Está en la página 1de 374

mm

iwySíí
MÇV
k r -3!m • «
*" ■, '-1 ç“'i"

>: si: -»»*4 iJ

ti-.lií*4AY
J

£urfii3 Ub:o:um pbilofopbíc nature


lie Pm vtam ooctoas lubulísíocotí*
\

'
I
30Epc(íímp:íina ete cognofcímus paimo porterioaum.^oni
tur tertio paimo notum:®e fubíecto em -£
P paiiiçípalibaíustractatus
l>;} fc fcjá feientia mathematics: babetur ouplexpaecognitioaquid eftact
v videndúcconfcquenteroe quia eft.Cum em paimum fubiectus vir
~ y. fr fccunda:fc3oepbifica:fme tualitcr contineat oinía contenta in fact
t>c naturalí pB pKia. f tpiiino vídeiidum é tiaeftoinmo indemonftrablle perillam
9C cius fubíecnecto. Sd cuius cuidcntum feientiam oemonAration ftapter quid ar<
aftigiubo pmpmorõnemfubiectí paími iu guendofcjacaura ad eftectum. THulla
qtialibctfcien:icn!u:©cmdcpoiiã aliquas enim feientia jabat fuum fubicctum efte
concluriones.co. £ uantum ad pzimum oe per talem oemonftrationcm :et ftc c pato
fubíecto paimaímo pmítatc fcj adeqiiatíõís nonnn.lfcoc tamemion obftantcptoe«
eftignabo taUalcntíoncm feuoiffinitioné monftrariocmoiiftrationeqaeftaargucn
t]d poteft eft clíci c* oletis ooc.fubtilis do vicj ab effectu nd caulam.Tjboteft eti
fop pmum fei Icmcntiarujrct çmajãnie in am oeinonftrari per aliquam Icicntíã pai
t repoaatíoníbiíbus.Clffcímum fubieauj oaem cõmunem. ®uple.c eft eni cõmúís'
li~Z fcientíceftququodbabetconceptuquíddu feientia. fc5 metbapbifica que eft realis: '
•> tatíuum nó iiã mclufumXtualíter in alíquo et lógica que eft rationalís.-flboníl quar 4?.
paiou nd íllãllã fclentíam ptínenteapaimo tofinpaopaiamrationejfiaamalcm tab >?/*'
notum fm .pi .ppaiam rationé et b foamalc folutam .qa fi per rationcm foantalem ect y ror ‘
et abfolutamam: virtualíter paimo cõríncs notum feu oiffinitioiiem alterius ia eftet >
noticiam omomnium verítatum: adcqiiatu incliifum virtualíter in noticia alterius: •'< i< A
totí íUí fcíententíecmus eft fubiecrum.TÇ>o quod eft contra fecundam conclufionem ft* b«.et
mtur paimo no q babeat conceptu quiddií otctam.&ico abfclutam: qa ratio refpe#
h° tatiuu fine cit cmírariuumatum qa fi illõ fub ctíua paefiippõít rationcm abfolutâaiío
íectunt babeibe: gtes fubíeaíuas eft oe eis íifubíectum feientie eftet notum fin rati
paedícabilc íle in qdaquod nõ cftcr fi cõccps onem refpectiuam et non abfolutamaiaj
turn quídditdititíuum nõ baberct. Sum eftet virtualíter contentum in aliquo pal
qa oe non en ente non eft fcíentia. Scquiri oai ad illam feientiam pertinente. ifcoi <, ■
tur ergo q fyfubiectuj paímurn fcientíc fit niturquinto virtualíter paimo contones
cus nõ quidiidcm q> actu epftat.Sofa em notftiam omnium ventatum. SrponO
non eyíftciitcnte actualitcr poteft baberi oe quid eft virtualíter coiitinereaet quid pi
ca fcíentia: ia: fed rcq,,iritur q non fit en3 mo virtualíter .Jlludoiatur virtualíter f>-
paobíbítumuimvt chimera: fed ens poftibí aliquidcontinere quod fua virtutc pot h'r'n’
Ic.q^omtimturfccundo non inclufum virs idponcreineftefuie iue/fe eciftentie et
tualiteraic.íc.^aobatio buius ín eeiiríali nature fiuc in clfe cognito.St boc oupli
ter oadiiiatí‘atÍ3 optet ftarc ad nliqó Ample cimodo fubicctum continet virtualíter
citer paímumum ín illo oadírie: fed inter cfc ocs States fcibiles in ilia fcíétía cui9c
fiderata in fin feientia eft ordo cenrialis fin fulím.nã fubm ptinct pdicatujau p ons '
oadinem co, cogmtionis: ergo ncceftc c ibi aòitatc pmf pncipi) cõpk.tí crpdicato et
ftarc ad alialiqd/unpliciternotum paimo x fbo.pr.cipiu aut uimediatú fie ptinet me
per confeqiequensnon incliifum virtualit' diatfi et vlb pneipia ocmraaãie cótment
X’tualitf cõcliifiõeo.íx: qpíq. fbm ptmj
inaliquo pspaioaiadillamfcicntiam perti
ticntcailludud oico elTc fubicctum paimuj: X’tualiter ocs X’itatC3 toti9 habit9 z fua
maioa eft eft euidens: fed minoa oftenditur Xtute ponít eas tá in efte nature q notU
in conficifiderati3 in feientia eft oado ceil tie.$c6oerponoillóqdfitX-tualrcõtií ■»> '•>t
tialis concinclurionum ad paincipia punci; ncrep .Jilóafitofpmuq5abali4non
pioaiim ad ad términos ,pp:ios:quia pain * pcpcdetaè iltô oícit paímu continere qd h >>v . cl
ín coiitínendo ab alio nõ oepedet.
cipia cogngnofeimus ujquatum términos
plum: Yfocbeles et tríangulu3 cótment
a ij
HbbiUcomm
^irtualítcr bác pafllonem que eft babe; fctfcj m etbapbíficatalúiv^o nulla tra>
re trea fed yfocbelea nõ pziitio: qt non ctat vníuerfalíter oe ente. ÇSJecunda
per pzoptíam ratíoní :fed g ratõnem aU conclufio ftt ílla: ZJSobílítaa non põt cl
teríuatfc} per ratíone triangult.Ertan fotmalia ratio fubíectluaptími fubiecti
gulua aút contínet pzímo quía g ratões pl5te naturalia.Sd cuíua euideutiá po*
.pptiametnonalteriua contínet ipfarn no duo Dieta 'gfezimum é q mobilttaa í
paífionem. JíRunc ,pbo íllâ qntam cõ* fozmaliter refpectua feu relatío pbatur
ditíonem:©mie effectuaadequatuecõ q: omnía aptltudo eft refpectua cã efTc
tínetur % tnaliter pzímo a fua caufa ade eíua fit ad alíqutdzfed mobilttaa é que;
quata:fed quccunqj fciétía eíl adequa ; d3m aptítudo ad motum.2©obílc ením
tua effect15 fui fubiecti pzlmifeu obiectí: Pícítur quod eft aptú Hioueritejr. 5°.pbt
ergo ic.2E>aioz eft euidenetq: oa oppo ficoy:§ tc. arguaf contra boc q
fitum pdicatí fequítur oppofitum fubíe relatío non poteft clTefine termínotcuin
cti.f.g? nõerítcffectuaadequatue ílli’ clfc eíua fit ad aliud: fed mobilítaa põt
caufe. ZBinoz patet: qt fubicctu eft cau; efle fine motu actualitergo nõ c rclatõ.
la fcientíe:ergo ft fubíectum eíl pzimtij: Rúdeozmaíoz eft vera foluí 6 refpectu
td eft adequatum: erít caufa adequata. actualizZRobílttaa afit eft refpectua ap
'•«eSifoo Tfconitur fecto q eft adequatum totí tl titudínalíazídeo poteft elfe fine termio i
It Icíentíe cuíua cfl fubíectum; qt omía actiizfufficitem q babeat termínum in
©etermtnata tn fcientta reducuntur ad potentio.($ecúdum Dictum efttZKo;
pzunú fubíectú: et ad ipm omía babent bílitaa eft pzopzia paflio conuertibtlía
flttríbutíonem. Warn vel funt gtea futv cum pzopzío fubiecto pbílofopbíe natu
íecttue íntegralea ftu cITcntialea: vt cot ralíatboc pbatur ínductiue: qz quicqd
pus anima atai rationale: vífunt gtea íncludíturpcr fe fub cõllderatõue pbíe
íubíectíuc: vel fút palllonea eíua: vel ef naturalia: vel mouetur actu: vel faltem
fectua eíua aliquo mõ: vel fút negatõee upturn natum eft mouerUtttm quia imo
vel pttuatõcatvcl víe quedâtputa gene bilía tranfcenduntconftdcratõem pbíe
rationea vel cozruptíoitea: vel oífpofiti; naturall9:e,r.}0.pbi(lcoç. feia jpmíflia
onea.bor erpzefliue oícít ariflo.40 me; pzobatur fecunda conclufio:vídelícs q
tapbi.ponena ejwnplúoe fano. mobilitaa non fit ratio fotmalia fubiecti
pbíe naturalia. £t ptimoftc:qt mobilí;
Quantum ad fecundft am ** taa eft fozmaliter refpectua: gcondufto
■òcU.fVo fit bcc pzíma cõclufio.ína vníuer vera. Sua patet eje pzimo Dicto. -gbzoi
faliter fumptú non poteft cITe fubíectuj btur confequentia. «fninia fotmalia r3
tnateríale pfile naturalia. Sd cuí0 cut; tio fubicctíua é ipí fubiecto ppzia ratio
dentiam âõciendú q> ín fubiecto alíqá c virtualíter conttnendi omnea verítatea
materíalctet aliquod fotmaletvt Dicedo quaa cõtíuet.4t eft etiant ratio fibí cau
Itnen vífualta eft fubicctum perfpcctí fandí et menfiirandt fcíentiam cuíua eft
uerlínea fe babet tbí vt nmtcriale. Slí* fubíectum: fed nullua refpectua eft btt*
fitalía *0 vt ratio fotmalia fubiecti. nõ íufmoduqt refpectua non poteft eê foz >
em linea fub qualíbet ratíone eft fubic t malia ratio fubíectíua.XBaíoz c eutdêa
etutn perfpecttuetfed fub ratíone vífua; Warn oícte conditionea competunt fub
linti3.55imilirer ponendo q oeua fub lecto ratíone fue fotmalitatla.íunt eni
ratíone oiuíuitans fit fubíectum tbeolo pzopzíetates conuenienteo fotme n ma*
gfetoeue fc bab} íbt vt inaterialc vel fl> teríe.ZRínoz patet:quía cum refpectu»
ftractumtoeitaa vero vt fotmale. non fit fozma actíua: et fit ímperfectíot
^Ifeíe pmíífi3 .pbatur concluftd p pKm q fozma abfoluta nonpoteft efte ratõ cõ
4°. mera. 4ft inly feientía que fpectilaE tínendi vel caufandi et menfurandi ip *
«ta ínquantú ena: et que buic ínfunt g fam fetentíam que eft fozma abfoluta.
I
7a«* - r-Z19enfurarc ctn ct vírtualíter contínere díuífibíle cní non ell mobilead quantíta
cv' r‘j^'a rguit perfectionem maiozem t contínê? temzideo quantitas inmediati0 mberet
~ tcctmcnfurantcqúncontento ctmcn? fubllantíe cozpozee q> mobílitas ad quã
’ :V rf furato. JJtem .pbatur cadcm cõclufio qz títatem.Jtem fubllantia cozpozea p:iu3
M*>/ mobílitas eft ròapafllo pzimi fubíecti ed qualís q> odendac mobilís fm quan?
pbie naturalís:g nò ell rõ fozmatts fubic titatem.Jteni p;íufq> odendac cozp‘’mo
ctiua.aiis patet eje pccdcntib'\confequc bile localiter pzefiipponíE bre vbí localí
tía patet qz fubíectú vt pus liia palftone ter: quod cómunif fupponít qualítatem
ell cognofcibilc cireumfepta p intellects et quantítatem octcrminatam: qt5 eníni
tpa palfione.-red nullii fubiectii poted co nec eft quantum ncc qualc: nec babet cc
gnofd fine <ppiia fozmali roc fubicctiua: in vbí oetermínato non ed mobile fetãm
g nulla palTto põt clfe ratio fozmalis ftib locum, i® uod g pomtur mobílitas ratõ
tcctiua. JSBaioz patet:qz fubiectum c p:i fozmalis fubíecti pbíe naturalís cum fit
us ct rutura rei fua palTionc ficut caufa eíus palfio itiultum remota.ej: illa cõclu
fuo effectu. ZWinot ,pbatur:qz illud qò fionc fequíE q> opíuío ponctium eus mo
ell ratio fozmalis cognofcendi lubiectu j bile vcl cozpus mobile efle fubíectú pbíe
voco ratioiicm fozmalc fubicctiua. 5Ua naturalís ed falfarcum mobílitas non fit
cm c fotmal ratio qua fubiectuj c coguo ratio fozmalis fubiectíua.íCertía cõclu? ■£
fcíbilc et contentúiú noticie alio?. fio:-5ubdantia cozpozca c materíale fub
(£ontra íllam ratõem ínflatur; cg vífii ícctum pbie nãlis.pzobaf qz vt babetur
alitas videtur efTe ratio fozmalis fubie * fejrto meta.^bifica ed circa quoddâ gc
ctiua perfpectiue fcíétie etfonozíras mu nus cutis:ed em circa talemfubdantiaj
fice: i ficoc multio alijo feientífe et tam que babet pzíncipíum motus ín fe t quí
vifualítas edquedl palTlo línee et fono? etíszfed fubdantía cozpozca ed buíufmo
ritas numerí. iS efpodctur q> ín faêtijs dí:vt babcEfejcto ? feptímo pbificop vbí
fubalternis ell all oicendum q> ín pmís pbs folum attríbuít mobilítatem cozpo?
et fubaltcrnantíbus co çg feientie fubal? ri feu fubdantíecozpozce quod idem ed
temate vt plurímú contrabút fubiectum è fubdantía cozpozca ed fubiectum ma ?
fciêtíefubaltcrnantís p.alíquam ozrííaj teríalepbílofopbie naturalís. âõtra
accidentalem.JJtem arguendo fie: ídam conclufiolfem índaE: qz angelí ba?
pzía rõ fozmalis fubíectíua ínntediatius bent in fe pzíncípíii5 motus et polfút mo
inberctpumofubiecto pfiíc natural-q> ueríoe loco ad locum cum fepe míttanE
quccuncç palTio oemondrabílís oe fub í ad noszvt patet cr facra feptura oe gabzí
íectoifcd mobílitas non inmcdíatíuo ín? ele et alíjs angelís: fed angelí non funt
bcrct pmo fubiccto pbíe uaturalis çg q? cozpozcúê fubdâtía cozpea non erít fub
cuiicç palfio oemonllrabílis oe ípo fu.)o íectum pzinm ct adequatum pbíe nãlís:
ê mobílitas non ell fb:malío ratio fubie? fed fubdantía vt ed cõmunís ad fubdan
ctiua p:ímí fubíecti pbíe nãlí s. maio: c tíam cozpozcam t íncozpeam. 2Sefpon?
euídens:qz ípa ratio fozmalis fubíectíua deo fm fcotunt oíd.jc.4.fcnten. q> licet anw1'
eílratio X-tualiccontinendionmcm tfí* angelí mutenE oe loco ad locuimet acq ? *
tatem fcibílem oe fubiecto:? p confcqns rant nouú vbí feu nouam pntiam ad lo ?
pzefupponif omní paflioní feibili oe fúb? cum.-tamcn ille motus non ed motus lo
iccto. Í»ínoz,pbaf: qz mobílitas vidcc calís jopc oíctus fed multú oídat a vera
pafllo remota valdc ficut patet oifcurrcn ratione motus: cum p butufmõi motus
do p palfíones fubíecti pzíttii pbíe natu? vcl mutatíonc angel'7 non acquirat vbí
ralis. Tizius em fupponíf cp fubdantía ciraimfcptíue ct localiter quod requíriE
cozpozca fit quanta quantitate octermia ad ?òam rõem motus pzope oíctí. auge?
ta cg q fit mobilís f m quantítatem, 3Jn= lus cní cum babcat efle tantú ín loco oíf
,t aíy
'H$>fc>ifíco:uim
finítlucwon aútlocalif feu tírcumfcptí* natura elt pncípíj motus ct qetfó.ct naí
ué p fuum motum feu mutatíonc folum tura of pncípalíter oe fotmatvt fit feci#
ncquírít nouú vbi olffíníttue: iô nõ mo? do pbifico?.C$^ cõtra pdictaargulC
ticE mow locali ,ppe otcto qre nõ bs po fic:JSo°quo res oiftfngitútur ab alio foi
ni fub fubiecto pfiie naruralis.Sdeuí# malíter conftituunE ín efle: e3dc em fút
5co dctíã aút pdíctoç fcicduj q> clTe tn loco ptíncípía ecndl et oí(tingucndí:fed ptií
k=!_ capíE trlpfr.vno mõ repletuie: ct fic oe9 mum pfiie naturalis fubiectú oíltínguit
elt in locotqt qc fua ímefitate rcplet om p e(Te mobile fotmaliter a fubicctís alias
nc iocú.Secúdo oiffmitíuctct fic angel9 rú fcictiarútergo p efie mobile conltltiií
elt in loco qt fic c B qt nõ c alibi. ítcrtõ tur fotmaliter ín eITe fubiecti. maíoz eft
circúfcptiuerctficcozpus cíloco quod euídens. minot patet erfetto meta.vbi
cõntcfuraE ptibus loci, i&uartue mod9 arilto.fcpat pblfícam a matbcmatica ep
poníE a ooctote fubtílí vbi S. q fcj écct co cg natúralia funtmobilía. Confirma
loco pzefctíalitcr:etfic cotpuscbzilh elt tur p pfim oiccntc. ptímo pbifíco.ç ad
!l«i fub fpecíebus pauis ct vinunõ em eft in pfim natnralem nõ fpectat oifputar co#
loco repletíue cú nõ rcpleat ocm locum tra negantes motfi: qt naturalis ipm ps
t vt fic ncc clt in loco oiffínítíuc cú n tatu? fuppõit: crgovideE cg mobtlttas fit raio
fit bíc fub íltís fpecícb9 qn etiajfit alibi fòtmnlís fubícctíiia pfiie naturalís. Hd
fub alíjs fpecieb’.nec c círcúfcptiue cú ptimuni quãdo fit code mõ quo resttf:
nõ cõmcfuraE bmõi fpêbusteft § ibí pte concedo maíotc vnifotmítcr acceptam :
íctíaltter folum. fi&uarta cõdufio é ilta: fcj eodé mõ quo res oiftinguíE et pilim
IBaturalitas c rõ fozmalís fubicctíua p; ttur in eITetft eentialíter centialirenfi ac
mí fubiecti pfiie naturalís.,pbaE:qt íllfi cidentaliter accntaliter.íremplú ptímí
clt rõ fozmalís fubícctí pfiie naturalís p ratíonalis oíltínguit bofem ccnalíter 1
qfi bmõífubíectú babct ín fe pncípium fpecifice ab omi alio: et conítituit boies
motus ct quíetíeifed nãlis refpectu fub ín clTe fpccífíco et eentiali.5,tcmp!ú fc‘
ftãtie cozpee q é fuBm mãle pfiie. nãlis cúditalbedo oíltínguit albú a nigro accí
elt bmõi g nãlis erltrõ fotmalTiibíectia dentaliter et conltítuit fubicctum t quo
ptímí fubiecti pfiie nãlíe.maíoz patet et elt ín efie 3ccídct3li:piua tn ec albo. túc
oucto:ítateallegata:iii q oicebaE cg pbí ad inínoté oíco cg mobilttas oijtinguít
fica é circa talcfufiam q bj mfe pncípíú rubíectú in eITe fotmalí accnlí nõ qddíta
i mows etqetísicrgo fub illa rõe fotmalí tino et eentiali. nam cú mobílitas fit ra
fim quâ babct ín fe bmõi pncípíú. nuoz fpectns fotmaliter nõ põt conltitucí' nec
;pbaE:qt natura c pncípíú motus et qe í oíitínguere nífi accntalíter fubíecrú pbí
tístep fecúdo pbífi.jSofirmaF: qt fubltã lofopbíc qfi clt ens abfolutú. Jlla g ots
tia cotpca p naturalitaté bj fet cõdítõ# Itinctio fcicntle quâ ponítarílt.fej:0 me#
nes reqfitas ad rõem pmi fubíectítvt p3 tapbi.nõ elt qdditatiua: fj c fotte p paf
ç eas'intucti.-StpmilTispatet q> fubltan fionénotíote. 2ld cõfirmatõem oíco q?
* EV tia cotpca ínquãtã naturalis c ptímiim pfiiciis fuppõit motú tanq> paffionê cõí
f~‘ " fubicctum pfiie naturalis. bane materí# uerttbilem cú fuo fubiecto nõ tanq> ratí
5.»*^. am tractatfcot9 fetto meta.qtõe oe tri# one fotmalc fubiecti. &: aút vt fitarf.
mcbtí oiuifiõe fcíe fpcclatie vbi fit q> f fi tertto oe anía:$ccãtur feie quêadmo,n
ftantía cotpeamqntú bí mfe fotmã q ê ct res oe qbus fiit ct pfiica: vt patet er of
ptíncípiú mot9 ct quietis ct octcrmtatc ctísrclt fi fuUia cotpea in§’tú bab3 ín fe
opatõis clt fubiem pfiie natural': qó vt pneiputm motusttõ fm ei9multiplícem
eltiino in idem rcdit cú eo qfi s ocm eit: acccptioué optet acclpe libtos ptiales f
çg fc5 fufiía cotpea inquantú naturalis i fctanamrali.ffiõia cifi cotpca vel fumí
íúbícró pfiie naturalis. qt vt pmtflum ê tur ínqntú b3 ín fe pneipiú motus fimp
I
ten vntaerfalii a pcto.fi; fimpllcit’ imii a cognatoe ptíncípíotú et ciç ín vníiter
uerfalitenftc oetermiaf oe ea in li.pbi. fali.a9aiot jjbaf e coem eltímatíonem
fi cõtracte:boc e ouplicif: vel q: contraí Sunc cni vnumquodt# cognofcere ar c m,V
bit p motú ad vbitt ficc in li.t$ celo ? rti bítramur cum elo eiuo pmae cognofcta .i/n>
vbioetermiaEbfubia cotpea inqntum miio vfcp ad elcmenta. qjbniicípía aute. • U* i/
bi in fc pncipiu mot9 ad firu. fi Xo pbiE Inttllígúmr caufe cfficíentco quib9 ptí® /
j> motú ad fotmatfic eft ouplicif: q: aut competít rõ fmcípij.E caufae íntclligúá
©ctcrininaE 6 tali mom in cõitct ficcli; tur caufe fínaleo.q: finío elt cá cárú.per ef*
ber ò gnatõe q c 6 fubia cotgea inqntuj dementa Xo íntelljgunE caufe lntrínfe<1‘‘‘/"'">v
bj i fc pncipiu mot9 ad found in cõí.Si ce fcj mã etfotma.alementum eift oicít
#o ó motu ad form! in fpealitboe c ou? aliqd qá elt in re: large tame loquendo
plícitertqt vcl bo cê rcfpcctu elemctotú principia et caufe put funil tam 43 cauf
a fie c liber mctberoç. vcl rcfpcctu mir intrínfecto q> 43 caufio e.ttrinfccio«
to?:ct boc c oupltciftqt aut c b matatl:
tficc liber 5 minotalibus:aut6amat!:
Iftotãdúad euidêttã iníotf
rõnio pbici q> circa cognitíonc quá ba*
ct boc ouplicitcr: qt aut b aianio in cõt:
bem9 6 reb9nib9 c mtta ofiderar.^ti0
ctfic c liber 6 aia.aut t fpcalita boc ou.-
ípao reo nãles i qb9cognítõj bem 9:feí
plicitcr: qt aut i5 aiatie ata vegetatiua:
cúdo fenfú e que cognitõj accípim9 5™
et fie c liber o vegetabílíbuo et plantio,
cipit em nfa cognitío a fenfu ptimo poc
aut auta fenfmuatet fie c liber o atalib9
iterío?. Kertio (pa nomía vt ípao ob
£t p buc morn g refpein ad aiam fm fc
ctioneo per que talío coguítõ ejcpmítura
etpotetiae ctobapofia? fufficictia alii
Scorn ergo bec tría triplícíter jíbat 43.
otúlíbto?; imieitigaripolTet. iSmifiio
pofitumtet ptimo 4311a t Ipam mínotem:
aut alijo líbrío pfiice cã btcnitatio ad ps
compatádo iutcllcctum ad naturam feii
feno pcife íntédo gferutari ó libeis pbú
ad reo naturaleo oe quíbuo cognítõeut
ficoçtô cclo % inòoió gnatóe t cot. meí
babeimiotet boc fictjnnata c nobísvla
tberoyetdatna.
a certíotíbuo noblo ad incertíota natur
Cagúulum.Hí ptocederc. (Hon emeadem funt nob no
■(Bomãquídc5 íntcl ta et fimplicírer.fimt aút nobío nota ptt
mum confufa magio feu vniuerfalíota :
q lígere % feire ptingit circa ont
ergo in natura eit nob via ab vníucrfali
nce fcíctiao quarú fút ptinci í
buo ínfingularia.í.min9 vlía ^cedere.
pia caufc ct elemeta . $lte lií
bcrpbicoç ©iuídiEínouaoEtco fcj i 43 bui” oeclnratione fac
bcmiú ct tractatú.íSecúda ibi: flíccclfe dum q cum alíqua funt magio ín actu:
elt igitur.tc. Jn pum aút gte q c 4>beí ctpluo babentoe cntitate tanto qnait í
miú buíuo libtí ponit arilto.ordiuc jpcc turn elt oe fe funt magí3 cognofcíbilía :
dcdiim in pKía naturali et ín qualíb} fcí quia vt babetur fecundo metapbífi.âBf (•**+■
cutia abando q íneboandum eit a pneí cut fe babet reo ad eiretíta ad cognofcí:/^
pijs et caufiO in vniucrfalírct boc fic.in etídeotaliaoicuntiirnotafimplicíter: ^
omifcícntíacuíuofunt piíncfpía caufe feu nora naturetquía cum oe natura fua ^
«t elements íneboandum c a cogmtóne pluo babeant oe perfectíone et eutítate
tilo? ptíncípiotum caiifarú ct elemeto í fequítur q pluo babeant oe cognofclbf
rum rm modií quo fumus nati fcirc.fcd litate.Sed quia intellect9 noltcr fe ba-
ín pfiía naturali fumuo apti nati feire ú bet ad ca que funt manífeltilTima ín na 5
eypo:ibii3 nature :fcd crpotibitonob: turatltcut ocuKto uoctire ad lumen folio
Q’fút magio vniuerfalía ct magíoconi fecundo mctapbif .ideo q fút magio no
munia: ô in tali fcicntúi é Íneboandum ta nature lút mín9 nota noli.jWotãdíí
aííu
Ijfcbífíccttum
tnfojJ tf.p.nõ íntcndít bíc compare vfc mina3 mi’eatl poftea oetermínanf vnS
ád fmgtefimpfrtfed íntédít compare ma quodqj vies oíítíitguédo vnú ab alio.
gís vre ad min9.fingulare eni cognítíõe ãd cuidêtiã plantozê buí9 jalogí víden
fcnfttíua puo cognofciE cuj nf a cognítio dú eft oc ouob9 vic3 oe cogmtõe vtíum:
o:tú babeat a fenfu.&e eíus aút cognití 1 oe cognítõc caufa? t pncípioç. iSuã<
one íntellectiua babeE 5° oe ania. tú ad pmú pmo f m mente fco.ín p° me í
jíonfequcter ,pbat arífto.ipam mino tapbi.i.5-oif.ptimí fen.pzemíttã alíqs
rem compando cocmítíonem intellectí# oiftiuctões.fccúdo fubíuugã aliqs con í t
uá ad cognítíoné fenfttiuã.qz ficnt fe bj clufiõcs.fitêbecpma oiftmctío
fenfus ad fefibília flc itellcúo ad inrelle f qd ec pus cognítõe pt clíe 5r.Sino mõ
ctíbilia:f} tom fin fenfii notí9 c. vlc aút c ozítate oziginís vel gnatõí3 cuí9víc3 co<^“iP'di V
quoddã totúc9 íferíoza ff ptcs:§.lHorai gnítíoínnobiopzi9generaf:toebacptff'1’1*^ 4>
dú aút q> fni pfpectíuã: ®ifus ptí°ferE mitate é intentío i^ppofito. Secúdo
írt totâ rêqíêps ®n ait q> fi alicubi ecíit alíquod eft ptius cognitú pzíozítate pfc í
, íubtílcs fculprnrc nõ ftatim cúvtckrem9 ctionís:oe quo oíccE fecundo metapbí.
ílludrapptebenderem9 fculpturas illas Íertío mõ pzíozitate adequatõis qú vi;
d pzíus ferrei vifus ín totam remt-r po delícctaliquapcnadcquat fibí alíquod
ílca oílígcnf íntucdo appbcndím9 fculp obíectum pne ita q> níbíl appzebcdít ni
' ‘ turasíllas.ej: quo patctq» fenfus appze fi contêtú fub iftotet p rõeni illí9 fleut fe
bendit pzíus rorii q> ptestfic eft oe íntck babet fozte ens refpectu intellect9: oe d
Icciu fuo mõ./terno .pbat.p.candc oíccE 50oe ania. $ecúda oíftínctô c ílla: _—,
pofitionc compando nome feu oifflnítiij q? vlíue or ar.vno mõ caufatfe: alio mõ ‘"
ad oíffmítlonc qt ficnt oiffímtú q«5 c‘qd í pdícatiue.^unio mõ or vtíus illud qõ
dã torú pus cognofciE q> oíffmítío q erp ín X-tute fua cõtínet pies effectue. Ííc #
mit ptes eenttales mffinití:fic magisvté cundo íllud quod e comuni91 pt oc plu
pue cognofciE q> mín9 vl'c. ££cícdum in ribuB pdícarí.ereinpluj pmítoe9 lefpcu
bac rõne q> nõ eft omímeda filítudo fed cuiudibet caufe.cvemplum fecundítaial
íbí eft fimilítudo quo ad boc q» fic oiffiní refpectu boie et quodhbet fupíuo rcfpcs
turn qocft quoddã torú eciitíale eft pzí9 ctu mferíons. ZCcrtia oíftmctio f;t ífta <v
notú ptib9 oiffíníentíb9: fic magi vlc qtj totú of our: vel totalitate vlítatís vel cõ 1
eft totú vlc eft magis notú mm9 vlí qóc tínêtíe ceútiâlís.T^zíino mõ fe I03 omne
ci9 psfubíectíua.fcd in boceoíflimílítu fupíue refpectu fuoç ínferio?. THam íp
"",v/vdo:íi!totu5 vlc feu mngí3 vfe c p:i9 fuís fa mferioza relpícíunt fupíus ficnt pres
.iru>-if gtib9 fubiect mio notitía oetermínata et fubiectiuc fuum totum vlr.$ccundò°fe
in ozdíne oíftíncro cõcípícdí./totU5 X>o babet ínferíus refpectu fuo? fuperíozuj
eentíale fine oíffínítú pn9 c notú ptíbu3 vt bomo refpectu aíal. >S>me em inferi9
©íffíníentíb9 ín ozdinc cõfufo cõcipicdi. cõtínet ccntíalrfuú fupíus ficut totú fuã_, r ,
vtponítoocf.fubii.oift.5.pmífen.aú ptõ eentíale. Quarta oíftínctô ê beet?"-
tnulra nomina fcím9f m oíffínítõncm qd cõfiifum i5zouplícíf: vel cõfufteevlitaí1’1^ ''
jjomis 1 conftife quo? oíffínírões qddí í tis q c cõftifio pdícatui3 vel cõfufione to
tatiuas ígnoiam9:? fic non babem9 ea? ti9 refpectu fua? prítim íntrinfecarú. ps
notitíã oíftínctã. aiffiníctía ê 1 ma gis mo modo omne fupíus eftconfufum ína
’ vtí.iiêt pus nota notícia DÍftincta. E>íffi feríozís. fecundo mõ totum elTéntiale
nítú X>o 1 mín9 vl'e c pus notú noticia cõ refpectu fua? ptíum íntrínfeca?. (SUiín , ,„
(iifaivt magis occlarabíE ín fequen.3>Cí ta oíftínctío eft <¥ ouplet eft conceptus: IwfVX
iudemani cftat.p.quod oíterat pfiguú fc5 fimplícíter finiplcje: 1 non fimplíctter r' V
rutf&í$nn cm eft q' cognítio víis pccdít:q; funpIcj:.lSonccptu3fimplícítcr fimplcv ' J
J, jáucrí pmo appcUãt oes viros pfcg 1 fe; eft ílle qui non eft refolubílis in plés con
I
ecptuc:vt eonccptUB entis vel vltimay pziozaretqueremotloza funt pofterloza
ezntarum.if onceptus vcro non ftmpli* l^zobatur: qz ficut ocm elt nibil conci*
titer (implex eft file qul poteft cõcípi ab pif oiftincte nift qn concípiútur oniia'q
intellects actu fmiplids inteliigentie lj iucluduptur in ratione tins fozmali. .
polTet refolui in plures conceptuo fcoz * 4nBáút includlE in omnibus concept! *
fum conceptibilcB.-ficut eft concc'pt^oife busqdditatiuis inferiozibus et aliama
finitivel fpci. Scxta oifltctio eftzg-olib giB vniuerfalia in cõceptíbus mln9 vni
eft cõfiifã itelligeret alid pfiife t rclliger ucrfalíúzígítur.nullUB cõceptus inferi a
ÉEõfufu cm idc c cg índíftíctú i boc (ndi oz oiftincte conciplE uifi cõccpto ente et
ftingiubilitate tort1’ eeritialis in parteo alij 0 magio vniuerfalibus. jtem ens ft
eflfentialeszvel tonus vnitierfaliB in p * pt concipi nifi oiftincte cú babeat cõcep
tea fubiectinas. tÇonfiifiim ergo intel * turn ftmplicitcr fimplicem. Símplr aút
ligiturqiiandointelligitur aliqb indi* Ample* aut totaliter feitur ant totalif ig
itinerant altero pdtctozum modo?'. S3 ratur cú nõ babeat refolui in alios con *
confiife olcitnr concipi quando conciplE ceptus:crgo eus pôt concipi oiftincte ft
ft cut expzimiE p nomc. ©iftinctc X>o qn ne alijszalía aút non fine eo. Itooc idc 43*
cõçíptFficut cxpzítniE p oíffímtônc.a&a baturzqz metapbifica que eft oc ente eft
tet autornla ifto? :qz aiiud conftifum pt pzioz fm Suicefi.vbi pzius in ozdine ot
concipi oiftincte: polTum eni coguofce; ftincte concipienduqz ipa babet certifi*
re animal qb eft quodda confiifum oifti care pzincipia aliarú fcientiaru3 licet fit
etc p fuaptincipia intrinfeca.poteftem pzioz in ozdine ooctrine. 8nde .pcefTiis
aliqitod oíftíncrum cõcípí confufezvt cô naturalis c ab impfecto ad pfectum per
cipicndo bominc tâtú fin quid nomts: me.tf onfiifeant cognofcere eft mediú
ve l in vniiicrfali tin: vt qt antal nõ con- quart inter ignozarc et oiftincte cogno <
cipiendo ratioriale.-flfezima conclufio lo fcerc: et ideo confute oebenius babere
quendo oe vniuerfalitate fm caufalitas matbematícã et pbificam anteq> oifca *
tem magls vniuerfale eft nobiq minus mus metapbifica: qua oiftincte babita:
notum 9 minus vniuerfale. Italic con* poftut alie feientie oiftincte cognofd *
clufioiic jabo auctozitate arifto.pzio me 6% pdictis patet intentio pBici in b° 43*
rapbflce oicens cp matfme vniuerfalia bernio. oftendit eni <y magia vlia funt
íútoífrícilia adcognofcendú:ci|iufniodi nobio pzius nota notícia oiftincta iutta
fút ósi inteliigentie,, Secflda cõclufto tertiâ concliifionc.JSn intendit ibi oare
eft ilia Ioqucdobe vniuerfali f m pdica modú ocueniendi in cogmtõem oiftin *
cationcm ptimum confiife cogmtii c mi ctarn feientie naturalis 43cedendo fc3a
hub vniuerfale puts fpecies fpecialilTi ; magís cõniuníbus ad min’ cõmunia:et
nia cuius ftgnificare efficacius 1 foztiuB bocoepmopzíncípali.
ntouetfenfmfiuefit vifibilefiueaudibii
Ie ftue tangibile.ijbzobaE p Smcenimj Quantum ad fecimdu arti -
fecudo mcta.Oicen *q> metbapblfica eft culú vídendú c an ad cognitionc cuiuill
vitima in ozdine ooctrine:ergo pzicipia bet rei oependetis a quolibet gne caufé
pzima aliará fcíctiarú pnt concipi: ? ter requiraEcognitio cuinllibet caufe.-Jbzo
mint illo? ante pzincipia metapbifice: cuius euidetia pono talé oiftínctíoné eg
fed boc nõ efTet ft opoztet pzius actual'r cognítio c oupler.-quedâ impfccta fcj q
concipi conceptus cõmuniozes çpacrus cognofeitur ca p cffectu oemi atone qz,
fpecíerfi fpéalífTimarú. Jtertia condu* alia eft perfects 14’pf qd: qn fc3 cog*
fioeftillazpzimum cognitum actualrco feitur effectus p cam:oe pma nibil ad 4}
gnitione oiftmcta eft e?°:tale eni eft cõ* pofitú:fs tm oe fecunda. Juxta qb pono
imimfllmum etquelunt^pinquafunt
talc oiftiuctionc:# ilia cognítio pfecta ,
oiciE oupliciter: vna eft q res cognofciE »
Tjdbifícomin
ábfolute qd ell in fe.Slia eft qua res nó meta.ZBodícam eiti cognltonê babem*
folum cognofcírur ábfolute íu fetfed etií be rebus non till loquendo beta? cogni
atu cognofcírur in otdme ad aliqua a A' done in otdte ad alid a quo bependet: fj
bus bependet.%oquédo aút d cognítõe etiá d cognítíone q cognofcútur abfolu'-
ptímo modo ponitur conclufio talis: ad <g Hit in re res ipc cum obfaire cognofca
cognitlonem cuíullibct rei non requíríE musbíffínítóes feuqdditates rent tain
cognítío caufe cuíuflibet. boc .pbacfic: fubie q> accntium.Jpe em bnt bari per
qmtuncfequeretur <y omnis oiffinítio genus et otntíam.Btntíe aút eentialcs
oarcf p additamentum :boc elt falfum. rerú funt nobis ígnote Pm ©oetíú: et to
.pbaE confcquétia: qm alique caule a in biffinltionibus vt In pluribtis re? cir
bus oepender talis res funt ettrínfece % cumloquintur btntias eefitiales nob ige
nonfútvcccnctaoíffímtí. Jtentilldqd tas p alia nob magis nota: vtp ote p
cft quidditatiue oiffíníbíle quocúcp alio etates vel palTiones earum.íln 1 palTio
e^trínfeco circumfcpto põt quidditatiue nes polteríotes aliquãdo .pbanE d fubie
notíficari et cognofcí quocunqs alio cír s ctis p palTiones ptiotes: vt babere tres
cumfcripto:TJbatet:q: biffiníto notific.it angulos equ3lcsbuobus rectis.^baE
quídditate leu eentiam rcítfed effect9 pt d triângulo p babere angulum ertrinfd
quidditatiue bíffíntrí círcumfcripta qua cum cquiualentem buobus intrinfeef \y.
cuncg caufa éptrínfeca: vt bomo p. anial bi oppofitis q c pma palTio trianguli: vt
ratíonaletergo pt cognofcí quidditatiue vifum c in pma pte buius compcndij qfi
talíbue caufis circuiulcptis.loquendo agcbaEbcgeometria.
aút oe cogiutíoiic fecúdo' mõ ptoarí taf
bíflínctio q> buíufiuõi cognítío c buplp: £ccfleefttgitui\&U«
vna ell in gciicrc:i alia ettra gen9.íCoí nfcofito otdte bieedo?: pntcr et
guítío p.fecta in genere eil cognitío rei v equiE aríllo.íntêtú.Êt qt vt ocní
ff a limites vníus generic-: ficutí dlpfb dl .peededú c a fmcipijs fub mo vniucr5
ctus faber quí cognofcít ferrú fufftcicter fali ad alio fub mõ pticulari: ideo in illo
quantú fpectat ad artem fabnlc cjcerceiis libto q pot ell m pbia naturali beternu 5
dâ.At illo mõ ad cognitíonc pfcctã nãt' nat pbus be ptíncipíjs rerú naturalium
fuffícit cognofcere omía genera caufarú in vniuerfali. At circa boc ponít varias
fm q> nõ cjtccdút genus cõfideratõís na opinionespbo? antiquo?: âluo? quí-
turalist^bí gra fufficít ei cognofcere p; dam pofuerút vuuin ptincípium: alij ve
mãcam efficicntemínqntum dlpmum ro plura. ^uterponentes vnum ptíncipí
motienstnon aút requirítur cognitío c9 urn quidam loquebãtur nõ natuulíter:
pfecta ín ferfinuUter et ín alijs caufis. qt negabant motum q concedimr ab om
Sdcogmtíonc tame rei cjttrageu9 qua mbus naturaliter loqueutibusret tlli fn^
coguofcítur res Pm ornue ratíonc P5 quã erunt pmenides'ct melilTusjqui pofuertt- ■
dl cognofcibílís bn requírittir cognítío omnia cfTe vuúens inntobile. At et boc-1
ptínie caufe Pm fe: fed bec cognítío ií pt mouebanturtqt antiqui pbi folum pofn
baberí ín bac víta.&í «ute requíraf co 5 erunt materíale ptincípium a nõ fò:m3í
gnítío talis caufe .pbaturqm ftcut fe ba letet bmõí materiale ptincípium bijeeft
bet res ad efleúta ad cognofcítfj res 2n corpus elTe et en3 in actu: quo pofito:qt
turn ad fuú ccocpcdet a fuís caufis: § 1 materia femp manettfemp manebit ens
ín cognofcí. &{■ aút cognitío pfecta que in actutet fic onus tranfmutitio crit alte
eftejetra genus non fit bomí poffibílísi ratiotfola^o materia erit fubllantiatoin
bac vita patetef boc: qt cognítío quam nia aút alia erunt accidentia. iKHiiufuõi
babemus be ptima caufa q 6s ell vnc ell aút accna Pm pmenidem ct mellilTu er.it
confufa ct indiilinctatvt videbítur fecú foliim quedamdppareime ct queda eM
I
mationcs quantum ad fenfum: nibll aút ex parte forme. ÇiNotandum aút cypta J?*"*
crant a pte rei. (Sum ergo fm iftos fob to orntiam ex pte materie pofuit eê ma í ,
materia cITct fubftantía et ect tantã vnu j gnum et puum: qr pofuit ideas cITe fug *-■
matcrialc pticipiú fequebaE omia ec vnu inteUigentias fuper ammas et fup mate "1 1
ens.£t q: accfia f m coo nõ erât nift que teriam: et vna ct eadem y de3 imprime*
dam eftimatõnes icnfusmibii aut a pte bat fumlitudinem fuainiu inteUigentiaf
reirponebant nibil apte ret moucri licet animas et niateriam corpalem: fed tntel
fenfui appareat oppofitumret fic oicebât ligentie recipiebant illam influcutíã ma
omia eíTc yníi ens mmobilc.íllíj Xo po gis vniucrfalirer:animaX>onuinis vnt»
nentes tin vim pncipium loquebanE na uerfaliter.3S?ateria ^0 corpalis omino
turaliterrqr pcedebatit iiiotu. &t bo? q corpaliter./ct qr omne receptiuum ba e
dam poncbant ignem die pncipiu rcru 5 bet alíqtiQiiió rõem materie: idco omia
naturahúrSli) X>o aerenuSU) Xo aqpã ills erant aliquo modo materialia refpcu
&t oicebât ifti pfJici alia generari ex boc ydee.-íx pte ergo materie erat magnu3
princípio g oenfitatem et raritatem: feu et paruumfm çy niagis vel minus vni*
P ercdlcntlam ct oefectus ad q pntredn uerfaliter recipiebantur in fluxus ydea s
ci magnum etguumrq pofuit plato cITe les m inteUigentias animas et matérias
principia, qffcomt tamen.p.mntiam ini corpalem. Çqjboncrui aút plnraprináa ,
, pdictos pb'os t platoncm qgiito eiii po pia quid» ponebât ea finita: vt empedo*
f ncbat vmtatcm ex pte forme: pluralita* cies q, pofuit qtmor elemeta eê prícipía
tein ex gtc materieifcj magnum x gimj. rerú naturaliú.lSMíj Xo pouebát ea ec tn
Slij ccõtra poncbant vnitatem fubiccti finita cuíufmõi ftierút anaxagoras anax*
feu materie contrarietatem X’o etplura* cmandros. $n boc aút cõiieniebant íftí
r a --‘‘^'•-litatcm rcfpectu forme, q£rocuius eui* tres: qr poncbant quoddam clfe cabos
f la dentiafdendumplatoncnõmõ bumâo confufumra quo oícebant formas fcgr a
„ pbatumfuide.ilognirio cninoltra ineb gari contrarias in ípfo latitantes. ©life
,_t vpit a fenfu :ct ex fenfibus tendimus ad in rebant tauten in bocrqr empedocles pos
4c —tcHígíbílíarijblaro X’o ccõtra ex Intclii; fuit ín íllo cabos clfe confiifaetcõmixta
JUt?- gibilibus in lenfibilia: et ficut vidit ex p quatmor dementa.Snaxagoras vero x
' tc intellcctusrfic crcdidit cfTe ex pte rei. anaxemandros pofuerút illud conftifuj^v'
j£t qt intcllectus ex pluribus pticu lari* cfTe pcrmíxtum exoiuerfis rcbu3 íufiní *
bus abftrabit vnQ vntuerfalerqt ptiaila tis.átvltra bocpofuítanaxagoras illtS
ria funt materialia refpcctu vniuerfaltet nõ folã ec pncipui mãle oim fj etiá effcc
abftractio niagis fit ex pte fomie. dredi tiuú.pofuit em illò qó c oíulnú.®iffere
dit cm çy ficut intclleau3 iiuclligit vnú bãt ínfup oicti pbi qr empedocles pofu*
vniuerfalc qo eft vnum pter mukarftc cf ít círculatõem ín ifti3. ©icebat eni aliqfi
fetinrerum natura q» vicjeITctalíqsbõ corrúpi elcniêta 1 gtiari cabos aliqfi e?°
feparams a gticularibus boinibus ficut íta cy fj eú ifiiiíties giiabafi corrúpebaE
intclligitur ptcrpticularcs bennies xIU mbs. anax.ãtt an. tin oícebâttmfcml'
Itinibominc fic nbftractfi Dixit ec ydcaj giíari mijjrita <$ exêj cepítitcllcúsoiuL;
fen exemplar et formam feu qdditatc om ni^capcjliqd ab i°cabos ptínue fepauít
níú gticulariú boim.ad cuius exçplar oí x nú§’ cefiaiiit.vn ífti pofueft ^dlj ec In
citonies bomies fieri et generari. qflíbi ^lj. ná í 415 pofucrt infinitas ptes auri
X>onãIcs ex fenfibilib9 qxcfterút ad in* x argeti:-: fic o aa. et fi qrereE fi ota fút I
telligibilia. Sidebaut eni q> vna forma o!b9:qre c notm oriaírndebât cynoianf
non fit alia raritas cm non fit oenfiras (5 res ex eo q» fupabúdat í ipís íta çp íUiid
materia que eft fub forma raritatis effici qôplusbabetoeauro noiaturetappa*
tnr poftea fub forma oenfirftc ergo c vni retcITeaurumic. f[a>emocriíu3
tas fm cos e,c pte materie; ct pluralitae etiam pofuit principia infinita, pofuit
1fM>ílícowin
efT» atbamosrid c cotjja índiuífibilía cl ftinctas partes. $tent caufe íntrínfece
rerum pncípía.Jftas igiE oplníones ín# alíqutd caufant nõ fetnec altera altera:
pugnat.p.oe qutbud fugfedeo cá b:eni qz principia non funt ep altemtrísrpzío
tatíe.Berú qz.p.ínpugnando bmóí opí buiusrergo alíquíd alíud caufant fcj cõ ^
ntonce tractat oe oíftmctõe totíus a fu# pofitum.fied orne caufatuj agtereí oía^^1^.
(e gtíbusrct oe cognítione infiniti: ideo ftínguítur a fuis caufie: qr níbíl caufat1?^'
circa íllaaltqualíter ínmozaboz. etpmo feipnuergo ic. &p materia ergo et foz* W ,fnj •
videbitur oe totíus a fuis grib9olftínctí mavnitatisrefultatfeuorígmaliterpui'
one.Secúdo ue .pcedam9 g ignota tra# lulat feu caufatur alíqua tertia entítas q
ctabítur íncídcntalitcr oe oiftmctíonus eft entítas ípíus compofití.
í5ed contra bane conclulto **
varia acccptõne.ct tertío oe ínfínití co #
gnitíone. . nem arguítur oupliciter.q0.rimo g com
Quanta ad pninurn in quo mentatorem pmo pbificoru vbí vídetur
confidcrandú c oc oíftínctõe ton9 a fuis oícere cg totum eft alíud a qualíbet par#
Dtíbas ponã tres cõclufiones oc mente te non tamen ab omíbtis fimul fumptís.
oocto.fubti.oif. i.tcrtí j fcn. iSuarú p# qjbrctcrca ad ideinrqr fi ficrergo oífftní =>
ma eftbecriCõpofitú g fc vnú puta com tio non oícít totam quíddítateni oíffíni#
pofitú cp matéria et fotma oícít fozmatr tí.Confequens c falfum euídeter. jaba
alíqul entitatc oifttctá et natura rei ab tur confequentíarqr túc ín compofito cf#
entítate fuará gtlú fimulfnmptarú.lDoc fent tres resrfcj matéria et forma: Tília
ondítur ficriSopofitú eft termin’genera tertia entítas: ®íffínítío autem non eft
tíonis p fe pmo ep feptímo metapbi.er# nífi oue res fc5 materia et forma vr gen9
go oícít alíqul entitatc aliâ ab ei9 gtíb9 etoíífrentía.
qfczobaE cõfequctíarqr termín9 genera# 2id p:tmum oc commêrato /
tíonis babet alíqul jjptiam entitatc $ re oícendfi çg cõmentator nõ oíftínguít
ductam g gcnerationêralioqn generató íbí inter ílliid quod eft per fe et quod ne
termtaE ad níbíl. CoitfírmaE: fi ambe g ceífarío concurrít. $íc em fe babj vnío
tes pejrífterct níbilonunuo cflet,pductõ partíum et elTe totíus qr neceftarío con #
cõpofití.iEtemplum ínrefurrectõne: qz curruntrnon tamen oportet q’ fine idem •
refurrectío eftad die compofití. -|fbretc fed vnío eft refpectus et efte íllud eft ab#
rea entitates gtm poifunt elíe corrupto folutum.lHec eft inconueniens alíquod
compofitorergooiftinguuntura gte rei. abfolutuj prcejrigere quodlmodo refpe
confequentia eft etiidce:qz aTr funul ef# ctíuuj. Ílnítierfalítereniabfolutúcauí
fet et non elTet:qó c oppofitú ptími pnci fatum a pluribus caufatis preejcígít vní
pij .fed ans pátet g.p.feptímo meta.oc onem et appzojcímatíonem íftarum cau #
ífta (lllababatqua corrupta polTunt feot faruni ín caufanda. et ita poteft efte bec
fum remanere a et b.Símiliter patet in entítas toti9abfoluta licet neceftarío pre
Blíjs compofttís. Jtem boc vídetur efte exígat vel coejágat vníonem partíum.
erpzefte íntentio pfeí in boc pzio vbí mo
uens oubitatíonc oc oiftinctõc t otíus a Sld fecundú oc otmmtione
fuis gtíbus oícít cg ft vtraqj pars c vnú otím qz oiffinitó át totlqdditatc nõcõ
í idem cum toto fcqiUtur q> ipm totum pbcfiue fj ejcplicatíue t íiidícatíue íncp#
eftficut índíuífibílciquod eftfalfum.jo# túindicatpncípiaintrinfcca t eentiaíia
batnr cõfequentía: q: fi gtes ftnt ídc cu j oiffínítí. Sir alr põt oící cg oíffínítío eft
toto túc erút idem inter fc per ílll regu < ^dddltotú babés gtes fie oítfinitú $í<
. Iam: (Stuecunqj vrcÍT eíàc funt eadem cut ê fe babet gtes oíffínítõnís ad gtes
•q ’t/j inter fe funt eadenwár quo fequitur tos oíffinítítfic tota oiffínítõ ad tomoíífimvt
efte Indíuífibtle cum non babeat oí ptj.7.meta.etftcut tota oíffíni0 é aliff 9
I
fuÍ3 ptibusrlíc fotú oífTíuítu j eft alíud a quare p fe faclunt vnúreje. g. mcrapbif.
fuís parribus.tota ergo otffuiítío índi * tBí tamé íntelligat forma totius uõalu
eat ccncLam oiffíuíti non obftantc q>oif quid cóftítucs totú fed tpa natura tota:
finítíi fit aluído fuís ptibue. gjecúda vt quíddltasrboc mõ concedo q forma
cõdufio ê ífta:£ntttas compofírí alia ab totius eft alia a forma ptis.($y aút qddi
cntíute ptítiin eit entítae abfolutarboc tas pofflt oict forma patet p pbift.^.mc
flpparet p ratões pzecedentesrSum q: tapbí.ca.oe cã.q <$dé eft forma totius:
caule abfolute mayímc íntrifece uò cau< nõ fornia informas: fed forma qua flip*
fant pcife allqd reiprctíuú fozmallter qz pofitú eft ene qdditatiue: TNõ quidej q
obfolutú non eft ps eentialls refpectíui forma totiusfttquaft cama toti° cúma*
tú qz qdditates omniú abfolutozú vt ín * teria et forma ptíali cauíans quaft tomj
cludêrco materíã et formãret vt oiffím0 fed eftipm totú abílracte confute! attint
qz vt fie fút fpcs generic abfolu ti: n fút fm modiim quo loquitur 2lutcciu.qnJ
fozmalítcr entia relpectiua qó tame ops meta. q eqnitas eft tm eqnitas. JSetuni
teret fi entítas ;ppzia totius efTet refpe « qr vt otetum e oupler eft forma: fcj for*
ctue.Jtem qz folns refpectus nõ fuffíce ma partis et forma totlue:ouplí * c ma*
ret ad boc q totú oiccretur per fe viuij: teria correfpõdens: cú materia et forma
qz ui vno toto p accídens e(t p fe refpe * opponãtur rcUtiue:ec fedido bums: et
ctuo et eentialie partis ad partem: vt pj quotmõisoícitur vnum eppofitozú tot
beoependentía accntie ad fubiectum. móis et relíquujrec primo topico? .£ ft
Kertía conclufio e(t ífta:>6nríras cõ* em materia correfpondcs forme partia
pofiti alia ab entírateprífi eft fo:ma tori que eft pzincipiú centmle rei conftituês
UB.Sd euldentíá cuí”fcíêdú: q (1 incei vnú cú forma ptis vnú ens p le. i cem*
ligatur in toto preter forniam partis ei* plum i bomie materia ptis c corp°:for<
que eft tn bomte anima intellectíua efTe ma Xo amma.ift etiá matéria correfpõ
olíani formam quaft fuperueníentem íh dens forme totíusrque quidé matéria i
ll fotme partis que ftt alíquíd ipfius to* .ppríetas feu ornia índiuidiialis que eft
tins et condíuldaE fornia totius contra caufa própria índiuiduationts:et pt vo*
Ibtmam ptie:qr compl*ri0conftítuít to* cari becceítas: oe quo amplíus oicetur
turn §> ifta alia forma partis.Jfte intel* quinto metapbi. ■forma aút totius x ei
lectus eft fal- us: q: túc elTet in bote alia correfpondcs eft tpfa qddítas ret abftra
fornia conftítucs bominé pfectíoz anía bens ab bmõi ornia indiuldualiac om*
intellectíua qó eft falfum.flté fi íntellí* niluis predicatis per accídens: ftcut ou
gatur q forma totius fit quoddâ medtú ctum c prius q equmítas efttátú equí *
vnlés fozntã ptis cú matéria ad conftítu nítas.et bec oe primo artículo.
«ndú vnú p fe. fimllíter ílle intellect0 é <&uatfiad fecúdú articula* r
eft falfus. qj oe ipa poifit querí quom0
fecit vnlí cú matéria x forma partís:fi ef in quo videndú l oe oíftinctionu j varia iXS'
fe ita pt oící oe fornia ptís:q: ef fe nata facceptlone:j5ciendum q abaliqutbus
cquactbiis ooctorís fubtíUs ponuntur
eft faccre vnú cú materia. $i per oliud fepte modi oíftínctlonú. iêuo? primus
«rít .pceflus ín ínfinitú.Jdeo oíco q vi; eft oiftinctio rationís.âecúdteft oiftin*
tra vitimam formam que perfiícít mate * ctio ef natura rei. íSertíus eft oíftinctõ
riam et ecbocoidtur forma partis non fozmalís. t&uart9 eft oiftinctio realis.
«Itneceíieponcrc aliquant formam qft i&uíntus oiftinctio eefitíalis. Pectus
pficíentem tam materíam q formam.qr oiftinctio fe tons fubiectíue. ffieptím*
matéria et forma nõ fut ín toto ptes eíuf oíftmctio fe totis obíectie. tôulbus ecõ
. dem ratõle fine elementa pfecttbilía ab tra correfpondent feptem modt idemp*
alíquo actu tertío: fed vnum é jjpríú ps tíutum. í&uoç primus eft idétítas ra *
fcctibíle:et alíud actus cius: et bec i rõ tíonís.JSccundus identitas ec natura •
'jfsbtuanuin
reUffcrtius ídentitas fotmalís. i0nar* tcílígendo líitcam qne vnftttr materíe fl
tus idênticas realis. flfcuintus ídentitaí fibíli non intellígendo butufmodí mate#
eflentiaUs.Scictus ídentitas fetot! fub riam nõ repugnat ratõní lince.filio mo
íectíue. Septimus ídentít3s fc totl ob # intellígendo remmõrepugnantí fuena
{ectiue. I&í anc modi ídentitatis pofiimt ture: vt intellígendo oeum cotpoteú oí *
cognofci r mõsoppofítos oíftictõls:4ç co ígif cg ílle quí íntelligit rent air q eft
fecundo modo fallítur non aút pmo mo
T$>:ímus cft oiftinctto ratio' áBic ín .ppofito quando íntellíguntur oí
nis.Sd cuíus euídentii fcícndú cg ratõ ftmcta f m rõem abfcp babitudíne ad alí
multíplícíteraccipítur:vno monotone qua fcóm rent oiftíncta non currít talis
fie eift oíffínitio quiddítatíua oícítur ra* alíetas.
tio fotmalís. aiio mõ $ caufa íta q> põt
oiftínguí ratio ficut oíftinguítur caufa.
SSecundus modus Diftmctt -
onú eft et n3tura reí.^llla aút ©iftíngimE
filio mõ x> potentia róali. filio0 $ actu et natura rcí oe quibus pdícata cõtradí#
rõnandi. aUo mõ 4? obiecto buíus act9 rtozía poftunt vcrificari ptcter opus ín #
ãltímo .put opponttur rei. Jtcm fcicdú tellectus: vt fe babent totum et pars: fu
çg ouplcj: c actus íntcUcctus:qt quídam pcrius et íuferius:totu em babet cfie 44
cft actus rectus: et 3litis coliatíuus. conftitutunupartes autc non. ítonftítu
Çfictus rectus appcllatur quo tntdie# turn autc et non conftítutú contradicút.
ctus fertur fug aliquant rerntvt quando íEinulitcr fugius pter opus íntcllectus
íntcllectus intclligít rofam.fictus vero cft multiplicabile in pluratinfcríus vero
coliatíuus appcllatur quo íntellcctus ré nonmiultíplícabile aút et non multipll#
intellcctâ comgat ad feípam vel ad altã. cabile ffitcõtradictona. Sícctiâoíftin#
JSaftinctío ergo ratõis cft que babet fie # guitur modus íutrínfecus a re cuíus eft
ti pactum íntcllectus cómgatiuú: vt foi modus: vt efíentía oíuína et cius ínfiui#
tes cft fottes:fo:tes poluiu a p.te pdica# tastbumãítas et fua finítas:fo:tcs t fua
ti oíffcrt n fotte pofito 3 parte fubíectí fos otrítia eíus indiuídualís:albedo et eíus
la ratíone et non a parte rei. gr3dus intenfioms.-i fic oe alijes. Çáft
Skd contra arguittir fic * aút modu3 íutrínfecus quí additus alte
ri nõ variat eíus racionem fozmalé: vt 4
tp talis oiftinctío facta p intellects vl" fu albedinepatetetetusgradibus. Slbe#
mitur a re vel non :fi a re: ergo nõ folum doetnintenfaetremiftd fút cíufdcrõis
cft ratõís:fi nõ fumítur a re:crgo c figmé fotmalís.Slteníoicít$co.oift.8. pntí
tum.í£onfírmatur:nam íntelUgere rcm fenten.in quocuncp íntcllígaf gradit ec
olr êp eftreft ipam intellígcrc falfo 1110o: aliqua pfectio d gradu3 c gradus íllíus
crgoftmilíter mtellígere aliqua f m ratõ perfection is nõ tollítur ratio fõti ualis g
nem oíftmcta fine babitudínc ad oiftín 5 fectionis japtcr tftum gradunt. Aft autc
ctíoneni allquani vcram et realem c fal < modus íntrínfecus ínfeparabilís t actu#
fo modo buíufmodi oiftinctõnem ratõis alí cjcíftentía a re cuíus eftanejiftit euím
íntcllígere. j[Sd p:ímum oico cg oíftt ? rei cuíus eft et ípía íntrínfece niodificat.
ctio ratíonio fottitur robur et nõ repu # 'tecct aút modus íutrínfecus nõ fit g fc
gnatma reiad fic vclfic concipí:et et b° ín gcnere cú nõ fit ncc gen9 nec fpcs nec
fequitur cg talis oiftinctío non eft pura otiííaitu greductíonc ptponiíncodeni
ficrõ.fid confirmatíonem *0 oico q» in« pdícamcto cú eo cuíus c.&t fi queraf q#
tellígere rem alíter q eftpotcftíntelli# re arífto.nõ fecítmcutíonc oe bmõímõ
gí onplicíter. fino modo tntellígédo eã Sícendú çf nõ curauít nlfi oe bis quo?
non eodej modo quo cftmon tame <g ín notícia requíríE ad oemonftratíonc. mo
tcllígarur modo repugnantifibí: vt ín# dus aút ílle nõ requíríE ad oenirationé:
X
nec eft modus in euídfe ficut alij:ct iõo turn el9.&iTmegatões terminát lícj nõ
non curauit ponere illú modú. jUcet an moueanttqt nõ funt fotmaUf entia.
tem modus intruifec9 no gtiueat ad pel aút etna rei .ppfaliqq terminát actum
mu modú oíccdí g fe cu no fit oe oitfmiti intellectustnõ tamê ty natura rei: vt fút
one quidditatiua tins cui*7 é mot’rtame relatões q fabticâf g intelm. et § oifticfl
videf iiitimi9 rei cui9 c cg ,ppa palfio cú one códudítur cotrelarie eg quecucg put
rcducaf ad idégeniis.TNõaúteft uicóué oiftincte concipig intellects babentoi;.
mens .pptíam pafiionê elTe altcrius ge ; ftinctas fotmalitatcs ey natura rei. JJtc
nerts a fuo fubiccto licctfit idc realif cuj notandumfm pgm ptimo pofteriotu 1
lpo:vt vldebif qrto artículo qntt ca.b9* tuotlutmõioiceiidíg fctqnoy f»fitden#y iffy
®n oicit SBco-s.oiftin. ptiml feme. <CQ tia fm alíqs fic accipi pt. e cm pdls>
oico ínfínitu cus nõ babeo cõceptú qua; cam vel eft íntra qulddítatíun roem fub
ft per accidens eje fubiecto et paffionetfs iccti vel ejctra.Soi intraific eft pnm’mo
cõceptú g fc fubiecti in arto giadu gfe; dusqeft qn idcpdicaf oefeipo:velolf;
crionio yfinfinítatis.íÇimiUd albedo in finítío vel gs oiffmitõís oe oíffinito. £>i
tenfa nó oicit pceptú g accíís: ficutolbe autcptedicatum eftertra rauonem fub;
doviftbílís ímo oicit gradú albedto t fe. iectitvel babetcanfam in fubiecto vel n
féerttus modus tnfhncrõis SSific: vel ilia caufaenunciatur cyptclfe
vel no.Sificfcj emmciamr cypzeifci
x eft oiftmetio fbtmalie.'gfcto cuius oecla eft quarms modus: vt cum oicif umrfe
rationealiquaffit ptemittciida. âfptto ctus intcrit jppter Interfcctíoné. á>í aút
feiendtij q-fotmalitas vclquiddiras pt non enunciatur ejtptefle: fic eft tcrn9mo
vno mo funti,peo <y eft oiffmirio quid; duo im quern paftio oicinir oe fubiecto
ditatiua vel pars oiffinitionis alicnius: vt bõ c riiibilis*» cm licet in fubiecto fit
•z lie oittia contenta fotmalitcr in fpebus caufa pd icat í uõ tame enúcíatur.Si aút
fpcalifllmie fuie fmt gna Aue otfiie vfcp ptcdicatum non babet caufam in fnble ?
ad ene indiifiueffitfbtmalitates velqd* cto oum tamenfubiciaturiUd quod na*
ditares:? b° no iiicongruc.-Jotmaliras turn eft fubici eft tertius modus.et quia
a, ,*ni i :>r'afotmatfctma afiteftptlncipium fubftantie ptimo competit fubícíúóo il;
, coguofccdi cõpofitú. JUa é q cótinenE i le modus matime attribuitur fubftantii:
•VVfcVi J oiffmitioue alicnius cougrue oicuuffot Slij aút ponunt eg ille tertius mod9 eft
iSi '■ malítatcs cú fine ilfoilUncte cognitis n magis modus effendi q oicendi.eft em
11 <tU*n poftlt oifRnitii oiftincte cognofcUvt oi; efte per fe fine folirarie. 2Hr poteft pout
vfiióli? ctum eft fcío captb bui* pmi: vicj in 43; fufficientia fecundi et Ijrti modi: 1 fotte
logo. Slio mô ab alio fumiE fotmalitas magis ad mentem £cotíoiftmctõe_.? «
rnagis aiuplcriu Q» com nit n folú bis q tertij fententiarum. ®«cundus cm mo?
fút oifftnibilía vcl iucliidúE in oiffmttio; das eft quando in fubiecto Includli can
nibusalloy fed ? alijs:vr t oiuis put fn fa neccria ptcdicati: vt bomo c rifibilis .
ml fotmalitatcs licet i5s non poflet ,ppe
í
oifiiníri cú no fit gne.Atfic oíffúiíf fozz
Sifibilitas ent necelTarío cófcquíturra;
tionabilitatc q indudif i boie.iSuart9
malitas: efti õ obiecta vcl regta in reejc mod9 c qnt fuBo includif I'ria rõ in
natura reicompbcnfaabintcllectu §> n berctie pdicatidj nõ nccria inberctia vt
ogtetfgmouerc intellects oúmõ actum volútas vult et calidú calcfacit. Jfte em
intellectus polTit termínare. 1&6 of p.-o licet fint cotingctcsitn funt inmediate.
tâtotqt licet aliqd polTit actú intellectus I9is ptcmUTis oicocy ille oiftiiiguuiuur
terminareuio tn mouerptad fui intelle fotmaliter quotum vnú non includit all
crioiiem.-ficut colter oictE qg relatões nõ ud in ptimo modo oicendi per fe: vt oea
moiient intellects roqoepeudentie. 1 qt cem ptedicamenta genus et orntia fub *
b on flit aliqt}abfolutú et nõ terminát at tectum et ptoptia palfw»
Ksbtírccrcmn
, ds&uamis modus tnftútctío actu eúltentetvt buo índíuídua eíufdej
fpecíeí. 'fiec tamc coíncidit bec oíftU»
num eft oíftinctío rèalla.Jlla aút ©íftín
guuntur realíter q fút rea et reatnõali ctío cum oíftinctõne realí: qt íbí nô ne«
quid reí.Jlla X>o fút rea et rea $? vuuj ceflarío reqrítur feparatio actualía: bic
eft generana et alíud generatuunq: mil aút requírítur.'Hnde et cotpua t anima
Ia rea feipam gignít fm auguftí.ín lútf vníta oíftíngufitur realíter: qi licet non
tríni.: vt tu oluíníe pater et dilua. Jtej lint feparata actuitamé pút fepararí: et
illa fuut rea et ree quo? vuú põt coiru * ad vnú põt cotrúpí alio jjmanentetet tri
pí alio renunente % econuerfo: vt foitef non oíftinguuní fe totia fubíectíue: con
et plato:pariea et albedo: % fie oe alija, ueniút ení ín vnitate fubiectiua cum ep
ffjec ígítur oiftínguunf realíter.JUaát bía conftítuatur vnum ena per fe fc5 bõ
funt alíquíd rei que íncludiUur luvna x Xícet ftc oicaE ab alíquíbua: aUr tamen
eadem re: ficut genua et orntía ín albe^ poteft oícíret fotte magia ad mente fco*
dine.Jtem alta regula poreit poní 5 oú túqtillaojrtínguúturfe totia fubíectíe
ílmctiortc realttqr tila funt rea et rea et que non cõueniút ín alíqua realitate po
tuftinguútur realíter quotum vnum põt tentiali et cõtrabíbílí p allae realitatea
corntmpl alio remanente: licet nó econ ad ípfarvtocua etcreatura.&um emm
uerfo:vt da et creatura: fundamentú et »eua ntftmple? non eft in eo otdo realt=
rclatio. Rjec tamen regula vídetur patí tatum quarum vna contrabat alíam.-oe
Inftantíam ín toto ct partibua fi totus t quo magia vídebítur.4.meta.cap.f)0.
partee tantus oíftínguanE ejçnatura rei Septimus modus oiftícno'
et non oíftinctõne realí p:opeoícta.q: num eft oiftinctío fe totia obíectíue.Jl«
licet totum poiTit cotrumpi partibua re la aút fic ©iftínguuntur que ín nullo có<
manentíbuamontamen cconucrfo.-z íõ ceptu realí quíddítatíuo conueníunt: vt
ft fic pouaturopottct addereíllí regule funt oue vitime o:fiíe.$íc ígíE funt fep
CP illa oiftinguantur realíter quo? vnú tem modi oíftínctionú q qdêfic fe iufert
poreit cotrumpi slio remanente: licet n q> vltiaargultoéaalíaa: tpenlt taoéa
econuerforoum tamen vnum non ínclu alua pter vliimá:a fic oefcéd2°vfqj ad
datur ín alíotffcut para ín toto. ptímam.nõaútecouuerfo ficfe inferút
’ (fétuintus modus oiftinctto' T^úmaeninõ arguít fecundam :nec (et
nu eft oííltctío eentíaf. fila oíftiguuuE cunda tertíanuetficde fmulibua afcen<
eflentíalíter que per alíquam potentía j dendo vfcç ad vitimam. Ifcia aút feptc
poflunt íeparart: vr fortca et plato. £ft modía oiftínctíonuj cotrefpõdent g op
aútornía inter oíftinctionem realem et pofttum feptê modi ídentítatum: vt oi<
eíTentialcj: quía oíftínctõ realialnpl’ ctum eft.T&iimua modua eft ídentita*
íe babet tig eentíalía.q: quecuntp oiftín rationía.secundua eft idcntitaa ep na
guuntur eentialiter oiftutguuntur realí tura rci.Sertíiia eft identítaa fotmalí»
tercnon tamen econuerfo .£t non repe * íauarr identítaa realia. t&uínt* ídc*
ríturnífi vua ínltantía vícj ín oiuinia: titíe drentínlio.íSeítua ídctitaa fc torf
vbteftoiftinctiorealía perfonaru cum fubicctiue.í6eptim‘> idetítaa fe rotf ob*
vnitate eflentíe. íectíue.^fte aút ídentítatea non fic fe in
ferunt ftcutoiftínctõea f5 g oppofirú.vl
items modus tnftmctdnô timaent nõ arguít penúltima: et fic o et
eft oifttaetío fe totia fubíectíue.$lla au fcêdédo vfqs ad pmã: (5 pm3 arguít fee
tem oiftinguútur fe totia fubíectíue 3? cudã:i fecúda tertiâtt fic afcedédo vf«p
realitatea funt ©íftíncte et ab ínuíce5 fe ad yltímã.£r pdíctia ínfero aliq co:re,-
parate íactualí ejnftentía: íta çg nõ con laría. qgnímum eft cg maior identítaa
oemunt ín alíg realitate fubíectlus leu que poteft efie eft identítaa ratíonía.
fiJenmdS <¥ mino: idcntitas q ptflít ec fa operatíone (ntdiectus.-ct fic patj cote
eft idêtitao fe tot! obíectíue. áaufap * rèlarium.
mt:q: idêtitas róis infértoés alias.cau
Ta ffcúdi <:q: idcntitas obicctiua millá ©ed contra tllud argutl trí -
aliam infèrt.(tfo:rdanum tmíú: mas plíciter:T^:ímo fic:!® me ens attté rea
ío: oíftúictio que polTit eflTe eft oiftínctõ le aut rõtsrergo otíiis oiftinctío ertt rea
fe tot( obíectiue:£t mino: eft oiftinctío lis vel ratõnís.íSõfequctía patet:quia
rationis. Ratiop:ímí eft: q: oiftinctío oiftinctío eft palTio entís:et qnto meta*
obicctiua iufcrt ornes altas oiftincnoj Stem íIU q oiftinguútur fomiatr oífttn
lies. Ratio fecúdí cft:q: oiftinctío ratõs guiitur qditatíue: (f quccúqjoifttnguúE
nis miilam aliam infert.fCi&iiarrú coz-, quíditatiue oiftingútur eeímalircr:cum
relaríútcú olftínctõnc rationie ftat ide-? quíddítas ct cefitia fint ídé: q aute oiftí
titãs cí natura rei: x cum oíftincrõne eje guunf eITétialiter oiftinguútur realiter
natura rd flat idcntitas formalist •: fic vt patet tf pzedictís: ergo q oíftinguúE
oe alíjsafcendêdo. 8» animal x bomo founalíter oiftinguútur realíter.Stê fot
Oiftinguútur tf natura rei: x tame funt tualítas oíciE a fo:ma:ergo vbi erút plit
idem fo:mnlítcr:cum animal includaí i re3 fozmalítates:erút plures forme.
botnine ín primo modo oiccndi per fe. Stem formalitas é quedá reaiítas: vbi
Stem modus íntrínfecus et td cutus dl aút fút plures rcalíratestíút plurs res:
piftinguuntur et natura rei: x tamé Pm ergo vblfút plures fo:malítatcs:fí plu
aliquos .pprie non otftínguútur founa^ res oíftíncte res:i fic oiftinctío format,
liter.q: ad oíftinctíonem fotmalem req
ritur cg fit quidditattuum.'etquidditas ÇSd prímú qn arguíf rofiie ens aut eft:
XWJdue auté íntrínfecus p:opc non eft realc::c:é x ois oiftinctõ:tc:oíco q> ot
fotmalío vfqmddtta3:q: quíddítas ad ftmctío realís é ouprt: quedá large fúp
dita alterí varíat ratíonem fbtmalé ei9: taralía >úo ftrícte.ãíftínctio realís Iara
feu cõftitutí p ilia: vt rationale et irratií ge fumpta é omís oiftinctío q babj eftc
onalc addtta anímali couftituút fpecícs círcumfcripto omiope íntdlcctusu oe
babentes varias ratíones formales: nõ ifta oíco q> veru3 ê çg ficut offie ens aut
fic modus íutrinfecus. |fiíâuíntt.iu cú e reale autrõnís:ftc oís oiftinctío aut S
oíftinctíone obicctiua nulla ftat tdentí s realised c nõ fabricate p íntdlectum:
tas. CíSettu cuj ídentítate reali nulla aut ratóí6:idc fabricate p opus íntellea
ftat oiftinctío formatter x et natura rei. cms.Slio mõ oiftinctío reali3 fumítur
bec otnta patent et otetís. (Confirmai x ftrictc x>oíftínctõe q é inter rent: rem :
íftud vitímú co:rdarlum accípíendo al« et oe Ula nó c verum: cg omís oiftinctío
bedínej que eft vna res et (b:ma fimptjc fit realís aut rationís ©íftmctío em fot
bec cõmcmt cú nígredíne in ratõne colo nialís nõ ê realis boc mõ: q: nõ c inter
risrt oífferta nígredínep ,pp:i3m otf- rem ct remmec c rõís: q: nõ é fabricara
frcntiaimfpecíficam. cú tgtEidcnõpofí p opus intdlectus: vt patet tf pdíctís .
fit a ptte rei p idem cú aliquo cõuenire x |[2ld fecundú cú oícifur q> qoíftínguú
oíffernerg? cú reaiítas a qua fumítur ge* turquidítartue oiftinguútur eeútíalitcr
nus allbedinís p qua cõuenit cú nigredt negac.íld qobatíouc oíco çg quídítas t
dinetffítalíaaprereía realttatea qua cftentia nõ fút idem adequate.-quiditas
fumif1 orniarper qua oiffert a nígredíne enim in plus <v eefma.vfi 4ditas abftra
non efít autent alia realiter:cum albedo bifabcefitíatíicutentítao afubia: et fic
fit foamia fitiiplcje: ergo c alia formalírer cú vuitate eentíe ft3t plalitas qdítatu5.
ct et nnatura rcírcú ífta cõueníentia albe fSd tertiu cú oícítur plure3 fozmalíta
díníe e a nígredinis fit a parte rd fecln? tes ergo plures fo:mc:vd plures realw
b
'fèbífícozutm
tatí#:§ plurcs restnõ valet pfequcria. ter:@no mõ vt actu etfftens fine termí*
£ffitntíale cni oiciE ab eentia: ficut fo:« nis.Slío mõ cg fit tale in potêtía qò oif
malit39 a forma: t nó fequiE jnoiumts finit.p.tertiobui9:çp infinitú eft cuius
fut plura eeútialiaiergo plurcs eentíe. quátítatÊaccípíentibus femper called
quofciendúq»eentíaIe inoíuís vltra accipere.-íta quantumefup aedo
non rlftinguíE contra accntaletcú 6o ní piatiirtfemg eft aliqd ettra.infinitú au
bíl accídat:fed,píftínguíc cõtra notiona tem contrarie femg eft in quãtítate inot
le.iUaenioícúturcentialia in oíuints vel vírtutis. í@mts aútquantítas^pe
que fút commúia tribus gfonie: vt fnnt oícta vel metapboziee é magninido vel
potétía:faptctía:clemctía:i fie oe alfis. multítudotcrgo onus infinitas tails eft
Wotõnalta *o olcútur g q notificaE oí= in magnítudinc vel multitudíne p;ope
ftínctío;gfona? olulnarútetftctllan íut oicta vel metapbozice. Citéíscíendú y » f<
cõía tribti3 gfonís.Sflígnâtur aút]qnq* ^infinitum pc copi Dupliciter: vno
notõeo cõmuuiter.-fcj ínnnfcibilítassge pzo ratione infinítat! in fe:Slio mõ pto1 '
neratío acttuargeueratio pafliua: fptras fubftractotfeu x> eo quod inbeft rationí
tio actiua:fpíraho pafTiua.innafcibilU ínfínítatís. ®e fecundo fit ílla púma
tas cõuenít foli patri: fohis em pater c conclufio:$nfinítú cõtraríe ín magnitu/
íhgcnltus 1innafcibilis: cú folus p3tcr dine vigozis vel gfectíonis c a nobis ín
fit íubfiltcsmõ ;pductus. áfeneratio etí tellígíbile. qjkzobnE.-qz òs eft ínfinítus
am actina feu paternitas qò idem c etiã íllo mõtfj Deum pofiúm’ íntelligcre vt
foli patri cõuenít. íencratio X’o patTi s ondetur fecúdo metapbi.ergoitc. í£õs
ua feu filiarío qò tdé ê cõuenít foli filio. firmaftq: agnítio rei eft g oifies caufas:
íSpiratio aút actiua patrt et filio.íSptra ergo per ptimain caufaj:ied ptima caua
tio % o pafTiua foli fpíritui fancto. fa eftínfinítatergo tc. iSefpondetiir cg
Deus vel ptíma caufa poteft cognofci a
Quantum ad tertíum articu nobismon tame fub ratione ínfiníti.
lú vídendú coe infinito fcòm mente doí íEontra boc.p.^bat.víi) .bui^.-oeu} cl
ctotis fubtilio ín fecúdo meta. ipnío po infinite potétietergo cognofcítur fub n
nam aliquae olftmctões.Secúdo often tione infiníti.Ç3ccúda coiulufio c ífta
n dam aliquas.cõc.ufiones. 8?e ptímo fit infinitum cõtraríe m multitudinc non
içjC/' ílla oíftinctío çg infinitú põt capí triplí# poteft mtellígt a nobís fimT tan^ vnú :
' citenfcj iKgatiue:pjiu.itiueet cõtrarie. boc oftenditurficiintcllectus qul intel
«jfcrlmo oicítur infinitum quod nõ ê ap lígit contradíctionc eft ímpoftitilistfed
tnm natum finírí fed repugnat fibí :i fic íntellígens infinitú contrarie ín multie
punctus c ínfinítus: vt babef tertõ but* tudíne fimul eft butufmodí: ergo tc*
licut voje DiciE inuífibílís.JInfinítum pt »?3ío: c euídens.Z>5ino: patettq: non
uatiue oicif q5 pzíuat finitatem in apto eft oare tale infinitú. Jdã etíam c oícen
nato fínlrí.^nfinitum aút contrarie Diet dum oe infinito cõtr3rteín magnitudte
tur quod negat finitatem t ponít cõtra* molistqz fcj repugnat rei. Çiseraa cõ
rtú.t illo mõ loqníf Soetíus fug piãta. clufio fit ifta: Jnfinítú cõtraríe ín multí*
ca.oe qualítatetvbi oicít.p.q» qualita* tudíne nõ poteft mtcllígí a nobis fuccef
tíineft baberc contrarium: ftciit íufticía fme.-pnta íntelltgendo vnum port aliò.
contrariatitr íniufticic.iniuftus aút cõ« boc oftendítur fic:$i infinitú in multi*
trarteolcítunqz bj contrariú babituj et tudiiie fic fucccifiue poteft ínteiiígí: er*
actíbus generatútfic infinitú cõtraríe ne go contíngít pertranfire ínfinitum.cons
j„ gatfinitatcponendocontrarmiputaíní fequens eft euídenter (ãlfum.-ergo i nn
finitú c,eten(ú fine termínís. Jilud infií teccdeus.^izobatur confcq'ientiarqz fi
nitum cõtraríe Dictum põt fumi Duplící contmgit uiteUigere lucccfiiue infinitú
1
in multitudincropoitef totamllU mub» gnitudine vel multitudine poteil a not»
tltudínem pertranfire. fôeccõclufio vi? intelligiret boc potentialiter accept] vt
dctur ire ad mentem pBí fecúdo meta. fic Temper intellectus conformeturrei«
Dicentls.q* fi caufe formates elTent infi SSetta conclufio fit ilia: Jnfinituj tie
nite nibil contingent feire. Jte in hoc gatiue poteil intelligl a nobis. Bpoc ape
primo arguendo cõtraanatagorá pone paretrquia punctus vel vnitas poteltt*
tern fmcipta infinita tiicnibil eflj co * telligi a nobisrfj ipfa iut infinita nega»
gnofcibile cu ínfintrú inquátu buíufmo tiuerergo ?c.
di fit noble ignotú álto cm q> intellect9 mi.£.
.baberet infinitas fpecies fupnaturalii
infufao aputfervt forte babuit anta tpi
.'no tame pot actu intelligere infinita in
©innes tgitur contraria fad
unt.ic. ij&oftq> pbs octerminauit 6
multitudlnerqr nõ poiTet elicere infini* principijs m opinioné antiquoruí: Jit
tas operationee: nee poiTet intelligere ilia parte Determinat oe eie f m opinio *
vnfi poll aliudrqr non poiTet ea pertran nem propnam. T^robat igitur prima
fire.Jufinita aut intelligl babituatur p prmcípia elTe contraria. q^iimo et opi
Tpecicsrnõ quidc naturaliter acqmfitaf nione antiquorum: quia ornes cõtraría
fed a oco infufas forte nõ c impoifibile. faciuntprmcipia.lHam gmenides facie
eequointertiofnta?. iQuartacou* principia calidum tfrigidumretbecap
clufiofit illar^nfinitum fmatiue in mas pellat ignem ct terrain.
gnitudine moliervel in multitudine nõ
potdl intelligt a nob.TJ^robaturfie p°: Hfcto quo notanduin c$ licet
qr nõ eil oarc aliqnã tale magnítudíné pmcnides ponerct vnum ens Tmverita
vel hmltitudinem que fit apta nata tint tern tmrvt luperius Dictum eft: vt com?
riet fit infinita. Çntellígendú tame eg t mentator ait.-Tjbonebat eutia ouob9mo
omnibus coriclufionib9 pdictis aceipif dís vera eteftimabilia1. Siera erJtentia
infinítú 41 infinito tn actu non in porens fm rationereilimabilia fnx fenfum: St
tia et 43 re que fubiettur rationi infinita ergo faluaret ea que f m fenfum fiebat:
tis. Si aut queratur oe infinito sccepto pofuit principia ignem et terrá fine calf
X> ratione mftnitatis in fe ®it ilia i£on dum et frigidum.THotandú ínfup <g cõ?
clufio quinta r Jnfmftum oitii mó Díctú trarietas bic accipitur large pro qiiacu?
poteil intelligl a nobisiboc onditur fie. cp oppõne fiue pofitioaervt furfum ? oe
Jmpofliblle eft aliquid intelligere in eé orfum:aii 1 rctro.Tpõitíou fine in ordte
vel non in efiealter! nifipiius ipm app fiue in figura:ific dc alije. iSonfequett
bendaturab intellectu. S5cd infinitum teronditpBc boceê rationalcrqrfic oia
omni modo Dictum poITumus cognofce ilia que Tut oe rõne principiorum falua*
re inefie alicui vel non ineiTerergo necef mus ponendo principia contraria.
fario Ipfum infinitum fic prius apprebé Sriaautcmfuntoe ratione principio^
ditur ab intellectu .Aj: omnibus predi; ■jerimum l cg principia oportet eê noaAV'^r9l
ettsconcludo cor* eg infinitumfumptii et alterutçrfej cg vnum non fit et alio .
pro re fnbllracta eil polfibile itelligi vT ffiecundú c q non oebent efle et alijs .
non intclligirficut ipfum poiTibile ell ec Kertium cg omia alia oebent elfe et ip;
vel non cITe a parte rei. 2ii enim ipfum fis.lbecautétría ínfunt primis contra *
poffiblle fitrelTe poteil intelltgi a nobis rijs.TNam per boc cg principia prima fe
vt oeus.iji ante fit impofTibile efie: vt non flint e.t alijs propter boc cg contra*
infinitum actu in magnitudine vel mul ria Turn non funtetalterutrMCertía cõ
tltudine molisrTic non intelligitur a no dírioprobatur.-fcj çg omnía funt c% prí
bis.Jnfinitum tame in potentia in ma* js:Tet medíjf:f5 cru media fêetprijstg
M
TfobtlícoHim
pmía ffit es cõtrari js.ifbzobat 3út aríf. acceptíone multará ©orno?: vf es accep
antecede» bui9 rõl3:qt mini? fit cõtírtí tionc alícuí9 conipõníe: vt generatõ pa
gene eje coruíngenti.í.quodlíbet a quoí rietíe es compõe ©uo? lapídú:vel es ae
libet nffi fcóm accns.Çqf&io quo notan ceptõe altcuíue fimpboníc: vel alícuiue
dumçqtagens aíTunulat fibí pafTutn confonãtíetvtgeneratõ cytbnrc es mui
cjt eo aliquid fít qó ab illo r ptum natus tio co:dí9:vel generatio ftatue es fítib9
c pati: vt es eo fit ignis qó ab igne patí cenfonantíbustvf generatio picture es
pot:et qóptín ígne cõuertí.et qt nõ dd cotrefpondctíbus colotib9. ©icít g.p.
libet a quolibet patítur:fcd omis pafTto qt omia bmõt fg fiút es oppofit!. ®om9
;pptíe loqueudo c a cõtrariotqcqd ê fit: em nõ fit es eo cp íút cõpofita ea es qui«
o cõtrario fít.S>ícit ergo pl5s qualr vtií bus oomus fitter eo q> cõponétia ©o t
qj fict albú es muftco mfi muíicú fit accí* mum íunt fimplicía et oiuifa.Similíter
dene albo vel nígromõ ergo fit quodlií ftatuafttesnõfíguratoMficocalijs. o c
bet es quolibet nifi g acene, ifccr fc afit i®mía ergo fiút es cõtrarijs velmedijs 4^
folú cõtrariú fít et cõtrario:vt album fit tam nrtificialia qt naturalia. Sficitautõ r*
cs non albo:et boc nó es omi non albo. .p-tp antiq pBi ipa Pirate coacti cõccU
qt nõ es mufico:? fie ©e alije: fed es nií feriit ptincipía eife cõtraría:in quo ínna
gro.Sut es medíjs: vt es pallído: fic z it boc clfe quafi g fc notú.
muficúfitesnõmufico. Similiter ome
quod cotrúpítur cotrúpítur ín cõtrariú:
v.ca.vrp tin ma fintpnaptíi
vt albú nõ corrumpitut ín muficum nifi c J^nfeqtiés autvncpcnt
fò:te g accne:fj cotumpíf i nõ album vt Ifkoftqt.p.venatuo éoepzíncípiotú cõ
in nigrum vel rnem. |£»ubitarct fone trarietate:bíc cõfequétcr inquirir nume
alíqute:q:.T^-.vídef fibt contradicere: rum eop. ®ícit ergo q' confequcs vttqj
©iserat em fuperíu» qt p:ia cõtraría nõ eritoíccre ©c numero ptmeipio?: vtms
fiant es alteriitn: B aút oícit cg cõrrariú fint ©uo aut ma aut pia 4t çp fmt plà $
fit es cõtrario.«Cfpondco cg ,ppc loqu batur q: fút cõtraría. aút nõ fmt ínfié
■Ár dó cõtrariú nõ fit es cõtrario: vt albedo nita ,pbaf:qt in vtroqj genere ê vna p *
non fit es nígredine nifi mquãtú cõtrari ma cõtrarietao:fcj ptiuatio et babituo.
uj includít fubiectú:fic em albú fit esní C&iiare aút ptiuatio oicaf pítia cõtraríe
o:q: fit es fubiecto qó c potétia t albú tas et babitus:videbíf.s.metapbífice.
ic fimiliter fornia nõ fites ptíuationc fulia aút vnú quoddá genus ?:ergo t eo
fed educíE oc potentia materie ptiuate. eft vna ptíma cõtraríetas.Sed pma cõ
íBíc ergo íntelligendú c cõtraría fieri es traria ín genere fubftantíe fút ponenda
cõtrarijo.qlbuma ergo^tpofitío q oícit ptincipía fimplíciter ptímanalía aút nõ
<5 cõtraría nõ fiút es alterut? eft intellí funt infinita. jp^to quo notandum eg
genda oe cõtraríjo in abftracto. Ç5í>cí ptmeipia funt ptimo contraria: vt Dice*
inde pPe oícit: q> fimiliter oícendú c ©e baf s:§ pma ptincipía fimplíciter fút ò*
compofitís ficut ©cm c tn fintplícíbue. mo cõtraría ín ptimo genere Amplieis.
aíi confonane fit es nõ cõfonantett co: Sed ptímú gentis fimpliciter é fubia:§
rumpiE m íncõfonantiãtet bocnõ í quâí ptima ptincipía ©e quibus núc loqmur
libet fed ín oppofitam. ÇfRotandú aút poneda fút in genere fubftautíe.ff
fimplícía bícaccípíotagfiat3 gaccepti inde ondit aríf.tría ec ptíncípía:q© pto
one alie*’ vmue fotmctfiue ilia fit fuBaf baturtqt cú ptincipía fút cõtraríatt con
vt bomo equ*’: fiue accntalístvt album traria nõ p fit p. fe ftarejoptet ©are terti
nigrum.(Çoniporita *o bíc appellâtur um ptincipiú in quo fubfiftât.f.matcrií
ue generanf esaccepríonealícuius o: am:q 4dem c ptíncipiú ptíncípí): qt fc3
inietvt generatio alicníue cíuítatie es c magis ptíncipiú cg fotma in via gene'
I

ratloníe:cúfo:me educãtur be potentia tta ad albedínem: íta $ materia eft ens


materie:licet founa magia babttrõem receptíuú actus fubalts pmoítact9 ac*
ptíncípij ínvía.pfectõts: qtfozmaoicít cidctalísfecúdarío, ÇlNotandúmfupjrri
elTc rei. ® tcít etíá artfto. q> matéria ap? cg acrus pt capí ouplíctter. 8no mõ
petit fozmant: q: vesnaturaliter íncltaE ittoíftinguíf cõtra potêttá obíectíuá fm
adfoanâ ficut ad fuá pfectíoncj. C2W que fcj actum et çotcttá totú ens oíuídí
euídctíá eop.q o teta íút oe pnciptjs tris tur:et ftc actus no cõuertíE cú fozma.fm
bus rerúnaturaltútoeclaratidi fúrqnqj boc ent otite qb é extra cám ê tn actutct
artículí.-flbumus articulus erit oe entí# rnt boc etiá ptíuatões onr efte.Bn ceei
tate materíe.Secúdtts oeoíftíncõe ma tas or elTeactualitef inoefo carente vi?
teríe a fornia.®ercíus oe eoç fepatôe. fu.Slio mõfuntitur actus fm 9 loquíC
íÇluarruocrít oe oítlinctône materie ab T^.feptímoincta. $ actu oíftíngttente
ettio potentia. í&uíntusoe oíftinctõne to:malí fpecifico et receptoret ftc oíftíu#
puuatõnís a potentia materie. guíEcontra receptíuú fiuepotêtíá fubíe
Quantum adpztmum oico ctíuá.ZVateria ergo licet fit ens ín actu
oito fm tncnté oocto.fubtí.u.oí. ti.fi entitatíuorqt fcj l alíqd extra caufam fu
tétíarú.-yiumã é q> matéria ê cus poli* am:tame oífttguíE cõtra actú fecúdo mõ
s J tiuú.^ibaftqt matéria éfúdamentúxrc otetum: fç5 cõtra actú otftínguentc fou
t " ceptíuú otm fomtarú naturalíuj.Sln.p. male fpecíficúret oefcríbíE p en3 ín po *
nomtat materíl ptímo oe generatõe pá# tentiatq: maxírne c receptíuuj act’.^ft
dexccís.í.rccepraclínfotmaruj.mtte? ergo materia en3 in potetía et magis cg
rua etíá c p fé ps reí:vt babeE feptio me fubíectúaccntís:qz min’bns ín feactu
tapbj .2£aterta etíá ê fubíectú gríatõís. alttatis et maíous accídentís capar.
® « pmo 6 giiatõe or materia pitta qua
íbí.j>. vocat yle c maxime fubíectú gene
íBed contra pzcdictã arguif
ouplíctf.-qftrjtmo p id qb babeE fepttmo
ratouia et cotruptõts. Z»ateria etíá eft meta.cg matéria nec é quale nec quátú:
P fe ptinetpium ex ptímo buí9: t eft per nec alíquid alib qutbusens oetennina*
fe caufacexfecudo but’:$cd certum eft tur:g materíainõ c ens.Jtê 5°.pbo? ad
çg oniiapdíctanõpntcompetcrenõcn pbandú eg generatio nõ c motus argui
ti:§ materia nõ l no ens:§ eftvere en3. tur ftc qb gnaE nõ c qb mouePé ergo ge
— — / 2cJclldi'oclTl 1 * '«ateria e ens in pon. «eratto nõ eft motus: quero qúo íntellt?
m■ irr re* Ju/75d cuius euídentíânotandú:* ens in gitur’inmaioj^qb generaE:nõ x> termfo
potentia oiciE oupliciter:8no mõ vt fb q: fi fic:túc termin’ motus nõ eft.nec pt
iectft potcttale.aiio mõ illud ad qb eft oíci 9 i maíozt ly:qb generaE: accípíaE
potentía.axéplú pmúfupficíes oealbá 4? termto et í minou ly qb mouef 40 fub
3da.Sxemplú fecúdí:aIbedo gencráda.
fc:íma pon oícítur fubtectiua. ÍBecun?
a obícctitiarncc illc potentíelut eedé:
íecto:q: túc argueret ex qttuo: termts :
ergo cú oícíf qb generaE nõ é:accíptE *>
fubíco:fj íubiem gnatõis ê matería:er#
pnt ent fepari. tab ení c creabile: puta go matéria nõ é.Kd pmú of wo°q> p.
annulus eft t potetía obiccttua nõ fubíe loqtur f m opíntoné altoç: qb p ç ex 011 o
cttua.sdppofttú materta oícítur ens ú bussptlmo exepillogo.jSx bis g fpecu;
in potentia obíectiuaf; fubíectíua: THõ lationíbtts.tc ®ecúdo q: ftatim arguít
oico obíectíua vt albedo anteq- fttttum ad oppofitú S>} impofttbíle tc.SliEoií
q: diet fimplf non cns:tú q: ens ín pote ciE q’ loqttíE oeoíuídêtíbus ens p fe.vn
tta obíecriua nõ cft fubíectú tráfmutati feqtiifsne^ alíqd eo? qulb9 ens õeter#
oitis fed termin’. ZJfiatería aút ponítur mínaE:ic.£íc etiá fontta neccqd: nec
fubiectum:Sed materia c ín potetía fb quatú:qt neemateria necfojmafútp fe
iecttua eodé mõ quo fupfícies in poten* t gne f3 p reductionc.Sd fecúdú ocedo
U&biíicoíttim
9 in arguméto pI5í vnifozmiter negetur quo? aliq fút oetermiabílee tift quaf t
ti a fubiecto generator: et affirmaEoe cõcept® entíe ad que ftat refolutõ pcep*
fubiecto motue.Sed loquitur oe ei foz tuúoefmíabiliú.Slió extremú é puruj
mali efeito et fpecíftco: qt fubíectú mo.- oefmía"1 q fé pcept9vltíe|Dtnc.4x^P5
tue é alíqó ene actu gfecto et fotmali: cotrelaríe q extrema in qlibj.barú com
matéria aiít nõtfed er boc non fequítur pofitõe fút in fuo otdine pmo oíuerfa et
'eg fit nibilífed é ene Diftínctú extra cau> ín nullo cõueniúttita <g vt pdixí: níbil
, , famfuam.etbocoepzimoartículo. vníue íncludiE ín rõe alteriue.patcter;
’ Quantum ad fecúdú arttoi go ex pdictierq» matéria realtter oiftín;
guíEafozma. ^Sedcõtra bocarguiE
lú in quo erit vídendú oe oíftinctiõc ma
teríe a fozma.oíco fm íEco.vbt s cg ma qõnõé Diftínctú cõceptibilíter abali$
teria et fozmâ realíter oírtínguútur. pzo nõ oíftinguiE ab co realitertfj materia é
cuíue .pbatõe noto tree cõdítõee mate; bmõi refpcctu fctmetê?c. Z&aíoz patj
rie pofitae in pcedentí artículo: vícj cg qz fola oíftínctío cõceptibílítatie c iiiiot
~~~»ípa é receptaclin otm fozmarú materiali oiftinctíone reali: mlta ení fút oiftmcta
-«^'íim.SSecúda «yípaêg fe pzíttctpifi i cã cqnceptíbílitermõ tú realíter: vbiautej
Xcrtía <g c fubíectú geueratõie.Jíx pzí nõeftmmot oiftíncttouec maíoz. mioz
ma cõdítõe arguo fic.-fmpollibilec i Al patetptimo but9.matería ení cognofcí;
a feipo fcgarítqz oa oppofitú ferq> íó fif bilie é g analogia ad fozmâ. 2$tipõdco
erit t nõ erít:qc5 oppofitú é pmi pncípíf cg mínoz c falfa:ad .pbatíonc cú oicitur
et p pne falfmfed materia et fotma funt çpinateriaé cognofcíbílie ín analogia
abínuícej fcgabiliannateria ení é recep ad fozmâ:concedo ç? nõ pt.ali- cognofcí
tacfm otm fozmarú: fed nõ fimul:$ fuc; ftatu tilo a nobierer boc tn nó fequtE
eelfiue: et p cõfequée a qualibet fotma qn fm fe At cognofcilnlíe. qá .pbafzqz
feozfú: ergo materia et fczma nõ fút ídé omie entitae abfoltita ín fe é cognofcí *
fotmaliter^teterea ex fecúda cõditõe bilíemiaf ia é bmõi cú ex materia ? foz *
arguo fic: ámTie cõpofitú vere et eentín; ma cõftítuaE cõpofitú qõ eft en3 abfolu
liter cõftat cx coniponentibue realíter i tum:,et babeat ydei ín oco: ergo fm fe
effentialíter oíttínctie.oppofituj ení p; eft cognofcíbílie: nõ ê tn núc cogfcibíf
dicati infert oppofitú fubkctítfj cõpoft; a nobíe f m fe.qõ .pbaE: qz materia eft
. til ex matéria et fotma c vere et realr cõ; míniie cognofcíbílie q> fozma:cú magie
pofltumtê ic.^utoz ,pbaE:qz materia fit remota a fenfibue: fj fozmâ nõ c g fe
cif g fe ptíuctpíú eflctialezet g fe caufa. a nobíe cognofcíbílie: cú nõ cognofcaE
'fljizeterea er tertía cõditíone ãrgno fic: nífi er operationíbue:# ncc materia.
matéria c g fe fubíectú generatõis: foz; áognofcinme igiE: vt oícit" cómcntaroz
manõ é fubíectú generatõie fj magl ter matéria g mutationc:vtdemue ení vnã
fotma nõcitutcría.lBd cui9euí fozmâ nouã poft alíã.,pbo: qz vídemue
deiitiã feiendú çg compofúõ c ouplexzq noui ogatiouc qarguif nouã fozmâ: et
dã é cõ<eptiiú:_qdã entítatú: et íu qlíbet ficcognofcim9 fubíectú traufmutatõíe
compõnc cúnõ ftt^celTus in infinitum pnezfciljmateríam q manetfubvtiaqj
eft oeueníre ad aliq duo extrema total'r fozma:er boc oe fecúdo artículo.
oltcríue rõístita vt uibil vníue íncluda <$• uaníú ad terrium articRn
tur ín rõe alterí®: tila ertrema in cõpõe fc3 oe l egatee materíe a fozrna :díco ftn
. entiratiua fút materia i fotmaáta cg mã ooc.vbi õ:q> licet naturalíter materia n
eft pu? actita* et poitc:fozma,aút cilpa- polTit eefine fozmâ: tú g oínínã potentí
rú actuatiuú: et uibil vníue íncludiE in amabfcppdictõeptecfmc fozrna. lâd
rõne alte liuezqz atr illud nõ eét purum 4^bo fic:Sbfolutú Diftínctú: et pzi® alio
actuabfeznec aliud pu? actuatnj.4xtre abfolu ta ptecfiue pdictõefine tpozmã
ma in compõe pceptuú funt tm pcept9; eft abfolutú Diftínctú: et pzioz fozmâ q;
^ /M)«l
1
«tn<* fuBlalíl i accfitalbergo pt elTc firtc
nlio abfoluta.maioj c manífelta in om t Quantum ad qaartuiu arfí-
níbus abfoluuistet mino: patet:ç cniiu culum que elt oc otftuictõnc materie ab
materia fit qrd abfolutum patet: q: facít fino potentia:p:imo pmíttam triplicem
compofitioniem realcm ct abfolutã. <ff. Oiftíuctionem: fecúdo ponã quadruplií__
«íâ fit ptiot I fornia faltem o:dine nature cem conclufionem. fiHuaiuum ad pmu}”
patetiqj c rccceptíua foinie et fundamêí At ilta pma oíftinctõ:q> potentia elt ou;
tum eius.Çttem quicquid oeuo abfolu ; plepquedáactuiatt quedã pafiiuaajbo
tum facit iti i creaturía mediante cã fecú; tentía actiua oicitur q elt púncípiú trá f;
da:pt faceree fine ípa que nõ elt oe elTen mutandí alterú ínquátú aliud.-ífcotctía
tia caufatufjj fornia é cã fecúda q nõ c 6 palTma c puncípiQ tranfumrádi ab alio
«entia mateerietq tn materia elt fine foi; ínquantú aliud: fícut babef quinto me*
ma q oat eê i materíeiergo pt lacere ma; ta.Secunda oíftínctio c: cg potential •»
reríã fine tpoa.$)laút foima nõ fu oe ef;; elt.nomé relatiTi:Acut boc nome Anule :
I ctia matcridc patet.-quía aduentête alia;-, et ê concretum buíus abftracti quod elt
et alia foimaaicct alia et alia centta ma=? potenttalitas. Sb bacpotentíalítateli
teric.£>ico o aút abfolutú: q: fo;te nõ elt’’ elt actiua oenomtatur ptíncipíum quo
fic oe refpectctu vt oe aptitudíne naturali i oicitur potentia actiua.oenominaf ctí
que no pt a a fubiecto feparari: cus fu ei9 anVpiincipíúquo et oicitur potens actu
ptopiia palfiflio idé realiter cú eo:vt c rifi ue.Sí ante illa potentíaluas At palTiua
bílitaa refpcpcctu bois:x mobilitas refpe oenominatur ab ea ptíncipíú quod x oí;
ctu coipoáaig. & fí queras: vbi elt ílta cítur potentia palTiua.©cnomíatur eti;
materia fine ne fornia: oico q> fiem angel9 am pzíncípiú quod t oicitur potens paf
qui non eft cft qu,intua eft í aliquo loco oif Aue.-puta fubiectu paífiblle. 2Çertia oi;
finítiue nó có ciraiinfcríptiue.-fiippofito cg
ftmctio At ifta:q cum potentia At nõ re;
fit in vmuerierfoiA tamê fterj extra miner Iatíuú:et oíne relatiim oicit aliqd p:eter
fum vbino iõ c locus nó effet ín loco oíffi relationem:fm augultínõ feptimo ó tri
nuuieiíSic ic matéria A fíeretfme fornia l nítate:iõ potentia materie oe qua é feri t'
vnmerfo cucu no eét quãta elíj oíffínitíue
mo põt accípí rei # Aindamcto vl ,p re
aucubim ai aút fieret extra vníuerfum nuf fpectu fundamétí.Sí ãt 4? refpectu ad
cuet lococaliter ncc ciffínítíue: nec alíá buc ouplícííerivel»refpectu aptítudi;
a Uo mo: ta tame elTet in fe quedam natura nalt qui abícít forniam ad quá: vel $ re
abloluta. i. Si queras ctiam A babeato- fpectu actualí q fupponít actu fo:me ad
tes fepararataeí^ico q> fubftantialesp; quem é.Çi&uárú ad fecudú fit ílta ptía
tes b.ibetritallas eni nõ babet g quantíta coclufiopjjfcotétía accepta $ fúdameto
tem. ffit et etia oícas: materia Ac eríftene nõ oíltíiiguíf aliquo mõ a matéria ex na
line fornia ia babet refpcctum ad ocum vt tura rei.Bpãcoltêdo Ac.-Jdê a feipo rea=
coiifiTti_anintem:faltc igítur babet nlíquá liter nõ oiftinguif aliquo mõ ex natura
roima cu ri relatio At fornia accnralíe. ©i; rei:f3 m3 vt mã 1 vt fúdanictú «alrefpe
co q- ille r< rcfpect^nõ c fornia addita ma* ctus c ide realiter.-ficut ps ex peeden: j
t crie tied tl ide realiter cum materia cú nõ aceta.WSecúda concluAo At ílta: -tòo
lit alíudiinifiocpcndentia ípus materie
tetía matie accepta refpcu aptimdia;
li n oíftfguíf realr a mã:fic pj:q: mã elt
8 oeo.TRiguIlaaútereatura ptcftefineta
U oependidcntía ad oeú conferuantem. il
fimolr ínfepabíla tfi refpectu :§ xc .©j
la materia-ia oecntitatc materie etoeci9 ?P arrour.pmo Acipoii é t pfito relato
nis:ma át t pfito fbe:g oiltiguif realr cã
oiftmctõeóe ttfeparationcafoima oiffu;
fe tractatutur a ooc.õ ocõ: quare nunc een pfito? fmtimgmixte/Jté qcúm fic
nolo circa-ca boc omtius immojari. et bec febnt a vno pl\fica°ali5 n plificrilla ví
oetertíoio artículo. dc£ rear oíltíguúfj mã 1 pon aptltudiat
buij
*fè>l>ílíco:uin
(iiijtbiiíufmôírqr materíaviia bmõi ma ptímõoíctúprímufít g príuatío fornia
nena babet plureo bmõí aptitudinee:§ liter níbíl ponit. jabatõ btnusrnegatío^l p'"r"
■íc.Refpõdeo ad prímfi g potctía aptí; níbíl pomtfozmalitertfj príuatõeítftw*
tudínalis .ppríc nõéoe generc rdatõ ; malíter negatõ § puatio fotmalíter nii
nís nífi folú oenomtatiuc ct ftmilítiidía bil ponít.ZBaíor patetrq: negatio ê nõ
rie:fed c reahter ín eodê gencre cu m3. eri3:ec 4.meta. ZNínor probatur:quía
3Ur polTet oíci tcnendo g ect ín gencr príuatío c negatio ín fubíectoret íbidej
relatõísrqó nõleft íncõueniêo g ca que vocaE negatio in gne. vnde nil addit fn
íút ide realíterroú tn oíltmguanf fornia pra negatõnem mfi cônotatíoné et pfup
liter ec ín oiuerfts pdícamctio. i9mni3 pofitíoné fubiectí aptí natí.Jlla aút cõi
eni relatío creature ad oeú ponít ín ter; notatio c ectra cõceptum eíus formalej
rio mõ relatíuo?:ín quo nô c mutua oe ftcutêfubiectumqócõnotat .áíecúduj
pendentía:vt psqnto metapbí. ct tn re oíctú é g príuatío in materia non c vna b* 'V |
latío oependentie creature ad oeú vt cõ tmrealiter.1^20batio bníus. TRam pri
feruantceft ide realíter cum crcatura vt uationes multíplícãtur babitíbus: naj
babct videri in fccúdo fnia?. líúaútó: quotmodísoicíf vnúoppofitorú totet
g eentíc pnto? fút impmirte polTet oíd reliquújp°topíco?: fj bnbífYme forme
qrverú cft formalíter nó realíter .3d fe; q fuccemue crtflút t matéria fut plureg
cundú oíco g maio: c falfa.áéntia cni realíter:§ a pjíuatõnes eí3 oppofite.
tuuína ctceíitia aíe nõ plurificata attri Certiú oíctft*e(l g ptíuatío materie c re
buta in óo plurificâtur t potentíe í aía: alítcr fegabílíB a materia. patet qt terí',v 7
mini motus íút íncompolfibiles ec qui»
nó plurificata idetitate realí: fufficiter;
go ad boc faluandú oí°fb:malí3. ff cr; to buíusrct boc verú é oe terminis pzí j
mísifjpríuatio et fotma íút [termini p:í
cia cóclufio fit íftas-flfeotétia materie ac;
cepta x> refpectu aptitudínali oíflínguí mi generatõls:§ in cente forma t matei
tur alíquo mõ a materia ec natura rei.í. teria pjíuatío ifti*7 forme fepaE a matei _
formalíter. lt?anc,pbo p ptfm.4°meta. ria.CBuartúoíctú c g príuatío é princí i
3 opioné d *>ítate apparctíum oucit ad píiim p accíísrtú qr accídtt materie que v "'
boc ínconuenicsrq» omía erútfõrmalíf eít príncípíum g fe:tú qr ad gnatõej uai
od alíqd ol3 itcllígcre g null*refpect* turalé neceífarío pecígítur: nõ vt alíqd
ell ídé formalíter cú abfoluto. fi&uarta ín ecíflen3 geitítorqr ent nõ efl ín eens:
cóclufio fitíllatpotctía materie acccpta ídeo nõ é princípíú g ferffium qr eft nc«
jp refpectu actualí oíftínguíE realíter ab ceflarío prequifitarídco c prmcipífi alí4
fpa«H9?nc fic ondosqcqd pt ab alio fega mõ.-fcj g acc fis.TJferimú fcj g non fit in
rí:ab eo realíter oíllinguitur:f5 potctía ecus pj ec pmo b9.í5ecúdú fcj g fit ne
materie fic acccpta pt realíter a matéria ceffario re^fita pj ec boc: qr alrgríatõ n
fegarírergo Tc.SJaior c euídcn3: fj mi ect iiaturaliomaturalitao eni rationis é
not ,pbaE:q: oiíiís rcfpecf’actuaf c rea; ec inclinatõe feu tendetia naturali fub 1
liter fegabilis cuí* termin'7 c fegabilis iecti ad ilia forma: qi5 fine príuatõe effe
reatWfotma át q c termín^talts refpecr7 nõ põt.Ç29e fecúdo fit ífta prima cõcln
eít realíter fegabilis a matéria. patet áfior^riíiatío q é tertíú pneipíú ín natm
ct ipe tafrefpccr7;'! boc oe quarto pneí ra oiflínguíE realíter a potentía materie
palí. accepta ,p fubffracto.fhanc^bo lic.-Jli
la quo? vnú realíter ab altero fegaE rea
fêuanmm ad qutnmrn artí > liter fút oíflinctarfj matéria q efl poten
culú q ê oe oiflínctione príuatõnís a po tiaáccepta $ fubflracto 1 príuatío funt
tentíá ttiateríeqjfc:ímo pmittá alíq vtí; bmõítqr vnú ab altero realíter fegatur:
lía:oeíndc cõcludãalíqnecelTaria. S>e fícut patet ec tertio oictorê tc. ÇíJecií
H
da concUifio fit ífta: Ubzíuatlo q c tertiã c$ eo? competít potentie materie nó ae*
pzínciptú m natura oiftínguiE realíter a tualtfj aptítudtnalt patet oe fe: illa aút
potcntía materie accepts $ refpcctu ap aptítudínalitas hõ oíftínguítur realíter
titudíttalí. <Stue Xo fic ,pbatur:qz puas a materíarvt poftenfú eft:et ídeo nõ po«
tio realittr fegaE a refpectu aptítudina nit tn numerú cú materia.-quare nõ erút
li potétte:ergo realíter olfttnguíE. Sns pzíncipia nífi tria. 2fd fecúdú nego mi*
patetzqz itt aductu fozme nouiter gene; nozé: ad .pbatíonem oico: oato q» mate
rate manet ífte refpectus aptítudmalís ria:ct potentia materie: et pzíuatio funt
ficut pusjpzíuatío aút non manet refpcs idem fubiccto: oíftíiiguútur tamé rõne
cut illiua tozme. ÇÍSertía conclnfio fit fozmali et rcalí modo pze«pofito:et per
ífta:Tg>ziuatío q c tertíum pzínapíum t cõfequens plus q cõceptibilitcr.Ç Sd.
natura oiftínguiE realíter a potcntía ma tertíum oico q oato q pzíuatio non fim
terie accepts ,p refpectu actuali.bâc det oirtínctíoncm realem: eft tamé bec
bo ficzqz illa qfic febabent qad vniua oiftinctõ realís et altero cjcrremozquod
generattoné cozrúpif aliudtet ecõuerfo eft potentía:que poteft fundare relation
realíter oíftíugufitur:fed fic fc babct ps nem realcm.ÇIUr oicítur q rcale é ou
uatio et refpectus actualis vel potentie plec:fc3 pofitiuú et negatíuum. iSircú?
ín materíazergo ic.ZTíaíoz pjzet minoz ferípto eni onií íntcllectu adbuc ens ue
«pbaE: qzgííata fozntagencraE refpcct9 gatínú cfTj oíftínctum ab ente pofitmo.
flctualíszpzmatõ vero cozruntptE: fj coz boc aút mõ pzíuatio eft «tremum realc
rupta fozina cc:coiiuerfo.',4.t bis cõcliu negatíimm:et põt fundare oíftinctionc
do cozrclariuunzQ’ puntío q eft pzmcípí rcalcmnegatiuátvtínjopofito.Sfrpoi
um tercíum inaatura oíftinguif realíter tell oicí:q> fi veils reftrmgcre nomé oi s
0 potcntía mateeríe accepta omní modo. ftínctíonís ad extrema realia et pofitiua
©ed contra pzedicra arguií vtaris in pzopofito nomine non ídétitas
9 pzíuatio fit údem realíter qó poteutía tís:oícédo fc? q pzíuatio et potetia ma
materíezqz ft ntõztúc feqreE q cent qttu terie fút nõ ídé realíter.5t bec oe 50 pu
oz ptlncípía natturezcõfequês e(l fãlfum cípalí:et oe pzímo pbificozum.
et cõtra ari(to..crgo et ans.pbatio cons
fequcntíezqz v;tpj cxpcedentibus: pua
tíoponítur pziíncipíumgaccidens: tuj fcjcpltcú líber ptúnue
qz inert materíie q ponitur pzíncípíum g
feztum qz ad gjencratõem naruralem ne ’'ifèbtftcotnnn
certarío requífiltazvti úcp cõuenit poten¬ Seqmtur fecundo*
tie materie.TJ&>arct ergo q> crít pzíncípi
unt'nature.g ^4m.fi potentia materie a
pzíuatione oífttinguaf.pzeterea qfolum
Díftínguútur cíonceptibílíterjfút idêrea
líterzfed pzíuattío et potetia materie fút
buíufmodízergo ic.ZSínoz ,pbaf emp¬
ino bitíuszvbi bícíE q pzíuatio et matei
ria fút ídé fubícctozoríiia tn rõe: et ídej
©ícíE elTc oe potetia materie. pterca oís
oiftinctío realís arguítotio «trema rea
líaifcd pzíuatio níbílêrcalezergo-zc.
$3&c(ponàeo ad pzítníi cum infertur:§
funt quatíiioz pztncípía naturcznego cõ
fequentiá.Sd .pbarionem oico q vtrús
‘Ifcbíítcoutm
p feznõ Pm acciís ad orníam artiszqz l(t
©:um que font que cet ars pofiit c fie pzíncipiú bmõi: quia
t damfútanatura:«.TJ$o(W medicus pt feípm fanarezboc nõ eft per
q> ín pzímo líbzo oetermina fc fed f m accíís. TNotádú çp ca q fút g fc
uít oe pncípíjo íntrínfecí na fút neceiTaría:etffit femp talía:qcúi$ fe
ture:bíc cõfequcteroftendit çg confides parari cõtíngít nõ piungútur p fe fed p
rare oe talíbus fpectat ad pbm natura* accnszaccidít ergo medicine q> fit pzín *
lc:ct arguitficzíShncqd babct rõem na cípíú motus cius in quo c cum cõtmgat
ture c oe cófidcratõc pbíe naturalised bec oiutdi.bec aút nõ é in nã: naturalíé
tnaterla ct fo:ma ct pzíuatio babct rõej ent nõ cõtíngít <$ vnú fit leue et p bui9#
nature:ergo fút oe cõfideratõe pBíe na« modi Initiate alíud moueaf furfú: fj qd
turalio.qpitj eni q\fi naturalis oj confi libet qó moueE naturalíter furfú moueE
derare oe natura tn matéria et fo:mo ct P foziuã leuís q c in ipo.ÇESemd often
pzíuatio vt patebít pofiint oici natura: dít pBs qd c babere natura oicés çg ílla
ogtet cg oc bis cõfiderarc beat pfiía na babêt natura quccúqs bnt bmõi pzincís
turalls. ®ndítaút. p.pnioqd c natura piú.addit aút q’ omía bec fút fubaznam
<^ic- quo ponit talé oiuifionê: <g jSozuj tam bns naturã çg natura fuba ê.-ôt ne
queíút:alíq qdã fút naturaialiajjpíalt quis crederet çg onus natura eét eodej
as caufas:vtg volútntcVrartéiet eppos mõ fubaifubdit cg natura fg c vcl fubie
nitfeq fút natura oíccs qznaFa fút atas ctum quoddá quãtú fcj ad materíã. vel
lia et plante ct cozga fimplícia: vt Ignis eft ín fubiecto quãtú ad fozml.ÇiSõfes
terra i cetera.-Sr quaioiuifione affignat quêter oftendit.p. çg nõ ogtet oemõftra
orfiiam tnd naturaliaetnõ uaturalia oí re naturã eczqz nianifeftú ê çg multa fút
cês cg naturalíavidétur oífferre a nõ na naturalíazergo mamfeftú é naturã efie • ct—
turalibuszqz oía qfút naturalía vídetur 35aiufeftaaútctp fe nota nõ lutoemõ
elfe babétía in fc pzjncípui motus a fias ftranda:qz p fe notú nõ põt oemõftrarí
tusifed nõ code mõ:qz alíq.babcnt bu# nífí p alíqb minus notú. a>emõftrare ãt
íufmõí pncípiú f m locúialia Xo fm au# manifefta et nota p ínmamfefta c nõ po
gmêtú et oecremctú:qdá X’o bnt bmõi teutis íudícare qd c cognítú et íncognis
piincipiú fm alteratíonej.árêplú ii ba tú ppE feípm et qd nõ."IRotandú aút çg
bêtíbus pzíncipiú motus: vt qttuoz eles oe re fuupltct qõ pt ouplícíter fíerúvna
meta ct cozga afatatt fic oe alíjs. ® cbj eft an fitzalía qd fitzqueftío aút qd c pzc
cút auginétú nõ bnt nif. cozga vegetabí fupponit qucftíonc fi ê: nullus ent ínuc
lía.f m X’o alteratõem bnt ín feípís pn# ftigatquid c nifi pfupponat ípm ec t£U
cípíú cozpa cõpofíta etfiiupUcíaiartificí ê.p.ínueftígatqdê natura: nõ tfi .pba#
olía X>o vt lectulus nõ bnt bmõt pncípí uerat naturã ecziõ mt rídiclíii eé tempta
um ínnntú.-5r bis fnfert oiuifionê natu re oenatura ocmõftrarc fi c:cú fit inani#
re oíccsrcp natura eft pzíncipiú aliqb ct feftú tpm cfie.fllotandú mfup q-volens
caufa monédi et quíefcédi ei° m quo c ^bare g fe nota et manifefta p ininani#
pncípiú g fe et nõ Pm accns.jSrpomt ãt fefta:fignú é çg non pofiit oifcernere 4d
nõ Pm accnszvt fi alíqs fu medic9:fi fiat lit p fe notum et qd nõ:íõ bmõi bomtes
fibí caufa fanitatis:f5 tn nõ c p ferqz nõ nibil íntelligút: f5 folas voces compbé
Pm qb fanaE medicínã bj. TWõem fana dút et rões qd noís'. aút boc multís
rur ínquú medic9:f5 ínquãtú infimtus. contingatoftendit.p.KJâaluis cec9 fyl
JNccídit eníeúdc fanari 1 eé medicum. logífare pt oe colozibusiet qz cccú natú
® n oiuídútur alíqn a feiuicc:qz alíqn n a uatíuitate ímpolTibíle c bre fclam cos
feípm fanat medicuo aluí. ©ícíf ergo lozummecefic e bmõi cecú apõbendere
natura eife pzíncipiú motus ei9 in quo c folas voces: nibil aút intelli^ere oe re.
"WUfr
II
IfTHotandu aút ff c3 qre cec9a natíuíta quo feptímo x octa.b9: Sic ergo ptj ff
te níbil oe tolozlb^íitteUígít é q: ocfi cit natura êpzmcipíú mot9 g fe vel mclioE
ente fcnfu neceffie ê Deficcre fciaj: q fm alíqn oífpofitiue vfettãactíne. Sucttur
ÍIIú fenfú c: vt babet oeclararí pnmo po etiã pzio.í.pzíncípalíf ad oriiíam i;o:ma
ftcríop.põt ergo cec9appbédcre voces rú accntalíútoés eni ibzine acciítale3 fút
et rõeo notm et fyllogifarc oe colozibus quafi inftrumcta fomiarú fubftltíaUuin
níbíl tii inrellígit oe bis q oicit: nec fci? qapter qõ t nulla 'actõe nec in alt^ motu
et^d ê g fe notn ín tiatura colo:ú.4t q: ad fozmS fuBalé :fozma acciitalpt ec pn
qzinultífin intellects fút (tallies cecf: cipale p.úncipm f inftrumctale x otfpo*
et nõ appzebendút nifi folas voces: íóo fittuú. |[êUreri9 fosteoubitaret'aliijs:
nõpntintelltgereqdín naturio rerum qztoíffímtõe nature fugflue addnEnõ
ell g fe notú et quid nõ.(Airca oiffinb fm accnujqcqd eníell nõ fm accnstvi*
'%pry^£" ^nê *»ature ín q oicíE q> natura ê pneu deEcégfc:ctccõticrfo. ®Óm ff bec fe
,w-v piú ntotu3 et quíetís tc.TNotandn natu bútg online nõ fm ncci)3 g fe 1 pnmo: .
ra ê pncipiúpafíiufi nõ actíuú: et g boc jnplusenténõfmaccnsçgfe. JH5 !v
natural ia oífferút ab ortíficíalíbus: q: í eft etit g aatísjqõ eft índetermtatú. m
naturalíbus púncípíõ pafiutú bj índias bu em fit eje oulci g accns:qt no ntagts 2
tloné Determinate ad fozmam.Jn artífi etoulctoetermíateçetamaro.Sier< '13
ctalíbus nõ fjctfj ibí ínductío fouue vel go accipiaE g aceno ,ppe album nõ fit ep y" '-r'- f
eft cõtra naturalc mclínationcmaterie: nigro: vel et fuo prio g accns. &etermt
vt patct ín edificífè et crectõibus: q: eft nate ení generatões fút ep cõtrarijs: nõ
cõtra íuclinatõej grauiu q> poiwtur fur em pt fieri príú nifi ep cõtrario.ip oulct
fum vel falte matéria c ín potétía ínmc; aút fitalbú g accns:q: vt ocm c non ba
díata et nu tra adfozmas artificiales. betalbú q» oetermíate fíatep oulcí vfa»
líquo alio fapo:e.S5 lícet albu? nõ fiat
ÇtSõtra qz natu-a magf oicíE oe fotma ep nigro g accííe:fi ^pe accipiaE g acas
cp oe matería:foma aút bj rõem actíuí. dés:nõ tn fit ep nigro g fe: fj g fe ioqn°
■f^natura vtoínt pztacipíúpaflíuúmo albú í actu fit ep albo t poií fie? q: alou
tus oicif oe mattria et fonna: q: lícj fo: in poií fg é piúctú nigro vel alícuí colo?
ma babeat rõem actus: fic c? g cam rcs rí medtoep pfiti albú fit ep nigro: vel ep
babeateileactu:g eádê tn ipa rcs c re s colo:e medto.511 plus ergo c nõ ec per
ceptíua paíTiõía cõfequétis fo:mâ.5pé accns ç eé g íó:q: qtS é ep pnti pteê nõ
plú g eandc forniam q bõ c bõ é rcceptí g accnsmõ tn 6: ,ppe eé g fe. St ftcut íí
uus rifibílítatís:-! g eandé fotmJ q gra g accidens eft in plus ff perfc:ftc per fe
uc c grane: et leu c leue:cõueuít cís tal' eft in plus ff p:ímo:q: fufficít ad boc ff
vel tali3 motusr^íc etíã oífferc a viole fit g fe ff fit caufa p:op:ía:fed ad eé p:ií
to naturalcrqt víolenru ê td cui’ ptíricí; mo opoztet ff fit p:íncípalís.áCum ergo
píúé c,ttra nõ pferente vim palToríto q> ait plís ff natura eft ptincíplutu motus
ly paíTo 05 cõitnii cú ly cõfercre vim x íí ct quíetís eíus in quo eft non per accns
cú ly ptincipiú eptra: vt fit fenf’npo paf fed perfect puuio: Slultoicere ff é bu
fo nó cõferête vim. Aõfert aútpaITu vim íufmodí caufa octermíata p:op:ia t pn 0j
nõ fg actíue.-fj oífpofituie x inclínatítie cipalis-C’INotandum infuper ff pBua -í^ •>"
qn fc5 bj naturalc inclinatõem et oífpo noníntelligitff natura fit púncípiú mo ,vwtj ^
fitionc ad fozmã índuccdã: qó nõ c vap tus in quolibet refpectu cuiuflibet fpcct
oe víolétorvt cú lapíe ferE furfú.fllotãs ei motns:fed in aliquíbus eft pjincipí =
du tn ff nã alíqn pt etiâ eé pncíptú mos utiunot9 locaf:vt í grauíb9 et leuíb9.in
tuo actíue ad rem: víí graue. vt lapis ac alíqb9augmétí:vt I vegetabíltb9.t fic 6
ttue tendít oeozfú.a íeipm al'mouet:oe altjs.Slfi nõ omntagrama % leaia mo j
1fbbífico2um
uétur motu augmctítnec etíã oia mouc iRam medícatõ nó & via t medicinam;
tur motu alteratõís:vt cozga celeftía. fed in fanitaté;et fic oenomiuaE a termf
/fa.II. no ad quê vt a fozma:qd ondit g orniaj
v Stofaútnsturatfub fi@SSg.SttS
ftantíacoçqna.T^oftqz.p.tue* tíonõdz via i medicina f3tfanitatê: et
ftígauít qd ftt natura: t gte írta ondit q> fic oenomtaE a termto a quo: nõ a termi
matéria et fozma et puatio ont oíci natu no ad qué.Z»edtcatíonê cni necelTè eft
ra.£t pmo .pbat bocj5 matéria fic:3lld cITc a medícinamó t medícmâ:f3 natura u
qdgpctuaEínreb0nalíb0cea? fub3et .í.gfiationãlísnôficfeb5adnãm tad /
nnturatfs boc é ma.g?c a?ino:c.pbat fozmâ:qz fgoenotaEafozmaadquâ vas
eptcftímonio antiquo? oiceno çantiq dit.®/r(bzo quo fcíédú qz qz cõfideratío
pbí quodlib3_bo? elemcto? qd oicebãt naturalis é circa motu factos naturales
alio? matéria oicebãt ecgpetuâ. THon pottlTime cõfiderãtur vt bnt rõeent mos
ent ponebãtln ipís elemétis ee mutatí; tus: a iõ fufcípíút oenoíatõeina fozma
one ep feípís:qz nõ ponebant ca fieri ep et a termino ad qué.£t íõ cú nãlís gene
feínuíccvclepalíis: f5 alia ab eicmctí3 ratio oícaf nãeo q> beat bãc oenomiatí
oicebãt fieri et cozriípi infinities. patet one a fozma 1 a termto ad quc:o5 q> foz
ergo odmeé q vno mó natura or ftc pu ma potilllme oícaF natura. CTNotãdu5 'J
ta fubíectíua materia vníufcuiuftp ba; ínfugq>licetnãli3agãtmora:arstomê''-w.do,
bcntiú ín feipís pzincípiutn motus. _ agit ímobit'.-^actões igíf naturales ltc$
ÇíConfequenter ,pbat fozmá cé natura pfidercEg modú mot9:factões tit fm ar
qz níbll babet natura futjçfíus nifi ba ; té piítaccipi g modú act0, át qz actões
beat fpém et fozma fm ratõeitt et oínifi; oenomíiiãtur a pnci0 a íj:factões fm ar
oné q fornia oiftínguctesvnã rc natura te vt plerúcp nõ oenoianE a fozma qua5
lé ab alia oicím9 qd c vnu 4d<ç tale: vt índucút:f5 ab arte a q iut: vt medícatío
quid é caro-aut oszfic g fozma et fpes c ab arte mcdícineznõ 3 fanítatc. £difica
ílld g qd alíqd ot* nafalc q re ípa ç mapí tio ab arte edificádímõ a oomo fi v;
me naEa.J[&ícít aiír.p.qz alio mo oicíE trnqj ocnomtatõ fit polfibilíorqzítc otci
natura d fozma qz d mãzcú fozma fit ens mus q> medic0 medics: fic oícerc poliu*
fegabíleab ipa f m rõemetmffimtiottc. mus q’fanet: etficutoícím0 qz edifica*
qzõicit qd ínactu:matería*0 qd in po toz edifícct:fic oicerepolTum9 qz oomifi
tentí3. i®d aiit cp bis c fcj cõpofitu5 nã cat: vídeE tn magís puentco tales facti*
quídc nõ cit fed a nã. ozma ígitur eft ones ocnoiarí a pnci0 acj q>a tcrmío ad
magís naq’mitqzvniiddqscuftt endes quc:qzfm q bmõí magís vidcfqfides
Iccbia velensiactu qdb3gfefozmam rari vtlutactões qvtffitmot0. jfiton
eft magís tale q qd c ín potétia qd ba 5 fequéter ondit.p.q? puatõ pt ddãmõ ot
bet g materíã.ftem ^bat boc ídc.p.oí cmã oiccs q fozma nã ouplr dz.oicítur
cês q mutarõ nãlis puta gnatio c oícta ettt oe fozma cõpleta et oe pzíuatíone .
natura:qz c via i naturá.i.fozmã: § po; |(/i£.:o quo notandú q pzíuatío pt oíci
tíffimc fozma c natura:qz ^>pt vnúqdiç fozma ? natura ouplícíternum qz fcmg
tale vt íllud tuagis. ÇlRorandu q illd eft anncpafozme vel nature-'iRuncp ein
nome nature nõ puemt giíatõi nífi vai; pziuatiovníuscõtraríj eftnífifitanncpa
de large:qz.f.via t natura.<$£ aút gtia; fozme alteruts:tum qz ín fuo íutellectu
tio oicaEnãondítzqz oenomtaE a termi íncludit fozmam. Semper enímm non
no ad que vt a fozma:qd ondit g ornía3 faccrc intelltgítur facerezet ín negatõne
quõ b5 ars ad naturã:ídeo oícit q> gene o°: vt oícítur circa fmcm fecundi elcco ;
ratio non oicifquéadmodu medícatío. rum. t . -r' .1
II

•zc.qÊiortçp p.ondit.q? mafiaifo: co:gíbu0.ííõlideratcmqfút abftracta


ma et pnuatiooicútur natura. cjc quib’ a motutet bmõt cófideratio qntú ad ve*
baben P«_ç fpectatad naturalem con ritatemnibíl oiffert.âcra ente confide
o r uderareoe ípio.jn gteíftaofidit boc ió ratio matbanatícoaiideofubditçpnor»
- *-'<í0tniaqiiâbabetnntiirali3 admatbe fit mendactúabftranentinm. (tSmbita i
maticum.fntcndítaúttalemrocm.no^ rctfoitcaliqo:anpbificusoiifcrataba« ,4, T’-v't
turalio ©tffert a matbematicotq: matbe ftronomotet videE q> nõ: nioruo em nõ
niaticus confiderat forniam pter materi põt cõftdcrari pter motú:q: tuc alíqtiod
nm fenfibdem.lRaturalío Xo cõfidcrat pftderarcf pter fctpm.*ú ergo ad aftro
formam in matéria fcnfibili.íBed confi? noinu gtineat pfiderare oe mottbns pia
d crane forniam in matéria fcnfibili ba s neta?: videE q> aftronomt3 nõ fit abftra
betconfiderare oe materia et fo:ma: igí cta a motntct g cõfeqtiens c naturalis.
tur fpcctat ad naturalem tom oe mate s KMccdQ cg aftronomia magio appropin
ria g> oe fornia, wcnat g.p.orniam índ quat natural! pfiie çp qcúqs alia ícícntia
naturalem a matbematiciis.&t p:ío po pure matbcmatícaniõtamc ê cade feia
mt rationes .pbantee matbcmaticum n aftronomia et pbiftca.tiã licet vtram fit
oifferrcapbicofic:(£o:gapBtcaídéna oe motibusplanetarú:nõtnêboceoá
tnralia babent plana.t.fugficiee:-r fir^ mõrqtpbificamagie ê ocoictimotib9
ma id c foliditatee et longi:tidmee .i.lí vt mot‘) íút.ftftronomía Xo é oe talib’
ncaeet pune ta: oequibus íntendít.ma morib-’vtmcisfmvelocitare ettardíta
tbematiciie: fed fcíentie confideraiitee tem regítur maio: et mino: oífrãtia pia?
oe eodem fnt eedem: et no orútngítur netarú adimiícem .íjõfiderat ergo aftro
matbematica et naturali3 fúteedétq: 6 loguo«5 bmõt motíbiis nõ fm rõem mo
eode cofiderat.Jre aftrología aut c alte tusifj vt ín eis regítur rõ qntítatia: ita
ra a naturalitaut c eius pare. nõ vídeE ç aftrologue cõfidcrat oe quátirateíps
aut <$ fu altera: cu oe eíldeni fit pBícus fo:um fm vclocítaté et tarditaté.THatu
et aftrol_ogus:patet:q: fi pBícíc confide rails Xo:vt aít cõmctato: cõlidcrat oe
rareqde fol-.etqd eluna: nullúcincon naturiaeo? fm çg moblíafútco:ga pbí
ueníenaq» ad pbificú gtinet cofidcratõ fica.SlrpotTeroici q-aftronomia non 2
accntiuq g fe mfútfoli et lime. Suiufí pure matbcmatícarvtocmé ínfecnndn
TfèbtoJum
íbftractío oiuífíuatqnfcjboc intelligií põt oídingul caufa:qr queda e vníuerí
nô íneffe íllí: vt íntelligere animal non fali3:quedã ptícularj. fiSLultú ê ad cãj
tnelíe bomíret boc mó abftrabentium é príncípalé et fecúdaríá aít 9n primifm
inendacíum.a?ntbematíca ergo abflra principle autcõfilíãsítaçEprímú pn
bit primo modo et non fecúdo mô. fiCú cípiú intellígat cãm príncipale:pconfi*
ergo oicitur ficut fe babet ree ad eê tc: liás aút coadiuuáté et fecúdaríá. «lua*
cít íntellígcdú cpresnõe» intellígéda tú X>o ad caufã vniuerfalé etpticularcs
modo repugnant! fue nature: vt abflra* ait pater et facienorfncics eni clt vnluer
bendo fecúdo modo nõ aút primo mõ. falíor caufa $pr. &eíndeoícít.p.q>
(Sõfeqncter ondlt.p.alia ratíõc 9 pbí s adbuc fe babet caufa queadmodú finis
ci efl confideraremateriá et formam: et Baec aút cft <? $ cã alia fiút: vt fanitas ê
bocftcr'Srs imitaEnaturã:fed ciufdem finalis caufa ambulandi.Sút ígiE quat
fcictie vel ciufdem artís clt confidcrarc tuor caufe p fe.Reíndc ponít.p.çeiuf
fpeciem et materiam: vt artis medicine dem rei pntelTeplurc3 caufe moiuerfif
efl cognofccre fanitatem tançj? formam generibus cárunuvt ilatuificus 1 es fút
et colerá et flegma tan$ materuí m qui caufe ftatue:fcj eíficíenset materiali3.
bus é famtas.pari ergo ratione et nàtu jBonfequcteroícít.p. 9 quedam fút
ralispbílofopbie elt agnofccre vtrafq? fibí)nuícem caufcrvt labozare é caufa fa
naturas fc3 materiam et formam. nitatíoret fanitas é caufa Iaborandúfed
non eode mõ:fcd fanitas é caufa ftcut f i
£3.11X1. __ nís:et laboratio c caufa ficut pzincípm:
o ^tcrmmatisautêbis* vn motuo fc3 efficiés. Reinde oicit 9
qf&o(lq>.p.oeterminauit ©e caufis tdê põt eíTe caufa cõtraríop afr 1 aliter:
(ntrínfecís: bic cõfcqucnter oetermtat vt nauta p fui pntíá c cá falutis:et p fui
©e omnibus cauftsrfcj tain íntrinfeci abfentíã e cl fubinerfionis. ijbofitís
crtrínfecís.oícitergo 9 btsocrcrmina fpecrebus caufarum:confequétcr.p.po
tis cõfequcter c inqiiirendú oe omibus nit eozum mõs oicés 9 modi caufarum
caufis rcy naturalium: qr boc negotius fút multi.lHã in eadé fpé caufarú cftol
eft feiendi «ra.Scire cm vuumquodqj uerfitas mõç.qr caufa põt accipi vt cõ#
opínamur cú eius caufas agnofeimus. munisctpropa.vtniedicuseft caufa fa
, T3.VJ.fi— Ricít ígír 9 vno mó oicíE caufa et quo nitatisretartifcté caufa cõmunís.jStfi
aliquid fit cú ínfit qittú ad cãm materia cut in genere caufe efficients repíE cõ *
lem.Slio mõ oicit caufa fozrnarquc eíl munis et .pprianta in giíe caufefõrmaT
fpecíes et ejtéplum. R?ecaúté ro ipfius ■Wotandum ctiá 9 caufa cõmunís et x*
ai quid erat ec:qr fc3 a forma fumiffm pría Diiplícítcr accipi pofTimr: vel fcõm
cipalíteroiffimtõ. lHotâdú 9 forma pt caufalitaiem: vel f m pdícatõncmrvt foi
fumí tripliciter: vno mõ vt oicit efle: et efl caufa cômunis refpectu X>tutís pul s
ficoicítur fpcs.SUo mõ vt é rõ generã lulatíue ín planta f m caufalitarem:t ar
di ftbí fimilc:i ficoíciE eréplu5 vtparas tifet refpectu mediei fm pdicationem .
digma.SUo mõ vt c ratio mtelligeudi Ricítur auté foi caufa cõmunís relpe *
et fic oicitur q> quid erat effe.i. quiddi j ctu planterqr ad plures effectus fe ertí
tas. amplius oicíE caufa cfficíens vt õit.C^oftea ponít.p.aliã combínatío
oeeo qó é:vn primúpzmcipiú mutatío nem C3itfarum oicés q> quedam fút cau
niset quietís vel quod c caufa cóiiliás: fe p fe:et quedá p accidensrvt ftatuá fa
vel vt é cã pr filij:i vmuerfaliter fácies ciens efl caufa p fe ftatue et policies p
factí. Tgotandú aút q> caufa pt accipi accns:qr accidít (latnas facíenti policie
Ouplicíter.^rímo qr qdá efl principal turn efferet ficut policlet9 é cá p accn3:
£>uedi fecúdarío •oadumás. Secúdo íta vlía ad policletú:vt bomo a animal
II
«t alia vita fub qb9 cõtinef policletus. fút ciufdê 02die:qdã alrrri9 oídle. &íá
<f&ubitaretfottealiqs vt?policlctu3 cútur aút caufe ciufdê otdís q ín eodem
vrfbtmaftt cá ftatueg accnstet videf <g genere caufe fút cq ptíme 1 fút ciufdem
IIOU.25Õ eni actõie e til g fe loqndo n fo ipêi.áij onr caufe altert9 otdís q í eob.
15 c fozma fj ml f biecrú. $i ígif.nre fta gne cê fút eentíalr o:d tate f m p° t pofte
tuiffca bj eê in fotte vt ín fubo: fo:.ertt rí9:et fút alrcrí9 fpci.£?éplú p:ími:ouo
caufa flatiiegfe.Bíccdn çrõagêdíg boies eq pumo trabút nauc.2)cemplu j1
fc et puo competir fcume: ftaút compcs fecúdúbò et foi t gíurõe boíe.Secúda
rit íubíectotboc ê itiqiiãrií ftat f b fornia oíftínctio ftt Ula: q>cl? etufdc otdio q«
Slaút accípíE fubiccrú nõ vt ftat f b fou dl fút totaleo:qdl gtialcs.Bicíc aút d
ma ftatuc q ê rõ ilíi9 actõie accípit non total"q in íllo gne nõ indíget ad fui can
vt cl g fe fj g accn3.q£>olidet9cm g ali falítaté alia caufa etufdê o:die fecú con
am fotmâ ê poltdetue ct bõ et g aliã cft caufante:fj ipa fufficit g fe. í5ed cl gtí
arrife?. Sõ It 4.1 pa faciêdi ftatul nõ dl alts oícif q in íllo gnenó fufficit ad cau
fozma gqiiíc policiei: vel g qul c bõ: faitdú effectujfineaíía. Acemplú p:tmí
f) g qul é artifep.Si igiE fubtcin nunçp ignis generis ígné.ictêplú fecúduouo
eftrõpncipalÍ3agêdif5fo:ma: nuq’os boies trabéte6naué:i?alínfuffíceret .
acctpi vt e fc cl nõ vt Hat fub fotma q ê g fe ad trabedú. ÇSertia oiftínctio:q>
rõ agédi.4í boc pt accipi q> cu in eodc cl? qdl fút eiufdc gnis:qdl alteríus.
fubopolTiittecoiuerl'efo:me:qiia?vin Ãvcplú pmítoês cê efficietes fút ciufdê
eltrõ agêdiet nõ alie: fubm pfideratiy gnis.-t fie b alijs.4tm fecúdi:accipianE
fub foiina actíua erit cl g fe et fub alije cê oiuerfe vna mãf:alia effícics:alia fo:
cl g aceno ÇlHotãdfi etil q> g acciíe pt maf.oe fecundo fit illapmap :çeí itfs ia.7<i«Aí
fumí et gte effect0:vt qn nõ fit íllb Í3 fit de effccf’pnt ee pies cê g fe aid0': alt’i9
ali<3 d annejrú: vt agíene feneftrl tllutat gfns t totales:b° p3 g arif.bic tlra:tt
t>omú g acciísmõ q: faciat lumen: fj qt 5°.meta.q: ftatuc fú 'I eífídeno.í.fta*
Cacit aliqd ad qb feq E bmõi tlluminatõ. tucfacto: et es:qua? .bet c cl total-tu
fi/ljàoftea ponít.p.tertíl combínatõem fuo gúe.íBecúda cõc. 10 ftt ílla cp eiuf *• Wf^ çf
bices <g alte fut canfe ín pon: alie caufe dê effect9 put eê pfes c iufe eiufdê gfíía
in acturvt edificatot é cl i potetia edifí et totales ft fint alteríus o:dis: boc pt3
tahdt oomútet edífícl3 c cl t actu. g eremplfuqt oeus et foi et bomo .pdiw
ÇíSõfcqnter ponít.p.quartl combinai cunt bornmes ín efte:quo? qlibet1 c can
tíoné oícce:q> caufe aliqft fút complete fa totalis et fuffideii3 in fuoo:dine:et
et cl:g fe:et g aceno: et onr etíaut fim1' eftquilibetocgenereelTicíêtís. íter- 5
fe u íncõplete vt políclet9 nõ c cl cóple* tía cõdufiofit ílla ç eiufdê eifectuo pnt
?a:itec ftatul factês: fj boctotfi.-polide elfe plureo caufe ciufdê gnis 1 eiufdê ot
tuo ftatul fades c cl cõpleta. CSlterí dinis fi fint caufegtialcs: boc p5 g er és
ué pomt artf.orníam ínccia in pon 1 ín plútficut cui plé3 boies trabetes naucj
actutoicês q> caufe factu funuí fút 1 nõ fút caufe tract9 nauís: íta pr t mr funt
fút cú effectib9fuís:!nó ftc aút oc cauf ín íllo mõ caufe 4ílío. iStuarra oclufio ê t
pon-CSd euídctíl eo? q pdícta fút oe íilaiimpoifibile c eiufdê rei eê pfes cis
cauf tría pítderlda fút. Tfeumú oe plu; cíufdcgníocteíufdcojdíscttotales. /„
ralttate cl? refpectu cíuidê rei. Secíu IK>anc4abofic:q:fific:ergo effcctii3 nõ' J
dú oe caufalitate caufe fínalíatt tertiu3 oependeretelTcntialiter ab allquacaiu
oe o:na caufe in actu etí pofi. lÊultuj fa illarú:?ns ê faliu euideter: ergo 1 an
ad pzimú p:imo pmíttl aliqs oiftinctõs tecedens.Tfc:obatioconfequciie.f.a.et
fSccúdo ondlalíqe cõcluftóc9. J$e ptí b funt caufa totales ípíuo c.non oepena
mo ftt Ula ptima oiftinctío <g cl? qdam det ab ipfa a: quia fulficicnter bab3 effc
K&bílícowiit
Sipm b:q ponítur totalis cauía
c pt .pbarí 3 n oepédet ab ipo b eeití
tú a fine .pducít fozmá:q .pducta cõícaí
materien vitimo fequiE: 3 materia fu*
tíalitcr:q: b3 ec fufficíéé p ípm a qõ po ílentatfotmam.
nítur cã totalis:^ ípm £ nec oependet el Sed contra ptedícta arguií
fentlalíter nec ab a nec nb:qõé omíno et pzímo <3 finis nõ é caufazqz vfê cau*
cjíra rõem.Scd ílla rõ nibil facit cotra fa fim 3 enstvel fim q’ nõ ens: nõ fecúí
fecundl cõclufionétqz caufe alteri9ozdí do mõ:q: nõ ens nnlll9 é cá: nec pmo í
nis a totales nõ fupfluút q ti9 rõeozdis q: finis nõécá nifi fim <3 mouet efficiés
eentíalis oils fimul reqrôtur: t fút alte ad agcdútfs qnfintsétnõ moueE effici*
ritts rõís:q*5 nó é tn .ppofito. ens:fed cclfat a factõne: é ac.
<®.uantúad fecúdú arttctin Secundo arguitur ftc: q nó
pzkípalé videndú é an finis caufa fit efc fit cã etucient!:q: licfeqrenfouo meont
ficíent!:et ma,time caufa. qfczo cui9 oe* ueníétía.iftzimú 3 ídê rcfpectu eiufdc
elaratõne pmo pmíttã aliquas oiftíncti eét cá et catú:qÕ patetejt boc: qtetiã ip
ones, ffiecúdoad qftioné refpondebo. fú efftcics é cá fínís:fic ecõuerfo: vt ba» ,
gZc pzímo fit ílla pma oiftinctio cp finis beE in te^tu.f[4ecundú íncõueníês eft
eft Duple*: vt babetur fecúdo oe anima, 3 in oemõftratõe eét circul9: qõ pí fic.
.f.finís cuí9:et finis quo.S>icif aút finíf q: oemõftratío jjpter qd ê p cãm: cú er
cuius ipm obtcm qo p opatõem attingi go efficícn3 fit cá hnís:poterit p efficicf
turtvtbsqattmgic a bonís p. opatõem oemõltrari finis.35i etiá finis fit cã effi í
íntellectus et volútatis. Sed finis quo ciêtis:g p fine potcritoemõilrarí: et fic
oicíf ipa opatío q obm ntnngíf :puta vo erít circulus.
litío vel intellectio.ft&ecuda'otftin.to
3 finis cuius aliqn p opatõem in efie# Scrtio arguitur fic:
ducíftaliqnnó f5pfuppomf. fitéplum caufa:q: caufeíntrinfecefútmagís cau
pztmíoe fozitia naturalítq p motú vfge fe 3 ertrtníece:Í5 finis nõ ê cá íntrínfe<
neratíoné .pducif.Hú s.metapbí.ca.o ca:g ictfiõfequctía p5:q: matéria 1 fot
natura or 3 finis gnatõis c fozma: % «* ma q funt caufe íntrmfece ma;í6 víden
le finis é obícm qõ attiugif actionetrã tur pferre ad ec rei 3 cã e,ttrinfeco.
fcútetp. quã .pduciE in efle-áremplú ft'
cúdí:õs:et ílle finis é obíciíi qõ attmgiE ^d m argumenta refpon ^
opatõe íittancteiputa p actú íntellectus deo:ad pmú oico 3 finis c cã fim 3 cft
et volfitati3.ftKcrti3 oiltmctio fit «la: cus in mete arnficie:fic ení mouet agc*
.qponíEab&utccima.q-0 metapbí.c.5. tem ín rõne oiligibif.,íid fecúdú oe pzl
r rx'J, 3 res of caufata oupltcií: cp res aliqn mo mcõueitiéteoico 3 non é íucõuciiíj
r T elt caufata t caufalítatetalíqn in ecfuo. ens ídé efie cã et caufatú cálitateoíuer<
qfoúmo effícíés babet rõent caufati re 5 fimode oictaitn t eode gne cãlitatl é lut
(pectu finis nõ qiitú ad fuú ec pj:t3 qn* polTibile.Cáfi effícíés c cá finis: t p con
tú ad cãlítaté.®ecúdo aút c caufata fot fequés pzíus in rõne caufe efficient's t
ma feu cõpofitú q?tft ícj_ad fuú efie. nis aút é cã efficic tíszt p ?ns poz í rõne
. /’• iTjpe fecúdo oico ad qõís pt* affirmatí finis. 2&e fecúdo ínconueniente oico:
‘fPP uaq pjppftm bícets.meta.oícétejtqz 3 nõ c circulus tuoemõftratõne qn nõ
finis c cã efficictis.ítõmcratoz etiá 01c: eil vtrobicp ídé genus oemõftratõnts:
3 c ma*ie cã:£t anicen oic:q? fi ò vna* 36 nõ c in í>pofito:qz ficut cl é equoca:
quccp çá eét alíq fcía: ílla q oe fine CIT5: íta.ct oemõftratões. Sid termini cuj
eét nob«ío:.£ít ergo tile o:do t caufis: oiciE 3 caufe intnnfecc fút magis cau 1
3 finis pmo venit i méte agéjís fub ra* fe:oícendú 3 falfumétqz tila q eft pma
tioneboni etappetíbllis: agés.aútmo* caufalitas oím c veriozztlís é caufalítaf
II
fíníorq: oco alie eaufalítflteo ©ependct relatíonerfed fifimdamentuj ín actu fB
a fínervtodftc.Snde verúé g» cffectuf relatõnee^íllatactu: tuncetíam fundas
©ependet a caufis íntrinfecío ínmcdiati mentuni effectuo fub relatóne effect9 in
us i .ppínquíue: nô tamé mag' fimptr. actu cjciilít ín nctiimon fic oe caufa ípo
<$Luantum ad terrtutn articu tentín refpectu effectuo ín potcntia.
lum ptíiicípalc fcj ©e oinla caufe í actu í5cd contra p^edicta arguíf
ct ín potcntia oícit.p.Brct in quinto me et vídetur q caufa gticulario et ín actu
tapbi.çv caufa in actu % effectuo in actu non fit funul cum effectu particular! et i
fimul fiit et nõ funtrnõ oe cã et cffectu í acttirq;fi ficrergo in principio mot9ccfs
potentia.Sd cuítio euídeiitiajoíco tria fatmotuo. coiiiequc3elleutdéterfalfu.
ec mente ooctosío fubtílio ín quinto me ergo et antcccdens. Tfbrobatio confcqn
tapln.qpiiimú efl q illa©rííia inter cau tíerq: babítíbus pnttbue ccffat motuo:
—. ^^íam ínactua i potcntia reípcctu cffectu e.r puo oe geiicratõc. SccipíaE ê alíqtS
usZum 4’pomouatnliter ncceproiú nõ c acs efftcieii3 g motumrcertú eíl q ín princí
Z?, otrUasi cípicnda qntú ad ípfne rclatõnco cau; pio niotus ellefficieno in actu: ergo êef
fe ad cffectiim:q: fic funul c caufa ín po fectuo tn acturfcd ejciflentc effectu ín ac
tcntía et effectuo ín potentíarficut caufa tu celTat motusrergo cclfatmotus iprt*
ín acturct effectuo m actu. fliam omitia cípto-T^reterea motiens é naturalr ptís
bec referútur vno gencre rclatõtc. f.fe í tio motorvt oiciE quarto meta.ergo põt
cuudo modo.® j verítao buíiio ©íctí at efle fine íllorficut ptíuo potcll eê fine po
teudenda c f m ftmd.imenta relationis Iteríorúergo caufa ín actu fine effectu ín
vt fit fciifuo ç rclatio caufe in actu t cf nctu.^reterea feitum in actu point fcís
fecruo in actu non potell fúdart nífi i cu entíam íu actnrfed fcítiim ín actu põt ef
te in acturet idco funul funt et non funt (efcíentia nõ epiltenre m actu: § cã iac
fícut relatõeeáta et fundamenta earn j. tu ptccfinc effectu i actu.-j|fcrobatõ mi
®cd rclatíonee caufe in potcntia i effe noríorqr in tertío modo relatiuoç refes
ctuo ui potcntia non requírút fundamé rtintur vbi nõ clt mutua ocpcndeiitía:
ta ín acturet iòo n ogtct fúdamcta coríí quia fcíentia oependet 3 feito et nõ ecÕ
nrcITerlíc Telatoeefimlfint: quia non ucrfo.-flbreterea oeuo eíl femper caufa
< - ogtet ciiíj, .mui elTe edificatorc et edifi ín acturfi ígítur caufa ín actu et effectuo
cabtlerqr cdificabile pt elTe in mete í po ín actu funul funtrfequítur q effect9 fg
tentia.Sccundú ©ictum ell q> ida orna fuíffctínacturct fic ntunduo fiiiflj abed
non ell intcllígcndn oe fundamentia re no:quod êfalfum et bereticum. afit
latíonum ínquãtum fundamenta funt: do femg fit caufa tn acfu patetrquíafi íí
qr fícut funt vtrcqs rclatõnes vtriufqj fi tfic femg fuifTet caufano in petentía: et
mui funt et non funtríta fundamenta ín pollea in acturet per confequcno fuíflet
quantum fiindamcta fútrcum fine ilfvt mutatuo.Sd prmumt oíco q confequd
fic non fine rclarõnc3: ®ed elt íntellígé tia nõ valet:&d .pbationem oteo q eos
dum oe fundamentt'3 coniparati3 ad cp dem modo quo ageno g niotuin ell i ac*
tftentiamrq; iu caufa et íu cffectu i actu tu effectuo ell ín actu modo pe;tpofito:£
fí vnúfiiudamcntum eyiflítetalíud: nõ ©um motuo elt'ipm ageno non cfl cau *
fic aút oe caufa in potcntia et effectu. fa tn actu facti effe vfq? ad vltímumiac*
Kertíú oictú çp ííta ornía non ell intellí cipiendotamen effectum refpectu cuítif
gcuda oc fundamcntíc abfolute: fed ac ell moueiio in actunlle effectuo clt ín ac
ceptís fub rclationibuo.lRon ent fequís tu:fc5 ipni fieri: qr oum motiet non c cá
tur <y fi vnum fundamentam erillít: fcj iu actu nifi tpfnio fierírfed t vitimo é cã
caufe in actu çp effectti3 eridatrquia fan íu actu facti effeiet tunc effectuo i caufa
damentuiti actu abfoluje poted clíe fine fimul funt et non funt in actu. Slide R
C
'fôbífícoMim
caufa eft In actu iu fieri fimuVerít effect*’ ne fuí.J5.rcmplú:ft vellem modo me feri
In actu tu fíerí:ft caufa eft tn actu! facto bere eras: et g actum volútatíe ponere
, . e(fe:crit ftíitfeffectue iti actu t facto eé. fcrtpturam in effe: tta vt çg volítóe ittca
ufèergo otcíE çg babítibus pntib’cef# qua bodte volo líbrnm effe eras fcrlptu
u fat motuoroícendum cg prefente babitu liber eras producetur ín eíTe ibí nulla ef
fcj effectu ín facto efie ceífat tttotua et íí fet mutatio ey parte ineirfed folú et gte
aliterrfic aút eft tautum pits in fine mo s líbrí,pductt oe non elíe ad effe:ftc oeus
tue et non m.príttcipiorvcl in via ad ter nb eterno voluit res eé pro tempore: ita
i- .... minumadquein.ÇSdfecundumd4 çg per tilam volitioné qua 9b eterno vo
meta.oicendumq’mounts eft finml na luitrestemgalítcr,pduciípercefútte<
tura cttm effectu accípíettdo íta vt fút f 15 poraliter jjducte nulla facta mutatone
relatíoníbus mô pdíctortamen res fub« et; parte fuírfedíolum ty parte rerfi pro
íecta mouens cft p:ío: natura re in q fíU ductartmi oe no eíTe ad efieroe quo ma<
datur relatío effectua: pBs aút loquif ó gís babet viderí iu tbeología.
fimdamctta non oe relatíonibu3. ®cnt Kj.v.
eft aút cg oíffrentta ílla attendenda é nS
oe ftmdamétís abfoluterfed vt fimt fub ^ctturímtemfojiuna.
relattoníbue.Cad tírtiuitt oicédum cg bO -rc.^oftiyoetcrminauitoecai»
fcítum ín actu et fetentía in actu fit funt fta per fe:bic coníequenter oef<
?■ ctnonfút:etcum oicifqtre&rúturter; mí mínat oe fo:tuna et caftt que funt catife
tio modoroíco cg falfumeftníft accípléí peraccídena.áSircaiqnod poífítotibíta
do feientiam tu actu et fctbílc nõautem ruvtrum oe cafu et fortuna que funt et»
fcítuj.vndc accídit feibílt cg fciaturrqd tía peraccídeuo pofiítefie fctentta: cum
íntellígendum eft oe re fubicctancj S.la fcíemía fit oe necelTnrijaioe quo vide 6
pídevcloelígno:boc tame nonobftaní meta.c.a .©tcendumçoe corruptibly OT,
te fclbile ínquantú fctbtle.f m fe et eeíítí Itbus et oe contíngetíbus poteft eífe fcí M,i 43
alíter refertnr ad fcíentíain ín potentía eutía tuquantu oe bta forman pollunt t
et fcíentiaínpotentía: et feibile ín pote corruptílilcaetncceratonep.Dtciterí
tía fimul funt et non fút.TNec accídit fcí go.p.cp quída credunt níbtl efleforttt.#
bllí vt fie çr fcíatur ín potcntia.Sccídit nam et cafú et ntbtl fieri a fortuna et ca<
tamen lapídí q» fcíatur: ficut accídit ío- fu:fed quecimrp nos oicuntto die cafu
bãui çg fit pater: non tame accídit patrí aut fortuna onmiít illorum oicut ec ali í
<v fit pater. Sn ficut feientia iu potetía quani caufam oetcrmíiutantrvt vetnen
elTentialíter oependet a fcíbili in poteu di a fortuna in forum eMnuemendi oebí
llaára ecanuerfo: et ficut fciétía etiam t toje que volebat:? anqr vemret ad roru
actu oependet a feito ín actu ita ecõuer ttõ eft opinatim eú inucnírerbmot vem
fo.iferobatio buíus: qr feibile non c fcí endi vel ínueníédí caufa oftermtnata 2
bile nífiquia eius poteft efTefcictta.naj veuíente velleemerc.®tlrautetialija
fi elTct feibile et eíuo non cftet fcicntia i que oicútur fieri a fortuna í emgcacci *
potenria:dfet feibile et non feibile: er* pere aliquâ caufá oerermmata: fed non
go iu ratíone fcíbilis vt feibile eft inclu fortimâ:tortunaeninuUius eft cauf a.
ditur fcíentíain potentiavt fuum per fe TjirofTçt.iiit Pm cõmentatoreftc formarí
correlatíuum . tf&d quartum oe oeo ne ro: &ú fortuna vídeatur ene oe genere
gaturantccedeno:qroeuõfemper fnít: caufa]um fi fortuna ectaUqdeíTet aUcu
non tamé fuít femper caufa iu actu dBú iuo c-â:fed nttHi'7 eft caufarergo rnbil e.
oícitur çg tuc diet mutabíU.-toíco q- no fivancopiníonem improbnt.p.oicesrq»
valet:qzageii3 voluntarium cuiufmõí n,"ltad'untetfiiu:t.'1. fortunaetcala que
oeus eft volútate antiqua nõ itiutata po non iguorantearquomaj eft ínfetre .mu
teft caufare quando placet fine mutate# quc dcg talíú iu aluiuaj cauns ec? q uií
II 4**
td eft ín Aliquamcaufaingfe:ficiit&ícít &d boc refpodet comentato: <p al'qua
ratio antiqua ocílmêc- foaunant et cafú fút nõ .ppter fine: qt non babêt fini oe
boc tamé nó obftãre:q> Ú5 vnumquodí liberatú:vt cõfncatio barbe:vel eleuatõ
<p eft reducere t caufam per fe.Hlia eo» feftuce:qtn bn bntfinc imaginatikq: lí
rum que vidcmus oícút otites eITe a fotí cet bcne fiant fine oelíberatónejnõ taift
timatalta autc nõ a fomma fi/fl&jo quo fiút fine ímagínatõne. Jn íftis ergo non
notãdu3 q omne per accidés 1 educitur eít fomma.-ymalíter oiciiur in bis que
ad per fe.Çllud oicítur elíc per accidés fiút a .ppofito.í.Bb tntellectu: nõ a nattt
quod eft per aliud.^unc queram oe íls ra.finde oicítpbs eg fommanonê nec
lo aliotvtrum fit per alio: fed nõ eft ab iu infantíbus nec alija non agentíb9a x>
ire in infinitum: eft ergo oeuemre ad p poftto.Sddit aift.p.cp tain ilia que fiút
fe.TBon ergo obftante q> otiiia reducuu a pzopofito eg ilia que fiút a natura funt
tur ad per fe: multa tamé funt per accií ptopter finem.CtSõfequéter ponit WP
dens, $riuola eft ergo ratio oicetis nis pliceiti fomtnamtfcj bond ct mnlã.áu*
btl efic foitunam: vel nibtl clTc per accií fommiú aút oicit elfc valde bona fo:cu*
dcns:quta omnia rcducuntur in per fe. ttam:et oiffoztunm valde malam. —
C«9i0p:emilTisoftendit.p.qmdcftcai CtetspniifliooatoztiiamutterfominS «W« /
fits etfomma.iSirca quod fcíendumç et cafú oícens ç omtia eft inter bee: qt „ ^
pjtcip.iltter.p.videf tnfiftere ad Inuefti cafus eft in plu3 eg fomma:et qtiafi gei
gandu:noiffmmonenifo:tuue:qutaut« mis ad ipam.'Sums eni fomma l caf9
tteftígataoíffinitõe fo:tfie oe lettipsqd fed noneconuerfo. Slide fomma oiciE
eft cafusmiffmitio eni cafus cõtmetur t elTe in bis qticaguta'^pofito etg intels
oiffimtõne fo:time:ftctit oiftinitto gene lecttim quequidemltbereagtmtctfunt
rísin oiffinítóne fpcciei:vt parebtt.Stf oni ftti actus.iCafus vero per fe vannm
finitergo.p.fommam fic:-fomum c cã id eft frnftra quod eft pmpinquu? cafui
per accideus in bis que funt raro i age# eft tarn in bis que agunt a propofito q> i
tilnts ptopter finemjet a propofito. ©i; alijs:vt equus fugiens a bello cafu ve í
cíturín bis que funt raro: quia iu bis q nit ad ftabulunwad qt5 veniens faluat9
fiunt femper vel frequenter non eft fot* eft:fed boc fuit per accidens:qt no vent
tuna.TRotandum infuper eg non in omf ebat ad ftabulú vt faluaretur: fed fo:te
nibus que fiunt 1 ero fm fe eft fouunavb caufa cibi:et tripoda cafu cecidit 1 facta
cafus. fitue em funt f m intentionem li eft fedes:fed boc fuit p accns: quia non
cet fiant raro: non tamen funt a fomma cecidit caufa fededi. aripoda eni vl ali
ffied i p:opoftto ilia oicutttur fieri raro quod graue cades per fe teudit ad cen *
ct funt a fomma que funt pietcr tntenti truni:? aút cadat fic oifpofita eg homo
onem aqentis et inopinata q^atet ctias poffit federe in ea:boc eft cafuale .Ju ta
eg fomma eft caufa per acciis quia infii libtts aiitem que non agunt libere f3 foi
nita.i.indcterminata: caufaautem p fe lo inftinctu nature: que videlicet magf
eft finita et Determinara. i®ntia em ftit agtmtur eg agant non eft fomma fed ca
caufa per accídens que poílút accidere fused tain in bis eg in alíjs.Salíaetiã
cattfe per fe. Jiifinita autem.i. bideter* nõ oicutur jape eufotttmatavcl oiffonu
minata vni accidunt:vt edlficatoti po e nata f5 tin mctapbojice t filitudinarie.
teft accidere elfe album ntuficum.tc. f[®ícít aút.p.pnter q> fomma 1 cafus
£®icitcõfcquctcrí agétibusp:opffíí reducútur ad gen9caufcefficietf:q: caf9
nem .vn ponit.p.q» quedam agút prop? 1 fo:túa fút aut eoç qff anS:f ab itellcú
tcrfi.nc:qiiedamít.<£õtra:q:omea«és atúcfuppledaérõ çpintellcús tnãfút
ogit ptopter fmenuet qui tollit futcítol caufe elficiê®. THotâ1'^.?^! q>p fe vai
lit oinnem actionem:fecúdo metapbifi' nu c .ppiqufl cafuUbec ei puciút 1 o:nt.
‘llbbtfícouim
Coniienluntrqi vtninqs babet eé íagc analogiam ad fozmam: ft tgttur res b at
tibus x>pi fincnunífi eni aliquis agcrct bet material!!: oe neceftitate babet for*
ajpter finemmunq? contíngcrct et aliqd mam.»urfus:qz materia oicit quid it*
fruftra. &% boi ent alíquid oícítur fieri potentiaret qõ eft in potentia nõ agit ep
fruftra rei vane: qz agens non coníeqE neceftitate res bns caufam inaterialem
P finemíntentum.3Jnboc tame oífferunt babet caufam efficientem:que materia?
qz vanum l p compationem ad fine'in« reducitad actum.JSt qz effíciês nó agíe
quantú ín finem nõ attingít. tíafus ve* nift .ppter finem: oe neceftitate concur*
ro per comparatíoncni ad finem inquls rit ibí caufa finalís. THaturalis ígif cut*
tum attingít aliud qó non eft finis: vt ft eft conftderare omnia materíalía l conll
finis oeambulationis fit oepofino cibl: derare omnes caufas.íSftendit § pBus
non tn inuentio oebtto? fit finis ft nõ oe pzímo q» naturafê conftderere feu cog*
ponatur cibus oeambulatõ erit fruftra: nofeereomnes caufas: et confequenter
ft nut inueniatur Debitor erit cafus. THo q> babeat oemonftrare per omnes case
tanduni infup fin Scotum in quotf: q> ÍJfezemittitoiio pzeambulatT&zimujêft
foztuna nõ c aiiqua p fe caufa oiftincta cg mnltotienu tres caufe veníunt t vnaj
a natura et intellectu fine .ppofito: tmo quia fozma et fíniscoíncíduiit ín vnurn
que refpectu effectus eft pfecl: eadem numero i efficíens cum fozma et fine m
refpectn effectus euenientis non intern vnurn fpecíe. H901110 ent bominc gene*
ti Dicitur'eflc foz tuna. 5 tem nota fm eú rat:quia ergo bonto generans et gemt‘>
demg»níbíl fie euenit a foztuna queue funt vnurn fpecie fozma generantis que
niat abaiiqua caufa p'intendenti. Jut ratio agendiet pzincipíum actõnis ê ea
pjf "Wfia illud pfonis in tbimeo. nibft eft cui-7 dem fpecie cum fozma genití que eftfi*
i 1. çm onum n(jn pcefftt legittima ratio. Sub nís materieet pcrfectío eíus. bateria
intentioneentcaufepzime p fecadunt ergo non coíncidítaim alí j3 caufts:fed
omnes effectus: fed quãdo alicui9 effes alie tres couicídunt iu vnum.St notan
ctusnon apparet cl pzorima fine per fe dum eg oícit multotieii3: qz non fempr
intendensztunc die effectus oiettur cite tSnde fins oúíturoupliciter: vtaít cõ
foztultus fiue cafualis . 8n ft aurum fit mentatoz:fcj finis generations et geni
ibi et aliquis fodieus ipm non intendes ti.^Finis generatõís bomims eft ipa for
ínueníatzboc eft qz l magis oifpofit* vt mabumananed finis genítieftperfectõ
caufa vniuerfalis ipfum moueatad hoc quam acquírit geiiítun» per fua3 opa *
bonum magis eg ad aliud* tíonestvt finis naturalís bomínis gent
m*vi. ti eft felicitas, áoíncidunt ergo in vnuj
finis generatõnis etfozniaznon autê fí;
q aotmcmfuntaniie, nís genítí. ^fficiens et iam í geueratõe
1&oftq> pbus oeterminauit oe vniuoca coincidít cum alíjs nõ autê cffi
omnibus vlr caufts: bic confe * cíens ín generatõne equiuoca. Sol ent
quenter oftendit eg oe raiibus confide e non eft calidus fozmaliter et non caufa
rare ad naturalem fpectet. ©icit § pbi efficíens colo?. jfzSonfequenter ponít
fici c oonftderare oe quattuoz caufts: qz fecundum pzeambuluj oicens q> pbic’
In oemonftratioue bis vtitur.gmbitarj tenetur oinníno confiderarc quecunqr
,( foztealiquisvndeéçgadnaturalêfpe« ntouent mota:que ante mouent nõ 1110 *
! - ctatocmonftrare inomn'buscauf íád ta non fuut an 1 plius pPicc confideratío
yrvo fp* quod refpondet commentatoz: quia in nís:qz cilia non babentin feípís pztncí
■ 'vtT10 eft “'ateria fút omnes caufezqõ pa? plum motiiàtfcd cú mouent funt immo
p ‘ ” tet: materia cnim nõ eft t actu nift p foz^ bílía:vt ocus et intelligentíc.A): fecun
mamznec materia babet cognofci nift g do pzcambulo ínfertur cg ad naturalê*
II
fpect.1t confidcrare oe materia et fotma oicens q antfqui reducunt omites cffc>
tt effíciente:qt fi pbíficus babet confide ctus natnrales ín materíam. Sí autent
rare inotus et generatõnes rerumnamé poncrcnt alíquas caufa3 parum tí ílhs
fld gcneratõnem rerum tree caufecon s cnrabanttquía paucoy effectuuí redde*
turrunt fcj fotma que per generatõneiit bant ratões p íllas.-ftfeoncbant ergo na
fít:et matéria que generatõnem fulHet: turales effectus elfe e,r necelfitate mate
et effíciens que generatíonem facít: ogj rie et non et íntentõncfínis: vt fi anial
tet pBm confiderarc oe trtbus caufis p t cotruinpirurtqt nullum agens per fe ire
«iictis il^etnde piobatur q fpectat ad tcdítco:ruptíouej.oicebát ergo bocac
naturalem confíderare oe fine: q: fotma cídere c.c necelTitate materíe:q: vies cõr
et finta funt idem numero: vt oíctum é ponítur c.t ccntrarijs. ymaginabantu#
in ptímo ptcambulotergo ft naturalcòt ením fieedenaturalía ficut fi oicerem'’
fidcrat oe fotma: confiderabit ctíatn oc oc oomo lapides groiíos inferi'’ elTé ep
fine.THotandum tame: q licet eadé rcs necelfitate materie q: grauíotes: lígna
fit fotma et finis: nó tauten fub eadc ras vero fuperius qt leuio:a:et non p:optcr
tione. &ícítur ením fotma inquantum alíquam finem. Sic ergo ímaginabanE
oat cíTc materíesfinís aút vt terntíat mo elfe in naturalibus: vtq: talía babent
turn. materíam fic oifpofitam: vt quia funt ca
fiapítulum.vil, lida vel leuía:ideo fic fe babét. Slia ve
ro babentía materíam alíter oifpofitan»
c rpmttua reddendum alr fe babent fl^onít ergo.p.ratõnes
'If&oíftp.p.olEédít q opottj pbl eo:um otceno:q> íupíter.uoeus vel o it
ficum cognofccrc onies caufas: bí3 pluitíiiõ vtaugmentetfrumentum:
bic confcquatreroftcndít q> fpectat ad fed e* necelfitate nuterietq: aquam fur
eumoeinonitrareper quodlíbet genus fum ouctam opo.-tet cõgclarí:et congeí
caufe.Sd cuius euídentíam fcíeiidú q latam opo:tctoco:fum venire. íSí igiE
tollens naturam agere rpter finem tol congelatío a nullo agente intendiEopo:
lit omnem oemonftratoncm naturalej. tet ipam elfe e.t necelfitate materie.Se
3n naturalibus ent finis ímpontt necef cundo boc idem ptobamr fic: fi pluuía
fitatem efftcientí efficíens fo:me fo:ma efict .ppter augmentum frumentí' vlalt
niaterie.Sollens tgitur finê tollit om • quod alíud in naturalibus elfet p2opter
neefficíens:q:nullú agens agit nifi ín í finem : nine ín talibus non contíngeret0
tendendo fiuem.Si aute tollatur omne contrarium íllius finis: fed pluuía non '
effictensítollítur omnis fotma: oeítru= folum atiginentntfrumenrií fed oeftrit:
cta aute omní foynamon remanebit ma vt cum plult frumento ejti Rente in area
teria.** quo manifefte patet q tollens ígíE pluuía non c .pprer frumentuj: nec
finem ín naturalibus tollit omne genus per coufequeus aliquidpbificum c#p
eaufettollendo atité omne genus caufe: ter ftncm.Jftsdc opmíoné repiobat.p .v-
tollit omne oemonllratíonem. Si ergo oicens <r boc ell iinpolTibiletq: qcunnaf^1
volumus i pbíficís ocmonftrarcfuppos (Titanaturaautftunt fiaitfempuutfre T
nendum efl naturam agerc .pprer finej. quenter.Jlloy aute qucfiuntafottima U
Jturfus fi ocmonflrare volumus tu na< vel a cafu mbil fitfic fg aut frequenter.
turalibU3fupponendum cftín eis alís Tftã pluerc multotíés quod fit i by erne
quam nccelfitatem e(Te eum oemonftra# no videf a fo:tuna nec a cafu:fed fi fotw
to non nifi e* necefiarijs fieri babcat. pluerct fub cane ficut etã caumaúd ê ca
q^tínto ergo oftcndít.p.naturaj a gere lo:em fieri fub cane non eft a cafu.Sed
p:opt-:r finem. ÍSecúdo quomodo fe ba fi foite byemeefiet calo: cfTja cafu. Si
beat neccfraríum ín pbificís. & irca pti? igitur naturalia no funt a cafu fm ferns
hi um ptímo ponit opínionem an tiquoy per aut frequenter: igitur flint ptopi fit
c Of
Tf»bííico:uim
fiem. ÇfRotanduj çg pluula fub cane % p.ad motíua In oppofitum opínárifi re *
calo: ínbyeme alíquádo babent effe q: inouendo oifficultatem fumptã et erros
effectuú B etntium non folú caufa é iol: re vel et p eccato nature: qt nos videm9
fed all) pUnete. Meet ergo foi m bye* ín bis que funt f m artes contmgere pe«
me non babeat calote gencrarevel eltii: catum et errotem: vt medicus aliquado
tamé boc nõ obftãte ent calot in byeme non recte medicatur: et tn boc non obs
qt mars vel alius planeta caltdue em t flante ipi pin non negabant finem in ar
calídte fignis:et quod oictum eít oe cas tifictalibus: quare nec qapterbuiuímoí
lote vel caumate refpcctu byemis mtel di errotem ró finis eft neganda a natu s
Itgendum eft oe pluutarefpcctu canis. ralibusfiue ergoíiat pluuia temge mef
£anís cnim eft quedam ftella fub q foi fio et oeftruatur ffumentaj: fine fiát niõ
ctiftms tantum eftum general vtjtò fit fira et cotruptionc femín»:boc eft g ac
upturn natum tempus ad gencratóncni cidens:et in pauciotjb9: nec ptopter b*
pluuie:.oe boc vide ferto meta.ca.fecú arguítur naruram nõ agere .ppter fin? *
do.jtem fic arguít.p.qt ars ínuraf na; J5t fiarguaiur q- natura non agit ecoes
turamtvel pficit alíquádo que. natura n líberatíoneirefpondeo q> et boc non íes
otefl operarítfi igítur artifet agit .ppE quítur qn agat japter finem:qÕ .pbatur
nem afottioti natura aget. THotanduj in fill oe ai te: Meet em ars agat .ppter
cg ars perficít naturamtqt ti3tura eft oe fíné:nõ tame artifet feinper oelibcrat.
termi lataad vnum: ars vero q: nonjjc &t ponit etemplumiqt citbarifans gfe<
©etermiuaE põt in rebus natural*9 alls cte babítuatus nõ oelibcrat tangendo
quasfoiiuasínducercquas non potefl cotdascítbare.Síen cumtangitvnaj
ipa natura. ÍUrtiite em artis põt iuuarí cotdam oelibcrat anteq’ tangat aliã tol
naturam celeríus * (ãcilítis confequac lereE confonantía:q: mmíum elfet fpací
Intentum.jpmitaturaút naturamtqt cuj um tepotis inter tactum vnius cotde et^
tntellectus nofter teneat íufimuj gradú alteríii3. THatura ígituc agit ,ppter finê^'--r>'
in genere Ibtelligetiaró et imitetur east cg cognofcat fine,n:fed quia oirigiE a co
opottet çy ars intellect'’ uri alíquo mos gnofeente: fcj ab íntellectiua naturara Tn-'iw
do imitetur naturaj in qua refulget op9 agente.THafura igitur oicíE intendere ff
et ars íntelllgentiarum. Jtejarguit.p. item Inquantum íntellectiua .ppter fini
«y nos vídem-’ afia a«er_e otdiate i ,pp; agít mouendo naturam: et boc liifficit. __
ter finem:vt aranec faciêdo tclam i fot# Sindeitcctinnobisvolúras agat .ppf Wvn;
mica congregando granafSidem9 ctíã finem :non tamen cognofcír.fed ab intcl
q> plante facíunt folia $ cooperimento lectnoírigíE.
fructuumtet babent radices oeotfú gra¬
tia fuftiuendinutrimcntum: omta auté
$apttuhim,viil.
talía funt folo tnfttnctu nature, -flfcto q q uodautemetnecefli'
fcíeudum çg fotmlca et bumfmõí antas tate::c. !bic confequéter oe*
lia'non agíiterarte vel oeliberatíonetp terminar .p. qualiterreperif
nrtem em operantes t eadem fpecíe ftn necefiarium in rebus pbíficís. fStucrít
magí3et minus fubtilem muentionem igitur.p.vtrum necefTítas ponenda id é
mngis i minus fubtíliter operátur.que fumenda fit in rebus pbíficís etgte mas
ergo ín eadem Ipecíe vntfotmíter agfit: tene que eft neceftitas fimpUciter ? ab *
' non opcrãtur cç arteifed et luflinciu na foluta: vel et parte fínistque ejE lucefiis
ture-Srance auté eo o° facíunttelam t tas et fuppoíitione feu conditõuata. £t
Yiundtnes nídum: $1 ergo talía agunt reptebendítantiquos ponenteo neceílí
.qaprer fmemtqt y nmdíncs ftcíunt nídú tatem in rebus naturalibus et parte ma
jipter filios conferuandos: patet çg nas teríe. jt/jfcto quo notandum ç in rebus
«ura agir «ppterfincro. Sic fpõd£tau;e$ nattiralibus non eft ponenda necelTiu*
«parte materteeodemmodo quo anti? daéiteecffltasct ftippõneetnófimplK
qutponebantifcj q> biuufmodi nccefTu ©tcendum çfimpltcíter vtadpzefens .
tas lumeiidaeflctpzmcipalíter cr parte fufftcít põt oupleíter ftinii. '[feíimo tdé' MI
nuterie cum fumendafit pzíctpafitcr et eft q vmuerfalttcr ctíg.Secudo põt fu
parte finis: &icet bn polfit fuim aliquâ mi vttdcê q» abfolute fumptú:qó ení l
do ncceflitao et parte materic: vt tactuj refpccttue tale otettur ec ttõ fimpliciter
c(t ptíu3 oe cozruptione arunulio.^to tale. ®mmbus title mõie políuituie oi
batergo.p.ímentum erfimílitudie qul cere necelTltatem naturaliú ftimendâeõ
babet ftius ín tnturaltbus cum fine i ar non fmtplr.^timo ent bmÕí neceífitas
ttficíalibue. ESktr ergo q oomue in ar > non eft amp ficíter:qz nõ ê íemg:imo vt
tífícíalíbue nõ eft facta p.uncípalitcr et plurimú naturalia fút vt frequcter.Çeí
necelfirate matcrte.-fcd caufa abfcondc- cúdo naturalia oicútur eê non fimplícu?
dt et Mluandi tpfas res: licet non polTit q: nõ babet neceífitaté abfoltttá: necefí
fieri fine materínfibuspzíncípijs:fimilí fitasení materíeêneceintae abfoluta .
ter ígitur eft tn alije iam naturalibue q í&iieentcoiitingút et necelfitate mates
artificíalíbueun qutbue eft agere pzops ríe vt moto et cozrttptto:?c: taifa fine re
teralíquídtf.-jptoptcrfinej.THecefiitao latíoneadfincetabfq? íntentione eius
enim materie otítur a fine: quia vt talte edie babetutSed naturalia que fút inti
nnlsfcquatur opottet materiam fit ot í taanaturanõbabctcõtíngeremfigre<
fpotií: vt ferram eíTeferream et oenta s lationéad aliudtvt et íntentione finis.
tam:vt fit apta ad fecandunt :3>ic eft oe THotandú ínfug q lícj finis fit caufa to
materia tn otdíne ad fotmam fubftanría rú q fút ad finêttamé tn via generatíõí s
lem que eft finis generatíonís.iSoncluj et tge pofteríot ent omnibus íllís.iõa*
dtt igíttir q neceífitas in naturalibue é teria ent inícllígítur pttot bis qttop elí
et fuppofit.oue finismon q finte fit net caufa. £ú ergo pzíoza ímponãt uecelTis /J
ccirarnie: fed qma ímponit neceíritate5 tatetn pofter otibue fimplr: ídeo mata ftrw-h-t À
altjs cauf .S5íarguaturcorra boc: quta ria oíctfneceflTaría fimplr. &:túo porte v, , ;r-M
fi point finis necelTitatem aitje:ergo elt ríota nõ imponát neccfiitatem pziozíb9
quidnecefiarium. ©iceudum q ibí ert níft etfuppõe:iõ ót.n. q fuméda eft ne
fitllacta figure oíctionís ntutando quot celfttao ct $>te finis. Sei portum9oícere
qttidtfims é tilo quo aliqua lut neccfla * q neceífitas et matéria ê neceífitas fim
ria: no tamen .ppter boc fequíE q fit qd plíciter et abfolute . iHãfi nccelTe c cot*
necefiariunuq: ent oenominntio c a foz rúpi atai: qz cõpofttú et cõtrarijs bmõí
mazideo illud quod c fozmaliter tale ab necítas ell fimpltctter ? íneaítabílietue
folute otett tale: fed folum é virtttalíter ceflitao aút et pte finis eft neceífitas et
tale:? ê ratio quare alta oicútur talta nõ fuppofitiõezqz fi necefie c bre alujd ,pp
otcitur abfolute tale.íSeaído arguít.p. ter fine cõfequendú vt nattigíú ad marc
qzfinis ín naturalibue fe babet vt pneí trãffretldú:bmõi neceífitas nõ é abfolu
pm:er q fttntad fine vtcõclufio: ? time ta:fj ad ralé fine ofeqndú.^inalf ondtt
fttpplenda é rõ cú pnctpta tmponant ne p.necelfitatê t naturalíb9 fiimêdâ alí4°
ccifitatem cõclulionibus: ídeo ratio nc> et pte mafíe:qz t oiffmtrõe põif aliqdvt
certita te in naturalibue pncipaltterfu* mãle.®íffinítõ âtênecria i ocmfatõne
'itiendaêetfine.íBubdítratíonéquôfií qre ad bfidâ cõpletã oemfatõj i nãlib‘>
me babet rõucm pzincípii nõ quidê acs altq0 nccría c mã.-f ittnt nâqj ree nãles
ttottte:_vel quo ad «tecutionent fed rati; et pncípíje mãlíb^bntib^apti.itdínê ad
otmatonieud eft quo ad íntentionej:qz fozmâ q c finis gnatõie:? fic l j ibt fu ne
vtcj a fine inctpímiie rattoemari oe bis cclTItas materiemou tame pncipaltter:
que funt ad fine. (©ubitaret fozte alk qz rõ necitatie fumíf ab iío fine.
quis quo verú fit q í naturalibue fuméí S.tplicít liber lead9. «Se itur tertí9.
ciiií
'Ifbbííícojutn
tStomam autênatu' out vbí.Zttottie ígítureltiquattiio: ge
iicribua.íldditautc qunbia ficutoici
tazzc. •jjfcoltip.p.in ouebue mr.aznullum eftaccípcregiie qfitge;
líbzía pcedentíbua octermú nua ad ílla quattuoz.Slude motua com
nauít oc pzíncíptje moms: f tnuníterfumptuonõ eltinalíquo gene
(Hirte ífta iitcipit oeícrmínare oe motu q rezfcd abftrabít a quattuoz tllíogenerí
e(l pafiio fubítâtíe cozpozee íníptíí natu bu3. 2»otue aút fpecialíter fumptua c
raUs.2PUit ante qm natura eít pzincípí in gencrc rerú ad quaa elt motua et can
am motuezetfcícntía nobie elt oc natu faeltzqz fm commentatozem in boc ter
raadco opoztet noa naturalea nó ígno* tíozmotua c fozma fluenafiue ímperftã
rare quid ftt mot9:qz ignozato motu ne ^erfectnm aút et tmperfccíum non va
ccfle elt ígnozare natura. i&ó potclt fie riant fpeciem. ÇíConíequenreroltédit
intelllgUq: cú fubltantia cozgca mqiitú plje q> motua elt tn fpccic oícce qz vnú
naturalie fit fubiectum buiue fcienttc z quodqz pdicamentozum potelt capí ou«
motu» etus palito nó poflumue babere plícitcr: vt in fubltantia allquid pót ca *
plenaríam noticiam oe natura fiuc fulia pi vt fozma vel vt pzíuatôzet Pm boc po
n3turali nílt cognofcamua motu j: qz in nútur oue fpecíea motii3: ícj gencratio
qualíbet fcíentia ínquirútur palTionea ? cozrupáozetlilr fm quantitatemzz fic
fubiectí. 2>tctt ergo q> oetcrminanduj fumuntur oue fpecieazfcs augmentatio
e(t oe motu et oe confequenrtbus ipfu j et oimínutío. SS^u1 qualítatem etiam
fcj ínfinitozloco: vacuozct tpe. i& ma eí Pm pziuationem et babitum: vt album
motua eít oe numero cõtinuozum: i qz Ifligrmn ent quodammõ oícít pnuatioc
infinitú ponitur in ratíone cpntínui: ió ncj albizt Pm boc pofiut accípt alie oue
oicítpzimo elTe oeterminandum oe ínlí fpectea que pzopter penurtam nomíuu j
nito.tSontinuú enf elt oíuífibile í ínfiní oictit.ralteratio.4c>5m ctíã vbífurfus
tum.íldbuc ante fuze loco vacuo et tpe qó fe babet vt babitua: t ocoz fu5 quod
tmpolTibilc elt eflemotumzídeo oetmi ; fe babet vt pzíuatiozq qdaj oue fpecíea
nanduméetiâoeiltie. Siícitetiam.p. pnt oicí vno nomrc loci mutatío. ®Hto
<$ oe bis odtennínandú elt vniuerfalif
tandum circa otffímríonem motua ín 5
et in cõmunízàim tlte líber fit cõmimía oícíturzZWot9 c actii3 enrta: ic. <p acr
od omea Ubzos pbílofopbie naturalie. ponítur íbí taníjz genua ad motum 1 ad
TBotandum ínfuper q> illtid qó oícítcp fozmâzfcd entto in potentía oicif ad oif
pzedícta fuiit cõmimia omnib9 naturali ferentiam fozme: que elt ent ia actua tn
bua íntellígendum elt aut Pm apparêtí;
amzaut Pm verítatem Saaium aút fm actu-C íSonfequenter ponít tertiam pri
veriutem noneltponendum: licctaliii cu!am motua bene alTignatam quando
oicif Pm q’ buiufmõí.ílargiHt ígíf fie*
antíquozitj íllud pofuerunr. *ifbzímo oe Subiectum motua elt actu r potentía ;
termínatígituroemotuzet confcqueiií vt id quod l actu eazelt poténa ílatua-:
ter oc alija in boc líbzo et fequeiitibua. fed motua non elt actua eiua: vt patet £
Snffimtcrgo morum oicena ZWotua elt
actuzergo elt actua eiuavt elt ín poií.
octua entis in potentía Pm qz butufmõí
íd eít Pm cp in potcttazvtalteratõ c act* ÇIBotandum autem qfi motua ad Ita
et motua alterabílía ínqunntum altera; tuam eífet actua erie vt ee elt: time qz *
bile. itáSõfequéteroltedit.p.quõ mo; diu efiet ene femg niouerettir ad Itatul
tie elt í:i gne rcç.o.q> c í,gne rc^z ad qa quod elt ínconueníena. JÇiifiiper oltc
êltmotueúdeoatt q» motua non cpter dít pf5ua q^ motua non elt actua rei p:ie
rca ad quaa elt ilfiid quod mut.irur.$( tifq> fi t in fiertznec pollq» elt in facto cíTe
ílló quod mutatur autmutaturPm fulv íSícit ergo q> edifica tio elt actua edifica
ftantiam aut quantitatem.aut qualítatc bilte inquantum ediítcab.lezvcl ínquã#
turn ediffeatur: ergo non eft actus cius pofitotqula ct p:íma oíffinitõe fequií fe
anteep fit in ftcri»J9einde oftendit eg no cimda .St bis igitur infertur q> motus
eft buiufmodi actus in facto cite: q: ciij elt m mobili et non in mouentueft enin»
eomue terminata efttnon amplius l pa actus mobilis a moueute. IfíSonfequé
rtes edifícabilc. âdíficario aúr cfl actus ter oícít 9 motus c vnus actus moueivs
cdificabilis.-B&atet igtturej:bis eg mo < tio et mobilis.Ãftent actus mouentis i
tus eft actus cdificalnlis imperfect9: q: eo q> agit:et. mobilis ín eo g? patítnr:fic
folum eft in fieri i non in facto ciTe.SSn eft idem fpacium afcendentis etoefcen
confequentcr oicit eg antiqui errauerit dentis:licet ratio non fit vna.
circa motum q: eft quid indeterminam:
q: ncc eft eoium que fúr in potentia fun
jSdpítulú.II.
plictter: nec que inactu: quod patet ct abetautéoefcctuim
boc:quia vt oictum eft quado aliquid c •flboftqz.p.oeterminaiiitoe mot
fimplicitcr in potentia ad aliud nondu5 tutqtua actio etpalTio funtqdaj
moucturtquaiido ante eft in actu ad il t motuoúdeo mouct bíc qucftionem:ín 5
Iud ad quod erat ptius in potentia: ters babeateiTe: et p:imo çpbat eg in agente
nunatus eft motus. S>icit ergo eg mot9 ct moiiente non fit actio oicens: eg ft b°
vere eft actus imperfectus:qt vtoictii5 eft fequitur eg in mouente crit motus c6
eft c foziua Aliens: id eft fo:ma íncõples actio et paffio fiut idem motus.áadej
ta:fiue imperfecta et in ficruvt mot9 lo í eul ratio eft in mouente a moto que ê ire
calis eft vbi Aliens ct oealbatio eft albe agente et patiente:q: cine agens c mot
do Aucn3 et in fteruetfic oe aiijs. ÍÃÕ ucns:etomepatien3 motum. 'gkonere
fequeter ponít aliam oiffmitionem mo* ergo actionem in agente eft poncremos
tus que eft quaft materialist vic3 q> mo turn in mouente.Si aút motus eft t mo
tus eft aciU3 mobilis t eo q> mobile. &t uenteifequitur eg omne mouens mone*
argmtficutoictúé: ®nm moncns mo btmr:aut babens motu non mouebitur __=
uctur f m q> m potetia mobile: ergo mo <]jfetimii eft inconueniens: quia eft care)
tus per fe competit d quod eft potentia mouens imobílevtoeus.âtfecundnm ^
mobile.fecundo arguit fic: quod noi; eft ireconueniene:q: ficiitftare non põt:
ineft mobili i ageti nifi iucptft agit i pa q; in aliquo fit albedo et non fit album:
tif ct eftmobileiillud per fe cõpctit mo fic efle non poteft eg in aliquo fit motus
bill ct nô mouenti:motiis eft buiufiuo - et non moueatur. Cq(V° bums oubij
duergo ?c.®icit ergo.p. q> quia ages oeclnratõitefm mcntcmoocto.fubtilis 1^1-
mouct tactu id eft tangcndo:idco ftunil i3.q.quolibe.et.!j.oi.4.fenten tiaruin
patiturrqula tactus c aettuoutm r p.-.fTi pzlmo aliq pzemittam: iecundo conclns
uo:umadiinuccm.4tp:obat.p.q:mo5 clufiiuesfubiungam. c<a uantumad
tus accidtt mouenti: quia caufatotaq; p.'imum feiendum eg ouplcreftactio.r.Ay^ ‘
re mouens mouctur eft quia mouct tan* manens:vt vifio intellection tranftes:
g:ndo:ideo fimul patttur. ffiKctadtmt vt calefectio:fm eg ponit.p.9°.meta.
ãute eg non eft oe rarõne mouêtts eg mo iSluod fic poteft oeclarari: (©perato nu
ucat tangendo: vel eg moticatmoturbn tem Hue actio ininauens ouas babet co
igitur arguitur eg mouenti non compe t ditiones in qmbus conuenit cum actõe
tit motus per fe.flTlfoorandmn tnfupcr: tranfcunte.^úiua eft cpfempereft t fie
eg ilia fecunda oiffínítío oícítur cjfi ma í ri:non oico fieri fuccelTiuo: quia opera*
terialis rcfpcctu aUcrius:q:vt bab5 vi tio eft indiuifibillstfed fic in fieri :q: cõ*
que oftendit ocmonftratõnis ptincipiú tmua oependeutia ad caufarn eandejet
deri fecúdo poftcriotfi: qz ílla oiffinitío fm idemtficutocpendciia rci create ad
cft ft>:malis refpectu eíus que oftendit caufarn conferunnrcm:fc3 oeum. S5edi
oemõllrationís concltiftoncmiftc ê in da conditio eft eg operatic quafi tranfit
Tfebídcojum
In obiectum Rent in termínnm: licet nõ fcqnitur neccffarie embo extrema pefi*
acclpientem efle per ipamrfcd prefuppo ta in acturvel quod idc eftrquado necef
fario requitur fuiim fundamenta pofito ,
tftt.ir in fuo eíle: ct .pptcr íftas onae fi#
gnificaf grámatice pervcrbunt actiuu J. terminoret tails refpectus c titftoege';
acuo ante tranfiens vltra íftas conditi nererelationis. Soco anterefpectúex*
ones addít tertíam: qrfcj eft p:oductia trinfecusaduenientem quo nccIfaro.,,-
alicuius vt tenniní accipientis per caiu fequiturpofitaextremalactu: etfubb l.jxi-wt.-?
eê:vt calefactío eítproduetiua calorís í membro cadunt ilia fex principia é quy
Ugno vltra pafllonein m lignorfcj cale# busagítauctor.ó.prícípíoç.-fôatsctn-fd r'T‘/
fieri.^ita auté oiífimtío actlomsfíc tn # oe actione etpaftionerquiapoftibile
tellccta non eft generis in fpeeics fj vo; actiuum ct paffiuú clTe: ct etiam approx
cis m figníficatões.lRam actio tranfies imarart tamen non babere ilium refpe.'‘
eft vere actio oe gencre actionis. 'Sctio ctumriy icj ngenofit tllud a quo pall 115 .,'
autc inmancs eft vere qualitastvt Intel tranfmuteturrnec palTum id a quo tranf-^*.,*,
lectio viftorfj equoce of actio .ppter cos mutetur.-puta ft fit alíquíd ímpediês ac •*»*+•«<?
dtttones p:edictas in quibus conuenit tioneimet^ tanto ilia fex principia n
cum actione oe genere actionis. 25lio° funt fpecies relationum.qr relatio oicit-’' “** ■
poteft etiam actio oe genere actionis oi refpeetum intrinfecus aduenfentemul#
nidt in mtinnentem et tranfeuutem: fic la auté non.®e quando tamen é fpecia
fúperius in inferior: THam non foluin lis oifftcultasrSUdetur eni 9 fit refpes y
ad formant iitductamper morum i paf s ctus intrinfecus aduemens cum necef#'.
fo alto ab agente eft actio oe gencre acti fario fequitur extrema pofita in actu.po
ontsfed etiam ad forma tnductam in ip fito cut rjie 1 motii que font extrema qfi
fomei agente. 5'ite1 lectio enirn aliqua neceflarium eft effe motum in tempore:
— ^ actione intellect'5 producitur: que actio et per confcquens refpeetum quern inn
CKor produetiua eft oe gencre actíõistllacní ponat quaudo.Xatio 9 quads non ne
forma abfoluta cum fit noua eft termin'5 ccITario fequitur extrema: 1 cum inftaE j _
alictuus actionis propue outer per qua oe tempore ctmotu oicofui ariftotilem^fM-
accipit elfe. É&uando ergo forma termi quarto buiitsrficlietaliud celum eétasi^
nans ipam actionem eft in ipo agente: find tempuo.4xquo concludo 9 pod's
tunc actio ipfa manet. Guando Jvo for elTe monism alio celo vel viuuerfo qiiic"~',
matertmnansipfam actionem eft extra non menfuratur tempore buius cell.
flgensrttmc actio tpfa traníit.Buftmctõ Similiter fioeus extra celum crearet la Kywyi^
illorum modorum acctpiendi inmanen pidemn mouereripmpernoiiumfpaci Uu-iVe
tent actionem patetrqr illud quod f m il umrille moms no menfnraretiir tempos c c •-» n
lum intellectual oicittir acts inmanen j re boc uoftro.$imiliter loquendo pofil \
vttntellcctiorboc oicitnr terminus acti bile eftponi tempus ct motum 1 tn moC
onis inmanentis fin ahum intellectual turn non menfurari tempore: et per con >
$llrm aiit actionem .pdactittam intelle fequens no babere quando.&x quo pa* S
etionts commuter inreiligtums per boc tet 9 quando cftrerpecnis extrinfeciis
quod eft oleere vel clícere intellectoem aduemens cum non neceifario confequi |
*fte fecundus intellectus oe actione in tur extrema pofita i effe.#.aiitcrius fet
manente ct tranfeunte Ucetfit veru3:ta endum q> agens crcatum babet reipes .
r men non eft oe intentioue arií.p .meta. ctiun ad terminum primum fiue totafej i
qui oicitur productmmet ad terminum .
fetendum refpectus que eft forma productaret ad fubiectum
/ ~ \ , in genere eft ouplex: vnus intrmfec‘5ad illtus forme quod eft pafTum feu trâfmi» !
v 110111000:1 alius ex rinfeeus. Soco afit tatum. <$fL autem refpectus iftifmt alij .
refpeetum intrinfecus adnenictem qui probatur quia time ad alios termiuos :
Ill
tnm quis refpectus co:refpondétes ecõ ttumificut pater oícítur caufa agens fí * ami)
iierfo funt onmino altj.relpcctus efn # lij. RUo modo p:o refpectú educentt a >itr, -a
, ducti ad producers elt ficut oependen# ad eductum: iVcut caUdum elt cau a ca#
’ tio .id Ulud ad quod oepeudet:? b° dm tons i ligno.aiio modoja refpectú trâf
; plicitcrfm dTeiumfiaitrimplidreracd mutantis ad tran mutuum: 'jiucta illd
pit efle. Refpectus autê traufmutabil- tí0pncípíoç Sctõ elt fm quam in id q«S
ad tranfmutantem non elt refpect9 fim fubícítur agere OiCiinur.2U:quaiido etí
J pUctter oependentis fm elTe.Srafimi s am accipiutr actio pro re leu fornia acta
j table cnim fm ec fuifimpliciter cõcur; et products includcudo iltunt refpectú
l rit cum agente vt cocaufa: et non acci; quem cjrptimit boc quod elt ab alio: f»
pit eíTefiiuplicíterab ipfotfed tantú a:: cut acclpitur In boc tertto. \>com eniiu
eipít elTe fm forniam que índucitur.JSe bane qumtam figmficationcm ejcponu!
' fpectus ením .pducti et índucti patet # coiimiumtcr arilto.in boc capfo: i tunc
funt alíjtetfivrer# fit Dependents ab actio quantum ad illud connotatum pti
ipfo ptoducentetquia illud prime oepê net ad aliquod genus abfolutum fcõin
i det quod accipit primo efieri boc elt p; palTum tranfmutatur: vtputa quantí
ductum.çilud autem fecund3rio oepê# tatem qualítatemtet buiufmot.SBíc eiu
det quod fecundario accipn elTe: t boc loquendo oe actione oícit 15 q> elt opu3
elt educcum vel inductum.$ftorum rrí# et lime actiuí..®pu3 autê et finta etc ip#
um refpectnunt et parte agentís ouo pj lafotma abfoluta ui palTorlícet vt fiuês
mi non funt ejctrúr ecus adueniêtes: q: loquendo oe agente perniotum.i&iide
velagens non babet relatíonem realej premittit ibi çp motus elt actus actiut i
ad productum vel inductum: vt pat? oe paffiuítSed palTiui vt m íporSctíuí au
seo producentc creaturam: vel aliquid tem vtab ipo.^Ueaút motus realtí fm
in creatura.vel A babet relatione? necef cõmentatotem cít fotina fiueus.
farío confequitur fundamentum pofito ©icitur igitur ibi actio ipm actum fuie
termino. Jllc autê tertíuo refpectus 4 opus fiue finis agentts mquantum c ab
elt ad palfuiii eft ectrinfeais adueuléa: agentenbocoeptimo.í Ãuantuí ad
quia bene polTibile elt actin vel palTiun fecúdú At tila prima conclufiorJlaio p°
vt fubicffi elíe etíamapprojumata et ta# modo accepta que elt operatio et fornia
men non babere ilium refpectú vt ages inmanens abfoluta ê m agente vt i i ub*
fit Ulud a quo palVum tranfmuteturtnec íecto.-boc apparctperp.nono meta.o.
illud tranlnuiteturab ipfo: vtpotefi elt q> vifio elt m vidente, ©e aedone aút fe
altquid íinpcdíens actíonemtergo cum cimdo modo et tertio modo accepta que
actio At refpectus ertrinfecu3 adueiiícs elt refpectus iatrinfecus aduemens 16
vt prms oictiim elt erit babitudo ageu# genere relatioms oicetur a li'. $ .cnnda
tis ad patteo feu palTum tranfmutatuni conrlufio fit i;l3:ílctto quarto modo ac
i ©uo autê alij refpectus fc3 ptoductio c cept3 que ê refpectus oe genere actíõis
f nis et inductions fine actiue fine palfi - elt tn agente fubiectíue et non in palio:
U ue pertínebunt ad genus relatioms pro
i ' páe oícterquía funt íntrínfece adueniê;
'iuje tee.Sr predicts apparet multiple»:cq*
quia tu eodemelt rei pectus et ftmdamS
turn. Ratio ent fimdamenti videtur b°
oitenderetnec oppofitum elt intelltgibi
• wjÇí a.t>' uocatío bums nominíe actio, ttnoeni? le. $ed potentia actíua que elt fundant
ojh&s modo oiatur oe operatône pjqtit Intel# tu buí^refpect^etactõís ê i agêtetgral'
’ lectio vel volitio oícítur operatio: i tas actõ ê tagctefubiecttue. Jtê m 4cúqj i
r #"**“ men in rei verltate ê qualttas.Sllio mõ fotma aliq illé fimptre tie f) illã fo:m,í
*?rf ' «ctío oícit per fe babítudinem vel refpe oí° ent írrõna4 videE # fo:ma fit in alíd
etumtet quando# accípítur boc nomen 1 n ollitiut tpm ifoziuatú f m ipam: ê»
actio pro refpectú ptoducentie ad $ da actõ fit fojmaliter in paiTotpafiiim ent
Tt&btfícomitt
fimr agens. 3íc ergo intelligedo bane vnam fo:mam:bifferunt tamen fo:mall
conclufionem q actio que eft refpecrej: ter vi Dictum ê et funt i alijo fubiectis.
trínfecus adueniena eft ín agente ftcut «"At ft contra boc arguatur ^arif.Dic
ín íubíectotjln fornia auté que oicií po bic q cui ínfút bee fcj actio t palTio mo
tentia actíua c vt m fundamento p:o^i s tus ctergovidcmr q motus fit fubiectn
mo-Símílítcr pallio oíçit refpcctu j op; vrríuftp.&efpódeotlittera poteftficcj:
pofitum cotrefpondentc ífti que fuo mo ponitfini inftmtbec: nonquide vtfub
funílíter c ín paiTo et ín potétía palíiua. lecto vel fundamento:q: nec paftio 6 ge
nere paftionis ineft motui vtfimdamcn
iTSertía conclufioíit ílla: Sctío acccp to:q: refpectus fundatus fuper motum
ta quinto modo que c fozmatranficns adagcits c intrinfecus aduemens:cuin
acta feu .pducta g actionc oe gcncre ac# motus fitfbzma iitdiicta vel educta: fed
tionis eft in pafTo vt in fnbiecto.boc ap cum mfunt bcc:altcruj terminatiue fcj
caret per.p-p. mcta.oí • fidificatío eft actio ct alterum quafi fubiectinerq: con
edíftcatotaccípítur ibí edifícatío ,p foz? comit.tntur fe in codem fubiecto .f.pnf#
ma acta per edificatõncm.Sí pjobatur fio.Sr ptedictis patj q cum actô t paf
etíam :q: talis fotma acta Dum é in nu * fto fvumaliter Diftinguantur:nec Dicaitt
tu c motus:vtoíctum c. 2Votus autej motum fm fe:fed per relatõné ad ages
eft ín mobilí fubiectíuc: vt patet capitu ctpatien3funt oiuerfa ptcdicamenta .
Io ptecedentítergo tc. ®íc ergo patet -^atet etíam q motus non é fomtaliter
quomodo actío eft ín agente: et quomo in pzedicamento actioms nec paftionis
non.Ãt tunc ad argumentunt m oppo s cum abipio fozmaliteroiftinguamr: qt
fitum quando oícebatur q fcj actio c m motus fm q buiufmodi non oicit aliqd
agentetcum actío et paflio fmt idem mo per comparationem ad agens aut patii
tustfequitur q moms erit in mouentc: enstfed pcrcomparatõnemad fotmaj:
patet q:.p.accíplt actionc quinto modo que per motum inducitur qttare motus
" ctfacit^tcrtía conclufione. At ptedu vt motus c m codem geitere cum foima
* <tío patet Differentia inter actionem et que per motum inducitur: vt Dictum eft
pafTionem.íDifferiít eni fomialítcr licet in pzeccdentibus.
fmt idem mot9 materialítcr patet et tet
tu fupcríus alligato:vbi Dicitur q licet £aptinjn,5®c infinito,
idem motim fitagentis et patientm: no
tainen fub eadem ratione.Sft ením mo nomaimiutéoe natura
tus agcntis:q: é ab boc et c actus t paf T^oftq- Determinauit dc motu i
fio patientis: q: ê ín boc feilj patíeme. parte dctermiat oe infinito.&a
teoc idem patet alia auctoútate.p. i Ut ius caufa efttquia feientia naturnlis eft
ters Dicentistq’ licet idem fit fpacium t circa magnitudines tempus et motum:
eadem fciftantia a furfum ct reotfumti quotum vnumquodq? neccfte eft efte fu
econucrfonioit tame i idem oifmre. nitum vel infinitum. ®c infinito multa
^fejopterquod notandfi q fpacium etj Dicta funt p:imo bmuotSlia tame tan;
(tens utter aliqua duo air accipitur vt e gam eo:um que bic point.p.qfljúmú eft
fpaciumtet afr vt impouat quoddas oi; q aliquid Dtcitur efte infinitum vel iac
(fare: nam fpacíú oicltur vt cofideratur tu vel in potentt.rflíuUa autc magnitu
fm fetoíftare vero nominat fpacium ap do vel multitudoeftactu infmita:2>Ja«
plicatum ad termmoe.lSum ergo Difta gnitudo tamen eft infinita in potentia
re non nominee fpacium ftmptr fed etkt f m Diuifiotiennet mtiltitudo f m appofi
terminootet oiuerft Tint terminlterit all tionem.llt ft arguaE contra boc:q: fru<
nd et nliud Diftare:Sic actio et paftio It ftra eft potentia que no poteft reduci in
cet fmt idem motua materialítcr: q: ad actunuquia poifibili poiito in efte nullú
mi
A
■f'-'J? fequítur írtipoíTibíle* Refpondetur eg one contínuúquod non eft intellfgenda
-.yinfmm'. q3eit in potentin port it poni in per fe fed tnt g accns:q: vicj oiuifo con
‘'hem et in elie quern rcfpicit:fcj in actu i tinuo refultant pluree vmtates.Hlume
'««-’’“ /fierisnon in facto eflesquía talem actum rus enim g fe capitur et vnitattbue: cá
| non rcfpicit. Ait ergo continuum oiuift numenis at multitudo etvmtatibus a«j
I bile in infinttuiiKiion rcjpectii actus in firegata ♦
l facto cdetquia mm§> potelt poni cõtinjt
‘Min in infinitum oiuifum: fed eft ibi pof Stplicit tertius liber pbíííco?.
fibilitns actus in fieri: q: ad femg oiuis
di,Snde ft ponatur in taliactufcj fern# Jncipit quartus líber pbificoç*
per oiuidi iiullui fequitunii’couuerucs
Secundum qó pmittit bic.p. q> magni
tudo eft oiuifibilis in infíniiúaccipicdo
5imiltt2raut nccefie
clt pbificum ic.Jn boc quar
Etcs fin eandem .ppojtionem: nõ tame to libto:vt patet et oíctf pbi*
fim eandem magiutudincm velqntita# fiei íntcuditoetcrmiliarcólo
tent. 25jcempluj oiuidendo continuum co vacuo et tge.qjbiobat afit locum cite f r-
in>ua3 medietatestet mcdictatem i ali bices eg nõ folú mutatões coigm indi nf( 'r?a
as ouastetftc fgjxcdendofm banqpj cant locu effeifed etiât oltendút J.*.. eg
— llocus
__- '
po.’tionem itur in infinitum. iSed ft fiat babeat quondam potentíã feu virtutej
ncceptioffm eandem qunntitateiiKvt^ faluatiuam. qteni vnuinquodqj fertur
T
■f^<‘

femg accipiatur a qualibet magnitudte in fufi loefi nifi .pbibeatur: vt leuetftnfS


finita qniitas vnius cubitKvelquecims et grauc oeozfum. Snumquodip autej
qj alia quantit33 oeterminara no jxe * fertur in id quod c fui confcruatiufi feq
deretur in infinitum: fed finaliteropo:* tur q’ locu3 non folú fittfed erfi babeat
teret illá magnitiidinem confumi et oe- Vírtutem coferuatiua. •flbzemíttit arid,
ficere.ff iSontr.i tatitcn pdictaarguitiir quedá anteq> oiffim.it I0C115. qpuimo eg
et videtur q’ continuii nõlitoíiufibile t aliqs clt locus cõí3:quí vicj multa com
infinitum etiain fin gtes ciiifdem ,ppo: tinettvtaer velcelú. Sliiis c locus p:o
tionisrq: eft oarc minima camem et mi puusrqut cadeqiiatus locato.Secfido
nima c-fla: vt oicit arilto.in p.nmo bui*« <g locus non eft in aliquo vt in toco; qj
Sid illiidrefpcndetur commuter q> con túc efiet^celTiis in ínfínitú.q&arí enlm v / „
tinufi pot accipi ouplicitcr: vcl inqntuj ratione
ratfone alius locus
locii3 eflet
effer in loeotet
lo?o:rr fic in -w-’ “""r
nr...
quan tú etmatbematicetvel inquantum infmitfi.Sed locus c in aliquo vt t fub
naturnle:í5í p:ímp modo fic eft oimfibi íecto:et ídeo ponit aríf.octo modos een
le in infimtummec ei reptignat vt fic oi? di in:oe quibus babetur in fúmulís.
nifio.Si afit capiatur vt clt i materia na Sertio oicir.p.cp locus contlnrt locatil
turaLificnon babet veritatcm:fed c oa t nibil eft cius. i3luarfo eg ^pu3 [0c-»
remínímã carnem.íSivcIíofcircqd fu# clt equali3 loc3to. i®umto <g locus eft
per hoc fentiat ooctoz fiibrif: viti.i.oi. feparabilisa locato. Scfto eg locus ba
a.fen.vbi banc materia oiffufe tractat. beat orfiias locales: vt furfum oeo:fum
ÇH9Í3 pmiflte.p.oiffinit
I. infinitum ipo ante etretro:oettro:fú finiítrotfú. éep
,>*f-Hi' tentia oicens: * infinitum é cuius qtuti
* A. - w ---
timo q> vnumquodqi ferE et quiefcitm
'ryÇ tatem.i.quanturnZu^accipiêtib'7 Ig c p:opo loco.lSctauo q> coç qmouentiir r* 1
afiquid ettra accige: vt vno numero ac« localiter quedam mouétiir per fc: qdaj ^^
eepto reftat alius numerus accipiend91 g accns.-q; VC5accídunt bis qmoucair
lnfinitu»Hnde ome qo eft acceptum eit g fjejvt albedo moretur ad motú boÍ3 J'* 1 J
fiiiitum:et cuilibct numero acccpto por ÇScíendú aútçtlla jopõ tu aua oicit
addi vnitasret fic numerus variari. Ifi P- 9 locus cõtíner locatinct ilia in q oi^
titaút.p.g’ numerus variatiir ejcoiiiifi citur cg locus eit equalío locato nõ ?di»
Tfbbífícowm
rmtAtóemcomim» «e»,p»,He
mains contento: no tamc continene: vt etc.localtter.uai tf remota ‘ r£lat5 lo
fuperftcies.aauod enim conduct vt cot re flante vento fuceedé#
pus addit aliquant quantitate fupza co et que pnu» ui aquavei iin r
tenuint. Hocus aút eft tqualte locator te: vt patet cj: ptedictts. Sum «tai. ^
quíaeft equaliefnpflcíeí eius. C^is P rio»1ftSlSètoníi dlarelatio locí fucce
) míffis ponítotffínitionem loci: Dices çg ^u®f“'»“X'a relat5ne o:eced2tlfin
Tj-naineft vitima fuperficies coupons densquee dens que e auaa icimcmt
5llia1'^aAI „J ,, „ànoU£
veritatem eft eadem pcedentipeqpoUc
^óntítienD$ititnpbtlisp:inui .adeuí9
r tiam quantum ad motu localem.et ftc lo
eutdentiaiu fciendu ptimo tf loc* eens
per accidenstqt fea c ens aggregarú e,c cus equíualentcr oícitur manere. M*et
rebus oíucrfozum generum: et tdeo no plum buiu» aliqualr patet ín no™'1^
ín aliquo generc:vt magís vtdebíE i fi«uifícattuis:qz bec vor bomo quotiej
^ metapbi.ca.oe quantitate.Hociis eni5 cunqj qàlàta oicitur vua vop numero cu
Oícít ouo:fcj fuperff ciem cozpous con t tamen nõ portlt effe eadem vojs numero
tiiientísiet vltra boc addit relatione co bis qafcrrtuta çg tot funt jalatoes quot
tentíui ad contendi que eft rcfpectus et voces numero oíftincte: tame quatu ad
tríníecus adueniens ctim nonfequatur finemvocis fcj quantuí ad eppzm\e
mentis concepts funt per cquiualcima
naturam fundameti pofito termino nííi ídé numero:êic oico ín qjpoftto çgloc
vnunt alterí applicctur. file aut reípc* eft inmobilís p íe 1 per açcidens.localr
ttus videtur pcriíncre ad pzedicametu
n íi.vbirfuperficiesvero adpzcdicainétum eft tanté cozruptibílts moto fubtecto lo^
*~rr*bí" quandtatís.$rcm faendú tf locus c im caliter: qz time nõ amplius nianet tn eo
mobílio per fe et per accídeiis.Jumobi tila relatio contentiuítet tame non e coz
4*" litas aút inert eí et ratione ptoptia. q» ruptibílís Pm equtualentu: qz nec^'l'
ptobatur: qz fi locuo portei aliquo mo» rio fuccedit illi cozpozi 1 quo fuit íila re
do erte mobilís localitcr quantumcucç latio locualiud corpus in quo eft alta 1 e
lano loci numero: et tn cade j peedenti
per accidcs moucretur portet oici erte t f ni equiualentíam p compatonc ad mo
locoret ftc loci ertet locus: ob eft fartum
vt patet et pzecedenrtbus.CSotitra fto turn localem. Trains enií ftc affirm cir
fcíendum tf altqui mtútur faluare ínmo ca quem aqua vel aermouetur.Ucetfoz
maltterno» babcat cundem locmncum
bilitatem locíp compatíonem ad paios
inoi et ad centrum.quod pzobaE oe pa * fit ibi alia et alia relatio ptentiuuEuctE
tamen babete eundcni locum equmalcs
lo affito m aquarcírca quem cotmue flu ter per comparatíonem ad niotum loca#
it aqua et refluit. licet enímoucat aqua lenncum non moueatur localitcr. licet
que eft ibi corpus locans et fupficíes aq
etíam tnoueac per accídcstpalus tamen babeat alium et alíum locum.
oíciE feutp nnnerc ín eode locorno tf fttContra boc tamen argiutur
cadent fupíícíes confines: fed qzcftfp ftc.Jllud quod babet fe Pm locum alte I
in eadem oíftantia ad paios et ad cctru nunc & pzíusmouetur localitcr: fedpa 1,
ffied ílla optniouõ placet oocroú fubtu luseftbuíufmodíej:quofft laltotalto /
U li.íecúdo fen.oif-fecúda.auius cau. loco:vr patet et p:ecedctibus:ergo mo* |
fa efttqz fi fubíectum nõ mattet idem ní uctur localíter.. ®íld eiudeiuiam bu^^^^
lum accns refpectú m.inet idé:vni arif. ius argumenti ® ciendum eft q? ad mo.
‘ JCÚ ergo nõ mâneat ibí eadem aqua mi» turn localemouo requiruntura^nmuj.^'ic.

t meromõ ntanebít ídej locus.3}qua eni


cg mobile pzopter fui mutatiouem locni
cedens adueniéte aq fuccedete no pl' mutefíSecíiduin
abet relatione contend refpectú locatl
q* inter ternunosmo',
®i«ndú ergo alr Pm oocto.fubtuq’ 4* tus fit quedam oíftantia media, atra *
XIII •
tiuté conditio Deficit in .ppofito ^alus oe ratione loci: vie? cp contineat locatS
ením fie alfixus piopter fui mutatíone? 1 ei equetur.Çnferio: ením fpera nõ po
non mutat locum: fed p:optcr motú vel teft cõtínere fuperioiem: nec ei equaru
tranfmutatíonein aque flueims.$ecun nec vltima fuperficies cell poteft oici Io
dum etíam Deficit: q: inter locum pzíoj cue: quia oe ratõnc locati t ft eg nõ mo*
rem ct pofteríotem non eft aliud fpaciú ueatur cum loco fed in loco.^ocus etíâ
Inter medium quare nõ concludítargu* eft quid feparatum a locato:quare tc.
' mentum. Sp pzedictis patet quomo fit Ç&õcluditergo.p.çpvltímafperanõS
íntellígenda loci oíffínitío. ®eínde ou perfe in loco:fed omnia funt in celotcíí
citarif.'quomodo partes vníuerft fuut omnia contineat: vltra autem celum nii
íu locooícens çg celum fm fetotumnõ bileft. Snde oicit eg terra eft in aqua :
eft alicubí cum a nullo cõtineatur: pari aqua in aeretaer in igne: (gnis in celo z
tes autem cell bene (tint in loco: cú vna vltra quod nibil eft. ttotandum tomei»
aliam contineat. ®icit ergo q> celum p q> f m {idem p:imum mobile eft in loco
partc3 eft in loco ct etiam ipm celum et per fetqula vltra illud eft empirreum :
anima eft in loco per accidens. Cflbto oe quo pbi non babuerunt notícia.tCet
quo fclendum eg celu3 Mipliciter poteft lum autem empirreum non eft in loco a
fuitti: vel p:o tota re gione celefti: vel quia vltra illud nibil eft.,
p:o vltimo mobili. $i oicatur pno mos
do:fic eft I loco p partes:quia fic accept
turn nominal plures fperae quaruj vna
. flrculariter continet alteram. $edfi ac
lSapim.II
L—fr-'^ipiatur celum p:o vitimo mobilí fcóm
'“.‘j opmioiiem pBo? non eft in loco per fe: m unifdlum wtej et bio
nec fm fe totummec fm partes:quia nõ lc .'ijfcoftq’ pbs 6 quantitate lot
'u“' babet aliud cotpus continens ípfú.4ft ci oeterminauittbic confequen*
eut in loco per accidens: vt per centrum ter foluit ratione? oicentium locum nõ
quod fic patet:q: eni vt babetur in piin ellerquarumvna inter alias em:cg fi lo
cipio buius quartulocum querim9 ppt cus diet aliquid:opo:tcret ouo cozpoza
termotuimfic oicimus aliqua moueri: efle in eodem loco. Supponebatante?
fic eis competitlocustcrgo quemouenf ilia ratio locum baberc trinas oimenfi*
in aliquo funt in aliqtio co:po:e confine ones alias feparatas inter latera co:po
te.$ed que mouentur circa illud nõ cõ ris continent». (Cum ergo locus videa
petit eis locus quia funt in aliquo:fj q: tur babere oimeniionem co:po:is:fi ect
funt circa aliquid: Hum oe ratione fpe; aliquid effet co:pus:fed non eft cozpus
re fit cg nõ moueatur a medio: vl'ad me ergo nibil eft. qèuopter quod oicenduj
dium:fcd <g moueatur circa medium af eg locus non cedit locato adueníente:íõ
fignanduo eft locus fpere inquantuj eft fimuleft cum locato.’&.ocatuin etiam to
circa aliquod:vel circa rnem vcl circa cl taliterattingit locum tfiiigitur locua
trum.JSene ergo oictunt eft q> celum l elTet butufmodi oiftantte quibus oeter
in locotqz centrum eft in loco.cCeiit5 ert minatur omne cozpue: tunc vnum coz*
go eft m loco per accidenstnec pofliim9 pus totaliter attingit aliud co:pus:boc
oicere 9 illud circa quod celum mouef autem non poteft efte nifi fint duo cozpo
fit per fe loc9 cell: vt fi octaua fpera mo# rn fimul.&i ením aqua eft in aere:ct lo*
uetur circa conuetum fpere faturni loc9 cus aque non eft fuperficies aeris:f? ip*
octaue fpere fit conueyii3 fpere faturni. fum cozpus acriszopoztcbit <y aqua to *
quia nu nip faluare polTimius locum ali tu acre attingat aere non cedente, ilia §
cuias per fe nifi ibi faluemus ca q funt rõ bn .peed it fuppofita opioe aut;q?: f?
