Está en la página 1de 35

CRONICA DE ALFONSO III

La versión digitalizada de esta obra se publica con permiso


de los herederos legales de su autor bajo licencia Comunes
Creativos BY-NC-ND. Se permite descargar la obra y
compartirla con otras personas, siempre que se reconozca
su autoría (BY). No se puede utilizar comercialmente (NC)
ni se puede cambiar de ninguna manera (ND).
Textos Medievales, 3

TEXTOS MEDIEVALES

Colección CRONICA
creada y dirigida
por DE
ALFONSO III
Antonio Ubieto Arteta
Catedrático de la Universidad de
Valencia

Edición e índices preparados por


ANTONIO UBIETO ARTETA

Valencia
1971
PROLOGO

Depósito Legal: V. 2257 - 1960


Impreso por ANUBAR, Darío de
Valcárcel, 7, Valencia - 11.
Al preparar en estos "Textos Medievales" la anterior edición
manual de la Crónica de Alfonso III surgieron una serie de proble-
mas e interrogantes, que explané en la revista "Hispania", XXII
(Madrid 1962). Ahora repito aquí parte de dicho trabajo, prescin-
diendo de las desfasadas alusiones del Prof. Sánchez Albornoz, pu-
blicadas en los "Cuadernos de Historia de España".
La "Crónica de Alfonso III" se conoce a través de dos versiones ,
denominadas "rotense" y "ovetense" por haber estado los códices
más antiguos que la contenían en las catedrales de Roda (Huesca)y
Oviedo.
Tras los trabajos de Gómez Moreno y Sánchez Albornoz se admi-
te en toda la historiografía que el mismo monarca Alfonso III de
Asturias debió escribir el texto rotense, que más tarde sena retoca-
do por el obispo Sebastián de Orense, produciendo la versión ove-
tense. Se ha llegado a esta conclusión al estudiar exclusivamente
una frase que alude a la ciudad hoy portuguesa de Viseo, donde se
encontró una inscripción que decía: "Hic requiescit Rudericus ulti-
mus rex Gotorum", "quum ciuitas Uiseo et suburbis eius iussum nos-
trum esset populatus" [Ver nuestra página 29], según la versión ro-
tense. La ultima frase se presenta en la versión ovetense así: "quum
Viseo ciuitas et suburbana eius a nobis populata esset". [Ver nues-
tra página 28].
En las frases entrecomilladas,"iussum nostrum" ("cuando la ciu-
dad de Viseo y sus suburbios por nuestro mandato fuese poblada")
sólo lo podía escribir el monarca, ya que únicamente él podía or-
denar la repoblación de una ciudad. Sin embargo, "a nobis popula-
8 9

do qué tierras fueron despobladas por Alfonso I, así como la repobla-


ta esset" ("cuando la ciudad de Viseo y sus suburbios por los nues-
ción de "Asturias, Primerias, Liébana, Transmiera, Sopuerta, Ca-
tros fuese poblada") lo podría escribir cualquier persona del reino de
rranza Bardulia que ahora se llama Castilla, y la parte marítima de
Alfonso III. Así el primer texto - e l rotense- sería escrito por Alfon-
Galicia". En cambio, ''Alava, Vizcaya, Alaón y Orduña, por sus ha-
so III, mientras que el segundo - e l ovetense- sería mejorado por
bitantes es sabido que siempre fueron poseídas, así como Pamplona,
cualquier subdito de ese monarca.
Deyo y Berrueza". [Ver nuestras páginas 36 y 37],
Esta es la teoría de Gómez Moreno y Sánchez Albornoz, que la
Parece claro que el autor de la "Crónica de Alfonso III" estaba
refuerzan un tanto al señalar que el texto rotense presenta descon-
persuadido de que en las tierras de habla vascona nunca habían domi-
certadamente la lista de lugares despoblados por Alfonso I de Astu-
nado los musulmanes. Y ésto es cierto sólo en parte: sí podemos ad-
rias, mientras que la ovetense los agrupa geográficamente. Y no se
mitir que cuando la crónica se escribía todas esas tierras debían ser
podría admitir un maleamiento en un texto posterior 1 . Menéndez
cristianas, aunque en tiempos anteriores -Pamplona capituló ante los
Pidal, en cambio, no cree que la diferente redacción de la frase
musulmanes hacia el 718 y luego hacia 738- hubiesen estado sujetas
aludida permita atribuir cualquiera de las dos redacciones al mo-
narca, que se habría limitado a sugerir la obra 2 . a los emires cordobeses.
La fecha de redacción también la presentan clara quienes han Hay en la crónica una realidad histórica bien reflejada: las tie-
estudiado la crónica alfonsí. Como ambas versiones utilizaron la rras de Alava, Vizcaya, Alaón, Orduña, Pamplona, Deyo y Berrue-
"Crónica Profética", que se terminó de escribir en abril del año 883, za estaban en manos cristianas cuando se escribió esta noticia.
serían posteriores a esa fecha, aunque la rotense sería anterior a la Y efectivamente la mayor parte de esas tierras eran poseídas por
ovetense. Y ambas se escribirían antes del año 886, fecha en que los cristianos el año 883, pero no todas. La posición de Deyo -y aun
moría el obispo Sebastián de Orense, supuesto revisor del texto ove- quizá Berrueza- estaban en manos musulmanas el año 883, y aún mu-
tense. cho después. Luego la "Crónica de Alfonso III", en sus dos versiones,
se escribió mucho después del año 883. Se escribiría después de ser
conquistada Deyo por los cristianos. Y no cabe alegar ignorancia por
F e c h a de redacción parte de los autores de la crónica real, ya que la "Crónica Albelden-
se" -recuérdese la relación que pudo tener con la de Alfonso III- ci-
ta concretamente Deyo como posición musulmana el mismo año
Con seguridad, el texto rotense es posterior al mes de abril del
883 6 .
año 883, ya que en esa fecha se terminaba de escribir la denomina-
Hay que precisar la historia de Deyo y la fecha de su conquista
da "Crónica Profética" que ha servido de modelo y fuente a la "Cró-
por los cristianos para poder datar la "Crónica de Alfonso III" en sus
nica de Alfonso III". También podemos afirmar que por lo menos el
dos versiones. Aunque los datos cronísticos y documentales escasean,
texto rotense estaba escrito antes del año 923, ya que entonces era
se puede llegar a conclusiones realmente sorprendentes.
copiado en el conocido Códice de Roda, según Gómez Moreno y
Según la "Crónica Albeldense", el año 882 los Benicasi estaban
Sánchez Albornoz3. Luego el texto rotense de la crónica alfonsí se
en plena lucha familiar. El benicasi Mohamed Ababdela -apoyado
escribiría entre abril de 883 y el año 923. De momento prescindi-
por los cordobeses- luchaba con su tío Ismael ibn Muza y con su pri-
mos del argumento que hace anterior a 886 ambos textos, ya que ese
mo Ismael ibn Fortún, que eran apoyados por pamploneses y asturia-
año habría muerto el obispo Sebastián de Orense, presunto autor de
nos. Mohamed Ababdela venció a sus parientes y entró en Zaragoza,
la versión ovetense4. Y prescindimos porque el "prólogo pelagiano",
recibiendo en prenda -tras algunas incidencias con Córdoba- el cas-
que ha servido para atribuir el texto ovetense al obispo Sebastián de
tillo de Valtierra, de su tío Ismael ibn Muza; y la ciudad de Tudela
Orense, no dice que sea de Orense, sino de Salamanca 5 .
y el castillo de San Esteban de Deyo, de manos de suprimo Ismael
Para fijar la fecha de redacción de esta fuente hay que tener en Ibn Fortún7. Y al año siguiente (883), el emir Mohamed I envió al
cuenta que las dos versiones de la "Crónica de Alfonso III" hacen un principe heredero Almondir a luchar contra estos Benicasi, raziando
recuento de las tierras que dominaron los reyes asturianos, resaltan-
11
10

las tierras de Zaragoza y Deyo ("Degium ex parte intrauit et depre- posterioridad al año 905. En principio queda descartada la paterni-
dad del obispo Sebastián de Orense con respecto al texto ovetense,
dauit") 8 .
El año 883 Deyo era posición musulmana en manos de los Beni- ya que tal prelado había muerto hacia 886.
casi, según la "Albeldense". Existan o no relaciones entre esta cró- Podemos afirmar que las dos versiones aludidas se escriben des-
nica y la de Alfonso III, es evidente que ni en 883 ni tres años más pués del año 905s el texto rotense se copiaba antes de 923 en el Có-
tarde -fecha supuesta para la muerte del supuesto autor Sebastián, dice de Roda. La limitación de fechas nos obliga a enfrentarnos con
obispo de Orense- podía sugerir el autor de la crónica alfonsí que un problema soslayado insistentemente: nos referimos al principio de
Deyo había sido siempre cristiana. la "Crónica de Alfonso III".
No existe dato conocido que precise cuándo Deyo pasó a ser po- El texto rotense -copiado en la forma hoy conocida antes de
sición cristiana. Pero sí hay indicios bien expresivos. El dueño de 923- comienza así "Inicipit cronica Uisegotorum a tempore Bamba-
Deyo el año 883 -Mohamed Ababdela-, en 886 realizaba una expe- ni regi usque nunc in tempore gloriosi Ordoni regis diue memorie
dición por tierras alavesas 9 ; el año 891 conquistaba el castillo Silba- Adefonsi regis filio collecta". En el texto ovetense se altera el final
niano en la región de Pamplona 1 0 ; el año 898 intentaba reconquistar de toda esta introducción de esta manera: "... in tempore gloriosi)
Zaragoza, empresa en la que perdía la v i d a 1 1 . Es admisible suponer Garseani regis Adefonsi filii colecta". [Ver nuestras páginas 20 y 21],
que entre 883 y 898 los Benicasi continuaron poseyendo la posición ¿Cómo soslayar la dificultad que suponía que una crónica es-
de Deyo, de acuerdo con su política expansiva. Y esta política con- crita entre 883 y 886 alcanzase hasta Ordoño II (914-924), según el
tinuó bajo el dominio de Lope ibn Mohamed, hijo y sucesor de Moha- texto rotense; o hasta García I (910-913), según el ovetense?. Sólo
med Ababdela, hasta que moría en lucha contra Pamplona (908) el forzado el sentido de la palabra "collecta". El epígrafe rotense a-
último representante de los Benicasi 1 2 . nunciaría que la crónica alcanzaba hasta Ordoño II, mientras que la
Fue entonces cuando el rey de Pamplona Sancho Garcés I (905- ovetense alcanzaría hasta tiempos del rey García. Pero esta interpre-
925) pudo ocupar Deyo, y después Calahorra (914) Que fue San- tación no resiste la comparación de los textos conocidos; ambos al-
cho Garcés I el conquistador de Deyo parece deducirse el "Initium canzan hasta la proclamación de Alfonso III. Uno de los textos -el
regnum Pampilonam", que señala cómo este monarca "tomó por rotense- se copió a poco de escribirse; es raro que se mutilase exac-
Cantabria desde la ciudad de Nájera hasta Tudela todos los castillos. tamente en el mismo lugar que el ovetense. Tendremos que admitir
La tierra de Deyo con todas sus fortalezas poseyó. Las tierras regadas
que ambas versiones nos dan íntegro el texto de la crónica, y que la
por el río Arba [de Luesia y Biel] y las de Pamplona sometió a su
interpretación dada a este epígrafe no es correcta.
jurisdicción. Y, con todas las fortificaciones, todo el territorio de Ara-
Creemos que la traducción del preámbulo del texto rotense es
gón t o m ó " 1 4 .
así: "Comienza la crónica de los visigodos desde el tiempo del rey
La conquista de Deyo se produciría entre los años 905 y 914, fe- Vamba hasta ahora, reunida en tiempo del glorioso rey Ordoño [II],
chas condicionadas por la sujeción de Pamplona a Sancho Garcés I hijo del rey Alfonso [III], de gloriosa memoria". Y lo mismo el tex-
-era rey antes de esa fecha en otras tierras de la actual Navarra 15 -, to ovetense, cambiando el nombre del rey Ordoño II por el de Gar-
y por la ocupación de Calahorra (914). Si nos fijamos que la muerte cía. Con esta traducción resultaría que el texto rotense hoy conoci-
del benicasi Lope Mohamed se produjo el año 908, podemos sospe- do habría sido preparado bajo el reinado de Ordoño II (914-924), y
char que Deyo fue cristiano después del año 908. Con todo, la fecha el texto ovetense entre 910 y 91316.
905 es suficiente para indicar que las dos versiones de la "Crónica de Si comparamos la fecha de redacción condicionada por la ocu-
Alfonso III" son posteriores a ese año. Y es de suponer que pasarían pación de Deyo (posterior a 905) y la inclusión del texto rotense en
algunos años antes de que se olvidase la ocupación hecha por Sancho el Códice de Roda (hacia 923), con los reinados de García y Ordoño
Garcés I y se llegase a considerar a Deyo como una tierra que siem- II, podemos comprobar que todas las fechas son coincidentes. García
pre había sido poseída por sus habitantes. y Ordoño II llenan los años 914-924, y la "Crónica de Alfonso III"
Así, las dos versiones hoy conocidas fueron redactadas con debió ser escrita entre 905 y 923.
12 13

