. . . .

SVRGIA
VNIVERSALIS
. SsV

fc^u
i|
I B E
rnu^ririq ; m
R I X*
I
30rl -n'.D'; -
.if.nv ); '
njti'
'i
i

;]j(nvsji rcoi
<i±
aorJ

^
O
'
'

T D
:
-J

t_ni r::!' J I S S 3GKb3c3r

- ::3mj;j

T*r'T- r r " IT" ';;, "* DXttnsl

sluM
in<MC€BI^UU$ltUKV ^::
..

Jaftoqai t v. rtlqhlum c- ; -
cs-j -

jnfifelqjb] ?t mubrinjori # idV .

rflfni
.'
..
.. rrijjiEiir iahqn.w!-i lifii
'
-UB,nn cioinaaqjrjpa «;•• ----** "iTI3 ,;i 'T3 , - :; '

"A r;HJ *Tp •

T' 'iJ*T* u P ^W?' 1

-:i :;jj-nn:d.,<; ;:i Jfcir; jJ(V' f j£\jji.

f J? J^V . ; [^jftl^JiiJibMa
- X - X
. : 111
:

:-.i' ,r..;n ,mm rrtiiiii tlJiifiloM »J ro*ln33x. hfilSjpxaii _."•

iW -/' S.S I S' ^ibii^in^^Muj^ii^^i^y^^&ytj^ak
!R'4S :

' qaa*h modoffriTntr^fflfcmtur , vpefie pretium dupeiifi [hoc loco Jpecimen

'$iioqufi 'ddreW^U^dum^rUmiquie<Miifite ope Warbibirfinvri^fiientik

^—
'

<fofip4jfuni'p^fifofflmirMddW&&WrfriM bpeWiid fyjdUinli ff fcfe

ffi!
greaeremur,injexparw-0wc wr»"'"'umere'UTjumjBiii;77izju0:
/grefcremuryinfeXfarfss-b •«-- L

i
-jjfirjfgj^f p^yphgijf^kfiHi&^ipWi^rlMmi^ inV(>njfotid&
I

Wj^r%
Btf^WeWibW^^ fi'innn«p muriirsr psl aft rau/j

Setm&pm-imicefiMMe&k^
rJj&sWft^
Tertiapars Teratologia
"eratologia fonorumprodigiofos fonos in nlitHrh rerumfiibinck OCcilfrWWTpeY
genuinas rationes eXplicat
«castppsr- Quarta Anacamptice confoni &
dijfoni ,fiue Echologia ,de reflexis fonorum miraculis tra-
Eiat in qua tota formandx Echus d primisfundamentis traditur fctentia.
Quinta Mechanicafiue Thaumaturgia confont dijfoni, ideil de infirumentis Automatis &
alijfque machinationibus rariflimis copiofijjime traclat
Sexta, Criptologia Mufurgica; qua occulti animi conceptus perfonos duobus autpluribus dif-
fitisAmicis Communicari pojfint docetur ; Vifa itaque libri totius anatomia , iam adfingula
defcribenda calamumconuertamus

PARS
 :

Lib.lX. Mtgia Conjbm > £5» Difsoni 291.

P AR S I

PHYSIOLOGIA CONSONI
E T D I S S O N h
C A P V T I.

De Muficae vi mirifka. •

AG IAM confoni , & diflbni , nihil aliud efle dicimus , quam faculta-
tem fbnorum effe&ricem , qua? fane inter ccetc-
illam prodigiofortim
ras Magia» naturalisfpecics non minimum locum obtinet,eft enim qui-
bufdam fcnis adeb admiranda &alterandi&trahendi vis,vtintelle-
clus humanusvix adgenuinam eorum rationem pertingere poflevi-
deatur.quantusinfit muficis modulis Magnetifmus,quanta tracliux
nemonefcit,vtproindenonfinerationePrifci Orpheum Muficurrt-.
virtutis cfficacia,
Magum animalia, fyluas, atqueadebipfafaxalyrajfono magico trahcntem produ-
xerint,de quoadmodum eleganter Claudianus in prxfatione fecundilibri de raptu
Proferpina? , hisverbis.
Tum patrU fefto Utafus tempore vates
Defuetx repetit fila conora Lyra
Et refidens Uni moduTittuspecJine neruos
Pollice fefliuo nobile duxit ebtir.
Vix auditus erat , ilemuntar ,
•venti imd&> &
Pigrior afiriilis torpuit Hebrufaquis.
Perrexit Rhodepe fitientes carmina montes
Excujfugelidas pronior Offa niues
Ardua nudato defcendit populus Aem&
Et comitem quercum Pinus amica trahit .

Phyrrheafque Deiquamuis defpexerit artes

Orpbtti iaurus •vocibus apta •venit. 1

Securum biandi leporem <videre Mobffi

Visinumquelupo pnebuit agna latus
Concordes varia luduntcum Tygride Dama
Maffylam Qeruinon timuere iubam .

Qux quidem prodigiofa animalium , Syluarum , faxorumque attraclio partim tro-

pologice,partimallegoriceaccipiendacft jNotabantenim Prifci maximam Mufica;
vimefle in ariimam , eamque fecundum varios eiusfonos, & harmonias mutari , & ^j^oTb"
tanquamceram,quocunquetorqueas,fequii ideoipfam a^fita»Tui fine principium Orpheo fa-
omnium ,&vt Pfellus in fua Mufica ait t»tf4.*<matv ii im^wtm mtiyjti Z-mt -ti ro v .Prxte- ^oquidno-
rea videbanteandemMuficam rnorespoflecomponerc,&variare, nihilenim tamfa-
cile in animos teneros eofque molles influere , quam varios caoendi fonos, quorum_.
dici vix potcft, quantafit viski vtramque partem,namque incitat languentes,& &
languere facit cxcitatos, & tum remittit animos, tum contrahit , vt fufius poftea decla-
rabitur. Saxaigitur ,fyluas&animalia, idefthominesprorfusinfenfatos,ferinos,&
ciudelitateimmanesdiuino Lyre fuefonoattraclosadhumanitarem & politicam vi-
ucndiiationem perduxit^ Alij vero diclam attraclionemallegorkeintelliguntcura-.,
Cc enim
 ;

to% Mufurgt* Fmuerfaiu

enim aiuntOrpheus mfigniseffet Aftrologus,&Muficus,vtramqueartemperfetfiflime
callens,itaopportune^emperaret,&irtffceretfoiios,&co3leftiumfyderum, quam opti-
me ipfe intelligeret, imitaretur harmoniam, & eam ad hanc itaprouocarct, vt eorum_.
omaem ipfe tra.heret, ac dtuiocaret rjfluxjirn atquc vim, qua freais ,qua:cunque vel-
,

l| t, jnijlaado tr^Jjer^acideJinir.et, norifiuJli quoquelubiungunt, ^uodcu optime' nof-

fet,qua proportione & quo concentu vnumquodque efTet a natura conftitutum com-
pofitumque, cuique ftete pareret, efletqtie fubie&um , muficales rationes eifdem ac-
commodans & ftellis earum, ad motum alliceret inanimata per vim ftellarum , quam_.
inillislatentemexterna iuaharraonia quafi produceret ; nonfecusacferrumcxfilicc
latentem ignem excutit, velflammam flatusfollisabditamproditifunt enimin omni-
busrebusquidam velutilatentesigniculi,atquefeminaharmoni$fiuefenfus ,adeovt
velipfum Deum veteres dicereftt «j5«p»/«r Travmt .

Hinc Procli authoritate cundta hymnos concinnunt ad fui Ordinis Duces, fed alia_,
vis harmo- ipjjejl, fluaJi, alia rationali, aJia naturali, aliafenfibili tantum modo. Et profe&o fi quis

bus uu f."'" (jWijquit ifte ) audiret pulfationem, quam fingula in aere in prbem efliciunt , vt folaria_»
adlplem,lunar iaadlunam, profe&o illum quendam eiufmodi fonum ergaRegem—
)

iuum apte comppfitu n animadueiteret. qualemcunque poflun.t rcs fingulae conficere.

Iylagnetica igitur vis Muficae «mnia mouens , quantum in hominibus poflit notum eft
Ncceriirajtawimrriite,&cifpratumcoreff"epoterit,quodaptismoduJis & cantilenis a-
nimum deJinicunbus non remittatur,contraindecentibus& inconcinnis ar&etur &
reftringatur. CarmenproditMufajusdulciflimamrem mortalibus cejitus datam om-
vis Mu(i« nia mulccntcm iperftrcpuntin J>eJlotympana,adanimos prejiaturis addendosjrefo-
rianttu ke. tibi^que ad fufcitandosin pugnando militum animps f Timp.theusMuficus
1
'

animos""
quotieslibuerat,phrygiofonoAlexandrianimumitaaccendebat, vt efferatusadar-
macurrrerct,& cum alitervoluifletmutato tonomentisfcrociamfuppriraebatemolli-
tumqueanimum adepulastrahebat & ad conuiuia: fimile quidlegitur de Cytharce-
do quodam Regis Dani„ NonnePythagoras, Cicerone tefte, adolefcentem quenda
.

Tauromineuminfanoamorevduti^ftropercitumigonda^orefonantepacatum reddi-
dit,&manfuetum? Certe ad c;oropefcendosanimiimpetus,acperturbationes, Mufi-
cosfonosTheophr3ftusfertura^hib,uiffe,Clitera,neftramadcontinentiara &pudiciti_
incitatama Cytharoedo ,ab Agamejnnoneea decaufareli^am ,hiftori^ narrantTro-
ianorum Plutarchus deipfo teftatuf aqjeQfe harmonicis modulis injjamrnatu a quo-
.

damCytharcedo,vtarmis obui^grr^tis,n>anusvioIcntas in quofuis fibi aflidentes

- , coniecerit.Muficismodulisnonhomincstantura,fcd &animaliaipfacapiuntur, alli-
v
morborum ciuntur Elephantes Strabone teftc,rympanis,- Cygnicythara,fiftuladulcecanit volu-
Curamx. crem ciimdecipit auccps, Vrforum ionatafeiitas ,& f^uaimmanitas, nifi fiftul? audite^
fonononfiftiturjadribif modulos Py^hagpras Luporufjj impeturn repreflifle fertur >
muficadeniquemedicina excellenrifliroae$romnibusmorbis depellendis idonea_»i
hac ifchiaticos, melancholicos , furiofcis^dfriipniacosjvcnenatosjcuratos hiftori^ &
facre&profan^affatim narrantvtpofteadicctur. Quod autem Afclepiades paflim ab
ignaris authonbus tuba furdos curaffg al.lcgetur, id npn intelligi velim,quafitub£
forjo & modulis id preftiterit; fed quodinftrumento i n tubcformam concinnato, auri-
Siudis tuba

•otelligcndo busfurdiindito (ythodiernadiemultiadhuc vtunturfurdaftri,quorumqirabricamin

fcqucqtibus tradam ) fpecies foni verborumq, vnitas , & varia repercuflione au&as 01-
gano auditiuo iurdi eflicacius fifteret. quo dum furdi mirum in modum iuuarentur,res
in fabulamreccptaeft,Afclepiadem furdistubeYono mederi.
Hisigiturita pr^rniflis iam videamus, quisad trahendosanimos infit Magnetifmus?
quam cum auribus confonanti^ proportioncm , vt iJIis tantopere deledemur, habeant
& quidnam fit numerus, pondus&menfura,taroinfonis, quaminauribus,velin_.
anima,proutfonisdclec^atur, velijfdemauditisncfcio quopathemate corripitur ? Sut
enim foniquidara adeornolefti, & inconcinni, vt eorum afperitate dentesipfiftridere:
quidamadeoapti & concinni, ita fuauiter influentes, vt animam extra feraperc videa-
tUT.
 . . s

Ltb.lX. MdgiaConfom,t£)DiJ)oni. 203

tur Hc_c cum fcrutor, dici vixpoteft quanta circa huiufmodi harmonie; vim,atque effi-
.
Vi "* °P I-
cirea
caciamauthorurafitcontrouerfia& difTenfiojquanta?demodulorum cofonantijsfint
omniumpe;ne Scriptorum diflbnantcsfententia?,quibufdamhancvim inomniscon-
^X^'
Vim.

fonantie; fontem Deum, aut animam numeris compofitam , nonnullis nefcio in quos
influxuscceleftes ,autCabalifticumdecachordum ,alijsinoccuItam fymphatiam ani-
mc_ cum muficis numeris , multis in Geometricas rationes conferentibus Quibus ora- .

mbusabfonis&tanquamaveritate multumdifcordantibusreIiclis,quid nos de hac

traftiuaMufice; facultate,animiqueattraaiuaftatiiamus ;&quaratione&proceflu a-
deo varios non in hominibus tantum , fed &in ipfis animalibus brutis efieftus produ-
cat , tandem apcriamus

C A P V T II.
De natura & produdione Confoni & Diflbni

M
fit per
Irantur omnes cur
abhorreat,

:
anima tantopere
quorum caufe; &rationes

;
afficiatur confonis , tantum vero a diflbnis
vtintelligantur.
Notandum priroo, duo in confonis confideranda efle, collifionem corporum , quas
motum fonorum & proportionem qua: funt veluti duo principia , lllud quidem *™°S,0 ? i

Phyficum, hocMathematicum , quibus omnesconfonantisecaulantur. Phyfkamotu ni a ceieri-

confideratjMathefisquantitatem, numeros pondus,menfuram omnemquepro- tatevelur-
, ,
dltate '
portioncm vnius foni ad alterum. expendit Porro cum omnis vocum fonorumque in-
.

tenfioautremiflio amotusveloeitateauttarditate profluat,tanto neceflaiio voxfo-

nufue caulabitur intenfior, acutior, &fpiflior, quanto motus fuerit velocior tanto vc- ;

16 remiflior, rariorque, quanto motus fuerit tardior Qua om nia a Boetio docle expe-
.

duntur lib. i muf .cap.3. vbi docet nece fario fonos illos efle grauiores, qui fiunt a mo-
tJbustardioribusatquerarioribusipfatarditate,atqueraritatepellendi,acutioresver6,
fi motus celeriores, ac fpilfiores fuerint, adeo vt n<?ruusidem acutiusfonet,fi intenda-
tur.-grauius remittaturjquiacum tenfioreft- velociorempulfumreddit,celerius re-
fi

uertitur, & frequentius, ac fpiflius aerem

fe-*»t qui vero laxior eft ,folutiores pulfus ef-
:

ficit ,&ipfaimbecillitateferiendirarus «rffcclus breuioritemporetremit;hincfiftula»,

feutibia: vt inMufurgiaOrganica&-.iibro demonftrauimuspro clauforum , atque_j

apertorumforaminumrationeobconftipatum laxatumqueaerera nuncacutius, nunc
obtufiusgrauiufquefonant, quod&infiftulisorganicis, & inlarynge,feu afpcraarte-
2
tiahumanapatet:quant6eniminillislingua,feu epiglottis ,autfiflurailla, vbi aeris v^f"^ .

illifio fonum caufatjongior fuerit, & fiftula amplior, tanto grauiorem fonum, quanto & grauis in
fl0mini '»u
brcuior flri&iorque, tanto acutiorcm fonum edet . Vnde c5fequenter , quorum larynx
ampla &longa, graui & bafla , at quorum ftri&a , & exigua eft , alta & acuta voce into-
narcfolent. Verum dehifceTufcin i.Iibro.
Notandumfecund6,Neruimoti, autvocisemifTeTonumnoneflecontinuum quid-
dam , fed ex motibus difcretis & interpolatis eiufmodi fonum efle conflatu vt in Chor- Sonui non
c
dofophia fuperius diftum eft,etfi eius interualla aures noftre, percipere minime valeant, '^l^ £&
nonfecusacoculidiiudicare nequeunt,ardensnetitio,quem quisvelociflimeinorbe muitis lono.
circumagit toto in circulo exiftat , an circulus totus fit igneus ? quod & Beotius turbi- ™
J*^™*
nis apueriscircumaftidcdarat exemplo , quifi virgula coloris rubrifecundiimlongi-
tudincm > ieu altitudinem coniimbuatur,totusconusvbigyrosaget, rubro coloro»
infcdus comparebit , non quod ita fit , fed quod partes minime coloratas rubre^ notat
velocitas comprehendat, aliafue apparei*enon finat.Similiterintenfiorneruuspluri-
busi&ibusrefilitatque tremit, remiflior paucioribuSiquotiesenim chordapcllitur, no
tantum vnus fonus edit ur, aut vnafit pei cuflio , fed aer feritur toties , quoties eum tre-
mebundachordapercuflerit. Vndeadd.tionemotuumex grauitate acumenintendi-
Cc * tur,
 . . .

'2 of ^TlduJurgia VniuerfalU

tiK>dctrac"tionever6 motuum exacuminelaxaturgrauitas, cumacumencx pluribus
motibus conftet . Quomodo autem datum quemuis numerum aut magn itudinem ita
fecaepoflimusjvtpartesfeifta; fintin data proportione hannonica fuse jn Algebra_»
harmonica tradidimus.
Quibusconftitutis infero tandem,Muficce illam mirandam vim , quamin animico-
jn quo can. mouendisaffc&ibus obtinet,non ab anima immediate profluere; qus cum immortalis
fj t & immateriata, nullam ad voces &fonosproporuonem dicit>neque ab ijs im«
Jjftatvismu'

rnutaripoteft>fedafpiritu quieftanim?inftrumenrum,aucabanima; principalicon-

iunetione, qua corporiannexa eft. Spiritusenim huiufmodicum fubtililliraus quidam
fanguineusvaporfitadmodummobilis actenuis>facileab aere harmoniceconcitato
incitatur, quam concitationem anima fentiens > pro varia fpiritus incitatione varios ef-
feclus quoqueinducit, hinccuraipiritusvelocioribusraotibus harmonicis & fpifliori-
bus concitarur> & veluti crifpatur, oritur ex illa crifparionerarefaiftio quaedam,ex rare-
fattione vero fpiritus oritur dilatatio, quam confequitur lae-titia & gaudium, que. omnia
tantomaioresaffecT:ushabebunt,quantomoduliruerintconcinniores aptiores &co-
plexioni conftitutionique naturahhominisproportionatjores; hincfit vtdumoptime
conftitutamharmoniam acfuauiflimam percipimusmelodiara,titillationem quandam
in chorde animoque hac apta concitatione veluti artrafti abforptique fentire videa-
,

mur. quam affecluum varietatem maxime promouent diuerfi modifeu toni mufici, de
quibusinpr^cedentibusfuse aclum eft; diminutiones preterea notularum>afcenfus
defcenfufquevariareciprocatio> variadilTonorumcum confonisartificiose miftorum
combinatio Spiritum autem hac ratione > non alia moueri ,hoc experiraento raanife-
.

ftura facio

Experimenta Mufica.
Ccipe fcyphum vitreum cuiufcumque magnitudinis , quem replebis aqua puraJ
i & lympida, quo fa/to, fi madefafto indice manus extremam fcyphi oram in cir-
culumperfricuerisaliquantulum, ta ftdem mirabilem quendam fonum adinftartinnie-
tis metalli percipies , quo aqua eoncitaiwa adeo vehementer crifpatur , vt a vento ali-

iquo agitarivideatur. Huncfcyphum fi ad rnedietatem tantura repleueris , fenties qui-

demfonura,fed duplo grauioremaltero,itauthicfonus ad priorem perfe&am confo-
nantiam efJa*a»w»refonet,& confequenter quoque remilfioreni aquje crilpationemu.
iiotabis. Hunceund mfcyphumfiinquinquepartesdiuiferis,&tresaqua repleueris>
duabus reliquis vacyis ,refonabit tibi vitrum confonantiam , quam debilior quoque^»
crifpatiocoraitabitur,Ita vafeinfeptempattesdiuifo, fi quatuorimpleueris, tribus va-
cuis> percipies confonantiam quam debilior quoque priori aqua; crifpatio fequetur
Ex quoluculenter patet eademprorfusratione humores noftros &principaliterfpiri-
,

tum,quifedejn&dominiumincordepotiffimura oraniuraaffecluumofficina habct >

commoueri . Hinc cura vehementem aliquem fonum veluti tonitru , explofionemque
Curfonove tormentipercipimus ,horrorequodamperftringimur,quiafpiritusadionurafibi ira-
1^'™'°' proportionatum nimis violentam patitur illifionem ac diflEpationem, vnde horror &
terror.Hincquoqucftridorem, fiquifpiamcultroferrnm radat, fufferre nequimus,
cumafperitatefua mufculos quofdam ad dentes & cerebrum dedu&os, velhcando
maleafficiat. Qusomniaanimalibusquoque conueniunt, fiintenim quar &modulis

j^odo^Mufi".
gaudent,mulcenturque,quodtamenfierinonpoffet,fivisiIlamuficxabanimaratio-
ca dele£«n r fiali immediate proflueret, plus tamen infinitis modis homo Mufica dele&atur , quam
** animalia,quia modulos raelius ac perfeftids cognofc/t

CA-
 . ,

Lib.lX. MapaConfeni &DiJJbni

% aos

C A P VT III.
De affe&ibus animi , ad quos Mufica incitat.
AnimusigituriuxtaharmoniKdiueiTitatemvariosquoqueaffedusinduit Ixtitia?,
irapetus , , kacundia? , & commiferationis
remiflionis, timoris, fpei nos enim_i ;

maxime ad o&o moiicnt mufica: modulationes, vt in praecedcnte libro diclum

affcctus
eit. vel quiaconfonarfuntvel diflbna?, velquiaconcitata>auttarda;,vel quod maiuseft,

quod tcndant in acutum ad alacritatem, vel in grauem deiinant, & remiflum fonum_.
adcommiferationcm &lachrymas:adamoremautem&odium, etfi affeclusomnium Partionssa-
fint potentiflirc.i,noncxcitat Mufica,quiaamor&odiumalicuiusfunt amor&odmm n |mi .q"2
en10
vt alibi di&um eft ; Mufica autem generales folum mouet animi affedus , excita- uentT
turtamenamorale.titia generaliaffeclu,veluti ex attritu quodam;VerumcumMu-
fica triftitiam generarc non pofllt , neque odium generare poteft , triftitiam autem ge-
nerare non pofle Muficam, mde pater , quod triftitia fit ad mortem , Mufica autem ad jn^tofc!
vitam Curautcm Mufica, vtrecte Ecdefiaftesdicit,inlu»ftuimportur>anarratio fit,& ititmis non
j

cur lugentes, aut corde graui quadam triftitia fuppreflb,omnem Muficam nos rcfpua- p'»«t.
musjhfccftratio, quiafpiritusfeu humor, metu, auttriftitiaperfortemimpendentiu
malorum imaginationem congelatus,conftriclufque, omnem refpuens commotione
cius fe veluti incapaccm rcddit , fi itaque Muficus eflet , qui hunc fpiritum condenfatu
Muficabeneordmatadiflbluerepoflet,non ad triftitiam moueret,fedlenimendolo-
xis , fpiritu aliquantum dilatato afferret DiximusadoftomaximeaffcclusnosMufi-
.

ca moueri,quitamencommodead hostr^saffe&usreuocaripofliint,le;titiam videii-

cet remiflionem » & mifericordiam vtfupra quoque di<ftum eft,at quod cx hispoftmo-
dumalij affeftus, vt amoris, triftitLE,audaciae,furoris,temperantia:>indignationis,gra-
uitatis , ; fiquidem hi omnes ex his tnbus generali-
religionis refultent, per accidens eft
biwanimiaftedionibusconfequuntur, vt inMufurgiaRhetoricatradidimus.
Variaeigitur intenfiones&remiflionestonorum , varij afcenfus defcenfufque reci-
procationes,varia>difcrepantefquevocumrepercufliones,variaemagnetic3Ur3c1:ionis
animoru m caufa funt, quos effettus quatuor res plurimum adaugent Primb artificio- . ^^
(a tonorum miflura, variaeque fonorumad arfin & thefin fefyncopantium colligatio- g~ men t U m
yirtutis tra-
nes,quibusconfonadiffonisadebftric~tisamicitiae legibus connedtuntur, vtnihiliua-
uiuspercipipofsit, quasvaria?vocumdiminutiones,fuga,rumqueartificiosecontextaru ^'^^1
mutuae amicarque infecutiones, plurimum adaugent Secundo , numerus determina- tut.
.

tus,veriu comprehenfus.Tertio,ipfa verbafeutextuscantilenarum Vltimo , difpofi- .

tioipfa audientis, qux fiabfuerint, nulla mde ex harmoniafequetur commotio Cum .

enim diucrfae difpofitiones hominum ab alia non oriantur caufajquam a mbtibus fpiri-
tus prarcipui potentiarum omnium tam fentientis , quam mouentis animae organi & in-
ftrumenti;velperalterationem aut motusetiam vocales caufetur, a quibus motibus
fpiritus, vt diftum eft, nunc recolligitur, nunc diftrahitur , iam laxaturpaulopoftinte-
ditur, variafque confequenter alterationum, que_ ab harmonia fonoracaufantur,vices
verfatjneceflaridfcquituranimum ad ftatum,&difpofitionemfpiritusincIinari.Vnde Con(en ;w .

lafciui blaudis , mollibus, & acutioribus modulis gaudent , quia effeclus , quem hi in_» harmoni*
adfpiritus
fpintusconcitationepra'ftant;proportionatus eft,umilifqueaffec~tu , quoinclinant .
VJW M
Hinc duo, quorum vnus ccelefti, alter amorc terreno ardet, vno & eodem tono Dorio
*

aut Lydio diueriis motibus, aut defiderijsagitantur,ille cceleftisPatriaecotemptuire-

rum terrenarum coniuncto defiderio, hic cotbrtij carnalis ardore, appetitui rerura ca-
ducarum coniuncto, & fic de cceteris iudicandum.itavnufquifque plus delectantur illi
harmonia, qua: naturx, complexionique fuae magis fuent fimilis & proportionata , di-
fpofuioniquepr^fentimagis fueiit confentanea_»,

CA-
 . . . ,

jo6 nZMufurgU Fniuerfalis

C A P VT IV.
Caufarum numeri confoni, & diflbni inquifito
POrroquomodo Mufica modulisfuis animicommoueataffeclus,cx praecedentibas
diclis facile cognofcitu-r . Nunc foliim explicandum rcftat , quomodo aliqui foni

"oriarnon
iiod, )n on
i
con *° n unt > ancl u i non
i ' & cur confonifoliim moueant ad affe#us, diflbni non itcm
q U0£j vt nt e jjjg atu^f c i cn d UQ1 eft,quodficutconfonantiaeftdiffimiliurainterfevocu
.

Quidconfo. aut fonorumin vnamredactaproportio; veIfoniacuti,grauifquemifturafuauiter vni-

" amia &d,f
. formiterqueauribusaccidens;itadiflbnantiafonorumacuti grauifque mixtorum ad
o
'
auremveniensafpera,iniucundaquepercufsioeft.
Cum igitur delectatio ex duorum tonorum differentium auditione percipiatur, cau-
fa eft quod tremores ex vibratione chord? refultantes, fsepe vniantur , & in vnura con-
cordent, qua vnione & concordiafpiritusfimiliter excitatus vim imaginatiuam ad de-
Iedationem inftimulatjad difplicentiam verd,fi tremores dicli ,aut prorfus non , aut
rarbfevnierintjVtveioquilibetcognofcerepofsit ,quomodo ifta vnio contingat ,hic
totum negotium per aliquot propofitiones demonftrare vifum eft

Propofitio I .

cj)udchord<e Ifotonte incitata aquali tempore necejjarib vnijonum-»

froducunt, &Jinguli& vibranonibus ferfecle aquali
tempore fefe vniunt
&
QVamuis hq c omnia fuse & ex primisfundamentis demonftrauerimusinChordo-
^, fophia, qua> eftprimapars Lib.VI. qua? infcribitur Mufurgia Organica ; Quia
tamenhiclocusveluti iurefuo poftulat confonamiaruro genefin,hiceadem
brcuiterrepetendaduximus. SupponoigiturexcitatiJibridemonftratis,oranes,dia-
dromosfiueaequales,fiue ina»quales vnius chordasefle sequidiuturnos. Sinti^itur du?
chordaj e.quales&tenfione &
craflitie AB, CD
,dico ex earumincitatione neceflario

nafcivnifonum Quoniam enimexdemonftratiscitato loco, Ifotone;chordc. ad in-

.

uicem fe habent, vt I ad I. tempus quoque fit $quale &e;qui diuturnum, neceflario vi-
brationumterrainusin vtraque cho.°daerit ioi%&vos> id eft continget in eodem tem-
pore > Nam vtraque chorda, AB quidem tracla in E , & rrafta in F , vno & eoderru*
CD
tempore h?c in M, illain Ipunctis reflexionumfcrientes aerem,caiifabunt tonospror-
fus eofdem, in receflii vero vno & eodem ternporis momento in S & Tferientes aerem
caufabunttonos eofdem quosprius,& ficfempereofdem &eofdem £bnosparient,do-
nectremebundaschord? centrumgrauitatisconfecutat quieuerint; Ciim igitur i&us
aerisin punclisreflexioniseodemtemporismomento perfefte fe vniant,&hocfingulis
diadromis, fiue curfo-recurfibus, neceflario inde, vti diftum eft, refultabit tonus ille_j
vnifonus,fons & origo omnium confonantiarum . Due. chordf igitur Ifotone; necefla-
rioproducunt vnifonum,quod eratdemonftrandum, &c.
Pro-
 .

LibAX; MagtaConJoni^DiJfoni: so/

Propofitio I I .

CDu<e ehorde <equaks cras/iiie quarumwna alterius,flt dupla,incitat<e

neceJJario froducent Diapafon, ftue oclauam , £5» imeauaU
tempore sese iinient

Slnt vero iam due_ chorde AB &BC quarum h$c ad illam fit in proportione dupla_».
Dicoincitatarum fonosnoniame;quali fedtnequali tempore vnitura iri. Quo-
niam enim vti chorda ad chordam > ita equidiu-
turnitas vnius motusad^quidiuturnitatem mo-
tus alterius fcilicet incitatarum chordarumper
6. lib.VI,fequeturneceffari6chordam du-AD
plo celeriusdiadromos fuosconficere>quam_.
Juos conficjat chorda BC. Incitentur enim due
chorda: eodem tempore; chorda quidem AB in
G.& BC m F. tranfibit neeeffano chorda AB to-
tumfpacium G. O.femelj dum interim chordaBC ex F.peruenerit inD. Tunc itaque
illain O. velutiin termino,& ha?cin D. tanquam influxu exiftente nuila quoque fiet
fonorum vnio , quando igitur chorda BC perrigerit in V chorda eodem tempore AD
pertingetin S, &ibi vtriulquechord^tcrminumconfecut^jhaecin V>illain S foni ex
iftuaeriscaufatiprimifefe vniantperfe<fte;cum vero chorda ABduplo velociuscurrat
chordaBC>neceffari6 vna adakeraminvnionefonorum lonabitdiapafon>fiueoclaua.
Diapafon igitur cauijitur ex vnionefonorum insqualitempore» fluentiumquod erat
demonftrandum Sedhe^alirer demonftremus.
;

Alid demonftratio eiufdem .

maior hypate> Nete vero fiue octaua G. minor fub dupla chorda? maio-
Slt chorda
Sitautenj chorde hypatesfpacium BC
>

ris: quo
vibnffatachorda currit &rccurrit
netes vero fpaciura FG prioris fubduplum , habebitque_j
fe, vt chorda ad chordam , fic fpacium quod percurrit ad S
fpacium . Ponamusergohaschordas fimu!vno,&eode B I C
temporeincitariinB.& F, currctigiturvtraque chorda F G
exB& F.illa quidem in S, hxc m G.Atminor in Fper-
ueniensibi,velutiterminum motionisfu^ confecuta>exrepercufiioneaeris fonum_»
caufabit , chordaBC. inSCvtpote aterminoCtantum adhucremota , quantumex
B in S confecit, filente, mox tamen vbiin C peruenerit,vbi cx aeris repercuilione refo-
nabitjSedminorchorda interimex Gin F.xqualitempore, & fpatiocum chorda_.
BCexS inC.currenteremeans,eodemquoquetempore inFalterocurfusfui termi- Dja foiLj
no refonabit,dy m chorda BC in C termino refonat fict igitur hic prima fonorum vtri-
;
q JO modo
,
m
ufaue chordas vnio que toties continget quoties chorda tremebunda BC aerem fe-
> ,
duplapropor
"• v l j • r
1 r j l j -r «' •
..
one confi-
nent cum prxterea chorda minor bis iuum ipatium percurrat,dum chorda maior lpa- ftjtt
:

cium B. C. femel, neceffarioduploquoqueceleriusaeremferietchorda minor , quam

maior,&confequentcr acutiusionabit, frequentique vibrationum vnioneob magnii
auditotium, ita & fpiritus vitales fuauiter afliciens , eam de qua diximus , dele&atione
(quiprimusharmonia? graduseft)inanima efficiet Vnde in chordisxqualiterexte-
.

fis ciim repercuffio aeris in vtraque chorda xquali tempore > ac fpacio contiwgat ,vni-

fonus cauiabitur, qui ita le habet ad harmoniam, vt vnitas ad numerum, fiue punclum
adlineam, ynde &haimonicus propriedicinonpoteft>fed & diapafonomniumcon-
fonantiarumfuauiflimaeftj quia vniofonorum grauis>&acuti perfedtc miftorum fre-
quen-
 . — . . . ,

50* bl\ufurgi<tyniuerfalt4
qucntius,quaminvllisalijSconlbn^ritijscontingit,citmvnumfoIum minor chorda_.
fonumhabebat,quinonvniatu¥maiorichordae. Reliqux vero confonantiae plures,
fonos habent, qui non vniuntur, & confequerjter rarius, & rarius, prout a co.nfonantia
diapafon magis ac iriagis receflrririt,cum hypate c6fonant,fed haec in diapentes,& dia-
teiTaronconionantijsclarior^ fknt

Propontio III.
Si Du<e chordoe «eqttalcs crafsitie^ diapente fomnt-foni tnfesqui altera
temforis proportione se *vnient

IMaginaberis has fubieftas lineas referrelineastranfuerfas, quas Diadromichor-

darumincitatarum conficiunf . Sitigitur chorda quaedam maior fpacium ve- AD
ro quod incitata percurrit AB. ED ; aheraautcm
chorda minor EFG. ad priorem fe habeat,vt duo A B E D
ad tria, quae eft proportio diapentes. moueatur v- >-— II II—
traque eodem momento (loquimur enim non_. II —II
dechordacurrente exvnolocoinalium,fedde E F G
fonoqui inchorda promouetur dehoc in illud
extremum,in quibus noftroconcipiendi modo aerem feriens, fonum caufat, quod be-
nc notes velim ) currct ergo vtraque,maior quidem cx A verfus D, & minor ex E in G;
mbxigitur,dum minor venerit in F, maiorinDrefonareincipiet,nuIlaigiturhorum
fonorura hic continget vnio, ciim fonuschordae maioris in D.tardius contingat,quam
fonuschordaerainonsin G ,neque vnio fonorum fiet in EF , ciiiri motuschordaeoiaio-
ris in E tcrminum motionisfuae necdum fit confecutus ; Ciim igitur chordae maioris

motusexEin Atantumadhucfpacium conficere debeat,quantum chordae minoris

e_ Ein G ,in A&Gmotusvtriufquechordaeterminis foniprimum vnientur . Vides
igitur, quod ficut fe habet vibratiochordarum,ita foni ad fonos , cum igitur vibratio
minotis chorde ad vibrationem , fiue curfum recurfumque maioris chordae fe habeat
vtj adz,ita&foniminoriscordaeadmaiorem,femper igiturminor duobus foniso-
miflis,quinon vniuntur»fonumex tertiavibrationerefultantem , chordaemajoricon-
iunget. Vndevniofonorumgrauis&acuti in diapente tavdius, quam in diapafon co-
tingit, & confequenter a prioris fuauitate paulatim recedit

Propofitio I V.
^Dute cborda aquales crasfitie diatefjaron sohant , quiafbni in sesqui
tertia temforisfrofortione seimiunt
:
... . . :
i

PRimum fit chorda; maioris fpacitffr* A pcr quod ihcitata currat, AVXBC. Minoris
DFEfpacium,habeatque fe chordaad chordara> & fpacium adfpacium ,vtj ad

C
A V
_nX
B
-II H ;
II
Biatelfiton.
jj II F E
._ H- __H

4 videlicet in proportione fefquitertia,in qua confiftit proportio diateffaron Mota_> .

ergo vtraque chorda e terminis A& D

, fterfus C&E
, certum eft , quod minoris mo-

tus, vbi venerit in E, repercuffus primo refonabit , & vbi ecurrerit ex E in F , tunc pri-
i

mum
 .. .;

Lib.XL &dagia, Confoni , {$> Dijfbni jo^

mumincipictfonarcin C. chordx nuioris raotus; vbi igiturminor in D. venKnsfe-
cundo refonab:t, maioriscxC rcueM&motioXpumftoimminebit, & vbiminoi vene-
rit inF,maior tcnebit A,vbi &terminumconfccutafecundorepercufla lonabit, mi-

nor autem cx F m E promota ibi tertio rclonabit yintenm cbo da maiori raota ln V ;
nulla igituradhuclonomm vmofa&acft, quam tumprimum acquirent^cum maiori-
chordxraotus ex V inCperuenerit,&minorexEin D. ciim erumxqualitempore,&
fpacioterminos motionisalfequantur,videlicet maiorin C &minonn D. ibiprimuin
vnio continget, ita vt minor chorda femper in hac confonantia tribus tonis omtffis,qui
non vniunturfonischordxmaioris, fonumexquartavibrationercfultanreratandem_.
vniat. Idcm de cceterisconionantijsiudicium cft,quxtantofempererunt imperfeftio-
rcs, quanto a limpliciilima diapafon magisreceifcrint,&quantorariusfonos vnierint,
vt fitin ditono, feir>iditono,hexachordo fono & hifce fimilibus. Ita ditonusfemper
quatuoromilfisionis,quinonmifcentur,quintumratumvnit,femiditonusver6quin-
quc inlociabiles fonos omittens, ex fexta vibratione chordx reiultantera fonum maio-
nchordx tantum adiungit Videquxfufilfimedehifce tractauimusin Chordofophia.
.

Quod fi ltaque motus taidi & velocesfimulfuerintproportionati,&facileinterfe

mifccantur,oneturconfonantia;Siver6fuerintimproportipnati & nuliam mixtura >
icu coitioncm admittant, nafcctur diffonantia. Tanto autem faciiius mifcebuntur,
quantofuerint fimiliores&fontifiue vnitati, aut vnilbnopropinquiores. Hincconfo-
nantia diapafon omnium confonantiarumpcrfcdiffimaeft^quiaproportionc prima_> Di-pafoa_j
perfetftiffima&fimplicifsima vnitate tantiim amonadediftanteperricitur;qualiseft du- fo™!^^"
pla , habetq, fe vt vnum ad duo huic proxima in perfe*ftione eft proportio fupcr parti- perft<ftifli:
;

cularis, fcu iefquialcera diapente , habetque fe vt 2. ad 3. qua fequitur immediate pro- mz

ef '-

portiofefquitertia,habetque fc,vt 3 ad 4,quxconuenit conibnantixdiateffaron,qux

ln harmonica Tonorum dilpofitione perfc-tftaeft,in arithmctica vero difpofitioneimper-
feclacenfetur, & diffona; vnde fecundiim quidperfeiftatantum eft&confona. Acce-
dit quodhx proportioncsiefquialtera & fefquitertiaconfonxfint,eo quodexijscon-
m n^tis diapalbn conftituatur, omnium autem confonantifsimam conftituere non pof-
fent, ficonfonxnoncffent; atque ex tribusconfonantijstota Muficaconftat, neque__»
tota Mufica eft aliud,quam harmonia ex his tribus confonantijs conftans,nec vlla fym-
phoniafinehis tribuspofsibiliseft. ln quatuor igitur perfecta confonantiarum fiue_/ Ex 3 confo-
fimplkiutn,fiue compofitarum ratio confiftit ,ab hac autern vfque adfenarium nume- nantjjs con-
rum confonantixa perfeclione fua decedunt, qualesfuntDitonus, Semiditonus,He- g^ 1 " Mu .

xachordon maius, fiue texta maior , quarum prior in fefquiquarta proportione confi-
ftcns,ic habetvt^ad y, alterainfcfquiquintafehabetvt 5 ad 6. Tcrtia in proportione
fuperbipatier.tetertiasfc habet vt 3 ad <;,vocanturque confonantiximperfcftx , qui-
bus vnacumpcrfcftistotusconfoTiantiarumcircuJus completur Videsigiturquomo-
.

do ab vnitate profluentesconfonantix in fenariorotius perfeiftiorasfue circuitum , ita

vt alije pr^tcr dictas conibnantix afsignari nequeant, abfoluant Qui hxc penitius pe-
;

netrauerit, luculenter videbitquomodo D E VS,OptimusMaximusfonsomnis har-

monix fit , & quomodo mundusab ipfo profluxerit,qui opus i£a'fM&» ab ipio conftitu-
tum fit Sed hxc in III. & IV. Iib.fol.ioo.& 87. fufius tradidimus
. 1

Hx igitur confcnantix pro ditierfa in fcala muficali difpofitione diuerfam quoque__*

tonorum,iemironiorum, diefium,chromatumconftitutioncm caufant,ex quorum va-
ria combinatione, pro varia hommum complcxionefpiritus quoque varie afficitur
Vnde&varij, vt paulo ante diclum eft,affe<fhis ,atqueimpetusanimi refukaot; Siqui-
demfpiritusnofter ad concitati acrisrationcm mouctur, nonaliteracchordataiftaal-
teram intacla concitat, vnde fi fpiritus noftri chordxforent,ij i modulis concitati har-
moniampcrfectc exprimerent , quod fequentibus experimentis manifeftum facio

Dd Expe-
 , ; , ,

zio JAufurgia Fmuersalu

bxpertrnentum I .

SVpertabulamfolidara. leuera &-concauam , nouemneruifxtendantureoordine ,

quimiequentjfohcmatecomparet. Primoduo nerui AF fint & quantitate,&
chorii^ q-ualitate, feu mtenfione a.qoales, hoeeft vnifonaintenfione refonentjreliqui tonatim
cbordam- iuxtafchemaiubie(Sumdifponantur. Harun igiturprirnam chordam,Ffij-lec"tro inci-
mouere^fo- tau-er s ,illa ornnes chordas fibi /tfD-W"*? , fiue cjqmtenias quantumuis jnt dasrcfonarc
kt. facict, hactarncndifferentia vt eachorda,quaevnifonofuerit vicinior plus refonet,&
feiV bilius moueri videatur; Primo iraque chorda. F vnifonantisintacta_n.otusfonuf-
quemaximeienrietur adfonum prima. oftauamquoq; Aincitabit fonartque faeiet
:

fedpaulo debiliusquampriorem,vtpote ab vniionoaJiquantulumrecedentcmjquin-

tamquoque incitabit, fed vix fenfibiliter ab vnifGnoplusa.quoreiedenren.,fienjm_,
plumam ipfiimpofucris,aliquem chordaetremo em,Iicettenucmfenties ;quod vixa_.
quoquam notatum rcperi, cum plerique hypathen vnifonam tantum , & netem ad aliu
intaciam moueriexiftimauerinrifed experienrialongacontrarium me docuit , omnes
enim choi da. ad hypaten confonae mouentur (ed vt dixi tanto efficacius, quanto fon-
tifuofuerintviciniores. Diffona. vero fola: amica concitatione moueri netciaein fua_..

pertinacia peififtent

J^ete.
\
A ; _____ !
oh _. Ncte
E
D
C
B __ m __
A - ; _,

G .

F - .- . i ; . - . .
'.. . _Hypate

Porro non chordas tantum chordas fimiliter extenfas inciran t , fed & fiftula. & tuba
oiganorum chordas fimili tono gaudentes fonare faciunt. Cuiusrei ventas, vt plenius demonftrer
fiftula. chor- tur ,memorabo hoc loco id ,quod Moguntia: olimmihicontigit ,dum cnimin odaro

fibi propor-
quod am a templo feparatofoJemnioris Sacri tempore certis negotijsdeftinerer ,ecce
rionaiiter ex c-helin maioiem ( quam e cantoi ibus quidam prius ad organum templi exa&e concin-
t.f-smo__t.
natam fj ne chordarumlaxationeparietiodaeiappenfam abiturusreliquerat) intactam,
& nemine praefente, nefcio quo occultomotu , perinterualla fubinde refonarefentio;
rei igitur nouitatcattonitus,propius accedo fonum huiufmodiprodigiofum penitius
examinaturus.quoddum facio, hiccomperioquodfimulac Organtedus fiftulaschor-
disdiiSa. chelys exacle vndequaque correfpondentes incitabat.ipfxchordae nonfccus
eo to.no incitarentur, acfipltclrofuiiTentconcitata. , quam harmonicam lympathiam
pluriblispofteanon fineingenti admiratione exhibui. Hancque phonurgum & alijs
poftmodumin locisexhibere attentatui , fed diipofitionem loci fimilem memoratae,
cafu potiiis quam arte inuenta? , reperire non licuit; natn in huiufmodi harmonico pro-
digio primo perfe&am fiftularuuicum chordis adaptati nem, cxactam
quoque di^an-
tiam fiftularumafidibuscumcertaIoci,murorumquefonum propagantium diipofitio-
ne neceffarid requiri,notatui .Seddehuiusconftruclione , ciim nonhuius Joci fit, ali-
bi forfan vberius, DEO volente, loquemur Nunc folummodd huiusprodigiofi effe-
.

ctuscaufareftatinquirenda

CA-
 .

Ltb.lX. MagiaConfont^Difsoni. 211

C A P V T V.
De Sympathiae & antipathiae fbnorum ratione
NOta primo, In huiufmodi fono
do mouet,
tria Primo corpus quod fonan-
confideraripoife .

&corpusquod moueturadfonum Secundopioporuonem

abalio .

quandam, aut fimilitudmc mtcr coi pora fonora Tertio medium aptum quahs eft aer.
.

Nota itctindo, Sonum non permediumacremfolumpropagari fed vbicunquein

medio corpus aptum fua? confcruationi repererit, in co vi es iuas exercerc Aer enim , :

quicx ionodilfipatus eft,ex fe &fua natura qtixrit vnioncm; motus vcro fiue fonus te~
norem melius ac fidelius in corpore propagationi fua» apto & habiii lcruat;cuiufmodi
ftint chorda? extenilc Hinc infcro chordam incitatam ,alteram fimihter extenfam in-
.

ta<ftam concitare, vciobmaximam fin.il, tndinem &proportioncm quam corpus fo- ^-u mo^°
,
^
nans & fonabilcad inuicemhabenti cum fimilitudo& propo tio fimia quacdam fimi- darciDta&i
litudinis,totiusmorionis vciuti bafis qua?dam iit & fundar. cntum Secur.dcob mo- moue«.
.

tum aeremiciimenim ad motumfoni mouetur acr,caquefitfoniad fonum qu„ ae- ,

risconcitatiadaeremconcitatum proportio,vt in pra?cedentibusoftenfum eft, fit vt

aer afono incitatus,ioni adhuc , quem dcuehit,fimulachro imbutus,ciim in corpus
fonorum fimile, propoitionatum,& qualitatis, quarn deuehit,capaxincidcrit,eo mo-
doid impetat, quoaer apriori lonofucat impetitus,vtroque &aerc& fono in cor-
pore maxime fonoro &aueo,exinfita fibi natura vnionem & propagationem qua?re-
te. Hinc chordachordammouct xqualitu extenfar, ,autaliudquodlibct corpus,fcu
inftrumentum harnionuum ,ytlcho darn fibi lonofimilem &corrcfpondentcm , eo
quod aer a?qualiter 'ncitatusin corpusincidat &
quantitate & qualitate fimilc ei,a_
quofuitircitatusi &
Vnde ld exfe lam difpofitum , ad peifcdionem, feu bonum fui
anhelans , fimilitcr qucquc ambientis aeris vellicatione incitatur, chorda autcm Oc"ta-
uamrefonans,JicetintaCta,tamen ab inferioreconcitatutobmaximamfimiiitudinem
&proportionem,quam adeam habet;omnium enim opinione ,ab infcriorc nondif-
fcrt nifi acuto ono vnde eadem cenfetur, imo virtualiter in inferiori tanquam acutu
,

in graui ( Anftotcle refte ) continetur, nihilque eft quam inferioris vccis rcpetitio qua?- Cur pueri &
dam acutior & intenfior, vnde naturaliter mulieres cum viris , pueri quoque & hu nu- adui» fimul
chiciimprouecliorisa?tatishominibuspiallentes,interualladiap3fon naturahtercan- a^iSftetf
tant Campane- quoque aliaque inftrumcnta fonora diapafon inferiori veluti miftam
.

refonant, quod non ficret nifi maxima inter vtramque fimilitudo intercedcret , & pro-
portio.Prc^creacumitafehabeataer extrinfecusadaeremchorde intrinfccum, vt ex-
tenfiochordeadchordam,chordaaute,n diapafonrefonans fit inproportioneiubdu-
pla,fitvtaeriuxtahancproportionem quoquemoucat & incitet aeremorgano audi-
torio intrinfccum & innatumintermembranulascontentum Atqueexdiclispatet> .

quarationead variosammiaffeiftus Muficaconcitet:vimenimhabetmouendiaudit5

velcumdeleclatione velcommifcrationcjvclaliofimili modo,provarietate foni,&ae-
rismoti , quicum talivel taliproportionemouet auditum idumenim aer hocautillo
modo motus, atqucabhomineinfpiratuscodcm modo mouctfpi itum , prolonoru n ^PJJJJj" 8,"^
varietate, vane in animalibus arfectioncsconcitantur, vti varijs modis,motoaere,mo- aeaau pe r
uetur fpiritus. Ciimenimcorfpirituumthronusfit, ijtremulum &fublultantem aerem lonos.
recipiunt in pe&us atque cum arfini ftio vnum fonant, hos fequuntur fpiritus rcliqui c§-
terisincorporis partibus pofiti,mouent mtiiculosaut cohiDent prout numerorum_.
lcx, vcl crebrelcit incitationibus, vcl tenore compofito quiefcit, aut Ientitudine quie-
temimittur, non fecus acin fidibuspaulb ante n-.cmoratis , tactacliordaqiiipiam.-,,
alteraxqualitertenfacontiemiicit. Nam quim cordc funtfpiritusadexterioris foni
niotum cxcitantur tanto faciliiis quamchoidf , quanto inaior vnio cft hinc multa_» :

curareuhcfcitdcpicffuiacmaicidusanirrius, fada cxtcrioris fubeutis aeris acccifione,

Dd 2 elatus
 . , .

212 Mujurgite Vniuerfalis

elatus vero cohibetur , aut etiam detrahitur de fuggefto illo contraria ratione : Hmc
cauiaquoque patet, curpleriquealiud agentescancntibusoccinant; cur vnoclaman-
tCjomncsclamandilibidoinccffati&in prcelioautconcione vno vociferante , aut co-
plorantc, illicb tota acies,aut concio vociferetur , aut ingemifcat Verum hanc fpiri-
.

tusnoftnabextrinfecofonoconcitationem egregio expcrimcntooftendendam duxj.

Experimenium

Ccipiaturquinque fcyphivitrei omnes eiufdem magnitudinis & capacitatis, quos

A eo ordine collocabis,qui hic in fubieclo fchemate exprimitunrepleatur aure vnus
fcyphusaqua vita? 3 fcyphusaltcrvino meliorijaliusaqua fubtili 3 aliusaquacrafsa,vt ma-
rina,aut oleo;mediusver6aquacommuni;Quofa3:oextremodigiti madefacto, oram
fcyphieoufque rades,donectinnitumj quem in experimentispaulofupraexcitaredo-
sonusfiumo cuimus, perceperis Hic enimacutiffimusfonus non fine admirationeomnes reliquos
,

tftsataoucf
humoresconcitabitj&tantoquidemvehementius >quanto vnushumor altero fuerit
fubtilior. Hincaqua vitas infcypho que_ igneam naturam referr jfeucholericamjpre;
cceteris maxime fubfultabit;vinum vero in fcypho complexionem fanguineam feu ae-
riamreferens, moderatamfubibitconcitationem Aqua vero fubtilis phlegmaticam
;

conftitutionem exhibens , pre^ cceteris tardam & obtufam commotionem caufabit;

Aquaveiocrafla fcypho contenta ob tcrreamcomplexionemfuam , vix motionis e-
ritcapax. NonfecusMuficamaniminoftriaffe&us concitareiudicandumeft. Si igi-
turfpintusnofterfubtilisfuerit&calidus jMuficafuperbos, infolentes, & iracundos
motusconcitabit:fifubtiIiorfuerit & moderata; qualitatisjadamoresjgaudiaj lcti-
tiam ,&venereosaffecltus incitabit;ficonftipa-
tior fuerit , ad lachrymas jre]igionem 5 conti-
nentiam jaliofquepatheticosaffe&usmouebit;
fideniquecraffusfuerit, vtin hominibus mce-
rore compreffis, omnis commotionis incapax
ent, atque ideoreclerauficainlu&uimportu-
na narratio eft
Ex hoc experimeto quoqspatelit,quomodovnus
fonus diuerfos in hominibus diuerfe^ complexio-
enim cholericus,ali-
nis effeclus fortiatunaliter
serlangmneus , aliter denique phlegmaticus co-
mouetur , qua? omnia adeo clare in hoc vnico
«xperimento elucefcunt ,vt rationem concita-
tiuam Mufic? peneapodiaicedemonftret,qua; &. in chordis equalibus , fed ex diuerfis
animalium inteftinis, aut metallisconfeftis conftant, ficuti enim eft graukas mctalli ad
metallum 9 ita chorda ad chordam, & fonus ad fonum, &c

PARS
 .

Lib.lX. Magia Confoni , ($> DiJToni. 213

L P A R S I

MAGIAE CONSONI,ET DISSONI

Magia Mufurgico-Iatrica fiue Medicina curaue
morborum perMuficam fanandorum.
P R AE F AT I O.
AT RICAM Jiue Medici?iam Mufurgicam eam vocamus , qu<e in cu-
randis anima corporifque morbis ejfefttts prorfus exoticos , & prodigiofos
prafiat . Nam qitemadmodum infeptimo Itlirofuse demonJ}ratum,exJidt-j Mjriefft a us
omniumfere Hislericorum notumeH Terpandrum &
Arionem Homines d Muiics.
grauijimis morbis cantu liberajfe ;Herophilum mujicis numeris agrotorum
•venas ponderajfe; Xenocratem lymphatos d dementia carminum modulis
•uindicaj]} &
alios , quibus eam Mujicafcientiam conferiit, */t etiamfur-

disaurium vfum reftituerinf,qu£citmpartim inpr<scedentibus declarata Jint ,partim infe-

quentibus declaranda , ea minime repetenda ;fed tantum hoc loco rationemjingulorum adduce-
dam duximus .

C A P V T I.

Decaufis prodigiofe illius morborumcura? ope

Mulicae expediendas

VAriashuiusprodigiofa?cura:rat.iones& caufasvarijaflignant.Cabalifti: mors_j Cabiiiftfca

fuo omniacanalibus fephirothicis,quibusdiuinavisinfingula mundi mfluat, ph/rothicis"

attribuunt.modum veroquo hocfieriaflerunt,diccmusDeodanteinOediponoftro «mnia ad -
jEgyptiacotraiftatu deexplicatione arboris loSephirothiPIatonici morefuo horum_. pYaconicjef-
mirabilium efTc«ftuum caufas in Mundan~ anima? harmonicis omnia fibi copulantis fettusexoti-
(quam &.- Colchodeam vocant)' ncxibus., conftituunt; Aftrolosi & Alchimifti om- cos " lna\
* f a
.
r P mundi auri- .

niainnuxibus iupenorum corporum attnbuunti quorum omnium rationes cumin_j buunt.

AftrologiaConfoni&Diflbni,fiuein MuficaMundanatradaueriinus,eoLe«ftorem e- Aiiroiogi &.- 1

A chvmifta:
mittimus. m mtluxus
Et mirorfane virosadeo fapientesreliclis naturalibus caufisin tam abfiirda & ab corpomm_.
omni humano ingenioremota placita incidiife ; vidcntur, quod ij,qui
Idcmquc fecifie
c $ ,el* mm •

reli&isdomefticisdiuitijsinlndiasadeas quascopiofioreshabent diuitiasacquiredas,

innumeris fefe periculis cxponentcscommigrant. Verumfingulorumeflecluum gcu-
inascaufasantequam afsignemus ,p,imo more folito quxdam ,addemonftiationes
noftrasfolidiorifundamenroftabiliendas , lupponamus.
Suppono itaque Primo, Aerem non extriniccum tantum,fed&intrinfecumvnicuique
rcipnfcntcm ad foni rationem moueri, ita vt fi foni fuerintin proportione dupla,in ae-
rc eandem proportionem impi imant, fi in tripla triplam,fi in quadrupla quadruplam_.
& ficdc ccetcns, Et qucmadmodumfpecicsvifibiles abobiedis conice emanantesin
mcdio fenfibilesnon fiunt ,nifidum actu aborgano &potentia vifiua percipiuntur, Aer harmo-
ctiamfifpeciesomniumvifibiliumreruminacreinconfusc &imperniixtim (vtinArte m0 ^°'
^
Lucis& Vmbic/fusedemonftrauimus) perfeucrent-Siquidemaer pcrpetuo plenuseft C p jdebet. j

infinitarum ipccierum pereumabomiusgeneris obiectisdelatarum fimulacris:ita vc

ficuti
 . . . .

21$ (OMuJurgia Fniuerfalis

Species audi fi cut > fpecjes vifibiles m

acre perfcucranr,ita &fpecies audibiles . Hacfolum differen-
biies fequun- tia,quod illx permanenter, ha?tranfeunterinfint,ita vt fiacris motus harmonice co-
umvitilim
Cltatus nobislenfibilis foret , eandem in quauis aeris partc harmoniaw fentiremus >
quamMuficiprofcrunt. Veriim h$c omniaclariusin fequentibus demonftrabuntur.
'

Suppono Secundo , Tripliciter confiderari huiufmodi prodigiofam morborum curam_j

poflejPrimo fupernaturalitenSecundo aiceDa:monis;Teiti6naturaliter . Ad primu
genus pertinent omnes \\\x cure, que_ manifeftum adiunclum miraculum habent.
& fic ChriftusSeruatornoftcr Lazarum magnavocereuocauit emortuiSj& furdum_»
hoc verbo Epphetah in aures infufurrato, auditum reftituit j fimiliaque quse tum in Sa-
crislitcrisj tumin vitisSanclorumlegimus. Secundocertum eftj fubinde huiufmodi
r °digiofas curas Mufica procreatas fieri opedemonis ,pcr paclumimplicitum velex-
Curap/odi- P
^iofapermu plicitum NamficutiMagi paclocum demonefadoquoduisfignumponere poffunt,

d" "\ rboii ^

110 ^ .

Diabolus preftat fanitatis erfecium , ita & Muficam vel quodlibet inftrumen-
opeper" pa. tum Muficum aflumerepoteft ad didum efte&um pra?ftandum,atque hac arte Fratres
aumfieripo Rofea? crucis quoslibet etiam incurabiles morbosfanareperhibentur; qucepoftea fu-
fiiis explicabuntur Tertio, Naturali vi Mufica? de qua in prcecedcntibus partim diclum
.

cft,partira in fequentibus dicetur, &huhjfraodi vim folummodo hoclocoper tractan-

damfufcepimus.
SupponoTertio, Corpus noftrum tottnn efie tranfpirabile, neruofque & mufcuIos,ea-
dem impreflionem recipere per fonum materialem extrinfecum,quam acquirut chor-
Vtichordje, dae l^ui&fonoiojigno fupe.extenfie. &ficuti hx nontantum extrinfeco,fed &intnn-
ita & muicu- feco aeris fono proportionato concitantur, fic & nerui
mufculique per aerem & fpiritu
jnufi^cW implantatum motricisfacultatis choragum ijsinclufum agitantur, quamproportiona-
wri.poflum. tamformam deindeanima percipiens, fummas tandem alterationes vel \xmlx vel
triftitia? vt fubeat necefle eft
Suppono guartd,Non quoslibetpromifcue' morbos,fed qua»ab atra&flauabileimme-
diate dependent,mufica? ope curari pofte Nam Hedicum , Epilepticum , podagricum
.

Ientiflimofque morbos, aut etiam ecs,quialiquod vitale membrum corruptum habet,

curari a'J\ji/cfm> cxiftimo
Suppono quinte- & complexionem illius, quem curare vult penitus
Muficum naturam
perfpeclam habere necefle Pre^ereatemporis,locifimiliumque circumftantiartl
efle .

fine qmbusad intentum effeclum minime peruenirepoffe cenfeo,maximam habendam

rationem His igitur fuppofitis , iam prodigiofam quorundam morborum curam ad e-
.

xamen reuocemu s. y t quid de i;s fentiendum fit, curiofus Ledor cognofcat

C A P V T II.
Quomodo Dauid cytharizando Saulem a Spiritu
malignoeripuerit.
VThancquajftionemmeliusenodemus.adducemusprimo verba Sacra? Scriptur?,
ita autem habetur lib. i Regura. Quandocunque igitur Spiritus Dei ma-
cap. xvi.
lus arripiebat Saul, Dauidtollehat cvtharam, &percutiebat manufua , refocillabatur Sauh &
& leuius habebat; recedebat enim ab eoSpiritus malus Mufica igitur pulfum fuifle
. qualem-
pmquefpiritumDeimaIum,verbaSacritextuscIarillimedocent,quomodoautem_,
id contigerit, varijvarie explicant

Decaehordi
R ab bnfiaiunthoc loco Dauidem,dum SauIemcurauit,Cytharamperfonuifle deca-
F&iteri, vi chordam ad exemplar arboris Zephyrotice conftrudam, ac decem diuinarum Virtutu
cffluxibus velut fruftibus quibufdam fecuridam, hunc eftcftum prxftitiffe aiunt
enini
SSwrS? !

Dauidem fidusillud cognouifie, cuiconcentus coniungendus effet , vtfacilephrenefis

,

Rahbini affe.
ruiM. rewndereturj&fcJeuiushaberet , itaR. Abenezra,in Micraheggadolah. Picus Mira-
dulanus
 . . .

Lib. IX. Magia Cwjbni, & Dijjoni nj

dulanus 7&SthcfiMathcmatica, Mulicam dicit mouerefpiritusjvtfcruiantanimxjfi- R.Ahen«2ra
medicina eofdemagirat vt regant corpus, & muficam fanare corpusper animam> Anrolo S ca
"
cuti
ficucimcdicinacurat anima mediame corporc,cx quibus quidemfacilecolligipote lt, cau i3s fingic
qci_ ratiooe Dauidfacile hncntcreprefientSaule; vndcquis no videt vaniisimu Abes. cumeS^uI».
nezracommentum efle, neque enim Danid illos fiderum afpe&usinipexerat,dum_>
Saulis fuiorcm icdauit, fc4 toties manuiuapulfabat,quotiesSiulimperabat,inic_ic
fiuc alios afpeitusvigerct
Veriira nos omuibusd;ccisrepudiatis.,<iicimus Dauidem Saulema mclancholia&i
futorisfpecie., quam ipfe perfecle noucrat , &deindcetiam adjjmonio Iibeiafle,non
_crbis,fuccis, pii!ulis,al:jfque fpcciebus mclancholiamdiffipantibus. SedfoiaMufice.
vi & Atque vt clai ras rem dcmonftrcmus Nota , illa furorem fiue raaniam_. mTuixi^.
efticacia i ;

ctirarc, qujeporos reicraat, arcent fuligincs, obfuuctioncsexpcdiunt,cor recreant,fed cwm humo.

rem dl %- :
coiKC.itus hnrmonicus id cfhcerc potcit, Cum cnim Muiica foniscpiifter, qui cornmo-
tione aeris producuntur, vbi ionis illis vius fucris qui aereos funoii fpii .tus moueat , hi
,

ipirituspermotura calidiorf siuxtafuppofit j.arq;ceIeriores effeclosut:cnuabunt,dii-

fipabuntque omnem tandem melancholici humoris mifcellam.
Vclfi mauis vtillosipiritusremiuamus,& quietiores efticiamus ne ita cerebrime- ,

ningen iancinent, fonis admodum ienrisparuifqueintemallisvtidebemus, vt adtar- ^"'^™

'

dorum motuum cor.centum ipiritusilh & vaporesmordaces, quiexftomacho J liene_v Saulemmu-

& hypochondnjsin cercb'umeuolant,tardiores eflefti quietuoi homLem. dimittant . fwaeunci:
Muiica ltaque Dauidica Saulem duobus modis fedare potuit ,piimo fpiritusfurcofque
Sauiis ita vnoucndo, calefaciendo, atquc atter.uando , vt fuccum melancholicum dufi-
patum, e ccrebri cellis deturbauerit vel diflbluerit in auras tenucSjque pcr tranfpiratio-
neminfenfibilem,fudorematqueporosabicrint . Secundo vbi Ipiritusillimclancholi-
cum fuccum reliquerunt, non potuit fauue, donec redicrint, qui exfe terrcftns eft &
veluti actione deftitutus, niii vitales fpiritus& animales illum monerint atque huc liluc-
quc traduxcrint, reliquciuntautem,cum adauresiaxisvelut habenis harruonix capie-
dx gratia conuolarunt , qua duiantefuror cefiuuit , qua ceflanteredierunt quidem fcd
leuiores&expcditioresfaftirnelanchQliam adtempusaliquodexpellere,attenuare_^,
minuere, ckfortanisaliquam illiuspartem in benigniorem vaporem,aut habitumcon-
neclerepotucrunt. Exquomunifeftum fit ,hancremminime excafuaIicyrhare.fono,
fcdarte raaxima& Dauidisfummapfaliendi peritia procefliiTej Dauidenim cim eflet
fumrai&fagaciflimiingenij, &prarterea vtpote Arraiger iaulis fempereius pra;fentia_j
£ueretur,exmagnaqr.a eiufdcm fruebatur confu°tudine, ingenium, incl nationem_»,
animi impetus caeteraquequibus exagiubaturpathemata apprime nouerat Vnde_^, .

nontain proprio quam diuinoeuni inftiniftu vrgcnte, cytharam haud dubia? aut aliud ,

quoduismftruroentum.Nam vtin fchille gilbormi refertur, nuuerat Dauid ^6. inftru-

mentorurn Vtuficorum vfum, peritilfimeque fingulapulfabat vt in Mufica Hcbrawum
inftrumcntali diclum eftitadextere& appropnatofonohumori Hegisadaprarc noue-
rat,forfan RhythmosquofdamquosSauli gtatilfiraos auditu noueracrecitiido&ad nc-
gotiurafacientesautetiam ialtu metncoeumin tantiifollicitando donec tandem in-
tentum effeiftum confequerecur. Nam&motu cytharx-harnonico quo Armigeri fui
vtpote Adokfcmtis pulchri &
deco. afpedtu, mirum atfici folitus erat , adiunclo , ipiritus
i

mufculoru n cxcitabatur verba harmonicc coniunJta Rhythmice auditum vellicantia,

animum vcjuticx tenebrofo carce.ein altan lucisregionem eleuabant qua dilfipati .

fupiginofifpintuscorpremcntes, tandem cordidilatandi ielocumpra;buere,exqua_»

dilatatione neceifario coniequcbatur lartitia, & mpleftiarum quies.

Corol-
 6 ,
,
.

2 1 nZMujUrgta Vniuerfalis
•
-
•

Corollarium I .

TYAtetex di&isquomodo diflipatis caliginofi cordisvapoiibusfpiritusDominima-

X luseonfequenterftjcritpulfus. Cum
enim melancholicus humor caliginofus fit
obfeurus&tenebrofnsjaptinimamfaneiepraEbetdxmonibusfedecn^vtindimoniacis,
Quomodo phrcenericis,energumems,menftruatis patet,quiciim multaatra bilesibundent fefe_j
Mufiea me.
var ,j s demonum in+llo ealiginofo vapore fedem fuam figenti_,animamq;varie agitan-
n
<? moniac°os tium illufionibus
capacesreddunt Cuiusreimanifeftiflimafignasut exoticae opera-
.
?
fanet i tiones quas perficiurtt ,nunc Iinguasjquas ignorar , diflerentes 3 nunc futura diuinando,
nunc alia & aJia perpetrando> quae purae naturae humanae adfcribi ininimc poflunt. Hu-
mOrigitur melancholicus vifcolus & feculentus, ciim dimonis vcluti inftrumentum_.
quoddamfit adanimummirismodis agitandum aptus,mirumnon eft diflipato hu-
s

more animam priftinae tran quillitati poftliminio reftitui, vt pofte_ de Tarantifmo h bo-
rantibusdicemus.

Corollarium II.
PAtet ex didis, qua ratione Mufica peftem jLycanthropiam, furorem aninoi aliofque
jnotusabftuleritinomnibus ijs, de quibus in pncedentibus mentionem feci-
mus Ciim
. idfpirituumbeneficio contingat, qui tenuioresjceleriores calidiorefque
ledditihumorcsillosdiflipant, &attenuant vei mitigant, quibus morbiprocreaban-
tur,acproinde mentemphantafiaab apprehenfione morbianimamplus „quo afflige-
te, tantifper auerfa,itaexhilarantjVt cxcitatafpiritusomnes ad i^nfirrniratem propellen-
dam deftinctj qui ob efficax mentis imperium huc illucque curfitant, atque conuolant
doneciuflaperfecerint,eo fere modo, quo venti quidam Aquilonares excitati aerem
contagione infe-him perfe&e purgant , eiufdemque aeris tctris vaporibus mixti putre-
<linem arcent Cum enim fpiritus vit_Iis fit aereus vel xthereusftatimatque fonos a-
.

cutos & aerem celeriter com tnouentes percipit, motum illum illiufque Rhythmum fiue
claufulamimitatur, quemadmodum enimintelledus operatio phantafiae aclioncs &
voluntatis atque appetitus fenfitiui , aftu s mentis & imaginationis motus fequitur
adeo vt vix motum vnius ab alio diftinguere poflis, ita fpiritus illi corporei , qui funt a-
nim? inftrumentapraecipua, aeris alterationis impreflionesatq, motus facilefcquutur

G A P V T III.
De mirabili hiftoria Regis cuiufclam Daniae vi Muficas
infamentis.

MVficam non tantum afiiroreremittere ,fed&infuroremconcitare , fequens e-

xemplum docebit, refertaute cafum Cranziuslib.s.Dani* cap.j.& Olaus Ma-
gnus,hisverbis.
Cum Ericus interea iam reuerfusin regnum fojemni curia vteretur } multorumque
militumfimul& artificum induftria delecf aretur AderatinteraliosMuficus, quiartis
.

eam peritiam fetenerediceret,vthominesin quofcunque vellet affeclus vocaret , ex

inceftisl„tos,exalacribustriftes, exindignabundis placatos , ex placidisindignantes
&vfqueadfurorem infanientesfefacerepoffe iadaret Atqueis quo faciebat lfta ma-
;

iora, qu_ fe pofle diceret , eo Regem experiundi faciebat cupidiorem Iamque pceni- .

tebatartificem fuae ia<fi:anti_ vellerque non tam de fe magnapr_dicaffe ,quippe lfta in

Rege experiri non fine periculo efle; Infuper fi minus qu„ d:xit,fad:o probaflet
men-
 .

