Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
თავი 6 PDF
თავი 6 PDF
184
faqtorebis srulfasovani SerCeva. Cveni mizania vaCvenoT, ra uaryofiTi Sedegebi
miiReba im SemTxvevaSi, roca Sesafasebel regresiis gantolebaSi ar gaiTvaliswi-
neba erTi an ramdenime arsebiTi faqtori, romelic Teoriis mixedviT ganmsazRv-
rels warmoadgens Sedegobrivi y cvladisaTvis.
dasawyisSi ganvixiloT martivi SemTxveva. vTqvaT, y cvladi wrfivad damoki-
y = 0 + 1 x1 + 2 x2 + u . (6.1)
Cov( x1 , y ) Cov( x1 , 0 + 1 x1 + 2 x2 + u )
b1 = = =
Var( x1 ) Var( x1 )
Cov( x1 , 0 ) + 1Var( x1 ) + 2 Cov( x1 , x2 ) + Cov( x1 , u )
= =
Var( x1 )
Cov( x1 , x2 ) Cov( x1 , u )
= 1 + 2 + .
Var( x1 ) Var( x1 )
gaus-markovis erT-erTi pirobis Tanaxmad x1 da x2 araSemTxveviTi cvladebia da
gamonaklisi SemTxvevis garda. pirvel SemTxvevas maSin aqvs adgili, roca x2 faq-
185
cxadia, aseT pirobebSi (6.2) gantoleba sworad aris specificirebuli. meore
SemTxveva, SeiZleba iTqvas, mxolod Teoriuladaa SesaZlebeli da maSin warmoiq-
mneba, roca modelis Sesafaseblad gamoyenebul SerCevaSi Cov( x1 , x2 ) = 0 . rogorc
186
Y = XB + U , (6.4a)
sadac Z aRniSnavs n l ganzomilebis matricas, romlis elementebia z ij ; A _
marTlac, CvenTvis ukve cnobilia, rom (6.4a) tipis gantolebis mimarT umci-
res kvadratTa meTodis gamoyeneba saSualebas iZleva Sefasebuli regresiis koefi-
Bˆ = ( X T X ) −1 X T Y .
Cveni daSvebis Tanaxmad, am gamosaxulebaSi Semavali Y veqtoris mniSvneloba (6.3a)
gantolebiT aRiwereba. am garemoebis gaTvaliswineba mogvcems:
Bˆ = ( X T X ) −1 X T Y = ( X T X ) −1 X T ( XB + ZA + U ) =
= B + ( X T X ) −1 X T ZA + ( X T X ) −1 X T U .
radganac X da Z arastoxastikuri matricebia da, daSvebis Tanaxmad, E(U ) = 0 ,
amitom
E ( Bˆ ) = B + ( X T X ) −1 X T ZA .
187
n 1
S e2 = Var (e) = eT e ,
n − m −1 n − m −1
zogad SemTxvevaSi, grZeli modelis (WeSmariti modelis) SemTxveviTi wevris u2
2
Sefaseba1. es Sedegi imaze miuTiTebs, rom statistikuri testebiT, romlebSic S e
u2 nVar( x1 )(1 − r12, 2 ) , sadac r1, 2 -iT aRniSnulia x1 da x2 faqtors Soris arsebu-
li korelaciis koeficienti, maSin roca igive dispersiis mniSvneloba (6.2) mode-
1 zemoT Cven aRvniSneT, rom mokle modelis SemTxvevaSi Sefasebuli regresiis koe-
ficientebi SeiZleba gadauadgilebuli aRmoCndes X Z = 0 pirobis Sesrulebis dros.
T
188
lad SevniSnavT, rom b1 koeficientis dispersia zogadad ufro didi unda iyos
(6.1) modelSi, vidre (6.2) modelSi. aqedan gamomdinareobs, rom, roca regresiis
gantolebaSi romelime arsebiTi cvladi ar gaiTvaliswineba, maSin Sefasebuli
regresiis koeficientebis standartuli Secdomebis formulebi da maTze dafuZ-
nebuli testuri statistikebiT hipoTezebis Semowmeba zogadad arakoreqtulia.
