Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Diccionario Latin PDF
Diccionario Latin PDF
DICCIONARIO AUXILIAR
ESPAOL-LATINO
para el uso moderno del Latn
DICCIONARIO AUXILIAR
ESPAOL-LATINO
para el uso moderno del Latn
Diccionario auxiliar espaol-latino para el uso moderno del latn - Baha Blanca :
Instituto Superior Juan XXIII, 2007.
ISBN 978-950-9771-34-5
BAHIA BLANCA
Instituto Superior Juan XXIII
2007
Iesu Christo,
Verbo divino, veritatis ac vitae fonti perenni,
hoc recentis latinitatis lexicon
auctor ex animo et perlibenter dedicat.
Instituto Superior Juan XXIII, Baha Blanca, 2007
Vieytes 286
B8000AEF Baha Blanca (Buenos Aires), Argentina
Con el presente diccionario deseo ofrecer una ayuda a quienes cultivan o aspiran a cultivar el
uso del latn como lengua viva.
S perfectamente que hay quienes rechazan de plano o miran de reojo la enseanza o estudio
del latn al que consideran idioma definitivamente muerto. Ms animadversin experimentan
varios hacia el uso del latn como lengua viva, viendo en esto una utopa.
No entro en semejante discusin. Solo remito a mi trabajo Latn hoy?, publicado en Roma
a nombre del Instituto Superior Juan XXIII en el ao 1999. En ese libro puntualizo signos de
renacimiento del latn, tanto en el mbito escolar curricular como en el mbito extraescolar,
en varios pases de Europa (Austria, Blgica, Suiza, Polonia, Suecia, Finlandia, Holanda, Ale-
mania ...) , en los Estados Unidos de Amrica e incluso en algn pas africano (Senegal y Ni-
geria, en Africa Occidental).
La problemtica del latn se centra en su inadecuada didctica. Por tal motivo se propicia hoy
una didctica del latn que, como dice Antonio Traglia, lleve a un conocimiento profundo del
mismo, no solo a travs de la lectura y estudio de los autores, sino tambin a travs de la pro-
duccin(cf Mir y Calvano, p. V). En mi estudio Latn hoy?, despus de afirmar que la ms
moderna didctica de las lenguas reconoce como bsico el principio que para aprender una len-
gua es indispensable usarla: usarla asiduamente (p. 124), advierto que omitir las referencias
a la lengua nativa del alumno y transferir cada vez ms su actividad mental a la lengua que se
quiere hacerle aprender, se ha vuelto un axioma del aprendizaje prctico (ib.).
No es el caso de que me explaye aqu sobre esto. Remito, pues, nuevamente a mi libro, cuyo
texto ntegro se puede encontrar en Internet (www.juan23.edu.ar. Hacer clic en Institucional
y luego en Publicaciones en el recuadro Nuestro Rector. El primer libro que aparece es
justamente Latn hoy?).
La elaboracin del presente diccionario me requiri, si bien con varias interrupciones, unas
dcadas de consultas y recoleccin de datos. Los libros y revistas de que me val son los que
constan en la bibliografa.
Se trata de un trabajo de recopilacin. No acu neologismos ni giros latinos. Tan solo, en va-
rias ocasiones, apliqu el recurso de una estricta analoga para aadir voces derivadas de otras
indicadas por tal o cual autor, mxime si eran voces de origen griego.
El mo es un modesto aporte, pero hecho con el mayor esmero que me fue posible. Se aade
a otros dos aportes mos en favor de la causa latina. Son ellos:
- el n 3 de Cuadernos del Instituto Superior Juan XXIII, que lleva por ttulo: Latinae voces
locutionesque cum Hispano sermone comparatae (Baha Blanca, Instituto Superior Juan
XXIII, 1981; 29 p.);
- el libro titulado Vivae Latinitatis voces locutionesque e scriptis Magisterii Ecclesiastici collectae
et cum sermone Hispano comparatae con el correspondiente Supplementum libri cui titulus
Vivae Latinitatis voces locutionesque. Index cunctarum vocum in praefato libro relatarum
(Baha Blanca, Instituto Superior Juan XXIII, 1994; 337 y 23 p., respectivamente).
Con todas las fallas y lagunas que sin duda tiene, este diccionario para el uso moderno del latn
es el primero del gnero para hispanohablantes. Por lo menos, no me consta la existencia de
otro semejante en Espaa o Amrica Latina. Ojal otros autores, con ms competencia que yo,
encaren trabajos similares en favor de un idioma que fue universal ayer y que todava a me-
diados del siglo pasado fue propuesto como lengua cientfica internacional; que es el sustrato
de nuestro propio idioma y dems idiomas romances; cuyo estudio es altamente formativo en
s y por los valores que vehiculiza y enfatiza; que es considerado capaz de aportar hoy notables
beneficios a la cultura cientfico-tcnica y al mismo mbito empresarial. Incluso hay quien lo
ve como un hermano de Internet, capaz por ende de tender puentes y demoler barreras. En el
artculo de Internet titulado Lingua Latina in Interrete triumphat (el latn triunfa en Internet),
se pone de relieve justamente esto:
Sin duda, la capacidad para facilitar la comunicacin y tender puentes entre distintas culturas
es el rasgo definitorio del latn e Internet. Dos hermanos que, aunque se lleven entre s unos
cuantos aos, no pueden ocultar ser hijos de un mismo padre: la demolicin de las barreras
entre las gentes de todo el orbe.
Me place hacer constar que emprend la ardua tarea de este diccionario accediendo, gustoso,
a un pedido que, all por la dcada de 1960, me hiciera un Hermano en la Congregacin Sa-
lesiana, el P. Gregorio Conrat, Ecnomo de la Editorial Don Bosco de Buenos Aires. En rea-
lidad, l simplemente me haba pedido compilar un pequeo lxico latino, para aadirlo luego
como Apndice al Diccionario de la Lengua Latina del P. Salesiano Luis Macchi (Buenos
Aires, Editorial Don Bosco, 5 ed., 1958), del que estaba prevista una nueva edicin. Sera algo
as como el Piccolo Lessico del linguaggio tecnico, scientifico, sportivo moderno que figura,
como Apndice al Dizionario Italiano-Latino de Oreste Badellino (Torino, Rosenberg & Sellier,
edizione speciale, 2 reimpr., 1964). Pero, como trahit sua quemque voluptas (Virgilio, Eglo-
gas, II, 65; a cada cual lo arrastra su propia aficin), me complaca en ir anotando, constante
y seguidamente, cuantos vocablos y expresiones de latn moderno encontraba en revistas y li-
bros. Y as, el pequeo lxico lleg a convertirse en el actual, ms bien voluminoso.
Me agrada hacer constar, por ltimo, que el punto final a este trabajo, lo puse, casualmente,
en la fiesta litrgica de San Juan Bosco de este ao 2007. Fue una feliz coincidencia, no solo
por tratarse del fundador de la Familia Salesiana, a la cual me honro en pertenecer , sino por-
que Don Bosco, a quien la Iglesia llama Padre y Maestro de la Juventud, fue tambin un
autntico humanista. En 1884, Len XIII, eximio latinista, refirindose a una splica escrita
en latn por el mismo Don Bosco, le coment al cardenal Nina: Me gusta el latn de don
Bosco. No es ciceroniano, pero es correcto y sencillo y, al mismo tiempo, pulcro. Cuando el
Cardenal se lo cont a don Bosco, le pregunt si haba estudiado literatura. S -le respondi
don Bosco-. He ledo todos los clsicos latinos y con los mejores comentarios. Y le dio una
retahla de obras y autores (cf Memorias Biogrficas de San Juan Bosco, Madrid, Central Ca-
tequstica Salesiana, 1988; vol. XV, p. 374 y vol. XVII, p. 123).
Bajo los auspicios de don Bosco, confo, pues, el presente diccionario auxiliar espaol-latino
para el uso moderno del latn a la comprensin y benevolencia de los eventuales usuarios,
agradecindoles de antemano las observaciones, crticas y sugerencias que tuvieran a bien
hacerme.
BACCI Antonius, Lexicon vocabulorum quae difficilius Latine redduntur, Roma, Societas
Libraria Studium, 1963.
CALONGHI Ferruccio, Dizionario della Lingua Latina, vol. I Latino-Italiano, Torino, Ro-
senberg & Sellier, 3 ed., 1960.
EGGER Carolus, Latine discere iuvat, Citt del Vaticano, Libreria Editrice Vaticana, 4 ed.,
1986.
Lexicon Recentis Latinitatis (editum cura Operis Fundati cui nomen Latinitas), Libraria
Editoria Vaticana in Urbe Vaticana; vol. I A-L, 1992; vol. II M-Z, 1997.
LEWIS Charlton T., A Latin Dictionary for Schools, Oxford at the Clarendon Press,
reprinted, 1964.
MARTINEZ FIGUEROA Pedro, Lingua latina non mortua est in interneto (Cien trminos
computatrales aprestados por Dracn, seudnimo de Konrad M. Kokoszkiewicz).
MIR Josephus Maria, Nova Verba Latina, Barcinone in Aedibus Librariis Claret, 1970.
MIR J. - CALVANO C., Nuovo Vocabolario della Lingua Latina (Italiano-Latino Latino-
Italiano), European Language Institute, Castelfidardo (Ancona) e Arnoldo Mondadori
Editore, Milano, 1986.
PABON Jos M., Diccionario Manual Griego-Espaol, Barcelona, Biblograf, 4 ed., 1969.
ALONSO Martn, Enciclopedia del Idioma, Madrid, Aguilar, tomo I A-CH, 1 reimpr., 1968;
tomo II D-M,1958; tomo III N-Z, 1958.
En los lemas, he privilegiado las voces iniciales con sus sinnimas, prefiriendo en lo posible
las ms cortas. Tambin di la precedencia a las locuciones ms cortas.
En muchos lemas aparecen distintas voces y locuciones consignadas en una u otra fuente. De
tal manera resalta la ductilidad y flexibilidad del latn. El lector, a su vez, tiene la posibilidad
de elegir la opcin u opciones que prefiera.
Acentuacin
Todas las palabras de dos slabas tienen el acento tnico o prosdico sobre la penltima. Tal
acento no se marca.
En cambio, todas las palabras de tres o ms slabas llevan marcado el acento ortogrfico sobre
la penltima, si es larga (v. gr. b); sobre la antepenltima, si es breve (v. gr. c).
En latn, el acento no cae nunca sobre la ltima slaba ni antes de la antepenltima.
Como simple recurso didctico, se indica el genitivo -us de los vocablos de la cuarta decli-
nacin para que no se confundan con vocablos de la segunda declinacin. En los dems casos,
se indica o se omite libremente la desinencia del genitivo.
Un detalle que puede llamar la atencin: el dativo de liquis, en este diccionario se escribe li-
cui, siguiendo el ejemplo de Mir y Calvano; otros autores, como Pavanetto (cf p. 67, nota 3),
prefieren escribir alcui, tomando -cui como bislabo y no como monoslabo.
En los vocablos derivados del griego, se contempla en el presente diccionario, tanto la pro-
nunciacin caracterstica del latn, como la propia de aquel idioma: geomtria y geometra,
democrtia y democrata, theosphia y theosopha, etc. Algn autor, como Perugini,
adopta por regla ordinaria la pronunciacin griega. Los ms, al parecer, prefieren la pronun-
ciacin estilada en latn. Ntese que tambin en castellano hay varias voces de doble acentua-
cin autorizada: antinomia y antinoma, cardiaco y cardaco, demoniaco y
demonaco, simoniaco y simonaco, utopia y utopa, etc.
Cabe advertir, finalmente, que los signos ortogrficos son optativos. Responden a una finalidad
didctica.
Letras iniciales
Por ms que en latn est difundida la costumbre de escribir con inicial mayscula los adjetivos
derivados de nombres propios, en este diccionario ellos aparecen con inicial minscula, en sin-
tona con la modalidad de los idiomas romances. Y as, pasteuriano (y no Pasteuriano) more
purgare, para la traduccin de pasteurizar; cartesianismus (y no Cartesianismus) para car-
tesianismo; voltiana (y no Voltiana) mensura para voltio, etc.
Con inicial minscula aparecen tambin escritos los nombres de sistemas filosficos o litera-
rios, como asimismo los de movimientos polticos y sociales . Ej.: marxismus, nazismus,
hellenismus, latnitas, sexcentismus, gallicismus ...
Aparecen igualmente con inicial minscula nombres de religiones y sus seguidores, como
tambin nombres de miembros de rdenes o congregaciones religiosas. Ej: islamismus o re-
lgio islmica, islamticus; anglicanismus o anglicanorum relgio; frater o sodalis francisca-
lis; iesuita o sodalis societatis Iesu; sodalis o socius salesianus ...
Los ejemplos recin aducidos provienen de autores de nota, como Chiesa, Mir y Calvano,
Badellino, Perugini. En esos mismos autores, sin embargo, la norma de la inicial minscula
no es taxativa.
En este diccionario la inicial mayscula queda reservada para los nombres propios o los nom-
bres comunes usados como propios, tales como los nombres de naciones y pueblos. Y as, por
ej., Italia, ae; Itali, orum, pero itlicus, a, um.
Gnero
En la mayora de los sustantivos que tienen un gnero masculino y otro femenino, se hace
constar tan solo la forma del masculino. Por otra parte, la forma del femenino suele ser fcil
obtenerla de acuerdo a las normas morfolgicas del latn. Ej:
alumnus, i m alumna, ae f
vnditor, ris m vnditrix, cis f
Tabla de las abreviaturas
abad: abba vel abbas, tis m. Sin: coenobiar- abasa: abasa, ae f. Sin: ambulandi impotn-
cha. Uso: nombrar a uno -, abbatem liquem tia vel difficultas.
dcere.
abastecimiento: supplementum, i n. Sin:
abadejo: (bacalao) v. esta voz // (reyezuelo) suppedittio. Uso: - de cosas, de mercade-
rgulus, i m. Sin: trchilus. ras, rerum supplementum; mrcium suppe-
dittio; res vel merces in supplementum; - de
abadengo: tierras abadengas, bienes aba- vveres, commeatus, us m ; cuidar del - ge-
dengos, privilegiria possssio (-onis f). neral, rerum mnium commeatum compa-
rare vel providere; proveer al - del ejrcito,
abadesa: abbatissa, ae f. Sin: antstita; sacra- commeatum exerctui providere; impedirlo,
rum vrginum antstita vel moderatrix. exrcitum commeatu intercldere.
abada: (monasterio) abbata, ae f. Sin: coe- abat-jour: umbrculum (-i n) lmpadis. Sin:
nbium; monachorum coenbium vel domus lampas umbrculo instructa.
// (dignidad) abbatis munus (-nris n) vel
dgnitas (-atis f) // (casa parroquial) cria, ae abdicar: se abdicare. Sin: mnere se abdi-
f. care.
abajo: - el rey!, rex preat vel moriatur!; - abdominal: abdominalis, e. Sin: ventralis, e.
la repblica!, res pblica finem hbeat!
abec: (abecedario) v. esta voz // (rudimentos
abalear, v. fusilar, tirotear. de una ciencia o escuela) elementa, orum
npl. Sin: prima elementa; intia, orum. Uso:
abanicar: ventiliare flabellum vel flabllu- aprender el -, prima elementa dscere; ense-
lum; - a alguien, vntulum flabello movere ar el - a alguien, liquem elementa docere;
vel fcere licui // abanicarse, ventum vel no s el -, pnitus rudis sum.
vntulum sibi movere flabello.
19
abecedario
abejaruco: apiastra, ae f. Sin: merops, pis f. ablativo: ablativus, i m. Sin: ablativus casus
(-us m).
abejero: apirius, ii m.
ablefaria: ablephria, ae f. Sin: palpebrarum
aberracin: (error) error, oris m. Sin: erra- defectus (-us m) vel defctio (-onis f).
tum // (extravo, extravagancia) delirtio,
onis f. ablfaro: plpebris carens.
abigeato: abigeatus, us m. Sin: abctio; fur- abnegacin: (sacrificio que uno hace de su
tum gregis. voluntad o de sus intereses en servicio de
Dios o del prjimo; dedicacin) devtio, onis
abiognesis: abiognesis, is f. Sin: nativa vel f. Sin: devovendi se stdium // (renuncia-
naturalis genertio; genertio nullo a parente miento) abstinntia, ae f. Sin: abnegtio sui;
profecta; a nullo vivente orta procretio. se abnegandi stdium // (desinters, altruismo)
sui derelctio (-onis f). Sin: aliorum, non sui
abismo: abyssus, i f. Sin: praeceps (- cpitis cmmodi stdium; sui ( vel suae utilitatis) ne-
n); praeciptium, ii n ( en pl praeciptia, ium); glegntia.
praerupta, orum npl; vorgo (-gnis f); locus
praeceps vel praeruptus; gurges (-gtis m). abnegado: adj bstinens, entis. Sin: aliorum,
Uso: fig, arrojar a alguien a un -, liquem in non sui cmmodi studiosus; non mercede
praeceps icere; caer, precipitar en un -, in animatus, ductus, impulsus.
praeceps deferri; in praeciptium delbi; con-
ducir, empujar a alguien a un -, liquem in abocado: vino -, vinum lene, molle, suave.
praeceps gere vel deferre; estar al borde de
un -, in praecpiti stare // (resquebrajadura abogaca: advoctio, onis f. Sin: forense
20
abrebotellas
abolicionismo: motus (-us m) abolitrius. abortista: adj abrtui favens. Uso: cultura -,
cultura quae abrtui favet // sust aborts fau-
abolicionista: adj abolitrius, a, um. Sin: ad tor (-oris m).
motum abolitrium prtinens. Uso: movi-
miento -, motus abolitrius // sust abolitionis abortivo: adj abortivus, a, um // sust
fautor vel propugnator, oris m. abortivum, i n.
abolir: - el gobierno monrquico, rgiam po- aborto: abortus, us m. Sin: abrtio, onis f.
testatem disslvere. Uso: - eugensico, abortus eugenticus; -
provocado, abortus procuratus; - terapu-
abominable: abominbilis, e. tico, abortus curationis caus factus; hacer un
-, abortum fcere; provocar un -, abortum
abominacin: abomintio, onis f. evocare vel procurare; abortioni peram dare.
21
abrelatas
abreviacin: brevitio vel abbrevitio, onis f. abrochar: (cerrar o unir con broche o bro-
Sin: compndium. Uso: - de una slaba, slla- ches) infibulare vel infiblare. Sin: uncinare;
bae corrptio. fbul vel fbulis retinere // (cerrar o unir con
botones) glbulis astrngere, constrngere,
abreviado: compendirius, a, um. conctere; v. abotonar.
22
abyeccin
abstemio: abstmius, a, um. Sin: vinum non abulia: abula, ae f. Sin: voluntatis defctio;
bibens; vinum recusans. nimi languor; conslii inpia.
abstencin: abstntio, onis f. Sin: abstinn- ablico: ablicus, a, um. Sin: infirmae vo-
tia; recustio. Uso: - del voto, suffrgii oms- luntatis; iners, ertis.
sio.
abundancia: abundntia, ae f. Sin: cpia; af-
abstencionismo: abstntio (-onis f) recusat- fluntia; afflitas.
ria.
aburguesamiento: ad mdium cvium rdi-
abstenerse: abstinere. Uso: - de votar: suf- nem conformtio vel accommodtio (-onis f).
frgiis ferendis abstinere.
aburguesarse: ad mdium cvium rdinem
abstinencia: (virtud que consiste en privarse se conformare vel accommodare.
total o parcialmente de satisfacer los apeti-
tos) continntia, ae f. Sin: temperntia; mode- abusar: abti (liqua re ad liquid). Sin:
rtio // (privacin de determinados male (immdice, intemperate, immoderate)
alimentos) abstinntia, ae f. uti liqua re. Uso: - del poder, auctoritate vel
potestate abuti; - del cargo para algo, pblico
abstraccin: abstrctio, onis f. Sin: seinc- mnere abuti ad liquid; dejar alguien que
tio; separtio. Uso: hecha - de tal cosa, re otro abuse de l, se abutendum licui permt-
postpsita, posthbita, omissa // (concepto tere.
abstracto) abstrctum, i n. Sin: cogittio; res
cogitata; notio abstracta. Uso: gran facultad abusivamente: abusive, immdice, intempe-
de -, magna cogitandi vis vel facultas; las - ranter, iniuste, perverse (segn los varios sen-
de los filsofos, philosophorum cogitationes tidos).
ab omni rerum usu seiunctae; es solo una -,
res est cogitatione tantum et mente concepta. abusivo: non legtimus. Sin: iniustus, illci-
tus, inirius. Uso: acepcin - de una palabra,
abstracto: abstractus, a, um. Sin: abstractus, imprpria verbi significtio.
sevocatus, seiunctus a sensibus; cogitatione
seiunctus vel separatus; Ling incorporalis, e. abuso: abusus, us m. Sin: malus, pravus, per-
Uso: ciencias -, recnditae subtilioresque dis- versus, illcitus, non legtimus, immdicus
ciplinae; recnditae artes; concepto -, univer- usus (segn los varios sentidos). Uso: - con-
salis ntio; ntio adumbrata; cuestin -, sumstico, pravus consumendarum rerum
infinita questio; en -, infinite; separatim co- usus; - sexual, abusus sexualis; - de la liber-
gitatione; ente -, quod est cogitbile tantum; tad, licntia; - de los placeres, libdinum in-
nociones -, recnditae subtilioresque notio- temperntia; - del vino, vini intemperntia.
nes; nombre -, nomen abstractum vel incor-
porale. abyeccin: (envilecimiento) nimi abictio
(-onis f). Sin: nimus abiectus. Uso: vivir
23
acabse
acabse (el): esto es el -, res redit ad restim. acampar: tndere. Sin: sedem ad tempus sta-
tere; tentria constitere vel pnere.
academia: (establecimiento de enseanza
para ciertas carreras o profesiones) ludus, i acampsia: acmpsia, ae f. Sin: membri rigor.
m. Sin: schola. Uso: - de Bellas Artes, Inge-
nuarum Artium Schola; Pulchrarum Artium acanalado: (que tiene estras) v. estriado.
Academa; - de esgrima, ludus gladiatrius //
(casa donde los acadmicos tienen sus reu- acanaladura, v. estra.
niones) academa, ae f . Sin: sedes // (socie-
dad de doctos) collgium, ii n. Sin: coetus; acanalar: (hacer en algo una o varias es-
socetas; sodlitas; sodaltium; academa; stu- tras) v. estriar.
diosorum collgium; doctorum coetus vel so-
cetas. Uso: - artstica, academa vel acantilado: rupna, ae f. Sin: locus praerup-
sodalcium artium; sodlitas rtium studiosa; tus et directus.
- artstico-literaria, collgium incrementis
litterarum et rtium ; - cientfica, academa acantonamiento: copiarum sttio (-onis f).
disciplinarum, doctrinarum, scientiarum; - li-
teraria, collgium vel coetus sodlium litte- acantonar: copias in castra pnere.
ratorum; sodalcium litterarum; sodlitas
litterarum studiosa; - Argentina de Letras, acaonear, v. bombardear.
Academa Argentina ltteris fovendis; Real -
Espaola, Academa Regalis Linguae Hisp- acaparar: comere. Sin: pignerari, praesti-
nicae provehendae; - de Ciencias Naturales, nare, praeoccupare; alicius rei nimietate po-
Academa Disciplinarum Naturalium; Ponti- tiri // fig acapararse el favor de alguien,
ficia - de las Ciencias, Pontificia Academa praeoccupare grtiam alicius; gratiam sibi
Scientiarum; Pontifcium doctrinis provehen- conciliare vel grtiam inire ab liquo, apud
dis Collgium; Pontifcia doctrinis provehen- liquem, ad liquem; acapararse el favor del
dis Socetas; - de msica, collgium pueblo, praeoccupare gratiam ad plebem vel
msicum; fundar una -, academam instit- apud plebem; acapararse todos los votos,
ere, constitere, cndere // (junta solemne) mnium suffrgia ad se rpere.
sollemnis conventus (-us m). Sin: amplissi-
mus consessus; acadmicus coetus. acaparador: captator, oris m. Sin: lucrator;
dardanrius; comptor; turpis rerum congestor.
acadmicamente: scholstico vel academi-
corum more. acaramelado: (baado de caramelo) crusta-
tus, a, um. Sin: liquefacto sccharo crustatus;
acadmico: acadmicus, i m. Sin: sodalis sccharo contectus vel condtus // fig mell-
collgii; academae sodalis; sodalis acadmicus. tus, a, um. Sin: mellfluus; mollis, e.
24
accidentalmente
caro: carus, i m. Uso: los - de la roa, sca- acceso: (entrada) accessus, us m. Sin: ditus,
biei carus. ingressus, intritus, us m // (entrada al trato
o comunicacin con uno) admssio, onis f //
acarrear: curru vhere. (arrebato, exaltacin) mpetus, us m (v.gr.
mpetus irae). Sin: aestus, us m // (acometi-
acarpo: acarpus, a, um. Sin: frctibus carens; miento de una enfermedad) accssio, onis f
strilis. (v.gr., accssio morbi). Sin: mpetus, aestus,
us m; vehementia // tiempo de -, v. access
acartonado, v. apergaminado. time.
25
accidente
accidente: (suceso eventual) casus, us m. Sin: acechar: explorare. Sin: observare; intr spe-
fortutus vel necopinatus casus // (desgracia) culari. Uso: acechar, observar con disimulo,
calmitas, atis f. Sin: malum; infortnium; dissimulanter vel tecte speculari, observare,
casus; adversus (acerbus, miserbilis) casus. explorare, scrutari.
Uso: - automovilstico, casus vehicularis vel
autocinticus; calmitas vehiculria vel auto- acedera: rumex, mcis mf.
cintica; - ferroviario, calmitas ferriviria;
casus ferrivirius; - de gas, calmitas gasalis; acederilla: xalis, ldis (ac -lda) f.
- de trabajo, adversus casus in pere; vulnus
(fortutus) in pere vel in pera; - de trnsito, acfalo: (sin cabeza) acphalus, a, um. Sin:
de circulacin, de carretera, casus virius; si- cpite carens vel destitutus // (sin jefe) mode-
nister casus virius; calmitas viria vel vehi- ratore carens // (sin una autoridad suprema)
culria // (privacin repentina de sentido, de supremo moderatore carens.
movimiento) v. sncope // Gram ccidens,
entis n. Uso: - gramatical, ccidens gramma- aceitar: leo ngere vel perngere. Sin: leo
ticale. Sin: defintio flexionalis // Filos, Teol lubricare, perfndere, subgere.
ccidens, entis n.
aceite: leum, i n. Uso: - combustible, leum
accin: actio, onis f. Sin: actus, us m; pera; ad comburendum aptum; leum ad exardes-
factum. Uso: - catlica, ctio cathlica; - cla- cendum fcile; - diesel, leum diselianum; -
rividente, ctio prvida; - militar, ctio mili- mineral, leum metllicum; - vegetal, leum
taris; - polticas, actiones polticae; - hrbidum; leum vegetbile; leum e semni-
proletaria, ctio proletaria; - recproca, ctio bus extractum; - de hgado de bacalao,
recproca; - social cristiana, socialis ctio leum hepticum; - de oliva, leum ex olivis
christiana; - violentas, actiones violentae; - pressum; echar - al fuego, leum flammae
de conjunto, communis pera; mnium vel igni adcere.
pera; communis mnium pera; hombre de
-, actor rerum // (Com, ttulo) actio, onis f. aceitera: (alcuza) vas (vasis n) olerium.
Sin: charta actionria; ttulus; sngrapha; Sin: vas lei; lei ampulla; ampulla oleria;
sngrapha pecniae. Uso: - bancaria, collo- lcythus; guttus // aceiteras (vinajeras, vina-
catae pecniae sngrapha; ttulus collocatae greras) lei acetique ampullae.
pecniae; - hipotecaria, hypothecria ctio;
ctio pigneratcia; adquirir acciones de una aceituna: oliva, ae f.
sociedad, societatis sngraphas mere.
aceleracin: accelertio, onis f. Sin: festin-
accionariado: scii (-orum mpl) pecunarii tio; propertio; motus cittior. Uso: perodos
peris. de -, aetates quibus res accelerantur.
26
acertijo
acento: (mayor intensidad con que se pro- acepillar: (alisar con cepillo la madera o los
nuncia determinada slaba de una palabra, - metales) runcinare. Sin: rncin abrdere vel
tnico) accentus, us m. Sin: vocis sonus; in- polire // (limpiar, quitar polvo con cepillo de
tntio vocis; pronuntiandi sonus. Uso: - in- certa, esparto, etc.) penculo mundare vel fri-
tensivo, accentus intentivus, intensivus, care. Uso: - un vestido, penculo vestem de-
dynmicus; - prosdico, - tnico, accentus; tergre, exctere, mundare.
accentus tnicus; vocis accentus; vocbuli
accentus // (pronunciacin particular) sonus, aceptacin: accepttio, onis f. Sin: accptio;
i m // (entonacin especial) vox, vocis f. Uso: admssio; probtio. Uso: simple -, accepttio
- airado, indignationis vox; - lastimero, vox pura.
miserbilis vel flbilis; el - de la verdad, vox
veritatis // (modulacin de la voz) modultio, aceptador: acceptator, oris m.
onis f. Sin: moderamentum vocis; vocultio.
Uso: - meldico, msicum modulamen; - m- acequia: rvulus, i m. Sin: canalcula; cana-
trico, accentus mtricus; - rtmico, accentus lculus.
rhthmicus // (signo que se pone sobre una
vocal) accentus, us m. Sin: accents nota; ac- acera: crepdo, dnis f. Sin: viae vel smitae
cents index ; nota vocis. Uso: - escrito u or- crepdo; fscia gradbilis. Uso: poner aceras,
togrfico, accentus orthogrphicus vel marginare vias.
orthgraphus; - agudo, grave, circunflejo,
accentus acutus, gravis, circumflexus; poner acercarse: approximare intr. Sin: prope, pro-
el - sobre ..., accentum pnere in + abl. pius, prxime accdere ad // fig applicare
se vel nimum ad . Uso: - ms al pueblo
acentuacin: enuntiandi sonus (-i m). Sin: (para comprenderlo y ayudarlo ), se pr-
intntio vocis; accentus, us m. Uso: reglas pius ad multitudinem applicare.
de -, prosdia sive prosoda // fig commend-
tio; momentum licui rei tributum. acerera: chlybis officina (-ae f) vel fornax
(-acis f). Sin: officina chalybia ; ergastrium
acentuado: accentu distinctus vel notatus (-a, chlybi efficiendo.
- um). Sin: accentu ictus; accentuatus.
acera, v. acerera.
acentuar: (dar acento prosdico a las pala-
bras) acere. Uso: - una slaba, sllabam acero: chalybia, ae f Sin: chalybs, bis m.
acere vel efferre; hay que - la penltima s- Uso: de -, chalybius // fig fortssimus, a, um.
laba, paenltima sllaba acuenda (est) //
(poner el acento ortogrfico) accentu slla- acerola: tuber, ris n.
bam distnguere; sllabae notam appnere //
fig liquid in lmine pnere; licui rei vim acertijo: (enigma o adivinanza que se pro-
ddere. pone como pasatiempo) aenigma, tis n //
(cosa o afirmacin muy problemtica) res
acepcin: sensus, us m. Sin: significtio; ambigua vel obscura. Sin: questio ambigua.
verbi significtio; nminis vis (ac vim, abl Uso: resolver un -, aenigma slvere.
vi; pl vires -ium f).
27
acetato
28
acorden
acolia o acola: achlia, ae f. Sin: nulla se- acoplado: remulcum, i n. Sin: currus auxi-
cernendae bilis facultas (supresin de la se- liaris vel supplementrius.
crecin biliar); secernendae bilis difficultas,
demintio vel immintio (disminucin de la acoplamiento: copultio, onis f. Sin:
secrecin biliar). coninctio; consocitio; iunctura. Uso: - en
el espacio, copultio extra-atmospherica.
acolitado: acolythatus, us m.
acoplar: copulare. Sin: coningere; conso-
aclito: (monaguillo) v. esta voz // (clrigo; ciare.
ministro de la Iglesia, cuyo oficio es acom-
paar y servir en el altar al sacerdote) acly- acorazado: adj loricatus, a, um. Sin: ca-
thus vel aclitus, i m. Sin: acolthus vel taphractus, aeratus, crustatus // sust loricata
acoltus, i m. (navis). Sin: navis loricata, cataphracta, ae-
rata, ferrata.
acometedor: oppugnator, oris m. Sin: provo-
cator. acorazar: loricare. Sin: aere (ferro, lamnis,
brtteis) contgere.
acomodable: accommodbilis, e.
acordarse: (ponerse de acuerdo) consentire.
acomodacin: accommodtio, onis f. Sin: convenire, congrere, concordare cum
liquo.
acomodador: (persona que designa los
asientos) designator vel dissignator, oris m. acorde: Ms accordum, i n. Sin: concentus.
29
acosar
acrlico: vitrum plxicum vel plxile. acta: acta, orum npl. Sin: tbulae, arum fpl; lt-
terae, arum fpl; perscripta acta; perscrptio.
acrobacia: funmbuli ludus (-i m) vel exerci- Uso: actas de entrega o devolucin, perscrip-
ttio (-onis f) // fig res perdiffcilis. tiones rerum traditarum vel redditarum; - de
matrimonio, tbulae nuptiales; consignar en -,
acrbata: petaurista vel petauristes, ae m. liquid tbulis conscrbere; liquid ltteris
Sin: funmbulus; petauristrius. consignare; liquid in tbulis consignare,
30
actor
conscrbere, referre, perscrbere; liquid in actividad: actvitas, atis f. Sin: ctio; pera;
tbulas consignare ; firmar el -, acta obsig- indstria; nvitas; opus. Uso: - apostlica,
nare vel subscrbere; redactar el -, acta scr- pera vel indstria apostlica; opus apostli-
bere. cum; - cientfica, pera doctrinalis; agittio
studiorum; - comercial, mercatura; activida-
actnico: actnicus, a, um. des cotidianas, perae cotidianae; - econ-
mica, ctio oeconmica; - educativa,
actinio: actnium, ii n. institutria rtio; - humana, humana nvitas;
- individual, ctio unus cuiusvis; - industrial,
actinografa: actinogrphia sive -grapha, ae res technicorum vel fabriles; - intelectual,
f. mentis pera ac labor; - nacional, labor na-
tionis suae; - productiva, opus fructuosum; -
actingrafo: actingraphum, i n. pblica, pera pblica; - social, pera vel n-
vitas socialis; - voluntaria, voluntria pera;
actinograma: (Fs, registro obtenido con el - del espritu, mentis agittio; - de los sindi-
actingrafo) actinogramma, tis n // Med, v. catos, nvitas collegiorum opficum.
radiografa.
activismo: activismus, i m. Sin: nmia inds-
actinologa: actinolgia sive -loga, ae f. tria vel nvitas.
actinometra: actinomtria sive -metra, ae f. activo: (que obra) activus, a, um. Uso: filoso-
fa -, philosphia activa; principio activo,
actinomtrico: actinomtricus, a, um. Sin: princpium activum // Ling activus, a, um.
ad actinomtriam spectans (concerniente a la Uso: verbo -, verbum activum vel agens //
actinometra); ad actinmetrum prtinens (diligente y eficaz) actuosus vel operosus, a,
(relativo al actinmetro). um. Sin: sollers, ertis; mpiger, gra, grum; in-
dstrius; navus; assduus. Uso: - en escribir,
actinmetro: actinmetrum, i n. scribendo mpiger; es un hombre muy -,
vir est singularis indstriae // Econ accptum,
actitud: (disposicin de nimo manifestada i n.
exteriormente) agendi rtio (-onis f). Sin: se
gerendi modus // (disposicn psquica) hbi- acto: actus, us m. Sin: actum; ctio. Uso: -
tus, us m. Sin: status; voluntas; propsitum; acadmico, ctio acadmica; - conyugal, co-
mens; nimus; affectus; affctio; dispostio. niugalis actus (-us m); conigii actus; actus
Uso: - hostil, affctio simultatis; - moral, h- cniugum; coniugale commrcium; ample-
bitus moralis; - pasiva, socordia; - pastoral, xus (-us m) maritalis; - festivo, actus festivus;
pastoralis agendi rtio; asumir una -, hbi- - inmoral, ddecus; turpitudo; - oficial, actus
tum assmere. officialis; - pblico, actus pblicus; - redentor
de Cristo, Christi actus rdimens; - reflejo,
activacin: excittio, onis f. Sin: impulsus, actus qui non voluntate nostra fit.
us m.
actor: actor, oris m. Sin: rtifex, fcis m. Uso:
31
actora
32
adecuacin
33
adecuar
34
administrador
cargo o ministerio) v. agregado // (droga- tivum, i n. Sin: adiectivum nomen. Uso: - ca-
dicto) v. esta voz. lificativo, adiectivum qualificativum; - deter-
minativo, adiectivum determinativum vel
adiestrador, ra: exercitator, oris m; exerci- discretivum.
tatrix, icis f. Sin: exrcitor; magister. Uso: -
de caballos, equorum dmitor, vel guberna- adjuntar: incldere. Sin: adingere; adcere.
tor, vel magister.
adjunto: profesor -, adiutor acadmicus.
adiestramiento: exercittio, onis f; v. entre-
namiento. administracin: (accin y efecto de adminis-
trar) administrtio, onis f. Sin: procurtio,
adiestrar: (hacer diestro a uno) liquem rtio, dispenstio. Uso: - defectuosa, vitiosa
dxterum (vel gilem) rddere // (ensear, procurtio; - domstica, rei domsticae admi-
instruir) instrere vel institere liquem li- nistrtio, procurtio, cura; - extraordinaria,
qua re, ad liquid. Sin: formare liquem ad extraordinria administrtio vel procurtio; -
liquid; condocefcere (referido a animales). municipal, administrtio municipalis; admi-
nistrtio municpii vel municipiorum; civita-
adinerado: nummatus, a, um. tis administrtio; - ordinaria, ordinria vel
consueta administrtio; - provincial, adminis-
adis: adis! (frmula de despedida) vale trtio provincialis; - pblica, procurtio rei
vel vleas! (para uno); valete vel valeatis! pblicae; - de la ciudad, administrtio rbica;
(para dos o ms). Sin: vive ac vale!; vvite - de Correos, pblici cursus procurtio; - de
ac valete!; vale vel valete pancretice; te vel la justicia, iudicandi munus; - de los bienes
vos valere ibeo; bene vale et bene mbula; de la Santa Sede, Conslium Apostlicae
bene valete et bene ambulate; cura, ut quam Sedis bonis (vel pibus) administrandis; con-
ptime vleas; curate, ut quam ptime vale- sejo de - , conslium administrationis // (casa
atis; valetdinem tuam cura diligenter; vale- u oficina) administrationis domus (-us f) vel
tdinem vestram curate diligenter // le, les sedes (-is f) // (En los Estados Unidos de
dice -, eum (eam), eos (eas) valere iubet; dar Amrica y otros pases, equipo de gobierno
un triste -, dcere triste vale; dar el ltimo - a que acta bajo un presidente) administrtio,
alguien, supremum vale licui dcere. onis f. Uso: la - Aeronutica y Espacial de
los norteamericanos, Administrtio Aronu-
adiposidad: adipsitas, atis f. Uso: epidemia tica et Spatialis Americanorum septentrion-
de la -, epidema vel pestilntia adipositatis. lium.
35
administrar
bienes pblicos, res pblicas vel pblicum tico, instituendi modum in usum recpere; -
aerrium tueri, neglgere. una lengua, sermonem in usum recpere.
administrar: administrare. Sin: curare, pro- adoqun: silex, lcis mf. Sin: lapis silex;
curare // (conferir) administrare. Uso: - los saxum silex.
sacramentos, sacramenta administrare.
adoquinado: adj pavimentatus, a, um. Sin:
administrativo: administrativus vel adminis- slice stratus; lapdibus constratus // sust stra-
tratrius, a , um. Sin: qui (quae, quod) ad ad- tura, ae f. Sin: stratum, pavimentum; silceum
ministrationem (vel ad res administrandas) pavimentum.
prtinet (vel pertinebat ). Uso: estado -, ad-
ministratrius status; administratria cond- adoquinar: slice strnere.
cio; funciones -, mnera administrativa;
genio -, rerum civlium gerendarum pertia. adoracin: adortio, onis f.
36
aerolnea
aduanero: adj vectigalis, e // sust prtitor, aeroclub: aronuticus crculus (-i m). Sin:
oris m. Sin: publicanus; telonrius; vectigli- sodalcium arium.
bus praefectus.
aerodinmica: arodynmica, ae f. Sin: a-
aducir: afferre, proferre. Uso: - un ejemplo, rodynmica scintia, doctrina, rtio, ars.
afferre liquid exempli caus vel grti; - mu-
chos ejemplos, exemplorum copi uti vel niti; aerodinmico: arodynmicus, a, um.
- como excusa o pretexto una enfermedad,
morbum excusare; habere excusationem aerdromo: ardromus, i m; v. aeroesta-
morbi; valetdinem crporis obtndere; uti cin, aeropuerto.
excusatione valetdinis; - como motivo que
, causari (con ac e inf, o con quod y subj); aeroestacin: sttio (-onis f) aronutica.
obtndere vel rationem obtndere (con ac e Sin: sttio aronvium, aroplanorum, aro-
inf). vehiculorum; v. aerdromo, aeropuerto.
adulacin: adultio, onis f. Uso: con -, adu- aerofaga: arophgia sive - phaga, ae f. Sin:
lanter. ris devortio vel degltio.
adulterar: corrmpere. Sin: depravare; vi- aerofobia: arophbia sive -phoba, ae f. Sin:
tiare. ris impatintia, pavor, horror.
37
aerolito
aerolito: arlithus, i m. Sin: betulus, bety- aeronaval: aronavalis, e. Sin: arius et na-
lus; bolis, dis f ; ardens lapis. valis.
aerologa: arolgia sive -loga, ae f. Sin: aeronave: aronavis vel arinavis, is f. Sin:
ris doctrina. arovehculum vel arivehculum; navis
aria; arium navgium vel vehculum.
aerometra: aromtria sive -metra, ae f.
Sin: ris metiendi rtio, scintia, doctrina. aeronavegacin: aria navigtio (-onis f).
Sin: arinavigtio.
aermetro: armetrum, i n. Sin: instrumen-
tum aromtricum; ris mensurae index; aeronavegante: (persona que navega por el
ris metiendi instrumentum. aire como pasajero) v. pasajero (- de avin)
// (aeronauta) v. esta voz.
aeromodelismo: formellarum aronavlium
fingendarum ars. Uso: dedicarse al -, for- aeroplano: aroplanum sive arplanum, i n;
mellis aronavlibus fingendis studere. v. avin.
38
afeminacin
39
afeminadamente
afeminadamente: effeminate. Sin: mlliter; afiliado: adscriptus, a, um. Sin: tsser pre-
mulibriter. ditus vel instructus. Uso: - a un partido, fac-
tiosus, factionrius; - al partido hitleriano,
afeminado: effeminatus, a, um. Sin: delica- factioni hitlerianae adscriptus.
tus; mollis.
afiliar: ascrbere. Sin: aggregare; cooptare.
afeminar: effeminare. Sin: mollire, emollire; Uso: - a un partido, in factionem ascrbere.
enervare.
afinar: - un instrumento, instrumento ratas
Afganistn : Afg(h)anistnia, ae f. voces restitere. Sin: nervos temperare; fides
tndere; rgana compnere vel moderari.
afgano: adj afg(h)anus, a, um // sust
Afg(h)anus, i m. afinidad: affnitas, atis f. Uso: - electiva, af-
fnitas electiva.
afiche, v. cartel.
afirmacin: affirmtio, onis f. Sin: assever-
aficionado: adj volupturius vel voluptrius, tio.
a, um // sust amator, oris m. Sin: cultor vo-
lupturius vel voluptrius. Uso: - al deporte, afirmativo: (que afirma) assevrans. Uso: de
athlticae (vel rei athlticae) amator; - al ft- modo -, asseveranter, affirmative // (que de-
bol, pedildii amator; v. diletante. nota o implica la accin de afirmar) affirma-
tivus. Uso: partcula -, partcula affirmativa;
afiladera: cos, cotis f. Uso: - elctrica de cu- confirmativa coninctio; de modo -, affirma-
chillos, elctrica cultrorum lima. tive.
afilador: acutiator, oris m. Sin: acutrius, co- afluencia: affluntia, ae f. Sin: frequntia;
tirius, samiator, samirius; faber acumin- frequenttio. Uso: - a las urnas, suffragiorum
rius; qui cuit cote ferrum vel ferramenta // frequntia; - de coches, affluntia vel fre-
(instrumento para afilar) acutrium, ii n. Sin: quntia vehicularis.
mola vel mchina acuminria //(correa de
afilar) tentipllium, ii n. Sin: cos (cotis f) afluente: amnis (-is m) vel flvius (-ii m) n-
ferro acuendo. fluens.
40
agente
afrancesado: gllice contaminatus vel inqui- agamia: gama germintio (-onis f).
natus. Sin: more gllico formatus vel confor-
matus. gamo: gamus, a, um. Sin: non sexualis.
afrancesar: gllice contaminare vel inqui- gape: (convite de caridad entre los primeros
nare. Sin: more gllico formare, conformare, cristianos) gape, es f. Sin: fraternum vel ca-
institere. ritatis convvium.
afta: apththae, arum fpl. Sin: oscedo, dnis f. agenda: codicillus, i m. Sin: libellus, com-
mentarolum; adversria, orum npl; memo-
aftosa: febris (-is f; ac -em vel -im; abl -e vel rialis libellus; ordo agendorum.
-i) epizotica.
agente: (fuerza que obra) vis (ac vim; abl vi;
41
aggiornamento
pl vires, -ium). Sin: id quod fficit vel agit // agio: cllybus, i m. Sin: permutationis fruc-
(el que obra) effciens, entis m. Sin: agens // tus.
(persona que obra con poder de otra) procu-
rator, oris m // (cosa que produce un efecto) agiotador, v. agiotista.
causa, ae f. Sin: vices vel partes alicius
agens; personam alicius agens vel sstinens. agiotaje: pecniae nundintio (-onis f). Uso:
Uso: - bancario, curator nummulrius; - di- ejercer el -, nundinari; pecuni vel mrcibus
plomtico, legati minister; - ejecutor, app- nundinari; lucra fcere prtiis (mrcium) vi-
ritor; coactor; - electoral, studiosus tiatis.
suffragator; competitoris fautor; - fiduciario,
curator; - fiscal, exactor, coactor; actor publi- agiotista: nundinator, oris m.
cus; tributorum exactor; - patolgico, morbi
causa; - provocador, concitator minister; - se- agitacin: agittio, onis f. Sin: instigtio.
creto, speculator tectus; explorator; - secretos
rusos de la KGB, tecti ministri rssici e soda- agitador: (varilla de vidrio que se usa para
litate, litteris compendiriis KGB insigni; - revolver lquidos) agitatrium, ii n. Sin: vr-
txico, virus; venenum; txica vis; - de bolsa, gula agitatria // (persona que provoca con-
de cambio, de cambio y bolsa, chrematista; flictos sociales o polticos) agitator, oris m.
nummulrius; nummis mercandis curator; Sin: turbator vel perturbator; instimulator;
curator pecniae permutandae; nummorum concitator. Uso: - popular, seditiosus, i m;
commutator; - de circulacin, miles viat- vulgi vel plebis turbator, concitator, cncitor;
rius; - del contraespionaje, exploratorum ex- qui gitat vel exgitat (agitabat vel exagita-
plorator; - de negocios, negotiator; curator bat).
vel confector negotiorum; - de polica, minis-
ter vel custos pblicus; urbis custos; vigil, aglobulia: agloblia, ae f. Sin: glbuli demi-
lis; - de polica secreta, miles occultus a p- nuti mpl; globulorum rubrorum demintio,
blica tutela; - de seguridad, pblicae securi- defctio, defectus.
tatis custos; - de transportes, bastagrius;
mrcium expeditor; missionum procurator; aglutinacin: glutintio vel agglutintio, onis
qui negtium mrcium advectandarum gerit; f.
- de viajes, itnerum procurator.
aglutinante: gglutinans, gltinans, congl-
aggiornamento, v. actualizacin. tinans, antis. Sin : agglutinatrius ; aggluti-
nativus, glutinativus; ligatrius.
agilidad: aglitas, atis f. Sin: celritas. Uso: -
espiritual, celritas nimi; nimi moblitas; - agnosia: agnsia sive agnosa, ae f.
de estilo, expedita et fcile currens ortio; -
de ingenio, celritas ingnii; ingnium ad agnosticismo: agnosticismus, i m. Sin: ag-
mnia verstile; - de movimientos, cleres nstica doctrina vel philosphia; mentis hbi-
motus mpl; - de pensamiento, cleris mens; - tus agnsticus.
en correr, perncitas, velcitas.
agnstico: adj agnsticus, a, um. Sin: ad ag-
gilmente: agliter. Sin: pernciter; celriter; nosticismum ttinens // sust agnsticus, i m.
mobliter; expedite. Sin: agnosticismi sectator, studiosus, fautor.
42
agronmico
agonstico: agonsticus, a, um. Sin: agnicus. agregado: adj addictus, a, um // sust addic-
tus, i m. Sin: cooptatus; ascriptus. Uso: - co-
agonizante: moribundus, a, um. Sin: inter- mercial, cultural, militar, legationi in re
mriens, intermrtuus; nimam iam agens. negotiatria, culturali, militari addictus; - di-
plomtico, aggregatus diplomticus; - de em-
agonizar: intrmori. Sin: nimam gere; in bajada, pblicae legationi addictus.
ltimis vel in extremo esse; in ltimo vitae
discrmine esse. agresin: impugntio, onis f. Sin: aggrssio;
lacesstio.
agorafobia: agorophbia sive -phoba, ae f.
agresividad: aggressvitas, atis f. Sin: provo-
agorero: augur, ris m. Sin: augurator. candi vel aggrediendi stdium.
agosto: Augustus, i m. Sin: mensis Augustus. agresivo: infensus, a, um. Sin: infestus; pug-
nax.
agotado: (dicho de persona) defatigatus vel
fatigatus, a, um. Sin: confectus; defessus; agresor: aggressor, oris m. Sin: impettor; at-
enervatus; fractus // (dicho de libro) iam non temptator vel attentator.
venalis. Sin: qui iam non prostat; qui iam ve-
nalis non prostat. agricultura: agri vel agrorum cultura. Sin:
agri cltio; res rstica.
agotamiento: defatigtio vel fatigtio, onis f.
Sin: enervtio; lassitudo. Uso: - nervioso, agrimensor: agrimensor, oris m. Sin: agri vel
nervorum imbecllitas, debilittio, infrmitas, agrorum mensor; simplem mensor.
confctio.
agrimensura: agrorum mensura (-ae f).
agracejo, v. brbero.
agronoma: agronmia sive -noma, ae f.
agraciar: liquid licui concdere, largiri, di- Sin: agrria disciplina vel doctrina; agri co-
largiri. lendi ars vel scintia; agrorum culturae rtio.
43
agrnomo
ad disciplinam vel rationem colendorum mal, aqua clida; - tibia, aqua tpida; - tnica,
agrorum prtinens. aqua tnica vel chininata; - de cal, aqua cal-
cis; - de cebada, aqua hordcea; - de Colonia,
agrnomo: agrnomus, i m. Sin: agrorum aqua coloniensis; odoramentum coloniense;
culturae peritus vel peritssimus; agrriae dis- - de cristalizacin, aqua crystallizationis; - de
ciplinae peritus. pozo, aqua puteana vel putealis; - de Seltz,
aqua selterana // sacar -, aquare // fig, estar
agrupacin: congregtio, onis f. Sin: coetus; con el - al cuello, in extrema spe salutis esse;
manus; globus. hacrsele a uno - la boca, sentire sibi moveri
salivam; llevar el - a su molino, omnia ad
agrupar: congregare. Sin: conglobare. utilitatem suam referre; mnia in rem suam
convrtere; tomar - en harnero, escribir en el
agrura: crium pomorum sata npl. -, dar palos en el -, imbrem in cribrum g-
rere; in aqua scrbere; litus arare; vires in
agua: aqua, ae f. Uso: - acdula, aqua ac- ventum effndere; frustra laborare; leum et
dula; - artesiana, aqua artesiana; - bautismal, peram prdere; se parecen como dos gotas
aqua baptismalis; - bendita, aqua benedicta, de -, tam smiles sunt quam ovo ovum.
sacra, lustralis, lstrica; - caliente, clida
aqua; - carbnica, v. agua de Seltz; - co- aguabenditera, v. pila.
rriente, aqua fluens vel prfluens; - destilada,
aqua stillata vel stillatcia; aqua artifcio aguacero, v. turbin.
stillata; aqua chmice pura; - dulce, aqua
dulcis; - estancada, muerta, aqua stagnans; - aguafiestas: turbator, oris m. Sin: importu-
esterilizada, aqua sterilizata; - filtrada, aqua nus visitator; homo molestus vel importunus;
saccata vel percolata; - fluvial, - de ro, aqua interpellator; interventor.
fluvialis; - fretica, aqua subterrnea; - fra,
aqua frgida; - fuerte, aqua nitrata; - gaseada, aguafuerte: imago (-gnis f) aqu nitrat in-
aqua gsio medicata; - helada, aqua conge- cisa. Sin: tbula aqu cid caelata.
lata; aqua gelu districta; aqua glcie concreta;
- hirviendo, aqua fervens; - manantial, aqua aguamanil: aquimanile, aquiminale, aquae-
viva vel sliens; - marina, - de mar, aqua ma- manale, is n. Sin: aquiminrium; aquale, is n.
rina; - mineral, aqua mineralis, medicata, me-
dicamentosa, salutaris; - oxigenada, aqua aguamarina: beryllus (-i m) caerleus.
oxygnio medicata vel ditata; - no potable,
aqua potu insalubri; aqua potu insalubris; - aguamiel, v. vino.
pluvial, - de lluvia, aqua plvia, pluvialis,
pluvitilis; - potable, aqua potbilis, potria; aguapi, v. vinillo.
aqua potulenta, poculenta, pocularis, bbilis;
aqua ad bibendum (vel ad potandum) apta; aguar: aqu dilere vel temperare (liquid)
aqua ptui apta; aqua salubri potu; aqua potu // fig remttere; mitigare; lenire.
salubris; - residuales, deflvium (fabrica-
rum); - rosada, - de rosas, rosae succus; - sa- aguardiente: aqua ardens. Sin: aqua vitae;
lada, aqua salsa; - subterrnea, - de fondo, stillatcia ptio vitgena.
aqua subterrnea; - sulfurosa, aqua sulph-
rea, sulphurosa, slphurans, sulphurata; - ter- aguarrs: aqua rsinae vel resinalis. Sin:
44
aire
agudizar: acere. Sin: acutum fcere vel rd- ahijado, da: flius lustralis; flia lustralis.
dere // agudizarse (agravarse una enferme-
dad) ingravscere. ahorcable: crucis offa (-ae f).
45
airn
aislador: (que asla) sgregans. Sin: disiun- ajustar: - algo a las condiciones, liquid me-
gens; sparans; quod sparat vel seiungit ab tiri rerum condicinibus.
liqua re // (cuerpo que intercepta el paso a
la electricidad, al calor o al sonido) intercep- ajusticiar: (ltimo) supplcio affcere. Sin:
tor, oris m. Sin: seiunctor; separator // Electr, (cpitis) supplcium de liquo smere; sup-
adj diffusionem impdiens; diffusioni repug- plcio necare vel occdere; ser ajusticiado,
natrius; propagationi resistens; quod intr- supplcio (cpitis) ffici; morte multari.
cipit fluxum elctricum; quod intercludit
fluentum elctricum; sust insulatrum, i n; ala: ala, ae f. Uso: - derecha, izquierda, ala
(fluxus elctrici) interceptrium vel disiunc- dextra, laeva; - del sombrero, ala vel margo
trium; (fluento elctrico) repugnatrium. (-gnis mf); - de un ejrcito, ala; cornu; cortarle
a uno las -, incdere pennas licui; renacerle
aislamiento: segregtio, onis f. Sin: releg- a uno las -, pennas licui renasci.
tio; separtio. Uso: celda de -, custdia singu-
laris // Fs, Electr insultio, onis f. Sin: alabarda: hasta, ae f. Sin: hasta securfera;
intercptio; disinctio. ansata hasta; securis hastata.
46
alba
alaj: libum mellitum vel aromticum. Sin: alarma: seal de -, perculi signum. Sin: sig-
panis mellitus. num monitrium; perculi index. Uso: - so-
fisticada, signum monitrium summo
alambicamiento: exprssio, onis f // fig artifcio confectum; aparato de -, apparatus
cavilltio; mentis intntio vel agittio. (-us m) periculorum index; silbato, silbido de
-, monitrius sbilus; sirena de -, sirena sibi-
alambicar: sucum exprmere vel elcere // fig latrix vel monitria; sonido de -, monitrius
ingnium intndere. Sin: mentem acere, fa- snitus; timbre de -, monitrium tintinnbu-
tigare, torquere. lum; monitrius tinnitus; suena la -, moni-
trius snitus (vel tinnitus) elcitur, ditur,
alambique: forncula, ae f. Sin: forncula prsonat; tinnit vel strepit perculi index // fig
stillatcia; clbanus stillatcius. sollicitudo, dnis f. Sin: timor; trepidtio.
47
albacea
albacea: exsecutor (-oris m) testamenti. Sin: dela, ffula murtati; - de chorizo, ffula to-
testamenti curator; curator ex testamento. mcinae.
albans: adj albanus, a, um; albaniensis, e // alboroto: strpitus, us m. Sin: fragor; tumul-
hab Albani, orum; Albanienses, ium. tus.
Albania: Albnia sive -bana, ae f. lbum: album, i n. Sin: tbula. Uso: - foto-
grfico, album photogrphicum.
albaal, v. alcantarilla.
albmina: albmina, ae f. Sin: albumen; al-
albail: structor, oris m. Sin: murrius; cae- bumentum.
mentrius; faber caementrius.
albuminoide: albuminides, is mf.
albarda: (pieza principal del aparejo de las
caballeras de carga) clitellae, arum fpl; v. alcabalero, v. exactor.
basto // (silla de montar) sella (-ae f) baiula-
tria. alcachofa: cnara vel cnara, ae f. Sin: cr-
duus hortensis vel hortnsius. Uso: - silvestre,
albaricoque: armenacum, i n. Sin: armen- v. alcauc, alcaucil; cabezuela de -, fructus
acum malum; armnium pomum. vel caput crdui hortensis, hortnsii, sativi.
albaricoquero: armenaca, ae f. Sin: arme- alcahuete, ta: (persona que procura, encubre
naca malus, arbor, prunus. o facilita un amor ilcito) leno, onis m; lena,
ae f.
albatros: larus, i m.
alcaide: castellanus, i m. Sin: castello prae-
albergador, ra: dminus, dmina deversrii. psitus.
48
alcuzcuz
tssicum. mitorio.
49
alcuza
alcuza: (vasija en que se tiene el aceite para alejarse: abire. Sin: recdere; evdere.
el uso diario) vas (-sis n; vasa, orum npl)
lei. Sin: vas olerium; lei ampulla; ampulla alel o alhel: leucion vel leucium, ii n.
oleria; lcytus; gut(t)us; v. aceitera // (vina-
greras) v. vinagrera. alemn: adj germanus vel germnicus, a, um.
Sin: teutiscus; teutnicus, theodiscus. Uso:
aldaba: ansa, ae f. idioma -, lingua germnica vel theodisca;
germnicus vel theodiscus sermo; en -, ger-
aldea: pagus, i m. Sin: vcus, oppdulum. mnice vel theodisce; sermone Germanorum,
Uso: - global, vicus universus. germnico, theodisco; Repblica Democr-
tica -, Democrtica res pblica Germniae
aldeano: vicanus. orientalis // sust Germanus, i m. Sin: Teutis-
cus; Teuton, nis m.
aldehuela: vculus, i m.
Alemania: Germnia, ae f. Uso: - meridio-
aleacin: mixtura, ae f. Sin: tempertio; tem- nal, Germnia meridionalis, meridiana, meri-
peratura. Uso: de buena, mala -, bonus, adul- dialis; - occidental, Germnia occidentalis; -
terinus, a, um; plata de ptima -, argentum oriental, Germnia orientalis; - unificada,
ptimae notae. Germnia coadunata; ex - democrtica orien-
tal, Democrtica quondam Germnia orien-
aleatoriedad: lea (-ae f) dbia. talis; Repblica Federal de -, Res pblica
Foederata Germniae; Foederatae Germniae
aleatorio: fortutus. Sin: incertus; dbius. Civitates; la - nazi, Germnia nazstica; la -
socialista oriental, Germnia socialstica
alegar: - razones, rationes praetxere. orientalis.
alegato: adiunctum, i n. Sin: charta ddita vel alergia: allrgia sive -lerga, ae f.
adiuncta; flium dditum vel adiunctum.
alrgico: allrgicus, a, um.
alegora: allegria sive -gora, ae f. Uso: ser-
virse de alegoras, rem per imgines signifi- alergista, v. alerglogo.
care.
alergologa: allergolgia sive -loga, ae f.
alegricamente: allegrice. Uso: hablar -,
figuratis verbis uti; translatis verbis loqui; alerglogo: allerglogus, i m.
imgine uti.
alero: subgrunda vel suggrunda, ae f. Sin:
alegrico: allegricus, a, um. Sin: translatus; subgrndium vel suggrndium; suggrund-
figuratus. tio.
50
alfombrilla
nere; hay que estar -, cavendum vel vigilan- seanum vel morsense; estudio del -, abeced-
dum est; cauto opus est. ria (ars); el que aprende el -, abecedrius.
alesaje: modoli lumen (-mnis n). alfaja: scndula, ae f. Uso: fabricante de al-
fajas, scandulrius.
aleta: ala, ae f. Sin: pinna. Uso: - de hlice,
hlicae vel hlicis ala // (Dep, calzado en alfajor, v. alaj.
forma de aleta de pez que usan las personas
para impulsarse en el agua, al nadar o bu- alfalfa: herba (-ae f) mdica.
cear) pinnae natatriae.
alfanumrico: alphanumricus, a, um.
aletargado, v. letrgico.
alfarera: figlina vel figulina, ae f.
alexifrmaco: adj alexiphrmacus, a, um.
Sin: contra venenum // sust alexiphrmacum alfarero: fgulus, i m. Sin: fictilirius; oll-
vel alexiphrmacon; remdium contra vene- rius.
num. Uso: tomar un -, alexiphrmacum s-
mere; remedio uti adversus venenum. alfrez: (portaestandarte) sgnifer, ri m.
Sin: vexillrius; praecursor; antesignanus //
ALF: Academa Latinitati Fovendae. (subteniente) sbtenens, entis m. Sin: subcen-
turionis vicrius vel adiutor; alter a subcen-
alfa: alpha, ae f. turione.
51
alfombrista
algodn: (planta) xylon vel xylum, i n. Sin: alcuota: pars, partis f. Sin: summae pars;
gosspium vel gosspion, ii n; coton, onis m quota pars. Uso: segn - fijas, secundum quo-
Uso: - hidrfilo, gosspium hydrphilum; tas partes statutas.
de -, xlinus vel gosspinus, a, um; - en
rama, coacta gosspina npl; coactlia goss- alienable: alienbilis, e.
pina; tomentum gosspinum; borra de -, la-
nugo xlina; hilado o tejido de esta borra, alienacin: alientio, onis f // (trastorno inte-
linum xlinum; tela xlina; xlinum lnteum; lectual) alientio mentis. Sin: amntia; de-
txtile xlinum; plvora de -, xylon explo- mntia.
dens.
alienista, v. psiquiatra.
algofilia: algophlia sive -phila, ae f. Sin: in-
sana doloris voluptas vel cupido aliento: de un -, uno quasi hlitu; hasta el l-
52
almadreas
alisadura: rei poltio (-onis f). almacenamiento: mrcium stiptio (-onis f).
Sin: condtio in receptculo, vel in hrreo, vel
alisios: vientos -, etsiae, arum fpl. Sin: tr- in apotheca.
pici efflatus.
almacenar: hrreo vel receptculo cndere.
Alitalia: Alitlia , ae f. Sin: Aronutica Sin: merces in hrreum repnere.
Socetas Alitlia appellata; socetas aronu-
tica itlica. almacenero: (tendero) apothecrius, ii m //
(guardalmacn) rerum receptculi custos
aliteracin: allittertio, onis f. Sin: adnomi- (-odis m).
ntio vel agnomintio; consontio litterarum;
homoeoprphoron, i n. almciga: gluten, tnis n; gltinum, i n.
53
almagesto
54
alpino
55
alquera
alquimia: alchmia, ae f. Sin: ars metallum alterable: mutbilis, e. Sin: qui, quae, quod
vel metalla mutandi; auri conficiendi ars; me- vitiari potest.
talli muttio.
altercado: alterctio, onis f. Sin: convcium.
alqumicamente: alchimstice.
lter ego: alter ego. Sin: alter idem.
alqumico: alchimsticus, a, um.
alternador: alternator, oris m.
alquimista: alchimista, ae m. Sin: alchmiae
studiosus vel professor. alternancia: alternamentum, i n.
56
alud
57
aludir
desarrollando); nives devolutae vel delapsae vione vexati (perjudicados por el -); aqua-
fpl; devolutus nvium lapsus; ingens nvium rum alluvione bruti (ahogados por el -);
moles e monte devoluta vel delapsa. Uso: cae alluvione e suis sdibus deturbati (echados
un -, nvium moles de monte devlvitur vel de sus moradas por el -).
lbitur; caminos obstruidos por los -, viae n-
vium mlibus interclusae. alveolitis: alveolitis, dis f. Sin: alveorum in-
flammtio vel infltio. Uso: - dental, alveoli-
aludir: liquem vel liquid significare. Sin: tis dentria; dntium alveolorum
liquem designare; liquid tngere; significa- inflammtio; - pulmonar, alveolitis pulmon-
tione liquem appellare; de liqua re mentio- ria; pulmonum alveolorum infltio.
nem incere; alldere + dat; annere;
adumbratim memorare; lviter tngere vel at- alvolo: alvolus, i m. Uso: - pulmonar, al-
tngere. volus pulmonaris vel pulmonrius.
alumnado: cuncti alumni; scholstici; dis- alzacuello: cllulum, i n. Sin: focale; colli
cpuli mpl. amictus (-us m) vel corona.
58
mbar
amargo: (dulce) v. amarguillo; (licor) ambages: ambages, um fpl. Uso: sin -, missis
amarellus, i m. ambgibus.
59
ambidextro
dillo, ambra, ae f; ambrum, i n; - negro, - naturae loca; res externa; res externae; cir-
azabache, ambrum nigrum. cumstntiae, arum fpl.
ambiente: - artstico, artficum mbitus (-us ambn: ambo, nis m. Sin: cthedra; plpi-
m); - cientfico, disciplinarum naturlium m- tum; suggestus, us m; v. plpito.
bitus; - corrompido, morum temporumque
vitia, vel corruptelae, vel turpitdines; - do- ambulancia: autorcera, ae f. Sin: rcera au-
mstico, domsticus convictus; domstica tomatria; autoraeda infirmis (excipiendis);
consrtio; - favorable, secundi hmines mpl; autoambulatrium (vehculum); autocinetum
- histrico, tmporum ac rerum adiuncta npl; aegrorum; autovehculumm sauciorum; au-
- hostil, hmines mprobi mpl; - literario, lit- torcera infirmorum vel sauciorum.
teratorum mbitus; - moral, morum condicio-
nes; - periodstico, diurnariorum mbitus; - ambulante: mbulans, antis. Sin: ambulat-
obrero, opficum ordo; opfices mpl; - reli- rius; circumforneus. Uso: vendedor -, am-
gioso, mbitus sacer; religiosae vitae condi- bulator; nstitor; crcitor; circulator.
ciones; - social, socialis mbitus; socialis
vitae condiciones; tmpora et personae // - ambulatorio: (que sirve para caminar) am-
geofsico, mbitus, us m. Sin: circumiectus, bulatrius, a, um // (dispensario) ambulat-
us m; ambintia, ium npl; circumiecta, orum rium, ii n. Sin: ambulatrium mdicum vel
npl; circumiacntia, ium npl; circumfusa, valetudinrium.
orum npl; locorum natura; rerum locorumque
adiuncta; circumiecta natura; circumiacentia ameba: amoeba, ae f; amoebe, es f .
60
aminocido
amebeo: amoebaeus, a , um. Sin: vrsibus al- ametrallador: adj ballistrius, a, um. Uso:
ternis constans. Uso: verso -, versus amoe- fusil -, parvum tormentum automatrium
baeus. // sust ballistrius, ii m. Sin: ignfera misslia
iculans.
amenaza: amenazas a la vida humana, vitae
humanae minationes; hminum vitae impen- ametralladora: (autmatum) polbolum, i n.
dentes minationes; amenazas contra la vida, Sin: mydrbolum vel -on, i n; mydrbalum,
percula in vitam intentata; - frontal a toda la i n; mydribalatrix, icis f (mchina); pyro-
cultura de los derechos del hombre, minae ballista, ae f; ballista ignfera vel ignvoma.
adversum irium humanorum omnem cul-
tum. ametrallamiento: misslium ignivomorum
iactus (-us m).
Amrica: Amrica, ae f. Uso: - Espaola,
Amrica Hispnica; Iberoamrica, Hibero- ametrallar: mydribalare. Sin: mydris perc-
Amrica; - Latina, Sud -, Amrica meridiana tere, ferire; mydros icere, concere, incere,
vel australis; Centro -, - Central, Mdia Am- inferre, fndere, effndere; ignvoma vel ig-
rica; - del Norte, Amrica septentrionalis vel nfera misslia concere, icere, iactare, iacu-
septemtrionalis. lari; ignvomis vel ignferis misslibus
ggredi, verberare, perctere, confrngere,
americana: (prenda de vestir) thorcium diffrngere, cedere; ignferos vel ignvomos
americanum; thorax (-cis m) americanus; v. glbulos concere; ignferas vel ignvomas
campera. glandes concere.
61
amistoso
amito: amictus, us m. Sin: epomis, dis f; l- amonaco: sust sal ammonacum n; sal am-
neus amictus; lnea epomis. monacus m; (gas compuesto de zoe e hidr-
geno) vapor ammonacus; (disolucin de gas
amnesia: amnsia sive -nesa, ae f. Sin: me- amonaco en agua) liquor ammonacus // adj
mriae amssio (prdida); memriae defctio ammonacus, a, um.
(debilidad notable). Uso: estoy sujeto a fre-
cuentes -, memria saepe me dficit. amonio: ammnium, ii n.
Amnesty International: Amnstia (-ae f) In- amor: amor, oris m. Sin: dilctio. Uso: - con-
ternationalis. Sin: socetas internationalis ab yugal, coniugalis amor; - divino, critas; -
amnstia; sodlitas ab amnstia internatio- materno, matris amor; materna critas.
nali; amnstia inter gentes.
amoral: sensus moralis expers. Sin: legis
amnista: amnstia sive -nesta, ae f. Sin: im- moralis nglegens.
pnitas; vnia et oblvio; vnia et impnitas;
vnia incolumitasque; oblvio rerum ante ac- amorcillo: liger puer Cupdo.
tarum vel praeteritarum; poenarum remssio
et oblvio; oblvio factorum dictorumque. amorfo: amorphus, a, um. Sin: informis;
Uso: - parcial, amnstia particularis vel par- form carens.
tialis; - total, amnestia totalis; - general, m-
nium factorum dictorumque oblvio; - amortiguador: antipulsrium, ii n.
poltica, discordiarum oblvio.
amortizable: amortizbilis, e . Sin: exstin-
amnistiar: amnstiam concdere. Sin: am- gubilis; solbilis.
nstiam decrnere; oblivionem praestare vel
sancire, vniam et impunitatem dare vel lar- amortizacin: amortiztio, onis f. Sin: exstnc-
giri; vniam in praetritum donare. tio; soltio. Uso: - en cuotas, gradalis vel gra-
dria soltio; - de una deuda, aeris alieni
amoblado: (supellctile) instructus, a, um. soltio vel exstnctio; dbitae pecniae sol-
tio; - de un crdito, iusti crditi soltio; cr-
amoblar: (supellctile) instrere (por ej, ditae pecniae soltio.
domum, una casa; conclave, un cuarto).
amortizado: amortizatus, a, um. Sin: exstinc-
amok: amok n indecl. tus; solutus.
62
anacmptico
una serie de aos, in annos slvere; - un cr- amplitud: - de ideas, nimi mentisque am-
dito, crditum slvere; - una deuda, pec- plitudo.
niam dbitam slvere; dbitum licui
slvere; - una deuda al contado, pecniam ampolla: (vasija de vidrio o de metal) am-
praesentem slvere; no estar en condiciones pulla, ae f. Sin: phala. Uso: pequea -, am-
de - las deudas, solvendo non esse. pllula; lagncula; fabricante de ampollas,
ampullrius, ii m // (tubito de vidrio) tbulus
amperaje: amperiana (elctridis) tnsio. (-i m) vtreus. Sin: vtreum subtilssimum vel
tenussimum // (vejiga) psula vel pstula ae
ampere, v. amperio. f // (vinajera) v. esta voz.
ampliador: (aparato o mquina que ampla) amputacin: amputtio, onis f. Sin: exsctio,
amplificatria, ae f (mchina). trunctio.
amplificacin: amplifictio, onis f. Sin: am- amuleto: amuletum, i n. Sin: res averrunca;
plitio // Fotogr maiortio vel amplitio pho- en pl tambin prebia, orum n.
togrphica; (fotografa, texto, plano, etc.,
ampliados) anttypum amplificatum n. Uso: amura: propes, pdis m.
- electrnica, amplifictio electrnica.
anabaptista: anabaptista, ae m; anabaptstria,
amplificador: Fs, Electr amplificatrium, ii ae f. Sin: iterandi baptismi assertor m, asser-
n. Sin: amplificatrum; mchina amplificat- trix f.
ria; instrumentum amplificatrium // (alta-
voz) v. esta voz. anabiosis. anabiosis, -is f. Sin: resuscittio.
63
anacardo
64
anatema
65
anatematizar
ancestral: avtus, a, um // fig priscus, a, um. andaluz: adj vandalicianus, a, um. Sin. an-
Sin: antquus, antiqussimus. dalusianus; andalusiensis, e // hab Vandali-
ciani, orum. Sin: Andalusienses, ium.
anchoa: phia, ae f. Sin: phye, es f; pua, ae
f. andamio: tabulatum, i n; tabultio, onis f.
Sin: contigntio.
anchura: - de una va, v. trocha.
andante: Ms aequabliter. Sin: lniter; mo-
deratus msicus modus; temperata symph-
anciano: adj (en oposicin a joven) vetus, nia; modultio aequbilis vel lenis; modultio
vteris // sust senex, senis m. Sin: homo vel aequbilis vel lenis fluens.
vir provectae aetatis; (en oposicin a joven)
homo vel vir vetus. Uso: - venerable, vener- andantino: Ms aequablius; lnius; modu-
bilis vel venerandus senex; asilo de ancianos, ltio lenior.
v. asilo; no es lcito dejar a los - en soledad,
non licet hmines vteres in solitdine reln- andas: lectica vel lectcula, ae f. Sin: sand-
quere. pila; gestatrium; portatria; frculum; sella
baiulatria, gestatria, portatria.
ancla: ncora, ae f. Uso: echar - o anclas,
ncoram vel ncoras icere; levar el - o an- andn: crepido, dnis f; v. plataforma.
clas, ncoram vel ncoras tllere, slvere;
cable del -, ancorale, is n; del -, ancoralis, e; Andes: Andae, arum fpl; Andes, ium fpl. Sin:
ancorrius, a, um; provisto de -, ancoratus; Andes montes; Andina iuga. Uso: de los -,
est el buque sobre el -, navis ad ncoram de- andinus, a, um
ligata est.
andinismo: andinismus, i m. Sin: andinae
66
anestesiar
67
anestsico
anestsico: adj anaesthticus, a, um. Sin: in- ngel: ngelus, i m. Uso: - custodio o de la
dolrius; sentiendi facultatem uferens // sust guarda, ngelus tutelaris vel custos // fig, es
anaesthticum, i n. Sin: anaesthticum medi- un -, vir est exmi venustate (en extremo
camentum; medicamentum sensum uferens. hermoso), mitssimus et lenssimus (muy afa-
ble), probatssimus (muy bueno), purus cas-
anestesista: anaesthticus, i m. Sin: mdicus tusque (inocente).
anaesthticus.
angelical: anglicus vel angelianus, a, um; ad
aneurisma: aneurysma, tis n. Sin: (dilata- ngelos prtinens; fig ngeli smilis; nno-
cin de una arteria) arteriae amplifictio vel cens, purus. Uso: alma -, mens ab omni labe
dilattio; (dilatacin anormal del corazn) purssima; coros -, chori angelorum; saluta-
abnormis dilattio cordis. cin -, saluttio anglica; vida -, vita inte-
grrima.
aneurismtico: aneurysmticus, a, um. Sin:
ad aneurysma ttinens. anglicamente: anglice.
68
animador
anglicista: (versado en ingls) nglice sciens angustia: angor, oris m. Sin: maeror; anxe-
// (aficionado a lo ingls) rerum anglicarum tas; sollicitudo. Uso: morir de -, angore vel
cultor. angribus cnfici.
anglofilia: Angliae stdium. Sin: benevoln- angustiar: angore vel maerore affcere // an-
tia erga Anglos. gustiarse, estar angustiado, angore premi vel
ffici. Sin: nimo angi; afflictari de liqua re.
anglfilo: Angliae studiosus vel amans. Sin:
in Anglos benevolntior; Angliae et Anglo- anhdrido: anhydrides, is f. Uso: - carb-
rum amator. nico, anhydrides carbnica; carbneum
dioxydatum; carbnei dixidum; - sulfrico,
anglofobia: formdo (-dnis f) Anglorum. sulp(h)ur dioxydatum.
Sin: Angliae et Anglorum dium; hostlitas
in Anglos. anhidro: anhydrus, a, um. Sin: aqu carens;
siccus.
anglfobo: osor Anglorum. Sin: Angliae et
Anglorum hostis. anilina: anilinum, i n; anilina, ae f. Uso: f-
brica de -, anilinificina, ae f.
anglfono: anglphonus.
anilla: (anillo de gimnasia) crculus, i m. Sin:
anglomana: anglomnia sive -mana, ae f. nulus. Uso: fabricante de anillos, anulrius,
Sin: angliciztio, onis f; imitandi nglicos ii m.
mores stdium.
anillo: nulus, i m; crculus, i m. Uso: - del
anglmano: anglicizans, antis mf. Pescador, nulus piscatrius vel piscatoris ;
anillos de Saturno, circelli Saturni planetae.
anglosajn: adj nglicus-saxnicus; anglisa-
xnicus // sust Anglus-saxo (Angli-sxonis animacin: (accin y efecto de animar o ani-
); Anglosaxo, nis m // (lengua) lingua an- marse) animtio, onis f. Sin: concittio, inci-
glosxona vel anglosaxnica. ttio Uso: - social, socialis animtio;
incittio socialis; estar lleno de -, alacritate
Angola: Anglia vel Angola, ae f. efferri; carecer de -, motu carere; frigere //
(vivacidad) alcritas, atis f. Sin: motus, us m;
angols: adj angol(i)ensis, e; angolanus, a, calor, fervor // (movimiento o concurso de
um // sust Angol(i)ensis, is m; Angolanus, i gente) celbritas, atis f. Sin: frequntia //
m. (manifestacin de los actos caractersticos
de la animalidad) vitalis vis. Sin: animtio.
angora: (cabra) capra ancyrana // (conejo)
cunculus ancyranus // (lana) lana ancyrana. animado: (dotado de vida) animatus, a, um;
nimans, antis. Uso: ser -, nimal, alis n; ni-
anguila: anguilla, ae f. Uso: - ahumada, an- mans, antis mf, en pl tambin n.
guilla fumigata vel suffta.
animador: animator, oris m. Sin: incitator;
anguloso: (que tiene ngulos) angulatus // hortator; fautor.
(de rasgos muy salientes) angulosus.
69
animal
animal: nimal, alis n. Sin: nimans, antis anisocoria: anisocria sive -cora, ae f. Sin:
mf. Uso: - domstico, nimal domsticum vel impar pupillarum amplitudo vel amplifictio.
cicur; - racional, irracional, nimal rationale,
irrationale; - salvaje, fera // (contrapuesto a anisotropa: anisotrpia sive -tropa, ae f.
hombre) bstia, ae f // fig blua, ae f. Sin:
pecus (-dis f). aniversario: adj anniversrius, a, um // sust
anniversrius dies; dies memorialis; anniver-
animar: animare. Sin: incitare; nimum d- sria memria. Uso: - de matrimonio, anni-
dere. versrius matrimnii; - de sacerdocio,
sacerdtii natalis; sacerdotalis mneris nata-
animismo: animismus, i m. Sin: spirtuum lis; ab nito sacerdtio anniversrius dies; -
doctrina. del nacimiento, dies anniversrius natalis;
dies natalis y simplem natalis, is m; celebrar
animista: adj animsticus, a, um. Sin: ad ani- el - del nacimiento, natalem diem festum ha-
mismum spectans // sust animista, ae m. Sin: bere; - de la muerte, anniversrius fneris
animismi sectator vel fautor. dies; celebrar el - de la muerte de uno, anni-
versrium mortis alicius diem celebrare //
nimo: nimus, i m. Uso: - eufrico, nimi oficio y misa que se celebran en sufragio de
hilritas vel iucnditas; nimus hlaris vel iu- un difunto el da en que se cumple el ao de
cundus. su fallecimiento, anniversriae exsequiae; pro
defuncto anniversria sacra.
animosidad: (entusiasmo, ardor; valor, es-
fuerzo) animsitas, atis f. Sin: nimus // ano: podex, dcis m.
(aversin, ojeriza, hostilidad) animsitas.
Sin: dium; simultas. andico: anhdicus, a, um.
animoso: animosus, a, um. Sin: animatus; in- anodino: adj andynus, a, um. Sin: mitigati-
trpidus; lacer. vus, mitigatrius; dolorem sedans, mnuens,
levans, uferens // (insignificante, insubstan-
anin: nio, onis m; anion, ontis n. cial) flccidus, a, um. Sin: nihil signficans;
flexloquus // sust medicamentum (-i n)
aniquilacin: annihiltio, onis f. Sin: exina- andynum, mitigativum, mitigatrium.
ntio; exstnctio; excdium; dissoltio; eradi-
ctio. nodo: nhodus, i f.
70
antecedencia
anormal: adj anormalis, e. Sin: abnormis, antrtico: antrcticus, a, um. Uso: crculo -,
enormis // (dicho de persona cuyo desarrollo crculus antrcticus.
fsico o intelectual es inferior al que corres-
ponde a su edad) mentis imminutione (vel Antrtida: Antrctica Terra. Sin: rgio an-
debilitate) laborans (- mental); crporis im- trctica; cntinens antrctica.
minutione laborans (- fsico) // (infrecuente)
inslitus, a, um. Sin: insuetus; inusitatus. anteayer: ndius trtius. Uso: est ausente
desde -, nunc est dies trtius, cum abest.
anormalidad: anormlitas, atis f. Sin: ab-
nrmitas. antebrazo: antibrchium vel antibrcchium,
ii n.
anosmia: ansmia sive anosma, ae f. Sin: ol-
facts defctio vel defectus (-us m). antecama: cubiculrium tapete (-is n). Sin:
strea; teges (tgetis f).
anotar: notare. Sin: consignare; perscrbere.
antecmara: anticmera, ae f. Sin: procoe-
anoxia: defectus (-us m ) oxygnii. ton, onis m.
anquilosado: ankylosi (vel anchylosi) affec- antecedente: adj antecedens, entis. Sin:
tus vel laborans // fig detentus, a , um. Sin: praecedens; anteactus; anterior // sust antece-
tardus; ignavus; lentus; iners; segnis. dens; en pl antecedntia (-ium n); anteriora
(-um n); ante acta (-orum n); ea quae antea
anquilosis: ankylosis vel anchylosis, is f. evenerunt vel facta sunt; ante facta (-orum n).
71
antecesor
antediluviano: antediluvianus, a, um. Sin: anteojos: oculria, orum vel ium npl. Sin:
ante dilvium exsistens vel factus; dilvio an- perspicillum; perspicilla, orum npl; vitra
tiquior, antiquius // fig vetrrimus, a, um. Sin: oculria; oculria vtrea. Uso: - acromticos,
obsoletus. oculria vitra nitidssima; - ahumados, ocul-
ria fumigata; - bicolores, vitra oculria bino
antehlix: nthelix, cis f. colore distincta; - cncavos, bicncavos, ocu-
lria cncava, bicncava; - convexos, bicon-
antelio: anthlios, ii m. vexos, oculria convexa, biconvexa; - negros,
oculria nigra vel atra; - de sol, vitra oculria
antemeridiano: antemeridianus, a, um. Sin: nigranti fulgine llita; llevar -, grere ocul-
ante merdiem. ria; ponerse los -, oculria sibi impnere.
72
anticoncepcional
onis n; trium. Uso: hacer -, exspectare, op- tus // sust catholicorum osor; nminis cath-
periri. lici inimicus.
73
anticonceptivo
74
antimilitarismo
um. Sin: mtigans, mitigatrius // sust an- antiguerrillero: adj y sust bellatribus tectis
tispasmdicum, i n. Sin: mitigatrium; me- aversus, contrrius, rnitens.
dicamentum antispamdicum; medicamentum
mitigatrium. antiherrumbre: res robginem precavens
vel uferens.
antiesttico: antiaesthticus. Sin: invenustus,
a, um. antihiginico: valetdini contrrius vel no-
cens. Sin: infensus curae valetdinis vel sani-
antifascista: antifascista, ae m. tatis.
antigangrenoso: qui, quae, quod gangrae- antiinfortunio: contra vel adversus infort-
nam spprimit. nium.
75
antimilitarista
76
antitoxina
77
antivarilico
78
aparato
anuria: anria sive anura, ae f. Sin: urinae aparador: (mueble) bacus, i m. Sin: arm-
cesstio. rium; armrium prompturium. Uso: - pe-
queo, armarolum.
anverso: pars adversa. Uso: - de una mo-
neda, pars adversa alicius nummi. aparato: (mquina) instrumentum, i n. Sin:
mchina; machinamentum. Uso: - deportivo,
anzuelo: hamus, i m. Uso: sedal con -, icu- instrumentum oblectatrium; instrumentum
lum hamatum. ad ldicram exercitationem aptum; - esc-
nico, dispostio scenica; - estreo-electrof-
aalejo: calendrium ( -ii n) ecclesisticum. nico, stereolectrophnum sive
stereolectrphonum, i n; electrophnum sive
ao: annus, i m. Uso: - bisiesto, annus inter- electrphonum stereophnicum; - o mquina
calaris; - en curso, annus currens; - entrante, fotogrfica, instrumentum photogrphicum,
initurus annus; - escolar, scholaris annus; - mchina photogrphica; - investigador, per-
luz, annus lminis; annus luce mensus; - contatrum, i n; - magnetofnico, instrumen-
santo, annus sacer, piacularis; el - pasado, tum magnetophnicum; - porttil,
anno prxime praetrito; en el - de gracia, instrumentum porttile vel portbile; - telef-
anno post Christum natum, anno a Christo nico, telephnicum instrumentum; - de
nato, anno a reparata salute, anno D- radio, v. radio; - de radiografa, instrumen-
mini vel anno Dmini Nostri, anno chris- tum rontgenianum, - de televisin, instru-
tiano ; felicitar el - nuevo, faustum mentum televisrium, v. televisor // (conjunto
fortunatumque novum annum ominari; de cosas o personas para algn fin) appara-
79
aparcadero
tus, us m. Uso: - audiovisual, apparatus au- o cosa) figura, ae f. Uso: asumir la - de uno,
diovisualis; - burocrtico, apparatus charto- indere figuram alicius // (cosa que parece
crticus; - crtico, apparatus crticus; - y no es) spcies, i f. Sin: simulacrum; fucata
genital, genitale, is n; genitlia, ium n pl; - spcies. Uso: - de verdad, fucata (vel simu-
militar, apparatus militaris; - modernos de lata, vel ementita) veri spcies, apariencias -
diagnosis, recentssima diagnstica adiu- de virtud, simulacra virtutis.
menta; - respiratorio, rganum respiratrium
vel respirationis. apartadero: F.C. declinatrium, ii n. Sin:
mutatria, orum npl; rotlia moblia; orbita-
aparcadero: autoraedarum statio; rea sta- rum devertculum.
tiva autocinetorum; v. estacionamiento.
apartado, v. casilla (apartado postal).
aparcamiento, v. aparcamiento.
apartamento: diaeta, ae f; v. departamento.
aparcar: in statione (autoraedarum) con-
stitere, statere; vehculum in statione apartar: liquem avrtere, abdcere, avo-
sstere; autocinetum statere. care, deflctere, abstrhere, deterrere ab +
abl. Uso: - a los ciudadanos de votar, cives
aparcera: loctio prtibus facta. Sin: ius ab votis ferendis deterrere; no dejarse - del
partirium. propio propsito, a suo conslio non deterreri;
frmiter suum conslium tenere; apartarse
aparcero: colonus partirius. del camino, vi devrtere; de vi deflctere.
80
apetito
delectatione) capi // (aficionarse con exceso Apeninos: montes (-ium mpl) Appennini.
a una persona) amore alicius capi.
apepsia: appsia sive apepsa, ae f. Sin: di-
apata: apthia sive apatha, ae f. Sin: (impa- gestionis difficultas vel defectus.
sibilidad del nimo) indolntia; nihil sentire;
non dolere; nullus doloris sensus; (falta de apercepcin: appercptio, onis f. Sin: perci-
vigor o energa) torpor, nimi torpor; lenti- piendi sensus vel conscintia.
tudo; socrdia; ignvia; inrtia; segntia.
apergaminado: mcie confectus.
aptico: apthicus, a, um. Sin: (impasible)
senss expers; (falto de vigor o energa) tor- aperitivo: (slido y/o lquido) gusttio, onis
pens; lentus; socors; ignavus; iners; segnis. f. Sin: gustatincula; gustatrium; promulsis
(-dis f); gusttio apertiva vel aperitiva; cibi
apear: liquem ad pedes dedcere vel ad- appetntiam movens vel urgens; (solamente
dcere. lquido) prpoma, tis n. Sin: silatum; absin-
thiatum; ptio apertiva; occursria ptio.
apegado: - a la vida, vitae cpidus.
aperos: instrumenta, orum npl. Uso: - de jar-
apego: stdium, ii n. Sin: nimi adinctio. dinera, instrumenta hrtica.
apelacin: (accin de apelar) appelltio, apertura: aprtio vel apertio; adaprtio, onis
onis f. Uso: derecho de -, v. derecho; tribunal f. Sin: apertura. Uso: solemne -, sollemnis
de -, v. tribunal. aprtio // fig nimus patens.
apelar: appellare. Sin: provocare. Uso: - a la apesadumbrado: maestus liqu re. Sin:
lealtad de alguien, ad fidem alicius conf- maerore vel maestti affectus.
gere; - a la piedad de alguien, alicius mise-
ricordiam captare; - al pueblo, ad ppulum apesarado, v. apesadumbrado.
appellare vel provocare
aptalo: aptalus, a, um. Sin: foliorum ex-
apellido: cognomen, mnis n. Uso: nombre y pers; fliis carens.
-, nomen cognomenque.
apetencia, v. apetito.
apndice: (cosa adjunta o aadida a otra)
appendix, cis f. Sin: supplementum; addita- apetito: (impulso instintivo) cupditas, atis f.
mentum. Uso: - de un libro, appendix; ex- Sin: appetitus, us m; appettio // (gana de
trema libri (peris, volminis) pars; - del comer) appetntia, ae f. Sin: appettio; cibi
ciego, appendix intestina, clica; intestino- vel edendi cupditas, avditas, appetntia.
rum appendix. Uso: operacin del -, resec- Uso: falta de -, cibi fastdium; avivar, abrir o
tio appendicis; operar de -, v. operar. despertar el -, cibi cupiditatem excitare vel
concitare; appetentiam cibi fcere; comer con
apendicitis: appendicitis, dis f; appendicites, -, libenter dere vel cibum smere; hacer vol-
is f. Sin: appendcis inflammtio; clicae vel ver el -, aviditatem cibi appetendi revocare;
intestinae appendcis morbus. Uso: lo opera- perder el -, appetntiam amttere; tener -,
ron de -, clica appendix resecta est ei. cibum apptere; no tener -, cibum fastidire;
81
apetitoso
no tengo -, mihi cibi cupditas non est. zado, reprobari, improbari; repulsam ferre.
apetitoso: (que excita el apetito) appetntiam aplazo: reprobtio, onis f. Sin: improbtio;
xcitans vel fciens. Sin: palatum sscitans; repulsa.
salivam movens // (gustoso) spidus, a, um.
Sin: suavi vel grato sapore. aplicacin: usus, us m. Sin: applictio. Uso:
- tcnicas, rei tchnicae vel rerum technica-
apicultor: apirius, ii m. Sin: apiculrius; rum applicationes; las - de la energa at-
mllifex (- fcis), mellrius; pium cultor. mica a objetivos pacficos, vis atmica ad
usus bllicos adhbita; las - de la radio, mar-
apicultura: pium cultura vel cura. Sin: coniani inventi usus (-um mpl); - de un in-
mellifcium; apiria; ars apiria. vento, inventi usus.
82
apostema
apodctico: apodcticus, a, um. Sin: certus; christianae religionis (vel doctrinae) defen-
certssimus; firmssimus. sor, adsertor, vindex; los - de la literatura
cristiana, christiani apologetae.
apodo: cognomen, mnis n. Sin: cognomen-
tum; ridculum vel irrisrium nomen; nomen aplogo: aplogus, i m. Sin: fbula, fabella;
dditum. Uso: - jocoso, nomen ioci caus fic- narratincula ficta.
tum; - mordaz, nomen despects caus fic-
tum. apopleja: apoplxia sive -plexa, ae f;
apoplexis, is (ac -in, abl -i) f. Sin: (sbiti) sn-
apdosis: apdosis, is f. Sin: reddtio; se- guinis ictus (-us m). Uso: - parcial, parlysis;
cunda pars perodi vel msicae phrasis. nervorum remssio; morir de -, apoplxi ar-
reptum vel correptum perire; ictu snguinis
apfisis: apphysis, -is f. Sin: ossis tubrcu- exstingui; padecer -, apoplexi arreptum vel
lum vel eminntia. correptum esse
83
apostilla
apostilla: annottio, onis f. Sin: nottio; nota; apreciacin: diiudictio, onis f (muy buena,
commentarolus; annotamentum. Uso: breve excellens; buena, bona; satisfactoria, medo-
-, annotatincula. cris vel probbilis; suficiente, suffciens; in-
suficiente, vitiosa vel non suffciens).
apostillar: annotare. Sin: impnere, app-
nere notas ad + ac. Uso: - un libro, librum an- apremiar, v. acosar.
notatinibus instrere.
aprendiz: discpulus, i m. Sin: tiro (-onis m);
apstol: apstolus, i m; apstola, ae f // (fig, alumnus; novtius.
propugnador, ra) fautor m, fautrix f; auctor
m, auctrix f. aprendizaje: discntia, ae f. Sin: discipulatus
vel alumnatus, us m; novitiatus, us m; tiroc-
apostolado: apostolatus, us m. Sin: apstoli nium; praeparatria exercittio; previum ti-
munus (-nris n). Uso: - de la oracin, rocnium. Uso: - escolar, discntia scholaris;
apostolatus orationis. - del latn, discntia latina vel linguae latinae.
84
arbitrar
apuesta: (accin de apostar) spnsio, onis f arameo: adj aramaeus vel aramicus, a, um.
Uso: hacer una -, v. apostar; ganar la -, Uso: idioma -, lingua aramaea.
sponsionem vncere; liquem sponsione vn-
cere; perder la -, sponsionis condemnari; arancel: - de aduanas, index (-dcis m) rerum
sponsione vinci // (cosa que se apuesta) pig- vectiglium.
nus, nris n. Sin: sponsionis pignus.
arndano: myrtillus, i m. Sin: baca caerlea.
apuntador: mnitor scenicus. Sin: theatri
mnitor; inspirator theatralis. arandela: orbculus, i m.
85
arbitrariamente
86
arengar
ducatus, us m // (funciones de archiduque) ar- blicos, tbulae pblicae; guardar una cosa en
chiducis munus (-nris n) // (territorio perte- un -, v. archivar // Inform scapus, i m. Sin:
neciente al archiduque) archiducatus; plica, ae f.
archiducis dcio, rgio, territrium.
arcipreste: archiprsbyter, tri m.
archiducal: archiducalis, e. Sin: archiducis
(del archiduque). arco: (arma para disparar flechas) arcus, us
(dat y abl pl rcubus) m // (Geom, porcin de
archiduque: rchidux, ucis m. Sin: Magnus curva) arcus, us m; apsis (hapsis), sdis (ac -
Dux. sda, ac pl -sdas) f // (Arq, fbrica en forma
de -) arcus, us m. Sin: curvatura; fornix (-cis
archiduquesa: archiducissa, ae f. Sin: m). Uso: - triunfal, arcus triumphalis vel
Magna Dux. ovans // (Fs, - voltaico) arcus (-us m) voltia-
nus; arcus Voltae // - iris, arcus plvius, cae-
archimandrita: archimandrita vel archiman- lestis, mbrifer, purpreus // (vara delgada en
drites, ae m. que se fijan cerdas para herir las cuerdas del
violn, contrabajo, etc.) arcus, us m // (porte-
archipilago: archiplagus, i n. Sin: mare n- ra, meta en deportes) pali, orum mpl. Uso:
sulis refertum. enviar la pelota fuera del -, extra palos mt-
tere follem.
archisinagogo: archisynagogus, i m.
ardilla: sciurus, i m. Sin: sciurolus vel scu-
architecture (Inform), descripcin de los sis- rolus.
temas: architectura, ae (computatralis vel or-
dinatralis) f. rea: rea, ae f. Uso: Dep, - de castigo (de
penal o penalti) o de gol, rea (iacts) poe-
architriclino: architriclnus, i m. nalis; rea iacts vlidi; - de juego, campus;
rea ludi // (medida de superficie equivalente
archivador: chartulrium, ii n. a cien metros cuadrados) rea, ae f. Sin: de-
cmetrum quadratum.
archivar: in tabulrio repnere, servare, cus-
todire, recndere, incldere. Sin: in tabulrium arena: fig, bajar a la -, (in) certamen descn-
referre; tabulrio consignare vel mandare. dere.
87
arenque
argamasa: arenatum, i n. Sin: calcestrum, i rido: ridus, a, um. Sin: arens; siccus; ex-
n; calcina; arenae et coementi mixtura; v. hor- siccatus; exsuccus; exilis, grcilis.
mign.
arieta: cantincula, ae f. Sin: cntulus.
argamasar: dpsere lutum.
ario: rius, a, um. Uso: lengua -, lingua ria
rgana: rgata, ae f. Sin: mchina ad trahen- sive ariana.
dum apta.
arista: (interseccin de dos planos) arista, ae
arganeo: rganum, i n. f.
88
armadura
89
armamentismo
90
arquiepiscopal
conspirtio et quasi concentus voluntatum // arpa: harpa, ae f. Sin: psaltrium. Uso: tocar
(Ms, arte que trata de la formacin, suce- el -, psllere.
sin y modulacin de los acordes musicales)
ars vel disciplina harmnica. Sin: doctrina arpegio: fdium implsio (-onis f). Sin: con-
institutionis harmnicae. citata fdium vibrtio; harpae concentus (-us
m).
armnica: (instrumento msico) harmnica,
ae f. Sin: harmnica fltilis vel inflanda. arpeo: hrpaga, ae f.
91
arquisinagoga
array (Inform), tabla o matriz: matrix, icis f . arreo: (atavo, adorno) ornatus, us m // (pl,
Sin: sries, -i f. guarniciones de las caballeras) arma vel or-
namenta equstria; stramenta, orum npl.
arrebato: - del alma, nimi subltio; - de ira,
sbita ira. arrepentimiento: paenitntia, ae f. Uso: - ac-
tivo, malefactorum paenitntia.
arrebol: (afeite encarnado) v. colorete.
arresto: (captura) comprehnsio, onis f //
arreglar: - las cuentas de la familia, rationes (prisin) custdia, ae f. Uso: - domiciliario,
92
arrugar
arrianismo: arianismus, i m. Sin: Arii he- arrocero: oryzae cultor (-oris m).
resis; ariana doctrina.
arrodillada: genuflxio, onis f. Sin: genufle-
arriano: adj arianus vel rius, a, um; sust xus (-us m); flxio gnuum; gnuum inflxio.
Arii, vel arianismi, vel heresis arianae disc-
pulus, ssecla, fautor, sectator. arrodillado: genuflexus, a, um. Sin: genu
flexo, inflexo, submisso. Uso: - con ambas
arriar, v. amainar. rodillas, gnibus flexus vel psitus.
arriata o arriate: pulvinus, i m. Sin: rea, ae arrodilladura: gnuum flexura (-ae f).
f. Uso: - de violetas, violrium; - pequea,
pulvnulus; arola. arrodillarse: gnua flctere. Sin: gnua in-
clinare vel submttere; procmbere gnibus;
arriba: - Espaa!, Sursum Hispnia! in gnua procmbere; in gnua subsdere.
Uso: - ante uno, a los pies de uno, ad gnua
arribismo: mbitus, us m. Sin: ambtio; gl- alicius procmbere; ante pedes alicius pro-
riae avditas; escendendi cupditas; effrenus, cmbere; ad gnua se licui submttere.
effrenatus, immdicus mbitus. Uso: - en po-
ltica, perveniendi stdium; sollicitudo hono- arrollador: - de tabaco, involutor, oris m.
rumque contntio; immdicus publicorum
mnerum mbitus; effrena, vel effrenata, vel arrollar: (envolver una cosa en forma de
immdica dignitatum potestatumque amb- rollo) invlvere; convlvere. Sin: compli-
tio. care.
arribista: ambitiosus, a, um. Sin: glriae p- arrorr: lallus, i m; lallum, i n; lalla indecl.
petens vel cpidus; effrenatus et audax ali- Sin: nnia; nenola; somnferum carmen;
cius rei captator; repentinus homo; qui somnfera cantilena.
celriter ad honores prvenit.
arroyada: rvuli cursus (-us m).
arriendo, v. arriendamiento.
arroz: oryza, ae f. Uso: - seco, oryza condta;
arritmia: (Pat, irregularidad en las pulsa- - a la milanesa o a la valenciana, oryza Me-
ciones) arhthmia sive arhythma; arrhthmia diolannsium vel Valentinorum more con-
sive arrhythma, ae f. Sin: arteriarum pulsus dita; cultivo del -, oryzae cultura; oryzarum
exlex, abnormis, enormis. cultus (-us m); paella de -, oryzae patella.
93
arruinado
94
artstico
artculo: (escrito en peridico o revista) ar- artificioso: (hecho con artificio) artificiosus,
tculus, i m. Sin: scriptum; commenttio; a, um. Sin: fictcius; fictus; fucatus // (doble,
caput. Uso: - breve, captulum; commentar- engaoso, astuto) dolosus. Sin: cllidus, as-
olus; - de fondo, commenttio princeps; tutus.
caput primrium vel penurium; artculus pri-
mus, princeps, praecpuus; primrium vel artillera: (material de guerra que com-
praecpuum scriptum; penurius vel penrius prende caones, ametralladoras, etc.) res tor-
artculus // (cosa con que se comercia o que mentria. Sin: plumbvoma vel bllica
se consume) res, rei f. Sin: merx, mercis f. tormenta; pyroballistria arma; ballistria vel
Uso: artculos de consumo, bona quae usu pyroballistria, ae f. Uso: - antiarea, ballis-
consumuntur; artculos de exportacin, res tria antiarea; tormenta (bllica) adversus
quae exportantur; artculos de importacin, arios incursus; tormenta ignvoma contra
res quae importantur; artculos de lujo, mer- aronavium incursiones; - motorizada,
ces delicatae; res ad luxriam pertinentes; lu- ballistria autovectbilis; disponer la -, tor-
xriae instrumenta; artculos de la moda menta dispnere // pieza de -, tormentum, i n
femenina, mulebris hbitus res; - de platino, // (cuerpo de artilleros) (mlites) tormentrii
res ex platino confecta; artculos de primera Sin: (mlites) ballistrii vel pyroballistrii;
necesidad, merces vctui atque sui necess- mlites tormentis (bllicis) addicti; cohors
riae // Gram artculus, i m // (cada una de las tormentria, ballistria, pyroballistria. Uso:
disposiciones de un tratado, ley, etc.) caput, oficial de -, ductor tormentariorum, ballista-
ptis n. Sin: captulum; artculus; locus; pars. riorum, pyroballistariorum (comandante de
Uso: - de fe, sacrae doctrinae caput; - de ley, un destacamento); praepsitus ministrio
caput legis; artculos del tratado de paz, tormentrio (encargado del empleo de la -).
pacis condiciones // en el - de la muerte, in
artculo mortis. Sin: in supremo mortis agone artillero: (miles) tormentrius Sin: (miles)
vel discrmine. ballistrius, pyroballistrius, pyrobolrius; li-
brator; tormenti bllici librator.
artificial: artificialis, e. Sin: artificiosus; fic-
tcius, factcius; arte factus vel cnditus. Uso: artimaa: (trampa) fraus, fraudis f Sin:
colores -, factcii colores; fuegos -, ignes arti- dolus // (coloq, artificio o astucia para enga-
ficiosi vel festi; lago -, lacus strctilis; ojo -, ar a uno, o para otro fin) v. treta.
culus artificiosus; rosa -, rosa artificialis;
piedras preciosas -, factciae gemmae. artista: rtifex, fcis m. Sin: officinator; qui
in arte (vel rtibus) versatur. Uso: - perfecto,
artificialmente: artificiliter. Sin: artificiose. perfectus rtifex; - de teatro, scenicus, i m;
Uso: ser alimentado -, artificiliter nutriri. scenicus rtifex.
95
artralgia
summo artifcio factus; politssima arte per- as: princeps, cpis mf. Uso: - del ciclismo, bi-
fectus; obras -, pera arte facta; perfeccin -, rotariorum princeps; los corredores ases,
artifcium et expoltio; produccin -, pera et principes cursores.
artifcia; carencia de sentido -, nulla ars; dar
forma - a una obra , artifcio opus perfcere asado: assum, i n. Sin: caro assa vel assata;
vel confcere; tener gusto -, artis sensu cibus assatus. Uso: - de nade o pato, buey,
pollere; artis iudcio pollere; sensum vel iud- cordero, lechn, ternera, vaca, assum anati-
cium habere. num, bbulum, agninum, porcellinum, vituli-
num, vaccinum; quien prepara asados,
artralgia: arthrlgia sive -thralga, ae f. Sin: assorum confector; quien vende asados, as-
articulorum dolores. sorum vnditor vel tabernrius; tienda de
asados, assorum taberna // (pp de asar) assa-
artrlgico: ad arthrlgiam ttinens. tus. Uso: - en el horno, in furno assatus.
artrtico: adj arthrticus, a, um. Sin: articulo- asador: (quien asa carne) assator, oris m; as-
rum vel artuum (gen) ; arthrtide (articulorum satrix, icis f // (varilla de metal en que se
vel artuum inflammatione) laborans, vexatus, pone al fuego lo que se quiere asar) veru, us
affectus; articulorum vel artuum (gen) // sust n (dat y abl pl vribus vel vrubus). Sin: ve-
arthrticus, i m; arthrtica, ae f. Sin: qui vel rutum, i n. Uso: - pequeo, verrculum //
quae arthrtide laborat, vexatur, affcitur. (aparato mecnico) veru vel verutum vers-
tile. Sin: veru machinatione versatum; assa-
artritis: arthritis, tdis (ac -in). Sin: articularis tria machnula; machintio crnibus
vel articulrius morbus; vtium articulare vel assandis; machnula versando veruto. Uso: -
articulrium; articulorum vel artuum inflam- con motorcito elctrico, veru vel verutum
mtio. Uso: padecer o estar afecto de -, arti- elctricum; veru elctrica vi motum.
culari vtio ffici; articulari morbo laborare,
vexari, ffici. asalariado: adj conductus, a, um. Sin: mer-
cennarius; mercede conductus // sust salaria-
artritismo: arthritismus, i m. rius, ii m. Sin: conductus; operrius
conductus; mercede conductus.
artrodia: Anat arthrdia sive arthroda, ae f.
asalto: (- a personas) mpetus, us m. Sin: ag-
artrologa: arthrolgia sive -loga, ae f. Sin: grssio, onis f // (- a lugares) oppugntio,
de crporis artculis doctrina vel rtio. onis f // (Esgr, acometimiento) pettio, onis f.
Uso: parar, evitar el -, petitionem effgere
artrpodo: rthropus, pdis m. vel vitare // (Esgr, juego) castellorum expug-
ntio. Sin: ludus castellorum. Uso: jugar
arveja: vcia, ae f. al -, castellorum expugnatione ldere;
castellorum expugnationi indulgere.
arzobispal: archiepiscopalis, e. Sin: ad
archiepscopum spectans. Assam: Assmia, ae f. Uso: de -, assamianus,
a, um; assamiensis, e.
arzobispo: archiepscopus, i m. Sin: metro-
polta. asamblea: conventus, us m. Sin: conslium.
Uso: - constituyente, conventus constitutio-
96
asegurarse
nalis; - General de las Naciones Unidas, ductrix (-icis f). Sin: anbathri minister vel
Conventus Generalis Nationum Unitarum; - ministra.
ordinaria, ordinrium conslium; miembro de
la -, convents sodalis (-is m); - solemne, ascesis: ascesis, is f.
conventus sollemnis.
asceta: ascetes vel asceta, ae m; asctria, ae f.
asbestino: asbestinus, a, um.
asctica, v. ascetismo.
asbesto: asbestos, i f. Sin: amiantus, i m.
asctico: ascticus, a, um.
ascride: scaris, -dis f.
ascetismo: (profesin de la vida asctica) as-
ascendencia: ascendntia, ae f. cetismus, i m. Sin: ascesis, is f; vita asctica;
ascticae vitae profssio // (doctrina de la
ascendiente: (influencia moral) auctritas, vida asctica) asctica disciplina. Sin: asc-
atis f. Sin: dgnitas // (antecesores) ascen- ticae vitae rtio; ascesis doctrina.
dentes, ium mpl. Sin: maiores; avi; proavi.
asearse: corpus curare, ornare, exornare. Sin:
ascensin: (accin y efecto de ascender) se ornare; ornari; se fngere; fingi.
ascnsio, onis f. Sin: scnsio. Uso: - de
Cristo, Ascnsio; Ascnsio Dmini // (fiesta asediar: obsidre. Sin: circumvallare.
con que se celebra el misterio de la -) Festum
Iesu Christi caelos ascendentis. Sin: Sollemnia asedio: obsdio, onis f. Sin: circumvalltio.
divini Redemptoris ad caelum escendentis.
aseguracin: assecurtio, onis f. Sin: cutio
ascensor: anbathrum, i n. Sin: scansrium; de liqua re; testifictio.
ascensrium; clla scandens; cllula scans-
ria; pnsilis cllula; mchina scansria; asegurado: (pblica) cautione tutus. Uso:
pegma scansrium vel scandens. Uso: - elc- casa -, domus cauta.
trico, anbathrum elctricum; anbathrum
elctrica vi actum; - pequeo, anabathrolum; asegurador: cautor, oris m. Sin: cautionis
- destinado para elevar pesos, v. montacar- dator.
gas // botn del -, anbathri mallolus vel
parvus mallolus; cabina del -, cella scans- aseguradora: socetas vel sodalcium sar-
ria; puerta del -, anbathri ostolum; bajar ciendis damnis. Uso: - para la proteccin del
en -, anbathro descndere, dvehi, deferri; paisaje, socetas locorum amoenittibus
subir en - al tercer piso, anbathro ad trtium tuendis; - sobre la vida, socetas cautioni
tabulatum escndere, ascndere, vehi, ele- exercendae.
vari, ferri; per anbathrum ad trtiam doms
tabulationem escndere; tomar el -, an- asegurar: - el coche, cautionem slvere de
bathro uti; el - no funciona, anbathrum non autoraeda.
movetur; el - se rompi, anbathrum vitiatum
est. asegurarse: - contra algo, sibi cavere de li-
qua re.
ascensorista: anbathri ductor (-oris m) vel
97
asentador
asentador: (cuero para suavizar las navajas) asesora: assestrix, icis f. Sin: consiliatrix.
v. afiladora.
asexuado o asexual: non sexualis, e.
aseo: (limpieza) mundtia, ae f; mundties, i
f // (adorno, compostura) elegntia, ae f. Sin: asfaltado: bitmine stratus vel obductus, a,
exorntio; nitor. um.
asepsia: asepsis, is f. Sin: inquinamenti im- asfalto: asphaltus, i m. Sin: bitumen, mnis
mnitas. n. Uso: - artificial, asphaltus artificialis; bitu-
men artificiale; de -, asphlticus; bitumino-
asptico: aspticus, a, um. Sin: inquinamento sus.
carens; inquinamento (inquinamenti, ab in-
quinamento) immunis; omni inquinamento asfctico o asfxico: asphcticus, a, um. Sin:
immunis. spritus vel nimae interclusione laborans.
98
asistencia
servado, sedes reservata; asientos de la ga- asimetra: asymmtria sive -metra, ae f. Sin:
lera (o paraso), archisllia; asientos de pla- inaequlitas; enrmitas; prtium inaequlitas;
tea, sellae; - de madera, sedile lgneum; - de rerum ordo discors, dscrepans, abnormis;
mrmol, sedile e mrmore // (anotacin en non apta (vel dscrepans, abnormis, enormis,
registro o libro de contabilidad) transcrptio dssona, discors, bsona, exlex) prtium com-
vel descrptio, onis f // (apuntamiento de una postio.
cosa para que no se olvide) annotamentum, i
n; annottio, onis f. Sin: perscrptio. asimtrico: asymmtricus, a, um Sin: asm-
meter, tra, trum; inaequalis; enormis; discors.
asignacin: - familiares, scdulae nummriae
familiares; - a los miembros de familias rei- asimilacin: assimiltio, onis f. Sin: appro-
nantes, nnuus rditus; nnua pblice de- pritio. Uso: - de la comida, cibi concctio
creta; - de gastos, statutus sumptus; - de una vel confctio // Gram, litterarum attrctio.
suma, pecniae assigntio, destintio, erog-
tio; destinata pecnia; destinata licui rei pe- asimilar: (asemejar, comparar) assimulare
cniae summa. vel assimilare liquem licui vel liquid licui
rei. Sin: assmilem fcere liquem licui; as-
asignar: destinare. Uso: - una suma, pecu- smile fcere liquid licui rei // (Fisiol, apro-
niam (vel pecniae summam) licui rei (vel piarse los rganos las substancias necesarias
in liquid) destinare. para su conservacin o desarrollo) in natu-
ram suam liquid vrtere. Sin: confcere vel
asignatura: disciplina, ae f. Sin: doctrina. concquere cibum // (fig, adoptar ideas o
Uso: - auxiliares, disciplinae auxiliares; - cosas ajenas) liquid sibi arrogare vel
cientficas, scintiae; - humansticas, disci- assmere. Sin: liquid in usum suum (vel in
plinae humansticae, humanae, spirituales; - suam rem) convrtere; liquid in sucum et
jurdicas, disciplinae iuris civilis; - literarias, snguinem convrtere.
doctrinae liberales; ltterae, arum; - principa-
les, disciplinae principales; - tcnicas, techni- asincronismo: asynchronismus, i m.
corum disciplinae.
asincrnico o asncrono: asynchrnicus, a,
asilado, da: (persona que encuentra asilo um.
con proteccin oficial) asyli petitor (-oris m);
asyli petitrix (-icis f). asndetos: asndeton vel asndetum, i n. Sin:
dissoltio.
asilo: asylum, i n. Sin: perfgium. Uso: - po-
ltico, asylum polticum // (establecimiento assmico: assmicus, a, um. Sin: contra (vel
benfico) hosptium, ii n. Uso: - de ancianos, adversus) terrae motus munitus vel praemu-
gerontocomum, ii n; senum hosptium; nitus.
domus egenis snibus recipiundis; - para ex-
psitos, v. inclusa; - de hurfanos, v. orfa- asistencia: assistntia, ae, f . Sin: cura; cur-
nato; - de nios, v. guardera; - para los tio; opitultio; patrocnium; auxlium. Uso: -
pobres, ptochotrophum; ptochum vel pto- activa, pasiva, assistntia activa, passiva; -
chum; - de sordomudos, hosptium surdorum hospitalaria, curtio noscoma, curtio in va-
mutorumque. letudinrio; - peditrica, curtio puerorum; -
tcnica, tchnica vel technicorum cura; - a
99
asistente
asma: asthma, tis n. Sin: anhlitus (-us m); asocial: insocibilis, e. Uso: societatem re-
anheltio; sprits difficultas; spirandi diffi- pugnans vel recusans.
cultas vel aspritas.
asociar: consociare (cum + abl). Sin:
asmtico: (relativo al asma) asthmticus. coningere (cum + abl); adingere ( + dat;
Sin: ad asthma prtinens // (que padece ad vel in + ac); aggregare (ad vel in + ac);
asma) asthmticus, i m. Sin: anhelator; spi- ascscere (+ dat; ad vel in + ac). Uso: - a Tur-
randi difficultate (vel asperitate) laborans. qua a la Unin Europea, Trciam in Unio-
nem Europaeam ascscere.
asociacin: associtio, onis f. Sin: consoci-
tio, socitio, socetas; assocetas; congreg- asociarse: - a o con alguien, se licui scium
tio, consrtium, consrtio; sodlitas, adingere; societatem cum liquo inire; - a
sodalcium; coetus; collgium. Uso: - cat- una corporacin, sodalcio se scium adin-
lica, cathlica consocitio; - catlica de asis- gere.
tencia social, cathlica socetas cvibus
iuvandis; - cultural, eruditorum consocitio; asociativo: associativus, a, um.
- deportiva, consocitio ludicrorum certmi-
num; athlticae ludis excolendis coetus; - asolar: assolare.
100
astenia
asomarse: prominere. Uso: No te asomes por aspirador: (adj, que aspira) aspirans, antis.
la ventanilla, noli ex fenestella prominere.
aspiradora: (aparato de limpieza que aspira
asonancia: assonntia, ae f. Sin: assontio; el polvo) aspiratrum, i n. Sin: aspiratrum pl-
soni congruntia vel similitudo; imperfecta veris; plveris ntlia; ntlia exhauritria; hau-
consonntia. ritria mchina; plveris hauritrium. Uso: -
de mano, manuale plveris hauritrium.
asonantado: ssonans, antis.
aspirante: (que aspira a algn estado, em-
asonantar: assonare. Sin: simliter desnere pleo, dignidad, etc.) aspirans, antis m. Sin:
vel cdere. candidatus. Uso: - al estado clerical, aspirans
statum clericorum; - a hermano lego, aspi-
asonante: adj ssonans, antis; sust vox sso- rans statum fratrum laicorum; - a la elocuen-
nans. cia, a la inmortalidad, candidatus
eloquntiae, immortalitatis; - al sacerdocio,
aspa: (cruz decusata) v. cruz. sacerdtii candidatus; ivenis sacerdtium
affectans; - a un empleo, candidatus alicius
aspecto: (semblante) aspectus, us m. Uso: - mneris.
eufrico, aspectus hlaris, hlarus, iucundus
// (elemento, faceta o matiz de algo) rtio, aspirina: aspirina, ae f; aspirinum, i n. Uso:
onis f. Sin: aspectus; res; fcies; forma. Uso: pastilla de -, plula vel pastillus aspirinae.
- deontolgico, rtio deontolgica; - esencia-
les, essentiales rationes; - estructurales, assembler (Inform): (assembly language, co-
structurarum formae; - fundamentales, fcies dificador de instrucciones) lingua machina-
primriae; - moderno, aspectus modernus; - lis. Sin: assembler, i m; compositria lingua
institucionales, institutorum formae; - posi- // (compiler, programa productor de progra-
tivos y negativos, fcies positivae et negati- mas) compilatrum, i n (assembleri). Sin:
vae; aspectus positivi et negativi; - compilatrium, ii n.
psicolgico, res psycholgica; - social, socia-
lis rtio; - de descuido y abandono, aspectus associative memory (Inform) memoria aso-
neglectus atque derelictus; bajo el - histrico, ciativa, almacenador asociativo: memria
sub aspectu histrico; bajo otro -, sub lio associativa.
aspectu; bajo varios -, sub vriis aspctibus.
asta: hasta, ae f. Uso: - de una balanza, sca-
aspern: cos, cotis f. pus, i m; bandera a media -, vexillum in
medio hastili; vexillum in medio palo prop-
aspersorio: aspersrium, ii n. Sin: asper- situm.
gillum vel aspergillus; lstricum aspers-
rium. astasia: standi vel consistendi difficultas.
aspiracin: Mec inspirtio, onis f // (vivo astenia: asthnia sive -thena, ae f. Sin: lan-
anhelo) appettio, onis f. guor; vrium defctio vel defectus (falta de
fuerzas); vrium deblitas vel remssio (decai-
aspirado: aspiratus, a, um. Uso: la p as- miento considerable de fuerzas).
pirada, p aspiratum.
101
astenopa
102
ataque
asueto: fria, ae f. Uso: da de -, dies feriatus. ataque: mpetus, us m. Sin: aggrssio, onis
f; ictus, us m. Uso: - areo a Gaza, mpetus
Asuncin: (cap. del Paraguay) Assmptio, arius in Gazam; - areos de los aliados, m-
onis f (in Paraquria). Sin: Assumptionpo- petus arii foederatorum; - apopltico, sn-
lis, is f // (elevacin al cielo de la Virgen guinis ictus; ictus mali sbitus; sufrir un -
Mara) Virgo Maria in caelum assumpta. Sin: apopltico, apoplexi rripi vel crripi; - at-
Depara Virgo caelo recepta // (fiesta de la -) mico, atmicus mpetus; - contra los dere-
sollemnia honori caelestis Reginae caelo re- chos civiles, mpetus in iura civlia; -
ceptae. informtico, mpetus ordinatralis; - suicida,
ictus suicidirius; - terrorista, mpetus terro-
asunto: ( cosa, caso) res, rei f. Sin: negtium, rsticus; - de una enfermedad, morbi irrptio.
ii n. Uso: - interno de China, res interna Si-
103
atar
atar: alligare. Uso: el que ata, alligator. alguna cosa) - al juicio de uno, iudcio alic-
ius stare; - al orden cronolgico, tmporum
ataraxia: ataraxa, ae f. Sin: nimi tran- rdinem servare.
qullitas, sernitas, imperturbablitas; per-
fecta nimi quies; immota tranqullitas nimi. atentado: (crimen) attentatum, i n. Sin: pet-
tio; insdiae. Uso: - dinamitero, pettio dyna-
atareado: negotiosus, a, um. Sin: plenus ne- mite patrata.
gtii; occupatssimus in liqua re. Uso: estar
muy -, multa gere; multis negtiis distineri. atentar: imptere, ptere, apptere liquem.
atad: cpulus, i m. Sin: fretrum; arca; lg- atenuante: attenutio, onis f. Sin: excustio.
nea arca.
atenuar: (minorar o disminuir) extenuare.
atvico: atvicus, a, um. Uso: - la verdad, veritatem extenuare.
atavismo: atavismus, i m. Sin: ndoles ex ateo, a: sust theus, i m; thea, ae f. Sin: Dei
tavis accepta, orta, hbita, suscepta. negator, negatrix; divinitatis infitiator, infi-
tiatrix; religionis expers. Uso: - militante, Dei
atavo: cultus, us m. Sin: ornatus; hbitus; infitiator et osor; ser -, Deum esse negare vel
vestitus. infitiari // adj theus, athesticus; irreligiosus.
104
tomo-gramo
105
atonal
tono: (sin acentuacin) tonus, a, um. Sin: atraillar: (atar con tralla) cpul vincire //
sine accentu; accentu carens // (sin vigor) v. (conducir teniendo la tralla) canem vel
atnico. canes fune trhere; canem corrgi dcere;
canem cpul tenere; canem cpul vinctum
atormentar: vexare. Sin: cruciare, excru- gere.
ciare; exagitare; torquere // atormentarse,
angi (liqua re, de liqua re, de liquo). Sin: atrasado: (que tiene atraso) retroactus vel re-
cruciari, excruciari; se afflictare; se cruciare. tractus, a, um; (antiguo, no al da) obsoletus;
vetustus. Uso: sueldos -, stipndia praetrita;
atornillador, v. destornillador. stipndia non soluta; stipndia retro dbita.
106
audiencia
atrofiado: trophus vel atrphicus, a, um. audiencia: (acto de or o atencin para or)
Sin: atrphi affectus vel laborans. audintia, ae f. Uso: dar - a uno, audire; dare
vel ddere aures suas licui; licui dicendi
atrofiar: extenuare. Sin: vires extenuare, de- potestatem fcere // (acto de or los jueces)
bilitare, minere, auferre; atrphi vel tabe audintia, ae f. Uso: - en tribunal, iudcium;
affcere // atrofiarse, extenuari. Sin: tabs- da de -, iudicirius dies // (lugar donde se da
cere; contabscere; debilitari; consumi; tro- -) auditrium // (tribunal de justicia) tribunal,
phum feri; vim prdere, amttere; atrphi alis n // (edificio en que se rene el tribunal)
vel tabe ffici. iusttiae paltium. Sin: aedes iurdici conven-
ts // (admisin a presencia de un prncipe o
atrfico: atrphicus, a, um. Sin: trophus; ta- autoridad) admssio, onis f. Sin: ditus, us m;
bficus; enervatus; extenuatus; torpens; natu- allquium; collquium; colloctio; facultas
rali vi destitutus; atrphi vel tabe affectus, conveniendi. Uso: - privada, domsticum
laborans // (perteneciente a la atrofa) atr- collquium; - pblica, pblica admssio; - ge-
phiae, extenuationis (gen); ad atrphiam tti- neral pontificia, pblica admssio a Summo
nens. Pontfice facta; condescendencia en dar au-
diencias, admissionum faclitas; dar o con-
atuendo: (atavo, vestido) vestis, is f. Sin: ceder, recibir en - a alguien, liquem
107
audiofrecuencia
108
auto-arrancador
109
autobiografa
110
automatizar
autgrafo: adj autgraphus, a, um. Sin: chi- automticamente: autmate vel automtice.
rgraphus; idigraphus; propri manu scrip- Sin: ratione autmata; (su) sponte; ultro; per
tus; me, tu, su ipsus manu scriptus. Uso: se; ipse. Uso: las hojas de la puerta se abrie-
carta -, ltterae autgraphae; ltterae manu ron -, valvae se ipsae aperuerunt // (fig, ma-
scriptae; epstula autgrapha; un ejemplar - quinal e indeliberadamente) sine voluntate;
de Virgilio, idigraphus liber Verglii // sust usu irrationali.
autgraphum, i n. Sin: chirgraphum, i n;
chirgraphus, i m; idigraphum; manu scrip- automtico: (que funciona en todo o en
tum (-i n) ; mi (tu, su ) -, me (tu, su ) parte por s solo) automticus, a, um. Sin:
manu scriptum // (firma) autgraphum, i n. autmatus; automatrius; se ipse (ipsa,
Sin : nminis scrptio autgrapha. Uso: pedir ipsum) movens // (que ocurre por s mismo)
un -, autgrapham nminis scriptionem pos- qui (quae, quod) sponte su fit // (maquinal e
tulare. indeliberado) non voluntrius. Sin: irrationa-
lis.
autoinduccin: autoindctio, onis f.
automatismo: automatismus, i m. Sin: res
autointoxicacin: autointoxictio, onis f. machinalis, automtica, autmata, automat-
ria // fig irrationalis status vel condcio.
autolatra: autoltria sive -latra, ae f. Sin:
quasi divinus sui ipsus cultus. automatizacin, v. automacin.
autolesin: autolesio, onis f. Sin: autovul- automatizar: automatizare. Sin: liquid au-
nertio; autotmia. tomatri ratione instrere; automatriam ra-
tionem indcere.
111
automotor
112
autostop
auctor, oris m; auctrix, icis f // (el que la in- pblicas, pblicae auctoritates; pblici ma-
venta) inventor, oris m // (causa, responsa- gistratus; - religiosas, potestates religiosae; -
ble) causa, ae f // (escritor) scriptor, oris m; responsables, auctoritates quas penes res est;
scriptrix, icis f. Uso: - sagrado, profano, las supremas - eclesisticas, rei ecclesisti-
sacer, profanus auctor; - de libros, librorum cae summae potestates; las - supremas de los
auctor; - de tragedias, trgicus scriptor; tra- Estados, supremi civitatum moderatores vel
goedigraphus; - cinematogrfico, v. escena- rectores; supremi rerum publicarum modera-
rista // (el que ha hecho alguna obra tores.
artstica) rtifex, fcis m.
autoritario: imperiosus, a, um. Sin: desp-
autoridad: (poder, mando) auctritas, atis f. ticus; prepotens; auctoritate abtens.
Sin: potestas; imprium; ius (iuris n). Uso: -
domstica, imprium domsticum; - legal, autoritarismo: praepotntia, ae f.
ius ac potestas; - moral, moralis auctritas; -
pblica, auctritas pblica; potestas ppuli; autorizacin: alicius rei faciendae potestas
- real, rgia potestas; - suprema, summa auc- vel facultas. Sin: approbtio; permissus (-us
tritas; aumentar la - de uno, alicius aucto- m) ; licntia. Uso: - por parte del Estado, ap-
ritatem amplificare; burlarse de la - de uno, probtio pblicis ab auctorittibus.
auctoritati alicius illdere; dar plena - a al-
guien, licui plenam auctoritatem dare; debi- autorizado: auctoritate (potestate, facultate,
litar la - de uno, alicius auctoritatem iure, permissu, vni) preditus, pollens, mu-
imminere vel deminere // (crdito, presti- nitus. Sin: cum auctoritate. Uso: estar - a
gio) auctritas. Sin: auctritas et fides. Uso: hacer algo, liquid faciendi auctoritatem ha-
la - de los filsofos, philosophorum auctri- bere vel auctoritate pollere, valere, uti.
tas; la - de los testimonios, rerum auctritas;
persona que goza de -, (vir, homo ) aucto- autorizar: licui auctoritatem (vel potesta-
ritate gravis; de mucha -, (vir, homo ) gra- tem) dare, fcere, concdere, tribere. Sin:
vssimus; es una - competente, bonus est permttere; facultatem indulgere vel permt-
auctor; es una - en algo, auctor est alicius tere; ius concdere // (dar fe el escribano o
rei; fundado en la - de alguien, in auctoritate notario en un documento) testari. Sin: p-
alicius psitus; adquirir - sobre uno, apud blic fide instrumentum firmare, ex iure et l-
liquem vel ab liquo auctoritatem (vel digni- gibus obsignare // (aprobar algo) ratum
tatem) sibi conciliare vel parare; apud li- dcere liquid.
quem vel ab liquo gratiam inire; fundarse en
la - de alguien, auctore liquo uti (ad li- autorrealizacin: autorealiztio, onis f.
quid); quitar - a algo, licui rei fidem abro-
gare; tener -, auctoritate apud liquem valere autorretrato: sui picta imago (-gnis f).
vel uti; auctoritate vel grati valere (de per-
sona); auctoritatem vel pondus habere (de es- autoservicio: ministrtio prpria. Sin: se
critos, documentos) // (ascendiente poltico) quisque ministrat.
grvitas, atis f. Sin: dgnitas // (persona in-
vestida de poder, mando o magistratura) - ci- autostop o autoestop: autocineti transentis
viles, potestates civiles vel civitatis; - retntio. Sin: crruum automoblium retntio.
comunales, municpii moderatores; - comu- Uso: practicar el -, autoraedas transentes re-
nistas, potestates communsticae; - polticas, tinere; hacer un -, autocinetum trnsiens re-
113
autostopista
autostopista o autoestopista: autocineti avalar: auctor fio vel sum. Sin: mea auctori-
transentis retentor vel retentrix. Sin: petitor tate defendo // Com sngraphae cautionem
vel petitrix convectionis. fcere vel interpnere; sngraphae alterum
subscrbere nomen cautionis grti.
autosuficiencia: propriarum rerum sufficin-
tia. avance: progrssio, onis f. Uso: - rpido (por
ej., de cinta en un grabador) procursus, us m.
autosuficiente: se ipse expdiens. Sin: sibi
providere valens; rebus suis sufficienter pre- avanzada: (partida de soldados) prima sttio
ditus. (-onis f).
autosugestin: autosuggstio, onis f. Sin: sui avanzado: liberior, ius. Sin: immoderatus;
persusio; sui ipsus instigtio, impulsus, per- immdicus; novus; rerum novarum cpidus.
mtio.
avanzar: (ir hacia adelante) prvehi. Uso:
autotanque: autocinetum cisterninum. Sin: se puede, est permitido -, prvehi licet //
autocarrum vel autovehculum cisterninum; hacer - (por ej., una cinta de grabador), pro-
autocarrus cisterninus; exceptculum auto- movere.
matrium; automatrius currus exceptrius.
ave: avis, is f. Sin: vlucris, is f (generalm en
autova: (autopista) v. esta voz // (autorriel) pl: vlucres, um). Uso: - acutil o acutica,
autoplaustrum, i n. Sin: autosarracum vel au- avis aqutilis; - brava, avis fera; - extica,
toserracum, i n; automatrium plaustrum. avis extica; - migratoria, pasajera, de paso,
avis migrans; peregrina vlucris; - nocturna,
auxiliador, ra: auxiliator, oris m; auxiliatrix, avis nocturna; - de corral, cohortis avis; - del
icis f. Uso: Mara -, Maria Auxiliatrix. pas, vrnula avis.
auxiliar: adj auxilirius, a, um; auxiliaris, e. avecindarse: domiclium sibi constitere (v.
Uso: caballo -, quus auxilirius vel auxilia- gr. Romae).
ris // sust auxiliaris, is m. Uso: - mdica, adiu-
trix mdica. avellana: avellana, ae f. Sin: avellana nux.
auxilio: -!, fer auxlium vel opem! avemara: (oracin) saluttio anglica. Sin:
marialis prex (precis f) // (cada una de las
aval: confirmtio, onis f. Sin: firmtio; fir- cuentas del Rosario) rosrii (vel marialis co-
mamentum; corrobortio; corroboramentum; ronae) glbulus, granum.
auctritas; praesdium; fides // (firma que se
pone en una letra de crdito para responder avena: avena, ae f.
de su pago si no lo hace el girador) (alterus)
nminis subscrptio in sngrapha cautionis avenamiento, v. drenaje.
caus.
avenar, v. drenar.
avalancha: (alud), v. esta voz // fig moles, is
114
avin
aventador: (soplillo o abanico) flabellum, i aviacin: (locomocin area) aria vel area
n. Uso: - pequeo, flabllulum. navigtio. Sin: arius cursus (-us m); caeli
navigtio. Uso: - civil, civilis classis aria;
aventar: ventilare. Uso: - el trigo, ventilare campo de -, arosttio; ardromus; aron-
frumentum; ri vel vento frumentum prop- vium sttio; compaa de -, socetas aronu-
nere, pndere. tica // (doctrina, disciplina) aronutica, ae f.
Sin: ars (vel doctrina, vel disciplina) aronu-
aventura: (suceso extrao) casus vel eventus tica; volandi ars // (cuerpo militar de aviado-
singularis, mirficus // (casualidad) casus, us res) aria classis.
m. Sin: res fortuta // (riesgo) perculum, i n.
Sin: lea, ae f // (relacin amorosa ocasional) aviador: adj aronuticus, a, um. Sin: avia-
fcinus (-nris n) amatrium. Sin: amatrie trius // sust aronauta vel aronautes, ae m;
factum; lvitas amatria; breve amatrium aronaute, es m. Sin: aviator, oris m; aviatrix,
commrcium. icis f; volator arpetes, ae m; nauta vel viator
arius m; nauta vel viatrix aria f // (individuo
aventurero, ra : errator, oris m; erratrix, icis que presta servicio en la aviacin militar)
f; audax homo vel mlier. Sin: errticus; miles ariae (vel aronvium) classi addic-
errabundus; vagus; circumforneus; erro tus.
(onis m) mira consectans; circmvagus
eventus consectans. avin: aroplnum sive arplanum, i n. Sin:
aronavis vel arinavis; arovehculum; a-
avera: detrimentum, i n. Uso: sufrir una -, ronavgium; velvolum; aria navis; arium
detrimentum cpere; iacturam pati vel subire. navgium; vehculum arium; navis volans;
navis aroplangera. Uso: - antiincendio, a-
averiado: corruptus, a, um. Sin: deterioratus; roplanum exstinctrium; - bimotor, v. bimo-
vitiatus. tor; - cisterna, aroplanum cisternferum;
aronavis exceptria vel cisternfera; - co-
averiar: corrmpere. Sin: deteriorare; vi- mercial, aroplanum commerciale; - equi-
tiare. pado con cuatro motores, quadrimotrale
aroplanum; - especiales, aroplana speci-
averiguacin: inspectio, onis f. lia; - espa, de reconocimiento, aroplanum
speculatrium vel exploratrium; aronavis
averrosmo: averroismus, i m. Sin: Averroes speculatria; - gigante, aroplanum gigan-
doctrina. tum; arinavis giganta; - monomotor, aro-
planum unimotrale; - nodriza, aronavis
averrosta: averroista, ae m. nutrix; - particular, aroplanum privatum; -
supersnico, aroplanum sono vel snitu c-
avstico: avsticus, a, um. tius; aroplanum sonorum lmitem sperans;
- teledirigido, aroplanum telerectum vel te-
avestruz: strthio, onis m. Sin: struthiocame- ledirectum; - torpedero, aroplanum silurfe-
lus. Uso: de -, struthiocamelinus o con el gen rum, arovehculum siluris armatum;
115
avioneta
aroplanum nvibus demergendis vel diffrin- aviso: nntius, ii m; nntium, ii n. Uso: - pa-
gendis; aroplanum ignvomos vel ignferos rroquiales, paroeciales nntii; - publicitario,
siluros iculans, iactans // - a, de chorro, - a, praecnium; - radial, nntius radiophnicus;
de reaccin, - de propulsin, pyraulocinetum; nntius per aethrias undas missus; - televi-
aronavis pyraulocintica; aroplanum sivo, televisficum praecnium; nntius tele-
pyraulocinticum; aronavis retroversus pro- visficus; nntius per televisionis undas
pulsa vel impulsa; aroplanum invers vi pro- missus; - de retorno, allatae vel perlatae eps-
pulsum vel impulsum; aronavgium inversis tulae nntius; - en un diario, nntius diurnis
vribus propulsum; aroplanum ris haus- actis evulgatus; poner un - publicitario de
trium; - de asalto, de combate, aroplanum algo en diarios o revistas, laudativum alic-
incrsitans, incursans, aggrdiens, impug- ius rei nntium in actis diurnis vel in com-
nans, proeliare; - de bombardeo, bombopla- mentriis pnere; laudativam alicius rei
num, i n; aroplanum pyrobolrium; nottiam commentriis vel actis diurnis cr-
aronavis ignvomis globis vrberans, d- dere, concrdere.
ruens, diffringens, confringens; - de carga,
aroplanum onerrium; - de caza, aropla- avispn: crabro, onis m.
num insecutrium, insectatrium, venticum;
arinavis insectans; - de caza a reaccin, a- avitaminosis: vitamini penria (-ae f).
roplanum insectationis arihaustrium; - de
escolta, aroplanum praesidirium; - de h- avutarda: otis, dis f. Sin: otis tarda.
lice, aroplanum helicarum motu incitatum
vel propulsum; - de pasajeros, aroplanum axioma: axioma, tis n. Sin: pronuntiatum;
epibticum; - en picada, aroplanum (impro- enuntiatum; effatum.
viso vel de, ex improviso) ad perpendculum
illabens; - sin motor, - a vela, v. planeador; axiomtico: axiomticus, a, um. Sin: certus;
ir, viajar en -, aroplano vehi vel ferri; subir certssimus; certa firmaque ratione pronun-
al -, in aroplanum inscndere; subida al -, tiatus vel edictus.
inscnsio vel conscnsio in aroplanum // -
Boeing-747, aroplanum eius typi, qui dcitur aya: institutrix, icis f.
Boeing-747; - Concorde, aroplanum con-
cordiense; - Fokker F-28, aroplanum typi, ayer: heri. Uso: - por la maana, heri mane;
cui nomen Fokker F-28 // clase (categora) - por la tarde, heri vsperi; hasta -, usque ad
de -, classis, is f; cubierta de -, stega (ae f); hesternum diem.
stega epibtica; interior del -, aroplani in-
terna (-orum npl); el - est provisto de dos ayuda: auxlium, ii n. Sin: adiuvamen, mnis
cubiertas de pasajeros, en las que se encuen- n. Uso: de -, auxiliaris, e; - en favor de las
tran tres clases, aroplanum duabus stegis vctimas de la inundacin, auxlium pro vc-
epibticis instructum est, in quibus tres clas- timis inundationis // - de cmara, a cubculo;
ses inveniuntur. cubiculrius; - de cmara de Su Santidad, a
cubculo Pontficis Mximi.
avioneta: arvola, ae f.
ayudante: (que ayuda) adiutor, oris m. Sin:
avisador: - de incendios, index (-dcis m) in- minister. Uso: - del banquero ( en una casa
cndii. de juego) leae magister; - de cmara, cubi-
culrius; a cubculo; ser - de alguno, adiutri-
116
azoturia
cem peram navare licui in liqua re // (Mil, vectorum adiutrix vel ministra, adiutrix iter
oficial que est a las rdenes de otro supe- facintibus.
rior) ptio, onis m. Uso: - de campo, rei mi-
litaris adiutor; rei militaris subdiuva (-ae m); azafrn: crocum, i n; crocus, i m. Uso: de -,
in re militari adiutor // (maestro o profesor crceus, a, um.
subalterno) subdoctor, oris m. Sin: prscho-
lus; antescholrius; adiutor acadmicus; - de azahar: zhara, ae f. Sin: aurantii vel citri flos.
literatura latina, a ltteris latinis adiutor; - de
paleografa y diplomtica, a codcibus atque azalea: azalea, ae f.
diplomtibus interpretandis adiutor.
azanoria, v. zanahoria.
ayudanta: (empleo de ayudante) adiutoris
vel adiutricis munus (-nris n) // (oficina de zimo: zymus, a, um. Uso: pan -, panis zy-
ayudante) adiutoris vel adiutricis sedes (-is mus; panis sine fermento.
f).
azimut, v. acimut.
ayunar: ieiunare.
azimutal, v. acimutal.
ayuno: ieinium, ii n. Uso: - cuaresmal, iei-
nium quadragenrium; establecer el -, iei- azoado: azotum cntinens.
nium institere; guardar el -, ieinium
servare; prescribir el -, ieinium indcere; zoe: azotum vel azoton, i n. Sin: nitrge-
romper el -, ieinium slvere vel resignare // num.
(que no ha comido) ieiunus, a, um // (igno-
rante de lo que se habla) ieiunus. Sin: igna- azoemia, v. azotemia.
rus, nscius alicius rei; estar en ayunas o en
-, ieiuno ore esse; nescire liquid, rudem esse azogue, v. mercurio.
(in) liqua re.
azoico: azicus, a, um. Sin: animntibus vel
ayuntamiento: (junta, reunin) conslium, vivntibus carens; animntium vel vivntium
conclium. Sin: conventus // (corporacin expers. Uso: era -, aetas azica // (ntrico) ni-
que administra el municipio) consilirii civi- tratus, a, um.
tatis; conslium vel conclium municipale.
Sin: conslium civitati administrandae; civi- azotar: frul perctere, fustigare, pulsare.
tatis administrationis adiutores; conslium
quod civitatem administrat. azotea: solrium, ii n. Uso: - con baranda o
pretil, solrium clatratum.
azada: pstinum, i n. Sin: srculum.
azotemia: Med azothemia vel azotemia, ae
azadn: ligo, onis m. Sin: magnum vel maius f.
rutrum.
azoto: azotum, i n.
azafata: hspita (-ae f); ministratrix (-icis f)
(aria). Sin: hspita aria vel aronutica; azoturia: azotria sive azotura, ae f.
aria assistrix vel ministratrix; ancilla aria;
117
azteca
azucena: llium, ii n.
azuela: scia, ae f.
118
B
baba: saliva, ae f. Sin: spuma; spmea sa- ludus chartarum bacaranus.
liva. Uso: - de los caracoles, cochlearum sa-
liva; - de serpiente, sanies, i f; echar -, bache: (hoyo en el camino) scrobculus i m //
spumas (in ore) gere // (fig, carsele a uno (pozo de aire rarefacto) locus tenuioris ris.
la -) summis laettiis ffici. Sin: summo ex-
sultare gaudio; vehementer gaudere. bachiller: baccalureus, i m. Sin: batalrius;
abitriens, entis mf.
Babel: Babel, elis f // (confusin, desorden)
confsio, onis f. Sin: tumultus; confsio ba- bachillerato: baccalaureatus, us m. Sin:
blica vel babylnia; babylnica perturbtio. batalrii gradus. Uso: conseguir el -, bacca-
Uso: - lingstica, babylnica locutionum laureatum adipisci.
perturbtio.
baca: labellum, i n. Sin: catillum; trlleum.
bablico: bablicus, a, um // (confuso, inin-
teligible) confusus, a, um. Sin: deordinatus. baciliforme: bacilliformis, e.
baboso: salivosus, a, um. Sin: spumosus. background (Inform) fondo: (de una pin-
tura) fundus, i m // (de un escritorio con ven-
babucha: crpida, ae f. Sin: slea vel calgula tanas) ima, orum npl. Uso: to put a window
domstica. into background, fenestram in ima mttere vel
repnere // (relativo a un proceso) nferus, a,
babuino: cynocphalus, i m. um. Sin: psterus. Uso: to put into back-
ground, in ima mttere; inferiorem fcere.
baby-sitter: puerorum custos (-odis mf). Sin:
infantrius, ii m; infantria, ae f; grula, ae f. back-up (Inform) de reserva: cautionalis, e //
(copia de reserva) cpia, ae f. Sin: exscrip-
bacalao: (pez) asellus. Sin: asellus marinus tum cautionale. Uso: hacer -, cpias vel
// (su carne salada) asellus salitus. Sin: exscripta cautionlia fcere.
asellus marinus arefactus vel sale exsiccatus.
bacteria: bactrium ii n . Sin: bacillum.
bacar o bacarr: lea (-ae f) bacarana. Sin:
119
bacteriano
bacteriano: bactricus, a, um. Sin: bactrii campani vel sacri aeris mlleus.
vel bacteriorum (gen); ad bactria ttinens.
badana: aluta, ae f.
bactericida: adj bactericidalis, e. Sin: bact-
riis extiosus; bactria necans // sust bacteri- Baden (Estado de Alemania): Badnia, ae f.
cida, ae m. Sin: venenum bactericidale. Sin: Aquae Aureliae. Uso: de -, badenensis
vel badensis, e.
bacteriofagia: bacteriophgia sive -phaga,
ae f. badn: (cauce empedrado) incile, is n.
120
balancear
baile: salttio, onis f. Sin: balltio; saltatus, bajorrelieve o bajo relieve: ctypum, i n;
us m; chora. Uso: de -, saltatrius, a, um; - ctypus, i m. Sin: anaglyptum; toruma
de despedida, salttio valedictionis; - de pun- (-mtis n); caelatura, ae f; caelatum opus.
tillas, balltio eltior; arte del -, saltandi ars; Uso: autor de bajorrelieves, toruta, ae m; es-
escuela de -, ludus saltatrius; maestro de -, tatua de mrmol en -, anaglyptum simula-
saltandi magister; pista de -, locus saltatrius; crum marmreum; en -, ctypus; anaglyptus.
sala o saln de -, oecus saltatrius; dirigir el
-, choras dcere; organizar un -, saltationem bala: (proyectil) plumbum, i n. Sin: globus;
institere. glans, glandis f; glans metllica, plmbea, ig-
nita; ignitus globus vel glbulus . Uso: - de
bailecito: saltatincula, ae f. hierro, globus frreus; - de plomo, plumbum,
i n; plmbea, ae f; gran cantidad de balas,
bailotear: circumsalire. Sin: circumsaltare; plmbea grando; arrojar balas, plumbum
saltitare. emttere.
bajar: (descender) descndere. Uso: - la es- balance: (cuenta general) rtio, onis f;
calera, (per) scalas descndere // (disminuir) rationes fpl. Sin: reltio; pecuniarum rtio;
baja la bolsa, argentrii fori prtia decres- rationum pondertio; arcae recogntio; rtio
cunt, deminuuntur, levantur. rei administrandae; rtio accepti et expensi;
acceptorum et expensorum rtio; tbulae
bajel: phaselus, i m. accepti atque expensi; crditi et dbiti
compenstio. Uso: - anual, nnua smptuum
bajito: brevculus, a, um. aestimtio vel computtio; compilar, hacer
el -, rationem dcere, subdcere, inire,
bajo: (voz que produce los sonidos ms gra- trhere, habere; tbulas accepti et expensi
ves) gravssima vel ima vox. Uso: - continuo, confcere; mostrar el registro del -, cdicem
gravior vox contnua // (el que tiene tal voz) expensi et accepti exhibere; nivelar el -,
gravssimae (vel imae, vel gravioris) vocis expensi et accepti rationem exaequare; tener
cantor // - de arena, vadum, i n. Sin: pulvinus el registro del -, cdicem dati et accepti
// fig, - fondos, abiecta vel srdida plebcula; habere.
ppuli faex (faecis f); abiectssimum civitatis
vulgus (-i n). balancear: Mar, Aeron iactari.
121
balanceo
balancita: - para pesar el oro, aurria sta- balcn: maenianum, i n. Sin: pdium.
tera.
balconcillo: podolum, i n. Sin: parvum mae-
balandrn: tnica (talaris) cum alcula. nianum.
balata: ballata, ae f. Sin: cntio ballata f. balear: (herir o matar a balazos) liquem
plumbis (vel glndibus, vel plmbeis glndi-
balate: margo (-gnis mf) canalculi. bus) vulnerare, sauciare vel necare, interf-
cere // (tirotear, fusilar) v. estos verbos.
balaustrada: balaustrata, ae f. Sin: balaus-
tiorum ordo, saeptum, ornatus (-us m); saep- Baleares: Baleares (nsulae), ium fpl. Uso:
tum; plteus, plteum; loricae saeptum. Uso: de las -, balericus, a, um; balearis, e.
- de bronce, saeptum aneum; - de mrmol,
lorica marmrea. baln: glans, glandis f. Sin: granus plmbeus.
balbuceo: balbties, i f. Sin: linguae haesi- balstico: ballsticus vel ballistrius. Sin: ad
tntia vel titubntia; oris titubtio; os balbum. ballsticam prtinens; ad misslium ictum
spectans.
balbuciente: balbus, a, um; balbtiens, entis.
122
banca
balistita: ballistites, is f. Sin: pulvis (-vris balotaje: suffrgium (-ii n) decretrium. Sin:
m) prius fumo carens vel fumi expers. ltera suffragiorum ltio. Uso: demandar el -,
suffrgium decretrium ferre.
baliza: paltium, ii n. Sin: praetentura, ae f.
balsa: (embarcacin) ratis, is f // (charco)
ballena: bal(l)aena vel ballena, ae f. Sin: pris- stagnum, i n.
tis, is f; pistrix, icis f. Uso: caza de ballenas,
ventio ballaencea. balsmico: fragrans, antis. Sin: odorus; sua-
vis.
ballesta: ballista, ae f. Sin: arcuballista; ma-
nuballista. blsamo: blsamum, i n // fig solcium; sola-
men; levamentum; consoltio.
ballestero: ballistrius, ii m. Sin: arcuballis-
trius; manuballistrius. balsero: rector navis (vel ratis) traiectriae.
ballet: saltatria fbula (-ae f). Sin: scenica bltico: mar -, Blticum, i n. Sin: mare Bl-
salttio vel chora. ticum.
balneario: adj balnerius, a, um. Sin: balne- bamb: hirundo (-dnis f) ndica; (h)arundo
aris; balneatrius // sust blneum pblicum; ndica. Sin: bambusa, ae f.
blnea vel balnea, orum npl. Sin: blneae,
arum fpl. banal: vulgaris, e. Sin: trivialis.
123
bancario
bancario: ad argentriam prtinens. mada) agmen (vel globus, grex, manus) ar-
matorum. Uso: - armada, globus armatorum;
bancarrota: (quiebra) decctio, onis f // - criminales, greges criminales, - de los
(quiebra de un banco) argentriae dissoltio. cuatro, manus quattuor (scelestorum) //
Uso: hacer - (quiebra fraudulenta), credito- (conjunto) - de comediantes, famlia scenica
res fraudare; creditores decoquendo fraudare // (baranda del billar) banda vel ora ae f //
// (fig, desastre, hundimiento, descrdito) (faja o lista) fscia, ae f. Sin: clavus // (llanta)
naufrgium; evrsio; runa, dissoltio. Uso: v. esta voz // (cinta ancha que como distintivo
la - de la civilizacin, humani civilisque cul- se lleva atravesada desde un hombro al cos-
ts naufrgium. tado opuesto) insigne oblquum. Sin: obl-
quus blteus; oblquum blteum;
banco: (asiento de madera) sedile, is n. Sin: decoramentum transversum.
scamnum; scabellum; (lgneum) subsllium
Uso: - alto, scamnum ditum; - encorvado, bandada: agmen, mnis n. Uso: - de pjaros,
scamnum curvatum // (banco de los remeros vium agmen.
de una nave) transtrum, i n. Sin: iugum // -
de datos, indiciorum thesaurus; elementorum bandeja: ptera, ae f. Sin: lanx, lancis f; dis-
certorum thesaurus; - de hielo, v. banquisa; - cus, i m; scutella, ae f; vas metllicum vel lg-
de ojos, thesaurus transponendorum (vel neum. Uso: - de pastelillos, ptera cum
transferendorum) oculorum; - de sangre, hae- suavillis.
matheca; receptculum snguini colligendo
// (establecimiento pblico de crdito) argen- bandera: vexillum, i n. Sin: signum; insigne.
tria, ae f. Sin: mensa vel taberna argentria, Uso: - austraca, Austriae insigne vel ve-
nummria, nummulria; domus vel socetas xillum; - nacional, ptriae (vel ptrium, vel
argentria. Uso: - hipotecario, mensa hypo- nationis) vexillum; signum vel vexillum na-
thecria; - mundial, argentria mundana; - tionale; - olmpica, vexillum olmpicum; -
nacional, pblica mensa argentria; - de cr- tricolor, trcolor vexillum; vexillum tribus
dito, mensa creditria; - de Roma, argentria colribus tinctum; vexillum terno decoratum
romana; - del Santo Espritu, argentria a colore; - a media asta, vexillum mdio hastili
Sancto Spritu nominata; mensa nummulria (propsitum); despliegue de banderas, ve-
Sancti Spritus; billete de -, tssera vel chr- xillorum propostio vel iacttio; izar, levantar
tula nummria; directores del -, directores ar- la -, v. izar; amainar, arriar la -, v. amainar;
gentriae; argentriae praepsiti; presidente ondea la -, vexillum flitat vel vento agita-
del -, presidens argentriae // (tabln que tur.
sirve de mesa) tbula, ae f. Sin: mensa.
bandern: vexllulum, i n. Sin: parvum ve-
banda: (cuerpo de msicos) msici, orum xillum.
mpl. Sin: symphonaci (hmines); aeneato-
res; symphoniacorum agmen, manpulus, co- banderola: ventorum index (-dcis m) // (fig,
hors, collgium, sodlitas; aeneatorum hombre voluble) v. veleta.
manus; manus aeneatria. Uso: - lisa, tibci-
nes; - militar, mlites aeneatores; mlitum bandidaje, v. bandolerismo.
symphoniacorum manpulus; symphnia mi-
litaris // (pandilla) grex, gregis f. Sin: globus; bandido: (bandolero) v. esta voz // (fugitivo
caterva; manus (-us f) // (porcin de gente ar- de la justicia) prfugus, i m. Sin: exsul, lis;
124
bao
ptri extorris // (persona perversa) homo banquisa: glcies (-i f) pontvaga. Sin: ae-
pravus, perversus, depravatus, mprobus. quor glaciatum; glcies flitans, flctuans.
bando: manus, us f. Uso: los dos -, manus bantes: Bantuenses, ium mpl.
traque // (edicto o mandato) edictum, i n.
Sin: mandatum; decretum; iussum. baadera, v. baera.
bandolerismo: latrocintio, onis f; latroc- baista: blneans, antis mf. Sin: qui vel quae
nium, ii n. Sin: praedtio; rapintio; grass- ad aquas venit; qui vel quae in aqua est; qui
tio. vel quae aquis titur; qui vel quae blneis de-
lectatur.
bandolero: praedo, onis m. Sin: latro; grassa-
tor; rapinator; tromcrates. bao: (accin) ltio, onis f. Sin: lavtio; bal-
netio; ctio balneandi. Uso: - caliente, la-
bandolina, v. mandolina. vtio clida; aquae clidae; - fro, lavtio
frgida; - de agua salada, blneum salsum; -
bandonen: bandonum, i n. de asiento, encathisma, tis n; - de chorro, la-
vtio in aquae deiectu; lavtio plvia; - de es-
bandurria, v. mandolina. puma, lavtio spumosa; baos de mar,
marina lavacra; - de pies, blneum pedum; -
bandwith (anchura de banda): dipason (n de vapor, lacnicum balneum vel blneum;
indecl) dnsitas (-atis f). assa sudtio; vaportio balinearum; darse un
- de pies, pedes lavare; tomar un -, lavari vel
Bangla Desh: Bangladesa, ae f. Uso: de -, se lavare // (cuarto de -) blneum, i n. Sin:
bangladesanus. lavacrum; lavatrina. Uso: - caliente, cald-
rium, ii n; - fro, frigidrium, ii n; blneum
banquero: argentrius, ii m. Sin: mensrius; frgidum; - turco, sudatrium, ii n; entrar en
mensulrius; nummulrius; trapezita. el -, blneum intrare vel introire; in blneum
introire; ir al -, ad (vel in) blneum ire vel ve-
banquete: - nocturno, comisstio, onis f. nire; blneum inire, adire, obire; salir del -,
e blneo gredi vel exire; blneo gredi; de
banquina: viae margo (-gnis mf). blneo exire // (sitio donde hay agua para
125
baobab
barahnda: tumultus, us m. Sin: tumultu- barbar: (echar races las plantas) radculas
tio; perturbtio. emttere vel gere. Sin: radicscere.
126
barman
barca: barca, ae f. Sin: navcula; scapha; baritonal: barytonalis, e. Uso: voz -, bartoni
cymba; lembus; linter. Uso: - pesquera, vox.
horia, ae f; cymba vel navcula piscatria; -
de motor, automatria cymba; - de remos, bartono: bartonus vel bartonos, i m. Sin:
actuarola ; - de ro, de lago, phaselus; br- barytonista, ae m; gravis vocis cantor.
cula; scphula; cmbula; lmbulus; - de
vapor, vaporalis navcula; - de vela, scapha barman: thermopla, ae m. Sin: triclinirius;
velvola vel velis instructa; lembus velis pre- genricam minister, tri.
ditus vel instructus.
127
barnabita
barn: baro, onis m. Sin: nbilis vel liber barragn: barracanus, i m. Sin: arbica vel
baro. Uso: de -, baronalis, e; barnicus, a, frica vestis; arbicum vel fricum vestimen-
128
basalto
tum; arbicus vel fricus amictus (-us m). barrilero: (el que hace barriles) doliorum
vel cuparum pifex; (el que los vende) dolio-
barranca o barranco: elvies, i f. Sin: rum vel cuparum vnditor.
abruptum.
barrilete: (dim de barril) dololum, i n //
barredera: scopae, arum fpl. Sin: mchina (instrumento que usan los carpinteros para
scopria. asegurar la madera en el banco) retincu-
lum, i n. Sin: ansa frrea // (juguete) v. co-
barrena: trebra, ae f. Uso: - elctrica, tre- meta.
bra elctrica; trebra electro xcita.
barrilito: dololum, i n. Sin: cadus.
barrenamiento: terebrtio, onis f.
barrio: vicus, i m. Sin: rgio. Uso: (de ciu-
barrenar: terebrare. Sin: perfdere. dad) urbis pars, rgio, vicus; - bajo, sordes
(-is f; sordes, ium fpl) urbis; - pobre, rgio
barrendero: scoprius, ii m. Sin: convrri- egena; - perifricos, aversa, orum npl; urbis
tor; converrens; cvicae mundtiae minister. aversa; - populosos, urbis regiones ppulo
frequentiores; - residencial, rgio habitati-
barreno: terebramen, mnis n. nibus lautiribus destinata // de -, vicanus, a,
um; habitantes de -, regionrii vici; partis
barreo: pelvis, is f. urbis ncolae.
barrer: scopare. Sin: vrrere, evrrere, de- barro: limus, i m. Uso: - termal, limus medi-
vrrere; scopis vrrere vel purgare. calis // de -, fctilis, e. Sin: figlnus vel figu-
lnus.
barrera: vallum, i n; vallus, i m Sin: repgu-
lum; obex, bicis mf; saepimentum; impedi- barroco: sust barocum, i n. Sin: ars baroca //
mentum. Uso: - aduanera, portrii limes adj barocus, a, um. Uso: estilo -, genus baro-
(-mtis m); - de separacin, vallum discrmi- cum // (fig, recargado, ampuloso) tmidus, a,
nis; - del sonido, repgula (-orum npl) soni. um; tumens, entis. Sin: trgidus; inflatus; af-
fectatus // (fig, recargado de adornos) fuca-
barrica, v. tonel. tus, a, um. Sin: dmodum expolitus // (fig,
extravagante, chocante) nsolens, entis. Sin:
barricada: saeptum, i n. Sin: obex, bicis inslitus; incompsitus.
mf; saepimentum; obex tumulturius vel su-
bitrius; saepimentum tumulturium vel su- barroquismo: barochismus, i m. Sin: rtio
bitrium. Uso: - de carros, carri pro vallo baroca.
obiecti; barricadas de piedras, bices saxo-
rum; el camino estaba bloqueado por una -, basal: basalis, e.
iter intersaeptum erat.
basltico: baslticus, a, um.
barrign: vir ventris obesi. Sin: vir ventre
obeso. basalto: basaltes, is m. Sin: basanites, ae (ac
-en) m.
barril: dlium, ii n. Sin: cupa; cadus; sria.
129
basamento
basamento: basis, is f. Sin: fundamentum. nistrildium, canistri ldium; follis (vel pilae)
canistrique ludus sive lsio (-onis f); pilaris
basarse: innti. Sin: consstere in + abl. Uso: et canistralis lsio. Uso: jugador de -, bas-
- en un autor, liquo auctore uti. caudrius, ii m; canistrilusor; jugar al -, pil
canistroque ldere; folle vel follculo canis-
bscula: libramen, mnis n. Sin: statera bas- troque ldere; partido de -, canistrildii cer-
cularis. tamen vel contntio; certamen follis
canistrique; follis vel pilae canistralis certa-
base: (superficie en que se asienta un men; practicar el -, follis canistrique ludo se
cuerpo) basis, is (ac -im vel em, abl -i) f (de exercere.
estatuas, monumentos, etc.); fundamentum, i
n (de muros, etc.); fulcrum, i n (apoyo, pie de bsquetbol, v. bsquet.
cama, etc.); crepdo, dnis f (zcalo, pedes-
tal). Uso: - de una columna, columnae basis; basquetbolista: bascaudrius, ii m. Sin:
- cuadrada, quadra, ae f; - cuadrada de co- follis bascaudrii lusor; follis canistrique
lumna, plinthus, i f // (lugar) - cientfica, lusor; pilae canistralis lusor.
sedes percontatinibus faciendis; - militar,
sttio militaris; - naval, portus bllicus; - basta: -!, satis!; iam satis! Sin: pax! Uso: -
naval de Guantmano, sttio navalis Guan- y sobra, satis superque est; pero de esto, -,
tmano; sttio navalis, cui nomen Guant- sed satis de hoc; sed haec hctenus.
mano // (condicin o norma fundamental de
un acuerdo) lex, legis f. Sin: condcio. Uso: bastarda: (dicho indigno) brbarus sermo.
bases de un concurso, certminis leges. Sin: brbarae voces.
base de datos (Inform): datotheca, ae f. bastardo: sprius, a, um. Sin: nothus; illeg-
timus; non legtimus; ignoto vel incerto patre
bsico: fundamentalis, e. Sin: praecpuus // natus; pelice vel plice ortus (nacido de con-
Qum bsicus, a, um. cubina); adulterinus (adulterino).
baslica: baslica, ae f. Sin: templum mxi- bastidor: (vrsilis) scaenae pries (-tis m).
mum; aedes sacra praecpua. Uso: - de San
Pedro, Sancti Petri Baslica; - de Letrn, Ba- bastin: propugnculum, i n.
slica Lateranensis.
basto: (aparejo o alabarda) clitellae, arum
basilical: basilicalis, e. fpl.
130
batiscafo
basura: purgamenta, orum npl. Sin: sordes, gata. Uso: - antiarea, tormenta antiaria,
ium fpl. Uso: - atmica, purgamenta atmica; antiarea; adversus aronvium incursiones
- radiactiva, purgamenta radioactiva. tormenta // (unidad tctica de artillera)
manus tormentria. Sin: agmen torment-
basurero: (recipiente) purgamentorum capsa rium // (obra de fortificacin que contiene
vel excpulum. Sin: srdium cstula vel re- cierto nmero de caones) munimentum, i n
ceptculum // (sitio) depositrium, ii n. Uso: // - de cocina, vasa vel instrumenta coquin-
- atmico, depositrium purgamentorum ato- ria // (agrupacin de pilas) pilae; pilarum s-
micorum. ries; - elctrica, pilae elctricae; sries
pilarum electricarum; pilae elctrice actae;
bata: domstica (vel cubiculria, vel cubit- pilae elctric vi actae // (acumulador) accu-
ria) vestis (-is f). Sin: laxa vel fluxa tnica; mulatrium, ii n. Sin: instrumentum elctridi
tnica talaris; indsium. cumulandae.
batalla: pugna, ae f. Sin: prolium; certamen; baterista: pulsator, oris m; pulsatrix, icis f.
concerttio. Uso: - electoral, populrium le-
gatorum certamen vel certtio. baticola: postilena, ae f.
batalln: cohors, ortis f. Sin: phalanx, angis f. batida: indago, gnis f. Sin: venatria excr-
sio. Uso: - de la polica, investigtio (hmi-
batn: (mquina) prelum, i n. Sin: press- num) maleficorum.
rium; mchina fullnica.
batidor: (que bate) percussor, oris m. Sin:
batanero: fullo, onis m. Sin: lanrius; coac- pulsator; verberator. Uso: - de oro, bracte-
tor lanrius. rius; bracteator // (explorador) explorator,
oris m.
bate: (en el bisbol y el crquet) lignum pul-
srium. batidora: (instrumento que bate alimentos)
agitbulum, i n. Sin: rudcula; rutbulum.
bateador: (en bisbol y crquet) pulsor, oris Uso: - elctrica, elctricum agitbulum; - de
m. Sin: battutor. mano, manuale agitbulum.
batel: scapha, ae f. Sin: cumba vel cymba; fa- batimetra: bathymtria sive -metra, ae f.
selus vel phaselus; linter (-tris f). Sin: profundi maris mensura.
131
batista
batista: baptistinum, i n. Sin: byssus, i f; sacro fonte lustrare liquem. Uso: el que bau-
byssum, i n; crbasus, i f (pl crbasa, orum tiza, baptizator; quien ha de ser bautizado,
n). Uso: - de lienzo, baptistinum lneum; - de baptizandus m.
seda, baptistinum sricum vel bombcinum.
bautizo: (accin de bautizar) baptiztio, onis
batologa: battolgia sive -loga, ae f. Sin: f.
multilquium; (inanis) verborum itertio.
bauxita: bauxites, is f. Sin: bauxense me-
batolgico: battolgicus, a, um. Uso: dic- tallum (-i n).
cin, locucin -, dctio, loctio battolgica.
Bavaria: Bavria, ae f.
batometra: bathomtria sive -metra, ae f.
bvaro, ra: sust Bvarus, i m; Bvara, ae f.
batomtrico: bathomtricus, a, um Sin: Baiovrius vel Baiorius m; Baiovria
sive Baioria f. Uso: - de Munich, Bvarus
batmetro: bathmetrum, i n. Sin: catapira- Monacensis // adj bavricus, a, um. Sin:
tes, ae m; perpndiculum nuticum. baiovrius; baiorius.
bal: capsa, ae f. Sin: arca; cista; riscus; arca bayo: bdius, a, um. Sin: spadix, cis (ac pl -
viatria, sarcinria; cista itinerria. Uso: - cas). Uso: color -, color bdius.
mundo, ara maior; - del coche, autocineti re-
ceptculum onerrium vel sarcinrium. bayoneta: cuspis, dis f. Sin: mucro, onis m;
frmea, ae f; cuspis (vel mucro, vel frmea)
bauprs: palus (-i m) in transversum. baionensis; pgio vel stilus baionensis. Uso:
armar, calar la -, cspidem praefgere; ata-
bautismal: baptismalis, e. Sin: lstricus; lus- car a la -, cspide liquem ptere vel adoriri;
tralis; baptsmatis vel baptismi (gen). Uso: - cspide in liquem mpetum fcere.
pila vel fons baptismalis.
bazar: pantoplium, ii n. Sin: emprium;
bautismo: baptismus, i m; baptismum, i n; institrium; variarum mrcium emprium.
baptisma, tis n. Sin: regenerationis lava-
crum; sacrum lavacrum. Uso: administrar, bazo: splen, nis m. Sin: lien, nis n; linis,
conferir el - a uno, licui baptismum sive is m.
baptisma dare, conferre, ministrare; recibir el
-, baptismum accpere vel percpere. bazuca: bazuca, ae f.
bautizar: baptizare. Sin: sacro lavacro abl- beatificacin: beatifictio, onis f. Sin: inter
ere; aquis baptismi ablere; rite ablere; beatos ascrptio; in beatorum nmerum rel-
132
bisbol
beb: infans, antis mf. Sin: pupus vel ppulus becario: pensionis stdii (vel studiorum)
m; infntula, pupa, pusola f. caus beneficirius. Sin: pensione vel rditu
studiorum caus fruens; qui pensione vel r-
bebedor: potor, oris m. Sin: potator. ditu studiorum caus fritur.
beber: bbere. Uso: - algo caliente, thermo- bedel: scholae custos (-odis m). Sin: ludi cus-
potare; - a la salud de, v. brindar; - a sorbos, tos; custos scholsticus; accensus (-i m)
sorbilare, sorbillare; exguis hustibus bbere; scholsticus; scholsticus appritor.
- hasta reventar, vino (vel liquore) nimis in-
dulgere; potatione paene exstingui. bedela: scholae vel ludi custodis munus
(-nris n). Sin: accensi scholstici offcium.
bebestible: potulentus, a, um. Sin: poculen-
tus. bedelio: bedllium, ii n.
bebida: ptio, onis f. Sin: potus, us m; pot- beduino: bedunus, i m. Sin: Arabs (-bis m)
tio; bibtio; pculum. Uso: bebidas, pocu- vagans; vagus Arabus.
lenta vel potulenta, orum; - alcohlicas,
ptiones alcohlicae; potulenta alcohlica; - begardo: begardus, i m.
no alcohlicas, - sin alcohol, potus non alco-
hlici; potulenta analcohlica; potiones anal- begonia: begnia, ae f.
cohlicae; - calientes, potiones calefactae;
potulenta calefacta; - fresca, frgida potin- beguino, v. begardo.
cula; - fras, potiones frgidae; potulenta fr-
gida; - helada, ptio nivata; glida behaviorismo: behaviorismus, i m.
potincula; - medicinal, ptio medicinalis;
comidas y bebidas, esculenta et potulenta; behaviorista: behaviorista, ae m.
tomar una -, potinculam gustare.
beige: lancolor, oris (sust y adj).
beca: pnsio, onis f. Sin: pnsio stdii (vel
studiorum) caus; rditus studiorum caus. bisbol: pilae ludus a basi. Sin: ludus baspi-
Uso: - anual, nnuum, i n; nnua pnsio stu- lae.
diorum caus (tributa) ; nnuus rditus stu-
133
bejuco
bejuco: planta sarmentosa. Sin: planta rbori bendecido: benedictione donatus (de per-
acclinis. sona); lustratus, expiatus, piatus; rite piatus
(de cosa).
Belceb: Belzebub indecl; Belzebul, lis
m. bendecir: (invocar en favor de alguien la
bendicin divina) benedictionem licui im-
Beln: Bthlehem vel Bthleem indecl; Beth- pertire; benedictione liquem donare; caeles-
lehmum, i n // de -, Bethlemticus vel Beth- tem favorem licui propitiare; caeleste
leemticus, a, um; hab de -, Bethlehemites, auxlium licui invocare; bene licui precari
ae m. // (consagrar algo al culto divino) conse-
crare. Sin: lustrare, expiare, piare, rite piare;
belga: adj blgicus, a, um // sust Belga, ae m; benedictione ditare liquid. Uso: - los cam-
Belgis, dis f. pos, aqu rite piat lustrare agros; - la co-
mida, consecrare cenam; - una casa, domum
Blgica: Blgica, ae f. Sin: Blgium; Gllia lustrare // (alabar) laudare. Sin: praedicare;
Blgica. ludibus extllere. Uso: - a Dios, Deum lu-
dibus extllere; Deum vel Deo benedcere;
belicoso: bellicosus, a, um. Sin: pugnax, cis. que Dios te bendiga! Deus tibi adsit!
beligerante: bellgerans, antis. Sin: bellige- bendicin: benedctio, onis f. Sin: (accin de
rator. bendecir) caelestis favoris implortio; caeles-
tis auxlii invoctio. Uso: - papal, benedctio
belladonna: belladonna, ae f. Sin: tropa pontificalis // (efecto de bendecir) Dei favor.
belladonna. Sin: caelestis favor; caeleste (vel divinum,
vel supernum) munus; Dei donum. Uso: dar
belleza: - naturales, naturae vel locorum una -, benedictionem praestare, tribere;
amoenitates; - de expresin, ornamenta ora- pedir una -, benedictionem postulare, impe-
tionis; orationis vel sermonis ornatus (-us m); trare, querere; recibir una -, benedictionem
- tipogrfica, typogrphicae artis venustas. accpere, suscpere, percpere; benedictione
donari // (consagracin) consecrtio, onis f //
belvedere: apopsis, is f. (alabanza) laus, laudis f // (beneficio) benef-
cium, ii n. Sin: donum; emolumentum. Uso:
bemol: (nota) hemitnium vel hemitnion, ii ser una -, magno emolumento, magno sui
n. Sin: semitnium // (signo que baja la nota esse + dat; mxime prodesse + dat; su lle-
medio tono) hemitnii signum vel nota. gada fue una verdadera -, peropportune
venit.
bencina: benzina, ae f; benzinum, i n; benz-
nium, ii n. Sin: propulsrius liquor. Uso: - sin bendito: agua -, aqua lustralis.
plomo, benzinum non plumbatum; - sper,
benzina superior; consumo de -, benzini ab- benedictina: benedictina, ae f. Sin: virgo be-
smptio; expendedor de -, benzinivnditor; nedictina; mnacha benedictina; monialis vel
benzinopla; gasto de -, benzinae dispn- sanctimonialis benedictina.
dium; surtidor de -, ntlia benzinria; tanque
de -, benzinrium, ii // (adj, relativo a la -, benedictino: benedictinus, i m. Sin: sodalis
accionado por la -) benzinrius, a, um. benedictinus; mnachus benedictinus; so-
134
berlina
135
berro
best seller: liber plrimum (vel mxime) di- bibliogrfico: bibliogrphicus, a, um. Sin: ad
vnditus. librorum descriptionem vel ndicem prti-
nens.
betatrn: bettronum, i n.
bibligrafo: bibligraphus, i m. Sin: libro-
betnica: herba (-ae f) vettnica. Sin: ces- rum cgnitor atque descriptor.
tron, i f; prionitis; psychrtrophon.
biblilatra: biblilatra vel biblilatres, ae m.
betn: creta sutria. Sin: cera sutria; (atrum
vel flavum, negro o amarillo) liquamen su- bibliolatra: bibliolatra, ae f. Sin: nmia li-
trium. Uso: dar - a los zapatos, liqumine brorum venertio; nmius librorum cultus;
clceos perngere. quasi divinus librorum cultus.
136
bicornio
137
bicspide
138
billn
bife: bbula assa; assata bbula. Sin: caro synallagmticus. Uso: acuerdos -, mtuae
bbula assa; caro costalis assa; frustum b- pactiones; convencin -, convntio synallag-
bulae assum. mtica.
bigotudo: superiore labro pilosus. Sin: ms- billete: (papel moneda) schedinummus, i m.
tace insignis vel conspcuus. Sin: charta argentria; tssera nummria;
schdula argentria; moneta chartcea. Uso:
bigud: calamistrillum, i n. Sin : fstula cris- - por valor de mil dlares, charta nummria
pans ; fstula crnibus crispandis; cylndrulus mille dllaris ( vel dollriis) valens // (cdula
comae crispandae; cylindrus crispandis ca- que acredita participacin en una rifa o lote-
pillis. ra) sors, sortis f. Sin: pittcium, ii n. Uso:
los - ganadores de la Lotera Nacional, sortes
bijou: gemma, ae f. Nationalis Aleae victrices // (carta breve) lit-
trulae, arum fpl. Sin: epistlium // (tarjeta o
bikini: vestis (-is f) vel vestcula (-ae f) documento que da derecho para entrar en al-
bikiniana. Sin: vestcula balnearis bikiniana; guna parte, para viajar, etc.) v. boleto.
bipartita vel bimembris vestcula; duplex bal-
neria fscia. billetera: crumna, ae f.
bilateral: duo ltera habens. Sin: ex duobus billn: blio, onis m. Sin: mlies (vel mliens)
latribus // fig bilateralis, e. Sin: mtuus; mille miliones.