Lib. IX. Mdgia Confoni, %) DiJ/oni 21 7.

mcndaccm fe, fimileraque haberi non fine dikriinine formidabat orabat quos pote-. ;

rat vt Regem ab co deiiderio euerteret, fed nihil egit Quo enim magis reculamt artis
.

experimentum ,eo magis Regcm accendit. Vbividet, non fe euaiurum qu-muis im-
pleret, que^actaiTet,ofatexportariarniaomnia .quibus le^io polfit mferri ; deinde vt
extra foniim cythare, c&nfiftant nonnulli, quipofnnt ad ie vocari, curauit.ereptamque
mambus Cythai am capiti
iubcntur iilidei e canentis Omnibus iam ritc inftructis Re-
.

gemcumpaucisin aulareclufurhcytharaaggiedttur. Primum graui tono moerorem

qucndam audicntibus ingerebat, lndefuctinendo plaufibilius m
lanitiam vertitj vt vUiufai",'*
paulumabellet, quominusiocabundi diftultarent. Tum modis acrionbus intentatis f"~>rem _-
indignauoncni quandamconcitabat,quj> vbiinualuir, furereRegemaftantefquecer- aus '
rujreerat. Mox lignum dcdit dclitefcentibus vt mtroirent, Regemque iam fxuien-
temconunerentiilisaprimum ex condicTocythara,Regemdeinde aggrediuntur At .

tantu m fuit robur viri , vt pugno quoidam exanimaret ; Inde multis obrutus puluinari-
busardorilleconquieuit ,fed ciim iam fe reccpiifet, vehementer indoJuit feuiiTe.^
fe ineos, quosantehabuitfidiifimos. Eccehiftoriam prorfus mirabilem ,quam&re-
fcrcSaxoGrammaticLisiib.i-.ferutauten hunc Regem Ericum didum cognonento
l^nktmmpntumfuroremexarfifte,vtem-ac"tisatri)foribusarreptoenfeqoatiior traf-
foderitj vbi vero mentireftitutusfuitrelido Procuratoreregnifilio Hierofolymam_.
expiandorum homicidiorum gratiaprcfcctumatque in Cyprodefundufuifle Vbi fa- ,

ne nonparumdubij occurrit, quomodo tam lneffabilem vim Cythara? fonus habe-

repotueritjvt Rcgemex ie,& iua natura bonum, clementem , mitemque in tantos
furore6ra#erepotiierit>.Nam Alexandruma Timotheo in rabiem aftum &adarmoru
apprchenhonem in cythara concitatum non adco mirum fuitin Rege efFerucfcentis bi-
lis, &ar.imi prorfus Martij; cnm enimeiTet rcfehus fpintibLisigneis,hiautem modulo

M-rtioconcitacioreseffecTi facile effeclum fmoris aperito Cythare;do,cui ingenium_,

Ale-andrinotum.effct-inducerepoterant. Atquomodohunc optimum DaniajRege
in tamexccfuuum mcntis ardorem mcitarit, non plane perfpicio Certe quo minus hic .

effectusprorfus naturaltsfuerit,aliquot circumftanue mihi perfuadent. Nam petit Cy-

tharxdus, vt furcnre Rege cythara capiti fuo llhdatur, eaque ilhfa deinde Rex cotinea-
ttir .
Qil? actio nelcio quod padum implicat . Nam fi,prout is fe ia<5tabat,homines in_f
quoiuisafttcrusanimique commutationcscythar? ionoexcitarenouerat,curfurentcm
Repcm a vehementi animi commotione , remiffioribus modulis ad mitiorem ftatum_
nonreuocabat ?prout deTimotheo &Pythagora, iuuenes exlibidine exardefcentes
ad contincnciam reuocatos hiftorici rcferunt. Tergiuerfatio quoque qua cum pro-
Rege effe<ftum piefciuifle,&
miifi eftcifius pccnitebat, clareoftendit,feinf_llibilemin
magnumpexiculum capitiiuoimmincret.timuiiTe. Cur quoq;S_telli-
confequciiccr.ne
tesextracytharefonum ftare voluer t, non videocaufam,ciim Muficanon omnibusvt
dictum efteodcm modoconcitandis apta fit, fed pro diuerfis naturarum coditionibus ,

aliusalitermouebatur.Pa<5tumigitur hichauddubiealiquodimphcitu fuent, quoeun-

demefreclum in omnibus tam potenter produxcrit.Velfi nonfueritpaiftum,D_mone
tamcnhuic adtionidicamfeimmifcuiffe, vtiinSaulejquem moxvbi fpiritus malignus
inuafit,ita infanijifelegimus, vt nullaDauidicacytharafurficiens fuerit,ad eum expeJ-
ler.dum ; \nn certum eft Saulem
Dauide non ferper curatum fuiifc fiquidcm bis
_ ,

pfallcntcin ia.ncea fua tiansfigere conatus cftjharmoniofo iono ad tam violentam atr^
bilis _Da:mone conferuatam commotionem diiTipandam infufriciente. Quamuisetia
odmm Saulis, in Dau>dem coceptum plurimum pentije artis Dauidice; derogare potue-
rit. Veiboin huiufn odi prodigiofiscurisper harmoniam peractis f< mper naturali a-
ftioni aLcjUidpreitinaturale coextitiflecrediderim, preiertimeoufque mufica; vi fi

i.ifaniant> vti„ i.omicidia etiamapertaferantur quen admodum inhoc cxemplo

pra>
i;ntc,&fUgeSaule pjtuit.Taratifmoenim affecti, etfiMufica?vi moresexoticospror-
fus aiTumanc,&lymphatisproximifint nunquam tamenauditum fuit cos cuiquam_»
,

vimmtiil.if.-,vcpoftea dicetur. Porro quomodo furdaftn, Ifchiatici alijque moroi

Ee qui-
 . . . ,

jig . ^MufurgUFntuerfalU
quidara curari potuerint,infequentibusdicetur. Nuncadcuram eorum quiaTaran-
tulaintoxicatifuntjcalamumconuertarnus.

;::
. . .

ii"LS3
,

C A P VT IV.
; ; De Tarahtulae moriu intoxicatorum curaprodigiofa
perMuficam.
Nlhilquidemmeoiudicioaffeftibuseffeclibufqiquosin toxicatis fuoveneno Ta-
rantula producit admirabilius cffe poteft, ita vt cxperientia infallibili fretus,om-
nes de prodigiofamorborum cura per Muficam pera<5ta produftoseffe&ushuiusfolius
dududemonftrarenospoflecredamus. Verumcumdehuiufmodi medicina expro-
feflo traftauerimusin Arte noftra Magnetica,hicfummati'm tantum eadem repeterd
vifum fuit, ne tam notabile^r//j Confoni drD/^/« argumentupraeterijflevideamur
i,
Tarantulce quidemformam naturam,proprietatem, ortum,intentum >aliaque fus£
traftauimusin citato opere Magneticojquareijs omiffis, tria tantumhic proponenda_.
duxi, quceadinftitutum noftrumfummopercconferunt.Sitigitur.

Quseitio I .

CurTarantifmolaborantes nullo alid nifi harmonico medio,fiuz^>~

fola Muftca curarifojfmt ? .'
•

Vanta Muficce visfit in harmoni-

concitandisanimiaffeeliibus, & quarnanrhuiius
QI" ce_ nuncreftatvttandem
energia»caufafit,inprecedentibusfuseoftenfum
oftendamus , quomodo vis morbiin Tarantifmo laborantibus , vi mufic§ de-
eft ,

pelli poflit,infirmufque intcgrjefanitatireftitui?Sinevllisigitur verborum ambagibus

propofitum nobis ratiocinium ordiamur
Cum chordje fiue fides vt in prscedentibus docuimus, maximam vim habeant con-
niclvis. citandiaerera ad eum modum, quoip&mouenti'.r,proportionalique hac fonorum_
miftura harmoniam auribus , animoque iucundam excitent , fit vt hac fidicina harmo-
nia , ex varioproportionatoque chordarutr. motu aer harmonice concitctur , aer verd
iuxta impreflbs fibi harmonia; motus fimiliter concitatusintropenetrans , phantaftica
facultate iucundo motu occupata, fpiritum attenuando fimiliter quoqucmoueat , ipi-
ritus motu attenuatus, rarefaftufque mufculos & arterias intimafquc fibras , fpirituum
receptacula,commode afficiat fibre; mufculique latentis veneni veLculum ciim hu-
,

Quomodo mojracris,mordax»&biliofusfit,intimisfibrarummedullisabfconditus ,fitvtisvna_.

U
fle»Hb«e!!
cum veneno fufcitato rarefacl:us,calefacWque pruritu quodam, feu vellicatione totura
iur mufculorum genus affkiat j patiens verohac fibi grata veliicatione dulciter affeclus 3
infaltus prorumperecogituryfaltemtotius corpons, humorumque commotio ,com-
motionemque calor, caloremtotiuscorporis laxatio,pororumqueaperdo, & demum
pororum apertionem venenofihalitus tranfpiratio neceffario confequirur. Quando-
quidem verovenenum itaprofunderadicatum eft, vtvnafaltationeexhalare nonpof-
fit,hincfingulisannispedetcntimaliquaportio motu euaporat ,donec totumconfu-
matur.
Diuerfidi-
Quod autem diucrfi diuerfisinftrumentis muficis afficiantur , id complexionum_
nicntis affi. temperamentorumque aut Tarantularum , aut hominum diuerfitan adlcnbendum-.
ciuntur pro exiftnnem qui enim melancholici funt vel a Tarantulis obtufiorisveneni ifti funt,
•',
;
n C
pfe j(ion'rs & tympanispotius ftrepitofis , clamofifqueinftrurnentis, quam chordis & fidibus afficiu-
hominisco- tur jciim enim humorcraflusfit, & lentus, fpiritufquehumoris difpofitionem fequan-
ftitutions. .
r„ r
tur»
 . .

Lik IX. MagiA Conjoni , $ Dijfoni 2 tp

tur, ad concirarionemdifliparioncmqaecorummagna vis requiritur. HincTarento PneII»Taia.
fcribitur,ibipuellamfuifleTarantifmoaffe<ftam, qux nuJJis alijs inftrumentis ad faJ- ^^p^
tandum compcjli poterat,prxtcrquamftrepitu rympanorum , bombardarum explo- niscuranpo
tera: "

fionc, tubarumclangorc,fimiiibufque inftrumentis vehcmcntem fonum excitanti-

bus,lcntumcmm vencnura,inlcnrxfrigida?quccomplexioniscorpore,addi(iipatio-
nemfui, nonnifiraagna viindigcbat. Cholerici vero, & fanguinei, cytharx, teftu-
dinisjchelium ciauicymbaloium fimulconcinnatorumharnioniaobmobiliratem_»>
,

tenuitatcmquc ipintuum faciic curantur.

Eftpr$tereahocvelrnaxin;c.idmirarionc digniflimum ,quodhoc veaenum idem_j
prcftet in homineexfimilicudine quadam nature , quod in Tarantula proprio fibi fub- jjj*"^^
iefto; ficut enimvcnenum muficacxcitarumconti!;uamufculorumveilicationehomi- xonm Tari
nem ad ialtandurn cxcitat, fic&ipfas Tarantulas;quod nunquam crcdidiflem, nififu- "alaoWeriM
pracitatorum teftimonio Patrum ride dignillimorum idcompertumhaberem. Scribut
enimhuius rci expcrimentuinciuitate AndriainPalatio Ducalicora vnoexPatribus
noftris,totaque preterea Aula faclum efle Nam Ducifla loci,vt hoc admirabile natu-
.

raeprodigiumluculentiuspateret , Tarantulam data operainquifitam , conche aqua_» Experimen-

referre; ,atquein ealuprafcftucam tenuem libratamimpom, moxcytharejdum vocan i__,.
iuflit, que. primo quidem ad ionum cyrharx nullum motus dcdit veftigium , mox tame
vbifonohumoriproportionatopreludere ccepit,beftiolafrequenti pedumfubfultatio-
ne, totiufquc corporis agitatione , lalcationcm non affeiftauit duntaxat i'cd & vere ad ,

numerosharmonicosfubfiliendoeam vcre quoque cytha-

exprefliife vifa eft; ceflante
rxdoceffauit&fubfultarebeftioIa;hoc vero quod prefentes tanquam exocicum in_»
Andriamirabantur,Tarcntipoftmodum ordinarium efle compererunt Vbi fonato- .

res,quimufica fuahoc malum etiampublicis Magiftratus ftipendijs ad pauperum re- Tarsntu!a_»

medium,folatiumquecondudicurareconfueuerunt ad curas patientium certius fa- ^°^fp'°;

,

ciliufqueaccelcrandasprimo exinfe&isquercrefolent, vbi,quoloco, aut campo,& pomonatu

''
cuius colorisTarantula erat , a qua morfus ipiis fit inriidus . Quo facfto indicatum locu falca
protinusjvbifrcquentesnumero >atque omnis generisTarancule reriumcexendorum
laboribusincumbunt,accedere foIencMedicicytharedi,variaquetentareharmonia-
rum genera, ad que, mirum diclu, nunc has, nunc lllas faltarc, non fecus ac in duorum
p olychordoru aequaliter c6cinoatoiuperfonatione,ill? chord^qux fimiles fibifuerint
tono, & asquahtcr tenfe; mouentur reliquis immotis , ita & pro fimilitudine & condi-
,

tioneTarantularum, nunchas, nunc illas faltare eompenunt,cum vero eius coloris

Tarantulara qux a paticnteindicata fuerat in faltum prorumpere viderint , pro certif-
fimo figno habent, modulum fe habcre verura & certurn humori venenofo rS m&nir
^ov-7D5 proportionatum , &adcurandum aptiflimum , quo fi vtantur jinfallibilem curx

effecurmfc confequiaffeuerant

Confedtarium I.

H Inc patet eundcm faltationis effectum prxftari in ipfaTarantuIa quern hqc in ho- vifc<5 fun
mineidoprxftarefolcticiun enim humor huiusanimalcuh valde vifcofus,ac animal fub-
3

facilefonoro aere obfubtilitatem, vtpote ad recipiendum fonumfubiedtumaptiifimu j £0""/°™

cieripoffit : fitvtis motu illi , que; aSona-
aeris harnioniciconcitarus,fimiIernprorfus tum ,

toreefficitur,vibriflationcm caufetur;vndcanimalipfum velutipruritu quodam affe-

<ftum ad faltum concicatur prcfertim fi fonushumori commouendo fuerit proportio-
;
natus; vifcofum autern arancorum humorcm fonifubieftum capax efle.Petrus Martyr ..
A ^_
inhiftoria fualndixOccidcntalisteftatur , vbi ait,certum quoddam araneorum ge- nei indiciio.

nusinlndiarepcririjcuiusvnusextraiftum adeo tcnax fit vt non in fila tantumcedat

,
«o fidiufer-

mdigenis, fed&locofidium,vt fcricum cum Bombyceapud nos,feruiat.

Quod igitur animalad taltandum moueatur, id humoris difpofirioni ac qualitati ab
acrc harmor.ice concicato facile mobili adfcnbendum putcm fi enim citacum in vi-
;

Ee 2 fcofo
 . ,

X20 Mufurgi<e FniuerfalU

fcofohumore latentem fenfibus percipere poffemus, certc harmoniam non abfimilem
ciufifalms jpfi,quamfidibusfonatoresefticiiint,fcnriie poffemus. Quod & certa qu^dam ex-
perimenta tcftari vidcntur vti in precedentibus didtum eft Videmus enim quofdam
, .

ad certum quendam fonum feu ftndorem maxima dentiura moJSftia affici, dum ftri-
,

dor hicingratus, mufculofas gingiuarum partes veJJicare folet . Quod etiam contin-
git ,fi inftrumenti aJicuius fidicim coJlum dentibus apprehenderis , totius enim corpo-
risfpiritus per huiufmodipartium continuationem in agirationes quafdam prorfus fi-
milesipfis,quastremebiindachordainaeiefacitdiflbJuitur, crifpaturque quaepul- ;

chre quoque experimentisfuperius in mufic^ magnetifmo demonftratisoftenduntur,

Tarantulamorfufuohominibushumorcmquendamfubtilem, quilatentis penetran-
tifque vcneni veluti vehiculum quoddara eft , inftindit , fic vt hic a folc ceftiui tcmpQ-
ponsperiodicocajoreexcitatusjintotumfecorpus, prcefcrtim in arterias,.mufculos>
fibrafque intimasfe diffundat, vnde is hoc pacto paulatim ad harmonicos motus reci-
piendosdifponitur,diipofitufque tandemadharmoniaerationem mufculosvejlicans,
infirmum,veIitnolit,infalt.usprorumpere cogir, atque ita intentusfanationiseffeiftus
preftatur.

Confeftarium 1 1.

^OlIiges fecundo , quod ficuti non vnicuique Tarantuhe qu^uis modulationesco-

* ueniunt, fedcertiscert£,ita&hominiab hac veliJIaTarantulaifto jhiECvelil-

lamodulatioconuenitiali^enim vtdidumeft,nonmouentur nifi vehementi ftrepi-

tu,vtcontingitinijsTarantulis,quxtenaciorehumorepr9dita:funt,itainhomint-»i
alis facile & ad quemuisproportionatum illis fonum mouentur, veluti in ijs qu? fubti*
3i & biliofo humorepredite;funti motu enim facileinijsattenuantur fpiritus vcnenofi >

quicumacresfint&mordaces,veIlicatione fua mufculofum genus infeftantes vehe-

menteradfaltumalliciunt:SiigiturmeIanchoIicumbominemiceritmelangoga,eum
torpidum reddct & fomnolentum; fi cholerogoga,cho!ericum, mobilem, inftabilem ,
phreneticum & martiosfuroresfpirantem efficiet , & fic de alijs , prsefertim fi mufica_»
Tarantiacorefpondeat. Quisautemfitfonusproportionatusveneno,meritoquisdu-
bitate poffet ; Dico igitur veneni qualitatem excitatam ftatistemporibus non fecus ,ae
omnes morbosperiodicosebullitionem,feucommotionemquandam humoris caufa-
re,humorem autemattenuatumviveneni infubtiliffimaqusdam velutifila inter rau-
fculorumefta«^7»difflari , que; fiexhumorumconditione taliafuerint,vtfacilea fo-
no extrinfeco harmonice concitentur ; adfonum veluti proportionatum fubiecniin_
& lpfa motu vibriflata, muiculos quibus adhf rent, cum vellicatione, tum mordacitate
materiaeinfaltusprouocabunt; Hinc quantbfonusmaioremhabueritvocum notula-
rumc ue diminutionem , atque acuti grauifque vocnm , in Tono hemitonijs frequenti-
^fifaTfe". i

ma pro Ta- bus referto, maiorempermiftionem;tanto gratiorem futuram hoc morbo affecnsmu-
rantiacis. Jfcam;ExceleritateenimmotusvehementiusmufcuIos vellicat, & confequenter ad
faltandum vehementius follicitat HincCythar^diquantum fieripoteft,vari;svocum
.

diminutionibus,&vt plurimum in tono phrygio,obfrequentia quibus conftat hemi-

tonia , modulationes adornare folent

CA-
 :

Lih.lX. Magia Confoni > & Difsoni 221

C A ' P V T V.
De diuerfls diuerfarum Tarantularum
propnetatibus.

HOcpcrroprodigiofum pcne &prorfus paradoxum non immerito videri alicui

pollit, vnam Taranrulam cx diu*imilitudine quadam naturarum alteri
videlicet
pcnituscontrariariinequeenim vnum inftrumentum patiuntur,nequefaltus,neque
geftus,atque !ymptomataeadem,ied prorfusdiuerla. Quod cumHifpano cuidam_.
tunc tcmporis Tarenti commorantifuifll-t rclatum, fcrtur is rifu primo rem excepilfe_j,
neque teftimonio multorum ridc dignorum, donec in fe ipfo rei periculum feciifet,ac- Taramulas
quiefcere voluifle . Duas igitur Tarantulascolore & qualitate diuerfas inquifitas manui connanjs fa
impofuitjlaceifitafquevltrodiuerfisinpartibus manus fuas puncluras infigi permifit % j^bmas^co.
Morfibus igitur acceptis venenoque per totum corpus paulatim diffufo,fentiuntur mox firnutur hi-
paroxyfmigrauilfimi& mortisanguftia^aduocanturconfeftim cytharedi,Auletaj,om- jj° ria m " 2 '
nisgenerisMufici, varia tentanturharmoniarum genera,- fentit tandem infirmus ab
vno modulo fortiter ad faltandum fe iolicitari,fed fruftra , quantum enim vnius vene-
numTarantulaeadfahumlollicitabat,tantumalterumvenenum,vtpotetotafubftan-
ti_fimilitudine contrarium, refiftensafaltu retrahebat. Tentanturiterum alijsadhi-
bitisinitrumentismodulationumaliasipeciesiveriim ab vnaearumadfaltandumiteru
potentcrfeinftigarifcntitjfedfiuitra, venenum enim hoc ad faltumconcitatiuuma_,
priori lncompollibili &prorfus contrario ita eft inhibitum j vt quod vnius concedebat
facultas, alterius irrcmediabiliter negaret; in hoc igitur qualitatum contrariarum lucla
conftitutusinrirmusj dura nullum rtluctanti nature >inimicorumque huraorum fcro-
cie. remediuminueniret, neque vllavenenofe-qualitatisexhalatioconcedcrerur, vita_»

tandem milere nonfinedolore &commiferatione pre/entium exceifit exemploiuo ,

docens, qu-ra temerariu.n fit, quamquepericulofumfinecautela & circumipccnone

feiefunefttshuiulmodi experimentis exponere_j.
Nifi igitur venenum Mufica ti anfpirauerit,certum eft, Tarantiacum viuere non pof- venenum_.
fejautfaltem vitammiferabilem grauiifimis fymptomatisplenam degere. Quod duo «anfpirare
i- 1 c c r*
r - /~.j--j-^ :"" r
aliaexerapla conhrmant; e Sacro Cappucinorura Ordine quidamTarentimoriusa_» b«.
Mufica de-

Taratulaerat,cuiusappetitus naturalisadaquaslympidasferebatur;hicdumeode,ceu
Magnetica quadamcognationerelationeque Taiantiaci ad Tarantulamappetitu fer-
retur, neque a fupei ioi ibus balneo, multo minus remcdio omnibus communi,faltu vi-
dclicet,admorbiviminfnngendam vti permiifuseifet ; tantademummordentisqua-
litatisefticaciafuitincitatus,vt quadam die e Ccenobioclapfusveluti mentisinops,in
mare, ad quod iummo impetu ferebatur ingreifus fit,vt hoc refiigerio aliquod falutare
ftimulantismorbiatrocitatiremediuminueniretifedaliteraccidit :vbienim falutem_,
qu„rebat,morteminuenit;nara maximoomniumdolorefubmeifus, inmariperijt.
RobertusSantorusNobilisTarantinusaTarantulamorfus, quod nefciebat,ad extre-
ma paulatim perduftus fuit, Medicis morbi nulla fignadignofcere valentibus, in_»
xnentemtandcm venit vni exaftantibus idquod erat, Nobilem Tarantifmo labora-
re.placuitin confiliomedicoconie&ura^Mox Sonatorperitus acceriitus inagonia_.
conftituto fiftitur,loco luctus confueta tcntantur modulaminum genera, ad quorua__
vnummalofuoproportionatum,isqui immotus, omniumquc fuorum miniftcrio de-
ftitutuslcctoaffixusdetincbatur ,gratis harmoniciaerisrepercuifionibus e veternoac
lethifcrotorpore excitatus aliquantulum tandem incipit languidamembramouere_j,
deindciaclare brachia, mox ionocontinuato , viribufque refumptisinlectofedere_j,
torqucrccollum , intcrnae exMuficaperceptx delcctationis manifeftaindiciaprarbens;
<tei u dccytharxdoaiacriusperfonante,etiaminpedcs ielubrigere quidamplius? j

In
 . . >

«i Wlujitrpa VniuerfalU
In cboreasdcmum diffoluirantavehementia,vtcontinerivixpofrevideretur, qui i&i-
ad mortis portas addudus videbatur
tur priusnarcotica? qualitatis efficacia fepultus,
admirabilirefonantiscytharadienergiaexcitatus, atque m fudoremomnibus mem-
brisrefolutuSjmoxperfe(5txfanitatbveJhocvnicochorea?exercitioreftitutus,liberim-
poftcrum ab omni infirmitate vixit.

. Quaeftio II.
Citr T'arantifmo ajffecli certis quibufdam coloribus
tantopere deleclentur?
•
' . . . . .

Khim Tarantulas ad diuerfos colores Tarantifmo affeclos excitare >

eft diuerfas

D'
k

quodquarationecontingat,iamexpJicandumeft. Suppono itaqu" tanquam

experientia comprobatu, adeumcoloreidtosincIinare,quem taratule, prefeferunt.ita
vtij,quiaTarantulisrubrisvulnerantur,adcolorem rubrumflamiTieumqueincIinen-
tur;quia viridibus, ad viridem, & fic de cceteris. Item quae Tarantulce aquis fluminibus
aut cifternarum crepidinibusafficiuntur , idtos ad aquam fimiliter inclinant qua? vetd :

Iocis calidis & ficcis,ad biliofas a&iones Tarantiacos plerumque concitare foknt
QuQdficomplexiohominisTarantuterefponderit,tanto effeclum validiorem pre;-.
Sunt igitur quxdam animalia venenofa , bciae prorfus eandem affeCtionem,
ftabit.
quamipfapatiuntur ,morfu inalios transferunt,ita Dipfasferpens , cum feraper ferui-
dafiticrucietur, talemquoqueefficit mordendoin homine,iuxtaillud }
hanc torquens nullis extinguitur vndis >
Vtfitis
Sic rabidammorfu concitat illafitim
.

Itacanisrabidimorfuseampaffionem, quamin caneefficitetiaminhomine pr^ftat»

videlicett^e9/3o<p<fw,feu metum aqua?; Ceraftes quoque, vtab /Egyptijs accepi -irue?-
/3oip»<w,feu, metum ignis lucifquetam in ferpentequam in homine eius veneno infe&o,

incutit Ita torpedo torpida , torpida membra reddit,&ficut parens quoque poda-
.

gra,lepra,epilepfialaboransinfeminefiho eofdemmorboscommumcat; non fecus

Tarantularum diuerfarum venenaabinfitafibi propnetatevidentur ifti animum ad
eum colorem, quem ipfae referunt,feu quo ipfae recreantur, occulto Magnetifmo, feu
cascaquadam natur^fimilitudine inclinare; Tarantulam autemcerto colorerecreari
inde patet, quod indiuerfisplaniscoloratisimpofitae idplanumapperan , quod ipfis
coloreconfimilefuerit. Exquofequitur, quodficut propriushumorvenenoiusphan"»
Caufa tafiamhuiusanimalisadhunc velillumcolorem, vt naturefue; confcntaneum aut co-
%%&iwn- trarium, gratumautingratuminclinatjfic &idem humor morfu in corpus hominis
$<Aiof . transfufus ,eundem Magneticaquadam relatione & occulta miraque conefpondentia
praeftabiteffe&um ; Nam fimul ac color, ex. gr. veneno fympathicus homini affedo oc
currerit, eo fe mox bene & commode affici fentit,male ficolorem fibi contranum fue-
ritintuitus. Speciesenim colorisvifuperceptiphantafisobijciturvelutigratura quip-
piam, vnde dilatatioipiritus;fpiritus autcm dilatatus fpeciei grate; veclor, fehumoii iu-
gitad fpeciemveclamfympathico.-Ex quo mutuo naturaiumconiugio, grataquasda
refultataffeftio, feu titillatiopruriensperomnescorporisfibrasdifTuia,txquademum
voluptas&defideriumvehemensjdefideratoobiecto fe iungendi wiiendique: ficuti
igitur Tarantifmolaborans, numerorum proportione grauiumque &acutarum vocum
mifturahumorivenenofoproportionata& confimiliitaafficitur, vt aunbus etiam ad
inftrumentaapplicatis, eiufmodiharmoniam veluti auribus imbibitara , atque fibi in-
corporatamobtitillationem quandam harmoniciaeris repercuffi percipiat; itain co-
loremqijoquefympathicum vifusiclitantoardorefertur ,vteam oculisveluti imbibe-
re,fibique ob gratam affectionem titillationemquefpiritus , qua; inde efficitur , incor-
porare velle videaturfferunturenim fingulae potentixa fpiritu directa; infua obiecTaj
eadera
 . . . .;

Lib.lX. Magia Confonii (9f>T)ifJbni. 22 j

eadem prorfus ratione, vt in phantafic magnetifmo di.ftum eft
Quercthoc locononimmerjt6 quifpiam, quopactocoloralbusdifliper, nigcr colli-
gat, ruber inflamroet, viridis,puniceus,aureus oblectet? qui in Tarantihroarfec~tisvi«
ndis&c_ruleus,tantopercdclectent,ruber& corufcusprorius in exotica quedam—
sra3»/t«i7atrapianii?ciim hec nonniliper lpecies prcftarepoflint , qu«exfenuliamreale
a&ionemeduntipropterta quod lmperfeiftam tantum ac diminutam eflentiam ha-
beant quam nonnulh rcalem, & ali) lntenuonalem vocant,vtpote qu_ inter realiuru ac
cntium rationis naturam mcdia fit
Refpondco, Coluium fpecics fenfibiles qualitates efle atque agendi vi prcditas, mi-
nore tarren, quamqualitatcsipi^aquibusdcciduntur. Quisenim negetlumen afole
lparfum per aercra jitcm calorcm ab igne eflufum calefaaendi vim habere* Eft au-
tem lumen imago & fpecies Solis,fkut calor forma vicana lgnisinil igitur impedit,quo
minus obiecla per fpecies lanquam per proprias ac naturales virtutes organafenfuum_.
immutent. Accedit, quod vcnenumTarantula;um hoc fibiproprium vendicet, pro
conditioncfip ad hunc, vel lllumcoloreminclinare. Humoreniminhumano corpore
ita atten:peratur, vt ad phan tafiam ducc fpiritu, fpccie colorate; rei informato, feratur
Ita experientja docet rubrum colorem miriflce illos excitare , quiab analogis Taran-
tulisfuerintidi,cuinenim rubedopetuliaria&ione oculospropter ignea: naturae fimi-
litudinem-acccndat ,& vifiuos raufculos vcllicet, vt in Leonibus& Bubalis apparet in i

oculis autcm maxin.a vis fpirituum coliigatur i fpintus ifti dilatati & flamraeo colort-»
acceufi, mufculostum vifiuos ,tumalios udnatos reliquis membris correfpoudcntes,
veilicent , fit vt ex hac vtll cationc ingcns pruritus quidam fentiatur , vnde & motus ,
quos Muficaaereluoharmonico multuinpromouet;Vnde&homo ex obiecloilloco-
lorisgiatiflimi vnacum Mufica maximam voluptatcmfentiens, velitnolitin faltus &
tnpudia agirur Eftenim &coloribus fuaharmonia,qua;non minusquam Mufica re-
.

creatatque hjecbarmoniatum anaiqgiamaximam in concitandisanimiafledibus vim

poifidct, Naiii vn cx rlauo, rubro ca?ruleocolore, aureus &purpureusco!ores gratifli- u , _„ .

•
t 1
•
i-• 1 rr
• •
riarmonia_i
mioriuntur, ltacxhilcc duobus viridis omniumcolorum aroceniflimus,panrat]one_> coioritms
cum vindis ex aurco& purpur^ogratiflimiscoloribus fit compolitus,& perfectiflime inelt '

attemperatus, & non fcciis ac Diapafon confonantia cx Diapente & Diateflaron com-
hec omniumperfectlfimeau esmouet, ficille oculos 5 ita vteumnatura.»
pofitus.fit; vti
ad folam voluptatera, oculorumque recreationera dcdifle videatur.

Quxftio I I I.

Cur *T arantifmo affedi tam dtuerjos mottu mentiantur ?

TArantifmo afle&os tcmpore paroxyfmi diuerfos mores aflumere fepe diclum eft
aliosquidemmilites, quofdamDuces&Gubeinatores,aliospugiles,nonnulIos
concionatorcs agere Quamturigiturvnde hiaffedusproueniant? Ccrtum enim eft
.

pafliones huiufmodianteanon fuifle, ijs vero mox vbiinftrumentorum Muficorumfo-

nitum perceperinr, notabiliter tranfmutari , quod vt explicetur Notandum cft , e(Tj_j
,

qu_dam venena ,que peculiariratione vimin phantafiam habeant , vtpotc quorum_.

vihumores in totocorporefufcitati inccrcbrum eleuantur,pofteaipiritus, deinde pha-
tafiaijfdeminuaditur.-Poftrcmo dcnique fpirituumope totiuscorporishumores,iuxta
conceptas in phantafiafpccies pro vai ia temperamenti hominum ratione excitantur
Vndemirum non eftfifpirituum opcinfectiid fe efle exiftiment, quodipfisaphantafia r(l3ta jja ve _
obijcituriitavenenumadipfadcillatum , vt &aconitum copiofiusfumptum ,homines hemetercir-
inpifces, anferes,anates,mergos tranfmutaic videtur. Cum enim venenum iftiufmo- ca rem »''•
diexvifuaobintolerabilem,quam cxcitat fitimadaquasinclinet, phantafia ftatirru, pStTt^sfor
fpirituumopeijsfpecicbusadquasinclinat affumptis,aquas fibi follicite & laboriose mauirquafi
fingit, earumque vifu & potu mfatiabiliter gaudet vnde neccffario id efle dcfidcrabit,
:
^J^iT*
quod
 . . .

224. Q?l4ujurgi*e VniutrfalU

quod rebus defideratis,vtifunt omnia aquatilia, maxime frui folet, &confequcnter f i,

morbi perpetuophantafticum, ad defideratam rem ftimulante,tandem ixfaphantafia,

ex ijsvnuni efle imaginabitur . Itafebricitantesiubindefepifces optant , quoliberioit
hauftu fitim rcftinguant E contra venenum ex morfu canis rabidi lllatum, naturaliter.
.

adaqua: timoieiTiinclinatjriclumquecanis continuoimaginarifacit. Phantafia eninv

fpecie canis mordentis occupata pr^terea viquadam occulta ,aquiscontrariaitaper'.
,

cellitur, vt nefpeciem quidcn, aque;toIerarepoffit,vnde& J^ejipo/Sjidicuntur.Non-j:

fecusdeTarantuhsratiocinaberis,cumenimpro djuerfarum Tarantularu natura di--
uerfavenqna fint, diuerfosquoque humorescicrepoflunt hinc excitata venenoia_. ;

Tarantuloe, exem. gr. coJagoge; quajitasjhumorem lftum acrem & mcrdacem fibicon-i
fimilemin homine,&quidem meodem cholericoveiiementiusexciratjhumorautein.
illatusincercbrum, phantafiam ad id,ad quod aiiasinclinat, incitat& hic harmonioiu-
aerepercuirusdilatatufqucperomniamembraiedifl'undit,eaacriterftimulando vclii-
candoqsvnde moxmotus humoriexcitatoc6formes,a«Sus inquiundignatio.nisjireoru-.
roris,mobilitatis animi; fimileiqjrationalisanimipaiTiones excitatur,qii9 fulgore enfiu-
euaginatotum , rubicundorumquc afpeclu obiedorum magis magispromouentur* &
vtin prscedentibus quoq; dictum eft ; CJioJagoga.ver6.rn homine pulegmatico mitiui
agitomniajnonfeeusde Tarantuiishejrnagogisphle .-nagogi&ymelangogisi ln.homihfj
fanguineo, phlegmatico, melanchoJicoratiocinabercHjuecumex pr„ccdctinbuscow.
ftent j hic hbens omitto

Quornodo Prophetia_& diuinatio harrnonrcis

moduiis caufari poffint.
. :. j . . ... K '

. .£.; i .< . , r: ". .1...

E Saero texcu notum

eft Prophetiam fubinde mufici concentus vi cbntigifle,& prc-
cipuelocuslib i.Reg. a <;. vbi Samuelad gTegerhPfophetarum mifit Saulem.j
vncftum in Regem, qui cum occurriflent,& ante eos pfaltenum & tympantim, &tibiani
& cytharam ipfofque prophetantes vidiflet, infiluit in-etim jSpiritus Domini&prophe-;
tauitinmedio eorum, paralip: i cap; x 5 . fi J j AfaphatHeman &Hifpiainminifterium_»
.
i

,~,,. aDauide fegregatiprophetabant in Cytharis& pfaltcrijs& cymbalis.&lib.3. Reg.c.4.

num. i5.canente pfaIte,fitfuperElifeummanusDomioi &c. Quaeriturigitur quam-..
Vim & efficaciam Muficahaberepoffit,vt hunc tam mirificum eflectum pre-ftet in homi-
nibusetiam dono prophetia: fupernaturalitemon ditatis? Verumvt ha>c folidius dii-
cutiantur, quomodo hoc loco prophetiam fumamus, priits declarabiraus
Eftitaqueprophetianihilaliud quam illa rerumfucurarum prefenfio,praediclio ,vel
tnftindus Dei, quo quis afflatus fecreta cordis vel alia arcana reuelat , quas via natura-
li fieri nequeunt.adeo vtqui illa arcana & confilia Deiper afflatum Spiritus San&ifine

proprio labore nouit,Propheta dicatur; Prophetiadici quoque poteft,dum maligm fpi-

ope multa ab humano fenfu aliena efficiuntur, vt fit in energumenis , & olim in ijs
ritus
quiagitabanturfurorepoetico;neque agimus hic de miraculofa Prophetia?producl:io-
ne,ledde naturali,de quaquxrimusjvtrumillaMufica vereproducipoffit,de qua va-
ria^diuerforumfiintfententia?
Aftrologi cum Magis Colcodeam Animam formarum diftributricem caufam affi-
gnant; ab hac enim totius Magie; virtutem hauriendam efle nugantur , & hincfactunu.
efle cur Saulaccinentefidicinepropheta fieret. putantenim animam pro varijs furoris
gradibus mira facere, adeo vt animus furore mufico percitus , e carcere egreflus mem-
brorum vincula nullo cohibente tranfgrediatur , & diuino Spiritu concitatus omnia_i
comprehendatjfuturaprouideat.fileomultaqus sd placitafua ftabiliendacomminif-
cuntur indigna 3 quas dum aJijs operibus reieruauerimus , refutanda , hic longiores efle
uolui-
 . ,,

Ltb.lX. MapaConfiniy&DijJoni ^ij

.loluimuSiNonnulii \olunt mentem concentupcrcepco cxleftem harmoniam medi-
tari,&iilico dulcedinisilliusfuauiiatealle<ftam,dumrecordaturj quamadrr/irabihs fit
illa coeleftium corporum harmonia , e corporeis vinculis auoiare, donec futurorum^,
cognitionerepleta rcdeat,&totum corpusagitet , & veiutifurore corripiati Verum_«
hxnugxalibnefutantuf. Quomodoigiturdiuinandi&prophetandinotitiam ex har-
monicis modulis refultarcpofleputcm,aperio. Dico igitur Muiicam exterius dumta-
xatprophetiam iuuaie, quatenus animum attentum reddit , & a quibuflibet ahjs co-
gitationibus reuocat,vt vnicoconcentuivacet :fic enim fidicines, & cytharxdi aiunt
nunquamfefehciorcseife, quarr. vbi teftudine cantumexprimunt: non quod Deus
iliaprxparatione,ficutinec foinnioadahquidreudandum, animumque illuftrandum
indigeatiSed vtahquarationcfc rerum ipfarum naturis accommodet, quocircafx-
piiispfalteprophetas vti voluit, vtanimusad harmoniam comparatus diuinum influ-
*umacciperct,quem nullaeimaginationes, rerumquecaducarum phantafmata mtcr-
tarbarent Nam prxterquam quod Deus harmonia fit , ad eiufdem mfluxum partici-
i

pandum,perharmonicumconcentum fibianimosprophetarum difponere prius vo-

luit, vt hoc harmonicoanimx in Deum motu lpfi perfe&ius vnirentur, exquavnione
dcindefequebatur anirux motusin notionesoccultas rerum futurarum; Quo enim_i
quisDeoper variasprxparationcs fucrit fimilior , tantocum Deo eritvnitior ,& quo
vnitiortanto maioris gratix charifmate ab eodem perfundetur; Hinc Sanitos Dei ho-
rnincs , a rcrum cadticarum cura abftraclos,&fola cceleftium rerum contemplations_>
vacantes , vtplurimutn Prophetix dono prxditos nouimus. Dupoficiue igitur har- Opiniones

tuonia tantum ad Prophetiam concurnt, minime effe<ftiue,ciirn hic effeclus omnes Mu- prophau-'.
ficxfacuitateslonge excedat .Sunt nonnulli ftolidi huius t.emporisphilofophaftri
qui putent in acre quandam efle veiuti rerum omnium »« tem^cu vel ideam, fiue ea
fit animailla Platonica fiueinfiuxuscceIorum,fiueatomorum.confluxus,quibusreci-

procafiat affe&uum,conceptuumque communicatio,adeo vt naturahter quidam lon-

gilfi mc remota fe cognofcere pofle ai bjtrentur , & fic lubinde naturaletu prophetiarr_j

gcnerareinanimo hominis, vt vel hinc appareat, nihil tam abfurdum efle, quodnoru,
iuos habeat fcitatores Quoroodo enim liberx aclionesfpeciem iui m aere relinquere_->
.

poilint vti caperc nonpoteft mortalis infirmitas ,itaeofdem exphcaripofle aiitnncv

:

cxiftimo: Platonici vero nonnulli huius tam admirabihs effecluscaufam conftituunta-

rmnam mundi intelligentem , putant enim animam hominis per harmoniam excitati,
efle llhusveluti particulam quandam , quxdurn a phantaimatiscorporeis abfoluitur,
auldemcognitionisparticepsefficiatur, quamhabetiIIa,curnenimafleranttotumcor-
pusjtotumquemundumabillaanimapenetrari, tantumhocrequirunt,vtfingulorum
animx ab omni liberentur ltnpedimento, vteadem,qux vniuerfalis illa anima cogno-
icit,per vnionemharmonicam vniti, cognofcant.
Verum cum hxc de mundana an;ma commentum platonicum doctrinx orthodoxx
aduerfetur,feipfumrefutare videtur. Sunt& alij qui totiusmundivirtuteminanhra
noftraincludant,adeo vtillam omnia cognofcerevelint ,cumfeipfamcontempIatur,
& omnibus extenoribus reh&is ad ccntrura mentis fe recipit ,quorum aliqui incetleiftu
agentem a phantafmate,etiamfi in hoc corpore verfetur , hberant, vtfine conuerfione
ad corporeasfpecies,intelligerepoflit: & hincprophetiara nafcivolunt. Veriim hxc
cum alibi refutaucrimus, manet, prophetnm,de qu3 Sacra Scriptura loquitur ,pfaite_^
canente, nonfierinifidifpoficiue; ficuti Deus multis rebus elementaribus velutift-
gnisquibufdam adgratiara hominibusconferendam, vtitur Verum cumde hifce,&
.

firaihbusjfusein Magia jEgyptiorum traftemus, eo Lcctorem reraittimus.

Ff CA-
 . . >,

$*4 Mufurgi* Vniuersalis

. C A P V T VII.
De maximoMufice; efTectu,quem illa in corporibus conci-
tandishabet,& confequenter de corponbus quae fono
fuo partim obefte,partim prodeffe pofTunt

N Vllum dubiumefle debet>Muficam maximam vim obtinereineorporibuscon-

J citandis,dum
enim campan^ pulfantur maiores,dum tormenta bellica explodfi-
tur, tonitrua reboant,quantus aeris,xdium,feneftrarum,turriumque motus? qui fubin-
detantuminualefcuntjvthominesvehementifonitu non dicam reddantur attoniti,
fed&pertitusconcidant exanimes; Verum de huifmodifono nonloquimur,fed dt-»
illo,quo nonnulla? res ad hunc folum fonum , & non alium etiam fortiorem commpue-
tur.Curenim vnachordaad alteram «quitenfam fonet , &nonadexpIo(ionembom-
bardx; mirum eft Eft enim abdita quorundam fonorum vis ad certa quatdam corpo-
.

ra^ ita proportionataj vt illa tantum,non alia moueat, in vnis vim fuam,non in alijs im-
primat, ficuti magnes non in lignum, plumbum, fimiliaque vim fuam exercet ,fed in_<
confifflili corpore, ita funt certi foni,quicertis quibufdam corponbus excitandis apt3
funtj&proportionata Quamproportionemfiquisfciret,ishauddubie maxima natu-
.

roe miracula
eiusopepatrarepoflet.
Contingitfubinde vcmultis colloquentibusvna quepiamvoxfcamnum tremert-»
faciat, reliquorum vocibusnihilineaimprimentibus. Notaui quoque lubinde vnam
fiftolamalicuius organi chordam certamchelis maioristam acriter commouifle,vt
pleclrovibtiflatavideretuf. Ingentisquoque molislapidemfempertremuiffe ad foni-
tum certae fiftula; organi,hoc verd filente,& reliquis fonantibus nihil com motionis fuif-
Miudefdno fe percepturrt Merfennus refert apud R. R. P .P.FrancifcanosParifienfes quoque_>
.

ti P efiui«:i' idmirum, dum organa pulfantur pauimentum circa diametri finemjquae ex

fcilic-

quadrato nafcitur , cuius organa latus fint, ita concuti , vt ferme verearis , ne terra de-

hifcat,quodtamen minimefentis, fivelproprius adorgana accedas, velab eislon-

giusrecedas* Hinc maximafumunturMagicenaturalisargumenta ,effecluumq;pror-
f\x% paradoxorum
folutiones , vt dum ad certum aliqucm ionitum fiatua? mouentur no
adalterum,de qaibusinThaumaturgiafonorum exprofeflbtradetur. Hoc eodem_*
pactoad catadupasTyburtinasannulus quidam ferreusdomui vicine^ infertus fpeftatur
vehementicadentisfluminis fonitu perpetuo mobihs . Habeo & ego in Mufa?o meo po-
lychordum,cuiusvnachorda,nullaaliarumadvicina*campan5fonitummirabiliviin_j
fonosanimatur, Verumdehifce fufi/fimeinfequentibus. Cuiusquidem rei aliaracio
noneft,nifiproportionataearumharmonicaaeris commotio,quavbicumquecorpus
motus genere afficit>adeoq; h uc coll imat,
repererit fibi proportionatum,illud ex fimili
omnesillaeexperientix,quasinprimapartehuiusproduximus
Vrtdeconcludofiquisfciretpropo;tionem,quamfonusalicuius inftrumenti ad fpi«
ritus,& mufculos arteriafque humani corporis habet, huic nihilfacilius futurum , quam
hominerairt quemcumquearTeftumrapere;&in faltuspro modulorurationepropor-
tionatos,vtdeTarantifmoatfeciisdiximus,concitareifiprKtereaproportionemfoni,
qiiamquifquead 4 hurnanicorpo-is humores poffidet> cognofceret, nullum tantj
obftinatum malum, infirmitatemque ita radicatam, quam nonfola huius foni vi depel-
leret, mihipetfuadeo>dequo;& m MedicinaConfoni,& Diftbni fuse ex profeftbagi-
mus. Poftuntautem huiufmodiibnidupliciter confiderari, vel vtfint proportionati
vel difproportionati,priores harmonicos humino corpori maxime falutiferos effe pro-
bauimus De difproportionatis igitur diciirtUS contrarium in corporibus humaniseffe-
;

ftUmpra?ftare> vocamusautemdifpropoit:onatum,vel quiobvehementiam fuamap»

tus
 . ,

Ltb.lX. oMapa Confoni , &> Dijpni : 22.7

tus cftLrdcrc, veleffeifturaaliquemdolorificum in corpore cxcitare poteft.
Vt inve-
hementiatonitr»orum,quoplurimosexanimatosfuifle, prjcgnantcsquoqueabortiujf-
feleoimus Ex vehementifiquidemfonoterror,exterrorelanguinisex circumferen-
.

tia ad centrumcoitio,exhuiulmodicoitione metus ,pa!lor, imbecillitaiqueipintus,&

Motricis facultatisorgani, & confcquenter deliquium,autexanimatioconfcquuntur.

Digrefsio de captura pifcis Pfyphia? (vu]gdpe/ce Spada) que,

in freto Mamertino ftatis anni temporibus perficitur
8c vtrum Mufica vim aliquam in animalia obtineat.

Mlrura eft, & vix crcdibile qui venationem hanc, aut non viderunt,aut eidem
ijs,

noninterfuerunt.Peragiturhc;cvenatio,innuIlo2lio,quodfciamEuropa2mari,
nifi in SiciJia,& potiflimu in frcto,menfe Maio.ita autc inftituitur.Pifcatoresperiti dic~to
menfe, & coduto diefummo mane cum cymbainftituto negotio peculiari mare ficulu, /

quod Pbaro vocanr, ingrediuntur . Vnus intercceterospifcatorum,&peritior 3 &robu»

ftiorhaftaitidem huic negotiopeculiariinftru<ftus proram cymbceoccupat,altervcrbis ph^pifas
fingularibuspifcem alicubilatentem inuitat; quifimulac verbaperceperit,mox, miru per cert certa_«
v crba vc na-
di«ftu,ijs veluti alle«fium fe prsfentem fiftit, quem haftatusin prorapifcator oportunefe .

tio.
exhibentem, hafta fumma induftriavibrata confixum;pra?dam tandem opimam, & opi-
parammcnfisMagnatum facit .Sedparticularemrationem,huiusvenationishocIoco,
cum extra fcopum noftrum fit , commemorare non attinet; fed quomodo hi pifces ad
certa qtisda verba& vocespcculiares,& noadalias fe pr$setesexhibeat,dicam; multi
putaruntverbaiJla effeconficta ,&Nautistantum huiufmodieflenota. Nonnulliver-
bishifcepiicesvdutiincantarnento quodam inefcaricrediderunt .Egodum an.1638.
17. dieMaij, Meflanamtranfirenutotamprocedendi rationem ab ipfis pifeatoribus,
venationipr3Bfens>accepiiverba,quibuspifccmalle<Sarefolent,funtfequentk_».

Mantajfu di paianu
Palltttu dipaianu
Maiajfu Jiignela . •

Pallettndi paenu pati

Lajlagnela
Mavcata Jlignela
Pro ttattu -uardu prejfu davifu,&' dn terra.

Atquehajcfunt verbaexore pifcatorumexcerpta,ad quorum prolationem pifcis

velutiattra&usmoxcymbatfefiftit. Qupmodo itaque hoccontingat,cum multorurru.
torferit ingenia, nobisrtftat explicahdum
Notandum itaque dirpliciter hanc- effedtum attradi pifcis per verba contingere pof-
fe,phyfice, fiue naturaliefficiente, velparaphyfice,fiue prster naturam , vel expado
quodam cumd<pmoniojfiueimpftcito,fiueexplicito. Sipofteriori, vt multiputant,mo-
docontmgathuiufmodi effe<flus, illudriteinterincantationesrcferripoteft. Nouimus
enimraultosfetpentes, voluctes,ferafquecertrsverborum cx pa<ftoconfi<florum fub-
murmurationibusincantatasin vnumlocumcongregarefolitosfuifle. Verum cumin
huiufmodi cx pacto inftitutis operationibus vtplurimum interucniant alia» quxdam ve-
rius fuperftitiones,quam operationes phyfica:, alixque circumftantia? deprauatx, tem-
pus,locum, iltum-,numerum verborum conccrnentes , phyficis operationibusprorfus
contrarix,facilequoqueperitusphilofophuscxhuiufmodirccenfitiscircumftantijsve-
operationes phyficas i.fuperftitiofis difcernet E t certe diu, multumque in hac per-
ras^ .

fuafione fui, di<5tam pfyphia; capturam per incantamenta quazdam,&praeftigias fieri,do-

»*c,tandempenitiusreintrofpe<fta, difcufsaqjoperationem line vllafuperftitionefieri
Ff x deprc-
 .

*3tS nftiuforgUFniuerfalu
deprehendi. Vnde nefcio quid phyficx efficientiae fub illis latere fubolfeci. Quod vt ex-
pliccm. Supponoprim6,vti&alibi varijslocisexplicauimus,omnemfonum abefficie-^
teprol^tum fpha:rice in quaeuis circumftantia, &obuiacorpora moxagere , quorurru.
nQnnullamagis,qu3»damminus,& minusmobiliacumfinr,fitvtvbicunqucfonuspro-
portionatum,confonumqucfubieclum inciderit,idtantum,innumeris alijs immotis,
Vtpote difproportionatis, moueat, vti fuse in Magia Conlbni& Diffoni ,alijfque huius
operis locis, oftendimus. Hinc inter chordas complurcs illae tantum,quae vnifonam>aut
o&auam retulerunt,fonabunt,reliquis immotis. Hinc certus fiftulae alicuius fonus faxu
quoddam,fedem,caoceilos,autimaginein mouet, quam nulla aliarura fiftularu mo-
uerc poteft . Paripaclo, animalia quofdam fonos abhorrere,quibufdam contra dele-
.. &ari,experientiadocet. Grunnitumporciomniafereanimaiiaabhorrcnt,obviolen-
cw^Sbufdi H* 03 » quam fpiritui infert. Vrfus contra deleclatur fiftula , quia fonus huiufmodiblan-
fenis deie- de afficitfpiritum eius; fimiliterLufcinia omnia modalis iuismuficisob naturalem vi-
talisfpiritusdifpofitionem,infitamque ad harmonicos modulospronitatem»afficit.
fbitfiemaU
horreant . Idem dicendum de fono artificiofo,fiue articulato, qui in omnibus fere animalibus ma-
iorem vim obtinet, quam in fono inarticulatOi afficit enim fonusille plus,potentiufque
phantafiam animalium mouet, quam hic Hinc canibus , equis , ouibus ,capris impo-
.

nuntur a paftoribus nomina,vt vocata>fefiftantijs,&paftorem fequantur. Cerr^Del-

phinusfub Nomine Simonisapuero vocatus, femper, vt Authoresfcribunt, coparuit.
Petrus quoque Martyr in. libro de rebus Araericanis narrat de immenfx raagnitudinis
pifce/f<«»<#/ difto,quifub nomine Martini vocatus,egrediebatur aquas &emanibus
quorumuisobuiorum cibos capiebat . Certisitaque verbisanimaliacapiuntur>non_#
alijsjquia huiufmodi verba, &non alia vimproportionatam habent fono fuo articu-
lato mouendi fpiritura &phantafiamanimalium,qua mota fonum fequantur.
In huiufmodi itaque pfyphis capturaidem contingere poteft; habentcnim tantum^
hxc recenfitavocabulahancvim concitandi fpiritum infitum,& phantafiam animalis
huius,& blande afficiendi, non alia, quod experientia certa,&indubitata conftat. Cum
illa fola proportionem habeant, ad fpiritus animalis excitandos,non alia; ficuti,& inter

homines non eadem Mufica omnes , fed complexioni eorum magis proportionata de-
Ie<5tantur;idem deanimalibus diccndum eft. Vocabula vero non funtprorfusconfi&a,
fed verba vera funt, fucteffu temporura ita corriipta, vt bWA«m videri poffint. Atque
hanc caufam ego effe pu tem,cur pfyphias pifcis ad di«fta verba comparcat, faluo raelio»
rum philofophorum iudicio; quifi quid meliusattulerint,eorum placitis, haud tneinui»
tum fubfcripturum polliceor

C A P V T VIII.
Vtrum vis naturalis herbarum,plantarum animallumj ,

Muficis modulis coniuncla, vim aliquam obtineat

in curainfirmitatunij.

NOn defueruntexprifcis Philofophis, Pythagoras,Theophraftus, HifraeniasThc

banus,quosexrecentioriobusplusasquofuperftitiosefe<ftatuseftIoannesBap.
tiftaPorta,q.uinon tantumcrediderunt, fed &
multis alijs perfuadere conati funt Cy-
tharam lupinisfldibusinftru<ftam,incitatamq; oues attonitas,&tiraore exanimes red-
dere; pellibusquoqueElephantinis, Gamelinis, aut Lupinis tympanoruraconfe&ora
fonitu equosfugari, &inrabiemagi;teftudines quoque viperinis,aut ferpentinis fidi-
businftrucftasfonitu praegnantibus abortumconciliare. Ego certe vt nihil intentatum
relinquerem,inlupinisfidibus experimcntumfeci;Nam duopolychorda,quorum vnu
exlupinis,alteruex ouinisfidibus inftructu erat nonfinefuroptibusappararicuraui;*
lupi-
 . . , ,

LtklX, Mdgia Confini , & Diftorti 229

Iupinum quidempoiychorduin inrraouilepulfari.deinde vtrumque Gmu! extra incu
tari curauu Scd ncc terrorem ouium, nec famofam illara cbordarura rupturam,ex an- «tperimen:
tipathia.prognatamvllaratione notare valui; ncchic quieui,caputlupmumcaula2im-
{nHdbwiu*
pofui, ccr,& veretrum lupinum ouium collo alligaui i fed eos terrores phantafticos nu- pinis & oui-
quam,quibusouesexfimilibuscorripireferuntaduerterepotui; Qum catulum Lupi, nis*
tum ouibus non lecus ac canem confidentem , & fine vllo terrorc conuerfantem vidi
vndeabilloteroporenihilvnquamhuiufmodimecrediturum propofui,nifipriraore»
lationisfacte rae certiorcm propria redderent experimenta.
Qua» fi iccretiores philoiophiae fcrutatores adhiberent , non tot monftris & portentis
impreffa volumina confarcinarentur , neque Magiftrorum cathedrx tot fabulis , falfif-
que im pofturis repleren tur ; Indignum ego Philolopho exiftimo, quicquam fimilium_i
producere, cuius prirno experimentum non fumpferit . Sed redeo ad materiam initio
propofitam
IoannesBaptiftaPorta(quodequideminfapienteco3teroquinViroadmiror)puta-
oit morbos quofcumque mufica vi difpelli pofle , fi fiftulas plantarum diclos motbos
naturali fympathia relpicientium lignis conficiantur. V. g. fi quisex Thyrfis Hellebori
fiilulam conhceret, eius fonitu lymphaticoscurari pofle ,hofce enim helleborum fum-
ptum fanare dicitur. Pari paclo ex populo arbore confectam fiftulam, Ifchiadicos dolo-
res fonitu mitigare, populeum enim vnguentum maxime' coxendicum prodeft dolori-
bus Ita ad Venerem incitari auditdrem , qui e thyrfis Satyrij vtcretur conftructa fiftu-
;

la;deliquium,fiueIypothimiamcurareex cinnamomicorticeconftrutftuminftrumen-
tum muficum. ParipadoexmiIuicruribusconftru<ftamfiftulam»Alaudas,coeterafque
auiculasob antipathitj vim reddereimmotas. Tempusmedeficeret,fifingula imperi-
corum deliramenta,& aniles fabulas adducere vellem.Quis enim ita mediocriter,& ex-
tremisvt ita dicamlabris philofophicis tindtuseft ,quihxcnihilprorfuscum Mufica_»
affimtatis habere non videt ? Si enim ha? res virtutem habent fanatiuam nonnullorum
morborum,certe eam abfque vllo fonilubfidiotantumper naturalem applicationem-.
exercercpoflunt;preterea licargumentor, velenim fonus harmonicus praeftathos ef-
fectus, vel vis medica infita matcriae fiilula?, vel vti umque fimul. Si prius ergofuperflua
eritviseidcmconiuncta.relfifecundum,&tuncfuperuacaneuscritfonus adeumefle-
ctum prsftandum,dum fruftra fit per plura , quod fieri poteft per pauciora. fi deniqut-»
tertium,id fiet,vel quia fonus vim illam fanatiuamdcfertper modum vehiculi , velper
abditam quandamfympathiam de nouoex vtriufqueconiunftionercfultancem,quo-
rum neutrumadmitti poteft,aut debet. Non prius,cum naturaliumrerum virtutesfe_j
ipfisfufficientemfaculratem habeant,adimmutanda,alterandaque obieda intrafuam Quomodo
iphacra conftituta,abfq,vllanouayehiculieamdeferetisneceflanaacquifitione. Addc °™"n &_
r

quod cumfonifpeciesintentionalisprorfusadvehcndum aliudineptafit vtpote,quae natiui.

ad fe ipfam ln longum latumque propagandam aeris vehiculo indigeat , cert£ dare id,
quo ipfa caret, alteri non poteft, id eft fi vehiculum fubftituipoteft profluuio virium irt
>

aliud deferendo, neque noua hinc rcfultari poteft fympathia, cirm & visfoni & occulta
rcinaturalisinfitafiftulx, eflentias habeant multum diflerentes ,neque ipecies inten-
tionales vllius impre(fioniscapaccsfint;Falfaigiturfuntquscunque circahuiufmodi
comminifcunturmaleferiatoruhpminumingenia, nequeenimfonuspropri(ifympati-
cuseft,aut recitatorum eflectuum caufa,fed aer harmoniofusfpiritum, pro varianurae-
rorum Jegeconcitans . Parum igitur refert vtrum fiftula, qua Paftor oues demulcer,ex
Sambucifit ligno,anextibijslupinis ,vtriufque enim fiftula; fonitucapientur Pari ra-
.

tionc ncccffariura non erat Hifmeniam Thebanum ad coxendicum dolores fugados

populcoinftrumentovti,autThyrfisconcauisHelleboriadfanandoslymphaticosXe-
nocratem,poterant enim id inftrumentis ex quauis materia aptaconftruftis pr?ftare__»;
cum Mufica nullaalia qualitate morbos curet, nifiea,qua? ipirituscraflbsdifcutit &Ia-
xat,Iaxatosfubtiliat,vctcrnofis,&melancholicis fumis diflblutispr?grauatum anirau
fubleuatjfublatisdenique morborumcaufisfanitatemreftituitiridendi quoque funt,
qui
 .

Sj?o &MufurgioeVniuerfdU
. qui pefte affc&is mcderi volunt cythara; , ex vitigineo,aut laurino ligno conitrucle; .f°"
no, eoquod vinum,& acetum,&laurus peftiferaprohibeant;ftolide' quoqueexThyrfo
Satyrijhftulamconftruiftam Venerem excitare,ad caftitatem vero eandem cx ligno
Viticis,fiuc Agnicafticonftruftamopinantur,ciimvtraque,filafciuosmodulosinibn-
uerisadimpudicitiam,vtraqueetiamadpudicitiam,ficaftis,&tcmperatismodulisvfus
fueris, excitet. Solus igituracrille harmoniofus, fimiles harmoniae Rhythmos affe&as,
tam prodigiofx cura: caufa dici debet Muficus enim Rhythraum harmoniofum parem
.

aeri,aerhiceodemRhythmoharmonicoinformatus, eum communicatperauditiuam

potentiamfpiritibus,fpintusdenique Rhythmohoc harmonico concitati, annnurru.
ad variosaffe«fius,amoris,la;titia?, m^rorisipromotus qualitate concitant,cx motibus
vcronafciturfuliginum, vtpote fajculentarum, qua: vitaliamembraoccupant,diifipa-
tiojquibusdiflipatis,ceumorborumcaufis,fanitatemintentam confcqui necefle eft;
Atque ex hifce luculenter patet ,quomodo Saul maligno fpiritu inuafus, modulante__>
^"idejfibimoxfucritreftitutiis jCumenimSaulcxinuidia&triftitiamulto humore
sau?Taui°
ficaeafpiritu melancholico, quae propria,& aptiflima Dxmoniorumfedcseft,abundaret,fiebat (ficu-
niaiignofue t jin dasmoniacis, phrenetkis,energumenispatet) vtmodulisDauidicis huiufmodifpi-
eratus.
r j tusVa p 0ro fi difcuterentur,ac praegrauata? mentis nebuladiflblueretur, qua difiblu-
tamalignusquoquedacmon veluti fedepropria expulfus euanefcebat ; Vndc mox
mentis compofitio, & tranquillitas. Scd hscfufiusforfan quim par erat.Quare h^c de
curaprodigiofamorbonur. perMuficamfurEciantsQuipiuracuriofiusfcire defiderar,
deharmoniapulfuura,fpirituumfyndromejadmirandaqucfympathia,velantipathia_i
hominis ad hominem, fiue quod ldem eft confonantia & diflbnantia naturarurn,com-
plexionum, inter diuerfos homines elucefcentium, is adeat Iathcen fiue Medicinarn-.
confoni & difibni,vbi multa noua,& hucufque m cognita circa earn nwteriam repcrict.

MAGIAE CONSONX
E T D I SSON I>

P A R S T I Iv
TERATOLOGIA MVSICA-
.......
S I V E ...

DE PORTENTOSIS SONIS.
• ->'•-

G A P V T I.
De defi nitione, & diuifione (bni prodigiofi
ONVS prodigiofusnihil aliud eftitjuim infolitus quidam fonitus ad
aliquid fignificandum inftitutus, qui dumaures vehementerpercellit,
riequecaufam eius noruntauditoreSiJnmaximamadmirationemrapit.
eftque triplicis fpecieijhaturalis,preternaturalis,fupernaturalisjfiue roi-
, raculofus.
Ad miraculofum fohitum, pertinet fonus ille magnus, qui perorante
Chrifto Ioarihis 6. derepente exortus magnaomnesadmiratione Auditores repleuit;
talis Mufica Angelorum in Natiuitate Chrifti i talis fonus fuit die Petecoftes iuxta illud
Atfuuro
 . ,

Ltb.lX. Magia Conjvni, (tfDiJfoni. 231

A&uum Apoftolorum (Jaclui ejlrepcnte de Cctlofonusjanguam
aduenicntis Spiritus vehe-
»wrtiw)talesfunt foni paflira infacra Scriptnrarnemorati,cIangortubarum in monte_j
Sinaijdumlegem aDEO Moyfesacciperet.

C A P V T II.
De cafumurorum Ierichontinorum ad fbnitum
tubarum fecuto
VTrum prodigiofus ille tubarum fonus populicjue clanior ,Ierechuntini muri ca-

fumphyficecaufauerit,an miracuIose,controuerfum eft; Ex Rabbinis Ralbag

primoputatfoni vehementia eos concidifTej in qua fententia,& ipfi SS. Patres fuere_j,
viddicetS. Auguftinus fer.zo6.de tempore; pofthex inquitadCiuitatem Ierichoper-
uentumeSj&murieiusadclamorempopulorum,fonumquetubaium vfqueadfunda-
mentadeieclifunt;D. Hieronymusepift. ad Abigaum, corrueruntjinquit,muri Ieri-
choSacerdotalium tubarumfubuerficlangoribus; idem aflerit D. Ambrofius Jib.30.
cap.io.0rigeneshomil.6. Mcrfennusinter recentiores putatomninoeosvehementia
foniconcidiiTc, imd proportioneminterobieftummobile,&mouenspr£fcribit; Quc_
verio.a, ijs nonimmorabimur,fedbreuiterdicimus ,mi- M url '
ercho
cumin^cniofiorafintjquim
1 >11 . ,-
* • i- • r1 • i-rr •
i- per miracu-
raculose lllos ad ionitura,ceu diuina? voluntatis iignum concidifle;naturahter autem_>, am corrue- \

(quicquiddicatMerfennus)commoueri nonpotuifle,ita probo Nullusquantumuis runr .

-

ingens,intenfus,&mukiplicatushominum,tubarumquefonusmurum,molemquevlla
potcftnaturaliter folusdeijccre,autcommouercjquod ita oftendo Ad fonum con-
currunt tria ha?c,prim6 corporum duorum,autfolidorum,aut quafi iblidorum ctllifio,
fecu ndo aeris,vel fimilis corporis inter duo illaintercepti confradtio, & contritio . Ter-
tio corporis huius confrae~ti,& contriti diffufio,eiufque veluti fuga, & receifio . Atque_-<
hoceft,aquomoueri,&impellipoteftquippiam;dumenimficfugir,ac recedit } fi quc_
occurrant corpora,ea ferit, &fi quo,modo poteft, propellit , & quidcm vicinum primo- u

queobuium aerem commouet, acpropellitfemper; qma corporumalioquin daretur

fo ^ *"°^o
ue jt.
pcnetratio &aer ad motum recipiendum fuapte veluti fponte perfacilis eft remotum
: ;

vero non femper,quia fenfim fugicntis illius debilitaturimpetus, ficq;vltroprogredi

acimpcllere definit i Sed in ifto eius progreftii,alienorumquecorporum impulfu confi-
derandum,vtlonge poIlit,acfortiter progredi,ac impellercjneceflarium efle primo, vt
magna vifraftum,contritum,&extrufumfit;fecundo,vtnonexile quid,actenuefit,fed
quantitatemhabcat maiorcm.Namfidefitprius, afugaillicofiftitur ,neque vel ipfo
ftatiminitio vehementem proximumaerem mouebit Sidefitpofteriusa circumftan-
;

te,ac longe,Iateque diffufo aere vox compefcetur,neque,velprogredi,vel pellere quic-

quampoterit; Adhxc accedit infuperquod exiguavis etiam maximorumionorii fic
Jn medio libero,quaIes campi aperti funt ,& quod in vaftum,qui nos ambit aerem faci- ,

Iefoluatur,ac diliipetur,adeo vt plcrique Philofophorum ad aures paulo remotiores no

verumrealemque fonum,fed eius tantummodo fpeciem,feu fimulachrum peruenire_j,
aflerant.
Sienim fonus hanc virtutem haberct , iam in Vrbibus expugnandis,non alijs arieti-
bus&catapultisopusforet quaminconditohominum,equorum,tympanorum,tuba-
rura tormentorumquefonitu Quod veioinpia;cedentiparte dixcrimus,fonitum ma-
.

gnamvimobtinciein aliquasres,cascommouendo,vtcumorganum fonitu fuo tre-

mefacitlapidemjvclftatuam velfimile quid,id nonintelligivelim,nifide harmoniofa
concitationeaeris , poteft enim,vel vnicus etiam tubus minor commouere ingentem_.
molem,quam tamcn 10 fiftulj? dic~to tubo maiores non commouerent non Io- :

quimurigiturillolocopraecisede vehementiaeris commotione ,fed deilla,qua dici-

musfonorum commouere ahud corpus fibiproportionatum, non fccusac vnam chor-
dam
 .

r
2_?a .
•
Mufurg(<c Fniuerfalu
dam aker.amcho.rdam moucre diximus.Sicnimina]iquopolychordoextenfe- fint \z
chordc j quavumprimao&vltima ftnt ifotone;, id eft aequaliter extenfc: , dico quod haru
vna alterarn "motura fit, nulla vero aliarum 10 ex recenfitis chordis alterutram.raoue-r
lepoflit, etiamfiomnesconcitcntur. Videsigiturvtvnum corpus moueat aliud,non_.
acris vchemenm, fed ad id mouendum proportionatum & harmonicum eiufdem mo-
tum requiri Quod autem attinet ad teftimonia SS.Patrum paul6 ante citata , dico
.

millumexSS.lJ atribusputaffefolanaturalitubarum,clamorumquevi auulfoslerkhu-

tinos muroscecidifle,fed exfigno,quo pofito DEVSfeipfo,velAngelorum miniiterio
Vrbem diruit,ac vaftauit. Manetigiturruinammurorumlerichuntinorum clangore_>
tubarum caufatum nonfuiifc naturalem,fedprorfus miraculoium .Quare ijsreliclis ad
"
rcliquosfonosdefcribendos progrediamur„. . ., .j
.

C A P V T II I.

De ionis portentofisfecundae claflfeid eft, quae abagente

quidem naturali, fed vi humana maiore contingunt.
'
-
. . ,

LOquimur hic de quibufdam fonisportentofis, qua? nec prorfusfupernaturalenrL»

necproifiis naturalem vim videntur habere,fed,velab Angelis,feu Genijs bonis^
aut malisinbonumjvelmalumefHciuntur ; ... .

M ira Hiiloria de quodam Mago , fono fafcinante

pueros.
NnoChrifti^do fupra quamdkipoteftmirum quippiam acciditinHameliainfe-
A' rioris Saxonie Oppido ad Vifurgim fito; Hiftona lta fe habet:Ciirn indig.ene^ eo
annoingcntibLismuriu;ri,foricymque agminibusinfeftarentur,malumquein tantum
crefceret, vt nihij£ere,fiue frucluum, fiuefegetum , quod foricum rofiombus non.pfiei
obnoxiumreperiretur,acproindevaria detamimportuno,&pernitiofo malo tcllen-
doconfiliaagitarentury intereaderepente vir quidaminuifusantehac,&itatur£pro-
digiofxcomparuitiquimoxquicquidmuriumeo in diftrictu eifet , confeftim iubiatu-
nim,dummodo de certapecunie;fummacum copacifcerentur, pollicitus eft dietum ;

faftum; promiffamercede, dktus vir extracta expera,quacincl:userar , fiftula ,fimul ac

infonmt , ecce ingentia murium ex omnibusdomorum angulis, teciorum crepjdinw
bus, foraminibus pauimentorum prorumpentium agmina iniblitum illum Autadi (o-
numadflumen vfquefequuntur . Aulxdumibi fuccincla vefteflumen ingredientem
«* foricesfecuti vna ibi omnes volnntariafubmerfione extinguuntur; virpcra&o lncan-
lo^fMo
Bafti. tamento pofcit mereedem condiclam,verum cun; ciues defumma promiifa tergiuerfa-
rentur, minacibusillos verbisincrepuit, nifi mercedemdarent ,futurum vt aliam exi-
geret mercedem multo promifsa grauiorem jminpecnmrifu accepta?; Poftero vero
die circa meridiem denuo vir diclus compariiir, habku Venatoris , vultu ternbili , pur-
pureo inufitata tompofitionispileo,fiftuIamque aliam longe a priori diuerfam fimul ac
3

infonuit, ecce omnes pueri-totius Oppidi, a quadriennibus vfque ad duodennes egref-

fi,prodigiofumfoiumifecutifunt;Eft autemcxtraOppidum ad Vifurgis ripam in mo-
te que;dam cauerna fatamplaitiraentorum ftabulationiaptajln hanccauernamvna_.
fecum omnespuerosduxitvenator. Atqueabeotempore nullus vnquam puerorum
comparuit, nec vnquamrefcitum deinde quid cumpuerisadtumfit, quoabierint.hoc
tam mirifico euentu totum Oppidum fuis viduatum filijs, annos fuos computare in-j
hunc vfque diem fokt a filiorum noftrorum egreifu Fui & ego in eadem Vrbe, monte
.

ipftim vidi,& hiftoriamminittapkhira in Ecclefiaexhibitamfumma admiratione con-

templa-
 . . ,

Lth.lX. MdgiaCon/bmiftjDiJ/oni. jjj

tempiatus fui; Quxritur igitur quifnam ille fonus fiftula; tanta? virtutis fucrit?
ry Haud dubie Demonem fuifie, qui occulto Dei iudicio ^afcinatos pucros, in aliam
.

orbispartem tranftulcrit Nam Chronica Tranfyluanixteftatur, circa idem tempus

,

in Tranfyluania ignotae lingus pueros de repente apparuifle , qui & ibi fedem figentes
Linguam fuam itapromouerint , vt in hunc diem Tranfyluani non alia nifi Gcrmanic»
Saxonica loquantur . Multadefimilibusfonisprodigiofisvideapud IoannemEufebiu
Norimbergium, Cornelium Gemraam,aliofque»^.