*ífcbífrco:um
contra nosníbíl facít:c\i nos polin'7 lo* tales fupficíes ponautttr límnl: efficlen
cum eITe íupcrficiem co:po:is contmen; tur vna fugftcíes:et ouo talia púcta vn*7
punctus.Sum ergo querítur vt? oiffe*
tis.&Ua rõerat talie.SH locuecfletsb rant punctus et loc9 púctií vel vt? oifs
quid: efis oíffrcus abeo cmu3e:fedno
pótponi 9 fit omo:ergo mblleft.Zw ferat punctus a púcto íBící põt q filo*
notem ;pbat:q:ft corgis verectome-i quamur oe loco et puncto matbematíco
receptaclhtimanífeftum c q fugficiaet nõ.í.nõ oíffernfecus elt oe loco et pun>
reliquo? termino? vt línee ct pucti erit cto naturalí .®Sed contra ptedicta ar<
ctiã locus et receptaclm. S adcm enim guit oocto: fub.oi.i4-4.fcn. ZUiqos
ratio confonat ín omnibusifed loc7 pu- enim ptedíctotum puma facie no vidct
cti non oíffcrt a punctotcrgo cadcm ra= eire vera: IMnea ent mathematics nó c
tíone nec locus fugfícíeí oiffert a fuperí alia a naturalitlícet f.ctio i tmagínatio
ficíernec locus cotp.ís a co:ge.|J.wmbi* lince poflet clfe fi nulla eflet linea natu*
ralis.St fimíU mó poffet eé leictja oe ro
taret fo:te aliquís vtruj locus puctt cu
feratapimctoíSd quod oicit aqiUDUl" fatetíam fi nulla eflet rofa ín re. Jtem fi
dam q punctí nô elt locus .ppaect per lineamatbematicaelTetalia a naturalí
fc:fed tantú gaccídens.Kotpi cm oebc tftcnon baberetfcíentíam geometricaj
tur locus per fe no púcto:tu ficut íupftci oe alíqua naturalí linea quá vídeo: vcl
cs cojpotís locatí attíngít fupftciem cot oe paflioníbus íltius línee:qi5 elt falfuj
potis locantie: fic aliquo mo attmgtmt et inconueníensials nó babe tem9 verá
fcícntíam oe quantítatíb9naturalibus:
puncta vcl actu fi ponátur ralia puncta
actu clfe vcl potentía fi ponanf potctia et fic fcquerctur 9 abftrabentíum fem *
clTe.®l ft puncta ílla vcllcmus appella per cifet mendacium: q: abfiractõ time
re locí;:qucrcrc: vt? punctus fit ide cuj eflet actus intellect»? componciis 1 oí
loco fuotell querere:vtru ouo punctafc iiidcntisret non cõfideratto Oniplcjtvnf
contíngentia fmt vuus punctus.^d u« obiecti ab cp confideratiõe alteríus.
quod oícendú q orníam punctotu ct íus gtude cade linea q elt naturalís pfidera
pficierum ct taliú oupUciteraccipe pof tur a matbematícomon tamé Intellígé#
fumus.lfenmo et fitu:£o emq tile pu do qualitates ei9 naturales quas babet
ctus eft in aliquo fitu q» ille oíffert ab a in tali fubiecto. THec japter buiufmodl
ffiecúdo talts
fttjecuiiu acctpí et eis m nbltractíonem que eltfimpUcís íntelli *
ornia tpõt .r;-
imu> vi
_foriuuatiir
quíbusfunrCú ent aliqua cotiguatur gentie intcllectus compoue no vel oluií
dens oicit lineaj effe fine buíufmodi (j

5Sõtfi!uul.Xemanentergoillefu
St1»UPcotSXnt£“iS Vua=«rq:aTeouelinêeãu 1 1 a>C /«■ ill.* >.114 I1111V

turnadconlidcrajoncmmmbcinana^n
tum ou wo....... ..... -
oficies aeris ct aque oiltíucterquia fug funt ouo:q:matbematicuo non confide
ficics aque elt tn alio fubiecto q> fuperfi rat lineas nlfiin babitudíne ad figuras
cies àerís:q: alia é natura aque: alia ac J5t fí centum vel mille lince eflent fimut
ris íSed fi ecnt co:p.a matbematica que non facerent ad conltítiuíonej figure ní
folum cofidcrãtur vt quátarnec oiffcrut fi vnam bafint tríangulírvel alteríus fí>
eroíucrfttate nature fm comeutatojcm guremcc baberent ratíouem níft vnítis
4°buius.fi pouerentur contígua .lieret lateris in conftítueudo tríaugiilum: ita
continua. Si enij vitima et fuperftctcs q* fi vna linea efiet bafi3 ín triângulo et
t^líu coivm eiTciufúitf oc uccdTitatc c\ alia fimíliter: eje quo cít fimrcú ea nõ fa
fent vuum. Sugficics cní et vitima tas terent aliquo mõ ouo latera:a tam cent
«um cczom non pfit oiffcrre cr omerfita due línee realiter oilUncte. filo modo
te naturarum in quibus funtdcd folum íntelligít commétato: in boc quarto qn
oiíferút ej: oiuerfitatc fitus $1 ergo ouc oicit q que babent vnum fitum qntuiii
ad confiderationcj mathematic! fútvnú *erút vacuú efle aliquod fegatú a mobtt
fcj in conftítuendo figuram: Sic intelli et boc quidem pofuerút .ppter carétíaj
gitur Dictum aríft.ó.buiuo ocentis eg fi cozpozis fenfibilis: vt ponentes plenus
buo puncta lut fimul faciunt vnú:qò eft aere efie vacuum: vt Dictum c. ifltuidas
verii quatú ad còfiderationé matbemati vero .ppter Diftinctionem cozpozú.Slíj
ei in quãtú nõ cóftituút maiue:et neutp vero .ppter infinita fpaciú extra cclú qõ
eft extra aliud:licet fiutoiftinctfl inter fe eft vacuum. J3ndepictago:íci nõ crede
Si igitur q: antiqui magia loquebâtur bant polTe efie res Diftinctas finevacuo.
matbamatice cp naturalitcr: q: folii con St q: vídetur cõueníês efie Diftlnctões
fiderabãt locú ratõne oímenfionísadeo mediate cotge celefti: ídeo ponebát ex¬
oícebant q> idem eft punctus et loc’pu# tra celii elfe mfinítú vacuú: t oícebãt ce
tti et fupcrftcies et locus íuperficíci: qõ lum efie quoddá magnú animahquod g
tamê nõ ert verunuvt patet ex oictis:q; anbelitú fuú attrabebat ml'tú De íllo vai
re ratio eoznm nõ pcludít. £t Dato eg ef cuo:et quad ex tfiníto fpú emíttcbat bu
fet bona pluppofito boc qó pzefuppone íufmõívacuú ín bec mfenota:qó emítté
bant antiqui:vícj q* locus elTet Dimcnfi do caufabat Díftinctões rerú. Síc patet
oms fegate: tamê nibil lãcit cõtra phm q> triplex fuit opinio pouétes vacuu3 ex
q: vt fuperuie Díctú c:locue nõ eft buí’ parte fpacij. fèuidam X>o pofuerút va<
modi Dimenfioms.JEt ft queras:fi ponc cuum mobilís oícentes efie vacuú altqí
nerentur duo cozpoza inatbcmatica con inbibítum in mobllí et efle quofdam po
tigua:per quid oífferuntab ínuicem: et ros et queda fotamína ntobiiís.JÇú igft
ipfozuni íuperficíeecum nonoiffcrât eg .pbantes aerem effe ahquid non ímpzo*
Diueifitate fitusmec er oiuerfitate natu barent omné pofitíonem De vacuotideo
rarum.2Sefpondeo q> ozntg bccccitaB: ínfufficíenter impzobât ipm et folum gí
feu oifferentias íiidiuiduales:oe ^ vide tícularíter.&õfequêter tãgít.p.rões õí
eaplo octauo quínti metapbifice. centifi vacuú elfetquoç vna ratio eft: eg
& *ni, e vacuo*
3 23 non erít motas fm locú mfi fit vacuum:
in quo reetpiatur cotpus mobile: plena
iSdcmaureinmodo * entimpolftbilceft rccige aliquod cozp9
Tjfceftq’ Determínauit De loco: K q: tunc duo cozpoza fimul elTenr. ,Si au
cófequéter oetermiat oe vacuo. tc duo put effe fimulnufimta pnt efie fi#-, ~
J5t pmoortcdit çg nliq affirmauerút vai mul eadem ratione.^jo quo notandú:
cuum nõ elTc:lícec .pbatio eoç non clfet <¥ tota caufa quare vnnm cotpus nõ cot ^Y]vC,
íufficicns. ®TJb:o quo notandú çg alíq patitur fecú alíõ cotp9 é:qz oimenfionef‘,4 7 /7
crcdídcrunt idem clfe vacuú et aerc plc; refiftút Dimenfionibus:an et fi oimen=
num:ídeo anaj et qiudam alij fui fequa fiones cent fegate: vt infra .pbabítur nõ
ces credídebant fuffícíenter^bare non compaterenf fecú aliud cotpus. Si igiE
■tile vacuum:,pbando aerc effeaiíquid. vnú cotpus polfet efie cum aliotoimenft
Warn ft aer c alíquid plena acre: ergo n ones Dimenfionibus nõ refiftereut: quo
eft vacuum.‘Serem aútclfealíquíd pzo pofito quodlibet cotpus polfet efie cum
bant:vt Dicit.p.qz videbant eg vter ifl3 quolibet cotge:et quotcunq? cozga pof
tus et plenus acre: fi fit ligatus pot fug feat fimul eífe: qt fibíjnuícê nonrefifte*
fe (uftinere aliqd qô nõ polfet fuftinere rent.jÇimilít er Dimenftones vnius par
mfi in eo elTct aer:ergo vt Dicebantaion tie nõrefifterent Dimenfionibus. alteri9
■ folum aer eft aliquid:fcd é etiâ fo.-tis cã 4’pter quod vbi elfet vna gs cozgis pof
— poffit fuftinere pondus.'flbto quo not«v fet efie alta:? fic abfqs eo q> oiuideretur
• \, dú eg jzbatio taliú fuit inlufftciens: q: 6 cotpus vbi eét vna gs cozgis poifet effe
~ vacuo fuerút oue cões opiniones:qdam totum cotpus. 4tqz gs êmínot toto in
ení pofuerút vacuú ex gte lpacij:et biDi eodem loco polfet elfc cotpus magnum
0
Ifbbífícomim
«t paruú fimul. fit etiá in eodc loco pnt alíqstq: qó fi eft ví P«dere qtõj qdeft:
{
ede multa corpa magnate: multa corpa (ecúdo pofte.t tamé.p.pmis tnquifunt
'aruatquare in eodem loco eeút fimf eq quid é vacuútet portea ínquirit ft fit va *
ia et inequaliarqó eft íucõuemeiie.Çtê cuú.gnccndú çs c\ueftío ft eít pzecedit q
arguebant antiqui etíe vacuú: q: queda ftionem quid c loquendo oe oimnitonc
corpa vídêtur coeútíaríd c ftibíntrária z quidditatíua: nõ aút loquendo oe oítn* en
calcantia fe adinuícc. vnde vasplcnum nitione quid nomís.Jmpofí íbile emcltt .
cinere oicebãt recipe tm aque qntíi vas oe aliquo tnueftigarc fi eft mfi piius fcU•\'u'
vacuu.C'f»^ pmilTie ponir.p.rationej atur qd importerur nomte eíus. ®e vae
jtpziam oe vacuo ímprobans cõmuúes cuoaút vtoictum eftinqncfiuíttmarif.
optoesantíquoçroicens q vacuú é los oiffínitõeni qd nomís. íSISdemdetiuã
cus nõ repletus co.-pe.fit oicitur nerâ* sút co? que oícútur oe vacuo Scíendu
ter locus: q: vt eft punctue nõ é vacuú q> non fit vacuú in rerú naturattamê vtr
licet tn puncto nõ fit co:p°:qr púctus nõ lute oiuma pt fieri ccluj vacuú.^oteft
aptus recipe co:pus.C®ubítaret forfã ent os amúbilare offiía que funt m lup*
nliqs:çj> vacuú meonue meter oiffmiaE: fide concaua cell.Rões aút artft.probã
cum níbil fit.Eficendú çp ficut babeffe tes vacuú nonefie nonrcprobant nifiõ
cúdo poderio?: oupler c oíffiníto.f.qd vacuo qó ponebant antiqui elíe quafda
nomts et quid rei. ® iffmitio qd uom is oimenfior.es fepatas a qualítatibii3 fen
eft oiuifio q onditqd p uomcfigmficaE: fibilíb9:vt oícu ooc.fubttlis.u.q.quoí
et étã entíú ç nõ entm.®iffimtio quid líbe.oe quibuo tangãfolum ouastqua4
•-''reictmentiú.Bííffínifaút vacuú ptuna rum prima lumitur ep parte velocitatís
©iffinitõe n fecúda. 2Cncad rões factas et tardttatis ín motu. Snótaril.q w
reíponder.p.Sd prima qn arguebatur demus idem corpus velocius et tardt9
çf fi non cITet vacuntnõ clTet locat'moi9 fieri jopter lecúdas caufastvtcj a ratíoe
oícít q nõ feqtur:qr cú vnú corpus mo# mcdii p quod ferturtaut rõne mobilis:
uetur localiter vl'augmentaf: aliudeor qó ferturtqrfi medium fit equale: pt eZ
pus cedít ei: ? boc patet m reuolutoib9 ornia in motu jrpterereellentiá graui<
cõtmuo? tficut m bis cõtinuis q ftmt oe tatis et leult. tis ipíus mobíiís.ZHediu
numero bumído?. .ptecto en-' lapide ín etiá qó facile nõ oimditur: fcj medium
aqua fiút mor ibi círculatões q: viia ps groffius impedít motum mobilis: vt a«
aque ceditalterúet vnus circulus ípcl # qua que eft groffior aere.mcdium etiam
lit aliam.Slnu5 etiá corpus ptaugmen# magis impedít quádo mobile fertur cos
tarí p alterationemtvt fi_er aqua fiat aer tra mclmatõnem fuaimvt fi lapis feraE
crit tbí quoddâ augmétúrqr occupat ibi fiirfum. fir buitifmodi ergo velocitate
inaíorê tocú. Sdillud etiá oe cinere pot vel tarditate ofidít:^ non c ponendum
Oíci q íntra cineres íút alíq ptes aeree vacuum oiccs çp fi idem mobil- moucE
que p compatõnc aque euaporátur. <Li per aquam que c medium grolTlus et p
ms etiá p appõcm aquejnfpifldtuj t oc aerem q eft medium fubtiiius: íta q fit
cupat minore locus- ^té qrcinísêadu# equalis longítudo viriuíq; lpací) vl me
ftps et ficcus aliquam corruptionc facit díjullud mobile mouebitur f m analogt
tn aquatct alíquas ptes aque facit eua # am corportô impedientís. a anto em d
porare. tins mouebítur per aerem q p aquâ .qn
to aer eft fubtilio: aqua.ltOaac ergo pros
pomonem quam babet aer ad aquâ ba
bebit veloeuas mot9 facti 111 arre ad ve<
HomãaútnõéYacufi* locitatem morns facte in aqua: quare ft
511 par e illaaddrcit rõnes pro oupliciter (ubtibor fit aer q aqua tern *
bantes vacuú nen clTe.Ebubttaret foifa pus in quo tranfmir aqua ei it ouptejc re
ira
fpectu tpls in quo trait fitur acr .íSacnú fuccefnone ecntlalltet non be veloeitate
ergo nullam babet rationem vel .ppot; et tarditate fuperaddita:q: omnino nul
tioncm qua ercellsE fub plefno: fie neqj lam velocitatem aut tard itaté fupaddi t
?
nlbil babet .ppottionem ad numerum.
Jn vacuo igif qt ntbll c impedienemul
um require! ibt tentpus. ZRotus tgi E t
tarn baberet mobilein vacuo:baber3 at
in plenotet quo ad hoc ttelligit.p. q> la?
pis moueretur in inftanti pcifettgiE bas
vacuo non crit velor nec tardus: immo bet.p.er boc contra aduerfariú otcente
nullus erit motustcum oerõne mot’ fit efte motú in vacuo: q> nullus motus ba
fiat tu tpe.<?^ aút nibil ad numerum bens aliquam veloeitate et tarditatem
non fit aliqua ptopottô oftendit: qt fi qt fupaddita fuccelTioni eenriali poffet efie
tuot ercellút tria #m vnumtplus creel ? in vaettosbo c nõ eft incôucnié s fi pones
lunt ouo q> tria.-etplus vnuj <p ouo.nõ returpeife motum cl in vaettosfed efiet
suite babent .ppottioncm qua cccelluut ft cum boc poncretur vacuum mediú 43
nibil.HlecelTe eft eni oihe quod eccellit motiuú in mom: vel mediú neceflariuin
oiuidi in ercellentia ct in id quod ercel in ntom:er p.te cuius fumereE velocttas
Ittur.-quatuot cm fi ercellút tria in vno: et tarditas nioms.Secúda rõ ,pbls va
opo.’tet quatruo: compont er tribus et cuum nõ e(Tc fumiE er ipo vacuo pfe cõ
vnotquarefi quattuot ercellút ntbilmis fiderato.Sln oicit q> ft pontur culms .f.
bil erit oecompõne eoç: qb eft income; co:pus:quod babet fer fupficies qdra t
niens.THulluo igitur numerus bab3 $ tas: vel quodlibet aliud cotpus in acre
•pottioncm ad nrbil: cum nõcotupoiiaE vel in aqua:opo:tet q> cedat aer vel nij
er nibil.Siimliter autc vacuum ad pies f m quantitatam illttts co:po:is: qo ma
num nullaj babet .ppottõem: § nec mo gis patet in aqua q> in acre:q: eft magis
turn in vacuo pofltbíle ê habere aposto feiiftbilismifi illud cotpus coeat.i.cons
nem ad motum factum in pleno. í$í tgi denfetur in feipo.Hacuti aút nõ pt cede
tur in pleno fit moms in tpe: in vacuo fi re.-fed fi poneratur cotpus in vacuo: 03
ct in non tpcmeqs igif erit velor nec tar oímenfiões vactit fubintrare oimenfio *
dus quo notãdú:q> vtoicitffico. ties illius cotpis.THam fi er ligno fieret
feefida oift. fecfidi fen.cp fiponeref va; culms 1 poneremr in aqua vel aere: ft il
cuum grane íbi nó motiereE fin pbtmqt la non cederent fibuopotterct oimenfio
vactm no pt ccdercgraui: vt infra Dices ties aeris vel aque fubintrare oimenfio*
tur:etDimêfiones nõ pnteflccúoimcfis ties cubi. i&: igitur cubus babet tantã
onibus. Same fi ponereE vacua q> pofs magnitudiuem quantani continct vacu
fet cederettunc motus grauis eêt fitccef um in quo ponttnr et oimenfiones va s
ftue in vacuotqt graue pus ptrlfirj blc an funt fimul cum oimeiifionibus cubi:
partem fpacij ip aliam. Slnde cron lifts fequiturq’ ouo cotpotapofiuntelfefij
Initiate fpactj moms baberetoiuifibilis ntul in eodem loco. 4t fitbdit q> ltc5 cot
tatem fuccefliuamtfieut mõ er oiuifibili pus cubum fit calidum aut frtgtdu5 aut
rate fpacij plent motus babet fuccefiios "graue aut leuemibilominus tame alte *
nem eenrinlcin.Sed vltra ilia fuccefiio rum eft fedm rationc ab buiufmodi paf
nem põt addí veloeitas ct tarditas rõne fionibitstlicet naturaliter non polftt fe *
conditions accidetalts tpitis ntedtj ins parari ab buiufmodi palftonibuo. £t ll
quantúeft,pmotiuú vel impedttiuuj ip cet feparctur ab buiufmodi palTionibuf
fius motu3 fine ratõe fubtilitatis p qua continebit equaliter locum: et buiulmo
£>mouet:vtl falte nó impedit attt oenfu di cotpus erit in eadem parte que eft lo
tatis oppofite.^ieret igitur tunc motuf cí vactií equalúquia tantã oe vacuo qn
fucceITtuus in vacuo et elTet .ppottiona ta eft magiumdo cubi eritftmul cum cu
btlmotui tn pleno: etboc loquendo oe bo. Suit ergo oftendere.^.vt patet
Olj
TfcbíítccKum
cteictíe q» cozpus non occupat locú et fionibus cozpmzfi ponaE cozpu31 vacuo
«7^ non refirtit cozpi rõnc paífionum. Sed ouo cozpa eê t eodc lo°poterút: cú oíinê
boc competit ratõne oimenfionú: ita q fioucelegatequãtumcúqs a palTionib9
(i oimenfiones eént ab bmõi pairionib9 nó cõpatiútur íecú oimcfiones alterius
feparatemibilominus occuparêt locú. cozpozts.JÔt pzedíctis pacer i pt patef:
i&uta ígiE ponêtes vacuú receptiuú cot q oímenfiones vacuí quas pouebãt pBi
pozis: v t patuttzopozret eos oícere q1 oí uõtmerâtoíméfionesimaginatetfjetf
mmfioncs fimul fúr cú oimefionib'7: iõ am reales.5píem:vt vúu c pzius pone'^^V
incidút í boc iinpoiTibile q pnt ouo coz bant vacuú eé fpaciú íliud et otmcnfio # w w
pozu fimul ei. &t pdicti pat j qúo olmé nes q erlt inter latera cozgis continent
fiones oíneuftõibu3 refiftút. 1£>iimo ct et íllud oícebãt locú. Aocus aút realiC
celTione:Secúdo et occupatõne locí. oíffert a locato. $tem oícebant vacuum
«jfezímú patet:ft cní cubus ponatur i aq ec fpaciú pziuaiú cozpe.ât quo fequiEz
aqua cedít cubo f m moduj oimenfionú q íllud fpaciúet ille oímenfiones erant
eíuszita q quante erút oímenfiones cu# quid reale.^batur cófequentía: qzp ua
bí.'tanta erit ceífio a que. 3>iuc igíEcoz# tio ponítfubiectú pziuatú.Sícrgo níbt
pus cubú ponaf grane vcl leuezfme cali cent bmõi oimcfiõesmõ poffent oici va
dú velfrígidútiõ mutabitur cclTio aque cuúnecplenú.
Z»odus ígíEceíIionis cozgm non fumít
ozigínc et mó qualítazis vcl paiTionís: $ircap:e dieta poiíuntonrí
fed tin et mõciméfionú.<tú ig.E e,t boc ouc queftíoneszqjbzima c: ouo cot
cozpus ccdat cozplzqz vnú rcfiítiraltcrí poza pill
pozu pnt fimul efle in
liniui vil» ‘I* code
vvu V loco.
ivvv ■ 3ccu#

opoztet q refifleie ct nó compatí fecum da: 3r? ide cozpus pofiit ec m oiucrf
aliud cozpus e fe oímenfionibus cóue # locísíãd pzimú patct et oictis.-q loqn
níat.&ecúdú vic? oe occupatóe loci pa do naturaliter nõ c poiTitilc: I j bnfup#
tet.ttã et boc plura cozpa in code? loco naturalíter p ooté fubtilitarís. íaó pa
eênõ pntzqz quodlibct occupat totú lo# tetrqz cbzíftus fuit natus oe ^gie mre
cú fuú. i^ccupaudo aúttotú locújtrom claulo clauftroX’gmali: ct poftrefurre#
tneodê loco aliud cozpus ec nõ põt.Jb ctionem tngrelTus cad oífcipulospbo
lud ergo p qd bj cozpus qò occupet lo# ftía claufatet claufo fepulcbzo furretit:
cú c íllud e qó bj q refiftat alteri cozpí: I5 âgeli reniotterit poltmo"‘lapidc.1Hec
et q nó cõpatíaE fecú aliud cozpuszboc valet q ãtiqui oicut q* cozpus gloziofú
aút non bab5 p. qu3lít3tê:f5 p quátítaté polTít fe facerc ad tale et tantã fíguran»
ât cozp’fit oiiufibfe ? q occupet fpa vt políet etiã penetrare quodeunep coz#
rr.^ciii bjp qntíratê.:b°ein p fe copctit qn pus p pozos fubtililTínios in alíquocoz
titatitalí jsãt ft nift roe qntítat!. Híec pt poze gtranfibili: qz pt fe tin fubtílíare:
oici: q boc cópctat cozj>í .ppt? mafiâzqz vt p tales pozns pofTit iftud penetrare«
materia nõ occupat locúznifí vt éfub oí jlliid non valetzqz fi ettenderctur coz *
mcnfionibuszvtoictúé quinto capítulo pus cbzífti vel aliud glozfo; um multiu
pzímí baius.Slíracp aút via patct i ret in loiigum: ct ftringeretur cozpus eius
tu fi beue confidercE.&í aút queratur fi fícut acus:túc nõ balvret qntitatej coz *
cozpus ponereE in vacuú: vtç vacuuj ei pozís ozgãici oebíti.ílnima aút buma#
ced.crctfSicédú q cozp-’ nunq> cedcret na re.jrit in cozpc oebitam ozganíjatõj
alteri cozpi nífi fit rarefactible vcl cõdê# ptiú ct mcmbzo?fi arguiízqz vt oí#
fabile.8làamaútqz oícit oímenfiones ctum c in peeden. cnplo: oun cl tones fi#
feparatas a tatíbus paífioníbus i motu ne qualitatibus ct palTiõibus facíunt oí
et a materia fenfibílí p fe: nõ babct vn# ftare ouo cozpa:§ nõ pnt cê fimui lí le p
de cedat cozpi. t£ú ergovacuú non cedít dictõeiqò cõfirmaE:qz ficutvnú cõtraris
cozpí et oimcfiones vacuí refiflãt oímc um babct impolíibilitatem cendi cum
alio in eodé fubfecto: fic Oíméfiões cue finítie.Jtem termini motus fut Inccpõt
fút iucompoflibiles in vno loco:f3 g nul fibiles cf qnto pbíf.fj quecuiç ouo vbt
lam potentiâ cõtrariã píít clfc fimul t eo put ec termini eíufdé mot9: q: co:p9 po
deni fiibiccto.ii: fmari.4.meta.Si ?# teft mouerí ab vno vbi ad altè: è qcúqj
ria pnt ftmul cife in code? fubiecto:§ ct tmo vbi lútíncompolTibilíafni tdécoz#
coiuradictiorg ic. iSícêdum ç aliqua pus.ÇJn oppofitu arguífiq: vbícuncfl
poíTútouplíciter rcpugnare:vel fozma# os pt facere fu liam nãlé nõ fub fuo mo s
liter vcl vírtualítenoue aútoimenfiõcs do namrali pt ibídej facere fub fuo mo#
nõ babet in fe repugnátíã fotmalcj fed do naturaluq: In pmo ouo fut miracula
tm virtuale .2Scpugnantia nut ouarum fc5 in caufâdo pnttâ vntne cozgíe refpe
©ímenfionú nô c nifi .pptcr ftmultatcm ctu plurifi locoçtet in fepando a fuo mõ
©uplicis repletõís loci quê vnum cozp9 naturalí et location fecúdoaút non ui#
pót implcre:crgo ft alit> corpus repleat fivnum:5>ed õs fm ome3 pt facere fuá
tllú locú eft repugnantia p:io:i qnanti # co:p9 facramétaliter.-íd cno fub fuo mõ
tati non fozmalr fed X’tualiter et effects naturali ín oiuerfis locis: 1 facít oe fetõ
lie rationc illius effectus q eft repleto lo ergo peide facere et quodlibet alíó coz*
ci.£5cd s5s pt tollere,buc effectú a qnti * pus in eífdc fuo mõnaturali:íd ê localt
tate vt cue quantitates vel plures nô fa ct oíméfiue.C5té offic qó non íncludit
__ eiant nifi vnã repletíoné loci et no que- euidenter cõtradíctõnéié s5o fimplicíter
U ],*>' libet fuanuficut one pt facere calozem IT polfibileif} boc é bmõhg ic. 2g>íco ígíE
elfectu calefactõis ficut in trib9pucrf 9 õo fimplicíter eft poffibílc ide cozpus
ct‘â co »° ptoícíoecõcrpm et par* facere fimnlín oiuerfis locis localíter.
’ itu virgin ie.Jfti eiu effectus nõ ftant ft * boc patet ep íntellectu termino?, Amn
r * mulnaturalitercúfuacaufaricutvírtiis em oico idem corpus fimul efie ín oíuer
Oíuina pt ec cã illius cõceptus et illius fís locis localíter nibíl oico fupza co:p*
partustque licet repugnét refpectu cau nifi quédã refpectú ertrinfecuo adueníé
fe particularísinó tamé refpectu Xtutf tem fuudatú ín quâto ad alíô quãtú cir #
fusions agentis.C^ld confirmationej cumfcríbens.iSefpectú aút talé plurifi#
©econtraríjsoícendú <s nõ eftfimile: ll cari fup idem f undamentuj ad oíuerfos
tet em fit talís repugnãtia in quantitatl términos nõ apparet cõtra alíquíd notfi
bus X’tualitcr nô tn formafr. feue enim fm roemtq: rcfpectus intrínfec9 adue #
qlitates i code fubiecto futfozmaliter re níens oe qutbus minus vídef pntplurí
pugnãte6:nô ficoc qntitatib9.$fta que ficari fundaméto eodé manéteivt fupza
ftio tractaf oiffufe a iBcoto.49.oi.4ti. eandé albediné put oue fimílítiidics ffi
qtôneoe ootefubtilítatis. |[Ãuantu5 darí ad ouos términos: vt 4>bat Scot9 —
ad fecúdu3 cõcedtf eje fide q>tdc corpus
f>t ec pntialtter i oiuerfis locts.Sj vt? oíft. 8.tercij.TRõ em eft necefie plurifi
catopofteriozí pzíuspluríficari.tpa au
localíter oicút quídã q> nõ. tíSí^batur tem vbt fút maniféfte pofteríoza ipo ãm
flc.Sermim locatí et loci funt fiinuher# to locato. Ç-ufezo arguments aút ín op
go fi locatú fit eptra,términos loci iuivt pofitum foluendís pono tres ^pões: q#
p:ij c extra términos fuo3^p:ios. jtej rum pma éziSuccúq? fút pzíoza eeiítía *
ficut re3 p q:p:íá naturã eft tm t vna fpé liter ipo vbi vnifozmíterínfút ipí cozpí
fic p. vnâ otniéfioné c fimul í eodé loca0 ífcuís babentí oiuerfa vbi.í.non varían
«S õfequetia pt3‘a fifi.Jtc fi ide cozp9ect tur varíato ipo vbí.queXo pofteríoza vt"
Inplurib9 locis:§ polfetelTcín infinítís fimul natura varíabútur fm varietatem
ct lie eet vbícp.cõfequcs c fjlfú. q: illô vbi.teocpatet: qz pzíus eciítialíternon
eft Di ^puú.^baf: q: cú agc3 fupnatu# varíatur 4pter variatíoné pofteríozís :
rale fit potentie infinite q rõnc pt facere fed pofteri9 bene varíatur ad varíctatej
i Ulud in plurib9 eade rõe pt facere ín m# pziozíszquc etíã fimul fút natura cuj alí
0 líj
Tfbfctíicomm
cue varídturillo varíato.vndcfí babes terttin vno vbi loqui et in alio tacere &
fomcm comedat ín vno vbt et non i alto loqui oicat fozmationem vocis g mftru
lattatur in tilo vbi ee cõmeítione facta i menta naturalia in acre repercufio. »n
aliotet cefTat eins appetitus. fames et qz aere mouebitur localiter in illo vbt 1
fvite fit appetitus fcnfitiuus fiue volutart in ilio nonzin Uto fozmatur verbu: t tfto
lis oícit altqd abfolutútvn no variaE ,pp aút nonzet tile loquitur et ille tacelnnet
ter variatíonc vbt. Si aút oícas laturi; btc tettebit tenozem ct ibi qntam: a b at
tatem efTc replettoncm cozgalcm ftoma? trabit aerem et alibi idem in aqua etns
cbíztunc ft non recipíat ctbum ín illo lo* non attrabit non tn fubmergetur bic qz
co nec et íbi appzojcímeE fj b ideo b CIT3 cozpus ciuseri, refrigeratum peraerej
alibi attractum. fSi ante loqui oicat ac*
repler1 tilo mo et non illíczqz ifta refle# turn imaginations vt'intellcctus illeqj
tio non oícit níli pzefentíá alimeti coten dem c idcmvbicunqj foerit loquens.
ti ad ftomacbú eotínouem vel ventres,
àú níbil abfolutú oícit íedtm rcipectn «TSe pMetis pater q> non eft mcomieni
ettrinfecus adueníentem.ftcm non po eus idem moueri et quiefeere oiuerP re
teft oíci 9 moztatur l vno ct non in alio feectibus ct moueri ct no moueri Pm c l
uerfavbwsjimlliter idem potent efte fu
oz ft bit mozitur mozitur et ibi.SJozsei perms rtinfrrius ieipo:,ppinqua3ioi
ct vita non oicút nifi quid abfolutum pi
uattufi vcl pofittmim: et g p.equens no Itans rcfpcctu oiuerfozum vbi.eltulc re
varíantnr .ppter caneta temvbi. $3 ta* lanoues contrarie in gene, e bene pit in
cfleeidem fmoinerfafiindameta z ficut
me non fequiE vulncratur biczergo vul*
neratur tbt.q: vulneratio oicit ofotfioej idem poreft eife ftmile all :ut fm albcdu
nemtetoilTimile Pm fcientiam.q^-zopm
eontinuizid eft ab aliquo btc oundente^
©ed tame verum c ft tbi babet vulnus quum aút et oiftas fundati r 1» cozpaze
a et alibi babetzqz ftc e oífcõtimiato g< ouierfiiiiode vbitato: et bee oe pita $>'
pofitione-CSccunda pzopo.itio eft ilia
tiumzque ft eft in boc cozge 1 alibi tn eo Sicut paftiim enftens i vno vbi recipw
dem. Similiter oUendu eft oe nutnmc
to: quod fumptum in vno vbt conuerriE et fozmâ a ouobus agcntibus fibt ibtde
appzoetatis: ftc tpni in ouobus locis vr
in futSam cozpozís «iftentis in alio vbt
01 ilia contterfto eft gencratto p.tfs fube vbi eriftens paoeturab cifdcmitbi m u
ípíus nutrití.aota aút fubftantta nutri lt3 ouobu3appzo.ciati3: St boc intcllP
gendo oe paffione que eft ad lozma ab#
ti et qacliber pars pzioz eft tpo vbttnon folutam.boc patet:quia ad boc cpputir
ergo variabitur ad variationem cuts.
2K>ottts tame localis nutrimenti ad fto tiens paiuatur ab agente recipiendo lira
tnacbttm non c btc idem q ibi. qi: ewuo fozma n non opoztet nifi 9 lit in ppten f
Vbi eft aliudtet mows locahs ad vbt ta tu pafluia: et ageno babeat forma acti«
uaiinetfmtoeb'.teappzorimata zfiuein
tmn. «ndí qz moueri vcl quiefcerc Pm
boc vbi fme in illo fit appzojdmatio.® J
locum font fimul cum vbt vcl poftertus paflo poftto in ouobus vbi ipfom babet
eo variabitur ad variationcj vbt.St tta eandem potentiam pafliuam ad fozntaj
idem cozpus potent in vno vbi moueri
abfolutamzet actiuum eande potentiaj
local teret in alio quiefeere. Sicut cm actiuamzeteodem modo poreft tibi ap-
pofTibile eft q> idem cozp’babeat btc pj pzoximarirvt patet m ifto vbi ficut t alio
tninentcr vbivnum etaliud ibizficpofi
ergo eodem modo patietur quantuj ad
ftbilc eft 9 permanenter babeat b vnu3 fozrnam abfolutam a quocun® actino n
vbi ct alibi plura foccelTiue. vnde idem bi appzorimato ftue I ifto vbi fine lalto.
potent moueri oe vuo vbi ad fe crilteiu
tern in alio vbi 1 fe pellere et trabere et ficut fi tantã elTet in vno vbi: 1 eet ages
fibi appzojrimaium. Sddidiatuein Pm
idem bomo babens mille vbi facere cu
eraium t cozeas oucere, Similiter po# fozmam abiolutamzqt 110 opoztet 9
dcm patiwur loqticndo oe refpectíuís q tem funt concomitâtcsprimos tertrtíos
funt fimul nature cum vbi vel pcftcrío ; vt terminus a quorct terminus ad quê.
ra:qr illapoiTuntvaríarí ficut cr vbie* ffermini ergo prinii motus funt incom
prima .ppoíitione«Kcrtín propofitio c poifibilcs. Slide idem non põt prluari
iftaificut corpus tn vno vbi eriftens ba« nliquo loco et babere funul ilium loco.
beret fe m ratíone acriuí ad c.ucrfa fibi IHon fic c oe terntinis conconutantibus
approximate ín illo vbirfic ipfum vt cri ideo terminus a quo a termin’ad quern
ftens i» ouobus vbi fe babetad cam fi; aliquádo naturalitcr poflut eife fimul vt
bí m íllis vbi approximate .boc paret cx in augmento qiiâtitas perns eft cú quá;
;pbatõne precedeu tis. 4x bis propofitt titaieadiicnicntc'Sliqim.ido poffiiteé
embuspacer çg fi vnurn corpus eflet ín fimul fup.naturalitcr: vt in propofito.
ouobus locto m quorum vno eflet tem ; Il?e. Sco.oi.4.4.fefi.q.i.per totuj.
períe3 acrísrm alio vero intempcricsríl vbi oiffufe tractat bãc materia £t bee 6
lud corpus erit fanurn vel egrum: ficut vacuo fnfficiunt.
fi illud corpus efli t tantum ín vno loco
et illa temperíes acus eflet cú ir.tempe
ríc mijtart till corpori í vno loco appro;
Scipitulum^
>:imata:íta cg fl illa fmt inproportionata
corpus illud paflum taleerit quale natú ©nfeqmcnsertiiute5.
cft caufarc agcns vinceno. íji ante fmt 'flboftq.p.octermuuitb vacuo
equalia in agendo paflum: alterabitur í bic confequcnter oeterminat oe
media proporttone. Bodem modo vice tpe St pmo q íjfdã oíftmctões exrrãeaf
dum eft oe ouobus ígnib9vní ligno ap; id eft lógicas et cõcs ínquírit vi? tépue
prorimatís in oiucríls vbi: talem em cf fit aliquídret fecúdo quid fit.®idt á ft’
fectuj calons ín illo Iiguo aggencrabút pa’cbitepratiouibiisfcquécíbus q vix
ficut fi appro,rimarêtur refpcctu lpficcor aut obfeure poteft feiri an tempus fitvel
porís exiftcntis folum tu vno loco. íld non fit.St q no arguit ficrgilud qó cõ<
argíimcta in oppofitúrSd prímú cú oi< ponitur ex non entibiis nullam fubftaiw
cíturq» termini loci et locatíúmr fimul: tiam pticipat et eft non ens: tempus eft
ve? eft tantú nõfimultateprecifa z ad buiufmodirergo tc.St pbat minorem:
equatati ídcô non optet çg fi locatus At qr fine capiatur tempus fiuítú fine infi<
extra términos alicuius lod:çr fitertra nitum componir et ptcrito qb factu j eft
términos proprios. 25d fccíidú oico q> et iam non eftret er futuro quod nodiij
illud fimile nõ tcnctrqr natura vna c for eft.Secundo arguit fic: Si tempus ect
malts ratio eflendi in vna fpccierfcd oi; aliqttid CU3 fitoiuifibilertunc aliqua ei9
menfio non eft formalis ratio npproria; pars baberetefletconfequens eft falfuj:
ta eendi in loco fed tiTi remote fine ftida ergo et antecedes.’’jfcrobatio falfitatis:
inctal-.srficut albedo eft rat e fiindamc qr ptes tpis ntbil (fit: vt patet e,t prima
talis qua quis eft fimilis alterímõ autc ratione: Sum qr oe tempc nõ babem9
formalis fed ípa fimílitudo. &d tcrdiij nlfi nimerqb nó eft pars eius:qr p3 me;
cum otcitur q tunc idc corpus poflet cê furat totum:? oportet totuj componi ex
vbícprcõcedo.t cum oicis eg boc eft .p; fiiis ptibusdempus ante non videf cõç
prium oei:8tico q efle vbicp necclTario poni cx ipfis nunc: qr oiuifibilenon cat
et inmenfitate fua eft proprium oeirnon ponitur erindí.;ífibilíbus.$1Horandú
ante efle vbitpper potcntiam eius acti; qr cum ait pars menfurat totum: z totS,',‘
uam.'Sd qiurtum cum oicitur eg termt oportet componi ex partibus: eg eft ou/ ‘
tii motus (nttncompoflibiles: ^ieo eg pier pars: fcj aliquotiact non aliquot;
Ouplices flint termini moti:s:qmdâ fút ta.Sliquotta ant eft mie alíquotíés fúp
primirficut priuatio ct formatquida au» tareddit totum ipfum: et banc oidtto-
0 ill)
’HbbíííCOMIlt

»tim menfurare.TRon allquotta autcm é fe plura tempoza fimul nlfi vnum fit con
que nõ menfurat totum: tarnen t)c ea cõ tentiuíi alterius. Shta i eadé eclípfio oí
ponitur tomm:ficut quatuoz cfl pars oe cítur fieri ín annozin menfezín oie: et ín
fejcilicet ípm non menfuretzqz qitattuoz tali boza. et omnía bec tempoza oícun*
cum ouobus componunt fer.|£©ubíta tur eífe fimulzquía funt contentíua inuí
ret fozte aliquís:an tempus fit oe nume cem.Snnus ent continct menfemzmen
ro cntium i »ícendú eg quedam fút cn? fis oíemzoícs bozam.plura ergo tempo
tia permanentíazct quedam fucccfíiua. ra non pofiunt efie finml.-nifi vnum cõ*
.ff
•vtrncp tarnen funt ptibília per compara tíncat aliud um ergo mine non polTit
ttonem ad partes:atr tarnen et alr.nam babere ratlonem contíneutíszcu j fit ín*
ln permanentíbuo offtes partes fimlTút (tas índíuífibtle: ímpofitbíle é ouo núc
Ôjucceflíua aútoícúturnõ partíbílía,pp in tempe efie fimul. qz túc vnú confine*
terftmultatcm partium fed pzopter o: * rctalíudzquodclt ínconuenieiis. patet
dínem eozú. TRam fi ín fuccelTiuís ptes ergo confequentía. Ç^zobat aute con
client fimulzíam non eent íucceltíua fed fequéter Sríllo.falfitates confequeutl
permanentía. &d eile ergo fuccelTmo? oltendens cg impofiibíle elt cozrúpí ip *
fuffícit ozdo partíunuque quidem fúda; fujnunctquía no potclt cozrumpí f núc
tur ín ípfo nunc: qó elt pzincípíú vmuo in quo eft: quin tunc fim ul elfet et nõ ef .v ,x“ f*
partis et finis alteríus.Tlícj ergo oc tc fet: opoztet ergo cg cozrumpatur in pou
poze non fit iiífi nunctet nunc non fit ps íteríozí nunc.Sit ergo.a.núc quod oe*
tempozís:tamen eo ípo eg elt nunc eli te bet cozrumpízfi ergo cozru mpatur tn b:
pus:qz in ípfo fundatur ozdo partiu tc t quia res elt çpdíu non elt corrupta ante
pozis.&quo ozdme partium oíeíf tem cg vcnlatbzfempervcrumelt cg elta.cú
S uo babere elTc.Xrgumenta ergo .pcc* ergo b non polTit effe confequenter ípfi
ebantac fi tempus clTet oc genere p cr a:fed inter b et a cadat tempus. medíus
manentíum. ^í&onfequentcr lu.rta p cum in quolíbct tempoze fíitt infinita ín
.. . ..r—1| A/f «MfMiMnraH íhvM n

dieta ínquírit.p.an fit vuum et ide riuc (tantíazfíc ín qualibet línea funt infiní *
et ín toto tépoze^ícendum cg ípm uúc ta puncia:opoztet eg inter a et b fínt ínff
quod vídetur octerminnre pzeteritu j et níta ínltantia. Si ergo a non elt cozrup
f uturumzqz vtcj elt pzíncípium vnius t turn nifí in b in omnibus íllis ínltantí *
finis alterius vtrú Temper mnneat idem bus que funt inter a et b erít verum oí *
in toto tempozezan fit nlíud et aliud nõ cere <g elt a.fitz ígíturílla ínltantia fút
elt facile fcirc.£t <g fit í<iem pzobnE fic. infinita erít a cum ínfmítis inltantíbus:
£>í tn tepoze elTct plura nunezoare op* quod elt íntpolTibtle: qz ímpolTibie ê alt
tcrct pzímum nunc cozrumpí ne fimul cf quod ínltans vfalíquod nunc efie fimf
fet cum fequenti mmczcõfequéo e fhlfu cum aliamon ergo elt pofftbilis cozrup*
ergo et anteccdés.lfczobat ante confe * tio tpfíus nunc vel ínltantís cum nõ pof
quentiamzqz plura mine non pofiunt fi fit cozrumpí nec ín ínltantí in quo c nec
muLefiezqó pzobatzqz plura tpa nõ pof in alio. £rit ígítur fcôm rem vnum ín*
funt nibtl e(Te nífi vuuj contiucat aliõ. Itans manen3 fim rem incozruptum t to
Ãtpoteftoarí ejremplum &tdemusein to tempoze. íoppofitum arguít
cg fi alíquod cozpus localíter eft in plu* .p.fic./Suíuflíbet contíuui funt termini
ribus locis fimul opoztct vnum illozum oíltinctiz.fed tempus elt quoddam con*
elTe contentíuum alterius.£(tení alíqs tímiunncuíus termini funt ípa núcfigíE
bomo ín oomo et in ciuítate: qz ciuitas ípa fútoíftíncta.JHta rõ põt fic oeclara*
elt contentiua oomus: fic et ner m ígne: rízqz ipm núc fim fulíam é alíquíd índi*
et in celotquia celfi elt contentíuú ignis uífibile qõ e p fe oc gúe quâtítntís: vel
Similiter itú ç c alíquod tempozaleín elt termin'7 cõtínuizvel é ps oífcretí 2>í
pluribus par tibus fimuLmec poifunt cf núc poníE ps oifcrctizergo tps ponif oif
mi
cretumtquod nõ concedcret,ppeIoquc realíter et Pm verltatem: licet non íTmt*
do.Siponiturterminus contuiui: er; Pm rõeimqó nullus fane mentis oteers
go opoztet eg fit aliud et aliud Pm q> ter Sidétur ergo íile rõnes pbicí liareznec
ntiuat aliam et alia ptc continue: quod ípe eas foluu aliqmvt patet íntuétí ma
ell pzopofitum. ®d illud refpondétq; teríã oetpe. folutõne aút ratõnis
dam ponentes ípfú núc idem Pm fuBam ín oppofitú Pm menté ooc.fubtL2.01f.
in toto tpezet aliud Pm cé:qz vnú et idc i.fen.t.u.q.quoltbeto. Scíendú e? il -j
núc Pm rcpttermuiare aliqi temp9 e? lo? q accípiút ec p9 nõ c(Te queda funt ’
vtraqi ptezficut vnú et idem mobile per raptím trâfeútiatquedâ vero pmanétiaTí f1'^
fuum motú terminataliquod fpaciuj er naturalítergeníta vel cozrupta.Jn puí
vtracp pte:qz pziuserns in pncipioali; mis fcj raptím tranfefitibus é oarc tam
cuiuo fpaciífitpolleapmotúin lincilli piírnum vltímum tn eé:fcs íllud iltãs
us fpacij.fTKotrazaz ilia eé accídút tlli in quo folú but eé:? ideo nec é oare pzí
núc eídc Pm ré ct fubamtqz p te i!U5 núc muro necvltimú inltãs in non efle;qz tá
manet idc fub oiuerfís eé: er p cõfeqns to° tpe termino ad b°uiflãs q> toto tpe
ííta eé accidút fibízigic núc tpis non p fe fequente boc inltãs but non elfe. Jn fe
fed per accidcs erít terminus tempozis cundis autem c(l oarc çzinium ín eé fed
qíiod é falfutmqz ome oiuiAbile oe gúe nõ vltimú.$n generatone em 1 cozrup
quantitarts p fe termínat quantttarem: tione naturali cozruptum nõbabet vttí
vel ê ps oifcretúquare fequiEtç tale tô mum fui ec:qz túc baberet qlitates coii
núc nõ fit índiuífibíle p fe oe genere qa ueiuétes falte in tali gradu m quo pof *
iitatís.q^ieterea ífla eé quero cuíus ge fent Itare cú fozma eius.-et fi fic nõ íubí;
nerís íúr fifút índiuifibílía ocgmi quan to abíccrétur: THõ ergo co:rumpcnduin
titatisrergo fufficíút a d rerminandú íp= fubíto cojrumpctur. J5t ficut cozruptuj
fum continuum abfqj íllo nunc f m fub* non babet vltímú ín eé fic babet pmuni
ftantíam:qt5 nullus oiceret.Si aút alte in non eé: q: cú eé genití cõcurrit nõ eé
rius generis puta qualitatísrígítur qle cozruptí genítú aút in ínflantt generati;
erít p fe ratio termínandí continuú t gc; onís babet eé:q: túc fbmia é in materia
nerequantitatísrquod ê ftilfum. «Secúí et babet tunc ptimu; eé:qz túc fozma ín
- darõ.p.é talís: júa oicútur fimuleéq mediate fuccedít p:iuatõí:et ficut genú
funt *11 efdem nunc indluifibili: fi ergo turn babet pzimum fui eé fic corruptum
ell idem núc in toto tpeiergo ílla que fu babet pitmú nõ eé.^TNotandú vlterí9: —- •
erunt in millennium annú et q funt bos g> cozrumpífeu oefmere ec pt íntellígí rn"‘f' "j
die funt fmiulrquod é euídenter falfu?. ouplicíter:58no modo p pofitíoné pntfí
Bdíllõ oícunt iftiq’omiapntiueode et negatíoné tuturi: vel p pofitíoné ptc
núc eê realírerzficut vnú et ídcj mobile ríti et negatíoné pntís. 'jpzimo mõ ba;
realíter p motú fnú b$ eé in omib9 pars bent cozrumpífeu oefmere indtuífiblía
tíbus fpacíjmõ tamê oflii3fúr in eodcj et raptím tranfeuntía.fitum ergo querú
nunc Pm rationem:!tcutnõ é ide mobfe tur ó cozruptõe inflátí feu alicuí9baben
Pm rõem .put eft m oíucrfio partíb9fp3 tis elTe indiuífibíleí a»ico qz cozrumpiE
ci). tied côtra arguédo ficzvnifozmi; p pofitíonej pntisset negatõem ftiturí:
tas fmiultatis accipíenda é cozrcfpõdé; íta 9 núc é et ílatim nõ erit. ISnde non
ter identítati ipíus nunc: vt que funt tn cozrumpíí in ipo t,quo elltquía túcfimt
rodem nunc Pm ratíonem realíter fútfi ect et nõ cêtzfed cozrumpíf in tpe innte
mui realíter:ct que m eodem núc Pm ra diate feqitétí:ín quo nõ babet cé.buíuf;
ttonem:funt ftmul Pm ratíonem .3u er; modi aút raptím tranfeuntium idem ell
go in toto tempe é ídê núc realm alte? fieri ft factum eé:et cozrumpi et cozrup;
Pm rõem fequif:q? que fuerút ín nnllcíi turn eé. Snde fi creotiira nõ maneret ui
muni annamset q funt bodie Ant ide fif fi per tps creatõnis eius annibilatio nõ
Dictum c c$ in b.ilntuduie va Dcpeuac
tis quam babet tempus ad motum repe
ríturratõnumerí. f&o fic Declarator!.
mam »» —-* « ficut ín vno núcnon fit motus. 15 og.
C»ltcrius oetermínat.p.frl fit tempus tet imagínari Díuerfa nunc fi volun7ima
iCtrca qó oictt q tempus no e mot7: li# ginari motúáta opoztcbít imagmari 01
cet nõ fit fine mownec pcíptaE fine tpo. „ ..,c, «niimua fmaoinart Miw9
-.n ct Irv ittailtl.l OeleCttUOIlC
etiltentesq:nolentmrnioiu «inemurDíuerfanuc: veinuiimagi»*'
tempus: víderurcç eis modicu 0 tempc » ur ju t-0 motu e(Tc aliqua plura quo?
tn Domutône et oelc ctatone tranfilTe.lj - r.t U]g ct aiiUd pofteríus. fSum er
multú ibí remãferlnt. Scouerfo e cualt faj pjuraiitaK íntellígaE efie aliqs nu
rus.-oportet 9
ds é in anríetatecotdtst.naqi turbai ín ~ crl,a;pportct q m babítudíne
napuuuu» qtfaba
anímotet qzfemg cogitat. rranfmutatio#
■nuno.eni‘,l,,*K*'v» .....
.
bet tempus -*L ad motum r„ fit «imim
aliqua ro
ro nu
nu *5
nem gcipit remous:
1 motútmajãme nfinir
_„..>r,-iinrniir tempus. eiet meri.Àv íftis tríbus concUidit.p.çp te #
vídetur et modicú tempus cue nuiltum. pus eft numerus motus fim puus tpo *
g»efcribít ígíE.p.tempus oí. <y tempus ftcrius.jpa em pzíus et pofteríus 1 mo
cít numerus motus fim ptíus ct poltert# tu vtfuntab anima numerata complet
us.ad cuíus euídentiam ponít tria: p' rationem tem pis. fuo Declaratouepí
mume q tempns babet quanda oepen dictouim fcíendum infuptçp qucua uit jy,<>'
dentiam ad motu: fic cm motus bj O11' entia vere rcalíazvt funt entia naturestun vM
dá oepfndctil ad magnitude feu fpa dam pure rationis vt íntentoes fecude:0_^
num in quo fit cú oíuídítur ad ouiífionc que ptim fic et partím fic vt viuuerfalia^%v,
magnítudinís: fic fuo modo tempus fc* que includút aliquíd rei 1 aliqiud roís:
quitur motuj.Ãr quo fequitur.q’ puus vt videbii pzio et feptio meta. ísilr eft n~p)\
et pofteríus lut pncipalitcr mmaçmitu# tpszqttpsmaterial'rcensrealecumlrt tí-/<»:•
dinerqz vna gs éfituata an aliaip ? P’°; ide matei íalíter q motus qe ens reale !t.M
poztíonabilíter ín motu et tpe. $ecudu f onualrtntpsvtbs roem numeri fini
oictum c q babitudo tgis ad motu acci pn7 ct pofteri9 fic c ens roiszq: boc bas eil
«fenda é fim pzius 1 pofterius.TRos em bet ab aía numerate pus ét pollerius tn w ■
Tt cícit Sríftotíles Determínamus et co motuzvt Dcift é. fi ê accíplí tps malíter
gnofeímus tempus acciptcndc■ ipfumquãtú ad id qó é er Rte rewfic c m gcne=
pzíus et pofteríus afie aliud ct aUud-et rc ficut ntot^.íf l ^0 accipiE fim epoicít
medui ipo? eíTc
accípiendo mediu efic aliqd aitey
altey. cõpofitúermateríaUetfounali no eltt
ftftr
ct fic Determínamus tpm tempus frm mp . cum
anc £(|n) fit
(|[ quoddá
t1uocl(ia ens py actus
uuno er re et
ctt>ofteriiis:qrcquírúturinmotu.«rq ,ntentõt-:oc quo videbif qnto meta.ca.
patet q tempus bj babitudme ad mo - ^ ; .ff itíorandú infup q Ucct tn li*
cum fim q ín motureperitur puus-t po neaHaccíp^dafmt ouo púcn actu termt
fteríus.i&uod fic pot oeclarari. mau n-tjaUnca:tf, nõ fút accipícda duo nuc
ent íntelUgendo duo pimctate 1 te : Qc[u termin5tia tfs:vt ^bat |luicenna
gendo inter ea aliquod mediumuitelU- ^ eft íntcrruptio tpis mfi f m tntelle
-ínrcroiiopuctanopo
&slíneam:qt inter «uopúctan^o £mm ^ tfit:vel m comp.atoemw.w»
td(:vcifiiu compatoeni ad motum
teíl efTe alíquod medium mfi .i.^..;.^„,í»ifn.ír-3lii£faôdíctaõtqrí
aUqUé terminatú.Ou.cra pdicta pt qrt
íntelUgendo Duomicquo?vnufnpa
íSSSÍSSSSSSSÍSlt fSSL ,U
tcmnU0 fit id fill rCfitr
»** “
im
Ipm tps*8>i5m q tpo c Idé q mot9 ma ; ritqó cócedoun boc nõ obíl3iite qõltbj
teríallter i realr oiitínctú:rn foimaliter tpo erit idé realr. CSd tercíii cu3 of q»
et p cõfcquco qntitao q mot9 C qnt9 foz mefura i méfuratú refcrãE reatrzouro q
maliter ê ipm tpo mãliter: nó tn fotma* ve? é oe mefura crtrínfecatet ficcõgan
liter .|[(5õtra cul9 pteo copulâuir ad ae do tpo cõead mot9 inferior A? cmêiu*
liú terminú bj realr aliqtiâ qntitarc i a* ra cttrinfec3 oft vtiqs abeto:ÍCn ú tpa
lin contínuitatctfed ad oliú ternunu co; cõe cópcE ad motú pmfi ciu9 c meufura
pulanf pteo tpls ct ptco mot9: q : pteo mtrinleca fic nô oíffert ab eo reairmeu t
tpio ad núc:pteo X’o mot9 ad mutatii cl nec referi ad ipm renfr.ít ftlr ê oe tepe
Tgrtetcrea q bs jopum mal9 et mm9 ali fpcalifi compeE ad motú inferío? cut92
tid a maiozl ct minou altcri9 bjetiã oí= mefura mtrmfeca. jf®eiú folutt oubw
ftínctã ífiirítatc et ptinuitatc ab alio: (} tatócj fcãm oe tpe iniláti vcl núc. q|b:o
tps c bmõí refpectu met9 qzi mtoti tpe A notâdú q* c vna opío quã >òba f B. vi*
elt maio: mot9 fi mobile fit oelot et ima detur fonare qó idé c núc fm fuljam i to
íou tpe mino: monto ft mobil e fit tardií to tpc:lj fu alui et altô f m eê t rônem .
CU^ctcrea relatiua rcalttcr orín: fj tc tSlooeclarat fic p ter.ari.t b° ca°:quia
puo et mot fíít bmõi:§ ic.^zoba" nu fu!5a ípí° núc rfidet fu be ípi9mobir. êla
no:to:q: mífura ct méfuratú referuntur ríatioaútipi”núcfmec ríidet vartatõí
realr: fed tpo c tnêfura mot9: â qntitao mot9.aú fm ocfluru3 ipi9 mot9 variaÉ
motuo nô é ípfú realr tpo.#^r°:ad cul núc fm eê:l5 manear idé f m fuKam t to
detiã but9 pmitto tree oiltmctôce:-^* to tpe fm tdctitatê mobiliai actu.Jpm
ma é q oupleje ê mot9:fc5 coio et pmuo § núc I5 fit idé fm rc i to° tpeun cú met
.f.motuo ptiml mobílte.&lms c fpccí; furattpofmpuoé alid fmiõemq» vt
alio et fecOdarí9: puta oco alij mot9 a p mêfurat ipm f m poíteri9 ^úi eni imagí
mo.â5ecúda oíflíctõ fit dia q tpo c ou; nantunq» ficut mobile fluru fuo caufat
plejc:fcj cõe ct fpetiale:oe pino intelltgi motú et punctuo ft penereE flueno flutu
tur q> bt.p.ín qrto b9: q> c ide tpo oím fuo caufaret lineaj:fic idé núc fluco cau
iit ceio 11terra ct t mari.&ectidú aútté fat tpo.ftj iflaopio n pt ftare:vtp5 per
puo t fpéale é mefura .ppa mot9 inferis rõeo pbt pofitao t pn° b9 cap. nec etiain
o? :íta q fút mot9 ptícularee: tot fút euafiõeo ido? ad ocâo rõeo valét:vr ibí
bmoi tga fpéalía. ítema oíflíctõ é illa dc patmt. á afr f m ® co.oi. t.fecú
tf mefura c ouplenqdã intrínfeca: qdâ di i cn- ^ núc é almd et alib f m fubam í
eprríitíeca. Jlpéplú pmi ipa oúatío rei: tototgctficntalibtalibpfictii ín Imca
et vitima fupficieo co:p.ío.4rcmplú fe; tota.»5 ad faluãdú pPm q pma facievt
cúdi loc°.Çúc ad arguméta:ad pum 113 deE oícere oppofitúmotãdú c q nõ é \\\-
bico q mino: £ falfa.íld,pbat.on£ oiço tentõ pbi q ide núc inancat in toto tpe*
q ficut tpo é ide realr cu ntoiu: íta í ipj Í3n br.p.iu Ira: q é ide núc inqntú elt
núc cú mutato eé:tncú ula ídêtitate rea Adcúqj eno:boc c ocm: q: qbcútp núcS
li Itataliq oiíKnctõepnSreuvcl faltem plíb9 cõfideratú f m fe c idé:t boc ê oice
fm rõem .ppter quã oiucrf3 nota fouiú re idem e(Te fm fubam. áonfideratú ãt
tur.Sd fccúdú oicendú q mino: c falfa In ozditie ad tf o pteritú et fúturum curti
fi tpo ct motuo vnifozmíter accipiantur fit terminus p:ereriti et futuri púncipú
fcj motuo çhmue et tpo cõe: £5 > accipi um oitUnguirtir fcóm cite et rationem .
endo tpo coe ct motú alique infertozen» quia alia eft ratio termini et púncipí j vt
fic verti c q fm veloclt ité er tarditatej fic.Smim ergo mine babct identitatem
mobílio íu minou tpe erit maio: motuo fcóm fubltautum:boc elt a fe et fcóm fe
et in maíou minonet fic non plue pcius et babct oiftmctionem febmefle ín re«
dít nifi q> cõe tpo qó c palito púmí mo; fpectu ptm tempion tãta non elt mitan
tua oiltmjuitiir rcalitcr a motu inferíe* tuim idetmtao m toto tcmpo:e: cuí úU
TjbbílícoMin
fint Infinita quanta eft identltas vntus tio menfure tráffertur ad alia aliquSdo
tnltãcUê Inftãs i toto tge vere e aliud % eft tranftata Pm repUcationemtet b° mõ
aliud fni fubftantíam.Sdboc valet oe vneia eft menfura ponderie: qz replica;
tcrmínatio pl5i quani iltí ad fe adducut ta reddit quodcuqj pondus. at palm9
se mobili qbmanet idé no qutde mobl; fimiliter vel alia quecunqjzminoz quan
U vt abfolute pzecedet mutatíonem. qz tiias c méfura qtínuo?.?lliqn vero bu
boc modo tempus nou eft inenfur® eí z íufmõi tranftatio fit no .pptez replicatio
nec altquid pnnens ad tempuszfçd foz; né ied .pptcr mnmfeftationem.ffiicim9
te euú vtlic eft menfura eius: oe q ais. enialbedmé ec menfuram colomm: no
&cd mobile vt eft íub vna mutatíone e eg g fui replicationem reddatomes co ;
idem ftn fubftamíam: id eft fm ec ifti9 lozes:fcd qz plus babet oe natura luc{:
mutationis confidcrate ftn fe./tft autej et eft notioz ceteris coloribus.Sic etiaj
aliud #m eézíd c fub illa mutatoe termí pzimam fobftantíá oicimus menfuram
nat pteritú: et íníciat futurúzet f m boc omnia fubftantiarú: qz eft notioz ? gfet f
olcitur alibi et alibi eé:nõ quidem actu ctioz fubftantijs omnibus. q^atet
»*V'

fed in code vbt medio inter cytrcma ín» ouplereftmeufura:fc5menfuragrepli*’*'?4 )


quantum terminar ilium motú Pm ptíuf ■ catójzet méfura g cognitõj feu gfectõs.
vbi i íncboat motum Pm pofteriuszvbt iglzg g inftls cogfcimVtpus pt oící me
oicítur alibi et alibi ec quatínus mutarí fura ipius non obftante q> ipm t fe com
eé aliud vtriuup ejtremwSt qt-P-O J^ mefurarí non polTitznec alíquotíés fúp
rat nitc ipm meníurare tempuezibo illo turn reddattempus: cum tepus quod c
tonfequcteroeclaratbices cg ipm nuc quid cõtinuúnõ componituret oiuifibí
menfurat tempus: qz cum lit matte no; libus-C^onfequeutcr ondit rôetn co»
turn refpectu tolo: tempus cognofcitiir rum queonroe tpo núc.Sútaút qntuj
per ipmiftcut minus notuj g maius: fie ad pns tría. q^zimú i çg nuc c infegabí
morns babet cognofci per moMlezquia liter annetum tgí. fi&uod ^baf: mfi té;
mobile manetsid eft c ens gmanee: mo pus fit ipm mine nõ erít: et fi ipm mine
tua ante non manet. qz vicj cft ens fuc; non fit.nec tempus critiíic mobile vtfic
tcffiuiim. ifczo quo notaudu eg mefura non é fine motuznec mows fine mcbiiím-*** }?
vt videtur velle cõmcntatoz perpzi* vi Secúdú qõ óz oe núc c qb cõtínuat tps<,*"“’:
detur reperiri in numcrie. «atio cnim É&iiod fic onditur: qz íicut vnú mobile
menfure per pzuts competit vm quod c motú cõtínuat ftcutvnú núc continuar
.V p’incipium numeri.vn et numerue oif; tempus .H90C etíam vt aít.p. patet quo;
finifapRo.4-'"«a.qóemultitudome dãmodo er puncto. íBícut em vnus pú;
furata o vnú. iv boc aút tranftata c ra * ctus cõtínuat ouas gtes lince adínuicê
hi tio menfure ad nlta.ver urn qz ocs train eft em finis vnius gtis et pncípium alte
ferentes Pm aliquâ ftmilitudine tranffe rins: fic núc é pzíncípíú vni'1 partis tps
runt non octet q onme illud qb repent ct finis al termo. ®rnt ant puiicf71 núc
in vno quod c pncipm numeri rep;iatur qz fi quis vno puncto vt ouobus vtitur
in omnibus alijs ad que t; anftata e rato quíefeere accidítzboc é ocm: q fi motuf
menfure: led fufficit eg omnia que font fiat fuper líneam íta çg mobile vtaE pú ;
menfura alio? babeant aliquant fimili-' tto continuante: vtetur ipo m rntõne li;
tudmeni cum vno qb é pnncipiu nume nís ad pzecedentem magnitudínem: et
rítet çg aliquo mo fe babeat ad fua men ideo vtetur ipo i motu eé-qz mouei i feu
furataificuc fe babet vnum ad numeru. motus non é in fine alicuiu6 magnitudt
®idemusemqg vnum cognofcimus nis:vt.pbatiir.í .pbírico?.$í aút vtaE
nume? et vnú g fui replicationem com * ipo in rõne pzincipijztúc vteE ipo vt p9:
menfurat fe cuicuncp numero.tSii 3 ra? qb ê motus infequétimagmtudie. ®5
ira
fiando vtítttrpuncto vtitur eo ín nuttc eft niimerus.ÇáÇpnfequéter oftf dit.p»
fed bis vtitur puncto:crgo I ouob0 núc. # tempus é mefura motus ín oetermi *
£t qt inter ouo núc eft tempus med íú: nâdo quedá motú: quo inotutnenfura*
ergo inter ouo mine in quo vtitur púcto bit totú motú. ©idem9 ení 9 fi volum*
vtfinctetinternfic in quo vtitur púcto menfurare aliquá lõgitudiné:vt patmú
cedem vt piínctpío é tempus: et fic eft g eubítfnpmo meníurnm9 aliquá gtem
qtties.TBonptaútíicoicioe íponunc: panní:g quá gté méfuram9 totú:ftc g té
qt non manet:fed femg éalte? etaltc? pus mefuramus motú.qt pmo meniure
Itercíú q6 oíciE oc ipo núc éçpnõégs mus aliquá gté motustet pollea alíá g*
tgis:qt>fic onditur: qt (ícut inutatú elfe teiiKOonec motus totus menfureE.
quod é indíutfibile motus nõ,ê gs eius:
nec púct9gs línce.-ficnec nunc gô tgis.
“Ttko quo notímdft çp mm /
fura mífurat totú menfurâdo gtem alí *
fcue em linee funt partes vníus: fem^ quam q menfurat totú.TBunçp em cubí
chim lince oíuidiEinouasineas et no tus menluraret pannum nifi pars cubítí
ín pimctatfit nec tempus. vel illius panm clíct gs alíquotta eius
n ciífohjmaút $a.vJ4 que aliquotíés fuinpta menfurat totuj.
Tfboftip.p.oetermíitauitifta ou St igitur elfct pannus ouo? cubitotuj
bía oe ipo nunctbíc pnter oiidit cú oímidio nô menfurareE cubíto f; me* ,
quo tempus eft menfura motus etccon dío cubíto.©gtet em menfurâ gfuíre*
ucrforet qúo oiuerfa oínerfimode rnéfu* plicationé reddcre totú ín equalitate qt5
rant tgeoi.cp nófolú méfuram* motu; nõ eifet n:fi pus méíuraret aliquá gtem
fed etiã motu metiE temp9:ct bocc^pd alíquottâ. <[TNotádú ínfug 9 Pm.p.
adínuicc oiffmírí i nd ínu ícc cognofci: io.met3.femg menfurá pomm9 ad mo*
qt vnú cognofciE g relíquú.X emp9 em dum in quo nô fic oe facílí pt cadere er*
per fe menfurat et oeterminat motu cuj rot. 4t qt in mínotí qtitítate mín9 accí*
fit menfura eius:motus aút g accfis mc dit oeceptto 9 in maiotí:femg vídeE ba
furat tépus.ifeoc em nccidit ejt gte nri: bere mefuratõem minimi. 60 ergo ipo
qt aliqn motus ê nobisnotíot 9 fit tps 9 temp9 babet rôem nienfure pgruen í
‘ OJ> ^n^C®ubítaret fotte alíquis qúo g res nu titis ell 9 tge totuj tnéíurem9 gtír pnto
{.* ^ gu*hneratas oeuenímus ín cognitionc núe« ft menfurando vnã gté motus et poftea
íwfiíTRa qúo g numerú cognofcímus mui alia oonec complcaf tota numerató mo
^vttítudínc numerato? nó babct oubtum: tus iy 9 fmml menfurcnius totú motú «
I."' C'J> eo em 9 babemuo arte numcrâdí fi offe (donfequéter ponit.p.quandá oiftln*
/' ranE nobí6 numeralia g bmóí arte cog* ctioné oíccns 9 aliqua oiuerfimode oí< ,
‘( nofcímus multítudiné numeraltú.tecd cútur ec in tge. dSucdá em onr cITe t ti oX'-'v
qúo g numeralia innotefcít nobis nume pote qt fút qfi tps é:vt íntellígctíett b0^
rus videtur onbíú.JBúcendú fi qo fcú ínptope.Blia >òo oiír elte in tge '
rctfe babereoecc oigitostt nefcíretcõ boc vel qt fút in eo vt m numero: q: fcy ('
putare vfqs ad occérpoffct cx ípis oigís menfurátur tge:vt motus et mobília ín
tis qui fút numeralia quedá cognofccre quantú bmõi. Wqt fút ín eo fícut gtes
nume? oe alijs rebus: vt poITct cogno; vel pa(Tío:vel alíqutd numeii: ftcut vnt
feere numerú oenariú iu ipís equisfi 40 tas vel paritas eft ín numero. JSnde té*
vno oígito accíget vnú cquú:g fe ergo é pus pteritum etfututú fiit in tgcficutg
9 et numero cognofcímus numeraúa. tes tcmgisdongã vel btcuc ficiu pafito
«Jõedei: gte noftrícõtmgitaliquádo q> núc X’o lícut ptincípium vel terminus.
et numeralibuc cognofcim9 nume?. vt Çltapc notabili f imlTo oicit q» illa que
fi nobísfmtmag! nota numeralia q> nu fút ín temge continciuur fub renige: Ac
merustficéoetgerefpcctu motus cuí9 locus comiiict locatum.Slla ctíá q íúti
‘itbbtficozum
tpe patlfitttr ab ípo tempi físut confuer piopiuquet ad aliqtia fauna fufalê op*
nimueoicere 9 tempue tabefacit.Upu tet 9 bmóítranfmutatto fpeclficef per
trefactt et co:rumpit:et fencfcút oía fub altquod fpectale agene: vt ft oebet trait
toetct obliuífcítur aliqe .ppter tempue: mutari in tgné trâfmutabitur ab igne c*
fed nõ otdícit .ppter ípj: nem bonuj ne a calido.St oebet trâfmutarí in aquam
factú nouú eft .ppter tpe.Kemp'7 em tranfmutabiturab aquaet afrigtdo.mo
ij fe é câ cotruptionís nõ generatenie ♦ tus ergo vt motue c facit oiitarc * cotrii
ídeo contmgit:q: temp*7 é numer9 pit.fjy aút gnet boc ni cõpetit ei vt mo
motue.2»otue aút p fe facit rem otfta í tue é fed vt fpecificaf p alttid agce.m:
re ab eo qá end é a íua natura: ergo mo aút motue fit petue p fe fecit ad genera
tus p fe facit ad cotruptionem: p accúe tionem:idclrco motue fumtt fpecic t oe
one ad gcnerationé. 2>t ergo fic c í mos nominntoem a termtno ad qué:vt in.s _
tu et ín tpe <p é numerue motue.que er buíue babetur. CÇnfup fcíeudú 9 ™yjc
go fút in tpe p fe patíútur i cotrumpúf. bíe q fút p accne eft oare gradue.
wmftnuspaccnecojrúpit tpaccneg*
£5ed 9 in tpe fiat nouú vlbonum vi ge
neratío boc é p accne.^jo quo notam nerat:vt vult.p.i&inino tn p accne ge<
dum 9 in fine buíue quartl oftendit.p. neratrq: boc nec competit fibi ratoe ful
boc p fignú oí. 9 fignfi fufftciés qõ tpe nec ratõe motue: non tn otftino p accne
v fe facit ad comtptionem p acene aut cotrúpit:q: licet boc nõ cõpetat ftbi roe
ad generatíonem efhqt nibil generatur fui:tn cõpctit rõne motue tn quo fúdae
tiift aliqd quod iinodo inoueat et agat. iy. quo patet qnêí cõtrauerfta inver*
fflgcne ergo eft per fe caufa generatôi3 bie.p.aliqnoicctte 9 tempue p fe co:<
nõ teinp9:fed tps c p fe cã comuptonie rumpít.-aliqfi Xo 9 cotrumpít p accne
C[i aliqd cotriípif fuppofito 9 nnlla cau pdictie cõcludtt <y que fút feinp f m
fa ertrinfeca agat:t bane comiptionem 9 fút femp nõ fút in tpe:q: nec cõtlrjen
maptme folemue oiccre fub tpe vt ft ani tur fub tpe nec menfurâf tõc e(Te eotuin
mal nõ cotrumpetur ferro vcl p oliquas fub tpe.»tgnum aút c qfft nccp patiunt
violentiã fed folo fenio motercf.Sddit fub tp_e.®<Soiifequéter onditaríf. quo
aút 9 nec ad comiptiottem facit temp9 quíee menfuretnrtpe:o.ç qm tempuô
fed accídít bane mutatõuc fieri fub tpe. eft menfura motue: ertt etíâ menfura qe
íhãd ouo? ciudêtíã conftdcraudum 9 tie fin accne. q^;o quo fetendú 9 qui»
mot* oiiplinter côfiderari ftrpmofmií ee eft pnuatto motue:p:íuatto aút/ ap<
plicíter vt motue. Secúdo vt babetcé ta cognofcí per babitum. ná puatõ non
contractum t vtocternunaturad bane coguofcif p ípí m ^pam cú f m 9 bmoí
fpeciem motue vel ad ilhm.St confide fit nõ cne.Sicut ergo pííuatõ bj cogno
ratur motue fimplícíter:Yic facit fentper fet p babttú t p accnetftc etiã babet ini
Determinate oiftare ab eo in quo é.fNi i furarí p menínram fui babítne cú méftt
btlcmmouctur localr níft tufter abeo ra fit illud per quod cognofcím9 ^pter
loco in quo eft.Sic etíâ nibil altcrac ni qófi ijee eft pnuatto motue et motue fe
ft otftet ab ea qualitatc tn qua ê-4íl tr- bj quail babítuo refpectu quietls feqf
go be ratiõe motue facere oiftare ab eo 9 tpe qó é mfiúra mot°p fe ertt mfura
in quoelhSed 9 app:opíquat ad bãc qetiep accidens- ííSonfequeiitçr often
found vel ad alia bocnonbabet erpie dit.p.quõoiuerfimode menfurãf quíe*
mottle vt fic.-fcd boc competit ei vt oe * feene et mobile et quiee et motue:o. 9
termlnatur p altquod agene ad aliquaj qulefcene et mobile tempe menfnrâtur
fnecie;.4trmpiú buíue pôt ponittráf* ®ut in ete reperitur ratio qutetie t mo<
mutator fubftatiall. fSufficttem 9 aer tue.S*mfuraturaútmotus et quíee 4?"^’’’) f
tranfmim f úibftantíalíter ad boc vt ou ut í eierepítur ratio quantítatíeriÊua»
ftet a four, a in qua c. $ed ad boc 9 ap re qõ mouetur vcl quod quíefcit 110 fim
V
pllctter erít méfurabíte fub tge £m q>íp terminat.p.De ífo núc .put fumíf large
fuj ín fe é altqó gntfi: fj f m cg ei’quies Dices q> ídê núc aliqú fumíf $ ahd tge
vel motus eft quátus. 4a em que necp bteuí qõ l ppínquú núc in quo fumus :
moueimir netç quielcftt nó fút i temge. vt fi oicamus oe alíquo q> venit núc: id
Jn temge em eífe eft mcnfurarí temge: eft bodie: vel venit núc: id i bodíe quo
qô ergo nõ moiief nec quíefcít Pm cg bu ad futurú. 4t bec oe tge.
íufmõí nõ mf furat nec tge nec g accns.
Tfb:o quo fcíendum g ipm mobile é qd Explicit ítberqiwrtag
quantú:ct ípe motus l quantus. SleiQj pbiíicozimn
tamé quãtítas mobílie vel qmefcentis
eíloe genere gmanctíú: et quãtítas mo Jlncipit qumrpbífícozfl ♦
tus oe genere fucceffiuojt.ísúcrgo nice
fura ocbeat elie vnigema meníurato cú ^anfiimtatur autê
tcmpus fit oe genere fucceífuio:ú men* tranfmutatõne oifie.tc.
furabítquautitatej motus velquietis: T^oftq>.p.oetermínauit 6
non ante quantítatem mobilis vel quie motu et confequentib9 ip * <
_fceims.Ç®cindc oftendttqucmõ non funubíc confequéter oeter
entía meníuramurtemge:Di.g> illa que mínatoe ptibus eíus.4t bec ps oíuídí
funt fimplícíter non entia nõ meufuran tur in ouastqt pmo oetermínat oe par *
tnr temge:q: cum tcpus ftt mcnfura mo tíbus eius fubiectíuís ín boc quinto, et
tusopottet g» oríuaq mcnfurãtur tége confequenter oetermínat oe grib9 qu ã*
vel moueanE vel quiefcãtdlla vero que títatíuis a ptíncípío fejetí vfq? ad finem
fuerunt licet nunc non fmt menfurãtur libtí pbifico?. aíuanrií ad ptimú í quo
tgepteritotqueX’O erunttp.e futuro. •p.oetermínatoe partíbus fubiectíuís
CJnfug octermínat aríf.oe temge per fej oe fpccícbus motus.qflmmo oímdit
comgationc ad ipm núc. 4t ptimo o cie pés motú in motú g fe et i» morn g acci
minar oe if 0 núc amt fiitnltur,ppe 1 ín deus.Çn motu pt accípí per fe et per aej” yn^'
dmífibiliterret côfequêter^ut fumitur cídens trípliciter. vel eje parte mobilis fj
large.iÇícit ergo cg ipm níicc eõtínua í velmouentís vel termíní.T^.rimoergoJér'{Ctj.
tio tgis:vt ocili eft ptíus.iSõtínuat aút boc oftendit ey. parte mobilis oiceus q> 0
tempus 4Jiit eft vnú et idem Pm rem: f? omne tranfmutás: íd eft omne tranfmu
oiuiditipm^iutDiffert Pm róem^uté talnle vel tranímutatiir Pmaccidens:vt
ptincipíum vmus.f.futuri et tinia alte* cú oicím® muficú ambulare: vig parté:
rins fc5_prerítí.$cd q> bíc eõueníat ípt vt cummctmu3fanarico:pus C115 fana
nunc nó fie manifeftum é ín núc ficut in tur oculus vel per fe t púmo.^iopter
piincto manente m linea. iSiuia an pne quod notaiidúç^mouerí per partem c
ctuo monct melius põt accípí vt Unis et quafi mediuj inter per fe et per accidcs
ptincipíum línee §’ tpm núcqí fluir. quía eiíi pars non eft omuio idem qó to
2&amfeftatflúr quod oiperat p. funte oi tuiiKideo tale moueri poteft oicl per ac
cês çj> ficut ín lineís matbemarici3.í.ín cídens.quía vero pars eft aliquo modo
lineis m fe conflderatis ptmcrií nõ fenu idej CU5 totoiideo terminus motus põt
per eft idem Pm rõem ,puteft oiuífum ? oici per fe. Çíonfequêter oftendit boc
contínuatiuú linec: qt ,put oimdit c alí ee parte mouentís: vtmedicus fanat g
ltd ct aliud ,put aút cõtmuat eft ide: fie fe manus percutit tanq- pars: mufic9 la
et Ipm núc cg inçptú pfideraE multa t po nat peraccidens. Sertío bocolléditee
tcntíti vt fcj põt accipí pnncipiú bui*’ té parte fomie feu termini propter qb p:e
potis et finis alteriusrDiuidit temp9 ín mittit çad motum quíiup requiriitur:
«liuD et aliud Pm elíe ct Pm rõemsfedvt fcj mouésnnobíle: tempus i quo c mo*
«entinuat eft idem, ^eJofequctcroc tus:termimis 3 quo eft motus: 1 term;*
e if
Ifebíftcojuiin
. _ nus aà qnej.'fl&tobat aút <$ mobile t>if< eft albumtet ecomierfo refpectu albí cft
ffTrM" fert ab vtroqs termino? :qt motus eil ut nínrum $íc ergo cy albo per fe fit nig*
W mobílívt m fubíectotfed non é iu fpecíe (kep pálido ?c.
r ftue in forma vel termino q g motú acq* í áSonfequentcr óíuídít mutatíonc í ft» v**^*-^
ríE vt ín calote vel alícj termmotum. qó
patettqt ppe loquédo nec fuBla nec qit as fpecies qjfcro quo pmittit quot móis 0&/
põtaliquíd itiutarí oícens çpcúoísmu * /
titãs nec qlitas nec vbí vt íut terminus
^ • motus mouétautmouétur.CSlterius tatio fit a qttodam in quoddàtíydíu em
jt-p Yr™ ofidít términos eé altos inter fc: qt mo; aliquíd manet eodc mõ n oícitinutarí:
-ívé tus oenomtatur a termino vno:fc5 a ter ídeooinís mutatiovcleíla fubíecto ín
fubieetunttld c a termío pofitiuo feu afs
mino ad quem et nó ab alio: vt motus a
nigrcdíne ad albcdincm oiciE oealbatío firmattuo ín termíníi pofttíuú. Sn fub;
dit.p.cpfbicmoíco çycaffírma moftra
et fic oe alíjs.ift caufa buius põt poni: tu:vt mutatio q eft ab albedine tn nígrc
quia a fine oenominantur res: vt babeE
»°oe ania.fli&io pmíífis ondit qúo per dínemtaut e.t fubíecto in non fubiectint
fe:g ptcnttct g accns inucniútur ín ípts id eftab babíto ín pttuationemtvt ab ec
tcrminís oí.çp íbí ínueniE g accns vt il; in non cfie.Sut cy nõ fubíecto ín fubíe* a
lud qó fit albíi vel nígrú fm accns muta ctú *. vt a nõ eé t eétaut ev nõ fubíecto ín
tur ínallquod íntclligíbtle.-gt íbiinues nõ fubíectum. «um ergo mutatio a nõ
mE g gtétvt qó fit albú vel nig? mutaE fubíecto in non fubiectú fit g nccnsxon
ín colotc qt a.bedo ê gs colotistt íbí ín cludit.p.tres elTe fpés muratõis per fe
ueníE g gtem g fe.qt qó fitalbuitt muta <$. aút mutatio a nõ fubíecto m nó fub*
_ . tur g fe tn colotem album. ÇU&to quo íectum fit g accfís ondítrqt nõ é g cõtra
it ptUí) notandú ç aliquíd elTeg accns pttntcl pofitíonemtíd éqt ptiuatio nõ c oppolí
V.Í71 lígí ouplicitcr: vel fimplr et abfolutc vf ta utiuatõiiít<$ntí3 aút motusofeygçx.
J^^^vrefpectu alícuíus attributitvnde e(Tc ín oppofitís . fl/i&to quo nofauduçnerí
tellígíbíle g fe et fimplícíter non accídit aliquíd ey aliquo vt ey forma vel ptiuaí^-^ív»-'
albotqt qutcquid babet rõent entís ba * ttone põt iutellígí ouplicitcr: vel tançp/jtJ
bet g fe rõent intelltgíbíltsttamê ,putal ey fubíecto motus: vel tanq> ey termino'i i
morus.áíi tattq’ ey fubíecto motusttúc
bunt flat x> Ulo attribute qó é temtlnnf ecfotmaetpuatõite non fit alíqd nífig
tranfmutatôís accidít et eiTe quid Intel;
lígibíletqt nõ tranfmutatur alíqd i albú accftstfed e,c ente ín potentía fit aliquíd
vt eft quid íntclllgíbílct fed vt quid fen g fe :vt tattgíf ín gmo bui0: qt nuitatío L
fibíle. et motus vt ín fubíecto fút ín ente ín po;
tentía vel ín mobílúnon aút in forma vf
Sctfm accns ígíí auídc mu' ptiuatíone.íSed fiaccípíatur aliquíd fu
t3tío oícta.jf&õfequemcr oícit q- mtu crie? aliquotancvet:termino mot°;fic
tatío g accns cft oímittédatqt efl í otnt epTótíti Jéfpitatoe ftFáliqcTg fcTquou
bus et femg: qt ftc eftqd indetermina1" ma et ptiuatio g fe put elTe term! mot°.
Sn cy quolibet pt fieri quodlibet g accí «JíiTiís tgiE mutatio g fe vel iucipít 3 fot
dens-T^cr accns em põt fieri album ey ma et terminai ad fotmant: vel tncípít a
oulcí et amaro et ey quolibettfed muta0 fotma et termínaE iu ptíuationem: vf ín;
g fe nõ fítnlft ey aliquo oeterntínatoteft cipít a príuatõne et termínaE ad fotmant
etnínpríjs medíjsetpdictíoite. bícac que aút é a puatõne ín ptiuatõnem: vt a.
íipít.p.cõtradíctíonê japuatóne: vtoe non nigro íu non album eft omitio g ac
1 clarnbiturinfequcutibu3.^iaHtmuta cidenetqriidem pt eife non nígrú ct-non
yjjÇús tio pofilt fieri ey medi js oftendit:q: me; album. Sermlnt aút motus nõpoflTunt
v7 dtú refpectu vní0ej:tremt fe babet vt alí tn idem coíncidere fed funtoppofití.
Md cítremum:vtpa!ídu3 refpectu nígrí ®milía tgitur mutacóiie g accús queé
V
ct non fubíecto in nó fubíectum ereqaís oícít.p.ç generatio q elt mutatio et nõ
tur oe alije trtbusmutatõibus.iStpmo fubíecto in nõ fubiectú nõ ê mot9 fic nec
ptjnit fecudas mutatõee bmõí nõ eé mo cotruptío q émutatõ et íBo t n ft>m.4je
tu. i^jo quo pmittít quandá oiltínctõj 3 èillcoue mutatõee n fút mot9 necce
Oicene <f mutatio fni cõtradictionem q elt tercíú eê motú:q fcj c et fuBo t fubíe*
elt et nõ fubíecto in fubiectu.í. 3 puatís ctum: fine et fo:ma m forniam«
one tu fojmá q oiciE generatio é ouplejc
fcj generatio fímplct q elt fbtmarú fub s fiapitulum.il.
ilantíalíunt et generatio fm quid que é f StgmirptedtcJta^c*
generatio fotmaríí acddcntalíú:* idem 'l^oltq’.p.oiuifit mutatõem cõ*
oícit oe cozruptõe. (âuopmilTo oltêdit muniter fumptam ín generator
çt generatio fímplejc nõ elt motas: &t cozruptíonem et motfnín pte íita fubdí#
qt generatio elt mutatio et nõ elíe ad eé uidit iltú moram in fpecíes fuas.oeter *
ne labotei ín equíuoco ondit quot mõís mínare aút oe fpeciebuo motus c oeter
. Oícatur non ene: oicês çg non ene oiciE mínare ín quibus p:edícamenti3 babet
tu triplínter:vno modo qó nõ c fm cõpofi efie motus:et que fút ílla pfita q acqut t
tíoné et_oíuifioné:et tale non mouetur. rútur p motú.nam niotus refpícítfpêm
Buo mo fiuiuE non ene p ente ín poten a termino:et é ín eodc gencrc aim reb9
tia qo no babet efie ín acra fimplicítcr: ad qo c niot9:vt ocm é ín tertio buíus.
et tale etil nõ moueE. Kcrtío0 oiciE nõ £t ficut motus refpicit fpém a termino
ene ,p eo q«5 nõ elt f meITe accíítale: vt fic refpicit ab eo qdâmodo ptrarietatej
qó non é album:* tale bn moueE.£flefi et vmtaté. Sút eiii motue cõtrarij ba<
gníftcnt verú.5.mera.non efie figmficat bcntes términos cõtrarios. Blbari em
falfú.qjStoquo fcíendú çg eITe et nó eITe et oenígrarí cõtraríanf: qt albedo * nu
pmo mó nõ fumiEvt eé cícít aliqdreale grcdo que acquírútur p talco motus cõ
fed vt oícit babitudíné pdicati ad fubíe trarietaté babent. SUirfus motus quoe
ctú:vt cú oiciE cbímera é opínabílte.nõ dammõ bnt vnítatem a termtno.-qi vní
em ejcbocpolTumue íttferre çg cbímera us motus p fc elt vnus terminus acquis
fit. &n efie et nõ efie fic acceptú nõoic fitus per motum. S'eterminare ígiE oe
nifi ^ítaicvel falfitaté compote etoiuí* fpeciebus motus et eius vmtate et ptra
fioníe ftue affírmatõís et negatõíe.íCuj rietate funtquaficonueta. qfcolTumus
" ,21 ergo verú vel falfu fmt in anta tale eê vf ergo tottim iltum quíntum oiuíderem
t vrpt n5 e\ge niagie fe tenet et pte intellectue tres ptes:q: pmo oetermínat oe fpecie.
pte ret.£t tali cm nó eITe nõptec buo motus:fecúdo oe vnítate eius: ter*
mot9. Similiter a nõ eITe fecúdo modo tio oe contraríetatc eius. fecúda ibí.p9
Dicro. iB.z ergo generatio é mutatio a íí bec aútoícímus.tercía: amplíuoaút oe
eITe ad eiTe:iõ nõ elt moras* Ibanc cõfe* termiiiandú. tíS^tioad pmuj oícit çfint
quentiam ,pbat anlt.ouplícíE.pnmo fie treo fpocíes motusifcs fm quantitatem
qB moueE c qó gcneraf. nõ elt ergo ges qualítatem et vbi.fm aút alta pfita non
neratío nõ é motue.Secfido fic:ome qd elt motus.,pbat:q: fubltãtíe níbilé con
moueE elt m locorfed qó nõ elt non elt t traríum.motus aút fitacõtrarío íncon
locoiergo qt> non é nõ mouetnr. Sale trarium.Sdcuiu3 euídentíã primo oe
aút c fubiectú generatôt3: fcjipa matei clarabo quomõ fuBa liifcípit mag! * mi
ria que elt ens ín poteutía. THotandum nus et quomõ non.S>einde qúo fi bltan
çg ene ín potentia nó elt m loco: q: ó ra tie inert cõtrarietas et qúo non.ej: qmb9
tíone loci é çg equaE locato:,pp:íum aút oltendetur çg in fubitátia non ê motus.
eft qntitati fm e| equate vTinequale ot ftEirca p:imú fcíendu j cg ílla ^petas
ci.aú ergo en3 omino ín potétia nõ fit fubltantíe in qua oícit çg fubltantía non
quantú: nõ poterit efie i loco.&lteríus fufcipit magío et minus non é íntelligé
1 CÍÍj
'llbbiíicomm
da flcut quid J opínStur falfc ç? vídelícj tet çg ínterueniat íbí quid! mot91 qda j
çg vna fubftátía nõ fit Rfectiot alia etiaj fuccelTio.Sic ctrt loquédo oe cõtraríeta
eiurdé fpcí cú ípa. Súcere eni<y anima te ^põm bícadducraqzíu fubftátía nõ
cbzíftí vel *gíní8 maríe gloziofe etiáef eít mot’:qt i ea nõ c cõtrarictas pt5 eu w
fentialíter et quídduaríue nõ fit nobilís dcter.THâ cú oe róne motus fit eg fiat in
oi cg ania íudemõ folú c abfurdú fj em toe: impoflibile c aliqd moueriab vno
(Jay erroneú parífius códénatú.fift em #pe in aliud:nlfi inter ilia fit qdá DilUtía et
I L tas íntelllgendaoeeadem fubftátía nu qtiidá grad9:fm âs fucceflluc eaE í ill<5
iineroíllomõçgoemrataquacútpfulíía íCu§mfozmãTubftátialí nõ fútaliqgra
1) íí.n^jpUta boie vcl a(lno nõ eft ve? oiccre cg dus nifi polTumus íntelligere q> ppeftf
túc ftt magís bõ vcl minus çg p:í«s:i il oíítãtía inter fbzmas fubilantiales: nin
Io mõ nõ contíngit repire ínftatíá. toác velles accipc oiilantiâ f m cg vna fo:ma
aút .ppctaté pbat.p. i.oe giíatíõe:q: ft nõ elt alia:Í3 bec oiftána non facít oppo
fubftantía fufcipet magís et min9: tunc fitionc cõirariá:f5 magis cõtrndictonaj
vna rs polTet acquirí poft alíã:? R con« velpáuatíuam.Cúergoinfubltátíanõv^ ^ ^
fequés ad fu&am eét motus.®n ínf fti fit cotraríetas ppe in fubllátía nõ é ma
lláttã et accn.íptú ad fuícíge magf t nií tus fj generatõ vel comiptio q bnt fieri
nus poníEab alíqb9talís oznía:q: i accí ín inilãti. Sind c ft eje aq genereE ignis I
détalíb9 natura fingularis bj latitudi * toto tRC pcedétí é alteratio:puta calefas
nê graduú: ita çg bmõí latitude nõ tátú ctío oifpofitiua materie aque ad ítrodu*
poniE in natura ipecífica fj ín cadem fin cendã to:mâ ignis: 1 ín vitimo ínilantí
gularí founa.Ju fubllãtijs nõ fic fj ibid ífil'’ alteratõis introducing fornia ígníf
nã vniuerfalís bj latirudínc:in quolíbj etfoima aque ozrúpíE: ita <$ generatio
Xo fingulari c oetermtata ad gradú: lo ígms ell termmus alteratõí3 pcedétís. v a
« ,nõ eft íbí motus nec in_tenfio.fi;i&uâtú if^eínde ^bat tf ad relatione non eft
f°°~ ed fccúdú notâdú çg cõtrarictas pt fumí motus:q: aliquídptrefcrríad aliudabf c-^ ^
tmplicíter:fc3 .ppe et large.Si cõtrarje cp fui mutatõne:pot cm qs fimilís effící r
tas fumnE ,ppe vcl (trícte: tunc illa onr alteri abfcp fui mutatíone:altero tn mue v
contraria que babent ornes cõditõcs rc tato.iftiõt tn ei motus ad reUtiouem g
quifitae ad cõtrarictare3. Si aút fumai accns:põt eni quis per fe moueri ad aU
large: fic oiciE cõtrarictas cul oeellalíq bedlnem:qõ aút mouetur r fe ad albedí
bniõí cõdítõnum fic fupponédo ptrarie né mouef R accns ad fimilítudinc q fim
tate fuBie Incft cõtraríeta3.fozma ení j daturínalbedine.f^nfuRqabntq-ac*a-rM w
ignis et aque fic cõtrartâtur cuiiTTíin fot tiõís et paifionís nõ e motus:qo qdc34>
me pofltíue q nõpfit eídê IneiTe ftmul Í3 bat:q: moms nõ ell motusmec mutatlo -r
fucceiTtue bn.lHõ cm pnt reducí ad p:í# nísémutatío! £úerhactío etpalTiofint n
uatõem et babítú:q: 13 vna fornia íncltt idem materialíter cú motu: vt ocm ê ítt
dat puatõem alteriusmõ tn pfcífe f3 vl< tertio buius pbato q> motus no fit mor
traboc oícít aliqd pofitiuú. Stimendo tus patebít çg actíóís et paiTtonís nõ fit
Xo cõtraríetatc (Iricte cõtrarictas nõ ín motus.ijy aút miitatõís fit mutatío vel
e(l fubilãtíerq: ad min9íbl oeeíTevna cõ motus fit motus põt íntellígí ouplicít.
ditionú requífttarú ad cõtrarietaté víc5 põt em íntellígí rancp fubíecti: vt oíca*
q> fonite cotrarie fút majáme dilates a mus motus efie motú tançp fubíectí: qt
feínuicÉ:»ic loqtur bic arifl.oe cõtrarí fcj moms fúndaE in motu tanq> in fubíe
etateput illa onr ptrarla eiTe inter que cto.ÇSecúdo boc pt íntellígí tãq- terr
funt alíq gradus 1 quedá oiftátiauta çg miní:q: fcj motus termíneE ad motum.
nõ (latim cú aliqd incípít recedere ab v qfe:ímo ergo ollendit arífto .motus non
eít ín alio: f3 ppf íllos grad9et $ç>i tflâ efie motum tanq’ fubíectí. ^mpofiibíle
piftJtíú fi aliqd 03 Ire ocvno 1 alíud, og ell em motum elfe fubiectuj motus :flue
yvVtf^ Òr ncvrvu-vv /u-rcpju.u>pi-
V
mouerirqr mows nô c oe numero fubíe Inert fanatio íntípítoealbarlrtbabjow
«orútíd égmanêtlútfed oe numero fuc dinem ad oealbatíonem; ideo fequitur
ceinuoç.Subíectfi aút mot*nõ eft d nu 9 g accns vna mutatio babeat ordmeni
mero íuccefTmoç .(2>dn ondít 9 mos adaliammutationem. lÊuelíbetautej ,
tus vel mutatío nô pt elTe termin9 muta líiittaflo indifféreter pot terminarí g ac< ’
tíonistnec generatío generatõis.termi» cidens ad quamlíbet mutationê tam cõ
núaút poflumus accíge ouplicitertfitn s tíngentem q> oppofitam. Sed ornt: qr
pljcem etcõpofitú. X ermín9 aút íimptjc ad contingente poterit terminarí ímne*
gnatoie c ípa forma q g generatõem in díate.Jnilloent ínrtantí in quo quis ó
troducítur. JCerminue aút compofitus oealbatus poterit íncípere calefíerí: fed
eft ípmcompofitú quod general genes ad oppofitam nõternunabítur ínmedia
ratõ em leonís terminai ad leonem quí te:íed íuterueníente quiete media. IHõ
generaturtet ad formã leonís que g ge* em ín illo ínftanti in quo qs ê fanat9 po
nerationem íntroducíi. ©ftendit ergo terít íncige egrotari egrotatõne oppofis
•p.primo 9 mutatio nõ terminatur ad ta íllí fanatõi: fed interuemet quies me
mutattoné ficut ad formam:qr túc idem diaretfi grauemoueturíurfum quícfcit
moueretur oíuerfis motibus fimul; vt a íbí anteq- moueatur oeorfum. 1
fanítíone in egrítudiné:etecôuerfo.
HS>eínde oftendítílríftotíles 9 muta
vrvou.‘t;CT^JO quo fcíenduj:q> cú aliqd moueE tio non termínetur ad mutationeituncc'L;^,:
ím alí<ll,â mutatõnem oenomínai a ter generatío ad generatíonem tan§> ad ,i
JT yrtuAJt>lnojUius mutatõís; vt fi mouef ad fa lud quod generaturíSi enínt generatõ
nitatc poflumus oícere 9 fanatur. Si generaretur.-cfietproceírus in infinítuj
ergo mutatio terminai ad mutatõnem; ín generatíonibusrqr e° qneram oe illa
et fubícm vadat oe mutatõe in mutatõ; gencratíone qua generatío generaturtã
fieut oe forma in formâ: eú oiTiís motus generetur an non. Sinoniparí ration»
et omnío mutatio fit oe oppofito ín op- ftandum eft in prima.St fic: ego querã
pofitumtvtoefanítate ín egritudincm: oe illo alia gencratíone vbi generetur:
vel ecõuerfo. St fubicctúboc vadít oe vel non:ct ficprocedetur in infinitum.
mutatõne ín mutatõenufequif 9 vadat T^atet ergo eje precedentibuo 9 mntas
oe mutatõe ín mutatõem oppofitã.Jbtt tionis non eft mutatio: et 9 motus non
ergo oe fanitate vel oe lanatõne in cgri babet efTe in genere actioníe et paiTio»
tudíní.tSú ergo termini oenonunet íd nio. Be predicamentis etiam quand 0
quod vadít ad termínú fi aliqd oú fanai finis ct babtms pat? 9 tin non c mot9.
vadít ad egrotatíonêtet egrotatio ê ters
minu3 fanatõjsrfcqtur 9 egrotatio oe> ÇlEoncludit ergopBs 9 motus nõfrifa
nominetíd qd fanairqr vep c oícere 9 bet die mfi in tribus generibns: I'c3 rri
íd qd fanai egrotai.-qd nõ elTet nífi ali * quantitate.-qualitate et vbi. Bnde t qn
quid fimlfanaref et egrotarct: quare cú titateeftaugmentum et oimimitio: in
egrotatio et fanatío fint motus oppofití qualitate alteratio.-gft ent alteratio mu
mouebií fimul niotíbus oppofitís. tatío a contraria qualitate in contraria
C^icít mfuparíft.q»licet mutatio nõ vt ab albeduie in nigredinem.Jn predi
PoflU ell'e g fe terminus miitatiõís; pót camento vbi eft motus fedm locum.
tamê elfe g accns.tf'Jfcro quo notandú i© ula vero motui videtur repugnare u
9 fi fubiectum aliqd in illo Inrtantí ín q mobilitas vel quies oftendit 9 inmobi
eft plenc fanatu mclptat ocalbarúfanas le oiciiur trípliciter. 0no modo oicitur
tio termínabítur ad ocalbatõcnufcd b° inmobile illud quod eft omnino impofs
non erít per fe vt fanatio é fibí g aceno: fibile moueri ficut fonus eft inuifibilis.
et ratíone fubíectnWam qr fubicctú cití Scoo mo aliqd of tmobile qó d oifficill
/r^M-a.np—^ ^ ntvwi C\
rvVlihn-Ksç 1 “ , C UÍÍ
líbbífícojuttn
pfltnobíle.iSertío fumí£ ímobile qb ed q: numeras cõtínuatur et oíuífione con
aptum natum mouerúnõ tfi mouetur:? tinuuvt patet tertío buiustfed effectus
tale ,ppe oícíê quíefcere.qt quies é p:l* ell poderio: fua cã;. Bícendú 9 cú vnlí
uatio motos ín apto nato mouerí.ac . tas fit po: puncto: q: punctus fe babet
£apitulum,in* g addíttoiié ad vnitatê: addít enl fupta
earn pofttíonemm continuo: opottet cg
p €>ftbccauteinoicam9 quantitas oífereta et vniuerfaliter 0111«
lt?ic oetcriniuat arid.oevnítate nisnumerus cuíus pzíncípiuj évnítas
motus. t£írca quod pmíttít aliqua.ptií fmt ptío: qittítate contínua cuíus ptíncí
í mo te fluid c fimul efle:quíd fegatum: píum ed punctus. l&uia >fro or cg mtr
ia* Lç quid tangerc:qd medium: quid cõfeqn merits caufaE et oíuífione cõtinttí boc é
J; ter:qd babitõ:quid cõtiuuum. Sicltcr matertalíter et quafi g accns. THumer’
"Zjjuv go çpillaonrftmul elTefm locúqucfút em per fe enufatur et collectõe vníratút
tn vno loco ,pp:io: ÍITe aút fegatum ba çg aút caufatur et oíuífione contínut b°
bent quecúq? fút ín loco altero, ^llaau íõ é:q:oíuifo cõtinuo refultãt ibi pies

S
tem fe tangunt quo?vltíma funt fimul.
llud aút e(l mediu ín motu quod mobi
pmo natum ellnttingere fcj íptu fpa
vnítates.fit boc aút nõ oebcoms argu
etc cõtlnuú elTe púus numero.THam fie
nunterus quafi g accns caufatur et oiuí
cíum.jÇt medío aú t fpacío accipitur cõ ftone contímtúfic et contínuú caufari pt
ttnuitnt- momo ofimodo fit ibi contínuí et cõíunctõe numero?. Sicut em oiuí#
tas te mgís. @lnde ft ín via ponantor la* dendo cõtínuú efficitur numerustfic nu
pídesnon fe tangentes poterit íllí contí merata ft coníungerétur vel clauo vtcol
nuarí motus ft nõ oífcontímmtur temp’ la:vel alí^ alto°:refultaret tn ín ptínuú
Similiter gcutíeudo co.’das cítbare po tlfeís pmiflis oetermmat.p.oe vnita*
tell contínuarí motus manus licet vlti; motus oícens çg omnes motus géj6 ací
ma gcutíatur poli pnmam:oú tn cõtínu quírítur vnú pdtcamentú fút vnú gene<
eturtjs. <[0einde oíat çg illa fe bíít re. S5 oés g quos acqríE vna fpcs fpe«
confcquéter:quo? nõ é alíqb mediu ei’ cialilTmiaffút vnú fpéfpcaliífima.©m
dem generis.vnde ft inter ouas cornos nes *0 g quos acqrítur vna fpés fubal
non eiTet oomus media: licet ibi centar tema fút vnú fm fpém fubalternã.iSm
bo:eo: ille oomus onr fe babere confe; nís ergo alteratto omní alteratõí c vnú
quenter.Jlla aút oícúturbabita qflint generc:q: qualttas q acquíriE g alteratl
eonfequenter fe babentiatoummõ fe tá onem notat vnúgen9.'®muísetíã oeal
gant. vnde elTe babitum c fpés eius qb batío omi oealbatõt edvnus motus fm
ell cõfequéter elíe. Jltftcut elTe babittt} fpém fpéali(Timaj:q: albedo q acqríE g
ell fpcs eius qb c ec cõfequécer:it3 con taléntotúnoíatIpcí fpc3liirtmá.®m;
tinuú ell fpectes eius qb c ec babitum. nis etíá ooctrínatô omi ooctrinatôní cd
{Jnde illa onr elfe continua quo? vltia vnus motus fm fpém fubalternl.quía
funt vnum.Sn cõtinuum otcitur a con fcíctia q acqrítur g talé motú ed fpecíe»
quod cfimul:t teneo.illa ergo fút conti fubilterna:ed em fpcs et genus: q: ed
nua que fimul fe tenent. 0lnb oicitarj. fpés cognitõís.ád ent fell cognitio nõ
qp in bis quidcm c cõtinuum tetQbus c quelibet: fed coguttío g cãm fiue cogni í
aliqd aptú natú fim vnum aut collet aut tio certa.4d etiã fcíctia gen’ ad gramso^t^-^v,
p inclauationem: vel ftcut adunnta feu ntaticã:logicã: et alias f cias .CíSirea p ^
infertaraut aliqtto alio mõ.^&íc nr[. dieta pt oubitarí:cú ergo oiuerfi motus ^->1- / -
q> elTe piitercftm numerioqffit puozes fmt idem geitere: ft per eas aequiratur v /
q> fmt Ipa cõtinua.íííi ca qbpr queriá res cíufdé piititftc vr çg polTum’argtiei
mmierusfit pzío: cótítuioíct vidcE qp n re eundem motum quantít atío et ínvtú
VI
ct in fitu. T^cr motú ent locale acquíríE dã vnítaté mot^.SlTignataút arid, ©na
locuatq fin aji^s é íngne qntitatiarXt oa mãa regularitatía et írregularítatía
«íã p ipm acqriE otdo ptiú ín lo co: q ed 'flfctimua e er pte fpaci) fiue rei in qua é
pdícamétúfitua.ct p bmõi etíâ motum motua.áú § magnitudo regularl oebe
• acqriE ipm vbí.firit ergo pdictua mot9 at eé vnifotmia: i oebeat puenire qlíb j
ín tríplíci genere.&tfm q> res nõ fumít pa cú qlíbet pte.&cm et círculare funt
fpem ee eo qo c p accfie et cx pntí: ($ et . magnítudinea regulareatqt quelíb? pa
eo qóép fe et pmo.éê motu aut locali p ’ recti ell recta: et in quoíibet circulo fe;
mo et p fe acqriE ipm vbi.co pntí aút ac cando equnlea arcua inuentmua eoa eg
quíriE loc9 ct otdo ptíú in loco. ftíctua liter curuo3.$ed fi fit magnítudo eireu
ergo motU3 nó fumít fpêj ec loco nec eje fleoa vel alr curua q círcularíter nõ pos
piito fitua fed eo vbí. erít ergo folú í ge* terit in tali magnítiidíe et in tali fpacío
nere vbt:et nõ t alija pdicamctta.^ ãt eife regularia motua.95ecúdua modua
eo motu locali p fe et pmo acquiraf vbí elt fm velocitatõ t tarditatémiotuo em
pj.THá cú mot ’ fit in cozpc mobilí vt m cuiue velocítaa et tarditaa é cade elt re#
fubicô p fe et pmo p bmõi motú acqreE gularietcui9 aút nõ c eadé c írregularía_
olíqd í fubícõ n eptra íubicm.tíSu § loc9 H©einde oetcrmínat arid, oe contrarí -c*n-“w'
fit in cozpc locate: vbí aút fit in ipo cot * etate motua oicée:q> licet contrarietaa
pote mobili p motu locale pmo « p fe ac motuú fit fnméda abvtro® termíno:fcj
quíreE ipm vbí et aequífito ípo viu acq ; a termino a quo:etad ter"'ad quemtta#
reE locua et fitua.Ç£írca pmída mouj men magia fuitiítur a tenníno ad quem
ay.vnú oubíú vicj fi idé vbí acqraf per cú motua fumat fpem ab ipo.ZDot^igíf
motú rectú et curuú fíuc p cozdâ % arcuj fuutcõtraríj qui funtetcõtrarijaetin
ou íllí ouo motua fmt ide fpéí Sefpon; cõtrarilrvt oealbatio quec oe nígredie
det ç fi fpacíu fit alte* fpc q> etíâ mot’ in albedínem cõtraríatur oentgrationí:
lítíoiltínguuntur fpé.tirculare a recto queé ab albedíne iu nígredmé:qz albe
eltalte? i pé. E: Ij bí ouo mot^poflint do et nigredo cõtraríatur. Si ígíE mot9
effe ad eúde tcrmínú:nõ tn p cádé line; furfú é cõtraríue ei 4 é oeotfútqz furfuj
#m:nec p idé fpaciú.|[í£ôfcqucter odé et oeotfú cõtraríãtur.íBi ÍgíE motua q l
dít.p.qutd reqraEad viiítatc numeralê an é ci cõtrarí9 4 ed retro:? fie de alija.
rootua.o.q? motua é vuus numero ín 4 |£©iclt etiã aríd.q» qt medíú cõpatum
«d idé mobile numero et vmtaa tpia et ad vnúoppofito? b5 rõemalteri9 oppo
termini fiue fpacij vcl rei acqfitc p motú fití:vt fufcú compatúalbo babetrõnem
ÇfEirca pmifia pt oubítari an $ toto té nígríádeo cõtraríaE ei 4 éamgro ínfti;
pote $ quo ourat famtae fit eadé nume fcum.Çlhotandumtãíiie q> niagíaeTu
roí Sefpõdco qtficiqtTicetnofíteépú menda cõtrarietaa eje eo q> ep codes me
etuale in oirub°fotinío fj t alujb9 fit ma dio ítur ad contraria q eji eo cg tx con <
gna latírudograduú cuí intêdáEí remit trarije iturad media:qt motua vt fupza
tâtur tn bmõi ec cú tota latírudíe fua re oicebatur magia recipiút fpcciê et con*
fpõdet vní fotme numerornifi ergo tale traríetatem a termie ad quoa q a quíb’
efie íntertumpetiir quãtúcúipvariaf p t (&icít íníuper q quíea opponíE pua^iue< «
tentíoné t reimlfioné nõ tollitur vnitaa tiue niotuí nrm ouíea ^
non tamen cuilíbet vt quíea i aJ I
numeralia ipfiua eífe.lt ©Uterina oicit: fm locú opponítur motui f m locum: fie
q motua regularia feu vnifotmia é ma etíâ motui fm aliud gemia opponíE qea
gie vn9 qtoíffozmíatqõ p3:qt cú oe rõe f m íllud gemia. 20otuí etíam qui ed eo
vniuafit in omifio: et in oznia et ín mo? fanítite ín egritudíné opponif quíea l
tu írregularí fit maiot oiuerfitaa q regu fanítate. ©icit etii q ficut motua oppo
lari optet q> regularitae faciat ad quan. nuntur adínuicem:fic et quietea.Sicu:
Hbtyfftaum
cnim oealbatio et óenígratío opponun* partes íntegrales:íbl:neceire é aút ípttt
tur: fic opponuntur quits In albcdine i núc.CSd euídctíáaútpme ptis feien#
hk* quíes tn mgredinc.ÇíConfeqntcroItcí dum 9 tpsbj ptínuttaté amotu: etjno
- dit qúo mutatío opponíE mutatõi oí. çg tus a magnítudíne. ídeo em temp9 é co
in bis in 4bus nõ c cõtrarictas:fc5 í ful> tínuútqz motus é côtinuusti ídeo mot9
ftantíjs mutatõ q é e* ípo oppontE ei q é eft ptinuus: qt magnítudo é oiulfibilís
tn ipm: vt cozruptío qêer eífe in nõ elTe ín femp oíiiífibilia. Ufezímo ergo .pbat
oppontE generatõi que c et nõ die i eé. oém magnitudiné efie tiuífibílé in fern ’C". -, r-
<S^,aút otcit aríft.tn boc qntotçp genera P oíuifibilía ondendo vtcj lineã feu ma<
,J' ttoetcozruptíofebntvtcõtradictõeje# gmtudinê nõ cõponí e* púctís feu indú
poniEpnterppdíctõjpuatíueoppofitã uifibilibus: i boc trina rõe. fituarú pzís
qtfcjfútficutcõtradictona circa fuBm ma é talío.-q? cú nõ fiat ptínuú níft tiba
apiú natú.q: fubíciti tale necelTarío vcl bétibus vltímmqz cõtínua íut quoavU
eft fub fornia vcl fub ptiuatõne: nõ fíc é tíma funt vnú. vt ocm eft ín quinto .5n<
©e fubiecto qó nõ eft aptú natú:vt lapis díutfibilia aút cú nõ béant vitima contk
ntc c ceais nec ê vidès.|[íCõtra boc tn nuarí nõ potcrút.^tobat aút çg índiuí#
ergutE et videE çg generatío et cozrupto fibílía nõ bnt vltímarqt nõ bnt ptes: al
opponâtur ptradictozíetq: vna c ad ee terú aút é vltímú et id cuius eft vltimú.
elía ad nõ eé:eé aút et nõ eé cõtradícút. Si em ídéeét terminus et id cutus c ter
Ê>óni ç tríiía é inter purã negattoneni minusttúc idé terminarj fe.Secúdaro
J.c >r «t puatíonctq:pura negatio nibtlpõi: eft talísnlla c*quibusfitalíq magnítu
-> fed ptíuatio aliqd ponítzfcj fubiem ín 4 do velfút cõtinua:velfetangunt:velfe
fundaf.Sn quarto meta.tr cg pziuatío bnt ?nter:fj índiuifibtlía nfút bmõí: £
eft negatio in fubiectozí ú ergo ín fuBa ejrtalib9 n pt fieri magiu0.2t>io: pj qiií
líbus .pcedaE ab elTead nõ elTetfijretiir tú ad pmá pté vc5 cg indíuífibtlía n pnt
od nõ eé p oém moduj fcj ad pure tubil ptinuaritq: fc5 nõ bnt vitima: vt ocm é
efle elTet oppofitio cõtradiaorta.aaf Sccúda ps .pbaE vtcj qt indíuifibílía fi
auté .pceffus nõ é ín nmtatõibus fuBías fe tágút:qt orne qó tãgit alíó:vel totum
libuszt íõ ticit.p.q’ i talib9 mutatõib9 attingittom:velpspté:aut ps tãgit to<
eft altquíd fcj matéria. tú'4ú ãt índíuífibíle n bêatpté: ncée e
totú tâgere totú.íCú ãt aitq l e bnt <p to*
fêjcplicit quit* lupbifico? tú tãgit totíncís cõpetít ide3 fitustetfic
Siicipitfcxtuepbtftcoéú ep talib9 n pt fieri cõtinuú nec cõtiguú.
iKã cõtínua çg ptigua bnt ptes oífltctaf
3Jautcft contínuu5 f m fitú.sy aút illís q fie fe bnt çg totum
quodtangíE. apioftíp.p.lu tãgit totú cõpctat idé fitus ptjmãlj ynl
quinto oeterminauít te mo< cõpettTctmaiozfuiis q?aiij:túc vnú íUo
tu vt babet tiuídí I fuas fpe rú nõ attingeret altó fni fe totú. S)eíde
cies fai partes fubíectíuas:^n boc fer; ^bat ar( .tertiâ ptc nunozis:vies çg ínp
to tetermínat te eo .put babet otuidi tn tibtlta nôfe bntpfequeter.qt inter ouo
fuas ptes tntegrales feu quantuatiuas: púcta cadit lines medíatt inter ouo núc
bíc ergo oetermíaE oc niotu ínquanttij cadit tps.Cffiirca qó pt aliqs oubítare
eft qd quãtú et cõtinuú: et vt otuídiE in $ vr.p.miufficicter arguere cum ait çg
fuas ptes.Seruj qt motus círculatio q púcta n fe bnt oj.tcr: qt iní tila cadit \v-
#m arifto.eft etern9 potílTime c ptinuus nea .TRec etíã tpa nunc:q: inter ea cadit
ídeo te bums etemitate inciptt oefmta tps:qt cú línea fit alia a puctis i temp9
re a pzíncípio feptimi.íEírca pnmu ouo ab ipio núc b° n tollít qn polTint fe bre
facit.qz pmo .pbat motú cíTe qd cotínu í pntcr.THã vt oícebaE ín. 5°.oue oomus
um. fecúdo ondit qúo b j tiuidi in fuas pnt fc pnter bfe oato <g inter eas eflfent
VI
arbotcs: vel gdcúq? alíõ qS nõ eíTct eiuf íubícm mot9 ec etiã qd oíuifi*. íSertío
dê gíiís cu como. 9$m <$ cú ín qlibj li oediat 6ptíb9mot9,tã p cõpatõjad mêí
nea fint infinita púcta: e: in êjlj tpe ínfi* furã q> p cõpatõj ad fubm.ffircapmot ^
nita núcsfí ind ql5 núc cad ít tps: índ qlj citar!.^mot9nptcêtindifibilitpc f. <f ,
©uo núc cadút infinita núc. &t ft índ qlj in ipo núc qí c termin9ígis pterití 1 íni a^e>u‘'
©uo púcta cadít líneaslnd qlj ©uo púcta tiú futurúqõ fic^ibattqz cú niobtc veloe
cadút infinita púcta. &uo g púcta uõ fe t cqlí tpe ptrãfeat mat9 fpa cíu q> mobíc
bn*pnter. qt tnd ca cadít líneasfj boc n tardútfi mot’fit in ípfo núc: tfle mobile
elt rõe qz línea fed qz ec eo cg c ibí línea veloe monebíE l núc p maíoté magnitn
medta fút ibt infinita púcta media. Sd dinctet tardú p mínozê.Sí á veloe mo
ídc oóm c 6 (pis núc ? alija ímptibilíb9 ueaE p maiote magnittidínej i ipo núc :
C Jnfup ponít.p.tertiâ rõem: i b° ftc: ídê mobile mouebiE p míoze magnítudí
t@me cõpofttú oiuídiE í ea ec qb9 cõpo; nê í rtitoíi q> núc:í túc feqc q> ipm mine
níE :fj magnttudo nõ oiuídiE i púcta: g fit oíuifibilesqõ c falfú.iÇL etiã qce non
nõ cõponiEcc illís.mínoz pj cf. pccden beat eé in núc pj:qt qes c puatõ motua
q: ft magnttudo oiuidereE: indíuifibfia oppofita aút nata fút fieri circa ide: cú §
.feqreE q> Ula fe ptíngerêt fi m fe totú q> n nõ poffit cê mot91 núc nec etiã erít qes. __
©iftarét ab inuicêsfj cent oía fimul.ooí ©eín oãdit arj. q> fuBm mot9 fit oíul sJh m<
tet § magnítudiné oiuidi i fp oíuifiblía fibilerq: cú mobile eens ín termio a quo 'cj^w
I|fi@ftêdit ínfup.p.qz ftcutmagnttudo no moueaftqz nõdú é mot9 tneboatus: r
I j ínocõpõtE ec oíuífibilib9:uec mot9: nec nec eens t termí°ad quêtqz túc cõpletuf
'rjciJf*' tps:qõ ec b° pj.qt cú qntitns mot9 ot> é mot9:feqE:ç cú mobilemoueEptijfit
%■ pcdet a qntítate magnitudto a fpacij fu í ter°a ptí i ter°ad qué.oé át tfe é oí
g qtS fit mot9:? qntitas tpís a qnc mot9 uifibíletê oé mobcé oiuífibre.iEírcaqd
feqE etiã q> oíuífibílítas vní9oepédeat a fciédú a I5 lgel9fit id tfibírtn pt monerí fmcT*L
©iuífibilitate alterí9:cú oíuífibilítas feq n tn mo^motu 6 ^ ttcdít.p.g quê.f.mo* v
tur qntitatéseft cm ei9paífio:vt ondeE 5 túacqríEipj vbí^peocih.-cum npolfit
meta.©íót etiã ar! .q> fi magnítudo fit círcúfcríbí lo°:cú n fit qnt9.mouerí tarn
infinita ectcfiue tpe i g gtrãfiEserít ínfi j pt acqrêdo vbí large fúptú:b° é nouá p
nitú.£t fi fit fmítastps erít fínitú:nifi íp fétíã ad Iocú cuí p9nõ erat piía. 1 bmõl
fa reiterefsqó ót .pptcr cozpa celelfiasq etiã mot9etiá ãgeli ê fucceíTiu9:vt bj ví
, Ij fmt finítaun fim tpm mouétur tpe tn* derí.i.fcn.lHotãdú tn .ppd intetôj ar(.
finito p reíteratõcm ipo? circa terrã.q í q> vtõtSco.z..oí.n.fefi.Jn motu localVi ^
liter aút íntéUigatnr otfio ptinui m ínfi liéfuccelfioecoupllcícãsvicjecoiuífi<r
nltú oíctum é tertío buíue. bilítate mobift oíuifibílítate fpacíjvtra &
cç cã fí eêt p fe eét fuffíciés cá fuccefilôa
n eccfleêafit €a.n» Tflã êjdlj mob' p9 ptrãfit vnã ptê fpacij
ipm núc.^oftq> auctoz ondít q aliãsi ílla eét fuccelfio ec parte fpacíi
_ motú ec prínuú: ínpte ílla oed etiã refpectu eittfdê indíuífibíl-. Iboc filr
Uvoifl Jctómínat oe ptíb9et9.Zttot9 át ouptr oíuír pt alfigrí t motu aldatõíe.TJàõt etiã elíe
^ ' qfttzímo p cõpatÕ5 ad mcfiirã &a em ip fuccelfio ec pte mobírfi fit ptíbresqt vna
(0 <g mof1 mcfuraEtpefeqE ipm oiuidi ge p9aeqrít ptê fpacij q> alia. IRegat g u ta a
©íuífiõe tpís.Secúdomot9oíuídíEg cõ .p.'tbiiq'indifibileq’tfi éõfeíí polfit^volyJJr
patíoné ad futím. Si eiíi mobile qó elt moueri íta 9 ec gte ei9 poíTít accípí cõtl
fubiectú mot9 c ©íuífiblesfeqtur ipj mo nuitas íta cg í fe béat cõpletá rÕ5 niobit
tú ofdí fim pteo ípí9mobílís.Solene g ptmuísq; n bj i fe cg ptrmoueaE n tn fia
.p.oetermiare oe gtib9 ípl9mot9 tría fa bt repu'gt ptínue moueri accípié9 ab a°
eitsqz pmo oftedit méíurá mot9 n ei qd ptinuitatc mot9. ®ú g.p.õt 9 oêquod
jndíuífibíle íj oíuiíibile. &ccúdo ondít mouefgtiméín termio a gstgtíji ter°
1fbbífíco:um
*d quem: verú dl fi fit tale mobile ey ra í ndíuífibílis.&eeúdo oftendit motu t»U
tiõe cuius fitfuccelTio motus.Kale em ulfibilem oiuifione tpie: et boc qt in ml
mobile é fm ptem fui ín termino et ter * noti eft minot motusri in maioti malot.
mino nõ folum fm ifta fj etíâ fm ide fui jfertio etíâ oftédít motú oiuídi fm oí'
e(l partím in vno termino et ptím i alio uifionem fpacíj vel rei aequífite p motú
inqultú ê in medio quod é aliquid vtri »icít tn q ilia ín qbue bj eé motus oí *
uftp eptremí.bec *cotus.Cltlpraudu3 uidútur oilTlmílíter.-quantitae em eft oí
etíâ ad euídêtía pdicto? q in motu alte uífibilis p fe:qualítas ^o paccne^t ei
ratõís aliqn eft fuccelTio et pte ptíú qn # albedo eit quanta quantitate fupfictci
títatiua? ípius mobílio. qtfcj forma q ídeo oiuidii oiuifione fupficíeí* Cl£>:o
acquírítur p bmõímotum pane tmuta quofcíendum q ficutolcítíeco.ctl.UT "
uít vnâ ptem mobílio q aliamtet b° alí 4.fen.fi qualítas eftet fepau a quantú
quãdo accídit cy Debilitate agcntie: vt tate eftet índiuífibílís cu j nibtl oiuidaE
ignis primo mõ calefacit vnâ gtej aer!: nífi mediante quantitate.SJnde oícít qtiW-'
,et tila pars calefacta calefacit aliam: et o luifibile pt capiouplicíterrvel quod l
fic fuccelfiue calefacit aer oonec comple in potentia jopinqua vt oiuídatur: vel
atur calefactõ tota.Sliqn b°accídít.pp quod eft tn potentia remou.®icitur au
teroíftantíaimqr fcj ps jjpmqua pfectí tem oíuífibíle potétía remota qtf babet
uo immutatur q remou.Sliquado t ta fuffícíentent fotmamtnõ taméfub modo
li motu c l olum fucceflio fotme q acqul* puenléti fub quo optet eâ bre ad boc vt
ríf p motu ct nó et pte ptíum quantítatj oíuida£.®íuifibileaút tpon.ppinq or
uarú ípius mobilis.^tontíngit cm totú q fic b} eã q ftatínt ceftãte impedíme
flttiul alterari:vt oém aqua fimul conge poftit feq act9. «Ibedo ergo fepata cct
lari. 5pm ergo totum qo funul alterai oíuiftbílis potéiia remota: qt cct fotma
ptlm eft in termino a quo: ct ptim eft in q f m fc eét oiuífibílío nõ tn pon .ppínS
termino ad quem nõ q fm vnâ pte íuã qrnõfubillomõeendi q requírtturad
8>titatluá fit in vno terminotet fm alia? oiuifione.Similiter eftet infêftbílís po<
in alío.qt pofitfi é ipm totii alterari fiml tentia .ppinqua nõ tn potentia remota.
fed oii alterai boc é ptim in boc t ptun Kalis etiam qualítas fepata licet clTct
In illoiqi ptim babet oe vna forma con; (nduiifibílis mõ pdcõutõ tfi eftet fpúaf:
traria et partim oe alia.lHam fi f m fc to a: nata eft ínfotmare cotpus nõ fpúm.
turn et p ocm modii eflet fub fotma que tauarto oicit.p.motú moueri.í. f m qn
eft terminus a quo nõdú ineboatus cct titaté^pam. SPútaút ífte oimenfiones
moms.Si vero f m fe totum eftet fo fot alie fm q qntítatesfuntalicdícetením
tua aliq íã eét cõpletus mot9. fiftuâdíu cfuâtttas moi9 babeat ec a qntítate mo*
ergo ouratmoms aliquid babet 6 vna bílis vel fpaaj alia tn c qntitas motus
fotma et aliqd oe alía..t@lteriU8 ofté a qntitate illoç. &uantltas cni ttiobíl'
1 .../’dlt.p.motuefle oiuifibilem.4t primo vel fpacíj ê quãtítas motus caufaliter.
0 T oftendit q eft oiuifibiltsoiuifionemobi (^.uãtitas tpis ê qntitas mo^.mo»
listqt oe tpo motu aliquid c in vna pte tus eníméfuraf tpeficutpán9 vlna.qn
mobílie: fed ejetendii f m oiuifione mo# títas aút ípftus moueri é qntitasípfius .
bilie:fic albedo queeptenditur fm e*te motus ptoptia. ItUotandú atue q».p .Iwwi
fionem quantitstis oiuidii ad oiuifione ín ptincipío buíiis ca.tiõ tetígít mfi ou; 1
quantitatis. <$> ppofito aút mo pt argui os modos oíutfionís motustfcjfm oíuí
anima rõnalem no oíuidí oiuifione cot; fione? mobilís et tpís:lícet in fine tãgat
potís:qt nõ aliud oe eentia ate i in vna qtuot.l£ui9cã é:qt qtuot pnt reduei ad
parte cotpis cp in alia pte. fj anima fnt mios f m q otnís qntitas mot9 f é fifvf
fe tota eft in qualibet pte corpietnec ep; éfuccelTtua. qn® et mobífvrfpacíj é fil:
tenditurad eptenfionem corporis cu fit qn0 ãt tpis et qn^ppa mot9 éfucceUu»
ÊapítulunMii* fi&itequodmouei
q 'glonti aut omcquod o neccfleeft.mouen.tc. ébt
mot9 circularis qui fm.p.
mutatitr.Oícarifto.onditoe
ordíne quem babet mutatú ad morticír eft eternus eft matime vn*
etcontinu9:ideopoft5>.p.
ca qô ondit qd fit mntatu; efleroíccs q in fejrto libro oeterminauit oe continue
tnutatum ec «b alíquo termino c oíftaf tate motus» bis ouobus vltimis libas
fe veloifcefltfle ab illo termino. !®mne
vult oetermiuare oe eternitate eius.
em quod mntatn; eft ín termino ad qué ®ftendtt aút.p.motum efle eternum g.
inntatum eft: babet afit menfurarí mu t boc q> eft oeuenire ad vnum piimfi mo*
tatum effe per ípfum mine. ©ícit etiam tore prímú oniíno ímobílem. aút fit
Srifto. q non eft oarc inutatú ciTe i piu oeueuir: ad piimfi motoré íniobílê ofté
cipío motus fj ín fíuerqr mntatn eé pre*
fnpponit inotum preccITiflc. dit.p.p boctqt omne quod moueEab
Um t^emde oftendit q alíqníd mntarí ín alio me.- c’W.ISecundo oftédít çp c oes
j tempe poteft íntellígí ©uplicíterrvel p-, uemre ad aliquem primum motorem ps
*7 VzLmo tfm parte.^ilud oícitur mntarí p; mum et immobile. jCertio ,pbat q c oa
fiirò^h nto in anno quod monetur fm totnm an re motú eternum.fecúda ibi: é©in ante
num. Jllud aút oícitur mutarí fm gtcj
in anno quod mutatur in oie vel in me* S
oniiie quod mouetur. /Certia incipit in
iincipío octauiábiiSbiaút factusfit.
lírcaprimú oicit q ome qómouefab
fe qui eft pars>nni.Cl&is pmiflis com
paratmoueriadmutatnm eiTe oicensi alio mouetur.vnde fi motum non babet
q ante oiTte inutatú eife precedit moue; in feipfo pjincipium motus:manifeftu5
ri:t ante omne moueri precedit mutatú eft q mouetur ab altero.$1 afit babet i
efierqr ante ome mutatu cITc fm tort if. feipfo ptmc ipium motus licet nó fit ita
mnnifeftum q tale mouetur ab altero :
pus pcedit moueri f m mediu temporis
et an moueri fm totuj tempus precedit tamen vt ipfe .pbabit opoitebit etiam q>
mutatum effe fm me"* temporis. tale moueatur ab altero. Súcit ergo q
nibil feipm mouet.Scd alroicitur mo#
rtutie w/^C^todefolutt Srift.rationes jenois ueri a feiqi eft oiuUibile in ouo quotuj
„ J rn . J* negintis mornm elfe. ituius vua ratio
eratq: mobile p;ius oebet pertranftre vnu eft mouens:fc5 animaret alteç mas
turnfci corpus.®ccipiinurafit tcredi
i J medium fpacij ip tort ctadbucpri9oi is mus qr ort moueat totumrqr ignora*
tnfdium otmidqtquare cum continuum
fitoiuifibile in infinitum etnon comm# mus que ps qua ptc moueat. Cqjbro 4
gat infinita gtranfiri oícebat q>nôotin feiendú q» licet nibil moueat feipm ptts
git aliquid moueri. Diane rõnem foluit mo et per feraliquid tame mouet feipm
„ arid.oiccu3 cp licet iiifimtinn actunon g accnsrvtqranimamouet g fe corpus
poffet pertraiifirutamé infinitum in pev ct corge moto mouetur animarfequif q
tentia poteft. dontínuú aút non eftinfi; anima moueat feipam p accns.Snia er
nitutti in actu fed tantum in potenria. go mouente corp9 p fe fequíE etiã q to t
tú anial nioueaE: qr etiã ipa anima moa
uetur licet g acciis. ignorantes ante q
r Êjcplícítfcjctuôlí' pars animalis cjuá ptem moueat et vi #
dentes tort anial moueri credfit q totú
berpbiftcozum ♦ animal feipm moueat fm fe torú.íld ,p
bandú aút q nibil moueat fe: pmo ads
ducit.p.qiiandã .pjjõemrvicj q illá qtf
Stequitur feptim9 mouetur a feipo noquíefcít g quietem
liber pbiUco:umt olterius mobilis.TRaj ft aliquid moueí
U&bíffcomitt
fi feípío ptimo § eft ílbtfpí fuffirieimca ít repugt MEtm ore babete tree inert tri
motus.quícquld ergo quiefcat nó pçi angulo et riíibile inert bond perparteui
boc lllttd quíefcer. £x boc ergo arguít qt per fuam fbanã liue fpccíficam orníã
.p.nibíl quod quiefcít p quiete alti°ino et tamê inert ptimo b et non ptímo a.
uetur a fe ptimo: vt patet eje oictie:$ed ®ecúda Differentia eft que feqmtur ef
onuie mobile quíefctt ad quietem altert puma: q: quod inert alicuí ptimo a re *
ué fcj ptio. qz oilie mobile babet gtes: mouetur ab eo fi remoueatur ab alio qtS
quarú vna qutefeente patet cg totu non eft eius aliquíd. Ajtemplum bomonoit
mouetur ptimo fed quiefcít: ergo ntbil fanatur ptimo a fl manus eius nõ lana E
mouctur a feípo. eftn ne (rgo q5 mouet Jtatõ buius patet et pzedictis.áíed cg
ob alio mouctur C8d euídentíá pte inert alícui ptimo b no remouetur ab eo
dictotum fcíendú q> reperimus ouo ge= etefto cg remoueatiirabalio qõ eft alia
nera gnum. ÍUíquSdo eiTt totú oíutdíf quid eius.£jcemplum:rifibile inert ptí“
tn fuas ptes eflentíalesivt animal t arrf mo bomi b tame nfibile non remouetur
tnam et cotpue.Slíqn *>o in pteo quá* ab bomiue rt remoueaf a pede bomims
titatíuastvt acr tn fuas ptes aerístvtro qui eft aliquíd eius-Cfflotrapdcaar1’.
<ç modo pare mouct parté:vt anta iiioí et vídetur q> nibíl moueat fe ptimo ^cS
uet cotpustetpars acris calefãcta cale t cp pzimitate.et boc ficjitipoiribíle é ide
fecit aliam, tfmotandn infup <? vt oic et fm ide fimul crte ín potentia t i actu:
® corns nono meta. ct. i. oíftín. fen ten. fed moires mouet inquantum eft I actu
qffczimo potcftoícíouplicíter. «no mõ ct mobile mouetur inquantú eft in pote
vtotuidttur contra partcmtficutaccipit tiatvt patet et oiuífione motustergo im
.p*caplb pccden.£t ídeo cg fie ineít ptí portibilceft cg idem moueat feipm.íCõ;
mo remouetur ab co cui inert.5í remo# frrmatur qt ageus et patíens fút contra*
tietur ab co quod eft altqtud eius et too ria ex ptimo oe gcneratõnetfed idé non
nibíl ftc pmo mouetur ft altqua paro ei9 variatur fibíjpfi.Jtem impolTibile c re*
quíefent. ®lío modo oíaf pmovtoícít latõnes realço oppofitas tundari in fim
f cifionem ct ndequationem caufe co mõ dameuto finito et líninto: fed actiuum x
quo tríangulus babet tree ptimo. g> au padliiu} mouens et mobile referunE fm
lemftc inert ptimo alUuí non rentoueE relatõneo reales et oppofitao p.tincntes
obcofiabeorcmoueatur quod éalíqõ ad fecundiun ntodum rdatwotu3 vt pa
eiuo.fllam iriangulusiubilomínue ba tetet.s.mcta.ca.oe 3daUqd:ergeímí
bet trestlicet pars trtattguli fcj vn9 au? portibile ê ide dVe actíuú et paffiuú: mo
gulus non babeat tree. £ft ergo intciu turn et mobile. #Jaioz ptobaturtqt fun
tio pbificí q1 nibíl mouet fe ptimo vtras darerelationes oppofitas artribuiEecu
q?ptímítate:qt fequeretur conditio fcj tie oíuínc ratõe fue illimítatís. &d ifta
q> quícfccretad quíetE partis i nõ qui* rcfpondeo «d ptínifi oicendú q> ouplj:
efccrettq; quíefeente parte non põt mo eft actus fcj fbtmalis ct virnialio.£;cê#
tteri ptimo puma ptimttate et nõ repus p!ú pzímúignis eft actu calidus non fot
giiaretftbí mouert ptimo fccfida ptuiu; maliE.Ac'" fcoitfol ê actu calid ’ íí fo: s
ratetqz vicj in fe babet »tu tem qua po m a l'r fj >&tualf. Jrtí ouplici octuí co:rc<
teft fe mouere effecttue ct ellcítíue. fpõdet oupleje poií.paiíiua fcj.fozmaret
mi mouctur fic pmo nó op.tet q> qcfcat ^tual'. ®d fozmã igif rõ:e cú or <g ípof
nd quietem partis que eft aliquíd euisr fibílc é idê fimleé i potêtía ct t actu fm
®ifferút aíir bí ouo modi ouplietter: ftt idem concedo iftã accipíeudo actu x po
mim ptimum ptlmo quâtttatíuS et vo í tentiá vnifotnítertfi fotmalíter fozma <
cctur a. fecúdum *o pmum quidditatí liter.3i ^tualítcr ^tualítera tunemií
umn i voceturb. At tuc fit puma otfiia not ê falfa. JJn .ppofito qt qn aliqd mo t
qt ínefle altcui fm partem repuguat a i uetfe cúfit actio equoca et non viuuoca
lion pt Diet q> fit in actu fbrmali fed c li» ct motú fút flFríô b° purer oec’arat 0. a
potetia formal* et in acm *tu*lúi ita n moucs 1 motú fút fit': nõ q> fint in code?
rcpugnat.Sd côfírmatõnf odm p ídé . locorfed qt inter ilia nullum eil media.
IHá eg ages et patK3 oicâtur die cõtra; qò quidê mtellígic oe mouctc ,p?ímo:
ria íntelUgendú eft oe agente vníuoco. vtfimanus moueatpto?io tapídcnnrer
íÇic cm ages et panes babét formas co illa nullú eft mediú.®cclarat aute? boe
trarias formafrret tunc nibil cõtra nos. •p.primo in bis que mouêturapncipío
3d alind oiccdti ff non eft incõuenícns íiitrinfecorvt m anímalirvlu anuna iiioí
rcl3tõee reales opfofttas fúdarí i code? tiens corpus 1 corpus 11101113 fuiitfimh
tudameto n fmipliciter f? aliqunlit! till* Heoc etiâ oeelarat oe bis que mouentur
mitato.ÇHbi fcicndú <y queda ffitre = fl principio cxirtiifeeo oiceiio eg illd qd
l.atccs oppefire rcales que funt mcõpof mouetur ab alio mouctur quadruplicií
fibileo in cade natura et fuppolito vt fut Wíotus em qui fuiitab altero fút quatí
relatõcs canfcct caufati.jStrõ buins c tuorrfe? pulnortractõrvcrrigort vectõ,
q: caufatii ecntialiter oepedet a fua ca : T^ulfionís aút ouo ítintr fcj crpulfio ct
3<iem aút nõ eentiaitrer oepender a fa impulfio.Atpulfio c cú 4s pcliit lapide
ipo. i&uc&i ant fu relationcs rcales op vtalmd oimittedo ípfum.Jmpuino >ôo
pofite que fut incompolTUnles in'eodem bicif fi cõiúgntur eidcfic q> píllédo non
fnppofito f? nõ i eadc natura Ulimitata: oimírtat ipm. Xracrio X>o oícif cú quis
vt fút rclatóes .pducemio et .pducri pa trabir ahqd ad fe vcl ad alií. Slcrtigo
tet in Diutni3.»atio bni’elt qr .pducés wút cõponif e% tractn 1 pulfioncnõ redn
pjíus c in otigine .pducto. áâuedã ante cif ad, illa ficut cõpofieú ad Ampler, naj
lút relatõcs rcales oppofirc que neutro >úteii3 aliqd pellít ptc fupíoré ct trabít
ntodo fut incompoffiiHlesivt ffit relatõ? ín fcríorê.SScctõ aút rcducíf ad alia ma
nes mobílis et motiui. iSuius rõ cfliqz Jilud cm qd vebtrur ct portatur mouef
ontis tabs impoiTibilitas rclatõnú reali .aceno ad modú portãtis.Jpm aút por
urn reduccda c ad aliquã ptiotem: i vbi tâs vcl mouet fcipm vt equ1’ portas bos
ilia pot nõ imientf ibi nec ilia poiteriot mincrvl'inouef 3b alio pulfu,aut tractn
cõdudif.THúc aút uicópolTibílitao t ou- aut ^vtígíne.âtúaút ilii qttuormõí moe
obus prumo nicbtís rcducíf ad otdiue? tus locafreducãturad ouos vtoíctú eit
feu Dcpcudentiâ eenttale? velottgíuis. fc? ad tractn 1 ad pulfioné fuffícít.p.on#
S5cd in llto tertío mêbto rcducíf ocpen derc g.' moucs ct motú futfil i íirouob’
dentía talíú relations ad oepcdcttã ac 5 móis.®n dt cg itíbíl pt aliqd ocpdicre
cidentalc. tHó cíl aút íncõnenics idem nift pcllcs 4)umú et illd qd peliif fimul
fupp*‘ repedere a fe accídcntalttcr.2ld Imtrmbílcrtiptaliditrabere iiíilfimul
fotmã ergo rõis oícédú epfimdaiiictum fmt trabes 1 tractú.Jft qr circa b°poirct
rclatõnú mouctis 1 mobilis qn aliquid oubitari d motu ^líectõtsríõ bmôi oum
mouet fe licet nõ fit fimplíci ter iliínnta - remouer.p.orcp 15 lapis tifit fp comet1’
tfuelt tn fui qd et nllquatV illímítatú q - manuierpellctf: é tufp ?iúct°altciiiRrt
twins ide babet rõem mouctis ct mobif acrjqé pdlcs^rimú.^roícifsem 12=
alíter tíí ct at'r. fiaptíu.ij. pidf filimpcllcdo lapídê ímpdlir aerõr
q Bonúmafitomequod •z acr iiupulf’ ímpellit lopidê.aiÕ g op<
tet lapídê ceílare a motn Ifatlm cu oíimt
mouef.^ortq>.p.onditq>omí
nc qd mouef ab alíquo moueE: bic con=
tif oc manu f? poilq* receifit d maim ad
fequeter .pbat ? c oeuenirc ad alique? buc mor qr pellif ab acrc.Câdm ãt ou«
mototc imobílé. ®>c ífta tn materia iiúc rat life mor q>díu mot9impulfi acr| fu*
fupfcdeo f3 vfq; ad octaufi oiffcratur. pat nalc suítaté lapidis fine nãlc rnotS
fiiiiía tn.p.probãdo q> cftocueiiírcad er.tn tli á motu fp ímpulfn c píúctú (m
teotote tnmobilc prcfuppomt q> tuouêo
pellcti^rió.Scin oúdít.p.bl’id bfeX-V
tate i motu altatõis o.çploi alrati0® aí
^bíílcomm
terano et alteratn lut fimulzqtf pbatt qz teratío p fe pbaf: qz tfle cfrea fozmam t
alteratío babct fieri fm qualitateo fenfi figurã fit vai latío cú qdâ alteranmr: vt
bilca.Bidemus etíá i»alteratóne oím cú fit alterntõ ín quíbuídá alija. «I»
carfifimul efle alteras ct alteratú.Sucít fit ©eclararízqz em mã variaf fm calidt
aút <p qualitatea fenfiblles feu paffiocs taté et frígíditaté vel fm rarítatem 1 oe
íéfibílee fút qb9oznt cozga fenfibilia od fitatí: vel f m alias variatonea: ídeo nt
íiiuicS: vt albedo nígredo ouliedo ama variatio fim fozmã et circa figuram.íS^
ritudo afpcritao lenítae grania lenítae dem9 em aníalia complejriõij calíde alt
mollicíes ourícíee.ÇíCoufequentcr b am babere fozmã membzo? et alia figu
fpéaliter ofidtr ín alrcratóne animator rã q lut cõpleptonísfrigíde.Jn eadecl
ÍC5 <p fimul fút alrcrÃo et alteratú.THub fpecíe pfpictm9 cg colerici font fozmam
lum cm mediú c ínf vtfú et id a quo vlf9 fpêí magia tenues: 41egmatící tfobnt
Ut mme* patíf. ff.ozpuo em eolozatú in * magia cozpulentã:í£ic a qui Hint com*
mediate mutatrej cindo fcj ín co fpe plenõis rare muerfificãtur ín fozma ah
eíé fuã.aer aút i utat9 mmedicte inm< bis q fút cõplcjáõis oéfe. flíú ergo vari
tat vifum.JDilr oôm coe alija fpecícb9 atíofin fozmã ct figurã fiterco q accu
refpectu co? a quíbue inmediate tuoué dít variatio et alteratío circa talia n po
tur et altcrltur. IH>oc ide pbat í augni0 terít ec alteratío g fe t f m q? bmoí circa
et oecremento <y fút fimul mouca i mo fozmã ct figurã.aSumíE aút fozma m p*
tú.ãímul em fút augena et íd qt> augeE pofito p citeríozioifpõnc fcurcceti lif
gum ent augmentú fit qdã appofitío au ncatôc.l3n.4-ctbi.oicif q guipntce
gene qó apponif aucto oebet ei ec ?it;n fozmofiet cõmêfuratind c occcter líne<
ctú.ftílrct in occremento Wã oecrcmc atí.4i«uraX>oiiõfumif put figníficat
ti cã elt ablatio quedá; qõ fieri nó pofiet fugficiõ inclufá vel terminatã lincaliter
nifi ablatú cêt côíunctú ei a quo aufere, qz fie gtínet ad genue quantitatia fedp
fflílorandú q augmentú poITúm9 attrí ípa tei uiínatônevel danfione fugfictei.
buere ouplíci agêtí: vel qzattríbuimus »eudeondtt pba q non c_nlteratio
ípm X'tuti augmétattue vt calou natu t circa pzímã fpecíc qualitatis q é babit9
ralítque é ín membro 4 attrabu if m alt vl’oifpofirto.£t pmo boc ondit m babí
& ~^f'
mentum. Qel attribuem9 ípm ípí cibo tibus cozpozalibus:qz babítua funt vir
et ipí alimétotqz alimétú ín co 9 c quid tua et malícia. <4mio aút ^tua et malú
nutrittet in cog’cft quãtú auget 1 quo* ciaíútndaliud:ficutfanítaa qé quedã
cunqs mõ çícím9 femg fimul éaugena: cõmeufuratio bumo? g refpcctú adínuí
et quod augefzqz^tus augmétatiua et cem: vel ad cozpu3 vt pulcbzítudo que
caloz naturalia fimul l eúmenibzo a fi» elt qdã ppoztío membzo? :ct fie d alija
mílíter aliuictfi.ficdé mõ oicendú c oe íCú crgorelatío nõpolTitterminare mo
bccremcio fu;e attribuem9 ípm ípi calo tú circa bmoiX’tute nõ poterít elfe mot9
ri naturalí cõfumcti bumídú fiue ílli gti vel alteratío. Sonfcqnt?boc ídc ondit l
<íreccdít. <Bz Xo.p.in pceden.fuppoí babmbua aníe.ltPabitua aút anime oí«
a . fueratalterations folú fieri fm qualita> ftingiuinf:qz quedam fút rttutcs moza*
'Z. tea fcnftbílcs qfút ín tertia fpc qunlira- Icaque fút 111 gte appetitíua: vt íulticia
?' q -tiandeo boc confeqticutcrpbat oícens tcmperantia:aficoealija. quedam aút
ff fi ect alterntio f in alias Ipca q> f ter funt X-tutea intellectualcs que babêt ef
tiã fpem qlítatíaboc majeime ectfm p* fe in intcllectu: vt intellcctus fapientia
mã etqtiartflcpco q quie p.ditetacquí et fie oe alíjetoe quibuo babetur ín pzí*
ritbmõígiítatca.fced vt patebitnon l mo etbíco? .^zimo ergo ondit airilto.
altcratlo nec ín pma ncc ín qrta fpc qli< q> circa Xtutca mozalcs non fit alteratõ
de litatíarergo lolú elt ín tertia- ?út ín qz Xtus confiltit ín quadl gfectione: et
quarta que eftfozma vel figura no fitai malícia in quadam ímgfectõne qó ej:po
VII
«ensegídíHS&ícítçyperfectíoquãímg oeueníreadmoto:Simmobile fuppofii '»<< -jr
tatvirtusctímgfectioquãímpotratma eratmotusi mobíliaefliecomparabílía "
licía confiftnt in quadã reiatõetqt vírt9 ndinuícéiideo bíc confequéter agít i5 cô
cõfiltit ín quadã oífpõne perfectí ad bo paratõne motuú. fiSírca qõ pmittít tres
m:et malícia ín oífpõe ímgfectí ad ma* conditõnes que requírútur ad boc <p alí
Iwm. i&uía oút in adaliquíd no eft mo* qua put adinuicé comgarí.i{b:íma con r \
tus circa talia non erit motus vel altera ditio é çp nõ Pint equocn.SSn qt acutuin Vr “jU~
tío.Jí5l!temi3oftendítetía5ejc bocoe in magnítudinib9íapo:íbusctfonís of *•***■•>
virtutibns intellectualibus: q fcj circa equiuoce: ídeobmõí acuta nõ fút copas
talia no fit alteratõtqt fcíétía tomís ba rabiliaadinuíccm. '(Hon cm eft comgae
bitu3 intellcctus eft adaliquíd. bile vtç ftilus fit acutioivino.^iopier
C^irca pdicta pot queriicu omnis bas quod oiccdú q air oicitur cotpus ocutu
bitus licet babeatrelationem annejeam air fonus:alr fapoi.Scutum em in co
fmt fotmc abfolute et oe piima fpé qua= potibus opponitur obtufo. Scutú in fa
litatístqúo valcat cõfequètía pbi:q? cír poábus opponíE oulcí vel amaro.Seu í
cá tolls non fit alteratío cú fint adalíqd1. turn ín fonio opponíE grauí. Síecúda cô
Slccdú q intentío pBi é q nõ eft ptope ditio i q ogtet q comgabílía adíníucé
nlteratio ad aliquã qualítaté nifi que pt babeant idem fubíectum pzímuj .ppter
paio acquírí.Slít ení q m illis qualitas tamé alíetatcfubíectí remotí non impe
tibuo nõ é alteratio q fiunt cú quedã alte dítur comgatío.fiquus em et canío fút
ranf.Sult ergo oicere ip ficut ad relato comgabílía: vt? vuuo fit olbíozaltero,
nem nõ eft motus mft d accnstqt altera Warn' licet equ9 et canis oífferant fpé %
tone facta circa alíquíd aliud nequirítur fie fubíectú remotú albedíníofit alíud t
ipa relatío.áSontíngit ení ct eo q aliqd alíud:pniú tn eius fubiectúé ídê fcj ípa
mutac ad albcdjne? fierifimtletfic circa fuperficics. Sertía conditioqrcqríEad
brnõi Atines nõ eft alteratõ per fe:qz ac boc q aliqua fmt comgabília adínuícej
quírítur alteratõne facta circa aliõ. -$a eft q fint eiufdé nature fine elufdé fpêí.
cta cm varíatõnc circa paflionea co:po; Çlbis pmífiis ofiditarift. q»nõ ots mo q> "" ■
rales acquíríiturbabituocoigales.^iaí tuséomímotuí comgabilís:fedfolum e»* cí
cta etiâ alteratõne circa paíííoneo q mo admuicem comgantur motus q fút eiuf ^
derãtur et reducútnr ad medium p Xnu deni fpecíeí. ande oícít q motU3 círcu
tce moiale3 aequirútur tpe virtus.$cã * larío et rectus nõ fút admuicem copara
etiâ alteratõne circa ptem fenfitiiiá acq bilesitú q: oríít fpcitnm etíã qt lince fu
rltur tn nobí3 fcíctía vt vídebítur magi per quas funt bmõí motus o:út fpecíe.
in líbzis ocanima.THonaút^puCpt fie Hinea ením vHsé genus ad lineam re«
rí alteratio ín gte íntellcctíua cum fit ín ctaiti t líneã círcularé.&ícít ergo çviu
díuíftbilístetfic non é fufceptíua mot9: tas generis nõ fuffícítad compatíoé alí
quí requírit fubíectum oíuífibile. Jpfa qao? adínuíccmiqi latct equiitocatões
etiâ q: índiuífibilís íã nõ c pns localíter in generibus. diopter qó fcíeudú q li
aliem agentí naturalí: q: non replet lo; cet genus fií vnmocú fuís fpecíeb9 vnú
cum.ílgeus sút pbíficum nõ é actíuum uocatõne logícatqt fc3 oícít vnõ noitien
niff ín palTuitt localíf fibí pns. áíenfus et vnâ rõem % oiuífíoné cõem illístficut
aút per oppofitum põ£ oíci alterarí rõc oíuífio anímalis.fc3 9 atai c fubftantía
oiganí qõ eft qntum et oíuífibile et pns anímata féfibílís equo bouí t bmõí: bu
localíter agentí naturalí. fie etponit fco tamé nõ obftãte genus é e^uocú equíuo
tus banc tectum.15.q.quoltbetoiçt.-jc. catõepbífica.qtgenerí nõ coirefpondet
D 'ôHntílbítaát £a*III+ vnanaturafed plures.$olaaútfpecief
alíquís.®ula.p.^bandoql
f
If&bííicomm
fieri colnparatío. C&deuídentíam puraequiuoca equíiiocatcne lógica fm
nútbuíusnotandú «y comparto attcdíE 9 bmõi nullo mõ funt comgabília: cuj
inter babentía alíquãvnítatc adinuícé. talia nõ oícãt nífi folã vmtatê noís.bnt
fSnitas aút aliquo? oupliciter põe accí em folã voce cõem.fflftstandú infuper
<*' f>i:velPm,ppoztionem:vel Pm,ppozrto çe Ucet ,ppomo ftricte fúpta fepefumaí
/iV- nabtUtaté.Jlla Xo vnumir P m ^poní- a ooctozibus $ babítudie reçeiufdc ge
one q ad fe babct alíquâ babitndiné vf ueris q ín quadâ cõmeníuratõe cõfiftít:
comgattonc quantitatiuâ. 1Bam .ppozs Pm quam eccefíú alíquotiés fumptú red
tio c ouarú quanmatú alterius ad alte s dit etcedens.ppomonabílítas Xo q? íi
-ram certa babitudo.Sc quo app3rctç milí babítudine rerú altering generis.
- , nõ eft .ppoitío nífi inter ea q fút cíufdej 23líqú tame vnú fumi£,p relíquo. SJní
' -rattonío tfft.lKumeríem ad fugfícíc vel qipoitõ large ptfumipquacimcp babl
“ ■?j vel linee ad corpus nõ eft .ppzie .ppoztõ tuditte vbi etíã eft conueutentía folum
fí ‘«^-Vfed linee ad lineam: fugficieí ad fugfici Pm analogia. Çârplicit feptim’.p.
em pôt efle qapomo oupla vel tripla: et gjiicipitocrai^pbtfico?»
íic oe alija. ©ecúdo pot feruari vnítas
fllíquo? Pm ,ppoztíonabllitaté:et boc n &ru5aúcfacru3 fit
eft res ad feímucé fed p comgatõem ad alíquando motus-O1' boc
«lia.Sft em q.ipoaíonabtlitas vt tradtt octauo libzo odeudit.p.mos
eticlídes quinto gcometríetquedam fill tum eé eternú dtírca qó buo
•** <■ u, tudo .ppottíonú quare nõ eft íncõuenicf facít.nktímo .pbar motum non ínccpíf*
w <nyfm .ppottíõabiliratc feruari vnitatéíns fe fj ene eternum.©ecúdo et cternítate
i^^ter res oiuetfo? generate! inter ea q nõ niotus ínueftigat condítões pmi mobít }
fúteiiifdé rõis.\ppter boc licet nõfit,p; etpmi motouo. Secunda ibtpmicipíú
pomo numerlad fugffcíem põt tame in aútconfideratõis. «Sírcaprtmúoicít <t
ter ta!ía efíe qopozrtonabílítas.i. fimili; motus eft cternus q eft quedamvíta oni
tudo .ppoztõnfi.qz ficut fe babct vna fu níbusfubfirtetibuo naturalíter. (Suod
perficies ad aliã: fic fe babere põt vans quidé põt intelligi oe motu m oõmuní X
nnmerus ad alui.4c boc aút apparet c? etíã oe motu cell a quo omís motus oe«
cum comgatío pfupponat alíquâ vaíta* pendettq quidem oícítur vita queda na
teuuet fit caplet vnitao: fcj .ppoztõnte turalibustqt omnia naturalia per bniõl
et pportionãbilitatísmuplet põt eé cõ? motú fubfiftút et accípiút eire.S>ícítaút
patiotfcj fm ppo:tionéet fmppoitio; arifto.cp non ogtet q^barc motum ec: l>
lúbílitaté.^erú q: vnitao ppoitõio oíí bene cõgruit ^bari cí° eternítaté: qt ec
citbabitudmemrcrúad femuícc et Pm eternitate mot’qabaE p’"pucipm ec. Ife W-*
fe. Slnítas Xo fm pzopoztíonabílítatej aút i>bat arífto. ín boc octauo:et íu.ti).
oicitbabitudíné rea g comgationcj ad mctapbí. tú fuguacuc: vt cõíter oícítur. —y g '
alia et nõ Pm fe. ídeo que fút coingabi* jllUtdentDícíífuguacue qõftiieponaÊ
lia Pm .ppomonê fút comgabília $pc. fiuenõ.ntbilomínusbabcturíntentiis.
fô j que íunt comgabília Pm ^pottoua» ®í igífponam^motfieíTc eternú opotí ^
bilitaté fitnt comgabfia abufiue et fm - tet ptiniú ptíncipiú clfe qõ fit caufa eter
piope.fSere ergo vníuoca vniuocatõue nitatis .Si Xo ponamus motú incepif»
pbuica fút .ppúe comgabília et Pm pto* fc:ncceffe é pmú pnapium effe:qt ouie
potrtoné:qz inter taliaad feíutiicem po ptincípiatum índiget aliquo ptíncipian
teft efTc certa et oetermínata babítudo. tc.TRõ g mdigem^eternítate mot’ad m
5(113 aút que fút tiíi vníuoca vmuocatõe ueftigandú pmú ptíncipiú ec. qH>.igíE
lógica funt comgabília large et Pm pio «bat motú a temp^mmq- íncepure necp
pottíonabilítate: qt licet inter talíanon oefinere:a boc multí3 roibustoe quib7
poíTit eife ,ppzíe ptopo:tio:é tame inter ad pne fngfedeo: qt nó fút X>c i ões fed
ea liiiUitudo .ppottionfi. «Uie aút font fopbifticetet bf;t folui a boctotib9 ibeo
log! cl q fin fidetn catbolícâ et fm rel vet pere p fe mouc3 fcj alam et p fe motum
ritatem ponút pcmcipium et fine; i celt fc? corp9.@liide blcit.p.ç anima feba*
et motus eiuo ac etíãempís. bet ad coipuo ficut nauta ad naué.,ppt!
quod fcíendú q> nauta ad nauím et ania
wndptuat £apim+n+ ad corpus fe babét fimilíter ct oíflimilr
'lÊ>oítq>.p.,pbauit môt cter nita Ibnt ení fefimíliterrqr licut nauío c p (o
te eé.ín ilia pteer bio qtie ofte* mota:? nauta p fe mouêotftc corp9 é j>
rat fnueftigat q oigna attribuenda funt fe motú ct anima p fe mouco.fit fié nau
mototlpmo orditiúo quodãmõ totú fe í ta mouédo nauej motietfeípm p accfio:
quente líbç in laudc ipius. nftrímo aút fic anima mouédo corpus mouet fe p ac
niouétí arrribuendú cçfit mouée onv8 cidens. ©íífimiliter aút fe babét: q: e*
níatet q> fit quid inraobíle: q> fit vnum ata et corpe fit vnú p fc: nõ aút eje nauta
et ppetuúra» lit inpribtle et infinitum. et naiii.çaiteriuo boc ídé oíidít aríft .
®rla ergo facitrna pmo ondit mouée p In motu iiijjmmatoçrvt ín motu grauiú
mii eiíe mouco onuati ínmobíle. Secú et Ieaíúrvbi vt oícít aríft. eft marinie ou
do oeclarat ipm eé vnú et ppetuú.Serí bíum.Jfta aút Ira fic evponítur a 53co. i
tio 4?bat ipm ec íittptíbílem et ínfinítú. cuf.i.-r-.fen.qjbrímo ent ,pbat.p.qdru*<T"‘
Secúda ibi:cam aútoportcteíTefemp plicíter q> graue non mouet ferjCum qr ír
motum. Jgertíaíbi (Slmaút bocnecefle graue nõ eft anímal.ZKouere aút le^tp
eft efle imptíbtle. |[Sd euidentiã ante um eft animator. Sum qr fi graue pofí
prime ptiefciettd 115 O’ ft .pbare volúm9 fetmouere feípm:pofletfacere ftareieíp
prímúmotoré moucntc o ta efle ínmobi fum.jlUiid etn mouet feípm ín ctti9 poj,
lemroptet primo noo feire qúo mot9 res teftate ê mouere vel nõ mouere. mõ eft
^g»«i-~-p«-peritur in entíbuo.fliam p via mot’.p. aút mptãte grauiú velleuiú mouere vf
^a~- ní,turalio oeuenítíu cogiutionej pjimí non mouere feípm. % um qr motuo quo
«'* motorís. $cciidooptet noo feire q>per aliqd fe mouet é ad plures orfiiao pofi í
fe ct mimo nibíl a feipfo mouetur:?; out tíonísrgrauia aút et lenia nõ put fe moí
ne qõ mouef mouef ab alío.Ç (Stuantú ucre motibus oíuerfto.^um qr onie qs5
od primú oicít.p.q? aliqua fp mouenf: mouef eje fe babét ptes oíuerfarú ratio «
vt corpa celeflia: alíqua fp quíefcút: vt nú:qr c oíuilibíle ínmoueno i motum q
terra.ateliquaX’o medio mó fe babétia fiu q> bmôt in vnâ rõem nõ coíncidút.
aliqii moiiétiirralíquando quíefcút. nõ oraue aút eft qd cõtínuú et eíufdê ratio
ergo omia fp quiefcútvt pofuerat mellíf mo m toto % in ptiiv’.fjn oppofttú.p.
íuornecota fp mouctur: vt pofuerat era foluéo bãcoubitatõem oicít q> potetia
clltuj5.|[fStu3ntúadfecúdúondítanf. of muittplíciter. ©íftínguit aút poten»
J& ?,'ie mouef ab alio mouef.^ro 4 tiã ad actum.T^rimú q ê potétia eentia
^»«c.«Jtiêdú q* bocalrondíturbícetalrí.vij. lm: vt c pon ad fciaj.-St potetiã ad actfi
„ ur^lib:o,pp.q6 .p.nô é migatoríuo-Jn fcp Scój q é pon accntalrvt bfta feia bõ c t
timoembocftjitoíífum oemotu tcõí:Í5 pon acctitlí ad actualê pfideratõné.ílo
.1 v.oU—w;' aút oefeendendo ad fpêaleo mõe mor'. plica ígifad 4apom ót q- frígídú c t pos
to^t^Jotuo aút ouplct érfcj naturalío i víi teria calidú.í.in pon eeiitíali vt fiat cali
.r- _>s-í. t^lentuo.THaturalio etiõ Duplet clbfcj: dú: vt cú er aq gijaf ígms.Sú aút mista
^,_.^^flnimato? et ínanimato?. q|brimo ante tú fuent t caltdú et lã c ígms é in pon ac
oftenditiuiiiotu violento q> onie quod cídctali ad cõburcdú ita q> ardet nifi alí
ntouenir ab aliquo iiioueE'oiccg cg boc qd iinpediat.Jfta etiá oicít oe grar et
eft mnnifeftú cú motuo violctuo fit a pn leuí.xeueet fítccgram.vte.rnq fitaer
cipío cítrínfeco. JSiolcntú ent cfl cuíuo veUgiHo.fiú aút eft íã leue opabíf moc
príncípiú eft crtra. S>einde oiidit boc t nifi ímpedíaf . Jntêdít ergo onere cg ftc
motuanímalíú.Jn animalib9ei» cacci* Ígni3 bftocaloré vt actum prímiim verc
f a
1fblnííco:uim
et effectiue Te babetad calefactocm que ritates.'lHam pzímetres quebabetvna
elt operatio eíus: íta ignis actu ejáftens vim ofíendút grane non mouere fe ftcut
lenis cffectíue fe babet ad e(Te furíum. sgens percognítíonc. THõ em polls ant
5dem ctiâ oícít.4.pbift.ca. oe vacuo ♦ mal fiftere nec fe mouere nec oirígere nl
qj Pm grauítatc et leuítatc erút actía:P5 fi ageret per cogmtionem. &y bocfatta
70o ourú et molle erútpafiiua.CSnçon patet .ppofitú pbí: cp ífta nõ fút pzio mo
tra boc oiças: qz fedido oc geueratóne uctía.nã pzímú mouês mouet p cogmtl
aríft.eiuuuerans qualítateo actítias ey ; oné. íStuarta ratio bene ,pbat cp vna ps
cludit §ue et leue a qlítatib9 X>e actis a grauis ejcíís in actu non caufat motu in
pniTíuis.Z&íco gzaríft.nõ pdícítftbi: qz alia ptezboc tame nõ obftante totuj gra
ot'r loqtur oe actõe et paílioue íu lúpbi; ue elt íií actu Pm actum pzimmet cauíat
fico? et íu li.oe generatõe. Sic ent in li in fe actum fecúdú.Sed íi obícíatur.p.
bzo pbífi.loquíE oe mow in genera linn St concedat graueetleue ftc motiert a
li.oe gfiatõeoe motu ad fotmi. Síc t li fe effectiue licet nõ p cognttionc qúo ba
bzo pbífico.loqtur oe actõne in cõi:i fie betpzincipale^pofitú tuú q> itanecef*
grauía et leuía bnt pzíncipium agedí et fario moueanE ab alíquo qo mtendit pn
pntiendírefpcctu mows localis. $n li. cípalitcr .pbare.Sico q> latis boc bab5
aút oc generatõe loquíí oe actõe ad foz ; ecoiffmctõe pone.Jllaein nõ reducunt
inam:et ítc grauía et leuia itõ bnt pzincí fe oe pon ad netú nui pzíus fuertt redu ;
píum agendí ct^ducendí aliqd Pm foz* eta oe potentia ad actum pzimú.Scqul
majtnccp pzíncipín paticdi ab aliõ agé tur igítur 9 ome graue et leue licet mo
te.Sd boc e(l ratõ talis:® mnís effect9 ueat fe effectiue oc potentia ad actum fe
qíi caufaE bj cám íu actu: boc pt5 cy fe; cundútamê moueturab alíquo alto eç*
cfido pbífi. vbt oiciE cg caufa cfficícs in trínfecorfcj a generate oe poienría pzia
actu et caufatú ín actu fimul fiint et non ad actum pzímú.TNon eni optet fi oinne
fúnergo cú oefccfus grauío é in actu all qõ mouetur ab alíquo mouetut çg i onu
quid ell caufans in actu. IRõ eíl aút túc motu moueaturabalio. &t fuffícit pno
tn actu arcmoucte ,pbibcns:qz tale mo pzimúzqz p boc oeuenítur ad alíqo all*
uens vt bíc oícit aríft. eíl quafi motiens ud ab omnibus iftís quod nec t vno mo
ii accns i pter mouens p acens opoztet tu necinquocúqs poterítmoueríaba :
oare mouês p fe efftciéstqz orne p accif fed erít omniuo mouens inmobíle cú no
deus babet reducí adpfezncc íllud pot fit .pccíTiis ín ínfimtú ín mementíbus et
poni generãsrqz túc pt nõ efle. ® poztj motís. Bsanc materíaj oíffufiustractat
igíE oare aliqd intrínfecú grauf. Szauíe Scotus vbi 8. éV aút nõ fit .pceffiis in
ergo fine fozma grauís c pzincípiú actm infinitum ín mouentibus ct metis fiue |
ad vbtoeozfum.T^zoptcr tn.p.oeclara quocunq; generc canfarú oftendetur x
dum feiendú <s mows erfe no c natura mctapbi.capítulo fecundo.
lis p boc cg mobile babet pzíncípíO actí Sapirutyiin.M*
mint in fe,: fed Pm çp babet ín fe pzincí;
puimpaífíuú intrínfecú ad motu.if? pa q «oiuamaut opoztet*
tet:qz ias aliqutd inoueE naturalitcr: qz çn líla incípit oetermínare oe
moueE ficut aptú natú e(t moueri.át b vnitate perpetuitate infinítate etíniptl
cfl q' oiclr.p.qucrcs quaregrone et le* bilitate pzimi motozís:oe quíbiis^» nuc
uemouetttiir íuipfo? loca.Kefpondec pertranfeo: qz ifta babent magts vídert
çg apta nata fút ibi ec:qz babet inclina; in tbcología. Solum ad pzcfens tracta
tionem naturalem ad illud vbí. Jtt boc boõouobus que bíc tãgít.p.quo.f.mo
poilea fubdít 9 babét pneipiú paticndi tus localis eft puni9 motuú.at oe qua*
\nonfacíendirfcj rcfpectu mows mqn damqueftione qua mouet.p.círcnnio;
tum naturalis.tfbcr boc patet ad aucto tum.isluantum ad pzlmum ollendít.p.
VIII
wotu0 localís c ptímiie motuú. ®ló Pm ípm varíetas generatôís et cotruptí
-.pbatiqt aliatio pcedít motú fm augmé onis non babet efie ntft medtantíb9 mo;
1 *jTtó.floaaútmutatio,pceditalteratóem tíbus otbiunt celeftíum: et fic pofuít ot;
ergo loci mutatõ pcedít omes aííoe mo dínem caufarú fimplícítcr necefiaríum:
a-i/fH1* bis.®-aút alteratío pcedat augments íta qrpttma caufa non pt agere ín bec t
C4r~4>bat qt ad boc q> fiat augmentú opottj feríota nífi ntediantíbus caufis fecúdis:
-r^y'- " 9 alímentS conucrtaE m fubftantiá alu vt fút íntelligentie et cotga celcftía.Ss
tí.nõ põt aút cõuertí mfi ptíus alterei. oppofttum buius tenemus e?fide.®e9
<sy etíâ loci mutatio pcedat 'alteratóem em cú fit agens ep volútate fine fui muta
orteudittq: alterane alíqn non alterat: tione pt ínmcdíatt ifta ínferíota tnouere
et poftea alterat.petigti igif ibi loci ntu et nouas creaturas conderetet boc volú
5tatío que fiacit agens elTc .ppínquunt qt)
:iU0 eratremotã.Srilio.em ad faluã <
um motú generatôís et cotruptõnis 15
tate antiqua: vt ft ego jjponerrmibí bo
die me fcripturúcrastet polfem fcrtptu;
ram ponere in elTe g actum voluntatis :
tnferí9pofuít intelligétíae tmedíate mo feríptura polfj eras babere uottú eé fine
uere otbes.í.cclostet mediate ceio mo; mei mutatõne:í£íc t5s volttít ab eterno
to,ppí oíuerfitatê afpectuú cáre of fita ; res efie £ tge:et ípe res create babueft
têmotuS t bis tferiotib9. ©telle et ftue nouú elfe abfq; mutatóne ípius oeí fola
ft§ ínfrígídátía X etiâ calefacíctía alíqó nmtatõe facta ín ípís rebus: vt bj oíffu;
ÍTit^pinqota etqò aliai alíqn remotio fius tractarí ín ípa tbeologta.®(8>ften; 3*^
ratet fuccefilue babettt alíú et aliú afpe; ditinfug.p.q’folus motus localiopót
ctumad bec alterabilía róne rnotus bu* gpetuo cõtíuuarí. JCum eni tn alije mo h
íufmõi fiellarú fine planetarú ín circulo tíbus fint termini contrarí) nõ pnt conti
oblíquo q oícítur jodíacus. qt cú bíc.cír nuarí fine quiete mediators idem poITct
culus oecllnetad vtrâqj gtê ab eqnocti mutart finuil oppofitís mu tatóibus. Un
. alíílludqômoueEfmcírculúgsodiacú fi altqd fanai et adepta fanítate fine quí
optet q> fit magís qfiqs ,ppinquú:t qrt; ete media tendítad oppofitú terminus.
<p magís remotú. et Pm boc fua ,ppinq et ínfirmetur cú quílíbet mot’poiTetoe*
tate vel remotóne caufat varíetatc toíf nomtnan a termino ad qué tedit fine in
fotmitaté generatôís et cotruptõís t íftj termífiione motus ad fanítatéoenontía
ínferí02ibus.filidemus ení q? ea que ap retur ab írifírmitate:et fimul ide fanare;
ptopínquante fole ad nos generaní re; tur et infirmaremr. ©olus ergo motus
cedente fole cotrumpúturtíicut berbe q localís põt gpetuo cõtínuarímõtnqui# -W ~
. ín vere nafcútur ín autúno oeficclturtet libet fed circulars tm.qz folus ifte é ab
fic oe alí js fuo mõ.4t qt boc non fit fine eodem ad idemõ a cõtrario ín cõtrariú» «—* •
morn localí celí optet motú localem pte Spjjbtopter qó feiendú çg tr ípleje c mo <
cedere altos motus. N9oc aút eft veç qn tusilocalis fcjtcírcularis et rectus:,quí
turn ad otdinêjquem vídemus ín reb9. funt moms fimplices:et motus compo;
Jfta em cotga tnfcríota alterautur * ge* fitus et míptus ep vtrocp: vt fí alíqd mo#
tterátur et cotrumpúmr mediltíb9cotgí uercturper cotdametredíretad arcum'
bus celeftíbus. Jn boc tn.p.errauíttqt faceret motum mijetú crvtroqj.ZÍ5orus
ponlt q> nõ e(l polfibíle afrcê generatio aút rectus non pt contínuari cus babeat
nem et cotrupttoné et oêj mutatôj t bts términos cõtrarios: vt fút ante et retro:
ínferiotíbustíta q> írta nõ pnt utmedía > furfum oeotfum oeptrotfum fmífirotfú.
te moucri a motote tmobilitqt fcj vt tpe ®nde fuper fpacium ínfinítú nõ pt mo #
títúlló qt> mor imedia* a motote ímobtí tus rectus contínuari. tuni qt nõ eft oan
eft ppetuú. (Rã {mobile fpmanet idem dum fpacium tale: Jtum qt nõ eft ibi fi*
eodé mõtet fic nõ mutatoíuerfimode íp gnare termlnú ad quem. ©ug aút fpací

m
fas res .ppter fui utmutabilitatê: i ideo um finítum non pt coittinuarí nífi fiat re
‘lfbbtlíco:utm
flejcío a termino ad quem ad termíuu j a terminus fuít aqua: in ípfo aút ínltan*
quo.lHon põt aút fieri buíufmói reflecõ ti et in tempote fequenti cuíus ínitíum
fine quiete media in termino ad quem. elt aer.5>íc ergo patet cg cozrupm j non
® e termino ad quem: vide inqnto. ca. babet vltímum ínltans lui ell'e fed gení
fccúdo.Símiliter oám é oe motu copo turn babet ptímfi inltans fui efie cozrup
fico feu micto. ClHotandú tamé cg licj tuiiKtamen babet ptímum inltãsíuí no
ídc ijõ poffit mouerí motíbus cõtrarijs elfe.quia vt Dictum elt in íllo inltanti in
fine quiete media motu .pptio et p fettn quo genítum íncipít elfe cozruptum oe«
põt motu alterius et p accnotvtfi lapil* finit elfe et incípít uõ elfe. Ilpec oe ment
lus alíquís pzoíectus furfum turrí ma* te 5coti.it.q.quolibetotum. iHota cír
gne cadenti obuíaret conltet q> lapíllus ca bec ea que oicta funt. 5°.ca.4.buí9.
ílle ttirnm illam per nullum tempus re
mouerct:<$gteret ergo lapillum ocfcé*
dere fine quiete media: fed hoc non efi}
ífinte*
motu pzopzío fed ad motum alternm fcj
ípfuis curris. Çiâuaiitum ad fe*
cimdum bíc tractandum mouet. i£.dd @cquifp2unuGÍi>
dam Diibíum circa motum.'/Ham cú per
motum contingataltquíd babere cê p9
beroecdoetmtfcn
non elfe et contíugat ípm per tempu s p
cedcn3 non efletíu tempe ant cõfequêu
elfe queílio cft oe íllo mltnoti copulantí
tila ouo tempa: Strum in co oebeat oí í
cíctTc vel non efle:£t vty buíufmõí in*
ftnno teneat fe cuj rc pzíoti cozrupta: vf
cum rc polterioti geucrata.JSd quod
refpondet.p.q’ figuum itiílnns quod c
terminus pzeterítí í inírium futuri oebj
elfe polteríozís rei: vt fi eje aqua fiat aer:
tiou poteft oari vltímum ínftaus in quo
fiiit aqua et ptímum in quo incipit effe
ocrtquía tunc vai diet idem ínltans vel
aliud et alíudmon ídc:quia túc in eode
ínltantí cffet aer vt aqua genítum et coi
ruptum ens et non eiistquod elt falfuj.
THec poteltoarí cg fit aliud et aliud in*
fianoiquia cum inter ouoinltanrm fit fc
peroare tempus medium: vtbabetur a
pbifico:um:opo:terct oare tempus in d
nee efiet aer nee aqua: uec elfe cotruptu
itec genítum quod eft falfum. i®pozret
ergo oícerc qg tu ínltantí quod tcrmtat
tempus pzeterltum et ineboat futurum
elt aer et ocrmit elfe aqua:et iu tempote
ptccedenti cuius buíufmodí ínltans elt
$napíM4ltbertke*?:m&4 pofitus.fift aút mot* Ampler q fit fuper3v»y^‘
magnitude rectdvelcírcularê.Snde I '
* £natura.*c* Duplex c mot9fimple<::qt qdã é motcfV
Spícincipiclíber ceceioct cularí q fit circa medíú. cBuídã X*o mo#
inundo: iíiií eft oe fubíten* tus rectus q ê vel ad medíú vi a medío.
tia cotpea ínquantú babct Sd medíú vt motus grauíú q tendútoe
in fe principiam mows locai, áh vero otfú ad centrú terre qõ t medíú toti9 vní
motus localís c(t prima fpco motus: iõ uerfi. & medío aút vt motus leuíú q té #
ilk líber quí clt oe tali motu preccdit lis duntfurfú. 2»ot9 mítt9 eftq compouíE
btum oe geueratíonc ? cojruptõne q eft ex recto i círculari. í[3úciit ínfug ou#
õ motuad forma. RJiuidiE aút ífte líber Plepc motusrlic eft oupler corpus.fcg.
in qtmo: líb:os pncipak3 fiue p.tíaleo, Ampler et mirtú. Corpus Ample? c qõ
Sn quo? pmo ngitur oe toto vmuerfo. nó eft cõpofitú epporibus corgíb9: nec
5n fcõo õ gte pncipalífliâ vniuerít.f. õ refolubik in pnota co:pa:vt elementa.
celo.Jn tertio oe minus principal* par# «orpus mirtú é qõ é compofitú et porí
te fes oe elemctíoret boc fm opimonem bus corgíbuset eft refolubik in ip a: vt
antiquo?.5n qrto >vo f m opinioné p:o au? argèntú:et fic oe alijs.lfeís pnufiis
p:il .Jn primo aút oe terminar ptincipa põt víderi # fm mot9 flmplíccs poftut
liter oe tnb9.qjfcjimo oe pfectõe vniuer fumí cotga fimplícia.ZBotu eni circula
fi.Siecúdo oe generabílitâtc et íngenc ? ri moueEcclú.ZOotus enictrcularis eft
rabílítate eius.zScrtío oe fiiiítate et in; perfectío: motu rectotqõ .pbatarífto.qt
finítate ei9.ÇfSuatú ad primuj tractat linea recta é impfecta cu? fibí poftit fieri
arífto.oe pfectõne vníuerfi fm qõ vni# additio.'Jlinea ?úo circular! é gfectn cú
uerfú ccftituiE erpribus eiuspncipalí; coníungat ftné fuo pncípío: et p píis IT#
bus quefibíDererimnâtcertúfitnivní í bí nõ pt fieri additío.flt fic mof’circula
uerfotque quidéfút quícp cotp.afimplú: ris pfectus fm líncâ circulars c pfectí#
cia. f.quamio: elcmêta et ceiíi .put com 02 motu recto. 8>ebeE § cotpí nobililfi0
pbcdít oêo o:bes cckftes: qõ a pbís vo cuíufmõí l celú qõ c nobíliifunil ínt? cot
caf quinta eentía. Usec aíit corga vndícp pa fimplicía.fileméta ^o mouétur mo#
fpcríce fe círcúdât. Squa mi fperice c;r tu recto, leum quídé vt acr i ignis mo
cúdat terrâ oempta quadã eíus pai te:q tu a medio. Crania X>o vt aqua et terra
õífcoogta c aqs .ppter ínbabitatôcm bo motu 3d mediu. ÇS5 contra arguiE.-qt
mítuVSlcr X-o fperice círcúdât aquam: ignis et aq mouctur motu círculari cum
et ignis aerê:et fic oe corgíbus ceiellíb9 moueãturcírcamediú. q> mot9circ
oe quib9 agcE ín fecúdo. fliumer9 auté cularis nõ ineft eis f m natura jsptiS fié
bmõi cojpmfimpltcíú põt fumí fm nu # nec mot9 planctarú ab 0:ícte i occídctc
merúmotuúftmplíciú. &d cuius euídé fup polos mõí ineft eis fm naturâ pto#
tiâ fcíendúiq1 vt bíc oícít aríft.ome cou pzíã cúmotu ^rpo moueawrfubjodia?
pus pbificú eft mobile localítertjabatur co: vt magís vídebiE fecúdo buius. êlfi
qr oiiie co:pus pbíficúbj naturâ tanijr liéct vníus cojpozís fimplícis fit tantu3
p.úncip-ú intrínfecú:fed natura eft pnet v^mo^f m naturâ ,ppam: vt oícít arf.
piú et cã motus:ct fecúdo pbíTi. g orne põt tn alr moucrí X’tute co:pm fuuío?.
corpus pbificii c mobile: f j ome qõ mos et bococ p2iitcípali.f[átuantú ad fecfi
uétur aliquo motu c mobile motu locale dú artículú ín q tractaf oe gnabllitatc 1
cú motus localís fit prim* mowing oms fngcnerabilitate oí p.q> celú eft íngene
ne corpus pbificú eft mobile fm locum. rabile ct ínco:ruptibi!e.4xg feqtur cot
at loqtur arífto.oe corge pBico ad oiffe relarie q’ celú nõ c cõpofitú ex mã et foz#
rentiâ cotp.is matbema:íci.£$tê fciciií niatfed e qdã ecntía fmipler.^tobartir
dum <g ouplcjc é mows.f.fimplejc ct eõ* ?na:q2 vt oícít arífto. g .meta. nõ omis
f íííj
2S»e ceio et mundo
rti c materia fj quo? íneft gnato itrofr detur 9 ín ceio é matéria et eíufdé ratií
mutatõabínuicé bee but materíí <[21d oníornon tamen in potétía contradictor
cuius cuídétiã fcieudú 9 vt oícit $co. nistqt fotma eius coniplet et fatíat totu
ooc. fubti.14.01.fecúdífeií.atr circa b appetítum materíefue refpectu alterí9
cít oícédú Pm via arj.et pboy. a alr Pm fotme. Cfiontratnulla fotma complet
viâ tbeolo.Tg». em oíceret 9 iu ceio no appetitus fue materietnifi qt fotmaliter
eft cópõ ej: mafia et formatvtptj ej: au* vcl falté virtualiter cõtínetínfeomnes
ctotitate allegata.qt fequereE ij?5 e£ cot fotmas quibus fu ft materia eft ptíuata s
ruptíbile.KõfirmaE: t&qtofiiís potétía fed fotma ccli non eft buíufmodí: ergo
palTiã mafíe cpoií pdictõís: 15 celú c ne <lc. 'Sfeiobatio minotís 9 »õ fotmalíter
ceflariú et fépíternú Pm pbm ín plenfqs patetoe fe: (Etuod non vírtualiter pat5
locís:ergo celú nõ c in pon pdíctõís nec oe anima íntellectíua: nullú em ímperr
alíqd qb 2 in pon in ípo : 1 fie m ceio no fectú conttnet Jútualíter alíquod perfe *
eft matéria: Eu qimateriecaimera ptí ctíus fe:Sníma aút íntellectíua eft fot *
uatiorqt fg macbinaf ad malencíute^ p maperfectíftima omníú cotpotalium.
mo pbiíi.2»atcria etiã c quarce pt efle 5?: pdictis feqtur cotrelarietvt oícít 00
ct nó elíe.7.meta.Tj? vno mo q> veruc ctot vbi 0.9 cotpus celefte Pm viaí pBi
çp ín cetoê materiatnõ tn é cotruptibile nó eft anímatmqt fi fic neccíTarío baber
eo cp nõ babet contrariú agés qd polfit rct materiamtcú anírna fit actus cotpor
tllud cotrunigeta ideoremiet meotrup ris otgauici. St etiã pterea vcl eét atar
tibtlesq: orne qd cotrúpttur afuo cotru turn fotmalíter aia íntellectíua tm: vel
pí£ cõtrarío. ft&õrra tú qt ífta foluto n cum boc anima alia puta fcnfitíu aquíc
euodít qn celú fit cotruptibile qntú c oe quid ces fequítur 9 baberet materíam
fc:qt babtbit íntra fe pncipíu cotrupti r cú ania fit actus tc.t p confequens cot
onisfej materlá: Sum qt Pm pBm omi ruptibíle.qÊ-teterea vel celú tm ect aia
pone actiue ríidet í nS alíqua pon palíl f vel cum boc eífet aliquíd alíud perfectí
ua:ctecõuerfo.®i ê celú ê cotruptibile bile per animam pttmus oarí nõ poteft.
oefcvt bj oicere ponedo íbt mam ogt j qt cum celum fit quantuj íntellectus ef
bare in natura aliqb ages qo poffj ipm fet quautus.mcc fecúdum:qt túc celas
cotrfip.e. Sir rfidef q’ i ceio c mamo tn cfTet in potentia palTma et t potétía cõ?
eíufdé róis cú mã inferío? .ct 10 íllam a tradíctionís:ergo non ciTet fempiternut
nõ 2 ín potétía cõtradíctõistnec pt Qtn et necclTarium..C;í5ed cõtra qt.p.fecu9
eft oe fe trâfmutarí oe vna fotma ad all# bui9 et.jcij.meta.oicitcelúeífe aniatú.
am.fffiõtra qt ft fictergo erutoue pme Sndetur ft.p.ponat celú eé aniatú fot r
mafíe alterí9 et alterí9 róis. aofeques malíter ania q fit g fe oe centia celi ?dí<
eft falfútô et ans.falfitas pntis .pbatur cít fibíjpfitvt patet er ptecedetnibuoao
qtnõfútouo finespmí: necouo ef ogtetipmerpõere.Ci^20 Afctêdum çp
ficictes alterí9 etalterí9rois:ê fmVr nec aia cuplcí bj offíciú relpectu cotgis .f.
cue niateríe ptíme alterí9 et alterrrois infotmâdi t moucdí qt c fotma cotgmt
Sum qt oubium é vnde fit tila alteritaf cotgis motrír.Sbicúip â.p.loqE oe aia
in materia bac et ílla cú fola fotma oiíU celi ejeponédus c Pm pditõem q ania eft
guatet feparetet feptimo meta. au qt uiotric cotgis 1 n fotma í rõe motricl: 1
cõcefia ilia alternate ilia ma faltem 1 c e ílla aia é Itellígétia .ppa cõiuncta buíc
lo eft ín potentia ad bane fotmam et ptí* otbi vt q>pa niotriítt tafnõé nífivnica
uationem buíustet íta erit in potentia S vní9 íta çp piúgiE otbi i rõe mo£c[ t n ín
fe contradictionís.$ed materia eft per rõe infotntát! .St 9 bmõí fit ítellcús.p.
fe ratio cotrunipendí inquantú eft m po vr poffe ^)barí.8.pbifi.vbídt.p. q-pm
tentn ad ptiuatíoncfotme q- babetter» ..-vrmobile oiuidiE i 0110 A? vnú g fe mor et
- -Bi.

go celum erít cotruptibile. ÇSlr refpo alíd gíe mouet 11 itnob't gtg accíta
II
pud qó monel! é cclú: S ed moues ins ínaijímatarfc; celum etterrã:f;tm babí
mobile eft intelligcntia: que ft effec fozs tatores celt ct terre. At boc 6 fecúdo pn
nn celitúc falte; g accns moueretur .f. cipalt uãtú ad tertiú in 4 agit arif.
ad morn; celi.St nut loquamur fm the oe ftnitate ct infinitate vntuerft. ©ic íp
ologoç viãrfic oíccdú ç corp’celcfte eft fe qg vníuerfú eft finitútet cg nõ eft oare
verc compofiíõ ep materia et forma.Sic alíqó corpus mfinímj q6 ,pbat pluríb9
eui epponunt illud genef.5» principio ratiomb9:qu33 núc cá brcuitatl omitto.
creauít 6s celum: fc; empirreú plenum
angeltsret terra id c materia informem 3íncipit fecund usliber
omnlõa terra vfqj ad celum empirrcu:
ct ilia materia quantii eft oe fe c cuifdc;
oe ceio ct mundo»
rationis cum onubus. S3ed tunc c oubi ■®Iodciuidc3 ígttur
um quo celum fit incorruptibilefi babe# q uecp factú eft nc. Ifcic íncí<
at materia eiufdi róis cú fuis inferiori c pit fecúdus liber celt ? m6l
bus.2Sefpondetur çp celum ftmpliciter iiiquo.p.tractntó pneipa
loqucdo c corruptlbile cú babeat mate* líori gte vníucrfi fc; oe ce j
riam qua polfct elTe ct non cfie. »n tbeo lo.í&irca quod primo tractat oe oiuerfií
logi babêt Difcordare a pKo in bac ,ppo tate gtíum eíu3.$ecúdo oe tnotu ípfi0.'
fitione qua fc;oíctt cclú elTe incorrupti Sdeuídentia; prime q: celum éfperí*
bile et neccm.Aicet afit celfi fit fimplici cefigurervtoicítaríf.Sciendúeftpmo J j
ter corruptlbile: fin quid tamen c incor qg ornía eft inter fperá etoibem.gteeffl !
ruptíbílerqõ patetauctoritate oamafce em eft corpus folídú vmea fugficíe cote
ni oícentis q> celum oe fe c corruptlbile tú in cuius medío é centrú a quoomes
tame volútate oeí é incorruptibile: q: il linee oucte ad circumferctíã fút equates J ~ ;
lud 6s no vult corrumge: fed perpetuo Aiedorbís babet ouas fugtuícsrfc; cõ* Lfs .jf-f
conferuare.2$arõne etiã pt^barí: tú qt cauametconuepam.Sepetaincvnum ^ '
celum nó babet cctrariú agio potês vín poníE gp reliquo. Âínea %o tranfien3 g u % £
cere eius formam:®um q: forma cel eft centrúfpere applicans eptremítates fuu
alteríuo rationis a formís elementorú: as ad círcumferentíá oicitur apis fpere aftu'
et ideo celú nó c capar cõrrartaríí qualí ©tio aút púcta apím termínótia oíír pos eP* ?•*« \
tatumret tdeo nó c corruptíbile nec alte li m6t:fa; poluo artícus et polus antarí r^
rabíleg naturam.Sclú nempenec é cas tícus. •flbolus artius eftqui nobís fenw ,,
lídú nec frísidum nec bumídú nec ficcú per apparet.At oicitur artlc9ab artbos af j
formaliteritales ent ímpíTíones nõ funt íd eft vrfarqr é ,ppemaiorem vrfa;.®P ^
formalíter ín corgíbus celcftíbuo f; vir etiã feptentríonalísab illísfeptí ftcllís
tualíterrficut foi oícitur caliduo qr can* oue voluuiiE circa polum.qjbolus antar «-*•*»' «
fat calorem in iftío inferioribus. Atfilr tícus eft polus íbíoppofitus quí nobis
fatumus oicitur írígídus et lima burnt nunqr apparet. At oicitur abantbíqõé " *
da ^tualíter: vt patet in plenilúnio. contra quafi contra artícum.®ícíf auté
Sue ei mare c plenú: i cú lúa é í oecre* merídiõatrqr é ep gte merídíeí.®r etiã
mento fui lumirns: mare oecrefcitri cú auftratqr ê i ilia gte a q vcít aufterffta
fúerít oíminutúríteç íncipít augerí: fic ouo puucta ín firmameto Habilita oicúí
Í ín nouílunío rurfus plenum cfficítur rur poli mói qr ad íllos voluitur rot’mfi
Si X>o queratur an celum fit animatú dus.ÇÇdcndãínfugç vtbabrEÍ tra
fin viam tbeologoçí jSefpondcdú c qg ctata oe fpera. ®át aliq circuit ep qbus
non:vt patet g ©amafcenuoícentc cor fpera materialís componíturrn ilia fng
pora celeftia manimata. 5tem glo.fug celeftes componí fntelligir quop qdarn
illudpfaíe.i0.ÍEuditecelíft3uribHs p funt minorestet quidam maíoresrvt pa
cípe terra. ®ícit q> .ppbcta nõ alloqulf tet intuentt fperã material?. ZOaíor eiõ
25c cclo et mundo*
fpera círculue bícíí qut defcríptue ín fu acue intellígíE fupficíee babés ín Iatítn
perfície fpere fup eíue centrú fperá oiui dine.ríj.graduean longitudíeX>o.36o.
dit ínouo equalia.a?iuot >òo q oeícríp vt ocm c.%ine» X>o oíuídée jodíacum
rue in fuperficíe fpere fup eíue centrum ín círcuitu íta q eje vna pte fui relíquac
cl nõ oíuídít ín ouo equalta fed in pio; .6.gradue: et alia pte.ó.alíoe oíciE li?
pouõea itieqttalee. Jlicj aút fmt fejc cir ncaeclíptica.qmquldo foi et lima funt .
culí maiozee vt patet ín tractatu oefpe* linealíter fub ílla cõtíngit eclípfie folie vfi-
ra:bíc tame folú tangi oe tribue fcj eq; et lune.35ot quidé fp oecurrit fub línea ík^**.*
noctíonalí jodíaco et o:ijanre.£qnoj:í3 eclíptíca. <@mee alí) planeteoeclínant *
lis círculue cít tile qui oiuídene fpera3 vel #fue feptentrionc: vel X>fue anftp* ^irSf
ínouoequalía fm quamlibet fui ptent ifluandoq» etil fút fub ecliptica.q&arf "c
eft cqj oiftane abvtroq? polo.£t oicuur X>o jodíací q oeclínat ab eqnoctíali vera
equmoctíalíe qm qn foi tranfit p illú qd fue feptctrionc oícítur feptentríonalíe.
eítbie ín annotfcs ín ptincípío arietíe i ât ílla fee figna que funt a ptincípio ari
libte c equínoctíú í vmuerfa terra, and etie vftg actffnem^qínie onr feptêtrio
ctíl appellaE eqtot oíeí ? noct!: qt adc; naTíãlignã^nía^opejodíaciq oeclí#
* quat oiem artificial noctí. £ft aútoiee natabednoctíali ?úfue meridiem or me
artíficíolíe fm pbilofopboe nb ottufo ridionalie vel aullralie.gt ilia fey figna
lie vfqj ad occafuimlícet vulgue fumat que fút a pnncipio libte vf^adTinc pi«
©íemafioztum folie. ©ice ^Oo natural- fcmiiioiciútíir meddiõnãTía. áTTfãut oí;
eftfpacíú.rmíj.botarú.Çtrculuejodj; citurln aríete efl foi: vel m alio fignotfcí
•cue c ílleq interfecateqnoctíalc et ín; endum q ín poníE $ fub fm qd núc ací
terfecaf ab code ín ouae ptee equalee: cipiturfiqnú. <3>tífon aút c círculue oít .’/'j-v-.
et vna mcdíetae ei9 occlui.it vitp feptc; uidene fuperíúe bemifperiumab inferi r-
btíonc et alia vfqt aufty. & t oicif a jqe oti. @lfi dto.ufon.i.termmatot vtftte-. "‘T'z.
qd c vítarqiíi fm motú planetaru fub i ClHotandú íufup q funt quattuot cir í 'Z°£Z
eltomino vita ín íftie lnferíoiíb9rebue. culimíuotee ín fpera.íSole em ecfite ín i
Hei oicic aaodíae qd c an imaltqt cú oí ptimo puncto cancri fiue ín fupficíe foi
itídarur ín ouodecím p.tce eq lee qucli * ftícij ellíualíe raçtu firmamêtí oefcribit
bct pe appellaf figníuet bj nome fpêa quendl círculú q vitimo oefcript^eltã
n ttoie alicui°aiiuiialie qjpter pipeta tcj fole a pte poli artici: et appellaE círcul-7
ollqul cõem râ ípi $ anímali:vel,ppter folfticij elliualís.iEadem rõne vel tropt
mfpõeiu Itellarú fijiarúin illie ptib9 ad <? eftiual'oicf’a tropoe qd ê cõucrfiotqj
modú bmõi aíaliú.jlle aút circulue la.- foi túc íncípít conuerti ad mleríue emí *
tíne oícítur figmfcr:q: ibi fút figna. Sb fperiú et recedere a nobie. Jtcm f0i c%i
ari .^o ín lí.oc giUtõe et cotruptõe oící (lene ín pmo puncto capcotní fme folftí
tur círculue oblíquue vbi oícít f m ac cíj byem3lie oefcribit quendl círculum
celfum 1 receífú folie ín círculo obliquo quí vitimo oe: críptue ê a fole er pte po
fiút generatõce et cotruptõce in rebuilt lí antartíci: et appellaE círcul9 folllicí)
feríotibuo.rtloima aút lígnoç et otdo t biemalíe vel tropic9 biemalie a tropoe .
nutner9 ín bie verfibue patj.SPút arjeo qd c cõucrfio.-qt foi túc puertíE ad noe.,
tbaur9:c5eniíní:clcer:leo*.^gqjlibãfflb jté qiuú jodíacuo oeclínat ab equoctí»
Scorpio arcbite uce:capênapbo23:pi« ali:etpolue3odiací oeclinatapolomú-
fcee. feiiodlibj aút fignú oiuidiE t.rjrr. àí.&n ergo moucE ocraua fpera et jodu ^
gradue. iândc patet q mtoto jodíaco acu e quí c pe octane fpere circa ajcê mú<
fút.jáo.gradue fm aítronomoe. Jtem dúet polue jodíací circa polummundí
qnílib3 gradue oíuidífíu.6o.tmutat3. mo.iebíturtet ílle círculue quem polue
íCú em quílibet círculue ín fpera pteter jodíací oefcribit circa polum mundí ar>
3od íacú íutellígaE ficut línea folue jodi tícum of círculue articue-Jlle^o circu
n
lus quem oefcríbit alter polue ;odiaci ro ps er qua beflnantret boc totú oe fári
tírca polnm mutidi antartUum oícíE cír li eft ímaginari: fi quis imaginetur bo*
culus anAtartícus. (ftlotandú uifpper mine quí pedes babeat ín polo ártico -i
«p Ifti qttlioz niinozcs circuit oíftínguút caput ín p alo antartícotetbabeat facíe3
íi» ceio quíqs fou3s:ftue qncç regiões q verfam ad noft? bemífperíú: et babeat
buo cozrefpõdít í terra quíqj plage eis btacbtum oertrú apud otíentem: t ftní*
oírectefuppofíte.fc>uíuímõiaút5o;iarií ftrú circa occídcntc.fíiimifcp lõgitudo
vna eft inter ouos tropicos que cõmuní cell f m loiigítudíné bois fic imagínatit
ter oícíE ínbabltabilís ,ppter calozé foi" et latitudo fm latitudíné eius: licet cc*
fcmp oecurrêtis fup illaj.3llie Xo one lum fit fperícc figure: et boc fm compa
jone fútque ciraimfcríbuntur a circulo tloné ad ei9 pzíncipía motiua feu ad mo
ártico et circulo an^tartíco circa polos tum. Aongitudo Xo terre babítabilis
m«5i funt ínbabltabílcs .ppter frigidíta fumiE ab oitéte foccídctê fm arl.m.ij
tem.qt foi ma,rime ab eis rcmouer. 551* metdo.Tlatítiido Xo ff oiftãtíâ poli arf
tuíliter etiã íutelligêdú c oe plagie ter* tici et meridlei.qz maio: c oiftantía o:nz
re íllis oírecte oppofit!. 50lle aút oue 50 tis q- poli artíci ad meridíé feu tropicus
ne quaruni vna c inter tropicú eftíuale 3 eftiuálem.$f. aút oertrú cell fit circa o:l
ct círculum articú: et relíq q eft íní tro* enté e,r boc patettq: in illis cozpibus q
pícú bíemalc et circulúantarticú babi; mouenE ad locú et magic in vna pte S> E
tabile3 funt ct tempate et remote a cali alia fufeipiunt moto? influentiam pvc
ditate tozride jone eríftentís inter ouos põiE oertrú 1 finift? ficut et f animalib9
tropicos et frígíditate jonarú ertrema? que mouetur mom .pgreifiuo: t in qb9
que fút circa polos. Jdem íntelligendú virtue cozdis et motozis niagis viget l
eft d plagís terre íllis oírecte fuppofiti. pte ocrtra.iSuius ffgnum eft maioz foz<
ift aút babitatio no (Era tn ílla 3011a que tttudo ammaliii in pte ilia .ppter quod
ell inter tropicum eftiuálem et círculu3 et illam ptem pzimo mouent qn incipi *
articumtq oiuídítur ín feptc pottiones tint ambulare.íCú ígifíntelligêtía mo*
feu clímatam magie bab3 víderi i tr^s uens celum marime influatin parte ozi
ctatu oe fpera.Jtlalia x>a q eft uíí tro 1 entali vt .pbablr crediturzideo ozíés po
pícú biemalem ct circula Antártico, nlla nitur congrue oertra pars cell .et boc d
eft íbi babíratõ boim cú íbi nullus fit ac pzimo artículo. Çi&uantum ad fecúdú
celTiio rõne tozride 5one.SSnde,pbabile articulum in quo vidédú eft oe motu ce
eft <p fit aqa coopta.pdícta patent eui 5 li Sciendum cp f m tbeologos.r.fút ces
dentei-et facra fcptura.Jn põ0eni of d U feu fpere celeftes: quarú pnm c fpera
optic ?m oém terr*fejr.fo.eo?:q tamé lunezfecunda mercui tj: tertia veneris:
nâregútur vltratozridam 5011am accef; qrta fol'zqnta mart;:ferta ionisifeptia £
fifíe. ff&emum fcíctidú <p fn ceio fm fpa faEni.$lle át.víj.fpere oíír fpe vij.
39ríft .ínboc ií.píit fignarí fet orníe po-‘ planeta? :ij? ozdo t núer9pt bfi p If-as
fitíonú.f.furfimi.oeotfum.oettroifmn: oua? ocõnú b9 X’.^,0 fim fú feqE vltia
fmiftroifum.ante 1 retro.quod pat5 fic. lunafbeft.®fir ctú ifte plãete ftelle cr*
JSd boc cm <$ celum reuoluarnr necelíe ratice eo q> qlj b5 ^pziú celú:et nõ figúE
eft poncre polos: vt oictú eft: quo? vn9 ín fii maméto vt alie ftelle f3 bnt oiftiití
babet ratíonem furfum.f.aiitartícus: t ctos ozbcs.íSictaua fpa é firrnamm in d
alius babet ratíonem oeotfiim: vt ar tie9 ft ftelle five.lHonú celú c ceni criftallínú
it eft põereouo bcmífperia quo? vim qd ê puni moble f) tbeolo. ®ccía fpa c
babet ratíonem antetctalteríi babet ra* celú cmpirreú qd l imobic ín ^ bitãt aie
tíone5 retro. $tem necefte é poncre cp l btõ? .ífta? ãt fpa? ql? ínferíozé fperíce
bemífperlo vna pars fit et qua celcftia circúdat.-figura cífpíca q c figura? ca<
6>:ga pmo apparere íncipiwit.íUía ve pacifiui jcc pgruít ce°cú oia ptieat.mo'‘
25e ceio et mundo
noita fpera mota bturnoab otícnteí oc? locus oeputatus ppetue quíetí beatorn
cídenteuuet íterú íi» oriente oírecte redí ®cíendú tamê 9 arift.oe vltímís ouoí.
enstquoip impetu o fries alias fperas fe bus cells nulla fecit mentionem: qt fot<
cnm rapit infra ©íem et noctem circa ter te bmõí celi erãt tpe fuo ígnotí. Sei qt
rã iilis cõtra tendentíbus. áâuílebet ei buíufmói celi fút fine aftris ípos cú ali ?
feptem planetaru babet fperã ^p;íã in js nó numerauít.Atboc mó licet queli?
qua oefertur motu ,ppo contra cell mos bet planeta babeat tres celosrvt videbí
tú í sodiaco :et í oíuerP fpacijs tprtfípj tur ftatímmon computãtur tamé nífi p
metíf:vtfafn9.5o.átri3:tupífr.rij.mars vno ceio rõne vnitatis planete vel etía3
©uobus:fol.3<S5oíebue:ct fer botis.ve qt bí tres celi nõ bnt mfi ouas fupflcíef
nus et mercurius fere cum fole ferfitur. concêntricas móorfcj cõnetã fupíoríst
ÍJLmu X’o.tv.oiebustet.it.botis. ©e et concauâ ínferíorís. ©idf aút eireul9
firmamento aút an moucatur ^pao mo concêntricas cuíus centrum ídé eft cum
tu itib jodíacooubíum é. finca qdfuít centro môíta con qo é fimul: et centruj
qpínío ptolomeí 9 mouetur fnb jodtas Airculus X>o ecctricus oicítur ílle q lícj
to centú annis gradu vno: tta 9 cõplet íncludat cent? mói.babet tatue centrus
curfum fuú in.jis.mílibus annis.Sma? alíud a cétro mndúet 62 ab,e qó c ertra
gínaf ent nono ceio quendam jodiacum (£írca motu X-o planetaru eft fciendú
ad inftar jodtaci qui eft in firmameto fb 9 íu buíufmói motu appet quadruplcr
quo ©ícít firinamentum moucri motu p orúía .-fl^ríma ê q? licet oia figna fint eij
ptio. t&ó vtrú verú fit oubtum c: vt oíc lis longitudísrplaneta tn cí tins tranfit
©octot feraplnc9 ÍÔonaucrura.i4.©íft. vnú ç alíud .vt foi cítius tranfit fignuí
li.feíí.et ©octot iubtiU3.45.Di.4.feii. pífcíum 9 leonía. Sccfida ornía é i ele
At adducút ad boc rõem euiufdâ pbi 41 uatôe et oepffione: qt ídé plaiKta qfiqj
bautís cclú ftellntú nó fic moucri nb oc ? plus appropinquat ad ccntru terre z qn
cídenre in 02ientcm:qt túc alíqií fotet in 9 plusoíftat. ítertíacrq: ídéplaneta
princípio cancri noni celi ft cila ílla que velocíus tranfit invnum et ídé fignú ín
ais fuít ín princípio captícotní nom ces vno tp.e q> i alio. «Luarta ©rnia é 9 qn<
lí.ajouetur etiâ firmamentú vt ponunt q> planeta videtur ante vnam ftellã fijcá
quídâaftrolog; quodã alio motu fup 2a in firmamctorct p9 vídeE efte retro eãdé
piíma puncta aríetts et libre fupta que |[íld faluãda3 ouas primas orííias 05
mouetur in octo annis gradu vno. t vo flttríbuere cutlíbet planete ad min9tres
catur ífte motus motus acceíliia 1 rcccf celos círcúftãtcs terra f m íSco.t nftro?
fus:etficattríbuíturfirmamcto.j4.mo logosrquo? ouo ertremí fcj fupíor z ín
tus.Simtc quíftbiíneftp .ppriam naru feriot babeátfupfkíes vitimas cõcêtrís
ram fes motusrquo mouetur fup polos ca3.f .fupíus cõuejrãret íuferiu3 conca?
5odíact:fiue circa eius arem.100.annis uã.IlMbcât etíã alias fupffcíes ecentrí ?
gradu vno.Secundiis motus é accflT9 casmbo.f.fugíuô concauam ctuiferí9
et rcceffus quo mouef ad motu itoní celi cõuerá.At inter ílias ouas fupScies fit
cutus tile motus of elTc .pptis motus. tertius oibís q of oeferensiq é ecctric9
ÍCertiusmotusé motus oiurnus d firs quo ad vtranqj fupficíem cuí9 motu cir
inamentum mouetur ad motum.io.celí ca ,ppum centrú mouef planeta q ín eo
cuíus oícítur efte .pptius motus. í$ed affígítur.ííút aút in oeferentí quattuoz
quicquid fitoe motu firmametí poncre puncta quo? quoddã maríe oíftat a cen
tn. lo.celú efte primam mobilernó bene tro mdítet íd vocaf aurtqó ídé é 9 ele?
confonat oícto auícene ponentís pmuni uatío. At alíud é maríme accedes ad cé
mobile eITe nomim celum. Itejoc etíã non cent? inôúer vocaf oppofitum augí3.
bene confonat oíctís tbeologo? qui po Emo X>o puncta inter media vocanf fta
«út cõíter.io.celum eé ínmobile: cuj.fit tiõeo. Sn qfi planeta eft In pmo púcto
sumo
Be generatíone et cozrup
Cicitur cite in auge: quâdo Xo tn fedido centrum fufi.áBí aútfignantur quattuoz
oicitur eife in opopfito angle:? quando puticta ín oeferctítfic etíam ín epícíclo .
eft m punctis mtermedij vocatur ftario Sue'em ímagínêf oue linee egredíêtcs
n3riu04® íc ít3cp planeta ft'jciio in viw g a centro muodi íta çg íncludant cpicídíí
te oeferentis qfiqj erit tit augc qn fc3 tl ? vna a pte oztentís:et altera a pte occidé
la ps oeferentis i qua eft ipe oirecte fup tis.qfcunctus contractuse,t pteoziétís
ponitur p.ti fpiftiozi ínferíoií6 ozbis: qz oícítur ftatio pzíma: eç pte Occident! or
tuuc mnmne oiftabtt a cetro terre. ãrít ftatío fecúda. etqííplãeta è ín alterutra
afit planeta in oppofito angle qn ifta ps ftatíonú illarú or ftatíonarlus.íCui9 rõ:
oeferentis ozbis vbi ipe ficus eft iuppo qz cum planeta af cendtt ín epícíclo mo*
neturptl temiirTune inferior.c ozbis: qr tu ípíus epicícli contra firmamentu5 çpe
tunc marine appzopínquabít centro ter diu circa aliquam ftcllam fitam vídetur
re.etfic patet fccúda orma que eft i ele* tudicatur ftare:?fimílíter cumoefcêdíf
ttatione et oepflione. ifcatct etlá pnta Xfus terrain. Srcus aút epicícli fupíoz
ozntia fcj qúo planeta citms ptrãlit vnii ín ter ouas ftatõnes intcrceptus oici oi
fignú q> aliud.q: tiialoz ps eceutrici con rectioret qn eft ín illo arcu oicíc Direct9.
refpondet vnifignoq,>altcri: quod patj Srcus Xo epicícli inferior íní ouas fta*
ouccndo ouao líneas a centro mói vfcp tioucs oícítur retbzogradatiozet plane?
ad lignum concludctes ipm. 2>pere em ta ibi eriftens oícítur retbzogradus. po
in pte remotiozl a terra ntaíozé oíftantíâ nendo igitur cpíciclu3 pnt faluarí tertia
coutíncbutit:ctínpre,ppinquíozí mino et quarta ozntíatqó pzobatur: qz quãdc*
rem:? bee cft natura oua rii linearú .pce ín epícíclo planeta eft oírectus- nine ou
dcntíum ab eodeni centro çy qnto plus phei motu egrediturfignum.f.motu tp<
a centro oíftant: tanto plus ab ímucein fills planete íu epícíclo: et motu totí9oe
elongãtur.qjbatetctíâ qúo eje mom pia# ferentÍ3. i&uâdo Xo c retrogradus: tile
ncte íu Deferente non fequaturvacuiim: licet motu ocfercntisegredíafíignu3:ta
necriuuiltascozpm cú psinagíselena? mc motu qapo in epícíclo ipm íngredir.
ta oeferentis veniet ad lõcú ptís niagís i ídeo necefiaríum eft q> time tardí9 bu*
Oepfle.qzfupfícíes oeferentis" fút ambe íuímodí fignu ptranfeac. <$ic etía plane
cõccntrícefupftcíeí concauc fuperíozi3 ta quí videtur ante ftella ficam oumeft
ezbís et fupftcteí quere ínferiozis fépcp in fecunda ftatione vi* poft ípamoum i
parsfpílíioz vnins eft contra ptem mie m pzima ftatione. ifiluía aút oue vlúme
nus fpílTú alteri9etecõuerfo. Sd falua* orníe non apparent ín motu folís: íõ nõ
dum aútouas alias oziítias opoztet po; babet epícíclum fed figif ínmedíate i oe
ncre epícíclos. Aftautem cpíciclus quí ferentezet japter boc nono ícitur Direct9
dã círcnlus cuí9centnim et círcúferctia eut retbzogradus. $50? elcuat* t auge
eft inter conuerú et coruauú oeferentis ? ecétricí et oepzcfiíis 111 oppofuo lipúf
contiguus cum ptíbus ocferétís.^t or ctís íntermedíjs oícítur ftatíõaríus. £t
ab epí qó eft fupza:? circulustquaft cín licet foi ín byeme quando fcj eft in oppo
ca vel fupza circulum.íentrum aute ? fito augís fit,ppiiiqiiioz terre §> ín efta*
círcumferentia planerarú bíítíum epicí; temon tamê gnat fup nos tm calozé fic i
clum ctiíufmõí fút omnes planete oepto eftatezqz in eftate oirecte nooafpícít:foz
fole affígútur inter concauú et comi«u3 tíficaturq5radiu3eíu3per radium refle
epicícli. «nde planeta eft coutígu9 epí* rum .Slide licet túc foi fit remotíoz a ter
cíclotet cpíciclus oeferenti: et oeferens ra q> in byemetoicítur tamé ad nos acce
ozbí fupcríozí et ínferíozí .iMõ oefertur derezqzradij eíus niagís accedút ao ce<
quocp cpíciclus oe vna pte oefcrentf ad nítb capítí3 noftrí et ad radiú perpeudís
alíam.Ted moueturmotu circular! circa cularem quí eft foztílUmus in agendo *
II
«ft ajjt eenitb punctus in fírmamêto tfc quod «fount oft be modi fui cpicMtn 6
reetefuppofit capitíbus noftris.i&uâí motu lime circa itptinm centrum.tam«
in® »# luna moueatur in epicidomo ta* fa aute macule apparent in luna oiciE
men oicitur ftacionarta vel retrograda efie.-qz ilia pars lune non eft ita oifpofi *
«P®? vetoettatem fui mows quant ta ad boc eg Uluminetur a foie ficut alie
quaft eft infenTibilis ctusjoinerctta ut oi pres lune pzopter nimiam eiua oenfita *
cti3 punctia epicicli .-^onif quoqj qui? tem. 1® ue pzedicta fant patent g figuri
libet planeta pterfolem ad minus moue fequentem.
ri qttuo: tnotlb9 pzimo mow oiurno ab
otieiite in occideiitem fnp polos mundt
Secundo ab occidente in otientc fug po
los sodiaci quo mow mouetur tota fpes
ra planete compolita cf tribus ecentrici
ln.100 .annis gradu vno coufomiic mo
tut firmament!. Kcrtio itioueE mow va
ferentis circa ptoptium centruj. ffiuar;
romowfuieptcicli. JCribus aútpzimís
motibus mouetur fol ct non quarto cum
careat epiciclo. Slltra Xo mows pdcôs
or lima japzio mow mount circa .pptíú
eeutrumrquod babet inter concauum et
comicnij epiciclitq: ilia macula que eft
lit luna nunq’ apparet nobis inõoppo;
fttouta fcj vt ilia po macule que eft infes
rius poftca fit fupèríus et econuerfo.£t
tain ft motujaptio inde mo aeretur tranf
ponerewr p motum epictcli ita <y ps in;
ferioz fieret fnpioz et ecõuerfo: ct é mot9
lune circa centrú fuunt ad partem cõtraí
riant mows epicicli in tali ptopottione
<$ q>tum p motfi epicicli ilia macula traf
poneretur tm p motum lune .pptium ad
contrariam tranfpolttio ,pbiberewr.
j[án arguatur p pitnotcentem in boc
fecundo eg ftelle non mouen tur motib9
;ppzije:qzft eflent ad buiufmodi mow?
abíles natura oediflct cís inftra apta ad
tttotú et addujnt ad boc erperientíaj oe
luna cuius facies no mutatur fed icing c
oppofita nobis.Seipondeo vno modo
q? argumetttu pKici iton jabat ttifi eg ftel
la non moueE oe vita gte oibis ad aliam
gradiedo ficut gradiuntu r alalia .SI liter
bicitur cf.p.fimpUdter fait cõtraríe opi
níonís: nee videtur pofuifle altqiiã plàc
itetant ntoueri nifigpiopitum iitotú fpe
re fue et g motunt ouirnum. afit ar«
gui t.p.oe facie lune folutum eft per ills
Hterídíes
ptogrefliuus

September
lib:a

feptctrío
23e ceio et mundo
forca p:edtrtanofcmdtK et.(S.bo:íapterrem modtcamtque qua#
vt oícít.p.o:bee qnto fut fupttte .ppinqs fi nullíua ellfenfibílítatía: ideo femp ín
o:ee tâto veloctue moticttir motu ptimí quarto anno ponitur ann9 bífejttílía, <í.
mobílie i tardíue motu .ppzio. 'jf^íma nancp bo:e qu after accepte facíút vnam
ps patet .ppinqtiiozca pmo ozbí cúfint oíem naturalem.St qn oe íllía fej bozíf
tttaíozea in eqitalí tpe maiozee círculoa ree módica oeeit que oíciE a quíbufdant
befcríbunt motu pzimí mobilietergo vc quarta pe boze:ab alije ^Oo cctefima ps
loctua moucr.tur. ®ecúdapepatet:qz Dteuídeo fic ponendo ín eentú anníe ba#
fatumua quí eft .ppinquio: planeta p:i= betur vna otea fnpflua.verbí gratia:po
momobilítion circuit jodiacum nífiin namua çp ínbac media noctefolconlú#
5o..anníe:ciim tamc Iúa pcurrat ípm ín* mauerit.305.Diea t fet bo:33 motu fuo
fra metifcm. Sltríulqj ratio aflígnaE.qz fubsodiacottuncredítad eundê pnetií
quanto alíquía ozbíe clt fupmo .ppinq s a quo motiit a pzmcipío anuí ante medi
otttanto fiipzemuo ín ípm magia mfluit 35 noctc p fpaciú cé tcfie ptie oici. 1 fic i
ergo ipm velocí-7 motiet motn fuo 'Jber fra ccntú atmoa foi per vnam oícm ante
oppofítfi aút tardíua mouetur motu fuo mediam noctem fignatn pfícietatrfutn
quí cH: ab occídente ín oríentê cú fit quo full veniendo oe pnncto ad punctú. ét
dammõ contraríua motuí pamí mobíf. fic cum ptranfierínt mille quadríngentí
qui cíl ab otiente ín occídentcm.q£>oní# ntmí et plue a tpe natíuitatía cbiíftí re #
tur aút tnotue pmí mobília cê caufa per tb:ocedút folílícía per.14.oie0 fiue foi#
mancntie et vnífozmítatíe ín íftio inferis ílícútm bíemale fiue cllúiale. & t igítur
ojíbuo2t?otua #o alio? otbíú fub 3odí; quando one name dl ftierít folítícíuin
acoponítur caufa oílfotmítatie feu gene biemale:vt quídâ voIútaflcrere:retb:o
ratoia et cotruptõía. ft$nfuper fcié celltt tam ípa Dice natíuitatía q> etia foi
diimçpnrilto.ín boclí.ínnitce altrolos ílicium:tunc ejciltene p fpacium.14.ois
gie fui tpie ponít folem ínmediate circa crutn: et fi rnundua p longa tpm currís
limam. (Euítis ratio elt:q:fi foi fuppos cuia ouraret feita biemalia .venírent ad
ncrctur vencri et mercúrio: túc caufareE eílatem.lboc tantê tnconueníene polfet
cclípfta folia ratiõe vcneríe et mercuríj: eultarlabfcpmotu kaleudaríj edítione
ficut ratíone luneiqó nunq> vifnm e(t. fi femp ín eentú anuía oímítterctur vna
5tcm ft fic time ípío oírectc fuppofitj fos otea bife,ttílíe.Ç®ícitctíâ aríílo.vltes
li fup:a vífu3 noil? oeberent ibfplanete riue motum celt dfe regularem feu vnts
nobía apparcre tenebzofi f m illa fupfící fbzmc.Socataút motum regularem cus
em queoírígítur ad noa quem3dmodu5 ÍU3 non intendítur nec remittitur velos
cltoe luna quod tamc cft falfum. q£to; cttaa fed femper dl eqj veloí.ift loquíf
lomeu3 tamen quí fiiit magia erptua ín madmeoe motu pzintí mobília q eftres
talíbua ponit folem fuper boa ouos pia gularifilmtia cum fit menfura otm alio?
netae.Sd ratíone ín oppofitú oíciE vno motuum.licet aút ín motibua aliozum
mõ çt venue et mcrcuríua funt cotpoza o:bium apparcattrrcgularitaa .ppfpiu
íubtilíoza q-fit luna: et fic lume cadena ralitatcm motuú ipíe cõttenientíum: tn
fupza vnam fuperficíem otffundítur per f m^ítatej nõ eíl íbi írregularitaa.q: q#
totum vt fufftcíat íllumínare quantlíbet libetmotuaptialía buíufmõiozbíu5 dl
fuperficiem.ct ideo nõ ímpediunt lume regularía.|];s>ctude oicít aríllo.ç lies
folia ne ad noa ptingat. Sito mõ oíciE: cotpo:a celellta non fint fomtaltter calt#
q> ífti planete fút multo mtno:e3 i mul¬ da:funt tamen vírtitalítertcnm e% ípfo?
to ciflantiozea §> fit luna: et ideo vmb:a motu et lumine caufeturcalot in ífíls tn
eo? non potell caufare ecltpfim foi'. iSh feríozibua.íCaufa auté quare motue lo<
X>o foi pcrcurrít }odtacu3 in.3«í 5.oíeb’ í#Ua maicime pjíittí mobílie cíl genera #
m
Be eeloet mundo
tiuus calozis in life iuferiozibue afiigc in omibusalijsaftris: qóquídé vario0
q: dl pzimus motuum. -Jpizimu} aúcin recipíút fim omerfitaté nature ípfozum
vnoquoqs genere c caufifilloi: que funt lÊfmdã naiiqs .ppter purítatem fue fubs
illius generis:et lie eft cá alterations q ftantie lumé ita clarú recípiútzvt tnbílt
fit fim quattuoz qualitates pzimas qua* eis obfcurítatís rcmaneattficiit patet ín
rii caliditas eft gfectiozix ideo motus ce loue. $n quíbufdam Xo lumen oecliat
li localie x ahj motus locales X’tute ips ad rubedíncj vt in marte. Jn quíbufdá
fius funt gencratiui calozis m illio infe- ad albcdínczvt m galacia: x íta oiuerfis
riozibus.4>ccin: aút bonauétu.i4. oif. mode ui oiuerfis reeipitur fim varias oí
fecúdi fé.mòt9 et lumé cozgm celeftiu n fpofitõeo ipfoç. ^idenEafit ftellc fixe t
ffit fufltcico cá caloziszfed motus cú ves firmamento fmtíilare nõ .ppter motum
locitate etlumé cú radios multiplicatis íparumsfed .gpter tremotem et cõmoti s
onequemsjrime cõpetuntfolí. iSUiod oiiem vifus ui iparum appbcnfione rõe
vidcEarifto.innucre circa pziucipiu3 fes longiiique oíftantíe ipa?: nõ fic oe pias
efidi metbe. ãt vltra boc fol oe natura netis q fut nobis .ppiuqiiiozes. {[®ftc
fua eft virtualiter calidustet ideo maxis dit comequenter arift.aftra efte (perice
me generatur ialoz ec luinine folis: nee figure.et qz idem vídet eli'e indicium 6
tamencftcqualis catozft inferius in no oiínbus aftris quo ad boc: ídeo íftó oes
cte et m oie in bíei.ie et t eftate.Sol ná- clarat in luna. em' lima fit fperice fis
<p oupticc babet afcenfumvnfi g motus gure patet qz crefcít x oecrefcit fim arcu
oiuriumi quo re mane afeendit x in nos lares ,ppoztiõcs.£um ent lunafolioís
cteoefccnditretfm buncafcenfum mas recte coníúgiE totu ei*’ fugíus bemifpes
ioz eft cnloz re oie ff oe nocte. Sliquan ríuni c a fole ílluftratú .f. go lime que Z
do babet afccnf'im permetum injodia X>fus ceium: x ínfêrius totfi obícurúres
to quo afeenditad cenitb uoftri capirf. manet.f.gs lime q eft Xfus terrain.
et fim boc maioz c caloz in eltate q> i bp íí ©cinde ou íncipit a fole recedere po
erne, fei .amditur qaoqj lux a foie t ftek que pmo a fole oiftat íncipit luperi9 obs
las.£ftnanq}ftellapars oemioz o:bio fcurarui er oppofito ínferíus ílluftrarí:
fim cõmentatozem: etob boccõueniení quou Cqs ventat ad quartam gtem jodí <
eft lucis folaris fnfceptiua. TLicj entad acízad quá cú guenerít media gs inferi
boc <j> aliquod cotpu3fitlucidiim:Uicif ohs bemifperij eft clara x alia obfcura:
eg conferuatiim ctigattir eg non fit mills x limílíteroefugiozíbeimfperio. aites
tuj opacum ctgrofliim. Unde luna nõ rins ípa niagís rccedente a fole: maioz
eft lucis folaris conferuatiua: no tauten gs ínferiozis bemifperij illuminaE ques
oebetelfe omnino puifi: fed opozteat eg uftp fit in medietate fodíaci oppofita fos
babeat quandam oenfitaté: vt lux in tli li:x time oícítur plenazqz totum eíus ín
cozge fit beuc vníta et compacta, .ppter feríus bemífperium c iucidum: fugius
quod aer qui eft rarus non lucer.t£>inia Xo obfcurum.et oeínde g aliam partej
ergo aftra celt lumen a fole recipíút: qtS jodiaci íncipit moiien iterú accedendo
poteft a fiinili perfuaderi. Siciitnii eft ad folem.-x time bemífperium ínterins
in miiioti mundo íta rõnale eft elTe i ma* íncipit obfcurari et fugius íllumíarí fim
iozi fed in bomíc qui múdus minor oict eafdcm poztones quíbus íllumzabatur
tur: qz gcritfimílítudíué maíotis mói: mferiu3 recededo a fole-^zedicta pofs
cot ponif in medio corgis et eft pneipis funt facilíter íntellígí attèdendo ex bis
uni vitea quo fit iiifluxus vitealijs gti« que pdícta funt s5 motu foils et lime íps
bus cotport tergo a fuiiilt fol q eft m mes fam luuam gcurrere totum jodiacu fole
dio planeta^ erit pmum et fontale ptins exúte in vno ftgno. ÇScíeudum (nfug
cipium limits xab eooiffmiditur lumé ff m coníunctíone folis ct Ume feu i no
II
«flutuo folet clTc cclípfís folia: % b° qfi eta moucri.Jlle ergo motus ciifitregti;
luna recto oíametro inter nosetfolem larilTtmus 1 femg funilif fe babens in fe
eft interpofita. ítúc cut non valem9 lus •: in ozdute ad nos non ell caufa fufftcies
men folis íntueri .ppter ínterpofitiones varíetatis generatõís a cozruptiomszfr
lunc que c cozpus op_acu.|boc aútnó fit bee varietas caufatur ex varietatc accef
in qualibct coniimctõe! cum ín quolibet fusetrcceirus cozpozum celellium 130s
nomlimío nõ ínterponaturrecto oiame diaco t qmtaríme foils. Slide ibioicit
tro inter nosetfolem. atciiiocmeHt nriilo.q’ lario feu motus ell caufa genes
peedétibus foi femg oecurrit fub linea ratoís et comiptóís: qz adducit t abdu
ccliptícamonaútalij planete. £clipfis cit generans l cj folem. íâídennts eiii fo
afit lime fit qfi luna opponítur foil fiue i le accedenre ad nos fieri generatonesit
plenilúnio g íntrapofiiionc oiametrnlcj ipfo rccedente fieri coiruptiones.
rerre inter folcm et limam. Suncnãq}
4>pter vmbzant tuiiioz terre piiuaE luna CLirca p:cdict.i polTct oubita
lummefuo quod babeta folc.bocautej ri an ceflante motu coigm cclclliiim ccf
non fit in qualibet oppofitione: cum nõ feret onuiio motus i &d quod oiefit qui
femg in buíufmõt oppofitione interpo - dam q’ fic.quia motus ccliefipztm9mo
natur terra oiametralitcr inter folem et tuurn: Deficiente aút p.'iino alicuius ots
lunam.£rpdíctís patetquomõ coipos dmisoeficiunt omnia pofierioza. Sed
ra celeHia mouentur circa terramrque q ilia opinio non ell vcraioícere namç q>
dem in medio mundi fm arifio. natura Haute cclo fi ignis applicetur Huppe nõ
liter quiefeit. q5 fic qjbatunidem enim porerit comburereeHtaniyerrancfipas
mo tu 3 ell naturali3 totius et gtioifed q rilius condemnarum. Çãd ratíonem i
liber g3 terre naturaliter fertur ad me"' oppofitum oico q> motus cell non c pzi s
í5cd omc coigns naturaliter quiefeit in mus fm caufalitatem elTentialeiu f3 tin
loco ad quês naturaliter fertur^ergo ter fm qinndam pcrfcctionej q attenditur
ra in medio mundi naturaliter quiefeit. in vclocitatc 1 regularitate eiue. Ate
£11 etiaj.terra naturaliter fpericarquod aút tin fic piimiim nõ opoztet 9 illo oe s
patetrqt ptiue/ol o.’itur bie q fut in o:is Hructo aliaoeHruantur.
ente §> in bio qfunt in occidenteter etia
eis pitus occidit.Çn oiiétc eni crfiics n ■finítcç liber oe cclo et nmdo.EJc ter
vident Hellas q funt in occiden tc: et b° tlo ante et quarto libus agitur oe ele
non c njlyjpter tumozem terrc.Hicctqs mentismibil ad pfis :5 ipis. fatis eiit
fmt in terra tumolitatcs montium i con oicctur in fequentibus.
cauitates vallium: nõ tamé impedíunt
rotimditarem terre nifi fm quid: C113fit Scqu'turlibcr oe Qcnc'
mod ice quanrítatísg comparatione ad
totam terram .Serra iraqs ell fpcrica cir rationed comiprtone*
C3 quant varic mouenc cozga cclcllia: q
varietasfeu oiffozmitas motuum c cau
fa fuccclTioní3 gencratõis et co.Tiiprõ.s
Zl>otus eni oiurmis nõ ell cã bmôí v i s
rictatio: vtoicitariilo. infinefecudioe
generatõeiqz idem fimiliter fc babc3 fg
cfl nátum facerc idem. <j£uod ell intelli
gendumoe agente naturali cuiufmodi
funt cozga celcllia et nõ oc agente libes
re. ®eus eni inmobilis manens oat ciis
©egeneratõneetcomitn
£ generatõe aút* fubíectí.-etly curritfigníficat ré q pdíca
tur.©ictõnes aút fmcatbego.oícuntur
» feicíncípítliberoegeiie
ratíorie et cozruptíõe cu ílte q n figuíficaut rem vel oífpofitioné
íus fubícctum cd fubdâ rei: fed magís modum oetermmatú.ver
tia cozpozea ínquantu? bí gratía:omis bõ curritzl? omís ed 015
babet in fe pzíncípiú mo ctío fmcatbego.q: non figníficat ré nec
tus ad fozmam.Sd cuius euídcntiá no# oífpofitioné reírfed magis oetermíat ré
randú cg licet motus large fumprus fit i ípant: pura bomíné accipí oidributíue
qttuozgcneríbustfcjzfubdatiaiqualira X> omnibus fuis partibus fubiectf. Kd
te:quantitate:et vbbvtbabef in. 5. pbí ptopofitum totú acceptum fincatbego4.
ftco?:motus tame ad fijzmá nõ põt ciTe oeterminat ípam rem accipí $ qualibet
in vbi:qz p talc motum non acquiríf no fui pte:et fite capiendo ín generatõe fm í
ua fbzmazfed nouus fitus. Sccípíendo catbegoctotumnõtranfitín totú:quía
ergo motum ad fi>zm5 vt íncludit muta túc eITet fenl'ti3 cg res fm quamlíbet fui
tionent babct efle in tribus generib’.f. ptem tranfiret m quaitilibet partemal #
fubdantia: et bíc oícítur generat ío vel teri^totíustvtfier aere generetur ignis
cozruptio ín quantítatezvt augmentatõ materia et fozma aerís tranfiret in mate
et oíitiínutio in qualítateivtalteratio. teriam t fozma iguts:qô é falfum.mate
fCutti ergo tile líber fit oe omni motu.ad ra euí que ed fub fozma aerís nõ cozrum
fozmam opoztet íbí oetermínare nõròlú pitur:fcd in code indátiin quo cozrum
oe generatíonetfed etil oe augmentatií pítur fozma aeris inducitur: ín eade foz?
one í alteratõne;. fed qz gencratio inter ma ignis.totum aút acceptú catbegoze'
ida ed pzfncípalioz: augmentatío Xo et figníficat rem conditutã er ptíbas.? fic
alteratío funt quad aimers: ideo ide li # cum in generatõne fimplícíter fiat muta
ber íntítulatur oe generatõe. 2>íuiditur tio ín fozma fubdátíalí a quá eft cfièrcí:
aút ide líber ín tres ptes. Jn pzíma oef ideo totú oicíc tranfire ín totú: qz totuj
mínaf oe generattôe fm fe et oe eis an# eITe aerís ín totum elTe aque: vel ecõuer
neps.ín fecunda verooeuatura gene# fo.TBõ fic aút in alteratõne: qz íbí nõ fit
rato? et comipto?, in tertia ^0 oe cau mulatto ín fozma fuBali: fj tm ín fozma
(is v muerfalib9 onmiú gencrato? 1 co: accidentaltzjvt qn bõ albus fit níger re#
rupto? .'intima pars continct totum li manet eíus fozma fubdantinlistifit fo;
btii5.fcóa mcipítiu princípio fcói libei Ium varíatío ín accidêtib9.
tertia vero circa finem fecúdi Itbzi ibí: Çfecinde odendit.p.an fit onre gene í
quía»o quedam gencralía.ic. ratõem fimpír vl trn gfiatõem fm quid.
iSluantum ad pzímú líbzum pmo ponít Sd c9 euidétiã fciédú qz gnatõ r ^gref
aríd.otfitiam inter generatõem et altec fio a,nõ eéad eézetcozruptõabeé ín nõ
ratíonem 1 altercationcrqz ínaltercatõe efre:2>icít cg cnsfimr pt oíci tripl'.vito0
manet idé fubiectú fimplícíter fub vtro ens fimpír õz fulna :|et nõ ens fimpfr t>z
tp ertremo?:nõ fie aút ín generatõe: fj accr'10. Sccídétia em font cntia in eo <g
totum mutatur ín totum. entis.í.g cõpatÕ3 ad futiam: vt bêf.7.
meta.Scõo^cns fimpír 61 ens vir. non
*11^20 quo ícíendum quotú ens aút fimr t5z níbil. Xertío0ens ftmpr
fumíf íbí catbegozematicenõ| fmcatbe4 Õz ens actuzn ens 4t fimpír t>z ens t port
^ícútur aút ocõcs carbegozcatíce que fí 1 n t actu: vt mã pma.Sccípíê0 §fimpr
gníficant rem vel oifpofinonc rei q fub pmo0gnatio,fuBal e gnatõ fim'rqzc.p
tcítur vel pdicatur ín enuncíatõc: vt bõ greifto a nõ eé ad eé íimofhfiue ei (hale
tilbus currit. bomo em figníficat rem q Jté accípícdo fimpír 300gnatõ fubaráz
que fubícíturzet albue figníficat oilpõj giiatío ftmr:qz f Bm c? c ens í pon % n in
I
«ctu.f.mã pnta.ft accípícdo ens fimpfr teetDímínutíoalíqiio recedcte.Sd eui
z° nõ c aliq gíiano fimplrrqr tftc alíqd dentiamprinii point arifto .jqnda oifti
generate? cje nibilo qó eft corra onmea ctionê
. oe gte fm forma
- - i.--.- - t-.—pH*
fm material» Yia
pGaiiKs*Çj9lt ergoouplejc generatio CUbrofl fciédúq> fm fco.jcdiij.Di.qn s%
fc5 fubftãtialís que oiciE gencratio fim ti liiiarú qr gs fm forma no eft ipa fori r
ple.t a accídétalis que oícuur gcneratio maneegs fm materia eft ipa materia í$ Í
quid. ®&lteríusiiiouet 23reftorií vtraqj pars eft g3 integralis totius et C.
