsa rerum na-
dicata; vivir la - cristiana, christianam rega- tura iúdicans; juicio, pensamiento -, iudícium
litatem vívere. íntegrum; mens íntegra; de manera -, no teó-
rica, re, non cogitatione.
realidad: reálitas, atis f. Sin: res, rei f; res
ipsa. Uso: - actuales, hodiernae realitates; - realización: (el llevar a cumplimiento) efféc-
sociológica, reálitas sociológica; - tempora- tio vel conféctio (-onis f) . Sin: effectus, us
les, realitates temporales; - teológicas, verita- m. Uso: - práctica, práctici effectus mpl //
tes theológicae; veritates divínitus patefactae; (resultado) effectus. Sin: éxitus (-us m) // (la
la - de la vida, reálitas vitae; ajeno a la -, ab cosa hecha) opus, óperis n. Sin: res, rei f.
ipsa realitate alienus; a mi parecer, la - es que
..., res quidem se mea senténtiā sic habet ut realizar: realizare. Sin: (áliquid) éxsequi;
...; respetar la - objetiva, fidem veritatis ser- perfícere; effícere, confícere; ad effectum ad-
vare. dúcere, dedúcere, perdúcere; ad rem vel in
rem addúcere; ad éxitum perdúcere. Uso: - el
realismo: (doctrina o sistema de los filósofos propio perfeccionamiento, ad ánimi perfec-
que atribuían realidad a las ideas generales) tionem sese perdúcere; - un pensamiento, co-
realismus, i m // (realidad objetiva) res ipsae gitatum ad effectum dedúcere; - un proyecto,
ut sunt // (sistema estético) realismus. Sin: consílium éxsequi; propósitum ad rem addú-
verismus; veritatis repraesentátio vel imitátio; cere; - un sueño, sómnium verum evádere;
veri imitandi doctrina; nuda rerum imitátio; poder - algo, parem esse álicui rei exsequen-
accurata vel diligentíssima rerum imitátio; dae // realizarse, ad effectum perduci. Sin:
verae speciēi rerum stúdium // (justo sentido fíeri; certum vel verum fíeri.
de lo real) realismus. Sin: prudéntia; rectum
vel sanum rerum iudícium // (doctrina u opi- realmente: re vera. Sin: re ipsa; reapse; reá-
nión favorable a la monarquía) opínio mo- liter.
nárchiae favens. Sin: senténtia régiae
potestati favens // (partido de los fautores de realpolitik: ars política realis.
la monarquía) partes (-ium fpl) monárchiae
(vel régiae potestatis, vel regis) fautorum. realquilar: íterum locare.
Sin: monárchiae fautores.
reanimación: (conjunto de medios terapéu-
realista: (adj, práctico, experimentado) pru- ticos destinados a restablecer las funciones
dens, entis. Sin: ad realismum pértinens; ad vitales) redanimátio, onis f. Sin: reféctio ví-
veri imitationem áttinens // (provisto de un rium; ad vitam revocátio.
906
rebelde
reanimador: redanimationis peritus vel cul- reasunción: resúmptio, onis f. Sin: nova as-
tor. súmptio; in prístinum statum restitútio.
reanimar: (restablecer las funciones vitales) rebaja: minútio, deminútio, imminútio, onis
redanimare. Sin: a morte revocare // (confor- f. Sin: dedúctio; detráctio; remíssio; laxa-
tar; dar vigor; restablecer las fuerzas) refí- mentum; levamentum. Uso: - de los víveres,
cere. Sin: relevare; renovare; confirmare; annonae laxátio; - en el pasaje, itíneris de-
refovere // (infundir ánimo y valor) relaxare. ductum prétium; - en el precio, prétii minú-
Sin: extóllere, tóllere; attóllere. tio; hacer alguna - sobre una cosa, áliquid
dedúcere (vel detráhere) de áliqua re; hacer
reanudar: renectare. Sin: renovare; restau- una - del 5, del 10 %, quinas, denas centési-
rare; rursus annéctere. Uso: - relaciones in- mas partes dedúcere de áliqua re.
ternacionales, necessitúdines inter gentes
(vel inter nationes) renovare. rebajar: (disminuir, quitar algo de una cosa)
áliquid dedúcere (vel detráhere) de áliqua re.
reaparecer: íterum vel rursus apparēre. Sin: Uso: - el precio, prétium minúere vel immi-
dénuo comparēre, apparēre , parēre, exstare, núere; - el precio de los víveres, annonam la-
occúrrere, videri, prodire; dénuo in conspectum xare vel temperare.
venire.
rebajo: canalis, is m.
reaparición: nova apparítio. Sin: nova ma-
nifestátio vel vísio; iterata vísio; iteratus visus rebanada: frustum, i n. Sin: segmentum; la-
(-us m); recúrsio; redítio. mínula. Uso: - de embutido, de mortadela, de
queso, farcíminis, murtati, cásei lamínula; -
rearmar: rursus armare. Sin: arma resúmere; de pan, quadra (-ae f) panis ; panis frustum;
dénuo armis ditare, instrúere, munire. Uso: - cortar en rebanadas, v. rebanar.
una nave, navis armamenta redintegrare, re-
fícere, renovare. rebanador: concisórium, ii n.
907
rebelión
rebelión: rebéllio, onis f. Sin: sedítio; deféc- nefas; incurrió en varias - (en la culpa) sáe-
tio. Uso: apresurar una -, admaturare defec- pius in culpam relapsus est; - en la enferme-
tionem; inducir a uno a la -, áliquem ad dad, recidiva, ae f; novae temptationes morbi;
defectionem incitare. - en el comunismo, relápsio in communis-
mum.
rebobinado: - rápido (por ej., de cinta en un
grabador), recursus, us m. recalcitrante: recálcitrans, antis. Sin: recu-
sans; detrectans; reluctans; repugnans.
rebotar: (botar cualquier objeto al chocar
en algún sitio) resilire. Sin: resultare; repér- recalentar: recalefácere. Sin: ad saturitatem
cuti; solo resultare. Uso: rebotó la pelota en (vel ad satietatem) calefácere vel excalfácere.
el arco, resíluit follis in portam // (rechazar
una cosa a otra que choca con ella) repercú- recamador: plumárius, ii m.
tere. Sin: retúndere; recútere.
recamadora: plumária, ae f. Uso: - en oro,
rebote: (acción y efecto de rebotar) repercús- aurivestrix, icis f.
sio, onis f; repercussus, us m. Uso: - de la pe-
lota, pila solo resultans; de -, recussu; recamar: acu píngere vel ornare.
repercussu o bien se resuelve con resíliens o
exsultans; ej.: devolver la pelota de -, resi- recamo: acu pingendi ars. Sin: plumária ars
lientem pilam remíttere // (fig, de rechazo, de // (obra recamada) opus acu pictum.
resultas) consequenter. Sin: quam ob rem; ex
quo effícitur ut ... // (cada uno de los botes recapitulación: recapitulátio, onis f. Sin:
que después del primero da el cuerpo que re- colléctio; summárium; epítoma, ae f.
bota) resultus, us m.
recapitular: recapitulare. Sin: summatim
rebuscado: (afectado) v. esta voz. collígere, dícere, expónere; capitulatim
dícere; presse dícere; bréviter vel celériter
recadero: cúrsitans administer. Sin: privatus perstríngere; in pauca referre; summa rerum
appáritor. cápita retractare vel repétere; rerum cápita
summatim repétere; comprehéndere.
recaer: (caer nuevamente enfermo) in mor-
bum recídere. Sin: in morbum íterum incí- recargo: onus óneri ádditum vel superáddi-
dere; in morbum rursus cádere vel incídere // tum // (cantidad o tanto por ciento que se re-
(reincidir) in culpam relabi. Sin: in culpam carga a algo, especialmente por retraso en el
rursus labi // (venir a parar en uno los efectos pago) tributum adiectum. Sin: tributi accés-
de alguna cosa) in áliquem recídere. Sin: ad sio vel additamentum; supertaxa, ae f; super-
áliquem pervenire vel redundare. Uso: hacer taxátio; taxae additamentum // (Med,
- la culpa sobre uno, culpam in áliquem con- aumento de calentura) febris incrementum.
ferre; que la pena recaiga sobre él mismo,
poena in ipsum récidat. recaudación: (acción y efecto de recaudar)
pecúniae (vel pecuniarum) exáctio, coáctio,
recaída: relápsio, onis f; relapsus, us m. Sin: colléctio, conquisítio. Sin: tributorum exáctio
recursus, us m. Uso: - en la culpa, in eandem // (cantidad recaudada) pecúnia exacta,
culpam lapsus; repetitum delictum, fácinus, coacta, collecta; pecúniae exactae, coactae,
908
recesivo
collectae. Uso: hacer una buena -, magnam Sin: recéptio // (ocultamiento o encubri-
pecúniam (vel magnas pecúnias) fácere, có- miento) occultátio, onis f. Sin: celátio.
gere, collígere; oficina de la -, exactorum of-
ficina. receptáculo: (cualquier recipiente o cavidad
en que puede contenerse algo) receptáculum,
recaudador: exactor, oris m. Sin: collector; i n. Sin: conceptáculum; conceptus, us m.
coactor. Uso: - de basura, receptáculum purgamento-
rum // (parte axial de la flor; extremo del pe-
recebo: (arena o piedra muy menuda) glárea, dúnculo) receptáculum.
ae f.
receptador: occultator, oris m.
recensión: recénsio, onis f. Sin: existimátio;
iudícium; censura; libri existimátio; censura receptar: (acoger, recibir) receptare. Sin: re-
libri. Uso: - favorable, desfavorable, ópti- cípere; accípere // (ocultar o encubrir) abs-
mum, péssimum iudícium; hacer la - de un cóndere. Sin: occultare; recóndere; celare.
libro, librum recensere vel recognóscere; iu-
dicare de libro; de libro iudícium (vel censu- receptividad: (capacidad de recibir) receptí-
ram) fácere, institúere; libri censuram vitas, atis f. Sin: receptabílitas // (Med, pre-
scríbere. disposición a contraer ciertas enfermedades
de carácter infeccioso) propénsio ad certos
recensionar: recensere. Sin: recognóscere; morbos contrahendos.
examinare; perpéndere; ponderare.
receptor: adj recípiens, entis // (persona que
recepción: (acción y efecto de recibir) recép- recepta o recibe) acceptor vel receptor, oris
tio, onis f. Sin: accéptio. Uso: - radial, radio- m. Sin: recípiens, entis m // (dicho de un apa-
recéptio; recéptio radiophónica; - televisiva, rato) receptórium, ii n. Sin: exceptórium; ex-
recéptio radiotelevisiva // (admisión en un ceptáculum; instrumentum acceptórium vel
empleo, oficio o sociedad) admíssio, onis. receptórium. Uso: - automático, receptórium
Sin: assúmptio; cooptátio // (ceremonia o autómatum, automatárium, automáticum; -
fiesta que se celebra para recibir personas) radiofónico, receptórium radiophónicum;
admíssio, onis f. Uso: - oficial, pública ad- máchina receptrix radiophónica; - telefónico,
míssio; pública ac sollemnis admíssio; so- receptórium telephónicum; - de bolsillo, ra-
lemne - de ciudadanos, amigos, colegas ..., diophonum manuale vel fundale; - televisivo
sollemnis civium, amicorum, collegarum ... de mesa, (receptórium) televisórium men-
admíssio; dar una espléndida -, liberalíssime sale.
vel honorificentíssime coram excípere cives,
amicos, collegas ... // (servicio de un hotel, receptoría: receptória, ae f. Sin: receptória
empresa, etc., encargado de recibir y atender vel acceptória sedes.
a los clientes) recéptio, onis f // (en hoteles,
congresos, etc., dependencia u oficina donde recesión: recéssio, onis f; recessus, us m. Sin:
se inscriben los nuevos huéspedes, los con- secéssio; decéssio; coacta ab ópere cessátio;
gresistas que llegan, etc.) offícium receptó- res oeconómica iacens.
rium.
recesivo: recessivus, a, um. Sin: ad rem oe-
receptación: (acogida) receptátio, onis f. conómicam iacentem spectans.
909
receta
receta: (prescripción facultativa) graphá- reciclar: ad usum iteratum aptare. Sin: rebus
rium, ii n. Sin: praeceptum médicum vel mé- reiectis uti.
dici; médici praescriptum; praescríptio
médica vel medicamentária; iátrica praescríp- recidiva: recidiva, ae f. Sin: relapsus, us m;
tio // - de cocina, praeceptum coquendi. Sin: relápsio; reincidéntia; morbus recidivus; ite-
composítio vel rátio (férculi conficiendi). rata vel nova lápsio; iteratus vel novus lap-
sus.
recetario: praescriptionum medicarum
collectus (-us m), libellus, breviárium. Sin: recinto: saeptum vel septum, i n. Sin: con-
formularum medicarum codicillus, index saeptum vel conseptum; saepimentum; con-
(-dĭcis m), volumen (-mĭnis n). saeptus, us m.
recibidor: (que recibe) receptor vel acceptor recioto: (vino espumante de Verona) vero-
// (antesala) v. esta voz // (saloncito de au- nense vinum.
diencia) salutatórium, ii n. Sin: exédrium, ii
n ; salutatórium conclāve vel cubículum. recipiente: receptórium vel exceptórium, ii
n. Sin: receptáculum vel exceptáculum; ex-
recibimiento: recéptio vel accéptio. Sin: ad- cípulum; vas, vasis n. Uso: - de cristal,
míssio. crystállinum excípulum; - para guardar con-
servas, salsamentárium; - para guardar resi-
recibo: (escrito en que uno afirma haber re- duos, excípulum purgamentárium.
cibido algo) ápocha, ae f. Sin: relatória, ae f;
accéptio, onis f; acceptilátio vel accepti látio; reciprocidad: reciprócitas, atis f. Sin: reci-
ápocha solutae pecúniae; acceptae pecúniae procátio; vicissitudo (-dĭnis f); mútuum; rátio
testimónium; receptionis scriptura, scheda, mútua.
schédula, sýngrapha; receptionis declarátio,
significátio, testimónium. Uso: talonario de recíproco: recíprocus, a, um. Sin: mútuus.
recibos, apocharum volumen; acusar -, ac-
ceptam pecúniam denuntiare; dar un -, apo- recitación: recitátio, onis f. Sin: díctio; orá-
chare; acceptationis lítteras trádere; entregar tio; pronuntiátio.
un -, ápocham subscriptam trádere; acceptam
pecúniam referre; escribir, extender un -, recitador, ra: recitator, oris m; recitatrix, icis
ápocham conscríbere álicui; acceptum áli- f. Sin: récitans.
quid testari vel referre; firmar un -, ápocham
subsignare. recital: (concierto compuesto de varias
obras ejecutadas por un solo artista en un
reciclabilidad: ad iterandum (vel ad usum mismo instrumento) monódia sive -odīa, ae f
iteratum) aptabílitas (-atis f). // (lectura o recitación de composiciones de
un poeta) recitátio, onis f. Sin: cárminum re-
recicable: ad iterandum (vel ad usum itera- citátio.
tum) aptus vel idóneus. Sin: qui, quae, quod
íterum iterumque adhiberi possit. recitativo: recitativus, a, um. Sin: pronuntia-
tivus; declamatórius.
reciclaje o reciclamiento: ad usum iteratum
aptátio. reclamación: reclamátio, onis f. Sin: expos-
910
recogerse
tulátio. Uso: - de los curdos, reclamátio Cur- reclusorio: reclusórium, ii n. Sin: carcer, ĕris
dorum; - de una deuda, exáctio // (querella) m; víncula, orum npl; custódia, ae f.
querela, ae f. Sin: querimónia. Uso: hacer -
públicas, querelas públice testari de + abl; recluta: (mozo alistado para el servicio mi-
públice queri de + abl // (reivindicación) litar) tiro, onis m. Sin: conscriptus; novus
vindicátio, onis f. Sin: flagitátio. Uso: recla- miles; miles tiro; exércitūs vel milítiae tiro.
maciones de la humanidad, flagitationes hu- Uso: alistar reclutas, v. reclutar; conjunto de
manae famíliae. los reclutas de un año, v. reclutamiento.
reclamante: adj y sust reclamans vel reclá- reclutamiento: (acción y efecto de reclutar)
mitans, antis; sust reclamator, oris m. Uso: dilectus vel delectus, us m. Sin: mílitum con-
muchedumbre de reclamantes, turba recla- quisítio; ad milítiae munus convocátio. Uso:
mántium. oficina de -, státio conquisitionis vel evoca-
tionis // (conjunto de los reclutas de un año)
reclamar: (protestar) reclamare vel recla- conscripti, orum mpl; mílites modo cons-
mitare álicui. Uso: - contra las diferencias cripti; novi mílites; tirones mílites; exércitūs
entre los sueldos de las mujeres y de los va- vel milítiae tirones.
rones, contra differéntias inter mercedes fe-
minarum et virorum reclamitare // reclutar: conscribere. Sin: conquírere; milí-
(reivindicar) vindicare áliquid sibi. Uso: - de- tiae ascríbere; scríbere, conscríbere, légere
rechos, iura vindicare // (pedir o exigir con mílites; (mílitum) dilectum habere vel fácere;
derecho o con instancia algo) expostulare. conquisitionem ágere vel fácere; exércitum
Sin: póscere; depóscere, exígere, repétere. scríbere vel conscríbere.
Uso: - ante alguno, expostulare cum áliquo.
recobrarse: (volver en sí de una enfermedad)
reclame, v. publicidad. revaléscere. Sin: convaléscere; réfici; se refí-
cere // (recuperarse de un daño recibido) ac-
reclamo: (anuncio llamativo, propaganda) v. ceptum damnum resarcire.
propaganda // (pájaro que se utiliza para
atraer a otros) illex, lĭcis m. recogedero: (parte en que se recogen o alle-
gan algunas cosas) collectáculum, i n. Sin:
reclinatorio: reclinatórium, ii n. Sin: genu- locus in quo dispersa colliguntur // (instru-
flexórium; génibus flectendis scabellum; mento con que se recogen) collectórium, ii n.
scamnum génibus ponendis; scamnum Deo Sin: instrumentum ad res colligendas.
supplicando.
recogedor: collector, oris m. Sin: coactor //
reclusión: reclúsio, onis f. Sin: custódia; cap- (utensilio para recoger la basura) v. recoge-
tívitas; carcer, ĕris m, in cárcere detineri. dero.
911
recogimiento
recogimiento: meditátio, onis f. Sin: cogitá- tio; recognítio; explorátio; speculátio // (gra-
tio; atténtio; atténtio ánimi; cogitátio in se titud) gratus ánimus. Sin: grata mens.
conversa. Uso: - interior, meditátio; contem-
plátio; lugar de -, recessus, us m; secessus, reconstituyente: adj corróborans vel róbo-
us m; estar en profundo -, in meditatione de- rans, antis. Sin: récreans; refíciens; reconstí-
fixum esse. tuens; vires redíntegrans. Uso: cura -, cura
reconstítuens // sust corroboramentum, i n.
recombinación: Biol recombinátio, onis f. Sin: remédium róborans vel corróborans;
pótio tonótica; medicina salutem refíciens.
recomendable: commendábilis, e. Sin:
commendandus; commendatione dignus. reconstrucción: reconstrúctio, onis f. Sin:
restitútio; reaedificátio; nova constrúctio.
recomendación: commendátio, onis f. Uso: Uso: - material, restitútio materialis; - óptica,
carta de -, lítterae commendatíciae, commen- reconstrúctio óptica.
datítiae, commendatóriae.
reconstruir: reconstrúere. Sin: reaedificare;
recomendado: commendatus, a, um. Sin: íterum aedificare.
laudatus; in prétio hábitus.
reconvención: (acción de reconvenir) admo-
recomendante: adj commendans, antis. Sin: nítio, onis f. Sin: redargútio; obiurgátio //
suffrāgans; favens // sust commendator, oris (Der, demanda contra quien promovió el jui-
m. Sin: fautor m, fautrix f; qui vel quae áli- cio) reconvéntio, onis f. Sin: actionis retórsio;
quem commendat. mútua accusátio vel áctio; vocátio íterum in
ius; áltera in ius vocátio.
recomendar: commendare. Sin: suffragari;
favere; - las almas a Dios, ánimas Deo com- reconvenir: (censurar, reprender a alguien
mendare. por lo que ha hecho o dicho) redargúere. Sin:
increpare, obiurgare // (Der, ejercitar acción
reconcentrado: totus in áliqua re. Sin: in co- contra quien promovió el juicio) reconvenire.
gitatione vel in contemplatione alicúius rei Sin: actionem retorquere; actorem vicissim
defixus. convenire; crimen ínvicem intentare álicui.
912
rectilíneo
recorrido: (acción y efecto de recorrer) per- sala de -, diaeta quietis; diaeta remissionis
cursátio, onis f. Sin: decursus, us m // (espa- ánimi // (en los colegios, suspensión de la
cio que ha recorrido, recorre o ha de clase para descansar o jugar) pausa, ae f.
recorrer alguien o algo) spátium, ii n // (ruta, Sin: ¡se terminó el -!, pausa finita est!; pausa
itinerario prefijado) trames, mĭtis m. Uso: - finitur!
ferroviario, trames ferriviárius.
recrudecimiento: recrudescéntia, ae f.
recortaduras: reségmina, um npl. Sin: exasperátio; exacerbátio; inténtio;
augmentum. Uso: - de la enfermedad, recru-
recorte: (cosa recortada) segmentum, i n. descéntia morbi; - del dolor, doloris inténtio.
Sin: resegmen, mĭnis n. Uso: - de diario, seg-
mentum e diário exsectum; - de papel, char- recrudescencia, v. recrudecimiento.
tae resegmen; - de tejido, téxtilis ( vel texti,
vel textūs) segmentum // - de tiempo, subsici- rectangular: rectangularis, e. Sin: rectángu-
vum vel subsecivum tempus; trabajo hecho lus vel rectiángulus; orthogónius; rectiánguli
en los - de tiempo, ópera (-ae f) subsiciva; formam habens.
opus (óperis n) subsecivum.
rectángulo: adj, v. rectangular. Uso: triángu-
recreación: (acción y efecto de recrear) re- lo -, triángulum recto ángulo (= con un ángulo
féctio, onis f. Uso: - espiritual, reféctio ánimi recto) // sust rectángulum vel rectiángulum, i
// (diversión para alivio del trabajo) relaxá- n. Sin: rectagōnum; orthogōnum.
tio, onis f. Sin: relevamen, mĭnis n; relevátio;
quies; réquies; delectamentum; delectátio // rectificación: rectificátio, onis f. Sin: corréc-
(juego) ludus, i m. Sin: lúdicra, orum npl. tio; emendátio; polítio.
recrear: (crear o producir de nuevo) recre- rectificador: (Mec, operario mecánico que
are. Sin: refícere; restitúere; íterum fácere. maneja una rectificadora) rectificator, oris m.
Uso: - los espíritus abatidos, afflictos ánimos Sin: corrector // (Electr, aparato que trans-
recreare // (divertir, alegrar o deleitar) delec- forma una corriente alterna en corriente
tare. continua) rectificatórium, ii n (fluenti). Sin:
directórium (fluenti).
recrearse: recreari. Sin: delectari; ánimum
refícere et recreare. rectificadora: (persona) rectificatrix, icis f //
(Mec, máquina para rectificar piezas metá-
recreativo: lúdicer, cra, crum. Sin: delec- licas) rectificatórium, ii n. Sin: máchina me-
tando idóneus; delectandi causā cónditus; tallis poliendis.
ánimum vel ánimos relaxans (que descansa),
récreans vel refíciens (que recrea), delectábi- rectificar: rectificare. Sin: corrígere; emen-
lis vel delectans (que divierte). Uso: medios dare // (Quím, purificar líquidos por destila-
-, auxília ad ánimi relaxationem. ción) purgare vel perpurgare. Sin: dénuo
destillare.
recreo: (acción de divertirse) ludus, i m. Sin:
lúsio, onis f; lusus, us m; lusitátio; lúdicrum; rectilíneo: rectilíneus, a, um. Sin: rectis lí-
delectátio; delectamen, mĭnis n; delectamen- neis constans // (del carácter o comporta-
tum; oblectamentum; quies; réquies. Uso: miento de las personas exageradamente
913
rectitud
rectas) immódice vel nimis rectus. gares) cúria, ae f. Sin: párochi vel curionis
domus (-us f), aedes (-is f); curialis domus;
rectitud: próbitas, atis f. Sin: intégritas; áni- cúriae domus vel sedes.
mus probus vel ínteger. Uso: - moral, rectum,
i n; consciente de su -, sibi conscius recti; - de rectoría: (empleo, oficio del rector) v. recto-
vida, proba vita; con -, recte; iuste. rado // (jurisdiccion del rector) rectoris iuris-
díctio // (oficina del rector) v. rectorado.
recto: adj rectus vel directus, a, um. Uso: en
línea -, recta viā; rectā; in directum // (justo) recuerdo: memória, ae f. Uso: - nostálgico,
iustus. Sin: aequus // (honrado) probus. Sin: memória desidérii plena; perder el -, memó-
ínteger, gra, grum // (porción del intestino) riam depónere; transmitir el -, pródere áli-
interáneum, i n. Sin: intestinum rectum. quid memóriae // (acción de recordar)
recordátio, onis f // (recordatorio) monumen-
rector: (persona a cuyo cargo está el go- tum, i n // (souvenir, cosa que se regala en
bierno y mando de una comunidad, hospital testimonio de buen afecto) mnemósynum, i
o colegio) v. director // (superior de Instituto n. Sin: imagúncula; memoráculum; memo-
religioso) superior, oris m. Sin: moderator; riale.
rector; qui praeest. Uso: - Mayor, Rector
Maior; el - Mayor de los Salesianos, Mode- recuperabilidad: recuperabílitas, atis f; (en
rator Supremus Societatis Salesianae // (su- sentido moral) revocabílitas (a vítiis ...); (en
perior de un convento) prior, oris m. Sin: sentido sanitario) sanabílitas (a morbo).
coenóbii antistes, stĭtis m // (párroco o cura
propio) párochus, i m. Sin: cúrio, onis m // recuperable: recuperábilis, e. Sin: recupera-
(persona que rige una universidad o centro tivus; (en sentido moral) a vítiis revocábilis,
de estudios superiores) rector, oris m. Sin: e; redemptionem admittens; (en sentido sa-
moderator. Uso: - de universidad, universita- nitario) sanábilis vel servábilis.
tis (studiorum) rector; práesidens universita-
tis; práesidens universitárius; rector recuperación: recuperátio, onis f. Sin: recép-
universitatis; máximi athenaei moderator; tio; nova acquisítio, comparátio; (en sentido
studiorum universitatis moderator; el - mag- moral) redémptio; a vítiis revocátio vel erép-
nífico de la universidad, rector magníficus tio; ad virtutem redúctio; (en sentido sanita-
universitatis. rio) sanátio; restitútio sanitatis vel
valetúdinis; valetudo restituta. Uso: Econ, -
rectorado: (oficio, cargo, dignidad del rec- económica, incrementum oeconómicum; - de
tor) rectura, ae f; rectoratus, us m. Sin: rec- ciudades, de la libertad, recuperátio úrbium,
toris vel moderatoris munus (-nĕris n), libertatis; comunidades de - de drogadictos,
offícium, dígnitas // (oficina del rector) rec- communitates sanandis homínibus tóxico de-
toris vel moderatoris sedes (-is f) // (tiempo pendéntibus.
durante el cual se ejerce el cargo de rector)
rectoris diutúrnitas. Sin: tempus quo rectoris recuperar: recuperare. Sin: reparare; íterum
munus exercetur. acquírere; (en sentido moral) redímere; a ví-
tiis revocare; e vítiis erípere; ad virtutem re-
rectoral: adj rectoris proprius. Sin: rectoris dúcere. Uso: - una posición, locum repétere.
vel moderatoris (gen); ad rectores pértinens
// (sust, habitación del párroco en algunos lu- recurrente: (persona que entabla o tiene en-
914
redactor
915
redactora
redivivo: redivivus, a, um. Sin: reviviscens; redundante: redundans vel exundans, antis.
renascens; renatus; resurgens. Sin: exúberans; superabundans. Uso: estilo -,
redundans dicendi genus.
redobladura, redoblamiento: duplicátio,
onis f. Sin: geminátio; congeminátio; condu- redundar: redundare vel exundare. Sin:
916
reexpedir
917
reexportación
referencia: (noticia o información sobre al- reflector: reflector, oris m. Sin: pharus, i f;
guien o algo) relátio, onis f; relatus, us m. proiectórium; lucis proiectórium; lucis
Uso: como punto de -, quasi caput ad quod proiector vel repercussor (apparatus); lumi-
réliqua referuntur // (relación, dependencia) nare repercussórium; spéculum lucem reflec-
relátio, onis f. Sin: rátio; necessitudo (-dĭnis tens; lampas (-ădis f) vel lumen (-mĭnis n)
f); respectus, us m; vínculum. Uso: - a Dios, revérberans; lampas lucem proíciens vel re-
necessitúdinis rátio cum Deo. vérberans. Uso: - eléctrico, pharus eléctrica;
lampas eléctrica vi acta lucis fasces proí-
referendario: referendárius, ii m. ciens.
referéndum: plebis scitum. Sin: rogátio; ad reflejado: repercussus, a, um. Sin: reflexus;
pópulum provocátio; suffrágium pópuli; in- reverberatus; resíliens. Uso: luz -, lumen re-
terrogátio pública. Uso: - sobre la constitu- percussum.
ción europea, suffrágium pópuli de
constitutione europaea; convocar un - popu- reflejar: refléctere. Sin: referre; réddere; re-
lar, rogare pópulum; disponer un -, suffrá- verberare; resilire. Uso: la casa se refleja en
gium pópuli institúere; hacer un -, el lago, domūs imáginem lacus récipit, red-
suffrágium pópuli fácere; someter el texto de dit, refert; estas cifras reflejan el estado fi-
la constitución a un -, textum legis funda- nanciero, hae notae aerárium reddunt; el
mentalis ad suffrágium pópuli deferre. alma se refleja en los ojos, ánimus per óculos
(vel ex óculis) éminet.
refinación: polítio, expolítio, perpolítio, onis
f. Sin: exacútio; purgátio; politura; purgatura. reflejo: (que ha sido reflejado) reflexus, a,
um. Sin: repercussus // (Fisiol, involuntario)
refinado: (sobresaliente en una condición involuntárius. Sin: suā sponte factus // (acto
buena) excellens, entis. Sin: éminens; reflejo) reflexus, us m. Sin: actus vel motus
praestans; expolitus, perpolitus; exquisitus; reflexus; involuntária nervorum agitátio.
918
reformado
919
reformador
reformativo: reformatórius, a, um. Uso: de- refrendar: authenticare. Sin: approbare; con-
liberaciones -, deliberationes reformatóriae. firmare; recognóscere; authénticum fácere
vel réddere; authénticum declarare.
reformatorio: sust reformatórium, ii n. Sin:
emendatória domus; aedes púeris corrigendis refrescadura: refrigerátio, onis f. Sin: frigi-
// adj reformatórius, a, um. Sin: emendató- dátio; refrigescéntia.
rius.
refrescante: refrígerans, antis. Sin: refrige-
reformismo: reformismus, i m. Sin: refor- ratórius; refrigerativus; refrigerosus.
mistarum doctrina vel fáctio (facción, bando,
partido). Uso: - político, politicarum refor- refrescar: (renovar, reproducir una acción;
mationum stúdium; publicarum mutationum renovar un sentimiento, dolor o costumbre
praedicátio. antiguos) renovare. Sin: redintegrare; restau-
rare; refícere. Uso: - el recuerdo de alguna
reformista: reformista, ae m. Sin: refor- cosa o de alguien, memóriam redintegrare
mismi sectator, defensor, praedicator. Uso: - alicúius rei vel alicúius; - algo en la memoria
político, politicarum reformationum fautor; de uno, redígere áliquid in memóriam alicú-
publicarum mutationum suasor. ius; - una llaga, vulnus refricare // (atempe-
rar, moderar o disminuir el calor de algo)
refracción: refráctio, onis f. Sin: reverberá- refrigerare. Sin: temperare. Uso: - el aire, ní-
tio; refractus, us m; lucis repercussus (-us m); mios calores temperare; la verdolaga re-
lux repercussa; radiorum duplicátio, reper- fresca los intestinos, porcilaca (vel portulaca)
cussus, repercússio. Uso: - atmosférica, re- refrígerat intestina // (intr, templarse o mode-
fráctio atmospháerica. rarse el calor del aire) refrigéscere. Uso: el
tiempo ha refrescado, caelum mitéscere coe-
refractar: (dicho de rayos luminosos) refléc- pit; nimii calores remiserunt.
tere. Sin: reverberare; repercútere; replicare;
refríngere; resilire. Uso: - los rayos, radios refresco: (bebida fresca o fría) refrígerans,
refríngere vel replicare. antis n. Sin: pótio (-onis f) refrígerans, refri-
geratória, refrigerativa, refrigeratrix; frígida,
refractario: refractórius, a, um. Sin: refrin- ae f; pótio frígida. Uso: tomar un - en el bar,
920
regañina
refrigerativo: refrígerans, antis. Sin: refrige- regaliz o regaliza: (planta) glycyrrhiza vel
ratórius. Uso: bebidas -, refrigerántia, ium glycyrriza, ae f. Sin: glycurhítia; liquirítia //
npl; potiones refrigerantes; remedios -, refri- (trozo de la raíz de esta planta) radix
gerántia; remédia refrigerántia. glycyrrhizae // (pastilla) pastillus glycyrrhízi-
nus.
refrigerio: (alivio que produce una cosa
fresca) refrigérium, ii n. Sin: refrigerátio. regalo: donum, i n. Sin: munus, nĕris n. Uso:
Uso: sentir -, refrigerari; tomar - a la sombra, - de bodas, donum nuptiale; hacer un -,
refrigerari (vel frigus captare) in umbra vel donum dare; artículo para -, apophoréticum,
sub umbra // (alimento moderado que se i n; apophoreta, orum npl.
toma para reparar las fuerzas y continuar en
el trabajo) refectiúncula, ae f. Sin: gustátio; regañina: severa corréctio.
921
regar
regar: irrigare. Sin: irrorare; aquā aspérgere réferens; - comunista, régimen communísti-
vel conspérgere. cum; - corporativo, consociata collégia ár-
tium artificumque; - democrático, régimen
regata: (carrera entre varias lanchas) democráticum; populare régimen; pópuli do-
cymbarum (vel scapharum, vel líntrium) cer- minatus (-us m); popularis civitatis régimen;
tamen (-mĭnis n) vel certátio (-onis f). Sin: - fascista, régimen lictórium; lictória dício;
cymbarum cursus (-us m); remigántium cer- fascale régimen; fascálium dício; - hitleriano,
tamen // (carrera entre varias embarcaciones políticum systema hitlerianum; - monár-
ligeras) certamen náuticum. Sin: navicula- quico, régius dominatus; régium impérium
rum certamen vel certátio; navigiorum vel ná- vel régimen; - parlamentario, régimen parla-
vium certamen // - con veleros, con buques mentare; - político, - de un Estado, régimen
de vela, certamen cursūs velífici; certamen políticum; civitatis genus (-nĕris n); públicae
návium velivolarum; certamen navigiorum administrationis forma; públicae rei forma;
velis instructorum. rerum publicarum réctio; - presidencial, ré-
gimen praesidiale; - republicano, impérium
regatear: conténdere de prétio. populare; - totalitario, tyránnicum civitatis
impérium // - dietético, diaeta, ae f. Sin: vic-
regencia: (acción de regir o gobernar) diréc- tūs rátio; diaetética curátio // Gram constrúc-
tio, onis f. Sin: curátio; procurátio; adminis- tio, onis f.
trátio. Uso: - de un Estado, rei públicae
administrátio; civitatis procurátio // (go- regimiento: (cuerpo militar) regimentum, i
bierno de un Estado durante la menor edad n. Sin: légio, onis f. Uso: - de artillería, regi-
del soberano) (vicária) regni procurátio; con- mentum tormentárium; - de caballería, regi-
sejo de -, supremum consílium regno re- mentum equitatūs; - de infantería,
gendo; supremum regno administrando regimentum peditatūs; péditum légio; que
consílium // (cargo de regente) regentis díg- forma parte del -, legionárius // fig agmen,
nitas, auctóritas, munus. mĭnis n. Sin: turma.
922
regla
nalismi fautor, cúpidus, studiosus; regionis libellus, i m; album, i n; codex, dĭcis m. Uso:
própriae fautor // adj ad regionis própriae stú- - civil, anágraphe, es f; cívium album vel
dium áttinens. index (-dĭcis m); liber cívium index; públicae
cívium tábulae; cúriae offícium registratio-
regionalización: ad ius regionale accommo- nis; incolarum civitatis rerumque familiárium
dátio. tabulárium; del - civil, anagráphicus; - públi-
cos, públicae tábulae; - de apuntes, adversá-
regionalizar: ad ius regionale accommodare. ria, orum npl; - de caja, de las entradas y
salidas, de ingresos y gastos, codex accepti et
regir: Gram recípere. Sin: exígere; régere. expensi; - de cuentas, liber censualis; - de
Uso: “cum” rige el ablativo, “cum” récipit los impuestos, tabellae tributáriae; - de tarje-
(vel éxigit, vel regit) ablativum. tas, chartotheca; - de una administración,
chartae (-arum fpl) negotiales; tábulae vel có-
register (Inform), registro, registrar(se): sust dices rerum administrandarum; anotar en un
regestrum, i n // tr nomen áddere vel profiteri. -, in albo descríbere; in album ascríbere vel
referre; in tábulas referre, conferre, ascríbere,
registrable: aptus vel idóneus ad referendum exscríbere, perscríbere; tábulis mandare; in
in tábulas // (grabable) incisórius, a, um (in libellum (in tábulas, in commentários, in
magnetophónio). acta) referre; anotar en el - civil, in cívium
album referre; in públicas cívium tábulas re-
registrador: (el que tiene por oficio regis- ferre; inscribir bienes en los - públicos, in pú-
trar) contrascriptor, oris m // (persona que blicas tábulas bona referre vel descríbere;
está a la entrada o puerta de un lugar para tener un -, commentárium (vel tábulas, vel ra-
reconocer los géneros y mercaderías que en- tionem) confícere; tener los - de comercio,
tran o salen) scrutator, oris m. tábulas rationum descríbere // (departamento
de la administración pública) civicarum
registrar: (examinar con detención una rerum officina // (timbre de voz o sonido)
cosa) scrutare vel scrutari. Sin: speculari; tonus, i m // (pieza de órgano) pinna, ae f //
inspícere // (transcribir en los libros de un re- (acción de registrar) v. inspección.
gistro público las resoluciones de la autori-
dad o los actos jurídicos de los particulares) regla: (instrumento) régula, ae f. Uso: - gra-
públice inscríbere. Sin: áliquid in acta referre duada, régula in gradus diducta; - de madera,
vel míttere; públicis lítteris mandare; in tábu- lígnea régula // (norma) lex, legis f. Sin: rátio,
las públicas (vel in tábulis públicis) referre; onis f; norma; régula; praescriptum, praecep-
in albo descríbere; in album referre; in tábu- tum; praecéptio. Uso: - empírica, praeceptum
las vel in album transferre // (poner de mani- ex rerum usu sumptum; - gramatical, gram-
fiesto las mercancías para que sean mática lex, grammáticae norma, régula, prae-
examinadas o contadas) aestimandas merces ceptum, praescriptum; grammaticorum lex
patefácere // Ling, - una voz en el dicciona- vel praescriptum; grammáticum praeceptum;
rio, vocábulum ingérere, insérere, recípere // grammática praecéptio; - sintáctica, syntaxis
(grabar) incídere. praeceptum, vel lex, vel norma; - de higiene,
v. higiene; reglas del juego, ludi leges vel ra-
registro: tábulae, arum fpl. Sin: commentá- tiones; reglas de acentuación, v. acentuación
rius, ii m; commentárium, ii n; commentárii, // (ley universal que comprende lo sustancial
orum mpl; acta, orum npl; regesta, orum npl; que debe observar un cuerpo religioso) ré-
923
reglamentación
gula, ae f . Uso: la - de San Benito, régula vel diligéntius ordinare; - los precios, prétia
Sancti Benedicti. continere // (persona que vive bajo una regla
o instituto religioso) regularis, is m. Sin: so-
reglamentación: ordinátio, onis f. Sin: ordo; dalis religiosus; religiosus alicúius órdinis so-
rátio. dalis // (ajustado y conforme a regla) iustus,
a, um. Sin: legítimus; compósitus. Uso: ejér-
reglamentar: normis constitúere. Sin: ordi- cito -, iustus exércitus; gobierno -, iustum
nare; órdine pónere; (rem) dispónere, distri- vel legítimum impérium // (fijo) fixus, a, um.
búere. Sin: certus; status; statutus; status ac certus.
Uso: renta -, status ac certus réditus // (uni-
reglamentario: legítimus, a, um. Sin: regu- forme, sin cambios grandes o bruscos ) ae-
laris, e; ex instituto. qualis vel aequábilis, e. Sin: uniformis;
certus; certus et aequábilis. Uso: movimiento
reglamento: lex, legis f. Sin: ordo, dĭnis m; -, motus aequábilis; motus certus et aequábi-
normae minutae. Uso: - carcelario, carceralis lis.
vel carcerária disciplina; - escolar, lex scho-
lástica; lex quae in scholis exercetur; ordina- regularidad: (calidad de regular) regulári-
tiones scholásticae vel scholares; - vial, tas, atis f. Sin: aequabílitas; ordo; rátio; iusta
ordinátio viária. rátio vel conformátio. Uso: - del curso de los
astros, cursus constans (vel ratus) stellarum
regresión: regressus, us m. Sin: regréssio, re- vel astrorum; - de los fenómenos naturales,
trocéssio, onis f. vicissitúdines rerum et órdines; - del movi-
miento, aequabílitas motūs; motus aequábilis;
regresivo: regrédiens, entis. Sin: regressivus. motus certus et aequábilis; - del pulso, ae-
quus vel stábilis arteriarum pulsus; - de vida,
regreso: (en sentido propio y figurado) re- vitae rátio bene ac sapienter instituta; - en la
gressus, us m. modulación de la voz, vocis conformátio; con
-, ratione et viā (con método); guardar una
regulable: moderábilis, e. gran - en la conducta, recte atque órdine fá-
cere // (puntualidad) diligéntia, ae f. Uso: con
regulación: temperátio, onis f. Sin: moderá- la mayor -, diligentíssime // (justa propor-
tio; moderamen (-mĭnis n). Uso: - térmica, ción) commóditas, atis f. Sin: áequitas; con-
caloris temperátio. veniéntia; congruéntia. Uso: - de miembros,
commóditas et áequitas membrorum // (ade-
regulador: moderator, oris m. Sin: ordinator; cuada disposición) composítio, onis f. Sin:
dispósitor; temperator. Uso: plan -, rátio conformátio; concinnátio. Uso: - de una fi-
(-onis f) aedificatória; rátio aedifícia gura geométrica, symmétria, ae f; - de una
exstruendi // (dispositivo) moderamen, mĭnis frase, composítio; - de miembros, apta mem-
n. Uso: - del sonido, moderamen sónitus; - de brorum composítio; - de rasgos, (recta) line-
velocidades, rota moderatrix velocitatum; amentorum conformátio; congruéntia et
moderamen velocitatis. aequálitas pártium; conveniéntia pártium; -
en la colocación de las palabras, verborum
regular: tr (rem) moderari. Sin: dirígere; or- conformátio (justa colocación); verborum
dinare; temperare // (ajustar una cosa) ordi- concínnitas (simetría) // (exacta observancia
nare. Uso: - el reloj, horológium diligenter de la regla o instituto religioso) observántia,
924
reintegrar
ae f. Sin: stricta vel summa disciplina // (per- reinar: regnare. Sin: imperare; régere. Uso:
fección que resulta de observar las reglas es- - interinamente, regnum ínterim tractare.
téticas) perféctio, onis f. Sin: absolútio;
perféctio atque absolútio. Uso: - de una obra reincidencia: reincidéntia, ae f. Sin: iterata
literaria, elegántia. lápsio; novus lapsus; iteratum vel repetitum
fácinus (-nŏris n), scelus (-lĕris n), delictum.
regularización: ad ius disposítio. Sin: ad Uso: - en el pecado, sáepius iteratum pecca-
legem conformátio. tum; - en la enfermedad, in morbum reláp-
sio.
regularizar: ad legem vel ad ius dispónere,
conformare. reincidente: recidivus,a, um. Sin: qui vel
quae eandem culpam committit. Uso: fiebres
regularmente: (comúnmente) generáliter. -, recidivae febres; pecador -, recidivus pec-
Sin: reguláriter; plerumque; persaepe. Uso: cator; ser -, íterum delínquere; idem fácinus
condiciones - reiteradas, condiciones regu- renovare; in eandem culpam plúries relabi;
láriter iteratae // (conforme a reglas) ad sáepius in idem crimen relabi.
legem; recte; órdine.
reincorporación: recorporátio vel reincorpo-
rehabilitación: rehabilitátio, onis f. Sin: cu- rátio, onis f.
rátio // fig famae reddítio, redintegrátio, re-
novátio; infámiae detráctio; ad (vel in) reincorporar: recorporare vel reincorporare.
íntegrum restitútio; in pristinum restitútio. Sin: rursus incorporare; dénuo corporare; íte-
Uso: - en el honor, in prístinam dignitatem rum cooptare; redintegrare.
(vel in prístinum honorem) restitútio.
reingreso: iterata ingréssio. Sin: iteratus in-
rehabilitar: rehabilitare. Sin: rursus hábilem gressus (-us m) vel intróitus (-us m).
réddere; in prístinum statum restitúere // fig
bonam famam redintegrare. Sin: honorem reino: regnum, i n. Uso: reinos animal y ve-
restitúere // rehabilitarse, bonam sibi famam getal, regna animale et vegetale.
reconciliare vel redintegrare.
