Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
1
âL$piL$—:
îuhëgcpQpe® V²$õV$, L„$kpfp bÅf, dp„X$hu,
rS>.—L$ÃR>, NyS>fps, 370 465. ap¡_—:—(—02834—) 231463
Email : gosharad@rediffmail.com
Must Visit :
http://www.pushtimarg.net
http://vallabhacharyavidyapeeth.org/
âp[àsõ\p_ :
îuhëgcpQpe® V²$õV$, L„$kpfp bÅf,
dp„X$hu—-—L$ÃR>, NyS>fps,370 465.
ap¡_—:—02834—-—231463
(khpf¡ 10 \u 1 A_¡ kp„S>¡ 4 \u 6)
dyÖL$—:
`|h}â¡k âp. gu., fpS>L$p¡V$.
2
3
4
5
6
7
âpL¹L$\_
S>ers îuhëgcpep£ S>ers Q rhÌ$g¡íhf: âcy: îudp_¹ &
`yfyjp¡ÑdíQ s¥íQ r_qv®$ô$p `yrô$`v¹$^rsf¹ S>ers &&
dlpâcy îuhëgcpQpe® Q fZ_¡ Arcâ¡ s (L$)sÒhv$i® _
(M)L$s®ìer_^p®fZ A_¡ (N)cNhëgugprQÞs_=îudv¹$cpNhsìep¿ep
k„b„^u r_ê$`Zp¡_p kyìeh[õ\s AÝee__p¡ iycpf„c Å¡ L$fhp¡ lp¡e sp¡, `p¡s¡
îudv$pQpe® Q fZrhfrQs N° Þ \kprlÐedp„ ¾$di: L r_bÞ^pÞs® N s
M N
ipõÓp\®âL$fZ, kp¡m âL$fZN°Þ\p¡ A_¡ r_bÞ^pÞsN®s cpNhsp\®âL$fZ
_p _pdp¡ rhQpfu iL$pe.
AÞe\p
L$C gugpÜpfp âcy `p¡sp_p A¥íhep®qv$ kpdÕe®_u
bpbsdp„ L$ep¡ ipõÓp\® õ\pr`s L$fhp dp„N¡ R>¡ !
L$C gugpÜpfp âcy `p¡sp_p r_v$p£j-kd lp¡hp D`fpÞs
L©$`p-v$ep-ndp-õhë`kÞsp¡rjsp_p õhcph_u bpbsdp„
L$ep¡ ipõÓp\® õ\pr`s L$fhp dp„N¡ R>¡ !
L$C gugpÜpfp âcy `p¡s¡ L$dp®sus A_¡ L$d®r_esag_p
r_epdL$ lp¡hp\u `p¡sp_¡ L$d®bÞ^_ _ lp¡hp R>sp„e gp¡L$dp„
^d®_p L$ep qv$ìe Apv$i®_¡ õ\pr`s L$fhp_u bpbsdp„ L$ep¡
ipõÓp\® õ\pr`s L$fhp dp„N¡ R>¡ !
Aphp b^p rhh¡L$p¡ Ap`Z_¡ gp^sp S> _\u. Aphp rhh¡L$ lp„rkg
L$ep® rh_p d_õhu fus¡ cNhëgugp_p„ A\®OV$_p¡ L$f_pfp D`v¡$iL$p¡ rhQpf A_¡
ìehlpf dp„ `p¡sp_u õhÃR>[Þv$sp S> gp¡L$p¡_¡ v$pMhsp lp¡e R>¡. Ap A¡L$
ArsL$ô$âv$ S> aL$s _l] bëL¡$ Arsie gÄÅS>_L$ Ap`Zp dpN®_u lL$uL$s
R>¡. ApS>¡ cNhÐõhê$` A_¡ cNhÐL$\p _¡ Ap`Z¡ aL$s ìe[¼sNs
gpc`|ÅdpV¡$ lp\¡ QX¡$g A¡L$ kõsp¡ lp\p¡ dp_u_¡ S> Ål¡fdp„ îudlpâcyÆ_p
D`v¡$ip¡_p _pd¡ ""dyMdõsurs h¼sìe„ îp¡sp L$[íQv¹$ crhóers'' A_¡
""g¡rMÞeõsurs rgrMsìe„ ¾¡$sp L$[íQv¹$ crhóers'' Þepe¡ âh(h„!)Q_ L¡$
`yõsL$p¡ âL$pris L$fu füp R>uA¡ !
îuNp¡`u_p\âcyQfZ âpL$V¹$ép¡Ðkh
rh.k„.2052 : dy„bB. Np¡õhpdu íepd d_p¡lf
11
âp¼¹L$\_
Ap`Zp ^d®ipõÓp¡dp„ L$l¡hpdp„ Apìe„y R>¡ L¡$ âÐe¡L$ b°pûZ—-—nrÓe—-
—h¥íe ÓZ F>Z—-—1.—v¡$h F>Z 2.—r`sf F>Z A_¡ 3.—F>rj F>Z kp\¡ S>Þd¡ R>¡.
v¡$h F>Z eoÜpfp, r`sf F>Z âÅ¡Ð`rÑ—-—îpÙ—-—s`®Zpqv$Üpfp Äepf¡ F>rj
F>Z h¡v$pqv$ipõÓp¡_p AÝee_—-—AÝep`_Üpfp QyL$s¡ \pe R>¡.
14
A_y¾$drZL$p
1.â`ÊQ rhh¡L$ 21-42
1. S>Ns¹ b°ûpÐdL$ R>¡ 21
2. S>Ns¹ b°û_y„ L$pe® R>¡ 21
3. b°û `p¡s¡ S> S>NÐL$sp® R>¡ 22
4. b°û S>NÐL$pfZ `Z R>¡ 22
5. s¡ ArcÞ_r_rdÑp¡`pv$p_ L$pfZ R>¡ 22
D`pv$p_L$pfZ
r_rdÑL$pfZ
6. kÐL$pfZsphpv$ 23
7. kÐL$pfZsphpv$\u rcÞ_ dpÞespAp¡ 24
AÅrshpv$ õhcphhpv$ âsuÐekdyÐ`pv$hpv$
k„Opshpv$ Apf„chpv$ rhhs®hpv$
8. `qfZpdhpv$ 26
rhL©$s`qfZpdhpv$
ArhL©$s`qfZpdhpv$
9. S>Ns¹ b°û_y„ ArhL©$s`qfZpd R>¡ 27
10. S>Ns¹ kÐe R>¡ 28
11. ÅNrsL$ hõsyAp¡_p¡ Acph k„ch¡ L¡$ _l] ? 29
AÐeÞspcph
âpNcph
AÞep¡Þepcph
12. Acph _l] `Z rsfp¡cph 31
13. Qsyrh®^ Acphp¡_y„ r_fpL$fZ 32
AÐeÞspcph_y„ r_fpL$fZ
âpNcph-âÝh„kpcph_y„ r_fpL$fZ
AÞep¡Þepcph_y„ r_fpL$fZ
14. DÐ`rÑ _l] Aprhcp®h 35
AkÐL$pe®hpv$-DÐ`rÑ
kÐL$pe®hpv$-Aprhcp®h
15. ìepdp¡rlL$p dpep 38
16. dpep_p„ L$pep£ 38
ApÃR>pqv$L$p
15
AÞe\pâsursl¡syc|sp
17. ìepdp¡l__u âr¾$ep 39
18. rhjesp 40
19. S>Ns¹ A_¡ k„kpf 41
2. Æh rhh¡L$ 43-59
1. Æhk©rô$_y„ âep¡S>_ 43
2. Æhp¡_p¡ Aprhcp®h 43
3. ìeyÃQfZ ¼ep„ ? 43
4. S>X$ S>Ns¹ —b°ûL$pe® —`Z —ÆhpÐdp —b°ûp„i —S> 44
5. Æh AÏê$` R>¡ 44
6. ÆhpÐdp —A_¡ —S>X$S>Ns¹ —b°û\u —ArcÞ_ —R>¡ 45
7. c¡v$krlóÏ Ac¡v$ 45
8. spv$pÐçe 46
9. Ap_Þv$p„i_p¡ rsfp¡cph 46
10. hfZ 48
11. `„Q`hp® ArhÛp_p¡ k„b„^ 49
AÞs:L$fZpÝepk
âpZpÝepk
B[ÞÖepÝepk
v¡$lpÝepk
õhê$`rhõd©rs
12. v¡$l_u âp[às 51
k|ÿdv¡$l
õ\|mv¡$l
13. `„Q`hp® rhÛp 52
h¥fpÁe-kp„¿e-ep¡N-s`-c[¼s
14. ÆhpÐdpAp¡_u ÓZ Ahõ\pAp¡ 52
iyÙ
bÙ/k„kpfu
dy¼s
15. ÆhpÐdp_p¡ kpnpÐL$pf 53
16. Æhp¡_p„ NyZp¡ 54
16
`qfdpZ-k„¿ep-`©\¼Ðh-v¥$riL$`fÐhp`fÐh-q¾$epkpdÕe®
âpZ^pfZâeÐ_-õhà_âL$piL$Ðh-gp¥qL$L¡$[ÞÖepN°püÐh
rhkr`®Q¥sÞe-ìep`L$Ðh
17. Æhp¡_p„ âL$pf 55
1. v¥$hu
A$. `yrô$Æh
L$. iyÙ`yrô$ M.`yrô$`yrô$
N. dep®v$p`yrô$ N. âhpl`yrô$
Ap. dep®v$pÆh
2. Apkyfu
18. dy[¼s_p„ b¡ âL$pfp¡ 57
ÆhÞdy[¼s
rhv¡$ldy[¼s
19. dyL¹$Ðer^L$pfu v¥$hu Æhp¡_p„ b¡ âL$pfp¡ 57
`yrô$Æh_u dy[¼s
dep®v$pÆh_u dy[¼s
20. dy[¼s_p„ rhrh^ âL$pfp¡ 58
21. Apkyfu Æhp¡_u dy[¼s 58
20
1. â`„Qrhh¡L$
S>Ns¹ L¡$ â`„Q A¡ `fdpÐdpÜpfp r_rd®s A¡L$ ¾$uX$p„NZ R>¡. Ap
¾$uX$p„NZdp„ v$f¡L$ ÆhpÐdpA¡ `fdpÐdp_p k„L¡$s dyS>b `p¡s-`p¡sp_p¡ v$ph
M¡ghp_p¡ R>¡. AÃR>p M¡gpX$udpV¡$ A¡ S>ê$fu lp¡e R>¡ L¡$ A¡ `p¡sp_p ¾$uX$põ\m_¡
Qp¡d¡f\u `|Z®`Z¡ ÅZu-kdÆ g¡. ¾$uX$põ\m_¡ ÅZu-kdÆ g¡hp R>sp„
M¡gpX$u Ðep„ ky^u kam \C iL$sp¡ _\u L¡$ Äep„ ky^u s¡ `p¡sp_¡ ¾$uX$põ\m_p
õhê$` L¡$ õhcph _¡ A_yê$` b_phu_¡ `p¡sp_p¡ v$ph _ M¡g¡. Ap\u v$f¡L$
ÆhpÐdpdpV¡$ A¡ S>ê$fu lp¡e R>¡ L¡$ s¡ S>Ns¹_p sp[ÒhL$ õhê$`_¡ ÅZ¡ A_¡ s¡
õhê$`_p A_yê$` `p¡sp_u Æh_kp^_p_¡ ApL$pf Ap`¡.
S>Ns¹ b°ûpÐdL$ R>¡ :
ipõÓdp„ b°û_p õhê$`_y„ r_ê$`Z k[ÃQv$p_„v$pÐdL$ sÒh sfuL¡$
L$fhpdp„ Apìey„ R>¡. ks¹ + rQs¹ + Ap_„v$ = k[ÃQv$p_„v$. b°û Äepf¡ S>Ns¹_¡
âL$V$ L$fhp_u BÃR>p L$f¡ R>¡ Ðepf¡ `p¡sp_p "ks¹' _pdL$ NyZ^d® hX¡$ `p¡s¡ S>
S>Nv¹$ê$`¡ `qfZd¡ R>¡. Ap\u S>, kp¡_p_p b_¡gp Of¡Zp„ S>¡d kyhZp®ÐdL$ lp¡e
R>¡, dpV$u_p b_¡gp fdL$X$p„ S>¡d d©v$pÐdL$ lp¡e R>¡ s¡d, b°û `p¡s¡ S> S>Nv¹$ê$`¡
`qfZdsy„ lp¡hp\u s\p S>Ns¹_p kh® `v$p\p£dp„ Ap¡sâp¡s L¡$ A¡L$d¡L$ \C_¡ fl¡sy„
lp¡hp\u, ipõÓp¡dp„ S>Ns¹_y„ hZ®_ b°ûpÐdL$ sfuL¡$ L$fhpdp„ Apìey„ R>¡. `©Õhu
S>m s¡S> hpey A_¡ ApL$pi ê$`u `p„Q dlpc|sp¡\u OX$pe¡g lp¡hp_¡ L$pfZ¡
S>Ns¹_¡ S> "â`„Q' `Z L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
Ap_¡ S> Å¡ sL®$ipõÓue cpjpdp„ L$l¡hpdp„ Aph¡ sp¡ A¡d L$lu iL$pe
L¡$ L$p¡C `Z hõsy_u DÐ`rÑ_p„ dy¿eÐh¡ b¡ L$pfZp¡ lp¡e R>¡ :
1. D`pv$p_L$pfZ
2. r_rdÑL$pfZ
D`pv$p_ L$pfZ : S>¡ L$pfZ `p¡sp_p L$pe®\u Sy>v$p `X$ép rh_p L$pe®_p ê$`dp„
`qfZdu S>sy„ lp¡e s¡hp L$pfZ_¡ "D`pv$p_L$pfZ' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. v$p.s.
dpV$u A¡L$ A¡hy„ Öìe R>¡ L¡$ S>¡_¡ OpV$ Ap`u_¡ OX$p¡ b_phhpdp„ Aph¡ R>¡. OX$p_p
ê$`dp„ OX$pe¡gu dpV$u_¡ OX$p\u Sy>v$u `pX$u iL$psu _\u. Ap L$pfZ¡ S> dpV$u_¡
OX$p_y„ "D`pv$p_L$pfZ' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
22
r_rdÑ L$pfZ : D`pv$p_L$pfZ rkhpe_p L$pe®_u DÐ`rÑdp„ klpeL$ \sp„
L$pfZp¡_¡ "r_rdÑL$pfZ' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. v$p.s. QpL$X$p¡ v„$X$p¡ `pZu hN¡f¡.
QpL$X$p¡ v„$X$p¡ `pZu hN¡f¡ dpV$gp_p„ r_dp®Zdp„ klpeê$` \_pfp `v$p\p£ R>¡. Ap\u
Ap `v$p\p£_¡ dpV$gp_p "r_rdÑL$pfZ' L¡$ "L$fZ' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
kpdpÞe fus¡ L$p¡C `Z L$pe®_p D`pv$p_L$pfZ s\p r_rdÑL$pfZ
AgN-AgN lp¡e R>¡. S>Ns¹_p qL$õkpdp„, `fÞsy, D`pv$p_ A_¡ r_rdÑ
L$pfZ AgN-AgN _\u. b°û S> S>Ns¹_y„ D`pv$p_L$pfZ R>¡ A_¡ b°û S>
S>Ns¹_y„ r_rdÑL$pfZ `Z R>¡. kfm cpjpdp„ L$l¡h„y lp¡e sp¡ S>¡ dpV$u\u S>Ns¹_y„
r_dp®Z \pe R>¡ s¡ dpV$u `Z b°û S> R>¡; A_¡ dpV$u_¡ OpV$ Ap`hpdp„ klpeL$
\_pfp `pZu QpL$X$p¡ v„$X$p¡ hN¡f¡ `v$p\p£ê$` `Z `p¡s¡ b°û S> R>¡. A\p®s¹ S>¡
Öìe\u S>Ns¹ b_¡ R>¡ s¡ `Z b°û S> R>¡ A_¡ S>Ns¹_p r_dp®Zdp„ klpeL$
\_pfp âL©$rs `yê$j L$pg L$d® õhcph hN¡f¡ sÒhp¡ `Z `p¡s¡ b°û S> b_¡ R>¡.
Ap\u S> b°û_¡ S>Ns¹_y„ "ArcÞ_-r_rdÑp¡`pv$p_-L$pfZ' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
A¡V$g¡ L¡$ S>Ns¹_y„ r_rdÑ A_¡ D`pv$p_ L$pfZ A¡L$-A[v¹$h$sue b°û S> R>¡.
kÐL$pfZsphpv$ :
L$pfZ_u bpbsdp„ b¡ âL$pf_p hpv$p¡ âQrgs R>¡. AkÐL$pfZsphpv$
A_¡ kÐL$pfZsphpv$. AkÐL$pfZsphpqv$Ap¡_y„ dp_hy„ R>¡ L¡$ buS>_p¡ _pi A¡ S>
A„Ly$f_u DÐ`rÑ_„y L$pfZ b_¡ R>¡. dpV$u_p t`X$_p¡ _pi S> dpV$gp_u DÐ`rÑ_y„
L$pfZ lp¡e R>¡. sg_p¡ _pi S> s¡g_u DÐ`rÑ_y„ L$pfZ b_¡ R>¡. Apd D`fp¡¼s
b^p S> ×óV$pÞsp¡dp„ `|h® hõsy_p¡ _pi Acph L¡$ AkÑp S> `pR>m\u âL$V$ \su
hõsy_y„ L$pfZ b_su v¡$Mpe R>¡. Ap `f\u AkÐL$pfZsphpv$u rQÞsL$p¡_y„ dp_hy„
R>¡ L¡$ Acph _pi L¡$ AkÑp S> DÐ`Þ_ \_pf hõsy_y„ L$pfZ lp¡e R>¡. Ap
rkÙpÞs_¡ "AkÐL$pfZsphpv$' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. îuhëgcpQpe®A¡ `p¡sp_p
dsdp„ AkÐL$pfZsphpv$_¡ dpÞesp _\u Ap`u. îuhëgcpQpe®_y„ L$l¡hy„ R>¡ L¡$
Aks¹ hõsydp„ L$pfZspê$` ^d® flu S> iL$sp¡ _\u. Ap\u Aks¹ hõsy L$p¡C_y„
`Z L$pfZ b_u S> _\u iL$su. Ap bpbs_¡ \p¡X$u kfm cpjpdp„ kdÆA¡.
`qfZpdhpv$ :
Ap`Z_¡ Å¡ L$p¡C rQÓ b_phhy„ lp¡e sp¡ s¡_p dpV¡$ A_¡L$ `|h®
s¥epfuAp¡ L$fhu `X$su lp¡e R>¡. v$p.s. L$pNm/L¡$_hpk `¡[Þkg f„N `pZu hN¡f¡
A¡L$W$p L$fhp, `¡[ÞkghX¡$ âp\rdL$ rQÓ b_phhy„, f„N_y„ rdîZ s¥epf L$fhy„,
rQÓdp„ f„N `|fhp hN¡f¡. Aphu b^u âr¾$epAp¡ `|Z® \sp„ `qfZpdõhê$`¡ rQÓ
âL$V$ \pe R>¡. Ap\u A¡d L$lu iL$pe R>¡ L¡$ L$pNm/L¡$_hpk `¡[Þkg f„N hN¡f¡
rQÓ_u `|hp®hõ\p L¡$ `|h®rkÙ L$pfZp¡ R>¡ Äepf¡ L¡$ rQÓ s¡d_u DÑfphõ\p L¡$
`pR>m\u âL$V$ \sy„ A¡L$ `qfZpd R>¡. `qfZpdhpqv$Ap¡_p¡ rkÙpÞs R>¡ L¡$ L$pfZ
A_¡ L$pe® A¡ A¡L$ fus¡ Å¡sp„ hõsy_u b¡ Ahõ\pAp¡ R>¡. v$p.s. bpm`Z qL$ip¡f
eyhp âp¥Y$ hN¡f¡ Ahõ\pAp¡ d_yóe_u lp¡e R>¡. Ahõ\pAp¡ bv$gpsu lp¡e R>¡.