Ica aliud Dubinin videlicet an lit eadem verecopofttaejemateria tforma Slide
materia contrarioru 2ld qb riidet eg fie vocatarift.carncfm materíá nõaStma //*■
quia cu ptraria gencren? et feúiuícé vt teriã carnis.'fbars igi? fm fpeciem vet, *~TÀ
e? aqua genera? ignis oportet q>fit ve¬ forma e q tante X’tuns t qntiratis eft eg
ta co? materia ita <g cit ej: aqua genera fibi polfit cõpetcre,ppría actio nô qdej d
tur ignis ■t’oefinit efle forma aque.a.cor vtfuppofitoettratotú 13lie.ppria eg no j ,~\
rumpi? cade materia numero que erat tmpeurrat ad action? ton0. Wuiufmõí '■
liib forma aque in code iftâti babet efle aútgscõgrucórgsfm formã qr forma V* 1+]
fnb forma ignis ita qr eomiptio vnius oat efle t agere.-flbars X>o fm materiaj
eft giiario alterí9a ecõuerfo.® TWotan; brqnôefttãte virtutíst quãtítatís
dii tn q- fm fco.ot.fl.quarti ínfarú q> li poftitbabereaction? ^príãin toto fed CL. '!
cet fit eadc materia in generato a corrus impõtpcurrereadacHonctotí°põteit» "2^, I
pto nô tn i ouobus genitis funul epifté oari ita módica caro cg ei nõ pôt cõpete
ttbus. S.lia eft cm materia numero in re .ppria actio. 4t qo oictu eft dc carne
te a alia in me licet fit vnius rationis in intelligendu eft dc oib° babetib0 (brmS
teainmeAtficoebet intelligi Dictum in materia lfe>cc aut oiftineno vt Picitari
pbi.ii» boc primo q> matem vt quid eft fto.magis eft cuídés i manu t braebio
omio índiftíncta qõ eft verum fm ratio t i alijs q flint oíftitíu gtíú cg i carne vt
nc quia.f.cft vnius rationis.® Aonfes offe vel in alijs q funt fififi gtium qb e.c
qucnteroiffinitarifto.altcrationcoiccf boeptj Bctio em facít fcírè formâ. &t
tp altcratio eftmutatio a ptraria quaiú qr actio manus t braebij 1 bmõi orgaa
tate in ptraria qualitatem vt ab egritu? noç quo? eft mouere 1 agere aliqs acti
dine in fanitatem ac. ones ettrmfecas c magis nota §> actio.
23eaugmetanone* carnis vel ofim quo? eft puerterealímé
tu a agere actioncs mtrmfecas. 4tidco
ttJic agit arifto. oe augmétatíonea ois
mínutione *4ftaútaugmétatio pejnftc in illis facili0 pgnofei? gs fm forma vet
tis quatitatie additamentú. ©imimito materia §un iftis.©icunfafitcarne3et
i* vero eftpe.tiftentisq>titatis minoramc oifa gtes filiu gtiu qr qlibs gs carnif c ca
T turn Emplicitcraútpotcftfumiaugmcí ro ific d'alijsZman9 Xo a bracbiu oicuE
gtes oiiTitiS gtin.q nõ qlibet man°ê ma
vX-tf—r^tatio fc3 target ftricte Aargeem (ferng
' - i íõquãtúquátoaddif augments effici? n°aficoe cõliniilíb0.®1toispmilTis pt j
‘Cf/* fmqucmodúettâ inanimata crefcunt. videri quo qlibet gsaucti eft aucta jni
augmetatur et pics aim lapis Iapidi nugmento em trâímittif cibus ad fingii)
additur japtie aút augments fumif cii las gtes membri non ad fmgulas gtes^
qiiclibctparsaucti eft aucta vtcQg nil íjtôcunqj minimas fj ad tales gtcsqutx
trimemu ad lingulas gtes alunctS tras b° pt referuari virt° a actio pnertedi ad '
iaíE t fic cõueiilt folú aniniatis. ®/Cria fetráfinílTujalimetú Kales at gtes fiit
at requirun? ad augmétú. papeie oíaú gtes f} forma iõ qlibet gs aucti c aucta ',
cg quelibetgsauctilitaucta.se loqndo b gtib°f5 forma n aut f3 main. )
cudú q? maiieat ide qõ;augc?.t Kertio
ff augments babet fteri.aliquo aduenic ©ecudo oftendit ariltonlcs
i&uo oportet mancre tdc qô augeC qt
1 C
Be ismmtõneet cojrup*
vú5 manct ídc q>rú rui gtcs Pm fornias bilitaf q> nõ põt vlteri9 puertere t tunc
nó Pm materiâ.íÊuí9 rõ ê qz gs Pm ma« Deficit ai t motif âfcçln bui9 ptj in aq
teriãfUiít.í.cí .ppinqfia oilpofitíõe ad mi.tra vino q Xtute viui in ipm puertif
fluendfi,ppter Defects virtuziag qua in reddit tii ipm ipap et qnto pi9 appomf
toro pf uaref. jgt qz no bj qua tit ire fuf tãtoípuri9reddifítaq» iiulífXnua oe
ftcicntc vt alíqua pa ad fni pofeniatios ficit etfirtotSaquaticum.
ncadgenerefg oppofitii cftoe grc Pm
ípéj vcl fozml oppofitia rõníb9. jlter £apitul& m
noondit arifto.quõaducnientc ali$ fit 'Slomlaútpzimú 05»
augment Dices q> boc clip puerfione ci iStuia antiq oetermín ãteoõ ge
bt in alitíi.HjSõfcqucrer cõp.at augmc# neratíone clemctop vtebanf pgregatio
1tú ad generationc Dices q- f; cib9 accipe nect fegregatione et itamijctioneetta
Tet fbzmâ carms g fc ctíftea túc ccr gc, cm qz in pgregatiõe c qdá mimo '1 qdã
ncratío fíãt piúci^mêbzo tuc c augmeta tact9 referuaf: íõ aríft.pnr Dctermíat ó
tio. jg-t pouít cjccplfi qz cõtingit ouob9 iftia.et pzio dc tactu vn oícít p .9 tact9
modía et ligais facere igne ãuomodo põt fumi Dupli.f.japzíe % inetapbozice
."i <pad igne eriftctc adiiiganf ligna ? fie tactu3 í>ptic fúptua eft i babctib9 pofi?
eft augmêtatío qz die igiua augef $5 fi tíonc t loco 4? vitima fuiit fíractiuis et
1 ipa Ugna g fe tneederef’eét ge ncratio. paffima adtnuicc.Bd euídcnããt tact9
" <U;©ciiidepgnc3iigmcntii ad nutritioi metapbozícefúpti pouít quõ mouca et
- DiccG, q> iturririofirgadgnationem agc3'pueníút et Dtfferút.pucniiít em qz
carnia c% cibo.ftugmentS X'ogadgej ficut c oare mouca motú et mouca imot
ncrationê c.irnia quante feu matozio. bile fic eft oare ages palTúetagés ípaf
aifignat aõrcáin t: augment! cj> mint: fiu.aifferút ãr ciz moucre c i pl9 5> .acre 1
métíD.q- cã bop cnatura ntalia oucti re.!Simccingesinonct ft 110oc inoucs f *- « W
tea in fe alimc tú:qb qdc ieft ton atali ú agit f; túc fofi moufã asit cfi mobile va *w>
rone matcrie fj roue fczme.&cdm et p. tifctbocpafTiomb9fmqafit altcratio
in lib.Dc lõgitudíne tbzeititate vite.vi vt calote .rígoze t bmõí.afi aiigcl9ino
,-<a pfiftitiu caltdo ■zMido.nõficãtífri; uêe celú ppzie no agit qz cel i nõ patif
■ gido tficco ozfngidú ificcu imobilitãt paftionea bmõi.®IB»iepmíiriSDiat qz
iãú terraqclt frigida t ficca eft imobil' tact9 metapbozic’fumif Dupfr vfqz cã*
vita Xo índica? g fenfui -r motu ®uia tua íu vtrocp ettrcmou vtm altero tm.
aútcaloz nãlísDeficiete buuudo'ruitri j[ft^'0 d. fcicdú q> fube fegáte mouent
mctali agit m bSidn radicate feu nale ip cozpa cclcftia.cozga Xo ccieftia mouct
furn pfumedo in quo tn c vt in fitbiecto bcc ínferioza í bec infe.ioza mouct feíp
íô feipm oeftrutt ppter qtJ Deficit vita q fa adinuícé Jntclligctíe át mouct cozs
tn cálido % biíido cofiftit.Uleceflariií eft poza ccieftia nõ more ncc palfe zCozga
igíf aíímentú ad reftauratione oegditi Xo ccieftia mouct bec ífcrioza mora fed
«in qii natura plus pt puertere $ fit De nõ pafta.iõ vt'mrelligerie mouct co:ga
jadítío nõ nil erít nutritio Ij etíãaugmé ccieftia ê oíno tact9 metapbozic9 tam ec
tfi.i^nX>ononpõt ampli9 puertere q> gtc tngeutía q> tactí qz ncc mtclUgctie
fitoegditio uic Deficit augment et tanta ntoucdo 4Jp;íc agum nec cozga celcftía
finalíf é Oebilitatio %at; q> aial motif patiuitf <5cd cú celeftia mouêt bec infe
Siceni imaginari ©ebem9 qrgalimctS ríoza c tbí tact9 metapbozic9 fj cã b9 vi
femggriaE caro mtttatlnpurãet ,ppf def ozirí cr altera pte tm. THã et pre bo
Jjmoi tpuritatc it a oebilitaf %9 q> non rú ínferio? bn c apt9 rnt9 repíri tact9
põt tnijauercere qitta fit oegditio 1 túc 4?pzí9fjuõecpreceleftíúqz tãgút ípc.f
ccllattpsaugmcti 3d vltimu at tin oe fibilif. £ú Xo.bcc ínferioza fe tãgãt ads
I
Imucc eft oio ibi tact9 .ppzie t agedo re oicit çg e.rtremú fit in estremo ftc in mi;
pattunE e.reo eg cõicãt in materia iba# jrto oicunE manere fotme elemeto? .ppí
bftrotmae oiftictao q liit capacee pría.- naturalem conuenícntiaj que eft fotme
ni qtttatú y fcalotte firigotts1 bmói c9; nurti cu elementío vel cum element ozú
modi no (infozme ccieftes.vtoictficiit fozmis que cõucntentta nõ eft vníuo ele
ptiino oc ceio et mundo. (g^fceinde oe métí ad aliud.^té arífto. vult çg fotma
rermtnatsrift.ee mixtione.o.® nuytio gcíti mirti eft actualíot 1 gfectíoz fotma
eft mtfcibiliu altcratop vnio.ifcicuiitur eleméti tta çg fotma clementí ínfenot et
aútjuifcíbilia ilia q agfit t patitinr ndi; potéttalíoz cft.ât ídeo oiciinf eleméta
uicc cumfmodi fiit eleméta q put mifee manere virtoaliter ficut imgfecra 1 in;
ríetfacereerfé vnúaliud. qin qõlibct feriota martent m fugtotib9 in quib9 n o
elementúéprtúalteri. /tft aút .ppetae manétnifivirttialiter Sbidennfto. poit
mi.tti q> qhbet go mirti c mirta ftcut q« çg oicit q> eleméta manef ín mirto lub;
libet p.o aqcft aq.Jáírca pmifla pt eu dittfaluar em virtue eotú. j£âiico ergo
bitari-Utm eleméta maneant m mirto çg eleinenta nõ manent ín nnrto fm lub
pm fubftátiã.Sdqô etcêdutn f tu ooc. ftauttam Hec opottetoiccre cp pl9 ma;
íubti.bí.tv.íj.fniaç çgeleméta nõ ma neant ut mirto q> qtrema maneant m
net m mirto ftn fiibam fmc rcmíiram vt qualitatc media vel ficut fcnfttíua et ve
Oícítcõinétatotifiucnõremlilaj vt oicit gitatia manét in ftellectia. nlSed p p;
auicé. lÊió ,pbaE ftc qz fotma eleméto? dieta argiuE.THá ftcut eft pzí9 mirtio eft
eft nata pftituere cúmã ftippofufi p te mífcílultn alteratoy vníoer quo fumíE
fubrirtés t gne futíe. ©í tgíE é íbí fotma oupler nrg"‘.nã oicit alterato? nõ cot;
aqgficiéeniatcríã ppofirúer material rupro? ê fi mífcíbilía nõ cozrúpunc ma
fotma cpfefubfiftéo.etficutc 6 fotma nétfm iubam.jr©icitetía5 çg c vuío.
et matéria aq (imílítcréee alijo mb9 vmo aút nõ eft cotrupcotum fed entítim
quaie pter imrtfi eént qttuo: fuppofira ígiE cú mirtio fit vnio mifctbilíú mtfcibí
fubfiftcria qò vídcc tnccucntcs. 5té foz lia maiict fm fubftãtíã.,(S[5té qualitae
mã igníe cõfeò.E quâtítao t fimílif foz; clementí nõ eft fine elemento fj qualí;
má aque (5 nó pt eadé q imtao ouoç eé tae clementí npparet in mirto ergo ibi c
fubíectoy § vel 0110 cotga erút fit vel n elementú.jpbatto maiotío.ín .6 aía llju
qlibet go mirticritmírta .®&ico § q> miditaoaqiiõ eft fine aq. ^Jtép0 celt
fotma. elemetí t fotma mírti nõ cõpatiú et múdt mirtú nioueE fm natura elemé;
tuj- fefímul. (Satdefictit.cft impoílibiíe ti pdfiantisifj ft effect9 é § cã é.g ft gra
qfi er aq ,ít ígnío materiã pfici fti fotma ue actu ntoiieE ocotfus eft in terra actua
aquact fotma ígníofic btc^baE qz cuj lírer.fUtc.v.merapbi .jticmctnm eft
mijetú genereE et íleméto vel elemétío cr quo ree cõponiE et eft t manco § fub
et cotrumpaE in ilia talío erit ícõpofli; ftantiaelemciitíinanet. d tila otcc
bílítao inter fozmã clementí 1 fotmã mi dúetptímoad pmum cíiótq’mirtio c
jeri ficut inter terminú a 4 et ad quem ge vmoalteratotú.^icoq^fi mirtio accí;
neratfonioeiufdé.; [átiiô eleméta ma ptaE 4.1 vitimo inftantt gcneranõio in 4
nentín mirto. $ico $ ficutlicet medi; mífcíbtiia cotrtimptinE íptiú ad fuao fot
um eicaí cõponí cr extremis vt rubeitj ttiao1 úc mirtio eft mífcibiliú pztuo alre
eralbo t ntgro tanie ifta cõpofitío nó é ratozú viuo . Sluio inq» íu vno cfFecm
nilicõuentctiaé.dâ qtnull9ponítqn q cõmuni in quo ficut íu virtute faluatur
Ktatce medíe fu:t fimpltces. wn jjpter virtue eotú fm arifto. vn qt mifcíbilia
íftâ cõueniétiã naturalé medíj cú crtre; opottetpztuo alterarí anteçy vntaiiEin
mio q nõ eft e.rtremi ad crrremú otctinf vno cffcctu 11 õ 4.’prer boc opottct cõclu;
ertrema elfe 1 manerc in medío. £ t n õ di q> maneant tn ifto effectu cum mirtio
âfccunclue t>e generatíone
etíâ ftt generatío qdã Pm arífto. nó accí go quattuot cõbínatíoneo cõpoílTbíle
pi£ bíc vnío ,pptíe.vnde quta íbí ptiné fumuntqu3tuot[elementa. ígnío eiTi efl
tur vírtualíter vt oíctú eft x Pm cõueníc talídu3x fícc9.aer bumiduo x caliduo
tu ídeo ibioícunt vnírí. (jJ'Hd aliud cú aqua frigida x bumídatterra |frígida et
otcíE q1 qualítates elemento? nõ funt fi ftcca.&icunE autéílle qualítates ptíme
ncelemcto.3>ico q nõ funt íbí qualíta# quta nõ fluuntab alijo fed oco alie qua
tea elementotú fed cõiuníles cio. vnde lítatesííuecõtraríetateo fluuntab íllís
íbieít pueníctía qlítatío natnrarelemé feu ad eao reducuE.yile aút qualítates
tí cú qualítate míjctí .Jn mítto cifi anis nõ oepedêt abinuícc. jCalidítas em nõ -*
mato eftcalotalíusq’ in ígne licet Pint oependetaftccitate’nec ecõuerfot fie
fimílcoínalíquo Calotem ígnío alte oe frigíditatc x bumídítate.Secúdaríe
rat ad ígne x aliuo ad carncint non ad aút qualítates funt que oependct ab íllf
ígne Slide qualttas mirti c p.fcctiot fcj ourú t molletafperú x lene1 .albú et
qualítao dementi.aliud oc qua? nigrú. t ftc oe alí jo.Calídú vero ftc otf
lítate pdííantc 23íco q pdomtniú illó é finíE a pbí. tEalídúcpgrcgattuúqmoge
cõuenientía ín ífta qualítate que e(l pn mo? x oifgregatíuú eittrogenío?.£t oí
cipífi morno localío vt moucdí oeotfu5 cuntúr bomogenía ab dittos qt5 eft vnú
eít grauitatio piiticípíu x fie omnía ntí# t genuo Jnde bomogenía oícunE qfút
jctababeut qualítate talem que magio eíufdé generis vel nature £utrogcnía
eõucntt cu terra cp cu alio elemento, vn OícunE abetberos qõeft varíú &n em
de ft dementa eífcntactuín mijeto cum trogenía quafi varíj generis. Çad euí
nõeflcuííbi fine fuíoqualítatíb9 magi denttã aút bui9 fcíeudú q calídú rareia#
diet íbí motuo víolcntito çptum ad tría cít x calefacíédo qcqd c íbí flátíle eleuaE
dementa q natitralí3.f[íld vltiinú oí x euapotat.íó ót oifgrcgare eutrogenía
co q ilia otffínítio dementi cõuenít fo# qt grolía x grauía relínqt oeozfujtleuí»
lú materíe ptíme nã ííla manet ín re que aút x fubtíltafacít afeendere furfunt St
cí ca cõponíft c.átplicit ptímuo. qt calot cõíúgit leuía leuíb9 x grolla re#
linqt cú grolfis iõ babet cõgregarc bo#
5Jncípit Iccúdus líber t>e gc mogenía &n vtdem9 tu eftate q carne
neraríone* calefacít x rarefacíttpotícp apjuttf x bu
míditas naturafínde ejctt.-yrígídit aút
fêmírtíonerc* í ?gregatiuú bõgenío? x eutrogenío?
t> ■flfcoftq’ pbifi. in ptímo lis ^rigídú em pllípat x cõflríngít x íõ nõ
b:o oetermíauít be cotruptí fegat fubtílía a groifto fj coagulat ea ft#
one x generatíone.bíc cons mul.&n vídem9 q ín bfcme pflruigie
fequeter oetermínat oe ípío cotpo:íbU3 caro íta ç? bumídítao naturali6 nõ ctít
naturalíter gcncratío x cotruptío. f. oe x íude c q celeríot eít oigeflío ín byeme
quattuot elementío. qg>onit aút oíftín# q tdlate.^lHõ cõputata aútoígeilíõe 7-*.yVc>*
ctíoné eozú Pm quadrupliccm cõbína# cibí in ote poníE triplet oígeftío. q^tia yyh-i
tíouc qttuoz qlítatú ptímarútangibiliú efl q cíbus oígeríí ín llomacbo. Scóa
q funt calídítao. frígídítas bumídít33 eftinepate x íbí generanE bumotes.oe
x ficcítao. 3Jfte em quattuot qualítates índe búotes oeríuanE ad mcbta x íbí oí
facíunt feje cõbinatiõeo qijaríí quattuot geríEcib9. íCcrtía oigeílíone etp nu#
funt cõpoííibtlcs oue vero incôpolfibú trítíuam puerttE go ín fubflantíam cot#
lesfej caltdú frígidum bumídú t ficcuj potís ad conferuatíonem íttoíuíduí et
quareet íllís cõbínatíoníb9 ottab9 nul alia reponíE|-ad pferuatíouem fpêí íta q
lú efementum dl.cõtraría cm ín codem juitrítiapgafioifpõit mãiu generatte > *-*—«•>
eífefimulínpofTíbílceft. SSecúdum er# £fftciEeueíitc et fugfluo ítíe oigeltíõío i
XI
vtpatctp.p.ciutntobeaníalíb9. Stbu contrarícturcomintpíftamé gaccídc»
, ISeitgnQeííTciírmntãetíuÊflimcõme; adcomiptíoncmfutfubiecti. jf ®den« "D*•—
(lio augmentat matéria fpermatts er ep dum ínfug cg cogníto eg ignis credit i *r
círnt gencratíuã.TRotaaút q’ calidfi per caííditate ftatímpoflum9 coguofcere q
\ iaecídens babet frigeíacerer et frigid um qlitates primo pueníút dementis nlijf.rd.»*.
calefocere.verbí gratiaradueníente ca * ftum eiii aer fit calidus et bmmdus ca* 1
lote aperíuntur pozí: et bnmozes natu* lídítas nó pmo conuemt ei qz pmo ê po
rales etbalâtiíta tg corpus ínteríus fri* fita conueníre ígnUcôiieníet ergo ei pzí*
gcfcít.íSíímílirerfrígus pílringít cozp9 mo bumíditas: quo feito cognofcim9 q
et retínetbumozesíntusq» corpus eflí* qualuao pueniat primo aque. nam non
w "j eitnr calidum. Itoumidú vero elt emod é bumíditas cú conneníat primo aerúfrí*
male terminabile termino ,pporbií ante giditas ergo ei primo cõuenict.Síc frí*
termino ãlieiiõTSlíídc patct cg aer é bu- gidit33 non pueniet primo terrerqz con*
p/,«— mídíor cg aquãeqr mag! flujubílis. Í.U ucuit aquergerít terra primo ficca. 4t 0-*<j
' J cum eíl qó c bene terminabile ter mio 45 lícetbiiiníditasaquefitmagíscompa*
príotmale aút termino alieno ficut terra cta^pter frlgíditatemctocnfitatcnia* **
lapis et bmõi.(£t fcícndum q> .put bt teríe q> fit bumíditas aerts: ct íõ magís
anilo.predíctarú quaUtatuouelútactí* bumectetrtamen non c ílle pzopzíus ef<
«efts calidum etfrigtdmn: et õuepaffiU fcctu3 bumíditatísifed .ppzíus eíus ef*
úèrfc} bumidú etftcdnque oueoícútur fectusell fluere et elTect male termina *
pafliuerqz non fút adeo vehement’ actí turn termino ,ppo et bene termino alíêo
onís ficut alie oucrboc tamé nó obítan* ct bec matíme conueníunt aeri.
tefunt actlueralfoquin non contiiigerct C&einde fcícndum q> triplet eft inter*
«terragriariáquamrncccconucrfõní< raaumaerísfeuregíoacrisifcíljfugíor
(linterTfccítatem terre ct bumídítatc aq regío que et vicínítatcad ígne a pbis ef
eflet actío ct palTio.Jlla ent eleméta cõ* tus appellaE. et media 5ona feu regío q
aeníút in frigídítatc.Símilíter alíeouc vocatur loais frigozís et inferior gs ae *
fcj calidum et frigídum oícútur actíuc: ris ,ppe terrain babes alíquíd calorís et
non q> omíuo nó fint palTmerfed cg funt aliquid frigozís. Superior auté gs pu*
minus palTuie cg bumidú ? ficcúralíoqn ra c et rara .ppter vícimtatem fgnlsrca*
et aqua non fíeret aerrq cõuenlút ín bu* lidaqs vebementer. Jnferíoz aút pars q
mídornec et terra ignis que conueníunt elt circa terrain babet frígus et fe .ppter
to ficco.Jn generator aute elcmctozunt aquam et terramrcaUda aút c et regcuíff
L' « vno pugíllo terre Bunt occeiu aquert one feu refletíoneraut ctíã refractíõe ra*
Iif '■ 4 et vna aqua oecem aerísret et vno aerf díorum ad folídam planídem terre •: aij
Secc ignis.&uíus ratio c:qr aqua in oe et cfftcítur ílla nõ ín flammãs f5 quafi va
cuplo raríor c terraret aer aquatct ignis porem fui natura qdem rbíbeus vt nõ
acre.ÇS>ícítcõfcqucterariilo.ijt eleí comburafvel(ncendaf. Xcfletíoneaút
mentis babentíbiis llmbolú.í.cõueníeu radíoç euocata fpírat ct fe vaporem.re*
«iam ín alíqua qualítate facílíoz c tranfi= gío aút aerís g eque oíllantíam quídem
«U3.1 rõ eftrqr fiacíli*7 c tranfmutarcvnú ab bis ouabusfunipta frígida ell valde
5 ntulta.&nde fi et ígne fiat aerreorum .ppter caufam oppofitam cú non babeat
tranfmutatío erít facílís: qr cõueniunt i calozem et vícino ígnernec et radio? re
vna qualítate fcj calídttateret ídeo fi bu fletiõe eo q> radij non rcflectutur ad trãf
tníditas acr[ oomief ficcítatí ígnís llatt parens guíum et oíapbonum fed tin ad
>2» «ri Ígni3 effícítur aer.Hbi nota ct licet olí* folídum planum.et vaporíbus ígíí ele*
£-3 «as fmibola vtpote caliditas ígnís non uatís ab aqua vel a terra caufanE in íllís
corrumpatur g câTídítatem aerís cú non rtgtoníbue aerís pluuíe venti tonítrua
H&etberoHim
comete «cetere ímpreflíones Pm q calo babere aliquant actionem ín íntellectu '#
res elenati funt ealidí vlffigidirfubtíles qr fi ocordínaE fenfus ín actu fuo g cõfe *
vel jjroíTt Pm qs alias varíetates eorum queno oeordínabítur íntellectuo.vt pa<
atcp variam elcuationein: vt multípUcií tet t frenetícís x lunatícís: x quo ad boc
anil.ofidítín libro metberorum. put efie caufa oeordínatíonío ín volúta*
te.qjboffuut eifi appctitú feníítíuum alte
q ma vero* SapímlíUi* rare vt magio inclíncE ad boc vel ÍIU5 q
teic.p.oetcrminar cófequenteroe ad alíud. iSluia et t víatore ínclinaE vo *
caufa gencratõis et corruptõts efficíentí luntas ad yfequendtim quod efl appo*
oiccs q bmõí caufa c morii3 folio in cir* fitam fcóm appctitum fenfltíuum: ídeo
culo obliquo.Stdcm*’ ení q folead nof boc mó ínclir.ant voluntatem nõ tamen
accedente fit gcncratio bo? ínfcrio?:eo necef]ítant:qr pt contraire g liberum ar
?&orecedcntecorruptío. ©c mfluribuo bítriú.Çqfcatct eje btó q aflronomii pof
vero ff derum circa bec ínferiora:? oe íti funtpnoflicare oe moribtt3 bomínfi Pm
dictjo altrologo? fuper bis oícit ooc.fB conllcllatíones natiuttãtú etfepe fcõm
tíli3.i4*olft*f«údi fen.çf ftelleagunti X’itatcm :qr fenfuo x cogítatío bomínuf
dementa ad eo? generationem x altera janí lut ad malum: licet nõ femg qapter
tíonem.Scccdcte em fole cum alijs fiel líbertatem voluntatis. Jh multis ctíam
lio ealídio adeenítb alicuíuo regíôío ele errant? quo ad becetalíaabeío preno
menta fugtora fcj ígnio et aer aiigniêtíE flicata:qrnefclútperfecte qualítates et
et ínferiorafes aqua et terra mímumeret vires ceio? et altroruni concurrentíum
In illa conuertunfri ecomierfo eo recede ad tales cffectns. effectuo em vní’ ítclle
te x accedentibito ftellie frígidío vt fafe põt ímpedirí per aliam eis ígnotam.
no accídit generatio elemento? terre et
aque.Si oícatur q> time fpera aque crie
aliquaudomaiorialíqíí minor. Bico q> <Sep líber oe
licit fecundiw
ficut accedcte pláeta puta fole ad ceiiltb
vníuo regiomo g accclíum ciuo gencraE
generatíone et comiptóne *
íbí pluo oe ígne x mínuitur oe aqua: íta
per etuo receirum generaE pluo qaporti * Sncipit p:imus mabcrozô*
onabiliter oe elemetis frígidío et mínuí
tur.oe calidí3:i fic fcniatur equalítas 3
£p:iints/rc»
^ncipít libermetbero?
ad totum.fteabét ctíam aetõem fupmíe 0 in quo agitar oe ímpref<
ta ímpcrfccta:v ítmprefTíonce que gene fioníbus factís ín elemé
ranE ín aere vt;comete:tc.1Waj matéria tísetalteratõeqiialita*
eo? que eft vapor non eleuatur ad locus turn primaram cuíufmo
generatõnío íflarum nift g calorc irtcoií dí fút comete:grandiites:pluuie:veutí:
poratunt in íllío vírtute alicuíuo llclle. et buíufmodi: xfíc tracraEoe dementis
ítímíliter babent actionem circa mijera ínqntitm fút in via ad tales míytíões ínt
gfecta vt metalla que u> quíbufdam res gfect3G.ande corpus fimple? inqntuiu
gíoníbue generãtur eje conftcllatõnc ba babetinfeprincipiiintotno ad formam
bentrefpectunt ad generationem iflani. itiíjett ímgfecti poníE btc ftibícm.lfcec ãt
iRam terra nõ efl caufa buuio oiuerfitaí fcientíavocaturmetberologíca a meta
lís.^tem fug anímata alterando corga qttod ê trans x tbeoron qd é cernere vel
ad qualitatem côucníentem vcloífcôue fpecularítet logos qõ eft fermorSfi Puro
níentem ante gficicntí corpus:? fic agút oe furfum apparentibus.f.iii fupma me
ad generationem et corruptíonc x fenf* dia feu ínfima regíoneaeris, ande 2j>*
t>eordínatõnem:etp confequen3 pofTut tjio dique imprcfftoites infra terrain ge
1
oereiiturrqt tn ímpfilones que fuperítis puatíue ppter bcfectum refie^cis radio
Bcna âtur fur nobís magío note et arpa rum folaríti t oíftantía eius ab sgne «3
reateo:iDo abijuiufniodi oenominatur cclorfcd etiâpofitme ejeinflutu alíquo?;
Itberifte. ^ÍSciendum elt q> imp:e (Tio planetarum frig efactta? q v bí oeficiuut
pot fumí ouplícitcr. vno mõ .pprieraiio radíj folares ín Xuute calefactíuargene;
jnodofiinHítudiiiaríe./Çumífaúrímpf; rant frigid it; tem cuíus íl!a regio elt ca ;
lio 43p.- ,p vdligío relicto ín alíquo cov- pax.^írigíditas quoqj tllíus rcgiôí3 p3
pote mollí facto ab alíquo ouro ficut im tet et boc.çp in fõinitate quomdã moutí;
pzeírtofigillíui ccra.Sfmiíiitiidíarieau um illã regíoné attíngctiu g totõ 21111115
tem fumitur x> alíquo cffectu facto i oe; feruapf níucs.^n fupma aút regiõe ,pp
relicto in dementis exaltcratíone qualí ter fui caiorem vebemcntê nõ valct ven
tatuntpjiiarum.í fic funutur í ppofito. ti vel nubes genc. arí.Çtaq; etvaporíb9
ftanía vero cfficieno buiufmõi tmpfilo ; ab aqua et a terra X>tute corgiii celeftíus
uuiitfútcorgacclcíliaquo? ínfbrtiom eleuatio generantur metberologice im *
mo *tus naturalís bums inferiors mõ preflioues. bcc entouo dementa fút nu
di feiifibiha cr quattuor dementis com giomaterialíauiéofuntcjíilabília.Tií
pefm gubernatur vt oeciaratõ c.rtitit in cetaõtoinisfumusaterra vel aqeleua
fine libai fecúdi oc generatõe. CÊò qabat tus large polfit oící e,rala tio aut vapor:
aríft.q: otíie variabílcreduciturad a li; prope tamen liimus tcrreilri3 oicíf era ;
quod ínuaríabíle ftcut ín caufam cí9;fcd latio et finnus aque9 oícítnr vapor. iln
niotus corgm infrrioç eft varíabílis cu5 oícít.p.q’ vapoy natura eft biimídu5 et'
ma quaudoqj fmt t quandoqj non fmr: caltdum.cralatõeoaútcalidumetficcn.
ê reducítur in motti5 corgm cdcítíiim q Sapor em bumídítatcj babet ab aquar
imit íncorruptibílíar? quo? motus fem et caiorem iiicorgatíi X>tute cor gin ede*
P cõtinuaf. etl afit terra modíce quamí; flíuiuretell m potentía aer.ãicejcalatõ
tatis refpectu ccli cõfit mino: quibufdã ficcitatem babet a terra et caiorem a cor;
aflrísrvtoiataríf.altrologo? oictís ad portbus celeltib9 et elt ín potentía ígms
berendo.1Sirdid.1t X>o aqua terrain fpe; $pa cní corga ccleilía vt oícít anilo.lies
rice oempta quadl gte terre q otfcoog; nõ fint formalitcr calídarcanfant tamen
ta clt qater ínbabítatíonem bomínuj: vt ntotn fuo cnloré ín íltíe ínferíoríb9 et q>;
oictíi eft ín pcedcntibus.(S)L aút iní ten ma.time foi. 1® uod .pbataríft.qr ad boc
ram % ceiam lit ponendus ígnísrct b°‘m <g corpus celdle motu fuo fit cã caloris
concauo orbis lime .pbaturrqr vídemus in íllis ínfcríoríbusoportet cg velocíter
ignem naturaliter tr.ouerí furfõ tendeis moueaturret q non longe fit.bec aút fuf
do ad lotíi fuõ naturalcm. Aícet aút vi; ficíenter repcriuntur ín fole r 1 ídeo foi é
deaf a nobis ignis in materia alienarpn majrime caufa calorísrnon lie oe alíjs .
ta aerea vel terren: non tame imprópria Ãícet em altra fira ín firmamento velo ;
;PP ter eius rarítatem. ®c etíâ inter ter; cíter moneantur motu prímí mobilis lõ
ram % cehi nõ fit ttíi ígms ,pba£r qr cum ge tamen oíllant a nobis.'Aunado lies
terra fit modiceqntltatís tquafi nulli9 fitpropinquior foler'tamen tarde mouea
ln ordinead celumtft totfiíllud fpacium tur motu fcilj prímí motnlís: vt oíctuni
efiet replctuj tgnerfcquercf q’ ignis cu eft in fecundo libro oe cdo et mundo.
fit matimeactíuus tâdc puerteret totam X-icet ígít ur motu altoruiu altrorõ afo?
terra in fui iiaturã .-Aoníf ergo aer t cô; le caufetur calor in íltís infci íoríbusritõ
cauq ignis; íSui^alTignat arid, tríplices tamen ita íntenfus ficut canfatur a fole.
regionem: f<5 ínfímãrmcdiárt fupmaj: Sbra etíam predtcta foi babet.íenfibílg
»e quo dciíi dl ín fi.li.oe genera. 3»e; ínflunim cafcorís oefua natura ficut ou
i)w ergo regio eft frígídiflinia non foluj citurqdam q alíque llellefrígíde íunt
msithcroitíã*
®e natara fuaXtualífzvt fatumue c frú oefaciliinflammabili. aídemusnanq»
gidus et ficcus que fút qualítates cõtras oleum in quo bumídú nereum oomínac
rie cálido et bumído in qulbus confifltt oe fãcilí ínflammarí. Xl?afía Xo jopínqf
vítazet ídeo c moztifer9. Júpiter Xo ep elt eyalatío calída et ficca ficcítate oppos
eft calidus et bumiduszet fic cíus malií fita bumíditatí aquofezet oicí? ygcauma
ciam temgat.mars aút calidus et ficcus ab yg quod eft fug: et cauma quõd ê íus
|[&onfequcter azilto.çpfigiiú q cozs cendiurfnqz valdeell ínllammabílís.
pota celeltía non fút fozmalid calída ezqz íSaufa Xo efficíeus eft ouple,t fcj remos
foi q maxíme vídef calidus elfe nõ appa ta et .ppínqua. Remota eft foi etcozga
ret eITe igneus fed albus. Çitirca pdi» celelluecaiationem fubtilíantía etelè-
cta fcícndum q caloz g aceno põt caufa uantia.TJbzopínqua aútc calidum mftl
ri a frígoze et econuerfo: vnú ent contra mans e.raíatíonem eleuatã et fubtíliataj
ríusfozttficaf g amígaftafimfiue per iut vel etíá frígidú foztílicans calidum etas
tapofitíonc alteríustqb qJbaf. qz vnum lansgantígaftafini cuíufmodí c frígidi
contraríimi naturalíf fugit rcliquumzet tasaeris coagulantís velnubís aquofe
refiltít cí:§ qfi íurta vnum côtrariú po 5 Jn tali aút ejalatione aliquando c calls
níturalíudípmcírcúdãsfequítur q alí ditas oebtliszet fic eleuaf tm ad infimaj
ud fe unit et refilht cí et g cõfequês vnís regionem aeris.SliquãdoXo mediocrf
endo fe fozríficatzquía virtue vníta foztí et fic eleuaf ad medíam.ftlíquãdo aute
oz elt ftipa oífgfa. et bac oe caufa frigis e,tcellens:etfic elcuaEvfcp ad fupzemã*
diozes fuitt concauítates terre t eftate §> £um em ficcum bene retíneat et non bu
ín byemc: qz frígíditas terre vt refill.it mídum ejralatio que elt ficca calidítatej
calozi círcundantí fc recollígit et vnít ad foztius retínctzet g confequeus leuítaté
tntra: t vníendo fe fomlicat. ©icifaút vtafcendítadueríus fupzcmam régio s
antígíltafis ab antbi quod elt contra: et nc aerís.lSapoz auté cú fit bumld9oe fa
pura quod elt íujttazct tbefis pofitio qfi cíli amittitcalozemzetídeononafcendit
íurta pofitõ contrario? .|[Si argua? q vltra mediam regíone que elt frígida.
vnum cõtrarium c cozruptinum altcri9: Hnde f m oíuerfam oifpõem ejtalatônfs
ê nõ eft eiU3 foztificatíuú. T£*° q contra in caliditatect frígíditaterarítate et oés
ríum uirta pofitnm altcri pt oupliciffe fitatc grauítate et leuítate contingít m s
bre ad ipm.Bno modo vt circundas íp ucrfitas loco? a figura? ín bmõí imjpflí
fum tm et túc ípm foztíficat vtoem eft* oníbus ignítíe.verbí gratia: fiejcalatío
Slío mo vt penetrans quando fcj tante babet plus oe grollb q oe fubtíliztúc qií
Xtutís eft q pt ípm penetrare vfqj i jjs ínflamma? apparet g modum colfmc pis
fimdú er ípm ocítrucre cp totozet fic vnú ramídalís. £Si Xo eplatío fit equaliter
príum eft cozruptíuum alteríusrnõ aute fubtilis in omnibus gtíbus fuís babcat
pzimo modo. q longitudinem et latítudinc vide? flãs
Sapftulumji* maaccenfaveUitiin carea ardenti. £5t
aút gtes eyaíatíonís fuerínt multiplied
b Jjsãtoetcrmmtíõ oifgfe f m longitudinem latítudinem et
'zc. Ibicoct'miatar’.oimpfi funditatem videntfydera volantía.
fiõib1 ignít! cuiufmõi fútflã tfi globus vnus ejcalatíonis tuuc vide
me apparctes ín aere 1 fyde turimpzefliog modum ígms faltâtísií
raoecurrentía 1 oali feu titiones.tSírca pziozi loco ad polteríozem: et oicuntur
quod notãdú q matéria impflionú ígni; capze faltantes q ab aríit.oícun? eges.
ta? elt oupleí feilj .ppínqua et remota. Si Xo vna gs etalatioms fit fubtilis et
Remota eft cozpus iíccum terreftre ba * oe fãcilí inflamitiabilis alia aút non qaps
bes alíquid oe bumído acreo pingui ac ter frigíditatem et bumtdítati m aqueaj
I
id quam beclínat tuc apparet titio: que dam tranfpareníía: t quedam opaca vF
oicitur impfilo g modtiiu ligut ettincti terminatazque otnia quodámõ funt per
iit aquis fumigatis port ettiuctionem; fpícua.Çn oíffinítíõe ítaqj coloris (until!
2í?ouentur quoqs e tala tones ignite fim perfpíícuum ter» mó:? colo: oícif eptre
;ppam naturam furfumrqr calidum na# mítas perfpicui.q: fcj eft lujcín eptremí*
turaíiter tendít finfam: vt oicit ariftoti. tate gpícui termiatí g opacitaté ? grolTí
aliqfi aiSt g accfis tendut oeorfum a con ciem.zíftnancp color lutobumbzata e?
trario .ppcllente.iSuineiii etalatio tnu comtrtíoiie corgis opaci.tSaufntur ante
be frígida includítur g antipartftafim in efrectme ct actone qualítatú elemctartfi
fllmaturret ínflammata a frígidítate cõ rm variam elemento* cõmíttíonem.qíí
traria Deotfum 4?peIIitur aditiodú fydes ergo in tali cõmi.vtíone plurimú oomtaE
ris oefurfum cadêtís. Sliqn aut moucn lu t tunc caufatur albedo: q;ádo autem
tur lateraliter .ppter grau itatc Xmitimi oominafopacúcaufatur nigredo qinú
moucntiu.TWam etalatio qzleuis ctca^ nua babet oe luce inter altos colores fic
lida c nititur afccdcre:fcd quandoqj im albedo plus babet. vnde funt ouo ettre
pedítur a côtrario fuperi9 etiftétczíõ mo ma ín genere colo:um.©íc etíã caufanf
uctur lateraliter:et fit apparet in aere fy colores medíj fim y plus vel minus lujc
dera volantia x oifeurrentiarque q: funt oominatur opaco: vel opacum lucírficut
.ppenos apparent velociusmoueri fy í ín colore rubeo plus oomínaf lujc opaco
dcrtbus quc funt in cclo: licet non ita fit 9 ín víridi licet íbi fit minus oe luce ij> i
fim m veritatent.-^iunt etíã majrime in colore albo.q^onitur aút rubedo mediu
autumno.1ttnm in byemeetalatõcs nb= inter albedinem et nígredínem g eqs oí;
mis babent oe bumido aqucorideo non ftantíam ab vtroqj ettremo: Seá infi ru
funt ita inflammabile s. iHõ etia fuit ita bcdment ct albú funt colores alíj quorú
cõmuniter in vere q: nintis I'apit natura quídam oeclínãt ad albedinê rvt color q
byem is. nee etia ita colter fiunt in eftas oícitur flauus vdglaucusrcuíufmodi ê
te .ppter nimiain ficcitatem x caUditatc. color folíorum cadentiú ín byemer? ali9
C©dnde agit arífto.oe qutbufdâ fan s magís ad rubedínem puta color crocc9.
tafmatibus apparentibus oe nocte fere; Similiter inter rubeum? nigrum ponií
nitate aeris ejcfttc: qn fcj no funt nubes tur altj calores videlicet purpure9 X coc;
in aere que tatcutur biotus: vozagines:? cineus qut magis oeclmãtad rubedíné
fangmnei colo:cs:qz em babent $ mate t víridís quí magís oeclinat ad nígredi
ria in qua apparent ctalationcm calidai ncm.ad basafitfpecíes colorísfeptem
i ficcamride o oe bio bic oetermtabit.p. poffuntali) colores reducí f«5m variam
Sd cuius cuidentiam fcíédíírq’ vt babe ipiorumparticipatíonem feu conueníen
tur in quinto oe fcnfu ct ,'fenfato. (ioloz tiamrvt color ajureus feu ccleftís quí oí
eft ejrtrenutas gfpicui in corse terniLato citur mdícustaut plauíus qui magís cõ
Ttfezo quo fcícndú y quodda c perfpicu uciiir cúnígredme q> aim víridi x alíjs.
um totaliter luce rcpictum ficut fol. ãlí ÇAt bis poteft patere quomõ colores
ud eft gfpicumn qtf no babet luce t actu nubium caufantur.ííolor em albus t uu
íedcfufccptíuíilmni3 fm totum:fc31 cc bc caufatur et adiunctione lumínis cus
tremo ct pf undo. ct bee oicútur paruta nube multe oiapbaneíutís x raritatis.
tranfparcntiaetoiapbana cuíufmõí ffit aoloreiíimgcr ct admnctõne lumínis
cozga eeleftia oempti3 cozgtbus afiro? cum nube multe oenfitatio.2»edí) aut2
acre x altjs quc penetrant a vifu.JUiud colores caufantur fim variam iftoy com
eft pcrfpicuum qõ tin recipit lumen i fit míníoiiem: vt patet et pzecedentibus.
gficiemecptavifu penetrari fed termi; $ll9is pzcmílTis fcíendum g> oe oie per
imt vifuintt fic cozpm qdam fút lucida q calorcm folís elcuatur etalatíocaiídai
Í)
gfòetberomin
fícca que frígídítate noctís fupcruení; quodam ímpetu ídeo caufantfonos. Êt
ente aere emente fereno furfum cõgre* índe eft cg ... fepe
. audiuntur in cymiterijs
.
gatur i condenfamr quandocp magia i qi íbí eft matéria apta ínflammarí .f.m ;
vna parte §> íit alía.CSluandoqs ergo cõS-ímus pínguís eleuatus. a cndaueríbus♦
ririgit q> ertremítas raríoz eft <g medíuj \ ■
*2 pettetrabílio: a lumíne alícuí9 alto ín; &&&&£ COItlCtíS» SapúIII
cídentis fuper buíufmõi eplntíoucm t ílh (Sra r
pare media eft groffa et compzeffaz zfic '\IP WK'Tpoftq’.p.oeterininaiut oc im-
parum a lumíne penetrabílis time ejetre ds^^Sjpwfltombus tgnitts cito tranfec
niítao apparet alba :,t medium apparet unt®ãe:«oníeqiicter oetermínat o im
nígrum.fct qz nigrum minus mouet vi pzefTionibus permanentibus. et pmo tj
Aim ç album vcl lucidum: idco ps me; cometa.Circa quod fuit opinio quozun
dia nobis oíftâtio: apparet qz partes eje; dam ponentium cometam ciTevnum pla
iremalesrct fic apparet quaft quedam fe netarum.Slíj veroponebant cometain
neftra in celo feu pzofunditas que cú p; elTefimpbaftni feu coniunctionem ftella
tia apparet oícitur biatus: quãdo; vero rum errantium Hue planeta rú que quail
magna oícitur baebimus feu vozago. doqj^jpe ínuicem veniíít appent ec vna
■Kmius fimile apparet in caftrís a longe ftella que videtur babere comam jiprcr
vífis m quibus japter alícuius interpo * augments luntts cr appzopinquatione
fitionem nigre e partis inter ouas albas Ulariim ftellarum. Çftas opmiones im«
apparent quandoq? alique feneftre licet pzobat arifto.quia omnes ftelle erratice
íbí non fint.Saguinei afit colozes caul? mouenturfiib3odiaco: fed multe come#
tur a lumíne alto tranlefite p ejalatoetn teapparucruntvltra.pdictumcirculuj
opacam calidam et ficcalu pzopter noctf ergo cometa non eft vnus planetarum .
frigídítatem compactam x conftrictam. 5tem ante bellum acbaie vifus fiiit ms*
ill cm oictum eft quando lucidum non gnus cometa nõ multnm minor folezcu;
fimplicitcr Dominatur fup opacumzncc ms caud3 .ptendebarurvltra ptem ter;
«contra caufantur colozes tiiedij fm va; tiam celizfed tails cometa, non potuiflet
riam ipozum committioncm: ficalbum apparere e.r coníunctõne omnium pla#
vcl lucidum vifum per nigrum apparet netarum^ Cometa ergo non eft aliquis
rubcumzvt patet oe foie in oztut occafn planetarumzfed eft oe natura elemctari
quiapparj rubeus rationsvapozum a; cum generetur e* ttrreftri eralatõne ca*
fcendentlum.ilum eutfpecies vtoiifq? lids et ficca. tfpius lignum eftzqz com»
venerit p idem medium ad oculum fen ; niter tpe generatõnis comete fiunt ma *
fus non iudicat be extremis fed oeme; gni venti. 6t hoc eft lignum q> elcuan;
dio colozc:aliaoopoztebitq> eidem coz; tur multe ejcalationes calideetficceziit;
pozi attribucrct contraria IHon apparet ter quas quedam non funtbene inflam#
afit bee oe Die qz fol fuo eoloze fufficit oif mobiles: idco non poflimt afeenderep
folucrc materiam impzc!Tionis:et Ijfint mediam regíonem acríszfed reuerberã*
in aerezappent tauten rile in celo: qz vis tur et connemmtur in ventos.
fus non percipit oiftantiam que eft in ter C4ft igitur Cometa eralatio terreftris
eyalatíonemetcelum.fiEuando ctíam calida x ficcazgrofla pinguis x fifeofa cu
apparent impteffiones ignite aliqiwdo ius partes abinuieem coniacent eleuata
audiuntur parui fonizqz tunc viget mul vfcp ad fupzemâ regionem neris vbi jap
titudo ejralarionum calidarunt et ficcarfi ter vicinitatem ignis x niaterie oifpcfi s
quariun quedaj,includntur in terrazalle tioncm inflammatur: ad' quam inflam *
in cozpibus moztuo? que percutes ejei# matiouem quandocp facit album ful>t|
turn qiiaudoc,remit p vias ftrictas emu eleuatur: que quidem eft õiuairnc per#
I
manentíe pzopter bífpofítõnem materíe níentem ínfírmítâtibus câlidís 4ITccfl
que non cito coufumitur cum fit vifcofa qz vebemens * oíftemperata ficcíta 0 c 5
i compacta t etíam pzopter continuam fueta eft pzeueníre t concomítarí come »
«leuationem materíe que additur pzece te generationeni. et qz vt plurtmú oiuíí
dentí vírtute alíquozum aftrozum íub q tes nutríuntur calídis aficcís :.ídeo íllo
busgeneratur cometa. tempemultí cíuítes mozíútur:inter
CUlotandú ante q> cometa oíuerfimo# mozs regum * pzíncipum eft inagís no <
de nominatur fedam variam figuraj cjcí t3bílí3:plufcp plangítur * publícatur.x
alationís. Auandocp ent cjcalatíoc cití ídeofignareoicítur moztem reguj * pti
cularía figure grolfioz in medio et fubtií cípuiinSlq vero oicunt çy tempe gene
lioz In extremttatíbus circling®. 9dco ratíonís comete viget ín bomíuibus co«
in medio (nflanmtationem babet obfcu í lera ratíonc calídítatis t ficcítatís a coz<
ramzin extremis vero claríozcm: * tunc pozíbus celeftíbus caufata. Scucieo au
apparetad modumvnius ftelle vndícp tem colcre incítat bomines ad rixas uir
babentts comamz-x pzopzie vocatur fiel gía * bella.* qz fepe bomines ínclinati'
Ia comata. fèuandocp vero exalatío ones fuas fequunturádeo cometa eft fi í
tenditur ín longum:* time apparet b»; gnuni bellozum: ín quibus fepe pzíncí *
berc caudam:* oícitur caudata ftclls. pes cadur.t:* Ac figníficat moztem pzíu;
^uandocpafitínferius exalatío babet cipum. qjfeatet ex pzcdíctís g> ímpzelfi s
partes quafioífcontinuatas fubtiles et ones fyderum oifponút quodatnmodo
lúcidas:* tunc vocatur ftclla barbata. ad oíuerfttatem mozum ínquantum ant
Itoabetetíam cometa vários colores fm nia fepe fequitiirpafilones cozpozum: *
oíucrfam oífpofitíonem materíe fm fub fieoífponuntcoiitmgenterVnou tamen
tile * grolTum. THam quando matéria c ncceíTarío vt oíctum fuit, ín fine Iibzí oe
fubtíUs et bene ínflâmabíHs apparet eê generatione. ândeoicít-^tolomeus
albus.et quedo eftmedlocrís groífa ap niaximuo aftroniinus q> vir fapíens doí
paret rubcus et íncenfus. Sed quando mínatur aftris. ‘Jmittii opinio quozúdí
eftmultum grofia aliqualiter excíngiuE matbematíc.çy et vi pofítõís fydeç nes
ínccnfio ,pptcr groiricíem: * tunc appas ccíTarío caufatur ín bomíníbus oíuerft*
ret níger et fumígans. ZOouetur X>o cos tas mozumndeo çy talis eft quífep t mo;
meta non folumabozíente ín occidente ríbus qualem cum fecit efle oífpofitío fy
fequendo motum celí: fed etíam fub 50# derum íuquaeftconceptus vel natus»
diaco ad motum planete fub quo gene * * iftamvím vocauerunt nomine fatí.®;
ratur.£®c;5m ent oainafcenunt * fedm ' bee opinio non eft tantum falfafedetíã
aftrologos «Cometa eft fignuin moztis beretíca. tfum em tollat libertarem are
regum * pzincípum: fuper quo funt va; bitríj tollít merítum: * per confequens
ríe ooctozumopíniones. iSfcuídam enís tollit premium. Sudc fatum fm íftant
innítentes verbis a&amufccní oicunt çy acceptíoncm nibíl eft vt oícit grego. ín
cometa vt figníficat moztem regís nõ fit ome.epí.&lío mõ pt oící latum oífpoíl
naturtar fed oiuíno íulTu.^ozs autere tio feu ozdínatío caufarú fecúdarum ad
gis boefigno pzenunciatur. fiCiuu quía .pduccdfi elfcctiisoiuínit9 .puífos:* b”
eft perfona communis:tum quí3 ex quo mõ fatú 5ve eft aliqd. .puídeii cut oíuía
frequenter poteft oziri perturbatõ regni p cás medias excquíE fuos effecr’^ot
et buíus opíníonis eft bonauentura: é ípa effcctuú ozdmatõ oupli- pliderari.
Slij autem inagís viam pbícain tencu « Suo mõ fim cy cínoeo: * fie oícíE.puU’
fes oicunt: g> cum iSoineta fit impzefiio détia.Slío mó fm cy c 111 caufis medijs
calídaet ficca figníficat etcaufat non p ozdínatísaoeo ad cfFcctus pzoducen*
fe fed peraccidens moztalitatem pzoue doszet fie babj rationej fatí.tf t boc mõ
b íj
0&ctbcro:um
JJoetíus loquene oc fato.ín líb:o oecô que p virtutem ftclla? fperaticarant ibi
folatíone p.oicit çp fotnm eft rebus mo fpilfuu fparfarum eleuanc vfcp ad rupee
bílíbus adbcrcns oifpofitio per quam $ mam regionem aeris fub illío ftellís fpe
uídentia oinuu fuío quccp necrit ozdínt raticis.'Sn qutbus quidem etalation u
bus.Sed tamê fanctí oocto:cs boc no ? busconfiftentibus.feu congregatis aut
mínevtírecufauerút .ppter íllosquiilí condcnfatisrecepto lumme illo? nftro;
Iitdad vim pofitionis tpderum retorque rum apparet magna Claritas i albedo q
bant. Slide auguft.ín li.oc ciui.ocí oic vocatur galaria feu via lactea.i ed bee
J5i .ppterea quífqj res buãs fato tríbuít opinio non tencf cõmuniter. á5í effi gas
quía ipaut oeí voluntatem vel oifpcfitií latia eftet oe natura elementari non fern
onem tátil vocat feiiteutiam tcneat t lú» permaneret fed oefacili co:rumperetur
guamcozrígat. ficut patet oe alijs etalationibus. Side
'Saltrcrauk&uin* mus eni galatiam femp manere: ergo n
eft oe natura elementari. 'Stem ft cifet 5
fbicoetermlnatarífto.oe gala' natura elementari appareret oiffozmit!
tía.vlú fcíendum çgalajcía cft 9 in alio t alio tpe Pm vnam % candem p?
dam círculus lacteus fuie albus appens teuirquod nuuq> videmus.Tfkzcterea q:
ín ceio tranfiens per pedes gemino? p quandoqj eleuatur maio: etalatio t qff*
píincipíuin fagittarij:ct item redíens ín ip mino: fin maiozem et minorem oilpo
lignum gemino?. Airca quod fuit opio fitionem cozpminferiozum. ©icitautc
oemocriti ct anajcagote oicentiu galajciâ alif fm artfto. in antiqua tranflatõne.f.
elTe lumína aftrorum quorundam cõgre gala,ria eft oe natura celefti. 'fêizo q°
gata. pmagínabantur aút aftra babcrc ciendum çp ficut babetur in libro õ ce
fljpzium lumen aliud a Iiimíttefolis:fed lo t mundotftclla eft oenfto: pe o:bis.
no apparet nífi cctra radios folio: q: ma IÊMifl ergo in loco generationis galatie
íus lumen obfiifcat minus. &n\a&vm funt plurima aftra queoicútur fpcrnrts
b:a terrc oe nocte unpedít lume folts ne ca: vt oictum eftret ilia pars celt ftellati
pertmgat ad afira m buiufmodi circu * eft fpiflioz ceteris partíbus íõ magi fuf*
Io eti(ientei:ídeo lucent ,ppo lumíne. fic£t retinere lumen folts t afire? tbtdc$
ftpanc opíníonem ímp:obat. p.pmo: q: fpiflim feminato?:? fic apparet lactea i
fi apparerct íllo mõ galaria tuc ad mota alba ,pptcr magnam clariratc eius. ap'
foils nccefteefleteam variarí. cõfequcs parctafit in galaria ouo circuit albi qui
efl falfuriKcum galaria femp appear fub non fnnt vine? coniuncti nee vbiqsfepa
eífdem ftellís. ^>:obatur cõfequentia: ratí.ouplicãturnancp circuit fm <p ou<
q: ad motum fobs fit morns vmb:c terre plicantur aftra fpcratíca.Çíted quid oi
fecundo q: fin tbcozeumata feu confi; cernus ad arift.iu noua rranfl.itcncíKe
deratoes aftrologomm fol eft maiot to 4 fpondeturcpfiiitvitimn tranftato:i6 qui
ta terra. Atiuiiip multo mato: oíftantía fuit oe ilia opinione/tAp pdictis a qui
flftrop fijcozum a terra ip foils. iÇuanto bufdam infertur cp celu ftellatú eft a nob
afit corpus lumlnofum c inaliis et opadi vifibile in parte non ftellatacum gala»
minus tanto vmbza ab els caufato termi tia que eft in celo a nobisl vidcatur in q
natur <itiu3:ergo conus vmbze tetre p - fuiitmulte partes non ftellate. Slide oi
tiugerc non poteft ad aftra fira:q: necef* eitur a quibufdam çp illtid iudicat fe bõ
. fe eft folem femp oãiia aftra illuminare. videre in pte celi non ftellata é .aliud ft e
ftftonltur aut alius modus geiicratonis mile colozi ejcfis in pte no ftellata vel in
galatie a pKo in nona tranflatioa vbi oi celo criftallino: qc5 qdem can faf et natn
cit eg p calowm fobs % alio? aftrozu ele rail luce ipi° celt et lumte qõ recipit a fo;
uautur multe eplatíoneo calidc t ftcce: le et ftcllis.i^ar3 em ilia nõ c tate ocn<
1
fítntís <$ ítt ca pofiít aggregari lume fie txídente vifua 3 remotia afpicfena íudt
sggregatur ín parte ftellata. nec elt tat» caret vnum vifibileeireqtnõ app.-ebert
te rarítatía ficut pur9 acr vel pur9 ígnía deretoíftínctíonem ínter|ea 1 appare#
®nde magia põt efTc aliqualia congrc í ret fibí quoddâ confiifum et illíe: t boc
gatío Iuminia in ea q ín puro acre vel l manífeltaretur fi vífuí a remotia olnce;
puro ígrte: tideo para ccli non ftellata retur multí paríetea vitrei vnua an aliã
vel ípm celum críftallínuj magia potelt oíuerfimode lumé particípátea.Ced fis
termínare vifum q purua aer vel purua ué vídeamua fiuenon qó oícit ílta opio
ígma.ÇSed eõtra bancopíníonem ar; quedam falfafupponuuEín ea. ÍSolem
gutt fíe auctot. 6 .naturalíum: et oicít cg elt nobílíorinter plnnctaa;: 1 »afh fupta
eo:puo fimpler tranduccna nõn elt vtfls ípm funt mara íupíter % faturnua: 1 fic
bile vllo modo: fed celú in gte non flclo non femp cotpa fupíota fufit nobll iota,
lata cft cotpua ftmpler tranflucca: quia nec eriam rario:a femp fút nobilíota: cú
mcdíantíbue fperia planetarum vídenE Ca celi non Ikllata fit rartot pte celí ftel
ftelle fite:ergo celum non eftanobía vl lata non tame nobiliot. |[3d argumen
lo mó vífiblle ín parte non ftellata.Jtej ta refpondeo ad ptímum cu ót q cotp9
Suíccnaeodc Ic.oícit. cg vifibíleetfua tranduccna non elt vifibíle vllo mõ:‘oí*
eentia .pbíbet v íderi id qu od elt pofl íp coqtílludeltverum cotpua tranflucca
fum:fed para celi non ftellata non pto; q rem que elt poll ípm nõ .pbíbet vide»
bibet víderi id quod poll ípm elt:g non rimec fecit ípam mmua clare víderúqS
cft vífibílía vllo mõ. 5 tem fpera octaua oíco .ppter vítrum críftallínum 1 fimria
non magia recípít oe oie lumé folia q> 6 quet finõ^bíbeantrem que eltp9 ípa
nocte.Sol em e.tna ín bemífperio ppo# víderi tame feciunt ípam mínue clarevi
fito bemífperio noftro non magia oíftat deri iiífi.qnqj p acena ínquantú ptopter
amedietateoctauefpere que êfug bes fraettonem radt02um rce apparet maíot
mífperíum noltrú çetiftena ín otíente que vídetur mediante criltallo-nfeurus
bíftet a pte octauc fpere que eft in occí 3 X-o aer et ígnía purua et feptê fge plãe*
denterergo fi parti celí non ftcllatam ví tarumetcepta pte ftellata funt cotpota
deremue oeotecqualitereã viderem9 itapfectetranfluccntía çínnullo oímí
pe nocte.íSuin ergo ílíud qó vulgua pí nuunt clarítatem vifioníe: t oe talibus
tít celum nõ appareat nobíe equalíter d cotpotíbua tranílucétíbua verbuni aui<
nocte ftcut oe oíe:vt oocet etperícntia: cenne íntellígendum í.t&c taua aút fpe
vídetur cg f m rei verítatem ,iltô nõ c ce ra in pte non ftellata vel ípm celú críftal
ínm qó vulgua oícít fe videre. 5deo elt línum non íta tranflucct: nec tante funt
alia opinio ponena iy ficut non videm9 raritatiati ideo aliquo mõ pnt termina 5
aerem purú nec tgne puríí .ppter rarítas
tem ípotum: fie nõ videmua aliquid oe
tota eciítia quta nifi ftellaa.qt quãto cot
Íre vífumificutícríitallua clarílfima t vi»
um IncidílTmium vifum termínãt.
3d fccundú quãdo oícitur q>pacelt
pota íut fupíota tanto funt nolnlíota: et non ftellata nõ .pbíbet videre illud qô
quãto nobílíota tanto raríoja.Çllud er- elt port ípm.&íco q licet boc fit verunt
go quod videmua elt quoddam confulú oe fperia planctarú: tame íncertú elt oe
refultana quitú ad.apparentíam vifua fpera octaua et ceio críítallío.«n ricb.
noftrí et aere et ígne et ceio. íSicut fi ac 14.01. i.fen.oícít q ípecreditfi celum
ciperemua plura cotpa quoy quodlíbet empírreúeeéttcrmtnatíufi vifua ínquâ
diet íta tenue <g neutrú eo? fuffkerj ad tú elt ej: pte fua q .pbibcref víderi a no
terminandú vifum nrm a remotia t plia bía .ppter octauam fperã vel celú críftal
fimulfuffícerêtfio:dinarctur:ita q vnú línú.vellitotaliternon ptobíberent ta»
eflet ante alíud magna oíltãtia inter ea men .ppter ípa minus clare vídereE.
b íif
l8&€tbero:mn
3ld tcrtlú fico çpcaufa quare celú min’ aere cõucrfo ad aquam.vnde q: tpe ge*
clore videt a nobis oe noctc qaeoie elt neratóís pluuie viget virtus potens cõ
cp mediu fcj aer nõ efl ita tllumtatu? oe ucrtere vnpote ín aquâ aer tanges lapis
nocteficutfefíe. des frigidos in aqua cõuertiE.Sccúduj
fignu c matutina rubedo fohs.®ol eiup
^3pitulmn*Vf apparet rubeus qaprer vapores aquofof
afeendentes inter folem r afpectúnfin
quibus oú cõumgiElumcfolí3elTícit co
^ loco autê pofitôe fe ♦ lotem rubcú ficut apparet ín flamma li t
^oltq arílterílcs oetermfauic gno? vírtdiú qappet rubea ratõe fiumt
o c impzefltonib* 12111110: biccõ afccudêtis. Rubedo aút ferotma cft fi=
fequenter f etermtat oe ímplílõibuo bu gnú ferenítatio. Sum q: caufattir ep ad
imdisrquaç fc3 materia c vapo: caliduf ultione caloria folio oieí pcedcntís:Kú
*z bumidus bumtditate aquea.&t p°s e qt poit fiem feátur nop in qua deficit ca
terminatoe pluuia:queqdéfic grlaEper lo: nõ amplmo eleuâs calígiuê ad me «
calote nanqs foils a cotpíbuo aqueís cic dia regionc aerís in qua pluuía genera
«atiir vapo: calidus et bumid9 vfq? ad tur.íternú fígnú c compofirus ranaruj
media region: aerísvbí $pi frígidiraré iStuartufignu c:qz pulices 1 uuifce fot
loci cõdcfaE 1 côucrtiE in nubc: oeíndc tíuspúgút. Seimútnaiupanialiaepíit
ín aquâ ocfccdcrcp gumilas.-que qde3 Itinctu nature tpis pturbatõem í mura*
qfiqj Cút grolTiotes t qíiqsi mínotes fut tionc^Wcmde f etermtat anlto o e ro>
©íuerfam oifpõcm materie etmedíeres re 1 prumaqín boccõueníút q generã
gíonioaerís.buíufmõí aút guttulefi cõ tur ep vapore fubtili babete oebílc calo
tínue cadãt oícútur pluuíe. £Çi aút non rem p calorem folio tendétís ad occaíu;
continue ficúturpfecadesridcgurtatíj a cotpibus bumtdis eleuato ad ínfimas
cadentes. álletu pltiuts qúcp oiilcis: region? aerts: q fupucníéte frigíditate
qficp amaratqt qíiqs cú vnpote cõmífcec noctis côucrtiE in ro:c vel ptuíiiâ f nrva
loumídú 3ercú qii cft eaiifa «aicedinío!. riá frigíditate tpis 1 loci. Sn ení lit fris
quãdoqj Xo cõmifccE epbalatõ terreflrí guo tgatú cutufmõí é ín vere t autfmo:
adtiíta que caufat amarmidmc.4t inde talis vapo: cõuemE ín aquá, oefccdõtej
cft q queda pluma apparet rubicunda: p glittulasadberctes berbis:i fie gene
et turbtdatq: talis e,taIatío adulta t ni s raf res.SÇí vero fie frígídítas intenla: vt
gra cõmíjcta aque albe videE rubeu ficut ín bíemertalis vapo: mgroflatur 1 cõge
album vifum p nigrum apparet rubeuj laE:t f efeedés adberet pilis atalíum et
ficut fíctum elt mpccden.ftum pluuia fol(joarboç:etfic generaE p:uma. Jfa
quandoip cndútranúculc 1 vermes: qt nerãtur aút ilta t infima regiõe acrío. qt
qfiqj cú vapote aqueo cleuaf era Ia tio vi talis vapo: babet f cbílc calote: vt ocin
fcofa que p J&tutê folio t alíotú allrotuj elt:? ideo adueniente pauca frigíditate
trãfmutarí pt ad fbtmã vine tío.t-ít fci (latim ínfpíHaf 1 f efcendtr.bir.c eít <p t
cndú cg otfitnubes 1 calígo.q: mibes c montib^altis nõ inuemfVos nec ptuma
vapot condcufatus que eft ín .ppíuqtia >tcõuer fo aút vapo: ep quo gene raEpliis
©ífpõe ad pluuíe gcncratíonê.Sed cali uia altius elcuat:q: maioté babet calos
go c pua nubes Itcrilis ep q ,'non eít na?: rem:gei:erâtur etíã tm tpe trãquíUo: qt
ta general í pluuía. 4it ení tila matéria magis ventí flãteo ílafím illã materiam
que fui fum rclinquif poll gencratõnem fifloluunt. tíÇõfequõter agit arillo.õ
pluuie.^oiiútur aút mira figiva pluuíe gitatõe iiíuís. 8bí feiendú q p calotcin
quoç vmí ébumectatio parietútq: plus folio elcuatur vapo: calidus et buiníd*
iiianõtm gencraf ep vapoje fed etiã ep ad mediam rcgíoucm acríe qptog
I
tebementéterfrígídítatclocí * tempo* fontíú oicetfs <y (Tent eyvapozfbus fuKS
rís condenfatur in nubemta nubea con* eleuatía generãtur nubea ex aqua p tn s
gelaE in niuem.glndc ficutpzuina gene frigidationem generantur pzimo parue
raEejcvapoze cõgelato tinnmaregione guttule que in vnum venientee (aciunt
aeria:fic nijc general in media rcgíõe eje multitudinS aque pluuialie. Jtcfimifr
nube cõgelata: vt oicit arid. Sed ornt e: acre in vifceribua terre inclufo .pptcr
U multn i paucfi.j&'eneraE ent niy eje va frígíditatem lateru terre infpidato: a cp
poze oenfiozi cn inmixta c eralatio terre* vapozibue in vifcerib9 terre inclufia ge
Aria vifeofa a pingma. J$t bine l eg ntjc nerantnr multe guttule aque q in locuj
apparet mollia: indeep blada nutrmtur vnum cõfluentea caufantozíginé fontíú
J5ft out nit alba rone vebemcti3 frigidi a quibua fluuij emauat. a boc oeelarat
tatia.ijjl sue nir genereE in media regi; p ouo dgna.^zimum c Oe folfozib'’ ter
one aena fignum l qz in montibua banc re ad faciendum putcoa q non reperiunt
regionem attingenttbue niuea ppetuo aqusm iu vuum ventrem congregatain
confcruantur.Çaitcríua arifto.tractat fed earn videntguttatim g otuerfoa po
oe generatõe grandtnia q quidem fie ge ros terre oefeendere ac fi terra fudaret.
neraE.p calozem enl folia et alio? adro SeeSdú fignfi c qz eje môtíbua mariuus
rum a cozgib1’ bumidie cletiaE v3poz ca oziunE majtlmi fluuij: vt .pbat artdo.iu
lidua a bumidue vfcp ad mediam regio multia montibua a fluuija in tejetu no *
nem acria vbi .pptcr frigiditatc loci cõ minatia.5n montibua etiá oziútur mul
ziertiE in nubem: et nubea in aquam oe* ti fbntea.ct bozum ratio ed: qz loca mo
feendentem g guttulaa frigidaa q cade tana funttmultum fpongiofaet pozo*
do g infimam regionem aeria calida in * fa:a ibi funt plurea concauitatea in qui
frigidniiEperantipariftafim icogelanE bu3 multum mcluditur oe acre ex quo
ad mod um lapidia cndalli.-tremplum multe aque gcneraimir.^icet aút aque
buiua ponit aridotiles in locia fubterra pluuialcafaciantadaugmentum fonti
nei3 q funt frígida in edate tone calorie uma fluitiozu? nõ tanieu funt caufa fufr
círcúdantía.Súcít etil eg ad celeritatcj ficicns geuerationia a contiuuitatia ip <
coagulatôma feu congelatõníe multuj fozum.CSW euídcntíá pzedictouimfci
confertpzeejcidcna calefactio vapozunt endum eg licet fluuij pofiint modo pzc *
ej: quo generanE tile guttc. An eni ali* dicto generari: fuerunt tauten plurea
quid calefit rarefitta per boc frigidS ma ducti in crcatõne mundi.St cnint babe
gia pt ipm ad intra penetrarc: % cm9 et tur in libzo genefia: a paradifo volupta
foztb’inf.'igidare. ©ígnú afit eg grando tia quattuoz fluuij in pzmeipio .pducrio
congelatur in ínfima regio.ne aeria c: qz ni3 rerum egrediebantur quozuni runs
inmontib’mediam regionem attingeti circuit totam terram etbiopte. "Sltj X>o
bus nõ apparetitgrandinea ficutniuee* per varias miiudi pzouinciaa oiffundúí
■f iunt quoqj grandinea minua in ed ate tur:a fie poflet oící ó pluribus alt ja plu
§> in vcrc aut in autumno.qz calo: i eda uijabiucindepermunduni oiffufia.
te ed penetraa a no circiida ne:a ftc non Z»ulta etiam vel omnia flnmta cgreeiú
fit tbi antiparidafia ficut m a autum tttramari Juxtavcrbum fapientia cc*
no in quibua ínfima regio c tern pate ca* clefiadea pzimo: omnia flumina intrant
lida.Çn bpeme aút minua fiunt 5- i eda marea mare non redundat etetmdo.f.
tezqz caloz ed nimia oebtlia ad congela pzopter boc rtppaa fuaa. íTutua caufa
dum p antiparidafim .Spparitquocpi fubditur.Sd locumvndc exeunt flumi*
grandinibua figure bominum a pozcop na reuerttmtur vt iterum fluant. t^nod
fim oíuerfitaté condellatõnú.f[®cíndc oupfi- expomE.vno" q’pviao fubrrane
ígítarido.oegçneratõne fluuiozum et os oc mart fluútoq ad loca remota a mo
b íííj
fl&etbero:imf
to natural! pnt tantum afcenderc quan* fm gtestvt bictum é in fine fecudi 6 zee
ta c altitudo fugficiei marts i adbnc pi9 neratõe.áft etíã mare fm naturalem e*
qz trattfeúdo Ac g terrã efficiutur oulcef bifpõem ptiru tn vt oifponiE g actõeit»
g talem colatíonl: et g confeqttés lettio nature vlis ? co:gm celeftiú babet era *
res q> aque marts falfe:? ftc erSpút t fore lationes t. rreftres admirtas: boc atitej
tes ? flutnta in loco altiozi gg fit fiigfícií non impedit, <|n fit pncipittm flumiituin
es marts .’Sito modo qz g influcntiam a quo oziútur ? ad qo refluút:vt ocm ê.
folis i (tellarii cleuanEvapozes biiidia (R-StfioicaE eg tiicmareoeberetaugeri
marl:? condenjfatur in mtbes qtte.g ven in lumenfiim g ingrefiuí flumimt: nege
tos oefcrfittir longe fug aridam:? tartd! tur ?na: qz ipitt mare ptinue g X-tutem
refoinútur in pluuias er quibits augmé cozgm celeftiú ettapozaE: ita eg tllud q$
tantttr flumiiia ad mare currentia. Sic eft fubtile et potabtle elettaE furfit}:? q5
ctiaj multi mõtes potuerút ab initõ mú eft groflum ? terreftre relinqttíE oeozfú.-
di .pduci. vndc aft bíluuíú erãt mlti mõ Çffiractat cõfcqucterbefalfedine qftc
res ercelfi vt babctur in genefizliectpof caufattir.THam g ealoze folts ? aliozuin
ítntaccfitilítcrgenerarí g fltt.ru aquarttj aftro? cújeuapozatõnibus bumidis ele<
poztantifi terra ex vn3 gte vel vallem fa tianE plttrime eralatões terreftres ? ad;
ciendo et ejcalia monte: vt biciE a qbufi ulte q g pluuias oefeedentes in mare g*
dam montes generanE aliqn g bocq> fit mirre que cú bumido aqueo facíút falfe?
pza vita gtem terre vegct influentia be; dine in aqua maris.Siccú em aduftunt
ficcatiua ? calefactiua'g quant rarefitcit bumido admirtú caufatfalfedine: vtpa
a leutficaE terra:? in ea gcneraiiEmagne tet in li.tinio fttdoze ? vzitta fecu trabens
coucauitates in qttas poftea terra rarefo tes altquasgtes terreftres:vtbe vrina
eta co:rutt:et er vtratp gte relinquutur refidente in vzinalt pt videri. iSaufatur
montes . etiam falfedomariserpermtrtione era
Explicit p:im*metf?cro£> Iationum calidarum a fttndo marts cum
aqua permirrarum.<Sy. aúr gmittio era
SJnctpit fecutidus metlX" Iationum calidarum fit cattfa falfedinis
romiiA marts oftendít aríftotiles g multa fign#
Smsri autettuc* ’ferimum figniim c eg mare *fus auft?
eft magisfalfum.-qzg calozem folis ibi
TPoftq>.p.in pzimo libzo be plures eleuautur eralattones iterum be
termínaiutó imprelTtomb* feendendo inmare.Secundumfignnm
ígnitts que generanE ejc era eft <yaqua maria eft calidioz alijs aquif
lationc calida ? ficca:? oe bttmioi q ges ? boc eft pzoptcr permtrttonem eralativ
neranE ervapoze bumido ctcalldo. St omim pzius calefactaru.aertium fignS
pfequcter oetcrmtat in boc fecúdo 6 bif eft eg ft qs vas ceren viidicp claufum in
qtiegeiicrãntrer erbalatioite calida et mare pofuerit aque q g pozos cere igre;
ftcca alter! inmirta:.f. vel aque vt eft in díútur bulces eriitet potabiles:et boc c
ntartrvel aeri vt eft in ventotvcl terrevt fignú eg terreftreitatesq per bttiufmõi
eft in terre morn: vel mtbibus vt eft i to pozos íngredi nõ pnt (acute in aqua fal#
ititruo. 5t ptimo oeterminatbe marts fedinc. Sliud c fignfi eft eg aqua marts
gnatõne vel cozrtiptoe plures opiniões grofltoz eft alijs aquis:? ideo mai^pon?
antiquo? adducendo: circa qunsnon l dus poztat.flíon ftc anti falft lut fontes
inmozandú.íSerttim efft c er facra fcripi et flutiíjtquía aimfintftrtcti ? anguftí i
r ;ra mare 3 princípio mud! fm fe totum ideo in ipfos non polTunt cadcre tot,eta
fiiifica beo4tditctú:vtbabetur £en.p; lationes quot cadunt in marej. $tem qz
mo.íCoa-úpiE tame. etgeneraE continue Súant infra terra tôaqoulces noue ?ps
Ill
tabilce cotinue ab otígíne fontíus ct flu nat ab angulo noctíe íterú refluít cjuouf
uío?jjeedimt que ímpcdiunt falfedi# «5 pueniat ad punctú otíêrís.&atio bu
nej.®unt tn aliqui fontee 1 fluuij falfi íue aflignaE a quíbufdâ q> radij lune p
biuerfos tp colotes et fapotes babetes quoe refpicit mare cú occurrunt medio
«1119 ratio eft qt per vírtuté 1 influam oenfioti frangunE ad gpendiculalc line
cotpop celeltium infra terram genera» am ideo f m 9 luna magie ac magis ac*
tur multe eprtatioaesque quadoiç in# cedit ad lineam gpendicularc que fupa
flamanE 1 inflãmartt.quafdã ptes terre poniE puncto mertdiei radij et9 magis
et ideo aque fluuiales et fontales p bu# vniunE ctfoztificanE 1 p pns magis cõ#
íufmodí loca trãfeuntee bíucrfos colo# tínue rarefacíuntaquã marts oífgregã
resetfapotescõtrabimt:obboc reperí doírarefijcícdoterreftreitatesaquead
tmE aliqui fontes calídi aiij falfi alíj ace míjttas ideo aqua ficrarefacta ebulitv»
toftalíj amarí. ijátfciendiim cp maría dícç 1 oefluit.Sícquãdo lunarccedtta
funt in mlííplícibifferétia qódã cm eíl punao meridíeí tiíc ptuiue radíj ntagis
mare mag nu qó oíclE occeanú 1 totã cír ac magis oeclínát a ppendiculnrí 1 co»
euít terrâ.alía funt maría mediterrânea tinue oebilitanfn fic »crú refluít mare
que ín alíqua fui pte cõíungunE cú occe quoufqj luna pueniat ad punctú occidé
ano 1 nomínanEfcn varíetatc loco? í» tís.âimílíter port reccflum lune a pun
quíbuo funt:íntcr que mare occean9 ín cto occidentís mare íncípít cõtínue oe*
gredíE p angultú íntroítú marlrocbij >v fluerc quoufep pueniat ad angulum no
fus bífpanímn oícíEmagnú p cõpationé ctís.âr p recelTú ab angulo noctj mare
adaltaqbqdcaboccafufluensin meri ire? tcípít refluere^í ver vídere qd fu
die vergit acbeínde vfcpad orientem g p bis feuttatfco.víde.riiíj.Dí.íj.fnia?
mediam terra oiffundíE ajíam afrícâctVx-rT^ ■1c.- , . _ _
europam terminas que tres ptes otbierf ; <3 fpintUr tC> (£3+11
a fíltjs noe poll oíluuíu eiuífe fiierúr et Iq ' ‘'•1'ijb'oitqt ari(t.DetermIauít 6 ma
inbabitate.-íntcrquos fem cú pofrerita rirbíc cõfequcter oetcrmínat d
te fria ajiam que quafi medíetatem ter# fpírítíb9 feu vetís quí oicunE ventí a ve
re babita bills verfus otientem cõtínet bementía motus.áft aút ventus fm art
pofledit.-íapbet aút europã que a fepte# fto.multítudo ficce ejalatiõis terrcfrrís
baone vfcp ad occídctc ptíngít dbaiu mote circa terrã.-ifter calotem n3m fo#
rcro africã que ab occídente p merídié lis 1 alio? aftro? cleuaEcjcalatío calída
fe ettcndit.Çmotâdú ínfrip q> luna b3 et ficca: nó inflámaE a cotpotíbus t erre
bet ínflurum 1 pedalem fup bumida ,vt ftríbus vfcp ad media regionc aerís q a
patet ín concbís 1 oítreís que funt mclí frígídltate medíe regíonis repcutíE ín#
oteom plenilúnio çpín lune oecremeit; fmus.fit quia talís ejtalatio leuisc té
to llMnc cít q> ípa luna p fuá influentia? dít furfum ct nítíE afcêdere ídeo aapter
que oeríuaE ín bec ínferíota mediantib9 biuerfitaté tllomm ptíncípíotum motié
íuis radíjs lumínofts elt caufa flurus ct tium moueturfocalítcr 1 boc oímírrene
reflujrus marís vnde cu luna afeendit a do Iatuo vbí íibí obuíat ntaíus rcpcllco
IJteotíentís fup oujantem vbí elt mare ad oppofrtã p3rtc tendendo Í5icem ob
tuciciplt marefluere 4ufip pueniat ad uíat epccllens frígidum a parte aquilo#
punctu meridíeí .$ed quando luna be# narí a parte vero auítralí etcelTmfi call#
clinat a puncto meridíeí refluít quoufqj dum.THon elt aute talís ínflámatio e.r#
vemat ad pnctú occidentís. 4t quando balabílís ratíõe bumiditatis aquee ad
rccedit a puncto occidentís iterú Unit <3 mírte.vnde bícít ariít.çp vbí plurímam
ufcp pueniat ad angulum nocrí6 quí op aquain terra fufcipit bíc plurímá ncccf
poiitf puncto meridíei. ^ed qn 0edit farto fieri e^alatíonc fimííí modo vt cj:
a©ctbcro2Utn
ZBerídíee

Sepfentrío

oírídíbuslígiús futnutn ánlatío aut é tem quoumdflin opinío cg ventus níbí


b cc vétua eft .ffitcut autem pluuía cau aliud erat nífi aer comotus que opinio
fatur c.t galatione bumida fic vétus. t? ímptobac ab arilotile.íK em aer fit bu
epalatíone ficca.£t fic quando plus ba mídus ventas vero ficciis: vnde p_ ípm
bundant ejalatíones vapotofe fit pluuí çcficcanturmadefãcta fequitur cg ven#
arum multiplícatio.íSum vero magis ms nó erít aer licet cum cõmonone ven
vigentficce et fumofe genèrantur venti totum fiataeris cõmotio.Ç&ícit etiaj
Bx qmí3 nítçí fit bumídu5 fine ficco nec arífiotiles cg foi eltcaufo generarionía
ficcumfine bumído vtoicít arifto.erala et cefiatíonis ventotum.lícet oiuerfimo
tiones tamen oicunE;bumidc vel ficce de.eft cmím aufa generations ípfotuj
fcniUudilludin quoeuedunt.fuitau terrâmedíociúer.f.calefaciendoí bei»
in
di ftimiis furfum eicn.Wo.4cd eft can* turvulturnusfmalíquos eo çp valde
fa ccITationio percalozem eycefliuum ey lonat:fmaliosautcmeoq> vultui no;
alatlones eleuatas oífgreg ando ? cõfu; cetibabet etiam eurum qui flat ab ozics
incndoacctiamtcrramficadurendo vt te byemali vbi fcj fol oritur oum eft ui
eybalare non valeat.TRon em fol trabit capzicozno.ct oicitur eurus quafi eons
bumotem a terra folum fed criam ipfam id eft ozicntalis. ®£5ecundus ventus
oeficcatficq' in terra eft multusigijis principalis eft 3epbirus qui oritur m oc
et multus caloz per ínflupim folio i alii cíd entc equinoctial! oppofitus fubfbla;
ozum aftrozum generatus vt oicit arift. no:? oicitur 5cpbirus eo cp flozes ? gra
2»agtie_etiam plmiíe faciunt cellare vc mina eiii3 flatu viuiftcantur. et babet
tos opilado poros terre et matcriam vc duos collaterales fcj fauomfi qui ozitur
ti pzefeindendo que iterum per ealozem in occidcnte byemali.ct oicitur fiiuoin9
folio eleuantur ac vapores refnrgfit. lb quia fouct terre.uafccntia[. babet etiam
cet antem ventus fir etalatio calida et cborum quiaboccidenteeftiuo flat, et
ficea oiucrfT tamen venti varias quails oicitur cbozti3 quafi veutozum cbozmii
rates accidcnrales trabunteje locis a A- faciens ipforuni circulum claudcndo.
biisetpcrqucflantficiit bozeas eft fris iScrtius principalis eft bozeas Diet9
gidiliiitiiis quia flat a loco frigidiozi. fic eo cp a borcis partibus flat et oicitur
Cljbonit quoqs arifto.dj .vent03 quo? fcptcmbrionalis quia fub circulo feptê
rum quatruoz funt principals cozrcfpõ ftellarum polum circHcuiidum ozic bic
dentes quattuoz regionibus mundi.f. babet'circiiim a parte orientali.et Diets
otientioccidentifcpienrrioni et mcri; turcirciusquaficirca cborum quia fcj
dtei.fitqnilibet bozum babet collates eft cbozo coniunctus.E parte vero ozi,
rales ouos.aft autciu regio ozientalis entali babet aquiloncm qui oicitur qua
aim ftiis vent-s calida i ficca cõucnícs fiaqua3 ligaus.ifum an fit gelidim vc
cum colera cum eftate cum uiuentute et tus etficcus aquas ftringitet plumas
cum igne in qualibet buiufinodi * quia oiffipat poros terre pftringendo ne pof
omnia ift.i funt calida etficcca. 2Segio fit euapozare.ee ideo acrem oepurat ab
miteiti occidentalis cumfuis vends eft fciitdcndo materiam pluuie. iTNotan*
frigida ? bumida in boc cõucnícns cu j dum tamen cp a quibufdam poniE aqut
aqua cum flegfmate cum byeme cum fc lo ven'.usfeptcntrionalis? bozeas et9
nectutc. iEeptentrioualis regio cuj- fu collateralts que variadoaiominum bas
is ventis eft frígida et ficca a conuenit betoztiim a conuenientia ? propiuqui;
cum autumno cum terra cum melancos tate buiufinodi vcntoruin;4ic fauonis
lia ? cum fenio feu vltima etate.Suftra us a quibufdam t’pomtur ventus priu s
lisvero regio cum ventis fuis eft calis cipalisetjepbirus eius collateralis.
daet bumida conuenientes cu fanguis j[(Sluartu6 ventim principalis eft aus
netcfi veretcum aerercum adolefeétia. Her oppofitus vento bozeali feu fepteits
Sunt antem quattuoz vend pzincipas trionali.et oicitur auftcr quafi bauries
les fcj fubfolanus 3epbirus bozeas et aquas bic enitn nebulam nutrittaerem
aufter.$ubfolanus flat ab oziente equi corrumpit? pcftein giguít .iSalozeeni
nocdali in quo fcj fol ozituroum eft'in fuo facit euapozare naturale calidum et
libzavcl in aríete. Sudepicitur fubfos fic fubintrat calidum aeris corruptum.
lanus eo g? fub folio oztu ozianir, f t ba bic babet affricum et parte occtdentali
bet duos ventos collaterals fcj vultur quifumit nomen ab affrica regione a
num qui flat ab oziente eftiuali vbi vide qua inítíum flandí fumít. "8 parte vero
licet fol ozitw bum eft in cancro;? oicis ozíêtali babet iiotbú qui euro auftro &
fifòctfecronjm
quía et vna'parte babet cumin a et alia etire vna eft q: non cfl fatis fubtllís fed
babet auftrum. ®£t fcíendum eg licet grofla alia eft quía vbí talís etalatío é
venti pozealesfientapolo ártico non íubtilís Ij terra fit abíntra pozofa x fpõ«
tn flent vfqj ad polum antarticunt: nõ giofa eft tamen ab ettra oura et cõpact3
benc poflunt tranfiretropícú cancri jj? cuíufmodí eft terra fatofa et fic etalatío
pter nímiú calozé etíftentej inter ouos non valet etire vnde vbí terra eft rara t
rropícos.Síc vent’ genit9 fub polo an pozofa íntra et ettra nõ fit cõmuníÉ ter?
tartíconõpõtadnosguenírequía con remotus.ÇQÍautê terremotus gene?
fumiE a calote totride jone emitente ín? retur et etalatíone ventofa oeclarat arí
ter ouo3 tropicos. i&uapropter vtoí? fto.g multa figna quotum vnumeft eg
cit arift.aufter tn noftraterra babitabili terremotus matíme fiunt tempore tran
flans a parte merídíonalí nó flat a polo quíllo quodeftfiguum cg etalationes q
ontartico ncc a tropíco bíemali fed a tro funt matéria ventorum funt time intra
pico eftíualí.|[55ciendum ínfuper cg lí urram vbifunt pzíncípiú motus eius.
cetplures vctípolTint ínfunul flare nõ aií ud fignú eft quia t anímalíb9 et mo
tamen venti oppofitífm líneam oíame dico fpíritu caufaE pulfus i tremor me?
tralem vnus. em alíum vel impedirei bzotum <totíus corporis nõ eft ergo mi
vel totalíter ettcrmínarct.(Jtem fcié? rum lí multí fpíritus in terra ínclufi pof
dum cg aliquádo matéria venti refoluíE fint ípfum mouere fim alíquá eius par?
ín acreimquíaem multum oífpergtf oe tem.Sd boc confert cg ventus tmpetuo
bílttatur * fic ab aere cír cúftante tnaerê fus euellít arbores t fubuertít edíficía.
conucrtíE.alíqunndo ctiam .ppter vapo ÇEuiratautc rerreniotus alíquádo g
res bumídos babundantes cú eis alie? tl.oies ín vna regione t qiiãdoqj g vnú
ratur et totum m aquam côuertif.qpoí vel ouos annos. i£uí9 ratio eft magní?
teftetíamrefolutin terrain ficut vapo? tudoctalatíonú tn terra mclufarú.ínu
res bumídiln aquam. faE quocp fonu3 ín terra ante terremotú
ratíone motus etalatíonís cõtra terram
ÊagítatiocroCa.m bine mde agítaute ipanuç terraj fuo ca
Ibíc arífto.oetermínat oe terre lore cõburentís t íncínerantís ficut cau
moturquf f m ípm gencraE etvc fatur et aere verberato vel pereuflo ad
to ínclufo ín vífccríbus terre quí ibidcj alíud corpus -f itetíâ terremot9 fim arí
ímpetuofe moueí ficut mouetur ventU3 fto .aliquãdo In latum et fic vocatur tre
tn acre? qnerens erítum continue foz? mor .Blíquando vero per eleuationem
tíficaturgantíparíftafim .f. gfrigidum terre furfum et fic oícitur pulfus.&nde
círcúftans &t quia etire nõ valet fuo ím recitat aríftotilesoe quodam terremo?
pent caufat terremotum 4-ícet náqs ter tu tempore fuo facto in quo pars terre
ra fit naturalíter ficca tamen babet ín fe íntumuíttafcendít velut collís moles
multam bumídítatem ratíone ímbríuj terre qua tandem rupta etíuít nuiltus
E
1 pluuíarum ín ípfa rcceptarum íta cg
iflimt percaloremfolís multe ejeba#
tíones eje ípfa generarí non; folum ad
ventus qui flammam et cinerem eleuás
quandani cíuítatcm pzopínquam pent?
tusínciuerauit.
extra fed etíam ad íntra in cõcauitatib9
eius mediante calote et igne in ípfo ín? <Sa.il
elufo.becaútetbalatío quãdocp etítg £ cozufcatíone zc♦
poros terre t tunc in acre facít magnos Ibíc oetermínat aríftotíles
ventos quãdoipveronõ valet etire et 6 tonitruo íld cuí9euídêtiã
túc facít terrentotú. C5ftât ouplet cau pfupponít cg ab íftís íferíoríb9 eleuat9
faquarebmõí.etalatío non valet terrã ouplet etbalatio .f.calída ficca t calída
Ill
et bumida q qdc eralationes fir eleuarj bt refillentía fug que inotam facít ejcurlt
pnt ita eg er eis vna pt fieri pftftentia q atq? oenígrat.
põt cleuari vfcp ad media rcgionc arris
vbi Ulud qó ê frigidú i bíndú pdefaf et
Sncipit tertius mctberoríí.
puertiE t nubé ettêfa}admodú C’da pel jÇKqln <rc
et*'^oftS’?rílh
oeternuauu
Itcule circa calidú et ficcú múc etalatõ 6 tonítiuo.B oetermínat oe
calída ctftcca fottifícaE g antígaftafim balo t ?ride que videriE oe
et ínflântaE et fugiendo bíncínde nubc furfum et caufanE er gmit;
frigida ejLitfi qs petêdo gcutit ad latera tíonelucíscú vapote.jad cuiU3 euí#
mibis et oemú mibes in ahqua fui gte dentiamfcíendú q> radms vifualis c Lu
frangíE et fu apget ilia ín flâmatto q co# men oírecte inutíplícatâ a cotge lúcido
rufcatio d? Sonus vero cãtuo er violé# g aliqó medíú.et multiplicai tale lumé
ta gcuflione illí9 eralationís ad latera tn medio fubítoqt mediu eft ín poteu-
nubistet ejc nubío tractíõe ôt totnmui} tia vitimo oifpofita ad fufceptíonê lumí
iSÈuâdocç ctiâ cplatio ílla ín ocitu ob# m3 nee lumen in eo repperít ptraríú Sí
iii.it alterí nubí umltfi aquofe et tbí cvtí cut afit lumen qó é fpecies lucis oícítur
gtií: in qua ejrttnctione caufaE fon9. radius vífualís cotgis Inminoft feu lu«
emplú b9 pt} ín ferro ignito pofito i aq cidi fu etíâ fpeae3 viíibdis cotpotis co
3Ucet aút tonítruu fit pus cotufcatõe [p lotatíllluminatíinoírectú mulfíplícaE
us tn apparet cotufcatto q> audiaE tom# oicif radi9 vífuaíistfunt c|5 lince radio#
trim q: vifU3 anticipat auditú. í&aufaE fe naruralcs fm gípectiuú licut i fpecí#
*o varictas tonímu.fm outerfam ot> es lucis vel colotto radiofe .multiplicai
fpofitionê nulns et ctiâ etalatíõis.THa} tc.iii otpota tn luminofa piíncipalif o ú
quto inibes c oenfio: tâtornaíot requi# cut radiare qt radii eo? cetera illuftrãt
riFgcuITio ct inaíot ccalatioad boc q» pcipuefolcuí9 radij funtfenfibtlesáft
frâgaf idco fitcíút maiotc fonú.Ç&tcut aút ^ptictas lucis vel coloris oiffundes
aút aliqd miytú et ficco et búido ita põt re otbicularíter íta q> a quolíbet puncto
tndurarí mediate calote vt er ipo fiat la cotpotis Illuminati vel lucidi in quolb
pio vtpatct m tegulísfôic ctiâ er tila bet púcto mcdij crílleiitío infra fpcram
cõfifientía eralationio ficcc et bumíde nctiuitat! ípíus cotpotis multíplícaf ní
quádoqj g calote caufaE lapis q õt fúl# fi fit corpus opacú tpediens.£?S>iiiidí£
mê feu cune9 fulmiuis.ctqín gtc ante aút radius vifualis oupliciter. vno mõ
ríoti eft acut9 qt íllud qó c fubuli9 ante gradiugpendicularemet obltquú ala#
ccdit^pter vcloc:tatc mot9. i&uía ciii cem tfua gfpectiua .gpcdicularts oicíE
cõfiftentia nubís c inaíot et fottiot in fu quí cadens fug aliqué lineã vel fugficíé
pcríotí gtc rõne f ígíditatis tpm pricía# relinquiter vtraqj parte ouos angulo3
tio idco in mfcrioti'gtc q dl ocbiliot frâ rectos et radius obltquus nõ.fcõo oíuí
gif nubes t ftc fúlntc a fuperio.u pte nu díEg radium rectum flue recte multíplí
bis impctuofc ad terra ,ppdlif.3>iiiní£ catum et radtú reflcrum feu fractú. J»c#
etíâ fulmc er eralatíone ficca et inflam ctus radius eft quí oíffimdifa lumíiio
mataqabípanube (rígida .ppellíE ad fo medío eíufdc oíapbandtat! jqtú ou#
terra cotga fug qmotâ trabit aduredo. rat vírtus lummofi.'Sadius reflerus c
5rurit nãqj boie} fine leflóe vdt! t frâ ílle q occurâte cotpote opaco anteq’ ter
gitgladuifme lefíouc vagíne. i£uí9 rõ mínctur vírtusactiua lumínofi oiffun#
ell vtoícttarift.qt talíseralatío 4'pter diturín partem oppc-fitam rcfiltédo.f.
eíus fubtilítatõ ? motiis velocitatc cot# verfus luminofstm a quo ,pcedtt.2Sadí
pota rara pucnít gtrãfiens anteq> igní# us fractuo eft qui occurente médio alte
at.g oppoiitSvero corpora oatfiota ft# rius oíapbeneítat’ non tamcn omninO
6©etlxro:utt

opaco multíplícatur ín ífto mcdío vlte< <T ipe.b.l.non^cedítoírecte ín.o.nec


ríuofcj .pcedcndo nõ tattten fm lines} frágif verfus gpcndicularc.l.p.fed ab
recta fed íncídítibí angulus. Stuando illa cadit ín.q.ficutpatet in figura feqn
aút occurrít mediu oêfius frangíf radi7 ti.|[$cíendum vlteríus qz quâdocúqs
obliqu*’ accedendo ad radíú gpendicuí radius reflectitur opoztetq» angulus re
larem.C ui9 ratio ell radius ppendicu; fkctionís fit equalís angulo incidente z
larítcr cadcn3 fug qócunqj mediu c foz econuerfo .Sícítur aiuem angulu3 índ
tilHmus íuagendo cú fit rcctioz z[ bzeuí dentie angulus cauf3tus eje radio cadês
oz z ídeonõ frangíf qz foztítudo fua nul te flip fuelfciein z línea ímagínata ibídg
Uus Diapbaneítatis obiectíone bebetaf erigibilí.íCed angulus reflcctíonís eft
iSumergo maíozoíapbaneítas minus angulus caufatus ab eadem línea reuer
reftftat Uicí facilíozcp fit traiu17 g vmtm berata a fugficíe fuper quã cadit verfus
mediu q p relíquú z trãfituo no p.pcndí locum cozpozís lumínofi fiue coloratí íl
cularis tato fit oebílíoz quo a ppendicu luminatí qua japter radius perpendícu
larí remotoze et tanto foztíoz q-to ei x>; larítcr cadens vel totalíter tránfit p. me
pínquíoz ad agendu in medium oenftus díum vel reflectitur ín feipm. SÇí etfi p •
requíríf fitus ^pínquíoz gpendícularí aliam lineam reflecteref p.minozem an;
radio taliseftfitueradíjfracti ad gpeit gulumrefilcret ificnon eíTent equales
* dícularc verbí gratia a cozpoze Iuminos angulí íncídentie z refle,rioms. Sngus
fo a.g acre fupza aqua cadit radius per lus vero oblique cadcns ad ptem alias
pêdíciilarísa.g.necfrangíf oío ncc cu oblique reflectíf.ÇiHotandú eg licet re
dít oblique.a.c.que línea^icederetl.b. flectío z refractío multum oífferant 'vt
fí effet mediu fiinilc fj frangíf verfus q; patet espdíctís large tamen vnunt fu<
pendícularf.e.o.vtpt} ín bac figura. mítur pzo relíquo. Slide arífto.alíquás
Sum aút occurrít mediu raríus frangíf do vtitur nomine vuíus pzo nom me al
radius,obliquusrecedendo japter op« terius refractíonem quoqj peomitatur
pofitam caufam qz ei medium fubtílíus reflectío.Slide licet radi‘7 pártím aquâ
minus refíftítmínozfoztitudo pgruít ra íngrediatur z ibidem refraugatur quía
dijs úi ípm a medío cenfiozt cadentíb17, tamcuaqnanouertcozpu3 animo oísí
verbí gratia fit lumínofum .b. ejeiftens pbonum fed babct quandam oenfitaté
in aqua a quo cadit.b.k. radius gpens ídeo quantú ad fui nobiliozem puritatê
díc u lano t.b.l.oblíquus ín aere.Síco reflectitur ab aqua, vt babct glofa pzi*
Ill
me .ppofitíonis fecunde ptis pcrfpectis bat empedocles i&tiicqd fit oe re pzima
ue pifani.Jtem fciendum eg, ad boc <j> refponfio eft cõíot .o.qz fottis fantafia
fiat reficctio fenfibilis p quam fit repfen quam babebat antipbon. oe figura, fita
tatto perfects rei vidende opoztet q; co: erat caufa vidcndi facieni fuam in aere.
pus a quo fit non fit.afperum fed magts ÇttPíopmílTis videndum eft quomodo
pofitum et terfunt feu mundú. i£arrc3 balo babetfieri.Sinfciendum <p balo
enim afperi cozpozis non babent cõfozí grece ídê eft çp cozona Lme'Eft em qui
niitatem adinutcem ideo quelibet facit dam circulus appareus circa lima a fo#
fuam .ppzíam reilcctíoncm a .pptcr boc lem a circa quedã alia aftra a caufaE cp
quafi Difiipant totam fpeciem tta ç non vapoze vuifozmi nõ miiltu oenfo ecífté;
poteft íntegra ad octtlum peruenire Sj te inter vifum noftrii a aftrurn. Radius
4?pf equalitatc aIenitatc fuperficiei cot enim aftri. incideus perpendiculariter
pozispollitiomnes partes concordant flip buiufmodi materiam cum fit fottif#
in vnam actionem ettdeo reddit fpecU funuo oilfipat medium vapotis faciens
es vna íntegra vfq; ad oculuj a ideo fit ipfumfluere circulariter verfus pres cp
vifiomanifefta non ,tn ita perfcctaficut tremalcs.Sadij vero oblique fup bfic
quando oculus videtp lineam.rectam vapozc[incidentesfracticp ad radium p
quia jcfleetio omnia oebilitat fpeciem pendicularem buuc vapozem; binciudc
vt oicunt perfpcctiui .Çaiterius oicéí iUummanr.jijtemplum bui9 eftfi lapis
dum fim ariflotilem in boc tertío q> alie perpendiculariter cadat infra aquas pa
quando fit reficctio radí j vífualis ab ae tet ad fenfum <g ibi fiimt immdationes
re vel ;pptcr ems ingroifationem vel p circulares .videturetil balo babere co
pter notabilem| oebílitatem vifus vt et lozem album rationc luminis 'incidctis
emplifícatoc quodam quí femper vide fnper ilium vapozem qui eft rarus a nõ
batfaciem fuam in acre quia e.t oebílí; multuin condenfatus.át feiedum qua*
tate virtus vifíuíe non poterat penetra do balo ingrofiatur a ínfpiiTatur túc fe;
reacrcmfibípzopiuqtmficut poteft fit quitiirplimiazfed quando materia eius
eere vírtus fottis. jf-Sx pzedtctispos fegregatur ct rarefit eft fignum ferenita
telt ifcrrí <$ radius vífualis exit ab ocu tis.Si vero riimpatur a oiuidatur eft li
IÍ3 ftcut a eo:potibU3 fed non íta fottis gnum flatus ventozum,
cum vifus frangaturab acre vel japter
ingrofiationem aeris vel ptoptcr notas $>nfequétervtdcdô, c
bilem vifus oebilitatem.j£íécd contra ó yríde.iirca qõ feiedú q> yris
boc arguiE q: in libto oe feufu a Tenfas caufaE ep reflectiõe radiozii fola
to otcit arifto. çp vifio no fit ejaraimrten rium a nube rozida foil oppofita eviftete
doiedintus fufcipieudofpcciem obie? in^pinqua oifpofuione ad pluuie ges
cti vifibif. ®2ld boc refpodcE vno mos nerationemzqui quidem rcfiectuntiir a
do 9 ea que oicit bic arifto.oicit fim cõ nube fm tres piftrrias nubis ad oculos
«nunem opinionem aimquozum.^n lie noftros crifientes inter folem a nubcm
bto auteni oe fenfu a fenfato loquiE fm poteft ctiam caufari a luna fed non nil»
^pziam opinionem Bliter vero refpou raro iSiint autem in vride tres ftmtafie
detur ab alijs q> arifto.in libto oe fenfu fine [apparentie colozísf m tres pcrifcri
1 fenfato non negat qn fit cmifiio radij ns feufcmicirculos vel minozes poztio#
vífualis ab oculis: fedimpugnat bus nes circuli ita cy in fuperiozi eft colo:
iufmodi emifiionem cfle caufam ptinci< puniceusiin media vindisza in infima
palem vifíoms nõ tamen neget ípfas cõ altirguszquiquidecaufanf c train refie
comitarivífionem.Çmpugnat cm bm ctione radios foils a nubeoéfa foil op*
ufuiodi radiof cc cotpotaics ficut pone pofita.í5iciit enim fj. wia impious
flfcetberojimi

«ufarom coloris caufanE otuerfi medi) apparet colo: puníceus tendens ad ais
colores.Síc etíam g tnímonem nubís bedinem.^Jn medio aút arcu medio mo
•z lumínís ftn oíucrfas reflecioucs ap# do|fe babent ita q ptim penetranE i g#
parctIyrídeoíueríicolo.vo.Slideqn# tím reflectunl ídcoíbi oebet apparere
to eft maio: refkcio radio? folariõ a nu# colo: medius Inter altos et talis eft vi#
be tanto apparet inaío: albedo et fit itu rídísetficin yríde apparent tres colo#
ío:reccITus a maguitudjne ? fic vbí ap reo caufati g reflectíoncm.Spparet etí
paretcolo:pumccu3ínyride maio:eft amíbíquídamcolo: gíujeta pofitíonej
reflejáo çy vbí apparet colo: viride vl'al vírídíe ■: punícei qui a'b arifto. vocatur
urgus quia pimíce’ plus acccdit ad ais. jancoo qui eft colo: glaucus vel ettrit»^
bcdínc q alt j colores. Slnde punteeus í£íí em oppofitú iuj:ta oppofuú magj re
elt colo: rubeus adalbcdinem tendens luccat:rubeus colo: apparens iujcia vi*
Sed alurgus eft colo: plauius feu 0311# ride vídeE albío: q fit.£t boc fit cú íris
reus tendens ad nígrcdine3 fit viridts íucípít oílToluí túc em japter nubís oíf#
colo: medío mõ fe babet inter pfuceú % gregatíonem colo: puníceus marcefcít
alurgú et minus acccdit ad nigredíuem et oeclínat verfii3 co lo:em fub albú vel
Ç alurgus et minus ad albedínej q»pu vel glaucum.JlHotandú ínliig q quã
níceua.ÉEuittergo radius gpcndícula# do fíút duo írides inferior irtsbabetco#
risfitfo:tiiTim‘> fcquif q>ípcincidis oí loresgoppofitú/ituatosadcolores fu#
recte fupra nubem ipam penetrat et ab pcríorú q: colo: alurgu3 eft fuperio: et
ípfa nõ rcfíectic ad caufandum apparc# puníceus infciio:.«Euiustô eft q: fupe
tíd coloris, fit q:íu iuferíoríarcu radij rio: arcus ínfcríorís irídisjapínquíoré
inagísacceduntad gpendícularcm q> loco vbiOominaE radius Dírcctiis info:
radij incidentes infupcriorí ió funtfo: títudme 1 íõ in ipfo fit panes refleno q
tiores ad p.merrãdum et fic minus re# admodú iu ínferiorí gte fuperíons íris
fiectiE oe lumie ad oculú qua .ppter ap* dís.íu ínferíoii aút arcu tfcrioris fit plu
parct íbí colo: alurgus qui accídít ad iu rima reflectío radio? ficut in fugíort ar
gredincSãedínfuperíoúradij magire cufuperiousirídis.'Spparctaút íupe
ccdunta gpatdícularí ideo inodtcu fuf# ríoris calores irídisremilfores q inferi
fíciuut penetrare nubé et fic mteitfi*7 re# oris q: ínperto: longius ^tendit. ?Sp#
flectunE ad oculú. &õnabíliter cr^o íbí parent vero duo yrídes quando nubes
1
IngrolTata c multum .pfimda.Çfiotari Ç^emu otcít aríilo.ín boc tertío:<y fi£
dum ínfug <g irie apparet g inodum fe f fupta terra: ficetíá ad íntra generanEqs
mícirculi vel mínozís poitionis circuit. dam coiga eje vapoiibus ? erbalatõíbu®
líc oeclaraE: q: centrum iris c puns ín ea inclufis. £r ficca eni ejcbalatóne a
ctus quê tangít linea recta .pcedés a cc ono:cum fcjígníturt oíuerfimodecon#
tro folia g centrum oculí. Sn qn íris ap fumítur ? ejmriE íntra ter rã *tute coipo
paret fug vmbia caufata ab bomie vídê rum celeltíumgeneranE fblTibilia:vt la*
teirídem ^oícítur recte contra centram pides íllíquabiles: vernírifulpbur:? q<
írídis.Sed punctus quégcutít linea p; dam pu lucres terre oefolTe confifes. £.jc
dicta c punctus ín ozífante i ín fugficíe etbalatõne aút vapoiofa feu bumidaa
terreiergo fupta terraj reltnquítur femi Oomíno a frígíditate contínctis oíuerfia
círculus:t boc fole extftente ín oiíjante mode coagulata gnanE metaila qdã
et nube tn occídente: vel ecõtra.£r boc t>nr fufilíaifeu líqbilia.que fcj fúduntur
ftqtiitur q §>to foi magís eleuabitur fu; 'i liqucfiút: vt plumbú et ílannú. tQ.uc*
pia ozífante: tâto tnino: apparebit íris. dam X>o ouctília:que fcj malleo oucun
■fctquátumeleuaE líuea recta tranfiens tur: vt es ? aurú. &e buíufmodi aút mi*
g centrú oculi ín vna gte tríi oepiímítur ncralíbus in quarto bums fpecíalí ’ oc*
In alia: vt patct ad fenfum.£jt boc etíaj termmarunq cõmuníd non legitur:? oc
patet <r niinq» ccntrú yrídís eleuaE vl; ípo ad piefens pertranfeo.
tra círculú ozísantís: Síc em opoiteret
folcm oepiímífuboiífante. ©poiteter 3íncípitUberocam'm^i+
go <$ vel fit ín ozífante:? fic yzis apparj
g modum femícírculí vel fub oií3ante:z
$)noaim bonoza
bilium.-tc.lDic incípít li
fic y tis apparet g modú poitíoms mino beroeania: quiqdcoíí
ris círculírnon cm apparet oeyrídc nifi cituroeanía:nonq»aní
quod cft fu pia oiifan tem. ([ áãiiia vero , nufitibifubiectum fed
ín pmiiíís lacta eft ntentio oe radíjs vt * coipus aniatú,. THõ eni querútur ín boc
fualibus coigm lumínofoium terminal libzo tin palfiones anime fed totius con
ad oculú: oc eíus oifpõnc alíqua bieuíd íunctí. (®nmcs empotentie oiganíce fd
oícam.Steni babetur.jj.^pofitoe pií .ppiíetates totius coíunctí i non ipfius
me partis perfpectíue.^iimo in oculo anime, £um eni ogatões bmõipotentí
ell tunica conferuatiua quecfoztísad re arú fmt ogatõnes totius: vt patet ín fine
tinendútotú oculú ín oífpõnefua íntra buíiis captí: feqtur q> potetie fmt .ppes
quam é tunica que oícítur comea: quía tates totíus.patet confequétía g ariíto.
comu dl filísique quídc ell oíapbanavt oe fompno ? vigília cuí^efl actus eius c
fit fpecíebus guia .jntra íltam aút c tu; potentía. Sed oícítur ífte líber 6 anima
nica que vuea oícítur: que magna ê ad ínquãtú aia c piincipiú íntrinfecú coipo
vue fimílítudinê:? vt cõferueE in ea bu* ris animation boc eni itbzo aríito.pií?
moí in quo víget vífus babens ín anteri moponlt^bemiúínquo reddít audíto
otígte fua foiamen circulare vt tranfeat rc beníuolú ollendendo oígnítatc ? vtí *
g eã fpecies íntra qcltbumoz albuginea lítatc bui9 fcíétíe.o.çp inter bona bono
us fimílis albugini oui. JnteruisX’o bu rabilía cuiufmõí fút fciétíe vnaeit nobí;
mo: glacíalis glaciei funili3:quí oíuidíE lio: i oígnío: altera: vfq: coe nobílíozí
ín anteríoze ctpofterioicique fubtilío: é fubíecto:vel qi ell certíoz altera.fit cp
in anteríoií gte: et beebue cír cúdantur ter vtrúq; fcíeutía oe aia ell oígníoi om
tela quadam fubtilitque aranea oícítur: nífcíetia natura!í.£(l eni certa fcíeutía
fimílis tele aranee:cuíus officíú c bumo quod patet qi qulíbet ejeperítur in.feíp*
rem ilium fluidú contínere» ío ç babeat anímá e* actibus ípí9 aie .
Beswima
feíaEaÕtbonu ©electabíle ínquantum fit pzínápíií anímalíú. (fiXõfequctcr arj
m eo qiuefc.tappctitu3.SficiEaiitvtile ín boc libro rcciiat.opmioné armqtiozfi
ínqtjatu é .ppter alíqué fine: vt ,ppf fub oe anfatquas cã Inetntatís omitto cum
leuatoem neceífitatís vel mdígcntícivt' fmt modíce vtílitatío.&íuerfificâtur au
^prer aliú fine bis pítmilé appetítur. te buíufmôdí opímones fm oíuerfitatê
©lítinguntur aút ilia bona tm fm ratio poiict íum pnerpía rerú oe quibus ociírê
itcmon aút fubiccto: cú tdc poflit ec bo? m ptimo pbificoç .^i&z o&o ©icít arid,
nuimboneítã vtilc:ac oclectabrlevt vir ín boc primo q> oícere aíam irafcibíicin
tutes.ff íNotandum etíâ cg vírtrites iu í elt ac fi quis oícat eâ te;rere vel edifico í
tclicctualcs q> morales q fun t bona bo* re. 2t?cliu3 elt aút fortailis nó animam
itclla oícúturbona bonotabiIía:qz boitú íntelligere fed bomínc.^dcírco reter»
eíl pmtum X>rimo.4.ctbico?. iàr 0vo dum q’piiquc fút operationes, q, iíõ fút
»íc fit meittio oe bono:ídeo íncídentalr opcratõnes anime fed totius coniuncti;
ponaiii quatidâ aliâ oiltinctionc bonita cuiufmodí fút opatões coniunctí poteuí
tis beuc vtilcm quã ponít ooctoz fnbtír. tíarú o:gantcarum:vt vídere:audire; et
©ílt.7.fecúdí fen.^rcter ent bonítatej fic ocalrjo. Slíque vero nonfútfolutt»
tntitiuãquaoinccnscbonu elt triplet opatoes coimmcti:fcd etíãípíus anime
bonitas ntotaltstfcj bonitas cr genere: vt íntelligere et velle.iStídeo qz íntclle
que cõpctít volition! cr boc cg tranfit fu ctri31 volútae nõfuutpotentíe ozga nt*
per obíectum cõuenics actuí tali fm oi? cc:t ideo nõfolujbomo íntcllígít fjctí=
ítame recte rntõnís.if t oícif cp genere: am aníntatcum etía ípa feparata a cotpe
qz ficut genus c materíale refpectu fpeci intelligat. É&uía ergo írafcí requirít ou
crú.-ftc ida bonitas cd quafi materíaf ct ganuni,: cum írafitacceufus faiiguínís
quafi potentials rcfpcctu oinís boni vl circa cozúdeo e operatío tottus coruuii;
rcríotí3 in geuere mo?.,JJctus ent talis ctitquare non oebemus oicerc q anima
eft formalrspcircúltárías morales:? qíí irafcitur fed bomotficut nó oebem^oíce
bis format túc elt fc©a bonitas q oícítur rc ipam tepere vel edíficare. áãuod aút
bonitas X-tuofa: ? ílta eíl bonitas ifpê oicít arílt.melíus clt aút foztalli3 nô oi*
inotum que babet círcúftantíao qfi oífí cere animam íntelligere: boc oicít quía
fcrctías c5trabcntc3. Cercía bonitas c nondújobaucratíntcHectumnõ eíTepo
meritória que clt gratia formata. 4pem tentíam otganícâ:fed boc j»bat t tcrcõ ♦
plú pzímúoare elemofynâ.í.remplú les
cundúoareelemofynã oeppo pauperí
et .ppter oeú vfpictatc. 4peuiplú tcrcíí
Jíncipit fccmtdua oc emía ♦
©are er cbarítate vel gratia. j[3>cíiide 'Keqmdcmap:io-
oltendít.p.vtílítatc buíusfciêtíe ©ices q ríbus tc.qp-oltç.p.vcnaí
O’ bcc fcíctía vídetur multis pficeread tus eltínptimo libroopií
od ocm aliam feientíam. q©patct:qz fi niones antiquo? © animai
ad pbíam pmã accedamua no políumuf bíc ín fecúdo tracrat oe ípa ania fm epí
©eueníre ín cognítíonem ©íuínarú ? al j nionc pptíá.otprimo ponítquandam
tílTimarú caufarú ntfipea que Xmue ína oífnnítionéoe ata ptínctc omi aíe oi. cg
tcllectus polfibilís aequirímus. $1 X-o ^nima ed actus pmns corpig^otgamcí
accedamus ad moralem fcíentíã nó pof pbiCL.Tp-ro cuíuo erplanatõc ponít q n #
fumu3 pfectc cam aequirere nífi fcíam* da oídiu ctocm oe actu oícés cg oupleje
potetias anímereu ©iuerfe Ovtutcs babe elt actiio:fc3 ptimus vt fcientía.fccúd»
anr ín oíuerfis porentij3 afrignarirfapú vt cofidcratio actualis. áliio? actuimi
entia cni clt ir» intellcctunultícia ín vo í Differentia pt ppcndí ey potaiti|s.Sncí
imitate. a?ajcime aút ©ícítarílto. valet tur ent alíqtus in potetia grâmatteus aií
Dfcfcientíaad fcíeiuiá naturolc.-cã ania q acquirat babrtú grâmatice: qqdem {
II
pottUtía in actu reducítur qn íã aliqs bj bereatcus ^pos tKm ptíú feu ponrS: vi
ibatitu fcfe.-fj tuc ite? c in poii ad vfum P3 õ poii íntellectiua cú nõ reqrat ozg*;
babi;9 cu no côfidcrai acru.et oc bac po nú in fua opatõe-i^ofita aút otffinitone
tctía t actú rcduceE cú actu pfiderut $ic aietoeclarata pnripamar'.^bat p oe
igiPi feta é act9:? pfideratto c act9.2fia mõftratõem.ft-flbro 4 notâdú q> cuj ej;
g or act9 pm9 cozpís ozganici: qz oat ct notts oeueRim9 in cogiutoent ignota?,
cne atatu i viuú.&rnútaía act9: qz eft omis ant oemõftratío adducíE cá notí *
fotiua fubaf q oat cc actu c«pí nõ qdem ftcâdíalíqd.-neccfte é cg omis oeinratio
cc cozpís: qz cozp9 c cozp9 p found coz* jocedat er notiozib9 4 ad nos qbus p oe
pozeitatiszfj qz iprn qt5 erat i poii ad vi mr ationc fit aliqd notú. Ju quíb ufdaj
tam.bj efle vtuú p alam. ÇíSonfcqntcr fút eadé notioza 4 ad nos ct fm naturár
eyplannt arf .illud qij bt cozpís pbici.o. fie ín matbematicísq fútamãabftracta
eg cozp°pbificú c tilud qi5 b} in fe pneipi et in bis oemõftratío ^cedit et notíozí t
urn mot9 ctqctis. »íciEaútozganicmn bus fimplicíter i f m uãm fcj ey caufis í
<1*3 bj oiuerfuarc ozgano£]« (fpifr>:o quo effectus.HiietoiciEoemõftrano jjpter
notâdú eg oiueriitas ozgnno? t cozpc fu quíd.Jn quibufdá tfo nõ fút eade uobíf
fcipictc vitam neccria c $>pter oiuerfas nota fimplicíter ct quo ad nos: vt t natu
ri r oRatõues anime, anima em cum fit foz ralíbus in quíbus plcrunqj effect9 fenlt
<,‘‘^f*fmapfectiirimaintef7õzmã3Teaco:oalL biles fút magís noti fuís caufis. et ídeo
tint C pncipiumoilicWrii opli.oiiúVjrf,-. ínnaturalibus vt ín phbus .pcedíc ab
T.,reqri^iueriuatcozsanov,» niapfectb bis q funt minus nota fm naturá: ? ma
bm.-Jozme5voinanim3to2optcrfui t gí3 nota quo ad no3.et bec vocatur oes
(f t Jlj ftrrfrrtruym fit»- pzmcipiu paucap
I y- 7 - --_ .iui 4
___ _-r
ogato^ mõftratio qz.®o5m bíicginõm a pofte
, J‘i n“*u m fui3 perfectibílíbU3 nõ eyigút rio:i t p. effecrtpi9aieoemfat.p.otoe5
t' t, 1 oitjrltc-itc ozganop.ynterafasaútanta eítts et boc fic.Jllò qó ê pitiú pneipium
éfj‘ PIatar“ tninfectioz reoiE.Snde in plan* viitcdi c viuctis cozpís act91 fijzma: f5
» * - tia mínoz é oiueriitas ozgauo? q-mani
aia c prnú pncípiú viucdí bis q víuút: g
\t^ maltbUB.T
pus
ideo ad oíídendú eg ome cot
fufeipiens vita c ozgankuut accipit
eft cozpís viuetisacf’etfozma. ^aiii-
T feftú a út c q> bec oemratio c a pofteríos
«p.argumctú eyplãtis in qbus éminoz rt.ee eo ent q> anta eft fozma cozpís víuc
Oiueriitas ozganozuj.et boc eft q$ tJt eg tis c pncípiú opatõío víte et nõ ecõucrí
etiãplitarúptesfút oiuerfa ozganacuj fo.-flfczobat aút. p.minozé o.q» cú fint 4
fint ad oiuerfas opatões: ficut folium c mõt feu grad9víuctíú: 4? vn9 c p tntel»
ad coopímétú fruct9. Radices aút tplã Icrti.-fecúd9 p motú localéztercíus p feu
tí3fútnleso:í aKuj: qz vtraq, attrabút fú:et qrt9 p motú alímetí aaugmenti.
alimctu.lHo ant optet addere I oiffini tk Sta vegetatía é pu'"viuédí 400 t plâtr
one aie poii vita bntis: qz loco b9 ponit Sta ât féfitla c pnmviuedí talibus i
nrift. ozganici. ome cm tie J?5 pofim ad pfectl iqb9 ê fêf9fiine motú locali a^grf
ed vitatvrocm c. jfiSoucludit arifto.ee fiuozfictitff oftree q bút fom fc(9 tact9:?
pdictio eg aia n pt fepart a cozpe f m a!i - inotiéE tm mottt oílãtõís? oftríctõís.aia
qs ei9 ptes feu poiias ciial.q Tint actus etiã fcfítta p ponajmottam é pnm viuê?
altqna? ptiúcozpm rftcut poii vifiua eft dí iu0 i aialib9pfect[: q n folú fctíútfed
oculi act1.55 cõm § ties poiis q reqrunt etiã monêE ntotu .psrcirmo.Sia át ttel
otgana in fttis opatóib9 nõ c ata fep.abtl' lectta é pnm viucdí pJ° t bolb9 í qb9 vU
Xicet eni ata fepata fit poii vifiua 5-tuj tra pdeã c itellecr’. Sppetít9 aút nullã
ad id qb ce pte ate nó tn i ozdte ad actu facítoíucrfitatétgradíb9viuctiú.návbi
1 ídeo nõ c s .ppinq oífpõe ad vtdendft: c fcfiln é appetí_t9:íõ ínf íllos n núcraE
cii ad boc re^raE ozganú.^cóm aút alb 4y b g q» ata e pncípiú 4 víuim9-ondít
qs ptes mbil^bibetaiam fepari a ba^ arj.qz aia c act9cozpis. S»íc át q pnm 4
Be anima
vtuimus põtoíd ouplícífivel i rõne foz ctatío t oolo: .Wccefle eft ení íí fenfibf
me fubetí (lent jpncípíú fj fanatnur í rõe le gceptú fu cõuentês qr fit odectabíle.
fomte elt fanitas fj ín rõne fubícctt ccor Síaútnoduú qrfttoolorofum vbí auté
p;is.Sct9eiíi actiuo?.í.fbrmeq índu; eltoolorveloeíectatio necelTeelt çg fit
cnnE ab agentíb9 fit materia funtín pa; oefideriií vel appetít9 ®íc $ manífeltú
ciente i oífpofito Sta àút elt pneipíú eltqr vegetatíuú fenfttíuú motiuu fm lo
quo nõín rõne fubíccttfj m rõnefomie cã et appetíciuú ínueniúf ín vna gte oe
ergo elt act9 fen forma corpone.Jfreir; dfatex quqptj cg nõ oiltíngnunE ín co:
caatpdícta tnouetouas.p. qucltíões: pore aíalis loco: ícd oe qbufdá potctíjs
«uarú prima elt cã aía fit qódã víucdi gtícularib9 maífeltú é çg (oíltiguíE loco:
pneipiú fm quattuor gradu3 víuétímn vífuáei maífdtc nõ é líift i oculo audit9
® trú qõlíbct ílto? fit ata vel p.e atetad ín aure:olfact° in ii3rtbus: gultus I lín
qô rfídet çg ín qbufdá aialíb9 vt ín boi; Sita i palato £5 pm9 fenfus .í. tact9 q
businfuntoúpdícta/Jn qbufdá vero elt neceflari9 ín aíalí c ín toto. Ç®e ín
qdã boç.-íualijo aút vnú folúán bis át tellectu aút oícít çp oubíú c qr iiodú
ín quíbus ínelt folú vnú pdicto? vt ín bauít qr babeat organúoiltíctú ab alije
plintisoportctqr illudíncísfit aía: ín an nõtoícit aút qr gtes feu potetíe q nõ
quíbus aút funt plura qólíbet elt gs feu funt fegabilcs loco oiltínguunE fm rój:
potentía ate fj ílla aía ocnoíaE a pncípa qõ ,pbat qr cã babeát act9 oíuerfos ba;
líorí gte vtfenfttíua vel tntcllectíua. bet alíud i aliud efle.í.aliá et aliã rõné
ÇSrccfida queílío c.fi vniíqáqj iltoç é formal?.vndeoícit çg alterií elt eITe fen
ps aíe pdícto? :puta cu oía uiueniunf» fttiuoetopínatíuo.í.íntellectiuo. exp;
vna aía fleutín bfiaiia:êltB hoc modo díctisptj og potetíe ate.r.vegetatiít feu
fint j>tes q> fcgarenf adínuicej folú fm fitíuúmotíuú fm locúappctitmet íntel
rõne vt etíã fegarenE loco vtpote qr ín lectíuú oiltínguunE exnatura reíadín;
vna gte corporis fitfenfitíuíiín alia ín* uícé z nb ipaaíaz nõ tm g ogatíoné ín
tellectíuúri fie oe alíjs.|[2ld qó rúdet tellect9. iSi} ab tpa aía ptjqr funt ei9 g
çg be qníbufdá gtib9 aíe nõ elt oifltcile tesfettgtialesgfectíones. (ftctiâ íter
vldcre.vtrú fmtfep.abíles loco .í.fubíe fe patetq: cúbabeant oíítínctas rõnes
cto fed oe quíbufdã oubíú eft.£tad on formates i fint pncípía olftíncta? oga;
dendú q> boc eft facile vídere ínqbiifdl tíonú a gte rei volútas amatmõ íntelle;
pmittítfimtlitiidincoe plantís qr qdã lect9:z ttellect9 ítelUgít:n volútas Ij át
gtesoíuífe «b alijs gtlb9vídenE vine; oíltígnaE ex n 5 rei nõ tfi oíltínguúErea;
re.z boc ondít g boc qr r amnfculí abfci liter tbís,inqb9fimulinlut cã vna non
fimferunfz plantanf:? comialefcfif qjJ polllt corriíp- alia remaiicte.tflúq' em c
nõeét nifiremaneret eis vita: tgpne ttellect9 fine alijs potêti js vt oícít arílt.
aía q eít pndpíú víuédí t&ô ptíngit qr ín boc.íj.ínaía eífegata remanétoes
ín vnaquaqj p!áta aía elt vna ín actn et íílc potetíe t re pfidera te Ij n pollínt exi
multiplex ín potetía uia g aía pláte é re in act9 altqua? bmõí potétíarú qr ad
ímgfecta ín ordíne ata? nõ requírit ma fuas ogatíones exercédas re^rút orga;
gnã oíucrfitatcin gttb9« @ndepõtfal; na: fm bo cc ítellígcdú illud q515 oícít
narí ín alíquagtíú ®íc eriã boc oltcdít p.ç ttellect9 fegaf ab alijs ítcut gpetn
ínaliquib9 aialíb9 q ocdfavíuút quía uj a corgali boc é ítellígcdú q> fegaf ab
vtncç gtíú babet fenfum .qõ ptjrqr re; aliis gtib9 feu potctíjs nõ i fe pfideratf
trabítfe ftpungií. babet ctíl motúfm f j vt pplcctúf organa vt fiít í ^pínq oif
locú vtad fenfum ptj.£tftgsoecifa bj pofitíõe ad actú.Ç®í arguas 5 boc qr
íenfum necelTc elt q> babeat appetttuj. act91 poita ad idê gen9 gtúiêt fj actus
adfenfum em oeneceflítatefequiE oele ílla? potetta? vt ttelligere a velle funt
u
accidentia ab imite? ? ablpfa anima ret vt Dictum eft.®ftcdit mite pbi* qomt
alitcr Díftíncta ergo i potctie.C^tem p nia animalia babent appetitum quod,p
arífto.ín pdícamentis potiente potetís bat quia omnia babent fenfunt tactus
as naturales ín fcóa fpecíe pdícamentí quod ptobat quia fenfus tactus eft fens
qualitatis.C Stefpõfio ad ptímú q po* fus alimentuneccITariu j autem eft om*
tentfa i actus poflimt fumí vt funt oíffe mbits animalibusvti alimento:ideo ne
rctíeentisificfiíteíuídc generis imo celTarium eft q babeanttact9quo gtici
idem numero: vt adã p:uis fuít in pote pant olímentú fibi pueniens:i q tact9
tía poftea vero inactu. Klío mõ fumiE fit fenfus alimenti manifeftum eft.5>i#
potentía 4.’ pncípio aítíiio vel palfiuo 1 cut cm co:po:a viuentia cõftant e;c calb *
time non funt eíufdem generis actus % dis et frigidis bumidis ctftcissitaej:
potentía.-fie eft in^pofito. |[Sd fcbm bis nutriunE.it actus aiit eft oifcretiu9
oico q arífto. accipít potentía naturalé bop.$>j viuctia non nutriunEalijs fen
facilitate vel agllitate vtêdí bmõí po films nift fm accidens videlicet in qtã
tentia. Jftam matcriamtnffufc tractat cõíungunf tangibilib9 £apot cm odot
fcottis-ti) .Dif.vj.fniarum.SractaE eti et colo: nlbíl cõfei uut in alímentã inq>
am ab alijs ooctoiib9 tbeologias in pti tú bmõí fed folú ineptum contingit odo
mot fedo fníapjiõtSípabJei'^ gtráfeo rata t colotata ec calida vel ff ígtda bu*
mida vel ficca.Sic igiE patet q omnia
animalia babent fenfunt alimenti: quti
til!^)|0tcntiaruautaie zc* bufciin^ nut meft fenfus alimenti in.c
arífto.oíffiníuítanímâ efuries 1 fitis quotum vtrpcp eft concu
jJL itific acccditad oetcrmínãdú oc pifeentia alimcntufifuries quidc eft cõ
‘ partibus eius feu potcntijs.-St p:io oi cupifcentta calidi ? ficci quodFabct ra
eit q p potentias idem intelligitqb per tionemcibi.SltlcrajtfrigidictFiimidi
partes .oiftinguit autem bmoi potenri "quod babet rationem^qtus. áíapoz ãt L
as t quinqj genera.f. vegetatiuinfenfiti eft qbdambozunt oclectamentutfapoz 1
im:appetitiuú:motiuú|f mftocú 1 intels aiítoelectabllís isdicatcõneníentem x>
lectu.íld cui9 euídcmiã jfeiendõ q bus po:tionem calidt et frigidi bumidtt fie* Í
lufmodi genera [poteritiam polTunt re* ci in alimento, vnde magts gtinetad oe /
duci ad tríplice anímá.f. vegetariuã fen lectationem ctbi q iieceífitatc.ÇíSom*
lítiua 1 tutelIectíuã:5S9otíuú eitt fm.Io* pataútpbí.buíufmodí potentias adin
cum poteft reduct ad fenfitíuú vel intel* nice Dices q fenfitiuii eft in intellectiuo
ketiuum: fimiliter appetttiuS ftn q oil et vegetatiuú in fenfitiuo ficut trigonuj
plcteft appetitiis.f.fenfitiims t intellc Idefttrianguluseftin tetragrano.Çrí
ctiuusqoiciE voluntas oe quibus hat angnlus em eft in quadrangulo in potá
bef in pncípio p:ímí metapbífice.ÇTHo tía poteft em quadrangttlus in duos tri
tandu infup q pbi.bicponitquincppo nngulos oiuidi p tiametrfivt bic:ficfen
tetias licet pus pofucrit folum quatuot fitiuum eft in potentia feu virtualiter in
qtfuptaarifto* intendens oltendere q intellectiuot ficoealijs .ÇH.d Deters
anima eft ptincipiu vinendi in omnib9 minâdúaútoepotêtijs ate in fpâlí oi<
viuentibus oiftinrit ipm viuere fm gra cit p.q> pus eft oeterminadfi oc actib*
dus viuentíú 1 nõ fm operationes vtte qd,pbat qzfmrõné oíffínítíuam actus
f m quas bic oiftinguunf genera poten funtpziozespotentijsqdprjec boc qe
tiarú.appctítlufiantnõ conftituit alij cu pona oicat quêdâ refpectú ad actú cã
quem gradúvítiétiiíq: omnia que ba; fit pncípiú agedí vel pacíédioj q actus
bétfenfum babent appetitimutficrej ponaf t ei9 oítfínítíõe q: etíã obiecta fãt

w
manent tantfi quattuoj gradue viucttu post acttb9 opottet pzimo videre ó ipis
25 c anima
obtectte.ÇUfcio quo notandií çg ey ob;
íectíe oíuerfis n oiuerfiftcauEact9 z po fitcrminatisautebfo
tctíe aíc nifi qn fiterít 'oría obíectoç in ^oftq> p.oetrrmíauít b gte vc
quãtú funt obiecta.í.f m rõnc Ib:male5 gctatíua.-bicpnroctermtatbg
obíectí fiait vífibíle oiftínguíE ab audu te feníitiua.&tpzimo oícit quõ edttcíÈ
bilizfiatobrerueEeadcroobtccti.'oiuer fenfus oe potétía ad actú. Ç&d cutus
fitas ftn qcúqj alta nó inducít oíúerfita euídétiaoiftinguít potétía z actútcírca
téTpecificã act9z potctíezcui9 ei potctíe íntellectú.o.q>alíqsoícíE vnomõ fcí;
ê vtdere boie? coloratú z lapide coloza; etts inquãtu b5 natural? potétía ad fcíé
túq:í(l3 oiuerfitas paccídésieftobte; dú vt bomo anq- babeat babítú fete bec ^
íto iqtú c obíectú.|Ttflotãdú tfug cp cíí potentía vocac eéntíalís. íSjcbo mó aíí;
ata .pftattt ífto ú cogfcat feípam oírccte quis oíciE feiens ínquãtú babet babítú
ttuend» opoztetqzíncognitíõe aíc me feientíe quo põt eyire í actú. z vocaE po
dam0 ab ertrinfeco: vt.f. g obíccta a q- tetia acctdctalqttalia pzobítu ate ine.e
b9 abftrabfiE fpeclcs itclligibiles ogno fftétcpótactníeyi.-oi actú 5^ertío° 6:
fcam9act9:?gact9potêtías:*p pote/t alíqttis feiens tttgptú actit pfiderat.^u
tias íparn eiTentiam ate. 3n aútoirccte ma potétía reducíE ín actú cú qs cy ígtjo
ata eêntíá fuá g feipam cognofceretzeet rate fit feiens. feíciE aút ígnorã3 oupfr
prtusozdo obferuãdus in aíccognitiõc vel qt caret babítú fcieutificort talis bt
q: quâw alíqd ect>pinqut9 ccntíe ate ígnotás ptiuatiuetvelq: babítú priú ,ft
tanto g pus cognoícercfab cã. erroze z talis 6: ignotas príc. fâucít fvA-
cõfequcter.p. cgficut potetía z act9 ob A'“
'SUrepinúíc* Sa.in cunE multíplíciteríta etpatítxmo mó
Jbíc.p.tncípit tractarcbc poten P tie qn quis patitur alíqó oetrímétú ab
_tt js ín fpectali.^c pzíobe vege; agente ita <g fit íbí aliqua cozruptío vel
tatíua q cft cõis otbtis oetcrmtando.f. «bíectío fbzmefubftãtiaUs vel aceídcta
Ocaluncto qb cft et9 obicctãtt oe gene* Its.alto mó large pau oícit altqd.fim
fattõcqcftacf1 crT,oicitergo çg qblibj cyjeíéptmu alteríus eõjmfadtpm ficut
viiuigeneratalíudeiuídc fnêiivt plita potentía ad actú.bec aút pafito nó é coz
plátãolíua oltuâ aial atal.Sb boc tn ey ruptio pacíentís fj magis pfectío.-^os
ctpít tpfccta vtpueros otbata cimucbof tétia cm pficíí g actútignozãs quádo fit
í babetes files oefccr9.oícúE ctia ozba; feiens oícíEpati boc tnõ z alterari non
ti carctes aliquo fcnfuzvt cect furdi. £ç aút pzimo mõ.íSíaitgillc quínon bas
cípit etíã eaq gciternnE g putrcfactíoné bet babítú eft tn potctía ad babítú: et íl
aiiiaeittú rtútad tria valet ad attamcn; le quí babet babitum eft in potenti a ad
tut ad nutrition?; b rõnealtmentt cft cg actú.íta oícit.p.cy illc quí nó babet Jen
pfeniatfubftãtiáci^qdalitur q pferua fum eft ín potetia ad fenftimset red tíciE
tíotteceíTaríac^pí cõtínuã pfumptio; talis potentía ad actú a generate z illetj
nc bumidí a cálido naturalí.terttovalt babet feufum eft ín potétía ad actú fen«
adgcrterattoné.^eitic em qb eft gene? tíendíret talis potentía reducíE ad actú
rattotiis pneipiu eft fugfluú alimcti.fcd mediante obíecto fenfibilúflMírca pdí
bec anima vegetatiua eft pncípium trí; cta notâdú q> licet cu quis ab erroze rei
plicí3 ogatíonis.f.nutríKaitis augmeit ducíE ad fcíétiã verítatís fit íbí qda ftfií
ti x generattõís.Sd boc aút oícit aríft. tudo alteratíõí3 q eft oe cõtrarío ín príú
9 bsoupleyíftrumctú.f.ípm alímêtú* nó elwíubí vere talis alteratíoznâ alre»
calozem naturalê g quê altctaE oecoqttí ratíoní q eft oe cõtrarío in cõtrariú vtrú
tur t oígerit altmentun. cp g fe t ecntiaUtcr ppetít.f. q> fit a cotu
trarío;t çg fit ín ptrariú.Sícut em oeals
&MUI
b.itio no ell nifí ad albú (fta/iõ eftntfí a ílludqó mouet olapbanút actufit viil
nigro vel medio qt> rectu albi eft quodâ bile fcqE eg eolot ci it vilibilig iSiuia >vo,
}“"'■? 'I10 uigrfi.SSjttiin acqfitíõe feie accis oíapbanú nõ fit t actu nifi p lumê nõ a
» ‘liiffiik qacfrjt feum ?gítãfis puo fit aer vel aq aut bmqi eft actu tráfpareru*
"I "• erit in errore abfqj boceiiTpot adduci nifi fuerit ílliimír.ntúnõ colot ncévífibí
ad fciamveritatistvnde no ell verc ale lis fine lutme.$'iSd euidet ã pdíctotú
teratío.túetíáqtínpte íntellectíua nõ vidéda corta inter luce i lumê.lujc aút
eft_altera_tío,ppríefumpta:vtoictúc.ij, nõ põtpoui fubftátía: qt cprefenlibili
cap.feptto pbulj Ibis pmiiTis oetcrmii vt pts ez jpdíaigtnó aút fubi tãtía vt ptj
nat.p.oe feufibiiib'.D.cp ouplcj: eft fen t facto altaristluy è ê qdã qualítas t ter
.ftbile.f.p accidcg ? p. fc.4ftaút fenfibii tía fpc qlítatístlumé át nõ ê fubftátía cõ
le R accidcg cg aceidit ei qó eft fcnfibile plcta boc êpfc e^iftcstqt nec ê fpúalto
p fe ficut aceidit albo eftc boiem: iõ bo cú fit ettcfibilís nec eotpotafqt túc ouo
eft fcnfibile g accidcg.Kale aút fcnfibii corça fwnul cftent vt bíc oftendít arifto.
c l£9PPbcndiEgalíquãpotétiâpgnittas eft et lume cú toto aere nec opottet acre
' "vtg eftunatíuávelíntellectíuâ. âienftí mouerí aducníéte luie qt túc t medio,ilí
bile aút p fe bícíE ouplr qt qódá é .ppnj lumi.no n eêt reftúratío aerís: nec etlá
5 qodá cce.Kft át fenfibíle .ppríum qij lumê é fotma fubalís qt iílud cui adtieí
c ru-t/U* no poteftalío fenfu fentiritvt fon° refpe nít mauet pfectú.uieê ifto rccedctc ficut
'•Z->rJtWaudit’ I fic DC alijs. fcnfibile ante ptj í aere qiíqj illutato qntg tenebtofo
&coc appbendif a pluriSus fenfibue.&t nec eft mã nec aliquid ptínens ad gen9
(***■<& l“,,t d bic ari.enuaicrat.f. numer*
•T ** mot’iquiestfiguratmagnitudo. Kact9
em 1 vifiisgcipiunt oia ifta. ffllij el fen i qlítatc q é fpes feu ítctío qlítatl fendi
fue pcipíút aliqua ifto? rlicct aút Senfus bír.THoradú ç nõ õt B íntêtío iílud cg i
nõ oecipiaE circa .pptíú obíectú bn tfioe tedít fenfus boc0 ípm obíectú eét ítêtõt
cipiE circa obíectum cõe :vt babeE in li. fj ítétío õt íbí íllud p qõ táq> p pncípíii
be fenfu i fenfato. ffttõfeqnter oercrj fotmale têdít i obíectú fenfus:boc0b(eo
minat ari.oc ^ptijsfenfib9 f m vnfique cg lumê é ítêtíofiue/pêsfenfibínpí9 lu
cpfenfu;.£tpmo õ obiecto vifug.b. q> cígqqdc reqriE tá tpficícdo medíú ãg ot
illiid fcnfibile cui9 eft ,pp;ie Rceptin9vi ganú an§> fitvífíuútnec ci medíú nec ot
fug c vifibiletfub viftbili at appbcdiE co ganú c receptíuú fpci colons fine lumte
lozii illaq videnE.lucida 6 nocte vt pu ípm aút lume vocaE radí9 fí fit fin recta
tredinrs quercug i oculí quorúdá aia* lines a oiapbano ad cotp^lucídú.J t&õ
Iukftc be alijs. etfil'r corps luclda vt fequctcrbícítaríft. çpet pdictis ptj$
ígníg.oícítaút cp colot eftp fe vifibilig colot fine lute víderi nõpót cúoe rõnc
iiõpmo inô fj febo mõ.£jft aútpmus coloris fit cg c inotiuú oíapbani f nractú
modus btccdigfe cú pdicaE oimnlrio bíapbanú aút nõéi actu niftg lumen i
vcl jts bifftnítíõlg.d biffiniro'/itut.poait- iõ color fine luie víderi non põtnáiòp
p.ín íib.poft.vt bõ eft afol. ©cbg m oe batgfignúfíalíqs ponat colotatúfug
dug qn paftio pdicaE be fubfecto: vt bo otganú vífus n videE qt nõ c íbí oiapba
c rifibilig :fic colot c p fe vífibiliotqõ p nú t actu qõ moueaE a colore. Wam t fí
bat qt colot eft motiu9 oiapbanii actu pupílla fit qõdâ oíapbanú nõ tn eritbí
caufando.f.in eo .ppria fpem.eft aút oi apbarnú fí ponaE íbí corpus colora turn.
Apbanu cotpug trafpareg vt aeraqua s ÇJBicit ê arí.q» eolot mouetbíapbanii
aliqua cotpota eeleftia inõelpoflcmus í actu caufando.f.fn cofpcm i fílítudí;
vidcre.ftcllas ftps qfunt in octaua ,fpe ní fuá i ab boc moueEotganú vífus fic
ra nifi (nferioteg fpere planetaru eflent o corpe fibi ptínuato ,'cotga ei rí;iê ímu
trãfparétee veloiapbaiie.-oicitáart. cú tãt ntfi tágant fe.codcm ât mõ fe babet
3$e anima
rt ait arído.ln alija fenfibus ficut ín vb quodam angulo píramídís: cuíus bali»
fu. Sndc oícít çg necodoz nec fon9 fene ed ín re vifaret angulus ed ín oculo vi í
tíútur fi tangant o:gana fení9: Í5 ab odo dentístqiJ ídeo necelfe edtquía cum res
te x íono mouenE media: oe medio autc vifa fit maíot quátítate g> pupíIla:opoz<
vtruniç ozgano? fcj auditus i olfact9» tet cg japottionabilíteroímínuédo gue
® ímíliter vtoicít c í guílu i tactu:oe 4 níat ínmutatíovifibílís vfqt ad viiú.nia
capto fequétí videbiE ®ef mínat etiã nífedú ed aút cg quáto latera píramídís
.p.oenoctí lucfquenõ videnturín lumí fút longiozamúmodo fit eadem bafisttl
nc fed íu tenebzis.bec em ín tcnebz[ vis to angulus ed mínoz.t ídeo a remotíotl
denElucentía:ín lumie Xo colerata.flfu minus vídeturzt tanta poted elfc oídl f
ius ratio pt alfignarbqz ida babêt alíqd tía <g omníno non vídeátur.
lucíe lucídum emígnísetoíapbanúae
ris et aque nõ eft in cio totalr ertinctu j
;ppter opacum terre: fed qt ntodíeú bfit
Hncautem* &3púv*
B?íc oeterminat aríd.oe obíecto
oe lucezcap d.Iujc ad pfitíã maíozís lucf auditus fcs oe fono.Sn oícít cg
occultatur. ftcutetiâ e oe dellís que oe fonus babet generarí et pcuífíoue ouo=
oíe non vídcnE. vn ín luttiíne nõ vídenE rum cotpnt folídoç.nõ em lana t bmõí
vtUiccntía:fed vt colerata tm. lut au te j facíút fonúscú cedát gcutíétí.opoztj em
eoç jopter fui oebílítaté nõ põt oíapba çg íbí fit refidctía cozpís gcufii ad gcutí
num pfecte reducere in actum f m cg na ens:t cg fiat cu violentía vt fiat aerís cõ
turned moueríacolo:e. ©Indefiibeozú ntotiotque cõtínuetur vfcp ad aures. ffe
luce nec eoçuecalioç colot videtur:fed at aút buíufmodí ímutatío aerlstvt oíc
folú lut eotuj.lutaút cú fit etficacío: ad arido.eodé mõquofitín agua ciz alíqd 1
mouendú oíapbamim §> colot cú mino; íneajaicítur.fiuternlblqucdareÃiratb n°! ...
ri imutatíonc oiapbanívidcrí poted. ones in circuit» aque perculferque qub
Ç£onfequcí ondítqúo vídeaE ignis et dem arca locum pcuílíoni3 fút paruc et ,T“*
cozga lúcida oíccs: nõfolfi vídcnE in
Iumíne ficut colotata:fj etiã t tenebns:
ficut illa oe quibus oícít. x boc ídeo:qt
motus ed fõztís :yn rcmotis aút gíratõ:
nes fút ntaíotes t motus oebílíoz:tandE
aút motus totaliter euanefcit x giratões
221
ignis babet tm oe luiníe çg põt oíapba ceífant: fic ad pcuíTíonem co:piu aer ín
num omíno facere ín actu: itavt ípfiim gyto fcioueturzet fonus vndiqs oíffundí
talíavídeâftnec é tam ocbíle lumé ei9, tur: t ín viciuo gíratões funt mínozes:
<g ad pntíam maíotis IumÍ3obumbzeE. x motus foztíoztídeo fonus íbí ceití9gí
&x pdíctis patet cg non folum vídeátur cípitur.Jn remotis aút fonus obfcuríus
coio:ata fed etiã lúcida: cum etíam Iujc audítur.-i tandé totaliter oeficít. £d au, é-
fit fubdantía colozis.flíoloz em nõ c nb tem fonus nõ ín cozpe fonnte fed innies,; »*• o«H
fi lut quodãmodo obfcurata et admttti dío vt aere et aqua. qfiiodmodú oetniíí \ J a
one cozpis opací fequiE «y lut fit obíectú nat aríd.oe voce que c fpecies foni oi. y r
adeqiiatum vifus. ttoloz em ed obíectu 9 vot c gcufilo aerís refgírarí ad voca< ' 1
perfeconteiitumfub buiufmWí ptímo leni artcriam cú imagine figuífícádí.ída,
obíecto.ltmotandú aút cg caufa quare aút oimnítío edp caufammonent votõ o-*5 ft*
oídantia impedít vífum énoncptuedm pcufiío fed fonus caufatus et gcuífiõe.
refidat in mutatõe vííibílis: non em o ia ^ít aút buíufmõí pcuífio ab anta verbe
pbanum babet contraríetaté ad lumen rante aerem ad vocalc arteríam: x ídeo
vel colo2em: fed ed ín vitima oífpofitõe folú animata-babent vocejmõ tn omía.
ad eo? receptíonem. cuíus fignum c çg ^ícíE aút cú imagine fignificandí: opot
fubíto ímutatur a Iumíne vel colote.fed tet ení çg fit çú ímagínatõe alíqua íntcn
saufa buíus é:qt ome cotpus videtur íb dente ad altqdfigutficandú vel naturalr
ad placítú .,?J>ícít aut arl- g> n atura bent oblecta bífttncta-jSuftus em eft bí
1 vriE relpiratíone :t ad fozmationc vocf fcretíuus fapozíszq nõ eft alíqua quail#
« ad mítigationc calozie.vocalis em ar tatú renfibílíú g tactfi.g ©emdeiõdít
teria que eft ozgaiiú rcfpirationía eft oz# p. cg fapoz eftmftabif med i ãte bumoze
dinataad pulmonetvt eioeferuiatg at vnomrie gultaRIe veleftactu bmnidú
traction c aerís. ficr autem nccciTe c vt verbuiíTectãlnlê glaliuà.^S Itímo oe
recipíaE in pulmone:qz in bae gte aialía tcrnllnar.p. be tacHTTÍ írca qó mouet
grclfiua pias babct oc calote §> ín alí js buas quertiones.pzlma efttvtrú fenfus
gtibus.$5ulmoem cóíúgit cozdifíri 4 tactusfitvnusvelpIurcs.Çadqd ríí *•*•*
eft pzmcipíú calotío naturalís: opottet det çp nõ eft vnus fenfus:? boc íõ:q; cft »***
è <p acr ingredía? ad pulmonéjapter re pliiriúcôtrarietatúqucnõ pucníunt ín
fdgerium naturalís calozis. Stalia aút vno genere fubíectí: vt calídí et frigídí
que mu !tu babct fanguinãmultum ba bumidi z fi ccí mollis 1 ouri grams -r Ics
aent oe aloze naturaUndeo indigent re uie.Sudit9 eft vnus licet fit pluriú cõ#
» -*?í
JpiratioiietnoãuniBouèinõdicmn ba traríetatútvtfoníacutít grams afperí
1#~ beiiFJanguínts vFpífces: vcTque oino 1 lenis q: ífte ptrarietates puemunt ín
carent fanguíne: vt câcri: oftrec: z atas vnogenercfubiecti.f. fono. -$>otcft tn
liaanuuloficcwis: vtapes, z fzomíce tactus oíci vnusrõnc vnltatis ozganí.
z fic oe alija, fealia gcúnôrcfpírctiiõ ÇSctía queftío qd fit ozganum tactus:
babent vocem.fiSoiileouèterocternií Sd qbrefpondctçcaro nõcft ozganí
ttat.prõêõtuTcro olfactuezlcj ó odoze. f5cmedíú:fedozganútactuG ct guftus
A ■gftãt odoz vapoz veifum^ouê alo; re funtíujctacozjvtponítín líbzooe fenfn
foluitabodozitero.©ftcndlraiit.p. cg z fenfat o.£ft aút ozganú tact*7: vt oicít
ficut vifus cft cognofcítíuus lucio ct ré; commeutaroz iicru17 coejttõfustotícoz#
ncb:e cú píiu.acío nó cognofcuEnifi g ba pozi.vnde íu£a vel ,ppc quâiíbet gtent
bítã fic olfact*7 cft cogfcitiu'7 odozabíf: carnísfuntaliquí ramufeulí ncruozz q
z nõpdozabtlís.Woii odozabílcaiitfm cctcduuE g cozpus g quos oeríunE actí#
ípmoiciE oupliatcraltqó millú babct ua virtus a cozdc vel ccrebzo g totú coz#
cdozêíkntcozpozafimpllcía.aliqó ba; ppo.Çaitcr^ofidítarift.íUudín quo
bet parum oc odoze vcl inalú odozé.Si coiicumt oés fenfus O. q> cõe eftoí fen# 0
mílírer oíccdií cft oc alijo fenfib'7. 0fio fui çp eftfufceptimi3fpccícíz fme mate í*-^ -
tattdú çg ar' .bic oicít çg otiri carne funt ria ficut cera reçipít fignú annuli fine fer
lucpti mcrctniolli vero funt apti.Cui0 ro vel auro.ÇSed vtdctur boccõe elfe
ratio pote ft efíe qz quato cõplejcio eft oc omm patientizomne em paríens rccipít
licatíoz zmollíoztãtoaía minus impe; ab agente fozmâfilie matería.flJõ ei ner
die ab ogatione ftiaiiõintellectueeft g rccipít ab igne materiã et'7 fed fozmam.
rpícntioz.^&ctcrminat infug.p.ocob Q^&^íccndu eft cp lícetfiícoimmc oniní
ícctoguftus oiccs qg obíectií guftuo.f. paticnti q- rccipiat fozmâ ab agente: níf
fapoz gcipiE a guftu q eft quídé tact*7 nõ ferentia tn eft in mõ rccipiendi.mâ foz-
g medlú cctraneúzvr g acrcm aut aquS maquearín paciente recipíf ab ageme
que no funt gtes ataliszfed g meduí cõ; quadoip babct eunde modu cITendt ín
lunctú animalí.íEaro em cft medium in pactentijf babetín agente:zboc qdé
fenlti tacrus.ínaút guftabílcfit qédá acadit quãdo patíens babct eandco'f
taugibtlc erítcttâ medium ín fenfugu; pofitíonc ad fozmâ quam bj agés: vn’í
ftus ■m>í norandú çg licet tactus ct qocp em recípiE in altero g modum re-
guftuscóueníantín modofentícndí qz cipiens.lUocmõpatifaerabignc-r fic
vtrúçjj gciptt obíectú íuú tágendo: boc oe alijs. éãuâdoqs vero fozmâ rccípíE í
tn ncobftãtefuntoiftinctífenfusqz ba paciente f 111 aliu modú efieiidí^fit ín
h
ise anima
I
*gente:qt oifpofitío material' patíentíe beat modú cendt e,ttra realé 1 malem *
çd rccípiendú nõ c filie oifpõi materialí 2J?õitaêcp aliq3lcfu6ímutat intetiõa
q era tin agêrett iõ recípíE ín patiéte fi s liter folú vt víf°. Jfact0 aút vrraqj ímm
tie materia ínquátú patice alliláf agenri tatioue ímutaf. rea!'rvlinã Ir,pbo:
ím finiHã i íi fm mater iã.At g búemoí qt otganú tact0 c cotp°míttú fictit medi;
dú japum efefui recipe fotmâ fine mafia um qo ccaro.-g c palTiuú nafale t reccp
q: alui mem eefidí brit forme i fcfu i ín tiuú actõis nãlí3.qualítate3 aút tágíbi 3
íéfibili.nã in re fcftbili bfit ec naturale. les lút naturaft- actte.-g ?c. $/iXr tmutat
Sn fcfu aút íntétíonale vlYpúalc.A t po? íntétõnaK-tqt fi rm uaturalif imutaretur
nít çuenice cjiepln oefigno i cera.fllou rõc q mittú naturale íi pl°íítíret qlitatef
entceadeoifpofitío cere od ímaginej q ícfibilco q> lignú vel lapieqnaturaliter
erat tn ferro vel auro. Sn affiKif cera fi* ímutãtur.qt gqiítatcs bmõifêfibíleo íé
g.llo aurco inqntú ad imagine íj nõ qn# tít tacriõ tc.-^tefca b°p5 rõnc tbeolo
túad ©ífpõem aurí.At qt ctia cõncnít ín gica.Su oãnatts eni p° refurrectíonc ae
tellectuí <$ recipíat fpês fine materia: íõ neralc erit fcf’ tact0 et oinís fel*7 ín ncru
ad ponêdúsiftainínf fenfin intellectuj fiiq.íÇúc aút tact0 nõ ímutabíf naturalr
cícít q> fcíusreqrit otganú ín oebíta p põttii fmfcotú. oif.44.q.3.c.2.ita3
po:tõe:nõ aút intellect0. ãt q infert q> mc nõ optetiõ ponere cotruptõem: qt íi
cjccellcs feiiflbíle cozrfipit fcniu. £ú ciii la ímutatio ú c cotruptíaté tiíi intctõalr
fenf° requírít organum i oebíta ptopots a n illa ent ma,tie aíflicríua.-g X-ilTuua.
tõe fi ^tU3 fenfibíffuerit fortior q> otga< Tjbotítg íbi vna eêfme alíattamé t ftatu
n» natfi fit patí foluif .pportio icorrum ilfo no c ímutatio íntêtõnar fine rcalict
píElêfue, -Stêfilcficutcúaliqs foniter naturalí imutatõe.-qt cãtur i ea ímutatõ
pcutitcordasfoluíí finipbonía i tonus S utretíoalis facit fenfútnõ aút natural':
índritq i qdá .ppotrôc pfiítit.íNõ fienu cú fine naturalí pofiitccfcj i oamnatis.
tc ejecelic-3 ínrclligíbílc corrúpít íntelle; ■fHãlio eriâ ec pt í ínaiatís 4 n lêtiút. ÍSi
ctú ai carcat organo f At boc oridít m- gere aút inqntú bmõí c nãfr ímiitaretqt
fug aríf.qrc plãte nõ fetíât cú tn caicfcãt tact0 pt ec í iaiatie q tm naturalr imutã
qt n bút illã .ppottõcm q rcqi íf ad c tga tur:i 10 tágíbile pofitú 3 tactuo otgami
mi tact0 vt polTitit recipe fpco fine nin f} cú no tmutet nífi naturalí- nõ facit fcfum
patiúrnr ítr.ifmiitatõe material!. j[Sd tact0 fj fpes feufibilío recepta t eo mren
euídctíã aút cuiuidã oícti qt5 K põit arf ♦ tíonatr facitlcfú tactus. áic é ímutatio
vic5 q> fenfibile pofitú fupta fcffi n facit aialis i otgano tactuo víalíoc fcTuii3 bn
íêfií fwe fi fentiE: vt vifibíle pofitú fupta fldt fenlu:nõ aút namral". $5 ímutatio
feafú vífuo nõ vídeE&cieudú q» quoad natural' i o:gano nõ facit feiifú;ímo mac
bocí vifu c câ fpcafalía ab alija fenfib0 gio ímpedit:qz fifinc naturalí poiTet efle
qt em colot ft vide? nífi ín lute i requírít iiuctõna'mag[ fétíretur fcfibíle:ficiit pj
ad boc qmdeaEiiiedíú illumiarú.®ico ín oânatí8.Hicet Q in alijo ícfib0 a vifu
k>t ponereffupra otganú vífus obúbu; f’tiãtur fefibília tâgêtia otganú b“ c róe
rct ípm: i íõ fcqí q> n poiTet videri quo ímutatõía aínfp fe q cãtur a naturalí fj
ad alíoo fcí° ajr XúfícaE ifia pfj1Ci. quá tãgút otganú. At íõ f m boc cít vera
q^to ci notãdíí q> vt ocm c ptí° oupie.v c 4’po pbicí q- fefibília tãgctia fenfú n f.is
ímutatio ipíu3 fenfibif.vna c material; cíút fcfútq: rõne imutatõme naturaffni
qii fc j fc f° ínmutaí a fcfibíli fm iliõ: vel quá tãgút otganú nõ fiiciút lefum. B»ec
ffc cc vel f3cúdê 11105eendíqêi reejrfa Sacobuo oe efcalo lequarfcoti i qtõibuf
vt cú fenfua t3Ct° calefit vel nli°fenfu3 fug li .õ aía:q qdc ab aIiqb°oúr ec ipius
aliijlr alfaf.SIía é ímutatio aíalfj qua fco.qy pncipíú c:vtf fcliio tact0 fit vn°
ímuwí mtctõnair vlipúaír a fcfibiU: 15 é 4 vide,44.0111.4, fentc.eiufdê 00c,
€apítuluinfctfum* cauítas g quâ pt ec trSfitu3 ipif’fp'i ab
ocufvfip m pmú vétriclíu pme gt[ ccre
'KÉodafi.tfílitaliqius b:í:ct ab íllo ê via vfcp ad medíú vctricn
fenfus.Upic tractat and.o fcn lú:ct ab íllo vfq? ad pofterío:c. Iftis p:e
fucõíioi.tyojponerc féfiícõ tniiTio fcícdú q> t illo peurfu íllo? ouo?
mune í atalib9 cú fit alíqpoií ncruo? co:ganú X’tutis vifiuc:q: fi ali»
qbabeat íudicare oe obíectís fcfibiltum bí iudícaret vífus oe obíctõ cú recípíant
ícfuú gtídlum z adínuicc oidínguere. ouas fpcsiouob’oculfg íudícarj vnuj
(feoc aíit nõ pt facere fenf ’ gticularis.-q: ec ouo.Sírt9 aút fcfitíua ínterio: fpín*
nulla poií pt oiftinguere inter alíq ertre quio: vifiue c fénfrcõi3 cui9oiganu c ín
ma ui! 1 ilia cognofcat tin nulla poií pot pmo vctrículo anterious gtio ccrcbú:
cognofcere albú ec alíõ a oulci nifi cog ; cui9offíciú c appbcdcre omia fcfibdía fé
nofcat album ct oulce. vnus fenfus fuú gtídariú 1 íudicare orfiao eo?:vt oí
gtícularís non põt cognofcere obícm al crii c.3ld búcicfúvídcE peurrere o:gana
ten9. i®gtet § poncre ícfuj coem q ba’» fcfuú gtícfaríú ficut ad cctrú. ^oft félu
beat appbcdcreobiccta Icfuú gtídSiríú: cõejãtcímgiatia c9o:ganúé poderio:
i o c ipo íudicarcjjltc aút fcnfv moucf a vctric.iluo anteríons gtís cercbn.officí
fenftb9 gtídârib9 rccípicdo fpcs ab ipis um aút ei9 é rctinere ílló qò rcddiEftbí
ficut ct fenf9gtíd'arcs mouctur ab otkís a fcfu cõi.&etínetaútfpcs illo? qapp
JíSírca qó fcícdú q vt i5t oo.fub.j.on bendúttir tã a fcnfib9 gttcTaríb9 q a fen
pmí fen.Scfus nó fc bj actíe rcfpcú ipe fucõi. nõ tu oidíiiguitveloifcernít:vc
cici fj folú palTíuc: licct fc babcat actiue vult auícc.í .naturaliú. ft»ifccrnerc ^0
rcfpcctu figníftcatõío. THotâdú tnfupcr: cõpetit fenfuí cõí z ctíã cuílíbct fcfuí g í
çoídínctio poria? fenfttíuarú íuteríozú tícul3ri fuo mõ.q^od ímaginatõem mi
x jptcolligieíOíctisauicc.d.núlÚKetllí. tem c vis cogítattua: cui9 o:ganú c i ín*
í-*r' fie ora fpús z aie.ákreb? cut ata!ín ou feríoú gtc vctriculi mcdij:ctu9oíTícíuii»
J'~> “Tu 03 KtC6oiuídíftantcriotcfcj q c maíot; ed faccre compõem inter ea q cõfcruauí
u—i poderio:: qc mio:. At t pma gtc ante ín imagínatõe: vt vult auícc. vbi 3. bec
✓rio:í fut ouo ventrículí vn9 altio: alio ct vis vocaEnbaríd.íntellcúo palViu9 quí
aii aliú.in podrca át etc c vn9 tm: z íní co:rúpiE rõc o:gãí. q|bcr ídã poiiam pof
idas ouas gtes c vn9 vétrícfó modícus fum9cognofccre fole vírídc z ntõté aure
bus ouas gtc3 vnâ fugiozc z alia inferi um Ij nú§ víderim9 ca i re:tií fpcs loít
o:c:ita q vna c fita íug aliâ.ct ín£ ifturn viridi3 bem9 feo:fú i imagíatõe. fotfan
vetrídin igtê podcrioiccqddã co:pua bec c vis ejcgímctíua. Tjbodcogitatiuâ
ad rnodú Xmiis vtiierui: qô claudítur z cd vis cdimatíu3:cuí9o:gami c i fngio:í
agiEcúop9 fuerit memo:ari:a %ít Xm9 gte eiufdc vctriculí medi j. ®ffídú X>o
gtcpoderíozc. ©eoictís igiEoícam9 g ei9 c appbédcrc íntêtõncs nõ fefatas: q
o:dinc. S pmo § vctrícolo pc gtío cere* fcj mi5’ cccídcrút fb appbcfiõe alic’fen
rebu jaccdút feptc paria iteruo?: quo? fu3gtíclâr[:t titappbcdítfb íntctõib9
vnú .pferuít X>tuti vifiuc z o:íE vn9 ncr í fcfatj q fcj cccídcrút fub gticlarí fenfu.
uns a oecrra gtc illi9 pmi vctriculí tali ■Jiierbãc X>ttité appbédít õuís Inimictt
us a flnídra:t ílle quí o:íE a finíílra tcdit ajlupí vides lupúlj fpem ínímicitíeg
ao ocj:terã:ct ali9 a oertra tédit ad link gtídarc féfú fiappbcdat: 1 iõ vides lu
ftrâúta q? pcurrút z íntcrfecát fc ad mõj pú digit íllú: vt vult auicc. vbi s.Jírê f j
cruc[ z ílle ocurí9 ncruotum 6: ncru9ob eúde Ibidc g bâc X>tutê appbédúf aliqií
líqu9.,pccdút aút íflí ncruí ct elõgâE 4uf íntetõ.-G fefate qs.f.fcí9 gtid'ar! nat91
qj rectpíãt ín fais onfieijo íp 03 oculos. app bêdcr lj ea n appbcderít puta cú vi
ClNota ettâ q ín loco cõcurf9 cqdã con dem'’alíqd ec rubeií indicam9 z edinni9
fiij
(d elTe mnltúoulcc.Sltímo c vis memo anía t oe certa pte cozgie l rõ ínmedia
ratiua cut9 ozganíí c vctricul9pofteríozJ te recipicdt vifioné.nò fic b reccprio m
gris cerebzízcui9 officiú c retiere ea q np tellcctoí s.£ p 4 pcludit arift. q> cu m po
pbêfafútPm cftíatõncm.vn fic fe b3 ad íntellectia n beat ozganú ficutjje féfitía
eítimatõem ficut imaginado ad fenfitm iõ pt X>íficari ocm tilo? q oíjrert cg ata é
cõem.Sicut em fcf9 cõís appbêdit ea q loc9 fpc? .qópt intellígí Pm ooc.bífij.
reddút fibí a fefib9 gtbfarib9? fí retíuet pittí fc. q vies intellect9 ê loc9fpé? ir.q>
ntft fone alíqb modicíivíçydiu é i actu Ic tú b5 bmõi fpés laluare: ficut loc9105 (al
tícdí .ímagíatio ât tila retinet 1 pfcruat uare locatú. 'Slíe aút porie ft fic pommE
fic meozía tila rettet q elHatía appbcdít locarq: nó falult íta fpes fiue côleruár.
vt vult auícc.vbtê. Ájcpdictís ptj cuts Spée etn intellígibilcsnõ vidcE oelcrí
deter quõ cta itPa cognitô féfttia interií ficut fenfibílee.tiá fpc3 fcftbiiis íta eíl íu
oz ozíE 3 fcfitta epííozblj afit fic afiígncE oigano <$ pt oclerí p priú: ficut pj g.p.
ozgana fêfuú i cerebzo Pm auicc.tn arif. oe mento.t remi.vbi oíctt cg fence iitu
bfõno 1 víg- ta vult cp pntú fenfitiuíi qb ttenes fí mfe renttfcitt jjptcr babtidátíá
vocat cõem fêfú fit fitõ I cozdc.iâiilt ettã bumo?.5fto mó n c fpes íntellígibtlfe í
ínlt.DC fenfii 1 fenfatorvt tactú ê p;i9:g> ítcllctivt p fc oeleaE p altqtj priú ad tpaj
eulF-ztac^béant ozgana circa cozzlj cõ í2»icítcttâidéooc.4S.oltt.4.fcn.vv
cedatíbíbvífuauditu % olfacttt eabre ari.nõ oícerct alíque bíí vfmale memo#
ozgana circa ccrcby.ítcneas quã opiií ratnt q: íntcllcct9ei' bn vfmale pferuat
Yoluerj.íf ®>elnde ondít arf.qd fit fata# fpem alie9 pue intellecti: f5 q: memozia
fiaro.<p fãtafta é mot9 fact9 a fcfu erfite ct9fcnfitta q qcurrit cõ íntellectíua ad re
íactu.ad crireuidêtlá fcícdít q-qdam cozdatíonc intellect íuâtficutfátafma ad
ponút fêfú cõem t fantafiã eé vnú • 5SIíj intel lectóí c bn vel inale retetatiua^pí
>0 ponút fátafiá ? ímagiatõem ec ide 5. oiucrfitjrêozgam.i-Jo^cern mcmojia i
ljfc;imi bnt otoent ejrpõere fâtafie çp c(l tellectta qnjpPuat fpco fj n pt: actú (nu
tttotus fact9a fcfu gticl'arizqz.f.moueE a qtfpesoeletacamemoziafcfitiua. 5t
o fcfib9 gtíclâríb9 recipícdo fpes ab íp í feiedú <g I3 mcmo:ta et re mifcctia large
fia ficut 1 fcf9 gtícfóres moiicE ab obte; pofitnt fumí p eodctorn: tíí Pm arift.qz
ctie.q^onctee ât fátafiá 1 ímagtatíõem memozia qape ê retetío feu cõferuatô pt
ec ídc bntoícere q> fátalía é mo^faetns terito?. Semtfcere aút c refúptto feu re#
a fêfu cõtuta cp ficut fcPcõío moucE a fé cozdatío oblito? et a memozia relapfo?
fib9 gtícI'aríb9redpícdo fpês ab ipíezfic CíSofitcr tractat oe |>mo oto íntellcúa
fátafia vf ímagíatio mouetur a fêfu cõí. nfí qó vr ec Pm tpm qddttas rei ntãlTcu
ff?uí9opiníõío vr ec ooc.fub.oif.10.4. fenfibíf.Sírca qõ notádú ç vt bt oo.flí.
fcn.q.5*bactõcímanêtc:vbí bt q ima# I4.q.qr.qdditas rei mãlnpt põí olim t
gtatío c mot9 fnct9a fcfu f m actfi.i fieví tellcús nfí vt c tal'pon: qz tõc feqreE q t
dcE accíge fátafiá 1 ímagíatõem .peob. tellcúsbti bret qddttaté rei mat .polio
jjndpit tertiue oe anima* adeqto. vl'fi ít:n máeret eadê poii q mõí
cuí9vtrfnp cflm-nec vj oiccre <g elcimE
fcparrcaurcin aníe» g Umtéglte.null9em babi^eleuaspotc
$11 ífto tertío ocfmíat arj. oe ttá pt bre olim qb eycedít çzimú obícm
íuteUcú.-r puto oeímíat b in# potcttezqz ttíc tile babít9 nõ ect illí9po#
tellctú polfibílí O.cpttõcporí tctíe:f5 rcét tn fe poii vfftceret poitm cl
ozganíca. ttõ cm c íntnijerma alíãabíftatficut bretalibolim pzímfi,
tetíc.bz ât m.ivtc intclllc's íntãfô f 5 fco. & tcit gooc.^ot'5 pmú nãle pt oíci ou
q.p.^líbe. qz ií etercet ogatõem 4'pam plícíter.S no mó ad quod potêtia natu#
jjozgamw&zsanú em q» c cõpofituj cp raliter mclinaturzí boc eft etts refpecta
Intellect’ crcatí f m totã fuã cottate .put aj vtbbtarf. n ítellígit finglé bírecte fj.f*'»
vicjfeejttendit ad onie pofitiuii qbnon reflectcdo fe fupia fãtafmã. cuí9rõ ê:q* »*'
eft nibil fiue At cue rcale fine rots di out ttelleci9 nr $ ftatu ifto fi ítelligít iiífi ab
ne tale fit mtelltgibile. Slío mõ accipiE ftrabedo fpêtn itellígibílé a pdítõib9ídí
olim pmii nale qb ptpon ttaturalid at ; uíduáttb9q fpcs rcpfctatvl'e actu: t íõ
ttngere fin cõcurfú cârum naturalíú: et ítellect9nr n ê cogícitiu9 oírcc nifi vlim
boc c cnslímitatú. Jntellectus cm nos ^ndirecte aút reflectcdo et puertêdo fe
Her fegat9a coige:vel etiã intcllcct’an* a d fita mata intelligit f cbaria A? lut fi*
gelíc9 põt naturaliter cognofcere omne taimatatoe^gampldolceE.y.meta.
ens Umitatfi no aút ens illimttatmvt oe fiSSltcri9 mouet ar[ .qndá oubítatõetn
uni fub^pa rõne ocitatio.-ít iõ ens fm ícj cú intellect9 fit Ample*: et impaíTibit:
totã luã coitatc nõ cobicm ab íntellctú quõ pt intelligere cú ttellígerc At quod
naturaliter attmgibile: qz tunc ome ens dá patúgatíêti aút t ageti oebj eé alíqb
po flet naturaliter cognofctzcú olim i po cõe:cotcât em í mi: vt bi pmo b gnatõe
tctia Dcbcat adequari :boc tfi c falfum: Sd boc rndef q> I5 ages 1 panes paflio
vt pt? oc bo fub rõe ocitatis. i&ibicctuj ne .ppe ocã 1 realí oe q ocm ê p9oebeãt
tfi naturaliter attmgibile et adequatú in coicare i mãznõ tn ogtet oe illo qb patíE
tellcctui noftro $ ftam ifto c qdditas rei paftlôe large fumpta q fcj paties recípít
iiiãlis vel icftbiiis intellígédo nõ foliim aliqd ab alio. boc mõ Intellect9 or pati
be fenfibili .ppe fj etiaj inclufo eentialr inqntú é in potetia ad íntelligibilia 1 ní
vr&tual'rticfibiUbue. teac materia tra b.l eo? c actu anq> itellígat. intellect9
ctat oíffufe idê ooctoz oift. j.ptimi fend. ? eni n cogfcitfeipm nifi p act9 fuos ttellí
vbi ondit q’ qdditas rei materials c ob gédo fcj fe itclligere. 0t ú cm pdpimus
fectu intellectus noftri $ ftatu ifto trõe nos ttelltgere qgfnm9nos bre amml ín
mott: qz vie? x> ftatu ifto nõ naturaliter tellectiuã. Hu intellect9 anq’ intelligat
intelligit alia q nõ cõtínctur fub ifto mo eft Acut tabula rafa 15 níbil i oepíctú f5
tiuo pmo cú p núc nõ intelligat nifi nte* p!a pnt t eafcríbitp qb ejccIudíE opí.pfò
díâtíbusfâuimatibus feu fpcb9 re? fc; nis q pofuít naturafr atam buãnam bPc
fibilm:? boc ppd penâ onginal’ peccati oém feiam quã qdé oblíuífcíE gvmoné
vt bicit aug9. tv .oe tri. tí&ual r aút intel ad co:p9.vfi bt cg addífccr nibil alib fit
lectus nr intelligat qdditates inmateria q> remtfcí.ÇSd euidctíápdcõ? notãm
les vidcbíturfecúdo med.C&d euídctt q> P. illb qb 15 bt art -q” úellcús mbíl efl
am pdicto? fcicdii typqcidiutc rei fen íntelligibilíú an q intelligat actu pt itel
f
fibilis intelligiE eentia rei q g oioem un
taf.Zfianifírtú c ent q> fpcs intelligibi
ts nõ íútobícm intellect'’: nõeí febnt
lígí alia auctas quã põit í boc 3°.vícj <%
tntellcús poiTibil nibil c eo? q fút an in;
tellígerc.qtiã Ac erponitfco.oi.j.j.feú.
ad intellects Ac q> intellect9 intelligat: ^l.q ínqt iftã auctê Ac jjtractãt vt oicât
f} ficut q° ficu t fpcs q c in vifu nõ c qbvi tntellcnipolíibílê ec í pura pon tgúe ín
deE fj cj vifus vider. áib aút vf c color: tclligíbiliú Acut anã í gíie entíú q nõ eft
q eft i cozpe.át Air illud qb intcllecdin intento pKi.-qi pon ad accús n fúdaE níft
telligit c qdditas q c t reb9: nõ aút fpés ín fuBa.intêtío aút flue fpés itclliqib’is
iiitellígibilis nifi mquãtú ítcllect9 fup:a nõ c fonna AiBal'fj accns. § qb c iilicdia
Ipm rcflcctiE. (2lz em íntellecdreficctíE te recepttn ílli9 ê aliqd t actu fubalt. f n
fupia íeíptn cegfccdo fe íntcllígere Intel tcllcct9 igiE poiribil't d recipif fonna ín;
ligit et (uú mtclUgere et ípêtti q íntelli í telligibíf et intétô n erítpure porile lícj
gtr.i fic fpés intcUígíbilír cúdarío c Ulb ípe refpect9pctêtie nõ At aliqd facm:cú
q b intelligiE:! j Ulb qb pmo ínrclligítur »o loquoioc potétia receptiua albedxs
eftres cm9 fpés cfilitudo.g!ntelleçt9ett no loiír b poií q bt refpcin ad albcdtnê.
Be anima
Site c(n refpectus nõ c aliijd t actu ficut nõ tenet negatiue.f ntcllectns em t ob;
ncc albedo ad qua c:q: refpect9nõ eft ft; iectfi pne in fetvtl in fpc intclligibili fiit
ne termton'j Ulud m q ê ilia peri c aliqd oue canfepartiales refpectu íntellectõ;
In actutvt fupficies.Hicj g an intellect* nis.$ntcl!ecf’ em c pncipaliot caufatct
one refpect9 ad intellectionc no fit aliqd obíectú min9 pncipalistftcu t fi mater po
in actu nee intento ad qua c: tn illõ in cj naf fe babereactiue refpectu .plis.qjsa
«ft iftapoii qi> fcj c reccpnn illf’refpect9 ter eft cã pncipalistmater X>o min9 pan
eft aliqd in actu: -r ills c intellecr’polTi; cipalis:? confotmif oícêdú ê oe fenfu re
biliszg ap5.p.ititcllect^ ooflibilis nibil fpectu fenfatõís.Slóoícítaiig9. pntod
in actu ficut ifti accípiút.Sí optet e,tpo trim.fir vifibili et videte gignitur vifio
nere iftâ auctc boc mo. TRarurafr § ptio et nono oe tri. S coguofccte et cogmto
intelligim9illa q pmo occurrfit et fãtaf; parítur notitia.lbác materia'poptte trat
matíb9:vtpjejc pdietts. Híibllépoflu; ctat Sco.oí.j.pámí fenten.
mus potetia .ppiiiqua intelligere an in;
tellecti one alicul9 imagíabífaõ n polTu; £apUitBemtellcú agête ♦
mus intelligere intellcm an intelligere
altcrius íittellígíbír.$ntellect9ígí£ nibr mitutficinointu mfi
c eoy q fiit .f.ttclligíbíliú an intelligere T^ioftqí.p.oetermiaiiit oeintel
nõ q anq iutelligat nibil fit in actu.'fcd lectu poffibili.'b pntcr oeiminat
qt nõ c aliqd qti polfit pon .ppiuq Intel# oe intcllectu agetett ponit otutiam ini
ligi a nob an intelligere alters .ppf in * vtrunqs Dices q> intellect9 ages c quo c
tellectionê nr am naturals ozientc a fan omia facere: et intellcctiis polfibilis eft
taftnatib’-SIlud ínfup qó fi átarf.qun quo c omia fierí.Sd cuí9 euidctíá nonv
telligercc pari ficut ejeponitide oo. vbi dú q fin Scotú oift.5.pmi fen.et.rv. q
S.oicit iy.p.colter locut9 c oe potêtíjs quolibe.fpcs i fátafia nõ repiitat vie ac;
ak Ínqntú fit quibus fum‘’ fonnalr i ac tuíiõnõéfufficíésad moucdú intellcm
tu fecudo:puta ô fenfu inçptú c ill;} quo poftlbilc ad intellectionc vlis. intcilcfis
fotmafr fctím‘>. 2>c intellcú ínquãtuin ê X-o ages eft quo c omia facere inquátuj
quo fotmnliter intelligim9: fotmafrafit fac ô intclligibili in poii intelltgibilc in
intelligim9 intcllectu ínqntú recipit in* actu oepurâdo et abftrabédo fpecies ab
tellecrionctq: licet cã caufet actiucrnon omnibus p accns piunctis.cft ein act Í»
oico: intelligere intellcm ínqntú caufat im refpefi ots intclligibir.vn oicit 15 arj.
fed inquatu bj intellectionc vt founam. q c ficut lume refpectu colons: lurncei
Ibabere em intellectionc eft clfe equals mouédo oiapbanfi i actu facit colotcs cc
et intellcm bre íntellectõem fine recipe vifibilesrfic mtellcns ages facit oe potê
q6 idc etc ípm cê íntcIligctc.THos § in * tia intclligibili actu intelligibile oe pon
tellectu intelligim9 ínqntú recipit Intel; vli actu vfc.íntellcctus ein ages cú fan;
lectionctideo arj .fie loques oe mtellec; tafmate fút one caufe ptíalesrefpcú fpet
tu needle babuit oicerc ípm ec paíTIuú i intelligibilis.intellcc^nOtpoiribif'eftdl
fifroe fcfu:fecúdo buí9, intelligere §c eft oia fieri ínqntú eft bmõí recepiiu9fpe
patitidêintellectio eftqdá fauna recep cíerú íntelligíbílífi repntãtm actu vl'e: et
ta in intcllectu ij fu m9 fotmalr inrelligc fin boc vt B t5t ar(.intellect9 ages c no;
tes.nôaút intelligim ’ea inçytú eft aliqd bílioz pofiíbilí cú fe beat actiue refpeem
caufatú ab intcllectu. THã ft õs eá canfa; fpc? intelligibiliupofiibilis autpalfiue
ret.-et intcllectut noftro impntcret nõ mi 8t? aút refpectu intellcois fof’iiitellec; oJi/4
nus ea intelligerem9.lLicct â arifto.oi; tus pofilbiTnicdiante foe intclligibili fe iyj.iM.’C;
cat intellcm ecpalTiiifi nõ tn negat cum beat acne: vet fol’actestvcl vitgfiit vaj
clfe actiuum. aocus ein ab auctotitate rieppt.qy'fept fuftterí.vTSt idéooc< v—v rr-
Ill
in pfata qtoe éjf.Sí at if (p fe beat actie tn cótínuarí confideratõ p alíqt5 tp s.áíí
refpcú íntellcõís ages c cã pncipar.pof? aút íntelligaE vt oifibile ipres cú íntellt
libit" Xo min*’ pncipaf. At e,c iftis p5 01= gaf çs p9 ptc íntellígíE í tpe. íBccúdo0
ftínctõ format"mtellcús agétis t poflibl indifibile of fm fpém: vtbõ vel epercú
lisrficut pnsocmcb alíjs potétí js aie. tf vlcom9:? tlé etíá ptíntelligí ín ínltã
em fol9 ages fe beat actie refpcú fpe ti.Si tú cõfiderãtur ptes vt abmuícem
(ici intelligibilis et fo^pofllbífpaífiue: oíuife: vt caro os tc.túc íntellígíE ín tpe
P3 9 eo? è aliq oíftínctõ c.c nafa rei lie? JScrtio mõ vnú vcl indifibile of qb é pe
no reaKSBcbm pdicta pt intelligi ilia oi mt ’indiuifibile: vt púct9 et tale vt bt ttt
ftiiictõ poria? augVr.oe tri.in memori tclligít p puatõem cõtínui et ouiífibilís
am:intelligétiá:etíolútaté.iutellcctus ítuí9 ró é q: cú íntellcús accípíat cogní
cm pofllbifof memória intprú c recepti tioiicafcfib9:íllap9 cadút t appbcfioS
mis i retctiu'Ypey.fj $ ad aliú acrii me? nrí úitellect9 qfút fcfibílía:bmõí aútfút
morícqégigncrenotitíãactiialé q (i fit magnítudinc bntia.vn punct91 vnitas
fecta et oifticta of X-bú. Stuoad bmõí nõo.ffmíúturmfincgatiiie.Sílríntelle
actú fi mtellcús polTibilis fe beat actie ct9nf coêfcít vnú obm p fpém alteríus
ó: etta memória et fil'r intellcfis agens fi obícctúvt nig? p albúmialú pbonmu .
fe beat actie refpectu bmõí noticie: vel Am9 rõ é:qt fcmp alterú prioç é ímpfe
ambo fm bmõí opiniões varias. Soluf ctúrct fic quodãnió puatio altcri”:pua ?
aút polfibil'of íntellígétíarqr fol9actú in tio aút cognofciE p babitú. ®einde com
telligédi rccipit.J[lftotãdú etiá q* vt bt pat arilt.fcnfú 3d intellects oiccs ç fait
ídéoo.vbi s.mvolútate n rcqriE volútaf tafmata babctfead intellectum ficut fc
ages ficitellígédo <f fit pparás obíctffi fibílía ad fenfujata q» ficut fcnfibilc mo
fnfi vt fit actu volibile ficnt itcllcús agéf uet medium ei fpém fuã imp:ímendo:i
ppjt ot>m vt fit actu IteUígibile:qn eníj acr ímu tatus imutat fenfum: fic fantaf*
obm c actu íntellcctin c actu volíbile . mata íntellectú. S>icít aút q> neutrú bo?
CAoríter ondít.p. intellcm agétéeé fe? rú mouetur ab obíecto motu p:optie oí ,í
p.atú ab otgano ficut et pofTibilc cu fit no cto cum nec fenfus nec íntcllectus pati?
bilíor co vrocin é. q^õit 4} vlteri9 ou? antur paífione ptoptie oícta: vt oíctunt
plícé opatõem ftcUect^pmacq íntclle? cft príus. Ay bis còncludit pfis. q> ficut
ctus íntcllígít mdifibilía fiue incôplcp. fenfus non poteft fentirc fine fenfibili:
fecúda c q ipa cõponít t oíuídit. in pma ita nec intellectus mtellígerc fine fantaf
aút opatõc bt q> n c Xítas vffâlfitas qn* mate. iteoc autem ideo contíngít:vt oi*
tú fcj ad illb qb íntellígíE :lj ãt ipm incõ cít Scotue oocto: fubtilis tertía oíftín.
plepú n fit vc? vcl fiinttn mtellcús íiitel ptímí fententíarútnon quãdoinintelleí
ligedo ipm ver9 é ínquãtú adeqE rei itel ctu fit fpecie3 íntellígíbilis alia a fpccíe
lecte. in feba ãt op.atõe é X-ítas vl" flitas que efi ín fantafiatfed propter comietío
tSõpofitõ effi é Xa fi ca q cõpõít itellcús nem buiufmodí poten tíarum adinuicej
fmt i rc cõpofita: vt ifta bõ é alb9 c X>a fi que pro ftatu ifto ita funt cõnere ce quo
albedo liacreat bõí a ptc reirfiu aút é flã tiemcuncç íntellígimus vniuei fale fan?
18.1 Mt vc? et fíiu pfillit i cõpôe q bj fi tafiamurfmgulare. Slude oicit cõmuní
eripmtellciii:iõ br.ú.meta.qrXm i ffj terpbs: q> fine fenfu non potcfl bomo
nõ é í reb9 fj i mete. Súcit ãt q’ índíuífi aliquidaddifcere qtiafi oe uouo aequi?
bile or tríplr ficut et vnú. Auí9 rõ cp ín* rens fcícntiaj-.neqj poteft intclligerc q?
diuifiõe é®fem vnú qb cí fe indifú: et fi vtens faentía babita: Scd oportet cú
b° tripfr.T$uímo of vnuj feu indifibile alíqmd fpeculatur actu q former fibí a?
ptínuitate: vt linear? tlcvt ót pt itelíigi líquod fantafma. Ifeínc e(t q lefo orga?
in infla» fi íntellígaf vt i fe indifú.T^õt no fantafie impeditur inteflectus noftcr
h ííy
22>e anima
a fua opátõne. dCompat etia fenfunt ad oejpntioaimoiínudaria íra.®biectii3
íntdlectõ:q:ficut poli appbéfioité fenf9 nãcç irafcíbílís poníf bón ú vlmalujar*
feqtttf oelcctatio fi obicm fit cõueníens dumftue ò oifficili attmgíbile vel fuga *
vcl tríilícía ft fit oífconucníeno x oeiuõ bilerqóbonfiapphfcfú vt polfibileadl»
©efiderium ícu appetítus feu ftiga. íc pifei intpmít paflloncfpeí: q qde3 addit
intellect9 p9appbcfionc obi ipm .pfeqE fuptaocfidertú quêdã conatú et quandá
vel fugit.ã>ícít aút ç çpuis appctcre v t eleuationcanlmi ad ipm cõfequédú. ap
fugercxfen tire fintoiuerfi act9 nó tam pbeufú Xo vt ímpolfibfe adipifci caufat
ornt fatio cú fit ideotganú fenf9 et appe pajTionc oefpaiõis: ficut main arduimi
tif:ornt tíí rõefonnalí cú beat oífitetas oppbenfú vtimpoífibilefupari impmit
roca fcmnales ep natura rd. 4p pdíctis pairionct!mo:isqadditfiip:afusâquã
cocludít.p.çp ata é qdãmõ ota ínqnttim dã oepfilõnc aními #.'■£ oiffícultaté. vn
fcj bj rpcsoím.5(lem p fenf' fcnfiblía timo: cõfequiE ocfpatõem vincêdi. ma
i p intellcm íntelligibílía.nõ cft aute vt lú Xo ardufi appbenfú vt polfibile fupa
ot;OÍa eo mõ q pofuit empedoclcs çpernt riímpmítnudacíá q ?fei5Eípcvíct<me:
terra ínçtú cogfccbat terrâ x lapif ínqn iraaútcõfequiEaudaciãmulluseifiírai
tú co§fcitlapidé. 4-apio aútnõ é tanta fciE vindicta appetês nifi audeat víidi<
fed fpce lapidie fine fimtlttudo lapidis care f m aiucen.ÇlNotãdfi ínfup çpact9
rS>c potentia motma, Sajii appeat9 fenfitíui ínqntú bnt trãfmntatí
onéco:palcaniup.i q> mapíme circa, co:
noníainautem anima ♦ oícútur palfiõe3.!®íe etiã fo:ma recep?
T^-ollq-.p.oetcrmtauttoe parte ta fiue ipon cognítiua fiue appetítíua i
ate intcllectíuamúc oetermtat ó quâtú binõíptoícípalTío. &lrcrí9 fcícn
gte mottua.t p:io oíltinguít ouplícé ap dú q> palfiõec aie Onr alfectôes ínqntuj
petitú.f.lcfitifníntellectíumfiue volúta fút ínclinatío qdã ad actú mterio:é vier
tc.ílppetitú aútfcfitiíi oilUnguít i ouaf terío:é. vn affectio àz qfi adfactio.i.ad
vireodej in vim írafcíbílc x cõciipifcibí actú ínclinatío. ®icúrur etíd palTíoiics
lê.íCirca q$ notãdú q f m coem opinio affectibilcs eo ç funt ín vi affectiua.
nc in vi cõcupífcíbili ponútnr fcr palfto CSliter eni a âícoto oíilínguunturviá
nes.f.amo: et odimoefiderium et fuga: irafeibílta x ocupifcibíl'.oill.34.5.fen.
gaudíú et trífticia.íSbm em pcupífcibír jSõcuptfcíbíl' refptcít ílló qõ natú c clTe
poníEbouú etmaluroclectabíle vi'trilla ep fe cõueuieatvt cíbú et brnõí: vcl oíP
bile. víí amo: et odíú refpicíút ^ddã bot puemca:vtcarctía cibí: íta q nulloalio
nú vfmalú in cõí fine fit pits fiue abfens pofito circa ípfum fola facta app:eben'«
5ln appetítu ígiE cõcupífcíbili ab ipo bo fionenatus eltfcquiactua odectandf
no appbcfo câtur palfto amozís q é com vel trillandi fiigíendí vel ptofequendí
placêtía boni: cuí ecõtrarío ríídcr odíuj quâtú c ep pte ei9.£alía aút nõ refpícít
ep pte malúqó c eí9oifplíccría:refpcctu írafcíbílís x> obiectis.ílctiis em irafeí*
aút boni abfctío c mot9 ad ipm alTeque* bílis eft írafei. írafei em fm pKmfccun
dú:q õ: oefideríú vfcõcupifcctíarcuíep do rcthozíce elt appctcre vindíctam.
rio rfidet fúga ep pte malí.ípm aút bonú í®bíectú igítur eíus eit víndicabíle:vel
babíiú ímpmít pafiionê gnudij veloele vt vfitato mõ loquarolfendens.ílludof
ctatõís 5 ê qe-3 ín bono: cui cprio rfidet fendes nõ oícítur q ftatím cft oífeonue
trillícía vel oolorep pte malí.v$audíii3 niens cõcu pífcíbílí: fed q ímpedít íllud
aútet trillitía terminal etcõfequúturnõ quod elt p:ímo cõuenícs,puta fi cíbiis é
folú palfiões cõcupífcíbilis fj etiã írafei ptínto conueniés appetítuí gullattoata
bílis fmnríf.fecúdo etbí. in vi Xo íra= lis. 4t íõ p:ímo cõcupífciE ^bíbes cíbú
í-íbíli ponútur qnqj palfiões: fcj fpes V vfrentoucs offédítatal peupífeés. Iboc
m
offences c obíectú írafcíbíf circa q i ira* olctíâ.$5 ftmtafia 1 appetít9 nõ ppetílt
fcibiriJj nolle qódâ.nõ qdc,pp;ie refu- mi vcgetatíucrê £S vegctatíua no c pi»
gict! ficut pcupifcibil'rcftigit nolítn fed cípíúu ot9 local’^greiTipt . boc ide
mag' rcpellct!.®dtfí oícas ou9 c veU b af oe fenfmqt fenius é in 01b9 atalib
le vnú oppoíitú ei9 cftnolltakeç._&n; ?tn Hint mlla atiaqnõ mouef boc mo#
deo i olco qn trafcíbit bj íuú actú fút ibí tu:fj femg manét ín eodé loco.®.»t qt
tuio nolítatvnú Irafcíbifaliud pcupifci# pofietaliqs oíccre cp boctiõ ê japt boc
bíf.ptjí ejcêplo pus poftto.TSoIitú pcu 9 oeficíat cís ímcipiú motíuú: 13 qt eis
ptfcibílc c carere cíbo:i et ifta nolítíõe oeficíút ínftruméta apta ad motú.Jdeo
í ocupifcibíll tríftícia q.f.refugít nolitú ad remouédú boc fubdit 9 na mbil fa«
àa rtíã ibíaliud noltrú.f. illud qõ au# citfruftranecDeficit in neceliarljs mil
felt cibúít tltó? nolitú írafcíbífnõ aciu ínaíalib9 otbatisrvt fútqdá monftra q
refugiédi fj .ppcllcdí loúnõ aciu repel accidút pter intêtíoné nature et cotrup#
Hf eft tríftla ipius irafóblUs.Çftí autem tione alicni9 pucipíj in femíe.53 atalia
Dolotes írafcíbíft pcupífcíbilís nõ fút tmobilia fút pfecta in fua ípc % no otba#
idctoolot em cõcupifcibilis fit cú alia in ta é to bmóí afalibuo natura níbil racit
mutatlõe otgani in jjte fenfitiua quâ ira fruftra nec Deficit í neccflarí jo.1vn feqf fi
fcíbílíe.íSõcupífcíbilísqdccú reílricno babêt pncipíúmot9 9 baberet p.tes 03
ne ficut oelcctatio oppofita c cu oilata# ganttaaíúfpofitae ad motú ^jgreliiui»
tione.Skt lot aút irafeibifeú calefactiõe alias pncipiú mot9 elfet in eis I upnuú %
neceftaria ad etecutíonc potetíe motiue
d c accéfus fangule circa cot. £t et boc
fequíí q> í gte fenfuiua irafcibile i peu* fibÍDcficerét.Cilbonit gar[.ouo pne»
pífeibile babêt Díuifaotgana-CÇn ro# pia mouctia.f.appetitú1 íntellectujíiib
tialí aút pte pofiimt baberi talé oiftin; íntellectu aút cõpbendít fantafiaqo pts
ctíoné obíccto? ficut Ifenfitiua. iHõ tn qt alia aíalia ab boie mouenf q tn caret
eft tãta oiftinctio ífto? t volútate f-ta m íntellectu. Zttouet aút vtDÍcit intellect'
appetítu fenfitíuoiqz volútas nõ é poté nõ fpeculatíu9 f5 pnctíc9 q Díftert a fpe#
tla otganícaifj ficut rõ oiuídiE í pottío; culatiuo fine q: videl5 intellect9 fpccula
nc fugiotc i inferiote g cõpationc ad oí tiu9 rõemaf^pt feire 'flfctactic'^o
ucrfa obíectatt tn fuuplr ê eadê gotetía oparí.ptacticú cm õ: a ptatítptatío õt
ficut cade poria eft opatíua circa pmo et greccldé eft qõ opatío latíne. ZWouec
fcóo Delectabil.a t triftía íta 9 no eft ibi aút tãntafia fine intellect9 inquâtúrepfi
Diftínctio nífi et pte obiecto? :jn q tédít tat obiectú appetibile qõ ê pneipiú itel#
bec fco. CSd euidctiãcoçq Dieta fút lectus ptactici.íf ú aút volum9 aliqd oe
notãdú qude DOC.oícitDÍ.tti).fecundi UberarcDc agendís pmo fupponim9 ft#
fníarfi 9 portío fuperíor tcludit trespo nctoemde jacedim9 g otdínê ad ínqrei»
tetías aie:t fil'r infertot*f.rnemo:iá ítcl da illa q agenda funt 4?pter fine 1 boc c
lígentíã 1 volútatcrq pottiões oíftíguú qófubdíf 9 vltimú in cõfideratione in#
tur p otficia.T^cr pottíonê em fuperios tellect9 ptacticí eft pncípiú actiõis .i.íl
rc coguofcif t oilígif oe9.'ip’cr inferío# lud vnDebem9incigeactionê.»cducit
ré Xo .pjím91 fic pottío fugíot é refpes aút ífta ouo mouctía.f.itellectú t appe #
ctu eternoç úferio: X>o refpectu tpalíú: titfi :ad vnú.f.,ad ípm appetibile qõ eft
C.®eínde ofidít ar! .qd fit moues al'ftn mouês nõ motú.ílppetit9 aút c moucs
locú motu jagreffiuort 9 boc nõ fit pos motiab obiecto appetíbíli. XWanífeftií
tétía vegetfltiua .pbatiqtfemp mot9 $ eft em 9 f(õa mouêtla nõ moué t nífi in
grelfiu9 fin locú chapter aliqd imagina quãtú gtícípat pmum. f.ípm appctibí#
tú vcl oefideratú.TRõ eí afal mouef nífi bíle.fiíáirca bocnotádúq» potétia mo
flppctcs vel ftigics aliqd mft fotte pvú tlua qdi eft ímgans quedã imgata.-Jln»
25e anima
paras cfl ípa vsluta3.5mp.ata aút c po# X> ata ípa:a!iqn vero pbumote fubtílt
teima motíua fita ín neruia 1 otgauís 5 ÍPtciE aút triple?: fpús.f.vitalistaialís:
niouet ípa mébta 1 otgana vt pofia mo; cnatiirabSítalís fpús fúdamêtúécot
tuia ín manu « fie oeali)3.C fcõfequêfi a quo qxedit ad totú cotpuetota ei° mé
ercludíup.quãdá obiectíoiié q põt fieri btaviujficás. Síaraútfpús f údamétú é
qM.appetit9 fenftttu9 nõmouet q: cõtí cerebtútab co ad toti’cotpis mébta ve
nctes no fecúE bmõí appetiiúiq rô foluí nítfenfum eíepftãs.lBaturalísoúofpí#
tur p boc qt in boie funt príj appetú9 a rttus fimdamêtú eltepar 1 ab íllo ad to
ru vnú cotinétes fecúE fcj ínrellectíuuj túcotpustcndít oíb9 mébtis quattuo:
aiteriaút repugnantfcj feiifirius. ín# X'tutcQ pás iiaturales q vídelj fimt ap#
tellect em iubet aliqíí rctrabere a peu# petitíua cõtetiua oígeftiua t erpullúia.
pikibíU ppter pfideratíonem fiiturí. «niaicp em mébto necefie eft vt fit vír
*3>tlhnguit vlicr^.p.ouplicc rõnem tus appecitiua calida 1 ficca q fit nature
ptactica.f.vfem 1 pticularc.01ioeft vt coleretrubee:vt oeficcet bumíditatc cí#
optet fdíú bonotare gente: gtículartove bi t attrabat earn ad fe .JPecct etiam vt
ro vt ego fili9 talem bonote patri meo vníiqõq; mcbtú virtuté babeat contcn#
bebeo ctbibere. vlío aút nõ mouct nífi tiuã cm'’ naturafit fmcolcrá nígri vt
vt cã ptima t qeíccs.pticularis X>o mo# ptíneat cibií quoufqs oigcílía fuã copie
«et vt cá ^tait quodãmõ motuí npplí atactioné ín eo. IÇõuenit íterú eis tvtr#
«ta.lHá opatiôes 1 mor’ ín gtícularí# tutem babereoígefiiuam fimfanguínís
b funttvn opottet ad boc q mot9 (eãí naturam eriftentem qua cõtentum oige
opinio vlísad ptícularía applícef.et rat cíbú 1 eú ín fuã mutet eífentíam vír#
.pptcrbocctiã ín actíomb9 accíditrquã tutío aut erpulfiuc fleumatís naturã ba
do opmío ín p.ticulari spínabtií eotrúpi beniís neceflltas clt vtpcaj fupfluítas
turppter oelcctatíonc vr^opter aliqiiá 1 fqc cibi 3 membzte erpcllatur.
nliã pafiioiic q tn opíníoac vlem nõ cot
rupit-Çaeínde ondír.p.<j> tact9 c ne#
cefiarí-’ oiaíaliquo gticípítqualítatcs
tagibilcs feu elemetarrs. 5uftue etiam £;cpltatliberó anima
efinecelTari9 1 íneltoíaiaU ínqntú c q# 11 per cõfcqucns tora
da tacr:eft em alimeti tangíbil. Jtft tíí
çe bnefle ínqtiãtúelloifcrctiu* fapoiu pbilofopbtaoaruralis
qfacuitalímctiimoclectabile vcl trirte. que eftfecijda pars bn
2U*j etiã fenfiio funt oe benccíTe 10 ín#
fimt foliíaíalíb9 que mouêE fim locum. úiscõpendtí copulatí
t£ffiírca pmífia notádú q» intellect9 1 ra C5t>ictisrcotiooc,rub'
tio nõ fimt oífiíncte potetíe: fj ircllect9
títro ínquâtú rõcinaEpfercnào ab vno tiliflimú
tn almd.Ç iHotãdú ctíã q> ata intellect!
ua fim efientiá fuã dt tota in roto:? to ta
ín qllbet j>te ei9:vt oíffufe tractat bona#
uetnra 1 pmo fniaymec setermíuat fibi
aliqua gtc cotpotis quo ad opatíões fi#
lu ^ptiastvt íntellígere t vel!e:cú íntel
kctu3 volútas non fint poiíe otgamce.
Sec» aut eil.ó ogatíomb9 íparú poiiaç.
fenfitíuaptvt vtdcre audírc 1 fic õ alijs
C©emújcíendú tprpúsaliqú fumítur
11
3focípít tórcta pm que eft oe metapbííícs
í realemtoco x creatoreioeqtio babe? I
SEpedtta fecunda quarto bui9x boc oc pnmo btíncipalí.
parte iftús tractatus q Quantumadfcéntfubec.ff^ucõj „ J
erat oe pbica reftafnúc clufio-Snoinquantúenobabet ,pp:ias 1
agereó teraa gte.f.me paftiones ,pbaE peranfto.quarto meta
tapbífica. íCircã qdptíí pbificeiert fcíentia que fpeculaf ens ín
mo vídendúeftoe eíus q-tum ens et,que buíc infunt g fe.Jtem
fubiecto.-flkto cuí9 euídeutía fm ooctrí ibídc.c.tercío oíctt q? micro? inquantú
naj fcotí ín boc ptimo t ín .plogo pami numerí funtifunt pioptie paftiones vt
fntarú:qt> fubíecto tbeologie pfupponc gitas imgítastfic et enti ínqultum en?.
do ea que oícta fiint oe fubíecto fcieutíe ff Sj p bãc cõclufioné arguíE: fi ens ín j
gtimo c.pnmí pbico?. «Ajimo altqua quatitú ens bj aliqua .pptiá paftionc íl
pmíttã oeindc alíquag pclufiones fubíú lafit.a.túc fic fiens bjpaftionê a.ê a.ê
gamJfâBuãtú ad;pnmú Sciendum cr níbiUpfeqncs eft falfum ergo aíisifalft
ens íneytii ens fcj eii3 iu comum fúptu tas ptj cõfequctís q: nõ ens nõeft pafí
fm reme entísiptima fui oiuinoneoíui fio alicui9 .pbatio cõfequctie.omne fub
dí£ iu en3 finitú et infinitú.THam oiuífio iectú eft ettra eftentía paftionis cú cadat
eiitio ín.t.pdicamcta nõ eft eíus piíma ín oiffínitíone paftionis vt additamctú
oiuífio.-fed alia eft ptío: ea x accipiêdo et nono metapbifice.Sed quícquid eft
alttríi membtum fc5 finitú oíuídiEín oe ettra entís naturável eftentíã cnõ ens
cêpdícamcta. Slndeoe*7 cadít fub vno x g pfequens nibil.^^cquíE etiam cg
membtooiuífioms etoecc pdícamenta ens f m fuám totam comunítatem nó çt
fub alio. ®mneemens pdícamcntale dícctur in quid oc quolíber.Stefpõdeo d
eftfinítúiocuoeftens írifinítú ídeo oç£ ad íftud cy paftio entís nõ eft fimplícírer
eft ens ertrn genus, fftte tcicndúm q> mbiUad ^•'bationêcúDJcyoc ft-iectú é
l»i »•» qlfátum ad pfens fufficíttouplcjt eft pjíí ettra rõne vel ccntiã paffiõís 2>íco <g fi
mítasfej perfections et adequatíonis g cê ettra ecntíá alicui9 ttelligíE effe et ««‘■Xt-*
yty- 'Aúmítas gfcctíonis ín quacúqs fcierií tra pccptú fozmalc eí9 fic pcedo.nã fubí i
tia refpicít gradú entítatís rei vt fic illd íectúoiftiguíEfotmarra fuapafliõc pi iimtlliai
Oicatur ptíiuú quod eft nobili9 ens quo p:ía t fic í fua oione cadít vt addítamés
ctmcp alio ad íftam fcícntiam pcrtíncte tú.fí X-o g ettra ecntíá eé ttellígas oíftí
í3n fm bãc pmítatc oc9 c pzimú fubíes ctioné realc qcíterrêtrc fic nego qtx>
ctúcõfideratúí bacfcia.i. gfcctílTimú. ptía paftio nõ oíftinguíE realíí a fuo fub
SjpmítatS adcqtíõís voco pmítatc q lecto i g píís a.eft ens realit’ i nõ mbil
fubícctú i fcla ndequanE ita q> ncc feia nõ et ens fotmaliter. 5ft eí mediu iter
etcedítfuum fubiectú ncc ecõuei fo.Sj cnsiníbil/btmalif.f.alíqdqb ncc eft
quicqd alíquo modo cadít fub cõfideruí boc nec íllb tn tter ens realíf a níbil nul
tíone fcictie cadít fub rõne foniali fubí lú c medíú. eEíát addít q> cus f m fim?
íectii econucrfo: quícquid grícipat ra; cõitatc totá nõ pdícaE t qd $ oib9 nõ ba
tioucm fotmalem fubícctí cadít fub ratí bco jaipueníêtí fvp necrio qz tpoffibí
one fotnialí íllíuo fcientíc.í t fic ens tn Ie é eno pdicarí i qd 6 vitis orijs ucc ò
éptum euo eft p:imum fubiecmm tn me
.ppiíjs paftionib9 necifiiis,ppiijs pcií
tapbifica.quícquíd gtícipat naturaj en ms qb9 pbiE ad ens crcatú X ícreatú fic’ „ , .
tia: vt fic cadít fub confideratíone meta ondãiu4tobui9,ff3icô3pcliifioé cg i cocL,
pbificc. &t quícquid cõfidcraE ín meta
paftiones entís funtoceo oemõftrabí*
pbífica confideraturfub ratíone entís. lesiqabaE id qd eft gfectíõio in qualíbet
ffiBorandum ínfug q> eno inquautum feia nõ eft negandú ín feia gfectilTíma;
ens oíctt vnú cõceptuin côem vniuccuj fj gfectõisé i |cú<pfcta oemretpaf?
raftetapbificj
fíões 6 ftnecto c8 feta fit bit*’ pclufiõíé 9 iter eustpalTToné entis põt furtiíoíf
oemõftrate pmo pofteríoç.cõclufio oe* finítío oícéo 4>pd qd pafTíõís nõ obftãte
môftratõis ãt ptínet palTiões 6 fubiecto 9 paiTio bj pccptúfimpIrfimplícE. Sd
ê boc nó é negldú t ífla feia gfcetílTima cm9 euídêtii feiedú ^fubíectú bíísplu
qê oeente vtõfubíectotvt oiccE pelufi res palTiões fic fe b5 refpectu ea? 9 ípe
one feqnti.3>? p ílll pclufioné arguíE paffiones fút ab ípo fubiecto fm quédi
fic q> t oemõftratiõe potilTtma ogtet fu? osdínê nãlê q: vna mediate alia íta q> p
mere 41 medio aliqd medíls ínf fbíectú 0: palito é cl 4>pter qd iber étie fcóe paf
■r paifionc I? iter ens a fuá paifionc nõ c fionisad fubíectú:t põtfumí4> medío
ali^d mediu ê oe ente n põt aliqd vemõ ad oemrandl fcóatti oe fubiecto.5cem
ftrari oemratóe potillu^batio mino:f plú bfe angulú ectrínfecú eqnalctc duo
ínf fbiecrú cut9 peept9 é fimplr fimplcp b9 itrifecis ílbí oppofitís: 1 bre tree an
1 fui paifionc nõ põt ec aliqd medimfj gtilos eqles ouob9 reci? fút oue palUõef
petus eiuj e fimpTr fimple.c § ic.4>batio trianguli bntes ad fe ad ípm tríangu lú
maíozis pfYlogífmiqnlló mediu aut é fm ozdíné nãlc íta ç vna íneft medílte
oiffmítío fubiectíautpaflíõie aut mqetú alia a vna põt fumí 43 medío ad 43bldl
cr oíone íllí'7 •: illt9.3>5 fubíectú 1 país alil oemfatíue.q: g bfe angulú enríitj
fio q but pceptú fimplicti? fimpltcé cuíuf fecú 43baEtríanguliis bre tres.Sj núí
mõiiutcnstiuapafiio n pntoiffínírl:§ qd babere angulú ertrinfecum eft oiffíí
iter ens 1 fui paifionc nullú oemfatmú nitío ípíus babere tres.elt vtícp oíffiní*
medíú põt fumí.qfrzefea nullú fbíectúé tio nõ Dices qd fed 4>pter quid-Wloífí
I po na pditiõis ad paffiões ómrabiles fin ítío pzopd qd ert medíú in oemõffratí
6 ipo:f? ens c in poiia pdictiõís ad ca q one:t boc modo ots caufa eft medíú oí
ponuf pafTiones ei9 gills q ponúE palTií cés ptopte r qd effectus. vnde arf. í j .po*
ones entis n fútpalfiões oemfablle* 6 fteno? idé aít eft medíú 1 cl.Sd p:opo
íllo maio: pt? q: altas p.ufio ineíTet con fitú cú enti fmt plures palTiões nõ opo:<
tíngenf fuo fubiecto:? g pus nõ ect oe terqrere oiffuutíonc qd eft ad pzobádi
inrabitTicc fcíbifoc illoinunozqabac in Oe'ente'paflione ficut qrít rõ.fed fnffícít
d-'tiue í paífioníb9 oífíãctí euti3:vtlut oiffínítiop:opterqd:bec eft vna pallio
net9? poiia cl % cátú ?c.q: poria icludit refpectu alteri9 fed p:io: refpectu pode
negationé act9 ? ecõucrfo. sfci § ens c t ríozís.ftc oíffinitío palTionís eft inedíuj
octu vclpona pótelTeactu ? nó actu et oemõftratíoiiís.tj.pofteríoç.^aínões
poiia ? nõ poiia.T)b:cterea nulla palTio è entis babetqucdl o:diué inter fe ín
oemrabif oe íubtecto pdícaE t qd ó fub cõgatíone ad ens:-: vna poteft fumi p:o
tecto: nec ó aliíj cótento fub fubiecto pa medio ad oemõftrldl alíl: Ãfto q ens
tet.3>? aliqd qbponiE palTio oemfabír vel quectieçpafTío entis fitidiffímbílís
oe ente puta vnú pdícaE ín qdoe ptentl oiffinítione oícente quid eíhvtputa q:
fub ente qre tc.^batío mino:’.íj. mc; pccpt0 fímplícíter fimpler nõ eft oiffmí
tapbifice.c.íí).ínfine:olcít pbus q> fic bilistvt patet g arífto.quarto metapbí
ens pdícaE fm eandenaturá oe quito ? fice contra platone.-fed bíc eft vnú oubí
gii ?c.ira_vnú *.f? ens pdícaE oe oecé pí um que paftio'fit p:ío: 1 que pofterio: úi
dícaméti i qd g vnií.TSn.ad pmú cú ó: paftionibus entis vt fic vna altera? pof
q t oemratóe potiífía optet iumere ?c. fitoemonftrare.íln.faluo melíoaiudí;
peedo matoze f? mino: í falia.® d jpbfc cio: quícquíd fit oe ali js panToníbusqt
tionc oiccdú q oíffinitío ê ouplee qdl níntís piolíjcú t Difficile é víderc 6 oibí..
