Está en la página 1de 8
IS) aiauorsca \z S\ soon F 2 Rottne 8 SANTO TOMAS DE AQUINO ON 4S LAS CREATURAS ESPIRITUALES Cuestién disputada acerca de las creaturas espirituales aI! SANCTUS THOMAS AQUINATIS DE SPIRITUALIBUS CREATURIS Edicin bilingite anotada a cargo de ‘Marto Caponnerro P Gari Sercio Diaz Paret GerarDo MEDINA GeRMAN Masserporri EDICIONES GLADIUS Buenos Aires 2005, Las Creaturas Espremuaies | Ext] Praeterea, plus appropinguat Primo simplici substantia an- gelica quam forma materialis "), Sed forma materialis non est composita ex materia et forma. Ergo nec substantia angelica. tere sine materia, ut patet in Sacramento altaris, Ergo ”* fortius fa- cit aliquam formam in genere substantiae subsistere sine materia; et hoc maxime videtur substantiae spiritualis. [xiv] Praeterea, Augustinus dicit, XII Confessionum [vii]: duo fecisti, Domine: “unum prope te”, id est substantiam angelicam, “aliud prope nihil”, scilicet materiam, Sic ergo materia non est in angelo, cum contra ipsum dividatur. ‘REsPONsiO Dicendum quod circa hanc quaestionem contrarie aliqui opi- Rantut. Quidam enim asserunt, substantiam spititualem creatam, esse compositam ex materia et forma; quidam vero hoc negant. Unde ad huius veritatis inquisitionem, ne in ambiguo procedamus, considerandum est quid nomine materiae significetur. Manifestum 27 appropinquatur VB. ergo] multo add O (in mar.) G. 29 substantia G edd. ‘Axricuvo 1 11. Ademés, el alma racional se aproxima mas a lo Primero Simplisimo (es decir, a Dios) que el alma de los brutos. Pero, el alma de los brutos no est4 compuesta de materia y forma. Luego, mucho menos el alma racional "I, 12. Ademés, la substancia angélica se aproxima més a lo Primero Simple que la forma material. Pero la forma material no esta compuesta de materia y forma. Por lo tanto, tampoco la subs- tancia angélica. 13. Ademés, la forma accidental esta, en cuanto a dignidad, Por debajo de la substancia. Pero Dios hace que una forma acci. dental subsista sin materia como es manifiesto en el Sacramento del Altar. Luego, con més raz6n, hace que una forma en el género de la substancia subsista sin materia; y esto maximamente parece Propio de la substancia espiritual. 14. Ademés, Agustin dice en las Confesiones *”: dos cosas hiciste, Serior: una préxima a Ti-esto es la substancia angélica-, otra préxima a la nada -es decir, la materia 1, De este modo, Por tanto, no hay materia en el angel puesto que se divide contra éste. ‘RESPUESTA Ha de decirse que respecto de esta cuestin hay quienes opinan de manera diversa. En efecto, unos afirman que la substancia espi- ritual creada esta compuesta de materia y forma; otros, en cambio, niegan esto. Por lo cual, para la investigacién de esta verdad, en orden a evitar ambigiiedades, se debe considerar qué se significa con el nombre de materia. 27 Confessiones XI . 7. est eni Las Creatunas Esprrruaes est enim quod cum potentia et actus dividant ens, et cum quodli- bet genus per actum et potentiam dividatur, id communiter materia Prima nominatur quod est in genere substantiae, ut potentia quae- dam intellecta praeter omnem speciem et formam, et etiam * prae- ter privationem; quae tamen est susceptiva et formarum et priva- tionum, ut patet per Augustinum, XII Confessionum {cc. vi et viii] et! Super Genesim ad ltteram [xiv, xv), et per Philosophum in VII Metaphisice [c 3, 1029a 20). Sic autem accepta materia, quae est propria eius acceptio et Fommunis, impossibile est quod materia sit in substantis spiritua- {ibus. Licet enim in uno et eodem, quod quandoque est in actu Guandoque in potentia ®, prius tempore sit potentia quam actus; actus tamen naturaliter est prior ® potentia ‘"?, Ilud autem ‘quod est prius, non dependet a posteriori, sed