Ahõ\p âdpZ¡ _hp¡-_hp¡ d_yóe S>_dsp¡ _\u lp¡sp¡. d_yóe L¡$ S>¡ bpmL$
lsp¡ s¡ S> qL$ip¡f b_sp¡ lp¡e R>¡. qL$ip¡f d_yóe S> eyhp_ b_¡ R>¡. s¡ S> âdpZ¡
L$pfZ S> ¼épf¡L$ L$pe®ê$` ^pfZ L$fsy„ lp¡e R>¡. _|s_ L$p¡B hõsy DÐ`Þ_ \su _\u
L¡$ S>¡hu Þepeds_u dpÞesp R>¡. lh¡ L$pfZ S> Å¡ L$pe®ê$`¡ âL$V$ \sy„ lp¡e R>¡ sp¡
L$pe® AkÐe/rdÕep lp¡C S> L¡$hu fus¡ iL¡$ ! Ap\u L$pe® kÐe S> lp¡e R>¡. S>Ns¹
`Z kh®L$pfZê$` Aìe¼s âL©$rsdp„\u ìe¼s \e¡g L$pe® L¡$ `qfZpd R>¡. Aphu
dlrj® L$r`g_p kp„¿eds_u dpÞesp R>¡.
1. rhL©$s `qfZpd
2. ArhL©$s `qfZpd
2. âpNcph : hõsy Äep„ ky^u DÐ`Þ_ \su _\u Ðep„ ky^u s¡_p¡ Acph lp¡e
R>¡. Ap\u hõsy_u DÐ`rÑ `|h£_p Acph_¡ hõsy_p¡ "âpNcph' L$l¡hpdp„ Aph¡
R>¡. v$p.s. M¡X|$s¡ M¡sfdp„ buS> hphu v$u^p lp¡e `fÞsy Äep„ ky^u R>p¡X$ ENu
S>sp _\u Ðep„ ky^u R>p¡X$_p¡ S>¡ Acph lp¡e R>¡, s¡_¡ "R>p¡X$_p¡ âpNcph'
L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. âpL¹$ + Acph = âpNcph. "âpL¹$' A¡V$g¡ `l¡gp„; s¡\u
DÐ`rÑ `l¡gp„ fl¡_pfp¡ Acph s¡ âpNcph.
3. âÝh„kpcph : "âÝh„k' A¡V$g¡ _pi. hõsy_p¡ _pi \ep `R>u S>¡ Acph
\sp¡ lp¡e s¡_¡ hõsy_p¡ "âÝh„kpcph' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
Ap`Z¡ `|h£ Å¡C Nep L¡$ k©[óV$_y„ âpL$V$é `p¡sp_u Aprhcp®h s\p
rsfp¡cph _u i[¼sAp¡\u b°û L$f¡ R>¡. Þepeds_p Acphhpv$_p r_fpL$fZdp„
34
Ap`Z¡ b°û_u rsfp¡cphi[¼s_y„ õhê$` kdÄép. lh¡ b°û_u
Aprhcp®hi[¼s_¡ `Z kdS>hp_p¡ âepk L$fuA¡.
DÐ`rÑ _l] `Z Aprhcp®h :
Þepeds_p Acph_p rkÙpÞs_¡ _ õhuL$pfu_¡ hpëgc dsdp„
Aprhcp®h-rsfp¡cph_p¡ ipõÓue rkÙpÞs õhuL$pfhpdp„ Apìep¡ R>¡. s¡ S>
âdpZ¡ hpëgcds Þepeds_p DÐ`rÑ-rh_pi_p rkÙpÞs_p¡ `Z AõhuL$pf
Aprhcp®h-rsfp¡cph_p rkÙpÞs_p Ap^pf¡ S> L$f¡ R>¡. Þepeds DÐ`rÑ-
_pi_p rkÙpÞsdp„ dp_¡ R>¡ L$pfZ L¡$ s¡Ap¡A¡ AkÐL$pe®hpv$ õhuL$pep£ R>¡. s¡\u
rh`fus hp‰c ds Aprhcp®h-rsfp¡cph_p rkÙpÞsdp„ dp_¡ R>¡ L$pfZ L¡$
ApQpe®QfZ¡ kÐL$pe®hpv$_p¡ õhuL$pf L$ep£ R>¡. AkÐL$pe®hpv$ A_¡ kÐL$pe®hpv$ _p
`qfQe rh_p DÐ`rÑ s¡d S> Aprhcp®h hÃQ¡ fl¡gp c¡v$_p¡ ¿epg _l] Aphu
iL¡$. Ap\u, Ap bÞ_¡ hpv$p¡_p Ap^pf¡ Ap`Z¡ DÐ`rÑ A_¡ Aprhcp®h _p
rkÙpÞsp¡_p¡ `qfQe ¾$di: d¡mhuA¡ :
S>Ns¹ b°û_y„ L$pe® R>¡ A_¡ b°ûpÐdL$ R>¡ Ap hps_¡ kdÄep `R>u
L¡$V$guL$ i„L$pAp¡ Dv¹$c$h¡ R>¡. A¡ i„L$pAp¡ _uQ¡ dyS>b R>¡ :
b°û A_Þs R>¡ A_¡ A¡_p kh® ^dp£ Agp¥qL$L$ R>¡.
Ap\u b°ûdp„ DÐ`rÑ-_pi, syÃR>sp c¡v$ kpfp`Ï„-
Mfpb`Ï„ dpfy„-spfy„ hN¡f¡ gp¥qL$L$ NyZp¡ lp¡sp _\u. s¡ R>sp„e
b°ûpÐdL$ S>Ns¹dp„ D`fp¡¼s gp¥qL$L$ NyZp¡_u A_yc|rs ip
L$pfZ¡ \pe R>¡ ?
hmu, kp¡_p_p Apc|jZp¡ S>¡d kyhZp®ÐdL$ v¡$MpC
Aph¡ R>¡ s¡d b°û S>Ns¹ê$`¡ bÞey„ lp¡hp R>sp„ S>Ns¹
b°ûpÐdL$ ip L$pfZ¡ v¡$Mpsy„ _\u ?
dpep_p L$pep£ :
"ìepdp¡l' A¡V$g¡ Aop_ L¡$ c°dZp. dpep Æhp¡_¡ Aop_ê$`u
AphfZ\u Y$p„L$u_¡ c°rds L$f¡ R>¡, Ap\u dpep_¡ "ìepdp¡rlL$p' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
dpep `p¡sp_y„ L$pe® b¡ fus¡ L$f¡ R>¡. â\d sp¡ s¡ Æhp¡_¡ hõsy_p kpQp õhê$`_y„
op_ \hp v¡$su _\u. hõsy_p kpQp õhê$`_y„ ApÃR>pv$_ L$fu v¡$ R>¡. buSy>„ S>¡ hõsy
`p¡s¡ S>¡hu R>¡ s¡_¡ s¡_p\u Sy>v$u fus¡ v¡$MpX¡$ R>¡; A¡V$g¡ hõsy_p kpQp õhê$`_¡
ApÃR>pqv$s L$ep® `R>u s¡_p¡ AÞe\p Apcpk L¡$ âsurs L$fph¡ R>¡. Ap\u dpep_¡
b¡ âL$pf_p âcphp¡ DÐ`Þ_ L$f_pfu dp_hpdp„ Aphu R>¡ :
1. ApÃR>pqv$L$p
2. AÞe\pâsursl¡syc|sp
38
ApÃR>pqv$L$p : dpep_y„ â\d L$pe® lp¡e R>¡ : Æhp¡_u byrÙ_y„ ApÃR>pv$_
L$fhp_y„. ApÃR>pv$_ L$fhy„ A¡V$g¡ Y$p„L$u v¡$hy„. cNhp_¹ Æhp¡_u byrÙ_¡ dpepv¹$hpfp
A¡hu fus¡ Y$p„L$u v¡$ R>¡ L¡$ S>¡\u Æhp¡_¡ S>Ns¹ b°û hN¡f¡_p hpõsrhL$ õhê$`_y„ op_
flu S>sy„ _\u. Æh Aop_u b_u Åe R>¡.
dpep_p bÞ_¡ L$pep£_¡ kdÄep `R>u dpep `p¡sp_y„ L$pe® L$ep âL$pf¡ L$f¡
R>¡ s¡ âr¾$ep_p¡ rhQpf lh¡ âpk„rNL$ b_¡ R>¡.
ìepdp¡l__u âr¾$ep :
1. kh®â\d dpep Æh_u byrÙ_¡ Aop_\u Y$p„L$u v¡$ R>¡.
2. Ðepf bpv$ S>Ns¹_p rhjep¡(hõsy)_p kdp_ dpreL$
rhjep¡_¡ Æh_u byrÙdp„ DÐ`Þ_ L$f¡ R>¡.
rhjesp :
byrÙdp„ DÐ`Þ_ \e¡gp dpreL$ rhjep¡_¡ "rhjesp' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
S>Ns¹dp„ fl¡gp `v$p\p£ L¡$ S>¡_y„ op_ B[ÞÖep¡ hX¡$ Ap`Z_¡ \pe R>¡, s¡Ap¡_¡
B[ÞÖeop__p rhje lp¡hp_¡ L$pfZ¡, "rhje' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. dpep_¡ L$pfZ¡
Æh_u byrÙdp„ rhjesp (=S>Ns¹_p rhjep¡ S>¡hpS> dpreL$ rhjep¡)_y„ kS>®_
L$fu_¡ s¡ rhjesp_p¡ ân¡` S>Ns¹_p rhjep¡D`f L$f¡ R>¡. Ap L$pfZ¡ Å¡_pf_¡
S>Ns¹_p rhjep¡_p¡ iyÙ A_ych \hp_¡ W¡$L$pZ¡ rhjesp-rdrîs rhje_p¡
A_ych \hp gpN¡ R>¡. Ap A_ychdp„ rhje_p¡ A_ych sp¡ e\p\® S> lp¡e R>¡
`fÞsy rhjesp_p¡ A_ych dpepS>Þe lp¡hp\u AkÐe lp¡e R>¡. v$p.s. azv$fX$u
afsp dpZk_¡ Apk-`pk_u b^u [õ\f hõsyAp¡ Np¡m-Np¡m afsu v¡$Mpsu
lp¡e R>¡. Ap A_ychdp„ Apk-`pk fl¡g V¡$bg Myfiu v$uhpg hN¡f¡ hõsyAp¡_p
f„N ApL$pf v|$fu hN¡f¡_p¡ A_ych sp¡ e\p\® S> lp¡e R>¡ `fÞsy s¡ hõsyAp¡_y„
Np¡m-Np¡m afsy„ v¡$Mphy„ AhpõsrhL$ lp¡e R>¡. Ap S> âL$pf¡ S>Ns¹_p V¡$bg
Myfiu Of `qfhpf kç`rÑ hN¡f¡ S>¡ `Z L$p¡C rhjep¡_p¡ A_ych Ap`Z_¡
40
\sp¡ lp¡e R>¡ s¡ A_ych sp¡ e\p\® S> lp¡e R>¡ `fÞsy Ap A_ych_u kp\p¡-kp\
V¡$bg DÐ`Þ_ \ey„, V¡$bg _ô$ \ey„, V¡$bg kpê„$ R>¡, V¡$bg Mfpb R>¡ hN¡f¡_p¡ S>¡
A_ych \pe R>¡ s¡ dpepS>Þe L¡$ rhjespê$` lp¡hp_¡ L$pfZ¡ AhpõsrhL$-
AkÐe lp¡e R>¡. Ap\u rhjesp_p¡ A_ych A¡ Ap`Zp¡ c°d lp¡e R>¡.
Al] A¡L$ hps Mpk Ýep_dp„ fpMhu Å¡CA¡ L¡$ dpep Æh_u
byrÙdp„S> rhjesp_¡ DÐ`Þ_ L$fsu lp¡e R>¡. S>Ns¹_p rhjep¡ kp\¡ dpep L$p¡C
`Z âL$pf_u R>¡X$-R>pX$ L$fsu _\u. L$pfZ L¡$ S>Ns¹ sp¡ b°û¡ b_pìey„ lp¡e R>¡.
Ap\u S> rhje_u dpÓ A_yc|rs S> AhpõsrhL$ê$`¡ \su lp¡e R>¡. dpep_p
^dp£ Æh_u dpÓ byrÙ_¡ S> âcprhs L$fsp lp¡e R>¡ s¡ ^dp£ rhje-S>Ns¹dp„
âh¡isp _ lp¡hp\u S>Ns¹ AhpõsrhL$ \C S>sy„ _\u.
Mf¡Mf Å¡sp„ sp¡ ipõÓdp„ L$p¡C `Z Ås_p¡ rhfp¡^pcpk R>¡ S> _l].
s¡d R>sp„ S>¡ rhfp¡^pcpk Ap`Z_¡ S>Zpe R>¡ s¡_y„ L$pfZ S>Ns¹ A_¡ k„kpf _¡
A¡L$ kdÆ b¡khp_u Nçcuf c|g R>¡. S>Ns¹ A_¡ k„kpf A¡ bÞ_¡ AgN-
AgN hõsy R>¡.
rhi¡j hp„Q_dpV¡$ :
1.îugpgycV¹$V$Æ-rhfrQs "âd¡efÐ_pZ®h' _pdL$ N°Þ\dp„_p¡ â\d
"â`„Qrhh¡L$'.
2.îudlpâcy Æ -rhfrQs "sÒhp\® v $u`r_bÞ^' N° Þ \_y „ â\d
"ipõÓp\®âL$fZ'.
3.Np¡õhpdu îu`yfyjp¡ÑdÆ-rhfrQs "k©rô$c¡v$hpv$'.
4.Np¡õhpdu îu`yfyjp¡ÑdÆ-rhfrQs "Aprhcp®h- rsfp¡cphhpv$'.
5.Np¡õhpdu îu`yfyjp¡ÑdÆ-rhfrQs "âõ\p_fÐ_pL$f'.
6.Np¡õhpdu îuíepdd_p¡lfÆ-rhfrQs _hu_ âL$pris "b°ûk|ÓpÏcpóe'
â\d M„X$_u âõsph_p.
***
42
2. Æhrhh¡L$
Æhk©rô$_y„ âep¡S>_ :
S>Ns¹ A¡ b°û_u AQ¡s_ k©rô$ R>¡. b°û_u gugpdp„ S>Ns¹_y„ õ\p_
A¡L$ ¾$uX$p„NZ L¡$ f„Nd„Q kdp_ R>¡. f„Nd„Q lp¡e `Z Arc_¡sp _ lp¡e sp¡ _pV$L$
cS>hu iL$psy„ _\u. s¡ S> âdpZ¡ ¾$uX$p„NZ lp¡e `Z ¾$uX$p L$f_pf M¡gpX$u _
lp¡e sp¡ ¾$uX$p `Z \C iL$su _\u. L$gpL$pf L¡$ M¡gpX$u rh_p f„Nd„Q L¡$ ¾$uX$p„NZ
r_Æ®h r_[ó¾$e A_¡ r_f\®L$ b_u S>sy„ lp¡e R>¡. s¡ S> âdpZ¡ k©rô$dp„ Å¡ Æhp¡
_ lp¡s sp¡ k©rô$ `Z r_Æ®h A_¡ r_[ó¾$e b_u Ås. gugp kçch _ fl¡s.
b°û afu A¡L$pL$u S>¡hp¡ S> flu Ås. R>s¡ k©rô$A¡ `Z ¾$uX$p_p¡ Ap_Þv$ gC _
iL$s. ¾$uX$pdpV¡$ M¡gpqX$Ap¡ S>ê$fu lp¡e R>¡. _pV$L$dpV¡$ Arc_¡sp S>ê$fu lp¡e R>¡.
s¡ S> âdpZ¡ Ap S>X$ k©rô$D`f ¾$uX$p L$fhpdpV¡$ Æhp¡_¡ âL$V$ L$fhp S>ê$fu lsp.
Ap S> L$pfZ R>¡ L¡$ b°û¡ S>X$_u kp\p¡-kp\ Æhp¡_¡ `Z âL$V$ L$ep® R>¡.
Æhp¡_p¡ Aprhcp®h :
k[ÃQv$p_Þv$ b°û_p ks¹ A_¡ rQv¹$ A„ip¡hX¡$ Æh_p¡ Aprhcp®h \pe
R>¡. Ap Aprhcp®h_u âr¾$ep_¡ hZ®hsp„ D`r_jv$¹dp„ L$l¡hpey„ R>¡ : ""lz„ A¡L$
A_¡L$ \C ÅJ.'' A¡hp âL$pf_u blzch_¡ÃR>p \sp„ A[Á_dp„\u S>¡d Ak„¿e
sZMpAp¡ Tfsp„ lp¡e R>¡, s¡d b°ûdp„\u Ak„¿e A„iê$` S>X$-Æhp¡ âL$V$ \ep
R>¡. Apd b°û `p¡s¡ S> Æhê$`¡ b_sp¡ lp¡hp\u Æh `Z S>Ns¹_u dpaL$
b°ûpÐdL$ A_¡ b°ûdp„\u ìeyÃQqfs \e¡g b°û_p¡ A„i R>¡.
ìeyÃQfZ ¼ep„ ?
b°ûdp„\u Æh_p âL$V$ \hp_u âr¾$ep A¡d kdÅhhpdp„ Aphu R>¡ L¡$
S>¡d A[Á_dp„\u sZMp blpf Tfsp lp¡e s¡d b°ûdp„\u `Z Ak„¿e Æhp¡
R|>V$p `X¡$ R>¡. Ap âr¾$ep_p¡ rhQpf L$fsp„ õhpcprhL$ fus¡ âí_ \B iL¡$ L¡$ b°û Å¡
ìep`L$ lp¡e sp¡ Æhp¡ s¡dp„\u Äep„ R|>V$p `X$u_¡ blpf Aphu iL¡$ A¡hy„
Ab°ûpÐdL$ õ\p_ L$ey„ lp¡B iL¡$ ?