Es demasiada coincidencia para que despreciemos los preámbu- finitivo, caso único en toda la crónica. Existen también expresiones
los de las dos versiones de la crónica alfonsí, y para que atribuya- o frases desusadas en el resto, circunstancia que ya resaltó Gómez
mos a la palabra "collecta" un significado diferente a"reunida", Moreno; y hasta se añade la frase "ut supra dixi" [pág. 33], que no
"compilada" u otro similar. tiene correlación con cualquier cosa dicha anteriormente. Funda-
Creemos que se puede admitir sin ningún género de reservas que mentalmente este fragmento describe la batalla de Covadonga. Las
el texto ovetense se compiló durante el reinado de García (910-913), frases que lo limitan son: "Puto te non latere" [pág. 33] y "Nam
mientras que el texto rotense se adaptó bajo el reinado de Ordoño II quum lapides agresse essent" [pág. 35],
(914-924), siendo primero el ovetense y después el rotense. Con
d) Un pasaje en buen latín, semejante al grupo b). Alcanza los
ello la atribución a Alfonso III queda absolutamente descartada, a
no ser que admitamos arbitrariamente que en tiempos de García y reinados de Fáfila y la proclamación de Alfonso II el Casto. Las fra-
Ordoño 11 se readaptaron una serie de textos escritos durante los ses máximas apuntadas son: "Quumque spiritum emisisset" [pág. 39]
últimos años del siglo IX. y "Qui dum iste regnaret Adefonsus" [pág. 41].
Hasta aquí Stero encuentra una sintaxis latina que procura embe-
En cuanto a la carta que encabeza la versión ovetense no nos pa-
llecer lo que narra. Desde este momento aparece el grupo último.
rece elemento utilizable. No sabemos con certeza cuándo se incluyó
e) Caracterizado por su "estilo miserable, miserable por lo ab-
en el contexto. El Alfonso citado lo mismo puede ser Alfonso III
que Alfonso IV, Alfonso Fruélaz o Alfonso V. Tampoco es preci- solutamente pobre y falto de toda gala" 1 9 .
so que Sebastián sea obispo, ni que el presbítero Dulcidio sea el alu- Tras el estudio aquí reseñado, no parece correcto atribuir la
dido en la Crónica Albeldense. Si un interpolador ha añadido en "Crónica de Alfonso III" a un solo autor. Es absolutamente imposible
cualquier fecha la mención "Adefonsi regis tertii", lo mismo se ha que un solo escritor pueda producir una obra con tan sustanciales di-
podido añadir la carta aludida17. ferencias sintácticas entre las partes arriba acotadas. Debemos admi-
tir de una vez para siempre que la Crónica de Alfonso III es un cen-
P r o b l e m a de autor tón de textos escritos por diversas personas, diferenciadas fundamen-
talmente por su distinto grado de conocimiento del latín.
El estudio de la sintaxis de la "Crónica de Alfonso III" permite ¿Quiénes fueron esas personas y cuándo escribieron?.
fijar la existencia de varios grupos, absolutamente diferenciados y Entramos en el campo de la pura hipótesis. Pero parece que de
estudiados por Miguel S t e r o 1 8 . Son los siguientes, que concretamos la división antes citada podemos deducir la existencia de tres cro-
a base de las frases que tal latinista precisa: nistas diferentes, que denominaremos provisionalmente A, B y C. El
cronista A sería autor del grupo a), con una cultura latina interme-
a) Con una construcción muy pobre, en general. Alcanza desde
dia entre el B y el C. El cronista B sería autor indudable de los gru-
el principio hasta la proclamación de Pelayo. Las fiases que lo li-
pos b) y d), con la posibilidad de alcanzar su punto culminante esti-
mitan son: "Quumque rex uitam finisset et in eodemlocosepultus
lístico al narrar el apartado b): resultaría el escritor de más talla
fuisset" [pág. 21] y "Sed antequam rediret, per quadam"[pág. 31],
literaria dentro de los tres. El cronista C redactaría la parte denomi-
b) Una serie de frases elaboradas de distinta maneraquehasta
nada e), con una falta excepcional de medios y recursos literarios;
allí, con subordinación de oraciones de relativo con el pluscuam-
sería el más inculto, estilísticamente hablando.
perfecto de indicativo, no empleado con anterioridad. Narra la hui-
El autor A reseñaría la historia desde Vamba hasta la proclama-
da de Pelayo desde Córdoba a Asturias y su rebelión. Lasfrasesque
ción de Pelayo. El B, desde la rebelión de Pelayo hasta la proclama-
lo limitan son: "Nefandus Tarec ad prefatum Munnuza" [pág. 31] y
ción de Alfonso II el Casto. El cronista C nos contaría las luchas ha-
"Qui Alkama sic a consorte suo consilio" [pág. 33].
bidas con motivo de la proclamación de este monarca, y alcanzaría
c) Un fragmento en el que el estilo cambia absolutamente, con
proclamación de Alfonso III de Asturias. Estamos dentro -re-
oraciones temporales en que aparece dum y ut con subjuntivo, com-
petimos- de un campo hipotético. Pero existen muchas analogías
parativas en periodo hipotético, y hasta una oración objetiva de in-
entre esta división y un denigrado texto del siglo XII para que pres-
hecha por Alfonso III ( 8 6 6 - 9 1 0 ) , si no con la despoblación r e a l i -
cindamos de traerlo a colación: nos referimos al denominado "pró- zada por Alfonso I ( 7 3 9 - 7 5 6 ) , cuyos hombres procurarían recorrer
logo pelagiano". la ciudad para llevarse lo que considerasen de más importancia. El
El obispo de Oviedo, Pelayo, señala que "desde el rey Vamba adjetivo "rudis" que inicia la frase más parece que puede relacio-
hasta el católico Pelayo, rey de los godos, San Julián Pomerio, arzo- narse con los calamitosos y difíciles tiempos de Alfonso I que con
bispo de Toledo que juntamente con el rey Pelayo llevó a Asturias el los de Alfonso III.
arca con las reliquias santas que ahora se veneran en la iglesia de
Si se confirmase la identidad de San Julián Pomerio, la mención
Oviedo, como lo había investigado y oído de sus mayores y antece-
de Viseo serviría para datar este fragmento hacia mediados del siglo
sores acerca de los reyes godos, como pudo, plenísimamente escri-
VIII.
bió" 2 0 . El denigrado prelado ovetense atribuía en el siglo XII al fan-
Y seguimos dentro del campo de la hipótesis. Y de la compara-
tasmagórico San Julián Pomerio una crónica que coincide sustancial-
ción con el "prólogo pelagiano". Este dice a renglón seguido del que
mente con lo que nosotros atribuimos al cronista A .
copiamos más arriba: "Desde Pelayo hasta Alfonso [11] el Casto y
¿Estará el grupo a) escrito por un toledano?. Es posible que sí.
Católico escribió plenísimamente de los reyes godos el obispo de la
Aparte de las noticias que da sobre la Toledo visigoda, es interesan-
iglesia de Salamanca, Sebastián, como lo había oído y averiguado
te comprobar que tiende a denominar "urbs" a la ciudad del T a j o ,
de sus mayores y predecesores" El cronista que hemos denomina-
mientras que tal denominación no la encontraremos relacionada con
do B redactó exactamente una historia que contenía la misma exten-
otras entidades de población. El hecho de que la noticia pelagiana
sión que la atribuida a Sebastián, obispo de Salamanca. Es también
presente a San Julián Pomerio como refugiado al lado de Pelayo ex-
demasiada coincidencia para que prescindamos de tal dato.
plicaría la animadversión del fragmento a) contra Vitiza, ya que es-
¿Escribiría Alfonso III el grupo e ) , el que presenta una redac-
taría escrito por un enemigo político, partidario de Rodrigo.
ción más elemental? No parece que la crónica permita asegurarlo.
Surge rápidamente una objeción contra esta hipótesis -aparte de
¿ Q u é relación tuvo Alfonso III con este texto que lleva su nombre?
que no se conoce un arzobispo de Toledo con ese nombre en el siglo
Si se admite que la Crónica es el resultado de la adaptación de tres
VIII, aunque también es cierto que no sabemos con exactitud la se-
textos diferentes, y aun escritos en diferentes épocas; si se admite
rie de prelados toledanos en tal centuria-; en este grupo a) se en-
que fue compilada en la forma que actualmente la conocemos bajo
cuentra la frase "iussum nostrum" que ha servido para atribuir la p a -
los reinados de García (910-913) y de Ordoño II ( 9 1 4 - 9 2 4 ) , como
ternidad de la Crónica a Alfonso III. ¿Habría una interpolación?
dice la introducción de ambos textos, es evidente que el gran m o -
Dentro también del campo de la hipótesis se podría solucionar el pro-
narca asturiano Alfonso III tuvo muy poco que ver con la Crónica
blema sin recurrir al manido truco de las interpolaciones supuestas
que hoy circula bajo su nombre.
por los estudiosos actuales cuando no saben resolver las dificultades
que presenta un texto o cuando se opone a sus teorías preconcebidas.
Si admitimos que el grupo a ) ha sido escrito por un arzobispo to-
ledano coetáneo del rey Pelayo (718-737), es admisible también que
t a l persona tuviese una formación isidoriana, lo que obligaría a dar
a la palabra "populatus" un sentido clásico, absolutamente contrario
al típicamente medieval. Y la frase donde se encuentran las m á g i -
cas palabras "iussum nostrum" no tendría el carácter hasta ahora su-
puesto, sino que se traduciría así: "En nuestros difíciles tiempos,
cuando la ciudad de Viseo y sus suburbios por nuestro mandato fuese
d e s p o b l a d a . . . se encontró... un epitafio a s í escrito: Aquí descansa
Rodrigo, último rey de los godos".
La alusión a Viseo no sería así relacionada con la repoblación
17

6 "Postea quoque in era DCCCC. XXI., quod est presenti anno,


suprefatus Almundar, Mahomat regis filius, cum duce Aboha-
lit... Degium ex parte intrauit et depredauit", dice al narrar las
luchas de cordobeses contra los Benicasi del valle del Ebro (Cfr.
"crónica Albendense", edic. GOMEZ MORENO, "Las crónicas de la
Reconquista", pág. 608).
7 "Tuncque Ababdella tium dimisit, et ob inde Ualterram cas-
trum ab illo accepit. Similiter et cogermanum dimisit, et ob id
Tutelam atque castrum Sancti Stephani ab eo accepit" ("Crónica
Albeldense", edic. GOMEZ MORENO, "Las crónicas de la Recon-
quista", pág. 608).
Sobre estos problemas vid. José M ª . LACARRA, "Las relaciones
entre el reino de Asturias y el reino de Pamplona", en "Estudios so-
bre la Monarquía asturiana" (Oviedo 1949), pág. 237.
NOTAS 8 Cfr. texto recogido en la nota 6, y su significado en LACA-
RRA, "Las relaciones", pág. 237.
9 Cfr. texto de Ibn Adhari aludido por LACARRA, "Las rela-
1 Cfr. Claudio SANCHEZ ALBORNOZ, "La redacción original
de la Crónica de Alfonso III", en "Spanische Forschungen der Gö- ciones", pág. 243, nota 44.
rresgesellschaft", II (1929), páginas 47-66; y GOMEZ MORENO: 10 "Era DCCCC, XXVIIII fractus est castro Silbanianus a Moha-
"Las primeras crónicas de la Reconquista: el ciclo de Alfonso III", mad Iben Lup [ ]", en "De Pampilona", cfr. José M8 LACA-
en "Boletín de la Real Academia de la Historia", C (Madrid, 1932), RRA, "Textos navarros del códice de Roda", en "Estudios de edad
págs. 582 y ss. Media de la Corona de Aragón", I (Zaragoza 1945), pág. 255; vid.
2 Cfr. Ramón MENENDEZ PIDAL, "La historiografía medieval también LACARRA, "Las relaciones", pág. 238.
sobre Alfonso II", en "Estudios sobre la monarquía asturiana" (Ovie- 11 "Era DCCCC. XXXVI mortuus est Mohamad Iben Lup" (Cfr.
do, 1949), pág. 5, LACARRA, "Textos", pág. 255). Vid. además Lacarra: Las relacio-
3 Cfr. GOMEZ MORENO, "Las crónicas de la Reconquista", nes, pág. 238.
pág. 585; SANCHEZ ALBORNOZ, "El particularismo castellano", 12 "Era DCCCC. XLVI, II kalendas octobris, interemptus est
pág. 92. Lupe a Sanzione rege in As[ ]" (Cfr. LACARRA, "Textos",
4 La muerte de Sebastián, obispo de Orense, se produjo hacia pág. 255). Vid. además LACARRA, "Las relaciones", pág. 238.
esas fechas, pues se documenta por última vez el año 886. 13 Sobre estos problemas vid. José M ª . LACARRA, "Expedi-
ciones musulmanas contra Sancho Garcés (905-925)", en "Príncipe
5 El "prólogo pelagiano" no atribuye la crónica a un obispo
de Viana", I (Pamplona 1940), págs. 45-46.
de Orense, sino a uno de Salamanca. Tal texto dice así: "Et a Pe-
14 Según el "Initium regnum Pampilonam", el rey Sancho Car-
lagio rege usque ad Adefonsum casti et catholici regis gotorum Se-
cés I "cepit per Cantabriam a Nagerense urbe usque ad Tutelam om-
bastianus Salmanticensis ecclesie episcopus, sicut a maioribus et
nia castra. Terram quidem Degense cum opidis cuncta possidebit.
predecessoribus suis inquisivit de gotis regibus et audiuit, plenissi-
Arbam namque Pampilonensem suo iuri subdidit. Necnon cum cas-
me scripsit" (Cfr. fray Justo PEREZ DE URBEL, "Sampiro. Su cró-
tris omne territorium Aragonense capit" (cfr. LACARRA, "Tex-
nica y la monarquía leonesa en el siglo X", (Madrid 1952, pág.480)
tos", pág. 259). Poco después continúa el texto indicando que t a l
monarca fue enterrado "in Sancti Stefani p o r t i c o " .
18