139
billonario
140
Birmania
mantum origo ac processus (conjunto de los saeptum vel saepimentum; velamen; vela-
fenmenos vitales desde la concepcin hasta mentum; tgimen; tegumentum; velamentum
el completo desarrollo). interiectum.
141
birmano
bistre: fucus (-i m) ater. Sin: cosmticum fus- bizcochada: (panecillo) buccellatum, i n.
cum.
bizcochar: retorrere. Sin: recquere.
bistur: scalpellum, i n. Sin: scalprum;
scalper, pri m; culter (-tri m) vel cultellus bizcochera: (tienda) crustulorum vel biscoc-
anatmicus. Uso: - elctrico, scalpellum elc- torum taberna. Sin: crustulrii taberna; ta-
142
blefarofimosis
blanco: adj albus, a, um. Sin: cndidus. Uso: blasfemo, ma: adj blasphemus, blasphema.
volver -, candidare; candificare // (individuo Sin: in Deum maldicus, maldica // sust
de la raza blanca) homo albcolor // (objeto blasphemator, oris m; blasphematrix, icis f.
para ejercitarse en el tiro; todo objeto sobre
el cual se dispara) scopus, i m. Sin: signum; blasn: (ciencia herldica) de insgnibus
meta; destinatum o en pl destinata; destina- doctrina // (escudo de armas) insigne, is n.
tum vel propsitum signum. Uso: dar en Sin: blaso, onis; stemma gentilcium. Uso: -
el -, scopum attngere; destinata ferire; colli- de familia, gneris insigne; insigne gentil-
neare; ictu vulnerare; no dar en el -, deerrare; cium; scuti gentilcii figura.
destinata non ferire // (fin u objeto a que se
dirigen deseos o acciones) propsitum, i n. blasonado: insigni gentilcio ornatus vel
Sin: destinatum; id quod ptitur. Uso: dar en instructus. Sin: gentilcio stmmate predi-
el -, propsitum ssequi; ser - de , obn- tus; blasonatus.
xium esse + dat.
bledo: blitum, i n; blitus, i m. Uso: no se me
blanqueador: dealbator, oris m. Sin: alb- da un bledo de ello, illud me nihil nterest;
rius, ii m; albator; albinus, i m // adj dealbans, no estimar un -, terncii non fcere.
antis.
blefaritis: blepharitis, dis f; blepharites, is f.
blanquear: dealbare. Sin: albo polire; alb- Sin: palpebrarum inflammtio.
rio oblnere. Uso: - una pared, paretem albo
polire, expolire, oblnere; accin de -, dealb- blefarofimosis: Med blepharophimosis, is f.
tio. Sin: palpebrarum contrctio vel restrctio;
plpebrae contractae.
blanqueo: (accin de blanquear) dealbtio,
143
blefarncosis
blindado: loricatus, a, um. Sin: cataphractus; bloquear: alligare. Sin: impedire; praecl-
ferratus; loric munitus. Uso: carro -, currus dere; intercpere // bloquearse, alligari.
loricatus; tanque -, autocinetum loricatum.
bloqueo: (accin y efecto de bloquear) oc-
blindaje: lorictio, onis f. Sin: ferrtio; soli- clsio, onis f. Sin: septio; interdctio. Uso: -
dtio; solidamentum. de calle, camino o carretera, occlsio viae;
cabina de -, custdia viria.
blindar: loricare. Sin: loric munire. Uso:
blindar con hierro, bronce, acero, frre, blue jeans: lnteae bracae caerleae vel cru-
ane, chalybi loric munire. lae. Sin: lnteae bracae livdinae; lnteae bra-
cae americanae.
blitz: incrsio (-onis f) fulmnea. Sin: fulm-
nea oppugntio. blufear, v. fanfarronear.
144
bochorno
blusa: pelsia, ae f. Sin: tuncula; thorcula; de pan, frustum panis; comer una cosa en un
indusolum pelusinum. Uso: - transparente, -, o en dos -, uno haustu liquid vorare; semel
pelsia perspcua; - de lino, pelsia lntea; - absorbre liquid; echar un -, tomar dos -,
fina de mujer, fscia vel tuncula pectoralis; - duas bcceas vel buccas manducare.
del vestido regional, pelsia gntica vel po-
pularis. bocal: rceus, i m. Sin: gillo (-onis m);
cathus. Uso: - para cerveza, rceus cerve-
boa: (gnero de ofidios) boa, ae f. Uso: - srius.
constrictor, boa constrictor // (adorno) boa
collaris. bocamanga: mnicae revimentum.
bob o bobsleigh: trhea gubernbilis vel mo- bocanada: (porcin de humo que se echa
derbilis. Uso: competencia de -, certamen cuando se fuma) fumi emssio (-onis f). Sin:
gubernbilis trheae. nicotianum suffimentum; fumi nubcula (ex
ore prolata).
bobada, v. bobera.
bocetar: liquid adumbrare. Sin: liquid de-
bobera, v. bobera. formare, informare, praeformare, formare.
bobera: (dicho o hecho necio) insulse (vel boceto: (en pintura, borroncillo en colores
inepte, vel stulte) dictum vel factum. previo a la ejecucin del cuadro) adumbrtio,
onis f. Sin: adumbrata pictura; delinetio; li-
bobina: orbculus, i m. Sin: bobina; rtula; neamentum; lneae (-arum fpl); lineamenta
rotella; cylndrulus filis involutus; refertus (-orum npl); prima lineamenta; imago
filis orbculus. Uso: - de pelcula cinemato- adumbrata. Uso: hacer el - de algo, liquid
grfica, orbis pellculae cinematogrphicae adumbrare; alicius rei primas lneas dcere
involvendae // (rollo de papel continuo que // (en escultura, modelado sin pormenor y en
emplean las rotativas) truncus chartarum. tamao reducido) adumbrata imago (-gnis
Sin: chartarum scapus. f). Sin: prplasma, tis n; opus (peris n) de-
formatum; opus incohatum vel inchoatum;
boca: os, oris n. Sin: bucca. Uso: andar de - incohata (-orum npl); exemplar (-aris n).
en - , in sermonem hminum venire; esse in Uso: - de yeso, de cera, exemplar e gypso, e
ore et sermone mnium; en - cerrada no en- cera factum.
tran moscas, nulli tacuisse nocet; habla la - y
paga la coca, nocet esse locutum; venrsele a bocha: (bola de madera, de boj) pila (lgnea,
uno a la - alguna cosa, liquid licui in buc- bxea). Sin: glbulus. Uso: juego de las -,
cam venire. globulorum ludus; certamen de bochas, pila-
rum certamen; aficionado al juego de las -,
bocadillo: (panecillo) frstulum vel frus- pilarum ludi amator vel studiosus; jugar a las
tillum n. Sin: pastillum; buccella; ffula. -, glbulos vel pilas versare.
Uso: - de carne, carnis frstulum; - con
jamn dentro, pastillum pern fartum. boche: (hoyo pequeo) scrobculus, i m.
bocado: bccea, ae f. Sin: frustum; offa; bochorno: (calor sofocante) frvidus aestus.
bucca. Uso: un - de polenta, offa pultis; un - Sin: ris crassitudo; caelum crassum.
145
bocina
bocina: bc(c)ina, ae f. Uso: - del automotor, sin casa ni hogar ni ocupacin) nomas, dis
autmati bcina; estrpito de bocinas, str- mf. Sin: (homo) errabundus;vagus homo;
pitus vel clangor bucinarum; tocar la -, v. bo- homo passim vagus; sine tecto ac sede pas-
cinar // (pabelln con que se refuerza el sim vagus (en pl sine tectis ac sdibus passim
sonido) tuba, ae f. Uso: - del fongrafo, del vagi). Uso: llevar una vida de -, vagari,
gramfono, tuba phonogrphii, grammoph- errare; sdibus incertis vagari; errabundam
nii. vitam vvere // (lengua checa) bohmica lin-
gua. Sin: bohmicus sermo.
bocinar: buccinare vel bucinare.
bohemo: adj bo(h)micus, a, um // (natural
bocinazo: bccinum, i n. de Bohemia) Bohemus vel Bomus, i m.
146
blido
bolchevizar: bolsevismum indcere. Sin: boleto: tssera vel tessrula, ae f. Sin: scheda,
bolsevcis sbdere; bolsevicorum rem per- schdula; scida, scdula; chrtula. Uso: - nu-
gere. merado, tssera loci certi; - de medio de
transporte, de viaje, tssera vectria, itinera-
bolero: (aire musical) msica bolrica // ria, viria, viatria; itneris tssera; scheda
(chaquetilla de seora) thoracolum, i n Sin: vectria; - de avin, tssera aria vel area; -
tuncula // (sombrero de copa) ptasus, i m. de ferrocarril, ferriviria tssera, ferratae
viae tssera; - de ida y vuelta, tssera itus et
boleta: scheda, schdula, schedula, ae f. rditus; itionis et reditionis tssera vel chr-
Sin: scida, scdula; tssera. Uso: - electoral, tula; tssera viatria ad endum et ad rede-
scheda suffrgii; scdula comitialis // (li- ndum valens; - de ingreso, tssera
branza para tomar o cobrar alguna cosa) transitria; - de teatro, tssera theatri vel the-
tssera, ae f. Sin: sngrapha // (cdula para trica; - para entrar a un estadio, tssera pa-
citar a juicio a los tribunales) v. cdula judi- lestrica; - con asiento reservado, tssera
cial // (cdula para exigir el pago de una cum sede reservata vel praenotata ; tssera
multa) tssera multatcia vel poenalis // - de sedis reservatae vel praenotatae; - de pri-
entrega, schdula traditionis; - de pedido, mera, segunda clase, tssera primae, secun-
schdula mandatcia. dae classis; despacho de boletos, aula
tesserarum // comprar el -, tsseram mere;
boletera: tesserria, ae f. Sin: tesserarum di- conseguir el -, tsseram sibi comparare vel
ribitrium; ostolum tesserarum; tesserria acqurere; mostrar el -, tsseram ostndere;
fenestella; tesserarum lculus vel prtula. perforar el -, tsseram terebrare; reservar con
Uso: - de equipajes, sarcinarum frulus vel suficiente antelacin un - numerado, tsse-
lculus; - de ferrocarril, ferrviae tesserarum ram loci certi satis mature praenotare vel re-
diribitrium. servare; sacar el -, smere tsseram.
147
bolgrafo
bolillo: (palito torneado para hacer encajes) bolsillo: (bolsa en que se guarda el dinero)
tudcula, ae f. Sin: bacillum. crumina, ae f. Sin: marspium; prula ma-
nualis // (saquillo de vestidos) sinus, us m.
bolita: glbulus, i m. Sin: spherula. Uso: Sin: prula, scculus; sinus vestis; vestirius
jugar a las -, glbulis ldere. scculus. Uso: - del pantaln, braccarum
sinus; meter algo en el -, in sinum liquid
Bolivia: Bolivia, ae f. cndere; sacar algo del -, de prula liquid
trhere // de -, gestbilis, e. Sin: portbilis;
boliviano: adj bolivianus, a, um // sust Bo- palmalis; prulae aptus.
livianus, i m.
bolsista: pecniae negotiator (-oris m). Sin:
bolo: (palito torneado que se pone derecho bursae lusor.
en el suelo) bacillus, i m. Sin: conus. Uso:
juego de bolos, conildium; conorum ludus; bolsita: prula, ae f. Sin: scculus; mars-
bacillorum ludus. pium.
bolsa: crumna, ae f. Sin: saccus; marspium; bolso: (bolsa de mano) crumna, ae f. Sin:
sporta; bursa. Uso: - pequea, scculus; spr- pera; sinus; marspium; bulga; prula ma-
tula; crumilla; prula; - de agua caliente, ca- nualis // (bolsillo de la ropa) v. bolsillo.
lefacientis aquae bulga; - de aire, saccus
arius; - de los corporales, bursa; - de cuero, bomba: (proyectil o artefacto explosivo)
bulga; vdulus; ascopra; - de dormir, saccus bomba, ae f. Sin: pyrbolus vel pyrbolum;
dormitrius; - de dormir forrada de pieles, globus; telum; pila; mssile. Uso: - atmica,
dormitrius saccus villosus; - de herramien- bomba atmica vel nuclearis; pyrbolum at-
tas, bursa ferramentria; - de residuos, sr- micum vel nucleare; globus atmicus vel nu-
dium vel purgminum theca; scculus clearis; - explosiva, bomba displosiva, globus
purgamentis colligendis; - de seora, sccu- displodens; - fumgena o fumgena, pyrbo-
lus manurius, - de viaje, sprtula; - para li- lus fumficus; globus fumgenus; - incendia-
bros, cpsula // (institucin econmica) ria, bomba vel pila incendiria; pyrbolus vel
bursa, ae f. Uso: relativo a la -, bursrius, a, globus incendirius, gnifer, ignvomus, g-
um; - de comercio, bursa commercialis; juego neus; telum incendirium, ignferum, ignvo-
de -, ludus bursae; negociaciones de -, opera- mum; - lacrimgena, globus lacrimosus; -
tiones bursae; res nummria; bajar, subir la -, neutrnica, bomba neutrnica; pyrbolus
rerum nummariarum pretium mnui, augeri; neutrnicus; pyrbolum neutrnicum; - qu-
jugar a la -, in mercandis nummis tmere l- mica, pyrbolus chmicus vel bacteriolgicus
dere; in pecniam tmere ldere; nummos t- // - de demolicin, pyrbolus druens; - de hi-
mere mercari // (edificio donde se renen los drgeno, bomba hydrognica; pyrbolus
bolsistas) chrematistrium, ii n. Sin: baslica; hydrognicus; pyrbolum hydrognicum;
forum nummrium vel argentrium; mercatus pyrbolus ab hydrgeno vel ab hydrognio; -
148
bonaerense
bombardn: tuba mxima. Sin: tuba gravs- bonaerense: sust Bonarensis, is m. Sin: Bo-
149
bonanza
bonete: pl(l)eus, i m; pl(l)eum, i n. Sin: bi- brax: borax, acis m. Sin: borcium; sales
retum, i n; pil(l)olus; pil(l)olum; cpitis t- boraces; ntrium tetrabricum; chrysocolla.
gimen (-mnis n); tegumentum cpitis. Uso: -
eclesistico, ecclesisticus pleus; eccle- borbolla: vacola gaseosa.
sisticum cpitis tgimen.
borbotar: fervere.
bonito: (lindo, agraciado) pulchellus, a, um.
Sin: bllulus. borcegu: calgula, ae f. Sin: crea; cothur-
nus. Uso: par de borcegues, par cothurno-
bono: (tarjeta o medalla a modo de vale que rum; borcegues de montaa, clavata
puede canjearse por comestibles u otros ar- calceamenta.
tculos de primera necesidad) tssera, ae f //
(ttulo de deuda emitido comnmente por una bordada: navis flexus (-us m). Sin: transver-
tesorera pblica) pblici cursus ttulus (-i sus navis cursus; velorum in ventum obliqu-
m). Sin: pblica sngrapha. Uso: - del Te- tio.
soro, - del Estado, nummrium rei pblicae
mandatum. bordado: opus acu pictum. Sin: opus phr-
gium; pictura txtilis; pictura acu facta. Uso:
bonzo: bnzius, ii m. Sin: Buddhae sacerdos; - en oro, opus phrgium // (accin de bordar)
mnachus buddhsticus. acu pngere // (arte de bordar) ars acu pin-
gendi. Sin: plumria ars // adj plumtilis, e
bookmaker: relator pgnore certntium. Sin: Sin: acu pictus; phrgius. Uso: - en oro,
relator sponsionem facintium. phrygianus vel phryginius; auro intextus vel
distinctus; magnficamente -, magnficis op-
boom: improvisa prospritas (-atis f). Sin: ribus pictus.
improvisus flos oeconmicus; erptio fortu-
narum (publicarum). bordador: plumrius, ii m. Sin: qui acu pin-
git. Uso: - en oro, phrgio, onis m.
boot (Inform) : sust inititio systmatis. Uso :
cold -, inititio frgida ; inititio e frgido ; bordadora: plumria, ae f. Sin: quae acu
warm -, inititio clida, inititio e clido // tr pingit.
initiare.
bordadura, v. bordado.
booting-up (Inform): inititio systmatis.
bordar: acu pngere, depngere, ornare. Sin:
boquiabierto: quedarse -, stare ore patenti. pere txtili pngere; phrgio pere ornare.
150
bosque
Uso: - algo en un vestido, liquid vesti (vel borrachn: vinosus. Sin: vinosssimus; vini
in veste) intxere; - algo en oro, liquid auro capacssimus; v. borracho, 2 acepcin.
distnguere.
borracho: adj brius, a, um. Uso: hombre -,
bordear: (dar bordadas) in contrrium navi- homo brius // (que se embriaga habitual-
gare. Sin: sinus (velorum) in ventum obli- mente) ebriosus, a, um. Sin: vinolentus.
quare // (ir por el borde) viae mrginem
tenere. borrador: (utensilio para borrar lo escrito
en un pizarrn) cancellatrum, i n. Sin: pan-
bordereau o border: (cantidad recaudada nus (pao) deltilis; spngia (esponja) del-
en un espectculo pblico) index (-dcis m) tilis // (escrito de primera intencin, en que
accepti. Sin: index pecniae acceptae // (ex- se hacen adiciones, supresiones o enmien-
tracto de cuenta) nota vel scdula nummria; das) adversria, orum npl. Sin: primum
nota vel scdula mensaria. exemplar; prima perscrptio.
bordo: (lado exterior de la nave) navis latus borrajear: liquid neglegenter (vel incom-
(-tris n). Sin: navis margo (-gnis mf); costa psito, vel inordinate) scrbere vel comp-
// estar a -, in navi esse; navi vehi; llevar a -, nere.
nave (vel navi) portare, vhere; subir a -, (in)
navem conscndere; tomar a -, in navem im- borrar: cancellare. Sin: delre; abstergre;
pnere. lnere; expngere. Uso: - el pizarrn, tbu-
lam detergre; - con goma, pao, esponja,
bordn: (bastn o palo largo) bculum, i n; gummi, panno vel pnnulo, spngi delere, -
bculus, i m. Sin: scpio (-onis m); fustis (-is con tinta, atramento expngere; esponja para
m). Uso: - de los peregrinos, peregrinntium -, spngia deltilis // Inform delere. Sin: er-
bculum // (verso quebrado repetido al fin de dere.
cada copla) v. estribillo, 1 acepcin // (fig,
estribillo que repite con frecuencia una per- borrasca: caeli marisque procella.
sona en su conversacin) v. estribillo, 2
acepcin. borrn: litura, ae f.
Borneo: Bona Fortuna. Sin: Brneum. bosnaco o bosniaco: adj bsnius, a, um.
Sin: bsnicus, bosnianus, bosniensis // sust
borra: tomentum, i n. Sin: lana scida. Bsnius, ii m. Sin: Bosniensis, is m.
151
bosquecillo
152
boxeo
boticaria: (la que prepara y expende las me- botonera: (establecimiento donde se hacen
dicinas) medicamentria, ae f // (mujer del botones) globulifcium, ii n.
boticario) pharmacoplae vel medicament-
rii uxor. botonero: globulrius, ii m. Sin: globulorum
rtifex, opifex, confector (el que hace boto-
boticario: (el que prepara y expende las me- nes); globulorum vnditor vel mercator (el
dicinas) pharmacopla, ae m. Sin: medica- que los vende).
mentrius. Uso: - ambulante, pharmacopola
circumforneus. botones: fmulus domsticus. Sin: appritor,
oris m; v. ordenanza.
botijo: rceus, i m; dim urcolus, i m. Sin:
cadus, i m; rcula. bouquet: (ramillete) florum fascculus //
(perfume) aroma, tis n. Sin: (suavis) odor;
botn: (polaina) crea, ae f // (botina) cal- flos odoris.
gula, ae f. Sin: cothurnus // (lo que se toma
del enemigo vencido; producto de un saqueo, boutique: (tienda de ropa de moda) tabrnula
robo, etc.) praeda, ae f. Sin: splia, orum npl; exquisita. Sin: exquisitorum tabrnula; deli-
exviae, arum fpl. catarum mrcium tabrnula.
153
bxer
gilum certamen; pugilatria vel pugilandi ars; bradifasia: bradyphsia sive -phasa, ae f.
ldicrum pugilandi. Uso: ejercitarse en el -, Sin: haesitntia linguae.
pugilari; vencer a uno en el -, liquem pugnis
superare. bradifrasia: bradyphrsia sive -phrasa, ae f.
boy scout: puer explorator. Sin: ivenis ex- bragueta: (bracarum) apertura, ae f.
plorator; v. escultista.
brahmn: brachmana, ae m. Sin: brachma-
bozal: capistrum, i n. Sin: fiscella; oris vn- nus; brachmanes vel brachmanis, -is m;
culum. Uso: - para bueyes, fiscella; con el -, brachman, anis m.
capistratus; fabricante de bozales, capistr-
rius; poner el -, capistrare; praefgere os ca- brahmanismo: brachmanismus, i m.
pistro; fiscell capistrare.
braille: sexpunctualis Brailli scriptura cae-
bracero: (pen) operrius (-ii m) manualis. corum.
Sin: operrius a manu. Uso: los -, manu-
lium operariorum classis; v. jornalero, pen. branch (Inform): saltus, us m. Uso: relative -,
saltus relativus; conditional -, saltus condi-
bracito: brac(c)holum, i n. cionalis.
154
bribn
braquimetra: brachymtria sive -metra, ae brecha: muri runa (-ae f). Uso: abrir -, tor-
f. mentorum pulsu murum subrere; batir en -,
tormentorum pulsu murum qutere vel con-
braquipnea: brachypna, ae f. Sin: angustus ctere; abrir un paso a travs de una -, per
spritus (-us m); angstior respiratus (-us m) muri runam ditum patefcere.
vel respirtio; curta respirtio; curtus respira-
tus. brcol: brssica (-ae f) sabllica.
brasileo: adj brasiliensis, e; brasilianus, a, breva: ficus (-i vel ficus, us f) praecox.
um // sust Brasiliensis, is m; Brasilianus, i m.
breve: (documento pontificio) breve, is m.
brasilero, v. brasileo. Sin: Ltterae Apostlicae; Ltterae Pontficis
Romani; Ltterae Apostlicae in forma brevi.
bravo: (valiente) strnuus, a, um // (exce- Uso: - a los Prncipes, Epstulae ad Prnci-
lente) egrgius. Sin: exmius // -!, euge! Sin: pes; Epstulae Summi Pontificis ad Prncipes.
recte!; ptime!; praeclare!; cndide!
breviario: (libro que contiene la liturgia de
brazado: manpulus, i m. Sin: fascculus ma- las horas) brevirium, ii n. Sin: brevirium
nualis. litrgicum; divinum offcium; horae canni-
cae; litrgia horarum; preces vel precationes
brazal: brachiale, is n. Sin: dextrale; incle. horriae; horariarum precum liber; eptome
horarum liturgicarum. Uso: rezar el -, divi-
brazalete: armilla, ae f. Sin: dextrale, is n; num offcium perslvere; horas cannicas vel
dextrochrium; spinther (-ris n). Uso: pe- horrias preces recitare; recitar el - en coro,
queo -, dextralolum; adornado de brazale- coniunctim horrias preces Deo offerre //
tes, armillatus; armillis ornatus; fabricante de (compendio) brevirium, ii n. Sin: summ-
brazaletes, armillrius, ii m. rium.
155
bribonada
bribonada: malum fcinus (-nris n). Sin: Uso: fabricante de brocados, plumrius, ii m
prfide factum; fraus, fraudis f; dolus, i m. // adj plumrius, a, um. Sin: plumtilis, e.
bribonear: mprobe se grere. Sin: nefrie brocal: (antepecho de pozo) pteal, alis n.
vel sceleste vvere; fraudulenter gere; frau-
dare. brocatel: (tejido) pannus plumtilis. Sin:
pannus tnui auro intextus.
brida: habna, ae f. Sin: frenum.
brocha: (- para pintar) penculus, i m. Sin:
brigada: caterva, ae f. Sin: cohors; grex; glo- latior penicillus; ltius penicillum // (- de
bus. Uso: Brigadas Rojas, Rubrae Cohor- afeitar) penicillus saponrius. Sin: penicillus
tes; rubri brigatores // (conjunto de personas barbae saponandae.
reunidas para dedicarse a ciertos trabajos)
v. cuadrilla. broche: fbula, ae f. Sin: fibcula; nculus vel
uncnulus // (corchete para afianzar papeles)
brillante: adj fulgens, entis. Sin : splendens. chartarum fbula vel fibcula. Sin: nculus vel
Uso: discurso -, splndida vel ntida ortio; uncnulus metllicus.
pensamiento -, sentntia illustris // (dia-
mante) damas, antis m. Sin: gemma fulgens. brculi, v. brcol.
brillantina: lcidum unguentum. Sin: ca- broma: iocus, i m (pl ioci m; ioca, orum n).
pillare splendficum. Sin: ioctio; res iocosa; ludus; ridculum.
Uso: autor de la -, ioci auctor; en -, per
brinco: saltus, us m. Sin: resulttio. iocum; ioci caus; per ludum; per ridculum;
iocose; iocliter; ioculriter; ioculanter; decir
brindar: propinare licui. Sin: praebbere algo en -, dcere liquid per iocum; tomar
licui. Uso: brindo a tu salud!, bene tibi! vel algo a -, liquid in iocum vrtere.
bene te!
bromatologa: bromatolgia sive -loga, ae
brindis: propintio, onis f. Sin: hausts dic- f. Sin: alimentorum vel alimentria scintia;
tio. de alimentis doctrina.
bro: ardor, oris m. Sin: incittio; fervor bromatolgico: bromatolgicus, a, um. Sin:
nimi. ad bromatolgiam ttinens.
brocado: sust brocchatum, i n. Sin: plumria bromear: iocari vel adiocari. Sin: ioculari;
contxtio; opus plumtile vel plumrium ; s- ldere; ioculriter loqui; ioco uti; iocos gere.
ricum auro intertextum; pannus auro intextus. Uso: - con uno sobre algo, iocari cum liquo
156
brjula
broncear: infuscare. Sin: aneum fcere; a- bruja: (hechicera) saga, ae f. Sin: sgana;
neum colorem indcere // broncearse, sole maga; malfica; venfica; striga; mulircula
infuscari. mgicis ( vel malficis, vel venficis) ddita
rtibus.
broncista: aerrius faber. Sin: aneae artis
pifex. brujera: venefcium, ii n. Sin: ars mgica;
mgicae vel magae artes fpl. Uso: - con fr-
bronconeumona: bronchopneumnia sive mulas, incanttio; incantamentum; - con la
-mona, ae f. Sin: bronchopulmontes, is f. mirada, fascintio; recurrir a la -, artes m-
gicas tractare.
broncopleuresa: bronchopleurtis, is vel dis
f. brujo: magus, i m. Sin: venficus; homo ma-
lficus vel venficus; homo mgicis (vel ma-
broncoscopia: bronchoscpia sive -scopa, lficis, vel venficis) dditus rtibus.
ae f.
brjula: acus (-us f) magntica. Sin: magn-
broncoscopio: bronchoscpium, ii n. ticus vel magntica index (-dcis mf); pyxis
(-dis f) magntica; clamus magnticus.
broncostenosis: bronchostensis, is f. Uso: - nutica, acus vel pyxis nutica; nuti-
cus vel nautarum index; acus magntica nau-
broncotoma: bronchotmia sive -toma; tarum; magntica acus nutica // fig, perder
bronchiotmia sive -toma, ae f. la -, mentis suae non esse. Sin: de potestate
157
brulote
vel mente exire; de gradu dici; mente per- bfalo: bos silvester.
turbari.
bufanda: amculum, i n. Sin: amictrium;
brulote: navis incendiria. Sin: navgium in- amculus; focale; fscia; fscia collaris; te-
cendirium. nia. Uso: - rosa, focale rseo colore; - de
lana, de seda, tenia lnea, srica.
bruir: polire vel expolire. Sin: levigare.
bufet: (mesa donde se sirven refrescos)
brusco: (planta esmilcea) v. rusco. mensa frgida // (aparador) v. esta voz.
bubnico: bubnicus, a, um. Uso: peste -, bufo: adj cmicus, a, um. Sin: ridculus; ri-
pestis bubnica; pestilntia glandulria vel dendus; ridiculosus; facetus; lpidus; festi-
inguinria. vus. Uso: pera -, msica comedia // sust
cavillator, oris m. Sin: actor cmicus vel rid-
buceador: urinator, oris m. Sin: subaqu- culus.
neus.
bufn: sust scurra, ae m. Sin: dersor; snnio
bucear: urinare vel urinari. (-nis m); ioculator scenicus // adj scurrlis,
e.
bucentauro, bucentoro: bucentaurus, i m.
bufonada: (hecho propio de bufn) scurrli-
buceo: urintio, onis f. Uso: pertrechos de -, tas, atis f. Sin: scurrae fcinus; res risu digna
apparatus (-us m) urinatrius. // ( dicho propio de bufn) scurrlis diccitas
// (chanza satrica) scurrilis lusus vel iocus.
buche: inglvies, i f.
bufonearse: (decir bufonadas) scurrari. Sin:
Buda: Buddha vel Budda, ae m. ioculari; iocari; scurram gere; scurrliter l-
dere.
bdico, v. budista.
bufonera, v. bufonada.
budn: scriblita nglica. Uso: - de chocolate,
rneum socolteum. bufonesco, v. bufo.
158
burgomaestre
159
burgus
praefectus urbis vel ppidi; magister cvium. ocrtia sive -crata; procurtio pblica // (in-
fluencia excesiva de los empleados pblicos)
burgus: sust mdii rdinis civis. Sin: m- nmia officilium (vel administrorum) auct-
diae classis civis // adj civilis, e. Sin: haud ritas. Sin: nmia ministrorum (vel publicorum
ndigens; medocris. officilium) grtia // (pedantera de los em-
pleados pblicos) nmia officilium morsi-
burguesa: burgensium ordo (-dnis m). Sin: tas // (clase social de los empleados pblicos)
mdia classis cvium; mdius cvium ordo; officiales, ium mpl. Sin: administri vel minis-
cives parum dvites. tri; pblici officiales vel administri; offici-
lium ordo, corpus, collgium, classis, coetus
buriel: cinreus, a, um. Uso: pao -, pannus (-us m).
cinreus vel rudis.
burcrata: burcrates, ae m; burcrates, is
buril: cestros, i m; cestrum vel cestron, i n. m. Sin: officialis, is m ; (pblicus) officialis,
Sin: celtis, is f; virculum, verculum, ver- administer, minister; graphecrates, -ae m; v.
culum; caelum. empleado (- pblico).
burilador: caelator, oris m. Sin: scalptor; burocrtico: burocrticus, a, um. Sin: gra-
sculptor; toruta vel torutes (-ae m). pheocrticus; chartocrticus. Uso: ad pbli-
cos officiales (vel administros, vel ministros)
buriladura: scalptura vel sculptura, ae f. prtinens; lentitud -, lentitudo in pblicis ex-
sequendis offciis; rodeos -, fastidiosae pu-
burilar: virculo sclpere, sclpere, exscl- blicorum officilium ambges (-um fpl).
pere. Uso: - un retrato, imginem virculo
pngere vel descrbere. burocratismo: grapheocrtia sive -crata
nmia. Sin: grapheocrtia nimis rrogans vel
burla: ludifictio, onis f. angusta; insolntia grapheocratarum.
burlescamente: ioculriter. Sin: iocose; per bus (Inform): magistrale, is n. Uso: data -,
ludum et iocum. magistrale datorum; address -, magistrale
locativum.
burlesco: ridiculrius, a, um. Sin: iocularis;
iocosus; facetus; festivus. buscador: investigator, oris m. Sin: indaga-
tor; quaesitor; queritans. Uso: - de oro, auri
burln: dersor, oris m. Sin: irrsor. conquisitor vel scrutator // (Inform, programa
-) programma indagatrium vel investigat-
burocracia: (conjunto de funciones y trmi- rium. Uso: - de Internet, interretialis mchina
tes) burocrtia sive -crata, ae f. Sin: graphe- quaesitria; - Google, programma investiga-
160
byte
Butn: Butnia, ae f.
buzo, v. buceador.
161
C
cbala: cb(b)ala, ae f. Sin: futura rito de la repblica, eques meritorum in rem
coniciendi (vel providendi) ars; ars divinandi pblicam caus; - honorario, eques ornamen-
per ltteras vel per nmeros // (fig, intriga, trius; - de la Legin de Honor, eques Legio-
maquinacin) fraus, fraudis f. Sin: ma- nis Honoratorum; - de la orden de los Santos
chintio; mendcium. Mauricio y Lzaro, eques Mauricianus et La-
zarianus; caballeros de Malta, quites Meli-
cabaleta: cantincula, ae f. Sin: cantculum; tenses; - del Trabajo, eques peris vel laboris
cntulus; mdulus. caus; operrius eques. Uso: hacer - a uno,
liquem equestri dignitate insignire; licui
cabalgadura: equus sellaris. Sin: equus dignitatem equestrem dare; ad equestrem
ephppiis ornatus. dignitatem liquem perdcere; ser -, tener
rango de -, equestrem dignitatem possidere
cabalgar: equitare. Sin: equo vehi. // (el que se porta con caballerosidad) homo
urbanus. Sin: vir honestus. Uso: cumplido -,
cabalgata: cursus (-us m) equester. homo urbanus et lautus.
162
cablegrama
163
cableva
cabo: (Mar, cuerda) funis chalybius // (el cacofona: cacophnia sive -phona, ae f. Sin:
que manda una escuadra de soldados) ptio, soni vel sonorum aspritas: insuvitas soni;
onis m. Sin: decanus. Uso: - de zuavos, de- sonus insuavis vel asper; spera vel bsona
canus zuavorum // de - a rabo, a cpite ad vox. Uso: producir cacofonas, voces speras
calcem; llevar a -, ad effectum addcere vel effcere.
perdcere.
cacofnico: cacophnicus, a, um. Sin: asper
cabotaje: circumvctio, onis f. Sin: navigtio vel insuavis (auditu vel uribus).
litornea, litoralis, litrea, orria. Uso: gran -,
longa circumvctio; buque de -, orria navis; cacologa: cacolgia sive -loga, ae f.
hacer navegacin de -, oras circmvehi vel
circumvectari. cacoquilia: cacochlia, ae f.
cabra monts: rupicapra, ae f. Sin: ibex, bi- cacoquimia: (depravacin de los humores
cis m. normales) cacochmia, ae f. Sin: discrsia //
(caquexia) v. esta voz.
cabriol: csium, ii n. Sin: molle pilentum.
cactceas: cactceae, arum fpl. Sin: (varia-
cacao: (planta) cacus, i f. Sin: ccao, onis rum) cactorum famlia.
m; ccoa, ae f; theobroma, tis n; theobroma
ccao; faba ccao; faba mexicana // (fruto) cacto: cactus, i f.
cacum, i n. Uso: - en polvo, caci (vel theo-
brmatis, vel mexicanae fabae) pulvis; be- cada: quisque, quaeque, quodque. Uso: uno
bida de -, cacica ptio; ptio ex faba cada diez habitantes, dcimus quisque n-
mexicana; ptio ex theobrmate confecta; cola.
ptio e faba cacaone cocta; tomar -, ccoam
sorbre vel sorbillare. cadver: cadaver, ris n. Sin: corpus exani-
matum, exnime, exnimum.
cacarear: (el gallo) cucurire; (la gallina)
glocire. cadena: catena, ae f. Sin: catentio; concate-
ntio. Uso: - alimentaria, catena vel concate-
cacerola: cculum, i n. Sin: cccabus; cap- ntio alimentria; - perpetua, perpetua
sarola; ptina; anulum. custdia; sempiterna vncula (-orum npl); - de
distribucin, catena distributionis; - de mon-
cachaza: (coloq, lentitud y sosiego en el tes, cordillera, mntium iuga (-orum npl );
modo de hablar o de obrar) lentitudo, dnis f. condenar a - perpetua, sempiternis vnculis
Sin: trditas; lnitas. mandare; estaciones (de radio, T. V.) en -, v.
estacin.
cachemir o cachemira, v. casimir.
cadencia: (repeticin regular de sonidos o
164
cafetera
movimientos) nmerus, i m. Uso: caminar feria vel cafaeria. Sin: ptio caferia; ar-
con -, numerose (in vel ad nmerum) gradi bica ptio; ex faba arbica ptio. Uso: -
vel ambulare // (ritmo de una pieza musical) comn, puro, solo, sin leche, cfea commu-
nmerus. Sin: modus // (medida que regula nis; - con leche, cafum vel cfea cum lacte;
el movimiento del que danza) nmerus // cafum cum lacte mixtum; cfea lacte tem-
(distribucin de los acentos en la prosa o perata; cafi lactisque ptio; - concentrado,
verso) nmerus. Uso: - rtmica del perodo, ptio caferia concocta; - descafeinado,
conclsio numerosa; verborum ad nmerum ptio caferia sine capheno; ptio caferia
conclsio; el discurso tiene una - rtmica, cafeno detracto; - expreso, cafum expres-
ortio numerose cadit // (final de una frase sum; cfea expressa; - instantneo, caferia
musical) clusula, ae f. Sin: clusula nume- sorbtio prpera; caferia ptio coram ex-
rose cadens; clusula ad sonum exquisita. pressa; - moka, cfea Mochana // una tacita
de -, cafi pocillum; una taza de -, pculum
cadenciosamente: numerose. cafi; preparar -, cfeam parare; sorber -,
cfeam sorbre; cafum sorbillare; cafi
cadencioso: numerosus, a, um. Uso: con pocillum sorbillare; caferiam potionem sor-
paso -, pssibus in nmerum; caminar con billare vel pytissare; tomar -, cfeam smere
paso -, numerosos pnere gressus. // mquina para preparar el -, mchina cafe-
ria // (casa donde se vende y toma -) cafe-
cadenilla: catella, ae f. ria, ae f. Sin: thermoplium; domus caferia;
taberna caferia; cafum; potria taberna. Uso:
cadera: coxa, ae f. Sin: coxendix, cis f. Uso: - cantante, - chantant, - concierto, caferia
- artificiales, coxae artificiales; coxendices symphnica; taberna caferia concentu cele-
factciae. brata; estar en un -, in cafo esse vel morari; ir
a un -, cafum adire vel obire; in cafum ire vel
cadete: (aprendiz de comercio, botones) ap- venire; in (vel ad) cafum deverti; ir con fre-
pritor, oris m // (alumno de una academia cuencia a cafs, cafa frequentare vel cele-
militar) ptio, onis m. Sin: discpulus milita- brare; salir de un -, (ex) cafo gredi vel exire.
ris // (joven noble que se educaba en los co-
legios de infantera o caballera) nbilis cafena: cafena, ae f; cafenum vel caphae-
miles natu minor. num, coffenum, i n.
165
cafetero
cados: (muertos en la guerra) bello caduci cajetilla: (paquete de tabaco picado) com-
mpl. pactura, ae f. Sin: compctio tabaci. Uso: - de
picadura espaola, contusi tabaci hispnici
caimn: alligator, oris m. Sin: crocodilus cai- cpsula.
manus.
cajista: typtheta, ae m.
caja: (recipiente) capsa, ae f. Sin: arca; theca;
dim pyxis ( -dis f); capsella; cpsula; arcella; cajita: cpsula, ae f; capsella. Sin: vsculum;
cstula. Uso: Aeron, - negra, cstula nigra; lculus; rcula. Uso: - de cigarrillos, hispani-
capsella voltui describendo; - de cartn, carum vel convolvellorum cpsula; - de bro-
theca e collmate vel e spissiore charta; - de ches, capsella unculorum metallicorum;
cigarros, theca volminum tabacinorum; - de cpsula fibicularum metallicarum; - de betn
distribucin, diribitrium, ii n; - de enchufe, (negro, amarillo), vsculum liquminis (atri,
contactrum, i n; v. enchufe; - de fsforos, sul- flavi); vsculum cretae sutriae; - de madera
phuratorum capsella; flammiferorum theca; para rap, capsella lgnea tabaco; fabricante
cpsula sulphurria; - de leche, capsa lactis; de cajitas, loculrius vel arculrius; v. cofre-
- de los caracteres, typorum capsa; - de m- cillo.
sica, capsella sonora; capsella sonos edens; -
de picadura, pyxis compacturae; - de reloj, cajn: (caja grande) armrium magnum.
horolgii capsella; - de resonancia, sonorum Sin: arca magna. Uso: - de la basura, purga-
repercusss capsa; - de zapatos, theca clceis mentorum capsa vel arca // (caja movible de
servandis; fbrica de cajas, capsarum vel ar- los armarios, mesas y otros muebles) locula-
cularum officina // (mueble donde se guarda mentum, i n. Sin: lculus; frulus dctilis.
dinero) arca, ae f. Sin: armrium. Uso: - de Uso: - de mesa, mnsulae lculus.
caudales, arca nummria; - fuerte, nummria
arca loricata; arca loricata, ferrata, munita; cal: calx , calcis f. Sin: (h)arenatum; calx
armrium loricatum, cataphractrium, ca- (h)aren admixta; calx macerata. Uso: - hi-
taphractatum; - principal, arca princeps // drulica, calx hydrulica; lugar donde se
(sitio donde se recibe el dinero y se hacen los apaga la -, calci exstinguendae fvea.
pagos) mensa, ae f. Sin: scrnium nummul-
rium; exactionis arca. Uso: - de ahorros, cala: (baha pequea) aesturium, ii n. Sin:
mensa parsimniae (provehendae); mensa sinus, us m // (la parte ms baja del barco)
parsimoniria; - de prstamos, mensa ad mu- caverna navis.
tuationes // libro de caja, codex (-dcis m) ac-
cepti et expensi // (espacio o hueco en que se calabacera: cucrbita, ae f.
forma la escalera de un edificio) scalrium, ii
n. calabacn: cucurbtula, ae f.
166
calcogrfico
calamita: (piedra imn) v. imn // (brjula, calcinado: calcinatus, a, um. Sin: coctus, ex-
flechilla imanada) v. brjula. coctus; ustus, perustus; in calcem redactus.
167
calcgrafo
clculo: (cuenta) numertio, onis f. Sin: cm- caldo: ius, iuris n. Sin: iurulntia. Uso: - es-
putus, i m; computtio; rtio; clculus. Uso: peso, ius firmum, pinge, corrborans; - de
- diferencial, clculus differentialis; - infini- carne, ius ex carne; - de pescado, ius pscibus
tesimal, clculus infinitesimalis; - matemti- condtum.
cos, mathematicorum rationes; efectuar
clculos, rationes dcere; v. calcular // (con- calefaccin: calefctio, onis f. Uso: - central,
jetura) coniectura, ae f // (consideracin) calefctio centralis; - deficiente, calefctio
considertio, onis f. Sin: cogittio // (concre- defecta; - excesiva, nmia vel immdica ca-
cin ptrea) clculus, i m. Sin: lapillus cal- lefctio; - con petrleo, calefctio oleria; -
culosus. Uso: - urinario, - vesical, clculus por agua, calefctio aquria; - por vapor, va-
168
calificado
169
California
California: Califrnia vel Caliphrnia, ae f. test; angstiae, arum fpl; encontrarse alguien
encerrado en un - sin salida, licui omnes
californiano: adj californianus, a, um // sust viae intercluduntur.
Californianus, i m.
callicida: callorum medicamentum. Sin: re-
caligrafa: calligrphia sive -grapha, ae f. mdium callis medendis.
Sin: ars scite scribendi.
callista: callista, ae m. Sin: callorum mdicus
caligrfico: calligrphicus, a, um. Sin: scite vel curator.
vel concinne scriptus; cum arte scriptus.
callo: callum, i n; callus, i m. Uso: - seo,
calgrafo: callgraphus, i m. Sin: (scite) scri- callum sseum // (pl, pedazos del estmago
bendi rtifex. de los rumiantes que se comen guisados)
omsum, i n. Sin: internea (- orum npl).
cliz: (copa o vaso) calix, cis m. Uso: levan-
tar los clices en honor de uno, licui propi- callosidad: callsitas, atis f. Sin: callosa du-
nare; beber el amargo - de las desventuras, rties (-i f).
mximas calamitates haurire; apurar el - del
sufrimiento, dolorem acerbssimum haurire; calloso: callosus, a, um. Sin: callis plenus vel
omnes labores exanclare vel exantlare // abundans; callo duratus.
(vaso sagrado) calix, cis m. Sin: calix sacer,
sacrficus, sacrificalis, sacrificialis // (cu- calmante: adj mitigatrius vel mitigativus, a,
bierta exterior de las flores completas) calyx, um // sust medicamentum vel lenimentum
cis m. mitigatrium.
calle: via, ae f. Uso: - asfaltada, via bitmine calmar: mitigare. Sin: lenire; sedare; mul-
obducta vel strata; - empedrada, via slice cre.
( vel lapdibus) strata, constrata, munita; -
muy frecuentada, via frequentssima; - late- cal: sermo plebius vel vulgaris; v. jeri-
ral, via lateralis; - peatonal, via ambulatria; gonza.
- principal, via principalis; primria vel prin-
ceps via; - secundaria, via secundria; - de calomel, v. calomelanos.
sentido doble, via dplicis cursus; - de sen-
tido nico, via unus cursus; mondromus, i calomelanos: calomelanum, i, n. Sin: calo-
m; via monodrmica // de la -, virius, a, um; melanum medicamentum; hydrargyrum chlo-
- Roma 21, Via a Roma nuncupata, aedes n. ratum.
XXI signatae.
calor: calor, oris m. Uso: - tropical, aestus
callejero: semitrius, a, um. Uso: pobre -, trpicus; - de 27 grados, calor vel aestus (-us
pauper semitrius. m) viginti septem grduum (supra zerum) //
(fig, actividad, viveza) incittio, onis f. Sin:
callejn: angiportum, i n; angiportus, us m. calor; vis et incittio. Uso: con -, concitate;
Sin: angustus callis; via interclusa. Uso: - sin vehementer; criter.
salida, fndula; fig res (vel causa, vel quaes-
tio) sine xitu; quaestio, quae enodari non po- calora: calria sive -lora, ae f. Sin: caloris
170
cmara
171
camarada
oecus, i m. Sin: conclave magnum, mxi- (-ium mpl) // (compaero) sodalis, is m. Sin:
mum; peramplum cubculum // (cada uno de gregalis; scius // (conmilitn) commlito,
los cuerpos colegisladores) pblicus coetus onis m.
(-us). Uso: - alta, cmera superior; la - baja
del parlamento, cmera inferior parlamenti; - camaradera: (tratndose de personas que
Baja o de los Comunes, senatus (-us m) ple- viven juntas) contubrnium, ii n. Sin: contu-
bius vel inferior; - de diputados, pblicus le- brnii necessitudo; mtua inter contubernales
gulatorum coetus; populrium oratorum fides (-ei f) // (tratndose de simples compa-
coetus; collgium populrium legatorum; - eros) sodlitas, atis f. Sin: sodlium fratr-
de los Lores, Senatus Britnniae; Angliae Se- nitas; mtua inter sodales fides.
natus // (junta) conslium, ii n. Sin: coetus;
collgium. Uso: - de apelacin, v. tribunal; - camarera: (criada) ancilla, ae f. Sin: fmula;
de comercio, commrcii conslium; cmera ministra. Uso: - de caf, cervecera, etc., f-
mercaturae; mercatorum coetus; - de la in- mula vel ministra cauponria // (criada que
dustria, cmera indstriae; ergolaborum cuida de los aposentos) cubiculria, ae f. Sin:
collgium; - del trabajo, opficum coetus; diaetria; ancilla cubculi vel cubiculria //
collgium opifcibus tuendis // - Apostlica, (azafata) v. esta voz.
Cmera Apostlica; Mensa Pblica Romani
Pontficis; aerrium Apostlicae Sedis // - ar- camarero: (mozo de fonda, hotel, etc. ) mi-
diente, - mortuoria, cubculum (-i n) mortu- nister, tri m. Sin: fmulus; cauponrius ser-
rium; conclave cadveri exponendo // vus vel minister; triclinrius; servus
(aparato destinado a registrar imgenes ani- triclinrius // (criado que cuida de los apo-
madas para el cine o la televisin) - cinema- sentos) cubiculrius, ii m. Sin: cubculi mi-
togrfica, cinephotomchina; mchina nister; adiutor vel fmulus a cubculo //
cinematogrphica; - fotogrfica, photom- oficial de la cmara del Papa, cubiculrius,
china; mchina photogrphica; instrumentum ii m; a cubculo; - secreto, cubiculrius nti-
photogrphicum; photographatrum; - foto- mus; - secreto supernumerario, cubiculrius
grfica automtica, instrumentum photogr- ntimus supra nmerum; - de honor, cubicu-
phicum automticum; - frigorfica, v. lrius honorrius vel ornamentrius; - de
frigorfero; - oscura, cpsula vel theca obs- honor de capa y espada, cubiculrius hono-
cura; capsa photogrphica // - de aire, pneu- rrius ab ense et lacerna.
mtica fstula; gummis (ac -im, abl -i) inflata
vel inflbilis; - de carburacin, cllula a camarlengo: camerrius, ii m. Sin: quaestor
commixtione; cmara commixtionis; - de (vel praefectus, vel praetor) aerrii. Uso: Car-
combustin, cmara exustionis; cmera com- denal -, Cardinalis Camerrius; Cardinalis
bustria; - de compensacin, aerrium num- aerrio Apostlicae Sedis praepsitus.
mis aequandis; - de gas, cella gsica; cella
gsii plena; conclave gsio effundendo // de cmaro, camarn: squilla, ae f.
-, conclavrius, a, um. Sin: camerrius. Uso:
msica de -, conclavria symphnia; msica camargrafo: exceptor (-oris m) cinemato-
gneris camerrii. grphicus.
camarada: (persona que vive con otra) con- camarote: dormitria (navis, de buque; ha-
tubernalis, is m. Uso: grupo de camaradas, maxstichi, de tren) cella vel cllula (-ae f).
contubernlium manpulus; contubernales
172
camin
cambio: muttio, onis f. Sin: altertio. Uso: caminante: ambulator, oris m; ambulatrix,
- de clima, muttio caeli vel clmatis; cam- icis f.
bios de precios, prtii mutationes; - de signi-
ficado, muttio semntica; - de velocidad, caminata: ambultio, onis f.
temperamentum velocitatis; tempertio cele-
ritatis // (permuta) cllybus, i m. Sin: pec- caminero: virius, a, um. Sin: vialis, e. Uso:
niae vel nummorum muttio; permuttio polica -, viarum custodes vel curatores; cus-
pecuniarum. Uso: - monetario, cmbium, ii todes (vel curatores) virii; pblici viarum
n; - oficial, pblica permuttio pecniae; ministri; praefecti viis custodiendis.
agente de -, argentrius; mensrius; nummu-
lrius; trapezita (-ae m); casa de -, taberna camino: via, ae f. Sin: iter, itneris n. Uso: -
cambiria; fluctuacin del -, rei nummriae asfaltado, via bitmine (vel asphalto) llita,
muttio; libre -, lbera permuttio; lberum strata, constrata, perstrata; - carretero, via ve-
commrcium; lbera negotitio // (F. C., hiculria vel crribus prvia; iter crribus pr-
aguja) divrtium ferratarum viarum // (apa- vium; - empedrado, strata via; - militar, via
rato) - automtico de discos, discorum aut- militaris; - regional, via regionalis; - tortuoso,
matum mutatrium; - de velocidad, en serpentina, iter flexuosum; - transversal,
velocitatis mutatrium; apparatus velocitatis via transversa; - trillado, trita via // - de la es-
mutatrius; mechanema velocitatis mutat- cuela, iter scholare; - de herradura, smita
rium; systema (-tis n) velocitatis (commu- mulina; callis mulis apta; smita mulinica vel
tandae). mulinia; - para camiones, via carris motriis
prvia; desconocimiento de los -, error viarum
cambista: pecniae permutator (-oris m) // // apartarse del -, de via declinare; empedrar
(guardagujas) v. esta voz. un -, viam strnere; engravar un -, substrere
viam glre; indicar el -, viam monstrare;
Camboya: Cambsia vel Cambgia, ae f. poner borde al -, marginare viam; ponerse en
-, in viam se dare; proseguir su -, viam prse-
camboyano: adj cambosianus vel cambogia- qui // fatigado del -, fessus de via.
nus, a, um; cambogiensis, e // sust Cambo-
sianus vel Cambogianus, i m; Cambogiensis, camin: Autom autocarrus, i m; autocarrum,
is m. i n. Sin: autochamulcus; autoplaustrum; ca-
rrus vel chamulcus automotrius; carrus au-
camelia: camlia, ae f. Sin: camlia iapnica. tombilis; carrus autombilis; carrus
173
camionero
camionero: autocarri ductor. Sin: autoplaus- campamento: campus tentrius. Sin: tent-
tri gubernator. ria (-orum npl); taberncula (-orum npl).
Uso: estar de -, in tentrio campo commo-
camioneta: autocrrulus, i m. Sin: parvum rari.
autoplaustrum; parvum autocinetum oner-
rium. campana: campana, ae f. Sin: clocca vel
cloca; aes (- aeris n) sacrum; aes sonans. Uso:
camisa: camsia, ae f. Sin: (de varn o mujer) - pequea, campanella vel campnula; clc-
intrula; tnica intrula, ntima, interior; (de cula; nola; - colgadas en el campanario,
varn) subcula; subcula virilis; (de mujer) campanae in campanrio suspensae; - de la
indcula; indsium. Uso: - de dormir, - de libertad, clocca libertatis significativa // re-
noche, vestis (-is f) dormitria; tnica vel ca- lativo a las campanas, campanrius, a, um;
msia nocturna; - de franela, subcula e l- ad campanas prtinens; repique de campa-
nula; - de punto, intrula e gosspio aegptio. nas, crebri campanarum ictus; sonido, taido,
. toque de campanas, campanarum snitus
(-us m) vel tinntus (-us m); yugo de campa-
camisera: (fbrica) camisiarum vel interu- nas, cloccrium // echar a vuelo las -, campa-
larum officina // (tienda) taberna camisiarum nas vel aera utraque parte pulsare; suena la -,
vel interularum. campana vel clocca sonat (tambin sonatur),
prsonat, tinnit, canit; tocar, taer las -, cam-
camisero: (que hace camisas) camisiarum panizare; campanas (vel cloccas, vel aera)
vel interularum pifex (-fcis m) // (que vende sonare vel pulsare; tocar rpidamente las -,
camisas) camisiarum vnditor. repicarlas, campanas crebris ctibus pulsare.
camiseta: tuncula, ae f. Sin: tuncula inte- campanada: campanae ictus (-us m).
rior; indusolum (de mujer). Uso: - de gim-
nasia o de gimnasta, thorax agonalis; campanario: campanrium, ii n. Sin: cam-
indcula gymnstica; scutulata vestis; brevis panar, ris n; cloccrium; campanle, is n;
reticulata tuncula; - de punto, gauspina; turris campanria vel campanarum; turris
thorax lneus; tuncula lnea. ecclsiae; sacra turris; sacra templi turris.
Uso: - pequeo, turrcula campanria; - re-
camisola: breve colbium. matado en aguja, sacra turris in acutum fas-
tigiata picem.
camisn: camsia (-ae f) nocturna.
campanero: (el que toca las campanas)
camtico: chamticus, a, um. campanrius, ii m. Sin: campanator; campa-
174
campo
175
camposanto
locus ( vel ager, vel campus) ignvomis cn- forman un -, colliciares tgulae // (conducto
situs globis; - santo, v. camposanto; - tcnico, interior del cuerpo) canalis, is m. Uso: cana-
provnciae rtium; - turstico, castrum pere- les del pncreas, pancreatis canales // - diplo-
grinatrium // - de accin, campus actionis; - mtico, legatorum (vel per legatos)
de aviacin, campus aroportuensis ; - de commrcium (-ii n) // - jerrquico, canalis (-
concentracin, castra (-orum npl) concentra- is m) hierrchicus // - de informacin, trames
tionis; castra carcerlia; campus carcerrius (-mtis m) nntiis praebendis // - de televi-
vel carceralis; campus captivorum; pblicae sin, canalis (televisficus). Sin: sttio (emis-
custdiae locus vel campus; campus captivis sria) televisfica; televisficus trames. Uso:
custodiendis; densa captivorum stativa - 7, canalis sptimus // (pista en cinta magn-
(-orum npl); - de concentracin Mauthausen, tica) v. pista // (corte de un libro) v. corte.
campus carcerrius Mauthausen; - de exter-
minio, castra exitilia; campus captivis inte- canalera: (canal del tejado) v. canal.
rimendis vel internecandis; - de la educacin,
campus educationis; - de la investigacin, in- canaleta: canalculus, i m; canalcula, ae f.
quisitionis provncia; - de la especializacin, Sin: fssula; alvolus; rvulus.
provncia specialis; - de Marte, Campus Mr-
tius; - de minas, campus globis ignferis cn- canalizacin: (aquarum) per canales imms-
situs; - de o para prfugos, campus sio, dedctio, derivtio (-onis f). Sin: in ca-
receptrius; campus receptrius profugorum; nalem aquae indctio vel dedctio.
campus prfugis excipiendis vel recipiendis.
canalizar: - aguas, aquas per canalem (vel
camposanto: coemetrium, ii n. Sin: sacer per canales) dcere vel dedcere. Sin: aquas
campus; sepulcretum; cepotphium (sepul- canali (vel canlibus) immttere.
cretum in viridrio).
canalla: (hombre de malos procederes) frci-
campus: campus universitrius. fer, ri m. Sin: scelestus, i m; mprobus, i m;
prditus homo; homo nequssimus; pssimus
camuflar: celare. Sin: dissimulare. homo // (gente ruin) plebcula, ae f. Sin: p-
puli faex (faecis; gen pl faecum) f; prditi et
Canad: Cnada, ae f. abiecti hmines.
176
cancin
canasta: canistrum, i n. Sin: fscina; qualus; cancerticus, a, um. Uso: enfermedad -, mor-
qualum. Uso: - para desperdicios, purgamen- bus cancerticus // sust cancerosus, i m. Sin:
trius sirpculus, scripculus, surpculus // cancro laborans.
(juego) canistri ludus.
cancha: (lugar destinado a la prctica de de-
canastilla, canastillo: fiscella, ae f. Sin: cs- portes) campus (-i m) lusrius. Sin: ludorum
tula; cistella; crbula; quasillus, quasillum. campus; ludorum vel lusria palaestra; luso-
Uso: - de pan, panarolum, i n; - de la basura, rium stdium; gmnicum stdium; gmnica
srdium cstula. palaestra; ldicrae vel lusriae exercitationis
campus, palaestra, stdium; campus athlti-
canasto: riscus, i m. Uso: - o cesto para pa- cae. Uso: - de ftbol, campus pedildii; cam-
peles, excpulum purgamentrium. pus pedeludirius, pediludrius, pedilusrius;
- de tenis, campus tenilusrius; echar de la -
canastrero: (que hace canastas) canistrorum a un jugador, lusorem a campo relegare,
(vel calathorum, vel cistarum, vel crbium) amandare, amendare.
pifex // (que las vende) canistrorum vndi-
tor. canciller: (empleado auxiliar) cancellrius,
ii m. Sin: tabulrius; scriba; ab actis vel di-
cancn: salttio gllica. plmatis homo // (presidente del Gobierno)
cancellrius. Uso: - de Alemania Federal,
cancela: (verja) cancelli, orum mpl. cancellrius Germniae Confoederatae // - de
los Breves Apostlicos, Cancellrius
cncer: cancer, cri m. Sin: cancrum; carci- Brevium Apostolicorum; Cardenal - de la
nma (-tis n) , canc(e)roma (-tis n). Uso: - Santa Iglesia Romana, Cardinalis a diplma-
pulmonar, cancer pulmonrius vel pulmona- tis Pontficis Mximi // Gran -, Magnus Can-
lis; - de mamas o de los pechos, mamillarum cellrius.
cancer; - de ovario, ovrii cancer; - de piel,
cancer in pelle; - en el cerebro, cancer in c- cancillera: (oficio de canciller) cancellatura,
rebro // (signo o constelacin zodiacales) ae f. Sin: cancellariatus (-us m); offcium can-
Cancer, cri m. Sin: Cancri signum. cellrii; tabulrii vel cancellrii munus (-nris
n) // (sede) cancellria, ae f. Sin: sedes can-
cancerado: canceratus, a, um; v. canceroso. cellrii; cria // (oficina romana) - Apost-
lica, Cancellria Apostlica. Sin: Curia Riria.
cancergeno: cancergenus, a, um. Sin: car-
cingenus. cancin: cantio, onis f. Sin: canttio; cantus
(-us m); cantatus (-us m); carmen msicum.
cancerologa: cancerolgia sive -loga, ae f. Uso: - augural, auspicale cnticum; - b-
Sin: oncolgia sive oncologa. quica, - convival, cantus bcchicus vel inter
pcula; - folclrica, popular, cnticum popu-
cancerlogo: onclogus, i m. Sin: oncol- lare; - natalicia, cntio natalicia; - revolucio-
giae peritus, studiosus, doctus. naria, carmen seditiosorum // - a cuatro
voces, cnticum in quattuor dispertitum
canceroso: (adj, atacado del cncer) cance- voces; - de amor, cnticum amatrium; - de
rosus, a, um. Sin: cancrosus; cancro affectus cuna, lallus (-i m) , lallum (-i n); nnia; nen-
// (de la misma naturaleza que el cncer) ola; somnfera cantilena; somnferum car-
177
cancionero
178
cantata
179
cantautora
cantimplora: (frasco para llevar la bebida) canuto: (tubo) tbulus, i m. Sin: fstula; fis-
lagoena, ae f. Sin: ampulla. Uso: - pequea, tella.
lagncula; serola; - revestida de paja, la-
goena scrpeo (vel srpeo) tegumento circm- caa: (tallo de las gramneas) (h)arundo,
data // (recipiente para enfriar el agua) dnis f. Sin: canna; clamus. Uso: de -,
180
catico
caera: (conducto o tubo por donde pasan caoneo: crebri cannonum vel (bellicorum)
las aguas, el gas, etc.) ductus, us m. Sin: fs- tormentorum ictus (-uum mpl).
tula. Uso: - del agua, aquae ductus vel fstula;
- subterrnea, fossa; cloaca, v. conducto // caonera, v. caonero.
(conjunto de caos por donde se distribuyen
las aguas o el gas) ductus, uum mpl. Sin: fs- caonero: (barco artillado con algn can)
tulae, arum fpl. cannonria, ae f. Sin: tormentria, ae f; navis
cannonria vel tormentria // (abertura) fe-
caita: - para sorber una bebida, cnnula nestella, ae f; v. tronera.
potria.
cauto: (can hueco que sirve para diferen-
caizal: arundinetum, i n. Sin: cannetum. tes usos) v. canuto.
caizo: arundnea cratis (- is f). caoba, caobo: (rbol) arbor mognica // (ma-
dera) moganum, i n Sin: anacrdium vel
cao: (tubo corto) tbulus, i m. Sin: fstula. anacrtium; lignum mognicum. Uso: de -,
anacrdicus.
can: (tubo) v. esta voz // (pieza de artille-
ra) canno, onis m. Sin: bombarda; tormen- caoln: caolinum, i n. Sin: argilla caolingensis.
tum; telbolum; tormentum bllicum,
aneum, ignvomum, ignferum; pyroballista. catico: chaticus, a, um. Sin: confusus
Uso: - antiareo, tormentum antiarium; tor- atque inordinatus.
181
capa
capa: (manto) cappa, ae f. Sin: mantellum; abundare; segn mi -, pro mea facultate;
lacerna; pllium; amculum; amictus (-us m); segn la - intelectual del hombre, ut est cap-
chlamys (-mdis f); laena (pesada, contra el tus hminum // (propiedad de contener) ca-
fro). Uso: - invernal, penula; - magna, pcitas, atis f. Uso: la - de 236.000 botellas,
cappa magna; - magna de los obispos, capcitas ducentarum triginta sex mlium la-
episcoporum vel episcopale syrma (-tis n); goenarum; - de carga, v. tonelaje.
- magna de los cardenales, purpreum
syrma; - militar, paludamentum (de los capacitacin, v. habilitacin.
generales), sagum (de los soldados); - pe-
quea, pallolum; parva laena vel abolla, par- caparazn: (cubierta coricea de los crus-
vum paludamentum; sgulum; - pluvial, tceos) testa, ae f. Sin: cortex (-tcis mf); con-
pluviale (-is n); trbea; sacerdotalis trbea; cha; putamen (-mnis n) // (cubierta que se
sacra trbea; - con capucha, pllium cuculla- pone a un caballo) stratum, i n. Sin: strgu-
tum; bardocucullus; - de coro, cappa; p- lum; operimentum.
llium; - de lana, lneum pllium; abolla (si
es pesada) // con -, cum pllio (laena, lneo capataz: ptio, onis m. Sin: ptio officinato-
pllio, abolla, paludamento, sago); pllio rum; operariorum moderator.
(laen) amictus vel indutus; palliatus, palu-
datus, sagatus // llevar la -, pllium (laenam capazo, v. capacho.
) gestare; pllio (laen ) amictum esse;
ponerse la -, se pllio (laen ) amicire; p- capciosidad: cptio, onis f. Sin: captincula.
llio amiciri; pllium (laenam ) (sibi) in-
dere // (estrato) stratum, i n; stratus, us m. capcioso: captiosus, a, um. Sin: dolosus;
Uso: - de arena, crium arenae // (cubierta) fallax; insidiosus. Uso: argumentos -, cap-
tegumentum, i n. Sin: operimentum; oprcu- tiosa, orum npl; preguntas -, interrogationes
lum; tectrium // fig, so - de, per spciem + captiosae.
gen.
capelln: cap(p)ellanus, i m. Sin: sacerdos
capacha, v. capacho. adiutor; prochi adiutor; crio minor; adiutor
curionis (en una parroquia); magister pietatis
capacho: (espuerta) fiscus, i m. (en un colegio o regimiento). Uso: - militar,
cappellanus militaris; mlitum cappellanus;
capacidad: (aptitud) facultas, atis f. Sin: cap- cappellanus castrensis; - de una crcel, de
tus (-us m) // (fig, inteligencia, talento) ing- un colegio, de un monasterio, de un hospital,
nii vis. Sin: nimi vel mentis facultas. Uso: - cappellanus crceris, collgii, monastrii,
intelectiva, percipiendi facultas; - lgica, iu- hospitalis // (cualquier sacerdote aunque no
dicandi potestas; - oratoria, dicendi facultas; tenga ninguna capellana) sacerdos, otis m.
- de improvisacin, extemporalis facultas ; Sin: prsbyter (-tris m).
acomodado a la - de los alumnos, discipulo-
rum cptui accommodatus vel aptatus; hom- capellana: cappellania, ae f. Sin: sacerdotis
bre de gran -, sollertssimus homo; hombre adiutoris munus (-nris n); curionis minoris
de ninguna -, homo ad nullam rem aptus; munus; munus adiutoris curionis.
desarrollar la - lgica, iudicandi vim exer-
cere vel acure; exceder la - humana, captum capelo: - cardenalicio, galerus cardinalis vel
hminis excdere; tener mucha -, ingnio galerum cardinale. Uso: con el - puesto, ga-
182
capitn
leritus // (fig, dignidad de cardenal) cardina- ceps urbs. Sin: urbs caput; sedes princeps vel
lis dgnitas. praecpua; urbs princeps; metrpolis, is f //
(caudal que uno posee) caput, ptis n. Sin:
caperucita: cucullina, ae f. Uso: - Roja, Cu- pecuniarum caput vel cpita; sors (sortis f);
cullina Rubra; Rubricppula; puella rubro sors caput; pecniae summa vel vis. Uso: - l-
pleo predita. quido, pecnia in subsdium servata vel re-
tenta; - social, caput societatis; caput
caperuza: cucullus, i m. sociorum; - y trabajo, res et pera; posesor
del -, possessor opum capitlium; acoger el
capilar: capillaris, e. Sin: capillceus // ofrecimiento de abundantes -, oblatum pecu-
(comparable a la forma y grueso de los cabe- niarum magnarum caput suscpere; deducir
llos) tenussimus, a, um. Sin: subtilssimus. del -, e cpite dedcere; gastar el -, sortem
exslvere; invertir un - en algo, in liqua re
capilaridad: capillritas, atis f. Sin: vis ca- pecniam collocare // (en contraposicin a
pillaris. Uso: los fenmenos de -, capillria, trabajo) opes (-um fpl) capitales. Sin: pera
ium npl // fig summa tenitas. capitlia npl.
183
capitana
centrio (-onis m). Uso: - de artillera, cent- conslii, conclii, comtii, coets, convents.
rio tormentrius; - de bandidos, praedonum
caput; - de caballera, quitum magister; - de captulo: (divisin que se hace en los libros
infantera, pditum praefectus; - de la ar- o en cualquier otro escrito para la mejor ex-
mada, classis praefectus; - de navo, prae- posicin) caput, ptis n // (junta) collgium, ii
fectus navis; navarchus; - de puerto, ports n. Uso: - de cannigos, canonicorum coll-
praefectus; grado de -, centuriatus (-us m) // gium vel coetus // (junta de religiosos) reli-
Dep, - de equipo, dux mans. Sin: lusorum giosae communitatis conslium, conclium,
dux; dux manpuli lusrii. Uso: - de equipo comtium, coetus, conventus, consessus.
de ftbol, follildii praefectus Uso: - general, generale religiosae commu-
nitatis conslium, conclium, comtium; con-
capitana: praetria navis. vocar el - general, generale religiosae
communitatis consilium (vel conclium, vel
capitanear: praesse. Sin: dcere. comtium) convocare vel cgere; generalem
religiosae communitatis conventum (vel coe-
capitana: praefectura, ae f. Uso: - del tum, vel consessum) convocare // (lugar
puerto, praefectura ports; praefectura por- donde se rene el -) sedes, is f. Sin: audit-
tuensis. rium. Uso: - de los cannigos, canonicorum
coets sedes.
capitel: capitellum, i n. Sin: caput columnae.
cap: motoris oprculum.
capitn: cpito, onis m.
capn: capo, onis m. Sin: capus. Uso: - re-
capitulacin: (entrega de una plaza o ejr- lleno, capus fartus.
cito) dedtio, onis f. Uso: recibir a -, liquem
in deditionem accpere // (convenio en que se caponera: (jaula de los capones), v. pollera.
estipula la rendicin) dedtio. Sin: condicio-
nes fpl. Uso: entablar una -, deditionem inc- capota: (cubierta plegadiza de algunos co-
pere; llegar a una -, ad condiciones ches) autocineti mbile tgimen vel oprcu-
descndere; no aceptar la -, condiciones re- lum.
cusare.
capote: penula, ae f. Sin: lacerna. Uso: - con
capitular: (entregar o entregarse una plaza capucha, bardocucullus; con -, penul vel
o ejrcito) deditionem fcere. Sin: in deditio- lacern indutus; paenulatus vel lacernatus;
nem venire; arma per pactionem trdere; se llevar -, penulam gestare; penul indutum
ddere licui; dedi licui // (pactar, convenir esse; ponerse el -, penulam (sibi) indere.
con el enemigo) de deditione pacisci. Sin: de
deditione gere; de condicinibus tractare; capricho: (antojo, deseo vehemente) libido,
certis condicinibus de deditione pacisci // dnis f. Sin: cupditas; cupido (-dnis f); arb-
(relativo a un captulo o cabildo) capitularis, trium; lbitum; prolbium; arbitratus (-us m);
e. Sin: ad conslium (vel conclium, vel co- nimi varetas vel moblitas. Uso: a -, segn
mtium, vel coetum, vel conventum) prti- el -, v. caprichosamente; amoldarse a los - de
nens vel ttinens // (individio de alguna uno, ad alicius arbtrium se accommodare;
comunidad eclesistica o secular, con voto totum se fngere ad alicius arbtrium, libdi-
en ella) capitularis, is m. Sin: sodalis (-is m) nem, nutum, voluntatem; depender del - de
184
carabina
cpsula: (envoltura soluble en que se encie- caqui: (rbol) dispyrus, i f // (fruto) kaki in-
rran algunas medicinas) plula, ae f // (vasija decl. Sin: cachi indecl.; dispyrum; dis-
de bordes bajos usada para evaporaciones) pyrum iapnicum; dispyros (-i m) kaki;
pyxis, dis f. Sin: vsculum // (fruto seco y pomum sanctum // (color) fulvus color.
hueco que contiene las semillas) cpsula, ae
f. Sin: vsculum // (membrana en forma de carabela: crabus, i m.
saco que se halla en el cuerpo) vsculum, i n
// (mixto de cobre con un fulminante para las carabina: carabina, ae f. Sin: manuballista;
armas de fuego) cpsula, ae f . Sin: cpsula manuballista ignfera vel ignvoma; sclope-
explodens // (parte de la nave espacial donde tum carabinrium; manuale tormentum. Uso:
se instalan los tripulantes, si los hay) cp- - libre, manuballista sine fulcmine; - pe-
sula. Sin: capsus, i m; cllula. Uso: - espa- quea, - de pequeo calibre, parva manu-
cial, cpsula spatialis; capsus spatialis; aria ballista; - de gran calibre, magna
cllula. manuballista; apuntar la -, manuballistam
collineare vel tractare.
185
carabinero
caracterstico: charactersticus, a, um. Sin: caravanero: gminis dux (ducis m). Sin:
prprius; peculiaris Uso: - de la mentalidad commeats magister.
del hombre moderno, ingnio et ndoli hmi-
num nostrae aetatis respondens; marca -, in- caravanista: gminis prticeps.
signe, is n; seal -, nota; insigne (-is n) //
(actor de una comedia de carcter) statrius, caravanning: autocineti remulcati iter.
ii m. Sin: actor mores xprimens.
carbgeno: carbgenum, i n.
caracterizar: notare. Sin: designare; descr-
bere. carblico: carblicus, a, um.
186
cardn
carbn: carbo, onis m. Uso: - fsil, carbo fs- ratrium; commixtor (-oris m);vsculum car-
silis vel fosscius, mineralis, lithntrax. buratrium.
carbono: carbnium, ii n. Sin: xydum car- carcinoma: carcinoma, tis n. Sin: cance-
bnicum. roma (-tis n); cancer malignus.
carburacin: carburtio, onis f. Sin: com- cardadura: carmintio, onis f. Sin: pectin-
mxtio (-onis f) propulsria. tio.
187
cardar
(vel elstica, vel universalis) catentio; cate- cardias: crdia, ae f. Sin: stium cardacum;
ntio cardnica; iugum cardnicum. suprius stmachi foramen (-mnis n).
cardelina: carduelis, is f. Sin: acalanthis, dis cardinal: cardinalis, e. Sin: capitalis; funda-
( ac -da) f. mentalis; praecpuus.
188
cargo
cardipata: adj cardiopthicus, a, um. Sin: carditis: carditis, dis f; cardites, is f. Sin:
corde laborans; cardiopathi affectus; cordis cordis inflammtio; cordis msculi infltio.
angore vexatus // sust vir vel homo cardiop-
thicus; mulier cardiopthica; qui vel quae car- cardo: cardus vel crduus, i m.
diopathi laborat.
caresta: (falta y escasez de cosas) critas,
cardiopata: cardiopatha sive cardiopthia, atis f. Sin: rerum critas // (falta de comesti-
ae f. Sin: cordis dolor, angor, aegrottio. bles) critas annonria vel annonae. Sin: vic-
tulium critas; rerum edendarum penria.
cardioptico, v. cardipata.
carga: srcina, ae f. Sin: onus (-ris n) //
cardiopericarditis: cardiopericardites, is f. (cantidad de electricidad contenida en un
Sin: cordis ac pericrdii inflammtio vel in- condensador) cumultio, onis f. Uso: - com-
fltio; cor et pericrdium inflammata. pleta, cumultio completa.
189
carguero
tinere.
carilln: concentus mechnicus. Sin: cpsula
carguero: (buque de carga) navis onerria. cnsonans.
caricatura: (pintura grotesca) grillus vel carisma: charisma, tis n. Sin: donum; su-
gryllus, i m. Sin: ridcula vel ridiculria pic- pernum donum vel munus.
tura // (figura ridcula en que se deforman las
facciones de alguien) ridenda figura. Sin: ri- carismtico: adj charismticus, a, um. Uso:
dicularia (vel ridcula, vel depravata) alicius dones -, dona charismtica // sust charismti-
imago; imago alicius ridcule picta. Uso: ca- cus, i m.
ricaturas de Mahoma, ridculae imgines
Mahometi vel Macometi; hacer la - de uno, Critas: - Internacional, sodlitas, cui
liquem ridcule pngere, effngere; ridculam nomen Critas Internationalis.
alicius imginem adumbrare; liquem rid-
culum in modum effngere vel compnere // carlanca: collare, is n. Sin: mellum, i n; mil-
(persona ridcula) ridculum caput. Sin: lus, i m.
homo ridendus // (obra de arte en que se ri-
diculiza una persona o cosa) depravata vel carlinga: (camarote del piloto en un avin)
ridcula imittio. aroplanigae (vel gubernatoris, vel rectoris)
capsus (-i m).
caricatural: ioculriter figuratus.
carmelita: (religioso) (mnachus) carmelita
caricaturesco: ridiculrius, a, um. Sin: rid- vel karmelita, ae m. Sin: carmelitis, dis m;
culus; ridcule mirus. carmelites, is m; sodalis carmelites. Uso: -
descalzo, carmelita discalceatus vel excalce-
caricaturista: grillgraphus vel gryllgra- atus // (religiosa) (sanctimonialis) carmelitis
phus, i m. Sin: ridiculrius pictor; lpidus vel karmelitis, dis f. Uso: - descalza, (sanc-
adumbrator vel descriptor; imitator ridicul- timonialis) carmelitis discalceata; monasterio
rius vel lpidus; ridicularum imginum pic- de religiosas carmelitas, carmeltidum vrgi-
tor; qui ridcule pingit vel effingit; qui num coenbium // adj carmelitanus, a, um.
ridculum (vel depravatum) in modum effin- Sin: carmelticus.
git.
Carmelo: (monte) Carmel indecl; Carmelus,
caricaturizar: liquem ridcule pngere. Sin: i m.
alicius imginem in peius fngere.
carmes: adj carmosinus, a, um. Sin: ccci-
caridad: critas, atis f. Uso: obras de -, pera nus, coccneus // (tela) coccum, i n. Sin: pur-
caritatis. purissum // (polvo del color de la grana)
pulvis (-vris m) cccinus.
caries: cries, i f. Sin: dntium cries, pu-
tredo (-dnis f), tabes (-is f). carnal: (opuesto a espiritual) carnalis, e.
190
carosis
carnavalada: ridculum, i n. Sin: scurrilis carnet: (documento) diploma, tis n. Sin: ts-
iocus; bacchtio; bacchanal, alis n; trip- sera. Uso: - de conductor, diploma guberna-
dium. tionis; diploma autocinticum; autoraedrii
diploma; ltterae vehiculares; diploma guber-
carne: (parte blanda del cuerpo) caro, carnis nandi autocinetum; diploma vehculo auto-
f. Uso: - viva, vivum, i n; vivae partes; echar, matrio gubernando, regendo, ducendo;
cobrar carnes, carnes vel corpus fcere // charta licntiae gubernatriae; conseguir el -
(- comestible) caro, carnis f. Uso: - ahumada, de conductor, diploma gubernandi autocine-
caro fumo durata; - asada, assum, i n; caro tum adipisci // (documento de identidad) v.
assa; - cocida, - hervida, caro elixa; elixatura; documento // (librito de memoria que se
elixura; - congelada, caro congelata; - cruda, suele traer en el bolsillo) libellus, i m. Sin:
caro cruda; - fresca, caro recens; - gorda, pin- codicillus notarum; commentarolum; codi-
guis caro; - magra, pulpa; - rancia, caro rn- cilli (-orum mpl).
cida; - algo rancia, caro subrncida; - salada,
- en salsa, caro iurulenta vel iussulenta; carnicera: laniena, ae f. Sin: carnria, ae f;
hecho de -, crneus // - de buey o de vaca, lanirium; taberna laniria, macellria, car-
(caro) bbula ; - de cabrito, (caro) haedina; - nria // (fig, destrozo, matanza) strages, is f.
de carnero, (caro) vervecina; - de cerdo, Sin: caedes (-is f); trucidtio (-onis f); inter-
(caro) porcina vel suilla; - de cordero, (caro) ncio (-onis f). Uso: hacer una -, stragem f-
agnina; - de gallina, (caro) gallincea; - de cere vel dere.
jabal, (caro) aprina vel aprnea; - de pato,
(caro) anatina; - de perro, (caro) canina; - de carnicero: lnius, ii m. Sin: macellrius.
pollo, v. pollo; - de ternera o de ternero, Uso: - caballar, equicida.
(caro) vitulina; alimentarse de -, carne vesci,
ali, vvere // (el cuerpo en contraposicin al carola: chorea, ae f. Sin: salttio.
espritu) caro. Sin: corpus. Uso: de la - (rela-
tivo al placer de los sentidos en general) ve- carolingio: adj carolngicus, a, um // sust Ca-
nrius vel venreus, a, um; el ardor de la -, rolingus, i m.
corporis fax (o en pl faces); placer de la -,
voluptas crporis; cupditas; dominar los pla- carosis: carosis, is f. Sin: veternus.
ceres de la -, crpori (vel cupidittibus, vel
191
cartida
192
carta
carril: (cada una de las barras de hierro por carromatero: plaustri (vel carri, vel serraci)
donde corren los coches del ferrocarril) r- ductor.
bita, ae f. Sin: currculum; rbita ferrata; r-
gula frrea vel ferrviae; rotalia, ium npl; - carromato: plaustrum, i n. Sin: carrus; serra-
nico, trames unus rbitae. cum vel sarracum; vectrius currus.
193
cartabn
194
cartujo
195
cartulina
196
castauela
csula, ae f. Sin: domncula; parva domus; desesperado, res insanbilis vel deplorata; -
cella; cllula; lculus; loculamentum; qu- normal, res slita; - particular, res peculiaris;
drula // (casilla donde se cambian de ropa los - piadoso, res miseranda; - Watergate, causa
baistas) litrea cella. Sin: litoralis cella; do- watergatiana; en - de necesidad, in casu ne-
mncula vel cllula balineria. cessitatis // Med, - clnico, morbus clnice cu-
randus; - patolgico, patholgicus morbus //
casete: capsella, ae f. Sin: cassetta; caseta // - de conciencia, questio moralis // hacer -
audio -, phonocapsella; phonocaseta; cpsula de uno, licui crdere.
(vel tenia, vel theca) sonans vel songera;
capsella sonora, sonbilis, magnetophnica. caspa: furfur, ris m; generalmente en pl.
Uso: coleccin de casetes, casetotheca; serie
de casetes, sries phonocasetalis // - com- casquillo: orbculus, i m. Uso: - del taco de
pacto, phonocaseta compacta. billar, convexus crii orbculus.
197
castellano
198
catastro
catlogo: catlogus, i m. Sin: elenchus; index catarsis: catharsis, is f. Sin: purifictio; pur-
(-dcis mf); libellus index; repertrium. Uso: gtio.
- comercial, praedicatrius elenchus; - gene-
ral, index omnium rerum; - ilustrado, cat- catrtico: adj cathrticus, a, um; Med purga-
logus imagnibus exornatus, - de discos, tivus; purgatrius; purgandi vim habens;
discorum index. alvum purgans // (remedio) cathrticum, i n.
Sin: medicamen (-mnis n) purgativum.
cataloguista: catalogorum confector m; elen-
chorum confectrix f. catascopio: catascpium, ii n.
199
catstrofe
200
causalidad
201
causticidad
cavia: cvia, ae f. Sin: cobia; bestola expe- cebadura: sagintio, onis f. Sin: fartura.
rimentalis.
cebar: (dar comida a los animales para au-
cavial o caviar: haviare, is n. Sin: caviale, is mentar su peso) saginare. Sin: fartire; in-
202
celador
cebollita: (planta) cepula vel cpula, ae f // cefalea: cephalaea vel cephalea, ae f. Sin:
(bulbo) blbulus, i m. dolor cpitis inveteratus.
203
celadura
celebrar: celebrare. Uso: - Misa, Missam ce- celular: cellularis, e. Sin: cellaris. Uso: coche
lebrare; - un congreso, conventum celebrare, -, autocinetum captivis vehendis // (aparato
concelebrare, fcere. de telefona celular) telephnulum gestbile.
clibe: caelebs, lbis. Sin: gamus, i m. Uso: cementar: caementare. Sin: malthare; litho-
vida -, vita caelebs. coll vel caemento firmare, coagmentare,
constrere, strere // fig coagmentare; fir-
celo: ardor, oris m. Sin: stdium; zelus. Uso: mare; solidare; conglutinare; copulare. Uso:
el - de la caridad, zelus caritatis. - las amistades, amictias conglutinare; - la
paz, pacem coagmentare.
celofn: matria cellophnica. Sin: (flex-
bile) flium perspcuum. Uso: envuelto en -, cementerio: coemetrium, ii n. Sin: necr-
(flexbili) flio perspcuo contectus. polis; sepulcretum; requietrium; defuncto-
rum sedes; locus sepulcralis vel sepulcrorum.
celoma: coeloma, tos n.
204
centenario
cenar: cenare. Sin: cenam smere. Uso: invi- cenozoico: caenozicus, a, um. Sin: tertia-
tar a -, ad cenam invitare vel vocare; - en nus.
casa de uno, apud liquem cenare; despus
de -, post cenam; cenatus; sin -, incenatus. censo: census, us m. Uso: registro general
del -, rationrium; hacer el -, censum habere,
cendal: (vestidura sacerdotal) v. humeral. gere, dere; censum censere; incluir en el -,
in censum referre vel deferre; - de contribu-
cenefa: nstita, ae f. yentes, census aestimtio vel taxtio // rela-
tivo al -, censualis, e.
cenestesia: coenesthesis, is f.
censura: censura, ae f. Uso: - eclesistica,
cenestsico: ad coenesthesin ttinens. censura ecclesistica; - previa, censura pre-
via.
cenicero: cinerrium, ii n. Sin: vsculum vel
excpulum cinerrium; cneris receptculum; centavo: centsimus, i m.
catillus cinerrius. Uso: - lleno de colillas, ci-
nerrium ciccis repletum onustumque. centelleo: scintilltio, onis f.
205
centeno
annum excessit // (tiempo de cien aos) cen- parte central de la casa, interior pars edium;
tennale, is. Sin: sptium centenrium // (fies- parte - del da, mdium dii; mdius dies;
tas centenarias) saeculria, ium npl. Sin: parte - de la noche, mdia nox // (principal)
sollemnia saeculria; saeculares celebratio- primrius, a , um. Sin: principalis; praec-
nes; saeculares friae. Uso: celebrar el - de puus; potssimus; summus. Uso: consejo -,
algo, alicius rei saeculria celebrare; feste- primrium alicius societatis conslium;
jar el - de uno, centsimum diem natalem ali- punto -, res praecpua; pars primria; los pun-
cius gere; en el - de la muerte de uno, tos - de los argumentos, summae rerum; es la
centsimo anno post mortem alicius; en el -, cuestin -, summa questio est; id mxime
recurriendo el - de , centsimo exente (vel queritur // ( establecimiento -, casa -, oficina
exacto, vel revoluto) seculo ab ; exente -) primria sedes. Sin: centralis, is f (sedes);
(vel exacto, vel revoluto) seculo a officina principalis. Uso: - atmica, nuclear,
officina atmica; electrificina nuclearis; er-
centeno: scale, is n. gastrium atmicum; atmicae machinationis
sedes; ergastrium energiae atmicae gignen-
centsima: centsima, ae f. dae; - elctrica, electrificina; elctrica offi-
cina; officina vel ergastrium elctridi
centesimal: centesimalis, e. Uso: mtodo -, gignendae; primria sedes elctrica; sedes
rtio centesimalis. primria elctridi generandae; primria elc-
trici machinamenti (vel elctricae machina-
centgrado: centgradus, a, um. Sin: in gra- tionis) sedes; - elctrica elica, electrificina
dus centum diductus; in gradus centum distri- pneumtica; - elctrica nuclear, electrificina
butus. nuclearis vel atmica; - hidroelctrica, ergas-
trium hydroelctricum; - telefnica, prim-
centigramo: centigramma, tis n. Sin: cen- ria telephni (vel telephnii) sedes; telephonii
tsima grmmatis pars. diribitrium; translocutria officina; - tele-
grfica, primria telgraphi (vel telegrphii)
centilitro: centlitrum sive centiltrum, i n; sedes; - trmica, officina thermtica; caloris
centlitra, ae f. officina; - termonuclear, primria sedes elec-
troatmici machinamenti; sedes electroat-
centimano o centmano: centmanus, a , um. mico rbori generando; - de correos, primria
Sin: centum mnibus (preditus); centum pblici curss sedes; primrium pblici cur-
manus habens. ss diribitrium.
206
centroderecha
207
centroizquierda
208
cerraja
ceremonia: (forma exterior y regular de un cereza: unas - traen o llevan consigo otras,
culto) caeremnia vel caerimnia, ae f. Sin: rem unam ltera squitur.
sollmnia, ium npl; ritus (-us m); offcium.
Uso: - nupcial, nuptiarum sollmnia; maestro cerilla: (vela de cera que se arrolla en forma
de ceremonias, caeremonirius, ii m; praefec- de librillo) glomus (glmeris n) filorum cera-
tus caerimoniarum; rtuum magister; magis- torum. Sin: cera flammfera; creus ignes-
ter a caerimniis // (acto para dar reverencia cens // (fsforo): cerolus, i m. Sin:
y honor en el mbito profano) offcium, ii n. sulphuratum; flammferum; cerolus sulphu-
Sin: sollemne (-is n); apparatus (-us m). Uso: ratus. Uso: caja de fsforos, flammiferorum
- oficial, sollemne pblicum; maestro de ce- vel sulphuratorum theca; cereolorum capsella
remonias, officiorum magister // (cumplido, // (cera de los odos) urium sordes (-ium
ademn afectado de cortesa) affectata offi- fpl).
cisitas. Sin: affectatum offcium. Uso: hacer
ceremonias, officisius fcere vel gere cum cerillero: (vendedor de cerillas o fsforos) v.
liquo; sin ceremonias, lbere et familiriter; fosforero // (estuche o caja para guardar fs-
nullo apparatu; no hagas ceremonias!, mitte foros) v. cerilla, fsforo.
ambages!
cerio: crium, ii n.
ceremonial: (conjunto de formalidades para
las funciones religiosas) caeremniae, arum cerncalo: tinnnculus, i m. Sin: tinnnculus
fpl. Uso: segn el -, ex caerimoniarum r- falco (-onis m).
dine, ratione, normis // (conjunto de formali-
dades para los actos civiles pblicos o cero: zerum, i n. Sin: zero indecl. Uso: bajo
solemnes) sollmnia , ium npl. Sin: ritus, -, infra (vel sub, vel subtus, vel subter) zerum;
uum mpl. Uso: - de corte, ulicae urbanitatis sobre -, supra zerum; cuarenta grados bajo -,
leges; ulica elegntia et disciplina; ulici quadraginta gradus sub zerum // fig, nihil.
ritus // (libro donde estn escritas las cere- Uso: es un - a la izquierda, nequicquam est
monias que se deben observar) caeremonia- in tali hmine; nhili vel nullus prtii est;
rum liber vel rtio. nullo nmero est; pro nhilo est.
209
cerrajero
dicinal) cicrbita, ae f. Sin: sonchus oler- certificacin: testifictio, onis f. Sin: testi-
ceus. mnium.
210
chalet
cesta: quasillus, i m; quasillum, i n. Sin: cis- chal: ricnium, ii n. Sin: amculus, pallolum;
tella, cstula; fiscus. Uso: - de globo aerost- amictrium. Uso: - de mujer, mulebre ric-
tico, cmbula; crbula; - de pan, panrium; nium; - de seda, sricum ricnium
- de ropa, canistrum linteorum.
chalana: linter, tris m. Sin: ponto, onis m.
cestilla: fiscella, ae f; fiscellus, i m.
chal: vllula, ae f. Uso: - suizo, vllula helv-
cesto: cista, ae f. Sin: corbis (- is; abl -e vel tico more aedificata.
-i f); qualum (-i n.); qualus (-i m); sirpculus,
scirpculus, surpculus; (de mimbre, para flo- chaleco: colbium, ii n. Sin: thorax, acis m;
res, fruta, etc.) clathus (-i m). Uso: - de los thorcium; exmium. Uso: - de una serie de
desechos, sirpculus purgamentrius; - de los botones, thorax uno globulorum rdine; - de
papeles, scrpulus (-i m) chartarum; echar al dos series de botones, thorax binis globulorum
-, in cistam depnere. ordnibus; - de punto, thorax cubus textus.
211
chalupa
212
Checoeslovaquia
213
Checoslovaquia
cheln: scellinus, i m. Uso: - ingls, scellinus chicle: mastix, cis f. Sin: mstice, es f; gum-
britnnicus vel anglus; libella britnnica; - mis salivria; cummis masticbilis.
austraco, scellinus austracus.
chico: adulescntulus, i m. Sin: puer. Uso: -
cheque: perscrptio, onis f. Sin: assigntio; de la calle, puer virius; chicos de la calle,
mandatum nummrium; perscrptio num- pueri puellaeque virii.
mria; pecniae perscrptio; perscripta pec-
nia; nummria chrtula; chrtula mensria; chicoria, v. achicoria.
nummriae perscriptionis chrtula. Uso: -
bancario, nummrium argentriae manda- chifladura: (accin de chiflar) sibiltio, onis
tum; mandatum vel assigntio mensae num- f. Sin: sibilatus, us m // (coloq, locura,
mriae; - postal, sngrapha cursualis; mana) inptia, ae f ; ms a menudo, inptiae,
nummrium pblici curss mandatum; num- arum fpl. Sin: ineptola; inptia peculiaris;
mria pblici curss chrtula vel scdula; - de mana sive mnia f; insnia; demntia.
viaje o viajero, perscrptio viatria; iter
facintium nummrium mandatum; - sin chi o chiita, v. shiita.
fondo, sngrapha inanis; inane mandatum
nummrium; entregar un -, nummriae per- Chile: Chlia, ae f.
scriptionis chrtulam trdere; girar, librar,
expedir un -, perscrbere argentum (vel pec- chileno: adj chiliensis vel chilensis, e. Sin:
niam) de mensae scriptura; per scripturam chilianus // sust Chiliensis vel Chilensis, is m.
pecniam slvere; pagar con un -, per- Sin: Chilianus, i m.
scrbere vel rescrbere
chillador, chilln: clamator, oris m.
chequeo: inspctio mdica generalis. Sin: ac-
curata inspctio mdica. chimenea: (hogar o fogn) focus, i m. Sin:
fculus; caminus; lar, laris m // (conducto
cherry: vlida ptio cerasina. para dar salida al humo que resulta de la
combustin) fumrium, ii n. Sin: fumaro-
chevi: lnteum nglicum. lum. Uso: - de la Capilla Sixtina, fumrium
Cappellae Sixtinae.
chewing gum, v. chicle.
chimpanc: smia troglodtica, trogldytis
Chiapas: Cvitas Foederata Chiapas nuncu- (-dis), trogldytes (-ae).
pata.
China: Sinae, arum fpl. Sin: Sina sive China,
chic: exquisitus, a, um. Sin: expolitus; le- ae f.
gans.
china: (tejido de seda de la China) crispum
chica: puella, ae f. Uso: - de la calle, puella Sinae.
214
chocolate
chinche: (insecto) cimex, mcis m. Uso: ii n. Sin: sal, salis m; argute (vel facete, vel
chinches de cama, cmices lectulrii vel lec- lpide, vel salse) dictum; iocus; ridculum;
turii // (clavito metlico) clvulus musc- en pl tambin factiae; argtiae; sales, ium;
rius ioculria, orum n; ridiculria,orum n. Uso:
decir, soltar chistes, ioculari; ioculria fn-
chinela: crpida, ae f. dere // (burla o chanza) iocus, i m. Sin: iocu-
ltio, onis f. Uso: en -, ioci caus; per iocum;
chinesco: (instrumento msico) campanul- ioco; iocliter.
rium, ii n.
chistoso: sust ioculator, oris m. Sin: homo io-
chino, na: adj sinensis, e. Sin: sinus; sricus cosus; facetiarum amator // adj argutus, a,
// sust Sinensis, is m. Sin: Sinus, i m; Ser, um. Sin: facetus; salsus; lpidus; iocosus; io-
Seris m. cabundus; dicax, acis; ioculrius; iocularis;
ioculatrius. Uso: costumbre -, mos (moris
chip (Inform), pequeo circuito electrnico: m) iocularis; mujer -, mulier iocosa; iocula-
talus, i m. Sin: ssula, ae f. Uso: integrated -, trix, icis f.
talus integratus.
chito: taxillus, i m.
Chipre: Cyprus, i f.
chivo: haedus, i m. Sin: hircus, i m // - expia-
chipriota: adj cprius, a, um. Sin: cypracus torio, hstia succednea. Uso: utilizar a los
// sust Cprius, ii m. homosexuales como - expiatorio, homose-
xulibus pro hostia succednea uti.
chiquilla: pullula, ae f. Sin: pusa; pusola;
ppula. chocar: (encontrarse violentamente) coll-
dere cum + abl. Sin: illdere; concrrere;
chiquillo: purulus, i m. Sin: psio, onis f; conflgere. Uso: - recprocamente, collidi refl
puellus; ppulus; parvus puer. y pas; colldere inter se; dos trenes chocaron
frontalmente, duo trmina frontliter collisa
chismorreo: sermnculus, i m. Sin: sermn- sunt // (pelear, combatir) certare. Sin: dimi-
culi, orum mpl. care; cngredi cum liquo vel contra liquem.
chismoso: adj maldicens, entis Sin: mal- chocarrero: (que tiene chocarrera) scurrilis,
dicus; nugax, acis; grrulus // sust susurro, e // (aficionado a decir chocarreras) scurra,
onis m. Sin: obtrectator; detractor; maldicax ae m.
(-acis m).
chocha: sclopax, acis m.
chispa: scintilla, ae f. Sin: favilla. Uso: -
elctrica, elctrica; sucnea vel succnea fa- chocolatada: chocolatcia, ae f.
villa.
chocolate: chocolata, ae f; chocolatum, i n.
chisquero: ellchnium ignferum. Uso: salt Sin: socolata; socolatum; theobroma, tis n.
la chispa en el -, scintilla excitata est. Uso: ladrillo, tableta de -, chocolatae quadra;
tabella chocolatae; pastilla de -, chocolatae
chiste: (dicho agudo y gracioso) dictrium, qudrula; taza de -, chocolatae pculum; de
215
chocolateado
-, chocolticus // bebida hecha con -, choco- gadores, lusorum collisus; hubo un - entre
lata, ae f. Sin: socolata; chocolatae ptio; so- dos naves, duae naves inter se conflixerunt
colatae sorbtio; theobrmatis liquamen. vel concurrerunt // (Md conmocin) - mor-
tal, traumtico, nervioso, letalis, traumticus,
chocolateado: chocolteus, a, um. Sin: soco- nervorum ictus (-us m).
lteus.
choricera: taberna botulria, salria, sals-
chocolatera: (vasija para hacer o servir cho- ria, salsamentria, suria.
colate) chocolatrium vel socolatrium, ii n
(vsculum). Sin: vas chocolatferum vel so- choricero: botulrius; salsamentrius; mer-
colatferum; ccuma (cucumella, cucmula) cator botulrius, salsamentrius, salsrius,
chocolatria vel socolatria // (mujer que surius; negtians vel negotiator botulrius ...
labra chocolate) chocolati vel socolati fabri-
catrix, icis f; (que lo vende) chocolati vel so- chorizo: tomcina, ae f. Sin: iscium, ii n.
colati vnditrix.
chorro: (golpe de agua que sale con fuerza)
chocolatera: (oficina, fbrica) chocolatria aquae eiectus (-us m) . Uso: por medio de un
vel socolatria, ae f. Sin: chocolatria officina chorro de aire comprimido, ope compressi
vel fbrica; chocolatifcium. ris coniects.
216
ciceronianismo
chupada: haustus, us m. Uso: dar unas bue- citica: schias, dis (ac ischada) f. Sin: is-
nas -, cllide haustus fumi sgere. chidicus dolor; ischidici dolores; ischidica
pssio // enfermo de -, ischidicus; ischacus;
chupete: sugitrium, ii n. qui ischade laborat.
217
cclico
ciclismo: cyclismus, i m. Sin: birotarismus; ciego: sust caecus, i m // adj caecus, a, um.
cyclismi exerctia, certmina, stdium; bro- Sin: culis captus; culis carens. Uso: - de
tae stdium; ars birotria vel birotulria; nacimiento, caecgenus, a, um; - de un ojo,
exercittio birotria; cyclstica res; ldicra ltero culo captus; volver - a uno, liquem
(-orum npl) cyclstica; athletismus birotalis; caecare vel occaecare; volverse -, caecum
ldicra (-orum npl) brotae; ldicra birotlia, feri; culos amttere; culis capi; caecitate
birotria, birotulria; cyclismi exerctia, cer- ffici.
tmina, stdium. Uso: practicar el -, rem
cyclsticam profiteri; birotulriam artem cielo: caelum, i n // (aire, atmsfera) ar,
exercere. ris m. Sin: caelum. Uso: - nublado, nbi-
lum; - sereno, serenum; a - abierto, a - des-
ciclista: adj, v. ciclstico // sust cyclista, ae cubierto, sub divo; sub Iove // (mansin de
mf. Sin: birotrius; birotulrius; cyclismi los bienaventurados) caelum, i n. Sin: reg-
exrcitor, studiosus, peritus. num caelorum vel caeleste; beatorum sedes.
Uso: ir al -, abire ad caelestes vel ad speros;
ciclstico: birotrius, a, um. Sin: birotulrius; caelstibus annumerari; nacido ms para el -
birotalis; cyclsticus. Uso: competencia -, que para la tierra, caelo potiusquam terrae
certamen cyclsticum; cyclistarum certtio natus // (fig, Dios, la Providencia) Deus, Dei
vel contntio. (voc Deus) m. Sin: Dminus; Dei vel divina
providntia // (- raso) lquear, lacunar, aris n
ciclo: cyclus, i m. Sin: perodus, i f. Uso: - // fig elevar hasta el - a una persona o cosa,
solar, cyclus solaris; - vital, vitalis crculus; - ad caelum extllere, ad astra ferre (vel ludi-
de estudios, studiorum cyclus. bus ferre, efferre, extllere) liquem vel li-
quid; tocar el - con las manos, caelum dgito
ciclomotor: birtula motria. attngere.
cicln: turbo, bnis m. Sin: turbo venti; ven- ciempis: centpeda, ae f. Sin: millpeda.
ts turbo; ventorum vortex vel turbo.
ciencia: (lo que se sabe) scintia, ae f // (con-
ciclostil o ciclostilo: cyclstilus, i m. Sin: po- junto de conocimientos) cogntio (-onis f)
lgraphum; copiatrum; cyclostilgraphum. rerum // (teora) doctrina, ae f. Sin: disci-
plina; scintia; ars. Uso: - aplicadas, discipli-
ciclotrn: cclotron, onis n. Sin: cycltro- nae naturales in usum traductae, vel sui
num hbitae, vel usu exrcitae; - atmica, scintia
de tomis; - auxiliares, artes disciplinaeque
cidra: ctreum, i n. Sin: ctreum malum; adiutrices; - divinas, divinae disciplinae; -
malum mdicum. Uso: agua de -, ptio c- econmicas, artes oeconmicae; - exactas,
trea; aromatizar con -, suavitate ctre con- disciplinae mathemticae; exactarum rerum
dire. stdium; - experimentales, doctrinae experi-
218
cierre
mento suffultae; disciplinae experiendo haus- stio atque investigtio; libros -, libri scient-
tae vel exquisitae; disciplinae experimentis fici; bonarum rtium libri; medios o recursos
nixae vel constantes; - ficcin, commentcia -, adiumenta doctrinae; poco -, parum scien-
scintia futurorum; commentcia rerum futu- tficus; progreso -, doctrinarum (vel discipli-
rarum scintia; - filosficas, disciplinae phi- narum, vel bonarum rtium) progrssio,
losphiae; doctrina vel disciplina de progressus, profectus, processus; sistema o
philosphia; - fsicas, artes machinales vel mtodo -, rtio (-onis f); via ac rtio; ars et
tchnicae; - humanas, humanae disciplinae; via; alicius rei vel disciplinae rtio; trabajo
disciplinae hminem amplectentes; - libera- -, labor ad scientiarum normas redactus //
les, scintiae liberales; - mecnica, machi- sust scientficus, i m. Sin: vir scientficus;
namentorum leges vel doctrina; - militar, doctus vir; vir doctrinarum peritus vel inves-
rerum bellicarum scintia; - naturales, scin- tigator; rerum natur peritus vir.
tiae vel disciplinae naturales; - nutica, nau-
ticarum rerum scintia; - ocultas, occultarum ciento: centum indecl. Uso: el 1 %, cent-
rerum disciplinae; - polticas, scintiae pol- sima (pars, partis f); inters del 1 %, cent-
ticae; - positiva, scintia positiva; - profanas, simae (partes); el 2 %, centsimae binae; el 3
profanae disciplinae; - sagradas, sacrae dis- %, centsimae ternae; el 4 %, centsimae
ciplinae; - social, scintia societatum; - supe- quaternae; el 5 %, centsimae quinae; el 10
riores, altiora disciplinarum stdia; - %, decem centsimae partes (-ium fpl); d-
teolgicas, disciplinae theolgiae; - univer- cima pars pro centum; dcima pars e centum;
sal, doctrinae univrsitas; rerum mnium decem e centum; centsimae denae vel denae
scintia; - de las finanzas, nummriae rei dis- centsimae; alrededor del 25 % de los enfer-
ciplina; nummariorum negotiorum stdium mos, crciter vicenae quinae centsimae ae-
// hombre de -, abundanti doctrina eruditus. grotorum; el 90 % de la poblacin,
Sin: in stdiis doctrinarum egrgius. nonagenae centsimae ppuli; el 100 %, lte-
rum tantum; con el inters del 100 %, centu-
cientficamente: scientfice. Sin: scientili- plicato; cum centsimo; condonar el 90 % de
ter; scientfica ratione; ad scintiae rationem; la multa, novem partes multae (dat) detr-
vi ac ratione; ratione quadam et rdine; eru- here; prestar dinero al 2 %, binis centsimis
dite. fenerari; rendir el - por uno, cum centsimo
fndere (de terreno); vender ganando el - por
cientificidad: scientialis rtio. uno, centuplicato vndere; el nmero de na-
cimientos disminuy en un 15 %, nmerus
cientificismo: scientifismus, i m. Sin: nmia natorum quinis denis centsimis imminutus
scientialis propnsio. est.
219
cierzo
lis; fulmnea verticularum occlsio; vestido cotinizado, hispnica nicotin vcua; hisp-
con - de cremallera, vestis, quae metllicis nica nicotinae expers; - emboquillado, his-
vertculis fulmneo modo occlditur. pnica lgul preditus; - ruso, hispnica
fistulata vel rssica; cajetilla de cigarrillos,
cierzo, v. aquiln. hispanicarum cpsula vel cucullus // embo-
quillar el -, hispnicam in fstulam immttere;
cifosis: cyphosis, is f. Sin: gibber, ris n. fumar un -, hispnicam sgere; hispnicam
succensam sgere; ex hispnica fumum vel
cifra: (nmero dgito) nmerus, i m // (signo vapores haurire; liar un -, hispnicam con-
con que se representa este nmero) cifra, ae vlvere vel contorquere; llevar un - encen-
f. Sin: nota; nmeri nota vel signum // (escri- dido en la boca, hispnicam in labris (vel in
tura secreta) cryptogramma, tis n. Sin: ore) succensam grere; ofrecer un -, hispni-
scriptum furtivum; notae vel ltterae secretae, cam offerre vel praebere; tener el - encen-
secretiores, arcanae, occultae. Uso: la clave dido, hispnicam accensam (vel succensam)
de una -, occulta litterarum significtio; es- habere.
cribir en -, notare; per notas scrbere; secretis
notis scrbere; per compndia scrbere; notis cigarro: sgarum vel cgarum, i n; sgarus vel
secretis uti // (abreviatura) nota compendi- cgarus, i m. Sin: volumen tabaci vel tabci-
ria // (suma) summa, ae f. Sin: pecnia (can- num; tabaci stilus, fascculus, rtulus, baci-
tidad de dinero). Uso: una - enorme, ingens llum; tabacum trtile vel convolutum. Uso: -
summa; ingens pecnia (si se trata de di- habano, volumen habanum; - toscano, tabaci
nero). bacillum tuscum; anillo del -, cngulum; caja
de cigarros, capsa sigarorum; capsella sga-
cifrado: per notas scriptus. Sin: ex pacto ris; fumar un -, sgarum (succensum) sgere;
scriptus. e sgaro fumum vel vapores haurire.
cifrar: arcanis notis scrbere. Sin: secretiri- cigea: - del pedal, ansa pedalis. Sin: vectis
bus notis exarare. Uso: mensaje cifrado, birotalis.
scriptum arcanis vel secretiribus notis exara-
tum. cigeal: (de un motor) asser (-ris m) anse-
rinus. Sin: arbscula manibulata.
cigarrera: (petaca para llevar cigarros) v.
petaca // (petaca para llevar cigarrillos) cilicio: (saco o vestidura spera) cilcium, ii
hispanicarum (vel convolvulorum, vel fasci- n. Sin: cilicina vestis vel tnica; cilicinum
culorum) theca. Sin: fistularum nicotianarum sagum; saccus cilicinus // (faja de cerdas o
theca. de cadenillas de hierro con puntas, que se
lleva a raz de la carne por penitencia) cil-
cigarrillo: hispnica, ae f. Sin: hispnula; cium, ii n. Sin: poenalis zona; paenitentiale
hispanilla; hispanola; convolvellus; convl- cngulum; zona frreis rigens cuspdibus.
vulus; fascculus; sigarellum; sigrula vel ci-
grula; sigarella vel sigarilla; sigrulus vel cilindrada: amplitudo cylndrica. Sin: mag-
cigrulus; convolvellus tabceus; convlvu- nitudo modiolorum. Uso: - total, modiolorum
lus tabcinus; tabaci fstula vel cnnula ; fs- consummata magnitudo.
tula nicotiana; bacillum nicotianum. Uso: -
con filtro, hispnica colo praemunita; - desni- cilndrico: cylndricus, a, um. Sin: cylindra-
220
cinedrama
tus; instar cylindri; in cylindri formam; cylin- cinceladura: caelatura, ae f. Sin: caelamen,
dri formam habens. mnis n.
cilindro: Geom e Impr, cylindrus, i m. Sin: cincelar: caelare. Sin: sclpere; dentato scal-
(- de coche) modolus, i m; (- de gramfono) pro sclpere.
cylindrus. Uso: - compresor, cylindrus pres-
srius. cincografa: zincogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: zincotpia; cadmiogrphia; cadmiot-
cmbalo: cmbalum, i n; comnmente en pl. pia; zincogrphica ars; cadmiogrphica ars.
Uso: tocador, ra de -, cymbalista, ae m;
cymbalstria, ae f; tocar el -, cymbalissare; cincotipia, v. cincografa.
cmbala qutere vel perctere.
cine: (sala) cinematum, i n. Sin: cinemato-
cimbrar: concamerare. Sin: arcu fulcire. graphum. Uso: - al aire libre, cinematum
subdiale; entrar al -, (in) cinematum n-
cimbrear, v. cimbrar. gredi, intrare, introire; estar en el -, in cine-
mato esse, morari, manere; ir al -,
cimiento: substrctio, onis f. Sin: fundamen- cinematum adire, obire; in cinematum ire,
tum; fundationes (-um fpl). Uso: - de piedra, inire; venire; in cinematum se conferre; ci-
statumen (-mnis n); statumintio; poner nematum ptere; ir con frecuencia al -, cine-
los -, statuminare; fundamenta icere. matum frequentare; salir del -, cinematum
gredi, exire, relnquere; ab vel de cinemato
cimitarra: acnaces, is (ac -em vel -en) m. exire; cinemato gredi, exire; qu se pro-
Sin: rmpia (-ae f); falcatus ensis. yecta hoy en el -?, quid hodie in cinemato-
grapho exhibetur? // (tcnica, arte,
cimgeno: zymgenus, a, um. industria) cnema, tis n. Uso: - mudo, pell-
culae mutae; amante del -, cinmatis amator
cimologa: zymolgia sive -loga, ae f. Sin: m, amatrix (-icis) f; enemigo, ga del -, cin-
doctrina de fermentis. matis contemptor, osor m; cinmatis con-
temptrix vel osrix (-icis) f; estudio de -, oecos
cimoscopio: zymoscpium, ii n. sive oecus cinematogrphicus; programa de
-, cinmatis programma; ver -, cnema vel ci-
cinc: zincum, i n. Sin: cdmia. Uso: xido de nmata spectare; spectculum cinematogr-
-, spodos, i f; revestir de -, zinco liquid ob- phicum vsere; v. cinematografa.
dcere vel indcere; licui rei cdmiam ob-
dcere; revestido de -, zinco vel cadmi cineasta: (creador de cintas cinematogrfi-
obductus. cas) cineasta, ae m. Sin: cinmatis rtifex vel
cultor; pellicularum auctor; v. director (- ci-
cincel: caelum, i n. Sin: scalprum; dentatum nematogrfico) // (el que se dedica a la cine-
scalprum. matografa) cinematogrphicae artis cultor,
studiosus, peritus // (actor, actriz de cine)
cincelado: (pp de cincelar) caelatus, a, um // actor cinematogrphicus m; actrix cinemato-
(cinceladura) v. esta voz. grphica f.
221
cinegtica
222
circulacin
223
circulante
circular: adj in orbem circumactus vel sinua- circunspeccin: verecndia, ae f. Sin: cir-
tus. Sin: orbi vel crculo smilis; rotundus (re- cumspctio; modstia.
dondo) // (carta dirigida a muchos) epstula
formalis. Sin: ltterae passim missae; ltterae circunstancia: (condicin concomitante)
circulares. adiuncta (-orum npl). Uso: - agravante, ate-
nuante, rerum adiuncta graviora, tenuiora;
circularmente: in orbem. conformarse a las - histricas y locales, se
ad tmporum locorumque adiuncta confor-
circulatorio: circulatrius, a, um. Uso: sis- mare // (situacin) tempus, ris n. Sin: con-
tema -, apparatus snguini diffundendo; sn- dcio. Uso: responder a las -, tempribus
guinis circularis fluxus; snguinis per venas assentire; tmpori servire; segn las -, ex
diffsio. tmpore; pro tmpore; pro re; tomar una de-
liberacin segn las -, ad tempus conslium
crculo: (rea contenida dentro de la circun- cpere; conslium pro tmpore et pro re c-
ferencia) crculus, i m. Sin: orbis (-is m); cir- pere // (ocasin) occsio, onis f. Sin: oppor-
citus (-us m). Uso: - rtico, crculus tnitas, atis f.
rcticus; el - central, crculus mdius; fig, -
vicioso, crculus vitiosus; vitiosus verborum circunstancial: adiunctivus, a, um. Sin: tem-
circutio // (sociedad, club) sodlitas, atis f. porrius. Uso: amistades -, amictiae tempo-
Sin: sodalcium; coetus (-us m); consocitio; rriae.
socetas; congrssio; grex (gregis m). Uso: -
familiar, congrssio familirium; - de juven- circunvolucin: (vuelta o rodeo de alguna
tud catlica, ivenum catholicorum coetus, cosa) circutio, onis f. Sin: orbis; sinus; cir-
socitas, consocitio // (cenculo) crculus, i cumvoltio // Anat, - cerebral, orbes crebri;
m. Uso: - latino, crculus latinus; crculus la- circumvoltio crebri cutis; - de las masas
tine loquendi; - de amigos, amicorum crcu- intestinales, intestinorum circumvoltio.
lus.
cirial: creus, i m. Sin: luminare ; cerofer-
circuminsesin: circuminsssio, onis f. rium, ii n.
224
citar
ciruga: chirrgia sive chirurga, ae f. Sin: ars f. Sin: mictualis vesicae inspctio; urinae ve-
chirrgica; chirrgica medicina; medicina sicae inspctio. Uso: hacer la -, urinae vesi-
vulnerria. Uso: - dental, chirrgia odontoi- cam introspcere.
trica; - plstica, chirrgia plstica.
cistoscopio: cystoscpium, ii n. Sin: instru-
cirujano: chirurgus, i m. Sin: sector; vulne- mentum mictuali vesicae introspiciendae.
rrius; mdicus vulnerrius.
cistotoma: cystotmia sive cystotoma, ae f.
Cisjordania: Cisiordnia, ae f. Uso: de -, Sin: (mictualis) vesicae sctio.
cisiordnicus.
cita: (hora y lugar en que convienen encon-
cisma: schisma, tis n. Sin: discdium; ab trarse dos personas) constitutum, i n. Sin:
unitate Ecclsiae seinctio, desinctio, sepa- condictum; tempus locusque (ad convenien-
rtio; ab Apostlica Sede (vel a Romano Pon- dum). Uso: lugar de la -, constitutus locus;
tfice) seinctio. locus ad conveniendum dictus; hora de la -,
constitutum tempus; acudir a una -, ad
cismtico: schismticus, a, um Sin: dssi- constitutum venire; venire ad condictum; li-
dens; ab unitate Ecclsiae (vel ab Apostlica quem convenire; fijar una - con alguno,
Sede, vel a Romano Pontfice) seiunctus, di- constitutum fcere; tempus locumque
siunctus, separatus. constitere vel praestitere cum liquo; pedir
una -, locum tempusque pscere; tener una -
cisne: cycnus, i m. Sin: olor. Uso: de -, con alguien, cum liquo habere constitutum
cycnus; olorinus; fig, canto del -, suprema // (pasaje textual que se reproduce de un
vox (alicius). texto) locus, i m. Sin: locus allatus vel prola-
tus. Uso: - de Cicern, Ciceronis locus; - po-
cisterciense: adj cisterciensis, e. Uso: Orden ticas, potarum loci.
-, Ordo Cisterciensis // sust Cisterciensis, is
m. citacin: voctio, onis f. Sin: in ius voctio;
ctio vocandi in ius.
cisterna: cisterna, ae f. Sin: receptculum
aquae plviae. Uso: agua de -, aqua cister- citar: (avisar a uno sealndole da, hora y
nina vel collectiva. lugar para tratar de algn negocio) licui vel
cum liquo tempus et locum (colloquendi)
cstico: csticus, a, um. Uso: conducto -, ca- constitere // (referir textualmente lo que otro
nalis csticus. ha dicho o escrito) verba (las palabras),
locum (el pasaje) alicius afferre, proferre,
cistcula: fellis vescula. Sin: cystis (-is f) referre; commemorare. Uso: - a Homero, Ho-
fellis. merum (vel illud Homeri) commemorare; - a
Platn, Platonis locum afferre; - un ejemplo,
cistifllea: cystis fllea. Sin: fellis vescula. exemplum prdere, prodcere, propnere;
exemplo uti; - a uno como ejemplo, liquem
cistitis: cystitis, dis f. Sin: vesicae vel ves- in exemplum indcere; - una prueba, testi-
culae inflammtio; cystis infltio. mnium proferre // (emplazar a uno ante un
juez) citare liquem. Sin: in ius vocare; in
cistoscopa: cystoscpia sive cystoscopa, ae iudcium arcssere; ad idicem vocare. Uso:
225
ctara
- a uno como testigo, liquem testem citare; de -, civitatem adipisci; pedir la - en otro Es-
citare liquem in testimnium; testem citare tado, civitatem mutare; perder el derecho de
in liquid. -, civitatem amttere; quitar a uno el derecho
de -, civitatem licui admere; tener -, civita-
ctara: cthara, ae f. Uso: tocar o taer la -, tem habere.
citharizare.
ciudadano: adj cvicus, a, um // sust civis, is
citarista: citharista, ae m; citharstria, ae f. mf. Uso: - blanco, civis albcolor vel albi co-
loris; - negro, civis nigri coloris; - honorario
ctiso, v. codeso. de Berln, honorrius civis Berolinensis; - del
mundo, civis orbis terrarum.
citofaga: cytophgia sive -phaga, ae f.
civil: adj civilis, e // fig humanus, a, um. Sin:
citfono: citphonum sive citophnum, i n; excultus // sust civis, is m.
citophnium, ii n.
civilista: iuris civilis peritus. Sin: actor priva-
citologa: cytolgia sive -loga, ae f. Sin: tarum causarum.
cellularum doctrina vel scintia.
civilizacin: civiliztio, onis f. Sin: civlitas;
citolgico: cytolgicus, a, um. civilis cultus (-us m); cultus humanus; ani-
morum cultura; humanitatis cultus; humanus
citoplasma: cytoplasma, tis n. civilisque cultus; cultus atque humnitas.
Uso: la - actual, civiliztio hodierna; - consu-
citostoma: cytstoma, atis n. mista, civilis cultus rerum consumendarum; -
cristiana, christiana humnitas; - griega y ro-
citrato: citratum, i n. Sin: sal ctricum; sal c- mana, humanus cultus Graecorum et Roma-
tricus; sal citratum vel citratus. norum; - moderna, recentior civilis cultus; -
mundial, cunctorum hminum cultus civilis;
ctrico: ctricus, a, um. Uso: cido -, cidum - occidental, humanitatis cultus occidentalis;
ctricum. - universal, cultus humanitasque gntium; -
del amor y de la vida, amoris vitaeque cultus;
city: mdia urbs. la causa de la -, civilis culturae humanitatis-
que causa.
ciudad: urbs, urbis f (- grande); ppidum, i n
(- de provincia); cvitas, atis f (conjunto de civilizado: civilizatus, a, um. Sin: cultus.
ciudadanos). Uso: - industrial, artificiosa
urbs; urbs indstria; - fantasma, urbis simu- civilizar: civilizare. Sin: urbanum fcere, ad
lacrum. humanitatem informare, conformare, exc-
lere; ad civiles mores revocare; humanum
Ciudad del Vaticano: Cvitas Vaticana. cultum indcere; humano cultu exclere; in
humanum cultum civilemque dedcere // ci-
ciudadana: cvitas, atis f. Uso: - honoraria, vilizarse, ad humanitatem conformari, xcoli,
cvitas honorria; conferir a uno la -, civita- informari. Sin: humaniorem feri; feritatem
tem licui dare, impertire, impertiri, largiri; exere.
liquem civitate donare; obtener el derecho
226
clase
clan: stirps, stirpis f. Sin: genus; gens // (ca- claro (en un bosque): rrior silva.
marilla) impenetrbile sodalcium; inacces-
sbile consrtium; sodalcium profanos claroscuro: (conveniente distribucin de la
excludens // (claque) v. esta voz. luz y de las sombras en un cuadro) apta lucis
et umbrae mxtio. Sin: lumen et umbra; l-
clandestinidad: clandestnitas, atis f. Uso: minum umbrarumque rtio // (diseo o di-
vivir en la -, vitam clandestinam dgere. bujo que no tiene ms que un color sobre la
superficie en que se pinta) monochrmaton,
clandestino: clandestinus, a, um. Sin: occul- i n. Sin: monochrmatos pictura; uncolor vel
tus; secretus. unus coloris pictura.
claque: turba plausorum. Sin: turba plaudn- clase: (divisin de estudiantes) scholae clas-
tium. sis (-is f). Uso: - mixta, classis promscua vel
communis; alumnos de las - superiores, dis-
clara: albumen, mnis n. Sin: album ovi. cpuli clssium superiorum // (aula) schola,
ae f // (leccin) lctio, onis f. Sin: praelctio;
claraboya: tecti fenestella. schola. Uso: - particulares, privatae scholae;
instittio subsidiria; - de latn, schola latina;
claretiano: adj claretianus, a, um. Uso: mi- horas de -, horae institutriae; horas de - se-
sionero -, missionrius claretianus // sust cla- manales, scholae hebdomadales; en sus -, in
retianus, i m. Sin: scius vel sodalis praelectinibus suis; dar -, lectiones dare vel
claretianus. trdere; praelectiones habere; dar - particu-
lares, privatas scholas habere; ven al frente
clarn: clarinum, i n. Sin: tuba clarsona. de la -!, veni ante classem! // (categora de
ciudadanos) classis, is f. Sin: ordo; genus.
clarinete: (instrumento) clarnulum. Sin: Uso: - alta, classis superior; - dominante,
tbia clarsona // (quien lo toca) clarinista, ae classis dminans; - media, mdius ordo;
m. mdia cvium classis; classis mdiae condi-
cionis; hmines mdiae fortunae; hmines
227
clsicamente
228
cleptmano
229
clergyman
clergyman: sacerdotalis vestis laicorum more vel status (-us m). Uso: - spero, caeli asp-
confecta. ritas; - muy benigno, caelum mitssimum, -
glacial, glaciale caelum; - malsano, ar ps-
clerical: adj clericalis, e // sust clericorum tilens ; - pesado, caeli grvitas; - sano, caeli
(vel ecclesiasticorum, vel cleri) fautor m vel salbritas; salubre caelum; - trrido, trri-
fautrix f. dum caelum; - variado, caeli varetas; el - del
mundo, clima mundanum; cambios de -, caeli
clericalismo: clericalismus, i m. Sin: favor stats mutationes; - uno o dos grados ms be-
in clerum; favor erga clricos vel ecclesisti- nigno segn la escala Celsius, caelum uno
cos; in clricos stdium; stdium favendi cl- duobusve grdibus celsianis mtius.
ricis.
climtico: climticus, a, um. Sin: caeli (gen);
clericalizar: clericalizare. ad clima ttinens.
clientela: (conjunto de los clientes de una clnico: adj clnicus, a, um // sust clnicus, i
persona o de un establecimiento) clientela, m. Sin: mdicus clnicus.
ae f // (personas que estn bajo la proteccin
o tutela de otras) clientes, ium vel um mf // clip: (grapa para sujetar papeles) fbula, ae f.
(los parroquianos) emptores, um m; emptri-
ces, um f. clipboard (Inform): latbulum, i n.
clima: clima, tis n. Sin: caelum; caeli natura clipper: (velero) velocssima scapha velfera
230
coalicin
cltoris: cltoris, is (ac -in) vel dis f. clown: ridiculrius, ii m. Sin: scurra; ldius;
snnius.
clon: clonum, i n; clon, onis m. Uso: una
computadora -, computatrum hbridum. club: coetus, us m. Sin: sodalcium; sodli-
tas; socetas; consocitio; crculus. Uso: - de-
clonacin: clontio, onis f. Sin: clonizatio; portivo, sodalcium athlticum; sodlitas
clnesis; clnitus, us m; clonifactum, i n. corpribus ldicre exercendis; Rotary -, - de
los Rotarios, Rotariorum coetus; - de ftbol,
clonado: clonizatus, a, um. Sin: clonifactus. socetas pedildii
Uso: oveja -, ovis clonizata.
clueca: gallina matrix. Sin: mater gallina;
clonar: clonare. Sin: clonifcere; clonizare; gallina ncubans vel quae ncubat (cuando
clontui peram dare. Uso: - fetos humanos, empolla); gallina nutrix (cuando cra los
fetus humanos clonare; licencia, permiso de pollitos).
-, licntia vel permssio clonizandi.
cluniacense: cluniacensis, e.
clorato: sal chlricum; sal chlricus.
coaccin: conatus, us m. Uso: intentos de -
clorhidrato: chlori hydratum. psicolgica, conatus ipsos nimos corcendi.
231
coaxial
232
coco
233
cocotero
234
colaborador
cohabitar: cohabitare. Uso: el que cohabita, coincidir: congrere. Sin: convenire; conso-
cohabitator, oris m; la que cohabita, cohabi- nare.
tatrix, icis f.
coito: citus, us m. Uso: - heterosexual, ho-
cohesin: cohesio, onis f. Uso: - de los to- mosexual, citus heterosexualis, homosexua-
mos, tomi inter se cohaerescentes // (fig, lis.
unin) animorum coninctio.
cojn: pulvillus, i m.
cohesor: tbulus undis electromagnticis in-
dicandis. cojinete: (pieza en la que gira un eje) cubile,
is n. Uso: - de bolas, cubile sphaerularum.
cohete: (- pirotcnico) rdius, ii m. Sin: ignis
volans; volans rdius; rdius prius, lcidus, col: brssica, ae f. Sin: caulis, is m. Uso: - fer-
micans; mssile pyrium. Uso: - de seala- mentada, brssica fermentata; caulis cidus;
miento, rdius prius qui significationis - rizada, brssica crispa.
caus adhibetur; seal dada con un -, signifi-
ctio rdio prio facta; lanzar un -, rdium cola: (hilera de personas que esperan algo)
prium sublime expllere; se levanta en el exspectntium ordo. Sin: sries, i f. Uso:
aire un -, rdius pyrius sublime fertur // hacer -, in rdine esse; en srie stare vel
(arma de guerra o instrumento de investiga- adstare // (pasta de gelatina que sirve para
cin cientfica) mssile, is n. Sin: rocheta sive pegar) gluten, tnis n. Sin: gltinum; glus,
rucheta, ae f. Uso: - espacial, mssile spatio- glutis f. Uso: fabricante de -, glutinrius //
rum; - sonda o de reconocimiento, specillum; (extremidad posterior del cuerpo) cauda, ae f.
- sovitico, soviticum mssile; - teledirigido, Sin: penis, is m // (porcin que en algunas
mssile telerectum vel teledirectum; - de ropas talares se prolonga por la parte poste-
largo alcance, rucheta longi sptii; lanzar co- rior y se lleva comnmente arrastrando)
hetes a la luna, a los espacios interplaneta- cauda, ae f. Uso: llevar la -, trhere caudam
rios, ad lunam, ad intermndia misslia // (- o cabellera de cometa) lcida fax (facis
icere; misslibus lunam, intermndia ptere. f) // (- de pescado) ichthyocolla, ae f.
cohibente: instrumentum chibens. Sin: cor- colaboracin: coopertio, onis f. Sin: scia
pus obstans. (vel sociata, vel consociata, vel mtua) pera
in liqua re; communis nisus (-us m). Uso: -
cohombro: ccumis, mris m vel ccumis, is internacional, mtua inter nationes pera; -
( ac -im, abl. -i) m. poltica, sociata pera ad rem polticam spec-
tans; en -, soci per; consociatis vribus;
coiffeur: capillorum concinnator. libro escrito en -, liber sociat aliquorum
per scriptus.
coima: illcitum pecniae donum. Uso: so-
bornar con coimas, aere domare. colaboracionista: adiutor (-oris m) vel adiu-
trix (-icis f) contra ptriam.
coincidencia: convenintia, ae f. Uso: - de
hechos, convenintia rerum; - de ideas, con- colaborador, ra: laboris vel peris scius m,
venintia sententiarum. scia f. Sin: sodalis (-is mf) peris; laboris
consors (-sortis mf); synergus (-i m); adiutor
235
colaborar
m, adiutrix f (in liqua re, ad liquid); auxilia- gomapluma, clcita e gummi plmea; - de
ris (-is mf); auxilirius m; auxiliria f; labo- lana, clcita lnea; - de muelles, nstitae,
rum prticeps (-cpis mf); collaborator, oris arum fpl; - de pluma, plumcium, ii n; clcita
m; collaboratrix, icis f. Uso: nuestro -, peris plmea.
nostri scius.
colchonero, ra: culcitrius vel culcitrrius, ii
colaborar: cooperari. Sin: collaborare; cum m, culcitria vel culcitrria, ae f. Sin: culci-
liquo peram sociare vel navare; adiutricem tarum confector m, confectrix f.
peram licui praestare. Uso: - estrechamente
con alguien, arte (vel arcte) cum liquo coo- colchoneta: culctula vel culcitella, ae f. Sin:
perari. parva clcita.
colback: pellceus (Russorum) pleus. Sin: coleccionista: studiosus (alicius rei) collec-
cpitis tegumentum pellceum. tor m; studiosa collectrix f. Sin: qui vel quae
studiose (liquid) clligit.
colcha, v. cubrecama.
colecta: (recaudacin hecha por lo comn
colchn: clcita vel clcitra, ae f. Uso: con un fin caritativo) stips (stipis f) collatcia.
- neumtico, - de aire, clcita inflbilis; - de Sin: collecta; pecnia collecta. Uso: hacer
236
colrico
una -, pecniam vel stipem collgere, cgere, Sin: discpula; educanda; instituenda puella.
conferre // (oracin de la misa que reza el sa-
cerdote antes de la epstola) collecta, ae f. colegialidad: collegialis rtio. Sin: collgii
consensus (-us m) vel vis.
colectividad: commnitas, atis f. Sin: coetus
(-us m) hminum. Uso: - juda, commnitas colegialmente: commniter. Sin: totus
iudica. collgii consensu.
237
colesterina
colilla: (resto del cigarro que se tira) ciccum, colofn: clophon, onis m.
i n. Uso: colillas que humean, cicca fumntia.
Colombia: Columbia, ae f.
colillero: cicca clligens.
colombiano: adj columbianus, a, um // sust
Coliseo: Colossum, i n. Sin: Flvium am- Columbianus, i m.
phitheatrum.
colon: colum vel colon, i n. Sin: intestinum
colisin: collsio, onis f. Sin: allsio; collisus, crassum, lxius, plnius.
us m; concssio // fig conflictus, us m.
Coln: Cristbal -, Christphorus Columbus.
colitis: colites, is f. Sin: coli inflammtio;
crassi (vel latioris, vel laxioris, vel plenioris) colonia: (conjunto de personas que van de
intestini inflammtio. un lugar a otro para poblarlo o cultivarlo, o
para habitar en l) colnia, ae f // (territorio
collado: (cerro, colina) v. estas voces // (de- fuera de la nacin que lo hizo suyo, y ordina-
presin suave por donde se puede pasar f- riamente regido por leyes especiales) col-
cilmente de un lado a otro de una sierra) nia, ae f. Sin: rgio vel ntio subiecta;
clivus, i m. ppulus subiectus // - escolar, parvulorum vel
238
columnata
239
columnita
coma: (estado patolgico) coma, tis n. Sin: combate: prelium, ii n. Sin: certamen,
veternus; sopor; torpor; sopor gravis; morbo- mnis n. Uso: - singular, certamen singulare;
sus sopor; torpor letalis. Uso: entrar en -, ob- - naval, areo, prelium navale, arium;
torpscere; estar en -, torpre veterno // dejar a uno fuera de - (en el boxeo) protr-
(signo ortogrfico) comma, tis n. Sin: vr- dere liquem extra certamen; protrusum li-
gula. Uso: marcar las -, vrgulis distnguere. quem devncere.
comadre: (madrina) commater, tris f. Sin: combs: stega, ae f. Sin: forus, i m; forum, i
pro matre // (partera) v. esta voz. n.
comandante: praefectus, i m. Sin: praep- combinado: (cctel) v. esta voz // Dep, v. se-
situs; centrio, onis m. Uso: - general, leccionado.
praefectus maior; - supremo del ejrcito,
imperator; - de artillera, praepsitus pyro- combinatorio: combinatrius, a, um. Uso:
ballistariis; - de aviacin, ariae classis prae- mtodo -, combinatria mthodus.
fectus; - de caballera, magister quitum;
- de los coraceros, praefectus quitum lori- combinar: compnere. Sin: coningere.
catorum; - de los guardacostas, praefectus Uso: - los colores, colores temperare.
classis praesidiriae; - de la Legin de honor,
240
cmic
combustible: adj combustbilis, e // sust comenzar: tr incpere. Sin: incohare vel in-
combustbile, is n. Sin: materia combustbi- choare. Uso: por dnde comienzo?, unde in-
lis; materies (-i f) comburenda; ignis mate- cpiam? // intr intium habere. Sin: oriri.
ria; alimentum ignis.
comerciable: mercbilis, e. Sin: vendbilis.
comedia: comedia, ae f. Sin: fbula. Uso:
- radial, radiofnica, fbula radiophnica; comercial: commercialis, e. Sin: mercat-
- televisiva, ludus televisficus // - de carc- rius; negotiatrius; negotialis; ad mercaturam
ter, statria comedia; - de enredo, comedia spectans. Uso: ciudad -, urbs a mercatribus
motria // componer comedias, comedias celebrata.
fcere vel scrbere; desaprobar una -,
comediam improbare; desechar una -, comerciante: mercator, oris m; mercatrix,
comediam recere; representar una -, icis f. Sin: mercans (-antis mf); mercaturam
comediam vel fbulam gere, exhibere; ad exercens. Uso: - al por mayor, negotiator; ne-
scaenam dere // de -, cmicus, a, um. gtians, - al por menor, al menudeo, nstitor;
vnditor.
comedigrafo: comoedigraphus, i m. Sin:
comoediarum scriptor; cmicus. comercio: (accin de comerciar) commr-
cium, ii n. Sin: mercatura; negotitio. Uso: -
comedor: (pieza destinada para comer) ce- exterior, commrcium externum; mercatura
nculum, i n. Sin: centio; refectrium; epu- externa; - ilcito, - clandestino, commrcium
latrium; triclnium; conclave epulare; oecus furtivum; - interior, mercatura verncula; -
refectrius. Uso: - pequeo, cenatincula // intermediarios, mercatura intermdia; libre -,
(que come mucho) comestor vel comesor, lberum commrcium; - mundial, commr-
oris m. cium mundanum // (tienda, almacn, estable-
cimiento comercial) v. tienda.
comendador: (caballero de una orden mili-
tar que tiene encomienda) commendator, oris comestible: esculentus, a, um. Sin: edlis, e
m. Sin: eques (quitis m) commendator; tor- // comestibles, esculenta, orum npl. Sin: ed-
quatus eques; eques beneficirius. Uso: - de lia, ium npl; cibaria, orum npl.
la Orden de Malta, Eques Melitensis benefi-
cirius; - de la Orden de San Gregorio cometa: (juguete) quilo, onis f. Sin: quila
Magno, Torquatus Eques Ordinis Gregoriani. chartcea; aquilina ex levi charta figura. Uso:
remontar una -, aquilonem sublime ferre //
comentar: commentari. Sin: explanare; com- (astro errante) cometa vel cometes, ae f. Sin:
mentrio illustrare; annotatinibus instrere. stella vel sidus (-dris n) cometes; stella cri-
Uso: - poemas, crmina commentari. nita; stella cincinnata.
241
comicio
242
compaero
comisionado, da: curator, oris m; curatrix, comodoro: (oficial de marina que manda
icis f. Sin: qui pro liquo negtium curat; una divisin naval de ms de tres barcos)
quae pro liquo negtium curat. classis vel classi praefectus.
comisionar, v. comisin (dar comisin). compact disc, CD: discus compactus. Sin:
orbculus compactus; phonodiscus compac-
comisionista: mandatorum confector vel per- tus.
fector.
compadre: cmpater, tris m // (coloq, amigo
comit: comitatus, us m. Sin: conslium; o conocido) compar, ris m. Sin: amicus; s-
coetus (-us m); delecti, orum mpl, delectae, cius; sodalis.
arum fpl (de mujeres solas). Uso: - directivo
de una revista, conslium commentriis mo- compaginacin: paginarum digstio vel
derandis; - ejecutivo, comitatus exsecutrius; distribtio.
conslium rei exsequendae; - honorario, co-
mitatus honorrius; honorrium conslium; compaginado: in paginas digestus (liber).
coetus honoris caus constitutus; - Olmpico
Internacional, mnium nationum Conslium compaginador, ra: digestor (-oris m) pagi-
Olmpiis celebrandis; ex mnibus natinibus narum; paginarum digestrix (-icis f).
Conslium Olmpiis provehendis; - de bio-
tica, comitatus pro biothica; reunin del -, compaginar: in pginas disponere // (fig,
conslii conventus vel congrssio; constituir, poner en buen orden) ordinare. Sin: instr-
formar un -, conslium constitere. ere; digrere.
comitiva: comitatus, us m. Sin: coetus (-us compaerismo: (vnculo que existe entre
m); manus (-us f); agmen (-mnis n); caterva; compaeros) condiscipulatus, us m // (armo-
cmites, um mpl. Uso: jefe de -, ductor itine- na y buena correspondencia entre ellos) v.
rrius. camaradera.
243
compaa
compaa: socetas, atis f. Sin: sodlitas; partis f. Sin: provincia; circumscrptio admi-
consocitio; collgium. Uso: - area, socetas nistrativa (divisin territorial); compartimen-
aria vel aronutica; - Area Escandinava, tum; loculamentum; diaeta; lculus (de un
Socetas Aronutica Scandinava; - area mueble); locellus (de un casillero). Uso: - de
privada, consocitio aria privata; - Pan primera clase, primae classis loculamentum;
American, Socetas aronutica, cui nomen - de vagn, compartimentum vel diaeta
Pan American; - cinematogrfica, sodlitas currus ferrivirii; - para fumadores, para no
cinematogrphica; - comercial, socetas mer- fumadores, compartimentum fumatorum,
catria vel negotiatria; - dramtica, sodli- non-fumatorum; loculamentum tabacum fu-
tas scenica; comicorum vel scaenicorum mntibus, non-fumntibus; dividido en com-
socetas; - industrial, socetas industrialis; - partimentos, loculatus vel loculosus, a, um.
Internacional, Conslium Internationale; -
mercantil, mercatria socetas; negotiatorum compartimiento, v. compartimento.
sodlitas // - de Jess, Socetas Iesu; - de na-
vegacin, socetas navigatria; - del Sant- compartir: tribere (liquid licui). Sin: dis-
simo Sacramento, Sodlitas ab Augusto tribere; divdere; largiri; partiri, dispertire.
Sacramento; - de seguros, socetas cautini- Uso: no - las ideas de uno, ab liquo dissen-
bus praebendis; socetas pro damnis sarcien- tire.
dis; - de transportes, vecturae socetas //
(personas que acompaan a alguien) comita- comps: (instrumento) crcinus, i m. Uso:
tus, us m // (Mil, unidad tctica que forma abrir el -, crcinum didcere; hacer girar el -,
parte de un batalln y est mandada por un crcinum circum vlvere; medir con el -, cr-
capitn) manpulus, i m. Uso: los soldados cino dimetiri liquid // Mar, v. brjula //
de una -, manipulrii, iorum mpl; manipula- Mus, modus, i m. Sin: nmerus; metrum; m-
res, ium mpl. sicus pes. Uso: individuar una cancin desde
los primeros -, a primis msicis pedibus quae
comparacin: compartio, onis f. Sin: coll- sit cantincula concere; llevar el -, nmerum
tio. Uso: - internacional de la enseanza, in- (vel modum, vel metrum) dcere; no llevar
ternationalis compartio eruditionis. el -, a nmero aberrare
244
competir
compendiar: (reducir a compendio algn es- Sin: offcium; negtium; opus. Uso: esto es
crito) compendiare. Sin: epitomare; liquid de mi -, hoc meum est; meum est hoc neg-
in eptomen cgere; eptome liquid cir- tium; creer algo de su -, liquid offcii sui d-
cumscrbere; in compndium liquid red- cere // (- del juez u otra autoridad) legtima
gere; liquid breviare // (escribir, exponer, potestas. Sin: ius atque potestas; iuris vel iud-
hablar compendiosamente) summatim cii alicius (rem esse). Uso: esto es de mi -,
(vel strictim, vel capitulatim, vel brviter, vel hoc est facultatis meae; sin -, nullo iure; nulla
paucis, vel paucis verbis) scrbere, expnere, potestate; nulla auctoritate; nulla facultate //
dcere // (contener en s, resumir) com- (aptitud, idoneidad) pertia, ae f. Sin: artis
plecti. vel doctrinae praestntia; intellegntia. Uso:
- especfica, cogntio atque facultas; subtlior
compendio: (sumaria exposicin escrita) intellegntia; - tcnica, rtium pertia; sin -,
brevirium, ii n. Sin: summrium; eptoma, inscienter; inscite, imperite.
ae f; eptome, es f // (sumaria exposicin
oral) brevis expostio. Sin: expostio prae- competente: ( a quien compete o incumbe al-
cisa. Uso: en -, v. compendiosamente. guna cosa) cmpetens, entis. Sin: legtimus,
idneus. Uso: juez -, iudex cmpetens; tribu-
compendiosamente: compendiose. Sin: br- nal -, tribunal legtimum // (apto, idneo)
viter; summatim. aptus (licui rei, ad liquid). Sin: idneus
(licui rei; ad vel in liquid) // (debido) iustus,
compendioso: compendiosus, a, um. Sin: a, um. Sin: dbitus // (proporcionado, ade-
brevis; pressus; praecisus; summatim exp- cuado) aequus, a, um.
situs (expuesto sumariamente) // (tratndose
de un escrito) in eptomen coactus; in com- competicin: (accin de competir sobre todo
pndium redactus; eptome circumscriptus. en los deportes) certamen, mnis n. Sin: com-
pettio. Uso: - comercial, aemultio mercat-
compensacin: compenstio, onis f. Uso: - ria; certtio commercialis; mercatura emula;
mensual por las ventajas suprimidas, com- - deportiva, ldicra compettio; ldicrum cer-
penstio mnstrua pro cmmodis sublatis. tamen; certamen lusrium; - deportivas mix-
tas, ivenum et puellarum mixta certmina; -
compensar: compensare. futbolstica, certamen follis pedumque; - in-
ternacional, certamen internationale; inter-
competencia: (competicin) compettio, onis nationalis compettio; - olmpicas, certmina
f. Sin: certamen; certtio; concerttio; con- Olmpia; empezar la -, certamen inchoare //
tntio. Uso: hacerle - a uno en algo, fcere (competencia) v. esta voz.
contentionem cum liquo de liqua re; venire
licui in contentionem // (emulacin) aemu- competidor, ra : compettor, oris m; compe-
ltio, onis f. Sin: certtio; competitorum ae- ttrix, icis f: Sin: pettor; certans; certator;
multio. Uso: - comercial, aemultio concertator; agonistes, ae m; emulus; aemu-
mercatria; certtio commercialis; mercatura lator. Uso: - olmpico, Olmpicus sive Olym-
emula ; - desenfrenada, immoderata vel ef- pacus certator.
frenata competitorum aemultio; libre -, l-
bera competitorum aemultio; hacerle - a competir: certare. Sin: concertare; con-
uno, liquem aemulari // (rivalidad) simul- crrere; contndere liqua re, vel cum liquo,
tas, atis f // (incumbencia) munus, nris n. vel inter se.
245
compilation
246
comprensin
men de otro) complex, lcis. Sin: scleris pr- cales) compsitor, oris m. Sin: modulator;
ticeps (-cpis), scius, adiutor. msicus; qui modos facit. Uso: - muy hbil,
faciendis modis peritssimus.
complicidad: socetas scleris. Sin: conso-
citio scleris; facnoris conscintia. Uso: compota: mala condta npl. Sin: poma cocta
con la - de un amigo, amico cnscio (abl ab- npl; condimentum; liquamen (-mnis n); li-
soluto). quamen frctuum; pomrium liquamen; sc-
charo concocta poma. Uso: - de higos,
compluvio: complvium, ii n. platha, ae f; - de peras, liquamen de piris;
hacer -, condimentum fcere.
componedora: (mquina de componer) m-
china typothtica. compra: mptio, onis f. Uso: contrato de -,
instrumentum emptionis; ir de compras, ire
componer: (producir obras musicales) com- obsonatum vel ad varias merces emendas; per
pnere. Sin: msicos modos fcere. Uso: - tabernas vagari; moderarse, refrenarse en las
melodas, meldias compnere. -, in rebus emendis se retinere.
comporta: (especie de canasta para trans- comprador, ra: emptor, oris m; emptrix, icis
portar la uva en la vendimia) cuba, ae f. Sin: f.
canasta; cphinus.
comprar: mere. Uso: - al contado, praesn-
comportamiento: (modo de ser) vitae con- tibus nummis mere; pecuni praesenti (vel
suetudo. Sin: facta, orum npl; mores et facta; numerat) mere; - barato, mere bene,
mores, um mpl. Uso: - diario, cotidiana vitae parvo, mnimo; - caro, mere male vel magno
consuetudo; - habitual, natura, ae f // (modo pretio; - ms caro, mere pluris; - a un precio
de portarse) vitae modus. Sin: rtio vitae vel razonable, mere salbriter.
vivendi; agendi rtio; mores, um mpl. Uso: -
heroico, sese gerendi hericus modus. compraventa: mptio et vendtio.
247
comprensivo
248
comunin
Sin: ordinatrum, i n // adj computatralis. Sin: extraversus factum; - telefnica local, coll-
ordinatralis, e; v. computadora. quium locale; estar en - epistolar con uno,
clloqui cum liquo per ltteras; ponerse en -
computista: computator, oris m; computa- (telefnica) con uno, liquem telephnio (vel
trix, icis f. per telephnium, vel telephnii ope) lloqui //
va de -, iter, itneris n. Uso: cortarle a uno
comulgante: eucharstiae susceptor m, sus- las -, liquem itnere intercldere; un muro
ceptrix f. corta las - por tierra, murus iter intrcipit.
249
comunismo
250
concienzudo
251
concierto
conciliar: adj conciliaris, e // tr, conciliare. concreto: cuestin -, finita vel definita quaes-
Sin: compnere. tio.
252
condestabla
conde: comes, mtis m. Sin: comarchus; to- condescender: licui (vel alicius voluntati)
parcha, ae m; grphio, onis m. Uso: - pala- bsequi. Sin: licui (vel alicius voluntati)
tino, palatinus, i m. morem grere; morigerari licui. Uso: - a los
ruegos de alguno, prcibus alicius indul-
condecoracin: (insignia de distincin) in- gere; - con las opiniones de alguno, licui ad-
signe, is n. Sin: ornamentum; honorrium vel sentire; - consigo mismo, indulgere sibi.
honorficum insigne; honoris insigne; hono-
ris documentum. Uso: - militar; militare in- condescendiente: condescendens. Sin: bse-
signe vel ornamentum. quens; indulgens (licui); comis (in vel erga
liquem); fcilis (licui); mbilis prcibus.
condecorado: honoris insigni (pl insgnibus) Uso: - consigo mismo, sibi ipsi indulgens; ser
decoratus vel ornatus // (tratndose de con- - con alguno, indulgere licui.
decoracin militar) phaleratus. Sin: decora-
tus; militari insigni (pl militribus insgnibus condestable: comestbilis, is m. Sin: comes
vel phleris) decoratus; militaris virtutis stbilis; comes stbuli. Uso: Gran -, Comes-
caus phaleratus. tbilis Magnus.
253
condicin
condicin: condcio, onis f. Uso: - atltica, condn: condomum, i. Sin: penis integumen-
condcio athltica; - econmicas, condiciones tum, tegumentum, involucrum, oprculum.
oeconmicae; - meteorolgicas, condiciones Uso: - para evitar el contagio de enfermeda-
meteorolgicae; aris status mutationesque; des venreas, penis operculum contra ven-
- privilegiada, praestantssima condcio; - so- reos morbos praemniens.
ciales, condiciones sociales; - del suelo, na-
tura soli vel terrae. condonacin: condontio, onis f. Sin: rems-
sio. Uso: - de las deudas, remssio debitorum.
condicional: condicionalis, e. Sin: condici-
nibus astrictus (sujeto a condiciones). condrologa: chondrolgia sive -loga, ae f.
Sin: de cartilagnibus disciplina, doctrina,
condicionalmente: condicionliter. Sin: scintia.
cum condicione; sub condicione.
condrolgico: chondrolgicus, a, um. Sin: ad
condicionamiento: corctio, onis f. Sin: co- chondrolgiam ttinens; ad disciplinam de
ctio; adctio. cartilagnibus spectans.
254
conferencia
gere vel se grere // (recua o carros que lle- us m; iunctura. Uso: - directa, connxio di-
vaban la moneda que se transportaba de una recta; - internacional, conexus internationa-
parte a otra, y especialmente la que se lle- lis; - de la antena, conxio antemnae;
vaba a la corte) iumenta sarcinria vel oner- establecer una - elctrica, traductum fcere.
ria; iumenta ac plaustra sarcinria.
confaln: vexillum, i n. Sin: signum.
conductismo, v. behaviorismo.
confalonier: vexillrius, ii m. Sin: vexllifer,
conductividad: conductvitas, atis f. ri m; sgnifer, fri m.
255
conferenciante
tus, vel conslium) paci instaurandae vel re- religinibus; luchas -, bella religiosa; bella
dintegrandae; - organizada por ..., conventus religionum caus suscepta.
instructus a, ab + abl; participar en una -,
convntui interesse. confesionario: v. confesonario // (tratado o
discurso en que se dan reglas para saber
conferenciante o conferencista: orator, oris confesar y confesarse) confessonrium, ii n.
m; oratrix, icis f. Sin: relator m; relatrix f. Sin: audiendi et exsequendi sacramentalem
confessionem mthodus.
conferenciar: (discutir ideas, proyectos, etc.)
gere vel agitare cum liquo de liqua re. Sin: confeso: (que ha confesado su delito o culpa)
communicare cum liquo de liqua re; com- confessus. Uso: reo -, reus confessus // (judo
municare conslia cum liquo. convertido) Iudaeus conversus.
256
confucianismo
confinado: relegatus, a , um. Sin: amandatus confitera: (oficina donde se hacen los dul-
vel amendatus; in exslium relegatus; in p- ces) officina dulciria vel cup(p)edinria //
blicae custdiae loco detentus. (tienda donde se venden) taberna dulciria
vel cupedinria // (pastelera) v. esta voz.
confinamiento: relegtio, onis f. Sin: aman-
dtio vel amendtio; ex(s)lium. Uso: lugar confitero: dulcirius, ii m. Sin: cup(p)edin-
de -, pblicae custdiae locus. rius; v. pastelero.
confinar: (lindar) fintimum vel confinti- conflicto: conflicttio, onis f. Sin: conflictus
mum esse. Sin: contrminum vel prximum (-us m). Uso: - mundial, conflicttio univer-
esse. Uso: - con un pas, tngere, attngere salis vel mundana; - nuclear, conflictus nu-
liquam terram; fintimum esse terrae vel clearis; - socio-econmico entre clases,
cum terra; adiacere licui loco vel ad liquem conflicttio oeconmica inter cvium rdines.
locum // (desterrar a uno) relegare. Sin:
amandare sive amendare; liquem relegare in conformacin: conformtio, onis f.
liquem locum; in pblicae custdiae locum
liquem mttere. conformarse: (convenir una persona con
otra) conformare se ad alicius voluntatem.
confirmacin: sacra confirmtio. Sin: sa- Sin: se accommodare ad alicius voluntatem;
crum chrisma (-tis n). Uso: conferir la -, v. bsequi voluntati alicius.
confirmar; recibir la -, confirmationis sacra-
mentum accpere; almo chrsmate inungi; conformidad: confrmitas, atis f. Sin: con-
sacro chrsmate roborari, signari, obsignari. gruntia; consnsio. Uso: - con el espritu del
mundo, cum mundi sensu congruntia.
confirmando: confirmandus, a, um. Sin:
sacra unctione roborandus. conformismo: conformismus, i m. Sin: con-
formitatis stdium.
confirmar: confirmare. Sin: confirmationem
conferre; sacra unctione confirmare vel robo- conformista: conformista, ae mf. Sin: con-
rare; sacro chrsmate inngere, signare, ob- formitatis studiosus; tempribus insrviens.
signare.
confort: cmmodum, i n. Sin: commditas;
confitado: candisatus, a, um. Uso: fruto -, cmmoda vitae; civilis uss cmmoda; utili-
fructus candisatus. tatum cmmoda. Uso: el - moderno, hodierna
cmmoda; mejora del -, aucta cmmoda
confite: pastillum, i n; pastillus, i m. Sin: vitae; con todo -, mnia cmmoda praestan-
crstulum; dulcolum; pulchrale (-is n); sc- tur.
chari glndula; scchari amgdalum; amg-
dalum sccharo llitum. confortacin: conforttio, onis f.
257
confutable
confutar: confutare vel refutare. Sin: re- congoleo: congensis, e. Sin: cngicus, a,
fllere; argere, coargere, redargere. Uso: um.
- una acusacin, criminationem disslvere;
crimen dilere; - las argumentaciones, argu- congols, v. congoleo.
menta confutare; - objeciones, obiecta dil-
ere; contra dicta disslvere; - la deposicin congregacin: (conjunto de religiosos) con-
de los testigos, orationem tstium refllere. gregtio, onis f. Sin: socetas; sodlitas. Uso:
- religiosa, religiosa sodlitas; - salesiana,
confutatorio, v. confutador (adj). sodlitas salesiana; socetas Sancti Francisci
Salsii; religiosa familia sodlium Sancti
congelacin: congeltio vel geltio, onis f. Francisci Salsii; entrar en una -, congrega-
Uso: - de los embriones, embryonum conge- tionem ngredi // (hermandad que forman al-
ltio; punto de -, punctum gelationis. gunos devotos para ejercitarse en obras de
piedad) congregtio, onis f. Sin: collgium;
congelador: congelatrium, ii n. Sin: congla- coetus (-us m). Uso: - Mariana, Congregtio
ciatrium; capsa frigorfica; arca gelatria; Mariana; - de caridad, collgium rei subsi-
mchina refrigeratria. diriae; coetus rei subsidiriae administran-
dae; - de la doctrina cristiana, coetus vel
congelamiento, v. congelacin. sodlitas christianae doctrinae tradendae //
(dicasterio de la Curia Romana) Congreg-
congelar: congelare vel gelare. Sin: congla- tio, onis f. Uso: - Consistorial, Congregtio
ciare. Consistorialis; - de Negocios Eclesisticos
Extraordinarios, Congregtio pro negtiis
congestin: Md snguinis congestus (-us m) ecclesisticis extraordinriis; - de Religiosos,
vel mpetus (-us m) // (agolpamiento) stip- Congregtio de sodlibus religiosis; Congre-
tio, onis f. Sin: concurstio. gtio religiosorum negtiis praepsita; - de
Seminarios y Universidades, Congregtio de
congestionar: stipare. Sin: replere; refercire. seminriis et universittibus studiorum.
258
conmemoracin
259
conmemorativo
260
conservatorio
261
conservera
consom: ius (iuris n) contractum. Sin: is- constipar: constipare. Sin: stipare; conden-
culum densatum. sare; gravdinem fcere , afferre, concitare.
Uso: constipado, constipatus, stipatus; con-
consonancia: consonntia, ae f. Sin: conso- densatus; gravdine laborans, vexatus, affec-
ntio, onis f; consonantes soni. tus; estar constipado, gravdine laborare,
pprimi, crripi, ffici // (acatarrar, acata-
consonante: adj cnsonans, antis. Sin: cn- rrarse) v. estas voces.
sonus; simliter cadens vel dsinens. Uso:
acordes -, soni inter se consonantes; concor- constitucin: (estatuto, ordenamiento)
des soni // (letra -) cnsonans, antis f. Sin: constittio, onis f. Uso: - Apostlica, Consti-
cnsona, ae f; cnsonans lttera; en pl tam- ttio Apostlica; - conciliar, constittio con-
bin cnsona elementa. ciliaris; - dogmtica sobre la Iglesia,
constittio dogmtica de Ecclsia; la - litr-
consonar: (formar consonancia) consonare gica del concilio, constittio litrgica conc-
inter se, o simplem consonare. Sin: concnere lii; la - Vterum Sapintia, constittio, cui est
// (aconsonantar; ser consonantes dos pala- intium Vterum Sapintia // (complexin f-
bras) consonare; genricam simliter sica del individuo) constittio crporis // (ley
262
consultor
fundamental de una nacin) constittio, onis constructivo: constructivus, a, um. Uso: pre-
f. Sin: lex fundamentalis; primria lex; pri- sencia -, constructiva praesntia.
mria rei pblicae lex; rei pblicae instituta;
charta civitatis constitutiva; formae civitatis constructor: adj structrius, a, um // sust
charta. Uso: la - argentina, argentina statuta; - structor sive constructor, oris m. Sin: aedifi-
europea, constittio europaea; conforme con cator; vir structor. Uso: - de habitaciones, e-
la -, cum primria rei pblicae lege concors difex, fcis m; edium faber; - de navos,
vel cngruens; rei pblicae institutis conv- naupgus, i m; constructores de la sociedad
niens; promulgar la -, primriam rei pblicae terrena, societatis terrestris conditores.
legem dere; redactar la -, prncipem civita-
tis legem cndere. construir: constrere. Sin: strere; exstrere.
Uso: - un puente, pontem fcere vel incere //
constitucional: constitutionalis, e. Sin: leg- (Gram, arreglar, ordenar las palabras de una
timus; primriae legis civitatis (gen); ad pri- frase) constrere. Uso: - una frase, verba
mriam civitatis legem prtinens. Uso: compnere vel strere; preposiciones que se
garanta -, cutio formae civitatis // (propio construyen con dos casos, praepositiones
de la constitucin de un individuo o pertene- quae possunt cum duobus csibus coniungi.
ciente a ella) ad crporis constitutionem vel
conformationem ttinens. consuetudinario: (habitual) consuetudin-
rius, a, um.
constitutivo: constitutivus, a, um. Uso: ele-
mento -, elementum constitutivum. cnsul: cnsul, lis m. Sin: procurator; p-
blicus procurator; legatus. Uso: - del Brasil,
constituyente: asamblea -, conslium formae Brasliae procurator.
civitatis constituendae. Sin: conslium rei p-
blicae stabiliendae vel constituendae. consulado: consulatus, us m. Sin: cnsulis
(vel procuratoris) dgnitas (dignidad de cn-
construccin: (accin y efecto de construir) sul); cnsulis munus vel offcium (cargo de
constrctio, onis f. Sin: exstrctio; aedific- cnsul); cnsulis sedes (casa u oficina en que
tio; fabrictio. Uso: - subterrnea, substrc- despacha el cnsul). Uso: - de Turqua, sedes
tio; edificio en -, aedifictio; tipo de -, pblici Trciae procuratoris.
structura; fbrica; est en - una casa, domus
aedificatur // (obra construida) aedifcium, ii consulta: consulttio, onis f. Sin: consultum;
n. Sin: opus, peris n; constrctio. Uso: que conslium. Uso: - multilaterales, consultatio-
sirve para la -, strctilis, e // (disposicin de nes multilaterales; - psicolgica, psychol-
las palabras en la frase) structura, ae f. Sin: gica consulttio; - de mdicos, medicorum
constrctio; compostio vel structura verbo- conslium; - acerca de algo, consulttio de
rum; verborum conformtio; enuntiatorum liqua re; participar de consultas, consulta-
structura. Uso: - elptica, constrctio ellp- tiones participare.
tica; - especial, specialis constrctio; - gerun-
dial, constrctio gerundiva; en la - de consultor, ra: consultor vel consultator, oris
algunos verbos, in nonnullis verbis m; consultrix, icis f. Sin: consilirius; consi-
construendis ; hacer la -, verba ordinare; la- liaris. Uso: - diocesanos, consultores dioe-
tinam orationem ptrii (vel vernculi; por ej cesani; consultores de distinto gnero,
hispnici) sermonis ratione compnere. consultatores vrii gneris.
263
consultorio
contabilidad: (arte, ciencia, sistema) ratio- contadura: (contabilidad) v. esta voz // (ofi-
cintio, onis f. Sin: computandi vel ratioci- cio de contador) computatoris vel ratiocina-
nandi ars, doctrina, disciplina, scintia // toris offcium // (oficina del contador)
(parte de una administracin encargada es- computatoris sedes. Sin: officina computat-
pecialmente de las cuentas) ratiocinatores, ria.
um mpl. Sin: rationrii; computatores; calcu-
latores // (las mismas cuentas) rationes, um contagio: contgio, onis f. Sin: contgium.
fpl. Sin: computationes; clculi. Uso: escuela
de -, schola ratinibus ediscendis ; libros de contagioso: contagiosus, a, um. Sin: cont-
-, tbulae, arum fpl; tbulae accepti et ex- gium fferens; quod contagione vulgatur.
pensi; estudiar -, rationes dscere.
container, v. contenedor.
264
continuacin
265
continuativo
hostilidades, prosectio rerum hostlium. ros de -) merces (vel res) furtim (vel clam)
importatae vel exportatae // de -, furtim. Sin:
continuativo: continuativus, a, um. Sin: con- clam; clandestino; occulte; secreto.
tnuus; perptuus; non intermissus.
contracarril: rgula rectrix.
contorsin: contrtio, onis f. Sin: distrtio.
contraccin: contrctio, onis f. Uso: - peris-
contraalmirante: contralmirlius, ii m. Sin: tlticas, peristlticae contractiones.
prximus a navarcho.
contracepcin: contracptio, onis f. Sin: viae
contraatacar: mpetum contra fcere. Sin: concipiendae proli contrriae.
rursus instare.
contraceptivo, v. anticonceptivo.
contraataque: repugntio, onis f. Sin: pro-
pugntio; replsio; repulsus, us m; propuls- contracorriente: in contrrium. Sin: contra
tio. aquam sive contra aquas; contrrio amne; ad-
verso flmine // fig contra morem // Electr
contrabajo: (instrumento) contrabassum, i n. fluxus elctricus contrrius.
Sin: cthara vel fdula mxima . Uso: apren-
der a tocar el -, ctharam mximam dscere; contractilidad: contractlitas, atis f.
ensear a tocar el -, ctharam mximam do-
cere // (persona que toca este instrumento) contractual: contractualis, e.
fdicen (-cnis m) mximus // (voz ms grave
que la del bajo ordinario) gravssima vox // contradecir: bloqui licui. Sin: contra li-
(cantor que tiene esta voz) gravssimae vocis quem dcere.
cantor.
contraerse: cntrahi.
contrabajn: antifagotus, i m.
contraespionaje: speculatorum explortio.
contrabandear: merces furtim (vel clam) Sin: circa speculatores explortio.
importare vel exportare. Sin: furtivas merces
invhere vel evhere. contrafuerte: fulcimentum, i n. Sin: antris,
dis f; antrides, um fpl; erisma, ae f; erisma,
contrabandista: (que practica el contra- tis n.
bando) clandestinus importator m; clandes-
tina importatrix f. Sin: qui furtim (vel clam) contralmirante, v. contraalmirante.
mercaturam exercet; qui merces furtivas (vel
clandestinas) transfert // (que se dedica a la contralto: (voz media entre la de tiple y la de
defraudacin de la renta de aduanas) portrii tenor) contralti vox. Sin: secunda vel mdia
vel vectiglium fraudator. vox; alter ab acuto sonus; ltera vox ab acuta
// (persona que tiene esa voz) contraltus, i m.
contrabando: furtiva (vel clandestina) im- Sin: secundae (vel mdiae) vocis cantor m,
porttio vel exporttio. Sin: furtiva mrcium cantrix (vel cantatrix) f.
transltio; vectiglium vel portrii fraudtio.
Uso: practicar el -, v. contrabandear // (gne- contramaestre: (persona que dirige a oficia-
266
contribucin
267
contricin
268
convulsin
269
conyugal
i m; spasma, tis n; nervorum vel membro- men, mnis n; culmen, mnis n; vertex, tcis
rum convlsio; nervorum contrctio vel re- m; apex, pcis m // (conjunto de las ramas y
trctio; musculorum rigor. hojas que forma la parte superior del rbol)
(rboris) frondes (-ium fpl) // (parte hueca
conyugal: coniugalis, e. Sin: maritalis; co- del sombrero) (ptasi) apex, pcis m.
nigii (gen); cniugum (gen).
cpano: cupulus, capilus, caupillus, i m.
coac: conacum, i n. Sin: conacum sive c-
nacum; coniacense (vinum); ptio coniacen- coparticipacin: comparticiptio, onis f.
sis; vlida ptio coniacensis.
copartcipe: comprticeps, cpis.
cooperacin: coopertio, onis f. Sin: adiutrix
pera; perae colltio; concors ctio. Uso: - copernicano: copernicanus, a, um.
europea, internacional, coopertio Europaea,
internationalis; - prctica, coopertio prc- copero: pocillator, oris m. Sin: cellrius; qui
tica; - contra el terrorismo, coopertio contra pcula ministrat; a catho vel a cathis mi-
terrorismum; - para rechazar el terrorismo, nister. Uso: ser -, hacer el -, pcula minis-
coopertio ad terrorismum arcendum; - de las trare
clases sociales, amica inter classes (vel inter
cvium rdines) conspirtio. copete: (cabello levantado sobre la frente)
cirrus, i m.
cooperador, ra: cooperator, oris m; coopera-
trix, icis f. Uso: - de la organizacin de ayuda copetudo: (que tiene copete) cirratus, a, um.
Care, cooperatrix organizationis auxiliaris
Care. copia: exemplar, aris n; exemplum, i n. Sin:
transcrptio. Uso: - a mquina, antgraphum;
cooperar: cooperari. Sin: adiuvare liquem apgraphum vel apgraphon; copiatum; di-
in liqua re. Uso: - con uno, adiutricem pe- graphum; copia; - autenticada, exemplar
ram navare (vel praestare) licui. consignatum; - calcada, sacada a calco,
transcriptum vel transcusum exemplum; - fo-
cooperativa: socetas cooperativa Sin: soc- togrfica, apgraphon photogrphicum; -
etas vel consocitio adiutrix in liqua re. Uso: hectogrfica, hectogrphicum (vel polygr-
- de consumo, socetas emptorum; associtio phicum) exemplar; - de una carta, litterarum
consumntium; - de produccin, associtio exemplum; exemplum epstulae; - de un cua-
productionis; cooperativas de solidaridad, dro, tbulae exemplar // (imitacin servil)
consociationes solidaritatis. imittio, onis f. Sin: similitudo.
270
coral
271
coralino
Uso: isla de -, nsula corllica // (composi- corcho: suber, ris n. Sin: cortex (-tcis mf).
cin musical) choralis, is m. Sin: chorale, is Uso: de -, subreus, a, um; cortceus; e vel ex
n; liber choralis // (relativo al coro) choralis, sbere; e vel ex crtice.
e. Uso: servicio -, chorale servtium.
cordada: scnsio (-onis f) gregalis. Sin: as-
coralino: corllicus vel corllinus, a, um. census (-us m) montanus colligatus; ascenso-
res montani colligati.
Corn: Coranum, i n; Coranus, i m. Sin: Al-
coranus; Koranum; koranum volumen; ma- cordados: chordata (animntia) npl.
hometanismi codex; islamismi lex.
cordel: funis, is mf Sin: restis, is (ac -im vel
cornico: cornicus, a, um. -em, abl -i vel -e) f.
coraza: lorica, ae f. Uso: revestido de -, lori- cordelito: funculus, i m. Sin: restcula; lnea
catus; loric munitus. vel lnia ; linum.
corazn: cor, cordis n. Uso: - artificial, cor cordial: (afectuoso, amistoso) benvolus, a,
arte factum; - pequeo, v. corazoncillo; - de um. Sin: benvolens, entis; familiaris; since-
plstico y metal, cor e re plstica et metallo; rus // (bebida o pocin confortante) ptio
con el - en la mano o en las manos, aperto (-onis f) corrborans. Sin: ptio recreandis
pctore; ex nimo; lo tengo en el -, cordi est vribus apta.
mihi; cordi hbeo; mihi curae est; mihi in me-
dullis haeret; mihi in amribus (vel in amore) cordialmente: ex nimo.
est; mihi in delciis est // (fig, centro de una
cosa) en el - de la ciudad, in urbis sinu; in cordillera: contnui vel perptui montes. Sin:
mdia urbe; en el - de la noche, mult nocte, perptua iuga; mntium sries (-i f). Uso: -
de multa nocte, concbia nocte. de los Andes, Andes, ium fpl; Andes montes
contnui; Andium catenae vel concatenatio-
corazoncillo: crculum, i n (dim de cor); cor- nes.
cillum (dim de crculum).
cordimariano: adj cordimarianus, a, um //
corbata: focale, is n. Sin: fscia collaris; sust cordimarianus, i m. Sin: sodalis cordi-
colli vitta vel fascola; croata; fscia croata. marianus; v. claretiano.
Uso: - sin nudo, fascola subliganda.
cordn: funculus, i m. Sin: restcula. Uso: -
corbeta: Mar crbita, ae f. Sin: celox (-cis de zapato, corrgia, ae f; corrgium, ii n; liga-
f). men, mnis n; - elctrico, funculus elctri-
cus; - salvavidas, funis (-is m) saltifer; -
corchea: chroma, tis n. Sin: chrmatis nota. umbilical, funculus vel cunculus umbilica-
lis; nervus umbilicaris.
corchero: subreus, a, um. Sin: subernus.
Corea: Corea, Crea, Korea, ae f. Uso: - del
corchete: (signo ortogrfico) parnthesis Norte, del Sur, Corea Septentrionalis, Meri-
quadra. Uso: encerrar algo entre corchetes, diana.
liquid parenthsibus quadris intercldere.
272
corologa
coreano: adj coreanus, a, um // sust Corea- sus (-us m) angularis. Uso: marcar un -, emt-
nus, i m. tere ex oblquo; procere ex ngulo.
corego: chorgus, i m. Sin: dux (ducis m) corneta: cornu (ordinariam tiene el gen y
chori. dems casos del sing como el nom). Uso: fa-
bricante de cornetas, cornurius, ii m.
coreografa: choreogrphia sive choreogra-
pha, ae f. Sin: chorearum ars vel rtio; ars cornetn: (instrumento msico de llaves)
scenicae saltationis. tuba pistillata.
273
corona
corpio: thorcium, ii n. Sin: thorax, acis m; corral: (animlium) cohors, ortis f. Sin: saepes
strphium; fscia pectoralis. vel sepes, is f. Uso: - de bueyes, bovile, is n; -
de cerdos, sule, is n; - de ovejas, ovile, is n.
corporacin: corportio, onis f. Sin: corpus,
pris n; coetus, us m; collgium; sodalcium; correa: crium, ii n; crius, ii m. Sin: lorum;
consocitio. Uso: jefe de una -, collgii ma- loramentum. Uso: - de transmisin, crium
gister vel princeps (-cpis m); corporaciones volbile.
de ciudadanos, cvium crpora.
correccin: (accin de corregir) corrctio ,
corporal: (perteneciente o relativo al onis f. Sin: reprehnsio; animadvrsio; obiur-
cuerpo) corporalis, e. Sin: crporis vel cr- gtio // (calidad de lo que es correcto) ho-
porum (gen). Uso: pena, castigo -, crporis nesta rtio. Uso: - deportiva, honesta
vrbera (-um, npl) // (lienzo que se extiende decertandi rtio // (alteracin o cambio que
en el altar para poner sobre l la hostia y el se hace en las obras escritas) emendtio,
cliz) corporale, is n. Sin: corporale lnteum; onis f. Sin: texts emendtio.
sacrum lnteum vel lintolum; lneus pannus.
correccional: custodirium, ii n. Sin: correc-
corporalmente: corporliter. tria domus. Uso: - de menores, domus pe-
274
correra
correcto: rectus, a, um. Uso: correcto!, rec- correo: (servicio pblico para el transporte
tum (est); recte!; es esto -?, estne hoc rec- de las correspondencias) cursus (-us m) p-
tum? blicus vehicularis, vehiculrius, cursualis, fis-
calis. Sin: res vehicularis, vehiculria,
corrector: (el que corrige) corrector, oris m. cursualis, tabellria. Uso: - areo, cursus a-
Sin: emendator. Uso: - de pruebas de im- rius; - diplomtico, pblicus legatorum cur-
prenta, corrector; plagularum corrector; pa- sus; vehiculrius cursus ad pblicos legatos
ginarum emendator. prtinens; Inform, - electrnico, cursus elec-
trnicus; ltterae electrnicae; - especial, es-
corredizo: convolutbilis, e. Uso: capote -, tafeta, anabsius, ii m; - militar, pblicus
tectum convolutbile. cursus castrensis; buque -, tabellria navis;
despacho de -, ostolum cursuale; empleado
corredor: (pasillo o pieza de paso larga y de -, officialis (-is m) cursrius; jefe de -, p-
angosta) andron, onis m. Sin: mesula; am- blici cursus praepsitus; rei tabellriae prae-
bulacrum; ambulatincula; fauces, ium fpl; psitus vel praefectus; vagn -, currus
trnsitus, us m. Uso: - subterrneo, cuncu- tabellrius; por -, cursu pblico vel fiscali;
lus, i m; - de la casa, fauces edium // (com- por - areo, cursu ario; enviar, expedir por
petidor) cursor, oris m. Sin: pettor, oris m. -, liquid cursu publico (vel vehiculari, vel
Uso: - de resistencia, qui longa spatia per- vehiculrio, vel fiscali) mttere // (cartas o
currit // (balcn corrido) v. balcn // (el que pliegos de cualquier clase que se despachan
interviene por oficio en las compras y ventas o reciben) epstulae (-arum fpl) vel fasces
de ciertos artculos) procurator, oris m. Uso: (-ium mpl) // (oficina de correos) diribit-
- de bolsa, collybista, ae m; nummulrius, ii rium, ii n. Sin: diribitrium cursuale; cursus
m; - de comercio, rebus mercandis procura- pblici diribitrium; epistularum vel littera-
tor; - de mercaderas, nstitor vel curator mr- rum diribitrium; pblicum epistularum diri-
cium. bitrium; curss pblici sedes; aedes
cursuales; officina cursualis. Uso: - central,
corregir: corrgere. Sin: emendare; polire vel praecpuum epistularum diribitrium // (men-
expolire. Uso: - un escrito, scriptum emen- sajero, estafeta) cursor, oris m. Uso: enviar
dare vel expolire; scriptum ad criticorum algo por -, liquid cursori perferendum
severitatem exgere; scriptum ad criticorum commttere; liquid per cursorem mttere //
rationem emendare. (buzn) pblici cursus cpsula vel capsella.