C A P V T IV.
De fonis Campanarum prodigiofis

INtcr ccetcras Campanas prodigiofo fono mundum ftupefacientes,primum fanc Iocu

obtinct Campana iJJa Vililta continuum Hifpaniae mitaculum , de qua Varius fic
fcribit lib. i.defafcinatione cap. 14. In Regno Hifpanie-, in Oppido Vililla nuncupato
Ca:farauguitan3c diceccfis, campana quedameft,quammiraculofam appellant. Ha?c
peraliquot mcnfes,antequam aliquid aduerfiinChriftianaRepubl.contingat,exfeipfo
nemine impellentepulfatur; Cuius rei teftimoniumpcrpublicos tabelliones teftibus
pluribusadhibitis, hifce oculis egomet legi , quod de eadem iliius Regni Proregcs fuis
literisfaciebant . Mariana nofter his verbiseam defcribit. Trigintafexpafluum milli-
bus Vrbem Cxfaraugufta Oppidum Vililla ad Iberi ripam fitu eft , ex antiquis Ro-
infra
manorum inlllegertibusCoIonixruinis conftitutum, nullaquerehac tempeftate&a-
uorum memoria nobilius quam Campana cuius nullo mouente infolito infolentiq;
, , ,

pulfu nobililfimosinvrramquepartem euentusfignificariijshominibusperfualum eft;

inepte,an vere,non diiputo; oculati tamen huius miraculi teftes citantur vin non leues.
Eam Campanam pridic eius diei , qua capti funt Reges, fua fponte pulfatam ferunt
Itcrum ad tertiu Kalend.Nouem.& proximis Ianuarij menfis Nonis,tertio fonuiffe quo
tempore compofito Mcdiolanifcsderc Aragoniuseft in libertatem reftitutus;pra:terea
antemortem PhilippiII.atquealiquoties vltimishifce temporibus, tefte Norimbergio na e: m " ^
£
pulfatam audicrunt teftes omni exceptione maiores. fimilis apud Iaponios Campana_, gioficampa-
eft,quxquotiesregno magnae inftantfcditionestumuItufque,fuaptefponte pulfatur; Mrom {on <-

loanncs Lupus Epifcopus Monopolenfis refert,Campanulam in Monaftcrio Camorcn-

fiPatrum Prcedicatoruin tnduo antc obitum alicuius Religiofi fponte fua folitam pul-
ctiincmo tunctcmporisdecumberet Jeclojldemauthorproditfimilem Campa-
fari,
nulam fuifie in Monafterio S. Dominici Cordubenfi , qu£ vltro fonitu aut Fratris iftius
Monafterij,autinfignis alicuiusvirieiufdemordinisfatum portendebat. Similia <L_^»
alterius Campana:inCcenobioSalernitano Dominicanorum prodigioia fono mori-
turorum pre.nunciorefeitAngelusRocha. GibcIJinusin Vita S.MenulphiinGerma.
niainMonaftcrioBodkenfiCampanam parimodo & fpotaneopuIfuMonialisalicums
obitum fignificafle refcrt.
Sunt & alia inftrumcnta Mufica fuapte fpontc fonantia,dum grauiora alicuius rcgni
periculaimmincnt,ita ad Scpulchrum S. Iacobi Compoftellae feditioncs fururas decla-
rant inftrumenta belJica & ftrepitus Nonnulla pre-fignificant vi&onas Catholicorum-.
;

contrainfideJes,vtcollifio oflium FerdinandiGonzaIi.de quovideNorimbergium_,.

Innumcrahoc loco adduccre poffem prodigioforum fonorum exempla , fed qui plura
huiufmodidcfideratjlegatTheatrumvitfhumana; de prodigijs;.<-gefippum&Iofe-
phumdcfignisprauijscxcidijhierofolymitani.CorneliumGemmamincofmocriticis,
aliofque;Reftat,quomodofonusillecfficiaturinquirendum;Certe naturalem nor__
efle, prjeter naturam igitur eumcontingerc necefie eft; Dicoigiturhofce prodigiofos
fonos caufari , Tutelarium Angelorum ope ob merita alicuius San&i, qui cum_.
obccrtosfines,rationcfqueDEOfolinotas,tum ad immincntia alicuiusregni mala_#
Gg preui-
 . ,

234 MujurpaFniucrfalw
praeuidenda velutifingulare priuiiegjum ad a DEO impetrauit , Contingunt tamen_»
huiufmodj foni fubinde quoque llluiioae D^monum , vti olim fiebat m lortitu oracu-
10TUTnprodigiofo,dequibuslegeOedipurr. noitrum hieroglyphicum in Traclatude
Oraculisveterum;veletiamjVtin]ocisinfeftisfubjnacc6tingit,d^quibusDtlrio&Ty-
raeum confule;Noshuiufmodifonorum prodigijstanquam ionge extra niitituti noftri
metarfi pofitis, relicrisadeosfonosdefcnbencios,quicum naturales fint, nemotamen
caufam eorumfatisperfpiciat, nos conuertamus :•

C A P. V T V.
De abditis Ibnorum quorunda m caufis, vt de formidabili
fonitufpeluncaeSmellen in Finlandia.
TNtueamurmodofpeluncam ,quampulchrelib 11. c.3.
illam Finlandisterribilem

X fept. Hiftori? defcnbit Olaus Magnus. Eft hxc prope littoralem Vrbem Viburgium
ijfdem Mofcouiticisterris vicinam ; qua» eiusfecreta? viitutis efhvt animali viuoin eam
coniedo , fonus in eaexcitatus formidabilisfua vehementia aurespropepofitorum ita
fuffocet,vt necaudire,necloqui,necftarepoffint,multoq;grauiusaures,quavehemen-
tiflima borobarda hac virtute adeo ferit , vel in momento debilitat,vtvix fibi ipfis con-
ftent. Sed nequchocnaturajopificiumotiofum. videtur,ingruente enimhoftilitat&^»
prfcfeclus tene. omnium aures cera concludi iubet, cellarijs antrifq;abfcondi vifturos,
&demu munies,animalaIiquod velfune velhaftafuplcnsu inosfpelucx precipitat:
fe
Vnde tam hornficusfonusconfeftim excitatur, vt hoftes obfidehtcs ih circuitu veluti
maclanda pecora labantur, lapfique multo tempore remaneantfpoliandi h& fe ve.rp .

redeiintesnoniamprasliarijfedfuga vit^fuKConfuleredilponunt; Fitque vt qui ar-

mis &
viribus a bellico furorerepriminonpoffunt, folo mugientis fiature_ horroreta-
befcentes,detiincantur. Afferit praeterea hanc fpecum pluribus muris ad temere accc-
Admhanda dentiumarcendapenculajCircumdatam. Miferanda fane eodemtefte& expertihuius
visionims calamitatis exempla,pre; caeteris hoftibus Rutheni multisfuorum millibus amiffis,po-
ft «is olix reliquerunt. NarratPIiniusde fimiliinDalmatiafpelunca vafto hiatu prsci-
Fmlahdi*.'"
piti , in quam deieclo leui ponderequoUistranquillodie,turbini fimilis emicat pro-

cellas DefimilifpeluncainHifpainioIaAmericalnfula nanat PetrusMartyr,tam bor-

rendi fonitus , vtad 5. milliaria nemoeam
&tam atrocitempeftate perpetuof^uientis,
impune, hoc eft, fine vitae,aut furditatis periculo accedere audeat i <

Caufahuius tamprodigiofifoni,fiverafuht, qux Olaus refert,alia noneft, nifina-

GauiTitauti turalisinteriorisraontisconftitutio;qu£ fonum ex infinita quadam vocis refiexione.-»

effeilus. multiplicans,aerem concitat,cumquealium concitatusaerexitum habere non poffit
nifi per foramen, St orificium cauitatis , mirum non eftibidem conftridtum coarcfatu-
que tam formidabilem fonum vna cum vehementia tempeftatis cxcitarejAudio m Hel-
ueticis montibus fimile quid reperiri, pre/ertira in monte, quem Cucumerem a figura
appellant,in cuiusvertice, profundavoragoconfpicirur,percuius onficiumininterio-
ramontisvelvnicuslapis proie&us, tamvehementesfonosexcitat, vtaftantibusnon-j
formidinemtantumincutiat;fed&fugere exeuntis ventivehementiacogat.Eft enim
mira vis clauforum montium in multiplicando fono, quod & experientia nos docet,in
profundioribusputeis; Eft&FuIdeJnPatria meain MonteBeate; Virginisputeus.qui-
dam 3ooferepa1rnorum profunditatemhabens,inquolapis conie&ustanturafonum.
ekcitat, vt tofmentibellici explofio videri poflit. Idem me memini inMon-
obferuaiTe
te quoda Inful? Liparitanse , vt proinde minirrie fabulofam omnino putem fpeluncam
illaOlai, cum paffim huiufmodi fonorum prodigia mundum peragrantibus,occurrant;
Vefum cum hee montium miraculafubterraneo mundoreferuauerimus,eo Lectorem
curiofum rem jttimus.
CA-
 . . . ,

LtklX. AfagiaConJoniyf^Diffbm 2jj

C A P V T V I.

Deprodigiofofbnitu littorum quorundam

Maris Botnici

DE altiflimis montibus Botnici maris Olaus magnus dum traitat, meminit

prodigiofi JittoraJium cauernarum fonitusjharum radices ait neminem
quoque
ob ioni-
tus vehemcntiam accedere poite , tantum enim ex alta flucTuum collifione horrorem_»
percipiunt, vtnifi prxcipiti remigioaut vaJido vento euaferint,folopauorefere exani-»
mes fiant Habent autem dicTorum montium bafes in fluduum ingieiTu regreiTuque»-»
; Horrendi lo
tortuoiasquafdam fifluras, internaque receptaculajftupendonaturasopificiofabrica- nitus littorQ
n rllioc "
ta,inquibus longa voraginefonusilleformidabilisquafifubterraneum fonitum ge-
nerar, cuius caufara,vr complures aliquando inconfultius Icrutaturi,aggre(fi funt , ica_.
'

n ic ^
illico oppletisaquanauigijs, cum admirationevitam amifere;SonitusverbilleexitiaIis

admultamilliariaauribusnauigantiumaliapfusmonet triftiflimx garrulitatis infidias

procul effugere,quam cominus pofitifuftinere nequeant; DefimiJimontenanatVin-
centius BeIlouacenfishisverbis;Apud Tarraros monsquidamexiguus eft,inquofo-
ramcnquoddameiTedicitur, exquohybernotemporetante; tempeftates ventorum_i
emergunt, vthominesiJlinc vix>& non nifimanifeftopericulo traniire pofllnt ..Cuius
cjuiderarei caufa aJia noneft,nifioccuItsfubterranearumaquarum catadupa?;vt fuse
demonftrabimusin mundonoftrofubterraneo,&exfpeluncaHifpaniolelupra;memo-
rata patet
-Refert PaufaniasLittus .£gei maris, fonitumcytha^ xmulari, certe non alia de cau-
ex vana cauernoforum httorum conftitutione , qu„ impetum ruentium vad;irfi
la, nifi
fufcrpientcs, fonofque muItipJicantes» eminus^aufcultantibus , nefcio quid harmonieu
cxhibeant. Nam magnitudinem &paruitatem cauernarum idem in foni producTione
quod corporafonora concaua, vti doliorum magnitudinc dirTerentium,pr_ftare,nemi-
nem dubitare poiTe exiftimo. Vnde & alia diflicultas folnitur circa prodigiofum fonitu,
qu.tn in mote littori mansQuatomalenfisin nouaHifpania vicino Euro flante percipi
refertLaetiusinHiftoria noui mudi;ait enimfonitutam propeorgani noftratisionum
jEmulari,vtindigenx eum Choream Deorum nominet,cuiusqliidem rei cauiaalu non
eft , nifiCanales montis differentis magnitudinis,inquibusaer vehementia marisper
cauernas introaclus conftipatufqueillifione ad orificia canalium fada, idem, quod in_»
Jituis, fiftulis, corporibufque vento expofitis varie agitatus iJlilbfque pr_ftat. ii :

His,adiungemus quod mirum narratdemontibus quibufdam Britannicis & Perficis

ClcmensAlexandrinuslib.6.Stroraat.hisverbis; [ Dicunt autemijquoquequicon-
MifAiiaw.
fcripferunt hiftonas,e_einBritanniaInfulaquarvdamfpeluncammonti fubieclam,in_> aona 3 mo-
faftigio autem hiatum cumautem ventusincidit infpeluncam&infinu foife; alliditnr; tiuinPerfia
:

Sonum CymbaJorum audiri,que; numerose pulfentur . Saepe autem cum in fyluis quoq;
mouenturfolia per repentinum & denfum fpiritus impetum,editur fonusauiim cantui
fimilis. C§terum ij, qui compofuere Perfica in locis, qu$ in Magorum regione funt e-
minentionbus,rcferunt trcs montes in logo campo deinceps eifc pofitos, primu ionum
edere veluti clamantium non paucorum millium bominum , perinde ac fi eiTent in ae-
re.-admediumautem ciim vcnerint , maioremfimul&cuidentioremftrcpitumappre-
hendere tandem verb audire in fine canentes P_ana perinde ac qui viciifent Cuiul-
: ;

uis autera foni caufa eft,vt exiftimo & locorum I^uitas & concauitas > reiecTus itaque_^
quieftingreiTusfpiritas,ineundemlocumprocedensfonat vehementius.] Si vera_,
fint,quxCIemensrefertdemontibus Britannicis; certeiftius prodigiofi ioni caufa_.
aliaefie non poteft nificauernofi & pertufi montis differentis magnitudinis canales
vnde talis nafcitur difpofitio j SpeluncaenimmontifubiecTa conceptum ventum im-
Gg 2. mittit
 . ,
.

236 QZMu/urgi* Vrtiuerfalu

inittit incanales,vbifiri<3iuscoanftatusiUifufque ad orificia diuerfos fonos progigit
quemadmodumfuprademontibusQuatomaJenfibusdiximus.
Triplexverdmurmurisdifferentia,quod tresmontes Pcrficos conficere Clcmens
refert,panpaclo in difpofitionem montium referenda eftiNamexercitusfiueCaraua-
na; tranfeuntis fremitus,ibidem reflexus,ac intra montium concauitates varia reflexio-
ne multipiicatus, cum murmur tranfeuntis exerci tus referat, mirum non eft tumultua-
tisexercitusfremitumpercipi.Secundi vero montisconcauireflexusaprimomontc-*
fonistu direclisjtiim rtfjexistranfeutisCarauanae f?to cu gcminetfreraitii; mirum no
efttumultusauftioresaudiri. Teitiumvcr6montem,vtpoteremotiorern ob naturale
foli cauitatumque alpeftrium difpofitioncm , fimile quid Paeana canentium choris re-

ferre non mirabitur,quipra;ccdentia fonorum prodigiapenitius fuerit contemplatus.

-

C O R O L L A R I V M, .
.

Hlncpatetrupem ingentem parabolice excauaram ad 5o.pafiusfubmiiTam vocem

reddere pofle, qualem P.loannes Paes in fua Abyffinorum Hiftoria defcribit in
raculalnft* montibus Goyama? reperiri.Eft hifce in montibus rupes ingens ea naturie induftria ex-
cul» acufti- cauata, vt fpeculumremoteafpicientibusappareat. Huic, ait,aliara rupera oppofitam
aUd '"
'orfo"
incuiuscacuminenihiladedfubmiflea quantumuis remotis dicipoffit, quod non au--
diatur . Claraantibus vero m di<fto loco ibnum adeo incendi , vt vox exercitus alicuius
videatur; norunt occultam refonantis natur^ vim facrificuli iftiusloci ,qui vt fe diuinos
demonftrentjhominesincacuminemontispofitosoccultishuiufmodi vocibu-s de re-
busfutuns admonentjijvero JeNuminisvoceafflatosarbitrati, nonraro in maximas
calamitates deuoluuntur, dum iuffa excqui inconfultius properant Quse fi Vera funt >
.

idaliaratione nonfiericrediderim,nifiper Qwti&pirvw obie&um parabolica figura_.

a natura praeditum, quo in vnum e regione pofits rupispunftum fonorefpecies conflu-
ant . Hinc multa foluuntur ab Hiftoricis relata , quae a plerifque pro fabulis , &
fuper-
ftitionibuspaffim habebaturNarrat Herbefteiniusin Prouincia Candora vltima Sep-
.

?"bHHlo- temtrionisterrafluuium effe ,quem ob fpectrafrequcntiafubinde comparere,&voces

n
na R.uti>eoi- hominum animaliumque lbidem in oppofita ripa exaudirifolitas, nemo adhuc tranfie-
ca
riti ait quoque vix diem,aut feptimanam labi, Kftiuo prefertim tempore,qua huiufrao-

diprodigiofxvoces noaaudiantur.Certdegoarbitror nullaalia hxt portentaeiTc-»,

quamhominum, ammaliumque voeesverasin citerioribusfluminiscampisexortas, &
excauistranftimarum rupiumfpeculis reflexas, quaeinripisconftitutos fimplices,&in~
expertos homines vanohoc metu, & panico quodam timore percutiant , ciim nihil ho-
minibusfacilius imponere poffit, quamludibundahuiufmodi nature; loquacitas . Car-
danuslib.i8.defubtilitatefimilemnarratdequodamfibifamiliai:idtceptionem^Qui-
e tta
^agans* dam,ait,amicusnofter,cum iter agerct iuxtaflumeri,necvadumfciret,exclamare
ccepit,0^cuilatensEcho refpondit,0/&/illeexiftimansihominem efie, interrogat Ita-
lice Ondedeuo pajfar ipajfa refpondetur :tum ille quilqui replicatur
: At ibi profun-
.

do gurgite aquxadmodum perftrepebant vndeille territusiteriim interrogat, Deuo

i

pajfar quii Echo refpondet,/?^^ quii Cuiftjpiiis ideminterroganti,idem refpodebat.

&
Quareciim amicusinter metum neceffitatem natandi eflet , noxque obfcura, in- &
tempcfta vrgeret, Daemonem aliquera fibi pcrfuadere vellc , vt fe in torrentem illu pr£-
cipitaret exiftimauit: quare indereuerfus rem totara narrauit Cardano, qui non Dav
monis infidias, r.on phantafmatis illufionem, fed iocantis nature_ Iufum fuifleipfo facto
demonftrauit. Huiufmodi natur^ portentum fentiasquoqjSyracufisin ruderibus Pa-
latijDionyfianijvbiinquodam receptaeulo uaturafonositaaptereflecTit,vt nihil ad-
mirabiliusin fimili materiameaudiuiflerecordaripoffira. Multahoclocodeprodigio-
favocisfonorumquereflexione dicendaforent , fedcum ha-c omniafequentitractatui
referuauerimus, hicTeratologiae finem imponentes , adEehofophiam progredimur

PARS
 . , . ,

Lib.IX. MagiaVhonoc4impHe*H 237

P A R S IV.
MAGIA PHONOCAMPTICA
S I V E
De reflcxse vocis,mirandis Operibus,effe&ibufque.
P R AE F A T I O.
C H ludibmdanaturxiocus ,dPoetisimagovocis ,iuxtai\ludVirgil
Saxafonant, varijfqj orfenfarefukatimago dPhilofopbisrefiexa ,re- Echoquid?
.

percujfa, reciprocavox, ab Hebrttis fyat colfilia vocis dicitur ; Cutus ea re-

conditanatura eflvt in hunc vfquediem latentem vixfit , qui explicarit
Notum quidem esl, &p<ene vulgarerejiexam vocem ejfe ,Jedquomodo,ex
quibus , qua propagatione , qua celeritate , difiantia efflciatur , adeb inco-
gnitum ejl, vt quicquam aliud; nec vidttur cccurrentiumdiJficuJtatum vailitas vlla rationt
txhauriri pojfe , nifi ab Ub , qui maxima cxpcrientia fingularique indufhria inflrutlus >
Nympham hanc fugitiuam miris artibus elufam tandem deprehenderit , quodcum nullut huc-
ufijue prtfi-terit > Ego defiderio eius inutfiigandafyluarum occultos recejfus, nemoru , mon-
tiumque abditareceptacula, vallium,ruderum, camporum,paludumque fcabrofa planafcru- De fcriptio
tatus ,nihil non intentatum reliqui , quo ad abditam eius naturam pertingerem ; Sedeam chu"*
dumperfquor fug<t , dum fugtoperfitquitUr , dum blandHoquor, blande eludit , dum valde cla-
mo , qu %fi ijfeclis fibi vocibutajcitis voces congeminat, cedere nefcia;fub,nde veluti indigna-
hundjt refponfum auerfit fubterfugit ; nonnunquam ad vnum verbum,garrul\tate penitus i»~
folenti dttccm alia refundit ;Varietate itaque atque inconfiantia huius fiepe fepiits illufus, qud
cantibus qudomnis generis infhumentis muficis fugaciffimam deafiram fiflere , verbijqut-»
,

iarn ad feueritatem, modb adblandiendum compofitis, omnibus modisplacare conatusfum ; fed

illa vti fyluis &
folitudinibus ajfueta , ita cicurari nefcia ,facile omnes meos conatus elufit,
comitem tandem mihi copulxns Geometriam anacampttcam , denuo illam ferocius aggreffus Geometris
jii, cuius fagacitate tandem failum eil , vt fe fifieret , votifque meis plani fatisficret Quid °P? n * V"* .

igitur circa varia mea peregrinatione diuerfis in locis obferuarim , curiofo Leclcri hoc
eam in ftiganda .

tratlatu communicare vijitm efi , &

vtletlor immenfts Jbnorum diuitias luculentiiis cogno-
fcat /Jpecimen qttoddam inboc traftatu tripartito exhibere vfum efl, rerum prorfus admi-
randarum ; Et primb quidem nouas phonocamptic<e artis rationes &
canones proferemus;fe-
cundo Architetlonicam phonocampticam fiue artem Echometricam , ex penitiffimis n.iture
arcanis recludemus Tertib Echotefiontcam fiue Acufiicorum infirumentorum fabricam ,
.

quam &
Catoptricam phonocampticam appellamus , producemus ; qud quidem nihil in prodi-
giofailla MagiaCatoptrica contineri ,quod phonocampticam exhibere non poffit, multismo-
&
dis forfan haud contemnendis inuetionibns demonflrabimus. Et quamuis Blancanus nofier Blancanos

primtts , quodfictam , fuerit , qui de Echometria fcripferit ( in qtto infignem plane apudpo- Ech&roetria
tamen ab tllo minime contenti ,
fieros laudem meruit ) nos eius veftigijf infiflentes ,traditts fcipfit.

animum adaltiora attollentes, nouam femper &

nouam variaruminuentionumfcaturiginem
aperientes ,in ettm hanc Echofophiam gradum euehere conati fumtts , quem fcientia vti re- ., ,

qumantnjot
i-
cond-.ta >
• r 1 •• n -ii »» ii-
itapaucts nota ,Juo veluti ture pojtulare vtdebatur
r» j n
•
•

Non dttbtto qum Reges & Prm- preftiterit

cipes hifce alletli magicas antiquorum in quorumuis fonortim exhibitione fahricas,omni f\u-
,

dio impofierum fint infiauraturi Sedreliclis verborum ambagibus adrem ipfamprocedamus;

.

& vtin Echofphia nrfira flidiiti procedamus , primo more Geometris afsueto definttiones
Axiomata &
Poflulataprxmittere vifum efi , vt artis normamprtectseferuantes BW amnibus
•v,u«9o Ji £&)« proccdamus . .

DEFI-
 . ' .

3 fg ofldufifrgU VnimrfulU

DEFI.NITIONE S.
, * yrAgiafiueArsPhonocampticaeftww^^wryoBorawyc/Vw^, qua reflext &.
JVA maltiplicata vocis virtuteiprodigiofos & caufarum ignaris miraculofos effecluipr*
Bamus
«w4wt4« nihil aliud eft, quam reflexio •yo«V,quam Grzci & deinde Echo vo-
alij

cant
Kfvrepv *o>r<wr, fiue centrum phonicum dicitur punclum
ex quofonora linu imtium
;

ducunt . vt in fequenti figura punelum A.

4 KtvTgfv Qwn&pjrTnciv e&punclum extremum in Imeaphonocampncam quo reflexa vox
mribusfe/ifii£.vti{\iM centra BOVCE,
-

. . ,
'

.... • - -
•

....
, I
... ....-. .» - *&
«a <
••

. .... ',. .,..- . ,

'

.' '.. \

'

. 1

:. '..
..T.
:-'.

...
'% " ;'.

.
P
'.''
;:::. -
v
• - .
"

'•.

;'-'.
.

/' " '

•
..-.'.'' ..
'

<l -'• '.•:'

'"'• .
".
.
.-
5 Obietfum phonocampticum diciniromncobftaculum vocem refleftens, vtieft
paries GKHI.
6 Mediiim phonocampticum illud dicimus medium, per quod fonus propagatur
'7 Linea phonica fiue fonora aut vocalis illa eft, per quam vox it & redit,qualis ia fi-
guraeft AB.eftquemuItipIex;vtfequitur.
8 LineaOfO&pwaj fiue fonora refta illa eft,per quam vox vndeprofluxit, eo '•refl.uit,
vtifuntomneslinefnormalite-rad fonorumcorpusamuroreflexa?; infigura eam re-
fert linea AB, refpondetque radio lucis normali

9 Linea Ajg&pwes, dicitur lineafonoraobliqiie inoppofitummurumincidens,&

fub codem angulo refle&ens , vti in figura eft linea OS & ; eftque quadruplex v.el GD
enim
 1 . . . . . . . .. . .

Lib. IX. Magia Phonocamptica. 239

eniminaltum refleetitur ex imovtCD ex C&dicituranophonaj ideftfuprafbnora;
vel catophona j id cft deorfum fonora,ex aJto m imum reflcftcns vt EF ex AE. vel dex-
irorfum refleftitur, vt VX, vel finiitrorfum vt O S
Tnanguium phonicu omne iiiud dicitur quod efficit linea orthOphona & loxopho-
3

na vnacum diftantiaccntrireflexionisipuncionormaJi,cuiufmodieftABC,velAbE.
10 Adionislinea,totafonorxJinea:longitudoeft,intraquamperceptibilisefl:.
1 Angulus phonoptotus fiueangulus incidentia» eft,qucm linea fonoi a cum obie-
ftophonocampticofacitjVtangulusABC. velanguliAOB,AVB,AEB.
12. Angulus phonocampticus eft, quem linea reflexa cum obiecto phonocamptico

conftituit, vt eftangulus LCD, vel SOK, PEF, XVQ^

1 1 Angulus confufionisfoni,eftanguIus ex duobusphonifmisconicisautcylindra-

ceisfe inccrlecantibuscaufatus.
14 Polyphonifmuseftvocisincorporeconcauovarie reflexa?multiplicatio.vtipho-
nifmusnihilalmd eftquam a&usfoni fphcerice,conice, vel cylindricc le diffundentis.
17] 1 ParaboJicuml "7 Parab.T

16 j»obieclu phonocampt. ^.Hyperbolicu £»cftcorporiscocaui ^.Hypcr. Ufuperficics

-17J J Eliipticum J J EiJipt. J
»8 Organa Acuftica funt inftrumenta, quseauribusapplicata,magna:vocis multi-
plicandxvim habent
19 Phonoclafticumcorpusiddicitur , intra quod fonus refringitur , phonoclafis
vcro ipfa vocis refractio eft

Axiomata & Hypothefes

1 f\Mnis angulus phonoptotos tfi <equalis angulophonocamptico,fiue quod idem efi om~
V^/ nis angulus inctdentia efi aqualis angulo reflexionis .

3 Omne eentrum phonicum Jiuefonorum reclis tineis radiat in orbem •

$ Natura mfono non mfiper breutjfimas lineasfinemfuum attingit

4 Omne id &Jblum audtrt poteil, quodfonora linea attingere potefl
$ Sonus refiexione multipltci in vnum radiante -vehementer intenditur .

6 Omnis refiexiofmtfit -uel infe, -velin oppofitam partem .

7 Tanto vox tardius aurtbus fifiitur,quato obicclum anacampticum remotius,tanto citiusy
quantb propinquiusfuerit
8 Sonus menfuratur alinexfonons acJiuitate .

Poftulata&Data.
- ' ^^Ato in obieBophonocampticopunclo quolibet , in quo rejkxiofiat, reflexam lineam
I J determmari
z Ex quolibet obieclipunclo, ad quodlibet punclum reflexio conftitui potett

Praelufiones Phyfiologica* de natura Echus,

fiue reflexa? vocis.

PRAELVSIO I.
Sonus Lucis Simia eft
Onusvtiinprimolibrodemonftratumeft, nihilaliudeft,quamqualitasfenfibilis^
s quxauditupercipipoteft, nequeeftmotus, vtquidamopinantur,corporumfe_j
collidcntium confequitur tamen motum corporum fe collidentium fonus, non
^8 ^
""*
fit So '

: quide
imme-
 . . ,

2$q ^MufurgiaFmuerfdii •>

immed.iatc,fcd raediante rraftione aerisinrermedij; vndc corpora, qux plus habuerint

aeiis,&ixuoris, maximamfonandi vim fortiuntur,quia acr magisin fceuibus,&aereis

Adfonum-.
cor P oribus fran g ltur > cl uara m
non aer ci* & «aflis ; vnde non femper quoqueadfonu
collifiodua. neceffariafuntduo corpora folida fe coIJidentia; fcd acris & aquximpuliusfonopro-
w ™JP°- ducendo maxiraeaptus, vtfiftute,&frcmitusmaris,tonitruaqueluculenter edocent;
tum, nonL" f™&° 'g ltur cxcollifionequorumcunque corporum acrc,fonus fit, quia punfto colli-
ftmpet eft fionis nonfccus,ac colorumfpcciesiniplnrram radians diffunditur rficuticnimcolo-
nccetfana,
rcs fpcciesfuas, ceu vicarias obiedtiperradiationem emittunt yndiquc,ita &fonusfpe-

a<ju% fubie- ^
ClCm am P° rr0 medium foni, quo eius fpecies ad auditum deferuntur,non funt fu-
•

tlu foni eft . bkftum fonorum; fed aer, & aqua; & de aere quidcm nullum dubium eft , de aqua ex-
pcrientia quoque nos certiores reddit fiquidem pifces certo fonitu congregarifolitos
:

Pliniusrcfcrt. Pifcesquoque nominc tenus vocanibhtos comparurffe ,idem Plinius

fcfces au.
dumc. a-efert; quin&tonitruavehemcnterformidant,quod nonfieret,nifi fubaquisaudiret.
Vrinatoresquoquefub aquis vehementioresfonitusiepercipere affeuerant , & tanto
facilius,quant6minusabaqu;rfupeificieabfuerint quod manifeftum fignumeft,io- :

jvunvper aercmporofis corporibus, cuiufmodi aqua , ligna , muri funt , ad potcntiarru.

simihtudo auditiuam penetrare Aquaigitiymedium fonidt: etfimultoliquidius,faciliufque_->
.

Mdij direfli foniperaerem, quam per aquam traducantur ; ikut enim fehabet lucis radiusad me-
fonum^ diumdenfius,inquorcfringirur,habetaturque,itaradius fonorusin medio denfiori
aere & in_, quoque rcfringitur Hebetanturigitur ,obtundunturquefonorefpccies aqua; craffi-
.

tudine vtfpecies vifibilesmediodenfiore .Hinc temporepluuio,&acre vaporofomi-

>
Cufin aula
capetibusor- niis,quam eodefaecatoaudimus. InAulis quoqueperipetafmatisftratisvox obtufa_j
ata, fenui abforptaquediflicilius percipitur,quam ciim fiudantur tapctibus mun. Hinc quoque

ceru^fit.
"" ratl ° deducitur , cur in pleno hominibus loco mufica languefcat , quia abforpta intra.,
humanorum corporii ora cocaua vim perdit. Ita aula,lana,velpaleis ftrata ade6 obtun-
dit fonum,vtvixpercipiatur Dequibuspluribus in fequentibus.
.

His pr^miflis , fonum lucis Simiam efle,id eftinomnibusoperationibusferelu-

sonusimita.
cem £Emulari > modo oftendendum eft,quod dum facio Notandum primo fonum vir-
.

tur lurcm .
tutisfuaefphfram, intra quam folus is percipiatur, efficere; extra vero eam neutiquam:
fed ha»c fph»ra fieri non poteft, nifipcr reftas lineas a fubiedo fonoro per medium ve-
!uti ex centro vndique diffufas , conftituatur radiatio igitur foni luminolam proflue-
:

tiam proxirac emulatur, neque *'*-tm/SoMat alia differentia eft,.nifi quod lila mftanta-
ncojhsEcfucceffiuo motuperaerempropaoetur.
Certeeandemquodammodoremeflefumen,&fonumipfeVirgiliusvideturinnuc-
re, dumdicit.
Tum clarior ignis auditur
Sicuti & Iib. 6 Vifeque canes latrareper tmbram •

Siquidem nihiloculisoccutrcrepoteft; quod fubanalogicaquadamrationcauribu

s
patallel»-, fe fe fiftere non poflit Sicuti igitur luminis proprium eft repraffentare differentes co.
.

lorcs cor P or «miuxta differentesradiorum nunc incidentium , nunc reflexorum dire-

TunSad
fonwn, ' cliones in fuperficies, & hinc ad oculosfaftas; ita fonorum proprium eft
reprefentare
differentescorporum qualitatesope motiaeriseorum fuperficiesimpingentisferientif-
que; ita vt haudincongruedicerepoffimuscoloresnihilaliud effe, quam differentem
immerfionem,& reflexionem radiorumin mcdio;quemadmodumfoninihiI aliud sut,
quam differentcsaerismotiones :fienim quifpiamfubtiliflimasaerismotiones,
dum_
aliquod inftrumentum muficum refonat,cemeret;certeisnihiI aliud,
quampitturam
aliquam infigni colorum varietate adumbratam videret, qua oculis fe fe diuerfse
fona-
tium .orporum qualitates, vti ditfup eft, fifterent Pmerea, vti lumen.abftrade con-
fideratura inuifibile eft,ita &
fonus: neque enim in hoc mundo quicquam, nififuperfl-
cies coloratasreprxfentantes quantum poffuntSolem,
cceteraque corporaluminofa_*,
fpeaarepoffumus.-Iumenauteminuifibileeffe fatis fuperque oftendunt fpeculacon-
caua, quat oullura radiorum ve&gBuu relinquunt,
nifi inpundo concurfusradiorum
adhi-
 . . .

Ltb.lX. <*%dagta ConJdni,& DiJJbni; 241

adhibi to opaco refleftentc corpore; imd , vt ftrictius loquamur , dico nullum accidens Nullum ae.
perJefenfibileeiTe;,nifi pcrwrpora,aquibusfuftineturjfiueperquantirateni, qusip- [r
ld
j«PV*
enll " l,e-
iisdatextenfionem,fine quainpun&um,& nihiiumabiret Vtiigituriumen fmeaerc
.

inuifibile eft, ita & fonus, qui dum aerem reddit fenfibilem nobis, quam piures corpo-
rum qualitates,quasnifiopefonorucogRoi'cefe nciicimus, manifeftat : & fiquis pau-
16 penitiiisnaturam lurainis introfpexerit,is inuenictid nihil aliud efle , quam quenda
veluti aerismotum, qui fecura imaginem deuehatprimi motoris,corporisfciJicet lumi-
nofiadeam oculisfiftendamfubnomine &apparentia coloris veiiuminis. Ita fonus "-***•

nihilaliudcftiquamciufdeM aerismotusjquifecumportat difTerentescaufefuaequa-

litates, videlicet corporumeummouentium: vndchic nobisimaginem fub nomine,
&apparentiafoniobijcit:formaenimfeofibilis,verbigratia,campanaBalicuiusfonan-
tis,fub eadem quafi rationecculis furdi alicuiusfe fe fiftit, fub quaauribus alicnius ce-
ci eaderq accidit . Porro ficuti lumen fine corporis, a quo profJuit, aftuali influxu con-
feruari non poteft, ita & fonus fine motione aeris
Ridenciiigiturfuntquotquotfonumcanaliinclufum multo temporecoferuaiipof- Lumeneade
fe putar.t , vt fufius dicetur in Magia noftra Echotectonica j imo experientia docet me- ««one ocu-
lilis nos, & maiori cum voluptate affici, dum hiftoriam quandam , fiue defcriptionem_,
_uribuf°"i_
S
-

viuamalicuiusreijegimus; autabinfigniOratore varijs verborum,fententiarumque__> bitur.

figuris, veluti coloribus quibufdam adumbratam. audimus,quam fi oculis res eafderru,

afpiceremus
Sicut prxterea obiectarum rerum fpecies"occultaquadamrationeafficiuntocuIum
&neruumopticum ad producendam opefpirituumilmilem imaginem; ita & fonori
corpons imago aere deuefta afficit acrem implantatum acuftico feu auriculari neruo
ad imaginem fonori corporis reprifcntandam Ex quibus, ni fallor, apertc oftenditur,
.

ingensopticorum acufticorumque corporuminagendo,atqueproducendoin homi-

nibus tiim viium, tum auditum, fimilitudo .

Denique ficuti in & fonus ; vti poftea fuse often- R e ffa a 10 &
medio denfiori refringitur vifus, ita
detur Quid enim aliud cft fonus in corpore valde porofo , & molli receptus nifi vra-» refl.xio r .
. :

bra quidam foni obftaculum , ne vlteriusprotendatur,obijciens?

m * •

•
Confe&arium.
Hlnc fequiturmethodusquxdam determinandi,quantofonusintra aquam, ad
eiufdem corporisfonum extra aquam fa&us,fit grauior, & confequenter,quan- ^j^Jf"
toaeraquarariorfit. ExperientiaenimabinfigniMathematico non pridem com- aquam grz- ita

pertum eft,fonumalicuiuscampanceduorumgraduum, verbigratiaextraaquam, in- u,or F oder?

tra aquam quinque graduum fuifle, & confequenter vna harmonica decima minorc_j
grauioremfuiflc,cuiusquidemreicaufaalia non eft nifiraritas, &denfitasdiuerforum
mediorura . Aqua enim fonori corpons fpeciei intra aquam plus refiftit , quam extra_.
aquam ex qua refiftentia
; nafcitur tarditas raotus medi;', quam tarditatem fonus fe-
quiturgrauior; ficutienimfefchabetmediumadmedium;ita vibrationes in vno me-
dio facte ad vibrationes fa&as in altero ; &
ficutivibrationesad vibrationes , ita fonus
adfonum . Si igitur, vt in propofito exemplofucrit, vt y. ad 2.. & motus aerisad motum
aqu$ , in eadem fe proportione habebunt vnde aeris rantas ad denfitatem aque; fe_j
:

habebit,vt iif.adS.
VidesioiturPhonifmospbotifmis prorfusefleopcrationibusfuis parallelos, excep-
T ll0ni,rnu 5
to motu qui in lucis diffufioneinftantaneus,in fonofuccefliuus eft Sonus quoqu c non . .

r* .• r, 1 i
-
/1 r jo r p f ,
pnotiimi u-
tantumfecundumlincasrectaspropagabiliscitded&iecundum curuas,vtipatet,dum miiis eii;.

tranfit per canalcs ac tubos, fcu per fimilcs foni duetrus , in quibus non tantum como-
dedefcrtur,fed &plurimum augetur roboraturque,imolongius quamin apertoacre
propagatur, vti poftea experimcntis varijs comprobabitur
1

Hh PR.£-
 . .

2+3 Mufargix VniuersalU

PR.AELVSIO II.
De obie&o Phonocamptico
OBieftum phonocampticum non tantum muri,rupes, parietcs, firniliaque corpo-
ra dura & folidafunt, fed & terra,arbores,folia ,ligna, terra fimplexquantu-
" "*' maximeaqua,& humoresquiuisaptieruntvoces&fonosrefie&ere. Qux
uisporofa,
resmiruminmodum nonfemelperplexumraereddidit. dum nonfemelrnmedijsca-
pisinterRomam &Tufculumfitis;vbi nullusmarus, nullsarbores,fed virgultatantu
&inhofpitafaxaagrorumque fulcidominabantur, Echum tamennon fineadmiratio-
ne licuerit percipere, adeo res fa»pe exigua mirum effedtum caufarepoteft Virgulta. j-

autem & fulcos diftorum agrorum Echum caufafle, inde mihi conftitit , quod alio te-
pore condi&um locu m tranfiens fulcis euerfis virgultifque excifis , Echum amplius au-
dire non licuerit; Mults quoque Echi maximas olim cele britatis noftris temporibus de-
fierunt , vel muris euerfis, vel anacampticis obidftis mutatis alterarifque ; Certe ad fe-
pulchrumCceciliaeMetellx ,quodhodie Capo ^_e«/diciturad caftrap r aetorianafittl
maximscelebritatisEchumolimfuifle BoilTardusrefert inTopographiaRoma?,quarn
tamen fingulari ftudio inquifitammodoreperire non licuit. Verum verba Boiflardi
adduxi,vt quid deeiusrelationcfcntiendumfit,Letftorcognofcerc poflit,itaautem_.
in Topographia Vrbisloquitur.
MeteUorum Sepulcbrumjnquitforma rotunda eX quadratisfaila marmoribus candidis in-
J}ar a*»pfijftm<e turris, intus concaua, &fuperiorc parte aperta , cuius muri crajjifunt circiter
_4 pedum ea m<enium angulo adiacet,in cuius circuitu incifafunt marmorea boum capitacute
& carne nudata, vt infacrificijsfierifolitum erat,qu<e contineantur temnifcis fafciarumque in-
tiolueris,coniungcntibusfruftuum>florum acfoliorum congeriem,fes~ivnes<vulgo appellant,&
in interuallis patin* repofit<efuntfacrificiorum ; Capita boumferefunt ducenta,ideo Capo diboui
qjocatur;voluntque Antiquarij geminam HecatombenfaiJam ejfe infunere celebri C<ecili<eMe-
tells , cuiusnomen in frontefepuhhri legitur , in ingenti marmorea tabula terfus portam arcis
Pr<etorian<e . Cxcilia ^JDretici F.Metelli CraJJi. Ad radices Collis in quo turris adificata efi,
fiquis integrum verfum heroicumpronunciet, Echo admiranda eundem reddet verfum arti- &
culatum fepius . Ego Virgilianum illud primum Aeneid s dfiintlH repeii oflies integrum audi-
ui,&poJleaccnfusealiquoties.]S[ufquamgeiitium eiufmodi Echo auditur : qu<e ideo tanto di-
citur excittita artificio , vt infunere huius C<ecili<e phrantium eiulatus , exclamationes irplan-
clus funebres in immenfum multiplicarentur, dum Hecatombe illa celebraretur duplex , & ludi
funebres in hcnorem Matrona praberentur . H_c BoiiTardus
Egofanedefideriohuiuscurioficatisincefus, tam prodigiofamEchum hancbisaut
ter fummo ftudio inquifiui, fed fruftra; eandem repcrire nunquam licuit
, vti nec vllial-

teri hicRome. curioforum hominum;certe difpofitione loci huiusEchus minime capaee

eflefacile viderit,qui lecutura noftra progymnafmata phonica penitius fuerit fci utatusi
vnde nefcio , quomodo Author , hqc tam audadierpronunciauerit ; Anforfan fitus ra-
tioimmutata? anyicinume^ificiumobuiumfueritdirutum? certe ftudio fummo h_c
inquiiens, nihila centumannis, quo ipfeEchum audiflefeteftatuseft, adeo dirutum_,
cfleinueni,vn_e h_calijs curiofioribus amplius excutiendarelinquamus: ego certe
vt dixialiquotiesomnescircumcirca murosexploraui; fed nihiltale ,quale diclusill^»
difcribit Boiflardus me reperire potuiflejfateor .

CLirEchono Porroaquam obicjftum anacampticum efle pofle, experientia docet, cum omnes
fi« inpweis
putdfereEchumefliciant diftimftilfimam,vti teftsturputeus inatrio Palatij Vaticani,
<ais. quivoceshominumetiam fubmifliflimas tam diftinifte refert,vthominesintuslatert_»
EchoinPaia iurares & quidemtant6perfe_tiusomniarefert,quant6 fuerit liberiori aeri expofi-
.

!w vaticano ^.
p UteU5j coopertus cnim te<fto, aut Jin teo nihil praeftat, cuius quidem rci caufa non_*
eft
 . . . . . . ,

Lib. IX. Adagia Phonocampica 241

eft alia, nifi duplcx rcflcxio , quarura vna cx fornice refleftit deorfurn , altcra ab
aqua_,
furfum, &fic confuse, nihil aute dift.ndu eas referre neceffe eft. Cu aqua p ejerei m a-
xime polita & fpeculari fuperficie fit,& ad refleilendum aptiflima, non mirum eft Echu
3d lacusftagna, flumina, roarialubentjusqttam-alihiftabulari Certe putei idpra? re-
.

Iiquisdeclarant,qui aquisabundantes,decuplo refonantioresfunt,quam aquis nu-

p
dati , praefertim fi intenor fuperficies concaua ad fph^ricam ffgurara acceflcrit Co n- refoname"*
cludimus igitur omne folidum vel Iiquidum.etiam,obie<5tum anacampticum efTe pofle;
&tant6quidemvegetiusfonumrepercutient,quantofuerintpohtiora, non fecus ac
meliuslucemfigurafquc oftenditipeculum tersjifimum,minus terfopolitoquejfecnn- .

doAquam maxime reflexionis cfTe capacem

ob fuperficiem prorfus fpecuiarem_.. xionl apiiffi
,

Tertioomniareliquaobieclafcabrofa, &molIia,refIe(fterequidem,feddebilius, &in- m3^-

ordinate,vtiinherbofis montiumcliuis,in fyluis magnaarborumpra:grandium con- Vnde br.bus
ftipatione gaudentibus in quibus nulla ordinata reflexio , fed ex varia& multiplici ar- "> ¥^-
boris ad arborera reflexione vocis, 116 relinquitur , nifi vchemens quidam phonifmus fi-
uc bombus confufus, tinnitufque fimilisijs, qui in putcis audirifolcnt. Veriirahxc
©mniafufiusin fequentibusprofequemur

PRAELVSIOIII.
De medioPhonocamptico, fiue de linea aclionis
DVplici hoc loco medium confiderandum eft, Phyficum &Mathematicum ;Phy- D up iex me-
ficum medium eft lpacium illud aereum,per quod vox propagatur, diuerfieque dium P hono
C
qualitatis &conftkutioniseft Mathematicum medium eftmagnitudo vel paruitasin-
.
phy lfc' u m&
teruallipropagats vocis durationcm metientis , de vtroque breuiter hac pradufione^ mathemati.
traftabimus;amedioMathematicoinitiumfa<fturi. cum -

§. I.

De linea aclionu7honica

Llneam aftionis ieu phonice-vocamuseam , quae radiofsfiue phonicx diftufionis

Lincaac|; .

aclionem terminat, eftqueduplexfimplex&mifta ;fimpJex Jineaadionis fiue_j nis qwid &

direcla illa eft, quae vocis propagationem terminat , & fphxrse aftiuitatis phonicae femi- q u ° tu pi=x •

diameter dicitur . Mifta eft qux ex mcidente & reflexa conftituitur , quam & ideo di-
re<fto-reflcxam vocarous,hancetfiBlancanuscequaIem conftituat diretfta fiuefimpli-
ci; Inrigoretamen neceflariominor efiedebet Certumenim eft vocem in murum Dirctfama-
;

illifam, velutifractam ibidem, vigorifque aliquod detrimentum paflam , debilius redi- lor e& v aei \

"1~'
re, quam direcla , quam nullo obftaculo impeditam vigore vniforraiter diffbrraipropa- ^ote".
garinotumefto&fuseinArteLucis&Vmbrsdemonftrauimus; Quanto autem hxc
linea aftionis miftafimplici minor fit,difficulter determinari poteft, certe diflerentiam
tam exiguamarbitror,vtillapotiusratioms, quamfcniusdici poffitjfincfcrupulo igi-
turphyficee^ualisdire<fteconftituipoteft;& fic nosaccepimustumhic, tiim in Aite
Lucis & Vmbra; fol. 576. Cum repcic uflione in vicino medio aliquanthper aucla vox,
facile, quod illifione perditum erat, reftauret

PoteftaMtemhiclineafecundiim trescafusconfidcrari; Primus cti} \e\ enim linea

reflexa iqualiseftlinex incidenti ,& tunc obftaculum phonocampticum,medium ne- Primus«afus

ceflario linei adionis ocLupabit vt fi linea aclionis in primo cafu , fit A C & obftaculu
:

anacampticum in B. medio lineej punclo fit , radius A B ex B. reflexus in V. tantus erit

quantum AB vcl BC diraidium totius AC Iinece a&ionis phonics
Hh 2 Secun-
 . .

344 Mujurgta VniuerfalU

Sewndiis Secunduf, Si verolinea phonica reflexa maior fyerit incidcnte ,ttim obftaculum pho-
m '
nocampticum vltra medieta em conftitucrur vtin S. eritque reflexa SRtanta,quanta^>
SB. refidua dire&a totius AH. vt rigura iecundi cafus oftendit

Tertius Ca«
fUSo

§'. I I.
De teleritatejbni efuamedium tranptyfiue defiacij
fhonici quantitate.

NIhilade6dubiumperplexumqueinueni,quam incertam dubiamque interuaili

Magna difli
Echonici determinationem; Blancanus 14 paflus geometricos minimum
culujtn de fpaciu
leiro nando determinat, eftautem minimum fpacium iJlud , quod vnan; fylJabam diftincle
poft pri-
fpacio fccho mam auribus clamatis fiftit. Mtrfennus 6 pedesponitiego exacltiilime omn.um expc-
9
wco.
rientiamfumcnsfemperdiuerfaminuenijita vt randem deiperans,vixaJiquidcertihac
Experientia in matenadeterminaripofle putarim jNam vcce,tuba,i"cJopo cxperimenta
adortusex
omni inftru- vno&eodemloco deprehendi, quod quo vehementiorefti'onitus,tantoeum celcrius
mentoium
genere tum- refleai,itavtvocem,qu§fyllabamdiftincl:ereddebat,tiibeconfiinderetfonusifclopive-
pca. rofonirusearaitaabforberet, vtvixdiftinftumquid auduipotuerit, Vtproinde vehe-
menter mirer quid optimo Merfenno in mentem venerit , vt fonirum quemcumque_j
Speciesfoni
ex vno & eodem loco femper aeque celerem efleafleruerit i Si enim fpecics foniforent
aeris vnda- intcntionaIes,hauddubie,vtinv.filibusfpecicbusapparet,deifta a=qiucelentate ali-
tione defi-
quidconcludipofletifedcumfonifpeciesvtpluriu i,realesiint,atqueaeiisvndulatio-
muntnr
ne veluti vehiculo quodani transferantur ,certum eftpro concitati aeris vehementia_.
cekriusfemper&celeriusfonumveclumiri. iicutipila quofortioriimprtumuroilli-
ditur,tanto celeriorimotu&confequenterremotion fpacioiepercutitur; Pari prorfus
paclo vocis motum fehabere,non aliud nill fenfata nos docet experientia Qax adeo .

verafunt,ytvelipfe Merfennusidfateatiir in fuaHarmonia vniuerfaliGallicalib.3.foJ.

Cumoitu ai4.vbiaitfeinvalleMontmorentiaiuxta cedes Ormeflbnias Echum obferuafle ,qui
Ecdo perfe. cumno&u i^fyllabasrepeteret , interdiunon nifi .id eftmediampartem exijsrepe-
7
Ctmsqua de tierit, cuius
die pcrcipia
quidem reicaufa alia non eft, nifi nodurni aerisfumma ti anquillitas>& im-
tur. perturbata confiftentia ; Diurni vero innumeris motibusagiratidifciffio & difcotinua-
«Oivnde&voxconfequentervarijs veluti obftaculisimpeditaminus fe celeremprx-
ftat;
 . . ,.

Lib.lX. MagidPhonocamptica. 24?

llat;SienimhuiWmodinonobftent, &raotusfonorusfubdeterminatointeruaIIofem-
per fit imx&rot fiue ^quiceler, non video cur diurno tempore non tot iyliabas, quot no-
clurnorepetieritEcho; Quodigiturfeptemtantumfyllabas interdiu repetierit,noclu
14, fignum manifeftumeft,lentiusdedie ob diftam paulo ante rationem fonum pro-
moueri>ac proindevltimasfeptemfyllabasinmedio perturbato varijfquc motibusa-
gitato, flaccefcetes paulatim intermori Certe ficodem loco fcJopum explofiflet, nul-
;

lurodubiumefle debet,quinisdedieetiam omnesfyllabasrepetiflet, nequequicquam Fallacia ia-

huiccjjperimcnto fuffragatur vibrationum in inftrumentoChronometro a;quidiutur- (tumeim
nitas,aut duorumgloborum heterogeneorum exalto in terram motusim%&vos ha?c e- tri 'p°r°™ra ,

nimexperimcntafiinmaioiifpaciocontingantplurimufuipcftafuntjplenaquefallaci^ tionesefior-
datum *
vtialibidemonftrabimus,exiftunt,ina?qualienimtemporisfpacio interram coJJidifola
experientiadocebit,inaltitudine 5oopedum. Seddehisalibi.
Cum igitur in certa menfura determinanda negotium difficile, prarterea experimen-
ta diuerforum multum difcrepantia comperiam , & ego in hoc negotio otiofus efle nol-
ui;fiquidem cxperientasabalijsfaclas adincudemreuocasomnis generis experime-
taabEcho monofyllabaexorfus;voce,tuba,fcIopo, totiusnegotijpcriculum feci,inue-
niquc monofyllabam inter fpacium 20 pedum nihil prorfus mutationis ad.nittere Di- ,

ftantiam igitur pro Echo monofyllabica inueni 1 1 o circiter pedes, q ua; fuam vt dixi la« Ecri0 mono .

titudinem habebat 20 pedum, intra quod Ipacium fempcr cadem iyllabam repecebat ; yHaba rP a-
Tubaverointiafpacium^o&noprimumfonumreddebatdiftinfte; Sclopus vero in-
trahocfp cium aliquantulum cum primofonoconfundebatur; Intra^oo veropedes icefra.
^^JJJjJ ^
& ^oo.heptafyllabicum verb.gr. Arma virumque cano. intra tempus, quo quis celcrrime
recitaret Aue Maria vfque ad verba Benedifta tu. inclufiue perfetfe & diftin<fte redde-
,
bat. Chronometroquoquevibrationum vfusfum, fed femperexiguo curafucceflu;
V aria experi
deindc diuerfistemponbusmane, mendie,vefperi,no<ftu,velper me, velper aliospniis mema ium.
optimc & curiosc inftru&os expcrimenta fieri curaui, & femper diuerfam foni cderita- P ta •

teminuenimus.diuerfamqueinteruallorum quantitatem; intcmpefto nodis filentio No a

u&Ve
Echo dominium fuum cxeicere videbatur ob caufas pauloante di<ftas,minimam mane fperi fonus
reperimusob rofcidam nebulolam<meaeri<;crinfrirnrionem ,mcii<Jic meliusfin<*ebat , °«nni'« °p«-
vtpoteaerefubtiliore.&adhucmeliusveiperiobaerisperfecSamdecoclionem . mane &me
Prxterea tempusfummoftudio&diligentiaobferuaui ;tempore pluuioautniuofo, ?*epeJHme
Echo muum in modum obtunditur, vt vix vim haberc videatur; poft lmbres vehemen- _
tcs,vtpoteaeredefcecatoplurimum viriumacquirit; HicRomxrairumdiwtu fpirante rium varist
Borea maximumvigoremacquirit; Auftroflaccefcit,Euro&fubfoIanomcdiocriterfe Ec " u <n-
habet . QuandomurusobtenditurBorecflanteBoreajmirumdidu, vox direftare-
Parad
flexa notabiliter tardior eft ; Eodem vero tempore in meridianam fuperficiem incidens Eciionicum.
direfta vox celerior reflexa eft, in priori enim experimento votfdirecTia contraria veto
aegrius voce reflexa per mcdium fcrtur, vox reflexa, vero vento fecundo dilata celerius
redit ad aures , vt quod obftinatione medij prius perdiderat , iam celeritate recuperet
Idemdereliquisplagisdiccndum>vtvelhincappareat,magnam efle celeritatis foni
per medium delandiuerfitatem_<.

Con{e&ariiim I .

EX hac infinita diuerfitate & variatione mediorum luculenter patct , omnem inter-
ualliEchonicideterminationem cfledubiam, fallacem, &prorfusincertam; ne-
Diffidiis de-
rermiuaao
d rtantl * e-
quefibivnquam, quicquid Rlancanus&Merfennus dicant, conftare,nifiacufticisor- '

ganis(dequibuspofteatra<ftabitur) Catoptricainduftriaconftri<fta,Iegibusgeometri-
cis fubigatur. QuxcunqUe igiturimpofterum dicentur , non nifihypotheticc furaen-
dafunt

Confe-
 * . ,

%$6 Mufurgia Pniuerfalit

Confedlarium 1 I .

PAtet fccundo . Vfum inftrumenti Chronometrifiuc vibrationumi vti

& pulfus » in
hoc ncgotio iuperfluum eiTc, cum fonus tam incomprehenfibilicelerirate fubmdc
ruumeuu vt dum filum currerc incipit ,iam vox finito peridromo fe auribus
me dium percurrat ,

tri.quoqui- fiftat,ac proindeaquam cnbrohaunt,qui tam velooum motuum quantltarem quocu-

dam puunt - ue n ft umento Chronometrofe certo deprehenfurum confidit. Nam ad minimum
j

repolfcmJi" omni pofiibili diligenra adhibita, nunc io,mcdc 2o,fubinr!e&3cpedumfpacio ab-

titate fpadj errabit. Atquehaec eadcmratioeft,quareEcho monoiyiiabica inrra2o vtplurimum
phomci.
pedumintercapedinemduret, eftenimy. io.aut 15. pecLm (pauumadincrcmentum
ccleritatis motus vixfeniibile ;Quod vero Merfennus putet tchum monofyllabicam~.
tcmpore vniusminutifecundi,ipacium loopafTuum geomeriiccium conficere; ld nc-
quaquara intelligendum eft geometrice, fcd phyfice & craifa menfura, quantum vido-
licet, datum eft dignofcerefenfibus. Atquc hasc non dico , quod curiofum LecTorem
atam laudabiliobieruationumftudioabfterrere velim,fedvt difficuitatem negotijpro-
ponam& quanta experimentis rite feruandis dijigentia, viuacirate
in dexterirare_> &
ingenij opus fit , vt tandem habeatur aliqualis meniura Echoni indagandae accommg-
data,Cum igitur Blancanus deprehendentfpacium Echoni monoiyllabic?: form&nda;
Z4pafluumgeometricorumfiuequodidemeft, i2©pcdumgeometricorum; Mer-
eiTe
1 00 pedum geomett icorum illud velit efle; Ego arbitror medium fecurius
fp
fennus vero
^l e!'
c"oniredde tenendum eiTe , ipaciumhypotheticum nopedum,quodcumckatorum Authorum_#
Ax O bfemationibuscongruit propeverum;Quod veroraro coueniant obferuationes,cau-
veiifimi.

fa eft diuerfitas medij vocumfonorumqueinxqualitas; Namvtfupra dixi ,funt ajia:

^annitepo- viresEchoni alijs dieitemporibus, 3liavhyeme funt,aliae.<£ftate, Autumno, Vernoque
ie mporr alias conftitutiones,non dubrto quoqueEchum monofyllabicam,quae hic iub
ra,vti& diei
r U
quin & cii- Romanoclimatetemporevnus minuti fecundi 110 pedumgeometricorumfpaciurru.
mata diuer- conficit,alijs&alijs dimatibusdiuerfum & tempus & fpacium infumerc ; qualitatem_.
foni yio diuerfitate obiecTorum anacampticorum diuerfam r^perimus j
^iadflllt quoque reflexi
chum_.. " {unrfc.chodebiles&languid?,funtfortes,.nint ftridul» & ftreperae jfunt alia? iucunde
. iimaEnX]alixlucluof^,&planiftumaemuIantes;funtprxtereatinnulf,limpid;; queqm-
phonoeapti! de diuerfitas no nifiexdiuerfarepercutientiQcorporumconftitutione vemt quas pro-
cotum di- ut magisaut minus porofa funt, mmus aut magis fonorx, limpida; , vegeta»que repenu-
uerfaconfti-
tur< Namvtlib. i. oftenfumfuit; Habent fingula corpora aliam,& abam parrium_»
variant . coagmentationem , qua fit , vt fingula quoque diuerfos diftinctofque fonos fortiantur,
corporalaeuia&porofavti clarum &tinnulumfonum ,ita dcnfa& afpera, obtufum
& grauem fonum edunt , Hinc fit , vt vox alicui corpon illapfa ea qualitate & proprie-
tate,quaipfumimbutumeft,imbutaredeat . Nam quemadmodum Lux in fupcrfi-
ciemiUapfa,colorefuperficieitingitur;itavoxtingiturveluti fono corporis inquod
incidit. Atque haec eft ratio , cur reflexa vox iam clara ,modoobtufa, nuncame.na
nunclucluoiareddatur. Verum cxaminatis omnibusijs, quaeadnaturam Echus co-
gnofcendam , quodammodo requinvidebantur , nihil iam rcftat , nifi vt reflexionis
naturam lrrefragabihbus rationibus ftabiliamus

CA-
 . . . .

Lih.IX, MegiAPbonoeamptiea, mm
C A P V T I.

ARTIS PHONOCAMPTICAE
$ 1 v £
ECHOMETRIAE
CANONES.ET REGVLAE
Lemma Echocampticum_» .«p

\I exduobuspunclum cuiufuis line<e vecl<t,\qudt communis fcFlio Jii plan\ per

'

duoilla puntladucticum quopiam plano , du<e rect<e ducantur , facientes

alio

Cum illa duos angulos aquales ; Erunt du£ bx rects breuiores quibufcunque alijs
duabus rectis , qu£ ex cifdem duobus punctit adaliud punctum eiufdem linex
rccte ducuntur
Ex duobus pun&is AB, ad C punttum in recla CD, ita vt planura per CD> duihim
tranfeatreuoiutumperABjducanturduaerc^ACBC.facientesangulosACFjBCD,
sequales: &exeifdcmpun<ftisAB.ducanturprimum adaliud punctumD,ad dextram
ipUusCalijedu^rea^ADjBD. D»CQ AC, BC eflc brcuiores, quam AD,BD Pro- .

oufta enim AC, verfus C, fiat CE, ipfi CB aequalis, iungaturque DE. Et quia angulus
ACF,angulo BCD, ponituraequalis, eftque angulus ACFanguloECD,ad verticem-.
aequalis, crit quoque angulus BCD, angulo ECD, aequalis . Cum ergo & duo latera_»
BC, CD, duobus lateribu^ ECCD, aequalia fint: erit bafis DB bafi DE ^qualis; ac pro-
indcAD, DBfimul ipfis AD DEfimul $quale$erunt Sunt autem AD,DEmaio-
, .

res quam AE. hoc eft, quam AC-CB, quod CB. CE, pofitc; fint aequales. igitur & AD»
BD, majorescrunt,quam AC BC.quod'eftpropoficum_,.
Ducantur deindc ex p unclis A, B. ad aliud pun&ura F -d fini»
ftram ipfius C
aliae duae redte AF, BF. Dico rurfus AC, BC bre-

uiorescfle, quam AF, BF Producla enim urfum AC » fumpta-

. i

queCEipfiCB?quali>iungaturEF. Etquoniam anguli ACF,

BCD. jequalesponunturj eltque ACF,anguloECDad verticem
^qualis; eruntquoque anguli BCD,ECD $quales acproinde & :

exduobusrec"tisrcliquiBCF,ECF,e;qualeserunt. Cumergo&c
duo latera BC , CF duobuslateribus EC, CF $qualia fint.erit qnoque bafis BF bafiEF
aequalis ac proinde AF, FE, ipfis AF , BF $quales erunt Sunt autern AF , FE , maio-
: .

iesquamAE,hoceit,quam ACBC
quodBC, CEjpofit^fintequales. Igitur & AF,
BF> maiorcs crunt, quam AC, CB> quod eil propofitum
Quia ergoNatura non impedita agitper lineasbreuiflimas; fif vt radius Solis vel vi-
fualiscadensexAjinplanumterfumDF, itavt refleelaturad punftum B,cadatnecef-
fario in punclum C , vbi angulus ACF ( qucm perfpeftiuiangulum incidentiae dicunt)
zqualiscfficituranguloBCD, quemrcflexionisappellant. Nam firadiuscaderetin-»
D, velF, reflcftereturque adB, non ageret natura perlineasbreuiflimas;cum tam AD>
BD, quam AF> BF longiores fint, quam AC, BC. vt demonftrauimus quod eftabfur- .

dum. Atqueitademonftratum eft,quodperfpecliuiaffumunt, angulum fcilicet inci*

dentie, aequakm efleangulo rcflexionis

pro-
 '

*4* .^Mufurpa FrtiuerfalU

Propofitid I.

Qmnuarigulus Pfonopptii* aqualu eBanguloPhQndcamftkOi^u^

quodidem e(l , angulua incidemU fbni,*qualU cfl anguh
reftexionis
-
eiufdem

QVscumqueinArteAnacampticaLucis&Vnibr^dcreflexioaeluciroftedjmus,
hug reuocari pofliint,filnt enfm foni operationes, lucisoperattonibus in om-
** nibus, fipaucaexcipias,paraili?l(j; PnmoigJturoflendendomeftaTigulOrn-,
phonoptotum a?qualem. efle angulophpnocaptico, quodita facimus . Sit obic&urn-j
phonocampticum AB centrum phonicum C. phonocampticum D» Dico fonum Cin-»
Eillifurarefle^umiri in Di EftenimiuxtahypothcfinLangulusphQnocampticus AED
•
'
'
v
' >.,.' •' "'•"' -' ' i.Vt'»'< -'•« •' '
.
:lij '

.'

.'.
'.
A B i I E.
... !

;• a,t :. •
icai '33/
rn •; .•') fnutoajj rj

V .
j

'
. • •

.....
i
'

A i

... ,. .•!
£2

:-'-.

KqualisanguIophonoptotoBEGangulofcilicctincidenti^reflexionisangulusicrooj
Sj enim angulus AED, non fit aequalis angulo BEC ,fonus ergoreflexus ex E repercu-
tiaturinR. eritergoAERanguIus,angu!o AED,velc;qualis vel m^qualis . Si prius .

AER angulus aequabitur angulo a quo veluti pars continetur , fcd hocabfurdum AED
eft. Sipoftcrias>id eft fi angulus angulo vel BEC non a»quatur, nihilomi- AER AED &
nusreflcxio inpunclum R ; ergo naturaiam finem fuum non fub breuiflimis lineis
fiat
attinget, quod eftcontra Axioma III. & abfurdum inphyfica eritigitur neceffario an- .

gulusphonoptotusBEC^qualisanguIophonocampticoAED quoderatdemonftran-
dumjnaturam autem operationesfuasfub^qualitateangulorum incidentie. & reflexio-
nisfeu fubbreuiflimislineisinfticuere^idemeflejin ArteAnacampticaparte 2.propo-
fitiooe.i.fusedemonftratum eft. ad quam propofitionem Lcclorem curiofum remit-
timus. Sed ..

Pro«
 . . .

Ltk IX. Magia Phonocamptica .

*49

Propofitio I I.

Quandocunque voxincidtt in obieclum aliquodorthophonon, fiue

terpendtculare } ea infeipfam reuerberabttur

Slt centrO phonicu fiue vocis origo in A,vide figpraced. obiectum vero o^OopwovCD,
fluataute voxex AinB ofOojttnutfiueadangulosrectos, dicoeam ex Breuerbera-
tfl iri A. rem naoftndofi per impoilibile no refledtaturexBin A,rcfle<5taturergoin
in
V. erir igitur per I V hypothefin angulus DBA incidetix, ^qualis anguJo CBV reflexiG*
Jiis,angulus videlicet acutus obt ufo, cjuod tft abfiirdu. Suppofuimus aute vocem ex A
in murum ferri r.ormaliter j &confequenter conftituere angulum incidentis re- ABD
c*tum,reflexionisigituranguJus necefiarioquoqucreclus eflcdebet luxta citatam hy-
pothcfin IV. in fcergo rcnVc1et,fciIicetper Jineam BA per quamab flexitinB,quod A
eratdemonftrandum. docet &hu'iispiopofuionis verita-em cum lux ipfa normaiiter
incidensjtu pila,dumin murum normalitenlliditurin feipfam repercufla, aliaque-/
ti

innumera, de quibus vide noftram artem anacampticam lucjs.

Propofitio III.
Quandocunquevox incidit in obieclum aliquodloxophonos fiueoblique;
*Vox non in/c tpfam fed inoppoftam partem repercuttctur.

POfTuntefTihuiuspropofitionisquatuorcafus. Velenim voxinmurum verticaliter

ereclum c blique incidit, tunc vel dextroriu a vel finiftrorlum pro fitu fonori re-
flcftitjVcJ voxinfraemifTa,in obiectum phonocampticum fuperius oblique mcidit;&
ficrenV&ctiurium; vel fi illadeiupcr emiflfa obiique m murum inferiorem mcidit 3 &
tunc rcfle^cturdeorfum. Sin^uJoscafusfeorfnn demonftrabimus
Sititaqjmurusin DEwideJfg. propof.i.cenmi phomcu inQfiuevox Ae$^»'*ei»?>nci-
dens in B dico voceexB.in oppofita.partemvidelicetin Aiubasqualitateangulcu re-
flexuiri; .Sienimnonreflccteturin A, ergovelinfeipfamhoceft in C vel inl.autalitl
«juemcunquelccumcxnaAB rtfleftetui . Atnoninfeipfam,cumperprecedentem ,

perpendicularis tandem in fe ipf.im leflectatur , linea autem CB cum ex fuppofitione_-»

Aejophona fit, id cftcbJiquein nuirumincidcns,noninl, quiaangulusl xqualis BD
foretanguloCcE, pars toti,quod cumabfurdum f?t,non aliaminpartem refleytct ni-
fiin A,fic enim anguhincidentixEBC & ABDrcflcxionisconftitueu.t.ura:quaIes,natu-
raquefub breuiffimislineis finem fuum at-
tinget. Quandocunqueergolineafonora_»
loxophonwsin rrurumincidit,inoppofitam
neceflario partcmfub a?qualitate anguloru
incidctiquoderatdemouftrandum. Exhis
patct,fonorum inA conftitutum reflexuru
fonum in C. finiftram,& in C conftitutum in
A dextram
Porro fi vox confiftat in A.& phonocapti-
cufueritBG turrisinmotepofita;Dicovoce
ex A in B,& hinc in V. reuerbcratu iri. Raiio
prorfuscadem eft,que. in prxccdentibus; cii
enimobliqjincidatin B. neceffario vox fub
^qualitateangulorum reucrberabitur V. m
Idem contingcret , fi tonorum vox coftitue-
Ii retur
 . . ,,

*f Mujurgi<e VniuerfalU
returinV>refle6erctenimvocemin A. vtexfigurapatet. Atque ex demonftiatishi-
fcefequentesCanonesformamus.

CANONES PHONOCAMPTICI
S I V E
ECHOMETRICL
C A N O N I.

VM Phonocampticaarsin omnibuslegesphotocaptica?, fiuercflcxio-

non tantum principalespofitionisdiflerentias,que; funt
nisIucisferiier 3
furfum, deorfum, finiftrorfum, dextrorfum,in rcfledendo feruat , fed
& intermedias quafcunque partes pro fitu obiecli anacamptici i Si fu-
perficies Echica fiue phonica fuerit ad obieclum anacampticu norma-
lis & fimul horizonti paraJlcla, Echo nafcetur vei orthophona,veI Joxo-
phona, pro diuerfo fitu vocalis dextro vel finiftro
Sivero fuperficiesphonicafurfum vel deorfum oblique inciderit in fuperficiem ali-
quam azimutalem obiefti anacamptici ; nafcenturreflexionesanophone; velcatopho-
nce,fiueEchi furfum & deorfum reuerberantes
Sideniquefuperficiesphonica in planum aliquodphonocampticum,nequevertica-
limeque horizontali circulo paraJlelum,fed inclinatum oblique lateraliter inciderit &
reflexiones nafcenturlaterales &loxophona?>interhorizotem &verticem intermedij
vtiinarte anacampticaJucis demonftiauimus.

•; '
C A N O N I I.

k Vandocunqi ergo obieftum phonocampticum fuerit parallelum fimul & norma-

fonoro,tunc fuperficies reflexionis erirad horizonte reclai Si vero fueritpa-
le

rallelum loxophonurn» id
cft, obieftunfphonocampticumfueritjequidiftas.

a fonoro,at non normale,vti funt vel muri obliqui at re<5ti,vel turres in motibus, refpe-
clu fonoriin valle conftituti itunc fuperffcies reflexionis erit equidiftans vni ex azimu-
thaIibus,fiuequodidem eftverticaliumvnicongruet. Si vero obie&um phonocam-
pticum neque parallelum neque normale fiierit fonoro^tunc fuperficies phonocarnptr*
ca fiuereflexioniserit «quidiftans vni ex planis inclinantibus autinclinatis.

C A N O N I I I.
QVandocunque fonorum A fueritin plano ho-
rizontali, obieiftum vero phonocampticum
"""C in eodem plano horizontali ; necefla-
rio fequetur reflexio furfum in Vi fi fuerit inclinans
fimul & indinatum>pro ratione inclinationis decli-
nationifque reflcctetnonfurfum, fedmedia via, ita
vt tota planorum fciatericorum doclrina , quam in
Arte Magna Lacis & Vmbrx tradidimus,huicEchometriae pulchre accommo
*

fit.
i
,. . .

- !.

Pro-

\
 . . :

Lik IX, Magitt Phonoeampuca. *l*.

