Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
I s s a s e n a r a w k i f k i e n j i n q a t a ' 1-
blat mill-barrieri. L-ewwel
k i e n e t t i t h a f f e r t r i n k a t w i l a li
kienet tissejjah il-QATGĦA.
I m b a g h a d t i t h a f f e r t r i n k a o h r a li
tiġi skorra mal-qatgħa, u
tissejjah it-TISLIBA. Tislibiet
ikun h e m m tnejn: w a h d a fkull
Baqqun - li bih kienet tinqata' f-
tarf tal-qatgha. Il-qatghat u t-
trinka. Bqaqen kien hemm erba'
tislibiet k i e n u jsiru b i l - B A G G U N tulijiet, bl-twal marioċċ ikun
Zappun - // bih kienu jimtlew II- fil-wiċċ t a l - b l a t , u t - t r i n k a t u r k i e n
qfief hames piedi u nofs.
57
t a ' m a z z a k b i r a li k i e n e t t k u n
tiżen m a t - t l e t i n r a t a l ( 2 4 k i l o )
j e w aktar. W a r a diversi daqqiet
li k i e n u j i n g h a t a w f u q l - i s p n a j j a r
b'ċertu s e n g h a , w i e h e d kien
j i s m a ' l-blata tfaqqa' u tinqata'
mal-vina tal-blat, bejn il-
Q A T G Ħ A u ż-żewġ T I S L I B I E T .
W a r a li t i n q a t a ' l - e w w e l t r a v e r s a
fil-barriera, kull t r a v e r s a oħra
jkollha ġenb m i k x u f (kif jidher
fid-disinn fil-ġenb). Il-ġenb i l -
mikxuf kien jissejjah it-
T A V L A T U R A . W a r a li t i t h a f f e r
t r i n k a u żewġ t i s l i b i e t , i l - k n i e n e r
k i e n u jithaffru n - n a h a t'isfel tat-
tavlatura, u l-proċess ikompli kif
fissirna qabel. L-ispazju vojt ta'
m a d w a r i t - t r a v e r s a , jiġifieri I-
ispazju maħluq mit-trinek, kien
jissejjah il-FOROGĦ. Wara H tinqata'l-ewwel traversa fil-barriera, kull traversa ohra
Jkoliha ġenb mikxuf H jissejjah TAVLATURA
TIPI TA' X Q U Q FIL-BLAT.
OPPJATURA: Ġeneralment
din tkun x a q q m i m d u d , i m m a S P N A R ghall-
x a q q li m a j a s a l x ' i l b o g h o d ; k n i e n e r ut-
nghidu a h n a m i n n x i tlieta s a tra versi
tlettax-il m e t r u . Ix-xaqq jista'
-^-
j k u n x i ftit g h a x - x t u r , i m m a q a t t
vertikali.
/
QIEGĦ: Qiegh ikun dejjem
x a q q m i m d u d , u jibqa' sejjer tul I S K A L P E L L I N A ghall-qllb tal-ġebel
kbir.
MTERQA
DAGĦBIEN: Bħal h o f r a j e w
g h a r fil-blat. Is-soltu jkun
vertikali u l-brama tista' t k u n
fergha ta' daghbien.
59
1
I " ^
v: Y
Disinn maghmul minn Innocenzo Camilleri fl-1976, biex ifiehem il-proċess tal-
qtugh tal-ġebel bl-ispnajjar sakemm fl-ahhar tasal biex ikollok kantun.
60
hdax-il pulzier b'xiber u k w a r t ( 1 1 " mill-hajt. P e r e s s li x - x o r o k t a l - S K A L U N A : M e t a taraġ kien g h a d u
X 13"). q a s b a k i e n u j k u n u t w a l , ġieli k i e n u jsir bil-ġebel, kull tarġa kienet
j i n q a s m u , u biex jintrifdu kien t i s s e j j a h s k a l u n a , u l-ġebla k i e n e t
K A N T U N D O B B L U : Kantun wiesa' jitqieghed travu fin-nofs li k i e n t i n q a t a ' s k o n d il-bżonn.
hdax-il pulzier. j i s s e j j a h PASTAŻ. Ġ e n e r a l m e n t ,
il-wisa' tax-xorok kien ikun ta' xiber Ċ A N G A T U R A : k i e n e t tintuża b i e x
K A N T U N SINGLU: Kantun wiesa' (11-il pulzier). lx-xorok kienu t i t q i e g h e d f l - a r t flok i l - m a d u m .
