Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Kaye etidyan an
Kou kreyl ayisyen
Kaye etidyan an
Liv sa a se pou:
Dat kou a:
Pawl byenveni yo
Aviso legal
2007-2013. Este curso de criollo ha sido preparado para los Testigos de Jehov y es propiedad del circuito
criollo haitiano de Republica Dominicana. Todos los derechos reservados. Est protegido por los derechos de autor
(copyright) y es solo para su uso personal. No debe reproducirse o fotocopiarse ninguna porcin ni pasarse a
formato electrnico. Se entrega un ejemplar a todo estudiante del curso de criollo haitiano. Hemos preparado este
curso con cuidado con el propsito de ayudar a los Testigos de Jehov a predicar las buenas nuevas del Reino en el
idioma criollo haitiano.
Para ms informacin favor de comunicarse con uno de los superintendentes de circuito criollo haitiano en la
Republica Dominicana. Oramos que Jehov bendice sus esfuerzos para agradecer su ministerio en el campo de
criollo. v11-13.03.24 printed in Dominican Republic 06-08-2014
Leson 1
Lis leson yo
Aviso legal .............................................. - 1 - Ekspresyon teyokratik yo 3 .............20 Vokabil ak tablo pou devlope langaj
Leson 1 ................................................. - 3 - gouvnman ................................................ 20 13 .......................................................... 35
Baz enfmasyon biyografik yo 1 . - 3 - jeyografi .................................................... 20 Prezantasyon 13 ............................... 36
Alfab a ............................................. - 3 - Prezantasyon 7 .................................20 Dikte 1 ............................................... 36
Vwayl yo (las vocales):...................... - 3 - Leson 8 ....................................................21 Leson 14 .................................................. 37
Semivwayl yo (las semi-vocales): ..... - 3 - Rg gram 5 ......................................21 Rg gram 11.................................... 37
Vb yo / Los Verbos .................................. 21 Vb yo ....................................................... 37
Acentuacin ........................................... - 3 -
Pase resan ak pase definitif / El pasado Egzsis ................................................. 37
Tablo pou devlope langaj 1 ........ - 4 -
Baz enfmasyon biyografik yo 5 .... 37
Liv ekriti ann ebre yo 1 ................ - 4 - reciente y el pasado resuelto..................... 21
Vokabil ............................................... 38
Prezantasyon 1............................. - 4 - Egzsis .................................................21 Devlope langaj 14 ............................. 38
Leson 2 ................................................. - 5 - Vokabil ................................................21 Dikte 2 ............................................... 38
Nimewo yo......................................... - 5 - Tablo pou devlope langaj 8 ..............22
Ekspresyon teyokratik yo 4 .............22 Leson 15 .................................................. 39
Liv ekriti an grk yo 2 .................... - 5 -
istwa........................................................... 22 Rg gram 12.................................... 39
Prezantasyon 2 .............................. - 6 -
Vwa pasif / Voz pasiva .............................. 39
L a / La hora ................................... - 6 - Prezantasyon 8 .................................22
Complemento de la hora ........................ - 6 - Egzsis ................................................. 39
Leson 9 ....................................................23 Tablo pou devlope langaj 15 ........... 39
Tablo pou devlope langaj 2 .......... - 6 - Rg gram 6 ......................................23 Vokabil ............................................... 40
Chema panse .................................... - 7 - Vb yo ....................................................... 23 Prezantasyon 14 ............................... 40
Leson 3 ................................................. - 8 - 1. Fiti a / El futuro (1ra parte) ................... 23 Dikte 3 ............................................... 40
Jou yo, mwa yo ak sezon yo ........... - 8 - 2. Se ak Ye / Los verbos ser y estar .... 23 Leson 16 .................................................. 41
Moun biblik yo ak tm teyokratik yo 3 Egzsis .................................................24 Rg gram 13.................................... 41
............................................................ - 8 - Vokabil ................................................24 Vb yo ....................................................... 41
Tablo pou devlope langaj 3 .......... - 8 - Tablo pou devlope langaj 9 ..............24
Baz enfmasyon biyografik yo 2 . - 9 - Enperatif yo (dezym pati) / La forma
Ekspresyon teyokratik yo 5 .............25
Prezantasyon 3 .............................. - 9 - imperativa (2da parte) ................................ 41
lwa e politik ............................................... 25
Leson 4 ............................................... - 10 - Patisip prezan an / Participio presente ..... 41
medikal ...................................................... 25
Rg gram 1 ................................. - 10 - Pou mete aksan / Para enfatizar ............... 41
Prezantasyon 9 .................................25
Vb yo / Los verbos ............................. - 10 - Egzsis ................................................. 41
Leson 10 ..................................................26
Prezan oswa pase resan / Presente o pasado Jeyografi ayisyen ................................ 42
Rg gram 7 ......................................26 Vokabil ............................................... 43
reciente ................................................. - 10 - Vb yo ....................................................... 26
Enperatif / Imperativo (1ra parte) ........ - 10 - Dikte 4 ............................................... 43
Fiti a / El futuro (2da parte) ....................... 26 Kilti ayisyenEnfmasyon ki ka itil
Egzsis ............................................ - 10 - Fiti ensten / futuro incierto ...................... 26 nou nan chan kreyl la ....................... 44
Tablo pou devlope langaj 4 ........ - 11 -
Fiti kondisyonl / futuro condiciona ......... 26 Lt obsvasyon yo ..................................... 44
Vokabil / Vocabulario ........................ 11
Prezantasyon 4 ................................. 11 Egzsis .................................................26 Leson 17 .................................................. 45
Tablo pou devlope langaj 10 ............27 Baz enfmasyon biyografik yo 6 .... 45
Leson 5 .................................................... 12
Vokabil ................................................27 Lekti presi 1 ...................................... 45
Rg gram 2 ...................................... 12
Ekspresyon teyokratik yo 6 .............28 Vokabil ............................................... 45
Pwonon yo / Los pronombres ................... 12
ganizasyon ............................................... 28 Eksperyans 1 .................................... 46
Vb yo / Los verbos .................................. 12
moralite, fanmi .......................................... 28 Dikte 5 ............................................... 46
Egzsis ................................................. 13 Prezantasyon 15 ............................... 46
Prezantasyon 10 ...............................28
Tablo pou devlope langaj 5 ............. 13
Leson 11 ..................................................29 Leson 18 .................................................. 47
Ekspresyon teyokratik yo 1 ............. 13
Rg gram 8 ......................................29 Baz enfmasyon biyografik yo 7 .... 47
atitid ak konduit ........................................ 13
Vb yo ....................................................... 29 Lekti presi 2 ...................................... 47
asanble yo .................................................. 13 Se pou nou konprann 1 ................... 47
Kondisyonl / Condicional ....................... 29
Prezantasyon 5 ................................. 14 Vokabil ............................................... 48
Lt kondisyonl / Otro condicional .......... 29
Leson 6 .................................................... 15 Dikte 6 ............................................... 48
Rg gram 3 ...................................... 15 Baz enfmasyon biyografik yo 4 .....29 Prezantasyon 16 ............................... 48
Atik defini / Artculos definidos ............... 15 Tablo pou devlope langaj 11 ............30
Vokabil ................................................30 Leson 19 .................................................. 49
Singilye / Singular .................................... 15 Lekti presi 3 ...................................... 49
Ekspresyon teyokratik yo 7 .............31
Plural......................................................... 15 moun .......................................................... 31 Se pou nou konprann 2 ................... 49
Atik endefini / Artculos indefinidos......... 15 Baz enfmasyon biyografik yo 8 .... 49
Prezantasyon 11 ...............................31
Vb yo / Los verbos .................................. 15 Vokabil ............................................... 49
Leson 12 ..................................................32 Eksperyans 2 .................................... 50
Prezan kontinyl (pwogresif) .................... 15 Rg gram 9 ......................................32 Dikte 7 ............................................... 50
Presente continual (progresivo) ............... 15 Vb yo ....................................................... 32 Prezantasyon 17 ............................... 50
Egzsis ................................................. 15 Pase a / pasado inmediato ......................... 32 Leson 20 .................................................. 51
Ekspresyon teyokratik yo 2 ............. 16 Egzsis .................................................32 Prezantasyon kou final ....................... 51
kongregasyon ............................................ 16 Tablo pou devlope langaj 12 ............32 Evalyasyon pwogr w ......................... 51
Prezantasyon 6 ................................. 16 Vokabil ................................................32 Apendis / Apndice ................................ 52
Tablo pou devlope langaj 6 ............. 17 Ekspresyon teyokratik yo 8 .............33 Los verbos principales ....................... 52
Vokabil ................................................ 17 relasyon nou avk Bondye ........................ 33 Vb prensipal yo ................................. 53
Leson 7 .................................................... 18 Prezantasyon 12 ...............................33 1,200 palabras que mas se usan ....... 54
Rg gram yo 4 ................................. 18 Leson 13 ..................................................34 1,200 pawl yo itilize pi souvan yo .... 59
Ajektif yo / Adjetivos ................................ 18 Rg gram 10 ....................................34 Annou pale / Para conversar.............. 65
1. Adjectivos indefinidos ........................... 18 Vb yo ....................................................... 34 Saludos y despedidas ........................ 66
2. Definidos o calificativos ....................... 18 Negasyon an / La negacin ....................... 34 Annou konpare vb yo / Comparacin
Konparatif yo / Las comparaciones.......... 18 Egzsis .................................................34 de los tiempos del verbo .................... 67
Baz enfmasyon biyografik yo 3 .... 19 Ekspresyon teyokratik yo 9 .............35 Mesaj legal ........................................... 67
Vokabil ................................................ 19 relijyon ...................................................... 35 Nt nou yo ................................................. 68
Tablo pou devlope langaj 7 ............. 20 Lt pwovb ayisyen ............................... 68
-2-
Leson 1
Leson 1
Alfab a
El criollo haitiano, se escriben fonticamente y se pronuncian todas las treinta letras del alfabeto. Hay cuatro reglas
fundamentales:
1. Hay una letra por cada sonido. 3. No hay letra muda.
2. La misma letra representa el mismo sonido. 4. Cada letra tiene su funcin.
-3-
Leson 1
Tablo pou devlope langaj 1
Ak tablo sa a, ou kapab fme anpil fraz. Konbyen fraz ou kapab ekri?
Con esta tabla se puede escribir varias oraciones. Cuntas oraciones puedes escribir?
sij vb kote tan avk
mwen vle ale Sal Waym nan jodi a s
ou renmen vini lakay mwen semn pwochen kouzen
li f mache nan biwo anvan yon zanmi
nou ka (kapab) etidye Ayiti y manman
yo antre soti reyinyon demen fanmi
yon moun gen (genyen) kmanse lavil pi ta fr
kk moun pran w teritwa bon vwazen
Prezantasyon 1
Ekri yon prezantasyon pou soti nan predikasyon.
Escribe una presentacin para la salida al servicio.
-4-
Leson 2
Leson 2
Nimewo yo
-5-
Leson 2
Prezantasyon 2
Ekri yon prezantasyon pou soti nan predikasyon.
Escribe una presentacin para la salida al servicio.
L a / La hora
Para expresar la hora especficamente, usamos l, z, .
L se usa para preguntar la hora.
Ki l ou travay? A qu hora trabajas?
Kil li ye? Qu hora es?
Complemento de la hora
Para expresar la 1:00 PM, no se dice yon; se dice in.