Sobre el enterramiento de Sancho Garcés I planteé un problema


en mi trabajo "¿Dónde estuvo el panteón de los primeros reyes pam-
ploneses?", en "Principe de Viana", XVIII (1958), p¿gs. 267-277.
Allí diferencié las dos posiciones denominadas "Sancti Stephani", la
de Deyo y la de Arresa. Aquélla estaba en Monjardín; ésta en la des-
embocadura del Ega en el Ebro.
15 Cfr. Antonio UBIETO ARTETA, "La dinastía Jimena", en
"Saitabi", X (Valencia 1960), págs, 71-73.
16 Sobre las fechas de reinado de García y Ordoño II vid. Emi-
lio SAEZ, "Sobre la cronología de Ordoño II de León", en "Cuader-
nos de Estudios Gallegos", fasc. XX (1951), págs. 353-374.
17 El hecho de que se denomine "tercero" al rey Alfonso nos
indica que el epígrafe es muy moderno.
18 Cfr. Miguel STERO, "El latín de la Crónica de Alfonso III", C R O N I C A DE ALFONSO III
en "Cuadernos de Historia de España", IV (Buenos Aires 1946), págs.
125-135. Utilizamos este interesante trabajo, aun cuando su autor
no lleva hasta sus últimas consecuencias la agrupación de textos que Texto ovetense, en las páginas pares
realiza. Las páginas que van entre paréntesis en nuestro trabajo res- Texto rotense, en las páginas impares
ponden a esta edición de la "Crónica de Alfonso III".
19 Cfr. STERO, "El latín", págs. 134-135,
20 Vid. este texto en PEREZ DE URBEL, "Sampiro", pág. 480.
21 Vid, este texto en PEREZ DE URBEL, "Sampiro", pág. 480.
Adefonsi regis tertii Legionensis, cognomento magni, chronicon
ad Sebastianum de regibus Gotthorum a Vuamba et Ouetensium us-
que ad Ordonium primum.

In nomine Domini nostri Ihesu Christi.


Incipit cronica Uisegotorum a tempore Bambani regis usque nunc
Incipit chronica Visegothorum a tempore Vuambani regis usque in tempore gloriosi Ordoni regis diue memorie Adefonsi regis filio
nunc in tempore gloriosi Garseani regis Adefonsi filii collecta. collecta.

Adefonsus rex Sebastiano nostro salutem. Notum tibi sit de histo-


ria Gothorum, pro qua nobis per Dulcidium prestiberem notuisti,
pigritiaeque ueterorum scribere noluerunt, sed silentio occultaue-
runt. Et quia Gothorum chronica usque ad tempora gloriosi Vuambani
regis Isidorus, Yspalensis sedis episcopus, plenissime edocuit, et nos
quidem ex eo tempore sicut ab antiquis et praedecessoribus nostris
audiuimus, et uera esse cognouimus, tibi breuiter intimabimus.

[Recesvinto]
[Recesvinto]
Recesuindus, Gotorum rex, ab urbe Toleto egrediens, in uillam
Igitur Recesuintus, Gothorum rex, ab urbe Toleto egrediens, in propriam uenit, cui nomen erat Gerticos, quod nunc a bolco appel-
uillam propriam uenit, cui nomen erat Gerticos, quae nunc in monte latur [Bamba], qui in monte Caurensi esse dicnoscitur. Ibique pro-
Caure dignoscitur esse. Ibique proprio morbo decessit. Quumque rex prio morbo discesit. Quumque rex uitam finisset et in eodem loco
uitam finisset et in eodem loco sepultus fuisset, Vuamba ab omnibus sepultus fuisset, ab omnibus in conmune electus est Bamba in regno,
praeelectus est in regno, era DCCX. era D C C X .
ROTENSE 23
22 OVETENSE

[Wamba]
[Wamba]
Sed ille renuens et adipisci regnum nolens, tamen accepit inui- Sed ille renuens et adipiscere nolens, tamen accepit inuitus quod
tus quod postulabat exercitus. Statimque Toleto aduectus, in eccle- poposcebat exercitus. Statimque Toleto aduectus, in ecclesia Sancte
siam metropolis Sanctae Mariae est in regno perunctus. Ea hora, Marie est in regno perhunctus. Ea hora, presentibus cunctis, uisa est
praesentibus cunctis, uisa est apis de eius capite exilire, et ad cae- apis ex caput eius exilire, et ad celis uolitare, et hec signum fatum
lum uolitare, et hoc signum factum est a Domino ut futuras uictorias est a Domino ut futuras uictorias nuntiaret, quod postea prouauit
nuntiaret, quod postea probauit euentus.
ebentus.
Astores et Vascones crebo rebellantes edomuit et suo imperio Astores et Uascones crebo reuelantes plures uices et domuit, et
subiugauit.
suo imperio subiugauit.
Galliarum prouinciae ciues, coniuratione facta, a regno Gotho- Paulum quendam ducem prouincie Gallie directum statimque
rum se absciderunt, regnoque Francorum se subdiderunt. Pro quibus reuellauit et omnem patriam illam conturuauit, Acminibus Franco-
restaurandis domandisque prouinciis Paulus dux a Vuambane directus rum adiubatus contra Banbanem regem ad prelium est preparatus,
cum exercitu, non solum iniunctum sibi negotium non peregit, sed quo predicto regi Uasconie pre nuntium est delatum. Statim illis in
contra patriam agens, tyrannorum scelestorum factus est princeps. partibus premouit exercitum. Paulum uero de ciuitate in ciuitatem
Sed si plenius cognoscere uis quantas caedes, quantas urbium incen-
fugientem persequitur rex quousque Nimascum ciuitatem ingreden-
siones, quantas strages, quanta agmina Francorum uel Gallorum a
tem. Ibique eum obsidione uallauit. Tertio quoque die eos omnes
Vuambane sint interempta, quantasque famosissimas uictorias idem
cepit, cum eo iudicialiter intendit, et ei occulos euellere precepit.
exercuerit, quae de Pauli tyrannide excidia euenerint; beatum Iulia-
Multa quoque acmina Francorum ibi interemit, prouinciam quoque
num metropolitarum legito, qui historiam huius temporis liquidissi-
me contexuit. illam ordine suo correxit et ad urbem Toletanam cum triunfo reuer-
tit.
Illius namque tempore ducentae septuaginta naues Sarracenorum Illius quoque tempore CCLXX nabes sarracenorum Spanie litus
Yspaniae littus sunt adgressae; ibique omnia eorum agmina ferro
sunt adgresse; ibique omnes pariter sunt delete et ignibus concrema-
sunt deleta, et classes eorum ignibus concrematae. Et ut tibi cau-
sam introitus Sarracenorum in Yspaniam plene notesceremus, origi- te.
nem Eruigii regis exponimus.
Hic rex Toleto sinoda sepius agere ordinauit sicut et in canonica
sententia plenissime declarauit.

[Chindasvinto] [Chindasvinto]

Tempore namque Cindasuinti regis ab imperatore expulsus qui- Tempore namque Cindasuindi regis, ex Greda uir aduenit no-
dam Ardabastus ex Grecia, in Yspaniam peregrinaturus aduenit; quem mine Ardauasti qui prefatus uir ab imperatore a patria sua est expul-
Cindasuintus honorifice suscipiens, ei consubrinam suam in coniugio sus, mareque transiectus, Spania est aduectus; quem iam suprafactus
copulauit, ex qua natus est Eruigius. Qui Eruigius, quum esset pala- Cindasuindus rex magnifice suscepit, et ei in coniungio consubrinam
tina peritia enutritus et honore comitis sublimatus, elate et callide suam dedit, ex qua coniunctione natus est filius nomine Eruigius.
aduersus regem excogitans, herbam, cui nomen est spartus, illi in Quumque prefatus Eruigius palatio esset nutritus et honore comitis su-
potum miscuit, et statim regi memoria est ablata. Quumque epis- blimatus, superuia elatus, callide aduersus regem est excogitatus
copus ciuitatis seu optimates palatii, qui regi fideles erant, quibus Erbam cui nomen est spartus illi dedit potandam; statimque ei m e -
penitus causa potionis latebat, uidissent regem absque memoria ia- moria est ablata. Quumque episcopus ciuitatis seu et obtimates pa-
centem, causa pietatis commoti, ne rex inordinate migraret, sta- latii, qui regis fideles erant, cui penitus causa potionis lateuat, ui-
tim ei confessionis et paenitentiae ordinem dederunt. Quumque rex dissent regem iacentem et memoriam nullam abentem, causa pieta-
a potione conualuisset et ordinem sibi impositum cognouisset, mo- tis comoti, ne rex sine ordine migraret, statimque ei confessionis
nasterium petiit. Ibique quamdiu uixit in religione permansit. Reg- ordinem seu et penitentie dederunt. Quumque rex a potione surrexit
nauit annos VIIII, mensem I; et in monasterio uixit annos VII, men- et factum persensit, ad monasterium perrexit. [Ibique quandiu ui-
ses III. Morte propria decessit in pace. xit] in religione permansit. Fuit in regno annis VIIII, mense I; et in
monasterio uixit annis VII, menses III. Morte propria discessit, era
DCCXVIIII.

[Ervigio] [Ervigio]

Post Vuambanem Eruigius regnum obtinuit, quod callide inuasit. Post Bambanem Eruigius regnum obtinuit, que tirannide sumsit.
Legesque ab Vuambane institutas corrupit, et alias ex nomine suo Multa sinoda egit, legesque a predecessore suo editas ex parte
edidit. Et ut fertur, erga subditos modestus fuit. corripit, et alias ex nomine suo adnotare precepit. Eo ut ferant pius
et modestus erga subditos fuit.
Filiam suam Cixilonem egregio uiro Egicani, consubrino Vuam- Filiam quoque suam nomine Ciscilonem magno uiro Egicani,
banis, in coniugio dedit. consubrino Bambani regi, in coniungio dedit.
Ipse iam dictus Eruigius fine proprio defunctus est Toleto, era Fine proprio defuntus est Toleto. Regnauit annis VI, menses IIII.
DCC XXV. Era DCCXXV.

[Egica] [Egica]

Eruigio autem defuncto, supradictus Egica electus est in regno, Huic in regno gener illius Egica successit. Iste quidem sapiens et
multumque sapiens et patiens fuit. Synodum saepissime congregauit, patiens fuit. Sinoda generalia egit. Gentes multas infra [regnum]
sicut canonica instituta euidentius declarant. Gentes infra regnum tumentes perdomuit.
tumentes perdomuit.
Aduersus Francos inrumpentes Gallias ter praelium egit, sed Cum Francis ter prelium gessit, sed triunfum nullum cepit.
triumphum nullum cepit.
Quumque regnum conscendit, abungulus eius Bamba rex ei prece-
pit ut coniungem dimitteret, eo quod pater eius Eruigius callide
eum a regno expullisset, quod ille iussa conpleuit et quadam occa-
sione eam dimisit.
26
OVETENSE ROTENSE 27
Filium suum Vuitizanem in regno sibi socium fecit: eumque in
ciuitate Tudense prouinciae Gallaeciae habitare praecepit, ut pater Sed ante uxoris dimissionem abebat ex ea filium adulescentem
teneret regnum Gothotum et filius Sueuorum. nomine Uitizanem, quem rex in uita sua in regno participem fecit;
et eum in Tudensem ciuitatem auitare precepit, ut pater teneret
Ante filii electionem regnauit annos X, cum filio uero annos V. regnum Gotorum et filius Sueuorum.
Fine proprio Toleto decessit, era DCC. XXX. VIIII, Qui ante filii electionem regnauit annis X, et cum filio annis V.
Fine proprio Toleto discessit, era DCCXXXVIIII.

[Vitiza]
[Vitiza]
Post Egicani decessum Vitiza ad solium patris sui reuertitur Tole-
tum. Post Egicanis discessum Uitiza ad regni solium reuertitur Toleto.
Iste quidem probrosus et moribus flagitiosus fuit, et "sicut equus
et mulus, quibus non est intellectus" (Ps. 31, 9), cum uxoribus et Iste quidem probrosus et moribus flagitiosus fuit. Concilia dissol-
concubinis plurimis se inquinauit: et ne aduersus eum censura ec- vit. Cannones siggillauit. Huxores et concubinas plurimas accepit.
clesiastica consurgeret, concilia dissoluit, canones obserauit, om- Et ne aduersus eum concilium fieret, episcopis presbiteris seu diaco-
nemque religionis ordinem deprauauit. Episcopis, presbyteris et dia- nibus hoxores abere precepit. Istut namque Spanie causa pereundi
conibus uxores habere praecepit. Istud quidem scelus Yspanie causa fuit. Sicut dicit scriptura: "quia habundauit iniquitas, refrigessit
pereundi fuit. Et quia reges et sacerdotes legem Domini derelique- karitas" [Matt. 24, 12]. Et alia scriptura dicit: "si preccat populus,
runt, omnia agmina Gothorum Sarracenorum gladio perierunt. orat sacerdos; si peccat sacerdos, plaga in populo" [Num. VIII, 19;
XVI, 46-48?]. Et quia reccesserunt a Domino, ut non ambularent in
uiis preceptorum eius, et non obseruantes custodirent qualiter Domi-
nus proibet sacerdotibus inique agere, dum dicat ad Moysen in Exo-
do: "Sacerdotes quia accedunt ad Dominum Deum sactificentur, ne
forte derelinquat illos Dominus" [Exod, 19, 22]. Et iterum: "quum
accedunt ministrare ad altare sanctum, non adducant in se delic-
tum, ne forte moriantur" [Levit, 21, 23; Matt. 5, 23]. Et quia re-
ges et sacerdotes Domino de[re]linquerunt, ita cuncta agmina Spa-
nie perierunt.
Interea Vuittiza post regni annos X, morte propria Toleto deces- Interea Uitiza post regni annis X.Morte propria Toleto migrauit,
sit, era DCC XL VIIII.
era DCCXLVIIII.