e converso, Et ideo invent- tur aliquis primus actus absque omni potentia; nunquam tamen invenitur in rerum natura potentia quae non sit perfecta per ali- fiiem actum; et propter hoc semper in materia prima est aliqua forma. A primo autem actu perfecto simpliiter, qui habet in se omnem plenitudinem perfectionis, causatur esse actu in ‘omnibus; sed tamen secundum quemdam ordinem. Nullus enim acts cau satus habet omnem perfectionis plenitudinem, sed Tespectu primi actus, omnis actus causatus est imperfectus. Quanto tamen aliquis actus est perfectior, tanto est Deo propinguior. Inter omnes autem Greaturas Deo maxime appropinquant spirituales substantiae, ut Patet per Dionysium, iv cap. [§ 2] Caelestis hierarchiae; unde maxime accedunt ad perfectionem primi actus, cum comparentur ad infetiores creaturas sicut perfectum ad imperfectum, et sicut actus ad potentiam. Nullo ergo modo hoc ratio ordinis rerum 30 enim] autem OG, 31 etiam om BG. 32 in pot, esset add OB, 33 prior quam UG. 34 hoc] hace U ed Arricuo 1 59 Dado que el ente se divide en potencia y acto, y puesto que cada género se divide por el acto y la potencia, resulta manifiesto que se llama comtnmente materia prima aquello que esté en el género de la substancia como una cierta potencia entendida al margen de toda especie y forma, y también previa a toda priva- cién; la que, no obstante, es receptiva de las formas y de las priva~ Ciones, como consta por Agustin en las Confesiones ®"! y en el libro Sobre el Génesis a Ia letra 291411 Y por el Filésofo en la Meta- fisica 20121, Ahora bien, admitida la materia en este sentido (que es su pro- Pia y comin acepcién) es imposible que ella esté en las substancias espirituales. Pues, aunque en una tinica y misma cosa que a veces sid en potencia y a veces en acto, primera en cuanto al tiempo estaré la potencia, el acto, sin embargo, es naturalmente anterior a la potencia “I, Pero aquello que es primero no depende de lo Posterior sino al revés v, por eso, hay un acto primero separado de toda potencia; no obstante nunca se encuentra en la naturalezn de las cosas una potencia que no esté perfeccionada por alain acto y, por esto, siempre hay en la materia prima alguna forma. Por el acto primero perfecto simpliciter "!, que tiene en si toda la plenitud de la Perfecci6n, es causado el ser en acto en to- das las cosas; pero, sin embargo, segtin un cierto orden. En efecto, ningtin acto causado tiene toda la plenitud de la perfecci6n sing due respecto del primer acto, todo acto causado es imperfecto. No obstante, cuanto més perfecto es un acto tanto esté més préxi- mo a Dios. Pero entre todas las creaturas se aproximan en maximo Grado a Dios las substancias espirituales, segtin queda manifiesto Por Dionisio, en Sobre las jerarquias celestes "51, por lo cual ac. 28 Confessiones XII cc. VI, 6 et VIN, 8 29 De Gennesi ad literal, ce. 14, 15. 30 Metaphysica Vil, 1029a 20-30. 81 De Caclestihierarchia,c. 4, § 2; PG 3, 179 A, habet quod substantiae spirituales ad esse suum requirant mate- riam primam, quae est incompletissimum inter omnia entia; sed sunt longe supra totam materiam et omnia materialia elevatae. Hoc etiam manifestum apparet, si quis propriam operationem substantiarum spiritualium consideret. Omnes enim spirituales substantiae intellectuales sunt. Talis autem est uniuscuiusque rei potentia, qualis reperitur ® perfectio eius; nam proprius actus pro- priam potentiam requitit: perfectio autem cuiuslibet intellectualis substantiae, in quantum huiusmodi, est intelligibile prout est in intellectu. Talem igitur potentiam oportet in substantiis spiritualibus requirere, quae sit proportionata ad susceptionem formae intelligi- bilis. Huiusmodi autem non est potentia materiae