S>X$S>Ns¹ A_¡ ÆhpÐdp A¡ A¡L$ S> sÒh¡ ^pfZ L$f¡gp b¡ ê$`p¡ R>¡.
k[ÃQv$p_Þv$ b°û Äepf¡ `p¡sp_p rQs¹ A_¡ Ap_„v$ NyZ^dp£_¡ rsfp¡rls L$fu_¡
L¡$hm ks¹ NyZ^d®_¡ A_¡L$ A„ip¡_p ê$`dp„ âL$V$ L$f¡ R>¡, Ðepf¡ b°û_p s¡ âL$V$
kv„$ip¡_¡ "S>X$S>Ns¹' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. s¡ S> âdpZ¡ b°û Äepf¡ `p¡sp_p
Ap_„v$ NyZ^d®_¡ rsfp¡rls L$fu_¡ ks¹-rQs¹ NyZ^dp£_¡ ANrZs A„ip¡_p
ê$`dp„ âL$V$ L$f¡ R>¡ Ðepf¡ b°û_p s¡hp rQv„$ip¡_¡ "ÆhpÐdp' L¡$ "Q¥sÞe' L$l¡hpdp„
Aph¡ R>¡. Apd Ap`Z¡ õ`ô$ê$`\u Å¡C iL$uA¡ R>uA¡ L¡$ S>¡d kp¡_pdp„\u Å¡
h]V$u lpf b„NX$u Tp„Tf hN¡f¡ A_¡L$ Apc|jZp¡ b_phhpdp„ Aph¡ sp¡ h]V$u lpf L¡$
b„NX$u_y„ sÒh L$p„C bv$gpC S>sy„ _\u. s¡d S> b°û¡ `p¡s¡ S> S>X$S>Ns¹ s\p
ÆhpÐdpAp¡ _p A_¡L$ ê$`p¡ õh¡ÃR>ep ^pfZ L$ep® lp¡hp\u sÒh sp¡ A¡L$ b°û S>
fl¡, s¡ A¡L$ õhpcprhL$ sÕe R>¡. ApV$gu hps kdÄep `R>u Ap`Z¡ lh¡ kdÆ
iL$uiy„ L¡$ S>¡d kyhZ®_p b_¡gp Apc|jZp¡ kyhZ®\u rcÞ_ _\u lp¡sp„ s¡d
b°û\u S> b_¡gp S>Ns¹-Æh `Z b°û\u rcÞ_ _\u S>.
c¡v$krlóÏ Ac¡v$ :
S>X$-Æh A_¡ b°û hÃQ¡_p¡ Ac¡v$kçbÞ^ c¡v$_p¡ rhfp¡^u _\u. Ap
kçbÞ^ A¡hp¡ rhgnZ R>¡ L¡$ S>¡ `p¡sp_u AÞv$f S>Ns¹ A_¡ Æh _p c¡v$_¡
kdphu iL¡$ R>¡. Ap\u S> Ap Ac¡v$/AÜ¥s_¡ "c¡v$krlóÏ-Ac¡v$' L$l¡hpdp„
Aph¡ R>¡. c¡v$krlóÏ -Ac¡v$_¡ S> "spv$pÐçe' `Z L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
45
kdyÖsV$_u rhrh^ qv$ipAp¡ cZu ^kdksp, _p_p-dp¡V$p A_¡L$rh^ dp¡Å„
sÒh×rô$\u Å¡sp„ kdyÖ S> lp¡e R>¡, `fÞsy, Å¡ s¡Ap¡_¡ s¡Ap¡_p ApL$pf-
âL$pf_u c¡v$×rô$\u Å¡hp lp¡e sp¡ kdyÖ\u AgN `Z s¡Ap¡_¡ Å¡C iL$pe R>¡.
Apd \hp_y„ L$pfZ A¡ S> R>¡ L¡$ kdyÖ A_¡ s¡_p dp¡Å„ hÃQ¡ _ sp¡ AÐeÞs c¡v$
lp¡e R>¡ L¡$ _ AÐeÞs Ac¡v$. s¡ S> âL$pf¡ S>X$-ÆhpÐdL$ S>Ns¹ A_¡ b°û hÃQ¡
`Z, kdyÖ A_¡ s¡_p dp¡Å„ S>¡hp¡, spv$pÐçe-kçbÞ^ lp¡e R>¡; _ AÐeÞs c¡v$
L¡$ _ AÐeÞs Ac¡v$.
spv$pÐçe :
b°û rhfyÙ^dp®îe R>¡. Ap\u `p¡s¡ A¡L$d¡h ArÜsue lp¡hp R>sp„
gugp\£ âL$V$ L$f¡gp S>X$-Æhp¡_p Ü¥s_¡, kdyÖ S>¡d dp¡Å„_u A_¡L$sp_¡ `p¡sp_u
AÞv$f kdphu g¡sp¡ lp¡e R>¡ s¡d, `p¡sp_u AÞv$f kdphu g¡ R>¡. Ap\u S> S>X$-
ÆhpÐdL$ S>Ns¹ A_¡ b°û hÃQ¡_p kçbÞ^_¡ c¡v$krlóÏ-Ac¡v$ê$`
"spv$pÐçe-kçbÞ^' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
Ap_„v$p„i_p¡ rsfp¡cph :
S>Ns¹dp„ b°û_p rQs¹ A_¡ Ap_„v$ Apd b¡ NyZ^dp£ rsfp¡rls lp¡e R>¡.
ÆhpÐdpdp„, Äepf¡, b°û_p¡ L¡$hm Ap_„v$ A„i S> rsfp¡rls lp¡e R>¡. b°ûdp„\u
Äepf¡ A„iê$` ÆhpÐdpAp¡ âL$V$ \pe R>¡ Ðepf¡ s¡dp„ ks¹ A_¡ rQs¹ NyZ^dp£_u
kp\p¡-kp\ b°û_p¡ Ap_„v$ NyZ^d® `Z s¡ S> fus¡ âL$V$ \sp¡ lp¡e R>¡ L¡$ S>¡d
A[Á_dp„\u sZMp r_L$msp lp¡e R>¡. S>¡d s¡ sZMpAp¡dp„ \p¡X$p kde ky^u
A[Á_ âL$V$ lp¡e R>¡; s¡dS> Ap_„v$ âL$V$ lp¡hp\u S>, Ðepf¡ ÆhpÐdpdp„
cNhp_¹_p A¥íhep®qv$ Agp¥qL$L$ NyZp¡_p A„iê$` A¥íhe® hue® ei îu op_ A_¡
h¥fpÁe NyZp¡ `Z âL$V$ fl¡sp lp¡e R>¡.
îu : "îu' A¡V$g¡ ip¡cp kp¥Þv$e® kç`rÑ kÐL$d® hN¡f¡. b°û_y„ kp¥Þv$e® s¡_u
47
ìep`L$sp R>¡. îu_p rsfp¡^p_\u Æh k|ÿd-õ\|m v¡$lp¡_p AphfZp¡hX¡$
1 2 3
O¡fpC Åe R>¡. v¡$l_p k„b„^\u s¡_¡• S>Þd A[õsÐh rhL$pk
4
rh`qfZpd 6A`ne A_¡ 6d©Ðey •Apd R> cphrhL$pfp¡dp„\u `kpf \hy„
`X¡$ R>¡. hmu, kp^_-kç`rÑ s¡dS> kÐL$dp£\u lu_ \hp_¡ L$pfZ¡ s¡_¡
S>Þd S>fp=h©Ùphõ\p ìepr^=fp¡N A_¡ d©Ðey hN¡f¡ rh`rÑAp¡_p¡ kpd_p¡
L$fhp¡ `X¡$ R>¡. hmu, L$pdu `yfyj S>¡d `p¡sp_u L$pd_pAp¡_¡ k„sp¡jhpdpV¡$ s¡_p
D`pep¡dp„ S> AV$hpe¡gp¡ fl¡, s¡d Æh_¡ `Z v¡$l-B[ÞÖep¡_u L$pd_pAp¡_¡
k„sp¡jhpdpV¡$ r_fÞsf âeÐ_iug fl¡hy„ `X¡$ R>¡.
h¥fpÁe : `p¡sp_pdp„ S> âkÞ_ fl¡hy„ A_¡ k„sp¡ju fl¡hy„ A¡ h¥fpNu lp¡hp_y„ gnZ
R>¡. h¥fpÁe_p rsfp¡^p_\u Æhdp„ Ak„sp¡j A_¡ AâkÞ_sp Aph¡ R>¡.
`qfZpd¡ S>Þdp¡-S>Þddp„ dmsp-rhM|V$p `X$sp„ `rs-`Ð_u dpsp-r`sp
k„srs cpC-cp„Xy$Ap¡ s¡dS> Of-kç`rÑ hN¡f¡ rhjep¡dp„ ddsp
fpMhphpmp¡ rhjepk¼s b_u Åe R>¡.
hfZ :
A¥íhep®qv$ Agp¥qL$L$ NyZp¡_y„ rsfp¡^p_ \ep bpv$ cNhp_¹ S>¡ Æhp¡_¡ S>¡
âL$pf_y„ am Ap`hp CÃR>¡ s¡ âL$pf¡ s¡Ap¡_y„ hfZ ( hfZu=`k„v$Nu ) L$f¡ R>¡.
rcÞ_-rcÞ_ am Ap`hp_u BÃR>p\u cNhp_¹ Æhp¡_y„ hfZ `Z `y[óV$dpN® (
=iyÙ`yrô$, `yrô$`yrô$, dep®v$p`yrô$ L¡$ âhpl`yrô$ ), dep®v$pdpN® L¡$ âhpldpN® dp„
rcÞ_-rcÞ_ âL$pf¡ L$f¡ R>¡. "hfZ' A¡V$g¡ `k„v$Nu. _pV$L$dp„ S>¡d _pV$L$_p
48
r_v£$iL$(X$pef¸L¹$V$f) L$ep L$gpL$pf_¡ L$ey„ `pÓ (fp¡g) cS>hhp Ap`hy„ s¡_u
`k„v$Nu _pV$L$ iê$ L$fsp `l¡gp„ L$fsp lp¡e R>¡, s¡d Æhp¡_¡ ArhÛp_p¡ k„b„^
\pe A_¡ s¡ kp\¡ Mf¡Mfu gugp_p¡ Apf„c \pe s¡ `l¡gp„ S> Æhp¡_¡ k©rô$dp„
cS>hhp_p `pÓp¡_u hl¢QZu cNhp_¹ L$fu v¡$sp lp¡e R>¡. cNhp_¹ S>¡ Æh_y„ S>¡
am dpN® kp^_ L¡$ ch dpV¡$ hfZ L$f¡ R>¡ s¡ hfZ_¡ Æh L¡$ buSy>„ `Z L$p¡C bv$gu
iL$sy„ _\u.
1. AÞs:L$fZpÝepk
2. âpZpÝepk
3. B[ÞÖepÝepk
4. v¡$lpÝepk
5. õhê$`rhõd©rs
2.âpZpÝepk : âpZ `Z S>X$ lp¡e R>¡ R>sp„ âpZ kp\¡ k„b„^ \sp„ S> Æh_¡
`p¡s¡ âpZ R>¡ s¡hp¡ c°d \C Åe R>¡. Ap Æh_p¡ âpZpÝepk R>¡.
3.B[ÞÖepÝepk : B[ÞÖep¡ `Z S>X$ lp¡e R>¡ R>sp„ B[ÞÖep¡ kp\¡ k„b„^ \sp„
49
Æh `p¡sp_¡ B[ÞÖe kdS>hp gpNu Åe R>¡. B[ÞÖep¡\u A_ychpsp„
h¥jreL$ kyM-vy$:Mp¡_¡ L$pfZ¡ Æh `p¡sp_¡ kyMu A\hp vy$:Mu dp_u g¡hp_u
c°dZpdp„ cp¡mhpeu Åe R>¡. Ap_¡ "B[ÞÖepÝepk' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
4. v¡$lpÝepk : _fu Ap„M¡ v¡$Mpsp Ap`Zp õ\|m ifuf_¡ "v¡$l' L$l¡hpdp„ Aph¡
R>¡. v¡$l `Z S>X$ lp¡e R>¡ `fÞsy Æh_u kp\¡ s¡_p¡ k„b„^ \hp\u Æh `p¡sp_¡
v¡$l kdÆ_¡ v¥$rlL$ kyM-vy$:Mp¡_¡ `p¡sp_p„ kyM-vy$:M dp_u g¡sp¡ lp¡e R>¡.
Ap Æh_p¡ v¡$lpÝepk R>¡.
5.õhê$`rhõd©rs : `p¡s¡ b°û_p¡ A„i R>¡, A¡hp `p¡sp_p õhê$`_¡ c|gu S>hy„
s¡_¡ "õhê$`rhõd©rs' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. S>¡d-S>¡d `|hp£L¹$s AÝepkp¡ Æh_¡
hmNsp Åe R>¡ s¡d-s¡d s¡ `p¡sp_p õhê$`_¡ h^y_¡ h^y c|gsp¡ Åe R>¡.
`qfZpd¡ `p¡sp_p A„iu b°û\u h^y_¡ h^y v|$f \sp¡ Åe R>¡.
bpmL$ Äepf¡ S>Þd¡ R>¡ Ðepf¡ s¡ sØ_ Aby^ lp¡e R>¡. s¡_u Al„sp a¼s
s¡_p `p¡sp_p `|fsu S> kurds lp¡e R>¡. s¡_u ddsp `Z a¼s dpsp_p v|$^
`yfsuS> kurds lp¡e R>¡. S>¡d-S>¡d, `f„sy, s¡_p¡ kç`L®$ s¡_p r`sp cpC bl¡_
Of cp¡S>_ L$`X$p„ fdL$X$p„ `pV$u-`¡_ `yõsL$p¡ r_ipm cpC-b„^p¡ bl¡_`ZuAp¡
hN¡f¡ kp\¡ \sp¡ Åe, s¡d-s¡d s¡_u Al„sp-ddsp_p¡ rhõspf h^sp¡ Åe R>¡.
Apf„cdp„ Al„sp dpÓ v¡$ldp„ fl¡su lp¡e R>¡. ^ud¡-^ud¡ Äepf¡ Ap`Z_¡ v¡$l_p
_pd_u `pR>m Å¡X$psp r`sp_p _pd_y„ op_ \pe; A\hp sp¡ v¡$l_u opsu-
hZ®_y„ op_ \pe; Ðepf¡ Al„sp \p¡X$uL$ rhõspf `pd¡ R>¡. Ðepf bpv$ v¡$l S>¡ ^fdp„
kyfrns fus¡ fl¡sp¡ lp¡e s¡ Of_y„ op_ \sp„ Al„sp s¡ fus¡ `Z rhõsfsu lp¡e R>¡.
Ap`Z¡ `p¡sp_u Ås_u bpbsdp„ Apd r`sp oprs-hZ® L¡$ Of k„b„^u Al„L$pf
L¡$mhu g¡sp lp¡CA¡ R>uA¡. oprs-hZ® dpsp-r`sp L¡$ Of _u kp\¡ Ap`Z¡ L¡$V$gp
A¡L$d¡L$ \ep R>uA¡ A¡ lL$uL$s Ap`Z_¡ Ðepf¡ kdÅe R>¡ Äepf¡ L$p¡C ìe[¼s
Ap`Zu oprs-hZ® hN¡f¡_u bpbsdp„ L„$C AZR>pS>sy„ bp¡g¡ L¡$ s¡_¡ lp_u
`lp¢QpX¡$. A¡hp¡ Ahkf D`[õ\s \sp„ A¡hu L$p„CL$ sL$gua Ap`Z_¡ \hp d„X¡$ L¡$
ÅZ¡ L$p¡CA¡ Ap`Zp `p¡sp_pD`f S> Ap¾$dZ _p L$fu v$u^y„ lp¡e ! rbgLy$g Ap
S> âL$pf¡ Æh `Z `p¡sp_p AÞs:L$fZ âpZ hN¡f¡_¡ `p¡sp_p\u kh®\p
ArcÞ_ kdÆ b¡k¡ R>¡. Ap S> Æh_p¡ dp¡V$pdp„ dp¡V$p¡ c°d lp¡e R>¡.
50
v$f¡L$ S>X$ `v$p\p£ âL©$rs_p kÒh fS>k¹ A_¡ sdp¡ NyZp¡\u OX$pe¡gp lp¡e
R>¡. Ap`Zp„ v¡$l¡[ÞÖepqv$ `Z S>X$ lp¡hp\u d|mdp„ sp¡ âpL©$s NyZp¡\u S> r_rd®s
lp¡e R>¡. cNhp_¹ Nuspdp„ AS>®y__¡ kdÅh¡ R>¡ L¡$ âL©$rs_p v$f¡L$ NyZp¡_p
õhcph r_[íQs R>¡. v$f¡L$ NyZ `p¡s-`p¡sp_p õhcph dyS>b Ap`p¡-Ap` L$pe®
L$f¡ Åe R>¡. dpepdp¡rls Æh kÒhfS>õsdp¡-NyZpÐdL$ v¡$ldp„ L¥$v$ \e¡gp¡ R>¡.
Ap\u S>¡d gNpd rh_p_p Op¡X$pAp¡ khpf_¡ AZNdsu qv$ipAp¡dp„ OkX$u S>sp„
lp¡e R>¡ s¡d, v¡$l B[ÞÖe âpZ AÞs:L$fZ L¡$ õhê$`rhõd©rs `Z ÆhpÐdp_¡
`p¡s-`p¡sp_p rhjep¡ sfa OkX$u Åe R>¡. Äep„ ky^u ÆhpÐdp v¡$lpqv$_p
AÝepkp¡\u dy¼s _\u \sp¡ Ðep„ ky^u Ap M¢QpspZu Qpëep S> L$f¡ R>¡.
v¡$l_u âp[às :
`„Q`hp® ArhÛp_p¡ kç`L®$ \ep `R>u Æh_¡ k|ÿd s\p õ\|m v¡$lp¡
âpàs \pe R>¡.
ÆhpÐdp_p¡ kpnpÐL$pf :
ApL$pi A¡V$g¡ AhL$pi dp„ S>¡d ê$` f„N ApL$pf lp¡sp _\u, s¡\u
Ap„Mp¡hX¡$ s¡_¡ Å¡C iL$psy„ _\u. s¡ S> âL$pf¡ k|ÿdv¡$lrhrióV$ Æhp¡ `Z õ\|m
âpL©$s ê$` rh_p_p lp¡e R>¡. Ap\u Ap`Zu âpL©$s B[ÞÖep¡ kp\¡ s¡d_p¡ k„r_L$j®
\C iL$sp¡ _\u. Ap L$pfZ¡ S> kp^pfZ d_yóe Æhp¡_¡ Å¡C iL$sp¡ _\u. s¡\u
S>, A¡V$g¡ L¡$ r_[íQs ê$`¡ v¡$Mpsp _ lp¡hp\u, âcyrkhpe buÅ L$p¡C `Z Æh_¡
Å¡C iL$sp _\u sp¡ ÅZu L¡$d iL¡$ L¡$ L$ep¡ Æh `yrô$dpN}e L¡$ dep®v$pdpN}e L¡$
âhpldpN}e R>¡ ? R>sp„e L$ep Æh_u fyrQ îÙp frs L¡$ r_›$p L$ep dpN®_¡
A_ykfhp_u R>¡, Ap L$kp¡V$u_¡ Ap^pf¡ s¡ Æh_y„ L$ep dpN®dp„ âcyA¡ hfZ L$ey¯
li¡ s¡_y„ kp^pfZ A_ydp_ bp„^u iL$pe R>¡.
Æhp¡_p NyZp¡ :
Æh_p A_¡L$ NyZ^dp£ `¥L$u L¡$V$gpL$ dlÒh`|Z® NyZ^dp£ Ap dyS>b
r_ê$r`s \e¡gp R>¡ :
`qfdpZ : Æh_y„ `qfdpZ (ApL$pf/dp`) AÏê$` lp¡e R>¡.
k„¿ep : Ak„¿e Æhp¡_y„ âpL$V¹$é$ b°ûdp„\u \hp_¡ L$pfZ¡ fd¡i_p¡ Æh,
dl¡i_p¡ Æh, qv$_¡i_p¡ Æh s\p A¡L$ Æh b¡ Æh ÓZ Æh Apd
k„¿ep_p¡ NyZ `Z Æhp¡dp„ fl¡ R>¡.