Oicqd:qdl45pE qd medíú it oemfatõís paftTonib9 entis.2Pico q vt videtur q "
nõ é oíffinitío oíccs qd ê fimplhfj oiffíí vnuin fit fímplícíter p:lma paftio entis.
nitío oíccs ^pd qd .ad qjpofitú oicendú Sum q: p:obat oe ca fpecialíter arí.ç
I
figníficat c3dc naturã cú ente qrto me. nomínatíue oe fuBo t nõ ín qd. 'fllaíTEo
espio fecíido.Snm qí.tj.nicta.oieit.j. em et A At ídc renlr cú futo nõ tú fotma
ea.çp mbíloífter t emitia entia rcducere lítcrtvt oíceE qrto buí9.®Sertia pclu«
od eno vel vnúícfi idem Agnífícct piter * Ao crt ílta cno ínqntú eno épmú fubm ít»
tibiliter.'gboft bãc videt vcy cc fccúda metba^ j>baf pmo aucte ariftoE. ín pmo
palTio entionertín aút bonú.nã rõ Xuta* ca .4. mctapbt.eft feta q fpcculal; eno t
tio vídcE ec pzioz ce natnra rei q' bonita quãtft eiisttcd ifta nõ c, aliq fcía ptícíãrl
tíoiftcut intellect9 natural r c puo: volú* ergo tc.íld ídc cauícc.pnto mcta.fecâ
tate. ífcíe pt oicí oc alijo pallionib9 ent; do ca.Jtcnr’.fctro meta.vbí mouetan
cõítcr oj fubtílioú Icctotí relíriquo. pma pbícaAt ví'10 vrdrca aliqõ gen9 pj?
fi íta c ípm vnú pt fumí ,p medio ad oe * riculeris entio vídeEfoluereqõ c vlío.
móílranduj cno cc ve^ .£t veç pt fumí vnde in fine folutõio otctt oc en e itiqiw
jp médio ad oemõftrãdú ens cc bonum: túenoertt binõífcía fpeculatiua.Çten»
í Acoealijo. Jpmaútvnú remauetín* cttã í>baf rõcnlud ê fubn» fmum cuíuf
demôítrabilc t>e ente vf^pter ocfectum libctfctccuiuofútpfepmo paífiôeo q
medíj.vel qzípin in efie cntieftp fe no * P fc ccfidcráE ín illa lcia.&ed nibil nlíct
tumrvel .ppter vmmqj. ®Sd fecúdus nb ente crt buíufmõí cuí palAonee conrt
cú õt q> nuliú fuUm é i potõria pdíctôio derate tnmcdíata in Ant per fc ptimo:er>
oicif çp palTiõcs oíftuncre non fút .pptíe go cno é pmú futnn metbapbif. ajaíoz
palfiortco illi9 coís cut afilgnâtiir I j ínfe patet accipiédo ly pmo Acut accipít pbí
ríoç.SJed cõtratomiojrpa pafllo bab5 Ac91 pmo poft.cn .oe vliqõ Icj inert alt
fubícm cui inert p fe ct pmo fic çp illí nõ cuí fm <$ ipm t nõpaliõ.áíed omíalij
inertprõcmnlterí9 fed omíolíj p. rõem, inert pip3. nec c etn pdítio pmífubíectí
ei9 cp pmo port. á5ed palfío otfuincra vi cutufcúqp paíríõio.$cd míuo:pt3:qtiía
babetalíqótalcfubícm p:ímú niftípm pafAõco mciapbíf. pura vnúX-mboml
eõetq: nulli côucrtibilítcr inert. patct g actuo 1 pon ncco cõtingctía t Ac ô alijo
q> ilU5 cõe c primú fiibm.Sl'r § oòm eft nõ fút alícui9cntlo ínfcríojío pmo 1 v (e
q’palTio oifumeta realiter t quãtumad S>5 ciiiurtíbct ínquanntiim cno: nã afô
illud quod figníficat eft vníca. i£lni ers nõ cõucnírct omi entí: § funt palTtoitgo
go paífío illa vníca c nobís ignota non entío ínquantum cno pzuno et; per fc.
polTiiimie eã nomtare vno nomtc f3 cír# <£onfirniatur:qiiía ifta fetentia oícítur á
eú!o4mur cã p. aliq oito Oifiúcta co mõ q meta quod crt trans 1 ícoe fcictitíatgua
loqtur aríft. qrto meta.oe medio priotíi A tranfeendeno fcicutta. ®35eei cõrr.t
innoiniato qô circumloqrur p abnegatõ iftam coiiclufioncm arguitur muUípliet
nem vtriuftp: vt q«5 c :icc albú nec nigrú tcr.i^zímo Actillud quo fotmaliter fcíé
8>íco ergo q> p contingêo vel iiccefTnrítj tia oiitinguitur: et a quo fotmalíter oeí
circúloqmurvitâ paffionc.fit ígiE illa gaf nominatur eft eíU3 ptoptíum ftibíectuin
fio a ad a nõ fe b5 cno í potetia pdíctôio fed cno Ac cõmimc nõ crt buíufinedíre
imo ncci ío oiíte cno c a. C5M tertíú oí fpcctu nictapbiAce: ergo ic.'flíaio: eft
ceiidúqMUafimílírudo no currítfuper cuídeno.lbce entfútcondirioneo.pzLní
qiumiot pcdco.vnde firníle c et oifíimí fubiectí et quod ocnomir.i t fotmalíter
lc.35ímile ,p t5ro:q:Acutene figníficat fcícntinm 1 q> oiftínguat.® ecnntur eró
eande nnturam ralr cú qlibct oe d pdíca fcícntie qitcmadmodum etrcotertiooe
turficittctvnúcúfit^papalTío entio n aníma.ZVJíno: .pbamr p:ímo quasirtiut
Oiffcrtrcalítcra quocimcç ente. $5ed ín ad pmiuitt partem víc3 oc oíftinirionc.
boc êoíiruniletqt eno c ídc fomintr cuí# qi.vj.metapbíftceoíftingnirrríftonlcs
Ivbtrt iuferiotí oe q pdícr.f: i íõ pdicatur treopartcofcícntiefpcculaííncvídeltcj
í qd.Hiõ ftc ãt vnfct íõ pdícat í qlc % oc pbíficam: que eft circa iiifcparabíiía 3
©íbmpbifica
ímterfo f mobília t matbímaticam que numerumtann metapbífica notifulU
elt circa íafeperabilia a materia t immo ternautur ei quod erat ptobandum.
bilia.Snucrapbíficaj que elt circa fe; J'jjfcetcrea oe fubíecto, fciêtie opoet
gabilía i ímmobilia cuíufmodífunt fub pzecognofcere 11 elt i quid e(t:p:imoo
nantiefcparatc.fi ergo oiltínctioTcien ftcriomm: fed in iltaíciemia non efto
tiarum fpeailatíuamni fit conucmcna: turn quid eltenatergomoneit buiuio
videtuny metapbifica fit circa .ppjíam di fuluectum: ptobaf mino: quia is
fubftantlam ipfaruj.íecumia para mi eft comunilfimum non baben3 gets
notía patet oe ocuouiúnrioneer pto; 1 oiffereutí3:mcrgo necoiffuiitionur
logo buíiis vbi vocat pbilofopb9'. bão ergo uec quid cum oiffinitio oicat del
feientiam oíuínam: quiacít oiuínotum p’imo topi co:um. t^ceterea fubicii
Jijfctetercs tienaftc comimefit lubíe; cuiullibet fcíentíe babet ptoptta pits
crutn iu metapbífica: ergo iu fpecula* cipiaetptimo polteriomm tfedcnfic
tioneentía omitia confiltit felíatae na; cõmune no elt biuufmodi ergo ic. ;ba
turalie.cõfequentía elt falfumrergo et tio minotie turn qt entc ntbil elt ptis:
antccedcua ptobatio cõfequíttir Pm arí; ptíncípiúaút eít p:íua ptíncípíato.Cú
(to.x.etbícoaimoícítur ç? felicitas na; q: ft ena iuqnum buíufmodí t vt ficõo
turalis confiltit iu confideratíone me; b.ib.-retp:mcipia:ergo qõlíbet eneba
'tapbificalí.timc fi noticia fubiectiiu fcí beret ptincipia. 'fcic cm .arguit ariflpti
eutía contínet virtualíter totam notí; mo poltcríoç oe reduplicatione:&iUi
tíarn illíua babitua vel fcíentíe: ergo (ticía eêtbonú in eo eg bonminlticiaect
perfectíot elt quoamcp alio in ilia fcíé omne bonfitpns elt falfum :q: túc etjp
tía qt qó continct aliud virtualíter elt ccITuo in infinito in pncipije % ptiiiipt
co perfectíoz.íJí ergo felicitas confiltit atia. tJtem fubltantia eft ptimmifub
iu alíquo actu metapbífico maiíme ent icctiim buiua fcíentíe* ergo ena noi elt
circa actum cognofceiidí fubiectumme fubiectunucófequétía patet quia mf;
tapbificc quod cltena per fe : cum ille dem fcíentíe nõ funt plura fubiectaati*
actuafítperfectilTimua in metapbífica. ma anteccdca patet ej: fefto metapifi;
■^alfitaa cõfequéuo paret in boc cp no; ce. ífcubitantíarú querunf ptincipaet
titia eutía non elt fimplíciter gfecrífií; caufetfed illud cui9 ptinciph t caeque
ma .q|b:cterea fi ena fíc cõe elt fubíectuj runt in alíquafciétía elt euia fubíetú.
pzímumetapbífice § metapbífica fub fe $tem arguit cg oeua t intelligentiifiue
aliae oée fiibalternat. confequena eft genua fubltaiitiariifcgatap quod dem
falfum ergo antecedcatpwbatío pfeqn; elt fit ibi fubiectu5 p eométatoté .r pbi
tie: q; ttme fubíectum cuíuflíbet feieu; ficotú comento vitimo oicentem:i3JL p:í
tíeefiet fub fubíecto mctapbífice: boc mapKía.i. metapbífica que uítif^are
ením elt conditio fubalternate fcíentíe entia fcparabilía elTe peccattgenuacnij
v t patet piítuo polteríom. falfitaa co n; cntíum fcparatomm elTe nõ oedaraí ní;
fequétia pt j et fcyto metapbíficcvbí art fi iu feienti» naturaií.-bec ení emía fiint
ftotilceoiltinguit tree partea dTentia; fubíecmmmerapbificevcl pbie ptime.
lea feientte fpcculatíuc quod non efiet Atlmpolíibileeít alíquâ (ciam .pbare
fiomnea alíefubaltemarentur metapbí fuum fubíectum dTe.ffSd ífta argumZ
fice qabatío quía fcíentíe fubalternevel ta oíceudum ad ptímu Cum oiciE illud
pornint ín nmierum cum fubalternantí quo fcícntia fomiallter oíltíuguitiir tc.
bua vel itontfific :ergo plurcaelTent fcí &ico <g tfta maoú non elt vera vmuer.
entíe fpeculatiue <J rrea: cu5 multe alie faliter. Sd cuíu9 euidentúm notandú
fiiitfcientie íubalterue.&í non ponunt p:imo çp fcla nõ vídef efle tantum circa
êpbíficí matenutbica cum ponantíit alíqd t3ii§ circa fubíectú ptincipaiit»
1
eonfideratfi:fed ctíam circa caufas fubí feia bec eit circa feparabília % ímmobú
iecti.ercmplú ficut in libto 6 anima tra lia tanq> circa p:ín:ipía et ptincípalee
ctatur oe oiffmitíone anime i partibus partes fubiectuet boc modo ocnomína*
i palTionibus eíus cpais íllius fcientie tur tbeologia vel oíuína non a fubíecto
futucetú ponatur cotpus anímatnm cm fed a caiifa ficutnaturalís fcíentia oíci*
íus anima eit ptincipiuitirtficoc mui* tur a natura que tamen commtmíter nõ
ns alijs.áSonfimiltter eit ín jJpofito oe pomturfubíectum íllius fcientie fed eit
metapbifica.Ham due coníidcratio eit ptíncipium fubiecti eius. fiSd fecun<
circa caufaa altiiTimas nôraip fubiectú dum oicítur cg tunc ín fpeculatione eu
pnnctpaleifj tâq' ptincípía fubiecti: vn tis confilteret felicitas naturalist nego
de í,pncípío fcrtt buiu? oz cg pncípía i confcquentíam : ad .pbationem oíco cg
caufe querimC en ti. áonfiderat ê meta* aliquíd perfectíua poteltfcfle ouplict;
pbifica caufae altiiTimas: vt pziucípía ter: vel permílTuie vel pofitíue.-rtbnmo
fui fubiecti vel etíâ alíter cõlidcrat eas modo quanto alíqtnd vníuerfaluis ran
vt gws ptincípalee fubiecti piími quía to perfcctiiís. fecundo modo omne m
fu nt nobíliflima entia.fi ®cõo notadu ferine eit perfectíuo fuo fuperioti quia«
cg lubftãtíe imarcriales i imobílee non cludit aliquíd pofituie quod addit fu?
ptinct ad pfidera&énc fcie aliem-7 grícu pta fuperiu3.4)cemplum animal eit g*
Iarís note nobis crpurís natiiralib9;Ij fectius mufca permifliue pto quanto po
cm oe tpíe fitit multe .ppuetstes cogno tell elíe in aliquo inferiotí perfection q>
fcíbileo quãtú c eje ptc earn nô tn nobie fit mufca puta in bomíne fed mufca per
via fcnfusnõ alíqua feia poflibiTeít ba* fectíoieitanímali pofitíue pto quanto
beríõ cisfj nõ nobis.q^zopzietates ãt includit animal et aliquíd alíud.Sd $
fcibilee a nobie vi3 fenlue fút palTióce pofltnm noticia fubíecnm feientía eit g*
cntie.víi verú eit qg í(tc fubltantíe funt fectíotpermifliue: non opottetautem
fubiectú alicaí7 fdefpeeulatíuepotentí çg pofitíue pcrfectiot eit ením cognttío
eas cognofcere fjnõ nobie. 4ttdco qu qua cognofcítur q> ptímum ens intellú
tíi ad ca que fút fcíbílía oe cio cadút fub gitpcr eflentíam fuam :quod ptobatur
ofideratioe mctapbifice nõ vt pmn fub ouodecimo metapbifice çg feire cii3 ín*
íectú f3 tãq> aliqd pretú fub pmo fubte* quantum ens eit vnum. «um ergo ait
cto qò eit eno.abe'7 ei cõgnofcíE i meta; ÍSLriitotilcs oeciino etbíco? cg iu acro
pbífica nobiliozí mõ Õ põe pfidecari t alí metapbificalí pfiítit fclicitaa boc babct
qua feia naturaliter acqftta.'ytofTioncs veritattin pto quanto fubltantíe imitia*
nãqj enti3 cú co puertíbiles pgnofcí in tcrtalcs funt oc confideratíone metapbt
fumo oe ali§ ente i pafltonú oiliunctaç fiei modo ptc etpofito ui quarum conte*
nobili-7 otuídc? eide ppeterc ín fúmo c platione confiltit felicitas naturalis fiu
nobíliflima pgnttio naturaliter poíTibil' ipfum.filContra omne virtualíter con#
oc oeo.lbec aút toca pgnitio ê metapbt tentluum alicuíus eit pcrfcctius co em
ficaíqz cui° eit pfiderare paflioné in cõi am pofitíue fed notitia fubiecti conduct
oc fubíecro in eõí eíufdé eit cognofeere virtualíter omnem aliam noticiam iu
eande paflioné ín fumrno oe eodéfubíe íita fcíeiuía ergo 7c.fi&cfpõdct cg cõ
cto ptícularíd* I úc ad pBm á oiltinetio tincre virtualíter aliqmd potclt elíe ou
nc fcie fpcculatiiie ,®íco q’ lj bmõí oi* plícítcr vel virtualíter actualitcr vel vir
ftinctio poflit fieri penes fubiectú íurta tualiter potentionnliter.'fstmia conti*
tllud tertio óoiaifecanf fcie$admodn nentía arguit periêctiotem noticiam
iree:n tfffolú fj ctíã põe fieri p pnclpia pofitíue. Secunda folum permifliue s
vel ctíã pncípalee gtes fubiecti: i ideo fic eit ín ptopofito majcíme oe feienti»
fi&etapbííítt
m’viuttfe generis pxlmí vel temo ti ditas ergo nõ folum fum ÍE $ Oíffíitío*
í> quo babei fejcro bui9.fiSd tcrciú cu nejdditatiuarled etíã,p mclulis lupa.
arguic çg túcoês alias ícicnrias fubal field aííud qú DicebaÊ cg ens inqaiií
tematmegãdo ?ãaj.3d .pbattoné díco turn ens non babet púncipía. ®icndií
çg .pceditab infufficictí. iHã ad fcíétiã çg p:iu:ípia fiibiecti polTuut intelliu in
fabalternâ nõ fufftcit, tubiectú fub fubs Duplici generc :vtí cóple.ta vel cõpejca
íecto:fed plura alia rcqturunE inter que ■z vtroiç modo ens babetpúcipía INS
vuã et çg noticia inferior a fupei ioi.i ac ptíncípía incõpleta entís incjtu eis fút
cipiatpnncípia fuaad jabandnm pclu piíinc caule tmaterialesmã ipe fúteaus
fioné. Seqii.ríEetiã cg fubíectú fciétie fe ptimí elfectus qui eit rei entisrlabet
fubalterneaddatalíquã oifferctiá accci etiã principia cõpleta.i.ptíncipía aer q
dental; ad fubíectú fcie fubalternantís fue,pp2ictatesfibi mberent q: di ipfo
quõíe babet pfpectiua que clt De linea potelt eíf: oemõltratio^pter qd at oú
víuiali ad gcoinetríaiu i mufica que, eit «umeit.Súc ad qabatíones ente níbil
©e numero ionoç ad'arifmctrlca. $on9 eltp:ius:piíncipiúaúreft piius piincts
em nddic numero t Imee addit vííuale: puno. ©ico çg cú fit fermo De icóplepo
bee addítúo ocdt in .ppoíito:,licet ením p:incipio:eiis cõe vt ftc nõ babet panei
fubíecta aliaram fcientiarú fmt et addis piiun qi cú fit cõe tam .ílti §> illí abltras
tíone ad fubiectunt mctapbúice a aítqõ bit ab, vrroqj i neutp íncludit ín fua rõ
cõltiturú cf fubíecto merapbíftce:Tali4 ne.Sõed bcue ens babet pnncipium vt
ndditoulludtnaddírúnõ facítvnú per referuaE ín fuís inferíonbus.nam plura
occtdms cã eo:fed vnú pie. SJílud nlifc funt entia quíb9 puenit babere pemcipí
nddítú eit Differentia mediata vel lume um :t efle pzincipíaratt boc mõ cna ba
riíare cõtrabé s ens q c gfe vnú facit cu bet aliquod p:tus fe .fiíSedloqucndo
ente:vel cã alíqtto íncludente ens mips oe completo peedo cg tale ptíuciplú clt
tum ens ficut binarias addit fupmunes paus nó quídc ente: fed .ppnerate ent[
rú Differentia elíentialc. fiSd quartuj cuí9 eit pzincipimvt oíctú clt. fiSd íes
cÚDicitq^Defnblecto opoitct pluppos cúdâ ,pb3tionê qi túc qõlibet ens babe
nerc quid eit cõcedo:fed mino: eit falfa retpzmcípiafi entís ínçptú ens fimt pn
1 cã ó: çg ens nõ bí qd cú fu cõmunilTi cípia.Sefpõdco fi loquímur oe paneis
inú? trãfcendés.áico ç'boc ita eit in pio íncôplevo:fic oíco çg ens uiépni ens
omní generaliiTimorç? nullú generalíf; babet pzincipta accipíeiido:ly itiqnmi
fimu babet qdditarc papeie Dictani cum fpeeíficatuie:fed nõ reduplícatteeo mo
nõbabeatgenu3-í Differentia fup:a fe do quo arguir pbi.j .pofterícç. íi X>o
i tn qólíbet babet quidrquia alias non loqmt oe piincípio copleto queíimtp
pdicareE in quid oe aliquo. vnde pba; pcfuiones inmediate ad ^banilúpaiTis
no ata eit infufficíens çg fi nõ babet Difs oue3‘DC fubiecto:lic oíco cp 'entío íneps
finitíonê vel qddítatc .ppnc Dicta quod tú ens funt ptincípía accipiendo ly iuq-
nõ baberetquidtveiqdditatê large fus tú rediiplítatiue:t fic oe cn3 babet pan
riciido.'Uion cm feqníc nifl De qdditate cipíú:q: palllones entís funt Demoliras
fpeeieí cul9 .ppúe eit oiffmítío.Xicer é biles oe quolibet ente p pacipia ppleta
ens ,pp:íe no babeat quídquoderptis Wã omnis paflio fupíoás eit paiiio cus
míE p Diffínítíoneimíicut arguít jabatío iuílíbet ínferiotis perfe licet non pnmo
tila tiã babet quid eo mõ quo babet eén ^ic ergo patet cg argumctúaccípit mi
riam.!S?po«et em ín Díffmitionibue oe nojemfalfam. Çfllotandú aút ad cuts
uemre allquo mõ ad alíqua íímplícíter dentíam çg inçtú t quelibet aUroictío
tnoiffiníbilla qinõ'dt,|jceflu3 in Infant reduplicatiua liirniE DiiplicíE. Jlliqn re
tum in ration*9 fmp.ij.buius.tgUiid duplicatiue alíqn .fpecíficattue: Sedu<
'jfbzologus*
plícatíue quidej fumffi qn oenotat íllud quta omnís p:o^eta3 confiderata beef=
tui tungitur cê fotmalc cãm et pfcifam t fectuque* impoftibileeftribi íneflenífi
berereiuíe pdícatí ad fubiectum.4*em; caufa talís fitrconcludít cãm oemonftra
pit gratbõ inquautum bomo c rífibílís: tam eITe bemonftratíone qttíBed tam ,p
ibnnquãtum oenotat q ly bemoquife ptíetas confiderata ín feientia naturali
quíf íiiniedíate ad ly t tnquatú eft cau * q ín metapbíficaroe effectu nó poteft Ç\-
fa pcífa et fotmalis quare rifibíle íncftyb bi ineftenifí Deus fit.
iecto qtiod eft bomo. TRam rtfibile inert
bomifm.ppnam rationc bumanitatts âfòncsboinínesna
vtg caufam.-t time valct confequétia a turaliter feire oefiderát. tc.
ly inquantú ad vniuerfalé. THã fi bomo »fo oe fubíecto metapbíf j
inquantum bomo eit rtAbilioiomio bos accedendum eft ad erplanaí
mo eft rífibills. Bccípitur >aút alíquãdo tíonem teytus. f fte ígitur líber oítrtdtE
fpecífícatíue quãdo no notat talem cam In.ouas ptes: fcj ptobemium et tracta#
tmn.fecúda incipít tbí:®m aút manífe
fed tm fozmalé rationem flliiie ciuadiú=
0ítur.£*cmplum:bomo inquantú ratí; ftum.Çn jabemío aút oftendit arifto.cír
onalis c albus: íenfus eft: q bomo quí ca quid ífta feientia X>fctur. fecúdo qual"
. eft rationale eft albus. Sn ly inquantú fitabitquare Xo nõ actiua.íSirca ptímú
fpecificat q bomíni fic conftderato fb ra Duo facit:p:ímo oftendit q buíus fcícn*
tlone rationabilitatis nó repugnat albe tiequefapientiaoicitur eft confidernre
íozcttunc non valct confequctta ab in» caufas.fccundo quao velqiulescaufaf
quantum ad vníuerfalem. non cmfeqE confidcratziSin aútfcíentíam tc.tjirca
tgituromnío bomo eftalbus.ÇBd til!) pztmum adbuc duo fhcit.-ptimo p mittít
quedam c* quíbus japofmim arguittir:
q fubilantia eft pmum fubíectiim:ergo *>ecúdo erpdictts rationc fiimitzibkcu
non ensmcgocwtecedcs.Sld pKm cuco
cpnibilplusvult nilí çoelubftantiac ins aút gratia.Kircaptfmuin ouo facít:
primo oftendit feientíe m cõí Dignítatc.
{mcipaliot intento mctapbiftci éyccac
etdente tanq» oc nobiliott gte fui fubtcf: fecundo cogníttonís ozdínem íbt clíq qs
íBic em pzincípta qucrútur t caufe fub; dam Dígnítas aút fcientíetpatct per boc
ftantie non viuuerfaliter fed pncipalítcr q naturaliter ab omnibus oefideratur:
&t ergo arifto.íntendit^bare ín pzmcí ídeo Dicít arífto.q> omnes bomínes na s
turalr feire oefid erant.boc aút tdeo p:oí
pio fept0 metapbl.vbi .pbat fubtam pzí
o;cm otíií accidcnte pnotltate triplict q; poníttvt ondatra querere felétíam non
re oc ipa ptmcipalíter c agendum. .ppter alíqttod vtílc qualis eft bec feten
CSd cõmentatoté aút ímpugnante aui tíanõ cftpbanumrcúnattirale Defiderí
um pbanum efte non polTít. 3d cuídeu
cennã díco negandus eft cõmentatozret
ftandúeft cú auícenna poncte ctis ínqn tíam buiuspzopofitíonis notandum q>
tutu ens clTe fubiectu* mctapbifice. <J£ triple* eft nppetitusvcloefideríum i rc
aút cõmcntatot oicit nulto feientia .pba busrquídam c appctítus na ruralt3.-id c
rc põt fuú fubíectú eétfalfum c.lícet erá ínclinatío vel tendentia quedam q vnas
nulla feientia oemõftret fuú fubiectum queqjrcs naturaliter ínclínarur t tedít
oemcnftratõne .ppter quid t a poti: qj in fuam gfectíonem vrfinc. appctítus
ipfum fubíectú eft ptius uotuni pamitas aút atalís Teu fenfitíuus õ; quí cofcquíE
te nature. poteft ením oemonftrare fu # feníú fm qucqlíbet fenf9 inclinai 1 ten«
um fubiectum ocmonftratône quíaefti dít ín oKm coueuics 1 fiigítíncõueníés.
a pofteriozí.ijy etla oíctt q>merapbífica Hppetíd1 rõnalis Dicíf ipa volútas ccfc
non põt .pbare oeum efietfalfum eft.b* quês íntcllcmrficut fenfitíuus pfeq í íp í
fú fenfújfiSt nota q ífti appctítus ornt
ctíi poteft pbífica et metapbífica. ,pbaf: abínuícc. ^rímo.-q: appctítus rõnalis
l
B&etapbiííce
«ItfoamaíHlbermon lie ammâltetvd na cípío. TJb:obat aút art fio. bane 4a põem
-■"'"*? *“ralí8. g>ecúdo:quín appecítug rõna s n poftertoaí p ftgnum:q: cum fenfus no»
jlís-zfenfitiuusalíqúnomiatpoSanjaalt bis oef iiíút:',-: ad eognítionc rerú 1 vite
' I qn actú clídtúapotctía.;fSppetit9 auté vtilitatê otlígútur a nobís japter feípos
'»• ff- \ naturalís nec notniat potétia nec actuj ínçtú f út cognofcitíubetíã pter bu q v»
f%. u elícttmfed ê qdã tendétíalcõfequés na]s tílitaté conferútad vítamV ■: boc p:obat
tnrã rei: nõ otffercs rcalttcr a natura rei et tilo q .lie fenfus matune ab oinnibuf
L JCemoaqa appetítus fenfitíuue íe babj oilígttur quí niagis eft cognofcitáu9: cu
tn plus q íntdlecttuus. Rã vbicunq? i iufmodí eft vífus:qué oíligimus non fo
íftis tnferioaibus e íntellectUius rcpcríE lumndalt^d agendú:fjctíâfiníbtl age
renfitíuuB et nõ ccôiicrfo.Snrrappctit9 reoeberemtts. cuius cam reddtt: q: ífte
naturalís fe babet in plus q fenfuíuus fenfus inter ornes alíos facít nos mag{
et íntellectíuus. TB-ã vbicunep reperíun fcírc:e t plures oriiias reç nobís oemo»
ttir iftí et ille i nõ ecõuerfo. 01 tí tile aps flrat.Çqjbtopter quod notandú:# licet
petttu3tnteUcctíuus et fenfitíuus vtfc tactus fit ouarií cõtrartetatuj fcj calidt:
quedã natura babent quendá appetitú ff ígidi:bumidí et ficci:,ppter quod non
naturalem et ínclíiiatõein et tendentíaj eft vnus fimpltcírcr f5 ouoavt patet í
qua sendút ad íuú fine et pfecttoné: ic. ptimo.eiifuo aút tantú vnus fit cõtrari»
fiiuartorq: appetítus aníalts ? ratíona etatís:fcj albí et mgríaplures tame oiffe
Us in fuis actibus femp pfupponõt país rentías rcrum oemonflrat nobís víf’ q
otem actú altera9 potentíe cognitiuerpu i
tactus.q: obiectú vtftt3 Ifcj lut et colo:
ta voluntas paefupponitnetit intellect9 pluríbus coapíbus reperiútur q? omnes
et appetítus fenfmuiiB actú fenfus. Sp qualitates tangíbíles.q: omnia co:po:a
pctitue aút naturalís nullúactuin aliens q fupioaa q ínfcríoaa lucc 1 colore pti«
íus potêtie pfupponít vt appetítus quo cípant.-non aút alias qualítates:puta tl
graue appctlt cent? t leue furíu. gibile3audtbiles.
fiTtoís paemilTis IBotâdú <g pdicta çio-
pofitio nonJntelUgítur oe appetitú ratí Blía qutdcin ígií natura fm
onalíaqa omís appctu9 rõnalis c fo:ma fuum.ic.íSonfequcnter ^jfequitur.p.
liter liberrvt patct et pmiflisafed nppeti oe ordinc cognítionis Dicen3 q ota aní
tuo quo omes boinies naturalíter feire malía ín boc cõicát q bntfenfú. Híâ ep
ocfiderãt no e;foainalf liber:q: ft fic: túc boc animal c animal q babet anima fit
polTemus nõ oeftderare feire: i fic oleta fitíuá:q>uis aút omía aníalía babet fem
pjopofitío nõ ect necelfaria fed cõttgce. fummon tn babet ornes fenfus fed folú
TBcc em oca japofitio íntelligítur oe ap= pfecta.SJmnta tanté babent fenfum tas
petítu altaqa nine btuta appctcrct feire: ctus cum fit matínie uccdTarius.£fl.n.
cú babcãt appetitú fcnfttiuú. Jntellígic cognofcíttuus eoç cr qmbus anialcoiu
Igítur (m fcotum oc appetitú natural!: ltat:fcj calídífrigidi:bttinídt et ftcct. .
patet p locú a fuffíciêtí oiuifioneaqa non ®8>cínde ponit arilto.gradus cogitítí
reftat alius appetitus.Stones homines onis ín bmoí animalibus oicés.-q’ ques
Igít oefiderút naturalíter fcire.únaturas dam fút q babent fenfum: nõ tn mentoai
lt appetitú:-: pt gabari bcc p:opõ a poaí amtcutnfmõí fút aníalía ímobílía fm lo
Aluumquodqç appetít fuam pfecttonem cum:vtfunt concbílía. At 4 ínfertqqs
tam paimam que c foatna q fecúdâ que é dam funt pandemia et quedam non: cú
êkâ o:p quâ cõitigíE fuq p:i|icipio:igíE ergopaudeutiaep ptcrítoaum memoaia
——-f' bo naturafr appetít fetam que cft etus p oe fitturís jautdeat in illís anímaltbns:
fectío puma:-: íntelligere quod eft eítis pauden tia eíTe non põt que memoaia ca
pfectto feefida:p quaiu cõíúgítur fuo pn rentfilla ^0 que raemoaiam babcntalú
I
quid pzudétie babere po(Tut.C®eútde li vnde ptíu^ecepít. lâuod ptob3t off;
oftendit q etíã bmõi antalia altqd gticí ctot fubtilío--. ,viia pzudetia c babít9 con
pant crperímentúlícet parumtt bocrqr 1 •* :y. fetrto etbictín A qo c potes
ctmuíti? fetiTibuift .>.* 4 rnemozía afue facilf et .pmpte cõfilíarí quid agendu;.
fcunt ad aliquod pzoíequendum vel vi* «SonfíUú nõeftoe fine fed oe bio q funt
tandum. ad finem: vt babet pl5o ín etbí. iíDedie9
Tfrzoeuidcntia p:edtcto:u5 ent n õ pfiliaE ft inducít fanítatem: fed 6
notandum <g ouplet eftpzudcntía fcil; modío quíb* índucet. Çtê côfilíu non é
pzopzíe oicta et metbapbojice. TJSitudc oe necefiarije.-fed oe co:itíngctib9.nuU
tía pzopzíe Dicta eft babituo actuius cu; luo em cõfilíaf fi foi otiatur vel n.-J^tu
racione varia. J n omiti em vutute mo:a detia ê o; poni in btutío circa ea q pofs
li requirítur pzudentía in (ntellectu re > funt afr z alr ngere.4>3 ea ad que fe teas
gulatiua:et babituo virtutio in volúta* bet ínflínctu natural! nõ fút conttngEtía
te vt pzompte et facilíter eligat illud qt> boc mõ:qz cõfequútur totâ fpem: 1 ílla
recta ratio oictat et oetermínat eligen » necelTario confcquúturtita q> ad ílla ma
- .dum.habituoautemvirtutiogenera* gío necelTitãE et agútur q> agat: § refpe
^.turer freaucntibus elcctionibns: vt ba ctu taliunr non eft ptudentu.CWotans
caftitatte et frequenter èltgere cõ dum ínfup q collatto eft ouplenquedã
.-tínere.-^btudentía autem gencratur et eft pzopzíe oífcurfiuatqõermagíenoto
»<.frequenter 'lmimbuoiid eltertrequ .pceditur ad míuuo notum z ftc conferrc
^*2$er Determina * appzebendere boc efie necelTario requírit rationem: z ídeo eft
ragendum. X-ú ct autem fcícntía motas tantú ín bomme. Sita eft large fumpta
actíuuo cum ratione vera ,put aliquíd et memotia vniuo facít boc
a.1 /ficut p:udentta..amen in bocoifferunt: z non alíud:et its nõ requírit necelTario
Irtish quiaílcutaro febabet circa facttblía ad rationem.-ídeo eft ín btutiotque confere
babíttim epperttiita fcicntia motalio fe dofuturum adpteterírum e.t memotia
babet circa agibilia ad babítum ptuden pteterirotum ptouídent oe futurío
tie: quia babituo artio et fcienttc motas
lio qua/i íút rcmotí ad mrtgcdfitv vteo. CapimlOtcrtiu ♦
vt aliquio potefl feire artent muficetnon
tamen oírígitur nifi in particular! babe autem cx memoua
at actumtfic in babítu vírtutum ftmplú bominibuo erpenmentú.zc.
citer .$cd babituo ptudentte et etpe; £onfequcntcr arifto.põít otuer
rtí quia genítí funt et actibuo funtpar foo graduo bumane condítíonío Díccno
tíctilareotet ad oirígendum pzopínquí. 9 ptimo et mTtio memozíjo generatur
quia ergo ad ptudenttam ptoptte oicta; ejeperímentumuta et multie czperímen
requirítur ratio: igítur eft folum in bo= tio aro generatur. £t ín boc eft queda;
mínibue.Cl)fczudcria autent metapbo conuenientía artio et ezperímentuquía
rice oicta non requírit rationcmádeo re ficut e.t multío memotijogeneratur cy-
.vperitur in btu tio: non quídem refpectu perimennun: íta et multío etperimenti
- ^....'.í -cotumadque naturaltter et necefTario aro fiue vniuerfilío acceptio oe omníb’7
'^y^^ íiiclínantur: vtinfotmícaad boc çpftt fimílibuo.hifferunt tamentquía etperí
„,1 congreget grana ftmpliciter: fed refpe* mentuin tantum verfatur circa fmgula
ctu eotuut ad que fe babent contingent riaaro vero circa vmuerfalúitquod con
vt q congreget grana m illo fõtamine z fequenter g ercpla etponít. Cújent bos
nonínaliotet q accipiantabboccumus mo accípít ín fua cognítíone q bec mes
lo et non ab aliozz boc eft et memotia fo dicína ptulít fotti et platõí tli ínfiriníta*
r*mini» in quo ptímo rcpofuít et cumu í labotãtib9 z mltío alijo bu ad etgímctú
iy
íBfàcrapbifice,
Çtfnet.Çíjcu alíqs accípít pboc q> con credulítntís ínquantuõt credere oocen*
tcratomibuslaborêtib9 in talifpc egrí ti q: colo: é tale cns. ftlUotandum iiifu
tudinie:ctfmtalécõple>áonf;nud iam per çt oiíiio cogmtio intellectiua vel eft
ad artegrinet.C^zo quo nõrádum q> p:incipío:uif: vtirã-íUiftonú: et vtroqj
licet ec multis no nccrío ínferaf vtío: tn modo ouplícíter: Sei q: ê í cõplexa no*
ptobabilíter poteft ínferrí cu bac p.-opo titia:puta oe tcrmmís p:incíptj velcon
fitóe nature agít vt t pliirib9 n impedia duftonis: Sei complexa oe complete
tur.jpBotádú infug cp Duplex c cogní* buí9 vel illius. Êuantú ad cognitionej
tíorquedam cm babita cft p ínuctioncj termino? nõ eft cognítío experimentalif
alia g ooctrínam .‘flfctimo em fcien * que fcj eft frequêo acceptio fenftbílíum
tie fuerút ínnente: et oeinde a nugiftrís necelTaría:fed bíi c nccría appbenftoali
E oocrrí nam oífcipulís tradite. St fmit qua fenfibílís:q: fine ifta nõ pnt tenní *
iftimõífcíendíftmilee fanattõí. igluan* niab mtellcctu concípl: vtpatetexpu*
docp cní natura eft potenstita q» fine ad cedcntib9:nibíl em eft ! intelleciu quin
interno ectrínfeco inducit famtatc: qua* ptíuo fuerit in fenfu alíquo mõ: velqtg
doqg aút í>pter fui oebilitatc mdíget ad íe: vt colo::vel g fuae gtes: vt monsau
turio extrínfeco:et oe fe nõ fufficit: vt pa reus:vcl in liio remiffoivt albedo íntert
tet ad fenimet tuc illud ectrínfecú c tans fa:vel in fuofimili:vtanti,tp3. vel i fuo
§> inftrumctúripaem natura eft princi* effcctu:vt oe9:vel quouis modo.tÊuã*
palítcrfanã3.$ímílítcrtjapofito.Hí3j tum aútad cognítionc complexam p:ín*
tn quíbnfdam naturale lume intellectuf cipi j vel concluftonis iuuat cognítío cp
eft ita potciio <p c)t fe fufficít vt apphcct rímentalis: vt afientíatur citius ipie.
principia ad cõclufioneofet rúc otcíf ge* fftrmatíuis qdem ft per fenfus cogno
ncrarí feientía g ínuentionê. é&ncç aút featur connexío extremo? ín fingulari*
ex fe n pr ea tfiauuafex qutbufd* ftgnts bus. BJcgatíuis vero ft cognofcatur fe*
fcnfíbilib9p:opofít; fibí 3 ooctorc g que paratío extremo?* ® uía em fenfuo frc«
ooccsexptímítapplícatíonem pncípio* quenter videt bane totalitatem et bane
rã ad cõclufiones: et túc intcllectua a d* niíno:itatem coníimgíexboc intellectuf
difceutío X'tute ptoptij lumis conclufio citiu3 aftentít illí pnncipioromc totú eft
ní alíentít quâ videt cITe oemonilratam maiuefua gte.THotítía igítur cxginicní
exíptíncípí jo íta (f illa figna ita fe babct talía eftcoadíuu3ii6ad notítiam cõpleí
ficut ínftrumentmu: fj lumen intellect-7 xam púncípiomm i concluftonú. Spp*
vt ptíncípale agens índucen3 fctctiam: benfto X>o alíqu3 fenfibilíe c neccría ad
* time fcíctía oídtur aequiri g ooc.rír.ã cognítionc termino? :t boc mõ ex etpe*
Çllotandú Infug cg omis noíira cogni rímentis generaí ars: nulla tamé notí*
tiofiucgtlneatad fenfitiiiam interíotej tia exgimctaf nec fenfttia c fimplf neccf
vt memòratiuâít fie oe altjsrfiue ad in? faria ad cognitõem cõplecã ptmcípíoúí
tellectiuam oiitur a fenfu: ó fenfitiuain vel cõcIufionú.^baC.q: íf e íntcllcús cõ
tcrio:í paret vt occlaratum e ín li.5 ani ccptio tcrmt3 pt Xtutc ,pp.i iôos cõpo *
ma. Bc intellectiua ctlã babita g ínuen nere vt oiuidereíi ta q> pcepf’tles cõple
tion e patet. ffi>e babita etiâ g ooctruinj Xí ftfmtpmo? pncípíoç ec cognofcimf
patetrq: vteft ín li.oe anima oecfòtum: verí mediate luie naturali intellcãs: qj
necefle eft íntellígentem fantafmata fpe pncipia cogmofcim9u-quâtú termtos co,
cnlarí.X>ícitetíãarif.p:ítno pofte.qroe gnofcím9:pmo poft. S, ócfoes át cú
fícíente fenfu Deficit in nobis fcícntia i aír ptíneltur in pneipijs pnt clicí er íft.
ÍUis frnftlnlíb9. vn ft cec9 natue ooccref TRõ c ígif fimplr nccría cognítío experb
oe cobríbuo:núq> baberet babítú fcien* mêtalmec fenfttia ad cognítionc copie*
tífiium oe eis: fed tin babítum lidei vel xa? pncipio? vel pclomtlí cm núq’ gall
I
fenfu vídeatur becconiunctio vel fepa í vcl fanarus eft bomo.Çícit ígítur arid,
ratio in re fí tame ct íenfibus appbêdan cu are fit vttum erperiétia fmgularíum lí
nir termmúct intellectus componat oel quis babu et rõem artificie fme ejtpericí
oiuidat tile alientiat .pptia virtureamo tia crítqdê gfecr’ i boc q vniuerfa1- cog
vbt fenfua gcipit cõiúctóem termtotum fcit:f5 qt ígnotat fmgulare et fme erperí
ftmplxcium.in re ndbuc certius adberef mõto curat mltotiés m curado peccabit
ptincipio «mplero g lume naturale tits ILl^to 4 notâdú ftn fco.ín li.) . artifejc
tellectus 5» g aliqu* fenfus apptebcnfu ewolo boc e gfectus qt b3 babítú gfciTt
onem. $i cm m applícatóne fenfus eêt ín vri que babere pt nõ appHcádo ad gtí
errot.-adbuc intellectus circa illud ptlits cularespolTibíle ê ígif artífice ec gfectuj
cipiú no errarct frtã ad verítatê compo* et tn nõ cogfcere g fe fmgulare cu ca qt$
fitionisjfed indicarct etiant rcnfum erra eft ogatio. ergtú aút impolTibile eft elfe
re circa bocnon obftante q a fe/tfu crrã gfectú mfi g fe cogfcat fmgrare:qt cogní
tcaccigetnotitid fimphcui.vn vidcmus tio ecgímõtal g fe ê vnf’fmgularis. Sr
viu lenfus gcipit bacl'm pofitú in a^ frá tiret getboccpê nrrifec nõ optet q> ccâ
gi intcllcctu3 iudicat rcnfum crrarc: qt feat itaogabileficuteigt°etboc q> cec
nulln ourií trâgif ad tactú mollis. Ujcc grus:Kn et boc nó feqtur qn íta firpofe
materia tractatur oiffufe a oocto.fukti. fibile artífice g fe et gfecte cogfcercfm;
in ILptimo. gulare ficut ergtú fi applícet cognítionc
agere qutdêigitur* viem qua babct ad ipm fmgulare.
Beínde coingat arirt. artem ad |[1flotadu5 etiá q fuigulari circa efi fit
erperúnetttú g modum premine ogatio multa ínfút pter naturã cóis rati
ticoiccs q> quanta ad actíonê erperien^ omsq multúoiuerfificátrõem vi actóí
tia non videf ab arte oifferre: quantum nem. Tfiá alrogtet agere circa búc mfír
em ad aetu tollitur otntla que ini erpe > mu in boc loco ct in gte bac q> circa aim
rtmentú et artem erat g vie et fmgulare. mfirmu in eade infirnutateIaborantc in
qt ficut erperunentú g fmgularia opera alio loco et t alio tge.ifta aút antiera co #
turrita etars.vndc gdicta oifmaerat in gnofcit ergtus er multa cogmtòe fmqu
cogfccdo rm.mcit m aríft.ty quíb i mo lariu q no ogtet cognofcere artifice vnr
operand! aro et crpcrimentú nõ oifferút tifer e:qt licet oe fmgulan pofiet g fe co
qt vtraip circa fmgularia ogaturtoiffert gnofeere ^ppt? qd ft applicjmõ tn codfca
tame in cfftcacia ogandt.na ergti nõ an annera g babítú artisndeo ergtus certi
tiftces certiusoperautur artifidbus nõ us ogatur. Jtem etíã er l)oc qt ergt9 ec
erpertis.-cuius caufsj reddit: qt actus et frequenter agere babet babitum m po <
generates funt circa fmgularia: vniuer tentia motiua qua erequitur operatonc
falta eiTt non generâtur nec mouenf mil vt citbareda erpertus babet quend.i ba
g accns ínquantú boc fingularlbus com buu inmanu e.cfrequéter agere que non
petít:bõ ent gnaiur boc bomte genera0 babet mcrgtus .1 qt ille babitus ntultij
vn medicus nó fanat bominc nili g acci mcit ad erpedite agendútiõ ergtus bns
dens fed g fc fanat fottem i platonem: tale babuu certius operatur- >
aut g fe alíquêbominéfmguiarej cuiac
cidit elfc bominc inquâtã c curatus.
tl^to quo tiotandú q>uts cc bominem Xpcrti quidein quern
g fecõueníat fottíttamé curato vlfinedís fciut licet ^jpterqd. 4onfeqn
ca g accns cõucnít.bec ent ê g fe fottes . ter comgat erperímentú ad arte
eft bõ:qtfi fotte3 oiffíníreE: bõ ponereE quatu.j ad cognitione ondendo pcniínê
in elus DÍones: fed bec é g accns curat9 tia artis ct feientie oi.illi q feiunt cam ct
4)pter qd fút fapientiotes 1 feientiotes
l iij
H&etapbííícc
Hits qui igno:anttaufam:fed folum fcí< tas eftrcalís:quiareIatíorealis nonpò
imt quía:erperri autem fcíuiu quia: fed teft fimdarí fuper ens rationis tantum:
nefeiunt p:optcr quid.'Srtifices autem fed bee vnitas non eft numei alisrígítur
fcíunt caufam quía fcíunt ptopter quid: aliqua mino:. vnde oíco <p illud vnnm
et non folum quiarideo faptenriotes fút reale p:cceden3 actu j íntellectus c vnú
erpcrtís.Çtem ad boc arguir fie <Signú ín nuiltís quantum eft oefctfed: eft vnú
fcíentis eft polTe oocerc: artífices autem p:etcr multa vcl oe multis per íntellcm
Docere poiTút:quía caufas cognofcunt: abftrabcntem ctpdicantem illud oeml-
íjcpcrti autem non cu j caufas ígno:ent: tis:: tunc eft actu vniuerfale t non pu’
etfi ea que erpcrímentts eognofcfit alíjf quia ambe condítiones reqiuruntur ad
tradunt non per modum feientie rccípic vniuerfale:vt patet er p:ímo pofteííom
turfedopímonts. glnde patet g>arrífis ©cd contra illud vnunt eft apturn natú
tes funt magís fapíentes et fcicutes eje : pzcdicari oe multís.-igítur eft actu vni t
perus. f[Sd euidentlam autem buius uerfale.'flfcueterea illud vnum velêfm<
quod oícltur q> actu3 et generatiões íut gulnrc vel vmucrfale.-qui.i non eft oare
circa fingularia THotandum q> bocínrel medium non eft vniuerfale per te igítur
lígitur oe actu tranfeunte cuíufmodi eft fmgulare. ítefpondetur ad ptímutn eg
edifícare non oe ínmanente ficuteíl ín f illud vnum eft aprum naium p:edícarf
telligere.ílctuscním ínteliigendi majt oepluríbii3 aptitudine remota: ledap#
inie eft circa vniuerfalc:oe bac oiftíncti turn aptítudine p:opmqu.i per intelle s
one actus oíctum eft tertto pbííicojum. ctum.-^úma aptitudo nõ fufficít advní
U/fRotandunt Infupcr: cp hcctpotencle uerfale actu fed ettam necefiaria eft cum
Oiftíngiunturnd eftnotificenn.r oíftut; pzímarr ídeo illud vnum actu realenon
gui per actus:? actus per obiecta: nõ ta eft actu vnluerfale.£2Sd fecundum oií
men cr oiftmctíone uumerafí actuum et co fim Suícennani quinto metapbí.fue
obiectoumt fequítur oiftínctio numeral- q? equinitas eft tantum equíniras:: nec
potentíe:f} cr vnítate vcl oúicr/ltate fim eft vnum vel pluramec fmgulare nec vr.
gcnus.CtCírca p:edícta tamê poteft ou níuerfalc: led abftrabít a quacuntç tali
bitarúSn fínguLiritas fit ratõ fomialis conditíone:et ideo eft medium Indvní*
obiectíua fenfus. U&o cuius euídentia uerfale in actu et particulare per negatí
notandum.-qrficuroeclarabitur quarto oucm vtríufrp. (Hlotandu) autem <f
ct feptímo buius opo.’tet oare p:cfi vni s auícenna non fimplícíter negat vnitatej
tatent vníuei falis in actu aliquant viiíra oe quidditate cum ait <p nec eft vna nec
tem rcalem míno:emvnítate numerali q plures: fed negat vnitatem numera í
eftpáo: cr ii3turarct vnítate vniucrfal- lem ad quam.fcj.vnitatem numeralera
in actu a qua mouetur intellect4, ad cau et mulnpíicitatem fibí oppofitam quids
íandum aliquod cômuiíe ab boc fuigul3 ditas eft oe fe índífferês:et oe fe ad neu
ri et ab íllo ciufdem fpcciei magís q> ois ttujoeterminaturnecad vníuerfaleinec
uerfarum fpeeíerumtafr vníuerfalc po; an fmgulare:: vt ficnatura ín fe cõfidee
nitur fictio. et p:obo etiam p:o núc vna r Jta fine vtrocp illop eft obiectum fenf4:
rauonc:quía cii cmnfcripto omm intelle babet tamen vnitatem fibi competente.
cru bee albedo conuenír magiocum iila Warn omne vnum eft vnum vnitatefibt
albedine magís ipciim alíquo altering p:op:ía.bec eft vnitas p:io: vnítaíe vni
ípecící vcl gcnerís.Çita conuenicmia fí uen'ali ct mino: vnítate mimerali.$in<
eft oe fecundo vel certío modo relatiuos gulare ígítur fub ratíone fingularítatla
rumrvt patet illos modos íntuctúquin? non eft obiectum fenfus: fed obiectum
to metapbificcscrgo oepjímoniodo .ct per fe fenfus eft aliquod vnuj reale ptt»
fie fimdarur.fuper vuum :ígítur ífta vni» vnitate vniucrfaiís i rain4 vnum ftvji
I
num nutttffo: vt iam pjcdíri.çabi tuv aueforítatem fecundo be anima conftmt
tanditm ç in fingulari funtouo confi# lefqs Dicenduí q> pereas íntellígítur
deranda:fctllcet Ipfafingularítas? ípfa ratio fingularís edrequífita ad actu fen
natura fublecta fmgularttatí que Dcfeê fus vt caufa fine qua non. fit boc tarrfé
indiffererts ad elfe boc: ? vt fic indiffe * non fequítur q? fit ratio fo:malís obíecti
reus pcedít ipfam fingularitatem: et tu ua. Sd confirmatíonent oeoídínctõne
ulo pzíon fito quo pzccedir babet illam fenfus et tutellcctus per obiecta ®ícen
índiffercntiam ? vnítatem realem mino dum eg fi vníuerfale actu ponatur obíec
remvnlratenumeralí.cum ígitur fingu ctum íntelleetu*:argitmcntum nibíl cõ
larc fentírtir ípfa natura fubíecta fiugus cludittquia obíectum fenfus non ed vni
larítatí cd formalís ratio obíectíua: ltcj ucrfale actu: fed ed índtffercns ad vnlí
totumfmgularc fentíatur. f[fitfi qras uerfalttatem et fingularítatc. 5>í X>o po
quomodofe babet fmgularttas ípfa ad na£ cg ípfa nã vlíquídditao fic índrns fit
obíectum et quo non cd formalís ratio obíectum fenfus ? intellectus: fic argu*
obiecti&tco çp fe babet ad modum quo mentum baberet apparentiam.fit tunc
caufa fine qua non fic íntcllígendo q> ip Dtccnduiu q> potentiarunt quedam fút
(a fiugularitas vel propzietas tndiuiduí oífp.arate quedam fubotdinate. SH dí í
alis non eíl ratio agcndt: fed bene ell cõ fperatc díco çp etiam babeát obiecta oú
dítio agentls. Jpa enim natura elt ratõ fparau.fi,templum potentíe fenfitíue g
agendí et mouendí fcnlum: licet non (I; tictilares:? ideo vnus fenfus puta vtfuf
ne ftiigularitate: vt patet in fimilírq: co> non poted m obíectum alteríus puta au
lo: non vídcmr nift fub quanrttatetlicet dttus.St fint fubo:dinate:vel fint eiufc
flusiiwas non fit ratio formalís virus. dent generis:putafiambe fint cogni#
Aft em ratio fine qua. «pautem fingiu ttue vel altcrtu3 generisrputa fit vna fit
larts non fit ratio formalís obíectíua fen appetitiua et altera cognitiua. <Çí fint
fus patet per aríltorílem fecundo pode nmbe fubo:dínate elufdcnt generis ba*
ríozum oíccntem q? fenfus eíl vniuerfaí bent etiam obiecta oídíncta i ubordma#
ltó:fcntíre vero partícularís. Çtcm fin# ta fin communius ? minus commune:
gula ris vtficcft vníus racisms tn colo ; t cum boc potentía fuperio: poted tom
re ífonodgittirfingulantas none for# ne íllud tn qttod poted inferior. fitenu
rnalis ratio obíectl.probatur coufcquen plum fenfus commtinís et fenfus parti«
tiatquía per ratloncm fozmalein obtectí cularis quía fenfus communis ed fupc#
tumodendunturpotentíc elíc oíllincte rio: potentía poted in offte tiiud t quod
ergofificeadcinpotcntía elfct refpcctu poted inferior:? babet obiectú commit#
font et coloris.ÇSed contra fecundo o níus. Snde poted ín omne íllud t quod
anima fingularc ount fentttur vniuerfaí poted vUiis ? adbuc plus:vt patet fccu
le oum íutellígitur. fionfirmatur.-quia do oc anima. Similiter ed in potentijs
afrídemfm eaudem ratíonem efletob# fubordinatisalteri-7 generi3:quía fi pos
íectum ? fenfu3? íntellectiis: quia fi fin tentia cognitiua ed communb: appetí#
gulartta3 non fit obíectíua ratio fenfus tiua babebít obíectum communius.4>í
enttpfa natura fublectafingularítati: fj autêfit equalis ambítito vt ín qiftdam*
natura talis eíl obíectum tutellcctus 4 j pored vna et relíqua potedrambe ha*
modo ígitur ponetur Differentia fenfus bebunt idem obíectum:? fub eadem ra»
ad íntcllectíonemrcumoíuerfarum po< tíõelquautú ed et pte obíecti ficut fe but
tenttarum fiitt Díucrfa obiecta. <jb:eteí vt credo intellect-7 ? volõtao.Sd rpofi
rea emito e!l actuereíused potentía: fj tu intellect'7 ? fer.f9 fur ponefubor-uate
fentirc eíl ftngularíútfecundo poderios etufdé gíiísrq: ambe coguttie oidiguuE
ergo ct fenfus. IRefpondetur primo ad g penes obicró cotu? t min'7 cõe.tSnde
liuj
Sfbctapbiíicc*
In quodcúqt Jit leftist intellect0-! n eo°. comitetur alíquís modus nec quí eft ei0
&Àíiem ergo natura indiáFercs et nó ac; extra intellectummecp qut eft eius m ín
tu vníuerlalis poterlt cognofct ab vtra s tellectu.£tficut UU5cc nõ eftnam j
cpporctta.íSUudditasergofm q>êob ra oe fe vníuerfalís: fed vníuerfalis ac»
íectú fenfus ita ct íntellectU3*íed Intel í eidít ílli nature fm pmá rõnem eius fm
Iectus cú fit potcíiafupto! poteft in ocm quá cft obiectútficetú in re extra vbi na
quíddítatem rei fenftbilis et materialís ttra c cum Angulai ttate nó eft ifta natu
fenfii3 aút non in ornuem fed in aliquá: raocfe oeiermínara ad Angularitatej:
vt vífu s ín qu ídditarex colono feu luc<: fed ertpzio: naturaliter ifta ratõecõtra»
fltidituo t quidditatem foní i fic õ al;js. bcteipamadfmgularitarc tftá :et vtfic
C Sd illad pe fomno et vígilía: cuius c nõ repugnar Abi eifcfme ij o contrabcn
acrus:cíus cporenría:®.ico q» Acutpos tetita q tllí vnítatietiftenn u» bocfut»
tentia fenfitíua babec \> obiccto tftá nas gulari non repugnat oe fe eum quacútp
turam índiffercntcutactactus.qó ,pba vnítate fmgularitatie ponaturtlicetlibí
turíqzalrnõefletídem olncin potentíe repugnet vcfeá .ppzíatfti Angular! per
et actus. ít um q: potentía feufttíua ba* tllá rationem conrrabentem.TUcet ígiE
beret obiectu f m aliquá rationé (m quã efie actu vmuerfale nó conueníat tpí na
e(Tet impolfibíle tilam potentiam illó g tore extra intellectumzAbt ramé a parte
fe obíectum cognofcere. pus c euídeter rei côtienít eõítas et fmgularíras; fed cõ
fálfumrjobatur confe.-,uctia: turn q: fen muniras cõuentt ei ex fe.-fmgularitas au
fU3 nil appzcbendír mfi per actum fenti tl ccueiut nature galíqó ín recõrrabcs
endutú qz fenfus non poteft cognofcere ípam. (&t A arguas q quícquid eft in
fmgulare fub ratõne Angularítatíszímo viio numero eft vnum numero: ígiE ipfa
necíntellcctusivtotcef feptlmobuius. natura é vua numero. Sefpondco pmo
SDpa ê natura índifferês c obíec-tú poten ín alio Amití ct mamfefríozt: quicqd cft
tentie ct actus fcnfitíue: f«mre tn oícíE ín vna fpecie eft vnum fpecíetcrgo coloz
efle Amguiarístqz fenfus nõ pt buiufmo ín albedíne cft vnum fpczígítur non ba
dí obíectfi nppzcbendcrc mfi fub Angu» bet vmrarem minotem vnítatefpecieí.
laritate.Tbec materia bic oiffufi0 tractaE Kionícquitur.TBain Acut alíquod ptol
a ooc.fubti.et oi. j.fccundt fenren.q. j. eianímatum oenorni natíuc: vtpote cot»
vbi fu ait It-icet qddítas vel natura nú; pus vel per fe pzímo°vt bomo.-quía ub
Atjine fmgularttate vel vníuerfalita* íectum iucluditpdicatum: Jlta oico q
tetuõ tame oc fc c aliqó illoç fj cft puuf potcutíale quod contrnbtrur per actua <
obiectu naturaliter o.. ibus tftts.JEt f m le mfozmatur ab íllo actualiret per b° ín
bancpziozúatem vníuerfalc é p fe obíe< fozmatur ab vnítate ifta cõfequente ÍIU
ctum intellcctus et p fc vt lie coníideraE actnalitatemtet tta cft vnum vnítate 45
o metapbiftco eteipzímic p ofonem. nõ pzia ílliusactualtsoenommatíuecft
foliint aút ipa natura cft oc fc indifFerês Ac vnummõ antem eft oe fe Ac viiúneq)
ad vniuerfalitatc ct futg-ilaritatem feu pzimo nec per partem elTenttalem. £0,
fld eITe in íntcllectu et ín fmgularí: fj ctí loz igitur in albedme eft vnus fpeciciu
am ípa babena effc in intelicctu nõ ba ? cet non oe fe nec per fe nec p:ínto fed oe
bet pzimo er fc vmuefalitatê. Hicet em nomínatiuetantum.differentia antem
ípa mtelligatur fub víitate vt fub mó in fpecifica eft vna pzimo: quía Abi ptimo
telligcndi ipamitn vjitas nõ eft pa eíus repugnat oíuídi ín plura fpecte. albedo
cõctptuspz;mí:qz nõ pccpwc metapbi autej eft vna fpecie per fe fed non pmo:
fiei fed logic!. Xogicus em cõfidcrat fe quía per aliquod intrínfecum Abi vt per
cundao inrentíoiies applicatas p:imi3. ifta oífferentíl: Çta peedo q qcqd cftm
•Jfcmna igítur iiuellecuo eft nature vt n ifto lapió c vnú numero t pmo vi'pfe f
I
benominatiue ptltno vt illud p qd vnh mus pdietã rõcínatíonc quia feientia iU
tas talis cõuenít buic ppofito p fe vt bic la que oenominaf fapientia videf eê cir
lapistcut9 illnd qd eft ptinto vnum bac ca pnmas caufas x pnrna ptfcipia.ifid
vmtate eft perfe pars :'®enominaf ti quide patet ejrpdictis. 8m fquifqs em
illud pofiale quod pficitur ifto acrua* tãto fapictio: eft quo magis accedit ad
li:qt? quafi oenominatiue refpicit actua caufe agnitionc qt erpertuo perfectio: é
Utatem cius.i vmtatem funiliter. eo quí babet folú fe'nfum fine etperimè;
to etartifeceftf3pientio2 crperto:t in;
SMLHV ter artes x feientias fpeculatiuefunt ma
5&immn quide tgitur gis fapíentie q> actiue.cú ergo vnufqfqj
tanto fit fapictio: quo magis accedit ad
tfonfequcter comparatpbi. ar caufe cogmtionem: ift.i feientia que eft
tem actiuamfpeculatiue often; fimpliciter fapta erit marime circa cãs.
dens <£ ars fpeculatiua magls eft fapjê;
tíaçpactiua:et boc quia eft .ppter ipm
feire ct non .ppter aluid.St quia arifto.
(^Luomain autê banc fciêtiã
Konfequéter oftendit p •q' metapbifica
vfus ftiitnole artis x feientte indifferé; eftfapia erbis q boles cóíter opinanE
ter nc quis putet: cp ilia ftricte fumpta oe fapicte q funt fet.qjbuma coduio la.
idem peuir imptet remittit ad vj. etbi pientisé q> ipíus é ota fdre:vt cótingit
corn vbi ífta oiftinguútur.-^zo quo no; ftc metapbifici é omnia feire. ifituod ey
tandum <{ in vj.etbico?. ponuntur qn pones fcot’’ oicit.cg ad metapbificú fpe
babitus intellectuales. fcj fapientia: ctat confiderare quidditates oim reruj:
fciíntía:intellectus:pmdentia.t ars: q nó quide i pticulari: q: trie oés alíejcié
ficoiftinguuntur. iiitcllrctus emfapic tie fupflucreimfed.t vil x fm i atione en
tia ct feientia funt babitus fpeculariui: tis.et boc eft qd oicit pbi. vt ptingit in
fine circa partem anime fpeculatierquã quart fpectat ad ipm fcj in vlt. fm boc
ibí fcíentíRcum anime appcllat. ©iffe; etponiE illó qô babet fcjtto bid0 q> nul
runt tame in boc. quia intellectusé ba la alia feientia tractat i5 quo qdê eft fup
bitus ptimotuiti principio? oemonftra; pie in cóí mft metapbifica. |[5t fi argu
tíonís:fcíentía vero eft concluftonio e% as q> eadS eft feientia totius x partis er
caufis íiiferío:ibU3.Sapíentía vero cõ; go ad eande fci3m fpectabít cõfiderare
fiderat caufas pnmas. «tide ibidem oi quidditatem in cõmuni x pticulari. Sc
çíf efle caput fcíentúrú.^iudentia ve; fponfio q> vem é quátú ad pfe palfiones
ro t ars circa partem amme ptacticam totiusteadc em ê feia entis x cuiuftibct
funt que oictf rõnatíua oe cotingcntib9 entis vt bomints equi uficoe alijs quu
opabibli9 a nobi3. et.oifferunt. THam ad palfiones entis oictas oe ipfis THon
piudentia oirigitin actionib-’que non autem quart ad palfiones ppune tpfa;
tranfeunt in extcríoté materia fed funt rum.SBcóãcoditiofapientis cquia ei9''
pfectlojeoagctis.IJnde oicifíbí ç p:u eft cognofcere oifficilia que fcjuõ funt
dentla eft recta ratio rerfi agibilifl.Slrs leuía cõmuníter bomínibus ad fcícndú
X’o oirigit in foctionlbus que t materia talia babet ofiderare inetapbificiis.ba»
eytcrioiem tranfeunt ficutedific3re fe; bet em confiderare caufas majrlmc vres
care.êlndé oicif ars recta rõ reruj faett que funt oifficilcs ad cognofcendum cú
bilifno cinde autem cú oicit fitrcmotilTimea fenfu aquoomniocoa
Sutue autem gratia nunc. gnitio noftra babet initiú. lema ron#
ff &)ftédít c% pbabitis piindpale .ppo* dltio fapientis eft qb.tS tilts que fcit ba
fitum fc5 fapiéiia fit circa caufas .vn bet certitudiné plus cp alij cõiter babe;
dc oicit q> boe eft caufa cut9 gratia feci» anttfic metapbifica c feia certifluna qd
fflfôetapbiíice
jjbítarifto .epquáto alíque fcíentie fút ozdínatur ín lanej fuperiozic artís ítcflf
pziozes tiaturalitcr tato funt certíozes. nauiffactio ín vfum ípfws nauisiguber
qõ ejc boc patettquía ille fcicntíe que dí natoz em qui vtítur naui: iam facta cif
cuní ep addítiotte ad alias funt mm* cer arcbítectoz rcfpectu nauis factoás. £>í
tc fcíentljs que paudoza tu fuís cõfide? míliter arsjequcftrís ozduiatur ín finem
ratíoníbus ppbendunt ficut arifmctrU milítarís 7 fic ©nines fcíentie ozdíuâf ín
<3 ctrtioz'eftgeomerria.'ili ea que funt merapbificã:qò,pbatet beequía cum
ín geometria funt et additione adca q particulars finis cuíufiibet fit bommt
funt in artfmetrica qó ínteiligcre vale? gtículare tllud qo eft fiuís omni ín toto
inus.Stpftderermis eaque vtracp fci; verfo eft optimum in tota natura. 55ed
entía coufiderít vt pzíncípíú pzímum.f. oeus ipfe eft ad quem ozdfnanf qui .qui
vnitateni et punctum.Sln úqs cm eft in dem ptíuet ad cõfideratíone pdicrajipa
diuiftbilc pimctus tf» addit fuper vmta tet ergo q- metapbifica eft fapíentía ct
temfitumfeu pofittonem in contínuo. pzincipalítTíma inter alias fetentias.
5mc fcíentie particulares funtpoftcrío? (Square vero non acting
rea metapblficai earú fubíecta adduut ÍÇonfcqucnter oftendít p.qualio fit mc
«liquid ad ípfam: vt patet oe fubiecto tapbífica.átpzimo oftendít uõ ê pza
pBice 7 metapbíftcc.ttum ergo taro ait ctica f j fpccnlatiua cú nõ fit .ppter ope?
quafcientiaftt certíoz quantum .ad fui rari fed .ppter feire. iS> uod oftendít er
fcibilia conftderatíonê paucioza actu cõ boc qz pbi fuerunt moti ad pbaiuiú 7 in
fideranda requíruntur. vnde fcie opa; quírendum fapíentíá .ppter admíratios
biles funt tccrríflime quía opoztet cg cõ né.Sdmiratio aút vemt cr ígnozantia
fiderent multas fmgularium opcrabiliú 5pfi an videntes nliqs effectus vt eclí
drcúftantias fequítur q> fcíentía meta? pfim lu ne motus folís 7 fic oc alijo 7 íg
pbiftca fit certífllma.£ iStuarra condi? iiozautesípfozumcaufas fuerunt moti
tíoellçp ille oícic fapiens qui poteft af? ad ípas ínquirendas .ppter, fugã ígno»
fignare cauf.va cuíullibet quefiti.tper rantie x .ppter fcírezboc etíam .pbat ct
boc ooccre fic metapblfica pfiderat pzj? figno qma babitís omníb9 neceffarijs
mas caufas omnium caufariu.fj&uui ad vi te nccelTitatc 1 bcc quefita eft 7 nó
ta conditio fapientísç illafcíentia eft .ppter aliud Í5 .ppter fetpfam. CíScõo
fapíentía que cít magis volita .pptcr íp ondit cg bec feia c bonozabílíflima ibi.
fum feire ?nõ .ppter aliud buíufmodi c
metapbifica. ifi uod .pbatur quía met3 TBcctalialil bonozabilio:ê
pbificacft mapíme fcíentía: ergoclma? cúfitoíuínaioeus aút eft bonozabilio:
«rime volita .ppter ipfum fcire.'antecc? omnibus rebus. <J)L aút fit oiuia oftedit
dée patet quia eft oc marline fcíbílíbus tú quia'cft oeoeo cú fitoepzímis caufis
fcj,t>e pzimís caufis ctpzíucipí js p quas ÍCú quía foluo oeuo babet pfecte ípam
alia cognofcitnt:?nam vero>bat quía fcj metapbifica fni pfectã ppbenfionc:
qui jcieutíam .ppter feire oefidcrat mar licet aút ei* cognítío nõ pollir gfccte ba
íme fcíentía mapíme feire ocíiderat: tur berí ab boie: tllud tú modicuj qò ab eo
ta íllam reguld topicam.-$í fimplícíter babcturppondcrnt omnibus qp alias
od fimpler et maíusad ma^iniarimj fcíétías coguolcunf.£r bis patet cú
ad marímú • codítio fapíctis q: metapbifica fit fcíentía fpecuLatína 1 fit
nõ oecet ípm ozdínarí ab alioifed poti* nobílifiima fequiE cg omni pzacticá fcie
ipfum alíosozdinare tfiiõ patet er boc tía alíqua fpcculatta fit nobílío: fc5 ííla
qnla arcbitectozes.í.pztncípales artifi? obíectío qó quidé verú eft oe fcientqs
ces qui fapientes oícuntur uõ ozdínanE bumanítus adíuuentio.qz vera tbeolo
fic ab alijszfed ipfe fcíentie famulantcs gía éft nobilíoz ipa que tn eft pzacticá e*
I
íírlgatinbílectionemoeívtoíffufetra çfitrcctue.ín ifla eeícríptione qtidt;
ctat fco.ín .plogo primí futarú. Çáí fi tuor ponuutur.U^rima cõditto eft q? fit
íirguae <$ p-actice bumanít9 adínucnte actus alícuius potentie alteríus q> Intel
funt nobiliores metapbifica q: cuí9 ti-, lectus et boc apparet quía liando pcífe
nis cll nobilíor tpfa fcíétía e(t nobilíor: ín actibus íntelleetns nõ eíl eytenfiotqt
fed finís practice vt moraílis pbic c bo; extendere ell extra le tendere. Sic ante
nõ elTe:finis fpeculatiue cll verum feire intellect9 non extra fe tcdít nec valet oí
'l&timú eft melius fcóo patet 1 fie nobí cere q fufficiat ad piarim <g vnus act9
Uu6ergotc.Cílcfpõdetad boc idem íntelleetnsexttndaturoírigendo aliú.
roc.fubtilis ín boc çtittro mctapbífice quía túc púticípium in fpcculatiuis eét
ç£ bonú fimplicírer nó ell finis practice practicum cum extendatur ad babítum
oe qua artllo. loquil fj bonú ogis. THo; conclufionú. $ed quid abfurdíus. <íx
bilius aút cll botifi fpcculatiuú q> bonú bis concludo correlaríe q lógica nõ elt
ogísdcíentía aút practica eíl vt boni fu feientía practicaled contra tllud cot#
m° nõ fimplícttertíed fim vlrtutes et il; relarimn arguít auicc.multís rattonib9
lud nõ elt bonum fimpliciter:qr fim pbí quaruin vna elt tails: babítus cuiu3 fit
lofopbú ordinal ad melius bonú noltrú nis .pprius non ell actus .pprius ell ba
vt fcj fpecularcmur fubllantías fepara; bitus practicustlogica c bumfmodi: er
rasetquíetemuríufpeculatíõecarum. go ic.minor patet quia ordinal adalís
ílla aút fpecúlatío cll fummú bonú nrm as feientias. ijfcretcrca babítus quí ots
qr ell feliei9 fim aríllo.x.etbícopJÇ11* «idítur ín vtentem 1 ooccntc eíl practU
tatúpdictapofiet oubitari.vtrú .meta- cus :logica ell bmõi ê rcaíle aút rõnes
pbifica fit practíca vel fpeculatiua: tví 1 alie quas ponit auícc.lbidc .peedunt
del q> fit practica qr omtiís feia que or; ab ín fufftcieutí.CHd prímú maior ell
dínaladbonúmorísell practical; ida vera fibabeat,p fine actúalteri9gnís a
eíl buiiifmodí qr ordinal mmediate ad fpeculatíone íta q> fit oírectíu9 vere pra
felicitate que elt fummú bonú noltrú ígí xi3 que.f.fit actus altert9 potétíe q> íiu
tur ell vere practica.C^rcterea meta; tellect9 vt voluntatis vel alíarú potens
pbifica ell coís ad practicas 1 fpccula; tíarú exccutiuarú 1 g boc pofiunt folul;
tiuas qr vlís refpectu otmrergo nec fpe omnes rationes aulcc.i fic minor c fal;
culatlúa nec practica: qnia abllrabít ab fa.Sd fecúdam índucíl ptra ípm qr af;
vtroqj.JiSontra arí.in littera.Sndco fmnpta maiorc addo minorem fic: fj me
ín iita queltícne fuppono vnú q$ab oi; tapbífica oíuidil in vtente 1 oocêtem:
bus ell cõcelTum fcj q> babítus feu fcic; ergo metapbifica eft practíca:cõclufio é
tia’practica aliquo mõ ettcudil ad prat cuídcter falfa ê maior.qr minor peedi
ímflcetiãintellect9íuxta illud tertíj oe turetiamabiplo:etpbatur q omnes
aníma.Çntellect9 extenfione fit practí; alie fcíentie vtuntur metapbifica fpecía
custboc fuppofito fic ^cedam .ifcrimo liter quâtum ad principia cõmuma que
fimooc.fubti.m .plogo pmi fententía? funtoignítates quasaccípiunt alie fcii
eicam q fit praxis ad quá oícíl extendi entíe omnes a metapbifica fim pbílo»
fcíentia practica. fficôo qua ór cognú quarto bníus.ÇfScamdapdítlodl q?
tio feu fcíentia practica extendíl ad pra; praxis naturaliter polleríor eft íntellec
Xim.Eertíoexoictís oícam adquellio; ctíoneptjqract9 nõ babetes ordínéad

! ncm.^ISluantum ad prímum praxis a


qua feiétia oletnir practica ell actus alí;
cuíus potétíe altcrius §’ mtellectus na;
íntellectum cuíufmodí funt actus vege<
tatiui aut etiã naturaliter peedentes vt
funt actus fenfitíue nõ oícuntur praxis
turalíter polleríor íntellectíone nat9 cõ; nec ad eos extendil notícia practica vt
fbrmiter elici intellectual recte ad bo c funt priores íntellectíoiw.SSimiUc act9
flfòetapbmce*
po&tk oppetítíue fcnfitíue qtcn17 çeei elícír-T boc fígníficaE cuj bfcítur ad boe
dat actú ttellect17 nõ eft p:ari3 nec refpe vt fit rectuszTRam fi nõ polfet recte a nõ
ctu iftozú acmú foêtia eft pzactíca nífi x> recte elicí fruftra poneref refpectu eius
quáto allquo modo eft moderatíua íftos fcíentia pzactíca oírectiua. THon em iiu
rum actuumsTíftí actus fequunE íntelle dígeret oírectiuo.
ctíon? modcrant? vtpípfam moderan Quantum ad fecundum ar
tureeouabus cõditíombuspzaris feq; tículúoíco cf ífta ert?fio fclentie pzactú
turcozrelarm qzpzarts ad quâc.ttendiE ce ad pzarim vt regule ad regulatuj cõí
babítus pzacticus nõ eft nift actus volú fiftítinjmplící refpectu vel rclatíõe ap
tatts elícitus vel ímpatus qz nullus alt títudinali i conco:mítatis ? p:io:ítat;3
us eft pofterío: eftentíaiiter ttellectiõe: natumlís-®c pzíozítate patet per íllud
Ucetautem voluntas ítupet intellectuí Certo etbicoy . iSlectío recta neceftaijo
tamen tile actus intelligent! í nõ eft pza pfupponít rectam ration? nõ autejnEcc
fie cum nõ fit alterius potentie ab intel (Tarío earn requireret nift eífet p:ío:.®e
lectu. ftKertía conditio eft q>pzaris cõfozmítacebabeE ibidem <$ veriras cõ
fit actus name confozmíterelici íntelle fider3tionis practice eft confefte.i.cons
ctiõi recte: boc ,pbaE er v).etbico?t:vbi fozmtter fe babens appetituí recto. ®i s
t>tcif çf electío recta necelTarto fuppo* co autem appctudiualirquía neutra re?
nit ration? rectam. &t ft boc eft verum latío requírítur actualíter quía <y pur^
De electíone que eft actus elicit.is volú isactualíter requirat confiderationem
tatístpart rõne erit verú oc actu volúta mi fit cõfotmis boc omnfo accidít! coiu
tis imp.ato.Sd boc ergo vt actus.ftt re; fideratíoni.Hiam fi ab actuali oíceretur
ctus opoztet cf cõfozmiter elícíatur r,i> pzactica nulla fcictía eftet neceflario p:a
tloní recte.íSr oiubus vltímís cõdís ctíca:fed cadem quádocp eftet pzactica
tíombuo paris fequitur q> actus impa quâdoipfpeculatíua qóeft ímpoíTibile
m3 a vol tntate non eft pzaris pzímo fj fuffícítergo oupler ertenfio aptímdína
quad per accidés .quod patet ec boc qz lís.Ãr bis concludif cozrclarie q> fciêí
non eftpzimo pofterío: intellcctiõe nec tía n .lia eft vcre pzactíca nift fit oírectú
pzímo natuselícíconfbzmítcr recte ra« ua verc‘p:ari3 mo petpofito.
rtoui:opo:tctcrgo alium'pnmo elTep:a
jcím.Çfte eft auté actus elícitus volun? $tuaiuuin ad tcrtium arrí"
tatts "que c volitío: quia p volition? ba culum ®íco q» metapbifica eft fcíentia
betoictas condttíones actus tmpatus: fpeculatiua et nõ pzactíca. i&uod patet
et tpa non eft p alíud talis. i bec eft ra< tú cr auctozitate arífto.tn quia cognítio
tio eius qó ?p:íitto m elTe : ptimo pofte enrís tnquãtum ens nõ oírigít aliquant
rio? ca.oe v'í. $iíc vltra quádo allqd c vere pzarim. Sd argumcta ad pmnuin
p:íus tale cõiunctú cum alio pofterioze oata maío:e ad inínozes oíco qz fin opu
adbuc eftet tale fi poftet ab í fto fepararí nion? aríf.felicitas conftftit in fpccutari
ergo ft actus voluntatis poteft i cpararí one que non eft p:aris!vt patet ín pão
ab actu alterius potentie erit pzaris et artículo.fft idco licet metapbifica o:dí
ab ípfo feparatus.3jeparatur autem cír netur ad felicitatenuer boc tamen nõ fe
ca qõcunq; obiectú circa q$ poteft elTe quítur q> fit pzactíca quia er boc non e.c
actus voluntatis:-! nõ acms alterí9 po< tenditur ad p:arim.$i oícaturetíaí q>
tentíe ínferíozú cuntfmodi funt omnía mctapbífica ozdinatur ad pzarim amoí
fmaterialia.ergo circa omne tale folus remvltímífíius.»íco qzno ozdinatur
actus voluntatis elícitus eft actus pzí« ad alíquc antoz? q fit act*7 elicit17 er volú
mo.®i®uartacõdítio eft <y pzaris eft tate marie f m pBmq n ponít aliquá fel
octusrecmaquí poteft recte t no recte entiã elTe pfozmcpzari voluntatis drc3
fine quia no ponit volutatc circa fincm pbie confideratio t boc fn tertío libro,
babere prajámrfed quaft quandâ fimpli $T<£irca pmú oftendít quõ bomo fe ba»
ccm motions among natural» qui fcm beat ad cognítíonê verítatis t Dícit prij
geftreet^ngjjnsnõ eft prarisrquare moj)Lconfideratõ verítatis quodámõ
metapbifica que ad talc amorc ordinal eft facilís quodãmodo eft oiffícflís.tf It
nõ japter boc eritpractica.Sdfc&n oi em facílíg quo!ad cognítíonê prímorum
cendii o’ licet metapbifica fit cóíg omni pncípío? .felnde oicít inforibus.í.ín ia
feientie rõne fubiecti: quia ens eft cõe nuts quis oelinquat: ínreriora em do*
omni enti tn modus cõfiderandi non eft mus Difficile eft feire :t circa eã facile é
côís fj .pprius.f.fpeculatiuus.THcc igi bominè Decipi.$cd circa ipmítitioitií
ti;r modo confiderãdí abftrabitab vtro oomus qui bomíitíb* patent primo oc
fed foliim qnatum ad lubiectum. currítnulluo oeeipifrita eftm cõfide»
ÇiÊuia vero metapbifica eft caufarum ratione verítatis. fflã ea gque tntraE ad
fpeculatripet qr ctla vnúqõcp fdre arbi cognítíonê alio? nõ funt omnlb9:bmõí
tramur efi caufas eiug cognofcímusríõ aút funt prima principia :vt De quolibet
pbí.cõfequcter fractal oe canfi3 ponen eífe vel nõ effect omne totú eft nrai9 fua
do varias opiníonco antiquo? oe quU pte t fie oe alí)s. JCirca cõclufioncs ve»
bus íufficiât que oteta funt pmopbi?. ro ad quas p bmõí quafi p íannã uuroí
flflBotâdú q logics oocens.oiciE inq>- tur cõtingit muitos errarc. j£íSirca q:J
turn confidcrat oe ente rationis feu fecii norandú q ficut bic oicít fco.nos natu»
die intetionibuginftitueng modú quo ralifcognofcím9 prima principia nõ q
modo g cag 4?ccdi poffit adconclufio* dê q co? cognírio ínfitnobís a natura:
lies ifmgulíofclcutijsoúdédas. Sites aía em uoftra nullá babet cognítíonê eje
vero oicic fm q modo ad ínuêto vtitnr fua natura :fed eft tançp tabula rafa.ítj.
ad cõcludendú aliquid in fingulis feien oc anima.«®mnis em noftra cognítio í
tijort Ac Suit primus liber. tellectiua ortum babet e* fenfii tj2 ?ns
nõ ieft nobis a natura íjj cogníro prim
cap € Tttitareibco' orú princípio? cftuucllectiua ptj. Hn
rica ftc quidem.K/flboft ín rcfpecm pruicipio? jabaE t babít9 q
D q> p.tmprobauir opinio oícíE íntellectus igiEtc.maíor Declarai
neoniulquorfiD primis primo em moueE lenfus ab olnecto firo
reruni principles : Ifeic plici nõ cõpleco t fenfu moto moueE ínt
accedit ad »etcrminandfi venratc. Sli; tcllectus t intelligit fimplícia qui c pri»
ter aút babet fe confideratio pbieprime mus actus íntellectus :oeínde poft app
circa verítatem t aliaram fcíentíarú par benfioiiê fimplicífi fcquiE alíus actus q
tíciilarium.lhã vnaqueep gticularis fei eft pponcre fimplieia adíuicê.poft iftam
entíacofideratqnãdam gticulnrc veri» aút ppofitíouc h>3 intellect9 ev lumie ii3
tatem circa oeterminaiu genus entiú vt l iq affentiat.í.veritatí eõplere: fi illud
geometria circamagnitudineoiarifmei cõplecfifit pmú pncipíumtfit nra co»
trica fcj numeros.fed pbía prima cõfide gnítio ín tellectiua ortum babet a fenfu ,
rat verítatem v tem entiú. * t iõ ad búc ‘iHos ígitur naturalltcr pgnofcím9 pria
pfim ptínet cõfidcrare quo fe bomo ba principia quatenus e* lumíne naturalí
beat ad verítaté cognofccnda,. SluidiE íntellectus limt nobis nota tbabíta fmt
nút pars ifta in ouas.Jn prima pte oe* plici notícia termio? .principia em co
terminal ea queptíríétad cõfideratíóes gnofcímiis iuquãtú terminos cognofeí»
vniuerfalis veritatts.Çn fcõa incipit in mus primo pofterío? .ÇUiotandú etiaj
quirerc verítatem oe prim» príncípíjs q> principia funt ouplícía: quedam em
i omnibug alijs ad que fe ejitcnditbui9 funt.fimplicíterpmavt ípoiTibile êidc
Qfbctapbíuce
fímul cffe x no'cffe.omne totú eft maíua tertalea funtfimplícíterín actu:2$>ate<
fua ptert bmõi:t circa bmõi ímpolTibí ríaleavcronõídcirco ímatertales non
le eft erraref m pKm quarto bui9.2Hia babent ecfe 9 oífflculter cognofcantu.r
funt pticípia que fic fimt pncípía refpes matcríalea aút babent et fe oifficultatõ
ctu aliquorú que tn pofiúnt cire coclufij cognofcendí.ÇSed cõtra boc quodoi
ones refpectu primo? principio? et tas cif oe fubftâtíjsmateríalib9arguíEfic.
libus poteft vnua v cl magia vel minus fi in rebus mareríalíbua c oíffícultas co
olTentire 9 alíuanr oe bis oícit cõmcta; gnofcendí et parte earunuboc eríteõpa
tor.iij.pbifico? tyalíqui 4>pter cõfue? rádo eaa ad quccúqj íntcllectú.pna eft
tudiné negauerút prima principia i et* falfumrftcutpatet refpectu intellectua
eraplífícatoetpania quí neglt illud pn oiuiniágíE z anar^baf pna.qr cum tpe
cipiú e.r níbilo mbil fít:oe tília nõ intcl res fint cedem ad çjcuncp ítcllectum cõ
lígít.p.ín ,ppofiro. parcnfifi et parte carom oifficultaa fit
boc erítrefpectu cuiufcúqj intellectua.
. tifcfòiunttem cje % 01 |t®icendú ígíE alíter Pm fco.qr totalí3
cultatc fm.ÇáSonfeqiicteron oifficultaa coguofcendí rea eft et parte
dit.p.quõ cõfidcratío veritatía intellectua noftri: vtpatet p arifto.inp
(ít oíffictUa: t oicít q> fbrfitã oifficultaa cedentibus.Si queria quo vna rea pfe
cognofccdí resjauenít ec pte rerú ípa? ctiua cognofcatur çp alia. f[®íco <y,oif
vel intellect9 noítri tn feoetcrminando ficnltaa nõ eft et parte reined jjfectó co
Oícit 9 nõ et parte rerií,iparú fed cy par gnitíonía potert mtellígí ouplicírer vel
tcnoílra Duenít bmõi oifficultaa. Mó fm .pportíoncvel fimpliciter. Kbrimo
r»bat qr fi oifficultaa eirct cjc parte rerú modo ita pfecre cognofcunE rea materi;
fequif 9 ílla magia ccgnofccrcm9 que alcaficutimateríalea. THainfm ppou
funt magia coguofcibiUa f m fuá natu* tioné ita pfectcmouent íntellectumiea
ram que funt majámc in actu fcs imatee babenteaparú oeentitateftcutres ba;
ríalla entía qó tn eft falíumtcú tília fint bentea multú.etemplum paruua ignia
nobis ignota. Nndeoicit 9 ficut.feba; fm .pportíonem virtutis fue ita pfectc
bent oculi nocticoracis ad lume folia fie cõburit cõbuftibile ficut magnua.ted fe
íntellcctue nofter ad ca que funt rnani# cúdo modo nõ funt eque cognofcíbíles
ftiwnma in natura.Z»anífeftum cftau oca rea ficut magn9 ignis pfecti9 pbu;
tem quod nõ .puenit ejc oefectu folia qn rít §> pu9 loquedo ftmpliciter z cetería
fit vifibílía ab oculta nocticoracis f5 ps pibua.Sõ bui9 eft qr cognofcíbtlitaafe
ptcr oebtlítatem virtutis vifiue ipíua q quíE rem fm qó rea eft ct enasqr ficut fe
cíl ín^aportíonata ípfi obíecto fic et oe; babet res ad cíTe ita ad cognofci. vt ba;
- bilitate íntellcctue noftri oiffícilc c no? bcE in boc fcóo. «Soncedo ergo q> otffí
bis cognofcere fubftantíae feparatao. cultas cognofccdí fiue çptú ad materia
|[3ld euídentiâ aút pdictorú notanduj lia fiue q-tú ad tmaterialia eft et parte t
9 vna eft opinio cõmentatoría 9 rcruj tellectua noftri. ZWateríalia aút nõfimt
queda funt matcríalea queda itnmarcrt eque t acturficut ímmaterialia: ídeo fim
nlca.otcit ergo 9 etparte intellect9110 plicitcr non ita perfecte cognofcúE.íío;
Itrí eft oíffícultas cognofccdí fulpftâtiaa gnítio tamé que poteft baberí oe eia eq
fepataa non aút et parte earumrfcd in; facilíter babetur ^porcionalif ficut oe
tellcctioneearum.f. fubftantiarum feu ímateríalíbuarqr ita fiicíliter mouet íu *
formarum materiality eft oifficultaa ea tellectum materiale fm fuam cognofci;
rum et parte rei. áSuíua ratio fic alftgna bílitatemrficut tmateriale Non tn eque
tur:quia'vnúaó ó eft cognofcibilc Pm íntefe ftmplíciter loqucdo.^^cr boc
queu eu actu. At quía fubftautle tmm» patctqd fttoícendú ad rationem comeu
II
tafccls foltim ením cõcludít çp ímper; obícctuj íntetlectue noflrí p» datu ido
fcctíoja ín entitate nõ babem íta gfectã vroictum ed tercio «5 anima: ergo mbíl
çogiiítíonê ftmplíclter ficut pfectíoza. poterít intelligi a nobis quod non eft
CMorandum aút qó nõ folum m3teria materíalie qií. ddítae nec cognofcibíle
lia eqne perfecte cognofcunE fm $po:; per talem quidditatent. ÇJn oppofi;
tionem fue cognofctbilítatís ficut imma tum arguíturfictoeíubíecto oemondra
terialía tino gfectíue fm eundem ooc. tíomeopojtctpfupponere quid ed p:ú
oí.iíj.pzímí fenteimarú qmaem matei mo poderío:ú:fed oe lubdâtije Tepara;
ríalia a fenfibu3 funt remotíota idco'mi tie multa a pliie oemõftranf :ficut patct
mis perfecte cognofcibilia ,ftatu ido. ouodecímo bmueroe pnrna ímelligen;
C®lteríue point fiínde oubitari: Sn tiafc5<pfitfempíterna ctq? actu femg
fubdamíe ímmateríalee polTint intellí; intellígatt c.ígiE quiddítatee fubdan»
gi f m fuae quiddítatee ab íntellectu vi tíarum feparatarum plói cogiiouei unt*
atotis i arguiE çp nõ p pfini ín littera :fi q{^eterea.p.i:.etbicoç:p:obat q> fell;
cut oculu3 noctuc ad lume folie tc.etp citaebominieconfidit ín fpcculatione
mum cft ímpoíTibile ígif x fcóm.^iere ver íta tie. St cõcludít in fine capií q fa«
rea plus oiftat intellígibile íncreatú ab piens erít vtiqj felícídimue. St fm íp;
íntellectu creato :q> intelligibile creatú fum.vj.etbícoium.Sapiêtía eft circa al
afenfmfed iiitelligíbilc creatum nõ po tinímae.caufae ígítur m fpeculatíone.al
tell appbendí a ftufiuergo multomín9 tíffimanim caufarum c onfiftit felicitas
intclligibile íncreatú ab íntellectu crca; boituníe.Sd.felícítntein autem cum fit
to.-flbicterca anima cõíúctaníbíl intellí fínie piop:iué bontínie non cft impedi
gít mfi abdrabeudo a fantafmatíb^fed bilcjipfi bomím pertíngcre:quía vt oict
fubftantíe feparatc non facíunt fantaf; tur ín fcóo b ufMRullue conabíE ad ter
matamcc poiTiinr cognofcí ct bíoq fa; minú nófiiturue perueníre. t Sefpon
cíunt fimtafma ergo ic. ^tobatío mas deE 3d bane ratíonem q> pofTibíle ed bo
iozíe quía fimtafmata fc babem ad intcl mini fpccularí altilTimas caufaa non
Iectum Acut fcnfibilía ad fenfum.íij. oe tamen in bac víta. «Sontra felícítae oc
anímatficut ergo fcnfu3 non poted fens qua loquitur pbifi.poteft baberi ín bac
tiri fine fenfibíli; flc ncc ín tcllectuo í mel vítatoicit entmfic: qre erít vtnç felícíc
Iigere nifi abftrabendo a fimtafmatib9. t3e fpeculatío quedam. Spue autem
minot babetouaepartC3. flbtima pio; erít m ejeteriozi p:ofperítatectopoaer
batur fic quía fimtafma ed moni3 a fen; coipuofanuni edeet cíbum setrelíquií
fufactue.-fcóo oe anima :fed fubftamte famnlatum cjríftere: $ed certum ed çp
feparatc nõ funffenftbllee ergo nec fan ida non babeantur nífi ín ida vita.^ie
tafiabílce.^ecunda pare piobaturcú terea fecúdo biuue arguítur ftc:li caufe
quía cffectus non adequãe potetiâ cau; elTcnt infinite níbil cótmgerct fcire:ida
fcnonouclt ín cognítionem quiddíta; confequcntía non valet nífi ad cognítío
tis caufe qm quídditae talís C3ufe cft nem cuiuIUbet effectue;opo:tet cogno;
cedítcffectum íllum.fed fubdantíefepa feere onince eíue caufae:ergo ft non cõ
rate fi cognofeantur per ífta que facíunt tingít íntellígere piímain caufam que
fimtafmata ín nobío cognofcuntur per ed maxima caufa cuíudíbet effcctue nul
effecma buíufntodí quí fcj non adequãt lú effectú otíngit cognofcere.^Snfto.
otentiani caufe fuctergo xc. turn quía q> oe fubftâtíje fepatí3 03110feuu9 quía
nítí ad ínfínítiim non ell piopoitío :cr fút vel ínqntú fút cã oim illop inferior >
go ncc alícuíuo effectim fenfibilts cft $ non afit pgiiofclm'’ qd fút. ílliteroícíf:
poitíoad quíddítates oiuinam.Ç -flfcie q> oe ipíe cognofcíui9 qd nõ funt q: fcj
terea quiddítas fubft3ntie materíalie é nõ futalíq ida? íufenop.Çiiõtra pini;
fifctepbuicc*
ration^ arguiE ftc.ÇmpoITMe eft cogs tíú q cõíter cõuenífit eis t oeott túc Itu
nofcere cõpofitiotic alíquoúí nifi pgnú tellectue põt vtí .ppúa vírtute in multj
tie terminie i eictremíetq: vt babcE p:í fpecieb’’ Íímul ad cõcípíédú ilia fimuUq
mo gíarmeniae efle figntficat cõpofitio rú ifta fút fpeciee: puta fpecíê fumufpe
nc quã fine extremis nõ eft íntelLígere. ciébomtfpém veri: fpé? atf’tad cõcípí
©ligiEcognofciin’eaecfle-z ppne eé endúfumúbonú actuabiTimúrqõ ptj g
qddítítati eo:ú inelTc fequiEoenccefTís locú a mioti f imaginaria ei põt vtí fpes
tate q pâfcím9 quiddítatee ea?.tf íí õ cíebue oiuerfoiú fenltbiliú ad imaginas
trafcôm arguif ficq» omní .ppofmoní dú ppofitú cr íllis oiiierfiotficut pt5 ima
ncgatíuceftaliquaaffirmatíua p:ío:: g ginãdo monte aureú: licet mone atire9
ficognofcaEoe fubftâtía feparara quid núq fucrít a fenfu partículari appbcns
nõ êtoponet oe Ipfa cognofcere quid c. fus.Sic ígíturquafiín quadã oefcnptí
ano patct ex fedo piarmeniae c.vlt.vbí one cõcípim9 oeú attribueudo ei peep.9
oicít.pbí.ep ifta ^pofitiobonum nõ eft omniú gfcctionú fimplr ín fummo que
malum nõ eft vera nifi quía bec afílrma nullí alq pueniútrvt cõcípicndoroeue c
tíua p:ío: eft vera bonú eft bonú.et qrs ene infinítú fummú bonú actualijTímuj
to buiueoícitp.TRotio: vtiqs eft oíctío licet auté fic cõcípíam9 oeú vil nõ tn co
& oppoiita ncgatio.C&iccndum eft § gnofcíEa víatote í gticulari t,pp:íe fub
a butufmodi fubftantte poffunt íntelli rõne bui9 cITentiefiuefiib rõne oíuínís
gi f m fuae quíddítatee abínrellectu vl tatie.Siic ergo patet quõ fubftantie fes
atom fin modú qui oíceE.jHJfcto 4 fciês parate polfuutcoguofci ej: fpecieb0 cre<
dum çouplej:? noticia fcjlenfitíua et atura? poiTúnt ctiâ aliqualiter íntelíigí
íntellectiuat% vtraqj eft ouplcj: fcj intuí per effcctue fuoe ftCut fubftantía cognos
tíua i abftractta.iSognítio íntuítiua eft fcíE g fpecíem accídentie Pm vnâ opinio
que refpícít obiectum vt pne eft.item nem.®-Sttúcad.irgumcta:ad priínuui
plumoefcnfiríua vtbculue vídet colos ptj <v Pm cõmétatotê ílla filitudo ell jns
rem.ej:cmplúoc íntellectiua: vt cognir tellígcnda nõ quo ad ímpoíTibílitate fj
tio beatostiu in patría t ifta cognítío ví quo adoifficul nté.3>í aút vclie íntelli
fioníe 1 foífitâ nobío utipoiTibilís p fta gere íimíliíudine ilia quo ad ímpolTibis
tu ifto.£ognítío aút abftractiua eft que litatem túc íntelligenda eft oe íntuítiua
elbobiectí j fentie ín fua fpecie generas vel oc notícia etiã abftractiua que fej é
ta ab obiecto. SLuod poteft elTe abfcne jj japtíam fpecíê obiccti generam ín ob
ínfua etíftentia.etcmpluj oefenfmua íecto.SU fecúdúcúoícíEq plue oíftat
vt fantafta imaginai colorem vífuú.ejx íntdlígíbíle íncreatú tc.® icendú eft q
plum oe Íntellectiua vt cú intellígo rein verú eft ín elTe nõ tn ín cognolcíbílitnte
nbfentem.^íld^pofitu.a ergooíco q Sd tertiú cú oícíE níbll ín tellígjmue ui
íubftantíc feparate no cognofcunE a nos fi ab ftrabendo ín fantaf natíb9.$i mtel
bí3 X> ftatu ifto cognítíonc íntuítiua: vt ligiE maio: illa q mbil ttdlígím^níft cu
p5 ab ípie nec et abftractiua q fit p fpce íue fpeciee pmíe fuerút ín fantafia tuitc
genítae in rõneobiecti cú fpecico ípfa? falfa eft:q: túc nibtlp fe cffet íutelligíbí
nõ cadút fub fenfu-.bene tn cognofcunE lemifieiret p.fefenfibílc: qzníbil aliud
cognítiõe abftractiua gfpce creatura? facít japúain fpecíem in fantafui.Çftud
tãuíftc oeclarat fcot9 oí.íij.pnmí fnias aúteftfalfum:q:aníma multae reriíqd
rú.td qô põt impnmere fpém mm9 vlio ditatee ttelUgittiuetnnofacint ,pp:iá
in intellects poteft etíá caufare fpecíem fpecíem in fantafia.Snima em feipfam
cuíufdícç vUons t íta creature que írns cognofcít t actue fiioetijíntentíonee fe
pnmunt ^>p:í33 fpeciee tntellectiuipof cúdae i alia multa quo:ú nullú facitfpe
ftjBtetiâ ímprimere fpeciee trãfcendens clcmífantafia.®iát intelligãEilla ma
II
lor çg níbil intellígamus nííl pgnítíonc vtbílígentí bifcufTIone babíta verítas
nccipíain9 a fantafmatíb9 túc maio: eft limpidius appareret. Áítaút íurtum vt
vera quo ad fetf am gtêfíld .pbatíonem bis inquíbusíntãtobonoadíiití fum9
aút ei’ oe íuadequatíone effect9 oíco çg gratíasagamus vtídeooicitcg íuftúefl
iiõ plus pcludítnífi cg effect9 íubftãtíe gratias referre nõ folum bis quos quis
feparatenõoucútin cognítione gfectã eftímet verítatem ínuenifTe quo? op ínt
fue caitfe.fed boc nõ obílante poflút ou ombus aliquis cõicatfequendo eas fj
cere ín cognítione alíqul ímgfectam. etíam bis quíliipficíalttcr locutí íútad
GSd aliã aút oe ímproportíone fínítí verítaté ínueftigandam.4s boc gpen<
ad ínfmítú.©ico çg licet nuiti ad ínftnís derc polTum9 quâtú venerarí oebeam9
tu nõ fit .pportio cõmcnfuratiõís põt tn ooctores tbeologíe qiiítmrú inmodum
efTe pportio cognofcentís ad cognítú fi fide noftram fuís facrís ooctrínís illu*
ue potétie ad obíectúrtalis aút .pportío ftrant licet circa alíquas matérias va«
nõ reqríEcl fltiiílís nee in elfe nec í» mo rias opíníones babuertt :cú etíam grati
do cfTendi: vel ín naturalí epiftétiarquía efle oebeam9 pbis antíquís q tot abfur«
túcoculus «orruptíblUs quõ víderet fos d a ín libris fuis etíam pofuerunt.
lem a Umâ i rtellas kozniptibilcs.Keí
qulriE ergo .pportío oíflimílitudínís qc tocari vero pbilofopbtaj
inter motíuum-r mobíle.©í aút corpus veritatís fcientíã.í£õfequéter oftedít p.
poteft moucre íutellectúrmultomagís i quõ pfideratío verítatí3 mapie ad pbiaj
co:po:cú cuiufntodí funt fubftantie fCí prima gtíneat qó er boc .pbatrqr eft fpe
parate.ÇíWquartúcú oicíE (jjiqiiidí culatíuarfinís aút tbeorice feu fpeculati
ditas rei materialised obíectú íntelle; tíue eft feire: practice vero opus. ©cís
ctus tc.ptj rnfío er pdíctis.2&ídco ad entíapractícaem inueftigat verítatem
qucftíonc cg g fpecíe3 rcrú matcríalium nõ .ppter fefcd .ppter operarí. ©cíétía
vel fenftbíliú cognofcunE res tmateriaí verofpeculatiua .ppter feirerídeoad íp
les.Knde oíctú eíl In tertío oe aia.c.pí fam matimegtiiict cognítío veritatís.
mo. <S)lqdtítasreí materíalis vel fenfi Juter aút fpcculatiuas boc majcíme gtí
bílis rei eft obíectú Intellect9 noftrí p:o net ad metapbificâ cú ípa fit confiderati
ftatu íftorlntellígendo nõ folú oe fenfií ua caufarú pzimarú fute quarú cognítío
bill .pprie fed ctíá oe ínclufo efiTcntialií nc nõ poffumusbaberc cognítione} ve
vel ^tualíter i fenfibílíbus bee materia rítatísrvt pateteppdíctís.ioum autem
oíffufetractaE.líb.ij.ei.iij.fiuap.q.8. cognítío caufarú prima? fit caufa cogní
tíonis veritatís ín alíjs ípa erít ín fe ma
IRõfol&.a&tbis oícere gra pime veritatís tíÇtffic .pbaE vnúqõcp é
tiam «C í&ftendít p.quõ bomínes feíp# mapime tale cpquo caufaE ín alíjs aliqd
foe luuant ín cognítione veritatís. 2ld vníuoce oíctú oe ílf vniuoce ficut ignis
íuuaE aút vnus ab altero ad cognítione eft caufa calorís iu elemctatis Hudc cú
Júitatís.ouplícíter 5Jno modo oírectc: calor oícaE vníuoce toe ígne t elemen
alia modo índírecte. ©irecte qdé adiu# tatís corpozíbus fequiE cg ignis fit calk
uaE sb bio quí verítaté ínuenerút. Tfiú» dílTiimis. (Sú ergo principia femplters
cg em fuít aliquis pbo? íta ejrpcrs verk nopfint caufa vníuoca veritatís i alíjs
tatís quín alíquíd veri ín lib:ís fuís oíj: cú verítasfit eíufdem rationis ín oiimk
ent-ffta aute módica in vnú collecta ín busrfequíE q? ípa erút verífiima.ÍTHo
trodurerunt pofteríoresín maxima veí tanduntff gpzlclpía fempíterno? bíc
rítatís cognítíoné.ÇndírectcíuuaE ín; íntellígít.p.principia íncôplera íd eft p
quâtú priores creates circa verítaté po mas caufas fc} ípfas íntellígentías qu«
fteríoríbus.epercicij occafioné ocderunt funt principia fempíternonim.í.corpo*
m
v
iSfòmvMce
ificeldHfi -içtúadeci ífatú ad motierí vcico oíídef cp fi fit ^ceff9 í Ffinitfi t caa
q qdé,pbat ec caeX’irati í alijf eo q fi cc fio fotmalib9 jabat n eé ifinítú ín gttbuo
eimtatj.fic át fe rce bj ad eé íta ad ?gící Dionioti b°fie:ípoffi£ ê oiiqd feirep9 q
vi b õt arj.bmoi át pncípia ff XilTia.i.ó gueníaf ad ídiuidua. g idinidu .iccípiE
female ogfcíblía i máifeftatiafui ad u fpco fpéalíiTiá q fi oidiE p di íiuo eefitia
teUcm.oii X>o:ft caufe! ífimtú,pcedcrét leotl ad ipa pdícã fugíoia q fi ff refoluc
túc fi cent pme caufe:i fic metapba fi pfi bilia i aiioopcept9 vt eno.i g b° pj q n
derarí pmao cáo:c9 oppom ociíi é p9:íõ e x celT' í oioíb9nec í furfúnecoeo:íu5.
ad b° remoucdúofidit q fi c jaceiT9 ifc & fi Dcoifú p3 qi fi babef gfcá pgiuõ 3
nit9 i cauf.i p°ofidít q fi c^-ceíT'i caufi re nífi co^fca t fm rõ3fpèi:pgníto g folíj
efficícfi.iífímtú tdirectj vtça caret a b i vli c phifa 1 tpfcá. fi g pôat ^celf’ uis
íba c:i fic í tfiuirmfj é oeuenire í vuuj infinítú i foimio oeoifú ocltrueE gfcá co
f>"‘ £>n’":i pt tafrõ foimari.flla vt ca b} gnitõ ó re:tíi ifinitú inqntú bmõt fi app
rõj pitiúfi ígíf caufe ff «finite fi c Dare p bcdaE ab itcllcú.^ilr fi bêf gfcá pgmtõ
má cáj nec g pfio vltittil.vt?q} ei repu* 6 rc nUi pgfcáfoia fugíoia pciicáupioel
gnat rõí Ifiníti: i fic crt oco medíettota ígnit! ípoffi' c poíleç aUádfcíf gfcctcú
§ vífitao cáto? ccntíalr í botdiato? c cá i ql3 ídudaf vtpcept9entf.$i g fit^cef
ta:l' ê ab alíq cã fui oídio fvrfítar! I ab fuo i ifinítú i furfú i cauf foimalib9 mbit
flliq cá qft éaliqdilli9 vífitati. n pino* gfcê fcíef vt p9argutú c.Jtê vnúqdlj p§
qi túc illa eet cá fui cú tom illa vníucrfio fcif g itcllctíi fue foime: O fi caufe fotma
póaf cãtaiô i°°.nâ vtuuerfiõ oepédétiú lea ft’ ifiníte fi potert ítclligí: q: ifinitúi
oepcdjnab alígiUi9vníiierfitatí: ifta § qtú bmõi fi appbcdiE mtcllcú: è pofitio
cá a q oepcdct erít pinai eefitiafr otdúiã illa vníuerfafr ocitruít cognítõeuu
1 fic babei ,ppofitú.Ça>e caufi môlib9. 0[&ifi ifiníte cent plítate fpeç. ^oft<
IfSfOo necptDcotfú.CScíoondit q íp.p.ondít q> fi é ^cededú i cauf 1 ifinía
n c jacelT’ i ifinítú i cauf inãlib9: vt q íg tú ídtrectíe.-ofidit etlá q fi ff ifiníte fpco
mo fiat ex aereiaer ex fra:i fic t infinítú. cá? .1 boc fic: túc putá91100 aliqd feire:
Â(t ei oeuéire ad vná pmá mãm q c vna cú pgfcf’oco eí9cão:_f3fi {finite fpco cá?
fm rô? reipeú oim fotnta?: vt bétur)° d fic fi erit jjtnAre iftã ifinítaté tta q polfit
gene.i é caí núcro i gnato i coirup0: q oco caufe pgf«:g etiá g íilú móm exd»*
qdé mál5 béateê ab efno f 5 p*tn fj fidi deEcognitõrey.iSircapdcá notám qvt
nra j 1 fim rciXúmté fuír t p°mõi crcata. ótfco.ib01° et.i.oi.j.fé.iSã? qdáfét
Smpl.9 át qõ é c9 cá. 3crtõ b° ofidit t g fe 1 qdá g accfio. Soco cám g fe q fm
caufi finalib9: fic finio é illd qõ fi c ,ppf nãm fuá caufat 1 fi f m alió fibi accfio õt
fllíá:f3aliaft’^>pf ipiti.autêaliqd c tale cãre.Hoco át cámp accfio q fi caufat ní
flut nibil.i fiqdc fuel ít aliqd tlé illo erít fi q: piúcta caufe p .At^fcfí muiicãedí
vltintú t gfie finíúti fic fi ^cedcreE i ihm fícat 1 albú gfiat.á 3n’pmí edificatoi edí
Í3iát nil íucmnf tie n erít finio: 1 íta tol ficat 1 bõ gnat bo. $còa oiltí°lit ífta q
Icf boc gen° caufe qó of t9 cá. iS uarto cá? g fe qdá eentiafr ff o:diate qdá acci
onditcpfié.pcdT’iifinítúicaufi fotma déta{'r.c,rmpmí bõ 1 folff caufe bomio
líb9.íSirc3 qó notâdú q L> oío rei íncliií griatí.etcplú fecúdi: priau9 fiít cã i file
dat mãm 1 fointá tn pnr fumíE a foima q >o. Ôiffert ãt bec oiftictõ cárú a pma nâ
c pn"‘ eendi et pgfccdi.Snfi^dcp ei pfti alií c Ioq 6 cá g fe 1 g accnoti alid ê loq
tuiE t fpc g ^apa3 fotmá.i ê fbirna a. p. 6 cauf cefitiafr 1 accfitalr c tdíatj. nl in
vocaE Q’qde fine oío. ©ioei ci vocasn9 pma píílictõe é tin cõgatô vní9 ad vnú:
eõif rÕ5 fbimalc:4itb0 etíátota díodú fc3 caufe ad cátú. i fcáa nút c cõgatõ tua
bre rõj foime refpcú Diffmiti.lJfeBo é ac ríi cã? mffciQtúabeíoévnúcátú.Wo
cipít^cdln i fotmío Pm^celTú 1 oionib9 tám etiá q cé ccfitiaf’r otdfate Dint a cau
í qb9vna go ê po: alta fie gen9 c go: ©if fioaccfitarroidiatl.pma ome q: i cauf
ferctiís 1 Dinia; vna ê poi alia ti iõipe edjnif fboidúti.fcoa mã til cá oepcdj
m
* pnta.vn fi agít nífi i Xtute pziezfj i ac< matíca n íneft oíb0 eppetéda .'Çí®íidtt
íidétír fbozdiat! feda n õpcdj a p;ia ui* q> oiligco t certa rõ fic é t matbéatícl ré
Sptú cãt Ijocpédeat i ei fuo ti ali<5 a°:vt 0 j reqri i oib0 reb° 6 qb° i fciazfj oj íom
P5 óftlio q pt gíiare pre inoituo. TRotáí reqrí i bío q íi bnt mãj.ea ei q bíit mãm
dum ê cg i caufi eeíitiati-fbozdíatt c cálíõ flíicá If morui t variatõizt íõ íi pt in eis
alff’roioi alfi’ozdio qzfugíoz c gfectis oímoda certítudo brí reqritei t eia ri q»
ozzfj í accnTr ozdiati íi i fic.ifta o ria feqt fp fit 1 cf nccítate f5 cg fit vt i ptib'’:ima
tf pzia qz nltà cá ceiir oepéuet í cindo a terialía Xo fm fe ff certfilá qz ff Imobtía
cã cíufdêozdiozqz ícaufatõe alie” fuffic O ilU q i fui natura ff tmobilía ti ff certa
vnú vnf’rois.er ida oría feqE maífe', q» nob ppf oeftni ttellcúo nfívtõociftc:
tatilc cefital'r ozdíate fíalfi01 alft'Vpci. cuiufmõí ff fbe legate.âiplícít fecúd’.
tfaufe X’o accril r opiate f f eíufdc fpêí.
JCertía ora c q» oco cê ccnalr opiate fit (EcefTeéadSrirâfcíaj
pcurrút t reqrúE ad cSiidú effcin: alioqn K nos aggredí. 1í>ofty. p. ii)"
aliqg fe rõ cálitat! occ ITj cffectui fiuc a# lí.oíidit mõj pfiderãdeXítatf
líq cãlítao.fí i accffif fbozdiat! ti nccrío B peedit ad Xítat; ofideratõs ad 4d í b*
reqríf filtao oíj câ? í cindo.? bec ornía toVpceditínõ oifputatfo plaoubía mo
íij.feqf er pzia ?.í|.lj ât nfitpcefT’ ií fí uê° tad ítráqj gtc argue' iQzXo 6 ou
nitú í cauf cenlf íbozdiati vtpbatú c p° bíjo qb mousml.p.ocfmiat fjílí.feq *
bn tn ê pccfr’ i tfinitú f accnfr ozdíat! f 5 6 ipío oef míabit ío pcife ouo tãgã q i ba
p.q pofuít çg gnatõ núq? í ccpit:? g puo j^õt.pmú <$ ar[ moujb oubíúanqcúip
fueftgnatóo ifimtetfj 4I5 gnatõ b? dm feia ucat oemrare g oia giía cã?. Ã irca
p£ã cfTícien .prima 1 fine 1 mãj i bis q qõ p”õt cg i tmoblíb‘,.í. i matbéatíct q n
grianE g ppagatõs1 fo:ma é fmi9 cuiuf mouct nec moucf f5 abftrabút a motu et
líb5:t fie ft cc ífimte accnfr ozdíare íi tn a mi fcfibliú n c effícíco n j f is. n eí eft i
eenafr.át fi arguao cg fit pccfT’ etíã i in bío efficico fn motu vt c ípe õs nec tffí*
finítú í eenalf ozdíat! qz inf pmú efficico cíco p. motú vt é oé alíõ efhcics ab eo cií
?4dlj aliõ effícíês c oíflan Ifinitazg piít bmõi vt fic n beam aliqd ec reale. Jtê i
eapí media tfiníta. aíispjtqz pmú efficí eio n cfmioqóé bonú f j fe in qó fcj alia
tno c ifinírú ? alia cffícictia finítaánf ãt ozdínãf :lj bn rcgiaE i eí3 rõ boiú eo mõ
fmítút ífiitítú c oíftâtia ifimta.pba°?íie 4 ff emia i ozdínãf i vltimú fine. t pbicf
qz q>to aliq mag! oiftãt táto ff piá media ãt regízi pnr oia gna cã? .vn cã oom^víí

.fi
Infifta.iV0 onpftê oíftâtia qdã oiniêfi pummotu0 c edificatõ.cá Xo final ê bit"
ua qdã gfectõio loqmur õ oiftãtía gfe feu vi^ipf.cã Xo mãf ff li§ -t lapides.
crõioficpeedoanofjtúc ne° pn.15ficc>5 ítá ãt fozmaf c fornia oom’.i metapbís
6 prijo q matie oiftát tlioiftãtia ? tn tút ãt regiE cá e fficiêf cú ibí pfideréEpme c2
iliq pi ía íi batia mediú.ad pbatõj pííe: JHeperíc etiá cá finarcú ibí tracteE t> pzú
P5 cg pccdit õ oiftãtía oímêfiua ó 4 ano ma ttellígeií 'q c fio 0Í5. regiE etíã cã foz
é negãdú fic pj ó fe zqz íuf oeú ? creaEaj mat'd ibí pfidcrcf res qddita0 q marie
nc oiftãiíalocaí vfotmífióiofj pfcõio . fumúra fbzma q e pi^pê^dítmi ãt íbi
(Ãõtíngút ãtauditõo. £ oíiroíidit.p. ú pfideraE nífi fb rõe em] $cój b tãg.m
mõj peededí i ínqfitõíb^Xíut! .o.cú nõ c q> ari õt q> eno n c gen0 qz eno pdícaE
fit faci'q> bõ ouo fifcapiat.-fj oú ad ouo õ oflj3.gen•, ^tíi.qó fic tboo erpõít g a
tédit neut? cap.c pt abfurdú c <j> bõ fitq n° ínqt g fe n pdícaE 6 of íjo qz ora n po
rat pêfcere fcíaj 1 mõj leiídúq pucítfcí níEio oe guio nec gen° ioioneoríitie.
tc.6% 4 P5 % bõ p° oj addifcer lógicaj Jtns ãt pdícaE oe oríití js ifeõ fic erpõiÉ
aluo feiao: q: lógica traditcõejmõj fmfco.oí.j.j .fe. vbi Õt cpouplrc ornta
peededí i oíb9 fciétijs.mod'’ ãt ppziuf quedã eni poteft fumi a gte eentialí vltí
fmgfariú feia? t fingutfciétijo circa pn= ma q c reó ct natura alia ab íllo a 4 fuml
ópií tradioj.Ç 3 cribologia matbe . tur cõceptuo generis .$íci;t fi põaf plu

llk'Tvub (
iSfòetàpbífoe*
ralítas fotmarú ct genus oícaE fumí a g oe alio l abftracto.Çfte ígíf fút vere: bu
te effctialí pnozúetorntía fpecifica a foz manítas érõnalis.ct bumanítas êanía
ma vltíma:túcfícutene 6: in qd õ ílla g lítas:q: ífle fút g fe ptimo mõ bõ c aial:
te eentialí a q fumií orntía fpecifica: íta et bõ eíl rõnalistet túc cõcretú pdicabiE
orínqd 6 tall orntía inabílractotíta cg gfe pmo mõ oíccdo rónale c aial.^zer
ficut bec c in qd ama tutellectíua é,ens: tereafi genus g accíís pdicet oe orntía:
accípíetido eúdê cõceptú Pm qucj of oe á g accíís pdicabiE oe fpé: cõfequés ell
bomíe velalbcdine: íta bee dim quid: falfiíré et ans.^batô cofequctíe: qítali
rationality é ene fi ration;, luas fit talí3 quid pzedicator per accídenstoe alíquo
Oíinía: fed nulla tails c vlrtmatq: ín taí ptcdícaturpcraecídensoe íjcúqs ín 4il
ií côtínctur realttatcs piurcs oílltcte e ,c UidfonnatfíncludiE orííia aút foanalid
naturareí:? cúc talis iiatura ptconcípí íncludiE ín fpé:g fi gen9 pdicaE g accfis
fm alíqd boc cíl fim alíquã gfcctiones ? oe oríítía:g ofis etli oe fpé. í.áSontr*
realitatc et Pm alia igno:ari:t ideo tails pKs ín Irazjtê fi ficsfequereE cg vnú atai
nature conceptus nõ eft finipFr fimpler: diet multa atalía: puo é falfútg et aíis.
fed vitima rcalitas fiue gfectio realis ta .pbatío cõfequétie: q: atai t rõale incln
lis nature a qua vitima realitatc fumíE dúturipceptu qddítatíuo fpêi: putabo
vitima otntía é omtno fimplícíífimplej: mintetaut § ide atai imgtaE g genus et
i ilia realms non íncloditens qdditatí orfitíam:aut alíud et 3liud:®í puitiuj:
ue fed bj pceptú fímplrfimplícc. Slíífi § erit nug3tío i otone bots:fi fccúdu:fic
talis rcalitas fit a: bcc nó ell in quid á i babeE japofitú:q: túc bõ erit otio atalía
quanta a elt ens fj c g accíís: t boc fiue alndcndo oico q» gen'’nõ pdicaf g fe i5
a oícat realitatc íllâ fiue orítíam t abllra ornia.qó patetg auicc.qníto mctapBe
eto fumptá a tali realitate: q: ergo ens fue vbí oícít cg licet genus et orííia pdí»
Ót ín qd oe alíqbus oríítijs feqtur cg ens cétur oe toto:íd c oe fpé g fetuõ tú fignt
nõ elt gen9 .ppter nímlâ cõmunitatc en totú g fc fj gen9 figiiificat mafíale t oíf
tis. Hiulia cm gen9 oíciE oe alíq oríítía rerentía fotmale.ãtruncp figiiificat gtê
inferíotí in quid: ne<ç oe ílla que fumí.s fpes aút g mõm totíustt ficut materiale
tur a fbnna neqj 0 fila q fumítur ab ali * dl cttra fommlerfic cõceptus giíís c et--
qua realitate fotmctqt .ppter illó a quo tra cõceptú orníe. Sd argumctú,'ad p:í
fumiE pceptus generj Pm fc é potetiõa; mú negada c p:ima pfia: q: ê foliada cõ
lead ill! realitate a qua fumífpceptus fequetis. perfeitas eni japofitõis figt
o:ntíe:fme ad íllâ fotmá fi o:ntu fumai câm pdicati eé t fubícõ: ftigiuo aút n ba
a fbnna. í Jutta pdicta pofTefoubítarí bet câm qre ínfcríiis fibí tiiefl fed magíf
an genus pdicesttr g fe oe orntía i vídeE ecõuei fo.Jn fublcõ ê pt cc câ ínberêtie
q»fic:q: bõ g fe c rõnalistcrgo rónale g pdicati licet i pdicato nõ fit cã qO futim
fe c bõ:§ ronaU g fc é anial.-jjfcjima cõ fibíinfit. Íldjabatõjoíco çnõvaletfl
fcquétía ,pbaE q: qipõ uecclfaria cõticrtí mílítudo oe pzopofitíone neccflaria: oe
tur fn necelTaríâtej: pmo pofleríoqe: çjg p:opofitionc per fe.Statõ buíus c:quía
fe ín g fc.fSSccúda confequétia ,pbaf:q: aiiteceden3 non pótelfe verum necelTae
bõ g fc c atnlzfi g rónale g fe é bõ feqf cg rio iiif! confequés fit necelTaríu j:,alíoqn
erit g fe aial.<]fcteterea bõ g fe c animal poifit efie vcru5 fine íllo. qft:opofitío á
bõ g fe é rõnalís: §rõnale gfecanial* cõuerfa n poiTct cc vera neccrio q fe ba
ílla cõfequctia .pbaEsq: ficut et pmiflls betvtantecedens nifi pzopofitõ cornier
neccffarijs feqtur cõclttfto necelfaria:fic tens que fe baber vt confequens fit ctíS
et g fe cõclufio g fe. mbieterea feptímo neceífaria. Werumtamen antecedes po
bui9 babeE q> qf» altqcfg fe oe aliq pdís tell babcrecaufam q: p:edicatum inert
caE íucõcreto pmo mõ etiá vnú pdicatur fubíecto fed non ecõuerfo: vt oíctnm eíl
IIII
fcUqn vníucrfalís affírmatítia conuerte * pjfmo.vndefibeceftverabic bomo ell
retnr fimpliciter: q: p fe| fuppõít 6 om bomoafta eft vera bee bumanitas êbn
hupfopofitio erg.' p fe nó necelTario con manitas.fllon entfic fe babet in abftra*
ucrtitnr in p (e.Hd fecúdú p idem patet ctis t concretis.p^.lH on ent valet ft b5
qi licet ec ptemiifis nccefiarijs q fe bnt eft albim ergo bumanitas eft albedo.
vtantecedena in fyllogifmo nôpollitfe Sic ad piopofitum non valet bomo c ra
qninift conclufto neceflaria qne fe bab$ tioualiorergo bumanitas eft rationale
vt coufcqucs:alioquin pmifTe polTint cc 4t caufa eft q; rationale in concreto ido
vere fine coclufione.-tan ice,c pmiifts per oícíE vai pjcdícatur oe bomine q; ratoe
fe poreft fequi conclufio p accfio licet nc fuppofiti oícitur p modus tottus.jn ab
cefnma.C&oiitra boeprimo poftcrio? ftracto aút auferf ílle modus i figmficat
Oicitur q> ftp accns £nó tteceflariu. L\e P modú ptis .^bars aút nõ pdícaE oe to
fpondco tlld c verii oc acctdetibue com to:quare ifte ambe fút falfe: bumanitas
paratisad fubtectum.Tjb:edicatio enim eft ratíonalitas:? nnialitas eft rational!
p accidcs generis t tntrerctie nõ eft all - tas.ÇSd quartunt negando confequc*
quig modu3 p accidens qui opponatur tiauuad .pbatõj.otcendú q> maioi,pba*
ad necefiariuituoe quo p accidc3 babeE tíonis cft vera oe ptedicatõne p accidcs
pdmo poftei iojú qn viciaccidcns ptedi .pptte fumpta. ®í aute genus pdícatur
caturoc fubiccto:vel lubicctúoc accnte P accús oe oífferentía nõ eftptedicatío
vel3cci<ien3 oe accidente:oe tali vcni5 per accidens p:op:ie fumpta: quianon
eft q ft accidens ergo nõ ncceftariú.ápif eft ín alíquo modo tríuni qui ponuntur
fercntiaautcnõíneftpzopue p accidcs in pnmo poftcriouim oe quíbus pzí*’ oí
generi niff acciptcdo in efle alicui p acci ctum eft: fed cft per accideno Largo mo*
dens quod eft ertra cius concepts quid doeo q ptedtcatum cft ertra ratíonem
ditatluum ct fotmalc:? ideo tabs predi fubiectut vtftc per accideno oiftinguíE
cano p accris pt fimul ftare cu necelTario contra per fc.fl£iSírca ptcdícta notandú
C&d tertiii oíccndú q- pimlTefunt falle q fm magíftrum boneti ín ptímo meta
fcj bumanitao eft anlmalltas: et fimilid pbífice fue differentia eft inter bomine
animalitas eftratiouaIitas.?ld .pbatõj et bumanitatemtac finulía cõcreta t ab
oicendum q> concretioeft oupler ctcu* ftracta oe genere fubftan tierque quídej
plcrabftracno.vna concretio eft ad Cub licet non oifferât nec realiter nec fornia*
lectuiinputa quando aliquid ocnomiat liter nec aliqualiter cr natura rei: ©iffe
aliquid ertra elTcntiam fuam. Slia éad runt tamen ín boc folo:quia abftractum
fuppofitumtputa quando aliquid figni* eftnomenimpofitum ad fignificandi m
ficatpmodum oenominantis aliud qj* quidditatem ptout ccnnotat ptecifionê
ptie nature.átemplú p:imi:bomo c al= ab omí p:cdícato pofterio:í per accidcs
bustalbfi ocnomiat fubíectã quod c er* et per fe.Secundo, fie equínítas cft tan
traeftentiam albedinis. 4remplum fe: turn cquínítas.-ly tantã ercludtt ab om*
cunditvt bee albedo c albedo: B albedo nip:edtcatopofterío:í fiue per fc fiue p
cenominat fiippofttum a’bedm.s quod accídenstfed non ab omni pzcdicato ptt
eft cíufdê nature. Similiter oupler eft o:í:quia non ab omni ptedícato p fe p:í<
abftractío co:rcfponden3: vna ê a fubie mo. 4ed concretum eft nom. n impoft*
ctotalia a fuppoftto ptoptio. Memphis tum ad figníficandum penítus qtiíddíta
p:imi cum albedo ablVrabiturab bo nte tem fed non CU5 tali ptecífione fed vt in*
4remplum fecúdí cum albedo nbftrabi dífferens ad p:edicata per fe et p r acci*
tur ab bac elbedine: t bomo ab boc bo; dens. Çífeuía vero oíctum oe ptedí*
míne.ÇSd fotmam aút ratonis oico q catíone per fe et per accideno et ptedica
Oictum.p.feptimo buius verum c oe cõ tum oenomínaiis alíquando ptcdicatnr
éretÍ3t abftractíe fecundo modo inon oe fubíecto per fc et aliquando per acci*
fiaetapbiftce
dcnaftdeo alíqua tangam oe pzedícatíc
oiie oenomín3tíua.J£ft aút pdicatío oes
©t fcíentía que fpe^
cuiaturena ítiquãtúenotq.
nominatíua: vt oícít idem oocto: ín ter ? pcedeutt li.p.oifputa*
tio metapbi.fuc.ttla ír» qua pzedicatum nue .pceífit 6 bia qoatíu bae
©ícítur ínelTe fubíecto íit quadam adia # fcictía coiifiderarúb inciptt .pcedere.oc*
centíatetcicbocfeqmtiir qr ípftmi ocno; monftratme oefmínado Xante qtômjn»
mínatád eft q> fubíeetum Pm nomé pze motarií.át q: pua ogtetcoéfccre móm
dicati babetappofmonem: ítcutqiiado fcíe q> .pcedcre m fcicntia:vt oíctum eft
albedo oenoitiinatur íneffe fubtecto in q ín fecundo buiusádeo ín boc quartocõ
dãadíacentíaetfomiaii inberemia: tíic fidcrat ea circa q Xnatnr bec fcicntía. et
fubíeetum oenomínat et fm appofitioí p:ímo ftabílit fubicm buma fcíentíe oi •
nem fui nominía fubíeetum oícitureffe cg eftqdá fciétia q fpeculaE ena inq-tum
album. J^enomínano em 1 oenomína * cna ftcut fubicm et q buic ínfút g fe:ld 6
turn eodem nomine oenommantur infi ,ppaa ei’paffioea. ©icít aút Pm eg eii3
e$ Deiiomiiiatunibabetnomcii effcctus
q: fcíentíe olíe qfutoceimiv’gticrarib9
fomialis et oettomínana retinct fibí no s pfideranf qdc oe ente cú omía fubica fci
men fomte . ©enominarío atuem que cntíarú íint entía nó tn púdcidt eim Pm
dâé;íntrínfeca in qua pdlcatum ocno; q> ena.í.Pm rõem entía ín eõi: fed fcòm
mínana intrínfecc adiacet fubíecto: fu cg bmõí cna fcj numerua vcl lineat'bti«
cut albedo paríetí.Slia aút eft ocnomís lufmodi.feicit autein que buic infant g
natío ejctrínfeca in qua ptedicatum non fc et uõ fimpfr q buic ínfút ad oenotàdii
adiacet nec eft vuítum rei oenominate': eg ad fciam nó gtinet conftderare oe bia
vt colo: oícitur vifuo oeuomínatione eje que g aceídena ínfuut fubíecto fuo.fjfo
tríufeca a víUone que eft ín oculo. lum.oe bia q g fe ínfút.©icít etíã eg mil
dícatumautcm ocnominauo alíquãdo Ia alíarú fcíeutíarum tractat viiiuerfalid
p:edicatur per accídeno 0 c fubíectoti c oe enteret cg ífta fcicntía babct confides
reo alia a fubíecto. ISlliquando aút p:e; rare pzíms púncípíaet pumaa caufaa:
dícatur oe fubíecto ín fecundo modo oií vt oíctum eft ín pnuio -4 quidem fi cau
cettdi per fe:i eft idem realítcr cum fubí fe ctmo.ác quo patet eg ena ínquantuj
íecto:vt bomo eft rifibilio. Slíquando ena eft fubíeetum ín bac feientía: q: íllS
pzedicatur ln p:ímo modo oícêdi per fe fubíeetum eft in ilia fcíentía cuíue p:in'í
oe fubíecto: 1 tame cú boc pdícaf ocno cípia et g fe paíTtonee querimtur.CSd
minatíue: vt bomo eft aníiiiatua. Slí; euidentíam buíue notandum cú me
quando oenomínano eft idem cum fubí tapbíftcafit fcíemíarealíaopoztet q e’
íecto realitermon tamen idem p:edica£ fubíeetum oícat conceptum vnum realó
cum fubíeetum fíteaufaetmeiifurafcíí
entlc:maío:iaaút entítatía nó eft effect’
q? caufa.SSi ergo fcíentía fit rcalis opor
ÊjcpUctttertíue líber me ^ tet q fubíeetum fit quid reale. Slnde fw
cut foztea etplato conueníút ín ratõc bit
tapbita manítatía íta q eft eadê bumanítas ín
í£>equítur quartus met* fo:te et platonea parte rei:cuin fo:tC3 %
pia to círcumfcrtpta operatíoneíntclleí
pbtiice* ctua plua conueniunt adinuícem q’ono
indíuidna oíuerfarum fpccíerum.-P
Ç cadé bumanitaa ín ambobu6 nó quis
dem eadem numerotalía eft bumanítas
ttumero ín f«tc et alia ín platone. }£ei
ira
«ft eadc etvnavnitatefibi,ppjia. 2Silr
tmojmímalta oíuerfaç fpecierú puemút fênsafit quita inultís oíd
in rõe atalítatíoinõ q> in eis fit vna aía; turmõí0./®ndit.p.qúo metapbíficabj
litas vnitate numeral* vel fpectfica: fed pfiderare oefubactaccntibus.iflõ pto
vnitatcftbi .ppa.^íc fuo mõóe t crca* bat e boc <y nõ folú ad vnã feiaj fpectat
lura fBa etaccns coueniút i vno sceptu pfiderareoe bis q onr Pm vnú .i.q vni*
reali entís q c vnue in ípísvnitatefibt uocanf in vno pceptu $ed etiaj oe bis
ptõptía cú apte rei pl9 pueniár 60t cre que onr ad vnú .í. q conueníunt ín ali4
atura q- eno et níbtl.Jn pdíctie aút licj analogo.Uicct aút ens non oicatur eq*
fit aliq fifttudo é tn magna oífformitas. uoce oefubftantía etaccídentettamc oí
%icet eih 00 et creatura puenílt in vno cituranalogice. tSLuod p:obat:quía ftí
pccptu entl0 q qdditatiue includif in cõ cut famtas oicítur oe animalí principal
eeptu oct ct creature: nõ tn cõueníiít in liter quia animal eft receptiuum fi»nít3 *
aliq rcalítate porcntiali ct pbíbili ad ip tísrita oicítur oe vtina per pofteríus in
Ta p alias realitatco fcu otias fic cõucní quantú eft índicatíua fauitatistôíc ens
unt fpecico eiufdê genci Í0 cú ós fit fim* per ptíus oicítur oe fubftantía ínquan *
plct nõ eft in eo o:do realitatu: quarum turn eft eno per fe.8>cinde oicítur oe #
vna pbat aliã :et bcc c vn a rô $re Bs nõ prietatíbus fubftantíe et eíus accidents
til t gencre Pm fco. s.oi.õmifen. et.ij. bus inquantum babem efle in alio.
oi.tcraj.Kealíras cni gmsc potctialíf Scrtíomodo oicítur oegencratõncútí
ad realiratê ornic ct p cã pbibilis: vt bõ quantum via ín e(Te et oe cotruptíone ín
et cq° pucniút ín rcalítate anímalítatis: quantú eft via in non elTe. fi&uarto oící
que pbitur p rõnalitatc 1 trratíonalita* tur oe ptíuationibus et negatíoníbus ín
tem.pcreonccptumaútcnns nõ ínrellí quantum ptíuant ipm elTe .Elude oící t
go actúcõcipicndi vel ínrellígendiq ctt mus q> non ens eft non",eno : quod non
t anima fubiectíue.ílcrus ent cõcípíen cíTct mfi negatíoni aliquo modo elTe cõ*
dícúfitqdatti qlítas6prima fpcqualis petcret.Sale autej efie licet forte nõ fit
tatio nõ é tranfeendeo nec cots èo acre mrctamenadminuseft in íntellectu.
ature fj p pccptum entío.boc íntelligê* quia ratio oe talibus negocíatur quafi 6
do rõem fotmalc obíectíuá cmís:boc eft quíbufdam entíbus oum oe eis aliquíd
ipam quidditatciti entís cõceptibílcm q affírmat vel negat. (fit verbis pbíficí
babct efle obíectíue in intellect!!.filie in poteft onrí oubium Fan ens fit vmuo?
intcHectu poteft ítdligi oiiplicítcrtvno cum.q^io cuí9 oífcuiTionc recitabo vnã
modo fubiectiueivt fpecícs et babit’fi opinionem.'Secundo oiçam alíter ad q
ín aníma.Slio mõ obicctíueta boc ou* ftioiiem.lf Quantum ad ptimum é vna
pliciter:$lno modo babítualitcretprío opinio tenens partem ncgatíuam: q pri
mõ quando fc5 eft ibí per fpecícin mane mo probaturauctorítatibus pbtficí pi «
tem m íntellectu ínmedíate motíuam ad fitís s:fcj q> ens oicítur d entíbus ficut
intcllcctionem.et fic obicctum conceptí fauum oe fanístac. et fic ergo eft analo;
bile eft in anima ante actum concípíen* gum non vníuocum. ^reterca primo
di.íllio modo actualitcr etfecundarío: pbíficotum oicítur ç puncipíum p:o:e
puta quâdo iaiuactu mouet et íntelli; dendt ? pmemden et mclilTú c q- ens òr
gíturictfic obicctum conccptum babct mltiplr.jté aucte potpbírq 0.Ã1 qs ota
elTe ín anima.Sd .ppofitnm oíco q> con entia vocat equoce núcupàbít. q^refea
ceptuo enti0 babet cITeobíectiuein anu arguif e rões pwfic:fi ens é vníuocuj ad
pmo mõ non fecundo. Be ífta matéria ova entia § ens é gen9 pns é ffm:a p.p.
Dictum eft aliqualr pmo buí1’ tertío ca. tertõ metapbiP ê a ans.pfia patettquia
i òe cetero magís oicef feptímo buíua. túc ens oicítur oe plíbus oriíttb9fpé qtf
mii|
eft ptopzínm generis. ítonfirmatur rõ: quíturpKs.7.pbifi. quandooícltq’ ín
qz n ens c bmêi: § pdiojf oe entíb'7 fub fpectefpecíaUfiíina eft pzopzía vmuocas
ratíone alícuius vinuerfafilõ ozntíe: qz tio et non ínjgenere quatenus fpecíes.oí
nõ pdícaE in quaíemec ,pp:iú ncc accnt? cit vnam naturam: non autem genus fj
qula bec fút eptra eeíitíam ípo? oe qb'’ latem equiuocattoncs ín gencríbue.
Oicútur. fHõ fie ensiitec pzcdicabítur vt Ãenus autem olcíturequiuocum equos
fpecies.'jftatetcrgorelmqiHtur <$ pze* catloneòppofita vníuocatõne pbíce eo
dícetur vr genus.ifczctcrcu fi ens c vni çp n cozrcfpondet fibí vna natura cetra
uocTiad oeccgenera:§oúdít ínillapcr fj plures. Slímiocarío lógica eft vnitas
alíquas ©ífferentías: Tint die a et b: aut alícuius realítatís vel íntentioníspme
igítiir iLct b includunt eito aut nontft fic fub vna íntentíone Iogíce concepre. ver
ergo in pceptu cuítiflibct generis gene? bi gratia fub íntentíone generis veloíf*
ralilTimí íncludítur bío ípni ens ctp cõi ferentie vel alícuius alteríus fecunde ín
fequeit3 nugatío.&í non:§ aetb n funt temíonío z logicus cium confiderat bu#
eimaiettficnon cno eritoe intellcctu eu íufmôi fecundas intentiones adíuuctas
tíszqz a a b íttcludútur ín cõceptibiis.y. pzímís.Sv quo concludo q- alíquod trl
geiierú q funt vere entia. ^bzeterca ill- feendens eft pzopzíe vníuocum vniuoc3
que fút ínmedíate et totaliter fub cytret tione logícazqz licet nulia fecunda intcs
mio pdíctõis non eft cõmiine vníuocum tio tngenereputagenus vel oifferêtia
fed oeus et crcatura fubftâtia aaccús ftl ac.competat alícuí tranfeendentí a ej.i<
bmõitqz fút fub íítietytremis pdictõío* rtentí ecira genus ficut paret. illiquid
fc j oepcitdcre et non ocpendcrercaufa < tamen fibi conuenít faltem íntetío viú s
rum et non caufntiimrefle fub alio et nõ uerfalítatís que eft lógica ct fecunda ín
fub alio. jjbatet ergo çp níbil eft eío cõc teiitío.3>ecundo concludo cozrelarie q>
vnínocú.Zwaioz patjzqz oninío cõccpt9 alíqS c vniuocú vmuocatõe logícazacq'
eft neuf refpcctu íllo? quíbuo c cõmúis iiocum equíuocatíonc pbicazuec boc rc«
fj mtlluo c conccptuo neud refpectu con puguat: patet em et oictís çp genus eft
tradíctozíozum fj eft necdlarío alter íllo vhiuccum vníuocatõne lógica a equino
rumialíoqmn contradíctlo baberet ma cum eqiiiuocationepBíca. Slníuocatio
díum.-fltyeterca que funt primo oiuerfi metapbifica eftvuíta3 alícuius pzime in
a fe totto oiftíncta in nujlo oueuiút: fed tentioms abftrabíbíl is a pluríbus p in»
oeuo a creatura fút bmõi: g ac.'ZWaioz tellcctum et natura rei circumfcpta qua
efteuideiiorfj minoz jobaf: qz alioquin cunqj íntentíone fecunda vel logica.it
pens baberet quo coiiueníreta quo oífs boc modo tranfcendcntibus non reptis
ferret a ereaturatet íta non efTct fimplicí gnat vniuocatíoivr oíccttir.Et quo con
ter fimplee.t dStuantum nd fecundú ar cindo cozrelaile çp alíquid eft vniuocuj
tículum eft aua opinio Scotúj.a. 8.oi. mctapl.'ifice quod non eft vniuocum
pzínii fcn.quã teneo tançp veram q> ens pzíeloquendo. Ç®efecundo articulo
eftvtiíuocuj pite oeo a creature flue a ac fit ífta pzima conclufiozcns communiter
cidentí a generalif omnibus enttbue oe fumptum non eft vníuocmu omnib9 em
quibus pzedicatur.ild cuius cuídcntlJ tíbus viúnocatõne pbifica: boc patet cú
pmo pmíttã vnam oiftmctioneiinfecuiis conceptut entí3 non cozrefpondeat vna
do oftendendo trípltcem conclufionem. natura ín rc. ® Secunda conclufto eft
38c pztofciédúçpé vníuoca tio 5f:qdãc íftatens commimiter fumptuj eft vníuo
vníuocatõ pBíeaiqdã logicaíqdã metas cum omnibus entibus vniuocatione lo*
pBíca.tHníuocatô pKica eft vnítas natu gíca.boc patet qttía ncít vnam realita *
re er natura rei círcumfcrípta omí opera tem vel pzímain íntentõncm conceptaj
tione tutellcctus. fee ífta vnittocatoe lo (ub vníucrfalitatis íntentíone que c ine
IIII
tcntíofcó.tvtpdíctú eft.Kertía cõclu* alíua ponít cg cftoceidcn3:aliiia ponít
fio eft ifta.JSna cõiter fumptum eft vere cg eft cozpua? fubftantía JEtillequídS
vníuocú omnib9 aitibns vníuocatione quí ponít cg eft fubftantía certua eft qr
metapbífica (1c intelligcdo q ena oícit eft ene.-fed nó eft certua <g eft fubftãtía:
aliquc vnú pccptú i realc abftrabíbílej qz tunc oe falfo eflet certus: nee cg nõ é
ab otbus partícípantíb9 cue qdditatiue fubftantía quiaoppofituponLt.^q^zes
fm quem cõccptúen3 eft pdicabile oe terea pzobatur fpeeialiter eg fit vuiuocú
omnientcvniuocet realiter-zm quid. ad fubftantiã ? accidens fic:fi ena nõ eft
Ifèancoftendo ficpmo auctontate pbi vníuocú fubftantíe % accidentuergo int
In litrera oíerntis.-ç cita oícíE multipli tellectuanofternõpotcft baberc cõccí
citer iiõ tn equíuoce ergo vníuoce.,pba ptú quíríditntiuú oe 'fubftantía: pns eft
tur pfia q: vmuocú et equiuocú funt itts euídêter falfum ergo i afia ,pbat pna qz
mediata vt patet eje oíffínítiomb9 eo:ú. fubftantía nõ ímmutat immediate Intel
C^ltem arguíE fie omnia intellect9 ccr< lectú noftrú ad intellecríonéfuí cú nõ in
tueoevno cõceptu ? oubiua oe oiuerí telligatur pzo rtatu ifto ntfl p fpecíc accí
fie ínquíbue ille ccrtíue íncludit quid? dentía fenfibllíaifed nullue coccpt9 qd
ditatíue babet cõceptú illúoe quo ccer ditatiuua fubftantíe poteft baberi p int
tua alium a cõceptib9 oe quíbua eít ou mutationc accidentia fenfibílía níft ille
biua vníuocú illia. SSed iiitellcctua bo poifet abftrabi a conceptu accidentia %
minis poteft cffe certua oe aliquo cpfit ille necefíarie fic abftracf’fit vmuoc9 all
cnezoubltando an fit ocua vel crcatura aa nõ elTet abftrnbibilie talía cõcept9 vi
fubfiantia velacoídeus: ific oe alija m detur majdme clTe cõceptua entia qz nul
quibua cõccptua etitís quidditatíue int lua alíua elTct quídditatíuua .maioz pj
cludíE ficut patetagítur cõceptua eutíe qz quícqd pncípaliteriimmcdiatc tmu
eft 3liiia a coceptlbua íllia oubíje i vni tat íntellectú ílli9 abfentia'poteft natu*
uocua illiaríta cp crfe eft neuter: ? íclu ralíter ab intellectu cognofct qn nõ tmu
ditur tn vtrocp eozumtmaioz ,pbatur q: tatur patet fcóo oe anima quia vtfus eft
ípofiíbile eft eundent cõccptú eide intel pccptiuus tcncbze quando vicj vífut nõ
IccruielTe certfi -z oubíú fimul agiturvl” eft lur pzefenaznec vifua ímmutaf ergo
eft aluis:? fic babetur .ppofttuj: vlnul ft íntellectua nofter naturaliter ímrtiuta
lua:? tunc non erit certitudo oe aliquo tur a fubftantía immediate ad actum cir
cõccptu.-Sftigítur alíua ifi quídditas ca ípfant.fequerctur q quando fubftan*
tiue íncludltur in íllia fequítur ,çg non tia nõ.elTet pfens poflet ei9 abfentia na t
erit tifi alí9 fed ctiá vníuocus illia: mi; turaliter cognofcí:? íta naturalíter: pof
nozocclarafpzímo ó oco t crcatura qz fet ín boftia cõfecrata cognofci non efte
quilíbet pbua ftiit ín boc certua qz pos fubftantiã pauíotquod eft euídenter fttl
nebatpzimum pzíncípíii efiecna:puta fum.THullua ergo cõceptua quíddítas
vnuaiquí pofuit ígnem cITc pnncipium tíuue babetur oe fubftantía immediate
nluisaquãtquílíbcteinerat cert9 ígne a fubftantiã caufatua:fed tin caufat9 vf
i aquam cfte ena:erat tn oubi9 an elTct abftractua pzimo ab accídete:? talia nõ
creatum vel mereatum pzímú vel nõ p; eft níft pceptiie entts. jp&d argument
mú. .pbntío nô em erat cert-’ q> eft ena alteriua opimonía ad illud quartí buí9
piímúrquíattincfuílTet certua ocfalfo: quodõzoefamyoicendú cg .p.occímo
falfuin aút nõ cõtíngít fciremcc erat cer buí9 cõcedítozdínceflcntialõ inter fpe
tua q» erat ena: nõ pzimfi quia túc non ciea eiufdé generis qz ibí,vnlt cg in quo
pofuifiet oppofitum. Skt5o .pbatur oe libet genere eft vnum pzímú qó eft men
fubftantía i acctdente qz pfii oíucrfi oú fura alíoiunirnienfurata aút bnbent oz«
uerfimodeopínabanf ©e luntíne quozú dinej eífentíalem ad menfurã. -St tn nõ
Wbetapbflfce
bbítante talíaftríbutíonc natlus negst genus refpon'um eft t'tio but0 31d
conceptum generis clTe vnum cum pres mationem oe illis vlibus pofitis a pet*
dlcetur oepluribus oifferentibus ípe? pbi. oicendum, eg ipfe ordinat libwnt
cíe.áíl ením genua non baberet couce? fuum ad predicamentsarillo.ficut ipfe
ptum vnum alíum a ctwceptíbue fpecis metpzonunciatm jpbemio fuotloquiE
eram nullus conccptns generis oiccre? ergo oe illis vmtierfalibus^que aliquo
tur in quid oe pluríbuecfcd quilibct be modo ímienlúturín otdine pdicamc tali
feipfoct fic idê pdlcareE oe code i nõ gc $5ed pter ilia eft aliud vniuerfale quod
nus oe fpecie.ttoncedo ergo eg accíde* eft tranfeendens quod nõ ptinet ad pdt
babetattríbutíonc efleimalem ad fub? camentú fcj ens.ftSW aliud cõcedo eg
ftãtíâ i creatura ad ocúri p pns eg cus ens oefeedat per alíqua cõtrabentía In
eftanuallogúadea cúifta tn analogia oecc geuera:quc ppne nõ funt oifferc?
ftat vníuocatio merapbiftca.vnde licet tie.íum autem oicitar cg aut includút
attributio Cola nõ ponat vnítatej vniuo ens aut nõ,oico eg non includút ens fo:
catíonís q: vnitas attríbutíoni» dl mi? maliter ficut nec pafTiones entis nec vl?
no: vnítate vntuocatíonís:míno: autej time oifferentie :vt inferiu3 oftedam: t
vnitas nõ arguít maiozê: tn mino: vní? tame non funtnibil. (Cum ergo arguiE
tas potefl Hare cú maíoze ficu t que funt q> non funt entiaioíccndú eg verum eft
vnú fpecie funt vnú gencrerlicct vnitas fo:maliter:fed tamen funt entia elfentw
generis fit mino: vnítate fpccíd. ©ifr t alíter 1 rcaliter. dâuod afit id qb nõ ell
ippofttooícogr licet vnitas attribution ens fo:malitcr oúmõ fit ens realiE fit oe
nishó arguat vnítate vniuocarioms tn intcllectu entis nullum eft íncõucniês:
cã vnítate attríbiitiõis bene ftat vnitas-] ficut rationale qtJ non eft atal fozmaliter
vníuocatioiiisilicctvnanõfit alia fotíj, eftoe intellcctu bominisq verc eft aui?
malitem fm boc polTunt foluioês atui mal.ÇSd aliud oeenremiscotradicti
ctontatesqueçiTentoeula materíg, J onis aut intclligit eg ilia funt fub ertre?
JP83 aliud oepUmõpbiiícõy oíccndu míscõtradictíonís totalííboceft pcife
çg p.loquíE ibí oe multítudíne fuppofi? eg ifta funt extrema cõtradíctíoms tunc
toy quenõrepugnatvníuocationi :vn mino: eft falfaiquia ocus non ell pcife
de cú oícít çg ens oíciE multípliciter nõ boc eg eft nõ efie ab alio.quia ifta nega?
íntendít eg oícaF cquíuoceifed multíplí tioetiloicituroecbimera ficut nec ere
cíter.í.oe multío íta eg vultoicere eg p atura ell pcife ilia negatio non ncccfie
cedendú e(t ptra pmeníden t mellillimi elfe.quiabocetiam compctit cbiniere.
ponêtesoíacirevnú ens inqmrendoõ 3>cd tarn oeus q> creatura.tam fubftan
quo ente ttelligút: ficut fi oícereE ota ec tia eg acctdcns elt.aliquid cui competit
atai vnú . «outra eoselíet oillínguere alterum extremum contradíctionis. Si
aialtt ínqrere oe quo atali intcllígút fcj ergo fie accipias maio:eni quibiifcuiiqj
an omnia Client vnuo bomo vcl bmõí. cõncmãt extrema coutradiaionis ipia
CBd po:pbiríú otciE vno modo cg ípe non vniuocantur in aliquo cõmuni:ílla
allcgataliú oicedo-.fiquis tc.íta çg non maio: eft falfatquia omnia oiuidentia p
loquíE f mppinionc pp:íã:vel potell oí fe alíqb cõmune funt talia quia oe ipfis
cí çg ípe loquíEIbí be equíuocatíone pbí oicunE ertrema contradíctionis i tame
ca-ííSõtra ípe fuítlogícus ergo loquí vniuocantur in ípfocõnumioíuífo.Çí
tur logíce. SúdcE multa oicunE in logi militer iuppofitooe9 et creaturatfiibc
ca nõ logíce ficut ín fcoo metapbifice õ: (lamia i accidens £ dícatíonc cõrradícti
g>4nomni mow ell materíatboc tn ma? oníspoflúut accipereret tamen babeut
gisptinetadpbiftcuconliderare çg ad aliquodfubflractum illis extremis con
metapBícú.Sdptintârõnc çetts elfet tradtetionisrattone cuius poflunt ba*
mi
berealiquod cõmtme.CSd Míud oícc adequato realítate vtriufqj cnitifmodf
duj q licet oeu©1 creatura fuit feftotíe eft conccptu© entio quívt fie abftrablt
Oíftincta in realítate non. tamen ín con# abomnimodoln trmfcco realítatí© oeí
ceptu rcalí. Jftd cuíus euídentiam no et creature que funt finitum a Infinitum
tandum jejuando alíqua realíta© Intel glnde conceptu© entio fomialiter non
líjjitur cutn modo fito ín trínfeco ílle cõ eft finítue vel ínfinítu© pofítíue fed cõ#
ccptu© non eft íta fimpley quín poftlt cõ munis vtercp abftrabeno ab vtroqj.
upí illa realíta© abfqj modo ,fuo. ®ed {['fltotandumergoq? licet eno fit vni*
tunc cft coiKeptu3 ímperfectu© i made uocum omnibus entibus §> contracts
quatus íiliiisrcúUfcoteft ctíam concipí busfimplicítcrfimplícíbusq’ non finis
cum modo illo:i tunc eft conccptu© pfe plicíteríimplicibii0:tamen non eft vni#
etiis et adequatus illíusreí Jtjx mpluj uocum in quid couccpríbue ítmpjiciter
fi cITet albedo in trlbus gradibus inttn fimplícíbu© cuíufmodí funt paffiões «»
tíoníopofito«iam q? diet fimplecom; tio t vitime oitferentíc: oe quíbus ens
nino ín reipolTet tamen conclpi fub' ra# nonptedicaturin quid : vtpouít idem
tione tante albedíni©:? time perime cõ ooctoj.oift.ííj. p;ímí fentcntíaruin.
cíperetur cõceptn adeqnato ipfuis rei; |[1Notanduiuetíamq>vt oicít ídc ter#
vcl polTet concípí pcife fub ratíonc albe tlaqueftiõe. quodlibetozum: £n© vel
dmís:i time concíperetur concepm im reapoteft capí ouplicíter: ®no modo
perfect© oiftíncto a perfection© rei:con cõiminíterpjout eft commune oitmí en
ccptuo aút tile ímperfectu© polTet ec cõ tí rcalí quod non eft fabrícatmn per ope
munia illi albeditii i alij:concef tu© ãt rationejmtcllectu©:? fic eft vníuocum*-
.ppii1’ nõ eflet cõmuni©:lcqui£ igítur i 311Í0 modo cõiminiflime p:out fc ejrtcn
ter illa oíftínctío ílliu© oe quo accípítur dítad qõlíbet pofitiuu5 quod non eft ní
conceptus p;op«ii©:t ílliua oequo ac# bíltt fic eft commune enti ín ata ct entí
cípítur conccptu© cõmunísmõ vt oiftl# ejetra animam:? boc modo non eft vni*
«ío realítatí 01 realítarisifed vt oiftín# uocum fed equíuocum. Ut em oícit ídc
crto realítatm et modi intrmfecí. eiufdé oocto; 0 ift .ttvítí j .ptímí fententíarum ♦
realitatí9:qneoíftínctío fuffkttad ba# entí rcalí ? cuti ratíoni© mbil eft cõmu
bendum conceptum pcrfcctnm vcl ím* ne vníuocum quíaeí quod cft ftmplici#
pcrfectmn oe eodem:qno;um ímperfe# ter tale 1 fm quid nibil eft cõmime vni
etua fit cõuumíeet perfectus fu pjop;í# uocum .JÍ110 ergo ín ifta flgnificatíone
ug.ad pzopofltum ttõceptii© entí© cõ# non oicít vnum conceptual communes
munia oco et creaturi© oefcendit iu cõ-, fed folum vo.t cft coinnumío.ÇlNotan#
etptum eeí et creature non per aliam et dum vero c? per eno ratíonía non Intel*
aliam realitatej ;fed per modoo íntrin# Ugo «10 quod babet elíc ín anima,fub#
fceoa alteríuo 1 nlteríus realítatís fcí g íectíue vt fpccíc© actu© ? babítu© quía
finltum et ínfinítiimnta^ficut cõccpr» talia fút verc entía realía oe genere qua
albedinís abftrabita tanto velrãto gra lítatíoinec cg eft ín intellectu obiectíuc
dualbedinioíteft conccptu© ímperfe# quía fic omue vníuerfale cft ín aníma.fj
cuts et ínadequatu© buic vel íUi albedí per'en9 rationís ínreUigo refpecrn ra*
ní íta et conccptu© enti© refpectu oeí et tíoníe vt eft eITe cogmtum quod oicít re
<reaturc.®eus ergo % creatura funt fe fpectú ratíonm olnecti vt cognítí ad ín#
totío oíftincta ín realítate 1 cõceptn re tcllectum ? fmiplicíter Datum otcit re#
•U perfecto et adequato realitati cuíuílí fpectú obíectí ad voluntatem. j}tcm fe#
betifed boc non obftante conueniunt ín cúde intêtíõe© fút rcfpect9 rõnÍ0 q bj ec
alíquo cooceptureali ímperfectotint g úqellectum cõgante tttagí© comuna
ad minus cõmune.Sálmíliter eejriru vV omnia entiatergo ptius pBus qui cofi<
finiltrum t colúpna oicít refpectu rõnís fidcrat omnia entia oebet ptincipaliter
tm p intellect cõpantem colúpnam ad cofiderare ptincipalitcr pzlncipia x cau
centrum vclfiníllrú inaialt. Snde fm fas fnbftantiarS.lt fSõfequéter ollcdit
ooc.fubti.in quarto fententiarú oi.ptta eg etia ad banc fpectat cofiderare i5 vno
q.tj.ens ratlonts'.no fumltur p:o p:uno ?oefpecíebus vnius.fiúena? vnú fu
cõfiderato ad qõ cõfiderádú moueE pai gnificent eandc naturã qó peobat: quia
mo aia a re epra fiue p:o to <y babct ec ilia que non fcparanE in generatione et
in intelleau obiectiue fiuefubiectiuetfj cotruptionefignificant eandc naturam
ensrationis eft ipfa relatio rationisfeu realíter:âied ens ? vnú funt bmõí: $i
cõparatío qua anima cõp3rat vnú cõfis em generator cue generatur vnuni x fi
deratumad aliud: vtoettrú in colúpna comimpitur ens cotrSpitur vnú § xc.
eft ípfa comparado qua intellects cõ; fill aút vnú çp eft índíuífum a (ex oiuis
parat columpnam ad oc^trú in aialúbu fum a quolibet alio. oicít ct qó di figni
iufinodi aút relatio babet tm efle in in« ficent eádem naturá tot funt fpccies vni
tellcctú obiectiue:eadem erfi mtcllectio us dt fpccies cntisrfiõ et ptes eiuis fút
nc tntelligitur relatio rõnís ? in elie po; fubftantia quantitastc. ficptes vuius
mtur.Stndefuu efle eft fuú cocipi TRec funt idé equate x fife.IRã ide eft vnú in
em babct alíquod efle nííim cocipi vel fubftantia fimtle cftvnujin qualitatc.
tntcUígí.ÇJtcm fciendum f m eundem fiquale eft vnú in quâtítatett fimiliter
ooc.oi.jlij .ptimi fnfaru. <& relatio rõ fm alias ptes entis poflúnt fumi aliep
nis fumitur ouplidter fcj ftrictc ? large tes vmus.'fi client nomlna impofita :fi
Relatio rõnis ftrícte fõptadl ilia que cut ergo ad vnam feientiam fpectat con
babet efle p,actú intcllcctuo: large vero fiderareoeomnibj’ parrib^entisrfic fm
relatio rationio oicitur que babet efle p rationc entis:? nõ fm rationes ptopas
actum cõparatiuú cuíufcúcp potctic cols fic?oe ptib9 vni9.|[iSirca pdicta tame
latiue.omnts em potetia que poteft ba pofletoubitari.aneus? vnú ftgmficct
bere actú circa obícctú eciftens vel non eandc natura.41 argulE çg nõ q: ft ftc §
cjcíltens:?llludobiectú poteft actu fuo ilia vera erit vnú eft tm ens:?ns eft fal<
pparare ad aliud ad qõ tale obiectú no fum g x ans falfitas cõfequêtís patet ec
coparatur eje natura rci poteft i obiecto p:imo pbificojum vbi arifto. impwbat
vt obiectum eft caufare relatione rõnís permeníden quí pofiiit tantú efle vnum
Ipius ad aliud quequídemnõeftrealis ens.,pbatio pfequetie. Auldo aliquid
q: no eft c* natura obiecti in fence tn c pdicatur oe aliquo cõuertibílíter pdica
ftrícte ratíonís.quía nõ femp ífta poten tur oeeocum oictionc ecclufiua: vtfi
tia companscil ratio vl'intellect9 .-^o bomo eft rifibilis conuertibiliter fcquif
teft em voluntas vtens aliquo bono ad tantum bõ eft rifibilis. «fltyeterea oii
finem caufare in illo obiecto relationej indcns non fignat eandem naturá cum
rationis ad ilium finem. oiuifo: $5ed vmtj oiuidit ens ergo non
tSbiqj autein no jppnc mi fignateádem naturam cum ente :p:oba
tio maloiis quia oa oppofitú túc codíuts
mum eft.Çáõfcquêter pouitp. eg bee dens ec quo opponíwir cõdíuldentí non
feientia pzincípaliter cõfiderat oe fubftã participarct oiuifum.’Sii et rationale o
tijs tali rationeromnis feientia que eft ceret eandem naturam cum.-fell: irra;
be pluribus qucoicuiitur ad vnú ptímú tíonalenõptícíparetatal. J^itt in japo
cptincípaliter ?,ppiie ocíllo púmoep fito cú vnú x multú oiuidat ens fi vnum
quo omnia oependentret boceft vbiqj figmficaret eandê natura cú ente puertí
veru:fed fubftantia eft.boc piinfij inter bilif mtbtudo ect nõ ens ? fie vnú? m&
nil
ta non client oífferctíe eníis. zercrea pzímo oiuerfe ncc vitime brntie:f3 oíf*
vmi c oetcrminati genet is: no nút cue: rentes i altço ide? entes: igif oifferimt
á vnú c£ ene nõ fignlt cldc naturi.,pba alíjs Different! js ficut ífte c t o. tunc ar#
tio anccdctis:qz cui9 p_tcs omcs vel fpe guituroe íftís licutoe pziozíbus: qõiiií
cies (fit oetermhti generisztpm c octer cludút ens quídditauue vel non:t fic
minati gêneríszfed omeo fpcs vm9 fút cedendo velerít apcefTus in infinitumi
oetcrminati generisifcj idetitas.'filitu# orfitijs.veiftabifadaliquás ominonõ
do i equalitaszqt i gne relatõnístê t c. include ntes ens qddítatiuc quod é pzo#
£ed cõtra pbs in Ira. Çn ilia qucilione pofttum:-z ille fole erút vitime. Si aute
fic pzocedann^zimo quedam opinio p loquaturauíccnna oepdicatõne a par#
míttetur.Sãecundo tmpzobatio appone te entío cp fcj ens pduatur; oe omnibus
tur.iTertioad queftionem atí- oicetur. quiddítatíue vel oeuoimn3tiue fozte ve
tSuantum ad pmum fcíeiidú q? eft vna rum oicít. j[i!£ontra fecundum oíctú ar
opinio auiccne que ftat in tribuo otctÍ3 guíturfic: quecuncpfút idcrealiterot*
«jjbzímú eft eg ens avnú pdicantur 3 om cunt eandem naturam: fed ens ? vnuni
n ibus.&ecúdúc q> nõ fút idcfmnatus fnbíectú ? paifto funt idem realiterrergo
ram. Kertium c q> vnú eft oetcrminati tc.^batío mínozíszilla quoy. fegatõ t n
generic fcj oc genere quantitatlo: et g cludit ptradtctíonem fút idem real'r: (5
cõfequcs nõ cõuertíE cú ente: i ftippõit ens 1 vnum fubíectn 1 palTío fút bmõí:
pzímum oictiim tanq> verum. 4t fecun ê tc.ZS>aio: patet: qz ejifegarõc mutua
dum jabauqz fi ftcrtúc oicendo eno vnú alíquozú .pbaf coç oiftmcrfo rcalís alí*
eiTetnugatíosqÓ falfum c.confequentia as cõiíngeret idem líinul elTe 1 non eé t
;pb.atur:qz tunc idem bis oicereE. 5Cer« quod éoppofitúpzimí pzincipíjúta ecõ#
tiiim 4?bat:qz ft cõftítiitã fcj mint eras 4 trario ex impolíibili feparatoue oliquo#
eonftituitur cp vnitatibus coegrie qnti rum contradictionum .pbatur eozú ide*
tatio fequif q- ipaconrtitucntiafcjvni# titas realis. ZDuio: patet tx peedctl ca
rates eriit oe genere quantitatis fieri pítulo.-quia confequútur fe ín generari #
erut cõuertibíles cú ente cú fit tranfeen # oue 1 comipiione.qgizobo autem alíter
dcns.Çfiltuanriim ad fecúdú artículo oe onmí pzopzía p.-ilfíoue.. THam fiippa
arguíE contra auíccnl pzímo cõtra auic paftio cfTerícparabilis a fubícõ: túc íne
pmum oícrúzcum ent oícít cg ens i vnú elTct contiiigcn ter 1 g eonfcqueue cum
ptedícantur oe omnibus micro an pdícc fcictKia fit oe nccelfarí js cõclufio oemõ
turvnífòzmiteran notufedoíffomiitern ftratieiús concludens paffionê oc fubte
vnifozmítenqz vnú pdicaf Denominate cto nõ eftct fcicntía: quod eft manifeftt
cum fit paflio er.tio.4n3 aút pdicaf qd* falfum.ÇíSontra tertium ocfft arguítur
ditatíue licet fozfan allqn poíTct oenomí Sba epo: onií auête:cí.7.b9:fj pzíu3
natíue pdicare. oíca3 cg pdícanf oíf t fuo pozi c coêcíbile fine poffion.§fBa
(bzmíter fic íntelligcndo çg ens pzedícaf ín fuo pozi pofít intelligifme fjntitate?
ocotb9 qdditatíe: vnú oenoíattue. <Cõ# 1 íntellígí vt vna índíuifa ín fe -z oíuifa
tra pzímúinftaturiarguítur a ens non a 315 aliottafg vnitas é fine qntirate:et
pzedícatur quiddítatíue oe omíb9oiffe * fic n eritógne qntítatj .iJfezetcrea nullfi
rentíjsrqõ jabatur fic:$ínt oue oifferc# trãfcédcs é oefmtatí gener!:f3 vnú c all
tie a et bztúc ficzvel a t b Includút quid* qó trlfcédés cú puertaf cú entctgii erír
ditatiueens vel non. SinonbabcEpzo alicuí9 entís oefmiatí gnís.C® uanHí
pofitum qg eno nõ pdicaf oe eis in quid: adtertíú articlm calíaopí.oo.Sd cui9
fi .Co includút ipm ens cum nõ fint om ciudctíl fic $ccàâ: TJfezimo pmutâalí*
nino idem inter fe babét in quo cõuení# qs oíftinctõcs.fecúdo ponl alíqs pc lu/í
uot i quo oífferimt: ígitur atbnõ crút ones* Sepmofittftapmaoíftincíiog»
gfòetapbífíce
vnú of ouplr: 4ád5_en» vnú é qóc pncí dícatíões pfe nõ cõuertun':fic ergo net
Í
píú numerí: quoddá <f puertíEcú ente. vnú nec alie p a ITiões entis oícút eandé
zímuvnúeftoe genere quantítatís* naturâ cú ente quiddítatíue* formalic
cóm vnú eft tranfcendcns i paflío en írsertia pclufio fit ífta ens t vnú oícút
tie:t qz qólíbet vnú cftpzicipiú numerí eandé naturâ r caliter: fed oíftinguunt
oíícuí9 íõfit bcc fcóaoífttctio çg tuiplcp (b:m3liter:vt poftenfumeft ín peedenti
cft numer^zvn9! genere quâtitatís ali9 cõclufione.bec cõclufio patet gpBm ín
tranfccdeits.^zim9 nuinerus caufafa littera. Sú non feparenE in generatioe
oíutfionc cõtínuí.fÇcós aút caufaf c.t oí i cozrupnone. Sum q: funtjdc realiter
ftiiictionc feu oíuífione eflentiaç ín tertío ó quo pdícáf p fe nõ g accidcs
íipíúpnmi nnerí e(t vnúoe genere ^it; ígiE inter fe funt cadé vel ide realiter. t
títatis/Azíncípíu vero fedi numerí eft fic oicunt eandé naturâ realíé.f[iâuar
vnú trâfcendens qó pucrtíE cú ente: et ta cõclufio fit ífta.vnú qó cft paflío enti
ideo pzim9 numeros cft quátitatíu^.-fes oicit fozmalíteraliquid pofuiuú ,pbaf:
cíidus verocílqdditatíu9. Scrtlaoirti qz vnú oicit pfectioné fimpliciterzf j ne;
ctio fit ífta cg vnú qó cóucrnf cú ente oí gatio nõ oicit gfectionc fimplícíter ó fe
eíEouplicítur.vno modo cóiter large et ifozmaliterzergoipmvnúnõ oicit puí
fimplícíter tficé pafTio entis vníca ? cõ râ negationézmaío: patet qz vnú I quo;
uertíbíUscumeme. Wlío modo poteft líbet melius eft ipfum qnõ ípfuniibec

modo opponíE multitudíní: % fic no cft


palfio entis vníca fed oífiúctatt eft con
S
furní Determinate ftrícte i f m qd:i boc eftaútoefcríptio gfectíonís fimplícíter
uá ponit aníbclm9 i monologío.sv.c.
it .ppterboe funima vnítas attribuiE
uertíbUís cú ente nõ fimplíciter fed fnb pzimo entí cuí nõ puemt ímgfectío’ mú
oífiunaiouc.ff»e fcóo m tertío artien noz etiam patet qz pziuatío vt fic babet
lo fit tfta pzima cõclufio: ene i vnú non rartoiic mali t fimilíter negatío . ÇS5
oicunt eandern naturâ cõuertíbilítatis contra íftam cõclufioné nrguít quidam
c, Villi; 3CCIP13E ;ppzie ftricteifm quid ficiUlud pofitíuú qó oicit fozmalíter fm
If autéaccípiaEcõmuuítert fimplícíter feipmvnúvtoíftínguíEab ente vel eft
ens t vnunt oicunt eandé naturâ puers vnum vel nõ vnúznõ eft oícendú cç non
ribilií. -jjfczima ps pclufionis .pbaEj qz vnú ergo eft vnú: túc vel vnú pofitíue fe
fl ens t vnú fíc acceptú oícerct eande na ipfovelaliquo alio:*íalíquoalío que
turâ cõuertibilíter oe quocúqj pdícareE ro oe íllo quu fic erit qacelTus in utfiní;
vnú i alterúifed ens pdicaE oe mitltítu; tú:Sifeípfo ergo fua vmtas fupza felp
dmeiergo t vnú:qÓ eft falfuj: íoqiicdo fum nõaddit ergofimíl-teroicajoe en
oe vno fic accepto. ®cóa pars bui9 con te qó feípfo pofitíue c vnú t g pus vuú
clufionío patet :qz oe quocunqs pdicaE vt fozmalíter oírtinguiE ab ente nõ oicit
ens ? vnú fimplícíter t large fumptum: nliqd pofitiuuj.C'gt zeterea ens vt f m
a boc modo multitudo eft vnum ficut e fiiam ratíonem fozmalê oíftinguítur ab
ens. f^ecúda cõclufio fitbectSns et vno veleft vnúvelnór-r opoztet oicere
vnum nõ oícút eandciu naturâ quíddí cg fit vnú alioqmn fm fuani ratlonc foz
f attue fo?maliterfia jCii maiem nõ oiftmgucreEab alíquo túc vt
pzímo q: efiet nugatio oícendoens vnú pzius.Stiífta vnitasoicitaliquíd pofia
% ú fcóo quí a ens t vnú nõ pdicSE mus tíuú querâ oe íllot-zfic crít qacelíus in u
tuo oefe ín quídzergo nõ oicunt eande finítú vel ftâdú t boc cg ens é feipo pofi
naturâ qdditatiueí fõtmaliter: ona ptj tine vnú ê vnítas nõ addit fupza ens ali
fed ans,pbaf :qz cú vnú fit paífio entis g qó pofitíiiú.Xndeo ad pmum cg ílla rõ
fetpdicaf oe ente fcóo modotans autes peccat g figurâ oíctionis mutádo 4 ■ 4d
nullo modo g fe pdicaE oe vno fed pac fifeuãdò em oicis cg vnú vel eft vnú fe;
íidenszqtf m pbm pzímo poftcuoy.ps ípfo vel alíquo alio. ®ico çg vnú cú fit
mi -
pncipiúquonõeebctoíclvnúfmfe qt vcl eft Ide vcl oíuifu j vel fimlle vel Oíi#
lie baberet rone q Kent albedo n c alba fife eljle vcl ínequale. vn inter p.fonag
Oilludq alíqdê albú ftcilld pofttm q oiuinae q nõ fút t gencre c ídêptitas H
vnú addttftipta enstnec c fotma lif vnú militudo a eqlttagvt ofidttidê ooc.oi.
ncc fotmalíter nõ vnãrfj cíl id quo eng ywj.ptimtfniaru.C'SWeutdetmã aút
eft vnú. (3d fedm oteo g? cno vt rift! ctiíufdâ oíctt pBt ín b quarto fcj q t m
ctú fotmalíter ab vno no eft vnú formal! díuídutaeiuídc fpccíctnõ eft o:do feiç#
tet :nec nõ vnú:fed abftrabit ab vtroqj. dú q ar!.nõ vultnegare oêm otdínê í#
»i tn no vqu accipiaf pofittuc vcl prie ter indtuidua eíufdc fpêi qn vicj íudíuí
no prtuatte foln vcl negntie ficut peept9 dita bec ptiug illa pofteri-’ babeãt orde¬
entis fotmalíter pofitiuetnec eft finltuo ne jaut fm magiô i min9 pfectr ? tgfe
nee mfimtua.(ad rationcoauicc. ad cti9 ptíctpãt natttrõ^ptíe fpecieitbec eí
pzima nego pnam ad .pbationc oiccdu albedo ítenfa pfocttot c q laec remiíTj.
9 nó rcpttíE ide bio qt cfi idêp titate re# \.j ar[.tát vult negare inter mdtutdua
aliftat otftmetio fotmalio ej: natura rei otdinc eflentíarúqtm eft inter oifttncta
qtollit nugationc:? íõoiccdo cno vnú fmfpcm.Jn indiiiidtu3_lgiE bn c otdo
nõ eft nugario. Sd fedm nego ana: ad enunétic leu pfectlõís nõtn eft otdo oe
.çbatíonê oiccdu çp ottplec c numerua: pendetie cftentialta tilo mó quo potuE
licutptj cr feda otuifione vniratio q eft Inter caufas eirentíaliterotdiuatao que
pnctpíú ittieri caufata cyi oiuifione cõti; quídem funt oiuerfarutu f pecicriim*
nui vticp c oe gencre quatitatia.Si oe
tali vno noloquimur^ mmc.fjoe vno
(fònomatutmtan vmifscft
oppoftta fpcculari. Uíic cõfequêter oicit
qd õ pncípiú numeri caufati ej: oiftinert p.q cum ad eattdc Icíenttá pttneat cõn
one crfenttav.fi § tnfcraa § ois vnitaa c derare oppoftta ficutad ntedictuã còfu
oe gencre quátítatía eft fallatta pntis. derate lanú -icgrútad grantaticâ cõ^
f[Sd argumcrajmcipalia áúinftrf § gruú t tncõgruú. Sfta aute fcictia cú cõ
vnú eft tm eng coccdo png accipicndo ftdei et vnú ide equaleiimtle necelfe eft
vnú 4)gomonabtltf cú ente fes ft cornu# q cõlideret oppoftta bto fcj multú alte#
niter coitertfi pticulariter gticulariter. rú oíuerftim oílTimíle i inequale.tft q#
TBá cú vnú fit palfio entis vnifotmii ac# etinip alia que rcducuntur ad ílta cttiuf
ctpiEficutens cúoiciE eg boc mferE p g# modi eft cótraríetae. iRâ ptrarietao eft
memdc t meililTum ptio pbiftco?. J»t# quedam oíffcrcntia eov que marine oí
tendúq pmenides ponit ota cfle vnem ftant ín eodem generett l»c eft qutdâ al
ens ftgnatú % p tied lore ftmplicircr i fin tentas ftue oíuerfttag. 5_té boc ídc q>-
rent p qd bene valet ilia ptopofitio pBi. bat qma ílli9 fcicntlc eft cóftderare pallí
fed ego nõftc pono.Sd fedm oiccnduj
oneg entigtcui9 eft cóftderare aig tnq í
q vnú oiutdeg ipnt cits oft vnú f m qd tú eno: 553 pdícta íútp fe accidétia ens
i octcrminate :t dtali arguitrõ oe quo tistvní^ê cõftderatíoeov ptínct act
tõcelVuin eft in pma cõclufione qd no oi pBm pitiú t p câdem ratíoné gtttiet ad
íitcandêjtattirã cõuertibllircrcú ente. eú etíá cóliderared ptíotí ipoitenoti to
fed illo nó obftâtc vnú aifuntptú fimplí#
to i gte ct qt I b° fút acctdc tu ent! ínq»#
eiter qd eft ptoptía paffto vníca oídt eã
tú eng.^íctt ar’.çad metapbíftcá ptu
dem naturâ puertibtliter cum ente.JU net oetertniare d negatíôc i pnatíce cá
terriú oícendú q vnú nõ eft alicui9 ge #
ncrisocfminati cúfittrâfcendcg. ad p
babcat eet’miare d vno qd vnú oicit ne
gationc vel puotioiié oíutftõis.lfíiftl
batíonc oíccdú çp mino? c folfa cú Ij idé
gttit autem ouplicem negationeuirqttc#
file í equale oicantrclationc i vídeanE
dam em eft negatío fmtplictf ct cena ge
tni cê oegenere relatiõia tfipnt accipl
n9 g quã abfolute dt q boc nõ eft íllud.
Iráfccdeni <|tc»9 oc ene ol entí cõgatã filuc negatio ígfiepqtu alúid negaÊ
iB&etópInucCe
Tiõabfo!titef3 íntrametas alias!9 gene* mopbificoç. atídeo ífte .ppofftíones
rísficut cecú oíciE qb nõ babet vífn: nõ funt principia oemonftrationís prima
tn omne qb nõ babet vifu5 eft cecú :fed que coponúE eje termínís cõmuinbus vt
I generc ataliú qb natú eft bre vifu j .vn totú eft gs -rc.ficut totú eft maí9 fua gte
de negatio ertra genus potefl verificar* que vní i eídc equalia inter fe fnnt eq *
tam oe nõ ente gr oe entcrqb nõ eft na* líart ficoealíjs.JÍtquia bmõí termini
turn babere affirmations tãetiam oeen cõmuuesgtínent ad cõfiderationé mes
te qb eft natum babere t nó babet. <an tapbificírideo bui9 principia fnnt oe ei’
de tlcbímeraç lapis çyetíá.bomo põt cófideratíonc.a>ctermínat aútea p. no
old nõ videus nõ fic oe príuatíone que Oemonftrando fed ratíones termino ruj
eft negatio in generetqui nõ omne non tradedorvt quid fit to turn eftqd pars:
videns poteft oiti cecú fed folum qb na boc aút cogníto verítas bntõí princípio
turn eft babere vífum.Ulegatio quã ím rú vt nota relíuquiE.aícít aút q-ad íps
portat vnú cQ ponat fubíectú non eft ne fum matmic gtinet pfiderare oe primo
gatío ejitra genus M genere: alias non princípio fcj impoiTibíle eft ide fimul ee
tns pofliet oici vnú.Smpottat aút vnuj i nõ elTe qb eft certilTimú i firmlfllmu3
negations oíutftonís nõ quídS qntitati •& uni qr termínís cognítis neceíTec íp<
«e cu ífta ftt oetermínatí generístfed oi fum venire ín mete feucognofcl. Sum
uííionís formalis que fit g oppofita cuí9 qr non eft cõditíonalc:nibil em príus p
prima radie eft oppofitío cõtradictoría: fupponit 3d fui cognitions nífi pgmtios
IHamllla obtídunE adínuíceque ficfe nc entísraliaaútpfupponuntiftud. £Sí
babent q?boc nõ eft illud. Çl^ongruít cut cm nõ poteft pgnofei totú t gs nifí
8iitc.©lcítetíá cõfequéter cg ad meus ente pgníto íta nec illud pricípíú omite
pbiftcâ gtinet confiderare oe primis pn totu?eftmaíusíua gte:mft íftí pgníto
cípijsociuõftrationís.lSuí9ratio eft q: qb babet cóponijej:ente. Kumquiaoe
cum ad ipnt fpectct octermínareoe ent bmõí princípio nõ ptíngít oubitarerlj
te ínquâtáens babet etiâ oetermtnare ei eraclít9oicat oppofitfi bui9 prícípíj ta
oe bis que infant omntb9 entíb9* non mS boc nõ eft opinatus.lN.on em eft net
folum alícuí generí entiútfcd prima pn ceftarlú eg quícqd alíquísoicat boc mé
ciplafuntbmõicum bisjetanE omites tc pcípiat vel opíneE. Si em eraclitus
fcíentíe particulares ad tpm metapbífi* credidílTet eíTe idem iaborare ? nó labo
cú gtinet tractarc oe bmoí príncípijs p* rare nun$ laborafTet fed femg quíeuiu
nus. Bíiiíufmodí aút principia nón pof* fet.Sí etiâ opínatus eftet elTe ídõ yçrbe
funt gaba oemonftrari cú fint ^pofitio rarí t nõ verberari verberantS fe nõ iiu
nes p fenote.ffflfeto quo notandu cg X> crepaflet.ÇíSíaiirccõtra boc Hrguíí
pofitiones fc note funt que (latim no* cg videlicet contíngat pdictoria opínarí
tiô termínís coguofcunE: vt oíciE primo qr ptíngít feire ín vlí i ígnorari ín gtícu
poftcríoç.Sontíngít aútalíquí ppofc laríet febo príorum. fed; illud gticuUí
tíonS quits in fe eft efte g fe notá: no tn reeftcõrradíctoriú vlís fcítí vtomnein
elTe p. fc notã omníb9 qr videlicet ígnos mulâ elTe ftcrilé etaliquí nonrergo tc.
rantoíffinítioncm' predica ti t fubíeerf. »ndeo cú oiciE cg ptíngít fcírí ín v tí íg
«udeboetíus oícitín libro oe ebdoma norandoíngticiilarí. ®ícendú cg verú
tíbus q» qnedã funt g fe nota fapíentb eft qnnefcíE illud gtículare ptínerí fub
bus que nõ funt gfe nota omnibus. íUo vTitfed aapter bociionfciunE cotrií
Ia out funt g fe nota omnibus quo? ter díctoría .TRoetopínor.pdictíones nífi
mint in pceptione oún cadunt :bec aute oplnarcrbãcmulãptiuerífub mula :t
funt cõmuníaeo <$ noftra cognítto 3co< boc nõ faciotvt fupponíE: qrfi opínarer
mimib9 ad mln9 cõía ^cedítrvtotciEiP bane niulá ptlnêri fub mule impofltbUe
IIII
eflctignotarc banc mtilam efle fterilem fet afllgnarí certa ratõ per quam fíet ma
fi babeatur fdeittia oe mula in vli. mfeftum que opíníonum íftarú fitvera -r
%oluntautem boc oemrare que fitfalfa.et q: non minus vnaearun»
vídetur vera vní cg alia alterút ídeo og
i SSlteríus oícit.p.cj buíufmõi pncipi
um no pt oemonftrari: quod jabat g b° tet cg equalíter fmt vere vel equalíí fint
cg nõ omia ffit oemonftrabi!ia:fi emom fãlfe. J£t ídeo oícít oemocrítusrSut ní*
nia oemonftrarétur cú ídé g feipm non bíl eft Determinate verum In rebus:aut
ecmoftrettir fed g aliudrogteret vcl efle fiqd eft verum nõ eft nobís manífeftuj.
drculum C oemõftratíoníbuo:qi5 effe nõ Sed bec rõ paru valettqz eifi alíqua vú
pt:q; fic idem ect notiH minus ignotu. dcnE amara ínfirmís et onlcía fanís.-boe
vtpatetpmo pofterio?. 3lel ogteret $ s eft q: faní babent otgana fenfuum bene
eedere in infinitum.-fj fi ínfinítú,pccde> bífpofita: et íáo fpecíes fenfibílíú in eis
ret nõ eflet oemõftratío: qt quelibctoe; recípíunE .put funtret .ppter boc verum
moiiftratíõis conclufto redditur certa g eftiudicíuj fono? oe fenfibilib^.^ga»
reductionem eius in ptimú oemõftratío na aút ínfirmomm funt índífpoftta. vnS
ids p;inctpifi:quod nó elTet fi i infiuituj non cõíter mutanE a fenfibílibus.t $pí
ecmõflratoínfurrum^ccdcrct.pntjígí ter boc eouim íudícíum oe eis nõ eft rei
turtynõomía fút ocmóftrabília.Síau ctumtvt patet in guftu: cuíus otganum
tc funt aliqua nõ oemõftrabília bmõí é quia in ínfirmís coiruptís bumoub^eft
marline ptimum ptíncipiú.Xícetígítur ímfectum ea que íút boní fapozís inlípi*
boc pancípíum nõ poliu oemonftratiue da vídenE ín cis.Simílíter veríus eiu;
ípbarí cum non fit alíud ptíncipíõ eo no dícíumfenfueoevifisín,ppínquo q> a
tíuettamé põt bmõí pncipíú .pbabilíter remotís.-qiiod ióo c*qt X>tus agetís çg ;
oliendiejc ontísetcõcelTis abbíe qní oí to plus in remotís potrígítur: tanto eft
cútoppofitú bmõí ptimo pancípío: que eíus effectus oebílíot.Jgnís em minus
licet non fint notiota fimplícíter buíuf j calclãcit que oiftít cg quefúta .ppíqua*
modipzmcipío: tn fmquid lut notíoza Síccp colo: nõ íta gfecte mutat oíapbo
foqiuntú côcedúE ab bis q buíufmõt pn num in remoto ficut ín qapínquo.^íjr;
cipío cõtradícút. i boc mõ arguit.p.cõí guít aút arifto.contra bãc opíníonc fic.
tra ponenteo oppofitú p:ímo pncípío. ome apparens eft verurmnec alíquíd eft
verum nifi et bocípfo q: eft fenfuí appa
fcflMiútalia opimopirbago* rensvel opíníoní res non babebunt elTe
Jnfuç arguif idem cõtra opíníonc pita nifi g relatíoncm ad fenfum vcl opinio í
go:c q ponebat oiítíaq vidcnE alícuí eê ncmíctficOTTiiaerút ad alíquíd: cum eé
qua pofníone fequiE côtradicro= eo:um non fit verum nifi per rcfpectum
ria fimul ciTcvera.áConftutetn çg íllí quí ad fenfum vcl opínionérboc aút é manií
babem oíuerfas opiniões quo? quidaj fefte falfum. tEoncludít ígíE pKs çg cum
íútmentíenrc3etqdã ve? oicctc3: opl= ímpolTibile fit contrad ictozía verificari
names fibíjnuícem oppofita. Si § onn oe eode refpectu eíufdé manífeftum eft
nía que apparent funt vera oppofita lut çg nccetíam cõtraria eídem ineITcpoftút
limul vera.Jfta aút opinio que põít oia qt ín cõtrarí js nõ minus alte? eo? c ptí
Úapparent effe vera e* boc onú babiiit: uatío q> ín alijs oppofitís. %icet ení ín
qi,oe eifdemfenfibus ínuenuntur con * contrarijsquodlíbeteo? fit alíquíd po
traríe opíníones oíuerfo? .fd ent quod fitíuum qbnõêi uegatõe et affírmatíõe
alíquíbus vídetur oulce alija vídetur ptíuatíone et babítu:alterú tn eo? c \mf
amaruj.Similiter id quod nnc videtur per'ectum refpectu alteríus: ficut nígrú
alicuí oulce alijs vídeF amarú: velcides refpectu albúet amarú refpectu oulcís.
alio temge.THec vídebatur ípís qó pofí í fic babet ptíuatíonem quandam adíú*
tl
S&mpbtírce
ctamrpríua0 aút dl alíqua ncga°.í>ícut TJ^reterea q-to estrema magts biftát: ti
igitur patct eg contraríumincludit pu3 to funt plura media inter ípa: ê fi influís
tíonemret g confequcs negatõnem. Spí te oíftant fút infinita media inter ípfarfs
tgttur ímpofiibíle eft afflrmare i negare pdictona oíftant in infinítumrg m£ con;
finuilidem oc eodem: fimilíter ímpoffis tradíctoría erút infinita medui.^robas
bile cft contraria fimul íneíTe cídcm fim; tio mínorís:q: omi finito contingít Intel
plícitcr.âfed fi ambe infant boc ertt fm ligere maíus: fed non contingít íutellb
quíd.Sr boc patct contradíctío ínclu geremaiorem oillantiam çjuUâqiieeft
ditur in contraríetate ct pnuatõne.-Ôt fi inter contradíctoría: quía quccunqj oas
milíter pt oícioe relatíue oppofitís.Sí; retur ílla caderet fub contradíctõne: è.
cut em nigrum ell non album: íta ftlius 'J^reterea inter contradíctoría c mediu;
eft non pater vtfic. g abnegatíonem vtriufq? e,ttremí:qr feu
tú cuí9 medietas é alba 1 medietas eni*
®(erO, inter ptradictÕ5 ntbil gra nec eft album nec nígruj.TJfczeterea
eife contingitrfcd necefiarium c aut Dice fi inter contradíctoría nó eft aliqõmedis
re aut ucgare. .|[»icit pfcqucter. p. umrergo oe quolibet eft vera alurmatio
ftcut cõtradictotia non podTit fimul efie vcl negatío:q5 vídetur efie faliú.qr am
verauta nibil põt c(Tc mediú ini pdíctõ; be ifte funt f alfromís bomo ê albus: et
ncfedoevnoquoip necelTariú c affirma oninís bomo eft non albustergo 1 auto
re aut negare. JReprobat etiam.p.i boc ccdens eft falíum. ttontra.p.in líttera.
quarto opiníonê eracliti aceiusfeqciu; Refpondeo ín ífta queflione fic .peedam
onentíú omia feitig efie t motura iõ nt- tônmo ponani vnam oíftinctíonê.Ses
ílefie verum.^to qua opíníone ad tã cundooieam ad qucftíonem. Sluantu;
tá oemêtiam oeuenit qnidam eius oifct ad prímum fit ífta oiftínctio eg mediú ín
pulus nomine tralusç oplnatus eftq> ter alíqua pt elTe ouplet: vel fm forma;
non oportebat alíquíd vcrbo oicere fed vel f m fubiectum.Spemplum prími í cô
ad erprimendu quod volebat mouebat trarijs niedíatíscroccum que eft forma
folum oígítú.et boc ideo:qr credebat eg media inter album et nigrum. Stems
Xútas rei qua volebat enunciare p° trati plum fecúdi in puuatiue oppofiti3:lapif
firet eg orõ finíretur. U&redícte aút opini an ncceftcecus nec c vidcns.'Jfcriniu;
ones er boc ver.erút qr nefcíuerút aliqs mediú gtícipat vtrúq? ettreiuú.Secúdú
rationes fopbifticasfoluere: Sú etiam nút oícitur g abnegatíone vtríufqj ejttre
qt voluerfit babere rones oemõftrattas mí:vt patet e% term buíus.í® uantu;
ad omnia 4: banda ct male cu; principij ad fecundú oíco íftani conclufionc çg cõ
oeitiõftratõís non fit oemõftratío. 5‘ua tradictoria nullo modo bnt mcdiú.tboc
liter ^ibat.p.ç ad pti"1 pRm fpectat oi # 4>bo fictquandocúcp alicui íncft aliqd g
fputarc cõtra negates principia aliarum fereíus oppofitu; nullo mõ põt ei ínefie
fcícntíarú. q: omia principia firmantur nec per fe nec g accns.$Rlud patct índu
fuper illud eg affirmatio 1 negatio no ff cendo:fcd contfadictícní inert g fe caufa
vera oe eodem fiinulret eg nibil é medifi re medío ftti ílludpBi pmo porte. Son;
inter ílla.Jfts aút Cut proprijfiima buic tradíctío c oppofitío cuius fm fe non eft
pbte prime boc mó cú cõfeqntur rõnem mediumtá contradíctoría nullo mõ bnt
entís quod eft buíuspBiefubíectum . medium. Ç©ed cõtra till oíocm argui
í£5utti predicts poiretoubitaríran íní turfic:q nõ fit ,ppe oíctarqr cõucnít cõs
contradíctoría cadat medium? St argui trarijs inmediatís quefm fenõ babent
tur cg fierqr efie et non efié fuut contradl medium falté f m formâ. ífcndco cg oto
ctoriarfed inf efie 1 nõ efie eft medium: oata c multtplejs eo eg negatõ n pt eades
íc; generation fecúdo mcta.of.ê ii. re fupra ly fm fe vf g fesvt fit negatõ ga
feítatie:cttúc fcnfus c çg «âdictiocoppo maio: vera eft be biftantía bímenfma et
.jítio cuí «ou inert per fe babere mediuj: tamen mino: eft falfa. q: contradíctozía
etfic nõ capit in bac oiffinítõne.iíjrpõt non fic oiftant.maío: aút eft falfa oe oí *
elTceconuerfotvt fcj ly gfe velfmfeca ftantia perfectíonís. q: contraria ínme#
dat fupza negations vt fit gfeitas negati díat3 majameoíftant tali mftantia: 1 tn
oms:rfic gfeitas affírmaE:? (1c accípíE i imitam babent omino medium.tf õtra*
írta Dlmnítõftfenfus em ert:contradictõ díctozía autem babent bane oiftantiam
ertoppo cuí g fe inert no babere mediu: quía vnum eft pziuatio alteríus: non au
et fie contradíctozía nulio mõ biít medi» tem alia oe qua ratõ p:ocedít. Sd tertú
uihícj: quo carere medio inert eis per fc. um oe $cuto oícendum çnoneltíncõ.
fed pmo modo .put gfeitas negaE:lic ca; itmíens íllud feutum eífe album 1 nõ ai
rere medio puenit cotrarijs ínmedíatís bú:q: nõ é fm idem. ISnum ením cõtra
et pzíuatíue oppofitís: quatenus C3rent díctozíozum inert et vna parte: et alíud
mcdio f m fozmatmboc tame non obftâ; et alia:ct ídeo neutrum inert ftmplicíter
te babent mediú g acene fcj fm fubicin fed vtruncp fm quid. Ctf outra qz time
7Ham carere medio non inert cíegfe vt medium erit inter contradíctozía fic íní
I? g fe cadít fug lr no bf c medium 1 eft contraria ínmedlata.Refpondeo çp i cõ
gfeitae negatónís. &t iõ nõ repugt cie traríjs ínmedíatís oatur fubiectum me a
babere medfu5 g acddens modo petpo díum cuí neutrum inert nec fimplíciter
fito. JlRotandum ínfug çoeratõecõí nec fm qtiid.iapís em nec eft fanus nec
tradictionie fuutouo.f.q> alterunt tiM egermonfic oe contradíctozí)s:alteruin
pona ti alterum neceiTario inftt.tf õtça; ením neceiTario inert vel fimplíciter vel
ria autê imediata circa fubiectum aptú fm quíd.ÇHd vltimum oíco cp cõtra «
natum licet babeant vnam iftaruni con* díctozíozum mcompletozum alterum fg
ditíonum fcj cp alterum inert neceiTario Oícítur oe vnoquocg oummodo termí e
non tn babent fecundam: q: vtrunqj eft nus oe quo oícítur non accipiatur oíftrí
flliquidpofitíuum.Çad ptimum oicen butie. 2Satío buí9eft quía vní fuppoftto
do çp nõ elTe pt capi oupliciter.Slno mõ poteft ínelTe vnum et alterí alterum. vá
X> non ente funplr quod é vere purunt. neutra íllarum eft vera:omnís bnmo eft
alio mõ pzo ente ímpcrfecto quod g cõ albustet omnis bomo eft non albus.
parationein ad ene perfects rcfpectu cu tfontradíctozía ctíam non pzedicãtur 5
íus eft in potentia 6: non ene: vt femen quolibet aim rcduplícationc.vn vtracp
rcfpectu anímalíe índegcnerandí.tÊui iftarum eft falfa bomo ínquantum bõ c
mo modo elTe et non elTe funt contradict albus:et bomo ínquantum bomo c non
tozía et inter ípfa nullum eft medium. albusrquía time oe neceflitate omís bõ
Secundo mõ elTe et non erte non lut con eITet albus. Similiter etiam contradict
tradíctozzatfed fe babêt vt pzíuatío 1 ba toiía non pzedicantur oe quolibet cuj g
bitue:et fic funt termini generatíoníe.t fe vt oícit ooc.z.oí.pzími fententiaruj.
ífto modo bene eft medium inter ilia: oe ÍStraq? ením írtarum eft falfa bomo cg
quo nota ea que oicta funt quinto pbiftt fe albustbomo eft per fe non albus. nec
coztim. ® Sd fecundum oícítur ep oírtã enún albedo nec non albedo per fe inert
tía eft ouplejnqucdam oímenfiua:i que bomuií.
dam pcrfcctionis.pzíitia oíftantía eft jpt
piíe oicta 1 eft oe gcuere quantítatie.fe Explicit quartus liber
cunda vero eft trâfumptíue oicta. itrãf metapbifice*
fertur ad alia vt ad oppofita. tf um ergo
oícítur cp ípto crtrenia oíftant tanto (ut Sequitur qiuntus me'
plura media inter ílla ©ícendum ç ífta tapbifice*
n ii
0Kjmtbílíce»
Bíndpiuin tMcttur que non ínejríllltj-eí. ifiuo ad tertíá par
temoíflínguíEacorpíbus mutís qbfit
alíud qutdej vnde vticp alí oíutdí feu refoluí p alteratocj m ípa ele
p quid.OnpcedentiU.oefe menta quattuor fpé oillincta: fcíigney
minauit.p. quid ptíneat ad acrcm aqunm terrain.Jpfaem elemcta
confideratíoné buius fcicttc; bic íncipit non babet vlteríus refoluí ín alia fpecíe
betermíiiare oe rebus quas ifta fcíentía oillincta: fed folú in materlã a formam,
confidcrat.St primo oiflinguit tittentú matéria aút millam babet fpeciem.qibo
ones uomínú que ín buius fcíenríe cou« nitetíamaríílo.e.remplum oe íris qfút
fidei attone cadút.Sccúdo Incipít oeter ckmentacrquibus oillínctõnes cõpo s
mtnare oe rebus que fub conftdcratóiie nunf:t in qs reíolimtur. Tfcomt ctíarn
buius fcíentie cadunt ín fejrto Uluo-íSu epemplum í ocmóltratoíbus. prime ctfl
íuflíbet aút identic ell confidcrarefubie oemonllratíôes ín qmbuflibet fcientqs
ctum padíones et caufas: ? ídco ín boc ejc quibus aliaoependentotcfitur clemé
quinto pmo confiderat oioes nomínutn ta:vt in geometria òr líber dementoruj
que conlignt caufas.©ccúdo q fignt fl3 cuclídis.Sõiter aút clcmctum põt fumt
íectum buíus fcicntíe vcl ptem eius ibií ,pílloqiiod ell pncimin vnoquoqjret
@ íí õr aliud.JÇertío nominú que fignís fic vnítas et punctus pnt oicí dementa:
ficantpalTioucs entís inquantum cnsp i magis vníuerfalc refpectu minus vnb
fectum tc.ffflíircaptímum primo põtt
uerfalis.
oíueríosmodospríncipíj. iifcríncipíuj
eiii oícitur qt> cft prímum aut ín cfie rei: TRatum oícitur vno mõ na -
ficut prima pars rei.oícitur príndpíiim: fcentíum gcneratío.tc .C»i(linguít
aut t fieri rcí ficut caufe ejttrífece vt effící vlteríus ãriftotiles plures modos na,*
ens etfiriísrvel íntrífecc vt forma et ma turc.TRatura em oícitur vno mó mafia,
teria oicutur pncipium:aut in rcí rognís alio mõ fbrmarqr maiime c príncípium
tíonerficut funt principia oemonftratio motus/8lio mo ctiãoicif forma toti° :
num feu oígnítates. TJbnncipia aút fcu vtfioícímusçp bonusnatura cnõfolu
pinílTe rcfpectu conclufionis babent ou anima fed bumanítas et fubía quam fi <
plícentcauf3li ratem. babent em feeffcí gníficat oío.ÂBlio mõ olcif oe ípa genes
ctíue ínquantú conclufio c vírtualíter ín ratíone que ell via ín naturam.t qr ter;
pmífilsnbntfe vtcâ matcrialis iníjtu minus generatõís eítfubiarquedam íóo
termi cóclufionis bnt cITe ín prcmílíís. natura ctiam intnnfece oe qualibet fub
Çionfcqucteroetermmat.p.ocgencí llantía oícitur.
ribus caufarum fc? oc caufa cfficíente fi-
nalíformali et materialise quíb9 fuffící
IReedíttturn -metf fine quo
ÇflSonfequcterponit aríliotiles quats
ant que oictafuntfecúdo pbificojum. tuor mõs nccelTarij. primo mõ ncctíú ôz
^tcmentum vercrtMfltur c% nccrífifmeqaliquid nõptvuiere autec
quo componitnr primo ineqllente. ic. O’ licet non fit caufa pndpalis reirell tas
ItSíc oíllínguít arillo.boc nomé elcmen men quedam cõcaufa ficut refpiratio. et
t.un oícens cg boc nomen elemeiuúvno fi non fu cá viterell tame cõcaufa inqn"1
mõ fuinítur ilrlcteralio mõ cõmuníus. opatur ad cõtpamentú caloris natural.
4lemctúllríctefumptú c illudejr^res Secúdo mõ õr necelTarium fine 3 no po
componítur quod ínejciílít compofiro: i tell elfe vel fieri bonum aliquod vl vita
clt índíuífibile ín plures ptes fpecíe oíf> ri malum:vt bibere medicina lajeatiuain
ferctibus.elementúquoad primam ptc q6 c ncEriú nõ q> fine íllo anfal eé n pofs
babet rationc caufe materíalís: quia clt fit f5 ad malú ctpcllcdú qò c infirmitas.
íílud epquo res componif • ®uoad fes Scrtio mõ õr n cerium ad 3d qs facien'-
cundam ptem oíllínguitura priuatíone dú violent cogíf, (&uarto mõ õrnecruí
V
, 9 non cõtíngit aft fe baberc. ÇtSírca £ qr a no efnte nõ é b.&irííiç (fio? I tcôa
‘I dicta poiTet oubitart an neceffaru babe plejcís.pncípía em ín fe fut nceeffariaret
Bntcaufam fui effc. arguiE eg ficrqr fecú neceffarío caufant cõcluffone3.*qr rô can r-'-f'
do buiue ór eg neceffarío;: velfcmpiter fe neceffarío caufantís ell çg oellructo efJ'° “*
norumfút caufe.ídé etii ir bic in litters fectu ípa oeítruítur: fic ell oe principles *'1
ÇSed cotra arguiE eg nullus effectus c refpectu conclufionísrqr ad faifitatê cõ«
fitnplicitcr neceffarius. qferobatio bui« clufionísfeqturfalfitaspmlffarú.áâuií ,-> ■
qi in caufie eentíalíter ordinatis prims túadfecúduarticulúé vnúoubíuman I
jaufa caufa'te cõtíngêter.omnes alte cau rebus fit alíquis effectus neceffaríusfre
fe caufant cõríngererffed prima caufa q fpõdco t oíco çg fic fm viam pboyrquis
esc caufat contíngêter: qr oifiís actõ Si f m cos agente nccrío fecunda cã prima
b ocetra c contingce: ergo oés alie caus neceffarío agit. -tèioltierút ení ordinem
fe caufant contíngêter. mator patetrfed et cõnejrionc caufarú neceffaríarú.
minor probaf: qr effectus neceffarius re fic ín caufis effentialiter fubordtafi vna
qrit câm nccríáret quãtú ad ec a quantú neceffarío caufáte alia neceffarío caufat:
Bd caufare fic eg oellructo effectu necef * fed caufe rerú fút eentíalíter ordinate et
fariocaufa oeflruiturvr ftatij oiccE. Si aliqua cã in rebus nccrío caufatrergo et
te'Epma cacaufaretaliquem effectfine offies alie neceffarío caufant: et p confe
teffario ad oeftructionem effectim argu quês pma caufa.ZPaíor patet qr bec ell
eretur oeilructio prime caufcret tea eius vna orntía inter caufas eentíalíter ord(
tntitao non effet omnino abfoluta et in? natasxt accntalíE ordínatas vt ocm fu*
dependcstqó cabfurdu. JSefponiio in ít fecúdo buíus.f.gr opines caufeeentií
Ilia qtõe: pmo quafdã oillinctiones oes alítcr ordinate neceffa'riofmiul currunt
darabo.fecúdo quoddã oubiC remoue í ad caufandum effects: nõ aút fic accfitlr
bo.tertíoad qtõem rndebo. (il&uantii ordínate.mínorpàíct qntum ad pmam
ad primum c ilia prima oíilínctío cg ne; ptem et yppotefipfioç.et verum êçgíé
Y‘""A ceifaria funt in ouplici orntía.-quedã fut multe caufe eentíalíter ordinote.S5ecúí
complepa quedam íncompleía.ijcéplií da ps mínorís patet et ornta íní caufas
{mii.-ppofttio neceffaria fiue fit pneipíú naturalcs et a .ppofitorqt caufa natural1
fiue cõclufio.Btemplú fecúdí oeus t ín neceffarío caufat. 3>ed caufa a ^pofit®
tellígétíe fm via pI5op quí pofuerút eaf caufat cõttngcter.fed tenendo viam tbe
cc queda nccría.Secúda oíilínctío c çg ologoç oícítur oe íncomplej i j oe quíb9
ncZítas 2 ouptfccdá énccís fimplicif: t núc c fermo cg nullus cffectus é fim plícf
queda é fmqd.pmadr nccitas cõfeqntf ter neceffaríusrqõ patet p rõem in pede
íôAjj-iSyputa qn tam ans q» cõfequêe íút ncceffa qtõnís pofitãroe q matertamagísell rí
fia fnt fe.5remplú fi bomo c animal ne dendú in tbeologia.ncc rõ x> pKís cogít *?■?
ccflario êfenfibllis.Secúda vocalnecef quíafccúda ps mínorís c fãlfa cum oíciÉ V™ yl>
. fitas ?ne puta qn pne nõ ê n cerium nífi çg aliqua caufa neceffarío caufat.JEt cu5
\pofito ante fic tn q> tam ans pna fint t fbatur etoríítía caufe n.uuralís a cau*
fecõtingétía.eremplú fibõcurritmoue falnpropofitooícendú çg neceffítasdl
i tur.Sertía oillínctio fit iíta q» ad bu cg •uplet fc5 f m qd et fimplíciter. £ aufa ..
effectus fit neceffarius optet câm effene g naturalís neceffarío caufat neceffitate r'
ceffaríã oupfr fcj et in eendo i in caufj; f m 4d et fub conditioner puta fi fit i ap* '
dorqr altero eo? oeficiente pt effect9 nõ protímetur patíéti-JCa ení caufatto ell1 1
effe.4 jremplú fit a cã b. Snanõé necef contíngens fimplícíterfftcut et ípfa cau*
faríútcãndo necberít effectus ei9 necef f a cõtíngenter ê. TUcet ení ignis oum c
farius.qr nõ caufante a nõ crit b. 8>imi; neceffarío calefacíamanen qr íguís ccn
liter fi a nõ c necriú in eendo nee ipm b ♦ tingentercll íúo fimplíciter contingent
n iy
Tpfcíirer^
eaufat.qt aút caufa tiatMralís fm qd ne« mines oícútur vnum et eo 9 trabunt na
celTario cauíataõ oíffert a caufa feu agê raem.íUiquaeríam oícútur vnum quía
te a pjopofitorquod licet fit nõ tí» neccf e ' vnum patíútur.-ficut multi bomtes fura
■fario caufattfed põt nõ agere et co quod vnus populus et co çab vno rege regú
agit et líbertate voluntatis.® áSt uantú ttirtetlic oefimílíbus.
Uw. ad tertíum nrticillú patct et pdíctís rn*
«d qtõenucum em nullus effect9 f* fíms ®í?p»ptt€f9t!bU0 vm* ♦
pllcítcr iieceiraríiismeceíTaria nõ babct
cam fui elle fm viam tbeelogorá.
■®ím vero clTe p:mcipiíi aii -
cui é nu mero .fif ^onít qndã .ppetatej
auctoiítaté aõt.p. oícendú 9 no eft reels pntem otcés 9 rõ vníns pfiftit in boc 1?
píenda in .ppoíito cum repugnet Xráatí fit pcincipiú aiicui0 nimieritqô et b°jp*
tbeologie. bat:q: vnú eft prima menfura qua onus
Sínuin otcítur alíquod £5 ac numerus meuíuraE.menfura aút babet
ratíonem p:incipij:q: p. menfurã res m2
eídene aliq 6 f m feí^ClIboftcp.p.oís furate cogfcútunres auté cognofcitur p
ítinrit noia q fignt câs:!3 oiftínguit noia fua ,pp:u p:incipia.5t d patet 9 V11115
qftgnt illud qó c fubícm aliq mó ín bac eft puncipium coéfcédí ín omibus.Sw
fcia.Ãt oiuídíf ín oii3s ptee:ptímo po» eit aút q> boc vnum qo c pducipíum coe
tiítfeu oiftínguit nomína qíiguant fub; gnofcêdi non eft idem ín omníb9 generí
íectum buíus fcíentíe .fecúdo ea quefig bus.Sn vocibusemvnúptí"1 etmínim
nant partes fubíecti ibiaí adeí oúr.íBb eft litcera vocalís.ín ponderibus autem
iectú aút buíus fcíe pt àccipí vel ficut cô eft alíqí mínímú qô é menfura vt vncía:
iiiumter in tota fciêtíaconíideratú cuíuf vel aliquod buíufmõí. ín motibus vero
modi eft ensetvutun. velfic íd oequo eftpíima mefara motúsíimplícíflimiis
eft pncípalts íntentío vt fulSa.t ideo p ? t velociirimus.f.motu3 ptimí mobilis.
1110 oiftínguit boc nomen vnú. fecundo Jn omnibus tamen íftis boc c cõmune:
modo boc nomen cus. tertio boc nomé 9 illud qõ eft piima menfura eft índiuíe
íubftanti3.tC<Sirca piinium oícít 9 v> fibtlefm quantitatemvelfm fpecíem .