Uso: echar una carta al -, in pblici cursus
corregela: convlvulus, i m. cpsulam epstulam demttere, immttere,
incere // a vuelta de -, statim; extemplo; e ves-
correlacin: correltio, onis f. Sin: conve- tgio.
nintia; congruntia; mtua reltio.
correra: concurstio, onis f. Sin: incrsio;
correligionario: (que profesa la misma reli- excrsio; excursus, us m. Uso: - de los enemi-
gin) consecrneus, i m. Sin: religionis s- gos, hstium incrsio; hacer una -, excursio-
cius; eiusdem religionis prticeps; eandem nem vel incursionem fcere; hacer una -
religionem habens // (que tiene la misma opi- entre los enemigos, incursionem in hostes
nin poltica, especialmente si est inscrito (vel in fines hstium) fcere; impedir las co-
275
correspondencia
276
cortejo
277
cortesano
onis f. Sin: assiditas; obsquium; cmitas; cortometraje: brevior pellcula. Sin: astrc-
amatria allctio; amatriae blandtiae fpl // tior taenola; brevior cinematogrphica pell-
(personas de acompaamiento) comitatus, us cula.
m. Sin: pompa; agmen, mnis n; caterva; c-
mites. Uso: - fnebre, pompa fnebris; exse- corva: (parte de la pierna) poples, ltis m.
quiarum turba; funus, nris n ; exsquiae,
arum fpl; - de antorchas, taedfera pompa vel corveta: crbita, ae f. Sin: celox (- cis f).
multitudo; lampadariorum agmen.
corzo: musmo vel msimo, onis m. Sin: ca-
cortesano: (adj, perteneciente a la corte) u- prolus.
licus, a, um // sust ulicus, i m. Sin: ulicus
homo; v. gentilhombre. cosaco: cosacus, i m.
corteza: cortex, tcis mf. Cosa Nostra: Res Nostra. Sin: consoci-
tio scelesta, quae dcitur Res (vel Causa)
cortijo, v. alquera. Nostra.
cortinaje: vela, orum npl. Sin: plgulae; ve- cosmtica: (ciencia y arte que trata de los
lmina. Uso: - corredizo, vela vel lntea volu- cosmticos) csmesis, is f. Sin: cosmtica, ae
blia; plgulae volbiles; - corrido, vela vel f; cosmtica ars, disciplina, doctrina, scintia;
lntea obducta; plgulae obductae; - desco- fucandi ars; ars conficiendi ornamentria me-
rrido, vela vel lntea reducta; plgulae reduc- dicmina, medicamenta, unguenta. Uso: - fa-
tae. cial, vultum fucandi ars; ars vults fucandi;
ars fciem fucandi.
cortinilla: lintolum, i n.
cosmtico: adj cosmticus, a, um. Sin: ad
cortisona: cortisonum, i n. csmesin vel ad cosmticam (vel ad cosmti-
cam artem) ttinens // sust cosmticum, i n.
cortocircuito: brevis circitus (-us m). Sin: Sin: cosmetrium; medicamen vel medica-
circitus curtus; contractus circitus. mentum; fucus; unguentum; tectrium; cos-
mticum medicamentum. Uso: - para el
278
costar
rostro, medicamen vel medicamentum facii; cosmopolita: adj cosmopolticus, a, um. Sin:
rostro ajado por los -, os medicmine attri- mundanus // sust cosmopolita, ae m. Sin:
tum; rostro cubierto de cosmticos, vultus mundi ncola; civis (-is mf) universi; totus
medicamnibus interstinctus. mundi civis.
279
Costa Rica
coste: (cantidad que se paga por una cosa) v. cow boy: armentrius, ii m. Sin: pecurius.
costa.
coxalgia: coxlgia sive coxalga, ae f. Sin:
costeleta, v. chuleta. coxae dolor vel dolores; coxendcis inflam-
mtio; assidui coxae vel coxendcis dolores.
costero, v. costanero.
coxlgico: coxlgicus, a, um.
costo: (lo que cuesta una cosa) alicius rei
prtium. coyuntura: condcio, onis f. Uso: - econ-
mica, oeconmica condcio.
costumbre: mos, moris f. Uso: costumbres
inmorales, mores corrupti, prditi, pessm- coz: (patada) calx, calcis f. Sin: calcis ictus
dati; mores lapsi ad molltiem; mores pro- (-us m). Uso: dar coces contra el aguijn, ad-
lapsi in vtia; - navideas, mores sollmnia versus stmulum calcitrare; dar una - a uno,
natalcia Christi celebrandi; - tradicionales, liquem calce cedere, ptere, perctere, fe-
mores tranlatcii; consuetdines translatciae; rire; disparar, tirar coces, calcitrare; calces
segn la - tradicional, more translatcio. remttere; recibir una -, calce caedi // (Mar,
cabo inferior del mastelero) pes (pedis m)
costurera: sartrix, icis f. Sin: sutrix; sarcina- mali.
trix; vestfica.
crakers: qudrulae, arum fpl.
costurero: sartor, oris m. Sin: sarcinator; vs-
tifex (-fcis m); vestficus. craneoclasto: cranioclastum, i n. Sin: cranio-
clastes, ae m; instrumentum calvae vel calv-
cotangente: Geom cotangens, entis f. riae confringendae.
280
crdito
281
credo
(reputacin de solvencia) fides, ei f. Uso: - cremallera: (barra con dientes que engra-
pblico, fides pblica; vender a -, alicius nan con un pin) retincula, orum npl. Sin:
fide vndere // (plazo para el pago) sptium machinamentum dentatum vel denticulatum.
ad solvendum. Uso: tres meses de -, trium Uso: ferrocarril de -, ferrvia dentata vel den-
mnsium sptium ad solvendum // (prestigio, ticulata // (cierre metlico y flexible que se
fama, confianza, estima) fama, ae f. Sin: aplica a una abertura longitudinal en pren-
existimtio; gratia; auctritas; fides; fidcia. das de vestir, bolsos, etc.) v. cierre relmpago
Uso: adquirir -, famam sibi acqurere; existi- // (en el microscopio) rechamus sive rcha-
mationem collgere; mantener el -, fidem mus, i m.
suam tueri; no tener -, nullam fidem habere;
perder el -, fidem amttere; quitar el - a uno, cremnofobia: cremnophbia sive cremno-
fidem derogare licui; tener -, grati valere; phoba, ae f. Sin: praecipitiorum vel vorgi-
grati et auctoritate valere. num pavor, horror, terror; cuiusvis praecpitis
(vel praerupti) loci pavor.
credo: (smbolo de la fe) fidei smbolum.
Uso: la frmula del -, frmula cathlicae cremor: cremor, ris m. Uso: - trtaro, tart-
fidei // (como oracin) smbolum, i n. Sin: rici salis cremor.
confssio fidei. Uso: recitar el -, smbolum
recensere // (doctrina) doctrina, ae f. Uso: - creolina: creolinum, i n.
poltico, quae liquis de re pblica sentit;
profesar el mismo - poltico, idem de re p- creosota: creosotum, i n.
blica sentire.
crespo: crispus, a, um. Uso: de pelo -, cris-
creencia: (accin de creer) fides, ei f // (lo pus; algo -, crspulus.
que se cree) opnio, onis f. Uso: - ancestrales,
opiniones maiorum vel avorum; - firme, crespn: crispum textum (- i n) // (velo) cris-
magna opnio; semejante -, eismodi opnio pum velum.
// (fe religiosa) Dei opnio; opnio de Deo;
opnio et relgio. Uso: - falsa, supersttio // cresta: (carnosidad que tienen sobre la ca-
(religin) relgio, onis f. Uso: - religiosas, beza algunas aves) crista, ae f // (cumbre de
Dei vel deorum cultus. las montaas) cacumen, mnis n.
282
criptgrafo
criado: (persona que sirve a otra por sala- criollo: adj crolus, a, um. Sin: criollus; mix-
rio) fmulus, i m. Sin: domsticus; servus; tcius. Uso: lengua -, crola lingua // sust cr-
minister. olus, i m.
criador: nutritor, oris m. Uso: - de gusanos, cripta: (lugar subterrneo donde se ente-
bombycinator; bmbycum vel necydalorum rraba a los muertos) crypta, ae f. Uso: - vati-
cultor. canas, cryptae vaticanae // (piso subterrneo
destinado al culto en una iglesia) hypogum,
criar: nutricari. i n.
criatura: (cosa creada) res creata. Uso: - crptico: (oscuro, enigmtico) crpticus, a,
animada, nimans; nimal; - racional, homo; um. Uso: sentido -, sensus crpticus.
todas las -, rerum natura; natura // (nio de
poco tiempo) infantculus, i m; v. chiquillo. criptgama: planta cryptgama.
criba: cribrum, i n. Sin: vannus, i f. Uso: fa- criptogamia: cryptogmia sive -gama, ae f.
bricante de cribas, cribrrius, ii m; v. tamiz.
criptgamo: cryptgamus, a, um.
cribar: cribrare. Sin: per cribrum crnere.
criptografa: cryptogrphia sive -grapha, ae
cric, v. gato. f. Sin: ars cryptogrphica; rtio arcanis ltte-
ris scribendi.
cricket, v. crquet.
criptogrfico: cryptogrphicus, a, um.
crimen: crimen, mnis n. Uso: crmenes de
guerra del Japn, bllica crmina iapnica; criptgrafo: cryptgraphus, i m.
283
criptograma
284
crtica
cristalizarse: in crystallum verti, cogi , den- christiana lex; (como culto) cultus (-us m) vel
sari. Sin: in crystallos abire; in crystalla den- ritus (-us m) christianus. Uso: abandonar el -
sari, congelare, concrscere; instar crystalli , christianum esse desnere; abrazar el -,
concrscere vel congelare. christianum feri; profesar el -, christianam
religionem profiteri; renegar del -, christia-
cristaloelctrico: crystallolctricus, a, um. nam religionem damnare.
cristalogenia: crystallognia sive -gena, ae f. cristiano: adj christianus, a, um. Uso: ha-
Sin: crystallogentica doctrina, disciplina, cerse -, christianum feri; ser -, christianum
scintia. esse // sust christianus, i m. Sin: christcola;
christcolus; christifidelis; Christi cultor, sec-
cristalografa: crystallogrphia sive -gra- tator, ssecla. Uso: los primeros -, primgeni
pha, ae f. Sin: crystallorum rtio, stdium. christifideles.
285
crticamente
(personas que ejercen la crtica en los me- iudex, crticus; litteratus iudex; litterarum pe-
dios de difusin) crtici, orum mpl. Sin: exis- ritus; - de teatro, iudex scenicus // adj crti-
timatores vel existimantes; idices; docti viri; cus, a, um. Sin: diffcilis vel impeditus
litterati; v. crtico // caer bajo la -, in existi- (dificultoso); periculosus (que puede ocasio-
mntium arbtrium venire; hacer la - de un nar crisis). Uso: en momentos crticos para
libro, censuram fcere de libro; someter a - el Estado, impeditis rei pblicae temporibus.
los escritos de uno, censuram fcere de scrip-
tis alicius // (restitucin de los textos) resti- Croacia: Crotia, ae f.
ttio texts vel documenti. Sin: crtica texts
vel textualis; constittio texts; ars (vterum) croata: sust Croata, ae m // adj croatus,
exemplorum emendandorum; (vterum) croticus, a, um.
exemplorum inter se comparatorum emend-
tio; darse a la - textual, codcibus conferen- cromado: sust chrmii indctio (-onis f) //
dis se dare // (censura de las acciones de adj chromo llitus, blitus, tectus, contectus.
alguien) reprehnsio, onis f. Sin: vitupertio;
improbtio. Uso: dar pie para la -, reprehen- cromar: chromo illnere, oblnere, tgere,
sionis ansam habere; dare tamquam ansas ad contgere.
reprehendendum; hacer una - maliciosa o de-
nigrante de alguno o de algo, liquem vel li- cromtico: chromticus, a, um. Uso: escala
quid maldico dente crpere; hacer una - -, chroma, tis n; teora de la escala -, chro-
mordaz, liquem vel liquid adunco suspn- mtice, es f.
dere naso; incurrir en diversas -, in vrias re-
prehensiones incrrere; ser objeto de alguna cromatina: chromatina, ae f.
-, reprehensionis liquid habere // (murmura-
cin) obtrecttio, onis f. cromatismo: chromatismus, i m.
286
cronolgico
crnica: (historia que sigue el orden de los crongrafo: (el que profesa la cronografa)
tiempos) chrnica, orum npl. Sin: annales, qui chronogrphicam artem exercet // (el que
ium mpl; annales libri; libri chronicales; com- es perito en cronografa) chronogrphiae pe-
mentrii annorum. Uso: - ciudadana, acta ur- ritus // (aparato) chrongraphum, i n.
bana; rerum urbanarum acta; commentrius
rerum urbanarum; - contempornea, chr- cronograma: chronogramma, tis n. Uso:
nica contemporlia; - diaria, acta diurna; es- tmporum conspectus (-us m) vel tabella.
cribir una -, annales (acta, chrnica,
commentrium vel commentrios) scrbere // cronologa: chronolgia sive -loga, ae f //
(relacin sobre temas de actualidad) recn- (serie de personas o sucesos histricos por
sio, onis f. Sin: reltio; relationes. Uso: - orden de fechas) chronogrphia, ae f. Sin:
negra, cotidianae sclerum relationes; - po- tmporum descrptio; annorum digstio.
licial, reltio sclerum casuumque adverso-
rum; - semanal de ciencias y letras, cronolgicamente: chronolgice. Sin: tm-
hebdomadria scientiarum litterarumque re- poris vel tmporum ordine servato; observato
cnsio; - televisiva, chrnica (-orum npl) te- cuiusque anni ordine.
levisiva; transmssio chrnica televisiva //
(artculo de peridico en que se refieren no- cronolgico: chronolgicus, a, um. Sin:
ticias relativas a las cosas recientes) chr- tmporis vel tmporum (gen). Uso: orden -,
nica, orum npl. Sin: acta, orum npl; tmporis vel tmporum ordo; relatar en
commentrius (chrnicus); commentrii orden -, explicare rdines tmporum; seguir
(chrnici). el orden -, tmporis vel tmporum ordinem
servare; tmporis vel tmporum servare gra-
cronicidad: diutrnitas, atis f. dus; tmpora servare vel conservare.
287
cronlogo
croquet: malleorum ludus. cruz: crux, crucis f. Uso: - gamada, crux ha-
mata; - Roja, Crux Rubra; Socetas vel Ordo
crtalo: crtalon vel crtalum, i n. a Cruce Rubra; Institutum a Cruce Rubra;
miembro de la - Roja, minister Instituti a
cruce: (- de calles o caminos) cmpitum, i n. Cruce Rubra; - de San Andrs, crux decussata
Sin: decussis, is m; decusstio; intersctio; vel inclinata; en forma de -, crucifrmiter //
coninctio viarum. Uso: - de 2, 3, 4 calles o Filol, - de los intrpretes , locus ad intelle-
caminos, bvium, trvium, quadrvium; pa- gendum imperspcuus. Sin: desperatissimus
rarse en los -, ad cmpita consstere // (seal auctoris locus.
caminera) cave cmpitum // (Biol, cruza-
miento) permxtio, onis f. Sin: genus (-nris cruzada: expedtio sacra. Sin: sacrum
n) mixtum. bellum; expedtio mlitum cruce signatorum;
sacrum bellum cruce signatorum; cruciata, ae
crucero: (barco) cmmeans vel speculatria f. Uso: hacer una -, sacrum bellum sub crucis
navis. Sin: prosmia; stlata. Uso: - acora- signo suscpere // fig, - de oraciones, sacra
zado, loricata navis speculatria // (viaje) cir- precum contntio; precatrium bellum; cru-
cumvctio nutica. ciata precum; - por la moralidad, mribus
emendandis bellum.
crucial: decretrius, a, um. Uso: momentos -
288
cuadro
289
cuadrpedo
cuantificar: nmeris vel mensuris aestimare. cuartana: quartana, ae f. Sin: febris quar-
Sin: ad nmeros vel mensuras redcere. tana. Uso: padecer -, quartanam febrim vel
febrem habere.
cuantitativo: quantitativus, a, um.
cuartel: castra, orum npl. Sin: stativa, orum
cuanto, v. quantum. npl; castra stativa; mlitum sttio; militare
contubrnium. Uso: - general, exrcits prae-
cuaquerismo: quakerismus Sin: quakerorum trium; cuarteles de invierno, hiberna vel hi-
290
cubierta
berncula (-orum npl) ; castra hiberna; cuar- locatum; - de huspedes, hosptium; hospitale
teles de verano, aestiva, orum npl; castra aes- cubculum; - de las reuniones, conclave con-
tiva; enseres del -, contubrnii mlitum gregationis; cuartos en planta baja, concl-
supellex (supellctilis f). via quae plano pede sunt.
cuartilla: (hoja de papel) charta pura. cubano: adj cubanus, a, um // sust Cubanus,
i m.
cuartito: parvum cubculum.
cubero, v. tonelero.
cuarto: (cada una de las cuatro partes en
que se divide un todo) quarta pars. Uso: tres cubeta: lveus, i m. Sin: lacus, us m; la-
-, tres quartae partes; - de hora, quadrans, bellum, i n // Fotogr, dololum, i n.
antis m; tres - de hora, horae dodrans (-antis
m); por un - de hora, per quadrantem horae; cubicaje: capcitas cbica.
por tres - de hora, per dodrantem horae //
(tiempo que transcurre entre dos lunas nue- cbico: cbicus, a, um.
vas) - creciente, luna crescens; - menguante,
luna decrescens // (habitacin, aposento) cubierta: (cosa que se pone encima de otra
conclave, is n. Sin: diaeta. Uso: - amoblado, para taparla o resguardarla) opertrium, ii
conclave supellctile instructum; - blindado, n. Sin: operimentum; tegmen vel tgimen, t-
conclave loricatum; loricata cella; - de bao, gumen, mnis; tegumentum; integumentum;
balneum vel blneum; - de dormir, cubcu- oprculum; tectum; tectrium; involucrum;
lum; dormitrium; - de una sola cama, cub- strgulum. Uso: - corrediza, tectum dctile
culum unus lecti; - de dos camas, cubculum vel trctile; - de algodn, de tela, strgulum
duorum lectorum; - de dormir con bao, cu- lnteum, xlinum; - de cama, v. frazada; - de
bculum cum blneo; - de estar, xedra; ex- cuero, tegumentum e crio factum; - de
drium; zotheca; - de hotel, cubculum goma, cinctus (-us m) gmmeus; - de libro,
291
cubierto
292
cuerda
293
cuerpo
294
cpula
cumpleaos: natalis, is m. Sin: dies natalis cuada: cognata, ae f. Sin. sorria (uxoris vel
sive natalcius. Uso: feliz -!, felix natalis mariti soror); frtria vel fratrissa (fratris
dies!; celebrar el 80 -, diem natalem octo- uxor); glos, gloris (mariti soror, fratris uxor).
gsimum celebrare.
cuado: cognatus, i m. Sin: sorrius (sororis
cumplible: implbilis, e. maritus); levir, ri (uxoris frater, mariti fra-
ter).
cumplido: (accin obsequiosa o muestra de
urbanidad) offcium, ii n. Sin: obsquium; cuo: (troquel con que se sellan las monedas
officiosa vel honorfica verba; laus, laudis f; y las medallas) forma, ae f. Sin: typus, i m.
plausus, us m; gratultio, onis f. Uso: con Uso: - para sellar monedas, typus monetrius
muchos -, officiosssime; sin cumplidos, // (impresin o seal que deja el troquel) sig-
aperte; lbere, simplciter; familiriter; hacer num, i n. Sin: nota. Uso: - de monedas, typi
cumplidos a uno, licui offcia praestare; li- monetrii signum vel nota.
quem offciis prsequi; no resistir a los -,
ludibus non resstere; djate de cumplidos!, cuota: pars, partis f. Sin: prtio, onis f. Uso:
mitte ambages!; por -, officiose // (corts, ur- - mensual, pnsio mnstrua; - de un gasto,
bano) officiosus, a, um. impensae pars vel prtio; colltio; - de un
pago, pnsio; abonar la primera - al con-
cumplidor: adimpletor, oris m. tado, primam pensionem praesentem nume-
rare vel slvere; pagar en diez -, decem
cumplimentar: collaudare. Sin: gratulari. pensinibus uti.
cumplimentero: officiosus, a, um. Sin: offi- cupn: scdula vel schdula separbilis //
cisior; blandiosus. (Com, documento o resguardo expedido se-
parndolo de la matriz de un libro) schdula
cumplimiento: (accin y efecto de cumplir) emptria.
exsectio, onis f. Sin: effctio; confctio //
(perfeccin en el modo de obrar o de hacer cpula: tholus, i m. Uso: - de una baslica,
algo) perfctio, onis f. Sin: adimpltio // tholus basilicaris; - de San Pedro, Petrianus
295
cura
296
cyberspace
versiones rerum.
curtidor: coririus, ii m.
cuscs, v. alcuzcuz.
Cuzco: Cuscum, i n.
297
D
dacnomana: dacnomnia sive -mana, ae f. dactilologa: dactylolgia sive -loga, ae f.
Sin: mordendi furor; insana mordendi libido Sin: ars dgitis loquendi.
(-dnis f).
dactilolgico: dactylolgicus, a, um. Sin: ad
dacriadenitis: dacryadenites, is f. Sin: gln- dactylolgiam prtinens.
dulae lacrimantis inflammtio vel infltio.
dactiloscopia: dactyloscpia sive -scopa, ae
dactilar, v. digital. f. Sin: signatae vel impressae digitorum for-
mae inspctio, examintio, examen.
dactilgrafa: dactylgrapha, ae f. Sin: dacty-
loscriptrix, icis f; quae prelo manuali titur. dactiloscpico: dactyloscpicus, a, um. Sin:
ad dactyloscpiam ttinens.
dactilografa: dactylogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: dactylogrphica ars, instittio, per- dadasmo: dadasmus, i m. Sin: cubismus,
tia. Uso: aprender -, dactylogrphiam ds- infantilismus.
cere; ensear -, artem dactylogrphicam
trdere. dadasta: dadasta vel dadastes, ae m. Sin:
dadasmi fautor vel studiosus.
dactilografiado: dactyloscriptus, a, um. Sin:
mchin scriptus. Uso: escrito -, dacty- dado: talus, i m. Sin: tssera. Uso: juego de
loscriptum, i n. los -, lea, ae f; lusus leae; jugador de dados,
aleator; leae lusor; jugar a los -, talis (vel
dactilografiar: dactylographare. Sin: dacty- tsseris, vel le) ldere; jugar a los - con pa-
loscrbere; mchin scrbere; machnul sin, le studiosissime ldere; leae indul-
scriptria exarare; dactylgrapho scrbere; gere; tiro de los -, iactus talorum vel
manuali (vel dactylogrphico, vel dactlico) tesserarum; tirar los -, talos icere; tsseras
prelo scrbere vel exscrbere; mchin vel mttere.
machnul dactylogrphic (vel dactlic)
scrbere. dador: - de trabajo, peris conductor.
298
dasimtrico
299
dasimetra
300
decenal
debilitar: enervare. Sin: hebetare; attenuare; n). Sin: seniorum primatus (-us m) vel locus
languefcere // debilitarse, enervari; relan- primus.
guscere; evigscere; devigscere; vigorem
amttere. decano: (el ms antiguo de una comunidad,
cuerpo, junta, etc.) senior, oris m. Sin: natu
debug (Inform), corregir errores en un pro- mximus // (el que con ttulo de - es nom-
grama: emendare. Sin: corrgere. brado para presidir una corporacin o una
facultad universitaria) decanus, i m. Sin: se-
debugger (Inform), corrector de programa: nior. Uso: - de los prrocos, senior curionum
emendatrum, i n. Sin: emendatrium; correc- vel parochorum; curionum primus; - de los
trium. profesores, professorum decanus vel primus;
- del Colegio de Cardenales, Cardinalis deca-
debugging (Inform), correccin: emendtio, nus; Patrum Cardinlium primus; Princeps
onis f. Sin: corrctio. Sacri Senatus; - del Sacro Colegio, Sacri
Collgii Decanus; - de una Facultad, Facul-
debut: prodctio, onis f. Sin: prolsio; tatis decanus; Facultati praepsitus; - de la
intium, princpium; exrdium. Facultad de Filosofa, decanus acadmicae
Facultatis philosphicae.
debutante: tiro, onis m.
decantar: (ponderar, engrandecer) iactare.
debutar: Teat produci. Sin: exordiri; intium Sin: celebrare; ludibus extllere // (trasegar
fcere. Uso: hacer -, liquem prodcere. un lquido sin que salga el poso) deliquare,
delicare.
dcada: decas, dis f. Uso: a mediados de la
- del 80, mediante decnnio octavo. decapitar: decapitare. Sin: decollare; securi
perctere.
decadente: labens, entis. Sin: lnguens.
decarburacin o descarburacin: carboni
decadentismo: decadentismus, i m. detrctio.
declogo: declogus, i m. Sin: decem man- decauville: ferrvia agrestis. Sin: ferrvia de-
data vel praecepta. cauvilliana; via frrea angustior.
decmetro: decmetrum, i n. Sin: decem decena: (el nmero 10) decussis, is m // (can-
metra. Uso: - cuadrado, decmetrum quadra- tidad de diez) decas, dis f. Sin: decria, ae f.
tum.
decenal: decennis, e.
decanato: decani offcium vel munus (-nris
301
decenio
declamador: declamator, oris m. Sin: orator decolorante: adj decolrans, antis // sust l-
emphticus. quidum vel materia decolrans.
302
definidor
decretal: adj decretalis, e // sust ltterae de- deducir: (sustraer, rebajar) detrhere (li-
cretales. Sin: decretalis epstula. quid de liqua re).
dedal: digitale, is n. Sin: digitale instrumen- defensa: defnsio, onis f. Uso: - antiarea,
tum, tegumentum, oprculum; dgiti muni- ariarum incursionum defensores; defensores
mentum, tegumentum. aronvium incursntium; - personal, sui de-
fnsio // (jugador, en el ftbol) defensor, oris
dedicacin: Rel dedictio, onis f. Sin: conse- m. Uso: - central, defensor mdius vel cen-
crtio; sollemne, is n. tralis; la -, defensores, um mpl.
dedicarse: incmbere. Uso: - a socorrer viu- defensor: adj defensrius, a, um // sust de-
das y hurfanos, incmbere in auxlium v- fensor, oris m. Uso: Dep, - de un ttulo, de-
duis orphanisque ferendum. fensor ttuli (athltici).
303
definir
304
demcrata
305
democrticamente
306
deontlogo
probans, antis. Sin: cmprobans. ordo vel sries; dentes, ium mpl. Uso: - pos-
tiza o artificial, dentatura artificialis; prthe-
demtico: demticus, a, um. sis dentria; dentes ficti, fictcii, facti, empti.
denegacin: (accin de rechazar una acusa- denticulado: denticulorum ordo vel sries.
cin) abnuntia, ae f.
dentculo: dentculus, i m.
denigracin: obtrecttio, onis f. Sin: crimi-
ntio. dentfrico: dentifrcium, ii n. Sin: mundi-
cina, ae f; pasta dentria vel dentrfica. Uso:
denigrante: obtrectator, oris m. Sin: crimi- pomo de -, tbulus pastae dentriae.
nator.
dentina: dentinum, i n; dentina, ae f. Sin:
denigrar: (desacreditar, deslustrar la fama dentis ebur (-ris n).
de alguien) lacerare, ledere famam (vel
nomen) alicius. Sin: obtrectare licui; de- dentista: dentista, ae m. Sin: dentrius, ii m;
trectare liquem // (injuriar, ultrajar) ini- odontoiatrus; mdicus dentrius vel dntium.
riam licui fcere, inferre, afferre, impnere .
Sin: iniri liquem affcere. denuncia: (accin y efecto de denunciar) de-
nuntitio, onis f. Sin: deltio // (documento
denigratorio: calumniosus, a, um. en que consta) libellus, i m. Sin: libellus ali-
cius rei index.
denominador: denominator, oris m. Sin:
pars divisria. denunciante: delator, oris m.
densidad: dnsitas, atis f. Sin: spissitudo. denunciar: - algo a alguien , deferre liquid
Uso: - de poblacin, dnsitas demogrphica. ad liquem.
307
departamento
308
derbi
309
derecha
tiva) derbyanum (vel derbynum) certamen. nere cursum; suo cursu decdere; deerrare;
evagari // fig deerrare. Sin: itnere deerrare;
derecha: a la -, a mano -, ad dextram. Sin: deorbitare a via recta; e recto itnere decli-
(a) dextr. Uso: hacia la -, dextrorsus vel nare, deflctere, excdere, aberrare.
dextrorsum; a la - del Danubio, dextr Da-
nbio // individuo de extrema -, extremarum derivmetro: apoplanesmetrum, i n. Sin:
prtium dexterarum sectator. instrumentum declinationis mensurale.
310
desalentar
desacreditar: detrectare vel infamare li- desalentar: nimum alicius frngere, per-
quem. Sin: famam (vel nomen, vel laudem) cllere // desalentarse, nimo frangi. Sin:
alicius detrectare, mnuere, deminere; li- nimo cdere, concdere, defcere, demitti vel
quem vel liquid per contemptionem depr- se demttere; nimum abcere vel despondere.
311
desaliento
312
descarnado
313
descaro
314
desde
315
desdoblamiento
desempleo: peris vactio. Sin: involuntria desentraar: (sacar las entraas) exenterare
vel coacta cesstio ab pere. // (averiguar, penetrar lo ms dificultoso y re-
cndito de algn asunto) perscrutari. Sin:
desenfoque: imago confusa. Sin: imago obs- rem pnitus indagare; in rem pnitus descn-
curata vel parum accurata. dere; rem ex omni parte considerare.
316
desfavorable
desenvuelto: expeditus, a, um. Sin: lacer, Uso: - econmico, accepti et expensi inae-
cris, cre; promptus; liber et expeditus; fcilis qualitates; creditorum et debitorum inaequ-
et expeditus. Uso: - en el decir, fcilis et ex- litas; inaequalis vel inaequata acceptorum et
peditus ad dicendum; apertior in dicendo. expensarum rtio; - sociales, civlium cls-
sium inaequalitates vel dissimilitdines; des-
deseo: (movimiento de la voluntad hacia el equilibrios entre los sectores productivos,
conocimiento o posesin de una cosa) opt- discrepntiae vel inaequalitates quae inter v-
tio, onis f. Sin: cupditas; stdium; voluntas; rios rei oeconmicae campos intercedunt; eli-
mos, moris m. Uso: - de aprender, stdium minar los - sociales, civlium clssium
discendi; conformarse, plegarse al - de uno, inaequalitates componere; reducir los -, dis-
se conformare ad voluntatem alicius; alic- crepntias imminere // (trastorno de la per-
ius voluntati bsequi; satisfacer el - de uno, sonalidad) perturbtio vel turbtio, onis f.
morem grere licui, morigerari licui; satis-
facer los propios -, cupiditates satiare et ex- desertar: exrcitum desrere. Sin: signa re-
plere; segn el - de uno, ex (vel de) alicius lnquere.
voluntate; reprimir el - de algo, cupiditatem
alicius rei comprmere // (lo que se desea) desertizacin: deserti propagtio. Sin: pro-
optatum, i n (generalm en pl). Sin: votum; id pagtio harenarum.
quod volo vel cupio. Uso: cumplir los - de
uno, alicius optata xsequi vel explere; f- desertor: desertor, oris m.
cere quae liquis optat vel vult; tener iguales
- y aversiones, idem velle et idem nolle // desesperadamente: desperanter.
(dicho de la suerte) corresponder a los - de
uno, optatis alicius respondere; este es mi -, desesperar: nimum despondere. Sin:
ita cpio, volo, velim; hoc est in votis; es mi desperare. Uso: - de algo, desperare liquid,
- que, cupio con ac e inf o con ut y subj; volo vel licui rei, vel de liqua re; - de s mismo,
con el subj; frustrar los -, optata fllere; los - de su salvacin, desperare sibi, saluti suae.
se realizan, evniunt optata; prevenir los -,
vota praecrrere; segn el -, ex optato vel ex desfalcar: dedcere. Sin: detrhere; subd-
voto; tiene los mismos - que yo, adem cupit cere; de summa liquid dedcere. Uso: - una
atque ego // (anhelo; apetencia del bien au- suma, decessionem de summa fcere; ex
sente o no posedo) desidrium, ii n; deside- pecnia deductionem fcere; pecniae sum-
rtio. Sin: anhlitus, us m; anheltio. Uso: - mam minere vel imminere.
de los bienes eternos, bonorum aeternorum
desidrium; despertar en uno el - de algo, f- desfalco: dedctio, onis f. Sin: detrctio;
cere licui desidrium alicius rei; commo- dmptio; subdctio.
vere licui desiderium alicius rei; sentir - de
algo, desidrio alicius rei teneri; esse in desfasado: dssidens, entis. Sin: dscrepans.
desidrio alicius rei.
desfase: dissidntia, ae f. Sin: discrepntia;
deseoso, sa: cpidus vel appettor; cpida vel dissonntia; incongruntia.
appetitrix.
desfavorable: (de persona) adversus, a, um.
desequilibrio: (falta de equilibrio) inaequ- Sin: infensus; alienus vel aversus ab liquo;
litas, atis f. Sin: discrepntia; dissimilitudo. infestus licui; inquus licui vel in liquem //
317
desfile
(de cosa) alienus, a, um Sin: adversus; in- deshierba: herbarum malarum exstirptio,
quus; non aequus. Uso: en posicin -, inquo exmptio, detrctio, destrctio.
vel alieno loco; viento -, ventus adversus.
deshollinador: caminorum purgator vel
desfile: (longus) ordo. Sin: agmen, mnis n; mundator. Sin: curator vel pifex purgandis
pompa. Uso: - militar, pompa militaris; - de caminis.
modelos, hbitu novo indutarum (vel induto-
rum, si son varones) ostnsio. deshumanizacin: dishumaniztio, onis f.
Sin: effertio.
desflorar: (quitar el lustre) deflorare vel
praeflorare // (fig, desvirgar) deflorare. Sin: deshumanizar: dishumanizare. Sin: efferare;
devirginare; virginitate privare // (fig, tratar ferum (ferocem, immanem) rddere; liquem
superficialmente un asunto) liquid delibare. humanitate exere, privare, spoliare.
Sin: liquid brviter tngere, attngere,
praestrngere; liquid summatim percpere. deshumedecedor: instrumentum ri sic-
cando.
desfogar: - la ira contra uno, ermpere (vel
evmere) iram in liquem; - los dolores llo- desiderativo, v. optativo.
rando, dolores in lcrimas effndere.
desierto: desertum, i n. Sin: deserta, orum
desfondar: rmpere. Sin: direre; effrngere; npl; solitudo; vstitas; deserta loca, locorum
perfrngere. vstitas; deserta locorum vstitas.
318
desmentir
319
desmenuzar
320
despegar
desnudo: (adj, sin ropa, sin vestido) nudus, despacho: (lugar donde se despachan nego-
a, um // (sin adorno, sin rebozo) nudus. Sin: cios) offcium, ii n. Sin: tractatrium; off-
simplex, plcis. Uso: prosa -, nuda ortio // cium tractatrium // (aposento para el
(figura humana desnuda) nudum corpus. estudio) offcium, ii n. Sin: tractatrium; of-
fcium scriptrium. Uso: - del director, recto-
desnutricin: denutrtio, onis f. ris sedes vel tractatrium // (tienda) taberna,
ae f. Uso: - de bebidas, taberna potulentorum
desobturador: everrculum, i n. Sin: exter- // (lugar donde se venden determinados efec-
minatrium. tos) aula, ae f. Sin: oecus; tabrnula; osto-
lum. Uso: - de boletos, aula vel ostolum
desocupacin: (falta de ocupacin) carntia tesserarum; oecus tsseris comparandis; - de
(vel vactio) peris. Sin: ab pere vactio; lotera, srtium tabrnula // (comunicacin)
tium // (desempleo) coacta cesstio ab nntium, ii n; nntius, ii m. Uso: - radiotele-
pere. Sin: coacta vacitas laboris; invita grfico, v. radiotelegrama; enviar un - ur-
peris vactio; tium non voluntrium. gente, nntium citssimum mttere licui vel
ad liquem.
desocupado: (sin ocupacin, ocioso) pere
carens. Sin: sine quaestu; perum solutus; despectivamente: aspernanter. Sin: con-
otiosus; cessans. Uso: estar -, vacare; cessare temptibliter.
// (desempleado, sin trabajo) homo
sine quaestu; pere destitutus; invite vel despectivo: despectivus, a, um. Sin: contem-
coacte otiosus. Uso: estar -, peris vacatio- nens.
nem pati.
despecho: (disgusto originado por un desen-
desodorante: adj odorans, antis // sust cap- gao) indigntio, onis f. Sin: ira; dolor. Uso:
sella odorfera. Sin: foetris (fetris) delu- con -, contemptim (con menosprecio); spere
mentum. (con aspereza); stomachose (con malo
humor, con indignacin); iracunde (con ira).
desolacin: desoltio, onis f.
despedir: (alejar de s a uno prescindiendo
desollar: (quitar el pellejo) decoriare. Sin: de sus servicios) dimttere vel mttere. Sin:
deglbere; crio, pelle, cute exere liquem; missum fcere liquem; exauctorare; munus
pellem, crium, cutem detrhere licui. licui abrogare vel admere.
desorden: (confusin) confsio, onis f. despegar: (alzarse del suelo o del agua un
avin) avolare vel evolare. Sin: extolli; ele-
desordenadamente: hablar, obrar -, confuse vari; ad caelum extolli; ethera ptere; ra
gere, loqui. crpere. Uso: al -, in avolando // (separar)
321
despegue
despegue: (de avin, helicptero, cohete, despertamiento: excittio, onis f. Sin: exper-
etc.) avoltio, onis f. Sin: subltio, elevtio, gefctio; expergefctio a somno.
eltio (in rem vel in ra). Uso: arranque
para el -, aronavis cursus. despertar: (despertamiento) v. esta voz //
(cortar, interrumpir el sueo a alguien) li-
despejado: expeditus, a, um. quem expergefcere vel expergificare. Sin:
liquem a somno excitare vel suscitare // des-
despellejar: deglbere. Sin: decoriare. Uso: pertarse, expergscere. Sin: expergeferi.
- perros y gatos, canes et cattos (vel feles)
deglbere. despido: dimssio vel mssio, onis f.
despensa: (lugar de la casa donde se guar- despierto: (vivo, despabilado) vivax, acis.
dan las cosas comestibles) prompturium, ii Sin: vivus; expeditus; lacer; promptus et f-
n. Sin: cellrium; cella; cella prompturia vel cilis. Uso: tipo -, vivaci ingnio preditus.
penria. Uso: - subterrnea, cellrium sub-
terrneum; - para carne, carnrium; - para despilfarro, v. derroche.
fruta, oporotheca, ae f; oporothece, es f; -
para vino, v. cantina. desplazamiento: - de aire, ris recssio.
322
destinacin
destajista: redemptor, oris m. Sin: manupre- destilera: destillria, ae f (officina). Sin: of-
tirius, ii m. ficina stillatcia; officina suc(c)is destillandis
sive distillandis. Uso: - de orujos, officina vi-
destajo: a -, ex condicto (prtio); certo pr- nceis stillandis.
tio; obrero a -, v. destajista; trabajo dado a -,
alicius rei loctio, trabajo tomado a -, re- destinacin: destintio, onis f. Sin: design-
dmptio; dar una obra a -, opus locare; lo- tio; determintio; locus assignatus vel desig-
care opus ex condicto (prtio); opus certo natus.
323
destinatario
destornillador: (instrumento que sirve para desvalorizacin: devalortio, onis f. Sin: de-
destornillar y atornillar) cchleae tortrium. pretitio; valoris vel prtii demintio; vlitas.
Sin: vrulae versator; ferrum vrulam tor- Uso: - del dinero, del trigo, nummorum, fru-
quens, vertens, volvens ( eciens vel immit- menti vlitas; el dinero ha sufrido una -, vli-
tens); instrumentum cchleam (vel clavum tas pecniae facta est // (fig, disminucin)
cochleatum) eciens, exctiens, relaxans, mintio, demintio, immintio, onis f. Uso: -
xtrahens; evellens (o bien immittens, im- de la estima, detrecttio; - de la fama, del
pellens, ngerens, nserens). Uso: - elctrico, buen nombre, famae vel nminis mintio.
prelum cchleis elctrica vi eiciendis (vel in-
gerendis). desvalorizado: depretiatus, a, um. Sin: vile-
factus; pretio deminutus; abiectus; despectus.
destornillar: (deshacer las vueltas de un tor- Uso: el trigo est -, frumentum est in vilitate;
nillo para sacarlo) retorquere. Sin: cchleam los predios estn -, iacent prtia praediorum.
(vel clavum cochleatum) vlvere // destorni-
llarse (perder la cabeza, el juicio) inconside- desvalorizar: depretiare. Sin: pretio liquid
rate loqui vel gere. deminere; rei valorem imminere; rem vi-
liorem fcere.
destreza: artificisitas, atis f. Uso: el culmen
de la -, culmen artificiositatis. desvn: subtegulneum, i n. Sin: diaeta sub-
tegulnea; aedcula sub tecto vel sub tgulis;
destripamiento: exentertio, onis f. Sin: sptium sub tgulis; celsior doms pars sub
eviscertio; exenterandi actus (-us m) vel tecto. Uso: vivir en un -, sub tgulis habitare;
ctio. fig, relegar al -, abcere; abscndere.
324
devaluacin
detalle: pars, partis f. Sin: sngula pars vel determinista: adj determinsticus, a, um //
res; res minuta. Uso: no descuidar ni los me- sust determinista, ae m. Sin: determinismi
nores -, ne minutissimas quidem rerum part- fautor (-oris m) vel fautrix (-icis f).
culas neglgere.
detonacin: displsio, onis f.
detallista: (comerciante que vende al por
menor) v. revendedor. detonador: apparatus (-us m) displosivus.
325
devaluar
devaluar: nummorum vim minere, demin- descanso, dies feriatus; dies vcuus; dies (ab)
ere, imminere. omni pere vcuus; - hmedo, dies midus; -
internacional de la mujer, dies internationalis
devanadera: scula, ae f. Sin: labrum; feminarum; - laborables, profesti dies (- no
rhombus; girgillus, gyrgillus; arcus ad filum festivos), dies negotiosi (- ocupados en nego-
glomerandum. Uso: hacer girar como la -, cios); - seco, sin humedad, dies sudus; - de
liquem ut trbinem gere vel circumgere; abstinencia, de ayuno, dies abstinntiae, iei-
gira como la -, vluti turbo gitur vel circu- nii; - de los difuntos, dies mnium fidlium
mgitur. defunctorum; - de fiesta, dies festus; - del jui-
cio, supremi divinique iudcii dies; - del mer-
devanar: glomerare. Sin: lanam (in orbem) cado, nundinrius dies; - de la semana, dies
glomerare // devanarse los sesos, mentem hebdomadalis, hebdmadae, septimanae,
torquere vel fatigare. septimanrius // al - siguiente, postrdie; ps-
tero die; en el - de ayer, hesterno die; en el -
devastacin: vasttio vel devasttio, onis f. de hoy, hoc die; hodierno die; hasta el - de
hoy, usque ad hunc diem; usque ad hoc tem-
devastador: vastator vel devastator, oris m. pus (hasta el tiempo presente); para el - si-
guiente, in psterum diem // buenos -!
devolver: rddere. Sin: restitere. Uso: - el (frmula de saludo), bonum diem (tibi vel
orden y la seguridad, rdinem et securitatem vobis exopto, precor)! // orden del -, argu-
restitere. menta in die tractanda.
devoniano: devonianus, a, um. Sin: devni- diabetes: diabetes, ae m; diabetes, is (ac -in)
cus. m. Sin: diabetis vel diabetae morbus.
da: dies, diei mf (en pl solo m). Uso: - calu- dibolo: (juguete) dibolus, i m.
roso, dies clidus; - muy caluroso, dies aes-
tuosus, frvidus; - feriado, - de asueto, - de diaclasa: diclasis, is f. Sin: rupis fissura vel
326
dialectal
diaconisa: diaconissa vel dicona, ae f. Sin: diagnosis: diagnsis vel dignosis, is f. Sin:
ministra ecclsiae. Uso: consagrar una -, di- morbi diagnosis; morbi cogntio, recogntio,
conam consecrare. iudcium; cogntio signorum morbi; morbi
naturae iudcium vel cogntio; cogntio morbi
dicono: diconus, i m; diacon, nis m. Uso: eiusque causae.
cardenal -, cardinalis diconus.
diagnosticar: diagnsin (o en pl diagnoses)
diacrtico: diacrticus, a, um. fcere. Sin: morbi signa cognscere.
difano: diphanus, a, um. Sin: perlcidus. diagonalmente: diagonali lne. Sin: per
transversum.
difisis: diphysis, is f.
diagrama: diagramma, tis n.
diafona: diaphnia sive diaphona, ae f. Sin:
dissonntia. dial: discus, i m.
diaforesis: diaphorsis, is f. Sin: sudoris dialectal: dialectalis, e. Sin: dialecti vel dia-
cpia; nmium sudoris proflvium; sufrir de lectorum (gen); ad dialectum vel ad dialectos
-, diaphoresi (vel sudoris cpi) laborare. prtinens; dialecti prprius.
327
dialectalismo
dialectalismo: vox vel loctio dialecti. Sin: ternos sermones srere, consrere; collquia
vox ad dialectum ttinens. con liquo srere. Uso: comenzar a -, sermo-
nem ordire cum liquo // (escribir una cosa
dialctica: dialctica, ae f; dialctice, es f. en forma de dilogo) scrbere liquid in dis-
Sin: dialctica, orum npl; dialctica ars; dis- putatione ac dilogo. Sin: in disputationem
serendi ars, rtio, scintia, disciplina, doc- ac dilogum redgere.
trina; ars argumentandi; ars bene disserendi.
Uso: varios gneros de -, vria disserendi g- dialogismo: dialogismus, i m. Sin: sermoci-
nera. ntio.
dilisis: Fs, Qum dilysis, is f // Ret dilysis. dimetro: dimetros, i f; dimetron, i n. Uso:
Sin: dissoltio; asndeton. medio -, semidimetros.
dialtico: dialticus, a, um. Sin: ad dilysin diana: (Mil, punto central de un blanco de
ttinens. tiro) signum, i n.
328
diccin
diapositiva vel translcida; imago photogr- diastasa: distasis, is f. Sin: didctio; distrc-
phica translcida. tio.
329
diccionario
330
diftrico
diezmero: (el que pagaba el diezmo) deci- diftrico: diphthricus, a, um. Sin: diphthe-
331
difusin
difusin: (accin y efecto de difundir) diff- digesto: digesta, orum npl. Sin: pandectae,
sio, onis f. Uso: - de la religin, religionis dif- arum fpl.
fsio.
digital: (relativo al dedo) digitalis, e. Uso:
difusor: adj diffusrius, a, um // sust diffu- impresin -, dgiti vel digitorum signum //
srium, ii n. Sin: instrumentum diffusrium. (planta) digitalis, is f. Sin: digitellum vel di-
gitillum; digitalis purprea.
digerible, v. digestible.
digital (Inform): digitalis, e. Uso: nomencla-
digerir: (hacer la digestin) concquere. tura -, nomenclatura digitalis.
Sin: digrere; cibum concquere, digrere,
confcere, perfcere. Uso: difcil de -, diffci- digitalina: digitellianus suc(c)us. Sin: digi-
lis concoctioni; alimento difcil de -, cibus tellianum medicamentum.
gravis; fcil de -, fcilis ad concoquendum;
fcilis concoctioni vel concoctu // (fig, sufrir, dignatario: homo dignitosus. Sin: amplssi-
sobrellevar) prpeti. Sin: ferre. mus (civitatis) vir; homo in dignitate collo-
catus vel constitutus; en pl tambin
digestibilidad: digestiblitas, atis f. Sin: con- dignitates, um.
coquiblitas.
dignidad: dgnitas, atis f. Uso: - humana,
digestible: digestibilis, e. Sin: digestu fcilis. dgnitas hminis; - personal, personalis dg-
Uso: alimento -, cibus digestbilis. nitas.
digestin: digstio, onis f. Sin: concctio; de- digresin: (a propsita oratione, ab re) di-
cctio; cibi concctio vel confctio. Uso: - grssio, digressus (-us m), egrssio. Sin: ex-
lenta, tarda concctio; comida de fcil -, crsio; excessus, us m; declintio (a
cibus fcilis ad concoquendum; dificultad de propsito). Uso: hacer una -, a propsito d-
-, crditas; que tiene dificultad de -, crudus; gredi, gredi, declinare; hacer frecuentes -, a
ayudar la -, concoctionem adiuvare; hacer la re saepe discdere.
-, cibos cquere; hacer una buena -, cibum
cmmode concquere; pulchre concquere; diktat: imperiosum edictum. Sin: decretum
impedir la -, concoctionem impedire. tyrnnicum; iussum rrogans.
digestivo: (adj, a propsito para ayudar la dilacin: diltio, onis f. Sin: mora. Uso:
digestin) digestivus, digestrius, a, um. Sin: larga -, longa mora; sin -, sine dilatione; sine
digerendo aptus; tilis concoctioni; conco- mora; nulla interpsita mora.
quendo tilis; concoctionem fovens; ad con-
coquendum aptus // (de las operaciones y dilatabilidad: dilatablitas, atis f. Sin: facul-
partes del organismo que ataen a la diges- tas extensiva; facultas se dilatandi.
tin) ppticus, a, um. Sin: concoctionis vel
digestionis (gen); ad concoctionem (vel ad di- dilatable: dilatbilis, e. Sin: extensivus; pro-
gestionem) prtinens. Uso: aparato -, appara- ducbilis.
tus ppticus; decoctionis rgana (-orum npl);
332
dinamarqus
dilatacin: dilattio, onis f. Sin: expnsio; dimension (Inform): tbula, ae f. Sin: matrix,
amplifictio; proltio; extnsio. cis f.
333
dinmica
dinmico: (relativo a la dinmica) dynmi- diodo: d(h)odus, i f. Sin: biceps tubus elc-
cus, a, um. Sin: ad dynmicam ttinens; ad tricus.
motum spectans // (fig, activo, diligente, pre-
suroso) dynmicus. Sin: lacer; actuosus; dioptra: diptria sive dioptra, ae f.
navus; sdulus; semper liquid agens ac mo-
liens. diptrico: diptricus, a, um.
dinamismo: dynamismus, i m. Sin: vis dyn- diorama: diorama, tis n. Sin: horama, tis
mica // fig vis. Sin: dynamismus; alcritas, n; panorama; prospectus, us m; translucida-
atis f; voluntas actuosa; progressionis mpe- rum imaguncularum vel imginum horama.
tus; stdium innovandi, progrediendi, profi-
ciendi. Uso: - excepcional, alcritas summa; diorita: diorites, is m.
- misionero, dynamismus missionrius; - de
amor, amoris vis. dixido: dixidum, i n. Uso: - de carbono,
dixidum carbnei; carbneum dioxydatum;
dinamita: dynamites, is f; dynamita, ae f; d- emisiones de - de carbono, emissiones car-
namis, tis f. Sin: dnamis pulvrea. Uso: f- bnei dioxydati.
brica de -, dynamticum ergastrium.
diploma: diploma, tis n. Sin: testimnium.
dinamitero: eversor vel subversor, oris m. Uso: - acadmico, diploma acadmicum; - de
bachillerato, testimnium maturitatis.
dinamo o dnamo: dnamon vel dnamum,
i n. Sin: mchina vim elctricam fferens vel diplomacia: diplomata vel diplomtica, ae
inducens. f. Sin: diplomtica ars, disciplina, doctrina;
rtio civilis vel diplomtica; res diplomtica;
dinamomtrico: dynamomtricus, a, um. legationum obeundarum disciplina, doctrina,
ars; rei pblicae gerendae rtio et prudntia
dinammetro: dynammetrum, i n. // fig prudntia atque callditas.
334
director
ctio; por va -, per pblicos legatos; ratini- ltteras licui inscrbere; llevar una carta a
bus diplomticis // fig cllidus, a, um. Sin: su -, ad eum, cui inscriptae sunt, ltteras afferre
versutus; prudens, entis // sust diplomticus, // (camino o curso) cursus, us m. Sin: dirctio;
i m. Sin: legatus. via tenenda; iter propsitum vel susceptum.
Uso: - del viento, dirctio venti; en la misma
dipsomana: dipsomnia sive -mana, ae f. -, in eandem directionem; fig, las cosas toman
Sin sitis ardor, rbies; bibendi avditas vel cu- una mala -, res in peiorem partem mutantur
pido. // (accin de dirigir, administracin) rctio,
onis f. Sin: administrtio; procurtio; cura.
dipsomanaco o dipsomaniaco: adj dipso- Uso: - cinematogrfica, cinematogrphicae
mni laborans // sust dipsmanes, is m. scaenae ars; cinematogrphicae artis mode-
rtio; - escnica, scenica ars; spectculi r-
dipsmano, v. dipsomanaco. gimen; scenicae artis modertio; scaenarum
moderatoris vel artficis ars; - de la radio o
dptico: dptychum, i n vel dptycha, orum televisin, moderamen radiophniae vel tele-
npl. visionis // bajo la - de alguien, liquo duce;
estar bajo la - de alguien, ab liquo regi;
diptongo: diphthongus, i f. tener la - de algo, liquid rgere, adminis-
trare, gubernare, moderari; fig, - espiritual,
diputada: legata legislatrix. Sin: popularis modertio spiritualis // (los directivos) mode-
legislatrix. ratores, um mpl. Sin: rectores; praefecti; prae-
psiti; moderatorum collgium vel conslium.
diputado: orator popularis. Sin: legumlator Uso: la - general, primrium conslium; la - de
popularis; ppuli legatus; popularis legisla- un diario, ephemridi vel actis diurnis praep-
tor; popularis legatus lgibus ferendis; lectus siti // (sede) moderatoris vel moderatorum
vel delectus lgibus ferendis. Uso: Cmara sedes; praefecti vel praefectorum sedes.
de los -, legatorum ppuli coetus vel conc-
lium; elegido - al Parlamento, inter popula- direct (Inform), directo: directus vel rectus,
res oratores allectus. a, um. Uso: Direct Client Connection (DCC),
Directus Clintium Conexus.
dique: moles, is f. Sin: munimentum; agger,
ris m; sxea frena (- orum npl); sxei freni directamente: directe.
(-orum mpl) // fig frenum; repgula, orum
npl. Uso: oponer un - (a un mal), refrenare; directiva: (norma, regla) norma, ae f. Sin:
compscere; reprmere; frena incere; freno rgula; directiva (vis, norma); rtio directiva
cohibere, corcere, continere. sive directria.
direccin: (seas que se ponen a una carta o directivo: adj directrius vel directivus, a ,
bulto) inscrptio,onis f. Sin: inscrptio cursua- um. Sin: drigens, entis. Uso: consejo -, rec-
lis; domiclii inscrptio; index, dcis mf; do- torum collgium; norma -, agendi rtio.
miclium. Uso: - electrnica, telegrfica,
electrnica, telegrphica inscrptio; - postal, director: moderator, oris m. Sin: rector, di-
inscrptio cursualis; cambio de -, muttio rector; praefectus; curator; gubernator; prae-
inscriptionis; cambiar de -, domiclium mu- ses, sdis m. Uso: - cinematogrfico,
tare; escribir en un sobre la - de alguien, moderator cinematogrphicus; pellicularum
335
directora
336
disculpe!
337
discursito
disertador: dissertator vel dissertor, oris m. disipacin: dissiptio, onis f. Sin: effsio;
dissoltio; disprsio // fig effsio nimi.
disfagia: dysphgia sive -phaga, ae f. Sin:
glutiendi vel deglutiendi difficultas (dificul- disipar: disiparse en la lujuria, en el ocio, en
338
disparador
339
disparar
disparar: (- armas de fuego) displdere. Sin: qua re) liberare, slvere, exslvere. Uso: - a
expldere; globum vel ictum emttere. Uso: uno de decir algo, snere liquem liquid non
- dos, tres golpes, bis, ter expldere, - dcere.
con ametralladora, ictus (vel ignitos glbu-
los) mydrbolo emttere; - con escopeta o dispensarse: omttere vel praetermttere li-
fusil, sclopetare; ictum sclopeto mttere; ig- quid, con inf; si acompaado de negacin,
nitum glbulum sclopeto emttere; - contra con quin + subj. Uso: - de hacer algo, (se)
alguien, ictum mttere in liquem; plumbo abstinere ab liqua re vel liquid fcere; no
liquem ptere; gneis glndibus liquem p- puedo dispensarme de decir, fcere non pos-
tere; liquem ptere igni et plumbo; - contra sum quin dicam.
s mismo, ignvomis armis semet ipsum trans-
fgere vel transfdere // intr displodi. Uso: dispepsia: dysppsia sive -pepsa, ae f. Sin:
las armas disparan, arma disploduntur; dis- crditas; crudittio; diffcilis (cibi) concctio;
paran los caones, tormenta bllica displo- aegra digstio.
duntur; ignvoma tormenta crpitant // fig, -
los ltimos cartuchos, postrema experiri. dispptico: (concerniente o relativo a la dis-
pepsia) ad dysppsiam ttinens // (enfermo
disparate: (dicho disparatado) inptiae, de dispepsia) dysppticus. Sin: crudus;
arum fpl. Sin: inepte (vel stulte, vel absurde) dysppsi laborans, vexatus, affectus.
dictum; mendum, i n; menda, ae f; deliramen-
tum, i n. Uso: soltar disparates, ineptire; in- dispersivo: sprsilis, e. Uso: poder -, disper-
ptias (vel menda, vel deliramenta) proferre; gendi facultas; dissipandi potestas.
prperam loqui // (hecho disparatado) stulte
factum. Sin: error; erratum; lapsus, us m. displasia: dysplsia, ae f.
Uso: hacer disparates, errare; falli; labi.
display: (soporte publicitario) tbula vis-
disparo: ictus, us m. Sin: fragor, ris m. Uso: fica. Sin: tabella dilcida descriptria.
- de can, tormenti bllici ictus; - de fusil,
sclopettio, - de morteretes, emssio nitrati disponibilidad: (cualidad o condicin de
plveris. disponible) disponiblitas, atis f. Sin: potes-
tas; facultas. Uso: - a la adopcin, prompta
dispensa: immnitas, atis f. Sin: legis laxa- voluntas adoptationis; - de dinero, pecniae
mentum; privilgium. Uso: la ley no admite disponiblitas; expedita pecnia; - de tiempo,
-, lex nihil laxamenti habet. tium; tempus vcuum; tener - de tiempo, v-
cuum esse // (cantidad disponible) cpia, ae
dispensario: diribitrium mdicum. Sin: mi- f. Sin: abundntia ; cpiae, arum fpl. Uso: -
nistrium mdicum praesentneum. de agua potable, cpiae aquarum potulenta-
rum; - de tiempo, tii abundntia // (situacin
dispensar: (conceder, distribuir) dispensare. del funcionario que temporalmente se en-
Sin: largiri. Uso: - dinero, dispensare pec- cuentra sin destino) temporalis vactio. Sin:
niam // (eximir a alguno de una cosa) alic- subsidiria condcio. Uso: poner en -, tempo-
ius rei ( vel ab liqua re) immunem rddere; ralem vacationem licui dare; ser puesto en -,
alicius rei immunitatem dare vel impertire; temporalem vacationem accpere.
liquem exslvere liqua re; liquem ex li-
qua re exmere; liquem liqua re ( vel ab li- disponible: disponbilis, e. Sin: paratus;
340
distrofia
341
distrfico
diuresis: diursis, -is f. Sin: urinae profl- divinizacin: diviniztio, onis f. Sin: apothe-
vium vel abundntia; nmia urinae secrtio. sis, is f.
diurtico: adj diurticus, a, um. Sin: mict- divisa: (seal exterior) insigne, is n. Sin: sig-
rius; mictualis; urinam ciens, movens // sust num; ornatus, us m // (Econ, moneda extran-
diurticum medicamentum. jera) xtera moneta. Sin: xteri ttuli; xterae
sngraphae; xterae gentis nummi // Herld,
divn: lctulus, i m. Sin: lectcula, ae f; pul- gneris insigne // (frmula breve que expresa
vinar, aris n; molle subsllium. Uso: - semi- la norma o regla de conducta) norma, ae f.
circular, sigma, tis n. Sin: rgula; dictum; sentntia.
diverso: (desemejante) absmilis, e (con dat); divisin: (divisin y efecto de dividir) divsio,
dissmilis (con gen o dat) // (diferente) diver- onis f. Sin: parttio; distribtio. Uso: - del tra-
sus ab + abl. Sin: lius ac vel atque. Uso: del bajo, divsio vel parttio laboris; perum dis-
todo -, omnino diversus ab + abl; totus lius tribtio // (Mil, unidad militar) lgio, onis f.
ac (vel atque, vel quam) liqua res. Uso: - acorazada, lgio a crribus loricatis.
342
doctor
343
doctora
doctora: doctrix, icis f. Sin: mlier (-ris f) documental: pellcula documentria. Sin:
doctor // (mdica) mdica, ae f. documentum cinematogrphicum.
344
dominicano
doloma: Geol doloma, ae f. Sin: lapis do- dominacin: dcio, onis f. Uso: - veneciana,
lomticus; rupes dolomiana vel dolomiensis. dcio venetiana.
dolor: dolor, oris m. Sin: maeror; angor; Dominica: (isla, Estado) Domnica, ae f.
malum. Uso: - de cabeza (jaqueca), cpitis
dolor; calmar el -, malum lenire; dolorem mi- Dominicana (Repblica): Res pblica Do-
nere, mulcere; causar -, dolorem fcere vel miniciana.
movere; malum licui afferre; dolori esse; ex-
perimentar, sentir, tener -, dolere; dolorem dominicano: adj dominicianus, a, um // sust
cpere; in maerore versari. Dominicianus, i m.
345
dominico
dominico, ca: adj dominic(i)anus, a, um. ir a -, cbitum ire; - a pierna suelta, dormire
Uso: padre -, pater dominic(i)anus // sust do- in utramvis aurem vel in utrumvis culum.
minic(i)anus, i m; dominic(i)ana ae f. Sin:
sodalis dominic(i)anus; virgo dominic(i)ana. dormirse: (descuidarse, obrar con poca so-
licitud ante un peligro) indormire perculo.
dominio: (poder de usar y disponer) dom-
nium, ii n. Uso: - reservado, domnium reser- dormitar: semisomniare.
vatum // - de s mismo, continntia, ae f. Sin:
imprium vel potestas sui ipsus; suarum dormitorio: dormitrium, ii n. Sin: cubcu-
rerum tempertio // (Estados miembros de la lum; cubculum dormitrium; diaeta dormi-
Commonwealth) Domnia, orum npl. Sin: tria. Uso: - de una cama, cubculum cum
Commnitas Britnnica Dominiorum. uno lecto; - comn, commune cubculum
dormitrium; - pblico, pblica diaeta dor-
domin: ludus (-i m) vel lusus (-us m) d- mitria.
mini. Uso: jugar al -, dmino ldere.
dornajo: (especie de artesa) lveus, i m. Sin:
don: (ddiva) donum, i n. Uso: - de s mismo lacus, us m.
a los hermanos, donum sui ipsus pro frtri-
bus // (ttulo honorfico) Dminus, i m. dorso: tergum, i n. Sin: dorsum, i n. Uso: es-
crito al -, retro scriptus.
donatismo: donatismus, i m.
dosel: aulaeum, i n. Sin: conopum; con-
donatista: adj donatianus, a, um // sust do- pium.
natista, ae m. Sin: Donati ssecla ; donatismi
sectator. dosificacin: dosis mensurtio. Sin: tempe-
rtio; mensurtio; modultio.
donjuanesco: mulierrius, a, um.
dosificar: dosem dimetiri. Sin: temperare.
donjuanismo: mulerum secttio. Sin: con-
suetudo vel mos muleres sectandi. dosimetra: dosimtria sive -metra, ae f.
346
drenar
download (Inform), trasvasar: extrhere vel dramtico: dramticus, a, um. Sin: sceni-
prehndere (liquid ex rete sive ex reti). cus; fig trgicus; atrox (-cis). Uso: exponer
en forma -, ad rationem drmatis scrbere; ex
doxologa: doxolgia sive doxologa, ae f. artis scenicae lgibus scrbere; rem ita ex-
pnere, non quasi narretur, sed quasi agatur.
draconiano: draconianus, a, um Sin: rgi-
dus; frreus. Uso: mandar en forma -, draco- dramatizar: dramatizare. Sin: drmatis for-
niano more imperare; dar o establecer leyes mam dare; ad actus scaenarum compnere //
-, draconiano more severissimas leges cn- (exagerar) tr exaggerare, amplificare; nimis
dere, fcere, ferre. augere; intr modum excdere.
347
drepanocitosis
348
duplicador
duce: dux, ducis m. Uso: Mussolini, otrora - dulce: adj dulcis, e. Sin: suavis // sust dulce,
de Italia, Mussolini, quondam dux Italiae. is n; dlcium, ii n; dlcia, ium npl.
ducha: (aparato para ducharse) blneum dulcera: (vaso para dulce) dulcis vel dlcii
pnsile. Sin: tubus vel tbulus mammatus; vas // (mujer que hace o vende dulces) v. con-
blneum aquae deiectu instructum // (aplica- fitera.
cin de agua en forma de chorro o de lluvia)
lavtio plvia, pluvialis, mpluens. Sin: lav- dulcera, v. confitera.
tio aquae deiectu.
dulcero, v. confitero.
ducharse: lavatione plvia (vel pluviali, vel
impluenti) uti vel frui. Sin: lavari aquae dulcificante: dlcorans, antis.
deiectu; aqu perfundi; blneo pnsili lavari,
se ablere, prlui, uti. dula: dula, ae f. Sin: cultus dulae; angelo-
rum sanctorumque cultus (-us m).
ductilidad: ductlitas, atis f.
dulleta: caracalla, ae f.; caracallis, is f.
duda: dubittio, onis f. Sin: dbium, ii n.
Uso: con -, dubitanter; sin -, sine dbio, sine dulzura: dulcedo, dnis f. Sin: suvitas.
dubitatione; sin - alguna, sine ulla dubita-
tione; nulla interpsita dubitatione; disipar dumping: mrcium vlitas. Sin: prtii demi-
una -, dubitationem tllere, exmere, ex- ntio; rerum prtii immintio; mala vel vilis
pllere; despertar dudas en uno, liquem in vendtio.
dubitationem addcere; dubitationem licui
inferre; estar fuera de -, extra dubitationem duna: duna, ae f. Sin: (h)arenae cmulus, t-
esse; poner en -, in dbium vocare; in dubi- mulus; cmulus arenosus; collis arenosa;
tationem addcere. moles arenosa. Uso: - movediza, duna mbi-
lis; migrans collis (h)arenceus.
duela: lmina, ae f. Sin: tbula. Uso: - de
tonel, doliria tbula; - de cuba; cupae l- do: Ms bicnium, ii n. Sin: duorum con-
mina. centus (-us m); cantus geminatus.
duelo: (combate entre dos adversarios) sin- duodenal: duodenalis, e. Sin: duodeni (gen);
gulare certamen // (dolor por la muerte de al- ad duodenum ttinens.
guien) luctus, us m. Uso: - domstico,
privado, pblico, luctus domsticus, privatus, duodeno: duodenum, i n. Sin: intestinum
pblicus // que causa -, luctuosus, a, um. Sin: duodenum.
funestus; lgubris. Uso: da de -, dies lgu-
bris. duplicacin: duplictio, onis f. Sin: gemin-
tio; conduplictio.
duermevela: semisomnus sopor. Sin: semi-
somna quies; semisopita rquies. duplicador o duplicadora: polgraphum, i
n.
349
duque
350
E
ebanista: (h)beni faber, pifex, rtifex. Sin: eclesistico: adj ecclesisticus, a, um. Sin:
ebenrius faber. ecclsiae (= de la Iglesia); ad ecclsiam spec-
tans; clericalis (clerical). Uso: ley -, ecclsiae
bano: (h)benum, i, n; benus, i f. Uso: de -, lex; jerarqua -, ecclesistica hierrchia sive
ebneus vel ebninus, a, um. hierarcha; cometidos -, offcia ecclesistica;
dignidad -, clericalis dgnitas; ministerio -,
ebay (Inform) : domus auctionria interretia- clericale ministrium; abrazar la carrera -,
lis. ecclesisticam viam vitae ngredi; llevar el
hbito -, tnic vel hbitu talari indutum esse;
ebullicin: ebulltio, onis f. Sin: fervor. Uso: tomar el hbito -, tnic talari ndui; tnicam
punto de -, temperatura de -, punctum fervo- talarem indere // sust ecclesisticus, i m.
ris; entrar en - (un lquido), effervscere; Sin: clricus, i m; sacerdos, otis m.
estar en - bullire; bullare; v. efervescencia.
eclesiologa: ecclesiolgia sive -loga, ae f.
eccema, v. eczema. Uso: - de comunin, ecclesiolgia commu-
nionis.
eclampsia: eclmpsia sive eclampsa, ae f.
Sin: spasmi; spsmata. eclesiolgico: ecclesiolgicus, a, um.
351
ecolalia
352
edematoso
tii esse; ser muy -, esse prtii mnimi. Sin: Aequatoriana Respblica.
ectasia: ctasis, -is f. Sin: dilattio. eczema: eczema, tis n. Sin: impetgo, gnis
f. Uso: que sufre de -, impetiginosus.
ectsico: ectsicus, a, um. Sin: dilatatus.
edad: aetas, atis f. Uso: - cannica, aetas ca-
ectopia: ectpia sive -topa, ae f. Sin: abnor- nnica; - contempornea, haec aetas; prae-
mis postio. sens aetas; aetas nostra; - media, medium
aevum; media aetas; - moderna, recens aetas;
ectpico: ectpicus, a, um. Uso: feto -, fetus recntior aetas; tercera -, senectus, utis f; - de
ectpicus. oro, de plata, aetas urea, argntea; - del
bronce, aetas anea; aetas chalcolthica; - del
ecuacin: aequtio, onis f. Uso: - matem- hierro, aetas frrea.
tica, aequtio mathemtica; la - de Einstein,
ratio mathemtica, ab Einstinio inventa. edelweiss: stella alpina. Sin: leontopdium
alpinum.
ecuador: (crculo mximo) equator, oris m.
Sin: crculus aequinoctialis; meridianus cr- edema: oedema, tis n. Sin: pituitosus tumor.
culus. Uso: - pulmonar, pulmonum oedema.
353
edn
edn: eden indecl. Sin: paradisus terrestris // edificio: aedifcium, ii n. Uso: - pblico, ae-
fig locus deliciarum. difcium pblicum; - del Ministerio del Aire:
aedifcium supremae ab aria classe (vel
edicin: edtio, onis f. Uso: - anasttica, ed- classi) administrationis; - de muchos pisos,
tio anasttica; anasttica libri edtio; - arts- aedifcium plribus cum contignatinibus.
tica, liber exmia arte ditus; - cientfica,
edtio scientfica; - corregida y ampliada, edilicia: aedilcia vel aediltia, ae f. Sin: res
emendata et amplificata edtio; - crtica, ed- exstructria; fabricandi ars; ars exstruendi.
tio crtica; - escolar, edtio scholaris; libri in
usum tironum diti; - especial, edtio specia- edilicio: aedilcius vel aediltius, a, um. Sin:
lis; - fototpica, edtio phototpica; opus pho- aedilis, e; exstructrius.
totpice expressum; nueva -, edtio nova;
primera -, prima edtio; - tpica, edtio tpica; editar, v. publicar.
- de bolsillo, manual, edtio pugillaris vel pal-
malis // hacer una - crtica, librum secundum editor: adj editrius, a, um // sust ditor, oris
criticorum praecepta dere; la - est agotada, m. Sin: librrius vel librorum ditor: Uso: -
liber iam non prostat; mnia exemplria di- responsable, ditor responsalis; - del diario,
vndita sunt. ephemridis ditor.
354
egipcio
educanda: educanda, ae f. Sin: alumna; dis- efervescente: effervescens, entis. Sin: bul-
cpula; educanda puella; instituenda alumna. lans, antis.
educado: educatus, a, um. Sin: bene mora- eficaz: fficax, acis. Sin: effectivus.
tus; bonis mribus imbutus. Uso: bien -,
bene vel ingnue educatus; muy bien -, p- eficazmente: efficciter.
time institutus; mal -, male educatus vel mo-
ratus // (corts) urbanus, a, um. Sin: comis et eficiencia: efficintia, ae f. Sin: efficcitas.
urbanus, comis atque humanus. Uso: criterios de -, efficintiae rtio; - eco-
nmica, rei oeconmicae felcitas.
educar: educare. Sin: institere.
eficiente: effciens, entis.
educativo: educativus, a, um. Sin: institut-
rius; ad instituendum aptus. Uso: comunidad eficientemente: efficienter.
-, commnitas educativa; mtodo -, mthodus
educativa; obra -, pera educativa; opus edu- efmero: caducus, a, um. Sin: fluxus; vlu-
cativum; tarea -, munus educativum. cer; periturus. Uso: alegras -, volcria gu-
dia; bienes -, caduca bona; gloria -, fluxa
edulcoracin: dulcifictio, onis f. Sin: dul- glria.
cdinis inictio.
eflorescencia: efflorescntia, ae f. Sin: pustu-
edulcorar: dulcorare; indulcorare. ltio; erptio cutnea.
355
Egipto
356
electora
elstica: (camiseta) intrula, ae f // (chaleco) electora: electrix, icis f. Sin: suffragatrix, icis
v. esta voz. // (princesa alemana con derecho de elegir
al emperador) electrix, icis f. Uso: - de Sajo-
elasticidad: elastcitas, atis f. Sin: natura vel nia, electrix Saxniae.
vis elstica // fig, (ingnii) flexiblitas, atis f.
357
electorado
358
electrn
359
electronic
360
embalador
elenco: elenchus, i m. Sin: catlogus; index; Sin: ptio medicata; res rfovens vel corr-
sllabus // (Dep, equipo, seleccionado) v. borans; ptio cor rfovens. Uso: - de larga
estas voces. vida, elixir vitale.
elpticamente: ellptice. Sin: per ellipsim embajador: legatus, i m. Sin: orator. Uso: -
sive ellipsin. plenipotenciario, orator lberis cum manda-
tis; legatus cum mandatis; legatus cum p-
elptico: ellpticus, a, um. Sin: curtus; defec- blica auctoritate; legatus pblica auctoritate
tivus, per ellipsim dictus. missus; - ante ..., orator ante (vel apud) + ac;
- de Rusia ante el gobierno de la Repblica
elisin: elsio, onis f. Sin: detrctio; detrac- italiana, Rssiae orator apud moderatores
tus, us m (de una letra, ltterae; de una slaba, Rei pblicae Itlicae.
sllabae).
embajadora: legata, ae f. Sin: oratrix, icis f
lite o elite: primores, um mpl. // (mujer del embajador) legati vel oratoris
uxor.
elitismo: elitismus, i m.
embalador: stipator, oris m. Sin: mrcium
elixir o elxir: elixir indecl n; elixirum, i n. collector vel compsitor.
361
embalaje
embalaje: involcrum, i n. Sin: mrcium in- embarco: conscnsio, onis f. Uso: ficha de -,
volucrum, tegumentum, collctio, compos- scdula conscensionalis.
tio; mercis involucri compostio // (lo que
cuesta) prtium involucri mrcium. embargo: (incautacin de un navo) navis
retntio vel prohibtio // (prohibicin del co-
embalar: (merces) collgere vel compnere. mercio) commrcii interclsio // (prohibicin
Sin: merces collgere, colligare, alligare, in- del transporte de armas) interdctio armorum
vlvere, compnere, impnere. exportandorum.
362
embrutecer
lgula subrea; - de oro, lgula aurata. ae f. Sin: fets descrptio; doctrina de fets
formatione et incremento.
emboscadura: (accin) in silvis occulttio.
embriogrfico: embryogrphicus, a, um.
emboscar: in silvis bdere // emboscarse, in Sin: ad embryogrphiam prtinens.
silvis se bdere.
embrigrafo: (aparato para obtener figuras
embotellado: lagoen cnditus. Sin: lagoenis o dibujos del embrin) embrygraphum, i n //
recnditus, repsitus, servatus // (obstruido) (experto en embriografa) embrygraphus, i
obstructus, a, um. Sin: obturatus; obstrictus; m. Sin: embryogrphiae peritus.
interclusus; clausus.
embriologa: embryolgia sive -loga, ae f.
embotellamiento: in lagoena vel in lagoenis Sin: de germnibus doctrina; doctrina de ani-
condtio // (congestin de vehculos) obstrc- mati grminis incremento.
tio, onis f. Sin: constrctio; septio; obsssio;
obsdio. embriolgico: embryolgicus, a, um. Sin: ad
embryolgiam ttinens.
embotellar: in lagoena vel in lagoenis cn-
dere // (obstruir la circulacin) obstrere; embrilogo: embrylogus, i m. Sin: embryo-
obstrngere; obsdere; constrngere; intercl- lgiae callens, peritus, studiosus.
dere.
embrin: mbryo, onis m. Sin: fetus, us m;
embragar: coningere. germen, mnis n; germen animatum. Uso: -
humano, humanus mbryo; germen huma-
embrague: copultio, onis f. Sin: vectes, ium num; - supernumerarios, supernumerria
mpl (= palancas). Uso: maniobrar bien el -, grmina; - de un animal, animantis germen;
vctibus perite moderari. experimentos con embriones, experimenta
super embryones.
embrazadura: brchio apttio // (asa) ma-
nbrium, ii n. embrionario: embryonalis, e. Sin: fetalis.
363
embrutecido
emtico: adj emticus, a, um. Sin: vomit- emir: emirus, i m. Sin: phylarchus; Arabum
rius; vomitionem cncitans vel movens // sust phylarchus.
emticum, i n (medicamentum, remdium);
vomitrium. emirato: phylrchia sive phylarcha, ae f.
364
empaquetado
365
empaquetar
sarcinarum actus (-us m) // (ocupacin) invo- empedrar: lpide (slice, saxo) strnere.
lucrorum faciendorum munus (-nris n).
empegar: ceroto vel cerato tgere.
empaquetar: sarcnulas obvlvere. Sin: par-
vis involcris obvlvere, constrngere; mer- empelazgarse: implicari. Sin: se inconside-
ces in cistam (cistas) impnere; merces in rate concere; se tmere compngere.
fasces (fascculos) colligare.
empella: obstrgulum, i n.
emparedado: (bocadillo) panicellus fartus.
Sin: quadrtula farta. empeo: (intento, empresa) negtium, ii n.
Sin: offcium; munus (-nris n) // (obliga-
emparentarse: (en sentido propio y metaf- cin) obligtio, onis f // (tesn y constancia)
rico) cognatione coniungi. contntio, onis f. Sin: sedlitas.
empatar: aequare vel exaequare // (en una emprico: (perteneciente o relativo al empi-
competicin deportiva) aequato certmine rismo) empricus, a, um // (basado en la ex-
vel aequat pugn discdere. periencia, sin teora ni razonamiento)
experimento collectus. Sin: experimentis
empate: aequtio, onis f. Sin: aequlitas // cgnitus; qui, quae, quod experimentis
(en una competicin deportiva) aequum vel constat; ex rerum usu sumptus vel depromp-
aequatum certamen. Sin: aequata pugna. tus. Uso: doctrinas -, emprica, orum npl;
tener un conocimiento - de algo, liquid usu
empavesada: plteus, i m. Sin: lorca, ae f. cgnitum habere; encontr un mtodo - para
resolver la cuestin, experimento invenit,
empavesar: navem loric munire. Sin: pl- qua ratione res explicari possit // (partidario
teo navem instrere. del empirismo filosfico) empricus, i m //
(mdico que ejerce por experiencia y sin es-
empedrado: pavimentum, i n. Sin: stratum; tudios) empricus, i m. Sin: mdicus empri-
stratura; pavimentum lapdeum, sxeum, sil- cus; qui solis experimentis medetur.
ceum; solum lpide (vel saxo, vel slice) stra-
tum, constratum, munitum // pp empirismo: (mtodo emprico) rtio cogi-
pavimentatus, a, um. Sin: lpide (saxo, slice) tandi (de pensamiento) vel agendi (de accin)
stratus. ex usu rerum deprompta // (medicina emp-
366
empresa
empleado: (de oficina) officialis, is m. Uso: empolvar: pulverare. Sin: plvere affcere
- estatales, administri statales; officiales p- vel maculare // empolvarse (con polvos de to-
blica administrantes; - pblico, pblicus offi- cador) cprio plvere se ornare.
cialis vel administer; - de correos, officialis
cursrius vel tabellrius // (de tienda, etc.) empresa: (cosa que se emprende) inceptum,
minister, administer; curator. Uso: - de co- i n; opus, peris n // (sociedad comercial o
mercio, mercatoris adiutor; negotiatoris ad- industrial) socetas bonis gignendis, procre-
minister; - de la estacin, stationrius, ii m // andis, pariendis. Uso: - agrcola, rstica so-
ser un -, esse in peris; mnere fungi. cetas; - autnoma, domus effectria sui iuris;
- familiares, res oeconmicae familiares; - in-
empleador: operarum (vel operariorum, vel dustrial, socetas industrialis; opus mercat-
opficum, vel artficum) conductor. rium; domus vel socetas effectria; -
mediana, socetas mdii rdinis; - produc-
empleo: offcium, ii n. Sin: quaestus, us m; tora, socetas bonis gignendis magni vel
ministrium; occuptio; munus, nris n. Uso: mdii rdinis; - textil, socetas textlibus gig-
- civiles y militares, magistratus et impria; - nendis; - de dimensiones familiares, socetas
interino, munus (vel ministrium, vel off- familiaris rdinis; - de grandes proporciones ,
cium) ad tempus delatum; sin -, sine quaestu; socetas altioris rdinis; - de video juegos, of-
367
empresario
368
enccargo
encaminar: viam patefcere. Sin: in viam in- encaizar: clamis obtgere vel cludere.
dcere.
encaparse: se convlvere penul. Sin: tegi
encanalado: canali deductus. Sin: in vel cntegi penul; penulam indere.
canalem immissus.
encapotado: paenulatus, a, um.
encanalar: aquam in canalem immttere.
Sin: aquam canali dedcere. encapotar: penul invlvere.
369
encarnacin
370
encuadernado
371
encuadernador
372
enebral
endgeno: endgenus, a, um. Sin: intus endovenoso: in venas infusus vel iniectus.
ortus.
endulzar: edulcare. Sin: dulcorare.
endolinfa: endolympha, ae f.
enebral: iuniperorum dumetum. Sin: iun-
endometritis: endometrites, is f. Sin: (in- peri, orum fpl.
373
enebrina
374
engomar
375
engordar
illnere. vestire.
engrudo: gltinum, i n. Sin: gluten, tnis n. enjalbegador: dealbator vel albator, oris m.
Sin: albrius; albinus; tector.
enguantar: (manum) digitbulis tgere vel
376
enotecnia
enjalbegadura: dealbtio, onis f. Sin : ce- enmascararse: personam smere. Sin: per-
russae indctio, illtio, circumltio. sonam sibi aptare // fig se assimulare; fngere;
ostndere; mentiri.
enjalbegar: dealbare // (fig, afeitar) fciem
fucare. Sin: fciem pigmentis illinire. enmienda: (satisfaccin y pago del dao
hecho) satisfctio, onis f.
enjaular: cve (in cvea, in cveam) in-
cldere. Sin: in cvea cndere; in claustrum ennegrecer: nigrificare. Sin: fuscare; subni-
incldere. grscere; nigrum vel fuscum colorem licui
rei indcere.
enjoyar: gemmis ornare vel consrere.
enofilia: oenophlia, ae f. Sin: vini amor.
enjuagar: abstrgere. Sin: elere; perlere;
collere; ablere. enfilo: oenphilus, i m. Sin: vini amator,
cultor, studiosus.
enjugamanos, v. toalla.
enofobia: oenophbia sive -phoba, ae f. Sin:
enladrillado: pavimentum testceum. vini horror.
377
enredo
ensacar: in clleum insere. Sin: in clleo ensenada: ltoris flexus (-us m).
cndere; in follem vel in folles confercire.
enseanza: (accin y efecto de ensear)
ensalada: acetria, orum npl. Sin: lera, um instittio, onis f. Sin: erudtio. Uso: - activa
npl; herbae, arum fpl. Uso: - rusa, mixtura del latn, activa linguae latinae instittio; -
russa; lerum mixtura russa; acetria ovis escolar, instittio scholaris; - facultativa,
commixta Russorum more; - de frutas, poma instittio facultativa; - metdica, docendi
concisa commixtaque in liqumine. rtio et via; rtio ac doctrina; - religiosa,
instittio religionis vel religiosa; - de la doc-
ensaladera: vas leri condiendo. Sin: trina cristiana, christianae doctrinae tradtio;
scphium vel scpium lactucrium. Uso: - de - de lenguas por radio, linguarum instittio
plata, scphium lactucrium ex argento. radiophnica; - del latn, instittio latina; lin-
guae latinae instittio // (conjunto de conoci-
ensambladura o ensamble: commissura, ae mientos) - primaria, primera -, instittio
f. Sin: coninctio; coagmenttio; iunctura. elementria, primria; - media, - secundaria,
segunda -, instittio secundria vel secundi
ensaamiento: vehemntia, ae f. Sin: saev- rdinis; - superior, instittio superior.
tia; immnitas. Uso: - teraputico, vehemn-
tia theraputica. enseres: instrumenta, orum npl. Uso: - de es-
378
entintar
ente: res, rei f. Sin: ens, entis n. Uso: - Su- enterostenosis: enterostenosis, -is f .
premo, supremum vel supernum Numen;
summus Deus // (asociacin) coetus, us m. enterotoma: enterotmia sive -toma, ae f.
Sin: consocitio // (institucin) institutum, i Sin: intestinorum sctio.
n.
enterotmico: enterotmicus, a, um. Sin: ad
entelequia: entelchia sive entelecha, ae f. enterotmiam ttinens.
379
entoldado
entoldado: (toldo o conjunto de toldos colo- entrampar: in fveam concere. Sin: lqueo
cados y extendidos para resguardar del sol) captare // fig liquem decpere, deldere.
tentrium, ii n. Sin: velrium; vela, orum npl.
entrecano: semicanus, a, um. Sin: canes-
entomologa: entomolgia sive -loga, ae f. cens; albescens.
Sin: de insectis disciplina, doctrina, scintia.
entredecir: (prohibir la comunicacin con)
entomolgico: entomolgicus, a, um. Sin: ad interdcere. Sin: prohibere; vetare; praecl-
entomolgiam spectans. dere vel interdcere liquid licui; interdcere
licui liqua re // (poner en entredicho) v. en-
entomologista o entomlogo: entomlogus, tredicho.
i m. Sin: entomolgiae peritus, cultor; insec-
torum studiosus. entredicho: (pp de entredecir) interdictus.
Sin: prohbitus; praeclusus; vtitus // (puesto
entonacin: praecntio, onis f. Sin: modus en -) cui interdictum est liqua re // (casti-
vel sonus vocis. gado con - eclesistico) interdictus. Uso: per-
sonalmente -, personliter interdictus //
entonar: praecnere. Sin: insonare. Uso: - un (prohibicin de hacer o decir alguna cosa)
canto, cnticum impnere; - un salmo, imp- interdctio, onis f; interdictum, i n. Sin: pro-
nere psalmum. hibtio; vtitum // (censura o pena eclesis-
tica) interdictum, i n. Sin: sacrorum
entontecer: (poner tonto) obtndere. Sin: h- interdctio; sacrificiorum interdctio. Uso: -
betem fcere; ad hebetdinem redgere; men- personal, local, general, particular, interdic-
tem (alicius) hebetare, exinanire, extenuare tum personale, locale, generale, particulare;
// (volverse tonto) hebscere. Sin: mente he- - de una comunidad, interdictum in commu-
betari vel privari; hebes fio. nitatem; - de entrar en la iglesia, interdictum
ab ingressu ecclsiae; castigar con - una ciu-
entorpecimiento: torpedo, dnis f. dad, un templo, urbem vel civitatem, tem-
plum interdictione sacrorum punire; incurrir
entrada: (sitio por donde se entra) ditus en -, in interdictum incrrere; infligir el - a
(-us m) in (vel ad) liquem locum // (princi- uno, licui sacrifciis interdcere; lanzar un -
pios de una comida) promulsis, dis f. Sin: contra, interdictum ferre in + ac; quitar o le-
antecnium; gusttio; gustatrium // (billete vantar el -, interdictum tllere; sacrorum ius
que sirve para entrar en un teatro u otro sitio restitere.
donde se dan espectculos) tssera, ae f. Sin:
tessrula; tssera vel tessrula aditialis; ts- entreds: (tira bordada o de encaje que se
sera ingresss. Uso: - libre, ditus patet; - tru- cose entre dos telas) paraguda, ae f; para-
cha, tessrula adulterata; - para el partido de gudis, is f.
esta tarde, tssera pro certmine vsperi
spectando; reservar la -, tsseram aditialem entrega: Impr fascculus, i m. Sin: artculus
praenotare // (vestbulo) trium, ii n. prtibus ditus. Uso: publicar por entregas,
per intervalla dere // (accin de entregar)
entramado: compactura, ae f. Sin: compc- tradtio, onis f. Uso: la - de una plaza fuerte,
tio; compges, is f; compositura // fig, - de dedtio ppidi.
complicidades, conspirationis iunctura.
380
envasado
entregar: trdere. Sin: dare; ddere. Uso: - a (dilogo entre un representante de los medios
los sospechosos de crmenes de guerra al tri- de difusin y una personalidad) collquium,
bunal de La Haya, de crimnibus belli sus- ii n. Sin: interrogatrium; interrogtio; per-
pectos in tribnal haagense trdere // conttio; collquium percontativum, interro-
entregarse, se trdere. Sin: se dare; se ddere. gatrium. Uso: - radial, radiophnica
Uso: - a la melancola, a los placeres, al perconttio; radiophnicus congressus.
ocio, a los vicios, indulgere vel se ddere an-
gribus, volupttibus, ignviae, vtiis; - (ren- entrevistador: percontator, oris m.
dirse) a alguien, se trdere licui vel ad
liquem; - espontneamente al tribunal, su entrevistar: (en el periodismo) percontari
sponte tribunali se trdere // (confiar, enco- (liquem de liqua re, liquid ab vel ex li-
mendar) mandare. Sin: commttere. quo, liquem liquid). Sin: adire (vel vsere,
vel convenire) liquem ad percontandum;
entrems: promulsis, dis f. Sin: gustatin- conventum vel divrbium habere cum liquo
cula; gusttio; oblectamenta, orum npl. // entrevistarse, clloqui (vel convenire, vel
cngredi) cum liquo.
entremetimiento: interventus , us m. Sin:
interpostio; intercssio. entronizacin: inthroniztio, onis f.
381
envasador
envasar: (in vas) infndere. Sin: immttere; envolver: convlvere. Sin: complicare.
ingrere.
envuelto: convolutus, a, um. Sin: complica-
envase: (accin y efecto de envasar) (in vas) tus.
infsio. Sin: immssio; ingstio. Uso: - en
tonel, in cupa vel dlio condtio, repostio. enyesadura: gypstio, onis f. Sin: gypsi in-
dctio.
envejecer: assenscere.
enyesar: gypsare. Sin: gypso crustare, in-
envenenamiento: venentio, onis f. Sin: ve- crustare, illnere.
nefcium, ii n. Uso: - por gas, venentio ga-
salis. enzima: Qum nzyma, ae f; nzymum, i n.
Sin: solbile fermentum. Uso: - del jugo gs-
envenenar: (volver venenoso) veneno conta- trico, pepsina, ae f ; - del jugo pancretico,
minare vel inquinare // (matar) venenare. tripsina, ae f.
Sin: veneno interfcere // envenenarse, vene-
num smere; veneno mortem sibi conscs- enzimtico: enzymticus, a, um.
cere.
enzimologa: enzymolgia sive -loga, ae f.
envergadura: (de avin) tensura, ae; tnsio,
onis f. eocnico: eocenicus, a, um.
envilecer: dedcoris labe liquem affcere. eoceno: Geol adj eocenicus, a, um. Uso: te-
Sin: turpitudinis mcul (vel not) liquem rreno -, eocenica terra // sust eocaene, is, n;
affcere; dedcoris (vel turpitdinis) notam eocaene, es f. Sin: aetas eocenica.
licui inrere // envilecerse, dedcoris labe se
infcere. Sin: turpitdinis mcul (vel not) epacta: epactae, arum fpl. Sin: dies epactae;
se infcere; dedcoris (vel turpitdinis) notam nnuae adiectiones lunares.
sibi inrere.
epaggico: epaggicus, a, um.
envo: mssio, onis f. Uso: gastos de -, expen-
sae missionis; - contra reembolso, v. reem- epgogue: Filos epagge, es f. Sin: indctio;
bolso. inductionis ratiocintio; ratiocintio per in-
ductionem.
envin: (carrera para el salto) impulsus, us
m. Sin: mpetus, us m. Uso: tomar -, mpetum epanadiplosis: Ret epanalepsis, is f. Sin: re-
cpere; tomado el -, mpetu capto. pettio sentntiae vel verbi.
382
epigrafista
383
epigramatario
384
equipamiento
385
equipo
equipo: (grupo de personas) cohors, ortis f. era: (extenso perodo histrico) aetas, atis f.
Sin: grex, gregis m; turma, ae f. Uso: - mvil Sin: aevum, i n; aera, ae f. Uso: - atmica,
de polica, promptssima biocolytarum atmica aetas; aevum atmicum; - bizantina,
manus vel turma; securitatis custodum aera byzantina; - cenozoica, terciaria, aetas
promptssimum agmen // (en ciertos depor- caenozica, tertiana; - colonial, colnicae di-
tes, cada uno de los grupos que se disputan el cionis aetas; - cristiana, christiana aetas; aera
triunfo) - de jugadores, lusorum manpulus christiana; - electrnica, aetas electrnica; -
vel manus (-us f); manpulus lusrius; luso- fascista, fascalis aetas; fasclium aevum;
rum agmen vel cies; compaero de -, collu- fascalis nminis aetas; lictrii nminis aetas;
sor scius; - de ftbol, pedilusorum agmen; en el ao I, II, III ... de la - fascista, anno a
follilusorum turma; el - argentino, turma ar- fscibus restitutis (vel renovatis) I, II, III ...;
gentina; el - campen, agmen ptimum; el - - mesinica, messinica aetas; - mesozoica,
contrario, adversi lusores; - vencedor, supe- aetas mesozica; antes de la - cristiana, ante
ratrix manus; manpulus lusria laude insig- Christum natum (ante Chr. n.); de la - cris-
nis; el - de Liverpool, caterva liverpulensis; tiana, post Christum natum (post Chr. n.); -
manus liverpulana; el - turins Iuventus, de los zepelines, aera zeppelnica // (espacio
grex taurinensis, cui nomen latinum Iuven- de tierra donde se trillan las mieses) rea, ae
tus; su - favorito, turma quam dligit // (ropa f // (- de huerta) v. arriate.
con que se equipa un equipo deportivo) or-
natus vel apparatus, us m. Uso: - de buzo, ap- erario: (tesoro pblico) aerrium, ii n. Sin:
paratus urinatoris; - de deporte, ornatus aerrium pblicum; pecnia pblica // (lugar
athlticus; - de esqu, apparatus nartatrius. donde se guarda) aerrium, ii n. Sin: aerrii
locus.
equipolencia: aequipollntia, ae f. Sin: ae-
quivalntia; aequipollens rtio. erase (Inform), borrar, suprimir: delere. Sin:
erdere.
equipolente: aequipollens, entis. Sin: idem
valens. eremita, v. ermitao.
equirias: equria, -ium vel -orum npl. eremtico: eremticus, a, um. Sin: solitrius.
equitacin: (arte de montar a caballo) equi- eremitorio: ermus, i mf. Sin: secessus, us
tandi ars vel disciplina // (accin y efecto de m; recessus, us m; solitudo; locus solitrius;
montar a caballo) equittio, onis f. Sin: equi ascetrium.
vecttio; equitare (inf sustantivado). Uso: afi-
cionado a la -, equitandi studiosus; maestro eretismo: erethismus, i m.
de -, equitandi magister; ensear a uno la -,
liquem equo docere. erggrafo: erggraphum, i n.
386
erudito
erisipela: eryspelas, atis n. errante: (que anda de una parte a otra sin
fijarse en ningn sitio) errans, errticus, erra-
erstica: erstica, ae f. Sin: erstica disputtio, bundus.
ratiocintio; captiosa, orum npl; captiosa ra-
tiocinandi rtio. errata: mendum typogrphicum; typogr-
phica menda (-ae f). Sin: typgraphi (vel im-
eritema: erythema, tis n. Sin: cutis rubor. pressoris, vel typothetae) menda vel
Uso: - solar, erythema solare. mendum.
eritreo: adj erythraeus, a, um. Uso: mar -, error: (concepto equivocado o juicio falso;
plagus erythraeum; Erythraeum mare // sust accin desacertada o equivocada) error, oris
Erythraeus, i m. m. Sin: erratum. Uso: - de imprenta, erratum
typogrphicum; - de mquina, mendum
eritrocito: erythrcytum, i n. dactylogrphicum; lleno de errores, mendis
scatens; por -, errore; per errorem; salvo -,
erizo: (mamfero insectvoro) hystrix vel nisi fallor; nisi quid me fallit; caer en -,
histrix, cis f. Uso: (fig, cscara gruesa y co- errare; in errorem rapi; cometer un -, errare,
rreosa de fruta) follculum armatum et spi- peccare; corregir los - de un escrito, scriptum
nosum. emendare; corregirse de los propios -, errores
depnere; ab errribus discdere; escribir
ermitao: eremita vel anachoreta, ae m. Sin: con muchos -, mendose scrbere; inducir a -,
solitdinis ncola; homo solitrius. liquem in errorem indcere; liberar a uno
del -, licui errorem dmere; sealar un -,
ermitorio, v. eremitorio. mendum indicare // (cosa hecha errada-
mente) mendum, i n; menda, ae f. Uso: - de
ertico: erticus, a, um. Sin: amatrius. Uso: ortografa, scripturae mendum; - de mtrica,
poesa -, amatria posis (- is f; ac -in); prosdica menda; - de imprenta, v. errata; se-
poma erticum. alar un -, mendum indicare; es un -!, hoc
est mendum!
erotismo: erotismus, i m. Sin: erticus mor-
bus vel furor; ertica voluptas vel delecttio. eructacin, v. eructo.
387
erupcin
388
escandinavo
de cuerda, scalae funales; scalae restculis escandalizar: mali vel pssimi exempli esse
confectae; - de seguridad, scalae securitatis licui. Sin: malo (vel pssimo) exemplo esse
caus dispsitae; - de servicio, scalae famu- licui; offensioni vel offendculo esse licui;
lares, postcae, postrulae; - de tijera o offndere liquem liqua re; in liquo vel in
doble, scalae dplices; por escaleras de cara- liqua re offndere (intr); in offensionem ali-
col, per cchleas; espacio o hueco en que se cius incrrere, cdere; exemplo licui no-
forma la - de un edificio, v. caja; fabricante cere; (en sentido religioso) scandalizare //
de escaleras, scalrius, ii m; bajar las -, (per) escandalizarse por algo, liqua re offendi.
scalas descndere; subir las -, (per) scalas as-
cndere. escndalo: (accin o palabra que es causa
de que uno obre mal o piense mal de otro)
escalerilla: sclulae, arum fpl. Sin: breves offnsio, onis f. Sin: infmia; fcinus, nris
angustaeque scalae. n; flagtium; scndalum; res insignis inf-
miae; res mali (vel pssimi) exempli; malum
escalinata: scalria, ium npl. Sin: scalae, (vel pssimum, vel pravum) exemplum. Uso:
arum fpl; gradus, uum mpl; grduum ordo; uno de los mayores - jurdicos, unum ex m-
scalarum gradus (-uum mpl). ximis scndalis rei iurdicae; con gran - de
todos, magna cum offensione mnium; pie-
escalmo, v. esclamo. dra de -, lapis (-dis m) offensionis; qu -!,
fcinus indignum! // (fig, alboroto, ruido
escalofro: tremor lgidus vel glidus. grande) turba, ae f. Sin: tumultus, us m; con-
cittio; strpitus, us m; irgium, ii n. Uso:
escaln: (scalarum) gradus, us m. armar un -, strpere; strpitum dere vel f-
cere; armar escndalos, turbas effcere vel
escalonamiento: intervallandi rtio. Sin: op- dare; tragedias gere, movere, excitare ;
portuna dispostio; ordo distributivus; meth- armar un - contra uno, in liquem vehemen-
dica distribtio. ter increpare vel nvehi; armar - por una no-
nada, in re levi tumultum fcere; excitare
escalonar: intervallare. Sin: per gradus dis- fluctum in smpulo // (fig, asombro, admira-
pnere; ordinatim distribere. cin) stupor, oris m. Sin: admirtio. Uso. sus-
citar -, admirationem habere vel movere.
escama: squama, ae f.
escandalosamente: trpiter. Sin: procciter;
escamar: (quitar las escamas) desquamare. inverecunde; flagitiose; malo (vel pssimo)
exemplo.
escamotear: auferre. Sin: clam asportare; in-
tervrtere; subtrhere. escandaloso: turpis, e. Sin: flagitiosus; foe-
dus; mali (vel pssimi) exempli; malum (vel
escanciador, ra: pocillator, oris m; pocilla- pssimum) exemplum praebens.
trix, icis f. Sin: pincerna, ae m.
Escandinavia: Scandinvia, ae f. Sin: Scn-
escanda: far, farris n. dia.
escandalizador: mali exempli auctor. Sin: escandinavo: adj scandinavus vel scandin-
scndalum praebens. vius. Sin: scndius // sust Scandinavus, i m;
389
escandir
390
escenografa
escarpa: (declive del terreno) declvitas, atis escnico: scenicus. Sin: scaenalis, e; scae-
f. nrius.
391
escenogrficamente
392
escoplear
393
escoplo
pere. Sin: incdere // (hacer agujero con es- que se presenta escotada por atrs, mlier
coplo) (scalpro) forare, perforare, pertndere. tergo (vel dorso) retecto (vel nudo, vel nu-
dato) incedens vel mbulans.
escoplo: scalprum, i n.
escote: vestis collum ac pectus, vel mdium
escorbtico: scorbticus, a, um. Sin: stom- corpus, vel tergum (vel dorsum) rtegens;
cace correptus; scorbuto affectus vel labo- collum ac pectus (...) nudatum; anterior vestis
rans. mbitus apertus (- por delante), postrior
vestis mbitus apertus (- por la espalda) //
escorbuto: scrbutus, i m; scrbutum, i n. (parte proporcional que cabe a cada uno por
Sin: stomcace, es f; scelotyrbe, es f. razn del gasto hecho en comn) collecta, ae
f. Sin: smbola, ae f. Uso: pagar el -, collec-
escoria: retrimentum, i n. tam dare; hacer pagar el -, smbolam exgere
ab liquo.
escorpin: scrpio, onis m.
escotilla: ostolum, i n. Sin: valvae, arum fpl;
Escorpin: Scrpio, onis m. constrati ostolum.
escorzo: obliqua imago. Sin: catgrapha, escotilln: (puerta cerradiza en el suelo) os-
orum npl. Uso: en -, in obliquo atque ex tolum pnsile vel verstile. Sin: ianua pnsi-
transverso. lis vel verstilis; valvatum pavimenti foramen
(-mnis n); valvata tabulati forcula.
escota: (cabo con que se atiesan las velas)
pes, pedis m. escribana: (oficio de los escribanos) scribae
munus vel offcium // (oficina del escribano)
escotadura: vestimenti aprtio. Uso: - exce- scriptrium, ii n. Sin: offcium scriptrium;
siva, (anterior vel posterior) vestis mbitus scribae offcium; scriptria mensa; tbula lit-
apertus nimis. terria.
394
escrupuloso
- latino, latinitatis auctor; - refinado, scriptor hecho) scriptur condcere. Sin: sngraph
politssimus; - de agricultura, rerum rustica- obstrngere // (contratar a un artista, espe-
rum scriptor; - de historia, rerum scriptor; cialmente de teatro) ascrbere vel conscr-
rerum gestarum scriptor; - del Renacimiento, bere. Sin: scriptur condcere.
renascntium litterarum scriptor; los - de en-
tonces, tmporum illorum scriptores; los - escriturista: scripturista, ae m. Sin: Sacra-
posteriores, scriptores aetate posteriores vel rum Scripturarum peritus; Sacrorum Libro-
inferiores; scriptores inferioris aetatis; ser -, rum sciens.
scrbere; volverse -, ad scribendum vel ad
scribendi stdium se conferre; nimum ad escrfula, escrofulismo, escrofulosis: scr-
scribendum appllere, applicare; se ad scri- fula, ae f; scrfulae, arum. Sin: struma, ae f.
bendum applicare.
escrofuloso: scrofulosus. Sin: strumosus;
escritora: scriptrix, cis f. Sin: quae scribit. scrfulis plenus; scrfulis laborans vel affec-
tus.
escritorio: (despacho) scriptrium, ii n. Sin:
conclave scriptrium; graphum; offcium escrpulo: scrpulus vel scrpulus, i m. Sin:
tractatrium // (mueble) mensa scriptria. scrpulus et dubitatio. Uso: - de conciencia,
Uso: - pequeo, mnsula scriptria. relgio, onis f; con mucho -, v. escrupulosa-
mente; por exceso de escrpulos, nmia reli-
escritorzuelo: scriptor ineptus vel ineptssi- gione; sin -, sine scrpulo; sine ulla
mus. religione; hombre lleno de escrpulos, reli-
giosssimus homo; hombre sin escrpulos,
escritura: (accin de escribir) scrptio, onis homo nulla religione astrictus // hacer venir
f. Sin: scriptura // (forma o arte de escribir) los escrpulos a uno, scrpulum vel religio-
rtio vel modus scribendi. Sin: scripturae nem licui incere; licui religionem afferre;
genus; ltterae, arum fpl; litteratura, ae f // (es- librar a uno de los -, licui scrpulos ex
crito) scriptum, i n. Sin: scrptio; scriptura. nimo evllere; scrpulos exmere licui; me
Uso: error de -, scripturae mendum // (obra queda un solo -, mihi unus scrpulus restat;
escrita) scriptum, i n. Sin: liber, bri m. Uso: tener -, religioni habere; tengo - de hacer
Sagrada -, Sacra Scriptura; Biblia, orum npl; esto, religioni hbeo hoc fcere; no tener -,
Sacrae Scripturae, Ltterae, Pginae; divinae no hacer - de ..., non habere religioni; no
ltterae; divini libri; ltterae sanctae // (sis- tiene -, nullo tenetur scrpulo.
tema de signos utilizado para escribir) scrip-
tura. Uso: - cuneiforme, demtica, hiertica, escrupulosamente: scrupulose. Sin: reli-
jeroglfica, glagoltica, lineal, scriptura cu- giose, religiosssime; diligenter, diligents-
neiformis, demtica, hiertica, hieroglphica, sime; exacte, exactssime; accurate,
glagoltica, linearis; - taquigrfica, steno- accuratssime.
gramma, tis n.
escrupuloso: scrupulosus. Sin: religiosus.
escrituracin: auctoramentum, i n. Sin: Uso: ser -, assidu scrupulorum molsti agi-
ascrptio; conscrptio; scrptio; condctio. tari; conscintiae angore sollicitari; ser muy -,
religione terreri; officiorum religione terreri //
escriturar: (hacer constar con escritura p- (fig, exacto, minucioso) scrupulosus. Sin: reli-
blica y en forma legal un otorgamiento o un giosus; dligens; accuratus. Uso: diligencia -,
395
escrutador
396
escter
vitatis schola (= schola pblica gestionis of- scholam itare; frecuentar una - de latn, scho-
ficialis); - experimental, schola experimenti lam linguae latinae obire; ir a la -, in ludum
grti cndita; - humanista, schola humanis- vel in scholam ire // (edificio escolar) ludi
tica; - industrial, institutum indstriae rti- vel scholae aedifcium, sedes, domiclium.
bus docendis; schola qu artes quaestuosae
docentur; - internacional, schola inter gentes esculpir: sclpere, insclpere. Sin: fngere;
instituta; - militar, ludus militaris; - mixta, effngere. Uso: imagen, figura esculpida,
schola promscua vel communis; - privada, imago sculpta; simulacrum sculptum; esta-
schola privata (= schola pblica gestionis pri- tuas esculpidas por uno, signa ab liquo facta
vatae, si es oficialmente reconocida); - p- vel expressa; - algo en bronce, liquid aere
blica, schola pblica; - tcnica, schola rtium fngere; - algo en cera, liquid e cera fngere;
technicorum; schola artibus exercendis; - ves- - en mrmol, signum e mrmore formare; es-
pertina, schola vespertina // - de artes y ofi- tatua esculpida en mrmol, signum marm-
cios, schola qu artes et artifcia docentur; - reum , vel e mrmore effectum // fig, - algo
de baile, ludus saltatrius; saltationis ludus; - en la mente, liquid ltius (vel pnitus) in
de comercio, rerum mercandarum schola; nimo fgere; esto se halla esculpido en mi
schola de rebus mercandis; schola commr- mente, hoc nsidet in memria mea; huius rei
cio ordinando moderandoque; - de conduc- memria mihi in mente haeret vel fixa est.
cin de automotores, schola autocintica;
autoraedae gubernandae schola; - de corte, escultismo: puerorum exploratorum motus
schola panno secando ad vestes; - de dibujo, (-us m).
schola digraphes, vel grphices, vel deline-
ationis; - de enfermera, schola aegrorum mi- escultista: adj ad motum exploratorum prti-
nistris instituendis; - de gimnasia, nens // sust adulescens explorator m; adules-
gymnsium; - de latn, schola linguae latinae; cens exploratrix f. Sin: sodalis explorator;
- de msica, ludus msicus; - de nias, schola sodalis exploratrix.
ad puellas erudiendas destinata; - de pintura,
pictorum schola; - de poesa, potarum escultor: sculptor, oris m. Sin: fictor. Uso: -
schola vel disciplina; tipo de -, scholarum de estatuas, staturius; statuarum rtifex; qui
genus vel ordo // (fig, que alecciona o da statuas fingit.
ejemplo) - de corrupcin, nequtiae officina;
la - de la experiencia, usus, us m; - de impru- escultura: (arte de esculpir o tallar) sculp-
dencia, imprudntiae ludus; en la - de la na- tura, ae f. Sin: ars sculptria vel staturia; ars
turaleza, natur magistr; en la - de la sculptoris, sculpendi, fingendi, effingendi //
pobreza, paupertate magistr // alumnos de (obra del escultor) sculptura, ae f. Sin: opus
las - primarias, discpuli (vel alumni, vel sculptoris vel insculptum. Uso: - en madera,
peri) elementrii; alumnos de las - medias, tectnica sculptura; lgneo sculptura.
mdii rdinis discpuli; alumnos que frecuen-
tan - superiores, discpuli scholas altiores escupidera: sputorum vas (vasis n) vel vs-
obeuntes // abrir una -, ludum vel scholam culum. Sin: cpsula vel capsella inspuendo;
aperire; cursar la - primaria, in litterrium sputis excipiendis cpsula.
ludum itare; cursar la - media, mdii rdinis
scholam celebrare; cursar - superiores, altio- escter: autobirtula, ae f. Sin: birtula auto-
res scholas obire; scholas maiorum discipli- matria; automotria bicclula; parva vel mi-
narum obire; frecuentar la -, in ludum vel in nuta brota automatria; v. motocicleta.
397
esdrjulo
esencial: (de la esencia de una cosa) essen- esfigmfono: sphygmphonum sive -phnum,
tialis, e. Sin: ad essntiam vel ad rem ipsam i n.
prtinens; in alicius rei natura psitus; cum
re ipsa coniunctus // (necesario, imprescindi- esfigmografa: sphygmogrphia sive -gra-
ble) necessrius, a, um. Uso: esto es lo - para pha, ae f. Sin: cordis plsuum rtio.
m, hoc mihi mxime necessarum est //
(principal) primus, a, um. Sin: praecpuus; esfigmogrfico: sphygmogrphicus, a, um.
princeps; potssimus; mximi momenti vel Sin: ad shygmogrphiam spectans.
mximo momento; caput. Uso: condicin -,
condcio prima; rei summa; res mximi mo- esfigmgrafo: sphygmgraphum, i n;
menti; lo -, el punto capital, caput, cpitis n; sphygmogrphium, ii n. Sin: cordis plsuum
summa, ae f; res summa vel prima; quod est calculatrium vel mchina calculatrix.
primum vel potssimum; ser un elemento -
para ..., mximo momento esse ad + ac; lo - esfigmograma: sphygmogramma, tis n.
es que ..., primum ac potssimum mnium est
(+ inf, vel ac + inf); totum in eo est ut (+ esfigmologa: sphygmolgia sive sphygmo-
subj); hay que ver dnde est lo -, videndum loga, ae f.
est ubi sit rei summa; lo - para el orador es
..., caput oratoris est ut (+ subj); lo - para una esfigmlogo: sphygmlogus, i m.
vida feliz, caput ad beate vivendum; decir lo
-, cpita rerum expedire. esfigmomanometra: sphygmomanomtria
sive -metra, ae f.
esencialmente: essentiliter. Sin: re ipsa;
ips rei natur; secundum essntiam. esfigmomanmetro: sphygmomanmetrum,
i n.
398
esmaltado
esgrafiado: (obra hecha con el grafio) pic- eslavo: adj slavus, slvicus, a, um // sust
tura insculpta. Sin: linearis pictura insculpta; Slavus, i m.
grphica pictura vel imago; figura grphio
inscripta vel exarata. eslovaco: adj slovakus, slovacus, slovachus,
a, um. Uso: Repblica -, Respblica Slovaca
esgrafiar: picturam insclpere. Sin: figuram // sust Slovacus vel Slovakus, i m.
grphio inscrbere vel exarare.
Eslovaquia: Slovkia, Slovcia, Slovchia,
esgrima: (arte de manejar la espada, el sable ae f.
y otras armas blancas) gladiatura, ae f. Sin:
ars battuendi vel batuendi; ars gldii; armo- Eslovenia: Slovnia, ae f.
rum ars; ars gladiatria; ars digladiandi. Uso:
certamen de -, gladiatrium certamen; certa- esloveno: adj slovenus, slovnius, slovnicus
men digladiandi; escuela de -, gladiatrius // sust Slovenus, i m.
ludus; - con florete, con espada, con sable,
certamen digladiandi rdibus ferreis, adhbito esmaltado: malthatus, a, um. Sin: malth
gldio, adhbito ense falcato; espectculo de pictus, tectus; nitenti crust inductus. Uso: -
-, spectculum gladiatrium; maestro de -, la- al encausto, encusto pictus; obra esmaltada
399
esmaltar
400
especializado
espalda: tergus, gris n. Uso: - de carnero, espasmo: spasmus, i m; spasma, tis n. Sin:
armus vervecinus; volver las - (= huir), terga convlsio; membrorum vel nervorum convl-
vrtere; volver las - a uno, licui terga obvr- sio; cruciatus, us m.
tere.
espasmdico: spsticus, a, um. Sin: convul-
espaldar: dorsum, i n. Sin: tergum, i n; ter- sus; crcians, excrcians; cruciatus, excru-
gus, gris n. ciatus.
401
especializar
402
espa
nae caritate lucrans; nmium ex annonae ca- giae cultor, studiosus, peritus, doctor; spelae-
ritate quaestum vel lucrum fciens. lorum naturae peritus.
403
espiar
explorator clandestinus. Uso: - industrial, espiral: adj spiralis, e // sust spira, ae f. Uso:
speculator officinarum // (en sentido vulgar) en -, in spiram; in anfractum; cochleatim //
delator, oris m. (muelle en - de un reloj) spira vel sprula. Sin:
elatrium, ii n; elatrium spirale.
espiar: speculari. Sin: explorare; (clam) ob-
servare; rimari. espiritismo: spiritismus, i m. Sin: communi-
ctio cum spirtibus; spirtuum (vel mortuo-
espigar: spicas lgere. Sin: omissas spicas rum, vel mnium) evoctio vel consulttio;
collgere // (buscar, rebuscar) decrpere. mortuorum evocandorum ars, rtio, stdium.
404
esplenectoma
405
esplnico
esplnico: splenticus vel splenticus, a, um. (vel vertebrarum) inflammtio vel infltio.
Sin: splnicus; splenacus; ad splenem vel ad
lienem spectans. espondilosis: spondylosis, is f.
esplenitis: splenites, is f ; splenitis, -dis f. esponsales: sponslia, -ium vel -orum npl.
Sin: lienis inflammtio vel infltio. Uso: en- Sin: desponstio; despnsio. Uso: celebrar
fermo de -, lienosus; qui liene turgente labo- los -, sponslia celebrare vel fcere.
rat.
esponsalicio: sponsalcius, a, um. Sin: spon-
esplenologa: splenolgia sive -loga, ae f. salis, e; ad sponslia prtinens.
esplenomegalia: splenomeglia sive -gala, espora: spora, ae f. Sin: semen, mnis n; mi-
ae f. Sin: splenis vel lienis dilattio. nutssimum semen.
espoln: (de aves) rdius, ii m; (de naves) espuma: spuma, ae f. Uso: sacar -, spumam
rostrum, i n. elcere.
406
esquila
407
esquimal
esquimal: adj esquimensis vel aesquimen- rum; thermae, arum; - de enseanza, studio-
sis, e // sust Esquimensis vel Aesquimensis, rum sedes; scholae domiclium; - de plutonio,
is m. plutoniana fbrica; - de una colonia, colniae
constittio, conditio, dedctio.
esquirol: operisttium recusans vel repdians
(-antis). Sin: operisttii refragator; qui pe- establishment: dominatum retinentes (-ium
ram intermttere recusat. mpl).
408
estado
409
Estado Mayor
410
estaar
estndar: exemplar, aris n. Sin: mdulus, i m. estaar: (cubrir con estao) stagnare vel
stannare. Sin: stagno vel stanno liquid ob-
estandardizacin, v. estandarizacin. dcere // (soldar un cosa con otra) v. soldar.
411
estaero
estar: - por alguno, a favor de alguno, stare estatizar: liquid in rei pblicae potestate p-
licui, ab liquo, cum liquo, pro liquo; - a nere. Sin: liquid in civitatis potestatem re-
favor de algo, stare pro liqua re; cmo dgere; liquid in rei pblicae imprium
ests?, quomodo te habes?; ut vales?; estoy redgere; liquid civitatis potestati tribere
poco bien, minus vleo; v. salud; estoy muy vel demandare; liquid rei pblicae imprio
contento, valde vehementerque gudeo. tribere vel demandare.
estasis: stasis, is f. Sin: cesstio; intermssio; estatolatra: civitatis vel rei pblicae ador-
interrptio. Uso: - de sangre, snguinis tio. Sin: divinus quasi cultus rei pblicae (vel
restnctio. civili imprio) tributus.
412
estereofotograma
413
estereografa
414
esttico
415
estetismo
416
estomtico
estimulante: adj stmulans vel instmulans, estomalgia: stomlgia sive -alga, ae f. Sin:
antis. Sin: xcitans // sust irritamentum, i n ; oris dolor vel dolores.
irritamen, mnis n. Sin: concitamentum.
Uso: ser un - para el estmago, stmachum estomtico: (concerniente a la boca) stom-
excitare. ticus, a, um. Sin: oris (gen); ad os spectans.
417
estomatitis
estopa: stuppa, ae f. Uso: tapar con -, stupp estrategia: stratgia sive -tega, ae f. Sin:
obturare. stratgica ars, doctrina, disciplina, rtio,
scintia; strategi vel summi strategi disci-
estor: cortina, ae f. plina; imperatria ars; belli rtio; doctrina
bllica, rei militaris scintia. Uso: las reglas
estornino: sturnus, i m. de la -, praecepta imperatria.
418
estrs
movere vel dispnere; tomar una medida - ble, dextrum sidus (-dris n); he nacido bajo
(astuta), cllidum conslium cpere vel inire buena -, amico sdere ortus sum; felciter
// (conocedor del arte de la estrategia) rei mihi natus sum; nacido con mala -, malo
militaris peritus. astro natus, vel sinistro fato gnitus // fig,
hacer ver las -, acrrimo dolore liquem af-
estratificacin: stratifictio, onis f. Sin: fcere; poner a uno en las -, liquem stellis
strctio (-onis f) vel structura tabulatorum insrere; astris inferre vel ddere; in astra
instar. edcere; ad astra vel ad sdera ferre, mttere,
tllere; summis vel mximis ludibus efferre;
estratificar: tabulatim exstrere vel strere. summis ludibus ad caelum efferre; ad cae-
lum extllere ludibus; ver uno las -, doloris
estratigrafa: stratogrphia sive -grapha, ae vi violenter ffici // (fig, persona que sobre-
f. sale extraordinariamente) liqua re ex-
cellens, minens, praecellens, praestans. Uso:
estratigrficamente: stratogrphice. - cinematogrfica, actrix illa cinematogr-
phica celebrrima.
estratigrfico: stratogrphicus, a, um. Sin:
ad stratogrphiam ttinens. estrena: (regalo que se da en seal de felici-
dad o en recompensa de un servicio) strena,
estratgrafo: stratgraphus, i m. ae f. Sin: donum. Uso: dar, recibir una -, stre-
nam dare, accpere.
estrato: stratum, i n. Sin: ordo, dnis m. Uso:
estratos sociales superiores, socilia strata estreido: (que padece estreimiento) stpti-
superiora; estratos de la opinin pblica, p- cus, a, um. Sin: alvo adstrictus; alvo adstricta
blicae opinionis rdines. (obstructa, restricta, compressa, dura) labo-
rans; alvi durti (vel durtie) affectus; astrc-
estratsfera o estratosfera: stratosphaera, tior alvo // (fig, avaro, mezquino) srdidus.
ae f. Sin: aethreum sptium.
estreimiento: alvi durties (-i f). Sin: alvus
estratosfrico: stratosphericus, a, um. Sin: (-i f) adstricta, obstructa, restricta, compressa,
ad stratosphaeram spectans. dura; venter adstrictus ... Uso: mitigar el -,
(alvi vel ventris) durtiam lenire, emollire,
estrecho: Geogr fretum, i n. Uso: - de Gi- mitigare; provocar -, alvum vel ventrem
braltar, Fretum Gaditanum. astrngere, restrngere, comprmere; sanar el -,
durtiem sanare vel purgare; sufrir de -, diffi-
estrella: stella, ae f. Sin: astrum, i n; sidus, cliter (difficulter, difficllime) excrnere; su-
dris n; en pl, tambin ignes aethrei, aeth- perar el -, alvum movere.
rii, sidrei; caelestes faces. Uso: - ensorti-
jada, stella cincinnata; - errante, stella errans, estreptococo: streptococcos vel streptococ-
errtica, vaga, vagans; - fija, stella inerrans, cus, i m.
haerens, affixa caelo, immbilis, perennis; -
fugaz, stella trnsvolans; - polar, stella ad estreptomicina: streptomycina, ae f; strep-
septentriones vergens; - con cabellera, stella tomycinum, i n.
crinita vel comans; lluvia de estrellas, stella-
rum plvia // (fig, suerte, destino) - favora- estrs: contntio enervans. Sin: contntio v-
419
estresante
420
estudio
romnicum, gthicum, barocum, conchatum, media, mdiae scholae alumnus vel discpu-
renascentiale, gllicum imperiale. lus; - de liceo, alumnus in Lycaeo; - univer-
sitario, academae (vel universitatis, vel
estructuracin: structurae dispostio. athenaei) alumnus; acadmicus alumnus; - de
derecho, filologa, filosofa, matemtica,
estructural: structuralis, e. Sin: ad struc- msica, psicologa, teologa ..., iuris, philol-
turam prtinens. giae (philolgicae disciplinae), philosphiae,
mathemticae (vel mathematicorum, vel ma-
estructuralismo: structuralismus, i m. Sin: thseos), msicae (vel musicorum, vel modo-
lingustica functionalis. rum musicorum, vel harmnices),
psycholgiae, theolgiae ... studiosus vel au-
estructuralista: adj structuralis, e. Sin: ad ditor; - de letras, adulescens vel ivenis lit-
structuralismum ttinens // sust structuralismi terarum stdio dditus; celestial patrono de
peritus, sectator, cultor. los -, caelestis patronus studiosae adulescn-
tiae ( vel iuventutis) ; los -, studentes, ium;
estructurar: secundum structuram disp- alumni; scholares, ium; scholstici; discen-
nere. tes, ium m; qui discunt.
estucar: gypsare. Sin: crustare, incrustare; estudio: (aplicacin del espritu para com-
tectrio exornare, polire, illnere, cludere, prender o profundizar; conocimientos que se
indcere, munire, tgere. adquieren estudiando) stdium, ii n. Uso: -
cientficos, doctrinarum vel disciplinarum
estuche: theca, ae f. Uso: - plstico, theca stdia, - clsicos, studia clssica; - eclesis-
plstica; - de afeitar, theca rasria; - para ticos, stdia ecclesistica; - filolgicos, stdia
guardar agujas, cuum theca; - para lapice- philolgica; - humansticos, stdia humana,
ras, theca calamria; - para lpices, theca spiritulia, humanitatis; - secundarios, stdia
graphiria; - para lapiceras o lpices, gra- secundi rdinis; - tcnicos, technicorum st-
phirium; - de viaje, v. neceser. dia // (aposento donde trabajan ciertas per-
sonas) stdium, ii n. Sin: cubculum;
estuco: gypsum, i n. Uso: revestimiento de -, tablinum; stdii conclave (-is n); studiorum
tectura; tectrium; tectrium opus; recubrir zotheca, ae f. Uso: - de un artista, officina; -
con -, tectorio polire vel munire. cinematogrfico, stdium cinematogrphi-
cum; - fotogrfico, taberna photogrphica //
estudiante: studens, entis mf. Sin: alumnus empezar los -, stdia inire; proseguir los -,
m; alumna f; discpulus; discpula; scholaris, stdia prsequi; terminar los -, stdia per-
is mf; scholsticus, scholstica; discens, ad- gere.
discens mf; auditor m. Uso: - de escuela
421
estudioso
estudioso: studiosus, a, um. Sin: stdiis ddi- esvstica: crux (crucis f) hamata.
tus. Uso: crculo de estudiosos, studiosorum
crculus. E.T.A. (organizacin vasca revolucionaria):
grex vascnicus ETA appellatus. Sin: vasc-
estufa: lacnicum, i n. Sin: instrumentum ca- nica consocitio, quae est ETA.
lefactrium; fornax, acis f; hypocaustum.
Uso: - elctrica, lacnicum elctricum; - pe- etapa: (lugar donde se detiene un equipo de
quea, laconculum; forncula, ae f; - elc- ciclistas, etc.) sttio, onis f. Sin: mnsio;
trica con resistencia, forncula rhephoro mora; mortio // (pugna o competicin de ve-
predita; - de carbn, lacnicum anthrci- locidad) excursus, us m. Uso: - contra reloj,
num; lacnicum anthracit alendum; - de excursus adverso horolgio; excursus contra
lea, lacnicum lignis comburendis; lacni- horolgium // (trayecto) iter, itneris n.
cum lignis alendum // codo de la -, tubus
vermiculatus. ter: (esfera aparente que rodea la Tierra)
caelum, i n. Sin: inane, is n // (Fs, fluido
estufilla: (manguito para abrigar las manos) sutil) aether, ris (ac -ra) m. Sin: ar, ris
v. manguito // (braserillo para los pies) f- (ac rem vel ra) m // (Qum, lquido muy
culus, i m. Sin: excpula (-ae f) vel excpulum voltil) aether, ris m. Uso: - etlico, sulf-
(-i n ) pdibus fovendis vel calefaciendis. rico, aether aethlicus, sulphricus.
422
etites
Sin: etheris aethlici smptio voluptria. desde el punto de vista -, iuxta etymolgiam;
ad originationem quod ttinet.
tica: thica, ae f; thice, es f. Sin: philos-
phia moralis; de mribus disciplina. Uso: - etimologista: etymlogus, i m; etymologista,
social, thica socialis; con arreglo a la -, ex ae m. Sin: etymolgiae cultor, peritus, studio-
mribus; ex thicae praeceptis. sus; etymolgiae callens, cllidus; nminum
enodandorum peritus, studiosus; in enodan-
etileno: aethylene, es f; aethylenum, i n. dis orignibus peritus.
423
etimoides
etmoides: ethmides, is n. Sin: nrium mea- eufemismo: euphemismus, i m. Sin: verbi vel
tus (-us m). verborum mitigtio; dictionis vel locutionis
mitigtio; mitigata dctio, loctio; mitigata
tnico: thnicus, a, um. verba; verba lnia; verbi lnitas. Uso: em-
plear un -, lenitate verbi rei tristtiam miti-
etnografa: ethnogrphia sive -grapha, ae f. gare; trstia dcere meliribus (vel mitigatis)
Sin: descrptio morum gntium. verbis; para usar un -, ut lviter (vel levs-
sime) dicam.
etnogrfico: ethnogrphicus, a, um.
eufona: euphnia sive -phona, ae f. Sin: so-
etngrafo: ethngraphus, i m. Sin: ethnogr- nritas, voclitas; soni vel vocis suvitas;
phiae cultor, peritus, studiosus. suavis dulcisque sonus.
etnologa: ethnolgia sive -loga, ae f. Sin: eufnico: euphnicus, a, um. Sin: vocalis;
doctrina de gntium natura (vel ndole) et suavis; bene sonans.
mribus.
euforia: euphria sive -phora, ae f. Sin:
etnolgico: ethnolgicus, a, um. nimi eltio, sernitas, hilritas, iucnditas;
nimus serenus, hlaris, hlarus, iucundus,
etnlogo: ethnlogus, i m. Sin: ethnolgiae laetus; mens laeta . Uso: - en el hablar, el-
cultor, peritus, studiosus. quii (vel loquendi) hilritas vel iucnditas.
etologa: etholgia sive -loga, ae f. eufrico: euphricus, a, um. Uso: soy -, eu-
phricus sum; nimo elato (vel sereno, vel h-
etolgico: etholgicus, a, um. lari vel hlaro, vel iucundo, vel laeto) sum.
424
evangeliario
euro: (unidad monetaria comn a los Esta- evacuacin: evacutio, onis f. Sin: egstio;
dos de la Unin Europea) euro, onis m; euro- exinantio; exonertio. Uso: tapn de - (en
nus, i m. Sin: euronummus; moneta vel los motores), valva evacuationis.
pecnia eurnica; nummus vel nmmulus
eurnicus; europecnia; euromoneta. Uso: evacuar: evacuare. Sin: vacuefcere. Uso:
relativo al -, eurnicus; partidario del -, eu- miles de personas fueron evacuadas, mlia
ronus, i m; fautor euronis; adversario del -, hminum evacuati sunt.
antieuronus, i m; adversrius euronis.
evadir: vitare, evitare, devitare. Sin: decli-
eurocheque: assigntio europaea. nare liquid vel ab liqua re; effgere liquid
vel ab (vel ex ) liqua re; defgere; eldere //
Europa: Europa, ae f. Uso: - Central, Orien- evadirse, evdere. Sin: aufgere, effgere de
tal, Europa Centralis, Orientalis. (vel ex, vel ab) + abl.
europeizar: europaeizare. Sin: europaeum evaluador: adj evaluatrius, a, um. Sin: aes-
cultum indcere; ad Europaeorum cultum re- timatrius // sust evaluator, oris m. Sin: aes-
dgere. timator.
425
evanglico
evangelizar: evangelizare. Sin: (predicar el eventualmente: forte. Sin: si forte; casu; for-
evangelio) evanglium praedicare; Christum tuto; si occsio vnerit; si necesse erit.
praedicare; (ensear el evangelio) liquem
evanglium docere. Uso: - a los pueblos, evidencia: evidntia, ae f. Sin: perspicintia
Christiana doctrin gentes exclere; evanglii rerum; illustrtio; perspicitas.
luce ppulos illustrare.
evitabilidad: evitablitas, atis f.
evaporacin: vaportio vel evaportio, onis
f. Sin: exhaltio; respirtio. Uso: la - de las evitable: evitbilis, e.
aguas, vaportio aquarum; aquarum respir-
tio. evocacin: evoctio, onis f.
426
examen
427
examinador
el - de conciencia, censuram sui ipsus gere, xin) considertio, onis f. Sin: recogntio.
grere; conscintiam exctere; perscrutari se; Uso: libre - de la doctrina cristiana, de la Sa-
in se ipsum inqurere; interrogare nimum grada Escritura, lberum de christiana doc-
suum; in suam mentem introspcere; exctere trina iudcium; en el contexto simplem
se; nimum exctere; - de los registros, ins- lberum iudcium; lbera sacrarum scriptura-
pctio tabularum // (prueba que se hace de la rum interprettio; en el contexto simplem l-
idoneidad de una persona para el ejercicio bera interprettio; despus de un atento -, re
y profesin de una facultad, oficio o ministe- perspecta; despus de un maduro -, re diu
rio, o para comprobar o demostrar el apro- multumque ponderata // (deliberacin, con-
vechamiento en los estudios) examen, mnis sulta) delibertio, onis f. Sin: disputtio;
n. Sin: probtio, onis f; perculum; experi- quaestio. Uso: el asunto requiere un largo -,
mentum. Uso: - escrito, examen scriptum; res habet multam deliberationem; pienso que
examen scripto vel per ltteras faciendum, ha- hay que hacer un ms amplio - de la cues-
bendum (antes de rendirlo); perculum tin, ego mplius deliberandum cnseo; so-
scripto vel per ltteras factum, hbitum (des- meter algo a -, in quaestionem vocare liquid
pus de rendirlo); - oral, examen orale; exa- // (interrogatorio) interrogtio, onis f. Uso: -
men ore vel viva voce facindum, habendum de testigos, tstium interrogtio; hacer el - de
(antes de rendirlo); perculum ore vel viva los testigos, testes interrogare.
voce factum, hbitum (despus de rendirlo);
- prctico, prcticum experimentum; - te- examinador: (persona que examina) investi-
rico, thericum examen; arancel de -, tribu- gator, oris m. Sin: explorator; indagator; (que
tum pro perculo subeundo; - de literatura, averigua interrogando) quaesitor; inquisitor;
de matemtica, de historia, etc., examen de fig appensor, oris (el que pesa) // (- escolar)
ltteris, de mathemticis, de historia, etc.; pe- examinator, oris m. Sin: exquisitor; probatio-
rculum in (vel de) ltteris, in (vel de) mathe- nis rbiter (-tri m) vel iudex (-dcis m); qui
mticis, in (vel de) histria, etc.; mesa de -, explorat vel exquirit quid alumni sciant (vel
examinatores, um mpl. Sin: probationis rbi- didcerint). Uso: - sinodal, examinator vel
tri vel idices // aprobar, pasar un -, examen iudex synodalis; iudex administris sacrorum
superare; probari; perculum (in vel de litte- probandis.
ris, etc.) superare, evncere, eluctari; aprobar
el - pblico (o de Estado), exmine pblico examinando: examinandus, a, um. Sin: pet-
probari; desaprobar el -, perculum non su- tor; candidatus.
perare; rendir -, perculum fcere, subire;
examen subire; exmine explorari; rendir - examinar: (investigar, indagar) investigare.
de algo, de alguna materia, periclitari de (vel Sin: explorare; indagare; examinare; perpn-
in) liqua re; perculum fcere in liqua dis- dere; pndere. Uso: - la propia conciencia,
ciplina; he de rendir un -, examen mihi su- conscintiam perscrutari; todo juez corrupto
beundum est; rendir - de conduccin, examina mal la verdad, male verum exmi-
probationem vehendi autocinticam subire; nat omnis corruptus iudex // (- interrogando)
rendir - de todas las materias, disciplinarum querere (liquid; de liqua re). Sin: inqu-
mnium perculum fcere; repetir el -, per- rere (de liqua re); experiri interrogando.
culum terum fcere; tomar -, examinare; Uso: - el nimo, la ndole, el juicio, la cien-
exmine liquem explorare; explorare, exqu- cia, la pericia de uno, alicius nimum, n-
rere quid liquis sciat vel didcerit; alicius dolem, iudcium, scintiam, pertiam
doctrinam temptare // (consideracin, refle- interrogando experiri; - a los testigos, testes
428
exceptuacin
exarcado: exrchia sive -archa, ae f; (cargo excntrico: (de carcter raro, extravagante)
del exarca) exarchi munus (-nris n); (digni- nsolens, entis. Sin: morosus; cerebrosus.
dad de exarca) exarchi dgnitas; (territorio Uso: conducta -, agendi rtio inslita (vel
del exarca) praefectura, ae f; exarchi territ- nova atque mira, vel tortuosa et nsolens);
rium. hombre -, cerebrosus homo; ser -, praeter
communem morem consuetudinemque v-
excavacin: excavtio, onis f. Sin: fssio; ef- vere vel gere // (que est lejos del centro) lo-
fssio; fossura. Uso: director de las -, fossio- calidad -, locus suburbanus; barrio -,
num magister vel praefectus; director general subrbium, ii n // (Geom, que est fuera del
de las -, fossionum summus moderator; ma- centro) e medio excedens. Sin: eccentros
terial de -, relquiae effossae; trabajo de -, (mf), on (n), gen -i.
fossionis pera ; hacer excavaciones, exca-
vationes dcere, pergere; fossiones fcere. excepcional: exceptionalis, e. Sin: extraordi-
nrius; inslitus; singularis.
excavador: adj excavans, antis. Sin: fdiens
// sust excavator, oris m. Sin: fossor // (apa- excepcionalmente: exceptionliter. Sin: per
rato que sirve para excavar) v. excavadora. exceptionem; extraordinrie; singulriter.
429
excerpta
excerpta o excerta: excerpta, orum npl. mare vel anathematizare; a sacris excldere;
de Ecclsia ecere; e fidlium consortione ex-
exceso: nmium, ii n. Uso: - de velocidad, pllere; Ecclsiae communione liquem pri-
nmia celritas. vare; sacrorum communione liquem
privare; sacrorum communionem admere
excitador: excitatrium, ii n. Sin: - elctrico, licui vel ab liquo; a sacrorum communione
elctricum excitatrium. liquem prohibere.
excitar: excitare. Sin: acere, exacere; sti- excomunin: excommunictio, onis f. Sin:
mulare. Uso: - el apetito paseando, obsonare anathemtio; a sacris exclsio; a fidlium
ambulando famem. consortione explsio; Ecclsiae communio-
nis privtio; a fidlium communione reictio;
exclamacin: exclamtio, onis f. sacrorum communionis admptio vel priv-
tio. Uso: absolver de la -, ab excommunica-
exclamativo: exclamativus, a, um. tione liquem abslvere; excommunicationis
poen liberare; liquem in sacrorum commu-
exclaustracin: exclaustrtio, onis f. nionem recpere vel restitere; imponer la -,
v. excomulgar; incurrir en -, in excommuni-
exclaustrado: exclaustratus, a, um. cationem incrrere.
exclusividad: exclusvitas, atis f. Sin: singu- excursin: (viaje por lo comn corto) excr-
lritas; ius exclusivum. sio, onis f. Sin: peregrintio; peragrtio; iter,
itneris; excursus, us m; decrsio. Uso: - na-
exclusivismo: exclusivismus, i m. Sin: ex- vales, excursiones navales; - de recreo, de-
clusria rtio. lectbilis peregrintio; hacer una - al campo,
rusticanum iter pergere; in rus decrrere.
exclusivista: exclusivista, ae m. Sin: exclus-
riae rationis studiosus; ad exclusivismum excursionismo: excursionum stdium. Sin:
prtinens. peragrandi rtio.
exclusivo: exclusivus, a, um. Sin: exclus- excursionista: peragrator, oris m. Sin: excur-
rius; prprius; singularis. sor; peragrationum studiosus.
430
exigencia
idneam nancisci; no admitir la - de alguien, del Estado a los agentes extranjeros para que
causam alicius neglgere; proporcionar una puedan ejercer las funciones propias de su
- a alguien, excusationem licui dare; con la cargo) plcitum, i n. Uso: - real, regale pl-
- de ..., per spciem + gen; per causam + gen. citum.
431
exigir
Sin: res (rei f) necessria. Uso: ceder a las - exgeno: exgenus, a, um. Sin: foris ortus.
experimentales, experimenta admttere.
exnfalo: exmphalus vel exmphalos, i m.
exigir: exgere liquid ab liquo. Sin: impe- Sin: umbilci hrnia.
rare liquid licui.
exorcismo: exorcismus, i m. Sin: demonum
eximido: immunis, e. Uso: - del servicio mi- explsio.
litar, vacans, antis; immunis milti.
exorcista: exorcista, ae m. Sin: demonum
eximir: exmere. Sin: liberare. Uso: - a al- expulsor.
guien del servicio militar, licui miltiae va-
cationem dare. exorcistado: exorcistatus, us m. Sin: exorcis-
trium; exorcistae munus, offcium, ordo.
existencia: exsistntia, ae f. Uso: demostrar
la - de Dios, Deum esse probare; negar la - exorcizar: exorcizare. Sin: demones ex-
de Dios, Deum esse negare. pllere, repllere, deprecari.
432
experiencia
tarse) diffsio, onis f. Sin: propagtio, onis f tularum // (viaje o marcha) expedtio, onis f.
// (fig, propagacin) propagtio. Uso: - pol- Sin: peregrintio. Uso: - al planeta Marte,
tica, fnium vel imprii propagtio; necesidad expedtio in stellam errantem Martem.
de - poltica, necssitas fines producendi,
proferendi, propagandi; imprii propagandi expedidor: expeditor, oris m; expedition-
necssitas // (fig, manifestacin efusiva de rius, ii m. Sin: mittens // (empresario de
un afecto o pensamiento) - del nimo, nimi transportes) rei mittendae procurator; mis-
diffsio vel effsio. Sin: effusus nimus. sionum procurator; - de mercadera, mitten-
dae mercis procurator; mrcibus mittendis
expansionismo: expansionismus, i m. Sin: procurator; - pblico, del Estado, bastagrius,
expansionis cupditas, stdium; fines dila- ii m.
tandi stdium; imprii propagandi stdium.
expediente: (conjunto de papeles referentes
expansionista: expansionista, ae m. a un asunto): fascculus, i m. Sin: libellus;
instrumentum; insertum, i n ; inserta, orum
expansivo: expansivus, a, um. Sin: se expan- npl; tabellae, arum fpl; fascculus insertus;
dens (-entis) // (de persona) apertus, a, um. pagellarum fascculus; documentorum sries;
Sin: sincerus. tabularum vel instrumentorum corpus. Uso:
- de una causa, litis instrumentum.
expatriado: exsul, lis mf (patri, domo).
Sin: prfugus; extorris, e. expedir: (mandar, remitir) mttere. Sin: ex-
pedire.
expectacin: (intensidad con que se espera
una cosa) exspecttio, onis f // (fiesta en expeditivo: celer, ris, re. Sin: festinus; pa-
honor de la Virgen) Exspecttio parts Bea- ratus; promptus.
tae Mariae Vrginis.
expendedor, ra: distractor, oris m; distrac-
expectativa: (posibilidad razonable de que trix, icis f. Sin: vnditor vel venditator, oris
algo suceda) exspecttio, onis f. Uso: - eco- m. Uso: - clandestino, vnditor clandestinus.
nmica positiva, exspecttio oeconmica po-
sitiva; conforme a la -, pro exspectatione. expensas: a sus -, suis smptibus; a - del es-
tado, pblico sumptu.
expectoracin: exscretio, onis f.; exscreatus
vel screatus, us m. experiencia: experintia, ae f. Sin: experi-
mentum; usus, us m. Uso: - connatural, expe-
expectorante: exscreativum, i n. Sin: medi- rimentum naturae consentneum; la - diaria,
camentum exscreationi adiuvandae; ad usus cotidianus vel quotidianus; larga -,
exscreandum aptum remdium. longa experintia; longinqui tmporis usus;
- poltica, usus rei pblicae; - precoz, rerum
expectorar: screare vel exscreare. Sin: experintia velox; - de las cosas del mundo,
exspectorare; exspere. rerum saeculrium usus; los frutos de la -,
notiones ex usu partae; individuo de gran ,
expedicin: (cosa a expedir) merces mit- homo prudentssimus; homo usu preditus;
tenda // (accin de expedir) mssio, onis f . homo multarum rerum usum habens // adqui-
Sin: expedtio. Uso: - de cartas, mssio epis- rir - en algo, liquid experiri; usum alicius
433
experimentacin
rei experiri; haber hecho - de algo, rem ex- explicacin: explictio, onis f. Sin: explan-
pertam habere; saber algo por -, liquid usu tio, onis f.
compertum habere; aliquid usu cgnitum ha-
bere; tener poca -, usu non satis esse; tener explicar: explicare. Uso: quin sabe - esto?,
gran - en algo, in liqua re usum habere. quis hoc exprmere scit?
experto: peritus, a, um. Sin: exercitatus; ex- explosivo: adj explosivus, a, um. Sin: displo-
pertus; callens; sciens; versatus. Uso: hombre sivus; displdens; dirumpens // sust matria
-, peritus vir; ser -, callere; novisse; scire. displodens vel displosiva. Sin: pulvis (-vris
m) prius vel displosivus.
expiacin: (accin) expitio, onis f // (efecto)
piculum, i n. Uso: - de los crmenes, expi- explotacin: abusus, us m. Uso: las diversas
tio sclerum; sacrificios de -, piaculria, formas de -, abuss vrii modi.
orum npl; en -, piculi caus.
explotador: expilator, oris m. Sin: qui n-
expiatorio: piacularis, e. Sin: lustralis. Uso: mium ex aliena pera quaestum vel lucrum
cabrn -, piacularis vctima. facit.
434
expresin
exportacin: (accin de exportar) export- expsito: (infans vel puer) expsitus, derelic-
tio, onis f. Sin: evctio // (lo que se exporta) tus, proiectcius. Uso: casa de expsitos, bre-
id quod exportatur; ea quae exportantur. Uso: photrophum, i n; brephotrophum, ii n;
cerveza de -, cervsia exportatcia // (con- hosptium infntibus alendis.
junto de cosas exportadas) res (rerum) ex-
portatae. Sin: merces (-ium fpl) exportatae. expositor: (persona que expone o interpreta)
expsitor, oris m // (persona que presenta sus
exportado: exportatus, a, um. Sin: evectus. productos u obras en una exposicin pblica)
tabernculi exhibitrii custos (-odis m) vel
exportador: adj exportans, antis. Sin: ve- appritor (-oris m). Sin: tabernculo exhibit-
hens, entis // sust exportator, oris m. Sin: rio addictus.
evector; eductor.
expresamente: (claramente) v. explcita-
exportar: exportare. Sin: efferre; evhere. mente // (ex profeso, con particular intento)
consulto. Sin: ddit per.
exposicin: (accin y efecto de exponer) ex-
postio, onis f. Sin: exhibtio. Uso: - de cua- expresin: (manifestacin) exprssio, onis f.
dros, exhibtio imginum; - del Santsimo Sin: declartio; manifesttio; descrptio; re-
Sacramento, pblica Sacramenti Augusti praesenttio. Uso: - ajenas a la autntica re-
adortio; hacer la - del Santsimo, Sacramen- alidad de la religin catlica, religiosae vitae
tum Augustum ppulo supplicationis caus rationes a germana religione cathlica alie-
propnere // (fig, narracin) narrtio vel nae; expresiones de la comunin eclesial, ex-
enarrtio, onis f. Sin: descrptio; explantio pressiones communionis ecclesialis //
// - fotogrfica, expostio luci // (presentacin (palabra) dicta, orum npl. Sin: verba; voc-
435
expresionismo
bula; copulata verba; coniunctae vel copula- expropiacin: expropritio, onis f. Sin:
tae voces. Uso: - metafricas, verba translata admptio; spolitio; deictio; proprietatis pri-
// (locucin) dctio, onis f. Sin: enuntitio; lo- vtio; bonorum admptio. Uso: - de un fundo,
ctio; phrasis. Uso: - elptica, curta sentntia; deictio de fundi possessione; deictio de
enuntitio ellptica; - idiomtica, peculiaris solo, de possessione fundi; - por pblica uti-
loctio // - algebraica, algbrica exprssio, lidad, vindictio alicius rei ex rei pblicae
rtio, repraesenttio; - de alegra, effusa lae- utilitate facta.
ttia // (vivacidad de -) vigor, oris m vel vis
(ac vim; abl vi; pl vires, vrium, vribus) f. expropiar: expropriare. Sin: licui proprie-
tatem admere, abrpere, auferre, dmere; li-
expresionismo: expressionismus, i m. Uso: - quem proprietate privare; liquem
alemn, expressionismus theodiscus vel ger- possessione spoliare; spoliare liquem liqua
mnicus. re; liquem de possessione alicius rei de-
cere; liquem possessinibus (vel bonis) de-
expresionista: expressionista, ae m. Sin: ex- cere, deturbare, depllere, expllere;
pressionismi sectator. admere liquid ab liquo; admere liquid
licui. Uso: - por pblica utilidad, ex rei p-
expresivamente: expressive. Sin: aperte; blicae utilitate vindicare liquid.
plane; significanter.
expulsin: explsio, onis f. Sin: deplsio;
expresivo: (referido a cosas) xprimens, eictio; exctio.
entis. Sin: signficans; declarans. Uso: ade-
mn -, gestus rem et sentntiam xprimens; expurgado: (de autor o libro) emendatus, a,
ojos -, culi loquaces; rostro -, vultus argutus um. Sin: expunctus.
// (referido a expresiones) signficans, antis;
vvidus; vivus. Uso: palabras - , verba signi- expurgar: expurgare, purgare. Sin: emen-
ficntia; palabras ms -, verba plus efficin- dare, corrgere; resecare vel expngere. Uso:
tia // (referido a conceptos) fortis, e. Sin: hay que - el lenguaje, expurgandus est sermo.
gravis. Uso: discurso-, ortio gravis; senten-
cia -, sentntia fortis. exquisitez: (de comidas) suvitas, atis f; de-
lciae, arum fpl; (de nimo) noblitas (-atis f)
expreso: (correo extraordinario) epstula ingnita; (de maneras) elegntia, ae f; (de es-
praepes (-tis). Sin: prperae ltterae (-arum tilo) scribendi lenocnium.
fpl). Uso: por -, citssimo cursu // (tren r-
pido) tramen (-mnis n) celrrimum. Sin: ha- ex rey: quondam rex. Sin: rex slio deturba-
maxstichus citssimus. tus; rex dignitate auctoritateque spoliatus,
exspoliatus, despoliatus; qui rex fuit vel fe-
exprimidera, exprimidero o exprimidor: rat.
pressrium, ii n. Sin: mchina xprimens.
Uso: - elctrica, elctricum pressrium; - de extasiarse: (arrobarse, caer en xtasis) v. x-
agrios, citreorum pressrium; mchina ctreis tasis // (maravillarse, embelesarse) alicius
exprimendis. rei admiratione, gudio, laetti, voluptate
perfundi. Sin: summa alicius admiratione
ex profeso: ex professo. Sin: conslio; inds- (...) ffici; singulari admiratione (...) efferri.
tri; de vel ex indstria.
436
extradicin
437
extraditar
extraditar: rddere. Sin: trdere expostula- extraterrestre: adj extraterrester, tris, tre; ex-
tum (reum); trdere expostulatam (ream). traterrestris, e. Sin : aliengenus stellaris //
sust extraterrestris ncola (-ae f). Sin: alien-
extraescolar: extrascholaris, e. gena (-ae m) stellaris.
extranjero: (natural de una nacin con res- extravagancia: insolntia, ae f. Sin: nvitas
pecto a los naturales de cualquier otra) d- // (discurso extravagante) inepte vel stulte
vena, ae mf. Sin: aliengena, ae m; dictum (-i n). Sin: deliramentum. Uso: decir
peregrinus, i m; externus vel extrneus, i m. extravagancias, ineptire; delirare; fatuari; de-
Uso: los -, externi, orum mpl; hostilidad para liramenta loqui // (accin extravagante) in-
con los -, hostlitas erga extrneos // (que es epte vel stulte factum. Uso: hacer
o que viene de pas extranjero): exter vel x- extravagancias, ineptire; despere; inepte f-
terus, a, um. Sin: externus; extrneus; pere- cere.
grinus; aliengenus; allophylus. Uso:
costumbres -, externa, orum npl // (pas ex- extravagante: (que hace o dice fuera del
tranjero) externa gens; xterae nationes vel orden regular) nsolens, entis. Sin: inslitus;
terrae. Uso: en el -, in externis locis; viaje al absurdus; a normis abhorrens // (ridculo) ri-
-, peregrintio ; habitar en el -, pregre vel in dculus, a, um. Sin: ridendus vel irridendus //
xtera regione habitare; ir al -, pregre exire (que obra con extravagancia) morosus, a,
vel proficisci; volver del -, pregre redire. um. Sin: cerebrosus; ftuus; stultus; ins-
piens.
extraordinario: extraordinrius, a, um. Sin:
incredbilis; inauditus; singularis; insignis; extraviado: (apartado del camino) dvius, a,
admirbilis, mirbilis; mirus. um. Sin: deflexus; de via deductus; vi
deceptus; a recto itnere aversus, deductus,
extraparlamentario: extraparlamentrius. abstractus // fig prditus, a, um. Sin: corrup-
438
eyectable
439
F
fbrica: fbrica, ae f. Sin: officna; ergast- constrctio; aedifictio. Uso: - en serie, fa-
rium; domus fabricatria; machinria domus. brictio serialis; - de edificios, fabrictio ae-
Uso: - metalrgica, fbrica metallorum; - dificiorum; tanques de - rusa, currus
qumica, fbrica chmica; - textil, de tejidos, cataphracti a Russis fabricati; relativo a la -,
textrinum, i n; opifcium txtile; - de acero, fabricatrius.
chalybia, ae f; officina ferrria; chlybis of-
ficina vel fornax; ergastrium chalybrium; - fabricador: (que inventa o dispone una cosa
de algodn, officina xlina; - de anteojos, no material) machinator, oris m. Sin: moltor;
perspicillorum officina; - de armas, armorum auctor.
fbrica; - de artculos de punto, lanifcium;
tunicularum officina; - de automviles (auto- fabricante: fbricans, antis. Sin: fabricator;
motores, coches), ergastrium cinticum; au- rtifex; faber; pifex. Uso: - de armas, armo-
toraedarum (vel autocinetorum, vel rum faber ; - de fsforos, mercis sulphuratae
automoblium) fbrica vel officina; - de auto- pifex; - de ladrillos, laterrius, ii m; - de se-
motores Fiat, socetas autocinetorum effec- llos, sigillrius, ii m; sigillator, oris m; - de
trix, cui nomen Fiat; - de coches Opel, tejidos, textor, ris m; - de vidrios, vitrrius,
officina autocintica Opel; - de coches po- ii m; faber vitrrius.
pulares (VW), officina autocinetorum po-
pulrium (VW); - de azcar, scchari fabricar: (construir un edificio, un muro,
officina; - de bicicletas, officina cyclstica, etc.) fabricari vel fabricare. Sin: aedificare,
birotria, birotulria, birotalis; officina biro- exaedificare; constrere, exstrere // (fig,
tarum; - de cerveza, cervsiae officina vel f- hacer o construir una cosa inmaterial) str-
brica; ergastrium cervsiae coquendae; - de ere. Sin: fngere; machinari; moliri; excogi-
computadoras, officina ordinatrorum; - de tare; architectari. Uso: - una mentira,
dulces, cuppedinaria officina; - de electrici- mendcium strere.
dad, electrificna; - de gas, fbrica gasi vel
gsii; officina gsica vel gasria; - de lanas, fbula: fbula vel fabella, ae f. Sin: aplo-
lanria, ae f ; officina lanria; - de material gus.
plstico, officina rerum plasticarum; - de
muebles, supellctilis officina; - de papel, fabulista: fabulator, oris m. Sin: fabularum
chartria officina; - de plutonio, plutnii of- (vel fabellarum, vel apologorum) scriptor vel
ficina; - de plvora, plveris prii officina; - conscriptor.
de porcelana, fbrica porcellnica; - de sat-
lites artificiales, satllitum artificilium (vel fabuloso: fabularis, e; fabulosus, a, um.
artificiosorum) officina; - de seda, officina
bombcina vel srica; - de soda, nitrifcium, faccin: consocitio, onis f. Uso: - Hamas,
ii n. consocitio Hamas; - islmica Hamas,
consocitio islamstica, quae appellatur
fabricable: fabricbilis, e Hamas; - terrorista, consocitio terrors-
tica.
fabricacin: fabrictio, onis f. Sin: confctio;
440
fagocitosis
441
fagot
faja: fscia, ae f. Sin: tenia. Uso: - usada falsarregla: (instrumento que se compone de
para llevar el dinero, zona; el que hace fajas dos reglas movibles alrededor de un eje) r-
de tal tipo, zonrius // (cinturn) cngulum; gulae mbiles // (falsilla) v. esta voz.
vitta.
falsete: falsa vcula. Sin: tnnula vox; vox
fakir, v. faquir. arte actior.
falible: fallbilis, e. Sin: qui, quae, quod falli falsilla: rgula lineata. Sin: suppsita linea-
potest. rum vestgia; translcidae scribendi lneae;
lineata exemplarisque pgina.
flico: phllicus, a, um.
falta: (acto contrario al deber u obligacin)
falla: defectus, us m; defctio, onis f. Sin: v- culpa, ae f. Sin: noxa. Uso: cometer una -,
tium; lacuna. Uso: - elctrica, defectus elec- culpam vel noxam admttere // (infraccin
tricitatis; - mecnica, defectus machinalis; voluntaria de la ley) legis violtio. Uso: co-
fallas en la seguridad de los sistemas, lacu- meter una -, legem violare, non servare, non
nae securitatis systmatum. observare; contra legem fcere, commttere;
poenliter gere; no hubo -, nihil contra
fallar: (dejar de funcionar bien) defectum legem commissum // (error) mendum, i n //
habere. (escasez) inpia, ae f Sin: penria // (priva-
442
fantaseo
cin) privtio, onis f. Sin: admptio; detrc- fanerogamia: phanerogmia sive -gama, ae
tio. f.
443
fantasa
gintio; fctio; phantsia; nugae, arum fpl; in- FAQ (Inform) acrstico de: Frequenter Alla-
ptiae, arum fpl; inanes imgines; fictae co- tae Quaestiones.
gitatione imgines; inanes mentis spcies;
smnia; res fictae vel commentciae. faqun, v. changador.
fantasioso: (vanidoso, presuntuoso) glorio- farfullar: incerte loqui. Sin: mussare, mussi-
sus, a, um. Sin: levis; vanus; inflatus; prae- tare.
sumptuosus vel praesumptiosus // (que tiene
mucha imaginacin) phantsticus, a, um. faringe: pharynx, ngis f. Sin: fauces, ium fpl;
Sin: imaginosus. gula; guttur, ris n.
444
farmacomana
445
farmacopea
farmacopea: (arte de preparar los medica- farol: lanterna vel laterna, ae f. Sin: fax, facis
mentos) pharmacopaea, ae f. Sin: pharmaco- f; lampas, dis f; lucerna; fcula; lumen,
rum tracttio vel index (-dcis mf); mnis n. Uso: - delantero (de bicicleta),
medicamentorum doctrina // (libro en que se lumen antcum vel antrius; - trasero (de bi-
encuentran las recetas de las sustancias me- cicleta), lumen postcum vel postrius; - de
dicinales que ms comnmente se usan) gas, lampas gasria; faroles de posicin (en
pharmacorum vel medicamentorum liber. un vehculo) lucrnulae, arum fpl; depsito
Sin: corpus (-pris n) medicamentorum. de faroles, receptculum lucernarum, lanter-
narum, lminum.
farmacopedia: pharmacopedia sive -pae-
da, ae f. Sin: doctrina de medicamentis con- farola: lanterna vel laterna, ae f.
ficiendis.
farolero: (el que hace faroles o los vende)
farmacopoesis, v. farmacopoyesis. lanternrius, ii m // (el que cuida de los faro-
les) lanternrius, ii m. Sin: lucernarum custos
farmacopola, v. farmacutico. // (vano, ostentoso) ostentator, oris m. Sin:
iactator.
farmacoplico, v. farmacutico.
farolito: lucrnula, ae f. Sin: lumen parvum;
farmacoposia: medicamenti smptio. parva lucerna.
446
fe
fctio, doctrina, systema (-tis n); fascistarum tor, fautor; mnia fato feri opinans.
imprium vel rgimen.
fatuidad: fatitas, atis f. Sin: insipintia; sto-
fascista: adj fascalis, e. Sin: lictrii (gen); e lditas; stulttia.
factione lictria; ad fascismum prtinens.
Uso: era -, fascalis (vel lictrii) nminis fatuo: ftuus. Sin: hebes, tis; inspiens; st-
aetas; partido -, fctio lictria vel fascalis; lidus; stultus; stpidus; obtusus.
fascalium pars vel fctio; rgimen -, fascale
rgimen // sust fascista, ae m. Sin: sodalis fauna: (conjunto de especies animales)
fascalis; novus lictor. Uso: los -, fascalis (vel fauna, ae f. Sin: animlia, ium npl.
lictrii) regminis sseclae.
favor: por -, quaeso. Sin: amabo; amabo te.
fase: (cada una de las diversas apariencias o
figuras con que se dejan ver la luna y algu- favoritismo: (- personal) favor in liquem
nos planetas) phasis, -is vel -dis (ac -im; abl immdicus, immoderatus, nmius; nmia in
-i) f. Sin: artculus, i m (perodo); varetas (vel erga) liquem grtia; nmium erga li-
(mudanza). Uso: las - de la luna, phases lu- quem stdium; personarum accptio. Uso:
nares; lunae artculi; lunae lminum varetas; pecar de -, usar - con uno, licui nmi grti
seguir las - del eclipse de sol, solis deficientis favere, studere, indulgere; licui potssime
artculos observare // (fig, cada uno de los di- (vel potssimum) favere // (- partidario) in ci-
versos aspectos sucesivos que presenta un vilem suam partem (vel in factionem suam)
asunto) gradus, us m. Sin: phasis; tempus; stdium.
momentum; condcio; status, us m. Uso: - ac-
tiva, activus gradus; - de aspiracin, gradus fax: (aparato) telecopiatrum, i n. Sin: teleco-
inspirationis; gradus vel phasis ab inspira- piale, is n (instrumentum); telecopialis, is f
tione; - de comprobacin, phasis comproba- (mchina) // (documento) telecpia, ae f. Sin:
tionis; - de compresin, gradus compressionis epstula telecopialis. Uso: transmitir por -, te-
vel a compressione; - de descarga, gradus lecopiare; por -, per telecopiatrum, vel per te-
exonerationis vel ab exoneratione; - de explo- lecopiale, vel per telecopialem; relativo al -,
sin, gradus displosionis vel a displosione; telecopialis, e.
fases de la vida, vitae vices vel tmpora.
FBI (Federal Bureau of Investigation): Off-
fasmetro: phasmetrum, i n. Sin: instrumen- cium Foederatum (vel Foederatorum) Vesti-
tum elctricum phsibus dimetiendis. gatrium. Sin: Offcium Foederatorum
Vestigatorum; Foederale Investigationis Cor-
fastidiarse: me fastidio de alguien o algo, me pus; Officium Investigatrium Foederatarum
distaedet alicius vel alicius rei. Civitatum, vulgo FBI appellatum.
fatalidad: fatlitas, atis f. Sin: fatum; fati ne- fe: fides, ei f. Uso: buena -, bona fides; de
cssitas; sensus fatalis necessitatis. buena -, (ex) bona fide; mala -, maltia, ae f;
nequtia; perfdia; fallcia; dar - a uno, licui
fatalismo: fatalismus, i m. Sin: fatalistarum fidem habere, tribere, adingere, arrogare;
doctrina. faltar a la - prometida, fidem ledere, fllere,
prdere, frngere, violare; guardar la - pro-
fatalista: fatalista, ae m. Sin: fatalismi secta- metida, fidem servare vel conservare; obrar
447
febrero
de mala -, malitiose gere; perfdi uti. rticus, a, um. Uso: ejrcito -, exrcitus foe-
deralis.
febrero: Februrius (mensis, is m).
federalismo: foederalismus, i m. Sin: rtio
febrfugo: adj febrfugus, a, um // sust febr- foedertica; sociandarum civitatum doctrina.
fugum, i n; febrifgium, ii n (medicamen-
tum). federalista: adj foederalsticus, a, um. Sin:
ad foederalismum ttinens // sust foedera-
febril: febrilis, e. Sin: febriculosus, a, um. lista, ae m. Sin: foederalismi fautor.
fechador (utensilio para estampar fechas) felicitar: (expresar el deseo de que una per-
rotbiles dierum typi // (matasellos) v. esta sona sea venturosa) licui mnia laeta exps-
voz. cere.
448
ferroviario
fenologa: phaenolgia sive -loga, ae f. trg, cualquiera de los das de la semana ex-
cepto sbado y domingo) fria, ae f. Uso:
fenomenal: phaenomenalis, e // fig immanis; fria secunda (lunes), fria trtia (martes),
inauditus; mirficus; portentosus; prodigio- etc.
sus; monstruosus.
feriado: adj feriatus, a, um. Uso: da -, dies
fenomnico: phaenomnicus, a, um. feriatus; dies vcuus; - nacionales, friae
(-arum fpl) nationis; hoy es - (escolar), hodie
fenomenismo: phaenomenismus, i m. vacamus schol.
449
ferry
efecto de administrar); ferrviae (vel ferrivia- forma de ondas o puntos) lacnia, ae f. Sin:
rum) curatores vel praepsiti; qui rem ferri- punctum sertum vel lingulatum // (Arq,
viriam administrant (personas encargadas adorno a manera de -) encarpa, orum npl.
de la administracin); estacin -, sttio ferri-
viria; horario -, ferriviarum index (-dcis fetiche: idlum, i n. Sin: deus factcius; fac-
mf); horrium ferrivirium; lnea -, ferrivi- tcium numen (-mnis n).
rium iter; red -, ferrviae, arum fpl; viae
ferratae vel frreae; una densa red -, multae fetichismo: (culto de los fetiches) feticismus,
ferrviae; trfico -, commeatus ferrivirius // i m. Sin: idololatra, ae f ; factcii nminis
(empleado del ferrocarril) minister ferrivi- adortio; vana supersttio; facticiorum deo-
rius. Sin: ferrviae minister; ferrviae addic- rum cultus (-us m); falsorum nminum rel-
tus; ferrviae ministrio addictus; officialis gio vel adortio // (fig, idolatra, veneracin
ferrivirius; ferrviae pifex (-fcis m, si se excesiva) immoderatus cultus; caeca ador-
trata de un simple obrero). tio.
ferry o ferryboat: navis traiectria. Sin: fetichista: idollatres, ae m. Sin: idli ado-
traiectcium navgium; navis hamaxstichum rator; factcii nminis adorator // fig immo-
trnsvehens; navis ferrviae currus trnsve- deratus (vel immdicus, vel nmius) cultor.
hens.
feto: fetus, us m. Sin: conceptus, us m; par-
fervorn: hortatincula, ae f. Sin: exhortat- tus, us (dat y abl pl -ubus) m. Uso: - humano,
ria vel frvida oratincula; horttio. fetus humanus; infantculus conceptus; - no
nacido, fetus nondum natus.
festejar: celebrare. Sin: honorare.
feudal: feudalis, e.
festejo: sollmnia, ium npl. Sin: festvitas.
Uso: - oficiales, festivitates officiales. feudalidad: feudlitas, atis f. Sin: feudalis
rtio vel constittio; feudalis compges (-is f)
festn: convvium, ii n. Sin: festum; comis- sive compago (-gnis f).
stio; magna cena.
feudalismo: feudalismus, i m. Sin: feudale
festival: festivlia, ium npl. Sin: ldicrum; rgimen (-mnis n).
spectculum; festivum spectculum; lusrius
conventus; ldicer coetus; popularis recre- feudatario: feudatrius, ii m. Sin: dynastes,
tio. Uso: - musical, msicum spectculum; ae m; feudi dminus; feudi fritor; territrii
msicum festivumque spectculum; - de beneficirius. Uso: sbdito del -, cliens, entis
cine, festivlia cinematogrphica. m.
450
fideicomiso
fiado: vender a -, mercem solutione dilata fibroma: fibroma, tis n. Sin: fibratus tumor.
vndere.
fibrosidad: fibrata constittio.
fiador: sponsor, ris m. Sin: fideiussor; in-
tercessor. Uso: salir -, spondere; fideiubere. fibroso: fibratus, a, um. Sin: e fibris comp-
situs vel constans.
fiambre: promulsis, dis f. Sin: salacaccbia,
orum npl; coctum aut assum frgidum; fr- ficcin: fctio, onis f. Uso: - cientfica, v.
gida, orum npl; antecnium; antepastum; ciencia (ciencia ficcin).
cenae intium; gusttio.
ficha: (papeleta) scheda vel schida; sceda vel
fiambrera: (recipiente para llevar fiambres) scida, ae f. Sin: schdula vel schdula, sc-
theca frgidis servandis. Sin: pyxis frigidria dula vel scdula; tssera; tessrula. Uso: - cl-
// (fresquera) v. esta voz // (la que fabrica o nica, scheda clnica; - electoral, scheda
vende fiambres) frigidria, ae f. Sin: frigido- comitialis; tabella suffrgio ferendo; - mag-
rum confectrix (si solo fabrica); frigidorum ntica, scheda magntica; - mecanogrfica,
vnditrix (si solo los vende). scheda mecanogrphica; - perforada, scheda
perforata; - de asistencia, conventcium, ii n;
fiambrera: (oficina donde se fabrican fiam- - de inscripcin, scheda vel schdula inscrip-
bres) frigidorum officina // (tienda donde se tionis // (pieza que sirve para sealar los
venden) frigidorum taberna. tantos en el juego) scrpulus, i m // (pieza del
domin) v. dado // (pieza del ajedrez) latrn-
fiambrero: (el que fabrica o vende fiambres) culus, i m.
frigidrius, ii m. Sin: frigidorum confector (si
solo los fabrica); frigidorum vnditor (si solo fichado: in tsseras relatus. Sin: tsseris
los vende). mandatus; in tabellis annotatus vel ordinatus:
fianza: fideissio. Sin: spnsio pecuniria. fichador: in tsseras relator. Sin: tesserarum
Uso: - bancaria, fideissio mensria; argen- conscriptor; tabellarum ordinator.
triae domus cutio; dar - por uno, fideiubere
pro liquo. fichaje: in tsseras reltio. Sin: tabellria an-
nottio vel ordintio.
fibra: fibra, ae f. Uso: - musculares, fibrae
musculares; - sinttica, fibra synthtica. fichar: in schdulas vel scidulas dispnere.
Sin: in tsseras referre; tsseris mandare; in
fibrilacin: fibrilltio, onis f. Sin: gravssima tabellis annotare vel ordinare.
cordis inaequlitas vel inconstntia; cor inae-
quabilssime plpitans. fichero: (caja donde se clasifican las fichas)
chartotheca, ae f. Sin: scrnium, schedrium;
fibrina: fibrina, ae f. schedarum vel scidarum loculamentum, ar-
mrium, repositrium, scrnium, theca //
fibrinoso: fibrinosus, a, um. Sin: fibrin (conjunto de fichas) schedarum series, ordo,
abundans; fibrinam habens vel cntinens. congries. Uso: - de tarjetas, chartotheca.
451
fidedigno
fidelidad: fidlitas, atis f. Uso: alta -, summa fifty-fifty: lucri dimiditio. Sin: lucrum dimi-
fidlitas. diatum; aequssima parttio.
fiebre: febris, is f. Uso: - endmica, febris en- figurado: figuratus, a, um. Sin: figurativus;
dmica; - del heno, febris aestiva; rhinitis translatus, translativus; metaphricus;
(-dis f) pollinosa; - del oro, auri fames; tener symblicus.
-, febri correptum esse.
figurativo: imitativus, a, um. Sin: imginem
fiel: (aguja de la balanza) v. aguja // (cre- mitans vel xprimens.
yente) fidelis, is m // (cristiano) fidelis, is m;
christianus. Sin: christifidelis. figurero: imaguncularum (vel statunculo-
rum, vel staticulorum) vnditor.
field (cancha, campo de juego), v. campo.
figurilla: imagncula, ae f. Sin: statnculum;
fieltro: (especie de pao no tejido) feltrum, i statculum.
n. Sin: coctile, is n; coactlia, ium npl;
coacta, orum npl; pannus coctilis; coactum figurn: vestis adumbrtio, descrptio, spci-
villum; pannus ex lana coacta vel stipata; fi- men. Sin: exemplar vestis.
brnum, i n. Uso: hecho de -, coctilis, e; fi-
brnus, a, um; obrero que prepara el -, fijacarteles, v. cartelero.
lanrius coactor; coactilirius, ii m.
fijador: (fijapelo) liquor figens, fixrius, fi-
fiesta: festum, i n; festa, orum npl. Sin: dies xatrius, alligatrius // (fijador de carteles)
festus vel dies festa; dies festi; festvitas; v. cartelero.
sollemnitas; sollmnia, ium npl. Uso: -
mayor, festum maius; - movibles, festa fijar: fgere vel defgere. Uso: - el pelo,
moblia; sollmnia conceptiva; friae con- comam liquore figente oblnere vel aspr-
ceptivae sollemnes; - nacional, dies festus gere; - un cartel en lugar pblico, tbulam f-
nationalis; - navideas, sollmnia natalcia; - gere in pblico.
pblica, festum pblicum; - de invierno, hie-
male festum; - del carnaval, bacchanlium fijatopes: - del tabulador, calculatoris deci-
festum; - del Rosario, festum a Rosrio; ce- mani retinculum.
452
filigrana
fila: sries, i f. Sin: ordo, dnis m. Uso: en latliam spectans; ad pittcia prtinens. Uso:
larga -, porrecto rdine; en - india, unus post coleccin -, corpus philatlicum; pittaciorum
lium; hacer -, per rdinem singillatim acc- corpus; pittcia in ordinem redacta.
dere; poner en -, ordinare; rdine pnere; in
rdinem dispnere. filatelista: philatelista vel philatelistes, ae m.
Sin: pittaciorum peritus vel studiosus; pitta-
filacteria: (pedazo de piel o pergamino con ciorum collector; qui pittcia clligit. Uso: -
pasajes de la Escritura) phylactrium, ii n // fantico, philatelista phanticus.
(amuleto usado antiguamente) v. amuleto.
filauca: philuta, ae f.
filamento: (cuerpo filiforme, flexible o r-
gido) fibrae, arum fpl // (hilillo metlico de filautero: philauta, ae m.
una bombilla elctrica) ellchnium, ii n.
filauta, v. filauca.
filantropa: philanthrpia sive -thropa, ae f.
Sin: humnitas. file (Inform), archivo: scapus, i m. Sin: plica,
ae f.
filantrpico: philanthrpicus, a, um. Sin: hu-
manus; benignus; civilis; ad philanthrpiam filete: (bistec) carnis lamnula (-ae f).
ttinens.
filetear: trulo ornare.
filntropo: philnthropus, i m. Sin: philan-
thrpiae cultor, sectator, assectator; vir filiacin: filitio, onis f; filetas, atis f. Uso:
hminum amans vel amantssimus; vir anotar la -, filiationem enotare // (seas per-
hminum studiosus vel studiosssimus; vir sonales de un individuo) filiationis notae
homnibus amicus. (-arum fpl) // (fig, dependencia, ilacin)
origo, gnis f; ortus, us m; profctio. Uso: la
filarmona: philharmnice, es f; philharm- - de las ideas, idearum vel notionum origo.
nica, ae, f. Sin: msicae artis stdium.
filial: (sucursal) sedes (-is f) additcia vel au-
filarmnica: (acorden) v. esta voz. xiliria // (concerniente o relativo al hijo) fi-
lialis, e. Sin: flii (= del hijo) vel liberorum
filarmnico: philharmnicus, a, um. Sin: (= de los hijos). Uso: amor -, amor filialis;
musicorum studiosus; msicae vel msices petas in (vel erga) patrem (vel in matrem,
studiosus. Uso: orquesta -, symphonaca so- vel in parentes).
dlitas; symphoniacorum agmen, manus, ma-
npulus; sociedad -, sodlitas msicae arti (o filialmente: flii nimo. Sin: ut flium adde-
simplem msicae) provehendae; msicae stu- cet; pie.
diosorum sodlitas.
filigrana: (obra delicada formada con hilos
filatelia: philatlia sive -tela ; philatlica, ae de oro o plata) filigrana, orum npl. Sin: filum
f (ars). Sin: pittaciorum ars, doctrina, disci- ureum vel argnteum; ornamentum ex auro
plina, scintia. vel argento; opus auri vel argenti in fila ducti;
ornamentum ex ureis vel argnteis filis.
filatlico: philatlicus, a, um. Sin: ad phi- Uso: hebilla, pendientes, diadema de -, f-
453
Filipinas
filmable: aptus pellculae (cinematogrphi- filologa: philolgia sive -loga, ae f. Sin: phi-
cae). Sin: aptus (vel appsitus, vel accommo- lloga sive philolgica doctrina, disciplina,
datus) ad pellculam. ars, scintia; res philloga. Uso: - clsica,
philolgia clssica; antiquarum litterarum
filmador: pellculas mprimens. Sin: pellcu- stdia vel scintia; - comparada, compartio
las cinematogrphicas mprimens; pellicula- lingustica; - medieval, semtica, philolgia
rum rtifex vel operrius. mediaevalis, semitica; - moderna, recens phi-
lolgia.
filmadora: cinephotomchina, ae f. Sin: m-
china cinematogrphica; mchina imprimen- filolgico: philolgicus, a, um.
dis pellculis (cinematogrphicis).
fillogo: phillogus, i m. Sin: philolgiae
filmar: filmare. Sin: cinematographare; cultor, studiosus, peritus.
pellculam imprmere vel dedcere; imgines
cinematogrphicas cpere, exprmere; cine- filonesmo: philonesmus, i m. Sin: novitatis
matogrphice imprmere, rddere, referre. amor, cupditas, stdium; rerum novarum
amor.
filme: pellcula, ae f. Sin: pellcula (vel te-
nia, vel taenola) cinematogrphica; visfica filosofa: philosphia sive -sopha, ae f. Uso:
pellcula; horama, tis n. Uso: producir fil- - emprica, v. empirismo; - escolstica, philo-
mes, pellculas compnere, dere, fngere vel sphia scholstica ; - hermtica, philosphia
effngere. hermtica, abscndita, obscura.