`©\L¹$Ðh : ""fd¡i_p¡ Æh Ap v¡$idp„ rhÛdp_ s¡_p ifufdp„ R>¡ `Z `fv¡$idp„
rhÛdp_ qv$_¡i_p v¡$ldp„ s¡ rhÛdp_ _\u'' Ap âL$pf¡ A¡L$ Æh_y„ buÅ
Æh\u Sy>v$p`Ï„ bsphu iL$psy„ lp¡hp\u v$f¡L$ Æhp¡dp„ "`©\L¹$Ðh' _pd_p¡ NyZ
`Z lp¡e R>¡.
v¥$riL$ `fÐh-A`fÐh : afu\u fd¡i_p¡ Æh fd¡i_p ifufdp„ Atlep R>¡ `f„sy
Ðep„ qv$_¡i_p ifufdp„ s¡ _\u. Apd Æhdp„ `f-A`f cph `Z v¡$MpX$u
iL$psp¡ lp¡hp\u Æhdp„ v¥$riL$ `fÐh-A`fÐh NyZ `Z lp¡e R>¡.
r¾$epkpdÕe® : Æh A¡L$ v¡$ldp„\u buÅ v¡$ldp„ k„¾$dZ L$fsp¡ lp¡hp\u, s¡_pdp„
v¡$lr_ó¾$dZ A_¡ v¡$lpÞsf L¡$ gp¡L$pÞsf âpàs L$fu iL$hp_y„ r¾$epkpdÕe® `Z
lp¡e R>¡.
âpZ^pfZâeÐ_ : cNhqv$ÃR>p dyS>b v¡$lâp[às_¡ gpeL$ lp¡hp_¡ L$pfZ¡
ÆhpÐdpdp„ âpZ_¡ ^pfZ L$fhp_p¡ âeÐ_ A_¡ AÝepk `Z i¼e b_¡ R>¡.
Ap\u Ap¥`QpqfL$ ê$`\u s¡_pdp„ Ap NyZ `Z dp_hpdp„ Aph¡ R>¡.
õhà_âL$piL$Ðh : õhà_ Å¡su hMs¡ õhà__p rhjep¡ blpf _\u lp¡sp
AÞs:L$fZdp„ S> lp¡e R>¡. Ap [õ\rsdp„ Æh õhà__y„ âL$pi_ L$f¡ R>¡;
A\p®s¹ bp¡^ L$fph¡ R>¡.
54
gp¥qL$L¡$[ÞÖepN°püÐh : Ap`Zu gp¥qL$L$ B[ÞÖep¡hX¡$ Æh_p¡ kpnpÐL$pf L$fu
iL$hp¡ i¼e _ lp¡hp\u "gp¥qL$L¡$[ÞÖepN°püÐh' `Z Æh_p¡ A¡L$ NyZ R>¡.
rhkr`®Q¥sÞe : `p¡s¡ ùv$edp„S> r_hpk L$fsp¡ lp¡hp R>sp„ s¡_y„ Q¥sÞe kç`|Z®
ifufdp„ a¡gpe¡gy„ lp¡hp\u s¡dp„ "rhkr`®Q¥sÞe' _pd_p¡ NyZ `Z lp¡e R>¡.
ìep`L$Ðh : dp¡n_p kde¡ rsfp¡rls \e¡g Ap_„v$ Æhdp„ `y_: âL$V$ \sp„, `p¡s¡
AÏ S> fl¡hp R>sp„e, `p¡sp_pdp„ ìep`L$sp_p¡ `Z A_ych Æh L$fu iL¡$ R>¡.
Æhp¡_p âL$pf :
îud˜Nh•uspdp„ hZ®h¡g âL$pf¡ dy¿eÐh¡ Æhp¡ b¡ âL$pf_p lp¡e R>¡ :
1. v¥$hu
2. Apkyfu.
v¥$hu : "v¥$hu-Æhp¡' s¡_¡ L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡ L¡$ S>¡d_u A„v$f cNhp_¡
k|ÿd kÜpk_p õ\pr`s L$f¡gu lp¡e. Ap kv¹$hpk_p_¡ L$pfZ¡ v¥$hu Æhp¡dp„
ApÐdp¡Ùpf_p D`pep¡ Apv$fhp_u fyrQ A_¡ ep¡Áesp Aphsu lp¡e R>¡. kp^_p¡_y„
A_y›$p_ L$fu_¡ âcyL©$`p\u s¡Ap¡ dp¡n L¡$ c[¼s _¡ âpàs L$f¡ R>¡.
iyÙ`yrô$ : cNhp_¹ kpnps¹ âL$V$ \C_¡ A\hp sp¡ AÞe L$p¡C âL$pf¡
S>epf¡ Æh_¡ õ_¡l_y„ v$p_ L$f¡ R>¡, Ðepf¡ s¡ Æh h°S>cL¹$sp¡_u dpaL$ âcydp„ ky×Y$
s¡dS> kh®\u Ar^L$ õ_¡lhpmp¡ \C Åe R>¡. Ap\u h°S>cL¹$sp¡ S>¡hp cphhpmp
Æhp¡_¡ "iyÙ`yrô$Æh' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
dy[¼s_p b¡ âL$pfp¡ :
1. ÆhÞdy[¼s
2. rhv¡$ldy[¼s
ÆhÞdy[¼s : h¥fpÁe kp„¿e Apqv$ rhÛp_p `p„Q `hp£ âpàs \sp„ S>
ÆhD`f_y„ ArhÛp_y„ b„^_ Y$ugy„ `X$u Åe R>¡. Æh_p v¡$l B[ÞÖe âpZ
AÞs:L$fZ A_¡ õhê$`rhõd©rs_p AÝepkp¡ v|$f \C Åe R>¡. Ap AÝepkp¡ v|$f
\hp R>sp„, k„rQs s\p âpfå^ L$dp£_p amp¡ cp¡Nhhp_p Äep„ ky^u bpL$u füp
lp¡e Ðep„ ky^u, v¡$l_p¡ rhge(d©Ðey) \sp¡ _\u. ArhÛp_y„ b„^_, `fÞsy, Y$ugy„
`X$u S>hp\u Al„sp-ddspS>Þe k„kpf Æh_p¡ Ry>V$u Åe R>¡. Apd, ArhÛp
AÝepk A_¡ k„kpf \u frls Æh_p v¡$l_p¡ Äep„ ky^u rhge \sp¡ _\u Ðep„
ky^u s¡ Æh_¡ "ÆhÞdy¼s' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. ÆhÞdy[¼s A¡ Al„sp-
ddspÐdL$ k„kpf\u dmsu dy[¼s R>¡. ÆhÞdyL¹$s ÅNrsL$ b„^_p¡\u dyL¹$s _\u
lp¡sp¡. Æh_dy[¼s A_¡ rhv¡$ldy[¼s hÃQ¡_p¡ c¡v$ kdS>hp\u S>Ns¹ A_¡ k„kpf
hÃQ¡_p¡ c¡v$ õ`ô$ê$`\u kdS>dp„ Aphu iL¡$ R>¡.
rhi¡j hp„Q_dpV¡$ :
1.îugpg|cË$Æ-rhfrQs âd¡efÐ_pZ®hpÞsN®s rÜsue "Æhrhh¡L$'.
2.îuhëgcpQpe®-rhfrQs sÒhp\®v$u`r_b„^ N°Þ\pÞsN®s ipõÓp\®âL$fZ.
3.Np¡õhpdu îu`yfyjp¡ÑdÆ-rhfrQs ÆhpÏÐhhpv$.
4.Np¡õhpdu îu`yfyjp¡ÑdÆ-rhfrQs ÆhârsrbçbÐhMÎX$_hpv$.
5.Np¡õhpdu îu`yfyjp¡ÑdÆ-rhfrQs âõ\p_fÐ_pL$f.
6.Np¡õhpdu îuíepdd_p¡lfÆ-rhfrQs _hu_ âL$pris "b°ûk|ÓpÏcpóe'
M„X$-4_u âõsph_p.
***
59
3. d|gê$`rhh¡L$
`fsÒh :
vy$r_ep_p ^d®-v$i®_p¡dp„ `fõ`f A_¡L$ rhjep¡D`f OZp b^p
dsc¡v$p¡ dp¡S|>v$ füp R>¡ A_¡ flu iL¡$ R>¡. OZp-b^p ^d®-v$i®_p¡, `fÞsy, S>¡
A¡L$ rkÙpÞs_u bpbsdp„ dlv„$i¡ kldrs ^fph¡ R>¡ s¡ rkÙpÞs R>¡ : L$p¡CL$
i[¼s L¡$ L$p„BL$ A¡L$ sÒh A¡hy„ R>¡ L¡$ S>¡ kh®d|m R>¡, S>¡_¡ kh®o kh®kd\® kh®L$sp®
/ khp£`pv$p_ kh®ìep`u kh£íhf kh®amv$psp / khp®_„v$ A_¡ kh®i¡j dpÞep
rkhpe R|>V$L$p¡ S> _\u. Aphp sÒh_¡ "`fsÒh' L$l¡hy„ ep¡Áe S> NZpe.
bû
° : A_c y hpsp„ L$¡ A_c
y hpsus b^p S> _pd ê$` A_¡ L$dp£ _u cusf kl_zp
D`pv$p_sep rhÛdp_ AL¡$ AMX„$ kÑp_¡ hv¡$p¡`r_jv$p¡dp„ "bû
° ' L$l¡hpdp„ Apìe„y R>.¡
cNhp_¹ : A¡ `fd sÒh Äepf¡ k©[óV$gugp âL$V$ L$fu_¡ `p¡sp_p A¥íhe® hue®
ei îu, op_, h¥fpÁe Apqv$ qv$ìe NyZp¡_¡ âL$V$ L$f¡ Ðepf¡ s¡_¡ dlpcpfs,
lqfh„i`yfpZ, rhóÏ`yfpZ, îudv¹$cpNhs hN¡f¡ A¥rslprkL$-`p¥fprZL$
N°Þ\p¡ "cNhp_¹' L$l¡sp lp¡e R>¡.
ks¹ : "ks¹' A¡V$g¡ A[õsÐh kÑp L¡$ lp¡hp`Ï„. b°û_y„ A[õsÐh Adp`-
A_„s R>¡. b°û kh®õ\m¡ kh®L$pmdp„ A_¡ kh®ê$`¡ kh®_¡ ìep`u_¡ fl¡gy„ R>¡.
b°û_p Aphp A_„s Adp` L¡$ Akud A[õsÐh_¡ L$pfZ¡ S> b°û_¡ "ks¹'
NyZ^d®hpmy„ L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
rQs¹ : "rQs¹'_p¡ A\® R>¡ Q¥sÞe. op_ Q¥sÞe_p¡ âdyM NyZ lp¡hp\u "rQs¹'
L$l¡sp„ b°û_u kh®cpkL$sp_y„ r_ê$`Z L$fhpdp„ Aphsy„ lp¡e R>¡.
Ap_„v$ : b°û_y„ dy¿e õhê$`gnZ sp¡ "Ap_„v$' S> R>¡. b°ûdp„ fl¡gu AâpL©$s-
Agp¥qL$L$ h¥jreL$ vy$:Mp¡\u Ak„õ`©óV$ A_„s i[¼sAp¡_¡ L¡$ NyZ^dp£_¡ "Ap_„v$'
L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
61
s¡ S> b°û S>Ns¹_p¡ kS>®L$-`pgL$-k„lpfL$ R>¡ :
b°û_y„ gnZ s¡_p L$pe®_u ×[óV$\u `Z h¡v$p¡dp„ L$fhpdp„ Apìey„ R>¡. h¡v$p¡
L$l¡ R>¡ :
S>¡_p hX¡$ Ap S>Ns¹ DÐ`Þ_ \pe R>¡, S>¡_p Ap^pf¡
Ap S>Ns¹_„y A[õsÐh V$L$u füy„ R>¡; A_¡ A„s¡ S>¡_u A„v$f
S>Ns¹ kdpC S>hp_y„ R>¡, s¡ S>Ns¹_p DÐ`rÑ-[õ\rs-
ge_p ArcÞ_r_rdÑp¡`pv$p_ L$pfZê$` sÒh_¡ "b°û'
L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
b°û A_„s R>¡. s¡_p NyZ^dp£ `Z A_„s R>¡. h¡v$p¡ `Z b°û_p
kç`|Z® õhê$`_y„ hZ®_ L$fu iL$hpdp„ `p¡sp_¡ Akd\® NZph¡ R>¡. Ðepf¡ kpdpÞe
Æh b°û_p„ õhê$` L¡$ NyZp¡ _y„ hZ®_ ¼ep„\u L$fu iL¡$ ! Apd R>sp„ b°û_p
õhê$`_¡ kdS>hpdpV¡$ s\p s¡_u bpbsdp„ âQpqfs L¡$V$guL$ N¡fkdÅ¡_¡ v|$f
L$fhpdpV¡$ `Z b°û_p„ h¡v$p¡¼s L¡$V$gpL$ NyZp¡_¡ ÅZhp M|b S> S>ê$fu R>¡.
kh®kd\® lp¡hy„ A¡ b°û_p¡ ei R>¡. ei s¡_p¡ S> a¡gpsp¡ lp¡e R>¡ L¡$ S>¡
kh®i[¼sdp_ lp¡e. NyZfrls_u L$urs®_y„ Np_ L$p¡Z L$f¡ ? i[¼sfrls_¡ `pdhp L¡$
ÅZhp `Z L$p¡Z BÃR>p fpM¡ ? kpdÕe®frls_¡ `pdhp\u `Z ip¡ gpc ?
Ap\u b°û_¡ r_Ny®Z r_^®d®L$ dp__pfpAp¡ b°û_¡ A_y`põe Aâpàe Ao¡e
66
A_¡ Aag b_phu v¡$sp lp¡e R>¡. hõsys: b°û r_Ny®Z r_^®d®L$ _ lp¡C AâpL©$s
Agp¥qL$L$ kh®NyZp¡\u kç`Þ_ R>¡ A_¡ Ap\u S> b°û b^pdpV¡$ D`põe o¡e
âpàe A_¡ agê$` R>¡. Ap b°û_p¡ ei R>¡.
`fb°û îuL©$óZ :
D`r_jv$p¡ S>¡_¡ "b°û' "`fb°û' "ApÐdp' "kÐe' "fk' "Ap_Þv$'
"A_Þs' "c|dp' L¡$ "_pfpeZ' hN¡f¡ L$l¡ R>¡ s¡ îuL©$óZS> R>¡. s¡ S> âdpZ¡
`yfpZp¡ S>¡_¡ "cNhp_¹' L$l¡ R>¡ A\hp sp¡ õd©rsAp¡ S>¡_¡ "`yfyjp¡Ñd' L¡$
"`fdpÐdp' L¡$ "`fd¡íhf' L$l¡ R>¡ s¡ `Z îuL©$óZS> R>¡. Ap\u `|hp£¼s b^p
Agp¥qL$L$ NyZp¡ `fb°û îuL©$óZ_pS> R>¡ s¡d kdS>hy„.
Anfb°û :
k©rô$_¡ âL$V$ L$fhp_u BÃR>p \sp„ `fb°û klz â\d `p¡sp_p
Anfb°ûê$`u `pkp_¡ kr¾$e L$f¡ R>¡. Anfb°ûdp„ `fb°û_p ks¹ rQs¹ s\p
71
Ap_Þv$ Ap ÓZ¡e NyZ^dp£ âL$V$ lp¡e R>¡. `fb°û_u BÃR>p\u Anfb°û S>
S>X$-ÆhpÐdL$ k©rô$ê$`¡ `qfZd¡ R>¡. Ap\u k©rô$_¡ âL$V$ L$fhpdpV¡$ `fb°û¡
^pfZ L$f¡gp kh®L$pfZ-L$pfZê$`_¡ "Anfb°û' L$l¡hpdp Aph¡ R>¡.
NrZsp_Þv$ :
`fb°û_¡ Å¡ awg kdS>hpdp„ Aph¡ sp¡ Anfb°û s¡_u kyNÞ^ R>¡.
kyNÞ^_u suh°sp S>¡V$gu awgdp„ lp¡e R>¡ s¡V$gu âkf¡g kyNÞ^dp„ lp¡su _\u. s¡
S> âdpZ¡ S>¡V$gp¡ Ap_Þv$ `fb°ûdp„ lp¡e R>¡ s¡V$gp¡ Anfb°ûdp„ âL$V$ S>Zpsp¡
_\u. Ap L$pfZ¡ Anfb°û_¡ "NrZsp_Þv$'L$l¡hpe R>¡. Al] afu\u epv$ L$fu
g¡hy„ Å¡BA¡ L¡$ `fb°û_p A¥íhe® hue® ei îu op_ h¥fpÁe A`qf[ÃR>Þ_Ðh
kh®ch_kpdÕe® hN¡f¡ `|hp£¼s AâpL©$s-Agp¥qL$L$ NyZ^dp£_¡ "Ap_Þv$'iåv$\u
L$l¡hpdp Aph¡ R>¡.
r_fpL$pf :
S>¡d k|e® kpL$pf lp¡e R>¡ `fÞsy Qp¡d¡f a¡gpe¡gp¡ s¡_p¡ âL$pi
ìep`L$=r_fpL$pf lp¡e R>¡, s¡d `fb°û kpL$pf R>¡ Äepf¡ L¡$ Anfb°û s¡_u
ìep`L$sp lp¡hp\u r_fpL$pf R>¡. Anfb°û_u âp[às op_dpN®\u \pe R>¡ Äepf¡ L¡$
`fb°û îuL©$óZ_u âp[às c[¼s\u \pe R>¡.
k©rô$âr¾$ep
Ou A¡L$ L$pe® R>¡. Ou_y„ L$pfZ v|$^ lp¡e R>¡. `fÞsy v|$^dp„\u ku^y„ S> Ou
DÐ`Þ_ \C _\u S>sy„. v|$^_y„ â\d v$l] b_¡ R>¡, v$l]_u R>pk b_¡ R>¡, R>pkdp„\u
dpMZ b_¡; A_¡ R>¡ëg¡ sb¼L¡$ Ou lp\dp„ Aphsy„ lp¡e R>¡. Ap ¾$ddp„ Ou_y„ L$pfZ
dpMZ, dpMZ_y„ L$pfZ R>pk, R>pk_y„ L$pfZ v$l] A_¡ v$l]_y„ L$pfZ v|$^ b_sy„
lp¡e R>¡. Al] v|$^ A¡ L$pe®ê$` Ou krls Ou_p S>¡V$gp `Z L$pfZp¡ R>¡ s¡ b^p_y„
Apqv$L$pfZ NZpe R>¡. Ap ×ô$pÞsdp„ A¡L$ R>¡hpX¡$ v|$^ R>¡ Äepf¡ L¡$ buS>¡ R>¡hpX¡$ Ou
R>¡. v|$^_¡ ApÛL$pfZ dp_u iL$ep Äepf¡ Ou A¡ A[Þsd L$pe® R>¡. v|$^ A_¡ Ou _u
hÃQ¡ A_¡L$ L$pfZp¡_u L$X$uAp¡ R>¡. s¡ S> âdpZ¡ âL©$s kÞv$c®dp„ A¡L$ R>¡hpX¡$
`fb°û R>¡ Äepf¡ buS>¡ R>¡hpX¡$ S>X$-ÆhpÐdL$ S>Ns¹ R>¡. `fb°û ApÛL$pfZ R>¡
Äepf¡ S>Ns¹ A¡ A[Þsd L$pe® R>¡. `fb°û A_¡ S>Ns¹ hÃQ¡ L$pfZ-L$pe®cph_u
A_¡L$ L$X$uAp¡ Å¡X$pe¡gu lp¡e R>¡. Ap L$X$uAp¡_y„ op_ \pe sp¡ Ap`Z¡ kdÆ iL$uiy„
L¡$ b°ûdp„\u S>Ns_y„ âpL$V¹$e L$C âr¾$ep\u \ey„.