disa' putzieri. jinxtraw bil-BARKATA. B A R K A T A
kienet numru t a ' xorok t a 'lui L-IŻMARRATUR
Il-kliem "blata" u "kavall" kienu speċifikat. J e k k it-tul t a x - x r i e k i k u n
j a l l u d u b i s s g h a t - t u l ; w a q t li 'vaża", qasir, in-numru ta' xorok fil-barkata T a ' m i n j g ħ i d li q a b e l m a l - k n a t e n u
"kantun dobblu", u "kantun singlu" k i e n i k u n r e l a t t i v a m e n t kbir. M e t a ġebel iehor johorġu mill-barriera,
kienu jalludu biss ghall-hxuna. jiżdied i t - t u l t a x - x r i e k , i n - n u m r u t a ' d a w n k i e n u j i ġ u ŻMARRATI. X i
G h a l d a q s t a n t seta' jkollok "blata x o r o k fil-barkata k i e n j o n q o s . It-tul haddiem kien ikun inkarigat li,
tal-kantun" ( 9 pulzieri wisa', 1 0 tax-xorok f b a r k a t a kien ivarja m i n n permezz tal-kanal tal-imterqa,
pulzieri u k w a r t gholi, u 3 piedi u tlett ixbar s a h a m e s t i x b a r u n o f s , u iqarreb k e m m jista' jkun il-kantun
nofs tul), u seta' jkollok "kavall tal- kienu jinbieghu hekk: l e j n l - g h a m l a finali t i e g h u , b i e x
vażi" ( 1 3 - i l p u l z i e r w i s a ' , 1 0 p u l z i e r i i m b a g h a d il-ġebel k i e n j i n t n a ġ a r
u k w a r t gholi, u m i n n tnejn s a tliet Tul Barkata m i n n - N A Ġ Ġ A R fuq il-post fejn s e
piedi u nofs tul). (numru ta' xorok) jsir il-bini. In-naġġar, p e r m e z z t a l -
(bix-xiber) mannarett u r-raxketta, kien jonġor
XULLIEL: Xulliela h i b l o k k a li 16 l-uċuh k o l l h a biex jiġu lixxi u l-
għandha gholi t a ' 1 0 pulzieri u 3 15 k a n t u n ikun jista' jitqieghed f postu
k w a r t , i m m a t-tul u l - h x u n a m h u x 3 1 /4 14 fi i - b i n i .
d e t e r m i n a t i . I x - x u l l i e l k i e n jintuża Z% 13
fid-dobblu f e j n wiċċ w i e h e d b i s s 4 12 H e k k tajna ħarsa hafifa lejn
ikun jidher. 11 s e n g h a antika t a ' missirijietna ;
AVz 10 s e n g h a li H u m i n b i d l e t m h u x ftit. I t -
XRIEK: l x - x o r o k k i e n u jintużaw 4 % 9 tbatija tal-haddiem tal-barrieri,
biex isaqqfu bihom. Kienu j k u n u x i 5 8 ghall-grazzja t'Alia, naqset hafna;
tliet pulzieri h o x n i n , u t-tul k i e n 5 % 7 i m m a m'ghandna qatt ntttraskuraw
ivarja. L-itwal xriek kien d a k li 51/2 6 d i s - s e n g h a q a d i m a li m i s s i r i j i e t n a
jissejjah "tal-qasba" ( 6 piedi u kienu tant mghallmin fiha, u
ghaxar pulzieri u nofs). M e t a x - X o r o k itwal m i n n h a m e s t ixbar u g h a n d n a nżommu l - k H e m t e k n i k u l i
xorok tal-qasba kienu jintuzaw biex nofs kienu jinbieghu bil-wiehed. k i e n jintuża f i h a .
isaqqfu bihom, Mrjus kienu
jitqieghdu f u q il-KILEB. il-kileb K A P T E L L : h u xriek li j k u n e h x e n
k i e n u ġ e b e l k b i r ħ i e r e ġ 'il b a r r a m i n n 4 pulzieri. © Charles Camilferi
61
h * * « ' T u t »
11
i r * A ft
T * l KfiH TfN rt a T I h
• I
£ H A I - Kwren&ït
li-
r*r-Tftiv K f
( Vu p.»" VAjlHl*
I V J» J A ^
FO flirt
vftfldqtV TflT-TihSiR
/
4 Z*rr*W
rft f - T H I N K / i
Kf r toi
/ £c* T * 71 L P v pi A *n
i
H . T - - Ï c nr' *- n T
62