189
red specificirebul, anu orfaqtorian wrfiv models, maSin regresiis gantolebis
yˆ = b0 + b1 x1 + b2 x2 koeficientebi daakmayofilebs pirobas E (b0 ) = −80 , E (b1 ) = 0,15 ,
E (b2 ) = 0,6 . magram Tu araswor specifikacias ganvixilavT da erT romelime amxsnel
cvlads ar gaviTvaliswinebT, maSin Sefasebuli gantolebebis koeficientebi gadaadgile-
Cov( x1 , x 2 ) 12532,47
E (b1 ) = 1 + 2 = 0,15 + 0,6 = 0,15 + 0,1158 = 0,2658,
Var( x1 ) 64912
190
a) sworad specificirebuli modelis koeficientebis Sefasebebi WeSmarit mniSvne-
2
irgvlivaa gafantuli, agreTve, narCenobiTi wevris koreqtirebuli dispersia S e .
Camnacvlebeli cvladebi
191
melSic, ekonomikuri Teoriis Tanaxmad, erT-erTi arsebiTi cvladis rolSi unda
Sediodes qveynis keTildReobis done. es ukanaskneli Zalian zogadi maCvenebelia
da mkacr da zust gazomvas ar eqvemdebareba, amitom misTvis Camnacvlebeli cvla-
dis rolSi SeiZleba aviRoT erT sulze gaangariSebuli erovnuli Semosavlis si-
dide. analogiurad, Tu romelime modelSi amxsneli cvladis saxiT unda CavrToT,
magaliTad, QqveyanaSi ganaTlebis xarisxi, romelic, aseve Zalian bundovani da ara-
mkafio maCvenebelia da zusti raodenobrivi Sesatyvisi ar gaaCnia, misTvis Camnac-
vlebel cvladad sxvadasxva situaciaSi SeiZleba gamoviyenoT mTliani Siga pro-
duqtidan ganaTlebaze gaweuli danaxarjebi, ganaTlebis sferoSi dasaqmebuli ada-
mianebis ricxovneba an erT moswavleze daxarjuli Tanxis raodenoba.
ganvixiloT ra Sedegi mosdevs WeSmarit regresiis modelSi romelime Zi-
riTadi amxsneli cvladis nacvlad Camnacvlebeli cvladis CarTvas. davuSvaT, rom
WeSmarit models Semdegi saxe aqvs
y = 0 + 1 x1 + 2 x2 + + m xm + u . (6.5)
xm = + z + , (6.8)
192
CvenTvis ucnobi parametrebia, romelTa Sefaseba SeuZlebelia, radgan (6.7)-is
marcxena mxareSi mdgari x m cvladi ucnobia. CavsvaT (6.5) gantolebaSi x m -is
yvela cvladi dakvirvebadia (arsebobs monacemebi maT Sesaxeb), ris gamoc ganto-
lebis Sefaseba SeiZleba. mtkicdeba, rom (6.9)-is mimarT umcires kvadratTa meTo-
dis gamoyeneba Semdeg Sedegebs iZleva:
a) 1 , , m−1 koeficientebis Sefasebebi Sesabamisi t statistikebiT, aseve
or, da ucnobs;
g) z cvladis koeficientis t statistika zustad iseTivea, rogoric iqne-
boda im SemTxvevaSi, gantolebaSi z -is nacvlad x m rom yofilyo CarTuli;
maSasadame, miuxedavad imisa, rom ver vafasebT x m -is koeficientis mniSvnelobas,
193
zulia, rac ufro maRalia Camnacvlebeli cvladis arasrulyofilebis xarisxi
(rac didia (6.8)-Si Semavali -s dispersia z -is dispersiasTan SedarebiT). ara-
srulyofili Camnacvlebeli cvladis gamoyeneba mxolod maSin SeiZleba CaiTvalos
gamarTlebulad, roca arsebobs varaudi, rom am gziT miRebuli gadaadgilebebi da
cdomilebebi standartul SecdomebSi ufro naklebi iqneba, vidre gveqneboda Cven-
Tvis mniSvnelovani ZiriTadi cvladis mTliani ugulebelyofis SemTxvevaSi. samwu-
xarod, am varaudis Semowmebis raime dasabuTebuli wesi ar arsebobs da Camnacvle-
beli cvladis gamoyenebis gadawyvetileba konkretuli modelis Taviseburebis
gaTvaliswinebiT subieqtur mosazrebebs efuZneba.