Para expresar las fracciones de la hora, se citan los minutos despus de la hora.
in kenz (la una y quince) twaz dis (las tres y diez) diz karant (las diez cuarenta)
-6-
Leson 2
Chema panse
diskou pa w / su discurso diskou w ap koute a / discurso que est escuchando
t
Py
onn
Revelasyon 14:1-5; 21:2
Jan
k
2 Py 3:11, 12 2 Py 3:11, 12
en re
Danyel 2:44 Jezi
non mw
? ?
nr
ek
on
n
Izayi 9:6, 7
onn en
ek
Lik 17:26-30
h
pou m chc
diskou jodi a
dappiyanp
bridsoukou medsen
maspinay
nnt
paradi
pawl
gouvnen 144,000
pawl m reko
a lapriy
fr ki bay diskou
sen
wo
pitit mouton
Lik 23:43 souri anpil
-7-
Leson 3
Leson 3
-8-
Leson 3
Baz enfmasyon biyografik yo 2
Bonjou, . . Kman ou ye?
Kil ou kapab etidye?
Ki nimewo telefn ou?
Eske mari / madanm / zanmi ou vle etidye tou?
etidye
non l telefn
wi / non
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Prezantasyon 3
Ki kesyon ou ka poze semn sa a pou prepare moun pou yon pwochen vizit?
Qu pregunta pude hacer esta semana para preparar une revisita?
Remak / Observacin
Kisa w te remake nan koutim ayisyen?
Qu observaste de las costumbres haitianas?
-9-
Leson 4
Leson 4
Rg gram 1
Vb yo / Los verbos
Vb yo pa janm chanje avk pwonon oswa sij (mwen, ou, li, nou, yo). Yo toujou nan enfinitif; pa gen konjigezon. Tan vb
la chanje selon prefiks oswa patikil gramatikal yo mete ant sij ak vb (ap, te, pral, ta).
En criollo haitiano, el verbo no se conjuga. Se queda en el infinitivo. Los tiempos se indican por medio de prefijos, es
decir, de partculas gramaticales situadas entre el sujeto y el verbo en infinitivo (ap, te, pral, ta).
Eg. Sarah chita anndan kay la. Annou chita anndan kay la. Ou mt chita anndan kay la. Chita anndan kay
la. Kite l chita anndan kay la. Ba l chita anndan kay la.
b. Se pou nou mete chak fraz nan prezan senp. Escribe cada oracin en el presente.
6. Ou mt pale. (Jan) ........................................................................................................................................................
7. Yo mt f devwa yo. (nou) ............................................................................................................................................
8. Nou mt gade vse sa a. (li) .........................................................................................................................................
9. Li mt brase melanj lan. (Msidye) ...............................................................................................................................
10. Ou mt suiv chemen Bolivar la rive jis nan fon an. (otobis yo) .....................................................................................
- 10 -
Leson 4
Tablo pou devlope langaj 4
Nonmen tout pati k yo epi f yon desen.
Escribe las partes del cuerpo y haz un dibujo.
Vokabil / Vocabulario
dwt dan gwo
zry cheve pwp
tt san mis
k svo lv / po bouch
bra je cho
zoty do frt
pye zong savon
janm men eponj
lave figi piti
seche k nen
benyen gj f
bwose fb bouch
penyen laj zepl
vant po lang
Prezantasyon 4
Ekri yon fason senp pou nou kmanse yon etid biblik.
Escribe una presentacin cenco para empezar un estudio bblico.
Objeksyon / objeccin
Ki objeksyon ou te tande semn sa a? / Qu objeccion tubieron esta semana?
- 11 -
Leson 5
Leson 5
Rg gram 2
Pwonon yo / Los pronombres
Tout pwonon yo aji kit se antanke pwonon pesonl, kit se antanke pwonon posesif. Yo gen de fm: kout ak okonpl.
Los pronombres personales son tambin pronombres posesivos. Tienen dos formas: entero o abreviado.
Pronombres
personales/posesivos Pronombres personales Objetivos Pronombres posesivos
okonpl fm kout
mwen m yo me mi
ou w tu / usted te /usted tu
li l el(ella) le/lo/la su
nou n nosotros (Ustedes) nosotros nuestro(a,os,as)
yo y ellos/ellas les/los/las sus
a. En criollo haitiano, la forma larga de los pronombres se usa despus de las palabras terminadas por una
consonante, antes de los verbos y despus de pou (por, para), sou (encima de; acerca de; en) y nan (en,
dentro de).
b. La forma corta de los pronombres (m, w, l, n, y) se usa solo antes de los verbos empezado por una vocal y
solo despus de los verbos terminados por una vocal.
Vb yo / Los verbos
Gen kk vb iregilye.
Hay algunos verbos irregulares.
a. Bay / ba / ban
Fijense que antes de los pronombres personales la y final del verbo, bay puede omitirse o cambiarse en n
delante nou, n, mwen o m.
Eg. Ban nou yon sak mayi. Danos un saco de maz.
Nou dwe vwe lavi nou bay Jewova. Debemos dedicarnos a Jehov.
Ba l vag! No le haga caso!
b. Gen / Genyen
Con el tiempo, aprendemos cuando servirnos con una forma o la otra. Tal vez no hay diferencia:
Eg. Li gen senk peso. / Li genyen senk peso. Tiene cinco pesos.
Cuando combinamos genyen con un nombre para formar una expresin, es ms comn usar gen:
Eg. gen groje ser avaro gen vtij tener vrtigo
gen konfyans tener confianza gen lentansyon tener la intencin
12
Leson 5
Egzsis
a. Mete pwonon yo swa nan fm kout, swa nan fm okonpl.
Abrevia los pronombres donde es posible:
1. (Li) jwe bezbl. 6. (Yo) f tout sa pou Jewova.
2. (Mwen) vle etidye Bib la. 7. F (li) f sa pou ou.
3. Pandan (ou) f sa, (mwen) ale f lt 8. (Mwen) ap vini.
bagay. 9. Men (li) .
4. (Nou) ale. 10. (Ou) ap pwoch av (li)
5. Gade sa (yo) ap f.
b. Mete gen oswa genyen nan chak fraz.
Pon gen o genyen en las siguientes oraciones:
1. Mari yon grip. 3. Anita senk etidyan Labib.
2. Nou anpil! 4. Jewova kat kalite ki pi remakab.
c. Mete bay, ba oswa ban nan chak fraz.
Pon bay, ba o ban en las siguientes oraciones:
1. m plim sa a, souple. 4. Adelb pitit li manje.
2. Jewova nou privilj pou nou svi l. 5. Yo l sa li merite.
3. Jewova Moyiz dis kmandman yo. 6. Ansyen yo nou bonjan konsy.
Ekspresyon teyokratik yo 1
atitid ak konduit motivar motive
espayl kreyl nueva personalidad nouvo psonalite
actitud atitid proceder kontinye
actitud de yo primero atitid mwen dab rescate ranson
rutina abitid; woutin
actitud mental atitid mantal
ser equilibrado gen ekilib; ekilibre
actitud negativa atitid negatif
vieja personalidad ansyen psonalite
apreciar apresye
capacidad de pensar kapasite pou reflechi
asanble yo
comida espiritual manje espirityl la
condicin de corazn kondisyon k a espayl kreyl
dar el ejemplo bay egzanp lan asamblea asanble
de corazn honrado apati yon k ont asamblea de distrito kongr distri
de toda alma avk tout nanm nan circuito sikonskripsyon
espiritualidad espirityalite drama dram
estilo de vida jan l ap viv programa pwogram
materialismo materyalis superintendente de circuito siveyan sikonskripsyon
voluntario volont
- 13 -
Leson 5
Prezantasyon 5
Ekri jan nou ka envite moun li yon paragraf, oswa li yon vs biblik, oswa bay ide pa l.
Escribe como podemos invitar a la gente a leer un prrafo, o un versculo, o para expresar su opinin.
Remak / observacin
14
Leson 6
Leson 6
Rg gram 3
Atik defini / Artculos definidos Atik endefini / Artculos indefinidos
Los artculos definidos se colocan normalmente despus Yon o on (un, uno, una) se colocan antes del nombre.
del nombre o sustantivo.
Eg. yon timoun (un nio); yon fanm (una mujer): on
Singilye / Singular ng (un seor).
Hay cinco artculos definidos en la forma singular:
Nota: Para expresar el plural, se puede poner unos
La va despus de los nombres terminados por una adjectivos indefinidos antes del nombre: plizy
consonante, que no sea n o m. (varios/varias); anpil (muchos/muchas); kk
(algunos/algunas).
Eg. kay la (la casa); Bib la (la Biblia); bwat la (la
caja).
Vb yo / Los verbos
Lan se pone despus de una consonante precedida de
un sonido nasal (on, an, en + consonante). Prezan kontinyl (pwogresif)
Eg. bank lan (el banco); sant lan (el centro). Presente continual (progresivo)
Nan se usa despus de un nombre terminado por una Yo fme prezan kontinyl la ak ap + vb.
n, m, y, any, eny, ann o ony. La forma progresiva se forma de la siguiente manera:
auxiliar ap + verbo. El prefijo ap indica que el suceso
Eg. chawony nan (el cadver en putrefaccin): kabn est ocurriendo en el momento mismo o que est por
nan (el carbono); kann nan (la caa de azcar). ocurrir.
A se usa despus de un sustantivo terminado por una Eg. Nou ap (n ap) preche toupre Sal Waym nan
vocal sin sonido nasal. kounye a.
(Estamos predicando cerca del Saln del Reino.)
Eg. matla a (el colchn); zorye a (la almohada). L ap travay. (Est trabajando.)
Y ap rive kounye a menm. (Llegarn ahora
An se utiliza si la terminacin del nombre que precede mismo.)
tienen sonido nasal o las combinaciones an, on o en. M ap vini. (Ya voy.)
Eg. ban an (el asiento); tonton an (el to, el viejo).
Aviso: La combinacin ap + ale nunca se dice ap ale.
Plural Siempre se dice prale o pral (el verbo ale traduce irse
Yo despus del sustantivo marca el plural del nombre. en espaol).
Eg. kay yo (las casas); ban yo (los asientos). Eg. Edgar pral voye yon lt bay s li a.
(Edgar enviar una carta a su hermana.)
Egzsis
a. Mete atik yo selon endikasyon an (a, an, la, lan, nan, yo, yon).
Escribe el artculo que conviene.
(una) tab; (el) mi ; (la) madanm ; (el) syl ; (el) soly ; (un) wa; (los) bt
(un) kabrit; (algunos) solda; (el) mechan ; (el) mont ; (los) bourik ; (una) l
b. Mete fraz yo nan prezan kontinyl. c. Konplete fraz yo ak atik defini ki apwopriye a.
Escribe las oraciones en el presente progresivo. Completa las oraciones con un artculo definido.
1. Magali travay. .......................................................... 1. Jan ak Py se disip Jezi (plural).
2. Mwen pale avk zanmi m. ....................................... 2. Yo etidye Bib (singular).
3. Johnny vini kounye a. .............................................. 3. Chz li nan kay (singular).
4. Yo etidye avk Gladys. ........................................... 4. Roben rete nan kay ki gen fent wouj (singular).
5. Nou preche nan mache santral. .............................. 5. Mete fwi (plural) ak manyk (plural)
nan sak (singular).