:

.:_ c . i Propofitio I V. i

^uandocunque duo muri adangulos re&os committuntur , clarifsima

Echo percipitur d fonoro ita dtftante, *U/ axisconiphonici angu-
lum reclum bifariam fecet Conw e.nim ibidem "varie rc-
.

flextu 'vocem reflexammtrifce confortat',vt infg.fatet.

Slnt duo muri AB& DB in B normaliter commiflbfitquc conus phonicus EFBO axis
EB. angulum re&um bifariam (ecans, & quoniam E refleftens in pumftum F inde .

adanguJ05*qMalesreflediturinO,&hinciteru'minE/cefltraradiusEin O incidens

. . :

•
Mll - .; _ . .
. : :

'
..
•
:-.:.} ,

Jl !

'.
-

hinc reflexus in F. inde iterum contrario motu refleftit in E, mirifiee" forfurii tonfortat
mirum non eft Echum multo, quam in fimpfici muro refonantiorem effici , aere variali
rcflcxione agitato, accedit, quod omneslinee, inte*EO,& EF incjufiepropeab E refle-
ftantj&confequcnterintennoremEchfijvelexhoccapite reddant. Si verdconipho-
niciaxisin extrinfeca murorum parteita c6ftitiiatur,vt angulosobtufos cum dicftis mu-
risconficiat,tunc Echo efliciturineptifliroa,& nullius valoris, vtfitirimurorum AB,&
BD oppofita parte, quado AB axis coni phonici incurrit in B.iatera verd coni in F &0,
cxhis enim pumfla in alias partcs refleftentia, nihil remittunt ad fonorum A

ropofitio V.
Quandocunque obieclumphonocampticum concauum circulare eft^ in
eentrofhonico quod^f cmtrum circuli eil } conftitutw x
,

Echum fercifict eonfonanufsimam-j

Slt obieftum phonocampticum AB concauum
circularc,fonorum fiuecentrumphonicum
Cquod&centrumcirculiAB jfit lineaCV o^Sa-

Wt dico confonantilfimam Echum percipi.

Quoniam enim omnes fonor^ hnea? ex centro
C prodeuntes ad circuli peripheriam red$ funt
neceflario iuxta propof. z. in fe refleclentur , ciim
praeterea omnesfintacqualesiuxta i5.definitio-
ncmEudidis eodem tempore in C percipientur ;

ciim ergo ©mnesinferefleclant,&eodem tepo-

rerefleclcntjEchfivehementer intendent, quod
cratprobandum. Ii z Quem-
 . ;

2J2 K&luJurgU Fhiuerfalii

Quemadmodum autcm Echo in concams circularibus magnam vim acquirit, ita in_.
conuexis circularibus eaudeui prorlusperdit , reflcxisliniisinalias,& aliaspartes dufi-
patis

Corollanuui.
. . . .... s

Hlncpatet. Quant6 quis a centfb^bnCauicircularisfueritftfrhotior, tantoEcha

reddi imperfet5liorein> quanto veroi».entr6 muro concauofuerit vicinior, tato
fonum reddi confufiorcm
... ...^.
Mediocritas itaque diftantia? tencndaeft.
..,..,,,...,. .
., .
.
.

... ^
.

* •

Propontio V I, -

ghtanto rvocale,/iue fonorum fucrit ijicinius obteilo fhonocamptico ,

tanto reflexa *uoxfercipietur remotim : f£ auamo 'vocalefuerit

remotius ab obtecJo^QnocarnpicOy tanto reflexa

v; - 55* f&cipipur vicinior . . _ --

Wm enim in prclufione oftWumfit,linejUi»^iiiwtis direao-reflexam femper

3. ;

V^ tantarn eiTe^quantaeftlineaaiftionis^fm^f^hiiametcr fpha-rxadtiuitatis.necef-

fariofequitur tanto rtflcxamlinean elfo >.
v
longiorem,quanto dhefta breuior, &tanto V? I -yJ R.
breuiorem hanc,quanto illa Jongior. Sit
J
obieclumphonocampticumHBI. Sitque_^ i

linea aftionis dire#o-reflexa SBF a:qualis

VRTinesacliooM dfrccla?; Dicotanto refle-
xam vocemfernotiusab ohieAo perceptu
iri , quanto difetta eidem fuerit vicinior.

Q^Qhiamenim FB>&BSdireclo-reflexa li-

nea T ejqualfs VRIiheae aftionis directe

eft

vox in F neceifario vocem reflcxam reddet

inSj IteruTi coriftituto vocaii, fiue fonoro
in Gidico reflexam vocem in Dperceptum
iri. Nam GB,&BDfimuIiunda:a?quatYR
lineam aclionis dire<fta, ergo &c. Porrd vo-
cali conftitutoin C, dico reflexam vocem_«
perceptu iri in E.Nam CB,& BE fimul furh-
pt? squant lineam aflionis V R. quanto igitur vocalc obiefto phonotAmptico fuerit vi-
cinius,tanto reflexa vox ab obietfto eontinget remotius, &contra, quod cratdemon-
ftrandum-i.

PropofltiO V I I.

Siplura obtecJaphonocamftiea itafuerint ordme diffofita , 1?/ vnum

femper abaltero remottus fit,& adeatardms orthophonos fer-
tingerefojjitj nafcetur Echopolyfhona , idetl ,f>luriesfuc-
cesfiueioxfroieclareddetur.

Slnt obiefta phonocamptica ABC,itaordinedifpofita,vt vnum altero femperremo-

tiusfit . Sitquevocalein D,&adfingulaobieclanormales quo clamantc dico vo-
cem
 .

Lib.IX. M agia Thonocamftica\ 2fs

cem tcrtio rcpctitumiri i Cum cnim ex fuppofitioneobie«fta EFGad vocalefint nor-
malia > & orthophona,linecDE,DF, DG, exEFG,pundis neceflariorefle&entinfeip-
fasin DiCum verolineaDE fitbreuiorin-
de celeriusquoqireflecletur inD; DF vc-
ro cum fit longior , quam DE plus quoque
temporisin redcundoin D inlumit,&con-
fcqucntcr pcft reflcxam voccm E pcrcipie-
turvoxreflexa F, &cum DGadhuc DF16-
gior fit, adbuc tardiusperueniet ad aures
D. nafccturigitur ex diuerfis temporibus
inxqualibus cb linearuiu diucrfaium lon-
gitudinem Echo triphona DE, DF , DG.
ii crgo cbieclapbonocamptica ita fuerint
ordiiie difpofita, &c. quod erat oftendendum_».
Vbi notandum dupJicem hoc Ioco durationem vocis confideraripofle,primo ipfutn
vocisfonum,quitam diudurat, quam diu profertur ,eftqueinp imafui produciione
vegetus,& fo tisifecundo ipfam vocispropagationem per lmcamadionis,quaehuius Quomodo
conditioniseft, vt durante prima voce, & ipfa duret , longius autem prouecla , filente Echo 6eoc
"

rt
queprina^ea adhucpropagata duret,donecobftaculoalicuiimpulfa reflexaque Echo
genereturper lineam fcilicet direclo-reflexam; Vnde experientia docet, multo tempo-
repoftpri nam vocem,reflexam tandem vocem nosaudirejEftig tur totaduratio vo-
cisaproduftioncprimavfqueadteminum eiuscommenfurata fpa.io illi perquod it,
reditque voxi Si igitur diftantia minor fuerit,citius quoque redibit vox reflexa; Si ma-
ior,taidiusi Vndeconfequenter inminori diftatiapatiuores fyllabasrepetereporeft,
in maiori plures. & quamuis omnes vocis piimx fyllaba? reflcclantur, omnes tamen no
audiuntur,quiaprima vox foitior reflexa» debilioresita t btundit, vtipfaduranteau-
dirinequeantjipfa ceflance tandem citius,aut tardius pro quantitate diftantiae exau-
diantur.

Confeclarium

H Inc patet, cur fubinde vhimae tantum linea: alicuius vocabuli audiantur , nurqua
prior, quia videlicct rcflexa vox redit durante adhuc prima, qua ceflante tande
reliqucfyllabxpercipiuntur. Sitmurus ABdi- '
A
ftutia minor CD
ex quo quis voce forti procla-
metvocemPARATlS, Certum eftprimarru,
fyllabam PAprimum muroil!idi,dcindefecu-
dam RA,te:tioTlSretrooradoprorfusordine; pa ra tis

contrario vero ordinc rcflecrti,ita vt P A prius fe C | 1 1

auribus fiftat,deinde ordine dusfequetesfyl- s;i e vi £ vd

labcj R A,TIS. Si igitur diftantia fuerit monofyl-
labico profe, endoapta , tum prodamando di-
ftam vocc P AR ATlS,non nifi fyllaba TIS per-
primaenimfyllabaPApertingedo ad
cipietur, B
Dreflcxionispuncluibireflexa peruenietin C
& R A in e & TIS in f. confufa' igitur lbi fyllaba: nihil reddet .Et interim dum PA re flexa
voxex peruenitinC RA venitex Dinf&ex.f in e.interim dudireclavltimafyllabaTlS
;

peruenit in D. denuoigituribidemfitconfufio, ita vt Echoaudirinon poifit, oneccef-

fantibusduabus fyllabisPA,RA vltiraafyllabaTlStandemfineconfufionefoIa perci-
piaturin C. Vifaigitur natuiafomfecundumlineasfimpliccs,nihilreftat, nifi vt de_->

compofitisqucquedicamus.

S.I.
 . , . .

214- oPldu/urpa^ntuer/alu

/r t -

$. 1.

De^Phonifmu:

PHonifmus, vtexdefinitionepatet, eft diffufiovocis cylindrica,fiueconica,fiue ra-

diatiovocisinmodumconi,autcyli n drijNotandura autemfonum non fimplici
lincarum proie<ftura,feu aclinoboliacon-
tingere, aliis enim nihil prorfus audiri
poflet,&inhocdiffertaIuce;Sedinpro-
ie&ione,& reflcxione fua agitpermodu
cylindri,autconifonori;Sonusigiturno
pure mathcmaticam Iatitudinem habet,
fed prorfus fenfibilem & corpoream } ita
vt inreflexione non vna linea,fcd con-
tinuatalinearum multitudo fonum effi-
ciatj Sit v.g.fonorum A,refIexionister-
minus B. bbieCtum fiue murus refle&es
CDiincipiat motipfoniin A;diconon_>
vnicam tantum lineam AO ex O facta_.
reflexionc in B ibidem effedturum fonu
fedtotiuscylindriciconi AFE refiexum
iri in B per cylindrum EFB. Verum reni

paulo exa&iiis demonftremus.

Propofitio VIII.
Phonifmm cylindricm refeflitur inoppo/ttampartem
proieclura cylindrica

^lt Tympanum aliquod in A cuius fonus incideritin fuperflciem CD dico phonif-

_> mum futurum cylindraceum, id eft reflexionem non linearem , fed cylindricarru.
S'
futuram ; Concipiantur enim ex A fingulis Tympani pundis linee; fonorej in fuperficie
EF duci,qu?hauddubiephonifmumconftituentfubformacylindri , dico hunceun-
dcm fubformacylindriin B. reflexum iri ; Cumenimincylindro AFE phonico line„
fonorx omnes inter fe fint parallels fingula? per 1 1. huius & per 6. aftis noftre. anacam-
ticg waeseAXw^as reflectent in B bafin cylindriphonocamptici. patet ergopropofiturn_,j
Quid trian. Sed ha?c exprscedentibusveriflimafunt Notandumvero triangulum illud FHEa_.
.

gulum con-
no bj s vocaritriangulum confufionis foni, quam diu enim auris intra illud conftituta_.
p o:eaione'
; fuerit, tamdiu reflexa vox eritimperceptibihs,fed&reflexa cum direclaconfundetur,
cyiindrica-.
extra veroilludin totoillo fpacio BHF tantopercipitur diftinftius, quanto 7*r Bauris
foai '

fueritvianior.
Notandumfecundo hoctriangulum tanto inHforeacutius,quantolinea AOma-
gis ad re&ara XO acceflerit

Propofitio IX.
Phonifnim orthophonm infe ipsum refleclit
Iverofueritphonifmusadobieftum phonocampticumreclus, nafcetur columna_.,
S fiue cylindrus fonorus teclus; Sit X fonorum,CD paries, ad fonorum parallelus a &
norma-
 . . .

Ltb. IX. Magia Phonocamftica. *ss

normalisjdicolineasfonoraseylindriinfereflexumiri . Nam cum fonorumexhypo-
thefiadparietem CDnormaleiit,omnesconfequenteiIinecfonore erunt paraliela?»
ergo&omnesiuxtapropoiitionemll. inferefle&ent.patet crgopropofitum.

Propofkio X .

In Phonifmo conico axis tantum fub angulorum aqualitate refleclitur,

fhontfmusvero reflexuj erit conm truncatus ficuti infhotismis %) .

ailinobtltsmo oftico3 axU pyramtdU luminarufue visualUvtmba-

bet frincipalem tum tlluminandt , tum res dtftincle reprascntandi ;

eodempaclo res se habet in Phontsmo Conico

phonocampticu
Slr Phonifmus ConicusABCdirec~tflsfiuephonoptotus,obieiftum
CHB.dico non nifiaxem AHiuba?quaIitateangulorurnrefiectiinD. medium-.
punclum bafisconi, Cum enim h<j duas li-
nearaxes conorum conftituant, eruntter-
minihorumaxium neceflario centrabafi-
um coni tamdirecli quam reflexi,coniti-
tuuntergoAHBanguluincidentisxqua-
Iem DHC angulo reflexionis, ergo he.c fo-
larepercutieturin D. reliquaromnes in_.
alias &aIjaspartesfubequalitateangulo-
rum repercutientur, vti ABrefle&etur in
F. AK in G, AL in D. inAM N AC
. deni-
que in I. Si enim non indidta punfta re-
flectant, reflectantur ergo in D. omnes; e-
rit ergo angulus reflcxionis fingularu in$-
qualis angulo incidentix. quod eft abfur-
dum & contrahypothefin j non ergonifi
folusaxisfub^qualirateangulorumrefle-
ctitur in D. nulla aiia; & confequenter phonifmus reflexus non erit conus, fed is nefcio
quidconitruncati&inuerfi afleLtabit

Propofitio XI.
Phomfmm tonicm adfarietem reclus, refexionejuaparit
conum phomcum truncatuminuersum

Slt Phonifmus Conicus ABC ad parietem BDC normalis , dico reflexum phonifmu
conum truncatuminuerfumformaturum.Quoniamenira linearum exAin mu-
mm incidentiumper 2,huius nulla nifi axis
3

fiue mediain fe ieuerberatur,ergo omnes in

alias & alias extra A puntta refledent , cum
veropunftaillaexperipheria circuli, bafi^»
fcilicet coni phonici,fiue phonifmi conici fub

xqualitate angulorum reflc<5rantur>rerlexaru

liaearumterminusVX.neceiTanoeritcircu-
lus,cuius centrum A erit cctrum phonicura,
fiue centruui fo nori, aut quod idem eftapex
pho-
 . . .

2j6 .Mujurgta Vniuerfalis

phonifmi conicidirefti,fupern"cies vero truncata circularis >communis crit bafi coni
phonici ABC;truncatus veio conus muerfusad direftum erit VXBC , quam in pun- D
do axis paries BC eidem normaiis fecat . Phonifmus igitur corucus, &c. quod crat

Corollarium
VX diuerforum aures ponerentur,omnes
EX hac proDofitione fequitur,fiin circulo
cundemfonum,fiueEchumeandemaudituros,eritautem bafis huius truncati
coni VX tanto amplior,quanto obiedo phonocamptico BC fuerit vicinior,& tanto co-
trattiorquantdApunftumphonicumamurofuerit remotius, vtinpraelufione 3.S. 3.
diftumeft.
I I.

De Polyfhonismis pue prodtgioso sonorum augmento . .

QVe,
Vemadmodum igiturintra concaua corpora coardata lux maximum fui aug-
mentum &fonus Quod idem cauftica fpecula in Photifmorum
acquirit, ita ;

confluxu operantur.hoc in phonifmorum confluxu organa Otica fiue Acufti-

ouid fir po. ca) j ta vt polyphonifmus nihil aliud fit , quam multorum phonifmorum feu conorurru.
mus&poly vocalinm in vnum pun&um confluxus. Sicuti polyphotifmus nihil aliud eft , quam
phot.fmus. jnultorumphotifmorum in vnumpundum concurfus. Quoniamverohicpolyphonif-.
mus proprie concauis corporibus , qua polygonis, qua cyclicis conuenit, mearum par-
tium efleratus fumtam fubtile& illuftreargumentumpauldfufius (prjefertimciim ne-
mo, quod fciam, fit, qui illud att< gerit) declarare^.
Suppono igitur primo vocem in patenti campo nulii reflexioni efle fubieftam , fe&
fphsricein omnem partiumfitumradiare,mox taraenac obftaculum aliquod occur-
reriteidem normale,tum primum phonifmum fundare. Si vero voxmediafueritinter
duo obftacula fiueparietes,eam hoc fitu duosfundare phonifmos, & fic de coeteris .
Hoc igitur fiippofito nihil reftat, nifi vtquot qualefquein eorporibus phonifmos vox
producat,videamus . Sitigitur.

Propofitio XII.
Centrofhonicoin axefrismatis trigoni ifofleuri concaui conjlituto^ox
emijja triflki fhonismo auclain centrum suum redtbit.

Slt prifma trilaterum concauumABC.centrumphonicum B

fit conftitutum in D. axe prifmatis , dico vocem emiffara
auc"tamphonifmoad centrum fuum redire ,quoniam
triplici
enimradijfiueaxesphonifmorum DE ,DF,DG ad latera_,
prifmatis perpropofit. 2. funt normalesi neceflaridreuerten- A/
tur in fe, triplo auclaJi quoniam etiam omnes per <
radij vicini
modumnormalium accipiuntur; &i;'dera iuxtahypothefin_.
3 circa idem centrum D. occurrent, lbidem varijs reflexa. um
.

linearum occurfibus mirifice intendetur vox. vicine ergo per-

pendicularibus in D.recurrent; reliqus iuxtapropofit. 4. va-
rijs fecundarijs reflexionibus in Iatera , tinnitum fiue confusu

bombum reddent . Centro itaque phonico in axe prifmatis

trilatericoncauiconftitutovoxemiflatripliciphonilmo auctaad fuumcentrum redir
bit, quod erat demofiftrandura

Pro-
 . .

Lib. IX. Magta Phonocampica 2X7

Propofitio XIII.
CentroThonico in axe prismatii quadrilateri concaui conftituto , vox
emijfa quadruplici fhonifmo aucla ad idem centrumredibit.
CL
Slt ABCD prifma quadrilaterum concauum, centru pho-
rucum in E,dico vocem emiffam quadruplici phonifmo
audam in E redituram . Quoniam enim radi) fiue axes pho-
nifmorumEB,EC, ED ,EAfuntadlatera normales,per 2

huius infcrefledetur voxjcumprstereafint^qualeseodem

quoquetempore confonabunt inE; cum veroviciniradij,
per modum normaliumaccipiantur, &ijcircaEadlatitudi~
nera auriura refk&ct; quatuor igitur phonifmis quos 4pnf-
matis latera fundant, vox autfa redibit m centrum E quod
,

cratoftendendum.
Quomodo vero reliqu§ lineae tandem per varias refkxio-
nesincentrumEreuertanturdicendum eft . Et de norma-
libusquidem iamdittumeftjdeobliquisquoquedicamusj Sint i^itur vt in fipura z
patet, EC & BE lineae loxophon^, dico eas in E reuerfuras"; Na m EC in C ref lexa fub q-
quahtate angulorum ECI & VCD refkc~tetur m D.hmc fub eadem anguloru equalita-
CC VDC&SDOreflec*etur inO,&tandem ex O fub cequahtate angulorum*i>QD &

KOE in E centru, pan pa«fto, EB refkxa ex B in G. & hinc in F. & tandem E. EF quo- iti

que ex F contraria via in G,& hinc m B &denique inE

. i efkcletur; ita EO ex Oin D &
cx D in C & denique in E contraria fimiliter pnori via reuertetur Iterum linea EF vt .

fig. patct, ex F refkxa in G,hinc in V. & hinc in I,&hinc in N hinc in

jn 3 0,& ex O ia^ .

P. & tandem in E femper fub e_qualitate angulorum refkAet vt poft 7 reflexiones

, itar

tandem inE reucrtatur ;Si verofluxus vociscontrariavia inftituatur exE in P; poft

totidem icflexionestandem ioE reuertetur. Idemdicendumde reliquis lineisintcr
O&Fintermedijs.

Confe&arium I.

EXhifcepatetcur in puteisquadratis tanta fitintentio vocis, tam veheracns &

bombus, linca» enim varie refkxae & ad idem principium reuertentes mirifice fo-
numintcnderefolent,patet etiam mira natura; in augcnda voceincorporibus conca-
uis induftria_

Kk Pro-
 . . .

is8 Mufurgi* Fniuerfalu

Propofitio XIV.
Centrofhonico conHituto in axc frumatis peutagoni ntquilatcn , "vox
emijja quinque phomfmU auclareuertetur iliuc i)nde profluxerat.

Sltprifma pentagonum-equilateru ABCDE,& vox ex L axispunclo feu centro pho-

nicoemiifaquaqua verfum propagetur; dico 5
phonifmis LBC. LCD;LDE,LEA,& LABauftamre-
dituram in L. primo enitn perpropofit.2. axis conorum
phonicorum LG. LI. LK LF LH cum ad latcra nor-
. . .

males fint,neceffari6in L.reiiertentur,reliqui vcro vi-

cini radij varia reflexione agitati tandem etiamin L re.
flectentur. Nam voxexLin O pun&umincidensiHinc
refleftetur in P. ex P in V ex V in S ex S in I & hinc
, ;

tandeminL *emeabit;videsigitur nuflam eflelineam

phonicam inter puncfa HA vel HB
, qux interccptam
nontandem poft varia reflexionesin centril Lrcmeet
Idem dicedum eft de reliquis phonicis lineis in qijod-
1

cunque latus incidentibus. Aure itaquein axe prifma-

tispentagonixquilatericonftitnta, &c.qupd eratdemonftrandum.

Propofitio X V.
Centro phonico conjlitutoin axe hexagoni frifmatis aquilateri, uox
emifia 6 fhonifmU aucla, reuertetur ad se ipsam

Sltpriimahexagonum concauumifopleumm ABCDEF. &cetrum in axeOin quo

emifla vox 6 phoniimis autta, reuertetur m
Iocum vndeprofluxit , videlicet in O.
Quoniam enim omnes line? feu axes conorum ad di-
midiumlaterumABCDEFfuntnormaIes,perpropo-
fit. 2. in fe ipfas refleftentur, videlicet in O , reliquj
vcro refjexionibus vltro citroque vaga-
vicine_ varijs
bundxtandemetiamin O
per prscedentem, refle-
ctunt , bombus itaque vehementiffimus percipietur j

Nam VGex Ovoxprolapfainm hinerefle<fteturin_j

K ex K in N & tandem in O. in P vero prolapfa illinc
;

reflecletur in I;ex I in Qj&ex Qtande etiam in O.Ide

dicendum defingulialijsphonicislineis, interMA&
AG.interceptis. Aure itaque conftituta, &c. quod
erat
Nota quod fi quis in punctis GHIKLM adradios normalesponeret fuperficies, dico
Echonem reflexis fuislineis defcripturam perfetftura hexagonum Vox enim ex A in- .

cidensinG.exG in H.&exH in I.&exIinK.&exKinL. &ex LinM & hintinA

denique neceffario fub xqualitateangulorum refiedetur . Ita in precedente pentaoo-
no vox in H,ex B refledetur in C & ex C in D,& ex D m E , & ex E in A deniqu^» &H
refledtctur Si in punftis videlicet ABCDE ad radios figurx normales fgperficies eri-
.

gerentur. Idemdicendum de omnibusalijspolygonis.

Corol-
 . , . . .

Lib.lX. ^Magia Pbonocamptica 2??

Corollarium I .

EXdidisdeniquecIarifftmepatct, quod,quoprifmataconcauahabuerintp!urala-
tera,tantb fonum magisaugmenutumiri;auc^isenimphoniirnis augcturlbnus> Ratio refle-
l"edphoniimiaugcnturiuxraincremcntulateru,&c.pretereaqnantbplurafuerintlate- X10nisinc °r

ra,tantbanguliincidentic,& reflexioniserunt recfto viciniores,&confequenterphonif-

§°sconcaii^
miiuxtahypothefin ^.magiscirca ccntrum vnientur; Veriim vnoparadigmate rem-.
cxplicafle fufficiat Sit dodccagonum prifma vt iequens figura oftendit, cuius ccntrum
.

O.fitq;ACB0ex 12 phonifmisvnus,dicofonum exOcmiflumpraeterquam quod 12

phonifmisaiigeatur,etiara augmetatum iri ex lineis magis ad normalem accedentibus,
cuiufmodi funt omnesilla? inter A,& B intermedia? lincxjOA vero,& OB linea> extrem^
vniufcuiufquephonifmi tanto a centro in prima fui reflexione fua diftabunt , quanta eft
Iaterispolygoni latitudojpoft multiplicem tamen reflexionem tandem omnes in centro
concurrentjvt inprecedentibus viium eft

Corollarium I I.

PAtet quoque fi fonorum coniifteret VG. in A, & in fingulis. angulis normales fu>
futurum, vtfonus reflexio-
perficies eflent ereda? ,

nc dodecagonum defcribcrct . Si vero alterna? fuperfi-

cies AHKMOF tollerentur, vox ex E incidens in B refle-
ctereturin I, & hincinL.& hinc inN.&hincin G,&
tandeminE reuerberarctur atque circularifuareflc-
,

xioneefficerehexagonum, ex F vero in BKNFrefle-

xa, defcriberet quadratum , vt figura dare oftendit.
Iterum F in H, & hinc m M, & iterum in F reflexa triplici
rcflexionc defcribct triangulum xquilaterum vides igi- ;

turquomodovoxin vnicododecagono,omnesreflexio-
ncfuafonoraafpeJtuum aftrologicorulineasdefcribat
Multaaliareflexionum arcanamiracula fub huiufmodi
figurislatent, que_ foli ipfi patebunt,quinoftra hictradi-
ta penitius fueritperfcrutatus

Confedarium I I.

HIncfequitur,cummUltiplicatiopoIygonorumininfinitumcrefcat, multiplicatio-
nem quoquephcmifmorum fecundiimomnesdifferentiasin infiniturn crefcere; Vnderefona
vnio tamen fonorum in axe corporis concaui potiffimum contingit, Nam in hoc omnes tia in ruceii.

lincrfonor^jalineismedijslaterum polygonorum verticalibus reflexe vniuntur.

Bombus verb,feu tinnitus maxime nafcetur in angulis concauisfolidorum concauoru ;

Vndc nulloplane negotioratioaffignatur tantcein putcisrcfonantjia?

Kk Frc-
 i6o Mufurgi<e Vniuersalis

Propofitio XVI.
Centrofhonico conjluuto in axe cylindri concaui » vox emiffa ex omni-
busfunclis f>eriphert<e injeipfam reflec f (rtur (

SltcylindrusconcauusXY. voxin N centro con-

itiuita;dico eam ex omnibuspuncT:isperipneri„
ABCDEFGABGHIKL,& quibufcunque alijs lnfini-

N refiexum
tis in iri . Quoniam enim omnes lineje ex
centroadcircumferentiaru duiteadillamfuntrectas,
retfiae autem iuxta propofit- z. in ie reflecl:untur,rcfle-
ctetur ergo omneslinee_ ex peripheria in N vbi,& om-

nes vnientur , patet ergo Propofitio . Ciim prxterea

vox non in vnius tantum circuli pun&aincidat,ied m
totpunfta, quotconfiderari pofiunt in lineislongi-
tudinis cylindri; he autem iinee; omnes ad axem pa-
rallela; funt, omnia hai um linearum Iongitudinis pu-

&a, alicubi in axera rcuei berabuntur; Vnde mirifica,

&prorfusmiraculofamultiplicatiofoni, qualem ia-»
profundioribus puteis cxperimur, nullo negotio pa-
tefit ;Sitputeus ABCD. axisOP centrumphonicum,
N ;exquovox cadatinE , cxEergo reflecie-
cmiffa
tur inG,& ex G Ffemperaxeminterfecandoin_»
in

pundis MV. fimiliter voxincidens in Hreuerberabi-

tur in I; ex I in K, axem fecundo in RS & fimiles re- ;

flexiones continguntin omnibuspun&is lineaium_i

altitudinis putei , cuiufmodi funt ACj & BD. in pr^
fentifchemate»-»,

Propbfitio XVII.
Ingyramidum quotcunque laterum uti,^
conorum concawrwn axe conftituta au-
re/voxemifjanunquam reuertetur infe-
igfam, nifi tnfunclis L ty M. non uero
in alijs punclis ,

AD fonorum vox extra pnncla ML non redit ira-

tracorporaconica cocaua,vtproinde inepta_.
huiufmodi fono multiplicando fint corpora_i .
Cum enim vox Ae^tf&Veij in fingula latera ira-
pingat, ipfa furfum refletfet. Sit pyramis ABC,
cetrum phonicumKex quo voxillapfain Grefledet
inE.& ex H in F.ex N in 0,& hinc itcrum in L;ex quo
patet reflexionem femper furfum eniti nec in feipfam
remearc9 nifiinduobuspunftisL&M. vti diclum_«
eft.

Pro^
 , . . . . . 1

Lib.lX. Aiagia Phonocamptica 26

Propofitio XVIII.
Centro phonico conflituto in centro j.corporum regularium concduo-
rum j njox reflexa tot phonfmU aucla redtbit mfe , auot
corptid habuerit latera^j.

SVntcorporareguIaria 5:. tetraedrum,cubus,oiftaedrum,dodecaedrum,icofaedru,

&fic dicuntur, quod latera aequalia habeant,& quod lola circulo inlcriptibiiia fint;
horum enim fingulaplana acentroa;quidiftant- Vndeve', exipfadefinitione fingu-
lorumpatet,quomodo vox in ijspropagabilisfit; Jn centroenimtetraedricetropho-
nicoconfiituto vox 4phonifmisau<ftaredibitinfe,in oduedro 8. in dodecaedro 12. in
icofaedrodcnique 20 phonifmis aucla redibitad fe,quorum omnium demonftratio
pende t ex preccdentibus, eftque ita facilis vt explicatione non indigeat

Propofitio XIX.
Sphara concaua fonofropagando omnium aptisftma efl

CVm enim omneslineee ex omnibus pundis fuperficiei circularisadcentrum

inter fe ocqualesfint, omnefque ad fprmicam iuperficiem reftae ,
ducle;
neceflarioin fe
reflexaEin centro omnes vnienturfonorumfpecies, ibiigitur vehementillimusfonus
fiet. Sphsra ergo concaua fono propagando ommum corporum iicuti capacilfima eft,
ita fono muluphcando aptiflima, quod crat probandum

C A P V T II.
PHONVRGIA ECHONICA
s 1 r e
De Echonibus artificiose conftituendis, fabricandifquo.
PRa»mi(Iisomnibus,ijs qusadTheoriam Echonumpcrtinerequouismodovidcba-
tur,iam fingula per problematain praxim redigemus , vt fpeculationum noftraril
vfus omnibus raeliiis patefiat . Sit itaque_/

Problema I .

Si obiefta phonocamftica ex determinato loco itadiffyonantur, vl ad

Vocale nonparallela tantum ,fed normalia fint , Vox - &
exfngulii reflecletur mfe tffam
m

Slnt obie&a phonocamptica B CDO EI ; vocis determinatus locus A fupra

puteum dico lineas fonoras in dicta obic&a incidentes recurfuras in A
,
.

Quoniam enim ex hypothefi vox in di&afolidorum corporumpunftaincidens 0580-

yim refleftitur ,radiusautem «^«'jwosinfeipfumrefleftatur iuxtapropofit. 2.omnes
in
 . . .

2 6'» oMufurgi* ViftuerfajU

in Acitius>auttardius inxta diftantic.
vocalis 3 ab obiedis phonocampticis pfoportio-
nem rcuerberabuntur.
Confedarium
Xquopatetluculenter,curfubindeftantibusinmontibuS,voxex imo vallis re-

E uerbereturadnos: quiavidelicetradiusfonorusad rupemC normalis reucrti-

tur in A. ita ftans in valle F. percipiet vocem A. in O reflexam & contra . ex D quo-
que fundo putei voxrefkxamultiplicatofonoremeabitin A

Problema II.
Ddtis duohus funiiis , pueflationihvts tum ohiefli situm ,hum dngulos
determinare,fuhquihus *vo?c loxofhG.na i {$> rcdit

Slnt duo puncla data AB; quorum hoccentrum produ&ionis fonj, alterum A termi-
nusfitvocisreflexe^petitur,quomodoconftituendum 'anacampticQ,
vt Avocem B reflexam perciperepoi[fit,ducanturexB & A dueJinee quomodolibet,
>

dumraodo alicubi concurrant, v. g. in C. fiatque triangu-

lum ABC , quo peraelo druidaturtriangulus ACB bifaria,
ad extremum enim C diuidentislinee pun&um linea nor-
roalis ducta aflignabit muri , aut cuiufcunque corporis re-
fleftentis fitum,inhuncenimmurumvox B incidensne-
ceffarid reflectetur in A rem ita demonftro cum enim_»
; ,

iuxta propof. i. Echofiatfubequalitate angulorum inci- A.

dentiae, & reflexionis, hic autem CS cathetus fit diifidens
triangulum phonocampticumbifariamJineaqueLCM cbiectumrefkctcnsreferat,ad
cathetum CS norrpalis, erecta neceffaridLCA>&MCBangulosincidentk&reflexio-
nisdabit ?quales,-Sed et anguli iuxta cathetum^qualesfiint, exBigitur vox in cbk-
ctumLCMiam determinatumincidens,fube;qualitateanguiorum reflecteturinAj
Datisigitur duobuspunctis,feu ftationibus quibuslibet affumptis tumobiectifitum>
tuangulosfubquibus vox loxophonait &reditjdcterminauitr»us,quod eratfaciendfi,
Pro-
 . . , .

Ltk IX. Aiagia Phonocampttca 263

Problema III.
DatU quibuslibet funclUfeu (lattonibns quomodoltbet diffio/itts , dum
modo legitimam Echonis froducend<e difiantiam habeant , ita obie-
cla anacamptica difponere, ut uox refexasolts illis , qut diflas sla-
tiones autUneoA direftoreflex&s occupant, innotefcat

Slnt ftationcs datas ABCDEFG

.fitque prima vox A> petitur iuxta puncla data ita_,
obiecla anacamptica difponere,vt vox reflexa, nulli alteri, nifi divfta ftationum_.
pumfta occupantiUisinnotefcat. Diiftapuncla lineisrectisconiungantur, quibusper-
actisfingulos angulosper prsecede-
tcm bifcriam fcccs , Dicoadextre-
malinearuni angulos bifariam feca-
tiumpunda normales ereiftas affi-

gnaturasfitum obiectorum requifi-

tum, vocemcjiie reflexam a folis da- -nT
tas ftationesaut lineas dire<fto-refle.
xasoccupantibus perceptum iri.
Quoniam enim Jinea: angulosbifa-
liara fecares nihil abudfunt ,nifica-
theti fuperfkiei reflexionis,ea vbiq;
cathcticos angulos per fuppofit. 6.
faciet ^quales. Siigiturinextremispuniftiserigantur normales, fundabuntilla? infin-
gulisduosangulos reclos cum catheto, a quibus fipriores anguloscatheticos fubtra-
xeris,erunt perdefinitionem 6. Eucl- reliquianguli directo reflexi,id cftangulus inci-
dentia^reflexionisanguloajqualis. Voxigitur ex A in murumB .incidens,inderefle-
xaabitinC&hincinD,&cx Din E> c xE inF, &ex Fin G
&ex G. der.ique inH.vox
igitur infingulisobieiftisillifafubarqualitateangulorumin data puncla refiecletjda-
tis igitur, &c. quod erat faciendum .

Gonfeclarium
PAtet igitur aure conftituta in quocuuque datorum punctorum Echum perceptum
irij&diuerfis^hominibusin 7 pumft-isftantibusfingulisEchum ex A prolapfam
manifeitatum iri,imo nequeinpumftistantum datis,fcdin quacunqueparte Jinearum
pun&a coniungentium, quas direclo-refiexas vocamus, patefiet

Problema I V.
Datis punflU quomodoltbet di/pofitU , inifs ita obieclaphonocamptica
difponere , *u/ Voxpariim tnterne\partimexterne refexaftm-
per tamen aure in qutbufcunque liwis direclo-reflexU
conflttuta, Echoperaptatur.

SIntpunaadataquomodolibetdifpofitaABCDEFGH,retfisAB,BC,CD,DE,EF,
FG GHconiunc~ta,diuidantuifi r gi'li anguli bifanam,cathetisBV,CV,DV,EV,
FV,GV,HV.ad quosinpunctisBCDEiGH norma!eserigantur,fupra quas obie.fta_,
phonocapticadilponatur. dico obiectalupernormalesita difpofita, yoce partiminter-
ne,
 . . , .

264. <£MpiJitrgi<e P'niuer/alU

ne,partimexternerefkctantia;vocem rcfkxamj vbicunquein lineis directo-refkxis

aurisfuerit conftitutaredditum jri . Cum enimangulitam cathctici quam directo-re-

flexi ex fuppofitione fint aequales. ergo per
proppf.i. Vox neceffario ex B reflexa inte,r-
ne illidetur in C. vbi externa refkxaferetur
in D> interne in-E; deinde iteru in F & hinc
interne in Q. vbi denuo cxterne in H. & de-
nique extcrne in A fcmper fub a?qualitate_j
angulorum refiectet . Datis igitur pqnctis
&c. quod cratfaciendum
Dicimus autem externereflecti,q'uanda
obiectum aliquod phonocampticum fuper-
ficie reflexioniscumcatheto fflo habetexv
tra datorum ptmctorura diftrictum 3 fiue_>
quando catheti quando cathe-
refiexionis exrra porrigunturj interne verd reflectunt,
tirefiexionisjintiis vergunt; in propofitoexemplo , obiecta phonocamptica externe
refiectentiafunt C , &H, eoruraquecathctiextra vagantes , CV >&HV
reliquaobie-
cta habentia cathetos intus vergcntesj vti fuit BV, DV, EV, G
V, interne refkctentia-,
funt.

Problema V .

Echum folyfhonam conffruere, fiuequa foft editamfrimam eandem

njocemaliafque profo/itiones aliquoties reptat

memoriam hoc Ioco reuocada ea,quae in Prelufione de in teruallo Echonis,

tertia
INtradidirnus Nam ciim certa & mathematica diftantia hoc negotio lubrico dari
. in
Quomode
J_c!lo pojy- nonpoffitjomnium optime faciet,qui dictam diftantiam ad fenfum fiue mechanice ex-
phona con- plorauerit , Ita autem faciet ; Seiigat fibi murum foIidum,polit um, reflexioni vocis ap-
i'lr!ienda__i.
tiflimum,deinde normaliterabilloaccedat,recedatque, donec vnam fylJabam perfe-
cte reddiderit, fpaciumque diligenter menfura aliqua nota exploretideinde recto tra-
mite retrocedar, donec biflyllabum vocabulum perfectereddiderit, fpaciumquedili-
genter menfuret;poftea retrocedatin tantum,donec trifyllabum Echo reddiderit ,&
fic femper magis magifque a muro recedendo donec decafyllabu fiue verfuih quem-
piamperfectereddiderit, in omnibuspolyfyllabis perfecteobferuandodiftantiam .
Et experientia mueniet fpacia , queis Echo vnafyllaba augetur , non efle acqualia , fed
femperminora&minora: paripacto, vtpolyphona fitEcho & fyllabarn aliquotiesre-
pctat, fpacia queis diftincte heptafyilaba crcictint , non funt xqualia fed minora & mi-
norafemper Exempligratia.
Cuiusquidem reiratio alianoncftnifilanguor vocis, Monofyllab. ioo"7
Cur fpacia_i
quse quanto remotius fpaciumpercurrit, tanto femper Biflyllab. 190
m Echont_>
polyfyllaba magis magifq;flaccefcit,donec penitus exanimetur, ciim Trijyllab. 270,
nofint^qua. ergo vox femper magis & magis debilitetur , certum eft , Tetrafyllab. 350 >pedum
lia_j.
fpacia a?qualia efle nequaquam poffcjfed remotiora fem- Pentalyllab. 430
per viciniora (vt in profpectiua columnarfi fTt) vt fint ne- Hcclafyllab. sis j

ceffeeft. Quatamen propertione deaefcant,difricile_j Hepraiyllab. 600 j

eft cognofcere, ciim veiocitas motus ad fpacium exacta
& certam proportionem admittere vix poflit; Securius igitur aget adfenfum vti , fi

& polyphonx Echonis fpacia explorauerit Ita autem res mecha-

polyfyllaba fpacia,ita ;

nice ope pluriurrvindagari porerit Sit murus AB a quo in tantum recedatEchometra

.

donccillud: armaviriiHique caxo, perfecte reddident , quodfietinpuncto C. vbipri-

mus
 V
I

Icomfmus XVF0I16+
Tomo 1,
 . . . . .

LiL IX. Magia Phonocamptica 2 6s

mus Echometi a immotus fignum vltimae reflexa? fyllabae (cano) dabitalteri focio, tan-
tum in linca CL recedendo, donec \ c \

dato primo in C.peracte_ reflexionis |

figno } Echo incipiat fccundo & hic .

B
peraclae rcflexionis figno dabit tertio
in eadem linea tantumrecedenti,donec finita reflexionefecundi inchoatj.&fic in
infinitum, Spacia cnim hxc diligenti mcnfura explorata dabunt loca,quibus eredi mu-
ri, repctant intcgraspropofitionesaliquoties
Sed hx obferuationes cum difflciles fint, melius fccerit Echometra , fi muros aequali
iinercapedine,&reflec1entivociproportionatofpaciodifsitosfelegerit, hienim vtplu- Echoadmu
rimum voces aliquotics perfede repetunt, quemadmodumexperientiamedocuit ,in ros Auenio- "'
ncnfes
diuerfarum turntarumvrbium mcenibus;primum in murisVrbis Auenioncnfis,in_»
quibus vox oftiesdiftincte repetitur,etiamfi obftaculaphonocampticafintsequalifpa-
cio diflita. SimiliterinRomanae Vrbismcenijs, vbi promultitudineturrium voxnuc
bis, nunc quater, nuncquinquies,fexiesautfeptiesreflectit. Sediamad problema_,
initio propofitum propius accedamus
Sicigiturprotefusmurusquifpia j tunibusvt infig.l.Iconif.XV. patet, tato abinuice
fpacio, quato vocale X diftat a prima turri A, diflltis, fintq; fingulae turriu fuperfities ad
vocale X parallelae & normaies, dico voce X in fingulos muros ABCDEFG incidente
in fe reuerfam Echum heptaphonam formaturam Nam cum ex fuppofitione vox m fe
.

reflectatur ex omnibusmuns adfonorum normalibusjac deindeob remotioresfem-

per & remotiores tur es, vox tardius &tardius recurrat,neceflarid vltima turris tai dius
reddct vocem, quam penultimai &penultima,quam antepenultimai&ficdeceteris.
Auris igitur in X conftituta,Echum hepraphonam percipietjheptaphonam igitur Echu
conftruximus, quod erat faciendum.

Problema V I.

fDatis funtlis quibmlibet in circulo diQtofitis Echonem circularem .

confiruere %) folyfhonam. *videJig.UL in lcomf.XP.

Slntpunctaphonocamptica in circulo ABCDEFGHlKLM quomodolibetdifpofi- .

A
ta ad quae excentrophonico ducanturlinee; AB, AG> AD,&c. Dicoex Gpii-
ctofemidiametricircuIilincasGBjGC, GD, GE,GF, GH , GI,GK , GLductasafii-
gnaturasobicctorum phonocampticorumfitum ,Quoniam enimper 16. lib.4.Eleme-
torum anguli m femicirculo rccti funt, linea; ex G ducte_ ad lineasfonoras ex A ductas
erunt normales Vox ergo ex A in obiectum phonocampticum fupralineam B fiturn_»,
.

vocem reflectetin A.&lineaeCDEFHlKL cumadlineasfonorasex A dcfcriptas fint

normalcsjobiectaphonotampticafupraeas fundata vocem refiectent fimiliterin A.
ciim pretcrealinearex A productae femper longiores &longioresfint,fequiturquoq;
vocemtardius&tardius in A reflexumiri, naicetur igiturEchopolyphona fuccefliue
voces, toties rcpetens,quot punctain circulofuerint difpofita quaefiin ambobusfe- .

micirculisxqualemab A habucrint diftantiam , ^qualitemporeinEchum reuerbera-

bunt, ea mquc duplo fortiorem reddcnt

Confedarium

EX his patet,
fitj
quanta facilitate quis Echum polyphonam
vbi videsquoqueadmirabilera quandam
in circulo conftruere pof- Echo n cir .
proprietatem huius figurae motus culnm refo-
;

na
lonori languorem exprimentem, nam fpacia anacamptica , , GP PO ON
vti dictum eft
' is '

equalia no funt,fed cotinuo decremeto,tato femper magis deficiunt,quanto ad quan-

Ll tita-
 . .

266 ^MufurgiaVmuerfalU
titatemlinc^actionis',quamAGrefcrt 3 propiusaccefreruit3 itavtficucfehabentfpacia
PG. ad PO, & OP ad ON. ita fe habeant , quo ad diftantiara obiecta phonocamptica_.
vtvocesrcpetant. reipondetquepraclarilfime^mnibusexperimentisanobisfactis.

Problema VII.
Cho vum ali cuius Scclena conjlruere eo artifcio , *u/ tres Cantores
tantumprajlmt , quantum centum .

CHori tholusitadifponatur, vtinrusfpheMicam fuperficiemhabcat,organum vc.o

Cantorefquecircatentrumhu'ustholidiiponatur.&habebisintentum,quonia
enim omnes vocales linea ad tholum no n alesfunt , ad locum vnde profluxerunt re- ,

dibunt, vhementilfimeque fonuminttndent Potrofiachorotanta diftantiafuma-

.

in
tur, qua Echoni tnfyllaba? repetenda fufficiat, at que eo in loco iuperficics fpharica
folent ta-
muro fiat, ex eo loco templi vbi vt plurimum homines dcuotioni indulgere
,

quamcx tentto defcnptaiVocesnontuntum vchenientillimehocinlocointendetur,

fed&diuttfiamcncrum apnmo conftituentifienim cancioncs per trium notarum_»
,

claufulas,ita adorntt , vt poft datas caufulas femper tar tum pauietur , quantumtem-
pons dicta? clauiuia valent ,homines in dicloloto exiftetcsjomnino fibiperfuadebunt
duos choros eift, & a magna Cantorum turba conftitutus, claufulam hicappofuimus.

Primoitaquechoroprimarn claufulamcantante, illo interim pauiantealtertholus

cantatamrepetetjHoc neootiuminfignifuccefTu in vaftilfimotemploSancli Petriinfti-
tuipoffet, fiMuficuseffajquinotitiam tarri abditarum rerum habeiet. Templum_.
quoque S lacobi Inturabilium hicRome. tamhuic negotioaptumeft, vt Architeclus
huc refpexifle videatur

Confeclarium.
his & pracedentibus fatis conftat, quoraodo at tificiofe- Echi conftitui poflint.
EX Certe non lnTemplis tantum, fed &in Campis Echi luxtapt^cedentia ita con-
fiituipoftunt, vtaccommodataclauiulaharmonica,nonfenicltantum,fed&bis,ter,
quater,&quoties voluens,repetantur,omneiqueputent diucrfischorisdiftributisfie-
ri, quod vnochoroconcinitur. Pro duobus enim choris reprafentandispoftprace-

dentem claufulam prolatam , paufa duorum temporum, pro tnbus tnum , pro quatuor
denique chons, quatuor temporum paule. ponenda funt. vt fequitur

MuficaperEcho.
Pro i choro Pro 2 choris Pro 3 choris Proa choris Pro ? choris.

± iC-

Videsin hoc paradigmate claufulampiimam Afemelrefledeie ,fecundam claufula

Bob
 . , . , , .

Lib.IX. Magia Phonocamptica. 267

Bob lineasfonoraslongioresbisrepeti; claufulam C tertio repeti
, quiaIinea:Ionorc. Echus ha - ;

adhuclongiusferuntur, fic daiifuIaDquaterrepetitur obJinearum lcnoraium m0n c * infti

J r lon- tuends ',

r ...
. ratio
ginquitatem, & uc de alijs .

Patet igitur ex diclisquomodo Echoconftituipoflit , diuerfos choros reprefentans;

Si verofpacium tam longum eflet,vt ineo vox euanefceret longioribusfpacijs, conful-
tiustubc,tympana,aliaqucinftrumenta vehementis foniattribuerim,ciimenimlongius
quim voces ferantur 3 reflexae eorum voces fuauius quoque ie fiftent aui ibns ,quam in
propinquo .

Erotema
Vtrum Echo heterophona confiituiposfit qua diuerfa ,

njerba dprimis refundat .

Vldetur hoc negotium primafronte nefcio quam «</b»a/^«vinuoIuere Quomodo ;

enim inquies, voxa ieipfadifferrepofiitnonvideo; cumEchonihil ahud fit,

quamfluxusquidam prime.vocisc6tinuatusreflcxufque,nequevIlarationealiudpro-
quod primo prolatum eft, videtur ergo prorfusimphca e_»
ferre poflit refletf endo, nifi
Echuradari alteriusrepraefentatiua. RelpondeoEchum multipliciter confidtran vel
o§6o<p»»a»fiuevtdireAam>vel^£o'<p»vov,vtobliquam; iterum velmonophonon,vt vnam phoncwm,!
vel mh.&QDiH vt pluresfyllabas iefleiftentem DicoigiturEchum orthophonam mo-
. & ciplex.

nophonam aliud repre.fentare non valere , quam quod prolatum eft , verum cffe ; dari
tame aliquas Echus loxophon as aio, quas aptas efle pofle dicimus,aliud,q ua prolatu eft
yepraefentare. Nonnullitamen Echumquoqueorthophonamitadifponipofleputant>
vt directa voxahud,a!iud reflcxa feratitaquidam Graeca verba dum proferunt,Ech(i
;

in latino refpondere faciunt, vt in fequentibus verbis patet.

oi'8eo/ TtuVTtt OTASoiwoVo/f . bonis,
jniWrBt OTASOJ lLlll.

e«8soi f»8ee«/k ,< anate.

Hoc vel fimili modoex quauis lingua vocesfimiliter definentes , ita tamen vt in di-
iierfis linguis diuerfam fignificationem haberent,feligi poflent; Verum fimilia vt coacta

funt, &exiguiingenij,ita nonfacile inpraxin, nifijongoftudio , & exiguo cum friiclu

deducuntur, melius forian hxc in vna & eadem lingua eflici poflent ,cuius rei aljquot
cxempla ponemus Videfiguram II. IconifmiXV.
.

Sit v.g.Echoinftitucnda quadrifyllaba , obieclaBCDEFita djfpofi- CLAMORE

tafint, vtfingula vnamfyllabamtardiusrefleftant. Sitque trifyllabum AMORE
quidcm,at virtute , quadrifyllaburafequens vox CL AMORE „ Sonoru MORE
autemfiue vocale fitin A. ciim igitur obie&aitadiipofitafupponantur, ORE
vt fingulafyllabamtardiusrefle<ftant,ceitura. eftfingula obiefta diuer- JRE
fa verba fignificantia refle&ere, ita obieelum B CL AMORE; AMORE , ,

reddet obiedum C; MORE obiedum D ;ORE ohie&ura E RE denique obieclum F ;

ieddet;polyphonaigiturEchofemperaIia&alia vocabularepetet, vtfiquisclamet;ti- ,; ;

bi vero gratias agam, quo CLAMORE? refpondebit Echcgratias agam CLAMORE,

AMORE,MORE,ORE,RE.
Sicvocabulum CONSTABIS indiuerfis obiectis femper diuerfa& CONSTABIS
diucrfa reflectet, vt hic patet innumera huiufmodi inueniri poterunt
, STABIS
fuccesfiue alia & aliaa priori voce reflectentia,ita vt Echo non iam pri- ABIS
mam,fed alias & alias femper voces reddat, hifce igitur duobus modis, BIS
Echoorthophona&quideminvarijs obiectisdiucrfas a priori voces IS
redderepoteft,non alitcr.Quxriturigitur, vtrumloxophonaEchoita
conftruiposfit,vt ad quxfita alia quauis lingua refpondere posfit

LI 2 Pro-
 . . ,

z6i Mufurgiee Vniuerfalis

Problema VIII.
Echtttn heterophonon conftruere } cuiuj reflexavox jcmperalta
aka & &
in quauis Imgua refyondeat .

REquirithaecEcho, opcram duorum,itaauteminftituatur:primo, fpacium deter-

minetur quadryf) llabo aut pcntaiyllabo perfecte pi onunciando aptum, id eft
phonosquid quod^aut^. fyllabarum vocabulumperfecte exprimat.hocperactojobiectum difpo-
natur hac induftria, vt cuiufpiam prima ftationeconfiflcntis vox in obiectum incidcns
reflectaturadauresinfecundaftationeconfiflentis;fedvtpriii usfecundiimnovidcre
fed audire posfit; Vnde obiectum e regioneconcurfiisduorum murorum, velpro-
montorij alicuiusdifponendum. Vtin fchematepatet; in quoEF muain D commisfi,
Crupesfiue obftaculum reflectens fiue
artificiale fiue naturale fit perinde eft

Sitautem centrum phonicum reciprocfi

inpunctis A &B.tanto fpacio ab obie-
cto DCdisfitumjVt4autf.quemadmo-
dum dixi fylhbas perfefte referat Hoc .

pafto mox ac prior in proclamare m- A

ceperit vocem , ilJa loxophone in C in-
cidcns non refledeturin A fed in B, qua
moxvbiaudiutritin ^confiftens,ielpo-
detaliasvoces qualibet lingua editas,
qua? in C. illii? racx fe auribus in A con-
iifter.tisingerent; Aliudigituris ac pri-
m6 prolatu erat, percipiet,vt fi prior cla-
mando mterroget, quodnomen tibi, & al-
ter in B conftitutus refpondcatiCe».ffcw»-
tinus, in A confiftens immediate ad ver-
bainterrogationis, refponfum non fua_»
fed alterius verba reflexa percipiet , Cer-
te hoc artificium,praefertim fi cum ihduftria inftituatur,tam arcanu eft, vt cum hic Ro-
mae in praedio noftro periculum huius feciflem, nemo fere fuerit,qui rationem compre-
hederit oranesmirati, &velutiftuporeattoniti duad omnia quaefitaEchum refpodere
alijs verbis audirent: ad tegendum tamen artificium duo fint oportet, qui aequali,qua-

tumfieripoteftjVocepr^ditifintjitaenimRiawislatebkillufio. Echum ergo conftru-

ximusi-ngfp&nwj&c. quod eratfaciendum'.
Ex didtispatet,duos inpun&is A &Bquodlibethacinduftria.fignificarefibi pofle,
corollariu I.
imo duos crioros alternis vocibus mira quadam ratione concertare, aliaque peragi in-
geniofiartificisrelinqnenda arbitno. > - , ;

coroll. II. Patet quoque quod quemadmodum Cux funt opticae fallacis vifus , ita acuftice , &
Nam in A conftitutus manifcfteputabit, vocem ex prouenire,arque adeo eflevoce D
a fe emiflim eritque hoc artificium tanto arcanius,quanto voces fimiliores quantoq;
;

alteruter de altero minus fciuerit Vcrum de his copiofior in fejquentibus erit dicendi
.

materia_».
i fi
[J

• '
i U I
-

TRI-
 . . ..

Lib.lX. Magia Phonocamptica. 269

TRIGONOMETRIA PHONOCAMPTICA
S I V E
De lincarum phonicarum dimenfione
Problema I .

Data diflantia normaliamurocumangulo reflexionu wel incidentia ,

omniumpunclorum loxophonorum a normalt punclo B

dtjlantiam reperire

Slt murus FDB diftantia normalis cum nota menfura ly pafluum >Iinc? loxophona:
A D,&DE.D;co aitcrutro anguloCAG,veI GAI fiue quod ide eft,reflexionis DAB
vel EDF incidentic. & angulophonici catheti
,

CDA noto,notasfieriIineasBD,AD,AC,CD,
E 0. Angulus CAD.qui angulo ADB incidetie.
aequalis eft pcr inftrumentu dioptricu notus ilt
76.grad.quifubtra&i a 90 relinquut 14 gra. pro
GI,angulo catheti phonici CDA.v t igitur linea
DBhabcasfiuepunftu loxophononDBfiat, vt
(inusanguIiphonoptoti76grad.adfinuanguli
cathetiphonicn1.4gr.ita fpatiu 2? pakad aliud;
prodibitoperationepera&aDB linea diftantur
pun&ireflexionisapuncloB. Si verolinejelo-
xoptotC; AD quantitatem defideres,fiat vt finus
anguli ADBphonoptotiadfiru totum;itanota
meiura 25- pafliium,ad aliud, prodibit AD linea loxoptota quxfita, cui cu linea ED re-
flexa iqualis fit, eius quantitas ex ie mnotefcit

ver6 defideres fcirc, in quod punflum lineae AX vox D refle&atur, ita agc Da-
Si .

pla diftantiam BD ex punfto A in lineam AX, & habebis pundtum E,in quod vox A ex
Dreflexapercipietur,quxfitu,CuenimcathcutsCDtriangulureflexionisEDAbifa-
riam fecet, erunt anguli EDC, &CDA arquales, e,qualesergo & finus eos fubtenden-
tes, videlicet AC & CE, horum enim termini A & E determinant fpacium inter A cen-
trum phonicmn & punclum E, in quod reflcxio definit Data ltaque diftantia, &c.
:

Corollarium.

H•
Inc patet, loxophonas Iincas dirccle-reflexas inter duasparallelas conftitutas se-
j, per eflesquales. Secudoorthophonuradiu ABvel CDadobiectuphonocam-
pticum FDB femper efle xquale catheto phonico C D
inter parallelasEA & FB coftitu-
tas. Tcrtio fpatium BD qualccunque & quantumcunque illudfuent, duplicaturru
ferupcr metiri diftantiam AE, in cums termino E vox a D reflexa definat

Pro-
 . . . ,

*7«L MufitrgioeVninerfalu

Problema II.
Data diflantia centriphonici dpunclo rejlexionis termmantis
notamfacere lineam orthophonam-».

It diftatia AC vel CEnota,& centrureflexionis E vel A,notafiet AB vel ortho- CD

phona,fifiatvtfinusanguliGAIcathetiphonici,adfinuanguliincide"ntie; ADBin
CG arcu notijita nota mefura DBad aliud:operatione enim perafta prodit AB fiuc CD.
Si vero lineasloxophonas AD&
DE nofle velis,fiat,vt finusanguli catheti phonici ad fi-
nu totum,ita DB ad aliud. operatione enim perada prodibunt AD
& DE line^ loxopho-
tix quffit^. Ratiopatet exij propof. refolutionistriangulorum apud Clauium,quem_i
conlule; probl. i.z.3.geometri§.

Problema III.
iNoldlmea loxophona, orthophonam ($> diftantiam centri Phonici
dpunclo normali fiue centro refiexionis reperire.

It linea loxophona AD nota. primd orthophona CD inuefiigabis hoc padto .fiat vt

finus totusadfinu anguliADBphonoptoti,ita notamenfura ADadaliudj&ope*
rationeperaclraprodibit AB velCDquafita. Iterum ad repenendam linearDB qua*
ritatem,r!atvtfinustotusad finuo angulicathetiphoiiiciGAI>itanotamenfura
1

AD
adaliudj&facla operatione prodibit bD que;fita_..

Problema IV.
JStotalmea orthopbonajmeas loxopkonas & diftantiam cenm phomci
dcentro rejlexionis repenreper tangentes f^fecantcs

AB linea orthophona nota; & fcire cupias lineam loxophona A D,fiat vt finus tot
It
S tusAI ad AG fecanteangulicathetiphonici i4grad.ita nota AB25 paff.ad aliuda
<&prodibit ADloxophonsquantitasquxfitailterumadinueftigandam BD fiat, vt
finus totusAI ad IG tangentemanguli i4graduumiita notamenfuraay paifada,
liud , & prodibit quantitas BD qu^fita Si vero notafueritBD^notxfient AB& AD,
.-

hocpadtOifiatvttangensGIadfinumtorum, itanota menfuraBDad aliud ,& habe-

biturlineaorthophona AB. Iterumprolinea.loxoph>na AD ,fiat vttangens GIan=
guli i4grad.ad lecantem AG, itanotaBD adaliud,prodibit AD quantitasquaefita.

III. Data quantitate loxophona, orthophonam CD &

BD hoc paclo inquires
.Iteltu .
ri(J rm '• .:: .- i

Flat vt fecas AG ad AI,ita nota AD ad aliud, & habebitur CD vel AB, orthophona
que^fita. Iterum vt AG fecansad GI tangentem,ita AD ad aliud, & prodibit BD
qua rrtitas quefita . Hoc pera<fto,omnes linea» ad phonicum negotium fpeftantes inue-
ftigabuntur.

Pro-
 . . . . .

Lib.lX. MagiaVhonocampiea. 271

Problema V .

Datis in triangulo fhonico duobuslateribus»terttumreterire

per extracltonem radicis quadrat<e

Sltprimodatum in trisgulophonico ADB,datu latus AEorthophonu 15 pafl".& AC

linea diitantie;centriphoniciacathetophonica 8 pafT.tertiG latus Al> repe ieshoc
pa&o.ducantur data laterain fe,& ex aggregato duorum laterum ilmul iundorum ex-
trahaturiji quadr. habebiiqueper 43 Jib. 1. elemen. EucJid. lineam qusii- AD
tam_. »

Sint fecundo nota latera BD & AD

, tertium AB repereris , fi qua dratum linea? DB

fubduxeris ex quadrato totius AD

Quadrati enim reliqui radix dabit linea AB qua>
.

fitam . Sinttcrtioduolatera data AB & AD>tertium BD reperieshocpatto. Sub-

trahe quadratum AB a quadrato AD
, & reliqui quadrati radix dabit Iineam BD qu$-

fltam-i.

Corollarium
EXhifcebreuiterdittis patet . Quomodo Iinea: phonica? in omnrbusalijs cafibus
Echc metricis meniurari foleant . Cum enim in toto phonocamptico femper an-
gulus incidentis fit „qualis reflexionis angulo. quolibet latere cum angulo in triangu-

l& phonico noto,reliqua inueftigabuntur,methodo prorfus eade, quam prasfcripiimus.

Siue igiturreflexiofiatin corporibusregulanbus fiue irregulanbus, femper eadem di-
meniionis ratio feruanda eft, que_ ideo breuiter hoc loco breuiter mdicare volui,ne ar-
ti noftra:phonocamptic„quicqiiam deeiTevideretur.

MAGIAE PHONOCAMPTICAE
C A P V T III.
Acufticorum inftrumentorum fabrica, & Architedura_>.
P R AE F A T I O-
CV ST I CA inflrumenta ea vocamus, quibus , vti opticis inilrumentis remo-
ta nobis obieBa &fcnfui vijiuo prorfus imperuia, veluti vicina & propinqua 0-
culis/islimusfde quibusfuse in Arte Magna Lucis &
Vmbr<z,l.vl eg\musJ ita Mira circa_.
acujiicis inilrumentis finos remotos &
fenfui acuBico imperuios , intra organa
t-Pricam in.
,,

ad naturx excmplar fbricata mira indujlria &

folertia coarcJates, auribus re-. 3 c urt.corum

prdfentamus; continetq ;primo aularu, coticlauiu,porticuum fabricam eo ingenio dfpejitam, vt

in ijs certo &
determinato punilo , omnem etiam quantumuis fubmijfam verborum prolatio-
nem Principes audirepoJJint;J'ecund(j,acuJlicorum inilrumentorumin vfumftrdaflrorufabri-
cam, vna cum Cryptohgia acuJi;ca,Jiue de occulta mutuorum conceptuum per fonos communi-
catione alijjque nauis
, &
abditiffimis inuentiombus ; Verum antequdm rem aggrediamur ex- ,

per imenta ipfa,quibut in operts architefiura vtemur,pra?nittenda duximus

Expe-
 . . . . u

ifi Mufurgia VniuerfalU

Experirnenta Acuftica I.
Canales siuesyphones mirifice propagantfonum

Vemadmodum IuxreceptaculispolitisincIufamaximummtenfionisiacreTnen-
Romani A>
quxduSus
Ql"
^*
tumfumit, ita&fonuspercanalespropagatus Arbitrorenim,fitotifphajre_
;

fonor$cilyndiusdareturvnius milIiaris,capacitatefphseresquaIis,fonum_»
ipecks fono
U ia jibero aere lineam adionis non habet nifi 14 paflus , in cylindrico illo canali li-
rasmmaenu q
j
^ „. . ,, , „- r rr ' r • •

fpacium pro neam actionis vltra mille pailus propagaturum iuflragatur opinioni mea» lpfa experie-
.

pagant . tia; aiunt enim Romanorum Aqueduftuum Prxfecli,intra Aqu$daiftus,l0ngiflimo fpa-

ciovocemloquentium etiam adquingentospedestanquamprefentem,potiflimum fi

canalisfuerit infigniterpoIitus,percipi; Experie^ntia quoque docet , ducentorum pedu
canalem in alterutro extremo voces etiam fubmiflas reddere neque mirum id cui pia .

videridebet;cumvoxcanaIibusinclufa, dum euadercnequit,propagationein longi-

tudinefa&a recuperare nitatur, quod in medio libero diffufa,difperfionediflipatiooeqi
fpecierum pcrdiderat In hifceenimanguftijsidentidereflexamultiplicataqjingcs vti
;

incrementum, ita remotiflimos quoque ilia? propagatienis terminos acquirit Verum .

hoc loco omittere nequco,infigncm qu$ftionem,necdum adhuc a quoquam quod fcia

degiain,eftqueea qu^ fequitur.

Quaeftio curiofe.
Vtrum *uox canahbus arcle inclufa» ibidem aliquo
temporis fbacio permaneat
....
FVeruntnonnulIi,interquosIoann.BaptiftaPorta,&Cornclius Agrippa,quihoc
non opinatifunt tanturn, fed&alijstanquam infallibilem veritatem perfuadere
nelij Agrip- conatiiunt; lnlongiflunum canalcm terium politumquc vocem iniuuinatam>.ai«e-
ps quam fpecies fonorje cxeant ab aitero
5 exti emo anftifiime claufum , lntra dictum cana-
lem itaperieuerare, vt aliquot poft diebus alterutro extremo aperto, mox veluti a cap-
tiuitate quada voces foluteauribus fe fiftantaufcultanti, Fuitque hoc c> mmentuadeo
plaufibile,vtmultosnonpatrocinatorestantuin,fed & acerrimos defenibres fui obti-
nuerit; "Wecherus, Alexius alijque rem tanquam certiflimam , veriiTiniamque & om-
,

nisdubitationis expertem, multisetiam vtilitatem tam infignisexpenmenti, declaran-

tibus figmentis adiundis, pro aris & focis tueri conati funt Ita fit, dum Magiftra rei
.

cxperientia inconfiilta,cuiuslibetphantafticismentis agitationibus temere & preci-

pitanterfubfcribimusjhocpaclointolerabileserrores incathedrjsfuccenturiatipropa-
gantur; fi prius huius rei experimentum fumpfiflent, aut naturam foni probe habuifset
perfpeftam,intamturpeplacitumnunquam incidiflent. Dicoigitur aquaracitiiis cri-
bro hauftumiri3 quam vox canalibusincludatur,- atqueae/l/vaf*»»» rei hocconcludoar-
gumento
Velenim voxpercanalemfcrtur per fpcciesreales velintentionaIes,neutrum dici

poteft. Non prius,na fpecicsreales foni nihil aliud sut, quam cotinua fucceisiuaaens &
vocem vehentisagitatio ,quaedumincliifaexitutriab vtroque extremo obftiuclumre-
perit, neq; reflecti quoq,pofsit obaerem retro c^derenefciu, neceffuno igitu;
relic~tutn
in momento omnis aeris ccifabit agitatio , eaque ceflante motus fimul fonorus Atque .

adeoidemfaceretquifonumintracanalem includeretentaret,acis,quicribroaquam
fehaurirepoflecrederet Sitver. gr. canalis^oopedum ABtante videlicetlongitudi-
.

nis,quanta Echo trifyllabe formandae fufficit Infufurante itaque , qui ftationem A oc-
,

cupat voccm ver.gr. (cantate) alter in ftationc B ad proiata: vccis fignu data: extremfiB
quan-
 . . .

Lik IX. Magia Phonocampttca 273

quantocyus elaudat,debeb;t autem obturatio fkri fpeciebus foni intra canalem adhuc Explicitio
commorantibus, hinc longifsimum requirunt canalem , dicunt igitur hoc pa&o codu- pP erimenti

A C D B
|
I cantate |
~~T

famvocempermanere multotemporc,&apertotandemcanaliveIuticaptiuam_j
pofle
feauribusfiftere.non fecus acin mcdio libcro,tum direcla,tumreflexa vox finevllaab
efficiente dependemia manere poteft O fiolidum machinamentum! non vident hi im-
.
Refuutio.
poftoresmanifeftam opinionislue^ontradidionem,lequeretur enimindeluculenter,
voce efle, & non efle . Vox enim eft & manet, quam diu manct motus aeris, qua cef-
fante&ipfa ccfl"at,dependetenim omnis fonusvtin lib.i. didum efteflentialiteramo-
tu aeristanquamvehiculo;claufoitaque vtroqueextremo ABtubi,velaerfonorusad-
huc mouebitur, vel quiefcet,certe quod moueri non pofsit,fic oftendo; fit vox propa-
gatain CD daufoiam vtroqueextremo;dicofimulomnem motumceflaturum, cum_.
nec aer antcrior CA, nec pofterior DB cedere vlla rationefibi pofsint , neque reflexio
quoque fieri vlla rationepoteft,cum in omni reflexione aer primo commotus, ipfa re-
flexione retroagatur , hic autem aer BD retroagi non poffit ob aeris AC anterioris cx-
dercnefcijconftipationem Inmomentoitaquefimul acvtrumque cxtrernumfuerit
.

claufum,totusaerquiefcit,& cumeo vna vocispropagatio. Sed dicenr, manere im-

motasibi fonoras fpecics. Dato igitur non conceflbfpecies ibipermanere; dico tamen
quod aperto oftio B, fpecies quiet#cj$ire nulla ratione poffint ,.nullo videlicet , quod
casimpellat,ex.iftente,cumfonuseflentialitervtdj'(ftumcft,amotudependeat, eoque •

ceflante&ipfedeftruatur. nequepaxratio eft ,quod inmedio libcro vox perirjaneat

Cnc dependentia ab efficiente, cum in didto medio minime quiefcat , fed continuo iru»
motufit aerfonorus,vtiEchus naturafatisdeclarat. Speciesigituribnorarrealesnon
pofliint concludi intra canalem permanenter, quod primd erat probandum
Nequefpecicsintentionalesconcludipoflunt,-cum enimentitatemhabeant vicina speciesin-
fpirituali & mcorporex, nulla quoque obftacula tanta eflepoflunt, qus ipfas impedia t
»«i«H»a Ie ? ;

&experientia quotidianadocet,fonum etiamcraffiffimis murisperuiumefle ;Ridicu- nequeum.

Ium igitur cft ne dicat ftohdum,fonum clauftris velle compcfccre , cum is canali inclu-
fus , tam facile clauftrum tranfeat , quam facile feneftram aut murum Vides igitur ex
;

hocnoftrodifcurfu,quam contra rationem,quamqueabfona huiufmodiimpoftorum

fint ratiocinia. Aboleatur igiturfabulofum,quodcathedrashucufqne obtinuit,dc_j
fono canalibus includendo commentum Veritatis autem inueftigatores , non vnicui-
;

que rei, nifi rationis trutina prius optime pondei ata? fidem habere difcant Sed his ita
.

expofitis,iam ad propofitum noftrumrcuertamur

Experimentum I I.

Vox fertrabes oblongas mirifice fropagatur .

hocadmirabile,etfi vulgareprope cxperimentum,propagationis foni in tra-

ESt&
bibusoblongis,atquehoc pado peragitur, fittrabs AB,ducentorum pedum_,>
dico in alterutro cxtremo A
vel B, nullum tam exiguumftrepitum fieri pofle, quinon
inalterutroextremQvelutiprsfenspercipiatur.

Cuius rei caufa quamtur Vocem cnim fpacio 1 00 pedum |imperceptibilem , inter-
s

xdatrabeiampercipiparadoxummultisvidetur,fedquieaqua?denaturafoniinpri-
Mm mo
 , . .