Reino Unido de Gran Bretaña: Regnum
reimpresión: reimpréssio, onis f. Sin: áltera Unitum Británniae.
impréssio. Uso: - de la primera edición, nova
impréssio primae editionis. reinserción: iterata insértio (-onis f).
reina: regina, ae f. Uso: - de belleza, formo- reintegración: redintegrátio, onis f. Sin: res-
sitatis regina; - del trigo, de la manzana, etc., titútio; restaurátio; in íntegrum restitútio; in
regina frumenti vel trítici, mali, etc. // (pieza prístinum revocátio.
del juego de ajedrez) regina. Sin: Amazon,
ŏnis f (ac Amázonem vel Amázona). reintegrar: redintegrare vel reintegrare. Sin:
925
reír
926
relativismoe
amistad, amicítiae necessitudo vel coniúnc- dad, en la caridad, pietatis, caritatis lánguor;
tio; amicítia et coniúnctio; - de vecindad, vi- píetas, cáritas lánguens, languescens, defer-
cinitatis coniúnctio // contraer relaciones vescens.
con uno, cum áliquo rationem contráhere;
estar en - de amistad con alguien, esse in relajante: refectórius, a, um. Sin: relaxandi
amicítia cum áliquo; amicítiam cum áliquo vim habens; (espiritualmente) ánimum (vel
gérere; tener - con alguien, cum áliquo ratio- mentem) laxans, levans, állevans, récreans.
nem habere; consuetúdine uti cum áliquo;
tener - comercial con alguien, negótium ha- relajar: laxare vel relaxare. Uso: - el ánimo
bere cum áliquo; se da una - recíproca, recí- con el juego, laxare ánimum lusu; - el ardor
proca relátio habetur // (trato de carácter de la virtud, virtutis stúdium laxare vel remít-
amoroso) coniúnctio, onis f. Uso: entablar tere; - la disciplina, disciplinam remíttere vel
una - sexual, coniunctionem sexualem inire debilitare; - las costumbres, mores remissos
cum + abl // (conexión) relátio, onis f. Sin: (vel resolutos) réddere.
coniúnctio; respectus, us m. Uso: entablar re-
laciones de ayuda, coniunctiones auxiliares relajarse: (en el sentido de distraer o espar-
inire // (relato, exposición, informe) relátio, cir su ánimo) relaxare ánimum. Sin: relaxari
onis f; relatus, us m. Sin: narrátio, renuntiátio, ánimo; relaxare se áliqua re (- con alguna
exposítio (rerum gestarum, dictorum ...). cosa) vel ab áliqua re (dejando a un lado al-
Uso: - escrita, scripta relátio; - radiofónica, guna cosa) // (- en la vida espiritual) ánimi
relátio radiophónica; hacer una -, relationem torpōre (vel languore) áffici. Sin: languori
fácere vel proferre // con - a, quod pértinet (vel torpōri, vel neglegéntiae) se dare.
vel áttinet ad + ac; en - a las circunstancias,
pro ratione adiunctorum. relanzamiento: (reactivación) novus impul-
sus (-us m). Sin: renovatus progressus (-us
relacional: necessitúdinis (gen). Uso: esen- m).
cial dimensión -, essentialis necessitúdinis
rátio. relanzar: (reactivar) refovere. Sin: rursus
promovere // (repeler) reícere. Sin: retor-
relâche, v. relajación. quere; responsórie ícere.
927
relativista
releer: relégere. Sin: íterum légere. religiosa: (mujer que pertenece a una orden
o congregación religiosa) sanctimonialis, is f.
relevador, v. relé. Sin: castimonialis, is f; sanctimonialis virgo;
sanctimonialis múlier; sacra virgo; virgo de-
relevancia: momentum, i n. Sin: magnitudo vota; virgo Deo devota; múlier religiosa; mú-
(-dĭnis f); pondus (-dĕris n); grávitas. lier Deo consecrata.
928
remiendo
rellano: praecínctio, onis f. Sin: scalarum horologiorum fábrica vel officina // (tienda
aréola; scalarum aréola intercalaris. donde se venden) horologiorum taberna.
reloj: horológium, ii n. Uso: - atómico, ho- relojero: (el que hace relojes) horologiárius,
rológium atómicum; - despertador, horoló- ii m. Sin: horologiorum ártifex (-fĭcis m), fa-
gium expergíficum; v. despertador; - bricator, ópifex (-fĭcis m) // (el que los vende)
eléctrico, horológium eléctricum; - electró- horologiorum vénditor, negótians, negotiator
nico, horológium electrónicum; - hidrostá- // (el que los repara) horologiorum refector.
tico, - de agua, clépsydra, ae f ; horológium
hydrostáticum vel hydráulicum; horológium remanencia: Fís remanéntia, ae f.
aquátile vel aquárium; horológium ex aqua; -
solar, solárium, ii n; horológium solárium vel remanente: réliquum, i n.
solare // - de arena, horológium arenárium
vel ex arena; - de bolsillo, horológium gestá- remango: replicatura, ae f vel replicátio, onis
bile, manuale, portábile; - de cuarzo, horoló- f. Sin: refléxio; recolléctio; invérsio.
gium quárzicum vel e quarzo; - de pared,
horológium pénsile; - de péndola, horoló- remanso: aqua stagnans.
gium oscillatórium; horológium perpendí-
culo actum; horológium perpendículi rematar: (tirar al arco, en el fútbol) follem
libramento actum; - de precisión, chronóme- (vel pilam) in portam iácere vel míttere.
trum, i n; perfectus horarum index; - de pul-
sera, horológium brachiale vel bracchiale; rembolso, v. reembolso.
horológium armillare; - de repetición, horoló-
gium sonábile, sonans, sonax (-acis); - de remendar: resarcire vel sarcire. Sin: refícere;
ruedas, horológium rotale vel rotábile // dar reparare; concinnare; reconcinnare.
cuerda al -, horológium inténdere vel retor-
quere; horológii machinationem instrúere vel remendón: veteramentárius, ii m. Sin: sarci-
ágere; horológio machinationem dare; el - nator, oris m; sarcītor; refector; reparator.
falla, horológium aberrat vel mentitur; ¿fun- Uso: sastre -, consūtor, oris m; zapatero -, ve-
ciona el -?, estne horológium in actu?; mira- teramentárius sutor.
mos el - para saber qué hora es, horológium
inspícimus, ut sciamus, quota sit hora; poner remera: (prenda de vestir) intérula, ae f.
el - en hora, horológium ordinare, temperare,
accommodare, instrúere, compónere; mi - remero, ra: remigator, oris m; remigatrix,
anda, marcha bien, horológium meum recte icis f. Sin: remex, -mĭgis m; rémigans, antis.
metitur; adelanta, velócius vel ócius move- Uso: banco de los -, transtrum, i n.
tur; atrasa, retardatur vel léntius movetur;
va cinco minutos adelantado, quinque minu- remesa: (remisión que se hace de una cosa)
tis cítius progréditur; va diez minutos atra- míssio, onis f. Uso: - de dinero, pecúniae mís-
sado, decem minutis retardatur; se paró, sio; pecúnia missa; - de dinero por cheque,
súbstitit vel cónstitit; désiit moveri. pecúniae míssio per mandatum nummárium
// (cosa enviada en cada vez) merx (mercis f)
relojería: (arte de hacer relojes) ars horoló- missa.
gia conficiendi. Sin: ars horológica vel horo-
logiária // (taller donde se hacen relojes) remiendo: sartura vel sutura, ae f. Sin: reféc-
929
remise
remise: coche de -, autoraeda meritória. Sin: rémora: (pez marino) rémora, ae f. Sin:
autocinetum meritórium. echenēis, neĭdis f; reméligo, gĭnis f // (fig,
cosa que detiene o dificulta) rémora, ae f.
remitente: missor, oris m. Sin: mittens, entis; Sin: mora; impedimentum; retardátio; tárdi-
qui mittit lítteras. tas; repágulum, i vel repágula, orum.
remo: remus, i m. Uso: mango del -, remi cá- remordimiento: consciéntiae morsus (-us
pulus; pala del -, palma vel pálmula, ae f // m). Uso: sentir -, consciéntiae morsu cruciari.
Dep remígium, ii n; remigátio, onis f. Sin:
remigandi vel remorum ludus, certamen, cer- remplazable, v. reemplazable.
tátio. Uso: practicar el -, remigare.
remplazar, v. reemplazar.
remoción: (de cosas, sobre todo de vehícu-
los) ablátio, onis f // (privación de cargo o remplazo, v. reemplazo.
empleo) privátio, onis f. Sin: amótio vel re-
mótio; destitútio. remunerativo: quaestuosus, a, um. Sin: lu-
crativus; fructuosus; lucrosus.
remolacha: beta, ae f. Sin: betáceus, i m; beta
vulgaris vel pátula. Uso: cultivo de -, betarum renacentista: adj anagenéticus, a, um. Sin:
cultura. ad renascéntiam áttinens // sust renovationis
homo; “homo novus”.
remolachero: (persona que se dedica al cul-
tivo de remolacha) betarum cultor. renacimiento: (acción de renacer) novus
ortus (-us m). Sin: renovátio (-onis f); nova
remolcador: adj remulcans, antis. Sin: tra- natívitas; ad vitam restitútio vel revocátio.
hens; tractórius; remulco trahens // sust re- Uso: el - de la vegetación, renascentes herbae
mulcator, oris m. Sin: currus (-us m) // (actividad nueva dada a las artes o cien-
remulcans vel tractórius; currus remulco tra- cias) renascéntia, ae f. Sin: reviviscéntia; re-
hens // (embarcación que remolca) navis vel generátio; renovátio; recreátio; restaurátio;
navígium remulcans. Sin: navis vel scapha renovata alácritas. Uso: - artístico, literario,
tractória; navis remulco trahens; linter ad político, restitútio ártium, litterarum, rei pú-
naves remulco adducendas. blicae; - del latín y griego, latinitatis et grae-
citatis renovátio // (período histórico del
remolcar: remulcare. Sin: remulco dedúcere siglo XVI) anagénesis, is f. Sin: renascéntia;
vel tráhere. Uso: cable de -, remulcum; vehí- renascéntia litterarum; renatae vel renovatae
culo remolcado, currus (- us m) remulcatus. lítterae; lítterae redintegratae; renatae vel re-
novatae artes; renatae (renovatae, renascen-
remolino: vertex vel vortex, tĭcis f. tes, reviviscentes) artes ac lítterae; aetas
renatarum litterarum et ártium; aetas e renas-
remolque: remulcus, i m vel remulcum, i n; céntibus (vel e reviviscéntibus) ártibus nun-
- en el que se viaja y se vive, v. roulotte. cupata; aetas, quae a renascéntibus ártibus
nuncupatur. Uso: los autores del -, renascén-
remonta: (compostura del calzado) anterio- tiae auctores; los ingenios del -, renatarum lit-
930
renta
terarum ingénia; desde el comienzo del -, renglón: línea, ae f. Sin: versus, us m. Uso: -
inde a renatis sáeculo XV lítteris; ab exórdio por -, per síngulos versus; escribir dos - a
vel a primórdiis renatarum litterarum; desde uno, áliquid litterarum ad áliquem dare; leer
la época del -, ab aetate litterarum redinte- entre renglones, plus quam significatur in-
gratarum; después del -, post renatas sáeculo tellégere; no escribir ni un -, ne verbum (vel
XV lítteras; post renatas latinas lítteras; post ne lítteram) quidem scríbere; una carta de
renatas véterum lítteras artesque; en el perí- pocos -, lítterae paucorum vérsuum.
odo del -, renatarum litterarum témpore; flo-
rescéntibus de íntegro lítteris; lítteris reno: tarandrus, i m. Sin: rhenus, i m. Uso:
renovatis. - hembra, tarandrus fémina; - macho, taran-
drus mas (maris m); de -, tarandrīnus.
renal: renalis, e. Sin: renum (de los riñones).
Uso: enfermedad -, nephropathīa, ae f. renombrado: famosus, a, um. Sin: céleber,
-bris, -bre; clarus, praeclarus; illustris, e; ín-
rendez-vous, v. cita, entrevista. clitus; insignis, e; famā ingens vel praestans;
notíssimus.
rendición: (acción y efecto de rendir) expug-
nátio,onis f. Uso: - de una plaza, óppidi ex- renombre: nomen vel renomen, mĭnis n.
pugnátio // (acción y efecto de rendirse) Sin: fama, glória, laus, celébritas, opínio.
dedítio (álicui vel ad áliquem). Uso: - incon- Uso: de gran -, magnae opinionis; de - inter-
dicional, dedítio sine ulla condicione; acep- nacional, internationáliter notíssimus; adqui-
tar la - de uno, áliquem in deditionem rir -, famam cónsequi.
accípere vel recípere; obligar a uno a la -, áli-
quem ad deditionem redígere; áliquem in (vel renovable: renovábilis vel innovábilis. Sin:
ad) deditionem impéllere vel compéllere // iterábilis; iterationem vel continuationem ad-
(rendimiento, producto) v. rendimiento // - de mittens.
cuentas, rationum reddítio (-onis f). Sin: ac-
cepti et expensi rátio. renovación: renovátio, vel novátio, vel inno-
vátio, onis f. Sin: redintegrátio; instaurátio
rendimiento: rédditus vel réditus, us m. Sin: vel restaurátio. Uso: - democrática, renovátio
proventus, fructus, us m. democrática; - disciplinaria, disciplinae
instaurátio; - doctrinal, doctrinae redintegrátio;
rendirse: dedi vel se dédere álicui. Sin: in de- - de las costumbres cristianas, christianorum
ditionem venire, deditionem subire; fácere morum renovátio; - de los juegos, instaurátio
deditionem álicui vel ad áliquem; arma trá- ludorum; secreto de la -, íntima renovationis
dere. vis.
renegado, da: abnegator, oris m; abnegatrix, renovador, ra: renovator, vel novator, vel in-
icis f. Sin: abdicator; desertor; apóstata, ae m. novator, oris m; renovatrix, icis f. Sin: instau-
rator; restitutor; redintegrator // adj
renegador: abnegator, oris m. novationem prómovens; novandi vim ha-
bens; progressum inducens vel súscitans.
renegociar: dénuo pacisci. Sin: retractare;
novas pactiones fácere (cum áliquo de áliqua renta: (beneficio que se obtiene de una cosa)
re); (álicui) novas condiciones propónere. réditus, us m. Sin: proventus, us m; vectīgal,
931
rentabilidad
alis n. Uso: - neta, sólidi réditus mpl; la eco- reojo: mirar de -, limis aspícere, intueri,
nomía es una gran -, magnum vectigal est spectare; limis óculis aspícere; obliquis ócu-
parsimónia; - del petróleo, petrólei réditus; lis aspícere // (fig, mirar con enfado o pre-
constituir una - vitalicia, réditus ad vitae tem- vención hostil) áliquem despícere.
pus duraturos institúere // (beneficio anual)
pénsio, onis f. Sin: ánnuum, i vel ánnua, reología: rheológia sive -logīa, ae f.
orum; ánnua pecúnia. Uso: señalar una - a
alguien, ánnuam pecúniam statúere álicui // reómetro: rheómetrum, i n.
(lo que paga un arrendatario) merces, edis f.
Uso: - de un predio, agri vel práedii merces // reoscopio: rheoscópium, ii n.
(deuda pública) pública nómina.
reóstato: rheóstatum, i n; rheóstatus, i m.
rentabilidad: rentabílitas, atis f.
reparación: reparátio, onis f. Sin: restitútio;
rentado: (que tiene renta para mantenerse) redintegrátio, reféctio; sartura. Uso: - de
qui redítibus fruitur // (que disfruta de un se- culpa, satisfáctio.
guro social) pensionárius cautionis socialis.
reparar: reparare. Sin: refícere; restitúere;
rentar: réditum vel proventum párere. restaurare. Uso: - carreteras, stratas restitú-
ere; v. refaccionar.
rentista: (persona que recibe renta) redituá-
rius, ii m; redituária, ae f. reparo: (cosa que se pone por resguardo)
praesídium, ii n. Sin: munimen, mĭnis n; mu-
renuncia: abrenuntiátio, onis f. nimentum; tutela; defénsio. Uso: - contra la
lluvia, munimen ad imbres.
renunciante: renúntians, antis. Sin: de iure
suo cedens // sust renuntians. Sin: renuntia- repartición: (acción y efecto de repartir) di-
tor, oris m; renuntiatrix, icis f ; qui vel quae géstio, onis f. Sin: distribútio; divísio // (de-
de suo iure cedit. pendencia en una organización
administrativa) pars administratória.
renunciar: renuntiare. Sin: abdicare; dimít-
tere. Uso: - al cargo, múnere se abdicare; - a repartir: (distribuir algo dividiéndolo en
cargos civiles, civílibus offíciis renuntiare. partes) distribúere. Sin: divídere // (entregar
a personas distintas lo que han encargado o
renunciatario: renuntiatárius, ii m. Sin: is, deben recibir) réddere. Sin: trádere. Uso: -
cuius in favorem áliquis renuntiat. cartas, lítteras réddere; epístulas trádere //
(cargar una contribución o ganancia por
reo: reus, i m. Uso: - de lesa majestad, (lae- partes) vectīgal distribúere.
sae) maiestatis reus; hacerse - de lesa majes-
tad, maiestatem láedere vel minúere. reparto: (repartimiento, oficina) pars, partis
f. Sin: área; régio, séctio, státio, onis f. Uso:
reóforo: rheóphorus, i m; rheóphorum, i n. - de reanimación, státio redanimationis // (ac-
ción y efecto de repartir) tradítio, onis f. Uso:
reógrafo: rheógraphum, i n. - de cartas, perlátio cursualis; epistularum vel
litterarum tradítio.
932
repetidor
repasar: (volver a pasar por un mismo sitio dire, reverti, se recípere; pátriam repétere //
o lugar) redire. Uso: - por un camino, redire (devolver algo o a alguien a su patria)
viam vel iter; viam repétere; iter relégere; - domum remíttere. Sin: in pátriam redúcere
por una calle, redire viam // (recorrer lo que vel restitúere.
se ha estudiado) recensere. Sin: repétere.
Uso: - las lecciones, dictata secum repétere; repercusión: repercússio, onis f; repercussus,
memóriā recensere dictata; - mentalmente las us m. Sin: resultátio; reverberátio; resonántia;
reglas, praecepta repétere // (volver a mirar, redundátio; redundántia.
examinar o registrar una cosa) recognóscere;
recólere // (volver a explicar la lección) rur- repercutir: (intr, rebotar) repércuti. Sin: re-
sus vel dénuo explicare. Sin: lectionem re- ferri; reddi; repelli; resultare; resilire . Uso:
légere, recólere; íterum lectionem légere // el sonido repercute, sonus resultat // (tr, -
(- en su mente, en su memoria) recogitare. rayos, sonidos, etc.) repercútere. Sin: rever-
Sin: recólere; áliquid memóriā vel ánimo re- berare; réddere, regérere; referre; refléctere;
pétere; secum revólvere; secum recogitare de remíttere; replicare. Uso: - los rayos, rádios
áliqua re; áliquid cum ánimo revólvere; replicare vel reverberare; - la voz, vocem re-
secum ánimo reputare. Uso: repaso conmigo míttere, reiectare, repercútere // (Med, recha-
toda mi jornada, totum diem meum scrutor zar, repeler, hacer que un humor retroceda o
// (reconocer muy por encima un escrito, pa- refluya hacia atrás) repéllere. Sin: reícere;
sando por él la vista ligeramente o de co- nóxios humores álio avértere // (recaer sobre)
rrido) áliquid strictim (vel cursim) légere. recídere. Sin: redundare; redire (in áliquid vel
Uso: - un libro, librum strictim attíngere. in áliquem). Uso: el castigo (de alguien) re-
percute sobre su familia, poena in eius famí-
repasata, v. regañina, reprimenda. liam récidit; la infamia repercute sobre los
amigos, infámia ad amicos redundat.
repaso: (acción y efecto de volver a pasar)
retránsitus, us m. Sin: retransítio, onis f; rédi- repertorio: (lista de obras dramáticas que
tus, us m; redítio; iteratum tránsitus; recursus, habitualmente ejecuta un artista) repertó-
us m // (estudio ligero de lo que se tiene visto rium, ii n // (colección de obras o noticias)
o estudiado) recénsio, onis f. Sin: reléctio; re- index, dĭcis mf. Sin: thesaurus.
petítio; iterátio; retractatus, us m (el repetir);
recensítio, onis f (el releer). Uso: doy un - a repetición: iterátio, onis f. Sin: repetítio.
la parte que he de declamar, ítero declama-
tionis partem // (reconocimiento de algo des- repetidamente: iteratim. Sin: íterum iterum-
pués de hecho, para ver si le falta o sobra que; íterum atque íterum; íterum ac sáepius;
algo) recognítio, onis f. Sin: recénsio. saepe sáepius; crebro; frequenter.
933
repetir
934
reprobado
935
reprochar
república: (como Estado) res pública vel res- requisito: condício, onis f. Sin: res necessá-
pública, vel Respública. Sin: cívitas. Uso: - ria.
autónoma, província líbera; - comunistas o
socialistas, públicae res communísticae vel requisitoria: accusátio, onis f. Sin: criminá-
socialísticae; - democrática, popularis res pú- tio; criminosa orátio.
blica; - federal, res pública foederalis vel
foederata; - presidencialista, res pública resarcible: reparábilis, e. Sin: qui (quae,
936
resfrío
resbalón: lapsus, us m. Sin: lápsio, proláp- reservación: (acción y efecto de reservar) re-
sio, onis f // fig lapsus. Sin: error praeceps servátio, onis f // (reserva de habitaciones, de
(-cipĭtis). localidades para un espectáculo) praenotá-
tio, onis f. Sin: praesignátio; v. prenotación.
resbaloso, v. resbaladizo.
reservado: (que se reserva o debe reser-
rescate: (acción y efecto de rescatar) re- varse) reservatus, a, um. Sin: repósitus, se-
démptio, onis f. Sin: liberátio // (dinero con pósitus; exceptus; exclusus; destinatus. Uso:
que se rescata, o que se pide para ello) pré- sitios -, loci reservati; loca reservata // (ca-
tium, ii n (pro redemptione). llado; reacio en manifestar su interior) táci-
tus, a, um. Sin: taciturnus; tectus //
rescindir: rescíndere vel scíndere. Sin: dis- (cauteloso) cautus, a, um // (prudente, cir-
sólvere; abrogare; írritum fácere. Uso: - un cunspecto) circumspectus. Sin: prudens; mo-
contrato, pactionem rescíndere. destus; verecundus.
reseña: (acción y efecto de reseñar) recénsio, reservar: reservare. Sin: sepónere, repónere;
onis f; recensus, us m. Sin: recognítio; excípere, exclúdere; destinare. Uso: hacerse
descríptio; numerátio; relátio. Uso: - cronoló- -, condúcere; me hice - un camarote en el
gica, notátio témporum // (narración sucinta) “Queen Mary”, domúnculam vel céllulam
brevis relátio, exposítio, narrátio // (informa- conduxi navis “Reginae Marīae”.
ción crítica o comentario sobre una obra li-
teraria o científica, etc.) commentárium, ii n; resfriado: adj gravedinosus, a, um. Sin: gra-
commentárius, ii m. Sin: iudícium; recogní- védine vel pituítā affectus, correptus, labo-
tio; censura; v. recensión // (revista que se rans // (sust, catarro, constipado) v. estas
hace de la tropa) mílitum lustrátio. voces.
reserva: (cuerpo de tropas) subsidiárii, orum resfrío: pituíta, ae f. Sin: gravedo; destillátio;
mpl. Sin: auxília vel subsídia, orum npl; mí- perfríctio; cápitis gravedo. Uso: agarrar un -,
lites subsidiárii vel auxiliárii; cópiae subsi- perfrictionem sibi contráhere.
937
resguardar
resguardar: saepire. Sin: protégere; munire. ánimo ábiit; no -, no saber - a algo, áliquid
iniquo ánimo ferre; áliquid aegre (vel mo-
residence (house) : diaeta deversória leste, vel gráviter) ferre.
disiuncta.
resina: resina, ae f. Uso: - sintética, artificial,
residencia: (lugar en que se reside, casa, do- resina synthética, artificialis, artificiosa, arte
micilio) commorátio, onis f. Sin: sedes, is f; facta.
domicílium vel domus; habitandi sedes. Uso:
- secundaria, habitandi sedes secundária; - resistencia: (acción y efecto de resistir o re-
para menores, commorátio minóribus hospí- sistirse) resisténtia, ae (contra + ac) f. Sin:
tium praebens; permiso de -, permíssio resi- obstántia; renīsus, us m; fírmitas, firmitudo
déntiae vel habitandi; vénia commorandi // (-dĭnis f); constántia; patiéntia; tenácitas.
(casa suntuosa) residéntia, ae f. Sin: mánsio. Uso: - armada, resisténtia armata; - física,
Uso: - del presidente, residéntia práesidis; - córporis patiéntia; sin -, sine ulla resisténtia;
de los reyes, residéntia regum // (centro hos- sine ullo renisu; bien preparado para la -, ad
pitalario en el que hay enfermos internados) resisténtiam aptus adversus + ac // (conjunto
v. hospital. de personas que se oponen a los invasores o
a una dictadura) resisténtia, ae f // Electr re-
residencial: residentialis, e. Sin: sedis vel do- sistórium, ii n. Sin: rheóphorum, i n; rheó-
micílii (gen) Uso: ad vicum urbis lautiorum phorus, i m.
domorum spectans.
resistente: (que resiste) resistens, entis. Sin:
residente: resīdens, entis. Sin: cómmorans; obsistens; obstans. Uso: - al fuego, igni resis-
sedem vel domicílium habens. tens // (que pertenece a la resistencia) resis-
tens, entis.
residual: resíduus, a, um. Sin: réliquus.
resistir: resístere. Uso: - a la demagogia, de-
residuo: resíduum, i n. Sin: réliquum; resí- magógiae resístere.
dua, orum npl. Uso: - químicos, resídua che-
micália; - radiactivos, resídua radiactiva; resma: scapus, i m. Sin: fascis, is m; fascícu-
purgamentum radioactivum. lus, i m. Uso: - de papel, chartae fascis; - de
papel de carta, fascículus chartae epistolaris.
resignado: pátiens, entis. Sin: aequus; ac-
quiescens; tólerans; pacatus; quietus; sorte resoli o resolí: rosólium, ii n. Sin: ros (roris
sua contentus. m) solis; dulcíssima aromática pótio.
resignarse: acquiéscere. Sin: obtemperare; resolver: (desatar una dificultad o dar reso-
parēre; óbsequi; aequo ánimo ferre, pati, to- lución a una duda) resólvere. Sin: sólvere,
lerare. Uso: - a las circunstancias, témpori exsólvere. Uso: - un problema, un enigma,
cédere vel parēre; - a la propia suerte, fortu- quaestionem, aenigma sólvere; quaestionis,
nae (suae) succúmbere; in sua sorte quiés- aenígmatis nodum expedire vel exsólvere.
cere; - a la voluntad de alguien, álicui (vel
alicúius voluntati) óbsequi; - a la voluntad de resonador: resonatórium, ii n. Sin: vocis
Dios, ad Dei nutum se totum accommodare propagatórium.
vel compónere; se fue resignado, aequo
938
responsabilidad
respaldo: dorsuale, is n. Sin: dorsum; recli- responder: respondere. Uso: responde ahora
natórium; fulcrum dorsi. Uso: - de silla, recli- a lo que te pregunto: nunc respondeto ad ea,
natórium sellae; arcus vel dorsum sellae. quae te interrogo; ¿quién sabe -?, quis res-
ponsum dare scit?; ¿quién sabe - a esta pre-
respeto: respectus, us m. Sin: observántia gunta?, quis huic quaestioni respondere scit?
(vel débitus honor) in áliquem. Uso: - hu-
mano, inanis pudor; inanis humani iudícii responsabilidad: responsabílitas vel respon-
pudor; malus pudor; - por los demás, cetero- sálitas, atis f. Sin: onus, óneris n; munus,
rum observántia; con el debido -, cum reve- nĕris n; offícium, ii n; culpa, ae f (culpabili-
réntia; sin - humano, nullo ad humana iudícia dad); auctóritas, atis (peso, valor del cargo).
respectu. Uso: - conformes a las aptitudes naturales,
múnera et offícia ingénio uniuscuiusque con-
respiración: respirátio, onis f. Sin: respira- sentánea; - específica, peculiaris responsáli-
tus, spíritus, us m; ánima; efflatus, us m; ex- tas; - específica sobre el ambiente de vida,
halátio. Uso: - afanosa, spiritus angustior; offícium de vitae loco; - financiera, onus
angústiae (-arum fpl) spíritūs; - animal, cutá- nummárium; - misionera, responsabílitas
nea, vegetal, respirátio animalis, cutánea, ve- missionalis; - social, socialis obligátio; - sub-
getalis; - artificial, respirátio artificiosa, jetiva, subiectiva responsálitas; tremenda -,
artificialis; curátio oxygénia; - boca a boca, grave onus; responsabilidades del matrimo-
ósculum salutare; - débil, spíritus rarus, nio, responsabilitates cóniugum; conciencia
ánima ténuis (especialmente de un mori- de la propia -, offícii sui consciéntia; sibi cré-
bundo); dificultad de -, spirandi difficultas; diti múneris consciéntia; consciéntia múne-
anhelátio; spíritus gravis; órganos de la -, ór- rum exsequendorum // la - de amar la vida
gana respirationis. humana, offícium vitam humanam amandi;
la - de este empeoramiento, onus talis con-
respiradero: spiráculum, i n. Sin: spiramen- versionis in peius; es cosa de gran -, res est
tum; fístula; púteus; os exhalationis. magni óneris vel pónderis; es decisiva la - de
la familia, decretória est famíliae responsáli-
respirador: respiratórium, ii n. Sin: instru- tas; esto implica muchas y graves -, hoc
mentum respiratórium. Uso: - automático, multa graviaque imponit ónera; la - recae
939
responsabilización
sobre alguien, eventus in caput alicúius réci- responsorial: adj responsorialis, e // (libro
dit // achacar a uno la - de algo, ab áliquo ra- de los responsorios) responsoriale, is n. Sin:
tionem pétere; culpam (alicúius rei) in responsoriorum liber vel volumen.
áliquem derivare vel conícere; asumir la - de
algo, áliquid in se recípere; alicúius rei ratio- respuesta: (acción de responder) respónsio,
nem in se recípere; causam in se transferre; onis f // (lo que se responde) responsum, i n.
cargar con la - (culpa) de algo, alicúius rei Uso: - telegráfica, telegráphicum responsum;
culpam suscípere; ejercer la propia -, offícia esperar - positiva del gobierno de Israel,
sua éxsequi; estar exento de -, culpā vacare; responsum positivum ab regímine israheliano
extra culpam esse; sentir su -, suam sentire exspectare.
responsabilitatem; tener la grave - de educar
rectamente a sus hijos, gravi offício teneri restablecer: - críticamente un texto, textum
recte educandi prolem; tomo sobre mí la -, ad criticorum rationem exígere. Sin: textum
perículum (el riesgo) vel culpam (la culpa) crítice (vel ad críticam rationem) corrígere
in me recípio; praesto perículum vel culpam vel emendare.
// bajo mi -, me auctore (a instigación mía);
meo perículo (por mi cuenta y riesgo); sin -, restar: Mat dedúcere (númerum de vel ex
nullo rationis reddendae offício. alio). Sin: subdúcere; detráhere; deductionem
fácere.
responsabilización: responsalitatis vel res-
ponsabilitatis iniúnctio. restauración: restaurátio, onis f. Sin: reféc-
tio; restitútio; instaurátio. Uso: - económica,
responsabilizar: responsalitatem vel respon- restaurátio oeconómica; - de una antigua cu-
sabilitatem iniúngere. bierta, restitútio vetusti cuiusdam integu-
menti; - de una casa, restitútio domūs.
responsable: sust responsalis vel responsá-
bilis, is m. Sin: auctor; moderator; sponsor, restaurado: refectus, a, um. Sin: restitutus;
responsor; (promotor de una empresa) alicú- renovatus.
ius rei dux (vel auctor, vel caput, vel prin-
ceps); qui praestat áliquem (que da garantía restaurador: restaurator, oris m. Sin: refec-
por uno) vel áliquid (por algo); qui spondet tor; restitutor; repostor.
pro áliquo (quien se hace garante de al-
guien). Uso: los - de la mala condición de la restaurán, v. restaurante.
educación, responsábiles de mala condicione
educationis; ser - de algo, áliquid praestare; restaurante: caupona, ae f; caupónium, ii n.
áliquid in se recípere; auctorem esse alicúius Sin: refectória, ae f (taberna); taberna dever-
rei; hacer a uno -, ab áliquo rationem pétere sória vel refectória; domus cenatória. Uso: -
// adj responsalis vel responsábilis, e. Sin: de hotel, cenátio, onis f; - chino, caupona si-
offícii sui cónscius (concienzudo); obnóxius nensis; - musical, caupona música; estar en
(culpable). Uso: ejercicio - de la paternidad un -, in caupona esse; ir al -, cauponam
y maternidad, responsalis paternitatis ac adire, ad cauponam deverti; quedar en un -,
maternitatis exercitátio; de manera -, modo in caupona manere vel morari.
responsali.
restaurar: restaurare. Sin: reficere; reparare;
responsablemente: responsabíliter. restitúere; redintegrare.
940
retículo
941
retina
942
reumático
retreta: (toque militar que se usa por la retrogradar: retrógradi. Sin: retrocédere.
noche para avisar a los soldados que se reco-
jan al cuartel) recéptui signum. Sin: militaris retrógrado: retrógradus, a, um. Sin: a pro-
sonus recéptui canens. gressione aversus; rerum novarum reprobator
vel osor; véterum rerum studiosus; misone-
retrete, v. excusado. ísta, ae m.
943
reumatismo
944
revisionista
revendedor: propōla, ae m. Sin: ínstitor. reversible: (que puede usarse por el derecho
Uso: tienda de -, propola, ae f.; - de locali- o por el revés) reversíbilis, e. Sin: versátilis,
dades, tesserarum vénditor iniquus. vertíbilis, revertíbilis; ad invertendum aptus
vel idóneus.
reventa: iterata vendítio. Uso: - de localida-
des, vendítio tesserarum iniqua. reversión: revérsio, onis f. Sin: regréssio;
restitútio.
reventar: (deshacer o romper aplastando
con violencia) elídere. Sin: protérere; rúm- reverso: pars (partis f) aversa. Uso: - de una
pere; dirúmpere; displódere // (fig, causar moneda, pars aversa alicúius nummi.
gran daño a una persona) vexare áliquem.
Sin: protérere // (estallar) rumpi. Sin: di- revés: (bofetada) álapa, ae f. Sin: inversa
rumpi. Uso: - de envidia, de rabia, invidiā, manu percússio.
irā rumpi; - de risa, cachinnum tóllere; risu
solvi. revestimiento: (acción y efecto de revestir)
indúctio, onis f // (capa o cubierta con que se
reventón: rúptio, onis f. Sin: dirúptio. Uso: - resguarda o adorna una superficie) tegimen-
de neumático, gummis dirúptio. tum, i n. Sin: involucrum; operimentum.
reverdecer: (cobrar nuevo verdor) viridita- revestir: vestire vel revestire. Sin : conté-
tem resúmere. Sin: víridem colorem recupe- gere; tégere.
rare // (renovarse o tomar nuevo vigor)
revivíscere. Sin: revívere. revisar: recognóscere. Sin: recognitioni (vel
exámini, vel eximinationi) trádere, subícere,
reverencial: reverentialis, e. Sin: reveréntiā súbdere.
plenus; reverenter práestitus. Uso: temor -,
metus (-us m) reverentialis. revisión: (acción de revisar) revísio, onis f.
Sin: recognítio; inspéctio; examen, mĭnis n;
reverenciar: reveréntiam álicui praestare. examinátio; emendátio; corréctio. Uso: - mé-
dica, explorátio médica; médici inspéctio; -
reverendísimo: reverentíssimus vel reveren- de las cuentas, calculorum vel rationum re-
díssimus. Sin: ádmodum vel perquam reve- cognítio; - de pruebas tipográficas, recogní-
rendus. tio; - de un libro, libri emendátio.
945
revisor
Sin: rerum anteriorum (vel superiorum) re- commentárii; - literaria, litterarum recognítio
cognitionis fautor; (en lo político) rerum po- vel acta; commentárii lítteris excolendis; -
liticarum recognitionis fautor. muy difundida, vulgatíssimi commentárii; -
oficial, commentárius officialis; - pequeña,
revisor: revisor, oris m. Sin: recógnitor; exa- commentaríolus; - porno, ephémeris obs-
minator; inspector. Uso: - de boletos, inspec- cena; - teatral, fabularum recognítio; la - La-
tor; perforator; - de cuentas, dispunctor; tínitas, commentárii, qui Latínitas
rationum cógnitor; inspector rei nummáriae, inscribuntur; commentárii, quibus Latínitas
sive rerum nummariarum; - de tareas, de index, nomen, títulus; commentárii Latinita-
pruebas de imprenta, corrector vel emenda- tis; la - Vox Latina, periódici commentárii,
tor. quibus est index Vox Latina; commentárii
Vocis Latinae; la - Macadam, commentárius
revista: (inspección exacta, examen deta- Macadam inscriptus.
llado) recognítio, onis f. Sin: inquisítio. Uso:
pasar - a algo, áliquid recognóscere vel in- revistita: commentaríolus, i m. Uso: - grá-
quírere // (inspección de la tropa, de los ca- fica, commentaríolus nubeculatus; commen-
ballos, etc.) recénsio, onis f. Sin: recessus, us taríolus pictográphicus vel scaenográphicus.
m; lustrátio. Uso: - naval, návium recognítio
vel recénsio; navalis decúrsio; pasar - al ejér- revival: (retorno o reactualización de un es-
cito, exércitum recensere, lustrare, recognós- tilo, de elementos o de temas artísticos del
cere; exércitūs recensionem ágere // pasado, o de modas consumistas de un pa-
(publicación periódica) commentárius, ii m; sado reciente) renovatus vigor. Sin: renovata
commentárium, ii n. Sin: commentárius pe- vitálitas // Teatro nova in scaenam prodítio.
riódicus; commentárii periódici; acta perió- Sin: spectáculum redintegratum, renovatum,
dica; recénsio; periódicum; recognítio; in prístinum restitutum.
chronográphicon, i n. Uso: - semanal, quin-
cenal, mensual, bimestral, trimestral, cuatri- revivificación: revivificátio, onis f. Sin: re-
mestral, commentárii periódici singulis viviscéntia; ad novam vitam suscitátio vel ex-
hebdomádibus, bis in mense (vel sexto dé- citátio.
cimo quoque die), síngulis ménsibus, alternis
ménsibus, quater in anno (vel quarto quoque revocabilidad: revocabílitas, atis f. Sin: re-
mense), ter in anno (vel quinto quoque vocábilis índoles (-is f).
mense) éditi; commentárii hebdomadárii, bis
ménstrui, ménstrui, bimestres, trimestres, revocable: revocábilis, e. Sin: mutábilis; pre-
quatrimestres vel quadrimestres; recénsio cárius.
hebdomadária, bis ménstrua, ménstrua, bi-
mestris, trimestris, quatrimestris vel quadri- revocar: (anular una concesión, un man-
mestris; - bibliográfica, librorum recénsio; - dato, una norma legal o una resolución) re-
científica, scientiarum recénsio; (commentá- vocare. Sin: rescíndere; irritare; abrogare //
rium) periódicum scientíficum; acta (-orum (enlucir o pintar de nuevo una pared) trulli-
npl) periódica scientífica; - deportiva, ephé- zare. Sin: calce oblínere, illínere, perpolire;
meris lusória; recénsio rei athléticae; - ilus- trullizationem vel tectórium indúcere. Uso: -
trada, ephémeris imagínibus ornata; una pared, paríetem trullizare; paríetem tec-
commentárius periódicus picturatus; - lin- tório polire vel expolire; paríeti tectórium in-
güísticas mensuales, ménstrui linguarum dúcere vel obdúcere; - con yeso, gypsare; -
946
rezo
con una mano de blanco, dealbare; albo po- revolucionarismo: rerum evertendarum con-
lire vel expolire. sílium vel stúdium.
revolucionario: adj seditionárius, a, um. Sin: Reyes: día de -, dies Epiphaniae; regalos de
seditiosus; turbulentus; rerum evertendarum -, epiphaniae dona vel múnera.
(vel commutandarum) cúpidus; rerum nova-
rum cúpidus; ad res evertendas pértinens // reyezuelo: (dim de rey) régulus, i m // (pá-
sust revolutionárius, ii m. Sin: seditionárius; jaro) régulus. Sin: tróchilus, i m.
eversor; subversor; rei públicae subversor;
turbulentus vel seditiosus homo; rerum nova- rezar: precari. Sin: orare, rogare. Uso: - las
rum cúpidus homo; genéricam rebellis, is m. oraciones de la mañana, preces matutinas
Uso: hacer propaganda -, turbulenta dissé- fúndere.
rere; ser -, públicis commutandis (vel ever-
tendis) rebus studere; rerum novarum rezo: (acción de rezar) precátio, onis f. Sin:
molitorem esse. prex, precis (de ordinario preces, um fpl); ro-
947
Rhodesia
gátio; deprecátio; recitátio // (oficio eclesiás- (moral) sevéritas, atis f. Uso: - científico, sub-
tico) sacrae vel horáriae preces. Sin: horáriae tilis rei (vel doctrinae) investigátio; - lógico,
precationes; divinum offícium. disserendi subtílitas.
948
risada
(hacer versos rimados) versus simíliter des- rinólogo: rhinólogus, i m. Sin: rhinológiae
inentes (vel cadentes) fácere; versus extremis cultor (que profesa la rinología); rhinológiae
sýllabis consonantes fácere. peritus vel peritíssimus (que tiene conoci-
mientos especiales de ella).
rimero, v. montón.
rinómetro: rhinómetrum, i n.
rinalgia: rhinálgia sive -algīa, ae f. Sin: ná-
rium dolor. rinoplastia: rhinoplástice, es f.
ring: (recinto redondo, pista para pruebas rinorrea: rhinorrhoea, ae f. Sin: nasi proflú-
deportivas) tabulatum, i n Sin: tabulamen- vium.
tum; athletarum tabulatum // (cuadrilátero
para el boxeo) pugilatūs suggestum (-i n) vel rinoscopia: rhinoscópia sive -scopīa, ae f.
suggestus (-us m); pugilatūs vel púgilum pa- Sin: nárium inspéctio; rhinoscópica inspéc-
laestra; suggestus quadratus; suggestus qua- tio.
dratus et fúnibus circumsaeptus.
riña: rixa, ae f. Sin: altercátio; iurgium.
rinitis: rhinites, is f. Sin: nárium inflammá-
tio. riñón: ren, renis (gen pl renum vel rénium)
m. Uso: - artificial, ren artificiosus.
rinoceronte: rhinóceros, ōtis (ac -otem vel
-ota) m. risa: risus, us m. Uso: - descompuesta, ca-
chinnus (-i m); cachinnátio; - espasmódica,
rinofaringe: rhinopharynx, ngis f. sardónica, risus spásticus; - inextinguible,
magnus risus; cachinnalis risus; estallido de
rinofaringitis: rhinopharyngitis, ĭdis f. Sin: -, effusus ac strepens risus; cachinnus //
rhinopharyngis inflammátio, exasperátio; caerse, desternillarse, morirse de -, risu
nárium fauciumque inflammátio. corrúere, émori, moriri, dirumpi; dissilire
risu; cachinno cóncuti; causar - / mover, pro-
rinofonía: rhinophónia sive -phonīa, ae f. vocar a -, risum movere, commovere, exci-
Sin: vox per nares édita; vox quae per nares tare, concitare; contener la -, risum tenere,
egéritur. continere, compéscere; convertir algo en ob-
jeto de -, áliquid in risum vértere; ser motivo
rinolaringología: rhinolaryngológia sive de - para uno, dare risum álicui; rísui vel irrí-
-logīa, ae f. sui álicui esse; álicui risum praebere; tomar
algo a -, risu áliquid excípere; tomar todo a -,
rinología: rhinológia sive -logīa, ae f. Sin: ómnia ad ridículum referre.
nárium (vel de náribus) doctrina, disciplina,
sciéntia; nárium stúdium disciplinaque. risada, v. risotada.
949
risotada
risotada: cachinnus, i m; cachinnátio, onis f. lerado, lento, celériter, pigre; con - regular,
aequa ratione ac témpore; sin -, extra modum
ristra: restis, is (ac restim, restem; abl resti, // (disposición periódica y armoniosa de
reste) f. Uso: - de ajo, restis állii, álii, hálii; - voces y cláusulas en el lenguaje; proporción
de cebollas, cepae vel cepis restis. simétrica de los tiempos fuertes y débiles en
una frase musical) rhythmus, i m. Sin: mo-
ristre: lanza en -, hastā protentā, porrectā, in- dulátio; númerus; númeri, orum mpl; harmó-
festā. nia; concínnitas; númerus músicus; númerus
modusque; numerorum modorumque rátio.
ritmar: modulari. Sin: rhýthmice modulari; Uso: - libre, númerus solutus; - poético, poé-
rhythmo ditare; rhýthmice ordinare; númeris ticus númerus; - quebrado, infracti et concisi
dispónere; certo número distínguere. númeri; - regular, astrictus númerus; - en la
prosa, orationis solutae númeri; prosae ora-
rítmica: (ciencia del ritmo) rhýthmica, ae f; tionis númerus; con -, in númerum; sin -,
rhýthmice, es f. Sin: ars rhýthmica; numero- extra númerum.
rum rátio, ars, moderátio.
rito: ritus, us m. Uso: - bizantino, byzantinus
rítmicamente: rhýthmice. Sin: numerose; ritus; - demoníaco, ritus daemoníacus vel
concinne; ad (vel in) númerum; ad (vel per) daemónicus; - paganos de expulsión de de-
números; rhýthmica ratione; ad rhythmi nor- monios, ritus pagánici daemoniorum expe-
mas. Uso: bailar -, in númerum vel ad núme- llendorum; según el - ortodoxo, ritu
ros saltare; cantar o tocar -, modulate (vel in orthodoxo.
modum) cánere; caminar, marchar -, nume-
rose incédere; hablar -, numerose (vel in ritornelo: (estribillo) v. esta voz // (trozo ins-
modum) dícere; alzar los brazos -, in núme- trumental que precede y a veces sigue un
rum tóllere brachia vel bracchia. trozo de canto) proóemium, ii n (obertura);
postcínium, ii n. Sin: repetitum cánticum
rítmico: rhýthmicus, a, um. Sin: modulatus, (canto que se repite), repetendum cánticum
numerosus, concinnus. Uso: canto -, modula- (que ha de repetirse) // (verso intercalar;
tus (vel numerosus, vel modulatíssimus) can- grupo de versos intercalares) versus (-us m)
tus; prosa -, numerosa orátio; no -, intercalaris; versus intercalares // repetir el
incompósitus; enormis; su prosa tiene caden- acostumbrado -, eandem cantilenam cánere.
cia -, eius orátio numerose cadit; disposición Sin: éadem semper decantare.