kdrô$AÞsep®du :
Anfb°ûdp„\u S>¡ âL$pf¡ ìerô$-AÞsep®du âL$V$ \pe R>¡, s¡S> âL$pf¡
k©rô$r_ed_ L¡$ Ahspf L$pep£_¡ L$fhpdpV¡$ `fb°û `p¡s¡S> kdrô$-AÞsep®du
`Z b_¡ R>¡. kdrô$-AÞsep®du_¡ S> "rhfpV$`yfyj' "kdrô$`yfyj'
"b°ûpÎX$d|rs®' "`fdpÐdp' "_pfpeZ' "Apv¹$e$phspf' L¡$ "kL$pgphspfphspfu'
`Z L$l¡hpdp Aph¡ R>¡. `fb°û Anfb°ûê$`¡ khp£`pv$p_ b_¡ R>¡ sp¡ kdrô$-
AÞsep®duê$`¡ OV$-OV$dp„ rhÛdp_ klw_p r_eÞsp-Cíhf b_¡ R>¡. `fb°û
Anfb°ûê$`¡ op_uAp¡_y„ D`põe b_¡ R>¡ sp¡ AÞsep®duê$`¡ dep®v$pc[¼sdp„
cS>_ue b_¡ R>¡. âL©$rs_p„ kÐhfS>õsdp¡ NyZp¡_y„ r_ed_ L$fp_pfp„ NyZphspf
v¡$hsp : b°ûp rhóÏ A_¡ rih _y„ âpL$V$é `Z kdrô$-AÞsep®duê$` ^pfZ
L$f_pf îuL©$óZdp„\u S> \sy„ lp¡e R>¡. s¡ S> âdpZ¡ dÐõe hpfpl hNf¡
gugphspfp¡_y„ âpL$V$é `Z.
b°ûp„X$d|rs®-kd[óV$-AÞsep®du-rhfpV¹$
`fdpÐdp-kL$gphspfphspfu r_fpL$pf-kh®L$pfZL$pfZc|s
Anfb°û
_pfpeZ
NyZphspfp¡ gugphspfp¡
(b°ûp-rhóÏ-rih) (dÐõe-hfplpqv$) L$d® õhcph L$pg âL©$rs `yfyj
dlv¹$
âpZ-byqÙ Al„L$pf
`„QsÞdpÓp v$irh^-B[ÞÖep¡ d_
`„Qdlpc|s
Ak„¿eÆhpÐdpAp¡— Ak„¿eìe[óV$-AÞsep®rdAp¡
76
4. `yrô$rhh¡L$
sÒhv$i®_ A_¡ ^d®v$i®_ Ap b¡ `np¡_y„ lp¡hy„ A¡ L$p¡C `Z k„âv$pe_u
`qf`|Z®spdpV¡$ AphíeL$ lp¡e R>¡. sÒhv$i®_(philosophy)`n_¡ âd¡e`n
`Z L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. Äepf¡ L¡$ ^d®v$i®_`n_¡ ApQpf, ìehlpf L¡$ kp^_p `n
sfuL¡$ Ap¡mMhpdp„ Aph¡ R>¡. `yrô$c[¼sdpN® A_¡ `yrô$ifZpNrsdpN® A¡
hpëgckçâv$pe_p„ ^d®v$i®_ `np¡ R>¡. ApS>¡ hpëgckçâv$pe_y„ _pd Aphsp„
s¡_u bpbsdp„ gp¡L$p¡ \p¡Xy„$-OÏ„ Å¡ L$p„BL$ ÅZ¡ R>¡ sp¡ s¡ "lh¡guk„âv$pe' sfuL¡$ L¡$
S>¡ s¡_y„ sØ_ Mp¡Vy„$ A_¡ c°pdL$ _pd-õhê$` R>¡, A\hp dpÓ c[¼sdpN® sfuL¡$
Al] A¡ L$l¡hy„ Aâpk[P¹$N$L$ _l] NZpe L¡$ c[¼s A¡ a¼s hpëgckçâv$pe_¡ S>
_l] `f„sy buÅ `Z OZp b^p k„âv$pep¡_¡ dpÞe kp^_p R>¡ S>.
^d®v$i®_`n_p A_¡L$ `¡V$p `np¡ lp¡e R>¡. s¡dp„, dy¿eÐh¡, 1. rkÙp„s 2.
ìehlpf 3. am A_¡ 4. cph_p `np¡_p¡ kdph¡i \pe R>¡. sÒh krls â\d
ÓZ `np¡_y„ r_ê$`Z "`yrô$âh¡i-1'dp„(`©›$ 43-44 D`f) \e¡gy„ R>¡.
cph`n_u kdS> lh¡ `R>u, e\phkf, Ap`hpdp„ Aphi¡.
sÒhv$i®__p¡ DØ¡íe :
îuApQpe®QfZ¡ âL$V$ L$f¡gp k©rô$_p Aphp sÒh-flõe_¡ _ ÅZ_pfp
gp¡L$p¡ `fdpÐdp_¡ `p¡sp_p\u OZp¡-OZp¡ v|$f kdS>¡ R>¡. A_¡ Ap L$pfZ¡ S>
s¡Ap¡_u A„v$f ce gOysp S>¡hu cph_pAp¡ Of L$fu S>su lp¡e R>¡. `fdpÐdp
Ap`Zp\u A¡V$gp¡ v|$f A×íe L¡$ Aõ`©íe _\u S>¡V$gp¡ L¡$ Ap`Z¡ s¡_¡ dp_u b¡W$p
R>uA¡. s¡ Ap`Zp\u A¡V$gp¡ _ÆL$ R>¡ L¡$ S>¡V$gp Ap`Z¡ Ap`Zp\u _ÆL$ R>uA¡.
L$Z-L$Zdp„ ìepàs s¡ `fdpÐdp_¡ Ap`Z¡ Å¡C iL$uA¡ R>uA¡, s¡_p¡ õ`i® `Z
L$fu iL$uA¡ R>uA¡ A¡V$gp¡ s¡ kygc R>¡. S>Ns_u DÐ`rÑ-[õ\rs-âge_p
ArcÞ_-r_rdÑp¡`pv$p_ L$pfZê$` s¡ `fdpÐdp kpL$pf-îuL©$óZ õhê$`¡
79
Ap`Zp Ofdp„ âL$V$ \C_¡ `p¡sp_p õhê$`p_Þv$_y„ dp¡npr^L$ Agp¥qL$L$ kyM `Z
Ap`u iL¡$ R>¡. AsA¡h S>¡ gp¡L$p¡_p d_dp„ îuL©$óZ_p s¡ õhê$`p_Þv$_y„ kyM
d¡mhhp_u BÃR>p \su lp¡e s¡dZ¡ iyÙpÜ¥s-`yrô$c[¼sdpN®_p¡ Apîe g¡hp¡
Å¡BA¡. Ap hps `yrô$Æhp¡_¡ kdÅhhu A¡ S> dlpâcy îuhëgcpQpe®_p
kpL$pfb°ûhpv$_p¡ `fd A_¡ Qfd DØ¡íe R>¡.
`yrô$ :
"`yrô$'A¡ cNhp__p¡ A¡L$ NyZ-^d® R>¡. "`yrô$'_¡ A_yN°l-L©$`p;
âkßsp, k„sp¡j, v$ep, ndp S>¡hp Sy>v$p-Sy>v$p _pdp¡\u `Z Ap¡mMhpdp„ Aph¡
R>¡. cpNhspqv$ ip÷p¡dp„ A_¡L$ v¥$hu Æhp¡ D`f A_¡L$ âL$pf¡ cNhp__u `yrô$-
L©$`p \C lp¡hp_p âk„N hZ®hhpdp„ Apìep R>¡. Ap hZ®_p¡_p Ap^pf¡
cNhp__u `yrô$_y„ hN}L$fZ _uQ¡ dyS>b L$fu iL$pe R>¡.
`yrô$-A_yN°l
1. kpdÕep®_y`prs/kp^pfZ`yrô$ 2. õhcphp_y`prs/rhi¡j`yrô$
(dep®v$pÆhrhjeL$) (`yrô$ÆhrhjeL$)
A¥íhe®-hue®-ei-îu-op_-h¥fpÁepqv$^d®âpL$V$éL$pfu Ap_Þv$pÐdL$^rd®âpL$V$éL$pfu
Ap_¡ S> Å¡ buÅ iåv$p¡dp„ L$l¡hpdp„ Aph¡ sp¡ S>¡ `yrô$ klS>sp,
õhpcprhL$sp L¡$ A_pepk¡ _ \su lp¡e A\p®s¹ S>¡ `yrô$ L$fhpdp„ cNhp__¡
rhQpf L¡$ k„L$ë` L$fhp¡ `X$sp¡ lp¡e, cNhp__u s¡hu `yrô$_¡ kpdÕep®_y`psu`yrô$
L$lu iL$pe R>¡. Aphu `yrô$ L$fsp kde¡ cNhp_¹ `p¡sp_¡ s¡dp„ blz k„X$p¡hsp _\u
lp¡sp. õhe„ Argàs flu_¡ A¥íhep®qv$ NyZp¡Üpfp A\hp sp¡ hpkyv¡$h k„L$j®Z
Ar_fyÙ âÛyç_ S>¡hp ìe|lp¡Üpfp A`¡rns L$pe® `|Z® L$fphu g¡sp lp¡e R>¡.
Ap`Z¡ `Z OZu hMs¡ Aphy„ L$fsp lp¡BA¡ R>uA¡. Ap`Zu Mpk `qfrQs L¡$
õ_¡lu _ lp¡e s¡hu L$p¡C ìe[¼s Ap`Zu dv$v$ g¡hpdpV¡$ Aph¡ A\hp s¡
dykubsdp„ R>¡ s¡hy„ Ap`Zp ÅZhpdp„ Aph¡ sp¡ _p¡L$f-QpL$fÜpfp, V¡$guap¡_-
V$`pg\u L¡$ Ap¡mMusp gp¡L$p¡Üpfp Ap`Z¡ s¡_¡ dv$v$ dp¡L$gphu v¡$sp lp¡BA¡ R>uA¡.
ìe[¼sNsê$`¡ Ap`Z¡ `p¡s¡ s¡dp„ blz-JX$p¡ fk g¡sp _\u lp¡sp. OZu hMs¡ sp¡
Aphu dv$v$ L$fhpdp„ Ap`Z_¡ L$p¡BL¡$ b¡-Qpf hMs epv$ A`phhy„ `X$sy„ lp¡e R>¡.
Ap âL$pf_u dv$v$ L$fhpdp„ Ap`Z¡ blz-JX$p¡ fk _\u gC iL$sp s¡_y„ L$pfZ `Z
kdÆ iL$pe s¡hy„ R>¡. Aphp kde¡ Ap`Zp d_dp„ syfs A¡hp¡ rhQpf Aphsp¡
lp¡e R>¡ L¡$ Apd sp¡ L$p¡C qv$hk dp¡Yy„$ `Z _\u v¡$MpX$sp A_¡ Äepf¡ dv$v$_u S>ê$f
`X$u R>¡ Ðepf¡ v$p¡X$sp Apìep R>¡. dv$v$ dpN_pf_u õhp\®-cph_p Ap`Z_¡ fk
g¡sp„ AV$L$phsu lp¡e R>¡. Aphy„ S> cNhp__u bpbsdp„ `Z kdS>hy„ Å¡BA¡.
cNhp__p A_yN°l`pÓ Æhp¡ ÓZ âL$pf_p lp¡C iL¡$ R>¡.
1. kykp^_
2. r_:kp^_ A_¡
3. vy$ô$kp^_
sv$_ykpf cNhp__u L©$`p `Z ÓZ âL$pf_u lp¡C iL¡$ R>¡.
1/L$. kykp^_ÆhrhjeL$
1/M. r_:kp^_ÆhrhjeL$ A_¡
1/N. vy$ô$kp^_ÆhrhjeL$
81
lh¡ Ap`Z¡ Ap ÓZ¡e âL$pf_u L©$`p_p¡ ¾$di: rhQpf L$fuiy„.
Qsyrh®^ `yrô$c[¼s :
`yrô$c[¼s_p Qpf âL$pfp¡_y„ hZ®_ dlpâcy îuhëgcpQpe£
"`yrô$âhpldep®v$pc¡v$'N°Þ\dp„ L$e¯y R>¡.
1. `yrô$`yrô$c[¼s
2. dep®v$p`yrô$c[¼s
3. âhpl`yrô$c[¼s A_¡
4. iyÙ`yrô$c[¼s
Atl, `f„sy, Ýep_dp„ g¡hp ep¡Áe hps A¡ R>¡ L¡$ L$p¡C Æh_y„
hfZ(`kÞv$Nu) cNhp_¡ Å¡ `yrô$Æh sfuL¡$ L$ey¯ li¡ sp¡, âhpl`yrô$c[¼s_u
89
L$npdp„ lp¡hp R>sp„ s¡_u L$pd_p sp¡ âcy_p õhê$`p_Þv$_u S> fl¡hp_u. gp¥qL$L$-
`pfgp¥qL$L$ nyÖ amp¡ L¡$ dp¡n d¡mhhp_u L$pd_p âhpl`yrô$c¼sp¡dp„ `Z lp¡C
iL$su _\u. Al] A¡L$ õ`ô$sp L$fhu S>ê$fu S>Zpe R>¡. A_¡ s¡ A¡ L¡$ `yrô$Æhp¡
_u k©rô$ `Z cNhp_¡ AÞe dep®v$p âhplu L¡$ Qj®Zu Æhp¡_u kp\¡ S> L$fu R>¡.
`yrô$Æhp¡A¡ AÞe Æhp¡_u kp\¡ A¡L$ S> S>Nsdp„ fl¡hp_y„ R>¡. Aphu [õ\rsdp„
`p`L$d®, sÄS>Þe k„õL$pf, vy$:k„N, spdkpqv$h©rÑ hN¡f¡ L$pfZkf A¡ klS>
k„ch R>¡ L¡$ `yrô$Æh_p d_dp„ `Z AÞeÆhp¡_u dpaL$ \p¡X$p kdedpV¡$ gp¥qL$L$,
`pfgp¥qL$L$ L¡$ dp¡n kçb[Þ^ L$pd_pAp¡ ÅN©s \C Åe. Aphu L$pd_pAp¡,
`fÞsy, `yrô$Æhdp„ õ\peu ê$`¡ V$L$u iL$su _\u, s¡ sÐL$prgL$S> lp¡e R>¡.
rhi¡j hp„Q_dpV¡$:
1. îugpg|cV¹$V$Æ rhfrQs âd¡efÐ_pZ®hdp„_p¡ "`yrô$rhh¡L$'.
2. "c[¼sl¡syr_Z®e'(Qp¥MçbpâL$pi_)_u s\p AÏcpóe MÎX$-4 _u
Np¡.îuíepdd_p¡lfÆ(qL$i_NY$-`pgp®) rgrMs c|rdL$p.
3. îuhëgcpQpe® rhfrQs "`yrô$âhpldep®v$pc¡v$' N°Þ\.
***
90
5. `yrô$c[¼sAr^L$pfrhh¡L$
`yrô$c[¼sdpN}e am Ap`hp_u BÃR>p \sp„ Æh D`f L©$`p rhQpfu_¡
cNhp_¹ s¡_u A„v$f `yrô$c[¼sdpN® k„b„^u fyrQ DÐ`Þ_ L$fph¡ R>¡. Aphu
fyrQhpmp¡ Æh `yrô$c[¼sdpN®dp„ âh¡ihpdpV¡$ s\p dpN®_p am_¡ âpàs
L$fhpdpV¡$ Ar^L$pfu(=ep¡Áesphpmp¡ ) NZpe R>¡. cNhp__u L©$`p âÐen fus¡
Å¡C L¡$ A_ychu iL$psu _\u. cNhÐL©$`p lp¡hp L¡$ _ lp¡hp _y„ op_ ìe[¼s_u
`yrô$c[¼sdpN®dp„ fyrQ R>¡ L¡$ _l] s¡_p Ap^pf¡ S> \C iL¡$ R>¡. Ap\u `yrô$dpN®_p
rkÙp„sp¡ âdpZ¡ kh®õhkd`®Z`|h®L$ âcyk¡hp-õdfZde Æh_ rhsphhp_u
õ\peu fyrQ Å¡ L$p¡C ìe[¼sdp„ ÅN©s \su lp¡e sp¡ s¡_p D`f âcy_u L©$`p R>¡ s¡hy„
kdÆ iL$pe R>¡. âcy_u L©$`p rh_p, L¡$d L¡$, Ap âL$pf_u fyrQ \hu i¼é S> _\u
lp¡su.
L$p¡C rhjedp„ Äepf¡ Ap`Z_¡ fyrQ \pe R>¡ Ðepf¡ kh®â\d Ap`Z¡
s¡_u bpbsdp„ e\pkçch rhi¡j dprlsu A¡L$rÓs L$fhp_p¡ âepk L$fsp
91
lp¡BA¡ R>uA¡. dprlsu A¡L$rÓs \C Nep `R>u `Z Å¡ Ap`Zu fyrQ s¡dp„ L$ped
fl¡ R>¡ sp¡ buÅ ¾$ddp„ Ap`Z¡ s¡_¡ âpàs L$fhp_p¡ âeÐ_ L$fsp lp¡BA¡ R>uA¡.
fyrQ_p rhje_u âp[às \C Nep `R>u `Z Å¡ Ap`Zu fyrQ s¡dp„ kdpàs _\u
\su sp¡ Ap`Z¡ s¡ rhje_¡, e\pep¡Áe, Ap`Zp Æh_-ìehlpfdp„ gphhp_p¡
âeÐ_ L$fuA¡ R>uA¡. gp„bp kde ky^u Ap`Zp Æh_-ìehlpfdp„ gpìep `R>u
`Z Å¡ Ap`Zu fyrQ s¡dp„\u Ap¡R>u _\u \su A\p®s¹ s¡_p ârs Dv$pku_sp_p¡
cph _\u ÅNsp¡, s¡_¡ Å¡B_¡ / kp„cmu_¡ / epv$ L$fu_¡ `Z fp¡dp„Q_p¡
A_ych \pe R>¡ sp¡ kdS>hy„ Å¡BA¡ L¡$ s¡ rhjedp„ Ap`Zu fyrQ õ\peu R>¡,
Aõ\peu _\u. Aphu S> õ\peu fyrQ Äepf¡ L$p¡C d_yóe_p d_dp„
`yrô$c[¼sdpN®_y„ A_ykfZ L$fhpdpV¡$ ÅN¡ R>¡ Ðepf¡ kdS>hy„ Å¡BA¡ L¡$ s¡_p
D`f âcy_u L©$`p Ahíe R>¡, A_¡ s¡\u S> s¡ `yrô$c[¼sdpN®_y„ A_ykfZ
L$fhpdpV¡$ kyep¡Áe R>¡.
Ap`Zp¡ rhQpe® rhje R>¡ : fyrQ. `|h£ Ap`Z¡ Å¡ey„ L¡$ fyrQ_u DÐ`rÑ
op_\u \su lp¡e R>¡. Ap`Ï„ op_ Å¡ hpõsrhL$-e\p\® (S>¡ S>¡hy„ lp¡e s¡_y„ s¡
S> âL$pf_y„ op_) li¡ sp¡ s¡_u bpbsdp„ Ap`Zu fyrQ AfyrQ A\hp D`¡np
`Z e\p\® S> li¡. `qfZpd¡, Ap`Zu âh©rÑ A\hp Aâh©rÑ / r_h©rÑ `Z
e\p\® S> li¡. Ap`Zu âh©rÑ Å¡ e\p\® li¡ sp¡ am Ahíe âpàs \i¡. A_¡ Å¡
Ap`Zu âh©rÑ Ae\p\® li¡ sp¡ s¡_p b¡ `qfZpd Aphu iL¡$ R>¡. 1. Ae\p\®
âh©rÑ_p `qfZpd¡ am_u âp[às\u kh®\p h„rQs-v|$f fl¡hy„ `X¡$. A\hp 2. Å¡
am dm¡ sp¡ L$v$pQ s¡ Ap`Z_¡ Arcgrjs S> _ lp¡e. Ap bÞ_¡ [õ\rsAp¡dp„
Ap`Zp¡ îd kpdÕe® A_¡ kde ap¡NV$ Åe R>¡. Aë`Æhu Aë`kd\®
d_yóedpV¡$ Ap [õ\rs AÐeÞs cep_L$ kprbs \C iL¡$ R>¡, Mpk L$fu_¡ Aphu
Nrs Å¡ s¡_u ^d®_u bpbsdp„ \su lp¡e sp¡.