romelic Zalian axlos aris Teoriul analogTan ((*) modelTan), unda ganvixiloT mox-
marebis funqciad. misi b1 = 0,1361 da b2 = 0,7113 koeficientebi ekonomikurad inter-
pretirebadia – mocemuli SerCevisaTvis gamosaxaven fasiani qaRaldebidan da gankargvadi
Semosavlebidan moxmarebisadmi zRvrul midrekilebebs.
ganvixiloT ra daemarTeba mocemuli gantolebis koeficientebs da mTlianad gan-
tolebas, Tu masSi erT-erTi amxsneli cvladis nacvlad romelime arasrulyofil Camnac-
vlebels CavrTavT, romelic mWidro korelaciaSia gamotovebul amxsnel cvladTan.
amoxsna. davuSvaT, rom garkveuli mizezebis gamo CvenTvis ucnobia x1 -is mniSvne-
lobebi. aseT pirobebSi Tu models SevafasebT mxolod erTi x2 amxsneli cvladis safu-
rebs miRma imyofeba (Sinaarsidan gamomdinare es koeficienti nulsa da erTs Soris unda
imyofebodes). es swored is SemTxvevaa, roca aucilebelia x1 -isaTvis Tundac arasrul-
194
yofili Camnacvlebeli cvladis gamoyeneba. aseTi Camnacvlebeli cvladis rolSi ganvixi-
loT, magaliTad, samomxmareblo xarjebis fasebis deflatori, romlis mniSvnelobebi mo-
cxrili 6.3
i x3 i x3 i x3 i x3 i x3
1 70,6 7 77,2 13 96,5 19 139,3 25 213,6
2 71,9 8 79,4 14 100 20 149,1 26 218,9
3 72,6 9 81,4 15 105,7 21 162,5 27 225,3
4 73,7 10 84,6 16 116,3 22 179,0 28 231,3
5 74,8 11 88,4 17 125,2 23 194,5 29 235,7
6 75,9 12 92,5 18 131,7 24 206,0 30 240,4
niSnavs, rom samomxmareblo xarjebis fasebis deflatorma, x3 -ma aSkarad `ikisra” x1 -is
2
SegaxsenebT, rom rodesac gantolebaSi amxsnel cvladad mxolod erTi, x2 , cvladi
figurirebda is orgvar rols TamaSobda: asaxavda Tavis pirdapir gavlenas y -ze da,
nawilobriv mainc, iTavsebda x1 -is gavlenas.
195
xolo arasworad specificirebuli modeli ki iqneba grZeli modeli:
Y = XB + ZA + U . (6.11)
vTqvaT, (6.10)-sTvis sruldeba gaus-markovis pirobebi da U normalurad gana-
wilebul SemTxveviT sidideTa veqtoria. SeiZleba davamtkicoT, rom Tu WeSmariti
(6.10) modelis nacvlad SevafasebT grZel (6.11) models, maSin:
3Zneli ar aris SevniSnoT, rom WeSmariti (6.12) modeli SeiZleba Semdegi ekvivalen-
turi saxiT gadavweroT: y = 0 + 1 x1 + 0 x2 + u .
196
CavsvaT b1 -sa da b2 -is moyvanili gamosaxulebebis mricxvelSi y -is mniSvne-
cientebi gadauadgilebelia.
Y = X 1B1 + X 2 B2 + U , (6.13a)
1 x11 x12 y1 u1
1 x21 x22 0 y2 u
sadac X 1 = , X2 = , B1 = , B2 = 2 , Y = , U = 2 .
1
1 x x y u
n1 n2 n n
amave dros, Tu SemoviRebT aRniSvnebs
1 x11 x12
0
1 x21 x22 B1
X = ( X1 X 2 ) = , B = = 1 ,
B2
2
1 x xn 2
n1
ganvixiloT
eT e = (Y − XBˆ ) T (Y − XBˆ ) =
= (Y − X ( X T X ) −1 X T Y )T (Y − X ( X T X ) −1 X T Y ) =
197
= Y T ( I − X ( X T X ) −1 X T )( I − X ( X T X ) −1 X T )Y = Y T MY , (6.14)
sadac M = ( I − X ( X T X ) −1 X T ) simetriuli idempotenturi matricaa. am gardaqm-
(Y − X ( X T X ) −1 X T Y )T = (Y T − Y T X ( X T X ) −1 X T ) ,
eT e = Y T MY = ( X 1 B1 + U )T M ( X 1 B1 + U ) = (U T + B1T X 1T ) M ( X 1 B1 + U ) =
= U T MX 1 B1 + U T MU + B1T X 1T MX 1 B1 + B1T X 1T MU .