454
fins
filtro: (cuerpo a travs del cual se hace financiacin: pecniae procurtio, suppedi-
pasar un lquido) colum, i n. Sin: colandi ttio, commodtio, destintio.
instrumentum. Uso: - de cigarrillos,
philtrum; nicotianae fstulae colum; financiar: pecniam suppeditare, commo-
hispnulae vel hispnicae colum; convolvelli dare, procurare, destinare (licui, ad liquid).
colum; transfusrium (vas); - del aire, colum Sin: nummos suppeditare (licui rei); pec-
ri purgando // (pocin a la que se atribuyen ni iuvare (liquem); sumptum praebere;
poderes mgicos) philtrum, i n. Sin: amat- sumptus conferre, dare, tribere, subminis-
rium; amatrium pculum; pculum amoris; trare.
medicamentum amatrium; amoris venef-
cium. financiero: adj nummrius, a, um. Sin: pe-
cunirius. Uso: recursos -, pecuniarum subs-
fin: (trmino) finis, is f. Sin: xitus, us m; dia; situacin - difcil, difficultas rei
pars (partis f) extrema. Uso: - del mundo, l- nummriae // sust nummrius vel nummul-
timum extium; rerum mnium extium; rius, ii m.
terrarum caelique extium; excdium totus
orbis terrarum; - de semana, extremae septi- finanzas: res vel rtio nummria. Uso: - del
manae friae; extrema hebdmadis pars; en Estado, civitatis rditus (-uum mpl); aer-
el - de semana, hebdmade exente; a fines rium.
del siglo pasado, exente praetrito seculo //
(objeto o motivo con que se ejecuta algo) finca: (propiedad inmueble) predium, ii n.
finis, is f. Sin: conslium; propsitum; sco- Sin: fundus. Uso: - pequea, praedolum;
pus, i m. Uso: a tal fin, ad hunc scopum (as- possessincula // (establecimiento agrcola)
sequendum); alcanzar un -, propsitum rsticum predium; ager, agri m. Sin: posss-
ssequi; proponerse un -, finem sibi prop- sio rstica. Uso: - pequea, agellus, i m; rs-
nere. ticum praedolum.
455
fingir
fingir: simulare liquid. Uso: - amistad, ami- nans, antis // sust subscriptor, oris m. Sin: ob-
ctiam simulare; finge partir, smulat se pro- signator vel signator. Uso: el - de esta carta,
ficisci. huius epstulae subscriptor.
finiquito: (remate o saldo de una cuenta) firmar: subscrbere. Sin: subsignare; ob-
exaequtio rationum. Sin: dbitae pecniae signare; nomen suum annotare, inscrbere,
soltio // (certificacin de su ajuste) pocha, subscrbere, subsignare. Uso: - en blanco,
ae f (solutae pecniae). Sin: testimnium vel chartam puram subscrbere; - un escrito,
testifictio solutae pecniae scripto nomen subscrbere; scriptum subscr-
bere; quien firma paga, obsignatori solven-
finlands: fnnicus, a, um. Sin: finlndicus // dum est; solvet qui obsignavit vel
sust Finnus, i m. obsignverit.
finta: Esgr capttio, onis f // fig fctio, onis f. firme: (capa de guijo o piedra machacada)
Sin: simultio; fallcia. Uso: hacer -, fngere; substrctio glareosa vel sxea. Sin: inferior
simulare; conatum simulare; liud ostndere stratura; infrius pavimentum.
quam ptere.
first-lady: princeps dmina.
finura: subtlitas, atis f. Uso: - excesiva,
nmia subtlitas; - de sentimientos, sententia- fiscal: adj fiscalis, e // (el que representa y
rum subtlitas. ejerce el ministerio pblico en los tribunales)
administer pblicus. Sin: actor pblicus; ac-
fiordo: sinus (-us m) perangustus. Sin: nti- cusator pblicus. Uso: el - de Turn, actor p-
mus sinus perangustus; maris angiportus (-us blicus taurinensis; - superior, suprior actor
m) vel angiportum. pblicus // (perteneciente o relativo al fisco)
fiscalis, e. Sin: pblicus; ad fiscum prtinens.
firma: (nombre de una persona que pone al Uso: fraude -, fiscalis fraus // (perteneciente
pie de un escrito; accin y efecto de firmar) o relativo al oficio de fiscal) actoris pblici
subscrptio, onis f. Sin: subsigntio; obsign- prprius; ad actoris pblici munus ttinens.
tio; consigntio; inscrptio; nomen (mnis n)
subscriptum, inscriptum; nminis consign- fisco: fiscus, i m. Sin: aerrium; pecnia p-
tio, inscrptio, subscrptio, subsigntio // blica.
(nombre comercial, empresa o estableci-
miento mercantil) socetas, atis f. Sin: domus; fsica: phsice, es (ac -en) f; phsica, ae f;
nomen; rtio; quaestuosa socetas vel conso- phsica, orum npl. Sin: phsica disciplina,
citio; negotiatria socetas; domus commer- doctrina, scintia; rtio de rerum natura.
cialis. Uso: - atmica, nuclear, phsica atmica, nu-
clearis; - mecnica, phsica mechnica; - so-
firmado: (suo nmine) signatus vel subscrip- cial, phsica socialis.
tus, a, um. Sin: nominatim subsignatus;
manu sua inscriptus. fsicamente: (de manera fsica) phsice //
(segn las leyes de la fsica) phsica ratione
firmante: adj subscribens, entis. Sin: obsig- // (relativamente al cuerpo) crpore; quod ad
456
fisionomista
corpus spectat. Uso: - est bien, crpore fisiogrfico: physiogrphicus, a, um. Sin: ad
valet. physiogrphiam vel ad naturae descriptionem
ttinens.
fsico: (adj, perteneciente a la fsica) phsi-
cus, a, um // (relativo a la naturaleza) natu- fisigrafo: physigraphus, i m. Sin: physio-
ralis, e. Sin: naturae (gen). Uso: el mundo -, grphiae peritus, cultor, studiosus.
rerum natura; fenmenos -, res naturales //
(perteneciente a la constitucin y naturaleza fisilisis: physilysis, -is f.
corprea) corpreus, a, um. Sin: naturae vel
crporis. Uso: beldad -, crporis pulchritudo; fisiologa: physiolgia sive -loga, ae f. Sin:
defecto -, vtium naturae vel crporis // ( el de animntium natura doctrina, disciplina,
que profesa la fsica) phsicus, i m. Sin: ph- scintia.
sicae vel physicorum cultor, studiosus, peri-
tus; naturae indagator // (exterior de una fisiolgico: physiolgicus, a, um. Sin: ad
persona) spcies, i f. Sin: aspectus (-us m); physiolgiam spectans.
figura; forma; fcies (semblante) // (constitu-
cin y naturaleza corprea de una persona) fisiologismo: physiologismus, i m.
corpus, pris n. Uso: - atltico, athletae cor-
pus; tiene un - atltico, athletae corpus est ei. fisiologista, v. fisilogo.
457
fisioterapia
458
flecha
flatulento: (que causa flatos) inflans, antis. fleborragia: phleborrhgia sive -rhaga, ae f.
Sin: magnam habens inflationem; inflatio-
nem priens vel fciens // (que los padece) fleborrexia, v. fleborragia.
inflatione laborans. Sin: fltibus laborans.
flebosclerosis: phlebosclersis, -is f. Sin: ve-
flauta: tbia, ae f. Sin: fstula. Uso: - trans- narum durtia (-ae f) vel durties (-i f); venae
versal, tbia transversa; tocar la -, tbi c- (-arum fpl) durae vel duratae.
nere.
flebostenosis: phlebostenosis, is f.
flautado: tibnus, a, um. Sin: tbiis smilis
(sonus). flebotoma: phlebotmia sive -toma, ae f.
Sin: venae incsio; snguinis detrctio.
flauteado, v. flautado.
flebotomiano: phlebtomus, i m. Sin: phle-
flautista: (varn) tibcen, cnis m. Sin: fistu- botmiae peritus.
lator // (mujer) tibcina, ae f.
flebotomista, v. flebotomiano.
flebectasia: phlebctasis, -is f. Sin: venae
sive venarum dilattio. flebtomo: phlebtomum, i n.
459
flechazo
flechazo: (disparo de flecha) sagittae coniec- mollis iuncus; mimbre -, lentum vimen
tus (-us m), conictio, emssio (-onis f) // (-mnis n); olmo -, flxilis ulmus (-i f) // fig
(golpe de flecha) sagittae ictus (-us m). mollis, e (dctil); tractbilis (manejable);
fcilis (maleable); flexbilis; dcilis. Uso:
flegmasa: phlegmsia sive -masa, ae f. Sin: nimo -, mollis vel tractbilis nimus; cabe-
inflammtio. llos -, capilli dciles vel molles; tempera-
mento, carcter -, tractbile vel fcile
flema: (mucosidad que se arroja por la boca) ingnium; voz -, tractbilis vel flexbilis vox.
pituta, ae f. Sin: phlegma, tis n // (tardanza,
lentitud en las operaciones) lentitudo, dnis flexin: flxio vel inflxio, onis f; flexus vel
f. Sin: veternus, i m; cuncttio; lenta ndoles; inflexus, us m // Gram flexura, ae f.
lentus nimus; nimi lentitudo. Uso: la pro-
verbial - inglesa, lenta Britannorum ndoles flexo: brcchium elctricum flexbile.
nmini non cgnita // (serenidad, impasibi-
lidad) tranqullitas, atis f. Sin: constans nimi flictenia: phlyctaena, ae f. Sin: cutis vescula
tranqullitas. vel bllula.
flexible: flexbilis vel flxilis, e. Sin: mollis; flora: flora, ae f. Sin: satorum univrsitas.
lentus. Uso: abedul -, flexbilis betulla; junco -,
460
fluvial
floral: floralis vel florealis, e; flreus, a, um. flotante: flitans, antis. Sin: fluitando aptus;
Sin: florum (gen pl). submersioni resistens.
florecilla: flsculus, i m; flscula, ae f // (en flotar: fluitare. Sin: fluctuare; innatare; in-
sentido espiritual) flsculus spiritalis. nare; supernatare; in summo consstere.
461
fobia
fogonero: fornacator, oris m. Sin: fornac- fonacin: phontio, onis f. Sin: sonorum for-
rius; focrius. mtio; vocis formandae rtio; vocis phaen-
mena.
folclor, v. folclore.
fonda: deversrium, ii n. Uso: - de estacin,
folclore: (conjunto de las tradiciones, creen- stationis caupona.
cias y costumbres de las clases populares)
gentilcii mores; peculiares ppuli mores // fondear: (anclar) ncoram icere, fgere, p-
(ciencia que estudia esas materias) demol- nere. Sin: ad ncoram deligare.
gia, ae f. Sin: demogrphia; ethnogrphia;
laogrphia; scintia rerum populrium. fondillos: (bracarum) fundus, i m.
462
fonolgico
463
fonologizacin
fonologizacin: phonologiztio, onis f. Sin: forjar: (fabricar y formar) strere. Sin: fn-
commuttio phonolgica. gere. Uso: - una palabra, strere verbum; -
un ardid, fngere fallciam vel fbricam // fig,
fonlogo: phonlogus, i m. Sin: phonolgiae forjarse inquietudes, strere sibi sollicitdi-
peritus, cultor, studiosus. nem; forjarse miedos, fngere sibi metum.
fonometra: (arte de medir y regular los so- forma: forma, ae f. Uso: - elptica, forma
nidos) phonomtria sive -metra, ae f. Sin: so- ellptica; - de gobierno, civitatis forma; rei
norum mnsio (-onis f) vel mensura; ars pblicae modus (-i m); estar en plena -, p-
sonorum intentiones metiendi // (rama de la timo crporis hbitu esse.
lingstica que analiza los fonemas lingsti-
cos distintivos por va fontica) phonomtria, formacin: formtio vel conformtio, onis f.
ae f. Sin: doctrina quae ratione phontica lin- Sin: instittio. Uso: - especfica, peculiaris
guae phonmata distinctiva xplicat. nimi conformtio; - espiritual, formtio spi-
ritualis; - humanstica, litterarum cogntio et
fonmetro: phonmetrum, i n. Sin: soni in- pertia; - permanente, instittio continua; - a
tentionis index (-dcis mf); instrumentum la castidad, formtio ad castitatem; institutos
sono metiendo. de -, instituta formativa.
464
fosforescencia
format (Inform): (representacin de datos) forro: fdera, ae f // (tela interior con que ser
forma, ae f. Sin: compostio //(organizar refuerza un vestido) pannus substilis. Sin:
datos) formare vel conformare // (formatear subtegmen vel subtemen, mnis n; subsumen-
un disco) formare. tum; subsutura; subsutum; subsutus pannus
// (cubierta que se pone a un libro para pro-
formativo: formativus, a, um. Sin: institut- tegerlo) camsia, ae f.
rius. Uso: obra -, opus formativum; pera
formativa. fortaleza: (fuerza y vigor) robur, ris n. Sin:
frmitas; firmitudo. Uso: - de nimo, robur
Formosa: Formosa, ae f. Sin: Taivnia vel nimi; nimi frmitas // (una de las virtudes
Taiwnia, ae f; nsula Formosa. Uso: de -, adj cardinales, uno de los siete dones del Esp-
formosanus, taivanianus, a, um; sust Formo- ritu Santo) fortitudo, dnis f // (recinto forti-
sanus vel Taivanianus, i m. ficado) arx, arcis f (ciudadela). Sin:
castellum (castillo) // - volante, arx (arcis f )
frmula: frmula, ae f. Uso: - cientficas, volans.
scientiarum frmulae; - matemtica, qu-
mica, frmula mathemtica, chmica // (mo- fornculo: fornculus vel furnculus, i m.
delo de acto jurdico) iudcium, ii n. Uso: -
resolutoria, iudcium ad solvendas quaestio- forzamiento: - de una cerradura, effractura,
nes aptum vel cngruum. ae f. Sin: resertio dolosa; claustri revlsio.
465
fosforescente
fsforo: (metaloide combustible y que luce foso: fossa, ae f. Uso: cavar un -, fossam d-
en la oscuridad) phsphorum, i n; phspho- cere vel fdere.
rus, i m. Sin: lucferum elementum; lucfera
matries (-i f) // (trozo de cerilla, madera o fotalgia: photalgia sive -alga, ae f.
cartn, con cabeza de fsforo, que sirve para
encender) sulphuratum, i n. Sin: flammfe- foto, v. fotografa, fotografiar.
rum, i n; (- de cera) cerinum, i n; cerolus, i
m; cerolus flmmifer; cerolus sulphuratus; fotocalco: (calco obtenido mediante la foto-
cerolus slphure llitus; (- de madera) ra- grafa) photochalcogrphica imago. Sin:
mentum sulphuratum, ignferum, flammfe- imago photogrphice expressa // (procedi-
rum; lgneum sulphuratum; lignolum miento para sacar el calco de una fotografa)
flammferum; flammfera ssula; (- de papel) photochalcogrphia, ae f. Sin: photochalco-
chartceum sulphuratum vel flammferum. grphica ars.
Uso: caja de fsforos, sulphuratorum theca;
theca sulphuratis asservandis; theca ramentis fotoclula: photocllula, ae f.
sulphuratis asservandis; vendedor de fsfo-
ros, v. fosforero. fotocermica: photocermica, ae f. Sin: ars
(artis f) oper figulin photogrphice ornandi.
fosfuro: phosphurum, i n.
fotocomponedora: mchina luce vel photo-
fsil: sust fssile, is n. Sin: res fssilis; obiec- grphice compositiva.
tum fssile. Uso: los -, fosslia, ium npl // adj
466
fotognico
467
fotgeno
fotgeno: (adj, que produce luz) photgenus, fotografiar: (ejercer el arte de la fotografa)
a, um. photogrphiam (vel photogrphicam artem)
exercere // (sacar fotos) photographare. Sin:
fotograbado: (procedimiento de grabar un photographmata fcere // (sacar una foto)
clis fotogrfico sobre planchas de zinc, liquem vel liquid photographare. Sin: (ali-
cobre, etc) photogrphica incsio. Sin: luce cius vel alicius rei) photogrphiam vel pho-
(vel lucis ope) incsio; brcteae photogrphi- tographema fcere; imginem photogrphice
cae incsio; ars photogrphice incidendi vel imprmere, exprmere, rddere, pngere, de-
excudendi // (arte de estampar estas plan- pngere; imginem luce (vel lucis ope, vel
chas por accin qumica de la luz) ars photo- lucis per) imprmere; imginem imprmere
grphice imprimendi. Sin: ars incisas // (fig, describir minuciosamente) liquid
brcteas luce (vel lucis ope) reddendi vel ex- summ dilignti descrbere vel narrare.
primendi // (lmina grabada o estampada
por este procedimiento) imago photogrphice fotogrficamente: photogrphice. Sin: lucis
(vel luce) incisa, excusa, impressa. impressione.
468
fototelegrafa
(estampa obtenida por medio de este arte) compostio. Sin: imago photogrphice
photolithogrphica imago. coniuncta vel tessellata.
469
fototerapia
foyer: theatrale vel theatri vestbulum. frgil: (quebradizo, que se rompe con facili-
dad) frgilis, e // (caduco y perecedero) fr-
frac: tuncula caudata, hirundnea, hirundi- gilis. Sin: caducus; fluxus // (que cae
nina, bfida. Sin: vestis vel snthesis caudata; fcilmente en el pecado) frgilis, e. Sin: d-
thorax caudatus. Uso: vestido con el -, tun- bilis; imbecillus; infirmus // (en leyenda de
cul caudat vestitus. advertencia) cave, frgile est (cuidado, es
material frgil).
fracasado: adj ignobilis, e. Sin: contemptus
(desacreditado); drutus (arruinado); pot fragilidad: (calidad de frgil o quebradizo)
nufragus; vitae vrtice raptus // sust nufra- fraglitas, atis f // (facilidad que se tiene de
470
francotirador
francesista: gllici sermonis studiosus. Sin: francfobo: adj gallphobus, a, um. Sin:
gllicis ltteris doctus. Gallorum inimicus // sust gallphobus, i m.
Sin: Gallorum inimicus.
Francia: Gllia, ae f. Sin: Francogllia; Frn-
cia, ae f. francfono: adj francphonus, a, um. Sin:
gllice loquens // sust francphonus, i m. Sin:
francio: frncium, ii n. gllice loquens; qui gllice lquitur.
471
franela
frasco: (botella alta y angosta) phlasco vel fraterno: fraternus, a, um. Sin: fratris (gen).
flasco, nis m; phlasca vel flasca, ae f. Sin:
guttus vel gutus; lagoena; ampulla. Uso: - de fraude: fraus, fraudis f. Sin: - electoral, m-
vino, oenphorum, i n; - cuentagotas, phlasco bitus (-us m) suffragiorum; - fiscal, fiscalis
minutatim (stillatim, guttatim) liquorem fraus.
fundens vel effundens.
fray: frater. Uso: - Cristbal, frater Christ-
frase: phrasis, is f. Sin: loctio vel eloctio, phorus; frailes menores capuchinos, fratres
onis f; dctio; verba coniuncta. Uso: - hecha, minores capuccini; franciscales capulati.
trita vel detrita loctio; verba commnia et
trita. frazada: strgula, ae f; strgulum, i n. Sin:
lodix, dcis f; stratum, instratum; opertrium;
frasear: verbis coniunctis uti. Sin: eleganter vestis strgula. Uso: - acolchada, strgulum
472
freniatra
fretica: agua -, aqua phretica vel phretia; frenado: frentio, onis f. Uso: - automtico,
aqua putealis vel puteana; aqua ex imo solo automtica frentio.
scatens vel prfluens.
frenar: (detener o aminorar con el freno el
frecuencia: Fs frequntia, ae f. Uso: alta -, movimiento de las ruedas) frenare. Sin: suf-
alta vel ltior frequntia (elctrica); maior, flaminare; sufflmine uti; sufflamen adhi-
uctior, elevata vel elevtior frequntia ; baja bere; rotas sufflaminare // (fig, enfrenar,
-, minor (vel minutior, vel deprssior, vel de- refrenar) frenare vel infrenare. Sin: moderari;
pressa) frequntia (elctrica); - modulada, corcere; reprmere; compscere; domare.
frequntia modulata // (repeticin frecuente)
crbritas, atis f. Sin: assiditas. Uso: - plu- frenastenia: phrenasthnia sive -sthena, ae
vial, pluviarum crbritas; - de los sacramen- f. Sin: mentis imbecllitas, infrmitas, hebe-
tos, frequens sacramentorum usus (-us m) vel ttio.
percptio (-onis f); crbrior sacramentorum
frequenttio. frenazo: sufflaminandi ctio.
473
freno
freno: frenum, i n (pl frena, orum n vel freni, frente: (parte anterior) frons, frontis f. Uso:
orum m). Uso: reprimir con el - tenso a un - de batalla, prima cies (-i f); prima exrci-
caballo, equum arctato compscere freno; tus cies; frentes de los edificios, frontes ae-
sacar el - a un caballo, frenum equo detr- dificiorum; en -, ex adverso; in adverso;
here; tascar, morder el -, frenum mndere, exadversum sive exadversus; texto latino con
mordre // (- de carro o vehculo automvil) versin italiana en -, latinum peris exem-
frenum, i n. Sin: sufflamen, mnis n. Uso: - plum, cuius in adversa pgina itlica inter-
hidrulico, sufflamen hydrulicum; - neum- prettio praebetur.
tico o de aire comprimido, frenum pneumti-
cum; - de discos, frenum discale; - de fresa: (fruto y planta) fragum, i n // (herra-
emergencia, frenum perculi; frenum necessi- mienta giratoria cortante) rota sectria. Sin:
tatis sbitae; - de mano, frenum vel suffla- mchina rotalis sectria.
men manuale; - de pedal, sufflamen pdibus
actum; - sobre las cuatro ruedas, frena (npl) fresadora: mchina excusria.
quattuor rotarum // los - estn rotos, suffl-
mina sunt disiecta; los - no funcionan, suffl- fresco: (cuadro) pictura muralis vel pariet-
mina suo non funguntur ministrio; soltar el ria. Sin: opus udo llitum; pictura udo in-
- de mano, sufflamen manuale laxare // fabri- ducta; pictura in recenti calce; tbula picta
cante de frenos, frenrius, ii m. udo llitis colribus. Uso: pintar al -, udo co-
lores illnere.
frenocomio: phrenocomum, ii n. Sin: phre-
nopathicorum valetudinrium. frescor: (fresco) refrigertio, onis f. Sin: re-
frigrium; ambile frigus (-ris n) // (fres-
frenologa: phrenolgia sive -loga, ae f. cura) v. esta voz.
474
frontis
dianus, i m. Sin: Freud sectator. fritada: fricta vel frixola, orum npl. Sin:
frictura vel frixura, ae f; esca fricta vel frixa;
freudismo: freudismus, i m. Sin: freudiana fricta obsnia (-orum npl). Uso: - de huevo
doctrina; psychanlisis ad mentem Sigis- batido, v. tortilla.
mundi Freud.
frito: frictum, i n. Sin: frixa, orum; esculenta
fricacin, v. friccin. frixa npl.
475
frontispicio
frutera: lanx (lancis f) pomria vel fructu- fuera: - de juego, v. offside // - de s, alienata
ria. Sin: frctuum tmpanum. mente. Sin: amens, entis. Uso: estar uno - de
s, non esse apud se; sui cmpotem non esse;
frutero: (vendedor de fruta) pomrius, ii m. mentis non esse cmpotem; sui oblitum esse;
Sin: pomorum vnditor // (recipiente para estar - de s de alegra, laetti vel gudio ex-
poner fruta) v. frutera. sultare; laetti efferri; estar - de s de estu-
por, stupore attnitum esse; obstupscere;
fruticultura: cultura pomria. estar - de s de ira, prae iracndia non esse
476
fumfero
apud se; estar - de s de miedo, metu exani- num) fumum huriens vel sugens; tabaci
matum esse; amentem esse metu vel terrore. fumum sugens; tabaco indulgens. Uso: - em-
pedernido, fumator prtinax, cntumax, obs-
fuerza: vis (ac vim; abl vi; pl vires, vrium, tinatus, perptuus; - incorregible, fumator
vribus). Sin: robur, bris n; vigor; virtus; fa- insanbilis; se vanagloriaba de ser un estu-
cultas; opes (opum fpl); potntia. Uso: - ar- pendo -, magnum se esse fumi haustorem
madas, cpiae, arum fpl; - mecnica, vis praedicabat // no -, non fumator. Sin: fumo
mechnica; - militar, vis militaris; - motriz, alienus; aversus a fumo. Uso: departamento
motria vis; - naturales, naturae vel natura- para fumadores (en el tren ...), loculamentum
les vires; vires rerum; evolucin de incons- tabaco indulgntibus; locales separados para
cientes - naturales, caecus naturlium vrium fumadores, oeci fumatorum separati.
cursus; - productivas, vires productivae;
fuerzas para la paz, cpiae (nationum) paci fumar: fumare. Sin: fumicare; fumum (ta-
tuendae; usar la -, vi rem grere. baci) haurire, sgere; tabacum sgere; nico-
tianum fumum haurire; vaporatum tabacum
fuga: Ms fuga, ae f // Dep accelertio, onis sgere; dcere fumum tabaci; dare peram
f. Sin: procursus (-us m) rpidus vel citatus. fumo tabaci. Uso: el -, fumtio vel fumictio;
Uso: - final de los ciclistas, extrema birota- por -, propter fumicationem; cigarros a
riorum accelertio vel celritas. medio -, volmina media tantum absumpta;
- un cigarrillo, fumare hispnicam; - cigarri-
fuina, v. gardua. llos en cantidad, plrimas hispnicas fumare;
- deliciosamente, odoratum fumum lniter
fular: (tela fina de seda) tela srica // /(pa- dulcissimeque sgere; - como una chimenea,
uelo de seda para el cuello) (sricum) ric- ut caminus fumum sgere et emttere; - con
nium, ii n. Sin: sricum focale; strscia estilo, eleganter fumo indulgere; eleganter
srica. sgere et emttere fumum; - en pipa, fumis-
gio uti tabaco; tabaco indulgere fumarolo;
flica: flica, ae f; fulix, cis f. fumo mucho, con excesiva fruicin, totus in
fumo tabaci sum; muertes que se siguen al -,
full time: cargo -, munus (-nris n) pleni tm- mortes e fumicatione secutae; tengo la pa-
poris; profesin -, profssio plenria. sin de -, nmio tabaci stdio incendor, abr-
pior, ducor; tabaco plane captus sum; tabaci
fulminante: adj flminans, antis // (cpsula nimis sum studiosus; tabaci stdio tneor;
o pistn del arma de fuego) oprculum fl- summa cupiditate in tabacum feror vel incen-
minans vel fulmneum. dor; prohibicin de -, interdctio fumandi;
terminantemente prohibido -!, grviter inter-
fulmneo: fulmneus, a, um. dcitur ne quis tabaco utatur vel tabaco indl-
geat!; ya no est permitido -, fumare non iam
fumada: fumi gusttio vel haustus (-us m). lcitum.
477
fumigacin
478
fusil
479
fusilamiento
fusilamiento: alicius sclopettio, onis f. fusta: (ltigo) v. esta voz // (buque ligero de
Sin: ex manuballista interncio; per pyro- remos con uno o dos palos) celox, cis f.
ballistam interfctio; interfctio ex sclopeto;
interfctio glandis emissione. Uso: condenar fustn: fustneum, i n.
al -, liquem manuballist necandum (vel in-
terficiendum, vel prosternendum) decrnere; fustao, v. fustn.
liquem sclopeto vel per sclopetum necari
(vel intrfici, vel prosterni, vel transfodi) iu- ftbol: pedildium, ii n. Sin: pedifllium;
bere; liquem plumbo (vel glande, vel plm- follildium; harpasti ludus; ludus follis pe-
bea glande) necari iubere; liquem glandis dumque; follis calciumque ludus; sphaero-
(vel plmbeae glandis) emissione necari iu- mchia sive -macha. Uso: apasionado del -,
bere. studiosssimus follildii certminum; pelota
de -, pedifollis, is m; jugar al -, pedifolle l-
fusilar: liquem sclopetare. Sin: manu- dere; folle, calce, harpasto ldere; folle et
ballista necare; pyroballista occdere; sclo- clcibus ldere.
peto interfcere, prostrnere; plumbo (glande,
plmbea glande, glande metllica) necare, futbolista: pedilusor, oris m. Sin: follilusor;
perfdere, transfdere; fstula pyria interf- lusor pedifollis; sphaerista, ae m; pedisphae-
cere, concdere, intermere; glande metllica rista; podosphaerista; pilcrepus; folle pedi-
perfdere. Uso: fusilado, manuballist neca- busque ludens.
tus vel perfossus.
futbolstico: pedilusrius, a, um. Sin:
fusilazo: sclopettio, onis f. Sin: manuballis- follilusrius; follicularis; ad pedildium (vel
tae (vel pyroballistae, vel sclopeti, vel fstulae ad pedifllium, vel ad follildium) ttinens.
priae) ictus (-us m), coniectus, emssio; (de- Uso: sociedad -, pedildii (vel pedifllii, vel
tonacin) pyroballistae explsio, fragor, str- follildii) socetas.
pitus (-us m).
futurismo: futurismus, i m. Sin: novae futu-
fusilero: (concerniente o relativo al fusil) raeque artis conquistio; nmium vel imm-
manuballistrius, a, um. Sin: pyroballistrius; dicum futuri stdium.
sclopetrius; ad manuballistam prtinens //
(soldado de infantera armado de fusil) ma- futurista: (partidario del futurismo) futu-
nuballistrius, ii m. Sin: pyroballistrius; rista, ae m. Sin: futuri affectator, cpidus,
sclopetrius; miles manuballist ( vel pyro- vidus; novae futuraeque artis inquisitor, stu-
ballist, vel sclopeto) instructus. diosus; futuri nimis vel immdice studiosus
// (perteneciente o relativo al futurismo) futu-
fusin: (efecto de fundir o fundirse) fsio, rsticus, a, um. Sin: ad futurismum spectans.
onis f. Sin: fusura; conflatura. Uso: - termo-
nuclear, fsio thermonuclearis // (unin) co- futuro: adj futurus, a, um. Sin: psterus //
ninctio, onis f. Sin: copultio. Uso: - de sust futurum, i n; futura, orum npl. Sin: tem-
partidos, de facciones, prtium, factionum pus (-pris n) futurum vel psterum; futura
cotio vel coninctio // (fig, armona) concr- aetas. Uso: el coche del -, futurae aetatis au-
480
futurlogo
futurlogo: futurlogus, i m.
481
G
gabn: lacerna, ae f. Uso: - de piel, pellta la- gacetillero, v. reportero.
cerna; v. sobretodo.
gachas: puls, pultis f. Sin: pulmentum; pul-
gabardina: (tela de tejido diagonal) gabardi- mentrium. Uso: - de castaas, castanearum
num, i n. Sin: gabardinum txtile; txtile puls, pulmentum, pulmentrium.
transversum; diagonale txtile // (sobretodo
hecho con esa tela) gabardnea, ae f. Sin: la- gafas, v. anteojos.
cerna gabardnea.
gaffe, v. metida de pata.
gabarra: ratis, is f. Sin: ratis ad traiciendum
comparata. gaita: utrculus, i m. Sin: utrculus rsonans;
tbia utrculo infixa vel inserta. Uso: tocar la
gabela: (tributo, impuesto) v. estas voces. -, utrculo cnere; tbi utrculo insert c-
nere.
gabinete: (aposento menor que la sala, para
estar o trabajar) cubculum, i n. Sin: sedes, gaitero: utriculrius, ii m. Sin: ascaules, ae
is f; zotheca vel zothcula, ae f; conclve, is m; crnicen (-cnis m); tricen (-cnis m).
n. Uso: - de fsica, conclave rerum physica-
rum; - de qumica, conclave rerum chemica- galactagogo: galactagogus, a, um.
rum; cubculum vel cella chmicae (arti)
excolendae // (cuerpo de ministros del Es- galctico: galcticus, a, um.
tado) consistrium, ii n. Sin: ministrorum
conslium; supremum conslium regni vel rei galactforo: adj galactphorus, a, um // sust
pblicae; supremum rei pblicae gubernan- galactphorum, i n.
dae conslium; administrorum praesdium.
Uso: - del soberano, conslium vel consist- galactgeno: galactgenus, a, um. Sin: lac
rium prncipis; jefe de -, v. ministro. gignens.
482
gallineta
galen: ingens bllica navis velgera. galicismo: gallicismus, i m. Sin: gllica vox
vel gllicum verbum (si se trata de vocablo);
galeote: remex, mgis m. gllica loctio vel dctio (si se trata de giro).
483
gallito
galope: qudrupes gressus (-us m). Sin: qua- galvanometra: galvanomtria sive -metra,
drpedus gradus (-us m). ae f.
484
gansterismo
485
ganza
486
gas
gardua: (mamfero carnicero) fina, ae f. garitos) aleator, oris m. Sin: doms aleatriae
Sin: mustela fina. frequentator; homo in domo aleatria fre-
quens vel assduus.
garete, v. deriva.
garito: (casa de juego) aleatrium. Sin: ale-
garfio: uncus, i m. Sin: ferrum uncinatum, atrium conclve; domus aleatria; clandes-
aduncum, coniunctivum; asser falcatus; hr- tina leae domus. Uso: frecuentar el garito,
pago, nis m. aleatrium (vel domum aleatriam) frequen-
tare.
garganta: (fig, cualquier estrechura entre
montes, ros u otros parajes) fauces angus- garnacha: (especie de vino) vinum subfla-
tae. vum.
gargantear: (dicho de pjaros) garrire. Sin: garra: unguis, is m. Sin: flcula; branca (- de
fritinnire; minurire // Ms vibrissare. Sin: las fieras). Uso: fig, caer en las - de alguien,
garrulare; vocem flctere; vocem in cantando in manus alicius venire; arrancar algo de
crispare; trmulo vocem inflctere cantu. las - de alguien, liquid e manibus (vel e fu-
cibus) alicius erpere.
gargantilla, v. collar.
garrafa: bmbula, ae f. Sin: orca; rceus vel
grgara: gargariztio, onis f. Sin: gargaris- rceum, urcolus; capsa, cpsula. Uso: - de
mus, i m. Uso: hacer grgaras, gargarizatio- oxgeno, bmbula oxgeni; - de aceite, orca
nes fcere. oleria; - de metal, cpsula ex metallo; me-
tllica capsa; - para gas, rceus gasrius; vas
gargarear, v. gargarizar. gasrium.
gargarizar: gargarizare. Sin: gargarizatio- garza: pica, ae f. Sin: pica caudata. Uso: -
nem fcere. real, rdea, ae f.
487
gasa
gasa: turunda, ae f. Sin: tnue txtile; lem- gasolinera: (lancha automvil con motor de
niscus; linamentum; penicillum; fscia medi- gasolina) v. motolancha // (depsito de ga-
camentosa; txtile medicamentrium vel solina para la venta al pblico) gas(i)olin-
medicamentosum. rium, ii n. Sin: benzinrium; naphtrium;
gas(i)olinae (vel benzinae, vel naphthae) re-
gaseiforme: gasiformis, e. Sin: ariformis; ceptculum vel repositrium // (puesto de ga-
ariam formam habens. solina para la venta al pblico) gasolinria,
ae f (taberna). Sin: benzinria, naphthria (ta-
gaseoducto, v. gasoducto. berna).
gaseosa: gaseosa (vel gasiosa) aqua vel ptio. gasomtrico: gas(i)omtricus, a, um.
Sin: aqua vaporosa; vaporalis vel carbnica
ptio; aqua vel ptio effervescens. Uso: - de gasmetro: (sitio y edificio) gas(i)metrum,
limn, ctrina ptio. i n. Sin: opifcium gsicum // (instrumento
para medir el gas) gas(i)metrum, i n.
gaseoso: gaseosus sive gasiosus, a , um. Sin:
vaporosus // (que contiene gas) gsium vel gastador: (soldado) miles fber.
vaporem cntinens, habens.
gasteroscopio, v. gastroscopio.
gasificar: gasificare. Sin: gasiforme vel gase-
osum fcere. gasto: sumptus, us m. Sin: impensa; impn-
dium; expensa; expensum. Uso: gastos de
gasista: gasrius vel gasirius, ii m. Sin: correo, expensae cursuales; gastos de envo,
faber vel pifex gasrius; gsii domstici dis- missionis impensae vel expensae; gastos de
tributor. hoteles, deversoriorum expensae; gastos de
transporte, expensum itneris.
gasoducto: gasiductus, us m; gsii ductus.
Sin: ductus gasalis. gastralgia: gast(e)ralgia sive -alga, ae f. Sin:
stmachi dolor vel spasmus.
gasgeno: (aparato destinado para obtener
gases): gasigeneratrium, ii n. Sin: apparatus gastrectasia: gast(e)rectsia sive -tasa, ae f;
gsii generator; gasgenum instrumentum // gasterctasis, -is f. Sin: gastroctsia sive
(mezcla de bencina y alcohol que se usa para -tasa; gastroctasis; stmachi dilattio vel
el alumbrado y para quitar manchas) infltio.
gas(i)genum, i n; gas(i)ognium, ii n.
gastrectoma: gastrectmia sive -toma, ae f.
gasoil: gasleum vel gasileum, i n. Sin: g- Sin: resctio (-onis f) ventrculi.
sium oleosum.
gastrelcosis: gasterhlcia sive -helca, ae f.
gasleo, v. gasoil. Sin: gastrohlcia; stmachi ulcus (-cris n)
vel ulcertio.
gasolina: gasolina vel gasiolina, ae f; gasio-
linum, i n. Uso: cargar -, gasolinam mere gastricismo: gastricismus, i m. Sin: gstricus
488
gato
489
gaucho
rrado, intus insdiae sunt; intus est equus geisha: iapnica saltatrix (-icis f). Sin: delec-
Troianus; fig, dar - por liebre, liquem tatrix; oblectatrix.
fllere, decpere, in errorem indcere; li-
quem verbis circumdcere; fig, ser como pe- gelatina: gelatina, ae f; gelatinum, i n. Sin:
rros y gatos, perpetuas inter se simultates ius (iuris n) vel isculum concretum. Uso: -
exercere // (aparato que permite levantar de fruta, isculum e fructibus concretum.
grandes pesos a poca altura) elevatrum sive
levatrum, i n (currs). Sin: rgata, ae m; gelatinoso: gelatinosus, a, um. Sin: concres-
trchlea, ae f; vectis, is m; martinellum, i n; cens, entis.
levationis vel erectionis adiumentum.
gemelo: adj gemellus, a, um. Sin: gminus;
gaucho: armentrius Amricae meridianae. gemellaris. Uso: hermanos -, gmini, orum
mpl; gmini fratres; fratres gemelli; gmini
gauss: gaussiana mensura. uniovulares // pl, juego de botones iguales
que se ponen en los puos de la camisa, g-
gaveta: (tina pequea) gbata, ae f. Sin: scu- minae fbulae. Sin: malloli (-orum mpl);
tella; camella; militaris scutella. glbuli gmini; glbuli manuleorum // pl,
doble anteojo, perspiclia, ium npl. Sin: ge-
gavia: (cofa) cvea, ae f. Uso: - de viga, spe- minatum specillum; duplex perspicillum; g-
culatria cvea; speculatrium carchsium. mina specilla. Uso: gemelos de teatro,
perspicilla vel perspiclia theatralia; bincu-
gaviln: accpiter, tris m. lus theatralis; gemelos prismticos, perspi-
cilla prismtica; gemelos de campo,
gaviota: gvia, ae f. Sin: larus, i m. binculus; gminum telescpium; telesc-
pium geminatum.
gavota: (antigua danza francesa) salttio
gllica. Gminis: Gmini, orum mpl. Uso: cpsula
espacial Gminis XII, spatialis cella (vel
Gaza: Gaza, ae f. Uso: la regin de -, rgio cpsula, vel capsa) Gemini XII appellata.
Gazae.
gemir: gmere, ingmere, ingemscere (li-
gazmoera: (afectacin de devocin) pieta- qua re, in liqua re, licui rei).
tis spcies (-i f). Sin: religionis ostenttio vel
simultio // (afectacin de modestia) pudic- gen o gene: genum, i n; gen indecl. Uso: - de
tiae simultio. Sin: verecndiae affecttio; la dislexia, genum dyslxiae.
pudictia simulata; verecndia ostentata.
genciana: gentiana, ae f.
gazmoo, a: (que afecta devocin) religio-
nis ostentator vel simulator (-oris m); religio- gendarme: vigil, lis m. Sin: custos (-odis
nis ostentatrix vel simulatrix (-icis f). m); biocolyta, ae m; excbitor; satelles (-
ltis); armatus, i m; custos pblicus; custos
gaznate: (garguero) v. esta voz. pblicae securitatis; miles a pblica tutela;
miles a pblica securitate. Uso: - pontificios,
giser, geiser o geyser: geyseriana scaturgo Civitatis Vaticanae excubitores; Pontifciae
(-gnis f). Sin: salientes aquae clidae. excbiae; Pontifcia vgilum cohors; Pontif-
490
generalizacin
491
generalizado
universa accommodtio; rerum dilattio. plina, vel res) gentica. Uso: la - moderna,
scintia gentica recentioris tmporis; - mole-
generalizado: vulgatus, a, um. Sin: ltius pa- cular, gentice molecularis.
tens.
geneticista, v. genetista.
generalizar: (volver general) generalizare.
Sin: divulgare; liquid commune rddere // gentico: genticus, a, um. Uso: patrimonio
(considerar y tratar de manera general cual- -, patrimnium genticum.
quier punto o cuestin) generalizare. Sin:
universe dcere; generatim complecti; ltius genetista: gentices (vel doctrinae genti-
extndere; generliter definire // generali- cae) studiosus. Sin: (rei) genticae peritus.
zarse, increb(r)scere. Uso: el uso se ha ge-
neralizado, consuetudo incrbuit. geniecillo: homo vel mlier diffcilis.
generalmente: generliter. Sin: universe; ge- genio: (grande ingenio, fuerza intelectual ex-
neratim; plerumque. traordinaria) magnum ingnium. Sin: ing-
nium praestans vel praestantssimum; mens
generator (Inform), generador (un pro- paene divina // (sujeto dotado de dicha facul-
grama): generatrum, i n. Sin: generatrium. tad) vir (viri m) summi ingnii. Sin: vir
magno (vel praestantssimo) ingnio predi-
genrico: genricus, a, um. tus. Uso: - de la computadora, peritssimus
in computatris adhibendis; - de los musicales,
gnero: (clase, orden en que se consideran summum msici drmatis ingnium; ptimus
comprendidas diferentes cosas) genus, nris mnium in drmatum provncia // (deidad
n. Uso: - didctico, didasclico, dramtico, pagana) gnius, ii m.
pico, epistolar, filosfico, histrico, lrico,
literario, narrativo, oratorio, pastoral, po- genital: adj genitalis, e. Uso: aparato -, geni-
tico, profano, genus didcticum (vel aptum tale, is n // los -, genitlia, ium npl. Sin: partes
ad docendum), didasclicum, dramticum genitales. Uso: los - del varn, virlia, ium
(vel scenicum), picum, epistolare (vel epis- npl; los - de la mujer, fminal, lis n.
tularum prprium), philosphicum, histri-
cum, lricum (vel lyricorum crminum, vel genitivo: adj genetivus vel genitivus, a, um
lricae psis), litterarum (vel scribendi, vel // sust casus (-us m) genetivus. Uso: - parti-
scriptionis, vel scripturae), narrativum (vel tivo, genetivus partitionis.
narrationis), oratrium, pastorale, poticum,
profanum // (mercanca) merx, mercis f. Uso: genzaro: miles ianitirius.
- alimenticios, esculentae merces // (tela, te-
jido) pannus, i m. Uso: - grueso, pannus gros- genocidio: genocdium, ii n. Sin: interncio,
sus. onis f. Uso: - de los judos, genocdium iu-
daeorum.
generosidad: magnanmitas, atis f. Sin: libe-
rlitas; nimi magnitudo vel exclsitas. genoma: genoma, tis n.
492
geografa
gento: multitudo stipata. Sin: stiptio tumul- geofagia: geophgia sive -phaga, ae f.
tuosa.
gefago: adj gephagus, a, um // sust
gentleman, v. gentilhombre. gephagus, i m.
493
geogrfico
494
gimnasia
495
gimnasio
496
glaucoma
giro: (letra, libranza de comercio) tssera glndula: glndula, ae f. Uso: - adrenal o su-
nummria. Sin: nummria chrtula, scheda, prarrenal, lacrimal, pancretica, pineal, sa-
schdula, scdula. Uso: - postal, mandatum lival, tiroidea, glndula suprarenalis,
cursuale, cursrium, tabellrium, fiscale; lacrimalis, pancretica, pinealis, salivalis,
cursualis tssera; nummria scdula pblici thyroida.
cursus; nummrium pblici cursus manda-
tum; por - postal, cursuali usurpata schdula glanduloso: glandulosus, a, um. Sin: glndu-
// (estructura especial de la frase) dctio, onis lae vel glandularum (gen).
f // (movimiento circular) gyrus, i m. Sin:
circitus, us m, mbitus, us m. glasnost: perspicitas, atis f.
497
glicemia
glicosuria: glycosria sive -sura, ae f. Sin: glosador: explanator, oris m. Sin: interpres,
glucosria sive -sura, ae f. tis m; interpretator; annotator.
glptica: glptica, ae f. Sin: glptica ars. glosalgia: glosslgia sive -alga, ae f. Sin: lin-
guae dolor.
gliptografa: glyptogrphia sive -grapha, ae
f. glosar: explanare. Sin: interpretari; annota-
tionem appnere.
gliptologa: glyptolgia sive -loga, ae f.
glosario: glossrium, ii n.
gliptoteca: glyptotheca, ae f.
glosema: glossema, tis n. Sin: vox obsoleta,
global: nteger, gra, grum. Sin: communis; rara, peregrina, explicatione ndigens.
generalis.
glosemtica: glossemtica, ae f.
globalizacin: globaliztio, onis f. Sin: glo-
balismus. glosista, v. glosador.
globo: globus, i m. Sin: follis, is m. Uso: - glosologa: glossolgia sive -loga, glottol-
aerosttico, globus vel follis arius, arostti- gia sive -loga, ae f. Sin: linguarum doctrina
cus, arstatus; follis voltilis; - dirigible, fol- vel stdium. Uso: el que estudia la -, glott-
lis dctilis; v. zepeln // - terrqueo o logus.
terrestre, globus terrqueus // - de juguete o
adorno. follculus, i m. Sin: glbulus. glosopeda, v. aftosa.
498
gobernar
glotn: adj vorax, acis. Sin: gulosus; gulae gnosticismo: gnosticismus, i m. Sin: gnosti-
vel ventri dditus // sust hlluo, onis m. Sin: corum doctrina vel heresis (- is f).
gulo, onis m; gneo, onis m; homo edax;
lurco, onis m; gmia, ae m; abligurrtor. Uso: gnstico: adj gnsticus, a, um // sust gnsti-
ser -, ligurrire; ventri dditum esse // (animal cus, i m.
rtico) gulo borealis.
goal, v. gol.
glotonera: hellutio, onis f.
gobernacin: praefectura, ae f. Sin: praefecti
glucemia, v. glicemia. vel gubernatoris dgnitas, munus; gubernato-
ratus, us m. Uso: sede de la -, aedes (-ium fpl)
glucgeno, v. glicgeno. praefecturae; gubernatoris sedes (-is f); - de
la Ciudad del Vaticano, Vaticanae Civitatis
glucometra: glycomtria sive -metra, ae f. Praefectura (el cargo); Sedes vel Paltium
Praefecturae Vaticanae Civitatis (la sede).
glucmetro: glucmetrum, i n.
gobernador: (jefe superior de una provincia
glucosa: glucsium, ii n. Sin: glycosum, i n; o territorio) praefectus, i m. Sin: gubernator;
glycsium, ii n; sccharum amylceum. rector; moderator; procurator; praeses (-sdis
f). Uso: - de una provincia, provnciae prae-
glucosuria, v. glicosuria. fectus vel gubernator.
gluten: gluten, tnis n; gltinum, i n. gobernanta: doms moderatrix (-icis f). Sin:
rerum domesticarum praeses (-sdis f).
glutinoso: glutinosus, a, um. Sin: viscosus.
gobernante: (el que gobierna la cosa p-
glutinosidad: glutinsitas, atis f. Sin: visc- blica) rei pblicae moderator, praefectus, gu-
sitas; vis glutinativa vel glutinosa. bernator, rector. Sin: civitatis rector; nationis
moderator. Uso: los -, rerum publicarum rec-
gnmico: gnmicus, a, um. tores.
499
gobierna
praesse; clavum rei pblicae tenere; rei p- summam imprii in civitate btinent; qui cla-
blicae guberncula tractare vel moderari. vum rei pblicae tenent // jefe de -, prae-
psitus regmini // sede del -, sedes (-is f)
gobierna, v. veleta. regminis. Sin: aedifcium regminis.
500
gndola
golilla: (pauelo alrededor del cuello) focale, gomapluma: gummis (vel cummis) plmea;
is n. gummis pluma (-ae f). Sin: cummis levis vel
mollssima; cummi (indecl) leve vel mollssi-
gollera, v. golosina. mum. Uso: de -, e gummi plmea; e cummi
(indecl) plmeo.
golosina: cuppdia, ae f vel cuppdium, ii n;
en pl, platos exquisitos. Sin: crustum; crs- gomar: gummi (vel cummi) illnere vel n-
tulum; placenta; esca (vel daps, dapis f) con- gere.
quisita vel exquisita; cibus exquisitus vel
suavssimus. Uso: vendedor de golosinas, gomina, v. fijador.
cuppedinrius, ii m.
gomista: gmmium vel cmmium vnditor.
golpe: (encuentro repentino y violento de dos
cuerpos) ictus, us m. Sin: percssio, onis f; gomosidad: gumminosa vel cumminosa na-
plaga, ae f. Uso: (en el juego del tenis) - de- tura. Sin: gmmea fcies; cummatus humor.
recho, ictus directus; - revs, ictus inversus //
(actuacin violenta y rpida) ictus. Sin: m- gomoso: (de la naturaleza de la goma) gum-
petus, us m. Uso: - terrorista, ictus terrorsti- mosus vel cummosus, a, um. Sin: cmmeus;
cus; - de estado, subitnea convrsio rerum; cumminosus; glutinosus; viscosus // (petime-
publicarum rerum repentina (vel violenta) tre) v. esta voz.
muttio; - militar, rerum muttio a viris mili-
tribus violenter effecta // - bajo, ictus infe- gnada: gonas, dis f. Sin: glndula genita-
rior; de -, sbito; de un -, semel; - de gracia, lis.
ictus letalis; - de mano, insdiae, arum fpl;
dar un - de estado, rem pblicam vi mutare. gonagra: gonagra, ae f. Uso: sufrir de -, g-
nibus laborare.
golpear: - la puerta, stium pulsare; golpe-
arse el pecho, perctere pectus. gonalgia: gonlgia sive -alga, ae f. Sin: g-
nuum dolores.
goma: gummis, is (ac -im; abl -i vel -e; gen
pl -ium) f; gummi indecl; cummis, is f; gonartritis: gonarthritis, dis f.
cummi indecl. Sin: gumma, ae f; gumen vel
gummen, mnis n; gluten, tnis n; gltinum. gndola: (barco chato de remos) vneta
Uso: - arbiga, gummis arbica; - artificial, cymba vel cmbula. Sin: vneta linter (-tris
sinttica, cummis artificialis; cummis arte f), navcula, navicella; vnetus thalamegus;
(vel artifcio) compsita; - elstica, gummi navis cubiculata.
501
gondolero
502
grada
503
gradacin
gradus // (cada uno de los bancos escalona- parentesco con uno, nullo gradu liquem
dos de un anfiteatro) cveae subsllium // contngere // (cada uno de los diversos esta-
(especie de rastro) crates vel cratis (-is f) dos, valores o calidades que, en relacin de
(dentata). Sin: (h)irpex, pcis m; occa; ras- mayor a menor, puede tener algo) gradus, us
trum. m. Uso: - de latitud, de longitud, gradus lati-
tdinis, longitdinis; intensidad de siete -
gradacin: gradtio, onis f. Sin: gradus, uum segn la escala de Richter, vis septem gr-
mpl; (serie) index (-dcis mf) gradatus vel duum richterianorum // (cada una de las 360
gradata; per gradus distribtio. Uso: - de so- partes iguales en que puede dividirse la cir-
nidos, sonorum gradus; gradaciones y des- cunferencia) gradus, us m // (manera de sig-
arrollos sucesivos, gradus processusque. nificar la intensidad relativa de los
calificativos) gradus, us m. Uso: - positivo,
gradera: grduum ordo, dispostio, sries. comparativo, superlativo, gradus positivus,
Sin: gradus, uum mpl; scalae, arum fpl. Uso: comparativus, superlativus // (ttulo y honor
dispuesto en -, gradatus, a, um; graderas del que se da en las universidades al que se gra-
estadio, stdii gradus (-uum mpl), gradatio- da en una facultad o ciencia) gradus, us m.
nes, cnei. Sin: ttulus; gradus acadmicus; dgnitas et
nomen. Uso: - de doctor, doctoris gradus;
grado: (peldao, escaln) gradus, us m. Sin: doctoris dgnitas ac nomen; conseguir el - de
ascensus, us m. Uso: es talentoso en alto -, doctor en letras, ad litterarum doctoris dig-
summo ingnio preditus est; hay muchos - nitatem pervenire; litterarum doctoris gra-
en la virtud, in virtute multi sunt ascensus; dum ssequi vel obtinere // (en la carrera
alcanzar el ms alto - de la virtud, virtutis militar) gradus, us m. Sin: ordo, dnis m. Uso:
praestntiam cnsequi; llegar al ms alto - los - inferiores y superiores, inferiores et su-
de perfeccin, de desarrollo (de una capaci- periores gradus; ascender de -, amplioris r-
dad), ad summum pervenire; llevar una obra dinis feri; tiene el mismo - en el ejrcito,
al ms alto - de perfeccin, peri fastgium eundem rdinem in exrcitu ducit // (volun-
impnere; por grados, gradatim; subir a un - tad, gusto) comprobtio, onis f. Uso: de - o
ms elevado, ascndere altiorem gradum; al- por fuerza, velis nolis; de buen -, libenter; li-
tiorem (dignitatis) gradum cnsequi // (cada benti nimo; libens, entis (si se trata de dos o
una de las divisiones del termmetro) gradus, ms, libentes); de mal -, invitus (si se trata
us m. Uso: - de temperatura, temperaturae de dos o ms, inviti); coactus (tratndose de
vel temperationis gradus; - de Celsius, - cen- dos o ms, coacti).
tgrado, gradus celsianus; 40 - de calor, qua-
draginta gradus celsiani caloris; 60 - bajo graduable: gradubilis, e. Sin: in gradus dis-
cero, sexaginta gradus sub (vel subter, vel cernendus, distribuendus, distinguendus.
infra) zerum vel sub zerum nmerum; de
cinco - en la escala de Richter, quinque gr- graduacin: (divisin en grados) gradutio
duum scalae richterianae // (en la masonera) vel gradtio, onis f. Sin: per gradus distnctio,
grados inferiores, gradus inferiores; - supre- dispostio // (colacin de grados acadmicos)
mos, gradus supremi; masn de 30 -, masso grduum (academicorum) colltio (-onis f).
(-onis m) sublimis gradus tricsimi //
(proximidad entre parientes) affinitatis gra- graduado: (dividido en grados) grdilis, e.
dus. Sin: gradus cognationis; vnculum pro- Sin: gradatus; in gradus diductus, distinctus;
pinquitatis. Uso: no tener ningn - de per gradus divisus, distinctus, distributus //
504
grajo
(que posee ttulo acadmico) gradu (acad- randi modus. Uso: - exacta, recta scribendi
mico) ornatus vel exornatus, decoratus, pre- rtio; emendatus scribendi mos; diversidad
ditus, potitus. Uso: - en filosofa, in de grafas, litterarum varetas; scribendi dis-
philosphia doctoris gradu ornatus; in philo- similitudo.
sphia doctor renuntiatus.
grfico: (adj, perteneciente o relativo a la es-
gradual: gradualis vel gradalis, e. Uso: sal- critura) grphicus, a, um. Sin: ad scripta
mos -, graduales psalmi; cntica grduum vel spectans; ad scribendum prtinens; scribendi
ascensionum. (gen); (aplicado a las descripciones, opera-
ciones y demostraciones que se representan
gradualmente: modo graduali. Sin: grada- por medio de figuras) grphicus // (represen-
tim; per gradus; pedetemptim vel pedeten- tacin por medio de lneas) descrptio, onis f.
tim. Sin: lineamenta, orum npl; imago grphica;
tbula.
graduando: gradu (acadmico) decorandus,
ornandus, honestandus, donandus. Sin: (aca- grafio: grphium, ii n.
dmicum) gradum adepturus. Uso: - en filo-
sofa, teologa, medicina..., philsophus, grafito: (mineral) graphites, ae m; graphites,
thelogus, mdicus (pblico diplmate) re- is m. Sin: graphitum, i n // (escrito o dibujo)
nuntiandus; - de bachiller, de licenciado, de grphio scriptum; inscrptio scariphata;
doctor, baccalureus, licentiatus, doctor re- inscrptio grphio incisa; scrptio vel figura
nuntiandus vel futurus. grphio exarata.
505
grama
grama: gramen, mnis n. Sin: agropyrum. nualis vel manuria; manuale pyrbolum //
(fruto del granado) granatum, i n.
gramaje: grvitas, atis f. Sin: grammatura,
ae f; pondus per grmmata. Granada: (Estado insular) Granata, ae f.
Sin: Insula Granata. Uso: de - , adj granaden-
gramtica: (arte de hablar y escribir correc- sis, e; sust Granadensis, is m.
tamente una lengua) grammtica, ae f. Sin:
ars grammtica vel grammticae. Uso: - es- granadero: (soldado encargado de lanzar
tructural, grammtica structuralis; conforme granadas) pyrobolrius, ii m. Sin: ballistrius
a las reglas de la -, secundum praecepta (vel // (soldado de elevada estatura) prcerae sta-
leges) grammaticorum; iuxta leges dicendi; turae miles (-ltis m).
error de -, vtium sermonis; maestro de -, ma-
gister grammticus; regla de -, lex dicendi; granadina: granatina, ae f. Sin: granatina
dar clase de -, grammticam docere // (libro ptio (-onis f); sucus e malo granato.
que contiene reglas de la -) liber grammti-
cus vel grammaticalis. Sin: liber ad rem Gran Bretaa: Magna Britnnia. Uso: de - ,
grammticam ttinens. britnnicus, a, um; natural de - , Britnnicus,
i m.
gramatical: grammticus, a, um. Uso: estu-
dios -, grammtica, orum npl; reglas de -, grande: (de grandeza material) magnus, a,
praecepta vel leges grammaticorum; leges di- um. Sin: grandis (de gran mole); procerus (de
cendi. gran estatura); amplus (de gran extensin).
Uso: extraordinariamente -, ingens, entis;
gramtico: adj grammticus, a, um // (el en- magnitdine invisitata; igualmente -, pari
tendido en gramtica) grammticus, i m. magnitdine (abl de cualidad); par, paris;
Uso: ser un -, rei grammticae peritum esse; monstruosamente -, immanis, e; tan -, tantus;
grammaticam profiteri. cuan -, quantus; dos veces ms -, duplo
maior; ltero tanto maior; muchas veces ms
gramo: (unidad de peso) grammum, i n; -, multis prtibus maior // (prcer, magnate)
gramma, -tis n. Sin: scrpulum, scriplum; vir magnus. Uso: los siete -, septem viri
scrptulum n vel scrptulus m // fig granum, magni.
i n. Sin: grnulum.
granero: granrium, ii n. Sin: hrreum.
gramfono: grammphonum sive -moph-
num, i n; grammophnium, ii n. Uso: - por- granilloso: grneus, a, um; granosus, a, um.
ttil, grammphonum porttile vel portbile; Sin: nodosus; tuberosus; nodis differtus.
de -, grammophnicus.
grantico: granticus, a, um // fig lapdeus, a,
gramola, v. radiola. um. Sin: durssimus; perdurans.
506
gravedad
nite; ex lpide granoso vel granato) factum // vinum adustum vel sublimatum. Uso: una co-
fig, de - (firme, constante, tenaz) firmus, a, pita de -, vitalis aquae sorbtio vel haustus //
um. Sin: constans; tenax, persevrans // fig, (gancho de hierro u otro metal que sirve para
de - (duro, rgido, cruel) durus, a, um. Sin: unir o sujetar dos piezas) uncinus, i m. Sin:
rgidus; acerbus; severus; lapdeus; silceus. fbula (broche). Uso: - pequea de metal, de
Uso: corazn de -, cor granticum; cor slice hierro, uncnulus metllicus, frreus; - de pa-
concretum; tener un corazn de -, cor gran- peles, chartarum fibcula; sujetar pginas
ticum habere; pectus silceum habere. con grapas, pginas fibulare vel infibulare.
granjero: vllicus, i m. Sin: villae rsticae gratis: gratis. Sin: gratuto; sine mercede;
praepsitus. sine salrio.
granulacin: granultio, onis f. Sin: ad (vel gratuito: gratutus, a, um. Sin: gratis datus,
in) grana redctio. donatus, factus.
granular: adj granosus, a, um // tr, in (vel gravamen: (carga impuesta sobre un inmue-
ad) grana adgere vel commutare. ble o sobre un caudal) onus, neris n.
507
gravitacin
gravitar: gravitate vel nutu moveri, ferri. grieta: fissura, ae f. Sin: rima; hiatus, us m.
Sin: gravitate et pndere moveri, ferri. Uso: - de glaciar, glaciatae molis hiatus.
grecizante: graecnicus, a, um. grilla: (hembra del grillo) grilli vel grylli f-
mina . Uso: esa es - !, nugas dicis!; ineptis!
grecizar: graecizare. Sin: graecari, pergrae-
cari, congraecari; Graecos imitari. grillo: grillus vel gryllus, i m.
gredal: adj cretceus; cretosus; crteus // sust grillroom: taberna crnium cratcul assata-
cretifodna, ae f. rum.
gregoriano: gregorianus, a, um. Uso: calen- grisceo: grisolus, a, um. Sin: cinerceus;
dario -, calendrium gregorianum; canto -, subfuscus; nigralbus; ex albo et fusco mix-
cantus gregorianus; planus canendi modus. tus.
gremio: corportio, onis f. Sin: corpus; grisn: grisinus, i m. Sin: panicillus; bacillum
collgium; consocitio; socetas; sodlitas; panceum vel panis; pastillus tubulatus.
508
guante
gris: hydrgenum carburatum vel subterr- globus; manpulus; turma; consocitio (- so-
neum. Sin: gsium subterrneum. Uso: ex- cial); - deportivos, coetus ludicrorum cert-
plosin de -, gsii subterrnei displsio. minum; - electrgeno, machinamentum
electrgenum; machinamentum elctridem
grito: clamor, oris m. Sin: vox, vocis f; voci- (vel electricitatem, vel vim elctricam) xci-
fertio. Uso: - de dolor, eiulatus, us m // fig, tans vel gnerans; - de extremistas, grex ex-
el ltimo - (= la ltima moda), ltimum ele- tremistarum; - familiar, globus familiaris; -
gntiae. Sin: clamor supremus. fotogrfico, nonnulli photogrphice expressi
mpl; - homogneos de fieles, fideles eiusdem
Groenlandia: Gronlndia vel Grolndia, ae rdinis et condicionis; - internacionales de
f. Sin: Grnia; Vridis Rgio,Tellus (-ris f), auxiliadores, internationales coetus auxilia-
Terra; Prasnia. torum; - palestino Hamas , Palaestinorum
consocitio, quae est Hamas; - parlamenta-
groenlands o groelands: adj gronlan- rio, pars legatorum populrium; - sanguneo,
diensis, e. Sin: gronlndicus; Terrae Vridis snguinis genus (-nris n); - de trabajo, coe-
(gen) // sust Gronlandiensis, is m. tus (-us m) operatrius.
grotescamente: ridcule. Sin: hrride; incon- guadaa: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso : -
cinne; inepte. para cortar el heno, falx faenria vel fenria ;
fabricante de guadaas, falcrius, ii m; v.
grotesco: (ridculo y extravagante) ridculus, hoz.
a, um. Sin: ridcule mirus // (irregular, gro-
sero y de mal gusto) inconcinnus, a, um. Sin: guadaero: faenseca vel fenseca, ae m; fe-
ridculus; ineptus; nsolens; insulsus. nisex vel fnisex, -scis vel -scis m.
509
guantera
guantero: (el que hace guantes) digitabul- guardalmacn: custos (mrcium) recept-
rius, ii m. Sin: digitabulorum vel chiroteca- culi.
rum pifex (-fcis m); qui digitbula facit //
(el que los vende) digitabulorum vnditor vel guardalodos, v. guardabarros.
mercator.
guardameta: metae vel portae custos. Sin:
guarda: (persona) custos, odis m. Sin: de- initor; portrius.
fensor; protector; servator; titor. Uso: - fo-
restal, silvarum custos; - de caza, (pblicus) guardapolvo: (especie de abrigo de tela li-
venationis custos; - de frontera, miles limit- gera) cinctus, us m. Sin: cinctculus, i m; epi-
neus // (accin de guardar, conservar o de- tgium pulverrium vel pulvreum; vestitus
fender) tutela, ae f. Sin: conservtio; scholaris.
praesdium.
guardarropa: (armario para la ropa) vesti-
guardabarrera: curator valli. Sin: ferrivi- rium, ii n Sin: armrium; vestiria arca // (su-
rius custos (-odis m). jeto destinado para cuidar de la oficina en
que se guardan las ropas) vestspicus, i m.
guardabarros: luticpulum, i n. Sin: plteus Sin: vestplicus; vstiplex (-plcis m); vs-
vel plteum; plutolus vel plutolum; luti pl- tium custos; adiutor a veste, servus vstium
teus vel plutolus; tbula contra lutum. custos; adiutor a veste; fmulus a supellc-
tile.
guardabosque: (pblicus) salturius, ii m.
Sin: silvarum custos (-odis m); custos silves- guardasellos: pblicus obsignator. Sin:
tris. sphrgidum custos.
510
guerra
guardin: custos, odis m. Uso: el que hace gelfo: adj guelfus vel guelphus, a, um // sust
las veces del -, sustituto del -, subcustos, odis guelfus vel guelphus, i. Sin: papae propugna-
m. tor vel fautor.
511
guerrera
tum; - civil, bellum domsticum, intestinum, bellator, miles, rmiger. Uso: - islmico, tec-
civile; - civil de exterminio, internecivum tus bellator islmicus.
bellum civile vel intestinum; - europea,
bellum Europaeum; - fra, bellum frgidum; gueto: (barrio judo) (clausus) Iudaeorum
bellum incruentum; bellum non armis bella- vicus (-i m).
tum; pax smilis bello; terror belli mnibus
impendens; - mundial, bellum mundanum, gua: (manubrio) v. esta voz // (mango que
mundiale, universale, pancsmium; bellum sirve para guiar y frenar el aro) clavis, is f //
totus orbis; bellum mnium gntium; pri- (libro de indicaciones) libellus, i m. Sin: en-
mera - mundial, prius vel primum bellum chiridion, ii n; index, -dcis mf. Uso: - telef-
mundanum; segunda - mundial, postrius vel nica, index vel catlogus telephnicus; index
alterum bellum pancsmium; secundum numerorum telephonicorum vel telephono-
bellum mundanum; secundum totus orbis rum; - turstica, libellus periegticus; enchi-
bellum; - relmpago, bellum celrrimum; ridion peregrinntium; hodopricon, i n;
bellum flminis more; bellum fulmneum; descrptio itneris; - de lugares, libellus (-i m)
- santa, bellum sanctum; islmicum bellum locorum dux (ducis m); itinerrium; la - de
sacrum; - total, bellum totale; - verdadera, Madrid, itinerrium Matritense vel urbis Ma-
veri nminis bellum // - contra los terroris- triti; - de trenes, index trminum // (el que
tas, bellum contra terroristas; - de indepen- acompaa a otro para ensearle el camino)
dencia, bellum restituendae ptriae; bellum dux, ducis m. Sin: dux viae, itneris, viarum
liberandae ptriae; - de liberacin, bellum li- atque itnerum, locorum; praemonstrator; mi-
berationis; - de posiciones o de trincheras, nistrator. Uso: - diplomado, ministrator
bellum stativum; - de religin, bellum reli- diplmate donatus; - alpino, ductor itnerum
gionis caus susceptum // partidario de la -, alpicorum // (fig, persona que ensea y dirige
belli instigator, incitator, excitator, fautor, a otra para hacer o lograr lo que se propone)
suasor, provocator, suscitator. dux, ducis m. Sin: magister, tri m; rector, oris
m. Uso: - espiritual, spiritualis dux.
guerrera: (chaqueta ordinaria que llevan los
militares cuando trabajan o estn en el guijo: grana lapdea. Sin: comminuti lpides
frente) tnica campestris. mpl; glrea, ae f.
guerrillero: excursor, oris m. Sin: concursa- guillotinar: (decapitar con la guillotina) se-
tor; procursator; bellator tectus, solutus, clan- curi mortfera occdere. Sin: liquem guillo-
destinus; clandestinus miles; non legtimus tinian mchin plctere, necare; liquem
512
Guyana
guiar: licui nictare vel nictari // guiarse, gusto: gustus, us m. Uso: - personal, gustus
significare inter se. Sin: furtim inter se asp- personalis; - del tiempo, gustus tmporis.
cere.
gutapercha: cummis vel gummis malae-
guin: (texto) argumentum, i n. Sin: libellus siana.
textualis. Uso: - cinematogrfico, libellus
textualis cinemticus; - de una obra teatral, gutural: gutturalis, e.
ludi scenici argumentum // (signo ortogr-
fico) linola, ae f. Sin: linola coniunctiva; Guyana: Guiana, ae f. Uso: de -, guianensis,
parva lnea; lnea paraethtica // Ms musi- e; natural de -, Guianensis, is m.
calis nota sequentem vocem ndicans.
513
H
habano: (cigarro) (volumen) habanum. Sin: conclave lecti snguli; conclave unus lecti; -
habanus (convlvulus); nicotianum bacillum doble, conclave binorum (vel duorum) lecto-
habanum vel habanense; tabacum haba- rum; - con (o sin) ducha, conclave cum (vel
nense. sine) lavacro plvio; - para hespedes, hos-
pitculum; hosptium; hospitale cubculum;
habilidad: pertia, ae f. Sin: dextritas. Uso: precio de la -, prtium habitationis.
- crtica, crticae artis pertia.
habitculo: habitculum, i n.
habilitacin: habilittio, onis f. Sin: facultas;
ius, iuris n; potestas; hablitas; capcitas. habitado: habitatus, a, um.
Uso: - acadmica, - para la enseanza, ha-
bilittio acadmica; ius vel facultas docendi; habitante: ncola, ae mf. Uso: - de una aldea,
conseguir la -, ssequi facultatem docendi; vicanus, i m; paganus, i m; - de una ciudad,
rendir los exmenes de -, periclitari ad asse- de un Estado, civis, is mf; - de una provincia,
quendam facultatem docendi. provincialis, is mf; - de un valle, vallcola, ae
m; los - del cielo, caelcolae, -arum vel -lum
habilitado: habilitatus, a, um. Sin: habilis; m; celites, um m; caelestes, ium m.
habilitatione preditus. Uso: - para la ense-
anza, pblica docendi facultate preditus. hbitat: naturalis sedes (-is f). Sin: naturale
domiclium.
habilitar: habilitare. Sin: hbilem (vel
aptum, vel idneum) rddere; facultatem ali- habitual: slitus, a, um. Sin: consuetus, usi-
cius rei tribere vel concdere; ius artis tatus.
exercendi licui dare; iure mneris gerendi
(vel exercendi) donare liquem; ad liquod habitu: frequentator, oris m.
munus fungendum liquem idneum rddere.
Uso: - para el ejercicio profesional, ius alic- hablar: loqui. Uso: - alemn, castellano,
ius mneris exercendi (vel alicius artis pro- francs, griego, ingls, italiano, latn, portu-
fitendi) concdere; - para la docencia, ius gus, ruso, theodisce, hispnice, gllice,
docendi licui concdere. graece, nglice, itlice, latine, lusitane, rs-
sice (vel sarmtice) loqui; theodisc, hisp-
habitabilidad: condcio habitbilis. Sin: fa- nic, gllic, graec, nglic, itlic, latin,
cultas habitandi. lusitan, rssic (vel sarmtic) lingu loqui
vel uti; - para sus adentros, secum loqui; ha-
habitable: habitbilis, e. Sin: qui habitari po- blas bien latn, bene vel expedite latine l-
test. queris; habla con claridad!, lquere clara
voce!; lquere distincte!; habla ms fuerte,
habitacin: (sitio donde se habita) habittio, por favor!, lquere maiore voce, quaeso!
onis f. Sin: habitculum; domus, us f // (cual-
quiera de las piezas de una casa) cubculum, hacha: (herramienta) scia, ae f. Sin: securis,
i n. Sin: conclave, is n. Uso: - individual, is f. Uso: - de dos cortes, de doble filo, bipen-
514
haragn
nis, is f; ferrum bipenne // (vela) creus, i m. halo: (crculo luminoso que rodea a veces el
Sol y la Luna) halo, nis f. Sin: halos (gen y
hacheta: ascola, ae f. ac halo); crculus, nimbus, corona (v. gr.
lunae) // (aureola) aurola, ae f. Sin: flgi-
hachs: hasisum, i n. Sin: sucus (-i m) can- dum lumen // (brillo que da la fama o el pres-
nbinus; ndicum soporferum (-i n). tigio) splendor, oris m. Uso: el - de la gloria,
de la virtud, de la santidad, splendor glriae,
hacienda: (finca agrcola) predium, ii n. virtutis, sanctitatis.
Sin: fundus; villa rstica // (bienes, riquezas
que uno tiene) bona, orum npl. Sin: divtiae; halterofilia: subltio pnderum.
opes, um fpl; fortunae; res familiaris; faculta-
tes // - pblica, civitatis rditus (-uum mpl). hamaca: hamaca, ae f. Sin: bainula; lctu-
Sin: (pblicum) aerrium. lus vel grabtulus pnsilis, suspensus; cubile
pnsile vel suspensum; matta pnsilis; strea
hacimiento: congestus, us m. Sin: congries, pnsilis vel suspensa.
i f.
hamburguesa: iscium hamburgense. Sin:
hacina: manipulorum cmulus. pulpamen (-mnis n) hambrgicum.
halconera: ars falconria. Sin: ars venandi happening: extemporalis ctio. Sin: ctio
cum vibus. enormis; inordinatum spectculum; sceni-
cum improvisum.
hall: trium, ii n. Sin: vestbulum. Uso: - de
hotel, amplum deversrii trium; amplus de- haragn: piger, gra, grum. Sin: desidiosus;
versrii ditus (-us m); v. atrio, vestbulo. ignavus; segnis; laboris fgiens.
515
harakiri
Hawai o Hawaii: nsulae Havaianae (vel hechizar: fascinare. Sin: magna admiratione
Hawaianae). Uso: de -, havaianus vel hawa- affcere.
ianus, a, um; natural de -, Havaianus vel
Hawaianus, i m. hechizo: fscinum, i n. Sin: fascintio.
516
heladero
517
helado
Sin: sorbitionum gelatarum (vel gelidarum, helenstico: hellensticus, a, um. Sin: helldi-
vel nivatarum) vnditor. cus; alexandrinus; alexandrinae aetatis. Uso:
autor -, alexandrinus scriptor; estilo -, ale-
helado: adj gelatus vel congelatus, a, um. xandrinum scribendi genus; alexandrina
Sin: glaciatus; glidus; gelu concretus vel scribendi ars; perodo -, hellenstica tmpora.
constrictus. Uso: estar -, frgore cnfici; fr-
gore rigere vel torpscere // (refresco o sor- helenizar: graecizare. Sin: mores Graecorum
bete de fruta, huevo, etc. en cierto grado de introdcere.
congelacin) gelatum, i n. Sin: ptio gelata,
nivata; gelata (vel glida) sorbtio, sorbitin- hlice: helix, cis f. Sin: hlica; spira.
cula; sorbtio gelu concreta; sorbillum (vel
sorbtium) gelatum, nivatum, glaciatum; sor- helicptero: helicpterum, i n. Uso: piloto de
billum gelu concretum. Uso: - de limn (de -, helicpteri gubernator.
fresas, etc.), ptio gelata cum citrorum (fra-
gorum vel fragularum, etc.) sucis; - de nata, helio: hlium, ii n.
nvea floris lactis sorbtio // (golosina o pos-
tre helado) gelatum, i n. Sin: cuppdia gelata; heliocntrico: heliocntricus, a, um. Sin: ad
cuppdium gelatum; glidum dulce; dulccu- heliocentrismum spectans.
lum gelu concretum; glcies edbilis. Uso: -
de durazno, de limn, de fresas, gelatum e heliocentrismo: heliocentrismus, i m.
prsico, e ctreo, e frago; lamer un -, cupp-
dium gelatum ligurrire vel ligurire // aparato heliocroma: heliochrmia sive -chroma, ae
para preparar helados, gelatria, ae f. Sin: f.
mchina gelatria, gelfica, refrigeratria //
fabricante de helados, gelatorum confector heliograbado: (procedimiento) ars imgines
vel fabricator (-oris m); vendedor de helados, heliogrphice imprimendi vel incidendi // (es-
gelatorum vnditor. tampa obtenida) imago heliogrphice im-
pressa vel incisa.
helar: (congelar) glaciare vel conglaciare.
Sin: congelare // (fig, poner o dejar a uno heliografa: (descripcin del sol) heliogr-
pasmado) obstupefcere. Sin: durare, phia sive -grapha, ae f. Sin: solis descrptio
constrngere nimum alicius; - de espanto a // (fotografa de este astro) solis photogr-
alguien, horrore perfndere liquem; liquem phia. Sin: photogrphica solis imago // (arte
pavore defgere. de fijar la imagen luminosa) heliogrphia, ae
f. Sin: ars (artis f) heliogrphicae imginis
helarse: (congelarse) glaciari. Sin: congelari imprimendae, exprimendae, pingendae; ars
// (ponerse una persona o cosa sumamente heliogrphicam imginem imprimendi, ex-
fra o yerta) frigscere. Sin: frgore astringi // primendi, pingendi // (sistema de transmisin
(echarse a perder los vegetales por causa de de seales por medio del heligrafo) helio-
la congelacin) aduri. Sin: comburi; deuri. grphia, ae f. Sin: ars signa heligrapho mit-
tendi, transmittendi; heliographicorum
helecho: filix vel felix, cis f; filex, lcis f. signorum ars.
518
hematopoiesis
519
hematopoytico
hemiope: hmiops, opis. Sin: hemipi (vel hemoptisis: haemptysis sive -moptysis, is f.
hemipsi) laborans. Sin: haemptois, dis f; snguinis vmitus
(-us m) sive vomtio; snguinis exsecrtio,
hemiopa: hemipia sive -opa, ae f. Sin: he- exsputio, eictio.
mipsia sive -opsa, ae f. Sin: semicecitas,
atis f; dimidiata rerum vsio. hemorragia: haemorrhgia sive -rhaga, ae f.
Sin: snguinis fluxus (-us m), flxio, flctio,
hemipico: ad hemipiam (vel ad hemip- effsio, proflvium. Uso: detener la -, hae-
siam) prtinens. morrhgiam sstere.
520
hereja
heptaedro: heptahedron vel heptahedrum, i heredero: heres, edis mf. Uso: - principal,
n. primus heres; - testamentario, heres ex testa-
mento; - universal, heres ex asse; heres bo-
heptgono: adj heptagnus, a, um // sust norum mnium; - del trono, rgiae potestatis
heptagnon vel heptagnum, i n. heres; rex destinatus // ser - de alguno, here-
dem esse licui vel alicius; dejar a uno - de
heptodo: hpthodos vel hpthodus, i f. algo, liquid hereditate relnquere licui;
nombrar a uno - en el testamento, liquem
herldica: herldica, ae f. Sin: ars herldica; heredem institere, scrbere, nuncupare, f-
stmmatum rtio. cere.
521
herencia
herencia: herditas, atis f. Uso: - cultural hermticamente: hermtice. Sin: arte, arcte;
mundial, culturalis herditas mundana; entre- obsignate. Uso: cerrar -, artssime cludere.
gar algo por -, liquid hereditate trdere.
hermtico: (perfectamente cerrado) herm-
hermafrodismo o hermafroditismo: her- ticus, a, um. Sin: obturatus; obstructus; arts-
maphrodismus, i m; hermaphroditismus. sime clausus // (fig, impenetrable, cerrado)
hermticus. Sin: obscurus; abscnditus. Uso:
hermafrodita: hermaphrodtus, i m. Sin: s- discurso -, ortio hermtica; literatura -, lit-
mimas (-aris m). teratura hermtica.
hermana: (religiosa) soror, oris f. Sin: mna- hermetismo: hermetismus, i m. Sin: obscri-
cha, ae f; virgo, gnis f; virgo sacrata; soror tas.
sanctimonialis.Uso: - enfermera, soror infir-
mria; - Misioneras de la Sagrada Familia, hernia: hrnia, ae f. Uso: - abdominal, v. en-
Sorores Missionriae a Sancta Famlia. terocele; - estrangulada, hrnia implcita; -
de corazn, v. cardiocele.
hermanamiento: gemellgia sive -loga, ae
f. Sin: gemellaris coninctio. herniario: hernialis, e.
522
heterogneo
remdium vel medicamentum praesentssi- herrero: ferrfaber, bri m. Sin: faber ferr-
mum. rius.
herpe o herpes: herpes, -tis vel -tis m. Sin: heterodina o heterodino: heterodnamis,
ulcus (-cris n) serpens. -is f.
523
heterogenia
heterogenia: heterognesis, -is f. Sin: diversa hiades: hades, um fpl. Sin: hades stellae.
gnesis.
hialino: adj hylinus, a, um. Sin: vtreus; vi-
heteromorfismo: heteromorphismus, i m. trolus; pellcidus; translcidus. Uso:
Sin: facultas diversas suscipiendi formas. cuarzo -, hylinum, i n.
heurstico: heursticus, a, um. Sin: heursti- hialoides: hyalides, is m. Sin: hylina (vel
cae (gen); ad heursticam ttinens. translcida) culi membrana vel membr-
nula.
hexadecimal (Inform): hexadecimalis, e. Sin:
sedecimalis, e. hialotecnia: ars vitrria. Sin: ars vitra fa-
ciendi.
hexaedro: hexahedron vel hexahedrum, i n.
hialurgia: hyalrgia sive -lurga, ae f. Sin: ars
hexagonal: hexagonalis, e; exagnius, a, um. conficiendi vitrum; ars conflandi crystallum;
Sin: sexngulus. ars vitri vel crystalli conficiendi, conflandi.
524
hidrodinmico
525
hidroelctrico
526
hierticamente
527
hiertico
hierba: herba, ae f. Uso: - aromticas, herbae higinico: hyginicus, a, um. Sin: saluber vel
aromticae; herbae suavis odoris; mala -, salubris; salutaris; emundatus vel mundatus.
herba mala, nociva, damnosa; fig homo
malus; - medicinal, herba salutfera; infusin higienista: hygienista, ae m. Sin: valetdini
de - medicinales, aqua herbis salutferis me- dditus; salubritatis studiosus vel cultor.
dicata.
higo: ficus, -us vel -i f. Uso: - chumbo, ficus
hierro: ferrum, i n. Uso: - batido o forjado, ndicus; - seco, crica, ae f; ficus rida; en pl
ferrum procusum; obrero que trabaja el hie- tambin cuneae, arum f // (fig, no drsele a
rro, ferraririus, ii m. uno un -) flocci liquid fcere // (excrecencia
alrededor del ano) verrcula, ae f.
hietometra, v. pluviometra.
higrgrafo: hygrgraphum, i n.
hietmetro, v. pluvimetro.
higrologa: hygrolgia sive -loga, ae f.
high fidelity: summa vel mxima accuratione
confectus, a, um. higrolgico: hygrolgicus, a, um.
high life: lauttia, ae f. Sin: legans vita; lauta higrlogo: hygrlogus, i m. Sin: hygrolgiae
vivendi rtio. peritus, cultor, studiosus.
high school: americanum lycaeum. Sin: pro- higrometra: hygromtria sive -metra, ae f.
vctior (vel progrssior, vel superior) schola. Sin: doctrina, disciplina, scintia de ris
umore; rtio ris metiendo umori; umiditatis
higiene: (parte de la medicina) hygine, es f. mensura.
Sin: hyginica doctrina; valetdinis tuendae
scintia vel ars; sanitatis stdium // (conjunto higromtrico: hygromtricus, a, um. Sin: ad
de reglas y prcticas relativas al manteni- hygromtriam prtinens (relativo a la higro-
miento de la salud) hygine, es f. Sin: res metra); ad hygrmetrum ttinens (relativo al
hyginica vel sanitria. Uso: - mental, higrmetro).
hygiene mentalis; - pblica, salus (-utis f) p-
blica; reglas de -, hyginica praecepta; reglas higrmetro: hygrmetrum vel hygrmetron,
de - personal, praecepta de valetdine tuenda i n. Sin: umiditatis index (-dcis mf); instru-
// (limpieza, aseo personal) crporis mund- mentum ris metiendo umori.
ties (-i f) // (cuidado del cuerpo) crporis
cura (-ae f). Uso: - de la boca, de los ojos, higroscopia: hygroscopia sive -scopa, ae f.
de la piel, hygiene oralis, ocularis, cutnea; Sin: umiditatis observtio.
cuidar la -, corpus curare; valetdini servire
// (limpieza, aseo de las viviendas) salbritas, higroscpico: hygroscpicus, a, um.
atis f. Uso: cuidar la - de la casa, doms sa-
lubritatem tueri. higroscopio: hygroscpium, ii n.
528
hincha
higuera: arbor fics vel fici. Sin: arbor ficl- // (lugar donde se hila) v. hilandera.
nea.
hilo: filum, i n. Uso: - elctrico, filum elctri-
hija: filia, ae f. Uso: Hijas de la caridad, cum; funculus elctricus; ahneum vel a-
Puellae a caritate; Hijas de Mara, Puellae neum filum elctridem ferens; - metlico,
Mariae Vrgini sacrae vel devotae; Puellae filum metllicum; - telefnico, filum teleph-
mariales; Hijas de Mara Auxiliadora, Fliae nicum; del otro extremo del -, ex ltero ah-
Mariae Auxiliatricis. neo extremo filo; - de algodn, gosspii vel
xlini filum; - de caa de pescar, lnea, ae f;
hijastro, tra: privignus, i m; privigna, ae f. - de la corriente elctrica, filum fluenti elc-
trici; - de lana, lanae vel lneum filum; - de
hijo: flius, ii m. Uso: - (= descendiente) de lino, lini vel lnteum filum; - de nailon, filum
ladrn, rapcida vel rapcides, ae m; - del nailnicum; - de seda, filum bombcinum;
hombre (Cristo), Filius hminis. sin hilos, sine filis; nullis filis // (chorro muy
delgado y sutil de un lquido) filum, i n. Uso:
hijuela: (pedazo de lienzo que cubre la hos- - de agua, filum profluentis aquae // (conti-
tia sobre la patena hasta el momento del nuacin o serie del discurso) orationis filum.
ofertorio) pllula, ae f. Sin: anmula, ae f. Sin: argumentandi filum. Uso: - conductor
de la presente reflexin, harum cogitationum
hilado: netus, us m. Sin: nema, tis n; fila- propsitum; cortar el - del discurso, oratio-
men, mnis n; filatum; nemen, mnis n, sta- nem praecdere; perder el -, a propsito de-
men, mnis n; subtemen, mnis n. flctere; longe a propsito deflectere; lngius
abire; retomemos el -, ad propsitum rever-
hilador, ra: (persona) filator, oris m; filatrix tamur; ad id revertamur, unde devrtimus; ad
vel netrix, icis f. Sin: filficus m; filfica f ; id redeamus, unde digressi sumus; segn el -
qui, quae stmina (lanam, linum, etc.) net; se- conductor, secundum directrias normas //
ricrius (- de seda); lanficus (- de lana); lin- fig, pender de un -, tenui filo pendere; dmo-
ficus (- de lino) // hiladora (mquina usada dum tnui filo suspensum esse.
para hilar) mchina netria.
hilozosmo: hylozosmus, i m.
hilandera: filifcii operria. Sin: filandria.
himno: hymnus, i m; hymnum, i n. Sin: cnti-
hilandera: (arte de hilar) stmina nendi ars cum; carmen; cantus, us m. Uso: - internacio-
// (fbrica de hilados) filifcium, ii n. Sin: fi- nal, hymnus internationalis; communis
landa, ae f ; stminum officina; officina in natinibus hymnus; - nacional, cnticum natio-
qua stmina nentur; filis deducendis officina; nale; nationis carmen; ptrium hymnum; can-
deducendo stmini officina. Uso: - de lana, tar (en conjunto) el - nacional, ptrium
lanifcium, officina lanria; - de lino, officina hymnum concnere; nationis carmen decantare.
linteria vel linria; - de seda, officina seri-
cria vel bombcina; sericorum vel bomby- hincha: (partidario entusiasta de un equipo
cinorum officina; dueo de una -, filifcii deportivo) thyphosus, i m. Sin: estuans,
dminus. antis m; aestuosus spectator; qui aestuanti
pctore vel corde ludum (vel ludos) spectat;
hilandero: (persona que tiene por oficio cuiusdam mans sectator vel ssecla. Uso: la
hilar) filifcii operrius. Sin: filandrius, ii m muchedumbre de los -, fautorum multitudo;
529
hinchada
ser un -, stdiis ludi inflammari; ser - de un Sin: transgrssio; verborum transgrssio vel
equipo, licui manpulo (vel gmini) lusrio traictio.
(vel licui acii lusriae) favere // fig assen-
tator, oris m. Sin: fautor; favens. hiprbola: hyprbola, ae f.
hind: (indio) adj ndicus, a, um; sust Indus, hiperbulia: hyperbulia sive -bula, ae f. Sin:
i m // (el que profesa el hinduismo) hindusmi nmia voluntas; voluntatis excessus (-us m).
sectator. Sin: qui hindusmum profitetur.
hiperclorhidria: hyperchlorhydra, ae f.
hinduismo: hindusmus, i m.
hiperclorhdrico: hyperchlorhdricus, a,
hiniesta, v. retama. um.
530
hipnotista
hipernutricin: hypernutrtio, onis f. Sin: hpico: hppicus, a, um. Sin: equrius (rela-
copisior nutrtio. tivo a los caballos); equester, tris, tre; equi-
nus (relativo a la hpica). Uso: concurso -,
hiperplasia: hyprplasis, -is f; hyperplasa, certamen equestre; cursus equorum; equria,
ae f. Sin: hypertrphia congnita. -ium vel -orum npl.
531
hipnotizable
532
hipotecario
533
hipotensin
hipotensin: hypotnsio, onis f. Sin: hypo- plina, scintia; altitdinis (vel altitdinum)
tona; mnima pressura. mensura.
534
hodmetro
historiador: histricus, i m. Sin: rerum (vel hobby: oblecttio, onis f. Sin: delicolae,
rerum gestarum, vel historiarum) scriptor. arum fpl; oblectamenta, orum npl; praeoptata
Uso: - antiguo, histricus vetus vel antiquus; subsiciva occuptio.
- moderno, histricus recentioris aetatis.
hockey: pilamlleus, i m. Sin: alsulgia, ae f;
historiar: (representar un suceso histrico o ludus hoccius; pilae malleique ludus; ludus
fabuloso en cuadros, estampas o tapices) pilae hastili vel hast percussae. Uso: - en un
imagnibus ornare vel distnguere. Sin: figu- campo de hierba, pilamlleus pratensis; -
ris decorare; picturis exornare. sobre hielo, - sobre patines, pilamlleus
super glciem; alsulgia glacialis; jugador de
historicidad: historcitas, atis f. - sobre hielo, alsulegirius, ii m; partido de -,
pilamllei certamen (-mnis n).
historicismo: historicismus, i m.
hodmetro: itneris mensrius (vel mens-
histrico: histricus, a, um. ria) index (-dcis mf).
535
hogar
hogar: (sitio donde se enciende lumbre) verborum vel vocabulorum ndicem volutare;
focus vel fculus, i m. Sin: caminus; lar, laris - un libro, librum evlvere ; percrrere
m. Uso: estar sentado junto al -, ad focum se- libri pginas.
dere // (fig, casa privada, familia) lar, laris m.
Sin: domus (-us f); domiclium. Uso: - do- hola!: salve (vel salvete)! Sin: salvus vel
mstico, lar familiaris; dejar el - domstico, salva sis! salvi vel salvae sitis!; ave vel avete!
larem desrere; larem familiarem suum reln- heus!, heus tu!; eho!, hodum!; ohe!
quere; volver al propio -, ad larem suum re-
verti vel redire. Holanda: Hollndia, ae f. Sin: Nederlndia.
hogaza: placenta, ae f. Sin: libum; foccia; holands: adj hollandus, a , um. Sin: neder-
foccium; foccius. landus ; hollandiensis, nederlandiensis, ne-
derlndicus // sust Hollandus, i m. Sin:
hoja: (parte terminal de los vegetales) f- Nederlandus, i m ; Hollandiensis, is m; Ne-
lium, ii n // (ptalo) (floris) flium, ii n // (cu- derlandiensis, is m; Nederlndicus, i m //
chilla) lmina, ae f. Uso: - de navaja, (idioma -) nederlndica vel hollndica lingua.
novculae lmina; - de afeitar, lmina (vel Uso: hablar en -, nederlndice loqui.
lamella, vel lamllula) rasria vel tonsria //
(lmina delgada de metal, madera u otra ma- holgazn: homo deses (dsidis), desidiosus,
teria) lmina, ae f. Sin: brctea sive brttea. iners (-ertis), otiosus, piger, ignavus.
Uso: - metlica, charta, ae f; - de plata, l-
mina argntea; - de plomo, charta plmbea; holocausto: (sacrificio religioso) holocaus-
aplicar una - de oro a algo, brcte ure li- tum, i n. Sin: holocautoma, tis n // (gran ma-
quid sublnere // (- de papel) pgina, ae f. tanza de seres humanos) occdio, onis f.
Sin: charta; plgula; chartae plgula. Uso: -
volantes, volitantes pginae // - de puerta, holocristalino: holocrystllinus, a, um.
valva, ae f vel valvae, arum. Sin: valvata foris
// fig, temblar como la - en el rbol, toto cr- holodrico: holohdricus, a, um.
pore trmere; totum trmere et horrere; no se
mueve la - en el rbol sin la voluntad del holoedro: holohedrum, i n.
Seor, mnia Dei nutu ac potestate adminis-
trantur. holofrstico: holophrsticus, a, um.
hojalata: lmina vel lamella, -ae f (frrea). holografa: imago (-gnis f) hologrphica.
Sin: brctea vel brttea (frrea); frrea lmina
stagno (vel stanno) obducta. hologrfico: hologrphicus, a, um.
hojalatero: bracterius, ii m. Sin: plumb- holgrafo: adj holgraphus, a, um. Uso: tes-
rius, ii m; rtifex (-fcis m) plumbrius; stag- tamento -, testamentum prpria manu scrip-
nator vel stannator. tum.
536
homogneamente
537
homogeneidad
homnimo: homnymus, a, um. Sin: cogn- hora: hra, ae f. Uso: un cuarto de -, qua-
minis, e; eiusdem nminis; idem nomen ha- drans, antis m; media -, semihora; semis in-
bens; eodem nmine vel eadem appellatione decl.; hora dimdia; dimdium horae
(abl de cualidad). Uso: ciudades -, cognmi- sptium; tres cuartos de -, dodrans, antis m;
nes urbes; es su -, eodem atque ipse (vel quo - y media, sesquihora; media - despus, se-
ipse) nmine appellatur. mihora post; tres - despus, tribus horis post;
durante tres -, per tres horas; por -, horalis, e;
homosexual: adj homosexualis, e. Uso: in- un quaque hor; sngulis horis; in sngulas
clinacin -, inclintio vel proclvitas homo- horas; por media -, per dimdiam horae par-
sexualis; reprimir la inclinacin -, tem; per semihoram; por un cuarto de -, per
inclinationem homosexualem compscere // quadrantem horae; a las 6.15 de la maana,
sust homosexualis, is m. Sin: paedicator; so- hora sexta et quadrante ante merdiem (a.
domita, ae m; vir homosexualis. m.); a las 7.45 a.m., antemeridiana hora sp-
tima et dodrante; alrededor de las 8 de la
homosexualidad: homosexulitas, atis f. tarde, crciter horam octavam postmeridia-
Sin: paedictio; sodmia sive -doma. nam vel post merdiem (p.m.); a las 16.30 del
538
horca
Qu - es?, quota hora est?, quota est hora? Se puede contestar abreviando; por ej., para
He aqu un modelo de respuestas para el las 8.05: octava et quinque; octava cum quin-
lapso de una hora, de 8 a 9 a. m. que, octava et quinta.
Son las 8: Est hora octava (a.m. = ante mer-
diem). horadacin: terebrtio, onis f.
Son las 8.05: Est hora octava et quinque mi-
nuta (vel minutae); est hora octava cum quin- horadado: terebratus vel perterebratus, a,
que minutis; est hora octava et minuta quinta. um. Sin: perforatus; pertusus.
Son las 8.15: Est hora octava cum quadrante;
est hora octava et qundecim minuta (vel mi- horadador, ra: terebrator, oris m; terebratrix,
nutae); est hora octava cum qundecim minu- icis f.
tis; est hora octava et minuta quinta dcima.
Son las 8.30: Est hora octava et dimidia; est horadar: terebrare vel perterebrare. Sin: per-
hora octava cum dimidio; est hora octava forare; pertndere.
semis; est hora octava et triginta minuta (vel
minutae); est hora octava cum triginta minu- horario: adj horrius, a, um. Uso: seal -,
tis; est hora octava et minuta tricsima. horae significtio // sust horrium, ii n. Sin:
Son las 8.35: Est hora octava et triginta quin- horarum index (-dcis mf), ordo, rtio. Uso: -
que minuta (vel minutae); est hora octava escolar, horrium scholare; - ferroviario, ho-
cum triginta quinque minutis; est hora octava rrium ferriviale; hamaxostichorum index; -
et minuta tricsima quinta. de apertura de una tienda, tabernae aperien-
Son las 9 menos 25: Est hora nona demptis dae hora statuta; - de consulta, tempus con-
viginti quinque minutis. sultationis; - de oficina, offcii fungendi
Son las 8.45: Est hora octava cum dodrante; horrium; - de trabajo, tempus laborandi; a -,
est hora octava et quadraginta quinque mi- hor statut; ad horam; tmpore; in tmpore.
nuta; est hora octava cum quadraginta quin-
que minutis; est hora octava et minuta horca: furca, ae f. Sin: patbulum. Uso: su-
quadragsima quinta. plicio de la -, supplcium suspndii; colgar
Son las 9 menos cuarto: Est hora nona de la -, in furcam suspndere vel tllere; fur-
dempto quadrante; est hora nona demptis cae subcere; condenar a la -, in furcam
539
horchata
540
hortense
hormiguero: (lugar donde se cran las horno: (obra de albailera que sirve para
hormigas) formicarum cunculus (-i m) vel cocer diferentes sustancias) furnus, i m. Sin:
cunculi. Sin: formicarum caverna vel tectum fornax, acis f. Uso: alto -, conflatrium; fur-
// (lugar donde hay mucha gente apiada y nus conflatrius; furnus fusrius; fornax ae-
en movimiento) locus frequens vel cleber. rria; fornax alta; metallorum fornax; furnus
Sin: loci celbritas (-atis f); locus tumultuo- cameratus; - crematorio, ustrinum, i n vel
sus. ustrina, ae f; - elctrico, furnus elctricus;
poner en el - por 30 minutos, in furno ins-
hormn u hormona: hormo vel hormon, rere 30 tmporis momenta // (parte del fogn
onis m; hormonum, i n. Uso: - del creci- de la cocina que sirve para asar las viandas)
miento, hormon crescntiae. fculus, i m. Uso: - elctrico, fculus elctri-
cus; - de microondas, furnus brvibus actus
hormonal: hormnicus, a, um. Sin: ad hor- undis.
mones prtinens.
horoscopio: horoscpium, ii n.
hormnico, v. hormonal.
horscopo: horscopus, i m // (prediccin)
hornacina: lculus, i m. divintio, onis f.
hornera: (mujer del hornero) pistoris uxor horquilla: (alfiler doblado que sirve para su-
(-oris f). Sin: furnriam exercentis uxor // jetar el cabello) fbula, ae f. Sin: furcilla cri-
(mujer que tiene por oficio cocer pan) pistrix, nalis; crinalis frcula; mulebris frcula; acus
icis f. (-us f) crinalis vel comatoria // (pieza de la
bicicleta en que entra la rueda delantera)
hornera: furnria, ae f. frcula, ae f // (bieldo u horca de agricultura)
frcula sive furcilla, ae f. Sin: fuscina; fusc-
hornero: (persona que cuece pan en el nula // - para tender la red, ames, mitis m.
horno) pistor, oris m. Sin: furnrius. Uso: ofi-
cio de -, furnria; tienda de -, pistrina; ejer- horse power, v. caballo.
cer el oficio de -, furnriam exercere //
(pjaro) furnria, ae f. hortelano, na: hortorum cultor (-oris m);
hortorum cultrix (-icis f). Sin: hortulanus m;
hornilla: (cada uno de los huecos abiertos hortulana f; hlitor vel litor m.
en el hogar donde se enciende la lumbre) f-
culus, i m; fculum, i n. Sin: loculamentum; hortense: hortensis, e. Sin: hortnsius; hortu-
aedcula. lanus.
541
hortensia
542
huevo
hoz: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso: - de se- husped: hospes, ptis m; hspita, ae f. Uso:
gador, falx messria; la - y el martillo, falx et - animal, nimal hospitale; - honorario, hos-
mlleus. pes honorrius.
hulfago: (respiracin fatigosa de algunos huevera: (utensilio que sirve para comer
animales) vlsio, onis f. Uso: que padece -, huevos pasados por agua) ovi vel ovrium
vulsus, a, um. pocillum. Sin: calculus ovrius.
huelga: (paro) operisttium, ii n. Sin: cess- huevo: ovum, i n. Uso: - asado, ovum assum;
tio, intermssio, desrtio peris; cesstio op- - batido, ovum agitatum; ovum rudcul agi-
ficum; ab pere cesstio; in pere cesstio; tatum; - duro, ovum duratum, induratum,
peris cesstio ex condicto vel ex compsito; concretum; - fresco, ovum recens; - frito o es-
voluntria opficum cesstio; cssio a labore trellado, ovum frictum; - fritos en aceite, ova
e condicto; intermssio perum; detrecttio fricta ex leo; - pasado por agua: ovum
operandi. Uso: - general, operisttium gene- molle, elixum, srbile; huevos al plato, ova
rale; operarum (vel operariorum, vel opfi- in catino tosta; huevos en salsa de manteca,
cum) mnium ab pere cesstio; - poltica, ova butreo iure immersa; yemas de - derre-
operarum secssio factiosa; - de hambre, con- tidas en salsa, ovi ltea in iure liquata; - en
slium indi vitam finiendi; - por la paridad tortilla, ovum mixtum // fig, buscar el pelo
543
hugonote
544
hypertext
humeral: (pao blanco que se pone sobre los humorstico: (h)umorsticus, a, um. Sin: io-
hombros el sacerdote para tomar la hostia o cosus; festivus; salsus. Uso: diario -, iocosa
el copn) (h)umerale, is n. Sin: superhume- vel lpida ephmeris (-dis f); discurso -, fes-
rale; superhumerale velum; anaboldium // tivus sermo; festiva ortio; escritor -, festivus
adj humeralis, e. Sin: ad (h)merum spec- vel lpidus scriptor; librito -, salsus libellus.
tans.
humour: festvitas, atis f. Sin: argtiae vel fa-
humero: (can de chimenea) fstula fum- ctiae, arum fpl; urbani vel britnnici sales
ria. mpl.
humorista: adj lpidus, a, um. Sin: facetus; huso horario: crculus vel lnea temporalis.
festivus; iocosus; iocundus vel iucundus; fa-
cetiarum plenus // sust (h)umorista, ae m. hypertext (Inform): sust hypertextus, us m //
Sin: cavillator; festivus vel facetus homo. adj hypertextualis, e.
545
I
IAEA: Ordo internationalis ab energa at- iconoclasta vel iconoclastes, ae m. Sin: ico-
mica. nmachus; sacrarum imginum eversor, frac-
tor, persecutor; qui sanctas imgines delet,
Iberoamrica, v. Amrica. evertit, cnterit.
icstico: icsticus, a, um. Sin: vvidus; ntide iconodula: iconodula, ae f. Sin: imginum
rferens. venertio.
546
idealista
547
idealizado
raciones prcticas) homo utilitati non insr- identificable: identificbilis, e. Sin: certe re-
viens. Sin: ab usu vitae abstractus vel aver- cognoscbilis; clare cogitbilis.
sus; pota // (soador) inanis somniator //
(que va tras un ideal) homo sublimis vel identificacin: identifictio, onis f. Sin: certa
magnnimus. agntio vel recogntio.
idealizado: perfectus, a, um. Sin: absolutus; identificarse: - con alguien, alicius vitae
cumulatus; expletus; ptimus. formas indere; cum liquo unum feri atque
eundem.
idealizar: (formarse un concepto ideal de
algo) speciem rei nimo crnere. Sin: perfec- identikit: sontis adumbrata imago. Uso: - del
tam rei formam concpere, percpere, fngere, asesino, occisoris adumbrata imago.
nimo effngere; liquid omni ex parte per-
fectum nimo sibi fngere; absolutum et per- ideografa: ideogrphia sive -grapha, ae f.
fectum nimo liquid fngere; cogitatione et Sin: cogitationum descrptio; grphica idea-
mente liquid perfectssimum (vel ptimum, rum exprssio.
vel pulchrrimum) fcere; perfectam imgi-
nem (vel formam) alicius rei effngere; in ideogrfico: ideogrphicus, a, um. Uso: es-
plchrius interpretari. Uso: idealizarlo todo, critura -, ltterae ideogrphicae.
ptima ac pulchrrima nimo sibi mnia fn-
gere // (aadir a algo una belleza superior a ideograma: ideogramma, tis n.
la verdadera) licui rei decorem ddere supra
verum. Uso: - la imagen de uno, quam pul- ideologa: (ciencia de las ideas) ideolgia
chrrimam fcere alicius imginem. sive -loga, ae f. Sin: doctrina de mentis no-
tinibus // (sistema doctrinal) ideolgia; doc-
idealizacin: in plchrius interprettio. trina; doctrinae rtio; opintio ideolgica;
forma cogitandi. Uso: - atea, comunista, so-
idealmente: (en la idea) ideliter. Sin: mente cialista, ideolgia athestica, socialstica,
tantum; cogitatione et mente (opuesto a re, communstica ; - falsa, vana, falsae, inanis
reapse, realmente); sola notione; in dea; in doctrinae rtio; - de la utilidad, ideolgia uti-
imgine; nimo; cogitatione; mente // (de litatis.
modo ideal, muy bien) ptime. Sin: perfecte;
explete; pulchrrime; praeclare. ideolgicamente: ideolgice. Sin: ex notione
rei.
idear: (trazar, inventar) excogitare. Sin:
nimo fabricari vel effngere. ideolgico: ideolgicus, a, um. Sin: ad men-
tis notiones prtinens.
identidad: (culidad de idntico) idntitas,
atis f. Sin: propretas. Uso: cdula de -, ts- idelogo: idelogus, i m.
sera identitatis; - cultural, idntitas culturalis;
- personal, idntitas personalis; sentido de la idlicamente: suviter ac simplciter.
propia -, sensus prpriae identitatis; - de
miras y accin, idem mnibus conslium, ea- idlico: (relativo al idilio) idllicus sive idyl-
demque agendi rtio // (Mat, igualdad) ae- lacus, a, um. Sin: buclicus; ad idllium t-
qulitas, atis f. tinens // (pastoril) pastorale. Uso: vida -,
548
dolo
idioma: (modo particular de hablar) idioma, idolatrar: (adorar dolos) idla clere, ado-
tis n. Sin: peculiaris dctio; mos prprius di- rare, honorare, vereri. Sin: deorum simulacra
cendi; dialectos vel dialectus, i f // (lengua) clere, venerari, adorare; idolis servire //
lingua, ae f. Sin: sermo (-onis). Uso: - extran- (profesar una especie de culto por alguien o
jero, sermo extrneus; - francs, idioma glli- algo) tamquam deum clere; ut idolum ad-
cum; - nacional, sermo ptrius; - oficial, mirari, clere, dilgere, venerari; tamquam
lingua officialis; sermo pblicus; - universal, vel ut deum clere; liquem pro deo venerari;
sermo universalis. cultu paene divino liquem prsequi; quasi
divino cultu liquem clere vel venerari //
idiomtico: idiomticus, a, um. (amar excesivamente) liquem (vel liquid)
adamare. Sin: prdite amare; deperire amore
idiosincrasia: (temperamento o manera de alicius; liquem ardenti amore venerari; li-
ser que caracteriza a un individuo o colecti- quem in delciis habere; liquem ferre in cu-
vidad) idiosynchrsia sive -chrasa, ae f. Sin: lis; liquem in sinu gestare.
natura; ndoles, is f; ingnium // Med prpria
crporis affctio vel constittio. idolatra: (adoracin de los dolos y falsas
divinidades) idololatra sive idolatra, ae f.
idiota: (que padece de idiotez) hebes, tis Sin: idolorum cultus; simulacrorum adortio
(abl -ti). Sin: iditicus; stultus; stpidus; in- vel cultus // (fig, amor excesivo y vehemente)
spiens // sust idiota vel idiotes, ae m. Sin: amor vhemens. Sin: prditus vel nmius
homo hebes, stultus, stpidus // (ignorante, amor (alicius, alicius rei). Uso: - del poder,
falto de instruccin) (homo) indoctus; ineru- idololatria erga potestatem // (fig, obsequio
ditus, illitteratus, rudis. excesivo) nmia (alicius, alicius rei) vene-
rtio. Sin: obsquium immoderatum.
idiotez: (falta de desarrollo mental) rustci-
tas, atis f. Sin: mentis imbecllitas; ingnium idoltrico: idololtricus vel idoltricus, a,
hebes; aspritas agrestis // (fig, falta de inte- um.
ligencia) v. estupidez.
dolo: (figura de una falsa deidad a que se
idiotismo: (modo de hablar propio de una tributa adoracin) idlum, i n; idlium, ii n.
549
idoneidad
Sin: ficti vel falsi dei simulacrum; fictus vel nare; entrar en la -, ecclsiam intrare vel n-
commentcius deus // (fig, persona o cosa ex- gredi; frecuentar la -, ecclsiam frequentare;
cesivamente amada) delciae, arum fpl. Sin: ir a la -, ad (vel in) ecclsiam ire; llenar la -,
delicolae, arum fpl; amor. Uso: es mi -, est ecclsiam replere vel implere; salir de la -,
mihi nice in delciis; eum prae mnibus in de ecclsia gredi vel exire; ab ecclsia exire.
culis fero; is unus mihi mnia est; soy el - de
alguien, liquis me summo amore prosqui- igl o igloo: casa glcie instructa.
tur; hbeor ab liquo in delciis; in delciis
sum licui. ignicin: igntio, onis f.
idoneidad: idonitas, atis f Sin: hbilitas; fa- ignitrn: fstula thermoinica. Sin: sipho
cultas. (-nis m) thermoinicus.
iglesia: (sociedad de los cristianos) Ecclsia, igualdad: aequlitas, atis f. Sin: equitas; ae-
ae f. Uso: - militante, Ecclesia mlitans, labo- quablitas. Uso: - de nimo, equitas nimi; -
rans; - purgante, Ecclsia purgans; Ecclsia de bienes, bonorum aequtio; - de condicio-
labes xpians; - triunfante, Ecclsia trium- nes, condicionum equitas; - de derecho, ae-
phans; Ecclsia in caelo triumphans; - comu- qutio iuris; - de sentimientos, nimi
nitaria, Ecclsia quae communitatis ndolem aequlitas; - de las mujeres y de los hombres,
praefert; - heterodoxa, Ecclsia heterodoxa; - aqeulitas feminarum et virorum; - ante la ley
jerrquica, Ecclsia quae secundum Hierr- y los derechos civiles, aequlitas vel aequa-
chiae gradus (vel rdines) dispnitur; - local, blitas officiorum et irium.
Ecclsia localis; - naciente, - primitiva, Ec-
clsia nascens, exriens; Ecclsia orignibus ilacin: (accin y efecto de inferir una cosa
prxima; - Oriental y Occidental, Ecclsia de otra) consequntia, ae f. Sin: conclsio //
Orientalis et Occidentalis; - popular, Ecclsia (Filos, nexo entre el consiguiente y las premi-
popularis; - posconciliar, Ecclsia postcon- sas) illtio, onis f.
ciliaris; - del silencio, Ecclsia silntii; Ec-
clsia elinguis rddita vel redacta; Ecclsia ilativo: illativus, a, um.
ad silntium coacta; Ecclsia quae a silntio
nomen ccipit // (templo cristiano) ecclsia, ilegal: illegalis, e. Sin: illcitus; non legti-
ae f. Sin: templum; aedes, is f. Uso: - legti- mus.
mamente bendecida o dedicada, ecclsia le-
gtime benedicta vel dedicata; aedes rite ilegalidad: illeglitas, atis f. Sin: iniusttia;
expiata; - catedral o catedralicia, ecclsia ca- iniria.
thedralis vel episcopalis; templum maius;
aedes princeps; - colegial, ecclsia collegiata; ilegalmente: illegliter.
- conventual, ecclsia conventualis; - matriz,
ecclsia matrix; - metropolitana, ecclsia me- ilegible: illegbilis, e. Sin: obscurus; incom-
tropolitana; - parroquial, ecclsia paroecialis; prehensbilis; corruptus; parum clarus vel
curiale templum; aedes curialis; - pequea, perspcuus.
ecclesola, ae f; - puesta en entredicho, aedes
iure sacrorum privata // cerrar la -, eccl- ilegitimidad: illegitmitas, atis f. Sin: iniust-
siam cludere; consagrar una -, templum rite tia; res iniusta, vel non legtima, vel contra
consecrare; engalanar una -, templum exor- legem, vel lgibus vtita.
550
ilustre
ilegtimo: (no legtimo) illegtimus, a,um. error, oris m. Sin: mentis error; fallcia; falsa
Sin: non legtimus; lgibus vtitus // (falso) vel vana imago; falsa spcies; simulacrum.
falsus, a, um // (espurio) sprius, a, um // Uso: - infantil, illsio infantilis; - ptica, ocu-
(adulterino) adulterinus, a, um. lorum decptio; ludbrium oculorum; hacerse
ilusiones, falli vel se fllere; falsas sibi im-
ilaco: coxalis, e. gines fngere; in fraudem delbi; librarse de
una -, sibi errorem extorquere; ser vctima de
ilimitado: illimitatus, a, um. Sin: immensus; una -, in errore versari // (esperanza quim-
infinitus; quoslibet praetergrediens fines vel rica) spes inanis, vana, vcua, fallax, rrita.
trminos. Uso: libertad -, libertas illimitata; Uso: forjarse ilusiones, vana vel innia spe-
poder -, summum imprium; ius infinitum; rare; spes inanes pscere // (Ling, irona viva
infinita potestas; infinitum imprium. y picante) illsio, onis f.
ilgico: illgicus, a, um. Sin: non lgicus; ilusionismo: prestgiae, arum fpl.
non rationalis; non consectrius; non consec-
tneus; haud cnsequens; rationi contrrius. ilusionista: praestigiator, oris m.
ilogismo: inconsequntia, ae f. Sin: rationi ilusorio: illusrius, a, um. Sin: fallax; falsus;
repugnntia. inanis; rritus; vcuus. Uso: gozo -, falsum
gudium.
iluminacin: illumintio , onis f. Sin: lumi-
ntio; illustrtio // (conjunto de luces) lmina, ilustracin: illustrtio, onis f // (movimiento
um npl // fig illumintio. intelectual europeo) secula vel tmpora eru-
dita; aetas exculta // (grabado, estampa) v.
iluminado: illuminatus, a, um. estas voces.
iluminativo: illuminativus, a, um. Sin: ill- ilustrar: illustrare. Sin: collustrare // (aclarar
minans; illucescens; illustrans; clarficus. un punto o materia) explanare. Sin: illustrare,
enarrare, illuminare // (incluir lminas o gra-
iluminismo: illuminismus, i m. Sin: illumi- bados) - un libro, librum figuris distnguere,
nationis doctrina, disciplina; lminum aetas exornare, ornare; pictas effgies ddere libro
(-atis f). // fig, hacer ilustre a una persona o cosa, no-
bilitare. Sin: celebrare; illustrare.
iluminista: illuminista, ae m. Sin: illumi-
nismi fautor, sectator, professor. ilustrativo: explanatrius, a, um. Sin: expli-
catrius; interpretatrius.
ilusin: (concepto, imagen o representacin
sin verdadera realidad que procede de la ilustre: illustris, e. Sin: cleber; clarus, prae-
imaginacin o del engao de los sentidos) clarus; conspcuus; egrgius; exmius; insig-
551
imagen
nis; fam ingens; famigeratus, famigerbilis. impacto: ictus, us m. Sin: impctio, onis f.
Uso: volver -, illustrare; volverse -, illustrari.
impagable: (que no se puede pagar) insol-
imagen: imago, gnis f. Sin: effgies, i f; bilis, e.
icon, nis f; simulacrum. Uso: - geomtrica,
ptica, televisiva, imago geomtrica, ptica, impalpable: intctilis, e. Sin: non palpbilis;
televisfica; - sagrada, sacra imago; - de la tenussimus; inanis; levis.
voz (eco), vocis imago.
imparcial: (que juzga o procede con impar-
imaginar: imaginari. Sin: effngere, fngere; cialidad) equus, a, um. Sin: aequbilis; ius-
excogitare; suppnere; opinari; mente effn- tus; nteger; mdius; mdium se gerens. Uso:
gere, concpere; cogitatione fngere, depn- mantenerse -, ntegrum se servare; aequita-
gere // imaginarse, sibi liquid mente tem servare; ser -, mdium esse; mdio esse
effngere vel nimo fngere. nimo; mdium se grere // (que incluye im-
parcialidad) equus, a, um. Sin: aequbilis //
imaginario: imaginrius, a, um. Sin: com- (que no se adhiere a ningn partido) neutri
mentcius; fictus; excogitatus; putatus. parti favens; nulli parti obnxius. Uso: ser -,
neutri favere.
imaginativa: imaginandi facultas.
imparcialidad: impartilitas, atis f. Sin: e-
imaginativo: imaginativus, a, um. Sin: ad quitas; aequanmitas; aequablitas; intgritas;
cogitandum acutus. mens ntegra; iudcium ntegrum vel
incorruptum.
imn: (xido natural) magnetites, is f; mag-
netita, ae f // (barra de acero) magnes, tis impasibilidad: impassiblitas, atis f. Sin: im-
(ac -eta). Sin: magnes lapis (-dis m). perturbtio; constntia; frmitas. Uso: - del
nimo, nimus ab omni perturbatione liber;
imanar, v. imantar. - del cuerpo, corpus ab omni perturbatione l-
berum.
imantado: magnetis vi preditus. Sin: vi
magntica infectus vel imbutus. impasible: (incapaz de sufrir; insensible) im-
patbilis vel impetbilis, e. Sin: non (vel haud)
imantar: magntica vi (vel virtute) allcere, patbilis; pati nscius; patiendi expers // (im-
imbere, infcere. perturbable) impassbilis, e. Sin: impertur-
batus; impertrritus; omni perturbatione liber,
imbatido: invictus, a, um. Uso: permanecer vcuus; immotus; inconcussus. Uso: aire -,
-, invictum manere. os durum; quedar -, vultum non mutare; ean-
dem semper fciem servare; ser -, omni per-
imborrable, v. indeleble. turbatione nimi carere; vultu constanti
esse.
imitar: imitari. Sin: aemulari; effngere; as-
simulare, simulare; sectari; exempla sequi; impasiblemente: impassibliter. Sin: imper-
vestgia calcare vel prsequi; vestgiis inhae- turbate; impertrrite; impvide; vultu
rere. Uso: ser imitado, imitatione xprimi. constanti, imperturbato, immoto; immota
mente; immoto nimo. Uso: ver -, siccis cu-
552
imperio
553
imperiosamente
imperiosamente: imperiose. Sin: cum imp- de imptigo) impetgine affectus vel laborans.
rio; imperiosi dmini more // fig arroganter.
Sin: elate; superbe. imptigo: impetgo, gnis f.
554
impregnar
importado: importatus, a, um. Sin: invectus; imposible: impossbilis, e. Sin: qui, quae,
illatus. quod feri non potest. Uso: es - que, nullo
pacto fieri potest ut ...; feri non potest ut ...
importador, ra: importator, oris m; importa-
trix, icis f. Sin: invector m; invectrix f. impostergable: indifferbilis, e. Sin: dilatio-
nis imptiens; dilationem non patiens; qui
importancia: (lo que hace que una cosa sea (quae, quod) differri non potest; qui (quae,
considerable) momentum, i n. Sin: grvitas; quod) dilationem non rcipit vel non ptitur.
pondus; vis; praestntia. Uso: - creciente,
momentum augescens; cosa de cierta -, res impostergablemente: nulla dilatione, prola-
alicius momenti; cosa de grande -, res tione, prorogatione. Sin: sine dilatione; sine
magni momenti vel pnderis; cosa de m- ulla dilatione.
xima -, res mximi momenti; res summae
gravitatis; cosa de poca, mnima, ninguna -, impostor, ra: impostor, oris m; impostrix,
res parvi (vel levi), mnimi, nullus momenti; icis f. Sin: deceptor, oris m; simulator, oris m;
- de un asunto, rei magnitudo; dar demasiada sycophanta vel sucophanta, ae m // adj fal-
- a algo, liquid verbis nimis exaggerare; dar lax; falsdicus; falsloquus.
mucha - a algo, licui rei magnam vim (gra-
vitatem, praestntiam) tribere // (autoridad, impracticabilidad: inviablitas, atis f. Sin:
influencia) grvitas, atis f. Sin: auctritas. inaccessiblitas; impenetrablitas.
Uso: de (gran) -, magnus; de menor -, minor,
lvior; darse -, darse aires de gran -, mnia impracticable: imprvius, a, um. Sin: nvius;
contemptim gravique supercilio gere; ser inaccessbilis; invibilis; ditu clausus. Uso:
persona de -, plrimum pollere; summa auc- lugares -, loca impedita npl.
toritate (vel praestnti) pollere; auctoritate
et grati valere. imprecacin: (en sentido abstracto) exsecr-
tio, onis f (alicius rei) // (en sentido con-
importante: (que importa, considerable) creto) exsecramentum, i n. Sin: maledictum;
gravis, e. Sin: magnus. Uso: ms -, ptior; dirae fpl vel dira npl. Uso: lanzar impreca-
muy -, mximus vel gravssimus; ser -, valere ciones contra alguien, licui diras vel dira
// (que tiene importancia o autoridad) gravis, precari vel imprecari; liquem exsecrari vel
e. Sin: multae auctoritatis. devovere.
555
imprenta
556
impuesto
557
impugnable
558
inaugurado
inadaptado: non idneus. Sin: non aptus. inapetencia: inappetntia, ae f. Sin: cibi fas-
tdium vel satetas.
inadecuado: inadaequatus vel non adaequa-
tus, a, um. Sin: haud cngruens; impar; non inaplicabilidad: inapplicablitas, atis f.
respondens.
inaplicable: inapplicbilis, e. Sin: non appli-
inadvertencia: inconsiderntia, ae f. Sin: ne- cbilis; non aptus ; non idneus.
glegntia; incria. Uso: por -, inconsiderate;
inconsulte; tmere; imprudenter; per impru- inapreciable: inaestimbilis, e.
dntiam; por pura -, tmere ac nulla ratione;
tmere ac nullo conslio; casu et tmere; t- inaprensible: inapprehensbilis, e. Sin: non
mere ac fortuto; inconsulte ac tmere. apprehensbilis; apprehensu diffcilis // (fig
que no se puede captar por demasiado sutil)
inadvertidamente: (por inadvertencia) v. in- inintelligbilis, e. Sin: incomprehensbilis.
advertencia // (descuidadamente) neglegen-
ter. Sin: incurate; incuriose. inasible: imprensbilis, e. Sin: effgiens;
evanescens; qui (quae, quod) comprehendi (=
inafectado: inaffectatus, a, um. ser agarrado) vel intllegi (= ser compren-
dido) non potest.
inagotable: inexhaurbilis, e.
inaudito: (nunca odo) inauditus, a, um. Sin:
inajenable o inalienable: inalienbilis, e. novus; inauditus ac novus // (fig, monstruoso,
Sin: alienationi non obnxius; qui (quae, extremadamente vituperable) infandus, a,
quod) abalienari nequit vel non potest. um. Sin: nefandus; exsecrandus.
inalmbrico: sine filo vel filis. inauguracin: inaugurtio, onis f. Sin: ins-
taurtio; intium; princpium; dedictio.
inalienabilidad: inalienablitas, atis f.
inaugurado: inauguratus, a, um. Sin: auspi-
inamovible: inamovbilis, e. Sin: perptuus; catus; nitus, inceptus; instauratus.
559
inaugural
inaugural: inauguralis, e. Sin: aditialis; in- dare // (fig, lisonjear) adulari liquem vel li-
augurativus; auspicalis. Uso: sesin -, aus- cui. Sin: assentari vel blandiri licui; liquem
picalis sssio. nimis laudare; liquem ludibus extllere;
liquem ad caelum efferre; liquem ad astra
inaugurar: inaugurare. Sin: auspicari; incho- (vel ad sdera) tllere.
are, inire, initiare, incpere; instaurare; dedi-
care. Uso: inaugur la sesin parlamentaria, incensario: turbulum, i n. Sin: incensrium;
sessionem parlamenti inauguravit. acerra; thymiatrium; turrium vas. Uso: agi-
tar el -, turbulum conctere; golpe doble de
inautntico: inauthnticus, a, um. -, turbuli ductus (-us m) cum dplici ictu;
golpe sencillo de -, turbuli ductus cum sm-
inaveriguable: non indagbilis, e. Sin: non plici (vel nico) ictu.
confirmbilis; incertus; non certus.
incertidumbre: Fs, principio de -, rtio in-
incansable: indefessus, a, um. Sin: indefati- determinationis.
gbilis; indefatigatus.
incidental: Der ncidens, entis. Sin: interiec-
incapacidad: incapcitas, atis f. Sin: inhab- tus, interpsitus, interlocutrius, a, um. Uso:
litas; ineptitudo; impertia. proposicin -, interiectio (-onis f).
560
incompetente
561
incompleto
imperitus vel ignarus (alicius rei); non in- incondicionado: non condicionatus. Sin:
tllegens (in liqua re vel alicius rei); rudis sine condicione; condicionum expers.
(ad liquid, in liqua re, liqua re, alicius
rei) // (falto de jurisdiccin) non legtimus. incondicional: absolutus, a, um. Sin: sine
Sin: iuris (vel facultatis, vel potestatis) ex- ulla condicione. Uso: donacin -, vera et ab-
pers ; non aptus ad statuendum de liqua re. soluta dontio; respeto -, sine ulla condicione
Uso: ser - acerca de algo, potestatem vel ius reverntia.
non habere liquid faciendi.
incondicionalmente: absolute. Sin: sine ulla
incompleto: incompletus, a, um Sin: imper- condicione; pure et simplciter.
fectus; mtilus; truncus.
inconfesable: infandus, a, um. Sin: nefandus;
incomprendido: (no comprendido) incom- tacendus; non revelandus.
prehensus, a, um. Sin: haud comprehensus;
non intellectus; obscurus; occultus // (de per- inconfundible: inconfundbilis, e. Sin: sin-
sona cuyo mrito no ha sido apreciado) non gularis.
satis probatus. Sin: minoris hbitus.
incongruencia: incongruntia, ae f. Sin: in-
incomprensible: incomprehensbilis, e. Sin: cohaerntia; inconvenintia; disconvenintia;
inaccessbilis; inintelligbilis. inconsequntia.
562
incorreccin
563
incorrecto
incorrupcin: incorrptio, onis f. Sin: int- incubadora: incubatrix, icis f. Sin: incuba-
gritas. tionis cella; artificiosae incubationis appara-
tus.
incorruptamente: incorrupte.
incubar: (ova) incubare.
incorruptibilidad: incorruptiblitas, atis f.
Sin: incorruptum manere; non corrumpi // inculto: (de lugares) incultus, a, um. Uso: ser
fig intgritas; innocntia. -, cultu vacare // (de personas) incultus. Sin:
indoctus; rudis // (de estilo) incomptus, a,
incorruptible: incorruptbilis, e. Sin: qui um. Sin: hrridus.
(quae, quod) corrumpi nequit; qui corrumpi
non potest // (fig, que no se puede o es muy incultura: inhumnitas, atis f. Sin: incultus,
difcil de pervertir) nteger, gra, grum. Sin: us m; rustcitas; rditas; doctrinae carntia.
sanctssimus. Uso: juez -, iudex sanctssimus.
inculturacin: inculturtio, onis f. Sin: alie-
incorrupto: (que est sin corromperse) in- nae culturae adptio, assmptio; alterus cul-
corruptus, a, um // (fig, no daado ni perver- tus adptio; in mores accommodtio, in
tido) nteger, gra, grum. Sin: nnocens; cultum insrtio.
intactus; illibatus.
inculturar: inculturationem pergere.
incredulidad: incredlitas, atis f. Sin: imp-
etas. incumbencia: munus, nris n. Sin: offcium;
negtium.
incrdulo: incrdulus, a, um. Sin: non cr-
dulus; scpticus; mpius. incumplido: incompletus, a, um. Sin: infec-
tus; haud solutus; nondum absolutus.
increble: incredbilis, e. Sin: inenarrbilis;
extra fidem; fidem excedens vel sperans. incumplimiento: inobservntia, ae f. Sin:
promissi desrtio; a promissione defctio.
increblemente: incredibliter.
incunable: incunbulum, i n. Sin: incunbula
incremento: incrementum, i n. Uso: - demo- typogrphica npl; typogrphicae artis primr-
grfico, incrementum demogrphicum, nat- dia npl.
lium, natorum; densatus cvium (vel
incolarum) nmerus; - econmico, rei oeco- incurable: incurbilis, e. Sin: insanbilis;
nmicae incrementum. immedicbilis; non sanbilis.
564
independencia
565
independentismo
566
indigesto
ndice: index, dcis mf. Uso: - alfabtico, mine // (con indiferencia) indifferenter. Sin:
index alphabticus; index in ltteram vel in neglegenter // (con frialdad) frgide.
ltteras digestus; index litterarum rdine ex-
plicatus; - analtico, general, sistemtico, indiferentismo: indifferentismus, i m. Sin:
index analticus, generalis, systemticus; - lentitudo nimi indifferentis. Uso: - poltico,
bibliogrfico, index librorum qui inspecti religioso, indifferentismus polticus, religio-
sunt; - onomstico, nminum index; - de au- sus.
diencia (de Radio/TV), index audintium; -
de materias, index rerum (quae pertractan- indiferentista: indifferentista, ae m. Sin: in-
tur); - de voces, de vocablos, nominum vel differentismi fautor vel sectator.
vocabulorum index.
indgena: adj indgenus, a, um; indgena, ae
ndico, v. indiano. mf y n. Sin: vernculus; nostras, atis mf y n.
Uso: bebida -, indgena ptio; buey -, bos in-
indiferencia: (frialdad, insensibilidad) len- dgenus; clero -, clerus indgena vel indge-
titudo, dnis f. Sin: nimus frgidus vel durus nus; clerus ex indgenis delectus; gallinas -,
// (incuria) neglegntia, ae f. Sin: incria. gallinae nostrates vel vernculi gneris; len-
Uso: - religiosa, neglegntia religionis vel gua -, sermo vernculus; palabras -, verba
divini cultus; ad qumlibet religionis formam nostrtia; vino -, indgena vinum // sust ind-
se aeque habere, vel se aeque movere. gena, ae mf; indgenus, i m. Sin: aborigo,
gnis m; autchthonus; autochthon, nis m.
indiferenciado: indiscretus, a, um. Uso: poblaciones -, aborgines vel aborge-
nes, um mpl; productos -, domstica, orum
indiferente: (que no presenta motivo de pre- npl.
ferencia) indfferens, entis. Uso: slaba -,
sllaba indfferens // (no determinado por s indigerible: (que no se puede digerir) indige-
a una cosa ms que a otra) indfferens. Uso: rbilis, e // (de muy difcil digestin) diffcilis
- acerca de la comida, indfferens circa vic- concoctu // fig intolerbilis, e.
tum; ser, mantenerse -, in neutram partem
moveri vel inclinari // (despreocupado) incu- indigestible: indigestbilis, e; v. indigerible.
riosus, a, um (alicius rei, liqua re, in liqua
re). Sin: nglegens (alicius rei, in liqua re, indigestin: indigstio, onis f. Sin: indiges-
in liquem, in liquid). Uso: - a los valores tus, us m; crditas; crudittio; mala concc-
espirituales, bonorum nimi incuriosus; - tio. Uso: morir de -, cruditate mori; tengo una
ante las vicisitudes del mundo, incuriosus vi- -, est mihi stmachus vitiatus.
cissitdinum humanarum; - en materia de
religin, circa religionem nglegens // (que indigesto: (difcil de digerir) diffcilis ad
por nada se conmueve) frgidus, a, um // (sin concoquendum. Sin: gravis // (que est sin
inters) me, te, le ... es -, me, tu, su ... nihil digerir) indigestus, a, um. Sin: inconfectus;
nterest; nihil omnino curare de + abl; liquid crudus; non concoctus // (fig, confuso, desor-
parum (vel mnime, vel nihil) curare. Uso: denado) indigestus. Sin: confusus; perturba-
eso me es -, nihil ad me; nihil ad me ttinet. tus; sine rdine // (spero, difcil en el trato)
molestus, a, um. Sin: incmmodus; importu-
indiferentemente: (indistintamente) indiffe- nus.
renter. Sin: indiscriminatim; nullo discr-
567
indignacin
568
indulgencia
569
indulgentemente
clitas, atis f. Sin: nimi faclitas // (remisin tallrgica; - nacientes, nascntia operosa ar-
que hace la Iglesia de las penas debidas por tifcia; - textil, indstria txtilis // - de las bi-
los pecados) indulgntia. Sin: poenae rems- cicletas, birotarum fabrictio vel ars; - de los
sio; indulgntia ecclesistica. Uso: - parcial, servicios, machinalis indstria ad ministria
indulgntia partialis; - plenaria, indulgntia spectans; - del vidrio, vitrria ars; introduc-
plenria; cuiusvis vel omnis poenae remssio; cin de la -, artes et artifcia invhere; pro-
conceder - plenaria en las condiciones acos- gresar en las -, in quaestuosa indstria (vel
tumbradas, indulgntiam plenriam conc- in quaestuosis rtibus) progressum fcere vel
dere suetis (vel statis) condicinibus; ganar, habere // (instalacin destinada a dichas ope-
lucrar - plenaria, indulgntiam plenriam ac- raciones) fbrica, ae f. Sin: officina. Uso: -
qurere, cnsequi, ssequi. del hierro, fbrica ferri, frrea, ferrria; - de
armas, officina armorum; - del bronce, de la
indulgentemente: indulgenter. Sin: clemen- madera, fbrica aerria, materiria.
ter; lniter; remisse; benigne.
industrial: (persona que vive del ejercicio
indultar: (perdonar a uno una pena) licui de una industria o es propietario de ella) fa-
ignscere. Sin: licui crimen condonare; li- bricator, oris m. Sin: rtifex; rtifex operosus;
cui gratiam delicti fcere; poenam licui re- rtibus dditus; praepsitus industrialis; er-
mttere vel condonare. glabus machinalis indstriae. Uso: los -, h-
mines quaestuosae indstriae (vel quaestuosis
indulto: (gracia o privilegio extraordinario rtibus) addicti // (relativo a la industria) ma-
concedido a uno) indultum, i n. Sin: concs- chinrius, a, um Sin: industrialis; quaestuo-
sio. Uso: - apostlico, indultum apostlicum; sae artis (gen); ad artes prtinens; ad
Sedis Apostlicae indultum // (remisin de la quaestuosam indstriam ttinens. Uso: arte -,
totalidad o parte de una pena) vnia, ae f. quaestuosae indstriae ars; centro -, urbs of-
Sin: remssio poenae. Uso: conceder el -, v- ficinis (vel quaestuosis indstriis) ffluens;
niam dare; poenam remttere; ignscere li- era -, aetas industrialis; escuela -, schola in-
cui. dustrialis; schola qu artes quaestuosae do-
centur; estructuras -, machinales structurae;
industria: (maa y destreza o artificio para naciones -, civitates industriales; la clase de
hacer algo) sollrtia, ae f. Sin: indstria; dex- los -, fabricatorum ordo vel classis; cvium
tritas; callditas; sagcitas // (profesin, ofi- classis indstriae quaestuosae addicta; c-
cio) ars, artis f. Sin: artifcium. Uso: ejercer vium ordo quaestuosis rtibus addictus; la
una -, artem fcere vel factitare // (conjunto poca - moderna, nostra haec machinria
de operaciones materiales ejecutadas para mercansque aetas; profesin -, ars quae (vel
la obtencin, transformacin o transporte de offcium quod) quaestus caus exercetur;
productos naturales) indstria, ae f. Sin: res progreso -, progressus industrialis; in quaes-
industrialis; ars, artis f; artifcium; fabrictio; tuosa indstria (vel in quaestuosis artibus)
indstria quaestuosa; artes quaestuosae, ope- progressus.
rosae, industriales. Uso: - y comercio, artes
quae quaestus caus tractantur; - concurren- industrialismo: industrialismus, i m. Sin:
tes, operosa artifcia vel artes operosae quae doctrina de indstriae principatu; aetas pe-
inter se aemulantur; - domstica, indstria rum industrilium; indstriae dominatus (-us
domstica; - mecnica, indstria mechnica m); machinalis indstriae dispenstio.
vel machinalis; - metalrgica, industria me-
570
infalible
inefable: ineffabilis, e. Sin: indicbilis; in- infalible: (que no puede engaar) fllere
enarrbilis; haud effbilis. nscius. Sin: inerrans; numquam fallens; non
fallax; qui errare non potest; qui ab omni er-
inefablemente: ineffabliter. Sin: inenarrab- rore liber est; qui ab omni errandi perculo
liter. vcuus est. Uso: verdades -, res numquam
fallentes; razonamiento -, rtio haud fallax //
ineficiencia: inefficintia, ae f. (que no puede engaarse) qui numquam
fllitur. Sin: falli nscius; in quem error non
inelegible: ineligbilis, e. Sin: non eligbilis. cadit // (seguro, cierto) certus, a, um. Sin: in-
dubitatus; indbius.
571
infaliblemente
572
influencia
573
influenza
blando del influjo de un escritor o forma li- informatrium; sedes nntiis exquirendis //
teraria) imittio, onis f. Uso: en Tcito se ob- dar informaciones, certiorem fcere; nun-
serva fcilmente la - de los modelos griegos, tiare; nottias dare, trdere, afferre, praebere,
in Tcito Graecorum exemplrium imittio suppeditare; sacar, recabar informaciones,
fcile perspcitur // (autoridad) auctritas, informationes capssere; nottias exqurere,
atis f. Uso: tener -, auctoritatem habere; esse requrere, smere, indagare, investigare; reci-
magna auctoritate // (poder) potntia, ae f. bir informaciones, certiorem feri; cogns-
Uso: - como senador, senatria potntia; por cere, novisse, dscere, edscere, edoceri;
mi - personal, potnti mea; tener -, plri- informationes accpere; habere cgnitum vel
mum pollere; conseguir -, potntiam cnse- compertum // (averiguacin juridica y legal)
qui // (valimiento) grtia. Uso: tener -, valere; questio, onis f. Uso: - de testigos, tstium
grti florere vel valere; no tener ninguna -, interrogtio; - sumaria, compendiria inqui-
nihil grti valere vel posse // (importancia) stio.
momentum, i n // (gracia e inspiracin que
Dios enva interiormente a las almas) inspi- informado: edoctus, a, um. Sin: certior fac-
rtio, onis f. Sin: grtia. tus.
574
ingreso
cae, iurdicae, privatae, pblicae; - meteoro- rum doctrina; doctorum machinariorum rtio.
lgico, nntius meteorolgicus; nntius de Uso: - civil, scintia aedificatorum.
ris statu mutationibusque; - supletorio, co-
rrelatum, i n; - del mdico, mdici reltio // ingeniero: ingenirius, ii m. Sin: machinator;
dar un - , edocere. Sin: admonere; commo- machinrius; doctor machinalis vel machin-
nere; monere; dar, pedir, exigir un - adminis- rius; peritus machinrius. Uso: - civil, doctor
trativo, rationem rerum administrandarum aedilis; - electricista, electroingenirius;
rddere, expscere, exgere // (exposicin ingenirius electricitatis; - militar, miles
oral ante el tribunal) informtio oralis. munitor; - de minas, doctor machinrius
metallis extrahendis; cuerpo militar de inge-
infraccin: infrctio, onis f. Sin: transgrs- nieros, militrium machinatorum (vel machi-
sio; violtio. Uso: - de trnsito, delictum via- nariorum, fabrm vel fabrorum) corpus
trium. (-pris n).
infrangible: infrangbilis, e. Sin: infrgilis; ingls: adj nglicus, a, um. Sin: britnnicus.
non frgilis; non fractus; numquam fractus. Uso: literatura -, ltterae nglicae // sust An-
glus, i m. Sin: Britannus // (lengua inglesa)
infrascripto: infra scriptus vel infrascriptus, nglicum, i n. Sin: nglica vel Anglorum lin-
a, um. Sin: subscriptus. gua; nglicus vel Anglorum sermo. Uso: ha-
blar -, nglice loqui; Anglorum lingu (vel
infrecuencia: infrequntia, ae f. Sin: rritas. sermone) loqui.
infusin: infsio, onis f // (producto obtenido ingobernable: irregbilis, e. Sin: non guber-
por -) (p)tsana, ae f. Sin: decoctum; ptio. nbilis.
Uso: - de genciana, ptio gentianina.
ingratitud: ingratitudo, dnis f. Sin: ingratus
infuso: infusus, a, um. Sin: nditus. Uso: nimus; ingrata voluntas; mmemor benefi-
ciencia -, scintia infusa vel ndita; nsita ciorum nimus.
menti doctrina.
ingrato: ingratus, a, um. Sin: ingratficus;
infusorio: adj infusrius, a, um // sust nimal mmemor benefcii vel beneficiorum.
infusrium. Sin: bestola infusria.
ingravidez: agrvitas, atis f.
ingeniera: ars (vel disciplina, vel scintia)
machinalis. Sin: machinariorum vel artificio- ingreso: (caudal que entra en poder de uno)
575
inhabilitacin
rditus, us m. Sin: quaestus (-us m). mystes, ae m; ad sacra admissus; sacris as-
suefactus. Uso: lenguaje de iniciados, mysta-
inhabilitacin: inhabilittio, onis f. rum sermo.
inhabitado: inhabitatus, a, um. Sin: desertus; iniciar: (licui rei) initiare. Sin: incpere; in-
habitatribus vcuus. choare; intium cpere, fcere, smere. Uso:
- al estudio del griego, graecis ltteris initiare;
inhalacin: (Med, accin de aspirar un - una magistratura, magistratum inire vel n-
vapor) vaporis vel fumi haustus (-us m). Uso: gredi; cuando inicia la adolescencia, ineunte
hacer inhalaciones, v. inhalar // (soplar adulescnti // iniciarse, initiari. Uso: - al sa-
sobre o en) inhaltio, onis f. Sin: inhalatus, cerdocio, sacerdtio initiari; iniciarse en los
us m. estudios, en las letras, stdiis, ltteris initiari.
inhalador: inhalatrium, ii n. Sin: vaporis iniciativa: (idea que sirve para iniciar una
(vel fumi) effusrium; mdici ris effus- accin) conslium, ii n. Sin: propsitum; im-
rium. pulsus, us m; propsitum susceptum // (ac-
cin del que propone o hace una cosa por
inhalar: inhalare. Sin: inspirare; afflare. Uso: primera vez) inceptum, i n. Uso: - individual,
- ter, ethera absorbre. inceptum unus cuiusque vel cuiusvis; - indi-
viduales, quae a sngulis suscipiuntur in-
inherencia: coninctio, onis f. Sin: con- cepta; libre -, lbera conslia inceptaque npl;
gruntia. - privada, privata singulorum ctio; privatum
singulorum inceptum; - propia, inceptum su
inhibicin: inhibtio, onis f. Sin: vtitum; sponte nitum; tomar una -, intium fcere
interdictum. alicius rei // (capacidad de emprender, in-
ventar, etc.) indstria, ae f. Sin: nvitas;
inhibitorio: inhibitrius, a, um. sollrtia; ingnium; celritas ingnii; nimus
promptus; libertas in agendo. Uso: - privada,
inhumacin: inhumtio, onis f. privata singulorum indstria, nvitas; priva-
torum libertas in agendo; por propia -, me,
iniciacin: inititio, onis f. Uso: - sexual, tu, su sponte; hombre de pronta - para ...,
inititio sexualis; - en la prctica de un culto, homo semper promptus paratusque ad ...;
in sacra introdctio; - en las reglas de una lleno de -, indstrius; ingeniosus, sollers (-
sociedad, introdctio; admssio; recptio. ertis) // (accin de adelantarse a los dems
en hablar u obrar) tomar la -, alicius rei vel
iniciado: adj initiatus, a, um. Sin: admissus; conslii prncipem esse // (derecho de hacer
receptus; (empezado) coeptus // (miembro de una propuesta; acto de ejercerlo) auctritas,
una sociedad secreta) initiatus, i m. Sin: atis f. Sin: conslium. Uso: por - de alguno,
576
inmensurable
auctoritate alicius; auctore liquo; por mi -, injustificable: inexcusbilis, e. Sin: haud ex-
me auctore; por - de l, eo auctore; por - pri- cusbilis.
vada, privato conslio; tomar la - para algo,
auctorem esse alicius rei, ad liquid, ut ...; injustificado: non iustificatus. Sin: non ex-
quien toma una -, alicius rei auctor; impul- cusatus; non probatus; illegtimus.
sor; suasor; por - ma, tuya, de l, me, tu,
su voluntate; que ha tomado la - de la resti- inmaculado: immaculatus, a, um. Sin: in-
tucin, auctor in restituendo. contaminatus; illibatus. Uso: la Inmaculada,
Virgo quavis labe intacta; Virgo cuiusvis
inicio, v. comienzo. labis vel primae labis expers; Virgo sine labe
originali concepta; Inmaculada Concepcin
inigualable: singularis, e. Sin: nicus; mxi- de Mara, Immaculata Mariae Virginis Con-
mus vel summus; incomparbilis; nulli com- cptio.
parandus (dicho de personas).
inmadurez: immatritas, atis f. Sin: acrbi-
inimaginable: incogitbilis, e. Sin: inexco- tas; impertia.
gitbilis; non imaginbilis.
inmaduro: immaturus, a, um. Sin: acerbus;
ininteligible: inintelligbilis, e. Sin: incom- crudus; nondum maturus.
prehensbilis; non intelligbilis.
inmanencia: immanntia, ae f.
injerencia: ingerntia, ae f. Sin: interpostio;
interventus, us m. Uso: - de uno, interpsita inmanentismo: immanentismus, i m.
alicius auctritas vel pera; interpsitum ali-
cius conslium. inmanentista: immanentista, ae mf. Sin: im-
manentismi sectator.
injerirse: conslium (vel auctoritatem, vel
peram) interpnere in liqua re vel in inmaterial: immaterialis, e. Sin: incorpora-
liquid. lis; incorpreus; non materialis.
injuriar: insultare liquem, in liquem, li- inmediato: immediatus, a, um. Sin: prxi-
cui. Sin: contumliam (vel contumlias) in mus.
liquem incere; contumli (vel contumliis)
liquem affcere; contumliam (vel contum- inmensidad: immnsitas, atis f. Sin: immen-
lias) licui dcere, fcere, impnere // ser in- sum; infnitas. Uso: - del espacio, immensum
juriado, contumli (vel contumliis) ffici. sidreum.
577
inmersin
inmigrante: immigrator, oris m. Sin: mmi- inmovilizar: retinere. Sin: continere; cohi-
grans, antis; dvena. Uso: - legal, mmigrans bere; immbilem fcere, retinere, tenere.
legalis vel legtimus; - ilegal, immigrator ille- Uso: - un capital, pecniam otiosam tenere.
galis vel illegtimus.
inmunidad: immnitas, atis f. Sin: exmptio;
inmigrar: immigrare (in liquem locum). vactio. Uso: - personal, local, real, immni-
Sin: migrare. tas personalis, localis, realis.
578
insalivacin
579
insalivar
insecticida: adj insecticidalis, e. Sin: insectis insensiblemente: sensim. Sin: paulatim; gra-
(vel bestolis) internecivus vel internicivus // datim; sensim sine sensu.
sust insecticdium, ii n. Sin: insecticidale, is
n; insecticida, ae mf (pulvis, liquor); vene- inseparable: inseparbilis, e. Sin: indissoci-
num insecticidale; venenum insectis interne- bilis; indissolbilis; indivisbilis.
civum. Uso: - contra las moscas, venenum
muscis internecivum. inseparablemente: inseparabliter. Sin: in-
dissolubliter; indissociabliter; indivisibli-
insectvoro: adj insectvorus, a, um. Sin: in- ter; indivisim.
sectorum vorax. Uso: planta -, planta insec-
tvora // sust nimal quod insectis pscitur vel insercin: insrtio, onis f. Sin: inserttio.
vscitur. Uso: - en la sociedad, insrtio in societatem.
insecto: insectum, i n. Sin: bestola; insectum insignia: (distintivo, divisa honorfica) in-
nimal; mnima bestola. signe, is n. Sin: decus; ornamentum. Uso:
Mil, - del arma o del cuerpo, insigne militare
insensibilidad: (falta de sensibilidad) insen- // (imagen o medalla de un grupo) stemma,
siblitas, atis f. Sin: torpor; stupor (crporis, tis n. Sin: signum // (bandera, estandarte)
in crpore); lentitudo; nihil sentire. Uso: ha- vexillum, i n.
llarse en un estado de -, obduruisse; torpere;
stupere; rigere // (dureza de corazn) durtia insinuacin: (accin y efecto de insinuar o
sive durties (nimi). Sin: inhumnitas; hebe- insinuarse) insinutio, onis f // (exordio) insi-
ttio nimi; plmbeum cor; plmbeus (vel nutio // (cosa que se da a comprender sin
lentus, vel obcallatus) nimus; nimus durus decirla claramente) obliqua sentntia u or-
vel lentus. Uso: - frente al dolor, indolntia. tio. Sin: obliqua verba. Uso: - ambiguas, am-
bigua verba; hacerle a uno secretamente una
insensible: (que carece de facultad sensitiva - falsa, fictum liquid ad aures (vel in aures)
o que no tiene sentido) insensbilis, e. Sin: in- alicius insusurrare; hacer insinuaciones en
snsilis; haud vel non patbilis; sensu (vel perjuicio de uno, occulte (vel obscure, vel
snsibus) carens vel expers; nihil sentiens. perplexe) dcere de liquo; liquem oblique
Uso: ser -, sensu carere; esse sine sensu; sn- perstrngere.
sibus alienatum esse // (que no siente las
cosas que causan dolor y pena o mueven a insinuante: insnuans, antis. Sin: blndiens,
lstima) inhumanus, a, um. Sin: durus; blandus; blandfluus; blandloquus; suadens.
frreus; plmbeus; trpidus. Uso: - en lo es- Uso: elocuencia -, blandiloquntia; blandil-
580
insospechado
quium; olor -, blandfluus odor; palabras -, bilis, e. Sin: indissolbilis; non solbilis //
suadntia verba. (que no se puede resolver o explicar) inex-
plicbilis, e. Sin: inextricbilis; inenodbilis;
insinuar: (dar a entender algo indicndolo insolbilis; obscurus.
ligeramente) insinuare. Sin: incere; insrere;
licui liquid significare; obscure icere; insoluto: insolutus, a, um.
icere de liqua re // fig inspirare. Sin:
instillare; suadere // insinuarse, insinuari. insolvencia: nulla solvendi facultas, potestas,
Sin: se insinuare; srpere; illabi. Uso: - en el cpia. Sin: neglecta soltio; in solvendo d-
nimo de una persona, se insinuare licui; bito neglegntia.
grtiam alicius sibi conciliare; - en la intimi-
dad de alguno, insinuare se in familiaritatem insolvente: adj non solvens (-entis). Sin: in
alicius; in alicius familiaritatem pnitus in- solvendo nglegens; ad solvendum non id-
trare; insinuare se vel immrgere se in con- neus. Uso: ser -, solvendo (vel ad solvendum)
suetdinem alicius. non esse // sust qui solvendo (vel ad solven-
dum) non est. Sin: debitorum fraudator; dbi-
insociabilidad: insociablitas, atis f. Sin: in- tor inhbilis vel non idneus.
socilitas; incivlitas; solitdinis amor; solit-
riae vitae cupido. insomne: insomnis, e. Sin: sine somno; vigil.
Uso: pasar las noches -, insomnes dcere
insociable o insocial: insocialis, e. Sin: so- noctes.
cietate alienus; agrestis; rsticus; incultus.
insomnio: insmnium, ii n sive insmnia,
insolacin: (accin y efecto de insolar) inso- ae f. Sin: insomnetas; insmniae morbus;
ltio, onis f // (malestar o enfermedad por privtio somni. Uso: que padece -, insomnio-
una exposicin excesiva a los rayos solares) sus; insmniae morbo laborans vel affectus;
solatum, i n. Sin: solis ictus (-us m); thermo- no sufrir -, insmniis carere; padecer -, in-
plgia. Uso: atacado de -, solatus, a, um; sole smniis fatigari.
ictus vel correptus.
insondable: inexplorbilis, e. Sin: impene-
insolar: (poner al sol) insolare. Sin: ad solem trbilis; inexplicbilis.
expndere vel siccare // insolarse, sole
crripi. insonoro: sono carens. Sin: sine sono.
insoldable: non coaptbilis. Sin: non coag- insoportable: intolerbilis, e. Sin: intoleran-
mentbilis ; non glutinbilis. dus; impatbilis; non tolerbilis; qui, quae,
quod ferri non potest // (dicho del carcter
inslito: inslitus, a, um. Sin: inusitatus. de una persona) morosus, a, um. Sin: diffici-
lis; impatiens; importunus.
insolubilidad: (no poder disolverse) insolu-
blitas, atis f. Sin: indissolublitas // (no poder insospechable: insuspicbilis, e. Sin: non
resolverse o explicarse) inexplicablitas. Sin: suspiciosus; suspicionis immunis; suspicioni
insolublitas; obscritas. haud obnxius.
insoluble: (que no se puede disolver) insol- insospechado: non suspectus. Sin: suspicio-
581
inspeccin
nis expers vel immunis; suspicione vcuus; brenaturales, superni afflatus; supernae
in quo nulla subest suspcio // (inesperado) nimi impulsiones; supernae admonitiones;
inexspectatus, a, um. Sin: inopinatus. por - divina, divnitus; Dei mnitu vel im-
pulsu; corresponder a las - del Espritu
inspeccin: inspctio, onis f. Sin: inspect- Santo, Spritus Sancti vcibus atque impul-
tio; scruttio; perscruttio; examintio; ex- sinibus bsequi // (cosa inspirada) cogit-
plortio; inquistio; investigtio. Uso: - fiscal, tio, onis f; cogitatum, i n. Sin: conslium;
inspctio fiscalis vel pblica; - de los boletos, mens; mnitus, us m; admontio. Uso: por -
syngraphorum inspctio. de alguien, liquo monente vel auctore; alic-
ius impulsu (v. gr. impulso meo, por mi -);
inspeccionar: explorare. Sin: inspcere; por - de la pasin, impulsu libdinum; se-
inspectare; investigare; examinare; inqurere; cundar la propia -, suo conslio uti.
inspectoris mnere fungi; inspectoris munus
gere, pergere, obire. inspirado: inspiratus, a, um. Sin: afflatus; in-
flatus; instinctus; mente incitatus, concitatus.
inspector: inspector, oris m. Sin: inspectator; Uso: divinamente -, divino spritu instinctus;
exactor; ex auctoritate inspector. Uso: - esco- escritor divinamente -, scriptor divino afflatu
lar, - de enseanza, studiorum moderator vel permotus; scriptor divino Spritu afflatus, tac-
exactor; pblicus studiorum curator; publica- tus, permotus; scriptor Dei nmine afflatus;
rum scholarum inspector; - general, inspector scriptor divino instinctu afflatus ac permotus.
generalis; - revisor de boletos, tesserarum
inspector; - de caminos, curator viarum; - de inspirador: inspirator, oris m. Sin: infusor;
obras pblicas, curator perum publicorum; afflator.
cargo de -, inspectoris munus, offcium.
instalacin: (accin de instalar) installtio,
inspectora: (casa, despacho u oficina del onis f. Sin: colloctio, onis f. Uso: - de luz
inspector) inspectoris sedes. elctrica, lucis elctricae colloctio; lucis ad-
dctio vel condctio // (cosas instaladas)
inspiracin: (entusiasmo creador, numen instructus, apparatus, contextus, ornatus, us
potico) inspirtio, onis f. Sin: inspiramen, m; textura. Uso: - elctrica, ductus (-us m)
mnis n; spritus, afflatus, us m; afflamen; in- elctricus; elctricus contextus, lucis elctri-
flammtio (nimi); oestrus, i m. Uso: - lite- cae textura; elctricae lucis ductus; lucis duc-
raria, inspirtio litterria; - potica, tus elctride actae; - hidrulica, hydrulicus
inspirtio potica // (inspiracin innata) in- apparatus; hidrulicae artis apparatus; - ra-
gnium, ii n. Sin: mpetus (ingnii), vis, diofnica, radiophnicus apparatus; - telef-
calor. Uso: dar, quitar fuerza a la -, ingnio nica, apparatus vel instructus telephnicus.
vires dare, rpere; decae la -, ingnium cadit
vel xcidit; frenar la -, frenare mpetum; obe- instalado: estar -, sedem habere.
decer a la -, ingnio servire; retardar la -, m-
petum morari // (movimiento sobrenatural instalar: (colocar) collocare. Sin: installare;
que comunica Dios a la criatura) inspirtio, in suo loco pnere // (poner en posesin de
onis f. Sin: afflatus, inflatus, instinctus, us m; una sede) in sede pnere, locare, collocare //
implsio; incittio; admontio. Uso: - divina, (poner en posesin de un cargo) installare.
divinus afflatus; instinctus afflatusque divi- Sin: in mnere constitere; immttere in pos-
nus; divina mentis incittio et permtio; - so- sessionem mneris vel offcii. Uso: la instal
582
instituto
install (Inform), instalar, colocar: collocare. institucin: (acto) instittio vel constittio,
Sin: institere; instrere. onis f. Sin: erctio; fundtio // (efecto) insti-
tutum, i n vel instittio, onis f. Uso: - civil,
instancia: (memorial, solicitud) rogtio, onis institutum civile; - culturales, instituta hu-
f. Sin: postultio; flagittio; pettio; expostu- mano cltui provehendo; - escolar, instittio
ltio; postulatum; efflagitatus, us m. Uso: a scholaris vel scholae; - internacionales,
mi -, efflagitatu meo. instituta internationlia; instituta cunctis gnti-
bus commnia; - sociales, institutiones sociales,
instantnea: Fotogr instantnea, ae f (pho- instituciones con finalidades polticas, instituta
togrphia). Sin: photogrphica imago lico civitatis temperationem contingntia.
(vel extemplo) expressa; extemporalis imago
photogrphica. institucional: institutionalis, e. Sin: consti-
tutrius; ad institutionem vel constitutionem
instantneo: sbitus, a, um. Sin: subitneus; (rei pblicae) spectans.
praesens; praesentneus; repentinus. Uso: ve-
neno de efecto -, praesentneum venenum. institucionalizar: vim iurdicam tribere.
Sin: vi iurdica donare.
instante: punctum tmporis. Sin: tmporis
momentum, vestgium, spiramentum. Uso: instituto: (establecimiento de enseanza, de
en un -, tmporis momento vel puncto; en ese investigaciones cientficas, etc.) institutum, i
preciso -, illo ipso tmporis vestgio; en n. Uso: - fisiolgico, institutum physiolgi-
pocos -, paucis tmporis spiramentis. cum; - Internacional de Energa Atmica, In-
ternationalis Instittio Energae Atmicae, -
instigacin: instigtio, onis f. Sin: incittio; pontificio de latn superior, papale institutum
sollicittio. altioris latinitatis; - tcnico, technicarum r-
tium schola; - teolgico, seminrium theol-
instigador: instigator, oris m. Sin: incitator; gicum; - de crdito, institutum pecniae
stimulator, instimulator; cncitor, concitator; credendae; - de educacin fsica, phsicae
impulsor; turbator; auctor. Uso: - oculto, auc- educationis institutum; - de Estudios Roma-
tor clandestinus; - de la sedicin, seditionis nos, Institutum Romanis Stdiis Provehen-
instimulator; - del pueblo, de la turba, ppuli, dis; - de geofsica matemtica, institutum
turbae concitator. geophsicae mathemticae; - de Pedagoga
y Ciencias Religiosas, Institutum Paedago-
instigadora: instigatrix, icis f. Sin: turbatrix; gae ac Disciplinarum Religiosarum // (ente,
perturbatrix. asociacin) institutum. Uso: - de las Hijas de
Mara Auxiliadora, Institutum Filiarum Ma-
instintivo: instinctivus, a, um. Sin: naturalis; riae Auxiliatricis; institutos de vida consa-
ingnitus; nsitus; innatus. grada, instituta vitae consecratae.
583
institutor
584
intelectualidad
585
intelectualismo
cies // (fig, conjunto de personas cultas de patefcere; aperire conslium suum; desechar
un pas o regin, etc.) exculti hmines. Sin: la - de hacer una cosa, liquid faciendi con-
viri docti vel eruditi . slium abcere; ejecutar sus -, cogitata vel
conslia perfcere; explorar la - de alguno, de
intelectualismo: intellectualismus, i m. alicius voluntate explorare; ignorar la - de
alguno, ignorare alicius conslium; no igno-
intelectualista: intellectualista, ae m. rar la - de alguno, haud ignarum esse alic-
ius conslii; interpretar bien la - de alguno,
intelectualmente: intellectuliter. Sin: bene voluntatem alicius interpretari; juzgar
mente; nimo; cogitatione. sin motivo suficiente de la - de alguno, men-
tem (vel conslium, vel propsitum) alicius
inteligibilidad: intelligiblitas, atis f. Sin: tmere (vel temerrio ausu) iudicare; tengo -
perspicitas; faclitas intellectu. de hacer algo, hbeo in nimo (vel est mihi in
nimo) liquid fcere; est mihi nimus li-
inteligible: intelligbilis, e. Sin: perceptbilis; quid fcere vel liquid faciendi; tener la
apprehensbilis; perspcuus; planus; fcilis ad misma -, eadem mente esse; no tener la
intellegendum. misma -, non idem velle; tener otra -, lio
spectare; tener - hostiles contra alguien, con-
intencin: (determinacin de la voluntad en tra liquem sentire.
orden a un fin) voluntas, atis f. Sin: nimus;
mens; conslium; cogitatum; propsitum. intencionado: animatus, a, um. Sin: paratus
Uso: - buena, voluntas bona vel recta; cons- ad. Uso: estar bien - para con alguno, bene
lium bonum vel rectum; - mala, prfida, con- affectum (vel animatum) esse in (vel erga, vel
slium malum, prfidum; con buena -, bona adversus) liquem; benvolo nimo esse erga
voluntate; bono conslio vel nimo; con - hos- liquem; esse bona voluntate erga liquem;
tiles, infense; infesto nimo; con - subversi- estar mal - con alguno, male affectum esse
vas, seditiose; con la - de, eo conslio, ea in liquem; alieno vel malvolo nimo esse
mente, eo nimo ut ...; con qu -?, qua erga liquem.
mente, quo nimo, quo conslio?; de primera
-, primo ictu; intio; ab intio; segn la - de intencional: cogitatus, a, um. Sin: meditatus;
alguno, ad mentem alicius; sin -, mente a re consideratus; perpensus; voluntrius; quod
aliena; sin mala -, mente a malo aliena; sin - consulto fit; Filos intentionalis,e.
de hacer algo, nullo hbito (vel suscepto, vel
nito) conslio liquid faciendi; sin - de hacer intencionalmente: consulto. Sin: cogitate;
dao, mente a patrando malo aliena; sin - de conslio; mente; propsito. Uso: lo hizo -, id
ofender a alguno, nullo hbito conslio li- consulto cogitateque fecit; lo hizo - para ...,
quem offendendi; nulla hbita voluntate li- eo conslio ( vel eo propsito, vel ea mente)
quem vituperandi // cul es tu -?, quid tibi id fecit ut ...
vis?; quae tua mens?; quid spectas? quo spec-
tas?; cul es su -? quid agitat vel cgitat?; intendencia: (direccin, cuidado y gobierno
quid iste sibi vult?; mi - es esta, mens mea de una cosa) cura, ae f. Sin: curtio; procur-
haec est; las - del enemigo son claras, hs- tio; praefectura; dispenstio.
tium conslia patent; cambiar de -, mutare
voluntatem; dar a conocer a alguno sus -, intendente: (el encargado de dirigir una
quid sui conslii sit licui ostndere; cogitata casa, finca, etc.) procurator, oris m // (jefe su-
586
interdependiente
587
interdiocesano
588
internacional
589
internacionalidad
lis; reuniones -, internationales congressio- internet (Inform): interrete, is (abl -i) n. Sin:
nes; ser -, nullis fnibus, nullis natinibus internetum; interretculum; rete internatio-
contineri; nullis trminis circumscribi; ex nale; interrete internationale; intextus (-us m)
mnibus natinibus esse; tribunal - de La internationalis instrumentorum computato-
Haya, Tribunal prmanens iusttiae interna- riorum. Uso: de -, relativo a -, interretialis, e;
tionalis Hagae. internetalis; por -, interretiliter; internetli-
ter; ordinatrliter; incluir en - libros de bi-
internacionalidad: internationlitas, atis f. bliotecas, libros bibliothecarum in interrete
Sin: rtio vel condcio internationalis. Uso: - recpere vel incldere.
del derecho, ius universale vel gntium.
internista: internista, ae m. Sin: mdicus in-
internacionalismo: internationalismus, i m. teriorum; morborum internorum mdicus.
Sin: promtio cooperationis internationalis;
nationum consociationis stdium. Uso: - fi- interno: (alumno que come y duerme en el
nanciero, rei nummriae internationalismus. colegio) ephebi alumnus.
590
interrupt
591
interruptor
interurbano: interurbanus, a, um. Sin: vrias intestado: (que muere sin hacer testamento
clligens urbes. vlido) intestatus, a, um.
592
inundacin
593
intil
594
invisibilidad
invertir: (emplear los caudales o colocarlos investir: dignitatem vel munus licui dare,
en aplicaciones productivas) collocare. Uso: crdere, concrdere, demandare, trdere. Sin:
- dinero en acciones empresariales, sngra- domnium vel imprium licui dare, trdere,
phas pecniae in administratinibus collo- assignare, attribere, mandare, deferre; dig-
care; - dinero en algo, pecniam in liqua re nitati vel mneri liquem praefcere.
collocare, occupare, pnere, impndere; - el
dinero en fincas, pecniam in prediis pnere invierno: hiems, hemis f. Uso: - nuclear,
vel collocare; - el dinero en la compra de fin- hiems nuclearis.
cas, collocare pecnias in emptiones praedio-
rum; - el dinero en prstamos seguros, inviolabilidad: inviolablitas, atis f. Sin: in-
nummos (vel pecniam) expndere nmini- violbilis ndoles.
bus certis.
inviolable: inviolbilis, e. Sin: non violbilis.
investidura: (accin y efecto de conferir un Uso: derechos -, iura inviolablia.
cargo importante) dignitatis vel mneris
dtio, assigntio, attribtio, immssio. Sin: invisibilidad: invisiblitas, atis f. Sin: facul-
595
invisible
tas sui occultandi; in occulto esse. inyector: (aparato) iniectrium, ii n. Sin: in-
iectionale, is n.
invisible: invisbilis, e. Sin: non visbilis,
aspectbilis, perspicbilis; abscnditus; re- iodo, v. yodo.
cnditus; sub culos vel sub aspectum non
cadens. Uso: es -, non apparet. iodoformo, v. yodoformo.
invisiblemente: invisibliter. Sin: clam; la- ion: ion, ionis m. Uso: migracin de iones,
tenter; occulte; secreto. migrtio ionum; producir iones, iones eff-
cere vel conflare; suministar iones, iones im-
invitacin: invittio, onis f. Sin: invitatus, us mttere in liquid.
m. Uso: a - tuya, a te invitatus; por -, invitatu;
sin - de mi parte, invocatu meo; aceptar una ionizacin: ioniztio, onis f.
-, se venturum esse promttere; (para una co-
mida) ad cenam promttere; hacer una -, in- ionizar: iones excitare vel conflare. Sin: in
vitare; vocare; (para una comida) ad cenam iones convrtere.
vocare; recibir una -, invitari; rehusar una -,
abnere; (para una comida) ad cenam renun- iongeno: iongenus, a, um.
tiare // fig hortamentum, i n. Uso: - a la rec-
titud de pensamiento y accin, hortamentum ionmetro: ionmetrum, i n.
ad honeste cogitandum et agendum.
ionosfera: ionosphaera, ae f.
invocar: (llamar a uno en su favor) invocare.
Sin: appellare; implorare. Uso: - a voces, in- iperita, v. yperita.
clamare liquem ut ...; - el testimonio de al-
guien, testari liquem; testem fcere liquem. ir: ire. Uso: - a ver, acudir a, adire. Uso: - al
mdico, mdicum adire.
inyeccin: (accin y efecto de inyectar) in-
ictio, onis f; iniectus, us m. Sin: infsio Uso: ir y venir: concurstio, onis f.
- endovenosa, iniectio in venas, intra venas;
- hipodrmica o subcutnea, iniectus hypo- ira: ira, ae f. Uso: violenta manifestacin de
drmicus, intercutneus, subcutneus, inter- -, irae effsio.
cus (-ctis); - intramuscular, inictio
intramuscularis vel intra msculos; poner IRA (abrev de Irish Republican Army, Ejr-
una -, iniectionem subministrare; medica- cito Republicano Irlands): Corpus Hibr-
mentum licui infndere // (lquido inyec- niae liberandae.
tado) liquor iniectrius. Sin: infsio; inictio.
Uso: - letal, mortfera, inictio letalis, let- Irak o Iraq: Irquia, ae f. Sin: Irchia. Uso:
fera, mortfera; - venenosa, inictio vene- Repblica de -, Res pblica Iraquiana; Ira-
nosa, venfica; - de morfina, inictio quiana Natio.
mrphica; - de veneno mortal, inictio veneni
mortferi. Irn: Irnia, ae f.
inyectar: infndere. Sin: incere; syring in- iran: adj irnicus vel iranianus, a, um // sust
fndere; fstul incere. Iranianus, i m.
596
irreconciliable
iraqu: adj iraquianus, a, um // sust Iraquia- irnico: irnicus, a, um. Sin: iocosus; fictus;
nus, i m. simulatus; dissimulatus; irrisionem dissmu-
lans; ad ironam spectans.
irascibilidad: irasciblitas, atis f. Sin: iracn-
dia; faclitas ad irascendum. ironizar: irnice dcere vel exprmere. Sin:
ad ironam vrtere; cavillari.
irascible: irascbilis, e. Sin: iracundus; moro-
sus; cerebrosus. irracionabilidad: irrationablitas, atis f. Sin:
absrditas; incongruntia.
IRC (Inform): IRC indecl (abrev de In-
terretiliter Relatum Collquium). irracionable: irrationbilis, e. Sin: absurdus;
contra rationem.
iridio: irdium, ii n.
irracionablemente: irrationabliter. Sin: ab-
iridiscente: ridis colribus splendens vel ful- surde; sine ratione.
gens.
irracional: (que carece de razn) irrationalis,
iris: iris, -is vel -dis f. Sin: iris culi. Uso: e. Sin: ratione carens; rationis expers, sine
arco -, plvius arcus (-us m); arcus caelestis, ratione. Uso: animal -, nimal irrationale //
sidreus, mbrifer, purpreus. (opuesto a la razn o que va fuera de ella)
rationi non consentneus. Sin: dssidens a ra-
irisado: ircolor, oris. tione; a ratione aversus; inspiens.
597
irrecuperable
598
islamita
irrespirable: irrespirbilis, e. Sin: non (vel irrisorio: ridendus vel irridendus, a, um.
haud) respirbilis. Sin: ridculus; risbilis // (irrisoriamente exi-
guo) perexguus, a, um; mnimus. Uso: tan -,
irresponsabilidad: irresponsablitas, atis f. tntulus; tantillus.
Sin: nulla responslitas; responslitas defec-
tiva. irritacin: (el irritar) irrittio, onis f // (el
estar irritado) indigntio, onis f. Sin: ira; st-
irresponsable: irresponsbilis, e. Sin: irres- machus.
ponsalis.
irritar: irritare. Sin: exasperare; exacerbare //
irresponsablemente: irresponsabliter. Med exasperare // irritarse, irasci (contra al-
guien, licui).
irrevelable: irrevelbilis, e. Sin: non revel-
bilis; haud vulgandus; haud patefaciendus; irrompible: infrngilis, e. Sin: non frgilis.
haud communicandus; haud proferendus.
iscofona: ischophnia sive -phona, ae f. Sin:
irreverencia: irreverntia, ae f. Sin: revern- ischophonesis, -is f.
tiae defectus (-us m); nullum obsequium.
islmico: adj islmicus, a, um. Sin: islamti-
irreverente: haud bsequens. Sin: non rve- cus; mahometanus; ad islamismum vel ad
rens; mpius. mahometanismum prtinens. Uso: ley -, lex
islmica; nacin no -, res pblica non-isl-
irreversibilidad: irreversiblitas, atis f. mica // sust islamita, ae m.
599
islamizar
isobara o isbara: lnea isbara vel isobrica. isometra: isomtria sive -metra, ae f.
600
italianohablante
isoterma: isotherma, ae f. Sin: lnea isothr- stmico: sthmius vel sthmicus, a, um.
mica.
istmo: isthmus vel isthmos, i m. Sin: angs-
isotrmico: isothrmicus, a, um. Sin: eun- tiae ac fauces.
dem calorem habens; eodem calore fruens.
Istria: Hstria, ae f.
isotermo, v. isotrmico.
Italia: Itlia,ae f.
istero: istherus, a, um. Uso: lnea -, lnea
isthera. italianamente: itlice. Sin: Italorum more
vel ritu.
isotpico: isotpicus vel istopus, a, um. Sin:
ad istopos ttinens. italianismo: italianismus, i m. Sin: italicis-
mus.
isotopo o istopo: istopos vel istopus, i m;
isotpium, ii n. italianista: italianista, ae mf.
Israel: (pas, Estado) Isra(h)lia, ae f; Isral, italianfilo: Italorum fautor, laudator, proba-
lis m. Uso: Estado de -, Cvitas Israeliana, tor, dilector.
Isralica, Israltica.
italianfobo: Italorum osor vel detrectator.
israel: adj isra(h)elianus. Sin: isralicus; is-
ralticus. Uso: compaa -, socetas israliana; italianohablante: itlice loquens. Sin: itli-
la guerra rabe-israel, bellum arbicum et is- cam linguam dhibens.
ralicum // sust Isra(h)elianus,i m.