L$p¡C MpÛ `v$p\®_p hpõsrhL$ õhpv$_¡ Å¡ dpZhp¡ L¡$ ÅZhp¡ lp¡e sp¡
s¡_u A„v$f L$p¡C `Z âL$pf_p gugpk|L$p dkpgp _p¿ep rh_p s¡_p iyÙê$`dp„
s¡_¡ Mphp¡ Å¡BA¡. ^d®_u bpbsdp„ `Z Aphy„ S> lp¡e R>¡. L$p¡C A¡L$
^d®kçâv$pe_p âdpZ-âd¡e-kp^_-amdp„ Ap`Zu fyrQ hpõsrhL$ R>¡ L¡$
_l] s¡ bpbs_y„ op_ Ap`Z_¡ Ðepf¡ S> \C iL¡$ R>¡ L¡$ Äepf¡ b^p ^d®kçâv$pep¡
`p¡s`p¡sp_p rkÙp„sp¡_¡ s¡_p hpõsrhL$ s\p iyÙ ê$`dp„• s¡_p d|mê$`dp„ L$p¡C
`Z âL$pf_p¡ h^pfp¡-OV$pX$p¡ L¡$ ky^pfp¡ L$ep® rh_p s\p Mp¡V$p âgp¡c_p¡ ce L¡$
R>m-L$`V$ _¡ R>p¡X$u v$B_¡ •âõsys L$f¡. ^d®âQpf_p Aphp iyÙ âL$pf_¡ R>p¡X$u_¡
Äepf¡ AÞe L$p¡C vy$ô$ âL$pfp¡Üpfp `p¡sp_p kçâv$pedp„ gp¡L$p_u fyrQ_¡
S>Nphhp_p¡ âeÐ_ L$fhpdp„ Aph¡ R>¡ Ðepf¡ r_[íQsê$`\u kdÆ g¡hy„ Å¡BA¡ L¡$
s¡hp b_phV$u âQpfp¡_p L$pfZ¡ ÅNhphpmu gp¡L$p¡_u fyrQ `Z b_phV$u S>
lp¡hp_u, s¡ fyrQ hpõsrhL$ _\u S> lp¡C iL$su. AhpõsrhL$ fyrQ_p Ap^pf¡
kçâv$pe_u A„v$f ârhô$ \_pf A_yepeu _ sp¡ kçâv$pe_p hpõsrhL$-
ApÝep[ÐdL$ DØ¡íe_¡ `|Z® L$fu iL¡$ R>¡ L¡$ _ `p¡s¡ `Z L$p¡C ApÝep[ÐdL$ gpc_¡
âpàs L$fu iL¡$ R>¡. Ap\u, ApÝep[ÐdL$ / Apr^v¥$rhL$ gÿe_u âp[às_p DØ¡íe_¡
gB_¡ âh©Ñ \e¡gp ^d®kçâv$pe_p ApQpep£ s\p sv$poàs âQpfL$p¡ A¡•
AÞ_n¡Ó, DÛp_, ¾$uX$p„NZ, rQqL$Ðkpge, rhîpdõ\g, rhÛpge, R>pÓphpk,
`iyL$ëepZ, Öìeklpe, c|rdv$p_, rQqL$Ðkp-rirbf, f¼sv$p_, L©$rj,
kd|lgÁ_, dsgpc, Aë`k„¿eL$pr^L$pf, h¡`pf, `e®V$_ hNf¡ •cp¥rsL$
bpbsp¡ k„b„^u âgp¡c_p¡_¡ s\p qaëd-V$u.hu._p L$gpL$pfp¡, DÛp¡N`rs,
fpS>_¡sp hN¡f¡_¡ `p¡sp_p kçâv$pe_p âQpf_y„ dpÝed _ b_phhp„ Å¡BA¡.
fyrQ_p âL$pf :
1. `fp¡nfyrQ A_¡ 2. A`fp¡nfyrQ Apd fyrQ b¡ âL$pf_u dp_hpdp„
Aphu R>¡. lh¡ Ap`Z¡ fyrQ_p Ap bÞ_¡ âL$pfp¡_p¡ ¾$di: rhQpf L$fuiy„.
1. `fp¡nfyrQ :
cNhp__p ApÞsf L¡$ bpü L$p¡C `Z âL$pf_p A_ych rh_p kÐk„N,
îhZ, L$us®_ hN¡f¡Üpfp cNhp_dp„ DÐ`Þ_ \su fyrQ_¡ "`fp¡nfyrQ' L$l¡hpdp„
Aph¡ R>¡.
c¼sp¡_p QqfÓp¡_y„ Ahgp¡L$_ L$fhp\u ÅZhp dm¡ R>¡ L¡$ fyrQ DÐ`Þ_
\hp `pR>m kÐk„N A¡ kp¥\u âbm r_rdÑ lp¡e R>¡. îuApQpe®QfZ
îuâcyQfZ Apqv$ kçâv$pepQpep£_p kÐk„N\u cNhv¹$c$[¼s_u î¡›$
Ahõ\p_¡ S>¡dZ¡ âpàs L$fu s¡hp 84-252 h¥óZhp¡_u hpsp® Ap_u kpnu R>¡.
ks¹ `yfyj_p k„N_¡ "kÐk„N' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. kÐ`yfyjp¡_p¡ k„N L$fhp\u s¡d_u
iyÙ-`rhÓ ApQpf-r¾$ep_y„ Ahgp¡L$_ L$fhp_p¡, s¡d_p D`v¡$ip¡_¡ kp„cmhp_p¡,
s¡d_u `qfQep®-Apv$f-kÐL$pf\u s¡d_p Apiuhp®v$ âpàs L$fhp_p¡, cNhp__p
_pd-NyZ-gugp-õhê$`_p L$us®_-hZ®__¡ kp„cmhp_p¡, s¡d_u `pk¡
Aph_pfp c¼sp¡_p A_ychp¡ s¡dS> i„L$p kdp^p_p¡ _¡ r_L$V$\u kp„cmhp-
ÅZhp_p¡, `p¡sp_u MpduAp¡_¡ ÅZhp-ky^pfhp hN¡f¡_p¡ Agæe Ahkf
98
âpàs \sp¡ lp¡e R>¡. Ap\u S> îuApQpe®QfZ "`ÊQígp¡L$u'N°Þ\dp„ Apop L$f¡
R>¡ L¡$ kÞs`yfyj k„kpffp¡N\u `uX$us d_yóe_p k„kpffp¡N_¡ dV$pX$u_¡
cNhv¹$c[¼sê$`u Apfp¡Áe Ap`_pfu Ap¥j^u kdp_ lp¡e R>¡.
"`Óphgçb_'N°Þ\dp„ `Z Ap`¡ g¿ey„ R>¡ L¡$ rhÜp_ kÐ`yfyjp¡_¡ Ahíe
kp„cmhp Å¡BA¡ L$pfZ L¡$ s¡Ap¡ kÞdpN®_y„ fnZ L$f_pfp lp¡e R>¡.
`yrô$c[¼sdpN}e k˜¼sp¡_p k„Ndp„ flu_¡ Äepf¡ cNhp__p _pd-
NyZ-gugp s¡dS> õhê$`_p îhZ-L$us®_-õdfZ L$fhpdp„ Aph¡ R>¡ Ðepf¡ s¡
îhZpqv$_p dpÝed\u c¼s_p AÞs:L$fZdp„ âh¡i L$fu_¡ cNhp_¹ ^uf¡-^uf¡
c¼s_p ùv$e_¡ iyÙ b_phu v¡$ R>¡. Aphu fus¡ iyÙ ùv$e \e¡gp c¼s_u
cNhp_dp„ fyrQ DÐ`Þ_ \su lp¡e R>¡. `fdcpNhs _pfv$Æ_p `|h®S>Þd_p
h©ÑpÞsdp„ cNhp_dp„ s¡d_u fyrQ DÐ`Þ_ \hp_u âr¾$ep_y„ S>¡ hZ®_ R>¡ s¡dp„
`Z kÐk„N A_¡ cNhp__p îhZ-L$us®_-õdfZ_¡ S> cNhv¹$fy$rQ_u
DÐ`rÑ_y„ L$pfZ dp_hpdp„ Apìey„ R>¡.
cNhp_¹ S>¡ c¼s_¡ c[¼s_p dpN® D`f Qgphhp dpNsp lp¡e R>¡ s¡_p
ùv$edp„ k|ÿd-buS>fy`u c[¼s k©rô$_p Apf„cdp„ S> fp¡`u v¡$sp lp¡e R>¡. Aphu
k|ÿdc[¼s_¡ S> "c[¼shr^®_u'N°Þ\dp„ îuApQpe®QfZ "buS>cph'iåv$\u
Ap¡mMph¡ R>¡. c[¼s_p buS>cph_„y õ\p`_ cNhp_¡ S>¡ Æh_u A„v$f L$ey¯ _
lp¡e s¡ Æh cNhp__p„ îhZ-L$us®_-õdfZ L¡$ k¡hp L$fu iL$sp¡ _\u.
2. A`fp¡nfyrQ :
cNhp__u ApÞsf L¡$ bpü A_yc|rs \hp_¡ L$pfZ¡ cNhp_dp„ S>¡
99
rhi¡jfyrQ DÐ`Þ_ \su lp¡e R>¡ s¡ fyrQ_¡ "A`fp¡nfyrQ'L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
_pfv$Æ_p QqfÓ_y„ Å¡ rhi¡j Ahgp¡L$_ L$fhpdp„ Aph¡ sp¡ :
1. â¡d : âcy\u Bsf b^p rhjep¡dp\u c¼s_u ddsp v|$f \B_¡ L¡$hm âcydp„
S> ddsp \C S>hu c¼s_u s¡ Ahõ\p_¡ "cNhs¹-â¡d' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
buS>cph_¡ L$pfZ¡ DÐ`Þ_ \e¡g cNhv¹$fy$rQ S> â¡d_p ê$`dp„ `qfZdsu
lp¡e R>¡.
2. Apk[¼s : âbm cNhÐâ¡d_¡ L$pfZ¡ âcy\u Bsf v$f¡L$ AcNhv$ue hõsy-
ìe[¼sdp„ AfyrQ \C S>sp„ c¼s_¡ Äepf¡ s¡ (AcNhv$ue hõsy-ìe[¼s)
b^y„ `p¡sp_u c[¼skp^_pdp„ b„^_ê$` S>Zphp gpN¡ R>¡ Ðepf¡ c¼s_u s¡
Ahõ\p_¡ "cNhv¹$-Apk[¼s' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. cNhÐâ¡d S> ApNm
h^u_¡ cNhv$pk[¼sdp„ `qfZdsp¡ lp¡e R>¡.
3. ìek_ : A¡L$ nZ `Z Äepf¡ c¼s_y„ d_ cNhp_dp„\u v|$f _ lV$sy„ lp¡e
Ðepf¡ c¼s_p cNhÐâ¡d_u s¡hu `qf`¼h Ahõ\p_¡ "cNhv¹$-ìek_'
L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. cNhv$pk[¼s S> h^u_¡ cNhv¹$ìe$k_dp„ `qfZdsu
lp¡e R>¡.
dp_ku : "rkÙp„sdy¼sphgu' N°Þ\dp„ îuApQpe®QfZ¡ s_yrhÑÅ k¡hp\u
args \_pfu dp_kuk¡hpê$`p S>¡ Ahõ\p_y„ r_ê$`Z L$e®y„ R>¡ s¡ A_¡ D`fp¡¼s
ìek_phõ\p_¡ A¡L$ S> kdS>hu Å¡BA¡. A¡L$ S> d_p¡hõ\p_y„ r_ê$`Z
AgN-AgN ×rô$\u AgN-AgN _pdp¡\u L$fhpdp„ Apìey„ R>¡. c[¼s_p¡
rhL$pk â¡d Apk[¼s A_¡ ìek_ Ahõ\p_p ê$`dp„ hZ®hhpdp„ Aph¡ R>¡.
Äepf¡ L¡$ k¡hp_p¡ rhL$pk kp^_ê$`p s_yrhÑÅk¡hp s\p amê$`p dp_ku
Ahõ\p_p ê$`dp„ hZ®hhpdp„ Aph¡ R>¡.
ApQpe®QfZ âhrs®s `yrô$c[¼sdpN® A¡ A¡hp¡ dpN® R>¡ L¡$ S>¡dp„
cNhp__u L©$`p\u S> c¼s_y„ b^y„ \pe R>¡. AhspfL$pgdp„ sp¡ c¼sp¡Üpfp kp^_
L$fphhp_p õ\p_¡ cNhp_¹ `p¡s¡ S> c¼sp¡A¡ L$fhp_p„ kp^_p¡ L$fu g¡sp lp¡e R>¡.
A\p®s¹ DÃQ\u DÃQsf A_¡ DÃQsf\u DÃQsd Ahõ\p D`f `lp¢QhpdpV¡$
c¼s¡ S>¡ âeÐ_p¡ L$fhp_p lp¡e R>¡ s¡ âeÐ_p¡ c¼s `pk¡ L$fpìep rh_p cNhp_¹
101
`p¡sp_p kpdÕe®\uS> s¡-s¡ Ahõ\p D`f c¼s_¡ `lp¢QpX$u v¡$sp„ lp¡e R>¡. Ap\u
kp^_pQfZ AhspfL$pgdp„ Ady¿e b_u S>sy„ lp¡e R>¡. cNhp__u L©$`p_¡
kfMu fus¡ TughpdpV¡$ A_hspfL$pgdp„, `f„sy, c¼sp¡_¡ kp^_pQfZ_u
A`¡np fl¡su lp¡e R>¡. Ap\u `yrô$c[¼sdpN®dp„ cNhp__u L©$`p\u S> c¼s_y„
b^y„ rkÙ \sy„ lp¡hp R>sp„ îuApQpe®QfZ¡ S>¡ k¡hp-îhZ-L$us®_-õdfZ
hN¡f¡ kp^_p¡_y„ r_ê$`Z L$ey¯ R>¡ s¡ r_f\®L$ b_sp„ _\u. L$pfZ L¡$ L©$`p\u S> b^y„
\sy„ lp¡hp R>sp„e c¼s D`f \e¡gu cNhp__u L©$`p_¡ îuApQpe®QfZp¡¼s
kp^_p¡ hX¡$ rMghhp/rhL$kphhp_p¡ Å¡ âeÐ_ L$fhpdp„ _ Aph¡ sp¡ s¡ L©$`p
M¡sfdp„ fp¡`¡gp, `f„sy, `pZu-Mpsf-âL$pi hN¡f¡_y„ `p¡jZ Apàep rh_p_p
S>du_dp„ ^fbpe¡gp buS>_u dpaL$ r_[ó¾$e S> fl¡ R>¡. A_hspfL$pgdp„, Ap\u
cNhp__u L©$`p_¡ c[¼sdpN}e kp^_p¡hX¡$ rhL$kphhp_p¡ âeÐ_ sp¡ c¼s¡
L$fhp_p¡ S> lp¡e R>¡.
S>¡dp„ Ar^L$pf âpàs \ep¡ lp¡e s¡_y„ õhê$` Äep„ ky^u ÅZhpdp„ _
Aph¡ Ðep„ ky^u âpàs \e¡gp Ar^L$pf_u dlÑp-L$uds_y„ cp_ \C iL$sy„ _\u.
Ap L$pfZ¡ S> Ap âL$fZdp„ buS>cph-fyrQ\u âpf„c L$fu_¡ am ky^u_u
`yrô$c[¼s_u epÓp_y„ rhõspf`|h®L$ hZ®_ L$fhpdp„ Apìey„ R>¡.
rhi¡j hp„Q_dpV¡$ :
1.îugpg| c Ë$Æ rhfrQs âd¡ e fÐ_pZ® h N° Þ \_p¡ `p„ Q dp¡ -
"`yrô$c[¼sAr^L$pfrhh¡L$'
2.cNhv¹$N$usp
3.îucpNhs
4.îuhëgcpQpe® rhfrQs "sÒhp\®v$u`r_bÞ^'_y„ c[¼sâL$fZ
102
6. khp®Ðdcphrhh¡L$
khp®Ðdcph :
cNhp_dp„ \sp r_fy`pr^L$( r_óL$`V$ A_¡ r_:õhp\® ) DÐL$V$ õ_¡l_¡
"khp®Ðdcph' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. khp®Ðdcph A¡ ìek_ / dp_ku Ahõ\p
`R>u c¼s_¡ âpàs \_pfu õ_¡l-c[¼s_u S> A¡L$ rhriô$ Ahõ\p R>¡.
"khp®Ðdcph'dp„ ÓZ iåv$p¡ R>¡ : kh®, ApÐd A_¡ cph. 1. kh® = (L$) b^u
B[ÞÖep¡, AÞs:L$fZ, v¡$l, âpZ, ApÐdp A_¡ Ap b^p_u h©rÑAp¡. (M)
S>X$-ÆhpÐdL$ kdN° S>Ns. 2. ApÐdp = cNhp_¹. A_¡ 3. cph = â¡d
õ_¡l frs L¡$ c[¼s. Ap `v$ÃR>¡v$_¡ ×rô$dp„ fpMu_¡ Å¡ A\® L$fhpdp„ Aph¡ sp¡ :
k„ep¡NL$pgu_ khp®Ðdcph :
cNhp__p¡ k„ep¡Np_ych c¼sp¡_¡ AhspfL$pm A_¡ A_hspfL$pm _p
c¡v$\u b¡ âL$pf¡ \sp¡ lp¡e R>¡.
dep®v$pdpN}e khp®Ðdcph :
khp®Ðdcph_u A_yc|rs S>¡d `yrô$c[¼sdpN®dp„ \su lp¡e R>¡ s¡d
dep®v$pdpN®dp„ `Z \suS> lp¡e R>¡. `yrô$c[¼sdpN}e s\p dep®v$pdpN}e
khp®Ðdcph hÃQ¡ saphs A¡V$gp¡ lp¡e R>¡ L¡$ dep®v$pdpN}e khp®Ðdcphdp„ L¡$hm
ApÐdp\u A_¡ s¡ `Z b°ûp_Þv$_u A_yc|rs \su lp¡e R>¡; Äepf¡
`yrô$c[¼sdpN}e khp®Ðdcphdp„ b^u B[ÞÖep¡ AÞs:L$fZ s\p ApÐdp\u
`Z cS>_p_Þv$_u A_yc|rs \pe R>¡. Ap S> L$pfZ R>¡ L¡$ `yrô$c[¼sdpN}e
khp®Ðdcph dep®v$pdpN}e khp®Ðdcph L$fsp„ î¡›$ NZpe R>¡.
rhi¡j hp„Q_dpV¡$ :
1.îugpg|cË$Æ rhfrQs âd¡efÐ_pZ®hdp„_p¡ R>Ì$p¡ "khp®Ðdcphrhh¡L$'.
2.îuhëgcpQpe® rhfrQs "r_fp¡^gnZd¹' N°Þ\.
3.Np¡. îuíepdd_p¡lfÆ rhfrQs "r_fp¡^gnZd¹' s\p "k¡hpagd¹' N°Þ\p¡_u c|rdL$p.
4.îuh¡v$ìepk rhfrQs îucpNhs`yfpZ_p¡ v$kdp¡ õL$Þ^.