primae: nam materia prima recipit formam contrahendo ipsam ad esse indivi- duale; forma vero intelligibilis est in intellectu absque huiusmodi contractione. Sic enim intelligit intellectus unumquodque intelligi- bile, secundum quod forma eius est in eo. Intelligit autem intellectus intelligibile praecipue secundum naturam communem et universa- lem; et sic forma intelligibilis in intellectu est secundum rationem suae communitatis. Non est ergo substantia intellectualis recepti- va formae ex ratione materiae primae, sed magis per oppositam quamdam rationem. Unde manifestum fit quod in substantiis spiri- tualibus illa prima materia quae de se omni specie caret, eius pars esse non potest. ‘ Si tamen quaecumque duo se habent ad invicem (ut)potentia et actus, nominentur materia et forma, nihil obstat diceré quod in substantiis spiritualibus est materia et forma. Oportet enim in substantia spirituali creata esse duo, quo- rum unum comparatur ad alterum ut potentia ad’ actum; quod sic patet. Manifestum est enim quod primum ens, quod Deus * est, est actus infinitus, utpote habens in se totam essendi plenitudi- 35. reperitur requirtur O, requirtur . ‘36, (deus) est om BU. Anricuto 1 ceden méximamente a la perfecci6n del primer acto puesto que se comparan a las creaturas inferiores como Jo perfecto a lo imperfec- toy el'acto a la potencia. En consecuencia, de ningtin modo, esta raz6n del orden de las cosas incluye que las substancias espirituales requietan para su ser a la materia prima, la que es la més incom- pleta entre todos los entes, sino que estén completamente elevadas por encima de toda materia y por sobre todas las cosas materiales. Esto mismo, también, resulta manifiesto si se considera la ope- racién propia de las substancias intelectuales. En efecto, todas las substancias espirituales son intelectuales. Pero tal es la potencia de cada cosa como es su perfeccién, pues un acto propio requiere una potencia propia; pero la perfeccién de cualquier substancia intelectual, en cuanto tal es lo inteligible en tanto que est en'el intelecto. En consecuencia, es necesario buscar en las substancias espirituales una potencia tal que sea proporcionada a la recepci6n de una forma inteligible. Mas no es de esta clase la potencia de la materia prima puesto que la materia prima recibe una forma con- trayéndola al ser individual; en cambio, la forma inteligible esta en el intelecto sin esta contraccién. Pues asf entiende algo inteligi- ble el intelecto: en tanto que la forma de éste esta en él. Pero el intelecto entiende principalmente segin la naturaleza comin y universal. Y de este modo, la forma inteligible esté en el intelecto en raz6n de su naturaleza comtin. Por consiguiente, la substancia intelectual no es receptiva de la forma a partir de la raz6n de mate- ria prima sino, més bien, por una raz6n opuesta. Por lo que resulta evidente que en las substancias espirituales aquella materia prima ‘que, de suyo carece de toda especie, no puede tener parte. Sin embargo, sia dos cosas cualesquiera que se relacionan entre si como potencia y acto se las llama materia y forma, nada impide decir, sin forzar las palabras, que en las substancias espirituales hay materia y forma. Pues es preciso que en la substan- Ga espiritual haya dos cosas de las cuales una se compare a la otra como la potencia al acto; lo que asf resulta patente. Pues es in Rie ts as anb owen e@ Las Creqrunas Esereruates nem, non contractam ad aliquam naturam generis vel speciei. Unde oportet quod ipsum esse eius non sit esse quasi inditum alicui naturae, quae non sit suum esse, quia sic finiretur ad illam naturam. Unde dicimus, quod Deus est ipsum suum esse. Hoc autem non potest dici de aliquo alio: sicut enim