601
talo-americano
602
J
jabal: aper, apri m. Uso: de -, aprinus sive jacobinismo: iacobinismus, i m. Sin: iacobi-
aprneus. norum fctio.
jabalina: iculum, i n. Sin: hasta; hastile; jacobino: adj iacobinus, a, um. Sin: ad iaco-
mssile; pilum; telum; telum iaculbile. Uso: binismum prtinens // fig seditiosus; facino-
lanzamiento de la -, iacultio; teli iacultio, rosus; demagogus // sust iacobinus, i m. Sin:
conictio, emssio, iactus (-us m). iacobinismi sectator.
jabn: sapo, nis m. Sin: smegma vel jacobita: iacobita, ae m. Sin: Iacobi Baradaei
smigma, tis n. Uso: - de afeitar, sapo tons- Syri discpulus vel sectator.
rius; - de tocador, lomentum, i; odoratus
sapo; pastilla de -, saponis pila; hacer es- jaculatoria: precatincula, ae f. Sin: iacula-
puma con -, spumam sapone parare. tria prex (precis f) vel prectio; prex brevis.
603
jalonar
jalonar: metiri, vel metari, vel dimetiri. Sin: jarabe: syrupus, i m. Sin: mulsum; sucus; li-
prtic metiri; ndicem pnere; paxillos quamen, mnis n. Uso: - de peras, de cerezas,
collocare. de duraznos, pirorum, cerasorum, malorum
persicorum liquamen; - para la tos, sucus
Jamaica: Iamica, ae f. tussicularis.
Jamaicano: adj iamaicanus, a, um // sust Ia- jarcia o jarcias: (cabos de un buque) ruden-
maicanus, i m. tes, ium mpl. Sin: habenae, arum fpl.
604
jerrquico
manle, is n vel aquaemanle, is n (para las militar interino, dux ad tempus lectus vel
manos y para poner en la mesa); vas aqu- delectus; - de contabilidad, praefectus com-
rium; pol(l)ubrum. putationum; - de estacin, rector stationis;
stationis praefectus; - de Estado, civitatis
jarrero: urceorum fabricator. princeps; nationis praeses; rei pblicae rec-
tor; - de Gobierno, praepsitus regminis; los
jarrete: poples, ltis m. jefes de naciones, prncipes nationum; - de
obreros, v. capataz; - de oficina, officilium
jarretera: perisclium, ii n. Sin: perscelis, primus; officialis primrius; - de personal,
dis f; stroppus vel struppus, i m; lgula ministrorum vel officilium moderator; - de
astrictria. taller, ptio (-onis m) officinatorum; - de una
cuadrilla de obreros, manpuli opficum (vel
jarrito: urcolus, i m. Sin: capedncula, ae operariorum, vel fabrorum) praefectus; - de
f. una escuela (doctrina, principios y sistema)
alicius doctrinae princeps, caput, auctor; -
jarro: rceus, i m; rceum, i n. Sin: hdria; de una junta de investigadores, praepsitus
urna. Uso: - de flores, florum testa. investigatrii coets.
jeep: currus vel carrus (-us m) gpicus. Sin: jerrquico: hierrchicus, a, um. Sin: ad dig-
automatrium petr(r)itum nitatis (vel ad dignitatum, vel ad honorum)
gradus spectans. Uso: grados -, hierrchici
jefe: praefectus, i m. Sin: praeses (-sdis mf); gradus; gradus dignitatis; honorum gradus
praepsitus; ductor; moderator; curator; an- (en la carrera civil); miltiae gradus (en la
tistes, sttis; princeps, cpis; magister. Uso: - carrera militar); orden -, dignitatis ordo; el
605
jerga
ms alto grado -, summum dignitatis (vel jersey: txtile lneum. Sin: strictria lnea;
auctoritatis) fastgium; summus dignitatis thorax (-cis; ac -acem vel -aca m) lneus;
gradus; en orden -, ut quisque gradu squitur; mcula; v. pulver. Uso: - de la combativi-
por va -, ad hierrchiae trmitem; siguiendo dad, mcula pugnacitatis.
el orden -, per gradus.
Jerusaln: Hiersalem vel Iersalem indecl.
jerga: (lenguaje especial y familiar que usan Sin: Hieroslyma, ae f; Hieroslyma, orum
entre s los individuos de ciertas profesiones npl.
u oficios) peculiaris sermo (puerorum, fabro-
rum, etc., de los nios, de los artesanos, etc.). jesuita: iesuta, ae m. Sin: Societatis Iesu so-
Sin: sermo prprius, perplexus, gregrius // dalis; e societate Iesu sodalis.
(jerigonza) v. esta voz.
jesutico: iesuticus, a, um.
jergal: ad gregrium sermonem prtinens.
jet: (avin a reaccin) aronavis inversa (vel
jergn: clcita stramnea vel stramentcia. contrria) vi propulsa. Sin: aroplanum ris
Sin: torus stramneus; torus e stramento vel haustrium; aronavgium inversa (vel con-
ex strmine. trria) vi propulsum; aronavis pyraulocin-
tica; aroplanum vel aronavgium
jerigonza: (lenguaje familiar que usan para pyraulocinticum; aronavis celrrima; aro-
s ciertos individuos de ciertos oficios) v. navgium celrrimum.
jerga // (fig y familiar, lenguaje de mal gusto
difcil de entender) sermo inquinatus. Sin: jcara: (taza pequea de loza o porcelana)
obscurus (vel recnditus, vel arcanus) sermo; pocillum, i n.
obscura loquendi rtio. Uso: hablar en -, re-
cndito sermone inter se loqui. jilguero, v. cardelina.
jeringa: syringa, ae f. Sin: syringias, ae f (ac jira: (banquete o merienda campestre) v. pic-
syringian); syrinx, syringis (ac syringa) f; fs- nic // (excursin de un grupo de personas)
tula; clyster sive cluster, ris m. Uso: - para lustrtio, onis f. Uso: hacer una -, circumire;
inyecciones subcutneas, intrcutis iniectio- hacer una - por Egipto, Aegyptum lustrare;
nis syringa; intrcutis iniects syringias; hacer una - por la provincia, obire provn-
syringa interctibus iniectinibus faciendis. ciam.
jeringar: syringam vel fstulam immttere. jirafa: girafa, ae f. Sin: camelopardus; came-
Sin: clystrem incere. loprdalus; cameloprdalis, is m // (Cinem,
TV) microphnium prolatum.
jeringuilla: clystrculus vel clustrculus.
jirn: (faja) fascola, ae f.
jeroglfico: adj hieroglphicus, a, um. Sin:
hierogrphicus // sust hieroglphicum vel jocoserio, v. tragicmico.
hierogrphicum signum. Sin: hieroglphica
vel hierogrphica nota, lttera // (fig, escritura jocoso: iocosus, a, um. Sin: lpidus; facetus.
difcil de leer o de comprender) parum clarae
ltterae. Sin: obscurae ltterae. jofaina: catinus, i m; catinum, i n. Sin: pel-
606
jubilar
vis, is (ac pelvim; abl pelvi vel pelve) f; vas, lium mercatura. Uso: ejercer la -, gemmas
vasis n; vasum; truellum; trlleum vel vndere vel venditare.
trlleus.
joyero: (el que vende joyas) gemmrius, ii m
jogging: cursus pedester. // (el que hace joyas) gemmati peris rtifex
(-fcis m) // (caja para joyas) dactyliotheca,
Jordania: Iordnia, ae f. ae f. Sin: gemmarum scrinolum; rnula mo-
nlium.
jordano: adj iordnicus, a, um. Sin: iorda-
niensis // sust Iordanus, i m. joyo, v. cizaa.
jornada: dies, diei mf. Uso: - Mundial de la joystick (Inform), palanca de control, mando:
Juventud, Dies Mundialis Iuventutis; Dies Iu- vectis, is m.
ventutis Mundanae; - Mundial del Enfermo,
Dies Mundialis Aegrotis dicatus; - por la Juan: Iohannes vel Ioannes, is m. Uso: - de la
Vida, Dies Vitae. Cruz, Iohannes a Cruce; Juan XXIII, Iohan-
nes Vicsimus Tertius.
jornal: (salario diario) merces (-edis f)
diurna. Uso: trabajar a -, diurna mercede Juana: Iohanna, ae f. Uso: - de Arco, Io-
conduci. hanna Arcensis vel Aurelianensis.
jornalero: mercenrius diurnus. Sin: con- jubilacin: (accin de jubilar o jubilarse) iu-
ductcius diurnus; operrius in diem conduc- biltio, onis f. Sin: honesta vel iusta mssio;
tus; pifex diurna mercede conductus. mnerum (vel e munribus) vactio; a m-
nere libertio, quies, rquies (-etis; ac
joven: ivenis, is m; iuvenca, ae f. -quiem/quietem; abl -quie/quiete) f // (renta
que disfruta la persona jubilada) pnsio, onis
jovial: hlaris, e. Sin: festivus; iucundus; l- f. Sin: pnsio socialis. Uso: derecho a la -,
pidus et festivus. pensionis socialis ius.
joya: (objeto pequeo de metal precioso) jubilado: adj jubilatus, a, um. Sin: rudirius;
gemma, ae f; en pl tambin monlia, ium n. rude donatus; (stipendia) emritus; mnere
Uso: adornado de joyas, gemmatus // (fig, perfunctus; suo mnere (honeste) solutus vel
relativo a cosa o persona de mucho valor) exsolutus; pensione fruens; pblice munri-
perfectus, a, um. Sin: ndique perfectus; (de bus solutus et altus. Uso: estar -, pblice mu-
cosa) mnibus nmeris absolutus; (de per- nribus solvi et ali // sust rudirius, ii m.
sona) ptimus; spectatssimus; (de cosa o
persona) exmius; divinus; singularis; divi- jubilar: liquem suo mnere (v. gr. docendi)
nus et singularis. Uso: una - de mujer, fmina slvere. Sin: munribus exslvere liquem;
ptima vel spectatssima. liquem rude donare; rudem dare (vel do-
nare) licui; licui rudem indulgere // jubi-
joyera: (tienda) gemmria vel monlium ta- larse (conseguir la jubilacin) rudem
berna. Sin: taberna gemmrii // (taller) gem- accpere. Sin: rude donari; mnere solvi vel
marum officina; monlium ergastrium // exsolvi; mnere propter aetatem exsolvi;
(comercio de joyas) gemmarum vel mon- munus ob statutam aetatem depnere; in
607
jubileo
jubileo: (ao santo) iubilaeum, i n; iubilaeus, juez: iudex, dcis m. Sin: existimator, oris m.
i m. Sin: annus iubilaeus vel iubilaei; annus Uso: - comisionado, miembro de comisin ju-
sacer vel sanctus. Uso: - centenario, iubi- dicial, cgnitor; - examinador (en el mbito
laeum centenrium; sollmnia (-ium npl) sae- acadmico), iudex periculorum scholrium;
culria; - extraordinario, universal, iubilaeum - prosinodal, iudex prosynodalis; - ad quem,
extraordinrium, universale // (fig y coloq, - de alzadas o de apelaciones, cgnitor iudi-
bodas de plata o de oro de una persona; con- ciorum (publicorum); - de paz, irenarches
memoracin de una institucin, reinado, etc.) sive irenarcha, ae m // (- en deportes) iudex
iubilaeum, i n. Uso: - episcopal, iubilaeum vel rbiter (-tri m). Uso: jueces del campo, i-
episcopale; annus a suscepto episcopatu (vel dices campi; - de lnea (linesman), iudex li-
a suscepta episcopali dignitate) XXV vel L; - nerius vel lneae; fnium iudex; campi
sacerdotal, iubilaeum sacerdotale; annus ab lmitum inspector; lateralis titor; rbitri
nito sacerdtio XXV vel L; - papal, iubi- adiutor; - de puerta, iudex portae; iudex iac-
laeum pontificale. tus vlidi.
608
juntar
juglar: (en la edad media, el que se ganaba jump (Inform): (saltar) salire // (salto) saltus,
la vida recitando versos y tocando msica) us m.
iocularis, is m. Sin: ioculator; iocularis can-
tor, pota, citharoedus // (titiritero, jugador jungla: Bot iungla, ae f. Sin: ingala; silvosa
de manos) v. prestidigitador. rgio; deserta silva; densa et spera silva.
Uso: - tropical, silva trpica dnsior.
jugo: sucus vel succus, i m. Sin: sucus ex-
pressus. Uso: - gstrico, pancretico, sucus junk-mail, v. spam.
gstricus, pancreticus; - de fruta, pomorum
sucus; sucus e fructu expressus; - de limn, junta: collgium, ii n. Sin: coetus, us m; con-
limnea ptio; sucus ctreus vel ctrinus; - de slium; moderatorum vel curatorum coll-
naranja, aurantiata (ptio); sucus arncinus gium. Uso: - administrativa, conslium
vel malosinensis; - de tomate, lycoprsici li- administrativum; coetus (-us m) administra-
quamen (-mnis n). torum; - central, coetus primrius; conslium
primrium; - central de la Accin Catlica,
juguete: ldicrum, i n. Sin: crepndia, orum Conslium primrium Actionis Cathlicae
npl; puerile ldicrum; oblectamentum puero- Societati moderandae; - cientfica, coetus
rum; iculi, orum npl. Uso: divertirse, entre- scientficus; - Militar (en la Argentina),
tenerse con juguetes, crepndiis delectari, Conslium Militare, regendae Nationi prae-
oblectari, ldere. psitum; - municipal, conslium municipale;
municpii administratorum coetus; - parro-
juguetear: luxuriare. Sin: puerliter ldere. quial, conslium paroeciale vel parochiale; -
provincial, conslium provinciale.
jugueteo: delecttio, onis f. Sin: oblecttio,
oblectamen (-mnis n), oblectamentum; re- juntar: liquid conctere licui rei. Sin: co-
cretio; iocus. pulare, colligare, coningere liquid cum li-
qua re vel licui rei; adingere liquid licui
juguetera: (comercio de juguetes) crepun- rei vel ad liquid // juntarse, se commttere;
diorum mercatura // (tienda donde se venden) committi; conecti inter se; coniungi; se
609
juntura
610
K
kaki, v. caqui. chil(i)ogramma, tis n. Uso: cien kg, centum
chilogramma; mil -, mille chilogramma;
kamikaze: interemptor sui. Sin: voluntrius mille pndium (-ii n); tunna vel tonna
sui interemptor. (tonelada)
611
Kirsch
Kirsch: cerasinum, i n. Sin: aqua cerasina vel communistarum ex mnibus natinibus con-
cerasorum. slium.
kiwi: (fruto) kvium, ii n. Sin: grossulria si- kremlin: (sede de los rganos supremos de
nensis. la U.R.S.S.) Cremlinum, i n; Cremlinus, i m.
Sin: urbis Mscuae arx; Russiarum Republi-
knock-out: (golpe que pone fuera de com- carum sedes // (antigua residencia de los
bate) ictus ltimus. Uso: que recibi o sufri zares) imperatria Mscuae domus. Sin:
un -, ictu ltimo confectus; protrusus; quedar Rssiae imperatorum rgia.
-, protrusum esse.
kumel, v. cmel.
koljs o koljoz: colchsicum predium. Sin:
fundus pblica auctoritate excolendus vel ex- Kurdistn: Corduena, ae f.
cultus; predium pblica auctoritate adminis-
trandum. kurdo, v. curdo.
612
L
lbaro: lbarum, i n. Sin: signum, vexillum micum; officina chmica, - de idiomas, offi-
militare; (estandarte que usaban los empera- cina vel laboratrium linguarum; officina lo-
dores romanos desde el tiempo de Constan- quelaris; - en que se fabrican armas,
tino) vexillum cruce insignitum; vexillum armorum officina.
Christi nmine insignitum.
laboriosidad: laborisitas, atis f. Sin: oper-
laberinto: (edificio compuesto de gran n- sitas; sedlitas; sollrtia.
mero de compartimentos) labyrinthos vel
labyrinthus, i m. Sin: aedes vriis et tortuosis laborismo: laborismus, i m. Sin: fctio ope-
anfractibus distinctae // (caminos que se en- rria, operarum, operariorum; fctio opera-
trecruzan) fallaces viae. Sin: (variarum) am- riorum studiosa; Britannorum fctio operria.
bges (-is f) viarum // (parte del odo interno)
labyrinthus, i m // (complicacin inextrica- laborista: laborista, ae mf. Sin: factionis ope-
ble) nodus, i m. Sin: anfractus, us m; l- rriae sectator; operariorum rdinis studio-
queus; difficultas; error; ambages. sus; sodalis polticae factionis operariorum.
labial: labialis, e. Uso: letra -, lttera labia- laborterapia: ergotherapa, ae f. Sin: ergo-
lis. theraputica, ae f.
613
lacre
lacticinio: (leche) lac, lactis n // (cualquier lago: lacus, us m. Uso: - artificial, lacus
manjar compuesto de leche) lacticnium, ii n. strctilis.
Sin: lactcinum; lactrium; lactrium opus;
en pl tambin lactntia, ium n; casoli, orum lagoftalma: lagophthlmia sive -thalma, ae
m. f.
614
lmpara
tere; derramar un torrente de lgrimas, vim laicizar: (de religioso o eclesistico) ad lai-
lacrimarum profndere; deshacerse en lgri- corum rdinem redgere. Sin: ad laicorum
mas, collacrimare; lcrimis cnfici; in lcri- statum redcere // (de leyes, costumbres, ins-
mas effundi; lcrimis perfundi. tituciones) ad laicorum mores redcere vel
revocare. Sin: ad laicorum instituta redcere;
lagrimal, v. lacrimal. ad laicorum nutum (vel iussa, vel praescripta)
redcere vel redgere.
laguna: lacuna, ae f. Sin: stagnum; palus,
udis f; lama. laico: adj laicus, a, um. Sin: laicalis; saecula-
ris // sust laicus, i m. Sin: saecularis homo.
lagunoso: lacunosus, a, um. Sin: lacunaris, Uso: los -, laici, orum mpl; laicorum ordo.
e; plenus lacunarum vel lacunis.
laja: (lancha, piedra plana) v. lastra.
laicado: (conjunto de los fieles no clrigos)
laicatus, us m. Sin: laici, orum mpl; hmines lama: (sacerdote budista) lama, ae m. Sin:
saeculares; laicorum ordo // (condicin) lai- sacerdos tibetanus; sacerdos lama.
catus, us m. Sin: laicorum status (-us m); lai-
calis condcio. lamarquismo, v. transformismo.
laical: laicalis, e. Sin: laicus; saecularis; pro- lamasera: monastrium Tibetanorum. Sin:
fanus; ad laicorum rdinem (vel statum) pr- monachorum tibetanorum monastrium.
tinens; ad laicorum mores (vel principia, vel
instituta, vel praescripta) ttinens; laicorum lambrusco: acre vinum aemilianum. Sin:
princpiis (vel institutis, vel praescriptis) ob- vinum alexandrinum spumescens.
nxius; laicorum princpiis (vel institutini-
bus, vel mribus) conformatus. Uso: estado -, lamentable: (que merece lamentarse) paeni-
status laicalis; reducir al estado -, ad statum tendus, a, um. Uso: - frutos se derivan de ...,
laicalem redgere. paenitendi fructus oriuntur ex + abl.
laicidad: licitas, atis f. Sin: condcio vel n- lameplatos: patinrius, ii m. Sin: lurco,
doles laicalis; laicorum condcio. hlluo, gulo, onis m; homo edacssimus.
laicismo: laicismus, i m. Sin: laicorum prin- lmina: (plancha delgada de metal) lmina,
cpia, praescripta, instituta. ae f. Sin: brctea. Uso: - pequea, lamella;
lmina tenuata, extenuata; tnuis lmina; -
laicista: (partidario del laicismo) laicismi muy pequea, muy delgada, lamllula; - de
sectator. Sin: rdinis saecularis fautor // (per- estao, de acero, lamina ex stanno, ex
teneciente o relativo al laicismo) ad laicis- chlybe; - de mrmol, crusta mrmoris; - fle-
mum spectans. xible de micrfono, brctea vibrans.
615
lamparero
lamparero: (el que hace lmparas) lmpa- landa: rgio deserta. Sin: planties inculta;
dum fabricator (-oris m) // (el que las vende) exterminata tellus (-uris f).
lmpadum nstitor vel vnditor // (el que tiene
cuidado de ellas) lampadrius, ii m. landgrave: landgrvius, ii m.
616
lapicero
617
lapislzuli
lardo: lardum sive lridum, i n. Sin: succdia, laringologa: laryngolgia sive -loga, ae f.
ae f. Uso: pedazo de -, lardrium; lardi frus- Sin: laryngoiatra; artriae sperae medicina
tum. vel cura.
largo: longus, a, um. Sin: productus; proli- laringolgico: laryngolgicus, a, um. Sin: ad
xus. Uso: letra, vocal, slaba -, lttera, voca- laryngolgiam prtinens.
lis, sllaba producta vel longa; a lo -,
secundum; por ej., a lo - del mar, del ro, etc., laringlogo: (persona versada en laringolo-
secundum mare, flumen, etc. // (longitud) ga) larynglogus, i m. Sin: laryngolgiae pe-
longitudo, dnis f. Uso: la nave tiene trescien- ritus vel cultor // (mdico especialista en
tos cincuenta y un metros de -, navis longi- enfermedades de la laringe) laryngoiatros
tdinem trecentorum unius metrorum habet. vel laringoiatrus, i m. Sin: laryngis (vel art-
riae sperae) mdicus.
largometraje: lngior tenia cinematogr-
618
latn
lasaa: (plato de origen italiano) lganum, i latn: latinum, i n. Sin: latinus sermo; latina
n. Sin: pasta segmentata. lingua; latnitas. Uso: - actual, latnitas ho-
dierna; - brbaro, clsico, cristiano, eclesis-
lser: (dispositivo electrnico) laser indecl. tico, latnitas brbara, clssica, christiana,
Sin: instrumentum lasricum // rayo -, rdius ecclesistica; - elegante, sermonis latini ele-
lasricus; haz de -, rdii lasrici. gntia; elegntia verborum latinorum; - lite-
rario, lingua latina litterria; - litrgico,
lastra: (lancha, piedra) lmina lapdea. Sin: latnitas litrgica; - macarrnico, latnitas
oblongus et grcilis lapis (-dis m) // (bote) macarnica vel culinaria; folenghiana lingua;
cymba, ae f. Sin: scapha. brbara ac faceta latnitas; sermo macarni-
cus; - medieval, latnitas (vel lingua latina)
lastrar: (poner el lastre a la embarcacin) mediaevalis; mdii aevi latnitas; - moderno,
saburrare. Sin: navem aren saburrare; latnitas moderna; - postclsico, latinus
navem saburr onerare vel gravare. sermo postclssicus; - viviente, latnitas viva;
vivens latnitas; latinum vivens; lingua latina
lastre: saburra vel sabura, ae f. Sin: sbulum. viva; sermo latinus vivus; - vulgar, lingua la-
Uso: poner el -, v. lastrar; echar el -, saburr tina vulgaris; sermo latinus vulgaris // en -,
619
latinajo
latine ; aprender el -, latine dscere; ensear latinista: latinista, ae m. Sin: latinitatis cultor
el - a alguien, liquem latine docere; escribir vel scriptor; in latinitate peritus; amator lati-
en -, latine scrbere; hablar -, latine loqui; nitatis; sermonis latini studiosus, peritus,
hablar bien el -, bene (vel prbene) latine sciens; amans linguae latinae; litterarum lati-
loqui; hablar mal, chapurrear el -, male (vel narum callens; vir latinis ltteris doctus; la-
inquinate) latine loqui; hablar mediocre- tine doctus; latine scribendi peritus; latine
mente el -, non pssime latine loqui; hablar diligenter loquens. Uso: los - modernos, qui
en - castizo, pure et latine loqui; hablar en - nunc latine scribunt; un buen -, bene latine
macarrnico, brbaro ac faceto modo latine doctus, sciens, loquens; eruditus latinitatis
loqui; folenghian lingu uti; olvidar el -, cultor; bonus latinitatis auctor; un ptimo -,
latine oblivisci; saber -, latine scire; latinam vir latine doctssimus.
linguam scire, didicisse; ser contrario al uso
del -, a consuetdine sermonis latini latinizado: latinizatus, a, um.
abhorrere; traducir al -, latine rddere vel
transferre; in latinum vrtere, convrtere, latinizar: (dar forma latina a voces de otra
transferre; - traducir del castellano al -, ex lengua) latinizare. Sin: latinare; formam lati-
(vel de) hispano sermone in latinum vrtere. nam verbis (vel vcibus, vel vocbulis) ind-
ere; latinum fcere verbum; latinam fcere
latinajo: (latn malo) sermo latinus importu- vocem; ad latinas aures accommodare. Uso:
nus, fastidbilis, imperceptus, incomprehen- - el nombre y apellido, nomen et cognomen
sus, fastidienter acceptus // (despectivamente, latinitate donare // (dar carcter, aspecto la-
voz o frase latina empleada en escrito o dis- tino, por ej. a un discurso) more latino con-
curso espaol) latine dicendi modus hrri- formare vel fngere (v. gr. orationem) //
dus; hrridum vel horrdius verbum latinum; (educar segn las costumbres latinas) ad
hrrida vel horridiora vocbula latina. mores latinos informare // (introducir la cul-
tura latina) latinae (vel Latinorum) humani-
latinar: (hablar o escribir en latn) latine tatis partcipem fcere // (adoptar una
loqui vel scrbere // (emplear con frecuencia costumbre o costumbres al modo de vivir de
voces o frases latinas) latinis verbis uti. Sin: los latinos) latinos mores indcere, introd-
Latinorum consuetdinem loquendi imitari. cere; latinos mores sequi; consuetdine uti la-
tina; cultum latinum accpere, amplecti,
latinidad: (condicin o carcter de lo latino) smere.
latnitas, atis f // (lengua latina) v. latn //
(tradicin cultural latina) latinae ltterae fpl. latin lover: mulierrius latinus. Sin: mulier-
Uso: - clsica, latnitas clssica // (conjunto cularis (vel mulierosus, vel femellrius) lati-
de los pueblos latinos) latini ppuli; genus la- nus; latinus feminarum captor.
tinum.
latino: latinus, a, um. Sin: latiniensis. Uso:
latinismo: latinismus, i m. Sin: loctio latina; derecho -, latnitas, atis f; ius (iuris n) Ltii.
verbum latinum usurpatum vel aptatum; ver-
bum (vel vox, vel vocbulum) latinitatem sa- latitud: latitudo, dnis f. Uso: grado de -, gra-
piens; loctio latinitatem rdolens. Uso: esta dus (-us m) latitudinis.
palabra es un -, hoc verbum latinitatem sapit
vel rdolet; hoc verbum latinitate rdolet. latomias: latmiae vel lautmiae, arum fpl.
620
lavadura
latn: orichalcum vel aurichalcum, i n. Uso: vulcani vmitus (-us m) vel ructamen (-mnis
de -, aurichalcus vel orichalcrius, a, um. n); saxa liquefacta; vulcani labes (-is f); ig-
nita matria fluens. Uso: de -, lvicus; co-
latrutico: latruticus, a, um. Sin: ad divi- rriente de -, rivus vel amnis gneus; rivus
num cultum ttinens. vulcnius.
latra: latra, ae f. Sin: Dei cultus; cultus Deo lavable: lavbilis, e. Sin: lotionis patiens; qui
dbitus. (quae, quod) lavari potest.
lad: lyra, ae f. Sin: cthara; testudo, dnis f. lavabo: (pila provista de grifos y accesorios
Uso: tocar el -, testdine cnere. para lavarse) lavabrum, i n. Sin: labrum; la-
bellum; mallvium; aqualis, is m; aquaema-
ludano: ldanum vel ldanum, i n. Sin: l- nale, is n; aquimanale; aquimanile;
danum medicamentum; medicamentum leni- aquiminale; aquiminrium // (cuarto para la
tivum. limpieza y aseo de una persona) lavacrum, i
n. Sin: lavatrium; blneum // (fragmento del
laudativo: laudativus, a, um. Sin: laudat- salmo 26 que se dice en el ofertorio de la
rius. misa) lavabo indecl.
621
lavamanos
Sin: lavamentum; abltio; eltio; ltio; lo- lavatorio: (accin de lavar o lavarse) lav-
tura; lotus, us m // (lavazas, agua sucia) v. la- tio, onis f. Sin: ltio, onis f // (ceremonia li-
vazas. trgica) lavatrium, ii n // (cuarto de aseo)
v. lavabo // (excusado) v. esta voz.
lavamanos: aquinrium, ii n. Sin: labellum;
aquimanile, aquiminale, aquaemanale; lavavajillas, v. lavaplatos.
trlleum n vel trlleus m; v. lavabo.
lavazas: aqua eluacra.
lavanda, v. lavndula.
lvico: lvicus, a, um. Sin: lavae (gen); mg-
lavandera: (pannorum) lotria, ae f. Sin: matis labentis vel flidi (gen).
(pannorum) lavatrix vel purgatrix (-icis f).
Uso: - planchadora, lotria vestiumque com- laxante: medicamentum laxativum vel pur-
planatrix. gatrium.
lavndula: lavndula vel levndula, ae f. Sin: laxista: laxista, ae mf. Sin: laxismi fautor vel
csia, ae f. sectator // fig nimis indulgens. Sin: ad n-
miam tolerntiam inclinis.
lavapavimentos: elctricum pavimentorum
everrculum. laxitud: laxitudo, dnis f. Sin: lxitas; laxa-
mentum.
lavaplatos: (mquina para lavar los platos)
mchina elutria. Sin: mchina vasis lavan- laya: (pala con mango para remover la tie-
dis; mchina escriis lavandis; mchina es- rra) pala, ae f. Sin: biplium.
cariorum lavatria; vasorum mchina
lavatria; mchina lavandis vasis escriis // lazada: (nudo hecho de manera que tirando
(quien por oficio lava platos) escariorum la- de los cabos se desata con facilidad) nodus
vator. Sin: patinarum lotor vel purgator laxus . Uso: - doble, nodus laxus gminus //
(lazo, atadura o nudo de cintas o cosa seme-
lavar: lavare // lavarse, lavari. Sin: prlui; jante) v. lazo.
corpus vel se ablere.
lazareto: (establecimiento sanitario para
lavarropa o lavarropas, v. lavadora. aislar a los infectados o sospechosos de en-
fermedades contagiosas) valetudinrium, ii
lavativa, v. clister. n (contagiosis morbis curandis). Sin: conta-
giosorum valetudinrium; saeptum contagio-
622
lectorado
sis continendis. Uso: llevar al -, in valetudi- severitatis exemplum in liquem dere; apro-
nrium dedcere // (hospital de leprosos) va- vecharse de la - de uno, documentum vel
letudinrium leprosis excipiendis exemplum cpere ex liquo.
curandisque.
leccionario: lectionrium, ii n. Sin: perico-
lazarista: vincentianus sodalis (-is m). parum volumen (-mnis n).
lazo: (nudo hecho con arte) nodus, i m // leche: lac, lactis n. Uso: - caliente, lac cale-
(atadura o nudo que puede desatarse con fa- factum; - coagulada, lac coagulatum; - con-
cilidad) v. lazada // (cuerda o trenza con la densada, lac condensatum, spissatum,
lazada corrediza) lqueus mssilis vel mbi- densatum; - descremada, - desnatada, lac
lis // (fig, ardid, asechanza) lqueus, i m. despumatum; - fra, lac frgidum // - de
Sin: insdiae, arum fpl; fvea, ae f. mujer, lac mulebre; lac humanum; - de vaca,
de oveja, de cabra, vaccinum, ovinum, capri-
lebrato: lepsculus, i m. Sin: pullus lepori- num lac; - en polvo, lac pulveratum.
nus.
lechera: (mujer que vende leche) lactria, ae
leader, v. lder. f // (vasija) urcolus lactrius. Sin: excpulum
lactrium.
leasing: loctio in emptionem convertbilis.
Sin: loctio emptionem admittens. lechera: taberna lactria.
leccin: (enseanza que de una vez da un do- lechero: adj lactrius, a, um // sust lactrius,
cente a sus discpulos) schola, ae f. Sin: lctio ii m. Sin: lactis vnditor vel nstitor.
vel praelctio, onis f. Uso: - en latn, praelc-
tio latina; - escuchada, audtio, onis f; dar lechetrezna: euphrbia helioscpia.
una -, scholam habere; frecuentar las - de
uno, ad alicius scholas venire; scholis alic- lechn: (cochinillo de leche) prculus, i m.
ius interesse; alicius scholas frequentare;
audire liquem; auditorem esse alicius; - in- lechuga: lactuca, ae f.
augural, praelctio aditialis // (todo lo que en
cada vez seala el maestro a los discpulos lechuguino: amsius, ii m. Sin: amasincu-
para que lo estudien) pensum, i n. Sin: lctio. lus; delicolum; mollis homo; v. petimetre.
Uso: - para aprender, (e)discenda npl; apren-
der la -, lectionem dscere // (forma particu- lector: (quien lee habitualmente o por oficio)
lar de un texto) lctio, onis f. Sin: cdicis lector, oris m; anagnostes, ae m; (quien lee
scriptura. Uso: - adulterada, locus depravatus ocasionalmente) legens; qui legit; (aficio-
vel corruptus // (enseanza moral) instit- nado a la lectura) vir librorum studiosus //
tio, onis f. Sin: praeceptum. Uso: lecciones (Inform, dispositivo electrnico) apparatus
de moral, praecepta offcii // (amonestacin, legens.
advertencia) admontio, onis f // (ejemplo que
nos sirve de experiencia y nos ensea a con- lectora: lectrix, icis f ; legens; quae legit;
ducirnos) exemplum, i n. Sin: documentum. mulier librorum studiosa.
Uso: servirle de - a uno, licui documento vel
exemplo esse; dar a alguien una - ejemplar, lectorado: (orden de lector) lectoratus, us m
623
lectorala
// (cargo de lector) lectoris offcium vel dg- legalidad: (calidad de legal) leglitas, atis f.
nitas. Sin: legitmitas; legalis hbitus (-us m); leg-
tima forma // (rgimen jurdico-poltico)
lectorala: praebenda theologalis. leges, um fpl. Sin: ius; legum summa; con-
venintia cum lgibus. Uso: permanecer en
lectura: (accin de leer) lctio, onis f. Sin: la -, leges observare; salir de la -, leges per-
actus legendi. Uso: - corriente, currens vel frngere vel violare; gere contra legem; fines
velox lctio; - en voz alta, recittio; - latinas, legis praeterire.
lectiones latinae // aficin a la -, legendi st-
dium. legalismo: ntegra legum observtio. Sin: r-
gida lgibus obtempertio; inflexbilis iuris
leer: lgere. Uso: - en voz alta, recitare. conservtio.
legacin: (cargo de legado) legtio, onis f. legalista: adj plane vel absolute legtimus.
Sin: legationis munus vel offcium. Uso: Sin: lgibus rgide obtmperans; leges nte-
cumplir una -, legationem grere, obire, per- gre observans // sust nteger legum observa-
gere; emprender, aceptar una -, legationem tor. Sin: rgidus lgibus oboeditor; inflexbilis
suscpere, smere; mandar una -, legationem iuris observator.
mttere; rehusar una -, legationem recusare
// (personal que el legado tiene a sus rde- legalizacin: authentictio, onis f. Sin: con-
nes) legtio, onis f. Sin: legati, orum mpl; firmtio; ratihabtio; (legalis) testifictio;
communis legtio. Uso: - de Italia en Varso- fdei pblicae obsigntio; authnticae formae
via, Itlica legtio Varsviae // (sede de la -) comprobtio; pblice adiecta fides.
legationis sedes.
legalizar: authenticare. Sin: confirmare,
legado: (persona que una suprema potestad comprobare; authnticum declarare; ratum
eclesistica o civil enva a otra para tratar fcere, dcere, habere.
un negocio) legatus, i m. Uso: - del soberano
pontfice, legatus pontifcius // (manda o don legalmente: legliter. Sin: legtime; iure; ad
que se hace por testamento) legatum, i n. Sin: normam legis; secundum legem.
pecnia legata. Uso: anular el - de uno, lega-
tum alicius rritum fcere; caducar un -, le- legaoso: lippus, a, um.
gatum caducum vel rritum feri; dejar a uno
un -, legatum licui dare; dejar a uno como - legar: (dejar a alguien alguna manda en el tes-
el usufructo de todos los bienes, usum fruc- tamento) legatum licui scrbere vel ascrbere.
tum (vel usum et fructum, vel usum fructum- Sin: (testamento) legare; testamento reln-
que) mnium bonorum legare licui; duplicar quere. Uso: - dinero a uno, pecniam licui
un -, legatum duplicare; pagar un -, legatum legare // (enviar a uno como legado) liquem
exslvere; pedir un - a alguien, ab liquo le- legare.
gatum ptere, pscere, postulare; quitar a
uno un -, legatum licui admere. legendario: (concerniente o relativo a las le-
yendas) fabulosus, a, um. Sin: fabularis, e;
legajo: pagellarum fascculus. Sin: scidula- mirus; ad fbulam spectans. Uso: libros -,
rum vel schedularum fascculus. libri fabulosi // (libro de vidas de santos) liber
legendarum. Sin: liber qui est de rebus ab ho-
624
lengua
625
lenguado
626
letra
lea: ir, salir por -, ir a hacer provisin de -, letana: litana, ae f; litanae, arum fpl. Sin:
gredi lignatum vel ad lignandum. supplictio litnica; preces litnicae. Uso: le-
tanas de la Virgen o lauretanas, litaniae lau-
leador: lignator, oris m. Sin: lignicida, ae retanae; preces vel supplicationes lauretanae;
m. letanas del Sagrado Corazn, litaniae de Sa-
cratssimo Corde Iesu; letanas del Santo
len: leo, onis m. Uso: - marino, trichecus, i Nombre de Jess, litaniae de Sanctissimo
m. Nmine Iesu; letanas de la Preciossima
Sangre, litaniae de Pretiosissimo Snguine;
leonera: (aposento desarreglado) cella scru- letanas de San Jos, litaniae de Sancto Io-
torum. seph; supplicationes Vrginis Sponso; leta-
nas de todos los santos, litaniae sanctorum.
lepidptero: lepidpterum, i n.
letargia , v. letargo.
lepra: lepra, ae f; leprae, arum fpl.
letrgico: lethrgicus, a, um. Sin: veterno-
leprosera: leprosorum hosptium vel valetu- sus.
dinrium. Sin: nosocomum leprosis segre-
gandis. letargo: lethrgia sive letharga, ae f; lethar-
gus, i m. Sin: veternus, i m. Uso: que padece
leproso: leprosus, i m. -, atacado de -, v. letrgico.
leptoclasa: Geol leptoclasis, -is f. Sin: fis- Letonia: Lettnia vel Lethnia, ae f.
sura.
letra: (signo grfico) lttera, ae f. Sin: ele-
lesbiana: tribas, dis f. Sin: fmina hom- mentum; ltterae forma; typus (tipo). Uso: -
phila. capital, capitalis lttera ; - cursiva, inclinata
lttera vel nota; - equivocada, typogrphicum
lesbiano, v. lesbio. mendum vel erratum; - gtica, lttera vel nota
gthica; - mayscula, lttera maiscula, gran-
lesbio: (perteneciente o relativo al lesbia- dis, grndior; - minscula, minuta vel mins-
nismo) trbadis prprius. Sin: fminae hom- cula lttera; - negrita, crssior lttera; -
philae prprius; trbadum (gen pl). numerales, ltterae numerales; - redonda o
redondilla, recta lttera; - uncial, uncialis lt-
lesin: lesio, onis f. Sin: vulnertio. tera; con - maysculas, grndibus ltteris; lt-
teris maisculis; con - minsculas, minutis
leso: laesus, a, um. Uso: crimen de - majes- ltteris // (conjunto de las palabras puestas
tad, crimen laesae maiestatis; perdullio en msica para que se canten) verba, orum
(-onis f). npl. Sin: textus, us m. Uso: - jocosa, verba
ldicra; - seria, verba sria; - de un oratorio,
Lesotho: Lesothum, i n. carmen oratrium; componer la -, verba com-
pnere // - de cambio, sngrapha, ae f. Sin:
627
letrado
letrero: index, dcis mf. Sin: tbula nuntio- levantamiento: subltio, onis f. Sin: eltio;
rum. sublevtio. Uso: - de pesas, pnderum subl-
tio vel sublevtio; (como competicin) certa-
letrina: latrina, ae f. Sin: lavatrina. Uso: - p- men pnderis levandi.
blicas, frica, ae f; fricae, arum fpl.
levantar: - el nimo, nimum extllere, er-
leucemia: leuchemia sive -chaema,ae f. gere, levare; - el vaso, pculum tllere; - en
hombros, liquid (h)meris tllere; - las
leucmico: (concerniente o relativo a la leu- manos al cielo, attllere manus ad caelum; -
cemia) leuchemicus, a, um. Sin: ad leuche- nubes de polvo, plveris nubes (vel nimbos)
miam prtinens // (afecto de leucemia) excitare vel movere; - los ojos, ergere cu-
leuchemicus. Sin: leuchemi laborans vel los; - las suertes de la patria, ptriam afflic-
affectus. tam ergere; - una estatua a uno, licui
statuam pnere, statere, constitere.
leucocito: leucocytum, i n; leucocytus, i m.
Sin: albi snguinis glbulus; alba snguinis levantavidrios, v. elevalunas.
cllula.
levantino: orientalis, e. Sin: ex oriente pro-
628
Lbano
vniens sive vniens; ad auroram ttinens. nis; lex abortionum concedendarum; - adua-
neras, leges quae portrium respciunt; - ci-
levita: (israelita dedicado al servicio del viles: aduaneras, fiscales, las que regulan los
templo) levita vel levites, ae m // (dicono) impuestos, la disciplina de los vehculos p-
diconus, i m; diacon, nis m. Sin: levita vel blicos, la circulacin y cosas semejantes, ci-
levites, ae m // (vestidura masculina de eti- viles leges, quae portrium, fiscum,
queta) praefectcia , ae f (vestis). Sin: vestis vectiglia, publicorum vehiculorum discipli-
forensis; vestitus (-us m) forensis; fornsia, nam, ambulntium itum et rditum et lia
ium npl; lacerna vel snthesis praefectria. huismodi respciunt; - criminal, emprica,
Uso: sali con -, vestitu forensi egressus est. natural, sociolgica, lex criminalis, emprica,
naturalis, sociolgica; - de libertad religiosa,
levitacin: levittio,onis f. Sin: elevtio pro- lex de libertate religiosa; - del ms fuerte, ius
digialis; elevtio praeter naturam. fortssimi cuiusque.
levtico: levticus, a, um. Sin: levitis, dis // leyenda: (narracin o relato de sucesos fa-
(tercer libro del Pentateuco) Levticus, i m. bulosos) fbula, ae f. Sin: fbula comment-
cia; fabella popularis. Uso: - fabulosa, fbula
levulosa: fructuosum, i n. ficta; - maravillosa, fbula ac mirculum; -
potica, potica fbula; la - de Eneas, fbulae
lxico: adj lexicalis, e. Sin: ad lxicon spec- quae (vel ea quae) de Aenea traduntur; las -
tans // sust lxicon vel lxicum, i n. Sin: vo- de la mitologa, histria fabularis; segn la -,
cabulorum index, thesaurus, summa. Uso: - sicut (est) in fbulis; ut est in fbulis // (his-
electrnico, etimolgico, informtico, lxi- toria o relacin de la vida de uno o ms san-
con electrnicum, etymolgicum, ordina- tos) legenda, ae f ; legenda, orum npl. Sin:
trale; - ilustrado, lxicon imagnibus auctum; vita hominis sancti; res (rerum fpl) ab hmine
compilar un -, lxicon cndere vel confcere. sancto gestae; vitae hminum sanctorum; res
ab homnibus sanctis gestae. Uso: la - Aurea,
lexicografa: lexicogrphia sive -grapha, ae Legenda Aurea; libro de leyendas, liber le-
f. Sin: ars lxica conficiendi. gendarum; liber qui est de rebus ab homni-
bus sanctis gestis // (explicacin que
lexicogrfico: lexicogrphicus, a, um. Sin: acompaa a un plano, mapa, cuadro o gra-
ad lxica conficienda prtinens. bado) ttulus, i m. Sin: inscrptio; inscriptura.
Uso: poner una - a una estatua, sttuam
lexicgrafo: lexicgraphus, i m. Sin: lxici inscrbere.
scriptor vel cnditor.
lezna: sbula, ae f.
lexicologa: lexicolgia sive -loga, ae f.
liador : - de tabaco, v. arrollador.
lexicolgico: lexicolgicus, a, um. Sin: ad le-
xicolgiam ttinens. liana, v. bejuco.
ley: lex, legis f. Uso: - abortiva, lex abortio- Lbano (Estado del Oriente Medio): Lba-
629
liblula
liberal: (que obra con liberalidad) liberalis, libertinaje: (desenfreno en las obras o en las
e. Sin: largus; largtor. Uso: ser -, largiri; lar- palabras) dissoltio, onis f. Sin: licntia, in-
gitate uti in liqua re, erga liquem; ser muy temperntia; immodstia; impudictia; licn-
-, magna esse liberalitate // (partidario de la tia libidoque; libertas effrenata, mxima,
libertad poltica en los Estados) liberalis, e. nmia, procax; morum soltio; soluti vel dis-
Sin: liberalista, ae m; liberalismi fautor. soluti mores. Uso: - sexual, licntia sexua-
lis.
liberalismo: liberalismus, i m. Sin: civilis li-
bertatis stdium. Uso: - desenfrenado, effre- libertino: (entregado al libertinaje) intmpe-
nus liberalismus; - econmico, liberalismus rans, antis. Sin: immodestus; impudcus; dis-
oeconmicus. solutus; voluptati dditus // sust asotus, i m;
lastaurus, i m; dissolutus homo.
liberalizacin: plenioris libertatis concssio.
Libia: Lbya, ae f; Lbye, es f.
Liberia: Libria, ae f.
lbico, ca o libio, bia: adj lbycus, a, um. Sin:
liberiano: adj liberianus, a, um // sust Liberi- libys, yos; libystnus // sust Libys, yos (pl
anus, i m. Lbyes, um) m; Libyssa, ae f; Libystis, dis f.
lbero: Dep lusor (-oris m) liber. libidinoso: libidinosus, a, um. Sin: lascivus;
luxuriosus; licentiosus.
libertad: libertas, atis f. Uso: - civil, civis li-
bertas; - condicional, libertas custodita; - fun- libra: (medida de capacidad) lbra, ae f. Sin:
damentales, libertates fundamentales; - librale pondus. Uso: de una -, libralis, e;
ilimitada, libertas illimitata; - personal, pri- media -, semilibra vel selibra; una - y media,
vati hminis libertas; - poltica, libertas pol- tres selibrae // (moneda) - esterlina, libella
tica; - provisional, libertas temporria; - britnnica vel nglica. Sin: libra sterlngica;
religiosa, libertas religionis; libertas reli- nummorum sterlingicorum libra.
giosa; - religiosa y de conciencia, libertas re-
ligionis et conscientiarum; - sociales, libramiento: (accin de librar) libertio,
libertates sociales // - de los ciudadanos, onis f // (libranza) v. esta voz.
communis libertas; - de coligarse, libertas
coalitionis; - de conciencia, facultas credendi librancista: (el que recibe una libranza) sn-
quod cuique libet; - de enseanza, libertas graph (vel tsser nummri) donatus; (el
docendi; - de imprenta, libertas rei press- que tiene una o ms libranzas a su favor)
riae; libertas quidvis typis edendi; - de pala- sngraph vel sngraphis instructus, predi-
bra, quidvis loquendi facultas vel licntia; - tus.
de pensamiento, qudlibet sentiendi facultas;
- de residencia, potestas domiclii eligendi; - libranza: (orden de pago) sngrapha, ae f;
de trabajo, libertas opifcii. sngraphus, i m. Sin: tssera nummria.
630
libro
library (Inform), coleccin de funciones com- putus conditrius; - de la caja de ahorros, li-
plejas: bibliotheca, ae f. Sin: librria, ae f (ta- bellus aerrii.
berna) . Uso: shared - , bibliotheca mtua.
libreto: libellus drmatis msici. Sin: melo-
libre: (exento, dispensado) liber, bra, drmatis textus (-us m); fbulae libellus.
brum. Sin: immunis, e. Uso: - de todo gasto,
liber ab omni sumptu; - de todo tributo, ab librillo: chartae tabcinae libellus.
omni nere immunis.
librito: (libro pequeo) libellus, i m. Sin: par-
librea: (traje que llevan los criados de una vus liber. Uso: - de bolsillo, libellus sinualis,
casa importante) schema, tis n vel schema, manualis, palmalis // (cuadernito de papel
ae f. Sin: vestis vel snthesis famularis. para fumar) v. librillo.
librepensador: liber suarum cogitationum libro: liber, bri m. Sin: opus; scriptum; volu-
auctor vel iudex. Sin: qui in religione suus men, mnis n. Uso: - best seller en 1961,
est; qui affirmat se esse religionis arbitrriae. liber, qui anno MCMLXI latissime divndi-
tus est; - cristianos y paganos, eclesisticos y
librera: (mujer que tiene por oficio vender seculares, religiosos y profanos, libri chris-
libros) librria, ae f // (esposa del librero) li- tiani et pagnici, ecclesistici et saeculares,
brrii vel biblioplae uxor. religiosi et profani; - diario, - mayor, codex
(-dcis m) maior; codex maior rationum; li-
librera: (tienda donde se venden libros) li- bellus rationum; - digitales, libri modo digi-
brria, ae f. Sin: biblioplium; taberna libr- tali transcripti; - educativo, bonus liber; liber
ria. Uso: - Herder, domus librria Herder; ad bene instituendum aptus; - escolares,
- Editorial Vaticana, Officina Librria Vati- scholares libri; - espirituales, libri quibus
cana; Librria Editria Vaticana; - de lance, - nimi excoluntur; - fundamental del Orden
de ocasin, vterum librorum taberna // (bi- de las Naciones Unidas, liber fundamentalis
blioteca) bibliotheca, ae f. Uso: - privada, do- Ordinis Nationum Unitarum, - ilustrado, - de
mstica bibliotheca // (armario, estante para estampas, liber imagnibus distinctus, orna-
libros) librrium, ii n. tus, exornatus ; - impresos, libri impressi;
libri typis confecti; - manuscritos, libri manu
librero: librrius, ii m. Sin: bibliopla, ae m; scripti vel confecti; - prohibidos, libri impro-
librorum vnditor, negotiator; negotiator li- batae lectionis // - con derecho de autor,
brrius. Uso: - ambulante, bibliopola circum- liber sub tutela iuris impressrii; - de a bordo,
forneus; - editor, librorum redemptor; - de dirium nuticum; - de aventuras, de csibus
lance, - de ocasin, libllio, onis m; - de vicibusque liber; - de bolsillo, liber palmalis,
viejo, v. anticuario. sinualis, manualis; - de caja, pecniae di-
rium; - de cantos, liber cantualis; libros de
libresco: librrius, a, um. Sin: ex libris com- consulta, libri consulendi; - de cuentas, v. re-
paratus, sumptus, haustus. gistro de cuentas; - de cuentos, liber com-
mentcius; - de lectura, liber lectionis; libros
libreta: (cuadernito de anotaciones o apun- de prstamo, libri mtuo dandi; libros para
tes) libellus, i m. Sin: commentarolum; par- uso escolar, libri in usum scholarum //
vus liber. Uso: - de ahorros, libellus abran los -!, aperite (vel evlvite)
parsimniae; libellus ad parsimniam; cm- libros!;cierren los -!, cludite (vel compli-
631
licantropa
cate) libros!; querra sacar un - (de prs- licenciar: (dar permiso) licntiam permttere
tamo), velim librum mtuum accpere; pasar (con el gen del gerundio o con ut y subj). Sin:
al - mayor, in cdicem maiorem rationum re- licntiam licui dare ut + subj; cpiam vel po-
ferre. testatem fcere; libertatem dare ut + subj //
(dar licencia a soldados o funcionarios) mt-
licantropa: (transformacin de un hombre tere. Sin: dimttere; exauctorare; liquem
en lobo) lycanthropa, ae f. Sin: in lupum missum fcere; discedendi licui facultatem
convrsio // (trastorno mental) lycanthropia. dare; mttere in commeatum; commeatum vel
Sin: rbies lupina; insnia lycanthrpica. missionem dare licui; vacationem (v. gr. mi-
ltiae) dare licui (- temporneamente); rude
licntropo: lycnthropus, i m. Sin: donare liquem (- definitivamente). Uso: - al
lycanthropi laborans vel affectus. ejrcito, dimttere exrcitum vel mlites //
(conferir la licencia universitaria) licntiam
licesta: lyci vel lyci discpulus, alumnus, licui tribere. Sin: licnti liquem ornare.
scholaris.
licenciarse: (conseguir la licenciatura), v. li-
licencia: (facultad o permiso para hacer cenciatura.
algo) licntia, ae f. Sin: potestas, facultas, atis
f; permissus, us m. Uso: - de conducir, licn- licenciatura: (grado de licenciado) licntia,
tia gubernatria vel gubernationis; licntia ae f. Uso: conseguir la -, licntiam adipisci.
vehculum gubernandi; - de ensear, licntia
docendi; quitar a uno la - de ensear, licui licencioso: licentiosus, a, um. Sin: dissolu-
licntiam docendi detrhere; - para llevar tus; impudcus; morum licntiae dditus; (de
armas, licntia armorum utendorum; con - dichos o escritos) lascivus; obscenus. Uso:
de los Superiores, cum facultate Superiorum; vida -, vita et licntia.
Superiorum permissu // (permiso concedido
a un militar para ausentarse de su cuerpo) liceo: lycum vel lycum. Uso: - cientfico,
commeatus, us m. Sin: dimssio. Uso: - ab- lyceum scientficum; lycium a doctrinis; -
soluta, mssio, onis f; darle a uno una -, li- clsico, lyceum clssicum; lycium ab huma-
cui commeatum dare; estar de -, in nitate; lycium, antiquitatis ltteris perdiscen-
commeatu esse; commeatum accepisse vel dis; - musical, lyceum musicale; - Hugo
habere; mandar en - a uno, liquem in com- Fscolo, Lyceum Hugonis Fscolo ttulo;
meatum mttere; pedir -, commeatum ptere; Lyceum ab Hugone Fscolo (appellatum);
tomarse una -, commeatum smere // (exen- de -, lycealis, e vel lycius; ad lyceum spec-
cin de un servicio) commeatus, us m. Sin: tans.
vactio. Uso: disfrutar de -, uti vacatione //
(abusiva libertad en obrar o decir) licntia. licitacin: licittio, onis f. Uso: - pblica,
Sin: intemperntia; morum licntia; verbo- uctio pblica.
rum licntia // (grado de licenciatura) licn-
tia, ae f. Sin: docendi facultas // - potica, licopodio: lycopdium, ii n.
licntia potica.
licor: (cuerpo lquido) liquor, oris m // (be-
licenciado: licentiatus, i m. Sin: licnti do- bida alcohlica) liquor. Sin: alcohlicus
natus, potitus; luream vel licntiam adeptus; potus vel liquor; vlida vel validssima ptio.
docendi facultate preditus. Uso: - fuerte, liquor fortis; - de genciana, v-
632
limador
633
limadura
limadura: (accin y efecto de limar) limtio, limonada: limonata, ae f. Sin: citrnea; ci-
onis f // (partecillas muy menudas que con la trnea ptio; limonata ctrina; ctrea vel c-
lima se arrancan de alguna pieza de metal o trina ptio; posca citronata. Uso: -
de materia semejante) limatura, ae f. efervescente, limonata fervescens, efferves-
cens, effervens; - gasificada, limonata ar-
limar: (pulir, desbastar con la lima) limare. phora.
Sin: lim polire liquid // (pulir una obra) li-
mare. Sin: expolire, perpolire; lim prsequi. limonero: citrus, i f. Sin: malus mdica vel
assria; limonis arbor; citrus limonum.
limbo: limbus, i m.
limosna: (lo que se da gratuitamente para
limitacin: - de velocidad (seal de trnsito), socorrer una necesidad) stips, stipis f. Uso:
moderare (vel mnue, vel demnue, vel im- alargar la mano para recibir una -, manum
mnue) celeritatem. ad stipem porrgere; dar una -, stipem dare
vel porrgere (mendico); juntar la - en la igle-
limitativo: restrictivus, a, um. Sin: coarctans; sia, in templo stipem cgere vel collgere;
coangustans; in angustum deducens vel rdi- pedir -, mendigar, mendicare vel emendicare
gens. stipem ab liquo; pedir una -, ab liquo sti-
pem ptere vel rogare; liquem stipem ro-
lmite: limes, mtis m. Sin: trminus; finis; gare; repartir limosnas, stipem sprgere vel
fines, ium fpl. Uso: - transversal, limes trans- largiri; vivir de -, mendicato cibo vitam sus-
versus; fijar un -, finem impnere vel statere tentare; mendicando vvere; mendicantem v-
// fig, sin -, sine fine; dempto fine; absque li- vere; stipe precria victitare // (en el uso
mtibus; lmites de la naturaleza, naturae eclesistico) eleemsyna, ae f. Uso: relativo
fines; dentro de los - de su jurisdiccin, intra a la -, eleemosynrius; ad eleemsynam tti-
lmites suae iurisdictionis; alcanzar los - de nens; dar limosnas, eleemsynas fcere;
edad, praescriptos aetatis lmites attngere. pedir -, eleemsynam ptere.
limnologa: (estudio cientfico de los lagos y limosnero: (que da limosna con frecuencia)
lagunas) limnolgia sive -loga; limnelgia, largus vel liberalis erga puperes // (pordio-
ae f. Sin: de lcubus doctrina, disciplina, sero, mendigo) mendcus, i m. Sin: mend-
scintia. cans // (encargado de recoger y repartir
limosnas) eleemosynrius, ii m. Sin: elee-
limnmetro: limnmetrum vel limnme- mosynator; a largitinibus // (el que en los
trum, i n. palacios de reyes, prelados, etc., reparte las
limosnas) magister largitionum. Sin: a largi-
limo: limus, i m. Sin: lutum; c(a)enum. tinibus. Uso: - del rey, eleemosynrius r-
gius vel regis; magister largitionum (vel a
limn: (fruto del limonero) limo, onis m. Sin: largitinibus) regis; - del papa, eleemosyn-
limnium; ctreum; limneum pomum; rius pontifcius vel Summi Pontficis; magis-
malum ctreum; malum mdicum vel ass- ter largitionum (vel a largitinibus) Romani
rium. Uso: jugo, zumo de -, mali ctrei sucus. Pontficis.
634
lnea
635
lineal
del mundo actual, lineamenta adumbrare linker (Inform): consolidatrum, i n. Sin: con-
praecpua mundi, qui nunc est // - divisoria solidatrium.
(en autopistas), crepdo (-dnis f) dissepiens;
- divisoria de aguas, v. vertiente. linking (Inform): consolidtio, onis f. Uso:
dynamic -, consolidtio dynmica; static -,
lineal: linealis vel linearis, e. Sin: linerius, a, consolidtio sttica.
um; ex lneis constans. Uso: dibujo -, pictura
linearis. lino: linum, i n. Uso: - fino, crbasus, i f sive
crbasa, orum npl; de -, lnteus; tela de -, ln-
linesman, v. juez (- de lnea). teum; el que teje lienzos, telas (de lino), lin-
terius, ii m.
linftico: lymphticus, a, um; v. anmico, es-
crofuloso // (fig, ablico, flemtico) v. estas linleo: linleum, i n. Sin: linleum stratum.
voces.
linn: lnteum subtile.
linfatismo: lymphatismus, i m. Sin: dithesis
(-is f) lymphtica; v. anemia, escrofulismo. linotipia: (mquina que compone y funde
mecnicamente los caracteres tipogrficos
linfoma: lymphoma, tis n. por lneas) lineotpicum prelum vel praelum
// (arte de componer con dicha mquina) ars
lingote: (trozo o barra de metal en bruto) lineotpica. Sin: imprimendi modus lineo-
tlea, ae f. Sin: lngula; later, ris m. Uso: - tpicus; lineotpica compostio; linearis lit-
de cobre, aes (aeris n) grave vel regulare; - de terarum compostio.
hierro, ferri lngula; tlea frrea; - de plata,
later argnteus; argentum grave, infectum, linotpico: lineotpicus, a, um. Uso: impre-
non signatum; - de oro, palacra, palacrana, sin -, lineotpica imprssio; lineribus litte-
palacurna; later auri vel ureus; tlea urea; rarum formis (vel typis) imprssio.
rude auri pondus (-dris n).
linotipista: lineotypista, ae m; lineotypstria,
lingista: glottlogus, i m. Sin: linguarum ae f. Sin: lineotpici preli pifex (-fcis mf);
studiosus vel peritus; vir linguis doctus; glot- linearis litterarum compositionis peritus vel
tolgiae cultor. perita.
lingstico: lingusticus, a, um. Sin: glotto- linterna: lanterna vel laterna, ae f. Sin: lan-
lgicus; ad lingusticam spectans; (gen) lin- terna gestbilis; elctricum lampdium ges-
guae vel linguarum. Uso: desde el punto de tbile. Uso: - mgica, laterna mgica.
vista -, quod ad linguam prtinet.
linternita: lucrnula, ae f. Sin: parvum
link (Inform), conexin, enlace: sust coninc- lumen.
tio, onis f. Sin: vnculum, i n; ligamen, mnis
n // tr consolidare. liofilizacin: lyophiliztio, onis f.
636
lista
lipasa: lipasis, -is f. lrica: lrica, ae f vel lrica, orum npl. Sin:
lyricorum crmina.
lipemana: lypemnia sive -mana, ae f. Sin:
atra bilis vel atrablis, is f. lrico: lricus, a, um. Sin: mlicus.
lipemanaco: lypemni (vel atrabli) labo- lirio: llium, ii n. Uso: - de los valles, v. mu-
rans vel affectus. guete.
lipemia: lipemia sive -paema; liphemia lirismo: lyrismus, i m. Sin: nimi affctio;
sive -phaema. spritus (-us m) vel mpetus (-us m) divinus;
instinctus (-us m) afflatusque lricus; aestus
lipoma: lipoma, tis n. Sin: adipoma. (-us m) vel fervor lricus ingnii.
liquidacin: mrcium divendtio. Sin: diven- lista: (catlogo) index, dcis m. Sin: album;
dtio totalis; vendtio ex necessitate. Uso: - descrptio; nmerus vel nmeri mpl; tbula
de saldos o por fin de temporada, vendtio vel tbulae; rtio. Uso: - civil, fiscus; - elec-
rerum reliquarum. toral, tbulae, arum fpl; fig, - negra, (secre-
tus) invisorum (vel odiosorum, vel
liquidar: (hacer lquido algo slido o gase- vitandorum) libellus; - de contribuyentes,
oso) liquare. Sin: liquefcere // (saldar, pagar censuales libri; - de empleados, publicorum
enteramente) - las deudas, nmina slvere, ministrorum index; - de gastos, rtio, onis f ;
disslvere, perslvere, expedire // (vender - de libros, librorum index; - de vinos, vino-
mercancas en liquidacin) merces divndere rum charta; - de los esclavos, descrptio ser-
// (poner trmino a algo) - un negocio, neg- vorum; - de los filsofos, philosophorum
tium expedire. index; - de los jueces, album idicum; - de
los presos, rtio crceris; - de los senadores,
lquido: adj lquidus, a, um // sust liquor, oris album senatrium; - de los soldados, mlitum
m. Uso: - orgnico, liquor orgnicus. nmerus vel nmeri; - de una comida, v.
men // (recuento en alta voz que se hace de
lira: (moneda italiana) lira, ae f. Sin: libella; las personas que deben estar en un lugar) ca-
lira vel libella itlica; itlicus denrius // (ins- tlogus, i m. Uso: pasar -, nmina pronun-
trumento msico) lyra, ae f. Sin: fides, ium tiare; catlogum recitare // borrar a uno de la
fpl. Uso: aprender a tocar la -, fdibus ds- -, erdere vel erpere liquem albo; estar en
cere; ensear a uno a tocar la -, liquem do- la -, in albo vel in nmeris esse; poner a uno
cere fdibus; saber tocar la -, fdibus scire; en la -, alicius nomen in ndicem (vel in t-
tocar la -, lyr (vel fdibus) cnere // (genio bulas, vel in nmeros) referre; nomen alic-
potico, estro) spritus poticus. Sin: ingnii ius in albo ascrbere; alicius nomen albo
vena // (constelacin septentrional) Lyra, ae ascrbere; mttere liquem in album; liquem
f. Sin: fidcula. referre in album // (tira, de papel) (chartae)
scdula, ae f. Sin: (chartae) resegma, tis n;
637
listn
(tira, de gnero) fascola vel fscia, ae f // tica; historia de la -, litterarum histria; per-
(raya de color en una tela o tejido) virga, ae odos de la -, litterarum aetates; tratar de - en
f. forma histrica, de ltteris, explicatis ordni-
bus tmporum, gere // (conjunto de la pro-
listn: index, dcis m. Sin: ordo scriptus. duccin literaria) litteratura, ae f. Sin:
ltterae, arum fpl; litterarum monumenta.
listing, v. program. Uso: - cristiana, christianae ltterae; - cris-
tiana antigua, christianae antiquitatis ltterae;
listo: (hbil, maoso, sagaz) hbilis, e; peri- - griega cristiana, christiana grecitas; - in-
tus, a, um; (diligente) dligens, entis; (pronto, fantil, scriptiones peris destinatae; pera
expedito, dispuesto) expeditus. puerorum ndoli accommodata; - latina, Ro-
manorum ltterae; latinae ltterae; - latina
listn: (tabla angosta y larga) assrculum, i cristiana, christiana latnitas; christianae lati-
n; assrculus, i m. nitatis ltterae; christianorum ltterae latinae;
- moderna, litteratura moderna; - popular, lit-
lisura: lvitas, atis f. Sin: levor, ris m. teratura popularis; - de ficcin cientfica, lit-
teratura fictionis scientficae; - de pacotilla,
litntrax: lithanthrax, cis m. litteratura srdida; libri srdidi.
638
liturgia
litgrafo: lithgraphus, i m. Sin: lithogr- litro: litrum, i n; litra, ae f. Uso: medio -, se-
phiae peritus vel cultor. miltra sive semiltrum.
639
litrgico
vel disciplina ; de sacris caerimniis doctrina. llanta: (cerco de la rueda) canthus, i m. Sin:
crculus; orbis (-is m); rotae orbis. Uso: -
litrgico: litrgicus, a, um. Sin: ritualis, e; ad para la nieve, canthus hiemalis; - de hierro,
ritus sacros spectans. Uso: accin -, ctio li- crculus frreus.
trgica; asamblea -, coetus (-us m) litrgicus;
celebracin -, celebrtio litrgica; renova- llanto: deshacerse en -, in lcrimas effundi;
cin -, renovtio litrgica. lcrimas profndere; fatscere vel fatisci in
lcrimas.
liturgista: liturgista, ae m. Sin: litrgiae stu-
diosus; peritus rei litrgicae; disciplinae li- llanura: planties, i f. Uso: - baja, iacntia
trgicae professor, magister. loca npl; demissa loca.
llama: (animal) anchnia lama. llave: clavis, is f. Uso: - falsa, clavis lacnia,
adltera, adulterina; - inglesa, clavis nglica;
llamada: advoctio, onis f. Sin: appelltio // - de encendido, clavis ignitioni incitandae; -
(toque para que la tropa entre en formacin) de seguridad, clavis securitatis; - de un grifo,
(e)voctio, onis f. Sin: convoctio; appelltio epistmium; el que fabrica llaves, clavic-
// - telefnica, telephonema, tis n (dat y abl rius, ii m // estar bajo -, esse sub clavi; guar-
pl -is). Sin: telephnica advoctio, evoctio, dar bajo -, sub clauso habere; ofrecer las - de
appelltio, compelltio; - de larga distancia o la ciudad, claves urbis (in argumentum delati
interurbana, telelquium. imprii) deferre // (- musical) index, dcis m
// (corchete) uncus, i m. Sin: parnthesis un-
llamador: (persona que llama) appellator, cinata. Uso: colocar, encerrar algo entre lla-
oris m. Sin: convocator // (aldaba) pulsbu- ves, liquid parenthsibus uncinatis
lum, i n. Sin: mallolus; pistillus. Uso: - pe- intercldere //(en ciertas clases de lucha,
queo, parvus mallolus // (botn del timbre presa en el cuerpo o miembro del adversario)
elctrico) pressorolum, i n. Sin: mallolus; prehnsio, onis f // Electr, spina (-ae f) con-
glbulus; tintinnbuli glbulus vel pulsbu- tacts.
lum; mallolus elctrica vi actus. Uso: apre-
tar el -, parvum mallolum comprmere vel llavecita: clavcula, ae f.
dgito prmere; apriete el -, glbulum mpri-
mas, premas, mprime, preme. llavero: (persona) claviculrius, ii m // (uten-
silio) claviculrium, ii n. Sin: clvium retin-
llamamiento: arcesstio, onis f. Sin: arcess- culum.
tus (solo abl -u). Uso: por tu -, tuo arcessitu.
llegar: - en avin, en tren, en nave, aero-
llamar: vocare. Sin: appellare. Uso: cmo plno, trmine, nave dvehi; - el primero (en
te llamas?, quod est tibi nomen?; quis (m) vel una competencia), metam primum apptere.
quae (f) vocaris?; el que llama, advocator.
llenarse: (hartarse de comer o beber) v. har-
llana: (paleta con que extienden el yeso los tarse.
albailes) trulla, ae f.
llevar: ferre. Sin: afferre; deferre; inferre; ad-
640
locomotora
dcere; grere; portare, vhere. Uso: - un mientos como cines, teatros, restaurantes,
asunto ante alguien, rem ad liquem deferre; etc.) v. vestbulo.
- la guerra, bellum inferre con dat o in y ac;
- a mal, aegre ferre; el que lleva, adductor, lobo: lupus, i m. Uso: - rtico, lupus rcticus.
oris m; el que lleva de un lugar a otro, cir-
cumductor, oris m; - sobre los hombros, locacin, v. arrendamiento, 1 acepcin.
(h)meris sustinere; - un vestido, indutum
esse veste. local: adj localis, e // sust oecus, i m. Sin:
diaeta, ae f; sedes, is f; conclve, is n; locus,
llorado: no -, indeploratus, a, um. Sin: inde- i m. Uso: - nocturno, devertculum noctur-
fletus. num; - pblicos, oeci pblici.
llorar: flere, deflere. Sin: lacrimare, illacri- localidad: sedes, is f. Uso: - numerada, sedes
mare, illacrimari. Uso: - a lgrima viva, vim nmero notata.
lacrimarum profndere; effundi in lcrimas.
localismo: (excesiva preocupacin de uno
llover: plere. Uso: llueve a cntaros, a por el lugar en que ha nacido; aficin al ca-
mares, urceatim pluit; torrentis modo imber rcter local) oppidana iacttio.
effnditur; deja de -, imber dsinit vel remit-
tit; empieza a -, plere ncipit; est por -, localizacin: loci defintio, inquistio, coart-
imber mminet. tio sive coarcttio.
Lloyd: socetas martima, quae vocatur localizar: (fijar, encerrar en lmites determi-
Lloyd . Sin: socetas martima Lloyd (ap- nados) loci situm definire vel circumscrbere
pellata). // (averiguar el lugar) loci situm inqurere //
(determinar o sealar el emplazamiento que
lluvia: plvia, ae f. Sin: imber, bris m. Uso: - debe tener algo) locum coartare.
abundante, plvia copiosa; magnus imber; -
cida, plvia cida; - deshecha, torrencial, locativo: adj locativus, a, um // caso -, loca-
imber mximus vel effusus; - de balas, imber tivus, i m.
plmbeus; imber glndium; imber plumbo-
rum vel plumbearum; plmbea grando (-dnis locin: ltio, onis f. Sin: lavtio; lotura. Uso:
f); - de lgrimas, imber vel vis lacrimarum. - para despus del afeitado, linimentum con-
fectae rasurae.
lluvioso: pluviosus, a, um. Sin: pluvialis, e;
plvius. locomocin: locomtio, onis f. Sin: vctio;
vectura; facultas se movendi. Uso: medios de
load (Inform): (pasar datos de un disco a la -, vehcula, orum npl; vecturae, arum fpl.
memoria) lgere // (mover datos de la memo-
ria a un registro) movere. locomotor: motrius, a, um. Sin: ad moven-
dum aptus.
lobby: (grupo de personas influyentes, orga-
nizado para presionar en favor de determi- locomotora: tractrium, ii n. Sin: currus vec-
nados intereses) crculus fautorum // trius vel tractrius; mchina vectria vel
(vestbulo de un hotel o de otros estableci- tractria; currus ferrivirius tractrius. Uso:
641
locomvil
642
lubricar
losa: (piedra plana que sirve para varios lotero: fisci aleatrii exactor.
usos) lapis, dis m. Sin: saxum; lmina lap-
dea. Uso: - sepulcral, sepulcralis lapis; - de loza: (conjunto de objetos de -) v. vajilla.
mrmol, marmrea lmina // (- para pavi-
mento o mampostera) saxum quadratum. lozanear (las plantas, los prados): pubs-
Sin: quadratus lapis. Uso: - grande, ingens cere.
saxum quadratum // (sepulcro) sepulcrum, i
n. Sin: monumentum (sepulcri). lubricacin: lubrictio, onis f.
lotear: fundum dispertire. Sin: predium in lubricante: adj lubrficus, a, um // sust axn-
portinculas divdere. gia, ae f. Sin: leum axungiale, lubrficum,
lbricans; unguentum lubricativum. Uso: de-
loteo: fundi parttio. Sin: divsio fundi in psito del - (en un motor), cupa, ae f.
portinculas.
lubricar: lubrificare. Sin: axngi (leo lu-
lotera: (especie de rifa) sorttio, onis f. Sin: brfico) oblnere.
srtium lea; schedarum vel schedularum
643
lubrificacin
lucro: lucrum, i n. Uso: - cesante, lucrum luminosidad: luminsitas, atis f. Sin: clri-
cessans. tas; lucditas; luculntia.
644
luz
lunacin: luntio, onis f. Sin: circitus luna- lustrar: nitidare. Uso: - los zapatos, clceos
ris; lunae gyrus (-i m). Uso: - astronmicas nitidare, expolire; cret sutri (vel melant-
de 1968, lunationes astronmicae anni (vel ri, vel atramento sutrio, vel liqumine sut-
anno) 1968. rio) clceos lnere, circumlnere, ngere,
perngere.
lunar: lunaris, e. Sin: lunae (gen). Uso: pai-
saje -, lunaris locorum prospectus (-us m) ; luteranismo: (doctrina de Martn Lutero,
superficie -, fcies lunaris; el variar de la luz confesin luterana) lutheranismus vel luthe-
-, lunae lminum varetas. rismus, i m. Sin: doctrina lutherana; plcita
Lutheri; religio lutherana // (comunidad de
lunario: (perteneciente o relativo a las luna- los que viven en la confesin luterana) luthe-
ciones) ad lunationes ttinens // (almanaque rani, orum mpl. Sin: Lutheri sseclae; luthe-
o calendario) v. estas voces. ranismi sectatores.
645
gala, fax (facis f) bengalensis vel benglica;
ignis bengalensis vel benglicus // (de auto-
motor) - cortas, lux candens; - largas, lux
praecandens vel plena; - (trasera) derecha, -
izquierda, lmpyris (-dis f) dxtera (vel dex-
tra), sinistra // dar a - (publicar una obra) in
lucem proferre.
646
M
macaco: macacus, i m. maceta: (tiesto) testa floralis; testa florum;
testa flribus excolendis; testum florale vel
macarronea: macaronea, ae f. florum; florgerum vas; vas flribus servan-
dis.
macarrones: macarones, um mpl. Sin: pas-
tilli, funculi, orum m; tubulati pastilli; pasta mach: machiana mensura.
tubulata vel segmentata; tbuli farincei; fa-
rina subacta et tubulata. Uso: - con jugo, tu- machete: (cuchillo grande que sirve para
bulata pasta suco condta; - con jugo de desmontar, cortar la caa de azcar y otros
tomate, tubulata pasta lycoprsici liqumine usos) culter (-tri m) silvticus. Sin: oblongus
condta; - con queso, pasta tubulata cseo culter silvticus vel peracutus.
conspersa; - con salsa, pasta tubulata iure
llita. machismo: virile superclium. Sin: ostentata
virlitas; virilitatis celebrtio; nmius virilita-
macarrnico: macarnicus vel macarrni- tis cultus; masculini principats defnsio.
cus, a, um. Sin: folenghianus, folengianus;
brbarus; semilatinus; culinrius. Uso: latn machista: sust virilitatis propugnator vel ce-
-, latnitas macarnica; lingua folenghiana. lebrator. Sin: masculini dominats propugna-
tor // adj virilitatem extollens. Sin:
macedn, macednico o macedonio: adj masculinum dominatum propugnans vel cle-
macednicus, macednius; macedoniensis, e brans; iactanter virilis; masculinae protrviae
// sust Mcedo, nis m. Sin: Macednius, ii (gen).
m.
macillo, v. mazuelo.
macedonia: (ensalada de frutas) poma con-
ditiva npl. Sin: conditiciorum pomorum macrobitico: macrobiticus, a, um.
commxtio; poma sccharo citreoque condta.
macrocefalia: macrocephlia sive -phala, ae
Macedonia: Macednia, ae f. f. Sin: nmium calvae incrementum.
647
macroftalmo
648
magia
madrina: matrina, ae f. Uso: - de bautismo, maestra: callditas, atis f. Sin: magna per-
lustralis vel lstrica sponstrix (-cis f); lustra- tia; sollers indstria; praeclara ars; mirum ar-
lis (vel lstricae) generationis parens; mater a tifcium.
baptsmate; a lustrali (vel a lstrica) genera-
tione parens; - de bodas, prnuba vel pa- maestro: magister, tri m. Uso: - de primera
ranympha, ae f. enseanza, ludi magister; litterator; elemen-
trii ludi magister; rudimentista, ae m; - de
madroo: (el arbusto) rbutus, i f // (el fruto) armas, - de esgrima, artis gladiatriae magis-
rbutum, i n. ter vel doctor; lanista, ae; - de baile, saltandi
magister; - de canto, - de capilla, phonascus;
maduracin: maturtio, onis f. Sin: matri- magister chori canntium; cantorum coets
tas, atis f. Uso: - personal, personalis matur- magister; - de ceremonias, caerimonirius vel
tio; - psicolgica e histrica, hminum caeremonirius; praefectus (vel magister vel
temporumque progressiones; alcanzar su -, antistes,-sttis m) caerimoniarum vel caere-
ad maturitatem pervenire; maturitatem adi- moniarum; - de msica, magister msicae; -
pisci; maturscere; maturari; llevar a -, ad de novicios, magister noviciorum vel novitio-
maturitatem perdcere; maturare (tr). rum; - de obras, officinator, oris m; structo-
rum vel caementariorum magister;
madurez: matritas, atis f. Sin: maturtio. redemptor; conductor; - de retrica, rhetor;
Uso: - perfecta, quaedam quasi matritas et - del Sacro Palacio, Magister (vel Praefectus)
perfctio; - de los aos, de los tiempos, aeta- Sacri Paltii Apostlici; - en artes, liberlium
tis, tmporum matritas. rtium doctor.
649
mgico
mgico: mgicus, a, um. Sin: magus // fig magntico: magnticus, a, um. Sin: magn-
mirus; mirficus; mirbilis; mirandus; singu- tica vi preditus vel instructus. Uso: aguja -,
laris; incredbilis; divinus. pxidis nuticae acus (-us m).
650
majestad
magnetolgico: magnetolgicus, a, um. Sin: lgio vel doctrina; relgio Mahometi; relgio a
ad magnetolgiam ttinens. Mahometo cndita.
mago: (miembro de la casta sacerdotal en la maz: mais vel mays indecl n. Sin : miza vel
religin zorostrica) magus, i m. Sin: Persa- misa, ae f; mays, maydis vel maidis f; zea, ae
rum sacerdos // (persona versada en la magia f; zea (-ae f) mais (indecl); zea frumentum;
o que la practica) magus, i m. Sin: mgicae granum turcum; trticum trcicum. Uso:
artis peritus; mgica arte pollens vel potens - tostado, zea tosta vel fricta; rosetas, flores o
// fig magnficus homo. Sin: habilssimus r- palomitas de -, zeae grana inflata, tosta, fricta
tifex // (astrlogo) v. esta voz. // (grano de esta planta) v. grano.
651
make-up
malacia: avditas edendi cibos acres. malbaratador: adj prdigus, a, um. Sin: ds-
sipans, antis // sust dissipator, oris m. Sin: ef-
Mlaga: (ciudad de Espaa) Mlaca, ae f. fusor, profligator, profusor, oris m. Sin: homo
Uso: de -, malacitanus, a, um; malacensis, e. prdigus; qui dssipat.
mlaga: (vino dulce que se elabora con la maldiciente: adj maldicus, a, um. Sin: ma-
uva de la tierra de Mlaga) vinum malacita- ledcens; ore (vel lingu) solutus, dissolutus,
num vel malacense. effrenatus, mpudens; mordax. Uso: ser muy
-, solutssimae linguae esse // sust maldicax
malaguea: (aire popular propio y caracte- vel male dicax, acis m. Sin: obtrectator; ma-
rstico de la ciudad de Mlaga) cantincula ldica lingua.
malacitana.
maldicin: (imprecacin) v. esta voz // fig
malandrn: latro, onis m. Sin: grassator; pestis, is f; perncies, i f (de personas o
praedo; fur, is m, frcifer, fri m; homo sce- cosas); calmitas, atis f (de cosas). Uso: -!
leratus vel inquus. malum!; male sit (v. gr. tibi)!
652
mamadera
maleta: vdulus, i m. Sin: bulga; averta; sc- malts: adj melitensis, e // sust Melitensis, is
culus; scculus viatrius; cista itinerria vel m.
vitica. Uso: - de cuero, cista scrtea; hacer
uno la -, viticum parare; res ad iter neces- maltratar: male (vel acerbe, vel spere) trac-
srias parare (disponer lo necesario para un tare. Sin: vexare; cruciare; male mulcare;
viaje); srcinas (vel vasa) collgere (prepa- pssime cum liquo gere.
rarse para irse de alguna parte, o dejar
algn cargo o empleo). maltusianismo: malthusianismus, i m. Sin:
malthusiana (vel Malthsii) doctrina, princ-
maletero: (el que hace maletas) vidulorum pia, praecepta.
(vel bulgarum, vel perarum) pifex (-fcis m)
// (el que las vende) vidulorum vnditor vel maltusiano: adj malthusianus, a, um // sust
propla // (botones) v. esta voz. malthusianus, i m. Sin: malthusianismi sec-
tator; Malthsii ssecla.
maletn: crumna, ae f. Sin: cista manualis;
cistella itinerria vel vitica. malva: malva, ae f. Uso: de color -, molchi-
nus.
malformacin: defrmitas, atis f. Sin: dis-
trtio; enrmitas. malvasa: malvasiense, is n. Sin: vinum
monembasianum vel monobasianum.
malgache: adj madagascariensis, e // sust
Madagascariensis, is m. malvavisco: althaea, ae f. Sin: hibiscum, i n.
653
mamar
654
manaco
mnis n; v. regulador. Uso: - a distancia, te- brazo) mnica, ae f. Uso: - larga, mnica
lemoderamen, mnis n; e longinquo dirctio; longa; - demasiado cortas, mnicae nimis
guiar o conducir por medio de un - a distan- curtae // (tubo largo de lona o de cuero) tbu-
cia, telemoderari; - electrnico, moderamen lus, i m // (red de forma cnica que se man-
electrnicum. tiene abierta con un aro que le sirve de boca)
mculae, arum fpl. Sin: retculum.
mandoln o mandolina: mandolinum, i n.
Sin: fidcula vellicata; fidculae mandolinia- mangana: mnganum, i n.
nae. Uso: tocar el -, fdibus mandolini c-
nere. manganeso: manganense, is n. Sin: mang-
nium, ii n.
mandrgora: mandrgoras, ae f.
mangnico: mangnicus, a, um.
mandril: mandrillus, i m. Sin: mormon, onis
m; cynocphalus mormon; smia cynoc- manguera: uter, utris m. Uso: - de jardn,
phala africana. uter hrticus.
655
manicomio
656
mano
usus // (faena y operacin que se hace a Sin: confector // fig machinator, oris m. Sin:
bordo de los buques con su aparejo, velas, moltor; adulterator; plasmator infdus; pssi-
anclas, etc.) artifcia, orum npl. Sin: nutica mus tractator // (aparato) instrumentum
ministria npl. Uso: la - de los remos, remi- manu agitandum . Uso: - telegrfico, plec-
gtio; la - de las velas, velifictio; ejecutar trum telegrphicum; - Morse, plectrum Mor-
las -, armamenta compnere; ordenar las -, sianum; plectrum a Morse dictum.
iubere armamenta collocari vel aptari // (ma-
quinacin, intriga) artifcium, ii n. Sin: ma- manipular: compnere. Sin: confcere; con-
chintio; mchina, ae f vel mchinae, arum flare // fig machinari. Sin: moliri; strere;
fpl; malae artes; perplexa rtio. Uso: - oculta, mala fide plasmare; suis cmmodis aptare vel
artes occultae; clandestina conslia, con una accommodare; ad suam utilitatem convrtere.
- engaosa, per dolum; dolose.
manpulo: (divisin del ejrcito romano bajo
maniobrabilidad: aglitas, atis f // fig duct- la repblica) manpulus, i m. Uso: por man-
litas, atis f. Sin: ad cedendum proclvitas; pulos, per manpulos; manipulatim // (orna-
alienae voluntati obnoxetas. mento sagrado) manpulus, i m. Sin:
manipulare indumentum; ornatus (-us m) ma-
maniobrable: moderbilis, e. Sin: hbilis; nipularis.
gilis; versbilis; dctilis; facllime gubern-
bilis; gubernatu facllimus // fig tractbilis, e. maniquesmo: manichaeismus, i m. Sin: ma-
Sin: facllime suadbilis vel cedens. nichaeorum doctrina, heresis, secta.
maniobrar: moderari. Sin: gere; gubernare; maniqueo: adj manichaeus, a, um. Sin: ad
movere; exercere; exercitare // (disponer, manichaeismum ttinens; manichaeismum
hacer mover tropas) movere. Sin: dispnere. rdolens (que manifiesta maniquesmo) //
Uso: el general maniobr hbilmente, dux sust manichaeus, i m. Sin: manichaeismi sec-
perite cpias movit // (- una mquina) mo- tator vel ssecla.
vere. Sin: administrare // fig occulte vel
cllide dirgere. Sin: ad suam voluntatem maniqu: (armazn) sustentculum vstium
flctere. // (figura movible) exemplar fictcium; cor-
preum simulacrum imitativum // (persona
maniobrero: moderator, oris m. Sin: guber- encargada de exhibir modelos de ropa) ind-
nator; rector; regens // fig machinator, oris m. tor, oris m; indtrix, icis f. Sin: vstium indu-
Sin: cllidus moderator; machinator tectus ; tor m; vstium indutrix f; vstium monstrator
moltor vafrrimus. vel ostentator m; vstium monstratrix vel os-
tentatrix f.
manipulacin: manipultio, onis f. Sin:
adultertio; pssima tracttio; suis cmmodis manivela: manbrium, ii n. Sin: cupa; vec-
apttio; ad suam utilitatem convrsio. tcula; vectis (-is m) versrius. Uso: pernio
de -, vectculae cardo (-dnis m).
manipulado: compsitus, a, um. Sin: confla-
tus; elaboratus // fig mala fide plasmatus. Sin: mano: manus, us f. Uso: - derecha, manus
suis cmmodis aptatus vel accommodatus. dextra vel dxtera; - izquierda, manus sinistra
vel laeva; con las - entrelazadas, mnibus
manipulador: (persona) compsitor, oris m. implexis vel consertis; dar la -, manum
657
manojo
porrgere; darse la mano (en seal de amis- mantecoso: butyro pinguis vel plenus.
tad), ingere dextras; ingere amice dextras;
dextram dextrae commttere; estar en manos mantel: mantile vel mantele, is n; mantelum,
de uno, in mnibus alicius esse; levantar la i n; mantlium, ii n. Sin: tricliniare lnteum;
-, manum tllere; tener a mano, ad manum mensae velamen (-mnis n). Uso: - del altar,
habere // - de obra: (precio) manuprtium vel altaris lnteum; sacrae mensae lnteum; con-
maniprtium, ii n. Sin: peris remunertio vel junto de manteles y servilletas para la mesa,
merces (-dis f). Uso: pagar la - de obra, ma- lntea convivlia npl; tender el - sobre la
nuprtium dare //- de obra: (conjunto de asa- mesa, mantili (vel manteli, vel mantelo, vel
lariados) operariorum summa. Sin: universi mantlio) mensam strnere.
operrii mpl. Uso: - de obra disponible, v.
mercado (- laboral) // (conjunto de veinti- manteleta: pallolum; pllula; epitgium; te-
cinco hojas de papel) viginti quinque chartae gillum. Sin: alcula, ae f.
(vel chartarum) fascculus.
manteo: pllium, ii n.
manojo: manpulus, i m. Uso: por manojos,
manipulatim; atar los -, manpulos vincire. mantequera: (vasija en que se sirve la man-
tequilla) sinum, i n; sinus, us m.
manometra: manomtria sive -metra, ae f.
mantequero: (el que hace la manteca) butyri
manomtrico: manomtricus, a, um. Sin: ad pifex (-fcis m) // (el que la vende) butyri
manomtriam spectans. nstitor.
658
mapamundi
manufactura: (obra hecha a mano) manu- maana: cras. Sin: die crstino. Uso: para -,
factum, i n. Sin: opus manu factum, confec- in diem crstinum; pasado -, perndie; pern-
tum, formatum; res manu facta // (obra hecha dino die; postrdie huius diei; para pasado -,
con auxilio de mquina) opus fabrile. Sin: res in perndium; in perndinum diem; - por la -
fabrilis // (lugar donde se fabrica) fbrica, ae , cras mane; - por la tarde, cras vsperi.
f. Sin: officina. Uso: - de armas, fbrica ar-
morum. maosmo: (doctrina) maotsetungana doctrina
vel rtio. Sin: maotsetungana instituta vel
manufacturacin: fabrictio, onis f. plcita npl // (rgimen) maotsetunganum r-
gimen (-mnis n).
manufacturado: manu factus, confectus,
formatus. maosta: adj maotsetunganus, a, um. Sin: ad
maotsetunganam doctrinam prtinens // sust
manufacturar: fabricari vel fabricare. maotsetunganae doctrinae fautor , sequax,
studiosus. Sin: maotsetunganorum instituto-
manufacturing: fabrictio, onis f. Sin: fabri- rum fautor.
catrium opus.
mapa: tbula (vel charta, vel forma) geogr-
manuscrito: adj manu scriptus. Sin: chiro- phica. Sin: topogrphica tbula; topogrphica
graphrius // (papel o libro escrito a mano) locorum descrptio; geogrphicum dia-
manuscriptum, i n. Sin: manuscriptum vel gramma (-tis n). Uso: - ferroviario, charta
manu scriptum; chirgraphum; liber manu trminum; - vial, tbula viria; mapas en co-
scriptus; libellus manu exaratus; idigraphus lores, geogrphicae tbulae colribus illus-
liber; ltterae autgraphae // (en paleografa) tratae.
codex (-dcis m) manu scriptus.
mapamundi: mappa (-ae f) mundi. Sin: orbis
manutencin: tutela, ae f. Sin: conservtio; terrarum descrptio; (en un papel plano) t-
tracttio conservativa; efficintiae cura; po- bula orbem terrarum describens; tbula totus
tntiae tutio; refectiones (vel restitutiones, orbis descriptionem cntinens; terrarum orbis
659
maqueta
(-is m) in tbula depictus; (en una esfera) maquillar: fucare. Sin: fuco illnere vel tn-
terrarum orbis in sphaera depictus; sphaera gere; medicare fciem (vel vultum, vel os), el
geogrphica; spherica vel sphaeralis terra- rostro vel unguculos, las uas // maquillarse,
rum imago. Uso: - en relieve, globus terrarum se fucare. Sin: se fuco illnere vel tngere
prstypis descriptus.
mquina: mchina, ae f. Sin: machinamen-
maqueta, v. boceto, esbozo. tum; machintio. Uso: - afeitadora, novcula
machinalis; - automtica, mchina autmata;
maqui o maquis: tectus libertatis gllicae - calculadora, mchina calculatria vel com-
propugnator. putandis nmeris; - cibernticas, mchinae
cybernticae; machinamenta cyberntica;
maquiavlico: adj machiavllicus vel ma- mchinae machinarum gubernatrices vel mo-
chiavlicus, a, um. Sin: ad machiavellismum deratrices; - elctrica, mchina elctrica; m-
ttinens (perteneciente o relativo al maquia- china elctride acta; mchina vi elctrica
velismo); machiavellianam doctrinam rdo- acta; - electrnica, mchina electrnica; -
lens (que sabe a maquiavelismo) // (fig, que electrosttica, mchina electrosttica; - ex-
acta con astucia y doblez) cllidus, a, um. ploradora, speculatrix mchina; - fotogr-
Sin: astutus; dolosus; vafer, vafra, vafrum // fica, mchina (vel machnula) photogrphica;
(el que sigue las doctrinas del maquiave- - heladora, mchina gelfica; - hidrulica,
lismo) doctrinae machiavellianae sectator, mchina hydrulica; - incubadora, mchina
fautor, assertor. incubatria; - magnetoelctrica, mchina
magnetolctrica; - sumadora, mchina ad-
maquiavelismo: machiavellismus, i m. Sin: ditionalis; - taladradora, v. taladradora; - tri-
machiavelliana vel (Nicolai) Machiavelli lladora, mchina trituratria vel tritria // -
doctrina; Machiavelli de rebus polticis doc- de cocinar, mchina coquinatria; - de coser,
trina; Machiavelli in rebus polticis agendi consutrium; consutria mchina; mchina
rtio; in rebus polticis agendi rtio a Machia- sartria vel sartrix; sartoris mchina; mchina
vello commendata // (fig, modo de proceder suens vel cnsuens; mchina suendi vel con-
con astucia, doblez y perfidia) callditas, atis suendi ; - de coser zapatos, mchina sutoria;
f. Sin: asttia; verstia; dolus; maltia. Uso: - sutoris mchina; - de coser grapas, v. abro-
poltico, regminis callditas; rtio dolose rem chadora; - de envolver, mchina involutria;
pblicam gerendi. - de escribir, dactylgraphum, i n; dactylo-
grphium; mchina vel machnula scriptria,
maquiavelista: adj machiavellismo adhae- dactylogrphica, dactlica; - de escribir blin-
rens // sust machiavellismi sectator. dada, dactylgraphum cataphractum vel lo-
ricatum; - de escribir elctrica,
maquillador: fucationum rtifex. dactylgraphum electride actum; mchina
scriptria elctride acta; - de escribir Olivetti,
maquillaje: fuctio, onis f. Sin: csmesis, -is dactylgraphum olivettianum; mchina
(ac -in); cosmetrium, ii n; tinctura; facii scriptria olivettiana; - de escribir porttil,
(vel vultus, vel oris) vel unguiculorum fuc- dactylgraphum manuale vel portbile; - de
tio; facii vel unguiculorum medictio, cul- escribir de oficina, dactylgraphum offcii; -
tus; cosmetrii indctio; pigmenti illtio // de grapas, uncinatrium, ii n; mchina unci-
(fig, engao, artificio) - de las palabras, ver- nandis chartis; - de lavar, mchina lavatria;
borum fuctio. - de rasurar, machnula rasria; - de rasurar
660
marcaje
elctrica, rdula vel novcula elctrica; ma- marasmo: marasmus, i m. Sin: tabes, is f; ta-
chnula rasria elctrica; - de vapor, vapora- bitudo, dnis f; consmptio; cachxia. Uso: -
lis vel vaporria mchina; mchina vapore senil, marasmus senilis.
impulsa vel acta // escribir a -, dactylogra-
phare. Sin: mchin scrbere. maratn: cursus marathnius. Sin: marath-
nium certamen vel currculum; certamen cur-
maquinal: (perteneciente o relativo a los srium marathnium. Uso: - olmpico,
movimientos y efectos de la mquina) machi- marathnius cursus olmpicus, olmpius,
nalis, e. Sin: mechnicus; machinrius // (fig, olympacus; el que participa en un -, mara-
ejecutado sin deliberacin) sine conslio ac thnii vel longssimi currculi certator.
mente. Sin: sine conslio ac ratione factus; ex
consuetdine sine conslio factus. maratoniano: marathnius, a, um.
maquinalmente: machinliter. Sin: mech- marbete: insigne, is n. Sin: nota; ttulus; ts-
nice // (fig, indeliberadamente) involuntrie. sera; praescrptio.
Sin: indeliberate; sine voluntate; sine mente
ac ratione. marca: insigne, is n. Sin: signum; nota. Uso:
- comercial o de fbrica, signum legtimum;
maquinaria: machinamenta, orum npl. Sin: doms insigne; ergastrii vel officinae nota; -
instrumenta, orum npl; machinarum corpus digital, v. dactilograma; - registrada, insigne
(-pris n) , apparatus (-us m), instructura. pblice inscriptum; nota pblice inscripta;
vino de ptima -, vinum ptimae notae //
maquinista: machinator, oris m. Sin: machi- (Dep, el mejor resultado tcnico) culmen,
nrius; mchinae ductor, rector, moderator. mnis n. Sin: primatus, us m. Uso: apareci
Uso: - del tren, machinator vel ductor trmi- una nueva - mundial, novum culmen munda-
nis. num ortum est.
marab: (ave) cicnia gutturosa. Sin: cic- marcaje: (en deportes) adversrii custdia.
nia gtture tmido // (adorno hecho de su Sin: adhaerendi rtio.
pluma) cicniae gutturosae pluma.
661
marcapasos
marcapasos: - cardaco, impulsrium card- fcere incpere; estar en -, iter fcere; estar a
acum. dos das de -, abesse iter duorum dierum; im-
pedir la - a alguien, itnere liquem prohi-
marcar: (poner una marca) signare. Sin: no- bere; interrumpir la -, iter intermttere
tare; not distnguere; notam (licui rei) im- (suspenderla); iter omttere vel supprmere
prmere // (meter un gol) rete violare. Sin: (abandonarla); proseguir la -, prgere in it-
follem in portam ingrere vel impllere // nere, iter prgere vel continuare; iter non in-
(conseguir un tanto) punctum ferre. Sin: termttere; reanudar la -, rursus se in viam
punctum sibi comparare // (en algunos de- dare // (ejercicio atltico) certamen ambula-
portes, contrarrestar el juego de su contrario trium. Sin: certtio ambulatria; ambultio
por medio de una vigilancia severa) adver- certatria; ambultio agonstica // (desplaza-
srium prmere vel impedire. miento de un conjunto de personas con un fin
determinado) ambultio, onis f. Sin: pompa.
marcha: (modo de caminar) gressus, us m. Uso: - de protesta, refragatria pompa; recla-
Sin: gradus, us m. Uso: con - veloz, citato vel mtio ambulatria; ambulatria dissensionis
pleno gradu; prpere; apresurar la -, gressum patefctio // (expedicin) expedtio, onis f.
maturare; gradum ddere (sobrent grdui) // Sin: miltia. Uso: la - sobre Roma, expedtio
(accin de marchar) Mil iter, itneris n. Uso: vel miltia adversus Romam // (fig, curso,
- apresurada, citato gmine iter; - de longi- desarrollo) cursus, us m. Uso: la - de las
tud superior a la normal, magnum iter ; - mi- ideas, cursus sententiarum, opinionum, doc-
litar, iter militare; - regular de un da (6-7 trinarum; la - de los acontecimientos, cursus
horas), iustum iter; tropas, columna en -, rerum; la - del tiempo, procedens tempus //
agmen, mnis n; a largas -, citato gmine; du- (pieza musical cuyo ritmo marcado evoca el
rante la marcha, in gmine; cerrar la -, paso de un hombre o de un grupo en marcha)
agmen cludere vel cgere; detener la -, concentus (-us m) ad gressum compsitus.
agmen constitere; guiar la -, agmen dcere Sin: aeneatorum concentus; tubarum cantus;
// (ejercicio militar) ambultio, onis f. Uso: agminalis concentus. Uso: - fnebre, fnebris
adiestrar en la - a los soldados, mlites edu- concentus ad gresssum compsitus; - real, re-
care ambulatum; ejercitar con marchas a los galis concentus ad gressum compsitus; eje-
soldados, mlites ambulando exercere; ejerci- cutar una -, concentum ad gressum
tar en la - a los soldados, mlites in ambu- compsitum dare // (toque de caja o clarn
lando exercere // Mil y en general, - para que marche la tropa o para hacer los
ininterrumpida, contnuum iter; a - forzadas, honores supremos militares) tmpani cantus,
magnis vel mximis itinribus; durante la -, us m (de caja); tubae (vel clssici, vel bci-
in itnere; iter fciens; sobre la - (de prisa), nae) cantus (de clarn); incitati modi, orum
festinanter, festinato, properanter, properato; mpl // (grado de celeridad en el andar de un
sobre la - (inmediatamente, en el acto) sta- buque, locomotora, etc.) cursus, us m. Sin:
tim, lico vel llico, cito, confestim, extemplo; motus, us m; velocitatis gradus. Uso: tener
abrir la -, primo ire; apresurar la -, iter ac- una - regular (funcionar bien), in effectu
celerare, intndere, maturare; cortar la - a al- esse; bene crrere vel moveri // (actividad o
guien, itnere liquem intercldere; dirigir la funcionamiento de un mecanismo) motus, us
- hacia alguna parte, iter liquo facere, con- m. Uso: poner en - el motor, machinamen-
ferre, convrtere, intndere; liquo contn- tum excitare, incitare, expedire, cire // (me-
dere; emprender la - hacia alguna parte, canismo para el cambio de velocidades en un
liquo versus iter ngredi, inire, incpere; iter vehculo) copultio, onis f. Sin: commuttio
662
maregrafo
marchamo: stigma, tis n. Sin: signum, i n. marear: ad nusam concitare vel movere.
Sin: stmachum movere. Uso: casi marea, ad
marciano: (adj, perteneciente o relativo al nuseam fere movet; este aroma me marea,
planeta Marte) martianus, a, um. Sin: mr- hic odor fastdium mihi affert // marearse,
tius; stellae Martis (gen) // (supuesto habi- nauseare vel nausiare. Sin: nuse commo-
tante del planeta Marte) stellae Martis veri; nuse ffici vel cnfici. Uso: - viajando
ncola. Sin: aliengenus stellaris; extraterres- en avin, volans in re nauseare.
tris ncola.
marejada: maris perturbtio vel eltio.
marco: (unidad monetaria alemana) marca,
ae f. Sin: marca germnica; nummus vel maremoto: marimotus, us m; maris vel aquae
numus Germnicus // (pieza que rodea, cie motus. Sin: subaqunea perturbtio; vasta
o guarnece algunas cosas, y aquella en maris concssio; profundi maris aestus (-us
donde se encaja una puerta, ventana, pin- m) vel concussus (-us m); maris furentssimus
tura, etc.) saeptum vel septum, i n. Sin: aestus.
forma; tbula marginata. Uso: pintura ence-
rrada en un -, pictura (vel picta imago) septo mareo: (efecto de marearse) nusea vel nu-
clausa; pictura (in) forma inclusa; poner el - sia, ae f. Sin: naupatha vel pelagismus (con
a un cuadro, picturam tbul marginata in- el movimiento de la embarcacin). Uso: - en
cldere. el avin, nusea aria; sentir -, sufrir de -,
nauseare; que padece -, sujeto a -, nausea-
marconigrafa: marconigrphia sive -gra- bundus; el que padece -, nauseator, oris m //
pha, ae f; v. radiotelegrafa. (incomodidad, molestia) incommditas, atis
f. Sin: molstia // (enfado) fastdium, ii n.
marconigrfico: marconigrphicus, a, um; v. Sin: tedium; nusea // (ajetreo) quasstio,
radiotelegrafista. onis f. Sin: iacttio; iactatus, us m // (agita-
cin) nimi concittio, commtio, permtio,
marconigrafista: marconigraphista, ae m; iacttio; nimi motus.
marconigraphstria, ae f. Sin: marconigrm-
matis addictus vel addicta; v. radiotelegra- maregrafo: maris aests index, dcis mf.
fista. Sin: estuum marinorum index.
663
mareta
mareta: levior maris fluctutio. nere // (dejar mrgenes) marginare // fig se-
gregare. Sin: a vita sociali excldere; in ex-
marfil: ebur, boris n. Uso: de -, ebrneus; tremam societatem detrdere.
ex bore (factus, a, um); el que trabaja el -,
eborrius, ii m; faber eborrius // (parte dura margrave: margrvius, ii m. Sin: marchco-
de los dientes cubierta por el esmalte) mes, tis m.
substntia adamntina vel adamanta.
margraviato: (dignidad, oficio) margravia-
margarina: margarina, ae f vel margarinum, tus, us m. Sin: margrvii dgnitas vel munus
i n. Sin: butyrum margarinum. // (jurisdiccin) margrvii iurisdctio vel
territrium.
margarita: (perla) margarita, ae f vel marga-
ritum, i n // (planta, flor) bellis, dis f. Mara: Maria, ae f. Uso: - Santsima, Maria
Sanctssima; la Virgen -, Beata Maria Virgo;
margen: margo, gnis mf // - del ro, ripa, ae Dei Mater; Depara; Sancta (vel Augusta, vel
f // que tiene margen, marginatus, a, um // fig, Alma) Dei Gnetrix vel Gnitrix, icis; - Auxi-
ocasin, motivo, occsio, onis f. Sin: ansa, ae liadora, Maria Auxilium Christianorum;
f. Uso: dar - para algo, ansam praebere; sp- Maria Auxiliatrix vel Adiutrix; mes de -,
tium dare. mensis marialis.
marginar: (apostillar) notas mrgini app- mariologa: mariolgia sive -loga, ae f. Sin:
664
marroqu
mrmol: marmor, ris n. Uso: - con vetas marrasquino: sucus cersinus. Sin: dalmti-
multicolores, marmor varietate macularum cus liquor; subamari crasi liquor.
conspcuum; de -, marmreus; revestir de -,
marmorare. marro: ludus velitaris.
marmolista: (artfice que trabaja en mrmo- marrn: (color castao) castanearum color
les) marmorrius, ii m // (que los vende) mr- // (de color castao) castanearum colore (abl
moris vnditor vel tractator. de cualidad).
665
marroqun
666
mscara
marxista: adj marxianus, a, um. Sin: marxs- mscara: (figura de cartn pintado que se
ticus; ad bona assequenda ttinens. Uso: doc- pone uno sobre el rostro para disfrazarse)
trina -, doctrina marxstica // sust marxista, persona, ae f. Sin: larva. Uso: - de carnaval,
ae m. Sin: Croli Marx sectator vel ssecla; indumentum oris; - de teatro, persona; per-
ssecla doctrinae marxianae; sectator placi- sona cmica (de comedia); persona trgica
torum marxisticorum; bonorum aequando- (de tragedia); con -, personatus; ponerse la -,
rum fautor. personam indere, person caput tgere; per-
sonam cpiti adcere; personam sibi accom-
marzo: Mrtius, ii m. Sin: mensis Mrtius. modare vel sibi aptare; quitarse la -,
Uso: de -, Mrtius, a, um. personam depnere (tambin en sentido figu-
rado); quitarle a uno la -, desenmascararlo,
ms: a lo -, summum vel mximum; - y -, licui personam dmere; alicius cpiti per-
plus plusque; - o menos, plus minus; plus mi- sonam detrhere (tambin en sentido figu-
nusve; por - de cincuenta das, per plus quin- rado) // (traje extravagante con que se
quaginta dies // (signo de la adicin) disfraza uno) aliena vestis, is f. Sin: alienus
additionis signum vel index (-dcis mf). hbitus vel vestitus, us m; inslita vel inusi-
tata vestis. Uso: ponerse la -, alienam vestem
masa: (magnitud fsica) massa, ae f. Uso: - indere; quitarse la -, alienam vestem exere
crtica, massa vel moles (-is f) crtica // (mu- vel depnere // (careta de colmenero o de es-
chedumbre o conjunto numeroso de perso- grima) persona, ae f // (careta que se usa
nas) multitudo, dnis f. Sin: magna multitudo. para impedir la entrada de gases nocivos en
Uso: la - de la poblacin civil, magna cvium las vas respiratorias) persona, ae f. Sin: cas-
multitudo; penetrar en las - populares, ad po- sis, dis f; masca, ae f. Uso: - antigs, masca
pulrium multitdines propius accdere. antigasalis; persona contra letferos flatus
praemniens; cpitis integumentum adversus
masacrar: trucidare. Sin: mactare; cedere; letferos flatus ; - respiratoria, cassis du-
promscue interfcere; efferate necare. cendo spirtui; cassis ad spirandum apta //
(persona enmascarada) homo personatus.
masacre: trucidtio, onis f. Sin: caedes, is f; Sin: homo person tectus; qui personam
macttio; mactatus, us m. gerit; homo aliena (vel inslita, vel inusitata)
veste tectus; qui alienam (vel inslitam, vel
667
mascarada
inusitatam) vestem gerit (si lleva traje extra- masculinizacin: virilis hbitus smptio
vagante) // (fig, pretexto, disfraz) praetextum, (-onis f). Sin: virlium proprietatum smptio;
i n; praetextus, us m. Sin: species, i f; virilitatis adulteratae compartio.
nomen, mnis n. Uso: la - de la hipocresa,
integumenta dissimulationis; ocultarse tras masculinizar: virilem fcere vel rddere.
la - de la ficcin, involcris simulationis tegi; Sin: ad virilem morem convrtere.
quitar a uno la -, detgere liquem; evlvere
liquem integumentis dissimulationis nuda- mascullar, v. farfullar.
reque; quitarse uno la -, simulationem
abrmpere, depnere; abrmpere omnem mser o maser: instrumentum masricum.
dissimulationem; se detgere; se aperire; nu- Sin: instrumentum ndulis amplificandis.
dare nimum; patefcere se totum (licui);
tomar la - de la virtud, virtutis spciem vel masificacin: ad gregem redctio (-onis f).
simulationem indere. Sin: nmia aequtio.
mascarilla: (mscara que solo cubre la parte masonera: secta massnica. Sin: massnica
superior del rostro) os, oris n. Sin: parvum fctio; consocitio massonum; fratrnitas
oris tgimen (-mnis n). Uso: con -, ore invo- massnica; fratrnitas factionis massnicae;
luto // (vaciado de yeso sacado sobre el ros- francomurariorum secta; francosocetas
tro de una persona) os e gypso expressum. massnica; v. francmasonera.
Sin: vultus e gypso expressus.
masnico: massnicus, a, um. Sin: franco-
mascarn: (cara disforme o fantstica que murrius; v. francmasnico.
se usa como adorno en ciertas obras de ar-
quitectura) os deformatum. Sin: turpata oris masoquismo: masochismus, i m. Sin: algo-
lineamenta; turpis persona. Uso: - de proa, lgnia sive -lagna, ae f; algophlia, ae f; ma-
rostrum, i n. sochianus libdinis furor.
mascota: (persona, animal o cosa que sirve masoquista: (perteneciente o relativo al ma-
de talismn, que trae buena suerte) amule- soquismo) masochianus, a, um. Sin: ad ma-
tum, i n. Sin: fortunae pignus (-nris n) // sochismum spectans // sust masochista, ae m.
(animal de compaa) nimal assectans. Sin: homo masochiana perversitate affectus;
vir masochiana libdine afflictus // fig homo
masculinidad: masculnitas, atis f. Sin: vir- dolorum cpidus.
litas; mos (moris m) masculinus vel virilis.
668
matasellar
mastitis: mastitis, dis f. Sin: mammae vel matanza: (mortandad de personas ejecutada
mamillae inflammtio. en una batalla, asalto, etc) interfctio, onis f.
Sin: strages, is f; caedes, is f. Uso: la - de los
mastodonte: mstodon, ontis m; mstodus, armenios y los kurdos, interfctio Armenio-
dontis m. Sin: lephas primignius // fig rum ac Curdorum // (accin de matar los cer-
homo pergrandis. Sin: homo immani crporis dos y de preparar su carne) macttio, onis f
magnitdine.
matar: mactare. Sin: cedere; occdere; in-
mastodntico: mastodnticus, a, um. Sin: in- terfcere; necare.
gens; enormis, abnormis, immanis.
matasellar: signum imprmere. Sin: sigillo
mastoideo: mastoidus, a, um. Sin: masti- cursuali notare liquid.
669
matasellos
670
Mauritania
puede recibir un color sin perder el nombre vel in matrce inscrbere; in albo ascrbere; in
que lo distingue de los dems) varetas, atis f. album vel in tbulas referre; in matrculae r-
Sin: differntia; dfferens coloris spcies (-i dinem referre.
f). Uso: hasta en el blanco se advierten mu-
chos -, in candore ipso magna differntia est; matrimonial: conubialis, e. Uso: guardar di-
colores de diversos -, vrii colores // (grado ligentemente la fidelidad -, fidelitatem conu-
de intensidad que se puede dar a un sonido bialem strnue servare.
en la ejecucin de una partitura) cants vel
vocis flxio (-onis f) // (matices en el sentido matrimonio: matrimnium, ii n. Sin: conn-
fig. de rasgos que caracterizan una obra lite- bium vel conbium; conigium; nptiae,
raria) notae, arum fpl // (matices en el sen- arum fpl. Uso: - civil, matrimnium civile;
tido fig. de aspectos) modi, orum mpl. Sin: conbium officiliter (vel civliter) coniunc-
figurae, arum fpl. Uso: los - de la opinin p- tum; - entre homosexuales, conigium vel co-
blica, pblicae opinionis modi; hminum nbium inter viros homosexuales; - por la
opinionis figurae. Iglesia, conbium ritu ecclesistico coniunc-
tum; relativo al -, conubialis; asistir a un -,
matorral: dumetum, i n. Uso: - espeso, vas- nptiis interesse; celebrar un segundo -, se-
picetum. cundum matrimnium inire; contraer - (el
varn), liquam uxorem dcere; liquam in
matraca: crepitculum, i n. Sin: crtalum; matrimnium dcere; contraer - (la mujer),
sistrum. licui nbere; contraer - por el civil, matri-
mnium ritu civili ingere; dar su hija en -,
matriarcado: matriarchatus, us m. Sin: ma- fliam (licui) in matrimnium dare; pedir en
tris dominatus (-us m), domintio, domnium; -, uxorem sibi pscere; prometer su hija en -,
matriarchalis dgnitas; mulerum domintio. fliam (licui) despondre // ( marido y
mujer) cniuges, um mpl.
matriarcal: matriarchalis, e.
matriz: (tero) matrix, cis f. Sin: terus, i m;
matricial: matriculrius, a, um. alvus, i f; volva vel vulva, ae f // fig fons pri-
mus // (molde) forma, ae f // (estarcido) v.
matrcula: (lista, catlogo) matrcula, ae f. esta voz // (parte de libro o talonario que
Sin: matrix, cis f; album; index, dcis mf. queda encuadernada al cortar o separar los
Uso: - de vehculo, v. patente // (conjunto de talones, cheques, ttulos, etc., que la forman)
estudiantes que se han matriculado) acad- matrcula, ae f // iglesia, lengua -, ecclsia,
mici tirones. lingua matrix.
671
mauritano
mauritano: adj mauritnicus, a, um. Sin: mayor: (comandante) centrio maior. Sin:
maurus // sust Mauritnus, i m. Sin: Maurus, centrio primorum rdinum // - de edad,
i m. maior aetate. Sin: sui iuris; suae potestatis;
emancipatus // libro -, liber rationum // co-
mausoleo: mausolum, i n. Uso: - leniniano, mercio al por -, magna mercatura; mercatura
mausolum Leninianum. magnrii; precio al por -, prtium magnrii
vel magnrium.
maxifalda: mximum hypoznium, ii n.
mayordoma: - de casa o palacio, praefec-
maxilar: menti (gen). Sin: ad mentum prti- tura doms vel paltii; - de una estancia,
nens. villictio vel vilictio, onis f; vllici vel vlici
munus (-nris n).
maximalismo: maximalismus, i m. Sin: n-
tegri propsiti vindictio vel propugntio. mayordomo: diaetarchus, i m; diaetarcha, ae
m. Sin: praefectus aulae vel paltii; praepsi-
maximalista: sust maximalista, ae m. Sin: tus domui; ministrorum vel famulorum ma-
ntegri propsiti vindicator, propugnator, gister; ministris vel fmulis praepsitus;
consectator // adj ad summum tendens. Sin: magister officiorum. Uso: - de una estancia,
mdiis consliis contrrius; moderationis im- vllicus vel vlicus, i m ; - de Su Santidad,
ptiens; ad ntegrum propsitum tuendum t- praefectus sacri paltii; pontificalis doms
tinens. praefectus; - de un soberano, diaetarchus
doms augustae.
maya: (indio) Maia, ae m. Sin: Maianus, i m
// (planta) bellis, dis f. mayora: (parte mayor de los individuos que
componen una nacin, ciudad o cuerpo; el
mayal: (instrumento) prtica, ae f. mayor nmero, la mayor parte) mairitas,
atis f. Sin: maior pars (partis f); maior nme-
mayesttico: maiestticus, a, um. Sin: rus; pars multa; mxima pars; plures, ium pl;
maiestativus; maiestatem nnuens; maiestatis plerque; plures ex nmero (por ej, idicum,
prprius. Uso: vuelo casi -, volatus (-us m) de los jueces). Uso: - absoluta, mairitas ab-
quasi maiestticus. soluta; pars absolute maior; - relativa, mai-
ritas relativa; maior relative nmerus;
mayutica: (obstetricia) maiutice, es f. Sin: mayoras de opinin, maiores partes opinio-
ars obstetrcia // (mtodo socrtico) maiu- num; - de votos, mairitas votorum; con
tica, ae f; maiutice, es f. Sin: maiutica ars, gran - de sufragios, magna maioritate suffra-
rtio, disciplina. giorum; convicciones de la -, maioris partis
opinationes; ser elegido por - absoluta, ab-
mayo: Maius, ii m. Sin: mensis (-is m) soluta maioritate ligi; tener - en el parla-
Maius. mento, in parlamento maioritatem tenere.
672
mecanizar
mayoritario: maioris partis (gen). Sin: pl- machintio, onis f. Sin: machinamentum; r-
rium (gen); ad maiorem partem spectans. ganum.
maysculo: maisculus, a, um. Sin: grandis, mecnicamente: mechnice. Sin: arte ma-
e // fig mximus, a, um. Sin: enormis, e; gran- chinali; machinatione quadam. Uso: movido
dis. -, arte machinali actus, motus, permotus.
673
mecangrafa
instrere (proveer de mquinas); liquid m- rius; gnifer funculus. Uso: - elctrica, fun-
chinis vel machinamentis effcere (realizar culus incendirius elctricus; encender la -,
algo por medio de mquinas). Uso: - la in- funem incendirium succndere.
dustria nacional, nationalem indstriam ma-
chinalem fcere vel rddere. mechero: (boquilla de los aparatos de alum-
brado) fstula gasria // (encendedor de bol-
mecangrafa: mechangrapha, ae f; v. dac- sillo) ignitbulum, i n. Sin: ignirium; v.
tilgrafa. encendedor.
674
medida
media: (prenda) tibiale, is n. Sin: crurale, is mdica: mdica, ae f. Sin: mdica mulier.
n; cliga, ae f. Uso: medias de nailon (nylon,
niln) nailonnsia vel naelnica tibilia; me- medicamento: medicamentum, i n. Sin: me-
dias de seda, tibilia bombcina; ponerse las dicamen, mnis n; medicina; phrmacum; re-
-, tibilia sibi indcere // - aritmtica, qun- mdium. Uso: - emoliente, medicamentum
titas mdia. mitigatrium; - por va bucal, medicamen-
tum ore sumendum.
mediacin: meditio, onis f. Sin: intercssio;
intercessus, us m; interpostio. medicamentoso: medicamentosus, a, um.
Sin: medicinalis, e; vim medendi habens.
mediador: adj sequester, tra, trum; sequester,
tris, tre // sust mediator, oris m. Sin: interces- medicar: medicare; medicari. Sin: mederi;
sor; sequester, tri m vel sequestris, is m; con- morbum curare vel levare; morbo occrrere.
ciliator; deprecator.
medicastro: medicaster, tri m. Sin: mdicus
mediadora: mediatrix, icis f. Sin: sequestra, imperitus, ineptus, intilis.
ae f; conciliatrix, icis f.
medicina: (ciencia y arte) medicina, ae f.
mediados: - del siglo sexto, mdium secu- Sin: scintia vel ars mdica, medicinalis, me-
lum sextum. dendi. Uso: - deportiva, medicina palestrica;
- experimental, medicina experimentalis; -
media luna: (adorno) lnula, ae f // (smbolo preventiva, medicina ad praecavendumn
de los musulmanes) luna dimdia vel dimi- apta; - sedativa, medicina mitigatria // (me-
diata. dicamento) v. esta voz.
675
medidor
rae; - lineales, mensurae lineares; - de lqui- subsdia et vias indicare // (mitad) dimdium,
dos, liquidorum mensura, - de longitud, men- ii n. Sin: dimdia pars // (moderacin entre
sura longitdinis; - de masa, mensura los extremos) medicritas, atis f. Sin: mode-
massae; - de pesos, pnderum mensura; - de rtio; modus; mdium. Uso: guardar el justo
tiempo, mensura tmporis // (disposicin, -, mdium quiddam tenere; mediocritatem te-
prevencin) conslium, ii n. Sin: ctio, onis f. nere // (mdium) v. esta voz // (espacio fsico)
Uso: - compulsiva, ctio corcitiva; - conve- natura, ae f. Uso: - ambiente, circumiecta na-
nientes, accommodata rei conslia. tura; v. ambiente // (en el ftbol y otros de-
portes, cada uno de los jugadores de la lnea
medidor: (persona) mensor, oris m. Sin: media) cursor vel lusor mdius. Uso: - cen-
mensurator; mettor // (contador de gas o tral, cursor mdius cntricus vel centralis; -
agua) v. contador. derecho, cursor mdius dextrae partis; -
zurdo, cursor mdius sinistrae vel laevae par-
medieval: mediaevalis, e. Sin: mdiae aeta- tis; - volantes, citatssimi cursores // (sector,
tis; mdii aevi (gen). crculo o ambiente social) v. ambiente // (adj,
igual a la mitad de una cosa) dimdius, a,
medievalismo: mediaevalismus, i m. Sin: um. Sin: dimidiatus; semi indecl, en compo-
mdiae aetatis stdium et admirtio sicin con substantivos y adjetivos. Uso: -
luna, dimdia luna; - mes, dimidiatus mensis;
medievalista: mediaevalista, ae m. Sin: m- - hora, semihra; - pie, smipes, pdis m //
diae aetatis peritus vel studiosus. (adj, que est igualmente lejos de los extre-
mos) mdius, a, um // (adv, no del todo) semi
medievo: mdium aevum. Sin: mdia aetas indecl. Uso: - abierto, semiapertus; - borra-
(-atis f). cho, semigravis; - crudo, semicrudus; - de-
rruido, semrutus; - desnudo, seminudus; -
medio: (cosa que puede servir para un de- dormido, semisomnus, a, um; semisomnis, e;
terminado fin) subsdium, ii n. Sin: instru- - muerto, semimrtuus, sminex (-ncis), se-
mentum; adiumentum; rtio. Uso: - minimis, e sive seminimus, a, um ; - que-
audiovisuales, instrumenta audiovisiva vel mado, semiambustus, semicrematus; -
audivisfica; - clsicos, subsdia conventio- rapado, semirasus; - salvaje, semibrbarus.
nlia; - divinos, instrumenta divina; - lcitos,
lcitae rationes (vel subsdia); - ordinarios, medioda: (mitad del da) merdies, i f. Uso:
res usitatae; - radiales y televisivos, radioph- antes del -, ante merdiem; tmpore anteme-
nicae et televisficae transmissiones; - tera- ridiano; cerca del -, crciter merdiem; des-
puticos, medendi rationes; - de pus del -, post merdiem; tmpore
comunicacin, instrumentum communicatio- postmeridiano; al - en punto, ad umbilcum
nis; nntiis vulgandis instrumentum; - de co- diei // (sur) v. esta voz.
municacin interactivo, communicatrium
instrumentum interactivum; medios de comu- medioeval, v. medieval.
nicacin modernos, instrumenta communica-
tiva moderna; medios de comunicacin medioevo, v. medievo.
social, subsdia communicationis socialis;
medios de produccin, mdia (-orum npl) mediopensionista: qui dimdiam pensionem
productionis; instrumenta bonis gignendis; - solvit.
de transporte, vehculum; determinar los -,
676
megavatio
677
megavoltio
678
memorial
melodioso: melodiosus, a, um. Sin: meldus; membrillo: (arbusto) cydnia vel cotnia, ae
modulatus; canorus; dulcis; suavis; suviter f. Sin: cydnius, ii f // (fruto de este arbusto)
vel dulcssime modulatus. Uso: ser -, bene cydnium, ii n; cydneum, i n. Sin: malum
sonare. cydniae; cydnium malum.
meln: melo, onis m. Sin: melpepo, nis m. memorial: memoriale, is n. Sin: liber vel li-
bellus memorialis; commentrii, orum mpl.
679
memorialista
680
mercado
menstruar: mnstrua cere vel pllere. mentol: mentolum, i n. Sin: lcohol (-lis m
y n) menta expressus vel expressum.
mensual: (que sucede o se repite cada mes)
mnstruus, a, um. Sin: menstrualis, e // (que men: index (-dcis m) vel ordo (-dnis m)
dura un mes) mnstruus. Sin: unus mensis // cenae, ciborum, escarum, epularum, ferculo-
(pen, obrero a quien se paga por mes) ope- rum.
rrius cui mnstrua pecnia (vel mnstrua
merces; vel mnstruum stipndium, prtium, mercachifle: circulator, oris m. Sin: crcitor;
salrium) slvitur. circitor (vel circmitor, vel circumforneus)
nstitor.
mensualidad: (sueldo o salario de un mes)
mnstruum, i n. Sin: mnstruum stipndium mercader: mercator, oris m. Uso: - ambu-
vel salrium; mnstrua merces vel pecnia; lante, circulator; propla (ae m) circumfor-
stips (-stipis f) vel soltio mnstrua; unus neus; vagus mercator; - de esclavos,
mensis aes (aeris n). venalcius vel venalicirius, ii m; servorum
mercator vel negotiator.
mensualmente: (todos los meses) mnibus
mnsibus // (cada mes) sngulis mnsibus; in mercado: (lugar o edificio pblico destinado
sngulos menses // (cada treinta das) tric- a comprar, vender o permutar gneros y mer-
simo quoque die. cancas) mercatus, us m. Sin: nndinae, arum
fpl; macellum; forum nundinarum; rerum ve-
mnsula: ancon, nis (ac -ona m). nlium domus (-us f); amplior taberna; mul-
tigneris taberna. Uso: - al aire libre,
mensura: mensura, ae f. mercatus sub divo; da de -, nndinae, arum
fpl; dies mercurialis // (conjunto de operacio-
mensurabilidad: mensurablitas, atis f. nes comerciales) mercatus, us m. Sin: mer-
catura; nundintio. Uso: - clandestino o
menta: menta vel mentha, ae f. Uso: pastilla negro, commrcium clandestinum, furtivum,
de -, pastillus e sccharo et menta confectus. vtitum; mercatura clandestina, furtiva, v-
tita; annona excandefacta vel incensa; -
mental: mentalis, e. Sin: mentis (de la comn, communis mercatus; mercatus con-
mente). sociatus; - internacional, mercatura interna-
tionalis; - laboral, mercatus laboris; - libre,
mentalidad: mentlitas, atis f. Sin: mens, mercatus liber; liber mercaturae usus (-us m);
mentis f; ingnium; mentis hbitus (-us m) lbera negotitio; oeconmicus mercatus
vel habitudo (-dnis f); hbitus nimi; nimi liber; - de los libros, mercatura librorum //
inclintio; sentiendi rtio; mens animusque. comprar, vender a precio de - negro, prtio
Uso: - hedonista, mens hedonstica; mentis immdico (immoderato, iniquo, iniqussimo)
affectus, qui ad voluptatem propendet vel mere, vndere; ejercer el - negro, prtio im-
propendit; - de este mundo, huius seculi mdico mercari; permitir el - negro, anno-
mens; - de permisivismo sexual, mentis hbi- nam excandefactam permttere vel tolerare;
tus pro licntia sexuali. ser vctima del - negro, annon excandefact
vexari // (salida econmica) commrcium, ii
mentalmente: mente. Sin: nimo; cogita- n. Uso: - internacional financiador, pecunia-
tione; pctore; tcite secum. rum commrcium inter Civitates // (mbito
681
mercantil
682
mesita
mrito: mritum vel promritum, i n. Sin: mensa vel tbula lusria; - de noche, mensa
laus; virtus. Uso: segn el -, pro mritis; sin cubicularis vel cubiculria // levantar la -,
-, nullo mrito. mensam tllere vel removere; poner la -,
mensam strnere, instrere, apparare, compa-
meritocracia: meritocrtia sive -crata, ae f. rare, appnere; poner las cartas sobre la -,
Sin: omnmoda mriti mensura. detectis ldere chartis; fig aperte loqui; palam
gere; sentarse a la -, mensae accmbere; ad
meritocrtico: meritocrticus, a, um. Sin: ad mensam sedere; servir a la -, ministrare // (en
omnmodam mriti mensuram spectans. las asambleas polticas y otras corporacio-
nes, conjunto de las personas que las dirigen)
merlot: vinum rubrum burdigalense. delecti, orum mpl. Sin: conslium.
683
mesmerismo
laris), lecturia, nocturna. - del viaje, locus pettus; terra petta; Roma
es mi -, Romam peto.
mesmerismo: mesmerismus, i m. Sin: Mes-
mrii doctrina. metbasis: metbasis, is f.
684
metaloterpico
685
metalurgia
686
mtodo
vel decduum; lapis (e) caelo delapsus; meteoroscopia: meteoroscpia sive -scopa,
stellarum ignitum fragmentum. ae f.
687
metodologa
trumenta audiovisiva vel audiovisfica; - bu- metonmico: metonmicus, a, um. Sin: mu-
rocrtico, publicorum officilium hbitus, tatus; immutatus; per metonmiam dictus;
usus, agendi rtio // - cientfico, ars et rtio; quod est prprium metonmiae; quod meto-
interioris doctrinae rtio; via eruditssima; - nmiam constituit.
crtico, crticae artis rtio; criticorum rtio; -
didctico, docendi rtio, via, modus; ars do- metonomasia: metonomsia sive -masa, ae
cendi; didctica mthodus; instituendi modus f.
vel genus (-nris n); - educativo, instituendi
peros rtio; - experimental, mthodus expe- mtopa: mtopa, ae f.
rimentalis; - filolgico, grammaticorum criti-
corumque via ac rtio; - histrico, mthodus metralla: pyrbola, orum npl. Sin: mydri,
histrica; - inductivo, mthodus inductiva; - orum mpl; misslia, ium npl; blides (-um pl
Kneipp, via curandi kneippiana; curtio de bolis, dis f); pilae ignferae; globi plmbei
kneippiana; - modernos, recentiorum tmpo- ac frrei; pria vel pyrotchnica grando
rum rationes; - Natura, naturae rtio; - natu- (-dnis f); misslia ignfera, ignvoma, incen-
ral, mthodus naturalis; mthodus quam diria, frrea; glbuli ignferi, ignvomi, in-
naturalem appellant; - naturales de regula- cendirii, frrei; glandes ignferae,
cin de la fertilidad, naturales rationes fecun- ignvomae, incendiriae, frreae.
ditatis moderandae; naturales fertilitatis
moderandae modi; - nuevo, nova mthodus; metrallar, v. ametrallar.
- pedaggico, rtio educandi; - radial, rtio
radiophnica; - sociolgico, mthodus socio- metrallazo: ballisttio, onis f. Sin: pyro-
lgica; - Structural Approach, mthodus ballisttio; pyroboltio; mydroboltio; ballis-
Structural Approach dicta; - tcnico, tchnica tae (pyroballistae, pyrboli, mydrboli) ictus
mthodus; technicorum rtio; - vital, viva (-us m), coniectus (-us m) vel emssio (dis-
mthodus // - de combate, rtio proeliandi; - paro); ballistae sonus, i m vel fragor, oris m
de componer una obra, peris peragendi via; (detonacin).
- de educacin, instituendi modus ac rtio; -
de enseanza, rtio docendi; mthodus insti- mtrica: mtrica, ae f. Sin: metrolgia sive
tutria; docendi rtio ac disciplina; - de en- -loga; ars vel res mtrica; mtricae leges;
seanza del latn, linguae latinae docendae doctrina mtrica. Uso: innovaciones -, res
rtio; - de investigacin, investigandi rtio; mtricae novae; - latina, ars mtrica latina;
rtio pervestigationis; nuevos - de enseanza, licencia -, metiendi versus licntia; - de los
novae docendi viae; - de vida, vitae rtio poetas lricos, lyricorum ars mtrica; regla
de -, mtrica lex; rgula artis mtricae; versi-
metodologa: methodolgia sive -loga, ae f. ficationis lex.
Sin: mthodi (vel de mthodo) doctrina, dis-
ciplina, scintia. mtricamente: mtrice. Sin: mtrica ra-
tione.
metodolgico: methodolgicus, a, um. Sin:
ad methodolgiam ttinens. mtrico: mtricus, a, um.
688
micelio
lumen; cantidad de algo) metrum, i n. Uso: - tio, permxtio, admxtio, onis f. Sin: mixtura;
cuadrado, cbico, metrum quadratum, cbi- compostio. Uso: - confusa, v. mezcolanza; -
cum; medio -, semmetrum; - y medio, ses- detonante o explosiva, gasum displodens vel
qumetrum; sesquilterum metrum; alto displosivum; - de plomo y estao, aes ac stan-
cuatro - y medio, quattuor semis metra altus; num mixta; una - de varias cosas, vriae res
cinco - ms ancho, quinque metris ltior // mixtae; una - de opiniones, varetas opinio-
(instrumento que se emplea para medir) me- num // Mec mixtura ris benzinique // (ar-
trum, i n. Sin: mensura (-ae f) mtrica // (me- gamasa) arenatum, i n.
dida del verso) metrum, i n. Uso: - poticos,
nmeri ac modi // (apcope de metropoli- mezclador: mixtrius vel mistrius, ii m. Sin:
tano, ferrocarril) v. metropolitano. commixtor vel commistor.
689
micetografa
690
microprocesador
691
microprogramacin
mielatrofia: myelatrphia sive -tropha, ae f. mircoles: fria quarta. Sin: dies Mercrii.
692
mimetzacin
mlia (vel mllia, ium npl) annorum. dollariorum. Uso: varios centenares de - de
marcos alemanes, complures centeni milio-
milsima: millsima pars. nes marcarum Germanicarum; se necesitan
sesenta - de libras esterlinas, opus est sexa-
milsimo: millsimus, a, um. ginta milinibus libellarum Britannicarum //
(nmero muy grande indeterminado) ses-
miliamperio: milliamprium, ii n. Sin: centa mlia. Sin: sescnties (sescntiens); m-
millsima pars amprii. lies. Uso: un - de mundos, sescenta mlia
mundorum; millones y millones de seres hu-
miligramo: milligrammum, i n. manos, innumerbiles hmines; complura
centena mlia hminum.
milmetro: millmetrum, i n. Uso: - cua-
drado, cbico, millmetrum quadratum, c- millonario: milionrius, ii m. Sin: praedives
bicum. homo.
milln: (mil millares) mlio vel mllio, onis mimeografiar: mimeogrphice dere vel
m. Sin: dcies (dciens) centena mlia (-ium descrbere. Sin: mimegrapho (vel per mime-
npl); dcies centum mlia; mlies (mliens, graphum, vel mimegraphi ope) dere.
mllies, mlliens) mille; millena mlia. Uso:
un - y cien mil peregrinos, unus milio et cen- mimeogrfico: mimeogrphicus, a, um.
tum mlia peregrinatorum; un - y medio, unus
semis milio; dos, tres, cuatro ... -, duo, tres, mimegrafo: mimegraphum, i n. Sin: ap-
quattuor ... miliones vel milliones; vcies (v- paratus (-us m) mimeogrphicus; polgra-
ciens), trcies (trciens), quadrgies (quadr- phum, i n; polygrphium, ii n;
giens) ... centena mlia; vcies, trcies, polygrphicum instrumentum; mchina mul-
quadrgies ... centum milia; un - de veces, d- tiplicatria.
cies cnties mlies; cien - , cnties centena
mlia; mil -, miliardum, i n; dcies mlies cen- mimtico: mimticus, a, um. Sin: imitativus.
tena mlia; casi dos - de km cuadrados, duo
fere miliones chiliometrorum quadratorum; mimetismo: mimetismus, i m. Sin: mmesis,
los - de refugiados, perfugarum centena d- is f; imittio, onis f; ingnita imittio.
cies mlia // costa de dos o tres - de dlares,
sumptus (-us m) duorum triumve milionum mimetizacin, v. mimetismo.
693
mimetizar
694
ministerio
Uso: aceite -, minerale leum // sust mine- minifalda: tuncula (vestcula, indcula, t-
rale, is n. Sin: metallum. nica, gunna, cstula) mnima. Sin: gunna su-
prbrevis; hypoznium mnimum.
mineraloga: mineralgia sive -loga, ae f.
Sin: metallorum doctrina, descrptio, scin- minigolf: pilamlleus minutus.
tia.
minimalismo: minimalismus, i m.
mineralgico: mineralgicus, a, um. Sin: ad
minerlium (vel ad metallorum) doctrinam minimalista: minimalista, ae m.
ttinens.
minimizar: extenuare. Sin: ad mnimum re-
mineralogista: mineralgiae investigator. dgere; mnimi fcere.
Sin: metallorum doctrinae peritus.
mnimo: mnimus, a, um. Uso: como m-
minero: fossor, oris m. Sin: metallrius, ii m; nimo, mnimum; los que carecen del - vital,
metllicus. Uso: - de carbn, fossor carbon- qui mnimo subsdio carent ad vitam necess-
rius; - de metal, metallifossor vel fossor me- rio.
tllicus.
minio: mnium, ii n. Uso: pintar, untar con -,
minestrone: sorbtio compsita. miniare; mnio colorare.
miniatura: (letra floreada, trazada con ministerio: (cargo, empleo, oficio u ocupa-
minio en los antiguos manusritos) rubrca, ae cin) ministrium, ii n. Sin: munus, -nris n.
f // (pintura de pequeas dimensiones) mi- Uso: - pastoral, ministrium pastorale; cura
nuta vel minutssima pictura. Sin: imago pastoralis; - sacerdotal, ministrium sacerdo-
picta mnima; pictura mintulis punctis labo- tale; dejar el - sacerdotal, munus sacerdotale
rata. Uso: en -, minsculus; pusillus; una depnere // (empleo de ministro) ministri vel
Roma en -, pusilla Roma; la casa es un Es- administri (pblici) munus // (cada uno de los
tado en -, domus pusilla res pblica est // departamentos en que se divide la goberna-
(cosa menuda, de escaso tamao) res minuta, cin del Estado) ministrium, ii n; pblicum
parva, pusilla. ministrium. Uso: - europeo, ministrium
europaeum; - de la agricultura, ministrium
miniaturista: minutarum imginum pictor. agriculturae; - de la comunicacin, minist-
Sin: minutissimarum picturarum rtifex rium communicationis; - de cultura y educa-
(-fcis m). cin, ministrium cults atque educationis;
ministrium cultus reique culturalis; - de la
minicomputadora: computatrum vel ordina- defensa, ministrium pblicum rei defensio-
trum minutum. Sin: parvum instrumentum nalis; - de la pblica instruccin, minist-
computatrium. rium institutionis pblicae; ministrium a
pblica institutione; ministrium pblicum
695
ministra
rei institutriae; administrtio institutionis ministro: (persona que ejerce algn oficio,
pblicae, - del interior, ministrium rerum empleo o ministerio) administer vel minister,
domesticarum; ministrium administrationis tri m. Sin: ministrator vel administrator.
internae; - de la salud, ministrium valetdi- Uso: - de justicia, iudex, dcis m; praetor, oris
nis; ministerios de la Santa Sede, ministria m // (persona que dirige cada uno de los de-
Sanctae Sedis; - de transportes, sedes admi- partamentos ministeriales en que se divide la
nistri transvectioni (vel vehiculationi, vel rei gobernacin del Estado) administer pbli-
vehiculriae) praepsiti // (edificio en que se cus. Sin: reipblicae administer; civitatis
hallan las oficinas de cada departamento mi- moderator. Uso: - de la agricultura, adminis-
nisterial) sedes administri (pblici). Uso: - ter rei agrriae; del comercio exterior, mi-
de agricultura, sedes administri agriculturae nister commrcii xteri; - de cultura,
praepsiti; - de asuntos exteriores, sedes ad- administer pblicus rei culturalis; administer
ministri xteris negtiis praepsiti; - de asun- pblicus cults civilis; administer cults rei-
tos sociales, sedes administri negtiis que institutriae; - de defensa, minister de-
socilibus praepsiti; - del comercio exterior, fensionis; pblicus administer a defensione;
sedes administri commrcio cum xteris re- administer civitati defendendae praepsitus;
ginibus praepsiti; - de comunicaciones, administer pblicus defensionis militaris vel
sedes administri communicationi sociali rei defensionalis; - de la ecologa, administer
praepsiti; - de economa, de las finanzas, pblicus rei oecolgicae; - de economa, de
sedes administri rei nummriae pblicae hacienda, rei nummriae administer; pblico
praepsiti; - del exterior, sedes administri x- aerrio administrando praefectus; - de la eco-
teris negtiis praepsiti; - de la industria y el noma y la tecnologa, administer oecon-
comercio, sedes administri indstriae et com- miae technologiaeque; - de instruccin
mrcio praepsiti; - de la pblica instruccin, pblica, minister pblicae instructionis; - del
sedes administri pblicae institutioni praep- interior, minister a rebus interiribus; - de
siti; - del interior, sedes administri negtiis justicia, administer iusttiae; administer a
domsticis (vel rebus internis) praepsiti; - de rebus iudiciriis; - de relaciones exteriores,
justicia, sedes administri rei iudiciriae prae- administer ab xteris negtiis; administer
psiti; - de la marina mercante, sedes admi- rerum exterarum; minister negotiorum exte-
nistri rei martimae mercatriae praepsiti; - rorum; administer pblicus rationum extera-
de la salud, sedes administri saluti pblicae rum vel externarum; praepsitus xteris
praepsiti; - del tesoro, sedes administri the- negtiis; - de salud pblica, administer a sa-
sauririi; - para el ambiente, sedes administri nitate pblica; - del trabajo, administer peri
rei ambitali praepsiti; - para el turismo y el accurando; - de transportes, administer p-
espectculo, sedes administri rei periegticae blicus rei vehiculriae // - plenipotenciario,
et spectculis praepsiti. orator lberis cum mandatis; primer -, jefe de
gabinete, administer primrius; princeps mi-
ministra: administra pblica. Uso: - del exte- nister; princeps administrorum; administro-
rior, ministra a rebus xteris; - de relaciones rum presidens; praeses conslii
exteriores de los Estados Unidos, administra administrorum; - sin cartera, administer sine
rerum exterarum Confoederatarum chartophylcio; consejo de ministros, cons-
Civitatum Americanarum. lium administrorum.
696
miologa
697
miolgico
miopa: mypia sive myopa, ae f. Sin: lusc- mirada: mrias, dis f. Sin: decem mlia;
tio; culi hbetes; culi non satis prospi- dena mlia.
cientes; culi non longe conspectum ferentes
// fig ingnium parum acutum. Sin: ingnium miriagramo: myriogrammum, i n.
hebes vel retusum, vel retunsum.
mirialitro: myrilitrum, i n.
miosis: mysis, is f. Sin: pupillae contrctio.
mirimetro: myrimetrum, i n. Uso: - cua-
miosota: myostis, dis f. Sin: myosta, ae f; drado, myrimetrum quadratum (=
myoston, i n. 100.000.000 m2, mlies centena mlia metro-
rum quadratorum).
miosotis, v. miosota.
miripodo: myriapus, dis m. Sin: millpeda
mioterapia: myotherapa, ae f. Sin: muscu- vel centpeda, ae f.
lorum curtio.
mirilla: lamella collneans.
mira: (seal fija hacia la cual se dirigen vi-
suales) scopus, i m. Sin: meta; dirctio. Uso: miripodo, v. miripodo.
dirigir la -, tomar el punto de -, speculari;
estar a la -, andar a la -, quedar a la -, li- mirstica: myrstica, ae f.
quid speculari // (intencin) propsitum, i n.
Uso: poner la - en una cosa, rem sibi prop- mirlo: mrula, ae f; mrulus, i m.
nere; in liquid intndere; no tener ninguna -
poltica o temporal, nulla cmmoda poltica mirn (voyeur): contemplator libidinosus.
vel temporlia affectare; no tiene otra -, nihil Sin: obscena observandi cpidus; ad obscena
698
miscible
699
misil
700
mnemnica
mtico: mthicus, a, um. Sin: fabulosus; fa- mitmano: mythmanes, is m. Sin: mytho-
bularis, e. mni laborans; ad mythomniam proclivis.
701
mnemnico
nica, orum npl; disciplina vel ars memriae. tssimus; artculos de -, merces delicatae fpl;
res elegantiores fpl; - en el vestir, vestis hbi-
mnemnico: mnemnicus, a, um. Sin: me- tus; nueva - en el vestir, nova vestimenta;
morialis, e; ad memriae artem spectans. novus vstium mos; vestido a la -, nove ves-
titus // poeta de -, pota nunc ( vel tunc) m-
mnemotecnia, mnemotcnica, v. mnem- xime vigens vel placens; la - de hacer algo,
nica. mos alicius rei faciendae; ser - o de -, estar
de -, vigere vel placere; moris (vel in more)
moar: tela interundata. esse; morem retinere; introducir - extranje-
ras, peregrinos mores indcere vel inferre;
mobiliario: adj mbilis, e. Sin: movens. seguir la -, aliorum hbitum imitari; volverse
Uso: efectos, objetos, enseres -, moblia, ium de -, in morem vrtere; fuera de -, desuetus;
npl; movntia, ium npl; res moventes vel obsoltior; iam non in more; pasar o pasarse
mbiles; res quae moveri possunt // (moblaje) de -, obsolscere, exsolscere.
v. esta voz.
modal: modalis, e.
moblaje: supellex, lctilis f (abl -e sive -i).
Sin: ornamentum, i n; ornamenta, orum npl; modalidad: rtio, onis f. Sin: condcio.
instrumentum. Uso: - de una casa, supellex
domstica; instrumentum domsticum; modelable: formbilis, e. Sin: quod formari
doms ornamentum potest.
moca: (variedad de caf) faba mocana // (in- modelado: (accin) fctio, onis f. Sin: com-
fusin de caf) ptio cafaeria mocana. postio; formtio // (efecto) fictura, ae f.
mochila: mntica, ae f. Sin: srcina; impedi- modelador: fictor, oris m. Sin: formator.
mentum; bulga; sacciprium dorsuale; saccus
meris suspendendus. Uso: llevar la -, srci- modelar: formare. Sin: fngere; accommo-
nam gestare; ponerse la -, srcinam ad dor- dare.
sum accommodare; quitarse la -, srcinam
pnere vel depnere. modelista: minutorum specminum rerum ef-
fector.
mochuelo: (ave rapaz nocturna) lula, ae f.
modelo: (representacin en pequea escala)
moco: mucus, i m. Sin: pituta. Uso: - de forma, ae f. Sin: exemplar; modus. Uso: - pe-
pavo (planta), amarantus caudatus. queo, formella; parva forma; - de una m-
quina, exemplar mchinae; - de una nave,
moda: (uso, modo o costumbre que est en modus navis // (figura de barro, yeso o cera
boga durante algn tiempo o en un determi- que despus se ha de reproducir en madera,
nado pas) moda, ae f. Sin: consuetudo, dnis mrmol o metal) exemplar, aris n. Uso: - de
f; mos, moris m; usus, us m; hbitus, us m; arcilla, proplasma, tis n; - de cera, exemplar
mos et consuetudo; cultus modus. Uso: - del e cera factum; - de yeso, exemplar e gypso
pas, cultus modus domsticus; - extranjera, factum // (vestido con caractersticas nicas,
cultus modus peregrinus; - femenina, mundus creado por determinado modista) vestis (-is
mulebris; - nueva, hbitus novus; mos recen- f) exemplaris vel singularis // (persona o cosa
702
moderno
703
modificador
nunc (vel nostro tmpore) est. Uso: los hom- sor; aculeatus vel acerbus irrisor.
bres -, hmines moderni vel hodierni; la vida
-, vita moderna; tiempos -, tmpora moderna mofarse: - de uno, liquem ludbrio habere;
vel hodierna; uso eclesistico - del latn, mo- sugillare vel suggillare liquem; - de algo, su-
dernus usus ecclesisticus latinitatis. gillare liquid; - de todo, mnia in ludbrium
vrtere; v. burlarse.
modificador: mutator, oris m. Sin: commu-
tator; transformator; qui immtat. moglico, v. monglico.
modismo: (expresin privativa de una len- mogote: (montculo) acuminatus collis (is m)
gua) peculiaris modus dicendi // (idiotismo) // (hacina de forma piramidal) acuminatus
v. esta voz. mssium cmulus.
modista: (persona que tiene por oficio hacer mohair: txtile muhaiarense.
prendas de vestir) vestficus, i m; vestfica,
ae f. Sin: novorum vstium effector (-oris m) Mohammed, v. Mahoma.
vel effectrix (-icis f).
moharra: cuspis, dis f.
modisto, v. modista.
moho: (hongo muy pequeo que se cra en la
modo: modus, i m. Uso: - de expresarse, di- superficie de los cuerpos orgnicos) mucor,
cendi vel scribendi modus, forma; sententia- ris m // (capa que se forma en la superficie
rum orationisque forma; - de vivir, modus de un cuerpo metlico por alteracin qu-
vivendi. mica de su materia) robigo vel rubigo, gnis
f (- de los metales); ferrugo, gnis f (- del hie-
modulacin: modultio, onis f. Sin: vocis rro); aerugo, gnis f (- del cobre). Uso: cu-
flxio; sonoritatis flxio. Uso: - de frecuen- bierto de -, robiginosus; robgine obductus.
cia, frequntiae modultio.
moir: undulatus, a, um.
modulador: adj modulatrius, a, um // sust
modulator, oris m // (dispositivo que realiza mojigatera: (disimulacin) simultio, onis
la operacin de modulacin) modulatrium, f. Sin: fallcia; fctio; hypcrisis, is f // (bea-
ii n. Sin: instrumentum modulatrium. tera) pietatis simultio vel spcies; pietatis
erga Deum simultio; religionis ostenttio;
modular: modulari. perviccia religionis.
704
mollear
705
mollete
706
monja
moneda: (pieza de metal acuada para ser- mongoloide: gneri monglico smilis, e.
vir en las transacciones) nummus vel numus,
i m. Sin: moneta, ae f. Uso: - de oro, de plata, monigote: (mueco o figura grotesca) neu-
de bronce, numus ureus, argnteus, aneus // rospaston, i n. Sin: larva, ae f; ppulus, i m;
(dinero) res nummria. Sin: pecnia; nummi, mbile lignum // (persona insignificante y de
orum mpl. Uso: papel -, chartcea pecnia; poco carcter) truncus, i m. Sin: caudex,
valor de la -, pecniae vis; nummorum vis; dcis m; stipes, ptis m.
nummi prtium; pagar en - italiana, nummis
itlicis (vel Itliae nummis, vel libellis itli- monismo: monismus, i m.
cis) pndere vel slvere; pagar en libras es-
terlinas, nummis nglicis (vel libellis monista: adj monsticus, a, um. Sin: mo-
nglicis) pndere // fig, pagar en la misma -, nismo favens; ad monismum prtinens // sust
par pari referre; par pro pari referre; pari res- monista, ae m. Sin: monismi sectator.
pondere; par pari respondere; pria pribus
respondere. monitor: (persona encargada de ensear la
prctica de alguna disciplina) mnitor, oris
monedero: (bolsa o cartera donde se lleva m // (dispositivo electrnico) monitrium, ii
el dinero en metlico) marspium vel mar- n. Sin: monitrium; monitrium electrni-
sppium, ii n. Sin: crumna, ae f; theca num- cum; machinamentum vel instrumentum mo-
mria; nummorum scculus. Uso: - lleno, nitrium; machnula monitria.
marspium bene nummatum; marspium
plenum ssium // (el que acua la moneda) monitor (Inform) monitrium, ii n. Sin:
monetrius, ii m. Sin: pifex monetae; mo- album visficum; tbula dilcida descriptria;
netae cusor. Uso: - falso, paracharactes, ae m; machinamentum visficum descriptrium.
monetae adulterator; monetrius adulter.
monitorio: monitrius, a, um.
monegasco: adj monoecensis, e; sust Mo-
noecensis, is m. monja: mnacha, ae f (dat y abl pl -bus).
Sin: monialis, is f; sanctimonialis; nonna, ae
monetario: monetalis, e. Sin: monetrius; f (dat y abl pl -abus); nonna coenobialis;
707
monje
virgo monialis. Uso: - conversa, ancilla sanc- sincnium; cntio solitria; cantus homoph-
timonialis; convento de monjas, coenbium nicus.
monacharum; hacerse -, mnacha fio; cltui
divino sacrari; se cltui divino sacrare. mondico: mondicus, a, um.
mono: (traje de faena, de una pieza) tuta, ae monofisita: monophysta, ae m. Sin: euty-
f. Sin: indutrium, ii n; tnica bracata; indu- chianus.
mentum bracatum // (simio) smius, ii m.
monofisitismo, v. monofisismo.
monoaural, v. monofnico.
monofnico: monophnicus, a, um.
monobsico: monobsicus, a, um.
monogamia: monogmia sive -gama, ae f.
monocigtico: monozygticus, a, um. Uso: observar la -, unam uxorem habere
(dicho de una persona), sngulas uxores ha-
monocigoto: monozygotum, i n. bere (dicho de varias personas).
708
monotesmo
monografas, res gestas ppuli Romani carp- trium habens; uno machinamento motus;
tim perscrbere. unimotralis, e // sust monomotrium, ii n.
Sin: unimotrium; unimotrum.
monogrfico: monogrphicus, a, um. Uso:
mtodo -, mthodus monogrphica. monopatn: monopedrota, ae f. Sin: xula
rotalis gubernbilis.
monografista: monographae auctor, oris m.
Sin: rerum peculirium scriptor vel studio- monoplano: monplanum sive -plnum, i n.
sus. Sin: arinavis vel aronavis unum planum
habens.
monograma: monogramma, tis n. Uso: el -
de Cristo, Christi (vel christianum) mono- monopolio: monoplium, ii n. Sin: unus
gramma. vendtio. Uso: - de la administracin y uso
de los medios de produccin, una auctritas
monolinge: unus sermonis (gen). administrandi instrumenta bonorum effectio-
nis iisque utendi; - de la enseanza, mono-
monoltico: monolthicus vel monlythus, a, plium instructionis.
um.
monopolista: (monopolstico) v. esta voz //
monolito: monlythus, i m. Sin: monlythus (persona que ejerce monopolio) v. monopoli-
lapis, dis m (piedra monoltica); columna zador.
monlytha (columna monoltica); monly-
thum monumentum (monumento monol- monopolstico: monopolsticus, a, um. Sin:
tico). ad monoplium spectans.
709
monotesta
monotesta: adj monothesticus, a, um. Sin: par a viandas, escrium vel escarum an-
ad unus dei cultum prtinens // sust mono- bathrum.
thesta, ae m. Sin: unus dei cultor.
montado: - sobre ruedas, subrotatus, a, um.
monotipia: (mquina) v. monotipo // (arte)
monotypa, ae f. Sin: compostio per sngulas montaje: instrctio, onis f. Sin: compostio;
ltteras; singularum litterarum compostio. coninctio; mchinae vel machinarum
instrctio; (en el cine) pellculae cinemato-
monotipista: monotypista, ae m. Sin: mo- grphicae compostio.
ntypus, i m.
montante: (espadn grande que se esgrime a
monotipo: montypum, i n. Sin: monotpi- dos manos) romphaea vel rhomphaea, ae f.
cum prelum; mchina monotpica. Sin: ingens gldius vel ensis (-is m) // (listn
o columna pequea) scapus (-i m) vel asser
monotona: monotnia sive -tona, ae f. Sin: (-ris m) cardinalis.
unus modi tenor; nulla varetas; varietatis ca-
rntia. Uso: con -, sine varietate; eodem sem- montaa: mons, montis m. Uso: - rusa,
per tenore; uno tenore; sine ulla varietate; currculum retroflexum; montes rssici.
nulla varietate; simliter atque uno modo.
montaero: studiosus mntium lustrator.
montono: montonus, a, um. Sin: unsonus Sin: scandendi montes vidus vel cpidus;
vel unum tenorem servans (de la voz); ae- montanis lustratinibus affectus.
qualis, e; sine ulla varietate; nulla varietate;
semper idem (adem, idem); simliter atque montaismo: stdium mntium scansionum.
uno modo. Uso: discurso -, ortio nulla va- Sin: mntium ascendendorum stdium; mon-
rietate predita vel delectans; vida -, adem tanae excursiones vel exercitationes. Uso:
semper vita; voz -, vox languens. hacer -, montes lustrare; mntium ascensus
factitare.
monovalente: monvalens, entis. Sin: mo-
nobsicus. montar: (subir sobre un animal o a un veh-
culo) ascndere. Sin: inscndere, conscn-
monseor: (ttulo que se da a los prelados) dere. Uso: - a caballo, (in) equum ascndere
dminus vel domnus, i m. Sin: meus dminus // (cabalgar) equitare. Sin: equo vehi, ferri,
// (ttulo de honor que concede el Papa a de- vectari; in equo ire; equum gere, rgere, im-
terminados eclesisticos) cappellanus hono- pllere // (armar o poner en su lugar las pie-
rrius, vel praelatus honorrius, Summi zas de cualquier aparato o mquina)
Pontficis. dispnere. Sin: collocare.
monstruo: monstrum, i n // fig (persona muy monte: mons, montis m. Uso: echarse al -,
mala) monstrum, i n. Sin: monstrum hmi- in silvis latitare // - de piedad, muturia (vel
nis; homo diritate taetrrimus; (persona muy mutuatcia, vel mututica) puperum mensa.
fea) foedssimum monstrum; homo pravae Sin: muturia mensa in subsdium miserorum
foeditatis. vel egntium; muturia mensa a pietate.
710
moralista
711
moralizacin
moralizacin: morum corrctio (-onis f). mordaz: mordax, acis. Sin: dicax; acerbus;
Sin: corruptorum morum emendtio. asper; amarus. Uso: ser -, aculeata usurpare
verba.
moralizador: mnitor ad virtutem. Sin:
corruptorum morum emendator. mordaza: (instrumento que se pone en la
boca para impedir el hablar) oris obturamen-
moralizar: (reformar las malas costumbres tum. Sin: pannus ad os claudendum. Uso:
enseando las buenas) mores corrgere vel poner -, licui in os pannos farcire; fig alic-
emendare; mores fngere, formare, infor- ius os obturare; licui os opprmere; alicius
mare; mores recte conformare // (discurrir linguam comprmere // (aparato usado para
sobre moral) de mribus disputare, dissrere, apretar) bccula, ae f. Uso: - del freno, freni
dissertare. bccula.
moralmente: morliter. Sin: morali ratione; mordazmente: mordciter. Sin: acerbe; cri-
sensu morali; ad rgulam morum; secundum ter; spere; amare.
praecepta morlia. Uso: obligar -, ex nimi
conscintia obligare. moreno: fuscus, a, um. Sin: subniger, gra,
grum. Uso: oso -, ursus subnigro pilo.
moratoria: diltio, onis f. Sin: proltio; pro-
crastintio. morfema: morphema, tis n.
712
mortificacin
morillo: ferrum focrium. Sin: frreum fulci- mortadela: murtatum vel myrtatum, i n. Sin:
mentum. tomculum; tomcina; murtatum frcimen
(-mnis n).
morir: mori dep intr. Sin: e vita discdere,
excdere, migrare; vit fungi vel defungi; mortaja: sudrium, ii n. Sin: lnteum; fne-
vitam finire; ltimum spritum rddere. Uso: bre lnteum.
- de pulmona, pneumni correptus vit
functus est; muri a los 82 aos, octogsi- mortal: mortalis, e. Sin: mortferus; mrtifer;
mum secundum annum agens vit functus mortficus; letalis; ltifer. Uso: pecado -, pec-
est. catum mortale.
moroso: (que va u obra con lentitud) moro- mortificacin: (accin y efecto de mortifi-
sus, a, um. Sin: tardus; lentus; serus // (que carse) mortifictio, onis f. Uso: - corporal,
se retrasa en un pago) lentus in solvendo. voluntria crporis castigtio, afflicttio, ma-
certio; voluntrius crporis cruciatus (-us
morra: jugar a la -, dgitis micare cum li- m); - de las pasiones, cupiditatum (vel libdi-
quo. num) refrentio vel continntia // (lo que
mortifica) contumlia, ae f. Sin: iniuria;
713
mortificante
mosaico: musivum, i n. Sin: opus musivum, motel: deversrium vehiculrium vel autoci-
tessellatum, segmentatum, vermiculatum nticum. Sin: deversrium ad viam situm;
Uso: pavimento de -, tessellatum; solum vel deversrium viae autocinticae; deversrium
pavimentum tessellatum. autocineto vehntium vel utntium.
mosca: (insecto; pelo que nace al hombre motivacin: motivtio, onis f. Sin: incita-
entre el labio inferior y el comienzo de la mentum.
barba) musca, ae f.
motivo: (dibujo ornamental repetido) prae-
moscatel: adj apianus, a, um // (sust, vino -) cpuum argumentum // (tema de una compo-
muscatum, i n; apianum vinum. sicin musical) modus msicus. Sin:
modulata phrasis; mdulus (msicus) itera-
moscn: assectator, oris m. Sin: interpellator; tus; musicata cantilena // (causa o razn de
molestus vel importunus homo; taediosus una cosa) causa, ae f. Sin: rtio; motivum.
mulerum sectator. Uso: motivos polticos, rationes polticae.
714
motscafo
715
motriz
motriz: motrix, icis f. Uso: fuerza -, vis mo- xus; - neolatino, motus neolatinus; - ssmico,
vendi; vis tractria; vis qu liquid movetur; motus ssmicus; - vibratorios, motus vibra-
mquina -, mchina tractria. trii // - de la calle, viae concurstio; - de ca-
pitales en sentido bancario, pecuniarum
motu proprio: ltterae motu prprio datae rtio; - de capitales en sentido comercial, pe-
fpl. Uso: - del Papa (bula pontificia), Ltterae cuniarum exercittio; - de las mquinas, ma-
Apostlicae motu prprio datae fpl. chinarum meatus (-us m).
movilizacin: (accin y efecto de movilizar) mozo: (joven) adulescens, entis m. Sin: ive-
mobilittio, onis f. Sin: dilectus vel delectus, nis, is m // (soltero) caelebs, lbis m // (hom-
us m; ad arma convoctio. Uso: - en masa, bre que sirve en las casas o al pblico en
delectus (-us m) tumulturius; - general, m- oficios humildes) minister, tri m. Sin: fmu-
nium cvium ad arma convoctio // fig, - ge- lus; fmulus domsticus; calator; mercen-
neral de las conciencias, generalis rius sive mercennrius. Uso: - recadero o
conscientiarum motus (-us m). para recados, cadete, tabellrius; dirbitor m;
- de bar, triclinirius, ii m; thermopla, ae m;
movilizado: (incorporado a filas) mobilita- thermoplii minister; tabernae potriae mi-
tus, a, um. Sin: conscriptus; collectus; ad nister vel fmulus; - de caf, cafeopla, ae m
arma convocatus. ; tabernae caferiae minister vel fmulus; - de
cervecera, minister cervisirius; - de cocina,
movilizar: (convocar a filas) mobilitare. Sin: v. pinche; - de comedor, triclinirius; cbi-
delectum habere, institere, gere; ad arma fer; qui cibos apponit; - de cordel, - de
convocare // fig cire vel concire. Sin: m- cuerda, - de estacin , grulus; biulus; - de
bilem vel lacrem rddere. cuadra, agso, nis m; - de matadero, lani-
rius administer; - de mulas, mlio, onis m;
movimiento: motus, us m. Sin: mtio, onis servus a iumentis; - de pastelera, grulus
f; meatus, us m. Uso: - corporal, mtio cor- dulcirius; - de restaurante, caupnius, ii m;
poralis; - histricos con finalidades polticas, caupnius puer.
incepta quae civitatis temperationem contin-
gunt; - insurreccional, seditiones et motus; - muar, v. moar.
Internacional de los Pases No Alineados,
Motus Internationalis Civitatum Non Conso- muceta: pallolum, i n. Sin: amculum.
ciatarum; - obrero y sindical, opficum motus
eorumque collegiorum; - reflejo, motus refle- muchachear: puerliter gere vel se grere.
716
muestra
muchacho: puer, peri m. Sin: adulescens, muecn: muazzinus, i m. Sin: sacer rabum
entis m; psio, onis m. praeco.
muco: muccus vel mucus, i m. Sin: pituta, muela: (piedra de molino) mola, ae f. Sin:
ae f; humor mucosus. molaris lapis, mola machinria // (piedra re-
donda de afilar) cos, cotis f // (nombre de los
mucosa: mucosa, ae f. dientes grandes posteriores a los caninos)
genuinus vel molaris dens (dentis m) // (cerro
mucosidad: mucsitas, atis f. Sin: natura elevado y plano) molaris mons.
mucosa.
muelle: (pared de fbrica a lo largo de un ro
mucoso: mucosus, a, um. Sin: muculentus; o de un puerto, para facilitar el embarque y
pituitosus. desembarque de cosas y personas) agger, ris
m. Sin: moles, is f; obiectus (-us m) saxorum;
mudanza: (cambio de domicilio) domiclii moles flctibus oppsita; iactus (-us m) in
transltio. altum petrarum obex (bicis m) // (andn)
crepdo, dnis f // (resorte de metal) elat-
mudarse: domiclium immutare vel trans- rium, ii n. Sin: tendculum.
ferre.
murdago: viscum, i n.
mueblaje, v. moblaje.
muerte: mors, mortis f. Uso: - natural, mors
mueble: adj mbilis, e. Uso: bienes -, movn- naturalis; - prematura, mors immatura; conde-
tia, ium npl; res moventes vel mbiles; bona nar a -, cpite vel cpitis damnare; dar -, mor-
moblia // sust mbile, is n. Sin: piplum; ar- tificare; occdere; morte affcere; vit privare.
mrium (armario); arca, ae f; en pl, tambin
supellex, lctilis f; ornamentum, i n; ornatus, muesca: incisura, ae f. Sin: scalptura.
us m; apparatus, us m; instrumentum, i n (sin-
gulares colectivos). Uso: casa provista de muestra: (trozo de tela o porcin de un pro-
muebles, domus instructa; proveer de muebles ducto o mercanca, que sirve para conocer
una casa, domum instrere; v. moblaje. la calidad del gnero) spcimen, mnis n.
Sin: exemplum. Uso: - sin valor, spcimen
mueblista: (persona que hace muebles) su- sine prtio // (ejemplar o modelo que se ha
pellctilis fabricator vel pifex // (persona de copiar o imitar) spcimen // (rtulo de las
que vende muebles) supellctilis vnditor. tiendas que indica la naturaleza del comer-
cio) signum, i n. Sin: indcium // (fig, seal,
mueca: sanna, ae f. Sin: subsanntio, onis f; demostracin o prueba de una cosa) mons-
os distortum; oris distrtio vel depravtio. trtio vel demonstrtio, onis f. Uso: dar mues-
Uso: hacer muecas, os distorqure (torcer la tras de valor, virtutis signa dere (vel
boca); distorquere labra (torcer los labios); spcimen praebere) // (exposicin, exhibi-
contrhere frontem (arrugar la frente); con- cin) exhibtio, onis f. Uso: - de trabajos ar-
trhere vultum (contraer el rostro); contr- tsticos, exhibtio artificiorum.
here nares (fruncir las narices); hacerle
717
muestrario
muestrario: exempla collecta npl. Sin: mr- sum. Sin: strgula vel vestis villosa.
cium exemplria; propsita exempla vel spe-
cmina; exemplria rdine digesta. mulso: mulsus, a, um.
muft: mahometanorum religionis magister multa: multa vel mulcta, ae f. Sin: multtio;
vel moderator. poena; poena pecuniria; pecnia poenalis;
mulctatcia pecnia. Uso: condonar, perdo-
mugrn, v. esqueje. nar una -, remttere multam; imponer una - a
alguno, multam impnere licui vel in li-
muguete: convallria, ae f. Sin: convallria quem; mult liquem multare; licui multam
maialis; llium convllium; aster (-ris m) t- dcere vel irrogare; incurrir en una -, multam
ticus. commttere; hay que pagar multas, poenae
solvendae sunt.
mujer: mlier, ris f. Sin: fmina. Uso: - con-
sagrada, sanctimonialis, is f ; sanctimonialis multar: multare vel mulctare. Sin: mult li-
mlier; - cortesana, - pblica, mretrix, icis quem damnare vel punire; pecni liquem
f; mretrix mlier; - histrica, hystrica, ae f; multare.
hystrica fmina; - hombruna, - de nimo va-
ronil, virgo, gnis f; - de su casa, domseda, multicelular: multicellularis, e.
ae f.
multicolor: multcolor, oris. Sin: multicolo-
mujeriego: mulierosus, a, um. Sin: mulier- rus; multicolrius; multicoloris, e.
rius; mulierculrius; mulierosus homo; mul-
erum sectator vel studiosus; feminarum multicultural: multiculturalis, e.
prosecutor vel pedsequus. Uso: el ser -, mu-
liersitas. multiculturalismo: multiculturalismus, i m.
muleta: (palo con puo atravesado que sirve multinacional: adj multinationalis, e // sust
a los enfermos para apoyarse al andar) f- socetas multinationalis.
rula, ae f. Sin: bculum; subalare bculum vel
fulcrum; bculum orthopedicum vel rostra- multiplicacin: multiplictio, onis f.
tum. Uso: apoyarse en las - , bculis (subal-
ribus bculis vel fulcris; bculis orthopedicis multiplicador: multiplicator, oris m. Sin: n-
vel rostratis) inniti; caminar con muletas, lle- merus multplicans. Uso: aparato -, instru-
var muletas, bculis levare membra. mentum polygrphicum.
718
mundo
719
municipal
aunque se hunda el -, preant omnes licet; etsi mun: mnculum, i n. Sin: artus truncus vel
fractus illabatur orbis; desde que el - es -, post mtilus; brchium mtilum, truncum, man-
hmines natos; post hminum memriam; huir cum; trunca manus.
del -, vitare turbam; fgere celebritatem; reco-
rrer el -, orbem terrarum pererrare vel perva- mural: adj muralis, e. Sin: parietalis; parie-
gari; venir al -, in vitam venire; nasci; in lucem trius // sust pictura parietalis.
prodire; in lucem sscipi vel edi; tan pronto
como venimos al -, simul atque diti sumus; muralista: paretum pictor.
vivir en medio del -, in celebritate versari.
murena: murena, ae f.
municipal: municipalis, e. Uso: consejeros -,
curatores rei municipalis; consejo -, cons- muritico: muriticus, a, um. Uso: cido -,
lium curatorum rei municipalis. muriticum, i n.
mueco: (figurilla humana) pupus vel p- museo: musum vel musaeum, i n. Uso: -
pulus, i m // (joven fatuo y afeminado) ho- Britnico, Museum Britnnicum; - Europeo,
mnculus, i m. Sin: pusillus homo. Museum Europaeum vel Europae; - Nacio-
nal, Museum Nationale; - Tcnico, Museum
muequera: (tienda de muecas) puparum Tchnicum; - Vaticano, Museum Vaticanum
taberna // (gran cantidad de muecas) magna vel Vaticnicum; - de ciencias naturales, mu-
puparum cpia. seum disciplinarum naturlium; - de cuadros,
- de pinturas, v. pinacoteca.
720
musicoterapia
721
musivo
muslmico, v. musulmn.
muzrabe, v. mozrabe.
722
N
nabo: rapa, ae f; rapum, i n. amplificandae stdium; ptriae amplifican-
dae stdium. Uso: - psicoptico, nationalis-
ncar: concha, ae f. mus psychopticus.
nacido: - con estrella, homo sdere dextro nacionalista: adj nationalsticus. Sin: natio-
ditus. nem immoderate colens; ptriae nimis stu-
dens; ad ptriam amplificandam proclivis.
nacin: ntio, onis f. Sin: cvitas, atis f; gens, Uso: orgullo -, immoderatus suae gentis st-
gentis f; ptria, ppulus. Uso: - autnomas, dium; sentido -, nationalsticus sensus (-us m)
civitates sui iuris vel adeptae sui iuris statum; // sust nationalista, ae m. Sin: gentis suae ad-
- altamente industrializadas, civitates quae mirator, fautor; ptriae (vel nationis suae)
in operosis artifciis plrimum profecerunt; - amplificandae fautor; immoderatus ptriae
poco industrializadas, nationes in operosis cultor.
artifciis paulum progressae; - occidentales,
ppuli ad occasum habitantes; ppuli regio- nacionalizacin: nationaliztio, onis f. Sin:
nem occidentem colentes; - orientales, publictio; in pblicum redctio; pblicae tu-
Orientis civitates; - progresista, ntio incre- telae tradtio.
mentis crescens; - Unidas, Nationes Unitae
vel Counitae; Coniunctae (vel Consociatae, nacionalizar: nationalizare. Sin: publicare;
vel Sociatae) Nationes; Asamblea General de in pblicum redgere; pblicum fcere; p-
las - Unidas, Coetus Unitarum Nationum; blicae tutelae trdere.
Consejo de seguridad de las - Unidas, Unita-
rum Nationum Conslium securitati tuendae. nacionalsocialismo, v. nazismo.
723
nadera
nafta: naphta vel naphtha, ae f. Sin: leum naranja: arncium, ii n; arncia, ae f. Sin:
bituminosum vel terrgenum. Uso: - sin arntium vel aurntium; arntia vel aurntia;
plomo, benzinum non plumbatum. malum arntium vel aurntium; malum
ureum, snicum (vel sinense), pnicum;
naftalina: naphtalinum, i n; naphtalina, ae f. ctreum sinense.
Sin: sucus bituminosus; pulvis naphtae;
hydrocarburum contractum. naranjada: aurantina (aurntia, arntia, arn-
tina) potio (-onis f). Sin: mali sinensis sucus.
naf, naf o naif: (ingenuo) simplex, plcis.
Sin: ingnuus; nativus; artifcio carens; arti- naranjal: aurantirium, ii n. Sin: locus au-
fcii expers (-ertis) // (dicho de estilo pict- rntiis (vel citris sinnsibus) cnsitus.
rico) nativa simplicitate pictus.
naranjero: (perteneciente o relativo a la na-
nailon: nylum, i n. Sin: nailon indecl; txtile ranja) ad arncium prtinens // (persona que
(-is n) nailnicum vel nailneum; matria vende naranjas) aurantirius, ii m // (na-
plstica nailonensis. Uso: de -, nylnius, nai- ranjo) v. esta voz.
lnicus, nailneus, naelnicus.
naranjo: aurntius, ii f. Sin: citrus (-i f) si-
naipe: charta vel chrtula lusria. Sin: scida nensis; malus arntia; citrus arntia. Uso: -
vel scdula lusria; lusria pgina. Uso: juego amargo, dulce, citrus sinensis amara, dulcis.
de naipes, de cartas, chartarum (chartularum,
scidarum, scidularum) lusus (-us m) vel ludus narcisismo: narcissismus, i m. Sin: sui ado-
(-i m); jugar a los -, chartare; chartis (chrtu- rtio,venertio, cultus (-us m), admirtio;
lis, chartis lusriis, scidis, scdulis) ldere; nmia sui existimtio; narcissianum vtium.
mezclar los -, chartas (chrtulas, scidas, sc-
dulas) confndere; baraja de naipes, v. ba- narcisista: adj ad narcissismum (vel ad cul-
raja. tum sui, vel ad suam adorationem) ttinens;
narcissiani vtii prprius // sust sui adorator,
nana: (cancin de cuna) v. arrorr, ber- venerator, amator, mirator; (homo) se ipse
ceuse. amans; in se depriens; narcissiano vtio af-
fectus.
nanismo: nanismus, i m. Sin: nani natura.
narciso: narcissus, i m.
nanmetro: nanmetrum, i n. Sin: mnima
longitdinis mensura. narcoanlisis: narcoanlysis, is f. Sin: sopo-
ratae mentis indago (-gnis f); obnubilati
napolen: nummus napolenicus. nimi perscruttio.
724
NASA
725
nasal
trionalis negtiis ariis et aethriis praepsi- rum natationis genus; - estilo mariposa, nata-
tum, NASA vulgo appellatum. Sin: socetas tionis certamen papilionum more; - mezco-
exploratria, cui nomen NASA; institutum lanza, natationis certamen vrio gnere; -
navigationi siderali praepsitum (N.A.S.A.). estilo rana, natationis certamen ranae more;
certamen natatrium ranae in modum, vel
nasal: nasalis, e. Sin: nasi vel nrium (gen). pctore aquam findente; - zambullida del
Uso: e nribus ductus; nribus (vel per nares) trampoln, natationis certamen de suggestu
enuntiatus, pronuntiatus; consonantes -, con- desultrio, vel de contignatione.
sonantes nasales; consonantes quae per nares
pronuntiantur; pronunciacin, sonido -, pro- natalidad: natlium index (-dcis mf). Sin:
nuntitio, sonus nasalis; voz -, vox e nribus natorum nmerus vel summa. Uso: cada de
ducta. la tasa de -, nmerus natorum iam restrictus;
descenso de la -, natorum (vel prolis) decre-
nasalidad: naslitas, atis f. Sin: e nribus re- mentum; incremento de la -, prolis incremen-
sonntia; nasalis rtio soni; nasalis qulitas tum; el problema de la -, de propaganda prole
vocis; nasalis pronuntiandi rtio. (vel de natorum nmero) questio; regular la
-, natorum continere nmerum.
nasalizacin: nasaliztio, onis f. Sin: ad na-
salem sonum trnsitus (-us m). natatorio: natbulum, i n.
nasalizar: nasalizare. Sin: nasalem fcere, natillas: lac et ova armatis condta. Uso: -
rddere; e nribus pronuntiare; nasalem heladas, lac ovaque gelata.
sonum tribere (licui sllabae vel vocbulo).
nativismo: nativismus, i m.
nasofaringe, v. rinofaringe.