eT e = Y T MY = U T MU = U T U − U T X ( X T X ) −1 X T U = U T U − U T NU ,
sadac N = X ( X T X ) −1 X T . me-5 Tavis $5.7-Si Cven ukve vaCveneT, rom roca sruldeba
liswinebiT miviRebT
1 1
E ( S e2 ) = E (e T e) = (n u2 − (m + 1) u2 ) = u2 .
n − m −1 n − m −1
maSasadame, (6.12) modelis Sefasebis Sedegad miRebul regresiis koeficientebTan
2
erTad S e -is mniSvnelobac gadauadgilebeli Sefasebaa.
(6.13)-is pirobebSi igi u2 nVar( x1 )(1 − r12, 2 ) -is tolia. aqedan gamomdinareobs, rom
198
martiv situaciaSi regresiis gantolebaSi arasaWiro cvladis CarTviT gamowve-
uli efeqtianobis danakargi damokidebulia x1 da x2 faqtors Soris arsebuli
u2
D(b j ) = , (6.15)
nVar( x j )(1 − R 2j )
199
magaliTi 6.3. sworad specificirebul, anu WeSmarit modelSi damatebiTi
cvladis CarTviT gamowveuli Sedegebis ilustrirebisaTvis ganvixiloT cxril 6.1-Si da
Secdoma aRemateba swori specifikaciis (**) gantolebis Sesabamis mniSvnelobebs, rac imis
faqtobrivi dadasturebaa, rom gantolebaSi zedmeti cvladis CarTva amcirebs koefi-
cientebis Sefasebebis sizustes da zrdis maT araefeqtianobas.
200
liTad, inflaciis modelis agebisas potenciuri faqtoruli cvladebis rolSi
ekonomikuri Teoria gvTavazebs umuSevrobis dones, fulis masas, saprocento
ganakveTs, xelfasis dones, molodinebs, Sromis mwarmoeblurobas da sxva faq-
torebs. praqtikaSi faqtorebis dasabuTebisas ekonomikuri TeoriasTan erTad
mxedvelobaSi miiReba, agreTve, satatistikuri argumentebi. magram unda gvaxsov-
des, rom es ukanasknelni (statistikuri argumentebi) arasodes ar unda miviCnioT
WeSmaritebis saboloo ganmsazRvrelad, radganac yovelTvis arsebobs araswori
statistikuri daskvnebis miRebis mcire, magram araignorirebadi albaToba. ufro
metic, mxolod statistikuri testebis gamoyenebis SemTxvevaSi gamoricxuli ar
aris, rom modelSi CasarTavad rekomendacia mieces iseT regresorebsac, romleb-
Tanac Sedegobriv (asaxsnel) cvlads realurad araviTari kavSiri ar aqvs.
davuSvaT, rom ekonomikuri mosazrebidan gamomdinare winaswar SevarCieT faq-
torTa garkveuli simravle, romelTa safuZvelze unda avagoT modeli. aseT piro-
bebSi modelis specifikacia faqtorebis mimarT SeiZleba ganvaxorcieloT ori
gziT: martivi specifikaciidan rTulisaken da piriqiT zogadi specifikaciidan
kerZosaken. pirvel SemTxvevaSi viwyebT martivi modelis SefasebiT da masSi dama-
tebiT faqtorebs vrTavT iqamde, vidre modeli misaRebi ar gaxdeba koeficientebis
Sefasebebis rogorc niSnebis, aseve statistikuri mniSvnelovnebis mixedviT. meore
gza ki zogadi modelis SefasebiT iwyeba da Sesabamisi SezRudvebis da testirebis
operaciebis gamoyenebiT TandaTanobiT davdivarT Semcirebuli zomisa da sirTulis
modelze. aqve unda aRiniSnos, rom praqtikaSi xSirad modelis specifikacias viw-
yebT raime `sasurveli variantidan~, romelsac faqtorebis mocvis TvalsazrisiT
Sualedur mdgomareoba ukavia da Semdeg, erTi mxriv, vcdilobT davadginoT ram-
denad marTebulad uarvyaviT faqtorebis nawili, romlebic modelSi ar CavrTeT,
meore mxriv, vamowmebT modelSi CarTuli faqtorebidan kidev romelimes xom ar
Seesabameba regresiis nulovani koeficienti.