2Y4- Mujurgi<e Vniuerfalis 1

cmii /it,cur
mo libro diximUS, probc- intellexerit, hic quoque nullam difficaltatem reperiet: A*d*£i>
in extrenio fe<ftumtamenhuiuscxperimcntiexa<ftiusdecJarandum,duo notandafuritsprimd cau-
trabis alici- faefficiensfoni,quem nihilaliudefTe diximus,quam tremoremquendam colliforurru.
ius oblonga:
ftridorexci- corportrm ; fecundo obieiftum foni materiale, qui cft acr, Ciirn igitur trabsjignca fit
tatus in al- vehementerporofa,aptiflima quoqueadfoni pnopagatidmem erit,&tremorismaximu
fuiccptiua, vndeftridoremin vnoextrcmo B excitaturn aurisin Aconftituta facile^
tero extre-
mo tam fa-
ula perci- percipiet,cum trabsper modum vniuscorporisfonoritotaadftridorem cxcitatum ce-
piatnr. featur tremere ,&confequentei fpeciesfonoras ,partim aeri mterno,partim externa;
ambientitrcmulo communicct, continuatumverotremorem aeris vocisvehiculi,in_.
extremo A auris vt percipiat necefle eft Cuius rei \ entatem expei imenta ipfa teftan-
.

tur, fi enim fiat continua trabis alicubi dilTolutio,aut il eam fafcia ftringas, aut in altero
extremo tabulam applices nihilprorfusiam pei'cipics,ciim trcmorfonorus iam difcon-
dnuus, ad acrem pertingere minime poiiit, non fecus ac carr.pana vel funiculoligata,
ob tremorisdefitioncmfonodebitopriuatur, ...

Corollarium
ATque hinc experimentum minus fuccedat, tota trabs terrq incumbat
p"are'r,'cur

autmuro inciufafit; a refraenim &muro ambiente, tremat,impeditur vt

fi

ne ,

itaque expciimentum optime fuccedat in trabe duobus fukrisleuiter impofita , ad- &
huc meliusfiinliberoaereperidula eflepoflet. Vtrumautem fimilem intrabibuseueis.
metallicifque fueceflhrn fortiatur-,necdumcompertumeft,ego nodubito, in omnicor-»
pore fonoroetiam vitreoidemcoritircgere, quanto ehim funtmagistremula, polita^.
terfa,porofaque corpora, tanto mehorem effetftum fortienturi cum tota huius experi-
mentiratio vt diximusa tremore corporislongi dependear , fonus enim meliusfecun-
dumcorpuslongun , quamlatum propagari chorda? teftantur ,hincmuricraffiores,
quiacommodetrertierenonpoflunt, dicto effeifiu carent

ibi
..
p
Experimentum II I.

Voxfer tubos circulares melms fropagatur 'vehementiufque

intendttur, qudm per reitos .

EXperientia quotidiana docet , fonum vehementius in tubo contorto , quam refto

intendi, monftrant id imprimis tuba?, monftrat cornu Akxandri Magni , quo in-
tegrum exercitum cogere fole-
bat,in circulum contortum,vt in_>

fonorumprodigioforum
hiftoria
diclumeft. Quxritur autem hu-
iusreicaufa. Notandum igitur
quodficutmultiplicatioluminis,
&caloris fitmultiplici lucis refle-
xione , vt in Arte Magna Lucis &
Vmbrx docuimus, ita vehemetia
inconcauo
fonifitmultiplicifoni
Nam tubo
circulari reflexionej
re&ofonitantuinmodocoarftati
&in vnucolle<ftipropagatio cft,
incircularivcronon tantum col-
ligitur,fed&exinfinitaquadarru» .

hnearumfonorarumreflexioneplurimumaugctuf&intenditur.
Sit
 , . ,

Lib.lX* Magta Vhonocampttca. 2 ?y

SittubusAV m~arct^cdnduftus,dicoineomagisintendjfonum,qii:imin tubo re-
cto; Quoniam cnim prxterfonicollcdioncm multiplex eiuidem reflexio fit inde
ve- ,

hemensquoqueintenfio nafcitur,itavidesradium ionoruex A inB, exBinC, &hinc

inD;exDinE&ficinalia,&aIiapuniftareflexum multipliciterintendt',ita oppofitus
^adius X in Y & hinc in Z; &Z in * &binc in /3 reftexus aliam reftexionis feriem habcc
cum vcroinfinita: lincjefonora? ostubi AX ingrediantur , fingule; fuas in refle&endo
Jegesferuabunt, vndecum linearumfonorarum conaceruatio , exearum_,
infinitafit
reflexione neceilario polyphonifraus nafcetur , tanto intenfior , quanto fonus verfus V
fuerit conftipatior Quod in reclo tubo minime contingit , in hoc enim foni tan tum vt
.

dkcUimeft,coIle<fticoanftatique finetantareflexionefitpropagatio.

Corollarium
• •

Hlnc patet, quQd tubus conicus plus vocem intendit

rcfledendis fpeciebusfonoris, hoc aptior
, quam tubus cylindraceus
ille enim eft Vnde fi vtrurrique tam_/ Canais co-
;

conicum, quam cylinqraceum in cjrculum contorqueas , conicus in circulum contor- "ntend?cvo-

tus plus potent, quam cyhndraceusin circulum cotortus nam conico circulari exam- cem c uarn
; • '

ploinanguftum coeunte, fpecies. fonoraj.coartftatae conftipatxque vehementer inten- «y lindrace?

d«nturs»non fecusac veruuslocisanguftis conftriftusmaiorem vim obtinet. Intylin-
draceo vero. citCiilaiiequalis vbique foni eft conftipatio . Hinc Cornu Alexandri Ma-
itaconftruiftumerat, vtexangufto.inamplumdilataretur;Verum<le hoc videhi-
tni
orism fonorumprodigioforum.& Artemlucis&vmbre.
1 :
•

Experirnentum I V.
SonusJecundumJuperficies circulares propagafuj\,
mgentem *x>im acquirit.

EXperient-iamultoties me docuitin diuerfisfabricis,fonum fecundum circularesfu-

perficies prqpagatum intenfiffimum efle. EftHendelbergxinGermaniaturris;
quxda pr^grandis rotunda,eoartificio conftruda , vtduodiametraliter oppofitiquod
etiam fubmiffiffimis vocibus loquantur; audio fimilem aulam efle In PaJatio Ducis"
libet
Mantuani ; In arcubus quoque magnorurn pontium idem expertus fum In cupula_j .

quoqueSancli PetrihicRomaeexperimentum huiusreiinfigniiucceflufumpfi; eftin_>

interioricupuIacoronistant campIitudinis, vt curruscommode incedere ibidem fi-
t

ne periculo poffit . In huiusambientiscoronidisoppofitisdiametriIocis,fpacioeentu

fcrc pcdum Geometricorum duo oppofiti fibi mutuo Joquentur vocibus etiam fub-
miffiffimis ,non obftantehominum Muficorumque obftrepentiu tumultu Inreliquis .

veromuri punclis nihilpcrcipitur;idemin omnibus circularibusfabricis fie;inullun__

dubiu eft,cuius rei causa vt aperiamus/ciendu eft for, u pre; luce hoc habcre particulare
vt iuxta aeiis motupiopagetur, fiitaqueaerismdtus fit in rectum ,fonusquoquepro-
pagabitur jnre<2um,fiincircuIare,fbnusquoquefecundum circulare propagabitur,&
ikdeccetensfuperficicbus diccndfi Prx-teiea, cumin circulari fuperficiefonus fphae-
.

n
ricf diffufus meditetuvfugam, nec muris impedientibuslocumfugiendi inueniat,iuxta pe t fi„Mci£
fuperficiem circularem conftriclus, in diametrali tandem oppofitjone occurres aeri vo- cuures dela.
momento tuSjei} maxi "
cali ex alteramuriparteeodeintemporis illuc pertingenti, vehementer in-
.. «
\ r r n
tcnditur;atquecx huiulmodiconiunetionelpecierumqueconfluxu magna llla
ii i i
delata:
meperceptj.
biiis.

vocisintenfionafcitur,&hinc fitvtnon ahbinifiin oppofitis Iocis contingat hicpho-

nifmus. Veriimhanc rempenitius dcmorftrandam duximus.
Sit coronis AB circularis,& in ca duo diametraliter oppofita Joca AB;dico confiften-
teai in A & quaelibet verba quantumuis fubmifse fubmurmurantem, confiftentem inB
Mm 2 oppo-
 *76 MufiitgU VniuersAlis
oppofitotantumloco&nulloalio, verba perccpturum . Cum enim vox circularitc r
iuxtadiftapropagetur, in diffuiione verofuainoppofitasaparte A pattes feratur mo*
tu squali, gquali neceffario tempore vtrumque femicirculum ADB& ACBconficiet >
inB crgoeodem momentopertinget,& cum phonifmoruoiibiderflfiat vnio>nccef-
fario vox vehementerintenia,quacpriiis
imperceptibilis erat , in didto puncl:o mox
fenfuife fiftere incipict. In nulio igitur
pun&o circuitus,pra?terquam in B vocera
perccptibilem ita probo . Conftituatur
aurisin C &
, in A coniiftens vocemfub-
murmuret, dico in C nihil perceptum iri,
Ciim cnim AC
ambitus pars inxqualis
fitambitus parti ADBC, illudque breuif-
fimumfir,h£cIongiffima,fietvtvoxex A
ih C dclataniroiscit6auolet,voxver6ex
AperD,&BinCddata,nimistarde ve- ^*<, *> •
ifiyfTtii
niat,hinc fitvtvniovocuphpnifmoruqi uli . i nuijaaETftt Y .rrZvoT-
ibidemperagi ncqueat,&confequenternihil ibideroperceptibilc, cumigituronines
arcus hocpaclq^eceptiinaqualesfintj&injEqualitemporeavoceperaganturjiBinulfxfc
quoque vocis intenfio contingere poteft, prasterquarp in oppofito B yvbi xqualkati li-
nearum squidiuturnus motusperfe4le conefpondcbit.
:.:.'.. :-''..;,. ...

CoroIIariutn I.

Hlncfequitur. Quadrantem fph^ricum ,cufuP

modi tholus alicuius chori effe poffet , huic
negotio aptiflimum.Sit quadransfplmicus ABCD.
Sintduodiametraliteroppofitaloca AC. dicovo-
ces in A fubmifse prolatas in C perceptum iri; Cum
enimomneslinexexAinCfemicirculifintjiuxta^
prxcedentia vox perinnumerosiemicirculosdelata
tandeminC omnibusfemicircuhs,tanquamin polo
vnitisvehementerintendetur. ,
.

CoroII anum I I
HIncfequitucfecund6,hancintenfionem phonifmorumin oppofitisalicuiushemi-
cycli tholi,fiue cupulc. harniifphe-rica: planiflimf politiflimfque duplo maiorem_.
futuram,ciim omnesline^ionor^intoto ha>mifpheno aiquali tempore in cortue- C
niast. . . . ;.

Corollariuui II I.
Hlnctertiopatet . In fphaerxalicuius cuiusdiameter po pedum Geometricorum,
oppofitis polis, hoephonifmorum augmentum prorfusprodigiofumfore, cum
totius fphericasfuperficiei hneie fcmicircularesequali prorfus tempore in oppofitopo-
ioconfluant.

Expe-
 , . , .

Ltb. IX. Magia Phonoeamptica- 277

Experimcntum V.
Vox in cochleis, fiue tubo conico fecundum lineam helicen fiueftirakm
contorto^tiomnium corforum apttfstmo t ita maximas quoque
vires obtinet

OBferuanone fane digniflimum &hoc expcrimentura eft ,fonum intra tubumco-

nicum fpiraJiter contortum,cuiuimodicochiex lunt., pre; omnibus alijs hucuf-
que dictis corponbus mirum in modum augen, neque vnquam id cjxdidiflem , nifi ex-
perientiamciijpeijepius huiuscertioixinftciflet. Nihilm hecgcnere mirabilius vidi
Antro DionyfijTyranniinformaminteriorisauriculx conftruac^SyraeufisinSicilia_»
adhuc fuperitite , cuiusdefcriptionem vide in hiftona piodigioiorum fonorum Certe .

naturamfapientilfimam prx omnibm-iiguris , ln architectanda aure hunc cochleatum

tubum elcgifielib.i.cap. deanatomia aurium omnisgenensanimalium oftendirnus
.

&quantoque,dam animaliaperfeitiorisfuerintauditusjtanto perfediorem cochleam.

patentioremque ysattribuit, vt in aunbusporcorum ,leporum , murium ,canum aff- ,

norum potiflimum elucetj In quorumauriumfabrwanatura tubosperfeftifiimebeli-

ccsconftituitjquadecaufa,quouenaturxconfilio declarandum operxprecium du-
Ghochleati
ximus. Curigiturpr^omnibusalijsCochleatustubusmaxime fonum intendat,hanc *
t 'l 1 1 "
fiuetortis
c auf*maffigno, quodquxcunquedetubisconicis,&cylindricisfiueredis, I p| lC n"o

diftaiunt, huiccochleatoconoperfediffime competant. Nam non tantumpcrfedte fonovis.

fpeciesfonorascolligit, atquemultipliciter refleftit,fed&inomnem partem refleftit

retro, ante, reflexicne vt plurimum orthophona , & cum helicis rrieatus tantum fubtili
diaphragmatc diftinguatur> impingendo m latera, non tantum refkdendoaugmentat
fonum, fed & penetrando in aiterophonifmos mirifice intendit. Verum vt hxc melius
intelligantur.
Sit tubus conicu s in helicem cochleatam cotortus AMQC dico in eo voces pre reli-
quis omnjbuscorporibusconcauis vocem maximeintendere: Sitvocalein A ex quo
voxpropageturintra conca-
uitatemtubi,&quoniamir-
reoulari curuitate pcnctralia
tubidifpofitafunt, fkvtper-
petuoftellataqufdam refle-
xionafcatur,quxquatoplus
intr6 penetrabit,tanto seper
acutius & acutiusrefleaet,
donec tandem in reflcxione
orthophona inteniifiimum
fonumefficiat, ita vides A
vecemincidentcmin Ein-
dereflecti inF. &hincinG,
&H,&I,&K,&L,quxli-
nea cumorthophonafitin_>
fereflexafonum vehemen-
tcr intendet Pari pafto A
;

linea vocalisincidcnsinM.
inde refkctctur inNOPGo
& rehqtia puntta ftellatim
donec in RS orthophona
intcnfiifimum fonum iteru
pariat j Cum vero cx punfto A inrlnitx linex duci poffint , fingulx in diuerfa m tcnoris
fupcr-
 1 . . ]

27 sfylufargl* VjiiutrfMU
fupcrficiei punfta illiia mdc femper acutius&acutius refleclent, donec inaliquaor-
thophonaquiefcant. Verum ciun phonicum puncltum Amathematicum non fit ,fed
phyficurn latitudine fua fenfibili predi.tu,ex V &Xproc.edentes fonorum iinea»,fimjle>-
rcftexionis Ieges feruabunt, hinc fit, vt infinitc; Iinee_ feinper acutius & acutius reftexa^
vbiqucaliquemoi-thophonifmumrelinquant j ex quibus tandem vehemens illa fom .
"
;

intenfio nafcitur, quam in h uiufmodi Uibis rairamtjr,& in n ullo alio tubo fit; Cum pr^-
terea tubus feraper decrefcat ex amplo in anguftum,preter orthophonifmos inter gur-
guftiaillatubiconftitutio,foniintenfionemmirum inmodumaugebit,quicircaoririciu.
C tandem eritintenfiffimus;propagatus-ver6 ealegefonus,quaintusremeauit,extraf
phonifmisinfinitisaucluspropagabitur. Videsigiturexhifceluculentercaufam,cur-im
huiufmoditubistantafiatvocisintenfio. Verum dehifceinfequentidiftinftionede. .->,;
inftrumentisacufticisfufior dabiturdkendi materia. \
•

.
I
u !0 • .-. .::..;.:;' i
...'': . \ | ..

Gorollarium•" ;:

,
:'••
Jffiutl i • -- - - ' -'*
EXhiicepatet'eurnaturafagaxanimalia,qua; magna viacufticapollent, organoco^-
Chleatoinftruxerit,eftenimhsc tiim refkftendisipeciebusfonoris, turaijfdera
augendis multiplicandifque aptiffirna^, »q Hmxpa
...'•.''
'
:: i ,, '
>3 . -

.'...
.
-
. '

PROG. YMNASMATA
:
I '.r. i

A Z)

Echotec~fonicam fiue Fabricamoccultam>&Muficam

..
inftrumentorum acufticorum : " m

PR-AGMATIA I.

REfultant ex corporum quorundam fectionibusfuperficies quedam,quarum vi«J&

& proprietatesadeo mirabiles funt & arcana?, vt natura fola fibi illas ad miran-?'
da perpetranda referuaffe videatur; & vtinterim aliasinnumerasreticeam, quis neicit
conic£Bfe<ftionisparadoxa?funthuiustrespoti(fimum fpeciesadmirandisprorfus viri-.
busrefert£,Ellipfis,paraboIa,Hyperbole,- Quarum fe^c imprimis admiranda proprietas.
eft, vt fi figuris earundem in materiam introdu&is, corpora concaua delineentur pun—
,
cla que_dam nafcahturin medio imaginario,ad que omneslineae intraconcauum inck
dentesreuerberentuv,vnitique in pundo reflexionis mirandos effetfustum in illurainS-
do, tumincendmdoprodantivnde& cauftica fpecula originera fuam inuenere_^.
Veriim cum de ffifce ex profeflb traftauerimus in Arte Magna Lucis & Vmbrs, eo Le
?
«ftorem remittimus. Nam hie eadumtaxat que; ad inftitutum noftrum maxime condu-
cere videtur 5 re,petemus; Quemadmodumigiturintra didta corpora Lucis vniti radij
mirandos vftiohiseffeftus producunt, ita &fonori radij intra difta concaua idem poffa
neminem dubitare^oiFeautumo^quipreeedentiarite intellexerit Quomodo igituJC .

conice; feftiones acufticaunfabricis ad mirandos aijditionis effedus prsftandos defcri-

bendaefintj tunc4ket,Hr,vbjpriusobiter diclas fedionesin rnateriadefcribercdocuc-
nmus. Sitigitur
'
.-

'
''..-
Pro=
 ,, . . ,

Ltb.IX. ofylagia Phonocampica 2 79

.

Problema I.

r
Ellipftn unicofliduc7u defcribere .

CVmlib.3.& io.ArtisMagn:eLucis& Vmbra? variasellipfium aliarumque fe&io-

num
defcribendarum methodostradiderimus ,hic eaidem repetere noJuimus,
fedtantumeam hic mcthodum docebimus, qu^rocchanic^Echoteclonicae maaisco-
gruere videbatur; Hoc pacto itaque Ellipiln vnico fibi ductu defcribes.
Omnis Ellipfis duabus conftat diamt tiis, maiori & minori Si enim ^quales eifent .

non ellipfisfedcirculusforer;quant6enim nnnor decrefcetampIius,tant6Eliipfis crit

acutior, & quanto plus crefcet , tanto Ellipfis erit obtufior & ,

circulo fimijior , vfque dum

diamctri quantitatea:qualesin A E B
perfeftecircularcmabcuntellipfin; Nota pr^terea in omni |
1
,

Ellipfipr^terquamarcularijduo puncta repeririquasexco- C D Mira visEl-

lipns.
parationefaiftaappellantGeometre vulgo focos,eo quodin J
1

ijsfiat accenfioin Ipeculis caufticis. Hijcduopunda ma- m

ioriiemidiametrofitum habent, tantoqueiempereruntabinuicem remotiora, quan-
toellipfisaeutior, ideltcirculofuentdiflimiiiontanto verdpropinquiora ,quantoEl-
lipficirculari in vnumpuiiiftumconueniantjquodeftcentrum circuii. Hisobieruatis.
Sintdiametriellipfisformand^date^ ABmaior>& minor.coniticuacurCD minor CD
jn maiorismedio punc~toEadangulosreCtos,ita tamenvt minorisextremo abE me-
diopunAo^quidiitent. Hocpofitofocosfiuepunc~taexcompararionef.;cta itarepe-
ries, maiorem femidiametrum AE vdBE cx C vel alcerutro minoris femidiametri
. D
extremo> circino transferesiru.
maioremdiametium AB>&vbi
circinus vtrinque fecuerit lin a
AB. ibi erunt duo foci , videhcet
in I &L - inuentis piidtis ex Com-
paratione faftis I &L . in ijs duos

ftylos infiges. & circa ftylos filum

duplum longitudinis LA vel IB
mrahocenim iilum graphium_.
quoddarncircumduc~tum,dcfcri-
bct defideratam ellipfim, filum
nobis referut due lincij LR & RI
quod induobus punctis 1L alli-
gatum graphio R m
& A applicatur pra»cise deinde ex A intra illud graphium R cir-
,

cumductum defcnbet ellipfin quefiram Ex quo luculenter patet duas fili partes ab R
.

verfusaltei utrum focum cxtenias VG, LR & RI. femper aequari diametro ellipfis rr.a-
,

iori. quorum omnium dcmonftrationem , vide in Arte Lucis & Vmbraj lib. 4. tracL de
feclionibusconicis.

Problema I I .

Ellipfoplajlen in materiafolida defcribere

VOcamusElIipfioplaften illam formam feu modulum cuius circumduiftione in ma-

teriamollivtigypfo,cxmento, vclargillaexprimimus ellipfinj Sicuti enim fi-
gulus fiue plaftes, vanamftrumentaad varias figuras defcribendas adhibet,ita ad ellip-
fesdefcnbendas, in gypfo,formap!aftica opus eft, cuius circumductuilla producatur,
&hancforroam fiuc normam nos Ellipfioplaftenjquafifigulinara Ellipfis formam vo-
camus j
 .

zfo Mufiirgi* FnimrfalU

camusjitaadl parabo!as& hyperbolas defcribendas, formasadhibemus, quasparabo-
loplaftes, hyperboloplaftes vocamus
In pauimento plano & a?quali politoque iu-
Hoc itaque pafto Ellipfioplaften facies ;

xta prcecedens Problema ad quantitatem dataram diametrorum defcribatur ellip-

fjs , Hoc pcracT;o, iuxta ellipfin in pauimenta defcriptam > excindatur ex tabuH$.lign.eis
vel ferreis Iaminjs, Ellipfioplaftes^diligenter punfta focorum in ea notandojin vno veio
A
punftorum ellipfis inferatur ferrum acumjnatumjin altero B manubrium BV. quibus
lerrametafubdaturacuta,vtijsaxisellipfisin A&BveJutihypomochiijsquibufdaincS-
bens pro arbitrioopificis comode & aaquahter. circumagi poflitjhabebifque Ellipfiopla*
ftenquefitam^vtfiguradocct, . .
.> i

ii

Problema III.
^arahohm vnico dutlufih deferibere .
PArabolaeft feftio coniparallela laterisreiufdem, intra quod puclum eft in quo om-
-neshne?intraeiusfuperficiempafalleleinadentes,reflexa?vniuntur. Qua: ora-
nia cum citatis Artis Magn» Lucis& Vmbfa; libi is fuse demonftrauerimus ,eo Leclore
rcmittimusj vbi & varias paraholarum defcnptionesinueniet ,vt prbinde hoc loco no
nifi vnam tantum magis facilem inftitutoque magis conuenientemproponendam du-
xerimus. PrgepareturtabulaplanifiimaXYcui ad angulos. reftos applicetur norma DE,
itavtnormaapplicataEjpilaterijta-
buhjlatus EGradatnormaIiter,&
promota axi parabole seper f quidi-
ftet;defcripturus igiturparabola hu
ius inftrumeti ope, affigatur cetro L
filfifubtiliffimujdeindepofita nor-
mafupra LB, filu graphio D . circu-
pofituinEradice normx clauiculo
firmetur, ita vt filum longitudinem
habeatLBduplicatam. Cumenim
iuxtapropofitionem lo.conicx doclrin^in Arte Lucis& Vmbre; demonftrata;, om-
nes linee_ a centro ad ambitum parabola: vna cum ijs >que; hinc in femiordinatam ca-
dunt,Kqualesfint,defcribetgraphiumDmotu norma?necefiarioparabolamFBG.
Cuius pundu phonicu reflexionis O inuenies, firegula quapia luper axem BLparaboJa:
normaliter in tantum proraoueas,donec in axe BL quartam partem lineae NK ordina-
ti m applkare. fiue lateris re«5ti intercipias , hoc enim pundum erit focus parabola: , vt in

figura
 . .

L&. IX. Magia Phonocamptica ,

**i
figura OB quarta pars latcris rcdi NR eft & O punclum
, reflcxionis quefitum; mclius
autem feceris R primo determinauerispunclum rerkxienis,deindc latus recTium cuiuf-
uis longitudinis cuius i ab O dabit OR verticem parabolx, & centrum refkxionis O

Problema I V*.

For+nam Paraboloflaflen fabricare .

INpauimento quopiam planopolitoqtieiuxtatraditas regulas di&amethodo de-

fcribatur parabola eius quanti-
tatis,quamdefideras,que;ue tuoin-
ftituto maxime quadretjiuxta hanc
in tabulisligueis vel laminaferrca_> A
aliam defcnptara ita exfcindes,vt
excifainpauimentodelineat^ prx-
wX s*
cise congruat. habcbifque formam
paraboloplaften paratam ea figura, I \j>
quam fequens demonftrat , in qua
vcrtex Afcrro acuminato inftruftus lr 3
fitiCD vero,aianubiiuIMP,ferrum
acuminatumaxi continuatum in_»
defcriptione parabola? infigitur mu M
ro,ne fuperficies ex mutatione axis
deinde manubrium altc-
alterctnri ~n
ro hypomochlio fubieftum intra_i
calcem,gypfum, aliamq; materiem
>*
l
circum coacer&atam circumaclum,quaefitam in materia defcribetparabolaro.

Problema V:
Hyperbolen i>nicofliduclu defcribere & exdefcriptaforma
hypcrboloplajlenfabricari .

Slt centrureflexionisAjop-
pofitQm centrum.B,C ver-
tex hyperbolavhistribusdatis
fili duftu hyperbolen ita de-

fcribes. In ambobus centris

fcu punftis cx compaxatione_^
faftis in oppofitis hyperboLis,
acus infingantur quibus fin-
gulisfilum alligetur: habeatur
deinde graphium in radice_j
perforatumin modum acicu-
Ix vt in Fpatet , per hoc fora-
men vtrumquefilumin A&B
firraatum ducaturi Moueatur
deinde graphium Fvtrinque
ita vtadmotumfemper laxe-
turduo fila,& hoc motu de-
fcribatiir parabola quefita_»
Formam
 , .

282 <£Mufwgi* Fniuerfalu

defcribes in pauimento quodamquantumfieripo-
Uormam vero hvperboloplaftcn ita
teft olanoiuxta traditam methodum defcribatur hyperbola.vel intabulaligncaaut Ja-
cui fi Ui vertice C acuminatum ferrfi pona*,
mina ferrca delineata exafte exfeindatur ,
hyperboloplaftes vt prcccd6s figura docet in qua
& in E V manubrium,prodibit forma .

Lfulcitum E C V vero
CI ferrum acuminatum EVLMO manubrium
hypomocholio .

defcribet fuperficiem hyperbohcam quefitam. Verum

in materiaargillaceaautgypfea
notitiam habere voluent, hic adea* Arcem
auicunque maiorem conicarum fe&ionum
noftrammagnalucis & vmbreinquafufimmelib.3. & io.tractauimus.hiccnimom-

nia repetere^nec libri moles,

necratiotra&andi permittebat

Problema V I.

Vormam Cycloflaften fabricari.

FlatformafemicircularisAB in ma-
teriafolida cxcifa ,cuius axis Clfit
inftruiftumferroacuminato Cl&manu-
brium O L habebifque formam cyclo-
. / '

plaftcn , fpherice. fuperficiei defcribend?

aptam_i.

Problema VII.
Spralem lineam defcribere i

AD lineam fpiralem defcri-

bendam affumantur ducn
punita IKcuiufcunqidiftanti§">
& per ea ducatur linea re&a da-
tq magnitudinis BAj deinde po-
fito cir-cino in cetro K ex A
de-
fcribatur femicirculus BCA, &
deinde pofito circinoin centro
I defcribatur ex D femicirculus
DGA.deindeiterumpofito cir-
cino in centro K altero ex D de-
fcribatur femicirculus DEF.Ite,
rumpofitocircino in pun&o D
ducatur femicir. D E I , & dein-
de pofito circino in centro K
ex pundo I ducatur alius fe-
micirculusj & fic de ceteris
&habebis figuram cochleatam
perfeda, vt figura docet . Hanc
figuram,fi in ferrea Iamina iuxta
heliccmlineam excifam,inlon-
gum centro fuo I diduxeris,na-
fcecur
 'Vcra II eairi Virliuimi formit Icon XVt
c dcjcriptio ijTo'*i..Tci->fi
Jt. T> Jl

Qtjarra pars ulna Mediotanensis

1 ilkt Simonetta; ^ropf Mediolanit

eiusjjEchia miraculi
descmptio.
 . . . .

Lib. IX. Magia Ehonocampica 283

kcturbafiscorporiscochleati,iuxtacuiusdu.5Uimconcauustubusordinatus,dabittu-
bumillum mirabilcm prodigioibs iafono eftcftusexhibentem. Veriim ciim difficile *
, eius figfram in fcquentibus ichematifmis contempiare
fit in plano eam exhibcre

C A P V T I V.
MAGIA ECHOTECTONICA
S I V E
De Acufticis Fabricis
P R AE F A T I O.
,Vacunque in Magia Noflra Catoptrica admirandaexhibuimus;vt dumremo- Qnicquid ia
tarum rerumfpecies telefcopiorum ope coram velutiprafentesflitimus;dum M *S" #£&
minutiorum tam anhnatarum, qudm inanimatarum rerum mirabikm com- e r hono- ft ',

pofitionem per fmicrofcopiafpeftandam dedimus ;eadem hoc prafentitracla- campticf af>

^°~
tuin remotisfmis reprdfentandis nospraftituros confidimus ,dum voces ca- £,'""
teroquin infcnfiles intra inflrumenta coarclatas cum admiratione aufultan-
tium viuaces fonorafque auribusJiHimus, vt d morte ad vitam non immerito reuocat£ vi-
ita

deripofint ; Quodquidem tantb faclitamus libentius , quantb negotium reconditius eB eX- &
neque qmfquamjibiperfuadsat, nos ea bic tradsturos , qu^folam in Theoriafuam
fpcclatius;
habeant certitudinem, in praxin verb deiutla nuUumfortianturfucceffum ; Quin certumfibi
ytrfuadcat Leclor, nulla nos hic exhibituros tcchnafmata,quorum hifallibilem ceriitndinem eX-
perimenta irrefragabilia^-varijs in orbis locis obferuatanos non prius tutos &fecuros reddi-
dirinttfedhifcepramifsisiamadrem

Pradufio I .

De ^Theatro yitruuiano &> Echais intraidemdifpo/ttis .

ride lcomfmiXVl.figl.
QVantafit in huiusTheatri Echa?iftruc1uraopinionum varietas,quanta Authoru
diflenfio,cxplicarivixpoteft:cum nullusfere ex ijs, qui in Vitruuium com-
""" mentati funt, illud ritc fe intellexifle oftendat . Sed vt in huiufmodidifficul-
tatibus fieri folet, dum obfcurum negotium penetrare nequeun t
, plerique ex alijs de-

fcriptam fententiam pro fuafubftituerunt,nenihildixiffe viderentur .aut ne tamme-

morabilemremfilentioprstereuntesaquam, vtdicifoletjcribrohaufiifcdcmonftra-
rent.
Hanc confufioncm non nifi ex Mufice. infcitia promanantcm curn f^pius confidera-
rem> oper^ prccium mc fafturu exiftimaui, fi Echotetftonica: traclatui circa difti Thea-
tri ftru£tura,fententia meahoclocooportunsinfererem ,&qualiatandemfamofailla
Eche_afuerint, hic explicarem ; Quod tum fiet, vbiprius Vitruuij textumadduxero.

Nn x Vitruuius
 .

2 T/f.
Q^dufter^a VnmerJalU
•
-
-

Vitruuius itaquelib.y. cap.5. Theatrum Echa?uriri

hoc pafto defcribit.

mathematkis rationihusfiunt vafa areapro ratione magnitiuii-

ITaq; ex his indagationibus
eaq; itafabriccntttr, vt cum tanguntur,fonitufacerepofs'mt
nis Tbeatri, intcrfe diateffa-
ro, diapentc ex ordine ad dfdiapafon Poilea interfedes theatri, conftitutis cellis ratione mujtta
.

ibi collocentur, itd <vt nullum parietem tangant, circaque babeant locum •uacuum , _> afummo
copittjpacium,ponanturque inuerfa , _> habeant in parte , quce fpeclat adfcenam ,fuppoficos
euneos, ne minus altosfemipede, contraque eas cellas relinquantur aperturx injeriorum graduu
cubilibus longxpedes duos, alt<e femipedem Defignaticnes autem earum, quibus in locis conHi-
.

tuantur,fic explicentur Si non erit ampla magnitudine theatrum,medta altitudinis tranfuer-

.

fa regio defignetur, & m ea tredecim cell<* duodecim aqualibus interuallis diflantes confornicen-
tur iftiea Ech<za,qu<zfuprafcriptafuntadnetem hyperboleon fonantia in cellis; qmfuntin cor-
tiibus extremis,i'traque parteprima eolkcentur; Secundaab extremis diatejjaron ad netem
diazeugmenon ;tertiadiateffaron adnetemparamefon ; quarta diateffaron ad netemfynneme-
nonj quiuta diatejjaron admefin ;fexta diateffaron ad hypaten mefon , in media •vntim diatef-
faran ad bypaten hypaton. Ita hac ratminatione -vox dfiena,vti d centro profufa fe circuma-
gens, tatluqueferiensfingulurum "vaforum catia , excitauerit auclam clarifatem , d> concentu
covuenientemfibicofijonantiam. Atque hcec Vitrtiuius.

Vafakaqueitafabricata fint,vt collocata cum tacla fuerint ,reddant fymphoniarum

differcntiasomnes, vti diarciTarcn, diapente, diapafon; diapafon &diateflaror>;diapa-
fon&diapentej&difdiapafon,ideft, rationeinterualii,fefquitertia,fefquialtera,dupla>
dupla feiquitertia,duplafefqiiialtera,tripla,quadrunla, quibus fexphtogispythagorici
omnem vocumconcentuclauferunt. Vt verohoc pre;ftent>locacerta, quascellas Vi-
theatrifeci%
truuiusvocat, qu? nihilcontingeredebent, quoniam fonum minimereddcrcntjirao
dum omaes furdaefEcerentur SintinJoco vacuo, vt meliusrefonentjhabeanta fummocapit^»
.

pawes
. fpacium , vt vox in concauitate celJarum illifa , reflexione fua multiplici vehementius
inclarefcar, ponivultinuerfa, vtmeliusfubintret vox; Suppofitiscuncis vafafuftenta-
ri vult,vt Jibeiiore aere expofita fineimpedimento refonarent non fecusac campanar
noftrae, ad minimum a pauimento femipede diflita, aperturas quoque ex oppofitapartc
cellarum binispedibusIongas,femipedeaItasrelinquit,perquas vox egrederetur .
Hispra;notatisoftenditVitruuius,quQinIoco&qiiatationeco]Iocaridebeant di<Sa_»
vafa. Si circa thcatrum media aJtitudinisparsinduodecim equalespartes tredecim_»
eellis diuidauir,certum eft, duas in extre mis cornibus futuras, vnam in medio , quinq;
vtrinque a mcdio ad cxtrcma . In cxtremis autcm , quas prima vocat, vafa vnifona_»
fint ad maius Vas neren hyperboJeonfonantia,id cft,decimam quintam,fiuedifdiapa-
fon j & proinde x qtialis magnitudiuis ad maximum vas obtincnt proportionem qua-
druplam
Secunda vafa ab extremis diateflaron vfque ad netcn diazeugmenon, id eft , fint v-
nifona,&ad maximum vasfonent diapafon diapente, idcftduodecimam 3 fintqnein
triplaproportioneaddiftumvas hypateshypaton Vafavero incellisvtrinquetertio
.

loco difpofita vnifonafinr,&admaximuvasrefonantiadiapafondiateflaron,vndeco-

fequenteradid in duplafefquitertiaproportioncfintoportet, fonentque vndecimam.
Porr6vafaincelIisquartovtrinquelocodifpofita,vnifonafint, &ad maximu vas
diapafon refonet,indec6fequcterad diclu vas mediu in dupla proportione fint opor-
tet. ReperihocIocoinfignemerrorem,quicummuficispra;ceptisconfifteren6poteft
eftq;diateflaronad nctcn fynnomcnon ,quodfalua harmoniafubfifterenulla ratione
poteft. Expungendaigitiireftdiftio,diatcflaron,fic enim perfe&e emendabitur er-
ror,quacunquctandcm rationeisirrepferit. Vafapr^tereaquinto vtrinqueloco di-
fpofita, vnifona fint,ad maximu vasdiapente fiue quintam refonantia ,vnde in fefqui-
altera
 . . ;

Lib. IX. Magia Phonocamptica 2*r

interualla a diateflaron ad raefon fignifkan-
altera proportione ad id fint oportet,qux
tur. Vafafexto vtrinquelocodifpofitapantervnifonafint
,ad maiusvasdiateiTuon_.
proportione fintoportet.
fiut quartamfonantia, vnde ad diftum vasinfefquitertia

In feptimo tande loco vnu vas ponitur fundametale maximu,hypaten hypaton cxhibcs,
adquodreliquoru omniuvtidiclueltconfonatiaereferatur.Verumvt Le(ftormeJius&
Vitruuij&mcammentemcapiat,hicvaforumconfonantias&proportioncsadinuicem
notis muficis exhibere vifum fuit.

££$££ S4
Difdiapafon difpolitiovi
fomm hlr-
Diapaion diapcnte monic*.
Diapafon femiditon

Diapafon
pali

Diapcnte

^tmiditon
. , *.t)-H r .

-
--$—

Vides igitur in hifce pr^cedetibus duobus fchematis duas feries vaforu , prima efi feJ
cundummentemVitruuij,altcrafccundum Neotencorum difpofitionem. Nam cu
vafa iuxtadiateflaron&diapafon cumdiateflaronin tertiovelfextoloco ordinata ad
primum vas difibna fint, &
a Neotericis explodantur, idco diatefiaron in femiditonum
aut ditonum mutauimus, vtfic maioreiTetvaforum ameorumconionantia,vtinfecu-
do fchematepatet
Verum his ita obiter dcfcriptisdam theatri formam a Vitruuio defcriptam paul6 am-
plius dcmonftremus, vtfic vaiorum locus &difpofitio melius eluceicat.
Sitigitur Orcheftra Theatri AB,x-//« Iconif.XVI./jg.I.pjM;tvcs ordinesfiueconti-
gnationes in maximo Theatro MLK, quorum prior harmonn fccunda Chromatics ;

tertia Diatonicas fymphonia? refpondeat. Cellann finguhsfunt tredecim iuxtadefcrip-

tionem Vitruuij; MOP theatri Xyftus fiue ambulacrum . Echia autem enca cuneisfuis
impofitafemipedeapauimeotodiflita, ccetcrum liberrimainmedio Ccllularum (vtin
fuprema
 . . . .

2$d .MuJurgUymuerfalid
fuprcma contignatione •ellula KL oftendit) hoc ordine difpollta fint. Bina vafa in oel-
iulisCD vnifona funt,&decimam quintam fonatad eneum vasccll<£. MPj&fehabent,
vt4ad i id cft,proportionem habcntinter fe quadrupla,id eftrefonantcum vafc MP
difdiapafon,fiuevtdiclum eftdecimamquintiUvafaverdcelluIaru fequentium. fijjnata
numeris i &12 vniibna&a:qualismagnitudinis,ad vasEcheu MPfehabent,vt triaad
vnum,idefttriplamproportioncmhabent, ideftrefonantciimvafcMPduodecirasm
Vafa fignata numcris 3 & 11 vnifona & a?qnalismagnitudinis,ad vasEcheum PMle_j
habentvto<ftoadduo,refonantque cumdiclo vafc PMvndccimam Vala vcrocellu- .

larumfignatanumeris4 & xoad MP vasfehabent,vtduo ad vnum,id eftproportionc

duplamhabent,fonantqueadMPoclauam. Hoc pactovafa^ & 9 fefquialtere pro-
portionisadPMfonantquintam. Vafavcr6 6&8 iefquitertie proportionis adPMfo-
nant quartam,.fiuediateifaron. Sequiturtandem Ech^umMP vasfundamentale,ad
quodreliqua omnia,vtidemonftratumfuit, proportionantur. Vbi notanduminpar-
uistheatrisjiuxtadefcriptioncm Vitruuij, iniimumordmem fiuecontignationemin_,
medium transferendum,chromatica & diatonica contignatione omilfa.In amplioribus
vero theatris, vtihic,theatru iuxtaaltitudine in quatuorper quatuor arcus in tres con-
tignationesdirimendum,& tunc infimum hafmonie,fecundum, vtididum eft, chro-
mati,tertiumdiaconoattribuendum; Quomodo vero rcliquarum chromatic„&dia-
tonicae contignationisvafa ordinandafint, Vitruuius his verbis oftcndir.
Sin autem amplior erit magnitudo Theatri , tunc altitudo diuidatur inpartes 4, vf tres effi-
cianturRegiones cellarum, trafuerfe de/lgnata, •vna h^rmoriiie, altera chromatos, tertia diato-
ni; Etab imo.,qu£ eritjmma ca e^ harmonia collocetur'.; ita vtin minori theatrofuprafcrip-
tum ejl. In mediana auiemparteprima, in extremis cornihus ad chromaticen hyperbolaon ha-
bemiafonhumponantur : infecundis ah his diatejfaron; ad chromatices diezeugmenon; In ter*-
tijsdiatejfaro adchromatkenfynnemeno; in quartis addiatejjaro chromaticen mefon; Quintis
diatejfaron adchromaticen hypaton ;fextis adparamefen, quod&inchromaticen hyperbohon
diapente,& adchromaticen mefon,diateffaron habeant confonantia communitatem , in medio
mhileBcollocandum,ideoquodfonituum?iulla alia qualitas in ehromatico genere Jymphonia
confonantiam habere potesl ; Infummavero diuijione &Regionecellarumin cornibus primis
addiatonon hyperboUon fabricatavafa fonitu ponantur ; infecundis diatejfarm ad diatonon
diez.eugmenon; tertijs diatejfaron addiatononfynnemenon;quartis diatejfaron addiatcmon me-
fon; quintis diatejjaron addiatonon hypaton;fextis diatejfaronadproslambanomenon in medio
admefen, quodea & adproslambanomenon diapafon, &diatanon hypaton, diapente habetfym-
phoniarum communitates
Verumexpofita oboculoscuriofo Lecloritheatridefcriptioneacuratiifimaj&ane-
mineadhuc, quodfciam tentatajiamfingulaspartcspauloexadtiusdifcutiamus. Vbi
nota nos in fig.l.Iconif. tantum cellulas apertas rcliquifte ; in fuprema 'contignationc
in tribus cellulis apertis reprefentauimus, magnitudinem ,fitum & figuram Vaforum
Echaeorum;in fecundacontignationeaperta,cauitatem &interiorem cellularum con-
ftitutionem exhibuimusvnacum cuneis' ; quibus Ech„a vafa fijperiraponi debebant
Inj verocontignationeapertafolara intcnorem cellularum conftitutionem exhibui-
musjreliquxcelluta claufe exteriorem conftitutionem exhibent verfus theatrum-..
de quibus ordine fingulatim agendum

f. I.

^De Cellulisl

CElIulatintrainterioremcontignationemordinedifpoiitKeranttredecimjita qui-
dem ab inuicem feparat<j,vt tamen e lateribus fingulas meatus feu canales quof.
damhaberet,perquos voxin vicinascellaspropagatamaiusfemper & maiusincreme-
tum
 . . . . ,

Lib. IX. Magia Phonocamptlca. 3$?

tum fumeret F'gura intcrioriscellariimfuperficieialiaefle nonpoterat,quam Cycli-
.

ca, vtpote ad propagandam augendamque voccm aptiflima, vti hic defcnpfimus Ma- .

gnitudocellarum magnitudinireipondebattheatri; &ceilulxquidem noncompare-

banr, vtpote intra contignationem abfcondit^, habebant tamen forinfecus apertura t\
vel quadrangulam vei oualem, longam duobus pedibus , femipede vero altam , cuiuf-
modinosin lpacijs CM & DPJoculamentis i,2,3,&reliquisordinecertiscelluhsde-
lincauimus, perhasfiquidemvoxcomidorum fefe infinuans ibidemvaria reflexione
multiplicabatur,multiplicata vero varijs gyris agitata tandem per laterales meatus,
( quosinapertiscellulis MLR, eiatere depinximus) proximisCellis&afinguhsfingu-
ordme communicabatur; Vnde mirum non fuit, tantam caufatam fuiffe refo-
lis celiis

riantiam theatri Dixi perlatcrales meatus , quia fine hifce vox vigorem fuum nancif-
.

ci minime poterat, vtpote intra celias fine exitu abforpta fuflbcataquc_j

§. I I.
De Echaisfme 'vafisameis

EChxzcL-mru «£hV afonando fic dicta,fiue vafaameafingulafinguhscellisimpone-

bantur hoc pa<5to . in medio pauimento erigebatur cuneusfiue fulcrum_> >
cella»
vt cellula ML
indicat, quod infiindo vafis fumma induftria ita infeiebatur,vt liberrimc
illiinniteretur, non fecus ac in noftris campanis fubinde fieri folet, aculeis enim impo-
fitavafa meliusrefonant ,cum nullumobftacuJum fit, quodtrcmorem campana? im-
pedire vaforumaliaeflenon poterat,nifiea,quam nofirascampanehabet,
pofllt. figura

iquibus nuJlaratione difcrepabant, non enim angulariaeflepotcrat, quia fonumim-

pediflentanguli ; neque fphe/ica , vti aliqui volunt -cum hoc contra Vitruuij mentem_, Ech_omm_,
fit, quiexprefledicitvafafuiffeinferiusaperta&cuneis innixa: alijmortarioruminftar forma &fi-
fuiffeexiftimant, quibusnon contradico, eftenim mortariumcampanajprorfusfimile , S ura-«-
& ab ca non diflert, nifi quod aliquanto campana contractius fit mortarium . Habue-
runtitaquealiquid conici,vti noftr^ campanae& mortaria .hxc enim omnium optima
refonantiam efficere experientia a raultis feculis docuit ; & nos fuse in traclatu de cam-
panisoftendimus

§. III.
Quomodofonarent & quarattone mcitarentur Echaea^vafa
'

MAgnahocloco deincitandisvafiscontrouerfiaeft, dummulti capere non pol-

funt, quomodohecharmonicavafa fonitum ediderint. Quidam putant vafa
malleoloshabuifle aut funiculis ferreis affixos ,quiadeorumattracT:um campariis
fllis

allifi fonuerint, non fecus vti in modernis campanarijs organis fieri folet,ita C-far Ca-
farianusinCommentarijs fuisin Vitruuium. Nonnulli fola aerisexvoceComxdorum
agitati illifione & impetu vafa fonuiflearbitrantur Vei utame hoc fubfiffere no pcteft,
.

cum rralla voxtanta fit,qusead campanam aliquamincitandamfufficiat;&patetinno-

ftris campanis, qua; fi fola agitatione acris fonare poffent , dicerem profeifto eas pcrpe-

tuum fonitum effe&uras, cum aeri perpetuo expofite fint & in alto vt plurimum loco .

vbi ventus multum dominatur. neque tamen expenentia vlla docuit , ventum etiam_,
quantumuisimpetuofumhuiufmodifonumvnquam cauiaffe. Imo vt aliquam huius Fxperimen-
reiexpericntiamlumcrem campanas vitrcasconflaricuraui, eafque Vitruuiana me- tum loni E
"
,
n*
thodolocisconcauisfituataftudioscdifpofui, vocesfecundum omnesinteniionisgra-
dusadhibui, nequetamen quicquamfoniperceptumfuit,fed tinnitustantum, qualis
inputeis&locis concauis fentirifoiet. Volunt tamenpleriqucconcauasiIlasceJJas&
vafatantumfuiffe adhibitaad magnam refonantiara theatroconciliandam Quod non ;

ne?o,
 >

_// <zyi4ufurp<e1??ituerfali&

nco-o fed quid tam inocniofa in vafis iuxta confonantias harmonicasproportionandis

i

induftria finc eorundem attaftu immediato contulerint , non

video . Ad quem finevn
tam ftudiofa & iubtilisfecundum triplex mufic„ genus diatonicum , chromaticum_>
enarmonicum vaforum diftributio ordinatafuerit difpicere minime valco cum fine_j
,

fymphoniaaaualihxcomniainutiliafuerint&nulliusvfus. Veligitur dicendumeft,

tantumadvoces Com?dorum augendasfuiffeinftitutas,vel alium aliqucm vfumha-
buiffe,fedverifimilenon cft Ech^acum tantoharmonico artificio ob folam maiorem
vocis refonantiam compacla fuiffe j neque etiam dici poteft , vt paulo ante probaturru.
fuitjvoccfolafiueillifioneaensin eafadta,in harmonicamfymphoniamfuiffe incitata.
Vnde Bonauentura Cauallerius in opufculo dc fpeculo Vftono , putat cellas hafce Vi-
truuianas,vti&Ech?a partimparaboIice;,partimhyperboIice. figur„fuiffe,in quibusv-x
ingreffa allifaque infimta quadam radiorum multiplicatione augebatur & vt hoc pro-
;

bet,multo aliam adducit huius theatri fabricam,quam a Vitruuio defcriptam Iegimus,

alocaenimvocis vfqueadccllasfornicesparabohcosfingit, in quibusvelutia centro
•Quomodo
parabolicorum fornicum vox diffufa,&in infinitum multiplicata, min.ficumeffe&um_.
^harmonilprieftabatjturninintenfioncvocisjtuminconcitandisEchfis. Verumcum vtdixi,hoc
incitarentm-, paclo,is nouumtheatrum fingat, de quo nihil apud Vitruukim fimilelegatur , Archi-

tecl:isnonvfqueadedfatisfeciffevidetur>cum abftrahendo a textu Vitruuij vnufquiiq;

nouasfabricasEch_asfacilccomminifcipoffit. Quacritur igitur quomodo h„c thea-
tra tantam habercnt refonantiam , & quomodo difpofita fuerint vaia ad tam luculentii
effeftum, quemHiftoricireferunt edendum ? Notandumigitur, duplicem harmonic5
fonum confiderari poffe inhuiufmodi Ech„is;primus fiebatpertinnitum quendanv_
fiuebombumharmonicum, dum vocesexterncEjCcIIuIasfubeuntes, &variaagitatione
illif^ tandem multiplicato fono&velutiimpetuquodam&droin Eche/avafa, eum tin-

nitu que vaforum tremor exhibebat,reddiderunt; alter effe poterat per malleolos funi-
culisattraclosatquein Echasaillifos conftitutus: prioris vfusvideturfniffe, vtvox co-
m
m„dorum concauitates illasreceptaibidemque multiplicata maiorerh refonantiam
acquireret, vtididtumeft, & omnes mecumconientiuntin VitruuiumCommetatores;
qui quidem quam tinnitus quidam iymphoniacus, ex tremore Echa?o-
nihil aliud erat,
rum vaiiaharmonica proporrione diftributoru caufatus , alter vfus fuiife potuit m pra?-
ludi)s;autintermedijs. Namvt Auditores excitarent,&exfpeclationem rerum fecu-
tnrarum acuerent, antequamperfon„thcatiuniingrederentur, Ech„afonita fuiffOj
fed fonare no poterant,nififilisferreis mallcisfuis mftrudtis per omnescellas dcdu&is.
Hoc enim filopcr omnescellasinduftrietraduclo vnus quiipiam huic negotiofpecia-
literdeputatus,omniavafain harraoniam perfectiifimam incitauit; Quaevafa inCellis
vehementem fonitum excitabantlongelatequeperceptibilem,&tanto maioris admi-
rationis, quantomachinatioMufurgicaerat occultior; Atque huncvfum fuiflepre_ci-
puum jipfe Vitruuius infinuat hiice verbis: Excitauit auilam claritatem &
concentu
conuenientemjibi coitfonafitiam Concentusigiturfuit vaforumiuxta confonantias mu-
.

ficasconcinnatorum, at fimilem vehementem concentum folius vocis illifionefierino

poffefupra dtc~tum eft, di&a itaquerationeper funicuiosoccultos in harrnoniam exci-
tata,fonuere,quod &fubo!fccit Ce/arC„iarianusfupracitatus. Etnifi hacratione co-
tigerit,non video , quis vllusaliusmoduseilepotuerit , quoinconfonantiam incitata
fuerint. Hoc enim eodem artificio,PJinio tefte,tonitruaaliaque murmura exhibebant.
Quod vero Vitruuiusde diftisfuniculis&malleolisnihilaperte dicat, hocideo fac"tura
eft,quod fimilethcatrum ipfe nunquam viderit, feda Graecisrelatione tantum accepe-
rit: Yndc Ariftoxenum, quem huiufmodi theatri Authorem extitiffe verifimile eft,
frequentcr allegat, mufica eiufdempracceptafequitur, ipfe dubius; neque aliud huiuf-
moditheatruminGreciaaut Rom„fuiffepr„terilIudCorinthiacum, exquo Periclein
tefteeodem VitruuioEch^aablataade/desFortun^ Roma:fufpendiffe,IegirnusjEt cer-
te videtur ipfe Vitruuius aliquam circa huius theatri conftruclionc obieftionem habuif-
ie a peritioribus fui tempons Archite&is , quam ipfe proponere & vua foluere hifce_j

vcrbiscontcndit. Dicet
.
 . . . ,

Lib.iX. Magia Phonocamftica 289

D,cetforfmahquis, multa Theatrd Rotnt quotanmrfaelaeffe, nec
vllam rationem harum
rerum m b,s )u,J]e:federrauit m eo, quodomniapublicd iignea theatra
tabulationes habent co-
?lures,quasnec<J)eeslfonare Hoc verd licetanimaduertere
etiam cytharadis, quifuperiori
.

tono , cum volunt canere, aduertuntfe adfienx valuas,

nantiamvocs Cum aatem exfohdis rebus theatra conjtnuuntnr,
ita recpiunt ab earum auxdw confo- &
. id ejt exjirudura csmento-
rum, lapule, marmore qiuefenare non poffunt; tunc ex his hac
rationefunt explicandd , Sin au-
terr.qu&nturm quotheatroeafintfaclaRo;^,nonpoJfumus
osfenderejed in Itali.e Rerio-
mbus &plur,bus Grscorum ciuitatwus Etumque Authorem
habemus L. Mmnmium , qui
.

d,ruto theatroUrmtbiorum e,us<enea Romam

deportauit,& demanubtjs adtdem Lun* ded,-
cawt Mult,etumJoter:esArch,tecl,propterinop,a m
. ficMbus dolijs hafinantibus elefrs
hac raUocmatione compofi.isperjecerunt
<vtil,Jfimosejfec7us
Et in tanturo quulem piactut inucno huius thcatri
Vitruuio , vt eius caufa tot.us mu-
ucstheoriCKfundameatapiKmifent 5 quarnuis&ipfeinrnuItisdubius
d.fficultatesoc.
currer.tcs non prcuideritiSienim perfec^am
mufics fcientiam habuiflet .nunquamin
mmomtheatriEchaisdelcribendisvfusfuifletEnarmonicogenerciCum hoc ad con-
ccfltumexhibendu nproptervariamifturajfonos in ereis vafis
intrauenientes inutile
iit, vt
7 hbro fuse probauimus: ncque fieri potuerit , vt arnea illa vaia tam exa<ftefufa_
feerint,vtdiefes&dicfesinminutiflimainterualla diftinctS exhiberent, i,iatonicum_
teltwgenushuic ne^otioaptiiiinunn udh,beredebebatconlult,us;
Cumen.m diatef-
iarua&d.a.entcadh.bcatm enarmonico.enere, quidaliud
nifidiatonicCidefcnbit ?
Vncc patet quam multa et.am m maximorun. Authorum
,
monument.s Jateant er^
ronca.qusetiintime dilcute entur,veJin ipfis fol.busdeformes
macule dete-erentur.
Vndeco]l,go,vcr.fi. lecircV.truun.mhu.uimoditheatrifabrica-cxai,quomC
I
anuicrip-
to Awftoxeni fimphertei deicr.ptam poftens
exhibuifle ; Cum multa in dicla trium £.
nerumdcic,ipuoneoccurrant,qu_cum rCgulismuficisconuenk-enon °
ooflint.
oCd-.udiononnuIlosobmunnura n tes,,nuItahabuiireGrecosadmi;-anda,quoru
ratio pofterosfugent ,
& e taiibus vnum fuiilc theatrum Vitruuianum , in quo & Echea
:

talnnduftria & artc quadam incomprchc,,fib,J, ita fucrint adaptata,vt ioJa voce
excitL
ca uennt. Verum cumhu.ufmodi
OTmiexpcrienti* repugnet , dc ea quoqucj
res
milius fapiens diiceptare oebet nifi fortc nobis
gentiam advocisiomtum eaconcitafle,
perf uaierint aliquam occultam
,
inW
quodndiculum, nedicam,ftultum efletafle-
rere fcit emm propnum huiufmodi rerum
:
Grscanicarum ad-riratoribus, fomnia fibi
iingcre, & quxhbct ad placta fua
ftabihenda.etiam a ratione & expcrientia diiTona ex-
cogitareiNontamcnnegauerim.vti&ibpradiCtunieft.tinnitumaliquefymphoniaca
exreatatione co edorufiufleperceptumquemadraodu
'
&experient,a fupra nosdo-
cii.tjfcd cum nequaquamfuflicicntem
fuiflcadimentu n abantiquisfinem obtinendu.
Nonnull,aduertcntesin Hyppodromi Romaniadhuc
iuperftitis veftigijs, nefcio quc
teftacea V ala viiceribus murorum
eam dcucnere fententiam huiulmodi va!
inferta, in :
ianonaha decaufaibidem difpofitafu,ifc,n,fiad
refonantiam theamaugmentadam.
Vetum vehementer hallucinantur cum diclusHyppodromus
nec forma theatri , mul-
,

to BinusoD currentium equorum

hominumque tumultuantium ftrepitum ,reionantii.
ii.digwnt Dico itaquc tcftacca ilia vafaad
i pondus marorum fubleuandum, quemad-
m.ouu & hodierno d,c ,n f, unicibus tophaceis podereiublcuandis adhucfieri videmus,
«nicrta tuifle; Atqueha:c iunt ,quxdcTheatro Vitruuij dicendanobisoccunerunt,
,^a lai,! calaiuurn ad alia conucrtamus

iPralufia I I.

De minfca Echo FtlU Simonetta

M ediolad
V «t Vhia ,ila cejebernma
, vuJgo Smonetta a Comitibus hmus nomims
yqiiican
,
O poaj-
 . ,

2g Mufurgt* VniuerfalU
nur.cupata. In hac villafabricamolimerexit Ferdinandus
Gonzaga.,
poflident, ita
quamEchomirifica_.
GubernatorMcdiuiancnfisnon tam architectonicafymmetna ,
cumprimisnobiIcm;inhuiusfabnca:fupremacontignationcfeneftraquacdampater s vt
vigefies quater , & pro mtenfione vo-
oaulo poft explicabitur , in qua vocem prolatam
cisfonitufqueamplius,im6ininfinitum quafimultiplicanaiunt. Hoc cumacomplu-
Patribus accepiffem, magnum me, caufarn tam rr.ultiplicis reflexioms
ribus fide dionis
inda?andiinuafitdefiderium. Totiusigiturfabricae fitufqueloci ,qua
cxacMimede-
Societatis noftra: Sacerdoti viro fide digmffimo
lineandi curadedi P. Mathxo Storr
qui & to-
& non minus varia eruditione , quam germano candore cumprimis eiufdcm infigm ,

tiusfabnca? ftrucluram minutim dimenfus , ea vna

cum fcamographia alijfq;

a d me Vt itaque conftet quas-

eircumft antijs Echum concerncntibus propcdiem
mifit .

namfittamportentofa-Echuscaufajfabricxdimenfionemprimoiecundumpartesex-
clicatam ob oculos Ledoris ponamus
TotiusfabricxaItitudo,vt exfig.II.Icemf.XV.patet, duashabetcontignationesam-
KAreaftrata
bulacrodiremptas. Inferior pcriftylijs fuperbit ambulacrofubftrudtis.
lapidibus.Supenorcontignatiotrespartesobtinetconfidcrationecumprimisdignasi
primaeft interior & principalis palatij pars FLXM ,
dcind e duo lateralia & parallela x-
dificiaXMVN&GFHLiquorumdimeafioneshiefuntiLatitudoFXfiue LM. eft 6z
paffuum mediolanenfium & quatuor vnciarum &
vt exadius in hoc negotio proceda-
i

quartamparte paffus fiuevlna? mc-diolanenfisapponenda,&litensXZin-

m us in fi<ui
D
eft& 4 vuc. LongitudoMN vel
dica'ndam duximusi AkitudoFL vdXM i6paffuum
ex quaEcho
HL33 paffuum& 3 vnc. LatitudoambuIacriHL 8paff. 6vnc. Feneftra
foilickaturvnicaeftin medioexfupremolocopaneris fignata htensRS ;At-XVMN
locus vnicus& foluseft
que hcecquoaddimenfionemfufficiant. Itaq;fcaeftrailla RS
accepi , voce
adaudie n.dam Echo, nam alibi non refonat Mukorum vero .
teftimonio
&ampIiuspro maiori,vel minon vocis con-
inde emiflam vigefies quater,im6trigefies
tentione redditam . Lmo exiftimo non effe reflexionis vocis certum & determinatum
nuroerum fed ininfinitum eam mukipiicaripoffe,idcmqueacciderc,quodinchordas
vibrationibus,quarumi<ftusinprincipiofatlucuIenterapparent,infinetamenobium-
mamceleritatemdifparent,fonufquep2ulanmemoritur. In fpeculorumquoquere-
flexioncidem apparet. QuerituritaquehuiusEchuscaufa?
Refpondeo ,cauiamcffe
duoru^dificioruparailelufubproportionatadiftantiafuuobtinentikipjfinone.Pra»-
tereacum dicu parietesfummam arqualitatem & planitiem omnis fcabntieiexperterro
habeant^voxfacillimonegotiorefieclitiir. Verumremitademonftro.
diftantiam vocis bii-
Sintin figurahic pofita,muriAC& BDpaiallcli &planiffimi,
iyllabe rcddcndxproportionatam habentes; Dico cx feneftraE vocem emiffam krpiffi-
me neceffarioreddi ; phonifr.iusenim mxtapropof. 1.

propagatus,ibidempereande
EchometnceexEin I
&
ex I denuo
A<
viam reuertirur in ex E itei um in I ,
E ;

& repercuffionibus infinitis , donec

in E , fic akernis
vox nimia repercuffione debilitatatandem deficiat.
Non fecus,ac pila, qux inter duos parictes arftos
altcrnatimvehementerimpada, poft quinasautfe-
nasrepercuffionestandemimpetuceffantedeficit..-
Atque huius rei nullam aliam caufam, nifi quam dixi-
mus, effe, cei tum eft, quia cum iuxta propof. 1 . Echo-
metriceangulusincidentiae fit^qualis reflexionis an-
?ulo,Echo nullarationefieripoteftnifiperphonifmu
parietesfundatum Si enirru.
illum normalem IE cylindraceum,interduos parallelos .

aliz muri partes verb. gr. A & C vocem reflefterent

A & C neceflano eflert t
, anguli
verb. gr. per K & N propa-
recli, fed iuxta 5. lib.i. funt acuti,vocemque in aliaspartes
1
contingit; tametfi c d-
gant ; Ex I itaque ex nullo alio loco reflexio vocis tam multiplex
 .

Lib. IX. M ' agia Phonocamptica .-

2pi
cauitates fubftruclionum vti & arca K & paries intermedu s ?d vocem reflexam aug-
mentandam&adclariorem ibnummukiim faciant,ficuti deTheatro Vitruuianodr-
ximus.
Atqueheceftratio,cur mukiputei quoque&cifter-
naetantamrcrlexionemvociserhciant. SitABCDpu-
reus,aqua DEBiforamenoperculiputeiautcifterns fit
1 iaqucare cifterna? C A Dico vocem pcr I intromiifam
;

plunes rcddi eam ob caufam , quod phonifmus in pla-

niifimam & tranquilliifimam aque fuperficiem EF inci-
ikns,excademrepercutiatur mJaqueare cifterna:, &
tuncdenuoin fupcrficiem aquoe, &hoc toties, donec
tandem debilitata dericiat; Resvltenoridemonftiatio-
ne non cget,cum cxfepateat. patetitaquecaufatam
multiplicisEchoinVillaSimonetta-».

Corollarium I.

EX his conftat,
diftantia
quod quis fimilemfabricam id eft duos parietestf^ circiterpafluu
fi

remotos conftrueret, is fimilem Echum fit habiturus , cum ad diftin&e

reddendam voccm nihil aliud requiratur. nifi proportionata diftantia , quam dabit 63
paftuum . Si quis vcrocifternam feu puteumfaceieuotidem pafluumaltum , isEchum
quoque iimilem inueniret.

Corollarium I I.

PAtetitaque non fubftructiones, non aream non intermcdium palatium multis in-
ftiuctum feneftris, non amb.ulacra,hancprodigiofamEchumcaufare fedvt , dixi
murorum planiifimorum&nullafcabritie impeditorumfitum pa-allelumjnequefene-
ftra neceflano in RS fituari debct Si enim in alia parietis parte fierct, eandcm Echum
.

te haberecertumcft,&forianin medioparictispunclo Ifeneftiamultomaioremeife-

clum fortiretur, fed hjec Architcftis confideranda relinquamus . Atque ha?c funr,qu;r
deEcho VillasSimonettxpaucis defcribere voluimus.

Pradufio III.
^De Aure Dwnyftj Syracufis fuperjlite

FAmofi(Timafabrica'hod-iernodieSyracufisinSiciliaadhuc fpeftandaproponitur,
quem ali] carcerem Dionyfij Tyranni,alij Auriculam,alij alijs nominibusintitu-
lant , eo lngenio archite&ata , vt e regione oftij quifpiam confiftens , quicquid locutus
fucrit,peife<fte & multiplicato ionitu reddaiur Dehac cum multa partim ex Authori-
.

bus, paitiinrelationealioruminaudiifem ,cius fcrutiniumanno 1638. cum Syracufis

tranfirem,aggieflus, cauiasciustandem detexi,Hanc fingulari cura defcribit.Mira F
bclla in lchm,graphia fua Syracufana .Ita autem fe habet fabrica , Locus eft cxtra mu-
ros vrbis Syracufana? , qui carcer Dionyfij palfim dicitur , & qui bene confideiat artifi-
cium & induftriam,quafuitaTyranno architectatus,videbitaliam cauiarn huius fabri-
cq non fuifle, nifi vtcaptiui ,quiincluiiibidem tencbantur , ne quidemlpirarepoflent,
quin a cuftode carccns audirentur Fuit autem a Ty anno in formam auns ad natura?
.

exemplar, fingulariingemo &induftriacor:ftruccta_J .

Excifa eftex viuofaxo, quejcochleato du&uinanguftumcanalemdefinens cubku-
locuftodiscaicerisfpeluncaeiuprapoiitoiniinuabatur.fiebatitaquevtomnis velmini-
. •
Oo 2. mus
 . . .

Z?2 Mufurgioe Vnimrfalu

musftrepitusautfubmurmuratio cochleatum opusingreflain cubiculum deriuaretur
cuftodisjvbicjuxlibetfubmiiseprolataj acfiprefeniiafliiflentpercipiebanturihodie.,-
muro obturato canali voces immurmuratae in pulcherrimam ac mirificamEcho dege-
nerantjvnde&vulgodicitur/agro/Aa dellafaueUa ,voces enim non ficut reliqua* Echi
.
redditsqualesjfedfubmifTam vocem inclamorem extoIlit,exfcreationisfonustonif
cufa°» mif" tru exhibet,percufEopallijmanuplanafa&a,tormentiexplofiovideripofTct,-Im6non
rabilis. voccmtantum intcndit jfedaliquotiesrepetit. Hinccanon muficusaduobus hicca-
tatusjmox in quatuor vocum concentum euaditj dum reflexa vox primi,fecundi vocc*
pulchre excipit res prorfus auditu digniflima Docuit me fane hsc tam mirifica. archi-
3 .

teclura multa circa occultorum fonorum machinationemj reconditioremque doftrinii

omnemcapturnexcedentia,quxcuminpraecedentibuscxplicarim >hic longiorijs re-
Verum ne quicquam curiofo Leftorifubticuifle videremur,hic
cefendis efle nolui . fi-

guram huius fabricej apponendam duxi , vt vel ex figura ipfa mirifici foni caufa m colli-
gat. Hancichnographiam PP. noftri Syracufani fummo ftudio ex rupedefumptam-.
,

Roma miferunt, Ad cuius delineatione plurimum etia contulit oculatus teftislacobus

Maso Soc. noftra: Studiofus Theologiar, in fcietijs Mathematicis apprime verfatus

lchnografhiafyecus Syracufanoe Dionyfj Tyranni

cx liiuofaxo dtlimata .

-rj- itg ij-j-*

Scala vlnarum quarum vna continet 8 palrnos ficulos

Quarta pars palmi ficuli

A. Plan ta fiue Ichnographia fpecus '.

B. Interius receptaculum figniflcat, quod ad 4
vJnas& 4palmos affurgit ; orificio verfus te&um reftringente fe fimul cum pariete ad
vlnam
 . . .

Lib.lX. MagiaPhonocamptica. 293

vlnam 1 &palmos7. C.Introitusin fpecum,fiueporta. D. Finisfpecus,cuiusalcitu-
dinis tcrrainus alTurgit ad vlnas i ?. F. Canalis latitudinis 3 palmorum in ipfo fpecus
laqueari feu faxo fuperiori fumma diligcntia excauatus,hic canalis apauimentofigura?
11. ad introitumdiftatvlnarum n.&infine ab eodcm pauimento fig.n. vlnarum_,
1 y altitudine,& eodem prorlus modo, quo hic delineatum vides, gyrum fuum F, F,F,
perficitNota hoc loco primam figuram denotare plantam,fiue ichnographiam paui-
.

mcntifpecusi cuifecundafigura praicise , quo adgyrum murofquc parallelos corre-

fpondet,- non tamen altitudine , cum in principio minorem ,quam in fine , vti di<fhjm_.
elt,altitudinem obtineat. E.DenotatfencflramhabitationisDionyfi),adquam cana-
li,FFF terminatur.' VidesitaqueobhquumcanalemFFFinfaxoexcauatum, vnacum
cochleatoantnductu tantam vim habuiflc,vt vocem ctiam quantumuis fubmiffam_»
perfecleincameraE ftitcrit.
Huic/ubiungam aliud mirificum ajdirlcium, Papie; adhucfupcrftes, eoartificiocon-
ltrudum , vt in oftio exiftens, Echum peicipiat ad miraculum prodigiolam,Nam_»
triciesinterrogantirciponderevidetur;tam diftincte tamexa&a fingularum lyllabaru
pronunciatione,vtmuItinon naturjeopus,fedda?monisilIuc compaCtiillufionem efle
imjpliciusfibipcrfuafermt.Quosintcr c\HieronymusCardanusfuit,qiiodequidem_.
inHomine ingcniofo,&naturearcanorumminimeinconfulto,mirumefl:,Sedaudia-
mus vcrba didiCardani ,qunn librodefubtilitate hiiceeamverbisdefcr.bit EchoTioi-
HitronymusCardanusMcdiolanenfis inlibrisdefubtilitatclib.18. deMirabilibus, "«iiis.

impreflb Norimberge; in fine libri fic ait

Tertium Vigiha <zenus purum eji, acfincerum , in quo tamen mukis modis mira viderecon-
tingit: velutcum Ecbu refinat, tum maxime multipkx, cuntingit ,vt quandoquefiepties voces
reddat Noclu idmirum in modum admirabile eji,
. &
nifivulgata res ejfet , quemcunque pofi-
set perterreficere , adeo <vc.ces pcrfipicuas actardi quandoquereddit Caufi efi aer, quiapla-
.

nonen<m nfi^.ntra , autmuro refnant,rrf n.int autemex vetttfHst

nis repercuf.etur c.-uifq;
& magisprocul quamfropt .-Fhdivocemin EchoneceJJe efi ,acpL.no intermedM refierri.
Multiplcx efiperfpe : nos trplicem audiuimus
Necfiolum mult pl cis vocis, autfepties Verum in Pa-
redditx exempla anfqui cognouerunt:
pia, Tictnumohm,0->fiiica magna, % ocant Sahm Itali
qua tuxta arcem ciwtatis ex ufiiu to-
,

ties remittit voces , vt numerare nequeas qu.indoq; decimaw-tia vox exaudtur : aderant te-
,

fies multi, & inter medicx artisprJfiJfor egregius Melchior Malheufer Germanus,no-
coeteros

fler difcipulus . Credidijfts ab alquu refpo nder' aut de lndi : Emonuntur fienfi,n voces, ac defi-
,

nunt: Vndemirum modum,hsi\\MC,quodfnatlaline, htu,refertur: uelut morientis,ac de-

in

ficientis vox . Quadrata h^c efi tdes&fenejlris p.ituhspluribus, infiupcrure a lateribus illu-
minatur . Cceterumfons, <& paries ex aduerfpofitus inregnfunt , nfiquod mfronte oflium
adefi, longitudo pede: circiter centum, latitudo i fferme: refinat multiplex i ox fiiuxtapa- &
rietem alterum ex aduerfi oflij fieteris Videturque exfbhmt tunc ofiijparte reddi
. Itaque .

ex vtroque latere, <b" maxime extra ojiium ipfium fiantibus voX refnat,m medo nequaquam.
Vtnie nemo dubitare poteji velDtmonem ejfe autfiycophantum Nam 1 ix Echo credipoteji,
,

adeb clare, adeo expedte, adeofitpe , ac ordine certo voces omncs exaudiuntur Alt. tudo , dimt-
dio, vt reor latitudine mawr ; excefa enim hxc efi bafi.ica Ita deficribere placuit , tit ficiant
.

homines,vbi talia expeririconueniat > autfilbeat exemplum aliud viftaurare . Accepi ab ajla-
tibus, ohm ante ojiium, formcem porticus e regione pofitam fiwjje cuius etiam magna parsfiu-
pereji; Multoque meliusfiottas reddi voces fi..ntibus extra ofi umfiubj<;rmce ; uituque Lcu. M
pletius, ac maiore fienore,vt qux tricies quandoque refionarent: certum efi,vt celeriusprofertW>
maiorique ac concttatiorevoce,itaclarius, acfirequentius reddi.
Verumcum non pridemintcgramad me tum qualitatishuiusEchus tum con-
ita ,

formjtionem dedentSaluator Scarduccmse Soc.noltraSacerdos

ftitutionisfabrica: f
Mufica?haudi;nperituSjdefcriptionem tranimiffam hocloco ooortuneinierend: .m du- ,

xt , vtfic cuiiofoLectoritamfamofjj & cclebrisEchonisratiopenitius innotefceret;

Res jta in fe habet .£dificiii eft.in vrbe Ticino, vulgo Pauiafxn altiflima vrbis partemx-
.

ta
 .