impossibile est intelligere quod sint plures albedines separatae; sed si esset albedo separata ab omni subiecto et recipiente, esset una tantum; ita im- possibile est quod sit ipsum esse subsistens nisi unum tantum. Om- ne igitur quod est post primum ens, cum non sit suum esse, habet esse in aliquo receptum, per quod ipsum esse contrahitur; et sic in quolibet creato aliud est natura rei quae participat esse, et aliud ipsum esse participatum. Et cur quaelibet res participet per assimi- Jationem primum actum in quantum habet esse, necesse est quod esse participatum in unoquoque comparetur ad naturam partict- antem ipsum, sicut actus ad potentiam. In natura igitur rerum corporearum materia non per se participat ipsum esse, sed per formam; forma enim adveniens materiae facit ipsam esse actu, sicut anima corpori. Unde in rebus compositis est considerare duplicem actum, et duplicem potentiam. Nam primo quidem materia est ut potentia respectu formae, et forma est actus eius; et iterum natura constituta ex materia et forma, est ut potentia respectu ipsius esse, in quan- tum est susceptiva ejus. Remoto igitur fundamento materiae, si remaneat aliqua forma determinatae naturae per se subsistens, non in materia, adhuc comparabitur ad suum esse ut potentia ad actum: non dico autem ut potentiam separabilem *” ab actu, sed quam semper suus actus comitetur. Et® hoc modo natura spiritua- lis substantiae, quae non est composita ex materia et forma, est ut potentia respectu sui esse; et sic in substantia spirituali est com- Positio potentiae et actus, et per consequens formae et materiae; 37 potentia separabilis BU, 38 ef] est OBU. AsmicuLo 1 63 manifiesto que el ente primero, que es Dios, es acto infinito como que tiene en sf toda la plenitud del ser no contrafda a ningu-na naturaleza, sea de género o de especie. Por lo que es necesari que Su mismo Ser no sea un ser como dado a alguna naturaleza que no sea su ser; porque asf estaria limitado a esa naturaleza. Por esto decimos que Dios es Su Mismo Ser. Pero esto no puede decirse de ningin otro pues asf como resulta imposible entender que haya muchas blancuras separadas (sino que si existiese la blancura separada de todo sujeto y recipiente serfa tan solo una), de igual modo resulta imposible que el Mismo Ser Subsistente No sea solamente uno. Por tanto, todo lo que es después del ente Primero, puesto que no es su ser, tiene el ser recibido en algo por el que el mismo ser se contrae. De este modo en todo ente creado una es la naturaleza de la cosa que participa el ser y otra el mismo Set participado. Y dado que cualquier cosa participa por semejanza al acto primero en cuanto tiene ser, es necesario que el ser partici. ado en cada cosa se compare a la naturaleza que lo participa como el acto a la potencia. En consecuencia, en la naturaleza de las cosas corpéreas la materia no participa el ser mismo per se sino por la forma pues la forma que adviene a la materia hace Que ella sea en acto, como el alma al cuerpo. Por lo que en las cosas compuestas hay que considerar un do- ble acto y una doble potencia, pues, en primer lugar, la materia €s como potencia respecto de la forma y la forma es su acto. Y a Su ver, la naturaleza constituida por la materia y la forma es como luna potencia respecto del mismo ser en cuanto es receptiva de €l. Removido, por tanto, el fundamento de la materia, si perfane- ciese alguna forma de una determinada naturaleza subsistente por si, no en la materia, todavia se compararfa a su mismo ser como la potencia al acto. No digo, empero, como potencia separable del acto sino a la cual siempre acompaiia su acto. De este modo, 'a naturaleza de la substancia espiritual ~que no esta compuesta de materia y forma~ es como