- de las palabras, verborum constrúctio et
númerus. ritual: (ceremonial) caerimóniae, arum fpl //
(libro que contiene ritos) rituale, is n. Sin:
ritmo: (orden acompasado en la sucesión o liber ritualis; sacrorum rítuum liber // adj ri-
acaecimiento de las cosas) rhythmus, i m. tualis, e. Sin: rítuum próprius; ad ritus sacros
Sin: rátio; modus; certae vices. Uso: - bioló- áttinens.
gico, rhythmus biológicus; - biológicos del
propio organismo, certae sui córporis vices; ritualismo: ritualismus, i m. Sin: nímia ob-
- del mundo, certae vices rerum; - naturales, servántia rítuum.
vices naturales; el acostumbrado - de tra-
bajo, sueta operandi rátio; el - de la vida, ritualista: ritualista, ae m. Sin: ritualismi
vitae rhythmus vel fluxus (-us m) // con - ace- sectator, fautor; rítuum studiosus, peritus,
950
rodar
951
rodeo
rodeo: rodeo: (accion de rodear) circúitus, Sin: phalangae, arum fpl. Uso: - compresor,
us m. Sin: circumdátio, onis f // (camino más cylindrus premens // (de máquina de escri-
largo o desvío del camino derecho) flexus, us bir) cylindrus. Uso: cabeza derecha, iz-
m. Sin: circúitus, us m; a recta via defléctio // quierda del -, caput dextrum, laevum
(deporte que consiste en montar a pelo po- cylindri.
tros salvajes o reses vacunas bravas y hacer
otros ejercicios) spectáculum equestre // (reu- rodio: rhódium, ii n.
nión del ganado mayor para reconocerlo o
para contar las cabezas o para cualquier rododendro: rhododendrum vel rhododen-
otro fin) circúitus équitum // (modo ambiguo dron, i n.
de decir una cosa por medio de indirectas)
anfractus, us m. Sin: ambages, is f; verborum rodrigón: pedamen, mĭnis n; pedamentum, i
vel orationis anfractus. Uso: con rodeos, per- n. Sin: adminículum.
plexe vel oblique; sin rodeos, simplíciter, sin-
cere, aperte; missis ambagibus; andar con rogación: (acción de rogar) rogátio, onis f.
rodeos, ambágibus uti; circumlocutiónibus Sin: supplicátio // rogaciones (letanías en
uti; per circumlocutiones verba fácere; con procesiones públicas) rogationes, um fpl.
rodeos, perplexe; oblique; sin rodeos, simplí- Sin: arvalis vel arvorum lustrátio; ambarvalis
citer; sincere; aperte; missis ambagibus // lustrátio.
buscar rodeos, moras néctere. Sin: rem
cállide differre. rogativa: ad Deum supplicátio vel deprecátio
// rogativas, rogationes, um fpl. Sin: litanīa,
Rodesia, v. Rhodesia. ae f; litanīae, arum fpl; preces rogatóriae vel
públicae. Uso: - para pedir la lluvia, ad im-
rodilla: genu, us n. Uso: de rodillas, pósitis petrandam pluviam públicae preces; celebrar
(vel flexis, vel inclinatis) génibus; génibus las -, litanīas celebrare, ágere, perágere.
submissis; inflexo genu; génibus nixus; caer
de rodillas, génibus se devólvere; pronis gé- rogatorio: rogatórius, a, um. Sin: rogationis
nibus cádere; procúmbere genu sive génua; (gen); ad rogationem spectans.
génua pónere álicui (ante alguien); doblar la
-, hincarse, ponerse de rodillas, v. arrodi- rojear: el - de las cumbres alpinas, iugorum
llarse; estar de rodillas, génibus niti; génua Alpinorum rubor (-ōris m).
subsídere // (paño basto u ordinario que sirve
para limpiar) pannus vel pánnulus, i m. Sin: rojete, v. colorete.
gáusape, is n; gáusapum, i n; abstersórius
pannículus. rojo: (radical, revolucionario) russatus, a,
um // sust (ássecla) rússeus vel russatus, i m.
rodillazo: genu ictus (-us m). Uso: los -, russati, orum mpl; la facción de
los -, russata fáctio.
rodillera: (cosa que se pone para comodi-
dad, defensa o adorno de la rodilla) genuale, rol: (rollo) v. esta voz // (papel, función) par-
is n. tes, ium fpl. Sin: munus, nĕris n // (lista o
enumeración) index, dĭcis mf.
rodillo: (cilindro que se hace rodar para
allanar y apretar la tierra) cylindrus, i m. rollo: rótulus, i m. Sin: volumen, mĭnis n;
952
romántico
scapus, i m. Uso: - de papel, chartae (vel cogitandi agendique rátio. Uso: apego a la -,
chartarum) rótulus vel volumen; plagularum cathólicae romanitatis stúdium.
scapus; chartarum glomus (glómeris n) // -
fotográfico, pellícula photográphica // (ca- romanismo: (entusiasmo por Roma) roma-
rrete cinematográfico) volúbilis discus cine- nismus, i m. Sin: rerum romanarum stúdium;
matográphicus. favor in romanum nomen // (conjunto de ins-
tituciones, cultura o tendencias políticas de
ROM, abrev. de “read-only-memory ” (In- Roma) v. romanidad // (vocablo del dialecto
form): memória fixa. romano) vox romanae dialecti.
romadizo: pituíta, ae f. Sin: destillátio ná- romanista: romanista, ae m. Sin: rerum ro-
rium; nasi pituíta; v. coriza. manarum studiosus (estudioso de la romani-
dad); iuris romani peritus (que profesa el
romana: (balanza) romana, ae f. Sin: statera derecho romano o tiene en él especiales co-
romana. nocimientos); linguarum romanicarum stu-
diosus; romanénsium litterarum studiosus
romance: adj románicus, a, um. Sin: roma- (versado en las lenguas romances y en sus
niensis vel romanensis, e // (lengua romance) correspondientes literaturas).
lingua románica vel romaniensis. Sin: sermo
románicus vel romaniensis; neolatina lingua; romanizar: romanizare. Sin: (adoptar la ci-
sermo a latino deductus; lingua vulgaris, a ro- vilización romana) vitae cúltui Romanorum
mano sermone derivata // (idioma español) conformare, aptare; cúltui atque humanitati
hispana lingua. Sin: hispanus sermo. Uso: es- Romanorum conformare; cúltui moribusque
cribir en -, hispane vel vernácule scríbere. Romanorum conformare // (difundir la civili-
zación romana) mores Romanorum indúcere.
romancero: (persona que canta romances)
romanticorum vel flebílium cárminum cantor romanticismo: romanticismus, i m. Sin: (es-
// (colección de romances) romántica vel fle- cuela literaria de la primera mitad del siglo
bília cármina. Sin: romántica (vel flebília) XIX) romanticorum schola, doctrina, ars //
cármina collecta vel collectánea. (época de la cultura occidental en que pre-
valeció tal escuela literaria) romántica aetas
romancista: (dicho de la persona que escribía // (cualidad de romántico, sentimental) ánimi
en lengua romance, por contraposición a la (nímia) mollitudo (-dĭnis f). Sin: immódica
que escribía en latín) scriptor romaniensis. mollitudo.
románico: románicus. Uso: estilo -, stilus ro- romántico: (concerniente o relativo al ro-
mánicus. manticismo o que participa de sus cualida-
des) románticus, a, um. Sin: ad
romanidad: románitas, atis f. Sin: res roma- romanticismum pértinens // (partidario del
nae; mores et instituta Romanorum; spíritus romanticismo) romanticismi (vel scholae ro-
romanus; índoles romana; quálitas antiqui mánticae) ássecla vel fautor. Uso: los -, ro-
cultus romani; Romanorum instituta leges- mántici, orum mpl // (novelesco, romanesco)
que; Romanorum cogitandi agendique rátio commentícius, a, um. Sin: fictus // (sentimen-
// (en sentido católico) cathólicae romanitatis tal) mollis, e. Sin: mollículus; suavis; tener;
instituta ac mores. Sin: romana et cathólica tener atque mollis. Uso: espíritu -, molle pec-
953
romanza
tus; señorita -, mollis puella; - como soy, quā fex (-fĭcis mf) núcibus frangendis.
mollítiā sum ánimi; hay en su ánimo algo -,
ténerum quiddam atque molle inest in eius rompeolas: moles (-is f) fluctífraga. Sin:
ánimo // (dicho de lugar: ameno, delicioso) moles flúctibus obiecta, oppósita , restans.
amoenus. Sin: blandus. Uso: localidad -,
locus amoenus; playas y costas -, amoenita- rompeviento: tunícula vento arcendo vel
tes lítorum et orarum. prohibendo.
romanza: románticum carmen. Sin: suave ron: rhómium, ii n. Sin: rhumum; cánneus;
cánticum; carmen flébile, cómmovens; cántio sícera náutica.
melōda vel permulcens; carmen commoven-
dis ánimis aptum. roncador: adj ronchans vel rhonchans ; ron-
chissans. Sin : stertens; proflans; ronchísonus
rombo: (figura geométrica) rhombus, i m. // (pez marino) sparus cántharus.
Sin: scútula, ae f // (rodaballo) rhombus, i m.
roncar: roncare, ronchare, rhonchare, ron-
romboidal: rhomboidalis, e. Sin: scutulatus; chissare. Sin : stértere; proflare; ronchos
rhombi vel scútulae instar. édere; dormiendo ronchos édere.
954
rosmarino
ropera: (la que cuida de la ropa de una co- roseta: zeae granum inflatum. Sin: zeae
munidad) vestíplica vel vestíspica, ae f. granum tostum, frictum, igne inflatum.
ropero: (armario) vestiárium, ii n. Sin: ar- rosetón: roso, onis m. Sin: fenestra instar
márium vestiárium; arca vestiária. Uso: - de rosae; rosáceum ornamentum; fenestra circu-
pared, vestiárium paríeti insertum; v. alacena laris colúmnulis exornata.
// (el que cuida de la ropa de una comunidad)
vestíspicus, i m. rosmarino: ros (roris m) marinus.
955
rosoli
rostro: vultus, us m. Sin: os, oris n; fácies, ēi rotocalcografía: rotochalcográphia sive -gra-
f. Uso: - descompuesto, alterado, vultus dis- phīa, ae f. Sin: rotochalcográphicus processus
tortus; vultus distortus ac perturbatus; - her- (-us m).
mético, vultus herméticus; - melancólico, os
in maestítiam flexum. rotocalcográfico: rotochalcográphicus, a,
um.
Rota: (tribunal de la corte romana) Sacra
Rota. Sin: Sacra Romana Rota; Ecclésiae rotograbado: heliográphia sive -graphīa, ae
Consílium lítibus iudicandis. Uso: auditor de f. Sin: heliográphica ars, incísio, imago.
la -, auditor vel advocatus Sacrae Romanae
Rotae. rotonda: (edificio, sala o cenador de planta
circular o semicircular) holus, i m // (plaza
rotación: (de disco) cursus, us m. Sin: rotá- circular) área orbiculata.
tio.
rotor: (parte giratoria de una máquina eléc-
rotacismo: rhotacismus vel rhotacismos, i trica o de una turbina) rotatórium, ii n. Sin:
m. máchina rotalis.
956
rueda
957
rufián
rufianesco: lenónius, a, um. Sin: lenonis vel rumba: rumba, ae f. Sin: saltátio cubana.
lenonum (gen); ad lenocínium áttinens.
run (Inform), ejecutar, realizar las operacio-
rugby: harpasti ludus. Sin: harpastilúdium; nes especificadas por un programa de un or-
ludus pilae ovatae; ludus follis ovati. denador: operari. Uso: the program is
running, programma operatur; run a pro-
rugoso: rugosus, a, um. Sin: ruginosus; rugis gram, fac ut programma operetur // (sust,
plenus, óbsitus, sulcatus; cute contractā de- running) operátio, onis f // (cadena, serie de
formis. datos) catena, ae f.
ruibarbo: rhabárbarum vel rabárbarum, i n. runa: (cada uno de los caracteres que em-
Sin: rheubárbarum; reupónticum; rhaeum. pleaban en la escritura los antiguos escan-
dinavos) runa, ae f.
ruido: strépitus, us m. Sin: crépitus, us m;
fragor, ōris m; stridor, ōris m. Uso: - parásito rúnico: rúnicus, a, um.
(en la radio), undae radiophónicae interrup-
tae vel perturbatae; meter -, strépere. rupia: (unidad monetaria de la India) rúpia,
ae f. Sin: nummus índicus.
ruina: (acción de caer o destruirse algo)
ruīna, ae f // (pérdida grande de los bienes de ruptura: ruptura, ae f. Sin: fractura; fráctio //
fortuna) fortunae naufrágium. Uso: - de su fig violátio, onis f. Sin: intermíssio, repudiá-
patrimonio, patrimónii (vel rei familiaris) tio, onis f; (- de relaciones amistosas) dirúp-
naufrágium // ruinas, escombros, pariétinae, tio; alienátio; discórdia. Uso: - de un
958
rutina
rustir, v. asar.
959
S
sábado: sábbatum, i vel sábbata, orum n. Sin: sabidillo: adj erudítulus, i m // sust scítulus,
dies sábbati vel Saturni. Uso: - santo, praelú- i m. Sin: littério, onis m.
dium anastásis Dómini Nostri; misa del -
santo, sacrum sollemne ob praelúdium anas- sabihondo o sabiondo: adj inanem doctri-
tásis Dómini Nostri; observancia del -, sab- nam ostentans // sust scíolus, i m. Sin: árro-
batismus; sábbati observántia; observar el -, gans; doctrinae ostentator, iactator; inanis
sabbatizare; sábbatum cólere. (vel vácuae) doctrinae ostentator.
sabana: tesca vel tesqua, orum n. sablazo: (golpe y herida de sable) acínacis
ictus (-us m). Sin: ensis falcati ictus; incurvi
sábana: línteum, i n. Sin: linteamen, mĭnis gládii ictus. Uso: dar sablazos, falcato ense
n; lecti línteum vel linteamen; strágulum; lín- percútere, cáedere, ferire, fódere, confódere;
teum strágulum; cubiculare línteum. Uso: - incurvo gládio ferire.
santa, Sancta Sindon (-ŏnis f); Sacrum Lín-
teum. sable: acínaces, is (ac -em vel -en) m. Sin:
falcatus ensis vel gládius; ensis vel gládius
sabañón: (en las manos) ulcus (-cĕris n) ex incurvus.
hiberno frígore. Sin: tumor ex hiberno frí-
gore; tumor a frígore; ulcus a frígore; ulcus sabotaje: iniúria, ae f (acción contra el dere-
quod fit ex frígore hiberno; vítium frígoris; cho); interpellátio, onis f (molestia); mora, ae
(en los pies) pérnio, onis m; pernículus vel f ( retardo); impedimentum, obstáculum, i n
perniúnculus, i m. (obstáculo); communis óperis intercéssio vel
corrúptio; occulta evérsio; occulta vel frau-
saber: (conocer) scire. Sin: novisse (perfecto dulenta vastátio; occulta ac dolosa vastátio.
con valor de presente). Uso: - de memoria,
memóriā áliquid tenere; - de oídas, famā áli- saboteador: interpellator, oris m. Sin: inter-
quid accepisse; - de buena fuente, certis auc- cessor; morator; impedītor; obstructor; occul-
tóribus áliquid comperisse; hacer - algo a tus vastator, eversor, direptor; óperis
alguien, áliquem certiorem fácere de áliqua intercessor vel interpellator; qui opus inter-
re; no sabe qué hacer, incertus est quid agat; cedit vel interpellat.
¿quién sabe esto?, quis hoc scit?; ¿quién
sabe explicar esto?, quis hoc explicare scit?; sabotear: occulte vel fraudulenter evértere,
sin saberlo, ínsciens vel imprūdens, entis; a -, pervértere, vastare, dirúere, dirípere, inter-
scílicet // (dicho de una cosa, tener sabor) - pellare. Sin: occulte doloseque evértere (per-
a, sápere vel resípere áliquid. Uso: el vino vértere ...); eversione dolose affícere;
sabe a pescado, vinum résipit piscem // (oler communi óperi adversari (vel detrimentum
a) olere vel redolere áliquid, vel áliqua re, vel afferre); secreto impedire vel disturbare.
ex áliqua re. Uso: sabe a azafrán, olet cro-
cum; sabe a azufre, súlphure olet; nada tiene sabueso: segúsius, ii m. Sin: canis segúsius,
que sepa a la Academia, nihil olet ex Acade- venator, indagator, vestigator.
mīa.
960
saco
961
sacra
962
salame
saeta: (manecilla del reloj) v. saetilla. sal: sal, salis mn. Uso: - marina, sal maríti-
mus; - gema, sal fossícium; - de cocina, sal
saetera: (aspillera para disparar saetas) fe- coquinárium; nátrium chloratum.
nestella in árcubus. Sin: eiaculandis sagittis
apta fenestella // (ventanilla estrecha de las sala: aula, ae f. Sin: conclāve, is n; oecus, i
que se suelen abrir en las escaleras y otras m; diaeta, ae f. Uso: - consistorial o del con-
partes) angústior fenestella. sistorio, aula consistorialis; - operatoria, - de
operaciones, chirurgīum; aula operatória;
saetilla: (manecilla del reloj) lancéola, ae f. sala chirúrgica; - de audiencia, auditórium; -
Sin: gnomon, ōnis m; index, dĭcis m. de las audiencias, admissionum aedes (-is f);
- de baile, saltatórium; aula saltatória; oecus
safari: africana venátio vel expedítio. saltatórius; - de cine, cinematographēi aula;
theatrum cinematográphicum; - de concier-
safra, v. zafra. tos, odēum, i n; theatrum músicum; - de con-
versación, éxedra; - de descanso, diaeta
saga: (hechicera) saga, ae f. Sin: ságana // quietis vel requietis; diaeta relaxationis vel
(leyenda mitológica de la antigua Escandi- remissionis (ánimi); - de entrada, adductó-
navia) saga, ae f. Sin: fábula mýthica. rium; - de espera, procoeton, ōnis m; prooe-
cus (-i m) praestolatórius; conclave (-is n) vel
sagita: sagitta, ae f. átrium exspectatórium; exspectántium exé-
drium; oecus vel conclave exspectántium; -
sagitario: adj sagittarius, a, um // sust sagit- de estar, éxedra, ae f; - de estudio, stúdium;
tárius, ii m. - de fumar, fumárium; - de hospital, cubitó-
rium; - de lectura, oecus lectionis; legéntibus
Sagitario: (signo zodiacal) Sagittárius, ii m. éxedra; - de las máquinas o de los motores,
machinationum cubículum; - de masajes,
sagrario: (parte interior del templo, en que oecus aliptarum; - de prensa, sedes vel oecus
se reservan o guardan las cosas sagradas, diurnáriis docendis vel edocendis; - de pri-
como las reliquias) sacrárium, ii n. Sin: sa- meros auxilios, locus promptae curationis; -
cellum; sacer recessus (-us m); locus, in quo de profesores, oecus magistrorum; - de recibo
res sacrae ponuntur. Uso: fig, - del alma, pé- o de visitas, cubículum vel conclave salutató-
netral (-ālis n) vel penetrale (-is n) ánimi; - rium; - de recreo, diaeta recreatória; diaeta
de la conciencia, íntimi sensus mpl; - de la delectationis vel delectamenti; - para televi-
familia, íntima famíliae coniúnctio // (lugar sión, diaeta televisória, televisualis, televisio-
donde se guarda y deposita a Cristo sacra- nis.
mentado) tabernáculum, i n.
salamandra: (ser fantástico) salamandra, ae
Sahara: Sáhara vel Sahara, ae f. Uso: - Es- f // (especie de calorífero de combustión
pañol, Sáhara Hispánica; del -, saharensis, e. lenta) lacónicum anthrácinum.
963
salamín
salario: salárium, ii n. Sin: merces, edis f; sti- salero: salinum, i n. Sin: concha salis; cón-
péndium; operariorum merces. Uso: - bajo, chula salária.
mercédula; - intermedio, salárium intermé-
dium; - mínimo, salárium mínimum; merces salesiano: adj salesianus, a, um. Uso: Socie-
mínima; precios de los -, prétia mercedum. dad -, Salesiana Sodálitas; Pia Socíetas Sale-
siana Sancti Ioannis Bosco; Socíetas Sancti
salazón: salsugo, gĭnis f. Sin: salsamentum. Francisci Salésii // sust salesianus, i m. Sin:
Uso: pescado en -, pisces saliti; vendedor de sodalis vel sócius salesianus; Societatis
-, salsamentárius. Sancti Francisci Salésii sodalis.
964
salsera
965
saltadero
rium, ii n. Sin: iuris capēdo (-dĭnis f). los, pro síngulis equis, aut equis per manípu-
los impedimenta superántibus, magnum
saltadero: locus ad saliendum aptus. Sin: práemium delatum, propósitum, datum, tri-
locus sáltibus faciendis vel dandis. butum // dar un - mortal, cernuare; cápite de-
orsum pósito vel misso saltare; ejercitarse en
saltador: (persona que tiene oficio o ejerci- el -, saltu se exercere; pegar un -, saltum
cio en que necesita saltar) saltator, oris m. dare, édere, fácere; superar de un -, saltu su-
Sin: desultor. Uso: - con esquíes, desultor perare // (cascada de agua) aquae deiectus,
nartatórius. lapsus, prolapsus, us m. Sin. aqua cadens.
Uso: - del Niágara, deiectus Niágarae.
saltamontes: mantis (-tĭdis f) religiosa. Sin:
insectum oranti símile. saltuario: interruptus, a, um. Sin: intermis-
sus; non contínuus.
saltar: salire in + ac. Sin: desilire vel exsilire
ex (vel de) + abl, ad + ac; transilire (- por en- salud: valetudo, dĭnis f. Sin: salus, ūtis f.
cima de) + ac. Uso: - al cuello de uno, in Uso: - buena, bona (vel cómmoda, vel ínte-
collum alicúius invádere; collum alicúius gra, vel firma, vel próspera) valetudo; - deli-
amplexu pétere; - de alegría, exsultare; gáu- cada, ténuis (vel minus cómmoda, vel
dio exsultare; nímia voluptate gestire; - a la imbecillior) valetudo; - mala, non bona (vel
vista, apparere; manifestum esse // (omitir) infirma, vel aegra, vel incómmoda) valetudo
omíttere vel míttere. Sin: praetermíttere; // ¡-!, salve!; salvus sis!; felíciter tibi!; ¡a tu -!,
praeterire; missum fácere. Uso: - palabras, ¡a la - de usted , bene te!, bene tibi!; ¡a vues-
verba praetermíttere; - la comida, abstinere tra -!, ¡a la - de ustedes!, bene vos!, bene
se cibo. vobis! ; ¿cómo va su -? quam vales? qua es
valetúdine? // beber, brindar a la - de uno, v.
salterio: psaltérium, ii n. Sin: liber psalmo- brindar; cuidar de su -, valetúdini indulgere,
rum. inservire, óperam dare, párcere; descuidar la -,
valetúdinem neglégere; parum valetúdini
salto: saltus, us m. Uso: - mortal, saltus cá- párcere; desearle a uno buena salud, salutem
pite deorsum pósito; - triple, saltus ternus; - álicui precari, áliquem salvere iubere; la -
a pie juntillas, saltus iunctis pédibus; - a pier- disminuye, valetudo decrescit; estar bien de -,
nas abiertas, saltus crúribus varicatis; a sal- gozar de buena -, bene vel recte valere; bona
tos, a brincos, saltuatim; assultim; subsultim, valetúdine frui; próspera valetúdine esse;
exsultim; saliendo; saltitando; - con esquíes, gozar de perfecta -, vender o verter -, óptime
desultura nartatória; de un -, saltu; - de al- vel pancrátice valere; íntegra valetúdine esse;
tura, saltus in altum vel in altitúdinem; - del esse incorrupta sanitate; óptima valetúdine
caballo, saltus ecúlei; - de frente, saltus recto uti; no estar bien de -, infirma valetúdine
córpore; - de lado, saltus a látere; - de longi- esse; aegra esse valetúdine; valetúdine in-
tud, saltus in longum vel in longitúdinem; - cómmoda esse; perder la -, valetúdinem
de longitud con impulso, saltus in longum amíttere; recuperar la -, sanari, consanés-
ímpetu capto; - de pértiga o con garrocha, cere; valetúdinem recuperare vel reciperare;
saltus perticárius, perticalis, perticatus; saltus sanitatem recípere; tener poca -, tener una -
hastili sustinente; hastae innixum salire; - al delicada, ténui esse valetúdine
o en el agua, saltus in aquam // gran premio
de - individuales, o por equipos, de obstácu- saludar: salutare. Sin: valedícere; consalu-
966
salvoconducto
tare; persalutare; salutem dícere, dare, ferre, salus, utis f // (consecución de la gloria y
afferre, portare, mandare. Uso: - afectuosa- bienaventuranza eterna) salvátio, onis f.
mente, cordialmente, benigne (vel blande, vel
blándius) salutare; - a uno en nombre de salvado: furfur, ŭris m. Sin: purgamentum.
otro, salutem dícere álicui nómine alicúius; Uso: pan de -, furfúreus panis.
álicui alicúius salutem nuntiare; - oficial-
mente a uno, álicui officiáliter valedícere; - a salvador: servator, oris m. Sin: conservator;
uno por escrito, salutem álicui scríbere; - con salutis auctor, effector; soter, ēris (ac -era m);
la voz, con la mano, con seña, voce, manu, qui salutem dat, dedit, etc.; también salvator
nutu salutare; - inclinando la cabeza, incli- con referencia a Jesucristo. Uso: Jesucristo,
nato cápite salutare; salúdalo de mi parte, - del género humano, Iesus Christus humani
illum verbis meis saluta; te saludo, salve; sal- géneris salvator, servator, sospitator; nuestro
vus sis; te salvere iúbeo; después de salu- -, Christus nostrae salutis auctor; Christus qui
darse, salute data acceptaque. nos servavit.
saludo: salus, utis f. Sin: salutátio; persalu- Salvador (El): Salvatória, ae f. Uso: Repú-
tátio. Uso: - de bienvenida, salutátio gaudia- blica del -, Salvatoriana Respública.
lis; extremo -, supremum vale; - cordiales
(fórmula de cortesía al terminar una carta), salvadora: servatrix, icis f. Sin: salutis auc-
multam salutem! // devolver el -, áliquem re- trix (-īcis f); sospitatrix; sóspita.
salutare; enviar un -, salutem míttere, man-
dare, impertire ; enviar mil -, los más salvadoreño: adj salvatorianus, a, um // sust
cordiales -, multam salutem álicui impertire; Salvatorianus, i m.
álicui salutem plúrimam impertire; álicui sa-
lutem plúrimam et pleníssimam impertire; salvamento: conservátio, onis f. Sin: salvá-
hacer el - militar, salutationem more militari tio; incolúmitas.
fácere; llevar los -, salutem ferre, afferre,
nuntiare. salvar: (librar de un riesgo o peligro, poner
en seguro) servare. Sin: conservare; salvum
salva: (saludo hecho con disparo simultáneo fácere; liberare // salvarse, salvari. Sin: sal-
de varias piezas de artillería) tormentária vum fíeri; perículum vitae effúgere; (e) perí-
consalutátio. Sin: tormentorum explosiones culo vitae evádere; se (e) perículo vitae
honoris causā; tormentorum strépitus (vel erípere // (dicho de Dios: dar la gloria y bien-
fragor, vel crépitus) salutandi causā emissus; aventuranza eterna) salvare.
salutátio tormentorum bellicorum fragōre
facta. Uso: resuenan reiteradas - de cañones, salvavidas: salutis cíngulum. Sin: orbis sú-
tormenta plúrimis emissiónibus salutis causā breus; gúmmeus círculus vel orbis. Uso: in-
résonant // - de aplausos, máximus plausus; flar el -, gúmmeum orbem áëre inflare vel
la sala resonó de una - de aplausos, a cuncto tumefácere.
consessu plausus est múltiplex datus.
salvilla: scutella, ae f. Sin: subcuppa; patella
salvabarros, v. guardabarros. vel pátina suppositória.
967
samaritano
data; scriptum fidem públicam dans. Uso: de mujer, soccus mulíebris; en, con sanda-
gracias al -, fide pública interpósita; conce- lias, crepidatus, soleatus; el que hace o vende
der un - a alguien, fidem (públicam) álicui sandalias, soleárius, ii m; sandaliárius; po-
dare; obtener un -, fidem (públicam) accí- nerse las -, sandália (vel crépidas, vel sóleas,
pere; pedir un -, fidem (públicam) postulare. vel soccos) sibi indúere; quitarse las -, sandá-
lia démere vel depónere.
samaritano, na: adj samaritanus, a, um //
sust Samarites, ae m; Samarítida, ae vel Sa- sandía: (planta) cúcumis, mĕris m. Sin: an-
maritis, tĭdis f // (dicho de persona que ayuda gúria; citrullus; cucúrbita angúria; cúcumer
a otra desinteresadamente) vir liberalis et be- citrullus // (fruto) angúrium, ii n; melo (-ōnis
néficus; mulier liberalis et benéfica. m) índicus; cucúmeris citrulli fructus.
sanativo: sanativus, a, um. Sin: salútifer; sa- sanear: ad sanitatem redúcere. Sin: sanum
lutaris; salūber. fácere. Uso: - una comarca, regionem insalu-
brem salubrem réddere vel fácere; - un te-
sanatorio: sanatórium, ii n. Sin: valetudiná- rreno, incultum silvestremque locum cultum
rium; valetudinárium infirmis chrónicis. Uso: fertilemque réddere; - pantanos, paludes sa-
- de recuperación, recreatórium. lubres réddere; palústria loca exsiccare in ar-
vorumque formam redígere // fig, - las
sanción: (pena) poena, ae f. Sin: lex poenalis costumbres, mores ad virtutem conformare.
// (autorización o aprobación) sánctio, onis. Sin: mores in mélius commutare.
Sin: actus (-us m) sanciendi; ratihabítio.
sangrar: (tr, abrir o punzar una vena y ex-
sancionador: confirmator, oris m. traer sangre con fines terapéuticos) álicui
venam ferire, aperire, incídere; álicui sángui-
sancionar: (dar fuerza de ley a una disposi- nem e (vel a, vel de) venis detráhere, dedú-
ción) sancire. Sin: statúere; decérnere // (au- cere, haurire // (intr, arrojar sangre)
torizar o aprobar) probare vel approbare. sánguinem emíttere.
Sin: admíttere; confirmare // (aplicar una
sanción o castigo) punire. Sin: multare; sangre: sanguis, guĭnis m. Sin: cruor, oris m.
poenā áliquem multare vel affícere. Uso: relativo a la -, haemáticus.
sandalia: sandálium, ii n. Sin: crépida; cá- sangría: (acción y efecto de abrir o punzar
liga; sólea; soccus (especialmente la de los una vena para sacar sangre) venae séctio.
frailes). Uso: - pequeña, ligera, sócculus; - Sin: phlebotómia sive -tomīa; sánguinis de-
968
saque
tráctio // (fig, gasto continuo sin compensa- ágere et celebrare dies festos.
ción) immódicus sumptus depromptus. Sin:
immoderata pecúniae erogátio. santiguarse: signo crucis signari vel se sig-
nare.
sanidad: sánitas, atis f. Sin: valetudo, dĭnis
f. santimonia: (cualidad de santo) v. santidad.
sanitario: sanitárius, a, um. Sin: medicīnus; santo: adj (de especial virtud y ejemplo)
ad sanitatem pértinens. Uso: agentes -, vale- sanctus, a, um // (sagrado, consagrado)
túdinis operárii; sanitatis opífices; boletín -, sacer, sacra, sacrum // sust sanctus homo
v. boletín; cordón -, loci obstrúctio valetúdi- (-mĭnis m). Sin: divus vir. Uso: los - , sancti,
nis causā; estructuras -, institutiones sanita- orum mpl; - del cielo, caeles, lĭtis, caelícola ,
tis; personal -, valetúdinis curatores. ae m; caelestis íncola // - y seña, téssera. Uso:
dar el - y seña, tésseram dare.
San Salvador: (república) Salvatoriana Res-
pública // (ciudad) Soterópolis, is f. Santo Domingo: (república) Dominiciana
Respública // (ciudad) Dominicópolis, is f.
sánscrito: adj sánscritus, a, um. Sin: sáns-
chratus; sanscríticus; índicus; Indorum (gen) santón: (hombre que profesa vida austera y
// sust lingua sánscrita, sánschrata, sanscrí- penitente fuera de la religión cristiana) as-
tica. Sin: antiquorum Indorum sermo. ceta non christianus // (coloq, hombre hipó-
crita o que aparenta santidad) pietatis
santabárbara: receptáculum navale armo- simulator.
rum.
santuario: sanctuárium, ii n. Sin: sacra
Santa Klaus: sanctus Nicolaus. aedes; templum; locus sacer; sacrárium .
Uso: fig, en el - de la conciencia, in interiore
Santa Sede: Sancta Sedes (-is f). ánimi sacrário.
santidad: sánctitas, atis f. Sin: sanctimónia; santurrón: (nimio en los actos de devoción)
sanctitudo, dĭnis f. in externis pietatis áctibus nímius // (gaz-
moño, hipócrita que finge ser devoto) pietatis
santificación: sanctificátio, onis f. simulator vel ostentator. Sin: religionis osten-
tator; superstitiosae pietatis ostentator; pieta-
santificador: sanctificator, oris m. Sin: sanc- tis spéciem prae se ferens; simulator;
titatis effector, dator, largitor. hypócrita; fictor; fallax; duplex.
santificante: sanctíficans, antis. Sin: sanctí- santurronería: simulata píetas. Sin: religio-
ficus; sanctum effíciens. nis ostentátio vel simulátio.
969
saqueador
sarcasmo: (burla sangrienta, ironía mordaz sardo: (de Cerdeña) sardus, a, um. Sin: sar-
y cruel) acerbus (vel contumeliosus, vel mor- diniensis, e; sardōus // (hab) Sardus, i m //
dax) irrisus (-us m); acerba (vel contume- (lengua -) lingua sarda. Sin: lingua sardōa,
liosa, vel mordax) irrísio; verborum acérbitas, sardiniensis, Sardíniae.
dicácitas, acúlei (-orum mpl). Uso: pinchar
a uno con sarcasmos, áliquem cárpere salse sardónica o sardónice: sardónicha, ae f; sár-
dictis (vel verborum acúleis, vel convíciis) // donyx, ўchis f.
Ret sarcasmus vel sarcasmos, i m. Uso: con -,
v. sarcásticamente. sardónico: sardónius vel sardónicus, a, um.
Sin: acerbus; amarus; contumeliosus; mor-
sarcásticamente: acerbe. Sin: contumeliose; dax; malignus.
mordáciter.
sarga: (tela) serga, ae f. Sin: sérica.
sarcástico: acerbus, a, um. Sin: mordax, acis;
aculeatus; dicax, acis. Uso: palabras -, sargento: óptio, onis m. Sin: óptio pedestris;
acerba (vel salsa, vel amara) dicta. praefectus manipularis vel manipulárius;
summus decúriae instructor Uso: - primero
sarcófago: sarcóphagus, i m vel sar- de infantería, óptio maior pedester; - de arti-
cóphagum, i n. llería, óptio tormentárius; - de gendarmería,
praefectus manipularis mílitum a pública tu-
sarcolema: sarcolemma, ătis n. Sin: muscu- tela.
lorum membrana vel tégumen (-mĭnis n), teg-
mentum, tegimentum, tegumentum. sarna, v. acariasis.
970
save
ae f. Sin: sartrix, īcis f; sarcinatrix, īcis f. satírico: adj satíricus, a, um // sust satíricus,
i m. Sin: satirógraphus.
sastre: vestītor, oris m. Sin: véstifex, fĭcis m;
vestíficus. Uso: - remendón, sarcinator. satisfacción: (reparación de un agravio) sa-
tisfáctio, onis f. Uso: pedir - de una injuria,
sastrería: (oficio de sastre) ars vestiária. Sin: iniúriam vindicare // (expiación de la culpa)
vestíficis ars // (taller de sastre) vestificīna, satisfáctio culpae. Sin: purgátio // (presun-
ae f. Sin: vestifícium; officina vestiária; vés- ción) arrogántia, ae f. Sin: iactátio; supérbia;
tium officina; sarcinatoris officina; sartoris nímia sui confidéntia // (vanagloria) inanis
opifícium. glória. Sin: gloríola; elátio; inánitas; vánitas
// (confianza o seguridad del ánimo) confi-
satán, satanás: Satan m indecl. Sin: sátanas, déntia, ae f. Sin: fidúcia; sui confidéntia //
ae m. (cumplimiento del deseo o del gusto) satis-
fáctio, onis f. Sin: adimplétio; delectátio,
satánico: satánicus, a, um. Sin: diabólicus; oblectátio; gáudium; laetítia; suávitas // (una
satanísticus // fig nefandus; nefárius. de las tres partes del sacramento de la peni-
tencia) satisfáctio, onis f.
satanismo: satanismus, i m. Sin: cultus satá-
nicus vel daemoníacus. satisfacer: (pagar enteramente lo que se
debe) creditori satisfácere // (hacer una obra
satelital: satellíticus, a, um. que merece el perdón de la pena debida) ex-
piare. Sin: purgare; satisfácere // (aquietar y
satélite: satelles, lĭtis m. Uso: - artificial, te- sosegar las pasiones del ánimo) sedare. Sin:
lesatelles; satelles artificialis, artificiosus, placare // (dar solución a una duda o a una
factícius, arte factus; luna artificialis, artifi- dificultad) respondere. Sin: satisfácere //
ciosa, arte facta; - artificial de reconoci- (deshacer un agravio u ofensa) iniúriae (vel
miento, satelles artificiosus speculatórius; - de iniúriā) satisfácere álicui.
comercial, telesatelles commercialis; - de co-
municaciones, satelles telecommunicatórius; sátrapa: sátrapa, ae m. Sin: sátrapes, ae vel
vía -, ope satéllitis artificialis; - con una pe- sátrapes, is m.
rrita a bordo, satelles cátulam cóntinens //
lanzar un -, satéllitem proícere vel propéllere; saturación: saturátio, onis f. Sin: satúritas;
el - gira en el espacio, arte factus satelles per satíetas; plénitas.
inane fertur, vel per caeléstia spátia circumá-
gitur. saturnismo: saturnismus, i m.
satén: rasum, i n. Uso: - de seda, rasum séri- sauce: salix, ĭcis f. Uso: - llorón, salix babi-
cum. lónica.
satinado: levigatus, a, um. Sin: levis factus; sauna: vaporárium, ii n. Sin: bálneum vapó-
levitate donatus. reum.
971
saxofón
servare. Sin: (data in disco) repónere. secador: instrumentum siccatórium. Sin: ex-
siccator, oris m. Uso: - de cabello, machínula
saxofón o saxófono: saxóphonum vel saxo- favónia; flabellum favónii vel áfrici; instru-
phōnum, i n; saxophónium. mentum flaturale (cápitis capillis siccandis);
manúbrium capillorum siccíficum, siccati-
saxofonista: saxophonista, ae m. vum, siccatórium.
saya: (falda) gonna vel gunna, ae f; dim gon- secadora: (máquina) máchina siccatória.
nella vel gunnella. Sin: lacínia; cástula; su-
búcula; stola; hypozónium; hemitúnica secante: papel -, charta bíbula.
inferior.
sección: (cada una de las partes en que se di-
sayal, v. sayo. vide un conjunto de objetos) lóculus, i m. Sin:
loculamentum; régio; província. Uso: - de
sayo: sagum, i n. Sin: ságulum. calzado, calceamentorum lóculus vel régio; -
de discos, discorum lóculus; - de los juguetes,
scan (Inform), escanear: scándere (páginam, crepundiorum loculamentum; - de libros de
imáginem). ciencia ficción, librorum de sciéntia fabulari
lóculus; - de perfumes, unguentorum lóculus;
scanner (Inform) aparato de teledetección, - de vestidos, véstium lóculus // (parte de un
apparatus investigatórius. Sin: instrumentum escrito) pars, partis f. Sin: séctio, onis f;
exploratórium // (aparato que sirve para di- caput, pĭtis n (capítulo); artículus (subdivi-
gitalizar un documento: texto o imagen) sión). Uso: en la primera - de este libro, in
scansórium, ii n. Sin: apparatus ópticus ad le- sectione prima huius libri // (en los medios de
gendam imáginem. comunicación, espacio que se reserva para
un tema determinado) séctio, onis f. Uso: la
schilling: (unidad monetaria) scellinus, i m. - de propaganda, séctio rebus propagandis
vel evulgandis; séctio núntiis monitisque pro-
schola cantorum, v. capilla (cuerpo de can- pagandis // (cada una de las partes en que se
tores de alguna iglesia). divide una empresa, organización, etc.) pars,
partis f. Sin: séctio; administrátio. Uso: jefe
scotch: (whisky escocés) víschium scóticum de -, caput partis; la - del puerto, administrá-
// (cinta adhesiva) taeníola glutinativa. tio portūs.
screenmode (Inform): modus (imáginem) ex- secoya: sequoia, ae f. Sin: vellingtónia gigan-
hibendi. tēa.
972
sector
973
sectorial
974
según
975
segundero
976
semáforo
selenólogo: selenólogus, i m. Sin: lunae in- selvoso: silvosus, a, um. Sin: nemorosus; sil-
quisitor; rerum lunárium studiosus. vis frequens, refertus, plenus.
977
semana
978
senado
seminario: (casa para la educación de los semita: Semita, ae m. Uso: perseguir a los -,
que se dedican al sacerdocio) seminárium, ii Semitas hostíliter habere, consectari, vexare,
n. Sin: sacrum seminárium; sacrum ephe- exagitare, conflictare, lacéssere; cum Semitis
bēum; seminárium clericale vel sacerdotale. inimice (vel hostíliter) ágere.
Uso: - menor, mayor, seminárium minus,
maius; Pontificio - Regional “Pío XI”, Pon- semítico: semíticus, a, um.
tifícium Seminárium Regionale “Pius XI” //
(serie de conferencias sobre un tema deter- semitono: semitónium, ii n. Sin: hemitónium
minado) seminárium. Sin: seminárium aca- vel hemitónion.
démicum. Uso: - de dos o tres días,
seminárium biduanum vel triduanum; - lati- semivivo: semivivus, a, um.
nos, seminária latina; seminarios de “Latín
viviente”, seminária “Latinitatis vivae”; par- semivocal: adj semivocalis, e // sust semivo-
ticipar en un -, seminárium participare. calis, is f; semivocale, is n.
seminarista: seminarista, ae m. Sin: (sacri) sémola: (flor de harina) símila, ae f. Sin: si-
seminárii alumnus; sacri ephebēi alumnus; milago, gĭnis f; silīgo, gĭnis f; flos (floris m)
sacerdótii candidatus; sacrorum alumnus; farinae.
adulescens vel iúvenis sacris initiandus; adu-
lescens ad sacerdótium instituendus; sacri senado: (edificio o lugar donde los senado-
ministérii tiro; iúvenis sacrae milítiae tiro. res celebran sus sesiones) cúria, ae f. Sin: se-
natus, us m // (los senadores) senatus, us m.
seminternado: diurni convictūs domus. Sin: patres, um mpl; senatores, um mpl; sena-
torum collégium. Uso: sesión del -, senatus;
979
send
Senegal: (estado) Senegália, ae f // (río) Sé- sensibilidad: sensibílitas, atis f. Sin: sensus;
negal, alis m. sentiendi facultas, vis, virtus. Uso: - acústica,
áurium mollíties; - agudísima, acutíssima vis
senegalés: adj senegaliensis, e // sust Senega- sentiendi; - artística, exquisitus venustatis
liensis, is m. sensus; le falta - artística, quid pulchrum sit,
non intéllegit; - corporal, sensibílitas córpo-
sensación: sensus, us m. Sin: sentiendi actus. ris; - moral, humanitatis mollitudo; ánimi
Uso: - de impotencia, impoténtiae sensus; - mollíties vel mollítia; ánimi mollíties atque
de morir, sensus moriendi // experimentar lénitas; - psicologica, sensibílitas psycholó-
una -, áliquid sentire; experimentar una - de gica; nueva - cada vez más contraria a la
frío, de calor, de tedio, frígoris, aestūs, táedii guerra, novus augescens sensus magis ma-
sensum cápere; experimentar una - de pla- gisque bello contrárius; - por el hombre, sen-
cer, de dolor, voluptatem, dolorem sentire; sibílitas pro hómine.
voluptate, dolore áffici; producir una -, sen-
sus movere, commovere, excitare; eso pro- sensibilizador: adj sensificatórius, a, um //
duce una - agradable, id sensus suavitate sust substántia sensificatória.
áfficit; la noticia provocó una gran -, allatus
núntius vehementer omnes commovit // sensible: (capaz de sentir física y moral-
(emoción) ánimi vel animorum commótio. mente) sensíbilis, e. Sin: sénsilis; patíbilis.
Uso: demasiado -, nimis patíbilis; el hombre
sensacional: ánimum (vel ánimos) cómmo- es una sustancia animada -, homo est subs-
vens vel obstupefáciens. Sin: ánimum (vel tántia animata sensíbilis // (que puede ser co-
ánimos) vehementer cómmovens, pérmo- nocido por los sentidos) sénsibus subiectus
vens, éxcitans, percellens. Uso: un aconteci- vel obnóxius. Sin: qui (quae, quod) sénsibus
miento -, eventus vel eventum ómnium pércipi potest; qui (quae, quod) sub sensus
ánimos vehementer cómmovens; una cosa -, cadit. Uso: el mundo -, res sénsibus subiec-
res ómnium mentes animosque percellens; tae; quae óculis cérnimus; movimiento tan
una noticia -, núntius vel núntium omnes per- leve que no es -, tam levis motus ut vix sén-
cellens. sibus percipiatur; ser - al tacto, al olor, tactu,
odore capi // (que se deja llevar fácilmente
980
sentado
del sentimiento) lenis, e. Sin: mollis; tener; um. Uso: órganos -, órgana sénsuum vel sen-
delicatus. Uso: ser de ánimo -, molli ánimo sória.
esse; ser demasiado -, molliore (vel tene-
riore) ánimo esse; ser muy -, mollíssimo sensorimotor: sensomotórius, a, um.