***
106
7. `yrô$dpN}eagrhh¡L$
c¼s_u L$pd_p cNhp_¹ :
`yrô$c¼s_u L$pd_p_p¡ rhje L¡$hm cNhp_S> lp¡e R>¡. cNhp_¹
rkhpe AÞe L$p¡C `Z hõsy_u L$pd_p `yrô$c¼s_p d_dp„ lp¡C iL$su _\u.
Ap\u S> îuApQpe®QfZ¡ "`yrô$âhpldep®v$pc¡v$'N°Þ\_u A„v$f ""cNhp_¡h rl
agd¹'' L$lu_¡ cNhp__¡ S> `yrô$c[¼sdpN®dp„ amê$` dpÞep R>¡. c¼sp¡_u
d_p¡L$pd_p `|Z® L$fhpdpV¡$ cNhp_¹ c|sm D`f 1. õhê$`\u A_¡ 2. NyZ\u
Apd b¡ âL$pf¡ âL$V$ \sp„ lp¡e R>¡.
Apd bÞ_¡ âL$pf¡ c|sm D`f \sp cNhp__p âpL$V¹$e$_¡ amê$` S>
dp_hpdp„ Aph¡ R>¡. ApÞsf L¡$ bpü L$p¡C `Z âL$pf¡ Äepf¡ cNhp_¹ c¼sp¡_p
hÃQ¡ âL$V$ \pe R>¡ Ðepf¡ c¼s `p¡sp_p v¡$l âpZ AÞs:L$fZ ApÐdp krls
`p¡sp_u b^u B[ÞÖep¡hX¡$ cNhp__p õhê$`_p¡ Ap_Þv$p_ych L$fu iL¡$ R>¡.
c¼s_¡ Äepf¡ cNhp__p¡ rhep¡N lp¡e R>¡ Ðepf¡ c¼s_p ùv$edp„ âL$V$ \B_¡
cNhp_¹ s¡_¡ `p¡sp_p k„ep¡N_y„ kyM Ap`¡ R>¡ A_¡ Äepf¡ rhep¡N _\u lp¡sp¡
Ðepf¡ bpü âL$V$ õhê$`¡ k„ep¡NkyM Ap`sp lp¡e R>¡. Apd cNhp__p
rhep¡N(=NyZNp_) kde¡ ApÞsfâpL$V$é A_¡ k„ep¡N(=k¡hp) kde¡
bpüâpL$V$é _y„ Q¾$ Å¡ kss Qpgsy„ fl¡ sp¡ s¡_p\u h^y DÑd am c¼s_pdpV¡$
buSy>„ L$p„C lp¡C iL$sy„ _\u.
rÓrh^am :
Ap c|sm D`f Ap v¡$ldpV¡$ cNhp_¹ S> S>¡d `yrô$c¼sdpV¡$ amê$`
107
lp¡e R>¡ s¡d Ap v¡$l_p Ahkp_ `R>u `fgp¡L$dp„ `Z cNhp_¹ S> `yrô$c¼s_y„
am/gÿe lp¡e R>¡. "k¡hpag'_pd_p N°Þ\dp„ îuApQpe®QfZ¡ c¼s_¡ k¡hpdp„
âpàs \_pfp ÓZ amp¡_y„ r_ê$`Z L$ey¯ R>¡. s¡ A_ykpf :
1. Agp¥qL$L$kpdÕe®
2. kpeyÄe
3. h¥Ly„$W$pqv$ qv$ìegp¡L$dp„ k¡hp¡`ep¡rNv¡$lâp[às
Agp¥qL$L$kpdÕe® :
`|h® âL$fZdp„ hZ®h¡g amr_fp¡^ ìek_p¡ÑfL©$sp\®sp s_y_hÒh L¡$
khp®Ðdcph _¡ S> k¡hpamdp„ "Agp¥qL$L$kpdÕe®' L$l¡hpdp„ Apìey„ R>¡. Ap am_u
âp[às c¼s_¡ Ap S> gp¡L$dp„ \su lp¡hp_¡ L$pfZ¡ Ap_¡ L$p¡C gp¥qL$L$am kdÆ _
b¡k¡ s¡ L$pfZ¡ Ap_¡ "Agp¥qL$L$' L$l¡hpdp„ Apìey„ R>¡. kpf A¡ S> R>¡ L¡$ Ap gp¡L$dp„
dmsy„ lp¡hp R>sp„ Ap am Agp¥qL$L$ S> lp¡e R>¡. dep®v$pdpN}e dy[¼s_u kp\¡ Å¡
`yrô$c[¼sdpN}e Ap am_u syg_p L$fhpdp„ Aph¡ sp¡ Agp¥qL$L$kpdÕe®_u
âp[às_¡ `yrô$c¼s_u ÆhÞdy[¼s L$lu iL$pe. B[ÞÖehp_¹ c¼s_p dpV¡$
Agp¥qL$L$kpdÕe®\u h^u_¡ buSy>„ L$p¡C `Z am lp¡C _\u iL$sy„. S>¡ c¼s_¡, `f„sy,
Agp¥qL$L$kpdÕe®_u âp[às \su _\u s¡ `yrô$c¼sp¡_¡ cNhÐk¡hp_p agõhê$`
v¡$lphkp_ `R>u h¥Ly„$W$pqv$ cNhëgp¡L$p¡dp„ k¡hp¡`ep¡Nu v¡$l_u A\hp sp¡
kpeyÄe_u âp[às \pe R>¡.
kpeyÄe :
`yfyjp¡Ñd îuL©$óZ_p õhê$`dp„ `yrô$c¼s_p rhge_¡ "kpeyÄe'
L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. kpeyÄe_¡ S> `yrô$c¼s_u rhv¡$ldy[¼s kdÆ iL$pe.
Agp¥qL$L$kpdÕe®_u syg_pdp„ kpeyÄe A¡ Np¥Z am R>¡. `fdpÐdp_u A„v$f rhge
\sp„ `|h£ v¡$l-B[ÞÖepqv$_p¡ `Z rhge `ÊQdlpc|sp¡dp„ \C S>sp¡ lp¡e R>¡. Ap\u
S> v¡$l-B[ÞÖepqv$\u frls `yrô$Æh cNhp__p v$i®_-õ`i®-îhZpqv$_y„ kyM
âpàs L$fu iL$sp¡ _\u. Ap S> L$pfZ R>¡ kpeyÄe_¡ Np¥Z-Ady¿e am dp_hp_y„.
`yfyjp¡Ñd îuL©$óZ_y„ kpeyÄe `pd¡gp `yrô$c¼sp¡_¡ `Z, cNhp_¹ BÃR>¡ sp¡,
108
afu\u `p¡sp_p õhê$`dp„\u âL$V$ L$fu_¡ s¡d_¡ `p¡sp_p h¥Ly„$W$pqv$ qv$ìe-Agp¥qL$L$
^pdp¡dp„ qv$ìev¡$l Ap`u_¡ `p¡sp_u k¡hp_p¡ kyAhkf `y_: Ap`u iL¡$ R>¡. Å¡ Apd
_ \pe sp¡ `yrô$c¼s_¡ L¡$hm kpeyÄeê$` am S> âpàs \pe R>¡.
""S>¡ c¼sp¡ d_¡ â¡d`|h®L$ cS>¡ R>¡ s¡Ap¡ dpfpdp„ R>¡ A_¡
lz„ s¡Ap¡dp„ Ry>„''.(Nusp 9 - 29)
r_fp¡^_p L$pfZ-õhê$`-L$pe®-âep¡S>_ :
r_fp¡^_y„ L$pfZ : cNhp__p c¼sp¡dp„ A_¡ c¼sp¡_p cNhp_dp„
sÞde b_u S>hp_u L$\p cpNhs_p v$idõL$Þ^dp„ "r_fp¡^gugp'ê$`¡ hrZ®s
\C R>¡. h°S>dp„ âL$V$ \B_¡ cNhp_¡ h°S>c¼sp¡_u kp\¡ A¡hu-A¡hu qv$ìe
gugpAp¡ L$fu L¡$ S>¡_¡ L$pfZ¡ s¡Ap¡ kysp„ ÅNsp„, Qpgsp„, hpsQus L$fsp„, fds-
Nçds L$fsp„, õ_p_ L$fsp„ L¡$ cp¡S>_ L$fsp„ `Z buSy>„ b^y„ c|gu_¡ L¡$hm
cNhp_dp„ S> s‰u_ fl¡hp„ gpÁep„. s¡Ap¡ S>Ns-â`ÊQ_¡ c|gu S>B_¡
îuL©$óZdp„ A_Þecph\u Apk¼s b_u Nep„. hpÐkëecphhpmp _Þv$-
eip¡v$pÆ, k¿ecphhpmp Np¡`bpmL$p¡, dp^ye®cphhpmp„ Np¡r`L$pAp¡ _u Aphu
S> Nrs \B. cNhp__p rhep¡N kde¡ s¡Ap¡_y„ ifuf sp¡ e„Ó_u dpaL$ `p¡sp_y„
L$pe® L$fsy„ Åe `Z d_ îuL©$óZdp„ S> gpÁey„ fl¡. h°S>_p sp¡ `iy-`nu-h©n-
`h®s s¡dS> _v$u _u `Z Aphu S> [õ\rs \C NB.
kp^_r_fp¡^ :
r_fp¡^_u kp^_ê$`sp AhspfL$pm A_¡ A_hspfL$pm _p c¡v$\u
rcÞ_ rcÞ_ lp¡e R>¡.
kpdpÞe fus¡ Ah¡y„ Åh¡pdp„ Aphs„y lpe¡ R>¡ L$¡ kp^pfZL$np_p gpL¡$p¡
Äepf¡ dÞÓS>`, L$\pîhZ, kh¡p-`Å | , su\e®pÓp, s`íQep® L$¡ L$us_® L$fsp
lpe¡ R>¡ Ðepf¡ \pX¡$p kdedp„ S> sA
¡ p_¡y„ d_ cV$L$hp gpNs„y lpe¡ R>.¡ \pL$, sÞÖp-
r_Öp L$¡ L$„V$pmp _p¡ `Z A_c y h \sp¡ lpe¡ R>.¡ A_¡ ¼epfL¡$ sp¡ Ap b^p L$pfZ¡
¾$p¡^pqv$ spdkcphp¡ `Z âL$V$ \C S>sp lpe¡ R>.¡ `ps¡p_p õhcph_¡ A_Ly$|m
dpN® _ A`_phhp,¡ A_r^L$pfQô¡$p, Aop_, dpNv®$i®__p¡ Acph, kN„v$p¡j
S>h¡p A_L¡$ L$pfZp¡ rkhpe Aph„y \hp_„y AL¡$ âdM y L$pfZ d_pe¡pN¡_p¡ Acph
118
`Z lpe¡ S> R>.¡ ifuf\u S>¡ L$pe® gh¡pdp„ Aphs„y lpe¡ s¡ L$ped®p„ Å¡ d__¡ `Z
bryÙ`h|L®$ ÅX¡$hpdp„ _ Aph¡ sp¡ `h|p¼£s ârsr¾$epAp¡ \hu AÐeÞs õhpcprhL$
b_u Åe R>.¡ _pdkh¡p L$¡ õhê$`kh¡p `Z Å¡ L$¡hm r¾$epÐdL$ b_u Åe sp¡ sd¡p„
`Z `h|p¼£s A_L¡$ rhL$©rsAp¡ Aphu S>hp_u i¼espAp¡ flg¡u R>¡ S>. Apd _
\pe s¡ dpV$¡ _pdkh¡p s\p õhê$`kh¡p L$fsp-„L$fsp„ kh¡L$, kì¡eõhê$`, gugp,
kh¡p, kh¡põ\m, kh¡p`¡epN¡u kpdNu° hNf¡_¡p Agpq¥L$L$-gugpÐdL$ õhê$`_„y
rQÞs_=cph_pAp¡ L$fhp_p¡ D`v$¡i `Z îuApQpeQ®fZ¡ kph^p_u `h|L®$
L$epS£> R>.¡
cph_p :
1. õhê$`cph_p
2. gugpcph_p
3. cphcph_p
• Apd cph_p_p ÓZ âL$pfp¡ kçâv$pedp„ D`qv$ô$ \ep R>¡.
kp^_p_yê$` cph_p :
õhN©ldp„ kh®õhkd`®Z`|rh®L$p s_yrhÑÅ k¡hp s\p Å¡ s¡ _ b_¡ sp¡
cNh‰ugp-õhê$`-NyZ-_pdp¡_p L¡$hm îhZ-L$us®_-õdfZ = L$\p A¡
dy¿e b¡ kp^_p_p¡ r_v£$i îuApQpe®QfZ¡ `yrô$c[¼sdprN®Ap¡dpV¡$ L$ep£ R>¡.
bÞ_¡ kp^_p_p kp^L$p¡A¡ Agp¥qL$L$ `yrô$cph_pAp¡`|h®L$ k¡hp s¡dS> L$\pdp„
âh©Ñ \hy„ Å¡BA¡. k¡hpkp^_pdp„ Å¡X$pe¡gp kp^L$p¡A¡ k¡hp-õdfZ kde¡
L$fhp_u cph_pAp¡_y„ rhõspf`|h®L$ r_ê$`Z ApNm L$fhpdp„ Aphi¡. S>¡
`yrô$c[¼sdprN®Ap¡, `f„sy, cNhÐk¡hp _\u L$fu iL$sp s¡dZ¡ cNhp__p
h°S>\u d\yfp `^pfu Nep `R>u h°S>c¼sp¡_¡ \e¡gp rhfl_u cph_p L$fsp„-
L$fsp„ âcy_p îhZ-L$us®_-õdfZ L$fhp„ Å¡BA¡. îhZ-L$us®_-õdfZdp„
120
`Z h°S>c¼sp¡_p kpd¡ DÙ$hÆÜpfp hrZ®s cNhp__p QqfÓp¡_p îhZ-
L$us®_-õdfZ_u cph_p L$fhu Å¡BA¡.
Aprhcp®hp¡Ðkh :
cNhp__p Ahspf_p âep¡S>_p¡, Apd sp¡, ^d®õ\p`_-
Akyfk„lpfpqv$ A_¡L$ bsphhpdp„ Apìep R>¡. cNhp__p Ahspf_y„, `f„sy, Mfy„
âep¡S>_ sp¡ c¼s_p DÙpf_u L$pd_pS> lp¡e R>¡. Ap\u cNhp_¹ Äepf¡ ""lz„ Ap
Æh_p¡ DÙpf L$fui'' A¡ âL$pf_u BÃR>p L$f¡ R>¡ Ðepf¡ S>¡d âl¹gpv$Æ_p
DÙpfdpV¡$ \p„cgpdp„\u âL$V$ \ep lsp s¡d c¼sdpV¡$ õhe„ âL$V$ \C S>sp lp¡e
R>¡. îuhkyv¡$h-v¡$hL$uÆ A_¡ îu_Þv$-eip¡v$pÆA¡ cNhp__p S>¡hp `yÓ_u
L$pd_p L$fu lsu. rQ[Þsspr^L$ am âv$p_ L$fhphpmp cNhp_¹ õhe„ s¡d_¡ Ðep„
`yÓ b_u_¡ âL$V$ \C Nep„. fpdphspfdp„ s`õhu F>rj-dyr_Ap¡A¡ cNhp__¡
`rscph\u Å¡ep lsp. îuL©$óZphspfdp„ cNhp_¡ s¡d_¡ h°S>Np¡`u b_phu_¡
s¡d_u d_p¡L$pd_p `|Z® L$fu. Ap L$\p AhspfL$pm_u R>¡. A_hspfL$pmdp„,
`f„sy, Aphy„ cNhÐâpL$V$é v$f¡L$ c¼sdpV¡$ kygc lp¡sy„ _\u. Apd R>sp„
A_hspfL$pmdp„ Å¡ L$p¡C c¼s cNhÐõhê$`_¡ Ofdp„ `^fphu_¡ s¡d_u
â¡d`yh®L$ k¡hp L$f¡ R>¡ sp¡ AhspfL$pm S>¡hy„ S> kyM cNhp_¹ s¡_¡ âv$p_ L$f¡S> R>¡
Ap A_ychrkÙ rkÙp„s R>¡. AsA¡h, b°ûk„b„^v$unp N°lZ L$ep® bpv$ Nyfy
Äepf¡ cNhÐõhê$`_¡ rióe_p Ofdp„ `^fph¡ R>¡ Ðepf¡ ""cNhp_¹ Mpk dpfpS>
dpV¡$ âL$V$ \ep R>¡'' s¡hp Ap_Þv$_p DdmL$p\u `qfhpf_p ApÐdue c¼sp¡_u
kp\¡ cNhp__p âpL$V$é_p¡ DÐkh DS>hhp¡ Å¡BA¡. îu_Þv$fpeÆ_p Ofdp„
cNhp__y„ âpL$V$é \ey„ Ðepf¡ Np¡Ly$mdp„ S>¡ DÐkh îu_Þv$-eip¡v$p s¡dS>
h°S>hprkAp¡A¡ DS>ìep¡ lsp¡ s¡_u cph_p Ap kde¡ L$fhu Å¡BA¡. Aphu S>
cph_p\u, ârshj®, `p¡sp_p Ofdp„ âcy `^pep® lp¡e s¡ qv$hk¡ s¡dS>
îuL©$óZS>ÞdS>eÞsu_p qv$hk¡ `Z dlp¡Ðkh d_phhp¡ Å¡BA¡. DÐkh_¡
DS>hhp_p¡ âL$pf `p¡s`p¡sp_p Nyfy `pk¡\u kdÆ g¡hp¡ Å¡BA¡.
121
ârsb„^op_ :
cNhp__p âpL$V$é `R>u \p¡X$p S> qv$hkp¡dp„ îu_Þv$fpeÆ L„$k_¡ L$f
Ap`hpdpV¡$ d\yfp Nep Ðep„ îuhkyv¡$hÆÜpfp s¡d_¡ ÅZhp dþey„ L¡$ Np¡Ly$mdp„
A_¡L$ D`Öhp¡ \C füp R>¡. îu_Þv$fpeÆ sfs S> Np¡Ly$m `pR>p hþep. Ap sfa
h°S>dp„ "`|s_p'_pd_u A¡L$ fpnku L„$k_u Apop\u _hp S>Þd¡gp bpmL$p¡_¡
dpfu _pMhp dpV¡$ Aphu lsu.
îuhkyv¡$hÆ_u `pk¡\u îu_Þv$fpeÆ_¡ S>¡d `p¡sp_p `yÓ
îuL©$óZD`f Aph_pfu rh`rÑ_y„ op_ dþey„ øsy„ s¡d Ap^yr_L$
`yrô$c[¼sdprN®A¡ AÞepîe, Akdr`®scnZ, vy$:k„N, vy$fpQpf, Akv$pgp`
L¡$ AkrÜQpf; s¡dS> L$pd-¾$p¡^-gp¡c-dp¡l-dv$-dpÐõe® S>¡hp c[¼sdpN®_p
ârsb„^L$p¡_y„ op_ kv¹$Ny$fy L¡$ îuApQpe®QfZp¡_p N°Þ\p¡ v¹$h$pfp d¡mhhy„ Å¡BA¡.
cNhp__y„ ifZ :
îuhkyv¡$hÆ_p hQ_p¡\u i„qL$s îu_Þv$fpeÆ Äepf¡ AÐeÞs
rQÞspsyf bÞep Ðepf¡ s¡d_¡ buÅ¡ L$p¡C D`pe _ k|S>sp„, ""cNhp_¹ S>
c¼sp¡_p fnL$ R>¡, cNhp_¹ S> c¼s_y„ Apîeõ\p_ R>¡'' •Aphp rhQpfÜpfp
s¡dZ¡ cNhp__y„ ifZ õhuL$pe®y„.