modelSi CasarTavi faqtoruli cvladebis SerCevis procesSi aqtiurad gamo-
iyeneba kriteriumebi, romlebic iTvaliswinebs kompromiss SerCevis monacemebTan
modelis morgebis xarisxsa da modelSi CarTul regresorebis ricxvs Soris.
erT-erTi aseTi kriteriumia CvenTvis ukve cnobili determinaciis koreqtirebuli
koeficienti, romelic Semdegi saxiT ganisazRvreba
201
n
Q (n − m − 1)
ei2 (n − m − 1)
i =1
R = 1− E
2
= 1− . (6.16)
Q (n − 1) n
( yi − y ) 2
(n − 1)
i =1
ori mimarTulebiT zemoqmedebs R 2 -ze. erTi mxriv, m -is zrda aumjobesebs mona-
cemebTan regresiis gantolebis morgebis xariss _ amcirebs narCenebis kvadratebis
n
jams, ei2 -s, da dadebiTad aisaxeba R 2 -ze. meore mxriv, m -is zrda amcirebs
i =1
202
mixedviT Sedarebis ekvivalenturia. oRond am ukanasknel SemTxvevaSi upiratesoba
minimaluria.
faqtorebis specifikaciis informaciuli kriteriumebi. statistikurad
misaRebi modelis arCeva SeiZleba ganvaxorcieloT e. w. informaciuli kriteri-
umebiT, romlebic determinaciis koreqtirebuli koeficientis msgavsad asaxaven
kompromiss monacemebTan modelis morgebis xarisxsa da morgebis procesSi gamo-
yenebuli regresorebis ricxvs Soris. am kriteriumebidan gansakuTrebiT cnobili
da farTod gamoyenebadia akaikis informaciuli kriteriumi _ AIC , romelic
SemoTavazebulia akaikis mier da Svarcis baiesuri informaciuli kriteriumi -
BIG , SemoTavazebuli Svarcis mier. pirveli maTgani mocemul konteqstSi Semdegi
formuliT ganisazRvreba
1 n 2 2(m + 1)
AIC = log ei + n ,
n i −1
(6.17)
203
$ 6.3 testireba F -statistikis gamoyenebiT
(n − m − 1) R 2
F= .
m(1 − R 2 )
gvinda aRvniSnoT, rom F statistikiT SeiZleba rogorc regresiis mTliani gan-
tolebis, iseve masSi Semavali TiToeuli faqtoris an faqtorTa jgufis statis-
tikuri mniSvnelovnebis Semowmeba.
davuSvaT, rom regresiis Sefasebuli modelisaTvis, romelSic CarTulia m
2
faqtori, determinaciis koeficienti Seadgens R m -s. am models vuwodoT sruli
R m2 −1 -iT, xolo y -is mTliani gafantulobis axsnili mniSvneloba QR( m−1) -iT. x j
204
sadac QE(m) aris y -is auxsneli gafantuloba sruli modelis pirobebSi, SeiZleba
H 0 : ( Rm*2 − Rm*2−1 ) = 0 ,
*2 *2 2 2
sadac R m da Rm −1 Sesabamisad R m -is da R m −1 -is Teoriul mniSvnelobebia. rodesac
Semowmebis ekvivalenturia. ufro metic, SeiZleba vaCvenoT, rom adgili aqvs Sem-
205
x 2 - importis moculoba (milioni aSS dolari);
x3 - realuri mTliani Sida produqti (1996 wlis fasebSi, mln. lari).
umuSevrobis done damokidebuli cvladis rolSi ganvixiloT da avagoT samfaqtori-
ani modeli, romelSic damoukidebeli cvladebia x1 , x 2 , x3 ; TiToeuli faqtorisaTvis
Tlianoba.
cxrili 6.4
i y x1 x2 x3
1 13,0 154,5 328,7 1304,4
2 11,9 163,0 438,4 1486,6
3 13,1 165,9 488,1 1548,1
4 12,5 167,8 590,3 1622,1
5 14,7 176,2 454,2 1416,1
6 13,4 171,6 527,3 1636,4
7 13,3 173,1 687,6 1742,7
8 13,8 181,7 820,8 1782,3
9 14,6 182,9 682,7 1534,7
10 12,9 188,3 887,2 1767,9
11 13,7 188,6 1023,3 1900,9
206
analogiur daskvnamde SeiZleba mivideT im SemTxvevaSic, roca regresiis koefici-
entebis statistikuri mniSvnelovnebis Sesafaseblad kerZo F -kriteriumi gamoiyeneba.