- 15 -
Leson 6
Ekspresyon teyokratik yo 2
kongregasyon kongregasyon
espayl kreyl espayl kreyl
anciano ansyen expulsado eskominye
asignacin patisipasyon; asiyasyon la cena del Seor soupe Sey a
biblioteca bibliyotk lector lekt
caja de contribuciones bwat ofrann lectura de la Biblia lekti Bib la, lekti Labib
congregacin kongregasyon micrfono mikwofn
conmemoracin memoryal plataforma lestrad
contribucin, donacin ofrann programa pwogram
cristiano/a kretyen; kretyn puntos sobresalientes de pwen enteresan nan lekti
cuerpo de ancianos kolj ansyen la Biblia Labib
discurso diskou repaso oral revizyon oral
diskou nimewo en, diskou reunin de ancianos reyinyon ansyen yo
discurso de instruccin
enstriksyon reunin de servicio reyinyon svis
discurso pblico diskou piblik reuniones reyinyon yo
discursante orat Saln del Reino Sal Waym
emblemas anblm yo secretario sekret
escuela del ministerio del siervo ministerial asistan ministeryl
lekl minist Waym nan
Reino superintendente siveyan
escuela del ministerio coordinador del cuerpo de kowdinat kolj ansyen
lekl minist teyokratik la
teocrtico ancianos yo a
estudio de la Atalaya etid Toudegad la superintendente de siveyan svis
estudio bblico de etid biblik kongregasyon servicio
congregacin an tema tm
Prezantasyon 6
Ekri yon prezantasyon pou soti nan predikasyon.
Lt ide yo
Ki objeksyon ou te tande semn sa a? Ki jan ou te venk objeksyon an?
Qu objecciones escuchaste esta semana? Cmo venciste la objeccin?
F yon chema panse pa w yo pou f w sonje fason pou simonte objeksyon ou pis renmen an:
16
Leson 6
Tablo pou devlope langaj 6
Nonmen tout pati rad epi f yon desen pati sa a.
Escribe el nombre de varias ropas en criollo y dibjelo.
kreyl desen kreyl desen
Vokabil
- 17 -
Leson 7
Leson 7
Rg gram yo 4
Ajektif yo / Adjetivos
1. Adjectivos indefinidos
Van antes de los nombres. Los ms comunes son:
kk (alguno/a/os/as); plizy o divs (varios/as); sten (cierto/a/os/as); anpil (mucho/a/os/as); nenpt (aproximativa),
klkeswa (cualquier/a); tout (todo/a/os/as); menm (mismo/a/o/as); okenn (ningn/o/a/os/as); lt (otro/a/os/as); kokenn,
kokennchenn (inmenso/a/os/as); lzt (otros/as)
2. Definidos o calificativos
Incluyendo los colores, se ponen generalmente despus del nombre que califican.
Eg. Li gen soulye mawon ak yon chemiz krm. El tiene zapatos marrones y una camisa color crema.
Excepciones
Hay algunas excepciones donde el adjectivo calificativo se pone antes del nombre:
ansyen (antiguo/a); gwo (gran/de); jenn o jn (joven); lt (otro/a/os/as); bl (bello/a); move (malo/a, mal); vye
(usado/a/os/as); vye (indecente); bon (bueno/a); ti, piti (pequeo/a/os/as; diminutivo de cario); gran (grande de tamao,
de importancia o de madurez)
Eg. Ou se yon gran moun. Usted es un gran personaje. (nota: granmoun [adulto])
Ti men ak ti pye bebe a piti anpil! Las manitas y los pies pequeitos del bebe son
realmente chiquitos!
3. En criollo haitiano, los adjetivos casi nunca se concuerdan con los nombres que califican.
2. Comparacin de igualdad
tankou / menm jan ak (tanto ... como)
Pou f konparezon de egalite. Se coloca tankou o menm jan ak entre las dos cosas a comparar.
Eg. Jezi renmen nou menm jan ak Papa li. Jess nos ama tanto como su Padre.
Li pale tankou yon m ki gen otorite. Habla como un hombre que tiene autoridad.
Ti gason an sal menm jan ak yon peny ti dan. El muchacho est tan sucio como un peine de dientes finos.
(Expresin haitiana que significa estar muy sucio/a)
3. Comparacin de inferioridad
pa tankou (no tanto ... como); pa menm jan ak (no est tan); mwens pase (menos ... que)
Eg. Jonas gen mwens enfliyans sou ti fr li a Jons tiene menos influencia en su hermanito que su
pase papa l. Padre.
Pozisyon Jewova pa menm jan avk okenn La posicin de Jehov no es como la de ningn hombre.
lt moun.
4. Superlativos
a. pi (ms): se usa para marcar la superioridad.
Eg. Jacob pi renmen Rachl. Jacob ama ms a Raquel.
18
Leson 7
d. kokenn / kokennchenn
Se utilizan para engrandecer las personas o cosas.
Eg. Bib la se yon kokenn kado Bondye ban nou. La Biblia es un muy valioso regalo Dios nos da.
Gen yon kokennchenn van dey a. Hace un viento tremendo afuera.
e. ala
Se emplea al principio de las oraciones para dar nfasis al adjetivo calificativo.
Eg. Ala entelijan timoun sa a entelijan! Que inteligente es este muchacho!
Ala bl sa ta bl si ou ta akonpaye m nan ti Que bello sera si pudieras acompaarme en el
ft la! pasarrato!
Vokabil
- 19 -
Leson 7
Tablo pou devlope langaj 7
Chwazi pami mo nan vokabil pi wo a pou kreye fraz ki gen konparezon ladan yo.
Usando las palabras del vocabulario abajo, construye oraciones con comparaciones.
Egzanp: Bib la pi enpotan lontan pase nnpot lt liv.
Ekspresyon teyokratik yo 3
gouvnman jeyografi
espayl kreyl espayl kreyl
administracin administrasyon Jardn de Edn Jaden Edenn nan
cuestin kesyon Mar de Galilea Lanm Galile
gobernacin gouvnman; dominasyon Monte Sina Mn Sinayi
gobierno gouvnman Monte Sin Mn Syon
Reino Waym Tierra Prometida Lat promiz
Reino de Dios Waym Bondye a Ro Jordan Rivy Jouden
soberana souvrnte Mar Rojo Lanm Wouj
teocracia universal teyokrasi inivsel
Prezantasyon 7
Ekri kk ekspresyon nou ka svi nan priy nou yo avan oubyen alafen yon etid biblik.
Escribe algunas expresiones que podramos incluir en nuestras oraciones antes o despus de un estudio bblico (criollo).
Lt ide yo
Ki objeksyon ou te tande semn sa a? Ki jan ou te venk objeksyon an?
F yon chema panse pa w yo pou f w sonje fason pou simonte objeksyon ou pis renmen an:
20
Leson 8
Leson 8
Rg gram 5
Vb yo / Los Verbos
Pase resan ak pase definitif / El pasado reciente y el pasado resuelto
1. El pasado reciente no lleva el prefijo te antes del verbo sino que se identifica por un complemento de tiempo
especificando el cundo del suceso (hoy, ayer, recientemente, etc.). Segn el contexto, este tiempo tambin puede
expresar un futuro cercano.
Eg. ske nou preche jodi a? Fueron a predicar hoy?
2. El pasado resuelto indica que el suceso tuvo lugar hace mucho tiempo y que no tiene nada que ver con el presente. Se
forma con el prefijo te seguido por el verbo.
Eg. Jonas te ale [o t ale] nan reyinyon y swa. Jons fue a la reunin anoche.
Kil ou te vini lakay mwen? Cundo viniste a mi casa?
Egzsis
Mete fraz yo nan pase resan oswa nan pase definitif selon kontks la.
Escribe las oraciones en el pasado reciente o resuelto.
1. Nou asiste asanble distri nan mwa jiye. 6. Mwen gen tan w sa. (pase definitif)
2. Robert travay sou machin mwen jodi a. 7. Yo etidye ann Ayiti anvan yo te vini.
3. Rita prepare manje pou yo y. 8. Ki kote ou pdi sa?
4. Li vini nan peyi sa a gen senk an. 9. Yo kase kay li a lannuit pase.
5. Gen yon ti tan depi Frank pale av l. 10. Berta, ske ou w Toudegad mwen an?
Vokabil
- 21 -
Leson 8
Tablo pou devlope langaj 8
Svi avk vokabil ki pi wo a pou kreye anpil fraz.
Emplea las palabras del vocabulario para escribir oraciones.
Egzanp: Kisa w genyen? Mwen gen tt f mal. Mwen bezwen bw yon grenn.
Ekspresyon teyokratik yo 4
istwa istwa
espayl kreyl espayl kreyl
a. E.C. anvan epk nou an para siempre pou toutan
Armagedn Amagedn paraso paradi
cielo syl paraso espiritual paradi espirityl
contaminacin kontaminasyon presencia prezans
crimen krim profeca pwofesi
cronologa kwonoloji Salvador Sov
destruccin destriksyon seal de los ltimos das siy dnye jou yo
E.C. epk nou an simblico senbolik
escasez de alimento rate manje sistema de cosas sistm de chz
espritu del mundo espri monn nan terremoto tranblemannt
guerra lag tiempo de los gentiles tan janti yo, tan nasyon yo
hambre grangou tiempo del fin tan lafen an
juicio jistis tierra paradisaca paradi ters
no ser parte del mundo pa f pati monn nan ltimos das dnye jou yo
nueva tierra t tounf lavi etnl, lavi ki pap janm
vida eterna
nuevos cielos syl tounf fini an
nuevo sistema nouvo sistm de chz
Prezantasyon 8
Ekri kk fason pou nou kmanse etid biblik yo.
Escribe algunas maneras para empezar estudios bblicos.
Lt ide yo
Ki sa yo te di semn sa a ki ka ede w f yon vizit?
Qu se dijo esta semana que puede ayudarle a hacer una revisita?
22
Leson 9
Leson 9
Rg gram 6
Vb yo
ra
1. Fiti a / El futuro (1 parte)
El futuro tiene diferentes formas: cercano, indefinido, con intencin, incierto, condicional.
Fiti sten / futuro seguro: ap + vb
Indica que la accin tendr lugar en el futuro seguro.
Eg. Mkredi nou prale preche ak kongregasyon El mircoles saldremos a predicar con la congregacin de
kreyl la. criollo.
Nan senk minit, reyinyon an pral kmanse. La reunin empezar en cinco minutos.
Georges prale nan svis av w maten an. Georges ir en el servicio contigo esta maana.
Eg. M gen pou ale Sen Domeng demen. Estoy planeando ir a Santo Domingo maana.
Ye se pone siempre al final de la oracin y traduce el estado. Se usa tambien con las preguntas empezadas con
ki.
Eg. Ki l li ye? Qu hora es?
Se pyonye li ye. Es precursor/a.
Adjetivos calificativos
Eg. Mamoune ansent san li poko marye. Mamoune est embarazada sin estar casada.
Joseph entelijan anpil. Joseph es muy inteligente.
- 23 -
Leson 9
Egzsis
Mete fraz yo nan fiti sten an oswa nan fiti endefi a, selon konteks la.
Escribe las oraciones el futuro cercano o en el futuro indefinido.
1) Jewova di li ..................... detwi tout mechan yo. 6) Pita m ..................... etidye avk Paulin.
2) Nou ..................... w nan pwochen reyinyon an. 7) T a ..................... tounen yon paradi.
3) Altagrace ..................... w dokt li nan kk minit. 8) ske ou ..................... vizite manman w l w ale Ayiti?
4) Kongregasyon an ..................... nan kongr nan mwa out. 9) M ..................... vini vizite w l m gen tan.
5) ske w sten li ..................... vini nan randevou a? 10) Y ..................... f sa yon l.