2 94 •
eZdu/urgia VniutrfalU
ta caftrum fiue Palatium ducale, vulgo Salone, fiue Arfenale dictum , oJim pubiicis ludis
feruiebatjinodo beliica:iupellccT.ilisreconditonuii eif,figura cius eftquadrangula;al-
titudoeiusj? brachiorii Komanorum eft, vfque ad laqueare; Jongitudo n^brachio-
rumRomanorumilatitudoeorundem 24. duasportas habet, vnam in fronte verfus
Boream porreiitam 6 brachiorum Romanorum altitudinis,- Jatitudinis modo 4, olim 5.
- In parte fronti oppofita videlicet meridionah 3 feneftre^ cernantiir quarum media reli-
quis lateralibus maior, infra quas porta pandrur aeque; magnitudinis ad portam borea-
lcm per quam in porticum a Cardano indicatam aditus fit modo officinx feruit , de-
j
•>

fcriptionem rotiusfabrica? quantum quidem ad noftrum inftitutumfacit ,breuiter ex-

„ . . pofuimus,quarenihilreftat,nifivtEcnustammultipIicisrationem cxponamus. Aper-
Ticmefis e.\ cis portis borcah& mendionali ,quorum hecamaTiibus vrbis 3oferepafiibusdiflita_»
pJicaca_». e ft, Echo vndecies meridionali veroclaufaocties,&vtraqueclaufa, fexies tantum>
inmedioconftituto refpondet jc.uiusquidemaliaratioeffe nonpoteft,nifimurorum_,
extraportasobftacula,fpeciesapertisportisproratadiftanria?proportionevndeciesre~
minorem diftantiam habeat,pauciores quoque refle-
flectentiasdaufis vero portisjcum
xiones vthabeatneceffeeft, obferuatura tameneft,hancEchum maximam iuam vim_»
habere, inbiifyllabisrefledendis, quemadmodurn &deEchoMedioJanenfi didu cft;
Vox naturalismaximeapta eft adformandamhoc inIocoEchum,artificioia veroper
tubamauttympanum,vehementiafonieandemconfundit (Cuiusreirationem iiw .

pre/edentibus fufe oftendimus) fcribitur tamen , fi tuba aut ribia vulgo cornetto info-
ntntur ha»cinterualla i>r,;#/\/j/;permonofyll:tba, Echum formare concentuinquen-
dam in rnodumfuge endecaphona?, res auditu mira. Habetpr^tereahecEchoiux-
ta diuerfum fitum ciamantium diuerfasproprietates, Aliter enim apparet, in medio
conftitutisadamantibusin fronte vellatere ,alitercontraadportas confhtutis a.cla-
mantibusin mediojcuius quidem reiratioalianoncft, nififitusmurorum oppofitoru,
in quo vel per artificiofam-,velcafuaJem diftantiam reflexa;fonorufpeciesmuItipliciter
repercuffx vanasauribusludificationesexhibent. Quaruomniucausa lllcfolusnefcire
poterit, quipr^cedentia noftra depolyphonifmis ratiocinia aut non legerit, aut fi lege-
rit,nonintellexe:it . Quod vero hodiernodienonearefkxxvocismiracula , vt olim
tempore Cardani&Blancanipra:ftet, huiusreiratioeft, quodiam Jocus lftevarijsbel-
licisapparatibusrepletus, multiplicem vocis reflexionem impediat. Et manifeftum_.
huiusreiargumentum illudeft,quod exparteoccidenwh vbi huiufmodiimpedimen-
tacollocata cernunturjConftitutisEchonon percipiatur,vt[)Otefpeciebusdi!iipatisab-
forptifque. Atque hcecfunt,quedefumofahac TicinenfisvrbisEcho ,dicedapuraui.

De Arl amuana Aula, q) aliain celebri Palatio Caprarolx Ducis

'

Farnesij fuperftite , 'wocem mirifice intendente

Alia Echus
^CC ^ ua ^ us Aulis, aliud videre
T^Syracufana nihil canale limile
eft nifi , illi , quem in C>yp.ta_,
diuerfis i n JL. defcripfimus,in vtraque dictus canahsper roediti thoh in oppofitos an-
lodsmira- gulos duciturin gy;'feaincruftatura,femicirculiforma,ad laritudineferepalmi,impref-,
ius,in vnofiquidemextremo,cum quilpiamfubmurmurauerit,fpeciesfonorxcanale
ingref%,ibidenique propagara;, cum euadere non poffint , neceffario ex oppofita parte
confiftentisauribusfefiftentjartificiumfacileeft, &ab Architectisin quolibct conca*
meratofdificio facileinducipoteft.
ScripfitnonitapridemadmedealiaminficaEcho,quce in valle montis Vefuuij,
nouiter fe exeruit, P.Iacobus Bonuicinusjinfignis Soc.noftre; Mathematicus, & lingua-
rum apprimeperitus; Echonataeftex difpofitioneloci,poftincendiumvltimum ,-In-
digenarum induftria , cafu conftituta,dum enim canales varios ad aqtiarum imbrium- ,

quededucT:ionecontravaftitatem,vinearum,necefrarios,effodiunt,fac£umeft vt fi nul
ac quisin fupremo montis veruce ad orificium canalis conftitutus locutusfu erit ; vocis ;

per
 . . . ,

Ltb. IX. Magia Pbonocamptica . 29?

pcrcanaiespropagatc variaquereflexione augmentata?,, in radice raontis ad canales
ambulannbus ltaperfecte fe fiitant; vtprajfentestc alloquiiurarcs. Audiaslub.inde_j
hoc in locoj fola natura? garrulitate,paftorum colloquia, voccfquc hominum diftin&if-
iimc, neminctamenin vicinislociscxiftenteautcomparente, quasres multisprodigij
loco habita cft. Sed hxc de prodigiofis Echonibus fumciant

PRAGMATIA I.

Trincifmm Aulas ita di ffonere , •vt nihil tamfubmifse dici pofsit

quod non audtatur vslin eodem, ^uel in alio conclaui
NOnnullioccuItocanalium ductuidfieripoffeautumarunt, vtPotta,vtdum vide- . .

iicet cx dmcrfisconcJauibusin vnum locr.m dcducunturcanaies , ita Princcps rim v im ha

applicandoaurcsinorificio concurfuscanalium omnium in diuerfiscoclauibus, voces bent V0CeS
co ,gie °'
percipiet, Quxrcs fiitaintelligatur, vtincubiculisqu^libet fubiirifladiiftaper canales
anolantiaauubus fePrincipis fiftant,falium eft,cum vocesinCameraprolatein orifT-
cio canalis minime congregentuii icd in mediolibero varie difperie; abforptcequt^»
antequam adcanalem peruenennt iamlanguentesexlpirant; fi vero osappliceturca-
naIi&intusimmurmurcnturvoces,noneftdubium quinPrincepseasexfinguliscon-
clauibusimmurmuratas diftindepercipict , Nam non cgo tantumin maximariongitu- ..
c
dinisplumbeotubojfed &ahjmecu in terreovocemaudiuimus vltra 5oopcdes. debet pedmrTvo!
autem tubusnon nimisefleamplus , necftrictusiTimium ,fed veratuborum pro voci- cesfiUit.
bustianfmittendislatitudofiue diameter,triunipollicumfit oportet. Pro tympar.is
vero&tubiscanalesaliquantulumaftumipoteiuntmaiores.Hittibiquandoiunt mu- Cllr tlir,; mil
ratimehus vocem prouchunt, quarndum hbero aenexponuntur,ciuusquidcm reia- ro inliime
liarationon eft, nifiquodimmurati nonadeo notabilem trcmorepi admittant ,quam ^'«f vocem
'

filiberifintjtremor autem multumimpeditprouectione vocum>dum tremoreluoeas :fb Jr o a «i

facile confundit Totum contrariumm trabibnsccmniqueiolidis&oblongiscoipo- expofiti,
.

ribuscomperitur, queomnemvimimmurmurata? vocisperdunt,tanto veromajorenru»

ConVrarium
vim voccmprouehendiacquirunt, quantoiiberio.imedio vtiluprademonftratum cft, comingic in
fucrintexpofitajcum enim tremortotius ftrepitum exvnoextremoexciratum,inaitero wabefoljd»
extrcmofiftat Trabsautemintenadefoffa,autiivnmiratafbertatem tremendiper-
,

dat,voccmvnapropagandilibeitatcm perdereneceiTe eft.

Etquamuisrcshxcpercanalesfimplicilfima lit, ncgandumtamen non eft multaca-
naliumhuiufmodiocciilte dcduclorumopecmcipofieprorlus paradoxa; fi opifex E- Experimen.
chorcdtiilquefa^axiolerriadbita vlus fuerit. Docuitme huius reiventatemCiiymi- lum Autho
-

ci cuiufdamoliiunalubterrancafine vllororamme aut fcntft a vr.ico tantum canah iu les(ubt:r

fumodcducendovti&portaperex guainfh uCta,quaclau f;c vocesqmclib.et inextremo ra.ieos.
canalis onficioperfecte nonfineadmiratione exhibcbantur,hocexpeiimentoegodo<.
cliot, finulequidhauddubieinPnncipumpalatijsin cifectumdcducipofleprorius mi-
hi perfuadeo. lta autcm Echotectus rem ordiatur
Fiatrcceptaculupaucoruhommucapax,8 pal.longuvtfcqucrifig.p.itet,o:totide la-
tu,altumtotidc-,latitudincmin figurarefertRX b' palmoium,altitudmcm DVtotidem
palmotumjhabcatpcrexiguam&hurailemportam A.quearctillime claudipQifit,fene-
ftra quoque laten infciatur excraljiilimocriftalloita muroinlerta, vt vocibus mtus
refonantibus,fonus neque perfeneftram, nequepcr portam elabi polfir, iedper cana-
lcm DE qucm per occultum domus meatura in conclaue F ductum ita cum_.
,

DtholoCamerx(quiinftarconitorti iuxrapiopofirum typumpolitiliimus eifedebet) Qnomodo

continuabis, vt vna continuata fuperficiesvidcri polfitsinaltero veroextremocanalis '^ n u ls 1<

^ Jl c j

orificium habeat repandum inE,vtfonusexienslibcre fc fe dirfundere pofsit,habcbif- ^beit.

quefabricam confummatam. Siquisenim claufaporta&riencftraingreflusfuerit Ca-
mcram AD & vocesquafcunqueinfonuerit,illarum fonitus cum ahbielabinon pofsit,
per
 . . .

2?6 o!Mufurgi<£ Fniuerfalis

perconicamfuperficiem Dvarc-agitatuscoardatufq;tubutT! DE tandem ingrcdktur
Si lbidem inE exiens ie aunbus ln F confhtuti homims peifcdiiiime fiftet

Confe&arium
patet, Muficam inreceptaculo AD exhibitamper occultum meatum DE
Hlnc
Fconclauipcrfccterepr^fentatum Siquis vero vaiia fonorum ludibriaex-
iri.
in_>

hibere defideret,varijs huiuimodi receptaculis per feparatos tubos in F dedu&is nego-

tiumfacile expediet Separata receptaculaacuftfca siitZSN perfeparatos canales om-

.

nesinPrincipiscubiculur_fignatumliteraF> duclosjvide figurapi„fentem, vbimen-

tem noftram melius explicatam videbis.

Pragmatia I I .

Fabricam ita difftonere ^utfonus tantum in duobus oppofitu locis

atque nullo alio audtri queat .

'NvarijsPrincipumpalatijshuiufmodifonorumludibriafpeifiantur: de quibus in_»

hiftoriaEchonica, Quomodoigitur Princepsquifpiam fimiles fabricas extruerc-»
poflit,iam dicendum eft
PrimcitaqueFabricadebeteiTe rotundainftarcupula?,cuiufmodieftcupula domus
fig.prssetisexhibita, &performa^yclopIaftamin~qualii_mam fuperficiem reducla_. ,
bafis vero fabrica? fit perfe&e rotunda,vti & murus inter bafin & principium a; cuationis
Echoniirifi.
tholi interceptus.Figura turris Echote&onice- , cuiufmodi olim Heidelbcrga in palatio
quada m pa Palatini obferu_ui,hic apponenda du_i. A tholu>sfit,B \D hemicyclus , BDFG ambi-
latioa pala-tus circularis feneftratus, FG alius ambituscircularispolinifimus. Hec Aulahoc ha-
bergenfis
'. ^ et admirabile,vt fi quisingrediatur, & paulo validius terram calcet, turmam fe feque-
tem audire exj-timet,in medioftans refonantiifimam fscit Echum In oppofitis vero
.

locis
 , . . ;

Ltb.lX. Magia Thonocamftica. 297

Jocis.FG Ambitus CEFG nihil tam iubmifse pronunciari poteft, quod ab altcro irrF
.

vcl G conftituto non percipiattir Qui effe&us omnibusfabricis rotundis communis eflr,
. E £ho i!> Cu.
quemadmodum de cupula S.Pctiiinpra:cedentibusoftendirnus;SrmilequidMantue: P u,aS - Petrl

an fuburbano Ducis palatio , in quodam conclaui pcrcipi audio , fed de hoc alibi nihil .

igiturinhuiufmodifabricis aliudlatetartificij,nifivtad prifaiptitumsexemplar fiat,

debet autem in huiufmodi fabricis fuperficies nullacoronide impediri,fed tota interior
fuperficies fine interruptione continuari, hac cnim ratione fonus melius propagabitur.

Pragmatia I I I.

AuldA inparabolicas fuperficies dedutlaiita difyonerejut in certopun~

clo conflituta auris quidlibetfubmifseprolatumpercipiat

QVamuis dc parabohcnatura&proprietate fupra aftatim difceptatumfit, neta-

men errorcm aliqueminpraiicommittas,hicaliqiusdifficultatesprannitte-
^das duxi; Sciendum itaque parabolicam fuperficiem duplicem confiderari
poffe,obtufam & acutam, quanto fuperficies concauafuerit obtufior , tanto habebitfo-
cum fiue punftum acufticum vcrtici parabola? vicinius ; quanto vero eadem fuperficies
fuerit acutior, tanto puniftum acufticum erit a vertice parabolae remotius. punctum au-
temfiue concuifus radiorum,fempereftin axeparaboke.
Secund6fciendum,vtomneslineeTono-
radnpunctum acufticum confluant, necef- Lineasincra
fariume(fe,vtlinea:fonorejntrafuperficicm parabolam
in vnii pun-
concaua;riparabolicam incidentes, ad axe ctumcocur.
fint parallele^ ; Hinc fi parabola fit fatis am- retes paral-

minime omnes in_» A*

pla, vocis fpecies etiam
lclas erle_»
necefleeft
vnumpunttum confluent. Sed rem paulo
clariiis demonftrcmus fit parabola A B C
;

focus D, dicovocisfpecicsnoninpunctiiD
radiaturas nifi omnes ad axc BDE ferantur
parallelx. Radiet enimvoxexEinO& I.

( vocem enim fuprapci phonifmosconicos

propaganoftendimus) ccrtumeft iuxtare-
oulas reflcxionisfupratraditas,lineasex E
inO&Iinudentes,noinD, fed in X rcfle-
xuras;inhocenim angulusincidetia?xqua-
bitur angulo reflcxionis Iterum fi vox ex-
.

tpaaxem conftituta radictin concauamfu-

perficiem,verum quidem cftvnicum tantu
radium in Drericxumiri,ca?terastamen_.
radiationes diuerfa cxtra axcm reflcxionis
ccntra fundaturas vt in linca fonora ex in G
D
V incidentc,& hinc in reflcxa patct,lince-
veioex G in R & Z radiantes nequcin D
neque in X,fed in P corradiabunt
Vidcs igitur vocem conice intra parabolam radiantem, nihil fingulare prasftare, nifi Phonifmus
in axefucrit conftituta,tunc enim vnius tantum phoniftni conici linea? in vnum pun&u comcus iu
p.irabola_«
corradiabut;fit phonifmus k?)(Zfeq.fig. paraboIaBDCfonoru fitin axeparabole- AD;
dmerfa ce-
dicophonifmi ABCconicilincasin concauxparabol^fuperficieincidentes, reflexuras cra in^xe_>
in D.quoniam enimomnesIinea:in fuperficieconcauaparabole. circulum fundant, acquiritjfiue
retlexiones.
quiidem cumbaficonicft , ccrtumeftomnesfubaequalitateangulorumreflexurasin
certum&dcterminatumpunctumaxis. Ciun vero hicconusnonvnustantum fpecie
Pp fit,
 . . .

apg JMuJttrgU VniuerfalU

fitjfcdinfinitossepcrminores&mincrcsinfeincJudar, noomncstamcnjnvnQpun-
ftum, fedfingulisdiuerfa acufticainaxe
centra formabunt, non fecus acin fpe-
'

culo vftorio fphoerico concauo contingit

in quod radij lucidi incide ntes, non in_»
vnumpun<5tum> feddiuerfieradiationes
diuerfa inaxe vftioniscentraformabut, *£-
r<
ver6 phonifmus non conjcus , fed
Si
Phonifmus
cylindraceus
cylindraceusfuerit, tuncaflero omnes
incidensin_> lineas fonoras parallelas ad ^xem in vnu
parabolam
punclum confluxuras , cuius rei demon-
inpunftum
omnes linca: ftrationem vide in Arte Magna Lucis Si
C(>nfluunt Vmbre;.
His igiturrite difpofitisjfianimustibifuerit, inpalatioquodamfimile machinamen-
tum conftruere,in objongo quodam ambulacro commode id inftitues hocpado, in v-
troque extremoope forme; paraboloplafle; defcribaturparabolica fuperficies,itavtfi
axis protenderetur, vtriufque parabole; centrum tranfiret
Sit parabola in vtroque extremo ambulacri; prior ABCpofterior GEF. axis vtriufq;
c5munis EB. fint foci vtriufq;parabolc; Hl.fonoru fit in O pucto axis EB medio. Quod fi
phonifmo conicoradietjhabebitquideeffedtujfed non adeointenfum, quemparabola
pollicetur ob rationes paulo ante di&as,- Si vcro phonifmus-fuerit cylindraceus ex POR

c A

"
X
Xy o \\
ft\)
Jr§- XI
S//- 3
m ,

i
A7I
^s

z
•
Ri
*' trjfe

jn vtrumque extremum propagatus, auris in alterutro foco H

veJ I conftituta,quod de-
fiderabat, inueniet; nam omnesiinexfonora? quanturr uis fubmiflavoce imbutc; om-
nestamenjnH vel Irefle<ftentcsibj miruminmodumfonum intendent. Intelligetur
igitur in H vel 1 quicquid in medio POR fueritfubmurmuratum . Erit autem hoc ma-

rib»I*?nvo
chinamentum tanto abftrufius,quf to parabolc^fuerintobtufioresihinc enim fiet,vtfoci
cibus rrafoit mukum extraconcauitatemparabolarum conftituantur>Mirabuntur enim Auditores,
tendis.
t g tas vocesfubdeterminatoiUopuncl:oinmedioaerisfepercipere,ciimtamen,necar-
cus, nec aliafuperficies intra ambulacrum comparear, , qnx tam prodigiofi foni caufa_j
c-fle poflit .Imo fifex diuerfiin pundis PXOYZR confifterent, ex fingulis diuerfas xes
indicarepoterunr^onfiftentiinH vejl;nequidern aduertentibusvicinis,quidfubmur-
matione tam fttbmifla tranfaclum fit InH verofocoparabola: confiftens,contrapa-
.

rabolam fubmurmUrando, quicquid voluerit in PXOYZR confiftentibus manifeftabit

Quod fi vni tantura ex diftis fex ver, gr. in P confiftenti loqui velit , per tubum in pun-
dtum G parabolae , direclum id perficeret ,.vox enim in G incidens , auribus in P,confti-
tuti neceflaiio fe fiftet, ciim radius ea natura qua incidit, neceflarid refleclatun- 1 i

Ma
 , . ,

L;b. IX Magia Phonocampica. *99

-

Aha methodm .

MErfennus in fua harmonia vniuerfali aliam rationem tradit , quam hk fubiunga

vtquiddeeaexiftimandum,]udicaripofrit.Cumenimvideretphonifmumcy- Ali-parabo
lindraceum difficilcm,conicum vero non fuffi- lica: phono-
campteos
cere,duplicataparabola aliquid mcliusfe effice- augeda: r2-
re poffe fperauit, parabola? enim concaux maio- tio

ri,aliam minorcmjcuiusfocuseffetinpriori co-

munisjobuertit eopacto, vt phonifmus incidens
in concauarn maiorem,indcperfocum reflexus
inconcauamminorem,hinc tandcm in paral-
lelifrnum cxtra concauam maiorisluperficiem_J
(quanuxtamagnitudineparabola? minoris ex. a~
cifa effe debet ; ad aures retro conftituti propa-
paretur.
Sit parabola maior ABC.minor DEF, ita fibi
inuicem applicatx, vt focus G vtrique fit comu-
nis; fitauteir. parabola maior ab V vfquead P
excifa, hoc pera<fto fit fonorum m X & Y. Jineae-
quefonor$XT,XV,YP>YQ_quarincidenresin
concauam maioris fuperficiem,iadereflcctetur
per G in S &R,atXl & XV in N & Oincidetcs
indeiterum feflectentur mLM
.i-HI.donecta-
dem phonilmo cylindraceo fe fiftant auribus in
HILM conftitutis . Certc ha^c pukhram quide
fpeculationcm priniafi6tchabent>fedque; nul-
lumprorfusinpraxiiucceffumibitiantu< Nam
quibuscapax eftma-
prqter paucilfimas lincas
.

X
Difficuitrt
ior parabola,minorquoquepauciffimas, &pa-
is praxiru
ralklifmoilloinfigniter dcbilicatastandemtru- multa redi-
fmittct , ita vt aufim dicere modum quem in_»
,
gi polTunc
qustheoria
prxcedenti dcfcripfirnuscer tuplohoc mejiore. probat.
Imo iple Merfennus difficultatcm rei rreuidens
fllo veluti conclamato ad ahum confu<?it hoc
tamen nonmulto meliorcm. Clareenimpatet,
fucceffum nullum clfe poffe huius machiname-
ti, turii obdidasrationes,tumobfocum,quicu

vtrique parabolxcommunisfit, induflria pluf-

quam Archimcdeaopus foret , advtramque_j
prxcise difponenda. Sitparabola maiorABC,
huic minor D ita opponatur , vt in figura appa-
rct,habcatautem conuexam fuperficiem para-
bohcam,& vtrumquefocum communemmE.
Hocmachinamento itadifpofito,fonora?Iinex
ex G&F in fuperficiemconcauam maioris in-

cidentes,txpuiictis0ffx£noninfocumE,fedin
conuexamJuperficitm m.inoris parabola: Dre-
flcacnres, fonum tandcm coceptum phonifmo
cylindraceoreuciberabuntinl &R
aures au-
fcultantis. Scd q.iisnon videt, hoc quoque__j
pneterfpeculationem nihilinfe con tiner__j;

PP Narrj
 . . >

joo Qftlufurgite Fniuerfalii

Nam minorparabolaprtfterquamquoddifficulterfoco maioriscongruat,adedpaucas
quoque rcflexiones eafque ita debilesin conuexam minoris reijcit } vtin IR conftitutum
vixaliquodfingulareaugmentum vocisacquirerepoiTepute,datotamen nonconcef-
fo infigni hoc vocis augmentojputo tamen adeo in praxi hoc machinamentura fore^»
difficile, vtvixfuccelTumaliquemhaberepoffit. Suntcnim multafecundumtheoriam
pulchcrrima, que. tamcn nunquim fere in opus deduci poffint , & ne hoc idem de no-
ftris hoc Ioco innentionibusfabricifque acufticis dici poflet, fingulari ftudio cauimus ne

quicquamponeremus, quod experimentoprius non eflet comprobatum . Cuicunque

jgitur per paraboJas acufticam fabricam conftituere animus eft, is non alia, quam dixi-
mus methodoprocedat,& infallibilem cffeflum confequetur. neque enim neceflarium
eft,parabolicasfuperficiesinhocnegotioechote<ftonico,tam efle mathematice exa-
clas, vt in fpeculis canfticis precipit-ur . Sufficiet figura, ea ,
qua fieri poteft diligentia_i
formas paraboloplaftae ope elaborata . Nam ciim lineae fonoras fuam latitudinem &fa-
tis quidem notabilem habeant , centrum acufticum parabole, non mathematicum , fed
phyficum & fua amplitudine pr^ditum efle, is folus nefcirepoteft, quiprascedentia non
intellexcrit.

Pragmatia I V .

tlyperbohcamfabricam conflituerejbnos congregantem

Fabricz hy. QVaecunque de parabola diximus, hyperbolicis quoque fuperficicbus accommo-

dandafunt, vtproindenihil dehiiiufraodifuperficiebus formandisdicendura
ucio.
""iuperfit Si quisenimformamhyperboloplaftenhabueritaptamcapacitatilo-
.

ci,is iaambulacro quopiam duasdefcribet hyperbolicas fuperficies vna cum centrisa-

cufticis, in quibus auris conftituta non fecus , ac ia parabolicis , voces quantumuisfub»
mifse prolatas percipiet ; Ad alia igitur properemus

Pragmatia V.
FabricaJ elliftica&fonos mirifice intendentes conflruere .

fe&ionibusomnium huic noftro negotio Echoteftonico aptiffi-

PRe. reliquis conicis
ma eftellipfis, vndehic ellipticasfabricas fufiustraflandas duximus, Quid vero
EHipfis,fitcVquomododefcribatur,fupradi(ftumeft.ad inftitutumigitur. Elfiptiafa-
bricarum tholi hoc proprium habent 5 quod in medio Iibero duo femper punctaieu ce-
tra pariant . Sit primo forma EUipticoplaftes tanta? longitudinis > quanta tholi oualis
longitudo requifiuerit.

Sit igitur tholus AHB, gypfeusjhuic in polis A & B applices formam Ellipfioplaftem,
Sintquecentra acufticaC&D,quediligentiflimenotenturj circumgyrataque forma
Elbp-
 , .

Lib. IX. Magia Phonocamftica Joi

EHipfioplafte intra gypfum motu femicircularitamdiu;donecformaperfe<ftam intra_t
tholum fuperficiem Ellipticam reliquerit. erirquefabricaperfectai Si quis cnim in D
fteterit, &quantumuisfubmiise verbaprotuIeritjdicoinCconftitutumomnia perfecte
&diltinctepercepturum Cum enim voxDquomodocunquein tholo elliptico illifa_,
;

femper inC rcuerberetur, ibiqueinfinitefpeciesfoni, vno&eodcm temporis mome-

topertingant,ibidem intenijelpeciesfeaunbusperfedefiftent.
Nota tamen fuperficiem debere erTe,quantum fieri poteft,politilTimam , & vt fpeculo
fimilior fit, aqua ex glutino, vel etiam gummi arabico diluta imbui debet , hac enim_.
omnes rimc & afpentates minut_ tolientur voxque melius refleclet

Pragmatia V I.

Ellip/in acujlicam infdatio quopiam ita conflituere , 'Vt duo Principes

wjeparatid conclautbm con(lttuti>de quacunque re tanqudm
prafentes colloqui fofsint .

EStmura
hoc maximc. mutua confiliorum communicatione inuentum pluri-
vtilitatis in ,

enim intereft,confilio fecreto & ab omni hominum notitia remoto, ne ante

tempus infidijs exploratorum innotefcant,conferre;vfqueadco vt non in alium finem_.
fecr^tx lllc. & aditusad conclauia Principum,ordinati videantur, nifi vt dc magni
fcalae
momentinegotijsconfiliavtifecrctius,it'afecuriuscommunicaturi,fecouenirepoffinr.
Quomodo igitur arteEchote&onicanosfimilc quid Archite&aiipoffimus,iam vi-
dendum eft; vtitaqucduoPrincipesdiuerfis conftituticoncJauibus,tute& lecureco-
filia fua fibi mutuo communicarepoffint; fabrica hac arte conftituenda eft Aflumatur .

interduo conclauiacuiuslibet magnitudinisfpacium ioo,autetiam pluriumpedum_.>

perindeeft , atqueintrafpaciumhocduobusrourisclaufum ellipfin acufticam forma-
,

his, hoc artificio conftitutam, vt duo ellipfisfoci terminentur in vtriufque conclauisfe-

neftrellis,inhuncfinemordinatis;habebifquequ„fitum,feddemonftratioad oculum
rem meliuspatefaciet.
Sint duo conciauia D & E, fpacium intervtrumque interieiftum murifque con-
clufum, fit DE, intra hoc fpacium ope formae eilipfioplafts, concauum tholum ellipti-

cum intra gypfum defcribes, exa«5tiffimeque polies; huius vero Ellipfis fiue oui elliptic»
concauicentra acufticaB&C perfeftecongruantfeneftrellis D&E
invtroque con- M ' ra fabri -

claui data opera ordinatis; habebifque

B
arcanam fabricam perfeftam, Principis enim in
,feneftrellaconftituti verba etiam fubmiffiffime prolata, abaltero Principe in fene- pum c ollo-
jfjS
itrellaEconftituto,ade6claie&diftindepercipientur,acfiproximeprolatafuiiTcnt; *"'
dicienim vix poteft quantum in huius elliptici oui concauo vox augmentum acquirat;
Siueenimvoxfurfum,fiuedeorfum,fiueadIateraferatur omnesinconcauo illifa: fo-
nor.B
 . . . .

302 Mufitrgia VnimrfitU

nore; linea? in Crerlex? ibidem tamintense vnientur,vtinB verbafubmifTa priiisvoce
prolata,inC aperticlamores videantur. Adhortorhicomnesfolertes Architeftos, vt
huiustamadmirabiJisarcanipericuJumfaciant, & rei fidem adhibere difcant ,dt->
quapriusceu paradoxo & inopinabili technafmate nonfine ratione ambigebant.

Pragmatia V II.
Alia ratione multo artificiofius eandem fahricam conjiruere ,
in maiuijftarium extendere, &
VEmm
rem is
quifpiam ad remotiffimum fpacium fimile artis opus archite&ari vellet,
fi

muros fpacium alTumptum determinantes,for-

itaaufpicabitunintra duos
mentur 4,ss6,aut7,ellipticaouaprorfuseademratione, quain prsecedentefigurafa-
$um efle vides j Ellipfes autem ita conftruclas efle debent, vt iuxta lineas ordinatim ap-
plicatasper focos tranfeuntes fingula? truncentur.vt in fequenti figuraclare patet

H .
**
Q . .. - - •
-
i
. '
J&
(!
-*v
_'.:
Iri hac figura intta muros FGb& HI. 4 oua eiliptica
ordinata fint ita, vt centra acufti-
Mirj Arclv-
ca fiue foci fint fingulis biriis ellipfibuscommunes, ira ellipfeos AB centrum acufticum
tedturaEUip
tica promul B)Commurie eft ellipfi BC,& cllipfis BC centrum acufticumC,commune eft ellipfi CD;
tiplicandjs
&certtrum DacufticumeJlipfisCD. communeeftellipfi DE; ellipfesigiturfecundum
vocibus.
lineasVX percentratranfeunteserunttruncandx,itavtellipfes fingule.pcrtufadolia_»
videripoflintjhabebifqiinfignefecretuparatutn. Nam in Aconftitutus,fi quis velfub-
miffiffin.a voc6 infufurrarit,ea in E alius etia quingetis pedibus diffitus ita clare perci-
pietjac fi vicinisauribusinfufurraretur. Na omneslinea? (onorjein elliptico fornice AB
repercufloeinBconfluent tanquamcentru,ibiquemultiplicatae intenfeque inconfuse
vnaquseque vlterius pi ogrefia,in fecundo elliptico fornice aliam formabunt reflexione
jn C, & in hoc centro denuo vnits multiplicatsque intrabunt fornicem ellipticum CD,
jbiquereflexjefeconiungentinD,&hincdeniqueiterumin4fornicercpercufle,tande
intenfe; multiplicat^que peruenient ad aures in E conftituti,qui foriorasfpecies tam cla,
re percipiet, ac fi prefens eflet in A conftitutus. Demonftratio rei adeo clara eft,vt ni-
hiJ pre-ter figure. confiderationem ad eandem intelligendam requiri videatur

Corollarium
•
.;

EX diflis patet, quanta ex hac vnica pragmatia propofita miracula EchotecT:onica_.

patraiipoffintjCertehuiusmachinKope,Muficiconcentusomnisgeneris exhi-
bebis, neminevndeprouenirepoffintvelfufpicante. Verum ingeniofo Lectori haec
fufficiant, ad innumera aiia inuenienda=i

P»g-
 . .

Ltb.lX. Magia Phonoedmptiea j§j

Fragmatia V I II.
Intrafabricam quampiam,conum/piralem retortum,fiue cochleatum
tubum ita ordmare, "vt quofcunque articulatos jonos in interiori
conclaui d publico quantumuis remoto , ita certe q) diftincle reddat
ac/iad aures contingerent, nemine/unde frouenire po/sitfu/picante.
Vidc lconifmum XP7.
.. . .

PErfediffimum &omniummaxime admirandum Echote&onicum machinamentu

raeritoin vltimosmitfusreferuauimus, quoquid inMagia naturali admirabilius
effici poiiit>nefcio, Verum neLcclorem curiolum diutiusfufpendam, rempaucisexpo- Mira fabrica
no. Infculpatur infaxo autrupenaturali,velfiIocusidnon po[tulet,ingypfo,aroil]a_i, acufticapet

veltophocochleatustubus,(iueconusfpiralitercotortuserforrnetur, hocingenio, vte- cMeatuni°"

minuspatentiffimum habeat verfus locum aliquem publicum multitudine hominum_f
frequentatum,exporrec"tum orificium; alter autem tubi terminusin paruulum foramen
intraconcJaueinteriuSj&ab hominumfrequetia remotumdefinat,fuperficies cochlea-
ca interior exac"tiffime,quan tum in materia faxea poffibile eft,fit po!it3, vel fi faxu m ru-
dius fuerit, fuperficies mterior gypfo ad terfiorem polituram incruftetur . Hoc machi-
naraento peracT:o,dico, nihil tamroccultum in oppofitoforo ,platea, aut publicoloco ,
qui orificium cochleati tubi refpicit, dici pofle, quod per cochleam non transferaturin
reconditumilludcondaue. In hocigitur diueriasanimalium voces ,oecuItahominu
murmura,cantillationes , fletus & eiulatus hominum ita diftin&e & clare percipies , ac fi
in ipfo conclaui contingerent, nemine vel vnde tam prodigiofus fonorurrL-
fuipicante,
effe&us proueniat: Fabncam contemplare iniconifmoXVI. fequenti, vbi palatium
repracfentaturliteris ABCD.cochleatustubus muro infertus velrupi incifus G.cuius
orificium H, tcrminus eius E. forum L; in quo nihil tam occulte proferri poteft , qaod
nonintraconclauc, quantumuisdifiGtupercipiatur,atque hoc eft machir,amentum_.,
quod nonparabolicastantum,fed &ellipticasomnefque,quotquothucufque propofi-
t_funt,acufticasfabricaslongefuperat,cum ad natura: exemplar in aurium fabrica_f
obferuatum,fitconftrucT:um,&infinitisreflexionibusvocurn(vt in probl.8.oftcndirrius,
vnde & vox mirifice intenditur)fcateat.Poteft aute huiufmodi tubus dupljci fitu,vel ho-
rizotaliautdediuivt G, velverticali, vtPO, (.onftituijVterq.infignes efteiftus producit,
verticalispotentioreft , eoquod voxfaciiiusfurfum,quamdeorfumautlateraliterfe-
ratur, Vtrumque tubi dudtum hic in Iconifmo reprajfentauimus: lnuenimus autem hoc
admirabile machinamentum occafioneauris Dionyfij SiculiSyracufisadhuc fuperfti-
tis,cuiusdefcriptionem vide inhiftoriaEchonicapaulo fuperiustraditam.

^Di^refsio de Cono Cochleato

CVrver6inconoContortohclicitantavisfitmuItiplicationisfani,raerit6cui'quam
mirum videri debct. Certe cum diu multumque mecum dehocnegotio co-
gitarem,tandem helicem conum certa ratione tortum, nefcio quid parabolicumarfe-
iftare deprehendi , in quo infinita? fonorum conglomerationes dum fiunt , miru m non

eft,tantameumin multiplicando fono vimobtinere.

Verum&heliceinlineam paraboltcxxqualem daripofle notum eft,quod vtlector
curiofusintelligat;SithelixIineaintracirculuN g no,fignata literis a bc d efnjdico*
Si axisparabola? G S afliimatur xqualis fcmiperimetro ngN , circuli nONg & femior- .

dinataparabola: TS aflumaturtfqualislemidiametro^gdiifticirculi. Deindeperver-

tke G axis,parabola defcribitur GT
que. pcr termiiiufemiordinate. ST trafe-at.dico,GT
pa-
 ..

j?o# W\uprp*VniMrfalti
parabolam helici linee_ a b c d e fn a;quatum iri.
Qux omniadcpcndcnt cxdmerfismotibus,queis
vtraquclinca fimiliter& xqualiter defcribitur.
Si.cnan tangcntcm parabolx C>m in quotlibetpar-
tes,'a:qii'ales fcmidiametro circuli tfgdiuiferis,erunt
motusexaing cequales motuiexGinQV&motus
exN per ghikn femiperimetrura faclus ex hypo-
thcfi equalis motuiex G
in S,pcr axem paraboJje fa-
&.o. Hinc patet ,fife'miOrdiriatara fumasasqualem
GN vel duplam ST,eamq;in cotinuataparabolaap-
plices XV inter GV & GX,parabola GTX duplo ma.
iorefore heliceabcdefn,veleide bisfumptg ?qua-
ri:Sivero femiordinatamtriplodiametro ag ma-
ioremin continuata parabola apphcueris jhabebis
parabolam helice triplo maiorem , & fic in infinitu
Que. omniafufius hicdemonftrarem,nifieaalijslo-
cis referuaffern-,.
Sufficit igitur fcire cochleati tubi vim omnino cu
parabolicis tubisaliquid commune obtinere . Quf
&ideo hic iadicanda duxi , vtTyronibusadhuiuf-
modi inexhauftas naturxgazas penitius rimandas
'

animumadijeerem;:^:
.-.•.--.:..: ; ...
:
llf.
: j :::.\
Fragrnatia I X.
Xi$pra.rn bticorum conuruclio
lUAila ' .'ifi-r .)<:. '.:::' '

;'.
''*' -
m
j

Q/$ni4generiJ t/i/trumenta acujttcafeu

::-'vfum & commodum Surdaftro ,.
.

. - • t

fum conficere
, ,

'.
.

~ '-":
.
J .,. ,:,...::
._S2;-;-:: .

V x\
| Victinquejii-^eedentia rite intellexerit , nulla
j^. in acufticis inftrumentis omnis generis
J
coflrftiendis habebit difficulta terri':Curaomnestam circularesj quarh parabolici , hy-
perbolici, elliptici tubiin minori proportione conftrufti, auribus applicati mirihce audi-
tumioborentjiritef c^terostamerielfipticus &cochleatustubusomnibus rejiquis pak
mam prasriperevidentur, fiat autc ellipticustubusO,hoc ingenio vt vnum centrorum-.
acufticonmm prexise aurifurdaftri SC,aIterum extremumloquenti BV refpondeat, vt
jnfequcnri figuraapparet
(isotica.

EllipfisOti. ... ..

ca iurduftns
appliaamia.
ic: : : irap n r,3 rnttton s:
"''

-iOlffi
:

"
''

......
'" '

3
'

!
W
Mk
1}

- Alterum inftrumentiim eft tubiisxochleatus, qui ciim ad exemplar fabrice_ aurifi

Ilt

ccnftitutus fir,miram ad fonoscongiegandos vim habct. figura eius fequitur.

Tubfu
 , . .

Lib.IX. oMapa Phonocamftica . 3os

Tubtu oticu-j cochleatui.

Tubus oti-
cuscochlea
tus pro fur-
daftris.

III. Inftmmentaad exemplar auriumanimaliu magnaviacuftica pollentiufafta,ma-

gnamquoquevimad confortandum auditumhabent.Auribusautemanimaliaoppido ^magnal"
acutis pr^dita funtj ceruus , canis , Lepns , cxteraque omnia animalia multum anrita^; viaudmua
polleant '
maxime admirabiiis eft aurisleporinx fabrica , quod cura timidiffimu
Inter cxtera vero
animaliltj&prorfusinerme, natura id tum audituacutiflimo,tanquam hoftiumex-
ploratoreadpra»fentiendapcricula,tumpedibus ceu armis ad currendum aptismu-
niflevidetur. Siquisigitur haberet ad exemplaraurisleporinaeconcinnatum tubum
oticum: inueniret is mirum in confortandoauditu arcanumjhabet idgeneris or»anum Leporins
auris fabri-
primo externam aurem longiffimam & veluti tllipticum quoddam inuolucrum cartila- ca_»
gineum , in omnem partem ad fonoros radios melius intraid colligendos verfatile_> j
deinde ex ftrifto in longum & cauemofum fpacium dilatatum tadem in cochleam ter-
irunatur , huic vero coch!ee_ prstenditur membranailla, quam in anatomia tympanum
diximus , cura malleo incude & ftapede ; vox igitur aureilla oblonga & verfatili intra_.
cauemofum intcrns aurismeatum colligitur , vbi vnica reflexione augmentata, magna
viillabitur cochleato meandro jibiquetympanoillifa, aerem internumcommouct ?j
vndetanderaacutiffimailla,quaminleporibusmiramur,contingitfenfatio. Adnatu«
tx igitur induftnam,fi tubum oticum compares , inuenies admirandum quoddara in_»
confortandofacileauditum, vtdixi,arcanum
Vt vero in hac naturae imitationefecuriusprocederemus , animaliuquorundam au-
ditu pra' alijs pollentium aures per peritiffimos Anatomicos fieri curauhrras , quas & tu-
boprimolconifmo, Ilfpe&andas exhibuimus vtiuxta latentem natura? inorganoau-
ditus fabricam , in apertum deduc7am,artis tux opus conformares , tubofque oticos af-
feftata induftria conficeres

Pragmatia . X .

Ex Magioe naturalis frompuario iiatuam conficere omnis generis

tam articulatos, qudm inarticulatos fonos fronunciantem .

VArij variadehoc mirifico machinaraentocommentifunt; Qui fecretiorum phi- Vt ,- ftatua

lofophantiumdogmatafequuntur,idomninofieri pofte putant Nam Alber- conficipof- .

tumMao-numcaputhominis,quod
U articulatasvoccs perfcfte pronunciaret,admirabili fcww artI
r 1
•
r .«T l
-r • n /• rr 1 > -JI- ClllataS VO-
iolertiaconfecifle aflerunt; -•Egyptiosquoqivanasftatuasconfecifle articulatc quidli- C es expri-

betpronunciantes, inOedipo noftro -tgyptiaco multismodis oftendimus;Nonnulli matcuiuf-

m
tamen idveluti naturxlegibus contrariumrepudiantes ,fimile machinamentum fieri aput Af _ <
°.

pofle minime fibi periuadere poffiinr Alberti autem,£gyptiorumque machinamenta berti Magni
,

fl
velfuppofititia &falfariamachiiiamentafuiffc,veldamionumopearchiteftata,eofere
tur.
modo,quo damioncmolimpcr oracula&ftatuasarticulata voce refponfa dediflelegi-
mus, aflerunt Multi tamcn putant ftatuam fieri pofle eo ingenio architeftatam, vt vo-
.

Qc| ces
 . .

jof biufurgite Vniuerjalia

cesaliquasarticulate* pronuneiet;ita cnim adexemplar nature, laryngcm linguamque
c_teraque vocis inftrumentaapptari pofle,vt vcntoanimata manifeftum articulat„ vu-
cis effedUim praeftet Quicquid fit de famoio lllo AJberti Magni capite , cceterifqu<_^
.

„-gyptiorum machinamentis difputare nolumus , fed ipfo facto iftiufmodi prodigium_.

maxime in opus deduci pofle afterimus , & ne verborum tantum ampullis id promitte-
rcvideamurjhoc loco ftatuamfabricaridocebimus , cju^: non articulate tantum fed ,

&quoslibetfonos,cantufqueproferatad quodlibetrefpondeat,quaslibet animalium

voces affe<5tet,innumeraquehuiufmodi_5„s_ fane&sraeseWb^apr^itet. Itaautem au-
n<.-sv'nuT fpiea-beris ln coclaui ABCD, in quod tubuscochleatus,in 8 pragmatia defcriptusjdc-
;

ailiones x. ducctur in E> vel in verticali tubo S ftatua fiat ore oculiiquc mobilibus totoque corpo-
mulans .
r s fuu vltam fpirans, que quomodo cofici poftit , in ftat;ca noftra Thaumaturga expro-
j

fcflb fuo tempore docebitur ; h„c ftatua cei to & deputato loco ita conftituatur , vt ter-
minustubi cochleati oris concauo precise refpondeat , habebifque ftatuam quidlibet
articulate profcrentem ,perfe<„amconfummatamq;Nam hecftatuaperpctuogarriet,
iam voceshumanasproferendo,iamvocesanimalium ,iamridcre &cachinnan; nunc
cantare,fubinde flere & eiulare, nonnunquam vehementiffimos ventos exfufflans cum
admirationeaudictur • Cumenimorificiumcochle„publicolocorefpondeaT,omnia
verba hominum extraprolata intra tubum cochleatum recepta fcfe int-a os ftatuc pro-
dcntjSi caneslatrent,ftatiialatrabit,iiquiscantauerit,cantu rcfpondebit &c. Siven-
tus fpiraueritjis intracochleamfufceptus , vehementiffimos ventos ftatuam cuomer<__>
CogetiVndeapplicatailli fiftulaludere videbiturjSitubam ori admcueris,tubaclan-
getjnnumeraquehuiufmodiludicraomnia occuiticanaliscochleatidifpofitioneexhi-
bcbit. Vide fchema lconi(mi,inquoconclauefeupenetrale abomnihominumcon-
f;rtiofecretumfit ABCD. Statua vero fi E,tubuscochIeatuscraffiffimomuroDE
infertusfit G, orificium tubi latepatenslHK>continget igitur , vt quidl ber in pubhco
loco,feuforoprolatumatqueintra ostubicollectum, inconclauiaftatuaE reddatur.
Si vero tubum hunc cochleatum verticaliter dilponas,meliorem effe&um res fortietur,
iuxta ea qu_ in prxcedentibus diximus.Sit conclaue aliud, vt in fig.II Iconif. XVII. pa-
.

tet, MN, inquoStatuaSjtubuscochleatusO^ftatueoriinfertusjorificiumpatulum-»

ciufdem TipijblicumEpiftyIiumQR,hominummultitudinefrequentatum;quorum_.
vocesintra osT recept_inftatuam deferentur &aunbusaftantiumperfeifte vtprius fc
fiftent.videfiguram,que;innumerasalus horumtubotum difponendorum rationes
fuggeret.

Pragmatia X I.

Stamam ita conftituere, i)t qualibet in modum Echonti

frolata verba, repetat .

TOta he,c ex Ioci fitu dependet pragmatia ; Sit conclaue A, ftatua intus conftituta,
tubuscochleatusmuroinfertusBC, e cuiusregioneponaturobie&umanacam-
pticum D,eo fitu vt ex E feneftra conclauis,dum vox emittitur,iila ex D reflexa tubum
cochleatumBingrediatur,&ficinmodum gyrireuerfa voxftatuam tandem animabit,
dum verba^emifia, mox fideliter repetet nemine quomodo
, id contingat , fufpicante
Innumcrafimilia hifce inuentisludicra, & omnium opinione magiea , conflcipoterunt
anacamptic_artisfubfidio,quaeomniaingeniofisArchiteflisexecutioni mandand„_
relinquunus. Vt in fig.fequente apparet
" '

jjifb-tn •:-

'.. .^ *. . .

ANA-
 ,

Lib.IX. Magta Phoriocdmptica; 307

ANACEPHALEOSIS
MAGIAE NATVRALIS,
Statuamconficipojfe aio in medio aeris fendulam,Jbnos quoslibet tam
articulatos, qudm inarticulatos perfefttfsime pronunciantem .

MErito hanc propofitionem anacephaleofin dicimus ,cum quxcunque ha-

iftenusallatx funt rcrura admirandaium deicnptiones,hic vcJuti in epitome Adm fant s ;
<

quadam contincantur,Nam quoddicam ceitum&"indubitatumeft,cxperimentoque fabrieaSta-

quantumfkripotuit, mirabiliter compicbatum, dumftatuam videlicetconficipoffe_j m»Magic*
dico quxin mediocuiufdam conc4auisconftiruta vclinaereetiampendulaomnia_j
, ,

prardicta pcrficiat , ita vt aftantes prodigium quidcm loqucntis ftatue videre & audire
caufam tamen tam rcconditi facramentipenetraie ncquaquampoftint roculorum ob-
feruabuut motum, labio umlinguqqre mirabunturagilitatem, totiuscorporis vitam
fpirantiscompagem cumftuporeintuebunturi Verum quoartificioaut condkafit fta-
tua, aut quam abditam motusfui machinationem habeat.ncmodeprehenderepoterit 3
cum ftatua in medio aeris fit pendula, nulla re fulcita , nulli canali contigua, nullis ani-
mata rotis; fed artificio quodampure naturali,&variareconditiorumartium combi-
natione conftituta. Nemo tamcn mc aJWTMpollicerifibi perfuadeat ;quxcunque_->
promitto in effcclum infallibilem deduci polTunt Modum tamcn ( nctam fublimiaar-
:

canarum rerum myftcria ac folis Magnatibus rcuelanda cuiuis obuiafierent) con-

fultius filentio fupprimendu duxi. Siverafunt, qua: de Albertjcapite paffim fpargun-
tur,dicerem profeclo nullum in mundo ad fimilc caput architeftandum prasterquaaui
quod dcfcripfiartiricium fupcrcfle Tanti momenti res cft Ars combinatoria cuius
.

foliusopc omniainundi arcana panduntur, quicquidin qualibetfcientia abftrufum_>

& admirabjle eft,eruitur, quam qui callucrit; is in arcanarum rerum inquifitione fcru-
Qq 2 tinio-
 . .

3o $ Mufitrgice Vniuersalisfiue Artis Confoni & Difoni

tiniorum nihilfibiadeo claufumabditumquccffereperiet, quodintime penetrare,&
fui iuris faccre non valeat; Latent enim omnia arcana naturasincertarerumappli-
catione, ficuti certi &reconditiienfus fubalijs &alijs nominibus,quosquieruerefa>
liciter nouerit; nx de hoc illud Phocylidis congrue dici poiTe exiftimo

MAGIAE CONSONI
ET DISSONI
A R S V. P
MVSVRGIA THAVMATVRGA,
s I v E
De otnnis generislnftrumentis Muficis Automatis,
fiueAutophonis.

P R AE F A T I O
[BSOLVt A ' Magia Phonocamptica nibilaliudrestat- nijivt modo oHe-
damus, qua ratione omnis generis inflrumenta Mujicaeo ingenio cocin-
naripqfsint) ftfe ip/is quamlibet reddant harmoniam ; Audiet in hacpar-
abditorum organorum voces,& omnisgenerisfe ipfisfo-
te Leflor curiofus
HantiainBrurnenta fidicina , concentum campanarum; Animalium-, vo-
lucriiq; omnis generis voces cum admiratione percipiet, &
quicquidtande
circa hoc nevotium mirum^rarumy ab &
litum trad'potuit, LetlorJincere

copioseaccuriosetraditum reperiet.Tetam Mufurgiam hiic decem Techn.fmatis abfolutmus.

PARASGEVASTICA
PROGYMNASMA I.

^Defalrica Camerarum Aeolicarumin^fumorganorum

hydraulicorum .

Pragmatia I.

JEolias Camerasfabricari

AEoliasCaraeras vocamuseas qux ex aquarum lapfus ventofeta?,vehementifli-

n.ase:ficiuntnatusomnemfolliumvehementiam excedentes. Habent autem
huiuimodi Camcra: maximum vfum in omninegotiofabrili,hiceniminItaha pa(fim_,
ferrarijsofficinisadcudendainftrumenta,perpetuum ventum fuppedrtant. Organo
 . . . .

Lib.IX. MagiaPhonocamptica jop

quoque hydraulico pr_terquam, quodcopiofum ventum iuppeditant , tympanum_i
quoquepiionotucticumverrunt. Hisanimahafic-itia omnisgcneris in voces animan-
tur , aliaquc quamplurima quorum in iequentibuscopiofamentio iiet Poflunt au- .

tem Aeoli_ Camcr_ varijsmodis conftitui

Primus modus > -vidcfg. 1 I. in Iconif. X V III.

COnftruatur ex lateribus concauum reccptaculum eiusform„,quam hic vides ; Ir__
1 °'
tundoerioaturlapisl marmoreus in politiflimam fuperficiem redac-us; Ex A ve- ?"?"" ,"

ro canalis ducatur conlilcatus AL. quiin A apertus fit , & infiain L. ita tamen par- aiocamers
tibusAEcoagmentatus, vtaerintusconcluiusnuilum alium pr„terF exitum inueniat; Aeol»* .

Habear pr„rerea Camera in C epiftomium aquas extra deriuand_ aptum.In F denique

canalis educatur aerem deferens \a\gop6rto vento, habebifque machinam finitam_,
,

Aquaenim vci A Kderiuata, fummo impetu intra_i

cx fonte vclflumincpcrcanalem
canalemcochlcarum (quidebethabereipirasvaldepr_cipites)fc exonerabit; per quc
n,agnaaensconftipati concomitantecopia,delabeturinpolitam lapidisl fupcrficiem
magao impetu, fummoque ftrepitu , ex aquarum vero ruentium inpetu vehemcntc
&dirTundcntiumfeguttarum agitatione,acrintusconcluius oppido agitabitur, qui-
busanguftijsconftri:1:us jdum exitumparat , neceaminuenit, nili per canaleinF. per
eum fummo impetuauolabitinciftas ventis recipiendisdeputaras.& lic tandem per-
pctuusventusorganis pncumaticis fuppcditabitur
Cur vero fpiralem lyphonem adhibuerimus cu- politam lapidis fuperficiem paucis
,

explico Sciendu q tgitur eft, aquam rucntem plenam efleaere, fecumque deue-
;

hereeiuldemin omnibuscatadupis maximam copiam ,cuiusreirationem latisdemon-

ftrat fpuma copiofi.fi ma inftar niuis > q.!_ quidem nihilaliud funt, quam bullul_ qux-
dam mfinitxomnesaererefert„,ex quarum infinita multitudine & conftipation __>
,

aquacolorcm vcluti candidum niueuraque indu:t. H_ccum itaiint,aquapercana- Curphisae-

uere -
lem AKdedufta moxacfe rpr„cipiti Japfu r
intra canalcm A LanfraJtibus tpir_l)bus va- ns S-
„ f r turiu.-ia-
rc , ,

rium mtinuauerit , mtrail.os varierepercuflaplunmu m quoqueaerisgcnerab;i,quod „u„uoi-

,

in Cyhndraceotubo nonfieret, in hoc enim cum nullum nn iedimeatu.ni lueniat, quamCylja-

rice ° '

fimpiicilapfu irruens ,in lapidem I nontantumaerisfecum deuehct, quani per dictum

canalem anfrac"tuo!um ;Aqua igitur aerccopioioper dictum canalem concomirante,
in fuperficiem lapid.s Ifummoimpetu ruct, ex quaruinaaquearumque partiUm difcif-
fione , nouusfemper , & nouus aer gencrabitur , qunntra leceptaculi concauitatem_,
conflricl:us,dumaliumexitum non muenit nifiperF periJlum, fummo impetu ftrepi-
tuque eftugiet Vt vcro hic ventus iit perpetuus , & ne receptaculum fucceffu temporis
.

aquareplearur, hincepiftomium C ordinauimus,per quod tantum femperaqu_ exo-

neratur , quantum per canalem tortuofumfmt intromifTumi Sc fic tandem ventus per»
petuabitur.

Pragmatia I I.

JEoliam Cameram alio modo fabricare.

CVmeodemtempore quo h_c fcripfi Summi Pontificis INNOCENTII X.

,

mandato organi hydraulici in horto Quirinali conftituendi cura mihi commen-

datacflct, Aeoliam Cameraminfigni fanefucceflu confhuiiulfimus,eaqu_fequitur
ration __>

EratlongitudofiueaItitudoCamer_ AH5 vtfig.i Tconif. I II. _W»pedum,I„- XV

titud. 3. ferc.ex latenbus conftruc_a in medio duo tenebat diaphragmata C D oc E I in
modum cnbn plunbus foraminibus pertufa, paulo infra canalis G aquam aduehens in-
ferebatur , in H eidcm epiftomium parabat exitum Aqua itaque per canalem G. ma-
;

xi-
 . . :

3i o oflduj&rp* Vniuerfalis fiue Artis Confoni q) DiJJoni

ximoimpetu ruens, vehementifTimum ventum moxintus excitabat,qui ventusnimia
humiditateimbutus,vtpuriorexiretficciorque, diaphragmata iJIa in cribri raedium_i
pertufa ordinata funt intra hxc enim aqua? vehemensagitatiorupta fraftaque aerem
,

puriorempcr A canalcmfubtilioremquecmittcbat. Verumcumpoftcainuentumfit,

pcremplusa;quohumidum,interiorib.organi meatib.maxirnumdetnmentuminferrei
hinc vt aer aquofus , ficciffimam confiftentiam acquirerct,ordinau imus canalem plum-
bcum QR in hclicem contortum vafi S aliquantuJum capaciori in modum vvnx
efformato infertum, intra vrnam enim plumbeam, & canalem tortuofum illifusaer hu-
midus 3 ita ab omni aquofitate defecabatur , vt exfurnoin organum deriuatus dicipo-
tucrit. figurameiusin Iconifmoconfidera , num.i;VrnamiignauimusIiteraS.canal5
hclicem fiue tortuofum JiterisQR.vItimum orificium Z, inferituranemothece; organi.
&hunc modumorganishydrauhcisomniumaptiffimumrcpcri.Traduntalijaliosrao-
dos, fcd fere in omnibus nobifcum conueniunt
Debctautem Camerailla fituari in loco quantum fieripotcft, ficciori,itavt lonpo
canaliaquaintraeam deriuetur, nelocushumiditatefua organisofficiat. Vndencn-
nuliietiamloco Camerarum follibusaquaagitatis aerem in Cameras deriuant, Sed
hifce ita primo dehbatis 5 jam ad aJiaprogrediamur,

Pragmatia I I I.

Aeoliae Camer<e alia conftrucTw

«VntnonnuIIi ,qui£oliam Cameramhocartifrcioconftruunt. Exlateribuscertis

) Cameramcuiufcunque figura»,promagnitudine organi amplam conftruunt, cu-
infmodi videreeftin^«r^///. IconifmiXVIII. Inhuiusfundo erigunt alium tubum
FG quadrata aut eylindraceafigura perindeeft, intrahunc, alium ex E forinfecus intra
tubum FG vnius pedisfpaciovfqueadH dedudkim; Eritque fabrica peracla, aqua_j
cnimperennistuboEillapfaintra tubumFG feexeret,vfque dum exuberet; exubera-
tis veroaqu^diffufione impetuque infundum vafis CDfacta ventusexcitabiturvehe-
mens,quidumaliudeexitum nonhabeat, nifiperB.per hunc tubum fe in Anemon-
thecasfiueventorumciftascanalefqueexonerabit. Verumhocartiffcium nemini fua-
ferim, habebit enim in principioplus aequo magnum & veher.entem, in fine plussquo
exiguum & debiiem aerem Aqua enim continuo intra Cameram crefcet , donec tota
;

impleatur ,quarepletaperepiftomiumIdenuo euacuatur. Meliores itaque hocpre;-

ientemultoqueexpeditiores funtfabrica: ,quas in duabus preccdentibus pragraatijs
docuimus,nifi hoc ita accommodaretur , vt aqua intra vas colle&aaliquo viqueafcen-
dens,vtinMHnequecrefcerer,nequedecrefceret. Sic enim femper squaie.n aerera
Anemothecis fuppeditaret
Traditisitaque modis,quibusaei emfoIoruentisaqucE impetucaufatum intra
-
Ane-
mothecascogimus iam quoque modus tradendus eft , quomodo eundera
, artificiali

induftriafollium opeintra canajescoaftum continuare poffimus.

Pragmatia I V.
V entum perfollesperfetuumfroducere in ordine ad
organa hydraulica,

PErfoIIes ventuminquemcunqueremotum locum hocingenio deduces.Sitprimd

fontis riuus Kperennis,
•vtinfig.IV-pr<ecedentis Iconifmipatet. cuius opein eifettum
fledueespropcfitum tuum. plantetmhixta riuulumloco organo hydraulico exrruen-
JQ
 . . . . F

Ltb.lX. MagiaPhonoeampica.
g lz
do idoneo arborCD. cui in R tranfuerfumlignum ita inferatur, vtin R furfum deorsfi
velutiin polo mouen poflit Deinde fiat tota NO hauftris fuis inftrucla, cuius axis pro-
.

longatus incuruetur eaprorfus ratione, que infiguraapparet, fulcro Mitainfertus,vt

in eo vcjutipologyraripolfit: fupra hunc lococommodo duofolles ponderibus in-
ftrucli inG&Ffirmentur, quorum manubrijsalligenturdux hiftx, qui intranfuerfo
lignoABin punftis A & Bita inferantur, vtlibere intraannulos moueri poffinti in E
quoque extremo trafuerfalis ligni alia hafta LK demittatur curuo manubno in Kannu-
IoextremoKitainferta,vt libere intraaxemKcurrerepoffit. Hispraeparacis, AquaK
dum Iapfusvehementia vcrtitrotam NO
;rota vero&axcm & manubrium curruum_,
MK vna gy rabit,cui cum in K hafla inncxa fit; hac defcendente verfus inferiorem parte
manubrium KEcui annexa eft, vnafecum trahetlignumtranfucrfakAB hocverode-
.

fcendentevnusfollis Gneceflarioeleuabitur, alter veroFdefcendendoafcen-

frilicet

fum follis G pondere fuo M, promouebit ; afcendente vero manubrio K, hafta fojlem
eleuabit.rlterofolle tum pondere G , tum hafta preflb neceflario defcendente, &
ficalternas vicesperrennabunt. Ex prfluraverofollium , acrin Cameram ^oliarru.
violenter intrufus inde per Canales quocumquelibuent tandem deriuabitur. Qui vero
manubriacurua diucrfimode difpofita m effe- A "°
follcsmultiplicare voluerit ispermulta
p r '£n"s
&um facile dcducct,i* \nfigura V.di&ilconifmi apparet , in qua quatuor folles ABCD
ordine vnus poft altetu.n axemEF, 4.manubrijs KIHG inftrutiumeleuans,ingen-
tem venturnexcitab.t; AquaenimviuarotaeFillabens, monetaxem EF. Manubria_.
cuiuahaftisfuivniufcuiufquefollisvctfticorrefpondentibus pro fitu manubriorum_.
,

folles nunc eleuant nunc dcprimunt } fed figura melius rem ob oculos ponet, quam_.
,

egomultisverbis explorare_j
Vfus horumfollium varius & multiplex, hifceenim organa animantur, concentus
volucrum inftituitur', refrigerantur conclauia ;varijraotus inftituuntur , de quibuspar- vfjs folliu.
tim hic, partim alijs locis DEO dante dicetur

Pragmatia V.
Gfuomodo ordinandum primum mobile adinHrumenta chordophona .

fiue jidicina incitanda

CVmmidisfinenotab
inflrumentachordisinft~uftainimiciifimumhabeanthumorem,Iocifque
detnmentodiuconfifterenonpoilint;
li modu
Artifkes alium
hu-

inuencruntdiftainftrumenta incitandi,certas pinnas chalybeas fingulari induftria_. pinn?rum_.

pra-paiant longitudinem habentespioinftrumentorum majnitudineratam Has cy- ebalybearO
v us
.
'

lindris, &Tympanis incluias tendiculis intra cylindrum conglomerare folent; ex

quorum violento ftatu continuoquc niiu cylindrus , vt vertatur necefle eft, adeoquc-»
cundemcffciftumpraeftet, quem tylindri aquiscircumadi&inpraecedentibus defcri-
pti ;eftque artificium paffim notum Artificesemm horologiorum rotatorum omnenu.
;

feremodumdiftismachinisinducuntper diftas pinnas chalybeas. Hx itaque pinnx

cylindrisinclufae,tantam vimhabent, vtingentium ponderumpotentije arquari pof-
fint;Veriim cumde hifce eorumquefabricain ftatica noftravniuerfali, traclatudeho-
rologijsrotatisexprofeffotra&emus, hicfufior efle nolui; Quicunque maiorem haru
pinnaru notitiam habere defiderat,is interim cofulat horologiarios . Si itaque loco rotae
NO figuracin pragmatia^defcripta^cylindru didislaniinisfeupinnisthalibeisanimatu
pofucns; is follesG.F.percuruum manubiiumKjjquefacileacrotaN Oeleuab^jetfi
non motuiquidiuturno. Motusenim peraquampcrpetuus, perpinnas verotanturru.
infumet temporis , quantum duratio foni organi requifiuem; Habent autem hx pinnc
duplex officium , nam & follcs elcuant , & cylindrum phonota&icum ad fymphoniam
exhibendam circumagunt , vt in fcquentibus figuris elucefcet
Pro-
 . . .

312 tflduJuigiaFnitterfalU

Progymnafma I I.

Cylindrum phonotatticum confJruere .

VT organa fe ipfis fonent, opus eft vt palmuke abaci harmonici harmonice prema-
tur.harmoniceautempreminonpofluntnifimanibus,autaliquo,Ioco manuura
palmulaspremcnte,vt eft v.g.cylindrus dentatus,ex huius enim gyratione dentes bra-
druf phono chiola palmularum trahentes , harmonicu fonum efficiunt i
Quomodo lgitur huiufmo-
tatticus* dicylindrusconficiatur, quomododiuidatur,& quomodo dentibus fuis inftruatur,
mododicendumeftjConfiftitenimin huiusprxparatione, diuifione,applicatione__>,
quicquid rarum,occultum, & fubtile in negotio automatum occurrit,ita vt fine hoc ni-
hilrede&cum ingenioconficiatur. Vocamusautem cylindrum phonotafticum ,eo
quod in ea diuifione harmonica cantilen^ fum ma folertia ordinentur , vt in fucceflii o-
peris patebit

Paradigma I.

Cylindrumfhonotatlicum harmonice delineare .

CYlindrusphonota&icusdupIiciter confiderari poteft, vel in moducolumnasfigu-

ra obIonga,vel in modum Tympmi railitarisj vterque propofito noftro feruin__j
poteft jCylindrus columnarisferuit cantilenis breuioribus i y,zo, autjo. ta<ftuum,facit

cnim circuitus breuiores, vtincylindroAapparet; Cylindrus TympanoidesB.feruit

cantilenislongioribus,habet enimcirculosmulto columnariampliores,vt exfigura_.
patet; Vtrumuis ad tuum inftitutumfacientem feligere pcteris. Sic igitur Cylindrus
quifpiam di&arationeconcinnatus,tanta°amplitudinis,quanta cantilenis i4menfura-
rum fiue tacluum tepori exhibenti c6petit, ita infra Abacfi palmularum fiue Taftaturam
ordinatus,vt longitudo cylindri,longitudini abaci refpondeatjin tot ^quas partes fiue
circulos djuifus, quot abacus palmulas continet ita vtpalmulis fingulis , fiue taftis , vt
.

barbare loquar , fingul? refpondeant in cylindro diuifiones-circulares

Pofito Cylindro & dnfta ratione adornato , feliges tibi cantilenam pulchram & inge-
niofam, i_j.tamen menfurastemporis non excedentem, quam in fuas voces refolues,
fingulos tadus diftinguendo lineis, & numeris ta&uum in calce vel fronte additis, vt in
fequenti paradigmate patet, in quo primo exhibere vifum fuit cantionero fimplicem,&
maioribus notis expreffam, vt a fimplicioribus ad perfeftiora aditum faceremus , Can-
tus tamen vocem aliquanrulum diminuimus, vt exemplum haberes , ad notarum facie-
dam diminutionemincylindro ponendarum

Hanc
 — " S

Lib. IX. M agiaPhonocamptica. 31

-"z ^^"Ji^S^zil^^FrzfJtii? i^nLT^^

-~L

r:*-
j — l...*lt±ftiJ.JJi:f--:|i-wS£ijj:l: — .-:_-:|:_:t

— -(-—f TTT- 1- *"

i-:(:::8:i:ft#«f:|z:»:2:*:z Jttelftia:"

=*=
10 11 12 13

Hanccantilenam. velimmediatein Cylindr.um transferre poteris; vcl feorfimiru»

chartapnusdcIineare 3 hocvtifaciliuscft,itatotacompofitionemmeJiusvelutiin plana
cylindri fuperficicexhibitam ob oculosponit.
Hocitaquepafto procedcs; Prsparabisprimochartamfubtilem tantx magnitudi-
nis,vtchartatotiuscylindriconuexamfuperficiempr£cissada:quet, quod fiet fi ap-
plicationefupracylindrumcxadefadaamplitudinem eius priiis perfecte penfiuaiis.
Hoc loco quoque vti poteris Gcometricis artificijs , vidclicetde fuperficiebus corporu
conuexorum m planum deducendis.quxfufiiruneinArtcmagnalucis& vmbrse fol.
3 lb deknpfimus , ad qua? Leftorem remittimus.
Sitigiturfequensquadratum ABCD,datocylindrophonotaaicoexaftiifimecom-
rnenfuratum; In hocprarcedentem cantilenam hoc ingenio transfcres.
latusin 36. xquaspartes
Diuide AD
quotvidelicetabacusorganiclauiariuspalmuIashabct,duca-
turq.ex finguhspundtis diuifioms latcris
AD.lince parallelx m latus BC ideft bafin qua-
drac!;rcfcrcntque he Jine^ lpacia,intra qux dentcs'cylindri,fingularum
vocum in aflum-
pta cantilena notis corrclpondentesponendi
funt . Dcinde latus AB iterum in 1 ? par-
tesarquales dmidatur , ducanturque ex fingulis
pundus diuifionis latcris A B linee tra-
iueil*jnJatusDCoranesparallel5,ieferentenim fingula fpacia vnumtcmpus, fiu^
Rr men-
 . . .

3i4 &Mufurgi<e VniutrfalU

ftituMt,exWDcnvcm,viiuiii^»
mnnuum Nos
jMn ^MBicvrinixu!aclusfoacumtatumin^qpiag
in |
^^SSSSSSSSSS^S diuid«,C«.iculato ita^te

KSSSStt
exordium dufturus
-efpondenua determmab^a iif .ta

pkonotatlicum
fZ)ift«a»w /« »*»uJtf « emtUeiue in cylindrum
ucsjiitcuiuuv g
V-J
C as lineam ntcgram,.ta
tamen,vt.rt^^n „
mt g ** P « pw
non ;nrporufDaciu?«expIeat,ta«ftus,cumenimunc»
f n5 debet>
: .
i

fecund. «cT:us,piun>
fecud. fpatij uutium ftatuat
uSSens
i ed aliquantflumante,v^dc S ,
^^^^^^ fecund. taftus
S^G^toiam
nots fint
t

nnca +» Ssw li»«i F» ^

^SSmSSSES ualem " ri determinabis, qu* refertal.a
lpac.um viqu ad : .
tcrtij ta aus notziterum m.nimx in
po cum ,

fti rr6

S i , taftu Cdnas minimas referentes determinabis, vt pr.us. Iterum cu quam

StSSrdtondens ordinabis,vt vides Eiufdem vero taAnsfequcs nota .n^ .