«um of ouplicitertfcj pfe ?p accídens JScieiidum auté circa pdícta 9 eé m2
® icitur aút vnum p accfis vel fm 9 aa furam eft papaia ratio vníuo f 11191 ptírt
tides cõparaf ad fubicffnvt bomo alb9: eipíum numeri quantítatiuí. boc ante n
velfnt 9 vnú accns compaf ad ali<5: vt eft idem cú vno qó cõuertitur cú ente: vt
album muficitm. ®eindeponítquin<p ín quarto oíctum cft.2Satõem vní9 illa
mós vnítatis p. fe tlrear.^tím’ eft quo ín indíuifionc confifttt: bums aút vniu3
oliqiia oícútur vnum cõtinuítate: vt illa ín menfuratõne:que quídem ratio méfit
que non oíuídútur ín magnítudínc f qn re confcqmr rõem indiuifionisivtoietij
tttate. ©ccundus modus eft d alícj onr eft.'Aicet aút ratio menfurc conueníat p
vnum fpecic. ÍCcrtius eft vnum gcnere 1110 vní quod c ptiucípíum numeri: tain
■iShiartus é d aliq fút vnum oíonetvt tu p quâdã filítudmc oeríuaf ad vnú tn ali
nica 1 índiimentú.iÊuintus modu3 eft >s gcncríbus:vtoi1dítanft.ín oecio b9.
d alíquíd pcnítus eft índiuifibíletvt pfe
ttus 1 vmtas: talia auté oícútur marie 2tmpimo-íU«é«to fttHttíme
vnum.quod .pbarer boc:q:ad' búcmo rum fút vnum. Ci^onít pfis oifioncn»
dum ornes alíj mõireducútur:vt ea q n vnius que c lógica et intentional', tfui*
Oitúdfitur ín btimanítate vel animalitas p:ímus modus eft vnítas numeralís .
te.tc.JÊr bis aút modíg aliq alij mói oe Sunt aútiila vnum numero quoç ma *
ríuantur.^lurima em oícútur vnum et teria eft vna.Secuiuius modueeft vni<
co 9 facimualíqí vnunufícutmlti.bo; tas fpeciei, % ertius mod9 eft vnitas ge
V
nms.áQuartus é vnitaoptopottionis: mtú$té®3e.í>e trí.bícít ç? btiíía elíín
©equlbua oíceE in fequcntib'’.fl3í ufug numero accntiú varíetas factt matfme t
p.cpnodie vntue accípit mõs multo?: loco.CSd ptímú i>: q> índíuíduatõi ge
Sntim em gtículai iter fumptum i mui tiíti pfupponít ijntítas cotruptí: i omta
taopponútur:? vnú genere:et multa ge accidctia cotruptí otdine ouratõíetquía
ticrc:t ideo quot móis oícttur vuuj tot cotruptú pcpíltitcú omtb’ gtibus futs t
mõía onr multa. Sn ficut oicíE vnú giic fed etbocnfcqtur cpfn potítae nature
numero:fpecíe:?c:lic multa numero:?c quantum ad indíuíduationc fubic but'»
Xícetaútvnú cõtracre lumptú feugtcu in qua é qntitas.fliam ilta accidctia cot
laríteret multa opponútur. vt vnú núe > rupti que peedút ipm genitum fequitur
ro et multa numero:? lieoe alí je:nõ ta * ipfam fubitantiam in quafunt etetiam
meu vnum fumptú tu cõi (cu vir imo fie iltam vt lingularem.et codem modo ac<
multítudo babet aliquã vmtatem feu iu cidentia geniti fcquuntur fu!5m genítã.
diuííionc: vt oíctum elt puo. f££irca Slnde quantitas non elt ratio media in-.
tllud caplin ouõ fút vidéda: et ptimo qt ter agens et pafliim .Sgeno aút naturae
.p.picttqnllalutvnú numero quotum le attihgtt matcriam fin elTentíam nudá
inatei ia c vua.íSídcudú c oe cã indíuí; vt pafTum ab codem inmedtato tranfmu
duationio. Secundo vtdendú clt oe fee tatum. tSí arguatur cõtra boc g auer
cundaoíuilionc vni9. (t&uantú adp; roim in libto oefubltantia otbis:vbi vie
mum qt ín enttbuo elt aliquod mdíuili * detur velle q> maneat quantita3:alioqii
bile m partes fubiectíuas fcj índíuíduú generans generaret oe non cotpote coy
vffmsulare:cui fcj fotmaltter repugnat puo.JSicendum q’oeeoq’ fuit cotp‘>
otuldt ui plura quo? quodllbetfit ípfus vfqs ad inltans generations et boc §>ti
põt oubitarí non quídc oe íllo g qó fo: e tate fibí inberente põt ages naturale ali
malíterfibi repugnetoiuídí: q:ftbí fote ud quantú alia quãtttate geticrare t ilto
malíterrepiiguâtia repugnai: fed oe ih inltanti elTetquia ficut pt ptoduccre fub
lo quo vt fundamento piorímo et intrín llautiam que non ptefuít ita põt .pdiicee
feco ilia repugnantia fibí jiieft. Sd cu * re omnia accidentia confequentia ipam
íus euideutiaiu pono qutnqj cõcluftões
oe mente oocto.fub.oi.j.fecúdí fenteií. Soedum oicendum <% varíetao
íSuarú ptíma l natura fpecíuoca nõ elt occidentium facit varietatem in numee
oe fe boc vel fmgulai is. jabatur turn qt ro non caufalr fed notift'catiuctco q> of»
talío ê oíniíibílís m plura mdiuídua. tú (tinctionem naturalem concomitaE vari
qt cft oe fe vna vnítatc minoti q> fu vníe etas accidenttum. Sertia conclufio ell
tas numeralie: vt ocrft ê ptimo buí-’: et bec:ep(tenria actualis non elt caufa in <
oíceE feptio gampli'\g>ecúda p° elt bec diuiduationis.ptobatunillud quod pte
Jndmíduatíofubltantíenõ bj ecgqii e fuppomt cootdmationem et oiltinctoej
titatem vel cetera accntía. .pbaf q: fub- alterius non elt ratio oiltingucdi ipfuj:
ttantía c pot omí ac ente fcptímo buíus: fed epiltentia vt oeterminata ct oilltcta
ê puenit fuáíe g fe e.r rõne q>ftt bec ptt9 ptefupponit otdinationem ct oiltiuctioi
uaturalíter çg oetcrmínctur altq accnte. nem elTeiniarumtergo ?c.(S i oicatur
ÍSed contra bane cõclufionc argmtur cp ptefupponit oeterminationem et oy
fic: t&uâtttas natttraltter pccdtt mdiui- Itinctionemaliamab ilia que elt ad in*
duatíoneinfubíe: êcltíndíuiduú gquâ
diuidua:fed iltam caufat.
titatem.confequcntu elt notat^bat an* ÇSontra: $n cootdínatõne pdicamtalf
tcceden6: qtgnanspusreqrit materiaj funt omnia que pertinent ad iltam coj
quantam §> generetúõ naturali- pfuppo otdinationem circumfcripto quoanu^j
niE qiuitas mafie tndmíduatpi iplY7 ges ita <$ ntbil elt i It his cootdmationis:
níí^
SFbcttpbíitcc*
qz fm.p.pziopofte.ftatue eft i 4líbet pi vnum oppoíítotumfotmodíe Ítírell
dicamento ct in furfú -i ín oeozfmigíf ftc quum et pzimo topicozum.-fozina aute
Inuerutur fupmum ín genere cõftderan* quantum ad pzefens fpectat oícítur ou*
do ílhtd rÕne ec eeíitíe pclíe ct gna inter pluítcrzvno modo $ fozina partis, alio
tnediadta ínuenítur ibi ínfinítú.f. fmgu modo pzo fozma totl9 que eft ípfa quids
larc abfep omí exrítía actualuquod patj ditas. Çgitur materta cozrefpondenter
cuidenf.qz bic bõ nõ plus includít foz; dz ouplicif :qz queda ê matéria que opc
matt cxntiam actualé êj> bomo .'t® j ? poníturfozme gtisret bee c matéria que
bác cõzluftoné arguiruriq; act’ ocfmiat eft pzíncípium eentíale rei eõftititens cu
«t oíflíguit feptto metapBe:§ vitima o is fozma vnum ens per fe. t&uedam ê ma
ftinctío l g vltímfi acrú: fed vltimus ac« teria que opponitur fozme torius et iplí
tus tndimduo? c(l fm elTe ec ejmtie: qz quídditatízet g confequcs c «rira rõem
qtiodlíbet aliud ab ípo íntelUgíf ui pote quíddítatis reifozmalíter: 1 bee l mate
tia ad ípm .®ico q> actii3 oiftínguttco0 ria que eft Differentia feu .ppzíetas indl
q eft actus ft actus accíítalís oífttguít ac utdualis que eft caufapzopzta becccíta
tídétalr fl eentiafeentiafráta oíco çg vU tis et indíuíduationis que poteft vocarí
tinta oíftínctio i,coo:dinatõe pdícaméta bccccítas.Sum ergo oícitnrifto.q» ÍII3
li eft oíftínctio índíuídualí«:et tfta c per funt vnum numero loquitur oe ma non
vliimú actú g fc gtinctc ad coozdínatío pzimo modo fed fecundo modo oicta: q
nc pdicamtalètfj ad bác nõ ptin3 ejmtía congrue vocatur materi# quatínus con
•ctualis fed c vlteríoz actus pofterloz to ftítuít rem ín efte vitimo fubicíbtli t ma
ta coozdínatõendeopcedo q> oífttguít. teriall :non aút in efte fozntalitqz vt ocm
f oíftínctõe ejmte ettra'totam coozdinaí eft non pertínctfozmalíterad fozmalem
tíonêtq Díftinctíoéalíquo mõaccntalif quídditatem rei. Atbcc quídcetpofttd
licet nõ fit X’eaccntaltstfequiferfi tota5 confonat Iíttere pbílofopbí.Subdít em
oíftínctíonem fm eé qddítatiumfio igí çg illa funt vnum fpecíe quotum ratio c
turmõqcactus, d&iurtaconclufio eft vna.&atio quídeitt ibifumítur x> quid
beC:5ndiuiduatio non babet efte g ma? dítate que oicitur fozma refpectu oífferõ
tcriânec p tbzmam. ,pbatur:qz quetítq? tie índíuiduat". áÊuinta conclufio é ífta:
©e quíddítate fpci fút nõ cõftítnút rent t ®naquei© reo eft fmgularf et índíuídu
efTe indíuídnalúmatería et fozma ff bu» alúj peraliquamentítatem poiitiuamg
íufmõU§ ic.ZBaíoz patetzqz oe cui9qd fe oetermínátem natura5 sd fingularíta
dítate fút pncípía indíuíduantía ípm eft tem: que quident entítas vocatur oiffe*
tndíuiduu6fe.ZOinoz patetfeptímo et remia índiuídualís vel Ijecceítas^ba!
octauo buíue.Çrem oe matéria fpecíalr condufiotqz ornís oztttía orfmum redu
•rguifíqt eadeê matéria íngenerato et cítur ad aliqua pzimo oiuerfa: alioquín
cozrupto que taittc nõ fút ide numero. non elfeíftatusin oifferentíbus: fed in«
$tem ín accidentalíbus non eft matéria díuidua pzopzíe oiffcrunt: quta funt oif
vbi tame eft oíftínctio índiuídualís. fercutía et nlíciiíjídcentía.-crgo eozú oif
^Sjcd cõtra bane concluíionem argníf ferctía reducítur ad aliqua pzimo oíttcr*
pzimo oe fozma:qz actU3 oiftínguit fep fa.Jfta piímo oiuerfa non funt nattirarr
timo butuszfozma 3utc eft act’zergo ic ín tilo <t ín ífto :lÇam in natura conucni
Stem oe matéria qz tila fút vnum nume untzergo pternatttram in boc et ín illo
ro quorum matéria c vna: quinto buí9. fút aliqua quíbus boc et illá oífferút: fj
Stefpondeo ad pzímú q> fozma oífttguít bec nõ funt aliqua ertrifeca nec matéria
fpecíftcc non numcralítcr.^íld fecúdú nec fozma: vtoictum eft: ergo eruntalú
©íco q> fòwta et matéria oppouútttr rela que entitates pofitíue per fe oetermínã*
tiue fecundo pbiíi.cc quot mõí9 0 ícítur tesnaturam. fiSdciiiuscuidentiam
V
Scíédú q ífta entítas a qua eft ílta vní* mtíítudo qi realitas rpecíuoea cõllítull
tas pfecta poteft oeclarari p fife ad entí cõpofttú cut* eft pars in elk qddítatíuo
tarê a qua fumíE orla fpeciuoca. feriai qt ipa eft eutitas quedam qddiraruia.
dê fpeciuoca ftue entítas a qua fumítur ílta aut realitas eft pito eiuerfa: índíul
poteft cõparl ad illud qd eft infra fe vel dualís ab omní entirateqddítatíua.qí
ad illud q elt fttpra fe: vel ad illud q8l .pbaE ey boc quía íntelllgédo qcúq? ent
e(t íuyta fe.-flfcríme or íefpecíuoce vel 11 títatem 4dditatluã:loquêdo oeqddtto#
li entítati fpeciuoee repugnat p fe oiuí tíua entítate liwitata cõis é multis nec
di ín plura ^elTciirialircr fpê vel natura repugnat ftbi oíci oe multis quoiuj qtJ
Oíftínctari g boc repugnar tori cui° tm líbet c tpmrergo ílta entítas que oe fe £
títas ílta elt p fe pc.-íta in .ppofito buíc bec eft alia entítas ab ílla entítate iddfe
entítati indiuídualí repugnar primo oí tatíuamõ poteft ergo cõftítuere totú cu
uidí ín quafcútp pte3 fubiectiuas:? per tus eft pars ín eftie qddítatíuoifed in cí
fpam repugnat talísoíuífiopfe totíc9 alteríus rationís. St qi apud pbí * fre*
ílta entítas elt ps.5t tátúntodo eft o ifí querer quídditas ôi fomia:vt qnto me*
ferentía in boc cp tila vnitas nature fpe taj)biftce t feptlo: vt bfianítas é forma
ciuoce minor elt vintate ífta.-z .ppter bJ no alterí9 ptts cõpofitirfed toti9:iõ ont
tila nõ e.rcludit íllã oiuíftoné q eft.fm p nís realitas fpeciuoca cõftituít ín ec foi
tes fubiectiuas: fed tm ílta Oiuifionê q malí.í.ínene qddítatíuo Sealítas aut
eltptíú eírentíalíú.ífta aút eycludít oém índtuíduí cõftituít £cife in efte matéria
JSt eybocfatís cõfirmaE japofitus quía li boc eft ín efte cõtracto.® Sertio aút
ey quo quecunqt vnitas mínot ílta vni# copando Differentia fpeciuocã ad illud
tate babet entítatê .ppríã qua p fe cõ(ei qõ eft íuyta fe fc? ad aliá otfferentíá fpe
quíE nõ videf,pb3btk q ílh vnítati pfe cíuocá í5cíendítq>líc5 quádoqj poflet
ctífttmenegaE jpptíaenrira3quãcõfeq efte nõ primo oíuerfa ab alta ficut ê ílla
tur.ÇScõo cria fpccíuoca poteft comi cntjtas que fumiE a forma tn vitima oíf
parari ad illud qõ elt fupra fe./Sirca qó ferétía fpeciuoca eft prío oíuerf3 ab alia
fcíendum q» ifta realitas a qua fumítur ilia fcj que babet cõceptum fimpUcítep
Of ía fpeciuoca eft actualís refpectu íllú rtmplícem.ítquo ad bocoíco q orlai
us realítatís a qua fumiE genus vel raí díuidualísaftímulafofíe fpeciuoee qt
tio generísáta q bec realitas nõ l for? omnis entítas índíuldualts eft prio oí*
maliter ílla alíoqn ín otone cftet nuga; uerfa a qcúcp alia. Ifit ey boc p5 rufio
tio.it qimdoiç iftud cõtrabeiis eft nlk ad íftã obiectíonéíobícíE em q bec entf
ud a forma a qua fumítur rõ generis qn tas t ílla fút eíufdê rõnís aatnõifi fiei
fc5 fpecíes addít rem alíquã fupra natu g põtab ea t ab alta abftrabí aliqua eu
rã generístquadoq) tn nõ eft res alia fj títas fpecíuocart oe íftaquerédú cftg
tm alia formalítas vel pccpruo ali’ foi quid cotrabíí ad íftã entítate i ad ÍII33:
malí3 eíufdê rei:? fm boc aliqua oiffe* ft oe fe pari rõne potuít efte ftatus ín na
rentía babet cõceptú fmiplícíter fimpli tura Iapídís,frt peraliud ê^ceiTus t ín
cem.alia nõ vt oíctú eft tertío W.&uã finitú.® í alterius rõnís g pftituta erút
tú ad íltud realitas índtuíduí elt fimílís alteríus râttõisrt ftc nõ erút indiuidua
realitatí oríe fpeciuoee Iboc q eft qua eíufdc fpecíei, JSndeooWe fpeduo#
ft actus Determines renlitaté fpecíei qlt ce vltímate fút primo oíuerfe 1 iõ nibíl
potentíalétlícut realitas fpecíet eft act9 vnu ab eis põt abftrabí nõ tfí^pter boe
octcrmínãs realítatc generis: Sed ín fequíE q pftituta fint ^mo otuerfa 1 nõ
boc eft oíffimílís qt ifta núçpfumíEa foi nlicuí9 vni9 rõnís. Íllíqua em equal id
ma addíta: fed pcife ab vitima realitas oiftínguí poteft íntellígí otiplictter vel
te forme.&uo adaliiidetwm elt oifll# qr equalíter tmpoITtbílía qr fl nó poílut
iS&e&pfrtftce
ínefle eíácm vel q: equalíter í raillo cõ fed aliquod terffií cui* ifta ambo fimt if
ueiiíun t.&t pzimo modo verú eft ç? oi; li g fe partes includit ambo ifta per idc
ftíucta funt equc oíuerta:iíait ipa otftín ptitntem.i boc oe pzimo articulo.
guétíaznõ em poflimt ©íftínguêdaelle ( Stuamum ad fcóni articulum videc
ímpoífibílía qnetíãoiftictafunt icópof q> fcóa oiuifio vnius non fit bene aflig*
íibilia.Scóo modo vir óimpoflibile qz nata vel quia eft cadem cú pzima vl'alia
©tftincta nô folú íncludút oirtiiigiicda THon eadc quia diet infuff ícicnszcú pzi
fed alíud aliud quod eft quafi porentí ma babeat quinqs membza: z ifta quat
ale refpeau oiftínguédú: z tamen oiflí tuoz tinmec eftaliazquia duo intbza bn
gu entia in eo nó pueniút: licut rnfum c ius DÍuifionis coincúiút cú ouobus alte
ocoífferédjs pzio oiueríiszírarúdcoij rius oiuifioiiis.f. viium genere 1 viuiiu
entitadbus indiuíduantib'7 que funt p< fpccie. (Cótra.p.i Utters. fpõdcq
mooíucrfe.íSicutg ifte emirates funt ad banc qucftíonê fm fco.in.5.Iib.®i
iimpUcítcr tcõpolTibiles: íta índímdua coduo 'flbzimumeft :cp ifta oiuifio eft
babentía iftas eiidratce.tf 4t f> querao f m intentiones lotcas z fundamenta in
que eft tfta emitas índiuidualis a qua tbeologiai'flbzima aút oiuifio eft fm fús
fuitiiE oifferítía índiuidualis :eft ne foz damenta realiaret ideo modi fcác oiui;
ma ntateria vel ppofitú. ft »ico c? non fionis fimdanf fug modos prime oiuilt
fed eft vitima realms cutis qõ eft mate oms code modo quo intentiones funds
ria vel fozma vel cõpolitfuÇiít ftargus tur in rebus:? ideo pzima oiuilio oictE
flsçpomiietndUiíduúmquo eft natura realís ? feda lógica. JíScõm Dictum c
fmgularís túc erit cojiofidus ipa natura ad fufficientiam fcóe oíuílionís oeclara
{feico 9 cõpofitio pot intelligi ,ppz;e 41 dam que fie baberi poteftrquia iiitelle*
ut eft ej: re actuali 1 poteutiali: vel min*’ ctus intclligens aliquid fub ratiõe vnú
.ppzie x>ut eft ejcrcalitatc actuali 1 pore us aut intclligit illud fub ratione iiico*
tiali in eadc re.pzimo mó nó eft indiui; iminícabil aut fub rõne cóícabilis aut p
duu cõpofitú refpectu nature fpeciuoce dicabilis.iSi pzimo modo lie eft pzim'7
q: nullam rem addtt neq$ materia neqs modus.f. vnú nuero.li fcoo modozaut c
fozmã neep cõpofituj.í-cóo modo c ne cõicabile pdicabile oe pluribus oiffcrèí
ceiiario cõpofitúzqz ifta realms a qua tíbus numero z time cftvnitasfpeciei:
fumíE oífferétía fpeciuota eft poutctiat aut oe pluribus oíffercntíb‘, fpc 1 fic eft
refpectu illi° realitatis a qua accipif oif vnitas generis. Sltra aut vnitatem ifta
ferentia indiuidualis ficut ft elient res 1 velfiniílêzqõoico 4>pter vnitatc ends
resznõ ei realitas fpeciuoca eyfe babet qó nó e ft jppzie nec fpcsiKC genus .110
vnde g idemptitatem Includat ilia iudl eft inuenire alíqué vnú cõceptum pdica
uidualem: fed tátú alíqótertíúíncludit bílem oe pluribus pdícatíoiicquíddíta
ambo ifta g idemptitatczi bee eft tails tiuaztamc ogando vnú pceptú cóiifuiiú
cõpofitío quads nó poteft ftare cum fun alterícõccptui cõíftimovel fimílítcrfe
plicitate oiuina Jlla eifi nó tm nõ copa babendo refpectufuoziim ínferiozú in p
tiE compofitionc rei actualis et potentia dieando in quid oe eis inneníE vmtas
lisrfed nop realitatis actualís cú potêí ^poztioníszi fic eft oiuifio fufficiens.
tiall.íCompnrando em qócimq} effenti; ijíCed contra pzímmn oictú inftatur qz
ale in oiuints adqócúcp cdentíale é bit bee oiuifio fcóa oatur fm lógicas inten
maliter infinitil.fit ideo etfc babet vn tíones feufmfundameiwa intentiona;
dc p idemptitstej includat qócuncp qõ lia ergo quot cITent fundamenta intend
poteft fecum die.£55 in piopofito ncqj onalíaztot cITent vnítates t ecõucrfozfs
entitas fpeciuoca includitg ideptitat? boc eft falfuj: quía plura funt fundame
çndtarem índiuídualemnec ecõucrfo: ta intemionaUa « quattiio: fcj genus
V

(pccko oífferentía .ppziííct accídéns. pofitio g llhtd quod babetur tèrtío bus
'jjfejutcrea íi ficáfte vmtates eront nibil ins vnum numero oicereaiit fmgulare
quodvídetur faliu :p:oba tio cõfeqntie nibil oiffert^Ua autem notificatio vnis
quíaomneens minus enrerationís eft us numero quá ponit bic arifto. vic5 q
omnino non ens: fed paff10 fundara ín ilia funt vnum numero .quotum mates
enrerationís eft minus ente rationis: ria eft vna non eft oilfinitio ,ppzte loqn
quia omnis pafiio eft mínotís entitatís do vnitatio numerals cum ens fecude
q fubiectiiergo tftevnítarcs fundate fn incentionis qualis eft vnitas ifta nõ oif
per fundamenta íntentionalia crunt nõ fimatur pens prime in tenriouis cuiufs
cn3etnibti.Caonrrafecimdúoícrum modi eft materia etiam accepts p ofia
«rguítur qt repugnar pzimo píctoquía indiuiduali.®ed ilia notificatio eft que
ouo membra non funt accepts fm fim* dam ocfcrtptio feu cirefilocutio p cõuer
damenta intentíonalia:vnum eft qu an tíbílía.Ham omncvnú babet talem ma
turn ad ptímum m#dii5 fm que oícitur teriam vnaut ct econuerfo. CSd nliucf
vnum numero cuius materia eft vna:fj pe pzoportione oícêdum' q ouple,r po<
materia non eft eti3 rationisifed cue re teft effe .ppojtio.tftno modo fm funda
ale.$cbm meinbuim eft quanta ad qrs menta.realia ficut in numeris.Slio mo
turn modum q aliqua eft .ppottio mh dofm.ftmdamenta intentionalia ficut
lo mtcllectu e.riftete quia fimiliterfe ba in pdicari et fubici.pzima poteft efie ft?
bent octo ad quattuot ctfejc ad tria: cr nc intellectu et oe ifta argmt ratio. %
govnitas .ppoirionisiioncaufatur ab cunda non poteft die fine intellectu cus
intellectu: fed ífte rationesnõ cogunt. pdicari tfubici ptineant ad actum ins
i»d ptimtun refpendcE cy ifta oiuifto tellectus t b ifta loquitur bic pbi. quia
vnius patur fm q vmta3 intentional" ptcdicata.babent ptopoztionem banc
fimdatur in quocuncp pfiderato vt qd: in predicando, in quid oe contends fub
fed pdicalnlia in quid non funtnífiouo ipfis.C&d piiinum oicitur q fecunda
enumcrata :alta autem oe qinbus infta píuífio eft aliaja prima nec coincídútrqz
tur picdicatur in quale.f.oifferentia vn itas oiuifa ptimo eft realistfed piuis
ptium i accidens. C?W fecundum ois fa febo eft intctionalis i fimiliter fe ba*
ccndum q ficut eft oare gradum in enti bent ftindamenta coirefpõdenteret fie
busrealibnsficcft pare in entibus raj vnumfpci vnumgenercno coincidfit
tiomsretideo malot eftfalfa.nonenim nec cõueniútbíct ibí.ÇSd cm9 euídé
opottet q quicquid eft minus ente rati tiã eft feiendú q ficut ia oictú eft in ptis
onis fit non ensc: t nibil quia licet ilia mo lifem'amplius oiceret tn feptimor
resrationis que fubicitur altcri rei rat omnis vnita3 caufata ab intellectu bas
tionis fit magis res aliquo modouo tii bet vnítaté in re a qua oziginntur ficut
fequiE eje boc q res fnndata fit nibil ic. ignisgenerat ignê qui eft idem fibi fpe
C»d alíjid cõtra fcbm oicti erponif p cieetiâ nullò intellectu ettftentet pto
mú mêbjQ oe quo inftaE fie çp vnum mi tlto pcediEtfta generatio vnlca ec:t ep
mero oiciE qb no pdicatur oe pluribus ilLavnitateinremoueE intcllectus ad
i bee eft vnitao fingularis: et fie ftmda inueftigandum vnitatem intcntioiialej
mentuut vnius eftfingulare quod c fun etbcc vnitasircalts efti membzis oiui
damentu iutcntionole ,pbatiò buius qt fionis prime ISnttas autcrõnis q fudaE
vmuerfaleetfmgiilarercferimtiir adin in ilia vnitate eft in fecunda oimfione
uicerfed vniuerfale eft (ntenttonale.-er %icet it vníí pmo mõ píetú fit vmuocú
go i fmgularerquia fi'mul funt natura. in.fe quo ad fuos modoatet fimiliter
aes autem prime intentions i fecQde vnum febo modo oictum quo ad fuos
bo» fimt fmuilnatura.goft-maf ilia eje modes; uraevnu febo rnoda piuilãc4=
fifèefôpbíífo*
aott ii ab vno p9 ©iuifo.Sicut el enti clt <s partes vnius funt idem qt51 vnS
rcali et enti rationis ntbil eft cot reale: In fubftantia * fimile quod eft vnum in
vt oictú eft quarto bui9:fic vnitati real! qualitate t equate qb eft vnu in quanti
n. vnitatl itctionaltnlbil c cõejeniuocn tate.Síc ecõuerfo ptes mltitudinis Hit
Oiuerfu5:oi(Timile:t tequale .Suit aut
&10 otcif aliud auidê Pin fc çg idemptitas í vnitas vel vnío quedã
id autes fm'accidens. ^Bjic.p.oftcdlt t boc oupUcitertq: vel et eo eg ilia que
qijot modis oicíE ene» .St p:imo medo oicunE ell e ídé funt plura f m elTe:fed tn
©icitcFensoicifoupliciter fcjp fet p oícuntur ídc inquaw in aliquo vno cõ#
occtdeito-CiCirca qbfcíendú ç> ilia ot# ueniiit vt in genere vlfpecieit tabs idc
ulfio non eft ead2 tii ills oiulfioe qua ot ptitas eft rel3tio realis. Slio modo q:
uldif ens in fubftltii t accidens:qb et funtvnú fmelTe:fed intellectus vtitur
bocptjqt ípfe poftmodú ens f m (e on eo vt pluribus ad boc iutellectioiiej
uidit iitoecc pdicamcta quo? nouc fút Intelligat.lRam no poteft relatio Intel#
©e genere occidentisiens igiE fubftatia ligi nlfi inter ouo ertrema ficut cu oiciE
oictE i accidens fin abfolutá cjitis con aliqb elfe idc fibjpi: tunc em intellect9
fideratíonéílcut albedo ínfe cõfiderata vtitur eo qb eft vnú f m rein vt ouobus
clclE accidens * bomo «5: fubftátia. ©i alias ciufdc ad feipm relatione oefigna
ulfio autc entis ibi fin fe a fin accidens re nó polTet.Snde patet eg cú ad relati
attendíí fin eg aliquid pdicaE oc ali$ p one realem requlraE eg extrema fmt rea
fe vel p accidcí.JIZBícit aút ari. eg ens liter oiftincta relatio ideptiptis ciufdi
f m accidens oiciEtripliciter. 8no mo# ad fe nõ c realis fed routs tm.
do quádo accidens pdicaE b fubiecto vt
bomo eft albus.Scbo modofm eg fub tàmerfaverozc
iectu pdicaE oe accidentcrvt 3lbú eft boCXractat'infuper arirto.oeoiuerfo et
fcertio mõ fin q? accidens pdicaE b ac; ©ifferentUXirca qb notandú qg oiuerfa
cidente:vt mufic9 eft albus.'Jn iftis aut
? oifferentia aliquado fumuntur large
iribus modis entis p accidcs ptj eg ens -ific vnum fumiturpio reliquo Sicut
n aecldens eft aggregate* e*reb9 oiucr eifi oiclmus oiuerfa genere fpecie vf oi
forum gencrfi.#;aiuiditvlterius ens uerfa numero fie t oifferentia núero fpe
in oecc pdicamcta oe quomoiftinctioe cle vel genere.Slio modo fumunE ftri#
ciceE in ca.oe ad allquid.|E»iuidit co tte tfic oifferunt adiuicemjtilla ei que»
fcquenter p.ens in ens in potenti3 i innullo quidditntiue pueniunt vt vltmie
octu licut frumentuj oú eft in berbaeftoifferentie oicfitur pzimo oiuerfa nõ ta
ens in potentia:oum autem eft pftcruj men oícuntur olfferentiarquia vt bic oi
eft ens in actu. |[ ffieiude oftendit an.
cit p.oifferentia funt aliqua idem entia
cuot modis oiciEfubftantia quoiuiu $ Id eft t aliquo pueniétia:vt bomo equ9
nunc ouo fufficiant: vno modo edt fub# que licetoifferant p rationale * irratio#
ftontia b: put fubftat accidctibus: t fie
nale conueniunt tameu in aiali. fi tilt
eftpdicamítúoíftincrú ab accidctibus vero oppofita continentur fub oifferen#
JBlto modo fumlE p qualibet rei effen# ti vel oiuerfondeo arifto.ponit quattu#
liafeu quidditatert ftenoneft piedica# o: fpecies oppofitionis.quarli lufficien#
tnítúoiftínctum ab alijs. tia poteft fic baberuq: oppofita vel po#
fcadeinverotncumur» nunt fe elTe vel ejicludunt fe. ÍÇÍ ptimo
ÍTifeoft p.oiftmtit nomina que fignat modo He funt relatiua que ratione mu#
tue oependentie fimul funt t nõ fur nec
Sblecta bui9 feientie otftinguit nomta
cJUe fignát ptes eo:ú:et ptiiuo Asnatno pnt efie fine inuicc fji febo mõ vel vtru
cp eytremum ponit aliquid vel nibil.
mina que figrunt ptes vmus. Snde oi
V

í£í vtrúcç ponít elíquíd ficfunt ? traria q: íi nõ otganú vifu6 vel fantafie cú fit
q fub eodê gcncrc oícunt ouae naturae puú quâtítate cito eífet occupatu fpecíe
pofitíuae marimeoiftátee .$í vero vt? bue putaouab9 vcl plurib9:? time non
qtnõeft a liquid poíitiuú fed alrerú ne; poífct fentire õ liouo alíqó obíectn pfen
gatíuum:vel eft negatío fimplíciter ? fic tatu cúfpccieerecípinõpolient tnozga
funt cõtradíctozíe: vel eft negario ín,fub no vífue vel fantafie. Sed iilud pfie ell
íccto determinate ? apto nato:? fic funt manífcftc cõtra fenfumzergo ? illudtee
p:ítintíuaoppofita.®(©maaúrt>icít'm quo fequíf eft fãlfum ?c: JíScóa cõelu
fupp.q» ouo accidentia frita níi nunie; fio fit bcctnõ eft impoflibile ouo accídé
ro no poflunt eé í eodc fnbiecto:ideo ad tía relatíua realta oríafolum nueroeífe
buf7 Declarations pono tree pcliifíõeo. In eodê:boc oftetidít fie: vnue pater ba
8/flfezima cõcltifio eft iftamõ includit p bet multoe filuwergo in eodc funt mt
dictíoné duo accidentia intenftõalia Dtf te relatíouee realce pu ta pluree pater;
ferentía folú numero cc in eodc fubtecto nítatee que funt eiufdc fpecíeí. .pbatío
bcc cõclufio fic oftcndíE :qz in eade pari cõfequétietqz pater p bâc patermtatem
te medíj:? in eodc oculo funt multe fpe nõ referf ad omnee filíoe:qz cum Dcftrn
cíeeciufdcfpecíciqucDífFeriít foiú nu; cto boc filío:ocftruaE bcc patemitae: (i
mero:ergo duo accidctía íntcfiõalía fo; p eandem ? aluí film,referf eríftcte alio
Io numero Dífferctíaefle in eodênõ in; filio eftet bcc pafnítae qz relatíõcemu;
cludit cõtradtctionc.pna eft cuidene qz tuefimul funt ? nõ funttergo bcc pater
bitiõí accidentia funt queda entia inté; nítae fimuljrit ? non erít q>eft pdictío
tíonnlia f m cõem modú loquédizane ,p manifefta.^JÇertía cõclufiofit írta: ínt
baE q: fi ponanf muita alba i medío o cu poftibile eft ouo accidentia realía edu*
lue ín quocunqj puncto meuíj ejtiftcne cta De pofia materíe p motú naturalem
põt vídere iparergo poteftbaberefpca Driía folú numero efte tn codê:boc oftea
ípozú et oiftíncte vidct ea:crgo babct oí díf ficmtotue nõ eft nift ín mobíli fteut
ftínctao fpectes ®ilr in X>tupe imagina Dífpofitíooppofua fozme íntroducende
tlua funt duc fpccíee ciufdc fpecieí.qõ vt pria vf media qz omnie motue cíní
í»baf p candc rõnc JÍndeí 9 nõ ín ea; cõtrariavetmediaerqnto pl5o?:it>ed
dem parte medíj funt fpecíee illíue ah fi agene ínucniat ínmobilí fozma eíuf;
bí? DUÍue?fimílíteroícíE De oculo qz dê fpecíeí :fozme ab co inducende nõ in
funt ín Diucrfa parte oculúÇCõtra po uenit tpm fuboífpofitíone oppofitarer;
naf bíc vnú album tm fc3'ouuú fpecíee go nõ mouet ípm fimplíciter índucena
íftíue cruntin toto medío íllmniato qn aliam fozmâ.fed augebtt fozmã pepíftc;
tú Dtirat virtue ciue:ponaf etíã aliud ai tem tmobílí.fm bane cõclufionê Inteú
bú tnnc fpecíee eí9 erít in eadepte me; lígít pbe auctozítoté pdíctam.
dij cú fpecíe alterí*’ albi: vel fequíE 9 íl
et
lud aliud nõ vídcbiEab oculo Dífpofito ‘|fi!>2Í023 P0ftO*Í023 OÍCUÍ
rnfrn tenopofntgígnerefpecíern fuar Çqjkoftq- aríft.oiftmtít nomina que ft;
qocmamfeftecotraienfuj.f[©icerce gnantpteeviiíue:bícoíftínguítiiomia
9 gignedo fpecíe fua cozrupit fpeciem fignâtía ozdínê fcj pzíue ? pofterí’.vnú
alterme albi.fiontrapono 9fit oebílí- emquendã ozdínê impoztateo 9 vnuj
ue tilo aut ergo erít fimul fpce ei’ cum efte eft -c-rpzíncipiú efte: vt DíctÚ vn
eft pzíue
fpecíe altert’ aut cozrupet vtoicíetfed At circa boc ouo -. -
fedt.-ftzimo aífignat
nõ poteft cozrúpere cú fit ocbili9 cr yp; cõem ratíoné pzíozie ? pofteríozíe.^e;
potbefi:?fic ptj 9 ille fpecíee pluree cúdo oíftinguit Díuerfos modos pzíozie
erunt ín eade ptc medíj.ftnmílít! .pbaf 1 pofteríozíe.lPícitergo q>fignatío pzi
ff fmt ín eadem parte ocullzvel fantafie ozíe oepcndet a fignatíõe pzincípíj. nâ
(Sf&fapfriltcc
ptlndpiú in' quocimqj gencreeft Ulud pantoníscúpanío pulluleía ptíndpío
qó eft pmú In genere tllo Hue fit pjimuj fubíectí.Catfiarguátur 9 vmlrclatis
f m locú fine gfectionc vel tcpus a fie oe uú eíTet p9 natura fuo cotrelatiuotvt pa
alíjs.-fôtímus ê oíciE illtid qó eft,ppín ter filio cú fit eius caufa: 1 pucrtaE pna
quius alícuí oeomnato pncipio.|[®d fubfiftcndi.IRndco 9 quátu ad abfolus

{
cut9 euídentíã fcíendú 9 itla oíffmitio
níojís aliter cõuenit pnojibuselTeiiría
iter ozdínatís aliter accidécalitcr o:dís
ta nõ funt c02rclatiua.it errío modop9
natura alio poteft oicí íllud q> pfuppos
mtureí: ific actus intelligendí poteft
natís.IRã in eflentíalíterojdmatís c ve oící p9 natura actu voluntati3:quia ftn
S
ra oepeudêtia pofterius ad pzimú fim#
líciter.lHõ aút fic elt í accidctalitcr o:
inatis:fed accídítbuic reuolutioni ce í
Suguftínú níbil volítú mfi cognítum.
Quarto modo p9 natura põt oicí p9 na
turalí íntelligentíaficutecõtra cxponíE
lí 9 alia pceflerít .TRâ potuífletfuílTe té cõitcroerelatíuis qjfuut funul natura
P ímpoflibile 9 puma nò futlfet: tgítur id E naturali intellígcntia.qjbjíojítas 2
ín effential.teroídinatisoiciE pzíusres fcctionís oiciE qua vnú crt pus alio ftn
fpectualícuius pJimí fimplicíter a quo pfectionctvt fubftátia c pjío: accídête.
vijo pino funt 1 dependent oia.íBj t ac j/|£:ius ozígíne oícíEqó oenoíuac ab
cídcntalié ozdinatís nõ eft paus refpes ojigíne actiuatfed pofterí9 ojígíne oicí
ctu alicui9 pmi fimplicítenfed g copas tur qó oenominaE ab otígínc pafTma.
tíonéadnlíqópjímú nõ fimplicíter fed vnde .pduceiis generás % mouens funt
ftn quid: vt refpectu illí9qó poníE ec ps p9 .pducto generato 1 moto:if ft autem
inú.alnde cum gtes tgis fint accidents modu3 pjíontatl o:igis quâdo oue ojís
• - liter o:dínate:vt oictfi eft: oato q» tep9 gíiics actiue t pafliue duo? .pductojuj
diet etermtm ín tgc nõ eiíet pmú fimplí funt adinuícé ojdínate fic 9 vna necefs
citer fed ftn quid :itaq? pjius ín tge et farío pfuppoiiíEalteriJvt ojígínntio lus
pjímiHunt ec aftignatiõe iioftrn.g£á>es císttâ actma t pafTiuatpjio: eft §>ojígí
cfido modo oícendú oc inodís p.uoátas natío calojís.TUam foi p:íu3 ojígíne íU
tís.áCírca 9 fcíendú 9 qnq? modi paos lumínat 9 calefacíat acrem 1 p9 vnam
rítatí3 a plus? tbeologíe reperiuuE fes parte aeris q> alíâ:,pptcro:dinc natura
pzíojítas tcpo2Ís:fituo:nature:pfectío; el m effectuú. ftjec ât p:ío:ítas pcteft oí
ní3:t oagis: q^áoatas tpjs eftq vnú cí alíquo mõ pjíontas nature. aertío
eft pus alio ftn tépus: vt adameft ptís modo alíquíd oiciE pjíus ojígine qó eft
o: noe. qjbtioatas aút fttus eftpua vnu a fe t pofterí9 qó eft ab aliou fic qó eft
peedít alíud ftn pjíojítatem loç|lé q^ti omníuo ín^pductú: ficut pater oiciE pus
ozítas X!o natureteft a qua nõ ptiemtur ojigmetfilíus aút quí eft aaduct9 a patre
pnafubfiftendw &$t aút ?na fubfiftendi OiciE poftcrioj ojigíne. ífTSptandú ers
quâdo arguíEoe eftfcóo adíaccnte ad gocpuiviioínftinti feuiiguo tpis vel
eft fcóm adíacens.&ícíE aúté fcóm ad nature poftimt cífe multa figua ojigíníf
íacens qft nonponiEpdicatimi íu^pos ficut multe íllumínatíones quarú vna p
tUui/.^.fitíoiie vt bomo eft. & ícítur veroeft ter oj eft ojígine alia vt oíctúcft Afcnfura
' tíumadiaccnsqúandoponítur pdica; tur vno ínftanti tempojis*
turn: vt bomo eft albus: %>ic ígitur anis
mal eft p9 natura boitiíne quia bene feq T^otciía9t»idíp:mdpiú z
t ur bomo efttcrgo animal eft :i nõ econ mutatíõís ín altero aut inquãtú nlteruj
uerforet pars toto.^tem alio modo p9 'j^oftq» p.oiftínxit noía fignifícãtia gté
natura OiciE qíí cõuertítur pua fubfiften vni9:oiftíguítnoiafignifícãtiagtc entf
díetvnum eftcaufa alterí9vt fubíectfi jf t qjen3 oíuidíEg actú 1 poria j: ponít
eft p9 paifione natura: q: c quafi caufa plures modos buíus noís pona: ^jo
V
ryw-í i^"7
núc 5t pfit alTigri 7tc gfia pofiarú. j£ft maré ecntialrõ alícWoIutí.-fj bífibíll
eipoii3actía:pafitua:obeditiua:matbe tas c rcfpect9rórmnr qr oic qndâ aptítu
ni3tíca:|ogíca:fBíectÍ3:obíectia'flfccfia díné ad oiuífioné: ê n crit eêntíalrõ qn
octía Br q clt pncípíú trfámutâdí aliud i titat[ qcensabfolutú.maiorptser qrs
quãtú aliud.-flfeofia paífiua c pncipíuj to b°:vbíp.oiaappcfi eêX-a oucít ad
trafmutãdiabalío inq>tú aliud. TfboHa b° icõuenics çg túc formalr oia cent ad
obeditíua & tila q corrndet pofic uifiníí alíqd. tíSí p íftá pclonc inllaE TRã tila
te.ípr’ oeiqoís creatura c iu obcdiêria rõ fm quâ c oiftictío fpccmoca :vr efic
oei i ei fublcIf. TJàona mathematics ê e'ntiafgfii.fj omifibditas c bmõi vt P5
pona trãíFQptiue i úpta ficut oídm9 çg lí B tn Ira vbí fm vnú modãoíuífibilitntl
nea põtoucii qdratú p bâc fifitudiné: a fm altc? 1 oíuerfu inodú clícitp. oíí
qz ficut efeoege in pofia fit id qB clt in uerlao fpes qntitatf .-$c°cg oto aliqn fit
flctii íta e* wtctti alie9 linee tn feípam re poras^príe fúptas.-aliqn p pafliones
íultar qdratúrficutfi oícerem9 çg terna.- circúloqntcs oías ecntíalcs q fút ignoí
ri9 põtoucii noiicnariúqr nouenarius te nob .^tcplú pmí aial oíuidíE p rõna
pfurgit cf. ouctu teruaríj í fe ipnunã ter le 1 irrõalc ôjccplú icõncno õr p pofíaj
tria.iiít nouc.-^ofia lógica accipíf ,pnõ 1 actúqfi fút ore 0 magl pafiiócs fic ci
repugnaria terimo? .-ficut oidm9 cg bõ .ppofiro.tScóa pelufiofitilta: otuífis
pt ec aialstaf aút pofia nõ ê abides actú bilítasc45papaflíoqntitat’:pt3 qr ícll
fjecuactuvtP3.-pfeofia fubiectia Brq pie 1 pmo qntitatí 1 oi alíj p rõnc eíus
alíqd põtec fubtectú forme fbltatiaP vf Sir et corpea nõ é oíuifiluliiíft p qntí
accntal. fie em mã Br ec í pofia fubíería taté.0n ilta qntítaf é otuiftbif c p fe
®bíectia-fo pofia 6: q alíqd Br pclucí ntõ fic tila color c vifibiP.Stc ci vífibilt
bile ficut qddita3 rofe íi ejentie Br efle i tas c rcfpcct9 qdl t colore p re fpectú ad
pofia obicctíaeoq’ íparofapt .pducí. vílufic oifibilítaf é refpect’qda t qntíta
JftaaútpcfiaUtasnõfimdaf í ali$ ciTe te toícitaptítudinéadotfionê. TBotií
limplr fiuc cc ecntíerq: nõ ê oare ec eên ficatio ígtE pBí oe ípa qntítate bíc poita
tie line cê ermie: vt oic fco.pma oí.ttj. eft notificatío p ^príã 1 Jwmã palTiõej
fníay.i 5 6 pmí fntaç:f3 fimdaEin eê co eí9:i 43prie nõ ê oio .(X crtía pelufio
giutotíta q> cc pgnítú pcontítaE ponalí cirta:oífibilita3cpmapafilo qntítatf.
tas ad cc fimplr 1} formalit! ec cognitú n Cfid cuí9 euídétíâ fciêdu çg qntítatís
fit cc pofialerqr ec pguitú é ec i acru fim alTígnâE a pBo qttuor paffiões :pma eft
qd.4fTc >wopofiale c cc in pona ad eITe oiuifibilítas i ptes eíufdé rõnís. fcõa c
fimplícíter.bcçille. CAnâtú^o oícíE efiefínítú velifinitú 1 becfuppõit pmâ
qB.Ç/fiuíacnenfoluoiuídif i pofias iBã cg ê finítú vel ífinítú pfiippoit alíqd
et Qctútf; cttâ ín oecc pdicamcta .TJVoft qB 05 finírírt íd nccarlo pmíttef oiuííi
Jj’arf.oiltinjrit b° nome ponarbic incl; bíle.tertia c eqle vl iequale q pfeqf vcl
pit oiftigucre noia q fignát.p. pdicamé fiipponitfcBamrquarta érõ mefureq ét
ta.4t primo nome qntítatterocindc no pfupponít ftíã qr oís mefura pitellígíE
mc qualltatísfitertio modos ad aliijd efie eqlis vel íneqlís ntcfuratorgr cí eft
filia X»o pdicamcta ptcrmíttitrqrfunt eqlc vfineqle 10 méfurat nõ ecouerfo.
ocfmíataad aliqógciiusrcy naturaliú ãt bis pt3 ordo iltap paiTionú qntítatf.
vt p3 pcípue oc agere 1 patí B vbt 1 qfi p* one ppetút qntitatí í fe fj alie ouc p
Çaircapmfiponitpmo rônc Sntttatf rfpectú ad aliB pj B fe:B pria bf B i Ira
bices O’ qntã Br qB c oifibíle i aliq: X> í ftío pBo? ca*B ifinlto.oe fcBa átprío
e9 cuídcfi pono tres pcTonesrpma pclu pBí? vbí q> finítú -1 ifinítúpgruí Brqntí
fiofitiftaroiuífibílítasnõ cit ccntíarrõ tatirB ftia bf t pdícamctf vbí Br q> icft
qntúatí ;b"ofidiffic:null9 refpect9 foi gntitatl fm cá equale vel Ineqle oíci B
fifòmpbtlice*
quarts babeEoecímo bui9.€«;onfeqn vitima funt vnú fcj p índíuíílonemtbec
terponítp.fpecíes quátítatís inter qs boneti.&e boc oícít fco.oíí .tíj. quartí
pme funt oueíc5 multltudo íiue nuerus cg ptes cõtinue ín potétía oícunE fieri ín
vel magnitudo.atíffiníE aút multltudo actu qn ptes índíftmcteréducuntur ad
fie: multltudo eft qó é oíuíftbíle Pm po actum oiftínctú.fiíMUguít ínfup mo:
ttntíã í ptes nõ cõtinuas. BJagnitudo dos quãtítatís p fe a boc^ouplícítertq:
aút eft qó eft oíuíftbíle ín ptes corinuas dá em ftgnlt p modú fubftantíe vel fub
qò quídá cõtitigit tríplicitcr: í Pm boc lectí ficut línea vel fupficíes qdlíbet em
íumunEtresfpeclcsgmrat; ptínue fiue íllo? fubftantíalíter eft quãtú cá quãtí:
magnitudts.THâ.fi fit oíuíftbíle Pm vnã tas ponaE ín ei9 otffinítione. Wl línea
tm oínifionc ín ptes cótinuao erít longi eft quãtítas ptinua Pm longítudínê oí:
tudo.Si aút in ouas latítudoifi ín tres uíftbilís finita 1 fic oe ali| s. l^uedá ve
•pfúnditss.íDícit aút vlteríus cg mulrt* ro p fe ptínct ad gen9qultítatís t fignâ
tudo finita oícíE numer9: logítudo aut tur p modú palTionís vel babítus talis
finita oícíE lineatlatítudo fupficieoipto fubftantietficut multú vel paucújignan
fundítasvero finita 6z co:pu3.f[fS4uia turvt,pairionesnumeri: pduaáibzc*
vero ptes líneccopuláEadpunctútiHo uevtpalTiones línee .latumjt ftríctum
tádn Pm nícolaúbonetí i pdicanictís 9 vt pafllões fupficíeí: jafúndú 1 altú paí
oiiplet eft púnctiis in línea fcj ín actu 1 fiones cotpouo.È&uedã etíã funt q cu:
potentía.^mct'’ ínactu eft punct9 li: íuflíbet qnantitatís cõtinue paíííõcs líít
neâ terminas oíftínguens 1 feparas fí: ficut magnú 1 puú maíus i minus.
cutom oíftitigmt vnã fpecíem ab alia CSietdeoíftiguitp. modos qntítat’ p
•ifcunctusin potentia eft punct” contí; acciden3:t ponit ouos modos quotum
imãs ptes línec adínuicêtqt inter ouas vn9 eft.-quo? alíquaoícunEp accídens
ptc3 feme eft punctii3ín potentia me: et boc folo cg funt accid ctía alícuí9 quã
diuor-iifte punct9 in potentia no eft m títatístfícut albú % muficú.T^er boc cg
fine línec nee in piíncipiotfcd in tota li: funt accidentia alícuí9 fubícctí qo c qn
nea p. totum.&ícíE aút ín potetía yr po tú.Slío inõ oícunE alíqua quita p accí
tentísopponíEactuí oiftmguendíi fe: dens et eo çg funt quãta p alíud ínquâ
parandi nõ aút actuí cffendí qtvcre eft tú fcj oíuídunE ad oiuifionc alícuí9 quã
alíquíd poíitíuu oriftens e.rtra níbil: fi: títatis:vt típus z motus. XWotns et oí
cut ptes lince babetes fuá entttatc in lí uídíE ad oiuiííoné magnítudinís in qua
neaft fic apparet quõ ptes línec copula fit motustnõ aút ad oiuifionc eí9 qõ mo
tur ad punctú nõ in actu :qt tile eft m ft uetur.Sempus vero oiuídíEad oíuífio
nc línee vel in ptmcípiotfcd ín potetta né motus.CÃírca pmíflá polTet oubíta
quia ille c inter quáflíbet ptes línee co: rí cur locus nõ uumeraE íter fpecies qn
tínuenõ vn9 numero fcd,plures non ín títatis cú fit quid oíuíftbíle. JRíideE çg
actu fed potentíatque p actioníoíiiidc locus nõ eft ín genere qntítatís.Sú qt
tis cõtínuú reducunt ad aetú. £Si aut re nõ eft oiuífibih3 nifi p accídens fcj ad
alítas punctínõremanerctín contínuo oiuifionc fupficíeí.iHam locus materia
oiffícíleelTctvíderc quo punctus cotit literertípafupficíes. Súq:eft vnum
nuat líneain 1 copulat ptes línec. flLftt p accídens cõpletum e,t fupficíe % cõti
fiarguaEq' túc ptes línee ín Unes feba to fubfupficietvt pj qrto pbojt .CíSõ:
bebút cõfequctcr eMUorealítaíeseotú tra inter pdícamenta poníE inter rpecí:
manent In cõtínuo. Sefpõdet <g no fe co quantítatís.Rndeo cg que p. oícít t
quíE quia nõ f unt till ín actutfed ín po pdleamétío nõ funt omnia vera: nec lo
tentí3:t hint vnus punct” p carcntiã 01 quíE bícoe loco Pm íntentíonem ^ptiã
uifionísjvnde otuiuaoícunE quotum fed famofe Pm íntentíonem alíozum.
BdaUqmd vero tncuotur * '“E wumfoqualítate.CSÍrcflqtJno',
ABIC Determinar. p.oe ad alíqutd. etptí *andu 9 oji vnú repíatur m omní gener
mo pomt modos eotujqfút ad alíqutd. r,cut «mstidetítasptfimdarí ín fubftattí
atrea quod notâdú q> licet rclatóes b3í tia £muíllbet generis: et fimíliter equal!
beat Dtftiuctoes fpeciuocas Pm fuas d; ta? «fimílítudo. Slide fubílantia pt fu
p:tas Dtntias fteut alía:fed tamê qt funt ,m ®uP“£tter;vno mõ vt eft res oetermí
nobis ignore accipímus Diftínctões ea « nan 0£nerís.a lio mõ 4) eentia rei que i
rumpfundaméta p q círcumloquintur í018 ?mní generí vt dciíi effc. Similiter
buiufmodí otfFierentías fpecifícas qfotí ^nautaspt fumi jput eft res Determina *
te.ppter ea vmodicamentítatemlatent tlS£'l£rís.vel$qualítateelTenttalíque
íta cg et fundametis innotefcit nobís oi , C0ls omn* generí eo mõ quo otta fpes
ftínctío earn rclatíonú fiue effectíue ftue ciu0£a & qualítas a pBo í boc qnto. c.tS
tnatcríaliteníra q> (fia oiftinctío fít p ep ‘T^lititate.Sinuliterqiiantitaspõifu s
trinfcca.&ícet aút fiindamenta fmt t oí s veI vt «« «ft oetermínatí generf q pt
tterfts geueralíilimis: non tame opoitet 01cl ftuantítas mobilís: vel pio quantí'
relatíones fie oífferre THõ em opottet eê fate P£rfectíonío que eft gradus elTentía
tanta otntíam inter oiftincta quanta eft 118 i,«:etficpttnetomnigeneri. Sccípí
ínterDíftingueiitía.q: ouefpectaliirmie Cl,d0 ‘Siturtfta ptlmomõ vt oícútur res
DíftmguunEnoit tame fc totís: qt puení ®««mínatí gericriojfic iderítas fiindaE
tint m generetet tame Differentíefpecifí )UE,vlumi m Atbftantia et nõ fuo vnum
ce p quas fpés oíftúiguQtur Dtftinguuu “latas generlbus.Símílíter íntelligett
tur fe tons.Símílíter tn .ppofito funda du £" 0£jmiílttudíne t equalítate.Sed
menta pnt oífttnguí genercitfi relatões ?£Çipíendo ífta fecundo mó ftc ídentitas
A,l'°£rutetufdegeneris.S>íftihguír ergo.p'. P£ fimdart fup vnuminftibía ctiíuflibet
modosrelatíuotum fm Díueifa ftmda= çaJertstetfimUíterequalitas-rfimilítu
mentatquotíí ptímus eft qui fundaE fup do. rtsoc cut mõ omne ens 011111Í entícõs ^
minteru et fup vnú. $up numerum qui paratum eft idem vel oiuerfum: fimílee
deni f m compationc numeri ad nume? vel oiifiimle equate vel inequale.q&att
velfm compationc numeri ad vnuj: vt crS° q»?mo ptímum fúndamentum
Duplum ad ounidiiim :triplú ad tertian» nu modl relatiuotuuuft ratio numeri et
partemtmulttplcx ad fubmulríple)c:con .Secundus modusrdatiuoiTT
tinens ad,contentú:etficoe altjs.ppoj; nmdatUlTuper potentíanfõcfinaffnpãr
tíonibus numeralíbus. Scciptf aút bíc luiarnsficat calefãctum oicittir a calefá s
cõfinfe 45 eo çg epcedit aliud Pm quantí £t!bll,c « Pster ad filíum: et calefacíens
tate. ®mne em excedes fm quantitate ad caleractun». Çaírca quod oiat 3>co
continet in feíllud qtí c.tcediE.^ft enim mspuodectma q.quotlíbe.cp.p.nou ín
boc et adbuc amplíus fteut quíncp contí tendít bÍ£ ©‘«re 9 actto et paftio fnt rir
net i fe qttuo::et trícubítuj cõtínet ín fe í,lia fundamenta relatíonum quía rcíi ?
bícubítú. qt ^oomnís mefuratío que c £‘° non nianet ptoptio fiindamcnto non
ín qntítatlbus cõtinuís alíquo mõ ocrb manente.aíanet autê relatío fccúdi mo
uatur a numero: ídeo rclatíõesq lut fm dí etíam non manenteptoptíe actõnc vf
quãtitates cõtínuas etíá attríbuútur nu palTtone: fteut aliquís manet pater non
mero.^tcnt qt vnum eft ptíneípiú nume manente generatõne.Jntelligít ergo fij
merí:ídco relatõe3_p;ími mõi babct etíã dari non tanq- fupta fúndamentum vel
fúdari fup vnú. Sn relato identítatia fú rattonem fúndandí ptoximam.Ted fupa
datur fuper vnum m fubftantiarequaliõ- tnfpofitíonem mediam inter fundament
fup vnum in quantitate: fimílítudo «0 «m «‘PÍam relattonem.1ípfa autem po
O
temia actíua et paftlua r ft tondamentú non quantítatíua fed gfectionís: vt albe
inmedíatum.(<Sontra búc modum re? do in genere colozum.Scóm em cg cot
Intíuozum arguítur ficrqz relatiuú nõ eft lozes magis acccdfit ad albedínc lút pfe
fundamentu re!atõní3:fed potentía actí ctíozes:f m vero cg recedút ab albedte ff
ua et pafiíua referútur: ergo relatio non imperfectiozes.'Bbatetergo qúo bítres,
fundai fup potentiam actiuam i paftiuâ modi ofnt fmoíuerto tondamêta.5téin
•flStobfltur maíoz q: relatiuú cú fit relatí bífffrúclnboc qt vt oicitariftotí. inpzís
uum relatõne efiet .pcefiiis i infinítú í re Duob9mõís c mutua oependetia realtvt
latíonlb9: fi relatio fupza relationê fúda pater refertur realíter ad filíumzet econ;
retur.ZWnoz patet qz potentía actíua re uerfo ouplutn ad oímídíú. Jn boc aút íí
ferfad paffiuá. 7*t°. oicendú q> maio: ê q: licet fcientia referamr ad feibíle: qz íí
pubíaíqzrelatio vídeturpolVe fudarifu eft fcientia nifi refpcetu alícimis fcíbílíf
per aliam relatione:# per confequês fu? nõ tame econuerfo.poteft em feibíle vel
per relatiuú ficut ^poitionalitae fupza roto efte abfcp eo cg fit fcientia oe eoct íõ
-ppoztíonêmec túc erít pzoceítos ín inft; ícibile nõ referf ad feiam nifi relatõne ra RJA ono
iútú:qz erít oeueníre ad aliquâ pzímam tíonis.2>e boc nota illsd quod pictú eft RflmiT
relatíoneni cuius fundamentu3 non erít quarto capí. z.j pBícoç^n boc tertõ mo??
alia relatío:et nec per confequês relatto do eft oniis relatio q eft inter oeiíi crea^'.^ J'V'
39lr põt piei pata malote q> potétia actí turã.íSreatura ení refertur realr ad ocu^i,
ua et pníTuia poíTút fumí tmplícitcr.vno pcu3 aút.non referf ad creaturã nífirel»
modo circumfcrípta relatõne potcticna tíone ratõnís.tâli arguaE cõtra pdícta
lítatís.Slío mó íncludcndo ípam.pmo çg tertíus modus nõ piftmguiE a feefido ''"' c ‘
mõ non fút relatiua actu :et vt ftc fúdant qz fentos et fenfibile referútur fm poten
relatione» fecundí modi.íSccundo mo* tíâ actiuam et pailíuãzqz fenfibíle c motí
do fun t relatiua actu.-et túc non ftmdãt: uum fenfuszer fecúdo pe an ta:? fiic per?
fed func alíquíd compofitum et fundam rinentad fecúdú mõm.T^omítiir autê B
to ctrelatioue.Cj^ertíús modus reíatf relatiua tertij mõi:§ tem9 nõ oíftínguiE
uozum fimdatiir tog menfurabíle i men a fccúdo.qjbzetcrea fcíêtia cgfc m gene
furanuvt fciítia refertur ad fcibile.í$cú= re qualitatis:# non refere ad feibíle: vt B
entía em ntvnfuratur afcíbilí nõ quídej I littera. dConfequctia patjrqz qunle cus
f m inenfuram quantítatíuãzqz ifta perti fit ens abfoliitum nõ pependet ad alíud
net ad pzínut modú: fed f m menfuratÕ5 (m fe . C®d pzimú refpõdeo cg fenfus
cftcntíe i veritatís.Sctus efh intelligé eftequíuocus ad ipamnaturalêpotentí«
dí eft aptus narus menfurari: id eft actu am fenfitíuã et ad ipm actú fenttendú fe
alíter oependere in entítatc i cognofci ? fusipzimo mõ fimdat relationê fecundí
bílitate ab obiccto grlcípando ipm oBm modi:i fic jxedít ratio:fic ení fenfus eft
ficut ftmilitudo id cuius eft. U^õ quidej potétia paílíua.Senfus aút fecundo mõ
fimílírudo p cõmunícatõeineiufdem foz fimdat relationê tertíj mõí.ífiiiiilíter ín
me fed íimíUtudo p íntítationé ficut f de telligcndu c peíntellíctii.-ctficfcní9 mê
atíad Ydeam.^fteigítur modus pt:un furai fenfibtlí i ín tellcctus íntellígíbíli.
darí fuper res Píucrfozum generum pzo Cft^-’O rcfpõfiõe aút ad íccúdú picít doc
quáto quelíbet res cuiuilibet generis eft ctoz.i5.q.quotlib.ip relatio põt ouplict
íntelligibilis et fenfibílis potes méfura ter fe babere ad abfolutú. vno mõ cõtín
re fentorn vel fcícntíam.-ffidatur etíam genterctg accns ficut fmiílitudoadalí
fupza rdcam ínmête Diurna ínquantuj bcdiué.pot ení die albedo fine fimílítu
eft méfura ? pfectõ ydeatí. põt etíá fúda díne.Slio mõ nccelTarioficiitrelatõ erc
ri fuper res ciiíuftibet generis x> quanto ature ad ocum.Won ení põt clTc creatuí
ín omní gfte eft vnú pzímú qõ eft mento? ra fine relatõne oepcdétíe ad oeú cõfer a
ta otuuiú íLliiio generj, menfuraf quídé uãtê cã uí cé.jUcet aút taf relatio to &
V
d? realtor fundaméto feu abfoluto: non Q intellect9 id é íntellectío nõ referi ad
tn pt quecútp relatío eentíalíter íncludí íntelligibíle t ad intellígété: q$ c ínteln
Ui abfoluto:q: túc illò eét eeiítialif ad fe lígendú Pm eãdé relatõemtboc tn nõ ob
et eeííríatr ad alterú: nec abfolutú ct re ? ftãte pt referri ad vtrfup alia i alia relas
fpecfpnt eentíalíter íncludí ín alíquo p. tíone.Çntellectõ em referE ad intelligís
fe vno vníus generis. Be quo feqtnr çg bile: vt mefuratú ad mefuraj: i referrur
actuscognofeedi vel no erit p fe vuum ad mtelligenteivr riductú adjfdueentÊ
vnr generf vel nõ p fe includat dlaouo vtaccns ad fubin. (Sd euidctiãpdícto
Wídetur ergo cg taf actus nõ fit eflentí a rií notãdú çg aliqd pneuirealícuípõtcé
liter refpcctíuus licet babeat relatíonej buplicíter.vno mõ p fe pmo. Slio mos
nccrío confequenté.Skl fi oícatur eg elt do p fe nõ pmo.f llud cóuenítalícuí per
quoddã totú includes ílla duouúc n erit fe pmo qócompetít ei p fuá $p:iâ roej
aliqd p fe vnú.lHinc patet tlló artft.ín p fpecificâ.ased íllnd competitalícuí p fe
dícametis.nibil .pbibet ide ín pluríbuf nõ pmo eg cõpetít cí p câm ín fe:nõ tn p
generib9 enõcíarl qò nõ elt, intelligJdõ ,pp:ú rõem fpectficã .Btbmcc çg íllnd
bc alíq g fe vnujíSt fmbocpt íntelligí qô inert p fe pmo inert adeq te: nõ aút íl
bíctú auerroís. 7.pbifi. »igmuseftg> lud qõ inert p fe nõ pmo. pmí:bas
feia elt oc pdicamcto ad aliquíd çpoeSí bere tres ângulos inert triângulo íçc'n
lítaterqõ forte vep c çptú ad íllb q3fot< fcóubretres ângulos uieltfic yfocbelí
ntalíus elt ín figníficato nomis impofití Jntcditaútboc.p.q> idemnõ ptrefcrrí
ambobuo vel illi totí p acctdcs qócltab ad plura per fe primo: q: túc ide bis oíf;
folutu fub refpcú.Bj: boc fonectíãptín finíreE vt ocm é: boc tn nõ obftãte idem
tcllígi íllnd qnto metapbíf .çg alíq oicú pt referrt ad pia p fe n pmo.;©uplú enís
tur ad aliqd Pm genue: vt medicina lq: referE ad oímídm p fe pmo vt ad ^p.-iuj
ípfius genus c íciccíi) Sídetnr céeo:ií cozrelatínú. q: >vo mltiplV qá c gen9 ad
que ad aliqd.'lHomê fone fpcí ímpomf buplú referE p fe p“ ad fubmrtipfr vt ad
adftgnífic3ndú pfeife qualítatê:t ,pptcr dapuj coyelatmúõ buplú r ferE ad fbmf
boc nõ oícltur ad ,pp:ium correlatíuu j. típle.rpfenõp°ficutad coirelatiuú fui
TNomê aút generis nõ ímponíE pfeife ad gener! :qt ad qdcúip referE ton9 p fe pit
figníhcanduj genus fiue qnalitatc fj ad nto referE fpes p fe n paio. (St arf uaE
figmfícanduj ípam fub regula. (Br P* cõtra pdícta q» Idem p fe pmo pt referrí
díctís patet refpõfio ad argumentú Ke* ad oiuerfa:qt ide ptínêo p fe pmo referE
fpectus eni fcícnt te acf fcitule c ia gener adplacõtcu etídc paterad pfes filíos.
relatõisifúdamctú >0o ílliusc fngencre JSefpõdeo çg cõtincs licet ide fit nuterí
qualítatís. I^atet etiá vlteri'’q> ad oí; alíter et fubíectiue i compatõe od plura
fim c toem pdicamêto? nõ necefiarío res cótêta ad que referE p fe pmo: elt tamen
quíríf bíftínctío reatíf} fuffícít bíftínctío pl'a ptínetía fomtaTr: qt qaptíjo i oiltins
fotmaUs. JXelatío em feientíe vfact^co? «is reLatõíb9 cõtínctie referE ad quodlí
gnofeedí ad fcíbíle ê ide realíter cã fun's bet írtoç. Síc ídé pr alia pr nítate referE
dameto cu ipm neceflario cõfequatur vt ad vnú filiú % alia ad aliú. (flotãdú ãt
bícrúê:t tame fút ín oíuerfis predicants cg oilfert oícerc fúdamêtú relatõís i fub
tís.(»icítcõfequcter .p. cg ídérelatís ícctú. jfiidamctú ei relatõís ôz illõ i qd
uum non põt referrí ad plura: qr túc ide relato fmedíate fúdaf puta fiíím01 albc£
» bis oíccretur.i.uíffíniref: qr cú efie rela Sbm ãt 6: illd t cjd ffidaE mediate qarío
tíuí fit ad alíud íta cg relatíuú babet bíf; fúdamto:puta filítudo t bote meduite al
finirí p fuú coirelatíuú. Sfi idem referre bedie. f údantctú It p fe referE: albedo
tur ad plura baberet plures oíffinítíões cm g fe c fifis.-fed fubíciít p accíís referE
eentíalesquod elt lmpo|fibile.8n oícit ideo bõ g accídens oiciE fifis vt oupl9.
oy
fifoetapfrifirer
CiSirca boc caplin 6 ad aliqd notandS oleantur et lint ín pdícamento ad aliqd
q>relatio eft nomen equiuocum ad rela non tame Pm effe fuú fed p refpettum fií
tionem rcalem z relational! ratioms.Ti- datum tu fua eftentíavt feientia refertur
ci t eno ad eno reale z ene rationío. z iõ ad fcibíle..5tem notandu <$ licet relato
ene rationío non eft in genere cutn pies Temper requirattermínumialíter tarnen
dicainentafuntentiarealia. eft in relatione actualí et aptítudínali.
Bdrelimonein auté realein Relatio em actnaho requirít termínuj
ín actu.2^elatío vero aptítudínalíe tan
tria requiriitiir fin fco.oiftin.ji.piimi (c
tentíarú et fe^ta.q.^tlibetoç .q]btlmo çy turn requírit termlnú tn aptitudme: fic
extrema fint realia fcj fundamentú t ter rífibílítao eft ad actum rídendi q eft i po
minus.4eciido cy futtrealiteroiftincta tentia: licet non fit in actual ecíuía.
At tertio <$ ex natura extremoiuj fequa ÇgJlteriuonotandum q» quedam funt
tur talto relatio abfip operatõne alícui* relatíoneo equíparantie et quedam oifs
potentíe comparando vnum extremum quiparantíe.Selatío equíparantie ê íls
oltcri .Selatio auté rationío eít fabtíca la que Pm eaudem ratíonem fúdamentP
ta peraliquam potentiam comparantej eft in fuppofit o quod refertunct in flips
vnum adaliudivtvmuerfalitao eft rela pofito ad quod refertur: vt oícit íícot?
tio ratíoní3 canfata per íntelleetum cõ« Xit.oí.ptimtfen. $ícfmiílitudo reqnt
parantem vnum fuperiuo ad multa ínfe eandem ratíonem albedínío ín boc et tn
ríoia.át fi íllud fuperiuo tnmedíate cô- íllo.&elatio auté oífquíparantíe nõ fic
paretur ad fuigularía oicitur fpecíce q c requirít eandem ratíonem fundameii ti:
nomcnimpofitúad ftgnificandú buiufí vt patemitao et filiatioiquozum vna fú#
modi refpccttim ratõío.5u vero illó cós datur in potentía actíua gcucrandualiõ
munenô inmedíatecomgeturad fuigu vero ín paftiua.
Iarta oicitur genuo .pjámmn vel fubal ? U&erfecruin vero oícif vnu
termim:ct fie femp afeendeudo vfcp ad tc. q^oft^.p.oiftinxítnomína quefis
pnmum genuo generalilTimum fcj eno: guant caufao z fubíecta z ptce fubiecto
imo vfcp ad en3 quod eft piimutn vní * rum buiuofcíentíeibic ínctpítoetermíí
uerfale cômuníflimum: et taleo relato^ nareea quefcbabcntpcr moduí paftio
neo rationío funt íntentíonco fecunde 6 num.et pzimo ponít pluree modoo bua
quibue eft eonfideratio logíca.etgene; íue nomíníe pcrfectumiquozuj ouo pio
raliteronmío relatio i quo oeeft alíqua nunc fuffícíant. qffeerfectimi vuo rnô oi«
tríum conditíonumptedíctarum eftrcí cítur íllud cui nibil oniníno oeftcitper#
latio rationío. -teiopter primum oppoft fectionioiet boc mô pertinct folí oeo ín
tio contradíctozta eft relatio rationío q: quo eft perfectífttma bõítao cui niblocí
vnum cõrradíctoiíoium níbll ponít. cftoeomníbuo pcrfecríombuo ínfingn
•USjopter fecundam relatio etufdem ad lio generíbuo inuctio.&lio modo aliqd
íe c ratíõío qz nõ fút íbí extrema realíter oicitur perfectly ín alíquo genere cui ní
oíftíncta. '(jiuoptcr tertiã relatio oeí ad bil oeeft eoç que ad perftctíonem iilíus
crcaturam eftratíoníotqzeftper íntelle generío ptínent.Ticut alíquío oicitur p *
etunt compantem oeum et crcaturam. fectuomedícuoquâdoníbil ei oeeft qs>
flfíBotaiidum ínfug q> relatio realíoeft pertínet ad fpecicm piopiíe vírtutís.
Duplex fcj fin efte et fin oici. ftclatiua 25cl5m auté bune modum trâllatíue vtía
#m efte oícuntur ílla que ín fua eftcntía mur nomine perfect! z bom ín malíoivt
Includút refpectum ad aliud: vt ouplu; alíqaío oiciturgfectus latro quãdo ini'
et oímidíuitt. & elatíua vero fin oici fút lo Deficit ab eo cg competít ei ínq-tú taf.
ílla que noníncludunt elfentíalíter re<
fpectum ad alíud.Tfcieet cm talía alíoiú Sermínuõoicimr quod eft
cuíuflíbet vltímú. ® uía gfectú ell quo' fút brí notam? a plâti. Secúdo modo
dámodo quid termínatú et completuní. altquid bicítur pzíuari eo quod natum é
ídco oiftínguít bíc aríf.boc nome termi babereaut fm fe aut fim genus fuum.
nus.fiuod quidem nome põt fumi duí ® edm fezficut bomo cccus oícítur fm 3*
plicíter ad pns.Sno mõ ení fumítur ter rí vifu quem nat9 eft babere fim fe.ffal
minus 43 fine cuíuflíbet rei. íllio modo pa autem oícíturpzíuarí vífu non qz íõa
fumítur 43 oíone quíddítatiua rei que oí fim fe fit nata babere vífumzfed quía ge
citur terminus qz eft terminus cogmti# nus eius fcj animal eft natum babere vi
oiiíe.Çnopít em cognítío rei ab aliqui - film, a ertío mõ aliquid oícítur pzíuari
busfignísciteríozibus quibus guenif alíquo fi non babet ipfum quando t vbí
«d cognofcend3in rei oíonem: quo cum natum eft ípfum babere: et fic oe alijs
puentumfuentbabetur perfecta cogní drcumftantí js. vnde kartus non oícítur
tio oe re. cecus ante nonam oíem: quia tunc non
©ífpofmo otetturbabKus-* eft natum babere vifum. i&uarto modo
ÇB9ic point multíplícem modú buí9 no aliquid oícítur pzíuari eo quod ei auferE
minis oífpofitío. iXírca quod notanduj pervíolentiam.
<f Dífpofitio notat quendam ozdiné par# (èj: alíquo efTe oícif vno qm"
tuim:quod poteft efie ti iplicifi.tSno mõ dem modo.tc. Siuia totum et pcrfectú
f m ozdinem partium ín loco: 1 lllo mo# quodámodo fút ídemzet e* ptíbus cõftí*
dooifpofitíofiuefitus eft quoddamp # tmtur totum :tdeo bícarífto.oftcndít át
dicamentum quod quidem oiftígultur niodís oícítur efie aliqd ejialíquo: quo í
a predicamento vbí. qz vbi oícít tin re í rum OU043 nunc fufficiant.íUtquod em
fpectú loci ad locatnm. Ufcofitío vero fi# Oícítur efie e% alíquo ínquantuj ifta ppo
uc fitus vltra boc oícít ozdinem partiu í fitio eizimpoztat non tantum ozdinem ft
loco.Slíum enf ozdinem babent partes etíam caufalítatem.-ficut oornim oicítur
ad locatum quado bomo feder q> quan» efie c,c lapídíbus tanq- et matéria et cdí<
do fiat vel íacet. íllo°fedcre et ftare ficatozetanç et elficíente. Secúdo mo#
et bniufmodí ponútur ín boc pzcdicamc do altquid oícítur eje alíquo ínquantum
to.Slio modo ozdo partium nttenditur lV epimpoztat folum ozdinem fine fitoz
fm vtrtutenu-z fic oíipofitío pertinet ad do tempozís fiue motus. -fit fic aliquid
pzimamfpccícm qualitatís.tllcením q oícítur eí alíquo poft quod fit ficut nor
babet virtutem vel fcíentiaiii partim fi # fitei oíczid eftpoftoíem: et album erní
ue imperfecte oíclf babere oífpõnem. gro. '/•
Sertio modo fumítur oífpofitío fiuefit9
f m ozdinem partium ín totozet fic c oíf í
ferentía quantítatís.t&uedam ent quâ* ^plidtquínmsliber
titas c babens pofitonem vt líneazfup *
ficíes:alía non babens: vt numerus.
metapbifice,
medo
i&zpziuatío oícít negatíonem babítus Seqmmrfetfusliber
vel perrectonís: ídeo ponit confequcrer
modoa pzíuatíonís:oe quibus quattuoz
metapbilice* •
43 nunc fufficíant.K&zimo cni modo oí#
citur pzíuatio qn ab alíquo nõ babef íd
quod natimi eft baberí: licet illud quod
ípfo caret nõ fit natum ípm baberesficut
planta oicítur pzíuari oculis:qz odí nati
0 tg
Sfocípítfe,ttuelíber nis feientie ín ptactícam et fpeculatíuas
THotandú fin g» põt elicí eje oíctís Do.ft)
metapbifice, ti.in .plo.pzímí fenté. <g pzacticú t fpes
culatíuum pnt ouplícíter fumi. vno mõ
3&íncípta et caule vt ptacticum fuma?$ elTc aptitudmalií
oírectiuo feu x> 'P° ouplící refpectu ap s
írunfcntiúpalã* titudínalítoe quo ocm c ín ptímo buí-7.
p tl^oftõ-.p.ín quinto li. jCpeculatiuum vero fumatur ,p negatí?
©ctcrmitiauít intcntõncs one illius ouplícis refpectus vel ejetenf*
nomímim que in vuf’fclc bilitatl3 ad pzarim. Slío modo pôr fu?
tie côTidefatíõe cadút:bic oetmnmat ô mi pzactícúvel ptactibílítas p:o ration#
rebus quas confidcrat bec fcientia vt 6 feu cõditõne quadã lutrifeca ipí notitie
entetet oe bis que confcquútur ad ens. que quídem eft fibi ratio fundandi talej
41 ptímo oftendit quomõ bec fciêtía ba refpectum vel aptitudínem. Speculate
beatoetcrminareoe cntc.fecúdo incipit uum feu fpectilabílis p:o illa ratíone in?
oe ente oetcrtnínare in feptímo.^zima trínfecaperquamrepugnat tali notítíe
adbuc ín ouaorin pma em oíídit moduj aptitudo feu refpcctas aptítudinalis p?
tractandí oe cntíbus q competit buíc (á dictus.Jmpoflibíle e(t ením aliquã ap *
entie g orníam ad alias fcíctíastin fecu* títudinem cõueníre vni et repugnare ah
da remouct cõfideratõem buíuo fcíentíe terí nature nili ratíone alícuius condi;
tire a ens alíquibus modis ocifi ibi $ed ditíonís intrínfece. Speculatiuuj ergo
quõj ens fimplícíter. i&uo ad pztmíi oi* et ptacticum ptímo modo non funt Díffe
cít <? licet bec fcientia conueniat cu alija rentíe eflentíales in cõmuní.quod .pba?
qt babet cófiderare pzíncipia et cãs entí tur fic.THullus refpectus fozmalíter Vel
um íicut alie fcíentíe babent conftderare negatio refpectus eft Differentia elfentb
pzíncipia fui fubíectí»ffamé bec fcctía alie alícuius abfo Iutí: &>td fcientia elt
©iffert ab alija ouplícíter. 'jffczíma otnía quoddasens abfolutum quía qualítas:
elftqt nulla alia fcíétía tractat De ente in qjfctacticum autem ptímo modo oícit re-
cõmuní nifi ifta.^ecáda aút ozntía oltã Ipectum fozmalíter 1 fpeculatíuú negatt
dítur cjc oiuífione fdeiitu?.&íutdit cm onem eíustergo ptacticum et fpeculati?
.p.fciam in cõí realc fcj l ptactícl i fp a uum ptímo modo non funt oiffcretíc f ci
culatiuã.T^jactícã Xo oíiiídít i actíuaj entie ín cõmuní.íSíqueras quid §fútí
et factíuam.ljctíua cm oirigit in opera íS>tcendum ergo q> funt quedam patlio*
tíoncm ínmanenté: vt c fcictia mozalis. nes Dífiuncte feientie in communieodej
•$ractíua Xo ín ogarõem traníentem: vt modo quo Dícímus par ct impar cllc paf
fut artes mccbaiucc.íSpccul3tiuam Xo ftones numeri: ficut em omís numeru*
fHietbeojícáDímditin pbificnmtmatbe eílpar velimp3r:fic omnís fcientia eft
maticam et mctapbíficJ.^bíficfl eiTi cõ fpeculatiua vel pzactíca.TJfctacticum ve
fiderat mobília et ínfegabilía a materia roetfpeculatiuum fecúdo modo Dieta
ín vníuerfali.tum q: oeftngularibus nõ funt Dilfcrcntle cfTentialcs ín cõinuni.
cft fcíenria.&Jatbematíca aute confide* i®uod perfuadeoficnll3que facíuntoif
rat (mobília et feparabilía f m ratíonej: ferre eircntíalitcrfpccíco contentas fub
licet talia non fmtínmobília ctfeparata gencrefuntoífferentie eifentiales eíus:
o materia fin rcm.2S9etapbífica vero cõ fed ptacticum ct fpcculatíuum fecundo
rtder3tinmobiliactfeparabília a mafia modo Dieta funt buiufmodítergo tc.
fcõmreinrcutufmodi furtt Deus fintei? ajinotpzobatur.-qt cr quo fcientia fpee
lígentfe: ctficpatetoiftinctio buíus fcí; culatiua etptactica funt Duefprcíes co <
entie ab alije. íl^d euidcnfíam oíuifio tente fub fcientia in cõmunítvt fub $ cn
VI

Ceopotfetaare bífferentíasefientiales: Iís.p* autem fcíentíe conditio íh fe dl


fcer quas oiftínguunturaftaB voco con# ab aliqua eius caufa pzíozí. «flbzime aút
.ditiones fcu ratíones earum íntrmfecas caufe eius funt íntellectus 1 obíectúrerc
per quas conuenít ouplet refpectus vni go ptacticum efie cõuenít fcíentíe ab ob
etrepugnet alteri. CiRotandú ínfug <g iecto vel ab intellectu.boc aút non cõue
licet ptacticum et fpeàilatiuum poflint nít fibí ab íntellectutquia tuncoinis no*
Oíftíuguí a fine: q: vt babeffccúdo but*’ titíaeífetpiacticatergo cõuenít eiabob
finte fpeciilatiueelt feire :p:acticc vero iecto .
opus. Ifrabitus tamen eft ptacricus per C&õtra qt finis é caufa pma f m Sníif.
naturam íntrtnfccam nbtitte vt per cau; fetto metapbíf ;ergo a fine põt efie fcíe»
fam fozmalem: quia omne fozmallter ta ria tabs nature vt ei cõuemat talis optw
le eft tale per aliquod tale intrinfccum * tudo.2*efponlTo:fiuÍ0 non eft caufa níR
<S& ergo babítus ptacricus babeat talej ínquantum oefideratus 1 amatus mouj
refpectum ad ptajcim oírígcndam boc é efftciens ad agendum:aptitudo ergo oi
fotmalíter per naturam íntrínfecam no« cta conuenít fcíentíe (mefit fini3 amatuf
títíe quam naturam babet ab obiecto vt fine nontquia poteft efle ín ínteilectu oí
n caufa «jctrtnfeca: et fic p:ío: oiftínctío cta feientia qualitercunqj volútas fe ba
pjactící t fpeculatiui eft ab obíectís feu beat.Xremplí gratíaiScientía feriben*
fubíecristquod .pbatur per pím ín litte dí poteft efie in ania fine vohmtas anret
ra oíftínguentein buíufmói fcíentías pe opus fiue non. Kalis ergo aptítudo nõ
nee obíecta vel fubiecta.|tem p eúdem eompctit fcíentíe a fine tançp a finalí cau
fe.«o etbícozum oíftiiiguentérarionatís fasquia mbil íncft ab aliqua cauf3 quod
uum íd eft babttum ptacticum a fcíenti' inert etíam caufa ill# non caufante. Sei
fico fiue fpeculatio penes obíectú tuccí* entía oicítur ígitur ptactíca ab obiecto í
faríum et conttnenssquod quídem c ím ita g» impolTíbíle eft círc3 idem obíectuj
tellígendú non quin circa obtectum ne ; efle feientiam ptactícam 1 fpeculatíuaj
cefiarium pofiit efle feie ntía p:actica: qt ÇSí oícas q» medida oluidítur ín pza*
tbeologia.que eft oe oeo eft ptactíca cuj cticam 1 fpcculatíiiam:i tamen ipfa eft
fit oírectiua ín oilectíoné oei. ’finis ent oealíquo eodem fubíecto: puta oefaní-
legísfmaptíneft oilectío: fed feientia tate vfcoipe fanabilí. Çufeto rnfione oi
ptactíca oicítur circa obíectuni conrin; cendum^quádoaccípitur aliquod me
gens‘.idem circa obicctum circa quod díurn inter ouo extrema quanto plus re
contíngcntcr poteft elicíoperatíovt cír cedit ab vno extremo: tanto plus acce»
cá oeum poteft elící vel nõ clicí eius oí« ditad aliud enremum. Kluncaiitcfcíí
lectio q: pofiumus cum oíligerevelnõ entía purepzactíc3 t pure fpeculatíua
Dilígcre.Tjbzactíca ergo a fpeculatíua ot que fcj ptactica eft natura ínmedíate ef
itínguítur:? babet ptimo fuuj cífe pza* fe confozmís pzaxí elícíende que eft par
ctícú ab obicctorqiiod pzobatur tal ira 5 ticiilarís ptactíca: funt quedam extree
tíone:q: feientia oicítur ptactíca jppi cf ma inter que eft feientia media ptactíca
tenfionem aptítudínalem ad opus vt 01 vniuetfalis que fcj non eft apta nata ef«
ctum eft ptimo buíus.Kúc fictoung’ ap fe confozmís inmedíate ptaxi elícíende:
ti tudo conuenít vni nature et repugnat 1 ídeo poteft oicí aliquo modo fpeclátia
alterítnift .ppter aliquod abfoiutum ín j refpectu fcíentíe pzactíce partícularís:
trínfecum ín ifta naturarqi eifi bec natu que inmedíate oírigit ín ptaxíni elicíen
ra talís c: ígitur ftbi compctlt vel nõ cõs dam: ita poteft poni ars fpeculattua re<
petit aptítudo: ígitur ptcfupponit i illa fpectu babítus expertirqz ars tanq> vni
f cienttj alíquam conditíonem intrinfe * uerfalioz babítus non ita ínmcdíareoí*
am per quaro conuenít fibí aptítudo ta rígítificut bffapparct ptimo buíus.ílrs
oíííj
fifcctabfcifeeí
tifejc ent frcqucter errabít: etgtus aút n fiiit virtualítcr ín fubíectotqz termín^fK
«rrat:fic tn .ppofito potelt otítínguí me? íectusíncluditpdícatú inpzímia pzíncí
dicína in tbcozicam fcn fpecnlatmam: q pijszi boc vel dTenríallter fi funt g fe p*
ícj cít oe vníiierfalibus caufis et curis: mo vfXtualítcr ft fút g fe fecúdo'’. úéi
&t In pzactíeá q cít oe gtidhrib0 et pzo ? In^ fic elt fequítur q> ín fubtecto íncom
píiiqnie pzaríz.tn fm vcrítatem ills vni- plexo quíddítatíue cognito virtualíf cõ
uerfalis que refpectíue oicítur fpecula 5 tíneantur pzíncípía et conclufionea í ta
tma elt pzacttca fimpliciter. qz virtualíf Ufubíecto:etfictotanotítía qoefubie#
íncludit gticularem pzactícamzt elt oí ? cto illo nata elt baberí e ctiam vlterms
reetiim pzaxis: licet mediate, oe boc no que nata elt baberí oe alijo g roem et-’ t
ta ea q oícta fíit vitimo ca.tertij oe aía. Síue fmt infcrío.’3 cõtenta fub ípfoftue
C9ufta aútoifionêtrimcbzem fcíentíe fmt aliqua attributa ad ípfú vt ad pzimií
fpeculatine pzius pofitam ide ooctoz in- omía Xtualiter contincturín illofubícõ
quirlt in boc fcxto pzímo oe fcientíarum íta q> babit0 q ínclinat fozinalr ad fpecu
Oíltínctõne.feciído oe aríltottlíe íntenti landú tale fubiectfi fm rcem quídditatí
one. iBluantíi ad pzímú oícít q> cu babi # uam ínclinat etíâ X>tualíter ad omía cõ *
tua íntellectue fu quedã qualitae gene? plexa pzcdicta.$ed pzímo ad cognofcl
rata exfrequenti confidcratõe vel er vní dum ípa oe fubíecto ípozg fe aút nõ pzí?
ca gfecta inclinas quádoç ad confirem mo ad cognofccndú oe alija g roem cí>:
confideratíonérefpectu copied fpeculã 1 íta refpectu omoíú íito? c vnua babí?
dí põt poni ouplex babítua: vnua .ppzí? tua virtualítcr. -^zinia ergo oíltínctío
iiequifozmalrindm.it ad ípeculatocm fcíentíarii5 fm condiifionesfcitas ptpo
eíua tanq> naturalis funilítudo et ei-’ cõ ní ec f m fpeciea fpecíaiílfimaa: 553 fita
fideratõnc oerclicra.&líii3 ponítur bas que c fm %ualr cõtincreptponí oíltín
bítua qui Xuualuer ínclinat ad fpecula? ctío fm genera jiríma fic ínteliigendo:
tíoncalteríuaztn quo tale cõplcxú vírtn 0’ín vna notícia fubiectí ornes fcíentíe
alíter cõtinetur.^zímo mô fúttot fcié? pzímo modo oíctc virtualítcr contéte ff
tie oíltíncte fpecíe quotlut fcibília illo0: vníua gencrí3 tm. 5ed notítía cõtíncs
quod fic^batur.flçabitua ínnotefcunt g elt vna fpecíe ftcut et fubiectii3 eíus .&t
actnazfed refpectu oíuerfanim conclufi boc mõ pt íntellígi íllõ pmo polterio?:
onum fút oíuerfi atma fciendioiitincti <f vna fcíentía é vníus generis fubiecti:
fpecíe z.ergo et babttue fpecíe oiltinctí. que fcj é vna vel vnítate fpeciftca vl vní
Jl?inoz ,pbatiir:qz actim fcícdí circa oi? tate genei is pzoximí modo pexpofito.
uerfas conclirtiones funt oiltinctí plus SItra fcíentíam fecundo modo oíctaj é
q> numerozé fpc.fiõfeqntia pj: qz oria vnitas Ccícntie minor que c rcfpectn ml”
maioz orntia núeralt c oria fpecílkn Vel tozum termíiioziim et complexoziij ad q
maiozfpecífica ..pbatio antis, qzfinon non ínclinat virtualítcr vnus babit’fub
tunc plurco actuo circa oíuerfas cõdufi íectiznec pzímo nec per fe: vt oícebatur
ones non plus oiltinguerenf çpacf7 fci? ín fecundo mô fed tm in potentía 1 i vní
cndi circa candem cõcfocm freqntere lí; iierfalízficut elt babítus indínãs fozma?
cíttis.-jlfeatet ergo q- fm cundc modum liter ad cõíiderãdú japa ínferiozú oe íp»
to t erfn fcíentíe fpecíe oiitinc te quotffit fis tantú in vniucrfaii que fcj fcicnda ff
eemõltrabílea cõclufíonea. $cíctia em per jafas ratíones ínferío? et nõ g iiatu
elt babítus conclufionía oemõitrate: et ram coie. Jfla e vnitas mintazet põt oí
pzímo poítcrtozú. Secúdo autej mõ ft cí vnitas generis rcmotí ínteliigendo fl
eíTc vnua babítus refpectu multo? com mili modozvtpzccxpofitum elt ín fecun*
plejcozumzcum em cõclufíonea fút m oí do° t>c fcíentía virtualítcr que ín fe elt
ucifís pzincípíja vwualítcr 1 pzíncípía vna fpecíe: fed fcíentíe omnee ín íita
VI
eoBKMciitodeÇdicMfunt vnage-.ers feíentíapolTíbilís ftuad tales pafllo#
remoto, (d&oltum nd fcómoíeo „ia. nestetiã neeelTaríarqz cognítio nra ,p
pámú cft çg loqE íbt ó feia fpeciilatia re ccdít a cõíbus ad .ppria er primo pbico
ali fcj que pllderat íntentíoneo primas rú.-Snc aut eft fubíectú realerqr pdícaE
obftractas afmgularíb9 reb9i oíctas oe reb9 ín qd t eft fubíectnm fpcculabi#
z>c ÍIIÍ0 ín quíd.-g bocercludí: lógica q Ic^príerqr circa eno inquâtú cus nõcft
cft oe fcóa tntcríoncrq d nulla fc prime nata ec fpceulatto altqtia oíreetia ín ah#
íntentiõis pdicaf in quid, ©com oicru qua opatione q fit vere pzaris alten9 gc
cft çp loqiuf.p.bic.ot-íciaipeculanua neris a fpcculatione. Jtcm pafllõcs ei9
ftrícte fumpta: que fcj et natura rei et pútoftendí oe ípo cr principles cognitf
íubíccri ordtnaE ad feire tiít tançp ad fi# via fenfus babem9 ê vuú fubíectú pmf»
né:i núç ozdínaE ad feire oirectúm in qó babetoes coiidíttones pdictasrt fic
aliqua ogarionc q nõ cft elTentinlíf fpe# P5 prima gs afieedêtis. Blterí9 qr babí
eulatío p. qó ercludiE practica vltó q cft tus in vli nõ eft refpectu .ppríozú nifí ín
largo mõ fpeeulatíua oteta eo mõ 4 me# potentía titwz f m quidri ad boc eg in#
dieina vli3 tbeozíca iioiatur.Kerrium tcllectns circa aliquafpeculabilia pfít
oictí cft ep.p. loquiEbícocfcíentiafpe cíaE oportet oefeedere uiferi91 qucrère
culatiua pcílibilt acquíri ab boie luiníe fubiecta fpecialia.® UJorádú ergo prio
naturali intellect9 fcj et principles eo# cg fub ente o«urrút pmo oecê gíja giia
gnitís via fenfustq: nra cognítio oiíE a lilTuna oe qb9 er pricipijs notís via fet»
fenfu pino poíicríoçrp qó ercludiE fpe fus nõ funt oemonílrabiles aliq palllo#
culatia cognítio ó fubftãrijs fcgarís Sn nes cg tranfeendêtes :i ideo nullú íllo<
túad.ppzíaiparúrvtoíceE infra, afeta rô eft fubíectú alteri9 fcícríc çg mctapbí
è fpeeulatíua eú tríplící oerermínatiõe ce. Blterí9 li oportet oíuídcre ad inue#
pdíera fufficícnter bícoíuídíEa pbo ín ftígandii fubíectú alicuí9 feie: non opor
ptes tres fie íntclUgédorq» illa Oiuiíio ê tet,pcedereoiuídcdoaliqó gen9 acct#
primaria que fes eft tn oimdêtía cõten# dcntísrqz qóliberífto? tquelibetfpc#
taímedíate fuboíuífotqóficptjqr ta# cies cuíuílibet íftoçinaltq fpecíe fu lie
lis oíuílio nõ poteft efte in feias baben# mediate vel ínmediate virtualíter cõtí#
tea vnítatê primo mõrqr ifte funtfpecí netur.Stítafí quorcucp ifto? ponereE
alíllimefpccíes i rcmorillimea eiuífo: X> fubicctorlícet forte baberet aliquant
quare optet çg ftt ín babentes vnítatem pallionc ó fe fcíbil? nõ tii eflct fiibíectg
feio aut tertio modorfed íftnrú viútarú quare nõ accipíE prima oíftincrío feien#
vtracp corrndet vnítatífubtectí vírtua# tía? penes alíqó iftoç. Oportet ígtt ol
liter ptinentís totá fcíam: vt oíctú eft § uidere fuKam pfeife vt fubíectú pmu nt
ergo fequíEçg fm oíftínctionc taliúfub babeaE alteri9 fcíe a metapbilicaroiuí *
teetoç oportet efle oíftínctionc ralíum f3 aút fu tin p corpozeam 11ncorporeain
feientía?. 1t?âc côclufionem fie erpoiitâ alteru mcbrú fcjincorporeu pouíE ptine
.pbo ficrfubíceta pma ,ppzíe fpcculabi# re ad metapbíTicãraii9 rõ ê:qr fi fulia i
lia,t realía oe quib9 polTuntfcíríaliqua corporea babeat palTiones fibi pmo tn#
via fenfus funt tría tmtergo titi fút treo berctes n tn nobis fcíbilcsvía fenfus:
fcícfpeculatíucrealeoa .ppríe fclbileo fed fic funt note oeípfa fole palTiones
naturalitervía fenfus.pns eft cuides er cntls.Mude vemeft çg illa fuóa cft fub
pdíetto:ans^baE/icqr ab omnib9 fpe# fecrú refpectu fcíeutíe fpeculatíuc políi#
tíeb9 cõíb9 pôt abftrabi vnú cõe qó eft bil'iiitellectui potenti in cognitionc íp#
ens babes .pprias palTiones et quarto farú fub .pprín ratíone f? nõ nobís Xe#
bui9:vt funtoía tranfeendetíaputabo ftat igtf iúbftátía corpotea cul’abfolute
oúVnn act91 poiia tc.é oe ente eft aliq cõfiderate úteft primo qiiãtítas ptíiiua
fí&etapbtlíce
et Pm aliquosolftrcta t mediante qtd< qó verú íbi. lÊtuod aSt çg verá. £írca í>
títate omnia que fequnf qntitatc vt fãt mú oícit cg cã oe ente p accidens nõ pof
relationcs fundate fnjj quátitatett qua fit efte aliqua fciazmetapbiftca nõ ent 6
ente p accidés. jJQd cui9 euidentíam
lítate3 quarte fpeeíei:i ifte paífiões fút
fco. ponit Jaic aliquas Diftictíones: oe
oe ipa cognofcíbíles et ptíncípí js notís
índe oftendít alíquas cõclufiones.oep
via fenfus: g ípa eft vel poteit efte fubí
tectum fcíentíefpeculatiue poftibílís nomo fu íftap:ímaDiftmctio:^£nsp ac
bis talteríus a metapbílica: z bec voi cidens í: Dupliciter: vno mo vt ly p ac
caE matbematica :que quis oícaE efte d cídés pttuat pfeítaté tn entitate fui fe:
qnãto fiuc quãtitate íõ c It :q: matbematfic aggregatã cr reb9 Díuerfo? gene»
tíca nõ multãcõpat quãtitate ad íuíiam Ôz en3 p accidês due nominee vno noíe
coapozeãrfed pofteriozes paftiones ad vt albã qó impottat fubiectã cú acciden
quãtitate que eft puma paffio fubftãtiete flue noief oíuerfís noíbus vt quútum
albíizmuficã albã*Slio modo vt ly p ac
cozpotee. iêt qz ífta nota é t eé fubiecto
«ideofuppoiuEvtfozmalís rõ fubtectí cidcs pziuat pfeítaté rei nõ in fe fed in
pofterío? paftionúztn/m rei veritatem cõpítionc ad alíquã cãm pter cui9 ínr&
pmú fubicctú ^tute cõtinés ota c fuba tioué euenit vt cafuale vel foztuitum.
cozpotearetíicptj alíaps afkedcntís. jIScba Diftictio fit ífta çg feia põt oifti
Cilteri9 eadt fubftãría cozpozea nõ con guí vel f m vnítate fpecíeí fpéalífiimc vf
trácta ad infcri9:fcd alio mõ cõftderatagenerts intermedij t 4’pínquí velctíã
ínquanrãfcj babet fozmam que eft piu generis remoti ficut Dictuj eft ca.pcedé
cipiú Determinate opatíonls z mot9 z d tí.fJXertia otftinctío fu ilta cg aliquíd
etis babet multas paftiones fie fibí ibepõtfcírí oupfr vel abfolutc vel rcduplí
rentes z fcibíle3 p viaj fenfus: £rgo 4 catluc.iljiíâtiantuin ad fcám fu ífta pzí
ma cõcIufioJDcenrcpaccidcspmo mõ
ad íftas paftiones eft alia Ipeculatta ter
accípíédo nõ põt efteícta pfe vna vníta
tía qoicif pbífica line náturaliszt fie p5
tertíapars aritccedentis. qfbzeter íftaste fpecíeí. Jftu oftendít ficivni9 fcíbílts
tres nõ põt itmenírl aliqua feia fpeculaífto mõ eft § fe vna caufa:fcd tale ens p
tiua que non cõtíneaf fub aliqua ífta?: accidens nõ poteft efte vna pfe caufarg
pntafifitoenlíq fubftltia inferíotítvel tc.43b.atto minotistqt cã tale ens nõ f\c
in aliqua ífta? índudaEzpntafi fit d alíaliquod vnãcns pfenõpoterítpfeec
quo accídentézg trh funt Ifte tres díuíícaufa alícuí9 vni9 paftiomort ídeò d ta<
dentes ptfmo feiam fpeculatíul penes li mbil oemõftraE nifi p alterú conceptã
tría fubiectã babentia cõdítíoncs fupe; que íncludítzt ideo iliícõceptuigfe in
eft tale Demonrtratãrnõ aãt totí cõpofi#
ríus etpflasri iic ptj totú ans.fic igitur
ad queftíonc.C[1Ãotãdn infup eg non c to nifi p accns:g fcíentía vn3 fpccle que
íncõueniés tráctarí oe eodé in plurib9 fcj eftcõclufionísoemõftrate nõeft pfe
ícícntíjezf m tn alia z alia rõnc vt meta
nifi dc altero eõccpru i tali ente cõplet#
pbífica tractat dc quãtitate ínquátú eftínclufo. iff Scõn cõciufio fit ífta: cy De
po entisrt babet rõné entís: 'jj&bíca ãtente p accidens pzímo mõ oícto põt efte
vt poteft efte fubiectã motus matbema feíétía vna vnítate generis .pjúrní vf re
tíca aõtfub pfeifa rõne quátítatis. motí .boc oftédíE flc: íJuius intellígtbí
Ifsplures paftiones vírtualíter cõtinen
Qcá quorul ens fimplicií» tí3 poteft effe vna fcíentía vnítate gene
HHDíeondítarí.Dequíbus entib9 bea ri9 ajtímí vel remotúfed ens per accrts
fcíentía pncípalítcr tractare fntendat. ptlmo mõ eft bmõítg tc.43b.1tio mino*
£t primo ondít qr nõ tractat oeente p ristqt tale ens eft alíquo modo vnã ttcl
9ccíde»s>Scdo çg nec oe ente çg é ides lígibilefcjvnícoactu quieftgfeeí9 vt
VI
eblecti licet nõ fit g fe vn9:nõ cm ita tm cõc u rrctía 1 funt caufa phiute vt l pios
pofiibile eft bominc albu video actu in; rib9: t ftc generaliter etíá m alijB.nullú
telligeiidl cõcípi ftciit bominc i afliiú: cft em ensg accns rcfpectu alícui9 q fi
ncc tn ita funplici t gfc vno actu cõcípi fitgfceffect9 refpectualter!9 vel alio?
endi pcipitur bõ albus ficut bomo.ita cõcurrentíum.
lí ê enti nat9 eft cozrefponderi bnbituG
er talibus actib9 general9 licet taliB ba €iuodautê vtvmim ena*
bit-’ nõ fit vii° ficut illc q eftet alter!9 g; Çlbíc ar!. ó ente oetermínat qõ fignW
tio tm.^iConfirmatur qt feia fiibalterj cat ^ttatê .ppofittõiB ríCírca qõ ouo fa
na cft oc ente g accidcns pmo modo vt cit.pzimo octcrmínat qualiter orcatur
patet tâ induccdo in gfpcctiua:mufica. bmoi encifcóo mõ remouct ipin a pnei
•zallronomla.-qjoclmca vlíuall multa aí cõfideratione bui9 fcle.|££Quo ad
.pbat gfpccrin9 que g folá rõnc lince nõ mu oicit q’ ens 3ddã oicínir quafl vee
uifunt alioquin gfpeettua eftet pura geo rú.i.tr nibil aliud fignat nifi verítate3.
metria.Similiter ofidit multa que g fo <Cum em Interrogam9 fí bó cft aial riW
lã rõnc vifiialitatis nõ tnfunt :alias cct detur çp eft g qõ fignaE .ppofitione p?Cí
pura naturalist^ quicqd eft fubiecti ei9 míflam elfc verãn eodem mõ nõ ens fie
includiramboiqucquidcnon funt nifi gnat quafi faifu m.cfi em ríidcfnõ eftfi<
vniigaccns. £11111 q: quelibettalio fei gmfícat q> .ppofita oro fit falia, b" ígit
entia fubalternaf ouab9: vrriufq} ciTi cõ ens cófiftít circa ppofitíoiiê 1 oitiifíonê
clufioncG cctinenE In ea x> paapijs qt5 fine aifirmationé t negatlone. flêluo ad
nõ eftet nifi ei9 fubiectfi fubiecta incliu fecúdfi ercludit bmõí ene a pncípolí cõ
deret ambarú.f[Sequiírur alie one cõ flderatíone bui9 ooerrine oícê3 q opoí
clulioncB quefunt oe ente g accidcs fes fítío 1 oiuifío ín qbus eft veru 1 falfnm
ciídomõoícto.$]/]£>:imacbec:ó ente c in mete % nõ in reb9:cõfiftít cfn in q>
g accidcnB febo mo reduplicatiue fcj in dam cõgationeouojum conceptorã íít
quanta eft end g acetic uõ põe erte feia. uc ilia ouo flnt idem f m rem fíue otuer
bocptjgarf.qt omncilludoe quo eft fa.ÊJtítur till íntellectuB quãdocp vno
feta: vel eft femg vel frequeter: fed ens vtouobua ppofítíonem fomians iftcut
g accns nõ eft bmõírg ic.ininoi ptj: qi cu3 oiciE bomo eft bomo. £r quo patet
ciisg acciiB fcóomõ oiciturgaccris g q taliB cõpofirío eft folfi ín íntellectu 1
cõgatíonc ad aliqua caufam peer cui91 non in rebus. Sale ergo ens cti fit ens
tentionem euenítqncpinõ tnfemg nee rationiserd.idiEarati ne mcrapbifice
frequeter: it ideo vt fie tale eno g accic que i fcientia realis.fiSd cut9 euiden
dene nõ eft fcibíle.ÇSecimda cõclufio tiam fm fcotum in boc ferto ponam alt
fit tfta:oc ente g acciiB fcõo modo oícto quao oiftinctioncB. Secundo oftendaj
nõ.rcduplicanuc fed abfolute fúpro poí aliquas conclufiones. 6 ptimo fit ifta p
te it effc fetarboe oftendítur ficiomne ih má oiftincto: q verltao eft oupler q
lud qõ babet caufam oetermínata} a g queda eft in rebus 1 quedã In mtellcctn
cuemt femg vcl frequêter cft feibíle per CScoa oiftinctio c ifta q veriras t re;
illã:fed ena g accidie fcõo mõ nó ínq-s buB fumiE oupl'r:vno° fm fe % abfolute
tú ene g aceno fj abfolute fúptú é bmõí f m rc. Sito mõ f m cõgationõad pgno
§ic.,pbatiommo;íc:l3cm cr pgatiõe fcibilitatciinrelligibilitatc. qgnio fu
foliead jodiacú nõ polTitfcinçp pluat mif tripl'riviio mõ vt oicit abfolute con
fub cane:qi vtficnó brcâpluuíe:tn eje fotmitatc jaduetiad jjducéB.aiío0 oe
cõgatíonc alter!9 plancte ad fole vel ad termiate vtoteitpfbimitate.pdit.ti ad
allúplanctâ:vl'ad liell.13 firas: vier cõ educes fm tmitatõe) Silo modo vt vl
gatiõcuiulroçfimul pofiimt feiri q fijt tra Ida imitationcaddit adequationem
Qterpbíffce*
fttfmus modus ido? triú licet vídeatur ínfefalfaeft (ntellíglbíiísjnfimplícíap
eíTe cõi3 fcóo t £tío:tn fi rcfpect9 verí u pbenfione Scõeaút verítatí fcj pplere
ponaE a d figníficandú qõcúc? ido? tríú opponíE ígnozãtia pzíuatte et falfitas p«
rm,ppziarõné eítequiuocú. ©cáo aút rie qn fcj vníunE in intellectu q in re !nõ
modus ínuemE t creatura que ímitaE -et flint vníta. J.&ubiú tn ell an bec verí;
emplar oiutuú vel creatú a quo .pduciE tas et ilia fu relatío realís vel rônís. oe
cui áU$ mõ affim u laf. 3K«rti# modus b verítatc uicõplcia videEoicendú cg cuj
ueníc in filio rei q ell verítas in quo ell fit interno modo relatíuo? q>| fu realís
(uma fimílttudo ad pmú jp duces fim au ecpteopatíomstqt opatio ocpédet ad
guftí.bcc efn cil cõfotmítas cú adequa; obíectú vt méfuratú ad méfitrã: fed c ra
tíone.JSko* aút mõ pncipali vt fcj c tionís et gtc obíecti. í£uj qt obíectú vt
verítas in rebus p cõgatíoné ad ince lie fic bj efie.oiftracrú: qz eíTe pgnítú mitra
etfioicíEres vcratriplicíter. vno modo bit ab ente. 3ú qz ell méfura que nõ oc
qz quâtú ell ocfeelt ntaní fellatíua cuícú pendet eflenri aliter’ ab ogatíõe méfura
q? intellectul potêti mamfellationc cog ta.Ç&e veritatc cõpleca oíccdú ell co¬
nofeere SUo mõ q: e(l aíTíinilatfa Intel* de mõ fi tila fu ípa operatíonís cõf oznu
lectueflbiafiimilabilis puta mediante tas ad obíectú vt pdictú ell. Ííi aút f m
aau vel aliqua fpecie que n6 ell nífi ín* alíã via fu confozmítas íntcrpdícatú et
aellectus crcatí.Blío modo qz facta ma fubícctúttunc circa vtrúcp erítrelatio ra
lufeítattone vel afiimulatíone res ell ín tiomstqz ectrema vt fic funt entía ratio
intellectu ítciit coeçnítw ín cognofcentc. nls fupza que fiindaf bmõi cõfozmítas.
ictfciendú q’ illefcós ternaríus oíítiii; Ç»efa5o pzícípalífitíftapzíma pelo:
guiE a pmotqz babitudo ad^ducõté ? i Sentas ín intellectu fim ogaríonê com
tellígenté ell alia i aliatlícet ídé fit quã pleca nõ ell oe cõfideratione metapbíil
docp .pducês í intelligés.í íCertia oí ce. Satio buí0 efl[qz ralísveriras vel 5
ílínctio fit ífta cg verítas ín intellectu é relatío realís vlTolú rônís fim ouas opí
euplec fim ouplícé ei9 ogatíonctfi m q« níones.Sí é reargtínet ad líbzú oe’aia
rú vtráqj natus eft cõfotmari obiccto vt vbtagiEoepotêtíjst actib9 aie.Ãtnã
menfuratú mêfure 4nto buí9.c.ô alíqd. eibact9 intellect9 cognofcíE quõ ê fúda
vna verítas oícíE cõpleca alia ícõpleca. merit tails relationís. ®í vero e relatio
verítas incõplqca ell babitudo cofotmí rônís fim alíã opíntoné túc^tínet ad cõ
tatís vel Itmilitudíms act’ fimplícís ad fiderationé logící.cuí9 é cofideraré pof
obíectú finplec ítelllgíbile: *ítas át cõ fibilett ípolTibtle alies modos cõponéí
pleca ad obíectú cõplecú. vel fim alíos tiú.ívifr oíccdú 5 Xútate ícõpleca itelle
verítas côplera ell pfozmitas inter fub; c^.ÇíScóa pclb fu illa:veritas ín reb9
(ectú a pdicatú.4ít ant of ía inter veríta pzímo modo fumpta fcj g cõgatíoné ad
ré cõplejain % íncõplerâtqz verítatí ícõ adqiducétem gtmet ad cõfiderationej
piece no opponiE falfitas fed ígnozãtia metapbificí.boc ollendiE fic.úllud verú
tiTitc fic íntelligíE íllud tertij oc aia.^L reale qó nõ ptrabít ens ad motú nec ad
íutellectus circa qôqdéll:ell femg ve; quâtú gtinet ad pfiderationé mecapbi;
rus: qt> ell íntellígendú pcífecirca coce fiei.$3 ve? reale pmo° oíctú é bmoí:ô
ptú fimpliciterfimpUcê.lHã intellect9 ■zc qabatio mínotis qz vt p5 ec pdict rea
fimplec circa cõceptú nõ finiplíciter fim le verú reperiE t oíuís vbi nec c. motus
plícétij nõpotTit eé fotmaliter falfiis tfi nec qntitas.taertía pcl'o fit ífia; verú
põtefie vírtualíter falfus appbcndcdo roalefúptúg pgatíõj ad ?§fcctcpmo9
alíquíd fub oeterminatíone fibi nõ ppe íllo? triú gtmet ad pfideratiÕ5 metapbí
tentc.vnde qnto buf’.c.tffalfo oícitur. ficitqabatio b9.qz tfe veppuertíEcú ente
& eit aliqua rõ in fe falfa % tú ilia ratio è gtíii3 ad metapbí. fic ens cú 4 puertiE
afispnret.qt ottmeens çptúclloefe dl
niamfdlatia fuícuícunq; íntellectuípo TRs oícif mulrtpth
temi cogiiofcere.® iSluarta cõclufio fit tU&olt§> arifto.remouít a
ífia verti realefumptum g comgatíoem e pnncipalibuí9cõfideratíõe
ocí cegnofcctc fc»5o i tento illotum mo fcíentie ens g accídês i ens
dotú triú nõ gtínet ad metapbificú.rõ qõ figntt veçnbí ínciptt oe
oe fcóo modo elttqi tale verú cõtrabiE termínarc oe ente p. fe qtf dl cjura atam
nd actú oetermínatú ncc cõnertíf cã cm oe quo c ptícipalís prtderatío bui0 fete
te patettcrgo nõ gtínet ad mctapbificíí SíiuídíEaút illa paro tn ouasgtcsqti
qui confident i5 entetratío aút .p tertío ptíma oeterminat oe ente ínçptum ens.
modo eltrqt tale verum efl ens oímínu ®cóo oe ptímí3pt;ncipij3 entís ín vn;
tút ens logtcú. t ideo .pptíe vtfic cr; decimo a ouodecto buí°. Situo ad pmú
dudítur a mctapbífico :piiertiE tn emit ptirno oeterminat oe ente fm çp oiuídi;
ente aliqualiter.qt logic9 cõftderat onu tur ín oecc pdícaméta.Circa qó ouo f»
nia alíqualíter vt metapbíficus: fed mo cit.^ámo emolleidit çp ad oetermí*
dus cõfidcrationio eft alius fdlicet per nandú oe ente ,put ín oecê pdícameuta
quid realeti p tntcntíonê fecudã ficut c oíuídíE opottet oeterminare oe fola fub
cõuertibilitas entís fimplíciter i oímí; íiantía.Scóo trtcípíc oetermtare oe fub '
nutí qt neutrií altcrú ejrccdít ín cõítate: Itantía íbítoícíf aút fubílãtia.Çntendílr
qu ía qu icqd elt fimplícíter ens poteít ei aute ín ptíma gtc talem rõnem poitere
ens oimínutú:quatenusomneens põt íllud quod elt ptímum inter entia quart
elTe cognitú vríntellectú.Sn argtiaE cõ ens fmtplíciter t nõ fm quid tfufficícn;
trapdícta çpverúqõ ell ín cõpofitíone ter oemõllrat naturã cntis:fcd fubrtane
i oiuífione nõ oebeatfcpararí a confide tia dl bmõuergo fuffícít ad cognofccn;
ratíone metapbíficítqt a quo non ejcclu; dá naturã entís oeterminare oe fubltl;
díf cõlideratio caufe nec effectus.fj illa tía-^Sd oeclaratíonc ãt mínotís ouo
verítas ín intellectu efl elfectus emita* facíttptímo em ollendit q> fubltátínfic
tís realisúutta illnd ín pdícamentís. ptimum ens: feijo ondit quõoícaf ptí;
Sb eo çf res ell vel non dl oícíE otatío mum.Círca ptímum vtítur talí ratíone
vera vel fãlfa.J <Sefjpondco maíot elt ílludqõdiopter feifimplíciterí vno
vera oe caufa totali no aút fic dl ín #po quocp genere efl p9 eo qó dt^pteralú
fito qt res non dl caufa totalis buí9 ve ud i fm quid: fed fubllantía c ensílitt;

E
rítatístfed requíriE íntcllcctus pponês
’dicatu cúftibíccto.Ç5mPl|gnat etíá
íc ooctot pones ve? obíectú efle íntel
plicíter t .ppter feipam: omnia aút ge#
neraalíaa fubllãtíafuntcntíafm quid
14?pter fubllantíájfunteíh entia eo qj$
lecrustquía íntellectus non folú ínte UU talíterentís.í.eo qõ babent allqul ba;
gít verúfub ratíone verí: fj etiam bonu bítudmé ad fubílantiã.vnde nõeíl pof
fub ratiõeboní cu ponatoríaj iter illa. fibile aliqó eop fepararí a fubllantía :§
fubllantÍ3 elt ptima inter omnia entia»
fteínde oltendítquôdl ptimú ens ob
£?plíritliberfe;cmeine tcnsrq? fubllantía ell ptimú eus f m tc<
pus f m otonén f tn cognítíonc. ( Sd
tapbifia\ cuídentíã pdictotft vídendu elt fm meti
3Jncipit liber feptimus tem fcoti bíc ad.dí.oi.quarti fníaru3.
oeínberentía accidentís i fubílãtíamí
mcrapbiíice» fceínde d illa trtplíd ptímitate.quo ad
ptimú ptímopmíttâaliquas oíllínctío;
nestfcõoollendãaltquas cõclufionea»
0©ctôpbtííce
fit ergo ilia prims bíftínctíorcS boc no# ud'ab ente in eis:fj tl in fe etts.-r ec Ins
men accidetis fit vnf: peretumudeo po; bercs funt fjda palTiones entis Dicte oe
tell ouplicitcrfumblicut vnú qólíbet cõ ínferíoub9 fcj oe futia t accidctezg nec
cretú. #no modo ,p g fe fignificato no* ec in fe ens oicit aliud a fubamec ec in*
minis qbcrefpectusquc accidens nas bercs oicit alib ab accidctc. .pbatio mi
turaliter imptat g fe q eft ipa accidents nous qz elfe in fe ens: ? ec iuberens ja
litas flue accidentia* fStó videE elfe fino code accipicdo ficutec puns i poften9
nímú cu boc qt5 eft in berctia.Slio mo T^-:íus aút ? poftcrius oiuidunt ens vt
do põtfumi pUlo fubftracto qb oeno> pafTioncs-CScrtia cõclufio fit ilia Jin
mínatboccõcretúaccídés qbeft alíqb berentia actualis nó eft idc realiter acs
en3 none pdicainctop flue fit abfolutú cídentí febo mõ oicto qb c abfolutú i p
fine refpectíuú put* quatitas Slitas ic. pns nó £ oecfTentia ei9:bocondii fica
Cfficbaoiftinctio fit ilia q innerctia é poffibílc c q? ídé remaneat realif t cozs
Duplex fc5 actualis i aptitiidinalisi^n rupai:alias fimul ect t nó ect:qb c ops
berentia actualis eft ipa vnio accident! pofitú pnti pneipij :3l5 mancte % exiftéí
exiftentis cn fubiecto eelllcnte. Çnbcré te accidctc abfolutomõ manet inberen
tia aút aptitudinalis eft ipa oependetia tia actuafg tc.minoz pt5 Ut facro altar!
flue ellcntialis ozdo accidentia ad fub; vbí accidétía fepata exiftút fine inberen
íectú.ljfctimaínberentíanõfemp inert tia actualualias fi inberctia actuaima;
actu.Scóa verofemp inert fine fitbfe# nerct ilu maneret ctíá fubftãtia panis
cto exiftente flue nõ exiftente. t£ fcunc qb c falfuj.jfSj cótra íftã tcrtil pcf’o*
fit bee. puma conclurto oc iuberentia nc inftai pmo auctate pbi in Ira oiectis
neutra iuberentia eft oe eflentia Hue oc gziiocpoffibilealiqb accídétiú feparl
pceptu qddítatíuo accidcntis fcòo mo* afubiecto.$|tcboeti9oicit q accidetis
do fumpti fcj accipiendo accidens $ co cfle é in efle.flkzeterca arguii tali rone:
qb boc nomine Denominai: fiuefit ens refpect0 accídctisadfubtectúnõ c mi«
abfolutum flue rcfpcctluú.flíancoftcdo mis idc accidenti q refpcctuscrcature
quãtú ad pzlmã parte fpccialitcr ftcmul ad oeú c idc crcaturc:$5 ille eft idc ere
lus refpcctu3 eft oc elTentia abfoluti :($ aturc realiter :cú creatura n poffit ecabf
vtraqj iuberentia eft foúnaliter refpe* qj boc q> oepcndcat ab eo coferuãte cã
ctusrergo tc • maio: ptj p pBui quarto In elfc:g rcfpect^ accídc tis ad fubíectú
buí9 cõtra opinionem re veritate appa qui eft inbcrentia eft idc realiter accídé
rentíú.^-^bicterea quautú ad vtrãcçp tinnaioz ptj qtcreatura nõ oiffiniiper
ten ftmul .pbaf ftcrqz ftind3 mentum re ecntíá oíuínã additã in fua otone:quía
fpectus eft aliqd ptcr refpcctum qz ni; tunc nibíl babcrct otonc ín fuo gencre
bil fundatfeipm: elnde ftn augurtinuj cú z>e° fit extra gen°.ílccídcs g ^jpter
feptimo oe trimtate: omne qb relatine refpcctfi ad fubíectú nccclTarío oíífíníi
oiciieftaliquid pter relatione ergo in; P fulucctú: vt otcit ín boc feptímo: ígíi
berentia nõ eritoe eflentia accidentis i tile refpcct0 accidentis ad fubíectú non
quo fundai. oclufio fit iftar^n mín9 cft ídé ftbí q rcfpect9 creature ad
berétía feba fcj aptitudinalis eft eadej oeú.ff Jiríflo ad pl5m:oíccdú q pBíoí;
realiter accidcnti febomõ fumpto flue cer£taccidc3nonpofTe eéfme fubiecto
fit abfolutú flue refpectíuú.,j>baE qt mil q: ponút ezdtnc caufarú fimplícíter ne;
|a aptitudo naturalis alicui9 entis oift I cefjaríú:vt oíctú eft octauo pbop ca. vl*
guitur realiter ab illo ente:fcd inberen tio íta q pma cã nõ põt caufare caufatú
tia aptltudialis c quedã aptitudo natu< caufe fcóe fine cã fcbatfubíectú ât bj alí
raft alls accidetis g ■zc.'ifbet’ea pafTIo; qua caufalítatc refpcctu accidétr loque,
ncs entis otete oe tfcriozib9 nõ oícút ali do 5 o:díe nãlí cãpife bj eirefpect9 ei9
VII
vt materia l qqzfcjbífuftétareaçcfis. ©tcoq>ipenóaccípíEBvtoíffiniEqrto
Wos It no pontmus bmot ozdiué clç pbicoç feu ,p qcúqj ouratíõe vlinêfura
fimptr necelTartii.qzé oeutam9 a pbts cxtrifecafucceiriuaaUa ab ecntiareizqz
ín ancedcte ogtet eriã 9 oeuiem° í ofe túcfba poli? pccdere illicit fit fibi accú
qucte.Hd boetiú oíccdú 9 tntellígit 9 dês:? fie pcederet illã tge vfonratõe:?
nccfíe bj a nã fita 9 ínfit aptirudtnallE rúc eêt tfe an tps:? fic í ínfinitâ. «tzi9
noaúteftnecelTariúacttialr.Çad alto § tpebózvrptjcxIraqôptfepattec/t
nego maiozcm 1 cú jabaE R relntioncm ncalio:?alíud nõftne ifo.i tfto nroõm
creature ad oeú oico qnõc ftleadêptti nts fuba ê poz oi accidête vno mó: alto
taeent rcfpect9adfildamctúnõcro 9 mõnó.ftSbinorâdú çpecpue tpe vt
termin'7 refpccrus vel oepédctic cadat otctú íctt polTc bfe actuate erntiã po:c
ín otone fúdamctí ópcdctis: qz tõc oe9 alio fine alio ãtú c b fe ita.f.q- fibi n re
«11 ag‘0 ponereEt otone entufei; q} creati pugt exeo 9 inuUooepcdet ab tilo: et
9 fuba ín oione accidctis:ij cá c qznul ralei»9 fatio põt oicí p9 natura. TRíbil
la fozma pot b?e coceptú pfectú qddita; etc p9 nã qb p,5 fit p9? tpe tilo ettl mõ
tíuú ? qetatiimnlficointelligaEtllbcut9 q-afit altqdpoflit pcederealiõ illo mõ
cftfo:ma.2MTmítto ãt expmit cÕceptii pÕtouplr cê:vno°q: nõocpêdetab illo •J
pfectíi oí/fíníti:? íõ Sptúltbetefieimalta aiio mó q: n c cánccria illt9.|[2ld <■'p-“ -•
fotitie eípman E fine eo cut9c:? qddttaí pofitú oico 9 fuba ppata ad acena fepa ‘ ÍD’';
tes eí índícareE ponedo eí9 gen9 ? otf btlta é pez tpc vtrocp mó:cógata ât ad
fercttãan 110 ê coccpt9 pfcct9 qerl3 ím accfis tfegabt'eputa ad ,pp:u pafilonó
rellectú:?íoncc oífftnítiu9 metapbífice é fepabtltpo: vno'’:qtfcj noepêdet:?
loqucdo.lj bn eêtlogiceznn et tllud qb nõ alto® fc5 ineptú c cl q: 65 clm ncciaj
eft in fe qbdl ppofitu ftibfiftce fi pcipta refpectu palTíonísziõ nõ ê fepabtl- tIlo°
tur in fe itcllect” qcícit ibí nõ retires ah fcj in&tú c cl taraccídétl.-flfcto tgiEmõ
nd cõítelltgcre 1 bocqdé veçênõtiTib é fegabilmõ petpoito:t vt fic nõreptt;
Ibtma accídctalí:fed ctia oe lubftátialt* gnat fibi etíftere fine fcítcR accrite. Be
vn tn oíone ate poniE cotp9:ata eft eft fcóa pmitate q fcj fuba c pot accitte oío
act’ cotpotís otgatcí: vt br ín Itb.ó ata. ne.Scícdu 9 boc eft ttelligêdií q: i oto
ÇtKuarta pclufio c ífta:ínbcrctía actu ne cuíuflibetacciitis ncccc poni fubam
alÍ3 é eade realtf accídétí refpectiuo fe cuí9 rõ pofíta é I pcedêtl articlo .Ç®e
cúdo mõ fúpto.boc ondiEficálla relatto Etta X>o pniitacq .f.fuba epo: oí accrite
c realr eadefirdameto fine q ftiudamctú pgnitiõe.^ono ouas pefoneo qç ptía
céincludít pdtctíoiicjf3 mberctíaaccu c 9 fubanocpmúotm entíft cognttiôe
dctisrefpcctiuicbmoiic. aibatio mí« pmitategnísoiatqz010pgnitionraotl
notts qz rcfpect9 é efientialr btttido iter tur a fcnfii.-fenftbilta fttnt acciitía ? non
0110 cttrcaz-z iofic tollere tminú ndqué fuba.êaccãsp9 cognofciE9 fuba. Çté
ípi9 refpect’eft ocftruere refpeam.Jta oicíE pzímo ocaía ç acena maxima vtê
tollere tllud cut9 é refpect9 c tollere rei pfmltad cognofccdú 9 qd é:è accíden
fpecrií:-: ocftruere rone rcfpect9:1 p cõ tia pus cognofcúE 9 fuba q babet maxí
fequês pdtctto é refpectu nõ inbercre: me qó qd c vt babeE i b° feptio.ffSeí
qz cm rcfpect9 é rcfpec^zíô feqf ncccf? cúda peto fit ífta pmú ens otm entifi coí
farío eé fubíectú velfãdamStó cui actua gnítíõe pmitate pfcctíõís é fuba:b° oií
lííínbcret:bccmaoiffufe tractaEín qr; díEficqz cognítto ípiuo qbqd eft c pfe
tofnta^ vbte.íop núc leui9 ptranfeo. ctifíta: vti b* feptto.b0 êqbbj maxie
C® ultú nd fcom oe illa tríplící pmíta qb qd c:é marte cognofcibíle:fed fuba
tcfubtecti refpectu accídctio.At pmo 4 b3 pfectiftímfi 9 qd eft:$ fuba l p/cctif
ad boc 9 fuba c>z pzíot tge oi ac.cidcte. funuin cognofcibile maioz ptj qz oe bie
quc non babent fimpliciter q> qd eft vt pzima fubftantia cum fit matime fub<
fimt accidentia eft pfectíflíma eoç pgni ftantiazvt patet iit pzedteametis quant
tio quãdo cognofciE quid fimt co modo quidam oiuidit in materiam % fozmam
quo babent quid, bee eft ratio plái tu li % cõpofttúzque quídc oíuifio nõ eft get
rera.C Contra pzedicta arguiczqz accii neris in fpecies fed alicui9 annalogice
dentia funt pzioza etiam pzimitate pfes pdícatí quòd oe bis oe quibus oiciE p<
ctionis: q: cognofcibile to cognofcitur dicatp pzius i pofteríusztá ein copofis
qz fpecies eius eft In cognofcentezfed t turn q materia q> fozma oiciE pticularf
intellectu eft fpecies accidentis no fub fubftantiazfed no eodc ozdine. Slnde oi
ftantie:§ accidca pfectius cognofcitur dtqfozmaeftpzioz material cõpofito
maioz patet oe fezfed pzima gs mlnozis 1 magi3 ens vtroip em fozma fit p
fcj affirmatte ,pbaE: qz itellectus ages oz i magis ens q materia onditzqz ma<
eftabftractiuue eoçque funttfantafia teria eft ens in potétía: fozma out c act9
c fpecies accidentw funt in *tute fanta materíezactus auté eft pzioz potentia pt
ftica ergo tc.^ibatio fcóc partis minoc ozitatepfectiouio:vtpatet.i):.bm9.<&
risfcjuegatiuezqznibil eftiu intellef etiam fozma fit poz copofito qz pars eft
etu quin pzíus fiierít m fenfuzfi igii fpe pzioz natura toto t pucipiu pzmclpiato
ciesfubftantie efletin intellectu pzíus materia autem t fozma funt ptes t piii
fuifTet in fenfnztficfuBa poliet cognos cipía itrinfeca ppofití.©icíE aút fozma
fei a fenfuzqB cmanifefte falfumzqz om magi ens ppofito q n fit ens pfcctí9:cõ
nia fenfibilia funt accidctia puta qntii pofim em c pfectius q fit fozma cú tclus
tasqlitastc. Rcfpoitdco q fubftatia dat fozmam ? niatcria.Sed oiciE magf
eft pfectius cognofcibile limplicirer et ens fm pzlncipalitatem t independem
tn a nobis alíquíd alíud põrpfecri9coí til qz entltas pzincipij pztcipaliozis qi>
gnofei fin japozttotic cognofcibilitatis eft fozma c mdependens rcfpectu eé pn
fue nec ifta repugnlt .<4-.emplfi fpecies cipiati quod eft cõpofitum.
alicut'7 albi remtlTi pfectius mibl repfii
tatúpm alba cut9 cftfpcsqáfpcs folis £t p:uno tneemus d co que
Ipfioculoaquile ipfum folemt niagis dam logicc. (Suiavero vt Dictum c in
vídeo albúfm .ppoztíoné vífibilitatís quinto buí9:®ubftãtíavno modo oící
mec q aqlafolé fm .ppoztionc pgnofci tur q quid c.í.quiddítas i elTentía rei
bilitatisfuc.Ulcetfol fimpliciEfit pfe; ideo ínquírit pbí.oe quíddít3tíbus res
etius vifibile q tale album.Bd fozmaj rum fenfibilium.pzimo g rationes logí
ergo efí oiciE illb pfecti9 cognofciE cui9 cas ín boc fcptímo.fctáo g principia fub
fpecies c i intellectu ©ico q verú é fm ftantiarú feufibilmzín octauo. ÇtSirca
-ppoztionem cognofcibilitatis fue i tii zímú notandú q vt oíctú c in íecto b9
boc non obftaute fuBa ot fe eft pfectius ec feientía babet quãdã affinítatc cum
cognofcibile ? in fe i nobis ft poUemus lógica japter vtríufq? cõitatemrr lõ pzí
ad illant ptingere in vita ifta.Ufczopoft mo piás log ice oetermínat oequiddítas
tio ergo pBi eft intclUgenda q lubftans tíbus rerum ínueftigando q quid c feu
tia eft pziniú cognofcii c pzimitate pfecti otonem quíddítatiuã modo pdícádí
onis fimpliciter infe licet nona nobis. bocemad logícam japzíc ptlnet.i®ftcí
dít ergo ea que fpectat ad quiddítatem
iStciturautem fubltantfo; reíotcensçillaquepdicâE oe alíquo
^•flboftq-.p.oftendít q pziuapalis in accídens non ptinét ad qsá qd é eíus.
tentio bui° feientie eft cofiderare oe fub oc em íntellígímus p qtá quid c alicuí
ftantíazbíc íncipít Deéa oeterminare. íus quod pueníenter põt refponderí ad
"Jfctpzimo oicit q eft oetcrmíuãdum oe queíUoné'factâ oe eo quid é .z&um er<
VII
go qoerltur tim'd c b 5 nõ pt cõueníenter dl inces 9 In blctís fm fe idem i»Sit
reípòJm 9 c a!b:i3 vcl mger: ílla ergo ey cú eo cutus c:nõ aút ín oíetts p acct »
•que pdicatur p accns oe aliquo non ff c des. £9d cuí9 euidêtiã pmo poná fm
,ctát ad ei*’ cione qddítatiu-â.JItc ea que mente dõco.aliguas oiftinctões.Secú<
bnr pfe fccúdo mó oc alu|fuuiecro non doaltqs cõclulioes. uantú ad ptí#
ptlnctad 9 quid c ei9:vtco!o:ad quod niú lit bec ptima oiftínctõ:q> fia t fotma
quid c fnpficieúquod .pbat. q:alíócq> pt fumí oupltciter Ac et matéria: vt ocirt
quia ê fubtccti et paffiois.$i em fubie* eft tn quinto buiu3.c. j. fcj fotmapartf
etum etpalf.o ccntquídditaaue ídcmt etfotiiia totius. Stftmíir materia partf
fonnalíter cu ídê lubicctú babea: p lures et matéria rotius.ÇSecúda oíftmctõ c
pailtoneseadcect quidditi3 paftiouuj qt queda fút entia p fe 1 qdã o accns: vt
Inter fe.qt q vni ct eldê funt eadctint fe ociít c in ecdê qnto.c.40. |[Sertía oí=>
íút eadc.-etfic erit eadej qdditaa colons llínctío eft q- queda bnt çquid êpmo
flfperitatts ct lenitatts que fút paftionef et p fe: vt bo et quelíbet fpés. THâ fpes
fupficíeí.Jlla ergo ptinct ad quod qd c oiciitur oabere q-qdc pmo et p fe cr b®
•lie1’ q ptedícâtur ce eo ín pmo mó oicc 9 qddítas p uíbil aliud competit eis f«
dt p fe: vt genua ct ottma.®cmde oftc; alt)s fcj índiuíduís comtenít per ipfas.
dit quo? c q> quid c oiccs 9 fola fpcci* ^uedâ X-o biitqddttatc p fe fed nó p;f
eo babet ç qd c feu oifrimtionê quiddi; mo: vt bíc bomo fmgularís abitrabens
tatíuâ cú íoia fpco babeat gen91 etnias ab crua 1 tpe:-i tale mdíuiduú pfeigw
JHlia aút pnt babere oíoem qd nonunís nere:q: nõ icludítres oínc. f. ? genes .
fiue rõ} oeclarãtc qd p nome imptatur: tn q: b) qddtratê p altó fc5 p fpêm quaj
vtfi boc nome, liianotiftcefp bocnom ptícipat iõ nõ babet pmo p fe 9 qd eft .
S
fapíentía.vcl ad ejcponendú boc nome»
bs acciptat bec otõ amatot fapientie:t
c pnt notificari entia p accús; vt bomo
Mucdã aút babêt 9 qd c non p fe ncc p
mo f5 p acciis: vt 15 bõ ecfio et ens t tpc:
q: tale mdíuiduú lucludítali^d accns x
•lbus:velalbú: vt oicêcio 9 albú eft res ettra rõem qdditatis fcj erfmam 1 efte t
bns albedinc. Salta em pie nó babent tpe:et alias c onditões materiales q toh
oionejqdditatiuãcúno Imtigenere fj lút vnitatêp‘entis.|[8Uteri9 A bõ nlb9
fignífícát res oíuerfo? gcncrú.Çneft au babet alíqtr 9 qd c bj ipm magis p ac#
tcçpqdcpptmsfublt antie 9accntib9 cidens 9 bic bomo e,tifteno:qz bomo al
fi cut ens p. ptius oicif oc luba q> oe acct bus c magis ens p accns 9 bic bomo q
dcte.vú íubftária babet qd funplici&ac íncludit Cf ntíã: q: albedo c verc et jope
tides aátnõmfi fm qdtlicut al.qoicút accns.criftctín aút nõc^pe accns een#
logíceoenõ ente loqueteo:THon ens eft tie nifi jaut accns ahcubi Large oicif qc:
ens:non 9 non ens fu fimplr: fed qteft quid fcj nõ e fomialr illi.Çae fecundo
nonens.tftc oícím9 q> nõ feibile êfcíbí fníftapama cõclufio ín oictís fm fe ídõ
le fm qdrqt cc nõ fcíbiít boc feire poliu; eft 9 qd é cú eo cuiuo é.Híoc patet p.p»
mus q> nõ fcíf: fic accns nõ bj qd Am í in littcra:q:fmgim n vídeturaliõ a fijt
plíciter fj fm qd. (Dcinde ponit arid,

Í
fubftãtía fj 9 qd c:c fuba cuiullíbj ertê
quandáoírtinctõe.naccntium oiccs q> dendo futáam ad oine genus entium: vt
ucdâ fút funplicia et quede j copulata. furniture iflentía cuíuftibetrei. ÇÉSeí
jímplicía fút tila qnõ babet lubíectuj cúda cõclufio fit tfta :Çn oíctis p acciis
Octernunatú vt còcauitas q nõ tin repc ; nõêidcq>qd cúeo cm9c.bocondíf fie»
rítur in nafo fj etiâ alibi. íopulata X>o Êló no bj q» qmd eft:n bj 9 quid c idé
bícútur q bnt fubieciú oet. rmínatú vt ft fibí:fed ens p accns nõ bj 9 qd c cuj fu
ittítas q c naft curuítas.fl.liltcn9 often guíficet res oíuerfo? gencruiirgac.
dit arilt.quo fe babeat $ qd c ad íd cm9 C^ed contra arguí«ir;quía tertõ d ata
P
Sfretápbiftce
oúlf q>nõé ídé magnítudo i magnítu ? bile ? eiufdé generis cú comiptfcílibu*
dínie cfle:i alíud c caro a carme eflc: f j eflecp tbzmaUter vl'e ita q g idétítaté p*
g magmtudíníe efle íntellígitur q qmd dícef oe comiptíbilib9 pdicatóe oicente
eft magnítudie.-fiTr et oe come: ginoi* boc é boc.-Júnt aút motne ad ponédum
etie etiá fm fe nõ eft ide çy qd é cú eo c9 buíufraõí ydeae iriplíct ratõe.Su j ,pp
cft.Jté ín boc feptimo ôi q í cõccptf cú ter fozmalé entítaté re?: q: onie qõ ê tie
macia nõ é ide q qd é cú co cuí9 c:fj om g gncípatõem reducíE ad alíqõ talé per
nía naturalía côcípiúmr cú mã:é te. eentíam:alioqn tale g gtícípatõem elfet
3tc fi fic:g çg^dcc gnabile i comiptí* p:imú tale.S3 fmgulare é tale g gticípa
bile fictit illB cuí9 c:pns c falling? afie. tõetn vt B bõ g gtícípatõem bomie:alío
cõfequêtía p5: q: fi fú t ídcrfeqf q fúnul qn bõ nõ pliiríftcaref ín íftie inferi o:íb9
generãEet cotrúpúE. falfuae cófequctis g bõ vlíe c bõ g eentíam:? g cõfeqaens
patet ej: caplõ fequctí vbí ói cg nec q qd eft ín reb9.aum fecúdo qjpter feíctíaiit
eft generaE necfpce.flfSld ptímú mcc"‘ que eft tffi oe necdTarije:fmgl'aría autej
q carnis ec accípiE jp qdditate:? caro,p lutco:ruptibília:Sum ,ppf generatõej
carne bnté materíá uidíuidualé qó é gti q: fm ptbem generáe gtículare nõ fufft
culare.Çliilt g:p.q> ipm q qd c cami6 í cít. C‘c pofuerít plato rcrú qddíta*
fpê nõ c ídé ípi iudiuiduo piei pmo:fu tce g fe ejnitee vt ei ímpõíE male ponít:
cut nec ipm tdiuíduú b} g le pmo q qd turn q: co:ruptíbileetmco:ruptibíle nõ
elfceft tu ide fibí g fe nó (mio . Gu&d (c* fút eiufdé generis feu nature: vtoftédít
cúdú ô::q>.p.accipit materíá jp orntía t .p.jr.b9. Kú q: illí qó oícít q tíX ydea
díuidiiall cú õt q í cõccptie cú matéria: pdiceE oe cozruptibilí pdicatóe oícente
ic.'i fic cccedo q> t talíb9 nôllitidc g fe boc é boc ftatím videE mcludcre pdictií
pnmo mõ perpofito:euúc mino: ratõis onéfcj q»idé numero fit qdditas multo
nõ fumiEf&maíon fj equocaf oe marta: rú oiuerfo:ú:etfit ejetra ípa: qzalr nõefo
vt patct.tad tertífi cõcedo pilam fi íd fet incomipribilis. K11 m q: nõ eft pon2
cu t9 é fit gnabile et cotruptibíle: qn eu t da pluralttae:pmo pbifico. THõ apparet
fo:ma generaE generaf q qd eft ei9 g fe è aliqua necelfitas ponendí brnõí yde s
tn q> qd é bote:vt bõê Ipce nõ generaE ae.fmio ^pter rc? entitatej vt vídebaE
g feifteut nec ípa fpce:? beceft intentío í>bare puma eiue rõ: btc cut bõ é bõ g
pbí.vn feqntí copio õt ptra platone} q gtícípatõem bomte nõ quide bomte (c*
nõ generaE oomuí cfle vel ooro9 c(Tc fed parati fen bmõi ydee Í5 g gticípntõneia
buiue q: gtícularíe. nature bumanc q eft vna vnitare fibí
p:ia ín fingularibue:vt videbíf quito c.
êo:um autê que ftut bcc na*
f oftq-.p.ondít q qd é nõ é aliõ ob coí
cuí9 c:b íntédit ondere çqddirateo
buiue feptimi. (Bec fecúdo apparet ne».
cefiitae q^-ter rerú fcíamzq: oe reb9co»
mptibllib9poírumue babere feientíá co
i ftnme erfites in íftie fenfib9 nõ genera gnofcédo earum qddítatee abftractae g
tur ab aliqb’fomue e.rtra materíáertrín íntellectum oe qiiíbus pofliint -qabarí n«
fecá fj a founts q fuut í matéria . ÇSd cefie ccclufiones. nec tertio apparet ne*
cuius euidentiá notanduj q p!b ftcut eí ccfTítasqiptcr rerum generatíonem: q:
imponítarif. pofuít refpccm cuíuflíbet gcncratíovníuocapt faluari fine talíb9
fpéí efTe quãdá ydcâ vel fuBam fcgataj ydeíe: compofitum em gticularegenaf
0 moto ? ab accfitíb9 g acene níbf babé rat vniuoee et magíe c ílla generatío ve
rc ín fe níft naturá fegatá fpecíficá gfcáj níuoca ç cét compofití generatí cr ydea
qn tfi políet eê gfeá et fo:te bíítej paffios tSi autem 'iJblato pofuít quiddítates
nee fpecíeí: alíoqn oe ípa níbíl feiref q rerum feu ydeae nõ g fe e.rntes fj í men
quide pofuít cflefingulàrc i incomiptú tc oiuíiia vt ponít augMfic bfl pofuít.ef
VII
fótfÍMiit bluing eft exemplar fepfentSi anímalía poiTunf generarí vfro<£ mo*
íiuú oij. aút fic pofuerit plato poteft ÍC5 vniuoce i equíuoce perfecta át non.
'Klíiaderí cr verb auguftíní. 7.confelTiOí ÇSecundaptopofitío quamponítbtc
num oicêtis fc rcpílTe t quíbufdas líbtie Sríftotí.eft:q»compofitum er materia
plbníciis quafi omin que babétur iu Hlo í fbtma tantú generatur per ferfbtmave
euâgelío jol5:$n pncípio e.~X>. oemptíe ro non generatur per fe fed per accídés
bis que rpectãt ad tpalé *bí oiulni gc * fcíl5' ad g.-neratõnem totius cuíusfips
neratõemtí iní cetera recitatfc íbtdê re CUbto oeclaratíone bíc pono pttmo ali
perííTc illã auctc íoB.qo factá eít ín ipo. quis oiílinctíoneo. Secundo poná alts
vita eraNqueficerpõíf a mgro nícolao quae concluftonee.f;® uantum ad ptí
©e lira. 6 factú eft i re cptra. pu^erat mum fit iíta ptíma oiftinctõ cg generatõ y -..
w X’bo p ydcâ que c idem q» eeijtía oís potell comparari ad ouo fcj ad fubíectií
Jim3 -z vita intellectualie. Sr quo lucu; in quo eft t ad quod tranfmutaturtr ad
icter apparet platonc pofuílTe ydeas ítt termínunt ad quemetquípioducitur.
nietcoíuirja.tSl: Xo.p.ínbocca.ponít ÇSecunda oiftínctio fit tfta terntt e -d"
qttuot .ppões fatís v tiles ideo circa ea* nare altqutd poteft eiTe ouplícíter: ficut
ru crplauatíonceft aliqualr imotandus. agererfcjtvel in ratíone quo: vel tn ratt>
Çwíma é cp cadé fiunt cú fpermatc et one quod.JSremplú oe agere.-bomo íne
fmefpermate. Sdcuiuseuídétiam oí; telligit vt quod: fed intellectue bomíe
cít Sco.i.oí.ptimt fen. vbi Diffufr’ tra* vt quo.Sic in ptopofito compofitú tcr«
ctat blc matéria. JSft vna opinio auiccíí nunat vt quod cfl fotma termtat vt quo
w ei ímponítcõmctato: quartopbifico. qui3 fcílj ell illud quo compofitú eft fot
omía animalia gencrabdía per ,ppa malíterfiúefubftantíalíterfiueacctdcna
gatoem crfcmieeadê fpépiitper putre talíterret ideo ê terminus fotmalie et
factíonêfinc femlncgenerari: que opto Clertíaoiftincttoefti(ta:q-ficutfeptí 3
commuter nõ reneE:q: túcantalla pfecta mo pbíficoç Dictum eft ptimo cap. Tfbú
vt bõ equus tctpolícrit er putrefactõne mo fumitiir ouplciter a pbo. Suo modo
fine fpermate generari:quod videtur ab vt oiftinguim r contra partem :et fic p:i b
furdum i oe boie pira fidZ. Slía é opto mo inert aliqd alicui quod inert et fin to
m ertremo que 2 comenta totís ç fcj ea tam.Sicenim bomo ptimo faiutur ft q
de fpecte non gencrãtur er fpermate i ft libet eiue pars fanatur.Blto modo ac=
ne fpcrmatc.J[5;ed cõtrabãc opmioné cipitur ptimo vt otcit cattfalttatem ptee
•rguítur p auguftínú oíceiitê oppofituj feifanttvt bomo eft rifibilie tptimo quia
tertío oe trlnitatc.cuiusrõ ibídéc.-qttía babet infe caufam ptefeifant ct adequa-
generatú g putrefactioiicm .ppagat alia turn talie partionie fcj fuam fotmaj fen
iterú japagantíart tuc fiit vttíuoca gene Drniarn fpecificam: ptima ptimitas fit a
rata aferê ^pagataet gencrata p putre fecunda verob.CAuantú ad fecúduitt
fectíou2 fút vtmioca t eíufdc fpeciei.au articulu pmaconclufiofitífta.ZWaterta f1'!
tecedés patetin apib^ t murjbus t pia generaruret cotrúpítur fubíectíue. pba »,**■*,:
tís. 4f£íiergõ tertía opuiíoípiua ooc.' turtqt.p.qnto pBtcoç ptobls çg gene'
quã teneo fcj çp ppagata et gencrata p7 ratio non ert motU3 fic arguít: quod gee '
putrcfactioné liit etufd2 fpet. Bn nõ te* ratur nõ eft. quod mouctur étergo genec
neo vníuerfatr cú Suiccna q> omía aní* ratio non eft morue: quero pto quo accí
malta pnt vtroq; mó generarí. nlbtl effi pítur in maloti ly quod generatur nõp
gencrabíle vmuoce pt generarí equoce: termino: quia tunc mino: elíet falfa.qt
níflfitita ímpfcctftçcã equoca fine vni ficut terminus generatíõie non eft ficut
uof a fuflicíat ad eius generatõem:t íóo nec termin0 ê mor»: é accipif p fubíctõ
imgfef ta entia vt funt plante et queda? fed fubiectú generatíonís eft materia:{
P 9
flfettapbífwfr -
materiagenerator.CíSecuncIacõclulTo me4fic mmtetmãmficmottei abeWKn
materianecgeneraturnec cormptEter; feco.jpsd cuiuseuidctiaolctttaoc.fBi
mínattuetqô jabo ftc: omne qt5 natural'r B.ctn * .oi.i.fen. q? c vna opinio q po *
gcneraE vel corrúpiE termiattue bjma t nit q> in mafia re? corpaliú eft aliq par*
tcríâ ptc fuirfj mafia nptbre materia j fo:me generade coagens ad ccpofiti ge;
pteiut.-gic. Zttsrior pj B in Ifaretpmo neratõem.qÕ,pbaturouçI(cí via.-^jia
pbif .qtmafiaéctqfitrescúinfit.C& fumiEepptevitâdecreatorsingenerati
rrmaE:qr íllõ qófuppõiE íomíactõe na onenaturali.fccúda fomífepptcfalua;
turalíretadqõftfltrefolutío oiíiisgene denaturalíratis.Stpmaviaarguíffic:
rntõis i comiptõíe tpoflibíle ê gfiarí et fi nibil pejríftit in matéria qo in formam
tozrúp.tfj mato ia c bmõirqr ípa fuppo; natural'r trâfmuteErg jaducrõ forme na^
nif i oml actõenaturalí.pmo pbíft.aai turnfnõcrítgeneratõ (3creatõ. pus eil
ípatn Hat refoluto ofm generabíliú 1 cot falfúrg et aiís.fSõfcquéría pj:qt creatío
ruptíbiliútpmo ô gnatõc: § impollibile l oc níbilo factío. (4? fecúdavia argu
eft ipam generarí et corrúpufic intelligí itur fic:fi nibil forme in mafia periftir:§
tur ocmarift.pmo pbifi.vbí oicít <$ mã generatõ fotme naturafnõ erir natural;
eft ingenerabilisa íncorruptíbílrer boc iSofequês é falfúrg ? aús.jabatõconfe;
tn nõ fcqtur è.n bn fit creabit 1 adníbíla quetíertú e auctc oBí íâ allcgatam.vicj
5 btlaOtute oíuia. CSertía pdufio: faz q> a natura fiútínqrúcúqj.ic.Xumqt
ma nullo rnõ c termin’ gúarõis e fe ptí= oiíiis generatõ naturalbs pneipíú ínfn*
ino.boc oílcdíf fic: qt otfie 1116 qó gnaE fecú naturalc qt natura é pncípiú motus
E fe vt termin’ generaE et matéria que etqetís fccúdo pfiicorr .t e bocotntna s
x^eSeU* eft ps fui:vt o ou c p:í’:fj forma n babj turalía ab artíficíalíb’ et etíâ a violetis:
materiã ptc fuí:§ fornia nõétermín’ge vtibideor.Çjpjcõtra arguífficrSíi
\ ncratõís e fe pmo.bec érõpBidínlra. materia elTet pars formepejáftens: ergo
> ^È&uarta conclufio fit ífta: forma éter veleríteadérefpcctu oíuerfarú forma?
minusformalisgeneratõís jrbatõ !;u fpecifica? aut finguEformis fpectficl cot
íuealló 4 fonnafr c et ejcíftít termin’ ge refpõdét oíue 1 ptes pejáftétes ín ma «
neratõísEfepmo l terminus formal» teria.S5í oeE pmõ:ê ide pmú eritEsfot
4 generatoísrfj forma c bmõírpatj ètc me aq 1 ígnísr? ftc forme erút compoftte
y |[ iSkuínta cõclufio: cõpofitú c.t materia er oíuerfrqr ep 4 HW cjdc ojntb’ in íllo
■1 fôrma nõ generaE pfepmopmitate a: nopfitoifferreetp aliqdoríít glut com
bocoltcdíf ficriliud nõ inert aiícuí tli pi port te t nõf&tfimpUcee: qófalfum ert.
mítate qõfibí inert tin f m ptc: vt pt5 ep SíoeE fecúdú vicj fingulis fingute p
pmo artículorfj generatõ inert; cõpofito teo corrcfpondét: túc vcl tfft vna carum
rõe fbrmemíbíl etn cõpofiti rcàlr bj crte infõrmat materia t ti alie: 1 túc tile erút
p’ nõ cc níft forma folarg cõpofitú fl ge; p fe etiflentes: et ftc ertmt forme natura
ntrraf p fe primo 3. ÇSerta cõdnfto fit les fine materíarqó ert impofTibtic p na
D irtarcompofttú er matéria et forma gene tiiramrvclomnesínformãtmateriamri
raE p fcprimo pmítatcb «,bocoírdiEfic: túc ífta matéria erítftmul ínformataAí;
ílltui inert aiícuí p fc pitio b qt5 inert ftbí iterfts forints fpccíc oiffcrcntibus: qôê
p râmpfcifã q c aíiqd ei*5!, qõ pj ep prio falfiim.C®‘fcndú ergo in materia fi
orticforfj giiai 1 inert cõpofito boc rnõrg eft ponenda aliqtta psforme coeua ma ;
nc.Z^inor patcrrqt gnari inert cõpofito tenc feu aligd tranfnntrabíle iu tormaj:
E fbrmâ japas 4 é 4-'ficut rlfibile inert bo fed íbl ponenda eft ratio femínalietqite
mini p fornia japriá q é 41 alíid ei’. qttidcm non ponítttr in bis que jadncút
f[Scrtia japofitõ pbí E pefita c q>ana ftbi ftUa tmedíate: vt ignis jaducit ígnê
turafiútíngrucúcp mafia éaligE3 foi; oeaqua. jSicit etíi.p.late mira ^ficut
VII f
oomus fit ab extrínfeco ficut etiã ignis. taseffectusaecípíf et Oifformitatê a«6
5tcm no poinE in bis q gencrãtur e,t pu tis vcl pafii. i&uíd êí»ico q- v írtusi
trefãccõerqr ibi fit alteratio ab agente ejc factt tantã oifformitatê organíca £ corpe
trinfecorfedbmõí rõ femtalis ponif £ gc po:e atualís optet q- fit ages oífforme.
nttis ec femie.£ft aút rõ feminalis qda í t tllud e actio oífformls influentfe ce «
vis intrtnfeca in femierq qdê vcl eft for* Ieftis:pot tn poní rõ feminafnõ Mícíét
ma futialis feints vel íjlitas eã cõfcqiiês ter fed aliqlit cõcaufatíuaad alteratõej
q eft via aícêdêdi ad forma pfccta. ffsjec breuía: i boc ín anialibus fn quibus fe#
oút nõ ponif vtfit principiu aet«8 gene men vníusagit in femealteríus atalits
ratioms attingens terminú finale gene etia forte.Ç ad argumêta alteríu3 opíc
ratõís qc ipa formarnulluem unpfecti'’ móis ad pmú oecreatõc nego pííamrad
pt ec principiu fufficics .pducendi pfe; j.’batocm cúõr q> ci eatõ eft oe nibilo fit
cti'7:fed rõ feminalis c qd inipfecti’rege etio Wefpodeo q» oe níbilo pt olccr bas
nerâdaiô ac.SiJaíor pj qr orne ôncipiú bitudíné fubiectí vel tcrmini.fi oícar ba
.pductih vcl c vníuocúvt cquocu. fituic bitudinc termínitfic non oiftinguff crea
qdeoçocEvelc cqjpfectúvel pfcctiuo tio a generatõe naturali.-qr vtram «dti
termio^diicto.Spi qraf a 3 ilia formal etio c oe níbilo vt termíno.Si aút oicat
ducaf.$? in generatis mediatefemte ? babítndiné fubíectí fie é tm creatío etn
marime p propagations vt fut atalia o? gfiatío nãf.creatio em ê^ductó oeníbí
recurrere ad prima X’tutc oíuínã: iq»a lo et níbilo pfiippofi0:íta q-ercludit cm
©eo inmediate ,pduciE. ,p0.qr nó a font nem caiifalitatê cuíufcúip caufe S> mate
ne vel rone femiali vt onffi c:nec a pfe. rtalís tam fomiarq’ etiã efficíctís creatí
qi eoitiorruo pt filius generaritnec a for pcaufantis ípí creántí.-licetquãdom cã
ma vel X>tute celitqz c impfectior q> for; currat vt poíleríus.-puta fi res ereata fn
maanlati.qrfm auguiti.pj.ee ciuUoei fcipiaturin alíquo fufceptíbilí.oppofi <
®me vines c plfãtius nõ viuête. ppo; tu aut buiu» femp accídít £ naturalt actt
nútur víuctía nõ viu? tibns. nec ^ducif one.qi íbí e gítur fubíectú et mafia cõ
ab íntclligctía vclágcloqr agút media cauiào que cit m potétia naturali ad for
te motu eelíirelinqnif éçõs. CtSõtra mam babens ínclínatõem ad earn tan&
ergo omnes .ílte forme creantur ep q tn carens ea i apta nata recipe earn natiira
mediate a oco ,pdiicú;ur.ífc0.fi ocE pns liter, vnde fi p ímpofTibíle forma natura
mbil videE fcq ímpofTtbíle. vel atr pt ne lis produccretiira natura non cõcurren
gari cõfcqtictía:? falfitas buí-,cõfequeu tejnateria nec tranfmutata p naturam:
tie patelnt rfidendo ad pmú nrguintú^ omis talis joductío efiet creatío. 8*nde
opimõe. ®e fornia aút al ioç ab ataltb'’ notandu <$ creatío é .pductío inter eiisi
alr c oíccdu.oe bis ent nõ pcludit rõ fcá níbilrfed generatío inter ens et prínatís
vtpatct.ratõ ígíE feminalis nõ ponitur oncmrque príuatío et fi iiíbíl fit formalí
príncípifi actíuúrefpectu termini forma ter tame prcfupponit aptitudínc i íncli
lis gcncratõisífj nimq» agít ad alteratí; najionem naturalem ín fubíecto aliquo
one breuiã vel pccdêtc termínú gnatõís mo pcaufanteinon fie autcí creatío. fir
S>íccdú çp non agítficut fufficics actiíi: bocaútccfratínflantiaoe gra et anima
qi vírtus actiua vnifotmis nõ pt caufar Intellectuia: qr ad Ulamprodiictíonem
effectsoíffòtmcín palTo vniformi.-f?X>-, no concurrit nlíqua caufa cõcaufans ípí
tus femts é vniformís patet t materia fi .pduceti cu? ífle forme nõ ednclttir 6 po
mílifiê et vírtus femfs nõ pt effícere tâ tétia materie.eiiide et 6s pt eas fine L
tá oííformitatc qnta apparct t organís a fceptiuo produccre: t túc patet q> níbíl
mmaliúretp ?n3necalterare ad tanta? fibí coager? núc etiã pruis ep natura rei
oifformitatê,. J&'aioi patettq: oifforau* ^ducutur a oeo í in fecúdo figno natur
píí)
sníútur qlíbct foo fuppofito vcl fulceptí ígíf pbí íntellígíE 9 quelíbet .pdtictõ cu
no fcj gfa ante 1 aia tntcllectíua cozpí. lufcúq; fozme c vniuoca acciptendo vní
Tjfcatet 4 9 ages naturale nõ treat i ca= uocationem large fm altquê occç gra *
de rõe net annibilat cfto 9 .pducat foz * duútfed ftrícte accípíédo ílla folú c vní t
mâ n pfuppofito alié) in mafia qõ in fozí uoca in q efi funilitudo inf gencrãs 1 ge
mâ naturallf trâfntutef. ca d íccúdum nitum in fozma et tn mõ echdí fozme »
cú ínferf 9 generatío fozme naturalis n
eft naturalis nego jsfeqntiâ. flJaturalts <SS.uomam vcrootffinítto*
em motus vcl mutatõis naturale accípi ÇÍ9ícínrendit.p.oftendr.re crqbuscõ
enda eppre pzíncipij pafllui fnepntí3 ip ftítuaf ty qd erat ec feu oío.Sd cui9 euí
ft motíuo qõ qdc pndpiú paflltm i naro détíã ínqrcdú é oe qttuoz q pbe tangít í
raltbtio bí íncltnatõem naturale ad foz- bocca.etfequctib0 víejoe príb9 pofitis
mã.víí nõ ois generatõ naturalío bj t fe ín oionetoe fingulariú cognítõnetoe cõ
pzincípifi actm.CSd pbm b in Ira vice ceptus generis et fpéí oifiíttctioiie: -t oc
dú 9 loqtur 5 gte fozme nõ fozmalr fed oiffcrétieinfíriozísíndufiõe. ®uo ad
Xqualíf code mõ 4 oicit calozcm eê gtcj pzímú notldú cp fm Scorú.jrrij.oí.ter*
íanltatís: boc mõ rõ femialis pt olcígs tí j fcn.vbí olfiiife tracrat bãc materia; :
fozme generãdezlj fozmalif nibtl fit túi Sft vna opinio pones 9 in rebus mates
us fozme.ild íllaq add ucútur oe fecun ríaltbus materia nõ efi gs qdditatts fpe
do pbicoç ocm c ín.c. j.Ç&uarta pros ctfice.qõ pzobnturztum qzqnto buí9 or
pofitõ quáb pomt.p.qtiã etíâ pontt vn 9 otíics ptes oionís fnt fozmeZQLtem fes
decimo buí9 c ^ onus,pductõ vcl ín s cúdo oe anima 1 alibi freqttc ter p.nomí
duetto fozme pôt oici vuiuoca. 8 d cui9 nat fozmâ qó qd l rei.Stem in bocfeprt
cuídctiâ feiedú 9 eú .pducrõvnliioca re mo oicif q> anima c fubía anímatí 1 fpe*
4rat necrio alt4mõ filirudínc fozme ínf cies et 9 qd erat efleè non materia.
4)dttcc0 et .pductíi ídeo fit ífta f>ma oifti 5Jtê arguítur tali rõe q-qdé cufc pzín *
ctío q> filítudo ifia c ouplen qdá foental” cipítim co§fccdí íllud cuius é: vt t5z i b°
•i qdá X’tualiQ'.'flfcztmo mõ c qii ages b5 feptímotfed matéria nõ c pncipíum co§
In fe fozmalif fozmâ qua pzodncit: vt cú feendi rczqz oe fe c igtatvt bz parú pofi.
bõ generat boiem 1 cquus equú.âJcõo § matéria nõ gtinet ad qdditatem rcítfj
mõ qii ages bí i fe tin Xtualiter fozmaj oicta opinio nõ placet oicto ooctozÍ4 cft
quã .pdticít 1 nõ fozmaliterzvt cú foi ge cm cõtra pbm bíc oícentõ 9 matéria efi
nerat calozc tn medio. £>ecúda oiflinctõ pe fpecieitfpéj aút oíco çg qd erat effe.
(it ifia q> fimtlitudo fozmafê oupler que ytent octauo buiiis oleítur cõtra plato *
dá fm fpem fpealifTimã: qda3 fm alí^d né 9 omio oio babetdd ctqttalc: 1 boe
cõmuníus.&éplum pmtzvt cít bõgc; opteteé vtmateríamzíllud Xo vt fozmâ
nerat boiem.epcplú fecúdí: vt eú rquiis (f 'Iffoo cukis oedaratõe feiendú q>pbj
generat tnttlQ quibns .ozte c alíqõ geu9 b loquíf equoceoc illl3 tríb 9fcj matéria
eõezputa iumétú vcl alíqõ tale in 4 one# fpecíeetfTmul toro. Spês aút triplíetter
mútzví oicit arift.m boc feptio. % ertía fumírttr.ano mõfozma q éaltera ps
oíftinctío fit ifia 9 filitudo fm fpem fpe intrinfeca cõpofití.Slio mõ orfpés íp*
cíalífTliiiá qdaj c í fozma et i mó cllendí fa rei qddíras 1 fozma tori9: puta bums
fozmctquedâ ín fozma folum 1 non i mõ tntas oe qua fpê bíc oicit. JBpém aút ot
éfiendí-eremplú pzímítbõ gencrãs bo; co q> qd erat ec'icg mafia ê ps fpecieí.
minê.epéplúfecúdi:artifer,pducc0ar# a«io mõ accípíf fpês $ vlí abfiracro q5
çbam. qz licet fozma fit ín vtroqj tamen oiftingitiF cõtra ptículare c9 f m aríf.eft
ín artífice ejcifiitfm mõm intcttóaleiar pmo 9 qd ézfolius etft fpéi é oto pmo t
cba Xo epifitt fm room realcm.&íctmu p fe.CWotcría ínfug q c alfa go cõpo*
VII
Srttfípftaceípff.vuo mõ vtnõ cõtra cta qt vt detm 2 n bj qdditatc p Ce t,ppe C$
E aUu(J fibí adueníca z foliíabfokite (eu large z E accna..pbaEp0:qz pneipía eeff
rrr accepts vt ê pncipíú ponale cu * ttalia cõpofití eentio fút ejenaruõ eiTt é i>
ui3_e i ftc ptinet ad qdditatc fpecifícam tclligibile qd ey n etfítíb9 cõponaf infii
rerumaterialiú. Sito mõacctptf mãnõ fece aliqd ej:na:f3 mat'ta c pnm eentiale
lu vn vt pua fj vt peta p mdiuiduitatcj. rei: g côpofm ejintia erít materia etna.
«Uo moaccípíf magia cõtracte: vtpbí pdtctie ita<p_p3 ^ I3 mafia peta
tur g acena vt m afia cõtracta ad ctntu j mõ iiõfitòrôeqddítat[ fpecificetnma;
»çtía oíftínctfo ê çfiml totu accípítur teria accepts abltracto mõ et í vlí ê t5 ei9
^ copofito aliqií vlr.vn ó: infra q> tpnij eentú tqdditate. ÇSd auctee f oppo«
v/e copofitú e.rmat'taet fauna vir accep fitútad pmú cú Ó2 cg oca ptee oíonia fút
tu eft fiinul totúzur bõ eq’. S Uqn fimiH fo:me:otccm cg n fút fojmeftbijnuicê cõ
totu atcípíE .plndimduo fubíe z boc ou Eate fyreipecju oiffinítírq: ò ipo fornia*
P ui ui° ‘Vo large -Putfcj tndíutduuj lif feu qdditatie pdicateteft cmqddttaa
fubíe abfrralait ab e?:fitt3 et tpc z o puo i fotma toti1’ z nõ ptte: íõ ea q fpeetât ad
duuduu ftc accepts pie eft t piito. (Sufic qdditatc onr fojimtr z qdditatie pdica*
em qd c t pnto abftrabtt ab etna et tale i rí. & ia ígtE realíõ fpecifica pftituit t ec
duuduu nuilo utcluditi tua rõe qre fi s fo:malí:q: í ec qddítatío. ® rta ãt ídíuí»
buepugnctrurcípepdicatój nafe z ipft dualpllítuit titi i ec mafiali feu peto cú
US qt> qd c abqd c eift boia pdícac oe nfnentítaa qdditatia. qbqjbaEctboe:
bac bate Itcet nõ pino. vn tlia indtdua n qt qcúcp entitaa qdditatia limtata coía
guanEnec cozrúpúE.Slio'' accipií fifro* c mftí :nec repugt fibi oící d mltf 4? qd*
tu et tdtuiduú iubíe ftríctc out includít libctctpm. talíeãtncona ididuafvt
estuam z tp a:vt b bõ ejcíia z 15 lapra e.r í ondít idcooc.onr .5.fcn. Jld alití fedi
«ea:et talia fút qpfe generátur z cozrú d aia cg fomu ê cg qd eratcctoiccduy q>
put.-r oe taltb9vt 15 dt artft.nõ c feia nec boc dz appzopatc eo q> fozma c pnctpaí
ota jjpetqz ipía abeútib^feu recedêttb'’ lioz cá t cõpletia oíoía 1 qddítntf nõ qn
autabftractia a fcfu igtíí ê vtç fuit an n macia cõcurrat.Sd 3m<? aia c f ba aiatí
Imtteoç tu i abfcn pt ec opfo.Çfote pze oóm ç.p.accípit fba3 z q> qd erat ec x>
tmius pouo trea coclufiõea.-ffcziinacõ; notori ptc oíoia z n tota Dione. iSd
clufio fit i(la:2Watcría nõ peta q ê pe po P5 B iP3 glofâtc .Su em:i nõ c aia atai
tetiar abfolute accepts et vir ptínet ad zc Sicut tgiE n vult cg aia fit aial fic nec
qdditatc fpecíficã rei maftalía. Bíoc ptj eft oío atai fed piicipat'pe: tdeo dt fic c
aucttbj pbtcí pallegatl.5tc tlí rõne :qj oíccmfic aútnõ ita çvno0 c oío alio mõ
rea malea iíua eentiaincludút câa tnfn nõ.Sd rÕ3 odm q> míoz c falfazcoguitõ
fecas vtcj mãm et fauna: gt ca? oíone em mafic reqriE ad cognítõj rei málcuy
05p°ima.piiap3:q’ oio idlest rotá een ad cogmtoy cuiullibj rei reqraE cognitõ
tuoíffiníti.Çffiecúda conclufio fití.ta: oím cá?.a&r tn mafta ígta qz n c potílTI
2»atta peta p ídiuiduatõnem ptínet ad ma rõ pgfccdí ílld c9 c. ^ozma ei cu5 fit
Qdditatc ftrtoti9 qt5 c mdiuiduú fubc ot magí eua §> mafia íta mag( cât entitat c
mnetú p vle.boc oridíc ftc: íBmgfariuin z péfcibilttaté rei §> mafta: qz ec mafta
fut caufc fvngtarea qrto b,J: O mafia et n l?5 ei naFalr nífi p fozmá cãntc ec i elfc
fotma fut caufe íntrmfece reí:| idiuidui ctutio etiã fozma fãctt cogfcer niafiãníí
eiBt caufe idíduet mafta g ídíutdua c cá vtrucp poftea eft cã cogfccdí compofitu.
Intrtfeca et qdditatia indtmdui fubic fic Sir oicítur q> p. loquitur oe cognitionc
acceptt.ftKertia cõclufto fu iftazmafú» fcientifica et oe materia cõtracta ad etlc
peta p ctmtiá ptínet ad qdditatõ filtotís ettftentúúlla qttídé eft ignota feientífi ?
ue e*ntte ca mo fcj g pt br e gddUatcj: ce z cât cõlingentíã reç: tdeo n facit co*
p m
gnítíoné ícietíficã.Scd fi abftrabãtur a pofitõe-3 oppõs t bmõí: q oia ptínét ad
lenfu ilia quo? ê tal'materia nó c oe eis íntellciínè intellectu» nP n ígrat fingia
nift opinio: vt ocm é.CcSluantú ad fecú ría.Sccúda cõclufto: Çntellectus nr j>
dn oictú bíc tangendum ícj oe fmgulari ftatu ífto nõ p fe íntellígít ftngulare fub
um cognítõe.q: bíc oícít.ç. cp oe ftngu japa rõe fmgularítatís nec fenfus fentít
laribus nõ eft fcíctia nec oto p:op:íc:q: llíoc oftendítur Íic:d9mie potêtía perfe
ípís abeútíbtts a fcfu nõ c palam vtrum coêfccs alí^d obíectú fub japa rõne põt
ftnt an non.et fecúdo oe aia çj> fenf’ cfiit ípm cogfccre ? ab alijs oifttngucre círs
gulariú:íntellcctti3 vníucrfalíú: ídcirco cúfcrípto omi alio ipo folo remanéte. fj
vídendú ft fmgubría poífint cognofet n nec intellectu» nr nec fenfus c bmõí res
tm a fenfu fed ettã intellectu. 8d cuius fpectu fmgularíútê ic. 2»3ío: c eutdés
etiídétíã otcít btcSco.oe intelligilita; fed mino: j>baE:q:ft bee albedo poíuú
te íingularúi poflumus lod vcl metapbí nã potetiã ponnEieodc loco cií ílla albe*
fícc fcj ft fmt oe fc íntcllígíbílía vl’ anfa* dincjmanet ddcj bee t bee albedo q: il*
ftíce viej ft ftnt intelligtbílta p Compaq la nõ eft bcc.ct tn fenfus núc? oíftingue
tíonem ad intellectu noftrú.quod qdem ret ouas numero ec bas albedtes ft ftnt
ptinet ad libtum oe ania.Ç®e pmo po eq íntenfe. âímílif nõ oiftíngucrct íní
no vnâ cócluftonc.^ingulare quoltbet 0110 fmgularia circfifcripta oíftínctõe ae
ntõ fumptú fíue vt abílrabtt ab erntia ft cídctalí q c p locú ftgurã et bmõitputa:
tte vt includít ex eximam i alta accntía ft eeiít ín eode loco et ftmul tp.e:? babes
eft p fc tntelltgibile oe natura fita. Iboc rét eande figura tmagnítudíné -reúdé
oftcndíEftcs&íngulareê verum ens: § colo:c:talia em tam iutellectus q> fenf9
eft p fc íntellígibile. pna patet:q: inteb íudícaret effe vnú. qfbatet etíârq: fenf>
lígibílítasabfolutefequífcntítaré cum nõ oifceruit oíuerfitatc radio? folatíú.
ene fit obtectttj intellectu» e? natura po licet cõittmtíí ponâí ptínue vartarí t me
tentíe vt ocm ctertío oe ata.fed jjbatio dío.^õ b^mino.usairtgturq: poiia cot
antis. q: (tngulare íncludit totam entis gnítíua t nob cogfcit rê nõ fm fuá abfo e
tate quíddítatíuã fupío?.íncludit etiaj lutã cogfcibílíntc iuqntã fc? in fe é mac
vltra boc orníain indíuidualc vcl cjrfití nífefta fj folú inq>tú e peite motta: q: po
am vel aliqb accfta quotfi ncutrú oimt# têtíecogtiítíue,p ftatu iftomouéttir ab
nuítfed addítad entitatetergo ad Intel* obícctis:f3 nã fmgul.irÍ3 n mouctfcõm
ligibilítaté.fce fecúdo fc? oe cognítõne gradú fingularttatís. ífeíngiilarítas ent
fmgularts p compatíoné ad intellects fe b3 folú vt rõ fme q nõ ftcut ocm é p:t;
nofti ú pono tres conclufiones. •flfcuma mo buí^.t aertia p°: intellect'’ nr j>
concluftoftngulareé anobís íntellígU ftatu íntellígít fingular rcflectcdo ad fã
bile ,p ftatu íftó falte pgnítõe abftractfa tafmã fm.p.3.0 a.qbftcexpõiíq: ftcut
qjbtobaf q: cognofccs orftiam extremo: natura in agedo nõ p fe íntendít vle: q:
rtt coÃlcít extrema orfttía. q: cu of ia q 5 tnc generato co:pc qó c vltus q-atal vcl
dã relatio n pt cognofcHtifi cognitís eft bõ nõ jacedcrct ad gnatões aíalí» vf bo
trem:s:fcd intellectu» nr cognofctt oifs mfs.nec íntédít pmo índíuíduú figtum
fercnttã inter vníucrfale et fmgularc. qttúcgnatovnoraliputa fo:tc ceflaret
qfcatet ergo <y cogfcit vtrúcç extremum actõ nature qb e faliu: 15 íntedit pmo p
fi'argmtariftoti. fecftdooe aníaoeféftt ducere natura in alid fiippofito:? b° é in
cõt.^tetcrca intellect'’ nõ tmponít no* díuíduú fagú.ftlr t jopofiro fpê» t fátafta
mina rebus qs tgrat: fed íntcUccttte ím adquâ fe cõuertítítcllcúsp repntatfm
ponit nomta fuigularibue qtiíbug etiaj gi'ar fagú i qb feri p°pgnítõ ttcllcús.^d
attríbuít íntentões puta fingularc indí * P3:q: qnqt itelligim9 alíqb finglbreig
uidiw:? fie oe alijs.&e bíscttá fitcitj-í r4° 15 fpc fit 1 in boc pmo figno t ípa f4
Vil
tafia eft cõftifô fubftãrta cu accídétíb*7 vt eft alí9 a cõccptu fpcí ficut gtíalís a tota
multa accídctíafe cõrrabcntía mutuo. lírqt fpes eflentialíter ? fozmalíter tclu
Sebo repfentat nãm abfolnte qn fcj m dit eõcept9 generis i oríe.-t fie eõcept9
tellect9 abftrabít vl'c.i ferE iu nãm pci# gnis é 3lí9 a cõccptu fpcí nõ totalíter fj
fe nó pfiderádo ei9 fingrarítatc. Sertío ptialíterr^baf ansiqtoranõ gtícipat
reflcctcdo cõfidcrationé nature ad cír# gen9 ncc ecõuerfo :fun t et orno alterius
cúrtãtías fignataevtfcjirellígat fingu r3tíonís:vnde eõcept9 gnis eft íta alíus
iare.t.nãm q eft bec non ínquatú bcc f5 a coceptu ore qb c pmo oiuerfus ab ea
cúaccntíb9 ,pp:ijs oetcrmiat talé nãm ín nullo cõuenícs eú gen9 includat oilfe
g tales circúftãtias:puta qb c btc t núc rctiasfupíozes nõ autora vt ftatím on;
i eú tali figura ct colo:e i bmõí íta ç ih deE. C-Stfiqneras qd Determinate cõ
li9rcflcctíõíotcrmín9 ad? termin'’ ad elpiaEp gen9 a oram. SefpoiideE çpg
que eft bd cõfuiu et i medio c oiftinctú. oram cõcipíE vltím9 actus <j fpês eft tl
C&dpbmi Ira íâ Oíctú c cg loqE6 fins ludqbeftcõplctarerzg gen9 eõeípitur
gulari vt etiftes et oe tali ve? c <y nõ c potctiale refpcctu illi9 act9 vltímítboc
feia 4'ptic nec oiffmitio.Scia et c obíe# oeclaraEfic:q; fm pbm in boc fcptfo bz
ctí f rn qt5 abftrabit ab ettftentia actualí çplicutrõ.í.oíffínitiofe bjad rêfic g#
oltoqn feia poflet quâdoqj cê qnqj non tes rõnísad gtes rcí:in fpc aút q .ppjíc
ec:i íta n ect ppetuatfí comipta re cot# oíffiniEnôfimtnífi oue g fegtcs ccntía
rúpereE feia illi9 rei qb falfum eft, Voe Ice fc5 act9 vltim9 d fpcs eft id qb eft ct
tn nõ obftantc talía fmgularia put ttcl# poiialc refpectu illi9 act9 vltímí.&fn §
lígi ab intelicctti nfotct eft oe íllis opi viria fpecífica aqé vnítasreitoíonis
nio vt oíctú cft.Síngulare vero qb ab# cõpletíueincludítgfe pcife oefuo gfe
ftrabít ab ejentía c .ppiic oiffínibíle t fei íntellcctu actú vltimú ín re q eft ca vnie
bile |fcia fpeeicí erg lê licet nõ p.umo vt tatí3 rei cõpletatgen9 aút .p.rimú pcife t
oíctiu cft.&d ahud oe febo oe aía t ad cluditgfe ^iptíú poiía le refpcctu íllíus
oco auctoutatcs cõfilcs Sucédú cg fen act9:ue aút babeam9 ponere occpt9 ge
fus eft fmgularíú cú pfctfione qz nõ eft nerís ? of íc ec fictíoues ogtet cp ílPcot;
vliú: intellect9 aút eft vtríitfcç. 2S?c boc refpõdeãt alíq ín re oíftíncta ey rei natu
no.ca q oícta funt pino bui91<. £ íld ra círcúfcripta oi ogationc intellect9: f5
tertíú cg Ijictãgít.p.fes oe oíftínctíone talis oífferctía h; gradú f m qb gen9 et
eõcept9 giíis a cõccptu fpeeicí otcit ídê ora pntfumí ab aliai alia re ft fmtoí;
ooe.ín boc feptímo q> eft vm opinio po uerfe fo:me puta ín bote íta çg ab vna
nes çg eõcept9 gftis nõ eft alí9a pccptu fumaEgen9:et ab alia ofarvel pntfumí
fpeeicí rq nioucf e*co qb oieit.p.in Ira ab alia ct ab alia realítatetputa ft fit fpe
O’ gen9 níbil eft pter eao que fút gene; cies ftmplcr vt albedo:p:ímo mõ bt oíf
ris fpcs.Jt c q: alias gen9 nõ pdicareE fcrctia realis.-febovero of a fomulrvtra
oe (pc.pne eft faliu: á ? ansijabatio cõ cp tn cç nã rcí. f[?id pmú ín oppofituj
fequctie:q: túcgcn9eftet gsfpccíeuSj oíco q> ilia auctoiitas allegata -trácatur
p.s fotmalíter non pdicaE òe toto: § ncc vn addtt ín fine íllt9 aut ft c:é qdc vtmã
gen9 oe fpcrvnde íftí oícút q> genus et et bec gs oífíúctie c vera vt oeclaratú c
ora teu fpés oíffcrút folú penes modos SL® d fcbmncgo pfia3 ad^batíonécõ*
íeurõnrscõcipícdíeúdé cõceptúq fút cedo çg cõccpt9gnis c gtíalis :gs aút Ij
tones oeterminatiõis a oetermíabílís: nõp:edíceEg modú gtístn fignificata
Ita tv rõ gnis eft oetermínabílis i ratio ocnomíatie pdiccE oe fpc:i vt ftc ftgnat
orle feu fpc eft i õ oetermínâtistfcd ífta torú vel gre g modú toti9:vtalt auícé.i
opinio no eft vera fin ooe. qb jabaf :qt qnto merapBíce.Jn abftractoãt vitima
eõcept9 generis c alí9 a cõccptu one: $ abftractíõe n pdicaE: vn illa é falfa bõé
S&tfâpbtftce
alnlitJS.CíCótra az pdícatío eenoiatia multe Orntíe optetnÕfolú Oíutdí gen’’
<)ccludíc pdícatíonc ín qd:fj gcn9 pdica ínorntíasJfjetíâoíuídí orntíápmã ín
lur 6 fpé ín qd:§ «c.Kn* oupler é o a fedam qfes fit orntía pfei non p accfis
ooiarío:vna fbiectí ab accnte aha toti9 s ficutfialiqs velitbn oiuídere bns pc*
pteeétitíali:pma ípedit pdícatíonc i qd des nõ oícet alíud alatú alíud uõ alatú:
feda aútncrcliidít: taré ocnoiatio fpcí q: iftenõfút orútíepfe babêtis pedes
a gnc gen9:eí c ps eêntialTpfíiÇiSliiS vtftcf505oícere alíud c babés pedes
tu ad quartú qd t-igit bic.p.ícf oe eo eg fílfos i alíud nõ filíostq: fifiúm i nõ fif«
Icludit oria ínferío: oícu ídc ooc.ç cft fiutt fút orntíe pedis p fe. St lõ oícít cg
qda opinio pones cg ofta giíi3 ínferío:! fifiio c qdá pedalitas .í.c oria p fe oiuíí
íncludítfo:maftora} fupio:c:£úq: p; fiua bntís pedes. C*ota t" 9 $ oícít.
dlcaE oe ea ín abflracto tj? fe pmo°: oí; p. vbí nõ pnt alfigiuri orntíe pfe:q: ple
citeib.p.q? fiífio pedúé qdápedaliras: rúcp fút nobis ígnote optet alfignare oif
tú q: bíc 6; q> ©ravltía feu finalise fuba ferctía3 accntales q fút qdá figna orntí
rei qó nõcct nifi Icluderet alias pceden arú elTentialiú. Sd fedm reducíE p ípm
tesialíter nô ect tota fuba rewtii q: R d: qn oícít q> oria c tota fuba reí:cú ei oío
cg ín fuba nó c o:do:fj fi ínferío: nõ iclu índicasecntíárei nõ folúicludit oriani
dít fupioré erit o:do q vn3 erít po: alte; fj etíã gen0 i?ccpt',gnísfitalí‘’ a pee;
rapolíerío:. CSj pbácopíníonc Sr; ptu orie vt vífú elltfeqE q> oria nõ oicat
giiifrq: fi fie erit .pceffús ínfinit9i oííjs totã íubaiH reí.»ícêdú § q-.p.nõíntc;
pfis ê fòlfórê ? ans:i>b3tie pnc:q: fi oif dit oicerc cg oria vltia fit tota fuba rei:
ferctíe íferio:cs iclude; et fupío:é:§ ef; nifi cõpletie vt oíctú é p0.2ld tertíú re;
fent oreatestq: ora fút ad aliqd tdc cn ducít etíã p ípm :cú ei i fuba fit m31 for;
tía.Jnaltfíâíwenirct fcjíora fupíozl nn."i forma fit magi ens §• m3: feqE cg i
•zoifferrctorijs:? túc vltra 4râ oc íllís fuba erit otdopriozís % pofterioris fm
Oríjstvty íncludãtoraj fupiozcqre yt pfectíonê. |f®íctú à, pbí c íntellígcdú
.pcediE ín ífinítú:vcl Itabíf ad aliqs q i cg ín fuba nõ é ozdo.i.in bis 4 ptinét ad
nullo pueniuntmec includút ali^d cõe. rõnc fbalc:talis cg alí”i alí0 o:do tollat
%tc f j pbm bíc í Ira oís pio oaE p seu'’ i faciat nugatíonervn a pus oícít cg fi c
pmfi i otfferétías ttermedías vfqj ad vl nugatio addcdo ortam po:c pofterioa
tímãrvel p gen^títnútapram vltíml qdpari rõnecrit ecõuerfo.bec materia
ípccíficã.Si f>nto® fequífp temigatío: tractaf a ooc fub.j:j .oí.qrti fniay. q.5.
q: túc orntía uermedía poncrcEi oione
t vltia icludit oes itermedías vt oieís:
§ orntía ítermedia oíceE bis femel ín fe ^tuoni5 vero oe fubftâít ia
«z femel i orntía vltia. ©cdo9feqE adbuc C-Bfeoftq-.p.oetcrmínauít oe fuba fim
ide q: sen0 .ppímú icludit fuá orntiá eõ O’ fuba dr q,qdê:B oefmíat d fuba fij
ftítutíuã i vltia orntía icludit cã filr vt qdvtiaqbnfdãdrfuba ficut ei oíctú c
oícistg bis oíceE: puta oiuídendo aial i b° feptío.c.ftío. çg pK) ponebat ideas
rõnaletq: feufibíle íckidiE í aiali qocõ; cl Tubas fepatas a fífibilib9 qs oícebat
ftítuít i irrõalí p:e:§ bis oíceE. ftbicé eõvlia-rpdícarí d idiuíduiofpcç pdíca
dú e ê q> oríítía ínferío: r.õ includít for tíoneoiceteb^éboc.p.êarguitbíc cg
malíter orntía fupío:ú.C&d argumta nõ c talía oarc vlía ín re.JSd euídétíã
ín oppofitfuSr pmo ad íllud pbi oícétl cuí9 notádú fimfco.Rií .ííj.oí.fcdifnia
q» fiffio pedú c qdá pedalítas S>icoq>U rú:q».p.nõ íntedít bíc negare qn vlé fit
la aucctas é írelUgcda non pdicatiuc fj ali4d i re imo oppofitú coe mete ci^rfj i
oíuífiue. TRon ei plus vul-t pbus túfi q> tedít q> nõ fit aliqd ín re eo° 4 ponebat
orntía oíutdaE ín iferiozes qd p; p eú ín pl'o:t boc folú ,pbát rõnes ei9. t3d d
líttera.Síicíteí cg ín oionib9 ín 4b0 fút claratíonem ãtqúo vtulútird^iquõ
VII
nõ.flfcjimo ponáalíqsoiftictrones oe# b9 f5 i ítelleetú tm.boc ondíf fictqt puf
tnde aliqs pcfones. j®c pmo fit ilia pi ens rõnís níbíl c ín reb° ejctraifj vle fie
ma oífiinctíotq’ ouplej: c itêtio pina fcj acceptú é bmõí vt p3 eje pdicti te. vn
« feda: voco aút pmã íntctíonc ípam rej ífta -òpatio q c itêtio feda n ê nífí obíectí
pofitãi cc pgntto feu intellectoit dt p; ue i ítelleetú ppãte.fiScda pcfofit ifia
ma ítctíotqt res d: itêtio fi quõcúqj reo vle fúptú fedo0 fes 4a f dieeto remoto ítc
fjinrclleaa tcognítatvoco aút intctio; tiõis c vere aliqd i reb9: b° 4)bar fic q:
nc fedam qndá relatione feu eõgationé b° qd circúfcpto oí actu itellecr’ vere é
intellect9 feu opatíoncqítellecr’ cõpat ê X>e aliqd í reb°:fj vle fic fúptú c bmõí
vnã pmã íntctíonc vel vnú p° ítelleetú qt circúfcpto oí actu ítellect9 nã lapidí3
ad nlíd pmo ítelleetú. fipéplú ítellect9 q é et fe nó c oefmtata:f5 indetermiata
itehígcs boíc51 atai cõgans vnú ad alí vere é:ê tc.Çtê qg qd é abfolutc fúptú
iid fm rõnc pdícabílis i fubícíbiliq c»; c verarcsq:cpncipiú t cãtvtboic.p.
patío et pte aiaTdt gen^icr pte bois f3 ipm qdqd éabfolute fúptú c vlettale
dt fpêsict ftcfin oíuerfas cõpatiões fot ei vle etpm if p oíonc 1 icludif i ea céus
mat ítcllect9 oíuerfas fedas itejitíones tialid 1 p fe: vt fic pfideraf a metapKico:
puta gííís fpcí índiuídui t bmõí.íta cg ê tc.® S3 6 ífta nã fic acccpta 1 idren
ols feda íntctio c fbanatr relatío rõnís.J te q I3 nõ polTit efie fine fingularib9 tn d
CScda oiftictio fit bee eg vie eú fit vnú fe nõ ell bee :pt oubitarí an beat alíquá
pcretíi põtaceípí oupfr vno°,p pfefigni vnítatcrealcfaltc3 niio:e3vnítate núe»
fica to qd « vlítasi feda ttctioiq fc5 cq; ralí q: certú cftcpncfl vna vnítate núes
dá relatío rõnís í pdíeabíli ad illddcj c ralí e;q poniE no efie becí Sn° q fic f-
pdícabilett babêt refpeetú rõnís ftgnifi pterqd fit feda pelo vle fcdoa fúptú elt
cat b° nome vfe í pereto ficut i vlitas t vnú alíã vnítate reali míoze vnitate núe
abfiraeto.íllio0 áccipif vl'e ,p íllo qd oe ralísq qdá vníta3 c ei° pafito.jabaf qt fi
tioiafab ílla itctíõc vlitat'qd c aliq re3 mile •zcqlefúdãEfup. vnú et.5-b’í.c.d
pmc ttctíõistq: fede ítctíõcs applieâf p ad aliqdtfj nllo ítelleetú etnte é realfill
mis:t boefcdo^ptadbueaceipi oupir. tudo albí ad albú f m albcdinc:§ alíq re
vno°,p Ulo qd c qft íubíectú remotú oe? alítas é ^tiniú fúdaifmi ílli^relatíõis re
iiotatú ab ttctiõctt fie nãdt abfolutevfe alistqt relatío realuon fúdaE fup ens rõ
fjrcn9 nõ c oe fc beet? its nõ repugt fibí nís founalr. lRõ c át bec vnítas núeraf:
et fe oíeí oe mftf 1 nã fie aeeepta c índed pt5q? boc albú 11110110111111 vnú nuero
míata pnatie feu ncgatic.íliio0 pôr acj qt nibil vnú núeroctdc fibí ípi:§ c aliq<
tipi p fubiecto j.'pínq qd c ipa 11a ídcf; vnítas reaf.^teterea fiois vnítas reac
minataprievtfcj pificta iderermiatiõí lis 1 núeraliots oíuerfitao erít núeralís:
actuaií qfi babítui priott boc° nõ c vfe pús eíl fallútâ t flíís:,pbatio pile qtvnú
mfi nã fie actit ídetermtata ita eg fit vnú 1 multa ídc 1 oiucrfú fútoppofita et.f.
ítellimbilenúcrooídbile oeo fuppofí bm°.4t totíés dt vnú oppofitof mo
to.t b° c pplete v!'e.jfXertía ot - íetío d ís relíquú et pmo topíeoç iificfitnic
fit bee cg cc i intellectu prtngít our vno vnítas real núeraf tm erit oiuerfitas nu
mõ fulnectte vt fpes act-’ et bsbit0 fút i meraf rear 1 fic tinoíífert fottes a pia;
oía. S'ioc obieqíe fic mõ loqmuret b° tone quátn oítfcrt a btunellott lie itelle
mÕDiirvno0babitual'r:et p°qn vídeb ct° nõ poflet abfirabcre a fotte 1 p latõe
é ibí jj fpem manctc! intellectu ímedia; aliqd cõe magís q> a fotte 1 btunello: 1
te motiuã ad ttcllecríoné.íllio0 actuaír túc qdlibet vfe eft purú fignientú qd ell
etfccúdarío puta qniá actu mouetet in abfurdú.Ç&uarta cõclb fit ifia vle ter#
tcUigif :fcds mod0 ífert pmú nõ ecõuers tio mõ fúptú ÍC3 qd c ídeterminatú prie
fotptj oe fc.fl Se fedo fit í(ta pma pdó fm íllud qd ert ín reb°: .pbatío bui'’ qt
vleluptú pmo0 fcj ,p ítctíõe nibil è iret relatío addiHoature qdcccí ítelleetú
babítualíter babet fiindarí in re fed nas pofito nõé necelTitas ponendípíes tas
tura Pm íllud qd ell in re babet íftam re les fotmas cú vna gfecta poflltqcqd ille
latíonétergo íllud quod clt vie dl in re. plureo qrú illa c virtualr ptêtia. jtc tt
v n põt oíci 9 vfe c in re fie ítellígédo 9 plurib9 oíllínct! núero no fit vnú núero
tadé nã q c in ejnltétla oetcrmtata g g; ptj ê multo miu9et ouob9 oíllínct; e t
dú fingularítat! c ídetermíata in itellcs fpé vel plurlb9 qmagi ontt .Çq^rete?
ctu obiectíert vtbj bâc relanonê ad m< rea ep ouob9 ejcíltéríb9 actu nõ fit vnum
tellecrú vt ad cognofccs c índcrermíata Pm ar[.c,r b” 7ino:fj plures fotme funt
«jríc índetermíatiõe fihí oata g Itellecrú plura actu qt fotmâ ecntíalr c act9, aíal
l fic c cõpletú vlé.Çiâuita pelo fit ida aút l aliqd vnútê nó põt cõflare e.r plus
vlc boc tertío0 fúptú é in ítcllectu babí; rib9 gtib9 babctil)9 plures fotmas.
tualr ó nccítc:,pbaE qt fi vie actu till ect Ç^tcterea vni9 entíe c vnú ec: vnú eé
In re í nó íntelfectu:túc ttcllcct9 agens c ab vuafotmatg vni9 enti c vna fotmâ
fugflucrcttttellect9 cí ngé3 Pm cometas Sj ilia opinio nõ c vera: t ^abar fictet
tote fac vlítatc i rcb9.jtc tale vléc vnú aía fegata remanet cotp9 fine noua gns
Itelltgibilenúcrooicibilcd qlibct flips tiõe:ô t cotge e(lfotmâ cõgcttat! cú mã
pofito ita 9 ítellcct*7 attribucdo ipm oí nõpofiitec naturalit’fine f-otnia. &ífr
ucrftsfmgularib9 attríbuít ide obícctú goaíarvtman9põtfegaríab níalí fine
núcro plurice pceptú vt pdícatú plurú gnatíõetfj nõ man? in actu poll fegatio
b9 fubiect! oíccdo b° é b° :vtoíctú dl. nc g fotmâ toti9:p5 § g fotmâ ^pã quá
ffij ipoffibilc c cp aliqd ide oino in rc cr babebat p9.Ç&íccdúg 9 in4bbet vie
Hies fit ídê ítellígibile núr reset fic nttri uo.pÉ fotmâ atatí c alia fotmâ cotgeítatf
buaEeíuerfd} eíahcHíejáftctitre nó re vel mirti 1 pter bas q fút cóestoti atali
pugnat ec in aliq alia fingularitate ab íl vel viuo fút aiíegtiales fpecifice oiílíne
la in q clt nõ m illud vere ciei põtre^ ctc tottjrorgana oilltcta. CSd rõnest
libet treríori mfi g itellectii abflrabcnté oppofitú:ad pmú oíccdú 9 man9 põtcõ
i pdicâtc íllud oc multistè <c.$£>\ ar fiderari ouplhvel man9 vt man9:vrma
guiE õp dieta fignãter ptra fcõam rcrtiâ n9 vt clt otganúofficíale ad e.requcndú
et quarta pclonc <5> vfé nõ fit aliqd in rc op9 vite:fic oe oculo a alijs filrtfi pmo9
qr'fic lógica qé ocvIicétfcíarealí3 qt} fic oíco 9 c man9vníuoce quâdiu mans
l falfu5.2Snfio:q' logic9no pfidcrat res fub fotmâ man9ifi fcoo mõ fic c man9 eq
gfe nifiqten9 fiudát (côas itéttõco qs lo ttoce qt finc am nõ põtcxerccre op9 víte
«ic9 g fcpfidcratst rõriebui9 nõór artí ficut ncc oculuo viderc.t fic ítelligít.p.
fet rear fj rõnalvcl intétíonalí9.oe bac x nibil p nos.iCSd fcóm p3 ncccITitas
mã vide ea q oicta fút pmo bui9:tPi£o e% argumeto p opínionõ qt gs fegata n
ftremo^ad búcfeptímú vidcdúcb pia põt ec fine fotma ^pa.Ç 3ld faú cú ót
litate forma? vt et oícít feo.í b”71110 % 9 ef plurib9 oíllínct! tc: nego piia3 qt
fl.oí.4.fuiarú:êqdã opinio tenés feu quáto aliq fút inagío vnú ídeptitat! vni
ponés 9 í Acucp viuo feu atatojí ogtct tate táto min9 lut nã vníri ad cõllitucdu
ponere nífi vnâ fotmâ fcj 3135: q qdé cíl vnúgfe:cj:cplúalbú? nígrúfút magis
vna realrsfj plésvirtualit ptmeo fotmâ vnú q> materia t fornm q fút oíno alterí
mini 1 pies gfcctíões Pm qs oflitutt oí up rõní3:f5tne):mãt fotmâ fitvnú g fe
uerfa organa q fút pncíplatgfecta oi.çr nõ aút cr albo 1 nigro I5 fint ídc gnq x>t
farú ogatíorui.St arguif x> bac opmtoe dmo.tSd quartú cú 6:9 et ouob9 cn
g.p.oicété in b° 71110 q> man” mottua tib9 actu tc.àíco 9 verú ellqiiádo fút
nõ eft man-’ nifi equoce er^vr 9 man9 in actíbus vltíniatis t nõ careut gfectio
nõ bj alíquâ fotmâ .pptíã. Jtc argniE ri actualítate:fed fic non ell tn^pofito:
fic n ê poneda plalitaofuie nccitetfj t,p quia omnia ptccedentía funt in potétu»
VIII
refpectu cõla t gfectío:is.|[Sd vltfmú Sis 'i min9 no eft bare gradue fn trínfe»
eú.oícifvniusentísêvnú cfTe ÍBico çg cos fm quos ipefufclpíát magisi mis
vcrfí cft totalc et cõpletíuú fcj efTe toti‘^ nus:t babet o:tú cfi eteo qò ©ícrúé cg
copofttí: i tale ell pzíncípalíter g vnam fo:me funt ficut itnmerí: i lie numeras
fojmaícs vitimo adiieníctê oibus pee; flat í idíuífibilí íta q> fibí níbil pôtaddf
dentíbusit boc modo totú cípofitu ©is vel olmínui quín mutet fpémsfíc ell oe
uídif ín Dims gtes efletitíales fcj t actú fo:ma x g pus nó babet graduo: ftum
vlrtmíí t potentíam,pp:íâ ÍIU* que tclu q: ille gradus addítus vel gtínet ad qd
dít matérias ptímam cum omnibus fo: ditatê fpcciuocâ vel nõ:fi fic:ergo albcs
mí3 pcedêttb*:fedejc bocnõ fequíf 4n do remíira nó crít gfecte ín fpccíe a Ibea
fúitplurcsfb:niegtíales ©antes plura dmío:qtJ eftfalfum:Sí iió:é albedo íii
elíe partialía nõ.tíj fpcciuoce côdituens tenfa erít vnú gaccídés:q: íncludít gra
íllud cõpofiriúfed tang? queda tnclufa i du5 qui nó gtínet ad eí* eflemLí ;$3 fl#
potential! íllí*7 cõpofiti .bane materíam la opinio no ell vera:ímpofIibíle cft cni
tractat ©uffufe idem ©oc.vbi õ.q.tcrtía alíquã fojmãcõícare fe alieui fm magf
artí.T.fo.j. x inínustníft ín fua effcntía babeat graa
Sncipíthberoctaiius» dustalíoquínfmcfidc gradu5 gtícipa#
3c tncRe túqf íi ref a quocúcp fuppofitotfcd fornia tails
coícaf alieui f m magí3x minus vt fupa
logt3areopo:tefz colli# poníf:ergo In fua elTentla babet grad*.
• gcntes.^pj^ollíp arí. ILT^jo cui° oeclaratíone fm mete feo.
in íepttmo oetermíauít Xvij.oi.pdmí fníarfi.q.4 p:io alíqs cõ
be çg quid c feu oe ecn# clufiones oeclarabo.$cóo ad Dubinin
tía rerú fenfibilui g rati; alíterrefpoudebo. i®uâtú ad p:íinãiit
enes Iogicastbíc píír ©ctcrmtat fm piu bec pma ?cliifio:ap:oíímíatío vel remo
íipia rerú fenfibíliú que funt matéria et tio a fuo cõtrarío nó ell cá fnfcípícdi ma
fonna oftendedo quõ ín oíffíiiltioiiíbuo gís i min°. jabOEtu q: eandc virtutein
ogtet q> vnú fit vt matéria: aliud vt fb:* polTuntaliquí oíuerfi gticíparefm mas
uiargen9 ei fe babet vt materiarofia ve gls et mín* nõ gtícípâdo alíquíd oe vis
rovtfo:nia:©cquofuffícíant que oícta cio ptrarlo puta tgantil vríiiflícíá:Eú
funt fcptímo buí* vnde in boc octauo q: ín (latu ínnoectíe fuílíet fm magis x
tm CJerutabo: d quattuo: oictis que B min* gratia ín oíuerfis.-z e(l modo ó fa
ttngítpBs.U/flferánúég' oiffinitiões eto ín beatio vbí tn nullu fuíifct cõtraí
feu fo:me rcrú fe babent fic núeriíTiem riú nec cft oe facto ín beatís.ÇScóa cõ
fluqiud addaf feu fubtrabaf alicuí' rule; clufiocúíllamiilln fo:ma fufcipít magl
roetíãft fit íllndmínímfmõeritídênu et minus fm oifpofitiones fubiectí: vel
merus fm fpêmrmínímfi em ín núerís é fm elfe ín fubíecto ei* elTentía remanen
vintos: que fi addaf ternário: fi.rget q-, te íminutata.^baEq: babíto termio fm
ternarí^que eíl alia fpecíes numerúfic í ratione qua termín0 ell eclTat motu3:qt
©iffinírloníbus quocuqjaddito vel ab babitib* pfitib* celTat oismotust ge*
lato ed aliaoíffínítio vfalia natura fpe ncratío.-et pino oe gnatíone:fed g te ín
tleí:fi cm ad ©íffinítíoné aíalís que clt pjincípíocalefactíomsbabef calo: fn»
fuBa atata fenfibilisaddas rõnale pftiz rónc qua termín0 eftfc5fm elTcgíictú:
tuís fpem bomínis.$i át abílrabís fen ê in p:íncípío ccITabít ille mot* qó l ab
fibíle coílituís fpccíê pláte q: vltta oría furdúotccre t^baf qtomneqbmoueC
Cat fpecíem.flfSd cuí0eiudentíâ notã babet alíqd oe termino a quo et aliqd õ
dú q» eft quedã opinio pones cg ín qddí termino ad qué:ej: qnto pbícoç: ê t {in
late foMiarijnaturaliijíUfcípteiitiií nia# cípio c^efactionis ín ípo ealfactíbíli c
afàctapbífícc
tiliqd t>e efTentía calouatfi § eéutía calo nalcíu $'pluralítasíllo:úgdú nJépo
risnõfufcípltmag! t minus Inpncíplo fitíue íntra cõceptú fpecíficú fbtme fpeci
éritcalot gfecttflun9 fra que modú c ter ficetfs fofú gmifliuetfs c íntra pccptú tn
min9 motustg tc.ÇÍTertía pdoftt illa díuíduo? pofitíue íta çf índiuíduu ?itt í
q> radicatio maíoivel mlnotfotmeimã tutú et fotma fpecífica t .pptietate fndfis
nó eit cã fufclpíédí magi i min9.boc on uídualí cõtínet vnítíue íllos gradus.
díí fictqt illa radicatio vel c dliquld alú H^efcdooíco qt fotma fufcípíés ma*
ud oíltínctú afòtma radical* vcl non. fi gís tmin9 b3 íntrinfece oíctos gradus.
nõ:babeE^pofitS:qtcú.ílla radicatio fit Bico etíá q> pcifa rõ fufeipiendi magis
maio: i minottg t fotuu.Ti aliqd cít oia i mm9 eit latitudo graduú ín fotma fiue
flinctú vcl l fotmaabfdluta vel refpectí qd ídf é íliimítatío fotme q ptícipatur.
ua:fi abfoluta babef .ppofitú.Sírr fi rc; ^tbatio b9:tú et ín .pbatione oim opínt
fpcctíua b? .ppofitútqt magíe a minus onú pcedêtiúnccvideE alia via .pbabif
in fotma refpectla otifecmag! i min9 í reltare <j illa: tú p fimplicíú fnpta pdí*
abfoluta.fi iStuãtú ad fedm articulú: p camcta.c.oe qualitate vbtrecitat mui*
mo nlíq pmítccftfcdo vcrita3 et bis ou tas opiniões oe cá fufclpícdí magi i mi
bi) oftendet.|IE>c pmo fcíendú q? qddi n91 iptobatis eis pluríb9 cõmédat opí
tas é oupleptquedá eíl fpeciuoca queda níonc arebíte oicctis fic tqlitasem qt i
íudíuidua. Circa qó notádú <$ in bac al finitarc quádã ptícípattió fm tone eius
bedine c tria cõfiderarerpmo naturáfpe eit 9 íufcípiat magis i min9.f[Sd pti
eíuocá: fedo gradus índíuídualc q eit tá mú t oppoiitú oícedú çp.p.loquicd fotí
títas eéntie índiuíduittertto oram indí ma feu oe qdditatelíiiquãtú etptimíí g
uidualej qua indiuidua albedo eíl bec: ■ oíffínítíonem tbcccftqdditas ípecifica
fedo q: gradus arguit qiititatí alí$: íõ •X vt fic abitrabit ab oí gradu: vt oictum
notádú <? triplet eit quátítaa fc3' quáti* eit.fiad fedm oícíf cg ílte gradus non
tas molis vcl oiméTionalis: t quátitas gtinct, ad qdditaté fpccificá vt oictú é:
pfectíõís q refpíat eé rei :i ^ntitao'vir i cúdtg fotma in tefaerít vnúg accits
tualis qucrefptcit agererxfotte feda ín nõ fcquif :qt iitc gradustt fi n fit d cine
cíditcú tertia qten9 agere oat intelligc; tiafpecieútfi eftoe eITentía indiuiduí
re elTe-CEertío vídédú qd fmt ífti gra; vt oictú elt.flScdm oictú c pfií ín Ira
dus fotmarútoe quíb9 núc êTermotvn* q> ín generatíone t cotruptione fimprr
de alTíguo taic oefcptíonê. firadus for* optet ct fiatrefolutío vftp ad materíl p
me oe \ núc eil fermo eit pottio gfectioí má.lfrto gfcíendú q> iita refolutío vfiç
nalís fomicfpecíuoceettraei9 cõceptú ad mam ptímá b? fieri Itatim vel nõ Ita*
qddítatíuú ípam fottnâ fpecíuocú infra tún.Starfm qde ín babétibus vná fot*
fuú cõceptú eéntíaiíter includes ínclufa má tffi.Tflon itatim ínbabetíb9 plures
realiter íntra cõceptú índíuídtií.ítla oea fotmao. vt in boie in 4 fegata: vltta fot*
fcríptlo fatis eíl cuides miêtí.Ç^uar ma fpecífica ? cotrupto boteipum mot
tovídcndúeftqualesfunt iflí gradus. te remanet materia fub fotma í cõpleta
jCírca qd feiedú cf gradusqdâ funt eén cotpotis q nõ eit ín alilj fpê fpeãlilTima
tiarfnquidá vero fotmarútquídl gfectí; fjeft naturaliter t cõtlnuo flutu vfqj ad
oni vnitíuc cõtcntarú in olig vnott boc materiã pmã anç oe matéria illa aliqd
vlito mõ íntellígo graduo oe qutt^núc fpecifice oíitinctú gfief qua cotruptione
qref.f t^istócludif <f oíuerfitasboç ptius otdíne nature ppleta itroducitur
gduú n oíuerfificat fpé j cú fint pottiões ab agente naturali alíq fotma fpecífica
eíufdcío:mcípecífíceíta q» fotma fpes puta fotma vermis vel plante. f£ 'õcd
cifica efttdíuíftbírquãtú adgradú fpefk 5 qt vní9 cotruptio eit gríatío alterí9:fj
entoiuíftoffvero quátú ad gdú pfectio bõ in motte cotrúpíEtg itatim aliqd ga
VIII
neraf: ftBíídeo çg bó non cozrúpíE in fj acdía nõ fut bmói g ?ê. maior ptj ft
mo:te cozrnptíone vltia fc5 quâtú ad oé mmor,pbac:qr albe0 migre0 oifterútp
illud qô é aK4d ei9j fj ad buc remanet ©rentia s^pas ? realr pueniút t gne pn
altq fornia que fuít oe efTentia eP.'jjber ta i colorerg fut crentes % n p°tmierfe.
fecta aút corruptôe nccario alíqd genes d É&uartô oíctú pKí cçgcf mã ? forma
rabifiqi matéria naturaliter nõ exiftít fi pIlítuíE vnfipje.ad cui9 euídctíã fcíen
ncfornia:? fie co:ruprio vm9 c genera; du fjn fco.in boc octauo cg (icut vnú ín
tto alteri9 ? ccóucrfo.-fed in babétlbns cõi tmediate pfequíf cns t cõí ita cg ber
vnâ folã forma nõ opo:tet tm expectar e .ppofitio en3 é vnmqr imedi3ta:qr nu!
fj cojrupto acre (latim gcnerat tgmoifi Iú_õ nobí6 notí9 mediu ad b0oemõ(tran
ignis oebeatgcnerarí ita çg in eodcín; dú.vt oictú fuít in pmo buí9:ita fingu;
ílantí tgís oefínat elíe fotma aerie: i ín la entíaf m ,pprío3 gdus entítatl cõfcq
cí9 materia inducif forma ignis |£íCcr tur tmediate .ppria vnítasrnec c alia rõ
tíú oíctú pBí ín boc octauo c eg acena nõ çíuerfe vnítatÇ níft alia emitas quã pfe
babct materia ex q fj in qua. CIt3d cu; qf illa vnitas. £tcplú fimplícia fútvnú
íus euídemíá dc mente fco.in boc octa; et cõpofita funt vrú:tn alítcr et aliter qt
uo:primopmítrã vnam oíftínctíonem: alia et alia c eoç eutítas :fic igíf oio fim
£5côo oílcndâ ouplícc pclufionc.Ç^e plet fc toto eft ens et viiúuta ppofitú 2
pmo fit ífla oíftmctío:q> cõpofitío que ê cns et vnú c.t princípí js eíTentíalib9 cus
fí natura rei círcúfcripta illa q c rõnis é iufmodí fut mã et formarque fola nõ fút
buplex:quedã rei ? rei:? bec cõpofitío alíqô ens p fe cóftituere. Bndc ppofitã
pot oicí realís ? ecmíalí3.0lía eft rea; talêpfcvnú ^pria vnitate alteri9 rõa
lítatís et realítatistt bec cõpofitío oici; nis ab vnitate fimplicís fíctit et ei9 em
tur#m rationes reales ? fm formalíta; fitas cft altera ab tUí9 entitate.-g fi que»
tcs.gioco aút ppofítíonc rei t rei íllam ríf l{re qc matéria et (brma c vnum pfe?
que eft ex aliqb9 quo? feparío mutua n &iccdú c cúpl5o qr bec é poiia fc3 mi ã
repugnaria íncludít in termínísrqnalís lovero act9 fcj forma.ÇISí ãt qras qre
cppofitío ful5eejc materia?forma vle.x nõ fu vnú p fe ex accídéte et fubíecto fie
fubíecto vel accidctc.idocoaúr ppofiti; cutexmãerformarcútíifubíectujfir vt
one. realíratis et realítatisrquc c ex aliq pona et accns fícut actus.S>ícédú çg fi
b9 <|rú fcpatío indiiditpdíaionê,pptcr cut ín gencrnbilí nõ é cã quare ens ê fie
eorúrealc idêptitatc:t tnvnú nõ ê alí; vnú: ita necccaufa quart ex illispríb9
udformalírcnítaqdncludnfín alio in (it boc vnúniífi qr fút tales ptes: ex m3
pmo0 oíccdí p fe ita <y polTiinte(Te ob; em et forma fit vnú pfe:qr formafubítã
iecta oiftíucta formahft? oifttncta pce; tíalís eft tabs act9 :et materia tale pote
ptibílía oiflínctc fmíiiãria actú itellect9 tiale:£x fubíecto aút et accidcte fit vnií
qual is ê ppofitío que eftexgenere ?oíf p accnsrqr accns eft tails act9:et fubie»
fcrentia ybí etiã fpés c realíter f mple.c ctú tale potctíaletíta çg actus et pona i
CPc fcòo (it ilia pma cõchifTozBccns tdligimf^portíonaliter vnírí fí pfepf*
tftforma fimplcjc fimpUcírate oppofita fipaccidcs gaccídcsjvndeífte .ppões
pmc ppõni .boc pt? auc te pbi iá allega; fump fe pmomodo note: et buí9 nõ ell
ta.ptj etiã £ auctorcfee pncípíoni oicc qrenda alíqua caufa íntrífeca quare fcj
te q> forma c fimplicí elTcntia cõfiltcns. exactu ctpotétiafiatvnufedfolúextrte
HScõa cõdufio iitbec:accidcs non cft feca ÍC3 agens ficut cicit pbs in Ira.
fornia fímplex fimplícltate oppofita fcõe
cõpõniifj c ppofitú et realítate gnís et
bfíe.jjbaf qr fimplícif fimplejraâcúqs ^jcpbat líber oaatroa
Oiftingiiic ô pmo oíiicrffiriiiõ oiffercs mctapfifice»
OSctapbífito
Jndpít líber nonus; ce ílla oria ín fe.fcõo oe ínfenííone pBI
circa ípam .í®e ptímo fcíendú eft cg p
Bgooepâo en' nia oíftíctto potentie actiue é fm oíuer*
te t ad qõ ornes alie ca. fum modú elícíendí actionc.<& em po
• Ç^oftg-.p.octermiaí tentíaagat circa obíectú boc vel illud U
uit õ ente fm q> ouudiE cet alíquo mõ oiftínguat vel oftedat oí <
tjoecc pdícaméta íbí oe fttctíonépotétíapmõ tn {mediate. IR#
termínat d eo f m cg oíuídíf g potentiã eiTi potentiã cõgaf ad fubícctú vel obíe
a actútoequo fuffíciát ea que oicta fút ctú circa qõopac nífi mediante opatiõe
qnto bui9.vnde bíc folú tangã vnú Dí; qua elicit boc vel illo modo. Çfte autej
rtfipbi.'lkonitinboc pbi. of ias inter modus elícíendí jjptiá opattonê nõ po
potentías rõnaleo í írrõnalestqtvidelí teft elTe ín generc nifi ouplf: qt potétia
cet ille fmu oppofttoç ifte vero viu'7 op actíua aut eft oeterminata oe fe ad agc«
pofiti tfn.(3d cuí9 euídcntiá f m meu dum ita^quãtú eft ex feno poteft non
tc fco .ín boc nono tenebo cú pbo ofiaj agere quádo nõ inipedíEab extrínféco
pdíctá eiTe bene alfignatá.lfrtimo expo aut nõ eft ex fe oeterminatatfedpõt age
iiíE quõ íntellígenda fu ífta oria .«ecu re bane actum vel oppofitú: potetíam
do inquire! oe cá but*7 one. |[ eatuan; agere vel nõ agere.'flfctíma potentiã oi
tú ad púmú oíco tría.ptimú oictunt eíl cíE cõíter natura.feba volútas: vnde p:í
^ílla oria eft íntellígenda oe potetijs 111a oíuifio pncípiotuj amuo? eft ín na
Bctiuis tin vt fu fenfus:# potentiã actí turã et voúltatc feu ppofitú ficut patct
ua Irrõnalis cuicúqj cõgarec fiue actíõi ex fcóo pbtcop .$i queríE cá buí9 ofíe
qua elicit lute termino que .pducít fic c quare ftc natura tni eft vní9 Determine
fllíus vnt'7 qí manéte eadê natura non te.í .cuíufcúq? vel quotúcuncp eft oetere
poteftefiealteríue actíua cpeius cuíus niinate ex fe eft illí9 vel illo? voluntas
eft ex fe actíua.$i ígídítas ei manes ff i aut eft oppofito? indeterminate. Ç foi
gídnas nõ pcteiie .pductta calotís nec cendú çp nulla eft caufa buí9:ficut enun
elícttiua calefactíoms p íe licet ftciat alí effect9 imediat9 cõpaE ad cãm inmedía
quid quo facto alíquldaliud põt mag! te ex fe ? ptímo fiue caufa media alioqn
calefacereputacúftríngít potosne ca; ireE in innnítú: íta caufa actíua ímedia;
lot jnteríus oiffundaE t exãlettt ita ca; tevídeefe baberc {mediate ad fuá actío
lot vnítus magis calefacíttírígue tnim nc ínquátú illá elicíttnec eft oare aliam
5-caleftcitoirecte. Çímíliter potentiã cãm quare fic elicit r.ifi qt é talis caufa:
ró.nlís fic é actiua oppofito? fiue ftnt ? ficut effi calídú calefijcít qt caliduimíic
ria line pdíccotiaqpmanée natura vna voluntas vult 1 non vult qt tails pote;
quãuieftoefe eftfufficíens elicítameu tia.^íed bíc eft vnú oubiú qfi volun;
tú oppofitarú actiouú i íufficíeu» .pdu; tas reducíE ad actmfi eft índetermínata
ctíuú oppofuo? í>d|icto?:fi e(t oppofi; ex fe ad agendú vel nõ agendúí «tterpõs
totú .pductop. Scóm oictunt eft cg tila dcotouplexertíndetermiatíojquedl l
©ria fic íntelligcda eft: vt pt} ex pdícto ínfuffícíentíe fiue ex potentíalítate 1 oe
etetotç potétia ratíonalís fu oppofito» fectu actualitatístficut materia nõ bns
ru actuú feu actionís t negationís co.f. fotmá eft índetetmínataad actú fotme.
q> point agere et nõ agere. ÍÇcrtíum oí Slia eft indeterminatío fupbabúdantf
ctú eft cg potentiã actiua nõ eíl bíc accí; fufficíentic q eft ex illímítatíone actual»
píendífi relatione potétie que ê ad op; ta tis vel fimplíciter vel quodámõ.^tí
pofitos effectusifcd # f-mdamjtorcfpe mo.mõ idetmtatú íí reduciE ad actú nífi
cfusqbeft ptinciplú actionís. ( auá; ptíus octermíneE ab alio ad fotiuâ.fecú
te adící msraculú.pttmo vídendú dl do modo índeterminatú põt fe octcrmU
IX
ware.Jji em boc pofTet babendo actú lí> be íntellectú et alibi frequenter. Sn oe
mítatú muito magia poteft biído actú íl volútaté vel nunçp vel paru loqtur aríít.
límitatú:q:túcnõ careret alíquo: qó fu $ut olftínguíEab ítttellecturet loqtur 6
ít fimplr pncípíú agendrtalioqn õsqcft íntellectú ptactíco q elt pncípíú opatío e
lume índetermtatus ad cgcíicp actõnem nú erterío? oirigédo potétías ereqntes
In oetermínatõe illímítationís non pofr vbí fp eõcurrít volútas ímpans etecutú
fet aliqd agere:qõ é falfú. f ndetermía# one opís. Ufi.p.alíqn oicit naturam cõ
tio aút qeftí volútaté nõ elt marerialis tra artemsallqn cõtra íntellcin: alíquatt
ncc ígfcctõís inquátú ípa c actma: fed é do cõtra volútatem et .ppofitmqÕ patet
ercellcntie etpotentíealíqualié íllímtta <¥ P omía illa intellígit vnú pzincíp mm
te nõ aliigatead oetermiatúactúáõ põt iu actoibustq: ad opus artís cõcurrunt
íeípam oetermínare.»e fcõo vídetur (5 ilta tria íntelligentia vnú ptíncípíú pfes
oubíum quo ea q oicta fiít facíút ad intc ctú artíficíaliú. quo patet <p potétia
ttonem pbicítq: ipe nõ ponít orniam in rõnalis ouplicíter fumt pt fcj cõplcte ?
ter natura et volútaté fed inter potentia incomplete.incompleta quidé potétia
ratõnalé et irratíonalenup rõnalé folus rõnalis é intellectus vcl ars vt peedunt
íntelligcs íntellectú vcl faamtvt patet i voluittateiti: etoe tali vídeE bíc loq.p.
líttera.ZSndeo cg intellectus et volútas cum oícit cg optet ípfam oetermínari p
pntcomparível ad actus .ppzíos quos volútaté aut p ,pberefij:q: fcj refpectu
dídút.vel ad actus alia? potentíarum ejctrínfecí non pt aliqd nífi oetermietur
Inferíozú ín quíbus babét alíquã caufa* p volútaté aliúde.Slolútas cni oetcrmí
lítatétputa intellectus ondendo et oírí- natta intellectus é potétia rõnlis copie»
gendo: volútas inclinando et impando tatvcl falté eõcurrít ad completam:-! Hc
St patet cg prima comparto é ecfitialíoi verú cft potétia rõnalé eé oppofito? mõ
•ffltómo mõ intellectus cadftfub natura pteejrpofito. £<Sed ptra pdícta arguíe
icft em oetermínatus c*fe ad intelligen ftc.-|£:imo cõtra íllud qõ ít.p. q> pon3
dfi ct nõ babct ín poteftate fua ínrelltge ratíonalís cft ad oppofita: q: fi fictergo
re et nõ íntellígere.-alTentíre et nõ alien* alíís põtflmulagcreoppofita. íSonfe#
tire .ppofito.Solútas aút oppofito mo * quens eft falfum: vt vídetur bíc in litre;
do fe babct adactum .pptirn elicíendum ra:ergo et antecedens. .pbatio confequ
rei nõ elíciendú. £t,ppter boc in oíuis tie:quía babenspotentíam poteft iu il #
ponútur one .pductões: vna p modú na lud cuíus eft potentia íllarergo babens
turc cuius pncipiú cft intellectus tta çg potentiam ad oppofita poteft fimul op i
intellectus cft ídej prtncípiú cú natura. pofita.J$ecundo argmtur contra illtí
filia .pductõ poníE t oiuíuís p modum quo oícit cg potentia írratíonareft tan f
rolútatís. Aoqucdo § fic intellectus ca turn vníus oppofití.q: fornia folis eft po
dít et poníE fub potctia írrattonalí. TRít tenriarationalisíquod patet: fed fo:ma
bil em é fozmalíter líbcrú nífi vo!unt3s fobs cft oppofito?:crgo potentia írrati»
SctJm bãc ergo pmain compatíoné nõ onalis erít oppofitozú i nõ vníus tantú.
loquiEbíc.p.oc íntellectú. Sccúda aút 2»íno: patet q: foi pt ín oppofitos effe.
cõpatío vídetur qfi accídétaliq: ílle po» ctustoílfoluiteni glaciem -zconftríngít
tcntie nõ companE ad actus alíarú poté lutum.í£onfírmatur:q: ín boc nono oí
tíaç nífi mediatíb9 actíbus ,pp:ijs:vtví cítur cg omnís potétia eft contradtctõís
deE:q qdem actu3 ppttj iut prtotes illís jSt oecbrat boc.p.etiá t potétí js aetts.
alijs actlbus:? boc mõ intellectus nuns Cfid pzimum nego confequentíam:po
íp elt ptíncipíu aliculus opatõis ejrtcrto tentía cni ratíonalís cuíufmodí cft volú
ris fine volútaté cõcurrente et Dctcrmí < tas eft contraríomm nõ fimul fiendarú:
uaiite intellectú.-r boc mõ loqtur bíc.p. fed põt fe oetermínare ad alterutrú op (
Q
poíltoç.tSd .pbatõnem bícendú ficar
.p.oícít et refpondetin líttera cg babes SncipítoedmusmetS'
poteutiá rõnalê nõ babet potentiam fa 5 pbt fice*
eieridí oppofita fimul licet babeJt poten
tíá fimul ad oppofita Slnde ibí cft fimul TRum vero oicitur
tas potcntíe nõ potctie funultatis. Son multísmodis.tc .
tra t ifto iiõc ín^efl vnúoppofitii quero v Jq^oftq’.p.iunonope^
analiud poíTit íneodem ín cífe an non. niinaiiitoeentefm q»oií
S5í fic babei .ppofiw vt vídef qt oppoft uídítur p potentia 1 actu:
ta fimul fút.fi non pena ilia in boc uúc n bíc confequcnter oetermínat dc vno qá
cft mfi vníus oppofiti.^cfpondco cg in conuertíturcum ente. JBtptímo Deter*
code nunc pt agere ad oppofita nõifen minat oc vno f m ferocíndc per compa s
fu compõnísfcd ín fenfu otfioms: qt fií tlonem ad multa.®rca ptírmij oímífib
eut contingcter fe babet ad vnú íta ad rc vno peraccidés ponít quattuo: modos
liquú: ficut ín eodem núc quo fones fcí vníus per fe. 'fjfctimus modus cft fcòrn
det íã põt non federe iu fenfu oíuifionís quem continuum Dicitur vnum. Sliqd
q: contingcter fcdetúgíE nõ fequitur cg autem Dicitur continuum multípliciter.
poflít ín oppoffita fimuH&d feeúdum ®no modo p artem vel víolentíam: vt i
oíccndú cg fotma folís ficut queeúqj fot bis que contínuantur clauo vel colla vf
ma naturalís fi c illimítata et ptíncípiú allquo vínculo.filío modo p naturam:
oppofitoç iu oíuerfis materíjs: ficu t c il 1 boc ouplícíter; q: vlípm eft vnífotme
loç oeterminatesficut ílla fotma q c vní vt línca recta vel círcularis vel non c to
us eft illíus oetermínatetqt nõ eft ín po tum vnífotme ficut Diielmee conftítuen
teftate fua altera t? illo? agere ptefente tesangulum in quo contínuantur. S5ís
paflo receptíuo buíus fotme et illíus: fí? citaút qt inter bos modos continuú oícl
cut ncc fi clfet vníus tátu: vnde foi púíe tur magis vnum quod eft vnífotme: vt
paflíuo líquefactíbílific líquefacít quod línea recta fcírcularí.TNâ talís line# ops
nõ põt nõ líquefacerc. Similiter fe etiã tet cg bobcat vnummotum.THcn cm pc
babet pnte pafto cóftríngibili. 'feiotctia efle cg vna pars ei9 moneatur 1 alia qe *
aút ratíonalí3 pu ta voluntas agens fiue feat fed tota fimul et vno motu mouea:
circa boc obtectú fiue circa illud nõ é pn tur íta cg cius motus eft vnus et íiidiuí#
cípíú et fe Determinaram fj é ptátie oefe fibílis loco et tempote. %oco quídem:
imnatiuú fui ad alterutrum: ita q> circa quía verfus quamctmqj partej loci moí
4dlíbet põt agere et nõ agere. t^d cõs uetur vna pars contínm t alía.Sempo
firmationc oíco cg omnes potcntíe pafil rc verorquia quádo moueiur vna 1 alia
ue funt et fe contradictíonís: actiue aút fed ín ouobus contínuís conftimcntib9
ficut bíc oicít. p. non et fe fed quaft per angulum: boc non contmgít. TJfcolTuí
accídcs et aliunde quatenus paíTuiú pt mus eni imaginarí q» vna línea quiefcat
fldefie vel abefie: f? boc accídít potentie 1 alia moueatur ei apptopínquan31 mi
actiue:qt fi fit irratíonafneccftario agít notem angulum conftituens.Sutabea
pfite paíTo 1 remoto omní impedimento elongataetconftítucns angulum maio
non aute fic ratíonalis potentia: ?c. rem :vel etiã pofium9 imagmari cg vtrú
cp moueatur ín Díuerfas partes:? 10 oís
cit cg illud continuum eft magis vnum
implicit liberooiws cui9 mot9 eft indiuifibíliot etmag{ fims
mempbífícet plej:. tSecundus modus vni9 fm que
alíquod totum babensaliquam fornia*
vel fpeciem Dicitur vnú ficut annual du
X
cítur vmimrita <g boc vnmnvltra vníta clitiua vnum ftadium vel vnum pedem,
rem quantítatís addit vnítatem que ell •Jper numerum X>o ficut cum oi«m9tria
e* forma Pm quam aliquid c totú -ripes Itadia vel tres pedes.C8Iteriu3 antes
ciem babens.ÇSertí9 modus quo alí- omnis numerus cognofcitur per vnum
quid oícíE vnum ell 4 aliqó appzebédiE eo eg vuitasaliquotiensfumpta quern ?
índiuífibílí appzcbenfione -r boc ouplr. libet numerum redditrvnde relinquitur
T^ztmo ciíi ipmfmgulare efl vnú i m * fP ratio menfurepzimo inert vni.
diuífibíle_qg uõ potcll predicar! oe mui C®einde ollendit eg ratio meufure Dirt
tis. aecfido X>o viiíucrfale vt fpês oíci uatur a numero et vnoad alias quanti s
tur vnú non eg oícat vnam naturam mu tatcs:qr ficut vnú quod ell menfura mu
mero in multisrfed qr íntcllectus appzc meri quod ell indiuifibile ita in omnib”
bendítvt vnú idem in quo omia fingu; generibus quancitatis aliquid vnum in
lana coueniut. Xcducit afit arilloti. bof diuifibilc Pm quid eft menfura et princi
quattuor mos ad vnã rõem vnius.TSaj pium ficut in menfuratione linearum v<
X>pc vnu c cns indiuifibilerfj i pmís cm tuntur bomines quaft tndiuifibili men *
obus morn oiciE vnú qz mot’ cindiuifi * fura pedis.
biUs.yn alijg X>o ouobusqjappbenfio CJnfupcr oicit eg circa menfuras conft
eft indimfibilio.Si bac aút rõevníim qj dcrandum eft eg metriim vel mefiira oe«
fcj ell indiuifibile ondit aríil.q» ci cope? bet babere quandam conuenientiam cB
f ÍÍ ^inclIirc: menfura nibil aUud c nifi menfuratoificutlongitudo ell menfura
“ « qntitas rei cogfcif. ÇUud aút quod longitudinum et latitudo latitudinum:
cflmenfura feu g qd qntitas rei coáfciE et vnitas numerorum qui ex vmtatibus
opKt eg fit min ímú et indifibile feu fim* componuntur.
piiafvtvnitaaivrPmqd fiue Pm aliqui C^onfcquenter oltendit qualiter men
indunfibUitatéPm eg piacuit auctozi in> fura tranffcrtur ad quedam fimilitudina
JUtucntui rale quid ,p mcfurarficut c me ric oicens eg cum fit Dictum eg menfura
furapedalie. <&. aút menfura ogteat ec ell qua quantitas rei cognofcitur nos oi
otiqd indiuifibile ofiditrqz bee c certa a cimiisfcientiamcfTe nienfuram rcrunt
qua non pôr aliqd auferrivel addi:t íóo fcibilium: etjenfum rerum fenfibili«
runner c ccrtilTima menfura: q: vnuin unnquia feientia cognofcimus fcibilia:
quod c pncípiú numeri c omino indiuifi ctfenfu fenfibilia. Sed boc eflfimilitus
bile nulla addtrõem vcl fubllractóej fu dmarie: quia Pm rei veritatem feientia
fcipics manct vnú. $5 mefuregeneris et fenfus magis menfurantur q> menfiu
quatitartg ímítãturboc vnú qb c indiui rent. TNon enim qum nos aliquid feint*
fibile acciptetes aliqd tninímú 45 mefu; aut fentimus ideo fic ell in rerum natu s
ra Pm gz polTibilc c: qr ft accigcnt aliqb ra:Sed quia fic ell in rerum natura:ibo
magnu vtputa ftadíú in lositudinib"7 et verefeimus vel fentimus. Slide in feu
talctu in ponder.bus Iateret fi aliud mo- endo et fentiendo fic menfuramur g res
dicufubtiabcreE vel addereE.-r boc mas queeptra nosfuntficut mefuranmr qiu
nifcilat.p.in vclocitatc motuú.IKlomícs ti fumus in corpore per menfuram cubi-
cm mefur at mot'Yuos Pm motú pmi mo talemeitranoseriftentem corpori no#
bílis fcj motúoiurnus qcinot^fimpley ftro applicatam:ita eg ficut cubitus ejere
feu vniformis et vdocillimiis babes mi rius appofitus ell menfura coiporainoi
nimúDetgc.fdHõfcqucteroftendít.p. ftriritaresfcitevel per fenfum apprebé
q? ro mefure pmo inert quâtítatí oifere; fe flint menfura pcrquaspotell fein v;
te fiue numero 1 maxtmc vnitati.qb pro truni vere cognofcimus aliquid per fen
batrqr Qntitas rei cognofcitur g vnum: fum vel per intellectual. £$d euideiu
nutnumermper vnum quldem cum oi; tiá bulus fcíendú eg oiiple,c ell fciarqdd
qq
Gfbctâpbiftce*
fpeculatíua qdú pzactíca^zactí ca é eu tur e* albo t nígro nõ íntendít q media
pie* vt oíctum fuitfetto buíue éâuedã contraríozú fmt vere compofita e* ertre?
cut pzactíca cft ozdínatiua tpfúie opera? míotqt buitifmõí fút foznte fimplicee.vt
ríj:et bee eft pzactíca vníuerfalíe. á&uee eni oicít aucto: fe* pzíncípíoçsfozma efl
dam eft operatíua inmediata: et bec efl compõní contíngeno ftmpUct et inuaría
pzactíca pticularío.Xoqucndo oe fcíõ; bili cflentia confiftco.Scóm ergo $co?
tía fpeculattua et pzactíca pzímo ntô íp? tum.*v.oíft.fectidí fentctíarú: pbs accí
fum fcibtle menfurat fclétiã pzo quanto pit compõncm pto quadã conueníentia
talíe fcicntía caufatur a rcbue: fed loqrt et quaft continentta vírtualí: q:fc3 me*
do oe fcíentía opattua ípm fcibtle babj dia magío conitenifit cum crtrcmío q e*
rationc mcnfurabtlítatie:i ípafciétia ra trema inter fe eodemmodo quo mijtuj
tíoncmeiifurcereo cy artificíalia caufãE oicítttr cotnpõí e* clementio nõ q mane
a fcicntía pzacticatqz vnum^dqj artificia ant ín mi*to fm clTe nec íntenfu5 nec re
alifi fm boc perfectum clhqz cft ad firní? inllTttratfed q quodlibetmt*tum babet
Iitudíné artisrt bocmodo fe babét oiti? maíotem conuenícntíam cum elemctto
nía naturalía ad fcientíã ocí fiai t artificí q dementa inter fe . vnde et fotme ele*
alia ad fcíam noftrá: q: fcíentía Dei c cã ittentotum oicuntur virtualíter mancre
rcrumrítaq’ fdentíaocieft menfurana ín fotmamí*n:vtoíctum eft tn pzímo M
turalium.jfRcínde mouet aríft.quod; bzooegencratõne.
dam oubíunt vícjvtrú vnú ftt ftibftantia
aliqua p fefubfiftco code modo quo po? USJppommtur autcm vnum
nebant platoníci. Sd quod refpõdet q et mul.ic. Çlbic oetermínat Sriftoti*
nomqzficut ocm eft ín feptímo buí9: nf leo oe vnoper. comparationem ad mui?
lú vnum potcft clTe fubftantía que fcj fit títttdínem.lSírca quod duo facít: ptímo
p fe fubfiftcna.ÇReínde oicít q cú eno eni oetermínat oe vno ? ntultítudíe. fe?
et vnum repíantur in omí genere t vnú cundo oe contraríetate eo q côfequítur
babeat rõem mcnfure opoztct cg in omí multítudínem. iSírca ptimttm oicít q
genere fit metrum et ntcfura onmíú ílli9 vnum et multa opponuntur contrarie .
generiozvf in genere colotuj albedo eft CtCírca quod notandum çp licet vnum
menfura cú fit pzímú ín colottbue.qó $ et multa febabeant ftcut índíutftbile et
bat: qz colozeo medij generáture* albo oíuíftbíle que vídentur opponí fmpzí *
et nígro:ct ífta fút pofteríozee.lfitgrum uationem et babítunutamen boc tio ob
etiã cpoftcríuB albo cú in nígro firmo ? ftante vnum et multa opponútur cõtra ?
dicú dc luce que facít colozee.ÇSd cu ? ríe. ®ppofttto eni que cft fm pziuatío?