Vokabil
24
Leson 9
Ekspresyon teyokratik yo 5
lwa e politik lwa e politik
espayl kreyl espayl kreyl
acuerdo ak organizacin de Jehov ganizasyon Jewova
conciencia konsyans pacto alyans
diez mandamientos dis kmandman persecucin psekisyon
enfrentarse a los presin de grupo enfliyans moun pary nou
f fas ak pwoblm yo
problemas principios bblicos prensip biblik yo
gran tribulacin gran tribilasyon medikal
justicia lajistis espayl kreyl
juicio jijman aborto avtman, touye yon tibebe
ley mosaica lalwa mozayik alcoholismo pwoblm alkl, konn bw twop
Liga de naciones Sosyete nasyon yo depresin depresyon
mediador medyat drogas dwg yo
nacionalismo nasyonalis estrs estrs, tansyon
Naciones unidas ganizasyon nasyonzini sida sida
neutralidad netralite tarjeta medica / kat avi medikal
organizacin ganizasyon instrucciones previas
organizacin de Dios ganizasyon Bondye transfusin sangunea transfizyon san
Prezantasyon 9
Ekri yon prezantasyon pou soti nan predikasyon.
Lt ide yo
Ki objeksyon ou te tande semn sa a? Ki jan nou te venk objeksyon sa a?
Qu objeciones escuchaste esta semana? Cmo venciste la objecin?
- 25 -
Leson 10
Leson 10
Rg gram 7
Vb yo
Egzsis
Mete fraz yo nan fiti ensten an oswa nan fiti kondisyonl la, selon konteks la.
Completa las oraciones en el futuro incierto o condicional segn el contexto.
26
Leson 10
Tablo pou devlope langaj 10
Men kk pwovb ayisyen. Ou mt tradwi yo jan w kapab. Mande etidyan w yo ak fr ak s w yo sa yo vle di.
Algunos proverbios haitianos. Tradcelos. Pregunte a sus estudiantes, hermanos o hermanas lo que significan.
pwovb ayisyen tradiksyon esplikasyon
Koze mande chz.
Mache chche pa domi san soupe
Li pale kreyl tankou rat.
Ravt pa janm gen rezon devan bk poul.
Bay piti pa chich.
Bouch manje tout manje, men li pa pale
tout pawl.
De je kontre, manti kaba.
Se kouto ki konnen sa ki nan k yanm.
Bat chen an tann mt li.
Sa Bondye sere pou ou, lavalas pa ka
pote l ale.
Ti grenn f gwo pyebwa.
Evite miy (pi bon) pase mande padon.
Bat men ankouraje chen.
De mt pa gouvnen nan menm lakou.
Men anpil, chay pa lou.
Maladi pa konn vanyan.
Piti piti zwazo f nich.
Sa je pa w, k pa tounen.
Pi bon se gran maten.
Yon sl dwt pa manje kalalou.
Dy mn gen mn.
Zaf kabrit pa zaf mouton.
Kouri pou lapli, tonbe nan larivy.
Vokabil
- 27 -
Leson 10
Ekspresyon teyokratik yo 6
ganizasyon ganizasyon
espayl kreyl espayl kreyl
anuario any Sociedad Sosyete
Betel Betl suscripcin abnman
betelita betelit tomo encuadernado volim relye
cancionero liv kantik videocinta vidyokast
cntico kantik Sucursal Biwo filyal
casete kast
Central mundial Biwo santral mondyal moralite, fanmi
Escuela de entrenamiento Lekl
ministerial espayl kreyl
fmasyon ministeryl
Comit de Sucursal Komite filyal la adulterio adilt
construccin konstriksyon conducta relajada konduit deregle
Cuerpo Gobernante Kolj santral cnyuge no creyente konjwen ki pa kwayan
departamento de literatura depatman piblikasyon divorcio divs
Despertad! Rveillez-vous! educacin edikasyon
diccionario diksyon entretenimiento divtisman
folleto bwochi fornicacin fnikasyon
libro liv homosexualidad omoseksyalite
Nuestro Ministerio del inmoralidad imoralite
Minist Waym nan
Reino malas compaas move frekantasyon
prrafo paragraf matrimonio maryaj
revista peryodik moralidad moralite
Saln del Reino de Sal Waym konstriksyon recreacin detant
construccin rpida rapid violencia vyolans
Prezantasyon 10
Ekri kk kesyon nou ka poze pou nou kmanse konvsasyon yo.
Escribe algunas preguntas para entablar conversaciones.
Sa nou te di
Ki kesyon ou te poze semn sa a pou prepare moun pou yon pwochen vizit?
Qu pregunta hiciste esta semana para preparar une revisita?
28
Leson 11
Leson 11
Rg gram 8
Vb yo
Kondisyonl / Condicional
Esta forma expresa cortesa, deseos y/o el resultado de una condicin: (Si) + ta + vb
Eg. Si ou te pyonye pmnan, ou ta kapab Si fuera precursor/a regular, conduciras ms estudios
kondwi plis etid biblik. bblicos.
Mwen ta ka f sa si lapli pa tonbe. Lo hara si no estaba lloviendo.
Erik ta renmen ale nan Memoryal la avk nou. Erik quisiera ir a la Conmemoracin con nosotros.
Tambin se puede utilizar la forma: (te + apral) t apral + vb cuando se expresa algo que pasara en el sentido de iba.
Eg. Izayi te predi Babiln t apral tonbe. Isaas profetiz que Babilonia iba a caer.
Jezi te konnen li t apral f yon bagay Jess saba que l hara algo extraordinario.
estrawdin.
Tambien se puede usar (ta + ap) t ap + vb para dar el sentido de certitud despus de una clausula que comienza con
si. A menudo tiene sentido de un condicional pasado.
Eg. Yo t ap gen apwobasyon Jewova si yo te rete Tendran la aprobacin divina si se hubieron mantenido
fidel ak prensip moral li yo. fieles a sus principios morales.
Si se te w menm, ki sa w t ap f? Si fuera t que habras hecho?
Como se puede notar, t ap est ms cerca en el tiempo, t apral est ms lejos, y t ava est todava ms en el futuro.
- 29 -
Leson 11
Tablo pou devlope langaj 11
Vokabil
30
Leson 11
Ekspresyon teyokratik yo 7
moun moun
espayl kreyl espayl kreyl
ngel anj / zanj hermano fr
apstol apt Hijo de Dios Pitit Bondye
bondad inmerecida bonte moun pa merite ilustracin ilistrasyon
bondad amorosa bonte ki gen lanmou ladann, Israel Izrayl
lanmou fidl Israel antiguo Izrayl nan tan lontan
cabras kabrit Israel espiritual Izrayl espirityl
144,000 sankarankatmil Jehov Dios Jewova Dye
cristianos ungidos kretyen wen Jesucristo Jezikri
demonio demon judos juif yo
discpulo disip justicia lajistis
12 apstoles douz apt (yo) lealtad fidelite
esclavo fiel y discreto esklav fidl ki prevwayan an Mesas Mesi
espritu santo lespri sen otras ovejas lt mouton yo
fruto del espritu fwi lespri a perdn padon
gran muchedumbre gwo foul moun prjimo moun pary nou, pwochen
hermandad fratnite, fr yo rebao pequeo ti twoupo
Prezantasyon 11
Ekri yon prezantasyon pou soti nan predikasyon.
Sa nou te di
Ki kesyon ou te poze semn sa a pou prepare moun pou yon pwochen vizit?
- 31 -
Leson 12
Leson 12
Rg gram 9
Vb yo
Egzsis
Chanje fraz yo nan pase resan an (fin / fini) oswa nan pase kondisyonal la (t apral), selon enstiksyon yo.
Cambia las oraciones en el pasado inmediato (fin / fini) o pasado condicional (t apral) segn las instrucciones.
Vokabil
32
Leson 12
Ekspresyon teyokratik yo 8
relasyon nou avk Bondye relasyon nou avk Bondye
espayl kreyl espayl kreyl
amen amn obediencia obeyisans
arrepentirse repanti oferta f
arrepentimiento repantans oracin lapriy; priy
bautismo batm Padrenuestro Ntrep; priy Sey a
bendicin benediksyon precursor pyonye
buenas nuevas bon nouvl la precursor auxiliar pyonye ogzily
casa en casa kay an kay precursor regular pyonye pmnan
conocimiento exacto konesans egzak predicacin en las calles preche nan lari
dedicacin vwe tt (nou) bay predicacin informal predikasyon enfml
devocin piadosa atachman pou Bondye predicar preche
disciplina disiplin presentacin prezantasyon
estudiante de la Biblia etidyan Bib la publicador pwoklamat
estudio etid publicador no bautizado pwoklamat ki poko batize
estudio bblico etid Bib la puerta en puerta pt an pt
estudio de familia etid fanmi relacin con Dios relasyon avk Bondye
estudio personal etid psonl reunin para el servicio reyinyon pou soti
fidelidad fidelite predikasyon
informe rap revisita nouvl vizit
inmundicia salte; konduit ki pa pwp servicio de tiempo svis aplentan
completo
integridad entegrite
servicio del campo predikasyon
jefatura otorite
siervo svit
justo jis
sujecin soumisyon
literatura literati
territorio teritwa
ministerio minist
Testigo de Jehov Temwen Jewova
ministro minis
testimonio temwayaj
misionero misyon
Prezantasyon 12
Ekri kk ekspresyon nou ka svi nan priy nou yo avan oubyen alafen reyinyon yo.
Escribe algunas expresiones que podramos incluir en nuestras oraciones antes o despus de las reuniones (criollo).
Sa yo te di
Ki kesyon etidyan nou an te poze nan dnye visit? Ki repons w ap prepare pou li?
- 33 -
Leson 13
Leson 13
Rg gram 10
Vb yo
Negasyon an / La negacin
(pa + te) pa t + vb Eg. Abraram pa t sakrifye Izarak toutbonvre. (Abraham no sacrific Isaac de veras.)
(pa + ap) pap + vb Eg. Li pap vini si li pa touche. (No vendr a menos que cobre.)
pa + ta + verbo Eg. Si ou pa ta vini, mwen ta ale. (Si tu no hubieras venido, yo hubiera ido.)
2. ka + pa + verbo: En el caso de la negacin del futuro incierto, pa va inmediatamente antes del verbo.
Eg. Mwen ka pa ale nan reyinyon an paske mwen malad.
(Es probable que no voy a ir a la reunion porque estoy enfermo.)
5. Nanpwen (no hay) Eg. Nanpwen luil pou f manje. (No hay aceite para cocinar.)
Egzsis
Chanje tout fraz negatif an fraz afimatif e tout fraz ki afimatif an fraz negatif.
Cambia las oraciones en la forma negativa o afirmativa.
1. Peterson t ap mache depi lakay li jis nan Sal Waym nan. ..........................................................................................................
2. Yoland pap bay diskou li a semn sa a. .......................................................................................................................................
3. Medikaman sa yo pral ede w geri. ................................................................................................................................................
4. Yo ta ka f pi byen. ......................................................................................................................................................................
5. Lapli ap tonbe. ..............................................................................................................................................................................
6. Pl pat egzte kretyen nan Korent yo. .........................................................................................................................................
7. Dariyis pa f Dnyl vin yon gwo chf nan waym li a. ................................................................................................................
8. Gen moun ki te f Golyat p.(nadie). ...........................................................................................................................................
9. Gen anpil frz ann Ayiti. (nunca). .................................................................................................................................................
10. Izrayelit yo plenyen poutt gen dlo nan dez a. (no hay). ..........................................................................................................