ánimo esse // (fácil de conmover) qui (vel
quae) fácile commovetur. Uso: ser muy - a sensorio: (sensorial) v. esta voz // (centro de
algo, fácile áliqua re commoveri; ser - a las las sensaciones) sensórium, ii n.
alabanzas, láudibus moveri; laudis stúdio
trahi // (que impacta) magnus, a, um. Sin: sensual: (sensitivo) sensus (del sentido); sén-
gravis; haud medíocris. Uso: una pérdida -, suum (de los sentidos) // (relativo a los de-
haud medíocris iactura; una mejora muy -, leites de los sentidos) ad corpus spectans.
magna in mélius mutátio // (que causa o Sin: ad luxúriam pértinens. Uso: los placeres
mueve sentimientos de pena o de dolor) acer- -, córporis voluptates; una satisfacción pura-
bus, a, um. Sin: durus; gravis; dolorem áffe- mente -, voluptas, quae córpore tantum percí-
rens. pitur // (lujurioso) voluptuárius, a, um. Sin:
sensualis; libidinosus; lascivus; venérius vel
sensiblemente: (de forma que se percibe por venéreus; dissolutus. Uso: amor -, libidino-
los sentidos) sensu vel sénsibus. Sin: ita ut sus vel venérius amor; besos -, lasciva óscula;
sensu pércipi possit // (notablemente) mag- hombre -, homo voluptuárius, libidinosus,
nópere. Sin: valde; multum; ádmodum; haud cupiditatum studiosus, (córporis) voluptáti-
mediócriter. bus déditus, ad córporis oblectamenta procli-
vis; tiene un temperamento muy -,
sensismo: sensismus, i m. Sin: doctrina pró- voluptátibus plúrimum tribuit.
fitens ídeas sénsibus contineri; doctrina, quae
ex sénsibus ómnia oriri (vel ómnia pendēre) sensualidad: sensuálitas, atis f. Sin: volup-
docet; eorum rátio (vel doctrina) qui in sénsi- tas; voluptates; córporis voluptates vel oblec-
bus ómnia reponunt. tamenta; libido, dĭnis f; libídines, um;
lascívia; dissolútio; voluptatum stúdium.
sensista: sensista, ae m. Sin: sensismi secta-
tor vel ássecla; qui (quae) profitetur ómnia ex sensualismo: (propensión excesiva a los de-
sénsibus oriri, proficisci, nasci. leites de los sentidos) sensualismus, i m. Sin:
ad libídinem proclívitas; ad córporis oblecta-
sensitiva: mimosa pudīca. Sin: aeschyno- menta proclívitas; lascívia; libīdo vel lubīdo,
mene, es f. dĭnis f // (sensismo) v. esta voz.
sensitivo: (relativo a los sentidos) sensus (del sensualista: sensualista, ae m. Sin: córporis
sentido) vel sénsuum (de los sentidos) // oblectamentorum studiosus vel cúpidus //
(capaz de sensibilidad) sensitivus, a, um. (sensista) v. esta voz.
Sin: séntiens. Uso: facultad -, sentiendi fa-
cultas; fuerza -, sentiendi vis. sentado: estar - en el coche, tren, tranvía,
avión, in autocineto vel autoraeda, in trámine
sensor: sensórium, ii n. Sin: instrumentum (ferriviário) vel curru ferriviário, in curru
sensórium. eléctrico vel transviário, in aëroplano sedere;
estar - ante el televisor, ante televisórium se-
sensorial: sensorialis, e. Sin: sensórius, a, dere.
981
sentarse
sentarse: sedere. Sin: consídere. Uso: ¡sién- vir bonus et sápiens; dotado de - común,
tense!, consídite!; considatis!; - a la mesa, sensu communi práeditus; desarrollar, edu-
ad mensam sedere. car el - crítico, ingénium críticum exacúere
vel expolire // (dirección) - prohibido, ingres-
sentido: (cada una de las aptitudes que tiene sus vétitus; - único, unīus cursūs via.
el alma de percibir por medio de determina-
dos órganos corporales las impresiones de sentimental: sentimentalis, e. Sin: tener;
los objetos externos) sensus, us m. Sin: vis mollis; blandus; vínnulus; pathéticus.
sentiendi; facultas sensitiva. Uso: - del gusto,
sensus saporis; - del oído, audítio, onis f; au- sentimentalismo: (cualidad de sentimental)
ditus, us m; sensus audiendi; - del olfato, odo- affectiva ánimi propénsio. Sin: móllior áni-
rátio, onis f; odoratus, us m; sensus odoris; - mus; ánimi mollítia vel agílitas; lénitas ac
del tacto, táctio, onis f; tactus, us m ; - de la mollíties ánimi.
vista, sensus videndi // (significado) verbi vel
verborum significátio, vis, senténtia. Uso: - sentimiento: (acción de sentir) sensus, us m
alegórico, anagógico, espiritual, moral, sen- // (estado afectivo del ánimo) ánimi affectus,
sus allegóricus, anagógicus, spiritualis, mora- motus, us m. Sin: voluntas. Uso: - dolorosos,
lis; - literal, sensus litteralis vel históricus; doloris sensus; - hostiles, hostiles spíritus; -
ipsorum verborum vis; própria (verborum) materno, matris ánimus; - de humanidad, hu-
senténtia; - metafórico, significátio verbi mu- manitatis sensus; descubrir sus -, sensus ape-
tata vel translata; - propio, significátio pró- rire.
pria; doble -, ambigúitas, atis f (verborum);
¿qué sentido tienen los domingos y días fes- sentirse: (hallarse, encontrarse) no me
tivos?, qualem sensum dies domínici et dies siento bien, séntio me non (recte) valere, vel
festi habent? // en - amplio, sensu latiore; en non bene me habere; male, vel non bene, me
- estricto, sensu strictiore; explicar el - literal hábeo.
de un texto, quid síngula verba velint decla-
rare, explanare, explicare; tomar las palabras seña: signum, i n. Sin: nota. Uso: - personal,
en el - literal, verba préssius sequi // (facultad córporis nota vel signum.
para entender, juzgar, apreciar o sentir pre-
ocupación por las cosas, o para actuar) sen- señal: signum, i n. Uso: - horaria, hora per
sus, us m. Sin: iudícium; consciéntia. Uso: radiophónicas undas nuntiata; - horizontales,
buen -, rectum iudicium; - común, sensus aequa signa; - luminosa, micans signum; - ra-
communis; communis opínio; ómnium con- dial, signum radiophónicum; - radiotelegrá-
sensus; sensus hóminum communis; ómnium ficas, radiotelegráphica signa; - verticales,
iudícium sensusque communis; ómnium gén- signa perpendiculária vel ad perpendículum
tium consénsio; - crítico, críticus sensus; in- erecta; - vial, index viárius; signum viárium;
génium críticum; iudícium censórium; agudo - de agente de circulación, gestus, us m; - de
- crítico moderno, acérrimus nostra aetate iu- alarma, signum monitórium; - de atención,
dicandi sensus; - político, sensus políticus; signum attentionis; - de la cruz, signum cru-
sexto -, sextus sensus; - del deber, relígio of- cis; - de localidad, urbis vel óppidi situs no-
fícii; - de la fraternidad, sensus fraternitatis; menque; - de precedencia, signum
- de la historia, statūs histórici sensus; - del praecedéntiae; señales de puntuación, inter-
hombre, hóminis significátio; - de la vida, punctiones; interpuncta; interductus, us m;
sensus vitae // hombre de buen -, cordatus vir; señales de tránsito, tránsitūs significationes;
982
septentrión
983
septentrional
séptico: sépticus, a, um. Sin: infíciens; pu- sericicultura o sericultura: bómbycum cul-
trefáciens; inquinans. tura.
984
sesgo
985
sesión
986
siderurgia
shift bits) relocare. Uso: to - left, relocare si- sicómoro o sicomoro: sycómorus, i m.
nistrorsus.
sicópata, v. psicópata.
shií: adj siíticus, a, um // sust Siīta, ae m.
sicopatía, v. psicopatía.
shiita, v. shií.
sicosis: (perifoliculitis de los pelos de la
shock: collapsus gravis. barba y del bigote) sycosis, is f // (enferme-
dad mental) v. psicosis.
shopping: emptiones per tabernas fpl.
sicoterapia, v. psicoterapia.
shorts: subligáculum, i n. Sin: súbligar, āris
n; brevíssimae bracae fpl. sicrómetro, v. psicrómetro.
show: várium spectáculum (theatrale vel tele- sida: sida, ae f. Sin: morbus AIDS; sýndrome
visíficum). Sin: exhibítio. Uso: air show, ex- (-es f) comparati defectūs immunitatis; mor-
hibítio artis aëronáuticae. bus disimmunitatis acquisitae vel compara-
tae. Uso: enfermo de -, morbo disimmunitatis
shutdown (Inform), cerrar: tr cláudere // acquisitae infectus.
sust clausura, ae f. Sin: conclúsio; occlúsio.
Uso: the system is shutdown, systema sidecar: lecticária bírota. Sin: autobírota cum
clausum est. cárrulo (vel plostello, vel sarráculo). Sin: bí-
rota automatária cárrulo adiuncto práedita.
shuttle, v. transbordador espacial.
siderita: (mineral) siderites, ae m.
siamés: adj siámicus, a, um. Uso: hermanas
-, géminae siámicae vel colaitae; seis pares siderófono: sideróphonum sive siderophō-
de hermanos -, sex pária geminorum siami- num, i n.
corum.
siderografía: siderográphia sive -graphīa, ae
Siberia: Sibéria vel Sibíria, ae f. Sin: Sibériae f.
régio.
siderosa, v. siderita.
siberiano: adj siberianus vel sibirianus;
sibiríacus, a, um // sust Siberianus vel Sibiri- sideroscopio: sideroscópium, ii n.
anus, i m.
siderosis: siderosis, is f.
sicofísica, v. psicofísica.
siderotecnia, v. siderurgia.
sicología, v. psicología.
siderurgia: siderúrgia sive -urgīa, ae f. Sin:
sicológico, v. psicológico. ferri fábrica, fabricátio, ars; aeris et ferri fá-
brica; aerária et férrea fábrica; metallorum
sicólogo, v. psicólogo. ars; metallorum effóssio et fabricátio. Uso:
ejercer la -, (metallorum) fábricam habere;
987
siderúrgico
ferri (vel aeris et ferri) fábricam habere. sifilografía: syphilográphia sive -graphīa, ae
f.
siderúrgico: siderúrgicus, a, um. Sin: me-
tallorum (gen); ad siderúrgiam pértinens. sifilográfico: syphilográphicus, a, um. Sin:
Uso: obrero -, metallorum faber vel ópifex; ad syphilográphiam spectans.
ferri faber; aeris et ferri ópifex.
sifiloma: syphiloma, ătis n. Sin: prima syphí-
sidra: sícera, ae f. lidis (luis venériae, morbi gállici) contágio
(-onis f); primigénia syphílidis ulcerátio;
siemens: mensura simensis. primum vel primigénium syphílidis ulcus
(-cĕris n).
siempreviva: semperflórium, ii n. Sin: he-
liochryson, i n vel helichrysos (vel helichry- sifón: (botella de agua gaseosa provista de
sus), i m. una llave de metal para vaciarla) sipho, ōnis
m. Sin: sifo vel sifon, ōnis m; tubus; túbulus;
sierra: (herramienta) serra, ae f. Uso: - circu- fístula; siphúnculus aquae. Uso: - de agua de
lar, machinária serra orbiculata vel circularis; Seltz, siphúnculus aquae Salsae.
- eléctrica, serra automatária; - mecánica,
máchina serratória; - pequeña, sérrula; - de sigilografía: sphragística, ae f.
cinta, - sin fin o continua, taeníola secans;
máchina serrae taeniáticae; - de marquetería, sigilográfico: sphragísticus, a, um.
serra tenuíssima.
sigla: nota, ae f. Sin: signum; siglum; siglum
siesta: meridátio, onis f. Sin: somnus meri- abbreviationis; en pl sigla vel sigilla,
dianus. Uso: echar, dormir, hacer, tomar la -, orum; notae, arum; verborum notae; lítterae
meridiare vel meridiari; meridiationem ha- vel notae compendiáriae; lítterae singuláriae
bere vel perágere; disfrutar de una -, meri- sive singulares; compendiária verba vel
diatione frui. elementa. Uso: m. es sigla de metro, m. nota
(signum, siglum) est metri; D.O.M. son
sífilis: sýphilis, ĭdis f. Sin: lues (luis f) vené- siglas de la expresión: “A Dios Optimo y
ria, venérea, céltica, gállica; morbus gállicus Máximo“, D.O.M. sigla (vel compendiáriae
(célticus, venérius, venéreus). Uso: contagio lítterae) sunt locutionis “Deo Optimo
de la -, syphílidis (luis venériae, morbi gá- Máximo”.
llici) contágio (-onis f) , contágium, ulcerátio,
ulcus (-cĕris n); contagiar la -, syphílide (lue siglo: sáeculum, i n. Sin: centum anni; cen-
venéria, morbo gállico) infícere vel ulcerare tum annorum spátium. Uso: - atómico, sáe-
áliquem; contraer la -, syphílidem contrá- culum atómicum vel atomophýsicum.
here; syphílide ínfici vel ulcerari.
sigma: sigma, ătis n.
sifilítico: syphilíticus, a, um. Sin: (enfermo
de sífilis) syphílide (vel lue venéria, vel sigmoide: sigmóides, is n. Sin: intestinum
morbo gállico) laborans, infectus, ulceratus; sigmoidēum.
(perteneciente o relativo a la sífilis o al sifi-
lítico) ad syphílidem vel ad syphilíticum át- sigmoideo: sigmoidēus, a, um.
tinens.
988
silbato
989
silbido
silíceo: silíceus, a, um. Sin: silicíneus. sillico: sella familiárica. Sin: sella vel séllula
pertusa; scáphium.
silicio: silícium, ii n.
sillín: sedículum, i n. Sin: sessíbulum.
silicona: sílico, conis m. Sin: gluten (-tĭnis n)
silíceum. sillita: séllula, ae f. Sin: sedécula.
990
simetría
silueta: (dibujo sacado siguiendo los contor- simbolizar: (servir una cosa como símbolo
nos de la sombra de un objeto) linearis de otra) alicúius rei sýmbolum (vel typum,
adumbrátio. Sin: umbra líneis circumducta // vel figuram, vel imáginem, vel signum) esse
(perfil) v. esta voz. // (expresar por símbolos) imagínibus reprae-
sentare vel significare // (representar algo
siluro: (pez) silūrus, i m // (torpedo) v. esta por algún símbolo) áliquid imágine (vel ima-
voz. gínibus) effíngere. Sin: alicúius rei imáginem
propónere.
silvicultor, ra: silvicultor, oris m; silvicultrix,
icis f. símbolo: (representación de una realidad; fi-
gura retórica o forma artística) sýmbolum, i
silvicultura: silvicultura, ae f. Sin: silvarum n; sýmbolus, i m. Sin: symbólium; signum;
cultura. similitudo (- dĭnis f); imago (-gĭnis f); figura;
index, dĭcis mf; indícium; repraesentátio; sig-
simbiosis: symbiosis, is f. Sin: convíctio, nificátio. Uso: - de la pacificación, sýmbo-
onis f. lum pacificationis // (Rel, profesión de fe
cristiana) sýmbolum, i n. Uso: - atanasiano,
simbiótico: symbióticus, a, um. sýmbolum athanasianum; - niceno-constan-
tinopolitano, sýmbolum fidei nicaenum-
simbiotismo, v. simbiosis. constantinopolitanum; - de los Apóstoles,
Apostolorum sýmbolum; sýmbolum apostó-
simbólicamente: symbólice. Sin: symbólico licum.
modo; sub sýmbolo; per sýmbolum; figurate;
imágine vel imagínibus; similitúdine vel si- simetría: symmétria sive -metrīa, ae f. Sin:
militudínibus; signo vel signis; índice vel in- commensus, us m; congruéntia; eumétria;
dícibus. Uso: hablar -, imagínibus (vel concínnitas; pártium conveniéntia vel cohae-
similitudínibus, vel signis, vel indícibus) réntia; congruéntia et aequálitas partium; pár-
loqui. tium inter se conveniéntia, congruéntia,
propórtio. Uso: el principio de la -, symme-
simbólico: symbólicus, a, um. Sin: figuratus; triarum rátio.
991
simétricamente
simétricamente: symmétrice. Sin: concinne; narse las - de los suyos, suorum voluntates
cum symmétria; symmétrico modo; symmé- alienare; gozar de la - de uno, gratum esse
trica ratione; aequáliter et congruenter; cón- álicui; manifestar la propia - hacia uno, suam
grua pártium proportione. Uso: disponer las erga áliquem voluntatem aperte declarare;
cosas -, effícere ut res rebus concinne respón- sentir - hacia una persona o cosa, álicui vel
deant; disponer - las palabras, orationem álicui rei studere; áliquem vel áliquid dilí-
quadrare; senténtiam in quadrum numerum- gere, amare, redamare; tener - hacia uno, be-
que redígere. nevoléntiam álicui praestare; benevoléntiam
habere erga áliquem.
simétrico: symmétricus, a, um. Sin: sýmme-
tros, on; aequábilis vel aequalis, e; concinnus, simpático: (que inspira simpatía) sympáthi-
a, um; ómnibus pártibus convéniens. cus, a, um. Sin: álicui gratiosus, gratus, gra-
tus acceptusque; placens; carus; suavis;
similor: orichalcum, i n vel aurichalcum, i n. iucundus.
Sin: mixtura auri símilis.
simple: (Med, material de procedencia orgá-
simonía: simónia sive simonīa, ae f. Sin: si- nica o inorgánica que sirve por sí solo a la
moníaca labes; simoníacum crimen, scelus, medicina, o que entra en la composición de
peccatum; sacrarum rerum (vel sacrorum mú- un medicamento) simplícia, ium npl // (habi-
nerum) mercatura, mercátio, nundinátio, tación -) v. habitación.
émptio vel vendítio (según se trate de com-
pra o venta simoníaca). Uso: celebrar o reci- simplicista: simplicista, ae m. Sin: nímium
bir un sacramento con -, per simóniam simplex; homo mente (vel ingénio) levi.
sacramentum celebrare vel recípere; cometer
-, res sacras mercari, nundinari, véndere vel simplificación: simplificátio, onis f. Sin: ex-
émere; sacrarum rerum mercaturam (merca- pedítio.
tionem, nundinationem, emptionem vel ven-
ditionem) fácere. simplificar: símplicem (vel simplex) fácere
vel réddere. Sin: fácilem (vel fácile; facilio-
simoníaco o simoniaco: (relativo a la simo- rem vel facílius) réddere; in simpliciorem
nía) simoníacus, a, um. Sin: ad simóniam modum ( vel formam) redígere.
pértinens // (que comete simonía) simonía-
cus. Sin: sacrarum rerum (vel sacrorum mú- simplista: (simplicista) v. esta voz // (que es-
nerum) mercator, nundinator, emptor vel cribe o trata de los simples) simpliciárius, ii
vénditor. m. Sin: herbárius; simplícium peritus.
992
sindéresis
simulación: simulátio, onis f. Sin: fíctio. dad) sýncope, es f; sýncopa, ae f. Sin: deféc-
Uso: - electrónica, simulamentum electróni- tio; ánimi vel ánimae deféctio.
cum.
sincopizar: (causar síncope) sýncopen gíg-
sinagoga: synagoga, ae f. Sin: Iudaeorum nere vel afferre // (caer en síncope) syncopi-
templum. zare. Sin: syncopare; syncopari; syncopizare;
víribus defícere.
sinalefa: synaloephe vel sinaloefe, es f; syna-
liphe, es f; synaloepha, ae f. Sin: elísio vel sincrasis: syncrāsis sive sýncrasis, is (ac -in)
collísio, onis f; duarum vocálium contráctio. f. Sin: commíxtio; temperátio.
Uso: por -, per elisionem; per synaloephen;
synaloephe, synaloephā. sincretismo: syncretismus, i m. Sin: discor-
dántium doctrinarum commíxtio vel confú-
sinarquia: synárchia sive -archīa, ae f. sio.
sincopar: Gram syncopare. Sin: lítteram vel sincronizar: synchronizare. Sin: sýnchro-
sýllabam verbo detráhere, démere, excútere ; num réddere; témpora (alicúius rei) aequare.
sýncope affícere; imminúere (abreviar).
Uso: - una palabra, verbum sýncope affícere sincronoscopio: synchronoscópium, ii n.
// Mús syncopare. Sin: sýncopen adhibere.
sincrotrón: synchrotro, onis m.
síncope: Gram, v. síncopa // (Med, pérdida
repentina del conocimiento y de la sensibili- sindéresis: syndáeresis, is f. Sin: consciéntia;
993
sindical
994
sinovitis
sinergia: synérgia sive synergīa, ae f. Sin: ví- sinonimia: synonýmia sive -nymīa, ae f. Sin:
rium concursus. éadem verbi significátio.
995
sinquisis
996
sistema
997
sistemáticamente
998
snack
tíssimus. Uso: vida -, vita aequa et modesta; divérbium; ludus lépidus, salsus, facetus;
llevar una vida -, prudenter vitam ágere. adumbrata narratiúncula.
999
snob
soborno: subornátio, onis f. Sin: corrúptio; sobredosis: nímia vel immódica medica-
sedúctio; largítio quaestuosa. Uso: - electo- menti stupefactivi súmptio.
ral, ámbitus, us m; ámbitus suffragiorum;
acusar a uno de - electoral, ámbitūs áliquem sobrehumano: plus quam humanus. Sin: hu-
accusare; condenar a uno por - electoral, ám- manum modum excedens; humanam natu-
bitūs áliquem damnare. ram exsúperans; maior quam pro hóminum
víribus.
sobrante, v. saldo.
sobrenatural: supernaturalis vel supranatu-
1000
social
ralis, e. Sin: naturam transcendens; naturae hábitus // (gabán, capote) lacerna, ae f. Sin:
modum excedens; naturae vires súperans vel páenula. Uso: con -, llevando -, lacernatus; v.
excedens; qui (quae, quod) supra naturam gabán, capote.
est; qui (quae, quod) naturae modum excedit.
Uso: lo -, supernaturale, is n // (divino, celes- sobrevenir: supervenire. Sin: intervenire;
tial) divinus, a, um ; caelestis, e // (extraordi- advenire; evenire; venire; adesse. Uso: - de
nario) extraordinárius, a, um. Sin: mirus, repente, ex inopinato venire; de improviso
miríficus; praecellens, praestans. Uso: un adesse.
hecho -, portentum, i n; prodígium.
sobreviviente: supervivens, entis m. Sin:
sobrenombre, v. apodo. sospes (-pĭtis); vitā vel vitae superstes (-stĭ-
tis).
sobrepasar: praetérgredi. Sin: praetérvehi.
Uso: acción y efecto de -, praetergréssio, onis sobrevivir: supervívere (+ dat vel ac). Sin:
f; praetervéctio. superesse (+ dat); superare vel exsuperare (+
dat vel ac). Uso: sobrevivió a la propia
sobrepelliz: superpellíceum, i n; superpellí- muerte, morti própriae supervixit; sobrevivió
cium, ii n. Sin: amictus litúrgicus; amículum al campo de concentración, castra concentra-
líneum; líneus amictus; amictus manicatus tionis supervixit; sobrevivió al padre, patri
albo colore. Uso: revestido de -, superpellí- supérfuit; vive y también sobrevive a mí, vive
ceo indutus. et me quoque exsúpera; sobrevivimos a la
toma de la ciudad, captae superávimus urbi.
sobrepesar, v. exceder (- el peso).
sobrevolar: supervolare.
sobrepeso, v. sobrecarga.
sociabilidad: sociabílitas, atis f. Sin: sociáli-
sobreprecio: prétii áuctio vel accéssio. Sin: tas; cómitas (gentileza); affabílitas; facílitas
nímium additamentum prétii. (afabilidad); familiáritas (familiaridad); be-
nígnitas (benevolencia).
sobreproducción, v. superproducción.
sociable: (nacido para vivir en sociedad, in-
sobresaltarse: pertiméscere. Sin: cohorrés- clinado al trato social) sociábilis, e. Sin: so-
cere; contremíscere; veheméntius commo- cialis; congregábilis. Uso: los hombres son -
veri. Uso: a cada ruido se sobresalta, ad por naturaleza, naturā sunt hómines congre-
omnes strépitus pertimescit. gábiles, sociábiles, sociales // (fácil de tratar)
comis, e (gentil); affábilis (afable); familiaris
sobrestante: (capataz) v. esta voz. (familiar); benignus (benévolo).
sobretasa: adiectum tributum. Sin: tributi ac- social: socialis, e. Uso: clases -, sociales
céssio. Uso: imponer una - a uno, tributi ac- coetus; doctrina - de la Iglesia, doctrina so-
cessionem álicui impónere. cialis Ecclésiae; estructuras -, sociales struc-
turae; justicia -, iustítia socialis; relaciones -,
sobretodo: (prenda de vestir más ligera que sociales rationes vel necessitúdines; incre-
el gabán) superindumentum, i n. Sin: epitó- mento de las relaciones -, áuctior sociálium
gium; amictórium; superna vestis; supérior necessitúdinum coniúnctio; sociálium neces-
1001
socialdemocracia
1002
soda
1003
sodio
Sin: nitrum; sólida; sodanum. Uso: - cáus- car) adulterátio, onis f. Sin: falsátio; corrúp-
tica, nitrum cáusticum; fábrica de -, nitrifi- tio.
cīna.
sofisticado: (adulterado, falsificado) adulte-
sodio: sódium, ii n. ratus, a, um. Sin: corruptus, alteratus; vitia-
tus; fucatus; fucosus (dicho de mercadería);
sodomía: sodómia sive sodomīa, ae f. Sin: spurcatus (dicho de vino) // (afectadamente
sodomítica libido vel luxúria; praepóstera li- refinado) élegans, antis. Sin: cómptulus //
bido. (dicho de un sistema o de un mecanismo téc-
nicamente complejo o avanzado) consumma-
sodomita: sodomita, ae mf. Sin: sodómiā in- tus, a, um. Uso: aparatos extremadamente -,
fectus; sodomíticā libídine vel luxúriā infec- apparatus summe consummati.
tus.
sofísticamente: sophístice. Sin: captiose;
sodomítico: sodomíticus, a, um. falláciter; sophistarum more.
sofá: stibádium, ii n. Sin: biséllium; léctulus; sofisticar: (falsear con sofismas un razona-
lectícula; pulvīnar, aris n; scimpódium; co- miento) sophisticari. Sin: cavillari; sophístice
nopēum. Uso: - para estudiar, escribir, lectus argumentari // (falsificar, adulterar) adulte-
lucubratórius; lucubratória lectícula; blando - rare. Sin: corrúmpere; depravare; vitiare //
de resortes, stibádium férreis renitentibus (fig, perfeccionar al máximo) summum (vel
spiris fléxile; subséllium férreis reniténtibus ad summum) perfícere, absólvere, complere,
spiris molle; - otomano, v. otomana. consummare.
sofisma: sophisma, ătis n. Sin: praestígia, ae sofístico: sophísticus, a, um. Sin: captiosus;
f; praestígiae, arum fpl; cáptio; cavillátio; ver- cavillosus; fallax.
borum vel sententiarum fallácia; fallácia ar-
gumentationis; conclusiúncula fallax vel sofistiquería, v. sofistería.
contórtula. Uso: refutar sofismas, captiones
reféllere vel dilúere. sofrenada: (dicho de un jinete: acción de re-
primir a la caballería tirando violentamente
sofista: sophista, ae m; sophístria, ae f. Sin: de las riendas) habenarum detráctio // (ás-
cavillator; fallax argumentator vel philóso- pera reprensión) áspera obiurgátio vel incre-
phus. pátio.
sofistería: cavillátio, onis f. Sin: sophística sofrenar: (dicho de un jinete) habenas detrá-
rátio, cáptio, argumentátio; subtílitas cap- here // (reprender con aspereza) gráviter
tiosa, fallax, dolosa; también captiosa, orum obiurgare vel increpare.
npl.
software (Inform), conjunto de todos los ele-
sofística: (arte de los sofistas) sophística, ae mentos que intervienen en la programación y
f; sophístice, es f. Sin: ars sophística, cavilla- utilización de una computadora: prográm-
trix (-trīcis), fallax; sophistarum ars. mata, instructiones ac normae informáticae.
sofisticación: (acción de adulterar, falsifi- soga: funis, is f. Sin: restis, is f. Uso: - de es-
1004
solfa
1005
solfatara
1006
somatología
solīus hóminis auctoritate innixa. Uso: vieja -, vétula virgo; virgo senecta;
virgo anus (-us f); v. señorita.
solista: monodiárius, ii m; monodiária, ae f.
Sin: cantor solitárius m; cantrix solitária f; vir soluble: solúbilis, e. Sin: solútilis; qui (quae,
solus canens; múlier sola canens. Uso: hacer quod) dissolvi potest.
de -, monodiárii (vel monidiáriae) partes
ágere. solución : (acción y efecto de resolver una
duda o dificultad) solútio, onis f. Sin : enodá-
solo: (composición para una sola voz o un tio; explicátio. Uso: - amistosa, composítio;
solo instrumento) sincínium, sicínnium, sicí- la controversia se ha cerrado con una - amis-
nium, ii n. Sin: monódia; cántio solitária. tosa, lis bona pace compósita est; - de con-
tinuidad, intermíssio, interrúptio;
soltera: virgo, gĭnis f. Sin: ínnuba; innupta; intervallum; sin - de continuidad, nulla hábita
ínnuba vel innupta fémina; quae virum non intermissione; nullo hábito intervallo; - de un
habet ; matrimónii exsors (-sortis); matrimó- asunto, rei vel negótii éxitus (-us m); - de una
nii (vel nuptiarum; vel matrimónio, vel núp- cuestión, quaestionis solútio, enodátio, expli-
tiis) expers (-pertis). Uso: permanezco -, cátio; - de una dificultad, de un enigma, dif-
virgo (vel in virginitate) máneo vel permá- ficultatis, aenígmatis enodátio; - de un
neo; viro non nubo; némini nubo; nullius viri sofisma, solútio captionis sophísticae //
matrimónium téneo; némini (vel cum nullo) (Quím, disolución) dilutum, i n. Uso: - cian-
iungor; néminem mecum matrimónio (vel in hídrica, líquidum cyanhýdricum; - de ajenjo,
matrimónio) iungor; in matrimónium non eo; dilutum absínthii; - de azufre, súlphure me-
soy -, virgo (vel ínnuba, vel innupta) sum; vír- dicata aqua; tratar una - de azufre con radioi-
ginis (vel virginalem, vel virgíneam) vitam sótopos, in aquam súlphure medicatam
vivo; virum non hábeo; matrimónio cáreo; radioisótopos immíttere.
matrimónii exsors sum; matrimónii (vel ma-
trimónio) expers sum. solvente: liquor solúbilis.
soltero: caeles, -lĭbis. Sin: qui uxorem non somalí: adj sómalus, a, um. Sin: somalianus;
habet; matrimónii exsors (-sortis) , matrimó- somaliensis, e // sust Sómalus, i m. Sin: So-
nii (vel matrimónio) expers (-pertis). Uso : maliensis, is m.
permanezco -, caelebs (vel in caelibatu)
máneo vel permáneo; uxorem non duco; uxo- Somalia, Somalía o Somaliland: Somália,
rem in matrimónium non duco; uxorem mihi ae f. Uso: - Francesa, Somália Gállica.
non adiungo; nullam (in matrimónium) duco;
nullam mihi matrimónio iungo vel coniungo; somático: somáticus, a, um. Sin: corpóreus;
soy -, caelebs sum; uxore cáreo; matrimónio corporalis; córporis (gen); ad corpus pérti-
cáreo; matrimónii exsors sum; matrimónii nens. Uso: carácter -, córporis índoles; pecu-
(vel matrimónio) expers sum. liaris córporis índoles; caracteres - de uno,
córporis alicúius notae.
solterón: adultus caelebs (-lĭbis). Sin: cae-
lebs grandis. Uso: viejo -, vétulus caelebs; somatología: somatológia sive -logīa, ae f.
caelebs senex. Sin: de corporis notis (vel de córporis con-
formatione) doctrina, disciplina, sciéntia.
solterona: adulta virgo. Sin: virgo grandis.
1007
sombrerazo
sombrerazo: magnus vel ingens pétasus (-i ae f // comercio de los -, petasorum merca-
m) // (golpe que se da con el sombrero) pétasi tura; fabricación de los -, petasorum fabricá-
percússio vel ictus (- us m) // (saludo extre- tio vel conféctio; venta de los -, petasorum
moso que se hace quitándose el sombrero) vendítio; con el - puesto, petasatus; pétaso
obsequiosa cápitis nudátio. Sin: profusa vel vel galero indutus, tectus, contectus; galeri-
ínsolens nudato cápite salutátio. tus; operto cápite; sin -, aperto cápite // po-
nerse el -, caput operire; pétasum sibi ad
sombrerera: (mujer del sombrerero) petaso- caput aptare; quitarle a uno el -, álicui péta-
rum opíficis uxor // (la que hace sombreros) sum detráhere vel erípere; quitarse el -, caput
petasorum ópifex (-fĭcis f) vel confectrix aperire, adaperire, detégere, nudare; tégimen
(- icis f) // (la que vende sombreros) petasorum cápiti detráhere (delante de uno, en honor de
vénditrix vel mercatrix // (caja para guardar uno, álicui); saludar a uno quitándose el -
el sombrero) pétasi capsa. en señal de reverencia, cápite detecto (vel
aperto) áliquem salutare; caput salutandi
sombrerería: (oficio de hacer sombreros) causā álicui aperire; tener el - puesto, cápite
petasorum ars // (fábrica donde se hacen operto esse.
sombreros) petasorum fábrica vel officina //
(tienda donde se venden sombreros) petaso- sombrilla: umbráculum, i n. Sin: umbella;
rum taberna. umbella solaris. Uso: - de playa, amplum vel
magnum umbráculum; umbráculum late pa-
sombrerero: (el que hace sombreros) peta- tens; cárbasus, i f (pl cárbasa, orum n).
sorum ópifex (-fĭcis m) vel confector (-oris
m) // (el que vende sombreros) petasorum somier o sommier, v. colchón (- de muelles).
mercator vel vénditor (-oris m).
somnambulismo, v. sonambulismo.
sombrerito: pilléolum vel piléolum, i n;
pilléolus vel piléolus, i m. Sin: parvus péta- somnámbulo, v. sonámbulo.
sus.
somnífero: adj sómnifer, ĕra, ĕrum. Sin:
sombrero: pétasus, i m. Sin: pílleus vel pí- sómniger; somníficus; sopórifer; soporem in-
leus; pílleum vel píleum; galerus; cápitis te- ducens // sust somníferum, i n (medicamen-
gumentum; tegmen vel tégimen (-mĭnis n). tum); medicamentum somníficum;
Uso: - flexible, pétasus fláccidus; - rojo de somnífera, somnífica, soporífera, ae f (so-
los cardenales, ruber galerus pontificalis; - brent herba vel pótio).
de castor, pétasus fibrinus vel castóreus, pé-
tasus fibri; - de copa, tútulus; pílleus tubula- sonaja: (sonajero) v. esta voz.
tus; tubulatum pílleum; pequeño - de copa,
pilléolum tubulatum; pilléolus tubulatus; ga- sonajero: crepitáculum, i n
lerus tutulatus vel cylindratus; - de copa alta,
pétasus procerus, altus, cylindratus; - de fiel- sonambulismo: somnambulismus, i m. Sin:
tro, pétasus coáctilis; - de paja, palearis pé- noctambulismus; hypnobátia vel hypnobá-
tasus, pílleum páleis contextum; pílleum sia; somnambulátio; noctambulátio, onis f;
stramentícium; - de tres picos, - tricornio, (noctu) per somnum ambulátio; facultas per
pílleus tricornis; - de señora, mitra, ae f; - somnum ambulandi; morbus eorum qui dor-
para el sol de alas anchas, cáusea vel cáusia, mientes (vel per somnum) ámbulant.
1008
sonorizar
sonámbulo: adj somnámbulus, a, um. Sin: aguas, perpendículo profunda aquarum ex-
noctámbulus; per somnum ámbulans, errans, plorare; perpendículo aquarum altitúdinem
vagans // sust somnámbulus, i m. Sin : som- investigare // fig explorare. Sin: investigare,
námbulo, onis m ; qui per somnum ámbulat, pervestigare, indagare. Uso: - la opinión pú-
errat, vagatur. blica, vulgi ánimum pertentare; - las profun-
didades del espíritu, ánimi arcana inspícere.
sonar: (producir o emitir un sonido) sonare;
personare; insonare. Sin: sonum vel sónitum sondeo: explorátio, onis f. Sin: investigátio;
dare, réddere, édere. inquisítio; percontátio; temptamentum. Uso:
- de opinión, opinionum perscrutátio.
sónar: per ultrasonos localizatórium. Sin: per
ultrasonos gubernáculum; instrumentum sub sonería: tintinnábulum, i n. Sin: (horológii)
aqua sonos emittens, repercussos excípiens. tintinnábula, orum npl; tínnulum machina-
mentum; tintinnábulum mechanēma (-ătis n);
sonata: sonus, i m. Sin: sónitus, us m; sóni- tintinnabulorum mechanisma (-ătis n).
tum; concentus, cantus, us m; tinnītus, us m;
symphónia sive -phonīa. soneto: sonetum, i n. Sin: carmen quattuór-
decim hendecasyllaborum.
sonatina: cántulus, i m.
sonido: sonus, i m. Sin: sónitus, us m; sonor,
sonda: (instrumento para medir la profundi- ōris m; tinnītus, us m. Uso: - melodioso, con-
dad del agua y explorar el fondo) perpendí- junto de - melodiosos, canor, ōris m; - ronco,
culum, i n. Sin: catapirates vel catapeirates, ráucitas; - de campanas, sónitus campana-
ae m; bolis, ĭdis f; perpendículum náuticum. rum; - de campanillas, tintinnábulum; ba-
Uso: lanzar una -, perpendículum (vel catapi- rrera del sonido, v. barrera; calidad de los -,
raten) iácere // (instrumento mecánico o elec- soni quálitas vel color; técnico de -, sonorum
trónico para la exploración de zonas ártifex (-fĭcis m); emitir un -, sonum vel sóni-
inaccesibles) instrumentum speculatórium tum dare, édere, emíttere, míttere; traspasar
vel exploratórium. Uso: - espacial, siderale la barrera del -, sonorum límitem superare.
instrumentum exploratórium vel speculató-
rium; - lunar, (exploratórium) míssile luní- sonómetro: sonómetrum, i n.
peta; míssile in lunam; lanzar una -,
instrumentum vel míssile exploratórium pro- sonoridad: sonóritas, atis f.
péllere, proícere // (instrumento alargado y
fino, que se introduce en un conducto o cavi- sonorización: (Cinem) sonorizátio, onis f.
dad con fines terapéuticos o diagnósticos) Sin: sonoritatis addítio; vocis adiéctio; sono-
specillum, i n. Uso: - gástrica, specillum stó- rum vocumque adiéctio (ad cinematográphi-
machi; - meteorológica, specillum meteoro- cam táeniam) // (Fonét, conversión de sonido
lógicum // (algalia, especie de tienta) fístula, sordo a sonido sonoro) a sono gravi ad cla-
ae f. rum convérsio.
1009
sonoro
phica) // (Fonét, convertir una consonante soporífero: adj sopórifer, ĕra, ĕrum. Sin:
sorda en sonora) a sono gravi ad clarum con- sómnifer; sómniger; somníficus // sust sopo-
vértere. ríferum, i n (medicamentum). Sin: somnífe-
rum, somníficum, hypnóticum, i n
sonoro: sonorus, a, um. Sin: sonorosus; so- (medicamentum).
nans vel résonans, antis; canorus.
soporífico, v. soporífero.
soñoliento: somnolentus, a, um. Sin: somni-
culosus. soportable: tolerábilis, e. Sin: patíbilis; por-
tábilis; ferendus; tolerandus.
sopa: sorbítio, onis f. Sin: ius, iuris n; iúscu-
lum, i n; intrita, ae f ; intritum, i n. Uso: - de soportal: pórticus, us m. Uso: - de un templo,
arroz, de habas, de pasta, de porotos, de ver- pronaon vel pronaum, i n; pronaos vel pro-
dura, sorbítio ex oryza, ex fabis, ex pasta, ex naus, i m.
phaselis vel phaséolis, ex oléribus; - de hier-
bas, suppa herbária, - de pescado, suppa pis- soporte: sustentáculum, i n. Sin: fultura, ae f.
cária vel ex píscibus; - con legumbres,
sorbítio commixta; ius olitórium vel permix- soprano: (la voz más aguda) vox acuta vel
tum. acútior, superna, summa // (persona que tiene
voz de -) supranus, i (cantor); (puer) acuta
sopera: týmpanum, i n. Sin: sinum, i n; voce práeditus vel canens; supranístria, ae f;
sinus, i m, suppárium; pultárius; scutella. suprana (cantrix); cantrix acuta voce; cantrix
vel cantatrix vocis supernae; múlier acuta
sopita: sorbítio levis. voce práedita vel canens. Uso: medio -, sub-
supranus, subacutus m; subsuprana, subacuta
soplador: (aventador, ruedo de esparto para f; mediosupranístria f.
aventar el fuego) flabellum, i n.
soquete, v. calcetín.
sopladura: flatus, inflatus, sufflatus, us m.
Uso: - en la pasta de vidrio, in vitro sufflatus. sorbedor, ra: sorbilator vel sorbillator, oris
m, sorbilatrix vel sorbillatrix, icis f.
soplete: cánnula (vel fístula) oxhýdrica vel
ferruminatória. sorber: sorbēre; exsorbēre. Uso: - poco a
poco, sorbilare vel sorbillare; exiguis háusti-
soplillo: (ruedo pequeño de esparto que se bus bíbere; - café, té, cáfeam, theam sorbere;
usa para avivar el fuego) flabéllulum, i n. cafeáriam potionem, theanam potionem sor-
bere vel bíbere.
soplón: (que acusa o denuncia en secreto o
cautelosamente) susurro, onis m. Sin: dela- sorbete: gélida sorbítio. Sin: cupédia vel
tor. cuppédia gelata.
sopor: sopor, ōris m. Sin: veternus, i m; sopí- sorbetero, ra: caupo vel copo (-onis m) re-
tio, soporátio, onis f. Uso: hallarse en estado frigeratórius; caupona (vel copona) refrigera-
de -, in veterno versari. tória f.
1010
sotabarba
sorbo: sorbítio, onis f. Sin: sorbítium. Uso: - S.O.S.: signum S.O.S (save our souls: ser-
aperitivo, sorbítio aperitiva. vate ánimas nostras). Sin: compendiáriae lít-
terae S.O.S. Uso: captar, interceptar un
Sorbona: Univérsitas Sorbónica. S.O.S., intercípere quoddam S.O.S.; lanzar,
radiar S.O.S., radiográmmata S.O.S. emíttere
sordina: (aparato que sirve para apagar la vel diffúndere; pedir auxilio mediante S.O.S.,
intensidad del sonido) fíbula sonum léniens, auxílium pétere radiográmmatis S.O.S.
emólliens, cómprimens; minuendis ( vel
comprimendis, vel mitigandis) sonis instru- sosa: nátrium, ii n. Uso: - cáustica, nátrium
mentum. Uso : a la -, suppressa vel submissa cáusticum.
voce ; submisse vel summisse ; fig tácite, fur-
tim, occulte; poner -, mitigare; ad siléntium sosera, v. sosería.
compéllere vel redígere.
sosería: fatúitas, atis f. Sin: inéptia; stupídi-
sordo: (que no oye o no oye bien) surdus, a, tas.
um. Sin: áuribus captus; usu audiendi carens.
Uso: volverse -, surdéscere; surdum fíeri; sosia, v. sosias.
hacerse el -, surdum simulare; aures suas
obstrúere vel obturare // (que suena poco o sosias: sósia, ae m. Sin: simíllimus vel consí-
sin timbre claro) surdus // (insensible a las milis, is m; homo hómini simíllimus; ge-
súplicas o al dolor ajeno) durus, a, um. Sin: mellus, i m. Uso: mi -, alter ego; ser el - de
insensíbilis; immitis; inexorábilis; inflexíbi- uno, áliquem réddere ac referre; alicúius os
lis. vultumque referre.
sordomudo: surdomutus, a, um. soso: (sin sal o con poca sal) insulsus, a, um.
Sin: insípidus; nullīus saporis, sine sapore //
sorites: sorites, ae m. Sin: acervālis, is m; (sin gracia) illépidus; infacetus; tardus; fá-
acervālis argumentátio. tuus; insulsus.
sorpresa: (cosa que da motivo para que al- sospechoso: suspectus vel suspiciosus, a, um.
guien se sorprenda) res inopinata, inopīna, Uso: individuo sospechoso, homo suspectus,
improvisa, súbita; inopinatus casus; inopī- - a uno, suspectus álicui; - a causa de algo, -
num, súbitum, i n. Uso: darle a alguien una de algo, suspectus de áliqua re (super áliqua
-, álicui nec opinanti áliquid obícere; (visi- re; ad áliquid; in áliqua re, alicúius rei o con
tándolo) áliquem nec opinantem invísere; fue abl solo); - de complicidad, suspectus consí-
una -, id ex témpore (vel de improviso, vel ex lia eius fovisse; - de terrorismo, de terrorismo
improviso) áccidit. suspectus; ser - a alguien, suspectari álicui.
sorteado: sortitus, a, um. Sin: sorte ductus, sostén: - para ceñir el pecho, fáscia, ae f. Sin:
eductus, electus, designatus. stróphium; capítium; cíngulum; fáscia pecto-
ralis; pectoralis táenia; retículus pectoralis.
sorteo: sortítio, onis f. Sin: sortitus, us m, Uso: fabricante de sostenes, strophiárius, ii
sortes, ium fpl; sórtium edúctio vel coniéctio. m; - del pecho, v. corsé.
Uso: hacer el -, sortiri; sortes tóllere.
sotabarba: barba ínfera.