íuo etlidentiam fciendú cg ouple* c men nem eftptíncípíum quodammõ oppofts
furarquedam menfurâe p replicatõcm: tíoníoque fm contrartctatem.vndevo
ftcut paro alíquotieno fumpta reddítto catnr a pbo ín boc oecimo pzíma contra
tum:et boc pzopzie fpectat ad genuo qn ríetao fcmpcrem vnum contrartotum é
titatio.Xlia cft menfura f m pcrfcctõe? pziuatío alteríuo fed non pziuatío pura
et ífta rcperitur ín omni generezet ó bac cum vtruncp fttaliquid pofttíuú. X ícet
loquitur btc: ftc eni albedo eft menfura ergo vnítao oícatncgationem vel pzítia
colozum: q: fm q> coloteo magío acce; tíoncm oifionío tamen vnú et multa op
dútad albcdinc funt perfectíozco: ? fm ponuntur contrarie: quía vnú vltra boc
cg magío recedút ab albedinefunt imp? oicít alíquíd pofitíunm: vt oíctú é quars
fectiozco. £5ímíltter bomo cft menfura o buíuo.CSkd bíc ozitur vnum oubi?
In genere anímaltumrtftc oe alijo. tu ntvidcturením ímpoffíbile q vnují
(ÍBotandú infup q’.p.bic oicít et í De multa opponantur contrarie. qz vnum
ftnfu etfenfato q coloteo medij gcnerâ conftítutt multítudínem: vnum autc cõ
X
tnríoju no cenftítuít aliiid fed ocftruít t nígro procedítad pallídú adbue vlrcrí*
ÇSd boc oíccndum: 9 cum contraria poteftproccdererealiquod magis orfis
©iffmmt fttt fo:mam:fe babcnt ením vt fed cú iam peruenerít ad albú nõ poteft
forme marine oíftantes: vtftatim o ice* vlterius magis procedere ad allqtf ma *
tunídco cu 5 oícímus alíqua elTe contra gís oífferens a nígro. 1 fic íbí eft ftatus
na acclpíendum eft vtrúqj coram fm çp ficu t ín vitimo. At propter boc Dicít 9
babet formamrnõ aãt fm 9 c pars ba í genera tíones fiunt ee contrarijs ficut eje
l>cntio forma. fiozpus eiíi ftn 9 abfqs vltímísrfed manífeftum eft 9 Differed»
enima accípítur vt formam babes oppo extremorum femper eft maxima: ergo fe
nitur autalitvt ínanímatú animato. quitur 9 inter ea que oífferút fpecíe oif*
fm 9 accipitnr vt pars animalis t vt írt feretía contrariorum eft maxima. Stb*
formatfiant.1 non opponíEanímalífedc ínfertpBusqr noncontíngit plura elTe
eíus pars matcríahs.Síc etíá videmus contraria vnúquíacum contrarietas fit
m numerís. TXã quaternaríus cofidcra* maxima et quafi pcrfecta Dífferétía qua=>
tus fm fc i fim fuam .ppriam formam l fi vltímorum: vníus autem Dift3ntíe nõ
buie rfa fpecics a quinario. 55i vero con pofiimt efTe plura vitima $ duo . Síc
fideratur vt íncludítur ín quinario ? eft ením vídemu3 9 vníus recte lince funt
parsipfmsrfic nó oíftínguttur fpecíe ab ouo puncta extrema: nec íterum vitimo
eo. jfSd propofituí ftfr díco 9 vnú í fe eft vlterius alíquíd. 8nde ínipoífibile
acceptú vt babes fuampropriam formã fi contrarietas eft vna maxima oíftantía
opponítur multítudiní :qr fie non c mui 9 vní contrariorum contraríentur alta
ta neccconuerfo.íSí vero vnum confide duo quafi vitima.
ratur vt quoddâ ícompletú ?,put ínclu; Caeínde oftcndítaríftotí.mcdos quí*
ditur in multítudíne et vt eft etus pars: bus alíqua Dícuntur contraria feu príua
fic non opponítur ei. ft&uo ad fecúdú tíue oppofit3.Slíqua ent Dícuntur cotia
m quo.p.oetermínat oe cótraríetate no traria quía babent ín fe contraría:vt íga
tandii 9 ficut ídê fimíle equate cõfequú nís et aqua.SUta vero quía actu facíunt
tiirjpnú: idem em eft vnú ín fubftátu file contraria: vt calefacíens et ff ígefacíens.
vnú qualítate cquale vnú ín quãtitate ♦ Sllía vero quía fút vímuliter actíua ta*
»íc oíucrfu oílTúmle et ínequale confer líujtvt calefactíuú etfrígcfactiuú. iStuc
quúE multitudíné. At qr cctrarietatís c dam vero quía funt actõnes vel paifio s
quedá Differentia feu oíuerfttas: ídeo h nes contraríorú vtcalcfierí etfrígclterí.
oe cótraríetate tractat Dices 9 cctrarie Sut per boc 9 funt abiectiones oícrorú
c'ue ^ cot*c Seilt're a fc DÍftât. vt corruptío calíditatís a ffígídítatís.
I[»d cuius cuidentiam Dícit aríftotiles C iSoiifequétcrcõparatarífto. cõtraríe
cúcaqorntgcncre nõfunt comp_abilía tatéad alias oppofitõnesDicens 9 cuj
ad ínuicemvt Dictum ê fept to pbtficoç: Hut quattuor genera oppofitíonísrvtDí
ídeo non eft accípcre ín íllís magis ? mi ctum eft quinto buíus.^rímú eft cõtra
nusoíffcrreret p cõfequcs nec maxíme: díctio.Hníu3 ratio efttquía cõtrãdictfo
ideo ín oíffercntibus gcncrc nõ eft man íncluditur in omnibus alíjs t.?q> prim*
ma orúia. 1® 110 ad ílla vero que oífferút et fimplícíirunuc. ífippofita eiíi Pm
fgc oportet marimam Drútiam die inter cuuqs genus oppofitíonís ímpoflibileé
cotraría :qr gcneratõnes mutue fiuntex fimulexíftcre.É&uod quidem contíngít
ccntrarí js ficut cr vltímis.Uícet em me ex boc 9 alterum oppofitorum babj ne
díumgencrcturejcejctremo vtep ir.cdío gationem alteríus oe ratóe fui: ficut oe
-t econucrfo: vt pallidum er nígro vel cp ration e.cecí eft 9 fit non vídens. <5t oe
rubromon tamé bmõí geucratõesfút ep ratione nígrí 9 fit non albúret oe ratíõe
ouobus qfi vltímis.iSu em generate e.r filij 9 fit non pater eíus cuius eft films.
qííj
©ontfaríctac tamen i contradíttío non eftap::ncipioVj:trmfcco: vt tenebta fn
íunt omnímodc idemiq: in contradict!; medto.®cprima íntellígit atiflotíle© I
one non cft alíquocl mediumt'vt oíctum predicament!© non oe fecúda. (jeiitcrt
eft quarto buíue. Sontíngitaiitcm ind tie oicit. p.# licet nõ in otnní genere fit
contraria efle aHquod mcdíum.jtc ptí? côtrarietae fpecierumtín omí genere ta?
«atfo ct contradíttío non funt idem ab ; men cft cõtranetac orntiarum. ©nines
fplutetqt licet ptiuatio fit quedam cõtra cm oifferentie otfi generic oiuídendo vf
dictío ínquantú vnum ptíuatiue oppofi eg ad índiuídua fimt orntie contrarie cit
towm fit negatío alteriue: íSamen pua vnaearum non tanmmoícat príuatíoné
ttoptoptíe íumpta fupponír fubicctum alteriuotfed ponataliud pofituium.Çr#
upturn natum.ivontradíctíonutõoqfuí rationale eni non tantú ptiuat vf negat
rattone ntc [ponít enftentui fubtectí ncc o.ffereiitiam fibi oppofltam fcj rationale
uptitudinem* in fubiccto.Slmim ent efi fed vlrrabocponitalíquod pofitiuum :
tremotum cõtradutionis.reriftcatur oe cum et ipfa et genere babeat cõrtitui ali
ente ct oe non cnteivt anima 1 non vidct qua fpecíes.&e boc nota ea que oca fút
et non enc non videt. (Hlotandú autej fecúdo capfõ djntí pbiflco?. Cqjfeoftrco
loquendooe ptiuatõne q-.p.bíc oícír eg oicit arifto.íu boc oecímo eg corruptíbí?
grneratõnes fiunt nõ folu? ct fotma feu le ct incotruptibílc oifferunt genere.
babitu fotme ad puatõjifs etíã e?°et pti Cqjkto quo notandú # ouplet eft gen9
«atíone fbtmc ct fpccieí ad babitum. fcjpbificum et logícum. 'flfcrinm genus
£Sd.cuius euídêríam fcícndum $>'ptí? oicitur fubicibile fiue matéria fiue fubíe
ii atio cft oupletrquedam que babet in ; ctum.Slndeílla oicútur idem genere il?
mediatum otdincnt ad fubíectum:ncc‘re lo modo qcimqj bíít ide fubícctú rei ma
fpicít fubíectfi mediante fornia, exépluj teriam cõem circa quâ put babere tranf
tenebta refpícít mediuj ífto modo inme mutation? mutuam i q nõ babét nõ fút
diatetqz fi nimq» fuiflet ibi lut eflet tame idem genere boc mõ. JSe boc genere oi?
tenebtofútrt tn gen.qn nonduj crat lut cít.p.in boc oecímo: Senerc quide oíf*
ftierúr tenebte. et oe ífto modo Intelligí ferút qu otú nõ eft cõnuiníc matéria nec
tur auctotítas pl5ící: ficut enl boc modo generatio adínuicem: et 6 talt genere lo
cft tranfitue ab babitu ad ptíuationem: quíf.p.bíc quâdo oicit cg cotruptibíle i
ficpoteft efle econuerfo: ncr cm oe lucí; icotrupttbílc oiffcrát genere. Jncomip
do fit tenebtofus toe tenebtofõ lucid9. tíbília cut vel non babent materíam fm
Sllía cft ptíuatío que babet otdinem ad pbin rtrideturoícereoctauo buíus: vf
fubiectumtnon tamen mfi mediante fot fi babentnon tamen talem q>pcí!int cã
ma quatínus eftquedam cotruptio illí9 cotruptíbílib9 babere mutuã trlfmuta ?
fotme.Aremplumtcecítas refpícít obie; tionétq: iã nõ eent incormptíbiUa.&cf
«um boc modo mediante rífu: et mota cúdú aút gcn*fc5 logicú t pdícabile.c alí
corpus mediante vita. "Sou fic aút c oe qô cõc qõ l pdicabile oe p!urib,;íii quid
ptiuatione ptimo modo oíctatq: 03to a oíffercmíbus fpé.IBri illa onr tdê gcucr
oer nunq-fuiflet luminofus mbilomin9 ifto mõ qcúqs fub aíiij til cõi cõtinêtur p
eflet tenebtofustt oe illa íntelliginir il; dicabili oe ipfís ín qd:i oe tlt gne n intd
lud quod babetur ín ptcdlcamentía: cg dit.p.$utíía em cotpcaetincotporea fe
a ptíuatõne m babítú non fitregrclFíc5 bfit r t cotruptibíle t mcotruptibileji tff
naturalíter loqucdo.Slif põt oíci t fo: bfit alifld cõe pdicabíle f qd f. fubiim x
te melius:# quedam eftptiuatio cuíus íntellígcdo oe íiicotruptibilí crcato t fis
babitue eft a ptincfpío Innata cuíufmo ; niro ad ercludcdúpmú ens qtf rõc fue il
dí eft cedtaotq: viliio eft a principio ins limítatõio c extra genus oniino cúome
trinfeco.Slia eft ptíuaw cuiue babitus i» gne epís fu limiwtum et finítwn.
XI XII
Q ^íod(|dê fapía* mõftratiue: tamen ea que ptobantur 9?
in materialitate pme fuliie ex necelfita *
Sc fubftdtia qui' te fequúturtq: fi nõ fucrit motua ctern9
dem tbeotíca. tc. necelTe eft q> fiierit .pductuotelTeabali
quo pteexíftente.et fi boc nõ fuerit erer*
'flfeoftq-.p.ínlibtíspteJ num opottet iterii q> fit .pducrú ab aliq:
«fr , cedentibua Determina* 9 cum no fit .peeITua in infímtú in caufia
u t seentc foqnantum ena: bíc confer feu mouctibua et motis: vt in kciido n
^ententntcdit octcrmínare oe princi? batuin cine cefie eft ponere aliquam fub
Ff et «"fe entmm fcj fiibftãnja fepas ftantíã fempiterná et fume necelfarianií
nria a niarcna fiue oc oeo et alije íntel; 9 p confcquca tnmatcríalc ita q> ei9fub<
tiSínttis.^irca qó piímo recolligit ca q ftâtiafit actueiqtfi in ei9 fubla admífce
Dicta runt ram in iflo libto §> í líbio pbía reE matéria feu potentíalítaa ahq còthu
S°£i»itõnem fubftantíarú geret iam nõ efteiet fic non diet fcmpifí
ÒS^0 DelP10 fubilantijam naetfúmc neccflaría. jtftcrgo ínmaterí
S«x£^duCatem;W •!*«•»« pa alie et peni-.ua íniiuitabilla. 4Çum auté
mofufikílt 9 picta fí i peeden. (Suo ad talia fubftantia fit imobíUs x fit mouca
Si1*rCr°P'"°?ftídítclTe aliquâ fub non inotútopottet ff moueat: ficut mtel
iwntiai femptterna í materíalé x Imobilé Iigibíle x oefiderabileiralia ení mouent
S^mqu,rit oc cíus vnítatc 9
rat..ct Acrrio pc ciua operatõe. CÀtr
Pfalí nõ motatvtpatettcrtío oe anima. Wící
turautéptimummouena moucrc ficut
“ Pf?"1 arSlllt fictZlíotua celi é etetn9 appctibíle.-quía motua celi eft ppter íp
ergo c pare ahqua fubftnntíl fempirerí fum tanq> pzopter finem caufatue ab alí
quo mouente ptoxuno quod mouet ^pa
ci.duia.qt tempua nunq> ínceptt nec pe terpzímummouena inmobíle vtaíTmm
finettergo nec motue celt com temp9 fit letle ei ín caufando x explicet in actum
F,r3p3iri0r,lS* a,utí temPus nutiq- ince td quod eft ín vírture tn pzínto mouente*
F , FF ,°efmct 45batur;i1J fi tempua alia TRon eni eft motue cell ppter generate
quado mcepitaut alíquãdo oefrnet feq* onem vel cotruptioneminferior: vt »p
S’pílus ftlit non eírc tRia ff. temp9: ter finem cum finíafitnobílío: eoquod
fed boc non poteft efie: vt videtur: quía eft ad finej. t®uu vero oelectatõ feq
noit e polTibiIc efie pti9 et poftcriua nifi tur operatíonem actualcm alícuíua in«
fit tepua eu iiíbíl fit alíud tempua 5>;mi* telligentia et pefiderátía: vt patet er.x.

ipissríisss
CC poftl'rí°ít :í fie fequítur ctbíco?: ídeo fequítur q> in ilia tntellí <
gentia qua intelltgitur ptímum mouca
quod eft ptimum intelligíbíle] x optima
ru£t£nmopKlnoi,cl1 °emon(lratiiia: fiibftanto eft maxima pelectatlo. ^tqt
"°nXr pommuo tempua quandoqj ín 4?ptcr vnúquodqj tale ipn magf fcqtm-
tíSnt?£\Ct P°nerc p:iae nííi ima^3 qvquicqd oíuinum x nobileificut ê in tel
tiUicut cu Pícimua extra celu3 non c cot ligere et oclectarí reperítur in íntellcctu
no" efi nifi quid imagiatú. attingcte mfio mag( ínueníaEiíntellígí
^>icut igic extra celum no opoitet pone bill pmo qõ attingiEiet íóo ccfidcratõ 3
rc lo cu q-uia extra videaE locú figmficar ipe ia fcípiu intelligít ê oclectabilifTii
íta non eftneccITaríú <p tep9 fitptiU3 5- tna x optima. t«irca fccúdú iuqrít pba
íidpíat.Ticc pollq» ocfmcr.i licet pti9 x oe plalitate íuBarú ímaterialíú feu Intel
^fteriua videanE tempua f.gnificarc. ligcntíarumiet point numerú earuj fm
d qmio ronea ptfi ptobantca fempi s
numerú motuú otbiQ ccleftium.Çf uxta
tei mtatem tnotuo et temjjia non fmt oe qe notandú ff quídam pofuerunt p)5m
ftfriíTeintdUgcntíaeomncs cffc vírtu; pBm oemodoetordíne productions,
tis infinite z quoídam oeos:(} boc f m quía aríftotilce non e*plicauit.Slel fi of
á>cotú t qólíbetisd male imponíf. nul catur Sríftotílem pofuific ornem ínteU
li enlm auctort imponenda videtur efie ligentíam iinediateapríma productam
falfafcntentianífibabcatur ejrprefie et tunc licet auícen.contradícatfibí quani
oictia cíuo.ffied angelum feu íntellígé tú ad ordínem quem ponít tamen in pro
tiam efie eito infinitum iafe fme ocum pofiro concordat çg fcj intelligent^ fit
nõ folum efie falfuimfed etiam valdeab caufatartpcrcõfequene nonoeus nec
fúrdumefle videtur neclegíE in litter# poreurie infinite.® íSirca vero tertíum
eíus efp:elTe:!mo oppofitum patet o oí fc? circa opcratíonein prime intelligent
eta cíu3 quare non eft ei ímponendum tíemouetariílotíIe3 quedã oubia. ■flfcrl
ti&ó autem oppofitum fit oc intentione mum efi vtrú íntellectio prime íntelligê
due patet in boc ouodccintoq: inferi9 tie fit idem cum eflentia fuaíiSr refpon*
capitulo vitimo cõcedit omnia entia ba det cg fic.quod probat quía fi nonrergo
here inter fe ordínem etetfam magio prima non erít optima fubftantia. cõfe*
ordínc efientíalem ad vnum p:ímú.$3 queue eit falfumrergo z anteccdens-cõ
infinitum intenfiue nonpoteft ordínarí fequentía jabaf quía pcrintellígere cíl
alícuí alterí enflentíalíter nec ficut ad fi venerabile z bonorabtle quod oeclarar
nem quía bonum infínítú non efl ;pprer fic: quía omnie entío ín actu primo: vltí
alteram nec vt prtncipíãti quía ípm ba; ma perfectío ín actu fccúdo:quo cõíun;
bet virtu tem actíuam ínfinitam:? tamç gíf optímo matíme fi fit actiuií et nõ cn*
fin arift.úi fine buí9 ouodecími. 4cntia factiuu: fedprímum mouêeeft nature t
nolunt male oífponí nec bonum pluralí tellectiialíeti per pfequene c actiuúter
taej>nncípatuií: vnue ergo prmceps: z go vitima eíue perfectío ell in actu fedo
g,cofequeno non erunt plura infinita qr fi ergo ille actus non eft eius fubfinutía
tunc non client ordinata ifio modo. <S)i fequítur qr eíue fubftantia non erít op;
autem entíanolíut inale oifponi patet timaquíaalíquídalíudeaitfuú optímií
et boc cg vnumqdqj eft optime oifpofi; cuí conmgetur per ilium actum fecúdú.
tlonie ín natura fua.Snde multomag! ®Secundum oubíum eft: an intellect9
oportet boc ejcíftímarí in toto vníuerfo. pruní moucntís uitellígat alíquíd a fcí
Jtemjpzobatnr illud eje mente ari.octa; 3d quod refpondct ç non: quía fi fic:
no pbifiorum vbí probat cg moueno po ergo alíquíd alíud cft nobiIi9eo.?no efl
tentíe infinite non poteft inmedíate mo falfum qr ípfum eft oigmlTimutn z bo«
«cré celuimergo celum mouctur aba 11; norabUiffimim. pna ,pbaE: q: omne mo
quo mouente ímediate finito et illud c uene vt fic cft nobilíue moro: iSibíectus
intellígentía .ppría morri*: ergo quelU aut eft mouco potetíam. ÇSírca quod
bet íntclligvntía alia o p:íma c finita: et notãdú qr.p.no vult fimplícíter negare
per cõfequcno non oeuo. 5>e intentióe qn oe9 íntclligat alia oc ferfed qòmbtl
ergo arl.cft cg omnee íntellígctíealíea alíud a oeo babeat rõtic ntotiuí: nec pfí
p:ima fu nt finite z a prima producte et efentís refpecru intellect9 oíuíni: z bòe
caufatc licet ab eterno ficut’i corpora ce tuõ íntellígít.p.çp intellect9 pmí nõ fic
Icftia.bocídcm vult auiccnanono me ítelligit alíud a fe qr túcvílcfceretrtú b*
tapbífúe .caplb oecímorvbí vult q> om nõ obftâte intelligít oia alta a fe Intellií
níe intellígentía eft caufata a prímaili; gêdo eentiã ín q virtualíter z emínctif
cet fm qnendam ordínem. Bpicit efii cg fime côtmcnE z intellectul fuo clariftimc
prima intellígentía caufat fedam: feda pfentanE: qòfic^baccfieni ípefitfiuij
autem íntelligédo prima caufat tertíâ intellígereupeeft aúteno rígnifiimú t
«ficoeíiiccpo.JÈtfortcin bocejpltwt porcttiTimútnecefle é <g fuú intellígere
XI XII
fit pfectíflimú: pfectifllme g íntelUgít fe dínatío vníuerft. ÇSxpdíctíspt5 qu5
ípm qnto aút aliqd pncípíú gfcctí9 iiitcl ad mctapbificum fpectat cognítío oeí z
lígíf rã to magio mtellígunEi co effect9 fubftãtínrú fegntarú. oftedít em bíc.p.
ci9.TWâ principiara ptíncf in X>tute pn; oe oco folas paífiones entís. palfiõcs e!
cipíj.tCúgapmopncípíoqdcoe9 oe* entís fimplices funt vnú verú bonú. paf
pendeat celú ? tora terra manífeflúé <g fiones aútoífíunctefunt finítú a ínfinía
De9 pgnofeedo feípm oía alia pgnofcít. tú. neceftarm t cétíngcnsrpus * pofteri
CSertiúoubiúcrqrs oíctúèq> pneís U3: actus * potentia *c.|[2Çc »eo aute
píú moucs mouetrficut bonú* appctií oftedít metapbíficus palTioes entisfm»
bile. JSonú aút qó c finis alícuí9ouplící plíces abando oeoeo vnítatem qr ell
ter dr.eftein finis extrínfec9 ab co qt> é vnus príceps.^lrem verítatem * bonita
ad fincríicut fi oiçam9 locú eê finem qd tem q: eft prímú íntellígibílc * appetibi
mouef fim locú. eft ctíaj finis (ntra ficut le. item pafTíonujoífiunctarúoftcndít
fôrma c finis gnis ois.forma uút allcuí9 nobilíus oíuidcs eídc cõpetere ín ffimo
ton9 qd c vnú p ordinatíoné qndã gtiu .pbádoquomodocens prímú z pfectíf
eftordo ipí9.vn relinqf q? fit bonú ei9, fimú infinitú fúme neceiTaríú * aciualif*
feuerírg.p.vrrúnatura tori9 vníuerfi fimú cú ei9 fubftantia fit prim9 actus fit
babeat bonú* optímú .i. finé^príú qfi nemíxtione cuíufcúcg potentíalitatls t
«liqd fegatú n fervei babeat bonú i optí cumfitfuuintelligere.
mú ín ordíne fuarú ptiú p mod ú § bonú
Blícui9 rei naturalís c fua forma ífSld Iff-finíturergocõfideratío metapbíííca
qdrcfpõdctjy vmuerfu3 vtroqj mo bj ínoeo benedíctocuieftbonoret gloria
bonú * finc.&ft em aliqd bonú fcpatuj per infinita feculorum fécula cõpílarum
qd eít pncípiú moués ex g Depender ce; perjteuerendúmagíftrúfratrem Uííco
lú *tota naturarficutexfinei bono apí laumoeorbelloordmis mínorú oe ob#
petibílírvt 5'oftenfum cr* qr oía ijpvn9 feruantía fin víatnfcotí.
eft finis optet ç ín ordíne ad fine cõícêt
Wecefle cfl etiã <$»ptíb9 vníuerfi ordo
olíqs ínueníafrt fic vnluerfum b3 bonú
fepatú et bonú ordínís ficut vídem9 í ec íSequtmturlibnetbí
erdru.IRã bonúexercít9 eft * in ípo or; comimftn m ooct<v
dine exercít9* ín ouce q ipí exercituí p# ris fubiilio fcotí»
fidet:fed magis eft bonú in ouce q> ín o:
dinerqr finis eft potior bis que funt ad
finé.<S>rdo aút exercít9 c .ppter bonurn
©uets ad ímplendú oucís volútatrí t víí
ctorie cõfecutíoné.nõ aút eccuerfo bonú
©ucíseft japterbonúordínis• At qrrõ
eorú que funt ad finé fumif ex fincridco
necelTc eft <g non folú ordo cxercitus fit
;pprcroucem:fed etiã <g a ouce fit ordo
cxercitus íta ctiam bonú fegntú qd eft p
mú moucs eft meli9 bonú bono ordínís
qd eft ín vníuerfo.lotus ciTi ordo vnis
uerfi eft ,ppte r pnmú mouété vtfcj cxs
plíceE ín vníuci fo ordinato íllud qd eft
íntellectu * volútate primí mouctís.Ãt
fteoportet^a primomouéte fittotaot
®tbtco:um
Tf&ologus m ctbtcl mev qua cõpetít fibinõ rationc gtíafenfitíue In
cõmuntcamua cúbzutíazfed ratiõe
pit felicitm partia intellectíue que eft libera x ona*
fcrtractis copen tur fuíe operatiombua. quía ciTi bomo
babct íntellectum-z volimtatc per que
p díofe fmmccé ooctozia
liibttlia ^co.oimb^grií poteft attíngere fubftantia3 fepatataa
b9 feie fpeeulatie fcj rõs in quarum fpeculatiõe cõfiftit felicitaa
nali ireali oiuia gratia naturalia f m arí.pzímo bui9: Çdco bo*
epiMrc S feta pzactica libet bzeuif aliud mo poteft efte felíjcrquía etíam para in*
fari: ioc cui9 oiftitictióe a fcictia fpccula tellectíua vt íncludit íntellectum cu vos
tiua fatia oictú eft pzio x feyto metapbti lútate c pziiicipíú líberú :vt oeclaratimt
ficeadeo circa bcc'no eft ad pcefena ins fuit oíffufe nouo metapbifice. Unde Us
mozandú.lpíutdiEaút feientia pzactica berú.arbitrium oícíE facultaa voluntas
f m ari.ferto metapbifice in actluã que tia et ratíoníezídeo poteft vírtuofe opes
eft oirectiua circa agibilia feu opatioee rari moderando pafltõee appctltua fen
Inmancntee. 4c in factiua que eft circa fítíui quí nõ oucit fj oucíE f m Jo.oam.
factibilia feuogationea tranfeuntea cu ídê nõ oomínatur fue operation! qb eft
iufmodi func 3rcee mecbanice.tf'Setis oucere:f5 refpectu fueactionía oetermí
na vero eft oupler queda etfi eft Tugnas naturab agente 3d certain eperatione:
turalicerreuelata fcj tbcologiaque oi; x boc eft oucí. Ufcatct itaqt 9 bomo vt
rigit in oílcctioné oei x .primi.aUia au liber eft fubiectum fcícntie mozalia.JCõ
rein eft naturaliter acquifua fes feiencia firmatur :illud eft fubíectii5 inqualíbet
mozalia que oirigit hi accuo vircucum feientía cuíua pzopzietatea ,pbanE iu íi<
ace bac eft pfcne .intentio .itfcecui9 Ia feientia e? pzimo pofteriozú :fed t5 bo
obicctopzimo eft irtquíreiidú.ííírca qb mine et libero in mozalí feientia pzobàs
fcícndú <y fm cõmentatozé pzimo eebi; turpaftionea in ípfa confideratezcrgo c
cozumtíÇcíentía mozalia eft oe bomine íbí fubiecrum.mmoz patet otfcurrendo
quo ad animârmedicinalie quo ad coz p ltbzoa etbleozum in quíbna ,pbaf bos
pua.quod ficoeclarat 3>co. tit pzologo minem pofte fieri felicem in pzopzía ope
pzimi fentenfiay.lifomo igiE poniE obi ratíone vírtuofuj velftudiofú paftiiefa
lectum feu fubiectu mozaita feienrie vel ctíonért natum effc ad vírtutee.
medicine pzoeoq? continet virtualircr contra pzedicta arguítur x vtdeE qz ope<
omttee veritatee talie fcientic. flU cozs ratio bumana fit fubiectum in bac fetes
pua bumanum continet vlrtualtter ras tia:quta íllud eft fubiectum in qualibet
rionc f3nitatia.5gdeo ein fanitaa bomis fcictia circa qb verfatur confideratio fcí
nia eft talia|quta cozpue bumanú c tali entíc:fed mozalia fcictia inquirir oe actí
tercôplerionatir. similiter anima bos bua bumanía f m pbm.t pzío etbtcozu3:
míniacõtinet virtualiter rationc fclicis ergo operatío bumana crit bic fubíectá
tattc naniraliatfictit pater pzimo etbico (tfonfirmaE quía ífta feientia oícíE m»
eozumtvbi er ratione amme cõdudíE ra ralíaa moze. Stint aút.mozea act-’ pfue
tio fclicitatia n aturalie bominie que eft rudiii3rij boim ejt qbua frequeratía ges
finia vltimus fcicntic mozalia licet eiua ncranEbabít9 virrutfi.^&íideo 9 bac
fini3 .prirnua fitoirigere in actua virtu feta bzcfteoeactíb9 bumanía nõ tanq»
pirn quivltcritiaozdinaiiE ad felicitate oe pmo efua fubiectozfed tançjz oe palíl
naturalcmzt fine qulbue nó poteft efte oníb9 vcl effectíb9 fui fubíecti.quia vc«
pfecta felicitaa: vt videtur in fequétíb9 ro oe cõdítioníb9 fubíectozfi fet arú mu U
feomoigif eftpzimum fubiectum fcltns ta oicta funt ín pzimo pfiícoç 1 pmo me
tie mozalia quo ad animam, boc au tern tapbificeáõ magí3 fuccincte gtranfeo.
ts.li-iwr^rmfl) J

C&íuMifflõi fcíentía motalio f m eu; matur erciíquo.X>octrina autc fumíE


«facbifi i algajelúj etbycã yconomica i .p.babítu ípcculatiuo .Xlectío vero fu*
politicam.Xtbica agit oe iiiotibus bo;
mínú in cõí.y conotníca vero oe mõ vi;
ucndi oomeltiM.^olitica vero oe mo
E iiiiE pto actu volútatis eLicito.zilct9 aút
zoímpcraf}.5Bndeelecrio non TumiE
ic itricte fticut in tertío etbiccqt pto vo
do vtiiendiciuilí.|L2ttonofticavcro q Iuíone eo? que funt ad fine fed fumítur
elr oe mo víucdt folirario non tradiE ab large vt cjttendif nõ folum ad ea que fõr
on. ín alíqno libro gricularí qt oociuné ad finctfed Tad ípm finem. UumeranE
ta ínctbicie gencralírcr tradita Cufftcí; aút bic ilta quattuoz fc5 ars ooctrina ele
imt 41 regie till17 folitafie vítc toincc çg ctio tactus.qtbecfcíentia verfaEcírca
ob alíqnibiie crbíca oicif monaflica:qó operatioues bumanasvt oictú elt.® 110
oíctu poteít verificari fúmcdo ptê to; autem funt ptincipiaactuú bumanotú ;A i*,,
tog.finòdocben ficut 1 mozaiisapbo fejjmtcllect9? volútae.Jntellect9 vero (/ÍIi
vocaE cíuílis vel política-que tn eít gs elt Duple* fcj ptactícus quí gficiE g ba<
moralío fcie.íÇlaútctbica oíccrcf mo; bitum ptacticú qui bic oíciE nrs/z fpccu
riaftica quaft ages folú oe mõ viúédi fo; latiuu equigfuiEperbabítum fpccula
líranollliid oicrii cíTer folftim cum tn li tíuú quí bic oícitur ooctrina Ç11 volun;
b:ic etbícoru agaF oe multio vírtu tibus tate vero elt eiectío 1 crccutio que 0111;
neceílaríjs bõí cíuíliter víncntúvtoe tu nia ozdínanE ad aliqó bonú ficut in fine.
llicia ptudeniiafottítudine magníficen JKecte ergo 6: ois ars % omnia ooctrí* .
tía liberalírate amícitia qre nõ agit pcí; na ? electio 1 act9 appetuntbonú.Çtej ntfUi
fe oemotíb9bofs folítaríe víi:entis.&í notfidú çg triple* é appetít9 in reb9.qul / 'Ss
<iE aút etbíca ab erbis qd c mos 1 ycos dá c appetirnaturalís quíeinclinatío [ J
qt5 fit feia quaft Tcientia 6 morib9. 2fc*o vel tcdentía qdã:q vnaquetp resnatu*
rtafticaoiciEa monos qt? eít vnú. fcot ralíter inclinai 1 tcdit in fnú finé vel p*
nomícarero ab ycon cp eít ymago 1 not fectíonc.Hppctit0 aút atalisoíciE quí
nia qt5 elt regula qt oocct regularefamí cõfequíE feníumfm quemquilíbet feti
líâ tjiq ftint filíi pticipalesqíút ymago fus ínclinaE a tcdit In obiectú cõueníêa
parcrú 'gfeolitica’vo ót a polís.i.cíuítas 1 fuglt Difcõuenícs. Scd appetít9 rõn3
®atu lísJoíciE tpa volútas cõfequcs ípm Intel
lectú ficut fenfttíu9 cõfequíE fenfum.£t
©ftmô ars.J^fte Dlffcrunt ilttappetítus adínuícc qt ap*
líber ctbicoç oíiitdtE ín petit1’ rõnalis eít fotmaliter líber: nõ fic
4>bemíQ 1 tractatú. Jn Bialío vrnSlís.fccõo qt appetit9 núlía
0 .pbemioarí.triafacit.p i pi9 fe bj <p altj: vbuúcç rcgiúE 1 tl
nioemoocctqsfit bui9 le * nõ ccouerfo. vn appetít9 fcniitíutia
fcíentíe finis 1 fructus.fcdo quis .pcedc 1 íntellectíu9 vtíútqdájiibabét appe
dt modus.tertto quisauditoz idcneus. ritú n31c feu inclinatíone 1 tendentiã q
> áiuãtii ad pmú pmíttít çg 013 aro ? oís teodunt in fuú finé 1 gfectíoné. Icrtio
fiiç Jc í ooctrma ? clcctio tact9 appctit qbdarn q: appetít9 rõnalis 1 aíalíe In fníoacti#
Tf, bonú finale: qó fie 4>bat qt antiq cõíter b9pfiipponútptiozc nctúaltcrt9 pontíe
n ^ ^ loquenrts oiterunt bonú eífe qd omnÍ3
ífw i,r'7nppetiit:§cii iíta quattuo: Tint oe nume
*' ro oini fcqtilr çp appetút qddã finale bo
Spgnítietputa volútas pfuponit a ciú ín <
lect91 appetit9:fenfitiu9 actú fen fus
ppetít9 aút naturafnullú actú aliem9
nú.ÇÍtd illíus cuidentíâ notádum çg ponc pfupponlt In appetite vt appetít9
aro in^pofito fumíE 45 babltu ptactico: qgue appetit cétrú. i^Uiarto qt appetí
ore e.r. vt ©íitínguínir aícíentia 4>pzíc t9 rõnatt fenfitíu9 alíqn fumúE^j poté=
(ft babinisptoctlcup licet vnúfcpe fttf tU: alíqn jp actu ab.ípa elícito; non aút
fctbíeojunr
•ppetítns naturalis ftd c(l qued5 tende alíquís vltímua finis quí nó otdínaE ad
tía pfeques naturam reínõ orno realíter alíquem vlteríotem: fed alí j fines ozdí»
at> ipa nature reí.Sppetítus aút ín pzo? naniur ín ípmrílle ígítur ed optímus.
pofito fumitur x> appetítu naturali. Jté feuins autem fints cognitío ed múltum
notúdú q> bonú fumitur bic cõmúílTime vttlís víte bumane. valet nanqtad oire
jp qlíbj pfectõe cõuentente rei fiue fit p« ctionem operationum bumanarum l íp
fectío íntríníeca edentíalís aut accíden í fum ficut opottet fagittaríuj cognofcc <
tails ípam remfozmaliÉ pficíens fiue eje refignum adquod vult fagíttam fuam
trinfeca ficut actus tendit ín oblectuut fi o ingere.S fine ením fumitur ratio eo*
bi conuen iens:et ozdínaE ad babitú qu í rum que funt ad finem: fínífq? cognítus
d ipo generatur. Hsabítus vero inclina alltcit3dbene operandum.^remplum
tur ad confimíles act°.í©mnta ergo bo; Deus quí ed finis i quem omnia ozdíná»
numappctuntnd eft omnia naturalíter tur ed fummebonusúdeo ed fijperom #
tedút ad fuá gfcctíoní ct in fine ad quã nía orligendus: et fic omnia funt p2op«
ozdtnantur* &z aút ooctríne t artes oz? ter ípfum contemnenda. Xd bunc igíE
dínãtur ad alíquos fines bonos: vt octft finem aflequendum ed virtuofe operar»
edtponit cortfequcter arído.orníam ín? dum:etabtlIícítiscontinendum.
ter iltos fines:quia qdam fines alíqua a £•ijbatct ítacp e,r p:edíctis cg inter fines
rum artium fnnt fole opcratõnes: vt mu ooctrínarum et artium ed alíquís finis
fice cantare: quídá vero fines funt que* optímus quí edbonum bumanum.
da opa operata remanentia port opatõ' Çfljís ergo pzemtITis pzobat aridotiles
res:vt poll opatíonem que e!t edificare cg ide finis edeonfideratus ctíntentus
remanet opus operands fcjoom9. &í- ín bacfdcntía:quía fcíentíe pzíncipalíf
cit ígítur cg ín bis artibus et negotíjs í finte et mapíme arcbítectozíce ed luten?
quíbus pzeter operatíonesfútalíq ope? dere finem optimum:vt euídenter patj
ra operata melioza fút opa tpfis opera a expzedíctís :fed cíutlís clt buiufnrodí:
tíoníbus:ficut etiã arte3 fút varíerfic (íit ergo finis optímus ed ín ípfa intentus.
caruru fines ordinal: vt medícinalís fi¬ 'fbtobátur minoztquía fcíentíe arebíte <
nis edfamtaszet nauifaette nauígatõ et ctozíce ed alias ozdtnare ? ipfis pzeeipe
inílitaris víctoziaftc.-funis etiâ feientí? re.boc antefacit cíuilis ozdínando qúo
arum fút ín perfectõuc ínequales: fines alie fcíentíe oebcntoocerí quantum adi
enifcíentíarumarcbítectonícarú que fi loca i tempoza ín quíbus ed ipfis inter»
olrjs puncipantur funt melíozes feu per dendumet quales oífcíplínas vnufquíf
fectíozes finibus fcíentíarú fub arebite? q? oebet addífcere. Bidemus etíampze
ctonicarú feu famula tuiú:cum fines fcíc cíofidlmas artes elfe fub cíuilí t ín ípam
tíarum feu artíú famulantiú ozdínentur ozdmarí: fes militarem pconomícam et
ín finem fuperíozúrfieut finis frenifaeti? retbozícaj.&rs ent mílítarís ozdínatur
ue quí ed facere ffena ozdíuaurr m artej ad pacé et fecuritaté cíuiú ab bodibus .
cquettré que vtítur frení facto et ípí fre# •$>erfuafiones ctiam retbotice:et oebís
nífactiue pzínctpâtur ei ptecipiédo. (SU ta oepenfio congregatõísoomedíce mX
cmequedríspzíuscognofcit vfunt etfi turn confert ad ciuírun concozdíam t trâ
nem íuftrumentúídeo pcipít índrumen? qulllítatem.Unde bec feientia ornníb9
turn efficí oe tali materia et itali fozma. fcíeittí)s vtítur pzaaícís oetermmãdo i
fmcít vl£i9ar!.çp buíufmót fíniú vu* quíb1’ cíucs ont ocarparí: t a qb° ípfos
ed optím9»lJ&:obaE.<Sií ent nó fit .pcef? opozteat abdínere.CSius etíã finis ed
fus ín ínfimtú ín finibus: q: túc oefidcrí bonú cõmune qá ed melius bono parti?
umnaturalequoomes bomtes tendút eularúqnto em bonú ed cóíus tãto é oí
1» vltimú finé efietfrudrarfequiE <g etít uíní9:cú maíozc babeat aiTiliuõ} cúípo
I
ieo quí eft púcípíú t finis otnt bono?. tur iufti ? oecentcs qdâvero ípís cõfintí
C&ircn pdicta notâdúrq? licet fcientía les repntanE índecentcs:f m oram loco
moralis cui9 fcientía cíutlis cft ps fitpí rútgm-z patríarú. Síc qdã pçi corpís
ferida omníb9 practícís bumanit9 adi; fcmtudiuec t oluictas pfecerútialij ve
oétisfmarífto. vteípdictis ptjnõ tõ rooefuafortitudínc-zoíuítíjs cõfiden;
fete practice oíufnit9 reuelate cm9 é tbe tes oefecerút.íÇirca aút varíabílía nô c
ología oe quaar(.nullãbabuítnotícia. ítapofTibile pocmõftratíõceoío certas
bcc em eft alijs oígníor t nobílíor: turn ^cedere Rent circa tnuariabilía.fl\Sjt ã
q: oe nobílíori fubíccto.f.oe ipo oco:tú tradéda bec feia grofle i figuralttcr boc
qr t ipa moralis fcientía ordinal in tbe; ptj: qr bona a íufta oe qutbus tractat
ologíárvnde fm fco.ol.j^.tertij fntaç bec fcientía tm babent in fe errorem vt
vírtutes morales oífponút ad carítatc % ea que fútbona aliqn vídeanf mala: vt
felicitasnaturalís adfupnaturaléque oictúcft oefortítudíne-ioíumjs. 5lla
eftfinistbcologiefacultaténtatire bu; etiâquefuntoefe íufta vídenE multis
nmncercedcs. íft ígíEmulto pfectíor lege fola peipiente? .pbíbete eife íufta.
fcientía moralícut9 finis cftfelícitasna notanduq»alíquafuntoe natu*
turalís.Ct^notádúçbuncfinenatu; rafua íufta velimuftarvtoílígcre ocus
raliter attmgibile'aliter íntédítctbica: oe fe eft iuftú:l} fup boc nullu ftúfTet oa
a - alifi yconomíca: alr pollítíca5: qr etbíca tu pceptúnpm aút odirejoefecftiniuftij
íntenditípmpcôfiderationc vltm vt c Sliqua ver onõ funt iníuftavel mala nl
bonú burnatm vni9 pfone vcl focíetatl fi qr,pbibita vt bis cõmcdere í oíe qí p
oomeftlcevclcõítattscíuír.yconomíca bíbeEtpe íeíunío:p.»lcita(E arí.cp illa òc n
X-o vt c bonú focietatls oomcfiíce.q&ol queoenaturafuafuntiufta vldent le; -p
Ktíca aút vt eft bonútotí9gentis vel cí; gc fola efie íufta.árcplií bui9 poiTetpo ‘r7
uitatís .Çtc <g ouplcr éopatíofeie mo m oe fornicatiouc fimplící q eft folutí:
Crr , ralis qdã em c opatío quá elícítrque eft cú folutarq videE tm multfcé mala qr p
’ .r T côfideratío actualís moraliú babes nã; bibita qé tn eft falfumrvt ctT» otcít fco.
c,u/7‘% babítú fcíctíe moralis facilíter 14'ni ló.oí. quartí fniaríí.f. iudifiblubilítas
up^euxo ptc p0tcft cõfiderare moralía. Sjiaaút copule matrimonialís cft euídéter cõfo;
opatio q> oírígít que eft opatíovírtutls. na legi nature vagacp oífictío mans cuj
TRã fcientía moralis oírígít in opatiões femina eft ? rectã rõnérrú qr eft ptra bo
virtutúrbcc It operatic eft fpéalio finis nú .plisrtú qr cft contra bonú óuitatls.
fcíctíe moralis quívlterí9 ordinaf ad Tfirrinm^ibafqrninetiesnõrelígiofe
felicitate} naturalé fcuíncliidifín ipa. educarcf:tú epprc parcntfirqr no babes
patct ítaqs qs fit bui9 feientie finis 1 fin rent oetermínntã notítíã fue ,plís falte}
ctus.iííSonfequcter oftendtt art. qs fit pater -rita nõ cft follicit9 fue ,pli oebítã
ei9 .peedédí modus:-! oicit ç oebct eé Inpédere oífciplinã :ncc ecõuerfo jales
figuralís feu verififis aut oremplaris et parrí oebítã reuerctíá 1 tímoré filialc:^)
grofiustqójabaE qr ín qlíbrt feia fuffícít pter q» filíus magís obedit patri 1 ab eo
verítatcoftcndere:f} modú côuenientê facllí9 eftoífcíplinabilís cp ab alio. Se
materíc.Sidcm9eí q’ fubtíli9op9 pót li cúdú videlicet <$ talts cõíúctio fit côtra
erí oe ferro vcl ere tj’X}e Ungno vcl lapi; bonú ciuítatis p3:qr amícitía c vt plurí
- dc.Gcd materie bui9 feientie conuenit múejroetermínata qapínquítateingra;
modus tradendi figuralís 1 grolTus :§ du certo:f3tfic nulla eifet jrpíiiqra3 cer
fufficitgrofle-i figuralttcr bãcnotítia3 ta que cct caufa amícítíe.íSufftcít igí
oftédere. minor pt3 qr tila circa que eft tur vtpt3 cjcpmiffis bane fetam grofie r
becfctafuntvaríabilia:ficutfuntactus figuralíter oftendcrenecaudítorbuíus
bumariíquoç quídã ab alíquib9reputã fcíentíeoebet certas % enidenteo oemo-
$bícomm
Drationes etpetcrerfj gfuafioníb’ 05 cõ vírtuofísrídeo arí.Ioqucs De bis que vt
tentari cu nõ oebeat oifcípulus a mgro ín pluribus accídút Dícit cp iuuenís nõ
ín quacúqj fcía maíoré rations inquire; eft propríus buí’ feientíe auditor
rc q> natura Wins gmíttítrboc em ect q
rerc tpoftibile.iJfceccatú mc$ videf par Sfnapft tractatus fecúdus»
eftefi oifcípulus mathematic’ magíftp £a* Hl
gfuadenté acceptctfola gfualione pten
tus? oifcípulus. rctborícusa magíftro 3fcamus autcin ♦
cemõftratiões requirat nõ cõtcnt’ gfiia Ç<]fkoiito .pbemío fuiyt
fionc.ffS1’ l,‘1c l6íE fetetía pceâít arif. D dit arift. tractatú quí dí
grofic 1 figuralíter .ppoíitú fuú aliqn ep uídif ín Dece5 líbros: qr
fimillb’ oftededo: aliqn ctíâ boím cõía aútvtoíctúcft ínboclú
Dicta adducendorac ctíâ cc noim fignífi bro3giEoebote quoad aíamque nata
catíõe íntetú fuúoeclarâdo:vt pj I quar eft gfici p virtittesádeo primo agíE oe fi
to buíuB vbi agíE oc magníficentía a ín ne virtutís ín generali in primo librorfi
alije varijo locis.Slltcrí’ oeclarat aríf. nt3 cm in moralib’ babet cõem rations
qo fit buí’ fete auditor ydone’:t oícít p prmcípijrvr infra Dícef. Jn febo oeci’
ino çp vnufqnífq5 bfi indicator bis que generatiõe 1 miiltíplící Difpofttiõe .Çu
nouít: nemo vero põt recte íudícare De tertío De eaulls t príncípíj3 vírtutú.5n
bis quenõ nouít. â): quo infert <y luue quarto De varijo fpecíebus vírtutú. 5»
nis nõ eft .ppríus auditor politícc cú nõ qnto oe íuftícía. 3n fetto dc vtrtutíbus
babeat noticia erpimcutalé actufi bua; íntcHect'.ialíb’.5n feptto b vírtutú gra;
noul oc quíbus bec feia tractatrt fíc De díbus.Çn octauo oe aiatítía quanta ad
(pis bene íudícare nõ potcrit.opter aút ei’ fpedes.tfn nono oc ípa cptú ad eíu.s
oudítore alícuí’ fcícntíe fie fc babere g> japrletates.jn oecímo agif oe fine vir;
polTit íudícare De bis que audit vt bene tutú ín fpecíalí.Çi&uarú ad primú pre
Dieta recípiat % nule Dieta abicíatÇ&ic fupponítarí.er .pbemío cc omníspgni
ctíâ cp fecuto r palTionú eft buí’ feientíe tio 1 electío bouú aliqd oefiderat t cpco
inuti'is auditor: q: pafTionee fequendo gnítío cíuílís intedit ad fúmúbonú bu;
nõ põt fine ei’ attíngere cú ei’ finíe non manú qb eft finis oím ogatorú ab bomí
fit feire fed bene oparí.ff £irca qb notã ne.Socat aíít.p. vt oictú eft: puo fcíen;
dú cp lj bec fcía nõfit vtuis illía q fuas fiam morale cuiilcm oenontínado totú
paffiones fequúf :qr bmõi paífionib’ in a ptc e íínodocben.tl&í3 pfuppofitís
berendo bui’ fete fine nõ poflunt afleq: ínquírítocbuí’fineicjoe felicitate pre
polTet tn finalíter ípíe cc vtilíe: fi e* ei’ míttendo opíníoné antiquoyrct oidt g>
audítu .puocarcnc ad bonõ .pfequendú in boc plurímí 1 ercellentes cõueníuut
1 moderãdú bmõi paiíiouesrboc et mõ cp felicitas oíciE fiúmú bonúrt w cõfiftit
poteft elTe vtílís íuueníbuernibi! ctíâ x> in bene víucre •: bene operari. aõucní;
bíbet fi aliqs eifet iuuenís ctate 1 morí# nut gin quid noiofelícítatí3 feuín fine
bus fence ficut fúerunt alíqui fanctiDeo virtutís iu vfi appbenforfed ín appbcn
a puerítia ocdicatiqn effet ydoneue b’ fioiic felícítatís ín gticularí c orntía feu
identic auditor ficut et fene.r ctate t íu« Dífcordíarfapíentco em q fpíritualibus
ttentô moríbus nõ potell ficviuendo bu contcplandís funt oediti oicút íllud fú
íue feientíe finem alTequí .Ipínde oí< mfi boml ofifterc ín quodágfe bonoqb
citarí.pnr cp becfcíentía eft itiultnj vtí eft caufa álíjs c(Tendi bona Ç i&uía ât
lia f m rectâ ratíoné viuentib’ et op.atí; populares fola fenfibília attendút: ídeo
ones fuas regulantib’rqr tnfunt paucí crcdunt íllud fúmú bonú feu vítâ bonaj
tales íuuenes <1 fint afuetí í opattomb’ efic in rebus g fcnfiim appbenfis.-j^oc
pulariú vero inter fe eft orntía quia qui taa.CíSirca qifod notJdú <$ felicitasé i,
dá oicunteftefelicitatem in oiuíttjo vt
auarúquídâ in vòluptatíb9 cotpotalib9
vtmtcpatí.^tquídâín bono:íbus vt
ambícíofi. iSiuldê ét ad feípm t oiuerfis trinfcca que cft operatío g quã obiectS-£9 "“J ■ *
ftatíbus pofitú eft oíffcrctía. .Sgrotana bcatificumattingiEficutoeuaattíngíf awn
cm felicitate putat efie quort famtaté nõ bntíag actum intellect9% voluntatis:? ”c>'
putaueratfnn9 ejnftens.ZPédicãs anté tafia eft .yptía beato? eft fotmaliter it»-1''
oiuttíasqónõpuraucrat oíucs cjciftce ipfo:? ocbacintclligifratlopbu <*
Sic et multi reputãt felicitate in co qtio f[Sct5o .pbat q> felicitas nõ fit tn bonorci‘r,,-'i«
egentfeu q» majcimcocfiderant.lf-flfcto rtb9:quiaaliquid cft melius bono:c:crj^‘i’\$
ímptobattonc barú opinionu.oicitari. go in bono:e no eft felicitaa:pna eft no
<$ nõ vídcE vtile omnea íftas opintones ta qzTelicitaacft fumma pfcctiosvt ptj^b*^,
tífcuterctfed íllâfolá quebabctaliquã ty. pcedcntib9.antccedce,pbaE q: virt^^-Jq? /
ipbabilitatc.'jffctocedcdiiqs eft a notion cftmclio:bcno?e:cúbono: oefideretiirJ*1
bua nobíetcú §opatíonea fmt notíotea ;pptcr virtutía apparentiã: multi nâcp
babíribusopottet audíto:cbui9 fcictíe bonotenppetunt vtbonosfeipfos ere*
crcrcítart in bome oparionibue. dant ? ceteris boni appareantsvn a pru
qt inquiri toe felicitate naturalt que con dentibus malictofe querunt bonorari:
fiftit in bon is bui9 vitctoícit tríplice cc vt bono: g tales cy babitibuscerti9 per
vítâcjrccllfntcfcj veluptuofaintcímlc: bibcattcrtimoniuj co:ft virtuti. Seim
a contéplatiuã. voluptuefa cft fubíccta cmtuliu bono:eftexbibitio micrctiel
pairíonibuatciuílía moderai paffioncs. teftimoniú virutria vtrtua igiE melio:c
jÇontcplatíua cft fine palfionitHie:fínís bonotc:? fic bono: nõ eft finis cíuilía vi
voluptoofe cft voluptaa co:po:ío: finta te.a5equifnfiter boc:aliquifo:fau oice
cíuilía cft exercítiú virtuofe opatioma: rent viftuté efie fine víte ciuilie:ad boe
fiontéplatíue fpcculatio vcritntia. fift ctcludendú oicit eg felicítaa nõ eft cõís
afitvoluptuofa vítupcrabilíoi obptoí vigilanti?oo:míenti cú cõfiftatín ope
btíôfa.vndeoicitari.ç voluptatib9 oe rationevirtus aut põtec ioouníéte ?nõ
díti vídcnE efle beftíalea pecudú vítam opante virtuetergo non eft finis víte ci
clígcndo.Jn voluptatibúo igíEnõcfo uilisifed vfuefcn operatío vírtutís.&e
licitas naturalía bominía: cú volupta? b3c?oe vita contcmplatiua oiceturíi» . .
tea fmt bominib91 brutia cõca. f» fequétib9.C®llt«riua jjbatarí. q> frlísSr,
aut felicítaa no fit in buUio mundí bono citas non fit moiuítijasq: felicítaa cunt /ííf;#—
ríbua occlarat ari. qfk;o quo pmittit q> f.t bonú p:optcr fe nõ querítur alteríns' 1
ercellentes viriamagnarú rcrií oparíj gratia.jàíuitíautem que funtbonú vtí
bonote putât clíe felicitate que :ú motí le querunEptopter alitid:vt p:optcr ví<
lift fuít q: fere finis cíuilía víte cft bono: te nccclfitatem vel voluptatemrergo ín
jfií notanter oicít fere qt fmreí verita; bis nõ cõfiftit felicitas, jté felicitas nõ
tc bono: nõ eftfinía víte cíuiliatfcd fm pfiftítíco:po:aU voluptate que ocfidcí
nlíquotú indicium i appentiáfere náqj raE ptopter fe: g a fomoú nec í oíuítíjs
cft addítío oimimics’fiflSanc ergo opí que fepe querunE p:opter voluptatem.
níonê fimilitcr ímpiobat q: bonnj íllud f[áõlcqntcrari.imp:obar opiníonent
qó oícíEfelicitas cft ;pp:íum feliei i oe platonis.íÇirca quod notádum q> plato
oflfícííl nriuililuletted bono: non cft bu nící pofuerunt felícítatem confifterc in
íufmodí q: non eft in ípfo bono:ato:fcd quodá pfebono quod eftydea oímbo*
magia in uonotanttbua ej: quo:ú volun no? cm9 ptícípatce ota alia fuut bonai
me ocpcndcttcrgo bonot nó crt feliei? bác aútopí,ínip:obatar(. qt^oó om
Stbícomin.
rnllbiis ages vídebaE nõ mozalíter age? ipíifcç coes côítate feu vtftótepdíeatioí
re magiftrú fuú platoró ipugnãdo :ídeo nís:vtei ímponiE malepofúítzíÉí vero
fcetcufat.o.verítatéene pferendJ bus pofuerit in elTe oíuta: vtau9. túcnõ ect
inane familíarítatí.vnde olcit q ambos tmpugnandus. tSnde (iait fozme artí
buo fc5 veritate ? platone etntíb9 amícf ficiales babeut ouplet elTe fcj vitum ín
fanctúeft.í.virruofum ? íuftú pbonozas octu fim q funt in materia:? alterú Cpo
revcrítatc.CSrguít ígiE ar[.corra pia temia actíua: fi m qò funt in mente artís
tone pluríb9 rõnibuo quart vqaeft tas fieis. fic fozme naturales babct ouplet
líe:quorúcúqj vna eft ydea cõis co? eft eíTe .f.vnu ín pzopzío genere:?alterú ín
vuúpdicamtú côeifed bono? nô c vnuj pzio motozezcú em oíaopereEnõnatura
tõe pdícamtú:§ nec vna eôío ydeazmas li necefiitate:fed libera volumate optet
ío: p j qz plato põebat ydeas i fpecíeb9 çybabeat apud fe fozmas ctcplares om
aiboniio quefcjpdícãeoe folís indíuí níú operando? que oícúE ydee ab ydos
duío* aút quefút vnú fpecie.nõ fút <? eft fozmazfuntnãcy fozme etcplares
foiueme pdieamctls.vndc oícebat yde ? rationes feu quíddítatcs rerú ín pmu
am bomínis cfTc fubftantiã fepatã a mo tabileszflsce auté ydee licet fint plures
tu ? accídentib9 p accíio mbtl babente fim rattonê funt tu vna fim rem. fljêpe
ínfpecíe ntfi narurã fpelkã quã oícítec ydea per quã oeus omnia creata cogno
bominé p fe: ? fic oe ydea equi afiní ct fcífzoperaEníbílalíudeft qzoiutna ef
alíarú fpecierú.vt oictú eft feptimo mes fentía úiiytú eft ejcemplarísrerú fozma
tapbificezmínoz ;pbaEqz bonú cúfit cõs q quía emínenter cõtmetoês reseftrõ
uertibile cu ente ©íciE oe d Ubet pdleas ípfas cognofcendí ad cní9 ímítatíonem
meto toequojibetente:vt oe9 <5zbon9 nõ vnifozmem fed multífozmé pzodu»
1 fubftãtiabona:? vírtutc3 que funt qlí cunEomnía fubfiftentía. oeusnãqjécã
tates bone;? fie oe reb9 alíozú pdícamc finaliscfficíens ?eremplarísoím cui9
tozúzptj § q nõ olnt bono? eft vnú pdís pfectíoné fimplícem ímítanE creature ct
camentn cõc.5tc arguit ficzquozú c vna fua ímpfectíone fim modú oífferentc et
ratio fpecifica eft vna cõí3 ydea:fed bo; ímpfectú. tffeuedã em fim efie folú vt Ias
ní ? p fe boni eftvna rõ fpecífica ficut bo pideo:alíe fim elTe ? viuere: vt arbozes
minis ? p fe boísrergo boní ? p fe boni ? bzutazaUter fim Intelligere vt rõnale s
erit vna ydea que oícíE p fe bona. SíTr creatureúpa $ oiuia ecntía accepta ab t
arguiE q íllís ouob9 p fe bonis eft vn3 tellectu fuo vteremplar eternú oíucrfas
rõ cõis ? per pns tertia idea: ? fup illas rúrerúpzoducédaru fmoiucrfum imí#
fimlf inducã quarta: ? fic ín ínfinítís . tatíonís graduj q>uis fit vna fim efie tr»
It* fioicereEçybonú?pfe bonú non alíquãdo oícíE plures ydee pzopter plu
funt vníue fpcciftcc rõnís:qz vnú eft ps ralitaté illozú quo? eft fimilítudo feu ct
petuú rclíqaú aút nõ.Ç&ontra boc oís emplar. vnde licet ratio etcrna qua cons
cítzq> boc nõ tollít vnítatê ratiõis quía dítus eftbomo etquacõdituscft equ9
albedo vnius anni non eft magis albe; fit vna fm rem: c tamen alia et alia fim
do ínfpecíe albedimsq>albedo vnius rõneni iuttayaríctatc qdditatú cognita
©ieí:? ídeo ouratio nõ variat fpecíem. rú. Srt ípfc qddítates rerú babetes efie
Ç2S)ícít vlteri9 arí. q jababiU9 oítcrút cognítum oicunE ydeezvt lapis cogmt9
pitbagozící ponctes vnúfúmú m coozdi poteftoíci ydea lapidís fim fco. j<Tõif.
natiõe et i núero maio? mino? q pia» pzímífentétiarú. C»d pzopofitú ita<y
toníciqpofueruntíUudfúmú bonú cõe reuertédúfi plato poués felicitate cõfi;
? ptícipatú in oíbus boni3.Jíld euídé ftere ín quodã p fe bono qtf eft ydea om
tíam pdícto? notãdú q fi plato pofuerit níú bono? cuius partícípatíõe otanlía
ydeas efie Qddítates rerújpfe etíftcíí. funt bona íntelligat p íllud p fe bonuin

£i+
fpam bluínl eITentíã que efl ecntíalíter
bons q cíl idea t exemplar oíobonúq 4
J
dam ele coto teu vlio nõ in pdicãdo fed . .. r K ‘r® nu i / '
in cauundorq: videlicet omite ens toe q8da vero efl appetíbile .ppterfe tift vt »'«•*r-
bonú emínctcr % vírtualiter cõtínet cut1’ felicitas que cíl finale bonú boia: cú nõ
pticip atioe ota alia funt bonauiõ qtitdc otdínef ad alíud quãtú eft oe fe:fed alia
ftcutíndíuídua que pticípát naturã fpe* adipm.€xquo*atetq> êbonúfufficíés
emeaned ficut effectuo pticipatfni cau ercludens índígentíá i bonú pfectú c%;
fam ipaut imitando t pfectioco In tpla cludeno ipfecttoné quo cóplete bablto
emineuter cõtétao ptialiter feu ipfecte bene eít babentt.Çtoíoptemlirio riídít M'
rccipiendo. ^ificiiitelligatvtiqt bene aríf. çg felicitas cõfillít fn opnrtone bo«
fiat t cofotmiter oíctío tbeologop.'Jti minis inquãtú bô. &c arguítficficut lia1
yiftonc iiãcp -z fruitione ipiits oitite ecn rtiificusi qlíbetartífex:vttalíe artífe*
tie coiifltt felicitas bois naturalis natu fe babet ad fuú finale bonú flc bõ vt boj
rakaedpiendo nõ # naturaliter attins mo fe babet ad fuú: fed finale bonú cuj
gtbtlufed £> illo nd qó adipífeendú na? íunibet artificio inquãtú bmõí e ín opaa
tura ípa otdínaf. t<& aút fic intellexe; tíone ftbl ,pp:ia:§ felicitas que é finãle
nt plato vídef fentíre Sug. vnde ín pn bonú boi3 erít in oparíone bois ínquá#
cipto.x.oe cíultateocí ficait.4legiin’ túbomo.®l aút bomo inquãtú bó bas
em platonícoe oim pBo? mérito nobí; beat opattonc fibí ^ptíã ,pbat argúem,
Itfitmos japterea q: fapere potuerút ín do p locu a mínon ad mai^sq: texto: et
jiiojtale ac rõnalc vcl Intellectual bo* cotiarl’ i alíj artífices qm opanE fm ar
minis atam nífiptícipato luie ípiua oeí tem babemopcraííones jtpdas ínquâ fcl^
a quo tipatmúdusfact9 cíl beatã elTe tu funt talcs artífices i § bomo ínQuútu
nonpojicuta iljud qó oco botes appe; bomo qul opcraE fm naturã babebtt n S* vyrí,
tút.í.yitã beatã cpq’ íílíafTecuturu3 ne; pua opattonc aliao bomo cfTet alias ocfi, ri rS,,
gantq no vuí illí optto qui efl imutabí í ofummnaturaqõoíccreellln cõuení* ÍZAX
lio Deus purítate caftí amotío adbefeí cns.C^teargulEfictfmguleptcoboís L
rít.$tc.x.oc aultate bec ítatp caufa efl babent opationeo fibí^ptíao vt oculu3
eur iltos ceterio pferam’:qicúalíj pBi viderc?c:crgo bomo vtbõ babebtt fu ^>J' . ‘-1
togeníafua cõtinucritínrequírcdís re am »D:íã onarionê-ttoeríirifAn-iw,-. ..ã vf-h ISnTl
lú caufis:? qutfnaefl modus ooccdíat;
qsvineiidí. Jfnoco cogníto repererút 7
*- —--- • r— ** n* ma w
vbí eflet i caufa cóflitute vníuerfit3tís pnemt atalíbuobuitíoterítígiEfmpar ,7 ,
•r lur pcipicnde verítatis tfono bíbem téaíerônalc.SicíEaútrônale oupUcít! _
defelícítatio. vno modot»e babete pncíp3lttcr rõnej
&UIII cuíufmodí elliutcllccf’.^liomõoe il# f' hmH
lo qó é bene pfuaftbile p rõnc cuiufmoí
®rfus redarnup. dtellvolutao q ptntellectúoírígiE.^ l/mt- .
r ClftoU^arír.tptobauit v3í licitas ígíE q efl bonú bumanú cõfíílu ín v>
rtasopinionesoebono bua; ^ptía operatíone bois que efl fm ptem , V ^ ’
noq&eicíEfelícitao.bicpnr tractat oe ate rationale qé opa tio DoÍ3 vt bomo:, -'•L, 1
ipfa betermínatiuc inqrendc pmo felíct cú aút fi t eade opatío bominío vt bomo b:
tatís ocfcriptionc. tSirca qópmittít cg fludíoftfeu vlrtuofiboio.felicitao q c / ”
1.fludíofifeuvlrtuoriboio.felicitaoqci' *
bonú appetíbílc efl rnplei qódã em cft operatíobomtníovtbomo erít opatío vv»--wtL
oppertbilc ^jpter alíud vt oíuítíe.qédã fmvirtutê:q:vero felicitas
^•*'**-i» ivnwit.tv» efl
ui. opriniú
cpuinu Sà
»út efl appctíbile^pferfei^jpter alií bonu
bonú bumanú ílla operatío in qua coiu com ™ / ■■ ‘.
vt voluptateo bonotes % ^tuteotque 15 fulít erít Pm optima tfturc; que át fit íl \
&bícé*mtr
!<J operatío oeclarabítur ín.t.vbí t>e felí gnatam cteoeg cum ipfa aliqua liter cõ
citate tractabít in fpecíali oí/tiriguendo fonanteaque oictafunt abalijs ocfelb
inter polítícam etcontemplatiuamfelií citatequod eftfignum et pzobabilear*
_ citarem: bic aút oe ipfa agit in cõttuní. gunientum <g ipfa fit bene affignata.
'^ií£otKurfu3 oicít aríftorilcs cg talis opa > If l&irca quod piemittit eg bononim q *
, ^ tio in qua confiftit felicitas oebetefie py dam funtbona interiozaiet boium quesjnrr .
1 Wi ~ fecta i cõtinuarí pzo mraia parte vite. dam funt bona anime vt fcientic a virti* ***n-<e
C> j^ní^quod.pbatiir:qzftcut vna yzundo nõ fa testquedam funtbona coipoiis: vtfani
- «í>>«cit verzfic nec bomínent felicem fac vna tas vel pulcbzitudo. ÍMia autem fiitbOtAcu, )
' • í^ed contra ptedicta arguiízqz na tfte riota ficut oiuitie i bouoies cum
■ ÍD. {ípç orífto.in pcedentibus arguendo contra ífta oíone iraqs oaia conucniút ca que a
■“Wvi.Pktonem oicít cg oíuturnítas non varií, fapientibus oicuntur ponetibus felicita
t-T-n /sjBtrationembonirq: albedo vuius anní tern ronfiftere in bonis auime que funt
r^fitíL non c magia albedo §> albedo vnius oi; piincipallflima bona.IHoc patetrq: ope
, ;^eí:bicaútoíciturquncludíturinfelicita rationes anime iuquibusconfiftit relict
te que efl optimum bonum.^r0 çp perfe tas vt oictutn eft ad ante bona pcrtinct.
fit- ,Vm Ctio fumma põt íntelligí ouplícíter: vel BOuic etiam fenrentie concoidat q> om a
fun íntenfiue vel ectenfiuc. $1 felicitas ígiE nes coinmuniter oicunt eg bene viucre
_c/r lumatur,p gfectõne íntenfiuc folum: lie eft efie felicemrqi fere nibil aliud clfe vl
> /upliv nonincluditoiutumítatem. 3jí vero fu detur vita bona §’ bona operatío. iCuin
■ y niatnr pio pcrfectõne íntenliue et crten- piedicta etiam oifione conueniunt illi q
y Ufiue fumpta fic ípam íncludít. Ôkide líc5 pofucrimtfelicitatemeffe virtutem:qi
tic albedo vnius anní non fit pcrfectío: al; operatío Pm virtutem eftalmuid perti<
bedincíntenfiue vnius oieiiefttamé p-, nensad virtutem. Skrumtamcn meii*
fectío: eptenfiue:? fic íntelligítur oíctu j oidtur eg fit operatío fccSm virtutem fi a
aríftotilis ín fecúdo topícoy <S}L bonum cut eni melioz eft vfus poflciTionis ip ip
quanto oíuturníus tant# meltus. $ed fa pofieftioiita melioz eft vfus feu opera
contra boc occurrit aliud oubíunt: q: et tio fcóm virtutem q> ipfa virtuszp banc
boc vídetur fcqui et felicitas non confi t nanq? piemium acquiritiir. J-Si ponit
flat In opcratõe virtut’ifed in babítu '%> ariftotilcs cjiemplii: quia agonifantes I
tuofoicum babítus fit oíutiirmoz. Jie; oIimpiadibu3 cozouantuniion auté non
fpondetur cg confideratõncs pbi ín libo agonifantes licet fmt viri foztiftimi.fic z
topkoy non tenet ín illis que plures ba virtute vtentes pzefcruntiir virtutc ba i
bent oifferentias fed in bisque folum bentibus et non ea vtentibus.
viiam babent Differential!! quam confi s (i^irca quod notaudiim eg olímpia oú
derat. Slide piímo ropicoqz oicít cg nõ citur ab olimpo monte qui eft in #recia
confidcrat in multis olftanribus bonuj At dicitur ab olo? quod eft totú i pbos
ergo quanto oiiituruius bonum t.ito me quod eft lu.t vel ignis: quafi totus Iuci-
lius verum eft ceteris paribus. Jh pzos dus vel igneus. ânde et celum alíquâí )

pofiro autem cetera non fimt parta:quia do oicitur oliiiipuo iu;rta illius uiontis
babitu3ct actus non tantum oifferunt cclfitudinem .$n tllo autem monte anti
perpermanentius vl'oiuturnius etmi* quitus a quinquennio in quinquentiiuj
mis oiuturnum. Dice Pm ‘Jjcotum oift. fiebant celebzitatcs folcues et ludi erer
49.quarti fententiarú.A* ptedictis pa citatiui bimianarum virium: et vocabi
tet oeferíptío felíeítatis fc5 cg felicitas ê ttir olimpíades in quibus victoicopie*
ogatio bomiuis Pm optimum virtutem i miabantur. ílb bi3 igiturpbo traritep
vita perfccta.ÇíSoiifeqiientcr oeclarat emplum.d[5iiertmt etiam aliquioiceu
aríftotí.ocfcriptiõemfeÍicítati5bí)3iní tee çg felicitas eft virtue cum c-elecratt*

fun. r.'o-l csxg JcltiryaXiUu^y i /bc

hu;
a" s—a^f ^0
I »

one qui etiam cum vera Dlfione conco: ; pcdimentum.lfeinceft <$ pBi&iuitiao *
dan trquia vmcuiqs dt oelectabile illud mundi blandíciao cõtemnebant vt pbi;
quod Diligit.fitim ergo virtuofus Dili; lofopbte vacarent.Çalia tameu faciunt
gat opera virtuofa fequitur q> operatio ad quendamomatumet pulcbtitudinc
virtuofa fit fibi oelccrabiltstquc quidej politicevite actiue.vnde redditur bomo
Oelectatio potiot eft ali)3 oclccrarõuib'7 ciutliter viueno contemtibilis in oculis
quu eftmagls naturalis cum fit partis 3liotujfifit pauper ignobilieaut ftpef
rarionausquecftnobillo: pare bonus fimos filios aut amicos babet.
per quam conftituitur bomo in rpecie.
ande virtuofuo non indiget ertrinfeca caufa felicitate £a+v*
voluptate cum babeat oelcctationcm in TRdeetqueritur.
triiifccam in operatione virtutio que eft Í Ibic confequcter inquirit arf.
plurtmum oelectabilis pulcbta et bona vndecaufetur in nobis felícú
«luod patet maptme per iudicium fapic; tasian vicj ptoueniat a caufa
tio i yirtuofi viriiqui opera tones virtu; oiuina an bumaiia vcl a cafu i fottuna i
ofasmdtcateftemarimeoelccrabilcs . Sd quod Dicit ft eft aliquod dcouiiii do
“ 3bi norddum q> licet voluptates car num rationale c illud efte felicitatcm cu
nates finr magis impetuofe p:opter paf felicitas fit fummum bonum omnw bo;
bus3 Zb °bieCtis renflWIib9 dlatas fenfi notum bumanotum.Síí aute felicitas n
fit Donum a Deo milfuj fed pioueniat ab
Spiritualeo tamcn funto cTcctabiliotes bomine per ftudium i epercitium virtu
licet imindani carnaltb u 3 oediti oppo; tistnibilominus videtur elfe aliquod ot
I itum iudicanttfed iudicium ípfotiim eft uiniftimú cum fit ptemiu} et fini3 virtu;
■alfumtquta fedm Suguftinum jketuj tis-C^rca quod notandum <$ non DÍ;
Pelcctatiouiscarualis quo fimtrepleti citur aliquid Diuinum folimi q: inmedi
nonfinitmelfuauitaris fpiritualio oe; ate fit a Deo fed quafi nos oeo alTtmulat
guftare. dude ait apoftolus.Snimalis in quo eft ejccellentta fanctitatis. u&er
bomo non percipít ea que oeí fút. ofecr viriutcs autem in quarum operatõnc cõ
oppofitum autem veraetter iudicantbo fiftit felicitas dco alTimuIamur. Jtoqui
iniues virtuoft qui babent rectum feufú tur autc ruble ariftottles fcôm ágeotuiu
°Pcr™‘,nc3 virtuofas. Slide ait in ptologo ptiini fentententiarum: quia
plaltmftatS&uamdulcia fiiucibus meio iiaturalirationead veram felicitate na;
eloqutatua fuper mcl oti meo. Çiidícío ture bumane non potuit pertingere.
tgitur vimiofotum qui funt erperti Deli flfcer banc iiancp tantus peruenit ad no
cusfpimiiales crcdendum cil. tictam felicita: Í3 naturalis que babetur
®.ftonfeqiieiiter occlarat arift.quomo; in bac vita que confiftit in ogatione vir;
do cum ptedicta Difione conueniuut illi tutis et fpeculatione vcritatisique qui;
quiponunr felicitarem Díuítía3 lie? nan dem eft a oeo piincipalitcr i fecundario
cjjftUc'tasnon principaliter confiftat i ab bomineielTe aute aliam felicitates ra
tpfis red m operatõnc virtutio fecunda; tione naturali non couclufit. Jkjcj au;
no tamcn ipfto indiget.^ifezo quono; temartfto.Dicat in Duodecimo metapbi
tanduin cp e.terio:a bona que oicuntur ftce efte vnum dcuiu piincipem vniuerfi
bona fomme alitcrrequirunturad fell; qui eft virtutio infinite: bic tamen full;
matcipoliticâ^ aliterad contetnplatiua ftantiaofeparatasvocatoeos non per
»d felicitarem itancp vite comemplati s virtutts infinitatem fed per eterne bcati
lie tali3 non requiruntur vltra neceftari tudia gtícípatõj. et§’§>oemõc63 pbuf
out fuftcntationemvite.imo ptofperitas da Dij núcupéturifs tõ anguf.in. g -6 ci#
wtnpotalis contemplatioui picftat tin; uiute Del; 'flfelatonici ponentes vnum
rif
©biOttlMIU •
Scum fummií cetero? Deozu5 opificem. licitastvt oictnm ell in pzecedentibus «
Sppcllat ocos fplrítus celcltcs eterna; fed t operationej fm virtu tern que non
beatítudine pcrfruentes.&emones ve; variatur per buiiis vite infoztunia: cum
ro fpírit'’ etcrne míferíe fubíugatos: vn* virtutesfint babituspermanentifllmi:
de íbt recitat apulelum platonicú oícen* lunt enim llabiliozes feientijs oemoltra
tem oemones elTe genere antali3:iorpo timsreum fm eas bomines cõtínue ope
reaerearmête ratíonaliaranímo pafTma rentur:? bee videtur cite caufavt non [fll
tmratõne eterna .Jpfo? nempe miferia at circa ip as obliuio: fed ft lip eft in vir*
ínnuítur p boc q antmo paíftua oícun* tute perfectusrergo temper poterit ope<
rur.(9ieclarat vitcríus arifto.q» fclici# rat i ca que fút virrutis.et fic op time fert
tas babet e(Te a caufa buman.i aim per omnc3 fortunas ct in omnibus fe prude
oífcíplínam et ftudíum pofiit íncITc cm ter babebit nec in infbzrunips fuccuber.
rtíbusnon ozbatisad vírtute.í.non ba* et ita racilitcr non tranfmutabimr oe fe#
bentibus ímpedimentum ad ogandum Ucitate in miferiam: fed eric ficut tetra*
oga virtutisrvel g malam cõfuetudlnê: gonus fine vitupério.
velg nature Defectum cuíufmõí fúc na?
twraliter ftultí.$i aút felicitas non fit a'Sbí notandum yfectraao'
cafu vel fo:tutu ,pbat Jqz cuj fit mapimfi nusoicitur cozpus cubum: quod videli
omníú virtutú e(fe valde gniciofum fia cet babet fee fuperfidee: octo angulos:
fortuna bominibus adueniretrmlcoma; iDuodedm latera.tale aucc corpus qua
gis n antgalia bumanabonaeflent a foz litcrcunq; iaceatur. i ftiper quodcunm
tuna i certaret ftudiuj bumauu circa bu latus ceciderit femper fire ftabit.-er in ea
mana bona ereqendarqt} eflct periculo; dem altitudine permãebit: fic bomo vir
fiflimum.íStpdictis mfcrt.mf.ij> nul tuofus nec eleuatur in pzofpcris nec oe*
lum írratõnaleantal põt e(Te felt.tjq: cuj icitur in aduerfis:-z fic eft fine vitupério
rõne careat nó pt cõicare m ogatõe X>tn ficut corpus vndiqj quadratum.
tístnec etia puert qz gpter oefectu etatl C&fcit itaqj ariftotiles q cum operatic
nondfibabent gfcctum vfu3 rationis vt ones virtuofc babeant Dominium in fe *
pofllut operari oga vtrtnofa. et fi align licitate.-quia in ipfis pzincipaliter con #
Dícâtur boni boc c .pprerlpem future^ fiftít felicitas n fequitur propterea q>be
fectois q et aliqbus indicijs ab eis gci; atusffatmifer propter ínfortuníajrquía
pitur.Çdeo aút non fút,p rúc feliccs: qz fortunlsfibioatj bene vtetur:ficut per#
felicitas et indiget virtute gfecta et vita tinetod coriarium: eg fm Data fibi co*
perfecta;vt Dictum cft.^Jnqmrit vlte; rla faciat calciamenta.t fic oc alijoarti*
ríu3 arift vtç aliqui3 fit felfic cumviuat? ficibus.^rudcnterctíam fe babebit cir
Kirca quod Didrfolon cg felicitas nõpt cafbrtunam filiorum, vel qiiormncimqj
baberi in bac vita fed folnm port mozté: amicozum qui conferuntbomint et ima
cum bee vita fit multio miferijs et tranf lum et in bonum. «micabde nanqj ell
murationibus fortune fubiectarfepe nãt oe bono amici gaudere: vfoc malo vt d<
cp accidit vt illi qui epteriozlbus bonis propzio oolcre. fbuiufmodi aiitem fortu
babundant Incidunt in majeimas cala; ne amicozu3 alitcr conferunt viuis ? air
nutates. fHte folon Iegc3 oedit atbenfc mortuiorficutair conferunt ea que t tra«
fibusretnumeraturLiter feptemfapicn gedi/s rccitantur i que fiunt in prefenti
tes abauguftino .jcvlij. dc duitateoei. am.^elbilNotanduin q fit tbeatrisin
Cty oppofitum wro oicit arifto. q bo qiiibuscrantloca ludozum recitabatur
mopotcftefTcfelijcinbacvita non ob* viroruni illuftriuitt gefta preclara i eop
ftantibus infoztunijsrquto in bis bonis preconiaet pzemiarvtcr boc animen*
tftcrioiibue non confiftit pncipaliter fe tur audientes adfumlia: et bccrecitatõ
I
blcebafur comedia JSíí jimedla olcitur be anime ratíonalfs (nmoualítate q rati
8 comos quod ell villa i odos quod ell one naturalí non potell oemonltrarí: lií
cantus quart cantus viltarum. Kecitaj cet pzobabíliter poliit perfuaderi. Won
baturetiambominumgcllamala atur eni.omnía oicta a pBís pzobantur ratõe
pia et eozum obpzopzia vt e* boc anima naturalí fed perfualione vel vulgart opi
renturaudientcs ad cauendum talia: et níone pzecedeutíum f m Bcotum 4j.oí
pecrecttatio oicitur tragédia a tragos llinctône quarti fententíarú .q.íj.
grece quod ell bircii3 Iatine:,qz traged9
port tragediam recipicbat bircum $ mu Sapitulum return*
nereofftcij fui.ftcut ergo i tragedijs mis ©fcrinmatie autem*
itustangebanturaudieutes gella olim b ílbíc aríflotíles agít oe felicita
pzetcrita çppzefentíazfic minus tangun tis oígnítate et eíus oependen s
tur mo:tul q> viut ex amicotum foztunis tía a vírtute ínquirens vtrum fit bonum
qt lilt funt vt ohm p2etcriti: ifti veto vt laudabile vel bonozabíle. ($d cujllB
ptcfentes.Sndc otcit ariflo.cp aliud vt euídentiam Ôcíendum qz^aus pfillít
aentur conferre oeftinctie bone operate in folís fignís verbozum:,ll*onoz autettt
ones et infoztunla amicotum non tame ín qulbufcunqj fignis ecteriozíbiis:: fie
raitter tp feiice3 facíát miferos: vel mffe laus in bonoze íncludítur.Ç5tem notí
ros factant felicessoc quo magis babet dum cg laus et bonoz aliquando fumun
viderim .4to.fentc. pzedictis pa tur large pzo tellilicatõne cuíufcuntp cx
tet ç felicitas naturalitêr acquifita oe S cellentie vferbíbítíonereuerentté: ?rtc
loquitur arirtoti .potefl baberi in bac vi fepe vnum fumítur pzo reliquor-r fie lau*
ta non obllantibus buius vitc infoztuni dantur t bonozantur non tantum bona
)s:non tamen potell bíc adiptfei vera et pzopter aliud fed ctiam bona pzopter fe
pcnecta felicitas omne pêalítatc5 erclu «ndc oe oco qut clt fummuin bonú oí =>
dens qtic nec etiant potell rationc natu; cít Tfbfalmílla ZJ>agnus oomínus t lau
ran tnuclligari fed ad elus noticiam has dalnlis nimis ..Slio modo fumunf llrí*
bendam fupcrnaturalis ílluflratío necef ctet ftclauoelltellificattocjtceUentíe t
lana ell.^uít tamen vera felicitas aliqs ozdine ad alíudzet fit folum in verbis vt
bus gentilibus cflitus ínfpirataftcut be oictum eit.CItoonoz autem cfl eibibitõ
Bto lobzfic etiâ plato babuít noticiam oe reuercntíe ín tellímoníuj crcellentíe ab
verbo Dei ín eterna generatõne butttam folutezet potell fieri in verbis ? factis vt
intellCctum tranfeendente fmSuguít.
|n octauo líbzo confef.Slíquí etiâ gentí
leetempozalem eíus íncarnationcm fan
f
ínclinatíoníbus munerum oblatiombuf
aginum íullitutioníb'7* alije fignis.
cípíendo ígítur laudem pzopzíe oícít
ctl fpirítus ínflínctu cognouerút. Slnde illotiles q> felicitas non ell bonú lau
tepote aonflantíni fuít repertum cuíttf- dabílequodeltbonum pzopter aliud:
damgcntílts fcpulcbzuin laminam bai •ftaus efl ením virtutis ín ozd :e ad ope
bens aureamín qua erat feriptú cbitfl^ ratíoncmzquia per earn furnus óperato
nafeetur e.c virgtne et credo in euj. $íc tes bonozum z’.et boc tam ,in virtutíbiis
fibilla erítbreapzenuncíauitcbzífliim li anime §> ín virtutíbii s cozpoznnuvt al is
luim oet muiidum faluaturum fidelcfqj quislaudaturfcóm virtutem cozpozig
et incrédulos ín carne refumpta indicai quía efl foztis ad pugnandú a agilis ad
turum fmaugufiinum.rviij. oecíuí.tfí currendum.âSum ergo felicitas fit bonú
ca.rritj. jfutt aute fibilla circa tempuf perfectum pzopter fe non ell bonum lau
regts ejeebie regnante romoloquicíní dabíle fed;bonozabile feu beatíficabíie.
tatem romanam edificauít.Oíoc etiâ mo optímozum eni non ell laus fed aliqnod
dopotuít oztum babere pbotum opinio melius laudezi fic oeos bícímus beatof
©tbíco:mm
tt optímoa viros in qttíbus eft quedam omnibus que nutriuntur. Aunt autbec
pamcípatio oíuinitatíe aliquíd melius fttcõmunía bominibua et brutiaiplan
laude attributes eis. C-flfcrobatetia» tis ideo non eft bumana .®1Sd cuiden*
qr felicitas fu bonum bonorabile: qr e(t tiam predict©? fm alejr.oc bal. in pitta
ptmcipíú cuius gratia cetera omnia ope pte.íj.fenté.q' embtio nõ babet aniiftaj
ramurtt ftc eft quafi quoddam otutnuj. fe informanterqr túc in bontte client plu
Warn s>s eft principium etcaufa omnia res anime:cuius oppofitum tenet aiigtfe
boni.honor autc oebitu0 oeo et fanctia ftinus in li. oe ecclafticia oogmatibua ♦
oiftinguitur a tbeologta in latriattt.yp; Sedoiciturbiconta vegetatiua efTe in
duliaj.-et oulta.fcatria eft bonor foli do embrionerqr babet antmant operantem
oebitua nctu ejtcriori vel interiori in# aliquomodoinipfo.i.operationcante.
teftatione fui oiiij.yperdulia eft ejrcellc 5n oeciftone eui feminis a generantc oe
tiua reuerctia erbibita creature: etoebe linquitur X>tua in femine que inualefcic
tur bumanitati cbrifti t purilTime matri et vigoratur a virtute corpone animat!
eltte.^uUa vero alijo fanctio: oe quo i ipfaitt continentia per quam Runt in eo
tertio fentcntia?. ®B}einde agit.p.oe operations vegetatiue vt alimento vti
felicitatio oepcndentia ad virtute often 1 augmentari.SIndc fatten oecifum in
deno 9 inquireno oe felicitate oebet g* tuatrice vertitur in fanguinem 1 fâguis
fcrutart oc virtute cum m clone felicita in embrionem. £mbrio auté babet fígu
tie ponatur virtua.£ft cm oper3tio bo; ram quandam made carnia que eft in ,p
minis Pm virtutem.vnde ciuilia facto pinqua oifpofttione ad figura3 membro
cuius finia c bumana felicitaa circa vir; rum.
tutl3 ftudium videtur majcntte infudare
JHutenditeiii ciuea bonoafaccre t legi; &cd contra pzedicta arguif
bus obedientea:fcdconfideratio politi; ftc:£mbrio vitiit ergo babet animam fe
ce ad prefentem fcienttam pcrtinetrqiiia infounantem.Aonfequeutia eft itota q:
inbacfcientia tradfltur principia politi animatum et viuena ad feinutcem paria
ce.&)c quo patet 9 confideratio oe X>tu? funtivt babetur in libro oe motu cordis
te pertmct ad piitem fcictiam. ([iShiia •jjbrobatur antcccdcns per ariftotilem
vcro fdicita3 eft opera tio anime Ínqulí jcvj.oe animaltbua oicentcnt 9 ome cõ*«
rendu eft oe virtute anime et nõ oc #tu ceptiim viuit ficut viuiiur arboteo: « vo
te corporisri fie inquírcndú coe ipa ata cat conceptual femen reltctum in matri#
quod probat arifto.a fim ill: qt ficut me; ce a gencrante. ® jfteitt in liba» oe motu
dicuaoculoiujtalio? membroy co:po cordis otcitur 9 eqs eft viuena 1 adole*
ria babet aguof cere oe co:pe:fic ífta fcíé feena. iff* "ad primttm 9 víucre nõ fus
tía tancj? medicina anime babet confide mitur tbi proprie prout viuere oicitur 11
rare oe anima. $i vero in bac fcíétía co lud quod babet animam forma fui t g *
fideraturoc anima japter virtu tea eft tá fecttonem.Si veroembrio fteviuerets
turn oe ipfa confiderandfi ínquantú fuf; tunc eflet corpua anfmatumret per cofes
licit ad beatitudinem t ad virtutca.Sm queita eflet planta vel animal quod ell
pliot autent côftderatio eiua fpectat 1113 falftim. Sped poreft oict viuere errenfo
g 0 ad naturalem p8m.®&icit ergo a? nomine vite et influentia quam recipit a
riftoti. 9 queda pa feu partialis perfect corporc continente viuifícato ab anima
tio anime eft rationalia 1 quedam trrati fe informante.£0 mõ pcfTuitt poma 0 U
onalia. Jrrationalia ante eft oupler: q; et viuere ejr influentia quam rccipiuttta
dam eitt nullo modo p3rticipat ration«5 planta cui contígua funtque viuificatur
ficut planratiua vel vegetatiua que tue; ab anima vegetatiua. ®ÍSJ fecund urn.
nitur it» plantia «in embtiewbus; % in picitur 9 cmbiw aliqusndo nomine e#
*4!lrot,u‘5"‘feíus '^atus totgânífa tnodo fit ptôptía bomls eft ad ptefes re
ZTr*0 etpc(i vtucns » línquenda.ÇtRotandú çp ín fompno ne
dum liganE fenfus interiores fed etiá et
Beclarat vltertus anftonlef teriotcs.cuiue c aufa cft:qt vapozes per
calotem cotdís ad cerebrum eleiiatí ,pp
quoípa anima vegetatíua cuiu 0 potens ter frígiditatem cerebri ingrolTátur 1 oe
5a funt nutritiua aiigmê tatiua ? genera fccndiit in quo oefccfu obftruiít vias et
*.|ua non eft bumana.t boc fu:fnuopera meatus vena? per quas fpiritus fenfití'
fionem illius qt> 6: bimianB btfmo oící ui 3 fen fu cõmuní tançp a fonte oeriuati
dir bonus velmains felit vel mifer: fed turad fenfus etteriozes. Çn fompno au
operational» nutrmue bõ non oici; tc contíngút fompnia non tantú confot s
turtailsquia runcbomo eflj marímei mia oifpõní anímeficut ftudíofus fomp
lompno talcs in quo potétia nutritiua er níat ftudlofa fed etiá completion! corpo
ercet matte opationc. 5» fõpno aút bó ris vt flegmaticl fompniãt oe aquis vel
nonoícit fclir.Snde cõmuniteroícitur lluuí js.Kolericí oe ígne.Songuíneí oe^htin
% fences no oíffcriít 3 mtfcrís f m oirnis aere: vt cp volãt vel aliquíd fimile agãr« ran<Ai
oium vite fuefiue fnt fomnú.jn fomno ZJíelancoltci vero oe terra.Sccídút etb * >7.
nantp qinefcít a fua operatône ilia pars am quádoiç fompnia mtfterio angelotií ■***
omme Pm quam bomo oícítur bonus vY feu illufione oemonú.Soiiipníam'’ etil
ntaius. aotmgit tame g accídcns bo uofolQillaquefperam’vcl operamur l
vigília piecedenritfed etíam ílla que lõ
go rempoze non occurreriint noftre eogí
tationi.cuíus ratio efhquia fpedes tali
»u vufi.ientes. aã ent que bomo coai'' um vel confimiliú referultur in fautafia
tat vígiiando
• fepe occurrút fiintafie ootí
wLtwrrui mnmne do u
nuenria.
micnno .et ídeo mvi#-
ct íAm ... -i._ 1 tdeo fenfus cõmunís quí babctiudíca
ic.iia meliota
oícítarifto.ç re oe obfectís fenfuú partiailaríú eufus
ranrafmata ftudioíoz feu virtuofozíí vfus Ugatur in fomno íudicat oe fãmaf«
<r qiiozSUbt alio», ét*m
f quozúlíbjaUoç.CSd euídeimã pte matefibiptefentato çp fitres cuius é fã;

dictotu notâdú çp 43 ftatu ífto eft conne= *tafma.Ç©íat confcqueiiter aríft.q» ell
f0 wjtellectus cúvirtutefantaftica íta q> alia pars anime que licet fit irratíotialis J
tnteueaue nõ põt fuam operationê ecs eft tamé aliqualiter partíccps ratíonfs.
crcere mfifãn tafia concurrat fimtafiádo bec auté p3rs anime eft appetitus fenfi*
leu imaginando.Ibinc eft cp lefo vel írn tiuusit cp bee pars írrationalisfitm bo
pediroojpio fantafic vtpatct infrene mine oeclarat ariftotiles et coiuienictía
t cís intellects impedítiir a fua opera í ^Differentia continétís et incontínétis.
ttone.i&ma ígif ín fomms vírtutea fen aonneniút ením ín boc cp vtercp babet
iitiue interiors fút ímpedite ptopter fu ratíonem laudabílem. $n vtroiç etíam
«tofitatem cíbotum afcendentiú ad cere eft appetitus quí contrariatur ratõm fcí
bai virtute calotis ípos ín ftomacbo oc* licet appe tíçus fenfitiuus. t®iffenmt
coquetis: Jdeo ínreUcctus túc non põt autem quía íncontmens vincítur buíuf
vuxmcrc quare nec mercf
. recte occerncre mera nec oe*
mcrctur homo
meretur bomo pret híc* 11 accídút t font# modi appetitum fequendo palTione oe *
bis que fiderij et concupífceiitíeadueniente.
rmsrred
ur - confcnfus precedes vY ■Ron autem continens: quía appetitus
volútatis pzeceacsvr
ltx>VUUIWW8
lublfqua fomonum ímnnMMir *a m
■lubfc qns lompnum imputatur ad merb fenfitiuus contínentis obeditratiom. x
tum vel ■oenierítãi£> epe tatue ea queac tdeo licet fit oe fe írratíonalis oicitur ta
cidut úifompnis ffit fequele eozumque men alíqualiter cõnumícans ín ratõne.
tu vigíliapzecdTmjr.quíaigííbecpars fitemplum buiusponit ariftotiles i cot
«iimeWars humane virtutís quoe potíbus. ficut enl vídemus çp particule
ruij
«bícozuim
<o:pozífííToluteej: ínflrmltate vel eb:ic lo appetitu que eft obedientíabilís rati#
tate ín bomíníbus eligentes ipfas mo# oni.CJtem ad bocadducitur commeiw ■
uere aci oeytcram fepe feruntur ad fim# tato: qui bunc paffum erponens feu oe#
ftram SJicut nanqs eb:í> contra election clarans oicit eg funt in eo quod eft me#
nem voluntatis cruccm faciunt oe tibi - dium inter partem plantatiuam i ratio,#
ísijta licet ratio íncontínentio p:eelí# nalcmret talis non eft voluntas.fljuej
geret abftínendum Sleriimtamen pafft# alia ratione: quia in eodent funt virtu *
one appetitus fenfittuifenunnoppofií tes moderantes et pafiiones moderate*
tum.Oicetaucem becparsfeu poten fed pafiiones funt in appetitu fenfitiuo:
tu anime obedíat ration! contínentia t ergo et virtutes ipfarum moderantes.
efttamen ungis fubiec ta ín boimnero# Ufffcmcopinionem impugnat Soctot
b;ío et temperato ptopter maiotem alue fubtilis $cotus tricefima tertia oiftin *
factioncm m operíbus vírtuofis ♦ ctlone tertij fententiarum ponens virtu
ptedictís infért pbus qúrrationa tes monies in voluntatej. ®uod pzoba
le vídetur elTe ouplep. C&uoddam nul# tur fie: Sirtus eft babitus electiuus:fe#
lo modo in ratione participate vel com cundo buius. ^lectio autem eft actus.g
munícansíputa plantaret fie oe alijs. tis rationalis feu appetitus intellectíu»
ÍUteriitn autem in ratione particípano: er ferto bin9: fed babitus eft potentie il
vt concupíicíbileret vniucrralítcromne U9 cuius eft'g fe illius opatioúgiEbabí#
oppetibile fine fit appetitus fenfitiuus: tusmonrgfeeft ípi9.volútati.í\onrma
fmeappctitns ínteUectíuus que oícítur tur q: cú b3bit9monlis gficiat babentc
participate ratíoitem Íc5nt quod cft cpf et ipfum reddat facilem ad ratione; me
nudibílis vel obedientíabilís ratíoí fua# ritonam oebet poni in ilia poteutia que
dentí oeptecantí et increpantí admoduj eft pitcipiii act9merito:i j cut? e.volutaa
patrísetamicotum admoncntiuin.
$d argumentum ♦
Sícit confequenter oiftinguit virtutes monies ab m telle#
culam que alíqualíter partícipat ratio # ctualibus fin oiftmetionem intellectus
nc oicere ratiorwlcm tunc rationale crit et appetitus fenfitíuí:|cum íufticía fíônt
limply: fSttoddam cnim babens rati; ipfum in quinto lib:o ctbicotum: nec fit
onem púncípaííter fiue i feipfo quod oi in intellectu nec in appetitu fenfitiuo<
citur rationale per efientiam. JUmd an (Jtem ínqnirens ratíones felícitatis l
tem ficut craudibile ct perfuafibile a ra« piecedentibusercludit; partem fenfiti#
none quod oícítur rationale per partici ua$:quta t,ifta non eft operatio bominif
pationemietfctfm banc oifferentiam fu fedm eg boiiio que eft operatio fetfm vir
mitur oiilinctio virtutis: quararn que; tutes monies.
dam funt intcllectualcs: vt fapientia in
tellectus et puidentu. Site autem mo# 'Sílteríus oiuidit partem ra^
rales: vt fobúetas et liberalitas. tionalcm in intellectum a perfuafibile a
C^jciftalitteramouentur quidam ad ratione cuius eft voluntas. Oiftinguit
ponendum virtutes monies in appeti# ergo pbus in .ppofito virtutes monies
tu fenfitiuo eo q> oiuidit pbilofopbus ab intellectnalib9 f m oíuífioné intelle#
virtutes monies ab intellectualibus fe ctus t appetitus vir fumptis. boc ptj
cundum oiuifionem partis rationale g cc littera pcedenti vbi oicit eg eft qtfdaj
elfentlam et rationalis per participatio irrationals in ratione ccicansvt cõcu#
nem:que pars oicirur appetitus fenfiti# pifdbile 1 vniuerfaliter onine appetibi#
uus: i® uia ficut virtutes intellectuales le cg aliqualiter gticipat rone f m qt5 ell
funt in intcllcctu.Tic monies funt in il ei cjtaudíbile vel obedíctiabílc: "Mo fei
II
tnr ígíí ec tertu pl5i çpvírtutee motales cílíue tendít furfunt Iapíe.l&ecaút qn*
fine in appetito ícnfitíuo. t THotandus litae mín9pfecte babetrõnem vírtutie
eltaút circa pdictaçpfis aliqn accipit O’ ílla que ell in voluntate ínclínane ad
pfuafibllepratíoné feu obedíentíabiie elections vtoíctú ell. fitpboc põt rn<
rõní p volútate.Sllíqn p appetítu fens derí ad oca auctotitates q adducerené
fitíuo. voluntas tn que cll libera magte m bac materia. ÇSd tertiú cíco q> nõ
4-'prie põt oící pfuaíibílis a róne.Sppe é necelTe vírt9 moderates t paífiõee mo
tir7 vero fenfitui9 qt nõ cíl líber non ell detatae ec ín eodé:volútas>m põt mos
ípric pfuafibílls; fjobedíctíalíerquía derare pafiiones appctit9 fènfitíui mui;
JubdíE império volútatís que c rõnalis tiplícitertvno mõ referedo íllã oelecta;
p eITentíãmõ aút appctit9 feiifitíu9 fed ctatíoncad fincipfonú rõní recte.Jtc un
p ptícipationé tni.^ícut aút|obedíctia pando pfecutíonc vel fugãfitnãqj paf
Ic rõr.í fumiE ouplídtcr fie rõnale p ecu fioníemoderatíofugíédo qS natú efiet
tiã.fclnomodollricte 1 ptimo afie cõ; inmcdíate oelectari tpõtetiá oelínque
petit folú intellectui q íntelligít * ’rods re voluntas ec ímpto alíquê babítú t ap
naE.íllio mo nô pão fed large t He cõ; petítu fenfittuo ínclínantc appetitú ad
petit vohTrati que licet fit rõnalis p ptí; ca que funt cõfona rõní recte vt oíctunt
cípatíoné ínquãtú eft p_fuafibílís -zoírís eílínpcedcntíbus.
gibilísabitellectuoidftil elTe rõnalis
P eíTentíá ínquãtú iinjjat intellectui.vn
de pordt intellects cõucrtere vt cõferat %plicítlibcrp:únuG
Ce bac materia vel oe ílla. aiciFetíam
rõnalis eflentíã q: núqduenifíínera;
etbtco:mm
tionc.no fic ce appetítu fenlltiuo quf eíl
etíã inb2Utísratlonccorcrib9?íõê titi 3JiicípítlibcrfeamdU0
ratíonalís p ptí cípatíoné. f&p pdíctis €tfcHC02Um>
patet q> volútas cft qõdã medium inter
fenfum ? intellects qó alíquãdo clcítur
ratio aliquádo pfuafibílearatíonc t fic ■®plícúutvutu
medífi núc noiaE ab vno ertremo núc ab te tc.|['flkollq’ aríf. oe
slío.|[Bdaucto:itaté cõmctatotíe oí; o termínamtoefinevírtu
co q> ín appetítu fenfitíuo põt poní all; tis fcíjoe felicitate ín ptí
qul3 babít9 ad boc vt oelectaE moueaE mo líbto: IWc pfequenter octermína t ií
«d obediendú rõní:t ille babít9 lícct nõ bis que funt ad finé fcj oe vrítutib9 4t
fit,pptíe vírt9qtnõcll babít9 electíu9 ptimo oetermínatoc vírtutib9 íngene;
nec inclinas ad clectíonc põt tn cõcedi ralítocíndc in fpetíali. EÇtuo ad pdmú
alíquoinõcITevirtueqzíclínat adea q oeternúnatoe vírtutie generatione.ct
funt cõfona ratíoní recte.^n pte namqj cotruptíone et multiplící ei9 cõdítíone
cotpotís potclt cíle virtue i babitue IT; ínboc fcõolíbto.flfáÇírca qõoidt qt c3 c
cut in manu feríptode i pícto:ís:pt3 fic fit oupler virtue fc5 íntellectualís -z mo
man9 ínceercitata cíl ínabílie ad citba; ralls.fntcllectualío virt9 vrplurímum
rifandú eccrcítata aút abílís que abilí; general i augeE ec ooctrína % ídeo índí
tae pomE elTe qucdãvirtue qt eft quedã get ec perímeto t tpe.2»otalie aút vir;
qualítae abilítãs ad opus vírtutís.boc tuo fit ec cõfuetudine. vnde oícíE mota
etiã potell cõcedi ín írrõnalí ficut t equo Usa moted.ab actíb9 cõfuetudínaríjs
quí ell abílitat9 ad quofdã act9 ad quos licet etiã ec actíb9 cõfuetudínaríjs gene
cíl allúefact9.nõ aút ínncníE talie abili; rcE vítía ficut vírtutes mos tn .pptíe fu;
tas ín;ínatatío qt eje cõfumidine nõ fa; míE in bonú p actíb9 virtuofis.vú etíaj
&btco:uin
ratio cítbarifandí in tali ejrperímêtonõ
teTc virtutes acqlíte tx buiufmodí acti; elf nifiobiectum’4): tali ante operation
buo aliciuando oicunl mows, zfcos eti
am allquando fumítur pto iure conlue; ne general perfe aliqua abilitas in vir;
tudínarío quod obtínct vuu cz actibus tute motiua p qua manus eft obediens
confuctudlnaríjs multítudinís bomiuú voluntati que large poteft 9ici virt vt
_iriKoiandum ínfupetpericntia vno oictuj eft caplo pcedcutut ftc pt5 <r cir
Aíflk modo fitmitur .ppúe pto frequenrt ac; ca eandem operational poteft genera;
I ceptíone ín multís fingularibus i talts ri vnus babit9 in p.te intellectiua pm q»
ctperíentia generatur cc multís memo; ilia operatio eft cognita:5n virtute aut
rí-srvr cum bomorccotdaE cy becmcdí motiua Pin qd eft ejccrcitata t fic poteft
cma contulít foztí t platoní t3lí mfirmí; oicioc virtutemotaligemta in volun;
tate labotatibus i multís alija inde ge: tate et frequétí electionetpatet Itaqj et
neraturctpcrímciirum.íUio modo cr? pmilTis quo efpenmetum valet ad ge;
perimcnttm fumítttrlarge pto aliqua ncrationem virtutis itellectuaUs :mos
fenfibíli appzebéfione.afcperícntía pti; verofeu cõfuetudo ad generatioitc mo;
mo inodo fumpta In aliqulbus ambus ralie.tfÃtpdictis infertarifto.q? mil;
a faoiríjo repcrítur vt ín pbífica i me; la motalis virt9 inert nobis a natura q»
dícliianon tamcrcqníritur In omnibus paret oupliciratione. qfBtimo fie mini
@nde ín matbematícío non rcquirif ta poteft afuefei ad opporttum ei9 qo fiM t
líeerpcríentíatfed erperícutía fc5o mo eft a natura. vnde cú lapis naturaljter
do fumptatíine ípfa cfh non poíTunt ter feraE oeozfuj quantúcúq; furfum .jncia
mini cõcípi cum omnís noftra cognítio turnullo modo alTuefcit furfum moucri
oztúbabcatafeufu Sluuatctíavt citi’’ fed bomo poteft afuefei ad oppofitu vir
Bfleittiatur cõpletioní pzíncípioziim vcl tiitis puta ad vítíú :ei govirtus bomint
cõclufionum.^íca fepe ooctozcs ,ppo nó inert a natura. Otem arguiE ftc out
nunt oifcipiilío queda feufibilía ITgna p níú illo? que infunt nobis a natura pzi
que crptimítur applicatio ptíncipíotuj us inert nobis potential operatiotboc
ad cõclufiões. a fic etecperimêtís gene patet in fenfibus .1RÕ eiii ct boc e? mul
ráEars vtoiffufeoeclaratum fuítpzimo tocics vidimus iaudiuimus accepim
—tnetapbifi ceClHotandfl vlteri9 ermas fenfum vifus i auditustfed ecõuerfo ex
XVa* % ctpcrientia ín boc cõueniunt ín vero? boc q> babemus boo fenfuo vtimur eis
bícp cfl actuú frequentado:;: fic aliqua; fcpius. &ed operando opera virtuof3
dovnúfumíE,preliquo J&iífemt tamé accepim9 virtutesvt operando tpnta t
qt mos cít refpectu operatíonú .ppuap Ib:ti3 fiunt homines temperati t fottes
vnde ad boc ferE intentio bonilegillato
ex qmbus virtutes generanE ín opanre ris vtafuefacicndo ciues ad opera vin
£rperíentía vero nõ folumeft ín opera tutmn facial eos bonos.?Uitcr autc fa;
tíoníbus pptijo fed etíam ín alijo vt in cientes peccant in legillationctergo bu
operíbus natureteí quotum cõfidetatí; iufmodi virtutes non funt nobis a natu
one generanE fcícntíe.Jfytem notandu
ranectamen infunt contrail aturam qt
circa eandé operationc poteft cocurrere licet anima a ptincipio fue creatioui6 fit
etperimentf: quo general fcieutía cum nuda virtutibus babet tamen aptitudt
vfu t cófuetudine qua generaE virtuo. nem naturalemad virtutes i pficiunE
verbí gratia cum alíquio eitbarifat au; in nobis.per confuetudineni ep operib9
dít t pctpír <p talttcr mouedo rnanu fa;
citboná cofonantiã alíter vero rtlTona; virtuofis caufatis ab 3nima tanq’ a can
tíam: i et ifta auditíõe multotics facta fapioríma.Sl oeo vero vta ptincipall
i ín memotía redacta fit erperientía per caufa-ÍÍCirca quod notandum licet
virtutes motales noinfmt nobis a na*
qua vitimo gencratur fcientiati ficope
II
tara vt oíctum eft.8>ícuntur tamcn in# víríofavirtu3Uteropponítur vírtutlq
dTe bomini f m naturani qz natura vntj toziiralíf opponitur babítuí vitiofo qui
tiiiufcp rei potíllíme é fozma f j quá fpe eft effe ttus operat onís vitíofe ..ifiuía
ciem f*:títur.lt9omo amem in fpccíe cõ igíE ex actibus v íciofis caufantur babí»
ftituíf per anímã rationalem: t ideo il# tus vitiofi bine eft cg per ípias cotrum#
lud qó eft fm racionem c f m naturã bo puntur vírtutes non tauten per vnum
minis ínquátum bomozt fie vírtutee oí actum peccatí cotrumpttur babitus vir
«mtur ínefle bomini fm naturã ínquô# tutís aequífite ficut nec per vnum actuj
tumjín.voluntate eft quídam naturalis geueratur babitus vícíofus. Secu6 eft
nppetitusboniquodeft fm racionem. oe babítu carítatís a oeo ínfufe quí cot
-Kcontra vero vitium.eft contra ozdiriê runipítur pcmcritozíe per vnum actum
ratíonis ideo eft pera naturam bominís peccatí monalis Xum bomo non íímu!
Inquantú bomo fiti Suguftinú oe libe# pofTit efleoebamícus i ínímícus. Çtfis
ro arbítrio.vnde ín ratíone bomini» in citur namqs bomo rei amicus per, gra#
funt queda principia naturaliter cogní# tiam etcarttatem que funt idem realt#
ta tam fclbilium q> ngendozum que fút ter 5dem enim ablolutunt oícítur gra*
queda femlnalia ínteUrctualium vírtu# tta ínquátum facít bomínem gratum et
turn tmozaliii m.Sícnãqs poníturfin# acceptum.Sed oícítur caritas inquan#
derifis efte quídam babítuo principio? turn facitoeumcarum etoilcctumbo#
ín intcllectu quíbus íntcUectus ef ratio mini fm Scotum -t.tví) - oíft.icõi fau
ne termino? vtrtute fui lumuiís natura tentíarum. ÇJSftaiitcm ouplex gratia
lio acquiefcitper quâ volfitas rtímulaf quedam gratum facies que eft idem cú
fldbonft i remumutrat malovt babetjvi caritate i folís bonís cõueuít vt Dictum
derí fctJo fententiarm .(fiieínde oícít eft.Slia oícítur gratia gratis oata que
«rifto.ç fleet t vírtutes eje bouts operib9 oatur bonís i malís vt fermo fapíentic
generanEfic cp malís cotrumpimf ficut vel gratia fanitatumtficoe alijs. %\t
t% benc cítbarífare fíunt bone cítbarífte cet aiitem oís gratia octur a oeo gratis
i cf. male cítbarífare fiunt mali: quarc tn tila que nõ facit bomini gratú oco re
opozret ftudíum adbibere qualee ope# tinet nome cõe.Slia vero que addít alí
ratíones facíat bomotquia f m ornttam quid ad ípam cum faciat bommé otgnú
operations confequunt babitus oílferé vita eterna bab3nomé fpeciale :t fic,oi
tes ,pp ter quod nõ parum Pifferr cg alí cítur grattagratú faciens licet ettã bo»
quts ftatim a inuétute afucfcat bene vf na naturalia i fupnaturalia pollint oicí
tnalc operarí qula cx afuefactione bono gratíe cú a oco fine meritis cõfci anf oo
rum ope rú effícítur virtuofuez? fic ume na tn fupnaturalia fibí nomé gratie fpe
nes ereratatí ín operibuo bonis oelc; cialuts vendicãt. C&õfequcnter oícít
ctabílii! operantur tn fencctute.Sftues arif.qrad bancfcientiamgtuiet cõftde
tí ât male agere víjc-í cú mag oifficiilra# rare qttales funt operatione» eje quíbus
tea vícíjsabfttnenr.CSd euídentíam vírtutes morales ca»fãf:qõ i'bar fic qz
pzedictozum notandum cg vnum con; in omnifeta practice neccíTc c pgnofees
traríum cozrumpuimirpcrfuum contra re quales fint opatiões pqspõt ocucnt

Jy\
riumêlnde ouplex eft contrzrietas que re ad finé illi° fcíezfj bec fera e pracnca
dam fozmaUeficutfe babentcalot-t frí cú ei9 finis n fit feire Í5opari:fcrutaniur
|V tlílU gue babitus vitíofus <i babitus vírtuo nãqj quid fu vírt9 nõ vt leiam9 fí vt bo
fus. Slíaeft contrarietas virtualis fe níefficíamur Jítergo biccft inquíren#
eutfolvirtualiter contraríatur oppoftí dú oe operatíoníb9 ex quíbus vírtutes
tofní effecrus fcjfrígidítatiqueopponí .pducuntunboc autcin eft ínquirnidu5
turcaloacauíatoa foie.Sic opera tio non certítuduialúi vt oíctum eft in pze»
Stbícomm
«edentíbusfed veríftmílíterfeu cyeittí demusg» pzopter coneupífcentiam et
plaritcr.'fermones em funt etpetcdi feu oelectatíonem operamur mala: pzopter
ínquírendí fm materiamfutuectam. rrífticíam aút quá tímemus in labozíb’
ff ®idt enim ariftorilf3'Ç virtutee aut bonertís % virtuofis recedímus ab ipfis
mediate generâtur.fetíaugment (5 cot 1 ideo,opo:tet volentem fieri .vírtutfuj
rumpuní ex fupbabundátía 1 oefectu. ftatím a íuuentute aliqualiter manudu
virdc opatíone3 generatiue vírtutis fút cí vt gaudeat 1 tríftetur i> quíbus opoz
medic inter fup crbabundâtiam 1 oefe tet:bcc em cít recta oífeiplina íu nen um
£tú. oeclarat exemplar ii p ea que vt eia pto bonisoperíbas oelectarí» trí
occídunt circa cotpus.llâ virtútes cot buatur 1 pto malis infcratur trífticia.
potís funt nobis'manifeftiozes vírtutú Jtern omnís vírt^notalís eft circa act’
busaníme.vídemusením9 fottitudo velpaíTionestfedoelectatio et trilhei*
cotpotiscotrupiEJ ex fupbabundautíb’ ad ontnes alias palttones cõfequiE: er*
gígnafija feu ejcercíttjs 1 ex eo* oefectu go virtue motalis eft circa oelectatiões
n nimíú em labozc oebilítaE virtus cots ve trífticias.buíufmodí em palTtones p
potís et ex oefectu exercícijmembta efí Suites b3bct moderari vnde ftoyci vir
fícíunfínabíli3,ad labozandú. $ímílíc' tutcsoícút efte quafdâ ipafTibilitates 1
etíam fanítas cotpotis cozrúpíE ex babú quietes quod nô eft funpliciter verum
dantía cíbi? etíam ex eíus ocfectu. 55j vt verba videntur fonare cum palTiões
fi aluís fim oebitã mcnfuram vtatur eis nlíquâdo cadãt tn bomíuíb’ virtuofis.
bis et oebítis excrcítijs fiet ín eo foztítu Hpomínes em vírtuoft triftanf oe ínfow
do cozpotalísx fanítas augebtExcõfer tuníjsfuís tamícoziimiletanturin $
uabif.Síceftín vírtutib’ anime et ín fperítatibus ípfozux.Sed virtutes pnt
fottitudínc 1 tpantía 1 ín alijs vírtuti; oící queda imp3fUbilítatesquta vírtuo
bus.^llc em qut omnia tímet 1 fugir et fi ín buiufmodí pairionib’ non fuccúbút
nibil fuftínet terribilíum efficietur timí fed ab ipfis faciliter tollerantur:nec em
due % finiiliter quí nibil timer (5 ad om nímíum gaudent ín pzofperis nec ín ad
nía vadtt intreptdus cfficietur audax.-r ucrfis erceffiue triftâE. wtrtutes ítaqj
fic fottitudo comm oiciE 3 fup.babundâ non excludimt omnes paHiouestfed fo*
tía et oefectu et a mediate íaluaE et fic lum ínozdínatas que funtjvt non opot;
oe alijs virtutíby s.ff Blícít etíam 9 ex tet 1 quãdo non opozret t fic oe alijs cír
vírtutibusfitgenítis pzoduciíE fimile3 cumftantijs.fffíircapzedícta notandú
actíonesficut enímcxairuetudíne íuftí 9 ptonítas feu melínatío feu .coricupitf;^
nedi terríbilía effícímur foztes ficut quã feentia naturalis quã babemus ad pec* ’ ‘ u
dofactífumusfoztes maxime polfum0 candum multa fottiturnomíuafmtbe*"^
talía fuftíuere Similiter rccedêdo a vo ologos.&ícitur ením lex camis vel mé V
Iupt3te eífi címurtcperatt a quando fãs bzozum quia ípfi3 mêbzís ínflígítur me
ctifurnua tepatíó facil 1 a voluptate ab ntopeccatí.aúcitur etíam tírannusqz
ftínemus.SItrum autem vírtutesvcl vi víolenter oomíuatur ín membtís aliqui
tía fmt i nobio generate cognofcere pof bus.S>icítur etíam fomes quia fouet et
fumus per oelectatíonem ex operatío; nutrít peccatú ín anima mediate carne.
nibii3 confequentem.Snde cum aliqs item oíciturftímulus camis quia car*
gaudet ín boc*çp recedít a volupratíbu3 nem ftimulat ad pcccatum.&icítur etí*
cotpotíbus figuum eft 9 ín eo virtii3 é am libido a líbedotomne eníj quod 111a
tempantíetfi tn boc triftatur fignum eft le líbet libido poteft oíct licet nãqs líbí*
9 non eft tempatus. do fpecíaliterfumatur pto pcccato ear*
ff ©eindepzobatarifto.vírtutem efle nisgeneralítertamenifiuuíE pto omní
circa oelectatíonem et triftítías quia vi appetítu oeozdinato.ff Jtê arguit aríf.
9 arc l virtue Cunt circa difficile.fed re cut eft in babentibus babítú ptude ntie
“J{ J fiftcre oelectationibus cft oifftcilc: funt generatú íníntellectu et frequenter oi#
^ cm;nobis cõicporance fiue apzicipio vi ctamímbu3 ficut i volútate generaE vir*
te vt patet m puero 4 ijcito lac oegus tus mozalis etfrequêttbus clectioníb9
ftat oelectaE.vude vt ait eraclu'7 oifricis •Sft ante oíctare oetermínate appbêde*
liuecpugnare otravoluptates ijeon; re quid elígcdú 5Uc ergo quí nõ babet
tra irã tdeo indigent9 virtutib'’ que re? babítum íuftícíe vel tpantíe poteft ope
leuant nos'circa oelectationcs:pt3 ita<g rari tufta vcl teperata oum tame operas
efte virtutc circa oelectatlones i mrtiti tíones ei9 fint tales quales funt ille qa
»s.$£a9ouct vlterius arf.vnu oubiuiu operaE íultus vel temperatus f m trípli
circa pdicta q:;oictú eft 9 eje operari ius cemmodum pdíctum. £ CConfequcter
fta fit aliquis iuftus ct.ejc opart tpata fit íucrepat plís íllos qui etiftímant fe cffí
aliquis têperotusadco poteft oubitari cí virtuofos folú õX>tutib9 ratiocínâdo
quomodo aliqs poteft opart tufta vel tê tales cm funt fimíle3Iabo:antlb•, feu ire
perata anteij lit tuftus vel teperatus 4 firmís pccpta medicotúaudientíb9i ni
eifl opcraEtpata vidtE efie temperatus biloeípísfacientib9.vnde ficut ífti nõ
qt> ficjbat nullus opcraE gramaticalia polTunt beneoiJpontcozpotaliE fic nec
mfifit gramaricus:è afimili null'’ ope* alíj fpirítualiter. £fy pdictíspatet 9
raEtcinperata nift fit tcperaf’.^;®iccii babitusvírtutú motaliú gencranE et Ire
dfi 9ad boc rndet ari.p:imonegádoil quentibus operationib*’ fic t babít9 vir
lud: ali4s nõ ?c.aliquis em bn pôt ope tutú intellectualiú gencranE ct frequert
rari opa artio antequã babcat artem: vt tib-’ cõfideratíoníb-’. Aicct aút babitus
quio poteft oícere 3liq> ozationc cogrii alícui-’ cóclufionis pofictgeuerarí ín ir»
em antequâ babcat artem gramatice :z tclleau poftibilí et vníca cõfideratíone
boc vel a cafu vel ad etemplaraliop ios vt m matbematícís in quíbus nõ requí
quctíú:£ííc aliquis pot ojjarí tpata art rif etperíentta ^lirí tepoús.rõne tame
tequa3 babcat babitum tempeantie: ct víríii fenfitiuarú ínteríow que côcurrut
fie oc alljs virtutibus. l&cmde oicit cú vírtute intcllcctiua neccíTaríú cft eafs
arif.q> no cfl fimile oc artib91 virtutis dcconfideratíoncspluríes reiterari vt
bus qzopenYquefiunt finartê babet í alíud finníter memotic íptimaE. Em na
fe bonítatc t nõ requírútbonítaté in fas fco.oi.iij.ptlmifentêtia? fpecíes nõ
ciente. Wõ fic oe operibus virtutú m 4 íta conferuanE m potétijs fenfitíuis 'íns
y„ rg, bua tria funt attendcda.TJb:ímo q> ope ferio:íb9ficutíníutellectupoiTibílía 4
vq inn, tãs fit fcicn9 íta 9 nõ opereE et ígno:â ípecies mtelligíbilesnõ videnc oelerí
vL „.Á'tia.^ct5o 9 opereEet clcctíonc .ppter ficut fcnfibilío.Wd fpecies fcnfibílts íta
0 bonitarê opís virticfi nõ^pter lucrum eft in o:gano qõ poteft oelerí per corras
tímotem aut pbanã glotiam.íCertio 9 rium fic patetp pfim in hb:o oe memos
opereE cõftátcr 1 imobíliter í:a 9 fit pa riat rcmínifcentia.vbtotcít 9 fenes et
rates operarí cu fiierítopoaunum.lpec pueri íuueneq funt male remifcítiut p-,
•íífnõ rcquírunE ad opa artis íta em po pter babundantta bumozú.nõfic oeleE
reft fieri bona oomue íntentíone mala fi fpecíes íntelUgíbilis Ifcmc cft 9 íutelle
cut bona: vnde ad opus artf fufíicit ptb ctus oiciE locus fpecíerú tertío ocata i/t
mu fcj 9 operas fit feies qt> tame paru
qultú babet bmufmodífpccíes qfema*
jtdeft ad opus vírtutis.quod é íntcllí; retficut locus babet faluare locatã. vns
gendum ín operatíone allow modozfi % de oícít ídé.45.ot.quartí fniaç q-arif.
oe feire ín vníuerfalt cuiufmoriicftíns non Oiccret bene atai malcmcnWríuã
babentibus babítum fcientíc motalis. qt intellect^cíus bene vetmale confers
ficíretame in gticuiarí multú cõfcrtfu uatfpcciem alícui9 ptius íntelfectí, fed
frbtcojutn
qula eí9 mcmotía fenfitíua que pcumt benfiue oícunE paflloneeifed etíâ actus
cú intellectíua ad rccotdatioué íntelle# elícíti ab ipo appetítu fenfitíuo ínquã#
ctiuã ficut fantafma ad íntcllectíoné cíl túbabent tráfntutatíoné cotpotalé an#
bene vel inale retcntíua .ppter oíuerfita ne*ã cp mairfme íujeta eot:t qt bmõi ap#
temotganl. petítus nõ oucítifed buciE.í.nõ oomía#
uir fue ogationúfed oeterminaE z ínclís
&j*n naE ab obíecto ad fuá opationétnô fic ín
boc aurcm -rc* voluiit3te que eft líberatt ídeo uõ necef
fitaE fimpliciter qt poteft nolle vel velle
artf. íuueilígauít
p oe virtutis gcneratíôe z coe ■fllecenítaf tamé necelTitate pfiequia 11
ruptíonctbíc cõfequéter ín# nolít qo euenít triltaf z fic patif-Cílio#
quírít oe ei9 oiffimtíõe. dt p:imo çiuíd taudúvlteríus ftu coem opimonem ín
fitgen0 vírtutís.íSírcaqó oícit q> i ani ví cõcupífcíbílí ponunE fep pafliões et I
irafcibill quíqj ad qua3 omnes alie pof t»v fi I
l4(
ma funt tria fcj palTíonesipotétieta ba#
- - 7 T bims:quo? nlrerum nccclTe ell clfe vir# funtreducí.Su cócupifclbílinãqj ponú b-
*OM^tutê: quid aút fuit pafliones oeclarat ej: turamot todiumtoefideríúsfiigatgau* T* ,
emplífícãdo ín multio pafTioníb9 cuíuf# díumtt tríftícía.!f>bíectfiem cõcupifd.fi+m' |
modifimt côcupífccría:íra:tímot.auda bílis poniE bonuiu oelectabílc feu coue
tíatmuidíatjelustmíferícotdía: z fic oe niens aut malum triftabíle feu oífcõue
ftliis.ifeotctie vero funt ftn quas poliu nten3fimplicíter fumptís. 2U’ obíecto
muspatí pnfllónee buiufmodi puta po ergo cóueníentí appbenío cauf3E ín 3p
tétía cõcupifcíbílis ftn quã poilum9 co petitu amot feu quedã cóplacentía ípfi#
cuoifcere.-tfiotentía out iraicíbílís ftn U3 obíectí ad quã palTioné fequíE oefide

quã poíTúin9 írafei. Ilpabít9 vero oícimf riú vel cõcupifcentia obíectí nó babitt.
tila ftn que nos babem9 adpallíocs bc jn appetítu tamé fenfitíuo magi3 ,ppe
nc vl'malctficut ftn alíqué babíru babe oicíf iiiotus ille cõcupífcétía z ín nppe#
m9 no3 ad írafei male fi boc fiat ftn fup títu intellectio oicíf oefideríútbabíto ãt
fcabundantiã vel oefeçtumibene vero fi ípfo obíecto cõfequíE pnffio ockctatiõís
boc fiat medio modo (. ©bmiflls palu vel gaudíj que eít quedã quíesín ípfo
ontb9 naturalíb9 q fcj nõ appbcnftonc obíecto.Ç-eleetatío tame magís qaptíe vU^
pfupponút fenfuo vel itellect9 cunifmo oicíE ín appetítu fenfitíuotgaudiú antes (Cp
dí funt palTionco vcgítatíue ptísq fuit íitellectíuo.C2ttalú aút oífcõueníeus
epelufa a .ppofito ín ptio líbto. ®c par# feu tríftabíle appbenfum caufat pafllo#
fiombuo niiímalibus que videlj fcquu# nem odíj que eit quedã oífplícentía vel
turappbenfionem fenfus vel intellect abbomínatio ipíus ad quã palTionc fe#
eílpfcrutaii-dum. , . quíE fuga vel recufatío ipíus.Jpfum ãt
(íTÍírca quodnotandu çp p3ffioíu,p# malum babítú feu íncurfum caufat paf#
pofito cíl mot9 nõ fpontane9 ín appetí# fionem oolotís vel trifiícíe.^t licet oo# d» U-rj
tu ruienies et appbefione bom vel mas let t trífticía fepe fuinanE^» eodctoolot »uAo*
li.S>ícuiiE aút palfiones ale affectiones tanten japtie ponítur ín appetítu fenfiti <
ínquãtú funt iclínatíõc3 queda ad actú uottrífiícía vero ín íntellectiuo.aitau#
íntcríotê vclestcríotcivndc affectio oi# tem trífiícía oe bis que nobís noleutí# ,
cítquaft ad factio. i.ad actú mclinatio. bus accidút.íonfcquíEgaudíuim tri#
®ícunf ctíã affectíones qt funt m ví af# ftícía f m arif.ín boc ícóo non folú paf#
Zrtíua.% cet aút reperianE palTiones z fiones cõcupifcibilís fed etíã írafcíbília
<ií appetítu fenfitíuo z íntellectiuo mat ípfafcp terminal tfiníuntvt gaudíum
tmc tamé ponunE ín apperitu fenfitíuo fequíE audacíã poli cõfecutíoné víctotíe
folú fequele ogattoné virtutis apps z írã port pfecutíoné vnídicte. C ví
rvcro irafcíbílí ponúE paífiões fíj fpes cupífcíbílÍ3*&olot em concupllcíbílí*
Tcefperatio:timo2:audatia:tíra.©bí fit cum alia ímmutatione ep parte ozga;
íecru nãcg írafcibílís poniE bonn vlma ní tn parte fenfitiua q> írafcibílís. K-on
IQ nõ fimptr f? arduú feu oe oífficili attí cupífcibilío quídc cú rcltríctíõe ftcut oc
6>bíle vel fiigabile.f pm itaqj bonúar; k ctatío c ppofua c cú o;laratíõe.®oloe I
duú appbefum vt poflibíle adípifci can aute írafcibílís cum calefactíone qui ell
fatpalTíonc fpei qoícit quedá conatum accenfuo íanguínís circa coz.4t ep boc
feii elcuatíonc ammí ad ipm pfcqucdu: patet cg írafcibíle et concupífcíbíle ín p
s fic facit appeíiuun afiiirgere ad bmôí te fenfitiua babentoiuerfa ozgana.
bonú obtíiicdufSppbcfum vero vt ím delimit etíam poní írafcibílís a cõs
poflibíle ndípífcícaufatpaflloné ccfpa cupifctbíiis in rational! parte fcj in vo
tionis faacndo appetitn cadcre .ppter luntate non tamen ell tanta oillinctio íl
epceflúm fue arduitatís t oífficultatis. loziuu ín voluntate ftcut ín appetítn fere
JfSaluaút arduú vt appbcnfú poflibíle fttíuo quia voluntas non eftpotétíaoz
íupcrari impziir.it audaciã p_ quâ appctí ganicazfed ftcut ratio oiflinguitur t poz
t9 furgít ad bmôí malúrcpcUenoúzipm tionem fupertozem ctinferlozempcrcõ
veroinalú appbeníúvtipolTibile fupe; parationemad oíuerfa obiectai tarné
t an tpzimlt pnlTionc tímozís que c que; fuiiplíciter cft eadem potentía:ftc cadej
dâ relilitío a maio arduo.Jra aút eltap poentía elloperatíua circa pzimo? fe;
pctitusvindictc.$co.>òo J4.tertij fen cúdo oelcctabília 1 tríllía.óz igiE cg nõ
tetiarú ízc oíllínguít vim iraicibílê t cõ- c ibt oillinctio níftep parte obíectozu ire
cupifcibilc.iSoncupífcibílie cm refpicit que tendit voluntatí ell aliud pzimo oe
íliud qó c pmo appetibilc vcl fugibile lectabile puta bonum vel quod ell ei cõ
qòfc5 natúcepfeeé cõuciiicno velou ueuicns Pm fe vcl quod ell ei cõueníés
fcõncníes ita cg nllb alio pofito circa íp; Pm appctítú fcnfttíuum cuí coníungíE
fum fola facta appbcfiõe nat9 c fcq act9 ín eodem fuppofito.-flbotcll etiá volure
oclectandí vel trillàdifugicdivel a tas babere obíectum offendens et fm
qudi quâtúc cpgte ei9.3^alia nõ refpi rationem rectam ? contra ratíonem rea
cit írafcibílís pzo obiccrís.4ll em circa ctam et refpícere íliud actu repulftuo 1
appetibília vel fiigibílía qfi fectidario i ímperattuo.
quad pzopter pzima Wctus namqs iraf; ttlHotnndumínfupcr circa pzemífla og
cibílís cltirafci. adpafftonespzius pofitas rcducuntur
CJrafci 3utcn, fm pgm fe£tmc}0 retbo omnes alie pafiloncs appctitU3 fenftti
nce efl appetere vindicta «S*bicctú ígiE ui vel íntellectíúí puta ínuídia: 3elus: f
ei9 eit vindicabile veloffendcns Xftud mííerícozdiazque bic enumeranf a pbí;
offendés nõ oícíf qij ftattm eíl oilcõue; lofopbo contineniur fub tríllicíazcuíus
nicri3 cõcupífcíbílUfed qó impcdlt ílló fcpfpccics aiftgnantnr fc5 aebos: accí;
quod efl pzimo cõuenícns:pu;a li cibus dia: ncmef:inuidia:jelu3:1 miferícoz
eitpzlmo cõuenicne appctitui gullatto dia:4ft autem aebos feu auguilía tri;,
animalíezt ídeo pzimo cõcupíf:íE jpbi* ItíciapzouenícDsepappzebenfioncpzo b
bens cibu5 vcl rcmouenooffcndít aíal pzíj infoztunij 4t oicítur ab a quod eit
cõcupifcens licet offcndc3 efl ebiectuj line a ebos quod ell vop qu3fi fine voce
irafcíbíl.s circa qó :raícibili6 babet qó; Ílccídia vero ell tríllicia pzoueníenoc):a“ur
dá nolle non quídé .ppzic rcfiigíentís ft appzebcfionepzopzíi laboziszímpoztat ;
cutcõcupífcibilío nolensrcftigít (5 ma; nãtçtedium quoddam operandi. Wca
gí3 repellcntíszfi ante nõ actu repellaE mef autem ell tríllicia oeboní3illozu5 »
cltooloz vel tríllicia ípíus írafcibílís. qui funt índigní. Jnuídia vero ell tri;/»^^6 ,
Won funt aút idê ooloz írafcibílís % cõt lliciaoebonísslteríusquod ellimatur
Síbtcowm
vtmalumpzopzíumquantum cltoimíí bc alíquo bono alteríus. Inuídia i- ór>
nutiumn j>i>e glozíe vel epcellcdc. Sjíí oute qiiíncp nafcútur filie f m gre.31.mo ,Jiè-
oútquisfriíletur oc bono ai terms in g> raíiú.f.odium.fufurratio.oetractõ.epal
tumepeofibitminent pericTm alicutus tatio ínaduerfis ,pptmi.et afflíjeio in o s 1
nociimcntt vtoeepaltatõeinimicí timêf fperíszque fic oillinguunE ab alep.iSut
ab eo iedi: tali3 triftitta non ell inuídia ni3 enl inuídia aut ell ín affectu aut í fer
. fed timozis effectus fm Sríftotí.fccúdo monezaut ín opere. Si tn affectutfie elt
'^n^’retboticc.jelus licet pofiet fumi pluríb^ odiú.á>díre cní,f>rimum ê alfectare eif
modísficut cmulatio que vno mó íiimtE tnalú.i boc oupUcífzqz ft fit affectõ ma<

fp:o inflatõncvcl mdiguatõne.Slío mõ


ardote amozis ín bonum vel in inalú.
crtiomodo,p inuídia. d£uartomõ,p
li penc.pptervindictã babendãtftcodtú
ptmet ad iram. .6 It ent ira inueterata.
Si aút fit affectio mali oamni: fic griuet
ímítacõc. SScriiís.Ãmuloz ínfbEiamaE ad muidiã.qz ent ínuidus Joe bono ,ppi
tnuidct et imitatur.T0:op:ie tamé jeluf trillatur ad bane tríflicíá tollcda moueE
, fm pKnt fccúdõ retbo.cll trillída oc bo* ad oefiderandú qz,prim‘,careatíllo bo
no altei tussnon ep eo <$ ipe babet bonú no.Si aút fit inuídia in fermone occulto
fed qz nobis occll bonuj qó ipe babet. bonú .ppímí oíminuedo aut eíus famam
ZUíníma aút dl tríflícía oe alteri^mtf ia oemgrandoret fic c fufurratio.aut in ler
Similiter pofient alie palTiones reducí mone publico;iftcelloetractío. St aút
ad ptcdictas oc quo alias videbitur. fit ín opere aut erít refpectn aduerfitatíá
^r7«»C'|Jb:o'.iatvltcríus.p.cp vírtutes ima •pzopímiquã.pcurat:ificciterultatõm
Iicie nõ fút paifiõcszqz fm virtutes otei aduerfis .pputuzautérefpectu pzofperl
mur boní i fm malícias oppofitas oící- tatísti fic ell afflíctio ín ,pfperi6:qri vej
tmirmalitfed fm pafliones nõ oícímur ,pfpa pzoueníút pzopimo còtra conatmn
nee boní ncc malízergo palTiones ncc ít inuidantís ca ímpedíre intends
vírtutes nec malicie. 5rem f nt vírtutes cet aút inuídia odatur e,r inani glozía ftí
latidamurzfm malícias vero vitupera í bocnõobiláteponíEvnúoe vírijs capí
mur oppontastícd fm pafllões nec lau* talibus. lH0,eni contra radonc vitíj ca*
damur ncc vitupamur: ergo virtutes et pítalis q> ípnt cp alio odatur fed q* non
tnalícíc nonfút pafliones. Cn&o 4 nos babeat aliquant ptmcípalêrõem .çducE
tandum <$ palTiones abfolute fumpte n di cr fe multa genera peccatop.Jpa etí*
fút laudabiles nec vituperabíles fj i ov am vítia capitada vídéturefie leuíoza q>
dine ad ratíoncm.lHon enlahqs laudaE alia q ep eis ormtur. Hn grc.31. mo .pus
vel vitupatur cr bocçp abfolute tímet f mo vítia occepte meti quart Tub quadaj
írafdtur.-fj qz fm rõem írafcítur laudaE ratõne fe iugerunt f3 q confequútur ouj
fi vero pter rõem vítupatur. 5»ic tuídia mentem ad omné iufamíã ptrabunt qll
ínquantú clt palTio vTpena non c pccca; bcítíalí clamote mente cõfúdút.q^ccca»
tum f m alep.m fecúdo fen. fed rõncact? ta cni capitalíafuntpeccãdí occaiiones.
culpabilis adinncti q ê velle bonuj altes fmSco.ó.oí.z.feu. CJnfuppzobat
riusoíimnuí vel aufferrí. vn penes búc arill.alia rõiievírtutes nõ eITe pãfiiones
actú q ell volútarius octermiaEelTe pees qz virtutes fút electtôes vel non fine ele
y eatú. Altaút pcccatú moztale cú oppona ctíoncfedpalTionesadueueniútnobísIi
/ turebarítad que evita anime quado ell ne clectõne: vt alíqn moueE ad iram vel
plenus confenfus volútatís: i boc i ad? tímorénõfpõtc ergo Atures nõ fút paf
ultísznonaútíu pucrísq nõbabent viu fioneo.^[©ctnde .pbat q> virtutes 11 pn
rattonis.Çnadultis elletíâ tin venfale funt potentíczqz f m potentías non 0 icii
peccatum' i píimo motu: vt quãdo alíqs mur boní vel mali. TRon em oícitur all*
moueE epquadá furrcptõe ad oolcnduj qs bonus qz pt fiteere bonumzfed fmvir
II
itites bfcímur boiífrergo pírtutcs nó fí medíj :ergo et *tus mozalís.patet cõfeí
I— potétte.Çré qz potetie infút nobis 3 na* quetia g locú 3 maíozizqz tftus mozalía
7« m u tura nort aút pírtutcs:pt ocm c ín pcedé eft certioz et melíoz arte fiue rutura cm9
ttbus.áSú igiE virtue mozafnõ lit pafTíó eft gfectio.qabaEaiístqz cú alíqo arrifcc
necpotctía rellnqtur cp c babítus Pm õ facital,qoopu33ttendít cp fie ficíacçp
ccdêtc oionem -qjfcatet ítaqj qd fit,pn''1 nibuogteat adderepel oíminuere quod
gcn^pirrutisipímis cni c babítus. §iu eft tenere mediú. 5:c ítacp pirtus moza
fug ínquirít oe oífferctíjs Pirtutú. áCir> lis e coiecturatryrmedíj.-côfiftíteni cír*
ta quod paio oicít q> virtue gficít babe ca pafiiocs et ogatões ín quíbiuj ínuent
té 2 op9 eí° bonú rcddít ficut virtuo equí tur fugbabudâtia mediú 2 Defect17:? cõ;
facítcqmi bonú etfaclt cú bíí operan vt ngit timerc? audere oelectari 2 triftari
vclocíter currcre 2 fiiauii? ferre: ftc pirt9 magiset minus cp 0pjet quop ptrúqj fi
tttozalís facít boiem bonú et facít ípfum bu nt. Sed fi becaccidãt qú optet 2 cuj
mmpte et oelectabiliter ogari boin.^jc uis gra optet 2 qúo 2 ad quos bomtes
bocpt collígi pmaormia X’tutio pcj cp optet 2 in qbuo rebus optet túc erit iiicí
’faus c babitus elcctiuus. XJonitas eií» diú in palTioníbus:? fie ibí erit ^tus.fit
bumane ogatõis cõfutit ir» elcõne volú pbabúdãtia nauqj c píríofa et ocfectu3
tatís.fozmàliter ígíE illaeft babítus ele Pitiipabilis pel culpabilí3.ãd pírtute»
«mus q opii3 bois bonú reddit. ® 5n- aut q mediú rcfpícítet opaE' gtínét laus
ucftigatcõfequéterarifto. alíã orntiam q opponiE pitupio 2 rectítudo q opponi
3&tutí3 qúo pírtus confiftit ínmcdíate. tur puerútati pitíofe.aú peceatú fozmá
8d cuíus euídétíâ pmittít q> m quolibs liter Pm $co.f«5í fen.oíft.sç.ro.o.c i>,
bíuífibili c repíre plus 2 mm'7 2 equale. uatio fen careotía rectitudinís i actu fe;
•Squale aút c mediú inter plus 2 minus cudaq oeberet íne/Te. ^ateríalc pero t
fure inter babúdatia 2 oefcctú. bmufmo peto c actus pofitíuusrubftratus refpeí
di cni mediíi c oupIe»::fc} Pm rem 2 quo ctu cuíus polutas é caufa effícíens fed re
fld no3.0>edífi Pmréé ip equaiif oillat fpcctu fozmalís ín petõ c cã oeficíés qz«
ab vtrocp ettrcmoç: 2 tale funuE Pm batoebuâ rectítudínc actuí cõfozmádo
poztíonc arífmetrícâ q attedíE Pm ejrcefs fe regule fupíozí cuí oeberet fe cõfozmaí
rusydctítatczficut.ó.me^inf.jr.etDuo re.ÇÔft aut ouple^ peccatú fcj moztale ^
vtrobíqj eni eft idetitas c,rcefiu3.20em ? pemale.TJ^eccatú moztale Pm auguftf P
3 ad nos attedíE Pm oetermiatõem rcere nu p fauftú eft ocm factú pel cõcupitum
ratõísrnõ aút attédíE Pm idetítaté eyccf cotr3 lege oeí.^cm factú pel cõcupítú
fuo:t iõn õ c alTumcdú Pm eq oiftantiã poniE x> materíalí.-fed cõtra legc oei po
nbertreinís.lHonenifi comede oecem níE qa fozmalí.buí^pcti pena i mozs ef í
mefuras c multú 2 comedcre ouas ntcfu na.'flfcctm aút peniale nõ c oírecte 5 k#
ra3 cpauai.®5,pptcrboc magíftcr quí gcjiufit eni cú bó nõ Puít do melíozi mõ
ozdínat oe cibo alicuíus pcige cp cõedat d pt:pt fijcíédd alíq reictatía ab pltímo
c.q: bore multú íu comgatõe.ad pnuj fine.Srãfeúte aút actu peti remanet rea
tt paucú ín cõgatõne quo ad aíiú. ecteí tu3 feu oblígató q 6: offenfa refpectu 6í
paucú in cõgatõe ad milouc oe quo nar píndicare polctís.macra aútrefpcú anie
rat folínus cp cõeddut vnú boucnt i oíe oefozmate.culpa Xog cõgatõem ad po
fed boc ect multú íUí q babet víncere ín lutatc q cuIpabírreddlE nõ fe pfozmádo
nlíquo erercítio coipalí pel fpúalí. recte rõi. -^tm aú t tfz pitííí .ppf carctiã
^.IfjíspmilTisjjbatarilto.cp pirtus eft Xrtut! q c pfectõ pueníésuaEe bumane.
coiccruratrir medi) fine cõfiftit in medío oe q aug.õ lí.ar.qõ pféctiõi naEe oeefie
intelligédo nõ oe medío rei 1$ oe inedio pgucrí íd voca pitíú.<JJE etíã ^t*7 pfiftat
quo ad n03.p20baE.-qz ars c cõíecturaf^ in medio ^bat art .rõezqz illí17 c X>t9 mo
f
Stbícoímm
ralís cõtecturatrír q oíffículter attíngít alí^d bo? fiat petm é.boc Itelligcdú cd
cn virtus fit circa oiffícileífj tcncre me? a volútate .peedât. <© gatõ ent nõ cbõa
dium i oífficiletg vtrtu s motalio cõiecs vel mala m otatrnlfi fit volútaria. vnõ a
turatríj: c medij.&Dinot ,pbaf :q: medíú volútate épmo róbonítatís motalís fm
hõ ptattíngi uifi g vnã víã:f5 aliqs'pt re $co.circa fine fecúdí fentê.act9 emvo
cedere a medíog multas víastficutoíffí lútatís of motalís q: libere elicit9 a voí
cile c fagíttãtí attíngere fignú fijcíle X>o lútateta boc eft cõmnne actui bo° 1 ma*
oiuertere a figuotfic Difficile c recte age lo.nec em é laudabilís nec vímgabílíc:
retfacileXo peccare.Kií fm píctagoti í nífifita volãtate.Tjbtefuppofita àút bec
cos p«m of gtuiere ad infiní iú: bonum bonitate 1 bonitate entitatiua feu natu*
oút ad finitú.g qtj íntellfgiE q recte age raliq cõpctit ciiílíbeteiitíinqntumens
recõuenít folú vno niõ víc? ornes círcú eft triplet bonitão motalio fm eúdem.7
ilátías obfuidoifj male agere pucít mf oí.fccúdí (en.fcj bonitas ergeneretboní
ris mõís.lSõmittiE eui peccatú oés cír s tas X’tuofafiue círcúflâtía 1 bonitas me
eúftâtías obmittcdo vclvnã ouas viplu rítotíafeu gratuita, •flbtíma bonitas fes
re0.Ç4)( pdíctis ínfert arift.otoent vir er gne cõpetít volitõi er boc q trãfit fus
tutís oíceno çp virtus c babitus deed9 g obem couemés actui tali f m oíctamet»
iumediate cõfiftcs 4 ad nos Determina - recte rõis 1 nõ folú q: pueníés actui na^
ta rõnc et vt vtlqj fapics oeterminabit. turaliterficut foi puenit vifiõí: t pt oicí
nancp virtus medietas ouarú mali * epgne qtéqfi morale refpectu omis boi
ciarúq bj ínueníre mediú g rõnem t eli ní vlteriotis in gnemotís: tal nâqj act9
gerejg volut.ité:t fie pfiftit imedíate per eft potétialio feu fotmabílis g qncúcp ali
pfbzmítatc ad oetermínatõem rõístqt n amcircúftátiá motalé. Secúda bonitas
pttngít rÕ5 ec rectâ aut erroneã, i electÓ puenít volídonfer eo q ipa clicíE a vo í
recta pfuppõitrectâ roem. -n^oníE í oif Iutate cú omib9circúftãtijs oíctatís 3 rea
finitõeTfrtutis vt vtiqi fap.i.ptudés oe ctarõeoeberefibicõpeterebonú eftení
terminabit fcj mediate babítu ptudêtie er cá íntegra fm S>yorí.oeoíuío notb*
ínclínãte íntellectú ad recte agendum.lí t illnd c qfi bonú í fpc motístqt iâ omef
cet aút vir r9 fit medietas qdâ circa ouas oríitiao motales ptrabéser gne. Her*
malícias fjntum ad fubíam actus oebí * tía bonitas puenit volítõt cr fe q pfup «
te clrcúftãtõnatí vt ocm êt.tnX-tue qntú pofua bonitate pdictaeliciE pfotniií pn
ad bonitate attríbutá actui b5 rõnem cr dpio meredí qò é gra vel cbaritas.erê»
tremi refpectu ojf. ftibet cptremitatte vi pin pmi: velle oare clemofYnã.crmfcõí:
tiefe cú bonú 1 malú opponantur. oare elemofynã paugi oe bonoiipo vbí
C«5õfeqiií ar| .remouet 4dd3 oubíum: 1 qn op.tet .ppf amote óí.erêplú tertíj II
SlliiJsciTipolTetiOiibitare 81» cuíiiflihj boc fit nõ tm er inclínatõe nãlí ficut põt
pafljõís 1 ogatõís cct medifif %d qb rc facerepctõzt nôpcnitcserpictatc nãlí
fpõdet <p nõ.Kií oicít q> qdâ fút q ilatis (5 mcdiãie babitu cbaritatis vel gre.
nomtata cõuoluta futmslorqz fcj in fuo 1Buíc triplid bonitatí oppõit tripler'ma • 1 <,
nomteímplícatmalídá. Atponttcrem Iida.^tia qdê c malícia er gne qfi vicj l
plú í paífioib9 vt gaudiú i nralo 1 iuídia act9 traíitfug obm oifcõueníés recte oL*
yn opatõib9 *0 adulteriú fiirtú bomíd ctami rõistputa fi odire trâfit fug oeunt
díú.áMiiaem bec 1 filia fm fe mala lut SJcba malícia e er aliq círcúftãtia ocot.a
1 nó folú coç fugbabúdãtíe a ocfectus. dluãte actú lp tnfeat fug obm pueníens
® n circa bec no cõtingít alíquê recte fe f m rõe3 actui. S«trtía,c malícia q eft ocí
bPe qlitercúcp sgeffj fgbecfacíéspecj meritotiapuatte er carétia caritatífgre
cat.'Ma bonitas 1 malícia i talíb9 nõ at?
tfdtffmaliqscireijilâtíss i>qualí«ú<p
^ib^aút Sapúnii
TJfeoftq- aríft.tueílígauit Xtutis
II
bíoemiB pnr a gít 6 eí^oppõne t quo bõ rum t vírtntís. Slía *o opofitô qno «d
Pt fieri Wuof’.Ktrca qb pmo oicit çtrí nos i Pm boc íllb vitíú é mag! ?rtúX>tu
buo olfpoib"7 ejcntib’.f.ouab’malicijs: ttad qb vebemêti'’ ínclínamur. |[Snq<
q?vnacfm fugbabúdátiâ taifa Pm oe rít vlteríus pbs qúo bõ valeat effíci »tu
ftm^tuteq imcdíatecõfiftít oceotb* ofus. jSirca qb oídt q boc é vaide oifFi
aliqrr opponúf .fiK eiTi erépla vitõfa op cile r>çi oifficultatc repíendi mõm. vi*
pa!- Í-le adíutópj cú mar; a fe oíftct dem’ ent boc vtr accídere <j accíge mc<
C>at bit’ X*tutÍ3 oppõaf ertrcís bítib-7 diué vaide oífficíle: oeclinareaútameí
vitoP ,pbat Sícut ei cqle qb í mediú in dio c facile.lKiã accíge medíú t circulo n
termagnú ? guú i cõgatõe ad magnú eft elicuiuflibct íf fcícnrís tantúgeometrí
Çuu et i cõpatoe ad mtú ê magnúsíta me am .»eclinare aút a cetro c facile 4>círe
ni) babir taíopatoib'’ §> i paíliõtbus írafcí é facile:fj q> aliqs írafcaf q ntú og«
eogati ad fugbabúdátías fe bnt vt oefi 5 tct:a vlúra qfi:i 4^pfqd é Difficile.
cícteo.-cõgatí X-o ad effect^ i e bnt vt fito ®T(konit aút arifto. triple* oocumentuí
babúdãtcs ficut fo:tis copaf’ad timídu5 per quod gueníre põt bõ ad Gratis me;
vrecaudattcõgafX-oadaudacc vrcc díú.^zímú oocumítú é q> q vult ad vir
tumd^Sic c b Itbali cõgato ad .pdigimt tuté guenire rccedere oebet ijutú valet
«aua?:t tô vfcp ertrcitatê tonesetiftí< ab e.ctremo qb magis cõtrariaturXtutt.
mat medíú qfifibi oppofi'",ppp qó timí JÇícutfialíquts vultperueníread medi
duo fone appellat audacc qiicaudattis um foztítudínís oebet maríme lludíú ad

P
midú cc oícit*£5lrguiE q tm vnus vní bíbere q recedat a tímídítate q magis
oppomEcr.r.mcr.ipbiP.Tj-'’ q> eídc non príatur foititudmi q» audacia.^ecúdiis
núc pia fi m idem f? bn Pm oiuerfa. oocumcntú é q i lie qui vult effíci >vtuo#
ciiide otcícarlgr maio: c jwictas vt fus 03 attedere q‘d fit illb ad qd appetít^
no? cttrcoy adiuícê q> medij ad c.rtréa fu9 marie ínclíafqb põt co^feere ec ole<
cu ípoçjit olftâtía maio: putantcdíj cú ctaríõe t tríftítía q accídút circa ípm quo
eçtrcío c alíq filítudo ficut fo:t! ad 3uda cogníto 05 fiudiuj adbíberc vt ab bmõt
íci líbatad jadigúifj crtrco? ad inuícc vítioadqófe.pmi pcipit qutúvoluerit
pumacoíffirttudo.eftaútitelligSdú oe recedat ad aliud ertremú aliquafr oeclis
ipis babitíb^ qntú ad fubam coy pfide a nâdo:t fie tande ad medíú gueníet ficut
rail q ff oífpõs ad bn t male agédujtvt volenteoírígere ligna oíftozta totquct
P5 e.c pcedeíí.^i X>o pfiderenf Xn91 e% ea in alia ptc:z fie fiiiafrreducunE ad re
trema vítiofa qntú ad rõef bõltatf attrú ctum.a^ertíú oocumctú é q oelectablía
butá vírtutí et rationem malicte attnbu q aiam ad peccãdú allicíút fút fúgiêda t
tam vitijs: fie maio: c oppõ *tuti ad et abícíendaficut fugiozes pleK troiaueot
trema q> ertremoç adínuiec cú ipa etrre terút belenã efie abícíédã q erat occafio
ma pueiuãt t rõc malície i cõi nô aút vir oefiructõnís cíuitatis fue:t fic poterim*
rue. ^icet aút ipa vitia n opponãtur P5 medíú adipifciqbc vaide oífficíle vt oí
roem malície ín cõiropponútur tn fcóm ctú c.íSuapzopter circa boc ê fnfudâdú
liiag rocsjpcalcotputa fm fupbabúdãs ZPodíc^tn recefiús a medío virtntí3 nõ
tía-íoefcin.Ç^nditínfup.p.q’vnum e ff vítuptrabílis:quod ptj a fimílí.-quia
ettremúmag: opponif médio X-tutis q non folú laudamus illos qui medíú pun
alib.fiK.eni c min^file X-tutí mag! ei op ctualíterattíngútfedetíam qoe «ppinâ
poníc ficut fnúlio: c fonitiidíní audacía adípmaccedunt.
q’tímídlrae:s ídeo timidítas mag! õría
tur fo:titudíní $• audacía. Jlla naná q:
abínuicemmag! oiftát magis adínuicé ®íplídt hber fecôd9 etbí'
cpponuturtt ifta oppõ fumifetnãvitio cop âcqmtur/ími^
f9
mkottm
Srmteto&ffSfg plícíi oiuerfimode.su etTi pt clíci erprl
mo oc gene.Simplr põt triplieíf fuiní. f
ciído U.Oetermtauit õ gna # Sno mõ ide ê q- vir: i fic ens fimplicii*
tioneXtntís i oe imilnpllcí fúptú õr ens vir fúptú.Slío mõ fimpltcí
Oiftinctõe eí-,:B pnr oetermí ter tm valet ficut p fe vel folítaríc: et fic
nat oe púucípijs % can# Xtutis.et pmo fubía q eft ens p fe ftás ór ens fimplícíí.
ngít õ volútarío i inuolúrarío. çpaútoe íVertío mõ fimpltcítf ídc eft ip actualiter
bis babeat oedmíarc mo:al'.p.,pbat: qr •zficensfimplicíterõ: ens in actu .®d
cu Xt^motaffit circa paifiões i ogatões .ppofituj ígíf oico <$ fi fimplíciterfuma
ín qbus fiútlandes ? vítugia fi fuit volú turfecfido mõ tila fut fimpir inuolútaría
tarie a fit venía:fi fmt ínuolutarie fcqtur qt nullus eligeret alíqõ talíú f m fe t fo
<¥ eo? pfidcratõ gtinet ad morale.Htb lítaric acccptú fine alio admneto pura fi
leemc kgíflatoribus oe bis cõfiderare ne tímore t fine pículo malt magia iuot
vt ftatuât bonoreô bn agêtibus i penas lútarij.Sumendo Xo fimplícitcr rertio
pcccantíb'’.(&cindeoiuiditarifto.íu« modo fcj actualiíttalía fút fimplicít? voí
volútarímquoddâ en? c ínuolútaríú per lútariasjoícics enl merees fimpir t actu
violetíá i altud g térãtiâ.Çmiolútanuj aln? vult 4?icere q: i nullo coact9: vtitur
£ víolctiá s5z cuí9 príncípíú c ejttra íta q> entvímotiua:ílIaeníc inptáteeíus in
ogans vel panes níbtl ?fert|ad actíõem pcrículo ficut als:qõ et hoc p atettqz vo
p ,pp:íú appetítúrputa ft aliqs ptátc ba lútasptita inordinate merees amare q>
besaut fpfis vel vetuoaUqucm alicubí nollet cas joicerc in tali periculo euade»
outerítfeu víolctcrproicccrít. ffáfírca dc:t boc modo òt aríf.ç tfia fút magia
qõ notãdú q> vbí c tails coactõ q pt oící volútaría cp ínuolútaría:t fic pnt oícívo
coactôabfolutanõ qdc volútatísquen lutaria fimplicíteret ínuolútaría fm 4d
pt cogi fed alia? potetiarú patícs totalí cú vnú qó e ma^ie oícatur cc fimplícíter
terei eufaf a petõ:vt fi Xbo violeter cot fm qõ c ín actvztalía aút q p metú agun
rúpaftvel fi tiránus violeter manú ebrí cur fm boc fút m actu fm qõ fiútetfunt
ftianí moueat tbura oemombus offcrrc fimplícír et abfolute volútaría.f.fm qõ
facicdo. t&c bis aút q fiút metu vel timo actu agútur:fcd fút ínuolútaría fub cons
re mortis vel alio? maio? qbus n ccot dítíoncfivíc5talís metusnõ Imíneret.
octío abfoluta fj cõdiciõata ZVouct arf. 2Çe quo vide.i5.oilt.5.fcn.feo.et.6.q,
onbíú vt? fit volútaría vel ímiolútaría: pme ptj.fe.fe.tbo.jaic vlteri9q> ias
vtfiqs ínflu tirãní ad euadêdú niortem liqbus opatíõíbus jppí metú factis non
alíque ínfficíattvclfi tgetépeftatís p:o mereturbomolaudé fed cõcedítur folú
vita laluãda nterccs t mare .pkiat quas ftbi vciiía:et4ad bocptponíejcempluj
nó elTct alias .píectur9. Sd quod refpõ oe tilo q $pi metú õt aliqõ mcdaciú ofí
det q» licet talia fmt míjta et voluntário fiei ofú abfqj íurameto: talis nancp oe cõ
i inucliítarío magío rame fut oiccda vo muni lege folú veníalií peccat: vt cõmu?
lutaria .qõ .pbatiqr opatío c talíudícan nid oícút ooctores tbeologí. ^uedá Xo
da qualís c in tpe 4 qs opaf.cú nútqs ,p opatíonesfmpbmfútadeo male çpad
ícit merees t mare ílla .picctó x> túc c vo easfacíendas nulls fufficiesepactio ad?
lutaria cum voluntas ímpet talem pro? bíberí pt.q aút fuut buiufmõi opatõncs
íectíoiicmtt fic ê pncípíú mouendígtes OífFicílc eft íudícarc vt tpe oícít: b° tatn
organicas.&ddítaútaríft. çp talia ròtfã eft oetermíatú p ooctores tbeologos cõ
f út fimplícíd ínuolútaría: qr null9 elíges munlter afterentes q* ^pdmottis metú
retalíqd talíú fm feipm ín 4 vídefp bus vel ad períclm euadendú non ocbetbõ
loq oiibíe.aírea qõ notandú çp t!ia pnt mortalrpeccare mãdatú oíuínú tráfgreí
oící fimphcii volútaría fumetido 1? fim* dícdo nccctíá^totaaeatura côferuan
II I
da anfdmum. Cf mpugnatcofcqn bn pt bícf rio vílútanu eíèo çf taVopera
terarifto.iliosq poncbãtea qfiút,ppter tus c no voles: vt íi aliqs credes recige
lõaipífcctu \vl etteriozabona non die lianu reciget argêtá.qfeatet itnqj q> non
volapría oftédé3 boc elTe faliu multipli onte^d fitqopí igrátiae inuolúarium.
(i rõe. £t pzimo qz omeo q ogani inuo» C®icu vltcri’ arifto.q>aliud ê igráter
luntarle feu violctu ogantur cú triliitia ogarí t aliei $pi ígrátiã.Êbzi’ eni l ira
fed illi q oganE .ppter alíqõ bonu Abi oc tu s ogat qde igráter q; fcj igrltía cõco
lectabile operanf cú odectatónc g no vi ntltaf er ogatõem í$ nõ ogac .ppí igrá«
deter nec imiolfitarie. Jtem ridiculofu nã fj ,ppE ebaetatè vel irá cú tgrátía nõ
eft ac rid one oignú accufare eyterioia bo fit cá l ue male ogatóís fj fe bj tm vt cò,
na anímu mouêtia z nõ feipm accufare; cojtáo: ficetíáois mal’ c igrásrgd c b°
qn aliqs gmitttt fe a talib’fugari cu vo; rnõ tntdlígcdútqcoém electõe5 malicõ
Iúcas nolira q cli l.bera n necciTario mot comitaEaliq ígrâtía. ilicetínlmal’bõ
ueatur a talibus appetibilibus. SUdicu feiat adulteriú eê malú íu vli cú tn degít
lã ctíá eft q bomo oicat feipm cite cauf* adulterari eilimot $ túc fibi ec bonú ad=
bono? ivirtuofo? ogm. JBonaX’oce* ulterari pailioe peupte feu malicta ípfú
lectabilia turpíu et malarú ogatíonú in * eícecádo g quá tollif pfidcratõ actualis
qnrii allícíút mente ad cõcupifcctíam cã m gtícularc agibílí. Qolútas nácp mala
ptrarie ogatõiies reducãtur ad eandem e.rcecat auertído itellcctú a oíctamíe rc*
poténá rõnalem q eft ad oppofita e* no? cto agedop z ípm adaltapucrtcdo.íut=
no metapbif .llícetení paífiões cõcupí taíllí) oaú.jtííj.oe ouob’ íudiali'’ malíf
fcctíefeu irefintmot’no fpõranei. ®pc of ouertcrtoclbsfuosvt nõ intuertuE
ratíones tn pfcq.ites fút volutaric cum a celú necrecocdarctiiríudicíoí íuftocuj.
volútatc .pcednnt q poifent bmõí paffio Sic ígíE q eft feies ín vlí vt 13 q babítuj
nes non fcquí.|[c®u3ntúad imiolúrarí babet fete mocafc igrás t gtícKiri peupí
um g ignozátiá notadú pzímo q? ínuolfi fcctia vel malícia ímpedíéte íntdlcctuj •
ta: íú z nolútariú _p eodé fumútur.TBolú ne applícet cognttõj quá bj ín vli ad g«
hmtaríu aút et voluntaríú oicút ouos ac ticulare agíbílc. Bn oicit arilt. infra. ca.
tuspolitinos volútatis z oppofitos.põt oe volunrate <p fiait ínfirmitas cotrúpít
eni volútas cliccre actú nolcdí z acni vo iudicium giiltus. ©iilaaením ínúrniis
lendí refpectu eíufde obiccti: vt voledo vídetur amaratfic malícia cozrumpir nu
vel nolcdo fcribcre.q|feõtcriam maucre diciumintcUect’ttficiniqsmala vídcE
fiifpenfa nccdígendo búcneciliú z tãc cITe bona.£t boc ê qt> õt.á.bm'’ q- con
volút33 nec oíciE nolens nec volen3 fed cupia odectatõís cozrúpír elhmato; p:u
oiciEnõ volcszet fic folú fit negatio vo= detietoe g ibímagis oiceE. ®1Hotandu
lítíonis eius abfqs pofitõne oppofití. b * circa piiúlTa q>igrátiapt febre ad volú;
prefuppofito feiedú q> Pm arifto.ínuolú tatê: vno mõ côfeqnter:3lto mõ aííccdé/
taríum jppre r ígnozantíã oícitur op'1 fa= rer.SConfequcterfcn cccomítáter fe ba
ctú qapter ignozáriá ocbítarft circuitaria betígnojá.ia ad volútatem inq-.iárúipa
rúrficvolútatí repugnas q> ad ipm fequí ignorátia eft volútaría.-i boc ouplíciter
tur trillítía z penitudoteú aút trilluía íu Qno mõ cum actusvolútatís ferE i íg no
(m augulii .fit oe bis q nobis nolêtibus rantta ficutcúalíqs vultígrare vrnõre
•ccidút b pus pzópter ignozantiá factú rrabaE a petõ fj liberius abfcp remozfu
ad qt> nõ fcquiE t:iliicía nõ oicíf imiolú peccetn bccof ígnozantía affectata á
tariúzqcni nõ rriftafoeco qó ogatusé no crcuíat petm fj aggrauat. giío mo»
poftg? id cognouitnõpõtoki q»pvolú do cú alíqs nõ actu pfideratgd pfiderar
tatê íd feccrit.lfeecetíâ or nolútariúj cii pot 105: q c ígrátia m ale elcctõis eje paf
#>ptcr ígnozãtia fueritfcm.$cd tie op’ fione vel malícia quentes fitfe q: nõ cu t
f ÍÍJ
®tfe>Ko«nm
Mt acqrere notitíã íuriú vllum qde fcu ficarí oe vbí t alijo circõlWtíj».$Re Ígtí
ft tenet :t hoc p neglígêtíã q or igratia turvídef muolútarius oparí q ígnowt
craiTSt vd fupina.Èú aDt igritia bis mo alíquã pdicta? circúftãtiaç: % lie mereí
drefit volútaria íi pt cãre fimplr iuolúta veniã pcípuc ft fit ígnotãtia in ptincípa;
ríútet ídeo nó excurat a pcctato totallter lilTmiís circuit Jtijs cuíufmõí (út finis et
JEncedcrtr aút fc b5 ad volútaté ígrioã obm circa qd:t ficptj qúo igrátía cãt in
fíaqnnõ ê volutariaitú f cã volendi q uolútariú.ClfcispmilTísocclarat.p.qd
bõ ate nó velletificutcú bõ ignozat ali« fit volútariú díccj: Solútariú c illud cu
qitã círcóftãtíá actus:ct ex bocalib agít íus pneipíú efi in ipo fcíéte finglaria í q
qõ nó fa ceretfi fciret:? taha ígnotantía bus c opatío. lfcoc ptj ex p ceden .cú ení,
caufat inuolútariú ftmpliciter:i fic a pcc inuolútariú fit 1116 4d fit p violctiá vd p
cato etcufat qn c úiuincibilistputa q; ad ígrátiá fcqtur q volútariú q6 ei opponl
bibctur ocbita Stía ad notítiã circúltau; tur fit í ipo opante p q6 dçcludíf violen
tiarú actne cçcrcttt.JLicet aút ipa o pato tia:5ka tn cg ipe opans feiat ptículares
exercita ouráte íérãtla fu volútaria cã a eircúftantlaspqô excludit ígnotantia»
arolfitate ímpctur reputai tfi iuolfitaria jSjcet aút volútariú cõueniat cum agite
qt ígnotãtia p quá caufat c ínuolútaria: naturalí: qe vtrikp agít p X-tntê panei;
rec etercef talis opatío píite fda. St íó pi) intrinfccúDilfcrttn ab eotqtagés vo
odtaléopatlonê ígnotãtia ccfiante feijf lútariú agit finé a fe eognitútageno
trifticia.Ç£nnmerat oeídearift. buiuf aút naturale jap ter fine nõ a fe fx a cau í
modi circfiftltiaa opatõi3 mozalis qfút fafupcríotícognítum.
octo. Éõfiderãdú cnt 21 opatône motalí
í e opaf Çtfi od ages ptíncípalc. fccúdo Beclcctione Capútjp
qd opaf .trnio circa qua maflam vcl ob fitcrmmatísamem.
lectú.qrto In quo loco.quinto quo tcpe. P •^oftffpBeoetermínauítDevo
fexto quo iurtruméto.feptuuo cnropàf. lúrarío:B pfir oerermfat oe ele e
quo ad cãm finalé.octatio qúo opaf: an etíone. cg aút fit oe ipa oeterminádú pa*
fcj intcnfe vd rcmifle:t bc c ê círcúftJtía tet:q; virtutes a vitía oe qbus cõfidcra
fotme.iftnt aút bmêi círcúltãtíc baberi tur in bae fda magísfiít cx elcctõe ínte;
12 búc lÊluis qd vbí circa cur d qúo riozt q ex opatôc exíioti.Çafeclarat cõ
qn. Ç8ltcríuBOicít Srifto. q nõ pnt fcqnterarif.gcn‘' dectõís oicês q omif
•ffies cite ciríúltãtic totalr í jrart nlfi bõ dcetõ é volútaria fj nõ ecóuerfo. aolim
fiicrítforunevd infan*. 2t?anifdlú ent taríú ent é in plus vt gentio c cõmunius
cft q nõ pt op.ana ignotare quia opctnr fpcbusiqõpatet.-qt puerí ct alia antalú)
qt túeígnoaret feipm.-fcõttn ignotare cõmunicãt t volútario in qbus nõ c dec*
quid opatur:vt 0 aliqa fagitt.no; voice tio ficut etiã ca q repete fiicim9 vd olei <
ondere alicui qualíf fit fagíttandú emit; mus volútaria quidc fút ct tn nõ fút fim
tat telú nefeies fc illó cmitterc. q^õt ctí electionc.Çfitrcfl dd notandú q btuta
em ignotare circa <W opetur: vt fialiqs atalía nõ cõícãt ui volútario 4-pe fumpí
pugnádo x> ff publica credes boltem m to. liolúrarui ent 6t a voiútatc qcftappe
terficere occídít film fuu.qj^ot etiã ec ig; títusintdlectínusextertio ocaía.etoo
notãtíaflnístvtftmcdicoásalicui me mínaf fuc opatõi: nec neccITario fed tur
dicinã vt ftnef ipfum pímat. qj&õt ctiaj pafliones appetitno fenfitiuí fj pt agere
«iTe ígnotãtia mói: vt fi aliqa cxiftimans etnõagere.âtHtanõbfitbmõí appetl
fie Icuit oucere manú tojtiterpcutiar. tútcõícãt tn I volútario large fumpto in
q^otefl etiã eé í§rátía tpistvtfialiquís quãtubnt in feappetítúfcnfitiuú quielt
carnes ote veneris cõedatcredenefe ec ptíiicípíú íntrinfecu fue opatõts cn alig
to ote iouíg vclwwuríj 1 ficpõt exêplí cognitõe finíotf? ida cogtutó c imp fecw
m
^ráÉaçpbfitdínclolíitenõ belíberant «tatddíejtelectõe.aiíomõptfumí ma
fed fubito ferútur in íptmnec oiianf fue gi0 large x> Rfecta volítõe feqnte appbd
ogatoní fed necefíario fcquútur palfio t fione plená intellect9 nõ exfurreptoc: et
nes appetitus fenfitiui: i fi fmt palTióes tolls bn c impoflibílíúii fic bn potu ít Iu
coirarie cuiufmõí fút pcupía et timo: fes eífer peccare ex dectione.Hifkobat vl
quBtar pafíiond fõ:tío:ê nõ (Tc bomines tenuo arif.alia ratíone çg electõ nõ é idl
® • j r lt2 aút ‘l*1 fif electio fm gen9 in<5 cg volútao:q: volútas cetiãoebiaqlVí
nt qd fit fim fpêm:q: #o ornes opatíõcs unt g alíúrclcctõem aút folú oe bis q fts
bone vel male nío:alíter,pcedút ab trel- unt g tpm.pterea volútas magío c fim#
lectuvcl appetitu:quí qdé appetit0 c ou «lectio aút cop q fút ad finê:puta fani ef
pley fcs íntdlectíu9 et fcnfitimis. Sppe fe volum9 elígim9 aút g q fani ec poteri
ntua aútírfitíu9 oíuídifín cõcupífcibilé mu0 JliSírca qd notãdú q* lj volútas ít
et írafcíbílé.illiqpofient ímaginarí® tin fit fínie fjetiâ eoy qfút ad finc.oiciC
electio cct pcupifcétía vel ira A ad appe tn magis efle fims.-q: é bonújopter fe ap
tiru fenfitiuú:velq> diet volútae 4 ad ap petibile alia nõ. Jtc notádú <g licet eles
petitn intellectiuú:vel og ectopinio quo ctío jjpe fúpta no fit finis electio tn lar*
adtpm intdlectú.íõ ad boc etdudendu ge fumpta » quocúcp actu elícito a volú
ondit p:ímo_q> electio nõ c cõcupta l' ira tate nõ folú elteop q fút ad finem fj etíã
q: ilta ouò cõiteríuueníútur in anímalí? ípfius finís.fit fic oícít arilt.pmo b9: fe
twsb:utís in qbus nõ eft electõ vt ocm licitaté eé elígibílést b° mõ oé appetibi
elt.jtcfi electio elTet cõcupifcétia òcun le a volfitate é eligibile. J!9eíuderbat
oparet g eleccõem oparef g cõcupta j aríllo.ç electio nó eft opinio c ipíc^opí
i ecoucrfo qdcfalfú. fl| 5 íncõnnés ope moné generaliter q: opinio c tã cir£ pof
racrmcocuptam et nõ fim el ectõemtcõ; fibilia §> ímpoífibilia ta nccria $ ptingé
tine a /vo g clectíoné et nõ f m cõcuptaj tia: fed electio l folú circa pofiTbílía per
g electio nõ c cõcupifcctía. <& etíã ele- noa fieri.?tem opinio t electio oiuídúí
ctionofitira pj vlterf’ q:cú electõ nHt ín oíuerfis orntíjo. <@piuío ení oíuidií
cocupifcctia nec erít iratelectõ nanqs fit g verum et falfum.«lectio aút g bonuj^
eu oeliberatoeun ira aút ê mino: oel ibe ■t malum.-flb:obat etíã q-electio non fit
jn Peupia .ppfi vetoed ire impe; opmío parRcularid fumpta oe íllis que
tu.ÇX aút electio n fit volútas qmis enij fc? funt agibilía a nobís q: eligendo ta<
^pinqua vídeafvolútati e?,pbat qufa lia 0 ícimur boní vel malunõ aút opiná;
electio non c oe impoffibílib9: imo fi 40 do.Sui0 enufa eft q: electio ell act9 vos
tucatfe digere alí^d ímpofllbíle videf luntatís. Bonitaa aút vel malícia volú
ene ílultus. volútao aút d: die oe impof tatís eft fimplícitcr bonitas vel malícia
fibilibusjputa oe tmortalítate. põt ení$ boinis.JBonitaa aút vel malícia íntelle
auqo velle effíci inmottalis: á electõ nõ ctus ad quá pertínct opinio nõ eft bonú
eft tdc qd volútas. £$irca 4d notandú tasvel malícia boniis nífi fim quíd.-t fic
<X volutaosliqn fumiE ^ potétia: aliqn eligendo bonú oicímur boaí et eligendo
>pactu jllr potctíesvt orm c ín pmo bu mala oicimur mali nõ aút opinando.
lusiqcúqj mõ fumai electõ e ,ppm4 vo; ÇSoncludít ítaqj Hriftotiles ex p:edís
lútatí.q: oifiie electio dl actuo volútatf ctis quid fit electio fcdiu fpeciem: cutn
“ff11 no ecouerfo: vt in fequetibus vides enint non fit alíquod p:edicto:um opoj*
.. bit. Ui’Jínfnn
tet oicere cg fit 4ddí voluntarímn p:es

E
cofilíatu.eft enim actus volútatís feqns
actú róis pfilíátis 1 pferctis: 1 b° vide?
(itú:t oe bac dt ar[. çg nõ c tmpolTlí alfignare noni elcctióís.«ft náqj electõ r
1 boc mo pm9 anger nõ appetijt eq pluríbus p:opofití3 vní9 p alijo ácceptõ
f iiij
etbáoMim
quod nó eftfíne conftlío fcu Oelibcratõe diú pucníaE ad fine p ilítid ad íl!ú iTneta
■ratõis ccferctis 3 ifoç valozc ctvtilíta pneníre 4.’curét:t fi illud nõ babeE 45m?
te. qz X'o t róe clectóio includif cõfin': iõ ptu optei ínqrere vlteri9 p ^d polTit b#
cófcqiiter arift.oetermíat oe cõfiUo. 4t berút fmiílíter oe illo quoufcp pueniaf
P° qrit 3 obo pfilij an.f.pfin,fit 3 oib° vf ad cám q occurrerít pma in opando 1 eít
3 qbtifdâ. ad quod oic 9 n i 3 oib9.nõ vitima ín ínuétõne pfili). $lle igíf q c3
cut c ccfiliabíle oeillooecj confilíaf inft filiaEcú feipo pfercs v. leu alije vrqueí
ífipics velifan9 fjoeScõfiliáE bnain» rcre et refoluere oícto mó ^cedendo a fi
tellectú rccte oífpofitú. $õfilíú etiá non nc ad ea que' funt ad finem. 4x pmíffia
eft oenecclTarijencc oeímpofribílíbus pcUidit-arift. oionem pfilíj eii;egen9et
qz tfia nó c adút fub nra ptáte.TNõ c etíâ orntíam aiíignádo.4ft eni confiliú que<
■pfvliãdã oe cffeciíb9nattiralib'7 q vt plus ftío leu inquífitio refoltitozía oe opernbi
riniú eodê mó fiút vtficcitas i eftatet im libnsa nobis.vbí ponítur quefiío 45 ge
b:eo i bieme.nec c cõfiliandú oecafuall neretrelíqua vero 4? orfitía.lHam oiune
bust fòztuítís cú talla pter interfone nc confiliú eit queívío cum qftío fit oubíta s
cídãt.nõ etíâ l cõfiliandú d e omib'Yeb9 bílis pzopofitío. TRullue queqs cõfilicE
bumáis ptita oe cõnerfatõe pplo? lõge ín bíe que nô_oiibitalnt:fed nõ omnisq •
onob oíft Jríú: qz nó fubíacêr nre prâti. ftío cft confiliútfed queftio rcfolutozia q
Si cófiliâdú c tm pc opabtlib9 q in nra fit procedendo a fine qcftvltunuo igea
ptâtc cj:iftiit:t b° qn t bmõt opatõíb9 ac ncrationeadea que funt ad finem q lút
cídit oubíú.airca aiítilla qoefefút cer pzíoza ín generatíone.vitímú nancp i re
ta fi opretpfilínricuiufmõl fúrqdam ar> folu tione eíl pzímú in gencratione vt po
tes ocfeeuidêtcs vtcfcía fcríb cdí: non tcfl < jremplificarí in refolutõne oomiis.
ent oubttam9 qlií fit fcribédú.zStrca^o ((zípntra pzedícta arguítur t vídec çp l
opatõca artiií q pcfe fi íiítfafllctc0fj ín? inquifitione pfilíj pzocedens a fine ad ea
digctalíarúoírectione cpfiliádú cuiuf* que funt ad finem non fit queftio refolu»
mói c ara medicine 2Kí fm fco.riiij.oí. tozía: qz in fpeculabilibuspzobãíiircon
fc3í fcn.lRccríú c cr bon9mcdíc9babeat clufiõcs refoluedo a cõclufióibus ad pn
íciam aftronomíe.Aadc eiTi medicina q cípía: t tãdem ocuenícndo ad pzíma pn
ín vno ínficít tpe ín alio libcraret tpe: fj cipia idnnóftrablía: ergo pzoccdcdo ab
ítaqj fm q> artes fút magie vel min9 cer blo que funt ad fine ad ipm fin c crít^u
te cft itiagis vel mín* pfilíldú. íSõfilian ceífus refoluto:íu3 et non ecomicrfo.fit
díi etíâ c oe bis q fepí9 aecídfit qn mcers batur confequentiazqzfinío babet ratio
tu eftqliíptíngáttoe reb9 magníS4>p nem pzincipij irt opcrabilibus^ejcpzímo
ter q3 afiiimim9 noB ad cófiliâdú alios buius: et fic ea que funt ad fine babent
quaftnõ credétc3 nosecfufFícícntcs ad ratíonê conclnfionís. TV° y pzocefiús a
Pífcerncdúqd op teat nos facere. ÇSe; conclufione ad pzíncípia cft pzocefiús re
tilde artft.oat môm pfilildi ot.q- i cfilío
optet pfuppõcre fineznõ en t pfiliamur
fimb9fj ocbío q lut ad fiiiÓ 2»cdic9nâqs
3 folutozíus quádo ípfa pzíncípia que fút
pzíoza ín cognítíone fút etíâ pzíoza i efie
&nde bíc oícit arífto.çp vltimum ín refo
nõ pfiliaf fi índucet famtatc fi qúo fanas lutionc eft pzímum ín generatione.Àí <
biirnecp rctboz fi pfuadeat necp politic9 cet ergo fini3 babet rationem pzíncípijt
q bj regere cita té pfiliaE oe faciédo pa 1 fit prior in cognítionerqz tame eft police
cef J oe medi)3 ^creâde pacf: íõ fuppo fi rioz in efieetin gencratione ídeo pzoce»
to fine octet pfilíátcs attédere qlíítpq dendo a fine ad ea que funt ad fincm eft
media polTint pfeqfiné fuúzetfi p plura queftio refclutozia 1 non ccõuerfo. $5ic
polfiíitad fine pneníre p fjd illoç meli9 ergo patctçy inquífitio confilij eft qftio
ct facili9 pneníre poftint.fi aur p v nu nje refolutozía.eft aút talinqfitõ circa main
Ill
fftòe ogabílé vt ptj c% pced?ttb’._ 8» tíofi ín íd qõ cft bonú fm apgantíã ficu*
oicit-pnr arif. q ft in tali 4'ceíTu cõf.liá Ílle4babetgu(lúbn oífpofttú rccte íus
tfSlnucniantaliqbfpolTibilepurait fit dicatoeoulcedír.e? amaritudíc cibo?
nis acquircdiio indigent niagnis fump babetes aút guftúífectúoulcíaiudbãt
tib9 ipecuni}3 $ fut acquifitione vltra efle amara.$ic vnícuíqs vidcEbonú il*
facultntécõfiliantíúoímittúttoiú nego lud qõ cft puenies fuo babituí: babituí
tíu.qfi oefperãtes.^i aútqd íuctu cft g aút vlrtutie couemútilla q fm veritaté
cõfiiiú fit poftibtle ftatím íncípifit opari funt bona cu cõfojmcE rectc rÕuí vt ptj
i boc cft i-gníi q cõftliú túceft circa ma cv ei9 oiffimtionc i ideo ftudíofus feia
tefíaj p nos ogari poífibilctt ftc pt j oío virtuoftioin fingul ogabillb9 rccte oú
tõfilij•tlíàoffibile aút oicit aliqd ope* feernít quafi meniúra cpftens ? regula
rantífm arif. nõfm j?pifã potetiâ fed olm ogabilm bumanozú :p:nui aút c.tce
fm porctiãamíco?:q:illa poITúm9 qg canE 4?ptcr pafftonc i malú b3bítú ideo
•Itospofiúm9 oú intuito nortro boc fat voliit.16 com nõ fcrE ín íímpliciter bonú
ciút. E erminaf aút cóftliú qn inqfuío g fed in bonr app.ens ftcut auaro matimú
ucnit ad íllud qô ftntim'cft in ptãte nos bonúvídcE ec oiuitie.^^irca pdícta no
ftra vt faciam9 i ftc in côftllo cft ftatu». tãdú cg Ij pallio i habit-7 malu3c*:run»
iC'j&to que notãdú q ftcut finis babct pant iudícm rõnis plus tn co:rumpíf a
fone ptíncipij ira illud qt5 ngiE .ppier ff maio babítu q a paftionc. fljomínt ent
nõ babct rõnc cõclufiõís.vnde iliud qt5 male agetí cjcpaiTione vídcE ftc cífe age
ptimo agendú occurrít babct rõnc title dú nõftmpliciterfjfmqd 143 tunc bo
cõclufionís ad quã inquífttío terminaE. míniXo piacticáti cc malobabitu vide
ÇSed cõtra pdícta arguíE ? videE q f tu r ftc eêagêdú femg bíta optunitate.
ínquíftíone ccftlij nõ fit ftat9:fed q bit
lufmodi ínquífirio,pcedatín Infinltúq: 9Siftcntc* ^a;m
ínqfitío cõfiltj veríaE circa fingularía m e C^ofiçaríf.oetcrmínauítoo
quíb9 cft ogatío:fj fingularía funt Infi; ptincipijs vírtutú fesoe clcctío
níta:§ ínqfitío cõfilíj cft íftnita: % fie nõ ne pftlioetvolútate.bic pnroetcrmlat
crítibi ft.it‘,.CJ$jide£ q? fingularía rf6 oe ípfia g applícatíonc ad vírtuteset ví
fimt ínfinítaactuf} potetía tm:nífilt,p tia oftendédo vírtutes ctv ítía tfTeípOí
bibet pfiliú potetía ínfinítis etíl fm q i teftate noftra qó 4)bat rõnc t figno.SU
ínfiultis poffunt occurrcrc aliqua pfilío tíone fic quotú pttcípía funt ín ptãte no
reqrenda pdictis ínfcrt.p. oíouc ftra ipa funt ín ptãte noftra: fj pncípía
electíonisuú cm eligibileftt oefidcrabi vlrtutú 1 malitra? funt in ptãte nra :§
le 1 pfilíabíle co? q funt in noftn ptãte ípc virtuteo ct malítíe crút ín ptãte nra
fequi&g locú a piugatio q> clcctío nibíl mino: bufVõms ^jbaEiq: X-tutcs 1 ma
Bliud fit q ocfideriuj coç A funt tn nra litíegcneranEer clcctíonib9 ct opatioj
ptãte et pfilíj octcrmínatiõe .pueníens nib9 bonío ct rnalía vt oíctú cft ícòo b*>
(fõfiliúnãtpt clcctío funt circa eandej ôlectíonesaútet opatíones bone vc!
niatcriá q: circa ca q (út ad fine: fj pfiliú male cú fmt volútaríè funt ín ptãte nra
peedit * clcctío feqEcú em pfilíabíle cft volútas em q cft libera põt bn vel male
ftttu ídícatú ftatint põt elígí.ÇJnfuper oparí et elígere bonú vel malú opnrí et
tetermiat arif.oe volútatevbi oicit q il nõ opari*0sc ctíã vírtutes t vicia fmt
Ind qõcg fe bonú é fltnptr volibíle:fed in ptãte nra p:obat aríf.a figno q: prcf*
E refpectú ad búcvcl ad illú ê volibile il fallías t legiflatotes pucniút maios vj
kid qtãeí vídeEbotiúdTe.Solútasnãcg cos a pcccato rctrabant í bonos bonoi
vírtuofi q in ofb9 rectc íudícat ferE in id rant vt eos magia ad bonú ptouocct q6
qbcbonúfm tf ítaté, voluntas tfo vfc nõ fieret níft eftem9 oní opationú nrarfi
<tbí-coJum
ábottom Ç- malaríí.flktllua çnt pzouo q et freqiiérib’ actib'7 generíf babittw
cat aliqué ad operádú ea que nõ funt ui q tlli qni boc ignotât videuE pene i íen
poteftate ef.vnde nullii3 P.iadct alicuí ftbilea feu carêtea fenfu fm arif. SLuía
vt tn eftatc no calefiat velq? fubtractia é ipe opationee funt volútarie fe^Eetiã
cibíanõefurít qt tails fuífto eftínutu q babit’ bom vá null funt volútarij.
lis cú talía nõ fint m noftra ptãte.f[ll*a IHI ft alíquia vellet alíquã cam et qua
tua etil Itgnú eft q> legiflatotca nõ folu fcit feq talé etfectú fequíE ettam q velít
puniút fclenter oefmquétca fj ctí J igio ípm effectú x licet nõ velit ipm effectual

b ranter qn vldelj tales funtcaufe bmõí


1/1 ignozãtic. (feõ ptuigít otiplr vno modo
facíendo alíqd ad qõ feqmf ignotátia vt
fm fe vult tn ípm et cõfequêtí.$ícpec
cia peligitactú malú cú peccato ç care
re tilo actu x peccato.llíoíca igíE volun
pt5 oe illo q fe iebtíat p qõ reddif ígnoj tarie male opantes fút caufa maio? ba
rãs talía et ê cã fuc igiio:ltie cú ft vellet bituô fict? boíea íncõmeffatíoníb’ x po
políet cauere ab ebúetate f.ad quã feq tationib’ oegctesfunt caufa fue incõti
tur ígnoiltía. vn talía merer ouplícea t nctíe. £<&irca pdícta notandu q virtu*
crcpattões.pmoqdêq: fe íebiíar. fcío tea motalea q naturaliter acqrunE oicú«
q: e.c ebzletate aliqó pctm cõmifit.SUto tur eífe in bota ptãte nõ q bõ fe folo fb
mõ bõ ê cl fue ígnoiãtte qn negligít fci nepiuíno autílio cócurrête poflit íilaa
re nõ quidc oifftcilia ficut fút iuris lubi acqrere qt telle fapíentc nemo põt eflit
tílítates quao nõ oca feire teitenFtfj cós ptíuca nifi oe’ oederíttvbí pillud oare
munia legiaftat;itaad4rú notittã oca intelligiE influcttaoctgencraliap quã
obliçSãf vt cg nõc furãdu vel mecbãdú. opaE ptíucípaliter in otbua bouíe open
CSirca pdícta notâdú frn tbo .fc.fe.q bua noflria ita çfiueea nullú penttua
nlíqs põt trípfrfebtíarúvno0 eg nefcíat bonú opari polTcm’tfed oicunf in boia
potíi ec ímoderatú xínebilare potente eife ptãte qtpofTuntacquírí et operíb9
puta cg ígnotat viní (bttitudinem: x fic abfqj infufionealtcui’ babttuagratuití
ebiletas põt efle fine peccato vt ptj oe cõcurrétc ipo gratuito autíltoocí q eft
ebúetate noe i g:n.s>.Blio mõ fic cg all llberaliflim’ a oat oibu3 affluenter qui
quis geipiat e(Te ímoderatú non tn eftU qdê ad boc cõcurrit vt cã fuperíot x pn;
inat íneb:i3re potente x fic ebúr tas põt cipaliatbomo vero vt cl fecúdarta x in
efle cú veníalí.^crtío mõ põtotíngere feríot nõ aútftc efl oe vírtutíb’ tbeologí
eg alíqs aduertíc potú efle ímoderatú et cíafcjftdetfpe: x cbaritaterq ad fuipfe
Inebúarttc x tn magia vultebiietatê ín ctíoné natefunt aoeo infundi fut fcõtú
currere çg a potu abfltnere talie mottalt lá.oí.tertíj fnia?: virtutea ãtmotalea
ter pcccat cú feiena x volca fe fenfu ratí nõ eft necefle a oeo ínfundttfed poflunc
onia púuct piculoqj fe pcccaudt cõmlt» efle p.fectí ín genere fuo abftp ínfúftone
tena.&auiter etiâ peccatqfciéter alíú caritatia vel gratie 1} nõfimplictter cuj
ínebúare peurat. TBotádú tnlnp cg qn fine ílla nõ oícút ad finé vltirnú vírtutu
altqe ebuetatc fine peccato íncurrir túc vt ídé ooc.oícít. j<f-oi.eíufdc tertíi.
talía ebnetao totaltter ejxufat culpã fe» Ç Sjeínde oícitartf.q»ljgeneratio ba
queté i bocJ ejtcufaE lotb oe ínceftu fi« bit’’ vítiofl fit volútaríatbabtt'’ tn íl ge
líarú fua? tfmtbo.tyij tfjaliteroicunt nerati nõ tota liter fubfacct nre volútaí
TRõ aút fic ereufat ebúetaa qn i cttlpa» ti T^oftq> em bõ fact’ eft íntulfnó ft,as
bifa 6 tali íntelligíf arif.vídelj <g ebús tímcúvol.ierítefficieEinft‘’ ficut Ij alú
ue ouplíces mereE increpatíõea. ÇSí quía poflit voluntarie íncidere ín egrís
pdictía pt5 q virtutes x vitia funt l po; tudínem imoderato cibo x potu vtédo
teftate nf a cú ípe opationea et qb’gene x medtci3 non obedíendo qfboft^ tn tn
rant ftnt in ptãte nr j.£ft aút íta euidea egrítudiné tnciderít nõ eft in ptãte eiua
m
nõ.egrotarè.Síci Me^icit lapidem ria vt mala opinio feu ffamia topia egrí
pot iiõ .pícere nô tíi eft ui ei9 ptáte quis tudouiímicítia more, it fumíE bic ex«
do .plecít ípm refiimcrc.t&irca qõ no pectaiio 4)inotu appetít9 relpcctu malt
tradú çp licet fit Difficile ei 4 eft afuctue futiirí ab ipo refilicdo qõ malú appben
male agerc bcne ogarí qr ou? eft afues díf ec Difficile vel tpolTíbile euadt vlfu
ta relinquere:l3etiá bomononpoflit g perarí .|[&icít onr arif.cp fortitude nõ
libcrfi arbítríú a culpa refurgere abíqj vídef ec circa tímoréoim maloçrnl for
gratia gratú faclcte nõ tn cftfimplíciter ris laudaf ex eo q nõ tiet Í3 qdã f út que
ímpoflibilc.lSúeiliberú arbitriúa oro ogtet timerc 1 fi túnclf bonú c:fi át nõ
motn connf lurgere a pcccatosDe'7 ei gs ttmelE malú é :vt p5 6 infamía q» qui ti
*jã ftiã Ubcrahti relargiE ateç infundir. met laudaf ftcut dcccs-i verecúdus qui
Símilimõergo arif.tcnet q ftcut non X>o tfamiã non timet vitugaE ftcut inues
ftatím cú volueritefflcieí fan'7 fj paula/ recúdus:êp5 qrfortitudonõê circa ti»
tim.&íc bcmoetiftene vitiofuo nõ fta nroré raliúmaloç.®ifr etiá nõ c circa ti
rim cú voluerit cfftcicE virtuofue: fed g more paugtatis feu cgrítudinís autíns
pfa bonn ogn i frequetes pugnas p vis imicitie:f3 é circa tinioré mortis q ê ma
ria Jn qbue I3 fit magna oifficnltae ma . ximú trrnbíliú qó íic,pbaE:Sll« 4 null9
pme in principio côuerfionis in ipa tn magf fufttet gicula c ? ogai ur circa 1113
Difficulratemeref bõmagnú pmium. Xím3tembIlia:f3nllll•7 magis fuftinet
jr^OHftrmat vlteri9 arifto.babit9 jxc giculaq-fortierêg fortitudine3fortis
dere a volútate cú jrpter bmói boies vi og a tur circa ni3xia terribilia. ff.íÇirca
tuperenf 1 tn jjpter ea q a natura accís qõ notãdú q I3 fortitudo bene te babes
dút ceco cm nato nullus mfto ínpzopes at in otbue aduerfts tollerldis nõ tn ex
rat:f3 bcne poteft inpzopcrarí qui ex ni; tollerâtía quorúlibetaduerfoji reputai
mia vim potatione vel «lia mcõtinétía bõ fimpfr fortís:f31 boc q tollerat 1 ma
ecítatc íncurrít. Xíma mala .£% alije It or aliqs forti fm
quid.f[<5^ vero mors fit maximúterrís
tSSomíqui/ $a*nn biliú .pbat.p.qr c termin'7 feu finte vite
q dê iglf medietae.Ç-^oftç.p. pfent! 1 níbil vídeE eê mottuisnecç bo
egit oe pzíncipijs virtutu bic cõ ttú neep malum. ®D exponiE vnoJ q I5
fequérer agítoe multiplicí fpecíc vírtu aríf.aliqn videa E ponere ate imortalita
ris.ít primo oe fozrírudíe q c circa pafs ré De bac tn n babuit plena notitiâ nec
fionts appetit* írafcibilís refpícíentes bác rõne naniralicõcUiftt 1 íõ circa boc
bumane vite cozruptiua Dices q forriru qÍHfcvidcEoubíeloifíUio0 ecponi pt
do ê medietas circa tímotes 1 audácias referedo ly vídeE nõ ad opmioné fui f5
vtdel3 timozé cobibcdo 1 audacíl mode ad opimoné vulgi paganoy. vel ly vide
tandortimoz aút 1 audacia funt circa ter tur pt referri ad cogn itíonc fêfttíul boc
ribUr-rimcm*' em terríbília exouó põt c nõ vidcE fm fenfú tcITe moriuis bonú
inferri q materia circa q feu obièctu m vel tnalfi.ÇJ^fl It fnfanf.fortitudo pn
toztítiidínís c terríbile:qó ex boc pt3 qt cipaliter circa gículú mozt’ í bello. vbt
vnaqueqs Tôt9 moderas palTiõeo b3 x> notãdú q cú fortitudo fit virf7 cõfirmls
ebiecto obíectú íllarú paflionú cú virtue aim bois cõtra maxima pericula mortf
ordinet appctítú circa illud circa qõ paf ad cuí9 rõnê gtinct q femg tedat ín bos
fiones reordinant lllú. ffielnde Dtcit q> núrpfis eft vt bomo pericula mortis 110
bec terríbília ftmplicítcr feu vir loquen refugiar qjpter alíqõ boniim 451 equens
do funt quelibet mala cuí9 fignú é q an dum.T^ericula autem mortis que é ex
tí4 oíffíníút timozé eê expectations mas egrítudíne vel tempeftate maris vel ín
lítbmõi 4t mala q timern-7 fuçt mulnplí citríu laffonis x boc dí fifib9 nen vidêf
«tbtcom»
bfrecte alícuí tmínerc ey b° çp 4>fequaE vtpíctú eft.bíc aút modusronfs corrfW
alíqó bonúrfed picula moms q ell i bei pi pót x p eyceffum x p oefecrú vnde It;
lan-Jo oirecte imminent bomini .ppter cut timiditas opponif fortitudini p ejtc
alíqò bonú.Slndc oijpley c luftú bellú celfiim timoris lej qn bõ timet qó non
qódi c cõc p c\6 pay rei publice pferua gptet x fic oe alijs circúítantijs: tta etiá
tur.XUmdpticularevteúquíonõ rece ipauídi3ÒpponiEeípoefectútímorts C
diraíuftoiudiciovela vcritate vice ti; quãtn fcj no timet aliqs qõ optet time;
more gladijinímícl: vel cõ quis # fide re. 5k tiú it aud3cie opponif ei fim eycef
cercado rnoríE flcut oe martírib9 oictE i fum in 3ggrcdíendo vn nõ eft incõueui
cplaa.icpbc.çFfortesfactifuntiu bei; ens eg fomtudo fim oiuerfa babeat oi<
lorvrroqs êmõ bellú fúmêdofoitítiido uerfa ertrema.CSõfcquéter ponit ari.
jpp’.ic eft circa pcricula mortis q é t beU oratn inter forte x audacé. nâ audaces
lo.íCircaaútaUapículacuíufcúcpmot; ante picula vclociter x ardentcr ad ipa
tisfortí-ibenefebjpvírtutc fortitudí; cómouenE eje ipetu palfionis pter rõncj
nto puca cú aliqa no refugir amíco ín; recti. :qn aút funt in ípís piculis oifee;
firmití obfcqut qapter tímoré niortífere dunt.fortesvero qn funt in ipfis piculis
ínfectíomstvel cú nó refugit iterfi arma fuut acres x acutifj priufq’ ad ipa peri;
had piikrercitíú qafequcdú fipt timo; cula veniit funt qerit mites. Aft ttacp
rem naufragij vel latronú. 2»auifeftaE fortitudo medietas circa aufibiliat ter
mayímc virtue fortitudinis ínrepenti; ríbilía .ppter bomi virtutis vel propf.fi»
nís fim aríf.qr cúaliquisabfqs pmedíta gi turpis actus aggredí aút picula mor
tíonefacítea quefiintvirtutis cnnecef tem uiferétia japter fiigi inopie vel an;
fitas ímlnet propter repctíiiapicula ma gaftie prouenictls ey m lgna cupiditate
nífeíle apparet forcitudo ín ei9 ato babí rei que baberí nõ poteft vel propter fu<
tualiter cofirinata.lSabír9 crh agít i mo gi alreri9 euiufcucp triftiefe no eft opus
dúnaturc.CScínde oetcrmínac arif. fortitudinis fed potius timidi x mollis.
ocactu fottitudínisa vi-río? ei oppofi; oeicctu feu inbecillis animi cuiufmodi
tou vices <g fordo timer terr.bllía ea oe funt oefp3ntes oe oeo oefeipist ami;
clittádo vt op.tct 1 qn optet x q optet et eis .CSot^ndú tn circa pdicta cg boiw
gtia ciu9 optet x fic oe alijs çircuftatíjs feu finis virtutis fortitudiui3 eft ouplep
x fim eg recta rõ oíctat en fuftinet ín ípís fcj propinqu9 x vltim9: ^inis propin;
ímobílíter x cõftanter fiilédo x_ audet íp qu9 eft opatio;virtaofa 6 qua 01c.it arif.
fa viriliter aggrediédo.Jlleaút qní eft eg forti fortitudo elt bonú fínísrfinio aút
Impatudus íta <g nibll timet terribilm rcmotio eft bonú cõmunc vt úe9 feu be#
puta nec terremotií ucc marí3 ínuudatí atitudo.JUlgit infup arif.oe fortitude
onc-z bmõípõtoící ínfan9 vel fine feiu nibusmetapbificis qinrú priac fortitu
fu oolorís. Àuía circa terríbília fupba; do pollitica vel ciuilis p qui dues fufti
bundat x audacter aggrcdicdo vltra <g nent picula ad vltandú incrcpationcs r
recta ratio otetat auday oiciE. fs vero obprobria q fim leges inferunE timidis
qui Deficit in audedo -r fupbabúdat 11i; x adipifeenda bonotej q fim leges eaf«
tuedo vocaE timidus qr timet q n optet dem fortius ecbibeitf fim qua fottitudl
timerc 1 co modo § nõ optet x fic «5 alijs ncinueitiunEin ciuilib9 viri fortitudis
círcúftitijs.fortis vero mediii tenet t au quales fuerunttficut narrat ornerus in
dendo x timcdotfortis em nõ obltupe; bel!otroiano:a>iomcdescrpartegreco r / j,
fcít,pptcr tímoré fed eft bone fpei fiue rfi x hector et pte troíanorúrbec nut for; ******.
fiducie.tfiSirca q5 notandu <v ad ibrti; titudo que fit propter verccúdiam vitati rV™*
tudíné ptinct timor moderat9 fiiit rone dametpropterbonorem acquirendum I9'1
fcj <x bomo timeat qô optet x qn optet «I efignú x teftimoníú virtutis mayieaf
in
flmaaíverefoztitudíní que ozdínaElbo rículú,pptcr bo c pcrícula feerpoiiítfpa
nú opationls vimiofe.lÍ3>ci5o modus rás íterú fe euafurú.i^uínt9 modus cu
metapbozicefoztíiudínis cft foztitudo qs ígnozâs periculúfe cxponítpículíg.
que oicíf militaris que ,puení t ep type? (fSicítcõfequcteranf.qz licet foztitu#
ríentía.MMítcs em ín bcllís fiit fones do fit circa tímozes taudacías magf ttí
pzimoqtejcptifunt multa q ib. fiuntter eft circa terribilía que funt obíectú timo
ribilía ficut ftrepítuo armatozú armozú: ris q> circa aufibílía q funt obíectú anda
foinnít9 equozú zvociferandí pugnatozú tie qz oifficilíus eft fuftinere q> aggredt
qú tfi ín ejcptís pículofa vídcnE qz nefeí qé .pbataríf.qzoifficilíuseft fuftinere
unt qualia fuut.&coo qz .ppter cjcpícn cg a oelectattoníbus abftinerezaggrcdí
tiã qua bene fciút vtt armio pofiímt alls ens aút terribilía appbcndít ea vt funt
os ledere i ab eío no» Icdí.ãuffert auic oclectabilia ob fpent víctozie feu alien
bcc foztitudo a foztmidie pollítica i vir íusglozíe vel IcfioiHSÍnímtcíobtinéde
tuofa qz mtlites (lipcndiarij pcriculo im qz aút oifficilí9 c nõ rcpellere often des
tJiíncntcfufíiút ciuiiv’ quiboiiít cõeotlí q-repel!cre:íõ patia qoifponítadfuftw
gútremanctib9 i íbide mozicntib9? b° nendú terribilía cft nobililTíma foztítus
idcozqz vitã fuâ qua ctponúrotfcriminí do Pm fco.íurta íllud poctícú; fljpbile
cõroutát ad rua lucra ficut ad ftipendia vínccndígen9 eft patíentia. nõfic nobí
vel ad pdá. Hcrti‘7 modus cft foztitudo liseftbabitus oífpòncs ad moderate
P irá homines em attríbuútfoztítudiui rcpcllendú repcllenda q põt oící bcllís
ca q p írã vel fiirozc fiunt vbi cft queda cofitas lrtetaútfoztisín actu fuo oeles
rimilitudofoztitudínis ínquãtúfiiroz í» ctcE in ozdie ad fine que attíngit: oebilí
ducít ad aggredíendú marta pícula ibí ter tn .ppter circúftãtias tríftícíaszmozs
tfi nõ c vera foztítudozqz tales nõ opan eiíi percutíens ? vulnera funt oolozofa
tur .ppter bonú virtutis fed .ppter pafs foztí $uis bec ipe volútaríe fuftineat &
fiouê p quâ appetút vindictJzficut nec i pter aflequendú virtutis bonú •zpptcrs
adulteris cft vera foztitudo q .ppter paf vítandú turpítudínê vítíofam.f#írc8
fioné cõcupifcctíe multa pícula aggres qõ notandú q’ I5 fenfibllio ooloz cozpo
díuttf rlicet vero furoz nõ fit foztitudo fti ris facíat quafi nõ fentire oelectatíoncj
roz tit coopaE foztíb-’.fl;T£zo quo notã= virtutis oaE tu alíquádo íta fupbabuns
dú g> ira moderata fm rõnc fubdiEíins dã3 gratia a oco çp foztíu3 elcuat atam
perto rônís ? ideo bomo põt ca vtí pzo ad oiuína in qbus oclectaEq> a cozpali
fuo arbitríotnõ aút ira tmoderata: licet bu3 penis afficíaE.TSínccq» fanctimar
aút foztitudo babeat mos act1’ fcj fuftis tires cú magna letícia fuftínebât tmaníf
nerc t aggredt nõ tfi alTumít írã ad actú lima tozméta.aiú beat9 laurentí9 oípít
fuftínêdi qz babet actú fola rõ pfetfj ad •T carbones nõ ardoze fed refrígeriú ps
nau aggredicndiadquc vtiEãppetítu ftabant fibí.tflíotandú ítifng çp foztí#
íenfitíuo vt ínftrtimeto i magisairumít tndo cõíter a ooetozílv’ cõnumeraf tter
írã çj> alias palTiões qz ad ira ptínet im quattuoz virtute3 cardinalcszque funt
filire ad rc cõtríftãte i fic oírccte coopa pziidentia:íiiftícía:foztitudo:tépantía«
tur foztítiidiiií t aggredicdo nôficcõcu 5fte aút quattuoz virtutes iter vírtutes
pífeentia q licet quãdocp coadiuuet ad mozalcs(fcj epcludendo virtutes tbco
aggrcdíndum magna pícula fooctn? lógicas que funt fpcszfideo:? caritas)
p accídés ínquátú aliqs.f.poti'’ vult iu oícunE cardinalcs fiuc pzíncípales qz H
pícula íciderc çp odectabíllcarere. SDe cut oftiú vertiE ín cardíne fuo fic tota bo
cúdú ât .ppziã rõnc tedít I bonú oclccta nítas vítc humane quo ad virtutes ejs
bile cuí p fe repugt aggrclTio piculozú. nctib9 cõfuetudínaríjs acqfitas in bis
fifiuart9 modus cg íoqpluraeuafit pe# quamiot vírtutib9 verfaEftunt em Pm
WU02UHI
íéo. 54*t>í.t«rtíf fniarú queda genera u c$b9rerftandís alíq bíeo fitos ejtpédút 4
termedía feu fubalterna fub qbus alie tales nõ oícúE íntpatí fj garrttlú a2ue;
fpecíeo virtutú inozaltú cõtínenE. Atue dá aút funt meti oelectabilia et vttlít as
fie polfunt oilttngui vlrt9 namqj mozas tevtpecuníe amicí t circa talta nõ é ti
lio gficít bomínê vel 3»t8 ad intellectú perária fj circa oelectatíones cozgales.
vel quátú ad afFectú.Sfr quo ad íntelle; índe oicít arif-g’ Ij tpantía fit cir
etú fie eit pzudetia que otrígit intellectú ca oelectatõeo cozgales nõ tn circa oes
circa agtbílía.áSrí quátú ad afFcctú boc c Iftiíetq oelectanE tn bis q p vifum app;
buplíciter vcl q: in ozdíe ad alterúit ftc bédutiE vt ín colozíb9 figurio x íeríptue
eit lultícía.vel quo ad feípmtt boc oiti ri3 nõ ppter boc oicunE tpatí vel íntpa
plícitcr qz aut oífponcdo vim írafcíbilé ti.Wec ctíá bt q oelectanE ui bis q p au
x lie eft fottitudotaiit víut cõcapifcibilé ditú appbendunf cuíufmadi funt melo
x ftc cít tpantía.C At iiotádú cg pzttden dictfeu polfactú vt funtodozeo rofarú:
tía eit virt9 intellectualís x mozalie.3n in talíb9 em nõ cft tpantía vel ttpantí»
tellcctttalís qz gficit intellectú: moults fim fe fj tm p acclJcs in ozdíne ad guftú
q: oirigit In opàtioneo virtutú nõ fie oc vel,tactõ x quo ad boc tpantía ntoderaE
alijo babítibuo íntcllectualibus. bmõíoelectabílta.Kpatíeih eit ablti;
nereabaudítu verbo? fecularíúi vtftt
dSftbccoetgan &av. vanitatís mulierú x odoze vngeto? qut
1 p ria.lfkoitcparif.ocrcrmiauítoe b9 vngunf qz talia funt íncétiua cõcupíf
foztítudiucqccircapaniõco ap centie cú p talia babeaf memozía mulie
petit9 lrafcibilis:bic pnroetrminat oe rú:l5 aút tpantía x itpantía babeant fiei
tpantía que moderaE pafftonco appeti; ri cu ca oclectatíões gull9 x tact9 babct
tf cõcuptfcibílío • St pztmo oe matéria tn mapnte fieri circa oílcctatíõeo tactus
íeu obiecto tpantíc.Slt ei circa oelecta qz intpati circa tactú magío odectanE
tíones* tríltícíao nõ qtiídc q puentút a q> circa guítú.&uitus náqjppzic eltoí
íufceptione verberú vel vulnerú: fed et feretiu9 fapozio x boc mõ ytunf guftii íl
íõcupifcctíafeii abfcntía oelcctatíonú. li q pbant vitta vel cú pdiút pulmcta et
^Jld oeclarádí aút circa qo oelectatio in boc n ntultíi oelectanEztaleo cí nec té
neo eit tpantía oíltinguít arif. onpliccs pcratinec intpatizfcd eozus oelectatio
belcctatíoneo fcj aíalcs x cozgales .®e mayinte cõfiltit ín fúptíone cíbí x potus
IcctatíoneoatalcooicunEnõ abaíali fj x ín venereis actib9 vnde matame oele;
Bb aiasfuntem que pfequunE opationé ctãE in tacttt x guitu vt eit qdá tactus p
oic iiibíl paciéte cozpe vt amatíu9 bono pter qõ oeatpbílopenus note 9 guttur
tõ vel oífcíplíne gaudet ípio babitís p; ei9 longi9 g> guttur gruís fieret vt cib9
pter fold metisappbenfionc. JÇozpalco ín ei9 guttere oiuti9 remaneret.Ajrquo
vero oclectatíonco oícunE.q cofequunE pt$ 9 talio nõoelcctabaE tn guitu mui*
opàtioneo aie cozpe aliqd patícte vtfút tú.quí nõ vígetiuguttereÍ5 in língua:
Oclectationco tact9x guft9 q limt palTio fed magio oelectabaE tn tactu. pdí*
iteo appetit9 fcnfttíui cõíucti ozgauo: et ctíoínfert arif.9 íntpantiacnmltú ee
ífút cú imutatiõe x altcrztione cozpozío pbzabilfs cú nõ fit circa oelectatiões cõ
& electationeo aut atalco funt ín appeti ueniétes batbus ínquãtú boies funt fj
tu intellectíuo x tales funt in triplict oif ínquátú aialíacuiufmodi fuutoclect3tt
ferétía. fSluedá funt menti oelectabtlia ones táct9 q eit cõto oib° aialibuo: 1 íõ
ex boneltate vt bonoz vírt9 oifcíplina x tales ín quíbits pozcí x caneo nobifeutn
fcía x circa talco oclectatíões nõ c tpan cõicát tanq> ntatime bonalquerere vide
tía. Stuedá fút meti oelectabílta et no tur efie ma.tímebeltiale.i índe eit q ví
iiitatevtrumozee fabule iqcútç mirai tía itpantie maxima turpltudíné baltêt
HI
« bo g ea belli js afTimilaE .ppter qt5 ex
bmoi vittjs matime reddíE bõ infamls iSiicuptfcétiarum -rc»
ft vltugabil'.(ICirca pdicta notanduj c ÇHicagttaríf.oeactib9 tgan*
9 tgantía.põt lumlouplidter: vno mô tte'.t vítio? oppoíito? vbi pmo
ftrtcte ? fie eft tm circa oelectationcs gu oícít çg cõcupífcêtia? qdã fút coco a n$
ftuat tact^.Slíomõlarge-rficeil voa les i qdâ funt .çpzíe i oppofite ad cões
ceiiumero quattuo: vtrtutú cardinaliú tSõcupífcctie cóe3olcúEq fequúE nãm
i lie ell circa cõcupifcíbilu: vndc boc° gnís vcl fpci ficut oís bõ peupífeit cíbú
•ndronic9 in moialib9 Hits oicit bumill i potú ad fbuenicdú ídigétie nature bu
taté ad tgantia ptmcre.SU d oicit fcot'7 mane i lectú ad qcfccdu: .ppztc at funt
34-oi»tcrríj fniarú <$ ptíma cõcupifcibí qnõ fút cede apudocsvté peupía cibí
Itavtdcnf clfc ouo íc} bonú boneftu ? be pcíofi vel oclícati i tales vídenE magis
Iectabile.vtilc out nõ põt cé pzimú mos ex^piíaadíuctíõe çexiuclinattõe na
tluúad cõcupífccndú qznon cõcupifcií ture vlístnibíl.tn .pbibet In bis efie alí
nift in ozdine ad alteru ficut oiuític cõcu qó naturale gtmés ad naturã ídíuiduí
pifeuni .pptcr bonojes vel oelcctatíões 15 nõ p.tíneat ad nãm giíis vcl fpcw &í
®»filoquatmiroeoiuitijo inqultum uerfisnãiçdíuerfa oelectabilia fút Pm
fiuit pnlcbte fiue ínquãtum fút bonú oe varietatc pple.nõís eoç.»icit igiE ari.
lectabilefic pzimo poflut cocupifct ficut 9 circa peupiascões pauci peccãt nec
ptingit in ípis peccare mfi vno°fc3 epce
oliqó pulebm vífibile.-flbjúna êcoucuj
pífcibilíaanaturarõnalifunt bouo: et dédo í cibo 1 potu vlt.a tdígctiâ nature
oelectatio flricte fumpterígiE pzime fpe vn illíqib’’ multú eccedút vetié fuú ad
fies tgantie que moderant circa fibt cós tplcdo picúEcalUmargi qfi cafiítatc mer
gctes p ebceifuj cibt 1 pot'7.4c ties boa
cupífcibiliaertrouevna circa bonozes mines fút beltiales q folú adbíbct curã
íoi bumílitasmliacírcavoluptatesque ad vétris repletíoné.âSírca peupias ve
tirt9 tenet nome generis ? cjt poffút ec
voluptatesoíftinctead quas voluntas ro 4,'pas multí multiplr peccãt Pm vari
InclínaE tot pútelTe fpes ipí tpantie:pu as círcúftátiao vt fumédo q nó optet 5U
ta vna circa guftabilia põt poni cõtmõ; ter nõ ogtet 1 fie ú altjs círcúfiãtqs.i^t
tia large fumcdo:l3 alíter íumaf ín fep; át ítgar mltú pcupifcit íõ triftaE i eo.ní
timobuf’ vt ibídc vídcbíE vel ablbnenc abfeutía.^pat9 aút i abfentiatalíúnõ
tia vel fob.’ictas: .ppzíe líí loquêdo ab; multú tríilaEcú ipa nõappetatnífi quõ
llinentía ell circa cibíi i fobzíeta3 circa optet 1 Pm méfurã rccte rõniorvn circa
porú. aiírca aút tãgibilía poniE callitas pdcá medío mofe b5.fíld euídêtíá ps
modcraE vero tp.antta nõ folú voluptas dicto? círc gula 1 lururía q opponúf té
tes fenfuú qb° pdclectaE volútas piúcta porãtie gexcelffi é aliqlr imozãdú.lSõ#
(} ctíâ vcluptates .ppzias ipi voluntatí fiftit át bò vitiú í peupía io:diata cibí et
vt volútas eft quo voluntas angcli põt pot9 a c alíqn petm mottale alíqn vero
appeterc bonú oelectabile:l3 nõ nnbcat veníale. -illeipctin moztale Pm tbo.
fe.fe.qti Delectatlõl guie iberet bõ táy
appetítú fenfitíuú.iX ãt íftc tgantíeoia
ftínguãE ,pbaE qz vna põt efTc fine alia: finí í>p£ qua oeú pte pnítpat^:fc5 5 pee
põtei aliqs clTe tpat9 circa fenfibilia et cepta ei9 agere vtoelectationem bmõí
íntpat9 circa fpcculabilía pura fi volun adipífcaE.^í X’o t vitío guie imfit toe
tas fua fume oelcctaE ín alíquo fpecula dínatío cõcupifcétie Pm ea q funt ad R*
bili cuíns fpeculatio nõ eft Pm fc ita vtí nê vt pote q: nimís cõcupifcit oelcctatí
lio ficut fpeculatio alteri0: bec aút oele ones cíbozum nõ tn ita cp .ppter boc alí
ítatio Pm fe c tmoderata cú fit tozdínata quid faceret contralegêoci eft pcccatú —-
veniale.J^imtaútqiucp fpeciesguiei
«3tVX grego, ver.-fl&te í>p:te laute niuúí
Srbtcomin
fArdenter ftiidiofc.5itojdin.itio cm cõcu
tfccntie vno modo fit tps Determiatú
uemendo z 4 ad boc poníc,pp;ic.fc;5o
rantíã cíbí z pot9.£t fi argiiíE <$'area
ponít fcurtilítatê inter filias lucarte: er
go nõ ocbet p oiti inter filias giilc Kit,
tiutoscibos.i.pciofosquerido.tertío deEqzuõelt íncõacmcs td; vitíúaoí,
nimis edendo. quarto modu oetermí, uerfts vitíj s o jíri.Snde fcurríiitas pcc
nitu no feruado fed ardenter comedert- dít c,t actu guie z et vomite Uirurie et
do.qumto cibos minis accurate vel Itu fic poteft ad vtrficp vitíií gtín:re:fic ceei
dtofe pparatos petcndo.'jjfconif etiã gu tas metis vel ebetudo o:íEab vtrom vi
Ia vitiu capitale cú ct ipa alia vitía «iá, tío.fUlotandn circa pdícta <$ i multo,
tur queeius filièpicunEfcj inepta leti, loquío côitcr eft venialís culpa oíccdo
tia fcumlitasamudícia mlíiloqiiiú.ebe fcj verba fugflua zotíofa que necpfunt
tudo metis circa intellígetiã.St ponúE nec obfiint:» bis em in oíe mdícíj eft ra
a grego.rri). inoialíu. fi£oiTunt etiã g tio reddedítvt ait faluatot in euangelío
buncverfummeutojiecõmedari:Jlcr' ®iaútalíqsverbisrupfluístoefeíutí
ebetudoverbofusfeuríl. ‘tunmú.«ic lítib9 adremorionctríftíciez cõferuatí
eiabftmentia cofert ad fapte luce íu.tta one ainícícíerboc põte(Te fine quacúaj
tl udecctíaftes.Tfcjopofuí abitínere o culpa fiueveníalifiue moztali. tBuãtu
vino carne mea vt trafferrc anunú meu ad feurribília feu turpía z inboncfta ver
ad fapícntia .^ic ímoderata fumpto ct, ba põt efle culpa venialís: fi et lubricí,
bi i potus caufat metis ebetudmc actu tate língue .pueníat.Síi.vero talía efe,
ronís obmfcado jopter cíbo:ú fúmofita ranE qopter .puocare ad libídiné venía,
tates cercbru gturbatee:* .ppter b°'ço lê:z fic cvenialis culpa.«í vero ad mo:
mt filia gulcebetudo.^t q:ad oeojdía tale culpã tiíc erítmojtalis'culpa, fdé
none intellect fcquíE oeozdinatio affe, põt oící oc tactís z ofeulis que qdé funt
ctus 10pnrerguiaojiEmaffectu inep, moztalia fierlibídiné.peedurficut m*t
ta leticia qua voliim' oelectarí in geftí; taliter peccaret q oaret elcmofmã ad all
culatione cojpozis vl muftcís iuftrumc que inducenda berefiai rõne íntentíõí3
tt3 z aims lutibus carnis 5utt3 Ulud co:rupre q^oITcnt aút ficr i fine peccato
eto.5i.<Seditpopulus máducareabí, fifierent fine libídiné vcl ppter cõfuctu
bere z furreterut ludcre.Kber gulã etiã dínê patríe vel jopter alíqul rõnalc cau
cottngit peccare in verbis z boc vel ro fam.CScgcfticulatíoneaútquefit fn
nerugnuitatisqoptmetadmultiloqui ludíszcoteisoiceEqnage£oe eutropo
«m vcl ronc ínboneftatís qõ ptirirt ad lia.fcÊ&uátii aút ad peccatum iururíe
fcurrilitatc Sr gte aút operís poníE tmú notandú vt ait aug9.õ bono cõiagalí o»
dícia que pot attedi fim íoidinatâ emif, eft cibus ad falutê bomínis boc eft cõcu
fipne quaruenqj fugflmtatú vt g vomi, bit9 ad falutê búani generis. Çícut át
tu veleructuatione fecídãrvel fpecíalid vfus cibo? põt efie abfqj peccato fi fiat
cjuatu ad emiluoiicfeminis. Hnde fug oebitomodoz o:dme fim q> cõpetít faí
illudad epbe.v.-Çomícatío aút zois h lutico:pojis:®ícvfus venereou poteft
muditía z ucjt gl.í.t cotínés gtínes ad efie abftp peccato fi fíãt fim oebttú oidít
líbidinem qcuig mo.^ijruria nãiç ojíE nc rõnís ad fine bumane generatíonís.
ex 0ul;i qp no eít corra ronc capítalis ví aut ocbit^ ordo roníe ptermíttíf bu
tij otiri er al>? vt oictij c tí accâdo ó pec íufmodi peccatú cõmíttiE.ffÁt fi argui
cato muidicfcoobuí9:!} aút vomit9 oe tur^quilíbet põt licite vtieoqè fuum
fe no fit peccatu fed peccatí fequela cú ct cfttfed ín actu vcncreo bõ non vtíE nífi
crcofilíomedicinepofilt^curaritreme eo ç fuú eft.f.^p.-ío co:po:emanme ft
diú alicui9 languojis.vítiofum tn eft ç folutus ad.folurã accedat. KndeEcp oc
qnísbiucneccftitatí fefubdatgimodc uselt pjineípalísonscozpotisfibiígiE
Ill
fedrnti® íniuríam co:ge noftro com vo tilt etíá côfenfua volStatis in op’ i mo*
luntatcm eíus vtcndo templú eius mas tale peccatum fed etiam confenfug mo;
cuIando.Cindeaitapoftol’:^mptietu rofuo m oelectationê iliius nepbarii ac
«Íliívpiccio magno glojíficate ? ponate
Ccnm in cozpo.-e veftro. JLu^tiríeautej tus.poníturcõmunítcra ooctonbue cc
culpa monalis quádo fcx volutas oiu in
eflignãtur fee fpecíesi fcjftmplet forni;
nicatío i elf quádo folutus cú fotuta er; moiaturin buíufmõioelectationê cófen
tiendo. Kalis ent videtur confentire in
erect actum venereum quod e(l cõtra oe °?c 9 affectug fuus fit mclinatus ad foi
lutam .pits educationem. Sdulterium nicationem etfeexponitpericulo talent
nfit fit accedendo ad alienum tborfi fiue oelectationcm non repelledo. TRonaút
ad perfona alreri matrimomalit' copula; ric fe expoit periculo qui confeimt in oe
tamjrequtre in pnncipiopnmi.JncelF7 lectationem peccati venialis cuiufmodi
>^o côftftít in abufu mulieru cõfanguíní; eft verbum otiofum cum actus pfeques
tate vel affinitate iuuctaru. Stupm eft non fit peccatum monale.ifcer facramZ
rirglnu oeflotatio vtcdo jape nomie ftu tu vero matrimonij excufatur actus ve t
púlicj alij magis large fumant.Ktapt9 nercus a pcccato. f£&bi notand urn e? < *?£)
But fit p violentiam violenter oe oomo acf’ matrimouialig aliquádo fit fine vec’ -f'
pairio educendo piopiie hoc noic vten; catoxaliquando cum peccato vemalitali '
do. %arge aút extenditur p violenta cot quado cum monali. St ent actus conin
ruptionem aliarú femutárú qunarime vi galis fiat vtoebírú reddaf vel plcsad
duarú.etvítíumptranaturâ fit vtcndo cultum oelpcreetnribi n .110 eft pecca ;
Bern vencreo al'r q> in vafe muliebti per turn quin potius ille actus eft meriton’
natura ad bocinftituto. Slij etíá ponút tn eo qt eft in gratia. Si aút ad actuj cõ;
facrllegíum inter fpecíes luxurie qsò quí lugalem moueat libido nó etm eft pecca
dem cõmittitur ad pfonam p votú contt turn fm Slexandrum ft fiat caufa foinit
nentic oeo oefponlaram accedendo: et catonís vitandc. Bi aút ad actum cõíu;
poteft reduei ad àdultertum. Axtcdítur galem moueat libido fifteno infra fines
tamen facnfegiam large loquedo ad le matrimonij itafcjcpnullomodo vellet
fionem cuíufcunqs rcifacratc. Slerfuo. ad non fuam accedere fie eft peccatij ve*
».it fo: ad ín.ftu .cú luxuria facri'raptj. male fm comunío:em opimonc, tfo
C?'tf‘>42 notandum çp non folum actug moueat libido efferens vltra marnmõií
venereus eft peccarum mottalefcd etiaj fineorputafi virtam ardeter vtote ama
concupífccntía.^nbibeturnanip erodí ret çetiã ipam cognofceret fieius vxot
XX-vbí oícif :no oefidcrabíg vxotem prí non eifetftuhc eft peccatum monale: ct
mi tiiítnõ feruúíriõ anctllãmõ ouemrnõ fic intelligif illud quod babef.31.q-4.