34
Leson 13
Ekspresyon teyokratik yo 9
relijyon relijyon
espayl kreyl espayl kreyl
adoracin verdadera vr adorasyon hades ads
alma nanm inmortalidad imtalite
Babilonia la Grande Gran Babiln nan madero de tormento poto soufrans
Biblia Bib, Labib, Bib la Palabra de Dios Pawl Bondye a
captulo chapit Pascua Pak
clero klje Pentecosts Pannkt
creacin kreyasyon religin relijyon
Creador Kreyat religin falsa f relijyon
cristiandad kretynte Sbado saba
cristianismo krisyanis sacerdocio pretriz
cristiano kretyen sacerdote prt
diluvio delij Seol cheyl
escritura ekriti sepulcro comn de la
tonm ki la pou tout moun
Escrituras Griegas humanidad
Ekriti grk kretyn yo
Cristianas servicio sagrado svis sakre
Escrituras Hebreas Ekriti ann ebre yo texto tks
espiritismo espiritis texto diario tks pou jounen an
evolucin evolisyon verdad verite a
fariseo farizyen versculo vs
- 35 -
Leson 13
Prezantasyon 13
Ekri kk kesyon ki ka ede nou touche k etidyan yo.
Escribe algunas preguntas que pueden ayudarnos a tocar el corazn de nuestros estudiantes.
Sa nou te di
Ki kesyon ou te poze semn sa a pou prepare moun pou yon pwochen vizit?
Dikte 1
Ekri mo pou mo sa yo dikte w la.
Esplikasyon
Ekri mo ou pa konprann (chche definisyon) oubyen mo w pa konn pwononse byen.
36
Leson 14
Leson 14
Rg gram 11
Vb yo
Algunos verbos marcan un tiempo o una accin precisos:
2. soti / sot (acabar de): soti se dice sot delante de un verbo y precisa una accin reciente.
Eg. Mwen sot dejene tal a la a. Acab de desayunarme ahora mismo.
Egzsis
Svi ak f, fk ak ft pou chanje fraz sa yo nan pase resan.
Utiliza f, fk y ft para cambiar las siguientes frases.
Eg. Moun yo travay lakay mwen. Moun sa yo fk travay lakay mwen.
Moun sa yo fk f travay lakay mwen. Travay lakay mwen fk ft.
1. Te gen yon kokenn privilj yo te ba li. .........................................................................................................................................
2.
3.
4.
5.
- 37 -
Leson 14
Vokabil
Devlope langaj 14
Konplete fraz nan kantik la avk mo ki manke yo (kraze, preche, konprann, misyon, genyen, aji, gen, dwe, nou).
Dikte 2
Ekri mo pou mo sa yo dikte w la sou yon fy apa. Pwofes pral ranmase tout fy yo pou f koreksyon yo.
Esplikasyon
Ekri mo ou pa konprann (chche definisyon) oubyen mo w pa konn pwononse byen.
38
Leson 15
Leson 15
Rg gram 12
Vwa pasif / Voz pasiva
Los hablantes de criollo prefieren usar la voz activa. El sujeto va primero y ejerce la accin del verbo.
La forma pasiva con el verbo ser seguido por el participio pasado no existe en criollo.
Por ejemplo, Toda Escritura es inspirada por Dios sera Dios inspir toda Escritura. En criollo seria: Tout sa ki nan
Ekriti yo se Bondye ki enspire yo.
Para hablar de algo en un sentido general, se utiliza yo. La persona responsable para la accin no es indicada
directamente. El sujeto es reemplazado por yo. Por ejemplo, en vez de decir, Jewova te chwazi Jezi kou wa. podemos
decir, Jezi, sila yo te chwazi kou wa. Es parecido al espaol cuando se usa la tercera persona plural de manera
impersonal o la tercera persona singular en la forma reflexiva.
Eg. Yon ranson se pri yo peye pou libere yon Un rescate es el precio que se paga para recuperar una
moun. cosa.
Yo te anonse Jezi t ava vini depi tan lontan. Anunciaron la venida de Jess desde hace mucho
tiempo.
Egzsis
a) Chche nan referans yo bay nan liv Anseye a pou jwenn plis egzanp vwa pasif yo. Ekri yo b kote dwat.
Escriba a la derecha otros ejemplos de voz pasiva segn las referencias del libro Que ensea?
Paj 38
Paj 49, para. 7
Paj 41, nt anba paj
b) Tradwi epi chanje tout fraz ki sou vwa pasif pou yo aktif.
Traduzca al criollo las siguientes frases en la forma pasiva a la forma activa.
1. Robaron su carro anoche. ..........................................................................................................................................................
- 39 -
Leson 15
Vokabil
Prezantasyon 14
Ekri yon prezantasyon pou soti nan predikasyon.
Dikte 3
Ekri mo pou mo sa yo dikte w la.
Esplikasyon
Ekri mo ou pa konprann (chche definisyon) oubyen mo w pa konn pwononse byen.
40
Leson 16
Leson 16
Rg gram 13
Vb yo
Enperatif yo (dezym pati) / La forma imperativa (2da parte)
1. fk o f: marca una obligacin y se coloca, generalmente, al principio.
Eg. Fk li ale kapital la si l vle jwenn viza. Tiene que irse a la capital si quiere conseguir su visa.
Egzsis
a. Ekri chak fraz avk fk, dwe epi se pou.
1. Nou ka vizite filiyal la l nou nan kapital. ....................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................
5. Mekanisyen ki te travay sou machin mwen an, li bon. Se fr mwen, Wilmi. ...............................................................................
....................................................................................................................................................................................................
c) Chanje fraz yo yon fason pou mete plis aksan sou vb oswa sou ajektif.
6. Esperans nou an bl. ..................................................................................................................................................................
8. Mn sa a wo. ..............................................................................................................................................................................
- 41 -
Leson 16
Jeyografi ayisyen
42
Leson 16
Chche repons ak kesyon sa yo nan kat jeyografi Ayiti. Ekri fraz ki konpl.
1. Konbyen lanm ki genyen toutotou Ayiti? Nonmen yo: ..............................................................................................................
Vokabil
kreyl espayl kreyl espayl kreyl espayl
blte tablo brannen
grate inite sk
b sanble take
jaden fl distans
pawl jij foto
paj mitan posib
fm won voye
tou prt slman
itilize janti plant
ide svit gendel
fil gwosi payen
domaj rale charye
basen mouye atansyon
Dikte 4
Ekri mo pou mo sa yo dikte w la.
Esplikasyon
Ekri mo ou pa konprann (chche definisyon) oubyen mo w pa konn pwononse byen.
- 43 -
Leson 16
Kilti ayisyenEnfmasyon ki ka itil nou nan chan kreyl la
Pratik espiritis ak maji domine lavi de milyon moun memsi yo asiste nan yon legliz klkonk. Li bon pou nou mete anpil
aksan sou chapit sis ak dis nan liv Anseye a. Nou pral jwenn nan minist nou a anpil ki pral vle etidye. Yo pa vle di Non a
Bondye mensi y ap pratike espiritis. Poutt sa, l ap trzenpotan pou nou lapriy ni pou nou menm jwenn pwoteksyon Jewova a,
ni pou ede etidyan nou yo.
Ayisyen renmen mizik pa yo (konpas), yo renmen jwe futbl, e yo renmen lt jwt tou (zo). Mache a f pati lavi sosyal
ayisyense pa slman yon kote y al achte oubyen y al vann. Yo santi yo byen l nou konnen yon tikal nan jeografi yo a tankou
ki kote kk vil ak kk bouk ye. Se peyi pa yo e nou ka respekte sa.
Depi lontan gen yon lit ki ft nan sosyete ayisyen pou moun aksepte lang kreyl la km yon lang toutbon. Men nan denye
diz ane yo anpil travay t ap ft pou bay lang pp la val, e pou anseye lang nan nan lekl. L yon moun eseye pale lang pa yo,
sitou yon moun dominiken, sa gen yon gwo ef pozitif, e sa bay yo k kontan. Yo tr konsyan pwblm prejije, menm antre yo
menm, pou klas sosyal, pou koul po, pou kiys nan yo ki pale plis frans. Se sa k f, l nou preche se pou nou teni kont tout
moun ki la, e pou nou pa inyore pys moun.
Enfmasyon ki vin apr a ka itil moun k ap preche ayisyen yo (li evidan bagay sipstisyon yo ak bagay gy yo pa aplikab
l nou boule ak kretyen pary nou yo):
L nou pale ak fi ki gen gwo vant, pa manyen vant li L gen yon gwoup moun, toujou gen youn ki
epi pa mande l sou dat akouchman an. Anpil moun reprezante yo kom lid. Si moun sa a enterese, tout
panse se malchans w ap atire si w f sa. lt yo ka vle koute tou.
Se pi bon pou nou pa manyen ti moun piti oswa pou L yon moun malad, y ap tann pou moun vini vizite
nou pa ba yo konpliman jiskaske nou konnen atitid yo. Pa manke vizite etidyan nou yo l yo malad. Si
paran yo. Gen moun ki kw mal ka rive si ou f sa. nou pa ale w yo, yo ka vin ofanse. L youn nan
Eksperyans: Ann Ayiti, yon fr ki te soti yon lt peyi manm fanmi yo mouri, prezans nou trezenptan pou
te f yon tifi yon konpliman. Tifi sa a te vin malad. yo.
Moun nan zn nan te mete maladi a sou kont Moun pwovens pa panse menm jan ak moun ki soti
konpliman fr te bay la epi yo te vle lenche l (bat li). vil yo, sitou moun zn Ptoprens. L nou svi ak
Li fasil pou nou jwenn etidyan ki vle jwenn avantaj ilistrasyon kabrit yo, sa ka pa fonksyone ak moun vil
materyl poutt se konsa legliz pa yo fonksyone. Sa yo. Si nou pale ilistrasyon teknoloji a, sa ka initil pou
ki plis enpotan pou nou se pou nou ede yo pran moun pwovens yo. Zaf kabrit pa zaf mouton. (be-
swen pwop tt yo ak ansyman biblik. FR leson 45, ak 46 yo)
Ayisyen pa renmen l nou inyore yo. Nou bezwen f Gen kk moun ki pa vle kite nou pale avk yo oswa
ka yo, menm si se pa avk yo n ap pale. Li ta bon ki renka pou yo reaji nan pwemye fwa, dezym fwa,
pou nou toujou salye yo oswa pou nou ba tout moun ata twazym fwa n ap pale avk yo. Se yon kalite
menm atansyon. Yo sansib ak sa ki ka sanble yon gy ki vle pou yo pa montre yo trop fasil. Men sa pa
prejije (eg. youn resevwa yon fey epi lt pa jwenn vle di yo pa enterese.
youn). Li pi bon pou nou asire nou genyen ase fey Gen kk moun ki pa vle gade yon etranje nan je l. Y
pou chak moun nan gwoup la. ap gade bo kote depreferans. Sa pa vle di li pa
S yo pa dwe ensiste si yo gen enpresyon yo pa vle respekte nou men pito se yon fason pou yo montre
vann yo oswa si yo pa vle pale av yo. Sa kapab w resp.
yon sipstisyon ki vle pou se pa yon fi ki achte nan Toujou ede etidyan an f diferans ant sa ki vre ak sa
men yo an premye jounen sa a. ki fo avk franchiz, toutpandan ou respekte diyite l.
Kwayans sou loua oubyen mist a (yon espri L n ap anseye, byen svi ak egzanp, imaj, ak
mechan moun yo konn adore) se baze sou kwayans pwovb pou ede etidyan yo w pi kl.
moun ki mouri yo ka enfliyanse moun ki vivan yo, kit Pou nou pa jenen yon moun, olye pou nou poze l
se pou byen kit se pou mal. Y ap bay manje ak bwe kesyon si l konn li, li pi bon pito mande l pou l li pou
pou loua yo pou yo ta proteje tout sa yo posede yo nou yon vs oswa yon fraz. Konsa n ap konnen si l
ak tout fanmi yo. konn li oubyen si l pa konn lt yo.