amaSi rom davrwmundeT TanmimdevrobiT SevafasoT modelSi Semavali TiToeuli faqtori.
rogorc mosalodneli iyo, Fx -is miRebuli mniSvneloba Fkr -ze naklebia ( Fkr =5,59) da,
2
207
dabolos, mesame faqtoris statistikuri mniSvnelovnebis SemowmebisaTvis cxril 6.1-
is monacemebiT avagoT orfaqtoriani modeli
yˆ = −4,5230 + 0,1193 x1 − 0,0046 x2
( iiii )
t ( −0,7685) (2,9642) (-2,229)
marTebulia toloba
208
gantolebaSi damatebiT CarTuli m − k amxsneli cvladis Sesabamisi koeficientis
nulTan erTdroul tolobas:
H 0 : k +1 = = m = 0 .
mocemuli hipoTezis alternativaa k +1 ,, m koeficientebidan Tundac erTi
maTganis nulisagan gansxvavebuloba.
rodesac nulovani hipoTeza WeSmaritia, maSin SemTxveviTi sidide
(QR( m) − QR( k ) ) (m − k )
F= , (6.23)
QE( m) (n − m − 1)
( Rm2 − Rk2 ) (m − k )
F= . (6.24)
(1 − Rm2 ) (n − m − 1)
im SemTxvevaSi Tu (6.24)-dan miRebuli F daakmayofilebs pirobas F > Fkr ,
209
sxvanairad asec CamovayaliboT: aris Tu ara mravlobiTi regresiis gantolebaSi
Semaval faqtorTa raime jgufis erToblivi amxsneli unari am jgufis calkeul
faqtorTa amxneli unaris jamis toli? saqme isaa, rom hipoTezebis Semowmebisas
zogadad ori calke aRebuli testi erTi erToblivi testis ekvivalenturi ar
aris. aqedan gamomdinare, pasuxi uaryofiTia, radganac xSir SemTxvevaSi faqtoru-
li cvladebi erTmaneTTan garkveul korelaciaSi imyofeba da, amis gamo, maTi
axsnis simZlavris dadebiTi an uaryofiTi urTierTgadafarva xdeba. calkeuli
konkretuli modelis pirobebSi SesaZlebelia, rom faqtoruli cvladebis moce-
muli simravlisTvis (zogadobis Seuzrudavad am simravlis rolSi SeiZleba
ganvixiloT xk +1 ,, xm cvladebi) sxvadasxva SesaZlo Sualeduri variantis garda
210
gaumjobeseba (GR − GU ) , romelic miiRweva SezRudvis situaciidan SezRudvis
CarTva. informacia am ori faqtoris Sesaxeb sxva sawyis monacemebTan erTad moyvanilia
cxril 6.5-Si.
cxrili 6.5
danaxarjebi dasveneba- 1,6 1,7 1,7 2 2,2 2,4 2,5 3 3,6 3,8
garTobaze (as larebSi) y
SromiTi Semosavali (as 20 25 28 34 38 45 50 55 60 70
larebSi) x1
aqtivebis porTfeli (as 4,5 2,4 3,7 7,0 10,5 0 7,5 9,8 10,7 9,9
larebSi) x 2
ojaxis jamuri asaki (wlebi) 89 68 76 92 55 77 81 63 90 84
x3
ganaTlebis jamuri 28 32 18 28 19 37 32 30 35 36
xangrZlivoba (wlebi) x4
211
yˆ = − 0,0844 + 0,0381 x1 + 0,0379 x2 + 0,0029 x3 + 0,0151 x4 .
.
(t ) ( −1,7962) (0,7859) (1,3448) (0,4722) (0,8812)
am ukanasknelisaTvis
10 10
QR( 4) = ( yˆ i - y ) 2 = 5,3726 ; QE( 4) = ( yi - yˆ i ) 2 = 0,1924 .
i =1 i =1
kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis
robas x2 = 2 + 3x3 ?
212
6. ra saerTo aqvs kriteriumebs, romlebic gamoiyeneba regresiis modelis amx-
sneli faqtorebis SerCevis procesSi? CamoTvaleT aRniSnuli kriteriumebi.