«fmú:et vníuerfa que illiug fút: vbi ínbt Argo ardêtiot amatot p tope vxotig ad;
bçtur luxuria et auaricía ín affectu.vnó “Iter eft.-Hlreriugcõmittítur peccarum
p, boc ínbibetur concupífccntía que é af monale in actu cçníugali tepote meftru
fcniug voluntatis in opus.nõ afitquup
o:um fcienrererigendo. exigereenipto
*ppcdt‘7vegetabíf ptocedens a conuptí bibet lex Vuif: 3Jd mulierc quepatif
one ozígínnlig cuipe.TRec etiâ concupú menftrua nc accede: quod íntellíge„dú
feentíaqueeftappctírus vegetabílig p eft vbi mulier buíufmói meftrua patitur
cedes a moucte íèfualítate: tales cni cõ;
cupífcentienonerantpbibcde ne cent natnraliter 1 tempoteoeterminato.fie
cuo eiTet fi innaturaliter pateretur vt iut
in nobis cum boc fit nobis impolTibilis
fed ptobibetur nc fequamur eas: fm id alique que oiu et perpetue ex infinmta;
te fanguinis fliixum patiunturnunc enf
japien.-mortcôcupifcétíag tuasnecas liceret exigere r reddere. ^bi vero talia
Jre quideiu eft in opug confentire. 1HÕ menftrua funt naturalia non licet exige;
Srbíco:mm
K nec reddère fin alíquos: cttí opinion! fialíqs b° credes dTejbíbíiúnlbilomí
videE adberere ®cotus,ÍUíj vero beni nus illú actú exercerct:qr tails fãceret -5
gnius loqucntes oícút q> licet nô liceat cõfcíentiáícuiufmõi fuít illa mulicr quâ
exígere licet tame rcddere.JSn oícít bo refert Óregori9 lí.oyalo.a oeiuõe arrep
nauétura: cg valde ouram ell q> mulicr tã.Otê queraf an in facro loco I5 cpu»
viro ínllanterpetentínon reddit oebitú gerevlreddereíSúdetfui Hícb-zfco.
vbíno manifelte apparet alíqua infirmí cg nõ^pterpoliur.oiicloci facrí nifi per
tao vel necelTíras.^uí concordat Xbo. longú tempus eét neceflitns cos ibidem
«petrusoe áarenrafia. ©ebettaitien manere.Sí vero queratur an licet exige
mulicr fe alíquo mõ oíffícilê cxbibere a* re Ireddcre tpe inpgnatõls í SPr cóit q>
líquã ejccufatíonem prendendo vel ínfir cg fic ficut 1 aíí cú talio actus uõ tin fit in
mítatem allcgando.&í vir petat ignora officium .pereande jalís led etiã in reme
ter: vel precibus et monitís ft petat fcíê# díum qô eft íntellígendu nifi ex boc pro
ter.finalíter Xo fi vir non oefillat 03 oe # babílíter preiiimcrctur oe perículo par#
bítú rcddere ad euítandum virt feanda # tu suiinc eniexigens? reddens morta#
lum feu odq vel fornícationie aut alicu# liter peccarcnt. ij£^ed quid oe niulíere
ius corrupriõís oamnabílis perículum» que peperitíKcfpõdeE q> rúc ê abltinc#
JRõ aút qjbibítíoiiís tails cõcubítus exí du quoufep mulicr fit purificara ab iUís
gendi ell .ppter notabíle píudícíum pro Comiptíoníb9 feu qbufdã méítmís que
líertimc ent .pptermaterie corruptionc font in mulierílnis alíquanto rpc p-,ptú
concípíútur leprofi claudí cecí ? mêbris Sebét etiã abllinere vfq$ ad temp9purí
ttaiimatí.®ndr tales in lege mofaica la ficatíonis ab ccclefia oetcrmíuatíunõ trt
pidabantur: jleiiií.io.^i Xo queratur oc necelTitaterfiii Kiel},? rcdomen.vfí
an licet exigere tpe ? reddere tepore fa # tura in côtrariii iiitcllígiítur nô oc oebí '#
aoi JJefpõdctiir q» oíes feftí ? íeiunío# to nrfllttatís fed cõgruítatis ? bõella#
mm fút ínftitutí .ppter mentis eIeuatÕ5 tis.|[$íaútqucrn£ au vir cognofccns
0 carnalíbus ad fpúalía.^n actu vero cõ vxoreni mõ nô natural)-nfueto an peccet
íugalímens oeprímítur a fpíritualíbii3 mortalíterí Kfidemr q> fi f.at in uõ vale
ad carnalia.erídeo côgrueab ccclefia in ad boc imlítiito nõ oiibifi qn peccet mor
ftitiiturn ell cg cóíuges tuc abllíneãt ab taliteret grauitcr.^i aút ínvafe natura
illoactu qdn tendi t ccclefia oífuaderefi li boc fiacit boc potelt cõtíiigerc quadra
probibcr.íjjuxta illud primoÃorín.fep; plícíterfm Bl.in.4.qr vel later .lit’vx;
tímo:1Holite fraudare íiiuicç nifi ex cou= orem cognofcendo vel (land, autfcdeii
fenfu ad tempu3 vt vacetis orationi. $1 do feu retrorfú ad ipam acccdcdo:? nul
lis ígiuir oiebus ab actu buíufinodí ab? lú boç f 111 fe c mortle peccatú orbito va
ílínendum clt oc cõgruitate non oe nc ? fc feruato:licet políct eITe figitú cõa;ple
eefTitatepeccatí mortalis euitandifcóm mortalis: vt ait Sllbertus cui adbei eo
feco.-fô>c.íSbo. ©on.ct1Hicl5.i.ícet quo ad tres pmos modos: fed oe qtiar#
aíit eriges oebítum buíufinodí tempore to eft magnum oubímii ínfooc. quoruj.
;pp ter carnís odectaríonc adímpleudaj qtiídam oicútilló efiemortale.-alij nen:
non peccet mortalr peccat tamé veniaft vt Sbonias in quarto et Xodonen.glo
et grauíus q> alio téporc.Sn culpa nan* fator rcrú. quíbus magís adbc: co oícút
veníalíeít maior et minor grauitasfi; fi boc fiat japter maiorem voli ptaté que
cut et ín mortalirÇuxta illud aptí oícefi. reiidú c pctifi mortalc.&í aút nat.vptcr
cg quidã fupcdíficât lignum fenú ? llípii ventris pingucdine velmlícij inpregna
Iam oá oe venialíbus efl íntellígendu} tionem feu timorem fetuo fufibcatioiiis
fcómSuguHimun: et babetur.xxv.oi; non dl peccatú mortale. Ííctiã mulicr
llinctí.(©incs. fillet tn culpa mortalis f upergredmur viro abutedo oícút quit
Ill
áam vt ateftS* q> epeccatu utottale cnj fiime ell am Jitdfiz t fm boc poniE odtity
>bi fiiifoctur intcntio riature.SÇcd I boc oei.qteniania p luxuria maxintc a ccc«
,«fii vtdctur mibt ec oiftiiigucdfi vt i ca dit ad ftiú inferi?.f.ad carnem idco rccc
fu pccdeij.fi cut boc fiat jape’ virí iiifir s ditafitofupcrioti.r.aoeo ipm odiendo
jmtntcnovidefeépctmmoztalc nee in nolcdo fci oeu clie vel cuts iuliictaut in
boc fru drareE intento nature. ®oui cut quãrú fttappzebéditurpctõ? jabílntoi
qiidã mlierêftca viro cõtracto t galítú ■z penarú íuflíctot qs$ c graue valdc pec t
<e cogntta cõccpiiTc. jSPatrimoniu etias catum. (Suo ad affectionc atire rei liitii
no folú c't officiu jalto fed ctiã t remedy rc vis cancuptfctbilisoupliciE oeozdta
11,11 fbznícatõis.Ç&einde cú luxuria fit tur.®no modo refpectu boní mutabilís
peccatú/apitale cc ipa multa viria o:tu t fic oicírtir affectus pzefct.s fclttbõ nj-
tuc qiiecí'7 filíeoícfítur. Sit Szcgoiius qj ocftderijs carnisinnítcsoefidcrat ít»
•fTerit octo fílias luxurie que fút mentis eis pmacre vt eis fruatur.Sefpectu vei
cecitas:ínconfideratto:inconftantia: p; roboni futttrt incõmutabilispouiE oes
cípitatioramot fuúodiõ oci.amotpnriG fperatiofiiturí feculítvitcnmup carnall
feculttbozrot flue oefperario fiiturí. btfulétes fepilftme oe vita eína oefpant
«cc.in.pc.íucõflãs.ocfpe3.afTec.amat
«atío aút niimert fic afícvítunikeccatú £nacntc0. ía*vi r.
««« qdgencraE ex luxuria aut efin oe s Cteíc agít.p. cõfeqnctcr oeíiifc
oMuiatoem rntioitaltsaut trafcíníraut fibílitate q c vtttú oppofttú tepe;
eoaipífctbílis. Scóm aiitoeotdiatõem rãtte p oefcctú qó in paucis mueníE.ãa
rational'ouo fútpeccata quo? vuu c fm ro ttancp inuettif <y altq circa oelectatõs
beozdinntocm refpectu celeliifi cõtcpla oefãctãt vtíu eis miu*7 gaudeãc q> requts
tmo? :et fic pomf cecítas mentis. 25edií ríE ad cozpoús fauitatc. q uotait
tts em caritís op eribtis oefipíitr fpualía dum q> tllud quod cõtrartatur ozdt na s
qjnbus rectc iudicare non valent./©uã turalteft vítíofuiti: uaturalíE aút oelecs
tu adoeoiclinatõnem refpectu tnferíozu tatíonem appoluít ín operatõntbits ues
agedo? pontf íncõfideratío.jSctàm X>o ceHarijs ad vítam bomts. attdco uatu
sco;diuatoiicm refpectu írafcíbdis two ralís o:do reqrít cy bõ in tin oelcctatõtí
vitu gciici mur.Slíqn cni bnbct íno?dí bus vtaE qittú nccríú c failin' bttmane: Y
natoem in patíêdo ídícíE iuconilantta: qntú ad pfernatíonc indíuidui: vel q>tú
queftatum in bono impedir japi aduer ad cóferuatõej fpêt. $t qs § tin celcâti
fa cqtrnría voluptatícarnís q nolumus ones refngeret <y ptcruiítteretca q ftint
fuIrmerc.lSliqn vero babct ínotdmatí s necría ad pfcruatõej nature peccaret qif
one in aggrediedo cx impetu paffionis o:dt naturali repugnâs: i boc ad vítítij
fiue regula rots t oictE pcipitatõ.Scój tnfcnfíbílitatís ptmettvú ílle 6i ínfcfibi
aut pcozdinarõcm vis cõcuptfcíbílís ge lis feu agrefhs.q abftínet ab otb9 oclcás
nrrãturquartuotpeccata quo? otto res tíõb^ pter recua rõej qfi oclcãtíões o fe
fptetut alfecrú ret piitis que põt cõtiiiges obbotrcs.ífcflinere tfi a oelcãtõtl/fm
rePupltcitcrsKno mõ fm amozein uimi oíctamc recte róis 4>p £ fínê oebitú vt f.t
um:et fm boc oicituc amoz fui: i intelli cíút %tes i ptíuétes a carnalíb‘7 fe ab ;
gitur ?c amoze fue camis ad quam luxu firabetes vtfpúalib‘7í otéplatõt outte
riainaximeíncliuarnitimâHlõ afit Intel sttleedis Itbeii^vacét no é víttofií fj lau
Iigitur ocnmoze fui large lupto quo bo# dabíle ? meritottú ac oeo acceptú.ÇSglí
mo oiligit fe inozdiate plus qz oebet: ta arguaE çj> X’ginitas recedtt a médio ab
Its cut amoz cfinidamcntúcitatis ova. otbusoclectatõtb9 venereis abITincdo
fm 'auguftt.sUto mõ alfcctio rcipntis ê efl vítíofa a uõ ^tuofa. ^abaE púa.-qt
pot contingere fm oetcilationem ei9 qd >vtu9 pftftít in medio ex fetfo buius -$f°
®b:'coãmu
5- licet vero abftíncat ab otttnf oelectatí dam fí fibí líccret g- ílle qui actu efo*30
one venerea tamen tenet mediu q; facit áontíngit etiã g? cõíúgati 1 vtdue poft
rm outamenrecte ratícnls Pm quam fu fet equari in mérito vírgíníbus peralia
niirur medium virtutis1 nõ fm quantí opa c.rcellentiaruni$frtutnm: vt patj si
tatem reisvr octn cft fecundo buíus. víí beato pctiaet maría magdalena -fsíõ*
©e magnanímo oícítur.4.buíus cpcín parat vlteFíusarifto.tntemperantwçad
magnitudme ertremus eo aút vt opotrj timídítnté oiccs q> ir.temperautia magl
medtus.zpedíú aút tu quo pfiftit X’tus babct oe voluntário cy timtdltas: qt in*
v‘rsmítnt; potcftficoeclararitKírginií temperatus agit^pí oelectarioné qu5
taacft babitus electiu9perfecte mtegrií concupífcit.íimidnsautéptoptertrú
tatíocospori abactíb'7 venereis ppetue Iticíajquam fijgíttoclectttio aútfequiE
abftmcndo.«lelleaútfrangere íllam ín volútateigpttriftíciaínvolantatem: v{
tcgritateabíqj ncceflltatect nolle fran«# fupta otetum eftsquare intêperaMta ma
gere pso ncceflitatc funt ouo estrema in gie babet oe voluntário q> tímiditas vf
ter que medjatnclle frangere fine nccef tímo::lieet ãt timo? fit nome pafiionts 1
(f £ u '•10 T‘r2ina*t0 babitus cft ele * tímiditas nomé vitíjtaliquãdo tr.mé fu*
«ÍUU3 buius íntegrttatís et non aliter. mítur vnfi $ reltquo.Hf boc infert aríf.
«tcellentia á t vírgitatís patct exemplo çvítium íntêpanrie cft e,c^b:abtluis q>
cbttfti quimatrem vírginem elegttt vir vítiú timidítatis enm plus babcat0evo
gmitatem feruauit. 'flfctefcrturcp matrí* luntarío. dfcuod ex boc paret: quía tâto
momo fteut bomtm anime pzcfertur bo? aliqd vftíum eft exptobabiUiis q to fací*
no cozpozís.quaptoptcrvtbabef2Da í bus vitiarí potcftsfed facííius eft vitare
tbei.13.oe vínuníbus ocbeE fructus cct intemperantíam $ timid ítnrem. facile
onjWtoH0**01"9 et mrimõio cõiú* en'- eilafluefeere bene operarí circa ilia
ett3.3 9. ífyidecpptlanusín líbto oe «tea q cftínteperantía: quíacófuetudo
^vgínttate aíttairginitas eft flos ecclcfl abftínendí in talibus nullum babet peri
Bfticígermisoecuo 1 oinamcntúgratíe» culiimsinvitíoautêríinidítatísecontra
fpirítalissoeí ímagoaUuffo: pottõ. tio occurrút pericula hf llica que aggre#
Jfeegotíusetambjofius.-f^ulcbjitudíí dj cft perleulofum. CSnfupercomp.it
nem quis poteft maiotem eftímareoeco Slrífto.intemperantíam ad peccata pue
te vírgmítatís que amatur a regetptoba totum bifeno cp fi puer turpta agena oí<
tur a íudicetoedícatur oomínotcõfecra* míttatur agere fm fuaitt ínfipientía5 ma
turoeo.Sed vídetur q vírgínitas non S>3 >(> <0 mfipíentia crefcitsíÇtcft bome»
íitpteferendacaftítaticoniugaltperau* ?tupifcentícr.itíffacítmagi3cõcupifc.:í
guftínum in líbto oebono conlugalioií tía crefcítetoomtnatur. Jnfatínbílísci
ícntem ij> non eft impar meritum contí * cft oclcctatíonís appetitus: t cõciipífcé
nentíe ín iobãne qui nullae eft erpertuf tie operatío auaet conatuinsficut g opot
nuptías 1 ín abzabam qui filies genera* tet <# puer víuat An ptecepta pedagogí
uítt^pter qs5 meritum non folum penfa# fic opoztet q> vis concupífcíbilís confozt
turer geuere actus fed ex animo operan metur recte rationí vt videlicet concupí
tis babuít aút animú fic oifpofitfi ^ pa * tot que opottet 1 j)ut recta ratõ oíctat«
ratus eftet virgiultatcs feruare ft cftet té*
£*3X7^^ «cptotUbcríSermis,
rito continentic vírglnalía ín iobâne rc;
fpectu vtemlj fubftltíalís. ^(cconiuga ^ndDtt (55 Ulrtita
tuspotadequanvirgimfi baberet afm Ni&U4ull3<
magis paratum od vírgínít3tem feruíii
Ull
©uartua liber etbico:» 4 immediate concupifcit pecuniae: timet*
ilLae erpoiiere z ipfis tandem carere:
‘lu^P^nionee liberalitae fcít modera *
íícamus oein re. CSlTignanturígítura pbilofopbo
ceperic.flSoftiparí multe liberalítatl p:op:ietatee:quarum
0 ftotilee oetermtauit puma eft q> Iiberalis niagis eft oarc qui
be tempcrantia: bic bus opo:tet q> accipere vnde opo:tet vT
coufcquentcr intent non accipere vnde non opoztet.quod ec
ditoercrmiiiarc 61 i boc manifcftc patet: quia liberalitae ell
btralítate ftn cõmuníozé ofinionemAii mcdietae circa vfumpecunie: vtptius
cetaliqui incipiantin p:ecedcntibue ibi oechriuum cft.Ofus nutciu pecuniarij
fiuoniam igirur mcdiei3e.2»agif6au eft fumptiis feu erpenfe et oatio ipfãrú.
tcm in boc quarto pdmooetermutatoe acccptio autem feu cuftodía ipfarõ ma*
virmtibite quc funt circa cjcteriota bona gie oicttur cfTe poflelTio q> vfue. »ibcfl
cuiiifmodi funt oiuitic et bono:ee:et p:i ralio'ergo magie eft oare q- accipere.
mo oc libcralitate ftc cam oiffinicndo: •.SK »írtutie magie eft bmefacere q>
(ill atirem liberalitae medie bene pati:et potiuebciieoperari 2-turi
piter feu fcãdalofe fi.'operari: Sed oare
tas circa pecuniae: Iiberalis nantp lau#
datur circa oationem z acceptionem pe eft bene fncere vel operari:? recipere be
cimiarum:magie afit in oationc. feicun nc eft patí vel fuftínere*ergo liberal- ma
tur vero bic pecunic ota quotu oignitae gie eft oare quibus opo:tct q> accipere a
feu valot nummifinate feu oenario men quibue opo:tj. i&uap:opter laue z glo
furatnrtvt oicit Slrifto.^t eft fumptum ria magie eft ejbibenda oanti §- accipi;
nomc pecunic a peco:tbue.q: ent poflef enti.JSnde circ3 oationem feu ecpofitio
fto antiquozum crat in peco:ibue: ideo nern pccuniarum bomine3 communiter
totu-nqnod homines poflident in terra laudantur oe libcralitate et oiliguntur.
petunia vacatur fc6m aç.ín libzo oe oo Ãirca vero acceptiontm non laudantur
ctritv» cbííftiana.mum autê oíuítíe fine oe liberalitate neq; oiliguntur fed oc iu
bommt vtile contingitbene et male vti fticia. &ui enim non accipit vnde opot
pecunije feu oiuirije: virtuofue autSop tet fed accipit vnde opoztet laudatur qt
time vtitur qui babet circa Cingula vir# p:orimo fuo non infert nocumentuj feu
tutem. ® uia ergo liberalitae eft virtue oamnumtergo vt p:iue oijci liberafma*
moderans palTionee circa pecuniae libe gie eft oare quibue oponet q> accipere
ralie optime vtitur pecunije medium in vnde opottet:velnon accipere vnde nõ
ipfis tenendo oando fi quibue opoitet z opoitet.
accipiendo vnde opottet et alias circum Sccuiida ptoptietas libera
ftiinti3sobferuando. (aircaptedicta lie eft ct oelectabiliter et bono auio oat
Iftotandum cp obiectum feu materia lift'd quod oat: vel faltem fmetrlftítía.
virtntum et vitiouitn eft ouplej: fcj me í <9peratioii3 enint virtuofe funt ocle*
díata z ínmediatatobíecrú inmedietatis ctabilee ct acceptable ab ommbue.'
funt palTionee per virtutes moderata:
(QbiectUm autem medictatis furtt obie« /Xertia pzopztetas liberals
eta buiufmodi paftionuj: z illo modo li eftbec^ficont'mgat aliquando q»all<
beralitae et illiberalitae funt circa pccu quid erpendat abfqs bom finis intentio
nias et obtecta mediatatcirca palTionee ne et quidem triftabitur moderate tame
vero timojie et concupifcentie funt ficut quia virtutie eft non rolum oelectari in
circa obiecta inmediata. Jlliberalie cni bonie operibue fed ctíaj triftari ft t ope
til)
£tbi'<tt:mra
Tando a vírtutebefícíat': Temper tamen rímí nocurnentum vcrgentíbus tales $
in oelectatíone et triflícía oebita mode * certo peccant cos in peccatls fouentes :
famine feruata.fn omnibus aurem bis fcbin JCbomam iiifumina.q.i.c.i8.ar«
confideraiidits eil tríbuentís ftatusrpo; gu.tertio. IliCompararvltmus pzoa
reft nanqs liberalio: elTe qui mínota trí ; digum ad illfberalcm oicens cy pzodia
buít §> quí maíoza ft pofleITto oantís mi gus minus malus ell §> illiberalis pztb
nota ejccedat funm flatum. Jãndefi ba; quia citius curabilis c a fuo vitio Diiplw
bens míUe liberas trlbuat víginti:£tfi círertônomodo quidem ej: paupertate
babcns centum tribuat occem líberali ; queconfequiturcommunitereius fug;
ot eft ís quí fríbuit minus §> quí plus. fluam Dationem .Siio modo ab etate qs
H©eínde tractatariflottlcs oc vítíjs quanto magis quia acceditad fcnectu ;
oppofitís.f.oepzodigaluate i illiberal!; tem tato magis fit pzomptio: ad retine;
tate oícens ç buíufmodí viria funt fu; dum et tardus ad oandum.íÇuiu3 ratio
perbalumdantíectDefectus Ih fufcepti* ell bec:quía quâto bomo magis feneftt:
one et Datíoncpecimiarum. Jllíberalt; tanto magis Deficit ct pluribus fe dc oic
t36ent Deficit in oandofuperbabnndat in Diem indigerc confpicit.£fl etiam $s
aurem ín accipíendorboc tamen eft ín g digits minus malus §- illiberalis q: ma
uíspecimíjssficut magmfícétía efltma gís conuenít cunt liberaluptodigus ctn
guie pecimtjs.TJ^todigalitas autem fu; libcnter Dat i non libcntcr accipit quod
perbabundat in Dando z non tn accipiê etiam facitliberalis.'lReutrum autefaa
do. ande pzodigus Dicitur quafi perdi; citilliberaiis. ^zodigus etiam multia
tusjperpendo nanqj et confumendo in; p:odelletimilto3Dtlígit.5Uibcrali6 au
debite? imiti liter bona quíbusoeberet tem nullum oiligit neqs etiam femetip ;
fuftentarí efle fuum perdit. -flbeccar au? fum cum non fit aufus que fuut ftbi lie a
tem pzodigus noa obícruando oebítas ceflariaejrpendere.
eírcumflantias fcõm oíctamcn rccterati
onís in oatíoníbus: vt quia Dat plus çp £ap;in.i}
eíus facultas requirit et non in co fine 3
Deberet oare. ©at ením vel er quadam Xliberaiit39,tC;
concnpifccntía Dflndí velad complemc ClWc ponit Jlriilotilcs mo
turn fuc voluntatis. ©at etiam quibus dos llliberalitatis ad cniuf
non conuenít oarezvt lenombus biflrío euidentiam Sciendum q>il
níbus loculatozibus adulatozibus ? fie libcralitas z auaricia polTunt capt oupli
oeconfimílibus. citerfcjllrictectlarge. iCum enimlibe
fLBbi iRotandum g» fi alfquis oarj om raiitas p:op:ieftatuatmenfuram inpe*
nía que pofliderct patípcribus vt fc per cunijset majetme feu pzincipaltter quo
rcligioms íiigreirii3 totalíterDiulnis ob ad fumptus et Dationem ipfarum fcõm
fcquijs manciparct non eft ceniendus^j vjbanam ccndecentiam . Juftida vea
dígus quía eíus oatío recta ratõncregu ro ftaittit menfuram in pecuníjs fcèmra
laref.©ícuiuur autem biltríones iocu; tionej Dcbiti.Jdco illiberclitas pzopzic
larozes íeu gelltculatozes quí Diuerfo3 fiimpta que opponitur- liberaliratiat*
gcílus bomínum fciunt repzefentarezq; tenditiirin Defecru Drccnti3 acceptiõis
bus fi ludis Iicítís vtantur luftum eíl oa pecuniarumet largitione ctcrpciifione
re mcrcedem iiiínífteríj cozum tríbucdo Dccentis ipfartis. C&unriciaautcpzoi
et boe moderate: qui vero fupcrflue fua piie ficut loquitur pBus in boc confiltir.
ín tale6 confumunt vel etiam fuflcntant 511 acquifitione ct conferuatione indebt
bíflríones quí vtuntur verbis vel factís ta ct lllicita pecuniarum furripiendo vf
f«j ludis turpibus aut íllicítís vel ín jv Dctínendo bona aliena:tfic ausrida op
mi i
fcoiiítur íuftieieívt bíctt Sríftotílcs. lar feruatur non eS be fe malum nee pecaa
S c «item fumendo time vnum potelt fu tumtet ideo vfus oiuitiarum oe ie non
nu pto reliqno.cTtide Uliberalitas et a - elt malus fed amot inotdinatus et illici*
waricta boc modo oicitur cfle inmodcraí tustet taiis ad auariciam fpect3t.
tusamot íen oilectío babendi: ct potelt C^Hfignat itaqs ariltotiles ouos mo e
tfle vcl peceatum veniak vcl mottale. dos feu fpecics auaricie quam illiberali
Sienimnmot oiuitiarum et bonotum tatem vocat.aUquis enim elt auar"7 on
temporalium fit tatus q> preferetureba* plicitertQelquia oeficit inoandoveL
rítatí: vtfiptopterainotem oiuitiarum quia e.tccdit in accipicndo.is qui oeficit
aliqiuenon verarurfacere contra amo? iu oando ft parunt oat oicitur parens: ft
rem oci ct ptottmi; puta aiienum iníu ? uibil oat oicitur ten at. £rccdit vero a?
Itc furripicudo feu octmêdo feu adboc liquis in accipiendo inultiplicitcr z boc
volmitatcm ocliberatam babendo:? He fie vel oc turpibus lucrando vt lenoues
erit peceatum mottale. Si autem íuo:; qui oc meretrício viuút. vel quia lucra*
dlnatíoamotísin bocfiltat vt fi bomo tur oe eo quod gratis concedere oebert
quamuis fuperflue ctmaiuteroiuitias ficut vfurarij: vi' ab amící3 cum quibus
etbona tempotalía congregct non tame comcdit vel bibitrficut funt aieatotes i
ptopter ípías vellct aiíquod malum per bmufmodi :au t mottuos fpoliandotqut
petrarefeu facere contra oeum ptecep t quondam feu ptiltinis tempotibus ma<
totem fuum z ptoiimu jtct illo modo C3 gno apparatu coufueuerunt fepulture
piendo auaríeiam elt tantum peceatum traditfeu viuio fraudemviolentiam feu
vemalectoefaciUcurabíle. úiiuriam inferendo:vt latrõcs fpoliato*
res:tc:ocs iiti fút illiberales: Siít nãqj
Contra predicts StrguíMr turpes lucratoteoquigr3tia parui Inert
et videturij>auarícia non fit peceatum tarn nepbarios actus etercent quaptop
aliquod: et boc potelt ita ptobarí fie: qt ter obptobtia mcrircrfultinciu:ac mayi *
ílla que naturalítcradueuíuut non funt mis fe ecponunt periculis: vt quottidie
peccata.amot oiuitiarum eft buíufmodí videmus.^lli autej qui magna non vn=
ergo tc. ZDiuot clt euídens et marime deopottet feu que non opoitet accipmt
boc vídemus contíngere ín fenibus: vt bicimtur et funt tiranui cimrates fpoli <
Cictum cit in pteccdentíbua. jítem adj antes et facra ptedantes non ptopric o£
buc alia ratione potelt boc ptobarí fic: cuntur tliibarales fed magis pcrnicioS
amare iliud perquod vita boispferua? impij et iniullitet boc ideo quia illibera
turnon cítpeccatumrfedper oíuitías vi litas fipe eft in parnis pecuuijs.
ta bomínio conferuaturtergo ípfas ama CiCum autem auaricia fit peceatum ca *
re non clt peceatum. ÇKcfponfio.Sd pitale ideo etípfa multa vitia otiuntur
ptímum oícendum q> inclmatíoiiea na < fedm âtegotíum que cius filie oicuntur
turalíter funt regulaudc per ratíonem q fciIicerptodítíó:fraiis:faU3cía:periuria
tenet ptíncípatum ín natura bumana: % vioientia mqiiietudo: et contra miferi *
ideo amor oiuitiarum fine bonotuj tem cotdiam obduratio.Hnde verfustT&to
potalíum fiue ín íiiuenibuc fine iu fení 5 dunt fraus fal.per violans.obduraus-t
buo elt per rectam ratíonem reguland’: inqni. iStiuanam^auaricia eltfupflu*
vt ft non inordinate ament eas indebite us amot oiuitiarum anarus in ouobus
acquirendo vcl conferuando. etcedit.TjS.timo enim fuperbaluindat in
gad fecundum eft ita oícendum cv a « recipiendo et et bac parte otitur ct aua
sure Ulud per quod vita bommuj con ? ricía obduratío cótra míferícotdiá qt fcj
Stbícomnu
cor elite wunÇ emollíturvt t>e oíuítíjs la eft alíqualíter ínfi ftendum.£t print»
luís fubúcníat míferís ac pauperíbus i oe vfura.l$5míttíturením vfura út con
cozum necelfitatíbus: 4t ad obduratio# tractn mutuí. Zlgutuare vero pzopríe oí
nem poteft rcducí vfura. cíttranfiatíonemoominíj.-íftenímnú#
0[ Sfurafíus cmm cor ítaourufn babet mifmaris pro nunimífmate in oominiuj
O’ oe mutuo eozom que oarc oeberer lu oatlo fcóm g>j©.p?,Díftínc.qtiartí íen *
crumqueritotimí quo poteft modo.Se tentianim.4|Ftenditur tamen mutuum
\ eíídoad auarícíampertínetfuperbabu* aooctoríbus ad ea quotum vfus eft ip*
y darelt» accípiendotetftcauaricíapoteft Ibzum confuniptío vtefibíUaetpotabís
flccipivlccunocrarioiipIiciterSnomo liatveloíftractíovtpecunía.âfíígítur
dofcíltcetquod eftínaftccrunficejcaua vfura febut X>anfrídum:$ituícquid for*
rícia oritur inquietude magna ínquan # ti accídít tntrartfitiuc precedente ve! pa<
turn íugerít buiufmodí follíciíudiiiem cto.licetautcmfozspoteftfumí proferi
ct curam fuperfluam ac mítiíme neceflbs tilegío euentu vel fortuna bíc tamen fu#
riam.Suarus cním tefte Sapíente non mitur pro capítalí.
ímplebíturpecunia. Sito modo poteft IMonurtiim # fola fpe vel expecta
íonftderare ín effectu': etftcínqutrendo ii>vwi»wihh tionecommittitur vití
«Mentim vtitur quanrfoqj vi quod pertí um vfurerejtra oe vfurís.c.confuluit.
nctad víolentí33 velrapíttas.quando* quod eft iritellígcndum ctim ítmutuuj
qs «item oeccptíue vel oolo: quí quídé pzincípaliter caufa lucrí vel emolímentí
Affótin verbo eritfãllacía quantum ad íta <p talís alias non eflet mutuaturus.
fimpleíverbumrperíurium autem fi ad* autem mutuatur nõ pzincípaliter ad
datur confirmatío iuramentí.SU autem mutuandum propter lucrum fed ob eba
bolus committitur in opcre.-túc aut qn* rttatem et oilectionem fecundario tame
tumadperfonasretftccprodttio: vtpa fperatoealiquaretributione non corns
teteuidenteroeiudarqui parauarfeiam mittitur vfura. ^Jlftaiitem vfura pec*
proditioncm comntifcrit in ebziftum ei9 catum moztale cum fit contra ius oiui #
preceptorcm ?c. dSuantum vero ad res num.Snde ait TJbfaImifta:2tomine qs
erit fraus vcl fartum . babitabit in tabernaculo tuo. -re. <$>0#

ftottitdum infuper # aliud fi ocdcrit pecuniam ad vfuram non ba #


eft peccatum babere fpccico et aliud fili bitabit in tabernaculo oei. Ibanc multS
oorlicet aliquando fpccics ct filie in ídé abborrcrc oebet quilibet ebriftíanup cú
commumcantrfpecies ením vití» capita etiam gentilibus tempore SJriftottftaef
lioad idem pertinentge nusr^ilte vero fet turpis etobprobriefa.vt paret expre
plerunqj ad aliud genus cum vnum vi* ccdenttbus. Çátirca vfuras poftunt all
tium c.ralio oriaturrt vftium oppofitum queoziri oubitatlones: Jk primo an fit
vni virtuti oritur er vitio oppofito alte * femper vfura vti pignozepro oebito fibi
ri virtuti ficut odium oei quod opponú obllgatoiJiefpondcturfctSm STbomaj
tur ebaritati oritur ejelupuria que oppo# çp fi quis pro pccunia fibi mutuara oblie
nittir caftitati et periurium quod oppo * get rent aliquant cuius vfus pzecio efti s
niturreligioni oritur ejtauoricia. Jdcm mari poteft oebet illequi mutuauit com
tamen aliquando poteft ponifilia ? fpe; putare vfus ret ineftimationeeius qtf
cieo eiufdem vitij ficut fraus velfurtunt mutuauitralioquin idem eft ac fi pecuni
eft filia auaricie cunt cr ipfa oriatur i eft am recíperet x> mutuo qó eft vfura nil!
cius fpectcs.-cfi fiib ipfa contineatur. forte eiTet tails res cuius vfus fine pre#
C®uia vero inprecedentíbus ftiít ta # cio foleat concedi interamicosrficntpa*
«um oe vfuris ct alijspzoprerea circa il tet 6 libro accõmodato. ifiitid fi vedidi
XUI
f díum talí ccdítione adíecta vt quádo# do fcíendum çp talis lu dits piopiíe ©U
ciiitq} foluatur piecíum a me vel ab be# citur ludus tatflloium large tamen fu*
rede mco rebabeam p:edíu5 ego vel be mítur pio omni ludo quí innltítnr foi#
res meus vel vfcp ad tot vel tot anncs tune viribuo.'jjfciobibetur vero tali6 lu
pofllm rebabere foluto p:ecio nun§>eft dus a íure cíuílí ? a íure canonico ne.f.
vfuraríus contractus. XcfpondcE fm fiat in pecunía feu et cupídítate. Jure
Xaymú.g’ nomfed cmpto: facit frua’ quidem cíuíli.ff.oe aleatoiibus: J$t ui
íuos fine periculo vfure licet venditot autentica oe fanctís epifcopi6.§* inter#
farra vcndítíonis foimam poftea recu# dicímus .$ureatitem canonico piobí#
pcretptcdíumiet boc íntellígas nífi m betur .rrrvj.oíftmc.epifcopus vbific
fraudem vfurarum facta fuerit talis vcit babetur.^pífeopus aut piefbyter auc
dítío titiod picfumí potcft et eo quod oyaconus alee aut ebiíetatí ocfcruíeus
eftiijodícum piecíum refpectu valoiis autoefinat auteerteoamnetur íEubdy
rei vel et eo q> alíquíd perfoluítur vl# aconusautem autlectot aut canto: fi#
tra fumam receptam puta futt venditú mílía facieii3 aut oefinat aut cõmunío#
pio centum left in pacto q> fi refciiidií ne piíueturfunílíteret laycus.
tur vcndítío.rcddatmir .(C.rt* 5ytra
oepígno tilo vos cõcoidat Hsoftícn. et Iftotatidum etíam SfSSSZS?
®ay.J[@Hteríuscírcap:edicta not an ímpoitatiquí ígiturtalrludo et cupídí#
dum q> funt aliquí cafus ín quibus vl# tate ocferiut feu in confuctudincm ou #
tra capitale licet alíquíd ;recipere quo# cit moitalíter pcccat cum tales pene nó
rum viiuseft ratíone pene conuentio# funt ínponende nift pio grauí crimine.
naiís ©um tamen n#n fiat in fraudem Jcj.q.iíj.nemoíca.nulln3.íJec9 átect
vfurarum SJcrbí gratí3índígeo.pccii# fi quis aliunde non et cupídítate fed
nía mea ad mercandum t concedo tíbí piopter recreationem feu caufa tedí j vf
eam vfqj ad certmn oíem adícíen3 pe# trifticíam cffugandiluderetboc modo
namconditionalem q nifi talí oie foi# ludere non eft ptobibítu fm SUcbardú
uas quía rfiultum ©amníficabo: folues tv.oíftínc.quartí fentctíarii3:i ín quot
tantunt vltra bec pena adíecta lieíta eft libe. vndc.ff.oe alea Iege vitima, talis
quia licetmeferuareíndemnem punic ludus concedítur piocõí conuíuío fa#
do cum cú quo fie cõtrabo.Signumau cíeudo et ille quí boc modo ín íllo ludo
tem quod non fit in fraudem vfurarum lucraturnon tenetur ad rcftítutíonem
#m tfkotum quádo credito: magís vel# matíme quando ille quí amíttít notabí
let ©ie prefiro pecuní3infibí foluíq» ín liter not? oamní ficatur fed in re tuodis
eraítíno cum pena adíecta.St per oppo ca per comparationcm ad ipfiim. quod
fitum fit in fraudem vfurarum quando propter b° oico quia alíquíd elfet modi
vultpotíuseíem tranfiri §> pecuníam C113 oiuitt qõ eíTet multú paupcri.^.cd
ín ipfo oie folui.JSlíus cafu3 ell pio# oe illo qu.i lucrgtur ludo tatiUoium co#
pter íntercífe fiue vítatíonem oamní oe dem modo quo eft piobíbítus.oícit quí
bítoienímejccuíus non folntíone cre- dem og tenetur ad reftitutioncm qõ pio
ditomotabílitcr oamnífícatur tenetur batur ouplicitcr Slnomodo quia non
Oe luílícia fatiifacerc credítoií: et licet tantum piobíbetur ille ludus fed etiai
llle creditor non baberet contra emit acquifitio Inert per talem ludum: vt.ff.
ectíonemín foio eyteríoií vtpote quau# oe alea lege vltima. ®fade f m lege3 po
do non funtpacta vel munímêta tamen tell repeti vfcp ad quinquaginta anno3
ín foio confclentíe oebito: tenetur vl# illudquod amittiturinludo alearum:
trafoitcmad íntereftesficoe alijo ca# ergo illequi per talem lucraturreftitue
fibus.t&e fecundo ati tem fcj alce lu# re tenetur, (Jtem vt oicit oriftotilea
€cbtco:imi
ínptecedentibus aleato: eft illiberalis: bie confequenter be’magftiftcctia t ptfc
fedíUiberali3cft qui retínetoandater mo manifcftat eiusmateriani in genera
goillúdq» bomolucratuf per ludum Ii oicens <g ZWignificcntia videtur elfe
alearum non eft retinendum fed oandú circa pe*uui33 circa quaseft Uberati#
fed ífta opinio videtur míbí nimís ou# tas vt vifum eftfupta qua propter con#

f
rã.® 2M argiim&a autem oicitur: Si uenientiam barum virtu turn in mate#
nímum oicíc Xícb.quod p:occdít oc íí ria videtur eflc rationale <$ poftq-actu
isque fubfunt legibus imperialibus eft oc vna agatnr be alia ctiam.|L»em
t»e buíufmodi oictc Kbomasín fum# de etiain manifeftat material» magnifi#
tnaq. jz. ar. oecítno q> íus cimle rtoit ccntie in fpeciali oicens q? bee virtutcs
obligí: omites fed cos tan turn qui funt fe bsbent oiffercnter circa pccumas qz
bis legibus fubiecti. Atitcrumper oi liberalitas fe ettendit ad omnes opera#
hsetudinem abrogart poreft tideo non tioiies que funt in pecunijs fiue rmtnts
ligat in lilts locio in quibuo viget con# g:ie fine Tint paruc line ftnt acceptances
traria confuctudo.^ícotus veroi quar line oatioues fiue etpenferaSagnincen
to iententiarum olftinc.tv.bkit q> ilia tia autem non eft nifi circa ftimptuofas
let allegata non ligat nift illosqui vine operarioites.-S ft enim circa magnitude
do politico lutfub lege imperiali qui fo: nem fumptnuin in otdine ad aliquoct
te nullt funt bodie quia vbi ptccipue il# magnum pcrageuditm z boc figmficac
la let confucuit babere locum municii nomen cius.Slude magnificentia oici#
palia pzeiudicant. Ski fecnndum oici# tur quart magniefficieutia tin boc ui#
tur g» non foium okitur illiberalis q ui perctcellit magnificas Jiberalem.
retinet oâdafcd etiã 4 turpiterlucraur bociufertariftonlcsg? omnis magnifi
t'ficporalcato: illiberalis bici qui lu# cus eft Uberalis fed non econuerfo.
cratur bis cum quibus comedit z bibit
non aurem omuls qui turpiter iucratur TRotinduad mídctãmc'
tencE ad reftututionem eotum que ftc díctoç cg vírtus babctalúun Difficult®
lucratur:vt patetoe meremce que tas tem et ípfo genere rei circa quod eft et
men motraluer peccat meretricando. aliam oiffícultatem etmagnitudíne ip#
Hata tamen q? tilt qui ludo fraudem fms rei. 4t ideo círcavfus pecunie opo:
eommittunt vel qui iucratur ab bis qui tet clTeouasvírtutesquariim vna lei#
remfuamalienarenon polTimt feu res licet liberalitas refpicít cõmunej vfiint
bus fuis ptouidcre vtfunt pupilli furio pecunie alta vero fcílicet magnificentia
fi cecí furdi perpetuo motbo lauguidi z refpkítmagiuim ín pecunie vfum. 3|n
ficoealí)s: iStneti3m alios et cupidi# devfus pecunie pertutet ad liberalitate
tate lucrandi per vimaut pernimiam inquantum moderatur ei9 ínotdtnatmn
impojtunitatcm vel oclofe ad ludum affectunitadmagníficentiam vero mo:
trabuiittcneiitur ad reftirutfonem fm dine ad aliquod magnum faciendum fie
comtnunem opinionem ooctotum. ®a Uberalis o at vt recte et oecentcr pecu#
ljumnam reteiuio videtur efie illicita nía vtítiirmiagníficus vero vt alíquid
*jc lure oiuiiio fm tbo. magnum operetur. _
íSeclarat cõfequenter Ses?*
modo magnificentia medíetatem z me#
Sdeturvtútfíc* dlum tenet in magnís fitmptíbus oicés
q>magnifícus fimilíseft fcíenti: fllam
ttâmperíus oeterminauit
ariftotiles be liberalitate: ficut artífeje fapieus cognofcit ptopottío
ira
nem etpenfamm * ecus in quo fiunt et*
penfeftcet magníficos Hjoportionej oe
Circa quad notandum q>
artftotilcs non negat quin pauper cffú
liítam oebet attendere inter fuas ejpen ci poliu magnificus licet eníni pauper
fas i ea in quíbus etpcndit. (finde íbi careat pccuníjs cum virtus fit babítus
efl attendenda oignitas perfone ej.pen electiuus et frequentibus electíombus
dentis a genus operis.Sumptus nam operum tnngnificouim fi facultas adí
tprçpn oiciturmagruisRrefpectum ad eílet poterít m eo geuerarí babítus ma
regem qui eft magnus per comparatío; gníficcntie.SÇcd cult Dícere aríftotiles
nem ad comitcm vel baronem. nec funt cp non gencrabítur in eo tails babítus
idem fumptus Rendi in conftructíone per operationes erteríorcs cum ei oec
comua regtc x perfone pmtate: ZÇebet fintpecuníe ad tales fumptus ncíédos
etiant magníficos buíufmodi fumptus nec ctiam mfi raro gencrabítur per act*
facere propter bonum finem i quomoí interiores quia bomo non frequenter
do et quando oponeti ficoe alijs cir? elUit oe commimi curfu actus volitíos
cumftancí js:t fie in magnis fumptibus nís circa ea que fibi vtdentur impofilbí
tcnebít medium regule rccte rarionís: lia.S|t emm oícit aiugu.illud quod no
2^ebet etíam magÍ3 attendere ad bonis vídetur alicní políibile apt non aut tec
tatem et oecentiã fui operis çp ad qii3n nuiter vult.4ttdeo notâter oícit arilloí
ritatem c.rpenfaró operity-z ideo prom * tiles quod ínops non erít magnificus
ptc i oelcctabíliterrcbet ctpendere fi¬ propter rationes fupradíctas non tame
ne inutílícomputationequod patet ad negat quin polfit efl'e. 4ft autejmagni
paruificos. tSum etíam magnificent ficcntiamajtime circa predicta icj Diuu
tia ptincipaliter refpicít magnitudi * na t communia negoua.
nem operis maguttudinem vero fuma
frdnde oícit SílffirfcK
ptus non rcfpíciat mfi in ord ínc atí ma
gnítudínem operÍ3 non ab equali fum;
ptu magnificus facíet opus magís fum propria vel circa ilia que femel accídút
ptum adnuralulc cp qutcmiíç non ma# licut funt nuptievel circa ilia que funt
gníficus. DiuturneDurationiovtin edifieijs ooe
Cd&uia vero magníficentía refpicít fúí montra et caftrorum x circa ilia non eft
ptus motdineadalíquod magnum ($5 magnificctia ita ficut in ptemiifis quia
fequeuterejcprlmítaríftotilee que funt magnificus non eft in feipfo fumptwo;
(lia magna circa que íntendít magnifi* fusJiedmajciiiie circa communia et oi;
cus oícês cp talía fút multiplied. fèue nina»
dam cníni funt que pertinent ad bonoc
rem Diuínum vt edificatio teittplomm
•z facrificía que in Ípfi3 fiunt. fifeucdatn rerum nobilium t bonorabilium opus
vero ad bonum commune pura q» alís oeccns tilt rei facict: nô enim congruit
quis ad íllud quod eft vtile totl cíuitatl facere idem ad bonorem Dei t ad bo no#
pteclaret magnífico largiaturi ín bis rem bominis nec idem pro templo t ,p
pcrficíendís eft conditio attédenda opc fepulcbro. Budt infuper 9 oiffertma
rantís fim etus poITcfTiínes i oíuitias. giHiminopereiin fumptuquia fpera
Ae ideo Dícitariftotiles quod ínops et id eft pila 11 fiat pnlcberrima babet qul
pauper non erít magnificus quia non dem magnitudinem et magnirkentiam
babet vnde multa poflitoccentcr cons puerilis ooni in opere non tame in font
íumereet talía temptando reputabitur ptu qt precíú non eft fumptuofum rmo
mfipíene. Rufi 1 fi precifi oarcE puero nobili illud
Írbtcoíum
clfet oonrnn ílltberabílc.T per pfeques res.tjírcaquod primo ey ratíone ma<
non magnífícentle quare non femprr fe gnanimítatis ínueftigat eius materíam
qitímr magnítudínem operam magni# oícens cg apparet aliqd cy nomine ma#
tudo fumptuum. $íc mtiltum ínrereft gnanimítatis quod cõfiftit circa magna
inter oare íocalia magnífica x ípfomm vude magn3nítas oícítur quafiad mg
prccíum:vbí ením precíum eft modícuj anímofitac. ad vídendum ergo circa
íocalia poterurtt elTe pzecíofa et magni; qualía fit magna oícit cg nibil oiffert Io
fica quía rara velnouavf uumerabilia quí oe magnanimítate t oe magnaní#
flÇíÇonfequenter oícit ariftotiles oe vis morquía vnum per alíud oatur íntelll*
tijs magníficctíc oppofitís que fút puo gí: magnanimus quíoígnus cyíilens
fc5bánan(ia t paniificentía.&ftautem oígnificat feipfuy rnagnis flue oígnum
baniianfia idem quod íncendium. SJn; facit ad magna: videlicet 'ad magna bo;
de íllc qui fuperbabundat in ntagnís nore oígna tendendo t fe talibus eypo;
fumptíbus píciturbânanfus quafiinfin nendo puta ad datum vcl offictum ma;
nactsínccdíobonafua confumens quí gnum cuíus admmíftratío vírtute índi
quídem ejcccdít magníficetUtam nõ fem get per maríma feu ad opus magnum i
per in abfoluta fumptuum quantitate Difficile vt fi quis chih pcrícula mortis
led quia non eypendit fim pebítam pro conftanter alTurgat adredargueudum
pottionem nec fim oebítae circumftan; vítía príncfpum magnificcntíe. í£unc
tins vt íb qfacít nuptíalia i conuiuía bí eni virt9 Dignificar magnificat otnaE et
ftotíoníbuB aut purpura viam qua tran augeE jlle vero quí nõ c oign9 magni?
lituruo efl tegítret omnia talia peragit: i feipfum reputat oígnum et ad illa co#
non propter bonum finem: fed propter naturnon eft magnanimus fed iufipí;
Píuítíarum oíKlioiiem ey bio eriftímâs ensvel (hiltust talísoícitur cafimis
admírari. Stalis cti3m vbí oportetmul vel ventofusfeu prefumptuofus. JJlIe
ta eyponerc paitca ctpcndír vbí X’o pau vero quí eltoígmis paruís i bis conte;
ea oportet erpendere multa confumít. tuofeipf n puis oígníficat poteft oící
^ijfeamíficus vero circa omnia oeficít temperatus accípícndo temperantían»
cuius fimt tres p:oprietate3.Sluaram large.í.animo moderatus. 2jalis autõ
prima eft cg quandocp licet magnos (ú; non eft magnanimus cum uõ babet aní
ptos facíattamé pro modíco totum per mimagnít idiuc. JÕtfuperbocoat ey#
dít.áf ecunda cg quícqd facit cum qua; emplum ílriftotilís oe pulebrítudíne
dam tarditate cypendit*Sertto çfem que non eft nífi in magno corporcrqmís
per tendít qualitcr minimum pofict cy; enímbomines paruí_polTunteftebomí;
pcndere:bínc eft cg quicqd erpcndít fa nes formofi quí a oeccter lineati feu cõ
cít cum triftícía fernper cyíftíman3 ma; tieníentífiguraformatíi conmenfuratí
tora facere cp oportcatrlicct autem ifta fim bumanorum t membrorum oebítâ
ouo contraríentur vírtutí cum a medto proportionem tamen propríe non pof;
rccedantnon tam.m funt obpropríofa funt oící pulcbtitquia pulebritudo vl;
cum non ínferant proximo nocumentuj trapredícta requíritln corpore magni;
nec fint in fe multum turpia. tudíné.*ícmagnanímítatis vltra mo#
&UU i rum modera tíonem qucoicít quâdan*
Sgnanúnítae ^tc animi fotmofitatem requirít anímí ma#
gnitudínem.
C T&oftquâ aríflotileo oe; Jtaieide remouetaríftotiles qõdãous
termínauít oe vírtutíbus eje bmrporeft efft quis oubítarc cg ítiagni;
Iftcntíbus circa oíuitías: bícoetcrmiat tasnõfitvirtuocú virtus cõfiftitín me
Bemagnauímítate que eft circa bono; dio tmagnimítas aút c circa mayia.Sd
mi
qiò rrideE <s licet magnftae confiftat cir emfadt q» aliquíe fe oignffícetmagnís
ca eytremú fctJm quãtitatc ret in quãiú fm pfideratíoné oono? quepofltdet ey
eft circa magna tn eft in medio f m ratio oeo.bumilitaa ãt facít çg bõ feípm put
item qz ad ilia magna magio ted it mas pendat fm cõfiderattonl ,ppzij Defect
gnanim9 vt optet i fcõni eg recta ratio que cõpetit ey ínfirmítate naturc.ttd fe
cictat.vn etc it eg magnaním9 maguitu cúdú oteo cg 1} bonoz nõ fit paifio cft tn
dine qdc eft entrem9 (} vt optet mediua alícut9 pafnõíe obíectn fcjfpeiq tedit
Aftnôqsmedí9 inter caYmnqfelfmoi ín bonú arduú: 1 ídeo magnanímítaac
gnificat pltiíq» optet i íe pufiUaminê q quídé inmedíate circa palítoné fpeí me
fe oignincat rmir qg optet. 6r pmifTis dtate ât circa bonozé ftuit circa obíe ctú
tiertarif.materia circa qua verfaf mag fpeí ficutfoztitudoé circa pcrícnla moz
nimitaaz ett em magnaním9 magnie fe tieínquâtúffitobícctútimozia -z auda*
ipmuignificetoign9eyiftce pueniéa é cíe.^Laút magnanímítaa «mediate mo
q$ mayime maytmie fe oignificetzmayi dereE fpent 1 oefperatíonc .pbaf :qz ots
nm aút inter bee bona cytcrioza db9 vir virtue «mediate moderaf íllae pafftõea
tiiofits eft otgn9 eft bonoz qô ey boc pj P quae imediate íturín vitía oppofita
qz illud eft mayimfi qtf oeo ab otbua oe illizfed p fpem cyceffiuã inmedíate itur
bef-r q’tnoprimieeftpzímú. Kale aút ín pfumptionc eycefttie nunqj fpeí facie
e ft bonoz quí é quedá virtutía teúífica bomínê tendere ad íllud qo c fupza cí9
tio magiiimítae igíE circa bonozea i ín facultatc 1 fufficíentíá.TJ^croefpcratto
bonozatíoncs verfaf qbue magnaním9 nê ctiã imediate ttur ín pufillanimitaté
vídenf optíme ? vt opoztet.CtSzrca qt5 cú oefpcratlo facít botem oífeedere nb
notandú cg magnaním9 ft bonozef non operíb9 bonia ad quae eft fufficíõe 1 ot
eytotlíE-zfiínbonozeEnõfrangifnõ em gnuez bec aút vitia fun t imediate 0 ppo
tend» ad magna todbonozabtlia .ppf fita magnímítatí qre ípa imediate mo<
fui cyaltatíonê fed ad oeí gloziã ac fui i dcraEfpem 1 oefperatíonc. ® $eínde
.pytmozú ín bonú .pmotioncj: vn ft ve* arl.oeclarat quõ magnanímítaa fe ba<
lit bonozem famá vel laudé ad boc vult beat ad aliae virtuteaoiccs çg cã mag
vt oe9glozífíccE ín ipo vel vt bonú afpí< nim9magnía feípm ognífícct oígnue ey
cientía que ey boc ataE ad ipm ímltâdn Íftcn3 optet çp fit vere bonue íta <g ocg
out vtbonú bonozantía vt ft faciat oebí vírtutee babeat aliae em non eífet nm<
túfuú.£ed cõtra pdicta arguiE ouplicí gnía bonia oign9i fic nõ effet oign9 bo
ter.âtpzímo vídeEq? magnimítaa nõ note quí eft pntíú virtutía. IftjUua em
fit virtue qz nulla virtue opponiE alterí pzauue eft bonoze oígn9.5fc ille babu
virtutízfed magnanímítaa opponiE bu? tua includítefTemagnúín onmí X>tute
mílítatiz qz magnaním9 feípm reputat quí eft oznat9 vírtutiezfcd magnanmú
1'lgnú magnítiidínio-búilie vero feíp? tae eft bmõí cú ccte; ae virtutea tnaioí
fum puípêdít: § magnimítaa nõeft vir ree faciat quare ipa ipoztct -z íticludít
tua.Jtcm videE eg magnimítaa non fit efie magnum in omnl virtu te. flfUlotan
círca"bonozee:qz cã magnimítaa fit vir dum tn cg I3 magnanímítaa plupponat
tua mozalíe optet cg fit circa patTiõea vf alias vírtutee a ad magnimmú ptíneat
©pationeaznõeftaút circa opatíõea qz eITe magnúín qualíbet vírtute magníj
fie eITet pe iuíUciezg circa paflionea bo mítaa tn eft virtue fpecíalie cum oíftítt
noz nõeft paffiozg magnímitae nõ c cír guaf p arif.a cetcria.í^onfirmnE qz ilia
ca bonozee. 2WdeE ad pztmú cg magna virtue eft fpecíalís 1 no generalía q po
nímitaa nõ opponiE bumilitatt 15 em vi nit modi ronía circa oetermínatã mate
deáEtendereíncõtrarlaboc tn fm ou riázfed magnanímítaa cft bmõt qz circa
ucrfas oõfiderationee,ZB«gnammítas bonozeazé cft virtue fpecíalie f m fe cõ
«tbícottun
fidcrata. tfcttíaveroJbottMé cuíuflíbet ne foztunaf.THcíp fupflue tnft.ibiE fi .it
vírcutíg pmíú ideo ex pkquctí róne fu c foztunía patíaE.boc aát feqttiE ex pmif;
materie refpicitoês virtutes ínquãfci} fts.^i cm in bonozc qó cftbonú maxis
uamcp tcnditad ea quefunt signa ma; mú inter bee bona extrinfcca nô fupflue
gito bonozc mtcdit majpia opart in qua oclectaE fed ipitt bonozej ptmexiftmtae
libet virtutc:lícct ctíã qlibet vírt'’ babe mttltomagis cetera boiiapuipeudet ttcc
at qucdà oecozc fcu oznatú cr fua fpcde in eis fupflue gaiidebít.Ç®ciitde po;
fupaddír tn alí-’ ornai9 ex fpa magnítu nit arif.quãdá fimílítudínc inter babg;
díneogís vírtuofip magnanimitatc q te3 bona fortune ettiufmodi funt ptatits
ocs virtutes maíozcs facir. ffcinccft cg 1 oiititie x magnanimú: qz vrerqs alios
ad magnimitaté ptíuet act0 aliará vir? oefpiciút x cõtêpnút.ontt tn qz babeus
tutu nó Pm eá rõuc qua fuut act'1 tllarS tes ctn bona fortune alios iniufte cõtêp
virtutútfed ínquantú babétrõttc cuíuf- nf>r:puta paitperc3 feu virruofos viros
àã cxcelleutíe:x íic oícít aríf. çg ad ma? erifttmátcs leíposfupexcellcrc: x boc
gnanimú ptíuet nó fiigcre cõmouentej tdeo qz fine virtute no eft facile modera
qò eftact9 bumilítatís vclpzudctíe ne tc ferre bonae foztunns feu reftftere paf
cp fdceieuiíufta qó cflact0 íuftície:i ft c fionib9 p boitas foztuna3 iuductis x ei3
»c alíjs.finde magnanim4 nulli* gra; bene vti.iHagunnim9 vero quos co tc;
tie turpíu opabiccít nibil fit fibi ntagua nit iufte cõtépnit.^ilírca q? notãdu
iiímúíbtsboms extrínfeds cuiufmodí cótempt9 quo magnanim9 aliquos cote
funt bonozeá potencat'7x oiiutie.|fí5ó pnittio ^mcitit et tiiflatioite fupl'ic cum
cludít igíE aríf.cjrpdíctís q? difficile eft magnanimitas pfupponat bumjlttateitt
botem eiíc magnímft cá ittiHus fit mag; ficut z ceteras virtutestvt oictu eft in p
nim’niftbabeatoes aliai virtu tea t|d cedciitíl^zvndc fatteti vírt i p magna;
eit valde oiffidle.Sjeinde oftetdit quo nímítatc quofdã cõrcpuát x p bttmilita
magnantm4 circa .ppzia materia opaE tc alios bonozâtrp majnauimítaté nã;
túcens q> ft ei ma ;ni ejcbíbeâE boitozes cpaliquos cótépnút Pm çg ocficiut a oo
in tpis oelectabiE moderate attcdcs eg nis oeí ftc q> nó tm ípos appcíaitE q»
nullus honor exhibit9 eft cõdígnú pmi eis alíqttíd ttideccs x míuftís facíattt vt
urn vírtutts.'í|ptandú pmíú pdigui vir ptj oe martin'o9 minas boim cõtcpné;
tutis eft vltím9 niusrbonoz aát ab bote tíbus p bumílítatê vero altos bonozant
exhibit'’ eft qòdã pmiu virtu is acciden Xfuperíozeseftímaitt: ínqttâíum aliqii
tale qj eft qttedã tpt9 virtutis teftifica; ín eÍ3 oeoonis oeí refpiditttt.finde tu
tiotbonor nãcç non eft pzemifi virtutis in pfalmo oídtttroe viro iuftozfid nibí
quo ad ipfuin virttiofuti: vtfcj boc p:o lumoeditctus eftín coufpectu chis ma
putio crpeterc oebcat f?,p pmio erpetit ligims quojd pertuciad contcptuin ma
beatítiidntcqitceftfinísvirtutís.ãtciE gnanímí. Simentesautem oomíuum
autem cITc pminin virtutis ex etc alia? giozílicant qttod ptíuet adbonozcm bu
que nó babet altqó mat9 qd virtttofo re uiilís.
tríbttôt §> bonozc qui ex boc ipo babet &1.V
magnitudittc eg pbibet reftimoum vir;
tiití:35ietiã magnanim4 inbonozeE b® illicitantcin zc>
paruipcitdetattendens iubonozattonc n ÇHfttc cõfequcntcr point art
ftbi iniufte fieri: Jit minozib9 afit bonis ftotilcs^pzíetatesma. iiaití
area que magnimitas nõ pzmdpalif fj mi J$f pzímo penes perteula otcen3 cg
fecundado babet efte atiufmodi funt si majnanímusnonexponít fe perículis
uitic t alia bona fbittma oelectabiE mo? pzo paruís rebus cum ípfas ntodíco ap
derate net® c t fupflue gattdebit ft fit be; pcietur^edpzo magnís rebus ocfeit;
d endis vel afTcqucndis vt pzo fide,piu ncnt ad ad aliquod magnum.quia vero
Iticia -z re public:-: in talibus non pars magna non funt tã frequentia ficut par#
cit vitemiagis cm elcgit moziendo cons iiaideovideturefTe ociofus feu patios
fequi magna bona çp bis viucndo care rum operatiii9.$ecunda pzopzíetas q>
re.£®cidc ponít pzopzictatcs magna magnanimu3 in nmozc vel od 10 non eft
ními quo ad exterioza beneficia bicens lateits vel occultus fed patens etmaiji
O’ magnanim9 pzomptus eft ad benefa fcftuszlarerenamqsin anrze vel odio
cicndu nhjs fed vereamdaE nb ali js be eft bominio tunidt cuinfmodi no eft ma
neficin accipcre quia bencfacereeft ex# gnanim91 idconou timet dicta fun vel
ccllentis -z benefictari cfi excefrimingna facta pzopaiare.
minus nút Temp ad boc iiitendit vt exce C&iargmE q1 bec^pzietas magnani
dat alios i boc in bono.fl[4 ft etiam me mi non fit bona quia ex tali ,ppa!atione
mot oatozum beneficiozum -i inmemoz oictozum vel factozii poffunt aliqui Icáí
ncccpto-fi cuius ratio eft no velit efle dalijari ^eipondetur cp oicta vel ficra
ingratus bcncficij acccpti quin potiuo magnanimi que eft in virtutibus peifc;
eft gratilTimus rctributozrftudet eni vt ctus non funt talia cp ex bis oebeat alii
ninioza rctribiiat q> ncceptatmec ctia q> quis offendi 1 ideo no oebet timeiv ipa
velitinanite r gloziari fuper onto bnficto pzopaiare cum ilia pzopalaiioue non pi
pi9 cm oiligit bomim opus fpbonozem beatactiuefcaudalum.
operis:fcd ratio bui9 eft quia cum i vir;
tiite vellct exccllerc vult i i memozia ba $d cuius cutdcntum fden
bcrc qualiter exccllat.-^r bis fequif q> dum q> fcandalum eft biiplcx fcj actiuS
magnanimusoflcctabilirer auditfe be ■z paniuum.if caudalum actuini eft oi<
ncfeciflcalijs: Jlndelectabilitcr afitaus ctiun vel factum minus rectum ( bens
dit fe rccepifle ab cie.-flbtT cõparatíoné alicui occafionem ruine -z oicitur mmu3
ante ad bonozes fumíE alia eius jjpzies rectum illud quod eft oefe malum vel
tas que c ç ad magnaninm gtinet vt fe quod babet fpcciem 1 fimilitudmej ma
magnanimfi i bonozabilej etinbeat ad li. $candalum pallluu'ueft cum quis
iljos c,ui funt in oignitate -z ejccellentia ex oicto vel facto altcnu3 cadit in pec?
cõftítutúfcd ad medíocres mediocre cu cato vcniali vclmoztalu
ius ratio elfcquia virt9 femp nitifad id
qb eft difficile % bonozabilc. Jfxccllere ^írcin norandum q-rcadaiú aett
aút bonos viros -z magiiatumos eft oif- 1111111 eft cccafio peccaudi alteri ouplici
ficile i bonozabíIe:fed medíocres exceli ter fcilicet per fe 1 per nccidens: pee fe
lere eft facile x non multuj bonozabile quidcm quando aliquis fuo malo vers
videlicet a fimili be lllo qui ptra inbecil bo vel facto intendit aliiim in peccatuj
lesfefoztem exbibet-z vires robuftos iuducere. Atfiquidam intendat Indus
aggrcdínõandetzpbetailtfe magnani cere ad pcccaudum moztalitcr eft pccca
m9magrfiapud magnos non in ozdis turn moztale.-T^erfe ettam alionispzo
ncad reuerentiam rccipiendam fed m Ximiim fcnndnlisat licet non intedat eà
ozdine ad magnas operatioiieepagen inducerc ad peccattmt quando ipfurn fa
gum. |[5>cinde poiiitnriftotiles pros ctum oc fe eft tale 9 be fui ratione bai
pzietates magnanimi per comparioucj bet vt fit inductiutmi ad peccandum pu
ad bumanos actus quarui pzima eft q> ta cum aliquis publiee pcccat.qfcer acs
m agnaaimus eft piger t ociofus quod cidens autem factum veloictuiifvniiis
ellintelligendum iionrealiter fedappa eft alteri occafio pecc.ndí quando pzes
renterzquia fcj nó fe ingerit multis ne; ter inteiitionc opantis -z p ter pditionej .
gorijc fed folum infiftit illis qui perti? opis aliqs male oifpofit9 ex bmõ» ope
ctbicomm
IndueíE ad pecmdápm cú alíqs inuií li figno quale eft bono: vt fcj nos opine
detbonís alíoiinn z túcís qui fecit bu; mur vel 3lij opínenE nos elTe vírtuofos
tufmodiactú uõoat occafiouc quãtú ín vt babeE pzímo buí*7»Opinio aút alio?
fe fed alí-Tfumít vn eít tbí occaíto acces vt ad glozlã jirau o:dinat3 eft ptemne#
pta nõ oatazpoflettn bm5í fcandalú eé da magís q appetenda p bonoze mun*
peccatú veníaleiputa cú alíquis cõmits danúzcui9 caufa eftzqz bonoz õftllat fi*
tít actú quí nõ dl fcóm fe pcccatú fj ba* gnú vírtutís cú polfet ímpendí ;»õ folú
bet fpém m ali cú alíqua leuí índifcretjo bõí vírtuofo fed etiam muírtuofo :§ bo
nezpoteft etíã elfc moztale puta cú alíqs noz ad bmõiopi.generádá ozdínat’ eft
fic cõtépnít falutc .çtími vt $ ea feruã* cõtemnédus.®ptnio etiã noftra p tale
da nõ pzctermíttat facerc qd libuerítíl* figuú geníta eftfimplícíter contcnenda
bí.SStcmnotandú q licetea quefunt õ oicente poeta plus alijo oe te 2> tu tlbi
nccclTitatc falutís nõ funt ptcrmíttenda credere uolízpot tn magnaním9bonozé
;ppter fcandalú qz nullus oebet mona; recteappeterenõadful cpltationc fj
liter peccare ,ppter malú alterí9 vitádú ad oeí glozíã z primí vtílítaté vt oíctú
Jilla tf» que no funt oe necelTitate falu* eft ín peedentib0. ([Demfi ponít arif.
tis funt aliqíí occultanda vel oífferêda .ppzíetatesmagnanlmíque fumunE in
;ppter fcandalú puftilozú qá jacedit et ozdíne ad ípiuo oífpofttíoné qtiarú pzia
infirmirate vl' ígnozãtía z nõ et malícia eft q ipe nõ é pzomptus ad admirádú
euttandú .ppter qõ etíã funtomíttenda cuí9 ratio é q: admiratío pueuít et bis
oga que funt ín ora et gne vt carnes cõ que reputanE magna. ZDagnanimo aút
medere vlnú bíbere temgalía acquirere rtíbíl eft magní inter ea que ejtterí0 oc*
Jta cp fi .pbabílitervideaE q> ín .ptímís currere polTunt cú fua pzíncípalíaer cir;
fcandalifeE moztaliterzomiffío efl ín pce ca ínterioza verfenE.® cÕ3 ppzíetas eft
pto fi veníaliter in cõfilío quouftp rõne q ipe nõ recozdaE oe maio q aliquãdo
reddíta bmõi fcandalú ceffetrpoftqz aút palTuoeftqz tale nõreputatmagnumt
eft oebíte onf .primo qó inde nõ oebet z ídeo ad ípm nõ ptinet oe tilo recozda*
fcandalísari nõ tenec bomo talía omítte rí fed m3gío ípm oefpicerc. Sertía,p*
rc: z fi erínde fcádalíjeE illud erít et ma pzietas eft q ipe nõ c bumanílogus qt
lida.$candalú aút qõ .pcedít et malí* nec oe feípo nec oe quoltbet alio bomí<
tiazeft ptempnédúzeft cm fcandalú pb3 ne libcter IoqutE: femp nãcp intent9 ad
rifeotú quí fcandalíjabanE oe ooctrina oíuta que funt mattmebona.Jndíguú
cbziftioequib’oicit ons: finite eos eftímatõreb9 bumanísloqucdo verb3
qzcecífunt.vnde .pptcr tale fcandalú cõfumerezvnde nõ ê fibí curalvt laudeE
nõ funt fpíritualía vel tpalía omítteda nccp q allj vítupíE qqapter oe alíjs nõ
boc eí noceret bono cõi :oareE inalis oc male loquitur nec etíã oe ínlmicis non
cafio malígnãdí vel rnpícdí. fm Sbo. fpter íníuríã ab eísíllatí rcpellcnduj
« Xícb.íÇcrtíappzíetae ê q magls cu Quarta qapiíetas éçpfi fibí ocfinft ne*
rat ocverítate cp oc bmõj opíníone: z ■ ceifaria ad vitá nõ multú pquerítur vel
ídeo ppter boitu famã nõ rcceditab eo tnurmurat necp multú ocpcaE vt fibí et
qõ eum feccrc oecet femp. que ver3cíter bibeãfzboc em ptinet ad eú q ftudet cir
loquíE níff fotfan alíqua felfa ironíce ca necríavite acqréda plufq- circa vi.-tu
fêrat.át boc ínfcrrí pót q magnaním9 tE cuiufmodi nõ eft magnanim9. doutra
parú curat oc bonozib9 vtte pfentío Kú ta 4apzíetas eft q magním9 eft granis i
em magnaním9 pariá curat oe botm opí motu z in voce.^aotuo eifi cíus eft gra
nioníb9feqE q et pay curat oe piítís fe; uís fiuelent9 z t3rdus z non velo.r: qz
cull bonoze .pbaE pelo qz bonoz n.itura circa pauca ftudet vot vero ei9 é grauís
liter otdínaE ad generadú optonê et ta ílocutioel9 ftabilísi folídatjõ acut3
Mil
ttomotofa vel contctiofa qt nibU magnit reddere.$ed befpf ratio l puffllanímí»
etiltimat acumine aút vocis aut contctõ fí onatus aút ílte c caymí qiiare pufiUaa
fíunt vppterbonú ejctrínfecú qbrepntat nímus Deteríot c caymo. tfhSuia )vo'p
«fie magnum. áSap.fejrtú. fumptíoadfupbíaptínet circa ípam eft
aliqualif inliltcdú»Alt aút fupbía amot
fifictentesautetmTG $f>e etcellêtie: qb qdé é vein oe amo:e
Bíiaagitarilto.oc vítíjs oppofí tnotdmato':. fupbns nãqs vult fupgrçdí
tis magnanitati fcj oe pufilíaní fup íllud qb eít et fup Ulud qb recta rõ
ntítatc q eí opponiE p oefectú i pfumprí Dictat.boc aút cõtingit quadruplícíter t
one q eí opponiE p eycelTú.íÇírea qbp:í= i f m boc fiun útur quattuot fpês fupbíc
mo oicit cg pufiilauím9 ? caymus fiuc p f m grego.Ufcima é cg qs gliaEt ettollt
íumptuofus nõ vídéturcc malí .malícia tur oe bono qb babet i ita íe gerit alfecí
ícjnociuap:o.rimo qtnoníút malefacto tu vel effectu ac fi baberet íllb bonú a fe
res vterqj tame illoç é mains i pcccat í cotra illb qb oicifaplo ® uid babes qt$
quanto rcccdít a medio vírtutís.piiíílla no accepiltiifi ncccpílti cur ê glíarisíqli
nimus eni ptíuat fcípj t indignificat bo nõ accepts.St tali aut amotel ínotdiato
nísqbus oignti» cíl p pufillaniinitatem ptoptie etccllctte feqtur õdé eycecato'in
ab opíbo3 virtuofis oifeededo p q rccu; teliecf’q fupbus eltimat íllud bonnj ba
íattendcreín íd quodcfuepotentiecõ í bere a fe rfcip eé totalé eíus câm: X-a nã
menfuratuj.boc aút .puenít eje ignozan; cp eftimatío cotrúpiE ín pticnlari agibílí
tía foe cõditõís q ignotâtia caufaE eje pi í>pf affectioncDeotdinatã ficutílle qtií
grtcía pfiderãdífuã facultatc fen abilíta fomicatur eltimat pto time fibi bonú elíe
tem ad ^tute quâ babet et gratuitis do fotnicarí licet fcíat in vniuerfali fotnícaa
nis pdítõís n3turalíb9 etjfupnaturalib9 rielTc malum.Sdbane fpem pertínet £
saymi X>o feu pfumptuofi fcipoo;í§rait gratítudo.f ngratus em b: q non recoS
tea nõ quídc;p,pígridã fj.pl ínfipícntiaj fcitbenefícíúaccepifi.vnqfi^ncípmbo * H
■zftultítúunçonâturad qdã magna t bo nífcrepiitateo çnõretotquet bnficiuj
nombília fim facultatc ctcedctía'quibit3 in illo a quo recepit.Sccúda:úd fpecies fiu
índígní fút.bmõí fút ílli 4 ígnarí t ífuf« perbíe elt cum qsejctollítur oebono qb
ficíen tea eviltctco .peurât fe ad; oocton babetacfioatumfibi Defuper fuííTet p
tú afTumí qoí fepe redarguútur ? pfõdõE merítis fuís.cp qno fequíturepcecatõ ín
nõ valetes crcrcereeaad qfiierút allup tellect9 vt Dcm elt t pnmafpecie ita q»fu
típuta Icçtêdo veloífputâdortales etiaj perbuo credit fe elTe câm ptincípalc bOi /’r'T p .
fcipfos oitentãt veílibuspcíofiG o:nan; ní qb babet.-oeú X>o fecúdaríá. A-icet eí7T* M.
do pompofe íucedendo bonafep fonúas fetí mica a oeo obtíneát p meritotia opa
fuae inanífefiãdo vt p boc apparent bo-' bo? tn oe9 ê cá pncípalis % bõ fecitdaría
nunib9bonot5di.!$ppoinEaijt magl'pu % ertia fpês c cú 4o ejctoIliE inctando fe
fillanímís magno q> caymuB/ÃStagna« babere bonú qb n babet: boc aút fit ou#
nâímuD eni et caymus cõnenífit F coneif plícítcr:«no mõ qntú ad ínteríotê cojí
tu adopa magna çpuísDtuerfimõdc: qt dís arrogátiá q bo falfe fe ejciltímat lilb
magnanímus appetít i conaE vt oígu9. babere a fic íactãtía vel arrogâtía poniE
Alt etiaj ipiifillanimís octcriot ,'caymo tertia fpecies fupbíc.JUío mõ gntuj ad
#m nrllto.q: oeterlus c ab opc qb ftiffi t cpteríotcin actum quo quis falfa fibi atí
áctit cíl ín bois ptáte Dífparc et oefpan trtbuít quod non babet:? fic íactãtía po
do Difcedcre cg ad bomij op9 qb epcedit nítur filia inanis glo:íe. Quarta 4 ecief
bomis facultatc conarí ct|alTurgere:boc elt cum qiiisDefpcctís ceteris fmgulart
ent clt ad bonú têdcre qmís indiferete. ter appetít víderí babere quod babet.
«t illud l a bono fugere et feipm inutile ííuperbu s emj alíos contemiiít feu vi t

\
wbícoanm
bs tt (nitriles reputatzappetitcp íllos i termíttatfacereetíameaque funt cõtra
compatione fui ab alija cõtemní. vrW9 oeum: et fic eft pecoátum moztale fcòiu
S fe merit! arrogat i fuafpernene. Sbomam fe.fe. Si autein amoz btimas
Cfltotandúínfuptfpzíma filia fupbíe neglozie qztrisfit inanis non tamenrei
eft inanis glozía.. âfiiperbus nancp ap« piignat cbarítatí nec quãtú ad id oe quo
petit inordinate ptoptíam ercellentiam eft glozía nec quantum ad tntentõne glo
puta volendo fe efferre fup alios feu pte riam querentis non eft peccatum mozta
clTe ad alio? oepzeiTionem. Jnani glozí le fed veniale.Snde inanis glozía figní
ofus aút vult iplíus ercellctie manífefta ficatur p puluercmzoe quo oicífZBfatb.
tíonemzvnde appetitiie ercellentíe mo í f.ZRjr. vj. ]ku. i.r.apoftol'aSjccutite pui
net ad inanem gloriam % fic otitur er fu- uere? oe pedíbus veftrtszquod etponés
perbía.ât.Çuie ambítío pzopzíc fit ap; Ãregozius aitzq^zedicatio vir fine ali^
petítus ínozdínat9 bono? et inania glo puluerís ntí.rtione tranfit. fliam pzedú
ríaappetitua landis: vtracp tanfctt noie cans aut ad indignatíonem trabicfi cott
inania glorie poteftloeíignarí. S5còm cl tenmaturaut ad quantulãcimqj glorias
Smbzofium gloria cri clara cíí laude no fi ab audítozíbus bõzaturzfed apoftoli n
tlciazcr boc cnt 9 alíquis laudatur vreí cadebant a perfcctíõne ,ppter buíufmõt
bonoz vl'renerctia erbibetu r cr boc red inanem gloziam ergo inanis glozía é all
dítur clarue.ín notitía alíoçzitaqrbonií quando vemale pecc3tum 1 non mozta«
taacíua ocuenit ín aliozum noticiam ct le.® ZSeínde Sficndum 9 cr fuperbia
appzobationem.TRomíne eítam ambitií mediate inani glozía pzíma eius, filia na
cníe alíquando intellígitur fuperbia 11 fcútur feptem filíe.Jnaniter ent gloziás
aiusglozia.wndeaiiguftín9 fup Job. appetit lande? pzoptcr apparenté erceU
Xímbitíobumanelaiidis appetit oe fe limtíam:boc ante fit pzopter apparenté
eriímare quod non babj1 fup alíoa feef ercellentiam pone pzobitatis aut fapte.
ferre.pzímum pertínet ad inanem 'glozí Si^pter apparctc ercellétiã potentíe
amzfccundum vero ad fuperblam: bo í vel oignít3tis general er fe ouo vítía.f.
noz autèet glozíafeufama põtappetí fi ínobedientiã p quâ nõ vult fubiacere fu.
nepeccato ínquantum eft vtilía ad bõzc períozi ne vídeatur poteftatis minozis:
t»eí vt fcj ocus ab bomíníbue glozificcf: ad quaj íequíttir rebellio qua repugnat
vcl ad boc 9 bomínca .pficiant cr bono cezrcctícniet iacrantia qua fe oftentat p
quod ín alio cognofcunt: verbunicg oí* bitatis vel ptâtís maio? verbísvcl fact!
uinum p ípfum feminatum non contem japzíe tamen oftentatio eft ín facto 1 ia 9
nant feu ei boc qr bomo er bonis que in ctantía ín verbo.-jjfezoptcraút apparent
fc cognofcit p teftimoniu; laudia aliene tem ercellentiam pzobitatis generat ejr
íhideatlncía pcrfeucrarc 1 admelioza feypocrifim qua fimulatõnc fanctítatís
pzoficerezi fm boc oebetbomo cura ba appetit víderí pzobus et bonus q poteft
bereoebono nomine Ju.rtafentcntíâJfa btcí fingularítas co 9 cómunt vita relit
pícntía ■aazcercqj in vírttiofio opib9 co- cta aflumít vítair. pziuatam etfingularé
râ bolb9nõ tn ín bolm laudemanif oelc in verbis factís geftíbii3 et babítibus.
«arí a: epdc tumefeere 1'ínflarí. fQU; •j^zopter vero apparêtc ercellétiã fapíe
teri°notádú 9 «anis glia pt priari cbarí generat e.r fe quatruoz vítíazmtítur ents
tati ei oilectíõi oi oupír. vno°rõe uiaéie bõ ercellentiam fnam ntanífcftare vnoJ
oe q qo gliaEzpura cú glíaf oe aliq'q1 pri qnantu ad intellects: et fic c ptínaeia p
otur otuíc reuerctie feu bonfi tpalc oe éj quam bõ iiimís ínníttf fuefnlcnolês ce
glíaf oco pzefcrcdo.ISlio moer pte ipi9 dere fententie meliozí. Slio mõ quantú
giant! q íntetõj fuã rfcrt ad gRij ráq-ad ad volútatc -z fic ê oifcozdía oú non vult
vltnnum finem ad ipam ozdinando vir c a pzopzia voliítare oifeedere vt alijs con
tu ris opera et ^0 qua confequcudan pze cozdet.Sertíum q-tú ad locuíio/ic: 1 ftc
eftcontentíobúalúis elamotofe contra atum mottale' et pncípalíter ptín d aâ'
alíquem lítigat. fitu3rto qntum ad opa eosquífedíclonem ptocurant fecúdario
tionc nouítatú ptefumptio q fup:a vires Xo ad eo3 q ípfos fequútur pturbantes
omía temptat vt fapiens appareat. %i- bonú cõmuneiillí vero quíbonú cõmuí
cet amem cotctío et oifcotdia o:iãE quos ne oefeudút rcftltentes eis non fut oícen
dammõ et ira nõ tamé mfi cú adiúctõne di fedícíofificut regímen ty tannícú.perí
inanis glo:íe:p boc fiy q» aliqiiio gtbfiu j turbantestmagís aút tírannus fedícíof>
íibí reputat vt nõ cedat verbi* vd volús elt cuius regimen otdinaturad ptoptíí
tail aliouim.bmõí aút filie patent pX!9 bonum cum multítudíní3 Detrimento *
ajúcontçn.t ypo. íactás.noua. ptína . conten tíone Çciendum q> conte 0
©if.glo. tíSirca oifcotdiam que oppoí tio fim Sinbto.elt ínpugnatio verítatís
nítur cõeotdíe notandú fim JÇbomá fc. cum confidentía clamop.At ponítur cõ
fe.q>aliquádo c peccatú moztale vt cu5 fidentía clamotis vt círcumltantía agg t
quis feienter et et intentione olflentít a uans.generaliter nanqj contento põt Dt
bono oinino a bono pio^imo. C4n 6$X. cí ínpugnatio verítatís ín fermone cau«
v.Sífientões Dífco:die ponfitur iní ope fa vinceudí: licet eni nõ fit ibí clamo: m*
ra carnís oe quibus illic fubditur q> qui debitus.TRonie» eni coutentõnís Dícít
taliaaguntregnum oei non cõfeqntur. motum ín contraria tendcntíum:? pt fie
pumitamcmotusbuíus oifco:die funt rí eaufa malignítatí3:vt fi quis velit ín
peccata venialia .Alt etiã oifco:dia pees íulte víncere vel ânimos audíentíú in ft*
catum veniale ft pter íntentõem fiat: vt de vel ín moúbus fubuertere:? fie c pec
cum mtentio aliquo? £ ad alíqó bonum catum monale fim Jllejcandrú fecundo
ptíuensndbono:ê ocí velvtilítaté »jtí fen.SBi aút bcc nõ fiaut et quadam leui
mi fcdvnus eltímat boc cê bonú i aU''íí. tate in bis ín quibus nõ é picKn túc no»
vt iní Sarnabam ct -j^aiilú Set’. 15. q» otccreE pcctm mo:tale.$i aút fiat conte
ptínebatad bumanú oefectú licet bocfi tio cã eruditõis vel ejcercítatõis aut co:
erct ep oiuína .puidenria $pè vtilitatej rectõis velad ínpugnatõemfalfitatí mõ
confequentem o:dínatã.boc ante mõ oí tn inozdinato cru petm veniale. Simlr
fcotdia nõ c petm mortale ncc repugnat fi fiatetquadã titftlatõegiie vel bõns:
cbarítatí nifi fiat cum errote circa necef 5 vt õ: in euã. q; facta c còtcntio inf cb:i t
faria ad fitiit vel cú nimiaptmacia. Ití oífcípulos qs co? víderef eê maio:.
^fliotãdum q* fedítío vel cifma fnb Dí; Ç®emú agit anlt.Dc quadá vírtute in
fcotdia continetur: vtruuq, eni dt que; notata q c circa puos X medíocres bõ:cf
damoifcotdíanonvniusad vnum fed q fe bj ad ntgnanttaté ficut liberalitas
pnrtíum mult itudinís adíniiícent. vnde ad magnifícctiã.Sicut nãcp liberalitas
fedícíoíus ó: q oífco:díam etcítat nõ q>< peermt pecuníã 1 vfú bonú pecúíe nõ cõ
cuncp fed inter partes alicuí9multítudb cerne0 mgmtudíej pccúíe Topis in feqn
. ní3:peccatu5 aút fedítõis elt nõ folum i tis quã refpíc mgníficctia fie ncc Xt9 cõ
eo qui oifcotdias femiatq õtfufurro fed cemit oebítú vfú bõ:is i opíb9Xtuofis n
etíâ í» eis qui inotdínatc adinuícc oífiõ- peernedo ípo?Imgnitudinc quã refpícit
tíunt. Siffert aút feditio a fcífmate: qt mgnttaf:ettrêa aút b9Xtut( onr pbílotí
cifma opponítur fpúali vnítati multitu; mia 1 a pbilotimía q? viríi qj £ vitupab6
dltií3 fcj vnítati ecclefialtícc ^edító an pbilotia ei c vitugabif q é amo: bõrf qn
tem opponítur vnítatí.fecularí vel tépos fi ogtj x qúo fi 03.1 d: apbílof <$ i amo:
rali.Seditíoetíam ímptat ptepatíonej ■t timof qó é bõ: qfi amo: bõ:is íudebit9
ad pugnam cotpotalem non aút cifma. í íuo:dinat9.Spbilotímía etiã c vitupa
Bauía vero fedítío opponítur íulticíe et bílis. Sicítur náqj ab a quod c fine §11
wmuBí bono idco cfcfuo genere é pec # fine amote bonotío: vítuperandus c cifi
vy-
fétbicojum*

qui non digit bonotarí ín bonis puto lí exceflu bícítur íracfidía ? é paffío queda
talio bonot cedat ín glotíam oeiet faluí fepe tn vnuj fumítur x> relíquo.fit aute
tem ptoxímí. Sèuía vero medium copa* bmóívitíú nõobfcruâdo oebírasjcírcú*
ratum ad vnum extremum babet ratio í ilãtías puta íraícendo' gfonis quíbus n
nc allVexrréí fic fuftú albo cõgatú babj ogtet et ex caufis .ppter quas nõ opottet
rõnem nígrí. â|íc bee virtue ínnomíata í velociuo i citius q> opottet vbí nõ ogí
poteíl nemínarí nb vtrocp extremotuj g tet et maíotí tempote cg opotret non ta s
tomparatíonem ad aliud ítloç. men bee omnía fimul iufunt eídé gfone
qt malú feipfum oellruit oeftruendo f ti*
Sbifuetudo* íectu3 fuum qt clt cõtra naturá fubiectu
>flfeollq> aríllotilcs oetermínauít i ideo ft fit integru j fit ínpottabile: ficut
be vírtutíbue que funt circa ex * fi ín cotge quis baberet omnes malicfaf
teríota bonatbíc confequcter agit 6 má et oolotès vníus membrí (latim extíguc
ruetudíne que eft circa exteriota mala. rcE.^êfcelnde point Srillo.tres fpecief
/fyl aute manfuctudo qdain vírtuo me ; íracundic per comparationein ad boíco
díano circa iras quod quídem medium que írafcfiturtquidas eni $ caufa leut «5
lies ptoptie fumptum fit ínnomlatum 11 facilí irafeitur quotum ira velocited qui
giiificaturtaitié nomie manfuctudínie: etaturtqt naitqj tales iram fuam galíq
éputsbic manfuetudo Pm ptopríetnrcx figna manifeltant.íra exteríus exalante
fígnificationis niagis oeclinet ad oefem quicfcmit:? tales oícunt acutí.SUij X>o
iSiciturení aliquio manfuctus cxco q> ín ira oiiitíus permanent ? boc ouplicií
non íraicítur quafi manu nfuetuo adfi* quídam nancp babent iram permanei#
tnilitudinem beiliarum que íracundiam tem ratíone tríllícle quaj interíus tenét
ceponunt maníb? boim afueti ad obedí claufamtct qt non .ptumpút ad exterio;
endum ipfie fme murmure. Sjumcdo ta ra íracundic figna nõ poiTunt perf uadeí
men manfuetudine$ vt ín .ppofito fumi* ri abalíjs nec a feípis rcccdiítab ira. nifi
tur ílleoícitur máfueruo qui írafcí£quí> X> oiuturnítatc temgís triilteia abolctur
bus opottet i oe quíbus et quando i \í et fic oeficit iratt talco oícútur amarítq:
modo opottet írafcúcuiuo qiiidc ratõís fibí et an: íeis fút moleilílTimí. 2Uij vero
indicium uõ ira contrabat.vude bõ que babent iram gmanente .ppter vebemeo
rít víndictam feu penam out punítíonej befiderium víndíctettideo nõ quicfcút
ptoxímotum fedciníuríe renniTmuset ptopter tenigio oíutumítarem fed g pu
condoiiathtus.Slítium afit buíc vírtutí n ítton em ct crucíatu m ílloy quoo ódert
oppo'ngocfectm õt iírafcíbliê q c oú bõ i tales oícútur oíffícíles:;qt oifficíle c ip
non írafcíE tn quíbus opottet í rafei? qrt fis cõuiueretiracp eotum oe oíffícíií,põt
doopoítct:?ftcocalíjscírcumllanríjs. quíetarí.ffíld euídétiáptedtctoç notá
talio enioefectus eíl vltuperabiiís a vi* dum Pm Sbo.fecúda fel. cg ira vt oíctú
deturad quandã ínfipíentíágtfnere; cu e (l nomínat quondam paflioneimpafiio
eni ira caufetur ex militia: tríllitia auté afitappetítusfcnfitini ín tiTicil bona ín
ex ienfu nocumctí.is qui non irafeie nec quantum ratíoiicrcgulatnrtíiiquantunt
vídefoe bis q funt nociua oolcre nec ea auté otdínem ratíonís excludít e(l mala
fentírettaiís auté vídetnr ínfipíens cus ®rdo aút rõís ín ira põt attendí cptú.ad
etiam ira fit appetítuo víndicte i3 qui n ouotpinoquldcqntujadappetíbíle tit
irafeitur oe quíbus opottet nõ vindicar quod tendit quod e(l vindicta. filnddl
necpiintteaqueoebcrctpunírc in feet alíquls appetat cg Pm otdínem ratíonís
ín alíjstetfic nõ vtdef efie íullus. Skriú fiat vindicta ptopter vícj vítíotum cot s
vcrooppofitummáfuetudíní g fugbas rectioncm i íullícíe coiiferuatíonem‘. vf
búdantiã oícitiir iracúdíatquía ira ex c9 faltem ,ppter peccátíú cobíbítõem i alí
ozu quiete ell laudabiF ira appetít9x vo occí/ione vel quameump eíus grau • Idf
catur ira p jelú.^í alíquís appetat cg fí onem.%cundus gradue é cúp alíqua
at vindicta qualítercunqj côtra otdínej ftgna etteríoza talis ira manífeltaf x 3u
ratíouis puta fi appetat punirí cum q nó tumad boc oicít:£® ui ofrerit fratri fuo
meruitivel etiã nõ Pm legittíraú ozdfem racbzquod é fnteríectío írafcentfs: p M
vd qz vult a fe e?petere vmdictam no a íntelligitur ínozdínata et conftifa locutõ
©eo vel a iudice fub eo conlWtuto: vel ff ire interiors eypzeirm3. JCertíus grad*
pzopter oebitum finem qz appetít víndí elt qnpctin interíus conceptú ad effcif»
ctam .ppter malum eíus qui puniendus rPducítur Alt aút effectU3 ire nocumétff
eft x ibi quíefcít tunc crít appctítus ire alteríus fub ratoíne vindícte mímu3 aút
vítíofus x nomínatur ira g vítíum: x fit nocumentu etqõfitfolo verbo.-cum fcj
cum aliquis appetit íníultam vindicta. alíqs .prumpít ín verba íniuríofa:? quo
Çyra oe fuo genere elt peccatú moztale ad boc oicít: Bàui oicít fratri fuo fatue :
ef gte appctibilis qz cõtrariaE cbarítatí x ftc patct qz fecúdú addít fupza pzímuj
x iiiftícíezpõt tame cõtíngere q talis ap et tertíum fupza vtrunep. vnde cum pzís
petítua fit peccant veníalezcú mot9 ire mum elt peccatú moztale íncafu in quo
puemt íudicíuj rõi3 íta q non elt ibi ra loquitur oomíu9 vt oíctu3 elfcmulto ma
tíonis cõféf9:vei ft aliquis appetat iali gi3 alia.-z ideofingulís eo? ponútur coz
quo modico fe víndícare qd quart é repu refpondentía alíqua ptíncntía ad cõdé «
tandumtíta q etíam ft actu inftraf nõ ef natíoncnufedín pzímoponíf indicium
(ct pcciTi moztale:pura ft aliquis parum quod minus elt.quía vt aít Sugult.
trabat alíquem puerú g capillos vel aií íudício adbucoefenfionis locuooattír.
ud buiuftnodí. Sito modo attendif ozs ?n fecúdo pomE concilium quo íudíces
dorationia eiteairam quantum ad mõj inter fe conferút quid opteat. $!n terno
írafcendí vt videlicet mows ire non in ; ponítur gcbcnna ignis que elt certa oã«
moderate feruefcatnec interíus neccjtte nano. Aft aút ira vítíum capitate cuíus
ríu3.a»í nanqs talis motusfttinozdíua; fe? filie à grego, aílígnãtur fcj ríranné s
tua nímís ardem! interíus irafeedo víní ti3tumoz:contumclía:clamoz:íudignaí
rmserrermsfigna ire manifeltando nõ tío:blafpbcniía. $lra mnqj põt tríplicid
crit fine veníalt peccato qó túc eflet moz conftdcrarí.8110 mõ fm q c ín cozde: x
talc ft e? vebementia ire aliquis eteide; ftc e? ira nafcútur 0110 vítía: vnú qdé ec
rct3 oeiet,ptlmí oilectione. $<& aute pfona eíus cõtraquã alíqs írafcítur qua
ira alqff fit pctffi moztale patct g íllõ qt> reputat mdígnum vtftbí taleqd feccrit:
babetur ZtJatbcí.v.&mnis q írafcítur et ftc pomE índígnatio. vel fm alcrand?
fratri fuo reus erít íudício. dgwi aút oir; Çndíguatío funiiE 45 volútatc qua alios
crít fratri fuo racb reu3 erít cõcílio. qui p figna moleltie cõtríltarí oeftderamus.
vero oírerít fratri fuo fame rcuo critgc- idcirco eis fubtrabímus locutõem x foi
bcime iguíozvbi oicít glofa q p illa tría cietatem. Slíud aút vítíum elt ex parte
que toí tangúturfty íudíciú cõcilium ge* fuijpftus mquantum fc5 e?cogítando oí
benã oiuerfe mãftones i eterna oamiia; uerfas vias vídícte tfib^excogitatõibus
tione^ mõ peccatí e?pzímútur; vnde ibi aim rcplctit ftcponíE tumoz mentis qui
ponutur tres gradus ire quí nõ ptincnt licet aliúde $ ínflammatõe fuperbíe ac*
ad oiuerfasíre fpecícsfed accipiunffm cipiatur non tameníu jjpoftto fed fu a
•Pccffiis bumani actim vbí pzímum alí- miturpzoquodamconatu ftue audacía
quid concípíE ín cozdeza quantú ad boc bots mtemptantío víndíctam. Slio mõ
Dicít «$>mnís qui írafcítur fratri fuo.i lo conftderatur ira fm q elt ín oze: et ftc et
quitur ibi offs oe motu ire quo qs oelíbe ira ouple.r .peedít uidígnatio. vna qdej
rate p confenfum ratíõís appetít ,p?ímí fm q bomo ín modo loqueiidt iram fui
V llj
fltfbtcòJmtn
bemonftratficut bíctuméd eo quí t>icít alteri*’ auferat fic efi peccatú mo:Mte %
fratrl fuo racb: i fic ponítur clamo: per Ãbomã non minus q furtú vel rapina.
quemínfelligítur tuozdínata íconfúfa TBõ ení bomo min*’ amat ftm bonozem
locutío vt prefertur.SUía aút elt íno:di; q rem pofielTamtfic oícíE 2í?3.v.q oipeí
ratio f m quamalíquis juumpit in ver rít fratri fuo fame re9 erít gebene ignis.
ba íníuríofatque quídem fifijt côtra oeú S?i aút aliqs talía X’ba j5fcr.1t .ppí co:re
erítblaípbemíaattríbuendooeo qò nõ ctíonê velalíquod bmõi põt cê fine pec
eft eí attribuendum: vel negando ab eo cato vel cú peccato vcniali.Sitdefi pfe
quodéeí atmbuendttm. «lafpbemia raEcúvitíúnõmultum oeboncftans ex
etiant fciõ? redúdat in oeú. SíX-o otra alíqua animí bonítate vel cr lent ira abf
morim um ? fic c contimielia. * crtíom0 qs firmo ,ppofito altquem ocbonellãduj
iumiturira fm q ,pcedit vfqs tu factum pura cú alíquis íntendit aliqua; p bmõí
•z fic er ira otifitur rite per qo íntellisuE verbú lemf cõtríftari erít veníale pctiíi:
omnia nocumenta q facto qorimía ínfe s licet aút teneamur búc anímú babere pa
runE er ira. Ç®díu? aút nõ numeratur ratum ad cõtumelías tollerandas fi ex'?
a ôiçqo .inter filias íre:q: odium vt ptí pediés fuerinqnqj tn ogtct vt côtmucli
net ad iram eft ípa ira inueteraratz pertí am illatá repeliam*’ ad repniendú anda
net ad tertíam fpem ire. ® uía vero ira ciam ei9 q ptumeliã ínfertneoectero ta
querít ín mainfefio vindíctaí ínfcrretvt lia attêtattaut^pf bonú multo? quo:S
ptnis oicit ín fecúdo retbotíce: ideo oe; .pfectis ímpedif g cõtumelías nob ilia
tractio q c ín occulto p comgationem ad tas.®$nftip notandú q licet contorne?
ilium cm octrabítur ctiã fi cotam mtiltif lia et octractío in boc conueníant q per
alí js fiat non c filia ire fícut cõtumeliafc vtrunqj ledíE jrpímus ín verbístornt tií
niagís inuídíe quo nítitur qualitercucp ouplícitertvnomõ quamú ad medú
niínuere gloriam .prímúnec tamen fcqf ponendí verbú. cõtumelíofus eat in ht
eje boc q Detractío fit grauior q contu - cié cõtra botem loqtur: oetracto: X’o eo
inelíatquía epmínori vítio ptoririmaí*’ abfcnte et ignorante. Slio mõqntú ad
peccatum fícut ex ira omur bomícidíú z nocumcntumillati:m.(&oi>tumclior*
blafpbemía.Caarca contumeliam nota en£oerogatbono:em.ffumnanq$alíqf
dnm q contumelia inptatoebonotatõj mantfefte verba cõtra ahum jjfert videE
alícuiuo et jipe ín ?vbis oicendo.f. j jcí eum paruipendere.vn íbíep boc ipo ex
mo verba turpía i íniuríofa ad oetrímés bonoznE.^Setracto: aút berogar fame
turn fui bonorís vrreuercntíe fibi ab a > q: nanqs oetracto: jafcrt X>ba contraj alí
li js etbibeiide.Alí aút cõtumelia maio: quem eo abfente nõ aút pnte vídef emit
fi quis oícatalícuí oefectum futim co:a3 vereri magis q paruípendere. vnde nõ
multis q fibi fohmi.T^arge etiam pfilht oírectc oetrímentus infêrt bõ:i fed fame
cõtumelia in factís inquantuj fteta bnt ínquantú fc5 eos q audiút quanta í ipo é
vim verbonim ín figmfieando. j^TNotâ- facit malá opíníoné babere oe eo centra
dum etíam q cu vitiú cõtumelia i ínp:o qué loqtiif. boc ení intendere videtur et
períuni fumúf fepcqjcodc cú vitiú tam ad bocconaf ocrrabesvteisX’bio crccta
fit generalíter ctptímendo ocfectum cu! tur. Simintiitailtfimiam aitcrius qnÇ
pc et pene. Aontumelia aút magis refpí oirccte qncp írdirecte. X ircctc 4dej qi
cit culpam .'Jnptopcriú vero fit cú qs in druplícírer.vnomõ qnfolium ímpõital
íurioíc alteri ad memória reducítaurilf; tcrí.^eamdo qn petm j5,tími adaugct
uni quod ptulít ei ncceiTitatem patienti fuís verbis. S ertio qn occultú reuelat.
Í$cíendum vlterius q fi intentio jife cSuario qn illõ qt5 c bonú oicit mala ín
rentís verba conuícij vel cõtumclíc ad tentíonc factú.Çndírccte aút vel negan?
bocfiwE vt £ verba que^tert bonozem do bonum aitcrius vel malíciofe retícen
IIH
Çjo*1JkedMfeíltio<p congruít rõ nomts Sccus ert (i í.t íncdnfideratõne vel et lu
®ctraberèeníeftoealiqu9fmnma pte bucitatc lingue bocfacíat.CHiotanduj
trabcre:fic oetracto: gtcm capit o e fum 9 is quíaudít oetraetõem íi inducat eu
m&boni qó eft ín optoem bominum. ad trabendú vel faltem placcatcí oetra?
fscrractio nõeít pctm monale quádo etio ,pptcr odul cius cui octrabiE nõ mí
qs oe flluj óblíquiEvt eíus forna oenígrj nus peccat 9 oetrabcsfm íXbo. Slnó
autrerrc nantg famâ alícui valde graue í&crn. octrabere aut oetrabente audlP
clt q: mtcr.rcs tpales videf £iFc fama p; quid bo:ú oanabili’non facile oiteríntí
ciofioí g cuíus oefciíi bõ ímpcditur a ml" fecus elfet fi et tímo:e vfnegligentia vlf
ria bn agendum.p:opií quod ó:j£ccliaf. vcrccúdia quadam amíttatrepellere oe
4i*f£uram bab£ oe bono nomine: boc t. abentciti:nonopo:tet afitfêg aliquís
cnim nugisgmaucbíttíbi çpimllc tbe-' refiItere oetractou arguendo eum oefal
fatiri magni ct p:ecí ofi.iÇõtmgit tamen fitate nutíine fOciat vcriim c(Tc qó oíciE
quandoq? 9 aliquís oicat aliqua verba fedopo:tetcum verbis arguere oe boc
p£r que oírimítur fama alicuíu3 non c,t ç peccat ei oetrabedo: vel falte oltcder
intention £ vel ammo nocendi fed cf ani 9 ei oetractio otfpltceat c trííliciâ facíeí
nu leuítate vel et laplii lingue: t time c q: vtait fapíês Sent’ aqlo oifTipat plus
veníakpeccmwupolTet tame elTe mo: * mas et facics triltís linguã oetrabente.
tale li Mm .platu ect adeo graue 9 nota JSt licet fufurro et oetracto: puemant ín
bilicramam pzotinu lederct er p:eapue boc 9 vterqs oícat malú oe qa.tío in eíuf
in bis que fitment ad boneftatem vite: abfêtia ornt tn i fine q: oetracto: intédít
rm Sbo.S; tenetur bomo ad rcftítutío oenígrare famã,primi: fufurro a útíntê
nem fame ftn pofiibilítatem ficut ad rc ? dit amicítíã fegare oifco:díâ femían":et
ftitutíonc cuíudíbet rei ab!ate:pur3 oo° ídeotaliamala qafertoe íitímo qpnt p
bona oe íllo cm oetratít co:ã bis qnus ipm cõmouere aim audíctis. St oicírur
verba octractoú a .prulít t odedendo fe fufurro fm yfido.m libroetbímología^
oeliquífle f m Bletandrtmufm X-o fco. a fono locutõís q fecrete ín aure aIicui->
tv.oí.quamfcn.áliquispt ouplicíter loquítur.oiciE etiã bílínguis. ;ftn cnim
oliú infamare.Slno mó falfum crime ím amicitia fit inter ouos mtif fufurro et vt
poncdo.Slío mó ve? fibí occultú in pu tra.tp fite aniícitíâ rúfie: t íõ ouabas lin
blicoptoponendo nó feruatoozdíne ius guis vtíc 3d ouos vm oi.maluj oe alio.
rís.Tj^im^eneEoictú fiai retractare ira «Sn fapícs ait 2»aledíct9 fufurro t bill
pubuceficiir ímpofuít. Seamd'’ non oj guís.-multos ent turbarpacem babetes
rctractare q: mctireffed oebcteí ftí alijf Stuía7&oamícu3 inter etterio:a bona
X’bis famam reílituere: vt oícêdo n cre í p:eminet tefle f3pientc namep amico ft s
datis bis que oiti vobís ncc reputetís deli nulla c com^atio. vã et optima lã;
eúectalé qnnlti multa loqunE quõfút ma qp oetraetõem tolliE ad boc matte
vcra.ÇAt fi queraf fi aliquís oleat cri; necría c vt bõ ad amicitia ydóe'! babeaE
men aliquod oe pliíj audiuifle non tn tâ iõ fufurratõ c.mai9pctin q>oetractõ cú p
õ-íibíccrtman tal’tcneaf famâ reilmieP ipaj maí^nocuiné^jJtio tferaE.ell etíaj
aiefpondeE iynõ:q: fine aflmione boc m3gf pctm 9 ptumclía q: amíc* c melí?
oícat et nature talis actus tpí non tollit 0: §> bõ: a amarí q> bõ:art.vt ót.p.i.g.
famatmnec p:o cius oicto babeda é opí b’-Bd ptumclíã d? ? octractõs pt ocris
nio mala pc aliotq: tcftc fapíente: quí ci fio rcducí .coicát ei i mS.nltb et irrrideE
to credit leitis eft cotdc.tSerútamc talia nift ó Epib9et qb9bõ embefeit bmõi afit
recítarecperículofú japter pufillom ac ft! petã q fialicut[facie ortr ptíiict ad cõ
leuícredétíií fcádalú. 4t fi aio ipm gra; túdiã.fi Xoonri ei‘'abfen ptinét ad oe?
niter ledendi boc facít mojtalíter peccat tetõ} X fufurratõj.oiftíguBE rn B petã cy.
wtocowim
fine quem (htenâít cõtra alíú Ioqués.cõ to grauíus quâto gfonâcuí maledícíin1’
iiítíâsem mtcditbonorcm oeprimere: niagís amare ac reuererí tenemur. & ntS
Detractor fornam tollcre veloímínuere. oícif Seulfi.xí. d$uí maledíxerítpatrí
S u furro oífcordíam femínare. 2>crífo: velmatrí morre mouef. íontíngittaiít
5vo íntendít erubefcentíam íIUus quí it> verbum maledíctíonís .platú ec pecca *
rídetur.(Sft autc erubefccmía timo: 6 tú veníale vel ,ppter parmtatej mali qS
bonorationís fim oamafcenú:etpõtoe s quis alterí maledicêdo ímpeatur vr,pp
rífio alíquando elTe peccatu veníale alt * ter affectum eíus quí .pfert maledíctõis
quando mo:tale. Aftemm veníale pec* ^ba oã ex leui motu vel ex ludo aut fur
catum cuj quis ex altqua leuitate $ alio reprõe alíqua talia verba jafert q: pecca
oertdet non volens propter boc ei9 mas ta *bo? maxíme ex affectu penfanS.Jlí
lum.ekl cum oefirctum altcuíus perfo # li aut quí eximis maledicunt feu ímpre*
ne quí fimfeparaue eft ponit in ludú vf cantur mala non ínquantú mala fed fub
rífuin. aíí vero alíquis oe alio írrídent ratíone boní non peccant ficut propbete
ípiú animo guipendendo et cú tarn vile male peccatoribus imprecanrur confer;
eftímando vt oe eíus maio nõ fit curâdú mando veluntatem fuam oiuine volfita
fed fit quart 4a ludo tenendum: fie oerí; ti iuftecos punientis.pofiunttamen bu
fio ert peccatum morrale fim ÍS bomam. iufmodi imprecationes per modum pre;
Santo aútcll illufio grauío: quâto ma # nundationis intellígi.(^írca rixas au
lot rencrentía oebetur perfone que illu# tem Sciendum q-propríerixefútquan
dítur.fUide illufio íuftorum cft grauís do aliqui etira fe percutiunt: vt ót glo.
1 multum nocíua: q: g boc homines ím ad gala. v. art au tem rixa peccatum mo:
pedíutur a bonÍ3 gagendis. illufio X>o tale fim Sbo.in eo qui alterum inuadit
parentum efl grauto: cú filíj maxíme íp; íníurte.Jn eoveroquife oefedit poteft
fie oblígetur.jllufio autê oeí t coç que efle fine pcccato mortal! et quandocp cã
ad oeum pertinent ertgr3uífííma. 4t fi peccato veniali et quandocp cum morta
arguas non omnis irrifio que vergít in # li fim oiuerfos motusanimi etoiuerfof
íuríam oci fit mortallsrquía túc qmcúcp modos fe oefendendi. foam ft folo anio
quí rccidíuat (n altquod peccatum vení repellendi inmriam illatam 1 cum oebi;
ale oe quo penítuit peccaret mortaliter. ta moderation? fe oefendit non eft pecca
á&ícít ent yfido:9 q> írrífoe ert etnõ pení tux dt p:op:ie poteft oici rixa ex parte d>
tens q adbuc agít quod penítet. T&J. çp Si vero cum ammo vmdicte vel odii vf
talí3 0ícíturírrífo:nõq' erprelfe oeum cum exceffii oebite moderationis feoe;
írrídeat fed quafi interpzetatiue ínqtuj fendit Temper eft peccatum: fed veníale
fcj p modú irrídentís fe babet. (Kite; quídem quando leuis motus odi j vlvin
ríus fcíendum q> maledíctio alíquando dictefc inmifcetrvel cum non in multis
fumífj» octractõe. Zfcoledícere nanq» exceditmoderatoefenfionem. ãíortas
idem c çp oe alio malíí oícere. Slndeali# le autem quando effrenato ammo i inptt
quando oetracto:es inaledící oícuntur. gnantem infurgitad emu occidendum :
zfcalcdícioícúturetiam qricp blafpbe? velgrauítereú oelendum.Jllivero qui
mi quí ín íníurijs oiuínís complacent. publícapoteftarep:íncípis vel iudicis
Surer tame maledíctio fumif .pvocalí aliquos ínuaduntnenoícúturríxarí ne
ocõne feu vocalí expfllone mali ç aliqs tp peccant: fed till qui publice poteftatt
;grímo oefiderat tale malú fibí ímpcádo refiftunt fe inordinate oefendendo.
tíÇuía autê vellealteríus malum feÓ3 fe
repugnar cbarítatí q oíligím-’ ^rímum
eíus bonú volendo ídeo talis maledictõ
#m gen1’ fuum êpeccatú mo:tale,4tt4í
mi
Bcolloquíjô 5a. vil i ftola no me penitet ? feqtiif gaudeo nS
Í Í1*ic ariftotiles oetermtnat oe qt cõtriftatUftis fed qz comriftati eftis
vlrtutib9 que oífponút botes in ad pcnítctíã.CtSõfequcter tractatarf.
mutuo i oecentí cõuíctu.Atptímo quo ee vitijs oppontls affabilitati oicens eg
ad actus feriofos: a fcoo quo ad actus ille qut ercedit modfi in oelectãdo alios
ludicros.5bt actibus aút feriof clt ouo verbis vel faens ft boc facial fola intent
cõftderarc fc? oelectationc a vcritatcj. none oelectãdí vocaE placldus. $t aút
Atideopzimo agit oevtrtuteqeft cir> boc'faciat intétíone alícuí9 lucri cõfeqit
ca oclectattones ? trifticias m actib9 fa di vocaE blanditot ftue adult to:. £6mu
riofis g qua bonto gratiofe i oelectabis niter tn nomeadulationls folet attribuf
liter aliis cõuluít iu verbis t factis cõú oib° <5 fup:a oebítú modfi virtutis alios
cando.&icit artf.q> I5 bee virtus fu,p; oclectãr.Jsvero q omnib9 oictist fat
pzíetnoíatapõttnoící amicicia ^optcr ctjs i>timo?t cõtradicitiposnõ verens
quãdá ftmilitudíné quâ b} cú ipa t actu cõmftare oifcolus feu litigfofus vocaf.
cpteriozUlRâ ficut amicicia facit amicus ■ Ad euidctiâpdíctov notandúçadí
oelcctabiliter viuere cum amato.iic ilia ulatío quãdocp príaE carítatírvnomõ
virt9 facít botem oecenter babcrc fc ad ronenmterieputacúqs laudat alícuí9
lllosqbus cõuerfaf.aífferút tn qz ami peccatú boc cm côtraríaf carítatioeí cõt
cicia pzíncípalitcr cõfiftit in affectu amo tra cul9 íuftídã bõ loquíE 1 etíã oilectií
ris 1 ollecttonis oc qua oicetur octauo oní .pjcímt que3 ín petõ fouet. vnde eft
bul9.bec aút virt9 iu etteriozib9 verbis peccatú mmoztale f m íÇbo.itma íllud
vel factis inquib9oeccter fe babet bõ Yjaíe.í) .«c quí otcút malú bonú 2Uío°
g inclinattonc tailsbabít9 nô g affectu rõne íntetíonis puta cu’aliqs aduIaEalw
amotis fpecialis:f3 4da getierali amot cut ad boc cg fraudulenter ei noceat vel
re quo ots bõ naturalirer oi bomini eft cozpozalíter velfpúalif tbocéteft pcc
Bmic9 5urta qb oicitfapiens eg oéatal catú moztaleoe quo fapiens: 2S}elío:a
oiligit fibi fimile.SSn g banc virtutc nõ funt vulnera oíligentls cg fraudulenta
folú cõuíuít bonto oelcctabiliter ad ami odíctisofcula.Sí aút altqs cc fola auít
cos f) ad ocs tâ notos cg ignotos. 231ii dítate oelectãdí alíos vel etíã ad vítãdú
ter tn fe babet ad bos tad tllos alii ad aliqí malú vel ad aliqtf cõfequcdú t ne
magnostet aliter ad mediocrestlicet ad celTitate alícuí adulatu3 fúerít nõ eft cõt
oes oecenter febabeat.bcc,aút virt9 li tra cart tate :vnde nõ eft peccatú mo:taí
cet innoiata grecis fit.a Iannis tn com le fed veníale.Sí ^0 aliqs velítalíquc
muni9 affabilitas noiatur.Tbicet afit ad oelectare laudádo vt eú cõfoleEne ín tr£
bãcvirtutê gtineat exterior motuú ct bulatíoníb9 oeficíat vel in bono .pficere
geftuú moderatío tquãtú g ejeteriotes ftudeat boc ad pdietã vírtuté gtínet.
mot9 ozdinamur ad alios: zRajime tn Srcaeadê Sa.ix
bee virt9 attendif in colloquijs Affabi c ÍTJ^oft q- arif.egít oe affabílíta
lis nãip locjE oibus vt opoztet ? Ij qu|3 tequceftctrcaoelectatíoncs ee
tú eft oe fe intendat fine trifticia 1 odes trifticias in cõícatíone fermonú 1 rerum
ctabíliter altjs cõuiuere.Sltqntn ma? bíc agit oe virtutc veritatís circa eande
gíseligítíllúcúquo loquif contriftare cõícatíone facta.vbi p:ímo oícít veritas
eg oelectationc ci inducere nõ eg jajcimi eft media iter íactãtíã 1 eyroneã. jacta
trifticia fibi placeat in fe cõfiderata fed to: emeftfimílatíu9 glozíofo? ftbínõíti .
InozdíneadbonúqtS etinde confcquiE eríftentíú 1 maíozú êg eríftút Ayron vet
cuiufmodi eft ;pjdmi co:rectio.Sn pau# ro negat bona que ba bet 1 mínoza qg af
lus cotríntb.ait Si cõtriftaui vos t cpt fcrít.a?edtus vero bozó veraj:e>:íftens
fitbícoww
cõfitcE vita 1 fermone bona in co ejciftcs tínet ad bane vírtute oeclínare ín mín*
tía mó maioza ncc miitoza alTerens. 3*5 qz boc eiTetmétíríitale tn médacíú é mí
videtqz verítas nõ fit virt9qz coufiteri nus malú q> cú quis íactat fe babere qõ
ca qtte fimt circa fe nó eft bonú ncc Iain nó babetzq em oe fe njfiíoza q> fint a (Te#
dabile neep i bonis qz vtait fapics: lau rút funt alijs oneroft quafi alios etc elle
det te alicnits x non oo tuú. wc in mas re volêtes. JáSirca pdicta notâdú qz ve
lisiquia contra quofdam oicit yfaias: rítas oe q núc é feriyo oíffert a veritate
q^jcccatuiu fuumficut jodoma pzedica víte iuftícíe t Doctrine.verítas vite efti
tierunt:ergo veritas non eft virtus. fin quâ aliqs rccte vimt p cófozmitatc5
<(Slefpondeo confiteri id quod eft con ad Iegc oíuíná. S,t talí3 c cqfe cuílibet
trafe tnquantucftconfdTiovcri eft bo# vírtutí.verítas íuftície vno° oíciE fm cg
num e,t gencre fed boc non fufficit ad quis fernat rectítudínc ín íudícijs que
boc vt fit actus virtutio fed requiritur funt ad alterú x talis nó prínet ad veri #
vitcrius vtoebitis circumftantijs vefti tate oe qua loquímurftcnt nec verítas
fltur:quc li non obferuenE erit actus vi# víte. &Uo° veritas íuftície oicíE fin cg
tiofusz'J fm boc vitiofii5 eft eg aliquis aliqs ep oebíto íuftície in íudícfo veç te
finccaufaoebitafe laudet. i&t fimili ftíficaE x bec non ptinet oirecte ad bane
ter eg aliquis peccatum fuum publicet vírtuté que pcife fm babítúveracítatía
fme fe laudandovcl qualitercunqj inuti incliitat ad vem nulla alia cõííderatíóe
liter manifeftando. babíta. verítas vero ooctrine cóftftit ín
<f 2Selnde oicit ariftoti. eg iactatoz tcy quadã manifeftatíone eo? oe quíb9 cft
ron cõuenlút in boc.qz cotingit ifta face fcientía.ESn nó ptinet oirecte ad veríta
re aliqn gratia altcriusrei: puta glozie tc oe qua eft f mo q cft babít9 quo aliqs
bonozis vcl riniozio. Sliqn vero nulli*7 x vita x verbo fe talé qualis eft Demons
filteri*’ gratia fjfoli^operis in quo alii ftrat. láfiún tn vera cognofclbllía iquds
quis oelcctaE qz babit9 facit oelcctabill tú funt a nobis cognita circa nos funt x
ter opari. ESiide vnufqtiifq} qualis c f m ad no3 ptmct p boc veríta6 ooctrine po
babitú talia oicit x opaE:? boc ft fin ba teft ad bâc vírtute ptinere x queciiqj ve
bítú oper:fi fm natiiri ant alia cã opeE ritas alia qua quis manifcftat verbo vf
nequaquâ fm illú babitú opabíE .4ft ãt facto ea que cogiiofcit.fljSUiía X>o mês
verav laudabilio.'Sli) verofes iactatoz daciú opponít verírartadço circa íllud
x cyron funt vituperabiles cú ambo fine ‘ ert aliqualíter ímivo:adu.4ft aút menti
mendaccs.ZWcdaciu cm eft vituperabt ri cõtra mente ire.âle quo aug9. ín lílv
le cii fit f m fe malfi.SJerap nút aiicrit vc cõtra mcndacíú oicít:cj> ille ineimE qut
rítaténõfolú in iudiciis fed in quacúcp falfum oenúciat cã fallcdi-^íquls igí
materia mendaciútáÇturpc verens et turoícat falfym credens verú oícere nó
abbozrens. 5t fi aliqn oeclinet aliqua# mcntíE cú nec mtendat falfum ejcpzimes
liter a medio .ppter igiiozãtiã vel ,ppf re nec .ppímúoecipere.qjber oppofitum
alia caufam niagis oeclinatad oiccndú aút fi quismtejidcs 6icerefalfum oícat
jiiiiius oe bonis 3> babeat q> 3d oicédfi verú mentíE cu .prímú íntendít faliere x
plufey ctiftãt.^airca qó uotãdú cg ve alíter ozc ctpzímcre iy babeat in mens
clínare in miu9 a veritate ptmgit oupli tc.(|[9liiudiEquocp mcndacíú miiltíplr
ater: vno mõ affirmatidorputa cú aliqs vno modo fin ipius mendacij rónc x fic
bonú qtJ in fe cft alferit nó tíí totú inani oiiiídiE ab aríftotile ín mcndacíú qo trã
feftatqófitfmepiudícío vcrítatís.vnde feendít ín mai9 veritate qá ptinet ad ia
boc modo bec virt9 oeclínatin minus. ct.wtíã:2$t in mcndacíú quod ocftnit a
Slío mó poteft aliquisoeclínareín mí veritate in minus quod ptinet ad eyros
n9 negado ftbi incffe q«5 íncft x fic nó ps uíam.át eft bec oíuífto per fe ipius mé
XIII
dacij quía mendacíum ínquantú buíuf? do magis fcandalijantur oe mendaeijs
modi opponiE veritati. peritas autem talium cy aliozum cy macime fi mention
efl eqtialítas quedã cui per fe opponiE tur exercendo actus qui compctunt fibi
maius-t minus. Vlío modo porcít oiui raiione It.uus perfectionis:puta índica
dí mendactú ínquâtum babet ratiouein repjedícare.Síbxemm polTet peri;
culpe #m ea que agráuant vel bimíuuút re auctoziras ooctozis ecclefie in oocen;
culpam mendacíj.^icoíuídíturin per do t vtilitas populi audientis.Si cnij
nícíoíum íoeofum i offícíofum nd que pzelatus pdican3 vel iudicans admifee
polTunt reduei octo genera mendaciozu ataliqd mendacíum íocofuj poterít ou
pofita ab %ugultíno in líbio contra mc bítarí dc quocnnqj aliooictoab eofia
dacíú.lBgsuatur nàcp culpa mcndaci) cut oe tilo. fStuod intelligít fficotus fi
fiquís mcnciaEínalterius nocumcntu$ non percipiatur illud mendacíum elfe
fiue fit contra oeum vt ín ooctrína fidei Dictum remotum abacm ooceudi vel
i mozú.Sfiue fit contraminium in per iudícâdi &um namqjaliquís fedet adi
fona fama feu rebus t tale elt peccatum iudicandum potelt aiiquam truffam ad'
mottnle.($emum vero culpa menda mifcerequcermodoloqucdi fcítur nõ
cí) fi ozdineE ad aliqó bonú vel ó ad bo; e(Te oe ludicio. ÍSlirer etiam poirunt'
num pelecrabíle t fieelt mendacíum ío aucto zitates allcgate e.tponi 'fi&zíma e,c
cofum vel ad bonum vtile t fie elt meu; point ab alejrandro in tertío fententlap
dacíú offícíofuj cum quis: fcj mctiE p:o cg viro perfecto non cõuenít mentiri/p
falutc cozpozís vel bonis ipíritualíbus vita alterius feruanda non cg femg mc
out tempoialíbus conferuandís:a bec tiendo peccct moztaliterfed quia men;
ouo funt peccata vcr.íalia. ifflcnt aute tíendo peccat peccato veníalí quod oi#
moztalia fiquís ej: buiufmodi videret^ fponft ad moztale per quod bomo per;
babilterfcandalú ozírínec tnoefineret dítammáfuam.aie fecunda otcítSCbo
talia mcndacia^ferre t boc fi talis elíct mas in.fe.fe.çg 2higultinus loquiE ou
ín ftatu perfectío/ils acqutrende vt reli; bftatiue. íftndepzemittitnifi foztc illa
gíofnvcl crercende vt platí:fme in quo vt perfectozum.
uís alio ítatu.-$uerunt tamé quidã fim;
plícífopinúMi oicctcs buiufmodi ml Alterius tiot.indú fícut
dana eife pescara mottalía ín viris p/e; mendacíum confiltít in verbis fic fimu;
ctío ínitentesglofeíliigiif.fiípcr illtf: latío vel fíctio ín factis quod quidem fit
pdesomnes qu; loquuuf mendacíum. cum aliquis per figua factozinn vel re;
íltó cõuenír gfecto $ vita alterius fer; rumalíquidDc fefigniftcat contrarmm
iiauda mentirí nediivitá alterius feruat eíus quod ico elt. «ndcficrusDicitur
onimamfuã perdat.^tc ilíigultínus t quí alíud pzetendit enteritis cy babeat
libio cõtra mcndaciú gfcctozú pceptum íiiteríus t fi fiatad alíud figniftcandum
elt nõ menttríW í$ed bec opímo nõ elt non elt mendacium:ficut nec figuntiue
vera fim ítbo.Aícb.? ®co.í^ú gfeef’ locutioncs fyi l^ugultinum ín líbzo re
non oblígcf ad veritatem feruanda í vo qneltionibiis euangelij.$r» ftgiiratíuís
to vel íurameto plus q quicuiKp aluis ením locutionibuo figuratur quedam
cbziltianus. @lerba ante Sugudíni ín; res non vt alfereatur ita elíe fed pzopo;
tellígunE t cafu in quo recta ratio oícta nitur vt figura alterius.-qtiod volumus
ret çy vnicus actus mendaci) vel freque alTerere:fic Domin'7 fíuric íe longíu3 ire
tatus efict fcand:.lofus feuoccafio rut; Difcipulís cuntibus in emails compo;
ne moztalio audientibus quod aliquan nendo fcj motum fuum quafi volentts
do plus potclt contmgere in viris perfe longíus ad oefignandum q longe crát
ctie q in alijs quia imperfecti aliquan? afídeeozum»
Stbtcomui
£ (Kontínetur autem rppocrífi fub fu talís fimulatío nõfemg eft peccatú mot
mulartonc.yppocrif em queda funula; tale nec femg eft cú peccato moitalí.
tio ê nõ aút ots fimulatío fed folú illa q tt'irrãn,aC®eil"leaSil:arif- oeí3í
quis fimulat gfoná alteri9 Acut cú pccs ^jtittituv»ctjtiaq opponiEX>ítati g ex
cato: fimulat gfoná d qua oicit fco .38» celfú oícens 9 íactãtia fittrib9 modis:
t>í. tertíj fntarú 9 fit vno mõ ftmulldo vuo°qn alíquís fingit oe fe que nõ funt
v árgumcta .pbabílía a fignoiputa p ge vel maíoiaq> funt non ter alíquent
nu flexiones adotatíones 1 oeuotiones aliú fine f5 tm q: tn ípa fictione vel men
aliqua bona fibi tuclfe que non ínfunt. datioDclectaE:ett3lí3alTimulaE piano
JBUo vero mõ oltendêdo mala nõ ínelTe eoçgaudetín mendatio. fifr tn talís
que fibi ínfunt et boc g figna oppoíita il magis oiciE vanus 9 malus ©ícíEqdc
lis vt fi alíquís luxuríofns audics loq 6 van"’qtgaudetinmédatio qõeft quid
mulíeribiis fpuat íu fignú caftítatls qua vanummõ tn oiciE malus qi nõ íntedit
fi luxuria execrandoiex bis modis frcqu alíquêmalúfiuemiputa oãpnú vel oe;
teryppocrífi eft moitaffi m ípm. íÇi alts trimentú qaximí. Secúdo mõ cõtíngít
q3 fimulet malú non ineífe qõ inert non 9 alíquís fe íactat qapf appetitú gloiie
oftendedo figna que cõiter cõfueuerunt vel bonotis 1 talís nõ eft multú vitupe
feq illa mala talíonõ peccaret:f3 gop; rabílisiq: bõ: 1 glía qndâ affmítatc ba
pofitú peccaret talia figna oftendendo: bent cú rebus boneftís japter qs botes
qt ftc videref peccatú fuii pdícare t pu; laudanE 1 ín bonoie babentur. &ertio
blicare.lÇbo.aútocYppocríft oicit 9 modo contíngít 9 íactet fe alíquís ,pp£
ín Yppomfi ouo funt fc3 oefect9 fanctú lucrú pecunie vel alterí9 9 pecunia me'
tatia í fimulatío ípíus. $í ê Yppootta furaríveleftímaripõt 1 talís tanto, eft
oícaf ille cut17 intentío feri in vtrútp vt vtílíoi q’to qapter mín9 bonú fe iactado
fi alíqo nõ curet fanctitatc babereifj fo; inctíEitalís aut fingit ea ex qb9 lucrarí
Ifi fanct9 apparereiftcutpfueuitaccipí í põt:puta 9 fitmedíc"’ fapíés vel oíuí;
íàcra feríptura: ficut manífeftú eft 9 eft nus.íírca pdicta notandum 9 íactau;
peccatú moitalenullus em puuaE fans tia qapne vídetur impoitare 9 bonto A»
etítatctotaliter nifi gpeccatú moitale. pta fe verbis extollat licet auté poftlt ec
íéíoícaE aút yppocrita illeq intenditft ín factís:illa em que bomo vult lõge ia
mulare fanctitatc a qua oeficit g pecca; ctare ín altú eleuat t licet alíquando otí
tú moitale tunc qmis fit m petò moitalí aturexauarteia vtoícrúeftqitamõ fre
ex quo puuat fanctítate tn nõ femg ipfa quentiu3 oiiE ex fupbía vel inani glotía
fimulatio eft ci perm mo:talc:f3 quãdo- ídeo ci9 filia poniE at boc nãip q- alíqs
qj veníalctqí cccerncdú eft cr fine quí pcrarrogâtíá que eftfpecíes fugbíe fu
fi repugnet caritatí oeivl^íimí crit pcc pia feipfii5 clcuatur íntei íus fequíE ple
catú moitaleiputa cfi fimulat fanctitatc rúiç «yextcríus maíoza queda oe fe ia;
vt falfamooctrinú oírtemínet vel adipi etet. aendít etiamplerumqj íactato:
fcaEccciiaftícá oígiutatc indigu9 exits oicendo 9 glotíã confcquaE g fuam 13a
velqiiecúcp alia tgalia bona m qbus fi; ctantiã:': ideo ex inani gloiia ozitur fim
nc cõftituít.íÇí vero finis intent"’ nõ rc ratíonê finis. f$tem notandum 9 íai
puguet carítati erít petm vemale :puta ctantia ouplícitcr poteft cõfiderarí.vno
cú aliquís ín ípfa fictione oclectaE oe q modo fim fe piout eft mendatíú qádam
Oicit arif.ín boc quarto q» mugis videt 1 ftc quãdoqj eft peccatú moitale quan;
vat;9 9 malus. Aadem cm ratio eft oc docp veuíale fim Sbomam ZWoitale
tncndatío tfimul3tiõe./5õtíngittn ali quidcm cum alíquís íactanter 6 fe pio
quãdo 9 alíquís fingít gfectioné fancti fert quod eft cõtra gloiíam oeí ficut ex
tutis que non eft ó neceífitate (alutis 1 perfona regís tirí Agccbíelís .txvuj.
mi
jÈletiatií eft coz tuú t oítíftí se9 ego fú* né nõ íta cauerí oebet arrogantía vt vta
vel etiá p carítaté .ptinú ficut cíi alíqs ritas relínquaEefíc fugcrefngbiáêpec
lactando feípm .prumplwn cõtumelís catúzcú onme mendacíú lit pcccatú fm
as altoç ficut bafccEin euágelio õ pba; Kug. SMiomõ fine mêdacío oúfcs alb
rifeo quíofját itõ fum ficut cetcri boies qua maioza que funt in fcípís reticent %
raptozes íníufti adultcrivclud etiá bic quedá minozaqinferecognofcút ocres
pubUcamis. fituãdoq; etiá bc/ie eft pec gút s boc oefenõ eft peccatú f3 põt gtb
cstfi veuíale quãdo fc3 alíq s oc fe tali a nere ad bumílítatéze fic fúgere fugbias
narrat que nojfunt cõtra oeú neqj cõtra nõ eft petm nec gtinet ad boc vitiú.
^ímú.Slio modo põt pfiderari fm fu ÍÍJotandii çg eft quedá figura gramas
om caufamvel appet ítú lucri aut inanis ticalís que oiciE yronía 1 fit cú alíqs oís
gloaetftcfiqacedateí fugbíavel íaní cit vnú intendit eypzítnere cõtrariú vt (i
gfozía que fit peccatu3 moztale etiá ipa oícataliquio alicui: SS> çpbonus pucrí
iactátía erit pcccatú moztale alioqti erit tendes ípm efie pzauú fignificare vel eje
peccatú veiiinlc.Scd qn alíqs ,prúpiti pzimere 1 m bociioneftmendaciúfrcut
tactâtíã^pterappetílú lucri boc vídeE nec in alijs figuratis lociitiontbuoza oe
iam gtíneread;ptímíoeceptlonc?oás bocpõtíntelligt illud qó oicit aríf. oe
nú:t ideo tabs iactantia magís eft pec; magnatúmo çg qííqs aliqua falfayronís
catíí moztale. ?8n pba oicit çg turpioze celoquif.-StoiciEabyrongrece qó eft
q fe iactat caufa lucri çg caufa glozie vel eleuatiolatíneqzfitfepe cú eleuatíoue
bonozis nõ in eft femg peccatú moztale vult0 velfermoníszt fcríbiEcõítcr fine
qz põt eiTe tale lucrú c% quo nõ oamnlfi e.&itíú vero oppofitú veritartoequo (5
caf.ÇíTractat ptírarif. oe cyronla o ú agitarift.fcribíEgeiy: IKtidcpõt oicí
cens ijey rones qmínoza oefe oícunt abeqó ceytra 1 y ron qó eft elcuatío qs
çy.fint videnEgroifiozes fm mozes q> ía fi eyrra eieuaríoné qz plcrumqj eyrones
ctatozes qz talcs I3 nõ vídeanfoícere cá ment íunE negando maioza que ín ipfis
lucri f3adftigiêdú túozé feueleuatíoné funt ad eleuationé fugiendá vtotctú c»
cne Hint alijs nioleftí íetpís pferendo 1 ^fitlHavcroeyterio^o^nat‘, ad iacrau
tales majeime negât illa que funt glozio tiá gtinctfm Sug.in lib.oe ferniõe 00
fa in eis ficut focrates fecit oleens fe nõ mini in monte. t‘ílotandii5q’ vt oicit
clfe fapíentt fm pBm íd eft amatozé fa; tbo.in.fe.fe.fi mulíer pcíof fe oznet vt
píêtíe.®unt tn aliqiúeyroncs peíozes g boc viro fuo placeat ne labaE g cotem
pcedentíb^quífacíetçnus ptcdútoe fe ptú ín adulteriú poteft boc facere abicp
minozavt alíqnoe ipisopinenturma# pcccato. 5 lie vero niulieres que viros
ioza vtillí quiaiTúmút babítú oefpectú nõ babem nec volút babere 1 funt ín fta
vt videanE boibus eiTe fanctí 1 gfectí. tu nõ babendi nõ poiTunt abfcp peccato
At talís cy roní a vídeE etfe quedã íactá appetcre placere viro? afpectib9 ad cõ
tía Tipter qó oe beato Jlug’.legiE q> ne cupífcendú qz boc eft oare eis occafionõ
qj veftesnímisjpcíofaeneqj nímís abs peccandí.Atfi quídé bac íntentíone fe
íectas babere voluít qzjiivrroqj bomb oznítvt alios ^uiocct ad cocupifccndii
nes fuá gloziam quci úr. (4ontra pdb peccant moztalíter.Sí aút et quadã les
cta põt argui eg cyronia nõ fitpctin qz uítate vel vanítate ^pterquádá íactari
fúgere fujjbíâ nõ c pcccatú f3:aliq mino tiá nõ 6ft fenig peccatú moztale f3 qfiqs
raoe feipísoíciítad íugíédúfugbíâzê venialezficut etiá ípfa íactantíavt patct
tales nõpèccãt.C&ndeo q> mínozaoe et pccdcntíb9ieadcrõcft ^túad boc
fe aflerere e maioza negare cõtingit ou oe víríe.qjfcoflúnt ctíã licite ? víri í mu
plicíterzvno mõ íncípíendo % fic gtínct líeres fe pcíeíis ozuare vt cõferuét 0 ccc
ad boc vitiú qz vt oúít fcug.fug lobau tiá fm ftatiis fm pfuetudmé eoç qbus
«tbícoium
cõutaBt.£tatufqj t gfoiuy fUarú cõdw bzíúzfj afliftentíú rífum moderatn t gra
tíonúún fupbabundãtía m x fupfluitac ttofumtfolatiúqj nulli oncrofuitt verbis
te talíú cõtmgít peccatú talíb9 peer cons x factís tocofis tã fui # alto? oifcíplína
íuecudínc patrie vtédo feu et inozdína? te x moderate feu pzudentervtendo.
to'affectu vt oíctú cft.j^zedíctís coucoz CScmde agit aríf.oe bomoleboq t In*
dataletanderin fcío míarú.aJulíercs do etcedttoíccs çg bomolocbusé alíjs
etiãfecolozâtes feu aliqua figméta ad onerofus.ÇnftdíaE nãcç verbis t^ctís
appantc pulcbzítudiné adbibétes licet eop cú qbus cóuerfaE totalíter nités a lit
peccét nõ tn moztalíter mfi boc fiat japi qd cape qo poflít ín rifuj cõucrtere nec
lafciuía vel m oeí cõtcpru in quo cafu h curat fi alíq mde cõtríftcE oú tn alios fas
tellígéde funt faticto? auctozítates oe cí3t|riderc .Ijaútfttímpoztun9 trufaroz
bac matéria.íkícudn eft etíã çg alíud é x luioz eít tn min’ mains oerífoze.-qz oe
(ingere pulcbzítudiné nõ babitá x aliud rifo: ocridct e.t ato x íntentíone íntédes
íoccultare turpitudiné e.t aliqua caufa olio? cõfufioné: bíc aút iocofe ad rífum
jpuenienté puta et egritudine vel alid •z folatíú. CSgreftís wdeE Jbbota
bmõitboc em eil licitii.Slmfices etia f*. ri ludú q ad vítã bumanã necelTari'5 eft
cientes omameta feu alia artís opa qul vnde>efícít í oiccdo x audícdo.t necp ei
bus poífunt boies bn x male vti nó pec oícit aliqb rídícnlú íd é truffam vel ver
cátuift foztc íuueníédo aliqua ftipflua x bú rífu oígnú:f5 talía oícétíb9 eft mole*
vítíofa.THõ fic aút oe illis qb9 boies be ftus x ín õibus q oícúE eft triftís.® Sd
tte vti nõ pofTimt qi talía faciêdo peccas euidentíãpdictoynotãdú# rífus alí*
renttvtpote ptebentes alíjs occafionem qn puemt e.t naturall oífpofitíonejao*
pcccanditputafi alíquís fabácarctali; minis fic etíã çg bõ ínuolútarie ridet alí
qua ad cultum ydolatrte pertinentía qíí x túc nec eft bon9 nec mal9 mozali*
fm JCbomam» terntteftaf tn bonítatí naturalí. SUqú
£a.x vero jauenít e.t volútate ozdínata oãdt
vel recípícdí folatíú ad víte recreation?
Siftentcaútrcquíe» x fartidiú euítandú t.fic p.tiuet ad vírtu
e 4[H»íc oetermínat oe entro? tê.Slíqn vero .puciiit et ínozdínata Ite
pelía que moderaE ©electa* fcíuía x ftc eft vttiofus.St 6 tali oicít Ca
tíonesqfíútínludo.iftuãcpUidua ne piens rífum reputauí errozem x gáudio
ccflaríus ad tollendu tedifi t fatígatió j oitíqd fruftra oectpís eccs. fcòo.
x adpntís víte fragilis recreatíonc. 4t iHotâdúiufup^fm Kbo.ínetcefT
qzpotbenc x male fieritíõ circa ludú po ludt íu.fe.fe.aUÕJi cõtíngít efTe peccatú
níE virtue eutropelie moderas íter ouo moztale.Suo mo y tedo turpib9 verbís
cttrema fcj bomolocbú fe ín ludo eteef* vel factís feu bis q vergút m prímí no
fine babete x nggrcítc ntillo0 ludere vo cumctú.Slio mõ fin oefecrú oebítaruj
leutc.ÇSficiE aút eiitropelia abeu qó círcítftãtiai» puta cu alíq vtunE ludo vel
eft bonú X tropos qá eft verfto qz cutros ttt tpib9 vel ín locís índebítts ac etíã p<
pclus bene couertit oícta x facts boím i ter pueníentíl negottj vel pfòne x hoc
íolatíú.4tljinludo vtaE aliqn verbis qdê qúqj põt effepetm moztale ppE ve
vítit velbcriftonís bis tn bfi x oecenter bcmétíã affect9 ad ludúcuí9 oclectatto
vticvt otcít aríf.ftc namqj taliapfert çg né pponít alíis oelectationí oeí itajp ?
et bmõí audictes nõ cõtriflãf nec et mõ pccptú oeí vel eccKe talib9 ludí3 vti nõ
oícendí nec etíntentíone oícentis. @lu refugiat. iSluãdo# 3iitej eft peccatum
de talía nõ funt vicia fozmalíter: f5 tãtú veniale putacum aliquis nõ tátum affú
ntatcríalíter :cú ín bmõí nõ íntendat alí cítur ad ludum quodpzopter boc vdlet
cul9 inbonozatíonc cõfufioné vel obpzo alíquid cõtra petim comitter.e.
mi
Çfceludo at feu íoculntiõe aut gelticu eõtemptus oei fi aliquis fic afficereE bu
lationc bíltrionalí nota ca q oícta fút pg iufmodi ludo q? nõ curaret ab illo ablti
ca.bui9 quarti.fljS>e ludo vero alee in nere etíã ft feiret illud elTe cõtra otuina
fcóo ca.8>e faltatiõe vero fen ioculatio vel ecclefialtica madata i boc mõ filing
necotealí TBotâdúgt põt licita vel tills do cõtcptú nõ folú peccatú veníale fed
cita iujrta ea q oicta funt oe ludo in gna etiá actus in fe índfns ad bonú vel ma
li.3ld malote vero e.rpffioné fcícdú fm lú.®i ficret e;c cõtemptu oeí eíTct pecca
albertú in quarto oiftmc.jtvf.g? cotea i tú mottale.-Sjt poteft mtelligi illud vers
bmôí ludi True fiat catu feu rounds tliru bú Kuguitíni qõ babei oíltic.ijcv.Ç-crí
metis fm fe nõ funt mail qt polfunt bn míms.IRullú clt adeo veníale peccatã
fieri puta fi.fiãt cú oebitis circúltãtijs vt qõ nõ fiat mottale oú placet.boc c fi fic
tge oebiro fcj gaudij ficut in nuptijs vf placeret alícui talis act9 q> nõ ocfmeret
tpe victotie vel rpe liberanonis bots vf illú cõmíttcre etiam fi fcirct ípm elTe cós
ptie vel aduêtu boio oe terra longing i tra oiuínú mandatú.boc etiã modo cõ*
cú benefits pfonis oeqb9 nõ otlac pfús fuctudo vemaliú occafionaliter índucit
ptio mail i fic cú ali js oebitis circQftan in mottale petm nõ çg multitudo venía*
njs.^oíTunt etíã elTe mail cj: círcúílan liú equíualeatvní mottali:,ppter em nn
turn li ftât rpe rrilticie vel pnie aut a p s merofitaté índiuíduop nó variaf fpes.
foní3ccclefialticio feu cú cãtilcnís turs vn míllc vemalia nõfaciút vnú mottale
pib91 illicitio i pcipue ft fiat mala íntõ ®cd qs plcrúqj aluetudo índucit líbís
tione videlicet ad .puocâdú libtdinem. dínéi cõtcmptú.Ifric libídínê voco im
•flktedictís pcotdat ale,r.in fcõo oicens ptobâ volútarc racicdi qõ placctji lit>et
q> faltatio vel ioculatio põt efie ca ejrers oeo cõtcmpto.boc itaqj modo cõfuetus
citij i boc mõ ad arte princt a ell indifi do vcníaliúsífpomtad mottale peccas
feres ad tneritú vel ocmcritfi. ftiaút fi tumttelte em fapientetqui mínima fpep
at et fpúalí íocúdítatc metis ibi merttu3 nítpaulatimoecidet.
cõfiltlt i boc mõ faltauít oauíd cotã ars &UXI
eba federis oni i lufit in'figtut iocudita#
tio fpúalis.-flbotelt ct fieri ad tollendu5 & vcrecundia zc*
faflidul feu ad nature recrcatione i ftc p O Cftíc tractat aríltotíles oe /eSf
tinet ad virmte pfuetudmalc vel motas quadapaífioelaudabilí fcj
lc q otcif eutropelia.põr etíã venire eje vcrecHtidía.Sirca qõ ptímo oícit cg ve
metis Iafciuíatt túc aliqn eft petm veni recundia non clt vírtus tquod .pbaftqt
ale aliqn mottale. -Sit naqj ibi vcniale virtus c(t babítus elecriuus etfcóo bu
pctiu fi tmoderata vel inepta leticiai ej: íustfed vcrecundia non eft babitu3 fed
qua otígincoucítnõpferaf in comuta* palTio quedam:ergo verecundianõ eit
bili bonotfj fiat cõueHto ad cõmutabile virtus tmínot ,pbaf turn quia verecun#
bonú ettra ocú. S>i vero fiat in cõtcptú dia oíffmií p paffionc tímotis.elt cm tí
ofii vel pferaf in cõmutabíli bono erit mòt inglotiatioms'et cõhifioiiís j2Çuin
ibi peccant mottale.-r oe faltatione <io quianõ fitei elecnone: eit em niot9nõ
culatione i rifu boc mõ fumpto intellis fpontaneus fkqs tú quadã traiifmutatitf
gif illud luce fettotve vobis qui ridetio one cot pot is. ©nde oícit ariitotilcs cg
©e cm cõmínationê penc eterne fignifi ficut tímot qui accídit in perículis eues
cat q peccato mottali oebef. bee aley nitcumvitlt9palliditate ita verccúdía
andertintelligo nut ibi efle ptemptu oei cú rubote-.«Suí9 oiuerfitatís rõ põt affis
fi fiat ad fe vel alios .puocandú ad libi; gnari qt nã fangumé trãfmittit ad locií
dínem adulteríj vel fottticatíõis que re vbí fetitit efie oefeciú.fedes aút víte pn.
puguant oíuínio roádatís.eft etiam ibi cípaliter eft in cocdct-í ideo quãdo íiuú
$tbíco:uin
itctperículúvítc íangume retrabít aí euídentíã notandu <g ittllu bicif ature
<0J «pter qõ erterioza pallefcut.fcono: jndeíultaoícunt íurís ftatuta feu pce*
aútt cõfuftoínerteríozib9 eftuo qua* pta .SJicíE aút íuilícia babít9 ogatiuus
do íminct tímoz cõfufionís fanguine ra iuftoç inquâtú íncUnat ad operandú ítt*
currcntc ad cy ter io:a faties bominls ru fta que funt obiecta ogatíonuj ad quas
befcít.í feeínde oftendit aríf. ff verei íuiticía ínclínat.lffconiE aút ín bacotffu
eíidía magís cõuemt etatí íuuemU ff fe« nítíone opanE ad oeíignaudú actú impa
Dili qz iuuenes plurímúf m paflloes vú túa volútateq mediate babítu íuftícíc
uciucs p:oní funt ad peccâdú japtcr ve •pducíE.poniE etíam volút rulla ad ocfc
recúdíáab ope turpíum,pbíbenf.St 10 gnandú ípam volútatc q efl fubíectú íui
fpcdalíteroecetíuueueo ec vcreaidos flícíc a volítíonc que efl act9 elicit9 vo*
líntis maríme 'c verecúdia laudabilio luntatis. Sr bis ptj cg oíffínítío iufltcíe
nõficoefeníbus ínquíbuscozpm pai* efl alTignata cõuenienreriquelibct nacp
Clones itíbtl aut parum vigozis babent. fotma pueníenter oíffiníE p fuú geu9 cu
JSt íõ celíante etatis feruoze níbíl puta* íufmõí é babít9 rcfpectu Íuilície i p tua
nj9 <oo turpítudínís oparí Sic nec fpes pifferentíam i íõ poniE opatíu9 íuilop
ctat vcrccimdía ad botes ftudiofos feu ín oiffinitíõe etíã fozme cõucníenter po<
vírmofos.áSú tin ín ípis p_ vírtutc fuu níE cí9 act91 obiectú q: babitus innore*
ralíiones reductc ad medíú no ogantur fcunt p act91 actus p obíecta.ufconítur
turpia cf quibus verecúdarí eebeant. etíã ei9 íubicctú vt ptj ín fcptítno meta
«■©írca pdícta notádú ff Ij fenes % vir pbifice.lfcaret è oíffínítío iuilícíe.-tttier
tuoft verecúdía careant fupzadicta mo* oppofitú tmuftíci3 eil babít9 p que bo«
do funt til ita oífpofití cg in eis accide* mines íncUnanE adopa íníufla -t ipa vo
ret aliquid turpc oe boc verccudarenf. lunttopanE.dÇuía vero vnúcotrnríuj
Jtt ídco oícít aríflo. ff vcrecúdia eít cp eft ratio cognofcendí alterúrt quotiens
fuppofitíóc (tudíofi boc elloicere ff ve; oícíEvnú oppofítozú totié3 oícitur reli
reaindia miner ad vírtuofum cr fuppo qim.'rtfceroiffiiiitionciniufticie oiffiníí
fitionc alícui9 turpís ftbí íneríítcntis. tio et oíffcrétía íuilície ínnotefcct.|[tbí
cít igiE aríf.ep ínluftus oicíE aliào_ trib9
flfcjcplcitquarMs modis.vno mõ oíctE iniullus aliqs_ ille
galis fcj q facít ptra lege. íÇcóo mõ íus
Jncípít quíntue líber íuftus áz auarua 4 plus vult babere oe
bonísfoztuncficutfuiit bona crtcríoza
ctbícozum quã oebcat ozãs ? optas talía b3bere q
Síuftícía* tfinõ funtappetída fsilla que funt bo
pcedctíb9 na Cm fe.Sertío mõ ôz alíqs íníuil9 ín
0 octerminatúcftóvírtiií equalisqfcj vult minus babere oe ma
tib"’ que funt circa com# lis vt oe labozib9 expcnfis i bmõí. at
municationé fcrmonú t íilítres modi reducunEad ouos fcy ad
operfi in cõuíctu quo ad íllegalé i ínequalé.lBâ inequalítatí op
codccentíá boneftatísibíc agít oe íultí í poniE magís i mín9.et íõ tam auar9 \
cia que eft circa opationco q íuiu ad ak alí9 oicíE inequalís.pcr oppcfuú g c(l q
te ru quo ad equalítatê *z oebttu necJTu dâ íuilícia legalis i qdâ indicia eqlis.
ratís.Sicit ígíEnríf.oe íuilícia -t imulti ff&eínde agít aríf.oe íufticía legalí cu
cia eít attendendú et circa qles fint oga íus legalia feu legís pcepta funt remo
tíones i otffinít íufticia oicens cg íultt; ta materíalr feu mediata, opatiões x>o
cia eíl babít9 quo boies funt ogatiui iu- circa ipfa funt matéria ^pínqua vel un
flop i opanc i volunt íuila. ®.cWcul~ mediata. »í<it aríf. ât ff legalia feu ea
V I
que ler piccipít f u t iulta cam fcj fínt ítu eadem virtus boníverí et boní cínílís.
mtuta fim oictaiuê rectc ratõis.Sft tlia airtusentboniciuilísFm illí 0p:onê
Icjjaiia fút quotúlibet tftutuj ogn.Ãer eft tufticia legalio per quam alíqd o:dit
empcípitoga fo:titudÍ3 put,] acié fi.re» ttirad bonu coe que non é cadê cuj aííis
linqucrc x arma nõ abicere.Átoga tem vinutibus.át ôt totavirtus x virtus cõ
per atíc vt nõ metbarí: ? oca mâfuetí vt mums no rmpdicattonem fed fim tftu *
n percutere ct fie oe alífstq qdêfút facti tem x caufalftatc inquátS oídinat actus
ua et conferuatiua feli cítati3 politíce. oim virtutu ad bonú coe ficut caritas ot*
Uegig nãq» Litotes legalía ftawêtes ín dmat actus otm virtutu ad bonú oiuínú
bis q pcipuit ftudiofe cõfiiderát ca q cort et,f m b3nc vel ílla opinionc varie poflj
ucníút coítati i optímatibus fine virj p crponttertus. ^ '
curto et pints q babetur vt optímí in ct
mtate feu omo x ptinctpíbus côrnuníta? ■©íenmuaaát» £34
tc regétíbus. Srbío patet que * qualis tjhfcagfc SriftoDe iuílicia gtií
fit uifticia virt'7 legalis.cft eni virtus le culari f eu f qoaU: oc qu.i octcr *
galis gfecta non funpliciter Lqualitercu 6 r 6 PÍf,1Ctp3U°
tp fed gfecra ad alterú. t íõ 6: tf tutu p.*e p.obat bumfmodi wftícíamí"tei,ti0-
e/Te pticula
clarifiíma íta qrncc befperus nee Iucifer rem et imufticía fibí oppofita.JCú ent irt
ftc c admírabilio.^abi iHorádú q> ba ^J^tmnftíctagfcularíTfmeaU
•perus vel Iucifer ê cade ftella q alio no 3 malíais fequítur etíd q> erítpartícu#
mine ói venuo q inter cetera ff dera cias Uris lufticia fibi oppofita.§£ auté fitali
ríus et gaudêttus rcfulgct mayímc í o:« ena 3ris íniu,ftícia fine alí js malí*
tu q qdê mow omrno alíqn folê ancedít ci|s qobat g erempla oicés 9 ille q oou
ee mane.-t cr hoc vocaf Iucifer.Slíquâ ratur fim malícias alias ab auarícia íníit
do vero ipm fequítur oe fero x er boevo fte agit no tame auaretlicut ille qui l bei
catur befpertis.í-jktobat ínfug Bríft. Io lufto abicit clipeum propter timorem

^■assassESísí
Bfectionc íuftície q: ipa c omís vírtustd vtl qui oicit alicuí obprob.-íum npf irã
ma vfus omis virtutís includíf ín ea cú

ssasssssssR?
componat boiem nõ folú ad fetpfú fj etí
am ad alterú er quo patet eíus gfectío.
l&o cofirmaE tf bo bina t? qui fuít vnus
Oe fepte fapíí tibus. ftícit ent cp pncípa nonSSSV5 aVrkl3,n,3líe"3 w«endo
tus vtru onditec fcjgfafi vel ímgfectú. (r 3‘133malicias.Jtcmargu
•mtincipatus aút cõfiftít in cõicatíóe ad ^etlculaH3 ab afi’
altef.ee hoc idê vlteríns jobat .* qt ftcut js olftuiíta que 1 eode actu oiftinguitur
Ille e peITtmno q vtiE maltcu ad fe ct ad ab omm alia malícia fed íníuftícu auarl
alíostftc ille c optímus q virtutead fe x cieeftbmou£5i emaliquis mecbat on
ad alíos vtítur.boc aút fit media'tc luttit ter concupífeemíi fua' ercellendã ceiífcE
cía.vn pcludítarifto.q» íuftícía nõ cpa lururtofustfi aut mccbaE qipf lucmm ta
'Vtutts fed tota vírnistncqj íniufticia cõ lio eritauarusti fie ín eode genere a ctuf
traria eft osmalíefefed tota malícia. fpter intentones finium oiuerfoa oiftt
ILSdeuídetiãnotádú o? eftquedãopi guttur bec imufticía ab alíj3. Kocludit
ttlo ponês íudietã legale nõ ei ckaiein ítatp artfto.ç eft quedam íuftícía equaf
babítu3 f5 eé aggregatíonê otm vtrtum quefeoabetadtufticiam legalem ficut
Slia vero opinio oicít lufticíâ legalcm pars ad totum. fcícitcp q be legali íuftí
efie babitu ptíalc oíftinctum ab babíti * cia non intend» eo q eft circa omniã vir
bus alurú vírtutum ínníten3 verbis.p. S5i0£ Dictum eft ín
terno por oícentís « nõ eft funpliciter p.ecedmtibuo.f afiuidítcrgoiiifticuj
equalem per quam redditurvníeuiip ^d
í
«tbtcoímm
fuú eft in Ouas fpcs fcj in íuftícíá oíftrí t eft locatio vel conductio .£ft aút locatot
butiua i in indicia comutatiua.Juftitia qui vfum rei fuc concedít 43 pecuia vt ol
oiftributiua cõfiftit in oíftributõe bonos do ooittú ad babitádú. Aonductot vero
rum pecmúarúvcl alio? quotúcúcpgtí; qui ipam rem oata pecunía recípit.
culariú bomibus cõmunicanribue v;ba
nttate quifej babet aliqd cõe oiftribuc? ÇSieinde oíuídit arífto. cõmutariones
inuoluntarias fim cg ouo caufant tntioln
du fingulis/gn qua oirtrtbutõne c iuftis tariú fej ignotantia ct víolentia: vt oeni
cia fi feruef equalitas oiftribuendo fm * eft tertio biiius.Sõmuratões muolúta»
gulí3 fmpropottíonesoígnítatú feu la
boç fuo? .Si vero fit ibi icqunltras e rit ríc quedam oçcultc tile fcj.que funt inuo
inlufttcU.Confiftit ctia in otftributõe q lútaríe g ignotantiamalterius partis cu
íufmodi fút fúrtuiit 1 contrectatío rei alí
fit a (ingulfs 43 cõmuní viilitate. Çufti; ene ignorante 1 inuito ono. ÍPecbia íd
tía aút cõmutatiua fit in cõmutatõnibus eftadulterium qnvto? contrectatui viro
in quibus eft traufiatio ab vna pte i alia ígnorante.Sleneftciúid êvenení admi t
jBufticia oiftributiua refpicit babitudicj niftratiotferuí feductío: callída gfuafio
quefitacõí infingulos.&õmutatiua ve vt recedat a ono fuotoolo oecífio vt fi qf
robabitudinê inter ptem a ptem.BBicit nefeiat qs fagittâ ínteríetê emíferít 1 fal
ante arid, <g cõmu tatiu e fút cue partes
q: qdâ íút cõmutatõnes volútarie t qdã funt teftunoniú.Slíe vero funt víoléte
í nuolútarie. &õm u ta toes volútarie futi vt íncarceratio patês: íntetfcctíotrapía
pntum otbatío feu occifio: membro? mn
qbus rcquíríE volútatís pfenfusvtriufcp tilattotaccufatío fine manifefta crímtnís
gtis vt emptio vendírio fidctufiio cõduc impofitionníuriatlotputa oerifio vel vi»
tio:i fie oe fmulibus.^ft aute fideiuffio tugatío.ÇHiotandum etiam <g adulterí
cú quis pllítuít fe oebífoté 45 alio (ilo oe um ptaccipi ouplicítertvno modo 05 p>
fidente.£onceflio 3vo gratuite vfue rei
in rebus q ahqd fructtftcât oíeiE vfufrus
cif a babítudme vírí et mulíeris 4 adín c
ulcem cõmifcentur fic pertinet ad intent
ctus-Sn rebus aút nõ fructificãtibus ol perantiaj.SUio modo fub babítudie ad
cítur mutuú vel cõmodatuj:vt vafa. &t
ulterij ad cú cuius viro» abutitur:-í fic é
tn oiffcrút mutuú 1 cômodatú fi $çc fu» fpeciesmiufticie: qr adulter contrectat
manf. 2Hutuú eni cõfiftit ín bis reb* q rem alienam inuito oftoten mulíer potes
oantur od pondus numeri et menfuram ftatc corporis non babet.Jpfa etiã mulí
vt pecunía granum vmum et oleuma il er ín boc facít íniufttciã virofuo.Si aus
!e res que fic oanE In oomínlú accípictiú tem boc fieret oe confcnfu vírí tunctalif
tranffcrútur et non eedem fed alie eiuf s
dem qlitatls 1 generis reddútur. Snde ntecbia eêt fimpljc lujatría % nõ iíurticía.-
oícítur mutuú quafi oe meo fit tuú. <£õ; ÇJRotondum ínfuper <g iuftíciavt po t
modatú vero é quod alícuí tradif non vt nítur vna oe quattuo: cardínalíbus vírs
fit fuum fed vt eo vtatur et ab eo ídej res tutíbuo fumítur magis large fim Scotú
ftituaf.^Jn boc aút conueniunt q: vtraqj J4.oí.j.fen.5-bíclúniaturabSrtftofi.
oe natura fua vult eITe gratuita. Cinde fi Juftiaa eni primo modo non oicit vnuj
ín mutuo plus ejeigitur vfura cómírtítur aliquê babltum fed eft qupddam genus
vtocnieftínpceden .'Çn comodato X>o intermedium refpectu multarum fpêruj
fi qd ejcígatur ftatim oefinit eífe cõntoda íuftícieoifponentíum bomínc circa ope
turn 1 in aliam fpecíem contractus traiu ratíones que funt ad alterum non tamé
fit.Si eni 4) ípa re cómodata ejrígaf pe; f m oebítum et equalitatem fed; etiã fim
cunia time eft vcnditíoíemptio.Sive condeccntíam et ínequnlitatennSíc su
ro rc3 alia tunceft permutatio. Si *0 tem poteft oimdí íufticía boc mõ fump 3
43 viu rei cõmodate ejngitur peamia fic tatquia vel oifponit bomínc thoidíe ad
V; i
bonorem vel cultum bíuinú: et fic iufti> qualitate.etoicítur oebítú legale ad $<!
tie fpeciee eft religio vel lama q eft vir'i reddendum alíquis lege aftruigitur. eft
mo inclina ns ad bonwem foli oco ti ri* etiam tale oebitum ad oper3 pietatl iup
pendendum m p:otefationem íuml ooí tc pio míferícozdía qu3ndo viget neceft
mmif .Sumitur etiam lama aliquando fitas çjma,time e,«rema. 2*d liberates*
p:o ipfo actu reuerentie intmoiis vfctí tc aút eft tantã oebitum morale qó quis
terioiis ad quern bee vírtus inclinar» oebetur eje quadam condeceutía i bone
*ltsure bee virtue moialis er non tbeo fta te virtu tis. Sumeiido Iftam tufticíaj
nea q: non rcfpicitoeum wmediate pa> large eodem modo quo fumitur a Sco.
obiectofed bonoiemei impedendum. fcj^nit oífponitadoperatõnes que íut
Si vero iufticia oifponat bominem i oi circa alterum oebito legalí vcl moialí fi
dine ad pio.rtmuj boc fit oupliciter:vno ue fit ibi'eqlitas fine ínequalítas politic
modo comunicando fe altcrt quanta po eíus varie fpecíes afsignarí. Sbomas
teft:i fic eft amicitia.&lio modo cõmu* auteet Jfcidá.iufticiam magíe ftrícteac
meando fua:ctboc oupliciter. ftno mõ cipíentes eodem modo quo fumitur ab
íomunícando inter ifta ad conuictú ne í Srírtotile pzoutfcj ratio iuftície cõfiftít
celTaríum:i fic iuftíciefpée lut pfídétíe in boc q>alterí reddatur quod ei oebef.
etobedta.^icfidctia ê virtue oifponcf fm equalitatem et oebito legalí oicunt
çlatosfcupzefiden.ad recte regendum partes iuftície a %uliío afilgnatas fcíli
lubditos. ®bcdicntla vero oífpomt fub cct Kclígionem píetatem et dfbfernã
djtos ad parendum íulTis fupenotum % ttam veritatis gratiaj et vmdicationem
ad ipfos reucrendum.et.alio nopite oící non eife eius fpecies feu partes fubíec s
rurobferuantía.boc etiam modo fubíu tinas fed partes potentiales. et fintilí í
ftícia eontínetur ventas et affabilítas teroícendmneftoeamícícia que ponií
Cífponentes homines quoflibet ín mu # tur paro iuftície a 2»acrobio:et oc libe*
tuo i oeccntí conuictú. <5í vero oifpo; ralitate quam Sndronícus inter partes
nat ad còmmunícandum ertrínfcca boc iuftície enumerat: que oicuntur partes
eftoupUcítertquía vffim oebitum i cõí potentiales iuftície: qura ín aliquo cum
luatem: fic eft iufticia oc qua bic agít as iufticia conucnientíam babent:fed tame
rifto.que oíuidítur ín cõmutatíuaj i oí ad pleuam íuftíciam non attingunt.afo
ftrtbutíuam.Si ?òo fm condecentíaj et ueniunt quidem inquantum oífponunr
tnequalitatem fic fub iufticia eontínetur ad opatíòes que funt circa alterum non
líberalirasetpíetas.licet autem píetas tamen funt fpecies eíus cum ratio gene
lumatur piopiíe pio cultu et obfeqo pa í ris includatur ín fpecie.&atío autem iu
remis et patne: Aarge tamen ertcndiE ftícíe boc mode fumpte non includítur
nd quelíbet opera mífericozdíe. Slíqn in ipfis. vnde ocficíunt a pcrfecta ratio *
etiam fumitur pio religíonc licet autem ne iuftície: ® uedant enim illarumoefi*
relígiofi oící pofilnt oifteeqvarú ocuj cíunt a ratione cqualitatís: quia p íllas
colunttfpecíalíter tamen oícútur quí vi non redduur equale: vt patet oc píetate
tá fuá torá oeo Dedicates a mundái3 ne erga parentes et oe religioue erga OC115
gotijs fe abftrabunt. »ícítiirqj religío quibus non poteft reddi condígnum.
a relegando quia otínentía ad omínum ClJbatet etiam oc obferuantia que red*
cultu} funtincozde frequenter reuoluc dit boiem virtuofum ínotgnítate fupia
da. dSuamuis autem filíoium ad párcn fe cõftítutuj bonoze fed no rcddit equa*
tes fit oebitu neceffitatis eft tamé ibí ín« lc:quía vírtutí pcrfecte nonfiet oígnus
equalítas cum non polTit ipfis reddi cõí bonoi quarto buíus. 5Uíc vero oefíciút
dígnumiet fic ad píetatem erga parõtes a ratione oebítí legalís: vt oíctum eft 5
ejmcndam eft bebítum legale cum íne lifalitare.
* V
titóícomm»
U&jtct etiam in gratitudíne g quam fit pzopottlonis ita <$ ralísptopottíoeehj
recompenfatio beneficio?.et in vindica elfe ptemíj ad premiu qualis c pzopo.-tÕ
tione qua fit rcpulfio maleficíczuj inctu merítí ad meritú.Herbí grattaifint ouo
;pptío non tn cõtra legc nec p:opí ntalú bomies quo? vnus labozamt vno oie at
ípoaumfed ad eo? cobíbítõetn et fuá oc líus vero ouobus fi pzímo oetur vna lis
fenfioné ct tutelá.Síndicatío aút que fit bia alterí vero mie lib:e feruaE equalíã ,
auctozitate publíce poteftatis ftn fentá; ptopo:tíoní3:ficut emlabonsvníus ad
tiam indicia ptmet ad íuftícíá ccmutatí laborem alteríus c proportioeuplarfic 1
iiam.TJbatctetíáín verítateg quam bõ etíá ptemíj ad ptctmti.í&eide tractat
fe talem epblbet pzopimo ín vetbis t fa= anfto.ee médio íufticie cômutatíue íCir ,
ctís qualm cft qd nó eebctpzopímo ejea ca qd eicít q> ficut íufticia oífiributiua é
liqua legie ncccftlratc fed cp quads mo; oírectíua íneiftríbutionibusbono? cõ*
rum boncftateiSíc igif f m oiuerfam iu muníú f m propprtionê geometrícam fie
ftícíe acceptionc oc cavaric loquútur eo íufticia cõmutatíua éoireenua in cõmu
ctozes. ®Scícndum vltcrítis ç lie? iu* tatíoníbus tam volur.taríja if tnuolnta*
ftlcía g fe fit circa opatõee qfútad alt'113 rija fim proportienalitaté arifmctrícait»
epconfcquêtítii êctrca pafilces qs mos ita <f Ibi fumif medium f m ídentltatem
deratur g quas polfet rectítudo operatí feu equalitaté epceífiis vel quantítatf et
onú ímpedírí. fãndc eicít arift.ç? tuflís fi fim equalítatem propottõnísrquod c?
cia eft circa eelectatloné que cft 3 lucro. boc patjtq: í ea nô côfideraf erntía po*
CSnfup notandú <g iufticíe generafpo pfonarúfeu proportío ficut ín íufticia ei
ilútur mie gtes integrates fc5 ecclinarc ftríbtitíua.nibil ent eiffert fi bonus per
a maio 1 faccre bonú quo? ptirnu refpí* fiirtum ptíuat vel rapinam aííquem ma
ritpccpta negatiua quibus opponif pcc lu3refua vel ecõucrfo.THe^ctiá eiffert 1
tatum tranfgrefTiontspzopne fumpte. fi bonus vel maluacõmífit adulteriú fj
Secúdum verorefpícitptecepta leg[ af lepattcnditfolú ad orntiam nocumentí:
firmatíua quibus opponiE pcccatú omíf vt fcj qut plus nocuit plus rccompenfet
fionís.íCratifgrelTío tame largefumpta cuiufcuiitp cõditlontsfit. Slide íudep^
eptenditurad omnlalegíspccpta. cft mffter legís mtendít vt íllud íníu ftã
Sapitulum ternurn. quo vmis alíum lefit in p.fona fiima X re
bus vbi cft quedam inequalitas redu *
®ta afitcttmuRuôto/ catad equalítatem fim ípam qntítatem
cqualie -ic.flTWc agitarifto.ee rerú non fim pzopqztíonê ernttarum pfo
médio íuftícíe:et pzlmo ad luftls naru3.SerW gratia fit vnus quigeutiat
tfamcíftributiuamoícés q- medium ín vel occídat alter X’o p-cutíaf eiuerfa eft
tuftícía oíftributiua cft equale inier pl9 bee actío et pafíío in ínequaliatq: ft3 p«
et m inus ftn piopoitionõ geometrícam cutiens veloccídensbabet plus oeefti
C<S>rca quod notandú q> ftn euclíd li° mato bono ínquantum fc3 ímpiet voltm
geometric ptopouíonalítas c fimílítudo ratem ful:t ita vídef cc ín lucro.ille aút
ptopottionú et boceuplicitcrivcl fedm d vulnerai et occídíf h} plus ee maio ín
tdctítatí pzopoztionie vel f m ídítítatej quantú fc5 puaf Uicolumítate vel vitap
eecefluo.Si fit idetiras vel equalitas x> fuam volútfltctet ita vídef ec quafi t eae
poztionlo fic olcitii r ptopojtíonalltas ge no. íudep aút temptat bec adequare ín t
ometrícatvt ficut fe baber fer ad quattu qtú fes fubtrabit alieid vulnerárí vel oc<
0: fic miodecím ad octo. Çn íufticia ante cidít ? fuá volúraté et epbibet í cõmodú
mftributíiia mediu cft equale fm ptopoz vel bõ:c vulnerati vcloccifiít índeé q»
tlonalítatc geometric* qt mmftributõc qn boies oubitát rcfiigíút ad íudícé tans
bono? cíuitatíe eebet atiendí equalitaf 5’ ad ^ddã mllú atatú. í£íÇirca qd not!
V

-ssaSSKSSaSíí*

açtue ftcut et íudícíu qS Pm ptímamno qu£ÍpScSmoÔra*J?,a',Í9lí


misimpofitíoitc ímp.tatoionemfeu oe# qua pfonâòuir; nSÍwfíílpcairertc3liJ
tírmmatoem íullífineiuris. fcndeíudí %PncSpSf jfe, w? rUlt,‘c.ía
dum idem eltquod tuno ol>.ejEtra 5 ver pcuíTerii f ^7 -í í? a,“l®
bop fts.c.fonis.tftcíudicíumcact'7í£ pcutoEft«KfX»^í0ll? f,*r*
dicís vt fententíãx>nuncí3tiéfm iwfòf cíl cr aí f»nr^n^AULr PUífiat. jSui? rato
JP**e^ctu0pzudcntícjvt reguíãtíe piin^cpcutuSaoSiV^fequí
dus intellect» « actus ítiittde vt iuclíiiâ lícã offmdít-ítiT°d-mo c?fa remPu&*
t.setpjfponétísiudicísaffeaaadrecte S|SKS^S>!Í,,ieniU3
uidicadu feu ad eligendu id qó recta rõ laaftleS /w «rK» a‘e?atls*51''
etctatetoetermínat: oc quo oícítps.-âí dií íntelUfriEín»rAn^^í'?M-W2?iTcdde'*
odttfcp tulttcta cõuertaE ín iu. aicet aút %c li aS! Sai!1? eíwf^c Dlà"ttatf.
««ilfitpiuoin-poftiS &XÍtSSM^SSímtt
gwçmdoreaaoetermínatocm íufto? optetq>aeíureffK «^£.%?atí5eno',
vtocmc.-SmpUatú tõ ê ad fignífícáduj SláSoaSfS'10'puníã

« ff u» fubdíto ideo oetermínat Mi SuÍ!1"'11^1.3 «mutatít

tõuejut.f. velle feruare rectítudin! oebí SSSSSgSSSf^»**»


tatu r opatotbtis crterioub9 q íut ad ai' p bftt oíuerfificw.f£^ífd- fm b-oc *
teru.tBnambzo.ínpmooeof.%ufticíaê ctpafliomima1 actl0lt,us
q viiícuicgqõftnimc trtbtiit ahcmliion tíSe"‘„Seí XZ%Í?d«n
vendicatmiUtatc^ptíânegligítvtcõ; ôneéof&finrWaF^^ urí?f,e£utiaE
muuc vtílítaté cuftodtat.Caitert” aSt mõrndcf ÍSE| — Bfona.aito
artfto.oecõtrapanbfcuSuaSLT SítófldSíSSM^P0^
IS^çaqófuitopimopitagoiico? oiccttí piinttto cmodicn nlrtnl °.amrtí^
um ppalTuj q> fcjoícitequate recompc BtoSS5rtí2SSíffiS‘,,5eCa<r«»-
fattottc paflíois ad» actõemj pcedentem confccrarum4f frc£ calíceJ

sss&ss&sS
rtrevrriuM.»íccbãtenipLcuS M SmaÁcn$L?nkcrm etal

sxusss&sstãs assajúBSS?*
b5 ín q attendíE eqlitas Pm japottõnem
tem ad pfonas vt ocm é:nó aut Pm p;o-
dit oronvuiS^S?/ #«!«*
bteuttcr InlS! " ‘Uirftia'0,ie *
pottíoné rei ad ré vel palHoms ad S «ffifcfaXSV^ld pmí
one:vndeo?cõtrapanu,fliõ ctiã fg re4 partis ad iXTitoZ^Zit

m
©rbíccttmm
arífto.cótrâpaflueíreíuftuín cõmutatís oe malts cú fcj alíquís pzíuatiir eo qtS íi
oníb9 voluntaries. ©nde c cíuitatú i cís biocbetur. JStquia babítus cognofciE
uíii ín ipts babítátíú cômanentía er mus P actus infert vlteríus q’ tufticia eft me*
tua ipfo? cõmúítate ín boc fcj qzccons dietas quedã fiue babítus clecttuus ill;
trafi»ccre,ppozrionaT puta beneficia» be mediate confiftenstt ín boc cõueuít cu j
neficíú pzopoztíonabilíter rependendo. alíjs vlrtutibus mozalibus. ®íctt tamé
§[n quo? etiâ cõmutatõibus c attenden q> boc non c f m eunde modú cú alíjs
da bine inde equalítas no fm quantita» tutíbus quía fcj quelíbet alia X’tus eft
tem molfed fm quantitatem valozis:vt medíúouarú malictarú ficut líberalítas
patetíncõmutatõne cdíficatozís oomú inter .pdígallrarcm ctauaricíá.Suftícia
cômutant! cum fotularíbus cozíartj. -St aút nõ eft medium inter ouas malícias:
qz raro fit inmedíata cõmutatio ini rem fed oícítur eíTe medietas qz eft ntediú in
et rctmqz borntes non femp índígét re s quantú fcj .pducit actú q cft medíus ínf
bua adínuicé quas b j:vt is qui fuperba íuftú facere et iniuftú patí 1 boc faciedo
búdat vino jp túc nõ indíget frumeto $d equalítaté qt5 eft medium inter plus et
babet tile qui indíget vino. %}na etíam minus eando fibí et cimo oe vtilí 1 no
res aliam eveedit in valo»: ídeo vt fm tio equaliter f m pzopoztíonabílitatc. et
SJndam .ppofitâ cõmenfuratõem adeqE fic íufticíã non aft ntedtuj inter puas ma
paiTio actíoní i cõmntatõibua inuentum lícias fed inter ouas íuftificatõncs qua*
eft númífma vel oenarius p que mento,* rum vna c malícia fcj iniuftú fitcerctalia
rantur pzeeia taliú rerú.verbi gratia: cõ X'o nõfedpottue pena fcj iniuftú patí.
fiderat pomíficatoz quot númifmata vai 'Ubo2tctauté*&uiu*
let contact cozíarí'1^ núnufmã val3 vnú "Jn pzecedétib9oetermíauit arf»
par fotulariúzquíbus cõfideratís co:iarí pe medio iuftícíe:btc cõlcqueni
usoatoomiftcatozítot cnlcíamcta quot petermínat peeíusobiecto fcj oe íufto
fm íufticíã et equalítaté valet oomus. político qô eft íus feruádi oebítú ozdíné
^iHumntífma aút c mefura p legem ab inter, ctues liberos et equates fub eadej
bomtbusconftítuta. @lndcoícif a nos ptãte côftitutos.Sliide fm artfto.confi 5
moo quod eft ler et mentora quafi legio ftítin quadá cõmunícatõe qozdinaE|ad
menfura:et fie númífma ê mefura legar. boc q’ fit per fe fuffícíenttn eo? q ad vi5
411 etíá alta mefura naturalío fcj buma ram bumanâ ptíncr:z talis c cõmunítaf
na índígentía q 6: naturali9 non qz res ciuítatís in qua ont omia inueniri q tofs
oppzccieE fm oignítatej nature fue: fed ficíút bumane vtte^icet aút cõítas yco
fm <¥ referesad bumanam índigétiam nomíca ozdínef ad bumane vitc confers
vel bumanu vfum:q: fcj bõ nattiraliter uatõem nõ tamé ad bunc effectú q eftp
índiget talíb9 rebus. ttnde vna mufca fe fuffíctcria vttetqz guts vna own9 pof
ínqnátú aíal ín ozdíe nature melío: c tos fet alíqualiter fuftentare bumanâ vítaj
to auro m6i:fed in ozdte ncceiTitatís bu nõ taméíufficíetité vitá qualé oecet bo*
mane c ecóuerfo.et .ppf boc in reb9 pze mines recte vluétes. áfenfiftít nancp in
claímponnturfmçF eis botes índígét bomtbus libe ris et equaltbus perfonís
od vfunt.(4r predictís infert arif. qúo Sn líberis quide qz ono? ad feruos nõ
íufticíã fit medíus babítus oícens cp ma eft íuftú polítícú fed onatm.^jn perfoníf
ntfeflum efi er peedentibus q> actus iu; vero eqltbus nõ quide ín oíuitíjs nec in
ftícíe efi ntediú inter íufiú facere et íniu s alijs condttionibus ad Ubertatej ciuilé
ftuj patí quo? alterú fc3 iniuftú facere é acceiTozijo fed equalibus tn Ubertate q5
pl 9 bre pebõis puta 6 pecúíjs rbôzib9 rú vna alterí nõ fubdítur ficut filíti6 prí:
«z mín9'.t5 matifcjlabozíb9 et erpenfis cp vel vjcoz víro:ínter quoa é tuftú paternú
fttoebítum. 4t alte? fcj íníuftú patíeíl aut vjcozícíum.^ autè polliticú íuflura
múiuebaberese bonie etpltie babere
fit in liberte et equalibue ,pbat Srilto. aptiieriSum gentee que legem non ha s
tale lultum eric inillieadquoe ley oa bent naturaliter que legie Hit factut. bn
tur cum lei ad illos fe ertendat in quib9 iufmodi legem non babentee ipft fibi
poteft elTe iulticia x iniufticia:let aút no funt let bntee opus legie fcriptu in cot
©atnr pzmcipaliter x> feruie qui cobibc dibits fuie.CJue legale feu pofitiuum
tur a onto necp pzo ftlije qui cobibentur eft quod accipit vim et lege pofita:ct ta
a parentibus led $ liberieet equalibue le nó eft idem aput oinee ficut nec mens
rm.f Mbu*eft pzopeic iultum politi fura víní. C^irca qs5 notâdú cpius le*
<um.$L:voiiiltii politics non fitpzope gale poteft oiuidi Pm oifioneir condens
Cictum ad feruum vel parrio ad ftliuin: tium leges. Her aiit couditur a oeo x al>
autviri ad y.to.-em .pbatur qz iulticia é bomte:let oei facit iue oiuinu x let bo *
virtue ad alterumtet iniulticia eit malt mime luebumanum, iontinetautem
tiaadaltcruetnõad aliquid ipius fed iue oiuinu tria genera pzeceptop fcj mo
I emus eft aliquid ofn q: eiue poflelTio x raliaaudicíalía et ceremonialia. jfábí
vp>: c aliquid viri cii non babeat pote 5 ÍRotandum cg moealiquIdofumiE p:o
itatc cozpozis fed vir:i filiug quoufm fu confuetudme aliquádo p:o naturali in «
erit magnus x feparatue a patre p man clinatíone:3$o:alía igiturad que c ali;
cipationem eft quaft quedam ree patrie quaínclinatíouaturalíe fpectãt ad iue
ergo ipo? adinuicem non eltpzopzie iu naturale q: multõ fút confozmia recto oi
mem fed large vel funilitudinarie. ctamini ratíoníe.Sufficícteraút iue na
iL®iuidit coníequêter Srilto.iultu} fc ture ctplicitum eft in oecem pzeceptj oe
IWlmcu in naturale legale t pofi= calogi piopter obnubilationem intelle *
nuu.isbi motandu eg iue politicum vr ctue bumamrvt patet Sro.tt. ad q om
ciuile pot fumi oupliciter: Sno mo qb nia pzecepra mozalia reduci potfunt.
clt a fccularibue bominibus conltíturú: lP»:ccepta iudicialla funt que ad oecift 3
vt a ciuitate vel príncipe ciuítãtíe: et ftc one caufarii x ad iulticia inter homines
non fumitiirbíc fed cltge iuriolcgalie conferuadam funt inftituta. T^zecepta
oiftincta contra iue canonícú: vt videbi vero cerimouialia funt ilia per que oed;
tur m fequettbue. Slio mõ fumitur pro niinantur ea que fpectant ad cultum ois
Mire quo ytuntur bomice in ciuitatibue uiuum vt fút facrificía et ob latõnee x fu
J - 'i,m“!irí"«PP°fiW5vtittur ent ciuef crunt inftituta in figuram futurozum.
eo mfto qo nãlr inéti bumãe ídiditM eo C?ue bumnnum oiuiditur in cauonícú
3? eft pofjtii lege. t»cclarat § Sr! qd x ciulíe:ius canonicú eft iue ecclefiaíti*
eft iue nale Dicene.q» uãle c illb q> vbi; cum quod fcj fait 3 fanctis patribue in •
tp babet eandc vim potentia feu virtu í ftitutum. Sndeoicitura canonquodé
temrtjion cofiftit in videri et no videri: regulatqz in eo cotinctur regie fed? pas
Menoozituretaliqua opiníõe buma* trumret oiuidilur in oecretum 1 oecre 5
na fed ct nature. ande notandú q> tale talce. ISecretum vero oiuidic in tree g s
iue babet vim ante omne lege pofttiuaj tce.-jjbzíma vocanE oiltinctionee que'e
S ante omne confuetudinem introducta oiftincta per particulae centum et vnaj
roabet ent vim etnaturali iudiciorati; qu3rií quelibet vocaE oíftiuctõ: x babet
ome. Sicut nautp in fpecul3tiuie funt qlíbet oiftinctõ capta x plurcs.Ç-iSluaí
quedaj principia naturaliter cognita et do IgiE allegaE ali qd oe ilia pma parte
quibuo varie mferútur conclufionee: vt oebet alllegari oiftinctionee.Slia pars
omne totum eft maiue fua parte:Sic in oicitnr caufe eo eg eft oiftincta in caufas
operatiuisytoeum non eiTe odiendum .ji.quarum quelibet plures queftionef
led fuper omia oiligendunupzotimo no babet. ffiubet autem .33.cã queltiones
elle mmftc nocendmi fic oe alije, ekrt qutiç quart tercia qtõ bj.7. oífttctóes
tty
to'comin
£m quíbus tractatur oepenítentía.SnS nerís re paratoz eft toto cozde colendu«
íllaqueftío tertia íntítulaE oepeiiitetia x fuper omnía oíligenduszad ípmqj eft
Bftn ergo vis allegar qttâ oauíe tquofc; ínueccllitatíbiis recurrendum: non ad
ram queftíonis tacere oebes cãm vocã * oiuinos aut foztílego3fibí falfo nomen
do queftíonc fic oe pe.oízi fubíntelligí; oeívfurpantcs.
turcâ qtõe.v.talíaplb.vel.§- iShmn;
do vero allqd allegaE aliiid oe illa qtõe Secúdu pzcceptu TRõ alfa'
q íntitulatur oe penítctía oebct nomioí mes nomen oeí tui ínuaim. kírca quod
ri oíftínctío cum fua qnorta oíccdo fie : notandú fm Scotú iu j° fcn.çpmomêõi
oe pení.oíf. j.c.tnlí vl .§-XTertía X’o ps íniianeafiumít cú qs ínrat n folú inútil1’
buius líbzi íntítulaE oe cófccratõezi ba fed etíã irrcueréter adduccdo fc3 oeunt
bet quinq? oiftínctões.vnde qfi alíquid ín tefiímoníum falfitatís feu mcndacíjs
allegaE oe bac pre oebct nomiarí oíftín quo nt oeo írreuerctía.talís nancp oat u
etío tú fua quotta oícendo fie: oe coufec telligcre vclq>óo verítatc nõ ‘cognofcit
tíone oíft. talí.c.l -§-^[®ecrctaIc8 auré vel <g ve; itaté teftífkarí rtolít.et ídeo fie
OíuidunE í» qnqj libzoe quílibet autem epoelíberatôe puirás moztaliter peccat
líber babet pluresrubzicasfmc títulos 5** aut quis indeliberate piurat qiioticf
ín quíbus ptemíttítur matéria oe q tra? emup periurat non peccat moztahí fj be
ctaEín caplís fubfequcríbus. fiú ergo ne vcníalitcrzputa cum qs non aduertít
aliegabí3 alíquid oe oecretalibu3 non Jemrare vel falfum eire quod íurat.
allcgab lib? fed titulú x capim .et fí fint ClHoraudú epouefuntfpecíes íuramê
In captb plures.Ç-allegabis caplin et ti fc5 affertozíum et .pmíffozíú. iuramêí
fíctcjtra oe cõfuetu.ca.talí. C-^oft cõj turn afiertozium eftquâdo íuratur aliqd
pílatíonem aiít qmtUK líbzo? pdictozuj oe pzefcntí vel oe pzeteríto ficuteíTe vel
elapfis rnultís ânío cõpílatí fútalíj ouo ii cíTe fic fiiííTevel non fiiíflc.-flbzomíiro*
líbzi fés fep? et feptínr íqb9 qdâ' plura num vero eft cum qms íurat fc alíqd oa
oe eífdc materíjs i fub eífdc rubzicís cú turum vel facturumzaut non oaturú vel
quúicp libzís peedentibus apponfitur. facttirum. |[TRotandum etíã ad boc <j>
ÍSus X’o cíuílcoíuíditur ín qttuoz p í iuramcntumfitllcitum requírútur tres
tcszfcj &odtcem:Sigcflti:Sluctcnt!cií: codítiones que ponuní INercmíe qrto.
etinílitutú: oequíbus fupfedeo. fTSír Jurabís íuveritate indicia nudicío.
ca tame occé pcepta oecalogi íus imtu s 'flfczima verítatís que oebet efie in con ?
fcíctía íurátis vt íta efiej credat ficut iu *

a
rale ejcpllcantía alíquatr c ínfiftendum.
Scrfus.Snum crede ocú.tc. ® uozuj rat vt in íurameto aífertozío et íta tacere
tría pzíma ad bonozéecietoilcctíoncm onat vt ín iuramento pzomíiíozío.
ozdínanE.íllía feptem ad oílcctíonc x>- : íurans alíquid cuíus oppofitú ma
jclmí ozdínanEct ptínct 3d fecúdã tablaj giscreditfeuqóefifibt oubiu moztalii
pcccatf m Scotum. íSí aute queratur i
Tl^zunulíJon babebis ocos íurameto aífertozío Sltrú períurans no
alíenoszin quo| inbibcEomní3 ydolaía ccfiitate compulfus pzo vita fama vel re
£ quâ bonoz folí oeo oebitus ejtbíbetur bus feruandis peccetmoztalítcrf ^ícút
creaturezetfic ín boc pzecepto .pbíbcnE comunitcrooctozeoçfic lícetenim tal
.Ppbane pactõcs ocmonu fiuc fint ad In eteufetur ín tanto quia metus attenuat
díficatôem fenfuu vt fdciut biftrice6 feu culpam non tamen a toto. quia volútas
ad inueítigarõcm futuro? feu occulroa cogi nõ ooteft:ej:tra oe bis que vi .c.faí
vt fãcíunt oíuíní aut quouís alio modo. crum. Snde potíue oebet alíqs omnía
Solus aritocusquícílfummfi bonuj ? mala tollerare q> fãlfú íurareznec etíã ee
omnium rermtt pzíncipiú bumaniqs gc; cufaE a moztali pc»õ q íocofe píuratiqz n
yítat tuna írretserátíã fm Kbo.ute.Ce, loquaf cum .pxímo 015 quo alias meti'»
5níuramentoaiít,í>míflb:ío ícíendú q> eíTet loquí cp non loquuvel cg nõ faciat
nô cxaifaf a mo:tali íuramentú nõ com ftbt fubuentíonc vel cõlolattonc tgalem
plens cria co act9 íurás: % boc fi iurainé vclfpíritiialem çp alias melí9 eftetface
tú fuertt refpcctu rei lícltc.^jrcipiimf tn rc <p nõ faceretvel eg nõ vífitabít cuj ín
alibi cafuovtín matrimonio vbi oatío 001110 fua çp alias melíuo eíTet vifttare
oebct eflilíbera .pptcr rationc oatiõis çp non vtfiúre % fic ocftmilíb9 nonobli
í oílTblubílítatc: bis aút quí Dolofc tus gaE ad ícruandú qb iurat.Se oibus ent
ratficvídclj q>pílla verba oblígare fe talibusíntellígíEllIud qb babef.wij.
nõ íijtendit licet In foto o ei qui ludicat q.iiij .5» malts pmílTís refetnde ndctec
f m fecreta confcícntíe nõ oblígeE Pm bo ín turpí voto muta oecretú: qb incaute
naucturãifco.qjfe noluít oblígare cã vouiftí nõ facias.í t eadê.q.xij.âàí alls
verba fm gretj.oeferuíãt íntemíoni et quid fone incauti9 nos uiraiTe cõtingea
»e9 talía verba ludicat qualía ejcítimis rct qb feruatum X>gat in pcíote? parte
.pferúE.íSnqtoolofcíurat? nome oeí epítum íllud falubti cófilio mutandú no
Inunnú alTumpfitftatíminipoactu giu ueríni9 .ppter tú rcuerctíâ oíuiní nois t
Hum cõmlíit. Ôlnde ejeíllo iurameto íus uocarí-zad punítíonent temerítatis fic
dícaE Wgmie apud oen pena eterna t fa íurátíú 1.ppter reucrentiâ eotú q piunt
mim cofilíú q> íuramentú inquo,pxímú nõ eft cõtra queltbet talta inramenta 41
©ecípere íntendebat ímpleat.^kón cõs ptíaauctotítate veníendútfedeftad fus
ditto iuramentí eft luftitía que ocbet eé períote recurrendú çg mzfíme vbi oubi
eje ptc cl-’ qb ítiraE vt vtdelj fit licítútvn t3E vtrú iuramentum obferuatum %at
de qui fcíenter íurat qb.elt manífefte ílll ín peíotem exítum. Sertía conditio eft
citú i cõtra oíuinú pceptú mottaliEpecs 9 iudícíúnd recte nácp íurandú. etfgíE
cat furando ? íterú íuramctú feruando. íudtcíú otfcrettonts ne fcj fiat turamens
C®d cui9 planiotc eutdermãfdendii} tú fine caufa rõnali vt .p^itate cõfirmã
Pm 2$ícb.q> nullú íuramctú oerogans da feu teftificauda.SInde licet fim tbo.
.carítatíobligatíuranté ad (eruâdum íd ín tertlo fntarú tbouaucturã in exports
qb íuratt qt omnía pcepta i cõfilia oís tíõe littere veníale fit iurare cõí fermõe
uina otdmanE ad carítatc qt telle nptb alíqb lícítú fine cãtputa poeuj eras íbo
finis pccpti eft caritas nullú íuramentú ad ecclcfiá vPcomedã carnes .x,tv. otf.
é obltgatotíú qb oerogat alícuí pcepto .§-críminí3.a talíbus tame eft abilities
oiutno vel cõfilíotqt et iâ qblibct pccca dum qtfrequctíaíurádíeft pcriculofa:
tú mottale oerogat pcepto oiuíno q: eft exípaquíppefcpe labimurínpíurium
cotra alíqb pceptú oiutnú t etíã pecca? ccclcfiaftící.xt:íí).íuratíoní nõ afuefcat
tú veníale ínquátú eft oílpofitío ad mot os tuútmulti cm cafus m ea t ideo cõfu
tale ídeo nullú íuramctú oe fãcicndoalí jit oeus vt fermo nofter fit eft t iion.
quod peccatú mottale vel veníale eft ob
ligatotíú.íSuía etíã oíuínacôfilíafunt %eríimn memento vt oi.tc,
t>eboní3 opibu3ftiperogatíoní3t gfe ÇUlotandú 9 boc pceptú? ptfm c mos
críonío:$|deo nullú íuramctú oe nõ fací rale ptímcecemonialcíOotale quídem
endo nllqb bonú opus fugerogaríonis quía borniní ptccipiE vt oepudet alíqb
vel oe facíendo cõtrariú bonío oglb9 lit tempusvitcfue ad vacandum oíuínío
Çerogatíonísoblígattnccctíã íuramen obfcquís boccmoíctat ratio naturalío
tú oe nõ fãeicdo ea que melí9 eft facere JSft autem cerentoníale quantum ad oe
§’ nõ facere vel ecõtraridco itirão çp nõ terminations tempotís fcj oíci feptíme
teneat aliqué ín fuo feruitío çp alias me in qua oeus requieuít nouao fpccies fa
lius eíTet tencre çp non tencrc: vf cg nõ cere cefiauítrp. quod allegotíce oefigna
wicoatin
tor cbtíftí guies ííepulcbto qfuícfeptt talía opa quStúadfuú fine «pjtírní funt
maoics.®uíaígiE obferuatio fabbati liberalia nõ Ij tnalíqd grade re quafu
erat figura adueníéte ^itate oebuit cef notquafnútrãfcríbere vtaít Ko.puta
fare. Et etiã i>pter erclufionc erro: ia ne iu fcríptura maíozc ptc oíeí imotando.
fcj fotfati aliqs crederet q adbuc obli# fm etiá Ibo.op9co'jpaleptinens fiue
gatio ad ccremonias veteris legís mas ad falutc cotpís ,ppzíj vel^rtmi fiue ad
neret.lttotãdú tn fi aliqs ob reuerétíam vitandú olpnútminéeerteriotls rei nõ
ocíi oúgtnisglotiofeioíe fabbati cef# c(l 5 obferuãtíã oíeí fabbati.Cinde oíe#
fctab opíb9 manualib9 vacado fpúali# bU3 feftiuis licite pofiut fieri ea q necef#
bus nõ peccât imo mercf. 8Ln f m So# fitas vrget vel píetas fuadet.értra tJ fe
doíí.glofatotc Stay.votú oe feriada tit rijs.cú quell9, fuadettpiet3S neceíTita
fabbato nócfimplícíter irritãdú vcl ne# tib9paupe? fubuenire.fftn fmIRo.i fe
ceflarfocõmutãdúnífi voucs fufpcctus flis labotari põtad opus pauperú puts
ílt çp íudiijare velit.Cíc oj intellígi íU agros co? arãdo vel alio0 oifponêdo 1
ludoecõfecra.DÍf.ííj.pueníttvbí puer .pptcr boc nõ omittaE audiri mífia .pof#
fi efle aíTeruuE .pbibentes ín oíe fabbati funt etlam fibí oparí q necelTitas vrget.
manualif labonrcficut anrpi putato# vnde So.Sííacétíb9 fagetíb91 agris
res ppfin rpm íudaíjare cogites. c acfenísínptatís tcpeftas tmítieat aut
itelltgé dúocbioqoicfabbatl oparí p pluuía q multú cozrúperet talta a folo fe
foibctpb0 ínuere conátesjcpíanos ad P3ta oní illa? políút idépnitati fuc pca
ceremottías íudeo» obligari vtptj fatf uere.fiarnifices etiã % pillote? qin fe#
cr Ira.-^uít aút obferuatio fabbati in p- ftis pparát ea q vendere oebctín crallí
mâ oic fcptía nc cõmutatattú .pptcr me no t mercato vcl ín ftatíoníb9 fuís t cete
motíã creatíonís múduqz tila ote crea# ri q pparãt víctualia ín fellis fi nõ pote#
uít oe9 celú i terrâ. K ú^pter reuerériá rút in oie pcedêti cõmodc ppare aut p#
refurrectíôís rpi.gfn ‘U* £ú> s>e rpus re paratafmepículo referuarc moztaliter
fuirerit i ob boc vocata c oíes illa oíes nõpeccât.THõeltetiãoíccdú q ^apter
t>íiica .ppter rcfurrectiõts o fu memoziá op9 boc mottalíter peccent. q^er bmõí
,6ft ígiEoíconicaac ceteris oíeb9 feftí# etiã necelfitaté (ut ercufabíles vectozes
uís p eccham íuftitutís cclíandu} ab ol mertíú 1 vino? ad núdínas t ad loca re
ope feruilí.llieemíe.ij. '©mne op9 fer# mota cúfine grauí incómodo nõ pofict
tiile nõ facíetis in co. ÇSirca qõ notan infefiis vacare abeuudo 1 quadrigãdo
dú q op9 feruíle ad pus fumíc ouplícíd Sed nunquidmoztaliter peccant q ad
fhw° x> cotpali ope fiCú cffi cotp9 oebe mercatavaduntin oominicat ín alíjs
at feruilíter fiibdí 1 ata oefitp federe fi# fellís 1 q nu time in pzccipuis fiút. Se
cut libera íõ opa cotpalia pnt oící opera fpõfto eft Sodoú. q fi aliquis boc faci#
fuília:Hlio°op9 feruile fumíE qapctõ at alíquando pzo fua necelíitate nõ pec#
mottali íurta 5ol5.ii.4 fecit pctm,feru9 cat moztalíter. Siautem boc facial er
cílpeccati.ae ptio ope fcícdú q oieb9 ímptoba cupíditate lucrandi vt ftciunt
feftíuls vacãdúeftab omníope cotpali alíquimercatotcsquí ^opter ffequeta#
otdinato ficut ad .pumú 1 .pptiú fine ad t3mcrcata et nundínas vir aut nunç
tpale bonú ,ppti) co:po:i3 vt a mecbaní eccclcfias intrant mottalíter peccant.
cis agrículturis 1 bmõí.qt vero op9 q5 ZBercata auté que fiunt 6 vectualibus
eft materíaliter feruile (i otdineE vt ad fi cõpetentíb9 ípfis feílío non funt íllícíta
nê jjrimú ad bonú ale fpírítuale n»agí3 aut facile jobíbenda oú tame .ppter boc
cft bonú liberate q feruile.^deo t bmõí nõ oímíttuntaudíreoíuina offtcia.
bíeb9 fcolares lectíones fuas 1 fermões C>auíd oe barbí munítozíbug aut ve#
poflimtfcríberefmSUcb.i Sodo.qt ctotlb9 peregrino? i fuie vebtculís fe»
7

tiimentíe aut »c|fcrrato:íb9cquo:ú:3Ce tSfrftim <&ugaít(nus:nonroIu5.


Jpond et TSc. q> credit cos e«nfari pof; Vuum. inbibef adulteríumfjge
fenhecfacíantpzmcípaltter.ppter net ncralíter íllozum membzozu-: omnts tl
cefljtates coç quibus opatíones bmõi legittimus vfusctgula implicite que
fòciunt.illi aute qui faclunt ín bmõi fe> ell oifpofttio ad lupuriam:oc quibU6 ín
ftts barba fibiradiiequos ferrari funt tertío líbzo.
exeufabíles fi fup bis iiõ potuerútante
fibi cômodc gulden. Skato.’ca vero vf fS eunmumi®lHonrumptum mtU} totu,n
fj eti*
íurfores nõ audet Xo.cõdemnare cum am communitcrfumptum qõcll omnís
ctíã in lege mofaica in qua fella cú ma; vfurpatio ilhcíta rei aliene rm Hugull.
to:í oíllríctiõe obferuabãf lieeret p mil fiuep vfurãrapuiã fiu e fraudem.
Ic pafliis Itinerate qó oíctf iter fabbatl:
actuú p.nnio.|[E>e fcõo refpondcf % qz ©ct4uum**5nblbeturonlnem?í
* daciurn pernicioíumtfii
magia ímpediE bomo a oiuts p op-’ pcc pzaoe veritate.
cati ç p opuo cozpozalc ideo plus pec;
cat.íiugullí.meliusfacerer iudeus ín IHonoetoccímo.K^S
Bgro fu o tc.jn oíebus igit feltiuie non cia quo ad affectum in nono .pbsbetur
bebet bomo cócupífcenrie vcl otio va; cõfenfusrationís tcarnaleopusioe lujc
tare nec tempus irreciiperabilc amine uría ín fine tertíj libzi.in oecimo .pbíbe
re fed a pcccatis abllínere i facrís opú tur voluntasoeliberata íniulle accípíé
busintendere vtpotc omine laudí ele; díi oetínendúalienum oe auaríciaín
mofina rúlargítíoní peccatozú purgatio pzíncípío quartu
nitíacrcmeditatloni
ti&uartft: putrê matré % zc: &ítojum auteitu
Cflkater poreil ouplíciterfumi bíc ícj i Cteícagítoe modo agen*
X1 carnalí qui cll pzincípíum inefie nas di íuflum i íníultum.£,irca
ture i $ fpiritualí qui cll pzincipium in quodpmíttitquomodo oiffcrunt íníu#
eITcgratie:? vterqs boc pcepto b on ora; Ilificatíot iniuilum oícens q> íniultum
♦i lubef.lbonoj aút f m l&jcro.t feriptu; eflaliquares que ell contra iulliciã vel
ra tiõ rã ín faluratíoníb01 verbis §> i col naturalem vel legalem ftcut furtum. f$
latíoníb9 mun erú fenritiir.^arri § car quâdo aliqs boc exrceet vel operaf pu
nalí ejbibenda ellreuercntia ab etue of ta furando becoperatío vocaf miultífi;
fenfa pcauendo ei alTurgcndo obediédo estio quafi iniuflt fãctio:? fimplícíteríu
eum ui neceflaríjs fullentãdo *!Çíc i fpi ficatío oicítur quando aliquís operatnr
ritualis cll reuerendus ifibi oe neceifa iulliim.C®eíndc oicít q’ time alíquía
ri}0,puídendum2Parb.jc.&tgnus cll ell in íultus quando íd íniullú quod lã;
mercenaríus mereede fua ic. cit volútarie facit.Bt fmulíter tile iull9
áfDumrum C^pltcite pzoblberur qui voluntarle operatur íultum.Sí au;
MS4UUHUiu.omm9 occifio implicate te n alíquis ínuoluntaríe operetur nec
vero omnísinuídía-i ira s.í.ij.lí.oeín iultusnec Iniuítusqiio adboc oicítur
uídía :ui quarto oe ira.nõ .pbíbef íulla ellautemaliquíd inuolútariump ígno
fed íníufla fcj cú oeell íulla eaufa lull9 rantiaiti et per violentiamtvtoicum ell
o:do au t íuítus aiiím9 .»celt íulla cauc fupra tertío buíus.
fa cum aliquís fine mérito occidif.fiSzí JflRís ptcmílfio oicít $ aliquís tríplts
do cum occidit illc qui non ell legís mi; citer facít vel operaf íniullú fm <y ptín
níllcr. Blecft íuílus animus cum index gittríplícíter ínferríalicui nocuméiuin
wcidít libidie vidícte nõ amote iuftíue t?no mõ cf ignotátia iuri vel factipuu
&bíco:uim

drcúftantlarúrequífitarúad ogatíonej ergo necelTaría Díractío íuflí legalts lit


Deifrusolctfiefttertio bui9 vtíialíqs quíbufdácafib9qoírectíofitglus epí;
putas gcutere boftê gcutíat patrc i fíc eykes qõfe babet vt fpes refpectu íuftí
oe alí) s:i tale peccatú eft oígnú venía 5 generalíterfúpti ®mneem íus epíey;
quo notaq oíctafút íbí .35c6o° cémíttí keseftíuftúfjnõomncíuftúcftíus epí
tur peccatú a fit íniuftú et p jfllone vel i eykes fícepíkeya velcquítasefl queda
firmitate feu inclinatlone appetít9 fen; lulticía q eft babít9 electíu9 talís tuftí U
fitíuí:puta etfubíto. motu ire. ^ertío clínans magís ad pene mínozatíoné §>
oliqsogaE íniuftú et electíone et plena adípiuspene rígozéquâ quídc babes
©eliberatíõe 1 talí3 oícíE peecare et ma bicíE vir cpíeykes quí íelectíu91 ope;
lícla^McíE aút peccatú et certa malícia ratíuus bmõí íuflí: verbí gratia in qua;
ím fco..4j.olT.frôí fententía?: quido dam ciuítate tlatutú fuít fub pene capí;
voluntas et Ubcrtate fua abfqj erroze! tis 9 gegríní nõ 3fcendcrent muros cb
ratíone t abfcp paíTione ín appetítu fen UítatisnefcjpoiTínt cluítatís oomínlú
nttuo peccat.ibí em eft plénlílima ratio vfurparc .Ifãoftíbus autern írruenttbus
peccatí qzuíbíl alíud a voluntate alUcí peregrini3fcendútmuro3 vt Defende;
cns eam ad malú.Hnde tale pctm é ípí rent ciuítate ab boitíb9 quos tn nõ e oí
us voluntatis fmfeetliberatefua nó gnú capite punírí.5ft em boc cõtra íus
códelectâdo appetítuí fenfitíuo necp et naturalc <y benefactozíbus x> P"uo pe^
erro te ratíonís.Tjfceccatú fiquídé eje paf nareddaE.-Êtíõfmíus naturale ogtet
ííonevttn potctiaoícíEappzopzíate eé Dlrigcrc (uslegalez&uísaútlet patíaE
cõtra patrc qz ei attríbuíE potétía.TJ&ec ínflantíã níbiloniín9 tntuile pofita eft.
catú ante et ignozantía ptra fillú cuí ap; 3St Dcfectus nõ eft eje p.te legis vel legif
ptoptiaE fapíentía: TJfeeccatú et malícia fatozís:fj et gte materíe legís vfet gte
cõtra fpírítú fanctú cuí appzopzuE boní actuú búanozuj quí ínfinítismodis va;
tas .THõdícíE aút peccatú et malícia ec ríarí pofilnt vt Dictum eft.Sícetía í 11a
eo cg voluntas peccâs tédat ín malú in; tura oe communí lege boies nafcuuE cã
quãtú malum qz f m S 70ni.be oíutnis quinqj Dígítís cõtmglt tamen quâdoqs
nomíníb9 nullus ogaE malú afpícies Í5 cg nafcunE cú pluribus qnqs paucíozíb9
qzeilín plena malícia ínquãtu volútas qá tame nõ eft et Dcfeefu nature vel vír
et plena libcrtnte fine actíone ettrlnfc; tutis naturalís fed et fup.babundantia
ea elicit malum velle. materíe veloefectu.jt®icit cõfequen;
ter oríf.q» licetbominísad fcípm non
Scpícykeya &hvi fit^pzíeíuftícia qzíulttcía Difponít ad
0 CBBic arífto .oetermínat oe alterú vt Díctú eft bomínis tamen ad fe
tufto epíeíkeíes q© efl íus oi cftiuftící3metapbozice vel fimílítudía
rectíuú íuftí legalts.Sírca quod notan rie Dieta ínquâtum oíuerfitas potentía;
dum cg bumaní actus ©equíbus leges rum anime afUmulatur oíueríitatígfo;
rantur ín fingularíbus cófiílunt q funt narum quarum vna alterí oomínatur
contíngentia 1 ínfinltís mod is variarí ficut ratio DominaE appetítuí fenfitíuo»
pofiimtzt ídeor.ó fuít polltbile vir le;
ges regulas ínftítuí que nullo cafu pate
renEínftantíam .Snde legíflatozes at;
fepUdtquíntttslibér
tendentes ca que vt In pluribus accídut abico:umt
leges (latuerunt ín quibuo nõ legís ver
ba tantú fed legíilatozís mens eft obfer
uanda ? ídeo ín alíquo cafu gticularíter
nõeftíuftú verba legís obferuare. Sft
VI
5ndpítUberfqrtU0 obíectú p2(mú naturale poteft íntellígl
Dupliclter vnomõad $d potetía natus
'Ska 7^0 cjctitím‘> raliter inciínaEiftc cn3 eft obíectú Intel
3
£ n pccdétibus Ubzís l cct9 crcatí fm fuá totâ cõítatê ,put fes
q tgitaiif.oe virtutib p? 9 fe e.itendit ad omne pofttiuú qó non eft
ficícttbus affectú: bic cõ nibil fiue lit ens reale fine rõnis cú onts
fequcter agitoc vímitú ne tale fit ínteUigibile.elUo modo accís
b9 pfícíStíb9 intcllcctíi Dices 9 ch
inf ce piE obíectú pzimú naturale qó potentía
dentíb9 oictú fuít virtu tee morales cõft naturalíter põt attnígcrc fm peurfú cú*
ftere ín medis f m 9 recta rõ oetermínat 1
rií ttaturalíã boc cft ens límttatú. Jns
ídeo videndú cíl oe vírtutib9 ípam rõné tcllectus ent nofter fepat9 a cozpe põt
gficícntib9.<®íuídit autarj. p.té ani» naturalíter cognofccre omne ens límw
me rõné babente ín duo fcientíficú qó é tatú nõ aút ens ilUmtratú vt teú fub,ps
circa neceiTaria 1 rõcínatíuú feu cõfiliati ptia rõne otnitatte. (Sbicctú tn natura
uô qó eft eira cõtingStia ó quíb9 cft cõ literattitigibilet adequatú intellectuí
filíú.®S (Mir bce ptce ate fint oiftincte 43 noftro 43 ífatu tfto cft íddiras rei mates
bat q: ncceiTarifi 1 cõtíngcs funt altera rúUsvrlfenftbilisíntellígcdo nõ folú
genereté erít otftínctío gtiú a;e but ob 9 De 43prío fenflbili fed ctift Dctcliifo cct»
íecta bíftútctarefpícieniiú. Çoírca qó túliter vel virtualtter tn fenftbil.bus.
notatidú q» ídctificú t rónatíun DicnnE flf&cinde Dicit aríf.q> ínqHirédú cftqa
Duepticule ate non 9 fint Btiepotentíe eft optim9 babtt9 vtriufcp ptts pfate fes
flteejc natura reioíftinctetfj q: funt vna fcientificetrõnatíueq: babit9 cuíullí*
potêtta fitt oluerfa ofiicta p.tita: que po bet potétíc eft optima oífpofitto ad op*
teíl ctiã Diet one p.tes ppxcr aptitudíné .ppriú ílh9:? qt babít9iimotefcútp act*
quá babct nd recipicdú Diftinctoa babí ^t:mo vídendú eft qdeft opus finale
9
t gnc Dfntes cuiufmodí fút babít 9 fpe v:ríufqs.j|[?ldcul9 eutdctiá pmlttítq?