Gen moun ki kw kloure yon fy lalwa sou tt pt Teni kont nivo konpreyansyon etidyan yo pou nou
kay yo ka pwoteje yo anba maladi yo. Yon lt svi ak mo ki pi senp ak moun ki pa t f gwo klas.
sipstisyon f yo mete yon dan chen sou kou timoun Eg. pou 'ezite nou mt di rete nan pa ka deside.
piti pou dan pitit yo ka pouse dwat. Moun yo konn
svi ak plizy fetich oswa gad.
Pl te di li te vin tout bagay pou tout kalite moun. (1 Kor 9:19-23) Sandout ou pral aprann lt bagay ki pral itil pou minist
ou a. Toutfwa, nou espere ti pwen sa yo ka ede w imite egzanp Pl l w preche ayisyen yo pou yo pa gen rezon pou yo pa
tande nou l n ap preche.
Lt obsvasyon yo
Ekri lt pwen ou aprann ki ka ede ou boule byen ak ayisyen yo.
44
Leson 17
Leson 17
2.
3.
4.
5.
Lekti presi 1
Ekri mo ou pa konn pwononse byen. Chche konnen pwononsyasyon an epi repete l. L w ka li l byen, mete yon .
Vokabil
- 45 -
Leson 17
Eksperyans 1
Ekri eksperyans pa w.
Dikte 5
Ekri mo pou mo sa yo dikte w la.
Esplikasyon
Ekri mo ou pa konprann (chche definisyon) oubyen mo w pa konn pwononse byen.
Prezantasyon 15
Ekri yon prezantasyon pou soti nan predikasyon.
46
Leson 18
Leson 18
..........................................................................................................................................................................................................
Mande lt elv yo kesyon pa yo a. Ekri mo yo pa byen pwononse.
non kesyon mo yo pa byen pwononse
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Lekti presi 2
Ekri mo ou pa konn pwononse byen. Chche konnen pwononsyasyon an epi repete l. L w ka li l byen, mete yon .
- 47 -
Leson 18
Vokabil
Dikte 6
Ekri mo pou mo sa yo dikte w la.
Esplikasyon
Ekri mo ou pa konprann (chche definisyon) oubyen mo w pa konn pwononse byen.
Prezantasyon 16
Kman nou ka mete fen nan yon diskisyon avk jantiys?
Cmo podemos terminar una discusin polmica con cortesa?
48
Leson 19
Leson 19
Lekti presi 3
Ekri mo ou pa konn pwononse byen. Chche konnen pwononsyasyon an epi repete l. L w ka li l byen, mete yon .
2.
3.
4.
Vokabil
- 49 -
Leson 19
Eksperyans 2
Ekri eksperyans pa w.
Dikte 7
Ekri mo pou mo sa yo dikte w la.
Esplikasyon
Ekri mo ou pa konprann (chche definisyon) oubyen mo w pa konn pwononse byen.
Prezantasyon 17
Ki sa nou ka f pou evite antre nan yon diskisyon?
Qu podemos hacer para evitar una discusin polmica?
50
Leson 20
Leson 20
Kesyon:
Vs:
Konklizyon:
Ann aprann
Ekri prezantasyon lt elv yo nan fm ti pwen.
Entwodiksyon:
Kesyon:
Vs:
Konklizyon:
Entwodiksyon:
Kesyon:
Vs:
Konklizyon:
Entwodiksyon:
Kesyon:
Vs:
Konklizyon:
Entwodiksyon:
Kesyon:
Vs:
Konklizyon:
Evalyasyon pwogr w
Li posib pou pwofes a ba w yon evalyasyon ekri pou ede w w pwogr pa w.
Pou ou ka kontinye bl pwogr nan lang kreyl ayisyen, n ap sijere w koumanse chak jou avk lekti tks pou jounen an
awotvwa. Epitou, li enptan pou w kondui etid biblik an kreyl. Mande etidyan w yo pou yo ede w, korije w, ba w sijesyon, epi
konseye w sou fason w ap pale kreyl. Si ou potko f sa, enskri tt ou nan Lekl minist teyokratik la. Prepare byen chak
patisipasyon. Eseye bay prezantasyon yo san ou pa li yon tks prepare alavans, oswa san ou pa resite yon tks ou konnen
pak. Ou ka swiv yon ti plan depreferans.
Komant w ap bay nan reyinyon yo ap ede w ganize panse w yo nan lang kreyl ayisyen toutpandan w ap ankouraje lt moun
k ap asiste nan reyinyon yo. Pran yon ti tan pou ou itilize tout mwayen kominikasyon ki egziste kote ou kapab koute bonjan
kreyl. Chak semn vizite youn nan fanmi Ayisyen nan kongregasyon pa w. Pa kite yo pale av w an espayl, men f yo pale
kreyl depreferans, e ou menm tou, f menm jan an.
Nou ta renmen di w jis nan ki pwen travay ou pandan kou sa a ankouraje nou. Se pou kou sa a ede w l w al preche bon
nouvl Waym nan . Nou swete pou Gran Dye nou an, Jewova, beni tout ef w ap f pou etann minist w nan teritwa kreyl!
Bon siks!
- 51 -
Apendis / Apndice
Apendis / Apndice
Vb prensipal yo
- 55 -
Apendis / Apndice
espayl kreyl espayl kreyl espayl kreyl espayl kreyl
entre pami final fen hablar pale joven jn
enviar voye finca fm hacer f juez jij
error er fingir pretann halar rale jugar jwe
es se fino / delgado mens hasta ata juguete jwt
escalera nechl firmar siyen hasta jis / jiska juntos ansanm
escoger chwazi firme fm hembra feml justificar jistifye
escribir ekri fsico fizik hendido fele labio po bouch / lv
escritorio biwo flecha flch herido blese lado b
escritura ekriti flor fl hermana s lado kote
escuchar koute fondo fon hermano fr ladrillo brik
escuela lekl forma fm hervir bouyi ladron vl
eso sa fsforo alimt hierba zb lana ln / lenn
espacio espas foto foto hierro f lanza lans
espacio plas freno fren hilo fil lpiz de carbn kreyon
espalda do fresa frz historia istwa largo long
especial espesyal fro frt hoja fy lastima domaj
espejo glas fri fredi hoja (papel) fy (papye) lata f blan
esperanza espwa / lespwa frotar fwote hombre lm ltigo fwt
esperar tann fruta fwi hora l / / z lavar lave
esponja eponj fuego dife hormiga foumi lazo pyj / plen
esposa madanm fuerte f hospital lopital leche lt
estacin estasyon fuerza fs hoy jodi a lectura lekti
estado eta fumar fimen hoyo twou lejos lwen
estanque; barreo basen funda sache huella tras lengua lang
estante etaj futuro fiti hueso zo lenguaje langaj
este s / ls gancho kwk huevo ze lento lan
estomago lestomak garganta gj huir fwi levantar leve
estornudar etnye gastar gaspiye idea ide / lide levantarse kanpe
estrecha jennen gato chat iglesia legliz ley lwa / lalwa
estrella etwal gaveta tiwa igual egal libre lib
estructura estrikti general jeneral igualito egal ego libro liv
estufa recho gerente jeran iluminar klere lmite limit
etapa etap girar tounen importante enptan limpiar netwaye
examen egzamen gobierno gouvnman imprimir enprime limpio pwp
examen ts goma kawtchou impuesto enpo / taks lino len
existencia egzistans grasa gra industria endistri lquido likid
experiencia eksperyans gota gout inicuo mechan lisiado kokobe
explosin eksplozyon gotear degoute inscribir enskri liso lis
explotar eksploze gozo lajwa inspeccionar enspekte lista lis
extrao etranj / dwl grado degre inspector enspekt listo pare
fcil fasil grande gran instrumento enstriman listo; dispuesto pr
falda jip gratis gratis interesar enterese prt pou / pare
listo para
fallar manke gripe grip invierno liv pou
falso fo gris gri ir ale llama flanm
falta ft grueso ep isla zile llave kle
familia fanmi grupo gwoup izquierda gch llegar rive
fe lafwa guante gan jabn savon lleno plen
felicidad bon guerra lag jams jam llevar mennen ale
feliz ere gua gid jardn jaden llevar pote
fiesta ft gusano v jarro po llorar kriye
fijo fiks gusto gou jefe chf lluvia lapli
56
Apendis / Apndice
espayl kreyl espayl kreyl espayl kreyl espayl kreyl
lo que atrae atirans mismo menm nuevo nouvo / tounf parto akouchman
luchar boule mojado mouye nuez; negro nwa pasado pase
luna lalin mono makak nmero nimewo paso pa
luz limy montaa mn / montay o oswa / oubyen pata pat
madera bwa morder mde obedecer obeyi patada koutpye
maleta malt morir mouri observacin obsvasyon pausa pz
maleta valiz motor mot odiar rayi paz p / lap
malo mal mover bouje odio rayisman / lahn pecho pwatrin
malo move mover deplase oeste lws pedacito timoso
mam manman movimiento mouvman oferta f pedazo moso
maana demen muchachita tifi or tande pedir mande
maana maten muchachito tigason ojo je pegar kole
mano men mucho anpil poco estricto vag peinar penyen
manso dou mudo bb olla mamit peine peny
manta kouvti muerte lanm olor od pelear batay
mantener; agarrar kenbe muerto m olvidar bliye peligro danje
mantequilla b mujer fanm operacin operasyon pena lapenn
manzana pm msculo mis opinin opinyon pendiente pant
mar lanm msica mizik orden kmann / ld pensamiento panse
marca mak muy tr oreja zry pequeo piti
marco kad nacer ft organizacin ganizasyon pequeo ti
marrn mawon nacimiento nesans oro l perdida pt
martillo mato nacin nasyon oscuridad fnwa perdido pdi
mas plis nadar naje otra vez ank pero men
mas alto pi wo naranja zoranj otro lt perro chen
ms que plis pase nariz nen otro lado lt b persona moun
ms que pi pase natural natirl otro momento yon lt fwa persona mala vye moun
masa mas navegar navige oveja mouton perspicacia klvwayans
material materyl necesario neses pagano payen peso pwa
media chost necesidad bezwen pagar peye pez pwason
medical medikal negocio biznis pgina paj pie pye
medicamento medikaman niebla bouya pago peman / py piel po
mdico dokt nieve nj pas; zona peyi pierna janm
medida mezi hija pitit fi pala pl pintar pentire
medio mwayen ningn okenn palabra mo pintura penti
meja jou hijo pitit gason palabra pawl pipa pip
memoria memwa nivel nivo palabra fea vye pawl piso etaj
menos mwens no pa (negasyon) palacio pal piso planche
mente, espritu lespri no non pan pen placer plezi
mercado mache no hay nanpwen pantaln pantalon plana plat
mermelada jele noche asw pap papa planta plant
mes mwa noche nuit / nwit papel papye plantar plante
mesa tab noche swa paquete sache / pakt plata ajan
meta objektif nombre non para pou plato asyt
metal metal normal nmal paragua parapli pluma, lapicero plim
mezclar melanje / mele norte n paralelo parall pobre malere
miel siro myl nosotros mismos nou menm parar kanpe pobre pv
militar milit nota nt parece sanble poco (un) tijan
minuto minit noticia nouvl yo pared mi poder kapab / kab / ka
mo pa m / mwen nube nyaj parir akouche poder pouvwa
mirar gade nudo ne parte pati poltica politik
- 57 -
Apendis / Apndice
espayl kreyl espayl kreyl espayl kreyl espayl kreyl
polvo poud / pousy qumico chimik saber; conocer konnen simiente semans
poner mete rabo ke sabio saj simple senp
ponerse de pie kanpe raz rasin sacar brillo sire sistema sistm
poquito tikal / tikras rama branch sacudido brannen / sekwe sobrante rs