[Rodrigo]
[Rodrigo]
Vuittizane defuncto, Rudericus a Gothis elegitur in regno.
Quo Uitizane defuncto, Rudericus a Gotis eligitur in regno.
Nos uero antea prosapiem generis eius nunciauimus quam regni
eius exordia disponamus. Qui iam factus Rudericus ex patre Teode-
fredus est genitus. Teodefredus uero filius Cindasuindi regis fuit,
ROTENSE 29
28 OVETENSE

quem pater in etate parbule reliquid. Quumque tempus transisset et


ad etatem perfectam uenisset, uidens eum Egica rex eligantem, re-
cogitans in corde ne cum Gotis coniurationem faceret, [et] eum a
paterno regno expuleret, Teodefredo oculos euellere precepit, qui a
regia urbe expulsus, Corduba adiit habitandus. Ibique sortitus est ex
magno genere huxorem nomine Ricilone; et ex eis natus est filius
iam dictus Rudericus. Qui Rudericus iam suprafactus creuit et ad
etatem perfectam uenit, uir uellator fuit. Ante quam regnum adi-
pisceret, Corduba in ciuitate palatium est fabricatus, qui nunc a
caldeis uallat Ruderici est uocitatus. Iam nunc reuertamur ad or-
dinem regni.
Iste nempe in peccatis Vuittizani ambulauit: et non solum zelo
iustitiae armatus huic sceleri finem non imposuit, sed magis am- Postquam Uitiza fuit defunctus, Rudericus in regno est perhunc-
pliauit. Filii uero Vuittizani inuidia ducti eo quod Rudericus reg- tus, cuius tempore adhuc in peiore nequitia creuit Spania. Anni reg-
num patris eorum acceperat, callide cogitantes, missos nuncios ad ni illius tertio, ob causam fraudis filiorum Uitizani, Sarrazeni in-
Africam mittunt, Sarracenos in auxilium petunt, eosque nauibus
gressi sunt Spaniam.
aduectos Yspaniam intromittunt. Sed ipsi qui patriae excidium in-
tulerunt, simul cum gentes Sarracenorum gladio perierunt. Quumque rex ingressum eorum cognovisset, statim cum exer-
Itaque quum Rudericus ingressum eorum cognouisset, cum omni citu egressus est eis ad uellum. Sed suorum peccatorum classe op-
agmine Gothorum eis praeliaturus occurit: sed dicente Scriptura: pressi, et filiorum Uitizani fraude detecti, [Goti] in fuga sunt uersi.
"in uanum currit quem iniquitas praecedit". Sacerdotum uel suorum Quo exercitus fugatus usque ad internicionem eo pene est deletus.
peccatorum mole oppressi, uel filiorum Vuittizani fraude detecti, Et quia derelinquerunt Dominum ne seruirent ei in iustitia et ueri-
omne agmen Gothorum in fugam sunt uersi et gladio deleti. De Ru- tatem, derelicti sunt a Domino ne auitarent terram desiderauilem.
derico uero rege nulli cognita manet causa interitus eius. Rudis De Ruderico uero rege, cuius iam mentionem fecimus, non certum
namque nostris temporibus, quum Viseo ciuitas et suburbana eius a cognouimus interitum eius. Rudis namque nostris temporibus, quum
nobis populata esset, in quadam baselica monumentum est inuen- ciuitas Uiseo et suburbis eius iussum nostrum esset populatus, in
tum, ubi desuper epitaphion sculptum sic dicit: "Hic requiescit Ru- quadam ibi baselica monumentus inuentus est, ubi desuper epitafion
dericus ultimus rex Gothorum". huiusmodi est conscriptus. "Hic requiescit Rudericus ultimus rex
Gotorum".
Sed redeamus ad illum tempus quo Sarrazeni Spaniam sunt ad-
gressi, III idus nouembris, era DCCLII.
Araues tamen regionem simul et regno presso, plures gladio in-
Arabes autem, patria simul cum regno oppresso, pluribus annis
terfecerunt, relicos uero pacis federe blandiendo siui subiugauerunt.
per praesides Babylonico regi tributa persoluerunt, quousque sibi re-
gem elegerunt, et Cordubam urbem patritiam regnum sibi firmaue-
runt.
Urbs quoque Toletana, cunctarum gentium uictris, ismaeliticis
triunfis uicta subcubuit et eis subiugata deseruit.
30
OVETENSE
ROTENSE 29

Per omnes prouincias Spanie prefectos posuerunt et pluribus


annis Bauilonico regi tributa persolberunt, et Cordoba urbem patri-
Gothi uero partim gladio, partim fame perierunt. ciam regum sibi firmaberunt.

[Pelayo]
[Pelayo]

Per idem ferre tempus in hac regione Asturiensium prefectus


Sed qui ex semine regio remanserunt, quidam ex illis Franciam erat in ciuitate Ieione nomine Munnuza, conpar Tarec. Ipso quo-
petierunt; maxima uero pars in hanc patriam Asturiensium intra-
que prefecturam agente, Pelagius quidam spatarius Uitizani et Ru-
uerunt, sibique Pelagium, filium quondam Fafilani ducis ex semi- derici regnum, dicione ismaelitarum oppressus, cum propria sorore
ne regio, principem elegerunt.
Asturias est ingressus. Qui supra nominatus Munnuza prefatum Pela-
gium, ob occasionem sororis eius, legationis [causa] Cordoua misit.
Sed ante quam rediret, per quadam ingenium sororem illius sibi in
coniungio sociauit. Quo ille dum reuertit, nulatenus consentit. Set
Dum uero Sarraceni factum cognouerunt, statim ei per Alkama- quod iam cogitauerat de salbationem eclesie, cum omni animosita-
nem ducem, qui et ipse cum Tarech in Yspania inruptionem fece- te agere festinauit. Tunc nefandus Tarec ad prefatum Munnuza mi-
rat, et Oppanem Spalensis sedis metropolitanum episcopum, filium lites direxit, qui Pelagium conprehenderent et Cordoua usque ferrum
uinctum perducerent. Qui dum Asturias peruenissent, uolentes eum
fraudulenter conpr[eh]endere in uico, cui nomen erat [Brece], per
quadam amicum Pelagium manifestum est consilio caldeorum, sed
quia Sarrazeni plures erant, uidens se non posse el resistere, de inter
illis paulatim exiens, cursum arripuit et ad ripam flubii Pianonie
peruenit, que foris litus plenum inuenit, sed natando adminiculum
super equum quod sedebat ad aliam ripam se transtulit, et montem
ascendit, quem Sarrazeni persequere cessaberunt. Ille quidem mon-
tana petens, quantiscumque ad concilium properantes inuenit, se-
cum adiuncxit, atque ad montem magnum, cui nomen est Aseuua,
adcendit; et in latere montis antrum quod sciebat tutissimum se con-
tulit, ex qua spelunca magna flubius egreditur nomine Enna. Qui
per omnes Astores mandatum dirigens, in unum colecti sunt et sibi
Pelagium principem elegerunt.
Quo audito, milites qui eum conprehendere uenerant, Cordoua
reuersi, regi suo omnia retulerunt. Pelagium, de quo Munnuza sug-
gessionem fecerat, manifestum esse reuellem. Quo ut rex audiuit,
uessanie ire commotus, hoste innumerauilem ex omni Spanie exire
precipit, et Alcamanem sibi socium super exercitum posuit. Oppa-
nem quendam, Toletane sedis episcopum, filium Uitizani regis, ob
32 OVETENSE
ROTENSE 33

Vuittizani regis, ob cuius fraudem Gothi perierant, Asturias cum


innumerabili exercitu miserunt. cuius fraudem Goti perierunt eum, cum Alkamanem in exercitum
Asturias adire precepit.
Qui Alkama sic a consorte suo consilio aceperat, ut si episcopo
Pelagio consentire noluisset, fortitudine prelii captus, Cordoua us-
que fuisset adductus. Uenientesque cum omni exercitu CLXXXVII fe-
rre milia armatorum Asturias sunt ingressi.