NATO (abrev de North Atlantic Treaty Orga-
nata: cramum, i n. Sin: cremor (-ris m) lc- nization): Consocitio ex pacto Atlntico.
teus; flos (floris m) lactis. Uso: - batida, lc- Sin: Consocitio Atlntica, quae est NATO;
teum mulsum (-i n); cramum battutum. Consocitio a pacto Atlntico Septentrionali;
Consocitio a pacto Ocani Atlntici septen-
natacin: (arte de nadar) ars natandi // (ac- trionalis; Institutum a Pacto Atlntico Sep-
cin y efecto de nadar) nattio, onis f. Uso: - tentrionali; confoedertio NATO;
sincronizada, nattio synchronizata; - a la Consocitio militaris NATO.
braza, nattio brcchiis contendens; - estilo
libre, nattio gnere sponte delecto; - estilo natrn: natrum, i vel ntrium, ii n.
mariposa, nattio papilionum more; - estilo
rana, nattio ranae more; - de costado, lteris natural: naturalis, e. Uso: al -, icnicus.
nattio; nattio a ltere (vel obliquo crpore);
- de espalda, dorsi vel tergi nattio; nattio naturaleza: rerum natura. Uso: - muerta, in-
supino crpore // (como deporte) certamen animarum rerum natura; respeto por la -, ob-
natatrium. Sin: natationis certamen. Uso: - servntia erga rerum naturam; rerum naturae
masculina, femenina, de 100 m, natationis observntia.
certamen inter viros, inter muleres, in longi-
tdinem metrorum C; - de espalda, natationis naturalidad: naturlitas, atis f. Sin: naturae
certamen supino crpore; - estilo libre, lbe- (vel naturali rationi) congruntia // fig candor;
726
navegable
naturalizar: naturalizare. Sin: licui civita- navecilla: (nave pequea) navcula, ae f. Sin.
tem concdere, dare, impertire; liquem in ci- navicella; navigolum // (naveta de incienso)
vitatem ascrbere, recpere, suscpere, v. naveta.
asciscere; liquem civitate donare.
navegable: navigbilis, e.
naturismo: naturismus, i m. Sin: philosphia
727
navegacin
navegacin: navigtio, onis f. Uso: - area, socialismus nationalis; exaggeratum (vel ef-
arinavigtio vel aronavigtio; navigtio frenatum) suae gentis (vel nationis suae) am-
aria; per ethera navigtio; - automtica, plificandae stdium.
navigtio automatria; - espacial, navigtio
sideralis; - fluvial, navigtio fluminalis; - a ndragheta: bruttianorum praedonum grex
vela de tres das, triduana velifictio; tridui vel caterva.
velifictio.
Neandertal: de -, neanderthalensis, e.
navegador: navigator, oris m. Sin: nauta, ae
m. nebulizador: nebulizatrium, ii n. Sin: va-
poris effusrium.
navegante, v. navegador.
nebulizar: nebulizare.
naveta: (vaso o cajita para ministrar el in-
cienso) acerra, ae f. Sin: rcula; cmbium (in- nebulosa: Astron nebulosum, i n. Sin: stella
censi); vsculum vel excpulum turferum. nebulosa; stellarum nbula.
Navidad: Christi Natalis. Sin: Natvitas nebulosidad: nebulsitas, atis f. Sin: calgo
Christi vel Dmini; Natlia Iesu; natale D- (-gnis f); fulgo (-gnis f); caelum nbibus
mini; natalis Domnicus ; dies natalis D- obductum vel obtectum // fig obscritas, atis
mini; festum natalcium Dmini ; festum f. Sin: incertum, i n; res (rei f) obscura.
Nativitatis Dmini; festum nativitatis Dom-
nicae ; dies festus Iesu Christi natalis; Nas- neceser: rcula (mulebris). Sin: myrotheca;
centis Iesu sollmnia. Uso: tiempo de -, capsa mundo asservando; capsa mundcinis
tempus (-pris n) natalcium. asservandis.
navideo: natalcius, a, um. Uso: paz -, pax necesidad: la - carece de ley, necessitas caret
natalcia; regalo -, donum natalcium; tiempo lege; necssitas dat legem, non ipsa ccipit.
-, tempus natalcium.
necrobiosis: necrobiosis, -is f.
nazi: adj socialismi nationalis prprius. Sin:
ad hitlerianam factionem ttinens. Uso: dic- necrocomio: necrocomum, ii n.
tadura -, dictatura nazistarum // sust nazista,
ae m. Sin: factionis hitlerianae ssecla vel necrodula: necrodula, ae f.
fautor; hitlerianae factioni addictus; effrena-
tus gentis (vel nationis) suae fautor; v. na- necrofagia: necrophgia sive -phaga, ae f.
cionalsocialista.
necrfago: necrphagus, a, um.
nazifascismo: fasclium hitlerianorumque
dominatus (-us m). necrofilia: necrophlia sive -phila, ae f. Sin:
libdo in mrtuos; perversa in mrtuos libdo.
nazifascista: fasclium hitlerianorumque
fautor. necrfilo: (perteneciente o relativo a la ne-
crofilia) ad necrophliam spectans // (que pa-
nazismo: nazismus, i n. Sin: hitlerianismus; dece necrofilia) necrphilus, a, um. Sin:
728
nefrologa
729
nefrolgico
730
nefito
en lo que se trata) lucrum, i n. Uso: evitar lismi redintegrati fautor vel defensor // adj
todo lo que sabe a -, mnia vitare quae lu- neocapitalismi prprius. Sin: capitalismi re-
crum spiant // (local en que se negocia o co- dintegrati prprius.
mercia) taberna mercatria. Sin: taberna
institria vel venditionalis. Uso: - de antige- neoclasicismo: neoclassicismus, i m. Sin:
dades, palaeoplium, ii n. instaurata imittio classicorum; redintegra-
tum doctae antiquitatis stdium.
negra: (Ms, nota cuya duracin es la mitad
de una blanca) semimnima, ae f. neoclsico: adj neoclssicus, a, um. Sin: ad
neoclassicismum ttinens // (partidario del
negrero: adj ad nigritarum venalcium prti- neoclasicismo) neoclassicismi sectator vel s-
nens // sust nigritarum vnditor, venalcius, secla. Sin: redintegratae doctae antiquitatis
venalicirius // fig vexator, oris m. Sin: op- fautor.
pressor.
neocolonialismo: neocolonialismus, i m.
negrilla o negrita: crassiores ltterae fpl. Sin: Sin: novus colonialismus; nova colnica
litterarum notae crassiores fpl. Uso: en -, dcio; novum coloniarum genus; novum co-
crassiribus ltteris; crassiore litterarum lnicae dicionis genus.
form.
neocolonialista: adj neocolonialismi (vel
negritud: nigritudo, dnis f. Sin: nigrties, i novi colonialismi) prprius. Sin: innovatae
f. colnicae dicionis prprius; ad neocolonia-
lismum (vel ad novum colonialismum) spec-
negro: (individuo de color negro) nigrita, ae tans // sust neocolonialismi (vel novi
m. Sin: homo nigrcolor // trabajo en -, pera colonialismi) fautor.
clandestina, illegtima, illcita.
neocriticismo: neocriticismus, i m. Sin: in-
negro spiritual: cantus (-us m) religiosus ni- novata kantiana doctrina.
gritanus. Sin: religiosus nigritarum america-
norum cantus. neodarwinismo o neodarvinismo: neodar-
vinismus, i m. Sin: innovata darviniana doc-
negus: Aethipiae imperator. Sin: Aethipiae trina.
rex regum.
neofascismo: neofascismus, i m. Sin: fascis-
nemoroso: nemorensis, e. Sin: nemoralis; mus innovatus; renovatus fasclium motus
silvestris. (-us m); fasclium fctio innovata.
731
neogamia
732
neumotrax
net (Inform), red: rete, is n (abl rete vel reti, neumonitis, v. pulmona.
gen pl rtium).
neumorragia: pneumorrhgia sive pneumor-
netserver (Inform): (computadora) computa- rhaga, ae f.
trum mderans. Sin: moderatrum // (pro-
grama) daemon (-nis m) mderans. neumotoma: pneumatoma, tis n.
733
neuralgia
neurlgico: neurlgicus, a, um. Sin: ad neu- neurologa: neurolgia sive -loga, ae f. Sin:
rlgiam (vel ad nervorum dolorem) ttinens // nervorum doctrina, disciplina, scintia.
(doloroso) acerbus, a, um. Sin: gravis, e; do-
lorem fferens // fig summum momentum ha- neurolgico: neurolgicus, a, um. Sin: ad
bens. neurolgiam prtinens.
neurtico: neurticus, a, um. Sin: nervi vel neuropata: neuropthia sive neuropatha, ae
nervorum inflammatione affectus. f. Sin: nervorum infrmitas, dolor, angor.
734
nictlope
neutralista: neutralista, ae mf. Sin: neutrali- new look: nova se gerendi et vestiendi rtio.
tatis fautor; neutrus factionis fautor vel suf- Sin: hbitus atque vestitus innovatus.
fragator; neutris prtibus favens vel addictus
// adj neutrarum prtium stdii prprius; ad newton: neotoniana mensura.
neutralitatem (vel ad neutralismum) prti-
nens. nexo: nexus, us m. Uso: - causal, nexus cau-
salis; - telefnicos, nexus telephnici.
neutralizable: neutralizbilis, e.
Nicaragua: Nicaraqua vel Nicaragua, ae f.
neutralizacin: neutraliztio, onis f. Sin: in
rritum redctio. nicaragense: adj nicaraquanus, a, um. Sin:
nicaraguensis, e // sust Nicaraquanus, i m.
neutralizado: neutralizatus, a, um. Sin: Nicaraguensis, is m.
nevada: ningor, ris m. Sin: cpia nivis. nictlope: adj y sust nctalops, pis (ac sing
735
nictolopa
736
nivel
niera: infantlitas, atis f. Sin: inptiae, nitrato: sal nitratum. Sin: sal cidi ntrici.
arum fpl; inptiae vel nugae pueriles.
ntrico: ntricus, a, um.
nio: puer, peri m. Uso: - explorador, puer
explorator. nitro: nitrum, i n. Sin: sal ntricum.
737
nivelacin
no beligerancia: non belligerntia. Sin: nulla noctambular: noctambulare. Sin: nocte (vel
belligerntia. de nocte) ambulare vel vagari.
738
no proliferacin
noctmbulo: adj noctmbulus, a, um. Sin: nombre: nomen, mnis n. Uso: - artstico,
noctuabundus; noctvagus, noctu vagans; nomen fictcium; - gentilicio, nomen gentil-
nocte (vel noctu) mbulans, errans, vagans // cium; - propio de lugar, v. topnimo; tomar
sust noctmbulus, i m. Sin: somnmbulus; el - de sor Mara, nomen cpere Sororem
qui noctu mbulat, errat, vagatur. Mariam.
no intervencin: a bello dissnsio (-onis f). nominativo: adj nominatim ascriptus // (caso
Sin: in bello nulla intercssio; nulla socetas de declinacin) nominativus, i m. Sin: nomi-
in bello. nativus casus (-us m); casus nominandi; rec-
tus casus.
nmada: adj nomdicus, a, um. Sin: vagans;
vagus; errans; errabundus. Uso: pueblos -, nomologa: nomolgia sive -loga, ae f. Sin:
ppuli nomdici; gentes vagae; vagi ppuli; (de) condendis lgibus doctrina vel rtio.
tribu -, nomdica tribus (-us f) // sust nomas,
dis m. Uso: vivir como -, llevar una vida -, nomottico: nomothticus, a, um.
(passim) vagari; vagari et errare; aliunde lio
perptuo commigrare; ser un -, vagum esse. noosfera: noosphaera, ae f.
739
nordeste
nordeste: (punto del horizonte) ortus (-us m) normando: adj normannus, a, um. Sin: nor-
vel exortus solstitialis. Sin: inter septemtrio- manniensis, e // sust Normannus, i m. Sin:
nes et orientem solem // (regin al -) rgio Normanniensis, is m.
inter septemtriones et orientem solem spec-
tans. normativo: praeceptivus, a, um.
nrdico: septentrionalis vel septemtrionalis, noroeste: (punto del horizonte) occasus (-us
e. m) solstitialis. Sin: inter septemtriones et oc-
casum solis // (regin) rgio inter bream et
noria: tmpanum, i n. Sin: ntlia; nora; m- occasum solis spectans. Uso: viento del -,
china hydrulica. caurus vel corus, i m.
norma: (escuadra que usan los artfices) norte: (punto cardinal) septmtrio vel sep-
norma, ae f // (regla que se debe seguir o a tntrio, onis m. Uso: Mar del -, Nrdicum
que se deben ajustar las operaciones) norma, mare; mare Germnicum; polo -, nrdicus
ae f. Sin: praeceptum; rgula; lex. Uso: - ali- polus; polus rcticus vel borealis; viento del
mentarias, praecepta alimentria; - cientfi- -, breas, ae m; septmtrio, onis m; quilo,
cas, normae scientficae; - directiva, norma onis m.
directria; - ticas, normae morales; - gene-
ral, norma generalis; - preceptivas, normae norteafricano: (natural del norte de Africa)
praeceptivae; normas de circulacin, de trn- Africae septentrionalis ncola, ae m // (perte-
sito, commeandi vel commeats praecepta; neciente o relativo a esta parte de Africa) ad
leges viriae; normas de urbanidad en la Africam septentrionalem prtinens. Sin: Afri-
mesa, urbanitatis praecepta in convviis ser- cae septentrionalis incolarum prprius.
vanda; segn - dadas recientemente, iuxta
normas recens datas. Norte Amrica: Amrica Septentrionalis.
740
notificacin
741
nomeno
novelstica: ars fabulandi vel narrandi. noviembre: November, bris m. Sin: mensis
November.
novelstico: ad fbulas ttinens.
novillos: hacer -, no ir a la escuela, v. ra-
novelita: fabella, ae f. bona.
742
nulidad
nudismo: nudismus, i m. Sin: nudandi cr- nulidad: nllitas, atis f. Sin: nihil; nhilum;
poris stdium; mos vel rtio crporis nu- innitas; (de persona) homo vel mulier nhili,
743
number
vel nullo nmero, vel nulus pnderis. Uso: nunciatura: nuntiatura, ae f. Uso: - Apost-
ser una -, nihil esse; esse nhili; estimar una lica, Nuntiatura Apostlica; Apostlici Nn-
-, pro nhilo dcere, habere, putare; nihil aes- tii legtio, munus, dgnitas, offcium // (sede
timare vel pndere. del nuncio) Apostlici Nntii sedes.
744
apa: (propina, yapa) v. estas voces.
745
O
oasis: asis, is f. Sin: amoenus in deserta obituario: (seccin necrolgica de un peri-
vastitate locus // fig perfgium; receptus, us dico) fnebris nntius, vel fnebre nntium
m; lenmen (-mnis n); levamen (-mnis n); // (libro parroquial en que se anotan las par-
refrigrium; solcium. tidas de defuncin y de entierro) obiturius
(vel mortualis) liber // (necrologa) necrol-
obcnico: cono everso smilis. gia sive -loga, ae f.
obedecer: oboedire (licui). Sin: prere, vel objecin: obictio, onis f. Sin: recustio;
obtemperare, vel bsequi (licui). contradctio; oppostio; oppsitus, us m;
obiectum, en pl tambin obiecta, orum;
obediencia: oboedintia, ae f. Sin: oboedtio, obiecta sentntia vel opnio; verba contra
onis f. dicta; id quod contra dcitur. Uso: - de con-
ciencia, conscintiae repugnntia; repugnn-
obertura: praecntio, onis f. Sin: proe- tia ex conscintia; hacer objeciones, obcere;
mium; msicum (vel symphonacum) proe- contra dcere; refutar las -, obiecta refutare.
mium, exrdium.
objetivacin: e vero aestimtio. Sin: rerum
obesidad: obsitas, atis f. Sin: corpulntia; certarum stdium.
pinguedo, dnis f; sagna, ae f.
objetivar: comprobare. Sin: confirmare; de-
obeso: obesus, a, um. Sin: corpulentus; cras- monstrare.
sus; saginatus. Uso: ser -, crpore amplo (vel
obeso) esse; volverse -, corpus fcere. objetividad: obiectvitas, atis f. Sin: obiec-
tiva rtio; equitas; iudcium sincerum, nte-
obispa: epscopa, ae f. Uso: - protestante, grum, aequum; intgritas iudcii; ntegra
protestntica epscopa. vritas. Uso: por escrpulo de -, ntegrae ve-
ritatis stdio.
obispado: (cargo y dignidad de obispo)
episcopatus, us m. Sin: pontificatus, us m; objetivo: (lente de un aparato de ptica,
episcopale munus; episcopalis dgnitas // (te- vuelto hacia el objeto que mira) obiectivum,
rritorio o distrito asignado a un obispo) dioe- i n. Sin: obiectivum photogrphicum; orb-
cesis, is f // (local o edificio donde funciona culus photogrphicus; lens (lentis f) vel len-
la curia episcopal) episcpium, ii n. Sin: tcula obiectiva; lens photogrphica;
episcopalis sedes vel cria. lenticulare vitrum // (fin, objeto, trmino de
un acto) conslium, ii n. Sin: finis; propsi-
obispo: epscopus, i m. Sin: pntifex, fcis m; tum; destinata, orum npl (blanco). Uso: fijar
antistes, sttis m. Uso: - auxiliar, castrense, los -, definire propsita; v. objeto // adj obiec-
coadjutor, diocesano, residencial, sufrag- tivus, a, um. Sin: realis, e; in natura situs, p-
neo, titular, episcopus auxiliaris vel auxili- situs; fig nteger; expers cupiditatis; ab omni
rius, castrensis, coadiutor, dioecesanus, opinionis arbtrio seiunctus.
residentialis, suffragneus, titularis.
746
obrero
objeto: (fin o intento a que se dirige o enca- obligatoriedad: obligatoretas, atis f. Sin: co-
mina una accin u operacin) propsitum, i rctio; obligtio.
n. Sin: finis; scopus // (cosa cualquiera)
obiectum, i n. Sin: res. Uso: - perdidos, casu obligatorio: obligatrius, a, um. Sin: impera-
amissae res // (asunto) v. esta voz. tus; iussus; praeceptus, praescriptus. Uso:
cosa -, res imperata; educacin -, instittio
objetor: repugnator, oris m. Sin: contradic- scholstica obligatria; ser -, ad liquid off-
tor; repugnans; contra dicens; se opponens. cio teneri.
Uso: - de conciencia, repugnator conscintiae
caus. obliteracin: oblittertio, onis f. Sin: infir-
mtio // Med occlsio partis cavae.
oblacin: obltio, onis f. Sin: largtio.
oboe: (instrumento msico de viento) bos ,
oblativo: oblativus, a, um. is f. Sin: altsona tbia gllica; tbia dplici
lngula predita // (obosta) obosta, ae m.
obligacin: (escritura por la cual se compro- Sin: altson tbi gllic canens.
mete uno a efectuar una cosa) nomen, mnis
n. Sin: spnsio; stipultio; obligationis chi- bolo: bolus, i m // fig stips, pis f. Sin: aes
rgraphum. Uso: - comercial, sngrapha, ae minutum; parva pecnia. Uso: - de San
f; emitir obligaciones, obligationes emttere // Pedro, Petrina stips.
(aquello que alguien est obligado a hacer)
munus, nris n. Sin: negtium; offcium. obra: opus, peris n. Sin: labor; ctio; actus,
Uso: - escolares, mnera scholria; scholae us m; factum; negtium. Uso: - buenas, recte
mnera; desempear, ejercer sus obligacio- facta; bene facta; pera bona; - inspirada,
nes profesionales y cvicas, suae artis suae- opus quasi divina manu perfectum; - litera-
que civitatis mnera sustinere // (imposicin rias, pera litterria; - maestra, opus
o exigencia moral) obligtio, onis f. Sin: of- praestantssimum; opus summo artifcio per-
fcium. Uso: - escolar, ad frequentandam fectum; - musical, opus msicum; melo-
scholam obligtio; - moral, offcium morale; drama, tis n; drama msicum, lricum,
- regulares, obligationes regulares; eximir a mlicum; - pia, opus pium; - pblicas, pera
uno de la - de comparecer en juicio, vadim- vel incepta pblica; opera pblico cmmodo
nium missum fcere. destinata; - sociales, pera socilia; - de asis-
tencia, institutum rebus subsidiriis dispensan-
obligacionista: sngraphae subscriptor vel dis vel administrandis; - de jardinera, opus
sponsor. topirium; obras de misericordia, misericr-
diae ministria; caritatis offcia // (edificio en
obligado: estar -, obligatum esse. Uso: el construccin) aedifcium aedificatrium. Sin:
parlamento holands no est - a seguir el su- sedes aedifcii aedificatrii.
fragio del pueblo, parlamentum nederlndi-
cum obligatum non est suffrgium ppuli obrera: operria, ae f. Sin: operatrix, cis f;
sequi. officinatrix, cis f; pifex, fcis f.
obligatoriamente: per obligationem. Sin: vi; obrero: operrius, ii m. Sin: operator; offici-
per vim; e praecepto. Uso: estudiar - el latn, nator; pifex, fcis m; rtifex, fcis m; faber,
in lingua latina e praecepto versari. bri. Uso: - especializado, operrius qualifica-
747
obrita
748
ocenico
interiectus (-us m) vel interpsitus (-us m). ocasionar: occasionem praebere, dare,
Uso: hacer -, impedire, obstrere; obstare; praestare, offerre. Sin: causam inferre;
offcere; morari; strere impedimenta licui; locum dare.
cuiusvis gneris impedimenta strere; impe-
dimenta afferre, inferre, fcere; moras inter- occidental: occidentalis, e. Sin: occduus;
pnere, intersrere, obcere, afferre. occidualis; ad (vel in) occidentem (solem)
vergens; ad occidentem solem versus; ad oc-
obstruccionista: adj moratrius, a, um. Sin: casum spectans.
dilatrius; sbdole tardans // sust morator,
oris m; moratrix, icis f. Sin: impedtor; occidentalismo: occidentalismus, i m. Sin:
obstructor; dilator; morarum fabricator, in- rerum occidentlium stdium (estudio) vel
ventor; impedimentorum fautor vel interp- cultus (predileccin por las cosas de Occi-
sitor; qui omni ope fficit, obstat, obsistit dente).
licui (vel consliis, vel coeptis alicius).
occidentalista: occidentalista, ae m. Sin:
obstruir: obstrere. Sin: obtrdere; intercl- rerum occidentlium cultor, fautor, studiosus
dere; praecldere; saepire; obturare; clu- // adj ad res occidentales prtinens.
dere.
occidentalizacin: occidentaliztio, onis f.
obturador: obturculum, i n. Sin: instrumen- Sin: rationis occidentlium indctio.
tum denti obturando // Fotogr luminosae ex-
positionis mensura. Sin: lucis tolerabilitatis occidentalizar: occidentalizare. Sin: occi-
index (dcis mf). dentlium rationem indcere.
obs: (pieza de artillera) tormentum blli- occidente: (punto cardinal) ccidens, entis
cum. Sin: magna ballista // (granada) gra- m. Sin: occasus, us m; ccidens sol; occasus
nata, ae f. Sin: globus frreus. solis. Uso: desde - y oriente, ab occasu et ortu
solis; de - a oriente, ab occasu solis ad orien-
oca: (nsar) anser, ris m // (juego de mesa) tem (vel ad exortum); en -, in parte caeli oc-
ludus nseris. Uso: jugar a la -, nsere l- cass // (regin situada en la parte oeste)
dere; nseris ludo indulgere. occdua terra, tellus (-ris f), rgio. Sin: occi-
dentis partes, terrae, regiones // (conjunto for-
ocarina: anserina, ae f. Sin: tbia fctilis bu- mado por los Estados Unidos y diversos
driensis. pases que comparten bsicamente un mismo
sistema social, econmico y cultural) cci-
ocasional: occasionalis, e. Sin: casualis; for- dens, entis m. Uso: en -, in occidente.
tutus; temporrius; in casu psitus; per oc-
casionem factus vel hbitus. Uso: discurso -, Oceana: Oceana, ae f. Uso: natural de -,
ortio per occasionem hbita; inscripciones -, Ocenius, ii m; Oceaniensis, is m.
inscriptiones temporriae.
ocenico: (perteneciente o relativo al oc-
ocasionalmente: occasionliter. Sin: ex oc- ano) ocenicus, a, um. Sin: ocenius; ocean-
casione; per occasionem; data vel oblata oc- nus // (perteneciente o relativo a Oceana)
casione; casu; casuliter; fortute. ocenius, a,um; oceaniensis, e.
749
ocano
oclusivo: occlusivus, a, um. Uso: consonante ocular: adj ocularis, e. Sin: oculrius; culi
-, cnsona occlusiva. vel oculorum (gen). Uso: testigo -, testis ocu-
laris vel oculatus; testis et spectator // (sis-
ocre: ochra, ae f. tema de lentes) oculrium, ii n. Sin:
specillum oculrium.
octacordio: octachordon vel octachordum, i
n. oculista: oculrius, ii m. Sin: pticus; oph-
thlmicus, i m; mdicus ocularis vel ocul-
octaedro: octhedron vel octhedrum, i n. rius; oculorum mdicus; mdicus ab culis;
ophthalmoiatra, ae m; v. oftalmlogo.
octagonal: octagonalis, e. Sin: octagnus,
octognus, octagnius; octngulus; octo n- oculstica: oculria, ae f; v. oftalmologa.
gulis (abl pl).
ocultacin: (accin de ocultar) abscnsio,
octgono: adj, v. octagonal // sust octag- onis f.
num vel octagnon, i n. Sin: octngula fi-
750
odontotoma
ocupacin: (accin y efecto de ocupar) oc- odometra: odomtria sive -metra, hodom-
cuptio, onis f; occupatus, us m // (- militar) tria sive -metra, ae f.
occuptio. Sin: invsio; obsssio; opprssio.
Uso: la - espaola, occuptio hispanensis; - odmetro: odmetrum vel hodmetrum, i n.
militar, occuptio militaris // (trabajo) occu- Sin: vecturae index (-dcis mf); itneris men-
ptio. Sin: opus; negtium; stdium. Uso: - srius index.
full-time, opus contnuum; - intelectuales,
nimi stdia; atender a sus -, sua negtia odontalgia: odontlgia sive -alga, ae f. Sin:
gere; buscar -, opus querere; sin -, otiosus dntium dolores.
// (empleo, oficio) munus, nris n.
odontlgico: odontlgicus, a, um.
ocupacional: ad opus (vel ad munus) prti-
nens. odontologa: odontolgia sive -loga, ae f.
Sin: odontoiatra; de dntibus doctrina vel
ocupado: opus fciens. Sin: mnere fungens. rtio; dntium scintia; dentria disciplina;
odontoitrica doctrina vel disciplina.
ocupador, v. ocupante.
odontolgico: odontolgicus, a, um. Sin:
ocupante: adj ccupans, antis // sust occupa- odontoitricus; ad dentriam disciplinam t-
tor, oris m. tinens.
751
odre
odre: uter, utris m. off side: Dep extra ludum. Sin: postio an-
mala (in ludo). Uso: estar en -, seorsum esse
oeste: ccidens, entis m. Sin: occasus, us m. vel stare; patear en -, seorsum procere.
Uso: al -, in occidentem; in occasum; mirar
al -, estar situado hacia el -, ad occasum (vel oficial: adj officialis, e. Sin: pblicus; legti-
ad occidentem) vrgere, spectare; vrgere in mus; iure pollens; auctoritate (vel pblica
occidentem; viento del -, ventus occidentalis; auctoritate) pollens; fide dignus. Uso: boletn
viento que sopla del -, aura spirans ab occi- -, pblica acta; carta -, ltterae pblicae; eps-
dente; ventus ab occidente vniens. tula pblice missa; documentos -, officilia
documenta; invitacin -, invittio pblice
ofensiva: Mil oppugntio, onis f. Sin: belli allata; lengua -, sermo pblicus; noticia -,
illtio. Uso: abandonar la -, oppugnationem nntius pblice allatus; noticia no -, officio-
relnquere; ab oppugnatione desstere; lanzar sus nntius; relaciones - o diplomticas, p-
una -, oppugnationem incpere, inferre; armis blicae rationes vel necessitdines; pblica
ggredi; bellum inferre; rechazar la -, oppug- officiorum (vel necessitdinum) vncula; re-
nationem propulsare; tomar la -, priorem presentante -, pblice legatus // (empleado de
prelio hostes lacssere; priorem bellum una oficina) minister, tri m. Uso: - de canci-
inferre licui vel in liquem. llera, commentariensis, is m // (funcionario)
minister pblicus. Sin: officialis, is m // Mil
ofensivo: offensus, a, um. Sin: contumelio- praefectus, i m. Sin: officirius, ii m; cent-
sus; iniuriosus; (de armas) infensus, infestus, rio, onis m; dux, ducis m; ductor, oris m; duc-
hostilis. Uso: ser -, acerbe ledere. tor mlitum; tribunus mlitum; praepsitus
miltibus; praefectus mlitum (de infantera),
oferta: obltio, onis f. Sin: largtio; dontio; quitum (de caballera), fabrum vel fabrorum
exhibtio; propostio. Uso: - especial, obltio (de los zapadores), mlitum navlium (de
favorbilis; condiciones opportunssimae // marina). Uso: - inferior, subalterno, inferio-
(don) donum, i n. Sin: res oblata; elee- ris rdinis ductor; - superior, centrio primo-
msyna; stips (stipis f) // (cantidad de un bien rum rdinum; superioris rdinis ductor; - de
o servicio) res venales. Uso: - superior a la marina, officirius rei nuticae; centrio clas-
demanda, rerum venlium redundntia; sirius; navalis centrio.
rerum venlium nmia (vel effusa) affluntia;
la - es superior a la demanda, rerum ven- oficialidad: (conjunto de oficiales del
lium cpia affluit; res venales effuse ffluunt. Ejrcito o de parte de l) impria, orum
npl. Sin: praefecti mlitum // (goce del carc-
off limits: (Mil, dicho de lugar donde estn ter o cualidad de cosa oficial) auctritas, atis
prohibidos el acceso, el trnsito, etc.) ditus f.
vtitus // (fig, prohibido, vedado) prohbitus,
a, um. Sin: vtitus. oficializar: auctoritate probare. Sin: pbli-
cum rddere.
off line: Dep extra lneam. Sin: extra lneam
collocatus. oficialmente: officiliter. Uso: no -, inoffi-
ciliter; non officiliter; anunciar - algo, li-
offset: imprssio contrria. Sin: imprssio quid officiliter nuntiare.
vel excsio grphica offsetiana; imprssio
grphica cylindris gmmeis facta. oficiar: (presidir una celebracin litrgica)
752
oftalmologa
753
oftalmolgico
754
omelette
olfatear: (oliscar) olfcere. Sin: nribus per- olmpico: olympacus, a, um. Sin: olmpi-
cpere // (como hacen los perros de caza) cus. Uso: estadio -, stdium olmpicum; jue-
odorari. Sin: odore vestigare; odorari et in- gos -, olmpia, orum; olmpia certmina;
vestigare; indagare et odorari // (fig y coloq, ludi olmpici; llama -, flamma olmpica;
averiguar, indagar) indagare. Sin: perspcere ignis olmpicus; vencedor en los juegos -,
(naturam alicius rei); diligenter investigare; olympionces, ae m; vencer en los juegos -,
sagciter pervestigare. olmpia vncere.
olfato: odoratus, us m. Sin: olfactus, us m. olivar: olivetum, i n. Sin: oltum; locus oli-
Uso: - agudo, (nrium) sagcitas // (fig, sa- vis cnsitus.
gacidad) sagcitas, atis f. Sin: callditas; as-
ttia; verstia; vafrtia. Uso: tener el - fino olla: (vasija redonda que sirve para guisar)
(en sentido propio y figurado) sagciter odo- olla, ae f. Uso: relativo a la -, ollaris, e; oll-
rari. rius; - pequea, llula; ollcula; - en figura de
cohombro, ccuma, ae f; - pequea en figura
oligarqua: oligrchia sive -archa, ae f. Sin: de cohombro, cucumella vel cucmula // (re-
optimtium (vel optimatum) imprium vel molino que forman las aguas de un ro en
dominatus (-us m); prcerum vel prncipum ciertos parajes) gurges, gtis m.
domintio, potentatus (-us m); paucorum po-
tntia, potentatus, dominatus; pauci et opti- ollero, v. alfarero.
mates.
olmeda: ulmrium, ii n. Sin: ulmtum, i n.
oligrquico: adj oligrchicus, a, um. Sin: ad
oligrchiam (vel ad paucorum dominatum) olmedo, v. olmeda.
ttinens // sust oligrchiae (vel paucorum po-
tntiae) amicus vel fautor. OLP: Ordo (vel Corpus) Palaestinae liberan-
dae.
oligoceno: adj oligocenicus, a, um // sust
oligocaene, is n. ombligo: umbilcus, i m. Uso: el - del mundo,
umbilicus mundi; umbilicus orbis terrarum.
oligohemia: oligohemia sive -haema, ae f.
Sin: snguinis defectus (-us m) vel demin- omelette, v. tortilla.
tio.
755
mnibus
mnibus: laphorum, i n. Sin: coenautocine- onda: unda, ae f. Uso: - corta, unda brevis;
tum; vehculum commune; raeda longa vel minoris longitdinis unda; - elctrica o hert-
pblica; omnivectrium (autocinetum); auto- ziana, elctrica unda; - electrnica, unda
cinetum laphorum; autovehculum maius; electrnica; - electromagntica, unda electro-
vehculum mnibus patens, datum, conces- magntica; - etrea, aethrea (aethria, aria)
sum; pblicum vehculum mnibus patens. unda; - larga, unda longa; - luminosa, unda
Uso: - areo, v. aerobs. luminosa vel lucflua; - mecnica, unda me-
chnica; - media, unda mdia; mdiae ampli-
omnipotente: omnpotens, entis. Sin: cunct- tdinis unda; - ptica, unda visualis vel
potens; (mnium) potentssimus. ptica; - radial, radiofnica, radiophnica
unda; - radioelctrica, unda radiolctrica; -
omnipresente: omnipraesens, entis. Sin: ubi- sonora, unda sonora, canora, acstica, aud-
que praesens; omni loco praesens. bilis; - televisiva, unda televisfica, televis-
ria, televisualis; - trmica, unda thermntica
omnisciencia: omniscintia, ae f. Sin: rerum vel calefciens; - ultracorta, unda suprbre-
mnium scintia. vis vel brevssima.
756
opalescente
onocrtalo: onocrtalus, i m. Sin: truo, nis ontlogo: ontlogus, i m. Sin: ontolgiae stu-
m. diosus.
757
opalino
758
oportunismo
operado: ferro curatus. Sin: sectione chirr- biectiva opintio; intercambio de opiniones,
gica curatus vel tractatus. opinionum colltio, cambiar de -, sentntiam
mutare; de sentntia desstere; e sentntia re-
operador, ra: operator, oris m; operatrix, icis cdere.
f. Uso: - telefnico, v. telefonista.
opinion-maker: opinionis pblicae confor-
operante, v. operativo, eficaz. mator, formator, effector.
operar: (obrar una cosa, especialmente las opio: pion vel pium, ii n. Uso: - del pue-
medicinas, y hacer el efecto para que se des- blo, pium ppuli.
tina) vim habere vel exercere. Sin: efficacem
esse; prodesse + dat // (efectuar una opera- opiomana: opiomnia sive -mana, ae f. Sin:
cin quirrgica) secare. Uso: hacerse -, de- pii libido; insana (vel furiosa, vel vesana)
jarse -, se secari pati. pii cupdo
opereta: msicus lusus (-us m). Sin: msica oponible: ad opponendum aptus.
opella ; festivum drama msicum; festiva f-
bula modulata; drama mlicum brvius. oporto: vinum portucalense.
operista: (msico que compone peras) dr- oportunidad: opportnitas, atis f. Sin: occ-
matum musicorum scriptor. sio.
759
oportunista
tempribus) srviunt; lo hizo por -, id fecit, cillorum taberna. Sin: vitrorum oculariorum
tempribus insrviens. taberna // (establecimiento donde se fabrican
anteojos) perspicillorum officina. Sin: vitro-
oportunista: opportunista, ae m. Sin: oppor- rum oculariorum officina // fig vsio, onis f.
tunitati (vel opportunittibus) srviens; tm- Uso: nueva - que abre la fe cristiana, nova
pori vel tempribus insrviens; tempri vel quaedam vsio christian fide patefacta.
tempribus morgerus; qui tempribus servit.
Uso: ser -, tmpori vel tempribus servire; ptico: pticus, a, um Uso: aparatos -,
opportunitati vel opportunittibus inservire; instrumenta ptica; ilusin -, illsio ptica;
duabus sellis sedere. nervio -, nervus pticus // (comerciante de
objetos de ptica) pticus, i m. Sin: ocul-
oposicin: adverstio, onis f. Sin: repugnn- rius; ocularirius; oculariorum (vel vitrorum
tia. Uso: - constructiva, dissnsio fficax // oculariorum) vnditor // (persona con titula-
(partido que en un pas se opone a la poltica cin oficial para trabajar en materia de p-
del gobierno) fctio oppsita. Sin: adversa tica) faber (-bri m) pticus. Sin: oculariorum
fctio vel pars // Astron oppsitus, us m. Sin: faber, compsitor, pifex (-fcis m).
interiectus, -us m.
optimismo: (como sistema filosfico) opnio
opositor: adversator, oris m. Sin: advers- eorum qui mnia natur ptim esse arbitran-
rius; repugnans; contradictor; refragator. tur // (como cualidad personal) optimismus,
Uso: - del gobierno, adversrius regminis; el i m. Sin: ptima rerum interprettio; melio-
jefe de los -, repugnntium vluti dux. rum rerum exspectcio; mens (vel conslium,
vel rtio, vel sentntia) ad ptima , vel ad me-
opoterapia: opotherapa, ae f; opotherapu- liora, rferens mnia; nimus meliora , vel
tice, es f. Sin: curandi rtio per sucos (vel ptima, (semper) praesgiens, exspectans,
succos); sucorum animlium cura; curandi proponens, credens; nimus ad bonam spem
rtio per animlium sucos. proclivis. Uso: puede cultivarse el -, optimis-
mus coli potest.
opoterpico: opotherpicus, a, um.
optimista: (partidario del optimismo) qui
opresin: opprssio, onis f. Uso: - econ- mnia natur ptima esse arbitratur // (que
mica, social, poltica y tambin religiosa de suele ver las cosas bajo su aspecto ms fa-
la persona humana y de sus derechos, op- vorable) optimista, ae m. Sin: optimismi fau-
prssio oeconmica, socialis, poltica atque tor; melioris partis conspector; meliora
etiam religiosa personarum humanarum iu- (semper) exspectans, praesgiens, praesn-
riumque ipsarum. tiens, prospciens; ptima mnia idicans;
mnia in meliorem partem intrpretans ; qui
opsimata: opsimatha, ae f. ad bonam spem proclivis est ; qui sibi me-
liora promittit vel proponit . Uso: ser -, mnia
optativo: optativus, a, um. Uso: modo -, op- interpretari in meliorem partem; sibi meliora
tativus, i m; modus optativus. promttere vel propnere // adj optimsticus,
a, um.
ptica: ptica, ae f; ptice, es f. Sin: optica
ars, disciplina; phsica oculria // (estableci- optometra: optomtria sive -metra, ae f.
miento donde se comercian anteojos) perspi- Sin: oculorum acii metiendae rtio.
760
orden
761
ordenacin
mandatum, i n. Uso: - expresa, verbum ac normas) praecepta, orum npl. Uso: - jurdico,
mandatum; - de pago bancario, mandatum legum praecepta; iudiciales societatis institu-
nummrium, pecniae perscrptio; gyrus ar- tiones; iudiciorum rtio // (ordenacin del su-
gentrius; perscrptio ambulatria vel circula- perior para que se observe una cosa)
ris; cumplir las - de los superiores, antstitum mandatum, i n. Sin: iussum; praescriptum //
iussa xsequi // (sucesin, distribucin regu- (constitucin) constittio, onis f. Sin: ordin-
lar) ordo, dnis m. Uso: - cronolgico, ordo tio; conformtio; forma. Uso: - democrtico,
tmporis; - del da, ordo rerum agendarum; democrtica instittio; - del Estado, tempe-
en - alfabtico, litterarum rdine; alphab- rtio rei pblicae; constittio ppuli; Civitatis
tica ratione; en - cronolgico, servato tmpo- (vel rei pblicae) forma, ordintio, conform-
ris rdine // (instituto religioso aprobado por tio; - de nuestra vida, vitae nostrae ordintio.
el Papa) ordo, dnis m. Uso: - regular, ordo
regularis; - religiosas, rdines virorum reli- ordenanza: (soldado que est a las rdenes
giosorum; - de los jesuitas, ordo (religiosus) de un oficial o de un jefe para los asuntos del
iesuitarum // (grado del sacramento del servicio; empleado que en ciertas oficinas
orden) ordo. Uso: - sagradas, Sacri Ordines desempea funciones subalternas) appri-
// (cuerpo de personas unidas por alguna tor, oris m. Sin: stator; minister; fmulus; sr-
regla comn o por una distincin honorfica) vulus // (conjunto de preceptos o
ordo, dnis m. Uso: - de las Naciones Unidas, reglamentos) leges et instituta // (mandato,
Ordo Nationum Unitarum; - de los Caballe- disposicin, arbitrio y voluntad de alguien)
ros de Malta, Ordo Melitnsium Equitum; - iussum, i n. Sin: imperatum; praescriptum;
ecuestre del Santo Sepulcro, Ordo Equester decretum; plcitum.
a Sancto Sepulcro Hierosolymitano; - de
Santiago, Ordo Iacobianus // (reglas, leyes y ordenar: (poner en orden) ordinare. Sin:
estructuras que constituyen una sociedad) bene dispnere; bene vel recte compnere.
ordo, dnis m. Uso: - civil, ordo civilis; - ju- Uso: - un Estado, rem pblicam compnere,
rdico, ordo iurdicus; - pblico, disciplina rei dispnere, constitere // (conferir las rdenes
pblicae; - social, ordo socialis; rerum soci- sagradas) ordinare. Sin: rdines conferre li-
lium ordo. cui; sacramentliter ordinare vel consecrare.
Uso: - sacerdote, liquem sacerdotem creare;
ordenacin: (orden, disposicin) ordintio, Christi ministrum liquem sacrare; sacerd-
onis f. Sin: praescriptum // (ceremonia en que tio augere liquem; ordenarse de sacerdote,
se confieren las rdenes sagradas) ordintio, sacerdtio augeri.
onis f. Sin: consecrtio. Uso: - sacerdotal, or-
dintio sacerdotalis; recibir la - sacerdotal, ordinal: ordinalis, e.
ordinationem sacerdotalem recpere.
ordinariez: vulgritas, atis f. Sin: vlitas;
ordenador: adj ordinativus, a, um // sust or- vulgaris condcio; nimi abictio.
dinator, oris. Sin: dispsitor vel instructor //
(mquina electrnica) v. computadora. ordinario: (vulgar, grosero) vilis, e. Sin: pro-
miscus vel promscuus; plebius; srdidus //
ordenamiento: (accin y efecto de ordenar) (comn, corriente) ordinrius, a, um. Sin:
ordintio, onis f. Sin: rtio. Uso: - escolar, consuetus; slitus. Uso: comida -, cibus coti-
scholarum rtio; - de los estudios, rtio stu- dianus // (prelado) Ordinrius, ii m. Uso: -
diorum; disciplinarum rtio // (conjunto de castrense, Ordinrius castrensis; - del lugar,
762
organizacin
763
organizado
764
original
765
originalidad
descripta vel efficta; el - del autor, exemplar orognesis: orognesis, -is f. Sin: mntium
ipsus auctoris manu scriptum; consultar el - origo.
, primiformem cdicem adire; reconstruir
crticamente el -, archtypum (vel exemplum orografa: orogrphia sive -grapha, ae f. Sin:
primignium) ad criticorum rationes statere. mntium descrptio.
766
ortopedia
767
ortopdico
rorum membris recte conformandis. cilltio electrnica; las - del pndulo, pnduli
oscillationes // fig nuttio, onis f. Sin: fluc-
ortopdico: (perteneciente o relativo a la or- tutio; nimi fluctutio; nimus parum sibi
topedia) orthopedicus, a, um. Uso: instru- constans.
mentos -, orthopedica instrumenta; zapatos
-, orthopedici clcei // (ortopedista) v. orto- oscilador: oscillatrium, ii n. Sin: instrumen-
peda. tum oscillatrium.
osario: ossrium vel ossurium, ii n. Uso: - osificacin: ossifictio, onis f. Sin: in os con-
de guerra, ossrium bello caducorum. vrsio.
768
osteoptico
osmio: smium, ii n. i n.
769
osteoplasma
osteotoma: osteotmia sive -toma, ae f. Sin: otitis: otites, is f. Sin: auris vel urium in-
ossis vel ssium sctio. flammtio.
ostra: strea vel stria, ae f; streum, i n; otlogo: otlogus, i m. Sin: otolgiae (vel de
conchlium. Uso: que abunda en ostras, os- uribus doctrinae) peritus.
treosus.
otomana: (sof otomano) othomanum, i n.
ostracismo: ostracismus, i m. Sin: trcicus lctulus vel torus; trcicum
scimpdium.
ostrero: (persona que vende ostras) ostre-
rius, ii m Sin: ostrearum vnditor // (lugar otomano: adj trcicus, a, um // sust Othoma-
donde se cran y conservan vivas las ostras) nus, i m. Sin: Turca, ae mf; Trcicus, i m.
ostrerium, ii n. Sin: ostrearum vivrium.
otopata: otopthia sive -patha, ae f.
ostricultura: ostrearum cultura.
otorragia: otorrhgia sive -rrhaga, ae f.
770
oxiacanta
otorrea: otorrhoea, ae f. Sin: auris fluxus (-us ovejero: (perro) canis pastorcius.
m).
overdose: nmia medicamenti stupefactivi
otorrinolaringologa: otorhinolaryngolgia smptio. Sin: immdica medicamenti stupe-
sive -loga, ae f. Sin: otorhinolaryngoiatra, factivi smptio vel inictio.
ae f; urium, nrium gutturisque (vel de uri-
bus, nribus guttureque) disciplina, scintia, overdrive: instrumentum velocitati multipli-
rtio; uribus, nribus gutturique medendis candae vel augendae.
doctrina.
overflow (Inform) exceso, rebasamiento (de
otorrinolaringlogo: otorhinolarynglogus, capacidad): redundntia, ae f.
i m. Sin: urium, nrium gutturisque (vel fau-
ciumque) mdicus. overol: superindumentum operrium.
otosclerosis: otosclerosis, -is f. Sin: auricu- ovillarse: glomerari. Sin: convolvi; cntrahi;
laris durties. se collgere; se complicare.
otoscopia: otoscpia sive -scopa, ae f. Sin: OVNI (abrev de Objeto Volador No Identifi-
auricularis inspctio. cado): inexplicata res volans.
otoscopio: otoscpium, ii n. Sin: uribus in- volo: (Arq, adorno en forma de huevo) orna-
trospiciendis instrumentum. tus (-us m) ovatus.
oveja: fig, - negra de la familia, famliam oxhdrico: oxhdricus, a, um. Uso: soldar
deshonestans mf. Sin: famliam ignomni con llama -, oxhdric flamm ferruminare.
mculans.
oxiacanta: leucocanthus, i m, leucocantha,
771
oxidable
772
ozonosfera
ozonar, v. ozonizar.
ozonmetro: ozonmetrum, i n.
ozonoscopio: ozonoscpium, ii n.
773
P
pabelln: (tienda de campaa en forma de pactable: tractbilis, e. Sin: conventionalis;
cono) tentrium, ii n. Sin: tabernculum; pa- pactioni obnxius. Uso: todo es -, mnia sunt
plio, onis m // (colgadura plegadiza que co- conventionlia.
bija y adorna una cama, un trono, altar, etc.)
v. cortina // (bandera nacional) v. bandera // pacto: pactum, i n. Sin: pctio; convntio;
(edificio por lo comn aislado, pero que contractus (-us m); foedus, -dris n. Uso: -
forma parte de otro o est contiguo a l) e- bilateral, pactum synallagmticum vel m-
dium membrum. Sin: aedes, ium fpl; aedif- tuum; - internacional, pactum internationale;
cium // (nombre que se da a las habitaciones - lateranense, pctio inter Apostlicam
de los jefes en los cuarteles) praefectorum Sedem et Itliam nita; - poltico, foedus po-
diaeta (-ae f) // (ensanche cnico con que ter- lticum; - de autonoma, pactum autonmiae;
mina la boca de algunos instrumentos de - de no-agresin, foedus non-aggressionis; -
viento) tuba, ae f; v. bocina // // - de una ex- de Varsovia, pactum varsaviense; militare
posicin, de un hospital, paplio, onis m; - de foedus varsaviense.
la oreja, aurcula vel lgula
padecer: pati. Sin: prpeti; laborare con abl
pabilo o pbilo: (torcida o mecha de la vela) o con ex y abl. Uso: - dolor de cabeza, ex c-
(crei vel candelae) filum, i n vel fila, orum pite laborare // (soportar) ferre // (aguantar,
npl. tolerar) tolerare.
pacifista: pacifista, ae mf. Sin: pacis fautor, padrino: - de bautismo o confirmacin, pa-
studiosus, suasor. trinus, i m. Uso: - de bautismo, cmpater, tris
m; sponsor lstricus vel lustralis; lustralis vel
774
paguro
lstricae generationis parens // - de bodas, pagano: adj paganus, a, um. Sin: pagnicus;
auspex, -pcis m; prnubus; paranymphus // thnicus; gentilis, e ; idoltricus. Uso: cos-
(protector y acompaante de alguien en un tumbres -, gentlium mores // sust paganus, i
desafo, concurso, etc.) rbiter, tri m. Uso: - m. Sin: thnicus, i m; gentilis, is m; idollatra
en un duelo, singularis certminis rbiter vel vel idollatres, ae m; deorum (vel idolorum)
testis // (el que favorece y ayuda a otro en la cultor; qui idla colit.
vida) patronus, i m.
pagar: slvere. Sin: pndere. Uso: - al con-
padrn: tbulae (-arum fpl) pblicae vel cen- tado, pecunia praesenti (vel numerata) sl-
sriae. Sin: cvium index (-dcis m). vere; nummis praesntibus slvere;
pecniam praesentem (vel numeratam) pn-
paella: orzae vel oryzae patella (-ae f). dere.
pagable: solbilis, e. Sin: solutionem admit- pagaya: remus utrimque plmul instructus.
tens.
pgina: pgina, ae f. Sin: pagella; plgula.
pagadero, v. pagable. Uso: - impresa, plgula typis descripta; -
marcada, pgina signata; - web, pgina in-
pagador: (que paga) solutor, oris m. Sin: sol- terretialis; - web particular, propia, interre-
vendo idneus // (persona encargada de tialis pgina domstica; v. sitio; al pie de -,
pagar) stipendiorum distributor. in nfima vel in ima pgina; in pginae calce;
ad nfimam pginam; in nfimo pginae mr-
paganamente: thnice. Sin: gentliter; ethni- gine; en las - de los diarios, in diariorum p-
corum vel paganorum more; gentlium more. ginis; abrir en la - 10, pginam dcimam
aperire.
paganidad, v. paganismo.
paginacin: paginarum dispostio vel com-
paganismo: paganismus, i m. Sin: pagnitas; postio.
gentlitas; gentilismus; deorum vel idolorum
cultus (-us m); ethnicorum cultus, mores, pago: (finca o heredad) pagus, i m. Sin: vicus
instituta, etc.; paganorum relgio vel doctrina. // (accin de pagar) soltio, onis f. Sin: per-
Uso: abandonar el -, defcere a cultu idolo- soltio; prtii soltio. Uso: - a cuenta, ante-
rum. cessus, us m; - anticipado, promtuum, i n;
prtium promtuum; prtii soltio in anteces-
paganizar: (profesar el paganismo) thnice sum; - al contado, repraesenttio; prtium
vvere. Sin: gentlium more vvere; idolla- praesens; - de la deuda, totus dbiti exsol-
tras imitari; paganorum religioni et doctrinae tio; da de -, dies pecniae; exigir - antici-
indulgere; ethnicorum vel paganorum mores pado, prtium promtuum exgere.
imitari (imitar las costumbres de los paga-
nos); ethnicorum disciplinam sequi (seguir pagoda: Indorum vel ndicum templum. Sin:
sus principios) // (introducir el paganismo o templum buddhsticum.
elementos paganos) thnicis mribus accom-
modare. Sin: paganitate imbere. paguro: pagurus, i m.
775
pas
pas: cvitas, atis f. Sin: ntio, onis f. Uso: los jaula, annosa vulpes lqueo non cpitur.
- extranjeros, xterae civitates; - altamente
civilizado, ntio perpolita; - desarrollados, pajaza: stramentum, i n.
civitates (magis) progressae; nationes quae in
rebus oeconmicis profecerunt; - altamente paje: puer ulicus. Sin: pedsequus, i m.
desarrollados, civitates machinali indstria
mxime florentes; - en va de desarrollo, p- pajita: festuca vel festcula, ae f. Sin: pal-
pulus progrdiens; natio quae ad progressio- ola; cnnula. Uso: - para beber, cnnula po-
nem ntitur; cvitas, cuius oeconmicae tria.
progressiones sunt in cursu; - subdesarro-
llado, cvitas egentior; natio pibus inferior; pajizo: (de color de paja) flvidus, a, um.
cvitas quae minus in rebus oeconmicis pro- Sin: flavens; flavescens; gilvus; paleari co-
cessit; cvitas quae minus in pibus profecit; lore (abl).
ntio quae pibus minus valet, ad rem oeco-
nmicam quod prtinet; - occidentales, civi- pajonal: palerium, ii n.
tates occidentales.
Pakistn: Pakistnia vel Pachistnia, ae f.
paisaje: (extensin de terreno que se ve Sin: Cvitas Pakistaniana.
desde un sitio) prospectus, us m. Sin: situs
(-us m) loci, regionis, terrarum // (extensin de pakistan : adj pakistanianus vel pachistania-
terreno considerada en su aspecto artstico) nus, a, um // sust Pakistanianus vel Pachista-
amenitas, atis f. Sin: amoenum. Uso: - agra- nianus, i m.
dable, amoena rgio; rgio situ (vel natur)
amoena; loca amoena; amoenitates locorum PAL (abrev de Phase Alternation Line): pha-
// (pintura o dibujo que representa cierta ex- sis (-is f) alternatae lneae (= phasis alternans
tensin de terreno) pictura topiria. Sin: opus singularum linearum).
topirium; rgio in tbula depicta; pictura
peris topirii. Uso: un lindo -, amoenus pala: (utensilio) vatillum vel batillum, i n; ba-
locus pictus; rgio situ (vel natur) amoens- tillus, i m. Sin: pala, ae f; bipllium // (hoja de
sima; amoenitates pictae pictur topiri. hierro) pala, ae f. Uso: golpe de -, palae ictus
(-us m) // (raqueta) retculum, i n; retculus,
paisajista: pictor topirius. Sin: topiorum vel i m // (parte ancha del remo, con la cual se
amoenitatum pictor; amoenorum locorum hace fuerza en el agua) palma vel plmula,
pictor. ae f // (parte superior del calzado que abraza
el pie por encima) obstrgulum // (antipendio
paisista, v. paisajista. o pintura de altar) (altaris) tbula, ae f.
pjaro: avis, is f. Sin: vlucris, is mf; ales, palabra: verbum, i n. Sin: vocbulum; vox,
ltis mf; passer, ris m. Uso: - carpintero, vocis f; dictum. Uso: - cruzadas, crucivr-
picus, i m; - mosca, todus; anthphilus; - so- bium, ii n; - encltica, enclticum, i n; verbum
litario, montcola solitrius // fig, matar dos enclticum; - interrogativa, interrogationis
- de un tiro, una mercede duas res ssequi; de verbum; - tcnicas, technicorum verba; vo-
eadem fidlia duos paretes dealbare; ms cbula tchnica; palabras del uso comn,
vale - en mano que ciento volando, arri- verba e mdio sumpta; - por -, ad ltteram, ad
pienda quae offeruntur; - viejo no entra en verbum, verbo // (promesa verbal muy for-
776
palco
mal, - de honor) data fides. Uso: dar, empe- palanca: vectis, is m. Sin: vectculus; clavis
ar la -, fidem dare licui de liqua re; fidem (-is f); clavcula. Uso: - de cambio en un
suam obligare; fidem interpnere; dar su - coche, - del interruptor, commutatrium;
en garanta de algo, suam fidem in rem inter- vectis vel vectculus commutatrius, mutat-
pnere; dar su - por otro, fidem licui dare rius; - del freno (en la bicicleta, etc.), pha-
de ltero; faltar a su -, fidem datam fllere; langa freni. En la mquina de escribir: -
fidem violare, fllere, frngere, amttere, le- espaciadora interlineal, manubrolum linea-
dere; mantener la -, fidem servare, exslvere, rum vel interspatiorum; - sueltapapel, vectis
slvere; fidem datam conservare. solvendae chartae; - del cambio de interline-
acin, clavcula stativa interspatiorum; - de
palabrera: inanis loqucitas (-atis f). los marginadores, vectculus mrginum; - de
los marginadores automticos, vectculus
palabrero: verbosus, a, um. Sin: loquax, mrginum automatorum; - para bloquear el
acis; grrulus. carro, clavcula sistendo crrulo; - para fijar
y anular los topes, clavcula obcibus ponen-
palacete: villa urbana. Sin: peramoena do- dis vel auferendis; - para soltar el carro, vec-
mncula. tculus solvendo crrulo.
777
paleador
778
palma
(vel de fosslibus) doctrina, disciplina, scin- pala puede agarrar de una vez) quod va-
tia. tillum cntinet.
paleozoico: adj palaeozicus, a, um. Sin: paliar: palliare. Sin: pllio amicire vel ind-
animntium originis aetatis (gen) // sust pa- ere // fig colorare. Sin: cohonestare; fucare;
laeozicum aevum. Sin: animntium orginis tgere; contgere.
aetas.
paliativo: palliativus, a, um. Sin: mitigat-
paleozoologa: palaeozoolgia sive -loga, ae rius. Uso: cuidados -, curae palliativae // sust
f. Sin: fosslium animlium stdium. levamentum, i n. Sin: linimentum; medica-
mentum mitigatrium.
paleozologo: palaeozologus, i m. Sin: fos-
slium animntium studiosus. palillo: (en el billar) clava, ae f // (escarba-
dientes) v. esta voz.
Palestina: Palaestina, ae f.
palimpsesto: palimpsestos vel palimpsestus,
palestino: adj palaestinus, a, um. Sin: palaes- i m. Sin: codex (-dcis m) erasus, rescriptus,
tinensis, e; palaestinianus // sust Palaestinus, abrasus.
i m. Sin: Palaestinensis, is m; Palaestinianus;
Arabs (-bis m) palaestinensis. palndromo: palndromus, i m. Sin: versus
palndromus.
palestra: palaestra, ae f Sin: gmnica pa-
laestra; stdium. palingenesia: palingensia sive -genesa, ae
f; palingnesis, -is f. Sin: nova vel iterata ge-
paleta: (tabla o plancha de rueda hidrulica, nertio; novus ortus (-us m).
ventilador, etc.) pinna, ae f // (llana de alba-
il) trulla, ae f // (badil u otro instrumento se- palinodia: palindia sive -oda, ae f. Sin: re-
mejante con que se remueve la lumbre) tracttio; recanttio.
vatillum vel batillum, i n ; vatillus vel
batillus, i m // (raqueta) retculum, i n; retcu- palio: (insignia pontifical) pllium, ii n. Sin:
lus, i m // (tabla donde dispone sus colores el pontificale pllium // (dosel porttil) fast-
pintor) (pictoris) tabella vel ssula. Sin: gium pnsile; v. baldaqun.
pictria tabella; colorum tabella.
palisandro: iacaranda brasiliensis.
paletada: (golpe que se da con la paleta) va-
tilli ictus (-us m) // (porcin que la paleta o la palma: (palmera) v. esta voz // (hoja de pal-
779
palmar
mera) palma, ae f. Uso: de -, palmrius; pal- palo: fustis, is m. Uso: dar a uno de palos,
maris, e; adornado con palmas, palmatus // fstibus liquem verberare; no se necesitan
(parte interna de la mano) palma, ae f. Uso: palabras, sino palos, non opus est verbis, sed
batir palmas, pludere // (fig, victoria, gloria, fstibus // - santo: pomum sanctum; v. caqui.
triunfo) palma, ae f. Sin: lurea; laus; pre-
mium. Uso: la - de la elocuencia, eloquntiae paloduz, v. regaliz.
vel dicendi laus; aspirar a la - de la elocuen-
cia, eloquntiae laude duci; conseguir la -, paloma: columba, ae f. Uso: - mensajera, co-
palmam ssequi; dar, ceder a uno la - de lumba internntia, epistularis, viatrix; - sil-
algo, palmam dare licui in liqua re, palmam vestre, palumbes, is f; de -, columbinus vel
alicius rei licui deferre; llevarse la -, pal- columbinceus.
mam ferre; luream deportare; merecer la -,
palmam merere; negar a uno la -, palmam palomar: columbrium, ii n.
licui negare; recibir la -, palmam accpere;
tener la - en algo, in liqua re (vel alicius palomino: (pollo de la paloma) columbinus,
rei) palmam habere vel possidere. i f. Sin: colmbulus; pullus columbinus.
780
pandemnium
gneus, e silgine; - dulce, focale, is n; pla- panal: favus, i m. Uso: fabricar los -, moliri
centa, ae f; - dulce Motta, mottianum libum; favos.
- dulce de Espaa, dulcis panis hispnicus; -
dulce de Miln, mediolanense libum (frcti- panam: (sombrero) ptasus stramentcius.
bus fartum); mediolanensis placenta; - euca- Sin: plleus stramentcius; ptasus ple con-
rstico, panis eucharsticus; - ntegro o cinnatus; ex plea galerculus // (tela) tela pa-
integral, panis cibrius; - media-luna, panis namensis.
lunatus; - negro, panis ater, niger, rbidus;
panis pleni scalis; - rallado, panis rasus, tri- Panam: Pnama, ae f. Sin: Panmia; Pana-
tus, contritus, comminutus; - tostado, panis mensis Ntio vel Respblica. Uso: Canal de
tostus // - con levadura, fermentatus panis; - -, Euripus (vel Isthmus, vel Canalis) Pana-
de cebada, panis hordceus; - de centeno, se- mensis; Fossa Panamensis.
clinus panis; - de Espaa, panis hispnicus;
- de habas, panis fabceus; - de jengibre, panarabismo: panarabismus, i m.
libum piperatum; - de municin, panis milita-
ris vel castrensis; - de trigo, panis tritceus; - pancarta: pannus inscriptus.
en varitas, v. grisn. Uso: cesta de -, pan-
rium vel panarolum, i n; hacer pan, panem pancracio: pancrtion vel pancrtium, ii n.
confcere, fcere; la obra de hacer -, panif-
cium. pncreas: pncreas indecl; pncreas, ae f.
Sin: pancretica glndula.
pana: mancunianum, i n.
pancretico: pancreticus, a, um. Sin: ad
panacea: panaca, ae f. Sin: panax, cis m; pncreas ttinens. Uso: canal -, canalis pan-
pnace, es f; pnaces, is n; panchrestum me- creticus; jugo -, pancreticus sucus.
dicamentum.
pancreatitis: pancreatites, is f. Sin: pncreae
panadera: furnria, ae f. Sin: (taberna) pa- inflammtio; pancreticae glndulae inflam-
nria; pistrinum, i n; pistrina, ae f; sedes fur- mtio.
nriae exercendae.
pancromtico: panchromticus, a, um. Sin:
panadero : pistor, oris m. Sin: furnrius; p- omnes colores rferens.
nifex, fcis m; artcopus, i m; siliginrius
(- que cocina con flor de harina). Uso: el panda: (mamfero) ailurus fulgens vel minor.
lugar donde se amasa el pan, pistrinum, i n;
oficio de -, furnria, ae f; panria ars; ser -, pandemia: pandmia sive -dema, ae f. Sin:
furnriam vel pistrinum exercere. effusa pestilntia. Uso: - global, pandmia
globalis.
panafricanismo: panafricanismus, i m.
pandmico: pandmicus, a, um.
panafricanista: panafricanista, ae m. Sin:
panafricanismi fautor. pandemnium: (lugar en que hay mucho
ruido y confusin) pandaemnium, ii n. Sin:
panafricano: panafricanus, a, um. strpitus (-us m); magna confsio; perturbtio
mxima; mximus tumultus; convcium.
781
pandera
782
pantufla
tivo del mundo presente, conspectus mxi- pantano: (terreno anegado por las aguas es-
mam partem improbandus huius tancadas, y de fondo ms o menos cenagoso)
tmporis;qu lindo -!, o praeclarum prospec- palus, dis f // (embalse) stagnum, i n. Sin:
tum! aquarum receptculum.
pantaloncito: breves vel curtae bracae. Sin: pantufla: slea, ae f. Sin: crpida; sand-
brculae, arum fpl; femorlia vel feminlia, lium; soccus. Uso: en -, soleatus; crepidatus;
ium npl. vendedor de pantuflas, solerius.
783
pao
pao: (pedazo de lienzo u otra tela) pannus, papada: collum obesum. Sin: obesum guttur
i m. Sin: lnteum. Uso: - basto, lnteum gros- (-ris n).
sum; - cruzado, pannus obliquus; pannus filis
obliquis textus; pannus cruciatus; - fino, ln- papado: papatus, us m. Sin: pontificatus, us
teum tnue; - semifino, semilnteum; - de co- m; pontifcia dgnitas // (los papas) pontfi-
cina, tersrium; pannus tersrius; - de lino ces, um mpl.
burdo, pannus domsticus; - para forros, ln-
teum vestirium; - para trabajos de mano, papagayo: (ave) psttacus, i m. Uso: repetir
lnteum ad acs opus. algo como un -, liquid recnere // (orinal) v.
esta voz.
paolito o pauelito: sudarolum, i n. Sin:
lintolum. papahgo: (vela) spparum, i n; spparus, i
m.
pauelo: lintolum, i n. Sin: sudrium; (para
limpiarse la nariz) nasitrgium; muccnium, papal: papalis, e. Sin: pontifcius; pontifica-
mucnnium, mucnium, ii n; (para la cabeza, lis. Uso: misa -, missa papalis.
para el cuello) ricnium; - islmico, v. velo;
(para limpiarse el sudor) sudrium orrium. papalina: (gorra o birrete) galerculum, i n //
Uso: cubrirse el rostro con el -, sudrio f- (cofia de mujer) mitella, ae f.
ciem operire; sonarse, limpiarse las narices
con el -, sudrio nares emngere. papalino: (perteneciente o relativo al Papa)
pontifcius, a, um.
Papa: Papa, ae m. Sin: Summus Pntifex
(-fcis m); Romanus Pntifex, Pntifex Mxi- papanatas: caudex, dcis m. Sin: stipes, ptis
mus; Augustus Pntifex; Pastor Supremus; m; homo stlidus.
Iesu Christi Vicrius. Uso: el - Benedicto
XVI, Benedictus XVI Papa; elegir al -, Pon- Pap Noel: Pater Natalcius.
tficem Mximum elgere, creare, renuntiare;
ser -, pontificatum mximum obtinere; Iesu papel: charta, ae f. Sin: papyrus, i f. Uso: -
Christi vice fungi; Iesu Christi vices vel per- blanco, charta pura; - borrador, adversria,
sonam in terris gere, sustinere. orum npl; - carbn, - carbnico, - de calco,
charta transcriptcia, carbnea, duplicatria; -
papa: (la planta) solanum tuberosum // (el celofn, cellphana, ae f; cellophnia mem-
tubrculo) pomum terrestre. Sin: tuber (-ris brana; - ecolgico, charta oecolgica; - hec-
n) solanum; solani tuber vel bulbus (-i m). togrfico, charta hectogrphica; - higinico,
Uso: - fritas, tbera solani fricta; solani tbe- charta hyginica, purgatria, mundatria; -
rum sgmina fricta; - al horno, tuber solanum impreso, charta typis impressa; - moneda,
assum; papas sin pelar o cocidas con su charta vel scheda nummria; - pergamino, -
monda, poma terrstria non mundata, vel non apergaminado, membrana; membranum;
purgata; cultivador de papas, solani tberi pergamena; charta membrnea vel membra-
(vel tberum) cultor. ncea; - pintado, charta picta vel ornament-
ria; - rayado, lineata pgina; lineatum flium;
papable: papbilis, e. Sin: summo pontifi- - reactivo, charta reactiva; - satinado, charta
catu dignus; summo pontifictui aptus. dentata; - secante, charta bbula; bbulum
flium; - sellado, - timbrado, charta (pblice)
784
papista
785
papita
mani Pontficis) fautor m, fautrix f. Geom, parbola vel parbole. Sin: rbita;
tractus, us m; cursus, us m; gyrus, i m. Uso:
papita: glbulus solanianus. describir una -, flecti in gyrum; describir una
larga -, longo tractu per ra ferri.
pprika: cpsicum, i n.
parablico: parablicus, a, um.
Papa y Nueva Guinea: Papua Nova Gui-
nea. parabrisa, v. parabrisas.
786
paraso
parafina: paraffina, ae f; paraffinum, i n. Sin: paragero: (persona que por oficio hace pa-
petrlei sdimen (-mnis n). raguas) umbellarum pifex (-fcis m) // (per-
sona que por oficio vende paraguas)
parafinar: paraffinum indcere. umbellarum vnditor // (mueble o recipiente
para colocar los paraguas) umbellarum re-
parafrasear: circmloqui. Sin: parphrasi positrium.
vel circumlocutione uti; liis verbis signifi-
care. paraso: paradisus, i m. Sin: caelestis aula;
caelstium vel beatorum sedes; celitum reg-
parfrasis: (explicacin o interpretacin num; aeterna caelstium gudia // (fig, lugar
787
paralaje
encantador) ese lugar es un -, ille locus neas - entre s, parallelae lneae; lneae aequis
amoenssimus est; nullus illo amenior locus; intervallis inter se distantes; vidas -, vitae pa-
una paz de -, suavssima pax; numquam in- rallelae // fig smilis, e. Sin: par // (crculo del
terpellata quies (= una quietud jams in- globo terrestre paralelo al Ecuador) crculus,
terrumpida) // (en algunos teatros , anfiteatro i m. Sin: parallelus; parallelus crculus // (fig,
colocado en la parte ms elevada, gallinero) cotejo o comparacin de una cosa con otra)
cvea summa. compartio, onis f. Sin: colltio; contntio.
Uso: hacer un -, liquid cum liqua re com-
paralaje: paralaxis vel parallassis, is f. parare, conferre, compnere; contentionem
fcere; comparationem habere.
paralalia, v. parafasia.
paralelogramo: parallelogrammon vel
paralasis, v. paralaje. parallelogrammum, i n; parallelogrammus, i
m; parallelogramma, tis n.
paralaxi, v. paralaje.
parlisis: parlysis , is f. Sin: apoplexa, ae
paralela: parallelos vel parallela lnea. Sin: vel apoplexis, is (ac -in, abl -i) f. Uso: - es-
lnea pribus intervallis distans. pstica, parlysis spstica; - infantil, po-
liomyelitis epidmica; - progresiva, parlysis
paralelamente: parallelo modo. Sin: pa- progrdiens; apoplexis ditina; ataque im-
rallela ratione; pari intervallo vel pribus in- proviso de -, necopinata apoplexis; desplo-
tervallis; tractu pari; recta alicuius rei marse por un ataque de -, necopinata
regione. Uso: - al mar, secundum mare; corre apoplexi correre; estar afecto, aquejado de
- con, currit parallelo cursu una cum + abl; -, parlysi detineri, laborare, languere; pade-
la selva se extiende - al ro, silva recta flmi- cer de - progresiva, apoplexi ditina conflic-
nis regione prtinet // fig priter. Sin: item; tari; sufrir un ataque de -, parlysi crripi.
simul; concrditer; unanmiter.
paraltico: paralticus, a, um.
paralelas: (barras paralelas para ejercicios
gimnsticos) hastae parallelae. Sin: sseres paralizado: parlysi correptus, affectus, la-
paralleli; tigna parallela. borans. Sin: membris captus // fig languens,
entis. Sin: torpens, entis; lnguidus; remis-
paraleleppedo: paralleleppedum, i n; sus. Uso: - por algo, liqua re brutus; - por
paralleleppedus, i m. el fro, nmio frgore obstupefactus; - por el
miedo, pavore defixus; quedar -, languere vel
paralelismo: parallelismus, i m. Sin: (Geom, torpere intr; torpscere vel languscere intr.
estado de dos lneas o planos que son para-
lelos) aequilattio; aequbilis rtio // (simili- paralizar: parlysi affcere. Sin: paralticum
tud) similitudo, inis f. Sin: similitdinis rtio fcere vel rddere; membrorum usu destit-
// (simetra estilstica) concnnitas, atis f. ere vel privare // fig impedire. Sin: debilitare.
paralelo: adj parallelos, on vel parallelus, a, parallel (Inform), paralelo: (hardware) paral-
um. Sin: aeque distans. Uso: crculos parale- lelus, a, um // (software) simul perans.
los, crculi paralleli; lneas - a algo, lneae
pribus intervallis ab liqua re distantes; l- paralgico: paralogsticus, a, um. Sin: fallax;
788
parasitario
captiosus. entis.
789
parasiticida
parasiticida: medicamentum parastis inter- parche: cerotum vel ceratum, i n. Sin: pegar
necivum. Sin: venenum parastis interimen- un -, v. parchar.
dis.
parcial: (no completo) mancus, a, um // (que
parastico: parasticus, a, um. Sin: ad paras- procede con parcialidad) non iustus. Uso: ser
tum spectans. -, non aequo nimo esse; ser - en juzgar,
aequo nimo non iudicare.
parasitismo: parasitismus, i m. Sin: parasit-
tio; parasitorum vel parastica ars // fig para- parcialidad: (prevencin en favor) grtia, ae
sitorum mos vel ars; parastica vivendi rtio. f. Sin: favor et grtia. Uso: delito de -, grtiae
crimen; sospecha de -, suspcio grtiae //
parsito o parasito: parastus, i m; parasta, (prevencin en contra) inquitas, atis f. Sin:
ae f. Sin: nimal parasticum; nimal alienis iniquus nimus; non aequus nimus.
impensis altum vel nutritum // fig parastus, i
m. Sin: parasitaster, stri m, alien mens vi- pardillo: (ave) lxia, ae f. Sin: prrula.
vens.
parecer: opnio, onis f. Sin: sentntia. Uso:
parasitologa: parasitolgia sive -loga, ae f. segn mi -, mea quidem opinione; segn tu -,
Sin: de parastis doctrina. tu quidem sentnti; ut tua fert opnio.
790
parlamentar
791
parlamentario
compra o venta de una mercadera, gere de parte de los patronos) laboris suspnsio vel
merce emenda vel vendenda. intermssio. Sin: imperata perum interms-
sio // (interrupcin de la actividad laboral
parlamentario: (militar que se enva a par- por parte de los trabajadores) v. huelga //
lamentar) orator, oris m. Sin: legatus; cadu- (especie de pjaro) clunipulsans avcula.
ceator // (miembro de un parlamento)
parlamentrius, ii m. Sin: dminus parlamen- parodia: (imitacin burlesca de una obra
taris; legatus (vel delegatus, vel orator) popu- seria de literatura) pardia sive paroda, ae
laris vel ppuli; scius conslii (vel conclii) f. Sin: ridcula alicius peris (vel scripti, vel
pblici; legumlator popularis // (pertene- libri) imittio // (cualquier imitacin burlesca
ciente al parlamento) parlamentrius, a, um. de una cosa seria) pardia, ae f. Sin: liquid
Sin: parlamentaris, e; prprius legatorum p- in ridculum deflexum; iocosa vel ridcula ali-
puli; contionis vel criae (gen), pblici con- cius rei imittio. Uso: hacer la - de algo, li-
slii sive conclii (gen); ad parlamentum quid per ridculum detorquere; imitando per
prtinens. iocum liquid irridere // (imitacin burlesca
de una msica seria, o aplicacin de una
parlamentarismo: parlamentarismus, i m. letra burlesca a una meloda seria) pardia,
Sin: legumlatorum populrium rgimen. ae f. Sin: ridcula crminis (vel cntici) imi-
ttio; carmen (vel cnticum) in risum defle-
parlamentarista: parlamentarista, ae m. Sin: xum.
parlamentarismi sectator vel ssecla; (coetus)
legumlatorum populrium fautor. parodiar: parodiare. Sin: pardiam fcere;
imitando deridere; per pardiam imitare; per
parlamento: parlamentum, i n. Sin: pbli- ridculum detorquere.
cum conslium vel conclium; coetus (-us m)
legatorum populrium; pblicus legum lato- pardico: pardicus vel parodsticus, a, um.
rum coetus; oratorum populrium coetus; p-
blicus coetus lgibus ferendis. Uso: - paronimia: paronmia, ae f. Sin: paronymo-
europeo, europaeum parlamentum; coetus le- rum qulitas.
gatorum populrium Europae; - nacional,
parlamentum nationale; disolucin del -, dis- paronmico: paronmicus, a, um. Sin: ad pa-
soltio parlamenti. ronmiam (vel ad parnyma) spectans.
792
parroquia
parotiditis.
parqu: (piso formado de tiras de madera)
parotiditis: parotitis, dis f. Sin: parotites, is coasstio vel coaxtio, onis f. Sin: contabu-
f; partidum (vel salivae glandularum) in- ltio; contigntio; lgneum pavimentum; pa-
flammtio. vimentum durteum // (piso formado con
losetas de madera) pavimentum vel tessella-
paroxismo: paroxysmus, i m. Uso: - de una tum lgneum. Sin: pavimentum e lgneis tes-
enfermedad, morbus et accssio; morbi ac- sellis; e durteis tessellis pavimentum. Uso:
cssio; - de la fiebre, febris accssio, accessus hacer un -, durteis tessellis compngere pa-
(-us m), accensus (-us m), mpetus (-us m); - vimentum; coassare vel contabulare lgneis
del dolor, summi vel acrrimi doloris intntio tessellis pavimentum.
// - espiritual, pasional, mpotens nimi ef-
frentio; nimi exacerbtio, concittio; nmia parquet, v. parqu.
excittio vel irrittio. Uso: - de la rabia, ira-
rum ardor; irae fervor. parqumetro: parcmetrum, i n. Sin: statio-
nis autocinticae instrumentum mensurale.
parpadeante: nictans, antis.
parra: prgula, ae f. Sin: trchila; umbrcu-
parpadear: palpebrare. Sin: nictare. lum; pergulana; pergulana vitis (-is f); came-
rria vel camarria vitis.
parpadeo: palpebrtio, onis f. Sin: nicttio.
prrafo: (signo ortogrfico) pargraphus, i
parque: (lugar arbolado) silva, ae f (si es de mf // (cualquiera de las divisiones de un es-
vastas proporciones); slvula vel prtulum (si crito o impreso, en que despus de punto
es de proporciones modestas). Uso: - munici- final se pasa a otro rengln) pargraphus.
pal, slvula municipalis; - nacional, silva p- Sin: artculus; comma, tis n.
blica vel communis // (jardines) horti, orum
mpl. Sin: viridrium vel viridirium. Uso: - parrilla: (til de cocina) cratcula, ae f; cra-
pequeo, hrtuli, orum mpl; - de atracciones, tculum, i n. Sin: retculum; parva crates;
horti oblectatrii; circus lusrius // (recinto) clatri vel clathri mpl; forculae fpl; cancelli
saeptum vel consaeptum, i n. Sin: sttio. Uso: mpl. Uso: - con termostato, cratcula cum
- arqueolgico, consaeptum archaeolgicum; thermstato; - de irradiacin concentrada,
- olmpico, consaeptum olympiorum; - de cratcula coacta radiatione calefacta., - para
animales, - zoolgico, vivrium; therotro- asar comidas, cratculum ad cibos assandos.
phum; viridrium zoolgicum; hortus
zoolgicus; las fieras encerradas en el -, in- prroco: prochus, i m. Sin: crio, onis m.
clusae vivrio ferae; - de automviles, con- Uso: el Sr. -, dminus prochus; - de cam-
saeptum autocinetorum; sttio autocintica; paa, crio rsticus; - de pueblo, pagi crio.
- de caza, saeptum venationis; - de diversio-
nes, consaeptum recreatrium // (sitio o pa- parroquia: parchia vel parecia, ae f. Uso:
raje donde se colocan las municiones de habitantes de dicho territorio, parochiani vel
guerra en los campamentos) armament- curiati, orum; iglesia de la -, ecclsia paro-
rium, ii n. Uso: - de artillera, tormentorum chialis vel paroecialis; parchiae vel pare-
saeptum // (sitio donde se sitan los vveres y ciae templum; templum parochiale vel
vivanderos) receptculum, i n. paroeciale; templum curiale; aedes vel aedis
793
parroquial
(-is f) criae // (conjunto de personas que participante: prticeps, cpis. Sin: partci-
constituyen la clientela de un comerciante o pans, antis. Uso: atletas - de ochenta y dos
industrial) assdui vel assueti emptores (-um naciones, athletae participantes ex octoginta
m ). Sin: emptorum clientela. duabus natinibus exoriundi.
parterre: arola, ae f. Sin: rea; pulvinus, particularidad: peculiritas, atis f. Sin: spe-
pulvnulus; violrium; florale, is n. Uso: lle- cilitas; singulritas; propretas.
var el agua a los -, aquam in reas irrigare;
dividir en parterres, areis distnguere; in particularismo: particularismus, i m. Sin:
reas divdere. stdium singularitatis.
794
partido
particularizar: singillatim vel particulatim tum ire // (mano de juego) lsio, onis f; lusus,
commemorare. Sin: sngula prsequi, us m. Uso: - de ajedrez, latrunculorum lsio;
enarrare, recensere, referre; partes singillatim echar una - de ajedrez, latrnculis ldere //
xsequi. (competencia concertada entre jugadores) v.
partido.
particularmente: (especialmente) praecpue.
Sin: praesertim // (con individualidad y dis- partidario: fautor, oris m. Sin: sectator vel
tincin) particulatim. consectator; ssecla. Uso: - del aborto, v.
abortista; - de la libertad, libertatis fautor; -
partida: (accin de partir) profctio, onis f. de un partido poltico, factionis polticae s-
Sin: digrssio. Uso: seal de la -, v. seal // secla; partidarios de un equipo, cuiusdam
(registro o asiento de bautismo, confirma- manus sectatores vel sseclae.
cin, matrimonio o entierro) annotamentum,
i n. Sin: annottio // (copia certificada de al- partidismo: factisitas, atis f. Sin: prtium
guno de estos registros o asientos) testim- favor vel stdium.
nium, ii n. Sin: consigntio. Uso: dar, enviar,
leer una -, testimnium vel consignationem partidista: factiosus, a, um. Sin: fautor pr-
dare, mttere, lgere; escribir una -, testim- tium; partis alicius studiosus, cpidus, sec-
nium scrbere // (artculo de una cuenta) tator.
nomen, mnis n. Sin: pars, partis f; rtio
perscripta; nmina, um npl. Uso: - doble, n- partido: (competicin deportiva) lusus, us m.
mina dplici exemplari exarata; - registrada, Sin: lsio, onis f; ludus; certamen; certtio;
perscrptio; registrar una -, nomen perscr- contntio; concerttio; contntio vel dimic-
bere; partidas (contables) de caja, nmina tio lusria; ldicrum certamen. Uso: - amis-
arcria; transcripcin de las - contables, n- toso, concerttio officiosa; - eliminatorio,
minum perscrptio; nmina transcriptcia (el certamen exclusrium; - individual, certa-
efecto de transcribir); - del debe y del haber, men singulare (mulerum certamen singulare:
codex (-dcis m) accepti et expensi; registrar simple dames; virorum certamen singulare:
en la - del debe y del haber, referre nomen in simple messieurs); - doble, certamen duplex
cdicem accepti et expensi // (guerrilla, tropa (duplex mulerum certamen: double dames;
o paisanos armados y sin sujecin a un duplex virorum certamen: double messieurs;
mando militar superior) concursatores, vel duplex certamen mixtum: doble mixto); d-
excursores, vel procursatores. Sin: clandes- plio, onis f; - de ftbol, lsio pilaris; pedilu-
tini bellatores; occulti dispersique bellatores; srium certamen; certamen pedifllicum;
non legtimi bellatores; non legtimi occulti- certamen folle pedibusque ludntium; follis
que bellatores; factiosi (afiliados a un bando) calciumque contntio; clcium follisque cer-
bellatores // (conjunto poco numeroso de tamen; follis pedumque certamen; pilae co-
gente armada, con organizacin militar u riceae certamen // disputar un -, certamen
otra semejante) armatorum globus vel manus commttere; empezar el -, certamen incohare;
(-us f) // (cuadrilla, reunin de personas para hacer un - de ajedrez, de billar, de bochas, de
el desempeo de algunos oficios o para cier- naipes, latrnculis, ebrneis pilis, lgneis vel
tos fines) manus, us f. Sin: grex; globus; ca- bxeis pilis (o simplem glbulis), chrtulis
terva // (excursin) excrsio, onis f. Sin: (vel chartis, vel scidis, vel scdulis) ldere;
decursus (-us m). Uso: hacer una - de campo, ganar el -, victriam adipisci, prere, repor-
in rus decrrere; hacer una - de caza, vena- tare ex ltera manu; ludo vncere; hacer un -
795
partisano
796
paseo
escrito u obra musical) locus, i m. Uso: - de tradcere, transcrrere tr; - la vida en algo,
una novela, fbulae locus; - paralelos, v. aetatem gere in liqua re; - en promedio dos
lugar // (boleto o billete para un viaje) v. bo- horas ante la computadora cada da, apud
leto. ordinatrum in mdio binas horas sngulis die-
bus gere; - por alto, praeterire vel omttere;
pasajero: viator, oris m. Sin: peregrinus; pe- dejar - tiempo, transmttere tempus; dejar -
regrinator; vector vel convector, insessor vel la ocasin, occasionem amttere // Autom
nsidens (- en medio de transporte, general- praetrvehi intr y dep. Uso: dejar - (un medio
mente hablando) , hospes, ptis (- en avin o de locomocin) dare viam + dat // Com, - al
buque) m. Uso: - de avin, vector vel viator mayor , in cdicem maiorem rationum re-
areus; arius viator vel peregrinator; volans, ferre.
antis.
pasarela: pontculus, i m.
pasamanera: (taller donde se fabrican pa-
samanos) segmentorum vel taeniarum offi- pasatiempo: oblecttio, onis f. Sin: oblecta-
cina // (tienda donde se venden) segmentria mentum; oblectamen (-mnis n); ludimen-
taberna. Sin: segmentorum vel taeniarum ta- tum.
berna.
pascua: pascha, ae f; pascha, tis n. Sin: pas-
pasamano: (gnero de galn o trencilla) seg- cha Dmini; dies paschalis. Uso: - florida,
mentum, i n. Sin: tenia; limbus; fascola; dies Resurrectionis Dmini; solemnidad de -,
vitta // (baranda, barandilla) scalare m- Paschae sollmnitas; Sollmnia Pschatis vel
nuum fulcmen (-mnis n) vel fulcimentum; Paschae.
v. baranda.
pase: (en el juego del ftbol, accin de pasar
pasamontaas: pleus montanus (lneus). la pelota a otro jugador del mismo equipo)
Sin: lneum totus cpitis tegumentum. pilae transmssio. Uso: habilidad en los -, pe-
rtia in pila transmittenda; efectuar un -,
pasante: (profesor que vigila los estudios de pilam (vel follem) licui remttere; ad li-
los alumnos y cuida de que aprovechen las quem pilam transmttere; efectuar pases,
lecciones que les dan) repettor, oris m; v. pilam sciis (vel ad scios) remttere; oppug-
ayudante. natribus vel incursribus pilam suppeditare.
797
pasiflora
ambultio vel deambultio f. Uso: - cubierto inrtia; incria // Com solvenda nmina npl.
de rboles, ambulacrum vel deambulacrum;
xystus, i m; xystum, i n // (accin de pasear) pasivo: Gram passivum, i n. Sin: verbum
ambultio, onis f. Sin: obambultio, onis f; patiendi vel passivum; vox passiva; patiendi
gesttio (en un vehculo). Uso: - espacial, si- modus // Com expensum, i n. Sin: aes (aeris
deralis obambultio; ir de -, ambulatum ire; n) alienum; dbita (-orum npl); data (-orum
abire deambulatum; dar un -, spatiari; ambu- npl).
lationem fcere vel confcere.
paso: (medida) passus, us m // (accin de
pasiflora: passiflra, ae f. pasar) trnsitus, us m. Uso: - por un puente,
trnsitus per pontem // (lugar o sitio por
pasillo: (corredor, pieza de paso de un edifi- donde se pasa de una parte a otra) trnsitus,
cio) andron, nis m. Sin: mesaula, ae f; am- us m. Sin: gradus, us m; transgressus vel
bulatincula; ambulacrum. Uso: al fondo del commeatus, us m; transtio. Uso: - a nivel,
-, in extremo ambulacro. ferrviae (vel viae ferratae) transgressus; ba-
rrera del - a nivel, repgula, orum npl; tam-
pasin: (accin de padecer): pssio, onis f. bin en sing, repgulum; el - a nivel est
Sin: perpssio; cruciatus, us m. Uso: la - de cerrado con barreras, viae ferratae transgres-
Jesucristo, Iesu Christi pssio // (apetito o sus, binis repgulis demissis, praepedtur; -
aficin vehemente a algo; perturbacin o de cebra, trnsitus zebrinus; trnsitus pdi-
afecto desordenado del nimo) cupditas, atis tum; - por debajo, - inferior, subtertrnsitus;
f. Sin: cupido; stdium; ardor; nimi motus dar el - a uno, viam dare licui; decdere vi
(-us m), mtio, permtio. Uso: - poltica, (ar- (vel de via, vel in via) licui // (- entre mon-
dens) civlium vel politicarum rerum st- tes) saltus, us m // (modo de andar) incessus,
dium; - humanas, motus animorum; humanae us m. Sin: gressus, us m; gradus, us m. Uso:
cupdines; tener - por algo, alicius rei amore - marcial, militar, gressus more mlitum; con
(vel cupiditate, vel stdio) ardre; quadam re - marcial, gressu militari; - vacilante, inse-
accendi, ardere, flagrare. guro, gressus ttubans, vacillans, labans; a -
lento, rpido, lento, citato gradu // (estampa
pasional: qui (quae, quod) ad amorem o huella que queda impresa al andar) vest-
movet, xcitat, impellit; qui amore incendit, gium, ii n. Uso: seguir los - de alguien, ves-
inflammat // (apasionado) fcilis ad amoris tgia alicius prsequi // (cada una de las
ignem concipiendum. Sin: ad amorem pro- mudanzas que se hacen en los bailes; - de
clivis; ad amoris ignem concipiendum pro- baile) motus, us m // (pasaje de un libro o es-
clivis. Uso: crimen -, scelus (-lris n) vel crito) locus, i m (pl loca, orum n) // (fig,
crimen ob vehementem amorem perpetra- avance) gressus, us m. Uso: - hacia la demo-
tum. cracia, gressus in directionem democrtiae //
- a -, sensim; sensim sine sensu; gradatim;
pasionista: sodalis a Passione Christi. pedetemptim; per gradus.
pasivamente: passive. Sin: inerter; non ac- pasqun: contumeliosus libellus. Sin: pro-
tuose; non repugnanter; Gram form vel si- brosum carmen.
gnificatione passiv.
pasquinada: Paschini stira. Sin: dictrium
pasividad: passvitas, atis f. Sin: tolerntia; in vulgus ditum.
798
pastor
799
pastoral
800
patologa
ptina: ptina, ae f. Sin: crusta; stratura; gl- pato: anser, ris m. Sin: anas, tis (gen pl
tinum; subtilis concrtio; aerugo (-gnis f) n- natum vel antium) f. Uso: - Donald, Donal-
bilis. Uso: - de herrumbre, aerugo vel ferrugo dus Anser.
(-gnis f); situs, us m.
patofobia: pathophbia sive -phoba. Sin:
patinadero: lbricus locus. nosophbia sive -phoba.
patinador: patinator, oris m. Sin: ferrat patognesis: pathognesis, -is f. Sin: morbi
sle ludens; sleis frreis cursor; sleis vel morborum origo (-gnis f).
ferratis prolbens; pedrrotis prolabens. Uso:
- sobre hielo, super glciem sleis frreis (vel patogenia: pathognia, ae f. Sin: doctrina de
pedrrotis) prolabens. morborum orgine.
patinaje: patintio, onis f. Sin: patinandi ars, patognico: pathognicus, a, um. Sin: ad pa-
ludus, lusus (-us m); per ptinos decrsio, thogniam spectans.
decursus, delapsus (-us m); sleis vel clceis
lablibus prolpsio. Uso: - artstico, patintio patgeno: pathgenus, a, um. Sin: pathog-
artificiosa; certamen patinorum (vel solea- nicus; morbum gignens; ex quo (vel ex qua,
rum ferratarum, vel solearum subrotarum) ar- segn el contexto) morbus ritur.
tificiosum; ludus artificiosus solearum
ferrearum, vel solearum rotlium; - sobre patologa: patholgia sive -loga, ae f. Sin:
hielo, super glciem patintio; - sobre rue- morborum scintia, doctrina, disciplina.
801
patolgico
patolgico: patholgicus, a, um. Sin: (rela- immdicum ptriae suae stdium; immode-
tivo a la parte de la medicina que estudia las ratum suae nationis stdium; nmius vel st-
enfermedades) ad morborum doctrinam pr- lidus ptriae amor; nmium rerum
tinens // (perteneciente al conjunto de snto- domesticarum stdium; nmium nationis
mas de una enfermedad) ad morborum (suae) amplificandae stdium; orginum el-
naturam ttinens; ad morbi causam spectans. tio vel suprbia. Uso: - lugarea, oppidana
Uso: estado -, aegri condcio; proceso -, iacttio; immdicum soli natalis stdium.
morbi cursus (-us m).
patriotero: ptriae vel suae civitatis studi-
patlogo: pathlogus, i m. Sin: patholgiae sior. Sin: nmius suae gentis fautor; immdi-
studiosus, peritus, cultor. cus ptriae suae studiosus; nimis studiosus
rerum domesticarum; nmius nationis ampli-
patria: ptria, ae f. Uso: madre -, mater p- ficandae fautor.
tria; metrpolis, is f; ptria mnium nostrum
parens. patriticamente: ptrio amore. Sin: ptria
vel ptriae caritate. Uso: piensa -, bene (vel
patriarca: patriarcha vel patriarches, ae m. ptime) de re pblica sentit; se afana - por el
bien de la patria, ptriae saluti studiose (vel
patriarcado: patriarchatus, us m. Sin: pa- studiosssime, vel actuose, vel actuosssime)
triarchae dgnitas; patriarchale munus; pa- cnsulit vel prspicit; se comporta -, ptriae
triarcalis sedes; patrirchica iurisdctio. caritate permotus agit.
802
payaso
803
paz
paz: pax, pacis f. Uso: - armada, pax armata n; culpa; noxa; delictum; nefas n indecl. Uso:
vel procincta; pax innixa armis; pax armata - actual, habitual, peccatum actuale, habi-
ac vluti in procinctu, - mundana, pax mun- tuale; - formal, material, peccatum formale,
dana. materiale; - mortal, venial peccatum mortale
(vel mortferum, vel grave), veniale (vel
PC, v. computadora. leve); - interno, externo, peccatum internum,
externum; - manifiesto, peccatum manifes-
peaje: (derecho de trnsito) portrium, ii n. tum vel patens; - oculto, peccatum occultum
Sin: vectgal, lis n; portrii vectigal; vehi- vel latens; - original, peccatum originale;
culare vectgal; vectgal transitioni impsi- primignia noxa; hereditrium peccatum; -
tum. Uso: exencin de los derechos de -, personal, peccatum personale; - contra Dios,
portrii immnitas, atis f; exento, libre, exi- contra el prjimo, contra s mismo, peccatum
mido de los derechos de -, immunis portrii; contra Deum, contra prximum, contra se
cobrar, exigir, hacer pagar el -, portrium ipsum; - de comisin, de omisin, peccatum
exgere; imponer un -, portrium impnere; commissionis, omissionis; - del corazn, de
pagar el -, portrium dare; vectgal pndere; la boca, de obra, peccatum cordis, oris, pe-
por el -, en concepto de -, portrii nmine // ris.
(- de puente, carretera, autopista) rotrium, ii
n. Uso: exigir -, rotrium postulare, exgere, pecador: peccator, oris m. Sin: peccans; pec-
expscere; sin pagar el -, rotrio non perso- catis obnxius; qui peccat vel peccavit.
luto; sistema de -, systema rotrii colligendi.
pecaminoso: peccaminosus, a,um.
peajero: prtitor, oris m.
pechera: (guarnicin de encaje que se pone
pen: paean, nis m (ac paena vel pae- en la abertura de la camisola por la parte del
nem). Sin: victriae cantus (-us m) vel pecho) v. entreds // (pedazo de lienzo o pao
hymnus (-i m); festivus cantus vel hymnus; que se pone en el pecho para abrigarlo)
festivum cnticum; triumphalis cantus. rheno, onis m.
peatn: (persona que va a pie por una va pechuga: (pulli) thorax, cis m. Sin: avis
pblica) pedes, dtis m. Sin: mbulans sive pectus (-ris n).
dembulans; viator; pdibus mbulans, iens,
incedens; qui pdibus it. Uso: lugar reser- peciolado: pedunculatus, a, um.
vado para los -, locus pedtibus (vel ambu-
lntibus, vel viatribus) reservatus. pecolo o peciolo: pednculus, i m. Sin: pe-
dculus; petolus.
peatonal: pedtibus destinatus. Sin: vehculis
vtitus vel interdictus; ad pdites prtinens. pecios: relquiae (-arum fpl) navgii.
peca: lentcula, ae f. Sin: lentgo, gnis f; pecoso: lentiginosus, a, um. Sin: lentginum
ephlis, dis f. plenus.
804
pedestal
peculiaridad: peculiritas, atis f. Sin: singu- pedante: adj ptidus, a, um. Sin: nmium d-
lritas; (quod) prprium (est) alicius vel ali- ligens; ineptiarum studiosssimus; molestus;
cius rei. Uso: - tnicas, civlia instituta a morosus; diffcilis; insuavis. Uso: discurso -,
mairibus trdita. ortio ptida; sermo ptidus; no seas -, ne p-
tidus sis // sust scolus, i m. Sin: morosus vel
peculio: peclium, ii n. Uso: - adventicio, diffcilis homo; umbrticus doctor; homo
castrense, profecticio, peclium adventcium, prae ltteris ftuus; minutioris eruditionis
castrense, profectcium. amator.
pedagoga: (como ciencia) paedaggia sive pedantera: morsitas, atis f. Sin: affecttio;
-goga, ae f. Sin: disciplina paedaggica, pue- molstia; subtlitas; nmia diligntia vel se-
rilis, de adulescntibus educandis; puertiae vritas; inptiae, arum fpl.
disciplina. Uso: historia de la -, puertiae dis-
ciplinae histria // (como arte) educandi ars. pedantesco: ptidus, a, um. Sin: ineptus; in-
Sin: paedaggica ars; ars puerorum instituen- epte pedestris; pedestris ac ptidus; inepti
dorum. paedagogi vel grammatistae (gen).
pedalada: brotae proplsio. Sin: pedlium pedestal: basis, is (ac -im). Sin: crepdo,
verstio, impulsus (-us m), ictus (-us m). dnis f; fundamentum. Uso: - artstico de una
mesa, trapezphorum; - cuadrado de co-
pedalear: pedalare. Sin: birotare; pedlia lumna, plinthus, i m // (fig, fundamento)
gere, impllere, movere, versare; brotam caput, ptis n. Sin: cardo, dnis m; fundamen-
pdibus gere vel propllere; pedlibus uti; tum. Uso: bases de la libertad, de la paz, fun-
pedlibus vel brot insstere. damenta libertatis, pacis.
805
pedestrismo
pedestrismo: (ejercicio de carrera a pie a impulso una piedra) lpidis ictus (-us m).
travs del campo) pedum vel currendi exerci-
ttio // (deporte de carrera a pie) celeritatis pedrea: lapidtio, onis f. Sin: lpidum co-
vel currendi certamen. nictio.
pediatra o pedatra: paediater, tri m. Sin: pedrero: (operario que labra las piedras) v.
paediatros vel paediatrus; puerorum mdicus; cantero.
paediatrae cultor, doctor; mdicus paedia-
trae studiosus, peritus, peritssimus, mdicus pedunculado, v. peciolado.
puertiae peritus.
pednculo: pednculus, i m. Sin: pedculus;
pediatra: (rama de la medicina) paediatra, pedcinus; pedolus.
ae f. Sin: puerorum curandorum rtio, disci-
plina, doctrina // (ejercicio de la pediatra) peer: pdere. Sin: ventris flatus emttere, ex-
ars peros curandi. Sin: puerorum medicina pllere; inflationes emttere, disctere; crpi-
(-ae f) vel curationes (-um fpl). tus ventris emttere.
806
pelcano
// - de lana, carmintio, onis f vel carminatus, pellagram gignens; ex quo (vel ex qua, segn
us m. el contexto) pellagra ritur.
peine: pecten, tnis m. Sin: crinales dentes. peletera: (oficio de adobar y componer pie-
Uso: - de boj, buxus (-i f) dentata; - de marfil, les) pellesuna, ae f. Sin: coriorum confec-
crinale ebur (boris n). tura; pllium subactarum confctio //
(comercio de pieles finas) mercatura pllium
peineta: (peine convexo que usan las mujeres // (tienda donde se venden) pellionis vel
para adorno o para asegurar el peinado) cri- pelliria taberna.
nale, is n.
peletero: pllio, onis m. Sin: pellrius;
pelagra: pellagra, ae f. Sin: pellis aegrae pellionrius.
morbus.
pelcano: pelicnus, pellicnus, pelecnus, i
pelagrgeno: pellagrgenus, a, um. Sin: m. Sin: platlea; pltea; cofnus.
807
pelcula
pelcula: (piel delgada y delicada) pellcula, peligrosidad: peligrsitas, atis f. Sin: cond-
ae f. Sin: cutcula; pellis subtilis, tnuis; cio periculosa.
membrnula; membrnulum // (cinta de celu-
loide) pellcula, ae f. Sin: taenola. Uso: - ci- peligroso: periculosus, a, um. Sin: intutus vel
nematogrfica, cinemtica vel non tutus ; male fidus; perculis plenus.
cinematogrphica pellcula; tenia vel taen-
ola cinematogrphica; cinematogrphica pella: (masa apretada de forma ms o menos
imginum sries; cinematogrphicae sries // redonda) glaeba, ae f. Uso: - de manteca,
- cmica, pellcula cmica; - didasclica, butyri glaeba.
pellcula didasclica; - documentales, pell-
culae documentriae; - erticas, cinemticae pelliza: vestis (-is f) pellcea vel pellita
pellculae erticae; - fotogrfica, photopell-
cula; pellcula vel brctea photogrphica; - pelo: pilus, i m. Sin: capillus; villus. Uso: -
muda, pellcula muta; - policial, pellcula axilares, pili subalares; - a la garon, comp-
criminalis; - pornogrfica, pellcula porno- tus (-us m) puerilis; - cortado corto, comptus
grphica; - moralmente positivas, cinemato- tnsilis; curtata coma; mujer de - corto, m-
grphicae pellculae honestati obsequentes; - lier decurtato capillo vel crine; - largo,
preferida, pellcula, quam mavis; - psicol- capillus longus, prolixus, promissus; - liso,
gica, pellcula psycholgica vel pschica; - capillus rectus; - rizado, cincinnatus capillus;
romnticas, pellculae cinematogrphicae, in cubierto de pelos, pilosus, hirsutus, villosus;
quibus tnerum quiddam et blandum insit; - sin pelos, dpilis; depilatus; glaber, bra,
sexuales, cinemticae pellculae sexuales; - brum; adornar el -, capillos ornare // buscar
sonora, pellcula sonans, sonora, snitans, el - al huevo, in ovo pilum querere; in scirpo
songera; - subtitulada, pellcula cum paucis nodum querere.
verbis versionis subter scriptis // - de accin,
pellcula periculosis csibus plena; pellcula pelota: pila, ae f. Sin: follis, is m; globus;
audcibus inceptis casibusque plena; - de orbis, is m; sphaera, ae f. Uso: - imparable,
cow boys, pellcula armentariorum; - de di- follis imprensbilis; - de cuero, pila coricea;
bujos animados, pellculae picturatae; - de coriceus uter; - de ftbol, pedifollis, is m;
terror, pellcula cinematogrphica horrfica; podosphaera; follis vel pila pedalis ; - de
- en blanco y negro, pellcula albo et atro co- goma, pila e cummi; - de tenis, follis tenil-
lore; - en colores, pellcula panchromtica // dii; - de viento, follis; inflatus follis; - para
actor de una -, pellculae hstrio (-onis m) vel deportes, harpastum; sphaera lusria; globus
actor (-oris m); de -, pellicularis, e; impresin lusrius; - para jugar a la pared, pila trigona-
de una -, excptio cinemtica; mquina de lis; - que sirve para ejercitarse en el pugilato,
pelculas, mchina cinematogrphica; cine- follis pugilatrius // juego de -, pila, ae f;
photomchina; hacer pelculas, cinematogr- pilae lusus vel ludus; pilaris lsio; aficin al
phicam artem exercere; imgines cpere; juego de la -, stdium pilae; jugador de -, pi-
proyectar una -, pellculam (teniam, taeno- lcrepus, i m; juego de la - a la pared, pila e
lam) exhibere, exprmere, didcere, versare. parete repercussa; juego de la - de voleo, vo-
ltilis pilae ludus; ludus follis transvolantis,
peligro: perculum, i n. Sin: discrimen, mnis vel ad solum non deiciendi; - vasca, ludus
n. Uso: - de muerte, perculum mortis; sum- pilae vascnicae; lugar del juego de la -,
mum vitae discrimen. sphaeristrium; apoderarse de la -, lusrium
globum arrpere; folle vel pil potiri; arrojar
808
pendiente
la - al arco, follem portae inferre; follem per adorna). Uso: - de damas, cniflo, onis m.
portam icere; inflar la -, follem inflare;
jugar a la -, pil ldere; parar la -, follem peluqun: parvum capillamentum.
retinere; pasar la -, pilam ad scium trans-
mttere; patear la -, follem impngere, prop- pena: poena, ae f. Sin: cruciatus, us m. Uso:
llere, promovere; perder la -, pilam amttere. - convencional, poena conventionalis; - de
muerte, poena capitalis; cpitis poena; sup-
pelotazo: pilae ictus (-us m). plcium extremum.
pelotear: pil ldere. Sin: pilam lbere icere penacho: crista (-ae f) plumtilis vel plmea.
vel perctere. Sin: pancula plumtilis, plumata, plumosa;
plumtilis panculae ornamentum.
pelotita: plula, ae f. Sin: follculus; glbu-
lus; orbculus; spherula; parva pila. penal: adj poenalis, e. Sin: poenrius; crimi-
nalis // Dep (penalti) ictus (vel iactus, us m)
pelotn: (conjunto de personas en tropel) poenalis. Sin: mxima poena; iactus undecim
manpulus, i m // (grupo de soldados) contu- metrorum; ictus a metro undcimo. Uso:
brnium, ii n. Sin: mlitum manpulus. Uso: rea de -, rea (-ae f) poenalis; cometer un -,
- de ejecucin, manpulus supplcio su- poenliter gere; poenliter ldere; oh, qu
mendo. bien, un -!, evax! poenalem ictum consecuti
sumus!
peltre: stannum plumbo temperatum.
penalidad: poenlitas, atis f. Sin: poenalis
peluca: galrus, i m; galrum, i n. Sin: gale- condcio vel snctio; poena.
rculum; capillamentum; cormbium; coma
ficta, appsita, suppsita, suppositcia; ca- penalista: adj poenalis causdici prprius //
pillamentum fictcium; crines empti. sust poenalista, ae m. Sin: causdicus; poena-
lis iuris consultus vel advocatus; iuris poena-
peluche: (tejido) densus mollisque villus. lis peritus vel prudens; criminlium causarum
Sin: ldicris conficiendis villus. tractator.
peluquera: (mujer del peluquero) tonsoris penalmente: poenliter. Sin: per poenam; ac-
uxor. Sin: capillorum concinnatoris uxor // tione poenali; sentntia poenali.
(la que tiene por oficio peinar, cortar el pelo,
etc.) tonstrix, icis f; capillorum tonstrix (en penalti o penalty, v. penal.
cuanto corta el pelo); ornatrix; capillorum
concinnatrix (en cuanto arregla o adorna el penalty area, v. rea, penal.
pelo).
pendenciero, v. camorrista.
peluquera: tonstrina, ae f. Sin: comarum fu-
catarum officina. pendiente: (que pende) pendens, entis // (in-
clinado) inclinatus // (que est por resolverse
peluquero: tonsor, oris m (en cuanto corta el o terminarse) suspensus; iniudicatus; in sus-
pelo); capillorum concinnator; comarum fu- penso relictus; adhuc sub idice; nondum
catarum rtifex (en cuanto lo arregla o compsitus, diremptus // (joya o adorno) in-
809
pndola
pene: penis, is m. Sin: caulis, is (abl -e vel penitenciario: adj paenitentirius, a, um.
-i) m; colis, is m; v. miembro (- viril). Sin: paenitentialis, e; (relativo a la crcel)
carceralis; ergastularis // sust paenitentirius,
penetracin: (accin de penetrar) penetr- ii m. Sin: sacerdos paenitentirius; praefectus
tio, onis f. Sin: penetrandi actus (-us m) // (in- admissis paenitntium expiandis. Uso: Car-
teligencia, comprensin) perspiccitas, atis f. denal -, Cardinalis Sacram Paenitentiariam
Sin: perspicintia; ingnii subtlitas vel acu- Regens; - mayor, Cardinalis paenitentirius
men (-mnis n). maior.
penetrar: penetrare. Sin: adire; illabi; perv- pensador: investigator, oris m. Sin: cogita-
dere; ngredi; prgredi; insinuari vel insi- tor; intellector; meditator; spiens; philso-
nuare, vel se insinuare phus; ingnium. Uso: un agudo -, homo
(-mnis m) ad excogitandum acutus; un gran
pnfigo, v. ponflico. -, magnum ingnium; profundo -, doctssi-
mus (rerum) investigator; subtilis investiga-
penicilina: penicillinum, i n, penicillina, ae tor; libre -, liber suarum cogitationum iudex
f. Sin: medicamentum penicllinum. Uso: (-dcis m); liber suarum cogitationum auctor;
curar con la -, morbum penicillin tractare; homo ab omni superstitione liber; homo libe-
inyectar la -, penicillinam incere; suminis- rioris de rebus divinis iudcii // (el que se de-
trar la -, penicillinam praebere. dica a estudios filosficos muy profundos)
philosophicarum quaestionum indagator.
penitencia: (arrepentimiento) paenitntia vel
poenitntia, ae f. Uso: - sacramental, sacra- pensamiento: (potencia o facultad de pen-
810
penumbra
sar) cogittio, onis f. Sin: mens; nimus; pecni), habitatione et mensa apud liquem
mentis vel cogitandi vis // (accin y efecto de fritur. Uso: estar de - en casa de uno, habi-
pensar) cogitatum, i n; en pl, tambin cogita- tare apud liquem // (persona que tiene o
tiones. Sin: cogitamen, mnis n; cogitamen- cobra una pensin) v. pensionado.
tum // (trinitaria) v. esta voz.
pentaedro: pentahedrum, i n.
pensil o pnsil: pnsilis, e. Sin: haud colum-
natus; nulla column sustentus. pentagonal: pentagnus, a, um.
811
penuria
penuria: penria, ae f. Sin: egestas, atis f; in- pptico: ppticus, a, um. Sin: concoctioni in-
pia. srviens; ad concoctionem spectans.
pepita: clculus, i m. Uso: - de oro, ureus percha: (listn de madera o metal con col-
clculus. gaderos para la ropa) tendcula, ae f. Sin: un-
cnulus; uncus. Uso: colgar en la -,
pepsicola: pepsicola, ae f. tendculae (vel uncnulo, vel unco) impnere,
suspndere // (mueble para colgar ropa, som-
pepsina: pepsinum, i n; pepsina, ae f. Sin: breros u otros objetos) v. perchero.
ppticum elementum vel medicamentum;
sucus ppticus; nzyma (-ae f) pptica. perchero: vstium sustentculum. Sin: pae-
nulrium; fulcimentum vestirium. Uso: col-
812
perfeccionamiento
gar en el -, sustentculo vel paenulrio sus- regrinari. Sin: peragrare; exsulare; vagari;
pndere. iter gere, fcere, habere // (ir en romera a
un santuario) pietatis caus peregrinari.
percusin: percssio, onis f; percussus, us m.
Sin: pulstio; ictus, us m. Uso: de -, pulsti- peregrino: (que anda por tierras extraas)
lis. peregrnans, antis; peregrinator, oris m. Sin:
dvena; viator; pregre advniens // (que por
percusionista: msicus pulsator. devocin o por voto va a visitar un santua-
rio) peregrinator, oris m. Sin: pius peregrina-
percusor: (el que hiere) percussor, oris m. tor; pietatis caus peregrinator. Uso: -
Uso: percusores de los clrigos, clericorum apostlico, peregrinator apostlicus; la mar-
percussores // (pieza) percussrium, ii n. cha de los -, agmen religiosum peregrinn-
tium.
perderse: (errar el camino) vi dcipi. Sin:
errore viae falli. perejil: petroselinum vel petroselinon, i n.
prdida: perdtio, onis f. Sin: amssio; amis- perendengue: (pendiente, arete) v. pendiente
sus, us m; iactura; damnum; detrimentum. // (adorno femenino de poco valor) inane or-
Uso: - de tiempo, tmporis iactura; perdtio namentum. Sin: nugatrium ornamentum;
tmporis. mulebre ornamentum; en pl, tambin mun-
dus mulebris.
perdign: (grano de plomo) glbulus, i m;
glbulus plmbeus. Sin: metllica glans perentorio: (concluyente, decisivo) decret-
(glandis f). Uso: herir con tiro de perdigones, rius, a, um. Sin: firmssimus; omnino status
metllicis glndibus ptere vel ferire. vel constitutus; en el lenguaje jurdico, pe-
remptrius. Uso: edicto -, peremptrium
perdigonada: (tiro de perdigones) glndium edictum.
metallicarum (vel plumbeorum globulorum)
ictus (-us m) vel conictio (-onis f). perestroika: immuttio, onis f. Sin: renov-
tio; poltica renovationis, perestroika dicta.
perdiz: perdix, cis mf.
perfeccin: perfctio, onis f. Sin: absoltio;
perdn!: ignosce (mihi)!; ignoscas (mihi)!; confctio; consummtio; expoltio; perpol-
excusa (me)!; hbeas me excusatum! tio; perfectum. Uso: - cristiana, christiana
perfctio; - evanglica, evanglica perfctio;
perecuacin: peraequtio, onis f. a o hasta la -, ad (vel in) unguem; ad amus-
sim; ad perfectum; perfecte; ptime; plane; -
peregrinacin: (viaje por tierras extraas) absoluta, absoltio et perfctio.
peregrintio, onis f. Sin: peragrtio; itnerum
suscptio vel lustrtio // (viaje a un santua- perfeccionamiento: perfctio, onis f. Sin:
rio) sacra vel pia peregrintio. Uso: hacer absoltio; progrssio; profectus (-us m); pro-
una - a Lourdes, sacram peregrinationem La- gressus (-us m). Uso: - moral, emendtio;
purdum fcere. moralis perfctio; atender al propio - moral,
se ipsum emendare; seipsum meliorem fcere
peregrinar: (andar por tierras extraas) pe- vel rddere; progressionem fcere ad virtu-
813
perfeccionar
perfeccionar: (hacer perfecta una cosa) li- perforador: perforator, oris m. Sin: perfos-
quid ad perfectionem perdcere, addcere; sor.
liquid perfcere vel abslvere // (hacer mejor
una cosa) liquid mlius rddere; liquid ex- perforadora: perforculum, i n; chartarum
clere vel perpolire. Uso: mquina de un mo- perforculum. Sin: mchina prforans;
delo muy perfeccionado, mchina instrumentum perforatrium.
exquisitiore artifcio facta // perfeccionarse
en un arte, artem pnitus dscere. performance: (ejecucin) exsectio, onis f.
Sin: confctio; effctio; effectus, us m // (fun-
perfeccionismo: perfectionismus, i m. Sin: cin, espectculo) spectculum, i n // (resul-
mximae perfectionis stdium. tado obtenido) xitus, us m. Sin: successus,
us m; Dep, xitus certminis agonstici.
perfeccionista: adj mximam perfectionem
affectans vel ppetens // sust perfectionista, perfumar: odorare. Sin: suffire; suffimen-
ae m. Sin: mximae perfectionis studiosus. tare; odore vel odribus imbere, perfndere,
suffire; bonis odribus perfndere liquem
perfectible: perfectbilis, e. vel liquid // perfumarse, se odribus imb-
ere, perfndere, suffire.
perfecto: perfectus, a, um. Sin: absolutus;
completus; consummatus; excultus; perpol- perfume: odor, oris m. Sin: odoramentum;
tus; mnibus nmeris absolutus. bonus vel suavis odor.
perfil: (postura en que solo se deja ver un perfumera: myroplium, ii n. Sin: unguen-
lado o cara del cuerpo) obliqua imago. Uso: tria, ae f; armatum taberna; taberna un-
de -, ab (vel ex) obliquo; per (vel in) obli- guentria.
quum; figuras de -, catgrapha, orum npl;
oblquae imgines; esbozar, representar, pin- perfumero o perfumista: myropla, ae m
tar a uno o una cosa de -, liquem vel liquid vel myrpsius, ii m. Sin: unguentrius; aro-
(vel imginem alicius vel alicius rei) ex matrius; v. ungentario.
obliquo delineare, effngere, adumbrare, pn-
gere // (contorno de una figura) lineamenta, pergamino: pergamna, ae f. Sin: mem-
orum npl. Sin: figura lneis circumducta; ex- brana, ae f; membranum, i n; charta perga-
trema lineamenta npl ; primae lneae fpl. Uso: mena; membrana scriptria. Uso: - sutil,
trazar el - de uno, figuram alicius adum- membrnula; de -, membrneus; fabricante o
brare vel descrbere; figuram alicius summis vendedor de pergaminos, membranrius, ii m
lineamentis (vel primis lneis) circumdcere. // (documento escrito en -) diploma membra-
nceum. Sin: diploma ex membrana.
perfilado: delineatus, a, um. Sin: designatus;
expressus. prgola: (armazn que sostiene la parra u
otra planta trepadora) v. emparrado.
814
peridico
815
periodismo
cui ttulus est Playboy // (diario) v. esta periostitis: periostites, is f; periostitis, dis f.
voz. Sin: ssium tegumenti (vel tegimenti, vel teg-
menti) inflammtio.
periodismo: diurnalismus, i m. Sin: com-
mentariorum vel diurnariorum ars, offcium, peripattico: peripathticus, a, um.
profssio, opus.
periplo: priplus, i m. Sin: circumnavigtio.
periodista: diurnrius, ii m; diurnria, ae f.
Sin: diariorum (vel diurnalis, vel diurnrius) periscpico: periscpicus, a, um. Sin: ad pe-
scriptor; redactor diurnrius; ephemridis vel riscpium ttinens.
ephemridum scriptor; acta diurna narrans.
Uso: los -, diariorum vel ephemridum periscopio: periscpium, ii n. Sin: instru-
scriptores. mentum circumspciens.
periodstico: diurnrius, a, um. Sin: ephem- perisperma: perisperma, tis n. Sin: sminis
ricus; diurnalsticus; diurnalrius. involcrum.
816
persecucin
817
persecutorio
tio; vextio; cruciatus, us m. Uso: - poltica, famlia; las - de servicio, fmuli, orum mpl;
poltica persectio. vi a varias personas, plures vidi; no hay - que
..., nemo est qui + subj; una - conocida por
persecutorio: persecutrius, a, um. m, solo de nombre, quidam notus mihi n-
mine tantum // (cuerpo) corpus, pris n. Uso:
perseguible: iudcio persequendus vel dig- cuidado de la -, crporis (vel cutis) cura; tem-
nus. blaba en toda su -, toto crpore tremebat //
(accidente gramatical) persona, ae f.
perseguidor: persecutor vel insecutor, oris
m. Sin: insectator; infestator; vexator. Uso: - personaje: (sujeto de distincin o dignidad)
encarnizado, vexator et hostis. vir (viri m) clarus, praeclarus, clarssimus.
Sin: amplssimus vir // (ser humano o simb-
perseguir: liquem vexare, exagitare, lacs- lico de una obra literaria) persona, ae f. Uso:
sere, cruciare, insectari vel consectari. Sin: - principales y secundarios, primarum et se-
saevire in liquem; hostliter liquem ptere. cundarum prtium personae; - de teatro,
actor; scanicus vel scaenticus, i m; sceni-
Persia: Prsia, ae f; Persis, -dis f. cus actor; - de una novela, persona fbulae;
crear un - novelesco, fbulae personam con-
persiana: (especie de celosa para ventanas) fngere.
persiana, ae f. Sin: transenna volbilis; fenes-
trae postis (-is m), transenna, valva ; compli- personal: (adj, en persona) traducir me-
cbilis clatrus (fenestrae); fenestrae clatri diante una perfrasis con ipse, a, um; ej.: una
(-orum mpl) vel clatra (-orum npl). visita - del cnsul, ipsus cnsulis adventus //
(de la persona, propio) prprius, a, um. Sin:
persiano, v. persa. personalis, e. Uso: beneficio -, benefcium
personale; cosas de uso -, ea quae curando
persignarse, v. santiguarse. crpori sui sunt; mritos -, prpria alicius
promrita vel mrita; ventajas -, prpria ali-
persona: (Filos, supuesto inteligente) per- cius cmmoda; a ttulo -, prprio ipsus n-
sona, ae f; - divina, persona divina // (indivi- mine vel meo, tuo, suo ... nmine; por inters
duo de la especie humana) homo, mnis m -, propter suum emolumentum; aportar algo
vel vir, viri m (hombre), mulier, ris f (mujer). -, liquid sui afferre // (privado) privatus, a,
Sin: persona; caput, ptis n; quidam, quae- um. Uso: consideraciones -, privatarum
dam. Uso: - amable, lpidum caput; - com- rerum respectus (-us mpl); desgracia -, pri-
petentes, periti hmines; - culta, vir doctus vata calmitas; por iniciativa -, privato con-
vel mlier docta; - esforzada, caput audax; - slio; estudios, ocupaciones -, privata stdia //
fsica, phsica persona; - querida, carum (original) singularis, e. Sin: prprius ac suus.
caput // de - a -, secreto; cum solo (vel cum Uso: estilo -, singulare dicendi genus // (en
sola); sine rbitris; remotis rbitris; soli Der y Gram) personalis, e; ad personam
(solos) vel solae (solas); en -, ipse, a, um (por spectans // (conjunto de los empleados) per-
s mismo); praesens, entis (estando presente); sonae, arum fpl. Sin: ministri, orum mpl; mi-
tantos pareceres cuantas -, quot cpita tot nistria, orum npl; officilium corpus. Uso: -
sentntiae; personas de criterio, prudentes; - docente, docntium corpus; jefe del - (de tra-
de mal agero, homo calamitosus; fascina- bajadores), operariorum moderator; (de fun-
tor, oris m; una familia de seis - , sex cpitum cionarios) ministrorum vel officilium
818
perspectiva
moderator; jefe del - del protocolo, officio- tud, ipsa virtus (-utis f); eres la - del vicio, v-
rum magister. tium es // (figura retrica) ficta persona. Sin:
fctio (-onis f) personae; personarum fctio;
personalidad : (persona notable) vir prosopopeia, ae f.
praestans, clarus, clarissimus, amplssimus.
Uso: las ms altas - del Estado, prncipes in personificado: person donatus. Sin: hmi-
re pblica; una gran -, vir magnus et illustris nis form donatus. Uso: es la justicia -, est
// (en cuanto desempea un papel en la vida ipsa iusttia.
pblica) persona, ae f. Uso: tener en la Igle-
sia una - que no puede suprimirse, in perp- personificar: (atribuir vida o acciones de
tuum habere in Ecclsia personam // persona a un animal o a una cosa) nimal vel
(individualidad) ingnium, ii n; persona; per- rem personam constitere; hminis formam
sonlitas // (cualidades naturales) natura, ae licui tribere. Sin: nimal vel rem humana
f. Sin: ndoles; nimus; quod cuiusque pr- spcie indere // (representar a una persona
prium est; quod quisque habet sui // (cuali- determinada) alicius personam grere, sus-
dades adquiridas, costumbres) mores, um m. tinere, obtinere, ferre, indere; alicius partes
Sin: ingnium et mores, natura et mores // - gere, sustinere, obtinere; alicius vice fungi;
compleja, nimus haud simplex; - rgida, in- alicius mnere fungi; alicius prtibus
flexible, ingnium sperum vel intractabile // fungi.
cambiar de -, novum sibi indere ingnium;
mores mutare; desarrollar la - humana, h- perspectiva: (arte de representar los objeti-
minum dignitatem augere; formar la -, mores vos en relieve) perspectiva ars. Sin: grphice
conformare; formarse la - a imitacin de uno, delineandi ars; ars res pingendi (vel effin-
se in alicius mores formare; tener una doble -, gendi) naturali prospectu suo. Uso: leyes de
duabus quasi a natura personis indutum esse; la -, leges pingendi (vel effingendi) naturali
tener una - original, ingnio atque nimo sin- prospectu suo // (obra o representacin eje-
gularem esse; tener una - rica y compleja, cutada con tal arte) perspectiva, ae f. Sin:
vri multiplicique natur esse. prospectus, us m; pictura prospectiva; pictura
profunditatem repraesentans; grphica pro-
personalismo: personalismus, i m. Sin: doc- funditatis repraesenttio. Uso: plano o dibujo
trina de personae dignitate. en -, scaenogrphia sive -grapha, ae f; en esta
-, in hac perspectiva; hoc sub prospectu; re-
personalista: personalista, ae m. Sin: perso- presentar algo en -, liquid in suo prospectu
nalismi sectator, ssecla, professor. pnere // (conjunto de objetos que se presen-
tan a la vista) prospectus, us m. Sin: aspec-
personalizacin: ad personam conformtio tus; conspectus; despectus, us (vista desde lo
vel accommodtio. alto) // (punto de vista desde el cual se con-
sidera o se analiza un asunto) iudicandi rtio.
personalizar: notam personalem tribere. Sin: sentiendi modus; mbitus, us m. Uso: en
Sin: liquid personae aptare. la - materialista, in materialstico mbitu //
(esperanza o temor de sucesos) exspecttio,
personificacin: (accin y efecto de perso- onis f. Sin: praestoltio; spes (spei f) vel timor
nificar) personifictio, onis f. Uso: la - de la (segn el contexto). Uso: - de mayor bienes-
necedad, stltior stultssimo; la - de la sabi- tar, exspecttio commodioris vitae; la - de
dura, sapientssimus mnium; la - de la vir- una vida semejante, huius vitae propostio;
819
pertenencia
abrirse a una - internacional, prospctui guno, licui permolestum esse; licui neri
internationali patscere; se presenta una ale- esse intolerbili.
gre -, laeta exspecttio arrdet.
psame: commisertio, onis f. Uso: dar a al-
pertenencia: (derecho a la propieda de una guien el - por el fallecimiento del padre, de la
cosa) domnium, ii n. Sin: propretas; perti- madre, etc., commiserationem suam licui
nendi condcio. significare ob excessum patris, matris, etc.;
dolorem suum licui testari (declarare) ob ...;
prtiga: prtica, ae f. Uso: - de barquero, suum licui maerorem testari ob ...
contus, i m.
pesar: (intr, tener tal peso) pndere.
pertinente: prtinens, entis. Sin: ttinens;
spectans ; respciens; qui prtinet, ttinet, pesario: pessrium, ii n.
spectat, rspicit ad + ac.
pesca: (accin de pescar) pisctio, onis f;
pertrechos : apparatus, us m. piscatus, us m; piscatura, ae f. Uso: de -, pis-
crius sive piscatrius; - con anzuelo, pisca-
Per: Pervia, ae f. tus hamtilis; barco de -, navis piscatria; la
- del atn, pisctio thynnria; la pasin de la
peruano: adj peruvianus, a, um // sust Peru- -, piscatus vel piscandi voluptas.
vianus, i m.
pescadera: piscria, ae f. Sin: taberna pis-
perverso: perversus, a, um. Sin: corruptus; catria; forum piscrium vel piscatrium.
depravatus; pravus, mprobus; sceleratus; vi-
tiosus. pescadero: ichthyopla, ae f. Sin: piscrius,
ii m; pscium nstitor vel vnditor.
pesa: pondus, dris n. Uso: pesas de la ba-
lanza, pndera; - de gimnasia, halter, ris m pescado: (pez comestible) piscis, is m // (pro-
(ac pl -ras). ducto de la pesca) piscatus, us m. Uso: - en
salazn, salsamentum.
pesacartas: epistularum statrula.
pescante: (asiento de los cocheros, en ciertos
pesadilla: (sueo angustioso) ncubus, i m; coches) transtrum, i n.
ncubo, nis m. Sin: nocturna supprssio;
angor nocturnus vel somnialis; anxiosum pesebre: (sitio donde los animales comen el
smnium; formidamen (-mnis n) somniale; forraje) praesepe vel praesaepe, is n. Sin:
noctis visum tremendum. Uso: tener una -, praespium vel praesepium; praesaepes vel
in somno angi; in somno angribus vexari // praesaepis, is f // (nacimiento, representacin
(grave preocupacin) terror, oris m. Sin: del de Jesucristo) sacrum praesepe. Sin:
angor; ingens (vel gravis, vel intolerbilis) praesepe Divi Puelli; Iesu cunae (-arum fpl)
cura; cura et sollicitudo; onus intolerbile. vel cunbula (-orum npl).
Uso: esto es mi -, haec cura me sollcitat; esto
es una - para m, hoc est mihi magnae solli- pesebrera: praespia, ium npl.
citdini; hoc me angit; hoc neri mihi est;
hoc permolestum mihi est; ser una - para al- peseta: peseta, ae f. Sin: nummus hispanus
820
ptalo
pesimista: (que profesa el pesimismo) pessi- pestillo: (pasador o cerrojo con que se ase-
mista, ae m. Sin: pessimismi fautor, sectator, gura una puerta) v. pasador.
ssecla // (que propende a ver y juzgar las
cosas por el lado ms desfavorable) detrius pesua: (pedis) ngulae (-arum fpl).
mnia rferens. Sin: pssime sntiens de li-
qua re; atra videns mnia; peiora timens. pesuo: (pedis) ngula (-ae f).
Uso: ser -, (como tendencia personal) det-
rius interpretari; mnia in detrius referre; res petaca: (estuche para guardar el tabaco) ta-
in peius vrtere; detrrima mnia iudicare; baci scculus. Sin: capsella plveri nicotiano
pssimam putare suarum rerum condicio- asservando; tabaci cistella; nicotiana thcula;
nem; (como tendencia a prever lo peor) me- tabaci cpsula. Uso: - de oro, urea theca ni-
liora desperare; mnia semper desperare; de cotiano plveri asservando; v. tabaquera //
se et de mnibus rebus desperare; (como ten- (estuche para guardar los cigarros) theca
dencia a temer lo peor, malos resultados) ad- (vel pyxis, vel pyxidcula) volminum tabaci-
versos rerum xitus metere; deteriora norum. Sin: theca tabaci bacillis asservandis;
semper timere; omnes rerum xitus adversos capsella tabaci fascculis asservandis; theca
praemetere, praesagire, praedcere, praemo- vel capsella volumnibus tabcinis asservan-
nere, praenuntiare, ominari, vaticinari. dis; theca nicotianis bacillis asservandis; cap-
sella fasciculorum tabaci; sigarorum vel
peso: pondus, dris n. Uso: - atmico, pondus cigarorum capsella.
atmicum; - bruto, pondus ntegrum vel
totum; - especfico, pondus specficum; - ptalo: ptalum vel ptalon, i n. Sin: flium;
821
petardo
822
pichn
823
pickles
824
pijama
gmmeus; - sagrada, petra sacra; - triangula- pietismo: pietismus, i m. Sin: pietatis affec-
res (en forma de espina de pescado), lpides ttio.
spicati // - de afilar, aspern, cos, cotis f; - de
chispa, pedernal, pyrites, ae m; silex, lcis m; pietista: adj pietsticus, a, um // sust pietista,
lapis vivus; - de escndalo, offendculum, i ae m. Sin: pietatis affectator vel ostentator.
n; ser la - del escndalo, pssimum exem-
plum esse; - de molino, muela, mola, ae f, pieza: (porcin de tela) pannus, i m. Sin: tela;
molaris lapis; - de sapo, v. mica; - de toque, pannculus // (sala o aposento) cubculum, i
cotcula, ae f (en sentido propio), obrussa, ae n. Sin: doms membrum. Uso: - de recibo,
f (en sentido figurado); piedras en bruto, l- salutatrium; salutatrium cubculum //
pides assi // no dejar - sobre -, (aedifcium, (composicin suelta de msica vocal o ins-
urbem, arcem) fnditus (vel a fundamentis) trumental) opsculum msicum. Sin: pars,
discere, direre, evrtere, tllere, delere; el partis f. Uso: ejecucin de la -, cantus, us m;
que de ustedes est sin pecado, arroje la pri- - de violn, cantus fdibus // - teatral, fbula
mera -, qui sine peccato est vestrum, primus scenica vel dramtica // - de ajedrez, clcu-
(por ej, in liquam) lpidem mittat // (cl- lus, i m.
culo, piedrecilla que se forma en la vejiga de
la orina) clculus, i m // (granizo) grando, piezoelectricidad: piezolectris, dis f. Sin:
dnis f. piezolctrica vis.
Pieles Rojas: Pelles Rubrae, Rbeae, Rufae. pigmentar: peculiarem colorem indcere.
Sin: indi qui pelles rufae vocantur; indi, in-
dgenae e cute rufa. pigmentado: peculiari colore obductus.
825
pila
pila: (pieza de piedra o de otra materia pulare, populari; praedas gere, fcere, au-
donde cae o se echa el agua para varios ferre.
usos) pila, ae f. Sin: labrum. Uso: - bautis-
mal, cntharus, i m; sacer fons; salutaris la- pillera: (accin propia de un pillo) nquiter
vacri fons; lustralis aquae fons; - de cocina, vel mprobe factum. Sin: indignum fcinus;
urnrium; aqurium; aqurius lveus; labelli flagtium; scelus, lris n.
alvolus; pila fullnica; - de fuente, concep-
tculum, i n ; - del agua bendita, labrum pillo: (persona falta de escrpulos) nequam
aquae lustralis vel lstricae; lustrale labrum; indecl. Sin: mprobus; scelestus; frcifer //
(en las casas) mula, ae f.; aquae benedictae (nio vagabundo o callejero que comete pe-
vsculum // Electr accumulatrium, ii n. Sin: queos delitos) v. pilluelo.
pila; lampdium manuale, lampas (dis; ac
sing -da, pl -des vel -das f) palmalis. Uso: - pilluela: mnnula, ae f. Sin: puella impr-
elctrica, pila elctrica vel elctrea; pila elc- bula vel ptulans.
tridis vim praebens, fundens, gignens; - elc-
trica de Volta, pila voltiana // - atmica, pila pilluelo: mnnulus, i m. Sin: puer imprbu-
atmica // (montn) strues, is f. Uso: - de la- lus, audculus, ptulans.
drillos, strues lterum // (pilar de puente) v.
pilar. pilrico: pylricus, a, um.
pilar: (pila de puente) pila, ae f // (pilastra o piloro: pylrus, i m. Sin: stmachi infrius
columna aislada de un edificio) pila. Sin: co- stium. Uso: estrechamiento del -, pylri st-
lumna // (piln de fuente) aqurium, ii n // nosis (-is f).
(hito o mojn que sirve de seal en los cami-
nos) v. mojn. pilotaje: (accin y efecto de pilotar) guber-
ntio, onis f. Sin: modertio; moderamen; r-
pilastra: pila, ae f. Sin: pilastrum, i n. gimen (-mnis n). Uso: - de automotor,
autocineti moderamen; - de avin, aronavis
pildora: plula, ae f. Sin: pastillus, i m. Uso: modertio; - de buque, navis guberntio //
- anticonceptiva, plula anticonceptionalis; (ciencia y arte que ensean el oficio de pi-
plula qua conceptus impediatur vel impedi- loto) gubernandi ars.
tur; tomar pldoras, plulas smere.
pilotar: gubernare, rgere, moderari. Uso: s
pileta: (pila pequea) labellum, i n; v. lavabo - un avin, aroplanum gubernare scio.
// (pila pequea que sola haber en las casas
para tomar agua bendita) lustralis (vel ls- piloto: (el que gua un buque, avin o veh-
tricae) aquae vsculum, labellum, stula // culo) gubernator, oris m. Sin: rector. Uso: -
(piscina) piscina, ae f. Uso: - de natacin, na- de automvil, autocineti gubernator; autorae-
tatrium, ii n; natatria, ae f; natatus, us m ; dae rector; - de avin, aronavis vel ariae
piscina natatria // (lavabo) v. esta voz. navis gubernator, rector; aroplanga, ae m;
volator; - de avin de caza a reaccin, guber-
pillaje: latrocnium, ii n. Sin: grasstio; de- nator aroplani insectationis arihaustrii; -
praedtio. de buque, navis gubernator; navgii rector; -
de planeador, gubernator velvolans // (luz
pillar: praedari. Sin: depraedari; furari; po- roja) lumen, mnis n. Uso: - posterior, lumen
826
pintoresco
pinceta: volsella vel vulsella, ae f. Sin: forc- pintarse: - la cara, las uas, los labios, los
cula. ojos, las cejas, fciem (vel vultum, vel os),
ungues (vel unguculos), labia (vel labra, vel
pinchar: perforare. Uso: - un neumtico, labella), culos, superclia fucare, vel fuco
pneumticum perforare. illnere, vel fuco tngere; nitentem crustam
facii, nguibus, lbiis, culis, supercliis in-
pincharse: (ponerse una inyeccin) cutem dcere; nitenti crust fciem, ungues, lbia,
terebrare. culos, superclia tgere vel contgere.
pinchazo: (punzadura o herida que se hace pintor: (persona que profesa o ejercita el
con instrumento o cosa que pincha) punctura, arte de la pintura) pictor, oris m. Sin: pin-
ae f. Sin: pnctio, onis f. Uso: - de un neum- gendi rtifex. Uso: - excelente, pingendi cla-
tico, pneumtici perfortio // fig morsus, us rssimus arte; apella insignis in arte; - de
m. Sin: vellictio; stmulus; acleus. Uso: los cosas groseras y viles, rhypargraphus, i m;
- del dolor, stmuli doloris; sentir los - de los - de paisajes, v. paisajista; - en porcelana,
envidiosos, dente nvido morderi. pictor porcellanrius; - de retratos, pictor
imginum; anthropgraphus, i // (persona
pinche: (mozo de cocina) sublngio, onis m. que tiene por oficio pintar puertas, paredes,
Sin: servus vel fmulus culinrius. etc.) dealbator, oris m. Sin: tector.
ping-pong: tenildium tabulare vel mensale. pintorescamente: amoene. Sin: venuste; lec-
Sin: mensale pilildium; ludus pilae mensa- tssimis colribus. Uso: describir algo -, li-
lis. quid colribus pngere; liquid verborum
colribus depngere; liquid gratis colribus
pingino: aptendytes, is f. Sin: aptendytes ornare.
patagnia.
pintoresco: (ameno) amoenus, a, um. Sin:
pintamonas: malus vel imperitus pictor. venustus. Uso: lugares -, amoena, orum npl;
827
pintorrear
pintura: (tabla, lmina o lienzo en que est piojo: (insecto) pedculus vel pedculus, i m.
pintada una cosa) pictura, ae f. Sin: tbula Sin: pedis, is m. Uso: huevo de -, lens, lendis
vel tabella picta. Uso: - histrica, pictura vel lndinis mf.
histrica; - inspirada, tbula quasi divina
manu picta; - mural, paretis pictura; pictura piojoso: pediculosus, a, um. Sin: pedicosus
parietria; - ornamental, pictura ornamenta- // fig srdidus, a, um.
lis; - a la acuarela, tbula aquatis colribus
depicta; tbula dilutis colribus leo depicta; piolet: dolabra glacfraga.
- al encausto, encustica, ae f (sobrent ars);
pictura encustica; - al fresco, v. fresco; - al pioln, v. cordelito.
leo, tbula dilutis colribus leo depicta ; -
al pastel, tbula dilutis colribus picta; tbula piorrea: pyorrhoea vel pyorhea, ae f. Sin:
xerochromtica; ejecut grandes -, picturas puris fluxus (-us m) vel efflxio (-onis f).
fecit grandes // (arte de pintar) pictura, ae f.
Sin: grphice, es f; ars pingendi vel picturae pipa: infundbulum, i n. Sin: infumbulum;
// (procedimiento de pintura) pictura, ae f. fumarolum; fumisgium; nicotianum in-
Sin: rtio picturae // (la imagen pintada) fundbulum vel infumbulum; fumarolum
imago, gnis f // (fig, descripcin o represen- tabcinum. Uso: - encendida, infundbulum
tacin viva y animada de una persona o cosa succensum; gran surtido de pipas, fumisu-
por medio de la palabra) imago, gnis f. Sin: giorum magna cpia // borla de la -, apex,
descrptio, repraesenttio. Uso: la - de los picis m; cabeza de la -, vsculum vel caput;
caracteres, naturarum imago. can de la -, fstula vel (h)arundo (-dnis f);
codo de la - (para vaciar la saliva), conve-
pinza o pinzas: (instrumento cuyos extremos xum; fndulus; cordoncillo de la -, funculus
se aproximan para agarrar o sujetar algo) fumaroli; desobturador de la -, everrculum;
forceps, cpis mf. Sin: forfex , fcis f; forpex, tapa de la -, vsculi opertrium // cargar la -,
pcis f. Uso: agarrar las -, frcipem arrpere. fumisgium refercire tabaco; infumbulum
nicotianis fliis farcire; llenar la - de tabaco
pinzn: fringilla vel frigilla, ae f; fringillus, i de la mejor calidad, tabaco ptimae notae fu-
m. marolum refercire, implere, replere.
pia: (fruto del pino) pnea, ae f. Sin: nux pipar: (fumar en pipa) ex nicotiano infund-
(nucis f) pnea // (anan) v. esta voz . bulo (vel infumbulo, vel fumarolo, vel fu-
misgio) fumum sgere. Sin: nicotianum
pin: (rueda dentada) dentata, ae f. Sin: fumum sgere, haurire; infumbulum (nico-
rota dentata. Uso: - grande, rota dentata tianis fliis fartum) sgere; (tabaci) fumum
maior // (simiente del pino) ncleus pneus. ex infundbulo haurire; ex infumbulo odora-
tos trhere nidres.
828
pirmano
pirexia: pyrxia sive pyrexa, ae f. Sin: febris pirmano: pyrmanes, is m. Sin: ignem
(ac -im vel -em; abl -i vel -e) aestus (-us m) subiciendi vesane studiosus.
vel ardor; febris ardentssima.
829
piromntico
830
pizarra
831
pizarrn
scndula, ae f (ex ardsia) // (trozo de - negra vel inservire; volupttibus indulgere vel se
o azulada, en que se escribe o dibuja) lapis ddere; suas libdines explere vel satiare.
niger vel caerleus. Sin: tbula nigra vel cae-
rlea; lapdea tbula scriptria // (encerado plagiar: alicius scripta furari vel imitari.
para escribir o dibujar en l) tbula, ae f.
Sin: tbula scriptria, litterria, scholaris. plagiario: sust plagirius, ii m. Sin: plagia-
Uso: ve a la -!, i (procede, progrdere, veni) tor; alieni scripti furator; alicius vel alicius
ad tbulam!; escribe esto en la -, por favor!, rei imitator; qui liquid ab liquo srripit //
inscribe quaeso hoc tbulae!; inscribe quaeso adj plagiatcius, a, um.
hoc in tbula!
plagio: plgium, ii n. Sin: alieni scripti fur-
pizarrn: lapis (-dis m) scriptrius. tum; alicius vel alicius rei imittio, imita-
mentum. Uso: cometer un -, plgium
pizarrn, v. pizarra (encerado). commttere; furtum fcere; liquid furari (v.
gr. ex iis rebus).
pizca: coloq mica, ae f. Sin: mcula; hilum;
frstulum, frustillum. Uso: una - de sal, mica plaid: (tela a cuadros) vestis (-is f) laculata
salis. // (manta escocesa) pannus laculatus. Sin:
Scotorum strgula (vel vestis) laculata. Uso:
pizza: pitta, ae f. Sin: pista; placenta; scri- llevar el -, pannum laculatum gestare; po-
blita; moretum; compressa placenta. nerse el -, strgul laculat amiciri.
pizzera: placentria, ae f (taberna). Sin: mo- plan: (proyecto, intencin de realizar algo)
reti (vel pistarum, vel placentarum) taberna; conslium, ii n. Sin: rtio (-onis f). Uso: -
taberna scriblitria. operativo, praestituta peris tempertio; - po-
ltico, de repblica conslium; - quinquenal,
placa: (lmina, plancha o pelcula) lmina, programma quinquennale; quinquennalcium
ae f. Sin: brctea vel brttea; placa // Fotogr inceptum; quinquennalis administrationis
lmina photogrphica // Impr lmina typo- rtio; - de accin, agendi rtio vel conslium;
grphica // (insignia) insigne, is n. Sin: ph- - de guerra, belli gerendi conslium; - de in-
lera, ae vel phlerae, arum f. versin, pecniae collocandae rtio; planes
de desarrollo econmico, oeconmicae pro-
placard, v. alacena. gressionis conslia; conslia de oeconomica-
rum rerum incremento; planes para alejar el
placebo: medicamen vcuum. peligro del terrorismo, rationes ad perculum
terrorismi avertendum // - de estudios, stu-
placer: voluptas, atis f. Sin: delecttio; oblec- diorum rtio. Sin: ordo studiorum; discipli-
ttio; delectamentum; delectamen (-mnis n). narum rtio; studiorum currculum // (plano ,
Uso: - carnales, crporis (vel libidinosae) vo- representacin esquemtica) descrptio vel
luptates; - espirituales, nimi oblectamenta discrptio, onis f. Sin: spcies; figura. Uso: -
vel voluptates; - sensibles, bona quae snsi- regulador de una ciudad, aedilcia urbis
bus capiuntur; placeres de la mesa, oblecta- rtio; descrptio urbis vel aedificiorum; forma
menta convivlia; voluptates vini et urbis; moderandae urbis descrptio; praesti-
epularum; los placeres de la vida, vitae gau- tuta rei exstructriae (urbis) tempertio; rtio
dia; entregarse a los -, suae libdini indulgere aedificatria; rtio aedifcia exstruendi // -
832
plano
plancha: (utensilio para planchar la ropa) planeo: arivoltio, onis f. Sin: arivolatus
complanatrium, ii n; complanatria, ae f. vel arovolatus, us m.
Sin: pressrium; ferrum pressrium; instru-
mentum complanatrium; ferrum vel ferra- planeta: (cuerpo celeste) planeta, ae m; pla-
mentum politrium; complanatrium netes, ae m. Sin: stella vagans, errans; sidus
rugarum; prelum vestirium. Uso: - con ter- (-dris n) errans. Uso: - Jpiter, Iovis stella;
mostato, prelum vestirium thermostato ar- stella Iovialis; Iuppiter stella errtica // (es-
matum vel preditum // (lmina ) lmina, ae pecie de casulla) planeta, ae f. Sin: palla (sa-
f. Uso: - elctrica, elctrica lmina //(en el cerdotalis). Uso: - plegada, planeta plicata.
windsurf) velitbula, ae f.
planetario: planetrius, a, um; planetaris, e.
planchado: complantio, onis f. Sin: laevi- Sin: planetarum (gen pl); ad planetas prti-
gtio (linteorum). nens. Uso: sistema -, planetarum motus et ra-
tiones.
planchadora: complanatrix, icis f. Sin: lae-
vigatrix; vstium complanatrix; linteorum planificacin: planifictio, onis f. Sin: prae-
laevigatrix. dispostio; praestituta rerum dispenstio vel
ordintio. Uso: - arbitraria, praestituta rerum
planchar: complanare. Sin: laevigare; ferro dispenstio; - demogrfica, praestituta tem-
clido complanare. Uso: - un vestido, una pertio demogrphica; una razonable - del
camisa, vestem, indsium clido ferro com- trabajo humano, rationalis ordintio praesti-
planare. tuta peris humani; promover e imponer una
masiva - de los nacimientos, provhere et in-
plancton: plancton, onis n. ingere vastssimam natorum moderationem.
planeacin: plantio, onis f. Sin: libratus vo- planimetra: planimtria sive -metra, ae f.
latus (-us m); volatus labens. Sin: plana metiendi ars, rtio, doctrina.
planear: (descender en planeo) per ra de- plano: (adj, llano) planus, a um. Sin: equus
lbi; in re pendre; suspensum esse; librato // (liso) levis, e // (representacin grfica)
volatu vehi // (cernerse en el aire como las descrptio, onis f. Sin: lineamenta, orum npl;
aves) in re versari. Sin: suspensum esse; adumbrtio; forma; dispostio; delinetio,
per ra delabi // (proyectar, organizar) li- distribtio. Uso: - catastral, censria predii
quid descripte praestitere vel praefinire // (vel fundi) descrptio; - de un edificio, aedif-
(trazar o formar el plan de una obra) rem cii forma; aedificandi descrptio vel rtio; -
833
planta
834
platillo
plata: (metal) argentum, i n. Uso: de -, argn- platillo: (plato pequeo) patella, ae f. Sin:
teus; argentrius; ad argentum spectans; mo- patnula; catillus; catillum; scutella. Uso: -
neda de -, argnteus, i m; - de buena ley, de la balanza, trtina; statera; lanx, lancis f
argentum probum // (dinero) pecnia, ae f. // (cmbalo) cmbalum, i n. Sin: discus (ex
835
platina
aurichalco). Uso: hacer chocar los -, discos platonismo: platonismus, i m. Sin: doctrina
(ex aurichalco) colldere. platnica.
platinar: pltino obdcere, obtgere, tgere. playa: (ribera del mar o de un ro grande)
acta, ae f. Sin: arenosum litus (-tris n);
platino: pltinum, i n. Sin: altia, ae f; altia, (lugar llano y espacioso, explanada) rea, ae
orum npl; aurum album; leucochrysus, i m. f. Uso: - de estacionamiento, rea stativa; -
de estacionamiento reservada para los clien-
platirrinos: smiae platyrhinae. tes, rea stativa pro clintibus sepsita.
836
pliego
837
plinto
forma cuadrangular y doblada por la mitad) cium, ii n. Sin: plmeum stratum; clcita plu-
plgula, ae f // (fascculo de 8, 16 o ms p- mis farta.
ginas de opsculo o libro) fascculus, i m.
Uso: - en 8, quaternio, onis m. pluralidad: (el mayor nmero) maior pars
(partis f) // (multiplicidad) multiplcitas, atis
plinto: plinthus, i f. f.
pluma: (rgano producido por la epidermis plusvala: valor (-ris m) excedens. Sin: va-
de las aves) pluma, ae f. Sin: penna. Uso: lorem excedens, entis m; augmentum valoris;
comenzar a cubrirse de plumas, plumscere aucta rerum (vel prtii) aestimtio; aestimtio
// (conjunto de plumas) plumae, arum fpl // peris (vel perum) crescens.
(- de metal para escribir o dibujar) pnnula,
ae f. Sin: clami vel stili apex (picis m), plutocracia: plutocrtia sive -crata, ae f. Sin:
cuspis (-pdis f), acumen (-mnis n); cuspis dvitum rgimen, imprium, dominatus (-us
scriptria; stilus plumbatus // - fuente, - m), domintio.
estilogrfica, stilgraphum, i n. Sin: clamus
stilogrphicus; v. estilogrfica // - esferogr- plutcrata: plutcrata vel plutcrates, ae m.
fica, v. bolgrafo.
plutocrtico: plutocrticus, a, um.
plumero: (mazo de plumas atado a un
mango, que sirve para quitar el polvo) pen- Plutn: (planeta) Pluto vel Pluton, onis m.
culus vel pennculus, i m. Sin: penicillus; pe-
nculus plmeus // (caja donde se ponen las plutonio: plutnium, ii n. Uso: de -, pluto-
plumas) calamrium, ii n. Sin: pennrium; nianus.
graphirium; theca calamria vel pennria //
(instrumento para ahuyentar las moscas, ca- pluvial: adj pluvialis, e. Sin: implvius. Uso:
zamoscas) muscrium, ii n. capa -, pluviale, is n; csula pluvialis.
838
poema
pocero: (hombre que fabrica o hace pozos o podologa: podolgia sive -loga, ae f. Sin:
trabaja en ellos) puterius, ii m. pedes curandi ars.
839
poemita
poemita: pomtion vel pomtium, ii n. cum, i n. Sin: polona vel polnica lingua; po-
Sin: breve hericum carmen. Uso: - ertico, lonus vel polnicus sermo (-onis m).
pomtium amatrium.
polaina: tibiale, is n. Sin: crurale vel cruris
poesa: (composicin en verso) posis, is (ac tegmen (-mnis n), tgimen (-mnis n); teg-
-in) f. Sin: vincta vel potica ortio; obstricta mentum ; superior clceus. Uso: - de cuero,
nmeris ortio; astricta vrsibus ortio; con- crea, ae f; pero, onis m; - de cuero o de
cretam crmina, um npl // (cada uno de los pao, pedule, is n; pedulis, is m; polainas de
gneros poticos) - dramtica, posis sce- fieltro, implia, ium npl.
nica vel dramtica; - lrica, carmen lricum;
psis lrica; - macarrnica, posis macar- polaquiuria: pollachiria sive -chiura, ae f.
nica , macarrnica, macaronea, folenghiana. Sin: abnormis vel enormis ac frequens min-
gendi stmulus.
poeta: pota, ae m. Uso: - cmico, cmicus
pota; - dramtico, pota scenicus; - eleg- polar: polaris, e. Uso: bestias -, bluae pola-
aco, elegiarum vel elegorum scriptor; - lrico, res ; crculo -, polaris crculus; estrella -,
pota lricus; vates (- is m) lricus; - nacio- stella polaris; luz -, lux polaris.
nal, vates ptrius; - trgico, trgicus pota;
tragoediarum pota; - que improvisa, extem- polaridad: polritas, atis f.
poralis pota.
polarimetra: polarimtria sive -metra, ae f.
potica: (poesa, arte de componer obras po-
ticas) potica, ae f. Sin: ars potica; psis, polarimtrico: polarimtricus, a, um.
is (ac -in) f // (obra o tratado que da reglas
acerca de la poesa) liber vel disputtio de polarmetro: polarmetrum, i n.
arte potica. Sin: commenttio artis poticae.
polariscopio: polariscpium, ii n.
poetisa: potria, ae f. Sin: vates, is f.
polarizacin: polariztio, onis f.
poetizar: potare vel potari.
polarizado: polarizatus, a, um.
pogromo: interncio, onis f (hebraeorum).
Sin: plurimorum trucidtio. polarizador o polarizante: polarizator, oris
m.
pointer (Inform), puntero, indicador: index,
dcis mf. Uso: mouse -, muris index; stack -, polarizar: polarizare. Sin: ad polum con-
struis index. vrtere vel dirgere // fig ad unum convrtere
vel intndere.
poker o pquer: pokerianus ludus (-i m) sive
lusus (-us m). polca: polcha, ae f. Sin: bohmica salttio.
Uso: bailar la -, v. polcar.
pokerista: pokerianus lusor.
polcar: bohmice saltare.
polaco: adj polonus vel polnicus, a, um //
sust Polonus, i m // (lengua polaca) polni- polea: trchlea vel trclea, ae f. Sin: orbcu-
840
polica
841
policaco
canus vel secretus; agente de - de trnsito, poliemia: polyhemia sive -haema, ae f. Sin:
miles viatrius // sede de la -, sttio biocoly- nmia ( vel enormis, vel abnormis) snguinis
tarum. abundntia.
842
polismico
polimorfo: polymorphus, a, um. Sin: plures polisemia: polysmia, ae f. Sin: vria signi-
habens (vel praebens) formas. fictio; varetas vel multitudo significatio-
num; snsuum multiplcitas .
Polinesia: Polynsia, ae f.
polismico: polysmus, a, um. Sin: polyse-
polinesio: sust Polynesianus, i m; Polynsius, mantus; plurvocus; multa vel plura signfi-
ii m // adj polynesianus, polynsius, polyne- cans; plures sensus (vel significationes)
sacus, a, um. habens. Uso: vocablo -, vocbulum polyse-
843
polislabo
844
plvora
politlogo: politlogus, i m. Sin: politicorum pollo: (cra de las aves) pullus, i m // (gallo
negotiorum peritus; polticae artis studiosus. joven) pullus gallinceus; gallus iuvencus.
Uso: - asado, pullus gallinceus assus; - al
poliuria: polyria sive -ura, ae f. Sin: n- limn, pullus gallinceus ctreo condtus;
miae urinae eictio vel emssio (-onis f). carne de -, caro gallincea.
pollito: pllulus, i m. Sin: gallinceus pullus plvora: pulvis prius vel pricus. Sin: pul-
tenellus. vis nitratus.
845
polvorn
polvorn: plveris prii repositrium vel re- pontificado: pontificatus, us m. Uso: durante
ceptculum. el - de Pablo VI, Paulo VI Romano Pontfice.
pomada: capillare, is n. Sin: unctum. Uso: pontifical: adj pontificalis, e. Uso: funciones
untar con -, capillari ngere, inngere, uncti- -, pontificlia , ium npl; sollmnia pontific-
tare; uncto madefcere, insuccare, insucare. lia; misa -, pontificale, is n; sacrum pontifi-
cale; missa pontificalis // (libro que contiene
pomelo: ctreum, i n. Sin: ctreum malum; ci- las ceremonias pontificias y las de las fun-
trum grande vel paradisacum; grandis cedris, ciones episcopales) liber (-bri m) pontifica-
dis f. lis.
ponche: pncium, ii n. Sin: pnsium; arom- pontfice: pntifex, fcis m. Uso: el Augusto
tica ptio; calda odorata; clida armatis con- -, Augustus Pntifex; el Romano - , Romanus
dta; cnacum vel conacum ovrium; ovum Pntifex; el Sumo -, Summus Pntifex; sum-
vino (vel lacte) et sccharo condtum. mus sacrorum Antistes (-sttis m).
846
pornografa
popcorn: mizae grana tosta npl. tum; - sobre los beneficios, pars lucri.
847
pornogrfico
poroso: porosus, a, um. Sin: pumicosus; portador: prtitor, oris m. Sin: portator; ges-
spongiosus; rimosus; fistulosus; poris abun- tator; allator. Uso: - de telegramas, prtitor
dans. vel allator telegraphmatum.
848
prtico
portallaves: clvium thcula. porte: (lo que se paga porque lleven una
cosa de un sitio a otro) vectura, ae f. Sin:
portamicrfono: micrphoni vel microphni ltio; vecturae vel lationis prtium; impensae,
sustentculum. arum fpl. Uso: franco de -, portes pagados,
vecturae prtio soluto // (modo de gobernarse
portamonedas: crumina, ae f. Sin: mars- y portarse) agendi rtio // (actitud, conti-
pium; pascolus. nente) hbitus, us m. Sin: gestus, us m; hbi-
tus vel gestus crporis. Uso: - altivo, fastus
portauela: (bracarum) lacnia, ae f. (us m); - arrogante, insolntia; - austero, aus-
tritas; - desenvuelto, hbitus liber et expedi-
portapantalla: (albi, telae vel tbulae) ten- tus; - desgarbado, acrbitas; - grave,
culum, i n. grvitas; - lleno de dignidad, dgnitas; - mo-
desto, modstia; - pudoroso, pudor; - rudo,
portapapeles, v. portafolio. aspritas.
portarse: (conducirse, obrar bien o mal) se portera: inula, ae f. Sin: initrix, icis f; (an-
grere. Sin: gere; fcere. Uso: - spera- cilla) ostiria, ae f; atriensis, is f; inuae cus-
mente con uno, liquem spere tractare; - tos (-odis f).
bien, mal hacia uno, bene, male de liquo
mereri; - bien, mal, con prudencia ..., bene, portera: (habitacin o garita donde est el
male, prudenter ... se grere; - como un her- portero) ostirium, ii n. Sin: ianitoris cubcu-
mano, como un amigo, fraterne, amice f- lum; ostirii cella vel cllula; adductrium //
cere; - liberalmente, cortsmente con uno, (meta, en el ftbol) porta, ae f. Sin: stium.
liquem liberliter habere. Uso: postes de la -, (retis) statmina, um npl;
pali, orum mpl; red de la -, nxile rete; llevar
porttil: gestbilis, e. Sin: portbilis. la pelota hacia la - opuesta, follem ad opp-
sitam portam perdcere.
portatoalla: pendilnteum, i n. Sin: manutr-
gii sustentculum. portero: initor, oris m. Sin: ostirius, ii m;
portrius, ii m; atriensis, is m // (jugador que
portaviandas: carrito -, rulus ferendis cibis. defiende la meta de su bando) portrius, ii m.
Sin: ferculorum cistella. Sin: initor; initor retis; custos portae // -
elctrico, citphonum sive citophnum , i n.
portaviones, v. portaaviones. Uso: hablar por el - elctrico, citphono
clloqui.
portavoz: (bocina) bcina, ae f. Sin: meg-
phonus sive megaphnus; vocislator (-oris m) portezuela: (dim de puerta; puerta de ca-
; vocis amplificator; transmittendae voci t- rruaje) ostolum, i n.
bulus // (vocero) relator, oris m. Sin: prolo-
cutor; alicius nmine nuntiator. Uso: - del prtico: prticus, us f. Uso: - cudruple, qua-
curso, prolocutor classis. dra prticus // (vestbulo del templo): pronon
vel pronum, i n; pronos vel pronus, i m
portazgo, v. peaje. (templi). Uso: - de Bernini, prticus berni-
849
portilla
850
postal
positivo: (adj, que en todo busca la realidad postal: adj cursrius, a, um. Sin: cursualis,
de las cosas, lo prctico y til) prudens, entis. e; tabellrius; vehicularis; pblici curss.
Sin: expertus, usu peritus; callens, cllidus. Uso: cdigo -, nmerus cursualis directrius;
Uso: hombre -, homo usu peritus; homo giro -, charta nummria; sngrapha cursualis;
rerum gerendarum peritus; juicio -, iudcium mandatum cursuale // sust chrtula cursria,
positivum // Gram, nombres -, nmina posi- cursualis, epistolaris, diribitria. Sin: pblici
tiva // (Der) positivus, a, um // (con respecto curss chrtula, scida, scdula. Uso: - ilus-
al derecho promulgado) scriptus, a, um. Sin: trada o con vista/s, chrtula picta; - multico-
cnditus; datus. Uso: derecho -, ius (iuris n) lor de felicitacin, pagnula vel chrtula
ex lgibus ortum; ley -, lex positiva, scripta, optativa multcolor.
851
poste
poste: (madero, piedra o columna para postilln: auriga cursualis. Sin: veredrius.
servir de apoyo o de seal) palus , i m.
Sin: malus, i m; longrius, ii m; fustis, is postizo: fictus, a, um. Sin: suppositcius; si-
m; sustentculum // (pilar o puntal) pila, ae mulatus; haud naturalis.
f. Sin: stela. Uso: - indicador, stela index
(-dcis mf); - telefnico, telegrfico, postre: appendix, cis f. Sin: bellria, orum
malus telephnicus, telegrphicus; - telefni- npl; pulchrlia, ium npl; tragmata, um npl;
cos, telegrficos, sustentcula filorum tele- prndii appendix; secunda mensa. Uso: - va-
phonicorum, telegraphicorum; - de la riados, cpia bellariorum; a los -, in postrema
electricidad, malus electricitatis; postes de mensa; comer el -, bellria (vel mensam se-
una red elctrica, sustentcula filorum elec- cundam) comdere // a la -, postremo; dni-
tricorum // (cada uno de los dos palos verti- que.
cales de la portera de ftbol y de otros
deportes) palus, i m. Sin: malus; longrius; postridentino: post actum Conclium Tri-
fustis. dentinum.
postergar: (dejar atrasado algo) procrasti- postulador: postulator, oris m. Sin: pettor;
nare. Sin: differre; proferre; prorogare // rogator. Uso: - de las causas de canonizacin
(tener en menos o apreciar a alguien o algo de los Siervos de Dios, orator vel rogator pro
menos que a otra persona o cosa) parvi pn- causis canonizationis Servorum Dei.
dere. Sin: praetermttere; praeterire; negl-
gere. postulanta: (Der Can) pstulans, antis f.
posteridad: postritas, atis f. Sin: psteri, postulante: (Der Can) pstulans, antis m //
orum mpl. (candidato, aspirante a un cargo) supplex,
plcis m. Sin: pettor, oris m.
postigo: (puerta chica abierta en otra
mayor) ostolum, i n // (cada una de las puer- pstumo: pstumus, a, um. Sin: postremus;
tecillas hechas en las ventanas o puertaven- ltimus // escritos -, scripta post auctoris
tanas) postcum, i n. Sin: postcula; forcula; mortem dita; libro -, liber (-bri m) post mor-
fenestella; valva vel vlvula; forcula vel vl- tem scriptoris ditus vel vulgatus.
vula ad fenestram occludendam // (tablero
con bisagras o goznes para cubrir cuando postura: (situacin o modo en que est
conviene la parte acristalada de puertas y puesta una persona, animal o cosa) positura,
ventanas) plictiles valvae. ae f. Sin: postio, onis f; psitus, us m; status,
us m. Uso: - recta, rectus status; - supina, su-
postilar, v. apostillar. pnitas.
852
prctica
potu salbris; ptui aptus; ad bibendum potentiale, is n. Sin: dnamis, is f; vis, rboris
aptus. f. Uso: - elctrico, potentiale elctricum;
elctrica dnamis; - magntico, potential
potasa: potassa vel potaxa, ae f. Sin: potssi- magnticum; - de friccin, vis frictionis; - de
cum carbonatum. movimiento, movendi vis.
potsico: potssicus vel potxicus, a, um. potencialidad: potentilitas, atis f. Sin: po-
Sin: potssii vel potxii (gen); potssio vel tntia; facultas; potestas; capcitas; vis.
potxico compsitus.
potencialmente: potentiliter.
potasio: potssium vel potxium, ii n. Sin:
klium; clium carbnicum. potenciar: augere. Sin: fovere; amplificare;
lere.
pote: (vaso de barro de diversas formas y
usos) pyxis, dis f. Sin: vsculum. Uso: - de potencimetro: potentimetrum, i n. Sin:
mostaza, sinapirium; - de tabaco, pyxis ta- potentialis index.
baci; v. bote.
poterna: postca, ae f.
potencia: (capacidad para ejecutar algo o
producir un efecto) potntia,ae f. Sin: vis (ac pot-pourri: carnes oleraque vria.
vim, abl vi); facultas, atis f // (capacidad ge-
nerativa) vis genitalis // (poder y fuerza, es- potro: (caballo desde que nace hasta la
pecialmente de un Estado) potestas, atis f. muda de denticin de leche) equinus pullus
Sin: dcio, onis f; imprium // (Nacin o Es- // (antiguo instrumento de tortura; aparato
tado soberano) res pblica vel respblica. de gimnasia) ecleus, i m.
Sin: cvitas; ppulus; imprium. Uso: gran-
des -, civitates potentiores; res pblicae do- pozal: (cubo para sacar agua de un pozo) s-
minantes; impria potentiora; la - romana, tulus, i m; stula, ae f. Sin: alvolus // (brocal
ppulus romanus; la gigantesca - romana, del pozo) pteal, alis n.
moles imprii Romani // (facultad del alma)
potntia, ae f. Sin: facultas. Uso: - del alma, pozo: pteus, i m. Sin: fons, fontis m. Uso: -
nimi facultas; - intelectiva, ingnii facultas artesiano, pteus artesianus; - de agua, p-
// (persona o entidad poderosa o influyente) teus aquarius; - de petrleo, petrolfero, p-
potens, entis; en pl, tambin praepotentes, teus oleferus vel petroleosus; fons olerius;
ium. Sin: auctoritates, um fpl; vires (vrium, propio de o relativo a los - , putealis, e; pu-
vribus) fpl. Uso: - militar, armorum vis vel teanus, a, um.
dominatus; - infernales, Averni vires // Mat
potestas, atis f. Sin: nmeri iterata multiplic- prctica: praxis, is f. Sin: usus, us m; res et
tio per se ipsum. Uso: elevar 4 a la tercera -, usus; rerum usus. Uso: - anticonceptivas,
quattuor ad trtiam potestatem evhere // Fs usus conceptioni officientes; - ilegales, actio-
potntia, ae f. nes lege vtitae; - impropia, praxis imprpria;
en la -, en la - de la vida, in actione vitae; in
potencial: (que tiene o encierra en s poten- usu vitaque communi; llevar a la -, poner
cia) potentialis, e // (que puede suceder o algo en -, liquid effcere; liquid ad effec-
existir) potentialis, e // sust potntial, alis n; tum dedcere; liquid ad rem addcere vel
853
prcticamente
dedcere; teora y -, rtio et usus; ars et usus; rtia; en la vida -, inter vitam prcticam //
scintia atque usus; rerum cogntio et usus; (conocedor, entendido) gnarus, a, um. Sin:
en la teora y en la -, cogitatione (vel opi- sciens, entis (alicius rei), instructus (liqua
nione) ac re // (destreza, habilidad adquirida) re, in liqua re, ad liquid). Uso: - en poltica,
pertia, ae f. Sin: experintia alicius rei; gnarus rei pblicae; mdico -, mdicus ex usu
rerum experintia // prcticas de piedad, medens; no -, (homo) ignarus (alicius rei);
prcticas religiosas, pietatis offcia. Sin: pia no ser - en hacer algo, ignarum esse alicius
exerctia; pietatis offcia; religionis et pietatis rei faciendae // (experimentado, experto, ver-
offcia. sado) peritus, a, um (alicius rei, liqua re,
ad liquid). Sin: usu peritus (alicius rei);
prcticamente: in usu. Sin: in usu vitae, in versatus, exercitatus (in liqua re); instructus
actione vitae. (liqua re, in liqua re, ad liquid); (alicius
rei) prudens. Uso: poco -, inexpertus (alicius
practicabilidad: accessiblitas, atis f. rei, licui rei, ad liquid); rudis (alicius rei,
in liqua re); - del oficio, in arte exercitatus;
practicable: (que se puede practicar o poner - de la vida, in rebus versatus, in rebus atque
en prctica) actu fcilis. Sin: factu fcilis // usu versatus; - de los lugares (baquiano), lo-
(transitable) prvius, a, um. Sin: patens; ac- corum sciens, peritus, prudens; - en el arte
cessbilis; ditu fcilis. militar, rei militaris peritus; in re militari
exercitatus; no - en el arte militar, rei milita-
practicante: (que practica y profesa su reli- ris imperitus; poco - en el arte militar, rei mi-
gin) religionis observans (-antis). Sin: reli- litaris inexpertus; - en los negocios,
gionis cultor, studiosus, dligens; rtibus negotiosus; in rebus tractandis versatus vel
religiosis bsequens // (el que en los hospi- exercitatus; ser - en hacer algo, peritum esse
tales cuida de los enfermos bajo la direccin alicius rei faciendae; exercitatum esse ad
del mdico) mediastinus, i m. Sin: mdici mi- liquam rem faciendam; ser muy - en algo,
nister, adiutor, auxiliator // (persona que por magnum usum habere in liqua re; peritssi-
tiempo determinado se instruye en la prc- mum vel prudentssimum esse alicius rei //
tica de la ciruga y medicina, al lado y bajo (til) tilis, e // (de uso fcil, cmodo) usu
la direccin de un facultativo) tiro, onis m. fcilis, e. Sin: hbilis (que se puede manejar
Sin: novcius vel novtius, ii m. o llevar fcilmente) // (Mar, tcnico que, por
el conocimiento del lugar en que navega, di-
prctico: (concerniente o relativo a la prc- rige el rumbo de las embarcaciones en la
tica) prcticus, a, um. Sin: effectivus; ad costa o en un puerto) peritus gubernator.
usum ttinens. Uso: arte -, ars effectiva; ars Uso: - de costa, orae (vel ltoris) peritus vel
in actu consistens; ciencias -, artes in agendo dux; peritus orae gubernator; - de puerto,
psitae; ejercicio -, exercittio; experimento ports peritus vel dux; peritus ports guber-
-, usus et experintia; enseanzas, lecciones nator; - de ro, amnis peritus; peritus amnis
-, praecepta quae ad institutionem vitae spec- gubernator.
tant; filosofa -, philosphia activa; philos-
phia quae in actione versatur; habilidad, pradera: prata, orum npl. Sin: campi hr-
aptitud -, facultas; sentido -, mente -, prudn- bidi; hrbida rura; arva viridntia.
tia; sistema -, ratio et usus; tentativa -, expe-
rimentum; vida -, vita prctica; vitae usus; pradera, v. pradera.
ctio vitae; conocimiento -, usus (-us m); pe-
854
preciosidad
prado: pratum, i n. Sin: campus hrbidus; cdere; praeire // (tener una persona prima-
herbosus campus; hrbida tellus (-ris f) ca sobre otra u otras en algo) antecdere li-
quem (vel licui) liqua re. Sin: antecllere
pragmtica: pragmtica, ae f. Sin: disci- liquem (vel licui) liqua re vel in liqua re;
plina pragmtica. anteire liquem (vel licui) liqua re.
855
preciosismo
856
prejuicio
857
prelado
tmere concepta opnio. Uso: atarse a pre- premio Nobel de literatura, de qumica, pre-
juicios, praeiudicatis opininibus praepediri; mium nobelianum litteraturae, chemae; -
dejarse llevar por prejucios, praeiudicata vel Nobel de la paz, premium pacis nobelia-
praesumpta opinione duci. num; nobeliana palma pro pace; el premio
Nobel de Fsica fue asignado conjuntamente
prelado: antistes, sttis m. Sin: praesul, lis a tres investigadores, phsicae premium no-
m; praelatus, i m. Uso: Rel, - domstico, An- belianum contributum est tribus investigat-
tistes Urbanus; Antistes domus Pontficis ribus // (de persona galardonada con el
Mximi; domsticus antistes Summi Pntifi- premio Nobel) premio illo a Nobel nuncu-
cis. pato laureatus vel decoratus; premio nobe-
liano (v. gr., pro pace) donatus vel honestatus.
prelatura: Rel Antstitis vel Presulis dgni- Uso: fue distinguido con el - Nobel, premio
tas, honor, munus (-nris n). nobeliano decoratus (vel ornatus) est // asig-
nar a uno el primero, el segundo -, primum,
prelavado: lavtio initialis. secundum premium licui adiudicare vel at-
tribere; entregar, otorgar a uno el primer -,
preludio: (lo que precede y sirve de entrada; primum premium licui deferre; obtener el
preparacin o principio a algo) exrdium, ii primer -, primum premium ferre; ser distin-
n. Sin: intium; intritus, us m; praeldium; guido con el - Nobel de la paz, Premio No-
praenuntitio // (lo que se toca o canta para beliano pacis ffici; ser estimado digno del -
ensayar la voz, probar los instrumentos o de la victoria, nicetrio dignum haberi.
fijar el tono antes de comenzar la ejecucin
de una obra musical) praelsio, onis f. Sin: premisa: praemissa, ae f (propostio); prae-
proldium // (composicin musical indepen- mssio, onis f. Sin: antecdens, entis. Uso: la
diente destinada a preceder la ejecucin de - mayor del silogismo, syllogismi propostio
otras obras; obertura) praecntio, onis f. Sin: maior; prtesis, is f; la - menor, praemissa
proemium; praeldium. minor; apdosis, is f.
858
presbicia
prenotacin: praenottio, onis f. Sin: prae- preocuparse: sollcitum esse. Uso: - de al-
signtio. Uso: - de un sitio, loci condctio vel guien, sollcitum esse pro liquo; - de (o por)
praenottio. algo, sollcitum esse alicius rei (vel liqua
re, vel de liqua re, vel in liqua re, vel circa
prenotar: praenotare. Sin: praesignare; liquid, vel propter liquid); in sollicitdine
praeoccupare. Uso: - un sitio, locum cond- esse de liqua re; curis ffici liqua re; no - en
cere; locum in antecessum constitere. absoluto de algo, susque deque habere vel
ferre liquid.
prensa: (mquina que sirve para prensar o
comprimir) prelum, i n. Uso: - hidrulica, preparacin: praepartio, onis f. Uso: - de
prelum hydrulicum; - para imprimir, pre- un libro, libri confctio vel compostio; en -
lum typogrphicum // (imprenta) prelum, i n. (de un libro) confcitur vel compnitur.