1011
sotana
1012
subafluente
spreadsheet (Inform) hoja de cálculo: tábula starter: (el que da la señal de partida) pro-
vel charta computativa. fectionis núntius vel nuntiator.
Stalin: José -, Iosephus Stálinus. Uso: de -, stripteaser: sui ipsius nudator vel spoliator
Stalinianus. (-oris) m; sui ipsius nudatrix vel spoliatrix
(-icis) f.
stalinismo, v. estalinismo.
strudel: pomorum placenta. Sin: dulcis po-
stalinista, v. estalinista. morum placenta.
star: (estrella de cine o de teatro) praeclarus subacuático: subáqueus, a, um. Sin: sub-
scaenárius ártifex (-fĭcis) m; praeclara scae- aquáneus.
nária ártifex f. Sin: actor famosíssimus; actrix
famosíssima. subafluente: ínfluens rívulus.
1013
subalimentado
subasta: (venta pública de bienes o alhajas subdesarrollo: tardus (vel mancus, vel defí-
que se hace al mejor postor) áuctio, onis f. ciens) progressus, us m. Sin: incrementum
Sin: áuctio hastae; hasta pública. Uso: - arre- defíciens; tardata (vel manca, vel exigua) pro-
glada, áuctio fallax; - coactiva, áuctio coac- gréssio; angústior progressio; tardatum incre-
tiva; en -, auctione constituta; comprar en mentum; incrementum insuffíciens.
pública -, sub hasta (pública) émere; in auc-
tione émere; vender en pública -, auctionari; subdiácono: subdiáconus, i m. Sin: subdia-
auctionem fácere; vender algo en -, sub hasta con, ŏnis; hypodiáconus, i.
(pública) áliquid véndere; áliquid auctione
véndere; áliquid véndere in licitationem; ser subdirector: submoderator, oris m. Uso: - de
vendido en pública -, sub hasta (pública) ve- una firma o sociedad comercial, promagister
nire // (adjudicación que en la misma forma vel submagister societatis mercatóriae.
se hace de una contrata, generalmente de
servicio público) auctionária (vel ex auc- subdirectory (Inform), subdirectorio, v.
tione) addíctio vel adiudicátio. folder.
1014
subordinación
subdividir: subdivídere. Sin: ultérius diví- um. Sin: ad subiectum áttinens; réferens ad
dere. subiectum // (individual) próprius, a, um.
Sin: privatus; in opinione pósitus. Uso: ín-
subdivisible: subdivisíbilis, e. dole -, própria índoles; opinión -, privata opí-
nio; es una opinión tuya -, tua est tantum
subdivisión: subdivísio, onis f. Sin: particu- opínio; son cosas -, haec in opinione, non in
látio. natura pósita sunt.
subjetivamente: subiective. Uso: subiectiva submarino: adj submarinus, a, um. Sin: sub-
ratione; ex opinione; meā, tuā, suā opinione aquáneus // sust submarinum, i n. Sin: navis
...; senténtiā meā, tuā, suā (vel eius), etc.; ut subaquánea vel submarina; navígium sub-
síngulis homínibus videtur; ut cuiusque opí- aquáneum vel submarinum; súbnatans
nio fert; -, no realmente, opinione, non re; navígium; navis submergíbilis vel sub-
hablaré -, ut mea fert opínio, ita dicam. mérgilis. Uso: - atómico, submarinum atómi-
cum; atómica navis subaquánea; el - se
subjetividad: subiectívitas, atis f. Sin: rátio sumerge y desaparece en las aguas, subma-
in opinione pósita. Uso: - creativa del ciuda- rinum demérgitur et (in aquis) subdúcitur.
dano, subiectiva effectrix civis indústria.
subnormal: malesanus, a, um ; Mat subnor-
subjetivismo: (Filos, doctrina o actitud que malis, e // sust homo male sanus..
solo admite la realidad subjetiva) subiecti-
vismus, i m. Sin: doctrina vel rátio in hóminis subocupado: partim ópere carens.
opinione pósita // (actitud de quien juzga
según sus opiniones personales) subiectiva suboficial: subofficialis, is m. Sin: suboffi-
vel própria cuiusque rátio percipiendi res. ciárius; óptio, onis m; subductor; subductor
mílitum; subpraefectus; subpraefectus míli-
subjetivista: subiectivista, ae mf. Sin: su- tum; centúriae praefectus, inferiori órdini
biectivismi sectator, fautor, professor. praepósitus.
1015
subordinado
1016
sucesivamente
1017
sucesivo
ter; inde deínceps; in pósterum. Uso: y así -, et sudeste: inter merídiem et orientem (vel
simília; et cétera huiúsmodi; et si quae sunt de ortum solis).
génere eodem.
sudoeste: inter merídiem et occasum.
sucesivo : successivus, a, um. Sin : súbse-
quens, sequens, cónsequens; subsecutus, se- sudorífero: adj sudórifer, ĕra, ĕrum. Sin:
cutus, consecutus; pósterus. sudoríficus; sudatórius; sudorem elíciens, ex-
cútiens, movens // sust sudoríferum, i n (me-
sucesor, ra: successor, oris m; succestrix, icis dicamentum). Sin: sudoríficum.
f.
sudorífico, v. sudorífero.
sucursal: adj succursalis, e. Sin: additícius;
accessórius; auxiliaris; auxiliárius; vicárius; sudoroso: (que está sudando mucho)
filialis // sust sedes succursalis, vicária, filia- sudōrus, a, um.
lis. Sin: minor sedes. Uso: - de un banco, au-
xiliária alicúius argentáriae (vel mensae Suecia: Suétia vel Suécia, ae f.
argentáriae) sedes; - de una tienda, taberna
minor, subsidiária, additícia. sueco: adj suetus, a, um. Sin: suéticus, sué-
tius, suecus, suécicus, suédicus // sust Suetus
sud, v. sur. vel Suecus, vel Suedus, i m // (idioma -) lin-
gua suétia, suética, Suétiae (gen); suedus vel
sudación: sudátio, onis f. suecus sermo // hacerse el -, hóminis néscii
spéciem praebere.
sudadera: (manta que se pone a las cabal-
gaduras) v. sudadero. suela : (parte del calzado) sólea, ae f. Sin:
solum; fulmenta, ae f. Uso: clavar nuevas
sudadero: (manta que se pone a los caballos suelas en los zapatos, novas sóleas (vel ful-
bajo la silla) strágulum, i n // (lugar en el mentas) cálceis suppíngere, subcúdere, clavis
baño destinado para sudar) sudatórium, ii n. subcúdere.
Sin: lacónicum; caldárium; caldária, ae f; cal-
dária cella. sueldo: salárium, ii n. Sin: stipéndium; mer-
ces (-ēdis f). Uso: - máximo, salárium máxi-
Sudáfrica: Africa Australis vel Meridiana. mum; seis meses de -, salárium sex ménsium;
Uso: República de -, Res pública (vel cobrar el -, salárium accípere; pagarle a uno
Cívitas) Africae Australis. el -, álicui mercedem pactam tribúere.
sudamericano: Américae Australis (gen). suelo: solum, i n. Sin: terra; tellus (-ūris f);
fundus; humus; gleba vel glaeba. Uso: -
Sudán: Sudánia, ae f. lunar, gleba lunaris; lunae solum.
sudario: sindon, ŏnis f. Uso: Santo -, Sacra suelto: (epheméridis) scriptum interiectum.
Sindon; Sindon Taurinensis. Sin: artículus.
1018
suicida
sueño: somnus, i m. Sin: sopor, ōris m; quies, (favorecer o ayudar) favere álicui. Sin: áli-
réquies (gen requiēi vel requietis; ac réquiem quem iuvare vel adiuvare.
vel requietem; abl réquie vel requiete f); dor-
mítio vel dormitátio, onis f. Uso: - dulce, sufragio: (voto) suffrágium, ii n. Uso: - uni-
tranquilo, somnus blandus, mollis, suavis, versal, suffrágium universale; derecho de -,
plácidus, tranquillus; - ligero, sómniculus; ius suffrágii; - femenino, ius suffrágii mulí-
somnus levis vel lenis; - profundo, somnus erum; dar a uno el derecho de -, álicui suffrá-
profundus, altus, plenus, artus; primer -, pri- gium impertire; estar privado del derecho de
mus somnus // en sueños, entre sueños, in -, suffrágii prohiberi; hacer un -, suffrágium
somno, in somnis, per somnum, per somnos, effícere; participar de un -, suffrágium par-
inter somnos; ni en sueños o ni por sueños, ticipare; privar a uno del derecho de -, pri-
nullo modo prorsus // conciliar el -, somnum vare áliquem suffrágio vel suffrágiis; áliquem
vel soporem cápere, cárpere, concípere, dú- suffrágiis exclúdere; recibió el 53, 5 % de los
cere; descabezar el -, echar un -, levi somno -, 53, 5 centésimas ómnium suffragiorum ac-
uti; quitar el -, somnum rúmpere, abrúmpere, cepit // (obra buena que se aplica por las
adímere, auferre, avértere, expéllere, erípere. almas del purgatorio) suffrágium pro áliquo
defuncto; supplicátio admissis alicúius de-
suero: serum, i n. Uso: - de la verdad, serum functi expiandis; suffragari álicui precando
veritatis. (rezando), celebratione eucharística (por la
celebración eucarística), etc.
sueroso: sero abundans.
sufrido: pátiens, entis. Uso: hombre -, homo
sueroterapia: serotherapīa, ae f. Sin: curátio pátiens; no es lícito dejar de lado descuida-
per serum; seri curátio; curátio sero pera- damente a los que sufren, non licet hómines
genda (a hacerse) vel peracta (ya hecha); cu- patientes neglegenter praeterire.
rationes sero (vel seri ope) peragendae vel
peractae. sufumigación: suffumigátio vel subfumigá-
tio, onis f. Sin: suffumátio vel subfumátio.
suéter: (chaqueta elástica de punto de lana)
éndromis (-ĭdis ; ac -ǐdem vel -ǐda, pl -ǐdas f) sufumigio, v. sufumigación.
manicata. Sin: chiridota lusória; v. jersey.
sugestión: suggéstio, onis f. Sin: suggestus,
suficiencia: sufficiéntia, ae f. Uso: auto- ali- instinctus, impulsus, suasus, us m. Uso:- co-
mentaria, propriarum rerum esculentarum lectiva, suggéstio communis; - exterior, inte-
sufficiéntia. rior, suggéstio extérior, intérior.
¡suficiente!: satis! Sin : iam satis est!; pax ! sugestivamente: suggestive. Sin: per sugges-
tionem; captiose; suadenter.
sufijo: inclinamentum, i n. Sin: vócula
postpositiva; suffixa partícula; sýllaba sugestivo: suggestivus, a, um. Sin: blandus;
postpositiva. allíciens; delectans; iucundus; movens;
suadens; (dicho de las bellezas naturales)
sufragáneo: suffragáneus, a, um. amoenus.
sufragar: (votar) - por, suffragari álicui // suicida: suicīda, ae mf. Sin: sui interfector,
1019
suicidarse
suizo: adj helvéticus, a, um. Sin: helvétius // sulfuroso: sulphúreus vel sulfúreus, a, um.
sust Helvétius, ii m. Sin: sulphurosus; sulphuratus. Uso: beber
agua -, aquam sulphuratam bíbere; aquam
sujetador: retentáculum, i n. Sin: retinácu- sulphúream potare.
lum.
sulky: bírotum plaustrum.
sujetapapeles: chartarum retináculum, reten-
táculum, pressórium. Sin: fibícula chartarum. sulpiciano: sodalis sulpitianus. Uso: Congre-
gación de los -, Socíetas presbyterorum a
sujetar: subícere. Sin: subígere; súbdere; in Sancto Sulpítio.
potestatem redígere // sujetarse, se subícere:
Sin: obsecundare + dat. sultán: sultanus, i m. Sin: sultan, anis; solida-
nus, soldanus; Turcarum vel Turcorum im-
sujeto: (asunto o materia sobre que se habla perator, Cáesar. Uso: el gran -, sultanus
o escribe) res, rei f. Sin: argumentum; quáes- supremus; altus soldanus; madre del -, sultani
tio // (persona innominada) homo, mĭnis m. (vel Turcarum imperatoris) mater.
Sin: caput, pĭtis n // Filos y Gram subiectum,
i n. sultana: sultana, ae f. Sin: soldana // (mujer
del sultán) sultani (vel Turcarum imperatoris)
sulfamida: sulphamida, ae f. Sin: sulphamí- uxor.
dicum.
suma: summa, ae f. Uso: - anterior, - y sigue,
sulfatación, v. sulfatado. summa translata; en -, ad summam; ad unam
summam (en resumen, en una palabra); in
sulfatado: sulphurátio, onis f. Sin: sulphúria summa (en total); in omni summa (en defini-
aspérsio. tiva); dénique; postremo; bréviter (vel ut pau-
cis) dicam // (cantidad de dinero) summa, ae
sulfatar, v. azufrar. f. Sin: pecúniae summa; summa pecuniária.
1020
superior
sumar: áddere. Sin: summam alicúius rei fá- superfetación: superfetátio, onis f.
cere vel subdúcere.
superficialidad: superficiálitas, atis f. Sin:
sumario: sust summárium, ii n. Sin: breviá- fig lévitas, tenúitas; ánimi lévitas.
rium; compéndium; epítome, es f; sýllabus, i
m // adj summárius, a, um. Sin: compendio- superficialmente: superficiáliter. Sin: fig
sus; brevis; per summa cápita. exíliter; léviter; tenúiter; levi ánimo.
1021
superiora
1022
susceptibilidad
cholos vel próscholus; ser -, alicúius vice in merídie urbis // (lugar situado al sud) aus-
fungi; alicúius munus explere; alicúius vices tralis régio. Sin: régio meridiana; loca meri-
ágere, gérere, sustinere; nombrar un -, áli- diana; meridiana, orum npl. Uso: en el -, in
quem in locum alicúius suffícere; ser puesto austri pártibus; viento del -, auster, stri m.
como -, súffici.
sureño: meridianus, a, um.
supletorio: suppletórius, a, um. Sin: supple-
tivus. surf: (tabla para -) velitábula, ae f; tábula ve-
lífera // (deporte náutico) velitabulátio, onis
suplicio: supplícium, ii n. Uso: - de la silla f. Uso: practicar -, velitabulare; (tábulae
eléctrica, supplícium sellae eléctricae. fluctívagae auxílio) undis superlābi; quien
practica -, velitabulator.
suplir: supplere. Sin: vicem alicúius sup-
plere, implere, praestare; alicúius vice (vel surfista: velitabulator, oris m.
múnere, vel pártibus) fungi; aliena fungi vice.
surmenage: defatigátio, onis f (ob nímium
supositorio: suppositórium, ii n. Sin: bála- córporis seu mentis laborem).
nus, i f; medicamentum suppósitum vel sup-
positórium. surrealismo : surrealismus, i m. Sin : su-
perrealismus.
supremacía: principatus, us m. Sin: prima-
tus, us m; impérium; summum impérium; su- surrealista: adj surrealísticus, a, um. Sin: su-
prema auctóritas. Uso: - tiránica, dominátio; perrealísticus // sust surrealista, ae m. Sin: su-
dominatus, us m. perrealista; surrealismi fautor, sectator,
studiosus.
supuración: suppurátio, onis f. Sin: suppu-
ratum, i n; suppurántia, ium npl; suppurata, surtido: (aprovisionamiento) v. abasteci-
orum npl. Uso: estar en -, suppurare; provo- miento.
car la - de algo, exsaniare.
surtidor: (chorro de agua que brota espe-
supurar: suppurare. Sin: in pus verti; in sup- cialmente hacia arriba) aqua vel fons sáliens
purationem venire. Uso: hacer -, exsaniare; // (bomba que extrae de un depósito subte-
que hace -, suppuratórius. rráneo de gasolina la necesaria para repos-
tar a los vehículos automóviles) ántlia
supurativo: suppuratórius, a, um. Sin: ad gasolinária, benzinária, naphthária.
suppurationem perducens. Uso: remedios -,
suppuratória medicamenta. Surveyor I: machínula vel specillum “Sur-
veyor I”.
supuratorio: suppūrans, antis.
Survietnam, v. Vietnam (- del Sur).
sur: (punto cardinal) merídies, ēi f. Sin: me-
ridiana caeli pars. Uso: del -, australis; meri- susceptibilidad: susceptibílitas, atis f. Uso: -
dionalis, meridianus; dirigirse hacia el -, ad magnética, susceptibílitas magnética // (ten-
merídiem flecti; situado hacia el -, ad merí- dencia exagerada a sentirse ofendido) áni-
diem spectans vel vergens; al - de la ciudad, mus irritábilis; natura irritábilis; ánimus
1023
susceptible
offensioni móllior; ánimus ad accipiendam dollária 40,00 (vel euronummi 35,00 vel 24
offensionem mollis. Uso: ofender la - de uno, libellae británnicae) ; unusquisque libellus
ánimum alicúius offéndere; ser de una exce- venit: in Itália euronummis 11, 00; extra Itá-
siva -, fácile irritari; súbitā irā accendi. liam dolláriis 13 (vel libellis británnicis 7).
1024
sustituir
faciendi vétitum; ecclesiástici múneris exer- caudal) patrimónium, ii n. Sin: res familiaris;
cendi vétitum; ecclesiástici múneris obeundi fortuna, ae f vel fortunae, arum fpl; bona,
vétitum. orum npl; opes, um fpl; substántiae, arum fpl.
Uso: las -, bona, orum npl; fortunae; opes,
suspenso: dejar en - algo, intermíttere áli- possessiones // (juicio, madurez) prudéntia,
quid; tener en - a uno, áliquem suspensum te- ae f. Uso: hombre sin -, fútilis vel fúttilis
nere; áliquem in suspenso relínquere vel homo; homo inconsideratus vel insípiens //
tenere; dejado en -, suspensus; in suspenso (jugo) sucus, i m // en -, ad summam; in
relictus // (suspense) v. esta voz // (perplejo) summa; dénique.
incertus, a, um. Sin: haerens; dúbius.
sustancial: substantialis, e. Sin: substantivus;
suspensores, v. tiradores. ad substántiam spectans; ad rem ipsam (vel
ad naturam ipsam) pértinens; alicúius rei
suspirar: (dar suspiros) suspirare. Sin: sus- próprius; praecípuus.
píria tráhere, dúcere, édere. Uso: - profunda-
mente, ab imo (vel ab imo péctore) suspirare; sustancialmente: substantiáliter. Sin: re; re-
- de amor por alguien, suspirare in áliquo apse; vere; praecípue // (en suma, en con-
(vel in áliquem) vel in áliqua (vel in áli- junto) in summa; in omni summa.
quam); pasar toda la noche suspirando, sus-
píria repétere tota nocte // (fig, ansiar mucho sustantivo: (que tiene existencia real, inde-
una cosa) suspirare. Sin: áliquid vehementer pendiente, individual) substantivus, a, um //
concupíscere; stúdio alicúius rei gestire; - por (importante, fundamental, esencial) substan-
otros amores, alios amores suspirare. tialis, e. Sin: essentialis, praecípuus, potíssi-
mus // (Gram, nombre -) substantivum, i n.
suspiro: suspírium, ii n. Sin: suspirátio, onis Sin: nomen substantivum; vocábulum.
f; suspiratus, us m. Uso: emitir suspiros, sus-
píria dúcere, tráhere; exhalar el último -, áni- sustentación: (sustentáculo) v. esta voz //
mam édere vel efflare. (Aeron, Tecnol) sustentátio, onis f. Uso:
plano de -, sustentationis planum.
sustancia: (lo que subsiste por sí) substántia,
ae f. Sin: esséntia // (naturaleza) natura, ae f sustento: (sostén o apoyo) sustentáculum, i
// (materia) matéria, ae f. Sin: substántia; res, n. Sin: cólumen, fulcimen, mĭnis n; fultura //
rei; corpus, pŏris n. Uso: - aromáticas, aro- (mantenimiento, alimento) nutrimentum, i n.
mática, orum npl; - blanca, matéries alba; - Sin: sustentátio, nutrítio, onis f, victus, us; pl
cerebral, cérebri matéries; - espiritual, subs- alimenta, cibária, orum.
tántia spiritalis vel spiritualis; res córpore ca-
rens; - fluorescente, substántia fluorescens; - sustituible, v. remplazable.
gris, matéries cana, rava, cinérea vel cinerá-
cea, cineráceo colore; - material, substántia sustituir: (poner a una persona en lugar de
materialis; - primordiales, elementa rerum otra) suffícere áliquem in locum alicúius.
primórdia; - química, chémica matéria, - no- Sin: suffícere vel substitúere áliquem álicui;
civa, substántia nociva; - radiactiva, substán- súbdere vel substitúere áliquem in alicúius
tia radioactiva // (lo esencial) vis (ac vim, abl locum; substitúere áliquem pro áliquo //
vi). Sin: summa. Uso: esta es la - del dis- (poner una cosa en lugar de otra) áliquid re-
curso, hoc orationis summa est // (hacienda, pónere in locum alicúius rei. Sin: áliquid re-
1025
system
sweater, v. suéter.
1026
T
taba: (astrágalo) astrágalus, i m. Sin: talus, i vénditor; vendedor callejero de -, círcitor ta-
m // (juego) ludus talárius. Sin: talorum vel baci // abusar del -, tabaco immódice uti;
scrobiculorum ludus.Uso: arrojar las -, talos apestar a -, tabacum ácriter redolere; man-
iácere; dedicarse a la -, ad talos se conferre. charse de -, nicotiano púlvere se foedare, se
oblínere, sordéscere; mascar -, tabacum mán-
tabacalero: (relativo o perteneciente al ta- dere; mascar - trenzado, mándere tabacum
baco) tabácinus vel tabáceus, a, um // (per- intextum; probar una clase de -, tabaci genus
sona que cultiva el tabaco) tabaci cultor // experiri; saborear el -, deliciose tabaco frui;
(tabaquero) v. esta voz. tener el monopolio del -, monopólio tabaci
frui; tomar -, tabaco uti; púlverem nicotia-
tabaco: tabācum, i n. Sin: pulvis nicotianus. num haurire; tabacum olfácere, tabacum ná-
Uso: - arrollado, tabacum convolutum vel ribus haurire // cuánto - has de fumar cada
tórtile; - búfalo, tabacum búbalum vel búbali; día, quantum tabaci cottídie tibi sit absumen-
- delicioso, tabacum suavíssimum; - diana, dum; ¡cómo saboreaba el -!, ut libenti ánimo
tabacum Dianae; - muy bien elaborado, taba- tabacum degustabat!; el - daña, tabacum in-
cum áffabre elaboratum; - extranjero, taba- cómmodum affert; tabacum incómmodo áf-
cum éxterum; - filipino, holandés, inglés, ficit; el - es un sedante para los nervios,
tabacum philippinum, bátavum, ánglicum; - tabacum magnam habet virtutem sedandi
nacional, tabacum pátrium; - negro, tabacum nervos; hay -, est vobis tabacum; venale
atrum; - pasable, tabacum non óptimae qui- prostat tabacum; hay - rubio, émite (com-
dem notae; - picado, trinchado, tabacum con- pren) tabacum flavum; le encanta el - rubio,
cisum; - rubio, tabacum flavum; - trenzado, tabaco flavo magnópere delectatur; se ex-
intextum tabacum; - turco, tabacum turcum; pende - en abundancia, abunde tabacum
- variado, tabacum várii géneris; - verdín, ta- venit; el - se exporta a otras naciones, in álias
bacum praematurum // - de aroma dulce y pe- civitates tabacum exportatur.
netrante, tabacum gravis gratique arómatis;
- de calidad superior, tabacum óptimae tabacoso: (que toma mucho rapé) tabacosus,
notae; - de mascar, tabacum ad mandendum; a, um. Sin: qui pulverato (vel pulvúreo) ta-
- de Virginia, tabacum virginiense; - en polvo, baco immódice útitur; nicotiano púlvere in-
v. rapé // autómata que expende -, autóma- temperanter utens // (que está manchado con
tum tabacárium; una chupada de -, tabaci rapé) tabaco (vel nicotiano púlvere) sórdidus,
suctus (-us m) vel haustus (-us m); fumi tabá- foedatus, óblitus. Sin: tabaco infectus vel in-
cini aspirátio; cultivador de -, tabaci cultor; quinatus.
nicotianae herbae cultor; cultivo de -, tabaci
cultura; nicotianae herbae cultura; fábrica de tábano: oestrus, i m.
-, tabaci fábrica vel officina; flor de -, flor ta-
baci; hojas de -, nicotiana fólia; fólia tabaci; tabaquera: (estuche para guardar el ta-
paquete de - picado, compactura, ae f; planta baco) tabaci theca. Sin: pyxis tabaci; theca
del -, tabaci planta; nicotiana herba; herba ta- tabacífera; (árcula) tabacária; tabaci pyxidí-
bacum; nicotiana tabacum; secadero de -, of- cula; pyxis (-ĭdis f) tabácina, tabacífera; theca
ficina siccatória tabaci; vendedor de -, tabaci vel pyxis tabacária; tabaci thécula, cistella,
1027
tabaquería
cápsula vel capsella; nicotiana thécula; capse- nea. Uso: - a vela, - hawaiana, - para surf,
lla púlveri nicotiano asservando // (mujer que velitábula; tábula velívola vel velífera; - de
vende tabaco) tabaci vénditrix vel ínstitrix, cultivo, v. cantero; - de materias, v. índice.
icis f.
tablazón: (conjunto de tablas que forman la
tabaquería: tabacária, ae f; tabacárium, ii n. cubierta de una embarcación) axes, ium mpl.
Sin: tabacopólium; tabaci taberna; taberna ta-
bacária vel nicotiana. tablero: (tabla para jugar al ajedrez y a va-
rios otros juegos) álveus, i m. Sin: álveus lu-
tabaquero: tabacárius, ii m. Sin: tabaci vén- sórius; tábula vel mensa lusória. Uso: - de
ditor vel ínstitor. ajedrez, tábula latrunculária; - de billar, v. bi-
llar // (- de dibujo) tábula ad delineandum
tabáquico: tabaci (gen). Sin: ad tabacum át- cómmoda // (- contador) ábacus arithméticus
tinens. // (cuadro esquemático en que se registran
datos, en los automotores) instrumentorum
tabaquismo: tabacismus, i m. Sin: tabaci in- tábula.
féctio; venefícium ex tabaco.
tableta: tabella, ae f. Uso: - de chocolate,
tabaquista: (persona que entiende la calidad quadra chocolatae.
del tabaco) tabaci peritus // (que toma mucho
tabaco) qui tabaco immódice útitur. Sin: in- tabletear: crepare. Sin: crepitare.
temperanter tabaco utens; nímii nicotiani
púlveris haustor. tableteo: crépitus, us m.
taberna: taberna, ae f. Sin: caupona; gánea; tablilla o tablita: tábula, ae f. Sin: tabella;
gáneum. Uso: - pequeña, caupónula; popí- ménsula. Uso: - horizontal, horizontalis tá-
nula. bula, - de pared, tabella parietária.
1028
tajada
retináculum; anulador de los topes del -, gló- (proyecto astuto); cállidum inventum (expe-
bulus calculatori decimano auferendo // Elec- diente ingenioso); cállidum factum (recurso
trón instrumentum imprimendis tábulis hábil). Uso: cambiar de -, áliam rationem
electrónice digestis. inire.
tabular: in tabellas redígere vel compónere. táctico: (relativo a la táctica) tácticus, a, um.
Sin: tabellam vel índicem compónere // Elec- Sin: rei vel artis militaris (gen); ad rem mili-
trón in tábulis electrónice digestis imprímere. tarem spectans. Uso: error -, errata bellandi
(vel pugnandi) rátio, tener habilidad -, rei mi-
taburete: scabellum, i n. Sin: scamnum. litaris peritum esse // (sust, perito en la tác-
tica) vir rei militaris peritus.
tacita: pocillum, i n. Sin: capídula; scutella;
ansatum pocillum; parvum póculum. Uso: Tadjikistan: res pública Tadsic(h)istánica.
una - de café, pocillum cafēi; una - de coñac, Sin: Tadsicistánia, ae f; Tazikistánia.
coníaci pocillum.
tafetán: séricum tafatanum. Sin: sérica tela
taco: (bastón del billar) tudícula, ae f. Sin: subtílior // pl, banderas, sérica vexilla // fig,
hasta; clava; báculum vel báculus; fustis, is galas de mujer, mulíebris pretiosa (vel insig-
m; tudes, is f. Uso: empujar las bolas con el nis) vestis.
-, tudículā pilas (vel sphaeras, vel glóbulos)
impéllere, propéllere, incitare // (conjunto de tafilete: aluta, ae f.
hojas que forman el calendario) v. calenda-
rio (- de taco). tafiofobia: taphophóbia sive -phobīa, ae f.
Sin: sepulcri terror.
tacómetro: gyrómetrum, i n. Sin: gyrorum
index (-dĭcis mf). tailandés: adj Thailándicus, a, um. Sin: Thai-
landiensis, e // hab Thailandienses, ium.
tacón: fulmenta, ae f. Sin: sóleae resegmen
(-mĭnis n). Uso: - de goma, fulmenta e Tailandia o Thailandia: Thailándia, ae f.
gummi.
tailleur: vestis bipertita.
táctica: (arte que enseña a poner en orden
las cosas) rátio, onis f. Sin: via, rátio et via Taiwan: Formosa, ae f. Sin: Taivánia, ae f.
(método) // (conjunto de reglas a que se ajus- Uso: de -, Formosanus, a, um; Formosae
tan en su ejecución las operaciones milita- (gen); los habitantes de -, Formosani, orum.
res) táctice, es f. Sin: ars béllica; belli ars vel
artes; táctica rátio, doctrina, ars; bellandi vel Taizé: Vicus (-i m) Tasíacus vel Tasiacensis.
pugnandi rátio; rátio pugnae; rei militaris
sciéntia, ars, disciplina. Uso: experto en la -, tajada: segmentum, i n. Sin: frustum (pe-
rei militaris peritus; cambiar de -, rationem dazo, bocado); quadra (- de forma cua-
belli gerendi mutare (en la guerra), rationem drada); lamínula. Uso: - de carne, de
pugnae gerendae mutare (en un combate) // cohombre, de pan, carnis, cucúmeris, panis
(sistema especial que se emplea disimulada y frustum, - de jamón, segmentum pernae; - de
hábilmente para conseguir un fin) callíditas, jamón salado, concisa et salita perna; seg-
atis f (habilidad, viveza); cállidum consílium mentum salitae pernae; - de longaniza, lucá-
1029
tajadero
taladrar: terebrare. Sin: perterebrare; forare, tallar: (cargar de tallas) ónera impónere.
perforare; térebrā pertúndere.
tallarines: pastilli, orum mpl. Sin: segméntu-
taladro: (instrumento agudo o cortante con lae, arum fpl; segmenta, orum npl (pastae),
que se agujerea la madera u otra cosa) tére- pasta segmentata, oblonga; oblonga pastae
bra, ae f; térebrum, i n. Sin: furfuráculum, i n; segmenta.
trípanum // Med máchina dentalis.
taller: (lugar en que se ejecuta una obra o
talasocracia: thalassocrátia sive -cratīa, ae f. trabajo manual) fábrica, ae f. Sin: ergasté-
Sin: maris domínium vel impérium; maríti- rium; officina; opifícium; opifícii locus vel
mum impérium. sedes. Uso: - de alfarero, figlina vel figulina,
ae f; officina figlina vel figulina; officina fí-
talasofobia: thalassophóbia sive -phobīa, ae guli; - de composición, typographēum vel
f. typographīum; - de grabado, scalpendi (vel
scalptorum) officina; - de obra, opifícium ae-
1030
tanda
1031
tándem
tanino: tanninum, i n. Sin: ácidum tánnicum. Tanzania: Tanzánia vel Tansánia, ae f. Uso:
Uso: de -, tánnicus. de -, adj tanzaniensis , e; tansanianus, a, um;
hab Tanzanienses vel Tansanienses, ium mpl.
tanque: (estanque) stagnum, i n. Sin : pis-
cina // (depósito metálico) repositórium, ii n. taoísmo: taoismus, i m. Sin: taoística doc-
Sin: reconditórium; receptáculum, exceptá- trina vel rátio.
culum. Uso: - principal, receptáculum primá-
rium; - de combustible, fómitis vel taoísta: taoista, ae mf. Sin: taoismi (vel taoís-
combustibilis reconditórium; - de gas, gasá- ticae doctrinae) studiosus vel cultor.
rium; - de nafta, benzinárium; exceptáculum
benzinárium // (automóvil de guerra blin- tapa: opérculum, i n // (cada una de las dos
dado y con artillería) currus loricatus. Sin: cubiertas de un libro, revista, etc.) tegumen-
carrus vel currus armatus; autocurrus arma- tum. Sin: integumentum; operimentum. Uso:
tus; currus vel covinnus ignívomus; covinnus - de libro, de opúsculo, de folleto, de revista,
loricatus; currus cataphractus; vehículum ca- libri, libelli, fascículi, commentariorum ope-
taphráctum; loricatum éssedum; currus férreā rimentum vel tegumentum; en la - posterior,
loricā munitus. Uso: - con cañones, loricatum in integumento finali.
éssedum béllicis tormentis instructum.
tapadera: (pieza que se ajusta a la boca de
tantán, v. tam-tam. alguna cavidad para cubrirla) opérculum, i
n.
tanteador: (el que tantea en el juego) punc-
torum adnotator (vel annotator) vel computa- tapado: páenula, ae f. Sin: lacerna; epitó-
tor // (aparato en el que, en los partidos de gium. Uso: - de piel, páenula gausápina
pelota, se escriben los tantos de cada bando)
punctorum tábula. taparrabo: (pedazo de tela u otra cosa con
que los salvajes cubren las partes pudendas)
tantear: (señalar los tantos en el juego) súbligar, āris n. Sin: subligáculum; succinc-
1032
taquigrafía
tórium; genitálium tegmen (-mĭnis n); suc- peripetasma, ătis n; parietarum tapete. Uso:
cinctorium genitálium // (calzón corto, usado tapices de Rafael, téxtiles Raphaëlis (Sánctii)
como traje de baño) súbligar balneare; subli- picturae; Raphaëlis (Sánctii) imágines texto-
gáculum balneárium. ris ope expressae; revestimiento de papel en
forma de -, tapete chartáceum.
tape (Inform) cinta: táenia, ae f.
tapizar: tapetis (tapétibus, aulaeis, peristró-
tapete: tapetum, i n; tapete, is n (gen pl tape- matis, peripetásmatis) decorare, ornare, ex-
tum vel tapétium) // fig, estar sobre el -, in ornare, instrúere.
controvérsia versari; poner algo sobre el -,
áliquid in médium proferre, propónere, vo- tapón: obturamentum, i n. Sin: obturáculum;
care; in disputationem áliquid dedúcere // opérculum; spissamentum. Uso: - de corcho,
(paño que se pone por adorno encima de un cortex, tĭcis m, opérculum vel obturamentum
mueble) strágulum, i n. Sin: tapete, is n. subéreum; cortíceum obturamentum; obtura-
mentum e súbere; - de goma, obturáculum
tapicería: (juego de tapices) tapétia, ium npl; gúmmeum; obturamentum e gummi vel e
tapeta, orum npl. Sin: aulaea, orum npl; pe- cummi; - de paja, stramíneus penículus // (ci-
ripetásmata, um (dat y abl pl -matis) npl; pe- lindro de material absorbente utilizado por
ristrómata, um (dat y abl pl -matis); picturae las mujeres) v. tampón.
téxtiles vel in téxtili // (arte del tapicero) au-
laeorum (vel peristrómatum, vel picturarum taponamiento: obturátio, onis f. Sin: obs-
textílium, vel picturarum in téxtili) ars // (ofi- trúctio; praeclúsio.
cina donde se tejen o componen tapices) au-
laeorum officina. taponar: (cerrar con tapón un orificio cual-
quiera) obturare. Sin: obstrúere; praeclúdere
tapicero: (quien tiene por oficio poner al- // (obstruir con tapones una herida o una ca-
fombras) tapetárius, ii m. Sin: ornamentárius; vidad natural del cuerpo) gossýpio vel xylo
ornator vel exornator; tapétis vel tapétibus implere.
(vel peripetásmatis, vel peristrómatis)
ornator; aulaeorum (vel peristrómatum) taqueómetro: tacheómetrum vel tacheóme-
exornator; qui paríetes tapétibus (si pone al- tron, i n.
fombras) vel velis (si pone cortinajes) vestit,
obducit // (quien teje tapices) polymetárius taquicardia: tachycárdia sive -cardīa, ae f.
ártifex. Sin: aulaeorum (vel tapétium vel Sin: nímia cordis palpitátio; celer cordis pul-
tapetorum, vel peripetásmatum, vel peristró- sus (-us m).
matum) ópifex (-fĭcis mf) vel textor.
taquicardíaco: tachycardíacus, a, um.
tapioca: tapioca, ae f.
taquígrafa: tachýgrapha, ae f. Sin: stenógra-
tapir: tapirus, i m. pha; actuária; notária.
tapis roulant: tapete móbile vel vectórium. taquigrafía: tachygráphia sive -graphīa, ae f.
Sin: stenográphia sive -graphīa; scriptura
tapiz: tapete, is n. Sin : aulaeum, i n; pictura compendiária vel compendiata; scripturae
téxtilis; pictura in téxtili; peristroma, ătis n; breviátio.
1033
taquigrafiar
1034
tartán
(= después del mediodía); concerniente o re- tarifar: taxare áliquid. Sin: prétium consti-
lativo a la -, postmeridianus // (desde la túere (merci); prétium decérnere vel impó-
puesta del sol hasta el anochecer) vesper, nere.
-ĕris vel -ĕri (ac -erum, abl -ere vel -eri) m.
Sin: vespertinum tempus (-pŏris n). Uso: de tarima : suppedáneum, i n. Sin: suggestus,
la -, vespertinus; ayer por la -, heri (vel hes- us m; scamnum; dim scamellum; scamillum;
terno die) vésperi; mañana por la -, cras (vel scamnellum; scámnulum.
crástino die) vésperi; ¡buenas -!, bonum vés-
perum (tibi vel vobis exopto, precor)!; cada -, tarjeta: chártula, ae f. Sin: scida, scídula,
quotídie vésperi; esta -, hodie vésperi; a la schédula. Uso: - postal, chártula (vel scida,
caída de la -, sub (vel ad) vésperum; primo vel scídula) cursória, cursualis, diribitória,
véspere // la - de la vida, vita óccidens // adv epistolaris; - postal ilustrada, photochártula;
sero; - o temprano, sérius ócius; ¡llegas -!, chártula exornata; picta públici cursus chár-
sero venis! tula; (en el fútbol) - roja, amarilla, chártula
rubra, flava; mostrarle a un jugador - roja,
tarea: (cualquier obra o trabajo) opus, ópe- lusori chártulam rubram monstrare // - de
ris n // (trabajo que ha de hacerse) munus, crédito, charta creditória; chártula argentária;
nĕris n. Sin: onus, óneris n; offícium. Uso: téssera creditícia; créditae pecúniae chártula;
asumir la -, munus sibi assúmere // (trabajo - de crédito “Visa”, charta creditória, cui
escolar) pensum, i n. Sin: scholare pensum; nomen Visa; - de embarque, scídula conscen-
pensum a praeceptore datum vel imperatum. sionalis; - de identidad, v. cédula; - de visita,
Uso: asignar las -, pensa assignare; corregir scídula salutatrix vel salutatória; chártula no-
las -, pensa emendare vel corrígere; hacer la minalis vel personalis.
-, pensum absólvere.
tarro: (recipiente) excípulum, i n. Sin: óllula;
tarifa: (tabla de precios, derechos o cuotas vásculum; sinum; urcéolus; sítulus; alvéolus;
tributarias) taxátio, onis f. Sin: calámetrum; incóctile (vásculum); vásculum metállicum.
prétium constitutum, statum, impósitum; pré- Uso: - de leche condensada, sinum lactis
tium pública auctoritate praestitutum. Uso: - condensi vel densati.
aduaneras, portórii taxationes; - ordinaria,
ordinárium prétium; - postales, rei tabelláriae tarta: placenta, ae f. Uso: - con cerezas, pla-
taxationes; públici cursus taxationes; tarifas centa cum cérasis; - de fruta, placenta ex
de los impuestos directos, tributorum taxatio- pomis.
nes; - de precios, catálogo de precios, pretio-
rum sýllabus; pretiorum vel taxationum index tartamuda: balba múlier.
(-dĭcis mf); tarifas de los vehículos públicos,
rhedarum publicarum taxationes // aumentar tartamudear: balbutire. Sin: balbum esse,
la -, alicúius rei prétium augere; bajar la -, linguā haesitare.
alicúius rei prétium minúere, imminúere,
submíttere; establecer la -, prétium álicui rei tartamudo: bambálio, onis m. Sin: balbus;
( vel alicúius rei) statúere vel constitúere; blaesus; balbus homo.
subir las -, prétia efferre // (precio unitario
para los servicios públicos) únitas taxalis. tartán: tela scota, scótica, scotta, scóttica.
Sin: tela laculata.
tarifación: taxationis definítio (-onis f).
1035
tartana
tartana: (carruaje) carpentum, i n. Sin: ésse- vel definítio; prétii aestimátio vel determiná-
dum. tio.
tartáreo: tartáreus, a, um. Sin: infernus; ín- tasar: (poner tasa a las cosas vendibles) ta-
ferus; ad Tártarum (vel ad Tártara) áttinens. xare. Sin: taxā onerare; prétium (mercis) aes-
timare, praefinire, definire, decérnere,
tartárico: tartáricus, a, um. Sin: tartaralis; statúere.
salis tartárici (gen); ad tártarum (vel ad salem
tartaralem, vel ad sal tartáricum) spectans. tatarabuelo, la: ábavus, i m; abávia, ae f.
Uso: ácido -, ácidum tartáricum vel tartarale.
tatuado: (threíciis) notis compunctus, signa-
tártaro: (tartrato de potasa que se deposita tus, inustus; pictus.
en los toneles) tártarus, i m; tártarum, i n. Sin:
sal tartaralis vel tartáricus; crassamentum; tatuaje: (acción de tatuar) notarum in cute
crassamen, mĭnis n; sedimentum; faex, fae- impréssio. Sin: (cutis) compúnctio; cutis vel
cis (gen pl faecum) f // (sarro de los dientes) pellis púnctio. Uso: la costumbre del -, mos
robīgo vel rubīgo, gĭnis f. Uso: los dientes corpus notis compungendi // (dibujo tatuado)
están sucios de -, livent robígine dentes // threíciae punctiones vel compunctiones. Sin:
(poét, el infierno) Tártarus vel Tártaros, i m. threíciae notae; compunctivae notae.
Sin: Tártara, orum npl // (de Tartaria) adj tár-
tarus vel tartáricus, a, um; sust Tártarus, i m. tatuar: notis compúngere vel persignare.
Sin: notis cutem (vel pellem) alicúius com-
tartera: pátina, ae f. Uso: - para asar, pátina púngere; notis carnem alicúius signare; notas
assatória. cuti (vel pelli) alicúius inúrere; notis (threí-
ciis) áliquem compúngere // tatuarse, (threí-
tartrato: sal (salis mn) ácidi tartárici. ciis) notis se compúngere.
tasa: (precio máximo o mínimo señalado por taumaturgo: thaumaturgus vel thaumatur-
disposición de la autoridad para la venta de gos, i m. Sin: miraculorum auctor vel effec-
algunas cosas) praefinitum prétium. Sin: pré- tor; mirácula ope divinā edens.
tium ex auctoritate decretum; prétium pú-
blica auctoritate praestitutum // (relación Tauro (signo zodiacal): Taurus, i m.
entre dos magnitudes) - de aumento de la po-
blación, quota pars incolarum exoriéntium; - taurómaco: (perteneciente o relativo a la
de natalidad, nascéntium númerus. tauromaquia) v. tauromáquico // (entendido
en tauromaquia) tauromáchiae studiosíssi-
tasación: taxátio, onis f. Sin: taxae imposítio mus; tauromáchiae peritus; de tauromáchia
1036
teatro
taxímetro: (aparato que registra la distancia tea-room: conclāve theárium. Sin: theanae
recorrida por un vehículo) taxímetrum, i n. potionis éxedra (-ae f) vel exédrium (-ii n).
Sin: hodómetrum; itíneri metiendo index
(-dĭcis mf); mensórius itíneris index; facti ití- teatino: teatinus, i m. Sin: sodalis teatinus.
neris index // (coche que lleva -) v. taxi. Uso: orden de los -, Ordo Clericorum Regu-
lárium.
taxista: taxiraedárius, ii m. Sin: públici au-
tómati rector; autocineti meritórii ductor. teatral: theatralis, e. Sin: scáenicus;
scaenátilis; theátricus; lúdicer, cra, crum.
taxonomía: taxonómia sive -nomīa, ae f. Uso: espectáculos -, ludi scáenici.
taxonómico: taxonómicus, a, um. Sin: ad ta- teatrito: theatrídium, ii n. Sin: parvum thea-
xonómiam spectans. trum.
1037
tebeo
theatrum adire; salir del -, ab (vel ex, vel de) ries (-ei f) vel ordo; chordárium (- del piano
theatro égredi; theatrum égredi; e (vel de) u órgano). Uso: - de computadora, clavia-
theatro exire // (lugar donde se desarrollan tura, ae f; - de máquina de escribir, malleo-
acontecimientos) locus, i m. Sin: sedes; rum ordo scriptóriae (vel typográphicae)
scaena; theatrum. Uso: el - de la guerra, máchinae; litterarum ordo vel séries; - del ór-
sedes belli; locus ubi bellum gestum est. gano, armonio, órgani, harmónii pinnária;
pinnarum (vel linguarum, vel ligularum) sé-
tebeo: libellus pictográphicus. ries órgani, harmónii; órgano con cuatro -,
órganum quattuor pinnáriis munitum, ins-
teca: (cajita) theca, ae f. tructum, ornatum.
techador: tector, oris m. Sin: contegulator, teclear: pulsare. Sin: dígitis scríbere, insé-
oris m. rere, imprímere; malléolos pulsare; malléolos
dígitis pulsare.
techo: tectum, i n. Uso: - artesonado, lacū-
nar, āris n; el que hace - artesonados, lacuná- tecleo: pulsátio. Sin: malleolorum pulsátio.
rius vel laqueárius, ii m; hombres sin -,
hómines tectis carentes. técnica: téchnica, ae f; téchnice, es f. Sin: ars,
artis f (ciencia práctica); sciéntia, ae f (cono-
tecla: (pieza que se pulsa) malléolus, i m. cimiento científico); artifícium, ii n vel rátio,
Sin: pinna, pínnula; glóbulus; orbículus; onis f, vel ártium rátio (sistema, teoría); doc-
pressoríolum; plectrum. Uso: - de marfil, trina, ae f (formación teórica, método). Uso:
malléolus ebúrneus; oprimir las -, malléolos la - oratoria, artifícium dicendi; - del asedio,
pulsare // - de máquina de escribir, malléo- sciéntia oppugnationis; técnicas de diagnós-
lus; pinna; - fijamayúsculas, stativa maiuscu- tico prenatal, rationes atque investigationes
larum pínnula; - de las mayúsculas, pínnula praenatales; conocer la - militar, sciéntiam
grándium litterarum, pínnula maiuscularum; rei militaris habere // (conjunto de procedi-
- derecha de las mayúsculas, pínnula dextra mientos y recursos de que se sirve una cien-
maiuscularum; - de retroceso, reditionis pres- cia o un arte) technicae artes. Sin: artes
soríolum; pínnula regressūs; teclas del tabu- téchnicae machinalesque; mechánicae artes;
lador decimal, calculatoris decimani glóbuli artes fabriles; artes útiles; artifícia, orum n.