[Covadonga]
[Covadonga]
Quumque Pelagius ingressum eorum cognouit, in monte Aseuua
Pelagius uero in montem erat Asseuua cum sociis suis. Exercitus
se contulit, in antro qui uocatur coua Sanctae Mariae.
Statimque eum exercitus circumdedit, et propinquans ad eum uero ad eum perrexit, et ante ostium cobe innumera fixerunt temp-
Oppa episcopus, sic adloquitur, dicens: "Scio te non latere, frater, toria.
qualiter omnis Yspania dudum sub uno regimine Gothorum esset Predictus uero Oppa episcopus, in tumulo ascendens ante coba
constituta, et omnis Yspanie exercitus in uno fuisset congregatus, dominica, Pelagium sic adloquitur dicens: "Pelagi, Pelai, ubi es?".
smaelitarum non ualuit sustinere impetum; quanto magis tu in isto Qui, ex fenestra respondens, ayt: "Adsum".
montis foramine te defendere poteris? Imo audi consilium meum, et Cui episcopus: "Puto te non latere, confrater et fili, qualiter
ab hac uoluntate animum reuoca ut multis bonis fruaris, et in pace omni Spania dudum in uno ordine sub regimine Gotorum esset ordi-
Arabum omnibus, quae tua fuerunt, utaris". nata, pre ceteris terris doctrina atque scientia rutilaret. Et quum, ut
supra dixi, omnis exercitus Gotorum esset congregatus, ismaelita-
rum non ualuit sustinere impetum, quanto magis ut in isto montis
cacumine defendere te poteris?, quod mici difficile uidetur. Immo
audi consilium meum et ab hac uoluntate animum reuoca, ut multis
Ad haec Pelagius: "nec Arabum amicitiis sociabor, nec me eo- uonis utaris, et consortia caldeorum fruaris".
rum imperio subiciam; sed tu non nosti quia ecclesia Domini lunae Ad hec Pelagius respondit: "Non legisti in scripturis diuinis quia
comparatur, quae et defectum patitur et rursus per tempus ad pristi- "eclesia Domini ad granum sinapis" (Matt. 13, 13), deuenitur, et
nam plenitudinem reuertitur?. Confidimus enim in Domini miseri- inde rursus per Domini misericordia in magis erigitur?",
cordia quod ab isto modico monticulo, quem conspicis, sit Yspanie Episcopus respondit: "Uere scriptum sic est".
salus et Gothorum gentis exercitus reparandus, ut in nobis complea- Pelagius dixit: "Spes nostra Christus est, quod per istum modi-
tur ille propheticus sermo qui dicit: "Visitabo in uirga iniquitates cum monticulum, quem conspicis, sit Spanie salus et Gotorum gen-
eorum, et in flagellis peccata eorum: misericordiam autem meam tis exercitus reparatus. Confido enim quod promissio Domini implea-
non auferam ab eis" (Ps. 88, 33). Igitur etsi sententiam seueritatis tur in nobis, quod dictum est per Dauid: "Uisitauo in uirga iniquita-
per meritum excepimus, eius misericordiam in recuperatione eccle- tes eorum et in flagellis peccata eorum; misericordiam autem meam
siae seu gentis et regni uenturam expectamus; unde hanc multitudi- non abertam ab eis" (Ps. 88, 33). Et nunc ergo fidens in misericor-
nem paganorum spernimus et minime pertimescimus". dia Ihesu Christi, hanc multitudinem despicio et minime pertimesco.
Prelium ergo quam tu minas nobis habemus aduocatum aput Patrem
Tunc conuersus infandus episcopus ad exercitum, sic dixit: "Pro- Dominum Ihesum Christum, qui ab istis paucis potens est liuerare
perate et pugnate, quia nisi per gladii uindictam, non habebitis nos".
cum eo pacis foedera". Et conuersus episcopus ad exercitus dixit "Properate et pugnate.
Vos enim audisti qualiter mici respondit, ut uolumtatem eius preui-
deo, nisi per gladii uindicta non habetis cum eo pacis federe".
Statimque arma adsumunt et praelium committunt. Eriguntur lam nunc uero prefatus Alkama iubet comitti prelium. Arma ad-
fundibala. Abtantur fundae. Micant enses. Crispantur hastae. Ac in- sumunt. Eriguntur fundiuali. Abtantur funde. Migantur enses. Cris-
cessanter emittuntur sagittae. Sed in hoc non defuere Domini mag- pantur aste. Hac incessanter emittunt sagite. Sed in hoc non defuis-
nalia. Nam quum a fundibalariis lapides fuissent emissi, et ad do- se Domini magnalia. Nam quum lapides egresse essent a fundiualis
mum Sanctae semper virginis Mariae peruenissent, super mittentes et ad domum Sancte uirginis Marie peruenissent, qui intus est in co-
reuertebantur, et caldeos fortiter trucidabant. Et quia Dominus non ba, super mittentes reuertebant, et caldeos forter trucidabant. Et
dinumerat hastas, sed cui uult porrigit p a l m a m . Egressique fideles de quia Dominus non dinumerat astas, set cui uult porrigit palmas.
coua ad pugnam, caldei statim uersi sunt in fugam, et in duabus Egressique de coba ad pugnam, caldei conuersi sunt in fugam, et in
diuisi sunt turmis. Ibique statim Oppa episcopus est comprehensus et duabus diuisi sunt turmas. Ibique statim Oppa episcopus est conpre-
Alhamam interfectus. In eodem namque loco centum uiginti quatuor hensus et Alkama interfectus. In eodem namque loco CXXIIII milia
millia caldeorum sunt interfecti. ex caldeis sunt interfecti.
Sexaginta uero et tria millia, qui remanserant, in uertice mon- Sexanginta uero et tria milia, qui remanserant, in uertize mon-
tis Aseuuae ascenderunt, atque per praemptum montis, qui a uulgo tis Aseuua ascenderunt, atque per locum Amossa ad Liuanam des-
appellatur Ammosa, ad territorium Libanensium praecipites descen- cenderunt. Set nec ipsi Domini euaserunt uindictam. Quumque uer-
derunt. Sed nec ipsi Domini euaserunt uindictam. Nam quum per ticem montis pergerent, qui est super ripam fluminis cui nomen est
uerticem montis qui situs est in ripa fluminis Deuae iuxta praedium Deua, iuxta uillam cui dicitur Causegaudia, sic iudicio Domini hac-
quod dicitur Casegadia [transirent], sic euidenter iudicio Domini tum est, ut mons ipse a fundamentis se rebolbens, LX tria milia ui-
actum est ut ipsius montis pars se a fundamentis euoluens sexaginta rorum in flumine proiecit, et ibi eos omnes mons ipse opressit. Ubi
tria millia caldeorum stupenter in ilumine proiecit, atque eos omnes nunc ipse flumen, dum limite suo requirit, ex eis multa signa uiden-
oppressit. Ubi usque nunc ipse fluuius, dum tempore hiemali alueum tia ostendit. Non istut inannem aut fabulosum putetis, sed recordami-
suum implet ripasque dissoluit, signa armorum et ossium eorum eui- ni quia qui Rubri maris fluenta ad transitum filiorum Israhel aperuit,
dentissime ostendit. Non istud miraculum inane aut fabulosum pute- ipse hos arabes, persequentes eclesiam Domini, inmenso montis mo-
tis, sed recordamini quia qui in Rubro mari Egyptios Israelem perse- le oppressit.
quentes demersit, ipse hos arabes, ecclesiam Domini persequentes,
immensa montis mole oppressit. Prefactus uero Munnuza, dum factum conperiit, ex ciuitate idem
Per idem tempus in hac regione Asturiensium in ciuitate Legione legionem maritimam exiliuit et fugam arripuit. In uico quoddam
praepositus caldeorum erat nomine Munnuza, qui Munnuza unus ex Olaoliensem conprehensus, cum suis hominibus est interfectus.
quatuor ducibus fuit qui prius Yspanias oppresserunt. Itaque dum in-
ternicionem exercitus gentis suae comperisset, relicta urbe, fugam
arripuit, quumque Astures persequentes eum in loco Olaliense repe-
rissent, simul cum exercitu suo eum galdio deleuerunt, ita ut ne unus
quidem caldeorum intra Pirinei portus remaneret. Tunc populatur patria, restauratur eclesia, et omnes in comune
Tunc demum fidelium adgregantur agmina, populantur patriae, gratias referunt Deo, dicentes: "Sit nomen Domini benedictum" [Job.
restaurantur ecclesiae, et omnes in commune gratias referunt, dicen- 1, 21], "qui confortat in se credentes et dextruat inprouas gentes".
tes: "Sit nomen Domini benedictum" (Job. 1, 21). " Q u i confortat in
se credentes et ad nihilum deducit improbas gentes".
Pelagius post nonum decimum regni sui annum completum pro-
pria morte decessit, era DCCLXXV. Infra paucis uero temporis spatium Adefonsus, filius Petri Canta-
brorum ducis, ex regni prosapiem, Asturias aduenit; filiam Pelagii,
nomen Ermesinda, in coniungio accepit, qui cum socero et postea
uictorias multas peregit. lam denique tunc reddita est pax terris, et
quantum cresceuat Christi nominis dignitas, tantum tabesceuat cal-
deorum ludibriosa calamitas. Uixit quoque in regno annis XVIIII:
morte propria Canicas uitam finiuit, era DCCLXXV.

[Fafila] [Fafila]

Filius eius Fafila in regno successit, qui propter paucitatem tem- Post quam Fafila filius eius in uicem patris successit.
poris nihil historiae dignum egit. Basilicam in honore sancte Crucis miro opere construxit.
Quadam occasione leuitatis ab urso interfectus est anno regni sui Paruo tempore uixit. Quidam occasionem leuitatis ab urso in-
secundo, era DCCLXXVII. terfectus esse dignoscitur regni anno secundo, era DCCLXXVII.

[Alfonso I] [Alfonso I]

Post Fafilanis interitum Adefonsus successit in regnum. Quo mortuo, ad uniuerso populo Adefonsus eligitur in regno, qui
Uir magnae uirtutis, filius Petri ducis ex semine Leuuigildi et cum gratia diuina regni suscepit sceptra.
Reccaredi regum progenitus. Tempore Egicanis et Vitizanis princeps
militiae fuit, qui cum gratia diuina regni suscepit sceptra.
Arabum saepe ab eo fuit audacia compressa. Iste quantae gratiae Inimicorum ab eo semper fuit audatia conprensa. Qui cum fra-
uel uirtutis atque auctoritatis fuerit, subsequentia acta declarant. tre Froilane sepius exercitu mobens, multas ciuitates bellando cepit.
Simul cum fratre suo Froilane multa aduersus Sarracenos praelia ges- Id est, Lucum, Tudem, Portugalem, Anegiam, Bracaram metropoli-
sit, atque plurimas ciuitates ab eis olim oppressas cepit. Id est, tanam, Uiseo, Flauias, Letesma, Salamantica, Numantia qui nunc
Lucum, Tudem, Portucalem, Bracaram, Viseo, Flauias, Agatam, uocatur Zamora, Abela, Astorica, Legionem, Septemmanca, Salda-
Letesmam, Salmanticam, Zamoram, Abelam, Secobiam, Astoricam, nia, Amaia, Secobia, Oxoma, Septempuplica, Arganza, Clunia,
Legionem, Saldaniam, Mabe, A m a i a m , Septemancam, Aucam, Mabe, Auca, Miranda, Reuendeca, Carbonarica, Abeica, Cinasa-
Velegia, Alabense, Mirandam, Reuendecam, Carbonariam, Abeica, ria et Alesanzo, seu castris cum uillis et uinculis suis. Omnes quo-
Brunes, Cinisaria, Alesanco, Oxoma, Clunia, Argantia, Septempu- que arabes gladio interficiens, christianos autem secum ad patriam
blica, ex cunctis castris cum uillis et uiculis suis. Omnes quoque ducens.
arabes occupatores supradictarum ciuitatum interficiens, christianos
secum ad patriam duxit.
Eo tempore populantur Primorias, Lebana, Transmera, Supporta, Eo tempore populantur Asturias, Primorias, Liuana, Transmera,
Carranza, Bardulies quae nunc appelatur Castella, et pars maritima Subporta, Carrantia, Bardulies qui nunc uocitatur Castella, et pars
Gallaeciae. maritimam, et Gallecie.
Alaba namque Bizcai, Alaone et Urdunia a suis incolis reperiun- Alabanque, Bizcai, Alaone et Urdunia, a suis reperitur senper
tur semper esse possessae, sicut Pampilona, Degius est, atque Be- esse possessas, sicut Panpilonia, Degius est atque Berroza.
rroza.
Hic uir magnus fuit. Deo et ominibus amauilis extitit. Baselicas
Itaque supradictus Adefonsus admodum magnanimus fuit, sine
multas fecit.
offensione erga Deum et ecclesiam uitam merito inmitabilem duxit.
Baselicas plures construxit et instaurauit.
Uixit in regno annis XVIII: morte propria discessit.
Regnauit annos XVIII. Vitam feliciter in pace finiuit.
Nec hoc miraculum sileuo, quod uerius factum esse cognosco.
Nec hoc stupendum miraculum praetermittendum est quod hora
Quumque spiritum emissiset intempeste noctis silentia, cum officiis
discessionis eius certissime actum est. Nam quum spiritum emisisset
palatinis corpus custodissent, subito in aera auditur a cunctis uox an-
intempestae noctis silentio, et excubiae palatinae diligentissime cor-
gelorum psallentium: "Ecce quomodo tollitur iustus et nemo consi-
pus illius obseruarent, subito in aera auditur a cunctis excubantibus
derat; et uiri iusti tolluntur et nemo percipit corde; a facie iniqui-
uox angelorum psallentium: "Ecce quomodo tollitur iustus et nemo
tatis sublatus est iustus; erit in pace sepultura eius". Hoc uerum esse
considerat, et uiri iusti tolluntur et nemo percipit corde; a facie ini-
cognoscite, et nec fabulosum putetis. Alioquin tacere magis quam
quitatis sublatus est iustus, erit in pace sepultura eius". Hoc uerum
falsa promere maluissem, era DCCLX V.
esse prorsus cognoscite, nec fabulosum dictum putetis, alioquin ta-
cere magis eligerem, quam falsa promere maluissem, era DCCXCV.

[Fruela I]
[Fruela I]
Post Adefonsi discessum, Froila filius eius successit in regnum.
Post Adefonsi discessum, Froila filius eius successit in regnum.
Hic uir mente acerrimus fuit. Uictorias multas fecit. Cum hostem
Hic uir mente et armis acerrimus fuit. Victorias multas egit aduer-
Cordubensem in locum Pontubio prouintia Gallecie prelium gessit,
sum hostem Cordubensium. In loco qui uocatur Pontuuio prouinciae
ibique LIIII milia caldeorum interfecit; ducem quoque equi, nomine
Galleciae praeliauit, eosque expugnatos quinquaginta quatuor millia
Aumar, uibum adprehendit, et in eodem loco capite troncauit.
caldeorum interfecit; quorum ducem adulescentem, nomine Haumar,
filium de Abderrahman Ibin Hiscem, captum in eodem loco, gladio
interemit.
Uascones reuelantes superauit. Huxoremque sibi, Munniam no-
Vascones rebellantes superauit atque edomuit. Muniam quandam
mine, exinde adduxit, unde et filium Adefonsum genuit.
adulescentulam ex Vasconum praeda sibi seruari praecipiens, postea
eam in regali coniugio copulauit, ex qua filium Adefonsum susce-
pit.
Gallecie populos contra se reuelantes superauit. Omnemque pro-
Galleciae populos contra se rebellantes simul cum patria deuas- uintiam fortiter depredauit.
tauit.
Iste scelus quam de tempore Uitizani sacerdotes huxores habere
consueberant, finem inposuit; etiam multis, in scelera permanenti-
bus, flagellis inferens monasteriis perligauit. Sicque ex tunc ueti-
tum est sacerdotibus coniungia sortire. Unde canonicam obserbantes
sententiam, magna iam creuit eclesiam.
Istius namque tempore usque flumine Mineo populata est Galle-
cia.
Hic uir asper moribus fuit. Fratrem suum nomine Uimaranem pro-
Denique fratrem suum, nomine Vimaramen, propriis manibus in- priis manibus interfecit, qui non post multo tempore, uicem frater-
terfecit, qui non post multum temporis talionem iuste accipiens a nam ei Dominus reddens, a suis interfectus est. Regnauit annis XII,
suis interfectus est. Regnauit annis IX et mensibus tribus. mensibus III, era DCCCVI.
ROTENSE 41

40 OVETENSE

[Aurelio]
[Aurelio]
Post Froilanis interitum consubrinus eius Aurelius, filius Froilanis Post cuius interitum confrater eius Aurelius successit in regnum.
fratris Adefonsi, successit in regnum. Cuius tempore libertini con- Cuius tempore seruilis orico contra proprios dominos tirannide surre-
tra proprios dominos arma sumentes, tyrannice surrexerunt. Sed prin- xerunt. Set regis industria superati, in seruitutem pristinam omnes
cipis industria superati, in seruitutem pristinam sunt omnes redacti. sunt redacti. Prelia nulla gessit. Cum caldeis pacem abuit. Sex an-
Praelia nulla exercuit, quia cum arabibus pacem habuit. Sex annos nis regnauit. Septimo namque proprio moruo uitam finiuit, era
regnauit. Septimo namque anno in pace quieuit, era DCCCXII.
DCCCXI.

[In era DCCCXV uenit Carulus rex ad Cesaragusta].