7. axseniT, rogor SeiZleba H 0 : 2 + 3 = 0 da H 0 : 2 = 3 = 0 hipoTezebis
testireba samfaqtorian modelSi.
savarjiSoebi da amocanebi
213
cxrili 6.6
eqsperi- regresiis A gantoleba regresiis B gantoleba
menti
b0 b1 R2 b0 b1 b2 b3 R2
(s.e.) (s.e.) (s.e.) (s.e.) (s.e.) (s.e.)
1 9,478 0,268 0,960 -39,137 0,168 0,361 0,131 0,965
(9.372) (0,010) (59,284) (0,054) (0,290) (0,255)
2 17,14 0,257 0,934 -96,383 0,133 0,727 0,019 0,947
(11,656) (0,013) (67,819) (0,065) (0,343) (0,302)
3 7,652 0,269 0,965 -96,761 0,172 0,622 -0,097 0,965
(8,768) (0,010) (50,748) (0,048) (0257) (0,226)
4 3,972 0,273 0,950 -36,213 0,090 0,432 0,438 0,965
(10,684) (0,012) (58,221) (0,055) (0,295) (0,259)
5 15,416 0,264 0,948 -74,945 0,168 0,553 -0,047 0,954
(10,590) (0,012) (64,665) (0,062) (0,327) (0,288)
6 11,145 0,270 0,929 -101,63 0,028 0,852 0,340 0,957
(12,729) (0,014) (64,704) (0,062) (0,328) (0,288)
7 16,161 0,266 0,959 -86,024 0,193 0,579 -0,167 0,965
(9,407) (0,010) (56,863) (0,054) (0,288) (0,253)
8 22,792 0,266 0,945 -71,855 0,141 0,612 0,031 0,955
(10,905) (0,012) (64,792) (0,062) (0,328) (0,288)
9 6,632 0,274 0,945 -207,17 0,149 1,173 -0,445 0,966
(11,270) (0,012) (51,069) (0,055) (0,291) (0,256)
10 2,105 0,281 0,948 -137,04 0,046 0,967 0,212 0,975
(11,208) (0,012) (51,069) (0,049) (0,258) (0,227)
a) regresiebis Sefasebis yvela aspeqts gaukeTeT komentari da mogveciT maTi
sruli axsna.
6.4. mocemuli gvaqvs orfaqtoriani modeli y = 0 + 1 x1 + 2 x2 + u . davuSvaT,
rom calk-calke SevafaseT y -is regresia x1 -isa da x2 -is mimarT. erT SemTxve-
vaSi determinaciis koeficientma Seadgina 0,4, meore SemTxvevaSi 0,5. niSnavs, Tu
ara es imas, rom x1 xsnis y -is dispersiis 40%-s, x2 _ 50%-s? rogori Sesaba-
misoba SeiZleba arsebobdes determinaciis mocemuli koeficientebis jamsa da ori-
ve faqtoris erTdroulad gaTvaliswinebiT Sefasebul regresiis determinaciis
koeficients Soris? pasuxi daasabuTeT.
y = β0 + β1 x1 + β2 x2 + β3 x3 + u .
davuSvaT, rom mis nacvlad SevafaseT orfaqtoriani modeli, romelic ar Seicavs
x3 cvlads. daadgineT ras udris aseT SemTxvevaSi orfaqtoriani modelis b1 da
b2 koeficientebis maTematikuri lodinebi da gadaadgilebis mniSvnelobebi.
214
6.6. ganixileba samfaqtoriani regresiuli modeli
yi = 0 + 1 xi1 + 2 xi 2 + 3 xi 3 + ui .
26 dakvirvebis safuZvelze umcires kvadratTa meTodiT am modelis Sefasebam
mogvca
a) SeamowmeT hipoTeza H 0 : 1 = 3 .
i =1 i =1
a) CamoayalibeT nulovani hipoTeza da SeamowmeT TiToeuli koeficientis mni-
Svnelovneba 5%-ian doneze;
b) gamoTvaleT determinaciis Cveulebrivi da koreqtirebuli koeficientebi
da moaxdineT gantolebis mniSvnelovnebis testireba;
g) rodesac gantolebas ori x2 da x3 cvladi moaklda, darCenili erTfaqto-
riani gantolebisaTvis QR Semcirda 96,69-mde. CamoayalibeT Sesabamisi hipoTeza
da SeamowmeT amoRebuli faqtorebis erToblivi amxsneli unari.
215