potencia respecto de su ser, Y asf en la substancia espiritual hay composicién de potencia y acto y, por “4 Las Caesruras ESPRTUALES rail: sitamen omnis potentia nominetur materia et omnis actus nomine- tur forma. Sed tamen hoc non est proprie dictum secundum com- munem usum nominum (9), AD PRIMUM ERGO, dicendum quod ratio formae opponitur rationi subiecti: nam omnis forma, in quantum est huiusmodi, est actus; omne autem subiectum comparatur ad id cuius est subiectum, ut Potentia ad actum. Si quae ergo forma est quae sit actus tantum, ut divina essentia, illa nullo modo potest esse subiectum; et de hac Boethius loquitur. Si autem aliqua forma sit quae secundum aliquid sit in actu, et secundum aliquid ® in potentia, secundum hoc tantum erit subiectum, secundum quod est in potentia. Substantiae autem spirituales, licet sint formae subsistentes, sunt tamen in po- tentia, in quantum habent esse finitum et limitatum. Et quia inte- llectus est cognoscitivus omnium secundum sui rationem, et volun- tas est amativa universalis boni, remanet semper in intellectu et voluntate substantiae creatae potentia ad aliquid quod est extra se, Unde si quis recte consideret, substantiae spirituales non inve- niuntur esse subiectae nisi accidentium quae pertinent ad intellec- tum et voluntatem. Ad 2, dicendum quod duplex est limitatio formae. Una quidem secundum quod forma speciei limitatur ad individuum, et talislimi- tatio formae est per materiam. Alia vero secundum quod forma generis limitatur ad naturam speciei; et talis limitatio formae non fit per materiam, sed per formam magis determinatam, a qua sumi- tur differentia; differentia enim addita super “ genus ® contrahit 89 aliquid st edd UG, 40 super genus] generi UG, consiguiente, de materia y forma en caso de que llamemos a toda potencia, materia y todo acto, forma. Sin embargo, esto no esta dicho con propiedad segtin el uso corriente de los nombres Pon TANTO, SE HA DE DECIR A.Lo PRIMERO, que la noci6n de forma se opone a la nocién de sujeto. Pues toda forma, en cuanto tal, es acto; pero todo sujeto se compara a aquello de lo cual es sujeto como la potencia al ac- to. Por tanto, si hay una forma que es tan s6lo acto -como la esencia divina— esa de ningdn modo puede ser sujeto y es de és- ta de la que habla Boecio. Si, empero, hubiera una forma que se- giin algtin aspecto estuviera en acto y, segtin otro, en potencia, seria sujeto tan s6lo en tanto que estd en potencia. Las substancias espirituales, pues, aunque sean formas subsistentes, estén, sin em- bargo, en potencia en cuanto tienen un ser finito y limitado. Y puesto que el intelecto es cognoscitivo de todas las cosas segtin su nocién y la voluntad ama el bien universal, siempre queda en el intelecto y en la voluntad de la substancia creada una potencia orientada hacia algo que esta fuera de sf misma. Por esta razén, sise considera rectamente, las substancias espirituales no son su- jetos a no ser de los accidentes que corresponden al intelecto y a la voluntad. A Lo SEGUNDO, que la limitacién de la forma es de dos modos: una, segtin que la forma de la especie esta constrefiida al individuo ¥y tal limitaci6n de la forma es debida a la materia; otra, en cambio, sequin que la forma del género esta restringida a la naturaleza de la especie y esta limitaci6n de la forma no es por la materia sino més bien por una forma més determinada de la cual se toma la diferencia. En efecto, la diferencia afiadida al género lo contrae a 426 Las Crearuras ESernrruates Notas Compuevenranias pe. Texto EsPafio. 