9 9
cuiattu a babít ptactic’.^cplfi bui 9 tria funt in ala qtte vtdenc efle principia
põt adducl ín oiftínctíõc aie fm pottío# 43ptie opationís fcj fcnfus intellect9 et
ttê fuperíotc a inferiors vbi nõ eft oiftin 5
appctít9. enfuo aútnullíus opts põt
ctio níft fm offícía fm Sug.ídcm em U efle pnclpíú-eo fcj modo vt onef fue opa
3
tellccttt tnquátú verfaE circa eterna ó: tíoni :qt fie bruta baberét ofiíuj fui act*
pottío fuperio: t ínquãtúpftderat ínfe qó eft nunífcrte falfumtnõ cm Ducútfj
riora olcíf pottio ínferíot.Sicetíã eade oucunEímpctii paftionúappetít9 fenft a
volútas Diligcdooeú p'inetad fupei ío tíul.SelinqulE § 9
alia duo fint ptítw
fé portions rõníst Dílígédo^itímú ad cípia attuú biimaiio?. intellect9 atitej
foreríotê t&tfinrguaE 9 potetie bas ln ludícâdo babct duos act9 fc3 affirnia
beant oíftmgui p obiccta neccfini ín aút tioné qua cõfentit vero: a negations S
1'cõtíngenc funt obíccra genere oiftins tilTentlt falfo quib9 cotrefpôdct po:tl 43
íta.jfRndeo 9 licet bmõiobíecta pris 43
onabiliter duo í appetitu fc3 fecutlo Sj
alia oiftíngua: E ptieiilút tn m vna rõne appetítus tendlt ín bonú que cozrefpõ#
obiectifcj ín rõne entts qó cft obiectuj 1
det affirmatiõí fuga que recedít a mas
adequatú potetieiutellectiue:nõ optet lo que cotrefpondctncgattoni. 4t qua
out potetíã Díftinguípptcr oiftmctioné doillaficcõcordátvt qórõ vere affirí
gtíale obiectoç fub codé obíecto adeq; mat appctít9 rrcte^fequíE et qó llla ne
to cõtctoç.tf íSirca qó notandú 9 en3 gat ífle fúgit túc cft clcctto ftudicfa 1 bo
9
ponif cbtecro intellect nõ folú f m fco. na:i fic bonú intellect9 oracticí nõ ê ve
fj etiã f m tbo.ín pnta ptc. 79.q.ar.5>. rú (tmplíeíter f3 verú córciTe íd cft cõfoiP
bequo.Dicít^co. jáíij.q.qólibetop. 9 miterfe bat>cn@ oppetimí recto. At ítw
fitbícoatm
teHígíf bíc cõfotmlter aelíue x nõ paífis actío appetítus Pm qó oírígíf ab íntelle
ne:qt intellect9 nõ cõfotmaE appctttuí: ctu .tÃõfequenter oícít aríf.ty dectío
fed appctít9 ad boc 9 fit reel9 oebct cõ nõ elt oe pteríto fed ó futuro: q em vnlt
fo:m art recto oíctamí rõnís. Sonú ãt a operarinõ cõfilíaEoc pteríto fsoe fútu*
(naln fpcculattuí intellect9 eft vem 1 fal ro cõtíngenti qó nõdú elt factum.'Jllud
fum fimplicíter-T^tj ítacp 9 op9 qopn s atitem qó elt factú nõ ptingít nõ fíeri.í.
tim tâ intellect9 ptacticlq>fpecnlatiulc nõ factum fiiiffe qopter quod reete oícit
ventas t í boc coueníút. ©ifferfit.lt q: agatto 9 boc folo ptíuaE oeus íngeníta
Itellectns fpeculatiu9 cõfifttt i cogijítõs faccre que facta fuut.i.facere vt tila q fa
ite verítatis nõ aút pzactícusrq: notícia cta funt nõ fiterínt facta.HCõcludit tta
ptactlca c oírectiua actus volútatís tl cp arif.ee pdíctíeq» verítaeelt opu3tl
elícítí ab ea <£ etíá Imgatí. vnde pucti; intellect9 puettei 9 fpeculatíuí lj alíter
cú oicíE a ptajcío grccú qó cft ogatio lati 1 alíter vt otctú elt.S.c quo infert 9 íltí
ne.<©eíndcDícitaríf. <j>pncipíú act9 babít9 funt vírtutío vtriufqj gtls tntel
Imgatí fcj a volútate cft electío ípí9 vo; lect9 Pm quo3 cõtingít ve? oicere qó elt
lútatisfeoetermmâtiB queqdc clcctio bonú íntellectiue ptts. ^cStirca tamen
elt pncípíú nõ cui9 gratía.í .finale fj vn pdícta feiendum 9 fcientificú potelt ca?
de motim id elt pneipíu effectm .'gfctici pi ouplícíter:vno modo large alio mos
píú aút elcctionío eltípa volúras 1 rõ q doltrícte.Scíentíficú large fumptú fu*
gratia nlícut9.í.rõ pjactíca quefpecula míE p íntellectu inquãtú verfaE circa ne
tnrqjpteroparí.intellect9 emnõ quis cenaríafiueíllaotdíncEadfcíre ftue ad
dé fpeculatiu9 fed ptacticim 1 voIúta3 operarí 1 ficfcientlficuin eft in plufçj; rõ
funt vnú ptíncípíú ogabiliúrvt bictú elt naríuú.SteperiE em fcientificú boc mõ
It.mcrapBicc oecl jrãdo quõ potetíe rõs fumptú nõ folú ín íntellectu vel babítu
tjaleo funt ad oppofita.^t boc tnfert 9 fpeculatiuo fedetil tn,p:actíco q: actus
clcctio nõ elt fine íntcllcctu t appetítu quí cõtmgcntcrellcíEneccffarío cõcluí
ac babítu motalí qt bonaactíonõ c fine díE fic oebere clicí vt rccte elicíaE Pm fco
mote id eft fine babítu motalíq requírU tú ín .plogo p:imí fiúarú vt tbeonca q c
tur cú volútate vt^mipte 1 oclectabílíí feientía p:actica oírígit i oilectioné oei
elígat id qó recta ro oicut.tiS.uia *0 que potelt cõtíngenter clíci qt pofium9
babít9 ptactíc9 oíuídíE ín actíuú q elt oi ocú oíligere vcl nõ oíligere.Bd boc tn
rectíu9 ogatíonú imanctíú cuíufmõi fút vt ille act9 rccte elíctnE optet 9 oeus oí
act9 virtutúti ínfactíuúqeitcirca opa? UgaE,ppter fc a fup omula qó lie põt ne
nones rráfcimtesfjdeo cõgitarif.mcí celfario cõcludí.®nme fummú bonú elt
rcactiul menti factiue oícêe 9 mês ipa .ppter fe t fup oía oiligendú.oeus é fúe
fíiiiplíciterfumptafine appcritu culuf; rnú boHiirè oeim elt .ppterfe 1 fup orn#
modi é tnc3 fpeculatíua nibíl ntoiiet ad nia oilígédus.St boc mõ babít9 p:actl
.pfequcdú vcl fúgíendú.fj mens ptacti cus põtoící babít9 feienrífie9. ZSonaris
catbcc aút ptactíca nctíuafcj ptíncípaT uú aút fine cõfilíatíuú repcríE folú ín ba
menti factmctfactíua itâcg fubfiuít actií bitu p:actíco.$>cicríficú veroltrícte fúí
ue»*Jactiõc3 cm que funt ogatíões trás ptum $ babítu fpeculatiuo quí otdínaE
feunresotdínaiif inaettonequecít oga ad feire ? nõ ad ogarí nõ comcídít cú rõ
tio imanes ficut ota otdtnanE ín vltimú ttatio vcl puctico q ozdinaE ad opari fs
finé q elt vírtuofet felicítcr opart a fie ílla ey oppofito oíltíngulE.ÇDiotãdú í<
actío ipa eít finÍB.CÇmm vlteri9 aríf. fii2Pm ísco.ín qalo.piímí leutêtlarú 9
er pdietts 9 electío elt intellect9 appetí ptaels a qua fcíctia oícíE puctíca é act9
tíu9 vel appetit‘,íntellectíu9:t becfcóa fllteríus potentíe 9 íntellectus naturae
gooífiunctíuceilvera. Aft em electío liter poltcrío: íntellectíone natus cõfou
VI
miter elici intellectíonl recte ad boc vt n91 fieri 5 funtíE in'jopofito qz nõ folun*
fit recni3.fli}pcratio em a qua feta oíciE babem9 feiam oe oeo (5 ctíá oe naturío •
pzactka eft actus elicitusfcu .pductus rerú creatura? .eternú vero fimilitudia-
a volútare que eft altera potitia ab Itcb ríe oíciE qó tmutabilíter eft verú 1 fic oé
lectu vel act9 imgat9 ab eade ficut volú fcíbile eft eternú 1 nccelfariú qz nõ folir
tas imgat pedibuo vt.gradtanE i bmõt oe oeo eft fed etiã oe creaturís foruuriE
i talis operatio oft naturaliter pofteríoz rõnes 1 .ppofitíoues imutabilís veritas
Intellecrlone.ílctus ciíi voluntatis fcq tis que qdc nõ fun.t uecefiarie t eflendo
turactúintcllectusqz 3ug9.nibilc fed in figuificando .ppter ueceffaríâ baí
voliiú nifipzius cogmtú. ÍSalis «iam bitudinc priicati cu uibiecto. Jllud erra
actus eft nat9 cõfiíz.iiiter elici intellecri# oe quo babetur feientía oíciE ingeitn et
oni r ecte ad boc vt fit rectus. ®pcr.uio íncotruptíbile qz eft oeqddítatíb9 rcruj
eniqueoicíEpzatio põtrectet nó rccte que abftrabunt ab ejaftétía actuali quâ#
elici fiuebene i male fieri refpectu cur’ tú c oe fe 110 e fe funt iugeníte % íncow
ponaF noticia piactíca oirectiua.&d b° rupttbiles l? g accidcs cozrúpanE 1 'qci
aut vt recte eliciaE opozret 9 confozmeE ncrenE ad gencrationc t corrnptíoncnt
oictamine recte ratlois Be bac materia fingulariú tn qb9 eiiftunt.íSradítcõ
Tatis patet ptimo t fejeto metapbiAlce fequeter arrlt.oziginé feie oicês çyfciai
ideotianfeo. babcE et pcognitis.eft aút feia babitua
oemõftratiu9 g oemõftratíonc acqfitua
fêlntvtíqj T^toceditaútoemõftratíoej: pmís fc5
ÇSúipz* egit arif.be virtnte U eje ^ncípijs feu ^pofitíonib9 imedíat; %
tellectualiíngeneralísbicát in g fe nous vt babeE tu lib.pofterío? que
fpcciali oiuidendo ipam inqnqj mem-, funtpzio.’es 1 notions pefone caufec^i
brafcsfctaintartêpuidentíâ.-intcllectú: ípt9 pclufionís.CtSlteri9 agítarif.ô ar
ífapíentlã.BsieiTi babit9 cúfmt babit9 te.c aút ars circa cõtmgétía g qó oiffert
vendicí fiue fm qu*s ata oicit verá oes a feia q eft circa ncccffaria que non oíria
bent poní tirtutes intellcctuales cú ves gút in ogatíoné cõtingêí elicícndã &õt
riras fit boufiUntellectiue gtís ec capíò tifigentiú aút queda fnnt lactibilia % q«
pcedentinõficoe opínionet fufpmõe dam agibilia.et olfferút factibile 1 agis
»U fm tales babítus nos cõtíngít olccre bile fm oram q eft íter factioné q é oga
falfum. Ande g opiníonc que generafr tio trãfics 1 acticnc q é ogatío ímínens
g fyllogífmú oyaletícú fit adbereo vní oe qbus tertto pfjoç.^icit ígiE aríf.q»
gticú fotmídine oeoppofito. ^.gtpzío ars eft babit9 factíu9cú rõne veraqt c
oe feientía ínquirédo ei9 obiectú oíccns vcridíceoírcctíu9 circa ogationes rrar»
cg cã ogtcat eú quí adgenerat ftbí vel al feuutes ficut ars cdifícatoria oírígít ad
tei i feiam certificate fe vel alterú 1 nõ fe oomo? côftructione:? g boc oiffert ara
qui folasfimilitudines que ^habilitas apjudcriaqeftcírcaagibília vt ftníit*
te t nõ certíttrdiné uiducãt qz oco q cftís OiceE.Ôliffert ant ars a nã qz nS c pnei*
mam9nosalíqiiidfiiuplíciter feire fus píúieoin^érarsaúté pncípiú motus
fpícamur íd qó fcím9 nõ cõtingerc 1 nõ nõ í ogante fj ín ogato fozmã imãm in
polTc fe alíter babere:$ cquiE cg oc íeis ducédo.^ClHotâdú tií q’ 1} ars .ppziê (á
bile eft necefTariú 1 cternum íngenitú t pta eo mo quo fumiE bic nõ é feia f5 ara
íncomiptilnle.CSírca qónotandú cg babit9 pzacric9 x feia babit9 fpeculatií
eternú vel necelTarui fumiE oupliciter.f. u9:ílr0 tn large fúpta vt fumíEa tulío .t
.ppjíetfimílitudiuaii.-. 4tcrnú .pp:íc fua retbozica que eft collectio muliozu j
PlcíE qó babet ejaftentia fine pneipio et pceptoç feu regularú ad eúde fine ten*
fine fine:i boc modo foi9 ocueeft cterc detiú bene eft feia boc mõ cm fe e,viédit
Stbícomin
Oçlbabít9 psactícú tfpeculatíuú. {££0 cat in motalíb9 et ígnotStí 3 vel (nuítc l
íequenter oetermínat arif. oe ptudctia oign9 venta. d|tui ^ovolútaríe peccat
íSircaqá pmíctítq?illc oícíE ptudco q é puníenduo. elt etiá ptudctia virtue 5
bene põt côfiliarí circa totú bene víiierc da t nõ aro q: fc j ptudctia nõ folú c vir
bominío .«õfilui aút e(t í cõtlngencíb9 tuo intclleccualioficutarofed «tía mos
que fuut m poteílate noltra.ít quo fe# ralio inquátu oirígit ín opatíoneo vírtu
quiE cg p:u iencía uõ cil fcía que ê circa tu motaliú.C avinde otcít <g Ij fubíes
neccllària nõell ctu p:udãia aro quia ctú ptudentíe iítps anime ogatiua q elt
ara otdinafad factú i ptuditía ad actio circa cõtíngens nõ tn eft folú cú rõne qr
ai que fuut adínuicé onvqó 4?l»at quia cuiuflibet babit9 qui elt folú cúrõnepo
alíqd aliud afactíoneeíVnmeeí9 q: fcj telt efie obliuio fed ptudentíe nõ poreít
factío 2 ad alíqué tcrminu .pductú i paf elfe obliuio ígiE nõ elt folú cú rõne fj etí
fo.f ídeo oíciE accio trJfieneficuc p edi am cú appctitu.ft'Sd euidentíá pdicto
ficationé ;pduciE oom9:fed actionie nõ rúuotandú cg babit9 oaE obliuioní 4>s
fem? finte alíqd ad alterú ab ípa.nõ ei pter otiú vel ceifatíoné ab oj»e talío ba #
eit nècefiario ad aliquej terminú .pdu# bltuo.Salio aút cefiatio no põt fugues
<tú a iõ oíciE actío ímanéo. â.t bío pclu níre ptudétie cú g ipam tota vita bnma
dít arif.q>ptudétía c babit9 electíu9 cú na regi babeat.ee iõ p:í9 cotrúpiE ptude
rõne vera circa botobona t mala. BUí tía g ipmdentiã ip fugueníat obliuio_g
tur autc babit9 actitt9 qt cft babit9 cure ceifatíoné. &t loquiE arif.bíc oe p;udes
rectíu9 fmoíctamcrecte rationte circa tía in generc fumpta fiue in vtí refpectu
ogatíones immancnteo cuiufmodí fuut omnio vírtutío que nõ põt eíTe ín ínreb
ogatíoneo virtutú que marirne cõííflút lectn fine víraite motalí ín appetitu vt f
inogatione volunt atio in qua ptincipa; fequeutibuo vídebif .fflSotandú í nfu*
liter cõfiltit bonitão í malicia motalio. per ^ vtibioíceEín omní vírtute mota
JCelteernSug9.pe:catú3dco elt volú lí requíriE ptudentia ín intcllectu regu
taríú cg fi nó diet volãtariO nó ect pccs lati aa t babit9 vírrutío in voluntate vt
(atú.Çapcínde oicit arif.çp tgantia fal# ^inpte-tfacilitcreligat id qõ ratio res
uat ^mtdétialé eítimationé qua inrgan cta oictat t oetcrmiiiat efie eligcndum.
tía cotrúpit.®electabile et nmatú i tris ftubmie aút vírtutío generalíd et freqn
fte oditú Ucct nõeotrúput ellímaríonem tib9 elcctíomb9 vtbabituo caftítatío ee
que neqt babet otdinc ad ipa.n vt cg tri frequenter eligere cotinere.^tudentia
anguluo bj treo anguloo equaleo ono# vero gcneraE et frequetíb9 oictamíníb9
b9 rectí3 cotrúpunt tncas'quecll circa ídelterfrequéter oetermfate appbens
ogabíle.^ui9 ratio cft qtpncípia rónõ dere boc efie agendú .lj aút fclentía mos
que fiuntoeogabílíbuo fumanEa fine ralio fu babítno actiu’cu rõne vera fi#
cui9 gratis fuutoganda. íntcllcctuí aút cut pmdentía tn in boc oífferút fim fco.
quo ad iitdiciú cotrupto p oelectationc ín .plo.pmí fniarú <g ficutarofe babet
vel triftícíã nõ apparcbit cõfeftím pnei# circa factibiliaad babitúctgtí íta febj
píúfumédúctfme necflpgebít cg opot fciétia motalio circa agíbilia ad babítu
teat gratia bui9 finte clicere et operarí ptudentíe qt babítuo artio et feie mota
vtbecterabíE in fine bui9 Ubtí.CJnfm lio quafi ftmt remotí ad agendú qt vleo
per cõp.3t ptudétiã ad arte oiceno cg il# fed babit9 ptudentíe t etgtí qt genítí
Ic quí p'cccat circa artem volco ? fponte funt et actibuo funt particulai eo t pto#
eligíbilío: eít íllo q peccat noléo t ínute pínquí ad oirígendú. ft'Hgit vlieríuo
teq: í(te peccat ee oefectu artio.pin9 át orií.6 íctellectu. é aút intellect9 babit9
nõ:? ideo ide e(t oeterío: artifejecirca pncípíou fpllogífmí tjmõfrratiuí g qué
ptudentiã vero elt ecõuerfo.Há q«í pec odgcneraE fcíentiaqDfic^batarif. qt
VI
babttus pnncípíorum ell vel fcientla vr rjemenHstt vbabetur primo mrtapbí.
ars vel prudêtia vel fapictia vel intelle* #1 aut fapíctla certílTímavt oaiiê ibídí
ctus f>ed non ell fcientiarqr omne fcibi p:to qt tractat oe cõmífflms.vnficfapíí
le ell ocmõflrabile. 'tfermcípíú autê oe? entia ptícularíter fumpta elt cognitõcer
monftratõís non ell ocmõílratio qrtunc tilTim3 ín qualtbet arte pticularí: íta q é
diet jacefliiain iuRtiitfirec pmo pollerio fimplícíter fapientia c matírne certitudi
+5.(Sí etiã nõ fit ars nec prudentia pro nís. (Sertítudo etiã fapíenlíe patet fcóo
bat qr ilia tut circa cõtíngctía: principiu e.r boc qr ell circa primas caufas q oe na
aút oemõftratõís c neceflarifi pmo poll. tura fua lut pfectífilme cognofcíbiles ♦
(S5?. etiã nõ fit fapientia .pbaE: qr ad fapi Jtt pdictís ínfert çg cú fapientis non fit
entê gtinet vt babeat ocmõllratõem oe folum feire conclufiones que oríunE et
prim is caufis entíú.SJelíquíE igiE ba pdncípijsfeiletíãípfa principia fequifi
bitus princípio? fit intellectus no qdej q fapientia eil intellectus et fcíentía: et
%>ut Intellectus ell queda potctía anime fic fapientia quodãmodo vtruntp íncliu
fed tails cognitio oiciE intellectus eo eg dit. Sinert tame fapíêtlala fcíétía quis
intellectus llatim allentit principijs co; fapientia efl circa caufas ãltífiimas no»
gnitis termis Meet aút alíque japortõ'? fic fcicntía.Siffertaút ab íntellectu :|qt
nes contingentes fintpfe note ct inmes licet mquiratoecoibus principijs nõ tn
diatervt volútasvult calidum calefacit: oeptopríjs pdncípíjsfcictíaruj ptícula
a fic oe alijsret cognltio italui pncípíorú riu.Jnfert cõfequcterarífto.q- fapia eít
large pofict oici intellectus non tn pro í caput omníú babttuu íntellectualíuj c»
prierqr vt patet ct pceden. intellectus i fit circa optima etnobílílfima entia cu *
ippofito oiciE babitus princípio? oemõ lufmodí fút oeus ? íntellígentíe. ISude
ílratõís que fút neceflaria. TJbremiife nl oícít cg ínconueníens cqrfiqs etíllímet
tp f?Uogifmi ocmõllratíuí office necef? fciam pollítícã vel pmdctíã ti nobilifll*
feret p.’imo pof.licet eni coclufio necef; mam cú boc circa cuius cõfideratíonem
faria bn fyllogifcEe? pmilTis nõ neceffa verfaE non fit optímú et nobílílTímú oíitt
rqs'ficiit verfi ct falfis nõ tn oemõllratí entiúrqr igítur babítus q c oe bonorabi
ue.jSlcmú tractat arillo.oe fapientia: UlTimo fubíccto ell nobílius et primo oe
iSirca quod pmo oicit ty fapientia acci # anima fcquíE cg fapientia erit babír’ no
pitur oupliciter: Sino mõ vitima pfe? biliífimus filter babitus íntellectualcs.
ctioue cuiullibet artistet fic fapientia it Çacínde oícít fapiam oíffcrre a prudé
3^tus artis.i. vltiniu oe potentia in adi * tia qr fapia ell circa vníuerfalia: pmden
pifeendo et attingendo certitndinc art! tia aut cú fit actíua non c folú circa vní t
iffimo :tboc mõ nõ õ: aliquís fapícns uerfalú federiam circa fmgularia circa
fimplícíter fed ptícularitcr puta fapiens q fut actones. Sndefi aliquís nicdícus
laromus vcl barbítonforret fic nõ fumíE fcíat ín vníuerfalí cg carnes leucs fút fa
in .ppofito fed fumíE 45 notícia fpedatta ne et oíge(líbile3 talis non índucít faní*
primam caufarú et principio? omniíí en tate ctilla vníuerfalí notícia fed is quí
tiúcuíufmodíeltbabítus mcrapBe que fcítítt ptícularí carnes volatílíum eé le?
ell circa pma pncípia entíum fiue íncõ ? nes et f anas oe facílí fanítatem índucj,
pleta vt fiít oeus et íntellígentíe fiue cõ?
pleta vt fút cõía principia oe quibus ait Hít» íapitium*
metapbífica rõnes termino? notificado Cl^oltq-.p .ínpcedcú.oeEmií
vt quid cíl totum qd efl par31 fic oe alí nauit oe quíijq? babítíb'’ íntelle
fsrvtoíctum eilquarto meta.? talis ba ctualíbuscbíc cõfequctcrocímíatoe p?
bitus fiacít boiem fimplícíter fapíentes. tíbus prudétíe.jSt primo oe eíus ptio-^
culus é omia feire ín viúuerfalí fcj ? f m fubíectluís qué ftprudctia política que
F
$tbíco2mm
©tdínat boiem ad bonuj cõe cíuítatis et fignu buluo c q: íuueneo facilitcr put ef
ptudentía ? cotionuca q otdinat adbonú fiei matbematící nõ aút ptudenteotquíâ
íõcoomus velfamilíeiptudéría qotdi ptudentía c circa fmgularta q cogfcútur
nat ad bonú .ppum q retínet nome com pejcpíctíãad quá requíríE tpío longítij*
mune qt talmanífefte vídeE cITe pmden do cuíufmodífútactuo bumani quotum
tia t pôt Dicíp:udentía pfonalte vel mo nõ bnt í uue nes enjientíam. 3jíc etíã oi
naftica;&ícit aute cp política et ptuden cit 9 citiue pnt effící matebcatícíçppbí
tia íút ídé babítu3 licet ípfis non fit idej ficí velfapíentesvrmetapbíficí. \uius
efle boc cõitei erponitur non 9 política caufa eft qt matbematícalía nõ tranfeen
fit idem babít9fm fubftantíá cuíiiflibet dút ímagíuatõem nec reqrút eppíenjjim
puidentíe q otdinaE ad bonú cõe fed ptu 'flfcbíftcalía aút licet nõ epcedãtfenfuj t
dentíe que otdínaf ad bon.ú que elt idem ímagíuatõem requírút tn epperientíam.
babítue cú pollítíca fm rem fj ornt fm cú no abftrabát a mo tu 1 mã fenfibilí fi t
rõent: q: tile babítue oícitur ptudentía mãUa.erpcrií tia aút ê féfibilíútí íõo oís
35Ut c recta rõ rcrú agíbíliú:i õt política cit ar!. 9 ptíncípía materíalia coguofcúí
fcj ín otdíne ad bonú cõe.C&einde oí* p eppientíãtaúetbapbiftcalút vero tran
uídít pjudentíam política in ouaepteo fcêdút fcfú 1 ímagínatõej 1 reqrút valis
fcj ín arcbitectotícam que oícíE legífpos dú intellectú.vnde oícít 9 íuueneo bec
litíuatquefcjpfícit etreddit ptincípem fcj metapbicalía non credút ld eft nõ ats
bonú p quant fm rectã rõem ponít legef tíngimtmentetlícetea oicantefte.jfp 3
bene víucdí cú cíuíbue ficut arcbitcctot pateter ínnuíE 9 babita lógica q oocet
ponít legeo ogandi fuíemanuartíficib* modú fcícdi pmo íuueneo fút ínbuendi t
Slía c ptudétíaq eft legío epecutíue cír< matbematícatoeínde m pbíca. quartoi
ca negotía cíuítatíe q a ciuírate or polící etbica.et poftmodú ín metapbífica,.
cavelcíuilío. bãc ptínet fníaqucé Ç-flfctobat vlteríuo ptudétiam eífe circa
Bpplícatíotõís vlís ad altõ ptícularope fmgularía cpboccp eft babítuo conlilía
rabíle talco aút legeo pofitas ín cíuítatis tíuuo. 5n cõfilíâdo aút ptingítouplicíf
bus epequen.our ciuiliter conuerfari. peccaretvno mõ circa vtevbifúdaf ma#
C»cindeoícítarift.q? ptudetia cconfi io: fflogifmí ptacticí: vt oícendo ome3
llatíua feu ínquífitiua* mdicatíua fm 9 aque ponderofe fút ptaue. Í^lío mõ cir»
fumútur oue pteo ptudétíe fcj eubolia q cafmgularevbífúdaf mínot.puta aqua
ptíuct ad cófilíú et fmef que ptínet ad iu buí0 fontío c põderofa.Jíft igif ptuden
dtcíú.(í$õfequcter ercludít qucndS er tia alio mõ íingulore qó é eptrcuj opabl
roté pucnlentc ep opiníone eoç q inot í le q: ad ípa fmgularía q fút circa opatõs
dinatú amotê but ad feipos % eje boc epí applícat ptudeo vlia ptíncípía agedoç.
ftimant 9 illí folí fmt ptudeteo q ptopjf
negotije intendútoiccteopolíticoo non Ttèoztet» CapKnam»
efíe ptudeteo fj itipuacuío rebuo íntêdc (Supta oetermínauít aríft- Oe
teo et nliqd opantee plus 9 ad eoo fpes ptíbuo fubíectts ptudetíe:l5 oe*
ctettbunc errote epcludit aríf.oícéo 9# termiat oe eubulia finefi 1 gnome q poft
ptíú bonú vniufcuiufqj fmgularío pfone fút oíci pteo qfí íuteglcs ptudctíe qt b*
nõ pt elTe fine recta oífpenfatõne oomus bétquádáfHnilitudiné cú ptib9integra#
feu vtbanitate feu recta oífpenfatõc ciui líbuo ínq-tú reqrúf ad pfectú actú ptude
ratio ficut nec bonú ptie fine bono totiuf tíe.eft cniptudctíacôfiliatiua ettudíca
etfic íntendéteobono cõí ptopobonois tiua.eubulia aút ptínet ad cõfiliú.$me
tcdút.^SMterí9 mãífeftatãdá 4d fupra fio X’o 1 gnome ptínet ad íudíciú. Tfiut
oictum c i() 9 ptuden tía nõ folum c cir etíã otei pteo potetialeo ptudctíe qt nõ
ca vKa fed etíã circa fmgularía oiceno 9 attingilt ad completa rõem ptudeucíe cu
VI
luff ell non rift confiliari ct iudicare fed via E quã optet puta fiqs fiireE vt pau?
ettam pcipe.vt infra videbitur licet cort pen fubueniat. íÇ unqs pzudentis fit be;
currãc ad quofdâ cius actus fecúdarios. ne cõfilíarí optet 9 eubulia fimplícifi ol
®icít aút arift.g» cubulía nõ c faentia: eta fit rectítudo confilij ín ozdine ad illii
q: babetes fetam nõ íã querút oe íllis q fine circa quã verá eftímatõnem bs p:u;
íclunt.eubulíaaútcúfit quoddl cõfilíú dentía (implicit! oicta que c eira totuut
cft$mqulfitóne.*>mne ení cõfiliu é cu bn viuere bois.^llla eiu q oírígít ad all
inqflfõe:ome em cófilium eft queftio qs quê fine gticularc nõ eft ebulia fimplicí
damanoneonuerfo. te." oteta fed eubulia quedam. $[$£ p:e
C ©emde ondit q> eubulia non c eufto* dictís patet q> eubulia c rectítudo cõfilrf
cbia nec folercía: <5írca qd notádú q> fo ad fine bonú fimpfr g vias cõgregans et
lercia vel euftocbia crt queda abilits ad tpe pfití. Setermíuat pfequeter arii'.oe
velociter ínuenicdú mediú ad cõdbemt finefi círc3 qd oicítg» finefi fim qua oící
fcrcdâ.Síolertia or tfi generalií t omni mus alíquos eife fmctos.i. fenfatos nõ
maíta.enftocbía Xo t mã motaln&nde eft totalíter idem cyfcientia vel opioqe
etcit aríf. 9 euftocbia c qdã folercta. <$L cum nullus fcít qui non babeat fcieutíã
aút eubulia no fit euftocbia qabat q: eu* velopinionemfi finefi effet fetentía vel
ftocbia ê cóiector stío veloje a fine iuquí» opinio time oiítes bounties clTentfenfa
fitioiierõis.nibulia ’vo é cõfiliatio cun» túquod patet elfe falfum. t&einde cõ*
ínqfitõe.Sd bn nanqj cõfilíaiidú nõ fo* paratfiuefimad pmdeiitiam oicens 9
lú rcqriE cjrcogítario co? que fút ad fine licet fint circa ides q: vtracç eft circa cõ;
fed rcqrit temp9 cõgruú: vt vicj bõ nec filiatiuaroilferunt tame q: finefi eft foluj
fit nímíff veloje vel pcípttans nec ní mis íudtcatiua pzudentia vero eft pteceptíua
tardus in cófilíjs.
ftjlrmuo vlul
Dicit9 fa,buIto.non e<l 9$d
opmioqmaopimo
cuius cuidcnttl notâdú
vt oerft eft m ptecedeií. ijbztidentia 2
licet non fit certa: oeterminat fe tamen recta ratio rerus agíbílium. Sn opozret
ad vnain partem* cubulía vero ad nttl* qMllefitpiecípuus actus puidétie qeft
Iam partem oeclínat. áSpinío autem eft actus pcipu9 róis agiblliú. (Sírca quod
ftlicui9 enúcíatio.ebulia aútnõ éenúcia funt tres actús quoium ptímuseft con;
tio fj ínqfitio.iS^uta Xo file q male con; filíarí quod pertmet ad muentionc. TRá
ftUaf d: peccare t pfiliaudo.-q aút bn con confiliari eft querere: vt fupta babitum
ftliaE or recte cõfilíarúa talis é eubulus eft.$ecúdu3 actus c iudicare oe medi«
ídeo eubulia e rectítudo qdã cófilij.SLn js ínuentís au fc$ fint vtílía ad vltímun*
Of ab eu qd c bonú a bolis qd c pfiliuj. finem confequendum et qd illoaí fit vri<
et fic ad pfecte fcíédú qd c ebulia opott j lius.Kertíus actus eft pzecípere qui q;
feire qd c cõfilíú a circa qd fit: oe quo oí dem actus confiftitm applícatíone con*
«um eftín tertio. ^Seinde oícít 9 cu filíatozum et íudicatomm ad operandus
bulia non eft rectítudo confilij p:op:ie et bíc eft pzíncipalís acms pzudentíe.
fumpta que fcj c íu malú fines ficut incõ Slude oícít Sriftottles q> pzudentía eft
tines oícit recte cõfilíariqfi pfuã rõem pzeceptiua vt p:ocedatur ad actujrquia
ímienit viam efficacítcr oucentem i fine finis eius eft oetermínare quid opoztet
malum puta adulterium.eftetíã ebulia agere vel non. (Confiliari ante quod p ;
rectítudo cõfilíj ín fine bonú g viam bo* tínet ad ebulíam et iudicare quod pern*
nam ficuteni nõ recte fyllogísaret qui net adfiuefim funt actus fecundarij pzu
concluderetfienon eft ebulia fim quam dentie.Aremplum: vtaliquispoteft g
ílufioncm veram p falfum fyllogifrmim ebuliam inquírere et perfinefim íudica ;
aliqe adipífeif finé quê i>õ optet et nõ g re 9 bomínes ad confecutíonem vltimí
ríí
tftbícontiu
fittío Debentabíllícítísvoluptatíb9 ab díctos adínuícS Dícens cg oifíes babít“/
ftinere.-Stoemum íntcllectus ptudétíé pfatí fut in idem tendentes. ® ities eit
bane cognítõem ad opus applícando p> tendunt circa fingularía extrema et fins
cípítvolútatifugâ voluptatú et,pfecutí guiaria operabílía. Ãubulia íuquirédo
oné vírtiuútctftc regulai voliítatc oíetã fmef? gnome iudicando ctptudentíep
do feu oetermínldo cg ogtcteá fic opart ciptendo.Çdej etíam oícit oe íntcllectn
fifinc vltítnú velítcõfequí.Jftud aútp? qr fi eft extremo? ín vtracp gte accipien*
cipe c ftimnlare volútaté ad bonú quod do eptrema fiue ín furfum afeendendovt
otbeologici vocaturfmderí3are. £ Alt funt vníucrfalía ftue Deozfum vt fut fin*
cnífiiiderífis habitue ptlncípio? ptactí gtilana.Jlxtrema quídem vluma íút jp
<0? ín intellectu vt puta Dfo c obedíen pofitíões pjtmc et inmedíate q cognolcu
dumt.pxímo non eft iníufte noccndútvt tur cogmtis termts qunrú queda funt d
Dictum eit ín peedentíbus. Sntcllcctus ncccílaríjs vtinfcíentijs fpeculatíuís?
fgítur pjitdcntís;applic3ndo buíufmõí quedâ dc contíngentíbus vt ín pzacticf
ptíncipía ad ptículare agibile ftímulat qt íntcllectus ê extremo? ftue vniuerfa
volútaté adbonú etfitcíteáremurnuira líum fiue fmgularíum.exboc ínfertarf:
re contra malum.^er predicts autê nõ c$ eftptincípíú et finis ? loqttir oe Intel
poteft concludt íntcllectum elíc nobilio lectu ptactíco ^cedendo ent ab vníuer*
rem volútate qz intellectual nõ abfolute falíbus ad fmgularía íntcllectus vníuer
pcípít volíitati ctim volútae fit libera et falíum eft pzincípíum et íntcllectus fma
polbt nõ agere fed pcípít g modum cau gularíum eft finís.et bíc axcITiis eft cuj
fe fubferutentís tpfam voluntatê oírígc Defcendimus a pzíncípijs motalis feietj
do ficut puer lumís poztítoz ono fuo fub tie ad opera ptudentíe g f?llogífmú ptu
fcruít.Jf contra aút voluntas abfolute p dentialcm in quo etíam mínoz eft fmgít
ti pit íntellectuí vt itellig.it p modú cau laris. -lUtocedcdo vero 3 fmgularlbus
fe fuglozís íta q> non poteft intellect"7 re ad vníucrfalía íntcllectus fingulariu5 c
fiftere voluntatí.&ttdepatet voluntatê pzíncipíum et (ntellectus vninerfalíum
nobilíozcm die ítcllectu.lfoinceft q> ba eft finís.et bíc ptoccfius eft cum collígí*
bitu cbarítatis ínfotinaf que alije Xuutí mus ptíncipía motalis feientie ex expe*
bus fupcmínet.CSlgít vltcrius arifto. ríentla ogm bumanotum. Cinde dtarf.
De gnome que eft rectítudo indictj i bis çg opottet bene ogantem babere fenfuj
ín quíbus ogtct a cõmuni lege rccedere fmgiilaríumtbícaiitem fenftis eft ínteb
39d cuíus euídenti.un feiendú eg ficut (n Icctiuus a quo homines oícútur fcnfatlí
oppetítu bumanooebetec iuftícía q õt oe quo oícít ÍJug^.xj- oe cíuíta.od: q>
iuftida cots q ê íurís cõmunís electiua. animus rcctífitme Dícítur fenfus. vel po
qô qdê íus DicíE íus legale 1 babe t Iocú teft fenfus fumí pto ví cogítatíua que Dl
vt ín pluribus Iícerocficíat ín quibufdá cítur vís experímcntfltiua q ab Krif.vo
paucís cafibus? cum bocoebctefte alia catur íntellectus pafiiu^ín lí.oe anima,
fuftícía íurís fingularis -zepieykes ele « dícítur etiã rõ gttcularís qt c ccllatíua
ctíua qd eft oírectíuú íuris legalist? ilia ínrentíomimindiuídualium.Ç&cmuj
?fctue oicítur epikeia: vt oíctus eft ín. v. Dícít arift.quodda3 oocumentunt Dices
bulus:*ícetía5 ín íntcllectn eft queda cg ín oifcíplía motalíum non mín^opoz#
noticia íurís communis Dífcretína que tetattendercad opera vírotum feníotu
Dícítur Sínef babens locum vt ín plu í et erpertozunt iyado cterminatõncs fco
ríbus:?cu3 bac eft alia notícia íurís epí lafticotumtquía enícx longa tgm expes
elkesetfmgularís Dífcretíua que dícíE ríentín babent vfum intellectualem feu
gnome babens locnm ín paucíozíbus. rectum íudícíumDeoperíbus bumanís
|[®cínde compat aríftoriles babit^pte ídeooptime vídent ptíncipía ? regulas
VI
artuuitt bumanotitm.CSd euldentiam matio finis4)pter quern optet Bet nunc
ptcdictotum notandii eg eubulia fine? x opari a quo quide fine fumútur ptícípia
cguomi ponútur a quibufdam babitus ad ea q tut ad fine. Jtequiritur etiam cir
oiftincti a ptudentia:,p qua opinione fa cunifcriptio omniu círcumftantíarú que
cit illud qij oícít arífto .q>fút babitus in oebentur opinion!. $>ecúdorcquírítur
idem tendentes. 3llij vero oícút cg põe cautio feu cautela que eft Difcretio bouo
re tot babitus videtur fuperfluum cum rum x maio? poflibiliú euenire actui feu
confiliari qd ptinet ad eubuliam x iudi* opatíoní .ÇBd tercíum aút actum pru í
care qd ptinet ad fmcfij x gnome fint ac dentie qut eft precipe ptinet .puidentia
tus ptudentie q eft babitus confiliatiu* P quaaliud futurú .pfpicitur vt caueaE
et mdicatiuus ftn arifto. vt oent eft in p vel effectui mancipetur. J^fteicaufaap
cedentibus. Sjicutur aút efTe babitus qt plicandi ad opus conftliata x iudicata.
lunt quedã abilitates naturales oleente CTRumerantur ctia a quodam inE ptes
Slrif.cp naturalia videntur elTe bee fed ptudentie oialetica retbotlca et pbifica.
eg videmus elTe aliquos naturaliter ap¬ quod a beato tboma Dupliciter erponiE
tos dTc ad rccte confilíandú alios ad in; «no mo q> ibi fumitur ptudentia Urge
dicandú alios vero ad ptecípiendú fibi x fill quncludit feiam fpectatiam:? fic p,
olijs que quidej abilitates naturales ba te3 ei-7 ponútur Dialética retbotica x pbi
bent cõplemctú ab babitú ptudêtíe inclí fica fm tres modos ,pcedendi in fcictijs
nãte ítellectú ad bniõí actus q idem vt quo? vnus ê p Demõftratõem ad fetaut
bífponít ad omnia op.a pdicta oícif p:u í caufaudam x ptinet ad pbificam: vt fub
dentia. 3ld bos tres modos actus ptu* pbifica íntellígútiiromnesfcíétíe Demo
dentie píít reducí ptes ptudentie q a quí ftratiue.SJlius modus c ex qababilibus
bufdam varie aftignanf.21 Sullio enij ad’opinione ftciendaj quod pertinet ad
ponútur memória intelltgctia et ptuden Dialcticam.aertiuo modus eft crqbuf
tía.S macrobío aút ponfmir ratio ínteb dam comecturis ad fufpicionem induce
Iectus círcumfpectõ .puidetía oocilitas dam vel aliqualiter pfuadendumn pri;
et caucío.Sb alijs X’o folercía feu cufto net ad rctboricam. alio mô erponif fu*
cbía:3ld pnuiin cni actum prudetie ptí mendo eyperíentÍ35 proprie ad qua bee
net q eft confiliari euftocbia oocilis me« tria ptinentiuquantum ratiocinaE inter
motía et ratio. Hõfiliarí nancp eft 4ddã dum ex necelTarijs ex .pbabilibus x in i»
querere .SdbeneaútquerererequiríE dun ep quibufdam coniecturis.
ptás ínueníendí que fi babcatur ejt pros 'Sbirauiff £&v:
p:ía fagacítate poteft oící folercía vcl eu
itocbia que licet ,ppríe fumedo termios CSn pcedentibus Determiauit
ornt ab inuicé et ab ebulía vt ocm c ín p arifto.oeptibus ptudentie x ei*
cedentibus: large tame put fund $co> connejtone: híc cõfequêtcr Determinat
dc vtilitate fapientie et prudetie eteius
dem fc5 $ idoncitate ínueníendí mediu conneriojie C115 virtutibus mozalibus.
in agíbilibus.íSi X’o babeatur p aliens
eruditionei pfuppo nitur oocilitas: vr.f. «tilitatc aút fapictieet ptudentie often
dit remouedo oubitatõem que cõmuiud
bomo fit bn fufceptíbili3 oifcipline do í ex ratíonlbus aliquo? otítur Dicentiuu»
cumctaalio? nõ cotemnedo. 2*equiriE
ctiã retentio inuento? ad qtJ facit memo 'ia3 j te0 elTe úiutiles ad felicitarem.
Quod lie ptobant ptimo 0e fapientia:
ria ac collatío inuento? in ínquífitõe cõ felicitas eft operatio Pm virtutem: ilia
filij ex quibufdam ad alia .peedendo qó ergovirtus que non eft confideratiua alt
eft ratoie opus. C&d fecundú X-o actú
ptudentie q eft rectc iudicare ptinet in e cuius bumane operatõnís inutilis c ad
felicitatem. tails autem e fapientiatcofia
tclU'ctus feu intellígctia que i fana efti derat eni cantos altiftimas x pticipia p*
Stbíco:mm
ma circa que nulla opatío videf cfle; cn pzudentiam non eíTc fine vírtute mozali
go fapíentia eft inutiUs bomíní.Çecun quía pzudctíales fyllogifmi que funt oe
do,pbatbocoepzudentia qz babu0 ad operabílibus babent pzincipium fump;
búoparí vtílís reddit nosbnopatíuos turn a finezputa qz finis eft talís.f. bon*
pzudctt3 aút nõ,eft bmõí qz bõ opaf ope vel optímus optet ftc operarí. Ipoc auté.
ra ^tuofa ey eo <g babj babitum virtu - nõ pt veraciter apparere nifi bonuní bo
ns z nõqz cogfcit ílla.pzudêtía aút folií no p vírtutem. 'fffeerucrtít ením malícia
eognofcít opabílíazergo pzudcntia nõé elUmatcem pzuderitíe z mentiri fac cir;
vtílís ad bn ogarí. Çlfeas rôncs foluit ca pzactíca pzíncipía quarc ímpollibile é
arífto pmo gcnaralif oíccs <g fapíentia cg alíqiiisfitpziidc3 nífifit bonus p vir;
■z pzudentia fút vtiles pofito çg nullâ ba; tutem. j[£cd contra boc arguíturfic:
berct opatõem circa felicitate eccg fnnt 5n íntcllectu poteft die rectum oíct3mé
pfcctíones anime. Ç&cínde foluit íllô oe op.abilíbus abfqs boc cg volútas clí;
(n fpecíalt quod obícítur oe fapientía.o. gat cú volútas fitliberazergo ín íntellcú
cg fapíentia mayime facit ad felicítatcm põtgeneraríbabítits pzudentie licet i»
cú fitpncípíú cõtemplatõís íiiqmatíme volútatc nõ fit babítus ^tutís mozalís.
tonfiftit felicitas. <& aút obícíE oepzu ; ftõfequcntía patetqz pzudentia genera
dentía foluit oíccns çg ad opus tftutl re tur ey bmõí oictaminibus. Sd cuiden;
qrútur ouo.SInú ey parte appetif’fc? re tíani buíu3 notãdú fim ®co. j 6. j. fen.
tta íntentío in finé qua facit vírtus moza cg ficut ars refpícít factiblliazíta z pzudé
lis ínclinás volút3tc ad rectani electõej tía agíbil ia.-nec ell maíoz conneyío,X>tu=
eozum que fút ad finem fim oíctamen re; tum agibiUum vt refpícíantur abvno ba
tte ratõí3 vt fcj opetur ?vtuofc .ppf ope bitu q> factibilmmzfioir ergo oíuerfa fas
rum bonítatem z vltimí finis alTectitóej ctibiíia requírunt oíucrfas artes pzopaf
<Sycni5mctn ígnozantía veljíntentõnc íta oinerfa agíbilia pzudeiitías alíquas
mala opa iufla faciút nó opanE íurte nec pzopziastetficrefpectuoiuerfarum vir*
íludioie.Stequíríturctíâ ad opus vírtu tutum mozalíum poffunt efie plures ptts
ris alíud cr pte íntellectus fc5 fana eftía cularcs pzudentie licet fit vna pzudetia
tio agendo? in pticularí qó facit pzudé; fimplidter feu vniuerfaliter fumptare;
na que eft regulatíua volútatís.Ç«®ftc ípectu omníú vírtu turn mozalium. Sr';
dit etiarit arifto.vtílitatc pzudctíe com; gumentum ígiturberie,pbat qzpzudcn
pando ípam ad naturalem induftríaj &í tia ptícularis refpectu vníustftutis po
cens cg iu íntcllectu cfi qdam naturalís teftélfe fine alia. 1»* senínioícít qzcft
potentia que vocatur ocmotíca vcl na tu impolTibile bominem efie pzudentem ní
ralis índullría que e;t quedam aptírudo li fit bonus Ioquíturoe pzudetia fmiplís
íntellectus ad jampte cyequendum : qó cíterfiimpta.nullus enipõtelTe fimplí;
bomo íntcuditopari quequídem eil ín; cíter pzndens refpectu cmÍ3 virtutis ní
determinata ad bonum ct malum. ®nó fiftt bonu3. JSyecat nancp malícia Intel;
refpectu mall finis eft vítupabílís z vo * lectumouplícíterfcjpzíuatine z pofití;
caturaíhicíaqueeif quedam calliditas ue.-fllziuatíiie quídem auertendo ínteb»
per quam mail bomínes fcíunt adipífeí lectú arecta pfiõatióe volútas eí eligcij
finem peruerfe íntentum .Si X>o íntetio oppofitum alícuius rectc oictarí non p'*
ad quâm pftcíendam íntendit fitbonac mítttt tnrcllectiim oln Itare ín illorcõ oí
laiidabílío z pficítur tails potétía p pzu* ctaminc fcdaueitítad cõiiderandú ali*
demtázz Idcirco pzudentia c necefiaria qd aliõ inptíncs v t fine oií plícetia z çon
od opus vírtuofumzvtoitermínatpzefa fcientie remozlu opetur qõ fibi libet;
tá potentiá ad bonmn.tíSonfequenter 'j^ofitíue aút eyecat :qz ficut volútas re»
agitnrífto-oeconneyíone pzudentie cú cte elíges finem puta caftitatc vdbeati3
! nmtibus mozalíbuo.Ãt pzimo oftedie tuduiem pcipít íntellecti|í pfidcrare ilia
9 VI
Q fut ttccría ad íllu f?nc cjc qbits cõHdera tinta oífpofitío ad bcne et optíme ogarí
tíoníb9 generat babít9 prudcticrita vo* fic petentíaeftprirnumoevirtute.Çtem
luras pftitués ílbí malú fine ímgatíntelí IHotandú q» ifta naturalís inclinatio ad
lectuí cõfiderarc media vfrõnes apgen bonú licet fit commits omnibus non tif
tee ad cõfequédú illú fine puta ad ode* me equalr inert omtb9 qr qdá (ut magi
ctabílía .pfequeda t terribiliaf ugienda vel minus .pni ad bonu: a P m hoc (i m
epqbus cõfideratióib9 generat balutus gis vel minus ,pni ad malum:.pnitas 4
inprudetie feu ftulticie q oirectc oppo; qj ad malum ortum babet ep varia cors
nitur babitui puidctie t ert error i agíbí po:is oifpofitõe Pm qua alíq fút,pníoref
• libus licet non circa fpeculatonemri lie adlupuriáalij adíráretficoealije. ^c» *
volutas mala cpecat non qu idem facicns inde Die it arirt. eg vltra bas ^tutes net
do errare intellectum circa puma p inci tur ales ogtet bfe X>tutes pncipales fcj
pia practica in fe confiderata cQ lint no s moralesrti'es ei Xtutes nãles infút. nob
ta ep terminis fed facíendo intellects ba mó irrationali in 4 cõícát nobífeú puerí
bere babitõconftderãdí omia media ad et bertíe Pm quandaj filitudínê ficut leo
main finem ímpediédo ípm a cõfideratí naturaliterfortisertet Uberalíe.Sales
one princípio? mefrequctíus applicet aút babítus epíftétes fine ratõe vidétur
ípfa pnncipia practica nd gticulareagi * efle nociuí: ficut nanqj corpus alíquod
bíleret fic non põt generan babitus pru carens vifu puta bomo cecus fi moueaE
dentiefimplícírcrfnmprcepoteramibus veIociusfotti-,ledítur.3íícfialíqobns
íntellcctus licet generetur alíq gtícula í fottem tnclinatóem ad opu3 vírtutís nõ
ris piudcntia refpecru altcmus X-tutie. adbibeat Difere ttonc rõts accídit ei gra*
l»oc mõ intelligif qjj ót pbs q» malícia uís lefio:vt fi bomo fortis fme ratíõe ep
mcntirifacit circa principia practica. pectaret quecúqt terribilía oe facíli mor
ÇSlterius jibat Unites morales nó ec talií lederetur.âpút $ neceflaríj babít9
fmeptudêtia.íSirca quod pmitrít qX>* X>tutum moralíum que ínclínant volun
tus moralie t appctim ftmplr fe bj adn= tatem ad recte operandum Pm conform!
liquá naturalé potetiã ficut prudetia i in tatem ad rectam rationc. ÍÇocludit § ari
tellcctu fc bj ad oeinoticã q babj qndaj ftotiles q ficut in parte íntcllcctiua func
filítiidíuèadmuicc Ijnõfmt idem vtpa ouefpecíeevnainaturafcjocmonca i
tet ep pcedcfi.SÍ aút fit talnatural po s alia acqfita.f.prudctía: fic I gtc appetií
tentia in appetitu qabar qr videc In omi; tiua c X>t9 nãlls 1 moral-. Cfyis pmilP
bus boibus ínepiftere fmgl'os mores ali oiídít# tutes morales.n porte cc fine pru
qualítergnaturá qr confertim anatiuU dêtia pmo tertiomo foctisoícen.^tutef
tate vídemur cê íufti tgatí et fortesr-t fic ec prudetias 14 vno°oiccbât recteralío9
oe alijs vírtutíbus Pm epígentiã natura nó recte.-^cccabat ení o6° oes ^tntes
lis inclinatioms in qualibet gfona, ido eé prudéttas: recte X>o oicebat alTerêdo
vídef q babemus quadã potetiã t nob q n ptíngít ipas fine pnideíi ec.lD0 etiã
Ignotam ad gfetões virtutum moralíú. pbat terti°cõítatf qr oes recte Diffinien'1
CiSírca quod notãdú q naturalí3 ínclí X>tutc apponút Pm rectã róc5 g 4d tnuíE
natio ad brutes cóis f omíbus i appeti? Unites morales íi eéjine priiden q é rcã
tuintellcctíuo.-qi.e quidemert mcboatí rõ reç agibilíú.ítfiqdc X-t9nõ fom Pm
ua vírtutís .Hirtus aút ert complemctú rectã rõnem aliena fj cú recta rõne^pa.
llliusnaturaUsinclmatóísqrgnaturaí Slgitpnrart.oecõnepíóeX>tutúmorali
lem potetíã ogarí portiimus fed nó pof* 115 tní fe q P j fco.nõ ff fic cõncpe qn vna
fumus ogarí optime-^cr X>tutcinvero portit ec gfcã fine alía:4d patj qr vtt9bõ
fupra'qddita natutali inclinatõní poliu* pl9nãl’r inclinaE ad vnâ Xnutc q ad alíã
mus ogarí optímert boc mó virtue cvl 1 ficpofit epercitarl circa ogatni9X>tut[
yiií)
fòbícotum
* non circa opera altcríustct fie genera# fuiftet aliquant ptarim circa finem non
bitur vna virt9motalie ? nõ alia.At boc negafiet vt videf feiam ptacticant refpc
eft 4d 3t aríf.q> ide nõ l oprime nat9 ad ctu tllius ptatis elfe nobiliotem fpecula
ocs qre bâc qde fcíuít id c acqftuit bane tinafeientia circa idem cunt nobilitatis
ad quã nõéoptíe nat9nequaq> aflumés fitínfcíentía otdinari^ad actum nobilio
et licet etiã polfitelTe vna virtue gfecta ns potentie cuiufmodi eft actus volúta#
fine alia nõ tn pfecte o licit ad fine X-turii tísqeftregina in regno ante: nos autej
ncc gfecte cõferuaf fine alia nec bomo c ponimus elfe ptarint circa fine3 nobilio
pfecte motalis necfimpliciter bon9 nifi rent fpeculatíua cuíufmõí eft tbcologia o
babeat onieetaboc c qó oicitSrif. fnt oirigens nos in oci oilectioncm.^ THo

S

qe aliqs ót fimpliciter bonus nõ contin# tandú infup q> licet fapientia fit oigniot
git fegarí.fimfeni ptudcric vní e.riftcti udentia et virturibuo motalibus fin
Inerút oiítes.At loquif oe ptudêtia vna rifto.tum qt eft t5 otgniott obiecto fc5
nõ in fpecie fed in gcnereificut ent reni' oeotSum qt c finis virtutunt iiioraliuj
perantia 1} fit vna virtue eft tamen gen9 que ordinanf in bcatitudmem naturalc
inter medium rcfpcctu inultarum fperii que cõfiftlt in actu metapbificali feu fpe
fie etiã pnidctia quam qdembnebabet cularionefbftantiarum feparara? vt.f«
omnes J&tutes.ESInde oe bac puidentia palTionib9 per virtutes morales fedatis
oicitarifto.in pceden.q' impofllbile eft quietemurin fpeculatione illarum.SHir
qa bõ fit ptudie nifi fit bonuo.’JtDemi» tutes tamen motaleo funt nobis vtilio#
remouet Srifto.quodda Dubinin 6 ope res fapientia metapbificali per fe fump#
ratõne fapictie et pnidentie. Sliqe cni ta 1 includente folam cognitioncm quia
pofiet oubitare Sin p:udcntia efiet pnei ptopinquius nos oifponnnt ad ebarita
pallor feu oigniot fapientiatqt pcipit fa tern per qua babetur bearitudo eterna.
pientie ficut oiccbaf oe ciuili ooctrina t Tgec eft inconuenicns aliqua minus no
probemio buius libri. feicédum c? pm biliota efle nobis vtiliota.^icct ent fcit
dentianoneft principalior feu oigniot tictia 55 nafa fua fint nobílíota nõ fentíê
fapientia qõ parettqr nõ eft melíorl ptú tíbus quedam tamen non fentíentía quí
eule aie pttnet ent pnidctia ad intcllcm bufdam fentíentíbue preferuntur çptun»
ptacticii i fapia ad fpeculatm nec pcipit ad vftim pto noftra vtílitate f m SJug9 «
fapte f3 bn .ppter ipam pcipicdo fcj ali* .li.oe cíui.®uís eníjnon ín oomo fua
qua facienda ,ppterfapíain acquírédaj. panem babere q> pulices malletí^í ve
®[nde nõ fequit et boc q> fit oigniot ipa ro fapientia íujtta modu3 fuunt includat
fapíamõ ent are medicine q pcipit aliq non tantú cognitíonem intellectus fed
fcreda ppter fanítaté ppter boc meliot etíam fapotem et oílectionem affectus :
eft fanitate.nec let pofitiua q pcipit cul# tunc nonfolumeftnobiliotfed etíajvti
tú oíufnú in cluitate .ppter boc pncipar liot vírtutíbus motalibns oe quo oíccC
oeo.|[Sld euidentil pdicto? norandu5 oecimobuíus.
qt pars fpeculatíua anime ponif ab art.
oigniot p,te ptactica qt point quedat ba
bitu fpeculatm fcj babírú fapientie me # $;tplíctt“ltbcr >ejrtU *5 0
topbmcalie circa fine vltímú nõ autciit
ptacticumtvt oicit Sco.in .plogo ptinii
fen.Hon ent ponít alíquã fc’ain efle cot Scquííurfcptímus líber
forme ptatí vplútatís clrcavltimum fing
q 6s c qt nõ poult volutatc circa fine ba
etbíco:um*
berc ptatlnt fed quafi quondam fimpli *
ccm motionem naturalem. ®i tame po
vn

SJncípit líber feptímus 5ftí aút tree gradue poITúntad nume?


lSft bocaureim
quatemaríú applicart oiuídendo ptimú
gradú íii duos fcj ín ínltíu5 vírtutie qt>
Çqjfeoftcõfú mattonem põt Diet píeuerátía i ín pgrelfum vel p
p motaliú *intellectU9lífi fectú quí dícíE ptincntia.bcc nâ>ç in bJ
vírttitSagít cõfequcter feptímolib.cõpaitEadínulcé fiait refw
arif.oeptibue ptínentl ftena ad fupane.Sd rõnê em píeueratt
bua ad virtute. .íjtptlí tie fuffictt cg alíquie fe teneat contra ír*
mo'oe quodã gradu virtutum que oiciE pellcns.Slnde pfeuerare níbíl alíud eft
cotinentia.'ay cut9 euidentíá pzemittít çg cõtra Ipellens ftarctSJed cõtínétía 6t
eg fugiendo* circa motes tree funt fpe* ab eo qô eft fupare Jftud em pptie ptia
ciea feu modi fcj íncõrinctíaimalíciau nem9:q5 ín noftra poteftate tencitt9 vel
beftialítaerquíb9 opponúE ptínctía vir babem9 vndeílle oiciE cõtincs quí fua
tua i virt9 beroyca-Clft20 <V*° notam pfluas oelectattonce refrenat ? cobíbet
dii q>ínomnlgenereboiuratie a malií puta tcptatíonesrepellédo Ijcú labote
cie eft triplet gradue fcj oiípofitioipfeí 1 ftc ad ptínenté pttnet víncere.Sd pie
ctio:t ejcccflúei.quí tree gradue p pdís ucrantê fufficít <$ a triftíeije nõ vincai.
eta oefignanE .•jfejim’.m vitío oícif icõ ; éi boc modo beínríc9 ponít quattuoi
nctia vt cú quia tncipit' pgredí in vitía gradue t omní virtute motalí vt recítat
puta cú bomo paflione Dominante incú fco.5<í.oíf.tertij filiará. lÊuotú pum9
ditfomícationem. íÇcós gradue oicU vocaE pfeueranttafcôe ptínentíaitertí9
tur malícia cú fcj ejt ntalia operibue eft tpantíatquartua vírt9 beroyca. JEt fit*
babítua vitíj generat9 nó tn eteundo lí nuE tpantia p omni babítu virtuofo per
mitee cóía malítíe botrn. bui9 aút gra* quê paITtones ptépanE fedanf i ad mea
due oiciE pfectio bouú ad mala trâíferé diú rcducúf.THõ põít aút arif.ín ptíncí
do ficut bomo babítuat9 ad fúrandú oís pio buí9 feptíminííi tree gradue virtu
cif pfectue latro. £ertíue gradua oiciE tis vel vítij eo çy nõdú oíftínjcerat inter
beftialitas cú quis itaercedit modú bu pfeuerantiã icõtinêtíãqalíquomõ ví
manú i vitío q» cfficif fimílíe beftijs íta denE effe ídé i ftc ppter eo* cõuenictiá
<S iudícíú rõnie quaft in eo vídeE eITe e* polTunt ad eundé gradú reducí: tú etíã
tinctú vt ftqe puertatfe ad cíbú vel lujc q; vtrácp eft oifpofitío ad vírtutem.
ríã ínnaturalé. Síc tn vírtutibu» •tfbti* áeindeoat ereplúoe virtute beroyca
mus gradue eft ptínctía que eft oíTpoli adducene bomerú poetá referente ptía
tio ad virtute vt cú quis reftftendo pafí mú regem troye oítífle oe bectote filio
ftonib9 recte opaf licet cum alíquali trí fuo cg erat valde bon9 vltra cõem boúu
ftícía ppter paflloné nõdú fedatã. Sei bonítatc ftc cg nõ vídebaE fieri motalt»
cúdue gradue eft cú quia babct babítú filiue fed oei vnde bene poterat Diet vir
vírtuofum p que oelectabiliter opaE nõ beroyciieetoíiiín9.*írcnqõçy ífte be
tíi ejccedédo cõem modú bonítatie búa ctot fuit pater frãc oníe quí quldê fraco
ne.Kertí9 gradue eft cú quia tn virtute cõgregauít ftbi comitíuá magna militú
eft íta etcellens cg eteedít modú bumas t bominú ftrennuo? quítandea franco
nú feu cõem íta cg vídeE totue angelic9 ne piíncípe oicti funt franci Ihiauté oia
vel Dtuín9:i talía virtue que ftc ín fum mífratroiavenerátingallícãque nunc
mo gradu pfecttoníe babet oiciE beroy oiciE francta et nomine babitato? íuop
ca.feeroycuenãcpDíciEabberoeíd eft i ípft a nomine rcgíoníe babítate oícúí
One potene velfapice.vndeont potert galílei :vndc cõftat çregee francic oe
tes -z tlltiftreo oícunf beroes p qó oefu feendunt oe ftirpe illi9 bectotíe virí be
gnatur gradue ín virtute fugejcellcs • royci.CÍpiifequêterpbatarif.vírtuj
©cbicowin
temberoycí cfTe beftialltatí oppofitam ca fmgularíaiverbí gratia fi nauta pdi<
cu5 febibc.it ficut fugercellentía vírtu; ct9 fcíat m vti fúglendú eé giculú t actu
tís i vítí j i fic opponuutoú niatíme a cõfideret fcíat etiã í ptículartín tali pai;
feolftènt.*&ígnú aútbill,9 é q: ficut vir fu efTe perículú 1 iter tutu fi no cõfideret
tuo beroyca raro ímienicín boíbue fic actu fe cITe i lllo paifu cú íbifuerít níbil
nec bcftialitas.»ltcrlu3 oícít aríf.qr 6 cbibet qn íbí picliteE .ppter inaduertê;
virtutc i malícia fatio oíctú cftut líbtie tíâftíngul3iio.|[?W occlaratione aút
pccdentib9. ®c beftialít3te aút aliqd ri buí9 oiftínctióío oícít 9 vt'e oup líetter
ceE ínferius ire cõtmétía a incõunctía. accipíf: vno9 qiutin fe cóãd eraE vt ft ot
caE omní boi cóferút ftcca.Slio mo ^mt
S&.U e(t in rc fmgularí vt fi oícaf ifte é bomo
®.uõmcõunêof3Cit contra vcltalio cib9 c ficcus. vn põt cõtingcre
9 al«\s íciat in actu 1 in babitu vre fm
fcunmam» fe cófidcratú a nõ cognofcat m actu vcl
.imutnquidem «♦
58 in babitu vlc cõfideratú in boc fmgula;
jj>íc inquirit arif. an ícõtinéo ri.jt&ltcri9 ponítaríf. aliã oiftictíoné
potfit ogari ptra fdam.Sd cm9 oicens 9 babit9 in quibuídã bo.b9 eft
cuídentíã fcíendú 9 íncõtíncs DtcíEílle folut9 vtftattm poHiteíireínactu. Jn
q _ppter gttcrfitarc appetít9 in agendis alijo eft ligat9 vtpt5 ínrotmíéteamen
egrcdiE a tudicío rõnís agendo fcs coit; tet ebriofoínqbuscotpotio oifpofitio
tra íllud qó fcít efle facíendú.Socrates rbibet viu j rõnío :i boc mõ funt oífpo
aútoiccbatboccênõpofie cú appetit9 fití boies cú funt ín pa!Tionib9:vidcm'
fenfittu9 qui eft tnferio: rõne non polTet em corpus tráfmutarí jipter paffionco
imgnrc rõnt q eft iiiperioz i fic nõ vídeE Ire t cõcupífcentíe cú ec bis «iefcít ct
çpaiíqo agat p fciam ii õné quire non qntp tn tm crefcút bmõí palTioeo 9 9-
erít aliquis incõtínêo fm o toné mcõtu dã i ínfaníã reducút.vnde tiles babet
nentio alTtgnatã fj quilibet mile ogans babítú ín ptacticio lígatú. St fi tales oí
opabíE p ígnotátíâ.Ss in oppofitú btt; cuntote verú circa fmgularia no tn cot;
íno eft eipcríentia TSamfeíte em vide; de: nõ em fentiút 4 oiciít vtptj ín ebtío
mus q aliquí opine ilíttd qó fciunt efle fis 1 furiofis q quâdocp jiferttnt fc3 oc;
malú.f/fltoo cai9 occlaratione pmittit mõrtratíõeo -1 verb3 empedoclíe q: fcj
nrif.q1 ouplr oícíc alíqs feire. vno fm 4iferuntqnõintelljgút cuíufmodt erãt
babítú nô vtendo bmói babítú. SJio° verba empcdoclis q erãt oíffícilia ad ín
fm’acrii puta cã fclene vtíffua fcientia telltgendú q: metrice pfiiam ftiâ oicitur
cõftdcrâdo ea que funt illi9 fefe. St íftí cõpofuíffe.qjkonít ctiá ejcemplú re pue
ouomodí multúrifferútquúadboc 9 rio q mult33 pulcbzas o:attceo jiferút
aliquío agat cõtra íllud qb fpeculaE vi; fciút aút nequaçp q: fcj nõ íntelligunt q
def ourú alíquíb9 nó fic oc íllo q nô con oicunt.í^nquirit infug câm quare ba
fideratactu I5 bibeat babítú tverbi gra bit9 ptacttc9 ín mcõtíncre eft ligat9 vbl
tía fi nauta fcícno viátutá 1 p.íctilú:Sí oícít 9 fi ínpzacticio fiat vn3 rõ er vi ip
©ú venit ad palíum pcriculofú nô cõfidc pofitíoe iTingularí túc nõ folúTeqE pclu
rat actu nõ eft mlrú ft pjclitef. C&onfe fio ficut i i fpeculatíuio:f3 etiam op.atío
quentcrponítaríf.altã oiftmcrtonc oi; puta omne oulce eft gu(taiidú:boc vínú
cia (j ruo funt modi .pptij quib9 vtítur eft rulce:g eft guftandú facta aút bac ra
róptactícifcsvrtoífmgiilario.nibilãt tion*eft nccelfariú potente 1 nõ pbibi;
■pbiber qu babes babítú viríufqjtetii tú bcc operari :qó eft verú (i tails babe;
cõfideráoactu vfefs nó ptleulare opeE at volitionc efficacc que fcs nítaE íllud
*5 fciam t boc ideoq: ogationeo fút cir# epequútúc nácp volutas pcipít alije po
VII
ttntljsvtbocogcnf.TRonaútfínon fit cõfcruatíoné fpecíeí vel índíuíduí. JTfi
volútas efficaj: vt oocet'ejcpertctia ? tas q:impcdiunt vfum rõnis vt oiceE infra
ctú fuít ín fejcto bui9 .^t aút fub .ppofia tú q: funt epptob:.íbilc3 cú fint nobts 1
tionc vlt nõ fitmaE mínot fmgulans nõ b:uti3 cóes oc quo vide tertío bui9 ca.
fequíE cõclufio nec ogatíofic clt in incõ oc tcpantia-CUBispimiTis oicit aríf.ç
tinentcrvolútas ein m íncõtincte tracta illi qui pter rectã rõné cecedunt ín ode
i electa a cõcupifcentía nõ gimttit Irei* ctatiombus necefTaríjs funt fimplicítcr
lectú applicare cognitioncj quã babct t 1,ppzie íncõtincntcs. <5^ aút cfcedú ti
vliadfmgularía:ific incõríncs babet odectatíonibus fm fc dtgíbilibue non
babitú pzacncú ín fingulartb9ligatum: funt fiinplíciter íncõtíuéte3 fí fm quid
verbígratia:Sncõtinée fm rectã rõnej 1 fimilttudinarle. vnde nõ oicunE incõa
format bãt 4-'pofi tionc: omne oclcctabí tinentes fimplicítcr fed incótincntes lu
Ic clt .pfequendú volútas aút incõtincn cri vd bonous &m9 fignú elt qz mcon;
tis í>pter paflionc cõcupífcctíe infurgé tínentia vitupaf nõ folú vt peccatú fed
tem auertit intellects ne fumat fub pri* vt malícia quedá.Jncótincutia aút írc
ma ,ppofitione:puta núc tpus eít índea bonotis vd lucri vituperai vt peccatú
bittuq: elt repus teíuníj:fed cõuerrit tp tm.ifíircaqõ notâdú 9 incõtmentia
fumadfumcdúfub alia .ppofitíõe bãc tact9 c peccatú ouplícírõne vno .modo
minoze ilte «bus elt odcmbílts 1 fic fe eje eo 9 incõtíncs reccdit ab co qá é fnt
qutE pelufio t ogatío vitiofa:nõ aút opa rectã rõnc .ftllo mõ ep eo 9 fe tmergít
tio virtu tis abltmètíe.4)c pdictis patet qutbufdá turpib9 oelectationib9.at tõ
quõ iiicõtincs egrediE a iudício rccte ro oicit arif.cp íncõtínétia vituperai no fo
nis.dfeateteriáad argtimétú focratf folú vt peccatú fed vt malicia quedam.
appettr cm feufitin9 nõ imgat rõní vt Jncôtinentta vero eo? que f m fe vide#
plupponebatei9 argumítú (3 volútas turdígíbilíaépctmtmvna rõneer eo
mota t índínata ab appetítu fenfitiuo. fcj 9 incõtínés nõferuatoebitú modus
delude oicit aríf.iy ignozantia incõtií rõnis ín cõcupifcentía rerú g fe appetcs
nêtisfoluíftranfeimtcpalTíoneficut in darú. liõ oicit arif. 9 talis incõtinctía
oozmíente velebnofo tranfeunte íoma vituperai vt peccatú t3ntú. 4lt igii in;
no vel cbzietate. cõtinentia flmplíctter 1 ptoptie circa oe
lectatíoncs gultus % tact’ fm quid cír;
íSrumaíít $a«ui ca alias.ttSõfequenter cõgat íncõttnS
JCHfilc inquirit aríf.^e mate; tiá ad beltialítatê oiccs 9 licet beltíali
na cõtmétíe 1 zcõrínctíe. tíÇtr tates fimilitudiarie vd large pofrint oí
ca qõpniittit.q? oelectabilíú quedãfunt cí íncõtínentcs nõ tn fimplicif feu jape
ad burnanã vítl vt oclectabilia gultus qzbeitialitascois fugbabúdâs malia
ad pferuaríoné indíuidui .St alia ode cia t infipictia 1 timidítasa intgancia
ctabílía q nõ funt necefiaría fj f; t fetpo 1 crudditas.Sbi notandum 9 incona
belcctabília vt victotia bono: 1 oiuítie tinemia 1 bdtialitas nõ funt pptie ídõ
I8bí notâdú tif Ij oiuicíe fint dígíbíles •ifimplíciter q: incõtmctía oicit pmuiu
;ppter alterú ínquâtú ozdmanE ad bono gradúmalicie vt oíctú fiatí pncipio b9
rem 1 cozpozís neccITitatc vt babcE pzia libti -i iõ beltia liras ibi fumpta oicif eé
mo'bui9.ç5imt tnctlâ clígíbílcs .ppter ois fugbabundans malícia «1 quolíbcr
íe ínquâtú poíTunt bre rationé oznatus gencre vitij. ®nde bic ctéplificaE in vt
occotis 1 pulcbzítudinis.Siclectatõcs tijs oppofitís qttuo: vtrtiitib9 cardina*
aút gultus i tact9 licet a pluríb9 ,pptcr libns vtinfipíentia opponíE pzudentie
fc eliganE co 9 tn ípis quicfcit appetlt9 timiditas fozutudiní intcperãtia tepea
nõ tn funt .ppter fe eligibilee fed^pter rantiert crudeUtas pietatífeu íullicie
fttricozutti'
-tncbeftíalítas eftcccefius in omm ene nía oigní cg íncõtíuentes fm factum:#
•vítij vt fi qs fit ita crudelis q tnulieres bat ans q: incõtínentiá ire magis videE
pgnares fcínd3t vel ita í tépatus vt oe* fequí origine naturalégr peupifeentia.
iectatíõcs ínnatu ralés querat puta cais Sd quod oucit esemplú oe quodá q pa
nes pueroç oeuorando reu_vitio jodos trem peutíens amico repbendentí eun»
mítico vtendo.(Hot®ndõ infugç Is refpoudit oicens cg pater eius.pcufierat
beftíalítas fií>ucni3tej: malícia feuco* patré fuus a au9 ei9 peufierat fuu t oftc
fuetudtc fit oápnabilís. ®eftialitas tn dens filium fuum/Çfte ínqt cum foetus
cgritudinalís eft ejccufabilbft fi aliq fiiíc v ir etiam pcutiet meboc em conatu
babeantmodicúoe rõnis ffu vel $pt raie eft generí noftro.Cõfequéti autem
egrítudiné vel potétiarú organicarú tdí tempoze tractus p pedes a filio ruo iam
fpofttíoné.(ílltcrí9 cõjjat íncotínentí facto viro quando venitad oftíum íufs
om .ppríe oictam ad incõtínentiá ireoi- fit cg qulefceretallegans cg patré fuuu»
cens g» incõtínentiá ire eft min9 turpío: alíasf lira non traicerat.(fioiitra bane
q$ obat quattuo: ratíoníbus: quarum rationem arguitur cg fecudobuiusoici
ptíma eft talísíjlla incõtínentiá eft mi» tur cg oifficíli9 é pugnare cõtra volupta
nus turpís que audit aliqualiter rones tem q contra iram vt aít eraclíms quía
2> ílla que nullo0:fed incõtinétia ire ali voluptates infant nobis a principio vis
qualiter audit ratíones úncõtínentia ãt te.(*eípondeE q oífficilí9 eft allidue
tõcupífcentíarútact9 nõ audít:§ incoti pugnare contra voluptatem cg contra
nentía ire eft mín9 turpís. mino: iram quía concupifcentía eft magis coí
q: ira audit alíqualíter ratíoné ínquatu tínua i fic loquiE ín fcóo oicésvoluptaí
fratusquodlmodo rõcínaE eg ímuriâtc tes efie nobis contpaneasfed ad bomí»
optet impueuare adapter íníuríl inferi né oífftdlíus eft refiftere ire #pter eius
re vindicta impfecte aút audítíone quis ímpetuimi fic loquitur in#pofiro.
nõ attendit rectií íudiciú rõnis circa qns (Sereia ratio eft talis is quí íiifidían;
títatem i modú vindicte .ppter naturas donocetiniuftio: eft q quí potenf otn
lê calídítaté % velocítatc colere. t»n ira fendit quia cum boc q nocet etiam oecí
cundus eft fimilís feruís quí funt minis pitifed concupifcentía latenter fubiuí
voloces quí anteg? audiãt totum qo eis trando nocet non autem ira fed fubíto
oícíEcurruntadesequedú x fic fequiE x cum quodam impetu.Unde íncontU
<g peccent1 ínrecutione madati q& non nentía ire minus turpís eft.q autem cõ
nfecteaudíerút. Aftetiã fimilís camb9 cupífcentía fit ínfidiatríc 43b|tpcr boc
quí ad prímú.fonú pulfantis ad ofbutn q quídam oe venere loquen appellát
latrant anteç attendãt fi ille qui pulfat earn cipgrenam oolofã t eius corrigiS
od oftíum fit oe famílíaríbus vf amicis fiue fonam oicunt elfe variam. Sleims
«õcupifcentía vero ftatím qd appben» em fuit rcgina cip:i que per luxuriam vt
diE oelectabtle monetad .pfequendu td ros oecipíebat et oícitur cípzígena qua«
abfcB alio frUogifmo rõnis t fic eft turn fi ín cíp:o geníta per quã fignatur cõcd
píor.Aírca qõ notandú cg cocupifcctia pífeentía cuíus corrigia oícitur efie vai
oiciE efie fine rõne nõ cg auferat vfu$ ra ria quía eoncupífcctía oiuerfimode mé
tíonís fed qt ín nullo .peedít f m mdiciu tes ligat tendítep íu bonum oelectabíle
rationis a quo ad hoc incotineimyape quod apparet eire bonum i tn ín veríu
©ícta turpío: eft incõtínentiá ire. ®ccu te eft malum. At ad boc adducit ar.fto.
cuda ratio é talis ira c magís nalis i fls omerum poetam oicens q oeceptor.í.
bí oíffícílíus rcfiftíE cg concupífcentijs concupífcctia furataeftíntellectú fpíife
mefiiuís tactus que non funt neccITe: .i .valide feu pfúde fapiét!.( Auarta
ê incontinentes f m irã funt magis ve» rõ é bec g? irat9 ^dáino tuolútaríe % cu
VII
trfltícía ledítnõ q> trífteEoe vindicta fj lícíc3 círcatríltícíascaufatas a earétia
Oelníurla.fibííUata.Siõcuplícens vero bmõí oelectabiliú.TJkerfeucrantiaeí ir»
total íterpcccat voluntaries cu oelccta boc ccfidít $ aliquia nõ recedit a bono
tíone quaretcõtínctia cõcupífcftie tiir? .ppter oíuturnâ tollerãtíáeilficlliií i la
pio: elt q> incontinentia ire. CSd etiís bo:lofo:ú:ficut clt tríiticía carétie ©eles
dentiã pdíctotú notandú cg peccatú t cõ ctabiliú ín eo quí vebementer affícíf cir
tínctíepõt ouplíciter conftdcrari. vno® ca bec cuíufmõí clt qui uõ bj pfectâ vir
cr pte paflionío cr qua ró fupaE i fie ín tute ntodificnntc bao palfionco buíc ãt
cõtinentia pcupilcétie clt turpío: çg in/ oppomE mollítíco. ZSoltis em oiciE q
cõtinentia ire q: mot9 cõcuplfcentíe bj oefacíH reccdit abono .ppter milícias
maíozc íozdiatíoné q mot9 ire .ppf qt* canfataseí ocfectuoelectationú qft ce#
tuozquebícpKo tágitqzfcj motue ire dens oebilí mouenti. Slide molle oiciE
magis gticipat rõnc magifqs fequlE co: qõ oe facíli cedit tangenti.®At notaiu
pozio copie none 4?pter veloeitate mo? dú cg lj pfcuerãtia nõ fit vírt9 eo mod®
tuo cole:e irá íncendentíottú q: ira inqs quo loquiEarí.inbocfeptímo ficut nec
rit manifcltc oparbfcd cõciipifcctia que cõtinentia que elt eligibilio: ipa vt itra
rit latebtao s oolofe íubíntratztú q: con 0iceE.$i tn fumaEgfeucrãtia ,p babitti
cupífcena Delcctflbilií,opaf.jlratu0 au quo quis digit outtumitatê fuitinerc ít»
te quafi quadà trilttcía peedente coact9 qbufcúqjoperib9ficdt virtus. íiumiE
Slio mõpctm íucõtinétíepõtcõftdera etiá 3liqn gfeuerantia x> actn bmõí vírs
ríq?tú ad inalum qó quieiuciditnrõne tutl3 vfcp ad ttioztc ouráte. At bocmõ
Olfcedce i fic iucõtínctía ire elt vt t plu oicit Sug9.ín líb.oe p.feuerátía cg nuls
nmú gzauíoz qz.pducit bominê ad mai9 lus põt otei gfeuerãtíã babere q oiu ví
peccatu fcjbomtcídiúqó dtgrauí9 ad uatnilipfeueretvfcp admo:tê.®ftieí
ulteríotad qõ gducít incõtínêtia cõcupí inde oltendit quõ oífferút íntgatus ab
fcentíe.Jucõtuictta etiá.cõcupífcentie íncõtínente i molli.'gfczimo quídc q: ín
©ícíE turpío: (nquátú clt maíozis tfamíe cõtinés no ^fequiE oelectatíones er ele
licet nõ fentg fit maiozía culpe. Alt auté ctíone fjcy ví i impem paiTioins.Simt
maío:í3 ífamieq: clt circa odectatíões liter mollis ouciE e,c tioze triltícíe qual
cõeonobíoi brtitío multus puertentes tendít euadere que feqmE a cõcuptfccní
vfuí rõní0 recte vt ptj fiipta qrto.c,4* tia ínquátúfcj pzíuaE re cõcupíta 5>}|in
tpat9 p dectionê .pfequíE nõ uecefiTtatf
Jfrcaeae &M111 oelectíõess fugíttríltícías. Aí quo in/
c tlfciccõgatarí.cõrínentíásín fertçnõeltpenitíu9 sfic'elt ínfauabít
cotínctiá ad gfeuerãtíã i malt; q: fcj víí põt fanarí.C 3|d cuí9 cuidcn
tíá tgantíã s íntpantíá que funt circa câ tiá notandú qfaríf.non vultfimpliciter
dem materíâ.Sunt em circa ©elccratio negare qn íntpatiis, trílteE allqn oe pec
neoguíhmstnctuslj large poflmt ad cato comido cúoícat nono buí9 çg p:as
alia entendi. Slíclt itaqj q’ circa bmõí ulpcnítudíncrepleuEfj vult oícere çg
côcupífcentías oelectationú i fúgas trí nó ita vere nec ita oe facíli penítet ficut
íliticíarú ptíngitnos baberc ouplíciter íncõtí nes q: ín eo q cit intpat9 volútas
ffllíqn ei ab ipís víncímur i fic oicímur ínclinaEadpcccaiidfieí^pzíacIcctíoue
íncõtínctcs t molles.Sliqn vero ípfis vt oictú elt.bec aút clcctio .peedít er ba
refiltímus ac iças fuaam91 fic oictmur bitu p côfuctudlnê acqiiífito 5» eo aut2
gfeuerâreo •zcotinétes.Biífferút aút cõ quí cíl íncõtíucs volútas íclinaE ad pec
tinctía i iucõtínctía a gfeuerãtia s ntcl candú cr aliqua pafliõe. At q: palfio cií
lidqflzcõrmctías íncõtmentia funtcir; to trãfitibabit9 aút eit qualitas oe oiffií
ca.oelcctat tones gfeuerantia aút? moí «íbili mobtlande cft q> mcõtínês ílatím
ctbícoJum
penítct trãfcute paíTiõc qánõ accídit «5 q> ílle q peccat et palTíõe peccat elígens
(ntpato qnímo gaudetfcpeccafleco q> licet nõ et electíone qt electío nõ eft i eo
o Ratio peccatí facta eft p babitu eõitatu ptimú peccatí pncípiútfed íducíEa pafis
raíis.lSôoe talíb9 oicít fapiefi. letanE ftone ad eltgendú íllud qó ertra paffioí
cú malefccerínt x ejcultãt in rebus pefltí nc e.ríftens nõ elígeret. Jté notandú q>

Ímis.Se quo pt5 <g íntégatus eft multo


iciot q> incõtíncs.QL ctíâ .pbat.p.qt il
eoíito cftoeteríotq opaEaliqutd turpc
malícia alíqft fumíE,p babitu maio alú
qn vero x> electíone malúbabés aút ba
bítú malú nõ femp peccat et babitu cuj
nõ cõcupífcés vel quicte.i.remiire pcuj alíqnpeccete.t palftoncvel ígnotltía.
pífcens x quí nõ írat9 gcuttt q> quí írat9 Jté notandú q-1? oís peccâs et babitu
qzfc5 talís peccat et malítía voluntatis peccetejc electíone cú eligatmalú vt ba
tú nibil vel parú babeat tn appe títu fen beat bonú cõuentcs fim b3bítú fine tain
fltiuo qóípm allícíatad peccandútqd ei babitu põtvolútas et felpa ad malunt
talís faceret ftvebemctee palTiõcs babe niotierutítc et electíone peccare abftp
ret: bmóí aút c íntpat9quarc c octcrios Inotdínationc íntelelct9 vel fenfus.
íncõtinéte :vnde tncõtinétia afiimulaE Cf nfug cõgat íncõtínétiá ad gfeueran
egritudíni curabílí:íntgantía vero incu tíã slcens çè píeucrareeftfuftínerepuí
rabíli.Cfté malú lates eft periculofius gnâ fed nõ cõtra pugnare .^õtinere ve
tptnalú mflnifeftúqt malú manifeftú pt ro cõfiftit tn boc qó eft cõtra pugnare x
inelí9 curarí q> latcs.f mpantía aút eft fupareti ídeocõpauEficutillud cut9 eZ
malú lates qt malícia cotrúpít pneipiú cõfiftit ín nõ víncíqd p.tinet ad pfetterá
ín actlouib9 auertédofcj íntellectú a cõ tiâtí íllud qõ cõfiftítín víncere qá Rtíe
fiderationc finis x pncipíop agíbílíum net ad cõtínctiJ x íõ cõtínêtia eft elígís
que fumunE a fine x fie intgat9 feme et; bíliotpfeuerãtía. CSrindecom parat
Iftímat opotrere pus oeVccrabile^lequí íncõtínetíam ad mollíciéque conuení*
voluntas em mala etcecat ptíuatrue et tint íu boc q> lj tcõtínes x mollts elígãt
pofitiuctvtoíctú eft fcttobní^.JJncõti: íllícitas cõcupíícctía3 nonfequí vterqj
itens aút non fie eftímat nífi pafuone tn tn 3dueníente paíTíone fuccúbít. IWffe<
furgentetvndc et tra palTiones etiftens runttnq: íttcõtinctia eft circa oelectatõ
gerit íllícitas cõctipifcctias in qapofito nes x ntollícíes circa tríftícías caufatas
nõ fcq.Atftc ricít aríf.q» nõeft fimptr et oefectu oelcctatíonú vt oíctú eft. At
ptau9 q: ín co faluaE optímú pneipiú ín qt voluptas fotti9 mouet attrabcdo ad
qtiátú fej babetrectã eftintatíonc oe malú §• tríftícía oe carentia voluptatís
ne,nec credit cot pales oelectationes ec retrabendo abono qt carentia eft pur9
querédas ^aprer fe táq> finte nífi fotte f oefectus.binceft çpíncõtincs magt p
ptíeularí oú agit.CAr pdíctí3 ptj q> in ptie oícíE víncí qt fc5 plus conatttr tma<
cõtinétla x intpantia fe babent vt oifpo nere election! cõtra pafilones pugnans
fitío x babít9.Sõgat vltcritis cótinétrô
fld incõtínctiãoíccs.Kctínéseft ratiõí
Iináfiu9 mÕ eftab cacgreífiuusqtfcj
S do.a?ollís vero oícíE oeficereeo c? fia
e magno conatu ab electíone recedit*
Palts'etíamoicitur oclícatus ©elítía
japterpalTtoncsnõ receditabeoqò pai enitn eft quedam ntollícíes x fíc eft cíus
its fi m recta rõné elegerat. $ncõtínens fpecies.SWollícíes nnmqs refugítfotdf
aút paiTionc ínfurgente non remanet re nate omne triftietã fed oelícía trlfttciam
cte rõní nec recte elections At boc mo j labotttm .pptíc refitgít vt ín íllo patetq
do oícíE agere cõtra electiõs .vnde c ali veftimentum futtm tr3bít per lutum ad
quallter p:au9 licet nõ íimpliciter fictit euítandutn triftícíam labotís etiftentis
íntpatus quí peccat et electíone. €<Sír ín veftímentí leuattõe .ÍSnde talís tnol
ca pdícta notâdú f m Sbo .fn pua fcíe lis feu oclícatus OícíE»
Çífonfequenter&icítarifto.g*nõ oms ®nd e contínõtía boc modo non eft vír
ties homines fuccúbcnres oelectationí tu3 fed oífpofitío ad virtutej.Scóo mo
bus vcltriftitqe olcunE incõtinentcs vl' do contínentía fumiE jnitímponatcef#
molles fed folnm ílli qm vincunEa pafs fatíonem ab omni Ddectationeven ere3
fioiiibus quae multi feparant. Hmci ct 1 fic fe e.ttcndít ad cõtinctíã vírgínalem
afottibus i fugerceller.tíbus oclectas i eft melío: teperãtia fumpta cõmuniÈ
tíoníbMSjt triftiiijs nõ clt admírabtlefj ficut vírgínítasmeliot eft caftitate ma«
niagío cõdonabíle vel oignú vcnia ou? trímoníalút boc modo Dicit fapiens çp
ta meu bõímtatur contra bntõí paiTio; nõ eft oigna ponderatio anime cõtíiien
nes pugnareetnõ ftatimcedat vt fiqs tí8íngencrefc3caftítatis qt fecúditas
JjjtaE a rifu cõrinere nõ tamcn valeat. carnis que querit ín matrimonio nõ ad
faemdc ponít ouas fpecies íncõtinc; equal contínentíe vírginali vel víduas
tie. qtiarumvna oicitur irrefrenatío que li. Ser tio modo furniture omni abilís
eft in bis que fuperueníente cõcupífcen nentia a rebus íllícitís t fic etíam dícíE
tía fine aliqtio cõfilio (latim earn fcquís q-omnís ponderatio non eft Digna anis
tur cuíufmodí funt colericí .pprer velos me cõtíncntis q: nõ rcfpícit eftimatiõe?
cítatem colete et melãcolíciqui ptopter ponderis aurí vel argentí.
terreftrem cõplejtionem vebementer m Ckv
flammanf ficut terra accenfa vebcmcns
ter ardet.íSi autem tales cõfilíarentur SoclectationcTc*
nõ oucerêEa pnlTiõe ftcut illí quí ftiturã Ç®uía vírtutes motalea
pugnam puidctes feípfosptítulát feu funt circa Delectatíones et
ftímulantrõnem fuani ctercendo adre tríftícíao agít cõfequcrcr arif.oeoelecã
íiltendú cõcupífcctíe fiabalijspus llis tioiie.íSirca qô pmíttítquâdã Díftincti
inulanEnon mouenE nec vincunE Jllia oné boní o icene <5 bonú eft du plejc: qó
sút fpecies dícíE Debilitas que elH bis dãertbonúfimplícítervt illud quod é
que fupueníente cõcupífcentía cõfilíans bonum oíbus eande naturã gtícipantís
tur poftea tn a palTiotte vincunE q: oebí bus piita ptudenter víuereeft bonú ots
liter inherent cófiliatis^pter mollícié bus bominíbus.&líud eft bonú f m qd
copletíonío vt cõtíngit ín flegmatícís t qó fcj eft bonú alicui vtfumere mediei
mulieríbu3 que ,pp.’ie nõ oicunE incõtí nam eft bonum infirmo.® 28emiim oes
nctes qt De facili vincunE japter fragíli clorat quid eft oelecntio oícens q> eft
tattm cõplctíonís. Sliide vt iu pluríb9 operatio nõ fbtmaliter fed caufalíter.eft
nõoucútfed oucunEõ facili palTiones cm oelcctatío palito cõfequens operatt
fequendo.JJnfup comgat arif. cõtúic onem nõ ímpedítãg quã potentía íuns
tiâ ad tpantia oícens q» cú cõtínctia efl gítur 1 uo obiecto côtunctio naniqj cons
vebementia palTTonú i nõ cú tgantia g uenientis cú eo cuí cõuenit eft oclectas
íparn em ad mediu reducunE i lie contí biie.^t oicif babítiis quí eft f m natus
nentia % tgantia fe babent ficut oífpofis ram íd c babítus naturalís vel habitua
tíoíbabítuo.C«irca qó notandum q> qui eft confonus nature cuíufmodí funt
flotínêtía põt fumí trípliciter:vno mos babítus virtuofi.Stgatíones eiíi xnrtus
do ^iptie vt fcj ímpottairefiftentiam ra ofe funt marime oelectabílc3 quãdo cõ
tíonís ad concupifcentias ptauas que fequunf babítus generates. THõ fic oe
funt m bominc vebementes i fic fumis ogatiomb9pcederíb9et qb9 babif’ge
tur in ^pofito boc modo temperantía c iterant qi pkrúq? babe* tríftíciã admi*
meliotquíapcr ipfamappctitus fenfts tã:vn nõfút fimplr oelecáblles fsfjqd
tiiuis eft rationí fubíectus i quafi a ras JÇelectatíoncs ét cotgales 15 fmt bonc
tíone bomit9;iiorj autem per cõtineotiã fin qd nõ tn finiplicitcr cum ímpedíant
wbitawm

x rum rõnís vt bictú eft ín pcedctibus. íuuenib9.*aut ppter augmétatíon? rttajt


gpnnfup oftendit alígz oelcctationc ec ime fiunt cõmotioneo fpírituú 1 bumo:
optima qzoíaappetúft,pfcquunE ocle rú vt etiã accídít vínolctís z-r iõ ,ppÉ bu
ctatíon? nõ folú beftíc fj etiã boies qó iufittodi labozé íuuêtusplurlmú querít
eft fignú elTe alíquã oelcctationem optU oelectationc.aJelácollcíctíã qz cozpus
ml qzfama nõ oíuo pdit quâ multt po; mozdeE ptínue a cõmmiE patíEcp cozroa
pull famãt.lRcc obftat ç no ocs appe : fion? .ppter mala eop cõplejaonej ídeo
turn cãd? oelcctatíon? qz I5 non omnes babent frequenter nppetítú oclectatío:
boies appetét candc oelcctatíon? appe ms g qua bmõí trifticia repellaE. St út
titu fenfitiuo vel intellectmo tn appctút de elt çe pleriiqj fiút íntpatí 1 pzaití. Mp
eandSappetítu naturali. fliatnraem ín pellít aút oelectatío fi fit foztís nõ foluj
«línat ín eandê oelcctationc ficut ínopj trifticia cõtraríã fj etiã cõtíngentc puta
tirnã fcj íncõtcplationc íumi boní. «n oelectatío cibí nõ folú ejrpellit trífticíam
Pícít aríf.q? ocs babêt naturalíter ín fe famís fed ctlãalíâfifioztis fuerít qz fcj
ípís qódâ oíuínú fcs inclinations natu: totã aie intention? ad fe trabít-t <Sír«
rale ín beatítudmSaoeofibiípís índú ea pdicta notandú % p trifticia e/ugan
tã*(&onrequctcr oícít aríf.q? quedam da erpedít alíqíí recurrcre ad remedíuj
Oelectatíones funt valde elígíbiles fcj oelectationuj qõ fieri búpoteftt male
bone vt oelectatíões qne funt ín opatio 2»ale quid? reciirrc,do ad oelectatíões
ne vírtutú.®Ue aútnõ vt funt cozpales nocíuas fiuefupbabúdâtes-z fupfluas
que fibí vendícauerút nome oelectatío; volupta0 cozpales .3>eiie vero recurr?
nis qz funt tnagís cogníte ab bòibus t do ad necarias oelectatíões feu ad ml*
amplí9 ab eis qucrunE que I5 fint bone tales oe qmb9 aít fapí?s.i®í nõ eft oele
fin id % vfqj ad aliqu? gradú vel mefu etamentúfupcozdísgaudiú. bmõí
râoebítã vtptj ínoclectatíone fompní ât oelectatíoníb9 fpúalíb9 oícit cõfeqn
cíbí 1 pot^.-eíceíTus tn % fupbabundan teraríf. çrnullã bnt fup.babúdantiã q
tía elt vitupabílís 1 fugíendus-CSUte fcj fit vítiofa cum oe natura fuá í fm fe
ríus aflignat rõnc quare cozpales oele: fmt bone, âtfmidafboc oíctujín ílla
ctatíones vídenE eligíbílíozes Ij no fmt cõfideratíone tópica. â>ifimplícíterad
qz funt medicine quedâ ad repellendu j fimplícíter % magís ad magís 1 macimú
trifticia. &ú em boies ocm trifticia fugi ad majrímú que bj verítat ? ín bis que
ant índíget oelectatíone ad ípatn repel fimfe funt talúmiõ fim cecidés qzem
lédã. St qz boies folú fenfib9 íberctes íntellígere fim fe eft bonú magí3 intelli
Oelectatíones fpírítualcs nõ babctnec gere eft magís bonú 1 mayime íntellíge
ejrpíunE ídeo ad cozpales fe cõuertút q eft majrímú bonú. THõ fic aút ín bis que
ípfis vídenE vera bonatú qz alias nõ g: funt fim accidSs.TRõ em fi bíbere eft ho
cípíunt: tú qz menfuranE non folu er fui itú magís bíbere eft magís bonú qz bb
iwtura fed etíam cõtrarío q6 ejrpcllunt bere nõ eft bonú fimplícíter fim fe fj fim
<1 rpterca querunE valde qz apparSt po accídens ínquâtú fcj eft remedíú ad trí:
fite iurta fun cõtrariú. r&icut oelectatío ftícíã fitis etfugandã.C®°nfequctcr oí
pot9 magís apgct fi fuerít fitísi lo íllí cít aríf. qz nullú ídc obíectú eft femg bo:
qul querút oel relation? pot9 pparat (U mmí oelcctabile Suius rõeftqz natu»
bifitim g cõmeftionSfalfozú.CReinde ranoltranõ eftfímplejrfcdejrmultís cõ
Oeclarat.quõ trtftícíe q p. oelcctationc re pofita fcj eje cozpe 1 aía 1 fic eft eje vno i
pellúE .pueniút boíb9 multipliciter aial oliud trãfmiitabílís: 1 íllud qtJ eft natu
em vigilãs eft in labozibu3.ppter coz: rale fim vnã pt? eft pter naturale fim alí
pozíscõmotíon? 1 potctíarúozganícap am: ficut conteplari eft naturale bõíec
ogatíonú. Sabozem eft cõ;ríftatiu9 ín pte íntellect9fed eft pter naturale ec pte
VIII
potentfarum o:gam'«rum q labozant in fingfârerefiigiú.Sút etíâ necefTaríj on»
cõtcpl ãdo:t iõ ptcplatõ nõ c fg oelectas ni etati luuenib9 qdc vt g amicoe cobi #
bílis, vn boib9 c oelectabif trãfmutatio beátura pctõ:fugíozib‘'*o ad famulatfi
;pp i oefectfi nature q nõ pt fg t eadê oi * 3dultí3 aút ad bonas aetões etequen #
Ipofitõe cõfiltere. J-flbcr oppofitú autc da3.clriu5 entamicuoaliqn aurdiatur
q: ós é fimplet z imutabilis leg gaudet in etfí ozi actõe et íntellectuali ogatõne
vnatfimplici oelectatõe quâ fcj bj t cõ oú vn9vidct qt5 alí9vídere nõ v5.?tc vi
têpbtõe fuíipius q c Ain oelctabiliflima dem9çp generãtís ad genítú c nãf amici
©electatio ent qêabícp mutatõe maio: cia nõ folu i boib9 f3 etifi t alijs atalib9 »
eft q> ilia q ê in motu: ell ent in fieri ibo ^audam9etíã boies bumanos q fut ap
ímgfcãtq aút c in qete c in ec,gfecto.5c tiad focíetaté etfamiliaritatc.q^er ami
noc4ciú epose íta fimpleje q> nec ê copo# citiâ etii videtur ciuitates pferuari.vfi
fnus nec alter! cõpontbilismõ fic afit ere legillatotes magts (ludet ad pferiiãdas'
atura vt magi3 b j vidcri in Ub:l3 fenté. amicitia et cõcozdíá q» iullicíe rigozé.ín
in'primo.oilt.E.q.i. penis nácp ínferedís qnç tullícía omiti
^jncipitoctauuslúetbú tí£ ne oílíéfio oziaf.et botb9 ejcntíb9amí
cis nõ c nccria cultodíaqipe ocá q: bab3
íS>ftíxcaurcm * oia cjíi coia. ^uflí aút indigent amicitia
P C?» pcedenti libzo egit adinuíce. Jí/audam9 etiã amatotes amis
ariit.oe cõtmcúaqc^dí cop z qbufdã videf eé ide vírl bõí z amí
dá imgfectilfimú gencre ct. <55Jnqrit pnr «r! .DÍonem amícític ep
virtutizB pur oetermiat obicõ qd c amabíle. íSírca qõ oícít q> a#
be amicicia qc virtuti3 effect9. <?)Lautc mabíle é triplet fc3 aut bonú aut oelecta
od moa'coc tpa cõfidcrare gtineat pro bile aut vtile.afl aút vtile amabíle .ppi!
bat multiplhpmo qz amicitta c qda x>t9 nliõ. JBonú aút z oclectabile ^ppter fe fE
vel cfi X-rute. jf Sbi norãdú eg amicitia amabília vt finio.Sd cui^euidctíã feie#
ell Xtus inijntij c babit9 electiu9 olpo; dú cp gbotiú intelligit B ar[. bonú bone
nes botem ad côicã.iú fe .ptimo inqiitú ilútlícet cni amabíle fit ide qô bonuí fit
pt fm Sco.oi. 54-tercij fen. £it etiam cp triplet amabíle feu bonú fcj boneituí
cn virtute tnqntú X>tus mo:at c cã ami# oclectabile z vtile bonú tn bonellú oíci#
cicie vere. T^erfecta ent amicitia nõ ell tur bonú (implicit! z fine oeâmatõe eo çg
nifi bonop z1 virtute fimtliú: vt videb.E cíl 4.ipf fe amabíle appetítuí rõnalí cum
in ?fequétíb9.3tê arguit ari(lo.q> mo:a fit in fe bonú cuíufmõi fut vírtutes. &í#
lis pBia oj oetermiare 6 bis q jut nccef llmguútur aút illa tria bona ím rõctn tã
faria bonitati víte bumane.bmõi autem tú. lRâ bonellú of aliud fm Ad bj qudã
ell amicitiazqõ cc boc ptjrqt nuU9eligic crcellctíá oígnã bono:e .ppf fpúalé puí
viucre fine amici315 bnberct oia alia bo ebritudiné feu oeco:c:oclectabile autej
naetterioza .Jllioentqmatie polTidét ínqntú quíetatappetitú.atile^o inqr»
vt Hit Díuítec ptãte3 z pzindpat9 brites tú referE ad altô cuíufmõi fút oiuítíe. nõ
matímc videtur amici uccclTarij: pzimo aút Drntfubícõ.Jdccnt puta X'tus c bo
quldcad vfú bop bonop q c,cni vtilita3 nú bonellú q: bonot c pmiú Xtutísiet 2
bonop foztunefipolTidêrcoet bí3 nullí bonú oclectabile qt in ei‘7 ogatõe quíe *
bnf.aci.it. J&níacm aút matte et laudablr fcit appetítus íntellcctíu9:t é bonú vtií
fitadamico3. Gccúdoad pferuatõnem le ínqucú ordinal ad felicitate. (4t no
talifibonop q n put pferuari fine amide tãdú cg in pluríbus é oclectabile §> bo #
q:bona fomma qnto cmaio: tato min9 ncilú vel vtile:q:ome bonellú z vtile \l
fecaf .Srntíb-’ ctíã t pau p.tate z reliquis aliqliE oelectabile fj nõ ecõuerfo. vt pt j
infommijs iut vtiles amici qzlut eozuin oe cotgali voluptate q c otlcâbíTfj non
3
Çtbicwtniu
bonefta.St licet fit ,ppf fe appetibir ap g?a:t tree lie attúfco Dícúttir bcmuolí:
petitu fcnfitíuomon tn appetttu rónah. fed in aniatís nõ volam9ipo^gra:g ad
vcdicauíttn fibí nome oelectatõís quia illanõ c amicítia.pbat minozczqz rídiclj
mag[ ab boíbus! cogfcif: vt Dictum c in eft oícere iy nliqo velit bonú vio ipi9gf»
finefeptímibuíus.THotandúínfuperq: gjjfialíqsvultvimfaluari vult bocvt
licet boneltú ad multa ettcdaf^pc tam babcatipm vmú. Sntaf no amat vína
loquédo in ídé referi cu Xnute. Sn a tu amoze amícítíe fj pcupifcctie.J,25ícit i*'
lio In qtttio: ptes Díuidir pncipalcsi0re fug 9 ogtet 9 amicítia fit beniuolentía
tbozice.BfconcIlas aút fim yíido.ôz qua? m ppaflis vt fcj At ams 1 mutuas amatí
(lbõ:isftat9.bono:aúr matte oebeEbo adamátc.âlpoHeretíagzifta beníuole
míníb9 .ppf Xuutís etceUêttâ. boneflu5 tia nõ fit latco.Slíquí eni q mmq> le ví«
eftetílfim Cnliúqb fua vinos allicitt derútpntbre mutua beníuolétiã etaue
fuaoígnítatetrabít. &t aug°oícitín U° dítubonítatisvtriufqj: f}ilti,ppc no oi
gj.qtõnúzlaoneílaté voco mtcllígibilé cútur amící cú co? bcniuolétía fit occul«
pulcb.-itudiné.Stfubditpollca 9 mtta ts. 'gbatet Igíf er pdíctis 9 amicítia eft
fút pulcbto vífibilía q mín9 .ppe bõefta mutua a manifeflabeníuolctia^ppt alie
Qppellãtur.âÇú igíf vírf7 babeat quádá quod trium pzedíctozum amabílmm.
ípúalc oecotc gquáreddif appetibir nó jSuilfQUtC* SiJ. II»
inmerítonomenbonellifibi vcdtcauít.
C»bí vlteri9uotãdú 9 ad rõem pulebí Onueftígata amícítíe ©tone aí
fiue oecotí cõcnrrít clâritas 1 Debita p:o git onroeíno fpebus Dices tres
pojtío.Hn át J&yon.oeoiuisnomibus elíefpésamícítíefmnumep amabiiiuj
9 jjs õz puleber fié vniuerfo? cõfonátíe fcj amicítia jppi bonú:amicítia,ppc oes
1 clarítatís cã quare pulcbzitudo corgis lectabíle 1 amicítia vtíle.Jn vnaq;
in boccõfiftic q> bõ babeat mêbta corpo 9 barn faluaf rõamícítíe: 1 Pm bocput
ris bn ,ppomôata:fj fpúale rõís clarita tría boies velle bons ad ínuícé putafi ae
té.boc aút fit g X’tutc q fim rõem mode * mâtfe^pf Xnuté volútfibí bonaX’tutjt
raf bõres bumâos.q: £X>t9 c oecoz fpú; fi ^ppí vtilítatc volút fibí bonus vtíle.et
alís inmerlto retinet nomê boncíli. fic oe alqs.&einde oicit 9 anúcitía que
Íf5tc notâdú 9 licet fint alíq excellent! eft ^pf oelcctabíle 1 amicítia q c ,ppter
023 X-tute 1 mag! bonoráda vt Ó31 bea» vtile nõ fút vere amícítíe f5 (maccúsrq:
titudo q fút Xtutio finis q: tn bmõi non in tlíb9vn9 n 3mat alte? fim feipm fj fim
fút nobis tta nota ficut virtures fcj quas 9 ab ipo accipít, cõmodú vel oelectatios
4t;idic ogamurúõo vírtTibi magís ven nem. vitde tales amjcitíe fút oe facili foi
meat nomê boiiefti. KranfferEqjncmc lubílcs:qz ceiTãtc cômodo vl' oelcctatõe
boncíli ad erterÍ02c^fritatc cuiufmodí que erat caufa amícítíe celTat talis amící
fút nobilitas potetia bonot t Diuitic êp; tia. C5n*'lE ^ vtílís eH
tú ita coadíiiuw ad ogatões vírtut!. %Jrí matime ín feníbus qz nõ querút Dclecta
fapies att paup.tas 1 bõcítas.í. oiuitic a bile qz ín eis Deficit calo: naturalís (j qa
oeo fút feu ínquâtú etccllrna oiuitiarus rút vtile fcj ^.-pter nature oefectunij eje
facít boiem bõ:e Dígnú fim viilgi opinio pcricntíâ penurfarú quas paifi fiít.almf
né.CSteinde oiút arifto.q> vnufr.uífip citia aút oelectabilís matime ell in time
vídef amare nõ illò qd bonú c fimplicit': níbus qui oucútur a paííioníl ns.
fed íllô qd c bonú vel npparcs bonum. ÇSgít cõfequc ter oe amicítia boneíti
^-^zobat vlteríus 9 amicítia nõ c ad oiccs 9 amicítia bonop et fim vírtutem
inanfata qzad amicítia reqriE rcamatio film eft perfectatquir. ilh volút fibí bena
amatí ad amdtczfj manímatoíz nõ é reas fim 9 fút boní 1 .ppicr feipos 1 non fim
matiozô ad tpa nõ ê amicítia. Çtc omní accfis.'fjkerfectio etiã but9 amícítíe pa 1
flumutoejeamicítiavolum9bonú íllius tetqtfibínibílDeeflceoy qadverâaiui
VIII 1
cítiã reqrfiwr^n illaenl côíugSiurom feueríe alíoe in verb ?tríftãtíb9cú 4bue
nee rationce amandi cuj illud quod Pm vir pt bõ oíutiue cõuíuerezt ftc ,pp t oe
fe eft bonúputa virtue fit oelcctabileet fectú cõuictue Deficit amtcitta.nibileif»
vtile: vt patet ejc pcedentlbue .^llietiaj fic cft pzopzium amico? ficut oelcctablr
q íutfimplicií boni fuut fibijntiicé vttlef côuiuere. Sínde feueri et fence Ij lint
i oelectabilco .pprer fimílitudínê virtu bufdãbeniuoli ct benífici nõ tamé ita cí
ofarú actionú q multúpfert ad amícíttá. to efficumtur amící ficnt luuenee: qz nõ
. Wn amícitia c qdã filítudo. It aút b ce ita oelectabilíter conuiuút. »eclarat
amícitia rara inter botes:tum qz rari iut ruri ue qúo amícitia bonozum eft made
boiee vímiofi : tú qz talie amícitia índu amicitia qz fút a.nabilee x oelect3bileez
get longo tp.c vt mutua afuetudítie vn9 turn qz fút bom ín fezrus qz fút boni ami*
appareataltcríoígn9 amarí. Sft ettam cie. Steadamatio etlã bonozú eft cjt ele *
bcc amícitia íutranfmutaluUe x oiuturí ctione,pcedente ab babmi amícitie. IHò
na:tú qz virt9 q eft caufa eiue c babitue aút cc paffione Pm quâ optam9 alije bo<
gmanenoztum qz in aimcitia bonop nõ na noftri gratia et nõ gratia fui. Sft ctti
regítur .íltéjd quod cõtr3rietur amícitie. ipfozz amozcum qdãeqlitate bonú eqle
i*õ em non credit faciliter ntalti5 oe illo íibi tribucdo.aíndeamícttía eft quedas
quê multo tcge .pbauit et nitnq» inuenft equalitas rctributõme. Jii ipa ei aliqií
aliqd míuftú facientemzfllon ficoe alijo fit recõpenfatio oelcctabilto £ oelcctabi
amicitije que non funt vere amíeítie fed li vlvtilie £ vtíluaut vtilie pzo oeleeta
tantúfimilítudiarie. «ndefim tlce amí biU.ClHotandu5 q íufticiac eqnalítas
eitias nõ fut bomieo rícendi amici. $a circa redderezamicitia vero circa ti íbue
les tameu vocamue amícos fcqucdo cõ re x retribuere.tasemde oicit q> oifftci
fuetudinébominú cotter loquentíum q le eft babere pluree amicoe Pm pfcctam
talee confueneruntamíeoe appellare. amicitíam qz tn ipa opretej: aluei udine
^unt aút bee amícitie fut futiilitudmej erp.ieimã acctpe oe amtcozbocãtert vai
qz vna cft pzoprer oelcctabilctalía c ,pp de oiffícile m multte.Sn abjeto ouab9
ter vtile.-quoç vtruiuç incft vereaimcí amicitije fcilics vtilie x oclectabílie uõ
citie.^iSonfidcrat cõfcqiiéter Srífto.ô fic c oifftcílezqz ibt non ftc requiritur ep
«mícítia per comp.ationem ad pzopzium períentia longi tpie fs fufficít vt in pau
actum vbíoícít q ficut in alije *tutib9 co tpe fibijnutcc lubmiftrêt oelectatõej
quidã oicútur virtuofi Pm babitum t q; vel vtílitatê. CSõfequêter oicit q bo;
dam P ni opcratíonem z íta ctiam ín amí? mince ín potcftatibue conftitutí quci út
citía quidã oicútur amící inquantú 3dín amicoe oelectabilce put.i biftrtouee feu
uicemcúoelcctatôneviuuin x fibijnuís íocula tozee ad oelectatioiiem et amicoe
cem bcnefaciút.Auidã vero non opan vtileeputaaftutoebomíee ad negotía
turactu opa amícitie fed tame fút oiípo fu3 cauta ctequeuda. Hiõ fic aútquerút
fui Pm babítú inclinátcad bmõí opazfi; anúcoe vírtuofoe. Dboo tn qficp qrút ípt
cut patet oe amicíe oozmíentibue vel Io fie tãq’ meUozib9oefcré’ej:iftimãte6 tm
caliterfcparatíe. Aocaentnõ oiiroluút ab ipis eveedi i #tuc q»tú i illoe ejrccdút
•mícitiamfimplícíiífcd ogatõnem amt# ínpoteftate. iSaplhi Kerciú*
citie.Aftcní amícitia babitue oeoífficí
li mobilíezpõttn ocfícere,ppter oefcrm anfiil,,íccó'iderat
i»UI+arifto.oe amící
actuezvtpatetín bie queafe nimieoií tiaqne confiftít inter pfonaeiiti
ftant.^íuturna cni fegatío facitobliub cqlce vbí át q' pter pdíctae am icitiae q
onem amícitie peedentie: âjíceríá am U ín cqlítate pfiftút inucníuntur quedam
citía deficit quãdo vnue alteri tiô collo; amícitie in quib9 vn3 pfona eycedit alia
qtii^ncc cõutuit: vt patet ín bominíbue ficnt eft amícitia pf W ad film fenio^j ad
hí ■
Stbícozum
faníozé vírí advrozé i gcneral'r omío ím fed .pptcr.ppiim. fTSomgat vlterfua
perátís adímgatú.&rntaútbmõíamú arifto.amari ad bonozarí que mapíe oe*
citíe ÔJnomôfmoíueifasrelatõesfug* bcturmelíozíbusaepcellêtlb^oiceus q>
babúdâtíe.Sliaefteirí relato patrísad amarívídef .ppínqufieiqd é bonozarí.
filíú i oni ad leruQ.'SUio mõ ftti oíuerfã -■jj&er vtnintp eul oftcdif eé alííjd bonus
relatôcm fugepccdctis ad fugepce(Iiim: In tilo q amar vl'bõ:aE.ZWdi') tfi é ama#
vt patrís all filium t filij ad patrc.Slid rí q> bonozarí q: nmicítía fm feipairteil
eiiíopus c patrís ad filíuj i econuerfo. eligibílis t boies gaudet í amarí fm fc#
Xllíaeitiratíoncpateramatfilium -zfill ípm.a^tlttenloefiderátbonozénõfm
tis patremzt fie cú fmt varia motitta bu feípm (j fm aceno. iSmídã ei oefiderát
lufmõí amícítíarú fequif qzamatões ací bõiarla potêtibus ep bocfperátes feali
males et amlcítíe babítuale3 erút alie. qd ab eto accepturoo.íUíj aút nppetunt
C®cittde oocet qúo bmõí amicítíe cõf bõzari a fapiétíb9i ’vtuof vt babeárfir
tientur oícZs cú filij retribuút gutibuo il má opimonc oe ,ppa bonítate íõ gaudêt
lud qd op_tet gencrãtíbns t>ari putafub tali bõ:e crcdcres pícctiú -tbõzâtium iu
íectlonc obfcqimt et rcuerctiã.-j^aictef dícío.t5nfllC olcit çg Xntis amlcítíe cõ
aút retribuút filijs qd ogtet ípis oof pu fillít magio iu amare q- amarí: qz amare
ta educatione feu nutrímetú ? oífcípli * eft act9 ad que tnclinat ^tus amícítie.
tiâ túc eoç amicítia fiet mâfíua i epícfcef Ãft nâqs amare velle alterí bonú. 25nd
íd eíl vírtuofa.et fic d viro et vpoze alije magí3 amící laudátur ep eo q» aman t q>
cp oícendú é cofozmíter. St in bac ámi? ep eo cg aniátur. vnufqftp ení laudatur
eítía é f uâda qdã analogia feu quedam fm .ppatn X’tute.

itú inf pnutriroe a pclues.jnfta eti351


iniufts augmêtatíonej accipiút p. efíead
VIII
«micos puts puare pecunije fociu cõnu* míite 3d cfíbi vtíle:tepXo 3<!é vttkfg.
trítú é ouri’ z íniuíH9 q> puare allú cíiic ditis.nullus eui re.c qnôêgfe fufficiês
i nõ íuuare frém c ourtot tníuria §> non ad regedu «ft fit eccellcs ioibu3 bonia
íuuare ettraneú vt gcutere parrc §> que tat auttjlrouidíget.Tídeo nõ intédítad
cútp aliú aút fimraugctur amícítia et vtilitatc fuá fj fubditoy.íSttm aút regm
iurttcia.pcedit e^boc q> meífdc ejciltút fit optima polícia tíránís erít pelTima qt
coçtiltêdo t qdá eqlítatc vm9ad alterú. peiumii opponíí optímo: ttránís aút nú
Çwetr.dc .pbat q> oes coícatíõc3 redus bd aliud c q> puuítac monarcbíe.Sntí
cutur adcoicatõem política vel cíuílcm. qn retftt malus fit ttráuus.aecúda Xo
®ícut nâcg coícatô ctuif c ad vttlitatero poHieia q pr aríltocracía cotrumpíE o elí
coem otdíuata íic z alie cõícatõcB gtteu- garebia q l pucipat’pauco? 3 bona ei *
lares otdínaní ad qdá gtículaua como; uuatis ^pf malícia nõ oebite Píftribu í
darvtcôicatíofimulmercátíu otdinatur unt fed fibíiamíds fuís vfurpát. Her*
ad pecimíá acqrcdá pto vite fuftctatõue tia >0o pollicía que or timocracía cotrú a
St coicatio pfallctiu t eboto z iultrumê; ptE p ocmocracíí q l pnctpqttis multíti*
tis mtificio vtctíú otdtaf ad relcctatõcj dims ficut tímocracía.íSttiferút aút qt ít»
vtfcs boies tfacrificío oíuio oelcctablr timocracía intédiEcÕebo,noíuítiíí pau
oetíncáturftficocscoícatõcsgtícularf peru.íu oemocracía Xo paupm tm. bec
qotdínã í ad gtiale oferes cõtmctnr fub aut c nimia guerfitas qt oiuites fãctlius
íttiili q otdiaE ad preréo pite g totá vítá pnt fultmere gratiamta q> pauges*
ficut gscôtmetur fubtoto . i&:lgítur flacíndeponít fimílítudinéolctaç cis
oís a micítia cõfiftí t i coícatôc z ots cõí t lulitatúín cõicatõe yconomíca.lHá cõíi
catíoreducíEadcíuílc fm oiftínctõnem catto q c pPís ad filíú bj fitítudiiic regnf
fpcç cõtcatõis ctuír c fitméda 6o fpertti qz pr bj curá filio? ficut rep fubdítozú.
amicitic. JSlTígnatatit tresfpcs cõíca mne c cy ®mer us appcllat íoues ptcui
tionis cíuílí8.f,rcgm qõcit pzíncípatua japter regiá ptatc/Kiráuídi aút alTil'aE
w \P ad cõc cõfcrés.&j-íftocrací a q c pn cotcatio prm ad filíos íu gfide vbípres
cípa^pauco^MOr ab ares 3d c X>tus z vtutur filijs qfi f iiísrt tafpncípatus nõ
arcbíaqd é pneipat9 qfi X>tuofo? puctí elt rect’jq.' orntíum sebem efie ptincií
pat’.aercia fpcsof tímocracia q ê puí pat9orntes fj filu et fui ornt ê eo? pfiu
cípat9pKm .z or a timos 3d c pcuí cr ar; cipat9 ontec orntes. ifcmmpat9 antes
cbia3d cptmcípat9 qfi fcappciátíú pn- bno? ad fuos videE eé rect9 oum tame
eipatlb9 fmc oíiiíres fmt fiue pauges no fm íureíút fui. aríltocracíe Xo afiiTaE
biles auti^lnleatz beccõínoie vocatur pncípat9 3 vir z vpz pncípátur i oomo
política co çfcôíec oiuitibus etpaupcj qt vir bj curá circa ca q gtínêt ad vírus
ríb9.Snf afit cíuílitates c optima ei f m rua Dígnítatê z oímtttit v.rotí ca que
ullítasregní vbi vn0 pzicípafificent.iz gmict ad tllá puta pucíparí âcíllis z mu
mctapBicepoiuc vn-’ pr.ccps vnítierfi. Itcbtilv oífteqs. áfcíí aútvír vult omía oi
jjkeflima aút.i.min9bona c tímotracía fpoerc tnullu oomimú oimittítvtotí b°
q magt reccdít ab vnítnte. St 3 feqí q>

S
»° £rlmpignitatc necp fm qó melius .
oríftocracia elt media tu q paucl optimí «tfilr qn vjrotes total tí pncipãtur eo c?
ãtur3? tfi itoctáta ptás adbene ipe fozte fút beredcstqt túcpncípa^nõ
_ íficutvuí9optímíbabctispleníru fitf mX-tutc fj jopt oíuítias z potêtíat.
díttê ptátís.Sicut aút fimt tres pollícíe vn aJuiiraE elígarcíe. Ciimocracie ve
Ita lut tres earú cotruptõcs.ná cíuílítas ro aflilaE pncípat9 3 tres onanE t oomo
regitt cotrúpíEg.tirânídé q pueníút i b° eoçfrcsit eqles nífi mltú oífferrét t eta
9 ambe fút moarebíe feu ptincipat9vni tettuc em n ect frna amícítia fj qfi prna ■
«3.3j críít qt tíran9 ítitédít ín fuo regt »emoccteX'o afliraf cõícatío íllo? q ff,t
3 új
wbíco:mm
fine ciíío habitations fj ficut pfocij i bo bétíb9 ídetítaté camís * fáguís vt c 3mí
tpítío ccmo:ãE:íbí eí oeseqlcs ff :t fi alí cítia frintpfãgufeo?. atópédetfoom*
qs jimcípef bj felícc pncípatúvt fl alíqs nísamícitia tafer pafna ficut er piicípío
pficíaEaderpcfasfacícdas. Sap.v. 1 ío pno cbm é ó ipa. «Scíédú c tgiE cg
gentes pl9 oílígút filíos q oíligáE sb cif
-€t>m vnlquacu ♦ T^jioq: oíligiit filíos eo epíf alíqdípo
fíftínjcít fpés cõícatõis pollitice rúrerfemíeentgcntú filij jacrcac. *^ili>
bpnr affignat fpcs amicítíe fcf>5 aút oílígút gentes ír.qntú bnt cê ab eis.
fpcs pollltíce.o .cg f m vnáquãqj v:ba í 81íj amícitia gentil ad filíos c ,ppínqfiíã
nítate fine ciuílitatc aut policia? accípíE oilctôi q qs oilígit fcipm.Sicdo q:gen
qdã fpcs amícítíe.nã paio inf rege ? fti* tes mag! fcíút filio3 ee (uosq>e?n. acr
ditos c amícitia f m fiigbabudátía bfifi * tio q: oilectõ qn0oíutiirnio: tato foztío:
cíj.Sií enircpfitbon9bnfãcítfubdíti cus ®ílcctõ aút peutú ê oiufuío: cú oíligãt
rlqs bj ípo? vt bit ogenE ficut palio: oui filíos ilatím vtfútgenitíinõ ep°.Sarca
um.R»tucaútregalíamicítíe afTilaramí pdcá notãdú <g grad9oilcõis oiiltguípt
cítia pfna.&rnttíí frn magnítudíné be vl f m íntéfionc oilcõís vrf m ornia3 bõi
ueficío? cpuís ent bnficíú regis fit marí í ijd quis alíqn eroptat. rgizio mó bõ ma
mú inqiitfi rcfpicít tota cõítatc: th p cõí gis oíligit film éj’ prem q: maíotí affectí
oatõj ad vn5 gfonã bííficlú pf ís é itiai*7 oiie.^ntêfioeiiírilcõis^uemt erparte
THâ pf filio c cá tríú mar imo? bono:u 3. fubíecti oilígétis ficut mtefio vclocítatj
cat ent fibí céimitrímctú t midítiõcm. mof’er oifpce mobil't vírtute moucntís
igi bec amícitia fit fimíiís amicítíe rega ■zfic íntéfion oilectõe oilígíc niagispiúi
lipatet quia ficut fbditífutit t ptãte rcgf ctustbmõi aút c fill9 cum aliqd fit pf is
Ita ftlíj t ptãte pns i nepotes i ptãte auí. vtocmc.Sjecúdo aút mó bõmagisoej
S.tc binoí amicítíepfiiiút tqdã fugc.rcef bet oilígere p:cm q> filíti3 volédo fibí .f.
fuvní9nd altc?.i.vno crtre°fisgcrccdcn maí9bonú cú fit ei9 p:iiicipiú:t fic bj rõj
oliSettrem4apí qó ficut reges bõiatur a cmínctío:ísboni 160 fifr.^t bine clt ç
fbdítj tttõep: fic gentes a filíjs l5p:cs pf i oebeí fubíectõ rcuerctíc nõ aút filio.
filíos n oiít bõ:a:e:r er boc é cp nõ c ídc H*ec aút oíftinctõ graduú oílcctõnis euí
iullú er vtraqj pte fc3 vt rer ide facíat flí deter ptj t celcili patria: vbí I3 vn9 velit
dito qd fl>dít9règí pf filio $d fill9 pfí:f5 niaíotc btitudíné.b.Xcn q> fibi®uilib5
vf cp facíat alf i 4d ê oígnú: ®íct amicí; eníbeat9 vult vnúqucqj babrre qdfibí
tía ínf eos pfideraf cg vit9amct alte? f 5 ocbef fm oinâ iuitíciá jpf gfctãmpfo:
cg oígnú éSmicítía X-o q inf vi? 1 vpos mitatê volútatís bumãe ad oíuínã n tií
rccê fills illi q ê i arídoccia q c pneipa* maío:iaffectõe. &úcníqIíbetp9ocum
tus paucoçXmiofo?.Sr q: ties fút alijf plus tenef fe oilígere <g nliú plus vult fl
nielío:e6:íõ cio pl9 tribuítur ó bono itu bí btítudíem cp alf i 1 pl9 oc fua gaudet:
qntú alija pfcrúf fic t vir vro.n pficíf li * fm Scoiv.oif.qrtí fcu.tfliofirõtarif.
eet n oebeat furríge q fút vro:ís.Smici; manífdlu ce,rpdictís qre mfes plusoi
tia aút frm afiliai amicítíe q é f m tímoêí lígút filíos q pfes q: magí fcíút a fe efie
cíã i q ciue6 colf ff eqles t pncípâdo.Çn genítos t Ô fua fulilaq>pfe3. ■flfcn9 etíã
polices aút psauís 1 cotruptis ficut in tí mfes er víctu pcipíút amo:! affcm q> pa*
rãnide cligarcía 1 oemoccia ficut c pa? tres.SmicítiaX-ofiiTicrboc o:íf ç cr
6 tullícía ita <pa? ó omiatíamane ín tí eifdc nafcúE gcntít9.5dctit.*s cnífilío;
rãnide cfi am ícítia çfillat t cõícawe.Eí rú ad gente3 facít 4dámõ ípos ide inf fe
rãit9aút bonú cõe n íntedít fj qapum. flçíiic c q’ free onr cc ídé f 111 fáguínc5 et
fl[*Htcrí9agít i5 amícitia ifpcalí pgna ; radicc.Sd coç etíã amicítíãfacit qifunt
n tpíugalí.4(t aút amícitia cogta tba* inuícc cõimtrití 1 .gpinq f} eutc.Bpptes
Viu

efntnutrítljtSfr fe bilígút. Sd boc etiá fepe fffit.THa íllí q fut amící ,ppÉ fttutes
racít q> plcrútp fút vui'’morio 4d ptingit .pmptifut ad fibi inuícc bn faciendum.
tf. giiatoerqr ab eífdè genítirt lie fepe ft? JUi etíã q fút amící .ppd oelectatíoncm
eturdé còpletiõís.lbkx etíã acctditejc cõ mutuâ focietate gaudet i vt’cp bj 4d q s
fomii nutrítiouc % eruditõc qr fitnumri rít.f.oelectatíoncrç ft vnf ab alio ocle»
*i oífcíplínatí.SaufaE etiá eo? amicítia ctatíonc nõ recipíat rídíclín ell q> aid eoí
g boc ^ vn^alíõ multo tepe probauit. rúaccufetíllúqoelectatíonc erbibet cú
Sitj X-o coíãguineí Pm cg magia vel mi íu fira ptáte babeat cú íllo nõ cõmorarí.
nus appropínqnt plus vel min* fe oílt í ^[iHotaudú tn cg boc mó locú nõ babct
gi!t.(5[íSltcríuo agitar,’ .oe amícítía coit in matrimonio cum Pm legcmeuãgelís
tugalí oícê3 q> amícítía virí ? vtorís vr cã non liccat viro vprcoímíttere e.rcep
ee naturalised fie pj: qr bõénaturalít! ta caufa fornicatõisrttn fepe ptingit <$
atai cíuíle êjuiío magj cõíugale. qfbto; vnus píugumuõcíl altcri oclcctabilís
naf pnarea q fút pont nccría magis vi imo valde cõtriftabilis.Sft è cõftliú pa<
netur ad uaturá ptínere: focíetas aút oo neuter tmcpoftíj’ ínteruenerit obliga?
nicihcaadquáptíuet cõíúctio viríivjc tioconíugabílis. 5namicití3 aútvtilís
otts e por q> focietas cíuiiTicut ps c por nunmefíiítqrcle qtíllíq feamãt^pter
toto i magis nccría qr nõ trfr ordiuaE ad vtilitatc c.nftimãt g> minus recipiant g>
pferuatoem indíutduí fj etíã fpêi.ifereí eis cõucnítJt ídeo cóquerútur.^contra
tíTeí .percatio filio? ,ppd quã ordmata aút bnfactotcs oícút cg nõ pnt ad oãda
c t cometo vírí i vporís elt cots both'’ et tanta fuffíccre cptum íiidigctilliqníab
aujs atalíb^rt ita nõ tin feijrur naturam eis beneficia recipiunt.íld tollerandas
fpa f5 etui gnís.^te ín alí;s atalib'’ ordí >úo querelas que inter amícòs orírí pofí
nata c cotucrío marís t femíe folú ad x>= funt congruít poteutem retríbuere Pm
creattoue filio? fjiboíbus nÕfolú W Dignitatem eo? q rccípit: a boc fponte
boc/5 jopfca q fút ticcría ad vitá bumr- anteq> requíratur.J.ipotcntc aút bomí
na:qda,em futopa ptínctía ad vírú tqs nem nullus oignum putabít ad rettítuti
'• 2d vP;:’SKqb'’ pj q> piugnraícitía oitem induci vel cogi. $s etlam qui nõ
eftbonu natural. 5n bacaút amícítía n vult retríbuere nõ oebetab alio recipe.
«olu repiE amícítía oelccrabilís 4 ad víc* (Stuantú X>o ad pfonas ínequalcs ofeír
tu i vtilig 4 ad fuffícíctíá víteoomcítíce arifto. cg vdqj optet alíqd plus oare non
^etia boucftí fi vir ct vtor fint X-tuoft. tané õ eode bono fed maíorí i fupetcel
SoicruaEaut bcc 3mícítía majeime cot? létí pl’oi tríbuí oe bõre qr bõr c ,ppa re
mt03 co g> fút coe bonum vírí et vjroris. tríbutio $ opíbusvirtutí3etpro bene=
»uc aut rectc couíuút cú vtercp pferuat ficíis preftitís ín quíbus ejccedút maio s
altcri quod íuftuuieft. res.m ínori >0o ct índigenti plus oebct
Bibue autê* &uvj* oarí oe lucro qr p lucrú pítaE aujtílíú cõs
tra iudtgcntíam quam pattfuur inferior
t>icagitpnrarilt.Dcqrcfvel res.Jn buíuímodi aút retríbutõne amU
qiierímoníjs. tSírca qd pmíttít
% trcf,ut fpes amícítíe.-vt ê ptj.f.bone cítia nõ requírítretribntionê equalentís
ftiroelectabílret vtíír-z Pm vuãqnáqj ea fed eíus quod eít poITtbílc.lHou eni põt
ropnt amící eêeqles vel uieqii3les vt i in omnibus benefieijs rct. íbui cõdlgu'»
amícítía q c Pm ^tute put fieri amící ll> amor ficut patet ín bonoríbus q etbiben
hq fut equafr boní vel melíor ? min9 bo tur oeo et paremíbus quíbus nullus pt
nus -zfic oe alíjs.lfeís pmíífis oícít q>ac reddere condígnum.tc.
eufatoes t vítupatões matíme fút t ami
eitia q eft .ppter vttlerín alíjs aút nõ íta S.eplídtoctaiHis ctbiconnn
iiííí
©tbícoíum
Síndpítfion9etbtco^ ;ppter generis cõítatc ad 3d faluandunt
nuptic oidinâtur.-íicvídebíE cõgruum
1flommbue*fc+ fill js magís .puídere parentibus pe nu;
i U[5n b°nono mouct a» trimEto q fibijpts eo q fúerunt ípfis cã
ftotílcs alias oiffículta $ cendi fi gencratõem. vn o j cis bpnozes
tee circa amícítíá occur; ficut Píjs nõ tn oêm bõzcm.ISbi notan;
rctes. et pmo pmíttit q dú q pcí et gentii c alíq filitudo ínozdfe
<$ Rent in amlcítíaXtuofo? q .ppter feip ad filios q: ab virífcg fút pncípatí.&iffe
fos fe oílígút facíêda c retríbuto refpicií rút tn q: a Po vt cã pma: a gentíb9vcro
endo ad effcmzeú eni pneipale Xtuti fit vt a cã fcParvíí n PebeEeis cult9 latríc q
íneleoõe etaffcctiizín retríbutóc bmõi tftbõ: folíPo oebít9 ín.pteftatõnémfijí
magis attedédus c oãtís vcl retribuen* mi oominíj.nec ctíã bono: q ifitcreft fc
tis alfectus q ccfus. ®íc etiã I cotcatõc piêtíe vcl oucís ctercítusvclfcnís.Slí
pBíe q eft mi mgr m et Pífcíptj qz oigní quõ eni bonozare ípm ejcaltado a nos er
tas pbíe nõ pt niêfurarí pecunía: nec,pt ga ipm cuificádo ptíngit multíplf. vno
pífdpulus equates pciú mgro reddere mõ .pptuagnitudínc etatís: i ficfenes
ficut beo et gentíbus nô pt pdígnú red * bõzarn9 g afiiirrectõjt ínclíntíõcm.S;
dí: vt pt5 5. JRetríbuédú c ígiE illp qp c liomÕ4jptermagnítudíne3 ptãtís -zfic
volútati mgro? fuffícíensifacultanoí boneze impcdím9 pucí vel pzíncipíSut
ícipulo? poflíbíle. J&cínde inqritan ma eft obedíedú ín bis q ad op9 cíuíle ? ad
fils fit bencfactozí retribucdíi vel amico bonú cõe fpectãt.tllío mõ pzopter vírtu
©âdú íJJd ^d ríídet q vt in ptíb9 magíf tis magnítudinízt fic bonoz ímpedítur
»5 bõ retríbuere grãm bnfactozí q pare fapíentí.&lío mõ japf efle ct educatõej
amico: fi vtrunqs fieri nõ pt. 5»íc etíam i fic parcteo bonozare pebemus t ípfis
magís P5 reddí mutua q alíqd gre tf oá; obedíre ín bis que ad oífciplínã i vítaj
dú amico. ISabetaútbec regula mftitiá pomeilicam fpectát.í SjcindcPícít arí
fi patio etcedat in bonitate vel neccíTita ftotíles q>temptaudú c atiríbucrc íllud
te rctríbutÕ5«cjcêpiri aluis q alíqn me li; qd rft japziú vnícuíqj éjd ínqbuídã fact
berauít a vinculis núc a latroníb9 capt9 le eft íudícare t i qbnfdã pítfídle.cft eu»
eft.Sjífr pater meusabi alije vinous te facile íudicarc P tfíb91 bis q f£ vní9gríís
tieE in carcererfi tantã vnú íllo? líberare puta q mag! fubuenícdú c nmgl pfãgui
pofiím magís ncceflaríú ê i melí9 é fubs neo ínf ouos cõfanguíueo srmagís fapí
ucníre prí q altcrí:$lc etía melí9 coa# entí inter puos fapientcs. Sjoiíícíleé
reítudiofo q ílli retríbuere if qc retríbu* Íudícare pc prfítibus ficut inter fapíentê
tíone mal9 efficif: vtfi ioculatozerbibu' 1 confangulneú tn ^pter oífftcultarc nõ
»t alicnl pclectatõeni nó eft ei retríbuen ofitetreccdere ab bmõi pfideratõe fj pe
dú fi fi boc t malícia foueref.ÇÃõfeqnt! termíarc fm q> eft pofiibile.íSirca qd
ínqrí t vt? oiftía fmt patrí attribucda fi ; notandú q* licet melíoz fit magís oílígc
t>í obediedo vel ofiteat labozãtê in infir due minus bono et magís píunct9 min9
mítate magís obedíre medico vel belli* píútfo tã affcctu q> effcctu ceteris paríb9
cofo Ptieí.C&d qdrndeE q’ non omnia ■fl&íirétes tn mín9bonos plus pebemus
fút omibus attríbnendancc r píís patrí pílígereq’ ettraneosmeliozes a magís
quéadmodú iouí fm rítú paganícú facrí foltité ípo?iicurare:cú eni bõ babeat ef
ficâtur omla fed Píjs oíuerf fút píuerfa fe a gentíbuo nõ P3 magís alique pílíge
facnfiefa:5lc varijs bomibus fút ntrrí; re 5’ patre fuú qntúcúqj eteedat cú í boa
buenda fibi cõgruemía fm varictatc cõ nítate.Uícbarduoetcipítbonítatcpuíí
d,Itionú et ftatuú Síc eni cognatí ad per legiatã cbiíftit beate maríeq magf ofít
làmcta % actíones nuptíarú couuocâtur ollígí q pater vel mater quia per eozum
bonítate .puenlt nobis magis bonú q> j> foluenda fj e(t adtuuandus ad recupaiK
parctes. Sietiâ pater me’ fit malus li¬ dúbonú mozc magís ç? ad recuganduj
cet facta eius q>diu ê ín peccato nõ oebe fubí3m tgalc cúfit melioz. £ Jnqrit ín*
am appzobare oebeo tn magis oiligere fuj> fi vnus gmanet ín (tatu cõtractea*
i ^curare eius faluté q> cjciranet melio- nucitíe et alius fiat epikes feu mag' vir
rie.^zo (tatu vero in quo fút ocbeovel tuof’vtp vtatur alio tãq-amícofSd 4d
le maius bonum ertraiico mcliorí quia refpõdetur <f fi fiat magna oiltantia vir
bocrequiritiulticía oeí.&ztamen ouj tutis non rcmanebit amicitia: puta in
fUmus ínvia pôr bõitas augerí oebem9 amicitijs que ptrabunE a puerícia fi vn’
optare q> nobis cõiuncti gucníãt ad ma maneretpuer Pm mozes: alter vero fiat
íus meritún p cõfequês ad mal0 pitiíú. viroptlmus qz tales nõ compl3cebunt
ÇfllotãciiímfiiE q1 vmia bõ pót alium nec cõtríllabútur in eífdézet; fic non erit
In tin etcedere tn bonítate t ita pa? cy, mutuus illo? conuictus qui marine re
cedi ab eo in .ppínquítate ad oiligentcj quiritur ad amicitiam: vt ociíi é in pee?
cg magís oebcret oiligere e*traneú me; dentibns.SndiiToluta tame amicitia nõ
liozen q> minus bonum .ppinquíozem: ogtetçpbomotalíterfe b3beat cum eo
puta fi tm fibí attineat ín quarto vel qn° q fiiit ficut cú alio q nunq> fiitt. ficutenij
gradu.Similiter vnus ita parum ejrce; bõ fe oebet magis ejrbibere amicis g? eje
dere pollet alili ín bonítate 1 ita ee.edi £ traneis fleet bisqaibftieriit amici oe p
pzoqinquítate vt magis ocberet oílíger terita amicitia recedcdo nifi ppter fugs
mínusbonú. jf&i cõtra pdicta argnaE babundantiam ntalicic facta fuit oiifolu
çf fc bõ in oíiigendo confozmare oebet tio amlcltic túc in talibus nulla e famili
volútati oíutezfed oeus feme oiligít me aritasoltendeuda.
líotemrergo bõ mag[ oebet oiligere me
líozcm q fibípiúctõzej. Sefpõdetur q> iSfèicabtlíaautê,£a,ii
bõ oebet fc cofozmare volútati oiuíne ií ClMc inquirit arilto.oe effccti s
femg volendo quod ipc vult fed çf vult bua aniicitie g refpec, ú ad virtu
bominc vellett ídeo qmts ós magis oú oíu et vítioíú.JSln pmittit <$ amicabilia
lígat niaius bonum qz nulla c^pmqtaf Id c effectus feu oga qbus aliqs vtiE ad
ed oeum nífi p bonítate: non tn vult me amicos ctquib’oeterminatur et oiltin s
ejc maíozi affcctu oiligere ejctraneum me guunE anticitie videnE pzoccIlilTe er bis
liozciTi meum patrc.Supmoad cozi. que op.atur bõ ad feípm. Súc cut videE
5. 55i qs íuo? i majcime oomeitícozum bomo vnus amicus alteri ft eadem agit
curã nõ babet fidé ncgauít a eit infidelí ad aniicum que ageret ad fe. Ifeuius ant
eeterioz.tíSonfequctcr qucrit arilto.fi amicitie funt tria opera fcj bencficentia
quis acceptcEad amícitiã vírtuofã vtbo bcmuolentia et concozdia. Be benificc;
nus et poítea fiat malus an amplíus fit tiapatetqzilleoicitur amicus qui vult
amandu3í Sd 4d refpõdcE 9 non c boc etoperaturbonú Pm virtutc erntia I'fal
mõ poíTíbile amicítiam rcmaiiere qz amí tern bona fibi apparetia alicui .ptfo gra
citia boneílí nõ eit antable ome obíectfi ipius . H9oc aút ad benificentiam
fed tãtúmodo bonum fed in eo q e fact’ gtinet.oft eni beneficctia appetitus bo
malus non eit bonú vlrtutís quarenon no? ad ,p*imu efficac et libera!'.^ eti j
c(t amabilis bac nmícitia. Jtej cú aniíc9 am beniuolentia fit opus amicitie often
fit finulls amico fimilitudo ení eit caufa dit qz ille otciE amic9 q vult amícú elTe 1
aniicitie fi inter bonú et malum oíu cons viuere illius gratia ficut matres voluut
feruarctur aniícítíabonus bomo nITÍnm <S fui fill) fmt et víuant boc aút ad benis
l3retur bontíni pzauo.St tamé bõ mal9 uolentiam gtinet.Se concozdia >fro 455
fit oe.facíltfaiiabilts non eit amlcitia oif batur qz ille oicitur amicus alicui q cídé
3V
wfroíum

«onníflít eadéeligendoctoe eodê cõ do cut feip m.C^iifcqucrer oftendit arif.


lendo ctgaudendoí}d ad concordia ptí# qr cffectuo amicitie nó conueniun t vitio
net. C&emde oeclarat boo ties effect9 fo.aSdUeni non babcntbeiicficentiam
omicttie in elTe bomí virtuofo reípectu adfeiposcuopcrenffibinociuaacprop
fuijpflus.At primo oe bcnificctía qr ipe tertimiditatem laboris t accídiá pmit#
mapime fibi vultbona virtutís que funt tautoperari ca qucfuntfibi vtilta. (Hon
vera bonus bona et laborai ad ipfa obtí etiam bnbetbciiiuolentiam quibuseni
nendarct boc fecit gratia fuíjpius: quia corum eft ftia vita tedíofa: nolútcp feef*
gratia intcUectíue ptío q eft principalis fe i viuere .ppter fcelcra fua ccgnofccni
pars in bomte et virtutib9 moralibus et tes fe alijc effe epofes ita q aliquâdo fe
intellectualibtis pficl. ft»cc aút ps Intel# ip osinteremunttrifticiam quâ panuni
lectiua videtur elfe bomonon q anima pboceuadereeupientes. TRon babent
intellectiua vere vel proprie fit bomo fj etiam concordinm ad feipfos cú oelecta
quia principalis pars bonus. etiam bíliter fibijpis nô puíuât .ppter recorda
bcniuolcntia Infit born! virtuofo in ordi tionem male? peedentium p eos cõmífi*
ne ad ipm patet quia ipfe vult viuerc et forum crpfumptionem feu ttmorem fit#
íõferuari in efte majeime quantum ad 11# turorum.Sndefeipoofugiútqucnmtqí
lam ptemeui inert fapia fcilj fm ptem cú qbus ccmorcnf vtfic maloç liioç ob
Ituellcctiuam per qua ocoaffimulamur liuífcâtur. Arriini etíâ amicitia cõira fe
qui eft íncõimitabílís. etíâ ftbi infit ipfam in quadfitu ptenttone confiftitoii
concordia patet qr marine vult ccnuis pars fenfitiua ratient repugnatr-r fie fm
uerefibijpiad corrcuertendo oelcctabi piuetfas pies ad oiuci fa trabitur r t qd
litcradmemoiiamreduccdo bona que vni c oclectnbilealten eft rriftabtle. Mt
opatus eft i bene op.andi in ftitui o fpe5 licet non fimul perfccte tnftentur i pele
babendo.fdcm c etiam omni part i ei9 etenturtamen parum poft pclectationc
trifte etoelcctabile quia ps fenfitiua t eo triftatur oe boc ipfo quod oclectatus c ♦
eftndeorationifubiccta^cius mot9 fc TjSraui entpenitudte rcplenEqr pafliõe
quítur aut faltem non vebemcccr reniti; aut impetu malo ceflante pgnofcefi.f m
turret qr fempfm room agit ideo eft in # rationem fe male egiiTe oolent :i fie pro#
penitibilis qr fcj non agit aliqd oe quo ui non fc babent amicabiltter ad feipfos
penitcrc oebeat.iSic itacp virtuofo ineft propter boc q> non babent in fealiquod
pcordia 3d feipm aliaq? amicitíeopB» amabtle. jfíld cm9 euidentíã notandú
«Cú ergo bee amíeabílía infint5vtuofo fn q> licetpraimsctbalutu malo peccans
oidie ad feipm ft quif çp ci incITcnt iba gaudeat oc boc q ex bobitii operatur q
biuidiue ad amicum qr antic9 c alius in din babít u vtíttir: ÍS uia tame põt babw
qultfi ft} affieif ad snucuni ficut ad feip tu non vti et per rationem que non tota<
fum.Ç9eutde oicit q' vtrum bominis liter corrupta eftaliqiiíd aliud medita <
ad feipm fit amicitia no eft ad pus oeter rt'poteft cotingere qr no vtcc babitu oo
n>inaiidum.®bitiotandu}q>ficutiuftii Icat oe boc qò p babítú cônúfa.fôlerãt
eta 4 pc non é ad feipm fed ad alterum: cp til tales pointer oepeccaro nõ qr eis
vt oífiú eft In quinto bulus fit nee ami j petm fm feoifpliceat fs 4'ptcr nliquod
eitin.Suntnancp circa eadem vtoicuij aliud inccmodujquod efpcrõ incurrut
eft piius: qr vtrunqj proprie eft ad alte* qr etiâ fm Hoc. '(j&cnitentia eft ordiua
ru:%arge tamen fumendo amicitia bo # tiua eulpeomnem culpa cõcomitaEnlrtj
minis ad feipfum eft amicitia cum ami; pena.Slide Sug9.5ull'iflisru i ita eft
ecbiliaquefiintadalterum veniant cr qr pena fit fibi cis pctõr.lBõ eni c oede<
bis que funr od feipfum.® nde fm legê eus eulpc fine oecorc íufticieniõ fclú aút
precipitin bemint Piligerc propimum fi oiTicp am pfeqtalig pena imo etiâ ipm
peceatfl ématfepena vòlfitati rõnali cú la malícia vel electtõe .peedeo p alíqué
fit p ei9 icltationc nãlc qò facit oe9 pec effectú fpirituí fancto app:op:iatú fpálí
catú n5 vales fufferretvt oiat fco.í fcòo ter ioirecterctrabêtc abclecto amete
fntarú.btncé q> oãpnatippctue erútm peccatí ciHuíáqj.\lfti aút effect9 fút fee
penaqzgpetuo erút i culpa:vtoicirídê tel :m9 ê fpeo oe otuina mifericccdia õ
4<ScOlf.quartí fniarú.á* pdlctis infere quê Oirccrc -t g fe eil oefpcratio q qdem
oríf.criílc febrefit valdemiferú. t&cbe «õ c oífcredeic pcffibilitatc remilTicis
tnenter lluderc oebem9 ad fu ei malitic pcccatoç.bocemad inf.deliraté ptínet
í ,pf£cutíoncX>ruiío q: bõ p Xm.tê auií Í3 cú quis cUímat fuá ímqtaté tantã effe
cnbilíf fe bébít ad feiem locindc alterí O’ nõiperatfevnqnllaoigne poíTe pe*
antic9 fict.í flàuia X>o in pcedétíb9 fu nitere q> mifctfia benítatís oíute íllâ rea
It facta métio o accidia íô f ni oamafee. mitt.retlníqtatí. áfccóo effect9 étimo:
c qdá trííticia agbranãsq fcjita oep:í* oe oiut na luilteía p que eil oírecte pfú*
tnit aim bonito:vt ntbilei agere libcat. ptio nõ quide q qs oe ^p:ijo merítís p
Bn accidia iptat qõdã tediú ogandi. fumkqtb0 p.tínetadfugbiá:fjcú qnío
Ç£ (l aút accidia mala Pm fc q: c triflú ita pfumit oe oeí mifeõía q- ptcpnit ei9
cia oe bono fpúalí * Pm effcctú oúfic bo iullicíá. aertí9 effect9 eil cognítio verí
mine aggrauat vt eú totaliter a bono re tatío fidei t'lnoni p que oírccte eil tnpu
trnbat que qdc efl pctiíive ntále oú c ín* gnatio verítatí agnlte cú fcj ípugnaíve
eboatio peti tfeníualitate nó gtínges ritao nõ ctpaffione vcrecfidic :talio ent
vftp ad cõfcnfum rõnio. 5?í vero gptin veriratie ípugnat;0 Ijftpctiii nõ tn in
git vfqj ad cõfcnfum rõnio cõfenticntio fpm fctnt.ãij cú veritae fidei t mo:ú ee
í fúgã botrote i octeftationé boni otni fol3 malicía t volútatio elcctione tpug*
crit peccatú monale in bis fcj q imlnét naf vt fi cjs odít ocú rõne íulltcíe i c* tí*
et neceifitate .ppter oeú facicda nõ aút i oelectaf t cõtumelije oci t;vericatio cõt
opibuo virtutú q bomo faccre nõ tenef fiitatíone. cSuart9 effect9 éit au*iIiúoía
TjSoníEát accidia vítiú capitalc a greg. nine gratíe ? quã oirectc. c Suidêtía gre
tttj. moraliú vbi íe* ciuo filie aifígnanE fugne qõ põt cõtingere ouplícitcr:'vno
fcj malicia:rácoi:pufiltanuao: ocfpera mo eú ^s iuídct gí c .prími reputâo bot
tio:to:po: circa pccpta. -íuagatio men nú^tirmec oimíutitionc ^>p:ij boni et
tio circa illicita .X>. ©efpc .puf.toipot fic p.rinet ad peccatú íiiídte nec c pctift í
mal.rancot.mctc vagãfqj. Aft aút mail fpmfanctú.Jlnfirmitao emfe imnúfcet
cia inaebinatio mail p boies ad fpúalia cú tali electíoe.Blio mó et odio oiuiní
induce* a boc ín alo. Xanco: aút in fis bono:io vel vnioío mcb:o:ú ccdie t b®
eno.qfcufillanutao efl fuga cõfiliotú.ct eil pcim in fjjrn fetm. íSluit9 effect9 efl
totpo: eil fuga pceptotu j ad quã p.ttnet oolo: peti comiffi feu oetdlatio cuíufcú
otiú vigilando fompnolctía ootmíendo q> rei ín$tú é p reucrentiã ocooebitã p
velpufillanitao. timo: aggrefiiio opto qõ c osrccte>pofitfi núçg penítédí a pec
Iabo:íofi:to:po: aút .pgrelfot.&d vaga cato 16: finalie in pnta.®ett9 effect9 i
tionc aút mentío gtinet verbofitas.-q-tú .ppofitú abllinendi a peccato fimiro feu
ad locutíonc ínqetudo quo ad mot9 mé refpuítio cuíufcútp trâflt02Íc oelectatlOí
b:o:ú õ otdinatíonc: i ínftabílítao quo nío q anferret eternã p quã oirecte c ob
ad loco? t jjpofiti mutatiõej. ÉSuía ãt ftínatío q c .ppofitú ftrmú adberêdi trã*
foefperatio numeraf inter peccata qfút fitoiijooclcctationib9 petõs I fiituro.
in fpm fctfh.*íj.co:.i[ad cuí9 cuidem X>.5nuidet: Tptig.ybllí.p. oef. finalíff
tiâ notãdú <j> Ij oe peccatú c* malícia vf
babítu maio pofiet oící i fpmfcm cuí ap
jp:op:ia£ bonitas:j>p:ie tn i petm e,c fo
Í
ipc.®ícif ât bocpctin irrenuflibile non
n pofflt remittí ii In pnia agaf quia fin
itig.ín Ub.reiractationú.oc quocunqj
&bíco:utm
ncffimo ínbac vitapftítuto nõ eltoefpe fj magís ad feípm. ?n amicitia tfi vtiH
rãdú f5 dzlrremíflibíle qt'oe mlhcúi pot pótecbeníuolêiia cúbnficíat9 retríbuít
rcmittieo 9 oírecte z g (e ercluditcffe
bnfactozífuotq quídc nõ ferE fug e%pct
cratíoncfjfup íufta retributíonc vtilis
ct9 fpiisfanctí reqfitos ad oigne pemte iam accepti.Câófequcter oe alio cite#
dú.Si. aútoícít ,tps t cuãgelio 9 nore# cruagítamícitiefcjoe cócotdia qcftco#
mítteE bic ncc in futurowttelligicur Pm
nus-ôillo pctõ i4 qsfínalitcr moziEli fenfus oiucrfozú cotdiú feu voiuntasu m
vnú ®icit aútij cócotdia nó cftvnitas
nc pníattafeí Ipni3 tfz fpus blafpbemte opimõísvt 4da oiierúttqztlliqfenon
fimuolêtia &uih cognofcút bn píít cê ciufdc opínioís in#
tf Ifcíc agit aríf.ó effectíb9 amí# ter cílios tn nõ c í?co:día vt pj tfcíctijs
cicie Pm fe i pzto oe beniuolcn# fpeculatíuís.ílbt notádú 9 nullúami#
tiaoíccs 9 beníuolctia n é amicitia qt cabíle põt eé ad alteç totalít ígnotu çg #
amicítía nõ é ad ignotos beníuolctia at uis poffit cc ad alterú ígnotáté licut be#
põt elíe lates a ad illos q nuq- fe vide. uolétíainullusc.íic beniuolus ad alte
rúttvt oictií c ín pncípío ocmut.®/^zo rúnífieúnoueritvíluvel auditu vel fa#
bat íníue 9 beniuolccia no lit amatio. ma.í&ú aút cõcozdía fit oe núero arnica
Sbi notádú 9 amatío pot forni f paf# bílíú nõ põt eé ad co3 4 penír7 feigno#
fione ainotís vcl» amoze 4.e afícllcl' rantlj tales poflínt eITceíufdc oplntois
,us volútattô.iftõ é autbemuolctia paf E?ícít IgiE ari.cp pcozdía nõ cft pfenfus
fio amozis cú fit act9 4 volutas vult bo opiníonís fj volútatútvn ciues pcotda#
nií «rimo nec ctíá amoz vel amatio tup rc oícunE q eadé elígút 1 oganE. iBo elt
ta i> actu volútatís qt Ij tá beuiiiolctta aút circa qcúqj opabília fj circa ea q ba
& amatio fint act9 4 volum9 bonu,pri# bétalíquá magmtiidinéqz nõ tolliE co#
mo amatio tn aliqd addit vltra bentuo# cotdía amicotú erb° 9 oílTenfiút in all
i 5: fn tat ent qndávnionc phi auectuj qb9 imníims.CScinde oicit 9 concot
amátioadamatãjnqtúícsamans eftj* dia videEeé amicitia pollitíca cúfit cir#
mat amatÚ ^dánio vt win fibi.^icltidit ca ea q veniút ad cõicatíonê búane vítc
ctíá intention? * ^pofitu agenditope 1 funt ad ciuitatc cõferêtia.vn cintes 1
rãdia> bono -rfalute amati.»cuiuolc ciues cõcotdes oicunE adínuíce babe#
tia aút oi cit tin actú fimpUce voluntatis re amicítíá.ÇÊlbí notandú 9 amicitia
â vohim9 fine tali vnione effectus i ut# pollitíca nõéfimplicií amicitia 013 no
tentioneamádípzo amato. verb! gra? ícludat ola amicabilia cofequctía amíci
tia botes videtes agomftas .1. pugiles tiáfimplícíit pzoptíeoíctá étnecêpof
tn agone vel certanuc pugnates tut alt# fibíle bofem bre tale atcítíá ad oes bo#
qn beuiuoli vni gtl pi’ voictesbonu il# mines vni9 ciuitatís I5 pofTet bre amíci
U9 S> alteri9 pzo bis tn pto qb7 fut beui tíá pollítícã feu pace 1 tráqllítatc íu nu
noli nec coop.abunE nec etíá magna trt# gotíjscõilV* cu oib,? ocoidádo.lj^lteí
ilia turbabunE ft aliq miferta amigant. ri9 oicit 9 tails atcítía unite iueniE in
S>icit itacB ari.q’ bcmuclctta e pncipiu boíb9 ?útuofis:quozú volútates inanent
aícítie.í.pmúreqfitú adamicitiafin• oi fiie tn eifdc oelcctatíouib91 bonis oga
uturnitatc poterit effici amicitia. 5lt_g ttonib9 Pm qôelt boi poiTibile. feoies
beníuolctia pncipíú amicitie no tnots vero pzauí parú polfunt cum feipfis vel
qt nec <i9 q e pzopl! vtilitate nec it9 qc alíís cõcozdare quia plus volunt ba be#
ptopf oelcctationc fj pzopf vtrtute.^i reoe bonls t vtilíbus 9 fibiconuení#
nãcp aliqs oe altf vein q? bn fe babeat at et minus oe labozibus et trib.ilationi
busetgrauamínibus fecp ej: onerando
ptopf fpem quá babetvt R tUu) 1 boms
babundet non it elTe beniuolus ad Ulu alíjs grauantina ímponuntej: quibus
IX
cõtcnttoncsí oífcotdíeotíunf. ffnlit Ifúqz boies mape feamátesoía facts
tint .ppter vttlítatê .ppziam qõad ptas
g agítoc tertío actu vel cffectu anncitíe
uú ptmere vtdcE.Jn oppofttú argutt qs
fc3 oe bnfi ccntía que níbil aliud ímptat
mfi alícuí lacere bonu voiútane. Airca cõitcrotcic q-amico? elt vnaaía et <g
qò qrít an benefactotes pl9amétbnficía co? funt oía cõía 1 <g nmíc9 fe babet ad
tos q> econuerfo :'C?ld qs5 rndet cg búí
amícft ficut genu ad tíbia que babet ma
factorcs videnE magic oilígere benefis jciinâ ^ppínquitatê ey quo oaE íntellígí
cíatos q;5,pbatplurib9rõnib9.'flfc:t3 g><g amícitía ín quada vnítate ?fi(lít:vní
beneficiai9 cfl quafi qódã opus bíífactotas aút elt maxim e ad feípmn, fic videE
ris fícur patlcs ín actu cft quodãmõ ip#ç bomo oebeat feipm majcíiite oíligcre
fum op9 facíeims. Slnde cõftieuitoict i'JSto refponfione oícítnríf. cg amare
feipm cõtíngít ouplícíter.&no mõ quS
oe alíquo bíc cft fa ct ura talis .iRõle aút
tú ad bona cotpalia culufmodí funt bo
elt cuílibet çpoilígatop9 fuúficut vide*
m9 cg poete oílígimt poemata fua ficut notes oíuítíe t oclítie bis adbercdo rã
parctcs fiUos.i boc ídeo qt vnúqócp oí ép optímis bonís ac japter boc fpirítua
lia cótcpnendotitalis amoteft obptos
lígít luú dTe: fum9 aút in actu ín viucre
i opart.ff&binotandú cg viucre põt btíofus cuj boc mõ pferaE ps írrõnalis
ptirõnalt.St oebocamote .pccdútrõs
capt ouplicítcr: vno° $ actualitate t eé
viucntis: Sllío0 $ opntione pquã oes ncsadpzímápté. Sliomodo cõtíngít
tnõfiraE vita Snde fm opa vite oíilins amare feipm quo ad bona fpúalla Itud2
gtittnE gradus viuctíú fcóo oe ata.Jté dofeexcrcerc ínopíbtmvirttitúq funt
niaximn.bona.át talis amo: elt laudas
nrgiútftc oífficíU9 elt beneficia tpendes
re o’ recipere.j£a vera ín qbus labotas bílis. 4t bõ fic fc amans põt cõgrtie oís
m9 magis oílígim9<pc3 que nobis oe cí maxie amare feip5 qt amat id qd é tn
facíUjaucníút.2&enefacto:cs tgíf mas eo pncipalcfcjptcrõnalé. íjicei õz cí
gísoíligfitbenefacíatos çp ccõuerfo. uítas eflcid qb'cpticipalilTuimiea :víí
JtSírca pdícta notãdú q> lj bnfactotcs id qõ facíútrcc totes ciuitatis 6: tota eis
vtdeattE plus oíligcre bnficíatos vt olsuítas tãccre.St oe boc amote ixedunt
rõnes i oppofitú 8d íllud ãtqó adduce
cít arif, bcncficíati tn pl9 obltganE ad oí
lectioné fuo? bcncfacto? <p beneficias baE # pte alia <g botes tnaxíme fe ami
to? ab ípfis.-graui9 cmpcccatq benefa tesota fiiclút^pf vtíiítaté .pptíá ®is
cit <g b° nõ babet verítate ín boibus fe
ctorem nõ oiligít §■ fi íílú oíligcre oefis
nat cuí bacten9benefccít.Tbicct § amoz fpúalítcramátib9. vírtuofus nâqj muls
bnfacto? adbeneficíatosfitmagis fpõ ta facit gratia aniíco?qctíâfiopteat eu
tanc9 et babcat maiozc,ptiiptttiidinc,p motí nõocfcret amícú.qjfeccuniasX^o t
bcnotesac ota e.ttcriota bona^pter q
ter maíozé cõiúctíonc cú ípo cú fit alis
boies pugnát cõtcnet jppter amícum.
dei9 81110: tnbeneficiatí nd benefits
ctozem eft magis oebítus dí babcat ras q^er bec aút ota ^curat filn bonú bone
tíonc amozís boní ínquãtú c pzincípíú ítú magis eliges p paucú tps multú oes
boní fnbnficíato. lectarí in magno ope virtutís §»p mas
gnu tps mediocrítcr oclectarí in medio
■©bitaíaut $a.im+ crib9 opíb9 virtutís ac excellcnterbene
CINcínquíritaríf. Sltmbomo vluere p vnuj annfi q>p muitos nnnos
oebeztina.ríe feipm amare. St medíocrítcr plus oílígens vtiâ magnaj
nrguíf cg nõ Súqz boies feiposaman actionctbonâ qunultasbonast pars
tes cõttcr rep bendunE cui cõfonat quod uas.áxcmplú buíus babemns ín beatf
cit aplus-jn nouilfimís oieb9 crút bos martiribus penas acei WITimas vfcç ad
mines fcípos amantes cupídi elatí ?c. moztéalacriter.pxponroíco oulcílfimo
StbtcoJuin
fudínctíb9 q t ntodíco tgís fpacío tãtaj fimú multf fj tot Çt pnt fufficere 3d coai
gfant meruerút qntâ allj multi in 4ngc# ctú qt gfecta aicitía í qdã fugbabúdan#
tis annis: vn ©icít fco.iu fcõo fitíarii eg tíaamozispfiflít qnõpõt pleruarí nífi
pi9 valet vnú íntéfu j mcrírú q> cctú ml-, ad vnúvelad valde paucos. Snucítta
lia remida.Sic bti angeli i módica mo# tn pollítíca q vídeE ec ídé çg pcotdía vir
rula maxima gbain acquifierút.J[Çnt|í tuofus ptec aíc9 mult! ipís pcotdádo I
rit pnr. vtrú felíjc Indigent amícís z loqf bísqadvítâ polluted fpectãt eis qj ilí
©e felicitate q põt nãlíf brí t bac vita. cit! pplaccdo.Simcítia ãt ,ppd ^vtute z
(fflSírca qõ ©icít qtfelíc nõ idiget amícl ppi ípos amaros nõ ê ad muitos vtvi
,ppí vtile vt ícj pfcrãt ftblbona etfíota fum c f) ínucníre aluis paucos tales ai#
qt talía bona íccidút felici fufficicnt! Jftê cos Xuuofos c valde amabíle qt .f.val#
nõ idiget amictjjpf oclectabíle mfi pa? de raro íueníri pnt.CÇ®eínde ínqrít
iqtiãtúfcíicõuerfatíõe búana ncce eft 9t? bõ mag! idigeat aícís í bonís fot#
vti qnqj ladicris ad qctc.^l aút paru í# tunijs vel infortuuíjs feu mar fottunijs
dígent talib9 amíc! jabat q: vita íelícís vbí ©icít qúambob9 rcqrfiE aicí.Ãfttn
#m fe é ©clcctabifiõ nõ idiget fup. ídu# magísncêm bfe aicosíu ifottuuijs p
«a oelect3tíõe.»eíde ,pbat çg felic idi vitafudétãda q>i bonís fottunisqopter
get antic! ,ppt! X’tute q; felicitas pfiflít i qõ túc éop9 aicis vttlíb9. ^5 in bonis
ogatíõe Xnut!. ffljgatto bj ec in fieri fottuníís meli9 é p vita felicitada q: p
inõifacto ec ficut oosn9.1Rõcai)t faci pter b° boies bn fbttunati qrtmt viros
le çpbõ folítarí9 ptinueogcE.Selítaría epíkes tbonos eoq-eligibilt^écúeís
ci vita c oíffícilís fj boc erít facile z ©ele puerfort q> cú alijs.JSft autpntía aico?
cta.btle cã amicis tútuofis pmotãdo ipif ©elcctabir-z i bonís fottumjs z infottu#
.(çcõuíucdofm cõicattonêferuionumet nijs. I$e ifottuuijs pt5 qt boies i triftí#
metis cõfcdentíonc tvtuofácç opatiorté cia et fites alleuíationé qndáfentiúte?
boc ei ntõ boies fibi ©ebét .pptte puíue píítia aico? eí3 pdolétíú.tú qt pntia ai#
refmvitãqeboí .pptíanõaút fm boc co? coelectabil'imaxie boíífortimato
q> fimul pafcãc ficut puiuút peco:a. qt ec vifiõe t fcrrnõc aící pfolaE.Çú ét
qt oú videt eú fibi pdolere ín ei9 aicitía
Jtrum aút* &uv quá evperíE oelectaE z ^ ad boc ei9 triflf
V pnr qrít vt? bõ oebcat fi cia miotaE.!l5nfiinctciaicí çppmodicâ
bí faccre mftitudiné atco?.Kír# aico? trídicíã fuatridictafubleueE non
ca qõ ©icít cg nõ erpedít t aicítiavtili qt tnoe ípa trídícta oelectâEtfj é ipís ma#
fi bõ b3beat muitos aícos a qb9 recipí# terí3meroiis . Wnboies vtílesnnllo®
at obfefa optet et cg mult! obfcqE qõ cft fudínct cg aící eo? ^jpter ípos ptrídeE
valde labotíofú típedítm bn víucdi q nífi aucllíú qõ ab ipís fibi pbeE fup ecce
em fugflue negotíjs alio? itcdíta oebi dat trídicíã. Ad ct pntia aico? ©electa#
ta cã fui j pi'7 elogaE.^il’r c t í aicitía ©e# bílis í bonÍ3 fottunij3 qt ©electabíleed
' lectabilifufficmtpauciamíci ficut fuffí# aico videre aícú fuú ín qoptijs bonís ©e
cit modicú falis ad ©clcctamtú cíbi. Çn Iectarí z cum co cõuerfart. jScpniílTis
aicitía êt X’tuofa nõ optet cg fit mmcnfa odêdít arif. ç bomo jonipte ©ebet vo#
multitudo aico? fj ©5 cITe qdã multítu# care amícos ad fuas bona3 fottanas vt
do oedmíata qõ pt5 qt no c pofTtbtle çg eas amíco cõícct.4t g cõtraríú quad cú
bõ píuuat moderate multítudini aico? qdã pigricía ©ebet ípo3 vocarc ad fua
feípj iiroídríbuédo oíffícílc ct c pgau# infottuuia.Scbet em eis ©c fuís ntalís
derc z pdolere familíaríc miilt; 4? alíq mín9 qg poted tradere. $út tn túc vocã
gaudet z alíj trídáE bec tn rcqríiE ad g; d i qn cú pau cá turbatíone pofiút magnú
fccú aicítíã.fliõ c è ?sruú cycre eéaicíf aucílíú pbere .([^at ínfug alíud ©ocu#
X
17'
métu^fcjamíc9 ad amícúiínfoztuníjs t fic et carítatc oilígím'7 pctõzes t íímí*
ejúftentê ctiã nonvocat9 .pmpte oebet cos nr os ,pp£ oeú ad que pncipalif ba*
accedereqzadamicã p.tínet beuefacere bcE aicítíacarítatí ^s oílígim9 nô íquã
amícomarfmein neceíUtate pofito 5» tú malízf} ínqnãtú fútab ipo ad ymagií
bonis etíâ foztuníjs accedcre oebj ,pmí nc ei'7 cõditízneip et oefi fup oia oiligít
pte ad ei coopandú qò necefie fiiit. <Sj qnõ vulteúsbalijscõdíligift fibt pias
tarde oebet venire ad recípícdú bnficia ceat eozfi oílectío.
ne fe reddat ei onerofum ic. Í&eíude
oícít arif.q? elígibílifiimú eft amícú pui 3íiiapitlibcroecímu0
«ire qò .pbat rriplr .'jf^zimo qz amici* ©ft boc autem*
tia pfillít tu cõicatíõe i? amict majãe cõi €> boc oecío pplet ar7,
cát in cõuíctu.Scòo qz boinofe babet tractatú oefinc ^tuttsír»
ad amicú ficut ad feipm:§ cii fit boi oe* p pmolib.incboatimi: age*
lcctabílefctíre feiõm ec crítctiã boc oe do fcjò felicitate i fpáli. t
lectabíle aico qò qdc fit i mutuo ptiícru qz oelectatío c annepa ipi felícítati q é ff
Sertíoqzccpiméto videmii3 q> boies nis X>tutí oe ípa agít pzío ar| ..pbâdo cg
volút cfi fuls amicí3 puerfarí fm actío* nõé mot9 qzmot9 nõptccí íftátízfj oe
nc í q pncípalíter oelectáf quâ rcputãt lectatio põt eé i inllãti ficut -t vifio:§oe
ftiãec i dll'7 gratia elígút viuereqfi ad lectatio nõ ê mot9. ^®eidc oícít qz oe
boc totá vítâfun ozdmâtes: puta cy fi* lectatio êpfectío opíezvídcm9 ei q oca
mul ludcdo alu X’o venando alij aíit fif lectatio pfecta coclectabilis pfcctiifiiua
pljando? fie cõuiucre eít eligibililTímú Too eft oelectabiUnuiia.eft aút opatío p
amicís.cj: boc ínfcrt <g amicítio pzauop fccta q eft pontie bn oífpofite i refpect»
ctnala qz ipí3cõícátescfficiúfeíofmiij obíectí pfectífiimízvt vifus bn oífpofít*
lesocmaio in pei*7 ^cedido .ecõtra ve relpectupulcberrimi vífibífvcl intclle*
ronmícitía vírriiofoç eftbona qz ípfis ct9 rcrpcctu iteUígíbilís.®patio X>o p
cõiiiuctes accípiút e^cplfi Xuiiofi opis % fectíflima c pontie optie oífpofite refpc
co? colloqjs efficiimf melíozeo. J Jiij: ctti ei9 qó ê potctilTimú ínf ca q fubías
ta pdícta notâdfi groupie* c bofevita cêt ^tuti talts opantís.CISIteri9 occla
queda eytcrioz fm naturã fcnfibílcm i rat quõ oelectatío pficít operatíone oí*
cozpalc? fm bâc nõeft nobís eõicatío ccs iy oelectatío nõ pficitopatíonéper
cii oco i angel-. JUia eft vita ípúalíe fm modú aget! ficutpontía vf obiectú nec
mente que cõfiftitíii cõfideratiõc i oe* ct ficut bit9 vl fozma qi eft feu fozma cõ
gurtatione fpúaliú q táto magísrcddúE ftítues itrifccc opatíóís céntiá fj fic fow
nobís placcutiaf to magis ea cogita* maautfinísqdâ rupuenicseéntíe iâ cõ
m'71 fm bâc nobis cõuict17 í puerfatto ftitute 4icut pulcbzitudo fupuenít m*
nc cúoco i anger.^níta illudaplírnoí ucnib9 nõ vtejens oe ccntia iuueiitutís
fira cõuerfatío c in cclis i boc mediate Surat át oelectatío i ope ty oiu fenfus
babítu caritatísinfufequecll quedam vcl intellect9 fpcculásvel oífeernés et
nmicítínzítijcta illud qò oícít oils íá non obiectú fútí oebíta oifpofitiõe .áui9 rõ
oícâ vos feruos fed amícos.ell em que cftqzçdíuíactíuo-ipadiuomanet ca
dãamícitia boneftiq oílígíii^oeú lup deni mfpofitío i cadé babítudo adinui
otacfifitffimúbonúzljaút amicítíc non cé manet ídé effect9. í|l ê bona oifpofií
fit nift ad ^tuofú fic ad pncípalc pfonã tio pote tie cognltiue i obíectí eft caufa
vbí ct é rcadamatío ttuitu tn ei*7 fepe oí oelectabílis ea ourâte ourabít oelecta*
Iígúc ad cu attinctes ct fi n lint X’tuofi. tlo.4)c § ifert q? oelectatío búana nõ pt
et táta põt cé eilectío atei q> ,ppter ípni efie cõtinua qz oelectatío ícqE opationé
flmáEadípmptmctesétfi nos offcdát nec ab ea fepafzbó át n põt ptinue opa
Stbicojuim
rlqfatlgaE co:pe fattgatoqrc nec «de; ídé (it ogatío 1 belectatío nõ tnfurtt 0!
ctatiopõt femp cõtinuarí. St b ct pts no ide I5 nõ fepenE abinuícc.íW qó po
qre noua mag! oelectét <p pofteriota qt telt adducí etcmplú ó fubíecto z .ppna
videlj mée circa talia jiptcr admíratío pailione mtellectu z volútate. Seitide
né íntcfe mclmaciita cirça talia vcbe; oicít çg ficut oifferút fenfue abínuícé et
meter ogaE fiem ptjibieq Itudiolc m; ab íutellectu ín puritate fic etíã opatío#
fpicíut alíqd qó p9 nõ viderút poltea ãt nee-ioelcctatiouee pfequétee. ISifue
neglígút ílló afpícere z fic oelectatío mi em audit91 olfacf’ funt puríotee z ima
nuiE.St pmtilio etíã ptí çg oca appetút teríalee iy tact9 ? gull9 cúfentiát obie;
oelectatíonciqzoêc appetúi víueretví; ctú p medíú ejrtraneú. Kact9 vero z gua
ta át pfiftit iu opatiõc.®clcctatio vero flii3pmcdiú cõíúctú. Sícetíã íntelle#
eft gfectio opíe vt oictú c.ft5nfuC33‘c ct° et a9 opatío funt puríotee operatío
oe oría oelectattonú oíccs ç ftçut opas ne fenfue .IHõ folú aútínbíequefútoí
tíõce orntfpecíeftc z óelcctatiõee que uerfarúfpecierú oifferút oclectatiõee f3
fút eo? gfectiõee cú gfectíbilíú fpê oiffe etíã inboíb9qfuuteiufd: fpecíci. ilti
rctíú fút .ppe gfectiõee fpõ orntee. Síí alíq íunt qbufdã oelectabilía q alije fút
cut alia c oelectatío boie alia eq alia 351 tríftia z boc fm cg aliq funt bn oifpofití
ni.vn oicít eradít9 iy 33111'’ magic oele fmrõnéialijmaletficut accídítoe fe<
ctaE ín feno çg í» auro.boc êt ptjqt vna btidtantc babete guítú mfectú z fano q
q<p ogatio g 4?p:íâ oclectatíonc augeE babet guflú bn oifpofitú. |n operatíos
q: mag! més 1 eo octincE in $ oeleçtaf. níb9tn toelectatíoníb9 búaníe ftandú
S5Í § opatiõee q augêE a oelectatíõíb9 elt iudicío boie vírtiiofi qt X>t9 efk regus
Oifferút fpé optet çg ct ipe óelcctatiõee la z menfura cognítiõie feu oífcrettõís
fpcoífferõt.b0 ct vlterí9 apgetej: eo çg fm quã recte iudícaE oe oíbue reb9búa
qdã opatiõee ípcdíúE 1 totaliter cozrúí níe.St bô bon9 tquãtú talte feu virtuo
púE g óelcctatiõee c.rtraneao: vídemue fue eltrcgula bumano? actuú cú in tali
eiíi cg qn veDcmcter oclcctamur in ali^ buo recte mdicet.Sbi illa luut vere ocí
nibilalíudpofium9 ogarí vt amatojee lectabiliaqbue virtuofue gaudet. Si
fíftula? qn audiút aliquc fillulâtc no at aút illa que funt tríftia alije virtuofo ap
tcdút fcrmonib9 q eis ab altjs oicúE. víí pareant oelectabilía nõ eft mírú boc cm
feptio buí1’ ó: çg pcupta furata c ítelles accidit A’pter multae cotruptíonce mos
ctú fplire feu valde aut pfàde fapíentíe rú ty. quibue puertiE rõ 1 appetítue.
âtuaptopEq vult fpúalia ocgultarc 05
0 carnalib9 oelectatíonib9 abtlínere. 5ctÍ0 TG £íltII
C®c*ndc ponít oram oelectatíonú Pin 0 Ifnaícagít ar! .oe felicitate que
bonitatc z malícia tucce q? fi opatiõee elt finíeoim ?Etutú.4t ptímo oí
fint bone ct oelcctatíões pntee crút bo; cít çg nõ eft babít9 q: túcooimiéojj to;
nerifiíint maleopationee ita z oelecta tá vitã fuá elTet felíj:: boc aút é incouení
tíões. 9rí vero fint opatiõee neutre fic ene vtp5M ptíob9:áponcdaé ínopa
crút oclectatiõee.®^ át óelcctatiõee fe; tione. (Spcrationú aút qdã funt bone ct
qitE bonítatc z malícia ogationú fbat clígibílee ^pter alíud qdã vero ppter
argucdo a minotí ad mal9 qt pcupie bo feípae.Su3 aútoerõnefelícitatie fit cg
nojú opm (ut bone z laudabilee pcupie fit p fe fufftcíce z nõ idigeat.alío^ alio
ptauozú funt ptaue_ivitup_abilee:g optet cg lit opatío eligíbils ptopter fe
n oclectatiõee cú pcupte pcedãt z tpe z cuiufmodí funt operationee wrtutú cú
nã ipae opatiõee z fic ab ipíe funt oiftt fmtperfone bone z bonefte.C Seínde
ere et legate nõaútoelectatiõee imo fic oicít cg vídef aliqb9 çg felícitae pfiftat i
íut cõiúcte cú opíb9 qó vídcE qbufda q* opatíõib9 q fútí ludo eo çg talíb9itcdút
X
boies ín ptãííb9 pftítutí 4s botes repu tellect91 voKítatis.vn fm fco.49.bif.
tãt eé fcltcesrfj iltud nó pcludit qt qrtí fnta? .pbscôíter nõ tuflinjat ttelle
mozalís i íntellectuafq fút pnctpía bo ctú a volútaté í rõr.e pncipij opatt t opa
naru opationú nõ pfiftút t b° <g aliqs ftt tiõe ad eytra .vn aliqú oiliiguit 1105 p ar
potcs:i iõ nõ optet ^ opatiões qb9 po tealtqn p itellectú.alíqn p volútaté
tetes ttcdút fmt optieifj tile íút optte et pófitú.'® er bec oía ttelligcs vnú pncía
oelectabiles q iudicáf a X’tuofo q eft re píú artificia líú ejcilftrib9 integtú. ftil'r
gula actuú búanoiú vtoictn c ín peede nec t ogatiõe adttra refpectu finis. Síí
ttb9.^ aút fclícitas:nó pfiftat I ludo pj fpedãtoej fapíe ò q núc loqE nõ oiftín*
qt cú felicitas fit vltím9 finis túc bõ fitce guft a oilcctiõe:f3 oilectio t illa tcludiE
ret ota .ppter ludfi ? fic bõ intederet fpe qõ qdc ft ejcpfTc nõ alTerat falt[ trtnõ ne<
culatíoni japÉ ludútqõoicer vídeE ftul gat:t fic fapia vídef tcludere fupmú ba
tú i puerile.$3 cprio ludedú c ad bos bituacqfitú itellcct91 fupmú bitu acqli
rã vt pofica bõ oiligéti9 íludeat q: t ht tú volútatj.&icut átfupni9 babit9 volú
do ê qdá reqes aíerbotes aút cú nõpofí tatfínful9 puta caritas a oco ifufa cxcct
fmt ptínue labotare indígét reqe* fSõ dít fupmú ífiilu itellcct9:$íc fupm9 ba
tludít ê arif. q» cú felicitas fit fúmú bo# bit9 acqfit9 volfitati fupmú acqfitú ítels
nú bois optet cg in optimís pfiilar. ZT?e lect9 vt adtuícc oífitguúE magf ãfetpfle
Iiota aút funt ftudíofaridículis. <3»bi loqf arj.t japofito 6 fpecfatiõr cg õ oile
notádúgiop^tiludíofiijtíeríolú qn ctíõe tag- oe notiozi.’jtc notádú f m cõ;
cft factú cú ré ne t cú applicatíõe ad ipm metatoté euilratíú cg ar[ pfueuit oêo ví
fira rõms ferie ctdlatú. Ãp9 aút ndícus res núles vocare oiuinas iitqtú fút f nv
lofú c op9 rifu olgnú feu troffatícú i fic Oiuíná faplaí reglárif oidíate.inter qs
pgruc oic ar|. çp feriofa f út tneliota i idi psíntellectta btoíuifllma táq’alijsej:
culís-CíStindc oicít <j» eú felicitas pfis cellcntíoj. jt&ôfeqnter oilédit felicitai
flat t opatiõe q ell fm oõtutc: rõnale eft te pfiílere i íocculatíõc Xutat; plirib9 rõ
cg fit fin optima X’tiitc cfifitopúmú in nib-,.1£tía tter oés opatões búanas cõ
ter bfiana bona i fic crit opatio el9 qd c tínuatiifima ê fpcdatio Xítati.Axperia
i boie optímú fiue illud fit ttellcct9 fine mur q> cõtinue magl pofium9 fpccularí
flliqõ aliótputa vo!úta3 qõ vttcp fm na q> opari:§ t ípa pfifitt felicitas q c matí
turã vídeí pncíparl i onarí i íntelligen me ptíiiua t.pmanco. Ji]b:erea fclicú
tiã bfe oe bonís oíuis fine ílludfit qd tas pfiftít t opatiõe oelcctabílilítaiô cõ
bíuínú fiuc co? q fút in nobis oíMiníffc fiilitín fpcciilatceXitatlrjabaf piía qt
tnú bui9 ínquãtú opatio fm X>tuté ei $ otm opationú q fút fm Xtmc oelectabí
p:íá cpfecta felicitas.í&irc f dicta no lífTmia c opatío illa q c f nt fajaiaj q qdg
tãdú cgpptcbois optima itelligitarf. é fpeculatia-videfei pbia bre oelecta#
ptê ate itellectíua tcludétc intellects i tiõcsadmirabílestptcplatiõe fapíe vt
volútaté q oííKguiE p ptê fenfitiuã cut fatcE an tiq pIJi: tú ^pf fui purítaté q: 5
ptincípaf t onaf.qõ et b°pt3 qz foi9 ín circa res tmalesttú ^>pf firmitaté qz .cir
tcllect9 vtoífirguífpvolútatcnõ oííaf ca res teotruptibíleo bmõí 43 0 elcctatõ
vírtb9 tferío;íb9:fnfomiaf aiit bec ps nes n pntp penitiidíné tfimiari fictit oe
Xtuteoptia.f.bftu fapíep quã varai oí lectattões piauoç q replcE penítudíe.
uíneptêplatíoni.Altátbec X’t9 jpzíe Jlicet ãt pbia fit oelecrapít' qrétib9 feu
ofe Itellcctiue vt oíltinguif p fenfitiua? addifcctib9 1 ícíctíb9 é tf» oclectabílior
nõ fic oe X>rutib9 motalib9 q I3 fint.í ap fcictib9 ò ptêplãf Xitate íá pgnitat íik
petitu ttellectto tfi f m ípas rcgúí vires ticta.Çjrc ad felicitate reqnf cpfirpfe
fenfitiue 1 cozpnles.'gSerbmi ãt fapíe fulTíciês f5^ fe fufficictia matte ínueníf
tedít afa oirecie t oeú ptêplâdúactn ín ín fpeculatia opatíõe.lliõ ei indiget cõí
Stbícoíum
tcpUrtu*’ nífibís q íut ncccaría ad bõa* nó Pm qi c ppoflt’ fj Pm íllud qtf c pn*
nã vítá.bntes *o monies *tutes q p* cipaleín tpo.Sõfeqnterppat felicitate
ficíút vítS actíuã idigét ali js ciií q s ope fpeculatíuã ad felicitate polluted q e P?
réf:vtp?tfottítudie íuftícU* alijs vir *tutes motales JJrO rectttudo fumíf P?
tutíiv’ motUlíbbquâto ãt allqs fucrít p. pzudétíã oicés cg ille q viuít víta fpecu
fectio: í fapta tãto magf fol° ecus prem latia ématiefelíícúviuat PmW quod
plari *ícaté potcrít.-^zedea i fpccuUu é pncípale x optímú í ipo .f.P? itellectu
one Xútatf é vacatio a curlsfecularíb9 x felicitas qc tin Pm aPtutes motales c .
labotrtWeu tiimMvkotpalíb” è»eico felicitas fcóaría x ipfecra 411 eí.felicitaf
fillit felicitas. .pbaf ona qt id ea q felici bois Pm qó bõ é ppofu* et cotpe t ata:
Bttribuúfvnfi c cg nó labozet fj fit i pace q$ ex bd pt? qt Pm p.nidentiã 1 X>tutc«
1 qete:b° ãt repif í vita fpccííitía feu co motales modificãf pr.iTiones q fút coes
téplatta qiitú pofTibílc c tiãiíd íitelTe. boi ate x cotpíiputa ira pcupía.JÇt bmoí
moztalc vitã agétUflló repiE ãt tat'req* tutes ét motales fút circs ojjationé totí;
es in vita cíuili % actía Pm Scutes mota us cõiúcti cníufmói fút pmutatioes t ne
lesfj tafé multú laboiíofa vt p?í actú cefíitatú fubuctiões.^teíca arguit fic
b’ foztitudís.T^itaq? çp felicitas ií5« ilia vita feu felicitas c gfectíot qeil.pfe
lis pfiftic i fpcculatõc #itatf oú tn affit magi fiifficícsifjvíta fpcculatia e bmoí
víteoíunítas feu víta pcríecta á c potiot ^ motaflpbaE mino:: qt fpe«
ca pdícta notâdú çg vacaretvuo' tin 05 culatia pauciotíb1’ idiijetêv motalis. I»
ficntitSdere ftcutguloft oicúc vacare có em vírtutes motales pneipaliter plillãt
mefiationíb0 * ftciion accíptCB. Slío° ielcctíõe adearútú gfectíonc 1 exerejí
ide c cg celTare v'.'qcfcere a cozpalt labo tíú reqrunf opatiões erteríotes qopt qs
reficut oícít ífoig.ç» martba labotabat erercéd3S pollníc’ víués vita actía mr
a maría vacabatrt fic fumíf i .ppofito. tf indíuet vt Uberar ídiget peçuma ad U
JTlSlter^oicitarl.iy felicitasõ oícta bcralif oádútiÇt iiilt'7 ad reddedujoíio
melíoz c q’Vita q c Pm boie? qò ej:b° p? qô fuú é t fic oe alijs: talíb9 aút 110 mdt
q: bõ é ppofit'1 et co:pe ? aíatqt vita in get fpeculatiu9 f? íepe funt ipedimeu
b° pfiílit qtfm rõné otdíat actiõcs fcn* fpcculatiõis.vn íí ídiget bis nifi ad fub
fitíuast cõzpalesfl*) igif vacas p.cpla uemcdú ei9 necelTitatib'’ t pucr(3iidu?
tioni b&ítatl nó viuít Pm qtJ bõjeu vita búane cú bis qb° puíuit. Çté arguit fic
búatta f? Pm alíf[d oliiinú c 1 ipo fc? fm ílla felicitas é pfectiíTima qc felicitatí
ptc ítellectíuã p cg n8? itellígctto* ptí oíuiefilímatf? fpcculatia é bmoi cu oí»
cipat í qb1’ íucníf fola itelkctíua na: vn fint felíces i fpeclatiõe x n í motali actU
tal'vita ppaf ad vitã motalem ficut vita one qre vita bois fgeculatia ê felicílTia.
cíuínaadbúanã.&eldebottaEnos ad «bat maíotc qt oés pBí fufpícati fút oe*
bác vitã 1 felicitate oícés çg bõ mortar os eé bonos t víuere x p oils opart non
poiTe 05 labotare cg viu at bac vita qt tn P ? opatiões motales. $í ei oiíerím’
(ic viuedo viuít Pm optímú eop q fút ín eos oparíopa infla putapmutare oepo
ipo q$1? fit mobile puú qt fc? caret qn* fita reddere rídículú appebít vel qó fus
titate coipotea pcíofitate tii eteedit oía ftíneãt picula qó ptíuet sd fbttítudíne?
q fút ín boie 1 ftc tafvica é oelectabiljf# feu.çfiiiteafti ettpatí eritmagis latis
fima cú fit Pm optímú eoçqíBt in boie. oucrofa 3> oeo §ta cú careât guftut t3a
ipt é cú ps ítellectia fit otdínatia;t clectí ctu tT.c nõpnt br e ptauas pcupifcctias
uabúaiie vítcícõuenícseftq’ ípa met 0C 3rú repITióe laudcE.®cmú,pbat ité
nó eligat vitã fuíjpi* f? filiem*’ alterius tú a ftgno.fignú em cg felicitas pfifiit in
pti are elígédú ê víuere vita fpcculatia fpcculatíõe X-ítat! qt atalía btuta q cát
% ptcplattãibec ãt vita c mwe$pa bõi ret felicitate fút oto fepata a tali opaiioí
ncr fie quátÕ fe ertedit ffceculatio tm fc fnafiõe ’X’borii. Sft el Difficile trafmuta
ttrcdit felicitas, coc'udit igif q> gfecta re botej g Xtba ab iuctcrata pfuetudine
felicitas pftltu I fpecttlarioe. JSeinde peccãdnSfucfccdiigulTit tuuenes ad
cõgatarí.felicéad etteríorê piperita té oga Xtuoú vt ee ipo? frequetattoc ges
S>icit ç op17 crit felici erteriou .pfperis nerec t ip is babit9 X-rutis.í £einde oi
tate qr nãbúana no eft g fe futhetes ad citq-ad Idoc 9 bõ.fiat bon9 eft nccaria
fpecularí Í5 ogtet corp9 laiiQ ec cibú t re bona 1 iufta legis politic g qua bõ non
líflun fnmulam e.uftere g que fibi minis folúíiuuciute iedgtotã vit.icõpelíaE
ftrêf oiaqfctad vita biianã necelTaria n afuefeere bona q oil t cõfuetudmè vene
tii idiget felic multis i magnis oiuirijs rint nõ et út triftta I j magis oelectabtlia
tálá pformar g oicta fapiciúcuiufmodí •fl^raui cm oelectattoncs appetites oe*
fttcrút folon i anajcagorastnõ c ãt mirú bent piniiri g trifticias-r ©olores prios
fib0 videaf icõuenicsniltituduii boim oelcctanomb9 amatis ficut ajmus ouci
Sales ei qr ignorât bona rõnis q fút ve tur flagclUs. Aft igif necefTe 9 fit aliqs
ra bona boie f m q bõêféltt attcdút fos legiflator qo pcipuc pueiiit publice gfo
lú ad bona errerlora q pgnofcQt.Ju bis ne puta regi vel pncipi.£cóarta Xo cõ
igif.c mapie credédú viris fapicrib9 vis uenit puare gfone. íSicut ei fe babêt le
tã g boctrima i fcrinócs g ogarieme cõ ges publice m ciuitatib9 fie fe babêt fer
firmãttb9.CBlteri9 .pbatfaptctcec g nioiies in Domibus prm. 5» boc tn eft
pgationc ad dcú i b° ftc: Sapiés é oeo Dna qr let pcipiens magis babet vim
amãtiftlm‘,:§ eft felicilfim^.lHam felici coactiuã.pernio vero pjtcrnus vim at
tas bois in b° apget 9 a oeo antaf: $■, tractiuãqrfill)Defaciltobediút parens
bafans:q:illcqogflf#m ãtellectú fpc< «bus rone amicitie naruralis que c ipe
culãdo Xdtatêt curl fuá append ad bo foru ad parentes.ad vtrfiqj aútbo? re*
uú trettect9 videf ccoptieoifpofirus et perif in lege oiuina q babet vim coaciis
oco amâtiflim9:cti et oe9babcat curas ua penas etnas cõmiandorac ctiã vim
1 ^mídctlâ Dt r«b9 biianis rônale eft 9 attractiuá ad oiumf; ainorem % eternaj
Delectenf fug botes t5 eo q<5 c opttmu 1 bearitudinê nos allicicdo. iSttie <5dc in
tie 1 fibi fimlimiii. pgtiífimD.b^aiitcft pfenti vita gfecti9 obtinef a viris fanctf
intellect9:! g píísrõ«ale eftoe rebns g babit9 fidei i^ei 1 caritati3 oiuinitus
fhccre vt cúctís bis q bonorát 1 amat in mfufos O’ babef a pliis g babitus natn
tcllectú otb9alijs ipm pfercndo.italc3 raliteracquífitos.íui9 beatitudis nos
aútfútfapictes qpropf futoeo amâtifs gticipes faciat oomm9iefus qui nos fiii
fimt i g cõfequês felieiifimi. petoftfanguiniscõmertio ipamfui3 fi#
deltbus acqiiifiuk.
Krum» Cajn
* fi&uia felicitas éfiníe bo
nitatis inotalis iõ bic pnr in
4ritqd reqraf ad boc 9 aliqs fiat bon9 %pliciutltb:i Stbico
moralts.airca qÕDicit q? ad b° nõ fuf
ficit pgnirio X>tutie g feiaj morale fí té
rum 3£>afilce tmp:cfli
ptandú c bre Unites morales ini babis §cr âfèicbaelê furter»
tú 1 vtt cis f m actfi.T|uuat tn ad b° ver
bo? gfuafio g quápin tunnies q babet
ínnomcarnatiõteoo
mores nobiles 1 nõ lutfubiccti paflioni
b9 et vitijs ad bonfi .puocai i2Multt tii
feqntes pafiiõcs mag! cobercêE ticre pe
on? 9 Mirpitudte neprauoy cgiu feu g
H&atbematíca
SJncípít &©3tbematíca * ficalía vero licet non tranfcendant'fenfS
nec tmagínatíonem tamen reqmrút eje »
Ucutoicit pbúa períentíam querequirunttempozís lon
fejtto metapbifzflÇbeos gitudír.em.a^etapbificalla autem tran
rica fiue feientía fpecula fcenduntfenfum x tmagínatíonem z iut
tíua oíuiditur in matbes pure intelligibilia.5nituit ergo íbí aríf. \ á
matícam pbificam i me cg íuitenes poft logtcam pzímo ímbucdí ■*TV \ [;
tapbificam. 5>c bis tri» funtínmatbematícnteeindeínpbíca: ,
bus inqtiautum arbitro: foze uecclTaríuj z terão in metapbíftca *
vtinpluríbus,poocto:íbuo tbeologícf
in pnti compendio mice altilTimo tracta $rca mathematics
bofequendo ooctozísfubtiliflimí magis que eft oe fubftantía quan s
llri iobarmis oeoonís: qui.fuit nationc ta: vt oftendmir fejto meta í
^cotíus ríctís nibil oííTomim blc oeter pbiflee TRotandum çg buíuf t
minate alTerere intendo. Kractanda au modífclentíababct oíuidífm ouiifio»
tem ín boc compendio fub verbis planif nem quantitatis.^ft enlm ouplep quã«
vt fatis íntellígibílíus rcfer3bo. 4t ne a titaszfc; continua et oifereta: 9»íc oupljc
me ípo loquí videarftgnabo vtfepíus I feientía materíalís fcjarífmetriea que !
quibus libns fen líbzozum oíftIcttonib‘> oe quantitate oifereta fcj oe numeríe:*
cocto: pzefatus tractat matertas tn boc geometria que eft oe contínua qnanti»
compendio pofitas .jlHec mirum vídeaE te fiue magnitudíne. ^ufica vero cum
alícní fi ea que in tot i tantls líbzís pbíe lit oe numero fonozo fiue pzopoztioníb*
cif ufe bnbentur bíc compendiofe tactâ numeralibus applícatís ad fonos fubal» „. *Â
tur.lfeoc ení peragerc fatis'eftfacilezqtf tematur anfmetrice cum babeat fubícm’'
patet tríplicí ratíõe. -j^zimo q: mfte ma fub obiecto arifmetríce:? aecípíat pzíns ,■ u«W
teríe que tractantur ín pbta non fut ma s cípiafuaabariimetrícazfubíectum e\P 1-' fub!
gneneceíTítatís .ptbcologia. Secundo addatorntiamaccldentalemadfulucin 1
qz çpplures materíe pbíe eque beneún s flrífmetríce:qzaddltfonu5 ípii numero.
mo melius tractantur in tbeología gf ín &ue quidem tres condttioucs reqrunE
pbiazvt patet íntuentí ooctozum opera ad boc cg vna feientía fubalternetur al t
fuper libzos fententíarum: ideo circa ta tcrl.jrSonfimllíter oe perfpectíuaque
les matérias non,eft oíutíus ímmozãdú eft oelineavífualí fubalternatur geome
Kertio'boc idem patet quia cadem ma* trie t boc per eandem ratíonem. ®e bíf
teria tractatur ín pluríbus libzíspbie vt ante ouabus fcíentíjs nibil ad pzefens:
patet intuentíbu3 pfii tectum cum com,» Sed folum tangam aliqua oe arifmetrl
mentis etqueftioníbus fuper ilium «di* ca et geometria .'®e perfpectíua tn alíq
tís.Sjzdo vero oiceudozum in boc coins tangam ín tertío ntetberozum.&ftrolo*
pendio quo ad pbifiC3in z met3pbífica5 gta autem non eft pure matbematlea eft
quasapBobnbcmus eft fm pzoceftiim confideret motum aftrozum: Sed c me*
tettuseiusvt eíus mens melius fuper dia inter matbematicam rnaturaleitw
bis valcat perpendíznon fic autem quo Tjbzíncípía enlm matbematícc appUcatt
ad matbetnaticam quanvab ípfo nó ba s tur ad res naturales oe qua vide tracta *
bemus.ftf quo ad boc pzímo perferutás tumoefpera. diluí quidem tractatus c
dum eft oe matbematícaroeínde oe pbí çp plurimum vtílíszoe quo plura tange
ficaret conlequéter oe metapbífica.Sus tur oe ceio z mundo.^ft autem pzlusvl
íus caufam ínnuít arífto.â.etbícozfi: qt dendum oe arílhtctrUa 5- oe geometria
matcrlalíanon tranfeendút imaginados JCum qz vnítas que eft pzíncipíum nu *
Xca. ncmnecréqulrunt ejcperícntiam, Tfbbl? merl eft pzíoz puncto que eft pzincípíuj /
í -
Éfêbatbematíca
lince.Tgmnctus enim vltna vnítatem ad mínatíue of vnú t fecúdo mõ oícédi p fe
dit pontoem ín continuo. Kuj etíâ quia Sifr eft t alijo fpéb9 mínozís entitatío.
p3inones numert oeferuíunt in magni? tSHteríueícíendum q> vnus numer*
tudlníbus. Ukzopoztío enim ín magnís poteft compararí ad alium numemm oí
tudínibusfumiturapzopozrône ín nus ucrfimodezet fm boc pófitont fumí mule
mcrís. At idco cticlídes arifmetticâ gc* timodípzopoztíonum numeralium. eft
ometrie tnterpofuit. geometria eni eft enim pzopoztio babitudo feu compara e
afiecutiua arifmetríce ficut t retbozica tio vmuo quantitatls ad aliam, et bec ê
o yaletíce.-flfc erfcrutandum cft tgif pzí í oupler fcj equalítatis x inequ3lítatío. «i»
mo oc arífmctríca que vt Dictum cft con equaltatío cum fcj numcruo equafcom-rry
Tidcratoe numero. ÇSd caluseuiden * paratur numero equali: vtouo ad ouo.1 '
tíam Çciendum q> triplet eft numerus: S.lía cft pzopoztio inequalítatio cum fcj
fcj numcruo numcranemumerus nume numerí funt incqualeo.et boc ouplícif:
ratuort numerus quo numeramus.Wu quia vel f m inequalitatem maíozem fcj
memo numerané cft anima numeras íp maloz numcruo comparator mlnozi: vt
faoreo. TBumemo numeratuo funt res quattuoz ad ouo: vel fm mínoze vt ouo
numerate. THumerus quo numeramus ad quattuoz. ÇÇnequalítatíe auté ma«
eft'ipfa quautítas oifereta oe qua in iozlofunt qiiíncp fpecíes fcj multiplex
pofito. 5ft autem numerus mltuudo eje fupcrpartícularis.-fupcrpartics: multú
vnitatíbus aggregara. (Stubitaturau plcr fuperpartículario tmulttplex fuper
tema qua vm tate numcruo fitvnus foz jníerrs.eft autem numerus maíoz refpe#
malíter, x ©ícítura quodam erpofitoze ctu mínozís multiplex quando fcj alíq e
9 omnee alie fnnt parteo materfalcstib tieno continct ípfum x boc multiplied?.
Ia aút vitima eftfozmalis i completiua flliquoticno numcr'’maioz continct mi
nlíarúzvtjicut oío cft vna ab vitima oif; nozem bis vtfe babet quattuoz ad ouo:
ferentia fpecífica (Ic numerus cft vn9 ab x fie eft pzopoztio oupIa.Sliquando cóí
vitima vnítate. ÇGcd contra fozma eft tínet ípfum ter:vt fer ad ouo:et fic c pzo
fozmalíter In materíatalioqulu non fierj poztío tripla. Slliquando vero quaterzt
vnum per fe et eío fed tantuj eflet íurta- fic cft pzopoztio quadrupla: x fic in infi¬
pofitio eozum: fed vitima vníta3 non c nitum.Super particulars auté nume*
fozmalíter ín alijo fed funt oifcrcte t oís ruo Dícitur quando numcruo maíoz con
ftinctczírgo vitima vnita3 nõ eft fozzna; tinct totum minozem i ínfuper aliquant
literaliarunt. Câlícendum ergoalít’ q* partem etuo -z boc multipfrj^í eni cõtí
ín nunterlo eft confidcrare vnitates i ou neat totú t media pté ei9 eft^poztõ fer
pl íct oífferentíazquía quedam funt vnb qaltera vt trfa ad ouo.Çí át ptíneat to1"
rates ir.atcríales quedam fozmales. et; x tertíam parté eí° otcíf fefquitertia: vt
emplum ín quínario funt quirtep vnlta* quattuoz ad tria. ®í vero cótineat totú
tes materíales cr quibus matérialíf ín? et Srtam parté ei0 oícif fcfquíquarta:vt
tegratur. et eft vnttas a qua iiumer9 4* quíncp ad qttoozzt fic oeincepsSuper*
ttaríus cft vnuo fpecie.íínítas auté bec partiéo aút oícif qn maíoz numerus con
eftínnominatazeteft fuafbzma fpecífica tínet totú minozé femel x ínfup nõ foluj
vel paiTto confequens fozmant fpcciftcã vna parte ei9fj pits pteo et*5 :etfiquídé
ficut bomo eft vnuefua fozma fpecífica cõtincat ouas ptes otcíf fugbípartíens:
vel pafiio confequens fozmam fpecíflcã ficut qncp ad tria. Çí aút rrcsoicíturfus
ficut bomo eft vnus fua fozma vel vnita ptrigticnsívt fepte ad qttuozzi fic oeín
te confcqucntc vt pafiio confcqnif (toam ccps.aíultipitraútrugpartícularis ut
fozmam.flaec autem vnítas ínnomínata cif qn maíoz numer9 ptmct mínoze plus
fita bec etiá vmtao eft a qua totú oeno t ríes x infup alíquam gtem ei9, et fiqdej
Q&atfrematíca
ptincat ípm bis et media gtem eí9 oídE fcícítur <$ pa alista que alíquotíée (up
oupirfefqaltera ficutqnncp ad ouo. Si ta reddít totum. verbi gratia fensrij g;
aút ter t media p tem etua oícif triplum tea alíquote funt vnum ouo et tríatque
fefquialterú:vtfeptc ad ouo. jftaením oinnea aggregate fenaríum conftítuút
qrta fpce c cõpofita er pitu 11 ecúda fpê Blío modouumeru3 gfectua oicítur 4
<8 uíta fpés c initiate fugpartiéa t ê qn ?ftat er omníbua partibu3 fuia aiíquo ;
numer’maioz baba totú minozé plurief tía i non alíquotía fimul nimptíe: % fic
í etiã pfea gteo ei’:i bee fpêaccõpofi; tcrnaríua numerua eft perfect9: t i boc,
ta cr prima et tertú fpca ídeo pt oiuidi pcrfecrõnem fenarij ereedit. Sertío mõ
pui fpcin multiplies i f m fpém fugpar oicítur numerua pcrfectua quía íneoê,
tientia:vt otcac oupler fugbigtíena qn ftatua numerotunut fic oenaríue é per;;
babct maio: numer9 totú fnínotem bi3 fcctua quia eft primua numerua ad que
i ouajKtes ei9 ficut octo ad tría: tficõ ftat refolutío numero:um. Slide oenarí'
alíjg.aot aút fút fpés minoria ineãlita na eft primua limee. fecundua vero li 9
tís4t maioria. S3 oenomtatõea er pmú mee eft quí ftt er ouctu oenaríj in fe fcj;
tur o fub.THã mtmerua mino: of íubmf numerua cétenaríua.Kertíua er ouctu,
tiple.r fubgticfarf fubgtica fubmftipler oenaríj in ccntenarium fcj muner9 mil *
ftjgticfar! fBiuttíplrfbpríca:t ficófpê- lenariuattfic in infinitum. jTRumer9,
b9 fpalcilTtmía: vt fubduplú fubtríplú. ontem fuperfluua vel babundana oícíC,'
Cflfcopoztíon: bílitae autc fiindat fug cuius partea alíquote aggregate erere;
ptopottionea.eft eni vt oícit euclídes.5 feunt ín numerum iu3io:em toto: vt nu;
gcometríefiinilítudo ptopoitionú.etb® merue ouodenaríuo cuiua partea ali<4 #
ouplíctí.-velPm ídêpritatê ctcclTuetvcI te íútvnú ouo 3 4 r <s q filiúcte facíút.ií
Pm ídemptítatc ,ppo:tõí3.fi fit idcntítaf ’/Burner9 #0 oiminut9 cuí9 ptea aggre;
vclequalitaa erccirualic ôi p:opo:tío = gatemino:c conftituútficut octo cut9 g;
nabilitaa arifmctríca: vt ficut íe babct <s tea ff vnitatee bíuari9 qternari9 q i. 7.
ad quattuo::fic octo ad fcr. ficut eni fcr oefccndút. Wiimer9 aút ímpar quídam
etccdít quattuo: in ouobuaific octo crce eft primua et incõpofitue quí fes nullani
dit fcr in ouobu3. ft aút fit equalttaa x>- ptcaliquotã babct nifi vnitatc: vt nume
pozttonta fic oicítur p:opo:tionabilítas rua ternarí9 vel qulnaríua. Situs é fc;
geomctríca:vt ficut fc babct fer ad quat cúdue 1 cõpofít9 quí babct altú numep.
tuo::fic ouodccím ad octo. ficut ení3.<s. fe numerantcficut neuenaríua quí a ter
ad quattuo: ê ,ppo:tío fefquíalía fic ouo narío núeraf.r TRota cg vnú núeru5 núe
dccim ad octo.eft ergo íncqlita3 vfidcí rare alíum eft quádo alíquotíena fump<
títaa ptopomonia non tamen ercelTua. tua ípfum conftítnít:vt ternariua ter ac
Ijfelus eni ouodecim ereedit octo §><54 ceptue ípfum cõnftltuit nouenarium.
fm autê cg fuimtnr .ppottío tn nmnería C iRotãdú etiã q> nume? í fe vel í alíum
fic fuo modo poteft fumí i magnitudib9 ouci ide c <g _g fe vfpalíú multiplicari. ^ r^u
,nM/ talteríua fetendum cg numerua 4 nu; íHumcr9 cm 1 fe ouct9 6: q totíena mfti
V'~ meramua fc3 numerua matbcnutíc9 oí plicaE qtiêa c vnítaa ín fe.Sítict9 íaltcx
erí-r^ uídíturín numerum parem et ín nume; rriéqtotíéamultíplícaf^tíca t alteroé
rúimparcm.TNumcrH3parc(t ille quii vnítaa.ficbínari9t)zoucí i ternaríú-qn
ouo equa lia poteft partíri: iionficautej totíéa mrtíplicaE 4tíèa c vnitaa in terna
oennmero impari. SUuídíturvlteriu3 rio.vn er ouctu bínarí j i ternarm furgít
numerua par per perfcctoa fuperfluoa 1 núer9fcnari9. iRumer9 JOo^duct9 !5:qj
olmínutoa.IRumerus gfectiie oicítur a er til mltíplícatõe ?furgít.í»;típlíc3tõ
matbcmaticle quí ommbu3 fiits parti; autem numerí per fevel per alíum eft
bua aliquotie aggregate eft equalí j. ptopofuia ouobua numeria tertíj ín <=
9
Qfeatbematúa*
nentõ q tòtícs eõtincat alte? íllo? quot rus babet tres numeros p:oducentesfc
r fút vnitatee ín reliquo.Jn mftípllcatõe jStfiquidê numer9 bis oicatur ín feniet
X>o ouo fut numerúfcj numer9multlplú ipmvelfemclmfuumquadratú qõ idê
cãs i numerus multiplicand’.'Kumer9 valet fit numerus cubícus! q etíã oícitur
titrtíplicãs aduerbiafr ©efignaf .Tflumeí folídus quadratus a matbcmatícís i a
rus ?úo multiplícádus notallter. ÇSoj âSori.vlrima.q.fcée oíf. pmí fen.©ici«
tãdú ctíã q ©c multíplícãte pt fieri mub turqj cubitus ab boc note eubus bí. eft
tímodus i ecõuerfo manéte femg cades auté cubus co:pus babes fepíugficies:
ífima vt tin valet quater quíndecím fmt octo anglòsii ouodecím latcra. íÇí vc*
quíndecíeequattuor. Humerus ínfug ro alíqs mimer9 bis oucaE ín alíú fit nu*
fiue par fiue inpar oíuídíft lineares fujj merus fslíd9tãtú:vt bis tríabís conftí*
flciales er folídos.3Uncarum eft quí co* tuítouodecínt.Kfipatet çg ots numer9
ftderaE tm penes pzoceíTii) nó babito re« <ublc9folidus ê i no ecõuerfo:-: omís fo
fpcctu ad ouctíoné numerí ín numeram lídus ê fugficíal'1 nõ ecõuerfo.qfct} etíã
fioitUneabj tm vná olmcfionêfejloní <p ide numerus é radit qdrati i cubící.
gttudíné fine latítudtne.fln ei9oefcptõ THumerus vlrfH9oiuidtttir ín oígítú ar *
eft ín lõgú fieut binarius 4 afr ©eferibí n tteulum et cofnpofitú.BPlgitus quídem
põttímo oís numer9 linearis »í ©úmo s eft omis numerus mino: oenarío.Xirtií
do ín rectttudine oefcríbaf .tflumer’fui cnlus é omitis numer9 oíuifibilís ín oe»
gficíalís c quí .puenít et ouctu numeri i cem gtes equales íta q níbil reftdtium
numcrú.Sjí otcif fugficíalís qm babet fit.iSõpofitue fine mírtus quí conftatejc
tuos numeros méfurãtes tpm fieut fug olgíto i artículo. JjScíendum etíam

S fleies babet lõgítudiné i latítudínc 4.


Sciendum aút eg numer9 potelltou
cítcr ouci t nume?;: aut eni femel aut
q ontnís numerus inter ouos artículos
p:orimos eft compofitus .
|[5tem TBotandum q numeratioeft eu
' bís.Sí ígítur femel nu met9 o uca E í n uc luílibet numeri per figuras competctes
merú boc erít aut ín fe aut ín alium. $1 artificiaUsrep:efentatío. ÍSunt autem
in fc fit quadrants numerus vt bis ouo . nouem figure figníficatíue nouem oígí*
q: oíuífij feríptus per vnitates babebít tss reptefentantea que tales funt. 9. 8.
quatniot latcra equalía.ftcbct aute fie* 7.6.5.4.5.1.14 jjí&cama vero figura
ri oeferíptio a radieíbus vt btc. oícítur cifra vel figura nibílítquia níbil
Si auté oucatur ín aluí fit fugficíalís et fignificat licet oet alí js fignificare.
non quadratns:vt binarius ouctus t ter K/iRotandum eft ígítur cp quilibet oíí
naríum pftltuít fcnoríum pmú numcru3 gítus vna fola figura fibí app:opjiata
fugficíalc t nõ qdratú. 8 n patet q? om* babet feribí.íÇmnís aút numerus a.10.
me^drat^c fugfidaf t nõ ecõuerfo ,Jta ínehifitic vfqs ad eentft etelufuie ouab9
dít aut numeri quadrarl i ílle numeru3 figuris babet fcríbi.Si auté articls fit g
4 ita ©ucítur ín fe:vt bis ouo funt quatí cifram p:imo pofitam et figuram feriptã
tuo:. Ãuatcrnaríns ergo cft primatas vcrftts finíftram quefigníficet oigitum
dratus et binarius eft radít etus. ISoue a quo oenomínatur tile arrkuluG.âftfit
naríns vero ê fccúdus quadratu31 ter* numerus compofitus p:efcribatur oigíí
naríus é radlt eíus.Si auté numer^bís tus quí eft pars numeri eompofiti •: fmí
cucaE ín numerú pftítuít nume? folídú. ftretur artieulus vt p:í9.^mnts nume*
■Wumerue enifolidus cft quí jauenít et ms qui cft a centú ínclufiuc vfcp ad miU
ouplící ouctn numeri i nume?.£t olcíE leerclufiite per tres figuras babet feria
folídus qrft quêadmodú co:pus tres ba bt. (SJmnis numerus a mille íneluftuevf
bet oímenfiones:fcj lonaítudinem lati* içadoeccmília per.4.ctficoeínceps.
tudínem i p:ofunditarem:fic ifte nuinc* jlRotandum etíam q quelíbet figura.
Geometria
E
primo low poíita fi0ttiffc.it fuum oígítú
ofita ~%o fecúdo low íigníficat oeáes
im oígítúrtercio centíe3: quarto mil=
autfolida. Stplanas quídemterminlt
linee folidas aut fiue corpeas terminate
fuperficies. áJ.nrus autê figura folida
lefiesiquínto oecíes millefiesretfic i ín> aut eilrotunda et fine angulis aut coní ■>
finítum multiplicando, i&uelibet naqç ca et angularis.^lanaruj vero figura*
figura fecundo loco pofita oecies tantu rum alia circularis et fine angulis: alia
fignificat quantú precedens.Wi verf*. rectilmea et poligoma fiue multo? an *
flnum prima fecunda oeccm oatterda gulorum.áSirculu3 eíl figura plana vna
centum. i&uartaoabítmillemiliaqmn linea contenta que círcuinferètia norní*
ta occem ,4t bec oe arifmetrí ca o cã fufs natur.-iu cuius medio ell punctusa quo
ficiant. omnes linee oucte ad clrcumferentian»
Sínapit Ê9cometrí3*&Mih funtequalcs etbmõi punctus centruj
oicitur circuli. (Rcctilinearum figura
Sometru vtot' rum alia trium augulorum i vocal tria*
ctum eft babet fieri circa gulusralia quattuo: angulomm:* voca
S magmtudjucsií boc ou turquadraugulusraliequmcp angulo? v’i
plícíter fm q* ponic com et vocal pentagon9: i fie in infinítú.St A
mumter oupier geome * in qualibctfpecieillarnm funt figure re w ,>cWv
tría fcj tbeoáca % ptacti guiares i irregulares. Regulares que A.
ca.Ibcotíca cnl palTiones magnitude babent vnifbrmitatem in angulis % late 'Va'1‘
num inueftígat ratõnc et fyllogifmo: vt ribus.Jrregulares vero que iiequaq-].
<S triangulus babet tres.ic. -^ractica feinea recta Pm aliquos eft cuius medi
vero cft que menfuras magmtudmú ín* um non exit ejetrema. ®cóm alios linea
uefiígat arte et ínftrumento. & fubdiui recta eft longitudo fine latitudiue cui9
ditur in altímetram et planimetram et ouo extrema funt ouo puncta ecp .ptêfa
folímetram. i&uarum ptíma e/toe men
fiiratõe altitudínú.Secúda oe cófidera*
tíone planotunuet Sereia oe menfura* (TUnea circularis ell cuius f X
tionefolidonim.Çnftrumcnta ante que medietas ept extrema / \
buíufmodi menfurattonibus ocferuiút
jj ^ funt quadrans allrolabíuj: i fic 6 alija* (Xínea pcrpêdicularíter cadis
- Ç©se tbeo2íca aút bic príncípnlíter c ín eft ilia que cadit ad modum per * ~]
qulrendum a oeferíptione termino? in* pcdícU fine lince p qud artifices

S
eipiendum. (punctus cft cuiuapara
n elt babens pofitionem in continuo.
.’IficsTfciictus dl pzincípiuni vf finis
cognofditmuri vl ligni r«tudie3
(Sngulue rectilineus ell fpa* >—
cium caufatum excontactu ouas 1
*

magnitudínis vt principium vel finis U; ram linearum rectarum.


nee.vnde ín linea funt ono puncta i ac * (Xt alius qutdeiti ell angulus rectus:
tufe; principium etfinía lince.29ulta alius obtufus: i alius acutus.
vero in potentia que tuncfiunt in actu (Bngul9rectiis cft que cons ■
quando linea actu oíuíditur. âàagnitu ftituit Imea recta cadens per s
I ç.' dinum auteni quedam babent vnam oís
pcdicfarid fup alia linea recta I T
- menfionem vt linea :queda vero ouast Xinea enim recta perpendiculariter ca«
vtfuperficíesiquedam aute tresivt cor dens fuper aliam conllitutt cum eafup
pua:quod babet longitudínemrlatítu quant cadit ouos angulos rectos. vnde
díntm et profimdítaté.(^rigura c mas earn ortbogonaliter fecare oicil cum ad
fu gnitudoterminatalinealitervclfuperfi angulos rectos eã oíuidítrví bic.
cialiter.!®mni3 ergo figura aut é plana (angulus maior recto obtuí9 t}r I
«I
JSfeontôrfe*
(8tigul9mínot rcõ acut9 á: vt B —7 (Síameter eftlineaoíuldés
p:ímus augulus eft obtufus : fe # / circulú in nuas parteo eqles.
cundus autem eft acutus. /
(Sríangulus eft figura pia< Semídiametcr vero é línea re ST\
natríbuelineíBcôtenta. / X, ctactiensa centro circuit ad . 1
( Sríangule:um alíus eft omníú tritun circumferential» eíuc:vt bic.
laterum equalium et vocatu r Yfopleur9 -Tpottio vero circuit vt piftínguítur con<
vt bíc. (Slíus Diumi latcrum A tra femicírculus eft figura plana recta U
eqlíú tmsi vocaf yfocbdeo vt B / \ ncaertra centrum cadente et parte cír#
cumferentie contenta. * ínea atitent re#
(2Uíii3 tríú Iaterú útequalm: i cta cozda oícítur. ipars vero circumfeí
vocaffcalerõfvocac gdat9:vtBZ rentíe arcus nomínatur. Bnm ergo ar#
(At parte aút anguloui j oíuídtt ur tri s culusfic oiuifusfiterítper co:daj i po:#
angulue íu o:tbogonum qm ba # tíones Duas po:tío in qua eft centra j eft
bet vnum angulum rectuimvt B. maio: femicírculo. 'fportío autem t qua
At ítt ampligonum quí babet /\ non eft centrõ femicírculo ml
vnum angulum obruftitmvt B. « . V no:appcllatur.vtbic. (IA

figura cquílatriaB: Yfopleurus. v


Í
(At ín ojágomtrti quí babet ocsr—- '|po:tôenim ocjitra eft mino: VI J
£mgtb6acuto3:vtbíc.®Í3ett9j\ / io:tío autem Íiníftra maio:
ngulus femicírculus oícítur quem Dl
(iSuadrangulus eft figura plaV"" | ameter cum circumfercntia conftítuít.
na quattuo: líneís contenta: vt B1_I Snguluoportõísoicíf que co:da cú ara
cu conftítuif.Sngulus ptíngctíe é quê
(lãuadrangulonim alíus para#|
iclogmus id c eq oiftátíu} late?. | * círculus t línea ptingés círclin pftituit.
(áCírculú aút línea ptingere |
(Sliu3 oífparalelogramusád eft i— Dtcitur que cus circulu tangít Y N
non eque oiftantium latcrum. I invtranqj rcíccta partem no k/J
'{paralelogramo? altus babens omnia fccat círculum vtbic. I t
lateraequ3liaet vocatur quadratumvt ffáSircuIí fefecontíngere oíciintur quí*
bíc.&lius oppofito:um latcrum tantas fe tangentes feínuícenon fecant: vtbic
equalíum:ct vocatur altera parte longtí
o::q: f m vnam oímeufionem longioteft
q’£malíam:vt bíc. □
(Sifferentia ert inter círculum etfpe»
rattuquia licet vtracp fit figura
rotunda tfi circul9 eft figu ra pia. f l
na vníca linea contenta. Jfcpera vy
vero eft figura foltda vnica fupcrficíe cõ
tenta.(íSirculus aút cu? fit figura vni#
fojmílTima non oíuídítur ín plures fpccí
eo fed folum oíuídítur oíuífione quantl
tatíua ín poitionee. ©fitis aút porrío cír p:a idem centrumwuiuwi»'
eulí vel eft femicírculus: velpojtío toa* ff Acentricí circuit oícuntur quouimce
lo: femicírculo vel eo mínor.Semícircu traolftantcuífit círculus cum^ '
lus eft figura plana Diâmetro __ círculo :vt bíc.
í medíetate ctrcúferctie ptêta / \ Aft autê círculus figuraram p -
®eometíta

ma perfcctíffima pulcbetTítMcapactílíí vtrcbicp aut rectí funt aut ©uobus rectif


mat ad modú aptiffima.licet aute circu equates.
lusfitpzíma figuraram fimplicíter Hue
vniuerfalítcr cum fit figura vníca linea
cõtenta.5nter tamc figuras recrilíueas
angulus cft pzíma figura. Sum cnt ©ue
lince figura reailinenm claudere vcl ter
minare non pofiint opoztet in figura rec*
tilínca efic ad min9 tree liueao: i fic trí*
angulus cft pzíma buíufmodi figurará.
T^iramíe cft figura ad modum pin cm*’
«1“*^ rT‘-J ettrcmnm latú ©icítur baf píramídis. &,? quo patet q> totum fpaciú q in qua t
! •*’’* jSrtrcmum vero acutum ©icítur conus. Ubet parte ín luperficie plana quemlU
f>icro ©e termínis geometríe vtdcn» bctpunctumcircumftat quattuoz angu
dum eft oe p:íucípí js geometríe fiue,p» lis root's cft equate: vt paiet in figura.
pofitioníbus p fe notis que eícunf com# IHãfuperlineam a b incides linea.c o
munes anímico ccptíoncs que ftatím co vcl erit fuper cam perpendicularíter ca»
gnofcútur agnitio tenuínío er qmb° ící dens vel non. Si fic babentur ©uo an#
pendent p:opofitioneo cõclufiomim ge» gulí recti ín fornia. Si autej non fit per
ometrtc oe quíbus folum ^ nunc tangâ pendieularíter C3dens erunt nnguli eq's
■ octo quarum pzlm eftrectis:
les ©uobus ífta ®licet
muenon
totum
lint recti in
- .™ foznia. i&uodoftendofic:Sitlineaeo
equum eft fuío partibtis fimul acceptís
oc ' > i econucrfo. Secunda onme totum eft perpcndlcularis fuperab eruntqs ouo
niaíus fua partett vrrobíqs totum funii nngulia o e t eobrcctipcroionejait
otur catbegozícesnonfimkatbcgo .ao gulirectificut pzius.Sed ouo angull
! '’ turn autem katbcgozice fumptum idem a o c 1 c o e adequantur angulo a © e per
f ,U« v. cllÇP babens partes.^íncatbegozr au pumas animi conceptionc: i <g ©uo an»
tem idem eft cp quelíbet pars.»crtía,p guli cum angulo e© b erunt equates g
! r ,-uu./» pofitio eft tila que vni et cidem fíit equa terciam communemfcientiam qreoni#
■ - lia inter fe funt equalía. Sãuartanficsequa
ifti tres angull erunt equates ouo »
libus equalía addas vf idem commune bus rcctis.Sed angulus © c b eft equa
tota ípfa funt equalia. iKuínta fi ab cqlí lisouobusangnliseobtcoe qziunt
bus equalia ©cmantur vel idem commu omnes eiufdem partes per pzimam fes
ne relinquútur equalía. Sexta fi tequas pzopofitionenucrgo angulus c© bcum
libus equalia addanturzvelidemcomu angulo a c © qui cft acut9 eft equafcuo»
netotafút ínequalia.Septtafi ab ineq» bus rectistct boc eft quod volumus.
libus equalia oemas relinquuntur ineq Sozrclariumpatetqz ex quo medietas
lia.Ãctaua fi aliqua res appliceiur alte fpacij quod eft fuper punctú o valet ou
ri fic q- altera non eteedat alteram ílle fi os rectos: ergo et totum fpacius valebit
bí ínuíccm erunt equeles . quattuoz rectos, it quantnmciinqi illd
fpaciú ©iuidatur in multos angulos on»
ÇSequuntur conclufiones geometríe. nes anguli íllí funt partes totius fpacif
1 omnes pzecife valebunt quattuozrec#
jSíndc vídende funt alíque con» tos vt patet per pzimam communem fcj
& clufiones geometríe fitíãrúpzí entiam. C&ecunda condufio fit illa:q
ma fit ilia que eft is.pzopofitío p eft.T5.pzimi euclidis:®mnium ©uaruj
mi geometríe cuclídístSí recta línea fu linearum femuicem fccantium anguli ?
pzarectamlineam ftetcrít:©uc onguli fe pofitt fut equalee:vt patet in boc eye®
lacoinetrfc
ad cam minote v3let minus: ergo t>ue H
nee a be c o ft ptotrabantur in partes
So et b concurrenuct boc per quandl &
fitionem geometric q eft taf.$i recta
ea fuper ouas rectas Uneas ceciderit:
ouoq> anguli interiors ec vna parte on
obus rectis minotes fuerir tile oue linee
in eadem parte ptotracte concurrunt:et
TRfjm ouo anguli a e c et c c b coniunet per confeques buiufmodi linee a b x c j»
funt equates ouobus rectis t anguli cõ non fnnt eque oiftantes quod eft contra
tunctt c e b a b e o funt equates ouobus yppotbefiin.erimt ergo anguli g et l eq
rectis:ergoouop:imi funt equates ouo les quod eftptopofitum. &odcm modo
bus poftrcmis.Sempto ante angulo cõ arguitur oe b ct m et 6 i i u et õ k « o if
muni puta c e b refidua erfit cquatia vicj funt mferiotes et fub lineis eque oiftans
a e c et o e b p quinta cõem fciétíã:et lift tibus ptedictis collocatUJbatj ergo an
fút anguli ? fe pofitt § anguli pfe pofiti tecedens tbeoteumatís.TJkzíma ps co: s
fút eqlesrqó erat qJbadú. &c fil'r Demon rclarit patet folummodo erponendo ter
ftraf 6 reliqs Duob9 anguf p fe pofttis. minos.lftam quo:umlibet ángulo:ú on
ItíCertla concliiftoqiieeft.i9.pmi eu s o:um quos equales ofteiidimus aid vos
clidisfit ifta.5> i ouabus linels eqi oíftã catur iiuriufecus quifej eft inter eque
tibus tertia fuperuenerit quales quatof oiftantestet alter ectrinfecus qui eft ec;
cp angulos fuper vnarn fecerit tales tan terius fub lã. Secunda pars patet moí
tofep facict fuper reliquam. 4c quo ma* dicum tranfeurrendo tcrmlnos i erpo *
nifeftu nt ell <g omnis angulus ertriufe; neitdo. Sicnntnr ergo anguli coalters
cus angulo intrinfeco fibi oppofito c eq ni que alternancfitum quantum ad fu s
Usiiqutlibs ouo anguli coaltemi funt perius x inferiU3 oectrum etfmiftruj Its
equates. ft»uoqj anguli intrinfeci ec eas nee incideutis cuiufmodi funt anguli k
dem parte conftituti ouobus rectis funt etl-Stq? equales p:obo quia anguli g
equalestvt patet in boc ecemplo. et l funt equates et pnma p:emifla:ergo
iSint enim oue linee eque oiftantes a b angulus k eft equalis angulo l per terti
ico quibus tinea ef fuperuenit ®ico am cõmuné fetutiamtet eodem modo op
eg quales angulo3 cõftítuít tinea ef fu¬ i et m qui funt coaltemi,. inertia ps pa<
per tinea a b talcs facit fuper lineaj c o. tet ftatim v idelieet eg ouo anguli mtrin
eodem oidine ita eg anguli fupiotes a b feci ec eadem parte conftituti funt equa
adequãturaugulisfuperíoiibus co ct les ouobus rccti3:puta k et m.lRam l x
tnferiozes iuferiotibus ec eadem parte m fu.it equales ouobus recti perptlml
linee c f fumptis: verbi gratia: angulus fed k eft equalis l per fecundam partem
g angulo l ctficoe alijs.^obatio.naj co:relarij:ergo tc.
fi angulus l non fit equalis angulo g: cr uarta conclufio q cú fequenti c jz.
go alter eo:um erit itiaiot: % fit angulus ptima euclidisfitifta: &mni3triangiis
1 maio::fed angulus k x angulus g funt li angulus ectrinfecus ouobus intrinfes
equalestqtcõtrafe po'iti perptemilla: cis fibi oppofitis eft equalis: vt patet in
ergo angulus l eft maia: angulo k 5>ed boc eremplo. CJocatur autem angulus
Uli ouo anguli l et m funt equates ouo * ectrinfecus qui conftituitur ec qitractõe
bus rectis per p:imam p:opolttionem:§ cuiuftibetlateris in cõtínuum x oirctin
et anguli k et in fút minotes ouobus re? vt ft tu triângulo a b c ptotrabatur a c vf
ctis per aliam communem feientiam.f. cp ad o anguluso cb oicitur ectrinfec*
<$ quando atiquid cum mâío:e valet ali a ouobus Intrinfeci® fcj a et b eft equaU
fèeomcrrúu
fiuod fie ptobo a puncto c pjotrabã c c tí.tSdciiiuoeuídeniíam Scíendú çg
eque oíítantem a b Lateri:crítcp auguluf tile quantítateo oícuntur mcommenfu *
c c bequ3líob angulo ítirrítifeco: quia rabileo quarum non elt alíqua ptopottõ
flint coaltcrní per Iwicam b c incidente? $ct5m ením cuclídcm omnium quantU
©uabuo líneio cqueoiltaimbuom angu tatum ccmmenfurabilíum ptopotrio elt
lue e c o equal' angulo a íntrinfeco quia adinniccmficuteltalícuiuo numeri ad
ejtrinfccus eltadcum ptopter Imcam a aliquem numcrumtct per confequene It
& incidenteni cifdem ouabuo oiítantib9 cut ipfe vulrfi Knee alíque fút commcfu
equc.flta patct per picmíflarquare tof7 rabileo quadrataipfarum fe babent ad
auguluob c o elt equalío ouobuo angu inuicem ficut quilíbetniimerus quadra
lio a et b íntrínfeei3 fibi oppofitío p ter tuo ad alíum numerum quadram, (©ua
ííamcomniuncmfctentíam. _ dratum autem oíametri non fe babet ad
(iSluinta conclufio elt illatíSmnís tri quadratum colte ficut numeruo aliquío
angnluo bob? treo anguloo equaleo ou quadratuo ad alium numerum quadra *
•buo rectío. THain toruo angulue b c o tumrergo neclmea queerat oíametri q
ejctrinfecue elt equalio a et b intrmfecio drati cõmenfurabilio erit colte íllíuo q «
per ptenulTa: fed ft addno illi tori angu« dratí v 2t?ino: patet ej: penúltima primi
lo ertrinfeco nngulum c intriíifecum fibí enclidio quia qnadratuni oíametri cou
eonlunctuni totuin crit equate ouobuo plum ad quadratum colte pto co q> c cq
rectío per p:ímam:ergo fi cundem angu le quadratio ouarum co(tarum.1RuUii3
lum ertrínfecunt addiderlo a i b angul" autem nnmeruo quadratuo elt oupluç
ftitrínfccíe totum erit equale ouobuo re ad alíum numerum quadratumtvrpatj
crio per quartam eõniunem fcíentíam. oifeurrendo per omneo quadratoo eje ra
ÇSetta conclufio fit illanSmnío trian díclbuo in fe ouctío.l&ec cõclufio íuuat
guluo cuiuo vnum latuo elt (emidiames ad intcllígendum tercíam.q. piologí fé
ter ouojum círculotum. t oppofituo arts tcntíarumJBonauenturettoeoíuificne
guluo elt apud fcctõncmconindcm cir? contínui.olf.i.fcóífeiuÇco. eremplu?
culotum eltequilateruo . ^Sccipinm0 bniuo patet in figura .
línearn a b t fuper punctum a oefcribaf
círculue occupando totani lineam a b.
Jtem fuper punctum b oefcribaturcir»
culuoaliuo equalio vt fu lipea a b femí
diameter ©uozum elrculouim ctaccmu
ní fectôe tilo? círclò? que fit c oucantur
oue Knee que fint c b et c a cico túc q>
tríanguluoa b celt equilateruo. ISam
per oíffínítíonem círculí línea batbc
fuiKequaleo.-quia veniunt a con muní
centro ad circumferentíam. $tmiliter
línea a c t a b ergoomneo eruntequa
leo inter fc per tertiam communem fcíen
tíam.cremplum patet ín figura fequen *
ti. feecautem conclufio multum confert
ad intelllgcndumquoddam oíctúííco
títoíf. g.primí fenten.q.oe ínmuiabilí *
tateocí;
í>eptia ccdítio tiamcrcrcftnlTifnietcr
W elt incommenfurabil’3 coíte quadraf
£l*rvv^ SM
~*i\\
-»4 -Si

’ 4 ift ' -w‘ ^

Imi

ERf^Sj

También podría gustarte