// - de magnetófono, de televisor, plectrum, Uso: - productivas, artes bonorum procrean-
glóbulus; orbículus; - de órgano o armonio, dorum; - tradicionales, artes quae traduntur;
pinna; lingua, lígula, língula; - de piano, pés- - de la conservación, servandi ars; técnicas
sulus, - de todo instrumento músico de cuer- para salvar los libros, artifícia, ut libri ser-
das, plectrum // fig, dar en la - (acertar), rem ventur; desarrollo de la -, technicorum artis
acu tángere; tocar una - delicada, ulcus tán- progressiones; descubrimientos de la -, tech-
gere; vulnus rescíndere vel refricare; tocar nicorum inventa // (pericia o habilidad para
una - dolorosa, rem maestam commemorare; usar de esos procedimientos y recursos) pe-
tocar una - falsa, inepte dícere; pérperam rítia, ae (alicúius rei) f. Sin: callíditas; expe-
loqui. riéntia; habílitas.
teclado: pinnária, ae f. Sin: pinnae, arum fpl; técnicamente: téchnice. Sin: téchnica ra-
malléoli, orum mpl; línguae vel lígulae, arum tione; arte, ex arte; artifício, artificiose; ad
fpl; pinnarum ordo vel séries; malleorum sé- technicorum praecepta.
1038
tejido
tecnológico: technológicus, a, um. Sin: ad tejido: (textura, cosa tejida) téxtile, is n. Sin:
1039
tejo
textum. Uso: - de algodón en crudo, téxtile pāges // (marco de un cuadro) tábulae saep-
urticárium; - de punto o de malla, textum tri- tum vel margo (-gĭnis f).
cotense; textum e máculis // (agregado de cé-
lulas de la misma naturaleza, que telautografía: telautográphia sive -graphīa,
desempeñan una determinada función) tex- ae f.
tura, ae f. Uso: - adiposo, tela adiposa; - cu-
táneo, membrana, ae f; - tiroideo, textura telautografiar: telautoscríbere.
thyróidis; tejidos para trasplantar, textília
transportanda. telautográficamente: telautográphice.
1040
telefónico
1041
telefonista
pulso -, impulsus telephónicus; servicio -, res suena el -, telephōnum tinnit vel sonat.
telephónica // interceptar conversaciones -,
collocutiones telephónicas intercípere. telefonómetro: telephonómetrum, i n.
1042
telerreceptor
1043
telescópico
telescópico: telescópicus, a, um. Sin: teles- ventum // (- como ciencia) ars televisífica //
cópii (gen); ad telescópium spectans. (transmisión de imágenes a distancia) tele-
vísio, onis f. Sin: telehorama, ătis n; teleho-
telescopio: telescópium, ii n. Sin: rasis, is f; teleopsis, is f; transmíssio
perspicillum astronómicum. Uso: - astronó- televisiva. Uso: - en blanco y negro, televísio
mico, astroscópium; - electrónico, telescó- bícolor; - en colores, televísio multícolor,
pium electrónicum; - espacial, telescópium multicoloris, multicolora, multicolória;
órbicum; - extra-atmosférico, telescópium - estereoscópica, televísio vel telehorasis ste-
extra-atmospháericum; investigar algo con reoscópica; - por cable, televísio caplaris;
el -, áliquid telescópio investigare. aparato de -, v. televisor; sala para -, televi-
sórium; mirar, ver por -, televisífico instru-
telesilla: aéria vel telephérica sella. Sin: te- mento spectare; áliquid in scrínio televisífico
lenartatrum; anabathrum nartatórium; v. tele- contueri; mirar, ver -, televisionem videre,
férico. spectare; televisífice spectare; por -, televisí-
fice; per televisionem vel per telehorasin; te-
telespectador, v. televidente. levisionis ope; programa de -, televisionis
programma.
telesquí: nivítraha aéria.
television watch: instrumentum televisíficum
teletipia: teletýpia, ae f. et horológium.
teletipo: (aparato) telétypon vel telétypum, i televisivo: televisíficus, a, um. Sin: televisua-
n. Sin: teletýpica, ae f; máchina teletýpica, lis; televisórius; ad televisionem pértinens.
telescribens, telescriptória; instrumentum te- Uso: estudio -, sedes televisífica; serie -, sé-
letýpicum vel telescriptórium. Uso: meca- ries televisória.
nismo de un -, telétypi machinátio vel
machinamentum // (mensaje) teletýpicum, i televisor: televisórium, ii n. Sin: televistrum;
n (núntium). instrumentum televisórium, televisíficum, te-
levisuale, telehorámicum; scrínium televisó-
teletransmisor: emissórium televisíficum. rium vel televisíficum; capsella televisualis
vel telehorámica; televisífica vel telehoráma-
televidente: televidens, entis. Sin: televisor, tis máchina; teleópticum vel telehorámicum
telespectator vel teleaspector, oris m. machinamentum; teleópticum vel teleopsis
instrumentum. Uso: - transistor, capsella te-
televisado: televisione (vel per televisionem, lehorámica transistório acta; pantalla del -,
vel televisionis ope) diffusus vel transmissus. televisíficum album; - en blanco y negro, te-
Sin: televisífice vel televisuáliter diffusus vel levisórium instrumentum bícolor; - en color,
transmissus. instrumentum televisíficum coloratum; tele-
visórium (vel televistrum) multicolorum vel
televisar: telehorare. Sin: televisione (vel per multícolor; apagar el -, televisórium vel tele-
televisionem, vel televisionis ope) diffúndere vistrum exstínguere; encender, prender el -,
vel transmíttere; televisífice (vel televisuáli- televisórium vel televistrum accéndere; sen-
ter) diffúndere vel transmíttere. tarse o estar sentado ante el -, ad (vel ante,
vel apud) televisórium sedere.
televisión: (- como invento) televisíficum in-
1044
temperatura
televisora: (estación transmisora) státio te- volúbile; - indolente, segnis índoles; el pro-
levisória, televisualis, televisífica. Uso: - na- pio -, sua natura própria; - propenso a la vir-
cional, nationis televisífica státio; státio tud; virtutis índoles; ad virtutem índoles; -
televisória nationalis. sensual, ingénium ad libídinem proclive;
tiene un - bilioso, naturā est biliosus, stoma-
télex: (sistema de comunicación por medio chosus, iracundus; vivir según el propio - y
de teletipos) rete telescriptícium. Sin: gusto, ingénio suo vívere // (arbitrio para
systema communicationis teletýpicae // (la terminar las contiendas o para olvidar difi-
misma comunicación) teletýpica communi- cultades) via, ae f. Sin: rátio; consílium; in-
cátio // (aparato) teletýpicum instrumentum. ventum; artifícium // (temperie) temperatura,
Sin: mechanema teletýpicum // (mensaje) te- ae f. Sin: tempéries, ēi f; caeli temperátio //
lescriptum, i n. Sin: teletýpicum. (constitución del cuerpo) córporis natura,
constitútio, hábitus, habitudo // (fig, vitali-
telofase: telophasis, is f. dad, vivacidad) vitálitas, atis f. Sin: vitalis
vis; vigor; vivácitas; ingénii vivácitas.
telón: aulaeum, i n. Sin: sipárium. Uso: bajar
el -, aulaeum demíttere; levantar el -, au- temperatura: (grado de calor en los cuer-
laeum tóllere. Uso: baja el -, demíttitur au- pos) calor, oris m. Sin: caloris gradus (-us m).
laeum. Uso: alta -, calor ardens, férvidus, véhemens;
aestus (-us m); ardor; fervor; - baja, calor
TEM: via autocinética transeuropaea. minor vel mínimus; frigus, ŏris n; - elevada,
calor maior; - justa, temperátio caloris; - má-
tema: (asunto, materia) res, rei f. Sin: pro- xima, máximus caloris gradus; caloris cul-
pósitum; argumentum; proposítio; res propó- men (-mĭnis n); fervoris fastígium; - tibia,
sita. Uso: - complicado, argumentum tepor. Uso: tiene una - alta, baja, calidior,
implicatum; - delicado, multae prudéntiae frigidior est // (calor del cuerpo) naturalis
res; - religiosos, thémata religiosa; apartarse calor // (fiebre) calor, oris m. Sin: febris, is f;
del - asignado, a propósito égredi vel febris aestus (-us m). Uso: - alta, aestus et
aberrare; desarrollar el - , id, quod propósi- febris; descenso, desaparición de la - febril,
tum est, tractare; volver al -, ad propósitum febris remíssio vel decessus (-us m); medir la
reverti // Mús modus músicus // Gram thema, - febril, febris calorem metiri; tener una -
ătis n. alta, aestu febrique iactari; tener un poco de
-, febrículā laborare // (estado atmosférico
temblor: tremor, ōris m. Uso: - de tierra, tre- del aire) temperatura, ae f. Sin: tempéries, ēi
mor; terrae motus. f; caeli temperatura vel temperátio; tempestas
(-atis f); status (-us m) caeli; caelum; áër,
témpano: - de hielo, ampla glácies (-ēi f) áëris (ac áërem vel áëra) m. Uso: - alta, aes-
flúitans. tus (-us m); ardor; fervor; magni calores; - al-
tísima, máximi calores; - baja, fría, frígidus
temperamento: (carácter, manera de ser o áër; frígidum caelum; - bajísima, tempestas
de reaccionar de las personas) ingénium, ii perfrígida; - excesiva, nímii calores; - exte-
n. Sin: índoles, is f; natura. Uso: - bueno, rior, temperatura externa; - inclemente, im-
duro, firme, fogoso, inhumano, manso, vo- mite caelum; - justa, favorable, áëris
luble, ingénium bonum, durum, firmum, vé- tempéries; tempéries caeli; áër temperatus;
hemens, inhumanum, mansuetum vel mite, caelum temperatum; - tibia, tepor solis; - de
1045
tempestad
1046
tenis
dium; - pacíficas, pacis stúdia; las - secretas cínula. Uso: - trinchante, fúrcula ministrató-
del ánimo, íntima ánimi stúdia; señalada - o ria; furcilla vel fúrcula culinária; golpe de -,
propensión natural a …, praecípua vel prae- fúrculae ictus (-us m).
clara índoles ad + ac; praecípuum vel prae-
clarum ingénium ad + ac; contra las propias tenedor de libros: rationárius, ii m. Sin: ra-
-, repugnante naturā; tener - contrarias a …, tiocinator; calculator; computator; v. conta-
ab áliqua re abhorrere; ab áliqua re averso ble, contador.
ánimo esse; tener - natural a …, stúdio alicú-
ius rei teneri; naturā propensum esse ad + ac teneduría de libros: (cargo del tenedor de
// (fuerza que impulsa un cuerpo a dirigirse libros) rationárium munus (-nĕris n) vel offí-
hacia un punto) vis. Uso: - centrípeta de los cium. Sin: rationárii (vel ratiocinatoris, vel
cuerpos, vis gravitatis. calculatoris, vel computatoris) munus // (ofi-
cina) rationária vel rationárii sedes (-is f).
tendenciosamente: súbdole. Sin: ambígue; Sin: ratiocinatoris sedes vel offícium; officina
(con el propósito de engañar) captiose; (con tabularum; officina tabularum accepti et ex-
animosidad) accenso stúdio in áliquem. pensi; officina librária // (ciencia) sciéntia ra-
tionária. Sin: computandi doctrina; ars
tendenciosidad: ambigúitas súbdola. Sin: ratiocinandi; ratiocinandi vel rationum scién-
ambíguus ac malitiosus ánimus; (animosi- tia; tabularum ars vel rátio // (los documentos
dad) stúdium; (voluntad de engañar) právi- de la -) rationárium, ii n. Sin: tábulae, arum
tas. fpl; codex, dĭcis m; rationália, ium npl; tábu-
lae (vel codex) accepti et expensi.
tendencioso: súbdolus, a, um. Sin: ambí-
guus, (no imparcial) haud áequus, (- en el ra- tenería, v. curtiduría.
zonamiento) captiosus; (malicioso)
malitiosus. Uso: discurso -, rátio ambígua ac tenésmico: tenésmicus, a, um. Sin: ad tenes-
súbdola; preguntas -, ambíguae ac malitiosae mum áttinens.
interrogationes; sospecha -, malitiosa suspí-
cio. tenesmo: tenesmus vel tenesmos, i m.
ténder: carbonárium, ii n. Sin: plaustrum teniente: (Mil, oficial) subcentúrio vel suc-
carbonárium; carbonárius currus; currus au- centúrio, onis m. Sin: succentúrio maior; te-
xiliaris vel auxiliárius. nens, entis m. Uso: - coronel, tribunus
mílitum vicárius; subpraefectus cohortis; te-
tendera: tabernária, ae f. nens columnellus vel columellus, - general,
praefectus legionis; tenens generalis // - al-
tendero: (dueño o dependiente de una calde, - de alcalde, promagister urbis vel óp-
tienda, especialmente de comestibles) taber- pidi // - cura, cúrio minor.
nárius, ii m. Sin: propōla, ae m; caupo vel
copo, onis m // (persona que hace tiendas de tenis: tenilúdium vel taenilúdium, ii n. Sin:
campaña o cuida de ellas) tabernaculárius tenilūdus, i m; manubriati retículi ludus (-i m)
vel tabernaclárius, ii m. vel lusus (-us m); pilae et retículi ludus; pilae
reticulique ludus. Uso: - de mesa, v. ping
tenedor: (utensilio de mesa) fúrcula, ae f; pong; lawn -, tenilúdium pratense; cancha de -,
fúrcula escária. Sin: furcilla; furcícula; fus- campus tenilúdii vel tenilusórius; campus te-
1047
tenista
nilúdio ludendo; campus manubriato retículo magna) ténsio vel tensura; baja -, ténuis (vel
ludendo; raqueta de -, manubriatum retícu- demissa, vel exígua, vel inferior) ténsio; -
lum; jugar al -, tenilúdere; tenilúdio lúdere; eléctrica, eléctrica ténsio; - interna, ténsio in-
manubriato retículo lúdere; pilā reticuloque terna; - mental, ánimi inténtio; mentis con-
lúdere; persona que juega al -, v. tenista. téntio; ánimus erectus vel experrectus; -
negativa, ténsio negativa, - psíquica, ténsio
tenista: tenilusor, oris m. Sin: tenilúdius, ii psýchica; - de vapor, vaporis pressus // - in-
m; tenilūdens, entis; manubriati retículi lusor; ternacional, inter nationes amicítiae nutátio;
manubriato retículo ludens; qui tenilúdio públicae inter nationes necessitúdines nutan-
ludit, qui manubriato retículo ludit ; qui pilā tes.
et retículo ludit.
tentación: (instigación o estímulo que induce
tennis, v. tenis. a algo malo) tentátio vel temptátio, onis f.
Sin: tentamentum vel temptamentum; tenta-
tenor: (voz media entre contralto y barítono) men vel temptamen, mĭnis n; allectátio;
tenor, oris m. Sin: vox média vel plena // sollicitátio; ad malum sollicitátio; pravi vel
(persona que tiene esta voz) tenor, oris m. túrbidi ánimi motus. Uso: dejarse vencer por
Sin: médiae vocis cantor; homo média voce; la -, tentatione (vel tentamento, vel tentá-
músicus média (vel plena) voce canens // mine) állici, íllici, péllici; reprimir, vencer las
(contenido de un escrito o discurso) exem- -, tentationes (vel tentamenta, vel tentámina)
plum, i n; rátio, onis f. Uso: carta de este -, cohibere, coërcere, comprímere, sedare //
lítterae hac ratione (vel hoc exemplo, vel in (deseo) cupíditas, atis f. Uso: sentir la - de
hunc modum) scriptae // (constitución u (hacer) algo, alicúius rei (faciendae) cupidi-
orden firme y estable de una cosa) tenor, oris tate flagrare.
m. Sin: rátio, modus; consuetudo. Uso: - de
vida, tenor vitae; vitae modus vel consue- tentador: tentator vel temptator, oris m. Sin:
tudo; vivendi rátio; a este -, por el mismo es- insidiator; (dicho de quien intenta corromper
tilo, uno tenore; eadem senténtiā; uno vel mediante dinero o regalos) corruptor. Uso: -
eodem exemplo // (disposición, espíritu de de mujeres, mulíerum sollicitator.
una ley) tenor, oris m. Uso: a - de ley, ex lege
vel ex légibus; lege vel légibus; pro tenore tentadora: tentatrix vel temptatrix, icis f.
legis; secundum tenorem (vel ex tenore) Sin: insidiatrix; quae állicit.
legis; a - de testamento, testamento.
tentar: (instigar, seducir) tentare vel temp-
tenorrafia: tenorrháphia sive -rrhaphīa, ae f. tare. Sin: sollicitare. Uso: - a hacer una cosa,
áliquem (vel alicúius ánimum) tentare (vel
tenotomía: tenotómia sive -tomīa, ae f. Sin: sollicitare) ad rem faciendam; - con halagos,
tenontis séctio. áliquem allícere, illícere, pellícere; - con di-
nero, con regalos, áliquem pecuniā, donis co-
tenotomista: tenotómiae peritus vel callens. rrúmpere vel subornare; dejarse - por las
promesas, las esperanzas, promissis, spe in-
tensión: ténsio, onis f. Sin: inténsio; inténtio; duci // (ensayar o experimentar) experiri.
conténtio; tensura; pressus, us m. Uso: - ar- Sin: conari, tentare vel temptare, periclitari.
terial, arteriarum inténtio, sánguinis pressus; Uso: - la suerte, fortunam tentare vel pericli-
alta - (de la electricidad), alta (vel áltior, vel tari; - los remedios extremos, última experiri;
1048
teoría
- todos los remedios, ómnia experiri; - una rebus sacris sciéntia; divinarum rerum doc-
gran empresa, magnum opus conari. trina vel cognítio; theológica disciplina. Uso:
- dogmática, espiritual, mística, theológia
tentativa: tentamentum vel temptamentum, dogmática, spiritualis, mýstica; - del cuerpo,
i n. Sin: tentamen vel temptamen (-mĭnis n); theológia córporis.
experimentum; conatus, us m vel conatum, i
n. Uso: hacer alguna -, áliquid tentare; hacer teológico: theológicus, a, um. Sin: ad theoló-
todas las -, ómnia tentare. giam spectans.
1049
teórica
teóricamente: theórice. Sin: theorétice, spe- terceto: (combinación de tres versos) trísti-
culative, cogitatione, doctrinā, ratione; ex chum vel trístichon, i n. Sin: stropha ternis
artis praeceptis (= según los preceptos teóri- vérsibus modulata. Uso: - dantesco, trísti-
cos). Uso: teórica y prácticamente, cogita- chum dantiscum // (composición para tres
tione et re; ratione et usu. voces o instrumentos) tricínium, ii n. Sin:
térnio vel trio, onis m; trium vocum cantus
teórico: theóricus, a, um. Sin: rationalis, e; (-i m) vel concentus (-us m); trium instrumen-
speculativus; qui (quae, quod) in cogitatione torum concentus // (conjunto de tres voces o
pósitus est. Uso: medicina -, medicina ratio- instrumentos) tres músici; tria instrumenta
nalis; rationalis medicinae ars // (dicho de (música).
una persona) theóricus, i m. Sin: theoréticus.
terciario: adj tertiárius, a, um // (sust, era ce-
teorizar: subtíliter vel subtílius disputare. nozoica) aevum tertiárium vel caenozóicum;
aera (vel aetas) tertiária vel caenozóica //
teosofía: theosóphia sive -sophīa, ae f. (persona que profesa una de las órdenes ter-
ceras) tertiárius, ii m. Sin: tertianus. Uso: -
teosófico: theosóphicus, a, um. franciscano, franciscalis tertianus vel tertiá-
rius; frater franciscalis tertianus; franciscalis
terapeuta: therapeuta, ae m. Sin: therapéuti- e tértio órdine; tértii órdinis discípulus; Fran-
ces vel therapīae peritus. cisci minor ássecla.
terapéutica: therapéutica, ae f; therapéutice, tercio: tértia pars (partis f). Uso: dos - (2/3),
es f. Sin: disciplina therapéutica. duae tértiae partes; más de los dos - de los
parlamentarios, plus quam duae tértiae par-
terapéutico: therapéuticus, a, um. Sin: salu- tes parlamentariorum.
taris; medicinalis; ad medendum idóneus.
Uso: eficacia -, vis médica; medendi virtus; terciopelado: (especie de tejido semejante al
sanandi vis; sistema -, rátio sanandi. terciopelo) pannus villosus.
terapia: therapīa, ae f. Sin: curandi ars vel terciopelo: vellutum, i n. Sin: amphítapa;
méthodus; medendi rátio, morborum sanan- amphimallum vel amphimállium. Uso: - de
dorum rátio; curátio. Uso: - intensiva, curátio algodón, vellutum xýlinum; - de lana, vellu-
efficácior; (unidad de cuidados intensivos) tum láneum, lanare, lanatum; - de seda,
1050
termo
1051
termobarométrico
1052
territorialidad
1053
territorio
terso: (limpio, nítido) tersus, a, um. Sin: ní- test: probátio, onis f. Sin: proba, ae f; exa-
tidus; polītus // (fig, tratándose de lenguaje, men; experimentum; perículum.
1054
texto
testera: (adorno para la frente de las caba- tetraedro: tetráhedrum vel tetráhedron, i n.
llerías) v. frontalera. Sin: corpus quáttuor habens látera.
testículo: testículus, i m. Sin: cóleus. Uso: tetragonal: quadrángulus, a, um. Sin: quát-
que tiene testículos, coleatus. tuor ángulos habens.
1055
textual
textual: textualis, e. Uso: crítica -, crítica tiburón : canis marinus. Sin: squalus, i m.
textualis. Uso: - hembra, marina canícula.
1056
timbre
Sin: tempus, ŏris n; caelum, i n; caeli status Tierra del Fuego: Terra Ignium.
(-us m); tempestas caeli. Uso: - excelente,
tempestas egrégia; - favorable, propicio, tem- tiflitis: typhlitis, ĭdis f ; typhlites, is f. Sin:
pestas idónea; - lindo, sereno, sudum, i n; caeci intestini inflammátio.
caelum serenum; tempestas serena; - llu-
vioso, tempestas pluviosa; - nuboso, cubierto tifo : typhus, i m. Sin : febris týphica. Uso: -
de nubes, tempestas núbila; - otoñal, tempus exantemático, typhus exanthemáticus; tener -,
autumnale; autumnus, i m; - primaveral, tem- typho (vel febri týphica) aegrotare.
pus vernale; ver, veris n; - variable, tempes-
tas vária; mal -, adversa tempestas; cambio tifón : typho vel typhon, ōnis (ac pl -as) m.
de -, tempestas commutata // Mús modus, i Sin : turbo, bĭnis m; procella vehementís-
m. Sin: númerus. sima. Uso: el - “Katrina”, typho, qui appella-
tur “Katrina”; el - “Stan”, typhon, cui nomen
tienda: (casa, puesto o lugar donde se ven- “Stan”.
den al público artículos de comercio al por
menor; - de comercio) taberna, ae f. Sin: cau- tigre: tigris, is mf.
pona; institórium; taberna mercatória; ta-
berna vendibílium vel rerum venálium; tijera o tijeras : forfex, fĭcis mf. Sin : - pe-
pantopólium. Uso: - de alfarero, v. alfarería; queña, forfícula; cortar con -, fórfice secare,
- de comestibles, taberna esculentorum; pe- cáedere, praecídere (quitar cortando).
nuárium; - de dulces, v. confitería; - de hela-
dos, v. heladería; - de juguetes, taberna tijereta: (zarcillo de las vides) clavícula, ae f
crepundiorum; - de novedades, novarum // tijera pequeña, v. tijera.
rerum taberna; - de prendas de vestir, vesti-
mentorum taberna; taberna vestiária; taberna tijeretada o tijeretazo: fórficis vel forfículae
textílium; - de verduras, v. verdulería; - de ictus (-us m). Sin: séctio fórfice facta.
vinos, v. vinatería; constructor de tiendas, v.
tendero // (armazón de palos hincados en tie- tilde: tilde, es f.
rra y cubierta con telas o pieles sujetas con
cuerdas) tabernáculum, i n. Uso: armar la -, tilo: tília, ae f.
tabernáculum statúere, pónere, collocare.
timador, v. estafador.
tiendecita: tabérnula, ae f. Sin: caupónula.
timba: (casa de juego) v. garito.
tientas: a -, tentabundus, a, um. Uso: ir a -,
iter praeténdere, praetentare; tentabundum ire timbal: (especie de tambor) týmpanum, i n.
vel incédere; fig haesitare; dubitare. Uso: - de macarrones, pastae tubulatae tým-
panum; - de arroz, oryzae týmpanum.
tierra: (planeta que habitamos) terra, ae f.
Sin: tellus, ūris f Uso: por - y por mar, terrā timbrar, v. sellar.
marique // (en oposición al mar) tellus, ūris f
// (el suelo) humus, i m. Sin: terra, ae f. Uso: timbre: (sonido característico de una voz o
dar la vuelta a la - con la azada, bipálio instrumento) soni quálitas vel color. Uso: -
terram convértere vel pastinare. desagradable, vox áspera; - desentonado,
vox ábsona; - dulce de voz, vox dulcis vel
1057
timer
lenis; - enronquecido, vox subráuca; - lindo , tinaco: (tina pequeña) tínula, ae f. Sin: alvé-
vox spléndida; splendor vocis; - sonoro, vox olus; labrum.
clara vel plena; - viril, vox grandis et plena; -
de voz, vocis sonus, quálitas, genus (-nĕris n); tinaja: úrceus, i m. Sin: cadus; dólium; (para
el diverso - de las voces, vocum varietates; - agua) hýdria. Uso: - pequeña, urcéolus.
de voz agradable, vox suavis; - de voz finí-
sima, vócula; vox exígua; cambiar el - de tinelo: cenáculum, i n. Sin: cenatiúncula, ae
voz, variare ac mutare vocem // (pulsador) f.
pulsábulum, i n. Sin: malléolus. Uso: tocar
el -, malléolum pulsare; pulsábulum movere tinglado, v. cobertizo.
vel tractare // (campanilla) tintinnábulum, i
n. Uso: - eléctrico, eléctricum tintinnábulum; tinta: (líquido que se emplea para escribir)
- de alarma, tintinnábulum instantis periculi; atramentum, i n. Uso: - azul, caeruleamen-
- de la puerta, del teléfono, tintinnábulum ia- tum; atramentum caerúlei coloris; - china,
nuae, telephōni; presionar el -, tintinnábu- índicum nigrum; atramentum índicum; - hec-
lum prémere vel pulsare; suena el - , tográfica, hectográphicum atramentum; -
tintinnábulum tinnit, tintinnit, tintinnat; negra, atramentum nigri coloris; - roja, ru-
suena el - del teléfono, telephōnum tinnit. bramentum vel rubrimentum; atramentum
rubri coloris; rubrīca, ae f; mínium; agregar
timer: instrumentum témpori praestituendo. con -, atramento indúcere; borrar con -, v.
borrar; corregir con -, atramento corrígere.
timiama: thymiama, ătis n.
tintero: atramentárium, ii n. Sin: atramenti
timón: (de avión, de navío) gubernáculum, i vásculum; theca atramentária.
n; (de carruaje, de arado) temo, ōnis m; fig
gubernáculum; clavus, i m. Uso: tener, guiar tintín: tinnītus, us m.
el - del Estado, rei públicae clavum tenere;
gubernácula rei públicae tractare; sedere ad tintinear: tintinnare. Sin: tinnire; tintinnire;
gubernácula rei públicae; dirigir el - de la tintinnum édere.
vida, temperare gubernácula vitae; tener el -
del poder, clavum impérii tenere. tintineo, v. tintín.
Timor: Timória, ae f. Uso: - Oriental, Timor tintorera: (la que tiene por oficio teñir o dar
Orientalis; de -, timoriensis, e. tintes) infectrix, icis f. Sin: quae tingit //
(mujer del tintorero) infectoris uxor // (hem-
tímpano: (atabal, timbal) týmpanum, i n. bra del tiburón) marina canícula.
Uso: tocar el -, tympanizare, tañedor de -,
tympanista, ae m; tañedora de -, tympanís- tintorería: fullónica, ae f. Sin: infectórium;
tria, ae f // Arq fastígium, ii n // - del conducto tinctórium; infectoris officina; siccarum la-
auditivo, týmpanum, i n. Uso: romper los - a vationum taberna; inaquosarum lotionum ta-
uno, aures obtúndere álicui. berna; siccum vel siccáneum fullónium.
tina: tina, ae f. Sin: lacus, us m; piscina; ál- tintorero: infector, oris m. Sin: colorator.
veus. Uso: - de madera, tina lígnea.
tiña: Méd porrīgo, gĭnis f. Sin: scábies, ei f;
1058
tirantes
1059
tirar
tirar: (lanzar, disparar) emíttere, iácere, pul- tirulo: cylindrus, i m. Sin: rótulus. Uso: capa
sare. Uso: (en el fútbol) - una pelota al arco, del -, toga; capillo del -, involucrum; integu-
follem vel pilam in portam impéllere, iácere, mentum; tripa del -, intestina, orum npl; um-
pulsare, míttere; - una pelota fuera del arco, bilīcus, i m.
follem vel pilam extra palos impéllere …; -
al blanco, in scopum collineare; - al plato, tisana: medicata pótio vel sorbítio, onis f.
emíttere in discum; - al pichón, emíttere in Uso: - de arroz, ptisanárium; ptisanárium
columbas, - el cigarro a medio fumar, volu- oryzae, - de cebada, tísana vel ptísana, ae f.
men médium absumptum abícere.
tísico: phthísicus, a, um. Sin: tábidus; phthisi
tiro: (acción de lanzar) iactus, us m. Sin: vel tabe laborans, affectus, infectus; qui tabe
coniectus vel missus, us m; coniéctio, emís- vel febri héctica laborat . Uso: morir -, tabe
sio, míssio, iaculátio, onis f. Uso: - con arco, interire; ser -, phthisi consumi; tabe labo-
ars sagittandi; - de pelota, follis vel pilae iac- rare; volverse -, in phthisim incídere // (con-
tus, ictus (-us m); campo de -, iaculatória pa- cerniente o relativo a la tisis) phthísicus, a,
laestra // (disparo) emíssio, onis f. Sin: um. Sin: ad phthisim vel ad tabem áttinens.
(plúmbeae) glandis emíssio. Uso: un - de
fusil, sclopetátio; - al blanco, exercitátio tisiofobia: phthisiophóbia sive -phobīa, ae f.
collineandi; campo de -, locus sclopetationis;
saeptum collineandis missílibus, locus colli- tisiogénico: phthisiogénicus, a, um.
neandis manuballistis; ejercitarse en el - al
blanco, manuballistas collineare // (estam- tisiogénesis: phthisiogénesis, is f (ac -in).
pido que produce un arma de fuego) fragor,
ōris m. Uso: se oyó un - de fusil, sclopeti fra- tisiología: phthisiológia sive -logīa, ae f. Sin:
gor auditus est; sclopetátio audita est. doctrina de phthisi vel de labe.
1060
toast
1061
toba
toba: tofus vel tophus, i m. Uso: de -, tofīnus, tocar: - un instrumento, cánere con el abl del
tofíneus, tofícius, tofáceus. instrumento, por ej, cornu cánere; - instru-
mentos músicos, instrumenta música tractare;
tobogán: (deslizadero artificial) delabécu- - un instrumento músico de cuerdas, psállere
lum, i n. Sin: delabáculum; prolabáculum; in- (usado absolutam); - un instrumento de per-
clinatum delabéculum. cusión, instrumentum músicum pulsare; - los
crótalos, las castañuelas, crotalizare; - la
tobera: os tubi. flauta, tíbias inflare; fídibus vel tíbiā cánere //
(llamar, sonar) toca el teléfono, sonat vel tin-
toca: calvática, ae f. nit telephōnum.
1062
tonelaje
1063
tonelero
tonelero: faber doliárius vel doliaris. Sin: cu- tontería: (calidad de tonto) stultítia, ae f.
párius; doliorum vel cuparum factor. Sin: fatúitas // (dicho tonto) stulte dictum (-i
n).Uso: decir tonterías, ineptire; fatuari;
tonelito: dolíolum, i n. stulta dícere; effutire de áliqua re; no se
puede decir una - mayor, nihil potest dici in-
tónico: (que recibe el tono o acento) tónicus, súlsius // (hecho tonto) stulte factum; res
a, um. Uso: acento -, accentus (-us m) tónicus stulta, inepta, insulsa; inéptia, ae f (más a
vel intentivus // (tonificante, reconstituyente) menudo en pl, inéptiae, arum); en pl también
róborans vel corróborans, antis. Sin: firmans inepta, insulsa, stulta, orum. Uso: hacer ton-
vel confirmans; ad vires reficiendas aptus // terías, ineptire; inepta (vel insulsa, vel stulta)
sust medicamentum vel pótio corróborans. fácere; stulte fácere; hacer muchas -, multa
stulte fácere; stulte se gérere; hacer la - de
tonificador: corróborans, antis. Sin: refí- …, stulte fácere quod (con el indic) // (fig,
ciens; firmans; récreans. nadería) res (rei f) nullīus momenti; res le-
víssima // excl ¡tonterías!, nugae!, gerrae!
tono: (sonido) tonus, i m. Uso: claridad del -,
toni cláritas; - mayor, vocis genus durum; - tonto: stultus, a, um. Sin: stúpidus, stólidus;
menor, vocis genus molle // (colorido) color, exsucus ; bardus; fátuus; tardus; hebes (-ĕtis,
oris m. Uso: - suave, color levis // darse -, v. abl -ĕti); plúmbeus. Uso: ¡pobre -!, o exsu-
importancia (darse -). cum caput!
tonsila: tonsilla, ae f. Sin: fáucium (vel inte- topacio: chrysólithus, i f; chrysólithos, i mf.
rioris oris) glándula; v. amígdala.
topadora: automatárius chamulcus (fossó-
tonsilar: tonsillaris, e. Sin: ad tonsillas spec- rius). Sin: (automatárius) chamulcus fossó-
tans. rius; arietária (máchina); v. buldózer.
tonsura: (acción y efecto de tonsurar) ton- tope: (cada una de las piezas metálicas re-
sura, ae f // (Rel , rito preparatorio que pre- dondas, colocadas en los extremos de los co-
cedía a la recepción de las antiguas órdenes ches de F. C.) tudes, dĭtis f.
menores) tonsura. Sin: sacra tonsura // (Rel,
porción tonsurada de la cabeza) tonsura. tópico: (concerniente o relativo a determi-
Sin: tonsura clericalis. nado lugar) tópicus, a, um. Sin: localis, e //
(Med, medicamento externo) tópicum medi-
tonsurado: tonsus, a, um. Sin: sacrā tonsurā camentum // (Ret, lugares comunes) tópica,
insignitus; sacris initiatus. orum npl.
tonsurar: (cortar el pelo o la lana) tondēre topless o top less: stróphio carens (-entis).
// (conferir la tonsura eclesiástica) sacram
tonsuram álicui tribúere. topo: talpa, ae f // (coloq, persona de cortos
alcances que en todo yerra o se equivoca)
1064
torneo
homo tardus // (fig, persona que, infiltrada (vel péctoris) perforátio vel terebrátio.
en una organización, actúa al servicio de
otros) circumspectator súbdolus. Sin: vulga- toracotomía: thoracotómia sive -tomīa, ae f.
tor infidelis.
torbellino: (remolino de viento) turbo, bĭnis
topografía: topográphia sive -graphīa, ae f. m // fig, - de asuntos, plurimarum rerum agi-
Sin: locorum vel regionum descríptio; loci tátio; - de noticias, nuntiorum rumorumque
vel regionis descríptio (de una determinada turba; - de opiniones, concitata opinionum
localidad o región). séries.
1065
tornillo
1066
tostadura
torta: placenta, ae f. Sin: libum, i n; scriblita, torturador: tortor, ōris m. Sin: cárnifex, fĭcis
ae f. Uso: - dulce, dulciárium; - de almen- m.
dras, scriblita amygdálina vel amygdálea; -
de arroz, placenta oryzae; - de castañas, pla- torturar: torquēre. Sin: (tormentis) excru-
centa castanearum; - de grosellas, ribesiária ciare; in cruciatum dare vel dédere. Uso:
torta; - de Milán, “panettone”, mediolanen- hacer -, dare in tormenta // fig torquere. Sin:
sis placenta; panicellus natalícius; - de nata y vexare; cruciare. Uso: torturarse, se excru-
chocolate, placenta ex cremōre lácteo et cho- ciare; excruciari; (ánimo vel ánimis) angi; af-
colata confecta. flictari.
tortícolis: colli distórtio vel distórsio (-onis tos: tussis, is (ac -im; abl -i). Uso: - ferina, -
f). convulsiva, pertussis; spástica vel pértinax
tussis.
tortilla: intrita, ae f. Sin: ovorum intrita; lá-
ganum (-i n) ovárium; ovum mixtum, com- tósigo, v. tóxico.
mixtum, permixtum; ova mixta, permixta;
frixum ex ovis mixtis; láganum pullīnis ovis tostada: (pan tostado) crústulum, i n. Sin:
conflatum. Uso: - a la francesa, ova per- (placentae) crustum; crústulum fartum vel
mixta gállico more; - de espinacas, ova mixta condītum.
cum spináciis; - de papas, ova mixta cum so-
lani tubéribus. tostadero: (útil o máquina para tostar) tostó-
rium, ii n.
tortuga: testudo, dĭnis f. Uso: - marina, tes-
tudo marina vel marítima. tostador: tostor, ōris m. Sin: qui torret // (ins-
trumento para tostar) tostórium, ii n.
tortura: (tormento) cruciatus, us m. Sin: tor-
mentum; cruciamentum; carnificina. Uso: las tostadora: tostrix, īcis f. Sin: quae torret //
penas de la -, tormentorum cruciatus; aplicar (instrumento para tostar) tostárium, ii n. Sin:
la - a uno, admovere álicui tormenta; aplicar máchina torrefáciens. Uso: - de café, de pan,
la - para hacer confesar algo a alguien, rem cafēi, panis tostárium.
tormentis quáerere ab áliquo; extorquēre áli-
quid ab áliquo tormentis; emplear la -, tor- tostadura, v. torrefacción.
1067
tostar
tostar: tostare. Sin: torrēre; torrefácere; totalizar: totalizare. Sin: in unum ómnia có-
subúrere; ambúrere. gere vel redígere; omnes números computare;
ómnia puncta computare; in summam redí-
total: adj totalis, e. Sin: totus; absolutus // gere vel collígere.
sust summa, ae f. Sin: tota summa. Uso: en -,
in summa. tótem: totem indecl.
totalidad: univérsitas, atis f. Sin: totum; ple- totémico: totémicus, a, um. Sin: ad totemis-
nitudo. Uso: germen de -, universitatis ger- mum áttinens.
men.
totemismo: totemismus, i m. Sin: animálium
totalitario: (que incluye la totalidad de las arborumque cultus (-us m) vel venerátio.
partes o atributos de algo) totalis, e. Sin: ab-
solutus; ómnia complectens // (perteneciente tour: circúitus, us m. Sin: circuítio, onis f.
o relativo al totalitarismo) totalitárius, a, um.
Sin: dictatórius; ómnia móderans; ómnia ad tour de force : máximus nisus. Sin: nímius
se víndicans; ad totalitarismum pértinens. conatus; conténtio vehementíssima.
Uso: política -, política totalitária; régimen -,
dominátio; unīus dominátio; dominatus, us touring club: peregrinatorum sodalícium.
m; dominatus unīus; principatus, us m; sin- Sin: sodalícium peregrinántium oblectationis
gulare impérium; dictatura perpétua. causā; sodalícium peregrinántium viatorum.
totalitarismo: totalitarismus, i m. Sin: domi- tournée: (de músicos, cantores, actores) iter
nátio; dominatus, us m; unīus dominátio vel (vel lustrátio, vel circumcúrsio) musicorum,
dominatus; tyránnica potestas; tyrannis (-ĭdis; cantorum, actorum scaenicorum.
ac -ǐdem vel -ǐda) totalitarística; absolutum
civitatis régimen; effrenum absolutumque tourniquet, v. torniquete.
impérium. Uso: - estatal, ómnia in Civitatis
(vel rei públicae) impérium (vel potestatem) toxicidad: toxícitas, atis f.
redacta; rei públicae immódica potestas (vel
impérium infinitum); ejercer el - estatal, ple- tóxico: adj tóxicus, a, um. Sin: venénifer; ve-
níssima absolutaque auctoritate Civitatem nenatus; veneno imbutus // sust tóxicon vel
(vel rem públicam) gérere vel administrare; tóxicum i n. Sin: venenum.
implantar el - estatal, ómnia in Civitatis im-
périum redígere. toxicología: toxicológia sive -logīa, ae f. Sin:
de venenis doctrina, disciplina, sciéntia; ve-
totalización: totalizátio, onis f. Sin: summae nenorum doctrina; toxicorum vel venenorum
totīus conféctio, subdúctio; punctorum óm- stúdia.
nium computátio vel colléctio; rátio calcula-
tória vel calculária. toxicológico: toxicológicus, a, um. Sin: ad
toxicológiam spectans.
totalizador: (que totaliza) computator, oris
m // (aparato que da el total de una serie de toxicólogo: toxicólogus, i m. Sin: toxicorum
operaciones) máchina (vel machínula) com- peritus; venenorum studiosus; toxicológiae
putatrix vel calculatrix (-īcis). peritus vel studiosus.
1068
tradición
1069
tradicional
cepta antíquitus opínio; antiguas -, vétera imitator // Teol traditionalismi sectator vel
monumenta virorum; - apostólica, tradítio fautor // adj traditionis díligens vel tenax,
apostólica; - cristiana, tradítio christiana; - ācis; moris translatícii studiosus; antiqui
eclesiástica, tradítio ecclesiástica; - escritas, moris rétinens; ad moris translatícii stúdium
litterarum monumenta; quae in lítteris pértinens. Uso: tener una orientación -, in eis
exstant; - escrita y oral, lítterae ac memória; quae trádita sunt, perseverare.
- fabulosas, míticas, véterum fábulae; fictae
véterum fábulae; - históricas, monumenta tradicionalmente: (según la costumbre)
rerum gestarum; - lingüística, loquendi con- more; de more; ex more; in morem; ex insti-
suetudo; las - nacionales, nostrae civitatis tuto; trádito more; iuxta traditionem; (como
monumenta; - oral, fama, ae f ; fama hómi- es, era o fue costumbre) ut mos est (vel erat,
num; sermo; hóminum sermo; fama et sermo vel fuit); (según la costumbre de los antepa-
hóminum; - paganas, éthnicae vetustatis mo- sados) maiorum more; more institutoque
numenta; - popular, opínio vulgi // según la maiorum.