427 itu non posse esse ut primum causatum sit forma mates; sed quod non sit mateia maniests ot tig ut causatum primum st forma non matefals omnia, ‘elie inteligntia’, La referencia a Algeel puede hallarse en Metaphysin Pars Traclae 4 divisio 3: "Sententia quarta ext de probando esse neligenia nase Motus ener ea sianfcat vere ese substatiam excelentem, non mutablem, que RON ea corpus oreo apc [33] La Piedra no et en el aima sino la expecie del peda. “[..] ob yep 6 AlBog two Ere log Ibe arma 8 25) er: } “Inteligenta est substantia quae non divditu” (inert Auctris Liber de Cou, i, 68). £1 De causis es considerado un epitome, en arabe, de ls Elemenos de Teologts materies erat, ua “inuisbls eat et incompesita et tenebrae super abyssum": de qua et incompesita, de qua informitat, de quo paene nile faceres hae omnia, ufabilis mundus constat et non consta, in quo ipsa mutabiltas appar, in ‘ua sent et dinumerai possunt tempora, quia rerum mutationibus funt tempore, dum Uariantur et ueruntur species, quarum materies praedicia est terra inusbilis”[Confessiones =X, Vil, 8. Corpus Augusttianum Gissense a C, Mayer editim], [41] En De Genes! ad itteram I, 14: “Cur non dictum est, cum hoe factum esset,Vidit Deus, quia bonum est? Haec enim consideratio suasit (quoniam manifestum est ome table ex aliqua informitate formar slmulque ilud et eatholica fides praescribit, et tisima ratio doce, nullarum naturarurm materiam esse potuise, nisl ab onium ferurn “ion solum formatarum, sed etiam formabilium inchoatore Deo atque crealore , de qua “eam dicit ei queedam Scriptura, Qui fecisti mundum ex materia inform (Sap, i1, 18)" el captulo 15: “Non taque dubitancium est ita esse utcumque iam informem materia Prope nihil, ut non si facta nisi a Deo, et rebus quae de ila factae sunt simul concreala Bole germes! ad litera, 1 cc 14 et 15, Corpus Augutinanum Gisense a C. Mayer Philosophorum arabum ex praedlcto libro Procl excepts, praserim quia omnia quae Ino: io penis mules dius order n(n bra De gaa prove clon espaiola de R. Agua y J. Fortuny hacha sobre el texts lelino de A. Patn (veri hipertexo en unnwewisiemac) 155) es cone ue eens mater ello bo nin enc ape ‘tiv dven Bing wale ton wb vooby xal wb voowevev.” (Deanna i, 43003) - [36] Noe ca itera: “Cum ergo (anima) se fotam cognosclt neque scum quidquam aud, ar il est cogro sun quia neque ex all natura est eus Cognito cam se pos 12} La matin de so no eg, ls catidd, ninguna oe ale de gue ran dane Lacitoo otiaee Aéyo 8 Gay fh cab! avr ‘TL piite mooty pie cio unfiv Aéyerot eis Optoun Wee, bon Yop WS ob Comme ee ES ist Esxpoy wat cay xaryyopuay bxdony uly yap ada ee cbolag SSSTMyOpettn, ait S& the bhng), dove 1 koxatov aed obte tl obte EDOtY obte dlho obbev Lowi OBE Bi al tmogecere, mal yap axbeat bmopEOvEL Etach ouupiepinxéc, kx uty obv woOuav Beapobor otupatvet obgiaw elves ice 1p eponymous uo Bhoigs ot etboe eal wo eg cr A ca pa oe hg Mfc Vc 8, 1029 283 P ecalfS}/N1 Ct. Arsrorenss, Metafsia, IX, c. 8, 1049b, con el comentario de Santo Toms, ‘pet 4] Simplicter. Equivale a en absoluto, sin relacén con nada en particuler, ete *Prefeimos mantener el temino latino orginal pues es parte del vocabulario téenco tori. 45} Gta ad sersum. “Quapropter sancta coclestium essentiarum dispostiones, bus ‘ue solummodo exsistunt, et sine usu rationis int, humanave utuntur ratione, divin cipatus munere ac participatione antecellunt. Cum enim se ad imitandum Deum ellectuaiter comporiant, atque Dei principaiem similitudinem supermundialter emplantes, ad eamdem speciem suam cupiant efformar; jure merit ubeiore gaudent aticipatione, quod sint assiduae, ac semper ad anteriora, quantum fas est, divin atiscents amoris contentione extendantur, et primordial ilusrationes imma elitr liquidoque suscipiant, alque ad eas componantur, vtamque omnem habeant tualem” [De Carlesti Hierarchio, cap. 4, § 2; PG 3, 179 Al. De acierdo con la

También podría gustarte