por pa rpido rapid sacudir sekwe / souke sobre sou
por favor tanpri / souple rpido vit sal sl sociedad sosyete
por qu poukisa ratn rat salir soti soga fisl / kd
porcentaje pousantaj raya pli salud sante sol soly
porque poutt / paske rayo / haz reyon salvaje sovaj solamente slman
portero pt razn rezon salvar sove solar t
posible posib reaccin reyaksyon sanar geri solicitud demann
posicin pozisyon realidad reyalite sangre san slido solid
potestad pisans rebajar glise sano y salvo sennesf sombra lonbray
precio pri recibir resevwa sea swa sombrero chapo
predecir predi recibo resi sea swa / kit sonido son
predicar preche reclamar revandike secar seche sonrisa souri
pregunta kesyon recompensa rekonpans seco sch / sk sopa soup
prendas bijou reconfortar rekonfte secretario sekret soplar soufle, vante
presente prezan recordar sonje secreto sekr soplo souf
presionar peze red fil seda swa soporte sip
primavera prentan regalo kado seguir kontinye sorprendido sezi
primero premye regla rg segundo dezym sorpresa sipriz
primo, prima kouzen / kouzin regular regily segundo segonn suave lis / swa
privado prive rer ri seguro asirans sucio sal
probable pwobab relacin relasyon seguro sten suficiente ase
problema pwoblm religin relijyon seleccin seleksyon sufrir soufri
producir pwodwi reparar ranje sellar sele sugestin sijesyon
productivo pwodiktif representante reprezantan sello so sumar adisyone
profundo pwofon resolver rezoud semana semn sur sid
propiedad pwopriyete respeto resp sembrar simen / simaye sustancia sibstans
propsito objektif respirar respire semilla grenn tablero; pizarra tablo
protestar pwoteste responsable responsab seal siy tacto tak
provecho pwofi respuesta repons seno tete tal vez gendwa
prximo pwochen reunin reyinyon seor mesye tal vez pett
publicidad piblisite reunir reyini seora madanm tambin tou
pblico piblik reventar pete seorita madmwazl tapa bouchon
puede mt rico rich sentarse chita tarde swa / apremidi
puente pon ri rivy / larivy sentido sans techo tt kay / do kay
puerco kochon ritmo ritm sentimiento santiman tela twal
puerta pt robar vl sentir regrt temor lakrentif
puerto p roca wch separar separe temor p
pulgar pous rodilla jenou serie seri temperatura tanperati
puo pwen (men) rojo wouj serio serye temprano bon
punto pwent rol; papel wol serpiente span tendencia tandans
punto de vista pwennvi rollo woulo sexo seks tenedor foucht
qu ki sa romper kase si si tener gen / genyen
quedar rete ropa rad si wi teora teyori
quemar boule rueda wou siervo svit terreno teren
querer vle ruido bwi silenciar; silencio! f silans tibia tyd
queso fwomaj ruta wout silencio silans ticket tik
quin kiys / kils sabana dra silla chz tiempo tan
58
Apendis / Apndice
espayl kreyl espayl kreyl espayl kreyl espayl kreyl
tienda magazen transporte transp vaca vach vergenza wont
tierra t / lat trastes vesl vaciar vide versculo vs
tijera sizo tratar de eseye vaci vid vestido wb
tinta lank tren tren valor val vestir abiye
tiza lakr triste tris vanagloria vante viaje vwayaj
tocar touche triturar krabinen vapor vap vicio vis
todo tout truco trik vaso v viejo vye / ansyen
tomar bw trueno loray / tonn vaso de plstico kp viento van
tomar pran tu ou / w vela baln viento vante
tonto st ltimo dnye vela vwal viento abanico vante
torcer tde un solo yon grenn vender vann vino diven
tos tous una bola woulib veneno pwazon violento vyolan
trabajo, trabajar travay uas zong venir vini vivir viv
traer mennen unidad inite ventana fent voz vwa
traer mennen vini unido inite ver w vuelo vl
tranquilidad trankilite uno yon / youn verano ete yo mwen
tranquilo trankil unos cuantos bann verdad verite / vre yola kannt
transparente kl uso itilizasyon verdadero vre zapato soulye
transportar charye utilizar itilize verde vt zona zn
dnye ltimo egal ego igualito f blan lata gen / genyen tener
60
Apendis / Apndice
kreyl espayl kreyl espayl kreyl espayl kreyl espayl
gendwa tal vez jwe jugar kl corbata kz / akz a causa
geri curar jwenn encontrar kole pegar koze charlar
gid gua jwt juguete kman cmo krabinen triturar
gildiv destilera jwi disfrutar kmann / ld orden kraze aplastar / romper
glas espejo kabann cama kmanse empezar kredi crdito
glise rebajar kabare bandeja koms comercio kreyon lpiz de carbn
gch izquierda kabrit chivo komite comit krim crimen
gj garganta kabwt / charyo coche kn cuerno kriye llorar
gou gusto kad marco kondisyon condicin kriyl cruel
goumen batallar kadna candado kondui conducir kui / po cuero, piel
gout gota kado regalo konduit conducta kuiv / kwiv cobre
gouvnman gobierno kalite cualidad konesans conocimiento kwayans creencia
gra gordo kamera cmara de foto konkirans competencia kwaze cruzar
gran grande kannt yola konnen saber; conocer kwochi doblado
grate comezn; rasgar kanpe levantarse konparezon comparacin kwk gancho
gratis gratis kanpe parar konpayi compaero kwoke enganchado
grenn semilla kanpe ponerse de pie konplt completo laba all
gri gris kantik cntico konplete completar ladan en
grip gripe kapab / kab / ka poder konplike complicar lafwa fe
gwoup grupo kare cuadrado konptman comportamiento lag guerra
hn / lahn odio kase romper konsa as laj amplio
hinghang disputa kat carta, mapa konsekans consecuencia lajan dinero
ide; lide idea kawtchou goma konsnan concerniente lajwa gozo
ijans emergencia kay / lakay casa; hogar konsy consejo lakr tiza
inite unidad ke rabo kont contra lakrentif temor
inite unido k corazn kont cuento lalin luna
isit aqu kk alguno kontan contento lame ejrcito
istwa historia mantener/ konte contar lan lento
kenbe
itilizasyon uso agarrar kontinye seguir lang lengua
itilize utilizar kp vaso de plstico kontwl control langaj lenguaje
jaden jardn kesyon pregunta konvti convertir lank ancla
janbe atravesar ki jan cmo kopi copia lank tinta
janm pierna ki kote dnde kopye copiar lanm mar
janm / jam jams ki sa qu ksaj blusa lanm muerte
janti amable kil cundo kote cerca de lans lanza
je ojo kite dejar kote lado lanse echarse
jele mermelada kiy cuchara koton algodn lapenn pena
jn ayuno kiys / kils quin kou cuello lapli lluvia
jn joven klase clasificar koub curva lave lavar
jeneral general kle llave koul color l aire
jenou rodilla kl claro kounye a ahora l / / z hora
jeran gerente kl transparente koupe cortar legliz iglesia
jij juez klere iluminar kouran corriente lekl escuela
jile chaleco klvwayans perspicacia kouri correr lekontr contrario
jip falda klch campana kousen cojn lekti lectura
jis / jiska hasta k cuerpo kout corto len lino
jistifye justificar kb dinero koute escuchar ln / lenn lana
jodi a hoy kochon puerco kouto cuchillo lespri mente, espritu
jn amarillo kd cuerda koutpye patada lestomak estomago
jou da kokobe lisiado kouvti manta lt carta
jou meja kokoye cocotero kouzen / kouzin primo, prima lt leche
- 61 -
Apendis / Apndice
kreyl espayl kreyl espayl kreyl espayl kreyl espayl
leton bronce (latn) maten maana nanpwen no hay pansman curita
lv / po bouch labio materyl material nasyon nacin pant pendiente
leve levantar mato martillo natirl natural pantalon pantaln
li l ,ella, leer mawon marrn navige navegar pnye cesta
lib libre mechan inicuo ne nudo papa pap
likid lquido medikal medical nechl escalera papye papel
limen encender medikaman medicamento nj nieve parall paralelo
limit lmite medsen mdico nen nariz parapli paragua
limy luz melanje / mele mezclar nenpt cualquiera pare listo
lis liso memwa memoria nesans nacimiento part aparecer
lis lista men mano neses necesario pase pasado
lis / swa suave men pero netwaye limpiar pat pata
liv libro menm mismo nimewo nmero patat batata
liv invierno mennen traer nivo altura pati parte
l oro mennen ale llevar n norte pawl palabra
lm hombre mennen vini traer nmal normal payen pagano
lonbray sombra mens fino / delgado non no p temor
long largo mesye seor non nombre p / lap paz
lopital hospital mt puede nt nota pdi perdido
loray / tonn trueno metal metal nou menm nosotros mismos pl pala
lt otro mete poner nouvl yo noticia peman / py pago
lt b otro lado mezi medida nouvo / tounf nuevo pen pan
lwa / lalwa ley mi pared nuit / nwit noche penti pintura
lwen lejos milit militar nwa nuez / negro pentire pintar
lws oeste minit minuto nyaj nube peny peine
lwil / luil aceite mis msculo obeyi obedecer penyen peinar
mache caminar mitan en el medio objektif propsito pt perdida
mache mercado mizik msica obsvasyon observacin pett tal vez
machin carro, mquina mo palabra od / sant olor peye pagar
madanm seora m muerto f oferta peyi pas; zona
madmwazl seorita mde morder ganizasyon organizacin pz balanza
magazen tienda mn / montay montaa okenn ningn peze presionar
mak marca moso pedazo operasyon operacin pi pase ms que
makak mono mot motor opinyon opinin pi wo mas alto
mal malo mou blandito oswa / oubyen o piblik pblico
malad enfermo moun persona otomatik automtico piblisite publicidad
maladi enfermedad mouri morir otorite autoridad pini castigar
mal desgracia mouton oveja ou / w tu pinisyon castigo
malere pobre mouvman movimiento ouvri abrir pip pipa
malt maleta mouye mojado pa paso pisans potestad
mamit olla move malo pa por piti pequeo
mande pedir move sant olor pa (negasyon) no pitit fi / tifi nia
manje comer mwa mes pa m / mwen mo pitit gason / tigason nio
manje comida mwayen medio paj pgina planche piso
manke fallar mwen yo pakt / sache paquete plant planta
manman mam mwens menos pale hablar plante plantar
manton barbilla myl miel pal palacio plas espacio
maryaj boda myl / aby abeja pami entre plat plana
marye casarse naje nadar pandan durante plen lleno
mas masa nan en pandye / pann colgar plezi placer
match encuentro nanm alma panse pensamiento pli pliegue
62
Apendis / Apndice
kreyl espayl kreyl espayl kreyl espayl kreyl espayl
plim pluma, lapicero pwent punto revy despertador sezi sorprendido