Sin: imprssio, onis f; res pressria; ars libr-
ria, typogrphica, guttenbrgia // (conjunto preparado: praeparatus, a, um.
de publicaciones peridicas y especialmente
diarias) ephemrides, um fpl; diria, orum prepararse: parare se. Sin: se comparare.
npl; diurna, orum npl; scriptiones typis im-
pressae, exaratae, ditae, excusae; scripta preposicin: praepostio, onis f. Uso: prepo-
typis impressa, exarata, dita, excusa; scripta siciones que rigen el acusativo, el ablativo,
in vulgus dita. Uso: - clandestina, pginae praepositiones accusativae, ablativae.
typis occulte exaratae; - diaria y peridica,
diurni et per intervalla diti commentrii; - prepsito: praepsitus, i m. Uso: - provin-
porno, opscula obscena; - y propaganda, cial, general de la Compaa de Jess, So-
acta diurna et divulgtio // la invencin de la -, cietatis Iesu praepsitus provincialis,
artis typogrphicae excogittio vel invntio; generalis.
artis typogrphicae inventum (la invencin
concreta). Uso: en -, sub prelo; sub prelo p- presa: (accin de prender) prehnsio, onis f.
situs; libertad de -, rei librriae libertas; los // (acequia, zanja de riego) derivtio, onis f
representantes de la -, ephemridum procura- (flminis). Sin: fssula; canalculus; rvulus
tores ; problema de la -, questio de scriptis // (muro grueso de piedra u otros materiales
prelo ditis // (conjunto de personas dedica- que se construye a travs de un ro, arroyo o
das al periodismo) diurnrii, orum mpl. Uso: canal, para detener el agua a fin de derivarla
agente de -, cum diurnriis commrcii cura- fuera del cauce) agger, ris m. Sin: opus,
tor; conferencia de -, conventus diurnriis peris n; moles, is f. Uso: cerrar los ros con
edocendis // difundir la - catlica, scripta et presas, flmina opribus obstrere; construir
commentrios de re cathlica vulgare. Sin: una - en un ro, molem in flumen edcere.
vender diariamente la - catlica, cathlica
scripta cotidie venditare. presagiar: praesentire vel praesagire liquid.
859
prsbita
860
presidio
861
presin
praesdium (comit elegido por el Soviet Su- mnimo, pecniae sine fnore, vel parvis tan-
premo). tum usuris sumptae (si se trata de - recibidos)
vel crditae (si se trata de - otorgados); -
presin: pressio, onis f. Sin: pressus, us m; sobre prenda, pecnia psito pgnore crdita
pressura // fig instntia, ae f. Sin: sollicittio; // amortizar un -, aes mtuum rddere; dar a
flagittio; mpetus, us m. Uso: alta -, hyper- -, commodare; crdere; mtuum dare; dar di-
tnsio, onis f (snguinis); baja -, lentus sn- nero a -, pecniam dare mtuam; pedir un -,
guinis pressus; - arterial, prssio vel pressus mtuo ptere; pedir dinero a -, pecniam m-
arterialis; arteriosa prssio; - atmosfrica, tuam rogare; querere pecnias mtuas f-
prssio vel pressura atmospherica; - sangu- nore; recibir en -, mtuo accpere; recibir
nea o de la sangre, prssio vel pressus sn- dinero en -, pecniam mtuam ab liquo ac-
guinis; arteriotnia sive -tona, ae f; varias - cpere; tomar a -, mtuum accpere, cpere,
para que los hombres sigan la nueva moda, smere ab liquo; versuram fcere ab liquo;
vrii mpetus, quibus hmines adducuntur, ut commodatum accpere; mutuari liquid;
novam modam sequantur; - de aceite, pres- tomar dinero a -, mutuari pecnias; smere
sura lei; - de la imitacin, mpetus imitandi; ab liquo pecnias mtuas.
- del aire, ris prssio vel pressus; - del ox-
geno, prssio oxygnii; - de los neumticos, prestar: mtuum dare. Sin: mtuo dare li-
pneumaticorum prssio, hacer -, prmere; quid; commodare; praestare. Uso: el -, com-
pressare; instare; urgere, sollicitare // aparato modtio; praesttio; mtui dtio, onis f; - a
para medir la - sangunea o tensin arterial, inters, fenerare vel fenerari; - a inters ele-
tonmetrum, i n. vado, pecniam occupare grandi fnore; - sin
inters, commodare liquid licui; liquid
preso: (encarcelado) carceratus vel incarce- licui mtuum dare; - dinero, pecuniam dare
ratus. Sin: crcere detentus, clausus, inclu- mtuam licui; - dinero a inters, pecniam
sus; in crcere inclusus vel detentus; in fnori dare licui; pecniam fenerari; - di-
custdia carcerali detentus. Uso: visitar a los nero al cinco por ciento, fenerari pecniam
-, crcere clausos invsere. quinis centsimis; pecniam quinis centsi-
mis nnuis mutuari; pedir prestado dinero a
prestacin: (accin y efecto de prestar) alguien, pecniam mtuam ptere ab liquo;
praesttio, onis f. Sin: dtio; praebtio. Uso: - pedir prestado un objeto, liquid utendum
del juramento, praesttio iurisiurandi // - so- ptere; recibir prestado algo de alguien, li-
cial, benefcium sociale. quid ab liquo mutuari; liquid ab liquo m-
tuum accpere vel smere (con inters,
prestamista: fenerator vel faenerator, oris m. fnore); tomar prestado algo de alguien, li-
Sin: mutuatrius; mtuans homo. quid ab liquo mutuari.
862
preventivo
863
prever
864
privilegio
principio: (inicio, origen) princpium, ii n. privacy: vita privata vel ntima. Sin: ntimae
Sin: intium; origo // (principios de una co- res; vita domstica.
mida) v. entrada, fiambre // desde el -, ab
ovo; desde el - de la comida hasta el fin, ab privado: adj privatus, a, um. Uso: comida -,
ovo usque ad mala. cena privata; en la vida -, in vita privata //
sust homo privatus.
prior: (superior del convento) prior, oris m.
Sin: (coenbii) antistes (-sttis m), magister privatizacin: ad privatam administrationem
(-tri m), moderator (-oris m) // (prroco o alicius negtii (vel societatis) transltio
cura) v. estas voces // gran - de una orden (-onis f).
ecuestre, equestris rdinis magister prior.
privatizar: ad privatam administrationem
priora: priorissa, ae f. Sin: (coenbii) ants- liquid transferre.
tita vel praeses (-sdis f) , moderatrix (-tricis
f), magistra; (coenbii vel coenbio) prae- privilegiado: privilegiatus, a, um. Sin: privi-
fecta; (coenbio) praepsita. lgio vel benefcio donatus; iure praecpuo
donatus. Uso: ocupar un lugar -, locum occu-
priorato: prioratus, us m. Sin: prioris off- pare privilegiatum.
cium vel dgnitas; magistrium; coenbii ma-
gistrium. Uso: - de una orden ecuestre, privilegio: (derecho) ius, iuris n. Sin: privi-
equestris rdinis magistrium. lgium. Uso: - legal, praecpua lex; praec-
puum ius; los - de las mujeres, mulibria iura;
priori: a -, ex antecapto iudcio. tener, conceder, quitar el - de hacer algo, ha-
bere, dare, admere privilgium alicius rei
prioridad: (precedencia) priritas, atis f. Sin: faciendae // (condicin privilegiada) peculia-
praecedntia; ptior (vel princeps, vel pri- ris condtio. Sin: praecpuum cmmodum.
mus) locus. Uso: dar la - a alguien, primas Uso: posiciones de -, praecpua cmmoda; es
(vel primas partes) licui dare, tribere, de- - de nuestra patria, ptriae nostrae peculiaris
ferre, concdere; obtener la -, primas (vel pri- condtio est // (ventaja) cmmodum, i n. Uso:
mas partes) obtinere // (anterioridad en - exclusivo, sui solus cmmodum // (don,
tiempo) antecssio, onis f. Sin: praegressus, prerrogativa) - de la edad, quod vel quantum
us m, praegrssio, onis f; antquitas. tribitur aetati; semejante - le daba la gloria,
tantum licntiae dabat ei glria; es - de los
prioritario: prior, prius. Sin: superior; prae- doctos, doctorum hminum est; es - de
cpuus; ptior. pocos, ad paucos rcidit.
865
pro
866
profanar
sio generalis et sollemnis (vel solemnis) proventus potarum; - del espritu, nimi
Sanctssimi Sacramenti. fetus.
proclamacin: renuntitio, onis f. Sin: decla- productivo: productivus, a, um. Sin: fecun-
rtio. Uso: - oficial de los vencedores, pblica dus; ferax; frtilis; fructuosus.
victorum renuntitio.
producto: (cosa producida) productum, i n;
procreacin: procretio, onis f. productus, us m. Sin: fetus, us m. Uso: pro-
ductos de la tierra, fructus praediorum //
procrear: procreare. (Mat, cantidad que resulta de la multiplica-
cin) productus, us m. Sin: multiplicationis
procurador: (el que ejecuta algo en nombre effectus; summa ex multiplicatione effecta.
de otro) procurator, oris m. Uso: - general, Uso: - agrcolas, (ea) quae terra gignit; ea
procurator generalis // (el que por oficio, en quae e terra gignuntur; - elaborados, res
los tribunales, hace, a peticin de una de las manu factae; - importados, res pregre invec-
partes, todas las diligencias necesarias) tae; - industriales, fructus officinarum; artif-
actor causarum. cia operaque; - primarios, res primigniae; -
sintticos, res chmicis artifciis effectae; res
produccin: (accin de producir) prodctio, synthtice (vel per snthesin) factae.
onis f. Sin: confctio. Uso: - cinematogr-
fica, imgines vel pellculas cinematogrphi- productor: productor, oris m. Sin: fabricator;
cas dere; - econmica, oeconmica producens, entis; qui cnficit; qui fbricat vel
efficintia; - teatral, ludos scenicos exhibere fabricatur. Uso: - agrcola, arator; agrcola //
// (cosas producidas) proventus, us m. Sin: (obrero) v. esta voz.
fetura, ae f; bona, orum npl; fructus, uum
mpl. Uso: - econmica, opes, opum fpl; - me- profanacin: profantio, onis f. Sin: conta-
talfera y aurfera, metallorum aurique fe- mintio; deturptio; violtio.
tura; - de aceite, lei proventus; - de vino,
vinearum proventus; aumento de la -, pro- profanador: profanator, oris m. Sin: profa-
vntuum auctus (-us m); garantizar la -, ap- nans; contaminator; sacrlegus.
paratus bonis gignndis fovere // fig, - de
oradores, oratorum fetus (-us m); - de poetas, profanar: profanare. Sin: contaminare; vio-
867
profano
lare; deturpare; foedare; pollere. Uso: - un ad liquod munus (vel ministrium) prti-
lugar, alicius loci sanctitatem violare. nens; ad liquam artem ttinens; ad artem
exercendam spectans. Uso: actividad -, act-
profano: profanus, a, um. Sin: non sacer. vitas professionalis; asesoramiento -, consul-
Uso: mezclar lo sacro con lo profano, mis- ttio professionalis; asociacin -, artficum
cere sacra profanis // fig imperitus; indoctus; socetas; collgium artem profitntium; con-
rudis. socitio (socetas, sodlitas; sodalcium) ad
liquam artem (vel ad liquod munus) prti-
profase: prophasis, is f. nens; competencia -, professionalis compe-
tntia; enfermedad -, morbus professionalis;
profeca: propheta, ae f; prophettio, onis f. escuelas -, scholae professionales; scholae
Sin: praedctio; vaticintio; praedictum; vati- vel ludi vriis artibus exercendis; experiencia
cnium; rerum futurarum praedctio. -, prprii mneris prudntia; crditi sibi m-
neris prudntia et usus (-us m); institutos -,
profesar: profiteri. Sin: pblice fateri vel instituta professionlia; instruccin -, instit-
confiteri. Uso: - la fe cristiana, Christi fidem tio vriis rtibus exercendis; secreto -, secre-
profiteri. tum professionale; tareas -, mnera cuiusque
prpria vel sua // sust rtifex, fcis m. Sin:
profesin: (accin y efecto de profesar) pro- artem prfitens, exercens, fctitans; qui artem
fssio, onis f. Uso: - de fe, profssio fidei; liquam exercet, profitetur, fctitat; qui li-
emitir la - de fe, emttere professionem fidei quo mnere fungit.
// (ceremonia eclesistica en que alguien pro-
fesa en una orden o congregacin religiosa) profesionalidad: cuiusdam artis cura. Sin:
profssio. Uso: - religiosa, religiosae vitae in negtiis mxima diligntia.
profssio; - solemne de los votos, sollemnis
votorum nuncuptio; - temporal, perpetua, profesionalismo: artis vel mneris exerc-
temporria, perptua profssio; emitir, hacer tium.
la - religiosa, professionem (religiosam) f-
cere // (actividad permanente) ars, artis f. profeso: (religioso que ha profesado) profes-
Sin: munus, nris n; profssio. Uso: - acad- sus, i m. Uso: - laico, laicus professus; - reli-
mica, professio acadmica; - anterior, munus gioso, professus sodalis (-is m); sodalis sacra
prstinum; - humilde, ars hmilis vel srdida; vota professus; sodalis religiosam vitam pro-
- liberales, artes ingnuae; - noble, elevada, fessus; sodalis religiosa vota professus.
ars nbilis vel ingnua; de -, professione; far-
macutico de -, professione pharmacopla; profesor: professor, oris m. Sin: magister;
por -, pro mnere; ensear latn por -, lin- doctor; praeceptor; institutor. Uso: - auxiliar,
guam latinam pro mnere docere; ejercicio v. ayudante; - adjunto, professor adiutor; -
de la -, professionis exercittio; ejercer una -, doctor, professor doctor; - emrito, professor
artem factitare vel exercere; mnere fungi; vel praeceptor emritus; - improvisado, pro-
munus obire; ejercer la - de mdico, medici- fessor subitrius; - principal, classis magister
nam exercere, fcere, profiteri. (vel professor) principalis; - suplente, profes-
sor vicrius; - titular, ordinrius professor vel
profesional: adj professionalis, e. Sin: pro- magister; legtimus magister; - universitario,
fessionis, mneris, ministrii, artis (gen de professor acadmicus vel universitrius; pro-
pertenencia); professionis vel artis prprius; fessor studiorum universitatis; scholarum al-
868
programa
869
programacin
narum propsita; scholae propsita et insti- programado: propsitus, a, um. Sin: instruc-
tuta; - de gobierno, principats forma; - del tus; adumbratus.
Pontificado, Pontificats forma; - de vida,
vitae rtio; establecer el - del da, diem dis- programador, ra, v. programer.
pnere; exponer, proponer, determinar el -
de gobierno, futuri principatus formam des- programar: programmare. Sin: propnere;
crbere, propnere, statere; realizar el pro- designare; statere; constitere.
pio -, suum institutum perfcere vel cnsequi
// (serie ordenada de operaciones necesarias programtico: programmticus, a, um.
para llevar a cabo un proyecto) programma,
tis n. Uso: - atmico, programma atmicum; programer o programmer (Inform), progra-
- deportivo, programma ad crporis exercita- mador: (programador humano): programma-
tiones spectans; - escolar, currculum; scho- tor, oris m; programmatrix, icis f. Sin:
lae vel studiorum instituta; ordo vel rtio rdinis instrumentorum electronicorum prae-
studiorum; - informtico, ordinatrale pro- parator, oris m; praeparatrix, icis f// (disposi-
gramma; - nuclear, programma nucleare; - tivo programador) programmatrum, i n. Sin:
operativo, programma operatrium; - pasto- programmatrium.
ral, programma pastorale; - poltico, pro-
gramma polticum; - religiosos, progrmmata programmable (Inform): programmbilis, e.
religiosa; - de computacin, programma ordi-
natrale vel computatrale; renunciar a los - progresar: profcere in liqua re. Sin: pr-
nucleares, progrmmata nucleria depnere gredi ad liquid, in liqua re; progressum f-
// (serie de cine, teatro, etc. o emisin de te- cere in liqua re, progressum habere in liqua
levisin, radio, etc.) programma, tis n. Sin: re Uso: - algo en la filosofa, in philosphia
index, dcis mf. Uso: - radial, - radiofnico, liquid profcere.
index radiophnicus; programma radioph-
nicum; programas de cine, progrmmata ci- progresin: progrssio, onis f. Sin: gradtio;
nemtica vel cinematogrphica; gradus, us m. Uso: - aritmtica, geomtrica,
progrmmata cinematographi vel cinemati; progrssio arithmtica, geomtrica; (en la
- de televisin, televisivum programma; spec- msica) - ascendente, descendente, crescens,
tculum vel spectamen televisficum; televi- decrescens progrssio.
sionis index vel programma // (escrito que
indica los pormenores de una fiesta, las con- progresismo: progressismus, i m. Sin: pro-
diciones de un examen, etc.) libellus, i m. gressionis stdium.
Sin: rtio, onis f; index, dcis mf; charta expli-
cativa; libellus progrmmatis. Uso: - de di- progresista: sust progressista, ae mf. Sin:
versiones, ludorum libellus ; - de un progressismi fautor // adj progressionis stu-
espectculo, spectculi index; - de una fun- diosus. Sin: ad progressionem prtinens.
cin de teatro, ludi scenici charta explica-
tiva // - gentico, structura gentica. Sin: progresivamente: progressive. Sin: per pro-
programma genticum. gressionem; per gradus; gradatim; proficien-
ter.
programacin: programmtio, onis f. Sin:
rerum agendarum rtio; rerum exsequenda- progresivo: progressivus, a, um. Uso: de ma-
rum conslium vel propsitum. nera -, modo progressivo.
870
proliferacin
prohibicin: prohibtio, onis f. Sin: interdc- proletario: sust proletrius, ii m // adj prole-
tio; interdictum; vtitum. Uso: - de estacio- trius, a, um. Sin: egens; inops; pauper; bonis
namiento (de coches), commorationis fortunae carens // fig plebius, a, um. Sin: po-
interdctio; - de caza, venationis vtitum; - de pularis, e.
pesca, piscationis interdictum; retirar la -, in-
terdictum retrhere. proliferacin: prolifertio, onis f. Sin: pro-
pagtio; multiplictio. Uso: tratado interna-
prohibicionismo: prohibitionismus, i m. cional sobre la prohibicin de la - nuclear,
871
proliferar
872
pronunciar
873
pronunciarse
cere // (declarar con autoridad) dcere. Sin: toral, ambtio; - radial, praecnium radio-
pronuntiare. Uso: - una sentencia, dcere sen- phnicum; praecnium radiophnice emis-
tntiam; sentntiam pronuntiare vel ferre; - la sum; nottiae divulgtio radiophnica; -
sentencia de muerte contra alguien, consti- televisiva, praecnium televisuale; praec-
tere supplcium in liquem; - un juramento, nium televisfice emissum // hacer - de algo,
ius iurandum iurare. liquid divulgare, evulgare, pervulgare, pro-
pnere, illustrare, suadere; alicius rei prae-
pronunciarse: (manifestar el nimo, la in- cnium fcere vel edcere; venalis rei dere
tencin) sentntiam (vel quid liquis sentiat, praecnia; liquid pervulgare cum laude; li-
qu piensa uno) de liqua re dcere. Sin: de quid laudando extllere; liquid dilaudando
liqua re sententiam aperire, vel se aperire; vulgare; liquid ludibus efferre vel extllere;
aperire se, sentntiam, sensus (meos, suos, hacer - electoral, ambire; hacer la - de los
etc.). Uso: no -, tacere; silere, nihil dcere (de escritos de alguien, alicius scripta praecnio
liqua re); sobre esta cuestin no me pronun- venditare; hacer - mediante carteles, clamo-
cio, de hac re nihil dico // (votar o fallar) sen- sis tabellis dere praecnia // Colegio de Pro-
tntiam dcere (vel ferre) de liqua re // paganda Fide, Ephebum Urbanianum de
(declararse) - a favor de algo, probare li- Propaganda Fide; Collgium Urbanianum
quid; - en contra de algo, recusare liquid; - christiano nmini propagando; Sagrada Con-
por un partido, partem, cuius liquis sit, pro- gregacin de Propaganda Fide, Congregtio
fiteri; - vencido, manus dare; victum se pro- de Propaganda Fide; Sacrum Conslium
fiteri. christiano nmini propagando.
874
proporcionado
propiedad: (dominio sobre una cosa) pro- propietario, ria: possessor, oris m; posses-
pretas, atis f. Sin: possssio, onis f ; manc- trix, icis f
pium; domnium. Uso: derecho de -, ius
proprietatis; mal uso de la -, pravus proprie- propileo: propylaeum, i n.
tatis usus; transformacin de la - de privada
a colectiva, transltio bonorum a privatis ad propina: corollrium, ii n. Sin: mercdula;
commune // (lo que se posee) possssio, onis munsculum; parvum corollrium; parva
f. Sin: propretas, atis f; bona, orum npl; res merces; parva strena. Uso: dar la - a alguien,
(prpria, familiaris). Uso: cosas de - de al- corollrium dare licui; corollrium licui
guien, res ex possessione alicius; las -, pos- asprgere; licui supra constitutum liquid
sessiones; substntiae; opes, um; bona, orum ; adcere; como -, pro mercedis cmulo.
patrimnium; - privada, privata possssio;
privata bonorum possssio; - privada de los proponedor, ra: propsitor, oris m; propsi-
medios de produccin, privata possssio trix, icis f. Sin: proponens; hortator; auctor;
instrumentorum bonis gignendis; funcin so- conslii impulsor.
cial de la -, sociale proprietatis munus (-nris
n); proprietatis munus in universorum utili- proporcin: proprtio, onis f. Sin: symm-
tatem; perder toda su -, totam possessionem tria; eurthmia; commensus (-us m); com-
suam amttere; mnia sua amttere // (- como mensus proportionis; congruntia;
derecho) domnium, ii n. Sin: mancpium; convenintia; concnnitas. Uso: - aritmtica,
ius; ius possidendi vel domnii; ius proprie- geomtrica, continua, proprtio arithmtica,
tatis. Uso: - colectiva, comn, domnium geomtrica, contnua; a cada uno en -, pro
commune; - privada, domnium privatum; rata parte; secundum ratam partem; con la
derecho de -, mancpium; rerum domnium; debida -, cum dbita proportione; en - del
ius possidendi; ius domnii; ius proprietatis; trabajo hecho, pro ratione laboris et perae;
derecho de - privada, ius privati domnii; ius en - de las fuerzas de cada uno, pro suis
bona privatim possidendi; ius bona privata cuiusque vribus.
possidendi; ius res ut suas privatim possi-
dendi; derecho de - sobre los bienes muebles proporcionadamente: pro portione. Sin:
e inmuebles, rerum domnium, vel movn- cum proportione; cum dbita proportione;
tium, vel solidarum; carcter social del dere- servata proportione // fig apte. Sin: accom-
cho de -, iuris proprietatis ndoles socialis // modate; appsite; convenienter; congruenter.
dar en -, mancpio dare; estar en -, in manc-
pio esse; pasar en -, in mancpium cdere; re- proporcionado: proportionatus, a, um. Sin:
cibir en -, liquid in mancpio accpere; aptus; idneus; appsitus; aequatus; accom-
recuperar el derecho de -, ius mancpii recu- modatus; convniens; consentneus,
perare vel recpere // (cualidad o atributo) cngruens. Uso: - a los tiempos, tempribus
propretas, atis f. Sin: prprium, ii n. Uso: - par; - a las condiciones sociales, rerum con-
caractersticas de cada cosa, singularum dicionibus par; societatis condicionibus par;
rerum sngulae proprietates; - ortogrficas, cuerpo bastante -, corpus satis proportiona-
875
proporcional
tum; pena - al delito, poena digna sclere. nem ptere; el asunto no admite -, res dila-
tionem non rcipit, vel non ptitur.
proporcional: proportionalis, e. Sin: aequ-
bilis; respondens. prorrogacin, v. prrroga.
proporcionalidad: aequablitas, atis f. Sin: prosa: prosa, ae f. Sin: prosa ortio; soluta
apta prtium compostio. ortio; soluta nmero ortio; metro soluta
ortio; ortio pedestris; sermo pedester. Uso:
proporcionalmente: proportionliter. Sin: simple -, nuda ortio; sermo merus; - lrica,
proportionabliter; aequabliter; cum propor- prosa lrica; - potica, carmen solutum; - rt-
tione; pro rata; pro rata parte; pro portione; mica, prosa numerosa; ortio numerosa; en -,
secundum ratam partem. in oratione; en - o en poesa, vel soluta vel
astricta oratione; vel soluta vel obstricta n-
proposicin: Filos enuntiatum, i n; enunti- meris oratione; sive nmeris astricta sive
tio, onis f // Gram propostio. prosa oratione; sive vincta sive soluta ora-
tione; sive ligata sive soluta oratione; escribir
propuesta: propsitum, i n. Uso: - de ley, ro- en -, soluta oratione uti; soluto sermone uti;
gtio; res proponendae fpl; - de transmisiones soluta oratione conscrbere; mezclar poesa
en latn, propsitum emissionum latinarum. con -, versus admiscere orationi.
876
protagonista
prosista: prosae vel prosarum scriptor. Sin: prostatotoma: prostatotmia sive -toma, ae
scriptor prosicus; prosae orationis scriptor; f. Sin: prstatae (vel urethrae glndulae) sc-
solutae orationis scriptor. tio.
prosodia: prosdia sive -oda, ae f. Sin: res prstesis: prsthesis vel prthesis, is f. Sin:
prosodaca; prosodaca rtio. Uso: error de -, litterarum appostio.
prosodacum mendum; obrita de -, opella de
re prosodaca; reglas de -, mtricae leges vel prostibulario: lupanaris, e.
normae; prosdiae leges; prosodacae rgu-
lae; versificandi leges; mtricae crminum prostbulo: prostbulum, i n. Sin: lupanare,
leges vel normae. is n; lupanrium, ii n.
877
prtasis
prtasis: (primera parte del poema dram- que remplaza un rgano o parte de l) pr-
tico; exposicin) prtasis, is f. Sin: propostio thesis, is f. Sin: membrum artificiosum. Uso:
// (primera parte del perodo) prtasis, is f. - dental, dentaria, prthesis dentria.
Sin: prior pars perodi.
protesta: (accin y efecto de protestar) re-
proteccin: protctio, onis f. Sin: patroc- clamtio vel reclamittio, onis f. Sin: protes-
nium; tutela; praesdium; defnsio. ttio; refragtio; recustio; expostultio. Uso:
manifestacin de -, multitudo cvium recla-
proteccionismo: protectionismus, i m. Sin: mntium; permiso de -, licntia reclamitatio-
protctio contra concurrntiam externam; p- nis; - popular, protesttio popularis //
blicum suarum mrcium patrocnium; p- (promesa con aseveracin o atestacin de
blica suarum mrcium tutela; domesticarum ejecutar algo) protesttio, onis f. Sin: test-
mrcium tutela. tio; declartio; profssio; affirmtio.
878
proveedor
879
proverbial
provisin: (accin y efecto de proveer) pro- proyectil: (cuerpo arrojado con fuerza)
vsio, onis f. Sin: suppedittio; praebtio; pro- telum, i n. Sin: iculum; mssile // (bala) v.
visus, us m // (mercaderas provistas) esta voz.
prebita, orum npl. Uso: - de bencina, benzi-
nam comparare vel recpere; provisiones de proyectista: adumbrator, oris m. Sin: desig-
boca, obsnium, ii n; - de vveres, commea- nator; delineator; descriptor; auctor.
tus, us m; provisiones para el viaje, vitica,
orum npl; comprar provisiones, ir de provi- proyecto: (designio, pensamiento de hacer
siones, obsonare. algo) conslium, ii n. Sin: propsitum. Uso: -
irreales e intiles, propsita irrelia et inut-
provisional: provisrius, a, um. Sin: tempo- lia; - de vida, vitae propsitum; concebir un
rrius; temporalis; ad tempus; transiturus. -, conslium inire, cpere, suscpere; trabajar
Uso: juez -, iudex ad tempus lectus; presi- en un importante -, conslio mximi momenti
dente -, praeses (-sdis m) ad tempus delectus, peram dare // (bosquejo, esbozo) delinetio,
vel nterim delectus. onis f. Sin: rei adumbrtio vel descrptio;
adumbrata imago // (proposicin) rogtio,
provisionalmente: provisrie. Sin: tempo- onis f. Uso: - de ley, legis rogtio; presentar
rrie; temporliter; ad tempus; nterim; int- un - de ley, rogationem ferre; rechazar un -
rea. de ley, rogationem antiquare.
880
psicografa
proyector: (aparato que sirve para proyec- prusiano: adj borssicus, a, um. Sin: prssi-
tar imgenes sobre una pantalla) proiect- cus; prussus // sust Borussus, i m. Sin: Bo-
rium, ii n. Sin: proiectrum; imagnibus russianus; Prussus; Prssicus.
proiciendis mchina. Uso: - de cine, proiec-
trium cinematogrphicum vel pellicularum; pseudnimo, v. seudnimo.
- de diapositivas, de filminas, proiectrium
diapositivarum; proiectrium imginum sta- psicastenia: psychasthnia sive -asthena, ae
tivarum // (aparato formado por una lm- f. Sin : neurasthnia sive -asthena.
para potente y un espejo cncavo
combinados de modo que los rayos lumino- psicastnica: psychasthnica, ae f. Sin:
sos alumbren objetos muy distantes como bu- psychasthnica doctrina, disciplina, scintia.
ques, aeronaves, etc.) lampas lucem
emittens. Sin: lampas lucis fasces prociens. psicastnico: psychasthnicus, a, um. Sin: ad
psychasthniam prtinens (relativo a la psi-
prueba: (test, ensayo, experiencia) tenta- castenia); psychasthni laborans (afecto de
mentum vel temptamentum, i n. Sin: tenta- ella).
men vel temptamen, mnis n; probtio //
(ensayo de espectculo) praelsio, onis f. psicoanlisis: psychanlysis vel psychoan-
Uso: - general, mnium praelsio // (Impr, lysis, is f.
muestra de la composicin tipogrfica) an-
ttypum, i n. Sin: typorum exemplar; exem- psicoanalista: psychanalista vel psychoana-
plar typis edendorum; prelo excusae lysta, ae m; psychoanalticus, i m. Sin: psy-
plgulae; typis exaratae plgulae; typis im- choanlysis peritus vel studiosus.
pressae pginae. Uso: pruebas por corregir,
prelo excusae plgulae emendandae vel psicoanaltico: psychanalticus vel psychoa-
corrigendae; - ya corregidas, pginae emen- nalticus, a, um. Sin: ad psychoanlysin tti-
datae vel correctae; primera, segunda, ter- nens.
cera ... revisin de las -, plgulae vel pginae
typis impressae primo, secundo, trtio ... re- psicoanalizar: nimum (alicius) psychoa-
cgnitae (revisin hecha) vel recognoscendae nlysi investigare.
(revisin a hacerse); correccin de - tipogr-
ficas, exemplorum vel plagularum emend- psicodinmica: psychodynmica doctrina.
tio; corregir las pruebas, pginas prelo
expressas emendare vel corrgere; entregar a psicofrmaco: psychophrmacum, i n. Sin:
uno las -, plgulas vel pginas prelo excusas medicamentum psychotrpicum; medica-
(vel prelo expressas, vel typis exaratas, vel mentum nimi perturbationum.
typis impressas) licui dare (vel rddere)
emendandas vel corrigendas; enviar a uno las psicofsica: psychophsica, ae f; psychoph-
-, licui (vel ad liquem) plgulas corrigendas sice, es f. Sin: psychophsica doctrina, disci-
mttere; recibir las -, emendandas pginas ac- plina, scintia.
cpere; revisar las -, plgulas recognscere.
psicofsico: psychophsicus, a, um.
Prusia: Prssia, ae f. Sin: Borssia. Uso: -
oriental, Borssia orientalis. psicografa: psychogrphia sive -grapha, ae
f.
881
psicogrfico
882
publicacin
psicrmetro: psychrmetrum vel psychr- pa: acus, us f. Uso: - de diamante, acus ada-
metron, i n. mntina; - de fongrafo, de gramfono, acus
phonogrphica, grammophnica; - de zafiro,
psique, psiquis: psyche, es f. Sin: nimus. acus sapphirina.
psiquiatra: psychiater, tri m; psychiatrus vel pub: pblica potria taberna. Sin: thermop-
psychiatros, i m. Sin: insanorum vel demn- lium nglicum; caupona nglica.
tium mdicus; mentis morborum mdicus;
infirmae mentis mdicus; animarum curator. publicable: publicbilis, e. Sin: editioni id-
neus; ad publicandum aptus.
psiquiatra: psychiatra, ae f. Sin: psychi-
trica, ae f; psychitrice, es f; psychitrica doc- publicacin: (accin y efecto de publicar)
trina, disciplina; de morbis mentis scintia; publictio, onis f. Sin: divulgtio; proltio;
doctrina de mentis morbis curandis; ars de- promulgtio // (accin de publicar una obra)
mntibus medendi; mentis insanae curtio; publictio, onis f. Sin: edtio // (obra publi-
demntium medicina. cada) publictio, onis f. Sin: opus, peris n;
scriptum; scriptum ditum; liber, bri m. Uso:
psiquitrico: psychitricus, a, um. Sin: ad publicaciones, scripta, orum npl; scripta
883
publicador
prelo dita; - oficial, publictio officialis; - venlium rerum dere praecnia; hacer - de
peridica, publictio peridica; scriptum pe- algo en los diarios, liquid amplssimo prae-
ridicum; scriptum statis intervallis ditum; cnio in diriis celebrare; dejarse influenciar
vulgati per intervalla commentrii. por la -, praecniis moveri.
884
puericultura
885
puerperal
rum cultura vel cultus (-us m) // (como cien- ferior, postumatus, us m; asignar el primer -
cia) de peris fovendis doctrina, disciplina, a uno, primas ( vel primas partes) licui tri-
scintia; praecepta (-orum npl) de peris ex- bere, concdere, dare, deferre; obtener el
colendis. primer -, primas ferre // (tiendecilla donde se
vende al por menor) mensa, ae f. Sin: merca-
puerperal: puerperalis, e. Sin: parturialis; ad tria mensa; mnsula institria.
puerprium prtinens.
pgil: pugil, lis (abl -i) m.
puerro: porrus, i m.
pugilato, v. boxeo.
puerta: inua, ae f. Sin: porta; stium; foris,
is f; fores, ium fpl. Uso: - arrollable, cata- pugilismo, v. boxeo.
racta, ae f; cchlea; fenestra pnica; claustra,
orum npl; - doble, porta portae oppsita; - de pugilista, v. pgil.
seguridad, porta securitatis caus dispsita;
empujar la -, inuam pllere, impllere, pro- pugilstico: pugilatrius, a, um. Sin: ad pugi-
pllere; entrar por la -, per ianuam (vel per lationem vel ad pgilem prtinens.
forem) ngredi; tirar de la -, inuam trhere;
de - en -, ostiatim. pugna: pugna, ae f. Uso: - electorales, v.
electoral.
puertaventana: fenestrata foris, is f.
pulchinela, v. polichinela.
puerto: (lugar de la costa dispuesto por el
hombre para dar abrigo a los barcos) portus, pulga: pulex, lcis m.
us m. Uso: - areo, v. aeropuerto; - franco,
portus liber vel immunis // (garganta o bo- pulgar: pollex, lcis m.
quete en las montaas) angstiae, arum fpl
(mntium). Sin: fauces, ium fpl (mntium). pulgn: bruchus, i m.
Puerto Rico: Portus Dives. Sin: Portoricus, i pulido: (alisado) laevigatus, a, um // (bru-
m. ido) politus, expolitus, a, um.
puertorriqueo: adj portudivitensis, e. Sin: pulidor: (instrumento que sirve para pulir)
portoricensis // sust Portudivitensis, is m. Sin: expoliatrium, ii n. Sin: expoliatria mchina
Portoricensis, is m. // (persona que pule) poltor, oris m. Sin:
plio vel pllio, onis m.
puesta: - al da, v. actualizacin; - a punto,
postrema inspctio mchinae; - en marcha, pulimento: poltio vel expoltio, onis f. Sin:
verstio machinamenti motrii; - en rbita, politura. Uso: - literario, orationis expoltio.
in rbitam immssio.
pulir: expolire. Uso: el dolor pule los ni-
puesto: - de guardia, v. guardia; - militar, mos, dolor xpolit nimos.
praesdium; praesdium stativum; - de soco-
rro, promptae curationis locus (-i m; pl loca, pulley machine: mchina bracchiorum et
orum n); - de trabajo, locus operandi // - in- tergi lacertis exercendis.
886
puntera
pullman: (coche de lujo en ciertas lneas de pulso: (latido intermitente de las arterias)
ferrocarril) currus (-us m) pullmanianus. Sin: pulsus, us m. Sin: percussus, us m; arteria-
currus exdrii (vel xedrae) instar // (autocar) rum vel venarum pulsus. Uso: - dbil, pulsus
v. autopullman. lnguidus vel exguus; - fuerte, firme, pulsus
vgetus; - frecuente, pulsus citatus vel creber;
pullover, v. pulver. - lento, pulsus tardus; - regular, pulsus stbi-
lis; - irregular, inaequalis venarum percus-
pulmn: pulmo, onis m. Uso: - artificial, sus; sentir el -, sentire pulsus venarum; tomar
pulmo artificialis; - de acero, pulmo chaly- el -, venam tngere, tentare vel temptare, te-
bius. nere; pulsum venarum attngere; pulsum no-
tare // - de telfono, telephnica mensura.
pulmonar: pulmneus, a, um. Sin: pulmon-
rius. pulverizador: pulveratrium, ii n. Sin: dif-
fusrium; nimbus.
pulmona: pulmonites, is f. Sin: pneumnia
sive -mona , ae f; pneumonitis, dis f; punch: clida alcohlica ptio.
peripneumnia sive -mona; pulmonis (vel
pulmonum) inflammtio. Uso: enfermo de -, punk: adj punkianus, a, um // sust punkianae
pulmonrius; pneumnicus; peripneumni- catervae ssecla.
cus.
punta: acumen, mnis n. Sin: cuspis, dis f;
pulver: thorax, acis m. Sin: lneus thorax; (de torre campanaria, de montaa) apex
strictria lnea; v. jersey. Uso. - oscuro, tho- (picis m); vertex (-tcis n); cacumen, culmen
rax ( vel thorax lneus) fuscus. (-mnis n). Uso: - de la lanza, hastae vel ln-
ceae cuspis; - de tierra sobre el mar, lingua
pulpa: pulpa, ae f. vel lngula, ae f; provisto de -, aculeatus; pro-
visto de dos, tres ... -, bicuspidatus, tricuspi-
plpito: plpitum, i n. Sin: suggestus, us m; datus ...; hora de -, tempus mximae
suggestum, i n; sacer suggestus. Uso: subir frequntiae.
al -, suggestum ascndere.
puntal: fultura, ae f.
pulpo: plypus vel pulpus, i m // fig sangui-
suga, ae f. puntapi: pedis ictus (-us m). Uso: dar un -
a uno, liquem pede (vel calce) ptere, perc-
pulsacin: (accin de pulsar) pulstio, onis tere, cedere, ferire; dar puntapis, calcitrare;
f. Sin: ictus, us m; pulsus, us m; percussus, us calces remttere; dar puntapis contra uno,
m // (latido de una arteria) artriae pulsus; clcibus liquem ptere vel cedere; (multis)
palpittio. Sin: arteriosa pulstio. pedis ictibus liquem concdere; recibir un -,
pedis ictu caedi.
pulsador: pulsbulum, i n. Sin: mallolus
(pulsatrius). Uso: - elctrico, mallolus punteado: Ms, sust pulsus, us m. Sin: velli-
elctrica vi actus; apretar el -, mallolum ctio // (pp de puntear) interpunctus, a, um.
comprmere vel dgito prmere.
puntera: (contrafuerte de cuero que se co-
pulsera: armilla, ae f. Sin: bracchiale, is n. loca en la punta de algunos zapatos) clcei
887
puntero
spculum. Uso: - de charol, spculum lci- cardinales, quattuor mundi crdines // hasta
dum. cierto -, aliqutenus; quadmtenus; hasta qu
-, quousque vel quo usque; qutenus; hasta
puntero: (punzn para sealar) rdius, ii m. tal - que, a tal - que, eo usque, ut; usque deo,
Sin: virga. ut; - por -, singillatim, singulatim // estar a -
de, in eo esse, ut; estoy a - de partir, profec-
puntilla: dentculi, orum mpl. Uso: - de tul, turus sum // - muerto (del mbolo), quietis
dentculi tutelenses; andar, caminar de pun- locus; - muerto inferior, infrior quietis
tillas, summis pedum dgitis gradi. locus; - muerto superior, suprior quietis
locus.
punto: (signo de puntuacin) punctum, i n.
Sin: interpnctio. Uso: dos -, duo puncta; - puntuacin: (accin y efecto de puntuar) in-
final, punctum finale; - pequeo, punctum terpnctio, onis f. Sin: interpunctum; verbo-
pusillum; - suspensivos, signum (vel puncta) rum interpnctio // (manera de puntuar)
reticntiae; - y coma, semicolon, i n; punctum interpungendi rtio // (signos de puntuacin)
et comma; punctum et vrgula; punctum cum interpuncta vel interpunctiones verborum.
vrgula; vrgula punctata // (puntada de cos- Sin: interductus, uum mpl; interpuncta inter-
tura) punctum, i n. Sin: punctura; sutura. valla. Uso: marcar, sealar la -, v. puntuar.
Uso: - ruso, punctum spinarum speciem mi-
tans; - de adorno, punctum oculatum vel puntual: (que llega a un lugar o parte de l
exornativum; - de cadeneta, punctum catenu- a la hora convenida) tempestivus, a, um. Sin:
latum; - de cordn, punctum funiculare; - de promptus // (pronto, diligente, exacto en
cruz, punctum decussatum, - de espada, hacer las cosas a su tiempo) dligens, entis.
punctura transversria; - de trencilla o de es- Sin: exactus; accuratus; lacer vel lacris.
piga, punctum granulatim factum; punctum
rdinem grani mitans; - por encima, punc- puntualidad: (cuidado y diligencia en llegar
tum imbricatum // (punto o materia diferente a un lugar o partir de l a la hora convenida)
de que se trata en un discurso) punctum, i n. tempestvitas, atis f. Sin: promptitudo, dnis f
Uso: - esencial, rei caput; puntos de disen- // (cuidado y diligencia en hacer las cosas a
sin, puncta dissensionis; - pequeo, pnctu- su debido tiempo) diligntia, ae f. Sin: accu-
lum; punctillum; los - principales de la rtio; sedlitas.
gramtica latina, grammticae latinae puncta
praecpua; aqu finca el -, hoc opus; hic labor puntualizacin: pressa defintio. Sin: cir-
est; tocar el - justo, rem acu tngere // - de cumscripta explictio.
ebullicin, punctum ebullitionis; - de fusin,
de licuefaccin, fusurae vel liquationis calor puntualizar: presse vel brviter definire.
// - culminante, summum, i n; culmen (-mnis
n); fastgium; vertex (-tcis m) // (fig, modo puntualmente: punctuliter. Sin: tempestive;
de ver) - de vista, opnio, onis f. Sin: rtio; in tmpore.
respectus, us m; sentntia; cogitatum; sensus,
us m; iudicandi vel iudcii rtio. Uso: desde puntuar: (poner en la escritura los signos
todos los - de vista, mnibus prtibus; omni ortogrficos) interpngere. Sin: punctis
ex parte; mnibus nmeris; desde diversos - distnguere vel notare. Uso: - un texto, textum
de vista, non una ex parte; desde algn - de interpngere // (calificar el acto de un exa-
vista, liqua ex parte // Geogr, los cuatro - men o sealar los puntos en cualquiera com-
888
purificador
889
purificar
purismo: purismus, i m. Sin: puri sermonis puzolana: puteolana, ae f (terra). Sin: puteo-
exctio, affecttio, stdium, amor; puri ser- lanus pulvis (-vris m).
monis exctio diligentssima vel (en mal sen-
tido) molestssima; ptrii sermonis tutela vel puzle o puzzle: (crucigrama) ltterae decus-
custdia. Uso: - exagerado, nmium vel pti- satae. Sin: ltterae implexae.
dum puri sermonis stdium // neo-, neopuris-
mus, i m. Sin: instauratum puri sermonis
stdium; instaurata sermonis pritas.
puritanismo: puritanismus, i m.
purulencia: purulntia, ae f.
purulentamente: purulente.
890
Q
quntico, v. cuntico. quepis: kepsium, ii n. Sin: galerculum; cap-
pcula proiectur munita.
quebrado: Mat fractus nmerus.
queratina: ceratina, ae f.
quebrantador: exstinctor, oris m.
queratitis: ceratites vel keratites, is f. Sin:
quebrantapiedras: saxfraga, ae f. crneae inflammtio.
quebrar: decquere. Sin: defcere; correre; querer: velle. Uso: qu quieres?, quid vis?;
decquere creditribus; faculttibus dfici // quid tibi vis?
- fraudulentamente, creditores decoquendo
fraudare. Uso: estar prximo a -, in aere querosn o queroseno: liquor kerosnicus.
alieno vacillare.
quesera: (la mujer que hace o vende queso)
queda: domuegrssio vtita vel interdicta. caseria, ae f Sin: caseorum coctrix vel vn-
ditrix // (lugar donde se fabrican quesos) v.
quehacer: negtium, ii n. Sin: opus, peris quesera // (vasija de barro, que se destina
n; pera, ae f. para guardar y conservar los quesos) vscu-
lum caserium. Sin: theca caseria.
queilofagia: cheilophgia sive -phaga, ae f.
Sin: frequens suorum labiorum morsus (-us quesera: (lugar donde se hace el queso) ca-
m). seale, is n. Sin: officina caseria // (tienda en
que se vende queso) taberna caseria.
quelotoma: cheletmia sive -toma, ae f.
Sin: chelae caesura; hrniae sctio. quesero: adj caserius, a, um // (persona que
hace o vende queso) caseator, oris m. Sin: ca-
quemado: ustus, a, um. Sin: combustus; serius, ii; caseorum pifex; csei coctor vel
exustus; perustus; arsus; crematus; concre- vnditor
matus.
quesillo o quesito: casolus, i m.
quemador: ignis iniectrium, ii n.
queso: cseus, i m. Sin: pressum lac. Uso: -
quemadura: stio, onis f. Sin: combstio; fresco, cseus recens; - lombardo, cseus ac-
exstio; ustura. dulus; - parmesano, parmensis cseus; - ra-
llado, cseus tritus; - suizo, helvticus
quemarropa: a -, (desde muy cerca) cmmi- cseus; - de bola, de Holanda, cseus bta-
nus. Sin: prope; prpius; prxime // (de modo vus; - de cabra, de oveja, de vaca, caprinus,
brusco) aspriter. Sin: acerbe; criter. ovinus, vaccnus cseus; hacer -, cseum f-
cere; cseos figurare.
quepi, v. quepis.
quicio: cardo, dnis m. Uso: fuera de -, v.
891
quiebra
892
quintaesencia
quimismo: chimismus vel chemismus, i m. quincenal: (que dura una quincena) bisheb-
domadalis, e. Sin: semimnstruus; semstrii
quimiurgia: chemirgia sive -urga, ae f. Sin: (gen); dimidiati mensis (gen); qundecim die-
chmica elabortio; chmica confctio. rum (gen); bis in mense; alternis hebdma-
dis.
quimo: chymus vel chymos, i m. Uso: con-
vertir en - el alimento, v. quimificar. quinina o quinino: chininum, i n.
893
quintal
dulla. Uso: la - del discurso, sucus orationis; nibus harioltio vel divintio. Uso: profesar
la - del ingenio, acris ingnii cies. la -, ex mnibus hariolari vel divinare.
894
Qumran
quitasol, v. sombrilla.
895
R
rabadilla: (en las aves) clunis, is f. tilis, e; gnticus; gneris, stirpis, gentis (gen).
Uso: conflicto -, contntio phyltica; discri-
rbano: rphanus, i m. Sin: raphnulus; r- minacin -, discrimintio phyltica; odio -,
pulum, i n; rpula, ae f. phylticum dium.
racial: phylticus, a, um. Sin: thnicus; gen- racismo: razismus i m. Sin: strpium discri-
896
radical
men (-mnis n); discrimintio phyltica; el- radiactivo: radioactivus, a, um. Sin: rdios
tio phyltica discriminatrix; prpriae stirpis edens vel elciens; rdiis agens; radiante vi
eltio; phylticum dium; rbies thnica; st- agens vel preditus. Uso: cobalto, hierro,
dium suae cuiusque stirpis; suae cuiusque yodo ... -, radiocobaltum, radioferrum, ra-
stirpis vluti cultus. Uso: toda apariencia de dioidium; cuerpo, corpsculo -, corpus, cor-
-, quaevis spcies iniqui inter gentes discr- psculum radios edens; elemento -,
minis. elementum radioactivum; material -, res r-
dios elciens; metal -, metallum radiante vi
racista: razista, ae m. Sin: razismi fautor; preditum ; metallum radiante vi agens; nube
phylticus osor; allophylorum osor; prpriam -, nbula infecta rdiis; polvillo -, pulvis
stirpem extollens; gneris sui acrrimus as- (-vris m) radiante vi agens; volver - una
sertor; stirpis (vel gentis suae, vel gneris sui) cosa, licui rei vim radiorum inctere.
acrrimus vel immdicus assertor.
radiador: (aparato de calefaccin) calorfe-
racket: (estafa) illcita pecniae exctio rum, i n. Sin: radiatrium, ii n; radiator, oris
(-onis f). m (apparatus, us m) ; caloris radiator; instru-
mentum calorficum // (serie de tubos por los
radar: radar indecl. Sin: radrium, ii n; radar, cuales circula el agua destinados a refrigerar
aris n; radiodetector; radiotelmetrum; appa- los cilindros de algunos motores de explo-
ratus (-us m) radrius; radiolctricum instru- sin) radiatrium, ii n. Sin: tbuli radiatrii;
mentum; instrumentum radiolctricum v. refrigerador.
detectrium; instrumentum radiolctricum
explorationis; radiolctricum instrumentum radial: radialis, e; v. radiofnico.
praemonitrium vel praenntians. Uso: - con-
tra la niebla, radrium contra nbulam; ma- radiante: rdians, antis.
nejar el -, radar (vel radrium, vel apparatum
radrium) administrare. radiar: (emitir seales, palabras o sonidos
por radiodifusin) transmttere, mttere,
radiacin: (emisin o difusin de energas emttere. Sin: dere; diffndere; radioph-
en forma de rayos rectilneos) raditio, onis f. nice emttere // (Fs, despedir rayos de luz
Sin: radiorum emssio vel diffsio. Uso: - o de calor) radiare vel radiari. Sin: rdios
atmica, raditio vel irraditio atmica; - emttere vel fndere.
electromagntica, raditio electromagntica;
rdii electromagntici; sucneae elctridis radical: (relativo al principio de una cosa)
rdii; - ultravioletas, radiationes ultraviol- radicalis, e; innatus, a, um. Sin: ingnitus; ra-
ceae // (radiodifusin) v. esta voz. dicalis, e; radcitus agens. Uso: vicio -, vtium
innatum vel ingnitum // (completo, total) ra-
radiactividad: radioactvitas, atis f. Sin: vis dicalis, e. Uso: curacin -, radicalis curtio;
rdians; irrdians vis; vis rdiis agens; vis r- curtio, quae radcitus (vel strpitus, vel p-
dios diffundendi; radiorum ctio; radiorum nitus, vel fnditus) evellit morbum eiusque
edctio; radios eliciendi facultas; concretam causas; - novedad cristiana, radicalis nvitas
vis radiorum. Uso: - artificial, radioactvitas christiana; remedio -, remdium radicale (vel
artificialis; estudiar la - del sol, solis virtutem gravssimum, vel efficacssimum) // (partida-
radioactivam investigare. rio de reformas absolutas en materia pol-
tica) extrema sequens, entis. Sin:
897
radicalismo
extremarum rerum (novarum) sectator; rei num sinuale, - de cinco vlvulas, scrnium
pblicae fnditus innovandae studiosus; undsonum quinque fstulis instructum; las
rerum radcitus commutandarum studiosus; ondas de la -, radiolctricae undae; radio-
qui rem pblicam radcitus commutare cupit phnicae undae; aethriae undae; - transistor,
vel ntitur. Uso: diputados, senadores -, de- instrumentum transistorianum ; - transistor
putati, senatores radicales; partido -, fctio para coche, undsonum scrinolum autorae-
radicalis; fctio extrema sequens; fctio dis paratum; radiophnulum autocinetis pa-
eorum, qui rem pblicam radcitus commu- ratum vel aptum; por -, radiophnice //
tare nituntur; miembro del partido -, radicalis, (estacin emisora) radiophnum emiss-
is m. rium; sttio emissria vel radiophnica. Uso:
- Nacional de Espaa, Sttio Radiophnica
radicalismo: radicalismus, i m. Sin: radic- Hispnica; - Vaticana, Radiophnium Vatica-
lium doctrina, theria, systema; rerum pni- num; Vaticana Sttio Radiophnica; estudios
tus (vel radcitus) commutandarum stdium; de - Barcelona, Officina Stationis Barcino-
stdium liquid (v. gr. scintiam, religionem) nensis // apagar la -, radiophnum exstn-
radcitus reformandi (vel fnditus renovandi). guere; disminuir, bajar el volumen de la -,
Uso: - poltico, civitatis fnditus innovandae radiophnii vim demttere; encender, prender
rtio vel stdium. la -, radiophnum accndere; escuchar la -,
radiophnium auscultare; or por -, radioph-
radicalmente: radicliter. Sin: radcitus; p- nice audire; mandar un telegrama por -, ra-
nitus; fnditus. Uso: estar - ordenado a, esse diotelegrphi liquid mttere; transmitir por
radicliter ordinatum in + ac; transformar -, -, per rdium diffndere vel mttere; radio-
radcitus transformare. phnice nuntiare.
898
radiografa
899
radiografiar
900
raid
901
ral
f // (como competicin) rpidus procursus. rami, orum mpl // fig divsio in partes.
Sin: rpida procurstio; procursationis (vel
longi cursus) certamen (-mnis n); velocitatis ramificar: ramificare. Sin: ramos dere, dif-
certamen. fndere, prodcere; ramis diffundi // ramifi-
carse: partiri; dvidi; dgeri (in ramos, in
ral, v. carril. brchia, in crnua).
raz: radix, cis f. Uso: - cuadrada, cbica, ramillete: (ramo de flores formado artificial-
radix quadrata, cbica; extraccin de la - mente con flores cortadas) florum fascculus.
cuadrada, radicis quadratae investigtio; ex-
traer la -, radicem extrhere // Gram radix. ramilletera: florum vnditrix (-icis f).
Sin: basis, is (ac -im, abl -i) f.
ramito: rmulus, i m. Sin: ramnculus; sr-
raj: Indorum princeps (-cpis m), rgulus. culus.
Sin: ndicus rgulus.
ramo: ramus, i m. Uso: - de locura, liquid
rallador: rdula, ae f. Sin: scbina, ae f; sc- stulttiae vel demntiae; cada uno tiene su -
bina culinria. de locura, nemo stulttiae omnino expers est.
rallar: comminere. Sin: scbin abrdere, rampa: ascensus, us m. Sin: gradus, uum
comminere; ad scobes (vel ad mculas) red- mpl // - de lanzamiento, turris aroplanis (vel
gere. misslibus) eiciendis.
902
rastrillo
raquicentesis: rachicntesis vel rhachicn- rastrillar: (pasar la rastra por los sembra-
tesis, is f. dos) cratire. Sin: occare, occaecare; pctine
vrrere. Uso: - el terreno, terram rastro er-
raqudeo: rhachdeus, a, um. Sin: rhchidis dere; pctine vrrere humum // (recoger con
(= del raquis). el rastro la parva) tritam messem rastro
collgere, cgere, racemari // - para desterro-
raquis: (columna vertebral) rhachis, dis f. nar, glebas infrngere vel in plverem red-
gere.
raqutico: adj rhachticus, a, um. Sin: rha-
chtide laborans; detortis membris; crpore rastrillo: (instrumento que sirve para reco-
detorto // (fig, exiguo, mezquino) exguus, a, ger hierba, paja, etc.) raster, tri m; rastrum, i
um. Sin: parvus, paucus; angustus; pusillus, n. Sin: pecten, tnis m; rastri, orum mpl. Uso:
levis, tnuis // sust rhachticus, i m. Sin: qui - pequeo, rastellus, i m; allanar la tierra con
rhachtide laborat. el -, cratire, pectinare, occare; arrastrar con
el -, pctine vrrere; recoger el heno con el -,
raquitis: rhachitis, dis f. Sin: scoliosis; spi- pctine faenum collgere // (verja levadiza a la
nae distrtio, defrmitas, prvitas, curvatura, puerta de algunas plazas de armas) cata-
curvamen (-mnis n), morbus. racta, ae f. Sin: ercius vel hercius.
903
rastro
rastro: (rastrillo) v. esta voz // (vestigio, hue- pora; vacivae vel subsicivae horae. Uso: a -
lla) v. pisada. perdidos, subsecivis in horis; trabajos hechos
a - perdidos, subsicivae perae; conceder un
rasura: rasura, ae f. Uso: - de los pelos, ra- - de descanso, tempus vacivum laboris licui
sura pilorum. dare.
rasuradora: novcula, ae f. Uso: - elctrica ratn: mus, muris m. Sin: sorex, rcis m.
de bateras, novcula pilis elctricis ncita vel Uso: de -, murnus; soricnus.
acta; - elctrica con cabeza mvil, novcula
elctrica cultellis versatlibus; v. afeitadora. ratonera: (trampa para ratones) muscpula,
ae f, muscpulum, i n.
rasurar: rdere. Sin: rasitare.
ravioles: lxulae, arum fpl. Sin: rabolae,
rata: mus (muris mf) maior. Sin: mus rattus. arum fpl; pastilli farti.
Uso: - de cloaca, mus decumanus vel deci-
manus. raya: (guin largo) lnea, ae f. Uso: dos -,
binae linolae; duae lneae; dos - horizonta-
rata parte, v. prorrata. les, verticales, duae lneae horizontales, ver-
ticales // (separacin de los cabellos que deja
ratear: per evulsionem furari. Sin: in pblico ver la piel) capillorum discrimen (-mnis n).
auferre; palam spoliare. Sin: discrimen comae; capillorum sulcus vel
discrimen. Uso: hacerse la -, capillorum sul-
ratera: (ratonera grande para ratas) v. ra- cum dcere.
tonera.
rayo: rdius, ii m. Uso: rayos alfa, alpha-
ratera: frtulum, i n. Sin: abltio occulta; rdii; rdii alpha; - catdicos, rdii cathdici;
evlsio furtfica. - csmicos, rdii csmici; - directo, tangente,
rdius directus, tangens; rayos gama, rdii
ratero: latrnculus circumforneus. gamma; rayos lser, rdii lasrici; - lumino-
sos, rdii luminosi; rayos ultravioleta, solis
ratificacin: ratifictio, onis f. Sin: confir- rdii perviolcei vel ultraviolcei; - visual, r-
mtio; comprobtio; ratihabtio; obsigntio; dius visualis; rayos X, roentgeniani rdii; X
pblica confirmtio; confirmtio pblice rdii; rdii lttera X designati.
data; pblica fides. Uso: - de la constitucin,
ratifictio constitutionis. rayn: rayon n indecl. Sin: radolum, i n;
radiosum (sricum).
ratificar: ratificare. Sin: confirmare; appro-
bare; sancire; ratum habere, dcere, fcere. raza: phyle, es f. Sin: stirps, pis f; genus,
Uso: - la constitucin europea, constitutio- nris n; gens, gentis f. Uso: la - humana,
nem europaeam sancire. genus humanum; gens humana, hminum
genus; de pura -, purae stirpis; semnii puri.
rating, v. clasificacin.
razia: praedtio, onis f. Sin: depraedtio;
rato: - libres, - perdidos, - de ocio, tempus vasttio; popultio; depopultio; dirptio.
sepsitum. Sin: subseciva vel subsiciva tm- Uso: hacer una -, praedari; depraedari.
904
real
razn: (facultad de discurrir) mens, mentis f. adversrius; obnixus; obsistens, obntens; re-
Sin: rtio, onis f // (argumento o demostra- bellis, e. Uso: nimo -, voluntad -, obnixus
cin) rtio. Sin: argumentum. Uso: dar - a al- nimus; obnixa voluntas; obsistens animus
guien, licui assentiri (de liqua re); tener -, vel voluntas; obnitens nimus vel voluntas;
recte dcere vel fcere; fuerza de la -, rationis obnitendi voluntas // sust reactionrius, ii m.
vis; razones de la fuerza, vis rationes; tienes Sin: (contrario a las innovaciones) novis
-!, recte dicis! // (motivo, causa) causa, ae f. rebus repugnans, resistens, obnitens, obsis-
Sin: rtio. Uso: - poltica, rtio poltica; con tens; (tradicionalista) regredientis humanita-
-, (ptimo) iure; sin -, sin motivo, sine ra- tis studiosus; vteris cogitandi agendique
tione; nulla vel sine causa; iniri; immrito; rationis studiosus vel fautor; pristinarum
con o sin -, iure aut iniri // (derecho, justi- rerum fautor; vteris moris tenax; retrgra-
cia) ius, iuris n. Sin: iustum, i n. dus; laudator tmporis acti; (en sentido pol-
tico) legum atque institutorum pristinorum
razonable: rationbilis, e. Sin: rationalis; studiosus.
iustus; rationi cngruens, consentneus, con-
vniens; cum ratione cohaerens. reactivacin: redintegrtio, onis f. Sin: reno-
vtio; restaurtio; restittio; ad prstinum
razonablemente: rationabliter. Sin: ration- usum renovata apttio; ad prstinam navita-
liter; ad rationem; cum ratione; iuste; recte. tem excittio; ad prstinum munus (-nris n)
redctio.
reaccin: (accin que resiste o se opone a
otra, obrando en sentido contrario a ella) re- reactivar: redintegrare. Sin: renovare; res-
plsio, onis f vel repulsus, us m; repercssio; taurare, restitere; resuscitare; ad usum te-
oppostio; repugnntia; repugntio; vis con- rum aptare.
trria. Uso: avin a -, aronavgium inversa
(vel contrria) vi propulsum; vencer la fuerza reactivo: adj in contrrium agens. Sin: vim
de -, obtndere mpetum repulss // (tenden- contrriam habens; contrrius // Qum reac-
cia tradicionalista en lo poltico) vterum tivus, a, um; ragens // sust contrria vis; vis
institutorum stdium; legum atque instituto- reperctiens vel contra agens; vis vel liquid
rum pristinorum stdium // (en sentido cul- in contrrium agens // Qum reactivum, i n //
tural, social ...) rectio, onis f. Sin: rerum (test) proba, ae ; v. test.
pristinarum stdium; regredientis humanita-
tis stdium; regressus (-us m) ad vteres co- reactor: (avin que usa motores de reaccin)
gitandi agendique rationes. Uso: - escptica, v. jet // (parte de una central nuclear) react-
rectio scptica // (Med, efecto secundario rium, ii n. Sin: reactrum. Uso: - atmico, re-
de un remedio o terapia) rectio, onis f // Fs, actrum atmicum; ergastrium energiae
Qum rectio. Uso: - en cadena, rectio cate- atmicae; - nuclear, reactrium vel reactrum
nata; rectio continuata; vis contrria et con- nucleare; ncleo del -, medulla reactralis vel
tnua. reactri.
reaccionar: renti licui. Sin: obnti, ress- reafirmar: rursus vel terum affirmare. Sin:
tere, obsstere, offcere, adversari, repugnari dnuo confirmare, assrere, asseverare.
licui.
real: realis, e. Sin: verus; certus; in natura
reaccionario: adj reactionrius, a, um. Sin: psitus; qui re ipsa est; ad rem vel ad realita-
905
real
tem spectans. Uso: mal -, malum quod revera justo sentido de la realidad) recto vel sano
est. rerum iudcio preditus // (sust, partidario
del realismo en filosofa) realista, ae m. Sin:
real ( Inform) realis, e. Uso: floating point realismi sectator, studiosus, professor // (en
value, nmerus vel valor realis. campo artstico) veri vel veritatis imitator.
Sin: realitatem ntuens; qui verum imitatur;
realeza: reglitas, atis f. Sin: regalis maies- nmius naturae imitator; qui rerum veritatem
tas, dgnitas, potestas. Uso: - de la Virgen imitatur vel repraesentat; qui veram rerum
Mara, regalis dgnitas Beatae Vrginis Ma- speciem intuetur // (partidario de la monar-
riae; fiesta de la - de Cristo, sollmnitas Do- qua) monrchiae (vel rgiae potestatis, vel
mino Nostro Iesu Christo universorum regi regis) fautor // - en juzgar, ex ipsa rerum na-
dicata; vivir la - cristiana, christianam rega- tura idicans; juicio, pensamiento -, iudcium
litatem vvere. ntegrum; mens ntegra; de manera -, no te-
rica, re, non cogitatione.
realidad: relitas, atis f. Sin: res, rei f; res
ipsa. Uso: - actuales, hodiernae realitates; - realizacin: (el llevar a cumplimiento) effc-
sociolgica, relitas sociolgica; - tempora- tio vel confctio (-onis f) . Sin: effectus, us
les, realitates temporales; - teolgicas, verita- m. Uso: - prctica, prctici effectus mpl //
tes theolgicae; veritates divnitus patefactae; (resultado) effectus. Sin: xitus (-us m) // (la
la - de la vida, relitas vitae; ajeno a la -, ab cosa hecha) opus, peris n. Sin: res, rei f.
ipsa realitate alienus; a mi parecer, la - es que
..., res quidem se mea sentnti sic habet ut realizar: realizare. Sin: (liquid) xsequi;
...; respetar la - objetiva, fidem veritatis ser- perfcere; effcere, confcere; ad effectum ad-
vare. dcere, dedcere, perdcere; ad rem vel in
rem addcere; ad xitum perdcere. Uso: - el
realismo: (doctrina o sistema de los filsofos propio perfeccionamiento, ad nimi perfec-
que atribuan realidad a las ideas generales) tionem sese perdcere; - un pensamiento, co-
realismus, i m // (realidad objetiva) res ipsae gitatum ad effectum dedcere; - un proyecto,
ut sunt // (sistema esttico) realismus. Sin: conslium xsequi; propsitum ad rem add-
verismus; veritatis repraesenttio vel imittio; cere; - un sueo, smnium verum evdere;
veri imitandi doctrina; nuda rerum imittio; poder - algo, parem esse licui rei exsequen-
accurata vel diligentssima rerum imittio; dae // realizarse, ad effectum perduci. Sin:
verae specii rerum stdium // (justo sentido feri; certum vel verum feri.
de lo real) realismus. Sin: prudntia; rectum
vel sanum rerum iudcium // (doctrina u opi- realmente: re vera. Sin: re ipsa; reapse; re-
nin favorable a la monarqua) opnio mo- liter.
nrchiae favens. Sin: sentntia rgiae
potestati favens // (partido de los fautores de realpolitik: ars poltica realis.
la monarqua) partes (-ium fpl) monrchiae
(vel rgiae potestatis, vel regis) fautorum. realquilar: terum locare.
Sin: monrchiae fautores.
reanimacin: (conjunto de medios terapu-
realista: (adj, prctico, experimentado) pru- ticos destinados a restablecer las funciones
dens, entis. Sin: ad realismum prtinens; ad vitales) redanimtio, onis f. Sin: refctio v-
veri imitationem ttinens // (provisto de un rium; ad vitam revoctio.
906
rebelde
reanimador: redanimationis peritus vel cul- reasuncin: resmptio, onis f. Sin: nova as-
tor. smptio; in prstinum statum restittio.
reanimar: (restablecer las funciones vitales) rebaja: mintio, demintio, immintio, onis
redanimare. Sin: a morte revocare // (confor- f. Sin: dedctio; detrctio; remssio; laxa-
tar; dar vigor; restablecer las fuerzas) ref- mentum; levamentum. Uso: - de los vveres,
cere. Sin: relevare; renovare; confirmare; annonae laxtio; - en el pasaje, itneris de-
refovere // (infundir nimo y valor) relaxare. ductum prtium; - en el precio, prtii min-
Sin: extllere, tllere; attllere. tio; hacer alguna - sobre una cosa, liquid
dedcere (vel detrhere) de liqua re; hacer
reanudar: renectare. Sin: renovare; restau- una - del 5, del 10 %, quinas, denas centsi-
rare; rursus annctere. Uso: - relaciones in- mas partes dedcere de liqua re.
ternacionales, necessitdines inter gentes
(vel inter nationes) renovare. rebajar: (disminuir, quitar algo de una cosa)
liquid dedcere (vel detrhere) de liqua re.
reaparecer: terum vel rursus apparre. Sin: Uso: - el precio, prtium minere vel immi-
dnuo comparre, apparre , parre, exstare, nere; - el precio de los vveres, annonam la-
occrrere, videri, prodire; dnuo in conspectum xare vel temperare.
venire.
rebajo: canalis, is m.
reaparicin: nova appartio. Sin: nova ma-
nifesttio vel vsio; iterata vsio; iteratus visus rebanada: frustum, i n. Sin: segmentum; la-
(-us m); recrsio; redtio. mnula. Uso: - de embutido, de mortadela, de
queso, farcminis, murtati, csei lamnula; -
rearmar: rursus armare. Sin: arma resmere; de pan, quadra (-ae f) panis ; panis frustum;
dnuo armis ditare, instrere, munire. Uso: - cortar en rebanadas, v. rebanar.
una nave, navis armamenta redintegrare, re-
fcere, renovare. rebanador: concisrium, ii n.
907
rebelin
rebelin: rebllio, onis f. Sin: sedtio; defc- nefas; incurri en varias - (en la culpa) se-
tio. Uso: apresurar una -, admaturare defec- pius in culpam relapsus est; - en la enferme-
tionem; inducir a uno a la -, liquem ad dad, recidiva, ae f; novae temptationes morbi;
defectionem incitare. - en el comunismo, relpsio in communis-
mum.
rebobinado: - rpido (por ej., de cinta en un
grabador), recursus, us m. recalcitrante: reclcitrans, antis. Sin: recu-
sans; detrectans; reluctans; repugnans.
rebotar: (botar cualquier objeto al chocar
en algn sitio) resilire. Sin: resultare; repr- recalentar: recalefcere. Sin: ad saturitatem
cuti; solo resultare. Uso: rebot la pelota en (vel ad satietatem) calefcere vel excalfcere.
el arco, resluit follis in portam // (rechazar
una cosa a otra que choca con ella) reperc- recamador: plumrius, ii m.
tere. Sin: retndere; rectere.
recamadora: plumria, ae f. Uso: - en oro,
rebote: (accin y efecto de rebotar) repercs- aurivestrix, icis f.
sio, onis f; repercussus, us m. Uso: - de la pe-
lota, pila solo resultans; de -, recussu; recamar: acu pngere vel ornare.
repercussu o bien se resuelve con resliens o
exsultans; ej.: devolver la pelota de -, resi- recamo: acu pingendi ars. Sin: plumria ars
lientem pilam remttere // (fig, de rechazo, de // (obra recamada) opus acu pictum.
resultas) consequenter. Sin: quam ob rem; ex
quo effcitur ut ... // (cada uno de los botes recapitulacin: recapitultio, onis f. Sin:
que despus del primero da el cuerpo que re- collctio; summrium; eptoma, ae f.
bota) resultus, us m.
recapitular: recapitulare. Sin: summatim
rebuscado: (afectado) v. esta voz. collgere, dcere, expnere; capitulatim
dcere; presse dcere; brviter vel celriter
recadero: crsitans administer. Sin: privatus perstrngere; in pauca referre; summa rerum
appritor. cpita retractare vel reptere; rerum cpita
summatim reptere; comprehndere.
recaer: (caer nuevamente enfermo) in mor-
bum recdere. Sin: in morbum terum inc- recargo: onus neri dditum vel superddi-
dere; in morbum rursus cdere vel incdere // tum // (cantidad o tanto por ciento que se re-
(reincidir) in culpam relabi. Sin: in culpam carga a algo, especialmente por retraso en el
rursus labi // (venir a parar en uno los efectos pago) tributum adiectum. Sin: tributi accs-
de alguna cosa) in liquem recdere. Sin: ad sio vel additamentum; supertaxa, ae f; super-
liquem pervenire vel redundare. Uso: hacer taxtio; taxae additamentum // (Med,
- la culpa sobre uno, culpam in liquem con- aumento de calentura) febris incrementum.
ferre; que la pena recaiga sobre l mismo,
poena in ipsum rcidat. recaudacin: (accin y efecto de recaudar)
pecniae (vel pecuniarum) exctio, coctio,
recada: relpsio, onis f; relapsus, us m. Sin: collctio, conquistio. Sin: tributorum exctio
recursus, us m. Uso: - en la culpa, in eandem // (cantidad recaudada) pecnia exacta,
culpam lapsus; repetitum delictum, fcinus, coacta, collecta; pecniae exactae, coactae,
908
recesivo
collectae. Uso: hacer una buena -, magnam Sin: recptio // (ocultamiento o encubri-
pecniam (vel magnas pecnias) fcere, c- miento) occulttio, onis f. Sin: celtio.
gere, collgere; oficina de la -, exactorum of-
ficina. receptculo: (cualquier recipiente o cavidad
en que puede contenerse algo) receptculum,
recaudador: exactor, oris m. Sin: collector; i n. Sin: conceptculum; conceptus, us m.
coactor. Uso: - de basura, receptculum purgamento-
rum // (parte axial de la flor; extremo del pe-
recebo: (arena o piedra muy menuda) glrea, dnculo) receptculum.
ae f.
receptador: occultator, oris m.
recensin: recnsio, onis f. Sin: existimtio;
iudcium; censura; libri existimtio; censura receptar: (acoger, recibir) receptare. Sin: re-
libri. Uso: - favorable, desfavorable, pti- cpere; accpere // (ocultar o encubrir) abs-
mum, pssimum iudcium; hacer la - de un cndere. Sin: occultare; recndere; celare.
libro, librum recensere vel recognscere; iu-
dicare de libro; de libro iudcium (vel censu- receptividad: (capacidad de recibir) recept-
ram) fcere, institere; libri censuram vitas, atis f. Sin: receptablitas // (Med, pre-
scrbere. disposicin a contraer ciertas enfermedades
de carcter infeccioso) propnsio ad certos
recensionar: recensere. Sin: recognscere; morbos contrahendos.
examinare; perpndere; ponderare.
receptor: adj recpiens, entis // (persona que
recepcin: (accin y efecto de recibir) recp- recepta o recibe) acceptor vel receptor, oris
tio, onis f. Sin: accptio. Uso: - radial, radio- m. Sin: recpiens, entis m // (dicho de un apa-
recptio; recptio radiophnica; - televisiva, rato) receptrium, ii n. Sin: exceptrium; ex-
recptio radiotelevisiva // (admisin en un ceptculum; instrumentum acceptrium vel
empleo, oficio o sociedad) admssio, onis. receptrium. Uso: - automtico, receptrium
Sin: assmptio; coopttio // (ceremonia o autmatum, automatrium, automticum; -
fiesta que se celebra para recibir personas) radiofnico, receptrium radiophnicum;
admssio, onis f. Uso: - oficial, pblica ad- mchina receptrix radiophnica; - telefnico,
mssio; pblica ac sollemnis admssio; so- receptrium telephnicum; - de bolsillo, ra-
lemne - de ciudadanos, amigos, colegas ..., diophonum manuale vel fundale; - televisivo
sollemnis civium, amicorum, collegarum ... de mesa, (receptrium) televisrium men-
admssio; dar una esplndida -, liberalssime sale.
vel honorificentssime coram excpere cives,
amicos, collegas ... // (servicio de un hotel, receptora: receptria, ae f. Sin: receptria
empresa, etc., encargado de recibir y atender vel acceptria sedes.
a los clientes) recptio, onis f // (en hoteles,
congresos, etc., dependencia u oficina donde recesin: recssio, onis f; recessus, us m. Sin:
se inscriben los nuevos huspedes, los con- secssio; decssio; coacta ab pere cesstio;
gresistas que llegan, etc.) offcium recept- res oeconmica iacens.
rium.
recesivo: recessivus, a, um. Sin: ad rem oe-
receptacin: (acogida) recepttio, onis f. conmicam iacentem spectans.
909
receta
receta: (prescripcin facultativa) graph- reciclar: ad usum iteratum aptare. Sin: rebus
rium, ii n. Sin: praeceptum mdicum vel m- reiectis uti.
dici; mdici praescriptum; praescrptio
mdica vel medicamentria; itrica praescrp- recidiva: recidiva, ae f. Sin: relapsus, us m;
tio // - de cocina, praeceptum coquendi. Sin: relpsio; reincidntia; morbus recidivus; ite-
compostio vel rtio (frculi conficiendi). rata vel nova lpsio; iteratus vel novus lap-
sus.
recetario: praescriptionum medicarum
collectus (-us m), libellus, brevirium. Sin: recinto: saeptum vel septum, i n. Sin: con-
formularum medicarum codicillus, index saeptum vel conseptum; saepimentum; con-
(-dcis m), volumen (-mnis n). saeptus, us m.
recibidor: (que recibe) receptor vel acceptor recioto: (vino espumante de Verona) vero-
// (antesala) v. esta voz // (saloncito de au- nense vinum.
diencia) salutatrium, ii n. Sin: exdrium, ii
n ; salutatrium conclve vel cubculum. recipiente: receptrium vel exceptrium, ii
n. Sin: receptculum vel exceptculum; ex-
recibimiento: recptio vel accptio. Sin: ad- cpulum; vas, vasis n. Uso: - de cristal,
mssio. crystllinum excpulum; - para guardar con-
servas, salsamentrium; - para guardar resi-
recibo: (escrito en que uno afirma haber re- duos, excpulum purgamentrium.
cibido algo) pocha, ae f. Sin: relatria, ae f;
accptio, onis f; acceptiltio vel accepti ltio; reciprocidad: reciprcitas, atis f. Sin: reci-
pocha solutae pecniae; acceptae pecniae proctio; vicissitudo (-dnis f); mtuum; rtio
testimnium; receptionis scriptura, scheda, mtua.
schdula, sngrapha; receptionis declartio,
significtio, testimnium. Uso: talonario de recproco: recprocus, a, um. Sin: mtuus.
recibos, apocharum volumen; acusar -, ac-
ceptam pecniam denuntiare; dar un -, apo- recitacin: recittio, onis f. Sin: dctio; or-
chare; acceptationis ltteras trdere; entregar tio; pronuntitio.
un -, pocham subscriptam trdere; acceptam
pecniam referre; escribir, extender un -, recitador, ra: recitator, oris m; recitatrix, icis
pocham conscrbere licui; acceptum li- f. Sin: rcitans.
quid testari vel referre; firmar un -, pocham
subsignare. recital: (concierto compuesto de varias
obras ejecutadas por un solo artista en un
reciclabilidad: ad iterandum (vel ad usum mismo instrumento) mondia sive -oda, ae f
iteratum) aptablitas (-atis f). // (lectura o recitacin de composiciones de
un poeta) recittio, onis f. Sin: crminum re-
recicable: ad iterandum (vel ad usum itera- cittio.
tum) aptus vel idneus. Sin: qui, quae, quod
terum iterumque adhiberi possit. recitativo: recitativus, a, um. Sin: pronuntia-
tivus; declamatrius.
reciclaje o reciclamiento: ad usum iteratum
apttio. reclamacin: reclamtio, onis f. Sin: expos-
910
recogerse
tultio. Uso: - de los curdos, reclamtio Cur- reclusorio: reclusrium, ii n. Sin: carcer, ris
dorum; - de una deuda, exctio // (querella) m; vncula, orum npl; custdia, ae f.
querela, ae f. Sin: querimnia. Uso: hacer -
pblicas, querelas pblice testari de + abl; recluta: (mozo alistado para el servicio mi-
pblice queri de + abl // (reivindicacin) litar) tiro, onis m. Sin: conscriptus; novus
vindictio, onis f. Sin: flagittio. Uso: recla- miles; miles tiro; exrcits vel miltiae tiro.
maciones de la humanidad, flagitationes hu- Uso: alistar reclutas, v. reclutar; conjunto de
manae famliae. los reclutas de un ao, v. reclutamiento.
reclamante: adj y sust reclamans vel recl- reclutamiento: (accin y efecto de reclutar)
mitans, antis; sust reclamator, oris m. Uso: dilectus vel delectus, us m. Sin: mlitum con-
muchedumbre de reclamantes, turba recla- quistio; ad miltiae munus convoctio. Uso:
mntium. oficina de -, sttio conquisitionis vel evoca-
tionis // (conjunto de los reclutas de un ao)
reclamar: (protestar) reclamare vel recla- conscripti, orum mpl; mlites modo cons-
mitare licui. Uso: - contra las diferencias cripti; novi mlites; tirones mlites; exrcits
entre los sueldos de las mujeres y de los va- vel miltiae tirones.
rones, contra differntias inter mercedes fe-
minarum et virorum reclamitare // reclutar: conscribere. Sin: conqurere; mil-
(reivindicar) vindicare liquid sibi. Uso: - de- tiae ascrbere; scrbere, conscrbere, lgere
rechos, iura vindicare // (pedir o exigir con mlites; (mlitum) dilectum habere vel fcere;
derecho o con instancia algo) expostulare. conquisitionem gere vel fcere; exrcitum
Sin: pscere; depscere, exgere, reptere. scrbere vel conscrbere.
Uso: - ante alguno, expostulare cum liquo.
recobrarse: (volver en s de una enfermedad)
reclame, v. publicidad. revalscere. Sin: convalscere; rfici; se ref-
cere // (recuperarse de un dao recibido) ac-
reclamo: (anuncio llamativo, propaganda) v. ceptum damnum resarcire.
propaganda // (pjaro que se utiliza para
atraer a otros) illex, lcis m. recogedero: (parte en que se recogen o alle-
gan algunas cosas) collectculum, i n. Sin:
reclinatorio: reclinatrium, ii n. Sin: genu- locus in quo dispersa colliguntur // (instru-
flexrium; gnibus flectendis scabellum; mento con que se recogen) collectrium, ii n.
scamnum gnibus ponendis; scamnum Deo Sin: instrumentum ad res colligendas.
supplicando.
recogedor: collector, oris m. Sin: coactor //
reclusin: reclsio, onis f. Sin: custdia; cap- (utensilio para recoger la basura) v. recoge-
tvitas; carcer, ris m, in crcere detineri. dero.
911
recogimiento
recogimiento: medittio, onis f. Sin: cogit- tio; recogntio; explortio; specultio // (gra-
tio; attntio; attntio nimi; cogittio in se titud) gratus nimus. Sin: grata mens.
conversa. Uso: - interior, medittio; contem-
pltio; lugar de -, recessus, us m; secessus, reconstituyente: adj corrborans vel rbo-
us m; estar en profundo -, in meditatione de- rans, antis. Sin: rcreans; refciens; reconst-
fixum esse. tuens; vires redntegrans. Uso: cura -, cura
reconsttuens // sust corroboramentum, i n.
recombinacin: Biol recombintio, onis f. Sin: remdium rborans vel corrborans;
ptio tontica; medicina salutem refciens.
recomendable: commendbilis, e. Sin:
commendandus; commendatione dignus. reconstruccin: reconstrctio, onis f. Sin:
restittio; reaedifictio; nova constrctio.
recomendacin: commendtio, onis f. Uso: Uso: - material, restittio materialis; - ptica,
carta de -, ltterae commendatciae, commen- reconstrctio ptica.
dattiae, commendatriae.
reconstruir: reconstrere. Sin: reaedificare;
recomendado: commendatus, a, um. Sin: terum aedificare.
laudatus; in prtio hbitus.
reconvencin: (accin de reconvenir) admo-
recomendante: adj commendans, antis. Sin: ntio, onis f. Sin: redargtio; obiurgtio //
suffrgans; favens // sust commendator, oris (Der, demanda contra quien promovi el jui-
m. Sin: fautor m, fautrix f; qui vel quae li- cio) reconvntio, onis f. Sin: actionis retrsio;
quem commendat. mtua accustio vel ctio; voctio terum in
ius; ltera in ius voctio.
recomendar: commendare. Sin: suffragari;
favere; - las almas a Dios, nimas Deo com- reconvenir: (censurar, reprender a alguien
mendare. por lo que ha hecho o dicho) redargere. Sin:
increpare, obiurgare // (Der, ejercitar accin
reconcentrado: totus in liqua re. Sin: in co- contra quien promovi el juicio) reconvenire.
gitatione vel in contemplatione alicius rei Sin: actionem retorquere; actorem vicissim
defixus. convenire; crimen nvicem intentare licui.
912
rectilneo
recorrido: (accin y efecto de recorrer) per- sala de -, diaeta quietis; diaeta remissionis
curstio, onis f. Sin: decursus, us m // (espa- nimi // (en los colegios, suspensin de la
cio que ha recorrido, recorre o ha de clase para descansar o jugar) pausa, ae f.
recorrer alguien o algo) sptium, ii n // (ruta, Sin: se termin el -!, pausa finita est!; pausa
itinerario prefijado) trames, mtis m. Uso: - finitur!
ferroviario, trames ferrivirius.
recrudecimiento: recrudescntia, ae f.
recortaduras: resgmina, um npl. Sin: exaspertio; exacerbtio; intntio;
augmentum. Uso: - de la enfermedad, recru-
recorte: (cosa recortada) segmentum, i n. descntia morbi; - del dolor, doloris intntio.
Sin: resegmen, mnis n. Uso: - de diario, seg-
mentum e dirio exsectum; - de papel, char- recrudescencia, v. recrudecimiento.
tae resegmen; - de tejido, txtilis ( vel texti,
vel texts) segmentum // - de tiempo, subsici- rectangular: rectangularis, e. Sin: rectngu-
vum vel subsecivum tempus; trabajo hecho lus vel rectingulus; orthognius; rectinguli
en los - de tiempo, pera (-ae f) subsiciva; formam habens.
opus (peris n) subsecivum.
rectngulo: adj, v. rectangular. Uso: tringu-
recreacin: (accin y efecto de recrear) re- lo -, tringulum recto ngulo (= con un ngulo
fctio, onis f. Uso: - espiritual, refctio nimi recto) // sust rectngulum vel rectingulum, i
// (diversin para alivio del trabajo) relax- n. Sin: rectagnum; orthognum.
tio, onis f. Sin: relevamen, mnis n; relevtio;
quies; rquies; delectamentum; delecttio // rectificacin: rectifictio, onis f. Sin: corrc-
(juego) ludus, i m. Sin: ldicra, orum npl. tio; emendtio; poltio.
recrear: (crear o producir de nuevo) recre- rectificador: (Mec, operario mecnico que
are. Sin: refcere; restitere; terum fcere. maneja una rectificadora) rectificator, oris m.
Uso: - los espritus abatidos, afflictos nimos Sin: corrector // (Electr, aparato que trans-
recreare // (divertir, alegrar o deleitar) delec- forma una corriente alterna en corriente
tare. continua) rectificatrium, ii n (fluenti). Sin:
directrium (fluenti).
recrearse: recreari. Sin: delectari; nimum
refcere et recreare. rectificadora: (persona) rectificatrix, icis f //
(Mec, mquina para rectificar piezas met-
recreativo: ldicer, cra, crum. Sin: delec- licas) rectificatrium, ii n. Sin: mchina me-
tando idneus; delectandi caus cnditus; tallis poliendis.
nimum vel nimos relaxans (que descansa),
rcreans vel refciens (que recrea), delectbi- rectificar: rectificare. Sin: corrgere; emen-
lis vel delectans (que divierte). Uso: medios dare // (Qum, purificar lquidos por destila-
-, auxlia ad nimi relaxationem. cin) purgare vel perpurgare. Sin: dnuo
destillare.
recreo: (accin de divertirse) ludus, i m. Sin:
lsio, onis f; lusus, us m; lusittio; ldicrum; rectilneo: rectilneus, a, um. Sin: rectis l-
delecttio; delectamen, mnis n; delectamen- neis constans // (del carcter o comporta-
tum; oblectamentum; quies; rquies. Uso: miento de las personas exageradamente
913
rectitud
rectas) immdice vel nimis rectus. gares) cria, ae f. Sin: prochi vel curionis
domus (-us f), aedes (-is f); curialis domus;
rectitud: prbitas, atis f. Sin: intgritas; ni- criae domus vel sedes.
mus probus vel nteger. Uso: - moral, rectum,
i n; consciente de su -, sibi conscius recti; - de rectora: (empleo, oficio del rector) v. recto-
vida, proba vita; con -, recte; iuste. rado // (jurisdiccion del rector) rectoris iuris-
dctio // (oficina del rector) v. rectorado.
recto: adj rectus vel directus, a, um. Uso: en
lnea -, recta vi; rect; in directum // (justo) recuerdo: memria, ae f. Uso: - nostlgico,
iustus. Sin: aequus // (honrado) probus. Sin: memria desidrii plena; perder el -, mem-
nteger, gra, grum // (porcin del intestino) riam depnere; transmitir el -, prdere li-
interneum, i n. Sin: intestinum rectum. quid memriae // (accin de recordar)
recordtio, onis f // (recordatorio) monumen-
rector: (persona a cuyo cargo est el go- tum, i n // (souvenir, cosa que se regala en
bierno y mando de una comunidad, hospital testimonio de buen afecto) mnemsynum, i
o colegio) v. director // (superior de Instituto n. Sin: imagncula; memorculum; memo-
religioso) superior, oris m. Sin: moderator; riale.
rector; qui praeest. Uso: - Mayor, Rector
Maior; el - Mayor de los Salesianos, Mode- recuperabilidad: recuperablitas, atis f; (en
rator Supremus Societatis Salesianae // (su- sentido moral) revocablitas (a vtiis ...); (en
perior de un convento) prior, oris m. Sin: sentido sanitario) sanablitas (a morbo).
coenbii antistes, sttis m // (prroco o cura
propio) prochus, i m. Sin: crio, onis m // recuperable: recuperbilis, e. Sin: recupera-
(persona que rige una universidad o centro tivus; (en sentido moral) a vtiis revocbilis,
de estudios superiores) rector, oris m. Sin: e; redemptionem admittens; (en sentido sa-
moderator. Uso: - de universidad, universita- nitario) sanbilis vel servbilis.
tis (studiorum) rector; presidens universita-
tis; presidens universitrius; rector recuperacin: recupertio, onis f. Sin: recp-
universitatis; mximi athenaei moderator; tio; nova acquistio, compartio; (en sentido
studiorum universitatis moderator; el - mag- moral) redmptio; a vtiis revoctio vel erp-
nfico de la universidad, rector magnficus tio; ad virtutem redctio; (en sentido sanita-
universitatis. rio) santio; restittio sanitatis vel
valetdinis; valetudo restituta. Uso: Econ, -
rectorado: (oficio, cargo, dignidad del rec- econmica, incrementum oeconmicum; - de
tor) rectura, ae f; rectoratus, us m. Sin: rec- ciudades, de la libertad, recupertio rbium,
toris vel moderatoris munus (-nris n), libertatis; comunidades de - de drogadictos,
offcium, dgnitas // (oficina del rector) rec- communitates sanandis homnibus txico de-
toris vel moderatoris sedes (-is f) // (tiempo pendntibus.
durante el cual se ejerce el cargo de rector)
rectoris diutrnitas. Sin: tempus quo rectoris recuperar: recuperare. Sin: reparare; terum
munus exercetur. acqurere; (en sentido moral) redmere; a v-
tiis revocare; e vtiis erpere; ad virtutem re-
rectoral: adj rectoris proprius. Sin: rectoris dcere. Uso: - una posicin, locum reptere.
vel moderatoris (gen); ad rectores prtinens
// (sust, habitacin del prroco en algunos lu- recurrente: (persona que entabla o tiene en-
914
redactor
915
redactora
redivivo: redivivus, a, um. Sin: reviviscens; redundante: redundans vel exundans, antis.
renascens; renatus; resurgens. Sin: exberans; superabundans. Uso: estilo -,
redundans dicendi genus.
redobladura, redoblamiento: duplictio,
onis f. Sin: gemintio; congemintio; condu- redundar: redundare vel exundare. Sin:
916
reexpedir
917
reexportacin
referencia: (noticia o informacin sobre al- reflector: reflector, oris m. Sin: pharus, i f;
guien o algo) reltio, onis f; relatus, us m. proiectrium; lucis proiectrium; lucis
Uso: como punto de -, quasi caput ad quod proiector vel repercussor (apparatus); lumi-
rliqua referuntur // (relacin, dependencia) nare repercussrium; spculum lucem reflec-
reltio, onis f. Sin: rtio; necessitudo (-dnis tens; lampas (-dis f) vel lumen (-mnis n)
f); respectus, us m; vnculum. Uso: - a Dios, revrberans; lampas lucem prociens vel re-
necessitdinis rtio cum Deo. vrberans. Uso: - elctrico, pharus elctrica;
lampas elctrica vi acta lucis fasces pro-
referendario: referendrius, ii m. ciens.
referndum: plebis scitum. Sin: rogtio; ad reflejado: repercussus, a, um. Sin: reflexus;
ppulum provoctio; suffrgium ppuli; in- reverberatus; resliens. Uso: luz -, lumen re-
terrogtio pblica. Uso: - sobre la constitu- percussum.
cin europea, suffrgium ppuli de
constitutione europaea; convocar un - popu- reflejar: reflctere. Sin: referre; rddere; re-
lar, rogare ppulum; disponer un -, suffr- verberare; resilire. Uso: la casa se refleja en
gium ppuli institere; hacer un -, el lago, doms imginem lacus rcipit, red-
suffrgium ppuli fcere; someter el texto de dit, refert; estas cifras reflejan el estado fi-
la constitucin a un -, textum legis funda- nanciero, hae notae aerrium reddunt; el
mentalis ad suffrgium ppuli deferre. alma se refleja en los ojos, nimus per culos
(vel ex culis) minet.
refinacin: poltio, expoltio, perpoltio, onis
f. Sin: exactio; purgtio; politura; purgatura. reflejo: (que ha sido reflejado) reflexus, a,
um. Sin: repercussus // (Fisiol, involuntario)
refinado: (sobresaliente en una condicin involuntrius. Sin: su sponte factus // (acto
buena) excellens, entis. Sin: minens; reflejo) reflexus, us m. Sin: actus vel motus
praestans; expolitus, perpolitus; exquisitus; reflexus; involuntria nervorum agittio.
918
reformado
919
reformador
reformativo: reformatrius, a, um. Uso: de- refrendar: authenticare. Sin: approbare; con-
liberaciones -, deliberationes reformatriae. firmare; recognscere; authnticum fcere
vel rddere; authnticum declarare.
reformatorio: sust reformatrium, ii n. Sin:
emendatria domus; aedes peris corrigendis refrescadura: refrigertio, onis f. Sin: frigi-
// adj reformatrius, a, um. Sin: emendat- dtio; refrigescntia.
rius.
refrescante: refrgerans, antis. Sin: refrige-
reformismo: reformismus, i m. Sin: refor- ratrius; refrigerativus; refrigerosus.
mistarum doctrina vel fctio (faccin, bando,
partido). Uso: - poltico, politicarum refor- refrescar: (renovar, reproducir una accin;
mationum stdium; publicarum mutationum renovar un sentimiento, dolor o costumbre
praedictio. antiguos) renovare. Sin: redintegrare; restau-
rare; refcere. Uso: - el recuerdo de alguna
reformista: reformista, ae m. Sin: refor- cosa o de alguien, memriam redintegrare
mismi sectator, defensor, praedicator. Uso: - alicius rei vel alicius; - algo en la memoria
poltico, politicarum reformationum fautor; de uno, redgere liquid in memriam alic-
publicarum mutationum suasor. ius; - una llaga, vulnus refricare // (atempe-
rar, moderar o disminuir el calor de algo)
refraccin: refrctio, onis f. Sin: reverber- refrigerare. Sin: temperare. Uso: - el aire, n-
tio; refractus, us m; lucis repercussus (-us m); mios calores temperare; la verdolaga re-
lux repercussa; radiorum duplictio, reper- fresca los intestinos, porcilaca (vel portulaca)
cussus, repercssio. Uso: - atmosfrica, re- refrgerat intestina // (intr, templarse o mode-
frctio atmospherica. rarse el calor del aire) refrigscere. Uso: el
tiempo ha refrescado, caelum mitscere coe-
refractar: (dicho de rayos luminosos) reflc- pit; nimii calores remiserunt.
tere. Sin: reverberare; reperctere; replicare;
refrngere; resilire. Uso: - los rayos, radios refresco: (bebida fresca o fra) refrgerans,
refrngere vel replicare. antis n. Sin: ptio (-onis f) refrgerans, refri-
geratria, refrigerativa, refrigeratrix; frgida,
refractario: refractrius, a, um. Sin: refrin- ae f; ptio frgida. Uso: tomar un - en el bar,
920
regaina
refrigerativo: refrgerans, antis. Sin: refrige- regaliz o regaliza: (planta) glycyrrhiza vel
ratrius. Uso: bebidas -, refrigerntia, ium glycyrriza, ae f. Sin: glycurhtia; liquirtia //
npl; potiones refrigerantes; remedios -, refri- (trozo de la raz de esta planta) radix
gerntia; remdia refrigerntia. glycyrrhizae // (pastilla) pastillus glycyrrhzi-
nus.
refrigerio: (alivio que produce una cosa
fresca) refrigrium, ii n. Sin: refrigertio. regalo: donum, i n. Sin: munus, nris n. Uso:
Uso: sentir -, refrigerari; tomar - a la sombra, - de bodas, donum nuptiale; hacer un -,
refrigerari (vel frigus captare) in umbra vel donum dare; artculo para -, apophorticum,
sub umbra // (alimento moderado que se i n; apophoreta, orum npl.
toma para reparar las fuerzas y continuar en
el trabajo) refectincula, ae f. Sin: gusttio; regaina: severa corrctio.
921
regar
regar: irrigare. Sin: irrorare; aqu asprgere rferens; - comunista, rgimen communsti-
vel consprgere. cum; - corporativo, consociata collgia r-
tium artificumque; - democrtico, rgimen
regata: (carrera entre varias lanchas) democrticum; populare rgimen; ppuli do-
cymbarum (vel scapharum, vel lntrium) cer- minatus (-us m); popularis civitatis rgimen;
tamen (-mnis n) vel certtio (-onis f). Sin: - fascista, rgimen lictrium; lictria dcio;
cymbarum cursus (-us m); remigntium cer- fascale rgimen; fasclium dcio; - hitleriano,
tamen // (carrera entre varias embarcaciones polticum systema hitlerianum; - monr-
ligeras) certamen nuticum. Sin: navicula- quico, rgius dominatus; rgium imprium
rum certamen vel certtio; navigiorum vel n- vel rgimen; - parlamentario, rgimen parla-
vium certamen // - con veleros, con buques mentare; - poltico, - de un Estado, rgimen
de vela, certamen curss velfici; certamen polticum; civitatis genus (-nris n); pblicae
nvium velivolarum; certamen navigiorum administrationis forma; pblicae rei forma;
velis instructorum. rerum publicarum rctio; - presidencial, r-
gimen praesidiale; - republicano, imprium
regatear: contndere de prtio. populare; - totalitario, tyrnnicum civitatis
imprium // - diettico, diaeta, ae f. Sin: vic-
regencia: (accin de regir o gobernar) dirc- ts rtio; diaettica curtio // Gram constrc-
tio, onis f. Sin: curtio; procurtio; adminis- tio, onis f.
trtio. Uso: - de un Estado, rei pblicae
administrtio; civitatis procurtio // (go- regimiento: (cuerpo militar) regimentum, i
bierno de un Estado durante la menor edad n. Sin: lgio, onis f. Uso: - de artillera, regi-
del soberano) (vicria) regni procurtio; con- mentum tormentrium; - de caballera, regi-
sejo de -, supremum conslium regno re- mentum equitats; - de infantera,
gendo; supremum regno administrando regimentum peditats; pditum lgio; que
conslium // (cargo de regente) regentis dg- forma parte del -, legionrius // fig agmen,
nitas, auctritas, munus. mnis n. Sin: turma.
922
regla
nalismi fautor, cpidus, studiosus; regionis libellus, i m; album, i n; codex, dcis m. Uso:
prpriae fautor // adj ad regionis prpriae st- - civil, angraphe, es f; cvium album vel
dium ttinens. index (-dcis m); liber cvium index; pblicae
cvium tbulae; criae offcium registratio-
regionalizacin: ad ius regionale accommo- nis; incolarum civitatis rerumque familirium
dtio. tabulrium; del - civil, anagrphicus; - pbli-
cos, pblicae tbulae; - de apuntes, advers-
regionalizar: ad ius regionale accommodare. ria, orum npl; - de caja, de las entradas y
salidas, de ingresos y gastos, codex accepti et
regir: Gram recpere. Sin: exgere; rgere. expensi; - de cuentas, liber censualis; - de
Uso: cum rige el ablativo, cum rcipit los impuestos, tabellae tributriae; - de tarje-
(vel xigit, vel regit) ablativum. tas, chartotheca; - de una administracin,
chartae (-arum fpl) negotiales; tbulae vel c-
register (Inform), registro, registrar(se): sust dices rerum administrandarum; anotar en un
regestrum, i n // tr nomen ddere vel profiteri. -, in albo descrbere; in album ascrbere vel
referre; in tbulas referre, conferre, ascrbere,
registrable: aptus vel idneus ad referendum exscrbere, perscrbere; tbulis mandare; in
in tbulas // (grabable) incisrius, a, um (in libellum (in tbulas, in commentrios, in
magnetophnio). acta) referre; anotar en el - civil, in cvium
album referre; in pblicas cvium tbulas re-
registrador: (el que tiene por oficio regis- ferre; inscribir bienes en los - pblicos, in p-
trar) contrascriptor, oris m // (persona que blicas tbulas bona referre vel descrbere;
est a la entrada o puerta de un lugar para tener un -, commentrium (vel tbulas, vel ra-
reconocer los gneros y mercaderas que en- tionem) confcere; tener los - de comercio,
tran o salen) scrutator, oris m. tbulas rationum descrbere // (departamento
de la administracin pblica) civicarum
registrar: (examinar con detencin una rerum officina // (timbre de voz o sonido)
cosa) scrutare vel scrutari. Sin: speculari; tonus, i m // (pieza de rgano) pinna, ae f //
inspcere // (transcribir en los libros de un re- (accin de registrar) v. inspeccin.
gistro pblico las resoluciones de la autori-
dad o los actos jurdicos de los particulares) regla: (instrumento) rgula, ae f. Uso: - gra-
pblice inscrbere. Sin: liquid in acta referre duada, rgula in gradus diducta; - de madera,
vel mttere; pblicis ltteris mandare; in tbu- lgnea rgula // (norma) lex, legis f. Sin: rtio,
las pblicas (vel in tbulis pblicis) referre; onis f; norma; rgula; praescriptum, praecep-
in albo descrbere; in album referre; in tbu- tum; praecptio. Uso: - emprica, praeceptum
las vel in album transferre // (poner de mani- ex rerum usu sumptum; - gramatical, gram-
fiesto las mercancas para que sean mtica lex, grammticae norma, rgula, prae-
examinadas o contadas) aestimandas merces ceptum, praescriptum; grammaticorum lex
patefcere // Ling, - una voz en el dicciona- vel praescriptum; grammticum praeceptum;
rio, vocbulum ingrere, insrere, recpere // grammtica praecptio; - sintctica, syntaxis
(grabar) incdere. praeceptum, vel lex, vel norma; - de higiene,
v. higiene; reglas del juego, ludi leges vel ra-
registro: tbulae, arum fpl. Sin: comment- tiones; reglas de acentuacin, v. acentuacin
rius, ii m; commentrium, ii n; commentrii, // (ley universal que comprende lo sustancial
orum mpl; acta, orum npl; regesta, orum npl; que debe observar un cuerpo religioso) r-
923
reglamentacin
gula, ae f . Uso: la - de San Benito, rgula vel diligntius ordinare; - los precios, prtia
Sancti Benedicti. continere // (persona que vive bajo una regla
o instituto religioso) regularis, is m. Sin: so-
reglamentacin: ordintio, onis f. Sin: ordo; dalis religiosus; religiosus alicius rdinis so-
rtio. dalis // (ajustado y conforme a regla) iustus,
a, um. Sin: legtimus; compsitus. Uso: ejr-
reglamentar: normis constitere. Sin: ordi- cito -, iustus exrcitus; gobierno -, iustum
nare; rdine pnere; (rem) dispnere, distri- vel legtimum imprium // (fijo) fixus, a, um.
bere. Sin: certus; status; statutus; status ac certus.
Uso: renta -, status ac certus rditus // (uni-
reglamentario: legtimus, a, um. Sin: regu- forme, sin cambios grandes o bruscos ) ae-
laris, e; ex instituto. qualis vel aequbilis, e. Sin: uniformis;
certus; certus et aequbilis. Uso: movimiento
reglamento: lex, legis f. Sin: ordo, dnis m; -, motus aequbilis; motus certus et aequbi-
normae minutae. Uso: - carcelario, carceralis lis.
vel carcerria disciplina; - escolar, lex scho-
lstica; lex quae in scholis exercetur; ordina- regularidad: (calidad de regular) regulri-
tiones scholsticae vel scholares; - vial, tas, atis f. Sin: aequablitas; ordo; rtio; iusta
ordintio viria. rtio vel conformtio. Uso: - del curso de los
astros, cursus constans (vel ratus) stellarum
regresin: regressus, us m. Sin: regrssio, re- vel astrorum; - de los fenmenos naturales,
trocssio, onis f. vicissitdines rerum et rdines; - del movi-
miento, aequablitas mots; motus aequbilis;
regresivo: regrdiens, entis. Sin: regressivus. motus certus et aequbilis; - del pulso, ae-
quus vel stbilis arteriarum pulsus; - de vida,
regreso: (en sentido propio y figurado) re- vitae rtio bene ac sapienter instituta; - en la
gressus, us m. modulacin de la voz, vocis conformtio; con
-, ratione et vi (con mtodo); guardar una
regulable: moderbilis, e. gran - en la conducta, recte atque rdine f-
cere // (puntualidad) diligntia, ae f. Uso: con
regulacin: tempertio, onis f. Sin: moder- la mayor -, diligentssime // (justa propor-
tio; moderamen (-mnis n). Uso: - trmica, cin) commditas, atis f. Sin: equitas; con-
caloris tempertio. venintia; congruntia. Uso: - de miembros,
commditas et equitas membrorum // (ade-
regulador: moderator, oris m. Sin: ordinator; cuada disposicin) compostio, onis f. Sin:
dispsitor; temperator. Uso: plan -, rtio conformtio; concinntio. Uso: - de una fi-
(-onis f) aedificatria; rtio aedifcia gura geomtrica, symmtria, ae f; - de una
exstruendi // (dispositivo) moderamen, mnis frase, compostio; - de miembros, apta mem-
n. Uso: - del sonido, moderamen snitus; - de brorum compostio; - de rasgos, (recta) line-
velocidades, rota moderatrix velocitatum; amentorum conformtio; congruntia et
moderamen velocitatis. aequlitas prtium; convenintia prtium; -
en la colocacin de las palabras, verborum
regular: tr (rem) moderari. Sin: dirgere; or- conformtio (justa colocacin); verborum
dinare; temperare // (ajustar una cosa) ordi- concnnitas (simetra) // (exacta observancia
nare. Uso: - el reloj, horolgium diligenter de la regla o instituto religioso) observntia,
924
reintegrar
ae f. Sin: stricta vel summa disciplina // (per- reinar: regnare. Sin: imperare; rgere. Uso:
feccin que resulta de observar las reglas es- - interinamente, regnum nterim tractare.
tticas) perfctio, onis f. Sin: absoltio;
perfctio atque absoltio. Uso: - de una obra reincidencia: reincidntia, ae f. Sin: iterata
literaria, elegntia. lpsio; novus lapsus; iteratum vel repetitum
fcinus (-nris n), scelus (-lris n), delictum.
regularizacin: ad ius dispostio. Sin: ad Uso: - en el pecado, sepius iteratum pecca-
legem conformtio. tum; - en la enfermedad, in morbum relp-
sio.
regularizar: ad legem vel ad ius dispnere,
conformare. reincidente: recidivus,a, um. Sin: qui vel
quae eandem culpam committit. Uso: fiebres
regularmente: (comnmente) generliter. -, recidivae febres; pecador -, recidivus pec-
Sin: regulriter; plerumque; persaepe. Uso: cator; ser -, terum delnquere; idem fcinus
condiciones - reiteradas, condiciones regu- renovare; in eandem culpam plries relabi;
lriter iteratae // (conforme a reglas) ad sepius in idem crimen relabi.
legem; recte; rdine.
reincorporacin: recorportio vel reincorpo-
rehabilitacin: rehabilittio, onis f. Sin: cu- rtio, onis f.
rtio // fig famae reddtio, redintegrtio, re-
novtio; infmiae detrctio; ad (vel in) reincorporar: recorporare vel reincorporare.
ntegrum restittio; in pristinum restittio. Sin: rursus incorporare; dnuo corporare; te-
Uso: - en el honor, in prstinam dignitatem rum cooptare; redintegrare.
(vel in prstinum honorem) restittio.
reingreso: iterata ingrssio. Sin: iteratus in-
rehabilitar: rehabilitare. Sin: rursus hbilem gressus (-us m) vel intritus (-us m).
rddere; in prstinum statum restitere // fig
bonam famam redintegrare. Sin: honorem reino: regnum, i n. Uso: reinos animal y ve-
restitere // rehabilitarse, bonam sibi famam getal, regna animale et vegetale.
reconciliare vel redintegrare.
Reino Unido de Gran Bretaa: Regnum
reimpresin: reimprssio, onis f. Sin: ltera Unitum Britnniae.
imprssio. Uso: - de la primera edicin, nova
imprssio primae editionis. reinsercin: iterata insrtio (-onis f).
reina: regina, ae f. Uso: - de belleza, formo- reintegracin: redintegrtio, onis f. Sin: res-
sitatis regina; - del trigo, de la manzana, etc., tittio; restaurtio; in ntegrum restittio; in
regina frumenti vel trtici, mali, etc. // (pieza prstinum revoctio.
del juego de ajedrez) regina. Sin: Amazon,
nis f (ac Amzonem vel Amzona). reintegrar: redintegrare vel reintegrare. Sin:
925
rer
926
relativismoe
amistad, amictiae necessitudo vel coninc- dad, en la caridad, pietatis, caritatis lnguor;
tio; amictia et coninctio; - de vecindad, vi- petas, critas lnguens, languescens, defer-
cinitatis coninctio // contraer relaciones vescens.
con uno, cum liquo rationem contrhere;
estar en - de amistad con alguien, esse in relajante: refectrius, a, um. Sin: relaxandi
amictia cum liquo; amictiam cum liquo vim habens; (espiritualmente) nimum (vel
grere; tener - con alguien, cum liquo ratio- mentem) laxans, levans, llevans, rcreans.
nem habere; consuetdine uti cum liquo;
tener - comercial con alguien, negtium ha- relajar: laxare vel relaxare. Uso: - el nimo
bere cum liquo; se da una - recproca, rec- con el juego, laxare nimum lusu; - el ardor
proca reltio habetur // (trato de carcter de la virtud, virtutis stdium laxare vel remt-
amoroso) coninctio, onis f. Uso: entablar tere; - la disciplina, disciplinam remttere vel
una - sexual, coniunctionem sexualem inire debilitare; - las costumbres, mores remissos
cum + abl // (conexin) reltio, onis f. Sin: (vel resolutos) rddere.
coninctio; respectus, us m. Uso: entablar re-
laciones de ayuda, coniunctiones auxiliares relajarse: (en el sentido de distraer o espar-
inire // (relato, exposicin, informe) reltio, cir su nimo) relaxare nimum. Sin: relaxari
onis f; relatus, us m. Sin: narrtio, renuntitio, nimo; relaxare se liqua re (- con alguna
expostio (rerum gestarum, dictorum ...). cosa) vel ab liqua re (dejando a un lado al-
Uso: - escrita, scripta reltio; - radiofnica, guna cosa) // (- en la vida espiritual) nimi
reltio radiophnica; hacer una -, relationem torpre (vel languore) ffici. Sin: languori
fcere vel proferre // con - a, quod prtinet (vel torpri, vel neglegntiae) se dare.
vel ttinet ad + ac; en - a las circunstancias,
pro ratione adiunctorum. relanzamiento: (reactivacin) novus impul-
sus (-us m). Sin: renovatus progressus (-us
relacional: necessitdinis (gen). Uso: esen- m).
cial dimensin -, essentialis necessitdinis
rtio. relanzar: (reactivar) refovere. Sin: rursus
promovere // (repeler) recere. Sin: retor-
relche, v. relajacin. quere; responsrie cere.
927
relativista
releer: relgere. Sin: terum lgere. religiosa: (mujer que pertenece a una orden
o congregacin religiosa) sanctimonialis, is f.
relevador, v. rel. Sin: castimonialis, is f; sanctimonialis virgo;
sanctimonialis mlier; sacra virgo; virgo de-
relevancia: momentum, i n. Sin: magnitudo vota; virgo Deo devota; mlier religiosa; m-
(-dnis f); pondus (-dris n); grvitas. lier Deo consecrata.
928
remiendo
rellano: praecnctio, onis f. Sin: scalarum horologiorum fbrica vel officina // (tienda
arola; scalarum arola intercalaris. donde se venden) horologiorum taberna.
reloj: horolgium, ii n. Uso: - atmico, ho- relojero: (el que hace relojes) horologirius,
rolgium atmicum; - despertador, horol- ii m. Sin: horologiorum rtifex (-fcis m), fa-
gium expergficum; v. despertador; - bricator, pifex (-fcis m) // (el que los vende)
elctrico, horolgium elctricum; - electr- horologiorum vnditor, negtians, negotiator
nico, horolgium electrnicum; - hidrost- // (el que los repara) horologiorum refector.
tico, - de agua, clpsydra, ae f ; horolgium
hydrostticum vel hydrulicum; horolgium remanencia: Fs remanntia, ae f.
aqutile vel aqurium; horolgium ex aqua; -
solar, solrium, ii n; horolgium solrium vel remanente: rliquum, i n.
solare // - de arena, horolgium arenrium
vel ex arena; - de bolsillo, horolgium gest- remango: replicatura, ae f vel replictio, onis
bile, manuale, portbile; - de cuarzo, horol- f. Sin: reflxio; recollctio; invrsio.
gium qurzicum vel e quarzo; - de pared,
horolgium pnsile; - de pndola, horol- remanso: aqua stagnans.
gium oscillatrium; horolgium perpend-
culo actum; horolgium perpendculi rematar: (tirar al arco, en el ftbol) follem
libramento actum; - de precisin, chronme- (vel pilam) in portam icere vel mttere.
trum, i n; perfectus horarum index; - de pul-
sera, horolgium brachiale vel bracchiale; rembolso, v. reembolso.
horolgium armillare; - de repeticin, horol-
gium sonbile, sonans, sonax (-acis); - de remendar: resarcire vel sarcire. Sin: refcere;
ruedas, horolgium rotale vel rotbile // dar reparare; concinnare; reconcinnare.
cuerda al -, horolgium intndere vel retor-
quere; horolgii machinationem instrere vel remendn: veteramentrius, ii m. Sin: sarci-
gere; horolgio machinationem dare; el - nator, oris m; sarctor; refector; reparator.
falla, horolgium aberrat vel mentitur; fun- Uso: sastre -, constor, oris m; zapatero -, ve-
ciona el -?, estne horolgium in actu?; mira- teramentrius sutor.
mos el - para saber qu hora es, horolgium
inspcimus, ut sciamus, quota sit hora; poner remera: (prenda de vestir) intrula, ae f.
el - en hora, horolgium ordinare, temperare,
accommodare, instrere, compnere; mi - remero, ra: remigator, oris m; remigatrix,
anda, marcha bien, horolgium meum recte icis f. Sin: remex, -mgis m; rmigans, antis.
metitur; adelanta, velcius vel cius move- Uso: banco de los -, transtrum, i n.
tur; atrasa, retardatur vel lntius movetur;
va cinco minutos adelantado, quinque minu- remesa: (remisin que se hace de una cosa)
tis ctius progrditur; va diez minutos atra- mssio, onis f. Uso: - de dinero, pecniae ms-
sado, decem minutis retardatur; se par, sio; pecnia missa; - de dinero por cheque,
sbstitit vel cnstitit; dsiit moveri. pecniae mssio per mandatum nummrium
// (cosa enviada en cada vez) merx (mercis f)
relojera: (arte de hacer relojes) ars horol- missa.
gia conficiendi. Sin: ars horolgica vel horo-
logiria // (taller donde se hacen relojes) remiendo: sartura vel sutura, ae f. Sin: refc-
929
remise
remise: coche de -, autoraeda meritria. Sin: rmora: (pez marino) rmora, ae f. Sin:
autocinetum meritrium. echenis, nedis f; remligo, gnis f // (fig,
cosa que detiene o dificulta) rmora, ae f.
remitente: missor, oris m. Sin: mittens, entis; Sin: mora; impedimentum; retardtio; trdi-
qui mittit ltteras. tas; repgulum, i vel repgula, orum.
remo: remus, i m. Uso: mango del -, remi c- remordimiento: conscintiae morsus (-us
pulus; pala del -, palma vel plmula, ae f // m). Uso: sentir -, conscintiae morsu cruciari.
Dep remgium, ii n; remigtio, onis f. Sin:
remigandi vel remorum ludus, certamen, cer- remplazable, v. reemplazable.
ttio. Uso: practicar el -, remigare.
remplazar, v. reemplazar.
remocin: (de cosas, sobre todo de vehcu-
los) abltio, onis f // (privacin de cargo o remplazo, v. reemplazo.
empleo) privtio, onis f. Sin: amtio vel re-
mtio; destittio. remunerativo: quaestuosus, a, um. Sin: lu-
crativus; fructuosus; lucrosus.
remolacha: beta, ae f. Sin: betceus, i m; beta
vulgaris vel ptula. Uso: cultivo de -, betarum renacentista: adj anagenticus, a, um. Sin:
cultura. ad renascntiam ttinens // sust renovationis
homo; homo novus.
remolachero: (persona que se dedica al cul-
tivo de remolacha) betarum cultor. renacimiento: (accin de renacer) novus
ortus (-us m). Sin: renovtio (-onis f); nova
remolcador: adj remulcans, antis. Sin: tra- natvitas; ad vitam restittio vel revoctio.
hens; tractrius; remulco trahens // sust re- Uso: el - de la vegetacin, renascentes herbae
mulcator, oris m. Sin: currus (-us m) // (actividad nueva dada a las artes o cien-
remulcans vel tractrius; currus remulco tra- cias) renascntia, ae f. Sin: reviviscntia; re-
hens // (embarcacin que remolca) navis vel genertio; renovtio; recretio; restaurtio;
navgium remulcans. Sin: navis vel scapha renovata alcritas. Uso: - artstico, literario,
tractria; navis remulco trahens; linter ad poltico, restittio rtium, litterarum, rei p-
naves remulco adducendas. blicae; - del latn y griego, latinitatis et grae-
citatis renovtio // (perodo histrico del
remolcar: remulcare. Sin: remulco dedcere siglo XVI) anagnesis, is f. Sin: renascntia;
vel trhere. Uso: cable de -, remulcum; veh- renascntia litterarum; renatae vel renovatae
culo remolcado, currus (- us m) remulcatus. ltterae; ltterae redintegratae; renatae vel re-
novatae artes; renatae (renovatae, renascen-
remolino: vertex vel vortex, tcis f. tes, reviviscentes) artes ac ltterae; aetas
renatarum litterarum et rtium; aetas e renas-
remolque: remulcus, i m vel remulcum, i n; cntibus (vel e reviviscntibus) rtibus nun-
- en el que se viaja y se vive, v. roulotte. cupata; aetas, quae a renascntibus rtibus
nuncupatur. Uso: los autores del -, renascn-
remonta: (compostura del calzado) anterio- tiae auctores; los ingenios del -, renatarum lit-
930
renta
terarum ingnia; desde el comienzo del -, rengln: lnea, ae f. Sin: versus, us m. Uso: -
inde a renatis seculo XV ltteris; ab exrdio por -, per sngulos versus; escribir dos - a
vel a primrdiis renatarum litterarum; desde uno, liquid litterarum ad liquem dare; leer
la poca del -, ab aetate litterarum redinte- entre renglones, plus quam significatur in-
gratarum; despus del -, post renatas seculo tellgere; no escribir ni un -, ne verbum (vel
XV ltteras; post renatas latinas ltteras; post ne ltteram) quidem scrbere; una carta de
renatas vterum ltteras artesque; en el per- pocos -, ltterae paucorum vrsuum.
odo del -, renatarum litterarum tmpore; flo-
rescntibus de ntegro ltteris; ltteris reno: tarandrus, i m. Sin: rhenus, i m. Uso:
renovatis. - hembra, tarandrus fmina; - macho, taran-
drus mas (maris m); de -, tarandrnus.
renal: renalis, e. Sin: renum (de los riones).
Uso: enfermedad -, nephropatha, ae f. renombrado: famosus, a, um. Sin: cleber,
-bris, -bre; clarus, praeclarus; illustris, e; n-
rendez-vous, v. cita, entrevista. clitus; insignis, e; fam ingens vel praestans;
notssimus.
rendicin: (accin y efecto de rendir) expug-
ntio,onis f. Uso: - de una plaza, ppidi ex- renombre: nomen vel renomen, mnis n.
pugntio // (accin y efecto de rendirse) Sin: fama, glria, laus, celbritas, opnio.
dedtio (licui vel ad liquem). Uso: - incon- Uso: de gran -, magnae opinionis; de - inter-
dicional, dedtio sine ulla condicione; acep- nacional, internationliter notssimus; adqui-
tar la - de uno, liquem in deditionem rir -, famam cnsequi.
accpere vel recpere; obligar a uno a la -, li-
quem ad deditionem redgere; liquem in (vel renovable: renovbilis vel innovbilis. Sin:
ad) deditionem impllere vel compllere // iterbilis; iterationem vel continuationem ad-
(rendimiento, producto) v. rendimiento // - de mittens.
cuentas, rationum reddtio (-onis f). Sin: ac-
cepti et expensi rtio. renovacin: renovtio, vel novtio, vel inno-
vtio, onis f. Sin: redintegrtio; instaurtio
rendimiento: rdditus vel rditus, us m. Sin: vel restaurtio. Uso: - democrtica, renovtio
proventus, fructus, us m. democrtica; - disciplinaria, disciplinae
instaurtio; - doctrinal, doctrinae redintegrtio;
rendirse: dedi vel se ddere licui. Sin: in de- - de las costumbres cristianas, christianorum
ditionem venire, deditionem subire; fcere morum renovtio; - de los juegos, instaurtio
deditionem licui vel ad liquem; arma tr- ludorum; secreto de la -, ntima renovationis
dere. vis.
renegado, da: abnegator, oris m; abnegatrix, renovador, ra: renovator, vel novator, vel in-
icis f. Sin: abdicator; desertor; apstata, ae m. novator, oris m; renovatrix, icis f. Sin: instau-
rator; restitutor; redintegrator // adj
renegador: abnegator, oris m. novationem prmovens; novandi vim ha-
bens; progressum inducens vel sscitans.
renegociar: dnuo pacisci. Sin: retractare;
novas pactiones fcere (cum liquo de liqua renta: (beneficio que se obtiene de una cosa)
re); (licui) novas condiciones propnere. rditus, us m. Sin: proventus, us m; vectgal,
931
rentabilidad
alis n. Uso: - neta, slidi rditus mpl; la eco- reojo: mirar de -, limis aspcere, intueri,
noma es una gran -, magnum vectigal est spectare; limis culis aspcere; obliquis cu-
parsimnia; - del petrleo, petrlei rditus; lis aspcere // (fig, mirar con enfado o pre-
constituir una - vitalicia, rditus ad vitae tem- vencin hostil) liquem despcere.
pus duraturos institere // (beneficio anual)
pnsio, onis f. Sin: nnuum, i vel nnua, reologa: rheolgia sive -loga, ae f.
orum; nnua pecnia. Uso: sealar una - a
alguien, nnuam pecniam statere licui // remetro: rhemetrum, i n.
(lo que paga un arrendatario) merces, edis f.
Uso: - de un predio, agri vel predii merces // reoscopio: rheoscpium, ii n.
(deuda pblica) pblica nmina.
restato: rhestatum, i n; rhestatus, i m.
rentabilidad: rentablitas, atis f.
reparacin: repartio, onis f. Sin: restittio;
rentado: (que tiene renta para mantenerse) redintegrtio, refctio; sartura. Uso: - de
qui redtibus fruitur // (que disfruta de un se- culpa, satisfctio.
guro social) pensionrius cautionis socialis.
reparar: reparare. Sin: refcere; restitere;
rentar: rditum vel proventum prere. restaurare. Uso: - carreteras, stratas restit-
ere; v. refaccionar.
rentista: (persona que recibe renta) reditu-
rius, ii m; redituria, ae f. reparo: (cosa que se pone por resguardo)
praesdium, ii n. Sin: munimen, mnis n; mu-
renuncia: abrenuntitio, onis f. nimentum; tutela; defnsio. Uso: - contra la
lluvia, munimen ad imbres.
renunciante: renntians, antis. Sin: de iure
suo cedens // sust renuntians. Sin: renuntia- reparticin: (accin y efecto de repartir) di-
tor, oris m; renuntiatrix, icis f ; qui vel quae gstio, onis f. Sin: distribtio; divsio // (de-
de suo iure cedit. pendencia en una organizacin
administrativa) pars administratria.
renunciar: renuntiare. Sin: abdicare; dimt-
tere. Uso: - al cargo, mnere se abdicare; - a repartir: (distribuir algo dividindolo en
cargos civiles, civlibus offciis renuntiare. partes) distribere. Sin: divdere // (entregar
a personas distintas lo que han encargado o
renunciatario: renuntiatrius, ii m. Sin: is, deben recibir) rddere. Sin: trdere. Uso: -
cuius in favorem liquis renuntiat. cartas, ltteras rddere; epstulas trdere //
(cargar una contribucin o ganancia por
reo: reus, i m. Uso: - de lesa majestad, (lae- partes) vectgal distribere.
sae) maiestatis reus; hacerse - de lesa majes-
tad, maiestatem ledere vel minere. reparto: (repartimiento, oficina) pars, partis
f. Sin: rea; rgio, sctio, sttio, onis f. Uso:
reforo: rhephorus, i m; rhephorum, i n. - de reanimacin, sttio redanimationis // (ac-
cin y efecto de repartir) tradtio, onis f. Uso:
regrafo: rhegraphum, i n. - de cartas, perltio cursualis; epistularum vel
litterarum tradtio.
932
repetidor
repasar: (volver a pasar por un mismo sitio dire, reverti, se recpere; ptriam reptere //
o lugar) redire. Uso: - por un camino, redire (devolver algo o a alguien a su patria)
viam vel iter; viam reptere; iter relgere; - domum remttere. Sin: in ptriam redcere
por una calle, redire viam // (recorrer lo que vel restitere.
se ha estudiado) recensere. Sin: reptere.
Uso: - las lecciones, dictata secum reptere; repercusin: repercssio, onis f; repercussus,
memri recensere dictata; - mentalmente las us m. Sin: resulttio; reverbertio; resonntia;
reglas, praecepta reptere // (volver a mirar, redundtio; redundntia.
examinar o registrar una cosa) recognscere;
reclere // (volver a explicar la leccin) rur- repercutir: (intr, rebotar) reprcuti. Sin: re-
sus vel dnuo explicare. Sin: lectionem re- ferri; reddi; repelli; resultare; resilire . Uso:
lgere, reclere; terum lectionem lgere // el sonido repercute, sonus resultat // (tr, -
(- en su mente, en su memoria) recogitare. rayos, sonidos, etc.) reperctere. Sin: rever-
Sin: reclere; liquid memri vel nimo re- berare; rddere, regrere; referre; reflctere;
ptere; secum revlvere; secum recogitare de remttere; replicare. Uso: - los rayos, rdios
liqua re; liquid cum nimo revlvere; replicare vel reverberare; - la voz, vocem re-
secum nimo reputare. Uso: repaso conmigo mttere, reiectare, reperctere // (Med, recha-
toda mi jornada, totum diem meum scrutor zar, repeler, hacer que un humor retroceda o
// (reconocer muy por encima un escrito, pa- refluya hacia atrs) repllere. Sin: recere;
sando por l la vista ligeramente o de co- nxios humores lio avrtere // (recaer sobre)
rrido) liquid strictim (vel cursim) lgere. recdere. Sin: redundare; redire (in liquid vel
Uso: - un libro, librum strictim attngere. in liquem). Uso: el castigo (de alguien) re-
percute sobre su familia, poena in eius fam-
repasata, v. regaina, reprimenda. liam rcidit; la infamia repercute sobre los
amigos, infmia ad amicos redundat.
repaso: (accin y efecto de volver a pasar)
retrnsitus, us m. Sin: retranstio, onis f; rdi- repertorio: (lista de obras dramticas que
tus, us m; redtio; iteratum trnsitus; recursus, habitualmente ejecuta un artista) repert-
us m // (estudio ligero de lo que se tiene visto rium, ii n // (coleccin de obras o noticias)
o estudiado) recnsio, onis f. Sin: relctio; re- index, dcis mf. Sin: thesaurus.
pettio; itertio; retractatus, us m (el repetir);
recenstio, onis f (el releer). Uso: doy un - a repeticin: itertio, onis f. Sin: repettio.
la parte que he de declamar, tero declama-
tionis partem // (reconocimiento de algo des- repetidamente: iteratim. Sin: terum iterum-
pus de hecho, para ver si le falta o sobra que; terum atque terum; terum ac sepius;
algo) recogntio, onis f. Sin: recnsio. saepe sepius; crebro; frequenter.
933
repetir
934
reprobado
935
reprochar
repblica: (como Estado) res pblica vel res- requisito: condcio, onis f. Sin: res necess-
pblica, vel Respblica. Sin: cvitas. Uso: - ria.
autnoma, provncia lbera; - comunistas o
socialistas, pblicae res communsticae vel requisitoria: accustio, onis f. Sin: crimin-
socialsticae; - democrtica, popularis res p- tio; criminosa ortio.
blica; - federal, res pblica foederalis vel
foederata; - presidencialista, res pblica resarcible: reparbilis, e. Sin: qui (quae,
936
resfro
resbaln: lapsus, us m. Sin: lpsio, prolp- reservacin: (accin y efecto de reservar) re-
sio, onis f // fig lapsus. Sin: error praeceps servtio, onis f // (reserva de habitaciones, de
(-ciptis). localidades para un espectculo) praenot-
tio, onis f. Sin: praesigntio; v. prenotacin.
resbaloso, v. resbaladizo.
reservado: (que se reserva o debe reser-
rescate: (accin y efecto de rescatar) re- varse) reservatus, a, um. Sin: repsitus, se-
dmptio, onis f. Sin: libertio // (dinero con psitus; exceptus; exclusus; destinatus. Uso:
que se rescata, o que se pide para ello) pr- sitios -, loci reservati; loca reservata // (ca-
tium, ii n (pro redemptione). llado; reacio en manifestar su interior) tci-
tus, a, um. Sin: taciturnus; tectus //
rescindir: rescndere vel scndere. Sin: dis- (cauteloso) cautus, a, um // (prudente, cir-
slvere; abrogare; rritum fcere. Uso: - un cunspecto) circumspectus. Sin: prudens; mo-
contrato, pactionem rescndere. destus; verecundus.
resea: (accin y efecto de resear) recnsio, reservar: reservare. Sin: sepnere, repnere;
onis f; recensus, us m. Sin: recogntio; excpere, excldere; destinare. Uso: hacerse
descrptio; numertio; reltio. Uso: - cronol- -, condcere; me hice - un camarote en el
gica, nottio tmporum // (narracin sucinta) Queen Mary, domnculam vel cllulam
brevis reltio, expostio, narrtio // (informa- conduxi navis Reginae Marae.
cin crtica o comentario sobre una obra li-
teraria o cientfica, etc.) commentrium, ii n; resfriado: adj gravedinosus, a, um. Sin: gra-
commentrius, ii m. Sin: iudcium; recogn- vdine vel pitut affectus, correptus, labo-
tio; censura; v. recensin // (revista que se rans // (sust, catarro, constipado) v. estas
hace de la tropa) mlitum lustrtio. voces.
reserva: (cuerpo de tropas) subsidirii, orum resfro: pituta, ae f. Sin: gravedo; destilltio;
mpl. Sin: auxlia vel subsdia, orum npl; m- perfrctio; cpitis gravedo. Uso: agarrar un -,
lites subsidirii vel auxilirii; cpiae subsi- perfrictionem sibi contrhere.
937
resguardar
resguardar: saepire. Sin: protgere; munire. nimo biit; no -, no saber - a algo, liquid
iniquo nimo ferre; liquid aegre (vel mo-
residence (house) : diaeta deversria leste, vel grviter) ferre.
disiuncta.
resina: resina, ae f. Uso: - sinttica, artificial,
residencia: (lugar en que se reside, casa, do- resina synthtica, artificialis, artificiosa, arte
micilio) commortio, onis f. Sin: sedes, is f; facta.
domiclium vel domus; habitandi sedes. Uso:
- secundaria, habitandi sedes secundria; - resistencia: (accin y efecto de resistir o re-
para menores, commortio minribus hosp- sistirse) resistntia, ae (contra + ac) f. Sin:
tium praebens; permiso de -, permssio resi- obstntia; rensus, us m; frmitas, firmitudo
dntiae vel habitandi; vnia commorandi // (-dnis f); constntia; patintia; tencitas.
(casa suntuosa) residntia, ae f. Sin: mnsio. Uso: - armada, resistntia armata; - fsica,
Uso: - del presidente, residntia presidis; - crporis patintia; sin -, sine ulla resistntia;
de los reyes, residntia regum // (centro hos- sine ullo renisu; bien preparado para la -, ad
pitalario en el que hay enfermos internados) resistntiam aptus adversus + ac // (conjunto
v. hospital. de personas que se oponen a los invasores o
a una dictadura) resistntia, ae f // Electr re-
residencial: residentialis, e. Sin: sedis vel do- sistrium, ii n. Sin: rhephorum, i n; rhe-
miclii (gen) Uso: ad vicum urbis lautiorum phorus, i m.
domorum spectans.
resistente: (que resiste) resistens, entis. Sin:
residente: resdens, entis. Sin: cmmorans; obsistens; obstans. Uso: - al fuego, igni resis-
sedem vel domiclium habens. tens // (que pertenece a la resistencia) resis-
tens, entis.
residual: resduus, a, um. Sin: rliquus.
resistir: resstere. Uso: - a la demagogia, de-
residuo: resduum, i n. Sin: rliquum; res- maggiae resstere.
dua, orum npl. Uso: - qumicos, resdua che-
miclia; - radiactivos, resdua radiactiva; resma: scapus, i m. Sin: fascis, is m; fasccu-
purgamentum radioactivum. lus, i m. Uso: - de papel, chartae fascis; - de
papel de carta, fascculus chartae epistolaris.
resignado: ptiens, entis. Sin: aequus; ac-
quiescens; tlerans; pacatus; quietus; sorte resoli o resol: roslium, ii n. Sin: ros (roris
sua contentus. m) solis; dulcssima aromtica ptio.
resignarse: acquiscere. Sin: obtemperare; resolver: (desatar una dificultad o dar reso-
parre; bsequi; aequo nimo ferre, pati, to- lucin a una duda) reslvere. Sin: slvere,
lerare. Uso: - a las circunstancias, tmpori exslvere. Uso: - un problema, un enigma,
cdere vel parre; - a la propia suerte, fortu- quaestionem, aenigma slvere; quaestionis,
nae (suae) succmbere; in sua sorte quis- aengmatis nodum expedire vel exslvere.
cere; - a la voluntad de alguien, licui (vel
alicius voluntati) bsequi; - a la voluntad de resonador: resonatrium, ii n. Sin: vocis
Dios, ad Dei nutum se totum accommodare propagatrium.
vel compnere; se fue resignado, aequo
938
responsabilidad
respaldo: dorsuale, is n. Sin: dorsum; recli- responder: respondere. Uso: responde ahora
natrium; fulcrum dorsi. Uso: - de silla, recli- a lo que te pregunto: nunc respondeto ad ea,
natrium sellae; arcus vel dorsum sellae. quae te interrogo; quin sabe -?, quis res-
ponsum dare scit?; quin sabe - a esta pre-
respeto: respectus, us m. Sin: observntia gunta?, quis huic quaestioni respondere scit?
(vel dbitus honor) in liquem. Uso: - hu-
mano, inanis pudor; inanis humani iudcii responsabilidad: responsablitas vel respon-
pudor; malus pudor; - por los dems, cetero- slitas, atis f. Sin: onus, neris n; munus,
rum observntia; con el debido -, cum reve- nris n; offcium, ii n; culpa, ae f (culpabili-
rntia; sin - humano, nullo ad humana iudcia dad); auctritas, atis (peso, valor del cargo).
respectu. Uso: - conformes a las aptitudes naturales,
mnera et offcia ingnio uniuscuiusque con-
respiracin: respirtio, onis f. Sin: respira- sentnea; - especfica, peculiaris responsli-
tus, spritus, us m; nima; efflatus, us m; ex- tas; - especfica sobre el ambiente de vida,
haltio. Uso: - afanosa, spiritus angustior; offcium de vitae loco; - financiera, onus
angstiae (-arum fpl) sprits; - animal, cut- nummrium; - misionera, responsablitas
nea, vegetal, respirtio animalis, cutnea, ve- missionalis; - social, socialis obligtio; - sub-
getalis; - artificial, respirtio artificiosa, jetiva, subiectiva responslitas; tremenda -,
artificialis; curtio oxygnia; - boca a boca, grave onus; responsabilidades del matrimo-
sculum salutare; - dbil, spritus rarus, nio, responsabilitates cniugum; conciencia
nima tnuis (especialmente de un mori- de la propia -, offcii sui conscintia; sibi cr-
bundo); dificultad de -, spirandi difficultas; diti mneris conscintia; conscintia mne-
anheltio; spritus gravis; rganos de la -, r- rum exsequendorum // la - de amar la vida
gana respirationis. humana, offcium vitam humanam amandi;
la - de este empeoramiento, onus talis con-
respiradero: spirculum, i n. Sin: spiramen- versionis in peius; es cosa de gran -, res est
tum; fstula; pteus; os exhalationis. magni neris vel pnderis; es decisiva la - de
la familia, decretria est famliae responsli-
respirador: respiratrium, ii n. Sin: instru- tas; esto implica muchas y graves -, hoc
mentum respiratrium. Uso: - automtico, multa graviaque imponit nera; la - recae
939
responsabilizacin
sobre alguien, eventus in caput alicius rci- responsorial: adj responsorialis, e // (libro
dit // achacar a uno la - de algo, ab liquo ra- de los responsorios) responsoriale, is n. Sin:
tionem ptere; culpam (alicius rei) in responsoriorum liber vel volumen.
liquem derivare vel concere; asumir la - de
algo, liquid in se recpere; alicius rei ratio- respuesta: (accin de responder) respnsio,
nem in se recpere; causam in se transferre; onis f // (lo que se responde) responsum, i n.
cargar con la - (culpa) de algo, alicius rei Uso: - telegrfica, telegrphicum responsum;
culpam suscpere; ejercer la propia -, offcia esperar - positiva del gobierno de Israel,
sua xsequi; estar exento de -, culp vacare; responsum positivum ab regmine israheliano
extra culpam esse; sentir su -, suam sentire exspectare.
responsabilitatem; tener la grave - de educar
rectamente a sus hijos, gravi offcio teneri restablecer: - crticamente un texto, textum
recte educandi prolem; tomo sobre m la -, ad criticorum rationem exgere. Sin: textum
perculum (el riesgo) vel culpam (la culpa) crtice (vel ad crticam rationem) corrgere
in me recpio; praesto perculum vel culpam vel emendare.
// bajo mi -, me auctore (a instigacin ma);
meo perculo (por mi cuenta y riesgo); sin -, restar: Mat dedcere (nmerum de vel ex
nullo rationis reddendae offcio. alio). Sin: subdcere; detrhere; deductionem
fcere.
responsabilizacin: responsalitatis vel res-
ponsabilitatis ininctio. restauracin: restaurtio, onis f. Sin: refc-
tio; restittio; instaurtio. Uso: - econmica,
responsabilizar: responsalitatem vel respon- restaurtio oeconmica; - de una antigua cu-
sabilitatem iningere. bierta, restittio vetusti cuiusdam integu-
menti; - de una casa, restittio doms.
responsable: sust responsalis vel respons-
bilis, is m. Sin: auctor; moderator; sponsor, restaurado: refectus, a, um. Sin: restitutus;
responsor; (promotor de una empresa) alic- renovatus.
ius rei dux (vel auctor, vel caput, vel prin-
ceps); qui praestat liquem (que da garanta restaurador: restaurator, oris m. Sin: refec-
por uno) vel liquid (por algo); qui spondet tor; restitutor; repostor.
pro liquo (quien se hace garante de al-
guien). Uso: los - de la mala condicin de la restaurn, v. restaurante.
educacin, responsbiles de mala condicione
educationis; ser - de algo, liquid praestare; restaurante: caupona, ae f; caupnium, ii n.
liquid in se recpere; auctorem esse alicius Sin: refectria, ae f (taberna); taberna dever-
rei; hacer a uno -, ab liquo rationem ptere sria vel refectria; domus cenatria. Uso: -
// adj responsalis vel responsbilis, e. Sin: de hotel, centio, onis f; - chino, caupona si-
offcii sui cnscius (concienzudo); obnxius nensis; - musical, caupona msica; estar en
(culpable). Uso: ejercicio - de la paternidad un -, in caupona esse; ir al -, cauponam
y maternidad, responsalis paternitatis ac adire, ad cauponam deverti; quedar en un -,
maternitatis exercittio; de manera -, modo in caupona manere vel morari.
responsali.
restaurar: restaurare. Sin: reficere; reparare;
responsablemente: responsabliter. restitere; redintegrare.
940
retculo
941
retina
942
reumtico
retreta: (toque militar que se usa por la retrogradar: retrgradi. Sin: retrocdere.
noche para avisar a los soldados que se reco-
jan al cuartel) recptui signum. Sin: militaris retrgrado: retrgradus, a, um. Sin: a pro-
sonus recptui canens. gressione aversus; rerum novarum reprobator
vel osor; vterum rerum studiosus; misone-
retrete, v. excusado. sta, ae m.
943
reumatismo
944
revisionista
revendedor: propla, ae m. Sin: nstitor. reversible: (que puede usarse por el derecho
Uso: tienda de -, propola, ae f.; - de locali- o por el revs) reversbilis, e. Sin: verstilis,
dades, tesserarum vnditor iniquus. vertbilis, revertbilis; ad invertendum aptus
vel idneus.
reventa: iterata vendtio. Uso: - de localida-
des, vendtio tesserarum iniqua. reversin: revrsio, onis f. Sin: regrssio;
restittio.
reventar: (deshacer o romper aplastando
con violencia) eldere. Sin: protrere; rm- reverso: pars (partis f) aversa. Uso: - de una
pere; dirmpere; displdere // (fig, causar moneda, pars aversa alicius nummi.
gran dao a una persona) vexare liquem.
Sin: protrere // (estallar) rumpi. Sin: di- revs: (bofetada) lapa, ae f. Sin: inversa
rumpi. Uso: - de envidia, de rabia, invidi, manu percssio.
ir rumpi; - de risa, cachinnum tllere; risu
solvi. revestimiento: (accin y efecto de revestir)
indctio, onis f // (capa o cubierta con que se
reventn: rptio, onis f. Sin: dirptio. Uso: - resguarda o adorna una superficie) tegimen-
de neumtico, gummis dirptio. tum, i n. Sin: involucrum; operimentum.
reverdecer: (cobrar nuevo verdor) viridita- revestir: vestire vel revestire. Sin : cont-
tem resmere. Sin: vridem colorem recupe- gere; tgere.
rare // (renovarse o tomar nuevo vigor)
revivscere. Sin: revvere. revisar: recognscere. Sin: recognitioni (vel
exmini, vel eximinationi) trdere, subcere,
reverencial: reverentialis, e. Sin: revernti sbdere.
plenus; reverenter prestitus. Uso: temor -,
metus (-us m) reverentialis. revisin: (accin de revisar) revsio, onis f.
Sin: recogntio; inspctio; examen, mnis n;
reverenciar: reverntiam licui praestare. examintio; emendtio; corrctio. Uso: - m-
dica, explortio mdica; mdici inspctio; -
reverendsimo: reverentssimus vel reveren- de las cuentas, calculorum vel rationum re-
dssimus. Sin: dmodum vel perquam reve- cogntio; - de pruebas tipogrficas, recogn-
rendus. tio; - de un libro, libri emendtio.
945
revisor
Sin: rerum anteriorum (vel superiorum) re- commentrii; - literaria, litterarum recogntio
cognitionis fautor; (en lo poltico) rerum po- vel acta; commentrii ltteris excolendis; -
liticarum recognitionis fautor. muy difundida, vulgatssimi commentrii; -
oficial, commentrius officialis; - pequea,
revisor: revisor, oris m. Sin: recgnitor; exa- commentarolus; - porno, ephmeris obs-
minator; inspector. Uso: - de boletos, inspec- cena; - teatral, fabularum recogntio; la - La-
tor; perforator; - de cuentas, dispunctor; tnitas, commentrii, qui Latnitas
rationum cgnitor; inspector rei nummriae, inscribuntur; commentrii, quibus Latnitas
sive rerum nummariarum; - de tareas, de index, nomen, ttulus; commentrii Latinita-
pruebas de imprenta, corrector vel emenda- tis; la - Vox Latina, peridici commentrii,
tor. quibus est index Vox Latina; commentrii
Vocis Latinae; la - Macadam, commentrius
revista: (inspeccin exacta, examen deta- Macadam inscriptus.
llado) recogntio, onis f. Sin: inquistio. Uso:
pasar - a algo, liquid recognscere vel in- revistita: commentarolus, i m. Uso: - gr-
qurere // (inspeccin de la tropa, de los ca- fica, commentarolus nubeculatus; commen-
ballos, etc.) recnsio, onis f. Sin: recessus, us tarolus pictogrphicus vel scaenogrphicus.
m; lustrtio. Uso: - naval, nvium recogntio
vel recnsio; navalis decrsio; pasar - al ejr- revival: (retorno o reactualizacin de un es-
cito, exrcitum recensere, lustrare, recogns- tilo, de elementos o de temas artsticos del
cere; exrcits recensionem gere // pasado, o de modas consumistas de un pa-
(publicacin peridica) commentrius, ii m; sado reciente) renovatus vigor. Sin: renovata
commentrium, ii n. Sin: commentrius pe- vitlitas // Teatro nova in scaenam prodtio.
ridicus; commentrii peridici; acta peri- Sin: spectculum redintegratum, renovatum,
dica; recnsio; peridicum; recogntio; in prstinum restitutum.
chronogrphicon, i n. Uso: - semanal, quin-
cenal, mensual, bimestral, trimestral, cuatri- revivificacin: revivifictio, onis f. Sin: re-
mestral, commentrii peridici singulis viviscntia; ad novam vitam suscittio vel ex-
hebdomdibus, bis in mense (vel sexto d- cittio.
cimo quoque die), sngulis mnsibus, alternis
mnsibus, quater in anno (vel quarto quoque revocabilidad: revocablitas, atis f. Sin: re-
mense), ter in anno (vel quinto quoque vocbilis ndoles (-is f).
mense) diti; commentrii hebdomadrii, bis
mnstrui, mnstrui, bimestres, trimestres, revocable: revocbilis, e. Sin: mutbilis; pre-
quatrimestres vel quadrimestres; recnsio crius.
hebdomadria, bis mnstrua, mnstrua, bi-
mestris, trimestris, quatrimestris vel quadri- revocar: (anular una concesin, un man-
mestris; - bibliogrfica, librorum recnsio; - dato, una norma legal o una resolucin) re-
cientfica, scientiarum recnsio; (comment- vocare. Sin: rescndere; irritare; abrogare //
rium) peridicum scientficum; acta (-orum (enlucir o pintar de nuevo una pared) trulli-
npl) peridica scientfica; - deportiva, eph- zare. Sin: calce oblnere, illnere, perpolire;
meris lusria; recnsio rei athlticae; - ilus- trullizationem vel tectrium indcere. Uso: -
trada, ephmeris imagnibus ornata; una pared, paretem trullizare; paretem tec-
commentrius peridicus picturatus; - lin- trio polire vel expolire; pareti tectrium in-
gsticas mensuales, mnstrui linguarum dcere vel obdcere; - con yeso, gypsare; -
946
rezo
con una mano de blanco, dealbare; albo po- revolucionarismo: rerum evertendarum con-
lire vel expolire. slium vel stdium.
947
Rhodesia
gtio; deprectio; recittio // (oficio eclesis- (moral) sevritas, atis f. Uso: - cientfico, sub-
tico) sacrae vel horriae preces. Sin: horriae tilis rei (vel doctrinae) investigtio; - lgico,
precationes; divinum offcium. disserendi subtlitas.
948
risada
(hacer versos rimados) versus simliter des- rinlogo: rhinlogus, i m. Sin: rhinolgiae
inentes (vel cadentes) fcere; versus extremis cultor (que profesa la rinologa); rhinolgiae
sllabis consonantes fcere. peritus vel peritssimus (que tiene conoci-
mientos especiales de ella).
rimero, v. montn.
rinmetro: rhinmetrum, i n.
rinalgia: rhinlgia sive -alga, ae f. Sin: n-
rium dolor. rinoplastia: rhinoplstice, es f.
ring: (recinto redondo, pista para pruebas rinorrea: rhinorrhoea, ae f. Sin: nasi profl-
deportivas) tabulatum, i n Sin: tabulamen- vium.
tum; athletarum tabulatum // (cuadriltero
para el boxeo) pugilats suggestum (-i n) vel rinoscopia: rhinoscpia sive -scopa, ae f.
suggestus (-us m); pugilats vel pgilum pa- Sin: nrium inspctio; rhinoscpica inspc-
laestra; suggestus quadratus; suggestus qua- tio.
dratus et fnibus circumsaeptus.
ria: rixa, ae f. Sin: alterctio; iurgium.
rinitis: rhinites, is f. Sin: nrium inflamm-
tio. rin: ren, renis (gen pl renum vel rnium)
m. Uso: - artificial, ren artificiosus.
rinoceronte: rhinceros, tis (ac -otem vel
-ota) m. risa: risus, us m. Uso: - descompuesta, ca-
chinnus (-i m); cachinntio; - espasmdica,
rinofaringe: rhinopharynx, ngis f. sardnica, risus spsticus; - inextinguible,
magnus risus; cachinnalis risus; estallido de
rinofaringitis: rhinopharyngitis, dis f. Sin: -, effusus ac strepens risus; cachinnus //
rhinopharyngis inflammtio, exaspertio; caerse, desternillarse, morirse de -, risu
nrium fauciumque inflammtio. correre, mori, moriri, dirumpi; dissilire
risu; cachinno cncuti; causar - / mover, pro-
rinofona: rhinophnia sive -phona, ae f. vocar a -, risum movere, commovere, exci-
Sin: vox per nares dita; vox quae per nares tare, concitare; contener la -, risum tenere,
egritur. continere, compscere; convertir algo en ob-
jeto de -, liquid in risum vrtere; ser motivo
rinolaringologa: rhinolaryngolgia sive de - para uno, dare risum licui; rsui vel irr-
-loga, ae f. sui licui esse; licui risum praebere; tomar
algo a -, risu liquid excpere; tomar todo a -,
rinologa: rhinolgia sive -loga, ae f. Sin: mnia ad ridculum referre.
nrium (vel de nribus) doctrina, disciplina,
scintia; nrium stdium disciplinaque. risada, v. risotada.
949
risotada
risotada: cachinnus, i m; cachinntio, onis f. lerado, lento, celriter, pigre; con - regular,
aequa ratione ac tmpore; sin -, extra modum
ristra: restis, is (ac restim, restem; abl resti, // (disposicin peridica y armoniosa de
reste) f. Uso: - de ajo, restis llii, lii, hlii; - voces y clusulas en el lenguaje; proporcin
de cebollas, cepae vel cepis restis. simtrica de los tiempos fuertes y dbiles en
una frase musical) rhythmus, i m. Sin: mo-
ristre: lanza en -, hast protent, porrect, in- dultio; nmerus; nmeri, orum mpl; harm-
fest. nia; concnnitas; nmerus msicus; nmerus
modusque; numerorum modorumque rtio.
ritmar: modulari. Sin: rhthmice modulari; Uso: - libre, nmerus solutus; - potico, po-
rhythmo ditare; rhthmice ordinare; nmeris ticus nmerus; - quebrado, infracti et concisi
dispnere; certo nmero distnguere. nmeri; - regular, astrictus nmerus; - en la
prosa, orationis solutae nmeri; prosae ora-
rtmica: (ciencia del ritmo) rhthmica, ae f; tionis nmerus; con -, in nmerum; sin -,
rhthmice, es f. Sin: ars rhthmica; numero- extra nmerum.
rum rtio, ars, modertio.
rito: ritus, us m. Uso: - bizantino, byzantinus
rtmicamente: rhthmice. Sin: numerose; ritus; - demonaco, ritus daemonacus vel
concinne; ad (vel in) nmerum; ad (vel per) daemnicus; - paganos de expulsin de de-
nmeros; rhthmica ratione; ad rhythmi nor- monios, ritus pagnici daemoniorum expe-
mas. Uso: bailar -, in nmerum vel ad nme- llendorum; segn el - ortodoxo, ritu
ros saltare; cantar o tocar -, modulate (vel in orthodoxo.
modum) cnere; caminar, marchar -, nume-
rose incdere; hablar -, numerose (vel in ritornelo: (estribillo) v. esta voz // (trozo ins-
modum) dcere; alzar los brazos -, in nme- trumental que precede y a veces sigue un
rum tllere brachia vel bracchia. trozo de canto) proemium, ii n (obertura);
postcnium, ii n. Sin: repetitum cnticum
rtmico: rhthmicus, a, um. Sin: modulatus, (canto que se repite), repetendum cnticum
numerosus, concinnus. Uso: canto -, modula- (que ha de repetirse) // (verso intercalar;
tus (vel numerosus, vel modulatssimus) can- grupo de versos intercalares) versus (-us m)
tus; prosa -, numerosa ortio; no -, intercalaris; versus intercalares // repetir el
incompsitus; enormis; su prosa tiene caden- acostumbrado -, eandem cantilenam cnere.
cia -, eius ortio numerose cadit; disposicin Sin: adem semper decantare.
- de las palabras, verborum constrctio et
nmerus. ritual: (ceremonial) caerimniae, arum fpl //
(libro que contiene ritos) rituale, is n. Sin:
ritmo: (orden acompasado en la sucesin o liber ritualis; sacrorum rtuum liber // adj ri-
acaecimiento de las cosas) rhythmus, i m. tualis, e. Sin: rtuum prprius; ad ritus sacros
Sin: rtio; modus; certae vices. Uso: - biol- ttinens.
gico, rhythmus biolgicus; - biolgicos del
propio organismo, certae sui crporis vices; ritualismo: ritualismus, i m. Sin: nmia ob-
- del mundo, certae vices rerum; - naturales, servntia rtuum.
vices naturales; el acostumbrado - de tra-
bajo, sueta operandi rtio; el - de la vida, ritualista: ritualista, ae m. Sin: ritualismi
vitae rhythmus vel fluxus (-us m) // con - ace- sectator, fautor; rtuum studiosus, peritus,
950
rodar
951
rodeo
rodeo: rodeo: (accion de rodear) circitus, Sin: phalangae, arum fpl. Uso: - compresor,
us m. Sin: circumdtio, onis f // (camino ms cylindrus premens // (de mquina de escri-
largo o desvo del camino derecho) flexus, us bir) cylindrus. Uso: cabeza derecha, iz-
m. Sin: circitus, us m; a recta via deflctio // quierda del -, caput dextrum, laevum
(deporte que consiste en montar a pelo po- cylindri.
tros salvajes o reses vacunas bravas y hacer
otros ejercicios) spectculum equestre // (reu- rodio: rhdium, ii n.
nin del ganado mayor para reconocerlo o
para contar las cabezas o para cualquier rododendro: rhododendrum vel rhododen-
otro fin) circitus quitum // (modo ambiguo dron, i n.
de decir una cosa por medio de indirectas)
anfractus, us m. Sin: ambages, is f; verborum rodrign: pedamen, mnis n; pedamentum, i
vel orationis anfractus. Uso: con rodeos, per- n. Sin: adminculum.
plexe vel oblique; sin rodeos, simplciter, sin-
cere, aperte; missis ambagibus; andar con rogacin: (accin de rogar) rogtio, onis f.
rodeos, ambgibus uti; circumlocutinibus Sin: supplictio // rogaciones (letanas en
uti; per circumlocutiones verba fcere; con procesiones pblicas) rogationes, um fpl.
rodeos, perplexe; oblique; sin rodeos, simpl- Sin: arvalis vel arvorum lustrtio; ambarvalis
citer; sincere; aperte; missis ambagibus // lustrtio.
buscar rodeos, moras nctere. Sin: rem
cllide differre. rogativa: ad Deum supplictio vel deprectio
// rogativas, rogationes, um fpl. Sin: litana,
Rodesia, v. Rhodesia. ae f; litanae, arum fpl; preces rogatriae vel
pblicae. Uso: - para pedir la lluvia, ad im-
rodilla: genu, us n. Uso: de rodillas, psitis petrandam pluviam pblicae preces; celebrar
(vel flexis, vel inclinatis) gnibus; gnibus las -, litanas celebrare, gere, pergere.
submissis; inflexo genu; gnibus nixus; caer
de rodillas, gnibus se devlvere; pronis g- rogatorio: rogatrius, a, um. Sin: rogationis
nibus cdere; procmbere genu sive gnua; (gen); ad rogationem spectans.
gnua pnere licui (ante alguien); doblar la
-, hincarse, ponerse de rodillas, v. arrodi- rojear: el - de las cumbres alpinas, iugorum
llarse; estar de rodillas, gnibus niti; gnua Alpinorum rubor (-ris m).
subsdere // (pao basto u ordinario que sirve
para limpiar) pannus vel pnnulus, i m. Sin: rojete, v. colorete.
gusape, is n; gusapum, i n; abstersrius
pannculus. rojo: (radical, revolucionario) russatus, a,
um // sust (ssecla) rsseus vel russatus, i m.
rodillazo: genu ictus (-us m). Uso: los -, russati, orum mpl; la faccin de
los -, russata fctio.
rodillera: (cosa que se pone para comodi-
dad, defensa o adorno de la rodilla) genuale, rol: (rollo) v. esta voz // (papel, funcin) par-
is n. tes, ium fpl. Sin: munus, nris n // (lista o
enumeracin) index, dcis mf.
rodillo: (cilindro que se hace rodar para
allanar y apretar la tierra) cylindrus, i m. rollo: rtulus, i m. Sin: volumen, mnis n;
952
romntico
scapus, i m. Uso: - de papel, chartae (vel cogitandi agendique rtio. Uso: apego a la -,
chartarum) rtulus vel volumen; plagularum cathlicae romanitatis stdium.
scapus; chartarum glomus (glmeris n) // -
fotogrfico, pellcula photogrphica // (ca- romanismo: (entusiasmo por Roma) roma-
rrete cinematogrfico) volbilis discus cine- nismus, i m. Sin: rerum romanarum stdium;
matogrphicus. favor in romanum nomen // (conjunto de ins-
tituciones, cultura o tendencias polticas de
ROM, abrev. de read-only-memory (In- Roma) v. romanidad // (vocablo del dialecto
form): memria fixa. romano) vox romanae dialecti.
romnico: romnicus. Uso: estilo -, stilus ro- romntico: (concerniente o relativo al ro-
mnicus. manticismo o que participa de sus cualida-
des) romnticus, a, um. Sin: ad
romanidad: romnitas, atis f. Sin: res roma- romanticismum prtinens // (partidario del
nae; mores et instituta Romanorum; spritus romanticismo) romanticismi (vel scholae ro-
romanus; ndoles romana; qulitas antiqui mnticae) ssecla vel fautor. Uso: los -, ro-
cultus romani; Romanorum instituta leges- mntici, orum mpl // (novelesco, romanesco)
que; Romanorum cogitandi agendique rtio commentcius, a, um. Sin: fictus // (sentimen-
// (en sentido catlico) cathlicae romanitatis tal) mollis, e. Sin: mollculus; suavis; tener;
instituta ac mores. Sin: romana et cathlica tener atque mollis. Uso: espritu -, molle pec-
953
romanza
tus; seorita -, mollis puella; - como soy, qu fex (-fcis mf) ncibus frangendis.
mollti sum nimi; hay en su nimo algo -,
tnerum quiddam atque molle inest in eius rompeolas: moles (-is f) fluctfraga. Sin:
nimo // (dicho de lugar: ameno, delicioso) moles flctibus obiecta, oppsita , restans.
amoenus. Sin: blandus. Uso: localidad -,
locus amoenus; playas y costas -, amoenita- rompeviento: tuncula vento arcendo vel
tes ltorum et orarum. prohibendo.
romanza: romnticum carmen. Sin: suave ron: rhmium, ii n. Sin: rhumum; cnneus;
cnticum; carmen flbile, cmmovens; cntio scera nutica.
melda vel permulcens; carmen commoven-
dis nimis aptum. roncador: adj ronchans vel rhonchans ; ron-
chissans. Sin : stertens; proflans; ronchsonus
rombo: (figura geomtrica) rhombus, i m. // (pez marino) sparus cntharus.
Sin: sctula, ae f // (rodaballo) rhombus, i m.
roncar: roncare, ronchare, rhonchare, ron-
romboidal: rhomboidalis, e. Sin: scutulatus; chissare. Sin : strtere; proflare; ronchos
rhombi vel sctulae instar. dere; dormiendo ronchos dere.
954
rosmarino
ropera: (la que cuida de la ropa de una co- roseta: zeae granum inflatum. Sin: zeae
munidad) vestplica vel vestspica, ae f. granum tostum, frictum, igne inflatum.
ropero: (armario) vestirium, ii n. Sin: ar- rosetn: roso, onis m. Sin: fenestra instar
mrium vestirium; arca vestiria. Uso: - de rosae; rosceum ornamentum; fenestra circu-
pared, vestirium pareti insertum; v. alacena laris colmnulis exornata.
// (el que cuida de la ropa de una comunidad)
vestspicus, i m. rosmarino: ros (roris m) marinus.
955
rosoli
rostro: vultus, us m. Sin: os, oris n; fcies, i rotocalcografa: rotochalcogrphia sive -gra-
f. Uso: - descompuesto, alterado, vultus dis- pha, ae f. Sin: rotochalcogrphicus processus
tortus; vultus distortus ac perturbatus; - her- (-us m).
mtico, vultus hermticus; - melanclico, os
in maesttiam flexum. rotocalcogrfico: rotochalcogrphicus, a,
um.
Rota: (tribunal de la corte romana) Sacra
Rota. Sin: Sacra Romana Rota; Ecclsiae rotograbado: heliogrphia sive -grapha, ae
Conslium ltibus iudicandis. Uso: auditor de f. Sin: heliogrphica ars, incsio, imago.
la -, auditor vel advocatus Sacrae Romanae
Rotae. rotonda: (edificio, sala o cenador de planta
circular o semicircular) holus, i m // (plaza
rotacin: (de disco) cursus, us m. Sin: rot- circular) rea orbiculata.
tio.
rotor: (parte giratoria de una mquina elc-
rotacismo: rhotacismus vel rhotacismos, i trica o de una turbina) rotatrium, ii n. Sin:
m. mchina rotalis.
956
rueda
957
rufin
rufianesco: lennius, a, um. Sin: lenonis vel rumba: rumba, ae f. Sin: salttio cubana.
lenonum (gen); ad lenocnium ttinens.
run (Inform), ejecutar, realizar las operacio-
rugby: harpasti ludus. Sin: harpastildium; nes especificadas por un programa de un or-
ludus pilae ovatae; ludus follis ovati. denador: operari. Uso: the program is
running, programma operatur; run a pro-
rugoso: rugosus, a, um. Sin: ruginosus; rugis gram, fac ut programma operetur // (sust,
plenus, bsitus, sulcatus; cute contract de- running) opertio, onis f // (cadena, serie de
formis. datos) catena, ae f.
ruibarbo: rhabrbarum vel rabrbarum, i n. runa: (cada uno de los caracteres que em-
Sin: rheubrbarum; reupnticum; rhaeum. pleaban en la escritura los antiguos escan-
dinavos) runa, ae f.
ruido: strpitus, us m. Sin: crpitus, us m;
fragor, ris m; stridor, ris m. Uso: - parsito rnico: rnicus, a, um.
(en la radio), undae radiophnicae interrup-
tae vel perturbatae; meter -, strpere. rupia: (unidad monetaria de la India) rpia,
ae f. Sin: nummus ndicus.
ruina: (accin de caer o destruirse algo)
runa, ae f // (prdida grande de los bienes de ruptura: ruptura, ae f. Sin: fractura; frctio //
fortuna) fortunae naufrgium. Uso: - de su fig violtio, onis f. Sin: intermssio, repudi-
patrimonio, patrimnii (vel rei familiaris) tio, onis f; (- de relaciones amistosas) dirp-
naufrgium // ruinas, escombros, paritinae, tio; alientio; discrdia. Uso: - de un
958
rutina
rustir, v. asar.
959
S
sbado: sbbatum, i vel sbbata, orum n. Sin: sabidillo: adj erudtulus, i m // sust sctulus,
dies sbbati vel Saturni. Uso: - santo, prael- i m. Sin: littrio, onis m.
dium anastsis Dmini Nostri; misa del -
santo, sacrum sollemne ob praeldium anas- sabihondo o sabiondo: adj inanem doctri-
tsis Dmini Nostri; observancia del -, sab- nam ostentans // sust scolus, i m. Sin: rro-
batismus; sbbati observntia; observar el -, gans; doctrinae ostentator, iactator; inanis
sabbatizare; sbbatum clere. (vel vcuae) doctrinae ostentator.
sabana: tesca vel tesqua, orum n. sablazo: (golpe y herida de sable) acnacis
ictus (-us m). Sin: ensis falcati ictus; incurvi
sbana: lnteum, i n. Sin: linteamen, mnis gldii ictus. Uso: dar sablazos, falcato ense
n; lecti lnteum vel linteamen; strgulum; ln- perctere, cedere, ferire, fdere, confdere;
teum strgulum; cubiculare lnteum. Uso: - incurvo gldio ferire.
santa, Sancta Sindon (-nis f); Sacrum Ln-
teum. sable: acnaces, is (ac -em vel -en) m. Sin:
falcatus ensis vel gldius; ensis vel gldius
saban: (en las manos) ulcus (-cris n) ex incurvus.
hiberno frgore. Sin: tumor ex hiberno fr-
gore; tumor a frgore; ulcus a frgore; ulcus sabotaje: iniria, ae f (accin contra el dere-
quod fit ex frgore hiberno; vtium frgoris; cho); interpelltio, onis f (molestia); mora, ae
(en los pies) prnio, onis m; pernculus vel f ( retardo); impedimentum, obstculum, i n
perninculus, i m. (obstculo); communis peris intercssio vel
corrptio; occulta evrsio; occulta vel frau-
saber: (conocer) scire. Sin: novisse (perfecto dulenta vasttio; occulta ac dolosa vasttio.
con valor de presente). Uso: - de memoria,
memri liquid tenere; - de odas, fam li- saboteador: interpellator, oris m. Sin: inter-
quid accepisse; - de buena fuente, certis auc- cessor; morator; impedtor; obstructor; occul-
tribus liquid comperisse; hacer - algo a tus vastator, eversor, direptor; peris
alguien, liquem certiorem fcere de liqua intercessor vel interpellator; qui opus inter-
re; no sabe qu hacer, incertus est quid agat; cedit vel interpellat.
quin sabe esto?, quis hoc scit?; quin
sabe explicar esto?, quis hoc explicare scit?; sabotear: occulte vel fraudulenter evrtere,
sin saberlo, nsciens vel imprdens, entis; a -, pervrtere, vastare, direre, dirpere, inter-
sclicet // (dicho de una cosa, tener sabor) - pellare. Sin: occulte doloseque evrtere (per-
a, spere vel respere liquid. Uso: el vino vrtere ...); eversione dolose affcere;
sabe a pescado, vinum rsipit piscem // (oler communi peri adversari (vel detrimentum
a) olere vel redolere liquid, vel liqua re, vel afferre); secreto impedire vel disturbare.
ex liqua re. Uso: sabe a azafrn, olet cro-
cum; sabe a azufre, slphure olet; nada tiene sabueso: segsius, ii m. Sin: canis segsius,
que sepa a la Academia, nihil olet ex Acade- venator, indagator, vestigator.
ma.
960
saco
961
sacra
962
salame
saeta: (manecilla del reloj) v. saetilla. sal: sal, salis mn. Uso: - marina, sal marti-
mus; - gema, sal fosscium; - de cocina, sal
saetera: (aspillera para disparar saetas) fe- coquinrium; ntrium chloratum.
nestella in rcubus. Sin: eiaculandis sagittis
apta fenestella // (ventanilla estrecha de las sala: aula, ae f. Sin: conclve, is n; oecus, i
que se suelen abrir en las escaleras y otras m; diaeta, ae f. Uso: - consistorial o del con-
partes) angstior fenestella. sistorio, aula consistorialis; - operatoria, - de
operaciones, chirurgum; aula operatria;
saetilla: (manecilla del reloj) lancola, ae f. sala chirrgica; - de audiencia, auditrium; -
Sin: gnomon, nis m; index, dcis m. de las audiencias, admissionum aedes (-is f);
- de baile, saltatrium; aula saltatria; oecus
safari: africana ventio vel expedtio. saltatrius; - de cine, cinematographi aula;
theatrum cinematogrphicum; - de concier-
safra, v. zafra. tos, odum, i n; theatrum msicum; - de con-
versacin, xedra; - de descanso, diaeta
saga: (hechicera) saga, ae f. Sin: sgana // quietis vel requietis; diaeta relaxationis vel
(leyenda mitolgica de la antigua Escandi- remissionis (nimi); - de entrada, adduct-
navia) saga, ae f. Sin: fbula mthica. rium; - de espera, procoeton, nis m; prooe-
cus (-i m) praestolatrius; conclave (-is n) vel
sagita: sagitta, ae f. trium exspectatrium; exspectntium ex-
drium; oecus vel conclave exspectntium; -
sagitario: adj sagittarius, a, um // sust sagit- de estar, xedra, ae f; - de estudio, stdium;
trius, ii m. - de fumar, fumrium; - de hospital, cubit-
rium; - de lectura, oecus lectionis; legntibus
Sagitario: (signo zodiacal) Sagittrius, ii m. xedra; - de las mquinas o de los motores,
machinationum cubculum; - de masajes,
sagrario: (parte interior del templo, en que oecus aliptarum; - de prensa, sedes vel oecus
se reservan o guardan las cosas sagradas, diurnriis docendis vel edocendis; - de pri-
como las reliquias) sacrrium, ii n. Sin: sa- meros auxilios, locus promptae curationis; -
cellum; sacer recessus (-us m); locus, in quo de profesores, oecus magistrorum; - de recibo
res sacrae ponuntur. Uso: fig, - del alma, p- o de visitas, cubculum vel conclave salutat-
netral (-lis n) vel penetrale (-is n) nimi; - rium; - de recreo, diaeta recreatria; diaeta
de la conciencia, ntimi sensus mpl; - de la delectationis vel delectamenti; - para televi-
familia, ntima famliae coninctio // (lugar sin, diaeta televisria, televisualis, televisio-
donde se guarda y deposita a Cristo sacra- nis.
mentado) tabernculum, i n.
salamandra: (ser fantstico) salamandra, ae
Sahara: Shara vel Sahara, ae f. Uso: - Es- f // (especie de calorfero de combustin
paol, Shara Hispnica; del -, saharensis, e. lenta) lacnicum anthrcinum.
963
salamn
salario: salrium, ii n. Sin: merces, edis f; sti- salero: salinum, i n. Sin: concha salis; cn-
pndium; operariorum merces. Uso: - bajo, chula salria.
mercdula; - intermedio, salrium interm-
dium; - mnimo, salrium mnimum; merces salesiano: adj salesianus, a, um. Uso: Socie-
mnima; precios de los -, prtia mercedum. dad -, Salesiana Sodlitas; Pia Socetas Sale-
siana Sancti Ioannis Bosco; Socetas Sancti
salazn: salsugo, gnis f. Sin: salsamentum. Francisci Salsii // sust salesianus, i m. Sin:
Uso: pescado en -, pisces saliti; vendedor de sodalis vel scius salesianus; Societatis
-, salsamentrius. Sancti Francisci Salsii sodalis.
964
salsera
965
saltadero
rium, ii n. Sin: iuris capdo (-dnis f). los, pro sngulis equis, aut equis per manpu-
los impedimenta superntibus, magnum
saltadero: locus ad saliendum aptus. Sin: premium delatum, propsitum, datum, tri-
locus sltibus faciendis vel dandis. butum // dar un - mortal, cernuare; cpite de-
orsum psito vel misso saltare; ejercitarse en
saltador: (persona que tiene oficio o ejerci- el -, saltu se exercere; pegar un -, saltum
cio en que necesita saltar) saltator, oris m. dare, dere, fcere; superar de un -, saltu su-
Sin: desultor. Uso: - con esques, desultor perare // (cascada de agua) aquae deiectus,
nartatrius. lapsus, prolapsus, us m. Sin. aqua cadens.
Uso: - del Nigara, deiectus Nigarae.
saltamontes: mantis (-tdis f) religiosa. Sin:
insectum oranti smile. saltuario: interruptus, a, um. Sin: intermis-
sus; non contnuus.
saltar: salire in + ac. Sin: desilire vel exsilire
ex (vel de) + abl, ad + ac; transilire (- por en- salud: valetudo, dnis f. Sin: salus, tis f.
cima de) + ac. Uso: - al cuello de uno, in Uso: - buena, bona (vel cmmoda, vel nte-
collum alicius invdere; collum alicius gra, vel firma, vel prspera) valetudo; - deli-
amplexu ptere; - de alegra, exsultare; gu- cada, tnuis (vel minus cmmoda, vel
dio exsultare; nmia voluptate gestire; - a la imbecillior) valetudo; - mala, non bona (vel
vista, apparere; manifestum esse // (omitir) infirma, vel aegra, vel incmmoda) valetudo
omttere vel mttere. Sin: praetermttere; // -!, salve!; salvus sis!; felciter tibi!; a tu -!,
praeterire; missum fcere. Uso: - palabras, a la - de usted , bene te!, bene tibi!; a vues-
verba praetermttere; - la comida, abstinere tra -!, a la - de ustedes!, bene vos!, bene
se cibo. vobis! ; cmo va su -? quam vales? qua es
valetdine? // beber, brindar a la - de uno, v.
salterio: psaltrium, ii n. Sin: liber psalmo- brindar; cuidar de su -, valetdini indulgere,
rum. inservire, peram dare, prcere; descuidar la -,
valetdinem neglgere; parum valetdini
salto: saltus, us m. Uso: - mortal, saltus c- prcere; desearle a uno buena salud, salutem
pite deorsum psito; - triple, saltus ternus; - licui precari, liquem salvere iubere; la -
a pie juntillas, saltus iunctis pdibus; - a pier- disminuye, valetudo decrescit; estar bien de -,
nas abiertas, saltus crribus varicatis; a sal- gozar de buena -, bene vel recte valere; bona
tos, a brincos, saltuatim; assultim; subsultim, valetdine frui; prspera valetdine esse;
exsultim; saliendo; saltitando; - con esques, gozar de perfecta -, vender o verter -, ptime
desultura nartatria; de un -, saltu; - de al- vel pancrtice valere; ntegra valetdine esse;
tura, saltus in altum vel in altitdinem; - del esse incorrupta sanitate; ptima valetdine
caballo, saltus eclei; - de frente, saltus recto uti; no estar bien de -, infirma valetdine
crpore; - de lado, saltus a ltere; - de longi- esse; aegra esse valetdine; valetdine in-
tud, saltus in longum vel in longitdinem; - cmmoda esse; perder la -, valetdinem
de longitud con impulso, saltus in longum amttere; recuperar la -, sanari, consans-
mpetu capto; - de prtiga o con garrocha, cere; valetdinem recuperare vel reciperare;
saltus perticrius, perticalis, perticatus; saltus sanitatem recpere; tener poca -, tener una -
hastili sustinente; hastae innixum salire; - al delicada, tnui esse valetdine
o en el agua, saltus in aquam // gran premio
de - individuales, o por equipos, de obstcu- saludar: salutare. Sin: valedcere; consalu-
966
salvoconducto
tare; persalutare; salutem dcere, dare, ferre, salus, utis f // (consecucin de la gloria y
afferre, portare, mandare. Uso: - afectuosa- bienaventuranza eterna) salvtio, onis f.
mente, cordialmente, benigne (vel blande, vel
blndius) salutare; - a uno en nombre de salvado: furfur, ris m. Sin: purgamentum.
otro, salutem dcere licui nmine alicius; Uso: pan de -, furfreus panis.
licui alicius salutem nuntiare; - oficial-
mente a uno, licui officiliter valedcere; - a salvador: servator, oris m. Sin: conservator;
uno por escrito, salutem licui scrbere; - con salutis auctor, effector; soter, ris (ac -era m);
la voz, con la mano, con sea, voce, manu, qui salutem dat, dedit, etc.; tambin salvator
nutu salutare; - inclinando la cabeza, incli- con referencia a Jesucristo. Uso: Jesucristo,
nato cpite salutare; saldalo de mi parte, - del gnero humano, Iesus Christus humani
illum verbis meis saluta; te saludo, salve; sal- gneris salvator, servator, sospitator; nuestro
vus sis; te salvere ibeo; despus de salu- -, Christus nostrae salutis auctor; Christus qui
darse, salute data acceptaque. nos servavit.
saludo: salus, utis f. Sin: saluttio; persalu- Salvador (El): Salvatria, ae f. Uso: Rep-
ttio. Uso: - de bienvenida, saluttio gaudia- blica del -, Salvatoriana Respblica.
lis; extremo -, supremum vale; - cordiales
(frmula de cortesa al terminar una carta), salvadora: servatrix, icis f. Sin: salutis auc-
multam salutem! // devolver el -, liquem re- trix (-cis f); sospitatrix; sspita.
salutare; enviar un -, salutem mttere, man-
dare, impertire ; enviar mil -, los ms salvadoreo: adj salvatorianus, a, um // sust
cordiales -, multam salutem licui impertire; Salvatorianus, i m.
licui salutem plrimam impertire; licui sa-
lutem plrimam et plenssimam impertire; salvamento: conservtio, onis f. Sin: salv-
hacer el - militar, salutationem more militari tio; incolmitas.
fcere; llevar los -, salutem ferre, afferre,
nuntiare. salvar: (librar de un riesgo o peligro, poner
en seguro) servare. Sin: conservare; salvum
salva: (saludo hecho con disparo simultneo fcere; liberare // salvarse, salvari. Sin: sal-
de varias piezas de artillera) tormentria vum feri; perculum vitae effgere; (e) per-
consaluttio. Sin: tormentorum explosiones culo vitae evdere; se (e) perculo vitae
honoris caus; tormentorum strpitus (vel erpere // (dicho de Dios: dar la gloria y bien-
fragor, vel crpitus) salutandi caus emissus; aventuranza eterna) salvare.
saluttio tormentorum bellicorum fragre
facta. Uso: resuenan reiteradas - de caones, salvavidas: salutis cngulum. Sin: orbis s-
tormenta plrimis emissinibus salutis caus breus; gmmeus crculus vel orbis. Uso: in-
rsonant // - de aplausos, mximus plausus; flar el -, gmmeum orbem re inflare vel
la sala reson de una - de aplausos, a cuncto tumefcere.
consessu plausus est mltiplex datus.
salvilla: scutella, ae f. Sin: subcuppa; patella
salvabarros, v. guardabarros. vel ptina suppositria.