[Silo]

Post Aurelii finem, Silo successit in regnum eo quod Adosindam


Adefonsi principis filiam sortitus esset coniugem. Iste cum ismahe-
litis pacem habuit. Populos Galleciae contra se rebellantes in monte [Silo]
Cuperio bello superauit et suo imperio subiugauit.
Post cuius obitum, Silo Adefonsi filiam nomine Adosindam in
coniungio accepit, pro qua re etiam adeptus est regnum. Cum ismae-
lites pacem habuit. Galleciam sibi reuellantem, inito certamine
in monte Cuperio [superauit, et suo imperio] subiugauit.
Regnauit annos VIIII et decimo uitam finiuit, era DCCCXXI.
Qui dum iste regnaret, Adefonsus Froilani filius, nepus Adefonsi
maioris, palatium guuernauit, quia Silo ex coniunge Adosinda filium
non genuit.
Hic post regni annis VIIII, propria morte migrauit e seculo, era
DCCCXXI.
[Mauregato] [Mauregato]
Silone defuncto, regina Adosinda cum omni officio palatino Silone defuncto, omnes magnati palatii cum regina Adosinda in
Adefonsum filium fratris sui, Froilani regis, in solio constituerunt solio paterno Adefonsum constituerunt in regno. Sed tius eius Mauri-
paterno. Sed praeuentus fraude Maurecati, tii sui, filii Adefonsi catus, ex principe Adefonso maiore de serua tamen natus, superuia
maioris, de serua tamen natus, a regno deiectus apud propinquos elatus intumuit, et regem Adefonsum de regno expulit; qui fugiens
matris suae in Alabam commoratus est. Maurecatus autem regnum Adefonsus Alabam petiit, propinquisque matris sue se contulit. Mau-
quod callide inuasit, per sex annos uindicauit. Morte propria disces- ricatus regnum quod tirannide inuasit, VI annis uindicauit. Morte
sit, era DCCCXXVI. propria discessit, era DCCCXXVI.
42 OVETENSE ROTENSE 43

[Vermudo I]
[Vermudo]

Maurecato defuncto, Veremudus, subrinus Adefonsi maioris, Mauricato mortuo, Ueremudo Froilane filius, cuius prius in cro-
filius uidelicet Froilanis, in regno eligitur. nica Adefonsi maioris mentionem fecimus, qui frater eius fuit, in

regno eligitur.
Qui Veremundus uir magnanimus fuit; tres annos regnauit: spon- Hic Ueremudus uir magnus nimis fuit: tres annos [regnauit]; ex-
te regnum dimisit, reminiscens ordinem sibi olim impositum diaco- ponte regnum dimisit ob causam quod diagonus fuit. Subrinum suum
ni. Suprinum suum Adefonsum, quem Maurecatus a regno expulerat, Adefonsum, quem Maurecatus a regno expulerat, sibi in regnum
sibi in regno successorem fecit in era DCCCXXVIIII, et cum eo plu-
successorem extitit; et cum eo plurimis annis karissime uixit. Morta
rimis annis carissime uixit, Vitam in pace finiuit.
propria e seculo migrauit, era DCCCXXVIIII.

[Alfonso II] [Alfonso II]

Hunctus est in regno predictus rex magnus Adefonsus XVIII ka-


lendas octobris era quo supra.
Huius regni anno tertio arabum exercitus ingressus est Asturias Anno regni eius tertio arabum exercitus ingressus est Asturias cum
cum quodam duce nomine Mokehit, qui, in loco qui uocatur Lutos, duce quendam nomine Mugait. Qui in loco Lutos ab Astores preben-
a rege Adefonso praeoccupati, simul cum supradicto duce septua- ti, cum idem duce suo LXX milia sunt interfecti.
ginta fere millia ferro atque coeno sunt interfecti.
Iste prius solium regni Oueto firmauit. Basilicam quoque in no- Iste solium suum Oueto firmauit. Baselicam quoque in honore
mine Redemptoris nostri, Saluatoris Iesu Christi, miro construxit Domini et salvatoris nostri Ihesu Christi cum bisseno numero aposto-
opere; unde specialiter ecclesia Sancti Saluatoris nuncupatur, adi- lorum altaris adiungens. Sibe eclesiam hob honorem sancte Marie
ciens principali altari ex utroque latere bissenum numerum titulo- semper Virginis, cum singulis hinc atque inde titulis, miro opere
rum, reconditis reliquiis omnium Apostolorum. Aedificauit etiam atque forti instructione fabricauit,
ecclesiam in honorem Sanctae Mariae semper Virginis a septentrio-
nali parte adhaerentem ecclesiae supradictae, in qua extra principa-
le altare a dextro latere titulum in memoriam Sancti Stephani, a si-
nistro titulum in memoriam Sancti luliani erexit.
Etiam in occidentali parte huius uenerandae domus aedem ad re- Etiam aliam eclesiam beatissimi Tirsi martiris, prope domum
condenda regum adstruxis corpora; necnon et tertiam baselicam in Sancti Salbatoris, fundauit. Necnon satis procul a palatium edifi-
memoriam Sancti Tyrsi condidit, cuius operis pulchritudo plus prae- cauit eclesiam in honorem sancti luliani et Baselissa, cum uini al-
sens potest mirari, quam eruditus scriba laudare. taribus magno opere et mirauili compositione locauit. Nam et regia
palatia, balnea, promtuaria atque uniuersa stipendia formauit et
instruere precepit.
Aedificauit etiam a circio, distantem a palatio quasi stadium
unum, ecclesiam in memoriam Sancti luliani martyris, circumpo-
sitis hinc et inde geminis altaribus mirifica instructione decoris.
Nam et regalia palatia, balnea, triclinia uel domata atque praeto-
ría construxit, decora et omnia regni utensilia fabrefecit pulcherri- Anno regni eius tricesimo, duo exerciti caldeorum Gallecie sunt
ma. ingressi, et super eos duo fratres alcurexis, nominibus Alhabaz [et]
Huius regni anno XXX geminus caldeorum exercitus Galleciam Melik, erant prefecti. Set unus in locum cui dicitur Naron, alius in
petiit, quorum unus ducum eorum uocabatur Alhabbez et alius Me- flumine Nazeo unum tempore usque ad internicionem sunt deleti.
lih, utrique alcorescis, Igitur audacter ingressi sunt, audacius et de-
leti sunt. Uno namque tempore unus in loco qui uocatur Nahron,
In illius namque tempore [era DCCCXXXVII], uir quidem nomi-
altar in fluuio Anceo perierunt.
ne Mahamuth, ciues Emeritensis natione mollitis regi [suo] Abde-
Subequente itaque huius regni tempore, adueniens quidam uir rrahman reuellauit, eique prelia multa intulit, et exercitos fugauit.
nomine Mahmuth fugitiuus a facie regis Spaniensis Abderrahman, Quumque iam patriam illam auitare non ualuit, ad idem Adefonsum
cui rebellionem diuturnam iniecerat, ciuis quondam Emeritensis, regem adtendit, et rex eum honorifice suscepit. Ille vero per sep-
susceptus est clementia regia in Gallecia; ibique per septem annos
tem annis cum omni collegio suo in prouincia Gallecie hauitator
moratur est. Octauo uero anno, adgragata manu Sarracenorum, con-
extitit. Ibique fasto superuie elatus, contra regem uel patriam est
uicinos praedauit, seque tutandum in quodam castellum, quod uo-
inanniter meditatus. Socios adclomerat, hostem adunauit, patriam
catur Sancta Christina, contulit. Quod factum ut regalibus auribus
depredauit. Q u o rex ut factum conperit, exercitum congregauit, et
nuntiatum est, praemouens exercitum, castellum, in quo Mahmud
Galleciam properauit. Q u o predictus Mahamuth, dum aduentum re-
erat, obsedit, acies ordinat, castellum bellatoribus uallat, moxque
gis audiuit, in quodam castello fortissimo cum sociis suis se contu-
in prima congressione certaminis famosissimus ille bellatorum Mah-
lit, quem rex persequitur et in castro ab exercitu circumdatur. Quid
mud occiditur, eius caput regis aspectibus praesentatur, ipsumque
multa? eodem die prelium comittunt, et prefatum Mahamuth occi-
castrum inuaditur, in quo fere quinquaginta millia Sarracenorum,
dunt; kapud eius abscisum regis presentiam adferunt. Qui statim
qui ad auxilium eius ab Spania confluxerant, detruncantur, atque
acies disrumpunt, castrum ingrediunt. Plus quam quinquaginta mi-
feliciter Adefonsus uictor reuersus est in pace Oueto.
lia Sarracenorum, qui ad eum ex provinciis Spanie aduenerant, in-
terficiunt. Rex uero cum magno triumfo reuersus est Oueto.
Sicque per quinquaginta et duos annos kaste, sobrie, inmaculate, Qui prefatus Adefonsus rex per multis spatiis temporum glorio-
pie ac gloriose regni gubernacula gerens, amabilis Deo et hominibus
sam, castam, pudicam, sobriam atque immaculatam uitam duxit
gloriosum spiritum emisit ad caelum, corpus uero eius cum omni
atque in senectute bona post LII annis regni sui sanctissimum spiri-
ueneratione exequiarum reconditum in supradicta ab eo fundata
tum permisit ad celum. Et qui in hoc seculo sanctissimam uitam
ecclesia Sancte Mariae saxeo tumulo quiescit in pace, era DCCC
egit, Oueto ipse in tumulo quieuit, era DCCCLXXXI.
LXXX.

[Ramiro I]
[Ramiro]

Post Adefonsi discessum, Ranimirus, filius Veremundi principis,


Post Adefonsi discessum, Ranimirus filius Ueremudi principis,
electus est in regnum. Sed tunc temporis absens erat in Bardulien-
eligitur in regnum. Eo tempore abscens erat a propria sede, et in
sem prouinciam ad accipiendam uxorem.
Uarduliensem provintiam fuerat aduectus ad accipiendam huxorem.
Propter huius absentiam accidit ut Nepotianus, palatii comes,
Dum idem prefatus princeps Adefonsus migrauit a seculo, Ne-
regnum sibi tyrannice usurpasset. Itaque Ranimirus ut didicit consu-
pocianus palatii comes regnum tirannide est adeptus. Ranimirus
brinum suum Adefonsum a saeculo migrasse, et Nepotianum regnum princeps, ut factum audiuit, Gallecie in partibus se contulit,
inuasisse, Lucensem ciuitatem Galleciae ingressus et, sibique exer-
et in ciuitatem Lucensem exercitum quoadunauit. Post paucum uero
citum totius prouinciae adgregauit. Post paucum uero temporis in
temporis spatium in Astores inruptionem fecit. Quo Nepotianus, ut
Asturias irruptionem fecit, cui Nepotianus occurrit ad pontem fluuii
eius aduentum audiuit, ad pontem flubii cui nomen est Nartie, cum
Narciae, adgregata manu Asturiensium et Vasconum; nec mora a
exercitu obius fuit. Inito uero certamine, a suis omnibus est destitutus
suis destitutus in fugam est uersus, captusque a duobus comitibus,
et sine mora fugatus. In prouincia uero Premoriensem a duobus co-
Scipione uidelicet et Somnane, in territorio Premoriense, sic digna
mitibus Scipionem et Sonnanem est conprehensus et oculis excecatus.
factis recipiens, euulsis oculis, monasterio deputatus est.
Quem Ranimirus rex eum in monasterio religare precepit, et in mo-
nastico auitu uitam finiuit.
Itaque subsequenti tempore Nordomanorum classes per septem-
Per idem tempus Nordomanorum gens, antea nobis incognita,
trionalem oceanum ad littus Gegionis ciuitatis adueniunt, et inde ad
gens pagana et nimis crudelissima, nabali exercitu nostris peruene-
locum qui dicitur Farum Brecantium p e r r e x u n t . Quod ut comperit
runt in partibus. Renimirus iam factus rex ad eorum aduentum mag-
Ranimirus iam factus rex, misit aduersus eos exercitum cum ducibus
et comitibus, et multitudinem eorum interfecit, ac naues igne com- num congregauit exercitum, et in locum cui nomen est Farum Bre-
bussit; qui uero ex eis remanserunt ciuitatem Spaniae Yspalim inru- cantium eis intulit uellum. Ibique multa agmina eorum interfecit, et
perunt et praedam ex ea capientes, plurimos caldeorum gladio at- nabibus igni consumsit. Alia uero pars, qui ex eis remanserunt, ma-
que igne interfecerunt. re se receperunt, et prouintiam Beticam peruenerunt. Ciuitatem Is-
palim sunt ingressi, ibique magna agmina caldeorum partim gladio,
partim igni sunt deleti. Post anni uero circulum et ciuitatis Ispalen-
sis inruptionem, reuersi sunt in propriam regionem. Sed redeamus
ad causam.
Interim Ranimirus princeps bellis ciuilibus saepe impulsus est.
Ranimirus princebs iam sepe nominatus uellis ciuilibus sepissime
Nam comes palatii Aldoroitus aduersus regem meditans, regio prae-
cepto excaecatus est. Piniolus etiam, qui post eum comes palatii est inpulsatus. Duo magnati, unus procer, alius comes palatii, aduer-
fuit, patula tyrannide aduersus regem surrexit: ab eo una cum sep- sus regem in superuia sunt elati. Set rex quum eorum consilia
tem filiis suis interemptus est. cognouit, uni ex eis, cui nomen erat Aldroitus, oculos euellere pre-
cepit. Alium nomine Piniolum cum septem filiis eos gladio interfe-
Interea supradictus rex ecclesiam condidit in memoriam Sanctae cit.
Mariae in latere montis Naurantii, distantem ad Oueto duorum m i l - Postquam ad uella ciuilia quieuit, multa edificia ex murice et
lia passuum, mirae pulchritudinis perfectique decoris; et ut alia de- marmore, sine lignis, pere forniceo, in latere montis Naurantii,
coris eius taceam, cum pluribus centris forniceis sit concamerata, duo tantum miliariis procul ab Oueto edificauit.
sola calce et lapide constructa, cui si aliquis aedificium consimila-
re uoluerit, in Spania non inueniet. Multa etiam non longe a supra-
dicta ecclesia condidit palatia et balnea pulchra atque decora.
Nam et aduersus Sarracenos bis praeliauit et uictor extitit. Cum sarrazenis uis prelium gessit, sed obitulante Deo uictor sem-
per extitit.
Completo autem anno regni sui septimo Oueto in pace quieuit,
era DCCCLXXXVIII. Post septimo anno regni proprio morbo discessit et Oueto in tu-
mulo quiescit, era DCCCLXXXVIII.
48 OVETENSE ROTENSE 49