-, ex (vel de) more; in morem; ut hóminum
fama est; según las - de los mayores, more traducción: translátio, onis f. Sin: convérsio;
maiorum; more institutoque maiorum; custo- vérsio; interpretátio. Uso: - italiana, interpre-
diar la -, maiorum instituta tuēri; investigar tátio itálica; - literal, interpretátio ad verbum
las antiguas -, vétera scrutari; juzgarlo todo facta; - al latín, in latinum (ex áliqua lingua)
según la -, ómnia maiorum institutis iudicare. convérsio; - del latín, ex lingua latina convér-
sio; mala - de un libro, liber male conversus;
tradicional: (que se transmite por tradición) - simultánea, vérsio vel translátio simultánea;
translatícius, a, um. Sin: tráditus; receptus; simultánea interpretátio; interpretátio ílico
usu receptus; antíquitus tráditus; a maióribus (vel íllico) facta; convérsio eodem témpore
tráditus. Uso: las costumbres y las institucio- prolata; vérsio, quae simul fit; aparato de -
nes -, mores atque instituta maiorum; doc- inmediata, apparatus translationis ílico fa-
trina -, doctrina translatícia; educación -, ciendae; no hacer una - literal, non verbum
pátrius mos et disciplina; instituciones - , vé- pro verbo réddere.
tera et trádita instituta; modo - de pronun-
ciar, modus pronuntiandi translatícius; traducir: (verter de una lengua a otra) vér-
opiniones -, opiniones quas a maióribus accé- tere vel convértere. Sin: transferre. Uso: - a
pimus (de áliqua re); vestido blanco -, trans- Platón, Platonem vértere; - de Platón, a Pla-
latícia vestis alba; ser -, esse in more tone vértere; - al alemán, al latín, germánice,
maiorum // (acostumbrado) sólitus, a, um. latine réddere; - bárbaramente, bárbare vér-
Sin: consuetus; usitatus; antíquitus iam usita- tere; - del griego al latín, e (vel ex) graeco
tus. (vel a graeco, de graeco, e graeca lingua, e
graeco sermone) in latinum vértere vel con-
tradicionalismo: traditionalismus, i m. Sin: vértere; - literalmente, a la letra, al pie de la
traditionis amor, observántia, stúdium; prisci letra, palabra por palabra, verbum e verbo
moris observántia; moris translatícii stúdium exprímere, pro verbo verbum réddere; áli-
// Teol errónea doctrina de ecclesiástica tradi- quid ad verbum exprímere; áliquid tótidem
tione. verbis transferre; - literalmente del inglés al
latín, latine verbum pro verbo ex anglico réd-
tradicionalista: sust traditionalista, ae mf. dere; latinā linguā verbum e verbo ex anglica
Sin: moris translatícii fautor; moris maiorum réddere; latino sermone ex anglico verbum e
1070
tragicómico
traductor: translator, oris m. Sin: interpres, tragar: (comer velozmente) vorare vel devo-
ĕtis mf, translatista, ae m. Uso: - de un libro, rare. Sin: deglut(t)ire; haurire // (dicho de la
libri interpres. tierra o de las aguas: abismar lo que está en
su superficie) sorbēre, absorbēre, exsorbēre.
tráfico: (acción de traficar) mercatus, us m. Sin: haurire; absúmere // (soportar o disimu-
Sin: mercátio; mercatura; commércium. Uso: lar algo muy desagradable) pati. Sin: tole-
- de esclavos, mercatus servorum; servorum rare; devorare. Uso: - injurias, iniúrias pati;
nundinátio, negotiátio, mercatura; venaliciá- probra tolerare; - las lágrimas, los gemidos,
ria, ae f; negotiátio venaliciária; hacer - de devorare lácrimas, gémitus.
esclavos, servorum mercaturam fácere; vena-
liciáriam exercere; - de mujeres, mercatus tragedia: (drama o género trágico) tragóe-
mulíerum // (tránsito, circulación de vehícu- dia, ae f. Sin: fábula trágica. Uso: componer,
los) commeatus, us m. Sin: autoraedarum fre- escribir tragedias, tragóedias fácere vel scrí-
quéntia; tránsitus viarum. Uso: - aéreo, res bere; representar una -, tragóediam ágere //
aërivehiculária; - comercial, commeatus (Fís, acontecimiento funesto) calámitas, atis
commercialis; - ferroviario, commeatus in f. Sin: res (rei f) atrox, mísera, miserábilis;
viis férreis; - fluvial, marítimo, fluvialis, ma- horrenda res.
rítimus commeatus; - urbano, urbanus com-
meatus; - vertiginoso, turbíneus motus; - vial, trágico: (perteneciente o relativo a la trage-
viarum frequéntia vel tránsitus; viae públicae dia) trágicus, a, um // (autor de tragedias)
commeatus; - de punta, affluéntia vehiculo- trágicus, i m. Sin: tragoediarum scriptor //
rum; intensidad del -, frequéntia commeatio- (actor que representa papeles trágicos) v.
nis; calle congestionada por el -, via referta actor.
máchinis; via cúrribus oppleta.
tragicomedia: (obra dramática con rasgos
tragacuras: sacerdotum osor (-oris m). Sin: de comedia y de tragedia) tragicomóedia, ae
religionis osor; homo sacerdotes perosus; f. Uso: - medievales o barrocas, tragicomóe-
homo religionem perosus. diae medievales vel barocae; autor de tragi-
comedias, tragicomoediarum scriptor // (fig,
tragaldabas, v. glotón. suceso que mueve a risa y piedad al mismo
tiempo) res (rei f) ridícula eademque mise-
tragaluz: fenestra superna. Sin: tecti fe- randa. Sin: res mísera eademque ridícula.
nestella.
tragicómico: (perteneciente o relativo a la
1071
trago
1072
transferir
sito, audaci ánimo; en el último -, último transcripción: transcríptio, onis f. Sin: relá-
vitae discrímine // (estado en que un médium tio; translátio; exemplar, aris n; exemplum.
manifiesta fenómenos paranormales) sopor Uso: - de un escrito, transcríptio scripturae.
médii próprius.
transcriptor, ra : transcriptor, oris m; trans-
transacción: transáctio, onis f. Sin: composí- criptrix, icis f. Sin: exscriptor; translator;
tio. scriptor librárius; qui transcribit.
1073
transfert
1074
transportar
transmisible: transmissíbilis, e. Sin: trans- undis longis, (in) undis superbrévibus emít-
míssilis, e. tere vel vulgare; - por radio, áliquid radio-
phónice transmíttere, emíttere, diffúndere; -
transmisión: transmíssio, onis f. Sin: emís- por televisión, áliquid per televisionem trans-
sio; translátio; tradítio; propagátio. Uso: - es- míttere; áliquid telehorámatis (vel telehora-
tereofónica, transmíssio stereophónica; - sis) ope transmíttere, édere, propónere;
mecánica, radial, telegráfica, telefónica, te- áliquid televisíficis undis transmíttere.
levisiva, transmíssio mechánica, radiophó-
nica, telegráphica, telephónica, televisiva vel transmutación: transmutátio, onis f. Sin:
televisualis; - radial, emíssio vel transmíssio commutátio, permutátio; transformátio;
radiophónica; radiophónica recitátio; radio- transfigurátio; convérsio. Uso: - consonán-
phónica vocis (vel sonorum) transmíssio, dif- tica, mutátio consonántica.
fúsio, propagátio; - televisiva, televisífica
emíssio vel exhibítio; transmíssio telehorá- transnacional: adj transnationalis, e. Uso:
mica; televisífica vocis (vel sonorum) trans- empresa -, socíetas transnationalis // (sust,
missio; - televisiva en colores, televisífica multinacional) v. esta voz.
transmissio (vel emíssio) multícolor, multi-
coloris, multicolora, multicolória // - de las transoceánico: transoceánicus, a, um.
imágenes, transmíssio imáginum; - en espe-
ranto, en latín, emíssio esperántica, latina; transparencia: perlucíditas vel pellucíditas,
transmisiones por Internet, emissiones inte- atis f. Uso: - de estilo, candor, oris m; - del
rretiales; calidad de las -, quálitas emissio- vidrio, perlucíditas vitri.
num; dirigir una - televisiva, televisíficam
emissionem moderari; las - de esta estación transparente: perlúcidus vel pellúcidus, a,
se realizan en la frecuencia de 800 khz, trans- um. Sin: perlūcens vel pellūcens, entis; trans-
missiones huius stationis frequéntiā 800 khz lúcidus; perspícuus, líquidus (= límpido).
(chiliohertziorum) emittuntur // Mec impúl- Uso: aguas -, aquae perspícuae; atmósfera -,
sio, onis f. Uso: - en la bicicleta, concatená- líquidus aër; cristal -, translúcidus crystallus;
tio, onis f. vidrio -, vitrum perlúcidum // fig perlūcens,
entis. Sin: perspícuus; translúcidus. Uso: es-
transmisor: adj transmissórius, a, um. Sin: tilo -, perlūcens orátio; ser -, perlucēre; pers-
transmissivus; emissórius // sust transmissó- pícuum esse.
rium, ii n. Sin: emissórium; instrumentum
transmissórium vel emissórium; mechanēma transpiración: transpirátio, onis f. Sin:
transmissórium; apparatus transmissorius. perspirátio, onis f. Uso: - cutánea, perspirátio
Uso: - de radio, de televisión, emissórium ra- cutánea.
diophónicum, televisuale.
transportable: vectábilis, e.
transmisor-receptor, instrumentum emissó-
rium et acceptórium. transportador: (mozo de cordel) v. changa-
dor // - aéreo, v. teleférico.
transmitir: transmíttere vel emíttere. Uso: -
en ondas cortas, en ondas medias o norma- transportar: transportare. Sin: transvéhere;
les, en ondas largas, en ondas supercortas, transferre. Uso: acción de ser transportado
(in) undis brévibus, (in) undis médiis, (in) en un vehículo, vectátio, onis f (ad + ac); el
1075
transporte
1076
trasfigurar
trapiche: (molino que extrae el jugo de al- trascendente: transcendens, entis. Sin: trans-
gunos frutos como aceite o caña de azúcar) cendentalis, e; metaphýsicus; humanam na-
v. almazara. turam excedens; qui (quae, quod) naturam
exsúperat. Uso: destino -, vita futura, quae
trapo: (pedazo de tela viejo y roto) pannus, i naturam exsúperat; origen -, excellentíssimus
m. Uso: - de cocina, coquinárius vel coqui- origo.
naris pannus // (velamen) vela, orum npl; ar-
mamenta, orum npl (los aparejos o equipo de trascribir, v. transcribir.
un barco). Uso: navegar a todo -, pleníssimis
velis navigare; plenis velis cursum tenere; trascripción, v. transcripción.
plenis velis ferri // fig, a todo -, remis ventis-
que, remis velisque, velis remisque, velisque trascriptor, v. transcriptor.
remisque // fig, poner a uno como un -, áli-
quem gráviter increpare, compéllere, corrí- trasegar: (cambiar un líquido de vaso) in
pere, obiurgare // fig, soltar uno el - (echarse áliud vas (vel in ália vasa) traícere. Sin:
a llorar), in lácrimas effundi; lácrimas ciēre; transfúndere in áliud vas (vel in ália vasa) y
(echarse a reír) effundi in cachinnos; cachin- simplem transfúndere.
num tóllere.
trasferible, v. transferible.
tráquea: trachēa vel trachīa, ae f. Sin: artéria;
traqueartéria; artéria áspera; spirandi meatus, trasferir, v. transferir.
us m; ánimae canalis; tránsitus (-us m) spíri-
tūs; gútturis artéria. Uso: válvula de la -, trá- trasfiguración, v. transfiguración.
cheae opérculum.
trasfigurar, v. transfigurar.
traqueal: traquialis, e. Sin: arteríacus; tra-
1077
trasformador
traslación: translátio, onis f. Sin: transvéctio; trasplante: translátio, onis f // Med trans-
traiéctio. Uso: fiesta de la - de la Santa Casa plantátio, onis f. Uso: - de órganos, membro-
de Loreto, festum translationis Lauretanae rum transplantátio, translátio, insítio; - de un
Domūs. riñón, del corazón, renis, cordis transplantá-
tio; realizar un - del corazón, cordis trans-
trasladarse: domicílium immutare vel trans- plantationem perágere vel fácere.
ferre. Sin: se conferre ad + ac.
trasportable, v. transportable.
traslado: - del domicilio, domicílii translá-
tio. trasportar, v. transportar.
1078
travesía
tratado: (obra que trata de un determinado traumático: traumáticus, a, um. Sin: vulne-
argumento) liber, bri m (de áliqua re). Sin: rárius; vúlneris (gen).
commentárius; commentátio; commentárium
(alicúius rei); commentárii, orum mpl // (di- traumatismo: trauma, ătis n. Sin: láesio; vul-
sertación) disputátio, onis f (de áliqua re). nerátio.
Sin: ars, artis f vel artes, ium fpl (alicúius rei).
Uso: - de retórica, ars dicendi; artes oratóriae traumatizar: Med tráumate affícere // Psicol
vel rhétorum; - de teoría militar, de disciplina vehementer perturbare.
militari commentárii // (convenio) tractatus,
us m. Sin: foedus, dĕris n; páctio; pactum; traumatología: traumatológia sive -logīa, ae
convéntio; conventum; pactum conventum. f. Sin: vúlnerum médica disciplina.
Uso: - internacional, tractatus internationalis;
- de alianza, foedus; - de Kyoto, tractatus traumatológico: traumatológicus, a, um.
kyotensis; respeto de los -, fides fóederum; Sin: ad tráumata áttinens.
hacer, celebrar un -, foedus ferire; cum áli-
quo pactionem fácere, inire; cum áliquo foe- traumatólogo: traumatólogus, i m. Sin: trau-
dus fácere, pacisci, ícere, ferire; renovar un -, matológiae cultor vel peritus.
foedus renovare; romper, violar un -, foedus
frángere, rúmpere, violare; suscribir un -, travelín: (Cinem, desplazamiento de la cá-
tractátui subscríbere; con arreglo a los térmi- mara tomavistas sobre el suelo) cinematográ-
nos del -, ex fóedere; contra la condición del phicae (vel televisíficae) máchinae motus
-, adversus condicionem fóederis. (- us m).
1079
travesti
travestismo: consuetudo alterīus sexus ves- trekking: longae excursiones pedestres vo-
tes induendi. luptuáriae.
1080
tribuna
1081
tribunal
1082
trimestral
tríduum; sacra in tríduum sollémnia; hacer trillado: contritus, a, um. Uso: palabras -,
un -, triduanas preces perágere; supplicatio- contrita verba.
nes in tríduum habere, celebrare, obire; hacer
un - en honor de un Beato o de un Santo, trillador, ra: triturator, oris m; trituratrix, icis
sacra in tríduum sollémnia ágere álicui Beato f. Sin : terens ; tritūrans ; extritor ; tribulator ;
vel Sancto. qui terit, éxterit, próterit.
trígono: (conjunto de tres signos del Zodí- trillón: trílio, onis m. Sin: mílio bilionum;
aco) trigōnum, i n // (triángulo) v. esta voz. mílies (míliens) mille biliones.
trigonometría: trigonométria sive -metrīa, ae trilogía: trilógia sive trilogīa, ae f. Uso: - epi-
f. Sin: triangulorum metiendorum rátio; trián- gráfica, ternae inscriptiones; - poética, terna
gulis (vel trigōnis) metiendis rátio vel doc- cármina.
trina. Uso: - esférica, trigonométria
spháerica; - plana, trigonométria plana. trimembre: trimembris, e. Sin: tricorpor,
ŏris; tribus membris constans.
trigonométrico: trigonométricus, a, um.
trimestral: (que dura un trimestre) trimes-
trilingüe: (que tiene tres lenguas) trilinguis, tris, e. Sin: trium ménsium // (que sucede o se
e; trium linguarum; tres linguas habens; (que repite cada trimestre) trimestris, e. Sin: tri-
habla tres lenguas) trilinguis; tribus linguis ménstruus; qui (quae, quod) quarto quoque
loquens; (escrito en tres lenguas) tribus lin- mense fit (o con el verbo exigido por el con-
guis scriptus. texto). Uso: revista - de latín, trimestres litte-
rarum latinarum commentárii.
1083
trimestralmente
1084
troglodita
tríptico: tríptychum, i n. Sin: tábula trina vel triunfo: (honor del -) triumphus, i m // (vic-
triplex; tripertita tabella vel tábula; ternae tá- toria) victória, ae f // (en ciertos juegos de
bulae (vel tabellae) pictae. naipes, carta del palo de más valor) charta
victrix.
tripulación: (en general) cooperatores, um
mpl; (de avión) aëronáutici, orum mpl; (de trivalencia: trivaléntia, ae f. Sin: triplex va-
nave) nautae, arum mpl. léntia.
tripulante: administer, tri m. Uso: - de nave, trivalente: trívalens, entis. Sin: tríplici vi
nauta; - de avión, aëronauta. práeditus.
tristeza : tristítia, ae f. Sin : maestítia; mae- trocha : (senda) sémita, ae f // (atajo) trames,
ror, oris m. Uso: abandonarse a la -, tristítiae mĭtis m. Sin: compéndium; compendiária
se dare; desechar la -, maestítiam péllere. (via); compendiárium (iter) // (ancho de la
vía ferroviaria) intervallum. Uso: - ancha,
tritio : trítium, ii n. latum vel amplum áxium geminorum inter-
vallum.
triturador : adj triturator, oris // sust triturá-
trix, icis f (máchina). trófico: tróphicus, a, um. Sin: nútriens, enú-
triens; ad nutrimentum spectans.
triunfalismo: hábitus nimis triumphalis vel
triumphatórius. trofología: (ciencia de la alimentación) tro-
phológia sive -logīa, ae f. Sin: de nutrimento
triunfalista: adj nimis triumphalis vel trium- doctrina, disciplina, sciéntia // (régimen ali-
phatórius // sust homo nimis triumphalis vel menticio) nutriendi rátio.
triumphatórius.
troglodita: troglódyta, ae m. Sin: caverní-
triunfar: triumphare. Uso: - de, triumphum cola; speluncae vel speluncarum íncola; ca-
ágere (vel ovare) de (vel ex) + abl. vernae vel cavernarum íncola; speluncam vel
speluncas íncolens; cavernam vel cavernas
1085
troglodítico
trompa: búcina, ae f. Uso: músico que toca tropa: cópiae, arum fpl. Sin: agmen, mĭnis n;
la -, túbicen, cĭnis m; tubicinator // (- del fo- exércitus, us m. Uso: - especiales, cópiae spe-
nógrafo o gramófono) v. bocina // - del ele- ciales; - soviéticas, cópiae soviéticae; milita-
fante, proboscis, ĭdis f. Sin: elephanti manus, res cópiae soviéticae; tropas para la defensa
us f. de la paz, cópiae paci tuendae // fig manus, us
f. Sin: caterva.
trompeta: túbula, ae f. Uso: tocar la -, túbulā
cánere; el que toca la -, v. trompetero. tropezar: (dar con los pies en un estorbo po-
niéndose en peligro de caer) offéndere intr.
trompetero: aenator vel ahenator, oris m. Sin: álicui rei offéndere; ad áliquid pedem of-
Sin: túbicen, cĭnis m; bucinator. Uso: banda féndere vel impíngere; cespitare vel caespi-
de -, aenatorum manus. tare.
1086
trujal
trópico: (cada uno de los círculos menores trozo: fragmentum, i n. Sin: fragmen, mĭnis
que se consideran en la esfera celeste, para- n; frustum. Uso: hacer trozos una cosa,
lelos al Ecuador) trópicus, i m. Uso: - de áliquid truncare, frángere vel in fragmenta
Cáncer, círculus solstitialis; - de Capricor- conscíndere // (- de autor) locus, i m (pl loci,
nio, círculus brumalis. orum). Uso: - escogido, excerptum, i n; ex-
cérptio, onis f; en pl también selecta, orum n;
tropiezo: (cosa en que se tropieza) offendí- entresacar trozos, excerptiones fácere; entre-
culum, i n // (acción de tropezar, tropezón) sacar trozos de un libro, librum excérpere; v.
offénsio, onis f. antología, florilegio, analectas.
tropología: tropológia sive -logīa, ae f. Sin: truco: (engaño) fucus, i m. Sin: artifícium;
verbi translátio. dolus; fallácia; fraus, fraudis f. Uso: - del
prestidigitador, praestígiae, arum fpl (tam-
tropológico: tropológicus, a, um. Sin: trans- bién fig); con un -, per dolum; artifício; sin -,
latus. sine fuco; sine fraude; no hay -, omnis dissi-
mulátio abest; es todo un -, tota simulátio (vel
troposfera: troposphaera, ae f. dissimulátio) est; hacer un -, fucum fácere //
fig fucus, i m.
trotador: tolutárius, a, um.
trueno: (ruido o estampido que causa el tiro
trotamundos: errabundus, a, um. Sin: philo- de cualquier arma o artificio de fuego) tóni-
theorus; v. turista. trus, us m.
trotar: tolutim ire, incédere, cúrrere, contén- trueque: mutátio vel permutátio, onis f..
dere. Sin: citato gradu incédere vel cúrrere; -
muy velozmente, citatíssimo gradu incédere trufa: (género de hongos) tuber, ĕris n. Sin:
vel cúrrere; - a caballo, citato equo cúrrere odoratum tuber // (mentira, engaño, bola o
vel conténdere // fig subsultim cúrrere. patraña) fraus, fraudis f. Sin: dolus; cáptio,
onis f.
trote: gradus citatus, incitatus, concitatus.
Sin : tolútilis gradus. Uso : - velocísimo, gra- truhán: nébulo, onis m. Sin: mango, onis m;
dus citatíssimus, incitatíssimus, concitatíssi- vappa, ae f; homo contemnendus.
mus; al - (dicho tanto de caballos como de
hombres) tolutim; citato gradu; al - de caba- trujal: (prensa para las uvas o la aceituna)
llo, equo incitato. prelum, i n. Sin: tórcular, āris n. Uso: - eléc-
trico, eléctricum prelum vel tórcular; - para
trotón: (caballo) equus tolutárius. las uvas, prelum vel tórcular vinárium; - para
la aceituna, prelum oleárium; tórcular olea-
troupe: grex, gregis m. Sin: operatorum grex. rum; v. lagar // (estanque pequeño donde se
pisa la uva) calcatórium, ii n. Sin: piscina vi-
trovador: citharoedus, i m. Sin: poëta citha- nária; lacus vinárius // (molino de aceite) tra-
1087
trujamán
petum, i n. Sin: mola, ae f; molina; moletrina; rans. Uso: hospital para tuberculosos, valetu-
pistrinum; v. almazara. dinárium tábidis ( vel phthísicis) curandis.
tubérculo: tubérculum, i n. Sin: tuber, ĕris n. tubular: tubulatus, a, um. Sin: fistulatus.
1088
turbina
tul: cárbasus, i m. Sin: cárbasus reticulatus; cha, cunículus sub Freto Gállico; submarinus
ralla tullensis; textura tullensis. Uso: - de specus (ferriviárius) gallo-británnicus; ferri-
seda, séricum tullense; ralla sérica. viárius specus submarinus subter Freto
Gállico (fossus); - en forma de tubo, cunícu-
tulipán: túlipa, ae f. lus tubulatus; - en la montaña, transfossus
mons; construir un -, specum constrúere.
tumbaollas, v. glotón.
tunicela: (pequeña túnica de los antiguos)
tumbilla, v. calentador (- de cama). túnica, ae f // (vestidura episcopal, a modo de
dalmática) tunicella, ae f. Sin: tunícula; tuní-
tumor: tumor, ōris m. Uso: - maligno, tumor cula sacra.
malignus; que tiene -, tumore affectus; cura-
ción de los -, oncotherapīa (-ae f); tumorum Tunicia: Tunésia, ae f. Uso: de -, v. tunecino.
curationes fpl.
tupamaro: tup(ac)amarensis, is m. Sin: tu-
tumoral: tumoris próprius. Sin: ad tumorem pamarensis bellator; tromócrates uruquaria-
spectans; tumoris (gen). nus vel uruguarianus.
túmulo: (sepulcro levantado de la tierra) tú- tupé: (copete, mechón) capillorum tufa vel
mulus, i m. Sin: túmulus honorárius; cenotá- cirrus // (fig y coloq, desfachatez) impudén-
phium, ii. Uso: - pequeño, cenotaphíolum. tia, ae f. Sin: petulántia; procácitas; protérvi-
tas.
tumultuario, v. tumultuoso.
turba: (combustible fósil) turfa, ae f. Sin:
tumultuosamente: tumultuose; v. turbulen- torba; carbo (-onis m) recéntior; carbo fóssilis
tamente. recéntior.
tunecino o tunecío: tunesiensis, e. Sin: tune- turbante: tulībans, antis m. Sin: tiāra vel tiā-
tinus. Uso: los -, Tunesienses, ium mpl. ras, ae f; cápitis fáscia; fáscia capitalis. Uso:
que lleva el -, tiaratus; tiarā (vel tulibante)
túnel: cunículus, i m. Sin: specus, us m ; cu- tectus vel ornatus.
niculata via. Uso: - ferroviario, specus ferri-
viárius; ferratae viae cunículus; cunículus turbarse: perturbari. Sin: conturbari.
trámini pérvius; cunículus férreis áxibus (vel
férreis dúctibus) stratus vel constratus; - sub- turbera, v. turbal.
marino, submarinus specus; cunículus sub-
aquáneus; ferriviárius specus submarinus; - turbina: (rueda hidráulica) turbínea, ae f
subterráneo, subterráneus cunículus; - vial, (máchina). Sin: rota aquária, aquílega, versá-
specus viárius; - bajo el Canal de La Man- tilis; turbo, bĭnis m; phalanga turbinalis; má-
1089
turbión
china túrbine acta. Uso: - axial, turbínea axiá- voluptuáriae vel voluptáriae; delectationis
ria, - radial, turbínea radiosa; - de vapor, tur- causā peregrinationes; peregrinationes delec-
bínea vaporária. tandi causā susceptae. Uso: oficina de -, pe-
riegēsis procurandae sedes // (afición a
turbión: turbo, bĭnis m. Sin: procella; nubi- viajar) peregrinandi (vel peregrinationis, vel
frágium; tempestas. peregrinationum) stúdium; stúdium peregri-
nationum delectabílium; stúdium peregri-
turbocompresor: turbocompressórium, ii n. nandi delectationis (vel voluptatis) causā.
Uso: amante del -, peregrinator; studiosus pe-
turbohélice: turbohélica, ae f. Sin: hélica regrinandi; los aspectos positivos del -, quid-
phalangā turbinali impulsa. quid boni in stúdio peregrinationum
delectabílium inest // hacer -, practicar el -,
turbonada, v. turbión. peregrinari. Sin: delectationis vel voluptatis
causā peregrinari; sui delectandi causā pere-
turbopropulsor, v. turbohélice. grinari; peregrinationes delectationis causā
suscípere.
turborreactor: turboreactórium, ii n. Uso:
avión -, turboreactórium (aëroplanum); reac- turista: periegēta vel periegētes, ae m. Sin:
tória aëronavis turbinalis; buque -, turbore- periegéticus, i m; excursionista; peregrina-
actória (navis). tor; peregrinus; perégrinans; assíduus excur-
sor; frequens excursator; voluptárius vel
turboventilador: turboventígenum, i n voluptuárius viator; delectationis causā pere-
(instrumentum). Sin: ventígenum instrumen- grinator. Uso: - que viaja en avión, periegé-
tum turbinale. ticus volans vel in volando; grupo de
turistas, grex periegetarum; invasión de tu-
turbulentamente: turbulente; v. tumultuosa- ristas, periegeticorum invásio.
mente.
turístico: periegéticus, a, um. Sin: excursio-
turbulento: turbulentus, a, um; v. tumul- nísticus; excursatórius; ad rem periegéticam
tuoso. pértinens. Uso: localidad -, nóbilis insigni
spectáculo locus; regiones -, regiones perie-
turco: adj turcus vel turchus, a, um. Sin: túr- géticae; viaje -, periegéticum vel excursató-
cicus vel túrchicus. Uso: el Imperio -, Turca- rium iter (itíneris n); excursus, us m.
rum Impérium // (natural de Turquía)
Turcus vel Thurcus, i m // lengua -, turca vel turmalina: turmalinus, i m.
túrcica lingua. Sin: turcus vel túrcicus sermo.
turno: (orden en que se debe hacer algo)
turíbulo: thuríbulum vel turíbulum. Sin: acerra. ordo, dĭnis m; (la vez en que le toca a alguien
hacer algo) vices fpl (solo en nom y ac; y en
turiferario: thuriferárius vel turiferárius, ii m. dat y abl, vícibus) // (alternancia, sucesión)
vicissitudo, dĭnis f. Uso: el - de los discursos,
turismo: (actividad o hecho de viajar por vices loquendi; - de trabajo, óperae vicissi-
placer) periegēsis, is f; res periegética. Sin: tudo; por -, per vices; vícibus; órdine; ex ór-
excursionismus; peregrinari; peregrinátio dine; alternis vícibus (alternativamente),
voluptuária vel voluptária ; peregrinationes vicissim (recíprocamente); hacer su -, vices
1090
twist
1091
U
ubicación: positura, ae f. Sin: pósitus, us m; ulceroso: (que está lleno de úlceras) ulcero-
posítio; situs positusque. sus, a, um // (que tiene aspecto de úlcera) úl-
cerae símilis, e. Sin: spéciem úlceris
ubicar: pónere. Sin: collocare. praebens.
ubicuidad: ubíquitas, atis f. Sin: plúribus Ulster (Irlanda del Norte): Ultónia vel Hul-
locis praeséntia; (- de Dios) omnipraeséntia. tónia, ae f. Uso: del -, ultoniensis, e.
ucase: (decreto del zar) imperatoris decre- ulster (prenda de vestir): superindumentum
tum. Sin: imperatórium edictum, praescrip- ultonianum.
tum, iussum; Rússiae Cáesaris edictum //
(orden gubernativa injusta y tiránica) impe- ultimátum: ultimatum, i n. Sin: ultimatum
riosum edictum. postulatum; (pacis) extrema condício; extre-
mae condiciones; última comminátio; ex-
Ucrania: Ucraīna, ae f. trema denuntiátio; denuntiátio belli. Uso: día
del -, últimus dies statutus; dies extremae
ucranio o ucraniano: adj ucraīnus. Sin : condicionis; dar, dirigir, mandar un -, último
ucraínicus // hab Ucraīni, orum. interpellare vel denuntiare; extremam condi-
cionem propónere vel statúere; extremas con-
UFO, v. OVNI. diciones impónere; extremam denuntiationem
fácere; dirigir un - con vencimiento fijo,
Uganda: Uganda, ae f. extremas condiciones ad statutum tempus
impónere; rechazar un -, condicionem
ugandés: adj ugandensis, e // hab Uganden- respúere.
ses, ium.
ultrajar: iniúriā (con hechos) vel contuméliā
ujer: (portero) iánitor, oris m. Sin: ostiárius; (con palabras) áliquem affícere. Sin: iniú-
óstii custos // (empleado subalterno de algu- riam álicui fácere. Uso: - con palabras, ver-
nos tribunales) appáritor, oris m. Sin: accen- borum contuméliis áliquem insectari.
sus, i m; admissionalis, is m; cubiculárius.
ultramoderno: recentíssimus, a, um. Sin:
úlcera: ulcus, cĕris n. Uso: - duodenal o del máxime vel summe modernus.
duodeno, duodeni ulcus vel ulcerátio; - pe-
queña, ulcúsculum, i n; - purulenta y sangui- ultramontano: transmontanus, a, um. Sin:
nolenta, vómica, ae f. transálpicus; ultra montes.
1092
unifamiliar
ultrarrápido: ultrarápidus, a, um. Sin: su- UNESCO : UNESCO Socíetas. Sin: Socíetas
percéleris, e; celérrimus; pernicíssimus; má- UNESCO appellata; Socíetas quam compen-
xima celeritate motus. diáriis lítteris UNESCO vocant; Unitarum
Nationum Institutum educationi, sciéntiae
ultrarrojo: ultrarubens. Sin: ultrarúbeus. humanoque cúltui provehendo; institutum
educationi et ánimi culturae et sciéntiae adau-
ultrasónico: ultrasónicus, a, um. Sin: soni gendae; Supremum Consílium lítteris apud
fines excedens; repágula soni súperans. omnes pópulos provehendis; Institutum uni-
tarum Nationum educationi et sciéntiae et hu-
ultrasonido: ultrasonus, i m. Sin: ultrasóni- mano cúltui provehendis.
tus, us m; sonus non audíbilis.
ungüentario: (fabricante de ungüentos) se-
ultrasonoro: ultrasónicus, a, um. Sin: sonum plasiárius, ii m.
(vel sonos) excedens.
ungüento: unguentum, i n. Sin: bálsamum;
ultraterreno: ultramundanus, a, um. seplásium; amōmum vel amōmon, i n; opo-
bálsamum. Uso: - para los labios, ceratum
ultratumba: vida de -, vita post hanc futura. labiale.
Sin : vita quae post mortem futura est // (ám-
bito más allá de la muerte) sedes mortuorum uniata: únias, atis m.
vel animorum; ínferi, orum mpl.
unicameral: uniconsiliaris, e. Sin: monocon-
ultravioleta: ultravioláceus, a, um. siliaris.
unción: (acción y efecto de ungir) únctio, unidad: (cantidad que se toma como medida
onis f // - de los enfermos, únctio infirmorum; común) únitas, atis f. Uso: - electrostáticas,
administrar la - de los enfermos, unctionem electromagnéticas, unitates electrostáticae,
infirmorum álicui ministrare; v. exremaun- electromagnéticae; - radiactiva, - de masa de
ción // (fig, - espiritual) únctio spiritualis. emanación de radio, v. medida (- “curie”).
Sin: suavis quidam caeléstium rerum sensus
(-us m) // (devoción) píetas, atis f. Sin: pieta- unifamiliar: unīus famíliae. Sin: ad unam
tis spécies. famíliam spectans. Uso: casa -, unīus famí-
liae domus.
1093
unificador
1094
UNIX
1095
UNO
1096
URL
Sin: urbanus sermo; linguae vel sermonis uretritis: (inflamación de la membrana mu-
forma própria urbis. cosa que tapiza el conducto de la uretra)
urethrītes, is f. Sin: urethrae inflammátio, in-
urbanista: urbanista, ae m. Sin: úrbium dis- flátio; mictualis vel urinalis viae inflammátio,
ponendarum peritus. inflátio // (blenorragia) v. esta voz.
urético: uréticus, a, um. Sin: urinárius; uricemia: uricháemia sive -haemīa; uricáe-
urēthrae (gen); ad urēthram (vel ad mictua- mia sive -aemīa, ae f.
lem viam, vel ad urinalem viam) áttinens.
úrico: (concerniente o relativo al ácido
uretra: urēthra, ae f. Sin: mictualis vel uri- úrico) úricus, a, um // (urinario) urinalis, e.
nalis via; fístula urinária; canalis quo meat Sin: mictualis; mictórius.
urina.
urinario: adj urinárius, a, um. Sin: urinató-
uretral, v. urético. rius; uréticus // (lugar para orinar) secessus
(-us m) urinárius.
uretrectomía: urethrectómia sive -tomīa, ae
f. Sin: urethrae (vel mictualis, vel urinalis URL (Inform) (acróstico de “Universal Re-
viae) detráctio, exstirpátio, evúlsio. source Locator”, localizador universal de
1097
urolitiasis
urólogo: urólogus, i m. Sin: urológiae peri- usufructuar: usumfructum habere. Sin: usu-
tus; morborum urinae peritus. fructu uti.
uruguayo: adj uruquarianus, a, um. Sin: uru- utensilio: instrumentum, i n (sobre todo con
guaianus; uruguaiensis, e // hab Uruquariani, valor colectivo). Sin: uténsile, is n; supellex,
Uruguaiani, orum mpl; Uruguaienses, ium lectĭlis f; vas, vasis n. Uso: - agrícolas, instru-
mpl. mentum rústicum; rústica instrumenta; - do-
1098
Uzbekistán
mésticos, utensília, ium npl; utensília domés- num commentum; commentum (ficción, ima-
tica; supellex doméstica; - eléctricos, utensí- ginación); sómnium (sueño, quimera); res
lia eléctrica; - de baño, balneária, ium npl; vana vel commentícia; inanis cogitátio;
los - de caza, instrumentum venatórium; los vanae vel commentíciae rei cogitátio; vana-
- de cocina, instrumentum coquinatórium; rum rerum cogitátio; vana rei cogitátio vel
culinarum instrumenta; vasa (-orum npl) co- proposítio. Uso: esto es una -, hoc somniantis
quinária; fictília coquinária; - de hierro o est; sería una - creer …, somniantis est pu-
guarnecido con hierro, ferramentum, i n; tare …
ferramenta, orum npl.
utópico: utópicus, a, um. Sin: commentícius;
útil: adj útilis, e. Sin: aptus úsui; ad usum fictus; vanus; inanis. Uso: es -, a vitae con-
bonus; consentáneus; accommodatus; ad suetúdine abhorret.
utilitatem spectans. Uso: ser -, úsui esse; ex
usu esse; útilem, e esse; ser - a alguien, esse utopista: adj sómnians, antis. Uso: filósofo -,
ex usu alicúius; esse úsui álicui; álicui pro- sómnians philósophus // sust utopista, ae mf.
desse // sust, v. utensilio. Uso: útiles de es- Sin: somniator m; somniatrix f; qui vel quae
critorio, utensília vel instrumenta scriptória. sibi fingit rem commentíciam.
utilitario: utilitárius, a, um. Sin: ad utilitaris- uva : uva, ae f. Uso : - moscatel, bumastus, i
mum pértinens; ad cómmodi stúdium átti- f; - seca, v. pasa; - de mesa, uva cibária.
nens. Uso: finalidades -, suae utilitatis
consília // coche -, utilitária, ae (autoraeda, Uzbekistán: Usbekistánia, ae f. Uso: de -, us-
vectura). Sin: utilitárium, ii (vehículum); bekistanianus, a, um.
autoraeda ad utilitatem potíssimum confor-
mata.
1099
V
vaca: vacca, ae f. Uso: - locas, vaccae insa- vacuna: vaccīnum, i n. Sin: vaccinum serum;
nae. pústula vaccina; vaccinum virus; vaccinum
pus (puris n). Uso: - antimalaria, vaccinum
vacación: vacántia, ae f. Sin: vacátio, vacúi- antimaláricum.
tas; a múnere vacátio. Uso: día de -, féria;
dies (diei m) feriatus // vacaciones, fériae, vacunación: vaccinátio, onis f. Sin: vaccini
arum fpl. Uso: - anuales, ánnuae fériae quas viri (vel seri) insítio, inoculátio; vaccini puris
vocamus; el período de las -, tempus (-pŏris insértio; vaccinae pústulae immíssio. Uso: -
n) vácuum; feriarum tempus; los días de va- antivariólica, vaccinátio antivariólica.
caciones, dies (dierum mpl) feriati; - escola-
res, fériae scholares vel scholarum; feriati vacunado: vaccinatus, a, um. Sin: vaccino
scholarum dies; studiorum intervallum; - es- pure (vel viro) infectus.
tivas o de verano, fériae aestivae; aestiva
quies a labóribus; - navideñas, fériae natalí- vacunador: vaccinator, oris m.
ciae; - pascuales, fériae paschales; vacacio-
nes de otoño, fériae autumnales; - Latinas, vacunar: vaccinare. Sin: vaccīnum (vel vac-
“Fériae Latinae”; quien está de -, homo fé- cinum virus, vel vaccinum pus, vel vaccinum
rians; homo férias agens; ¡felices - !, laetas serum, vel vaccinam pústulam) álicui inícere,
férias age (ágite)! // dar vacaciones, férias ingérere, immíttere, inoculare, insérere; vac-
dare; durante las vacaciones, per férias; fe- cino áliquem infícere.
riarum témpore; per feriarum tempus; pasar
vacaciones, feriari; férias perágere; feriarum vacuno: vaccīnus, a, um.
tempus transígere; tener vacaciones, férias
habere; tener dos, tres días de vacaciones, vacunoterapia: vaccinotherapīa, ae f. Sin:
habere férias in bíduum, in tríduum; tomar morborum cura per vaccinationes; curátio
vacaciones, férias ágere; estoy de vacaciones, vaccinatione peracta; curationes vaccinā pús-
férior; vaco; ótior; feriatus sum; feriarum tulā peractae; curationes ope vaccinationis;
mihi tempus est. curátio ope vaccini suppeditationis.
1100
valija
m. Sin: larífuga, ae m; homo vagus vel errá- // (cáscara tierna de las leguminosas) síliqua,
ticus; qui domo caret // (trotamundos) v. esta ae f. Sin: baccellum; follículus; involūcrum ;
voz. theca ; válvolus.
vagina: vagina, ae f. Sin: caverna vel fóvea vaivén: - de gente, frequéntia, ae f. Sin: oc-
genitalis. cursátio; hóminum frequéntia; multitudo
(-dĭnis f) inámbulans; frequens multitúdinis
vaginal: vaginalis, e. inambulátio.
vagón: currus, us m. Sin: carrus, us m; vajilla: vasa, orum npl. Uso: - múrrina, vasa
ochima, ătis n (dat y abl pl átis). Uso: - blin- múrrina; - de barro, fictília, ium npl; - de co-
dado, currus ferriviárius loricatus, cataphrac- cina, vasa coquinária; - de mesa, escária,
tus; currus ferriviárius sigillis metállicis orum npl; vasa escária; mensae vasa; - de
munitus ; - cisterna, ochima cisterninum, - oro, aurum escárium; - de plata, argentum es-
cisterna cargado de nafta, ochima cisterni- cárium.
num benzino repletum; ochima cisterninum
liquoris propulsórii; - comedor, - restaurante, valdense: adj valdensis, e // sust valdensis,
carrus escárius; currus cenatórius; cenatória is m. Sin: Valdi sectator; valdénsium discipli-
carruca; - directos, ochímata directa; - dor- nae ássecla vel sectator.
mitorio, currus dormitórius; dormitória
carruca; - especial, ochima speciale; - ferro- valeriana: valeriana, ae f. Uso: raíz, rizoma
viario, currus ferriviárius; ferríviae carrus vel de -, valerianae radix.
currus; currus tráminis; viae ferratae currus;
- ganadero, currus pecuárius; currus pécori valgo: valgus, a, um. Sin: extrorsum intortus.
transferendo; - plataforma, currus constratus;
- de carga, - de mercancías, furgón, currus valía: praestántia, ae f. Sin: excelléntia; díg-
onerárius vel sarcinárius; - de pasajeros, via- nitas.
torum currus; currus vectorum; currus vectó-
rius; - de primera, segunda, tercera clase, validación: convalidátio, onis f. Sin: confir-
currus vel ochima primae, secundae, tértiae mátio; approbátio; corroborátio; ratihabítio.
classis; - de un piso, ochima monostegum; -
de dos pisos, currus ferriviárius distegus; validar: convalidare. Sin: validare; confir-
ochima distegum. mare; comprobare; corroborare; ratum ha-
bere.
vagoneta: cárrulus, i m. Sin: vehela, ae f;
currus parvus; cárrulus sarcínulis vehendis. validez: valíditas, atis f. Sin: robur (-bŏris n);
vigor (-ōris m); vis. Uso: - perenne de la doc-
vahído: (desvanecimiento, turbación breve trina de la Iglesia, perennis valíditas Ecclé-
del sentido por alguna indisposición) deféc- siae doctrinae; - jurídica, vis iurídica ;
tio, onis f. Uso: darle a uno un -, le dio un - , conserva su -, hoc etiam témpore est in prétio
v. desmayo // (vértigo) v. esta voz. // fig fírmitas; auctóritas.
vaina: (funda de ciertas cosas) vagina, ae f valija: vídulus, i m. Sin: sárcina; bulga; pera.
1101
valla
Uso: - diplomática, vidulus legatórius vel le- poeta de -, magnus poëta; hombre de gran -,
gativus; hacer las -, sárcinas vel vasa collí- vir magnae virtutis; vir magna virtute práe-
gere; sárcinas vidulosque apparare; res ad iter ditus; magnus (vel summus, vel egrégius, vel
necessárias parare. praeclarus) vir // (calidad de valiente) virtus,
utis f; strenúitas; fortitudo // (alcance de la
valla: (- de separación) saeptum, i n // (meta, significación de una cosa) vis declarativa //
en el fútbol) v. portería. (Mús, duración del sonido que corresponde a
cada nota) tempus, pŏris n. Sin: mensura.
vallado: saepimentum, i n. Uso: - tutelar,
saepimentum tutelare. valoración: aestimátio, onis f. Sin: aestima-
tus, us m; ponderátio; perpénsio; perpensátio.
valle: valles vel vallis, is f. Sin: convallis. Uso: - moral, moralis aestimátio.
Uso: - de lágrimas, vallis lacrimarum; con-
vallis plorationis; habitante de un -, vallícola, valorar: (reconocer, estimar o apreciar el
ae m; vallis íncola. valor o mérito de alguien o de algo) aesti-
mare. Sin: existimare; dimetiri; péndere, ex-
valor: (lo que vale una cosa) valor, oris m. péndere; perpéndere; in lucem proferre //
Sin: prétium; bonum. Uso: - absoluto, bonum (aumentar el valor de algo) v. valorizar.
absolutum; los más altos -, summa bona; -
conmutativo, valor commutativus; - econó- valorizador: provector, oris m.
mico, valor oeconómicus; chrematógraphum;
- espirituales, valores spiritales vel spiritua- valorizar: (valorar, evaluar) v. valorar //
les; bona spirituália, ánimi bona; - humanos, (aumentar el valor de algo) prétium áddere,
morales, religiosos, valores humani, mora- augere, praedicare.
les, religiosi; bona humana, morália, reli-
giosa; - positivos, praestantiores res valorización: (aumento del valor de algo)
secundae; - sociales, valores sociales; - tra- prétii auctus (-us m) // (promoción) provéctio,
dicionales, valores tráditi, recepti; bona trá- onis f.
dita, recepta // escala de valores,
praestantiorum bonorum ordo; rectus bono- vals: (baile de origen alemán) germánica sal-
rum ordo; de gran -, magni prétii; pretiosus, tátio. Sin: vindobonensis chorēa; rápidus
pretiosíssimus; de poco -, parvi prétii; vilis, e; choreae vertex vel vortex (-tĭcis m); aprox tri-
de ningún -, sin -, nullīus prétii; vilíssimus; - púdium. Uso: una ronda o rueda de -, orbis
del latín, valor latinitatis; - de las lenguas, saltatórius; bailar un -, tripudiare intr.
valor linguarum; de - fijo, estable, prétii stá-
bilis; de - internacional, valoris internationa- value (Inform), valor: valor, oris m.
lis ; los - del ser son sustituidos por los del
tener, pro bonis ab esse inducuntur bona ab válvula: válvula, ae f. Sin: valva; claustrum;
habere // Der, - fiduciarios, chartae bursáriae opérculum. Uso: - cilíndrica, claustrum mó-
vel nummáriae // (importancia, eficacia) mo- bile; - radioeléctrica, válvula radioëléctrica;
mentum, i n. Sin: pondus, dĕris n; grávitas. - radiofónica, válvula radiophónica; - de ad-
Uso: de gran -, magni momenti; de poco -, misión, válvula immissória; - del corazón,
levis, e; parvi momenti; de ningún -, nullīus cordis válvula; - de estrangulación, válvula
momenti // (dicho de una persona) virtus, restrictória; - de purga, exonerationis vál-
utis f. Sin: auctóritas; praestántia. Uso: un vula; válvula ab exoneratione; - de seguri-
1102
vaquero
dad, securitatis válvula; válvula tutória; vanguardia: (parte de una tropa) primum
claustrum móbile ad securitatem; - de televi- agmen (-mĭnis n). Sin: prima ácies; prima
sión, valva (vel válvula, vel tuba) televisualis signa; speculatórium agmen; antecursores,
// fig effúgium contentionis ánimi. praecursores, antecessores, um mpl.
1103
vara
varada: navis dedúctio (in mare, vel in varilla: vírgula, ae f. Sin: hástula; hastella;
aquam, vel in undas). Sin: navis ex naválibus báculum; bacillum. Uso: - mágica, - de vir-
dedúctio. tudes, vírgula mágica vel divina; - para medir
el aceite, virga oleométrica.
varadero: (lugar donde varan los barcos
para su compostura) navale, is n; navália, varillaje: conti, orum mpl.
ium npl.
varioloso: variolosus, a, um. Sin: varíolis in-
varadura, v. varada. fectus; varíolo laborans; malā pústulā infec-
tus vel affectus.
varar: (echar un barco al mar) navem dedú-
cere. Sin: navem in mare (vel in aquam, vel in varita, v. varilla.
undas) edúcere; navem prímitus in mare de-
dúcere; navem ex naválibus dedúcere (sacar varonil: (perteneciente o relativo al varón)
un barco de los arsenales). virilis, e // (esforzado, valeroso) fortis, e.