I SS
JwTenabaffsS
Srfa^SSsZcium a
foaTd
linea vfque ad 4 & ordinabis *&.
Epefe intra columnam
nota fit
tertia
E
m.n.mam^
quadnti
femibreuis in
tadu lincolam determmabisaprimataaus
flo feodmi aeYus notam in D ?
«* .
l

l.nea vfquead 4 & 1 eodempa-

pofitam determinabis U 7 taftus

fpac.o columnz aD

fnm^T4u

t^SXS^^^^
nea vfque ad 4 &i,habeb.fquemcd

* P nrA omirtes lineam; cum vero nota

1 amcant

EoTXno^acumpauVm mmime pr, m .ttat,in fit &in d poUta,.ntra meaium

huius fpacij minima
ex * ordinabis
lenam

r\ r
rea
indiaofpaciocolumnxDcasfuperfingulash-
^ft—
P eraaam
Por-

T TT -
1

me
faftnVinD^ ^euummimascontinea?,
occupat en.rn fem.m.n.ma femper*
ncasdetermfnabi } quxreferent 4 femiminimas
StSu^roSpl€«m,vtvideSi Iterumcum 10 taflus fpat.um connneat nun»

Ssvnto
priatifpacia Cylindri transferes, & habebisqusfuum, vt hgura Cylmdriin quadrata
fuperficiem extenfi, dare docet

Cylin-
 . — i

Ub. IX. Magia Phauocamptica, 3ir

gylindrus PhonotaMicm in planum proiefitis, vfiaeum dcntium
H harmonica dtf}o/itionev
D
Atucus

(___s__-c__s___8| I«hk__s___i_ __-_8____s.8 --7_-_s______b____

_ 3____-.__.___ bp___h____ s_25_a_i
H__IH_i_!l 8__5___«__£__3?ES_ ___g£jK£aS__B-- Q_H_IJ_fi_£J_3_^__i_IB_

n-iTiwn__—
1_BI
1— ——_— ~!" ___.D__.l. l.i »1 '.1'IIHIIM —IIM_HBHBt__li_i_
_____"'."
—
_____-___BM—_B—-3 BIBPM CB__I________ 8___BB__f_
imi i iii i
l

ii iii
HWJ|
miniii i_iiiiii«iii nnii iimii nni_—
1 1 1 1
I

iiii i
i li II

._ ss_a_a __3___^_s___gM_E_fi^i„5^SB_B i

i_»MBjaM__B--i--««-B_-_3_&___i__
)__«_5 _5S_)RHSBE_ __!___!-•„-__.. a_C__«____i!!.-
a____B___B___St__3_a
'
.UH-i-«i^_-___ijg_H_u_niiiii
S______HM_H_ -__:__!_) B_S_^L» •~ :Sa
;

!__B--8-_____ _______ ._Ii__f___

-
_! i aa-i___S-j_ll_._.RB3i ib» ni nts-a. b
£______!

___t__ai . . . . . __.____! in_B_i_i_il9ra-a^_-]---^B_-_-t-_-B8B .

Hfe__-__
rafi--_5iBB._-i3_---igg"Mi
S-^_-ll__-__i^_iii__l_i_lii.!
i__Bm-iB-S-HBB-:B_i-_--__iRi~»ui__i' -__-l
—— H _H S
-
m
l)1_M-«i--_BBr
____-__«_ BS__i:W_l -B-H-aM
B_.n_UB_m
__S_Bg_i__H_g5p:„.

— BJ._HB- —
__«_i"__!«_y,iS-.:..._ _.£___-__
_-.__.___b -__ _8S _s__._n_-_ __ -fcffl _________ ___SM__S_ __.__!____ H_S SS_

El

aBK-i il-_-_*_S_S-_iraM»S«_- __«__»_-- MBIK ~ _!_. _S_.gga_"._; V-3_B_H_____.5_.8C_ _.

— r—TBBi— BM.M.a^<fi^aiii.i;^_HS^-Di_£:swii-t.-R^_B-i-B
wi ima-i-BnaiB
_•___<
——
npnpii —iiT-irr i— jbti
i

infmrni nm

Sg£g_S___i._3
111 ti"
:
i-imFiriri iTlir i imiii 11 miimii iimi iiii

i_B_w__j_aiES!:'?_^r__*' »s.™ «__iBeaiKS---H!_.-"^

1
SSSJSSUS! ;

'—l_H«.. __s.w_&»_63®lffiS_-SS--H__l
,

IBBKBBBBBB-BI
B
Exemplum
NOnfecusinalijsvocibusAiti&Tenorisprocedei.duri. eft;Eft enfm.n omn.bu-
vnaoperandiratio; Verum ciim fuprema voxftudio diminuta fit, & etaufuli-
aliquantulum celeribus fit inftituta , quomodo lll^ intra quadratum phonotadlicum-.
transferantur, paucis hic oftendere vi_umfuit.,ne quicquam fuperfit, quod dubium ali.
quod monere poffit.
Notaigiturfingulasfemibreues notastotumprope vniustadusfpacium in quadrato
phonotac-COOccupare;Dixipiope,quia nontotumfpaciumexplcrcdebet, vt initium
deturfecundi tac-usnotce; Minimam vero occupare fere mediam fpaeJpjniu- ta&us
partem,femiminimam vero^fere fpacijvniustaclus partem,fufam .femifgi-mdeniq; .

1
Ldi<f.ifpacijpartern.&ficde ccetcris; Cumigi.ur fupremavoxailumptecanrilena. fit
Rr a celcr-
 Jt6 Mufurgi& Vniwrfalis fiue AnU Co)t/bm t& Diffbni
<elenimisclaufulisexprefilt jitaeas quadratojnferes. Cum
prima nota cantusfemi-
breuisfit pofita in b.quxres vltimam cJauem b jn fronte.quadratioccurren.temjia..»
primo fpacio huius columns per Imeolam deter iinabis femibi cuemjcum vero fecup-
ditaftusnotx fintpartim femiminimx,partimfLifje proiemiminimainbinfecundora-
;

ctusfpacioJineolam determinabisfemiminnrixrcipondenteuijvtlijuodidcm cftifpa-

cij taftus partcmfere occupantem;
cum vero primafufaiLirn ingpofitafit , quere colu-
namg,ib.que in fecundo fpacio taftus in fecundalinea Jmeoiam fac f partem ipacijta-

clusvniusfere xquantem , fequcntemfufam in*,referesIineolaincoIumna afecundi

fpatijtaftusin mediofecundiipatijordinatam>& ficordine iecundum notarumafce-
fum progredierisjdonecomnesnotasfingulislocisin quadrato correfpondetibus ap-
teinferueris.prodibitque quadratumphoncailicumprxcedensjinquoquecunquc»-»
hucufque ditfii funt,prxciseexhibentur. Quare ilJud cum prexedente cantiJena fe-
dulo vtconferasfuadeo , Exhocenimvnicoparadigmate nullonegotio aJia omnia_j
comprehendes.
Diuifum itaq; & pre.paratum didtaratione quadratum phonotafticumcylindro cir-
cumduces,vel etiamtotum eidemagglutinabis. Hoc enim pera&o dentes ferreos ,

cylindroinngesiuxtanotasinquadratopcriineolasexpreflas. Scmibreues notxde-

bent habere dentem limatum politumque tantx longitudinis, quanta eft lineola eum_.
reprxfentans . Verum hicdentesad meliorem rerum intelligentiamapponerevolui-
a b c d mus, Arefertfemibreuem,bminimam ,cfemiminimam ,dfufam,eiemifufam,de-
J
bentautemomneseiufdemaltitudinisextracylindrumemincreperfeclf ^qualitate.
Confiftiteniminhocnegotiototiusharmonix perfeclio. Cumigituriamin cylin-
drolongitudineslocaquefingulorumdentiumlineolisperfe(flefintexprefla,nihilaliud
faciendu eft, nifi vt dStespnuspre;parati& affabre fafti fingulisfuislocis riteinfigatur.
& habebimus cylindru omnibusnumeriiabfolutum > Vides igiturquomodopromoto

manubrio cylindri totius fimul cylindrus moueatur , muteturque, palmularum ferreis

linguisfcmper immotismanentibus,
Si quis vero ingeniofa prxludia, quas Toccatas, fiue Ricercatas vocant, in cylindrum
phonotaclicumtransferre velletj iscylindrumampliorem conficiat,ioovidelicettem-
porum capacem apparet , cuiufmodi hic vnam appbnendam duxi , a Gafpare Kerll , Se-
reniffimiArchiducis Leopoldi,Mecematis noftii munificentiflimi, Organxdo ,Mufi-
co eximio compofitam , in quatanquam in idea quadam elucefcit abfolutilfimi huiuf-
modi ftyliratiojdigniflimaproinde quam ingeniofus opifex tum in autoniatis artificiose
concinnandis , tum in Organisinduftria manu exhibeat.

Ricercata in CylindrumfhonotaBicutntransferenda.

-t.
 .

L tb. IX. MagU. Phonocamptica .

***

fcz|:±:~|:ti±:±r :±::£::l-±:fc z:J:±:f:|::H:?: :|*:i±Ez:

zz:j~^zzzzf

: ; zz:zz: :z$::sz::z: i::: §:z: fc~::: ^zzzgzpar

"" "~ *••*•
^t^-* ••• - -4- * — T**r

5=328

-"-*
zzsSzSzz :::«::=

— -$.2
L
»•—»«*-..• »—. •* •

Sl {
::#§: $: 3g$" i& j , -2

3 . "jai riTui mu i.
«" Prirrt i A -(,'... 'ZTn^lr"*™ — I——f-4-4 !— — *< —— +
-a.

s@
=S=fe z:$z^z_

— ..^.**-

illil
j— ..
:
i:':|:|:?:S:i H5:|E
:

EE
zzrzjjz:
:^
11111 --i--x---
ife; — ^-izz: — ~~~2

•l-a-Wj*
 » : — — _ —

31 S Muftirgm PtmerjaHifiueArtii Confoni & DiJJom

*r^*. ,^.a-
:iz:___::z$z
— _,»»_---__-i__w__._.____,X--' i?ii-
^_g=|_i=±:a= _6E _*»._:

i
Jip
.
_ ^-;—-_Hr rr:T"T*iirx*g*-j'"*iz '"_£._ i' — ____0-i____^_^~
zizzz z:ziz:z
z!z'zzi:: :H:I:E ___$_:__;
• )!••- I ___«•_— _—. __>

_ .£_.&.^_r_.A.. .. _ — _.A A-l- — *.— -A- ,

jf "_-
:•_"

d:i±5:
—-.-.-.—>-_>
"__
3ES_.El.lg
rs_s_x2
— V~"" T
__.__,_,.*—
--r
*-»

-~-j*-."-=-_---f- *™~-_*«*
I
* Hc^^r*»*--»"»3^- '-» <-*—> 4_a_—__ • -—-0«-l »*—.»»—«_____•*__ »_«•-•(,- k

|s|i|g| tii±_A-Jz.-£z::z
:__:§_-_5. ——
i' _WII__

$Z.'Z

Z-Zrz^zfiips
"i

_*<_>:•£..< z$z:
»•
"*** _*"
x" m?"""_". s" ss: **S"o> — ___* "t**
™ ^zr~ "_s-__zli i
*
-7" *"*"

-
•--" I PT— — "r __•©• —r— *t—T" '• _*___"•

E_e== fifeiir"
• S|F_^«-l*« -—
_.____.-_-
:
wp^il rff
• -_-- "A-o |
-*__-_.-_..____.. ___ie*J_,|_J.._i__.
»•

U-*4_--pt' | -«—>-
zzzz"~iz~"Z"*iz~;ziz x~~ -J7*

**'*l-fer z*-$z$z:
 .

Lib. IX. Magia "Pkonocamptka si?

^t^KFTTF ::$:£$:
— _V-u,—.— •BM«tM«..4te a «|«>
O A_ S v i t —. — l A-
::&;$:;§: :„*
: : : SC
f §

:~z:zr :z2

SF^
-3*

.- — —- — — • ~«
•«.»1B*<>A>| -— ^- *m* m (-» * « *
!. a-LmS
113 ::izO-~ -i-V-*-+-

5.3EE ililEi
.._.-*_.£_ -¥-¥*<

*-

—^._..- z:f:J:si:^:::t^d:±::-
-t -,

t? liSZH"

: I :j±S:f: :?:§E?; -z~ti-------~-~-t~~ :

*-s

Quo~
 320 MuJurgU VnwerfatU fiue Artk Confom ty Dijjani

Ghtomodoplttres cantilentc in eundem cylindrum transjerri

foffint ':;

NOta in vnum & cundcm cylindrum plurcs cantiJenas

transferri poife quanto e-
,
nim columna fiue interititia cjauium fuerint Jatiora tato plures cantilena:
in ea
collocan poterut,VG. fi ipacia fuerint Jaritudinis AB,poterunt in cyJindro
8 diuerfe ca-
tilemrpom. Cumenim fingulafpaciafintsqualia,^ inoftoparres
diuiia,fin<nilarum
quoquepalmuJaium m taftatura organi extremae ferrea? Jingua2,centes cylindriap D re-
hendetes,vmfpacio ABrefpondebunt,id eft vmdictarum 8 parriumapplicaripoffunt;
certum eft Scantilenasineoponipofle. Atqueeam obcaufam cyJindnaxis
extra_,
promineredebet,in totcrenasdiuifusinquotparresipacium. Verum
rnentemmeara
exiequentifigurafacjliuscapies.

*
W Wt ™ Wn ™ ™
1

''tt ' _i--i _-. U-i- Utf iFr_' irtf _-W irt
^fJv/''; 1 II ^W ffr

SintigiturfpaciaAB,BY &YZ ipacia cy lindrioc"tupartiaiit_risc de fghik figna-

totum cylindri circuitum continuata , & t ibuscJauibusb quad. CD refponden-
ta,per
tia;Nosenim oftupartia loco 36elegim„s, nefiguraplus arquoextenderetur. Cum
igiturvnumquodqj fpaciumo&opartium vniex 36 clauibus,id eft vni palmula?in ta-
ftatura,quamhicX.literafignauimus,rcfpondeatjcertum eftpofito manubrioTSfupra
Lcrenam vltimainfulcroTL, palmulas Xin omnibus fpacijs otftupartijs cylindri im-
mediate fupra claueCpromotumiri,vtconfiderantiapparet. kerumpromotomanu-
brioTfupra crenamM in di&o manubrio, dicoferreas linguasinextremitatepalmu-
larum X non iam ampliusfpacijs C , fed fpacijs d refponfuras & confequenter locus da-
biturprofecundacantilena. PorrofimanubriumTfuprafuIcrumTLin punclo Nfta-
tueris,ferre<£ lingua?palmularum X non iam d fed e refpondebunt,& confequenter da»
bitur tertiae cantilenje Jqcus. Hoc pa&o promoto manubrio fupra reliqua pun<fta_»
n. o. p. q, palmulx x neceflario Iocum rautabu nt , nouaque femper & noua vfqut-»»
r. f,

ad 8. patebunt in cylindro ipacia applicandarum cantilenarum

Paradigma I I.

^uomodo cantihnam aliamb molli fignatam transferre pojfis

in eundem cylindrum.

Vomodo vero nota?fyncopate;transferenda2 fint, & mollis cantus harmonicae

q: conftitutiones,modovidendumeft. Sitigiturtransferenda in cylindrum_»

pho-
 .

Lib. IX. Magia Thonocampica \ 321

phonota&icnm fequcns cantilenajoperaberis prorfus eodem modo , quo in prar
eft A cantu itaque exordium duclurus itaprocede, cum cantus primo
cedenti faclura ;

loco habcat fufpiriummullam m

cylindro phonotactico diuiiionem ad i partem taclus
facias.cumveroprima notafitminima,&uWconftituta,in columna^lineam dimidio
taiftui corapctentem ordinabispoft j-fpacijpartem, hxcenim notaru fyncopabit, al-
-

teram vero notaminc conftitutamdeterminabisin columnac , ita vr« partem pnmi

«aclus relinquas inprimo fpacio ialterum vero minimx medietatem dcrermines in 3
taclus fpacio. &ficordineprocedcsin reliquisfyncopatarum-notarumclauibusappro-
priatis . Secundam &
tcrtiam vocem pari induftria cylindro inferes . Qux omnia ita_.
cxacte in lcquenti quadrato phonotaftico traduntur. vt exfola notarum cum dicti cy-
lindridenubuscomparatione, quomodoprocedendum fit , addifcerequeas. Quie-
nimprxdiftapenitiuscomprehenderit,hic<juoque nullam prorfus difhcultatem ha-
bebit . Nota tamen , hic in cylindri phonotactici clauiario clauem ifemper mollifigna-
turx refpondcre; & in taftatura palmulx nigrx tertio loco competere . h vero quadratu
durx refpondere fignaturx;& quintx palmulx albx compctere . Cuicunque autcrru.
clauihocfignumXadiundturorcpererisjV. G.cX>dXjfS&c. indicabunt ea fcmi-
toniorum fcdesinpalmulisnigris.diclisclauibusfignatisi claues vcro ftmpliciter po-
fite, claues
albarumpalmularum inabacoindicabunt

"T nphoniumSyncopatum in Cylindrumphonotatlicum

tramferendwn
-
.
1

jiiilillllplliii

^ 1
^

ta 13
m14

-•
Sf Cylin-
 >* 2 Mujurgi* ymucrfalis fiue Artis Con/bni q) DiJJbm
Cylindrw Phonota&icuj in flanum froieclm , •vna cum dcntium
harmonicadtfyoftione, quafracedmtis trtphonij^ocestnotarum
fituSi & temporum menftra exacle mdicantur .

Quamuis hoc tripbpniumvtin.rfajccdeinti §. djclum eft in vnura &idem,quadrarura

trarjfppnipoffitj nostaraen euit3fld# confaifio.ois gratii feparatum quadratum cylin-
draceie fuperrftitfiepngruurn ordfnan^TUS »eftque prfecjede$s,; Cfreacuiusnotitiarnni-
:

hilampliusrequiri\idetur3nifinotaTumindic^oquadratopefvariosapices,notarurn_«
vaJorLcongruosexhibitarum infp.eitjc> > & .afiSdua. vnius c.um albero colIatio,ita. vides
r^sgrimamnotianTgrainimam^g p^apic^rrrtnim^arquiBalenteincedercjVirt
de&ls quoque jeliquajs duas vbcespr^raiftls pdufls ynl minima? a?quiualentibus£ fyrico-
patioheincfpere.& fic dereliquis.. Que. riielius fingulorum affrduo ex'araine,quarn mul-
tis vetborurn ambagibutfinnotefcentr. *

Para-
 .

Ltb. IX. Magta Phonocampttca 323

Paradigma II I.
Shtomodo minimi valoris not<e cylindro infcri pojsint .

HAbethxcdiuifio geometrica tantam vtilitatem , vtnullus eam manuum artifi.

ciofusludusattingerepoffitiNamomncsvelimaginabilistemporisdiminutio-
nesitapcrfec~t.eexhiberepotefl:,vt nulla notulaauditum etiam quadncaudata fugiat
Verum vt Leclor Mufurgus , in quo fc exerceat, habcat, hic aliquas diminutiones pone-
mus,modumquefimuloftenderaus,quomodoea:in cylin-drum transferripolfint.

Quadratum Phonotaclicum
Teretiftnosjeu Dtminutiones notarum , quasvu/go Trillos
(2>GruPos vocant exacla diuifione contimns .

l.Taftus,

II. Taftus.

III.Taaus.

Teretifmosfiuediminutioncsnotaium fequentes note^exhibent, quas ob inopiam

notarum tricaudatarumfiuequadrifufarfi, omnesbicaudatasfiuefemifiifaspofuimiis.
ucramfn mufurgusin errore incideret fingulisclaufulisvalorc notarufunoofuimus.
,

Sf Exem-
 . .

3 2 4. MufurgU V niuersalU fiue ArtU Confom q) Dtfloni

Exemplum dttninutionU notarum, infemifusU & quadrifusu.

i Tricaudata»nota:fiue
r. ,
- ,11

Quadrifufae. 3 Quadrifufae.

VT hofce teretifmos in cylindrum transferas , vnius tactusfpacium in 3 2 partes di-

uides jtot enim notaetricaudara?vnumtempustac~tumue conftituunt,deinde_j
operaberisjVtinfcquenriexemplofactu effe vides;in quo duorum tacluumtantum di-
fpofitionem reperies . Siverovnitempori i6noraerefponderent, vt in bicaudatis feu
femirufisfit,tumvniustaclusfpaciumini6partesdiuidendumefTet. Si verovnitem-
pori64notxrefponderentvtin tricaudatis fit, tum fingula tacluum fpacia in 64 par-
tesdiuidendaforent,&deindeproccdendumiuxtatradita& ficininfinitum.

Confedtarium .

EX hisfequiturnullam tam celerem notarum motionem excogitari pofle , quae

huiuspragmati^opeexhiberinonpoffitjacproindeilluc^quo nullummanuum
artificiu,noftrumautomaticumartificiuinpertingerepoterit, neque vllus in mundo
Orgona:dusreperietur,quifimiJequid manibusaffequi valeat

Paradigma I V.
Gtytomodo Trifla jjefquialtera , (imilefque temporU prof>or tionesin—* t

cylindrum phonotacticum induci ^ofsint .

CVm perfe&i temporis motionesf^piusinharmonicis occurrant

nullaefint,tam dirficiles vt vix,etiaexpra»ftantilfimis Muficis fint, qui eas
,earumque non-
non di-
camcantare,fedneinftrumentisquidem fonarepolfint. nos hic oftendemus
quirationecylindrusdiuidendus fit,vtiplarum motioperfecliffima exhibeatur, ciim
nihil adeo in vniuerfo Mufica; thefauro abfconditum fit , quod phonotaftica noftra di-
uifio non manifeftet .Sit igitur paradigmatis locofequens cantilena in cylindrum_,
transferenda. Nota tamen Lcftor, nos hic triplam accipere lato modo pro qualibet
proportione temporis perfecti, in qua tres minimae vni minima» temporis imperfecti a»-
quiualentinoluimusautemhoclocoreconditioribus terminis, vtine artificem termi-
nis.nonintelleclisintricaremus idicunturautemtripla» vulgo, omnesille; catilenaequae
numeroshofce 3.aut {. aut ~ prefixoshabent. quorum genuinam rationem,& veram
notitiam ex^libro haurias , ad quem ftudiofum Le&orem remittimus, vbi quicquid
circahocnegotiumdefideraripoteft, traftatum reperiet. Sequenscantilena eft fim-
plicij Todefchi Veronenfis, impreffaVenetijs anno.1627.mqua Author tametfi mul-

toserrorescontramuficajpraeceptacommiferit j quiatamenad noftrum propofitum_>

feciebat; nos eam quantum ficri potuit corredamj hic apponendam duximus

?ro
 .

LibAX. Magia Thonocamptic* J2S

t
*Pro InfirumtntU Automatu .

_*_?;_: =_R= .4—

-«—

l_;_i:__

==_=*== ^__.*_,s:$r E?51E

::d=:==l=a-*J=-i-- $|
(gd:i_: :i== -_:_-*— -N-§- =£
£::== ===== =_=$= ==

255:5:
- = -*-- 3_e_^-*=
_:_._:

-$_a-
Ipl
:$t:=:s:a=
_»= -*-*-*- Ei:*:i_!=

=_:*_ -*-a~ «=*:= -^

---- :*:«

tt=«=5= -,_r-*_ _:3:§|=S_S=_= :_:«= 12

zr** =_:«=

:!=*=*=
sfe =!_»= =$=_:_= * §_: :

3» ____
=*:!:
:£__:__ -*pp_ :*gp
liiilE =$:__= ~Z?

:e:;:i:=:B: :=:_: :§:_:|:K._= _____& -a-r- -—

Ei^HE _*_ =:tt

_ _
z
:::_
=

--a~»-
ipi
:s:$
______3__3__
:_:«:|=__i= 1==
EE=:E1E 2SE 5_$ =__== -^
==5=
Hinc
 ,

3* 4 aZMuJwgw Vwuerfalit fiuc Artis Conjbm q) Dijffom

. _zsz bzz:£:|zzzz$z =P :$z

IE*E§=

:$:$:*§: -:p

I 3*! -
zzl:z

•
. :.

Hanc Melothefiam in cylindrum tran.flaturus,priusfingula ta&uCi fpacia in trcs-vel 6

vel ixaequales partes,fidiminutionibusiocari vehs ditHdes,feruietq,;f parspro minimisi
iprofemiminimis & JLdenique profufistrip]^,vtinpricedentiexemplopatet.
Occurruntverofubmdetripl^tamingeniose fyncopate, vt oppido peritus cantor
fit, quieasaut cantareaut fonare poflit, hafce tnplas eadem facilitate Jn cylindro di-
foones^quaprexedentesj&fic fiet.jVtnihiltamintricatom autperplexum inmufieaj
nt ,quodautomato hocphonotatfticocylindro nonexhibeatur. Compofui ego non
itapridem fpeciminisgrariahuiufmoditriplam meris fyncopationibusita exafperatam
vt Mufici Romani etiam periuflimi non nifi poft magnas exercitationes tandem vix illa
cantare valuerint. Gallitamen hoccantandi genere exercitatiores, exacte nonfine
confufionealiorumeamconcinuerejquam in ylibro exhibemus.
Siitaque pra:cedentemcantilenarnternporisperfe<ftiin cylindrum transferrecupias
ita age cum due prima* vocisnot$ breuis& femibreuis in a conftitutc vni taiftui re-
:

fpondeantj queres in cylindro primo clauem a in fronte quadrati , deinde pro brcui
lineolamintracolumnam^in primofpaciotripartitoapplicabis duastertias fpacij-pri-
mifereoccupantes,-deindein eodem profemibreuialiamapplicabislineolamjtertiam
fcre diuifionem implentem Atin fecundo fpacio , lineolas applicabis notis fecundo
i

tacluirefpondentes,vnam videlicetproiemiminimaincolumna iinfecundofpacio-,

detcrminandof lpacijjdeindei ferepartemfecundifpatijpropundoideindepro mi-
nima,incconftituta,infecunditaclusipaciQ,in mediofecundajlinep; diifiifpatij yfque
ad tertiam liheami & deftique pro femibreui in/conftituta , in columna clauis/in fe-
cundi taftus fpatio a tertia vfque ad quartam fere lineam,initiu m tertij tactus lineolam
determinabis,&habebislocaprodentibuscyIindri,infecundofpaciodeterminata_,„
Triph
 Ltb.IX. Magia Phonocamptica; j2 ?
^Trifla in Cylindrum transfirenda;

55135!S5SgS555 !£SS SSHSB"' *" asSSSSS

£55! 3HSS1H5 hG » mumm^m^hiMmms
BS5S5SSf9SH5B!SS5SBSas"fi9aiiHHuaBUBEEiiBis

BLJBB BliaiHIBB
auui ib»i

EPSSS5! ISHSSSSy SKSS

"
'^""^^^^-^''"'""^'^''raBLiBBHaBaaiia
HRBBSiBLiBaEaiaiaatt
wmBBBSBS ss

-maHJI IBHBJ IMKlfiMimi

Paijf"
 .

33* MuJurgU Vniuerfali&ftuc Ariii Confenif^ Dijjoni

Paradigma V.
Chromaticas & Enharmonicas clauJUlas in cylindrum transferr+;

CHromaticu Enharmonicumqjgenus tam difficileac arduum eft,vt multi Mufici non

dicam illud cantarc aut fonare , fed ne quid nominis quidem fit , percipiant , pu-
tentque paradoxum efle muficum , & cantatu a JSwmr, fateor & ego rei dimcultatem,
ciim enim fubtilifsima interualla habeant hjc genera,vix fieri poflc videtur ,vt vox hu-
rnanatamfubtiliainteruallaexafte&diftin&eexhibeat. Ininftrumentisres aliquan-
tulum meliorem fucceflum fortietur, quia tamen vix ex artificibus funt , qui fubtilia hu-
iufmodi interualla exacle tangant,resadhuc fummam patitur difficultatem. At in no-.
ftro cylindrophonota&ico ,resomninofaciIis eft, ita vt nullaaliaratione perfe&e,exa-
6e& diftinfle huiufmodigencraexhiberipofleputem, quam in huiufmodiautomatisj
iti quibusomniaquantumuis miniraainteruallatam exattadiuifionedifponipoflunt, vt
infallibilem effeclium fortiantur. Vtigitur hfiius rei fpecimen quoddam videas>mo-
nodiumhicchtomatico-enharmonicumin cyliadrum transferre docebimus, vt nihil
adeoin vniuerfaMuficaabftrufum &reconditura quodArs noftra phonotafticanon
3

exhibeat , excogitari poffit

Monodium DiatonicoChromatico-Enharmonicumin CyUndro

fhonotaclico exhibendum.
 . . .

i Ltb.lX. MagUPhonoca*nptic<t. j2p

Quis rogo tam peritaj.acflexilisvocis eft, «jui pofita hic intcruallaperfecle pronun-
cietjcerte^mnesMuficimoxadprimumeorumCQnfpe&um delperare videntur,In_,
noftrp tamen cylindro phonotactjco omnia xquafaciJitatea,c reliqua hucufqu? propofi-
ta exa<5tifsime'ordinahtur cVcoricinuntuYi vbi tarhcn notandum Abacum clauiarium
,

fiuevtvulgoloquuntur taftaturam,miHteaIiterirf hecgenereordinandam. Namcum

rn ordinaria taftatura vt plurimum non Chromarico-Enarmonici, fed diatonici g adus
reperiantur,hinc vnaodauataftaturac communis non nifi lzpalmujas.habet, quem-
admQduminMuficaorganicaCapitedetaftaturisoftendimus. Jaftatura vero Chro-
matico-enarmonicapa]mulasomnin6hab£t ^zjcuiufoaodi nos inter afi"as,citatoJoco
4pofuiraus. Cumigiturta&aturaad minimum 4oc^auis vna vero o<5taua 32, gra-
;

dibusfiuepalmulisconftetj etit tota taftatura quadruplicata 128 palmularum , or-

gano itaque hoc pai5toconcordato,fiiuxta notarum valorem , intra fpacia fignis,
chromaticq-enharmonicis competentia , dentium loca determinaueris ; habebis
Muficam hucufquc inauditam» chromatico-enharmonicamaqu^fitam Nosin prxce- .

deotiexemplo vnamtantum vocem,confufionis vitand«gratia,nequicquam dubij ti-

bircmaneret,exhibuimus. ;
;
,

Corollarium
EXhispatet,fiquistonumintegrum,in 5r.ds.7aut 8interualla,feu gradus difpefce-
ret,atqueiuxtadi<ftosgradustaftaturam& organi riftulaslingulisinteruallorum
diflerentijscorrefpontkntes ordinaret; acdenique cantilenam iuxca diclos gradus co-
pofitamincyiindrum transferret, fiiturum, vt organum hocautoraatufingulas gra-
duum differentiasexaftereferret; machinamentum fane mirabile,ad quod nuila vox?
aut humana induftriapertingerc pofle vidcretur.

Paradigma VI.
Plurium 'vocum cencentum in Cylindro ordinare

c Brtumeftcylindrum noftrumphonotaiftic5easexhiberc modulationes, ad quas

reddendas nulla naanuum agilitas & aptitudo fufficiat; Si quis enim artificiolam,
&quanturauisimplexam iivocum fugamcomponcret ,certum eftnullum inmundo Ia mirificii
Magiftrum fore, qui eam folo manuum minifterio fincere exhibere poflit . In Cylindro n^ny/in-
taraen phonota&ico geometricadiuifionepraeparatonotantum didafuga exadeor- dri phono-
dinabitur ,fcd etiam cademperfcfte , & nc vnica quidem deficiente notula ea prorfus "f'
ci vtl!l "

quacbmpofita eft ingenuitate & candorereddetur . Imo fi quis conftrueretin organo

quopiataftaturam iooftauaru ,isindi<ftoorgano non tantum io.i2.3o.5o.fed&cen-
tumvocumfugam>infinita quadam varietate exhibere poflet. Pluriumvocu exeplum
nondamus, cum ex prascedentibus modum eas in cylindrum transferendifacile colli-
gere poflis. Hec dura fcribimus iuflu Pontificis INNOCENTIIX. pro organo hy-
draulico cylindrum diametro 8 palmorum » in quem 6 vocum Symphoniam artificiofis
fugis&fyncopationibus contextain73 temporum ordinauimus, quae proinde fym-
phoniam auditu digniflitnam exhibet.

Confeclariumj
X
E hifcefufiusforfanquamparerat, di«ftis clariflimepatet, nullum tamrecondi-
tumabftrufumquein Muficaartificiumcxcogitari pofle, quod arte noftrapho-
Tt no-
 .

Sso Mufurgioe VniuerfalU fiue ArtU Confom & Difoni

nota^ica non cxhibeamus, modos praefertim in hunc diern cantatu bJ&mw, cuiufmo-
compofitiones, difficillimx guoque temporum_.
difunt chromatics&enhainaonicae
proportionesin 7 libroexhibire^fimiluquequxfolisperitis notaiunt,exhibere poffu-
mus.
Paradigma V 1 I.

cj)e RotU dentatU cylmdrum in gyrum mouentibm (g> de celeri-

tate temforU . ,. ,.

jOYlindrns-iffgyrum agipoteft dupliciter, velaqua?, velpinnarum fubfidiojtnor-

\^_j ganis hydtauhcis aqua non cylindrum tantum mouet , fed & ventunrtifcfeeffarifi
lapfn fuo intra Camerama?oliamfactofuppeditat;reliqua veroihftrumenta^vti Cla-
uecymbalahurniditatisinimica,pinnis intra cylindros violentCrcontortis c*ifiuolu- J

tifqueinharrrtcmiamaiiimamur;d^
;

inftrUmentaaqu isincitataperpetuum;pinnis verocerto tempore tantum du>antem_»

motumpromittanr Atque motum-tribueremachiniKfaciljf quidem dft ; at^i-bportro-
natum,hic Rhodushicfaltus. Nam fine ^quabih progreffu cylindrique circnmuolucio-
neharmoniarotumpreciurnperderet. Rota itaque aquis cireumafta aliam itt fine_>
axis vertebram dentatam,quam Rochetto vulgo appellant,habeat oportet. Hascve-
ro vertebradentibusapprehendet aliam rotam dentatamin fine cylindri circumpofi-
tam &fictandem proportionatns harmonixmotusinducitur.-Vtigitur harmoniacon-
gruo & proportionato motu exhibeatur , vertebra vti & rota quam apprehendit dentav
tacertodentiumnumeroconftaredebet. Nam h?c vertebra idem prxftabit in cfjeri
veltardacylindricircuma&ione,, quodtaclusceleraut tardusmanu choragi editus,
quanto enim vertebra plures dentes habuerjt , tanto rota vertetur citius , quantb pau-
cioves, tanto tardiiis. Verumhscmehus exh~gurisfequentibu.s,quam e mujtis vcrbis
intelligenturjConfulendi etiam circa hoc negotiura Horologiarij , quorum proprium
eftrotisdatumtempusdeterminare. De quibus&nosfufiflimeinArte magnagrauiu
& leuium, rnaxime Capite de mechaaica ftatica Deo dante agemus

Machinamentum I.

^De organis HydraulicU .

VAria deorganisHydraulicisvariorumeftfententia & adeo , a Vitruuio obfcure

defcripta,vt quiddeijsftatuendum fit, vix difpici poflit; neque mirum eft.
Nam fi&nosquoque organa,quibus vtimur defcribere proponeremus,rem nequaqua
itaexa&e defcribere poficmus , vt omnisftatim difficultastollererur his praefertim qui
nonhabenthuwfmodiorganorumnotitiarn. Tantomagis antiquitas &vocabuloru
rerumquenouitas nos torquebit,fi Vitruuianam machinam defcriptam inteHigere &
fabric3re tentauerimus. Nihilominusne quicquam in hoc Oper.e intetatum relinqua-
mus , quantum exaito Vitruuian* defcriptionis examine varijfque conie&uris collige-
rcpotuimus,qualiseamachinafuerit,oftendereconabimur.
Erant illa in aliquibus fimilia noftris org?tnis,inaliquibus diiferebant, vt in contextu
defcriptionis videbitur . Nam finishorum organorum haud dubie erat vt fonum ede-
rent,fedhuncdarenonpoterat, nificxaeris&fpiritusimpulfu impelliverdaer&fpi- ;

ritusnonpoterat, nifi vnumin Iocumcogeretur,cogi vero non poterat nifiorganisad

ldparatis aptifque paranda igitur erantorganaadid apta& idonea, quae aerem fufci-
;

tarent,fufcitatum intra canales ftringerent, & fic ftridus aer fonum ederet, qua? omnia
noftrisorganiscommuniafunt. Sedantequam finguladefcribamus operx precium_i
me
 . . ..

Lib.lX. M AgWPhonocamptica jji

mefafturunJCxiftiManijfipnustextumVitruuijhoclocoapponeremjvtficcunofusLc-
&or,flngulacumtextuconferens,quidinintricatiflimi negotijelucidationepizftiteri-
mUS, diipicerc podit Vitruuius lib. X. cap. XIII.
.

De hydraulias autem quas habeant ratiocmationes , quam breuijfime proximeque attingere

potero Grfcriptura confequi, nonpr£termittam,de materia tompailabaji, arca in ea ex arefa-
britata colbcatur Supra hafin eriguntur regulx dextra &finic7ra fcalanforma compatla ,
.

quibus includuntur arei modiolifundulis ambulaiiltbus ex tornofubtiliter fiibaclis , habentibus

fixos in medioferreos attcones, & verticuliscum veclibus coniunclos pellibufque lanatis inuolu-
tos Item infumma plamtieforamina circiter digitorum ternum qutbusforamimbus proxi-
.
,

mi verticults collocati aret delphini , pendentta hobentes catenis cymbala eX are infrafora-
in
mina modiolorum chalata intra arcam , quo loci aquafufiinetur . Inefl in idgenus <MM infun-
dihulum inuerfum,quodfubtertaxilli altictrciter digitornm ternum fuppofitiilibrant Jhachtm
imum, ima inter labiaphigaos, &• arcafundum . Supra autem ceruicuinn eius coagmentataar-
eulafuftinet caput machma- quagrace t&rw puonut appellatur, in cuius lungitudine canales,fi
tetrachordos etl.fiuttt 4. Sihcxachordos ,fex; /i oclochordos , oclo . Singubs autem canalibus
Jfngula epiilomiafunt inclufa manubrijsferreis collocata , qua manubria cum iorquentur , ex
arca patefaciunt nares in canales . Ex canalibus autem canon hahet ordinata in tranfuerfo fo-
ramina refpondentia in naribus , qutfunt in tabulafumma , qu<t "mta,^ gracis dicitur ; Inter
tabulam & canonem reguU funt ad tundem modumjorata &
interpojita , fubafla vt oleo .

faciliter impellantur, &quarum itus obturat

reditus aliasterebrationes Ha , alias aperit . re-
gula habtntferrea choragiafixa & iuncfa cumpinnis quarumpinnarum tactusmotionesef
,

ficit Contincntur fupra tabulamforamina, qua ex canalibus habcntegreffumfpi-

regularum .

ritus. Regulis funt annuli agghtinati , quibus lingula omnium includuntur organorum
E modiolis autem fiJluUfunt continenter coniuncta ligneis ceruicibus pertingentefquc adnares,
quafunt in arcula , in quibus aXesfunt ex ternojtwatli &
ibi collocati , quicum recipit arcula

animam ,fpiritum nonpatientur obturantes foramina rurfum exire . Ita cum vecles extollun-
tur, ancones deducunt fundos modiolorum ad imum; delphinique , quifunt inverticulis mclufi

chalantet in os cymbala, replentfpacia modiolorum , atque ancones attollentesfundos intra mo •

diolos vehementi pttlfus celeritate , &

obturantesforaminacymbalisfuperiora >aera quiesJibi
claufus preffionibus coactum infiftubs cogunt ,perquas in lignea concurrit , &per eius cerui-
ces in arcam ; motione verb vecttumvehementiore ,fpiritusfrequens congrejfus epifiomtorum
tperturis influit-, &• repletanima canales Itaquecumpinna manibus tactapropellunt ,
. re- &
ducunt conimenter regulas, alternis obturantesforamina,alternis aperiundo ex muficis artibus
multiplicibus moduhrum varietatibusfonxntes excitant voces . Gfuantum potui niti , vt res
obfcuraperfcripturam dilucidb pronunciaretur,contendi Sedhcec nonejlfacilisratio ,neque
.

omnihus expedita ad intelligendumprater eos, qui inhisgeneribus habenl exercitatione '; §fuod
fi quiparum
intellexerint efcriptis , cum ipfam rem cogn-jfcent ,perfecte inuenient curiuse &
jubtditcrvmnia ordinata Hucufque Vitruuius
.

Habetbec machina^principales partes quasiuxta Vitiuuij raentem confiderare_»

Arca§rea,cum infundibuloinuerfo,quem & phigeum appeliat; ^f*^' ""
oporteti Priorparseft
1

SecundacftModiolorumvnacum canalibus &vec"libus delphinifque conftruclio eft driulici. ;

enimhxc principalisparsqu^machinam ventifuppeditatione animat. Tertiaeft Ar-

culacumregiilis,pinnis,choragijs,naribusj& pinace , quse funt via»&itineravento-
rumcumoperculisad eadem,velaperienda vel obturanda; Arcula idem eft quod
modernis organop£isfccretum;regul£ ejedem que^ vulgo battiuenti, choragia funt
eadem quKtaftbpinne^etfdemcum trufillis, fiueferreisn"lis,que dumpremuntur tafti
«juibus annexa funt , he; battiuentosquibus pariter connexeTunt prementia , aperiunt
foraminaper qu^ventointra pigh^um inclufo aditus datur in fiftulas organicas .

Quarta parsfunt fiftulaorg. fiuecanne^qu^fi ^fuerintjvocabatur organu tetrachor-

don,fi6,hexachordon,fi8, octochordon,fi iz,dodecachordon,eratque iuxta diapa-
fon interualla difpofita Atque hifce 4 partibus totum hydraulicum organu Vitruuij
.

abfoluiturverumftrufturameiuspaulopenitiusdoceamus.
Tt 1 Bafis
 33 2 Q%slu/uPgi<e Fmuerfalis sius drtis Conforu $) Difloni
Bafisitaqueprimoloco ponebaturligneatotiusvelutifulcrum; fuprahoc arcaxrea
ABCD> quam Ara n Herodicit,ad viumaquasponebatur; Ex hocerigebantur tra»
besintraquastranfuerfa Iignaponebantur, quas fcalares Reguias-Viwtiuius dicit,
nosper vnam trabem a. jStantum totum negotmm innuimus; ne figura multitudirre_->
fcalarium trabium intricaretur; per has deducebantur oblonge virgse VY,XY
piftillorum inftar , quibus inferius modioli Yy fiue pyxides in modum Cthcfibicx
machin$,quamAnthleam vocamus, vulgoTVw»£w»fupponebantur;Hi modioli ha-
bebant piulcos fiueZ,ZpiftiIlos,quos ancones vocat Vitruuius,Iana &coriocircu«
datoscirculos&funduIasjfiueplatifmatiaeTquetanquam Emboliinmodiolos intra-
batadaquam velattrahendam velexpellendam;ponebanturveromodiolifiue morta.
mYYextra inarcam jeream ABCDiHabebantinfupremo Joco manubriaquaedam

informa delphinorum VXfabricata,& in.de delphinos

nominabanr,quod huc degrefla,
nuncexaltata,delphinorum in aquismotus imitarentur ex quorum ore catene^ exeun-
tespiftillisVYconiungebantur,&quando vnum deprimebatur, altefum cngebatur
eodem prorfus modo, quo in vulgaribus noftris Anthleis fit,- ita vt hsc defcriptio nihil
aliud
 . .

Ltb.lX. ^Alagia Phonocamptica ; jjj

jimd, quamanthleaquxdam fit acrea,fiue aeriinpighaeum eoarftando ordinata_..
Exmodiolisvero YYper canalesT/inreceptacuJum quod infundibulum inuerfum
Vitruuiusappellat,aer detrudebattir,adeo vt hiduo modiolivna cum piulcis fiuc_j
trufillis VY & platifmatijs S nihil almd referrent , quam eara machinam quarru*
</*

nosfclopum Aeolium vocamus, cuiusmachinamin 3.Jib.ArtisMagnetica:tradidimus;

& refpondebant duobus follibus ventum pigheo fuppeditantibus In Arca vero .

ABL D eratquafiinfundibulumquoddam inucrlumEF G Hafundo^ digirosdifli-

tum taxillis quibufdam *&£ fignatis ceu fulcris innixum, vt aqua mtcrnein ln-
fundibulum , quod fundocareret intraie pofllt. Atca'tamen ABCD non tota a-
quareplebaturfcdaliquo vique,ita vtaerinteracjuam &fupremuminfundibulipartem
niccfiaret, vtin figura apparet jHincenim fiebat, vtficutivtriculuspaftoritiuspreflus
copiolum aerem wppcditar,itahicaerprefliisafuperuenienteaere,per Anthleamal- Q_uale fuer „

ternis vicibusfuppeditato, percanalesintnnlccos in anenu/thecam X intruiusibide <»g a » umh "-

in vfum fonorum conftiparetur. Habebatautcm Pigh^usintus fpatulas qualdamfiue vitruuibper

manubria,choragia vocat Vitruuius,&refpondebant lingulisfiue fpatulis noftrorum paflesexpli-
catur '
: organorum, qusapertsperrilaferreaventoin fiftulas aditumprxbebant, atque has
fpatulasin figu afignauiniusliterisl ;ha? incumbebant foraminibus pinnisquibufda
adadje, eoprorfus modo,quomoderni Organopaei, lingulas, quas Battiuentosvocat
ordinare folent ; Hifce fupra correfpondcbant Choragia S , fiue Tafti,qui filis ^neis co-
iungebantur, fpatulisl.fiebatenim vtchoragia ,fiue tafiipreflimanu organ_di,ijper
fila rerra I,S premerct fpatulas correfpondentes introrfum Anoraothccam;quibushoc

paJto prelfis ventus in Ane.mothecainclufus coarctatufque per foramina in canalem fi-

ftul^corrcfp mdentemlubicns, fonum deiideratumcaufarxit,totum hocnegotiumin
fiourapertaftum V,&fpatulam y,&fubditum eidemforamen Xexpreffimus.Ex qui-
bus clare patct, prarterrationem venti fuppeditati,omniaferefuifle organis noftnsco-
munia;Homo enim Anthleamincitans,aeremin modiohslatentemalternis platifraa-
tijs per canales T S intrudcbat in infundibulum, in quo aer prefTus , in anenothecam fi-

uearcam ventoium abibat ,vbicolle«ftus moxadpreflurampinnarum, fiuetaftorum

per choragia factam acr in apertasfiftulas intrans,fonum efficiebatpro prelTura pinnaru
dciideratum .Vnum hoc loco explicare vifum eft quod nec Vitruuius nec alius in__
;
eum commentans,notauit.
Cur vidclicet huiufmodi organa vocentur hydraulica,cum tamen nullius aqure vfus
mentio fiatj&inqucmfiiiemVitruuiusin Arcaaquam referuauerit Refpondeo ita-
.

que breuiter;aqtiam ideopofitam efle,quod eapercoanftati in pighseo fiue infundi-

bulo acris agitirationem agitata, fono fingularem quendam tremorem conciliaret; a_.
quo folo tremulo fono organum vocabatur hydrauiicum,apparebat enim in huiufmo-
difonotremulo ncfcio quidperegrinum & auditu curn primisiucundum. atquein_.
hunc vfumaquaminarcapofitam clTc dicirnus, etfi Vitruuius nihildeeoinnuat; Atqj
hec ad Hydraulicumorganum Vitruuijfufficiant
Ex qua defcriptione clariflime patet, huiufmodi organa fi cum noftris modernifque
organis comparentur, prorfus pucrilia, opufque valde exile, tenue & rude fuifle Qua- .

Icm enim4, s ,6aut Sfiftularum difpofitio harmoniam excitare pofletnon video, vt

velmaxime mirerNcronem tam vili&exiguo hydraulico tam impenseaflicipotuifle,
vt,tefte Vitruuio, interpericulavita'&imperij,intcrmilitum&ducum fcditionem in ,

imminentidamnototius ,curam eius&ftudium non reliquerit; Quod fi is habuiflet

copiam modernorum organorum, non 4, y, 6, 8 fiftulis ,fed fubinde vti in maioribus
Gcrmaniae organis 152 duabusfiftulisr^diuerforum Regiftroru ope animatis, quod
1

fi huiufmodifine vllo manuum miniftcrioautomata audiflet,quanta eum voluptate_->

defibatumfuifleiudicabimus? Multaiane hxc illuminatiflimafecula inuenerunt, qui-

bus nulla ratione Vetcrum inuenta comparari pofliint} vtalibi oftenfumeftj Sed
hifce pre.mi(Tis iam Mechanicam ipfam aggrediamur

Ma-
 .

3S4 Mufurgia Vniuerfalii fmc Anu Confcni $ Dtjfoni

Machinamentum I I.

Oryanum hydraulicum automatum fabncarc

AD organum hydraulicumtria requiruntur ,Aqua,aer

Aqua primum
,Sc rota phonota<5tica_»;
mobileeft, aeramma organi , rotaphonotaftica , inftrumentum
awnqwioLi; Ita autem piocedes organoiuxtaregulas in Mufica organica traditas , in_»
:

aliquolocooportunoconftruelo; ante omniaCameramseoIiamconftruesvtipauldan-

.: i

te pragmatia II. traditum eft; Sit igitur Camera Aeoiia VXYR altitudinis y palmorum,
latitudinis ;*cum diaphragmatisinformamcribripertuiis ,duobufque canalibus in-
ftrufta : quorum maiorTSaquam viuam fuppeditet,quitamenepiftomiuminThabeat,
ad
 . . .

Ltb. IX. Mtgia Phonocamptiea. jj r

ad aquam. ,quando placucrit fiftendam Deriuerurautem didtus canalis intra infcrio-
,

rem parte n vafis Aiium autem canakmiupra habear V, Z, qui aerem intra cameram
;

jeoliainexcjtatumtransicratintraanemothecam fiue ciftam ventorum organi. Aqua

enim pcr canakm TSfumma vjokntiaruensininterion vafis R partecumaeremibi-
demexiftcntem tumalium dc nouogeneratumagitabit, quiampliorcmlocumqu^-
,

renscumnoninueniat, percribratadiafragmataveluticarminatus,& humiditate ni-

mia exutus per VZ in anemothecam auolabitjAqua pi asterea viokntiiTimo impetu per
RorificiQelabensrota MR, multipucihauftrorumgyroadornatam vertet,ha»c pcran-
nexamaxifuo veitebram L vnacircumuolutam gyrabitcylindrum
, fiue rotampho-
notacticamHK.haecdentibusluisharmonice in rotaiuxta pr^cedentia paraaVmata_»
ordinatis apprehendctfingulasfpatularum filoferreo AB ordine infertarum fpatula: ;

<kniquederKibusrota:apprehtnf„filisferreis 12345 &c.palmulas AbaciClauiarijfi-

ue taftosEF quibusannexafuntdeprimet;hcdepreffa?aperient paltifmatiafiue vtlta-
li vocant Battmentot > &.Rct'tntus in ancmothecam iam vioknter coactus per aperta_.

platifmatiafiftulas fubibit;actandem dcfiderata harmonia percipietur. Inrenorem

orpanipartiumquefingularumftrufturamnondocemusjcum earniam inMuficaOr-
ganicatradiderimus.
c
•
J
Notahoclococylindrum phonotafticum habere poffe dentes mobiks ,&immobi-
Ies. Immobiksluntquando ita cylindro infigentur, vt ampliiis adimi nonpoflint.
Mobiksquandoproarbitrioadimipofllinc .atqueeorum locoalijponi, ita vt compo-
fitiofiuemelothefia qufcunquequouistempore ipfi adaptari pofiit. Vnde ln diuifo
VG. cylindroin 24ta£tus , &vnoquoque iterumin 8,pro notarum quas fufas vocant DenteS c ?-
exhibitionein fingulispunctisdiuifionisforaminafacies, vtpra?paratiiam in magna_, ks&imrno
copiadentespronotarum valoreali)& alij in certa organo conncxa ciftula contenti M«
pro arbitrio fyrr>phonet_ infigi pofllnt. Hoctamen proprie rieri poteft in maioribus
amplifquecylindris; In minimisenim idfucceflum non adeo bonum fortietur.
Notafecundo, Hocartificiumautomaton non tantum organisfed&quibuflibetfi-
dicinis inftrumentjs adhiberi poffe

Machinamentum III.
Barbiton automaton alia ratione concinnare

huiufmodi Automaton_.
NOnnulli inter, quos Robertus de Flu-ftibus, alia ratione
conficiunt,adquodtamen triarequiruntur. Quorum alterum chordisad har-
moniam tenfisfonat. alterum inter chordas difcnminatiminfinuatumeas percutit.
tertiumcertis ponderumlibramentisipfam chordarum pcrcuflionem moderatur.Pri-
moextribusaiTeribus abiegnis conftruiturfigura triangularis( vtiin Machin.II. figu. Conftru^io

II. docet) BB vel quadrata perinde eft, in cuiusduobuslatenbus cequalibusexten- tomafis (?-
duntur 40 circiter enea fila clauiculis fuis appenfa; vr intendi ac remitti iuxta leges mu- cu Juomnes
ljis paites
ficas poflint Cnius media bafis in BB leuiter findidebet , vt per foramina BB conftan-
'

tcr moucripoflit mschinaconionans, Pr„tereaexligno folidioreefFormeturquadra-

tum CDEF,cancellisparalkllisdifcriminatu,nihilquc aliud eft quam rota phonota-
ctica in planum extenfa , ha?c intra latera barbiti foraminibus BB ita inferi debet vt k-
uiterfurfum deorfum moueatur . In hac melothefiam tuam iuxta pragmatias paulo an-
tetraditasfuisdentibusbacillilque itadiftribues,vt indeeximifilibuerit poflint, lati-
tudohuiusquadratiphonotaclicitot habeat lignaad inuicem paralkla , quod tafta-
turapaImulas;Iongitudo vero diuifafitintaiftus melothefia? competcntes. In centro
verocuiufquediuihonisfiantforamina quibusinferanturparuulx pinnae omninofimi-
ks , qu^facik ad percuflionem chordae fk<fci , & ad reiftitudinem pulfata chorda redire
poflint , vti in clauecymbalis fieri fokt Denique nechords femel percufte diytur-
.

niorem fonitum edant , quam par eft; fupra pinnas alia pk<5tra panno tenui fuffaita de-
figan-
 ;

?j6 M ujtirgU ymtterjalir/iue Artu Confbni q) DiJJoni

fioantur }
nc fdtoitechorda: iam ptilfat;»>perfeuerans tum fcnochorchi
qua; impedian t ,

furaqua:deindepuifantur,difcordct. r. iiA - .- '

.x.^i i . .
•
. .

Tertiapars ad huius barbiti harmoniam edendam neceifariaconilftitin detatistfOtis

ferreis eum in modam,quo horologiaconficic6fueuerunt,vtfupraifig.III.pr£ecedentis
Machinamenti docet. Verum-nemultitudine verboruconfundaris,totiusmachin£
molem ob oculosponendam duximus fuperiusin fig. 1 1 &III Machin. II
Nota tamen hanc machinam raaximam in mdtu a»qualitatem requirercfinequa nfc
hil conficias;prsterea habet ea id incoramodi>vt toties quoties deuoluta fueruvdejnud
cam retraherenon finelabore oporteat. t .

.
.

CJtaini T iblO
Wachinamentum
-

. i .
I I ftfxjoiendijn^aiip
..

Automaton Cctmfanarium /abricari . vide Iconif.XlX.

, i m wgi.i !. :.
- , ... .
.. . .
. ,

INueniuntur inpluribus vtriufqu.e Germaniae vrbibus huiufmpdi machina? j magna_,

exterorum admiratione ; Conftru&io eiufdem prorfus eadem eft cura jxrejcecjeti
Nam autper aquam» vel laminas aut ponderaanimantur ; Siprius ?.Camera /Eolia & ro-
txiuxta traditasratioaes conftkuen.da, funt jfipofterius id quoque varijs modis con-

. >: .:
tingerepcteft, vel per machinam rotariam prascedentis machinamcnti, vel perpinnas
&laminas chalybeasintracylindrum violentercontortas ve]perpondera,vtnoshicin
Sg.i.exhibemus;in qua pondera 00,circumagunt cylindros GG. hi circtimacloperP
verte-
 Lib.lX. Magia Phonotaftica. j^f
•vtctttonm vulgo rocshetto vcrtunt cylindru phonotafticu A; hic circurnactus dentibus
fuis harmonice difpofitis dcres palmularu BC preniet,que. preifx per axes malJeolos il-
lident campanulis correfp6dentibus,& (ic harmonia perficietur.vt vero equalius prcce-
dat cylindrus,ordinatu eftchronometruX.vtfig.I.Iconif.XIX.docet,eoprorfusmodo>
quo in horologijs fieri foIet,vtplunmu aute duo cylindri pomfolet,quoru maior rotc A
vertendx, alter horis monftrandis in indice £ n, feruit Campane; feu tintinnabula har-
.

monicefundidebent, quod qua rationefieridebeat,oftendimus in MuficaOr^anica

traftatu de Campanis, & prxcedes figura paichre docet 1 n qua diameter AB. maioris
.

campanardiametrum refertin Cfol,ft, vr,CB. diarnetrumcampanxfecundxrefertm

Dla,fol,rr, DEdiametrumterti^campanxexhibetinE la, mi, re ;EBquartx campans
diametium exhibctin F/i,i>r;FBqu!ntxcampanxdiametruin GJbl, re,vt, GB fextx
campane-diametrumin Ala,mi,re HBfepnmecampane;diametrum datin Bfa,bmi;
.

1B denique oclaux campanx diametrura dat in CfoUfa , vt vt figura appofita oulchre

.

docct; Quomodo verodiametri inueniantur, fufe docuimus m 6. lib. Cap.ILquo

Lectorem remittimus. Situsfiuepofitio campanarum variusquoqueeiTepoteft, mihi
isplacuit , quiturriculxinmodum fit,vtin pre/enti lconifmoXIX. videre eft, hi quo
Cylindrus phonotacticus A intrinfecuslaminx chalybeae contorfione& violenta con-
.

glomerationecircumactus,dentibusfuismouerfpatellasBCordinepofitas,hxperfila
ferrea, quibus annexx,eleuant malleolos campanarum ijs refpondentium in turricula,
qucin fuum ftatum naturalemredeuntesferiuntcampanulasharmonice;Vnde opta-
tus tandem vt diximus harmonix effeclus. Debenrautcm finguli malleolipinnis qui-
bufdamcohiberi,quasin II. fig. expreflimusperliteras ^, nein campanulasinciden-
tes ijfdem incumbentes remaneant,fed aliquantulum ad fonorum confufionem obtu-
fionemqueeuitandamretroagantur. Sed remin II figu. Iconifmi XIX. melius ex-
plicemus.
Sit rotaphonotaclica A dentibus harmonice difpofitis inftruda; Abacus verd fiue_^
ClauiariumfitBC cuiuspalmulxfint longitudinis pedis vnius& fferreo filo DEtan-
quam axi inferrcjtaftaturam referat extrema pai s IS ; Habeant autem fingulxpalmulx
intralineam DEannulos,filisferreisconnexos,fi!aferreaverdconneclanrurmalleolis
m
campanarum, vt filo ferreo HK&
malleolo KL &campanula M
videre eft . Fiet ita-
quevt moxatqueautomatocircumacluscylindrus A,dentibusluisharmonicedifpofi-
tisinBCextremaspalmr.larum illifusfingulaseas eleuandopreiTerit,paImulx IS filo
ferreo DE tanquam hypomochlio infertx deprimantur , ex qua deprelfione filum fer-
reumHKdeprimetmalleoIumKL,qui dcpreiTus incampanulam Millidens cum im-
petu fonumdefideratum tandem perficit, haudfecusdealijsfilisiudicabis. Quoniara
vero capanefempermaiores& maioresfunt,filaferreano recleadillaru malleolosde-
ducipolsut,neigiturfila variaobliquationeintncaretur;ordinatafuntaMagiftnscer-
ta ferramcta oblonga,quas vulgo cadetias, nos axes vocamus, habentq, fingule. alicubi
duoveIutibrachiola,quibusannexaiuntduofila,vnumquodeIeuatmaIleolum,alte-
rumquod connexumpalmulxferrum dybrachium mouetiaxesfiuecadentixinfig.il.
funt fignatx literis NO, PQ^SS , quorum fingulxduo brachia habent , vnde & dybra-
chia vocamus, quafi diceres bibrachia; fignataliteris TW,XY,Z$> qibusannexa sut fila
ferrea quorumprioraTXZannexafuntpalmulis*, h,x, reliquatnaVY/8 annexa iunt
malleolis«/ > 9, *; fit igitur, vt nioxacpremunturpalmulxrf, A,#triabrachiaTXZ ver-
,

tant axes , T quidem axem NO , X axem PQ>_Z deniqueaxem SS , ex quorum attradu

& prciTione, depnmentur quoque reliqua brachia V Y#,hxc preflione mclinata, illidet
malleolos/, ^jAfilisferreisquibusannexa funt,in campanulas, & fic intenta har-
moniatandemperficietur.hacpraxicampanulisquemuislocumattribucrepoteris.
Veriimfigurameliusinomnibustcedocebit.

Vu Ma*
 SSS Mujurgiae F'niue-rfalis fue Artis Confoni q) DiJJoni
_.

Machinamentum V .

De Rotis fenfihbus Cjmbatarus . TJide IconifXX.

3

! -:

Origofteila: T TOc machinamentum nuJlibi nifi in maiori Ecclcfia Fuldenfis Monafterij videre
Cymbalariae J~J. contigit, digniffimumcjue iudicaui, quodpaulofufiusdefcribatur. S.Bonifacius
Tuldefis Ec poft redificationem didolocoperacfam^cumfe totum anirnarum conuerfioni
Ecclefia?
clcfiae
AngJam quoqueconuerterer,
dediflet, contigit ,vt interaliasllluftriifimasfceminas,
qu$ cumloco Numinis ftellam auream adoraret,ad Chnftum conuerfa velutipercepta:
reducfionisfuxmonumentum auream ftellaminnumeristintinnabiulis refonantem in
Ecclefia A S.Bonifaciofundata,coJlocaii voJuit H^c cum aliquotcentenisannis maxi-
;

mumEcclefis ornamentum duraiTet,contigit tandem vtingruentibusbeJJorum tur-

binibus Abbas pecunias indigus aurcam ftt JJam depofitam in fumptus miJitares expen-
dere cogeietur,& ne tam ceJebrc monumentum perii ct, ameam ftellam eadem forma
&magnuudine,priorie.qua]e reponiiuffit; qux&in hycufq,-diem indicfaEccJefia Jum-
maomnium admiratione,non minus .ucundeipeaatur, quarncun primisdulci ftie-
pitu refonaauribuspercipitur. .Cuiusaxis vtiunque extremum funibus fericeis fingu-
lari artificiocontorris ex altiffimo templi tholo demiffis incumbit,ita vt ftclla in aere pc-
dula fit vt vides in fig.I V. diftifunesfupra tholu axi in peritrochio circumferuntur,intra
cuius rota homo ambuJans,ftella vertit 14 radijsilluftie, quoi u finguli a centro ad apice
ia.pedumlongitudinemhabent quiinnuineriscampanuIisinftrudi,circumaclarota,
&
quamuismaximum vehementilfimum , dukem tainen auribufque °ratiliirau &ple-
num maieftate ftrepitum (prxfertim fi organo e regione vaftiffimo maioribusfeftiufta-
tibus&communibusCiuitatisgaudijs confonet) reddit . Verum hoc loco non omit-
tendamexiftimauidefcriptionemminunffimam di<ftx ftellx, quam Iliuftriffinius&fve-
ueiendiffimusFuJdenfisMonafterijAbbas Ioachimus,S.R.I. Piinceps, &Imperatricis
Archicancellarius., exacfiffi ne pereruditiffimum D.ChnftophorumEmerum Secre-
tarium fuum,Virum no folummanu,fed & ingeniopr6ptJJ"fin.um,dclincatam tranfmit-
ricurauitiquxficiehabet. VJde Iconif. XX.
.
""" .

Defcriptio machin<eCjmbalaria fiue HelU penfilis in Bafilica

Fuldsnjis Monajlerij» quam vulgo duream rotam
! tfpellant , vifu $ auditu dtgmjswne.
HAec Bella penfiiis ex quo metallo fabricata
fit , adhuc incompertum eB ; vide-
tur autempartim ejfe fufa ,partim cufa cuiusforma
&
figura itafe habet ; eius in-
h Figura .
terior & antcrwpars. , quafcnptura legipoteB , qiueue chorum orientakmJpecJat,in prima
figura dehneaU conjpicitur , poBerior pars verfus chorum occidentalemmuerfa
babita chartaperfpicipotefi; Continet autem diameter totius machina
ad lucem &
dpunclo fuprema cufpi-
dis/vniusradipzfqueadpun^umfummitatijalteriusoppofithexclufi^
depmtibuswgintiquatuor pedes>quos artifices nuflriGermani vocat.ein Werck ichuh,?Ko-
ru vnus conBat duoaecimpollicibus,hngitudo vero vniusfemipedis in tertiafigura poH delmea-
tionem axis defignata ~eB< . Specialis diufio prtecipuarum partium
&
proportwnis huius rota ta
circularum &Jpatii>rum.> qudm radiorum ope circiniex delineatwne facikpotesl
inueniri; Con-
Jlat autem hac sltlla qnatuordecim radijs quoad ornatum interiorem operis perjpicui,
artificio-
fijfimiq; ha varijs, vt nullus alteri m
hoc correfpondeat ,fedplani dijjimilisfit,fimili tamen &
aquah exteriori ornatu &
proportione feruata. In horum radiorum quohbet adminimum no-
uem decimfuerunt &partim adhuc funt capanulafiue timinnabula
tamen adhucplurima dependent,qu<s
> &
licet aliqua deciderint,
calcatione cuiufdam machina inflar trochka adhngitudi-
nem
,* Typus
WWmAj SuIUfemilir tx «rejLta acinnumen,
tymlalu inttnutm, autt inEtrfrt,dFutd*nsimaqna
ommum fdmiratiojtejptrtaturtt auJituf.
Iconifniiu XX
Tomo a Tol. 33
-

J
 I

i
 . . . .. . . ,

Liif. IX. JA&giA Phonotaclica jja

ntm &fiiutn axts cumgradibus quibufdam ad Lngutn fabricata &ftpra tholum templipofit<e
gyrata fiellaradijs wferioribus admeridiem afcendenctbus ,fupenortbus autem verfus Jeuten-
trionem defcendentibus , occinente nonnunquam organo &
mujicaperiucundum eduntfonum .
Injpatio extremi primi &fecundi mterwris circultfcripturam quanjiam leclu aliquanto dtfji-
licet a ntiquis characleribus exfculptis eo ordine
cilwrem videre & dfpofitione, vtprima figura
demonftrat,quamfic lego DOMINI MILLESIMO
•
ANNO QVADRINGENTESIMO
XV. etJiP. Brouuerus S.I. infuis Chronicis antiquit. FuLknfium itb.i. cap. ij.vbi huius rot<e
& eiufdem origmis meminit, vltimo XIV. vna vnitate omijfa Infpatio mino-
loco pofuerit : .

rum duorum circulorum, quorutn tninimus axi contiguus , qtuiam animalia funt dtfficulter
cognofctbiiia,quaJi Pegaji, cerui, dracones , equites eiufmodi &
Ceterum in hacprimufigur.i, .

vtfuprddiclutn efl,faltem interior pars rot<e confpiciendapropotiitur, omiffisfunibus baci/iis &

feu retinaculis, qu<ejifimuldelineari debuijfent , impediujfent bberiorem afpeclumpartis inte-
rioris & eiufietn ornamtntorum, delineationem autem exterioris partis feu horum b.icillorutn
infecundafigura cernere licebit
In hac figura exhibentur confpiciendi bacilli quidam Jiue retmacula in primafigurajludio , f g'jra';i.

vti memoratum, omijja horum retinaculorum longiore ab interiori cufpide cuiuslibet radii a.
,

porriguntur vfque ad extremitatem fere axis b. intra circulos fumum , qutafivfque.-.dpolum

axis velvltra illos circuhs extenderentur, in circumaclione curfum circularem rot<e impediret,
vt in tertiafigurapatebit; bacilli vero breuiores ab angulo concurrentium duorum radiorum in
extremo &
maximo circuhc.vfque adinteriorem partem rot<e , qu<s in tertia figurajsgnata
ejl, porriguntur

In hacfigura I II .delineatus confpicitur axis longitudinefeptepedum vtroq polo z.fignatus, Fl'g ura *> "•

& quisjit lateralis aJpecJus vnius radij cumfuis longioribus , & extremi ctrculi cumfuis bre-
uioribus bacillisfeu retinaculis ; bacilli enitn longiores,fuprd ab interiori cujpide radij b.fe exte-
dunt ad extremitatemfere axis intra tamen circulosfunium c. breuiores vero bacillt ab angulo
duoruin radiorum concurrentium,cuius nota eff d.fe extendunt vfque ad interiorem partem
axis &
annulum litt. e.Jignatum &
itafe habet afpeclus caterorum radiorum
, & bacillorum
cum axe direclus ex latere ; Etforet difficillimnm rotam hanc integram d latere & ex obliquo
delineare,hinc indefe varie interfecantibus lineis radiorum & bactllorutn reliquorumqueor-
namentorum afpeclum plerumquefugientibus . Notandum autem efi, qnodex vtraque parte
rot<z tdm orientalt quam occidentalijjnt. infixi taJes bacilli , quorttm hnporum quihbet duos
breuior autem vnumf.iltem nodum aliquem habet, vt ex delineationefatis lucide apparet .

Confeclarium

E Xhispatet,rotamhanccymbaiariammult6idmirationedignioremfuturam,fica-
panulis harmonice fufis & diuerfae fpecieicrotaJis adornaretur, ita vt alius radius
.

campanulis diJtaratione difpofitisj aliusctot:iis,aliuscymbalis,fimiIiquetintinnabU-

rota
Q„ om(Klo
Cymba
lana pc P,-*
u
jorum genereinftrueretur. Fieri cjuoquepouet ,vthuiulmodirotaperpetuomobilis fieripoffic.

reddei etur, fi videlicet, extratholum templ^Eolia machina, ad morem Molendino-

rum vento agitatorum exftructa , interiorem axem circumagerct Que- omnia inge- .

niofis Architetf isin effeclum deducendanlinquimus

Machinamentum V I.

oXdachmam jiutomatam conftruere >omnis generii injlrumentorum

jidibtn inftrutlornmfymfhomam exhibentem

NOuum hocloco &forfaninauditum clauicymbalu fabricaridocebo ,quodfono

fuo chelium fymphonum perfecliflime & fumma omniu adrairatione exhibeat,
'taaut-mprocedes
Vu 2 Fiat
 . ,,.,

34° Mufurgid} Vniuerfalis fmc ArtU Confom (^DiJ/oni

Fiatinftrumcntum 6 pcdumcirciter longum ABCD,fecundum extnnfecam fuper-
ficiem arcuatum vt in maiorjbus chelybus,quas violones barbare appellant, fieri folct.
Deindc riat rota quardam diametro 4 palraorum , cuius Iatitudo non mfi 2 aut 3 di-
gitoru craflitudinisfit;Hanc rotamaxifuacircumuolutamininterioriinftrumcnticor-
poreco ingcnio condes, vrfcxta tantum circumferentiae rotae parsextra arcuatamin-
ftrumenti exteriorcm fuperficiem cmergat 3 nos hic fextam pai tcm rot„ extra fuperfi-
ciememinentefigru:uimusJitensNG; huic rot£extremiinftrumcntilimbiAC,&BD
paralielifint,&„quealti,araintiquea*qua|itcr. Quo facloinftrumentum chordis ex
aniraaliuminteftinis („nea?enim chord„hiclocum non habent)eachordarum quan-
titate &craflitie, quainHarpis fierifoktjinftruatur; ita vt maiorchordafempcrrefpo-
deat palmuJe fiue tafto gratiilfimo Cfohfa, i't, reliqua? vero chorda: minores femper &
minores,proportionalidecremento,clauibustaftorumfe ordineconfequentiutncone-
fpondetcsjVt in Harpis fit, diiponanturi donec 4 9 chordis (quot videl.cet Abacus Cla-
uicymbalorum ordinarius pajmulas fiue tafto; habet) in arcuatam fuperficiem extefis
totum negotium abfoluaturi Abacum 49 taftorum hic refert XZ; vt vero fingula? chor-
d_- propornonalem fuam longittidinem obtineant , Barram fiue fulcrum curuum OP
arcuatxinftrumentifuperficieiagglutinabis, quod oblique exceptas chordas intra_,
clauicuIosfcrreosftringens,earumlongitudinemaP in Odeterminabit. Chordzvero
in extremo BD alijs clauisferreis velligneis adftringantur , in cxtremo vero AC
verti-
celliaptentur, quibuscircundat„-chordae,intendi&relaxari,proconcordantis easar-
bitrio,poffintiChord„ veidRotam GN non tangant,fedab eiusextremacircumfere-
riai partedigiti diftent. Manubriaveroqu„ &choragia vocamusapplicenturintra_j
fpaciumHL, ira vtfingule;chord„iua habeant manubria ;qu„ ea induftria alligentur
haftis palmulaium Abaci introrfum vergentibus,vtfimul acpalmula.'taftatura*premu-
tur, manubriaquoquepalmularum haftisalligatadeorfumtrada, chordas,quibuscor-
refpondent, rctnjillidant,- qua circumafta refinaque colophonia prius oppido perfricla
fatHim tandem fidkinumexhibeat . Verum vthajc meliusinteliigantur, feorfim occul-
tum machinamentum exhibere vifum eft
Fiat.itaque intra fpacium HL curuus arcus fiueftikrum ex ligno , tot crenis incifum,
quot inftrumentummanubmvel chordas habet,-pejquasferreum velameum filum,
atque vna per caudas manubriorurn tradeeatur , ita vr manubria circa filum ferreum_.
veluticircaaxem elcuaj-i veldeprirnipoffiftt. Veru rem peniriusm vno?.tq; alteroma-
nubrio atquepalmuladeclaremusifitpalmula Abaci feu taftatura» N
, hafta eiusNMLs

quceinlignoKLintenusordinatorfauofirmeturi Manubriavero referant SVT^qu^

intracrenas rm fukriQR per filumfcrreum tranfaclafirmantur. Habeant autem rqa-
nubriain VaiawJo^qHibusinditum rilum conedtatur cutn annulis haftar. palmulsNL.
irtM,.extremita§.vero manubMot.umin T. iit aliquantulu cUrua, vrhac euruitatcchor-
das in Tfacilius car,r^erepoffit;fir yero chorda ^iuppofita immediatefub mamubno,ita
tamen,vt extremum trjanukuj. rninimej tataga&.ied parttm ab eoaiafiti vt chorda ab o-
ftendit;fietitaq,i4,ev,vtfimulac palmulaN m Abaco fiuetaftattuaXZpremicur,filu-rn_i
MV iti M palmula?, & in V manubrio aiftxara * manubrru SVT, extiemkate fua T chor-
damfupra rotamrefinapriuscolophania:benee_afperat_apprimat, qu„ circumuolu-
tionefuachorda^ vibrans,defideratfi tande fidicinu fonum exhibeat. Quod itaque_*
de vna palmula & manubrio diximus, de omnibus alijs fimili pafto fieri ftatuiq; debere
intelligendumeft.RotaininftrumentofigriataeftliteraNCquxdentibusfit infttufla
ita vtvertebra,vulgo rocchettum vocant,fignata numero 2 easapp.rehencjens,rota,per
anfam feu verticulumiljpetforamen oftij % axefuo traduclum , forihfecus circthn-
gyrari poffit; vej opeakifiiiuS!, velperaufomatum, vel alioquodam ingenlo , de quibus
mpraecedentibs did:umeft,&infequentibusdicetur.
. H,is;iwque fi,q jite^r^ft^Rot^NG fextacirculi parte extra inftrumentum exftsntis
fuperficie arcu;at4 2 aut 3 digitorum latam , Refinaaut pice colophonia optime lllines
velfi Artifexfolersfuerit, ex fetis equinis refina optime priusperfi -i__s totara circumfe-
ren-
 .