[Ordoño I]
[Ordoño I]
Ranimiro defuncto, Hordonius filius eius successit in regnum, qui
Ramiro defuncto, Hordonius filius eius successit in regnum. Hic
magnae patientiae atque modestiae fuit.
uir modestus et patiens fuit.
Ciuitates desertas, ex quibus Adefonsus maior caldeos eiecerat,
iste repopulauit, id est Tudem, Astoricam, Legionem et Amagiam Ciuitates ab antiquis desertas, id est Legionem, Astoricam, Tu-
Pratriciam. dem et Amagiam Patriciam muris circumdedit, portas in altitudi-
nem posuit, populo partim ex suis, partim ex Spania aduenientibus,
impleuit.
Aduersus caldeos saepissime praeliatus est, et triumphauit in
primordio regni sui. Quum aduersus Vascones rebellantes exercitum Cum caldeis sepiissime prelia habuit et semper triunfator extitit.
moueret, atque illorum patriam suo iuri subiugasset, illo ad propria In exordio regni sui prouincie Uasconies ei reuellauit, ubi ille cum
remeante, nuntius aduenit, dicenss ecce ex aduerso hostis Arabum exercito inruptionem fecit. Statim ex alia parte hostes Sarrazenorum
est. Illico rex ferrum et acies ad illos inuertit, nec mora eorum tur- aduersus eum superuenit. Sed Deo fabente caldeos in fugam uertit,
bam fugauit et uibranti mucrone truncauit. Sed nec illud silebo quod et Uascones proprio iure recepit. Sed nec illud sileuo quod uerum
uerum factum esse cognosco. factum esse cognosco.
Muza quidam nomine, natione Gothus, sed ritu mamentiano,
Muzza quidam nomine, natione Gotus, sed ritu mamentiano, cum
cum omni gentis suae multitudine deceptus, quos caldei uocitant
omni gentis sue deceptus, quos caldei uocitant Benikazi, contra Cor-
Benikazzi, contra Cordubensem regem rebellauit, eique multa s ciui-
dobensem [regem] reuellauit, eique multas ciuitates, partim gladio,
tates partim gladio, partim fraude inuasit; prius quidem Caesarau-
partim fraude inuasit. Prius quidem Cesaragustam. Deinde Tutelam
gustam, deinde Tutelam et Oscam; postremo uero Toletum, ubi fi-
et Oscam; postremo uero Toleto, ubi filium suum Lupum posuit pre-
lium suum nomine Lupum posuit praefectum. Postea in Francos et
fectum. Postea in Francos et in Gallos arma conuertit; multas ibi
Gallosarma conuertit; multas ibi strages et praedas facit. Duos uero
strages et predas fecit. Duos uero Francorum magnos duces, unum
Francorum magnos duces, unum nomine Sanctione, et alium Epulo-
Sanctionem, alium Epulonem, partim prelio, partim fraude cepit,
nem, per fraudem cepit, et eos uinctos in carcerem misit. Ex c a l -
et eos uinctos in carcere misit. Ex caldeis duos magnos tirannos,
deis duos quidem magnos tyrannos, unum genere alkoresci nomine
unum genere alcoreisci nomine Ibenhanza, alium mollite nomine
Ibenamaz, alium mollitem nomine Alporz, cum filio suo Azet, par-
Alporz, cum filio suo Azet, partim pater [Muzza], partim filius eius
tim pater Muza, partim filius eius Lupus praeliando ceperunt: unde
Lup preliando ceperunt. Unde obanti uictorie causam tantum in su-
ob tantae uictoriae causam tantum in superbia intumuit, ut se a suis
peruia intumuit, ut se ad suis tertium regem in Spania apellare pre-
tertium regem in Spania appellare praeceperit. Aduersus quem Or-
cepit. Aduersus quem Hordonius rex exercitum mobit et ad ciuita-
donius rex exercitum mouit ad ciuitatem, quam ille nouiter miro
tem, quem ille nobiter miro opere instruxit, et Albailda nomine in-
opere instruxerat, et Albeilda nomen imposuit. Rex cum exercitu ad
posuit. Rex cum exercitu ad eam uenit, et munitionem circumdedit.
eam uenit, et munitione circumdedit. Ipse uero Muza cum innumera
Ipse uero Muza cum innumera multitudine aduenit, [et] in montem,
multitudine aduenit, et in montem, cui nomen est Laturzo, tentoria
cui nomen est Laturzo, temptoria fixit. Rex uero Ordonius exercitum
fixit. Rex uero Ordonius exercitum in duo diuisit capita. Unum qui
in duo capita diuisit. Unum qui ciuitatem obsideret, alium qui con-
ciuitatem obsideret, alium qui contra Muzam dimicaret. Statimque
tra Muzza dimicaret. Statimque prelium comittitur, et Muzza cum
praelium committitur, et Muza cum exercitu suo fugatur. "Tanta in
exercitu suo fugatur. "Tanta in eis cede uagati sunt" [Lib. Iudicum,
eis caede bacchati sunt" (Lib. Iudicum, 20, 25), ut plus quam de-
20, 25], ut plus quam decem milia magnatorum, pariter quum ge-
cem millia magnatorum, pariter cum genero suo, nomine Garseane,
nere suo nomine Garseanem, exceptis plebibus, interemta sunt. Ipse
exceptis plebibus, interempta sunt. Ipse uero ter gladio confossus,
uero ter gladio confosus, semiuibus euasit, multumque ibi uellice
semiuiuus euasit; multumque ibi bellici adparatus, siue et munera.
adparatum, siue et munera, quod ei Carolus rex Francorum direxit.
50 OVETENSE ROTENSE 51

quae ei Carolus rex Francorum direxerat, perdidit; et numquam pos- et numquam postea effectum uictorie habuit. Rex uero Hor-
p e r d i d i t ;

tea effectum uictoriae habuit. Rex uero Ordonius omnem exercitum donius omnem exercitum ad ciuitatem applicauit, in eam quoque
ad ciuitatem applicauit; in eam quoque septimo die inrumptionem septimo die pugnando inrumptionem fecit. Omnes uiros bellatores
fecit. Omnes uiros bellatores gladio interfecit. Ipsam uero ciuita- gladio interfecit. Ipsam uero ciuitatem usque ad fundamenta dextru-
tem usque ad fundamenta destruxit, et cum magna uictoria ad pro- xit, et cum magna uictoria ad propria reppedauit. Lupus uero, filius
pria repedauit. Lupus uero, filius de idem Muza, qui Toleto consul de idem Muzza, qui Toleto consul preerat, [dum de patre quod su-
praeerat, dum de patre quod superatus fuerat audiuit, Ordonio regi peratus erat] audiuit, Hordonio regi cum omnibus suis se subiecit, et
cum omnibus suis se subiecit, et dum uitam hanc uixit, subditus ei dum uita hac uixit ei subditus fuit. Postea uero cum eo aduersus cal-
fuit. Postea uero cum eo aduersus caldaeos praelia multa gessit.
deos prelia multa gessit.
Multas et alias ciuitates iam saepe dictus Ordonius rex praelian-
Multas et alias ciuitates iam sepedictum Hordonius rex preliando
do cepit, id est, ciuitatem Cauriensem cum rege suo nomine Zeith.
cepit, id est, ciuitatem Cauriensem cum regem suum nomine Zeiti.
Aliam uero consimilem eius ciuitatem Talamancam cum rege suo,
Aliam uero consimilem eius ciuitatem Talamancam cum rege suo,
nomine Mozror, et uxore sua. Bellatores eorum omnes interfecit. Re-
nomine Muzeor, cum uxore sua. Bellatores omnibus interfecit. Re-
liquum uero uulgus cum uxoribus et filiis sub corona uendidit.
licum uero uulgus cum huxores et filiis sub corona uenditis.
Iterum Nordomani piratidae per haec tempora ad nostris litoribus Iterum Nordomani piratide per his temporibus nostris litoribus
peruenerunt. Deinde in Spaniam parrexerunt, omnemque eius mariti- perbenerunt. Deinde in Spaniam omnem eius maritimam gladio ig-
mam gladio igneque praedando dissipauerunt. Exinde mare transiec- neque predando dissipaberunt. Exinde mari transiecto, Naacor ciui-
to, Nacchor ciuitatem Mauritaniae inuaserunt, ibique multitudinem tatem Mauritanie inuaserunt, ibique multitudinem caldeorum gladio
caldeorum galdio interfecerunt. Denique Maioricam, Fermentellam interfecerunt. Deinde Maioricam et Minoricam insulas adgressi,
et Minoricam insulas adgressi, gladio eas depopulauerunt. Postea [gladio] depopulauerunt. Postea Grecia aduecti, post triennium in
Graeciam aduecti, post triennium in patriam suam sunt reuersi. patriam sunt reuersi.
Ordonius suprafatus rex, post XVI anno regni expleto, morbo Hordonius sepefactus rex, post XVI anno [regni] expleto, morbo
podagrico correptus, Oueto est defunctus, et in baselica Sanctae
podagrio correptus, Obeto est defunctus, et in baselice Sancte Marie
Mariae cum prioribus regibus est tumulatus. Felicia tempora duxit in
cum prioribus regis est tumulatus. Felicia tempora duxit in regno,
regno, felix stat in caelo, et qui hic nimium dilectus fuit a popu-
felix extat in celo, et nunc autem letatur cum sanctis angelis in ce-
lis, nunc autem laetatur cum sanctis angelis in caelestibus regnis.
lestibus regnis, era DCCCCIIII.
Praestante Domino nostro Iesu Christo qui cum Deo Patre et Spi-
ritu Sancto in unitate deitatis uiuit et gloriatur per nunquam finienda
semper saecula saecolorum. Amen.

[Alfonso III] [Alfonso III]

Hordonio defuncto, Adefonso filio eius successit in regnum.


INDICES
INDICE DE LUGARES

Abeica, 36 y 37.
Abela (Avila), 36 y 37.
Africam (Africa), 28.
Agatam, [Agueda?, dehesa cerca del Agueda, provincia de Sala-
manca], 36
Alaba, Alabense (Alava), 36 , 37, 40 y 4 1 .
Alaone, 36 y 37.
Alava, v i d . A l a b a .
Albeilda (Albelda de Iregua, prov. Logroño), 48 y 4 9 .
Alesanco, Alesanzo (Alesanco, prov. Logroño), 36 y 37.
Amaia, Amagiam Patriciam (Amaya, part. Villadiego, prov. Bur-
gos), 36, 37, 48 y 4 9 .
Ammosa, Amossa (Puertos de Amuesa, part. de Llanes), 34 y 35.
Anceo, Nazeo,
río, 44 y 45,
Anegiam, Velegiam (Bolívar, cerca de Vitoria), 36 y 37.
Argantia, Arganza (Arganza, prov. Soria), 36 y 37.
Aseuua (monte Auseba), 31, 32, 33, 34 y 35.
Astores, 22, 23, 31, 34 y 4 7 ,
Astorica (Astorga, prov. León), 36, 37, 48 y 4 9 .
Asturias, 31 a 33, 35, 36, 42, 43, 4 6 ,
- regione Asturiensium, 30, 31, 34 y 46 .
Auca (Oca, prov. Burgos), 36 y 37. Chaves, v i d . Flauias.
Avila, v i d . A b e l a .

Degius (Deyo, las cercanías de Estella), 36 y 37.


Babylonico, Bauilonico, 28, 31 y 32. Deua, río, 34 y 35.
Bamba, 2 1 .
Bardulies, qui nunc vocitatur Castelle, 36 y 37.
- provintiam Barduliensem, 44 y 4 5 .
Berroza (Berrueza, prov. Navarra), 36 y 37. Egyptios, 34.
Beticam, 4 7 . Emeritensis (Mérida, prov. Badajoz), Mahamuth ciues, 44 y 4 5 .
Bizcai (Vizcaya), 36 y 37. Enna (río Deva, Asturias), 31.

Bracaram metropolitanam (Braga, Portugal), 36 y 37.