1104
vector
vasija: vas, vasis n (pl vasa, orum). Sin: séria vate: vates, is m.
vel testa (- de tierra cocida); guttus vel gutus,
i m, vel guttúrnium, ii n (- de cuello estrecho). vaticanista: (periodista, estudioso, experto
Uso: - empegada, vas picatum; - de barro, de la actividad religiosa y política y de la or-
fíctile, is n (sobrent vas; en pl fictília, ium); - ganización del Vaticano) actorum vaticano-
de porcelana, vas porcellánicum; - para rum descriptor, relator, studiosus, peritus //
beber, potórium; trulla; - de plata para beber, (sostenedor de la política del Vaticano) de-
trulla argéntea; fabricante de vasijas (de oro cretorum pontificiorum defensor, propugna-
y plata) vasculárius vel vasclárius, ii m. tor, vindex (-dĭcis m).
1105
vector
1106
velocidad
barco // dar velas al viento, vela dare, expli- de un edificio para indicar la dirección del
care, pándere, sólvere; hacerse a la -, navem viento) ventorum index (-dĭcis mf). Sin: ver-
sólvere; recoger velas, vela collígere vel pli- sátile signum; signáculum volúbile; vexillum
care // fig, a - y remo, remis velisque. Sin: vel vexíllulum ventorum index // (fig, per-
totis víribus // (acción de velar) vigília, ae f. sona inconstante) homo mutábilis ánimi. Sin:
Uso: - vespertina, véspere vigília. homo mutábili ánimo; levis vel inconstans
homo; mutábilis opinionis homo, homo ven-
velada: vigília, ae f. Sin: pervigílium; pervi- tosíssimus. Uso: ser un -, ánimo móbili esse;
gilátio nocturna. Uso: - danzante, pervigilátio ánimi (vel opinionis, vel mentis) mobilitate
sáltica; nocturnae chorēae; - musical, spectá- laborare.
culum canéntium; - de gala, sollemne spectá-
culum vespertinum; - de honor, vespertinum velina: charta velina. Sin: charta subtilíssima
spectáculum perhonoríficum. vel tenuíssima.
1107
velocímetro
velocipedismo: (afición a correr en velocí- vencedor, ra: victor, oris m; victrix, icis f.
pedo) velocípedi (vel ocýpedi, vel volucrí- Sin: debellator, oris m; debellatrix, icis f.
pedi) stúdium // (deporte de los aficionados Uso: salió -, victor discessit.
al velocípedo) velocípedi ludus.
vencer: víncere. Sin: devíncere; superare;
velocipedista: velocípedo (vel ocýpedo, vel triumphum vel palmam referre. Uso: -, triun-
volucrípedo) viator. Sin: qui velocípedo véhi- far por cinco a cero, víncere (vel palmam re-
tur vel fertur. ferre), quinque punctis comparatis ad zero
(vel ad nullum) // (cumplirse un plazo) exire.
velocípedo : velocípedum, i n. Sin : ocýpe- Sin: expleri. Uso: el plazo vencerá el 1º de
dum; volucrípedum; celéripes, ĕdis mf. enero, tempus exibit Kal(endis) Ianuárii.
1108
ventilador
venta: (acción de vender) vendítio, onis f. ventilador: (instrumento que sirve para ven-
Uso: - o comercio al por mayor, mercatura tilar) ventilatórium, ii n. Sin: ventilabrum;
magna; - al por menor, al menudeo, institó- ventilatrum; ventígenum; ventígenum instru-
rium; mercatura ténuis; - estival, divendítio mentum; apparatus ventilationis; máchina
1109
ventilar
ventilatória. Uso: - eléctrico, ventilabrum vel sus, a, um // (dicho de un sitio combatido por
flabellum eléctricum; ventilatórium vel ven- los vientos) ventis (vel ad ventos) oppósitus //
tígenum eléctride actum // (abertura que se (flatulento, que ocasiona flatos) v. flatulento.
deja hacia el exterior en una habitación,
para que se renueve el aire de esta) spira- ventrera: (faja) zona ventralis.
mentum, i n.
ventricular: ventricularis, e. Sin: ventrículi
ventilar: (agitar una cosa en el aire) venti- (gen); ad ventrículum pértinens.
lare vel eventilare. Uso: - el trigo, frumentum
ventilare // (renovar el aire de un lugar; ex- ventriculitis: ventriculitis, ĭdis f.
poner al viento) perflare. Sin: áëra vel ven-
tum immíttere. Uso: aposento ventilado, ventrículo: ventrículus, i m. Uso: - del cere-
cubículum perflatum; casa bien ventilada, bro, del corazón, cérebri, cordis ventrículus.
domus áëris perflatu salubris; colina venti-
lada, ventosus collis; collis vento (vel ventis) ventrílocuo: ventríloquus, i m.
obnóxius vel pérvius; región muy ventilada,
régio ventosíssima; - la casa, domum per- Venus: (planeta) Venus, nĕris f. Sin : Véneris
flare; se ventila la casa, domus perflatur; - astrum ; stella Véneris ; « Venus » stella.
los aposentos, in cubícula áëra immíttere // Uso : - IV, speculatória máchina cui nomen
(fig, discutir, examinar) rem agitare, perpén- Venus.
dere, examinare, considerare; de re ágere vel
disputare. Uso: - una propuesta, rem perpén- veranda: (galería cubierta) xystus, i m;
dere; rem ad examen revocare. xystum, i n // (balcón cubierto) maenianum,
i n. Sin: pódium // (terrado, terraza) solá-
ventisquero: (ventisca) turbo, bĭnis m. Sin: rium, ii n.
turbo et tempestas (atis f); nimbosus ventus
nive commixtus // (masa de nieve o hielo) veraneante: adj férians, antis. Sin: rústicans;
moles (-ium fpl) glaciatae. vílicans vel víllicans ; férias agens // sust
homo férians. Sin : homo férians agens ; qui
ventorro: deversórium, ii n. rusticatur vel vilicatur.
ventosa: (órgano adhesivo de varios anima- veranear : feriari. Sin : férias ágere ; rusti-
les) cucurbítula, ae f. cari ; vilicari vel villicari.
1110
vermicida
verbalismo: verbósitas, atis f. Sin: loquáci- rorum; dat pl hóleris). Sin: ólera, um npl; vi-
tas; multilóquium; verborum caterva; verbó- rídia, ium npl; viréntia, ium npl. Uso: -
sitas (vel orátio) vana; inanis loquácitas. fresca, recentíssima ólera; toda clase de -,
olus omne; alimentarse de -, prandēre olus.
verbo: Gram verbum, i n. Uso: - activo, ver-
bum agens; - pasivo, verbum patiendi // vereda: (senda) sémita, ae f. Sin: trames,
(Teol, Hijo de Dios) Verbum, i n. mĭtis m // (acera) viae margo (-gĭnis f) vel ora
(-ae f); crepīdo (-dĭnis f) viae vel sémitae;
verdad: véritas, atis f. Sin: verum. Uso: - ob- stratae crepido. Uso: acercarse a la -, ad stra-
jetiva, véritas ut se habet; - reveladas, verita- tae crepídinem accédere.
tes divínitus patefactae; - de Perogrullo,
lapalissiana véritas; según -, ex vero; ex ve- verga: antenna vel antemna, ae f.
ritate; ex re; según - histórica, ex históriae
fide; decir la -, verum dícere vel loqui; decir verídicamente: vere vel veríssime.
toda la -, veríssime loqui; para decir -, ut
verum dicam. verificación: verificátio, onis f. Sin: recog-
nítio; inspéctio; probátio; comprobátio; ex-
verde: adj víridis, e. Sin: virens; virescens. quisítio. Uso: hecha una esmerada -, re
Uso: - pálido o amarillo, gálbinus; algo -, diligenter explorata; re diligentíssime explo-
que tira a -, subvíridis, e // del partido -, vi- rata ac perspecta.
ridianus. Uso: partido -, prásina vel víridis
fáctio // (ecologista) prásinus, i m. Sin: víri- verificador: recógnitor, oris m. Sin: exami-
dis, is m; ássecla prásinus vel víridis. nator; probator.
verdulero: ólitor, oris m. Sin: olusculárius, verja: clatri, orum mpl. Uso: cerrado con
ii m; ólerum vel hortensiorum vénditor. una -, clatratus; cerrar con una -, clatrare.
1111
vermiforme
vermiforme: vermiformis, e. Sin: vermicula- Magonis intéritu duplex memória est; según
ris; vermiculatus. otra -, ut álii tradunt.
vermífugo: adj vermífugus, a, um. Sin: ver- verso: versus, us m. Uso: - macarrónicos,
mes fugans; anthelmínticus // sust vermífu- versus macarónici vel folenghiani; en -, vér-
gum, i n (medicamentum vel remédium). sibus scriptus; celebrar en versos, versu cele-
Sin: anthelmínticum. brare vel laudare; componer o hacer versos,
versus fácere; poner en -, versificare; verba
vermut o vermú: (licor aperitivo) vermut in- in pedes cógere; verba pédibus cláudere.
decl n. Sin : vermut vinum ; absinthites, ae
m ; absinthiatum, i n ; pótio absinthiata; vértebra: vértebra, ae f. Uso: - cervical, vér-
vinum absínthio medicatum, condītum, tem- tebra collaris.
peratum. Uso: - Martini, pótio martiniana //
(función de cine o de teatro por la tarde) vertebrado: adj vertebratus, a, um // los -,
spectáculum vespertinum. vertebrata, orum npl. Sin: vertebrata animán-
tia; animália vertebrata; vértebris práedita
vernáculo: vernáculus, a, um. Sin: domésti- animália.
cus. Uso: lengua -, vernáculus sermo.
vertebral: vertebralis, e. Uso: columna -, co-
versátil: (que se vuelve o se puede volver fá- lumna vertebralis; dorsi spina.
cilmente) versátilis, e. Sin: versábilis; vérsilis
// (capaz de adaptarse con facilidad y rapidez vertedero: (conducto por el que se arrojan a
a diversas funciones) flexíbilis; múltiplex; un depósito situado a un nivel inferior basu-
várius. Uso: hombre -, váriae eruditionis vir; ras, desechos, ropa sucia, etc. ) emissárium,
ingenio -, versátile ingénium; ingénium vá- ii n. Sin: exoneratórium; canalícula; canalí-
rium, flexíbile, múltiplex // (de genio o ca- culus; fusórium.
rácter voluble e inconstante) volúbilis, e.
Sin: inconstans, antis. vertedor: (canal o conducto que sirve para
dar salida al agua y a las inmundicias) aqua-
versificación: versificátio, onis f. Uso: - si- rum emissárium. Sin: aquárius canalículus.
lábica, versificátio syllábica.
vertical: verticalis, e. Sin: vértici (vel ad vér-
versificador: versificator, oris m. Sin: versí- ticem) perpendicularis; rectus, directus. Uso:
ficus. columna -, columna verticalis; línea -, recta
línea; en dirección -, ad perpendículum.
versificante: versíficans, antis.
verticalismo: structurarum perpendiculárium
versificar: versificare vel versificari. Sin: praevaléntia.
versus fácere vel fúndere.
verticalmente: verticáliter. Sin: ad perpen-
versión: (traducción) v. esta voz // (modo de dículum; verticali vel perpendiculari modo;
referir un mismo suceso) tradendi rátio (-onis líneā rectā.
f); memória (recuerdo, relato). Uso: dar otra
- de un hecho, áliquid ália ratione (vel áliter) vértice: vertex, tĭcis m. Sin: culmen, mĭnis n;
narrare; hay dos - de la muerte de Magón, de cacūmen, mĭnis n; fastígium // fig summus
1112
veterinaria
1113
veterinario
nária ars // adj veterinárius, a, um. Uso: me- viajante: (dependiente comercial que hace
dicina -, veterinária medicina; pécoris vel pé- viajes para negociar ventas o compras) mer-
cudum medicina. cator ádvena. Sin: viator mércibus vendendis
vel emendis.
veterinario: adj veterinárius, a, um // sust ve-
terinárius, ii m. Sin: médicus veterinárius; viajar: iter fácere, ágere, effícere, habere, te-
médicus pécorum (en general); médicus nere, perágere. Sin: viare. Uso: - a caballo,
óvium (el que cura a las ovejas); equárius en bicicleta, en automóvil, en buque, en
médicus (el que cura a los caballos); médi- avión, en tren, equo, bírotā, autoraedā vel au-
cus iumentárius (el que cura a las bestias de tocineto, navi vel nave, aëroplāno, trámine
carga). vehi, ferri, vectari; - en avión, volare; vola-
tum suscípere; - al extranjero, a otros países,
veto: vétitum, i n. Sin: interdictum. in terras extráneas volare; in éxteras nationes
peregrinari, o simplemente peregrinari; - a
vez: esta vez, hac vice; por - primera, prima pie, pédibus iter fácere; - con la (nave) Italia,
vice; por última -, última vice. (nave) Itáliā vehi; - con un (coche) Fiat,
Ford, etc., curru vel autocineto Fiat, Ford,
veza, v. arveja. etc. vehi; - día y noche, diem noctemque (vel
die ac nocte) continuare iter; - en compañía
vía: via, ae f. Uso: - aérea, cursus aérius; - fé- de uno, cum áliquo commune iter fácere; -
rrea, ferratus trames (-mĭtis m), géminus por mar, navigare; mari iter fácere; - por tie-
ferratus trames; gémini axes; binae láminae rra, terrā iter fácere; - por turismo, peregri-
viae ferratae; ancho de una - férrea, áxium nari; peregrinationes delectationis (vel
geminorum intervallum; - láctea, orbis lác- voluptatis) causā suscípere; - por un país
teus; - libre, apertus áditus; - magnética, (Italia, por ej.), (Italiam, v. gr.) peragrare vel
strata (-ae f) magnética; - respiratorias, viae perambulare; - por muchos países, multas
respiratóriae; por vía aérea, cursu aério; per perambulare terras; - por toda Asia, tota Asiā
aériam viam; aérii vehículi ope; por - diplo- peregrinari.
mática, v. diplomático.
viaje: iter, itíneris n. Sin: via; proféctio; pe-
Vía Crucis o Viacrucis: (ejercicio piadoso regrinátio. Uso: - aéreo, iter aérium vel aé-
en el que se conmemoran los pasos del Cal- reum; navigátio aérea; cursus aérius; -
vario) Iesu Christi ad Calvárium iter per sta- comercial, iter commerciale; - cósmico, iter
tiones recultum vel celebratum. Uso: hacer cósmicum; - pastorales, itínera pastorália; -
el - , Iesu Christi ad Calvárium iter per statio- transoceánico, iter trans océanum; - a pie, a
nes recólere vel celebrare; Iesu Christi supre- caballo, pedestre, equestre iter; - alrededor
mos cruciatus per stationes recólere; Christi del mundo, circúitus mundi; - al exterior, iter
perdolentis iter per stationes celebrare // extráneum; - de curso, commune iter (itíneris
(conjunto de catorce representaciones de di- n) classis; - de bodas, iter nuptiale; iter nup-
chos pasos) Iesu Christi perdolentis stationes. tiarum causā factum (que se hizo) vel facien-
dum (que se va a hacer); - de placer, de
viaducto: viaeductus vel viae ductus, us m. recreo, voluptárium vel voluptuárium iter;
Sin: pons viam traíciens; pons super viam. iter delectationis causā factum vel faciendum
(- de placer realizado o por realizar); - de tu-
viajador: (que viaja) v. viajero. rismo, voluptária vel voluptuária peregriná-
1114
vicedirector
tio; peregrinátio delectationis (vel voluptatis) vianda: (cualquier manjar que se sirve a la
causā suscepta; de -, viáticus, viatórius; - mesa) férculum, i n. Sin: obsónium // (man-
desde Londres a Singapur, iter Londínio Sin- jar de un banquete) daps, dapis f. Uso: las -,
gapuram; durante el -, itínere; in itínere; inter épulae, arum fpl // (comida de la gente pobre)
vias; dos o tres días de -, bídui vel trídui iter; puls, pultis f.
duorum vel trium dierum iter; - en buque, iter
navale; - en ómnibus, en tren, en teleférico, viandante: (persona que viaja a pie) v. pe-
vehículo público, trámine, telephéricā atón.
transvéctio; preparativos de -, provisiones
para el -, viáticum, i n; viática, orum npl // vibración: vibrátio, onis f. Sin: vibramen,
acabar el -, iter confícere; apresurar el -, iter mĭnis n; vibratus, us m.
celerare, festinare, properare; afición a viajes,
apodemiálgia sive -algīa, ae f; ¡buen -!, ¡feliz vicarial: vicarianus, a, um. Sin: ad vicárium
-!, bonum iter!; vade (pl vádite) felíciter!, fe- áttinens.
líciter iter fácias! (pl faciatis); bonas vias,
viator (pl viatores)!; bene itinerare (pl itine- vicario: vicárius, ii m. Sin: (alicúius) vices
rámini)!; desear buen - a alguien, áliquem agens; vicegerens. Uso: - actual, vicárius ac-
proficiscentem votis prósequi; empezar el -, tualis; - apostólico, vicárius apostólicus; - au-
iter íngredi; emprender un -, iter cárpere, ín- xiliar, vicárius adiutor; - capitular, vicárius
gredi, inire, inchoare, suscípere; estar de -, capitularis; - cooperador, vicárius coopera-
esse in itínere; iter fácere vel habere; hacer tor; - ecónomo, vicárius oecónomus; - forá-
el - de bodas, iter nuptiale (nuptiarum causā neo, - rural, vicárius foráneus; - general,
iter) fácere vel habere; hacer un -, itinerari; vicárius generalis; - judicial, vicárius iudicia-
iter ágere, perágere, fácere, effícere, confí- lis; - parroquial, vicárius paroecialis; - susti-
cere; commíttere se viae; hacer un - al ex- tuto, vicárius substitutus.
tranjero, péregre proficisci; peregrinari;
hacer un - de placer, voluptárium iter (vel de- vicealmirante: pronavarchus, i m. Sin: pro-
lectationis causā iter) fácere vel habere; hacer gubernator; subpraefectus classis; praefecti
un - por tierra (por mar, aéreo), iter terrestre classis vicárius; viceamirálius; viceagens
(marítimum, aéreum) fácere; juntar dinero (-entis m) amirálii.
para un -, viáticum congérere; proseguir el -,
iter pérgere; iter inchoatum perágere; regre- vicebibliotecario: vicebibliothecárius, ii m.
sar de un -, interrumpir el -, ex itínere redire, Sin: bibliothecárii adiutor; subpraefectus vel
revértere, venire; regresar de un - al extran- suppraefectus bibliotechae.
jero, péregre redire.
vicecomisario: vicecommissárius, ii m. Sin:
viajero: (persona que viaja) viator, oris m; subcommissárius; commissárii vicárius;
viatrix, icis f. Sin: vians, antis mf; itínerans praefecti morum vicárius. Uso: - de policía,
mf; peregrīnans, antis mf; itinerator; peregri- (públicae) securitatis (vel tutelae) subcom-
nator; iter agens, entis mf; v. pasajero. missárius, subprocurator vel supprocurator,
subcurator, subquaesitor.
vialidad: (conjunto de servicios relacionados
con las vías públicas) viarum munítio vel vicedirector: submoderator, oris m. Sin: rec-
munitiones. Uso: proveer a la - de la región, toris adiutor vel vicárius.
regionis vias munire.
1115
vicegerente
1116
vinculado
rredizo, versábile vel versátile vitrum; de -, vigueta: tigillum, i n. Sin: trabécula vel tra-
vítreus; crystállinus; hoja de -, lámina vítrea; bícula. Uso: - pequeña, parvum tigillum; - de
objetos de -, vitra npl; vitreámina // (cristal hierro, férrea trabécula.
de ventana) fenestrale vitrum. Sin: vitrum fe-
nestrae. viguetaje: trábium compāges (-is f) vel con-
textus (-us m). Sin: trabes, um fpl; contigná-
viento: ventus, i m. Uso: - del norte, áquilo, tio; contabulátio.
onis m; ventus a septemtrionibus oriens; - del
sur, auster, tri m; del - del sur, australis vel vileza: turpitudo, dĭnis f. Sin: probrum; dé-
austrinalis, e; austrīnus, a, um; vientos a la decus, cŏris n; flagítium. Uso: - de ánimo, ig-
velocidad de ciento vientiséis km por hora, návia, ae f; ánimi turpitudo vel dédecus.
venti celeritate centum viginti sex chiliome-
trorum horálium. Villadiego: tomar las de -, v. escabullirse.
Vietnam : Vietnámia, ae f. Uso : - del Sur, del villancico: festiva cantilena. Sin: festivum
Norte, Vietnámia Meridiana, Septemtriona- carmen (-mĭnis n). Uso: - navideño, festiva
lis. Nativitatis cantilena.
vigor: - dialéctico, argumentandi vis. vinculado: vinctus vel devinctus, a, um. Sin:
1117
vinculante
vincular: (sujetar a una obligación) devin- viola: (instrumento musical) víola, ae f. Sin:
cire. Sin: constríngere, obstríngere; obligare. fides, ium fpl; médiae fides. Uso: tocar la -,
víolā cánere // (músico que toca este instru-
vínculo: vínculum, i n. Uso: - hipotecario, mento) violista, ae m // (violeta) v. esta voz.
hypothecárium vínculum; nexus (-us m) píg-
noris. violar: (sitio plantado de violetas) violá-
rium, ii n.
vinícola: vinícolus, a, um. Sin: vinárius; vi-
nalis, e. violencia: violéntia, ae f. Sin: ímpetus, us m;
vis f (sin gen y dat). Uso: la - del agua, vis
vinicultor: vinicultor, oris m. aquária.
vinillo: lora vel lórea, ae f. Sin: aquatum. violento: violentus, a, um. Sin: véhemens,
entis.
vino: vinum, i n. Uso: - blanco, vinum album
vel cándidum; - bueno, vinum bonae notae; violeta: víola, ae f. Sin: parva víola; víola
vinum generosum; - Burdeos o de Burdeos, odorata.
vinum burdigalense; - clarete, vinum fulvum;
- espumante, espumoso, vinum spumans; - violín: violinum, i n. Sin: violina, ae f; fides,
marsala, vinum lilybaetanum vel lilybéium; ium fpl; fidícula, ae f; fidícula violina; fidí-
- melar, mulsum, i n; - moro, - no bautizado, culae, arum fpl; acutae fides. Uso: aprender
vinum non baptizatum; - puro, merum; a tocar el -, fídibus díscere; enseñar a uno a
vinum merum; - tinto, vinum nigrum, atrum, tocar el -, fídibus docere áliquem; saber
rubrum, purpúreum, sanguíneum // - con tocar el -, fídibus scire; tocar el -, fídibus cá-
fruta (o yerbas aromáticas) y azúcar, aroma- nere vel uti.
tites, ae m; vinum mixtum vel medicatum; -
de mesa, - de pasto, vinum cibárium; - de violinista: violinista, ae mf; violinístria, ae f.
pasas, passum, i n; - de postre, vinum spe- Sin: fídicen, cĭnis m; fidícina, ae f.
ciale secundae mensae.
violoncelista: violoncellista, ae mf; violon-
viñador: vínitor, oris m. Sin: vitis cultor cellístria, ae f. Sin: amplā violinā canens
(-oris m). (-entis mf).
1118
virtud
viral: ad virus spectans. Sin: viro pathogé- virolento: varíolis infectus. Sin: malā pústulā
nico effectus. infectus vel affectus.
virar: (intr, mudar de dirección en la marcha virología: virológia sive -logīa, ae f. Sin: de
de un automóvil) defléctere. Sin: flecti; se viris pathogénicis doctrina.
fléctere; verti, se vértere vel se convértere.
Uso: viró el coche, (auto)raeda flexa est, vel virológico: virológicus, a, um. Sin: ad viro-
se flexit // (Mar, cambiar de rumbo o de bor- lógiam pértinens.
dada, - de borda) cursum fléctere. Sin:
navem convértere; versóriam vel vorsóriam virósico, v. viral.
cápere // (pasar de un asunto a otro) ad ália
devértere, divértere, transire // (en fotografía) virosis: virosis, is f. Sin: morbus viro effec-
imagínibus luce impressis opportunum dare tus.
colorem.
virreina: (mujer del virrey) viceregis uxor //
Virgen: Virgo, gĭnis f. Sin: Virgo Maria; Dei (mujer que gobierna como virrey) viceregina,
Mater; Deípara ; Deípara Virgo; Mundi Dó- ae f.
mina; Caeli Regina; Beata Maria Virgo; Nos-
tra Dómina. Uso: - Auxiliadora, María virrey: vicerex, rēgis m. Sin: prorex, regis;
Auxilium Christianorum; María adiutrix, au- vicedóminus; regis (vel régius, vel regni) vi-
xiliátrix, opífera; - del Buen Consejo, Bene- cárius; procurator regni; qui est pro rege.
suada (vel Bene suada, vel Bene suadens)
Virgo Maria; - del Carmen, Deípara Virgo de virtual: virtualis, e. Sin: possíbilis; nondum
Monte Carmelo; María vel Virgo Carmelitis effectus.
(-ĭdis) ; - del consuelo, Maria Sanctíssima ge-
méntium solatrix; - de Guadalupe, Beata virtualidad: virtuálitas, atis f. Sin: ratio vel
María Virgo de Guadalupe; - de Loreto, natura virtualis.
Beata Virgo María Lauretana ; - de Luján,
Beata María Virgo de Luxan; - de las nieves, virtualmente: virtuáliter.
Maria sancta nivalis; - de la paz, María pací-
fera; - del Rosario, Beata María Virgo a virtud: (integridad de ánimo y bondad de
Sanctíssimo Rosario, - del Buen Socorro, vida) virtus, utis f // (- militar, valor) virtus //
María de Bono Subsídio vel Auxílio // devo- (eficacia, fuerza) virtus. Uso: - curativa, vir-
ción a la -, erga Beatíssimam Vírginem de- tus curativa; - diurética, áctio diurética, - de
1119
virtuosamente
virtuosismo: virtuosismus, i m. Sin: máxi- visir: visir indecl. Sin: surena, ae m. Uso:
mum artifícium; summa perítia // fig extrema gran -, magnus visir; supremus impérii Túr-
perítia. cici administer.
1120
vivífico
vital: vitalis, e. Sin: vivíficus; fundamentalis; vitrina: vitrina, ae f. Sin:expositórium vel ar-
praecípuus. Uso: los órganos -, vitália, ium márium vítreum; fenestra tabernária; plúteus
npl. vítreus vel specularis; repositórium spe-
culáribus munitum. Uso: especialista en
vitalicio: vitalícius, a, um. Sin: ad vitam du- arreglar vitrinas, fenestrarum tabernariarum
rans vel perdurans // (pensión duradera hasta ornator; vitratorum loculamentorum ordi-
el fin de la vida) vitalícium, ii n. Sin: pénsio nator.
ad vitam.
vitriolo: vitréolum, i n.
vitalidad: vitálitas, atis f.
vivandero: lixa, ae m.
vitalio: vitállium, ii n.
vivencia: vivéntia, ae f.
vitalismo: vitalismus, i m.
vivero: (- de plantas) seminárium, ii n //
vitalista: (que sigue la doctrina del vita- (- de peces) vivárium, ii n. Sin: ichthyotro-
lismo) vitalista, ae m // (perteneciente o rela- phīum.
tivo al vitalismo) ad vitalismum áttinens.
viveur: homo voluptuárius. Sin: homo volup-
vitalizar: vitalizare. Sin: vitalem réddere, fá- tátibus déditus vel obnóxius.
cere; vivacem vel vívidum réddere, fácere; ad
vitalitatem redúcere. vivificación: vivificátio, onis f. Sin: animá-
tio; vitae redintegrátio vel restitútio.
vitamina: vitamina, ae f; vitaminum, i n.
vivificador, ra: sust vivificator, oris m; vivi-
vitaminado: vitaminis ditatus vel commixtus. ficatrix, icis f. Sin: animator; animatrix // adj
vivíficans; vivificatórius.
vitamínico: vitamínicus, a, um. Sin: vitami-
nis abundans vel áffluens. vivífico: vivíficus, a, um. Sin: vivíficans;
vivum fáciens.
1121
vivisección
vivisección: viviséctio, onis f. Sin: animalis a Deo unicuique praestitutum; hacerse sacer-
incísio; animalis viventis séctio. dote sin -, sacerdótium, invito Deo, inire; sa-
cerdótio, invito Deo, augeri vel initiari; in
vivo: al -, a lo -, imágine viva; vívida imá- sacrum órdinem, invito Deo, se immíttere vel
gine. Uso: representar al -, áliquid vivum ex- inícere; tener - eclesiástica, divino afflatu ad
prómere. sacerdótium vocari; ad sacerdótium divino
quodam instinctu vocari.
vocablo: vocábulum, i n. Sin: vox, vocis f;
verbum, i n. Uso: - desconocido, vocábulum vocacional: ad vocationem spectans.
ignotum.
vocal: adj vocalis, e (perteneciente a la voz);
vocabulario: vocabulárium, ii n. Sin: index vocis, vocum (de la voz, de las voces), cantus
(-dĭcis mf) verborum; vocabulorum index. (del canto). Uso: música -, cantus, us m //
(letra -) vocalis, is f. Sin: líttera vocalis. Uso:
vocación: (inclinación natural) inclinátio, - breve, vocalis correpta vel brevis; - larga,
onis f. Sin: propénsio; ingénium; stúdium; ín- vocalis producta vel longa // (persona que
doles ad áliquid; naturale ingénium; innatum tiene voz en un consejo, una congregación o
stúdium; íntima proclívitas; inclinatus áni- junta) consiliárius, ii m; consiliária, ae f. Sin:
mus ad áliquid; ánimi vel voluntatis inclinátio consiliator m; consiliatrix f; consiliorum mi-
ad áliquid; mens vel voluntas inclinata ad áli- nister o simplem minister (si es varón); con-
quid; apta mentis índoles ad áliquid. Uso: siliorum ministra o simplem ministra (si es
contra su -, adversante vel repugnante naturā; mujer).
sin -, invitā Minervā; errar la -, rationem
vitae pérperam elígere; es preciso que sigas vocálico: lítterae vocalis o simplem vocalis
tu -, eo inclinandum quo te vis ingénii defert; (gen).
seguir la propia -, innato stúdio óbsequi; sen-
tir - para algo, naturali ingénio ad áliquid vo- vocalización: vocalizátio, onis f. Sin: vocá-
cari; tener - para algo, alicúius rei stúdio lium modulátio; vocis modulátio per vocales.
teneri; natum esse ad áliquid; naturā ferri,
trahi, duci ad áliquid; no tener - para algo, vocalizar: vocalizare. Sin: vocales modulari.
ab áliqua re abhorrere; alienum esse; vivir
según la propia - natural, ingénio suo vívere vocativo: adj vocativus, a, um // sust casus
// (inspiración con que Dios llama a algún vocativus. Sin: casus vocandi.
estado, especialmente al de religión) vocátio,
onis f. Sin: divinus instinctus (-us m) vel af- vocero: locutor, oris m. Uso: - de un grupo,
flatus (-us m); ad religionis munus (-nĕris n) consociationis locutor; - oficiales del Vati-
divinus afflatus (- al estado religioso). Uso: cano, locutores officiales Vaticani.
por -, divino (quodam) instinctu; Deo invi-
tante; sin -, invito Deo; - eclesiástica, sacer- vodka: vodka vel vodca, ae f. Sin: aqua vitae
dotal, ad sacerdótium vocátio vel divina russa; válida pótio slávica.
vocátio; ad sacerdótium ánimi inclinátio; ad
sacerdótium inclinata voluntas; quaedam ad volador: (cohete, petardo) volans, antis n.
sacerdótium ineúndum (vel suscipiendum)
índoles; ad múnia sacra obeunda inclinatus volante: adj voláticus, a, um. Uso: hoja -, fó-
ánimus; - fijada a cada uno por Dios, munus lium voláticum; schédula vólitans; libéllulus
1122
voltaico
vólitans; máquinas -, máchinae voláticae // volatilizar: volátilem fácere vel réddere. Sin:
(rueda que mantiene la uniformidad en el in vapores sólvere; in tenuíssimum vaporem
movimiento de una máquina) gubernáculum, sólvere.
i n. Sin: rota; rótula; clavus; volúbilis rota;
gubernáculi rota; rota motória; moderatrix ró- volatilizarse: volatilizari. Sin: vaporare, eva-
tula. Uso: estar al -, tener el -, gubernáculum porare; in vapores solvi; in tenuíssimum va-
(vel rótulam, vel clavum) tenere vel régere; porem solvi // (disiparse) vanéscere vel
moderatricem rótulam tractare vel ágere; evanéscere // (desaparecer en la fusión) dé-
agarrar el -, clavum vel gubernáculum arrí- coqui. Uso: un cuarto de la plata se había
pere, corrípere, prehéndere, apprehéndere, volatilizado, pars quarta argenti decocta erat.
comprehéndere; girar el - a la derecha, a la
izquierda, gubernáculum ad déxteram (vel ad volatinero, v. equilibrista.
dextram), ad laevam vértere; retorcer el -
hacia la dirección recta o de frente, in rectam volcán: vulcanus, i m. Sin: mons ignívomus
directionem gubernáculum retorquēre // vel ignífluus; mons ignem (vel ignes, vel
(guarnición rizada de ciertas prendas de ves- flammas) évomens vel eructans. Uso: - ac-
tir femeninas) limbus flúctuans. tivo, apagado, intermitente, vulcanus vivus,
exstinctus, intermittens.
volantear: libéllulos volitantes iactitare. Sin:
praecónios libéllulos (vel schédulas volitan- volcánico: vulcánius, a, um. Sin: ignífluus;
tes) iactitare. ígnifer, fĕra, fĕrum. Uso: erupción -, igníflui
montis erúptio; ignífera erúptio; fenómenos -,
volar: volare. Uso: - con velocidad supersó- vulcánia, orum npl; isla -, vulcánia ínsula;
nica, sonorum límitem superare; - de Berlín rocas -, vulcánia saxa; tierra -, ignífera tellus
a Tokio, Berolino Tochienum volare; - con (-ūris f).
Alitalia, con Lufthansa, etc., aeroplāno Ali-
táliae, societatis Hanseáticae, etc. volare vel volcanología: vulcanológia sive -logīa, ae f.
ferri; Alitáliā, societate Hanseática, etc. uti.
volcanólogo: vulcanólogus, i m.
volátil: (que vuela o puede volar) volátilis, e .
Sin: voláticus; vólucer, cris, cre; alatus // (que volcar: (tr, derribar una cosa) vértere, evér-
tiene la propiedad de volatizarse) vapōrans, tere, convértere, invértere // (intr, dicho de ve-
antis. Sin: evanescens, entis; evánidus; qui hículos) verti, everti, converti, inverti. Uso:
(quae, quod) fácile vaporat // (mudable, in- el coche volcó, autoraeda eversa est.
constante) mutábilis, e. Sin: móbilis; incons-
tans; levis // (animal que vuela) vólucris, is voleibol: ludus follis transvolantis vel volá-
f. Sin: volátilis, is f; avis, is f. Uso: los -, vo- tici.
latília, ium npl; vólucres, um fpl; aves, ávium
fpl; béstiae volátiles. volkswagen: autómatum populare.
1123
voltaje
voltaje: voltátio, onis f. Sin: voltarum vel votación: suffrágium, ii n. Sin: suffrágii
voltiorum númerus; voltianarum mensura- látio. Uso: por -, suffrágiis; per suffrágia;
rum index vel númerus. hacer una - secreta o pública, suffrágia clam
aut palam ferre; ¿qué resultado obtuvo la - ?,
voltámetro: voltámetrum vel voltómetrum, i qualem effectum suffrágium hábuit?
n.
votante: (que vota, que da su voto) suffrā-
voltamperio: voltiampérium vel voltioam- gans, antis. Sin: suffrágium ferens ; suffraga-
périum, ii n. tor, oris m; suffragatrix, icis f.
voltear: (dar vueltas) reflecti. votar : suffragari. Sin: suffrágium vel vota
ferre. Uso : - acerca de algo, suffrágium de
volteo: - sobre el caballo (como competición áliqua re ferre.
deportiva) , certamen gýmnicum inter viros
(vel mulíeres) circum équum se convertentes; votivo : votivus, a, um. Sin : ex voto.
certamen gýmnicum petitorum circa équum
lígneum se converténtium. voto: (expresión pública o secreta de una
preferencia ante una opción; gesto, papeleta
voltímetro: voltímetrum vel voltiómetrum, i u otro objeto con que se expresa tal preferen-
n. cia) votum, i n. Sin: senténtia; suffrágium.
Uso: - consultivo, deliberativo, negativo, po-
voltio: volta, ae f. Sin: vóltium, ii n; voltiana sitivo, secreto, votum consultivum, delibera-
mensura; voltiana eléctridis mensura. tivum, negativum, positivum, secretum; -
válido, nulo, votum válidum, nullum; - de
volumen: - de voz, quántitas vocis; sonorum confianza, quáestio confidéntiae; computar
vel vocis inténtio. los -, vota computare; emitir - negativo,
votum negativum (vel adversárium) ferre;
voluntariamente: voluntárie. Sin: voluntate; emitir - positivo, votum positivum proferre;
ex (vel de) voluntate; sponte; libenter. dos terceras partes de los ciudadanos emitie-
ron - negativo, duae tértiae partes cívium
voluntario: voluntárius, a, um. Sin: volens; votum negativum tulerunt // (promesa hecha
libens; ultróneus. a Dios) votum, i n. Sin: promissum. Uso: -
público, privado, secreto, simple, solemne,
voluntariado: (conjunto de personas que se votum públicum, privatum, secretum, sim-
ofrecen voluntarias para realizare algo) vo- plex, sollemne; cumplir los -, vota éxsequi,
luntariatus, us m // (conjunto de soldados vo- sólvere, exsólvere, persólvere; emitir votos,
luntarios) voluntariatus. Sin: voluntária vota fácere, emíttere, concípere // (deseo de
milítia. aquello que se expresa) votum. Sin: desidé-
rium; optatum; voluntas.
voluntarismo: voluntarismus, i m. Sin: doc-
trina líberae voluntati favens. voyeur: obscena observandi cúpidus. Sin: ad
obscena spectanda propensus.
voluntarista: ad voluntarismum pértinens.
voyeurismo: scopophília sive -philīa, ae f.
vomitivo, v. emético. Sin: obscena spectandi cupíditas.
1124
vulva
voz: vox, vocis f. Uso: - activa y pasiva, vox non intermisso; describir, realizar - orbitales,
activa et passiva; - pasiva impersonal, vox in orbem agi vel duci; in órbitam verti vel vo-
passiva impersonalis; - alta, vox magna vel lare // (espacio que se recorre volando) iter
summa; - baja, vox submissa; - débil, vox aérium.
parva, ténuis vel éxilis; - grabada, vox in táe-
nia recepta; - sonora, vox límpida vel canora; vuelta: (movimiento giratorio) circúmitus, us
- temblona, vox trémula; - de bajo, vox gra- m. Sin: circúitus; circuítio; circumítio. Uso: -
vis; - de bajo profundo, vox pérgravis; - de automática, automatárius circúmitus; - al
barítono, vox gravis média; - de contralto, mundo, circúitus mundi; - al mundo en avión,
vox inflexa; sonus inflexus; alter ab acuto circumvolátio orbis terrarum aëroplano //
(sono); - de medio soprano, vox mediócriter (tour) circuítio, onis f. Sin: circúitus. Uso: -
acuta; - de soprano, vox acuta; - de tenor, ciclista o ciclística, cyclísticus circúitus;
vox média; - de hombre, vox virilis; - de cyclística circuítio vel lustratio; - a España,
mujer, vox femínea vel mulíebris; a voces, a Francia …, hispánicus, gállicus … bírotae
- en cuello, quam máxima voce; voce má- circúitus; circuítio birotalis hispánica, gállica
xima vel summa; a una (sola) -, uno ore; de …; Hispániae, Gálliae … cyclística lustrátio
viva -, viva voce; en alta -, magna voce; en - // (regreso) réditus, us m. Sin: redítio, onis f.
alta y distinta, alta voce ac distincta; en -
baja, a media -, submissa voce; léniter; sub- vulcanizar: cúmmeae rotae involūcrum re-
misse; voce pressa; levantar la -, vocem sus- parare.
tóllere, tóllere, attóllere; cantar a ocho voces
una partitura, in octonis vócibus áliquam vulcanología, v. volcanología.
partituram (vel músicas partes) cánere; forzar
la -, vocem urgere ultra vires; reconocer la -, vulcanológico: vulcanológicus, a, um.
vocem agnóscere.
vulcanólogo, v. volcanólogo.
vudú: vuduīsmus, i m. Sin: vuduorum ritus
mpl. vulva: vulva vel volva, ae f.
vuduismo, v. vudú.
1125
W
wagon-lit, v. vagón (- dormitorio) windsurfing o wind surfing, v. windsurf.
1126
X
xantofila: xanthophylla, ae f. impressa.
xeroformo: xerofórmium, ii n.
xifoides: xiphoīdes, is f.
xilofonista: xylophonistes, ae m.
xilofón, v. xilófono.
1127
Y
yacer: aquí yace, hic (vel heic) iacet, cubat, Uso: de -, gýpseus; e gypso factus; estatua de
dormit. Sin: hic cónditus (vel sepultus, vel -, imago e gypso expressa.
situs) est; hic rite cónditus est; ossa heic cón-
dita (vel sita) sunt. yiddish: idioma iíddicum. Sin: lingua iíddica;
sermo hebraeo-germánicus.
yacht, v. yate.
yip, v. jeep.
yacimiento: - petrolíferos fiscales, fiscales
campi oleárii. yodo: iódium, ii n; iodum, i n.
1128
Z
zafiro: sappīrus, i f. zanahoria: carota, ae f. Sin: pastinaca, ae f //
(fig, hombre tonto, lelo y simplón) homo stul-
zafra: (cosecha de caña de azúcar) sácchari tus, stúpidus, stólidus, tardus.
(h)arúndinum percéptio // (fabricación del
azúcar de caña) (h)arundínei sácchari con- zancadilla: supplantátio, onis f. Uso: hacer
féctio. la -, áliquem supplantare.
zampoña: fístula, ae f. Sin: avena, ae f; cála- zapatilla: (zapato ligero y de suela muy del-
mus, i m; rústica fístula. Uso: tocador de -, gada) phaecásium, ii n; phaecásia, ae f. Sin:
fistulator, oris m; tocar la -, fístulā cánere. calcéolus; diábathrum, i n (especialm de
mujer) // (zapato de comodidad o abrigo
1129
zapato
para estar en casa) crépida, ae f. Sin: sólea, zen: secta (-ae f) zen (indecl).
ae f. Uso: en o con zapatillas, crepidatus; so-
leatus. zeugma: zéugma, ătis n. Sin: adiúnctio, onis
f.
zapato: cálceus, i m. Sin: calceamentum.
Uso: - bajos, semiplótia, orum npl; - pe- zigomorfa, v. flor.
queño, calcéolus; zapatos de baile, calcéoli
ad collum excisi; - de charol, cálceus ceratus; zigzag: maeandrus, i m. Sin: gyrus. Uso: en
- de deporte, cálceus lusórius vel gýmnicus; -, in maeandrum; flexuose; tortuose; serpen-
zapato de fútbol, cálceus pedilúdii; calcea- tino cursu (de ruta o derrota de un viaje).
mentum folli calcitrando; calceamentum ad
calcitrandum idóneum; zapatos de gimnasia, zigzagueante: flexuosus, a, um. Sin: tortuo-
cálcei paláestrici; zapatos de goma, gúmmei sus. Uso: por un sendero -, trámite flexuoso.
(vel cúmmei) cálcei; zapatos de tacón bajo,
cálcei fulmento húmili; zapatos de tacón zinc, v. cinc.
medio, cálcei fulmento medíocri; armario pe-
queño donde se guardan los -, v. armario. ziszás, v. zigzag.
zarpaparrilla: smilax, ăcis f. zona: (región) régio, onis f. Sin: plaga; terra;
loca, orum npl; zona. Uso: - deprimida, régio
zarzal: vepretum, i n. parum provecta, - económicamente más des-
arrolladas y - menos desarrolladas, váriae
zata, v. zatara. regiones áliae áliter ditatae; - desmilitarizada,
loca demilitarizata; loca ad usum civilem re-
zatara: ratis vel rates, is f; v. balsa, armadía. dacta vel reducta; - glacial, zona nivalis; - in-
dustrial, loca quaestuosae indústriae; -
zedilla, v. cedilla. residencial, régio habitatiónibus lautióribus
destinata; - sísmica, loca sísmica; - tórrida,
Zelanda: Zelándia, ae f. zona perusta // (- celeste) zona, ae f // (Med,
herpes zóster) herpes (-ētis m) zóster (-ēris
zelandés: adj zelandiensis, e // hab Zelan- m).
dienses, ium mpl.
zonal: zonalis, e. Sin: zonárius.
zenit, v. cénit.
zoo (abrev. de zoológico), v. jardín o parque
zepelín: zeppelínium, ii n. Sin: aërinavis di- (zoológico).
rigíbilis; dirigíbilis navis aéria; v. dirigible.
zoofilia: zoophília sive -philīa, ae f. Sin: ani-
1130
zuro
zoofobia: zoophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: zopenco: adj bardus, a, um. Sin: blessus;
animálium vel animántium horror, pavor, stultus; stúpidus; stólidus // sust caudex, dĭcis
terror, metus, timor. m. Sin : stipes, pĭtis m ; truncus, i m ; ánimal,
ālis n ; pecus, ŭdis f; ásinus, i m.
zoófobo: zoóphobus, a, um. Sin: zoophóbiā
laborans. zoquete: (pedazo de madera) lignum, i n //
(fig, pedazo de pan) frustum vel fragmentum
zoografía: zoográphia sive -graphīa, ae f. panis // (fig y coloq, hombre tosco y rudo) v.
Sin: animálium vel animántium descríptio. zopenco, tarugo.
zoología: zoológia sive -logīa, ae f. Sin: ani- zuecos: sculpóneae, arum fpl; v. almadreñas.
málium vel animántium (de animálibus vel de
animántibus) doctrina, disciplina, sciéntia. zumba, v. burla.
1131