Ltb.lX. MagiaPhonotactica. 34.1

rentiara di&xfuperficieixqualiextenfioncinducct. Fiet enim,vtrotaNG circuma-
clachordasomnesfibileuiter incumbentes, leniterradendoidempra:ftet,quodChe-

- a 1

.. •
.

liftaarcu fetis equinis inftrufto, dum chelium fiue Violarum vt vocant jchordasradit.
Quia
 . . ..

34.2 Mufurfite V niuersalL fiue ArtL Cmfoni $ Difiom

Quia vero rafuta chordarum harmoniam non conftituit, nifi digitorum aliter alitcr &
pro conftimta harmonia chordas. tangentium artificiofa accedat appjicatio Ita rota_. .

ha:c,rafura choi darum,harmoniam nullam quoque efficit , nifiaccedat taftorum abaci

artificiofa incitatio,- Nam himanubrijsfuisartificioie annexi, dum premuntur ma
nubrium tractum extremosdigitosin chordas infrapofitas , depreffos illidetj ex qua_»
defideratam harmoniam fidicma tam exaJtc & ingeniose producit , vt quicunque or-
ganum hoc auduierint dulciffimam Chelyum fymphoniam fe perciperc arbitrentur
,

Vt vero h^c machinaautomata reddatur,Rota refinaria velponderibus vel cylindro

fortirlima]aminachajybeatenfoanimandaeft,velvtinfuperioribus,diclumaqu5motu
circuagenda,cuiusdentesfi dentibus rota;phonotacl:iceimplicentur,vtraqj „qualite-
pore mota,hsc palmulas & manubriu eleuando,manuu minifterium,illa arcus equifeti-
ni minifterium fupplebit Veriim. hec omnia melius in figura, quam multis verbis com-
;

prehendentur.

Machinamentum V II.
JMachmam automatam conflruere aiuomnL generu inftrumentorum
/ymphoniam exhibeat .

VT quis in vno inftrumento Chelium,Harparum, teftudinum, theorbarum,claue-

cymbaIorum,organorum,RegaJiumaliorumquefymphoniamexhibeat; aliam
machinamadornabit,eoquodfequitiiringenio
Diuidatur totius inftrumetipraccedentis corpus ABCD in tres contignationes,qua-
rumprior XZ cJauicymbaJum cumomnibusadidpertinentibus contineat ;fecunda_,
vero contignatio B aJiquantulum priori amplior fiftularum omnisgeneris organis , Re-
galibusfimilibufque lnfericouietarum fyftemata,fingiiIafuisregiftrisdifpofita,fitu ho-
rizonti paraJJelo proftrata minoris fpacij gratia contineat . Terriam contignationeanj
folles,.cyIindrirot„que occupabunt;Organope;i, non dubito mentem nleamfinevInL.
difficultatepercipient. Hic enim omnia exacie defcribere nec chane f apacitas , nec
,•

temporis anguftia tulit. pr„fertim cum in prxcedentilibro VI. ea deforjpienmus . Cui

tandem machinapnncipalis, ideft inftrumenti fymphoniam omnis" generis fidicino-
rum inftrumentorum exhibentis fabricafuperponiture.ft,eaprorfus ratione,quain pr„-
cedentiMachinamcnto VI. diclum eft ;at fingulaparticuianus expjicenviis
Prima contignatiointerior continebitcJauicymbalum ameis ctiordis inftruclum &
tribus Regiftris, vt nomina appofita inftrumenro indicant,diftinftur4, quoru priusfim-
plicis &ordinarij clauecymbaJifonum exhibet ; alterum vero fubmotis eapreolis ( ita_
vocamusinclauecymbalislignapennatacbordasincitantia a faltu ficdi&a) fiue chor-
diSjHarpajperfediflimumfosum exhibet; qucefoni alteratioconfiftit i"n certa accom-
modationelignorum adqu„ilhf~cbord„,harpr£ fonicumacquirunt Res nota peri- .

tioribus Artiricibus;fiveropromoueastertiumRegiftrum, capreolisconcauis,fi!lifque

taxillis, hiin chordas fubfultantes,fonum edentprorfustubis.quas furdinasappellant,
firfiilem. Habesigiturin triplici Regiftro triplicera inftrumentorumharmoniamclaue-
cymbali, harp„, Sc tub„ fimilem, cin accedet machinamentura in pr„cedenti propofi-
tione deferiptum (hocenim femper fupremumlocum &extimam fuperficiem tenere_^
debet)audias in ilJo omnis generis inftrumentoru,qu„ ad Ch(4fesfiue Violas, Lyrafque
reuocaripoflunt^fymphoniam.Porrotaftaturasfuperiorispalirjiflajfingulig fibi iubditos
habentpaxillos, quipalmulistaftatur- fiue clauiario fecundotacontignationis fiue cla-
uecymbaliinnitantunpalmul? verdfecund„huiuscontignationis, alios fubditos fibi
ftylos aeneos habent, qu„ platifmatijs organi interioribus, in tertia contignatione infi-
ftant . Hinc fit vt dum palmuie. fuperioris exteriorifque taftatune premutur, hae depref-
f„ perpaxillosfuosdeprimantpalmulas taftaturae clauecymb&quibusinfiftunt. & h„
preff„perfubditosfibie;neosftylospremant intertia contignationc organi pneuma-
" --' :

'

' • tici
 . . ,

Lib.IX. Magia Phonotatlica. 343

tieipratifmatiaquibusinfiftunt. platifmatiaigiturperftylorum prefiuramaperracolle-
ctum ventum intra tubos admittunt, vndelymphonia organica_,
Quomodo vero avn^uvan confonent fingula fic accipe, Rota refinaria NG
ea pror-
fusrarionemouetur, quaper IaminasviolenrerintercylmdrumH contortas.pondera-
que,aut aquam perenem rotas moueripofle docuimusjhex mota^dum chordas radit,
,

infolitum quendamfonum edit,atquevna perrotam intermediam phonotacticurru.

cylindrucommouet,per dentium fe mordentiummutuam connexionem. Dentes
veroincylindro phonoraclicocircumaftoharmonice difpofiti linpuas exnemas pai-
mularum clauiarij QP apprehendentes deprimentefque manubnjs chordas fenetibus
harmoniamefficiuntjconcentumque omnisgenenschelyuni,Lyraiumque.hJEpalmu-
Ixiterumperfubditos fibipaxillos palmulasclauecymbali in fecunda conngnationc
latenterprementes, uixtatriplicemRegiftrorum ordinem,trip!icem fymphoniam ex
cymbalis, harpis, tubis conflatam exhibebunt Palmulc; vero clauecymbali per ferreos
.

ftylosfibi fubditaplatifmariaorganiintcrtiacontignationelatentiaptementesjvetum
intra tubos immittent, qui iuxta variam regiftrorum di pofitionem , nunc fiftularum-.
modo rcgaliu ri,iam tibnrum reddunt coucentum Quas & infinitaquadam varieta-
.

te iuxta reg'ftrommdireiftionemutarepoteris, ita vt iamfymphonia cheliu ,mox har-

parum,tubarum, cya.balorumque , paulopoft organi,fiftularum omnis gcneris,de-
mumexomnibus variecommixtumconcentumpercipias. Atque adeoinvnoinftru-
mento omnis generis mftrumenta mufica: nullo di<5tum inftrumentum pulfante , exhi-
bebuntur . Sed ex figura appofita mentem noftram facilius deprehendes neque enim
.

poffibilc eftomnia&fingulatamexafte proponere iCuriofusLeftor &in prarcedenti-

busexercitatus ex figura qualitercunque cxhibita menrem meam facilecapiet

Machinamentum VIII.
Ai achinam Organicam automatam conftruere,qu<e "voces animalium
volucriumque concentum exhibeat . Vide lconif.XXI.

VT hxcmachinafolertiusomniae.\rfbeat,motus animalium vocefque feorfim_>

prius defcribcndasduximus. Cuicunq; igiturprimo Coccygis fiuecuculi vo-
cesvnacum motu eiusnaturaliexhibere eftanimus;Is vtfupra inlocoaquis abunda-
te Cameram conftituat a;oliam A, qu^procreatum ventumper A inanemothecam <pB
congreget,rotamqueCDpei Cforamen cumimpeturuensaqua circumagat,axisve-
ro EF vertebrafuaE apprehendct dentes cylindriQP.inquo animalium voces exhi-
bcbis hocpafto.
Cuculifimulacrumformabisquod infiftatanomotheca?<pB. cauda & roftro mobili, ,.'*•
quod fiet per vecles a./3^> namfuneaffixotaftofiue palmula:I, qua dcprefla , vcctlis/8 c^&foniis"
lmpingensin veclem a ioftrorumanimalisaperiet,aIterautem ve<5iis7,cui caudacon-
nexaeftekuabitur,&ficcuculusquaficaudatripudiare &roftro cantare videbitur.

Vocemeiusficexprimes incylindro. Intrafecretum anemotbecaeip/S duasfiftulas fe-

michtono fiue vna 3 minore inter fe diftantes, vt notr hic exhibent, rccondes, duabus
platifmatijsr/refpondentes,hifce filafcrreaannecles.quorum vfum paulo poftdecla-
rabimus. Hocpera^toinleranturaxicylindriOP 3 manubria IHK,quorumextremaap-
prehendent dentesrot^PQNMphonotaclice. Inrota verovocem cuculi iuxta notas
pauloante appofitashac induftria cxhibcbis.defcribanturj circa cylindrumcirculiOo.
in
 . . . .

344 Mtifurgut Vniuerfolti fiue ArtU Confoni $ Diffbni

w. rvia quorum primo 6» in quotlibet priusfpacia dmifo ponantur dentes quotcu-n-
cunque,ordine, vel mterrupto, vel continuato . Nam hi dentes nihil aliudfaciunt nifi
vt motum tuculi cxhibcant; Sienim arfixens filum ferreu I/3.de quo paulo ante loque-
bamur, manubriofiuepalmuke HO
,mox circumafto cylindro , dentes08incyhn-
droelcuantespalmulam manubrijO,depnment filumferreuminl,vnde vetfis 0,qui
in corpore cuculic6ditur,depreiTus,«veclefuQroftrucucuIii>ver6 veftis caudafuftol-
Iet,vndemeliusfecerisfidentesn6c6tinuoordine } fedinterruptocyIindroinferantur.
Vtiam vocem cuculiexhibeas incircu!aribusIineisx<r,Tu. quarum priorCJibfwt,
altera A la, mi refpondet,cum dua: nota; vni tempori refpondeant, dentera vnum in li-
nea Ker,qui mediu taflu occupet,alteru in linea tv priori aquale mfei es relifto fpatio pr»
femipaufa, & fic femper alternis rcpetitionibus,donec cylindru expleuerisi Hoc peraao
duo filaferrea Hr, & Kt conetftantur palmulis platifmatioro,rficircumaclo enim cylin-
dro,paImuljE HKalternisvicibusadentibuscuculicantum exprimentibuseleuate, dc-
priment rf manubria,ha;c depreftis feneisfilis aperient platifmatia,quibusapertis ven-
lusintransfiftulasfonum cuculi defideratum exprimetimanubrio yero 01 motum aui$
exprimente, vt dictum eft
.

- . '
Confecftarium I .
. ....

Galli alai quatieniis\ xanium exfrimere

Gaffi fabri- TT7 Adem ; Sint iterum in Cy-

prorfus ratione cantiim galfi alas quatientis exprimes
ca&cantus Ei lindro 4aIijcirculiMr, quibus totidem manubria Ler, MT, NO, §>,re-
tn, >.e,vy.

fpondeant;FormeturquecorpusgalIiZex quacunquemateria,alis & roftro mob;li,

infra quem certum fiftularum galli cantum exprimentium genusfubdatur , quod Or-
ganopafinorunt , vnacum RST taxillis Platifmatiorum, intraanomothecam <pfi inclu-
fis, quoe ferreis fihscum manubrijs LMN/» coniunges. In primo itaque cylindri circu-

!o m<r difponantur dentes motum alarura galli exhibentes , motum vel continuum vel
interruptum,prout placuerit In circulis vero cylindri «r, Ao,^, cantum galli, dentibus
.

exprimes iuxta notas hic exhibitas & iuxta regulas in precedentibus traditas

rEEEEEEB:^ 11 ?' 1 :?-'? 2

! 1 ?!^!;!?:^ ?-"? ?! 2
1 1

. prrr
Quopera&ocylindrus circiidutftus, demibus notas hafce in cylindro referetibus pal-
mulasroanubriorumMT,NO,{Veleuantes,deprimittaxilIos platifmatiorum RST
quapreflioneplatifmatia T aperiuntur,quibus apertis,fonus fiftulas intrans galli can-
tum exprimet . Manubrium vero L<r filoferreo ali/stribus filis in nodo /conexo (quo-
rum duo alis, tertiura roftro connexum)& alasaperiet,&roftrum. Proratione di-
fpofitionis dentium incylindroi Galliigitur cantum motumque exhibuimus,quod e-
ratpreftandum-..

Confeclarium II.
Hlncpatetfi cylindrum fatisamplum & longum accipias, omnium animalium_»
motus&voceshoc ingeniocxhiberipoiTe,vndehicpifitantesfturnos,glocita-
tesanferesjGoruoscrocitantesiAnatesdrenfantes ,Coturnicum&kf£z',fimilefque_-»
animaliuravoces,motumque non minoriaurium,quamocuJorumvoluptatepercipies.
Tametfi vero teretifmos Lufcini^ fupra in primo libro exhibitos puichre in cylindro no
tisexhibere poffimus;adIabori tamen parcendum confultiusradicarem,huiufrnodi a-
nium garritum fiftulis paflimvfitatis aqua immerfis, quas vulgo auium cantum vocant
5

reprx-
 . ;

Ltb. IX. MagU PhonotacJica 34?

reprarfenrare euiufmodi nos hic vnum cxkibuimus vafculum pcr fignu %- notatum_,;
Intra quod fiftul? 4 aut $ diuerfa? magnitudinis inferta»
. abunde defiderio curiofitatiq;
Lc ct or is fatisfacient

Confetfarium III.
Syringam Panos exhtbere. Vide lconifmum 'XXII»
SlSyringamPanoiexhiberedefideresaccipeSfiituIas iuxta diapafon difpofitas;
Hanc anernotheca? OB platifmatijs fuis inftru«fte inferes
vero abcdefga pla-
, taxillis
tifmatiorum/erreisfilistotidem coniungantur manubria/k/»7«o/;^; Ia cyhndro vcro
totidem circulosdefcribesmanubrijscorrefpondentcs, intraquosdentesordinabisiu-
xta raodulationcm, quam Syringa exhibere vis/ Vt fi Echo cxhibere velis, in aliaa Sa-
tyroremotioricryptaHRNympham Qefformabis, qua: modulosaSatyroeditos, red-
dat; eos autem rcddet, fi alium cylindrum phonotafticum M
in crypta HR conftruas
quieadem.toliacamera A gaudeat ;& ventumpercanalem V habeatcommunenru.
priori Syringa', SI> cui&aliamordinabisprorfusfimilerajfignatam literis QN,platif-
nr inftruftam,ita tamen,vt modulationis claufulre in binis cylindris eo pror-
teatijs fuis
fus ordine difponantur , que note inferius referunt Sic fict, vt r atyro
. edente clau- D
fulam A ; Nympha Qmox eam in altera HR fpelunca iuxta claufulas B repetat Res fa- .

ciliscft& nullamdimcultatempatitur,praefertim fi Artifexhdcufqiiedhfta riteintelle-

xerit.Quarcmultorumvcrborumlocolconifraumhicappofitumrem prorfus diluci-
daturumconfido.

\
.——»•-

Innumeraalia ex hispraefuppofitisinferripoffint fpedtaculaadmirationedigniffima >

3ux tameningeniofoArtificiinopusdeducendarelinquimus; Nos enim experientia
oftosfcribere,organumhydraulicum,quodiufTuPontificisin horto Quirinali aftu
dum he.cfcribimus, ordinamus,fatis teftabitur, ybi qu^cunquchoc loco di<fta funtjip-
fofatftoexhibemus.

Xx Ma-
 . . «

Jjf MufurgU VntuerfalU fue ArtU Confoni & DiJJom

Machinamentum I X.
Muftcam Automatam exhibere ad malleos trium
"Pythagoricam
Cyclopumproportionatos, difyofitam' Vide lconif.XX H.

IN'tercc_tera machinamentaharmonica,hoc quodfequiturmeritoprimas tenet. Eft-

que MuficaPy thagorica adinalleos conftituta, quam fepius diuerfis in locis cora
dmerfisPrincipibustantocum plaufu &admiratione exhibuimus,vteiusrepetitionc
vixfatiarlpolfeviderentur. Mufica maxime locum habet in Comoedijs ingeniose ex-
hibendis. Modulatio oftophona in .chorosdiftributaeft. Tempus perpetuo triplam
feclaturproportionem,rnenfuram dantmalleieaproportione,vtroaiorad mediumfef-
quialteram, & ad minimum duplam habcat proportioncm Verba affinguntur Vulca-
.

n©,Cyclopesfuosadarma ininfigncmaliquam expeditionem cudendaanjmanti; Hi

vocatiincudem fundant,triplatoquc malleorum fono,duraincudemferiunt,Cantores
triplatam menfuram pr#cise,cum voce tumfaitu geftuquefequentes, mirum oculisan-
ribufque fpectaculumexhibent. Hanc itaque reprefentationem animata voce , faltu
roetuque hucufque in Comcedijs exhibitam,quomodo inanimato machinamento au-
tornato exhiberepoflimus, videamus
Qrganuro cum omnibusfuis pertincntibus, rotis, camera „o!ia , rotifque machinam
ineitantibus ex pr„cedentibus hic fupponimus. MelothefiaveroPythagorica&nobis
compofitavnacum textu, maJIeorumque proportiohe, eft fequens

Mu/ica Pythagorka adpropottioncm malleorum .

Malleoruf» «iL;.w.i.ii. ._:___:.:_:_;§.

proporrio- tT""*C"7"~"
:I:1S=:?:=?:?:?:?:I5 $:&a:z:z.

3c=zs53± _$:$:&$:$:$ :&*:$:$;$:$: 3:$:$:$:-zz

€r »—
:

Dupla
i:E
____j_->k$ _-_:_:$:$:$_:

Sefquialtera
Jf
— _- -..
Hfi^^^-^.iJS.
r
3pSpf&&$ :$:$:&:m:$: ___&§:$_ _:_:_:iii

Pro.lamba-
flonienos,
£_::__.:_: ±±±$:$~ $:$.% :_ --_z::z:zi_:
InftruMi oialle iJ

:_:«:$:_:_:?:
:____:§:$:$
2:5S:$z:iz:
_=_5_5±j ;?
m- _—
. «M«W__
_- .-_

—
__-_:
.ttkg":±~_: *_aas :$:&z$:$:& Si§l_i_ z:z:izz:$:z

Ig^St-^SjSE^^SSS^j^^; _:z:z_.3l$
ft**^ _:5:l:l:z:zizSrz!z
:z:_:z:z:z:_:
.*.$-
g $:$:S
$__±"_r: :_:_*
_:_:_:*_:*
Adefte validi Vulcani focij
«r
adefte focij cocmnu
Iconiimus xxii
Tom.%. Fol. 31 7
 — t — y

Lib. IX. Magia Phonoutttea .

347

|TWy»'»te =$:§:$:$:$$: :$e83C§±& — **

—™*

i
tt,"#»jy ««».': fc&SBEWLtc
E
-*- ^?? 5 :??? 1
—

W^ "Wi q Rg:
W» t f
jl**
:I:15:?:?:?E
~a

!££«====
^^»-
^H :$:&$=:::=:=: :§:|:§===::=:
:===0=$:$: E==3£iE -3

^^^^EaEBSSgBE =3
:$:$:$==:=: :=:=:=:£:$::

liiaBffi^i 5535:?:$: eIseS

ti:=;i:=:EiE: — jy
:~$:S==$:=: :=:&a:^:^:
§§iiii - — -*— 55-

||-==:=:=:^:§^
*r
&:$:=== z$:$:$££± -'
~—
=:$:$$: 2*333;
$r-
=2
numerismelosef fi ci te catemusplaudamusPulfate malleis falta te

Ha«c Melothefiam tripla:proportionis& in 8 voces diftributatn cylindro phonota-

ctico, ea pror&sratione tranfpones , quaro fuperius progym nafmatefecundo tradidi-
musjCum enim 54temporibusidefttaclibusconftet; Cylindrus totus in ^partesin
circuitu diftribuendus eft, deinde fingule; partes iterum in 3 alias partes , cum vnaquaj-
que nota huius melothefi^ vnam tertiam temporis valeat, longitudo vero cylindri iux-
ta ordinem&feriempalmularum fiuetaftorum,vtfuprafaclumeiTe vides,diftribuatur;
Manubria quoque Cylindro adaptentur,ferreifque filis platilmatijs anemothece^ inclu-
fis conneclantuf, vti in pricedentibus traditum eft; Hifcc peraftis Melothcfiam hic ap-

pofitamoclophonamincylindrumtransferes, dentibus fuislocis ,fingulis notis cor-

refpondentibuscongrue inrixis Verumpr^cedens Iconifmi figura melius propofitum
.

organum explicabit.-toliaCamera A &priraum mobiIc,rotaaquaticaCB , vt inprio-

Xx 2 ri
 : ^

j+t Mu/urpa VmatrfalUpuc Artu Confoni %) DiJJont

~-~ ags
_rfc-s***-_i
r-*«= =z-\=z~ __

cata te

-., || |—<—..!-- _—
2:r:$_3:-s:_„:
L_V.S|f_^—L_.-_
:_5______r_____
_:___:::_::$:
pulfatc

!:__i35:i:_-iE :EEEEE :$:—

-t4 iJ. __-__- __SES3i__:_-z
falta tc

Kx=
focij
__H_i____ r—=E__r :_t=:r___^p__
gaudete focij

__aE13_E-S =:-=::__-!i_r—
:^:^:0__vi_-_

»-_ „ >.. Wllfl III II—,

:
iE__?;si-i. ;:§:$:$::z._:_ :J:E_ ?i_=lE_:

i
_%_'|-§:$=
-(-*-—-«—-«•__«---« I
_^___"-_ __?._..

_iE zStfeSgzz z_
!fe_t__s^ £$Va_-----l*--— «-* :
focij qu_ mo_-> ncc_is J _j ---.: j
1. ' ~". i '' •
Socij

rimaehina,reraaneat; fitGyKndrus ABCD

in ?.ffpatitfi quxta^s-fiaej temporanie-
lothefiasdenotant}diuJfus;horura fpacioeum vnumguod<que itcrujafcifiiy alia fpaciaki
^qualiadiuidatur. Etquartam quidem cylindri partem AHBGptfom<atu malleorum'
feparabisjreliquuim verofpachitnHGCDcylindri, taftatur^refpaw_ns,mBfice; pytha-
goric^ tranfponend^feruiet . Singula fpttci_.€rip_rtit_ fflaioiibuslJR-itincIwf- totjdem-
temporadefigr__- ,'j verainteriorafpacioJatripkpproportioms tempiystfenotainttyVt
proinde facillimum fit l__c melothefiam cylindro inferre. SingufPenim dentesi» cy-
iindropofitiifingaiisnotiscorrelpondent r Verumciim iarnin praecedentibus meio-

diarum iuxca triplampEoportionem in cylindrum transferendarum modum docueri-

mus> eo Le_5orcnjire_nit!rimus . Quomodaigitur Gyclopes cu m malteis j & ftatuasad
mallcorum tadum choream ducentcs, exhibcre poffimus T hifce aecipe % fpaeium cylin-
i " dri
 — . ! —
LihlX. MagiA Phonoiaclics S49

irnrzsasc -2-;:=: §:*:_: z?:??: 5:Sf : -$*-*-

i

£5=39-1: zt&tu^Vipt WUT® —5?

Z Z _=$ — ZZ ~ZZ

=_E_g= -E— — _ _- —vx

-§~=zz:=:$:
:=::z_zs::z:z:
—~i

:fa=zgj:gz
catemus
=_:_:_===:=: ==:=:_.

vocibus
$"$"$ "— '
—mf.

'rtzS"s —=_*=~ — — <*-£^:

»-*—
—
i

;»--:-:*>>>:
— , .
:-$_5_$CTf: :
,
.

;
_:=:=:=:=:_:_: ==.===:_:_:: -t~ f -7 ^ :$::$:$==!==

BBESaBBE -ribfez-zzzr"
*:^: :£:=±:=:$<::$: E£??EEi= _^

gi::2:5:5s:=:z:zz :§:§:$==:==::
:=:=:=z$:$:$:
:__ :
_=EE= — *i
3ji-=2z?:??z ==!==_±_:
cltemus,plauditum organis, fi" ifiulis, cytharis, chclibus

dri AHCG
feparatum,iri 4 ciiculariafpacia diuidarur,quarum 3 primatribus Cydopi-
busincitandisferuient. Dentes veroponanturinciicuiisfignatisnumeris \,q.i^\%i6.
circularia fpaciadetcrminantibus, quibus circulis tria manubria ZVX refpondent, De-
test(iplarsfonocdendocongruositaordiuabis : incirculo 1, 4. in fingulis lineisma-
ioribustaclumincipieiuibti5vnumdentempones,deinde infecundalineolacirculi 2,
5. i:militcrvn{im<fentero, pcffraintcrtialineolacirculi 3,6. paripadovnumdentem
pcihes/tebtbuniq.finguiatriafpacia, ordinepofita taclum menfurantia,^ dentes,
iuxw 3 inotarti vni rempori coi rciporrdentium valorem; vti in figura clariflime apparet.
Hifecptra&is^ftatuasfabricabismagnitudini machiftae proportionatas, quarum_
tres Cyclopes.malleis di&e, proportionis infiruclos cxhibent qUarta Vulcanum clau-
;

dum forcipefcnum tenentemrcfcrat; Cydopum verotriplatum fonum edentium_.

machine ira conficies,in loco humeroru brachiorumq;veluti intra polos vertatur axis;
cxaxisver6extremisrudimentuquoddam brachioruformetur^& bg. quibus in fi-
ne loco mwaiuom adnc&atur mallcus exrerro, habeat prarterea axisafe m medio manu-
briume, euffilum ferreumeonnedatiir. HocitaqueSceletonlignoaut pannoitave-
ftiesm artificium intrinfecum fpeftantcs latcat; deprefib enim filo [emper axis ab circu-
aclus
 . — — ,

jfo &\dufMgi*Vnmrfiltisiue"hrtu Confini %) DiJJoni

r#:£±*;2£3:$:$: zzizz3:$:$: :_;:_:_z_zz :_:_:_:__>_>:

Battfqmc =_iz_^::$: =_:$:_:_z_; =_._._::_$:$:$: -57"

fe

e
____±_S_
j:_Z_g3_3
:zizz$:$::$=
--
^ga
e=:z:zz±_:_=|zz:zzz:z:z= :
___z~z =
!fc±_±z:z:z=|Z=:zz$:$:$: zz:z:z=__=±

S±_ta=_=3C22:
n :::::*:_!: :_:S:_z=izz :=2
:Lz:$:z_$:_:$: * :l:l:l:$5:i:
::$=_:z:_:
<

—^ * -„
zz!zzz::_:-: "_:___
=_:$=z=z.zz
— i =$:z:$=$=z:$:

=§:,*:z=z:z=z: -2
Ji^EllS zzizz_:_:_: :$:$:$==izz _Z-2.^_a ~
=z:z_=__=*:

:$_$:$:z:z:z:
ng^.§:§_.=
„zzz=otj_:
Triplato cudite
—
:izz$:$:o: :z:z:z::i:
a.cu tat
£«>-$--..
foni tu
:z:z:z:_:_:_:
confeftim ipicu la

adtu smalleura e ckuabit, qui deinde proprio pondere in incudem incidens fonum ex-
citabit . Vide figuram lconifm hic appofiti
II. i
..-.-.-
. . .
'-.-.;:..
. ;

Haud fecus reliquas ftatuasconfieies . Incus I iiat ex materia.valde refonante.inte-*

rius concauo; fi pr„terea ex axi aliud brachiolum deriues , illud capita qnoqueGyclo-
pumagitabitj Verum h„comniaingeniofisartificibusin opusdeducedarreJ.inquimus.
Si itaque ferrea fila, 3 cyclopum vertebris annexa , cum 3 manubrijsZYX coniunxeris.,
circumac_o cylindro manubriadentibuscylindri eleuata deprimant ferreisfilis
fiet vt
palmulas MN,& confequenter fpiracula organi vento in fiftulas deducendis ordina*a_,
aperiant,h„c aperta forium tandetriplatu perfec"te edunt, melothefia inqua P.ythagori-
cam cylindro iltatam , Eodem vero & prorfus „quali tempore 3 manubria ZY X denti-
bus triplato ordine in fpacio AHBG pofitis, depnment vertebras intra Cyclopas 'latp-
tes,qua depreifionemalleiordine triplato vnuspoft alterum ekirabuntur ,& eodttit»
ordinerecedentes,inincudetriplatumfonura notis in omnioiis corrcfpondentein_
edentjNam manubrium Z dentibus circuli in 1,4 [prima linea infixis depteflum pri-
mum malleum eleuabit ; Manubrium vero Ypoft hunc dentibys in circuli i, f fecunda
lineoIainfixisdepreflum,fecund_ftatu„ malleum elcuabit ; Manubriura deniqueX
denti-
 — — — —. .

Ltb.IX. <&/tagia Phonotaftica Sfi

-—..A._.~

e^sssi: __5~=_;_*£_ _fc_:

zxtmsz -_-__j._
5i?S$:

— •""*_!_*__---••|'»~ -» -"-*•--**--•-"• — _t_— r\

i
:J
~?:3:?5:? S__5„ 5555: t£z

[fejgg|I___g ___*§!--- ssa^ i|£S *_±? :N::-

v :

tej^^m
Bfc__~
lL ' '
#_$_:$:
-M
::"
: *** —-»"7— W-*%**~*
t
:=^3i::~z:fi:$:pa:
-__.__
— §-_-_;-;_--- -
:-___-_: :_:_.:=:_:!:;:_:;

*_?"-___: —v-H-v —
v-r-v -•»**_•_
"S"S*~ __ vSv __:_:§:_ -N-ff-
feiiftf. £____: ::=:_:&J V : sHzr::=: :__!»$:

r'*-t-_* — -.
v
*_•— V"
.. —
--:::_:=:$: S=H_- __:_:_:$: :R:-:«:z: :z:=:=:$: :fl:-:B~-

-=-$•_--_'
jr____~_ =*_£
:=:_:_:$
5^85 -g— _• _ :-:§:g§: 'S—— S_
.
B-.v' -g-9-

C_-_g_5
_____*-*" :_:_:=:=:
— S-v
QueisexpugneturMorphcus
_P__=
ij.
-§•___-
B v B :_:_:_:]:_:_:_i v -i-R:
: : : :

Qucis expugneturMorpheus.

dentibusincirculi3, rftertia* lineoI_infixisdepref"ura,maIleura tertie. ftatuasexalta-

biti &fic primustaftuscomplebitur; atqueadedhocpacT:o malleorum i&us ordine_>
squaliconftantij&proportionauflimomotu jtemporamuficc; Pythagoricc. menfura-
bunt . Res adeo clara in figura proponitur , vt vheriori inftru-tione non indigeat
Vt vero iuxta idem tempus triplatum choreas agant alix ftatua*, notis, &
malleis vn-
dequaquecorrefpondentes,itaage. Dentataenot^DCcylindriphonotafticialiaver-
tebra.dentataBinferatur; cuiusaxisextremumacuminatumqueinferius in Mveluti
poloautmatricecircumgyretur, firmeturqueaxisligneisautferreistignisRT,neloco
moueripofTitiAltero veroextremoaxisinrotam RVcuiufcunque magnitudinis ter-
minetur,incuiuscircuituftatuasvariecffigiatasconftituesirotatotaintuslatcat,ftatu5
vero totae foi is emincant ; motum autera triplato faltu geftUque fpe.ft_bilem,ijs hoc in-
gcnioindes. Coxis ftatuarum indaturaxis per cuius medium, filum ferreuma..
dedaftumclauofirmeturin /fundorota?iVtinfiguralII.patet,hocenimfilumaliquan-
tulum craifiustotius ftatuae molemfuftinebit, deinde rudimentum crurum mobiliurrt-
erunt r/°„V,qui in furis filum ferreum in/, protenfum habeant,ex/verofiIum verfusla-
tera rotae mobilisad angulum re_tum detorqueatur,cuiufmodi in figura hic appofita_
funt _,fc_. adlateravero alterius rote. immobilis interioris >dentes eraineant eo ordi-
ne
 . , ;

$J2 JAufurgta Vniuerfalisfiue ArtU Confoni & DiJJoni

ne & fitupofiti, vt detorta fila, motu rot? in eosillidentes crura, alternis vicibus retro-
agant,ita curuum filum bh in dentem 1 illifum , crus/c retroagit ,poft j vero temporij
partemalteruracrus de filocuruo/^in dentem ^illifum retroagetur,&poftaltera
vero tertiam partem tcmporiscrus/cfilofo&indentem hm illifum denuo retroage-
tur, & fic femper crure triplatum
motum,ex malleorum, & fono organi correfponden-
tem jinceffu fuo mentietur. Vt vero capita & bracbia iaclitare videantur,capita didtaru
ftatuarum li^no fubtili capiti infixo, & in axe p q bracbijs coniun&o plumbea mafla li-
bretur, quam in figura litera a fignauimus , fietq ue vt ftatua mota & caput & brachia>_
perpetuo ia&are videatur . Statuas hoc ingenio animatas,vel ligno vel panno elegater
vefties, vt nihilintrinfece. machinationis appareat, & habebis intentu . Si vero choragii
totius muficas referre velis menfuram motu manus praebentem ; fiet id per manubriu
:

particulare MS,quodfpacio GH
refpondeat intra dictum enim fpachlm dentes ordi-
,-

nabisintegrum ta&um explentes, abinuicem tamenaliquantulumad taclus difcrimi-

nandos feiunctos, vt figura docet» Deinde in medio eflbrmate. ftatu^ fiat brachium fb
circa axiculum dmobile, excuius brachij punclo b filum ferreum occulto meatu, bra-
chio Y taxillo fiue cadenti- RS conue<ftatur>& ex altero brachio # eiufdem taxilli aliud
ferreumfilumconnectetur manubrio w»,&habebisnegotiumexpeditum.
Namcylindrusper rotam aquaticamCBcircumaclus, dum dentibus in phonota-
#lca manubria iJlifis platifmatia organi aperit , melothefiam primdpythagoricarn_,
manubriaveroZYXdentibustripIatoordine,fpacioAHCGinfitis,Cyciopicammufi-
ca,ideft malleorutriplatumfonum,notis<(7B^€#»avfiuea;quitemporaneumdabitjStatu?
verodetortisfilisinlatentes dentes rotx immobilis incidentes motum caufabunt nu-
merofum muficife tam Cyclopicasquam Pythagoricce in omnibuscongruumjDenique
manubrium mn dentibus fpacij HG depreflum taxillum RS cui filo ferreo per bracntfi
Xconiungitur,vnafecum brachium Ydeprimet,adcuiusdepreifionembrachijinchor
jogoNeleuationem depreflionemque confequi necefle eft . Statuaigitur Niuxta me-
fijrarn temporis, _<>rti & Want perfecle exprirn6ter_,tadum fiueplaufum dare videbitur.
Machinam igitur automatam pythagoricam maficam>& €yclopica,exhibuimus,quod
cratpraeftandilm-i

- : Machinamentum X .

AUam Maehinamharmonicam Automatam concinnare » qua nullo

rotdrumtfillium, *vel Cylindri phonotaiiici miniftmo,feaJolo
*vento £ar» aereferjtetuum quendam harmomo-
Jumjbnumexcitet.
: -

ESthocmachinamentum vti nouum, ita prorfus facile & iucundum, & i«_»
meo Mufasofumraaaudientium admiratione percipitur;Silet inftrumentu quara
diu feneftra fuerit claufa , mox vero ac ea
apertafuerit, ecce harmoniofus quidam_.
fonus derepenteexortusomnesvelutiat-
tonitos reddit ; dum fcire nequeunt , vn-
defonusproueniat, vel quodnam inftru-
mentum fit, neque enim fidicinorum, ne-
que pneumaticor um inftrumentoram_.
fedmedium qucndam&prorfus peregri-
num fonum refert Ita autem inftrumen-
.

tnmconficitur. Exligno pinus refonan-

titTimo,qjuibusfidicinainftrumentaconficifolent , inftrumentum conficiatur 5 palraos
longum>latumduos,profufldumvnum> hoc inftrumentura ij chordis arqualibus ex
ani-
 . . . ,5

3 Lik.lX. MagiaPhonotactica; jj-j

animalium inr eftinis, vcl ctiam pluribus inftruas, vt in pr^cedcnti figura patet
Inftrumentum cft ABCD vefricilliCA»pqntesJK& SD ,chorda? verticilliscircum-
plicatx&perponteslK&SDdedudxiclauisBDaffigunturiRofe funt FFF S an- .

hi qua Aifpendxpdfliiv fleftac concorclatio qua^ no.n vtcajteraipftfcufnentaLper 3 4, -

aut 8 perrici debet . Sed omnes chorda? in vnifonum aut o&auas , vt harmoniofus fo-
nus fequatur, concordanda funt. Eftque.hoc proifus mirabile & prope "«e^e/k^ov quo»-
modo chordoe in vniforwm aut ino#auas tenfsdiuerfaip harmoniam conftituerepof-
fint. J/erum vtphxnomenon muficum nefcioanri.quoquam haclenus obferuatuna_.
penitmscnucIectur^caufaqucdiftUonialfionentur^ e^perimentum ab. ouo,vt dici :

iolct brdiemur,vbitamen inftfumenticonditiones^jSwy^ijllud

"
ftatui debeat, prius de-

clarauerimus : r -J
,

)jarit\ •

Locus inftrumenti no in libero aere, fed in locd claufo efle debet,ita tarheh vt vtrin-
qvc aer liberum abitum aditumque habeat . Ventus aatem varijs modis coftringi po-
teft, primo per canales conicos & cochleatos, quibus vocem fupra intra dom u collegi-
tnus, deinde pcr valuas: Sint dux vaiua^ex ligrto EF, &_1VCD ixi F & VD ita coiuncla,
vt tam£ vetoaditupribeatadfpaciuintraFV&K&FEtabuIasparallelascoprehesu.
«... . .

' '
'
'
!'.'.
:..TT
1 ..
1
_ . i
iupx . . .
• i
.. ..7 f

::- . ..: .
•
•

• 1' . iiilnudei -

VaIua?extra,tabul:eintraconcIauecondantur,quibus atergoadrimamSNinftru-
mentum affixum,itaobliquo fitu rima» SN obuertatur , vt venrus per valuas collecnis
&intraanguftiastabularumBV&EFconftri<£cus,&per rimam elapfus omnesinftru-
menti SONR chordasferiat. Si enim inftrumeta ad tabulas fitu habucrint paralielu,no
adeo felicem, fi vero vti diximus ita obliquatum fuerit,vt omnes chordae vento expofi-
tC-fint,optimumfucceflum fortietur . Nam iuxtaventi lenitatem aut vehementia mira
harmonum intra cubiculum percipics,fubinde omnes chordae tremulum quendam fo-
num, interdum auium cantus, aut organum hydraulicum nonnunquam concentum_.
fiftularumaliofqueperegrinosfonosexpriraet,nemine vel fufpicante quodnaminftru-
mentigenusidfit,aut qua manu, quofolle, quoartificio, harmoniam^fliciat, eritque
hocinftrumentumtant6reconditius&admirationedignius,quantdfueritoccultiuste-
cliufque. Porrofiomncsconclauisfeneftrasclauferis, fonuspariter occlufus fiiebit,
!0_ velad vnam apertam confueto fuofono pratfentes mira voluptatepcrfunder
. .
•:•.. -

.:

•
..
i

11)

1 -
-

Yy Co>
 . . . .

3J+ MtfurgU ynwr/alisjiue Artii Confoni q) Diffoni

. ii ulu

Corollarium I. ..:

-,•
:.

:XI?.3iH5 ... y ...

/s ^ £^_ •
"

e^dacbinam memoratam perpetuorejonantemjaortcarf.

.
.< - : b .-
i

Olquis vero huiufmodi harmoniofumfdnumih

O perpetuum continuare vellet,
apparabit in turris alicuiuspatcnte loco,ea rationC
is machinam."

accommodaram,Vtin moremapluftri fiueindi.is

ventOrum ad eufti ventum,qui aftii ipirat,verfetuf, •

&
:

concepto aere animata fuapte fponte ad

. . . .

fic
Ufj:
quemcumque ventum femper rtfonabit
-.:•.-•
......

i Corollariiifn II. - ibb t ! u

Eojix " ' .: ': 3 ': '.
V ';u.: ] ] .

Vtin alto aerefrodigifa Mujtca ferctyiatur»

VTverdprodigiofusilleharmonicusfonusin 3'toaere cum (lupore percipiatur;pi-
fce velDracone volante^uju$|ibricaai fuse in Magia ParaftaticaAitis Magna;
Lucis &Vmbra:defc'ipiimusJitaadbrnabis vt ad vtrumque latus chordaead aequifonu
cxtendantur,quem moxvt liberioriaure^ommueris,funcfiue attraclo,fiuelaxato,ma-
gnofemperimpetuchorde.cum intento muficje erTeciu excitabuntur. Quod fi loco
•-

Draconis Angelum volantcm formes ; tanto prodigiofius fpeclaculum prasbebit ma-

chinamentum,quantofonitus iniolentiorfuerit rariorque Innumera alia huiusope .

machinamenta effieipoterunt, prarftigijs haud abfimilia i Vcrum hsBC artifici folerti re-
linquimus. Nihiligirurrcftat nifi vtiam oftendamus,tur chorda?ad jequi-ionuexteniat
diuerfam tamen harmoniam efficiant Suppono igitur ptimd experimentum fequens,
.

Exferimentum
chordam exanimalium exterifam ventoin preparato pauloantelo-
SI quis
coexpofiierit, ohferuabit
inteftinis
chordam moxfortare, non fonoilloextenfxchorda;
is

debito, fcd prorfus4iuerfo, modo enim tertiam, iam quintam , nunc decimamqginta,
aut vigefimamfecundam,fubindetertiam,quartam,aut iextam feruare; Cuius reicau-
fam cura nemofucrit,quireddercpotucrit,noftrarumefle partium ratifumusgenuinu
huiusreicaufam hicaperir«L->.
Suppono itaque primo, ventum non femper aequabili impetu in chordam ferri s fed
radijs yeluti quibufdam.nunc hanc nunc illam chordae partem, nunc tardiori nunc ve-
lociori impetu ferirc, atque hanc inequalem fcil. ventiimpctu,caufanj tam diuerforum
fonorum effe, ita oftendo
Sit

i
 . , . .

LikJX. Magia Phonotaflica sxj

SitchordaAFventusG,quifitotamchordam AF vno &indiuifo impctu compre-
hendat, ccrtum cft chordam iljara prpprium illuro >c^ui extenfioni eius competit , fo-
;

numederc^.
Si v«rdradiusCfoluseamtangct,hoc
eft bifariadiuidat,futuru cft vtreliqu£ par-
t«sC A & CF ad totam diapafon fonent
qucmadmoduraindiuifione monachdrdi
demonftrauimus.
Seruiet enimvcntiradius loco pleclri >

quod vbiC tetigerit, trem ortot uscnorc^S '

in parribus CA ,C F duplo velocius fona-

bit, vndc ncceflario cjiordavniusoftaua:
interuailo altius in tonabit Si vero radius
,

yentj picmat AB,reliquapars chorda? BF neccflario quintamfonabitob diftas ratio-

nesin diuifione monochordi aflignatas; fiiterum totumfpacium ADprefleritventus,
fonabnDFneceffariodifdiapafon^ideftdecimamquintam, &
fic de cceterisi radius

itaquevcntiproalia &altaincidentia in chordam, ineaalios&aiipsfonos producet. ?,"« cho"

Vnde quanto ven(ofus radius maipremchordaj partem reliquerit intaclam , tantp fp- d» diiierfp*
:

nosprodu
rjumprodiicctgrauiorem,quantoyero.minorem,tantograuiorem Qyodigitur.in_. .
!°

vna cbprda ventysf^cit, in innumeri$aj;js aequifonisfacier, atque hjeceft genuina cati-,

fatantjedjucrfitapsfonorum,qujeiri,bpcinitrumentopercipiuntur. Nafciturfubinde
trtmulus quidem ipnu,$, mirifice aurcs afficiens, qui.ccrte aliundeoriginem fuam non.
habet,nifiab vndulanoneventi, qui non femper re<ftqimpetu,fedinmoremfluc"tuum
chor.d«eaila,bir.ur,cvfic confequenter «odem motu chordam incitat,quoilliditur.

Corollarium*
':Xhisquoquepatet,vnam&candemchordamin.finitosdiuerfos fonosederepof-
\fe jNam ventusetiamfifortiuschordamin vnolocopremat ,inalijs&alijslocis
debiliusea premes,nouas& nouas.parturietfonoi Q diflereuas. Nam fiv.g.inCpreflerit
fottiteiiin Bdebiliter,certum eft CA non oranino diapafon,fedaliquod interaiedium
afleclarc. Sed hexdecaufa diucrfitatisfonorumin vna chorda fufficiant y.j-:

Machinamentum X I.

Omnii generis experimenta harmonicafymfathica exhibens.

SYmpathica cxperimenta vocamus illa, qux ad fonum aliorum refonant inta£ta,mi-

quadam fonororum corporum proportione& fimilitudine, qua fit vt ad fonieu

ra ,

vnius, altera quoque moueatur intacla: que, quidem proportio in corponbus non tan-
tumnomogencjSjled &in heterogeneislocum habet. Vndeplurima contingunt na-
turae miracula, quorum tamen nemo facile nifi Mudcorum arcanoru infignemhabuerit
notuian», rationem i eddidctit Et chordam quidem altcram intaftam mouere nonJi
.

in vniibnurntantum,fed&indiapafon&diapentequoqueconcordatas, p^nevulgare
cft. quamuis emper tanto intafta tremat vehementius quanto fuerit vnifono vicinior;
,

Non jflignabimus hoc loco rationera huius effectus , cum fufiflime eara in fuperioribus
difcuflenmusjfed tantum modum, quoplurima in Magianaturaliadmirandacontin-
gere poflint aperiemus

Vy Expe-
I
 .

Jjtf MufurgiaV nkierfalu fiue Ariu Confom $ Diffoni

Experimentum I.

Muficam Sympathicam exhibere , ideft inflrumetituito concmnare ,

quodnulh alio agente> ni/iSympathicot harmpnio/um
5= «fonumexhiheti uib

^Toinftituct^sJwclocoharmoniaincorporibushomogcneJscuiufmodieflcpdfeut
X j| wftrumfiajSdicina,fedin heterogeneis,hoc eft,organo & inftrumeto fidicinoja-
lijfqu|e 5 itaenim^rmonia diftinclius percipietur
Accipe inftrumeritfi chordisdiftintfu'
.

fonorilfimolignocompadijjcuiufmodiin MachinamentoX. propofuimuSjhiSiu&^hor-

das ad organum aliquod perfecliflime cocordabis,;ita vt finguhj cfhoV&fc ad finghlasor-
gani fiftulasperfeftjvnifonent H6c peraclo ad fowitu organi cfr inftrumento itftatfiftn
.

rededes, donetthordas mouerivideris Sc perfedtum fonum reddere intaenewsf a*que

: ,h^^ritipfibs^rtopdrrionata,diftantiaiQuodfiaiiqu£chorda;non moueantiftfignUm
,

infttumento itferit, fiftulSrh kfhbrde; rion ptrftSe refybwdere jaut'oftaua fupe«6fem efle w V«l cpft"
C t

Or' an "fo
ab
&™$l ' ta ®^^fis ^l^Puw^llWSdjfeiWft^S^drM
jj vicinomm concIaui;ui»'veI
incfuti pc£°> optf me fuprarJ&befti, br^ribiCntiriuatti rarridiu hiric irrde jrppHcabis» donetPrriottMnLj
tcft. fdmrmquec^6rdari!rtod^^ Inftrumentumertimfidi-
cinum omriemharmbniam Orgafliirrrra feparatum Iocum perfe&eexhibebitj&ne pu-;
tes me fpecrfMibhcm tantuifi tradefle,4ege qusftipTa de Organo Moguntinc Ohelyn
,'

in vicino choro pendente cafu ihcjtante retulimtis , & de reivetitate nuJlunl dubium
1

remanebit. In hoctantum vnica drfficultaseftivtquisinueniatperfedamcorporunu.

fimilitudinem & proportione cum diftantia proportionata , quam qui inueneritjis haud
dubieadmirandum quid innarura feinuenifle gloriaripoteft. Eft enim corporum—
quorundam fonororum eaad inuicem fimilitudoj vt mox ac vnum inionuerit} aIterum
fonate quoquecomperiatur ,vticuriose inparte i.'& 2. huius libri oftendimus. Q112
omnia aliud nos experimeritum docet Si enim quis harpas , tiorbas , cytharas , claui-
;

cymbala fimiliaque lnftrumenta&dicina conclaui cuidam(omnibus priiis tapetibusfo-

num obtfidentibus remotis)6pplrd6 fonbrojleuitet-fufpenderitj is vel ad voces Joquen-
tiumjexoticamquandamfoloaetfs motu vocibus caufato organakicitantisharmo-
niam nonfineadmirationepercipiet.

•
v, Gonie&arium.
De Statuis ad certumfonumfe mouentibtis .

RBtulimus fupra citato>lbco , Statuas quafdam fuiflein Ecclefiaquapiam > qua? ad

Gampana? vkina? fonum ad certam etiam organiiiftulam ( omnibus prassetibus

tanquamrairaculofum ftatuarummotum inclamantibus) mouerentur.Patet igitur ex
praecedentibusquomodo ftatua: inEcclefia quapiam>quxfimileroeffe<ftumpreftatfa-
Dricaripoflirit.Namftatuaexporofolignofadaj&fonorocorporiproporrionatafupra
trabem porofum cum organo, vel loco campans contiriuura exacliffime libratainten-
tum haud dubieeffeftum prseftabit De huiufmodi*Magic;is Aegyptiorum ftatuis ad
.

plebisdeccptioncfabricatis, vide Oedipum noftrum Aegyptiacum, vbi multa curiofa_.

& recondita reperics

Expe-
 .

Lib. IX. Magia Phonota&ica . 3*7

•,
> i -i

.. .

Experimentum I.

Dcfympathtca harmoniaptr conica corfora

Cylindrum parabolicura aut hyperbolicum efformare maximum_t
SI jnquismulurgia fciuerit,
fecretum fe penetrafTe nouerit. padamus fecretu.paraboloplafta: for-
is

mx ope efformctur fernicylfndrus c"oncauus paraboii-

cus,quod fier, fiformam pafabbioplaften conftanti &
redo motu in matcria idonea fccundum Iongitudinem
traduxerisjeoenim motuinmatenaccdente & molli
efformabitur femicylindrus parabblicus diclus; admira-
dx in fympatbica harmonia exhibenda virtutis . Ita au-
tem negotiuminftituatur Obferuenturcummaxima_,
:
Chordsqui
(i perpetufi
diligentiaduoin terminatibus parabolis foci, exquo- edeas (oni
rum vnofichordaducaturinaitero oppofico parabolc;
foco terminata tenfaque, eritinftrumenfumparaturn_.
adfympathicumfonum.Sed remfiteris&figuradecla-
remus fit cylindrusparabolicus ABCDEF , duae para-
.

bol_ cylindrum terminanies ABC fuperior ,DEFinfe-

rior, HG fint foci parabolarurh _qualiu m". Dico chor-
dam feu neruum HG per vtrumque focum extenfum ,
quocunque motu etiam minimo mcitatum iri.Cu enim
qu_l;bctfemicylindri ad axc normaliterfadta feclio pa-
rabolafitjin femicylindracea vero illa fuperficie infinita:
parabole. cocipi poffintjfit vt vox vel fonus & motio aeris
quilibetinhSc femicylindraceafaperficiem parabolica
incidens,dummod6cylindroadangulosre<ftos incidat,
tot actinoboiifmos parabolicos erfcrmet,quot parabols
^quales in diclofemicylindrcconcipipoffunt Cuiiu
.

pra?tereachorda perHGfocosfit extenfa ,tranfibitilla

confcquentcr omnium reliquarura parabolarum in diclofemicylindroconceptibilium
focos. Cum veroinfocoiumcentris vnitioconfluxufqueradi rumcontingat,c6tin-
get &in ijfdem intenfio foni . Tota ergdchorda multiplici radiorum confluxu,irapul-
lufque multiplicatione agitata tremet,fonabitque_j.

Corollarium I.

HIncpatet,quodfiquistresautquatuorchordasfibivicinascircafocosfecundum perpetu _
conionantiam in 3.j&8intenderet, futuium,vt machina harmonicura mur- harmoma_
mur perpctuo exhibcrct loco oportuno aut vento expofita habet enim he,cfonora li-
.
^J-™^
nea HG latitudincm quandam phyficam, fpaciumque ahquod, intra quod intenfio ra-
diorumerfeclufquecaufticiautlonoricontingant,
.
r;. ....

Corollarium II.
Quomodo fiatua quafiamftrfetub mouerifojjit.

H X
JJncfequiturfecund6;quodfiquisloco chordae chalybeampinnamfacileflexilem
infocoG annexopondereVcum induftrialibraret,incapitever6imaguncula
mo biJibus verfatilibufque membrisinhgcret, futurum , vt ftatuahsc vna cum pinna_,
J^SofcflSi

perpe-
 . , .

?rS Mufurgi&MmtcrMfcfiM ArtaConfdni $ Difiom

perpetuo moueretur; Cum enim confluxusagitationisaerispcrpetuus in vnica Iinea_
VO contingat, illa continuo inekata, p£rp£tuo quoque mota j vna fecum incumbente
dittam imagunculam eft incitatura & tanto quidem vehcmetius, quaatd motus fuerit
vehementior. , ifio^tCft )iiv; . -.^t V-\Vi\ httVjVaQ

, ',„,. ,,;„, Corollarium I I I-

--' - :
-• J. ..'"-" •• .
"' .

f
EXcum hifce patet, qnanra nobis comcaruir} feftionurn, notitia miracula
de hifce in raagia Jucis & vmbr? fuse tradauerimusihjc jongiores. eiXe riplui-
pratflet . Vetu

mus.
y\

Experimentum I II. :i«»wAmi

• i -_;.;;
tlOi .-:. .;.... Odci , ,

CbordMimadaimcitMfonowiri.'
... jorrwtri
:
•
.
.
.)

quis fcyphi oramma&tuftispriusdigiris isbreui

vitrei qu?« tinnulurri
SIdamfonum percipiet. pra^ere^ fupra fcyphujn chordam extenderitadVurrx fi
:
raferit ,

fonum aequifonumjis chorda? nonjtanturrj tremorem,fed '&fanitum perfecte fentiet

Si quis igiturcompluribuspocufis.vftreis chordascorrefpondentes fuperext?derit 3'hcr-?
bebit JS muficam ex miro quodam tinnjtu chordarum Jftrepitu compofitamj De hcc &
experimento, vide fufius nqs trafiantes in prirx\a pajrte huiuslibri
'"' "''
" '''" '''
T -rv
T-
IV.
-
'

fcxpeririientum ^p
'
' r'^' :
'
• •
t-
Utquts mgenies campanarumfreiftitusfe audirefutet .
I
•'
.
p •' ' II

&
ESttum,accipe vnam ex maiorishoc infigne & in maximam adinirationemaudientes rapiens experimen-
.. chelis (quam Violone vulgo dicunt ) chordis i huic
appedeslaminam xneam,autaliud quodcunque tinnulum&fonorum corpusjDeinde
vtrumque chordae extremum digicis circumuolutum auribus inlere illifaque pendente
laminaaltcrivicinocorpori, eurft percipiesfonum ,quem nunquara tibiprimoperfua-
feris, fonum videlicet, omnium campanarum fonitum longe excedentem fi vero loco i

larninK acceperis regulam ^neatn (quo longiorem tanto negotio propofito aptio-
rera) percipies ex graui & acuto formidabilem prorfus fonirum» & quo quidenv»
longiorfueritchordatantointenfioremfonum edet . Cuiusquidemrei aliacaufa no
cft nifi tremor metalli tinnuli , qui chordae tinnitum dum communicat , communicatu
fibichordafremitumdeducitadauditum,vbiclauius & intrinfecus aer per mufculos
fuos acufticos vti vehementer concutitur , ita & veheraentifllmum quoque fonum ex-
hibet. Id fane mirabile, nonaliacorpora,fedillatanturnqua?tinnitugaudent,vtme-
tajlicae laming & regula: omnes,hunc effeclura prxftar^ ,

- - .

Corollarium
Slhuiufmodiinftrumentumintracifternamaliquam vehementer refonantera per
chordara dimiferis, &vtruque chordf extremuaurihusinferueris , deindelamina
muro alliferis i audiesfupraquamdicipoteit, veheruentemex varijscompofitumvoci-
busfremitum. . .

"'"''
." '
-
< -' •

""''
'•-•; - I
.. 7
,
. >

.. p vnfl_ ...
 . . . . .

LiklX. M*pa Phonotafiic* jS9

Experimentum V.
Omnigentrt lipiortm, metallorum,autvitrorum muficam inflituere.

QVomodoZylorganumhoceft ex varia&harmonicavariorureflelJoruligneoru',
conftruendum fi.t,inQrganicaMu-
vitieoruuae variae magnitudinisdifpofitum
"ficafusc ditfum cft,quarccir,atuin locumadirepotcris
%*uJq3on35immE iflm _

-Experimentu m VI.
De variAalterationefoniin chordii.
CHorda fonumincifat mx.ta.conditionem corporum illi locopontisfubftratorum j
fiexrenfa?chorda? m'ai6ri,l3pilJispriusinie<ftis,vcficam vento inflatamfubftra-
ita

ucris arcuquc fetaceo chordam raferis, ridiculum quendam fonum fenties,fcenicisin-

termedijsaptumificidem vitieu n corpusfubdideris, peregrinum quendamtinnitum
zmulabitur chorda, & fic dc ccercris j Quae omnia ingentemfuppediuntperegrinoru
inftrumentorum materiara
i
-

Experimcntum VII.
V tfurdui muficam fercipat.
TEftudooblongocoIlo intentum propofitum eflkiet SitTeftudo fidibus inftru-
.

apprchendatque furdusdennbus extremam parttm coJJi,ac poftea incitetur

fta
teftudoinharmonicos motus. Dicofurdumharmoniampercepturum;cuiusquidero
reiveritatcm nonaliudnifiexperimentumin furdofaftumnosdocuit. Sonus enim_»
teftudinisper collum intra bspropagatus,pcr neruos in organo acuftico, vim auditiuam
mirifice cxcitat . Surdum quoquc pcr Expcrimentum V. percepturum vehcmcntem-e
illum campanaruro fonitum mihiperfuadeo.

Corollarium

E
„ t
Xhispatctifiininftrumentisquibuslibetenchordiscollumquoddamfiuebrachiu
oblongumipfiscontinuumpropageturin quamcunquediftantiam,
termedios muros, dummodo muros non tangat , futurum vt cxtremum colii dentibus
vti per in-

apprehenfum,fonumcythara:nonfecusacfipr£fenseflet,exhibeat. Eundem enim_.

eftedtum incollocythar^ ,quam in oblongis trabibusfonipropagationempr^ftarein-.
prxcedcntibus diximus; Cumenimcollumcorpori totiusfitcontinuum,certe adfo-
nitum fidium,vti vicine^ ,fic & rcmotiorcs acque adeo totum corpus tremet , qui tremor
cum harmonicafitaenspropagatio, fonum confequenter organoacufticoper os &
dentcs in remoto tam diftin<ftc,ac fi prjffcnsforet, exhibebit
Atquc harcdeMuficaMechanicafulficiant. Nihiligiturreftat>nifi vt de Stegano-
graphica fiuc Cryptologica Mufica non nihil quoquc dicamus

P ARS
 ,

ffo Mufirgi* ptMuerfalufiM ArtitfCcnfom %) Dijjoni

CRYPTOEOGI^ ^IVSVRGICA
' ''oqi!u-'l;in?!iui':;
jlOflU^'^ •
' '
''

.- :••• (SUSOJ BIU3£li3>1

; ;.; \.v :.<;u I

1
V^
« o . v -'*\t,:VL agftttft* ^!
-
"•'
...

Ars Steganographica,qua occulti animi conceptusper

fbnos duobusaut plur&us 4ifeis Amicis

Vemadmoduiji. I^XgJ^^^bram .,inArte^aon^occ|jIt6sanirni

c,opfcepjus:abTentirjijs coniriiiinicari p6ffe ddcuimu^ita &pe'nonur^; .

.," Etfi rier vifuijri buiufriibdi fecreta rerurri 'coriimultiicaTio fh *'rtnio«us

.

,.
J
fijac,i.u.rjfoquamperfp q^^ >
tamequicquamhwcMri-
Tiuri;is'noftie^defit jduombao idper'f6hum fieii poffitriociocoritinL
iu«u**mih *
tamttocebimus,quam innuemustantum. .. /
Notandum itaque duplicem Cryptologicam artem effe^pribferri vocaIem',mtitam_.
pofteriorem Vocaliseftidummamfeftoibnoinremotum fpaciura occultamentisse-
.

fa pandunturamico. Muracftd/mpetitif^a5 t(iije.fiWafteres-]vluficos, impenetrabili

quodam fcribendigenere contextos eadem fenfa mentiscommunicantur Vtramque .

•'>
paucisexplicabimus . rs " KW»fc*sv ^•'•,..v-, fe •:.•.. .v. .^

uifti i • •
'-I 1:2 . jsbffta nwtS lq»mu •
i ol [oobfii! 3"Tn
mibmp ..';.::':;.-:.....
DeCrtomjriaMnfumca. ^tew*** 1
<*rn A".': lioatU*. ' :..::<,•• -i :1 ;)brjfbl

CVmpandanturamico, hocconfiftat^^
Cryptologia in
poteft,idpluribusbmnin6 mbdis fiefi ; prinjd in remotifliir.u
fpacium per fonitus vehemehtibres , fecundo ih/vicinius fpa"c'iiim per tubos laten-

tesEchote&onicaarte conftruftos, vtifupra oftenfufh fuit. Prioris gfrims -funt tor-

mentorum bellicorum expIofiones,quasad uonagintafubinde milliarium fpaciu pro-
fperoprxfertim ventoaudiriin priiriolibroiaienfum ^ft. Tale fuit ccrnu Alexandri
Magni,tarnvehem en tis foni,vtillo totum exercitumquantumuis difperfumita perfe-
dte fiiterit, acfi fi.hgulliprafens Ioqueretur; cuiusdefcriptionem alibi traditam vide_>~.
Alpfiabetum eriirii itadifponi poflet,vttot &totfonitali &tali litera? refponderqbt',
;

vtalibidocuimusV&ficinnotitiarhintentioniscuiufpiam amici abfentisdeueniripof-

fct
. Hiic pertinet tubarum fonitus, ftrepitus tympanorum, campanariim tinnitus , & fi
quodaliud inftrumentorUfn vehementiorisioni eft. Habet tamen hoc negorium hac
adiurittam difficultatem ,vtpr_iterquafnquad magnarum expenfarumfint,occultam
quoque machinationem,perhuiufmodi vehementioresfonosinftitutam,aim teginon
po-lit, ftatim fufpe&am reddat, prodatque. Sitamen fpeculatiuefiue mathemati^
cede hoc negotioloquamur,&experientia inEchonicaMuiurgia doceat, fonumico
pedesgeometrkos coficere, fpacio vnias min.fccundi,& cofequenter i leucas fpacio v-
*v,- j niusminutii.vniushore. Certumeft huiufmodi vehemcnribus ibnis cirea vmuerfam
cognoici, terraemolem,inftrumentorum vocalium diihibutioneiuccciliue editis eo horarum,
poiiiutnoua id eft biduo cum nhorarum fpacio,quicquidinvniuerfomundocontingit ,cognofci

fpaciobidua poffe.Etforfan hacrationein notitiamlongitudimsregionum veniiepoffemus,vti ah-

«o. bidicemus.

Cum
 1 .

Lib.lX. Crtftologia Mufurgica. •

36 1
CumveroCryptoIogia in nonadeoremotum ipacium inftituendaeft,facile eainfti-
tui potcrit inftrumentis in Echtiteclonica arte deicriptisj cuiufmodi pnmo funt canales
omnisgenerisrefti, conici, elljptici,cochleati ,de locoin Jocum occulto meatti dedu-
clijHorumenimope duoPrincipesquodlibetfibi etiamabfentcsvelutipradenres ma*
nifeftarepoterunti Veriira cumhorum omniuminftrumentorum acuiticorum fabrica
vfumqueexa&ifltme in citata Echoteiftonicaarte deicnpferimus fuperuacaneumelfe
ratusfum>hoclocota:diofarepetitionefufiiisde ilhsageie;Led:orenim ex ucacisinftru-
mcntisinnumeraaliaadhancmateriamfpeiftantiadeuucere poteric. Praeterea omnia
inftrumentamuficainpra:cedetibus ttaditahuic Ci'yptologia:feiuirepoiTunc;Imoquoc
funt differencia? fonorum, rot modi efle poifunt conceptus fuos alteri manifeftandi
Nam fonus fiftularum, cymbalorum, tintinnabu]orum,chordarum vocis humana» fim-
plicis,canor£,figna efle poiTunt. Ver.iim vtaliquam huiusreiintrpduftionera m,opftre-
musi'diuidatur alphabetum in fex ordines , vnicuique ordini4 Iiteras tnlniendo , vni-
cuique vero ordinicertarrtfonifpeciem attribucs,vtinfequentitabulapaccc. "...

.
_"
U3ld 3V«M •.: 7
1 ... 2 . - 3 4
Fiftula
A B C D >Ordoi.
O O O i

,-2 ,
J
"jO___>:
Cymbalum
E F G H 7 -

Q q > Ordo *.

!
f
( 1 rr~r. — 1— -i 1
» '-»

1 K L M /

. n Tinuniabulum O c O O ... O f
Qrdp >
J
'7

Chorda'
.N Q P \ Q_ >Ordo 4
q _ ro a Q .

-» J

sintftgnificandf amtcohs voces Venicito, cum itaque

piimk&teix&GcZsVeni t Vfit. V-auteminquintoIitcrarumordinequartum ntjlmeru
pouTdeat«& re/pondefetnlimero ftqu.ltuOrcrepitacuIiicTus V refefent. E vero fecun- ^"o™™
davocisliteracum in fecundoliterarumordinecymbalisconueniente contineatur & cana.
numeroprimore-fpondeat, fignirttubitcymbalivntiicludandum^Nenim inquartoli-
tcrarum ordine primum locum obtinet. ldeniquein ^literarum ferienumero 1 re-
fpondcns, vnumi&uii tintmiiabuJoadlfignihcandumdocebit Itavides litcram C .

fignificare tres fonos fiftula: I vnum iclum tintinnabuh

, T tres fonos crepitaculi, Oli- .

tj:rimdcnPqTe Suc^sicluschord^iignnicarej QuidlibetigiturhocpacTo fignificaueris,

•jJbiTi/euh tabular£ n©tantibraminibusinftruc~tam vt fimul,ac aliquam foni differen-
t!-m-RudiasjlQcua»"taxi]lonocesordinefingulas tabellascoJlocando.

.ttv- Zz Inftru-
 . . .

$62 ^dufurgiaVntuerfalUsiueartis Confoni q) DiJJoni

Inftrumenta autcm tabulc; pr^fixa omniain vnum inftrumentum fimplicifiiaium co~
gerere poteris,quod quatuor manubrijsconftet . Nam fiftuh; fonum ore exponcre po-
ncfoJks inftrumcntoaddcrecogaris. primum manubnum fcruictpulfando cym-
teris,
balo,fecundumtintinnabulo;tertiurochordc;,quartumcrepitaculo.
Exhis patet . Alphabetum eonftrui pofle cums fingute 1 4 literx diuerfis fonifpecie-
bus rcfpondeant> ita vtad quamcunquefonifpeciem ftatim htera innotcfcat. Verum
hxc omnu cum min uriora fint, quam vt fufius expucetur alijs excolcnda rdinquamu 5

§. I I.
Steganographia Mufurgica .

ALtcra Steganographia Mufurgica confiftit in impenetrabili quadam pcr mufico %

charafteres fcribendi ratione,eftque multiplex. Nam primo omnia dauiaria fiue
taftaturceprasdiftorum inftrumentoru huic ncgotioferuircpoflunt, itavt fingul$literx
palmulis adfcripte;, fingulisalphabetiliterisrcfpondcant . Vcl pcr notas muficales,
atque hoc iterum per afcenfum & defcenfum notarum,itatamen,vt brcues afcenfum_.
fcmibreuesdefccnfum denotent, vtinfequentiexemplo.

Alfhabetum Stegamgrafhicnm muficum .

: : jfcfft
5 4L
± :$: •> :
fe :$;
:tt

Irt b
:tt
c V e "b" trm n p q r f t u x y 7..

Exemplum Steganographicum, inhifcevocibus cedere cogemur

zzzzzzz-Z- «zscizz zzitizzizzzzSz f

_ . _«_„ _

c e d crec og emu r.

Hocitaquepa&ofubmufiqs notis,qccultosanimifenius alteri prjefcriberepoteris

vel perdiuerfum notarumvalorem, vt in fequentialphabeti fchemate patct.

IL Atybabetum Muficup\
L. _i .G l rt 15 Ej* E* W* jl. O o •— X

a b c de fgh i 1 mn o p q r jf t u x z.

Vcl per diuerfas notasin diucrfarum vocum fignaturis, vc fequens.

///. Alfhabetum Muficum in 4. vocibut .

abc de f gh ikl m nopq r f t uWxy z.

 .

Lib IX- Crtptologia Mujurgica .

$63
.
> I -2 •

Exemplurh itPuocibtu omniaifi peius ruunt.

w$
SfEBSg?! 4a%fc£3±*55aa;
o ro n 1 i n p e u u n t

Innumcra alia huiusfarina: cxcogitaripofTunt,qus tamcnconfulto,ncinpuerilibus

tempustcramuS} omktamus. Nonnullnngeniolas allufionesmuficisnotjs expreflas,
alterimanifeftarefoleat,cuiufmodieftilludO\veni. . .

::t~zz~~z-§:

dun> tol Ji tur Aulicijs inquit, dura ca dit alterait.

Sunt quicertis fyllabis, qmj voces muficasreferuntjomiflis, aliquidingeniofum in-

nuunt,vtillud.

tt£s£i£r=3
FAma LAteREnequit Mlcat VTSOLinclyta virtus/

Verumcum h$calijtraftarint ,ijs nonimmorabimur ,{ed cajamum ad altioradi-

gnioraque defcribenda conuertemus

KJ - )

'

. . . .
.
.

. . •

1 ; .. 5

Zz ARTIS