Braga, v i d . Bracaram.
Farum Brecantium (La Coruña), 46 y 4 7 .
Brece (Brecín, prov. Asturias), 31.
Fermentellam (Formentera, isla balear), 5 0 .
Brunes (Briones?, prov. Logroño), 36.
Flauias (Chaves, Portugal), 36 y 3 7 .
Formentera, v i d . Fermentellam.
Franciam (Francia), 30.
Francis, Francos, 22 a 25, 48 a 5 1 .
Canicas (Cangas de Onís, prov. Asturias), 37.
- Carolus rex Francorum, 50 y 51.
Cantabrorum, Petri ducis, 35.
Carbonariam, Carbonarica,Carbona,entreMirandyLogrñ,36 y 37.
Carrantia, Carranza (Carranza, valle de las Encartaciones de Vizca-
ya), 36 y 37.
Galleciam, v i d . G a l i c i a .
Casegadia, Causegaudia (Cosgaya?, en Liébana, provincia de San-
Galicia, 26 , 36 a 41, 44 a 4 7 .
tander), 34 y 35.
Gallie, Galliarum (Galias, Francia), 22 a 2 4 .
Castella (Castilla), Bardulies qui nunc vocitatur, 36 y 37.
Gallos, 22, 48 y 4 9 .
Caure, Caurensi, monte, 20 y 2 1 .
Gegionis, leione (Gijón, prov. Asturias), 31, 34 y 46.
Cauriensem, civitatem (Coria, prov. Cáceres), 50 y 51.
Gerticos, 20 y 2 1 .
Cenicero, v i d . Cinasaria.
Gijón, v i d , Gegionis.
Cesaragusta (Zaragoza), 41, 48 y 4 9 .
Graecia, Grecia (Grecia), 22, 23, 50 y 5 1 .
Cinasaria (Cenicero, prov. Logroño), 36 y 37.
Clunia (Coruña del Conde, prov. de Soria), 36 y 37.
Cordoba, Corduba, 29, 31 y 33.
- hostem Cordubensem, 38 y 39.
Huesca, vid. Osca.
- regem Cordubensem, 48 y 4 9 .
Coruña del Conde, v i d . Clunia.
Cosgaya, v i d . C a s e g a d i a .
Cuperio, monte (monte Cebrero, prov. León y Lugo), 40 y 4 1 .
Ispalensis, Ispalim, Yspalim, Yspalensis (Sevilla), 20, 30, 46 y 4 7 . Naurantii (Naranco, monte), 46 y 4 7 .
- Isidoruin, sedis episcopus, 2 0 . Nazeo, río, 44 y 4 5 .
Nekor, vid. Naacor.
Nimascum (Nimes, Francia), 2 3 .
Nordomani (Normandos), 46 y 47, 50 y 5 1 .
legione, vid. Gegionis. Normandos, v i d . Nordomani.
Numantia, qui nunc uocatur Zamora, 37.

La Coruña, v i d . Farum Brecantium.


Laturzo, monte (monte Laturce, cercano a Clavijo, prov. Logroño), 48 y 49. Oca, v i d . A u c a .
Lebana, vid. Libanensium. Olaliense, Olaoliensem, 34 y 35.
Legionem (León), 36, 37, 48 y 4 9 . Oporto, vid. Portucalem.
- Adefonsi regis tertii, 20. Orduña, v i d . Urdunia.
Legionem civitate (Gijón), 35. Es errata de L igual I visigótica. Orón, v i d . Nahron.
León, vid. Legionem. Oscam (Huesca), 48 y 4 9 .
Letesma (Ledesma, prov. Salamanca), 36 y 37. Osma, vid. Oxoma.
Libanensium, Liuana (Liébana, prov. Santander), 34 a 37. Oueto (Oviedo), 42 a 47, 50 y 5 1 .
Liébana, v i d . Libanensium. - regibus Ouetensium, 20.
Lucensem, Lucum (Lugo), 36 , 37, 46 y 4 7 . Oxoma (Osma, prov. Soria), 36 y 37.
Lugo, vid. Lucensem.
Lutos (Los Lodos, prov. Asturias], 42 y 4 3 .

Pampilona, Panpilonia (Pamplona), 36 y 37,


Pianonie (río Pigüeña, Asturias), 31.
Mabe (Mabe, prov. Palencia), 36 y 37. Pirinei (Pirineos), 34.
Maioricam (Mallorca), 51 y 5 1 . Pontubio, Pontuuio, 38 y 39.
Mauritaniae (Mauritania, Africa), 50 y 5 1 . Porto, v i d . Portucalem.
Menorca, v i d . Minoricam. Portucalem (Oporto, Portugal), 36 y 38,
Mérida, v i d , Emeritensis. Premoriensem, Primerias (Primerias, al SE, de Asturias), 36 , 37, 46 y 4 7 .
Mineo (río Miño), 39. Primorias, vid. Premoriensem.
Minoricam (Menorca), 50 y 51.
Miño, v i d . Mineo.
Miranda(MiranddeEbro,prov.Burgos),36 y 37.
Reuendeca (Revenga, parti. j u d . Lerma, prov. Burgos), 36 y 37.
Rubro (mar Rojo), 34 y 35,

Naacor, Nacchor (Nekor, Marruecos), 50 y 51.


Nahron, Naron (rio Orón?, en el desfiladero de Pancorbo), 44 y 45.
Narciae, Nartie (río Narcea), 46 y 4 7 .
Uarduliensem, provinciam, 44 y 4 5 .
Salamantica (Salamanca), 36 y 37.
Uascones, 22, 23, 38, 39, 46, 48 y 4 9 .
Saldania (Saldaña, prov. Palencia), 36 y 37.
Uasconie, regi, 2 3 .
Sancte Baselissa, iglesia de Oviedo, 4 3 .
Uiseo, Viseo (Vizeu, Portugal), 28, 29, 36 y 37.
Sancte Crucis, iglesia, 38.
Urdunia (Orduña, prov. Vizcaya), 36 y 37.
Sanctae Mariae (Covadonga), 32, 34 y 35.
Sancte Marie, Iglesia de Oviedo, 42 a 44, 46 , 50 y 51.
Sancte Marie, iglesia de Toledo, 22 y 2 3 .
Sancti luliani, iglesia de Oviedo, 42 y 4 3 .
VelegiaAlabens( I r u ñ a , cerca de Vitoria), 36.
Sancti Salvatoris, iglesia de Oviedo, 42 y 4 3 .
Visegothorum, 20 y 2 1 .
Sancti Stephani, iglesia de Oviedo, 42,
Vizcaya, vid. Bizcai.
Sancti Tyrsi, iglesia de Oviedo, 42 y 4 3 .
Secobia (Segovia), 36 y 37.
Septemmanca (Simancas, prov. Valladolid), 36 y 37.
Septempublica, Septempuplica (Sepúlveda, prov. Segovia), 36 y
Yspalensis, vid. Ispalim.
37.
Yspanie, vid. Spanie
Sepúlveda, v i d , Septempublica.
Sevilla, v i d . Ispalensis.
Simancas, vid. Septemmanca.
Sopuerta, v i d . Subporta.
Zamora, Numantia qui nunc vocatur, 38 y 39.
Spalensis, v i d . Ispalim.
Zaragoza, v i d . Cesaraugusta.
Spania, 22, 23, 26 a 35, 46, 48 a 5 1 .
- regis Spaniensis Abderrahman, 4 4 .
Subporta, Supporta (Sopuerta, valle en las Encartaciones de Vizca-
ya), 36 y 37.
Sueuorum, regnum, 26 y 27.

T a l a m a n c a m (Talamanca, a 15 K m . de Torrelaguna, part. j u d .


Colmenar Viejo, prov. Madrid), 50 y 5 1 .
Toleto (Toledo), 20 a 27, 31, 48 y 4 9 .
- consul, 50 y 5 1 .
- urbe Toletana, 23 y 2 9 .
Transmera (Transmiera, prov, Santander), 36 y 37,
Tudem, Tudensem (Tuy, prov. Pontevedra), 26 , 27, 36 , 37, 48 y
Tutelam (Tudela, prov. Navarra), 48 y 49.
Tuy, v i d , T u d e m .
63

Bamba (Bamba, Bambani, Bambanem, Vuamba, Vuambane), rey,


20 y 21.
Bambani, vid. Bamba.
Benikazzi (Benicasi), 48 y 49.

Carolus rex (Carlomagno, rey de Francia), 41, 49 y 50.


Cindasuindi, rey, 22, 23 y 27.
Ciscilonem, Cixilonem, 24 y 25.

Chindasvinto, vid. Cindasuindi.

INDICE DE PERSONAS

Dauid, 33.
Abd al-Malik ben Mugith, 42 y 43. Dulcidium presbiterem, 20.
Abderrahman [II], emir de Córdoba, 44 y 45.
Abderrahman Ibin Hiscen, 38,
Adefonsus, vid. Alfonso.
Adosinda, reina, 40 y 41.
Egica, Egicani, rey, 24 a 27, 29 y 36.
Alcamanem, Alkamanen (Alqama), 30, 31, 33 a 35. Egyptios, 35.
Aldoroitus, Aldroitus, 46 y 47. Epulonem, 48 y 49.
Alfonso I, rey de Asturias, 35 a 41. Ermesinda, 35.
- maioris, 40 a 43 y 48. Eruigius, rey, 22, 24 y 25.
Alfonso II, rey de Asturias, 38 a 46 .
Alfonso III, rey de Asturias, 20 y 51.
Alhabaz, Alhabbaz, 44 y 49.
Alkama, Alkamanem (Alqama), 30, 31, 33 a 35. Fafila, rey de Asturias, 36 y 37.
Alporz, 48 y 49,
Fafilani, padre de Pelayo, 30.
Ardabastus, Ardavasti, 22 y 23.
Francos, 22 a 25, 48 a 51.
Astores, 22, 23, 31, 34 y 43.
Froila, vid. Fruela I.
Asturiensium, regione, 30, 31, 34 y 46.
Froilane, hermano de Alfonso I, 36, 37, 42 y 43.
Aumar, filium de Abderrahman Ibinhiscem (Omar), 38 y 39.
Fruela I, rey de Asturias, 38 a 41.
Aurelius, rey, 40 y 41.
Azat, 48 y 49.
64 65

Gallos, 22, 48 y 49. Munia, Munniam, reina, 38 y 39.


García I, rey de León, 20. Munnuza, prefectus de Ieione, 31, 34 y 35.
García [Iñiguez], rey de Pamplona, 48 y 49. Muza [III], 48 a 51.
Goti, Gothis, 20, 21, 26, 27, 29 a 33. Muzeor, Mozror, gobernador de Talamanca, 50 y 51.
- natione Gothus, 48 y 49.
- Gothorum, 26, 32 y 33.
- historia Gothorum, 20.
- regibus Gotthorum, 20, 28 y 29. Nepocianus, Nepotianus, palatii comes, 44 a 47.
- regno Gothorum, 22, 26 y 27. Nordomani, Nordomanorum, 46, 47, 50 y 51.
- Recesuindus Gothorum rex, 20 y 21.

Omar, ver Aumar.


Ibenamaz, Ibenhanza, 48 y 49. Oppanem, episcopum Toletane sedis, 31, 33 y 35.
Isidorus, Yspalensis sedis episcopus, 20. - Spalensis sedis metropolitanum, 30, 32 y 34.
Israelem, Israhel, 34 y 35. Ordonium, vid. Ordoño I.
Ordoño I, rey de Asturias, 20, 21, 48 a 51.
Ordoño II, 21.

Haumar (Omar), 38 y 39.


Hordonius, vid. Ordoño I.
Pauli, Paulus dux, 22 y 23.
Pelagius, vid. Pelayo.
Pelayo, rey de Asturias, 30 a 35.
Iulianum, beatum, metropolitanum, 22, Petri, Cantabrorum ducis, 35 y 36.
Piniolus, 46 y 47.

Leovigildo, Leuuigildi, rey, 36.


Lupus, hijo de Muza II, 48 a 51. Ramiro I, rey de Asturias, 44 a 49.
Ranemirus, vid. Ramiro I.
Reccaredi, rey, 36,
Recesuintus, Gothorum rex, 20 y 21.
Mahamuth, Mahmuth (Mahmud ben Abd al-Chabar), ciues Emeriten- Ricilone, 29.
sis, 44 y 45. Rodrigo, rey, 26 a 29 y 31.
Mauregato, Mauricatus, rey de Asturias, 40 a 43. Rudericus, vid. Rodrigo.
Melih, Melik, 44 y 45.
Mokeit, Mugait (Abd al-Malik ben Mugith), 42 y 43.
Mozror, Muzeor, gobernador de Talamanca, 50 y 51.
Mugait (Abd al-Malik ben Mugith), 42 y 43.
66

Sanctionem, dux, 48 y 49.


Sarraceni, 22, 23, 26, 28 a 31, 36, 37, 44 a 49.
Scipionem, comes, 46 y 47.
Sebastiano, 20.
Silo, Silone, rey de Asturias, 40 y 41.
Somnanne, Sonnanem, comes, 46 y 47.
Sueuorum, regnum, 26 y 27.

Tarec, Munnuza compar, 27, 29 a 31.


Teodofredus, padre del rey Rodrigo, 27 y 29.

INDICE GENERAL
Uascones, 22, 23, 38, 39, 46, 48 y 49.
Ueremudo, vid. Vermudo I.
Uimaranem, hermano del rey Fruela I, 38 y 39. Prólogo
Uisigotorum, 20 y 21, 16
Uitiza, Uitizanem, Vuittiza, Vuittizane, vid. Vitiza. Notas
19
Crónica
20
Vermudo I, rey de Asturias, 42 a 45. Texto ovetense, en las paginas pares 20
Vitiza, rey, 26 a 29, 31, 32 , 36 y 39. Texto rotense, en las páginas impares
Vuamba, vid. Bamba. 53
Indices;

Indice de lugares 55
Zeith, Zeiti, gobernador de Coria, 50 y 51. 62
Indice de personas
Este libro se terminó de imprimir en la
Editorial Anubar
Darío de Valcárcel, 7
VALENCIA - 11
el día 25 de Febrero de 1971

Laus Deo

También podría gustarte