Ap D`f\u kdÆ iL$pe R>¡ L¡$ Ap^yr_L$ `yrô$c[¼sdprN®A¡ `Z Nyfy
`pk¡\u c[¼sdpN®_p D`fp¡¼s ârsb„^L$p¡_y„ op_ d¡mhu_¡ âcy_y„ S> ifZ
`L$X$hy„ Å¡BA¡; L$pfZ L¡$ c[¼sdpN®_p ârsb„^L$p¡_y„ r_hpfZ cNhp_Üpfp S>
\pe R>¡.
ArhÛp_pi :
D`r_jv¹$dp„ L$pd-¾$p¡^-gp¡cpqv$ s¡dS> rhjepk[¼s-AÞepîepqv$
Apkyfucphp¡_¡ v¥$Ðe-fpnk L$l¡hpdp„ Apìep R>¡. A\p®s¹ âL$V$ ê$`¡ v¡$Mpsp„ `|s_p,
bL$pkyf, AOpkyf hN¡f¡ v¥$Ðep¡_y„ A¡L$ õhê$` c¼sp¡_u A„v$f fl¡gp D`fp¡¼s
Apkyfu cphp¡ `Z lp¡e R>¡ S>. âL$V$ v¡$Mpsp v¥$Ðep¡_p¡ cNhp_¹ v¹$h$pfp _pi \sp„
c¼sp¡_p A„v$f(d_dp„) fl¡gp Apkyfucphp¡_p¡ `Z _pi \C Åe R>¡. Ap\u S>
îuL©$óZ S>¡d-S>¡d `|s_p s©Zphs® hN¡f¡ Akyfp¡_p¡ _pi L$fsp Nep s¡d-s¡d
h°S>c¼sp¡_p d_dp„ fl¡gp Apkyfucphp¡_p¡ `Z _pi \sp¡ Nep¡.
122
îuhkvy$¡hÆA¡ S>¡ kde¡ îu_Þv$fpeÆ_¡ NpL¡$ym S>hpdpV$¡ Qs¡ìep s¡ S>
kde¡ `s|_p _pd_u AL¡$ rhL$fpm fpnku L$„k_u Apop\u kvy„ $f ÷u_„y ê$`
b_phu_¡ NpL¡$ymdp„ âhi¡u NC lsu. hS°>c¼sp_¡u Av„$f flg¡ ArhÛp-Aop__„y
ÆhsÅ y„ Ns„y õhê$` `s|_p lsu. `s|_p_¡ ÅB¡_¡ îueipv¡$pÆ sd¡S> Np`¡pgp¡
s_¡p D`f Ah¡p sp¡ dpr¡ls \C Nep„ L$¡ AÅZu ìe[¼s_¡ `ps¡p_„y bpmL$ _
v$¡MpX$h„y ÅB¡A¡ sh¡p `ps¡p_p dpsc © ph_¡ îueipv¡$pÆ sd¡S> îuL$©óZ_„y fnZ
L$fhpdpV$¡ sd¡_¡ r_e¼ys L$fhpdp„ Apìep R>¡ sh¡p `ps¡p_p õhê$`_¡ Np`¡pgp¡ cg|u
Nep.„ `s|_p_p ApL$jZ ® \u dpr¡ls \B_¡ s_¡¡ îuL$©óZ_u `pk¡ sA ¡ pA
¡ ¡ S>hp
v$u^u. Äepf¡ cNhp_¡ `s|_p_p¡ h^ L$ep£ Ðepf¡ `s|_p_p _pi_u kp\pk ¡ p\
hS°>c¼sp_¡u ArhÛp-Aop__p¡ `Z _pi \C Nep.¡ sA ¡ p_¡¡ `ps¡`ps¡p_p
õhê$`_u `_y: õdr©s \C NB. sA ¡ p_¡p âpZ-v$¡l-B[ÞÖe-AÞs:L$fZ kb „ ^„u
AÝepk-cd°p¡ `Z v$|f \C Nep. lh¡ `R>u îuL$©óZ_u fnpdp„ kph^p_ flh¡p_p¡
sd¡Z¡ kL„$ë` L$ep.£
N©lpk[¼s_p¡ _pi :
s¡ qv$hk cNhp__p r_ó¾$dZ (â\dhpf bpmL$_¡ Of\u blpf gC
S>hp_p)k„õL$pf_p¡ lsp¡. dl¡dp_p¡_u AhfS>hf Qpgy lsu. îueip¡v$pÆ
cNhp__¡ A¡L$ NpX$p_u _uQ¡ R>p„eX$pdp„ `p¡Y$pX$u_¡ dl¡dp_p¡_p õhpNsdp„ ìeõs
b_u Nep„ lsp„. cNhp_dp„\u s¡d_y„ Ýep_ lV$u Ney„ lsy„. c¼s `p¡sp_¡ rhkfu_¡
k„kpfdp„ Apk¼s b_u Åe s¡ cNhp__¡ L¡$d fyQ¡ ! îueip¡v$pÆ_¡ `p¡sp_pdp„
`y_: Apk¼s L$fhpdpV¡$ cNhp_¹ c|M_p blp_¡ fX$hp gpÁep. îueip¡v$pÆ sp¡
N©lL$pe®dp„ A¡V$gp„ `fp¡hpe¡gp lsp„ L¡$ s¡Ap¡ cNhp__y„ fyv$_ kp„cmu S> _ i¼ep„.
cNhp_¹ sp¡ c¼s_u N©l-k„kpfdp„_u Apk[¼s_¡ R>p¡X$ph¡ S> R>¡. cNhp_¡
Av¹$cy$s gugp L$fu. cNhp_¡ `p¡sp_p bÞ_¡ QfZp¡_¡ D`f L$ep¯. NpXy„$ D\gu Ney„.
NpX$pdp„ fpM¡gp„ vy$^-v$l]-d^-Ou hN¡f¡\u cf¡gp„ hpkZp¡ syV$u-awV$u Nep„. gp¥qL$L$
123
`v$p\p£_p¡ _pi \hp\u îueip¡v$pÆ_y„ Ýep_ cNhp_¹ sfa Ney„. Apd cNhp_¡
N©l-k„kpf Apk[¼s_p¡ _pi L$fu_¡ c¼sp¡_p¡ r_fp¡^ `p¡sp_pdp„ L$ep£.
fpS>kcph_u r_h©rÑ :
`|s_p_p¡ h^ \sp„ S> L„$k_¡ A¡ rhíhpk \C Nep¡ L¡$ s¡_¡ dpfhphpmp¡
Np¡Ly$mdp„ S> R>¡. Ap\u s¡Z¡ s©Zphs® _pd_p A¡L$ Arsbrg›$ v¥$Ðe_¡ cNhp__¡
D`pX$u gphhpdpV¡$ Np¡Ly$m dp¡L$ëep¡. cNhp_¹ s¡ kde¡ b¡ hj®_p lsp.
îueip¡v$pÆ cNhp__¡ `p¡sp_p Mp¡mpdp„ b¡kpX$u_¡ fdpX$u füp lsp„. s©Zphs®_p
ApNd__y„ op_ \sp„ S> îueip¡v$pÆ_¡ v|$f dp¡L$ghp_p l¡sy\u cNhp_¡ `p¡sp_y„
hS>_ A¡L$pA¡L$ A_¡L$NÏ„ h^pfu gu^y„. `yÓ_p cpf\u `uX$us \B_¡ îueip¡v$pÆ
cNhp__¡ S>du_D`f `^fphu_¡ cNhp__y„ Ýep_ ^fsp„-^fsp„ N©lL$pe® L$fhp
gpÁep„. îueip¡v$pÆ_p Qpëep S>hp bpv$ s©Zphs® h„V$p¡rmep¡ b_u_¡ Apìep¡.
Qp¡d¡f ^|m DX$sp„ h°S>c¼sp¡_¡ v¡$Mpsy„ b„^ \C Ney„. Ap sL$_p¡ gpc gB_¡
s©Zphs® cNhp__¡ DW$phu_¡ gC Nep¡. cNhp__p¡ cpf kl_ _ L$fu iL$hp_¡
L$fZ¡ \p¡X$p S> kdedp„ s©Zphs® S>du_D`f `V$L$pep¡ A_¡ d©Ðey `pçep¡.
Ap `f\u A¡ k|rQs \pe R>¡ L¡$ cNhp_dp„ gp¥qL$L$ r¾$ep L¡$ gp¥qL$L$
d_yóep¡dp„ lp¡e R>¡ s¡hp Mphy„-`uhy„-kyhy„ S>¡hp Odp£ lp¡sp _\u. A\p®s¹ ifuf_u
AphíeL$sp lp¡hp\u cNhp_¹ L$p¡C r¾$ep _\u L$fsp, cNhp_¹ b^u r¾$epAp¡
c¼s_p cph_¡ Å¡B_¡ L$f¡ R>¡. Ap\u cNhp__¡ S>¡ L„$C `Z kdr`®s L$fhpdp„
Aph¡ s¡ `|Z® c[¼scph\u L$fhy„ Å¡BA¡. c[¼scph rh_p S>¡ hõsy_y„ kd`®Z
L$fhpdp„ Aph¡ R>¡ s¡_p¡ õhuL$pf cNhp_¹ L$fsp _\u.
NyZNp_krls k¡hp :
dpsp îueip¡v$pÆ Äepf¡ N©lL$pe® L$fsp„ Ðepf¡ s¡Ap¡ cNhp__u
gugpAp¡_¡ epv$ L$fsp„-L$fsp„ s¡_¡ Npsp fl¡sp„. Ap `f\u A¡ Ýhr_s \pe R>¡ L¡$
`yrô$c[¼sdprN®A¡ k¡hp L$fsp„-L$fsp„ âcy_p„ NyZp¡_y„ Np_ L$fhy„ Å¡BA¡.
kçâv$pe_p k¡hpâL$pfdp„ Aô$kMp hN¡f¡ c¼sp¡_p„ L$us®_p¡_p¡ kdph¡i Ap S>
l¡sy\u L$fhpdp„ Apìep¡ R>¡. âpQu_ ApQpep£Üpfp k¡hp_p d„Ngp, õ_p_, i©„Npf,
`g_p hN¡f¡ kde A_ykpf L$us®_p¡_¡ ìeh[õ\s L$fhpdp„ Apìep„ R>¡. F>sy, h÷,
i©„Npf DÐkh s¡dS> k¡hpkde A_ykpf L$us®__p Np_\u S>¡-s¡ kde¡ L$fhpdp
Aphsu âcyk¡hp_u h°S>cph_p õazqfs \pe R>¡. k¡hpÜpfp ifuf\u cNhp__p¡
k„N \pe R>¡; NyZNp_Üpfp cNhp__p¡ dp_kk„N \pe R>¡. eopqv$ L$dp£dp„ S>¡d
128
dÞÓp¡ lp¡e R>¡ s¡d `yrô$c[¼sdpN}e k¡hpdp„ dÞÓp¡_p õ\p_¡ L$us®_p¡ lp¡e R>¡.
bÞ_¡_p l¡sy kdp_ S> lp¡e R>¡ : S>¡ r¾$ep L$fhpdp„ Aphu flu lp¡e s¡_p flõe-
l¡sy-A\®_¡ kdÅhhp¡.
cNhv¹$^$dp®_yfp¡^u kd`®Z :
dpÓ âcykyM_p rhQpf\u S>¡ kd`®Z L$fhpdp„ Aph¡ R>¡ s¡_¡
"cNhÙdp®_yfp¡^u' kd`®Z L$ey¯ L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. "rkÙpÞsflõe'N°Þ\dp„
îuApQpe®QfZ¡ kdÅìey„ R>¡ L¡$ âcy_¡ L$p¡C hõsy_y„ kd`®Z L$fsu kde¡ s¡
hõsy_u bpbsdp„ âcy rkhpe buÅ¡ L$p¡C `Z rhQpf d_dp„ _ fpMhp¡ Å¡BA¡.
A\p®s¹, ""`rs_¡ ApS>¡ L$pf¡gp_y„ ipL$ Mphy„ R>¡ s¡\u îuW$pL$p¡fÆ_¡ cp¡N ^e®y„ R>¡''
L¡$ ""d_p¡f\u_¡ âkpv$ dp¡L$gphhp_p¡ R>¡ s¡\u AX$^p¡qL$gp¡ kpdN°u h^y cp¡N
^fhp_u R>¡'' •Aphp gp¥qL$L$ D`ep¡N_p rhQpf`|h®L$ Äepf¡ âcy_¡ L$p¡C hõsy-
kpdN°u_y„ kd`®Z L$fhpdp„ Aph¡ R>¡ Ðepf¡ s¡hu cphvy$ô$ hõsy_p¡ õhuL$pf âcy
_\u L$fsp. îuL©$óZ_¡ Äepf¡ gpNsy„ L¡$ L$p¡C Np¡`u L¡$ dpsp_p d_dp„ v$l]-vy$^-
dpMZ hN¡f¡ kpdN°u s¥epf L$fsp„ kde¡ `p¡sp_p(îuL©$óZ_p D`ep¡N) rkhpe
buÅ L$p¡C D`ep¡N_p¡ rhQpf lsp¡ sp¡ îuL©$óZ s¡ v$l] vy$^ dpMZ_¡ Y$p¡mu v¡$sp
A\hp sp¡ Áhpgbpg-hp„v$fpAp¡_¡ hl¢Qu v¡$sp. Ap gugp\u cNhp_¡ A¡ k|rQs
L$e®y„ R>¡ L¡$ âcy_¡ kd`®Z L$fhp_u hõsy_¡ s¥epf L$fhp\u gB_¡ Äep„ ky^u s¡
âc|`ep¡Ndp„ Aphu _ Åe Ðep„ ky^u s¡_u bpbsdp„ L$p¡C `Z Ås_p¡
gp¥qL$L$p¡`ep¡N_p¡ rhQpf d_dp„ _ Aph¡ s¡_u kph^p_u fpMhu Å¡BA¡. k¡hp
L$f_pfdp„ cNh˜ph ×Y$ lp¡e sp¡ s¡_p d_dp„ gp¥qL$L$cphp¡ L$v$pQ _ Aph¡. `f„sy
A¡ klS> k„ch R>¡ L¡$ AÞe `qfhpfS>_p¡ L¡$ Ofdp„ Aphsp-S>sp gp¡L$p¡ Å¡ s¡hp
cNh˜phhpmp _ lp¡e sp¡ s¡Ap¡_p d_dp„ âcy_¡ kd`®Z L$fhp_u hõsy_u
bpbsdp„ gp¥qL$L$cphp¡ Aphu iL¡$. Ap `qf[õ\rs\u bQhpdpV¡$ e\p k„ch
A¡L$pÞsdp„ cNhÐk¡hp L$fhu Å¡BA¡. `yrô$dpN}e k¡hp âZprgdp„ âcy_¡
kd`®hp_u cp¡N-kpdN°u_p D`_pdp¡ fpMhpdp„ Apìep R>¡. s¡ _pdp¡_p
ìehlpf\u A`qfrQs ìe[¼s A¡ _\u ÅZu iL$su L¡$ ip_u bpbsdp„ QQp® \C
flu R>¡. Ap\u, s¡ D`_pdp¡_p ìehlpf_p¡ ApN°l fpMhp¡ Å¡BA¡. k¡hp,
k¡ìeõhê$` s¡dS> cp¡NkpdN°u _p v$i®_ buSy>„ L$p¡C _ L$fu g¡ s¡_u kph^p_u
fpMhu Å¡BA¡. Of_p„ AZkdSy> bpmL$p¡_¡ ìeh[õ\s kdS> Ap`hu Å¡BA¡
A\hp s¡d_¡ cp¡NkpdN°u\u v|$f fpMhp„ Å¡BA¡ A\hp `l¡g¡\u S> dlpâkpv$
129
Ap`u_¡ k„syô$ L$fu v¡$hp Å¡BA¡. `qfhpf_p dp¡V$p gp¡L$p¡_u bpbsdp„ `Z Aphp
S> L$p¡C D`pep¡ ip¡^u g¡hp Å¡BA¡. Ai¼e `qf[õ\rsdp„ `p¡sp_pdp„
AkpdÕe®_u cph_p L$fsp„-L$fsp„ âcy_y„ ifZ `L$X$hy„ Å¡BA¡.
h°S>gugp_yê$` cp¡N-kpS>-kÄÅ :
""fdsNds_p„ A_¡L$ kp^_p¡_¡ gB_¡ îuL©$óZ-bgfpd h°S>_u `pk¡
Np¡`bpgL$p¡_u kp\¡ `p¡sp_p Npe-hpR>fX$p„_¡ Qfphsp lsp'' cpNhs_p Ap
hQ_\u âsus \pe R>¡ L¡$ cNhp_¹ QL$fX$u, cdfX$p¡, v$X$p¡, N¡X$u, QL$gu, `p¡`V$
S>¡hp„ fdsNds_p„ kp^_p¡\u ¾$uX$p L$fsp. ApS> âdpZ¡ ¼epf¡L$ ""cNhp_¹
130
h©Þv$ph__u _v$u, `h®s, OpV$u, Ly$ÊS> hN¡f¡ õ\p_p¡dp„ M¡gsp'' s¡hy„ `Z
cpNhsdp„ hZ®hhpdp„ Apìey„ R>¡.
k¡ìe_¡ S>¡d kyM \pe s¡d L$fhy„ s¡ S> k¡hL$_p¡ ^d® lp¡e R>¡. AsA¡h,
k¡hp L$f_pf¡ âcy_u kpd¡ QL$fX$u,cdfX$p¡Apqv$ fdL$X$p„ kpS>hp„ Å¡BA¡ s¡dS>
_v$u-`h®s-Ly$ÊÅ¡_u r`R>hpC hN¡f¡Üpfp kÅhV$ L$fu_¡ s¡dp„ h©Þv$ph__p _v$u-
`h®s-Ly$ÊÅ¡_u cph_p L$fhu Å¡BA¡. cNhp_¹ Np¡`, Npep¡_u hÃQ¡ dp¡V$p \ep
lsp. s¡\u V$p¡`u, `pN, a¢V$p, dp¡f`]R>, NyÊÅdpgp Apqv$ i©„Npf ^pfZ L$fsp
lsp. cNhp__u Apfp¡Nhp_u hõsyAp¡dp„ `Z dpMZ-rdîu, v$l], R>pk, vy$^,
vy$^_u hp_NuAp¡, am, A\pZp„ hN¡f¡ N°prdZ MpÛ-`v$p\p£_p¡ kdph¡i fl¡sp¡.
Ap\u AÞe h÷ i©„Npf s¡dS> cp¡N kpdN°u_u kp\p¡kp\ D`fp¡¼s h°S>_p h÷
i©„Npf s\p cp¡N kpdN°u âcy_¡ ApN°l`|h®L$ kd`®hp„ Å¡BA¡. Ap`Zp Of¡
dl¡dp_ Aph¡ R>¡ Ðepf¡ s¡d_¡ Ndsu kyrh^p Ap`u_¡ s\p cphsu hõsy
MhX$phu_¡ s¡d_u AphcNs L$fsp lp¡BA¡ R>uA¡. s¡d `yrô$c[¼sdprN®_p Ofdp„,
îuApQpe®QfZ_u L©$`p\u, rbfpS>sp îu_Þv$-eip¡v$pÆ_p `yÓ h°År^`
L©$óZ_u k¡hp `Z `yrô$c[¼sdprN®A¡ s¡d_¡ Ndsp„ h°S>k„b„^u h÷, i©„Npf,
fdL$X$p„, cp¡N, kpdN°u, kpS>-kÄÅ _p kd`®Z`|h®L$ L$fhu Å¡BA¡. Ap
rhje_y„ rhi¡j op_ `p¡sp_p Nyfy `pk¡\u d¡mhhy„ Å¡BA¡.