plis mas pwobab probable reveye despertar si / sten si / seguro
plis pase mas que pwoblm problema reyaksyon reaccin sibstans sustancia
pliye doblar pwochen prximo reyalite realidad sid sur
po piel pwodiktif productivo reyini reunir sijesyon sugestin
po jarro pwodui producir reyinyon reunin sik azcar
p puerto pwofi provecho reyon rayo/haz silans silencio
pch bolsillo pwofon profundo rezon razn silans silencio
politik poltica pwp limpio rezoud resolver simen / simaye sembrar
pm manzana pwopriyete propiedad ri rer sip soporte
pon puente pwopriyet dueo ri / lari calle sipriz sorpresa
ponp bomba pwoteste protestar rich rico sire sacar brillo
ponpe bombear pye pie rido cortina sistm sistema
posib posible pye bwa rbol ritm ritmo siy seal
pt puerta pyj; plen lazo rive llegar siyen firmar
pote llevar rad ropa rivy / larivy ri sizo tijera
pt portero rale halar riz artimaa so sello
pou para ranje arreglar sa eso soly sol
poud / pousy polvo ranje reparar sab arena solid slido
poukisa por qu rankontre encontrar sache funda son sonido
pous pulgar rapid rpido saj sabio sonje recordar
pousantaj porcentaje rasin raz sal sucio sosyete sociedad
pouse empujar rat ratn san sangre soti salir
poutt / paske porque ravt cucaracha sanble parece sou por encima
pouvwa poder rayi odiar sans sentido sou sobre
pv pobre rayisman / lahn odio sant olor souf soplo
pz pausa recho estufa sante salud soufle soplar
poze colocar rd duro santiman sentimiento soufri sufrir
pozisyon posicin rg regla savon jabn soulye zapato
pran tomar regily regular s hermana soup sopa
pran swen cuidar regrt sentir sch / sk seco souri sonrisa
preche predicar reklt cosecha seche secar souvan a menudo
predi predecir rekonf consuelo segonn segundo sove salvar
premye primero rekonfte reconfortar sekr secreto swa noche
prentan primavera rekonpans recompensa sekret secretario swa sea
prske casi relasyon relacin seks sexo swa seda
prt listo relijyon religin sekwe / souke sacudir swa / kit sea
prt pou / pare pou listo para renmen amar sl sal swa / apremidi tarde
pretann fingir reponn contestar seleksyon seleccin syl cielo
prezan presente repons respuesta slman solamente tab mesa
pri precio repoze descansar semans simiente tablo cuadro
prive privado reprezantan representante semn semana tablo tablero / pizarra
priz agarre rs sobrante sennesf sano y salvo tak tacto
priz enchufe resevwa recibir senp simple take cerrar
prizon crcel resi recibo span serpiente tan tiempo
pwa peso resp respeto separe separar tandans tendencia
pwason pez respire respirar sere apretar tande or
pwatrin pecho responsab responsable seri serie tankou / kou como
pwazon veneno reta atraso serye serio tann esperar
pwen (men) puo rete quedar svit siervo tanperati temperatura
pwennvi punto de vista revandike reclamar svo cerebro tanpri / souple por favor
- 63 -
Apendis / Apndice
kreyl espayl kreyl espayl kreyl espayl kreyl espayl
t solar tras huella vide vaciar wou rueda
t / lat tierra travay trabajo, trabajar vil ciudad wouj rojo
teren terreno tr muy vini venir woulib una bola
ts examen tren tren vire doblar woulo rollo
tt cabeza tris triste vis vicio wout ruta
tt kay / do kay techo twal tela vit rpido y / ay ayer
tete seno twou hoyo viv vivir yon / youn uno
teyori teora tyd tibia vle querer yon grenn un solo
ti pequeo vach vaca vl vuelo yon lt fwa otro momento
tifi muchachita vag ola vl robar zam arma
tigason muchachito val valor vl ladron zanj ngel
tijan poco (un) valiz maleta voye enviar zanmi amigo
tikal / tikras poquito van viento vre verdadero zannimo animal
tik ticket vann vender vwa voz ze huevo
timoso pedacito vante soplar vwal vela zb hierba
tiwa gaveta vante vanagloria vwayaj viaje zegwi aguja
tde torcer vap vapor vyann carne zl alas
tonbe caer v cristal vye / ansyen viejo zepeng alfiler
tou tambin v gusano vyolan violento zile isla
touche tocar v hacia w ver zo hueso
tounen girar v vaso wi si zong uas
toupre / pre cerca verite / vre verdad wo alto zoranj naranja
tous tos vs versculo wb vestido zry oreja
tout todo vesl traste wch roca zty dedo de pies
trankil tranquilo vt verde wl rol / papel zwazo ave
trankilite tranquilidad vi vista won circulo
transp transporte vid vaci wont vergenza
64
Apendis / Apndice
Annou pale / Para conversar
- 65 -
Apendis / Apndice
Ki moun sa ye? Quin es? Por qu usted no va a la
Poukisa ou pa ale lekl?
Se s m. Es mi hermana. escuela?
Kils ki te vini jodi a? Quin vino hoy? Paske m pa gen rad. Por qu no tengo ropa.
Jodi a se fr m ki vini. Hoy es mi hermano. Poukisa ou te ale nan Por qu usted fue al
dispans a? dispensario?
Ki moun ki va vini isit
Quin viene aqu maana? Paske m te malad. Por qu estaba enfermo.
demen?
Demen yon bann ti moun Maana una banda de nios ske ou bezwen kk Usted necesita alguna
ap vini. viene. bagay? cosa?
Kils ki isit la? Quin est aqu? Wi. M bezwen yon
Si. Necesito un lapicero.
kreyon.
Isit la pa gen moun. Aqu no hay nadie.
ske ou prale Por la noche usted ira al
Cundo? larivy asw a? ro?
Cundo usted termina su Non. M pa prale. M p No. No ir. Tengo miedo de
Ki l ou fini travay ou?
trabajo? vl. los ladrones.
M ap fini a diz. Yo estoy terminando a las 10. ske ou grangou? Tiene hambre?
Ki l w ap vini? A Qu hora viene usted? Wi. M grangou anpil. Si. Tengo mucha hambre.
M ap vini demen. Yo vengo maana. ske ou malad? Est enfermo?
Cundo usted; ira a la Wi. Mwen gen tt f mal. Si me duele la cabeza.
Ki l w pral lavil?
ciudad?
ske ou fatige? Est cansado?
M apral lavil samdi. Yo voy a la ciudad el sbado.
M pa konprann. No le entiendo.
Ki l w ap tounen? Cundo vuelve usted?
Le pregunto si usted esta
M ap tounen dimanch. Vuelvo (regreso) el domingo. M mande w si ou fatige.
cansado.
Para quen? Por qu? Non. M pa fatige. No. Yo no estoy cansado.
Pou ki moun w ap koud rad Para quin UD. cose este M te nan vil la. Yo estaba en la ciudad.
sa a? vestido?
Ki kote ou te soti pou vini
Pou fr m. Para mi hermano. De dnde viene usted?
isit?
Por qu usted va a la M soti Ptoprens (Port-
Poukisa w ale lekl? Vengo de Puerto Prncipe.
escuela? au-Prince).
Paske m bezwen aprann Por qu necesito aprender Ki kote kay ou ye? Dnde est su casa?
anpil bagay. muchas cosas.
Kay mwen isit la. Mi casa est aqu.
Poukisa ou manje anpil Por qu usted come tanto
konsa? as? Kote fanmi ou ye? Dnde est su familia?
Paske m grangou. Por Qu tengo hambre. Ki kote ou te ye? Dnde estaba usted?
M prale lakay mwen. Yo voy a mi casa.
Saludos y despedidas
Saludos Saludos
On! Resp! Honor! Respeto! Tr byen, msi Muy bien, gracias
Bonjou mesye! Buenos das, seor! E fanmi ou? Y tu familia?
Bonswa madanm! Buenas tarde, seora! Ti Jan malad. Fulanito est enfermo.
Bon nwit mezanmi! Buenas noches amigos/ Mwen regrt. Lo siento.
amigas. Despedidas
Bonswa mesyedanm! Buenas noches seoras Padekwa / pa fatige w. De nada.
y seores!
M ale. Pase bon jounen. Me voy. Pase buen da.
Kouman ou ye? Cmo est usted/ests
t? M ale. Pase bon nwit. Me voy. Pase buenas
noches.
Kouman nou ye? Cmo estn ustedes?
M ale, wi. Me voy.
E nwit la? Cmo estuvo la noche?
Na w pita. Nos veremos
Kouman ou pase nwit la? Cmo paso la noche?
Na w demen si Bondye vle. Nos vemos maana si
Kouman jounen an te ye? Cmo estuvo el da? Dios quiere.
E jounen an? Cmo estuvo el da? Di tout moun bonjou. Saluda a todos.
Pa pi mal. Regular. Orevwa madmwazl! Hasta luego, seorita!
E ou menm? Y tu / usted? Orevwa madanm! Hasta luego, seora!
66
Apendis / Apndice
Annou konpare vb yo / Comparacin de los tiempos del verbo
vb
sij prefiks konpleman
verbo espayl
sujeto prefijo / marcador complemento
invariable
prezan Juana come arroz.
Jn manje diri.
presente simple
prezan
Juana est comiendo
kontinyl /
arroz.
pwogresif Jn ap manje diri.
(la accin no est
presente
acabada todava)
progresivo
Juana comi arroz. No
pase definitif Li pa grangou tiene hambre ya.
Jn te manje diri.
pasado resuelto ank. (la accin est
acabada)
pase pwogresif Juana coma arroz.
pasado Jn t ap manje diri. (se habla de una
progresivo / accin del pasado que
imperfecto no estaba acabada)
fiti pwoch
Juana va a comer
futuro prximo / Jn pral manje diri.
arroz.
cercano y seguro
fiti sten Juana comer arroz el
Jn ap manje diri dimanch.
futuro seguro domingo.
fiti endefini
futuro Jn a (va, ava) manje diri. Juana comer arroz.
indefinido /
eventual
kondisyonl Juana comera arroz
Jn ta manje diri si l te grangou.
condicional si tena hambre.
lt kondisyonl
Juana iba a comer
el otro Jn t apral manje diri.
arroz.
condicional
Mesaj legal
2007-2013. Kou kreyl sa a prepare pou Temwen Jewova yo. Tout dwa yo rezve. Diplikasyon nan pati oswa ann entye
pa nenpt mwayen san nou resevwa pmisyon pa ekri entdi. Nou te prepare liv sa a avk swen pou ede moun genyen yon
baz nan lang kreyl ayisyen afenke yo ka bay mesaj Waym nan devan tout moun ki pale lang sa a.
Pou tout enfmasyon konsnan liv sa, a ou ka kontakte youn nan siveyan sikonskripsyon kreyol yo, Repiblik Dominicn.
Nou lapriy pou Jewova beni ef w f pou etann minist w a nan teritwa kreyl la. v11-13.03.24
- 67 -
Lt pwovb ayisyen
Nt nou yo
Lt pwovb ayisyen
1. Ti bout kouto miy pase zong. 21. Nan pwen lapriy ki pa gen amn.
5. Makak pa jwe ak tig. 25. Nan tan grangou patat pa gen po.
6. File kouto, men veye dwt ou. 26. Chat ki chode p menm dlo frt.
7. Tout chay gen trokt li. 27. La fimen pa leve san dife.
10. Se soulye ki konnen si chost gen twou. 30. Bl pawl pa vle di verite pou sa.
11. Kat je pa koupe bwa kwochi. 31. Chen pa janm mode piti li jis nan zo.
12. De je kontre manti kaba. 32. Achte peye, prete remt, se sa ki f zanmi dire.
14. Rayi chen, di dan l blanch. 34. Kabrit de mt mouri nan soly.
15. Tande pa di konprann pou sa. 35. Miz f bourik kouri pase chwal.
17. Rch nan dlo pa konn doul rch nan soly. 37. Sa chat konnen, se sa li montre pitit li.
18. Ti chen gen fos devan kay met li. 38. Pa konen pa al lajistis.
68