967
samaritano
data; scriptum fidem pblicam dans. Uso: de mujer, soccus mulebris; en, con sanda-
gracias al -, fide pblica interpsita; conce- lias, crepidatus, soleatus; el que hace o vende
der un - a alguien, fidem (pblicam) licui sandalias, solerius, ii m; sandalirius; po-
dare; obtener un -, fidem (pblicam) acc- nerse las -, sandlia (vel crpidas, vel sleas,
pere; pedir un -, fidem (pblicam) postulare. vel soccos) sibi indere; quitarse las -, sand-
lia dmere vel depnere.
samaritano, na: adj samaritanus, a, um //
sust Samarites, ae m; Samartida, ae vel Sa- sanda: (planta) ccumis, mris m. Sin: an-
maritis, tdis f // (dicho de persona que ayuda gria; citrullus; cucrbita angria; ccumer
a otra desinteresadamente) vir liberalis et be- citrullus // (fruto) angrium, ii n; melo (-nis
nficus; mulier liberalis et benfica. m) ndicus; cucmeris citrulli fructus.
sanativo: sanativus, a, um. Sin: saltifer; sa- sanear: ad sanitatem redcere. Sin: sanum
lutaris; salber. fcere. Uso: - una comarca, regionem insalu-
brem salubrem rddere vel fcere; - un te-
sanatorio: sanatrium, ii n. Sin: valetudin- rreno, incultum silvestremque locum cultum
rium; valetudinrium infirmis chrnicis. Uso: fertilemque rddere; - pantanos, paludes sa-
- de recuperacin, recreatrium. lubres rddere; palstria loca exsiccare in ar-
vorumque formam redgere // fig, - las
sancin: (pena) poena, ae f. Sin: lex poenalis costumbres, mores ad virtutem conformare.
// (autorizacin o aprobacin) snctio, onis. Sin: mores in mlius commutare.
Sin: actus (-us m) sanciendi; ratihabtio.
sangrar: (tr, abrir o punzar una vena y ex-
sancionador: confirmator, oris m. traer sangre con fines teraputicos) licui
venam ferire, aperire, incdere; licui sngui-
sancionar: (dar fuerza de ley a una disposi- nem e (vel a, vel de) venis detrhere, ded-
cin) sancire. Sin: statere; decrnere // (au- cere, haurire // (intr, arrojar sangre)
torizar o aprobar) probare vel approbare. snguinem emttere.
Sin: admttere; confirmare // (aplicar una
sancin o castigo) punire. Sin: multare; sangre: sanguis, gunis m. Sin: cruor, oris m.
poen liquem multare vel affcere. Uso: relativo a la -, haemticus.
968
saque
trctio // (fig, gasto continuo sin compensa- gere et celebrare dies festos.
cin) immdicus sumptus depromptus. Sin:
immoderata pecniae erogtio. santiguarse: signo crucis signari vel se sig-
nare.
sanidad: snitas, atis f. Sin: valetudo, dnis
f. santimonia: (cualidad de santo) v. santidad.
sanitario: sanitrius, a, um. Sin: medicnus; santo: adj (de especial virtud y ejemplo)
ad sanitatem prtinens. Uso: agentes -, vale- sanctus, a, um // (sagrado, consagrado)
tdinis operrii; sanitatis opfices; boletn -, sacer, sacra, sacrum // sust sanctus homo
v. boletn; cordn -, loci obstrctio valetdi- (-mnis m). Sin: divus vir. Uso: los - , sancti,
nis caus; estructuras -, institutiones sanita- orum mpl; - del cielo, caeles, ltis, caelcola ,
tis; personal -, valetdinis curatores. ae m; caelestis ncola // - y sea, tssera. Uso:
dar el - y sea, tsseram dare.
San Salvador: (repblica) Salvatoriana Res-
pblica // (ciudad) Soterpolis, is f. Santo Domingo: (repblica) Dominiciana
Respblica // (ciudad) Dominicpolis, is f.
snscrito: adj snscritus, a, um. Sin: sns-
chratus; sanscrticus; ndicus; Indorum (gen) santn: (hombre que profesa vida austera y
// sust lingua snscrita, snschrata, sanscr- penitente fuera de la religin cristiana) as-
tica. Sin: antiquorum Indorum sermo. ceta non christianus // (coloq, hombre hip-
crita o que aparenta santidad) pietatis
santabrbara: receptculum navale armo- simulator.
rum.
santuario: sancturium, ii n. Sin: sacra
Santa Klaus: sanctus Nicolaus. aedes; templum; locus sacer; sacrrium .
Uso: fig, en el - de la conciencia, in interiore
Santa Sede: Sancta Sedes (-is f). nimi sacrrio.
santidad: snctitas, atis f. Sin: sanctimnia; santurrn: (nimio en los actos de devocin)
sanctitudo, dnis f. in externis pietatis ctibus nmius // (gaz-
moo, hipcrita que finge ser devoto) pietatis
santificacin: sanctifictio, onis f. simulator vel ostentator. Sin: religionis osten-
tator; superstitiosae pietatis ostentator; pieta-
santificador: sanctificator, oris m. Sin: sanc- tis spciem prae se ferens; simulator;
titatis effector, dator, largitor. hypcrita; fictor; fallax; duplex.
santificante: sanctficans, antis. Sin: sanct- santurronera: simulata petas. Sin: religio-
ficus; sanctum effciens. nis ostenttio vel simultio.
969
saqueador
sarcasmo: (burla sangrienta, irona mordaz sardo: (de Cerdea) sardus, a, um. Sin: sar-
y cruel) acerbus (vel contumeliosus, vel mor- diniensis, e; sardus // (hab) Sardus, i m //
dax) irrisus (-us m); acerba (vel contume- (lengua -) lingua sarda. Sin: lingua sarda,
liosa, vel mordax) irrsio; verborum acrbitas, sardiniensis, Sardniae.
diccitas, aclei (-orum mpl). Uso: pinchar
a uno con sarcasmos, liquem crpere salse sardnica o sardnice: sardnicha, ae f; sr-
dictis (vel verborum acleis, vel convciis) // donyx, chis f.
Ret sarcasmus vel sarcasmos, i m. Uso: con -,
v. sarcsticamente. sardnico: sardnius vel sardnicus, a, um.
Sin: acerbus; amarus; contumeliosus; mor-
sarcsticamente: acerbe. Sin: contumeliose; dax; malignus.
mordciter.
sarga: (tela) serga, ae f. Sin: srica.
sarcstico: acerbus, a, um. Sin: mordax, acis;
aculeatus; dicax, acis. Uso: palabras -, sargento: ptio, onis m. Sin: ptio pedestris;
acerba (vel salsa, vel amara) dicta. praefectus manipularis vel manipulrius;
summus decriae instructor Uso: - primero
sarcfago: sarcphagus, i m vel sar- de infantera, ptio maior pedester; - de arti-
cphagum, i n. llera, ptio tormentrius; - de gendarmera,
praefectus manipularis mlitum a pblica tu-
sarcolema: sarcolemma, tis n. Sin: muscu- tela.
lorum membrana vel tgumen (-mnis n), teg-
mentum, tegimentum, tegumentum. sarna, v. acariasis.
970
save
ae f. Sin: sartrix, cis f; sarcinatrix, cis f. satrico: adj satricus, a, um // sust satricus,
i m. Sin: satirgraphus.
sastre: vesttor, oris m. Sin: vstifex, fcis m;
vestficus. Uso: - remendn, sarcinator. satisfaccin: (reparacin de un agravio) sa-
tisfctio, onis f. Uso: pedir - de una injuria,
sastrera: (oficio de sastre) ars vestiria. Sin: iniriam vindicare // (expiacin de la culpa)
vestficis ars // (taller de sastre) vestificna, satisfctio culpae. Sin: purgtio // (presun-
ae f. Sin: vestifcium; officina vestiria; vs- cin) arrogntia, ae f. Sin: iacttio; suprbia;
tium officina; sarcinatoris officina; sartoris nmia sui confidntia // (vanagloria) inanis
opifcium. glria. Sin: glorola; eltio; innitas; vnitas
// (confianza o seguridad del nimo) confi-
satn, satans: Satan m indecl. Sin: stanas, dntia, ae f. Sin: fidcia; sui confidntia //
ae m. (cumplimiento del deseo o del gusto) satis-
fctio, onis f. Sin: adimpltio; delecttio,
satnico: satnicus, a, um. Sin: diablicus; oblecttio; gudium; laettia; suvitas // (una
satansticus // fig nefandus; nefrius. de las tres partes del sacramento de la peni-
tencia) satisfctio, onis f.
satanismo: satanismus, i m. Sin: cultus sat-
nicus vel daemonacus. satisfacer: (pagar enteramente lo que se
debe) creditori satisfcere // (hacer una obra
satelital: satellticus, a, um. que merece el perdn de la pena debida) ex-
piare. Sin: purgare; satisfcere // (aquietar y
satlite: satelles, ltis m. Uso: - artificial, te- sosegar las pasiones del nimo) sedare. Sin:
lesatelles; satelles artificialis, artificiosus, placare // (dar solucin a una duda o a una
factcius, arte factus; luna artificialis, artifi- dificultad) respondere. Sin: satisfcere //
ciosa, arte facta; - artificial de reconoci- (deshacer un agravio u ofensa) iniriae (vel
miento, satelles artificiosus speculatrius; - de iniri) satisfcere licui.
comercial, telesatelles commercialis; - de co-
municaciones, satelles telecommunicatrius; strapa: strapa, ae m. Sin: strapes, ae vel
va -, ope satllitis artificialis; - con una pe- strapes, is m.
rrita a bordo, satelles ctulam cntinens //
lanzar un -, satllitem procere vel propllere; saturacin: saturtio, onis f. Sin: satritas;
el - gira en el espacio, arte factus satelles per satetas; plnitas.
inane fertur, vel per caelstia sptia circum-
gitur. saturnismo: saturnismus, i m.
satn: rasum, i n. Uso: - de seda, rasum sri- sauce: salix, cis f. Uso: - llorn, salix babi-
cum. lnica.
satinado: levigatus, a, um. Sin: levis factus; sauna: vaporrium, ii n. Sin: blneum vap-
levitate donatus. reum.
971
saxofn
servare. Sin: (data in disco) repnere. secador: instrumentum siccatrium. Sin: ex-
siccator, oris m. Uso: - de cabello, machnula
saxofn o saxfono: saxphonum vel saxo- favnia; flabellum favnii vel frici; instru-
phnum, i n; saxophnium. mentum flaturale (cpitis capillis siccandis);
manbrium capillorum siccficum, siccati-
saxofonista: saxophonista, ae m. vum, siccatrium.
saya: (falda) gonna vel gunna, ae f; dim gon- secadora: (mquina) mchina siccatria.
nella vel gunnella. Sin: lacnia; cstula; su-
bcula; stola; hypoznium; hemitnica secante: papel -, charta bbula.
inferior.
seccin: (cada una de las partes en que se di-
sayal, v. sayo. vide un conjunto de objetos) lculus, i m. Sin:
loculamentum; rgio; provncia. Uso: - de
sayo: sagum, i n. Sin: sgulum. calzado, calceamentorum lculus vel rgio; -
de discos, discorum lculus; - de los juguetes,
scan (Inform), escanear: scndere (pginam, crepundiorum loculamentum; - de libros de
imginem). ciencia ficcin, librorum de scintia fabulari
lculus; - de perfumes, unguentorum lculus;
scanner (Inform) aparato de teledeteccin, - de vestidos, vstium lculus // (parte de un
apparatus investigatrius. Sin: instrumentum escrito) pars, partis f. Sin: sctio, onis f;
exploratrium // (aparato que sirve para di- caput, ptis n (captulo); artculus (subdivi-
gitalizar un documento: texto o imagen) sin). Uso: en la primera - de este libro, in
scansrium, ii n. Sin: apparatus pticus ad le- sectione prima huius libri // (en los medios de
gendam imginem. comunicacin, espacio que se reserva para
un tema determinado) sctio, onis f. Uso: la
schilling: (unidad monetaria) scellinus, i m. - de propaganda, sctio rebus propagandis
vel evulgandis; sctio nntiis monitisque pro-
schola cantorum, v. capilla (cuerpo de can- pagandis // (cada una de las partes en que se
tores de alguna iglesia). divide una empresa, organizacin, etc.) pars,
partis f. Sin: sctio; administrtio. Uso: jefe
scotch: (whisky escocs) vschium scticum de -, caput partis; la - del puerto, administr-
// (cinta adhesiva) taenola glutinativa. tio ports.
screenmode (Inform): modus (imginem) ex- secoya: sequoia, ae f. Sin: vellingtnia gigan-
hibendi. ta.
972
sector
973
sectorial
974
segn
975
segundero
976
semforo
selenlogo: selenlogus, i m. Sin: lunae in- selvoso: silvosus, a, um. Sin: nemorosus; sil-
quisitor; rerum lunrium studiosus. vis frequens, refertus, plenus.
977
semana
978
senado
seminario: (casa para la educacin de los semita: Semita, ae m. Uso: perseguir a los -,
que se dedican al sacerdocio) seminrium, ii Semitas hostliter habere, consectari, vexare,
n. Sin: sacrum seminrium; sacrum ephe- exagitare, conflictare, lacssere; cum Semitis
bum; seminrium clericale vel sacerdotale. inimice (vel hostliter) gere.
Uso: - menor, mayor, seminrium minus,
maius; Pontificio - Regional Po XI, Pon- semtico: semticus, a, um.
tifcium Seminrium Regionale Pius XI //
(serie de conferencias sobre un tema deter- semitono: semitnium, ii n. Sin: hemitnium
minado) seminrium. Sin: seminrium aca- vel hemitnion.
dmicum. Uso: - de dos o tres das,
seminrium biduanum vel triduanum; - lati- semivivo: semivivus, a, um.
nos, seminria latina; seminarios de Latn
viviente, seminria Latinitatis vivae; par- semivocal: adj semivocalis, e // sust semivo-
ticipar en un -, seminrium participare. calis, is f; semivocale, is n.
seminarista: seminarista, ae m. Sin: (sacri) smola: (flor de harina) smila, ae f. Sin: si-
seminrii alumnus; sacri ephebi alumnus; milago, gnis f; silgo, gnis f; flos (floris m)
sacerdtii candidatus; sacrorum alumnus; farinae.
adulescens vel ivenis sacris initiandus; adu-
lescens ad sacerdtium instituendus; sacri senado: (edificio o lugar donde los senado-
ministrii tiro; ivenis sacrae miltiae tiro. res celebran sus sesiones) cria, ae f. Sin: se-
natus, us m // (los senadores) senatus, us m.
seminternado: diurni convicts domus. Sin: patres, um mpl; senatores, um mpl; sena-
torum collgium. Uso: sesin del -, senatus;
979
send
980
sentado
del sentimiento) lenis, e. Sin: mollis; tener; um. Uso: rganos -, rgana snsuum vel sen-
delicatus. Uso: ser de nimo -, molli nimo sria.
esse; ser demasiado -, molliore (vel tene-
riore) nimo esse; ser muy -, mollssimo sensorimotor: sensomotrius, a, um.
nimo esse // (fcil de conmover) qui (vel
quae) fcile commovetur. Uso: ser muy - a sensorio: (sensorial) v. esta voz // (centro de
algo, fcile liqua re commoveri; ser - a las las sensaciones) sensrium, ii n.
alabanzas, ludibus moveri; laudis stdio
trahi // (que impacta) magnus, a, um. Sin: sensual: (sensitivo) sensus (del sentido); sn-
gravis; haud medocris. Uso: una prdida -, suum (de los sentidos) // (relativo a los de-
haud medocris iactura; una mejora muy -, leites de los sentidos) ad corpus spectans.
magna in mlius muttio // (que causa o Sin: ad luxriam prtinens. Uso: los placeres
mueve sentimientos de pena o de dolor) acer- -, crporis voluptates; una satisfaccin pura-
bus, a, um. Sin: durus; gravis; dolorem ffe- mente -, voluptas, quae crpore tantum perc-
rens. pitur // (lujurioso) volupturius, a, um. Sin:
sensualis; libidinosus; lascivus; venrius vel
sensiblemente: (de forma que se percibe por venreus; dissolutus. Uso: amor -, libidino-
los sentidos) sensu vel snsibus. Sin: ita ut sus vel venrius amor; besos -, lasciva scula;
sensu prcipi possit // (notablemente) mag- hombre -, homo volupturius, libidinosus,
npere. Sin: valde; multum; dmodum; haud cupiditatum studiosus, (crporis) voluptti-
medicriter. bus dditus, ad crporis oblectamenta procli-
vis; tiene un temperamento muy -,
sensismo: sensismus, i m. Sin: doctrina pr- volupttibus plrimum tribuit.
fitens deas snsibus contineri; doctrina, quae
ex snsibus mnia oriri (vel mnia pendre) sensualidad: sensulitas, atis f. Sin: volup-
docet; eorum rtio (vel doctrina) qui in snsi- tas; voluptates; crporis voluptates vel oblec-
bus mnia reponunt. tamenta; libido, dnis f; libdines, um;
lascvia; dissoltio; voluptatum stdium.
sensista: sensista, ae m. Sin: sensismi secta-
tor vel ssecla; qui (quae) profitetur mnia ex sensualismo: (propensin excesiva a los de-
snsibus oriri, proficisci, nasci. leites de los sentidos) sensualismus, i m. Sin:
ad libdinem proclvitas; ad crporis oblecta-
sensitiva: mimosa pudca. Sin: aeschyno- menta proclvitas; lascvia; libdo vel lubdo,
mene, es f. dnis f // (sensismo) v. esta voz.
sensitivo: (relativo a los sentidos) sensus (del sensualista: sensualista, ae m. Sin: crporis
sentido) vel snsuum (de los sentidos) // oblectamentorum studiosus vel cpidus //
(capaz de sensibilidad) sensitivus, a, um. (sensista) v. esta voz.
Sin: sntiens. Uso: facultad -, sentiendi fa-
cultas; fuerza -, sentiendi vis. sentado: estar - en el coche, tren, tranva,
avin, in autocineto vel autoraeda, in trmine
sensor: sensrium, ii n. Sin: instrumentum (ferrivirio) vel curru ferrivirio, in curru
sensrium. elctrico vel transvirio, in aroplano sedere;
estar - ante el televisor, ante televisrium se-
sensorial: sensorialis, e. Sin: sensrius, a, dere.
981
sentarse
sentarse: sedere. Sin: consdere. Uso: sin- vir bonus et spiens; dotado de - comn,
tense!, consdite!; considatis!; - a la mesa, sensu communi preditus; desarrollar, edu-
ad mensam sedere. car el - crtico, ingnium crticum exacere
vel expolire // (direccin) - prohibido, ingres-
sentido: (cada una de las aptitudes que tiene sus vtitus; - nico, unus curss via.
el alma de percibir por medio de determina-
dos rganos corporales las impresiones de sentimental: sentimentalis, e. Sin: tener;
los objetos externos) sensus, us m. Sin: vis mollis; blandus; vnnulus; pathticus.
sentiendi; facultas sensitiva. Uso: - del gusto,
sensus saporis; - del odo, audtio, onis f; au- sentimentalismo: (cualidad de sentimental)
ditus, us m; sensus audiendi; - del olfato, odo- affectiva nimi propnsio. Sin: mllior ni-
rtio, onis f; odoratus, us m; sensus odoris; - mus; nimi molltia vel aglitas; lnitas ac
del tacto, tctio, onis f; tactus, us m ; - de la mollties nimi.
vista, sensus videndi // (significado) verbi vel
verborum significtio, vis, sentntia. Uso: - sentimiento: (accin de sentir) sensus, us m
alegrico, anaggico, espiritual, moral, sen- // (estado afectivo del nimo) nimi affectus,
sus allegricus, anaggicus, spiritualis, mora- motus, us m. Sin: voluntas. Uso: - dolorosos,
lis; - literal, sensus litteralis vel histricus; doloris sensus; - hostiles, hostiles spritus; -
ipsorum verborum vis; prpria (verborum) materno, matris nimus; - de humanidad, hu-
sentntia; - metafrico, significtio verbi mu- manitatis sensus; descubrir sus -, sensus ape-
tata vel translata; - propio, significtio pr- rire.
pria; doble -, ambigitas, atis f (verborum);
qu sentido tienen los domingos y das fes- sentirse: (hallarse, encontrarse) no me
tivos?, qualem sensum dies domnici et dies siento bien, sntio me non (recte) valere, vel
festi habent? // en - amplio, sensu latiore; en non bene me habere; male, vel non bene, me
- estricto, sensu strictiore; explicar el - literal hbeo.
de un texto, quid sngula verba velint decla-
rare, explanare, explicare; tomar las palabras sea: signum, i n. Sin: nota. Uso: - personal,
en el - literal, verba prssius sequi // (facultad crporis nota vel signum.
para entender, juzgar, apreciar o sentir pre-
ocupacin por las cosas, o para actuar) sen- seal: signum, i n. Uso: - horaria, hora per
sus, us m. Sin: iudcium; conscintia. Uso: radiophnicas undas nuntiata; - horizontales,
buen -, rectum iudicium; - comn, sensus aequa signa; - luminosa, micans signum; - ra-
communis; communis opnio; mnium con- dial, signum radiophnicum; - radiotelegr-
sensus; sensus hminum communis; mnium ficas, radiotelegrphica signa; - verticales,
iudcium sensusque communis; mnium gn- signa perpendiculria vel ad perpendculum
tium consnsio; - crtico, crticus sensus; in- erecta; - vial, index virius; signum virium;
gnium crticum; iudcium censrium; agudo - de agente de circulacin, gestus, us m; - de
- crtico moderno, acrrimus nostra aetate iu- alarma, signum monitrium; - de atencin,
dicandi sensus; - poltico, sensus polticus; signum attentionis; - de la cruz, signum cru-
sexto -, sextus sensus; - del deber, relgio of- cis; - de localidad, urbis vel ppidi situs no-
fcii; - de la fraternidad, sensus fraternitatis; menque; - de precedencia, signum
- de la historia, stats histrici sensus; - del praecedntiae; seales de puntuacin, inter-
hombre, hminis significtio; - de la vida, punctiones; interpuncta; interductus, us m;
sensus vitae // hombre de buen -, cordatus vir; seales de trnsito, trnsits significationes;
982
septentrin
983
septentrional
sptico: spticus, a, um. Sin: infciens; pu- sericicultura o sericultura: bmbycum cul-
trefciens; inquinans. tura.
984
sesgo
985
sesin
986
siderurgia
shift bits) relocare. Uso: to - left, relocare si- sicmoro o sicomoro: sycmorus, i m.
nistrorsus.
sicpata, v. psicpata.
shi: adj siticus, a, um // sust Sita, ae m.
sicopata, v. psicopata.
shiita, v. shi.
sicosis: (perifoliculitis de los pelos de la
shock: collapsus gravis. barba y del bigote) sycosis, is f // (enferme-
dad mental) v. psicosis.
shopping: emptiones per tabernas fpl.
sicoterapia, v. psicoterapia.
shorts: subligculum, i n. Sin: sbligar, ris
n; brevssimae bracae fpl. sicrmetro, v. psicrmetro.
show: vrium spectculum (theatrale vel tele- sida: sida, ae f. Sin: morbus AIDS; sndrome
visficum). Sin: exhibtio. Uso: air show, ex- (-es f) comparati defects immunitatis; mor-
hibtio artis aronuticae. bus disimmunitatis acquisitae vel compara-
tae. Uso: enfermo de -, morbo disimmunitatis
shutdown (Inform), cerrar: tr cludere // acquisitae infectus.
sust clausura, ae f. Sin: conclsio; occlsio.
Uso: the system is shutdown, systema sidecar: lecticria brota. Sin: autobrota cum
clausum est. crrulo (vel plostello, vel sarrculo). Sin: b-
rota automatria crrulo adiuncto predita.
shuttle, v. transbordador espacial.
siderita: (mineral) siderites, ae m.
siams: adj simicus, a, um. Uso: hermanas
-, gminae simicae vel colaitae; seis pares siderfono: siderphonum sive sideroph-
de hermanos -, sex pria geminorum siami- num, i n.
corum.
siderografa: siderogrphia sive -grapha, ae
Siberia: Sibria vel Sibria, ae f. Sin: Sibriae f.
rgio.
siderosa, v. siderita.
siberiano: adj siberianus vel sibirianus;
sibiracus, a, um // sust Siberianus vel Sibiri- sideroscopio: sideroscpium, ii n.
anus, i m.
siderosis: siderosis, is f.
sicofsica, v. psicofsica.
siderotecnia, v. siderurgia.
sicologa, v. psicologa.
siderurgia: siderrgia sive -urga, ae f. Sin:
sicolgico, v. psicolgico. ferri fbrica, fabrictio, ars; aeris et ferri f-
brica; aerria et frrea fbrica; metallorum
siclogo, v. psiclogo. ars; metallorum effssio et fabrictio. Uso:
ejercer la -, (metallorum) fbricam habere;
987
siderrgico
ferri (vel aeris et ferri) fbricam habere. sifilografa: syphilogrphia sive -grapha, ae
f.
siderrgico: siderrgicus, a, um. Sin: me-
tallorum (gen); ad siderrgiam prtinens. sifilogrfico: syphilogrphicus, a, um. Sin:
Uso: obrero -, metallorum faber vel pifex; ad syphilogrphiam spectans.
ferri faber; aeris et ferri pifex.
sifiloma: syphiloma, tis n. Sin: prima syph-
sidra: scera, ae f. lidis (luis venriae, morbi gllici) contgio
(-onis f); primignia syphlidis ulcertio;
siemens: mensura simensis. primum vel primignium syphlidis ulcus
(-cris n).
siempreviva: semperflrium, ii n. Sin: he-
liochryson, i n vel helichrysos (vel helichry- sifn: (botella de agua gaseosa provista de
sus), i m. una llave de metal para vaciarla) sipho, nis
m. Sin: sifo vel sifon, nis m; tubus; tbulus;
sierra: (herramienta) serra, ae f. Uso: - circu- fstula; siphnculus aquae. Uso: - de agua de
lar, machinria serra orbiculata vel circularis; Seltz, siphnculus aquae Salsae.
- elctrica, serra automatria; - mecnica,
mchina serratria; - pequea, srrula; - de sigilografa: sphragstica, ae f.
cinta, - sin fin o continua, taenola secans;
mchina serrae taeniticae; - de marquetera, sigilogrfico: sphragsticus, a, um.
serra tenussima.
sigla: nota, ae f. Sin: signum; siglum; siglum
siesta: meridtio, onis f. Sin: somnus meri- abbreviationis; en pl sigla vel sigilla,
dianus. Uso: echar, dormir, hacer, tomar la -, orum; notae, arum; verborum notae; ltterae
meridiare vel meridiari; meridiationem ha- vel notae compendiriae; ltterae singulriae
bere vel pergere; disfrutar de una -, meri- sive singulares; compendiria verba vel
diatione frui. elementa. Uso: m. es sigla de metro, m. nota
(signum, siglum) est metri; D.O.M. son
sfilis: sphilis, dis f. Sin: lues (luis f) ven- siglas de la expresin: A Dios Optimo y
ria, venrea, cltica, gllica; morbus gllicus Mximo, D.O.M. sigla (vel compendiriae
(clticus, venrius, venreus). Uso: contagio ltterae) sunt locutionis Deo Optimo
de la -, syphlidis (luis venriae, morbi g- Mximo.
llici) contgio (-onis f) , contgium, ulcertio,
ulcus (-cris n); contagiar la -, syphlide (lue siglo: seculum, i n. Sin: centum anni; cen-
venria, morbo gllico) infcere vel ulcerare tum annorum sptium. Uso: - atmico, se-
liquem; contraer la -, syphlidem contr- culum atmicum vel atomophsicum.
here; syphlide nfici vel ulcerari.
sigma: sigma, tis n.
sifiltico: syphilticus, a, um. Sin: (enfermo
de sfilis) syphlide (vel lue venria, vel sigmoide: sigmides, is n. Sin: intestinum
morbo gllico) laborans, infectus, ulceratus; sigmoidum.
(perteneciente o relativo a la sfilis o al sifi-
ltico) ad syphlidem vel ad syphilticum t- sigmoideo: sigmoidus, a, um.
tinens.
988
silbato
989
silbido
silceo: silceus, a, um. Sin: silicneus. sillico: sella familirica. Sin: sella vel sllula
pertusa; scphium.
silicio: silcium, ii n.
silln: sedculum, i n. Sin: sessbulum.
silicona: slico, conis m. Sin: gluten (-tnis n)
silceum. sillita: sllula, ae f. Sin: sedcula.
990
simetra
silueta: (dibujo sacado siguiendo los contor- simbolizar: (servir una cosa como smbolo
nos de la sombra de un objeto) linearis de otra) alicius rei smbolum (vel typum,
adumbrtio. Sin: umbra lneis circumducta // vel figuram, vel imginem, vel signum) esse
(perfil) v. esta voz. // (expresar por smbolos) imagnibus reprae-
sentare vel significare // (representar algo
siluro: (pez) silrus, i m // (torpedo) v. esta por algn smbolo) liquid imgine (vel ima-
voz. gnibus) effngere. Sin: alicius rei imginem
propnere.
silvicultor, ra: silvicultor, oris m; silvicultrix,
icis f. smbolo: (representacin de una realidad; fi-
gura retrica o forma artstica) smbolum, i
silvicultura: silvicultura, ae f. Sin: silvarum n; smbolus, i m. Sin: symblium; signum;
cultura. similitudo (- dnis f); imago (-gnis f); figura;
index, dcis mf; indcium; repraesenttio; sig-
simbiosis: symbiosis, is f. Sin: convctio, nifictio. Uso: - de la pacificacin, smbo-
onis f. lum pacificationis // (Rel, profesin de fe
cristiana) smbolum, i n. Uso: - atanasiano,
simbitico: symbiticus, a, um. smbolum athanasianum; - niceno-constan-
tinopolitano, smbolum fidei nicaenum-
simbiotismo, v. simbiosis. constantinopolitanum; - de los Apstoles,
Apostolorum smbolum; smbolum apost-
simblicamente: symblice. Sin: symblico licum.
modo; sub smbolo; per smbolum; figurate;
imgine vel imagnibus; similitdine vel si- simetra: symmtria sive -metra, ae f. Sin:
militudnibus; signo vel signis; ndice vel in- commensus, us m; congruntia; eumtria;
dcibus. Uso: hablar -, imagnibus (vel concnnitas; prtium convenintia vel cohae-
similitudnibus, vel signis, vel indcibus) rntia; congruntia et aequlitas partium; pr-
loqui. tium inter se convenintia, congruntia,
proprtio. Uso: el principio de la -, symme-
simblico: symblicus, a, um. Sin: figuratus; triarum rtio.
991
simtricamente
simtricamente: symmtrice. Sin: concinne; narse las - de los suyos, suorum voluntates
cum symmtria; symmtrico modo; symm- alienare; gozar de la - de uno, gratum esse
trica ratione; aequliter et congruenter; cn- licui; manifestar la propia - hacia uno, suam
grua prtium proportione. Uso: disponer las erga liquem voluntatem aperte declarare;
cosas -, effcere ut res rebus concinne respn- sentir - hacia una persona o cosa, licui vel
deant; disponer - las palabras, orationem licui rei studere; liquem vel liquid dil-
quadrare; sentntiam in quadrum numerum- gere, amare, redamare; tener - hacia uno, be-
que redgere. nevolntiam licui praestare; benevolntiam
habere erga liquem.
simtrico: symmtricus, a, um. Sin: smme-
tros, on; aequbilis vel aequalis, e; concinnus, simptico: (que inspira simpata) sympthi-
a, um; mnibus prtibus convniens. cus, a, um. Sin: licui gratiosus, gratus, gra-
tus acceptusque; placens; carus; suavis;
similor: orichalcum, i n vel aurichalcum, i n. iucundus.
Sin: mixtura auri smilis.
simple: (Med, material de procedencia org-
simona: simnia sive simona, ae f. Sin: si- nica o inorgnica que sirve por s solo a la
monaca labes; simonacum crimen, scelus, medicina, o que entra en la composicin de
peccatum; sacrarum rerum (vel sacrorum m- un medicamento) simplcia, ium npl // (habi-
nerum) mercatura, merctio, nundintio, tacin -) v. habitacin.
mptio vel vendtio (segn se trate de com-
pra o venta simonaca). Uso: celebrar o reci- simplicista: simplicista, ae m. Sin: nmium
bir un sacramento con -, per simniam simplex; homo mente (vel ingnio) levi.
sacramentum celebrare vel recpere; cometer
-, res sacras mercari, nundinari, vndere vel simplificacin: simplifictio, onis f. Sin: ex-
mere; sacrarum rerum mercaturam (merca- pedtio.
tionem, nundinationem, emptionem vel ven-
ditionem) fcere. simplificar: smplicem (vel simplex) fcere
vel rddere. Sin: fcilem (vel fcile; facilio-
simonaco o simoniaco: (relativo a la simo- rem vel faclius) rddere; in simpliciorem
na) simonacus, a, um. Sin: ad simniam modum ( vel formam) redgere.
prtinens // (que comete simona) simona-
cus. Sin: sacrarum rerum (vel sacrorum m- simplista: (simplicista) v. esta voz // (que es-
nerum) mercator, nundinator, emptor vel cribe o trata de los simples) simplicirius, ii
vnditor. m. Sin: herbrius; simplcium peritus.
992
sindresis
simulacin: simultio, onis f. Sin: fctio. dad) sncope, es f; sncopa, ae f. Sin: defc-
Uso: - electrnica, simulamentum electrni- tio; nimi vel nimae defctio.
cum.
sincopizar: (causar sncope) sncopen gg-
sinagoga: synagoga, ae f. Sin: Iudaeorum nere vel afferre // (caer en sncope) syncopi-
templum. zare. Sin: syncopare; syncopari; syncopizare;
vribus defcere.
sinalefa: synaloephe vel sinaloefe, es f; syna-
liphe, es f; synaloepha, ae f. Sin: elsio vel sincrasis: syncrsis sive sncrasis, is (ac -in)
collsio, onis f; duarum voclium contrctio. f. Sin: commxtio; tempertio.
Uso: por -, per elisionem; per synaloephen;
synaloephe, synaloeph. sincretismo: syncretismus, i m. Sin: discor-
dntium doctrinarum commxtio vel conf-
sinarquia: synrchia sive -archa, ae f. sio.
sincopar: Gram syncopare. Sin: ltteram vel sincronizar: synchronizare. Sin: snchro-
sllabam verbo detrhere, dmere, exctere ; num rddere; tmpora (alicius rei) aequare.
sncope affcere; imminere (abreviar).
Uso: - una palabra, verbum sncope affcere sincronoscopio: synchronoscpium, ii n.
// Ms syncopare. Sin: sncopen adhibere.
sincrotrn: synchrotro, onis m.
sncope: Gram, v. sncopa // (Med, prdida
repentina del conocimiento y de la sensibili- sindresis: synderesis, is f. Sin: conscintia;
993
sindical
994
sinovitis
sinergia: synrgia sive synerga, ae f. Sin: v- sinonimia: synonmia sive -nyma, ae f. Sin:
rium concursus. adem verbi significtio.
995
sinquisis
996
sistema
997
sistemticamente
998
snack
tssimus. Uso: vida -, vita aequa et modesta; divrbium; ludus lpidus, salsus, facetus;
llevar una vida -, prudenter vitam gere. adumbrata narratincula.
999
snob
soborno: suborntio, onis f. Sin: corrptio; sobredosis: nmia vel immdica medica-
sedctio; largtio quaestuosa. Uso: - electo- menti stupefactivi smptio.
ral, mbitus, us m; mbitus suffragiorum;
acusar a uno de - electoral, mbits liquem sobrehumano: plus quam humanus. Sin: hu-
accusare; condenar a uno por - electoral, m- manum modum excedens; humanam natu-
bits liquem damnare. ram exsperans; maior quam pro hminum
vribus.
sobrante, v. saldo.
sobrenatural: supernaturalis vel supranatu-
1000
social
ralis, e. Sin: naturam transcendens; naturae hbitus // (gabn, capote) lacerna, ae f. Sin:
modum excedens; naturae vires sperans vel penula. Uso: con -, llevando -, lacernatus; v.
excedens; qui (quae, quod) supra naturam gabn, capote.
est; qui (quae, quod) naturae modum excedit.
Uso: lo -, supernaturale, is n // (divino, celes- sobrevenir: supervenire. Sin: intervenire;
tial) divinus, a, um ; caelestis, e // (extraordi- advenire; evenire; venire; adesse. Uso: - de
nario) extraordinrius, a, um. Sin: mirus, repente, ex inopinato venire; de improviso
mirficus; praecellens, praestans. Uso: un adesse.
hecho -, portentum, i n; prodgium.
sobreviviente: supervivens, entis m. Sin:
sobrenombre, v. apodo. sospes (-ptis); vit vel vitae superstes (-st-
tis).
sobrepasar: praetrgredi. Sin: praetrvehi.
Uso: accin y efecto de -, praetergrssio, onis sobrevivir: supervvere (+ dat vel ac). Sin:
f; praetervctio. superesse (+ dat); superare vel exsuperare (+
dat vel ac). Uso: sobrevivi a la propia
sobrepelliz: superpellceum, i n; superpell- muerte, morti prpriae supervixit; sobrevivi
cium, ii n. Sin: amictus litrgicus; amculum al campo de concentracin, castra concentra-
lneum; lneus amictus; amictus manicatus tionis supervixit; sobrevivi al padre, patri
albo colore. Uso: revestido de -, superpell- suprfuit; vive y tambin sobrevive a m, vive
ceo indutus. et me quoque exspera; sobrevivimos a la
toma de la ciudad, captae supervimus urbi.
sobrepesar, v. exceder (- el peso).
sobrevolar: supervolare.
sobrepeso, v. sobrecarga.
sociabilidad: sociablitas, atis f. Sin: socili-
sobreprecio: prtii uctio vel accssio. Sin: tas; cmitas (gentileza); affablitas; faclitas
nmium additamentum prtii. (afabilidad); familiritas (familiaridad); be-
ngnitas (benevolencia).
sobreproduccin, v. superproduccin.
sociable: (nacido para vivir en sociedad, in-
sobresaltarse: pertimscere. Sin: cohorrs- clinado al trato social) socibilis, e. Sin: so-
cere; contremscere; vehemntius commo- cialis; congregbilis. Uso: los hombres son -
veri. Uso: a cada ruido se sobresalta, ad por naturaleza, natur sunt hmines congre-
omnes strpitus pertimescit. gbiles, socibiles, sociales // (fcil de tratar)
comis, e (gentil); affbilis (afable); familiaris
sobrestante: (capataz) v. esta voz. (familiar); benignus (benvolo).
sobretasa: adiectum tributum. Sin: tributi ac- social: socialis, e. Uso: clases -, sociales
cssio. Uso: imponer una - a uno, tributi ac- coetus; doctrina - de la Iglesia, doctrina so-
cessionem licui impnere. cialis Ecclsiae; estructuras -, sociales struc-
turae; justicia -, iusttia socialis; relaciones -,
sobretodo: (prenda de vestir ms ligera que sociales rationes vel necessitdines; incre-
el gabn) superindumentum, i n. Sin: epit- mento de las relaciones -, uctior socilium
gium; amictrium; superna vestis; suprior necessitdinum coninctio; socilium neces-
1001
socialdemocracia
1002
soda
1003
sodio
Sin: nitrum; slida; sodanum. Uso: - cus- car) adultertio, onis f. Sin: falstio; corrp-
tica, nitrum custicum; fbrica de -, nitrifi- tio.
cna.
sofisticado: (adulterado, falsificado) adulte-
sodio: sdium, ii n. ratus, a, um. Sin: corruptus, alteratus; vitia-
tus; fucatus; fucosus (dicho de mercadera);
sodoma: sodmia sive sodoma, ae f. Sin: spurcatus (dicho de vino) // (afectadamente
sodomtica libido vel luxria; praepstera li- refinado) legans, antis. Sin: cmptulus //
bido. (dicho de un sistema o de un mecanismo tc-
nicamente complejo o avanzado) consumma-
sodomita: sodomita, ae mf. Sin: sodmi in- tus, a, um. Uso: aparatos extremadamente -,
fectus; sodomtic libdine vel luxri infec- apparatus summe consummati.
tus.
sofsticamente: sophstice. Sin: captiose;
sodomtico: sodomticus, a, um. fallciter; sophistarum more.
sof: stibdium, ii n. Sin: bisllium; lctulus; sofisticar: (falsear con sofismas un razona-
lectcula; pulvnar, aris n; scimpdium; co- miento) sophisticari. Sin: cavillari; sophstice
nopum. Uso: - para estudiar, escribir, lectus argumentari // (falsificar, adulterar) adulte-
lucubratrius; lucubratria lectcula; blando - rare. Sin: corrmpere; depravare; vitiare //
de resortes, stibdium frreis renitentibus (fig, perfeccionar al mximo) summum (vel
spiris flxile; subsllium frreis renitntibus ad summum) perfcere, abslvere, complere,
spiris molle; - otomano, v. otomana. consummare.
sofisma: sophisma, tis n. Sin: praestgia, ae sofstico: sophsticus, a, um. Sin: captiosus;
f; praestgiae, arum fpl; cptio; cavilltio; ver- cavillosus; fallax.
borum vel sententiarum fallcia; fallcia ar-
gumentationis; conclusincula fallax vel sofistiquera, v. sofistera.
contrtula. Uso: refutar sofismas, captiones
refllere vel dilere. sofrenada: (dicho de un jinete: accin de re-
primir a la caballera tirando violentamente
sofista: sophista, ae m; sophstria, ae f. Sin: de las riendas) habenarum detrctio // (s-
cavillator; fallax argumentator vel philso- pera reprensin) spera obiurgtio vel incre-
phus. ptio.
sofistera: cavilltio, onis f. Sin: sophstica sofrenar: (dicho de un jinete) habenas detr-
rtio, cptio, argumenttio; subtlitas cap- here // (reprender con aspereza) grviter
tiosa, fallax, dolosa; tambin captiosa, orum obiurgare vel increpare.
npl.
software (Inform), conjunto de todos los ele-
sofstica: (arte de los sofistas) sophstica, ae mentos que intervienen en la programacin y
f; sophstice, es f. Sin: ars sophstica, cavilla- utilizacin de una computadora: progrm-
trix (-trcis), fallax; sophistarum ars. mata, instructiones ac normae informticae.
sofisticacin: (accin de adulterar, falsifi- soga: funis, is f. Sin: restis, is f. Uso: - de es-
1004
solfa
1005
solfatara
1006
somatologa
solus hminis auctoritate innixa. Uso: vieja -, vtula virgo; virgo senecta;
virgo anus (-us f); v. seorita.
solista: monodirius, ii m; monodiria, ae f.
Sin: cantor solitrius m; cantrix solitria f; vir soluble: solbilis, e. Sin: soltilis; qui (quae,
solus canens; mlier sola canens. Uso: hacer quod) dissolvi potest.
de -, monodirii (vel monidiriae) partes
gere. solucin : (accin y efecto de resolver una
duda o dificultad) soltio, onis f. Sin : enod-
solo: (composicin para una sola voz o un tio; explictio. Uso: - amistosa, compostio;
solo instrumento) sincnium, sicnnium, sic- la controversia se ha cerrado con una - amis-
nium, ii n. Sin: mondia; cntio solitria. tosa, lis bona pace compsita est; - de con-
tinuidad, intermssio, interrptio;
soltera: virgo, gnis f. Sin: nnuba; innupta; intervallum; sin - de continuidad, nulla hbita
nnuba vel innupta fmina; quae virum non intermissione; nullo hbito intervallo; - de un
habet ; matrimnii exsors (-sortis); matrim- asunto, rei vel negtii xitus (-us m); - de una
nii (vel nuptiarum; vel matrimnio, vel np- cuestin, quaestionis soltio, enodtio, expli-
tiis) expers (-pertis). Uso: permanezco -, ctio; - de una dificultad, de un enigma, dif-
virgo (vel in virginitate) mneo vel perm- ficultatis, aengmatis enodtio; - de un
neo; viro non nubo; nmini nubo; nullius viri sofisma, soltio captionis sophsticae //
matrimnium tneo; nmini (vel cum nullo) (Qum, disolucin) dilutum, i n. Uso: - cian-
iungor; nminem mecum matrimnio (vel in hdrica, lquidum cyanhdricum; - de ajenjo,
matrimnio) iungor; in matrimnium non eo; dilutum absnthii; - de azufre, slphure me-
soy -, virgo (vel nnuba, vel innupta) sum; vr- dicata aqua; tratar una - de azufre con radioi-
ginis (vel virginalem, vel virgneam) vitam stopos, in aquam slphure medicatam
vivo; virum non hbeo; matrimnio creo; radioistopos immttere.
matrimnii exsors sum; matrimnii (vel ma-
trimnio) expers sum. solvente: liquor solbilis.
soltero: caeles, -lbis. Sin: qui uxorem non somal: adj smalus, a, um. Sin: somalianus;
habet; matrimnii exsors (-sortis) , matrim- somaliensis, e // sust Smalus, i m. Sin: So-
nii (vel matrimnio) expers (-pertis). Uso : maliensis, is m.
permanezco -, caelebs (vel in caelibatu)
mneo vel permneo; uxorem non duco; uxo- Somalia, Somala o Somaliland: Somlia,
rem in matrimnium non duco; uxorem mihi ae f. Uso: - Francesa, Somlia Gllica.
non adiungo; nullam (in matrimnium) duco;
nullam mihi matrimnio iungo vel coniungo; somtico: somticus, a, um. Sin: corpreus;
soy -, caelebs sum; uxore creo; matrimnio corporalis; crporis (gen); ad corpus prti-
creo; matrimnii exsors sum; matrimnii nens. Uso: carcter -, crporis ndoles; pecu-
(vel matrimnio) expers sum. liaris crporis ndoles; caracteres - de uno,
crporis alicius notae.
soltern: adultus caelebs (-lbis). Sin: cae-
lebs grandis. Uso: viejo -, vtulus caelebs; somatologa: somatolgia sive -loga, ae f.
caelebs senex. Sin: de corporis notis (vel de crporis con-
formatione) doctrina, disciplina, scintia.
solterona: adulta virgo. Sin: virgo grandis.
1007
sombrerazo
sombrerazo: magnus vel ingens ptasus (-i ae f // comercio de los -, petasorum merca-
m) // (golpe que se da con el sombrero) ptasi tura; fabricacin de los -, petasorum fabric-
percssio vel ictus (- us m) // (saludo extre- tio vel confctio; venta de los -, petasorum
moso que se hace quitndose el sombrero) vendtio; con el - puesto, petasatus; ptaso
obsequiosa cpitis nudtio. Sin: profusa vel vel galero indutus, tectus, contectus; galeri-
nsolens nudato cpite saluttio. tus; operto cpite; sin -, aperto cpite // po-
nerse el -, caput operire; ptasum sibi ad
sombrerera: (mujer del sombrerero) petaso- caput aptare; quitarle a uno el -, licui pta-
rum opficis uxor // (la que hace sombreros) sum detrhere vel erpere; quitarse el -, caput
petasorum pifex (-fcis f) vel confectrix aperire, adaperire, detgere, nudare; tgimen
(- icis f) // (la que vende sombreros) petasorum cpiti detrhere (delante de uno, en honor de
vnditrix vel mercatrix // (caja para guardar uno, licui); saludar a uno quitndose el -
el sombrero) ptasi capsa. en seal de reverencia, cpite detecto (vel
aperto) liquem salutare; caput salutandi
sombrerera: (oficio de hacer sombreros) caus licui aperire; tener el - puesto, cpite
petasorum ars // (fbrica donde se hacen operto esse.
sombreros) petasorum fbrica vel officina //
(tienda donde se venden sombreros) petaso- sombrilla: umbrculum, i n. Sin: umbella;
rum taberna. umbella solaris. Uso: - de playa, amplum vel
magnum umbrculum; umbrculum late pa-
sombrerero: (el que hace sombreros) peta- tens; crbasus, i f (pl crbasa, orum n).
sorum pifex (-fcis m) vel confector (-oris
m) // (el que vende sombreros) petasorum somier o sommier, v. colchn (- de muelles).
mercator vel vnditor (-oris m).
somnambulismo, v. sonambulismo.
sombrerito: pillolum vel pilolum, i n;
pillolus vel pilolus, i m. Sin: parvus pta- somnmbulo, v. sonmbulo.
sus.
somnfero: adj smnifer, ra, rum. Sin:
sombrero: ptasus, i m. Sin: plleus vel p- smniger; somnficus; soprifer; soporem in-
leus; plleum vel pleum; galerus; cpitis te- ducens // sust somnferum, i n (medicamen-
gumentum; tegmen vel tgimen (-mnis n). tum); medicamentum somnficum;
Uso: - flexible, ptasus flccidus; - rojo de somnfera, somnfica, soporfera, ae f (so-
los cardenales, ruber galerus pontificalis; - brent herba vel ptio).
de castor, ptasus fibrinus vel castreus, p-
tasus fibri; - de copa, ttulus; plleus tubula- sonaja: (sonajero) v. esta voz.
tus; tubulatum plleum; pequeo - de copa,
pillolum tubulatum; pillolus tubulatus; ga- sonajero: crepitculum, i n
lerus tutulatus vel cylindratus; - de copa alta,
ptasus procerus, altus, cylindratus; - de fiel- sonambulismo: somnambulismus, i m. Sin:
tro, ptasus coctilis; - de paja, palearis p- noctambulismus; hypnobtia vel hypnob-
tasus, plleum pleis contextum; plleum sia; somnambultio; noctambultio, onis f;
stramentcium; - de tres picos, - tricornio, (noctu) per somnum ambultio; facultas per
plleus tricornis; - de seora, mitra, ae f; - somnum ambulandi; morbus eorum qui dor-
para el sol de alas anchas, cusea vel cusia, mientes (vel per somnum) mbulant.
1008
sonorizar
sonmbulo: adj somnmbulus, a, um. Sin: aguas, perpendculo profunda aquarum ex-
noctmbulus; per somnum mbulans, errans, plorare; perpendculo aquarum altitdinem
vagans // sust somnmbulus, i m. Sin : som- investigare // fig explorare. Sin: investigare,
nmbulo, onis m ; qui per somnum mbulat, pervestigare, indagare. Uso: - la opinin p-
errat, vagatur. blica, vulgi nimum pertentare; - las profun-
didades del espritu, nimi arcana inspcere.
sonar: (producir o emitir un sonido) sonare;
personare; insonare. Sin: sonum vel snitum sondeo: explortio, onis f. Sin: investigtio;
dare, rddere, dere. inquistio; perconttio; temptamentum. Uso:
- de opinin, opinionum perscruttio.
snar: per ultrasonos localizatrium. Sin: per
ultrasonos gubernculum; instrumentum sub sonera: tintinnbulum, i n. Sin: (horolgii)
aqua sonos emittens, repercussos excpiens. tintinnbula, orum npl; tnnulum machina-
mentum; tintinnbulum mechanma (-tis n);
sonata: sonus, i m. Sin: snitus, us m; sni- tintinnabulorum mechanisma (-tis n).
tum; concentus, cantus, us m; tinntus, us m;
symphnia sive -phona. soneto: sonetum, i n. Sin: carmen quattur-
decim hendecasyllaborum.
sonatina: cntulus, i m.
sonido: sonus, i m. Sin: snitus, us m; sonor,
sonda: (instrumento para medir la profundi- ris m; tinntus, us m. Uso: - melodioso, con-
dad del agua y explorar el fondo) perpend- junto de - melodiosos, canor, ris m; - ronco,
culum, i n. Sin: catapirates vel catapeirates, rucitas; - de campanas, snitus campana-
ae m; bolis, dis f; perpendculum nuticum. rum; - de campanillas, tintinnbulum; ba-
Uso: lanzar una -, perpendculum (vel catapi- rrera del sonido, v. barrera; calidad de los -,
raten) icere // (instrumento mecnico o elec- soni qulitas vel color; tcnico de -, sonorum
trnico para la exploracin de zonas rtifex (-fcis m); emitir un -, sonum vel sni-
inaccesibles) instrumentum speculatrium tum dare, dere, emttere, mttere; traspasar
vel exploratrium. Uso: - espacial, siderale la barrera del -, sonorum lmitem superare.
instrumentum exploratrium vel speculat-
rium; - lunar, (exploratrium) mssile lun- sonmetro: sonmetrum, i n.
peta; mssile in lunam; lanzar una -,
instrumentum vel mssile exploratrium pro- sonoridad: sonritas, atis f.
pllere, procere // (instrumento alargado y
fino, que se introduce en un conducto o cavi- sonorizacin: (Cinem) sonoriztio, onis f.
dad con fines teraputicos o diagnsticos) Sin: sonoritatis addtio; vocis adictio; sono-
specillum, i n. Uso: - gstrica, specillum st- rum vocumque adictio (ad cinematogrphi-
machi; - meteorolgica, specillum meteoro- cam teniam) // (Font, conversin de sonido
lgicum // (algalia, especie de tienta) fstula, sordo a sonido sonoro) a sono gravi ad cla-
ae f. rum convrsio.
1009
sonoro
phica) // (Font, convertir una consonante soporfero: adj soprifer, ra, rum. Sin:
sorda en sonora) a sono gravi ad clarum con- smnifer; smniger; somnficus // sust sopo-
vrtere. rferum, i n (medicamentum). Sin: somnfe-
rum, somnficum, hypnticum, i n
sonoro: sonorus, a, um. Sin: sonorosus; so- (medicamentum).
nans vel rsonans, antis; canorus.
soporfico, v. soporfero.
sooliento: somnolentus, a, um. Sin: somni-
culosus. soportable: tolerbilis, e. Sin: patbilis; por-
tbilis; ferendus; tolerandus.
sopa: sorbtio, onis f. Sin: ius, iuris n; iscu-
lum, i n; intrita, ae f ; intritum, i n. Uso: - de soportal: prticus, us m. Uso: - de un templo,
arroz, de habas, de pasta, de porotos, de ver- pronaon vel pronaum, i n; pronaos vel pro-
dura, sorbtio ex oryza, ex fabis, ex pasta, ex naus, i m.
phaselis vel phasolis, ex olribus; - de hier-
bas, suppa herbria, - de pescado, suppa pis- soporte: sustentculum, i n. Sin: fultura, ae f.
cria vel ex pscibus; - con legumbres,
sorbtio commixta; ius olitrium vel permix- soprano: (la voz ms aguda) vox acuta vel
tum. actior, superna, summa // (persona que tiene
voz de -) supranus, i (cantor); (puer) acuta
sopera: tmpanum, i n. Sin: sinum, i n; voce preditus vel canens; supranstria, ae f;
sinus, i m, supprium; pultrius; scutella. suprana (cantrix); cantrix acuta voce; cantrix
vel cantatrix vocis supernae; mlier acuta
sopita: sorbtio levis. voce predita vel canens. Uso: medio -, sub-
supranus, subacutus m; subsuprana, subacuta
soplador: (aventador, ruedo de esparto para f; mediosupranstria f.
aventar el fuego) flabellum, i n.
soquete, v. calcetn.
sopladura: flatus, inflatus, sufflatus, us m.
Uso: - en la pasta de vidrio, in vitro sufflatus. sorbedor, ra: sorbilator vel sorbillator, oris
m, sorbilatrix vel sorbillatrix, icis f.
soplete: cnnula (vel fstula) oxhdrica vel
ferruminatria. sorber: sorbre; exsorbre. Uso: - poco a
poco, sorbilare vel sorbillare; exiguis husti-
soplillo: (ruedo pequeo de esparto que se bus bbere; - caf, t, cfeam, theam sorbere;
usa para avivar el fuego) flabllulum, i n. caferiam potionem, theanam potionem sor-
bere vel bbere.
sopln: (que acusa o denuncia en secreto o
cautelosamente) susurro, onis m. Sin: dela- sorbete: glida sorbtio. Sin: cupdia vel
tor. cuppdia gelata.
sopor: sopor, ris m. Sin: veternus, i m; sop- sorbetero, ra: caupo vel copo (-onis m) re-
tio, soportio, onis f. Uso: hallarse en estado frigeratrius; caupona (vel copona) refrigera-
de -, in veterno versari. tria f.
1010
sotabarba
sorbo: sorbtio, onis f. Sin: sorbtium. Uso: - S.O.S.: signum S.O.S (save our souls: ser-
aperitivo, sorbtio aperitiva. vate nimas nostras). Sin: compendiriae lt-
terae S.O.S. Uso: captar, interceptar un
Sorbona: Univrsitas Sorbnica. S.O.S., intercpere quoddam S.O.S.; lanzar,
radiar S.O.S., radiogrmmata S.O.S. emttere
sordina: (aparato que sirve para apagar la vel diffndere; pedir auxilio mediante S.O.S.,
intensidad del sonido) fbula sonum lniens, auxlium ptere radiogrmmatis S.O.S.
emlliens, cmprimens; minuendis ( vel
comprimendis, vel mitigandis) sonis instru- sosa: ntrium, ii n. Uso: - custica, ntrium
mentum. Uso : a la -, suppressa vel submissa custicum.
voce ; submisse vel summisse ; fig tcite, fur-
tim, occulte; poner -, mitigare; ad silntium sosera, v. sosera.
compllere vel redgere.
sosera: fatitas, atis f. Sin: inptia; stupdi-
sordo: (que no oye o no oye bien) surdus, a, tas.
um. Sin: uribus captus; usu audiendi carens.
Uso: volverse -, surdscere; surdum feri; sosia, v. sosias.
hacerse el -, surdum simulare; aures suas
obstrere vel obturare // (que suena poco o sosias: ssia, ae m. Sin: simllimus vel cons-
sin timbre claro) surdus // (insensible a las milis, is m; homo hmini simllimus; ge-
splicas o al dolor ajeno) durus, a, um. Sin: mellus, i m. Uso: mi -, alter ego; ser el - de
insensbilis; immitis; inexorbilis; inflexbi- uno, liquem rddere ac referre; alicius os
lis. vultumque referre.
sordomudo: surdomutus, a, um. soso: (sin sal o con poca sal) insulsus, a, um.
Sin: inspidus; nullus saporis, sine sapore //
sorites: sorites, ae m. Sin: acervlis, is m; (sin gracia) illpidus; infacetus; tardus; f-
acervlis argumenttio. tuus; insulsus.
sorpresa: (cosa que da motivo para que al- sospechoso: suspectus vel suspiciosus, a, um.
guien se sorprenda) res inopinata, inopna, Uso: individuo sospechoso, homo suspectus,
improvisa, sbita; inopinatus casus; inop- - a uno, suspectus licui; - a causa de algo, -
num, sbitum, i n. Uso: darle a alguien una de algo, suspectus de liqua re (super liqua
-, licui nec opinanti liquid obcere; (visi- re; ad liquid; in liqua re, alicius rei o con
tndolo) liquem nec opinantem invsere; fue abl solo); - de complicidad, suspectus cons-
una -, id ex tmpore (vel de improviso, vel ex lia eius fovisse; - de terrorismo, de terrorismo
improviso) ccidit. suspectus; ser - a alguien, suspectari licui.
sorteado: sortitus, a, um. Sin: sorte ductus, sostn: - para ceir el pecho, fscia, ae f. Sin:
eductus, electus, designatus. strphium; captium; cngulum; fscia pecto-
ralis; pectoralis tenia; retculus pectoralis.
sorteo: sorttio, onis f. Sin: sortitus, us m, Uso: fabricante de sostenes, strophirius, ii
sortes, ium fpl; srtium edctio vel conictio. m; - del pecho, v. cors.
Uso: hacer el -, sortiri; sortes tllere.
sotabarba: barba nfera.
1011
sotana
1012
subafluente
spreadsheet (Inform) hoja de clculo: tbula starter: (el que da la seal de partida) pro-
vel charta computativa. fectionis nntius vel nuntiator.
Stalin: Jos -, Iosephus Stlinus. Uso: de -, stripteaser: sui ipsius nudator vel spoliator
Stalinianus. (-oris) m; sui ipsius nudatrix vel spoliatrix
(-icis) f.
stalinismo, v. estalinismo.
strudel: pomorum placenta. Sin: dulcis po-
stalinista, v. estalinista. morum placenta.
star: (estrella de cine o de teatro) praeclarus subacutico: subqueus, a, um. Sin: sub-
scaenrius rtifex (-fcis) m; praeclara scae- aquneus.
nria rtifex f. Sin: actor famosssimus; actrix
famosssima. subafluente: nfluens rvulus.
1013
subalimentado
subasta: (venta pblica de bienes o alhajas subdesarrollo: tardus (vel mancus, vel def-
que se hace al mejor postor) uctio, onis f. ciens) progressus, us m. Sin: incrementum
Sin: uctio hastae; hasta pblica. Uso: - arre- defciens; tardata (vel manca, vel exigua) pro-
glada, uctio fallax; - coactiva, uctio coac- grssio; angstior progressio; tardatum incre-
tiva; en -, auctione constituta; comprar en mentum; incrementum insuffciens.
pblica -, sub hasta (pblica) mere; in auc-
tione mere; vender en pblica -, auctionari; subdicono: subdiconus, i m. Sin: subdia-
auctionem fcere; vender algo en -, sub hasta con, nis; hypodiconus, i.
(pblica) liquid vndere; liquid auctione
vndere; liquid vndere in licitationem; ser subdirector: submoderator, oris m. Uso: - de
vendido en pblica -, sub hasta (pblica) ve- una firma o sociedad comercial, promagister
nire // (adjudicacin que en la misma forma vel submagister societatis mercatriae.
se hace de una contrata, generalmente de
servicio pblico) auctionria (vel ex auc- subdirectory (Inform), subdirectorio, v.
tione) addctio vel adiudictio. folder.
1014
subordinacin
subdividir: subdivdere. Sin: ultrius div- um. Sin: ad subiectum ttinens; rferens ad
dere. subiectum // (individual) prprius, a, um.
Sin: privatus; in opinione psitus. Uso: n-
subdivisible: subdivisbilis, e. dole -, prpria ndoles; opinin -, privata op-
nio; es una opinin tuya -, tua est tantum
subdivisin: subdivsio, onis f. Sin: particu- opnio; son cosas -, haec in opinione, non in
ltio. natura psita sunt.
subjetivamente: subiective. Uso: subiectiva submarino: adj submarinus, a, um. Sin: sub-
ratione; ex opinione; me, tu, su opinione aquneus // sust submarinum, i n. Sin: navis
...; sentnti me, tu, su (vel eius), etc.; ut subaqunea vel submarina; navgium sub-
sngulis homnibus videtur; ut cuiusque op- aquneum vel submarinum; sbnatans
nio fert; -, no realmente, opinione, non re; navgium; navis submergbilis vel sub-
hablar -, ut mea fert opnio, ita dicam. mrgilis. Uso: - atmico, submarinum atmi-
cum; atmica navis subaqunea; el - se
subjetividad: subiectvitas, atis f. Sin: rtio sumerge y desaparece en las aguas, subma-
in opinione psita. Uso: - creativa del ciuda- rinum demrgitur et (in aquis) subdcitur.
dano, subiectiva effectrix civis indstria.
subnormal: malesanus, a, um ; Mat subnor-
subjetivismo: (Filos, doctrina o actitud que malis, e // sust homo male sanus..
solo admite la realidad subjetiva) subiecti-
vismus, i m. Sin: doctrina vel rtio in hminis subocupado: partim pere carens.
opinione psita // (actitud de quien juzga
segn sus opiniones personales) subiectiva suboficial: subofficialis, is m. Sin: suboffi-
vel prpria cuiusque rtio percipiendi res. cirius; ptio, onis m; subductor; subductor
mlitum; subpraefectus; subpraefectus mli-
subjetivista: subiectivista, ae mf. Sin: su- tum; centriae praefectus, inferiori rdini
biectivismi sectator, fautor, professor. praepsitus.
1015
subordinado
1016
sucesivamente
1017
sucesivo
ter; inde denceps; in psterum. Uso: y as -, et sudeste: inter merdiem et orientem (vel
simlia; et ctera huismodi; et si quae sunt de ortum solis).
gnere eodem.
sudoeste: inter merdiem et occasum.
sucesivo : successivus, a, um. Sin : sbse-
quens, sequens, cnsequens; subsecutus, se- sudorfero: adj sudrifer, ra, rum. Sin:
cutus, consecutus; psterus. sudorficus; sudatrius; sudorem elciens, ex-
ctiens, movens // sust sudorferum, i n (me-
sucesor, ra: successor, oris m; succestrix, icis dicamentum). Sin: sudorficum.
f.
sudorfico, v. sudorfero.
sucursal: adj succursalis, e. Sin: additcius;
accessrius; auxiliaris; auxilirius; vicrius; sudoroso: (que est sudando mucho)
filialis // sust sedes succursalis, vicria, filia- sudrus, a, um.
lis. Sin: minor sedes. Uso: - de un banco, au-
xiliria alicius argentriae (vel mensae Suecia: Sutia vel Sucia, ae f.
argentriae) sedes; - de una tienda, taberna
minor, subsidiria, additcia. sueco: adj suetus, a, um. Sin: suticus, su-
tius, suecus, sucicus, sudicus // sust Suetus
sud, v. sur. vel Suecus, vel Suedus, i m // (idioma -) lin-
gua sutia, sutica, Sutiae (gen); suedus vel
sudacin: sudtio, onis f. suecus sermo // hacerse el -, hminis nscii
spciem praebere.
sudadera: (manta que se pone a las cabal-
gaduras) v. sudadero. suela : (parte del calzado) slea, ae f. Sin:
solum; fulmenta, ae f. Uso: clavar nuevas
sudadero: (manta que se pone a los caballos suelas en los zapatos, novas sleas (vel ful-
bajo la silla) strgulum, i n // (lugar en el mentas) clceis suppngere, subcdere, clavis
bao destinado para sudar) sudatrium, ii n. subcdere.
Sin: lacnicum; caldrium; caldria, ae f; cal-
dria cella. sueldo: salrium, ii n. Sin: stipndium; mer-
ces (-dis f). Uso: - mximo, salrium mxi-
Sudfrica: Africa Australis vel Meridiana. mum; seis meses de -, salrium sex mnsium;
Uso: Repblica de -, Res pblica (vel cobrar el -, salrium accpere; pagarle a uno
Cvitas) Africae Australis. el -, licui mercedem pactam tribere.
sudamericano: Amricae Australis (gen). suelo: solum, i n. Sin: terra; tellus (-ris f);
fundus; humus; gleba vel glaeba. Uso: -
Sudn: Sudnia, ae f. lunar, gleba lunaris; lunae solum.
sudario: sindon, nis f. Uso: Santo -, Sacra suelto: (ephemridis) scriptum interiectum.
Sindon; Sindon Taurinensis. Sin: artculus.
1018
suicida
sueo: somnus, i m. Sin: sopor, ris m; quies, (favorecer o ayudar) favere licui. Sin: li-
rquies (gen requii vel requietis; ac rquiem quem iuvare vel adiuvare.
vel requietem; abl rquie vel requiete f); dor-
mtio vel dormittio, onis f. Uso: - dulce, sufragio: (voto) suffrgium, ii n. Uso: - uni-
tranquilo, somnus blandus, mollis, suavis, versal, suffrgium universale; derecho de -,
plcidus, tranquillus; - ligero, smniculus; ius suffrgii; - femenino, ius suffrgii mul-
somnus levis vel lenis; - profundo, somnus erum; dar a uno el derecho de -, licui suffr-
profundus, altus, plenus, artus; primer -, pri- gium impertire; estar privado del derecho de
mus somnus // en sueos, entre sueos, in -, suffrgii prohiberi; hacer un -, suffrgium
somno, in somnis, per somnum, per somnos, effcere; participar de un -, suffrgium par-
inter somnos; ni en sueos o ni por sueos, ticipare; privar a uno del derecho de -, pri-
nullo modo prorsus // conciliar el -, somnum vare liquem suffrgio vel suffrgiis; liquem
vel soporem cpere, crpere, concpere, d- suffrgiis excldere; recibi el 53, 5 % de los
cere; descabezar el -, echar un -, levi somno -, 53, 5 centsimas mnium suffragiorum ac-
uti; quitar el -, somnum rmpere, abrmpere, cepit // (obra buena que se aplica por las
admere, auferre, avrtere, expllere, erpere. almas del purgatorio) suffrgium pro liquo
defuncto; supplictio admissis alicius de-
suero: serum, i n. Uso: - de la verdad, serum functi expiandis; suffragari licui precando
veritatis. (rezando), celebratione eucharstica (por la
celebracin eucarstica), etc.
sueroso: sero abundans.
sufrido: ptiens, entis. Uso: hombre -, homo
sueroterapia: serotherapa, ae f. Sin: curtio ptiens; no es lcito dejar de lado descuida-
per serum; seri curtio; curtio sero pera- damente a los que sufren, non licet hmines
genda (a hacerse) vel peracta (ya hecha); cu- patientes neglegenter praeterire.
rationes sero (vel seri ope) peragendae vel
peractae. sufumigacin: suffumigtio vel subfumig-
tio, onis f. Sin: suffumtio vel subfumtio.
suter: (chaqueta elstica de punto de lana)
ndromis (-dis ; ac -dem vel -da, pl -das f) sufumigio, v. sufumigacin.
manicata. Sin: chiridota lusria; v. jersey.
sugestin: suggstio, onis f. Sin: suggestus,
suficiencia: sufficintia, ae f. Uso: auto- ali- instinctus, impulsus, suasus, us m. Uso:- co-
mentaria, propriarum rerum esculentarum lectiva, suggstio communis; - exterior, inte-
sufficintia. rior, suggstio extrior, intrior.
suficiente!: satis! Sin : iam satis est!; pax ! sugestivamente: suggestive. Sin: per sugges-
tionem; captiose; suadenter.
sufijo: inclinamentum, i n. Sin: vcula
postpositiva; suffixa partcula; sllaba sugestivo: suggestivus, a, um. Sin: blandus;
postpositiva. allciens; delectans; iucundus; movens;
suadens; (dicho de las bellezas naturales)
sufragneo: suffragneus, a, um. amoenus.
sufragar: (votar) - por, suffragari licui // suicida: suicda, ae mf. Sin: sui interfector,
1019
suicidarse
suizo: adj helvticus, a, um. Sin: helvtius // sulfuroso: sulphreus vel sulfreus, a, um.
sust Helvtius, ii m. Sin: sulphurosus; sulphuratus. Uso: beber
agua -, aquam sulphuratam bbere; aquam
sujetador: retentculum, i n. Sin: retincu- sulphream potare.
lum.
sulky: brotum plaustrum.
sujetapapeles: chartarum retinculum, reten-
tculum, pressrium. Sin: fibcula chartarum. sulpiciano: sodalis sulpitianus. Uso: Congre-
gacin de los -, Socetas presbyterorum a
sujetar: subcere. Sin: subgere; sbdere; in Sancto Sulptio.
potestatem redgere // sujetarse, se subcere:
Sin: obsecundare + dat. sultn: sultanus, i m. Sin: sultan, anis; solida-
nus, soldanus; Turcarum vel Turcorum im-
sujeto: (asunto o materia sobre que se habla perator, Cesar. Uso: el gran -, sultanus
o escribe) res, rei f. Sin: argumentum; ques- supremus; altus soldanus; madre del -, sultani
tio // (persona innominada) homo, mnis m. (vel Turcarum imperatoris) mater.
Sin: caput, ptis n // Filos y Gram subiectum,
i n. sultana: sultana, ae f. Sin: soldana // (mujer
del sultn) sultani (vel Turcarum imperatoris)
sulfamida: sulphamida, ae f. Sin: sulpham- uxor.
dicum.
suma: summa, ae f. Uso: - anterior, - y sigue,
sulfatacin, v. sulfatado. summa translata; en -, ad summam; ad unam
summam (en resumen, en una palabra); in
sulfatado: sulphurtio, onis f. Sin: sulphria summa (en total); in omni summa (en defini-
asprsio. tiva); dnique; postremo; brviter (vel ut pau-
cis) dicam // (cantidad de dinero) summa, ae
sulfatar, v. azufrar. f. Sin: pecniae summa; summa pecuniria.
1020
superior
1021
superiora
1022
susceptibilidad
cholos vel prscholus; ser -, alicius vice in merdie urbis // (lugar situado al sud) aus-
fungi; alicius munus explere; alicius vices tralis rgio. Sin: rgio meridiana; loca meri-
gere, grere, sustinere; nombrar un -, li- diana; meridiana, orum npl. Uso: en el -, in
quem in locum alicius suffcere; ser puesto austri prtibus; viento del -, auster, stri m.
como -, sffici.
sureo: meridianus, a, um.
supletorio: suppletrius, a, um. Sin: supple-
tivus. surf: (tabla para -) velitbula, ae f; tbula ve-
lfera // (deporte nutico) velitabultio, onis
suplicio: supplcium, ii n. Uso: - de la silla f. Uso: practicar -, velitabulare; (tbulae
elctrica, supplcium sellae elctricae. fluctvagae auxlio) undis superlbi; quien
practica -, velitabulator.
suplir: supplere. Sin: vicem alicius sup-
plere, implere, praestare; alicius vice (vel surfista: velitabulator, oris m.
mnere, vel prtibus) fungi; aliena fungi vice.
surmenage: defatigtio, onis f (ob nmium
supositorio: suppositrium, ii n. Sin: bla- crporis seu mentis laborem).
nus, i f; medicamentum suppsitum vel sup-
positrium. surrealismo : surrealismus, i m. Sin : su-
perrealismus.
supremaca: principatus, us m. Sin: prima-
tus, us m; imprium; summum imprium; su- surrealista: adj surrealsticus, a, um. Sin: su-
prema auctritas. Uso: - tirnica, domintio; perrealsticus // sust surrealista, ae m. Sin: su-
dominatus, us m. perrealista; surrealismi fautor, sectator,
studiosus.
supuracin: suppurtio, onis f. Sin: suppu-
ratum, i n; suppurntia, ium npl; suppurata, surtido: (aprovisionamiento) v. abasteci-
orum npl. Uso: estar en -, suppurare; provo- miento.
car la - de algo, exsaniare.
surtidor: (chorro de agua que brota espe-
supurar: suppurare. Sin: in pus verti; in sup- cialmente hacia arriba) aqua vel fons sliens
purationem venire. Uso: hacer -, exsaniare; // (bomba que extrae de un depsito subte-
que hace -, suppuratrius. rrneo de gasolina la necesaria para repos-
tar a los vehculos automviles) ntlia
supurativo: suppuratrius, a, um. Sin: ad gasolinria, benzinria, naphthria.
suppurationem perducens. Uso: remedios -,
suppuratria medicamenta. Surveyor I: machnula vel specillum Sur-
veyor I.
supuratorio: supprans, antis.
Survietnam, v. Vietnam (- del Sur).
sur: (punto cardinal) merdies, i f. Sin: me-
ridiana caeli pars. Uso: del -, australis; meri- susceptibilidad: susceptiblitas, atis f. Uso: -
dionalis, meridianus; dirigirse hacia el -, ad magntica, susceptiblitas magntica // (ten-
merdiem flecti; situado hacia el -, ad mer- dencia exagerada a sentirse ofendido) ni-
diem spectans vel vergens; al - de la ciudad, mus irritbilis; natura irritbilis; nimus
1023
susceptible
offensioni mllior; nimus ad accipiendam dollria 40,00 (vel euronummi 35,00 vel 24
offensionem mollis. Uso: ofender la - de uno, libellae britnnicae) ; unusquisque libellus
nimum alicius offndere; ser de una exce- venit: in Itlia euronummis 11, 00; extra It-
siva -, fcile irritari; sbit ir accendi. liam dollriis 13 (vel libellis britnnicis 7).
1024
sustituir
faciendi vtitum; ecclesistici mneris exer- caudal) patrimnium, ii n. Sin: res familiaris;
cendi vtitum; ecclesistici mneris obeundi fortuna, ae f vel fortunae, arum fpl; bona,
vtitum. orum npl; opes, um fpl; substntiae, arum fpl.
Uso: las -, bona, orum npl; fortunae; opes,
suspenso: dejar en - algo, intermttere li- possessiones // (juicio, madurez) prudntia,
quid; tener en - a uno, liquem suspensum te- ae f. Uso: hombre sin -, ftilis vel fttilis
nere; liquem in suspenso relnquere vel homo; homo inconsideratus vel inspiens //
tenere; dejado en -, suspensus; in suspenso (jugo) sucus, i m // en -, ad summam; in
relictus // (suspense) v. esta voz // (perplejo) summa; dnique.
incertus, a, um. Sin: haerens; dbius.
sustancial: substantialis, e. Sin: substantivus;
suspensores, v. tiradores. ad substntiam spectans; ad rem ipsam (vel
ad naturam ipsam) prtinens; alicius rei
suspirar: (dar suspiros) suspirare. Sin: sus- prprius; praecpuus.
pria trhere, dcere, dere. Uso: - profunda-
mente, ab imo (vel ab imo pctore) suspirare; sustancialmente: substantiliter. Sin: re; re-
- de amor por alguien, suspirare in liquo apse; vere; praecpue // (en suma, en con-
(vel in liquem) vel in liqua (vel in li- junto) in summa; in omni summa.
quam); pasar toda la noche suspirando, sus-
pria reptere tota nocte // (fig, ansiar mucho sustantivo: (que tiene existencia real, inde-
una cosa) suspirare. Sin: liquid vehementer pendiente, individual) substantivus, a, um //
concupscere; stdio alicius rei gestire; - por (importante, fundamental, esencial) substan-
otros amores, alios amores suspirare. tialis, e. Sin: essentialis, praecpuus, potssi-
mus // (Gram, nombre -) substantivum, i n.
suspiro: susprium, ii n. Sin: suspirtio, onis Sin: nomen substantivum; vocbulum.
f; suspiratus, us m. Uso: emitir suspiros, sus-
pria dcere, trhere; exhalar el ltimo -, ni- sustentacin: (sustentculo) v. esta voz //
mam dere vel efflare. (Aeron, Tecnol) sustenttio, onis f. Uso:
plano de -, sustentationis planum.
sustancia: (lo que subsiste por s) substntia,
ae f. Sin: essntia // (naturaleza) natura, ae f sustento: (sostn o apoyo) sustentculum, i
// (materia) matria, ae f. Sin: substntia; res, n. Sin: clumen, fulcimen, mnis n; fultura //
rei; corpus, pris n. Uso: - aromticas, aro- (mantenimiento, alimento) nutrimentum, i n.
mtica, orum npl; - blanca, matries alba; - Sin: sustenttio, nutrtio, onis f, victus, us; pl
cerebral, crebri matries; - espiritual, subs- alimenta, cibria, orum.
tntia spiritalis vel spiritualis; res crpore ca-
rens; - fluorescente, substntia fluorescens; - sustituible, v. remplazable.
gris, matries cana, rava, cinrea vel ciner-
cea, cinerceo colore; - material, substntia sustituir: (poner a una persona en lugar de
materialis; - primordiales, elementa rerum otra) suffcere liquem in locum alicius.
primrdia; - qumica, chmica matria, - no- Sin: suffcere vel substitere liquem licui;
civa, substntia nociva; - radiactiva, substn- sbdere vel substitere liquem in alicius
tia radioactiva // (lo esencial) vis (ac vim, abl locum; substitere liquem pro liquo //
vi). Sin: summa. Uso: esta es la - del dis- (poner una cosa en lugar de otra) liquid re-
curso, hoc orationis summa est // (hacienda, pnere in locum alicius rei. Sin: liquid re-
1025
system
sweater, v. suter.
1026
T
taba: (astrgalo) astrgalus, i m. Sin: talus, i vnditor; vendedor callejero de -, crcitor ta-
m // (juego) ludus talrius. Sin: talorum vel baci // abusar del -, tabaco immdice uti;
scrobiculorum ludus.Uso: arrojar las -, talos apestar a -, tabacum criter redolere; man-
icere; dedicarse a la -, ad talos se conferre. charse de -, nicotiano plvere se foedare, se
oblnere, sordscere; mascar -, tabacum mn-
tabacalero: (relativo o perteneciente al ta- dere; mascar - trenzado, mndere tabacum
baco) tabcinus vel tabceus, a, um // (per- intextum; probar una clase de -, tabaci genus
sona que cultiva el tabaco) tabaci cultor // experiri; saborear el -, deliciose tabaco frui;
(tabaquero) v. esta voz. tener el monopolio del -, monoplio tabaci
frui; tomar -, tabaco uti; plverem nicotia-
tabaco: tabcum, i n. Sin: pulvis nicotianus. num haurire; tabacum olfcere, tabacum n-
Uso: - arrollado, tabacum convolutum vel ribus haurire // cunto - has de fumar cada
trtile; - bfalo, tabacum bbalum vel bbali; da, quantum tabaci cottdie tibi sit absumen-
- delicioso, tabacum suavssimum; - diana, dum; cmo saboreaba el -!, ut libenti nimo
tabacum Dianae; - muy bien elaborado, taba- tabacum degustabat!; el - daa, tabacum in-
cum ffabre elaboratum; - extranjero, taba- cmmodum affert; tabacum incmmodo f-
cum xterum; - filipino, holands, ingls, ficit; el - es un sedante para los nervios,
tabacum philippinum, btavum, nglicum; - tabacum magnam habet virtutem sedandi
nacional, tabacum ptrium; - negro, tabacum nervos; hay -, est vobis tabacum; venale
atrum; - pasable, tabacum non ptimae qui- prostat tabacum; hay - rubio, mite (com-
dem notae; - picado, trinchado, tabacum con- pren) tabacum flavum; le encanta el - rubio,
cisum; - rubio, tabacum flavum; - trenzado, tabaco flavo magnpere delectatur; se ex-
intextum tabacum; - turco, tabacum turcum; pende - en abundancia, abunde tabacum
- variado, tabacum vrii gneris; - verdn, ta- venit; el - se exporta a otras naciones, in lias
bacum praematurum // - de aroma dulce y pe- civitates tabacum exportatur.
netrante, tabacum gravis gratique armatis;
- de calidad superior, tabacum ptimae tabacoso: (que toma mucho rap) tabacosus,
notae; - de mascar, tabacum ad mandendum; a, um. Sin: qui pulverato (vel pulvreo) ta-
- de Virginia, tabacum virginiense; - en polvo, baco immdice titur; nicotiano plvere in-
v. rap // autmata que expende -, autma- temperanter utens // (que est manchado con
tum tabacrium; una chupada de -, tabaci rap) tabaco (vel nicotiano plvere) srdidus,
suctus (-us m) vel haustus (-us m); fumi tab- foedatus, blitus. Sin: tabaco infectus vel in-
cini aspirtio; cultivador de -, tabaci cultor; quinatus.
nicotianae herbae cultor; cultivo de -, tabaci
cultura; nicotianae herbae cultura; fbrica de tbano: oestrus, i m.
-, tabaci fbrica vel officina; flor de -, flor ta-
baci; hojas de -, nicotiana flia; flia tabaci; tabaquera: (estuche para guardar el ta-
paquete de - picado, compactura, ae f; planta baco) tabaci theca. Sin: pyxis tabaci; theca
del -, tabaci planta; nicotiana herba; herba ta- tabacfera; (rcula) tabacria; tabaci pyxid-
bacum; nicotiana tabacum; secadero de -, of- cula; pyxis (-dis f) tabcina, tabacfera; theca
ficina siccatria tabaci; vendedor de -, tabaci vel pyxis tabacria; tabaci thcula, cistella,
1027
tabaquera
cpsula vel capsella; nicotiana thcula; capse- nea. Uso: - a vela, - hawaiana, - para surf,
lla plveri nicotiano asservando // (mujer que velitbula; tbula velvola vel velfera; - de
vende tabaco) tabaci vnditrix vel nstitrix, cultivo, v. cantero; - de materias, v. ndice.
icis f.
tablazn: (conjunto de tablas que forman la
tabaquera: tabacria, ae f; tabacrium, ii n. cubierta de una embarcacin) axes, ium mpl.
Sin: tabacoplium; tabaci taberna; taberna ta-
bacria vel nicotiana. tablero: (tabla para jugar al ajedrez y a va-
rios otros juegos) lveus, i m. Sin: lveus lu-
tabaquero: tabacrius, ii m. Sin: tabaci vn- srius; tbula vel mensa lusria. Uso: - de
ditor vel nstitor. ajedrez, tbula latrunculria; - de billar, v. bi-
llar // (- de dibujo) tbula ad delineandum
tabquico: tabaci (gen). Sin: ad tabacum t- cmmoda // (- contador) bacus arithmticus
tinens. // (cuadro esquemtico en que se registran
datos, en los automotores) instrumentorum
tabaquismo: tabacismus, i m. Sin: tabaci in- tbula.
fctio; venefcium ex tabaco.
tableta: tabella, ae f. Uso: - de chocolate,
tabaquista: (persona que entiende la calidad quadra chocolatae.
del tabaco) tabaci peritus // (que toma mucho
tabaco) qui tabaco immdice titur. Sin: in- tabletear: crepare. Sin: crepitare.
temperanter tabaco utens; nmii nicotiani
plveris haustor. tableteo: crpitus, us m.
taberna: taberna, ae f. Sin: caupona; gnea; tablilla o tablita: tbula, ae f. Sin: tabella;
gneum. Uso: - pequea, caupnula; pop- mnsula. Uso: - horizontal, horizontalis t-
nula. bula, - de pared, tabella parietria.
1028
tajada
retinculum; anulador de los topes del -, gl- (proyecto astuto); cllidum inventum (expe-
bulus calculatori decimano auferendo // Elec- diente ingenioso); cllidum factum (recurso
trn instrumentum imprimendis tbulis hbil). Uso: cambiar de -, liam rationem
electrnice digestis. inire.
tabular: in tabellas redgere vel compnere. tctico: (relativo a la tctica) tcticus, a, um.
Sin: tabellam vel ndicem compnere // Elec- Sin: rei vel artis militaris (gen); ad rem mili-
trn in tbulis electrnice digestis imprmere. tarem spectans. Uso: error -, errata bellandi
(vel pugnandi) rtio, tener habilidad -, rei mi-
taburete: scabellum, i n. Sin: scamnum. litaris peritum esse // (sust, perito en la tc-
tica) vir rei militaris peritus.
tacita: pocillum, i n. Sin: capdula; scutella;
ansatum pocillum; parvum pculum. Uso: Tadjikistan: res pblica Tadsic(h)istnica.
una - de caf, pocillum cafi; una - de coac, Sin: Tadsicistnia, ae f; Tazikistnia.
conaci pocillum.
tafetn: sricum tafatanum. Sin: srica tela
taco: (bastn del billar) tudcula, ae f. Sin: subtlior // pl, banderas, srica vexilla // fig,
hasta; clava; bculum vel bculus; fustis, is galas de mujer, mulebris pretiosa (vel insig-
m; tudes, is f. Uso: empujar las bolas con el nis) vestis.
-, tudcul pilas (vel sphaeras, vel glbulos)
impllere, propllere, incitare // (conjunto de tafilete: aluta, ae f.
hojas que forman el calendario) v. calenda-
rio (- de taco). tafiofobia: taphophbia sive -phoba, ae f.
Sin: sepulcri terror.
tacmetro: gyrmetrum, i n. Sin: gyrorum
index (-dcis mf). tailands: adj Thailndicus, a, um. Sin: Thai-
landiensis, e // hab Thailandienses, ium.
tacn: fulmenta, ae f. Sin: sleae resegmen
(-mnis n). Uso: - de goma, fulmenta e Tailandia o Thailandia: Thailndia, ae f.
gummi.
tailleur: vestis bipertita.
tctica: (arte que ensea a poner en orden
las cosas) rtio, onis f. Sin: via, rtio et via Taiwan: Formosa, ae f. Sin: Taivnia, ae f.
(mtodo) // (conjunto de reglas a que se ajus- Uso: de -, Formosanus, a, um; Formosae
tan en su ejecucin las operaciones milita- (gen); los habitantes de -, Formosani, orum.
res) tctice, es f. Sin: ars bllica; belli ars vel
artes; tctica rtio, doctrina, ars; bellandi vel Taiz: Vicus (-i m) Tasacus vel Tasiacensis.
pugnandi rtio; rtio pugnae; rei militaris
scintia, ars, disciplina. Uso: experto en la -, tajada: segmentum, i n. Sin: frustum (pe-
rei militaris peritus; cambiar de -, rationem dazo, bocado); quadra (- de forma cua-
belli gerendi mutare (en la guerra), rationem drada); lamnula. Uso: - de carne, de
pugnae gerendae mutare (en un combate) // cohombre, de pan, carnis, cucmeris, panis
(sistema especial que se emplea disimulada y frustum, - de jamn, segmentum pernae; - de
hbilmente para conseguir un fin) callditas, jamn salado, concisa et salita perna; seg-
atis f (habilidad, viveza); cllidum conslium mentum salitae pernae; - de longaniza, luc-
1029
tajadero
taladrar: terebrare. Sin: perterebrare; forare, tallar: (cargar de tallas) nera impnere.
perforare; trebr pertndere.
tallarines: pastilli, orum mpl. Sin: segmntu-
taladro: (instrumento agudo o cortante con lae, arum fpl; segmenta, orum npl (pastae),
que se agujerea la madera u otra cosa) tre- pasta segmentata, oblonga; oblonga pastae
bra, ae f; trebrum, i n. Sin: furfurculum, i n; segmenta.
trpanum // Med mchina dentalis.
taller: (lugar en que se ejecuta una obra o
talasocracia: thalassocrtia sive -crata, ae f. trabajo manual) fbrica, ae f. Sin: ergast-
Sin: maris domnium vel imprium; marti- rium; officina; opifcium; opifcii locus vel
mum imprium. sedes. Uso: - de alfarero, figlina vel figulina,
ae f; officina figlina vel figulina; officina f-
talasofobia: thalassophbia sive -phoba, ae guli; - de composicin, typographum vel
f. typographum; - de grabado, scalpendi (vel
scalptorum) officina; - de obra, opifcium ae-
1030
tanda
1031
tndem
tanino: tanninum, i n. Sin: cidum tnnicum. Tanzania: Tanznia vel Tansnia, ae f. Uso:
Uso: de -, tnnicus. de -, adj tanzaniensis , e; tansanianus, a, um;
hab Tanzanienses vel Tansanienses, ium mpl.
tanque: (estanque) stagnum, i n. Sin : pis-
cina // (depsito metlico) repositrium, ii n. taosmo: taoismus, i m. Sin: taostica doc-
Sin: reconditrium; receptculum, except- trina vel rtio.
culum. Uso: - principal, receptculum prim-
rium; - de combustible, fmitis vel taosta: taoista, ae mf. Sin: taoismi (vel taos-
combustibilis reconditrium; - de gas, gas- ticae doctrinae) studiosus vel cultor.
rium; - de nafta, benzinrium; exceptculum
benzinrium // (automvil de guerra blin- tapa: oprculum, i n // (cada una de las dos
dado y con artillera) currus loricatus. Sin: cubiertas de un libro, revista, etc.) tegumen-
carrus vel currus armatus; autocurrus arma- tum. Sin: integumentum; operimentum. Uso:
tus; currus vel covinnus ignvomus; covinnus - de libro, de opsculo, de folleto, de revista,
loricatus; currus cataphractus; vehculum ca- libri, libelli, fascculi, commentariorum ope-
taphrctum; loricatum ssedum; currus frre rimentum vel tegumentum; en la - posterior,
loric munitus. Uso: - con caones, loricatum in integumento finali.
ssedum bllicis tormentis instructum.
tapadera: (pieza que se ajusta a la boca de
tantn, v. tam-tam. alguna cavidad para cubrirla) oprculum, i
n.
tanteador: (el que tantea en el juego) punc-
torum adnotator (vel annotator) vel computa- tapado: penula, ae f. Sin: lacerna; epit-
tor // (aparato en el que, en los partidos de gium. Uso: - de piel, penula gauspina
pelota, se escriben los tantos de cada bando)
punctorum tbula. taparrabo: (pedazo de tela u otra cosa con
que los salvajes cubren las partes pudendas)
tantear: (sealar los tantos en el juego) sbligar, ris n. Sin: subligculum; succinc-
1032
taquigrafa
trium; genitlium tegmen (-mnis n); suc- peripetasma, tis n; parietarum tapete. Uso:
cinctorium genitlium // (calzn corto, usado tapices de Rafael, txtiles Raphalis (Snctii)
como traje de bao) sbligar balneare; subli- picturae; Raphalis (Snctii) imgines texto-
gculum balnerium. ris ope expressae; revestimiento de papel en
forma de -, tapete chartceum.
tape (Inform) cinta: tenia, ae f.
tapizar: tapetis (taptibus, aulaeis, peristr-
tapete: tapetum, i n; tapete, is n (gen pl tape- matis, peripetsmatis) decorare, ornare, ex-
tum vel taptium) // fig, estar sobre el -, in ornare, instrere.
controvrsia versari; poner algo sobre el -,
liquid in mdium proferre, propnere, vo- tapn: obturamentum, i n. Sin: obturculum;
care; in disputationem liquid dedcere // oprculum; spissamentum. Uso: - de corcho,
(pao que se pone por adorno encima de un cortex, tcis m, oprculum vel obturamentum
mueble) strgulum, i n. Sin: tapete, is n. subreum; cortceum obturamentum; obtura-
mentum e sbere; - de goma, obturculum
tapicera: (juego de tapices) taptia, ium npl; gmmeum; obturamentum e gummi vel e
tapeta, orum npl. Sin: aulaea, orum npl; pe- cummi; - de paja, stramneus penculus // (ci-
ripetsmata, um (dat y abl pl -matis) npl; pe- lindro de material absorbente utilizado por
ristrmata, um (dat y abl pl -matis); picturae las mujeres) v. tampn.
txtiles vel in txtili // (arte del tapicero) au-
laeorum (vel peristrmatum, vel picturarum taponamiento: obturtio, onis f. Sin: obs-
textlium, vel picturarum in txtili) ars // (ofi- trctio; praeclsio.
cina donde se tejen o componen tapices) au-
laeorum officina. taponar: (cerrar con tapn un orificio cual-
quiera) obturare. Sin: obstrere; praecldere
tapicero: (quien tiene por oficio poner al- // (obstruir con tapones una herida o una ca-
fombras) tapetrius, ii m. Sin: ornamentrius; vidad natural del cuerpo) gosspio vel xylo
ornator vel exornator; taptis vel taptibus implere.
(vel peripetsmatis, vel peristrmatis)
ornator; aulaeorum (vel peristrmatum) taquemetro: tachemetrum vel tacheme-
exornator; qui paretes taptibus (si pone al- tron, i n.
fombras) vel velis (si pone cortinajes) vestit,
obducit // (quien teje tapices) polymetrius taquicardia: tachycrdia sive -carda, ae f.
rtifex. Sin: aulaeorum (vel taptium vel Sin: nmia cordis palpittio; celer cordis pul-
tapetorum, vel peripetsmatum, vel peristr- sus (-us m).
matum) pifex (-fcis mf) vel textor.
taquicardaco: tachycardacus, a, um.
tapioca: tapioca, ae f.
taqugrafa: tachgrapha, ae f. Sin: stengra-
tapir: tapirus, i m. pha; acturia; notria.
tapis roulant: tapete mbile vel vectrium. taquigrafa: tachygrphia sive -grapha, ae f.
Sin: stenogrphia sive -grapha; scriptura
tapiz: tapete, is n. Sin : aulaeum, i n; pictura compendiria vel compendiata; scripturae
txtilis; pictura in txtili; peristroma, tis n; brevitio.
1033
taquigrafiar
1034
tartn
(= despus del medioda); concerniente o re- tarifar: taxare liquid. Sin: prtium consti-
lativo a la -, postmeridianus // (desde la tere (merci); prtium decrnere vel imp-
puesta del sol hasta el anochecer) vesper, nere.
-ris vel -ri (ac -erum, abl -ere vel -eri) m.
Sin: vespertinum tempus (-pris n). Uso: de tarima : suppedneum, i n. Sin: suggestus,
la -, vespertinus; ayer por la -, heri (vel hes- us m; scamnum; dim scamellum; scamillum;
terno die) vsperi; maana por la -, cras (vel scamnellum; scmnulum.
crstino die) vsperi; buenas -!, bonum vs-
perum (tibi vel vobis exopto, precor)!; cada -, tarjeta: chrtula, ae f. Sin: scida, scdula,
quotdie vsperi; esta -, hodie vsperi; a la schdula. Uso: - postal, chrtula (vel scida,
cada de la -, sub (vel ad) vsperum; primo vel scdula) cursria, cursualis, diribitria,
vspere // la - de la vida, vita ccidens // adv epistolaris; - postal ilustrada, photochrtula;
sero; - o temprano, srius cius; llegas -!, chrtula exornata; picta pblici cursus chr-
sero venis! tula; (en el ftbol) - roja, amarilla, chrtula
rubra, flava; mostrarle a un jugador - roja,
tarea: (cualquier obra o trabajo) opus, pe- lusori chrtulam rubram monstrare // - de
ris n // (trabajo que ha de hacerse) munus, crdito, charta creditria; chrtula argentria;
nris n. Sin: onus, neris n; offcium. Uso: tssera creditcia; crditae pecniae chrtula;
asumir la -, munus sibi assmere // (trabajo - de crdito Visa, charta creditria, cui
escolar) pensum, i n. Sin: scholare pensum; nomen Visa; - de embarque, scdula conscen-
pensum a praeceptore datum vel imperatum. sionalis; - de identidad, v. cdula; - de visita,
Uso: asignar las -, pensa assignare; corregir scdula salutatrix vel salutatria; chrtula no-
las -, pensa emendare vel corrgere; hacer la minalis vel personalis.
-, pensum abslvere.
tarro: (recipiente) excpulum, i n. Sin: llula;
tarifa: (tabla de precios, derechos o cuotas vsculum; sinum; urcolus; stulus; alvolus;
tributarias) taxtio, onis f. Sin: calmetrum; incctile (vsculum); vsculum metllicum.
prtium constitutum, statum, impsitum; pr- Uso: - de leche condensada, sinum lactis
tium pblica auctoritate praestitutum. Uso: - condensi vel densati.
aduaneras, portrii taxationes; - ordinaria,
ordinrium prtium; - postales, rei tabellriae tarta: placenta, ae f. Uso: - con cerezas, pla-
taxationes; pblici cursus taxationes; tarifas centa cum crasis; - de fruta, placenta ex
de los impuestos directos, tributorum taxatio- pomis.
nes; - de precios, catlogo de precios, pretio-
rum sllabus; pretiorum vel taxationum index tartamuda: balba mlier.
(-dcis mf); tarifas de los vehculos pblicos,
rhedarum publicarum taxationes // aumentar tartamudear: balbutire. Sin: balbum esse,
la -, alicius rei prtium augere; bajar la -, lingu haesitare.
alicius rei prtium minere, imminere,
submttere; establecer la -, prtium licui rei tartamudo: bamblio, onis m. Sin: balbus;
( vel alicius rei) statere vel constitere; blaesus; balbus homo.
subir las -, prtia efferre // (precio unitario
para los servicios pblicos) nitas taxalis. tartn: tela scota, sctica, scotta, scttica.
Sin: tela laculata.
tarifacin: taxationis defintio (-onis f).
1035
tartana
tartana: (carruaje) carpentum, i n. Sin: sse- vel defintio; prtii aestimtio vel determin-
dum. tio.
tartreo: tartreus, a, um. Sin: infernus; n- tasar: (poner tasa a las cosas vendibles) ta-
ferus; ad Trtarum (vel ad Trtara) ttinens. xare. Sin: tax onerare; prtium (mercis) aes-
timare, praefinire, definire, decrnere,
tartrico: tartricus, a, um. Sin: tartaralis; statere.
salis tartrici (gen); ad trtarum (vel ad salem
tartaralem, vel ad sal tartricum) spectans. tatarabuelo, la: bavus, i m; abvia, ae f.
Uso: cido -, cidum tartricum vel tartarale.
tatuado: (threciis) notis compunctus, signa-
trtaro: (tartrato de potasa que se deposita tus, inustus; pictus.
en los toneles) trtarus, i m; trtarum, i n. Sin:
sal tartaralis vel tartricus; crassamentum; tatuaje: (accin de tatuar) notarum in cute
crassamen, mnis n; sedimentum; faex, fae- imprssio. Sin: (cutis) compnctio; cutis vel
cis (gen pl faecum) f // (sarro de los dientes) pellis pnctio. Uso: la costumbre del -, mos
robgo vel rubgo, gnis f. Uso: los dientes corpus notis compungendi // (dibujo tatuado)
estn sucios de -, livent robgine dentes // threciae punctiones vel compunctiones. Sin:
(pot, el infierno) Trtarus vel Trtaros, i m. threciae notae; compunctivae notae.
Sin: Trtara, orum npl // (de Tartaria) adj tr-
tarus vel tartricus, a, um; sust Trtarus, i m. tatuar: notis compngere vel persignare.
Sin: notis cutem (vel pellem) alicius com-
tartera: ptina, ae f. Uso: - para asar, ptina pngere; notis carnem alicius signare; notas
assatria. cuti (vel pelli) alicius inrere; notis (thre-
ciis) liquem compngere // tatuarse, (thre-
tartrato: sal (salis mn) cidi tartrici. ciis) notis se compngere.
tasa: (precio mximo o mnimo sealado por taumaturgo: thaumaturgus vel thaumatur-
disposicin de la autoridad para la venta de gos, i m. Sin: miraculorum auctor vel effec-
algunas cosas) praefinitum prtium. Sin: pr- tor; mircula ope divin edens.
tium ex auctoritate decretum; prtium p-
blica auctoritate praestitutum // (relacin Tauro (signo zodiacal): Taurus, i m.
entre dos magnitudes) - de aumento de la po-
blacin, quota pars incolarum exorintium; - taurmaco: (perteneciente o relativo a la
de natalidad, nascntium nmerus. tauromaquia) v. tauromquico // (entendido
en tauromaquia) tauromchiae studiosssi-
tasacin: taxtio, onis f. Sin: taxae impostio mus; tauromchiae peritus; de tauromchia
1036
teatro
taxmetro: (aparato que registra la distancia tea-room: conclve therium. Sin: theanae
recorrida por un vehculo) taxmetrum, i n. potionis xedra (-ae f) vel exdrium (-ii n).
Sin: hodmetrum; itneri metiendo index
(-dcis mf); mensrius itneris index; facti it- teatino: teatinus, i m. Sin: sodalis teatinus.
neris index // (coche que lleva -) v. taxi. Uso: orden de los -, Ordo Clericorum Regu-
lrium.
taxista: taxiraedrius, ii m. Sin: pblici au-
tmati rector; autocineti meritrii ductor. teatral: theatralis, e. Sin: scenicus;
scaentilis; thetricus; ldicer, cra, crum.
taxonoma: taxonmia sive -noma, ae f. Uso: espectculos -, ludi scenici.
taxonmico: taxonmicus, a, um. Sin: ad ta- teatrito: theatrdium, ii n. Sin: parvum thea-
xonmiam spectans. trum.
1037
tebeo
theatrum adire; salir del -, ab (vel ex, vel de) ries (-ei f) vel ordo; chordrium (- del piano
theatro gredi; theatrum gredi; e (vel de) u rgano). Uso: - de computadora, clavia-
theatro exire // (lugar donde se desarrollan tura, ae f; - de mquina de escribir, malleo-
acontecimientos) locus, i m. Sin: sedes; rum ordo scriptriae (vel typogrphicae)
scaena; theatrum. Uso: el - de la guerra, mchinae; litterarum ordo vel sries; - del r-
sedes belli; locus ubi bellum gestum est. gano, armonio, rgani, harmnii pinnria;
pinnarum (vel linguarum, vel ligularum) s-
tebeo: libellus pictogrphicus. ries rgani, harmnii; rgano con cuatro -,
rganum quattuor pinnriis munitum, ins-
teca: (cajita) theca, ae f. tructum, ornatum.
techador: tector, oris m. Sin: contegulator, teclear: pulsare. Sin: dgitis scrbere, ins-
oris m. rere, imprmere; mallolos pulsare; mallolos
dgitis pulsare.
techo: tectum, i n. Uso: - artesonado, lac-
nar, ris n; el que hace - artesonados, lacun- tecleo: pulstio. Sin: malleolorum pulstio.
rius vel laquerius, ii m; hombres sin -,
hmines tectis carentes. tcnica: tchnica, ae f; tchnice, es f. Sin: ars,
artis f (ciencia prctica); scintia, ae f (cono-
tecla: (pieza que se pulsa) mallolus, i m. cimiento cientfico); artifcium, ii n vel rtio,
Sin: pinna, pnnula; glbulus; orbculus; onis f, vel rtium rtio (sistema, teora); doc-
pressorolum; plectrum. Uso: - de marfil, trina, ae f (formacin terica, mtodo). Uso:
mallolus ebrneus; oprimir las -, mallolos la - oratoria, artifcium dicendi; - del asedio,
pulsare // - de mquina de escribir, mallo- scintia oppugnationis; tcnicas de diagns-
lus; pinna; - fijamaysculas, stativa maiuscu- tico prenatal, rationes atque investigationes
larum pnnula; - de las maysculas, pnnula praenatales; conocer la - militar, scintiam
grndium litterarum, pnnula maiuscularum; rei militaris habere // (conjunto de procedi-
- derecha de las maysculas, pnnula dextra mientos y recursos de que se sirve una cien-
maiuscularum; - de retroceso, reditionis pres- cia o un arte) technicae artes. Sin: artes
sorolum; pnnula regresss; teclas del tabu- tchnicae machinalesque; mechnicae artes;
lador decimal, calculatoris decimani glbuli artes fabriles; artes tiles; artifcia, orum n.
// - de magnetfono, de televisor, plectrum, Uso: - productivas, artes bonorum procrean-
glbulus; orbculus; - de rgano o armonio, dorum; - tradicionales, artes quae traduntur;
pinna; lingua, lgula, lngula; - de piano, ps- - de la conservacin, servandi ars; tcnicas
sulus, - de todo instrumento msico de cuer- para salvar los libros, artifcia, ut libri ser-
das, plectrum // fig, dar en la - (acertar), rem ventur; desarrollo de la -, technicorum artis
acu tngere; tocar una - delicada, ulcus tn- progressiones; descubrimientos de la -, tech-
gere; vulnus rescndere vel refricare; tocar nicorum inventa // (pericia o habilidad para
una - dolorosa, rem maestam commemorare; usar de esos procedimientos y recursos) pe-
tocar una - falsa, inepte dcere; prperam rtia, ae (alicius rei) f. Sin: callditas; expe-
loqui. rintia; hablitas.
teclado: pinnria, ae f. Sin: pinnae, arum fpl; tcnicamente: tchnice. Sin: tchnica ra-
malloli, orum mpl; lnguae vel lgulae, arum tione; arte, ex arte; artifcio, artificiose; ad
fpl; pinnarum ordo vel sries; malleorum s- technicorum praecepta.
1038
tejido
tecnolgico: technolgicus, a, um. Sin: ad tejido: (textura, cosa tejida) txtile, is n. Sin:
1039
tejo
textum. Uso: - de algodn en crudo, txtile pges // (marco de un cuadro) tbulae saep-
urticrium; - de punto o de malla, textum tri- tum vel margo (-gnis f).
cotense; textum e mculis // (agregado de c-
lulas de la misma naturaleza, que telautografa: telautogrphia sive -grapha,
desempean una determinada funcin) tex- ae f.
tura, ae f. Uso: - adiposo, tela adiposa; - cu-
tneo, membrana, ae f; - tiroideo, textura telautografiar: telautoscrbere.
thyridis; tejidos para trasplantar, textlia
transportanda. telautogrficamente: telautogrphice.
1040
telefnico
1041
telefonista
pulso -, impulsus telephnicus; servicio -, res suena el -, telephnum tinnit vel sonat.
telephnica // interceptar conversaciones -,
collocutiones telephnicas intercpere. telefonmetro: telephonmetrum, i n.
1042
telerreceptor
1043
telescpico
telescpico: telescpicus, a, um. Sin: teles- ventum // (- como ciencia) ars televisfica //
cpii (gen); ad telescpium spectans. (transmisin de imgenes a distancia) tele-
vsio, onis f. Sin: telehorama, tis n; teleho-
telescopio: telescpium, ii n. Sin: rasis, is f; teleopsis, is f; transmssio
perspicillum astronmicum. Uso: - astron- televisiva. Uso: - en blanco y negro, televsio
mico, astroscpium; - electrnico, telesc- bcolor; - en colores, televsio multcolor,
pium electrnicum; - espacial, telescpium multicoloris, multicolora, multicolria;
rbicum; - extra-atmosfrico, telescpium - estereoscpica, televsio vel telehorasis ste-
extra-atmosphericum; investigar algo con reoscpica; - por cable, televsio caplaris;
el -, liquid telescpio investigare. aparato de -, v. televisor; sala para -, televi-
srium; mirar, ver por -, televisfico instru-
telesilla: aria vel telephrica sella. Sin: te- mento spectare; liquid in scrnio televisfico
lenartatrum; anabathrum nartatrium; v. tele- contueri; mirar, ver -, televisionem videre,
frico. spectare; televisfice spectare; por -, televis-
fice; per televisionem vel per telehorasin; te-
telespectador, v. televidente. levisionis ope; programa de -, televisionis
programma.
telesqu: nivtraha aria.
television watch: instrumentum televisficum
teletipia: teletpia, ae f. et horolgium.
teletipo: (aparato) teltypon vel teltypum, i televisivo: televisficus, a, um. Sin: televisua-
n. Sin: teletpica, ae f; mchina teletpica, lis; televisrius; ad televisionem prtinens.
telescribens, telescriptria; instrumentum te- Uso: estudio -, sedes televisfica; serie -, s-
letpicum vel telescriptrium. Uso: meca- ries televisria.
nismo de un -, teltypi machintio vel
machinamentum // (mensaje) teletpicum, i televisor: televisrium, ii n. Sin: televistrum;
n (nntium). instrumentum televisrium, televisficum, te-
levisuale, telehormicum; scrnium televis-
teletransmisor: emissrium televisficum. rium vel televisficum; capsella televisualis
vel telehormica; televisfica vel telehorma-
televidente: televidens, entis. Sin: televisor, tis mchina; telepticum vel telehormicum
telespectator vel teleaspector, oris m. machinamentum; telepticum vel teleopsis
instrumentum. Uso: - transistor, capsella te-
televisado: televisione (vel per televisionem, lehormica transistrio acta; pantalla del -,
vel televisionis ope) diffusus vel transmissus. televisficum album; - en blanco y negro, te-
Sin: televisfice vel televisuliter diffusus vel levisrium instrumentum bcolor; - en color,
transmissus. instrumentum televisficum coloratum; tele-
visrium (vel televistrum) multicolorum vel
televisar: telehorare. Sin: televisione (vel per multcolor; apagar el -, televisrium vel tele-
televisionem, vel televisionis ope) diffndere vistrum exstnguere; encender, prender el -,
vel transmttere; televisfice (vel televisuli- televisrium vel televistrum accndere; sen-
ter) diffndere vel transmttere. tarse o estar sentado ante el -, ad (vel ante,
vel apud) televisrium sedere.
televisin: (- como invento) televisficum in-
1044
temperatura
televisora: (estacin transmisora) sttio te- volbile; - indolente, segnis ndoles; el pro-
levisria, televisualis, televisfica. Uso: - na- pio -, sua natura prpria; - propenso a la vir-
cional, nationis televisfica sttio; sttio tud; virtutis ndoles; ad virtutem ndoles; -
televisria nationalis. sensual, ingnium ad libdinem proclive;
tiene un - bilioso, natur est biliosus, stoma-
tlex: (sistema de comunicacin por medio chosus, iracundus; vivir segn el propio - y
de teletipos) rete telescriptcium. Sin: gusto, ingnio suo vvere // (arbitrio para
systema communicationis teletpicae // (la terminar las contiendas o para olvidar difi-
misma comunicacin) teletpica communi- cultades) via, ae f. Sin: rtio; conslium; in-
ctio // (aparato) teletpicum instrumentum. ventum; artifcium // (temperie) temperatura,
Sin: mechanema teletpicum // (mensaje) te- ae f. Sin: tempries, i f; caeli tempertio //
lescriptum, i n. Sin: teletpicum. (constitucin del cuerpo) crporis natura,
constittio, hbitus, habitudo // (fig, vitali-
telofase: telophasis, is f. dad, vivacidad) vitlitas, atis f. Sin: vitalis
vis; vigor; vivcitas; ingnii vivcitas.
teln: aulaeum, i n. Sin: siprium. Uso: bajar
el -, aulaeum demttere; levantar el -, au- temperatura: (grado de calor en los cuer-
laeum tllere. Uso: baja el -, demttitur au- pos) calor, oris m. Sin: caloris gradus (-us m).
laeum. Uso: alta -, calor ardens, frvidus, vhemens;
aestus (-us m); ardor; fervor; - baja, calor
TEM: via autocintica transeuropaea. minor vel mnimus; frigus, ris n; - elevada,
calor maior; - justa, tempertio caloris; - m-
tema: (asunto, materia) res, rei f. Sin: pro- xima, mximus caloris gradus; caloris cul-
psitum; argumentum; propostio; res prop- men (-mnis n); fervoris fastgium; - tibia,
sita. Uso: - complicado, argumentum tepor. Uso: tiene una - alta, baja, calidior,
implicatum; - delicado, multae prudntiae frigidior est // (calor del cuerpo) naturalis
res; - religiosos, thmata religiosa; apartarse calor // (fiebre) calor, oris m. Sin: febris, is f;
del - asignado, a propsito gredi vel febris aestus (-us m). Uso: - alta, aestus et
aberrare; desarrollar el - , id, quod propsi- febris; descenso, desaparicin de la - febril,
tum est, tractare; volver al -, ad propsitum febris remssio vel decessus (-us m); medir la
reverti // Ms modus msicus // Gram thema, - febril, febris calorem metiri; tener una -
tis n. alta, aestu febrique iactari; tener un poco de
-, febrcul laborare // (estado atmosfrico
temblor: tremor, ris m. Uso: - de tierra, tre- del aire) temperatura, ae f. Sin: tempries, i
mor; terrae motus. f; caeli temperatura vel tempertio; tempestas
(-atis f); status (-us m) caeli; caelum; r,
tmpano: - de hielo, ampla glcies (-i f) ris (ac rem vel ra) m. Uso: - alta, aes-
flitans. tus (-us m); ardor; fervor; magni calores; - al-
tsima, mximi calores; - baja, fra, frgidus
temperamento: (carcter, manera de ser o r; frgidum caelum; - bajsima, tempestas
de reaccionar de las personas) ingnium, ii perfrgida; - excesiva, nmii calores; - exte-
n. Sin: ndoles, is f; natura. Uso: - bueno, rior, temperatura externa; - inclemente, im-
duro, firme, fogoso, inhumano, manso, vo- mite caelum; - justa, favorable, ris
luble, ingnium bonum, durum, firmum, v- tempries; tempries caeli; r temperatus;
hemens, inhumanum, mansuetum vel mite, caelum temperatum; - tibia, tepor solis; - de
1045
tempestad
1046
tenis
dium; - pacficas, pacis stdia; las - secretas cnula. Uso: - trinchante, frcula ministrat-
del nimo, ntima nimi stdia; sealada - o ria; furcilla vel frcula culinria; golpe de -,
propensin natural a , praecpua vel prae- frculae ictus (-us m).
clara ndoles ad + ac; praecpuum vel prae-
clarum ingnium ad + ac; contra las propias tenedor de libros: rationrius, ii m. Sin: ra-
-, repugnante natur; tener - contrarias a , tiocinator; calculator; computator; v. conta-
ab liqua re abhorrere; ab liqua re averso ble, contador.
nimo esse; tener - natural a , stdio alic-
ius rei teneri; natur propensum esse ad + ac tenedura de libros: (cargo del tenedor de
// (fuerza que impulsa un cuerpo a dirigirse libros) rationrium munus (-nris n) vel off-
hacia un punto) vis. Uso: - centrpeta de los cium. Sin: rationrii (vel ratiocinatoris, vel
cuerpos, vis gravitatis. calculatoris, vel computatoris) munus // (ofi-
cina) rationria vel rationrii sedes (-is f).
tendenciosamente: sbdole. Sin: ambgue; Sin: ratiocinatoris sedes vel offcium; officina
(con el propsito de engaar) captiose; (con tabularum; officina tabularum accepti et ex-
animosidad) accenso stdio in liquem. pensi; officina librria // (ciencia) scintia ra-
tionria. Sin: computandi doctrina; ars
tendenciosidad: ambigitas sbdola. Sin: ratiocinandi; ratiocinandi vel rationum scin-
ambguus ac malitiosus nimus; (animosi- tia; tabularum ars vel rtio // (los documentos
dad) stdium; (voluntad de engaar) prvi- de la -) rationrium, ii n. Sin: tbulae, arum
tas. fpl; codex, dcis m; rationlia, ium npl; tbu-
lae (vel codex) accepti et expensi.
tendencioso: sbdolus, a, um. Sin: amb-
guus, (no imparcial) haud equus, (- en el ra- tenera, v. curtidura.
zonamiento) captiosus; (malicioso)
malitiosus. Uso: discurso -, rtio ambgua ac tensmico: tensmicus, a, um. Sin: ad tenes-
sbdola; preguntas -, ambguae ac malitiosae mum ttinens.
interrogationes; sospecha -, malitiosa susp-
cio. tenesmo: tenesmus vel tenesmos, i m.
tnder: carbonrium, ii n. Sin: plaustrum teniente: (Mil, oficial) subcentrio vel suc-
carbonrium; carbonrius currus; currus au- centrio, onis m. Sin: succentrio maior; te-
xiliaris vel auxilirius. nens, entis m. Uso: - coronel, tribunus
mlitum vicrius; subpraefectus cohortis; te-
tendera: tabernria, ae f. nens columnellus vel columellus, - general,
praefectus legionis; tenens generalis // - al-
tendero: (dueo o dependiente de una calde, - de alcalde, promagister urbis vel p-
tienda, especialmente de comestibles) taber- pidi // - cura, crio minor.
nrius, ii m. Sin: propla, ae m; caupo vel
copo, onis m // (persona que hace tiendas de tenis: tenildium vel taenildium, ii n. Sin:
campaa o cuida de ellas) tabernaculrius tenildus, i m; manubriati retculi ludus (-i m)
vel tabernaclrius, ii m. vel lusus (-us m); pilae et retculi ludus; pilae
reticulique ludus. Uso: - de mesa, v. ping
tenedor: (utensilio de mesa) frcula, ae f; pong; lawn -, tenildium pratense; cancha de -,
frcula escria. Sin: furcilla; furccula; fus- campus tenildii vel tenilusrius; campus te-
1047
tenista
nildio ludendo; campus manubriato retculo magna) tnsio vel tensura; baja -, tnuis (vel
ludendo; raqueta de -, manubriatum retcu- demissa, vel exgua, vel inferior) tnsio; -
lum; jugar al -, tenildere; tenildio ldere; elctrica, elctrica tnsio; - interna, tnsio in-
manubriato retculo ldere; pil reticuloque terna; - mental, nimi intntio; mentis con-
ldere; persona que juega al -, v. tenista. tntio; nimus erectus vel experrectus; -
negativa, tnsio negativa, - psquica, tnsio
tenista: tenilusor, oris m. Sin: tenildius, ii pschica; - de vapor, vaporis pressus // - in-
m; tenildens, entis; manubriati retculi lusor; ternacional, inter nationes amictiae nuttio;
manubriato retculo ludens; qui tenildio pblicae inter nationes necessitdines nutan-
ludit, qui manubriato retculo ludit ; qui pil tes.
et retculo ludit.
tentacin: (instigacin o estmulo que induce
tennis, v. tenis. a algo malo) tenttio vel tempttio, onis f.
Sin: tentamentum vel temptamentum; tenta-
tenor: (voz media entre contralto y bartono) men vel temptamen, mnis n; allecttio;
tenor, oris m. Sin: vox mdia vel plena // sollicittio; ad malum sollicittio; pravi vel
(persona que tiene esta voz) tenor, oris m. trbidi nimi motus. Uso: dejarse vencer por
Sin: mdiae vocis cantor; homo mdia voce; la -, tentatione (vel tentamento, vel tent-
msicus mdia (vel plena) voce canens // mine) llici, llici, pllici; reprimir, vencer las
(contenido de un escrito o discurso) exem- -, tentationes (vel tentamenta, vel tentmina)
plum, i n; rtio, onis f. Uso: carta de este -, cohibere, corcere, comprmere, sedare //
ltterae hac ratione (vel hoc exemplo, vel in (deseo) cupditas, atis f. Uso: sentir la - de
hunc modum) scriptae // (constitucin u (hacer) algo, alicius rei (faciendae) cupidi-
orden firme y estable de una cosa) tenor, oris tate flagrare.
m. Sin: rtio, modus; consuetudo. Uso: - de
vida, tenor vitae; vitae modus vel consue- tentador: tentator vel temptator, oris m. Sin:
tudo; vivendi rtio; a este -, por el mismo es- insidiator; (dicho de quien intenta corromper
tilo, uno tenore; eadem sentnti; uno vel mediante dinero o regalos) corruptor. Uso: -
eodem exemplo // (disposicin, espritu de de mujeres, mulerum sollicitator.
una ley) tenor, oris m. Uso: a - de ley, ex lege
vel ex lgibus; lege vel lgibus; pro tenore tentadora: tentatrix vel temptatrix, icis f.
legis; secundum tenorem (vel ex tenore) Sin: insidiatrix; quae llicit.
legis; a - de testamento, testamento.
tentar: (instigar, seducir) tentare vel temp-
tenorrafia: tenorrhphia sive -rrhapha, ae f. tare. Sin: sollicitare. Uso: - a hacer una cosa,
liquem (vel alicius nimum) tentare (vel
tenotoma: tenotmia sive -toma, ae f. Sin: sollicitare) ad rem faciendam; - con halagos,
tenontis sctio. liquem allcere, illcere, pellcere; - con di-
nero, con regalos, liquem pecuni, donis co-
tenotomista: tenotmiae peritus vel callens. rrmpere vel subornare; dejarse - por las
promesas, las esperanzas, promissis, spe in-
tensin: tnsio, onis f. Sin: intnsio; intntio; duci // (ensayar o experimentar) experiri.
contntio; tensura; pressus, us m. Uso: - ar- Sin: conari, tentare vel temptare, periclitari.
terial, arteriarum intntio, snguinis pressus; Uso: - la suerte, fortunam tentare vel pericli-
alta - (de la electricidad), alta (vel ltior, vel tari; - los remedios extremos, ltima experiri;
1048
teora
- todos los remedios, mnia experiri; - una rebus sacris scintia; divinarum rerum doc-
gran empresa, magnum opus conari. trina vel cogntio; theolgica disciplina. Uso:
- dogmtica, espiritual, mstica, theolgia
tentativa: tentamentum vel temptamentum, dogmtica, spiritualis, mstica; - del cuerpo,
i n. Sin: tentamen vel temptamen (-mnis n); theolgia crporis.
experimentum; conatus, us m vel conatum, i
n. Uso: hacer alguna -, liquid tentare; hacer teolgico: theolgicus, a, um. Sin: ad theol-
todas las -, mnia tentare. giam spectans.
1049
terica
tericamente: therice. Sin: theortice, spe- terceto: (combinacin de tres versos) trsti-
culative, cogitatione, doctrin, ratione; ex chum vel trstichon, i n. Sin: stropha ternis
artis praeceptis (= segn los preceptos teri- vrsibus modulata. Uso: - dantesco, trsti-
cos). Uso: terica y prcticamente, cogita- chum dantiscum // (composicin para tres
tione et re; ratione et usu. voces o instrumentos) tricnium, ii n. Sin:
trnio vel trio, onis m; trium vocum cantus
terico: thericus, a, um. Sin: rationalis, e; (-i m) vel concentus (-us m); trium instrumen-
speculativus; qui (quae, quod) in cogitatione torum concentus // (conjunto de tres voces o
psitus est. Uso: medicina -, medicina ratio- instrumentos) tres msici; tria instrumenta
nalis; rationalis medicinae ars // (dicho de (msica).
una persona) thericus, i m. Sin: theorticus.
terciario: adj tertirius, a, um // (sust, era ce-
teorizar: subtliter vel subtlius disputare. nozoica) aevum tertirium vel caenozicum;
aera (vel aetas) tertiria vel caenozica //
teosofa: theosphia sive -sopha, ae f. (persona que profesa una de las rdenes ter-
ceras) tertirius, ii m. Sin: tertianus. Uso: -
teosfico: theosphicus, a, um. franciscano, franciscalis tertianus vel terti-
rius; frater franciscalis tertianus; franciscalis
terapeuta: therapeuta, ae m. Sin: theraputi- e trtio rdine; trtii rdinis discpulus; Fran-
ces vel therapae peritus. cisci minor ssecla.
teraputica: theraputica, ae f; theraputice, tercio: trtia pars (partis f). Uso: dos - (2/3),
es f. Sin: disciplina theraputica. duae trtiae partes; ms de los dos - de los
parlamentarios, plus quam duae trtiae par-
teraputico: theraputicus, a, um. Sin: salu- tes parlamentariorum.
taris; medicinalis; ad medendum idneus.
Uso: eficacia -, vis mdica; medendi virtus; terciopelado: (especie de tejido semejante al
sanandi vis; sistema -, rtio sanandi. terciopelo) pannus villosus.
terapia: therapa, ae f. Sin: curandi ars vel terciopelo: vellutum, i n. Sin: amphtapa;
mthodus; medendi rtio, morborum sanan- amphimallum vel amphimllium. Uso: - de
dorum rtio; curtio. Uso: - intensiva, curtio algodn, vellutum xlinum; - de lana, vellu-
efficcior; (unidad de cuidados intensivos) tum lneum, lanare, lanatum; - de seda,
1050
termo
1051
termobaromtrico
1052
territorialidad
1053
territorio
terso: (limpio, ntido) tersus, a, um. Sin: n- test: probtio, onis f. Sin: proba, ae f; exa-
tidus; poltus // (fig, tratndose de lenguaje, men; experimentum; perculum.
1054
texto
testera: (adorno para la frente de las caba- tetraedro: tetrhedrum vel tetrhedron, i n.
lleras) v. frontalera. Sin: corpus quttuor habens ltera.
testculo: testculus, i m. Sin: cleus. Uso: tetragonal: quadrngulus, a, um. Sin: qut-
que tiene testculos, coleatus. tuor ngulos habens.
1055
textual
textual: textualis, e. Uso: crtica -, crtica tiburn : canis marinus. Sin: squalus, i m.
textualis. Uso: - hembra, marina cancula.
1056
timbre
Sin: tempus, ris n; caelum, i n; caeli status Tierra del Fuego: Terra Ignium.
(-us m); tempestas caeli. Uso: - excelente,
tempestas egrgia; - favorable, propicio, tem- tiflitis: typhlitis, dis f ; typhlites, is f. Sin:
pestas idnea; - lindo, sereno, sudum, i n; caeci intestini inflammtio.
caelum serenum; tempestas serena; - llu-
vioso, tempestas pluviosa; - nuboso, cubierto tifo : typhus, i m. Sin : febris tphica. Uso: -
de nubes, tempestas nbila; - otoal, tempus exantemtico, typhus exanthemticus; tener -,
autumnale; autumnus, i m; - primaveral, tem- typho (vel febri tphica) aegrotare.
pus vernale; ver, veris n; - variable, tempes-
tas vria; mal -, adversa tempestas; cambio tifn : typho vel typhon, nis (ac pl -as) m.
de -, tempestas commutata // Ms modus, i Sin : turbo, bnis m; procella vehements-
m. Sin: nmerus. sima. Uso: el - Katrina, typho, qui appella-
tur Katrina; el - Stan, typhon, cui nomen
tienda: (casa, puesto o lugar donde se ven- Stan.
den al pblico artculos de comercio al por
menor; - de comercio) taberna, ae f. Sin: cau- tigre: tigris, is mf.
pona; institrium; taberna mercatria; ta-
berna vendiblium vel rerum venlium; tijera o tijeras : forfex, fcis mf. Sin : - pe-
pantoplium. Uso: - de alfarero, v. alfarera; quea, forfcula; cortar con -, frfice secare,
- de comestibles, taberna esculentorum; pe- cedere, praecdere (quitar cortando).
nurium; - de dulces, v. confitera; - de hela-
dos, v. heladera; - de juguetes, taberna tijereta: (zarcillo de las vides) clavcula, ae f
crepundiorum; - de novedades, novarum // tijera pequea, v. tijera.
rerum taberna; - de prendas de vestir, vesti-
mentorum taberna; taberna vestiria; taberna tijeretada o tijeretazo: frficis vel forfculae
textlium; - de verduras, v. verdulera; - de ictus (-us m). Sin: sctio frfice facta.
vinos, v. vinatera; constructor de tiendas, v.
tendero // (armazn de palos hincados en tie- tilde: tilde, es f.
rra y cubierta con telas o pieles sujetas con
cuerdas) tabernculum, i n. Uso: armar la -, tilo: tlia, ae f.
tabernculum statere, pnere, collocare.
timador, v. estafador.
tiendecita: tabrnula, ae f. Sin: caupnula.
timba: (casa de juego) v. garito.
tientas: a -, tentabundus, a, um. Uso: ir a -,
iter praetndere, praetentare; tentabundum ire timbal: (especie de tambor) tmpanum, i n.
vel incdere; fig haesitare; dubitare. Uso: - de macarrones, pastae tubulatae tm-
panum; - de arroz, oryzae tmpanum.
tierra: (planeta que habitamos) terra, ae f.
Sin: tellus, ris f Uso: por - y por mar, terr timbrar, v. sellar.
marique // (en oposicin al mar) tellus, ris f
// (el suelo) humus, i m. Sin: terra, ae f. Uso: timbre: (sonido caracterstico de una voz o
dar la vuelta a la - con la azada, biplio instrumento) soni qulitas vel color. Uso: -
terram convrtere vel pastinare. desagradable, vox spera; - desentonado,
vox bsona; - dulce de voz, vox dulcis vel
1057
timer
lenis; - enronquecido, vox subruca; - lindo , tinaco: (tina pequea) tnula, ae f. Sin: alv-
vox splndida; splendor vocis; - sonoro, vox olus; labrum.
clara vel plena; - viril, vox grandis et plena; -
de voz, vocis sonus, qulitas, genus (-nris n); tinaja: rceus, i m. Sin: cadus; dlium; (para
el diverso - de las voces, vocum varietates; - agua) hdria. Uso: - pequea, urcolus.
de voz agradable, vox suavis; - de voz fin-
sima, vcula; vox exgua; cambiar el - de tinelo: cenculum, i n. Sin: cenatincula, ae
voz, variare ac mutare vocem // (pulsador) f.
pulsbulum, i n. Sin: mallolus. Uso: tocar
el -, mallolum pulsare; pulsbulum movere tinglado, v. cobertizo.
vel tractare // (campanilla) tintinnbulum, i
n. Uso: - elctrico, elctricum tintinnbulum; tinta: (lquido que se emplea para escribir)
- de alarma, tintinnbulum instantis periculi; atramentum, i n. Uso: - azul, caeruleamen-
- de la puerta, del telfono, tintinnbulum ia- tum; atramentum caerlei coloris; - china,
nuae, telephni; presionar el -, tintinnbu- ndicum nigrum; atramentum ndicum; - hec-
lum prmere vel pulsare; suena el - , togrfica, hectogrphicum atramentum; -
tintinnbulum tinnit, tintinnit, tintinnat; negra, atramentum nigri coloris; - roja, ru-
suena el - del telfono, telephnum tinnit. bramentum vel rubrimentum; atramentum
rubri coloris; rubrca, ae f; mnium; agregar
timer: instrumentum tmpori praestituendo. con -, atramento indcere; borrar con -, v.
borrar; corregir con -, atramento corrgere.
timiama: thymiama, tis n.
tintero: atramentrium, ii n. Sin: atramenti
timn: (de avin, de navo) gubernculum, i vsculum; theca atramentria.
n; (de carruaje, de arado) temo, nis m; fig
gubernculum; clavus, i m. Uso: tener, guiar tintn: tinntus, us m.
el - del Estado, rei pblicae clavum tenere;
guberncula rei pblicae tractare; sedere ad tintinear: tintinnare. Sin: tinnire; tintinnire;
guberncula rei pblicae; dirigir el - de la tintinnum dere.
vida, temperare guberncula vitae; tener el -
del poder, clavum imprii tenere. tintineo, v. tintn.
Timor: Timria, ae f. Uso: - Oriental, Timor tintorera: (la que tiene por oficio teir o dar
Orientalis; de -, timoriensis, e. tintes) infectrix, icis f. Sin: quae tingit //
(mujer del tintorero) infectoris uxor // (hem-
tmpano: (atabal, timbal) tmpanum, i n. bra del tiburn) marina cancula.
Uso: tocar el -, tympanizare, taedor de -,
tympanista, ae m; taedora de -, tympans- tintorera: fullnica, ae f. Sin: infectrium;
tria, ae f // Arq fastgium, ii n // - del conducto tinctrium; infectoris officina; siccarum la-
auditivo, tmpanum, i n. Uso: romper los - a vationum taberna; inaquosarum lotionum ta-
uno, aures obtndere licui. berna; siccum vel siccneum fullnium.
tina: tina, ae f. Sin: lacus, us m; piscina; l- tintorero: infector, oris m. Sin: colorator.
veus. Uso: - de madera, tina lgnea.
tia: Md porrgo, gnis f. Sin: scbies, ei f;
1058
tirantes
1059
tirar
tirar: (lanzar, disparar) emttere, icere, pul- tirulo: cylindrus, i m. Sin: rtulus. Uso: capa
sare. Uso: (en el ftbol) - una pelota al arco, del -, toga; capillo del -, involucrum; integu-
follem vel pilam in portam impllere, icere, mentum; tripa del -, intestina, orum npl; um-
pulsare, mttere; - una pelota fuera del arco, bilcus, i m.
follem vel pilam extra palos impllere ; -
al blanco, in scopum collineare; - al plato, tisana: medicata ptio vel sorbtio, onis f.
emttere in discum; - al pichn, emttere in Uso: - de arroz, ptisanrium; ptisanrium
columbas, - el cigarro a medio fumar, volu- oryzae, - de cebada, tsana vel ptsana, ae f.
men mdium absumptum abcere.
tsico: phthsicus, a, um. Sin: tbidus; phthisi
tiro: (accin de lanzar) iactus, us m. Sin: vel tabe laborans, affectus, infectus; qui tabe
coniectus vel missus, us m; conictio, ems- vel febri hctica laborat . Uso: morir -, tabe
sio, mssio, iacultio, onis f. Uso: - con arco, interire; ser -, phthisi consumi; tabe labo-
ars sagittandi; - de pelota, follis vel pilae iac- rare; volverse -, in phthisim incdere // (con-
tus, ictus (-us m); campo de -, iaculatria pa- cerniente o relativo a la tisis) phthsicus, a,
laestra // (disparo) emssio, onis f. Sin: um. Sin: ad phthisim vel ad tabem ttinens.
(plmbeae) glandis emssio. Uso: un - de
fusil, sclopettio; - al blanco, exercittio tisiofobia: phthisiophbia sive -phoba, ae f.
collineandi; campo de -, locus sclopetationis;
saeptum collineandis misslibus, locus colli- tisiognico: phthisiognicus, a, um.
neandis manuballistis; ejercitarse en el - al
blanco, manuballistas collineare // (estam- tisiognesis: phthisiognesis, is f (ac -in).
pido que produce un arma de fuego) fragor,
ris m. Uso: se oy un - de fusil, sclopeti fra- tisiologa: phthisiolgia sive -loga, ae f. Sin:
gor auditus est; sclopettio audita est. doctrina de phthisi vel de labe.
1060
toast
1061
toba
toba: tofus vel tophus, i m. Uso: de -, tofnus, tocar: - un instrumento, cnere con el abl del
tofneus, tofcius, tofceus. instrumento, por ej, cornu cnere; - instru-
mentos msicos, instrumenta msica tractare;
tobogn: (deslizadero artificial) delabcu- - un instrumento msico de cuerdas, psllere
lum, i n. Sin: delabculum; prolabculum; in- (usado absolutam); - un instrumento de per-
clinatum delabculum. cusin, instrumentum msicum pulsare; - los
crtalos, las castauelas, crotalizare; - la
tobera: os tubi. flauta, tbias inflare; fdibus vel tbi cnere //
(llamar, sonar) toca el telfono, sonat vel tin-
toca: calvtica, ae f. nit telephnum.
1062
tonelaje
1063
tonelero
tonelero: faber dolirius vel doliaris. Sin: cu- tontera: (calidad de tonto) stulttia, ae f.
prius; doliorum vel cuparum factor. Sin: fatitas // (dicho tonto) stulte dictum (-i
n).Uso: decir tonteras, ineptire; fatuari;
tonelito: dololum, i n. stulta dcere; effutire de liqua re; no se
puede decir una - mayor, nihil potest dici in-
tnico: (que recibe el tono o acento) tnicus, slsius // (hecho tonto) stulte factum; res
a, um. Uso: acento -, accentus (-us m) tnicus stulta, inepta, insulsa; inptia, ae f (ms a
vel intentivus // (tonificante, reconstituyente) menudo en pl, inptiae, arum); en pl tambin
rborans vel corrborans, antis. Sin: firmans inepta, insulsa, stulta, orum. Uso: hacer ton-
vel confirmans; ad vires reficiendas aptus // teras, ineptire; inepta (vel insulsa, vel stulta)
sust medicamentum vel ptio corrborans. fcere; stulte fcere; hacer muchas -, multa
stulte fcere; stulte se grere; hacer la - de
tonificador: corrborans, antis. Sin: ref- , stulte fcere quod (con el indic) // (fig,
ciens; firmans; rcreans. nadera) res (rei f) nullus momenti; res le-
vssima // excl tonteras!, nugae!, gerrae!
tono: (sonido) tonus, i m. Uso: claridad del -,
toni clritas; - mayor, vocis genus durum; - tonto: stultus, a, um. Sin: stpidus, stlidus;
menor, vocis genus molle // (colorido) color, exsucus ; bardus; ftuus; tardus; hebes (-tis,
oris m. Uso: - suave, color levis // darse -, v. abl -ti); plmbeus. Uso: pobre -!, o exsu-
importancia (darse -). cum caput!
tonsila: tonsilla, ae f. Sin: fucium (vel inte- topacio: chryslithus, i f; chryslithos, i mf.
rioris oris) glndula; v. amgdala.
topadora: automatrius chamulcus (foss-
tonsilar: tonsillaris, e. Sin: ad tonsillas spec- rius). Sin: (automatrius) chamulcus foss-
tans. rius; arietria (mchina); v. buldzer.
tonsura: (accin y efecto de tonsurar) ton- tope: (cada una de las piezas metlicas re-
sura, ae f // (Rel , rito preparatorio que pre- dondas, colocadas en los extremos de los co-
ceda a la recepcin de las antiguas rdenes ches de F. C.) tudes, dtis f.
menores) tonsura. Sin: sacra tonsura // (Rel,
porcin tonsurada de la cabeza) tonsura. tpico: (concerniente o relativo a determi-
Sin: tonsura clericalis. nado lugar) tpicus, a, um. Sin: localis, e //
(Med, medicamento externo) tpicum medi-
tonsurado: tonsus, a, um. Sin: sacr tonsur camentum // (Ret, lugares comunes) tpica,
insignitus; sacris initiatus. orum npl.
tonsurar: (cortar el pelo o la lana) tondre topless o top less: strphio carens (-entis).
// (conferir la tonsura eclesistica) sacram
tonsuram licui tribere. topo: talpa, ae f // (coloq, persona de cortos
alcances que en todo yerra o se equivoca)
1064
torneo
homo tardus // (fig, persona que, infiltrada (vel pctoris) perfortio vel terebrtio.
en una organizacin, acta al servicio de
otros) circumspectator sbdolus. Sin: vulga- toracotoma: thoracotmia sive -toma, ae f.
tor infidelis.
torbellino: (remolino de viento) turbo, bnis
topografa: topogrphia sive -grapha, ae f. m // fig, - de asuntos, plurimarum rerum agi-
Sin: locorum vel regionum descrptio; loci ttio; - de noticias, nuntiorum rumorumque
vel regionis descrptio (de una determinada turba; - de opiniones, concitata opinionum
localidad o regin). sries.
1065
tornillo
1066
tostadura
torta: placenta, ae f. Sin: libum, i n; scriblita, torturador: tortor, ris m. Sin: crnifex, fcis
ae f. Uso: - dulce, dulcirium; - de almen- m.
dras, scriblita amygdlina vel amygdlea; -
de arroz, placenta oryzae; - de castaas, pla- torturar: torqure. Sin: (tormentis) excru-
centa castanearum; - de grosellas, ribesiria ciare; in cruciatum dare vel ddere. Uso:
torta; - de Miln, panettone, mediolanen- hacer -, dare in tormenta // fig torquere. Sin:
sis placenta; panicellus natalcius; - de nata y vexare; cruciare. Uso: torturarse, se excru-
chocolate, placenta ex cremre lcteo et cho- ciare; excruciari; (nimo vel nimis) angi; af-
colata confecta. flictari.
tortcolis: colli distrtio vel distrsio (-onis tos: tussis, is (ac -im; abl -i). Uso: - ferina, -
f). convulsiva, pertussis; spstica vel prtinax
tussis.
tortilla: intrita, ae f. Sin: ovorum intrita; l-
ganum (-i n) ovrium; ovum mixtum, com- tsigo, v. txico.
mixtum, permixtum; ova mixta, permixta;
frixum ex ovis mixtis; lganum pullnis ovis tostada: (pan tostado) crstulum, i n. Sin:
conflatum. Uso: - a la francesa, ova per- (placentae) crustum; crstulum fartum vel
mixta gllico more; - de espinacas, ova mixta condtum.
cum spinciis; - de papas, ova mixta cum so-
lani tubribus. tostadero: (til o mquina para tostar) tost-
rium, ii n.
tortuga: testudo, dnis f. Uso: - marina, tes-
tudo marina vel martima. tostador: tostor, ris m. Sin: qui torret // (ins-
trumento para tostar) tostrium, ii n.
tortura: (tormento) cruciatus, us m. Sin: tor-
mentum; cruciamentum; carnificina. Uso: las tostadora: tostrix, cis f. Sin: quae torret //
penas de la -, tormentorum cruciatus; aplicar (instrumento para tostar) tostrium, ii n. Sin:
la - a uno, admovere licui tormenta; aplicar mchina torrefciens. Uso: - de caf, de pan,
la - para hacer confesar algo a alguien, rem cafi, panis tostrium.
tormentis querere ab liquo; extorqure li-
quid ab liquo tormentis; emplear la -, tor- tostadura, v. torrefaccin.
1067
tostar
tostar: tostare. Sin: torrre; torrefcere; totalizar: totalizare. Sin: in unum mnia c-
subrere; ambrere. gere vel redgere; omnes nmeros computare;
mnia puncta computare; in summam red-
total: adj totalis, e. Sin: totus; absolutus // gere vel collgere.
sust summa, ae f. Sin: tota summa. Uso: en -,
in summa. ttem: totem indecl.
totalidad: univrsitas, atis f. Sin: totum; ple- totmico: totmicus, a, um. Sin: ad totemis-
nitudo. Uso: germen de -, universitatis ger- mum ttinens.
men.
totemismo: totemismus, i m. Sin: animlium
totalitario: (que incluye la totalidad de las arborumque cultus (-us m) vel venertio.
partes o atributos de algo) totalis, e. Sin: ab-
solutus; mnia complectens // (perteneciente tour: circitus, us m. Sin: circutio, onis f.
o relativo al totalitarismo) totalitrius, a, um.
Sin: dictatrius; mnia mderans; mnia ad tour de force : mximus nisus. Sin: nmius
se vndicans; ad totalitarismum prtinens. conatus; contntio vehementssima.
Uso: poltica -, poltica totalitria; rgimen -,
domintio; unus domintio; dominatus, us touring club: peregrinatorum sodalcium.
m; dominatus unus; principatus, us m; sin- Sin: sodalcium peregrinntium oblectationis
gulare imprium; dictatura perptua. caus; sodalcium peregrinntium viatorum.
totalitarismo: totalitarismus, i m. Sin: domi- tourne: (de msicos, cantores, actores) iter
ntio; dominatus, us m; unus domintio vel (vel lustrtio, vel circumcrsio) musicorum,
dominatus; tyrnnica potestas; tyrannis (-dis; cantorum, actorum scaenicorum.
ac -dem vel -da) totalitarstica; absolutum
civitatis rgimen; effrenum absolutumque tourniquet, v. torniquete.
imprium. Uso: - estatal, mnia in Civitatis
(vel rei pblicae) imprium (vel potestatem) toxicidad: toxcitas, atis f.
redacta; rei pblicae immdica potestas (vel
imprium infinitum); ejercer el - estatal, ple- txico: adj txicus, a, um. Sin: vennifer; ve-
nssima absolutaque auctoritate Civitatem nenatus; veneno imbutus // sust txicon vel
(vel rem pblicam) grere vel administrare; txicum i n. Sin: venenum.
implantar el - estatal, mnia in Civitatis im-
prium redgere. toxicologa: toxicolgia sive -loga, ae f. Sin:
de venenis doctrina, disciplina, scintia; ve-
totalizacin: totaliztio, onis f. Sin: summae nenorum doctrina; toxicorum vel venenorum
totus confctio, subdctio; punctorum m- stdia.
nium computtio vel collctio; rtio calcula-
tria vel calculria. toxicolgico: toxicolgicus, a, um. Sin: ad
toxicolgiam spectans.
totalizador: (que totaliza) computator, oris
m // (aparato que da el total de una serie de toxiclogo: toxiclogus, i m. Sin: toxicorum
operaciones) mchina (vel machnula) com- peritus; venenorum studiosus; toxicolgiae
putatrix vel calculatrix (-cis). peritus vel studiosus.
1068
tradicin
1069
tradicional
cepta antquitus opnio; antiguas -, vtera imitator // Teol traditionalismi sectator vel
monumenta virorum; - apostlica, tradtio fautor // adj traditionis dligens vel tenax,
apostlica; - cristiana, tradtio christiana; - cis; moris translatcii studiosus; antiqui
eclesistica, tradtio ecclesistica; - escritas, moris rtinens; ad moris translatcii stdium
litterarum monumenta; quae in ltteris prtinens. Uso: tener una orientacin -, in eis
exstant; - escrita y oral, ltterae ac memria; quae trdita sunt, perseverare.
- fabulosas, mticas, vterum fbulae; fictae
vterum fbulae; - histricas, monumenta tradicionalmente: (segn la costumbre)
rerum gestarum; - lingstica, loquendi con- more; de more; ex more; in morem; ex insti-
suetudo; las - nacionales, nostrae civitatis tuto; trdito more; iuxta traditionem; (como
monumenta; - oral, fama, ae f ; fama hmi- es, era o fue costumbre) ut mos est (vel erat,
num; sermo; hminum sermo; fama et sermo vel fuit); (segn la costumbre de los antepa-
hminum; - paganas, thnicae vetustatis mo- sados) maiorum more; more institutoque
numenta; - popular, opnio vulgi // segn la maiorum.
-, ex (vel de) more; in morem; ut hminum
fama est; segn las - de los mayores, more traduccin: transltio, onis f. Sin: convrsio;
maiorum; more institutoque maiorum; custo- vrsio; interprettio. Uso: - italiana, interpre-
diar la -, maiorum instituta turi; investigar ttio itlica; - literal, interprettio ad verbum
las antiguas -, vtera scrutari; juzgarlo todo facta; - al latn, in latinum (ex liqua lingua)
segn la -, mnia maiorum institutis iudicare. convrsio; - del latn, ex lingua latina convr-
sio; mala - de un libro, liber male conversus;
tradicional: (que se transmite por tradicin) - simultnea, vrsio vel transltio simultnea;
translatcius, a, um. Sin: trditus; receptus; simultnea interprettio; interprettio lico
usu receptus; antquitus trditus; a mairibus (vel llico) facta; convrsio eodem tmpore
trditus. Uso: las costumbres y las institucio- prolata; vrsio, quae simul fit; aparato de -
nes -, mores atque instituta maiorum; doc- inmediata, apparatus translationis lico fa-
trina -, doctrina translatcia; educacin -, ciendae; no hacer una - literal, non verbum
ptrius mos et disciplina; instituciones - , v- pro verbo rddere.
tera et trdita instituta; modo - de pronun-
ciar, modus pronuntiandi translatcius; traducir: (verter de una lengua a otra) vr-
opiniones -, opiniones quas a mairibus acc- tere vel convrtere. Sin: transferre. Uso: - a
pimus (de liqua re); vestido blanco -, trans- Platn, Platonem vrtere; - de Platn, a Pla-
latcia vestis alba; ser -, esse in more tone vrtere; - al alemn, al latn, germnice,
maiorum // (acostumbrado) slitus, a, um. latine rddere; - brbaramente, brbare vr-
Sin: consuetus; usitatus; antquitus iam usita- tere; - del griego al latn, e (vel ex) graeco
tus. (vel a graeco, de graeco, e graeca lingua, e
graeco sermone) in latinum vrtere vel con-
tradicionalismo: traditionalismus, i m. Sin: vrtere; - literalmente, a la letra, al pie de la
traditionis amor, observntia, stdium; prisci letra, palabra por palabra, verbum e verbo
moris observntia; moris translatcii stdium exprmere, pro verbo verbum rddere; li-
// Teol errnea doctrina de ecclesistica tradi- quid ad verbum exprmere; liquid ttidem
tione. verbis transferre; - literalmente del ingls al
latn, latine verbum pro verbo ex anglico rd-
tradicionalista: sust traditionalista, ae mf. dere; latin lingu verbum e verbo ex anglica
Sin: moris translatcii fautor; moris maiorum rddere; latino sermone ex anglico verbum e
1070
tragicmico
traductor: translator, oris m. Sin: interpres, tragar: (comer velozmente) vorare vel devo-
tis mf, translatista, ae m. Uso: - de un libro, rare. Sin: deglut(t)ire; haurire // (dicho de la
libri interpres. tierra o de las aguas: abismar lo que est en
su superficie) sorbre, absorbre, exsorbre.
trfico: (accin de traficar) mercatus, us m. Sin: haurire; absmere // (soportar o disimu-
Sin: merctio; mercatura; commrcium. Uso: lar algo muy desagradable) pati. Sin: tole-
- de esclavos, mercatus servorum; servorum rare; devorare. Uso: - injurias, inirias pati;
nundintio, negotitio, mercatura; venalici- probra tolerare; - las lgrimas, los gemidos,
ria, ae f; negotitio venaliciria; hacer - de devorare lcrimas, gmitus.
esclavos, servorum mercaturam fcere; vena-
liciriam exercere; - de mujeres, mercatus tragedia: (drama o gnero trgico) trage-
mulerum // (trnsito, circulacin de vehcu- dia, ae f. Sin: fbula trgica. Uso: componer,
los) commeatus, us m. Sin: autoraedarum fre- escribir tragedias, tragedias fcere vel scr-
quntia; trnsitus viarum. Uso: - areo, res bere; representar una -, tragediam gere //
arivehiculria; - comercial, commeatus (Fs, acontecimiento funesto) calmitas, atis
commercialis; - ferroviario, commeatus in f. Sin: res (rei f) atrox, msera, miserbilis;
viis frreis; - fluvial, martimo, fluvialis, ma- horrenda res.
rtimus commeatus; - urbano, urbanus com-
meatus; - vertiginoso, turbneus motus; - vial, trgico: (perteneciente o relativo a la trage-
viarum frequntia vel trnsitus; viae pblicae dia) trgicus, a, um // (autor de tragedias)
commeatus; - de punta, affluntia vehiculo- trgicus, i m. Sin: tragoediarum scriptor //
rum; intensidad del -, frequntia commeatio- (actor que representa papeles trgicos) v.
nis; calle congestionada por el -, via referta actor.
mchinis; via crribus oppleta.
tragicomedia: (obra dramtica con rasgos
tragacuras: sacerdotum osor (-oris m). Sin: de comedia y de tragedia) tragicomedia, ae
religionis osor; homo sacerdotes perosus; f. Uso: - medievales o barrocas, tragicome-
homo religionem perosus. diae medievales vel barocae; autor de tragi-
comedias, tragicomoediarum scriptor // (fig,
tragaldabas, v. glotn. suceso que mueve a risa y piedad al mismo
tiempo) res (rei f) ridcula eademque mise-
tragaluz: fenestra superna. Sin: tecti fe- randa. Sin: res msera eademque ridcula.
nestella.
tragicmico: (perteneciente o relativo a la
1071
trago
1072
transferir
sito, audaci nimo; en el ltimo -, ltimo transcripcin: transcrptio, onis f. Sin: rel-
vitae discrmine // (estado en que un mdium tio; transltio; exemplar, aris n; exemplum.
manifiesta fenmenos paranormales) sopor Uso: - de un escrito, transcrptio scripturae.
mdii prprius.
transcriptor, ra : transcriptor, oris m; trans-
transaccin: transctio, onis f. Sin: compos- criptrix, icis f. Sin: exscriptor; translator;
tio. scriptor librrius; qui transcribit.
1073
transfert
1074
transportar
transmisible: transmissbilis, e. Sin: trans- undis longis, (in) undis superbrvibus emt-
mssilis, e. tere vel vulgare; - por radio, liquid radio-
phnice transmttere, emttere, diffndere; -
transmisin: transmssio, onis f. Sin: ems- por televisin, liquid per televisionem trans-
sio; transltio; tradtio; propagtio. Uso: - es- mttere; liquid telehormatis (vel telehora-
tereofnica, transmssio stereophnica; - sis) ope transmttere, dere, propnere;
mecnica, radial, telegrfica, telefnica, te- liquid televisficis undis transmttere.
levisiva, transmssio mechnica, radioph-
nica, telegrphica, telephnica, televisiva vel transmutacin: transmuttio, onis f. Sin:
televisualis; - radial, emssio vel transmssio commuttio, permuttio; transformtio;
radiophnica; radiophnica recittio; radio- transfigurtio; convrsio. Uso: - consonn-
phnica vocis (vel sonorum) transmssio, dif- tica, muttio consonntica.
fsio, propagtio; - televisiva, televisfica
emssio vel exhibtio; transmssio telehor- transnacional: adj transnationalis, e. Uso:
mica; televisfica vocis (vel sonorum) trans- empresa -, socetas transnationalis // (sust,
missio; - televisiva en colores, televisfica multinacional) v. esta voz.
transmissio (vel emssio) multcolor, multi-
coloris, multicolora, multicolria // - de las transocenico: transocenicus, a, um.
imgenes, transmssio imginum; - en espe-
ranto, en latn, emssio esperntica, latina; transparencia: perlucditas vel pellucditas,
transmisiones por Internet, emissiones inte- atis f. Uso: - de estilo, candor, oris m; - del
rretiales; calidad de las -, qulitas emissio- vidrio, perlucditas vitri.
num; dirigir una - televisiva, televisficam
emissionem moderari; las - de esta estacin transparente: perlcidus vel pellcidus, a,
se realizan en la frecuencia de 800 khz, trans- um. Sin: perlcens vel pellcens, entis; trans-
missiones huius stationis frequnti 800 khz lcidus; perspcuus, lquidus (= lmpido).
(chiliohertziorum) emittuntur // Mec impl- Uso: aguas -, aquae perspcuae; atmsfera -,
sio, onis f. Uso: - en la bicicleta, concaten- lquidus ar; cristal -, translcidus crystallus;
tio, onis f. vidrio -, vitrum perlcidum // fig perlcens,
entis. Sin: perspcuus; translcidus. Uso: es-
transmisor: adj transmissrius, a, um. Sin: tilo -, perlcens ortio; ser -, perlucre; pers-
transmissivus; emissrius // sust transmiss- pcuum esse.
rium, ii n. Sin: emissrium; instrumentum
transmissrium vel emissrium; mechanma transpiracin: transpirtio, onis f. Sin:
transmissrium; apparatus transmissorius. perspirtio, onis f. Uso: - cutnea, perspirtio
Uso: - de radio, de televisin, emissrium ra- cutnea.
diophnicum, televisuale.
transportable: vectbilis, e.
transmisor-receptor, instrumentum emiss-
rium et acceptrium. transportador: (mozo de cordel) v. changa-
dor // - areo, v. telefrico.
transmitir: transmttere vel emttere. Uso: -
en ondas cortas, en ondas medias o norma- transportar: transportare. Sin: transvhere;
les, en ondas largas, en ondas supercortas, transferre. Uso: accin de ser transportado
(in) undis brvibus, (in) undis mdiis, (in) en un vehculo, vecttio, onis f (ad + ac); el
1075
transporte
1076
trasfigurar
trapiche: (molino que extrae el jugo de al- trascendente: transcendens, entis. Sin: trans-
gunos frutos como aceite o caa de azcar) cendentalis, e; metaphsicus; humanam na-
v. almazara. turam excedens; qui (quae, quod) naturam
exsperat. Uso: destino -, vita futura, quae
trapo: (pedazo de tela viejo y roto) pannus, i naturam exsperat; origen -, excellentssimus
m. Uso: - de cocina, coquinrius vel coqui- origo.
naris pannus // (velamen) vela, orum npl; ar-
mamenta, orum npl (los aparejos o equipo de trascribir, v. transcribir.
un barco). Uso: navegar a todo -, plenssimis
velis navigare; plenis velis cursum tenere; trascripcin, v. transcripcin.
plenis velis ferri // fig, a todo -, remis ventis-
que, remis velisque, velis remisque, velisque trascriptor, v. transcriptor.
remisque // fig, poner a uno como un -, li-
quem grviter increpare, compllere, corr- trasegar: (cambiar un lquido de vaso) in
pere, obiurgare // fig, soltar uno el - (echarse liud vas (vel in lia vasa) tracere. Sin:
a llorar), in lcrimas effundi; lcrimas cire; transfndere in liud vas (vel in lia vasa) y
(echarse a rer) effundi in cachinnos; cachin- simplem transfndere.
num tllere.
trasferible, v. transferible.
trquea: tracha vel tracha, ae f. Sin: artria;
traqueartria; artria spera; spirandi meatus, trasferir, v. transferir.
us m; nimae canalis; trnsitus (-us m) spri-
ts; gtturis artria. Uso: vlvula de la -, tr- trasfiguracin, v. transfiguracin.
cheae oprculum.
trasfigurar, v. transfigurar.
traqueal: traquialis, e. Sin: arteracus; tra-
1077
trasformador
traslacin: transltio, onis f. Sin: transvctio; trasplante: transltio, onis f // Med trans-
traictio. Uso: fiesta de la - de la Santa Casa planttio, onis f. Uso: - de rganos, membro-
de Loreto, festum translationis Lauretanae rum transplanttio, transltio, instio; - de un
Doms. rin, del corazn, renis, cordis transplant-
tio; realizar un - del corazn, cordis trans-
trasladarse: domiclium immutare vel trans- plantationem pergere vel fcere.
ferre. Sin: se conferre ad + ac.
trasportable, v. transportable.
traslado: - del domicilio, domiclii transl-
tio. trasportar, v. transportar.
1078
travesa
tratado: (obra que trata de un determinado traumtico: traumticus, a, um. Sin: vulne-
argumento) liber, bri m (de liqua re). Sin: rrius; vlneris (gen).
commentrius; commenttio; commentrium
(alicius rei); commentrii, orum mpl // (di- traumatismo: trauma, tis n. Sin: lesio; vul-
sertacin) disputtio, onis f (de liqua re). nertio.
Sin: ars, artis f vel artes, ium fpl (alicius rei).
Uso: - de retrica, ars dicendi; artes oratriae traumatizar: Med trumate affcere // Psicol
vel rhtorum; - de teora militar, de disciplina vehementer perturbare.
militari commentrii // (convenio) tractatus,
us m. Sin: foedus, dris n; pctio; pactum; traumatologa: traumatolgia sive -loga, ae
convntio; conventum; pactum conventum. f. Sin: vlnerum mdica disciplina.
Uso: - internacional, tractatus internationalis;
- de alianza, foedus; - de Kyoto, tractatus traumatolgico: traumatolgicus, a, um.
kyotensis; respeto de los -, fides federum; Sin: ad trumata ttinens.
hacer, celebrar un -, foedus ferire; cum li-
quo pactionem fcere, inire; cum liquo foe- traumatlogo: traumatlogus, i m. Sin: trau-
dus fcere, pacisci, cere, ferire; renovar un -, matolgiae cultor vel peritus.
foedus renovare; romper, violar un -, foedus
frngere, rmpere, violare; suscribir un -, traveln: (Cinem, desplazamiento de la c-
tracttui subscrbere; con arreglo a los trmi- mara tomavistas sobre el suelo) cinematogr-
nos del -, ex federe; contra la condicin del phicae (vel televisficae) mchinae motus
-, adversus condicionem federis. (- us m).
1079
travesti
travestismo: consuetudo alterus sexus ves- trekking: longae excursiones pedestres vo-
tes induendi. lupturiae.
1080
tribuna
1081
tribunal
1082
trimestral
trduum; sacra in trduum sollmnia; hacer trillado: contritus, a, um. Uso: palabras -,
un -, triduanas preces pergere; supplicatio- contrita verba.
nes in trduum habere, celebrare, obire; hacer
un - en honor de un Beato o de un Santo, trillador, ra: triturator, oris m; trituratrix, icis
sacra in trduum sollmnia gere licui Beato f. Sin : terens ; tritrans ; extritor ; tribulator ;
vel Sancto. qui terit, xterit, prterit.
trgono: (conjunto de tres signos del Zod- trilln: trlio, onis m. Sin: mlio bilionum;
aco) trignum, i n // (tringulo) v. esta voz. mlies (mliens) mille biliones.
trigonometra: trigonomtria sive -metra, ae triloga: trilgia sive triloga, ae f. Uso: - epi-
f. Sin: triangulorum metiendorum rtio; trin- grfica, ternae inscriptiones; - potica, terna
gulis (vel trignis) metiendis rtio vel doc- crmina.
trina. Uso: - esfrica, trigonomtria
spherica; - plana, trigonomtria plana. trimembre: trimembris, e. Sin: tricorpor,
ris; tribus membris constans.
trigonomtrico: trigonomtricus, a, um.
trimestral: (que dura un trimestre) trimes-
trilinge: (que tiene tres lenguas) trilinguis, tris, e. Sin: trium mnsium // (que sucede o se
e; trium linguarum; tres linguas habens; (que repite cada trimestre) trimestris, e. Sin: tri-
habla tres lenguas) trilinguis; tribus linguis mnstruus; qui (quae, quod) quarto quoque
loquens; (escrito en tres lenguas) tribus lin- mense fit (o con el verbo exigido por el con-
guis scriptus. texto). Uso: revista - de latn, trimestres litte-
rarum latinarum commentrii.
1083
trimestralmente
1084
troglodita
trptico: trptychum, i n. Sin: tbula trina vel triunfo: (honor del -) triumphus, i m // (vic-
triplex; tripertita tabella vel tbula; ternae t- toria) victria, ae f // (en ciertos juegos de
bulae (vel tabellae) pictae. naipes, carta del palo de ms valor) charta
victrix.
tripulacin: (en general) cooperatores, um
mpl; (de avin) aronutici, orum mpl; (de trivalencia: trivalntia, ae f. Sin: triplex va-
nave) nautae, arum mpl. lntia.
tripulante: administer, tri m. Uso: - de nave, trivalente: trvalens, entis. Sin: trplici vi
nauta; - de avin, aronauta. preditus.
tristeza : tristtia, ae f. Sin : maesttia; mae- trocha : (senda) smita, ae f // (atajo) trames,
ror, oris m. Uso: abandonarse a la -, tristtiae mtis m. Sin: compndium; compendiria
se dare; desechar la -, maesttiam pllere. (via); compendirium (iter) // (ancho de la
va ferroviaria) intervallum. Uso: - ancha,
tritio : trtium, ii n. latum vel amplum xium geminorum inter-
vallum.
triturador : adj triturator, oris // sust tritur-
trix, icis f (mchina). trfico: trphicus, a, um. Sin: ntriens, en-
triens; ad nutrimentum spectans.
triunfalismo: hbitus nimis triumphalis vel
triumphatrius. trofologa: (ciencia de la alimentacin) tro-
pholgia sive -loga, ae f. Sin: de nutrimento
triunfalista: adj nimis triumphalis vel trium- doctrina, disciplina, scintia // (rgimen ali-
phatrius // sust homo nimis triumphalis vel menticio) nutriendi rtio.
triumphatrius.
troglodita: trogldyta, ae m. Sin: cavern-
triunfar: triumphare. Uso: - de, triumphum cola; speluncae vel speluncarum ncola; ca-
gere (vel ovare) de (vel ex) + abl. vernae vel cavernarum ncola; speluncam vel
speluncas ncolens; cavernam vel cavernas
1085
troglodtico
trompa: bcina, ae f. Uso: msico que toca tropa: cpiae, arum fpl. Sin: agmen, mnis n;
la -, tbicen, cnis m; tubicinator // (- del fo- exrcitus, us m. Uso: - especiales, cpiae spe-
ngrafo o gramfono) v. bocina // - del ele- ciales; - soviticas, cpiae soviticae; milita-
fante, proboscis, dis f. Sin: elephanti manus, res cpiae soviticae; tropas para la defensa
us f. de la paz, cpiae paci tuendae // fig manus, us
f. Sin: caterva.
trompeta: tbula, ae f. Uso: tocar la -, tbul
cnere; el que toca la -, v. trompetero. tropezar: (dar con los pies en un estorbo po-
nindose en peligro de caer) offndere intr.
trompetero: aenator vel ahenator, oris m. Sin: licui rei offndere; ad liquid pedem of-
Sin: tbicen, cnis m; bucinator. Uso: banda fndere vel impngere; cespitare vel caespi-
de -, aenatorum manus. tare.
1086
trujal
trpico: (cada uno de los crculos menores trozo: fragmentum, i n. Sin: fragmen, mnis
que se consideran en la esfera celeste, para- n; frustum. Uso: hacer trozos una cosa,
lelos al Ecuador) trpicus, i m. Uso: - de liquid truncare, frngere vel in fragmenta
Cncer, crculus solstitialis; - de Capricor- conscndere // (- de autor) locus, i m (pl loci,
nio, crculus brumalis. orum). Uso: - escogido, excerptum, i n; ex-
crptio, onis f; en pl tambin selecta, orum n;
tropiezo: (cosa en que se tropieza) offend- entresacar trozos, excerptiones fcere; entre-
culum, i n // (accin de tropezar, tropezn) sacar trozos de un libro, librum excrpere; v.
offnsio, onis f. antologa, florilegio, analectas.
tropologa: tropolgia sive -loga, ae f. Sin: truco: (engao) fucus, i m. Sin: artifcium;
verbi transltio. dolus; fallcia; fraus, fraudis f. Uso: - del
prestidigitador, praestgiae, arum fpl (tam-
tropolgico: tropolgicus, a, um. Sin: trans- bin fig); con un -, per dolum; artifcio; sin -,
latus. sine fuco; sine fraude; no hay -, omnis dissi-
multio abest; es todo un -, tota simultio (vel
troposfera: troposphaera, ae f. dissimultio) est; hacer un -, fucum fcere //
fig fucus, i m.
trotador: tolutrius, a, um.
trueno: (ruido o estampido que causa el tiro
trotamundos: errabundus, a, um. Sin: philo- de cualquier arma o artificio de fuego) tni-
theorus; v. turista. trus, us m.
trotar: tolutim ire, incdere, crrere, contn- trueque: muttio vel permuttio, onis f..
dere. Sin: citato gradu incdere vel crrere; -
muy velozmente, citatssimo gradu incdere trufa: (gnero de hongos) tuber, ris n. Sin:
vel crrere; - a caballo, citato equo crrere odoratum tuber // (mentira, engao, bola o
vel contndere // fig subsultim crrere. patraa) fraus, fraudis f. Sin: dolus; cptio,
onis f.
trote: gradus citatus, incitatus, concitatus.
Sin : toltilis gradus. Uso : - velocsimo, gra- truhn: nbulo, onis m. Sin: mango, onis m;
dus citatssimus, incitatssimus, concitatssi- vappa, ae f; homo contemnendus.
mus; al - (dicho tanto de caballos como de
hombres) tolutim; citato gradu; al - de caba- trujal: (prensa para las uvas o la aceituna)
llo, equo incitato. prelum, i n. Sin: trcular, ris n. Uso: - elc-
trico, elctricum prelum vel trcular; - para
trotn: (caballo) equus tolutrius. las uvas, prelum vel trcular vinrium; - para
la aceituna, prelum olerium; trcular olea-
troupe: grex, gregis m. Sin: operatorum grex. rum; v. lagar // (estanque pequeo donde se
pisa la uva) calcatrium, ii n. Sin: piscina vi-
trovador: citharoedus, i m. Sin: pota citha- nria; lacus vinrius // (molino de aceite) tra-
1087
trujamn
petum, i n. Sin: mola, ae f; molina; moletrina; rans. Uso: hospital para tuberculosos, valetu-
pistrinum; v. almazara. dinrium tbidis ( vel phthsicis) curandis.
tubrculo: tubrculum, i n. Sin: tuber, ris n. tubular: tubulatus, a, um. Sin: fistulatus.
1088
turbina
tul: crbasus, i m. Sin: crbasus reticulatus; cha, cunculus sub Freto Gllico; submarinus
ralla tullensis; textura tullensis. Uso: - de specus (ferrivirius) gallo-britnnicus; ferri-
seda, sricum tullense; ralla srica. virius specus submarinus subter Freto
Gllico (fossus); - en forma de tubo, cuncu-
tulipn: tlipa, ae f. lus tubulatus; - en la montaa, transfossus
mons; construir un -, specum constrere.
tumbaollas, v. glotn.
tunicela: (pequea tnica de los antiguos)
tumbilla, v. calentador (- de cama). tnica, ae f // (vestidura episcopal, a modo de
dalmtica) tunicella, ae f. Sin: tuncula; tun-
tumor: tumor, ris m. Uso: - maligno, tumor cula sacra.
malignus; que tiene -, tumore affectus; cura-
cin de los -, oncotherapa (-ae f); tumorum Tunicia: Tunsia, ae f. Uso: de -, v. tunecino.
curationes fpl.
tupamaro: tup(ac)amarensis, is m. Sin: tu-
tumoral: tumoris prprius. Sin: ad tumorem pamarensis bellator; tromcrates uruquaria-
spectans; tumoris (gen). nus vel uruguarianus.
tmulo: (sepulcro levantado de la tierra) t- tup: (copete, mechn) capillorum tufa vel
mulus, i m. Sin: tmulus honorrius; cenot- cirrus // (fig y coloq, desfachatez) impudn-
phium, ii. Uso: - pequeo, cenotapholum. tia, ae f. Sin: petulntia; proccitas; protrvi-
tas.
tumultuario, v. tumultuoso.
turba: (combustible fsil) turfa, ae f. Sin:
tumultuosamente: tumultuose; v. turbulen- torba; carbo (-onis m) recntior; carbo fssilis
tamente. recntior.
tunecino o tuneco: tunesiensis, e. Sin: tune- turbante: tulbans, antis m. Sin: tira vel ti-
tinus. Uso: los -, Tunesienses, ium mpl. ras, ae f; cpitis fscia; fscia capitalis. Uso:
que lleva el -, tiaratus; tiar (vel tulibante)
tnel: cunculus, i m. Sin: specus, us m ; cu- tectus vel ornatus.
niculata via. Uso: - ferroviario, specus ferri-
virius; ferratae viae cunculus; cunculus turbarse: perturbari. Sin: conturbari.
trmini prvius; cunculus frreis xibus (vel
frreis dctibus) stratus vel constratus; - sub- turbera, v. turbal.
marino, submarinus specus; cunculus sub-
aquneus; ferrivirius specus submarinus; - turbina: (rueda hidrulica) turbnea, ae f
subterrneo, subterrneus cunculus; - vial, (mchina). Sin: rota aquria, aqulega, vers-
specus virius; - bajo el Canal de La Man- tilis; turbo, bnis m; phalanga turbinalis; m-
1089
turbin
china trbine acta. Uso: - axial, turbnea axi- volupturiae vel voluptriae; delectationis
ria, - radial, turbnea radiosa; - de vapor, tur- caus peregrinationes; peregrinationes delec-
bnea vaporria. tandi caus susceptae. Uso: oficina de -, pe-
riegsis procurandae sedes // (aficin a
turbin: turbo, bnis m. Sin: procella; nubi- viajar) peregrinandi (vel peregrinationis, vel
frgium; tempestas. peregrinationum) stdium; stdium peregri-
nationum delectablium; stdium peregri-
turbocompresor: turbocompressrium, ii n. nandi delectationis (vel voluptatis) caus.
Uso: amante del -, peregrinator; studiosus pe-
turbohlice: turbohlica, ae f. Sin: hlica regrinandi; los aspectos positivos del -, quid-
phalang turbinali impulsa. quid boni in stdio peregrinationum
delectablium inest // hacer -, practicar el -,
turbonada, v. turbin. peregrinari. Sin: delectationis vel voluptatis
caus peregrinari; sui delectandi caus pere-
turbopropulsor, v. turbohlice. grinari; peregrinationes delectationis caus
suscpere.
turborreactor: turboreactrium, ii n. Uso:
avin -, turboreactrium (aroplanum); reac- turista: periegta vel periegtes, ae m. Sin:
tria aronavis turbinalis; buque -, turbore- periegticus, i m; excursionista; peregrina-
actria (navis). tor; peregrinus; pergrinans; assduus excur-
sor; frequens excursator; voluptrius vel
turboventilador: turboventgenum, i n volupturius viator; delectationis caus pere-
(instrumentum). Sin: ventgenum instrumen- grinator. Uso: - que viaja en avin, perieg-
tum turbinale. ticus volans vel in volando; grupo de
turistas, grex periegetarum; invasin de tu-
turbulentamente: turbulente; v. tumultuosa- ristas, periegeticorum invsio.
mente.
turstico: periegticus, a, um. Sin: excursio-
turbulento: turbulentus, a, um; v. tumul- nsticus; excursatrius; ad rem periegticam
tuoso. prtinens. Uso: localidad -, nbilis insigni
spectculo locus; regiones -, regiones perie-
turco: adj turcus vel turchus, a, um. Sin: tr- gticae; viaje -, periegticum vel excursat-
cicus vel trchicus. Uso: el Imperio -, Turca- rium iter (itneris n); excursus, us m.
rum Imprium // (natural de Turqua)
Turcus vel Thurcus, i m // lengua -, turca vel turmalina: turmalinus, i m.
trcica lingua. Sin: turcus vel trcicus sermo.
turno: (orden en que se debe hacer algo)
turbulo: thurbulum vel turbulum. Sin: acerra. ordo, dnis m; (la vez en que le toca a alguien
hacer algo) vices fpl (solo en nom y ac; y en
turiferario: thuriferrius vel turiferrius, ii m. dat y abl, vcibus) // (alternancia, sucesin)
vicissitudo, dnis f. Uso: el - de los discursos,
turismo: (actividad o hecho de viajar por vices loquendi; - de trabajo, perae vicissi-
placer) periegsis, is f; res periegtica. Sin: tudo; por -, per vices; vcibus; rdine; ex r-
excursionismus; peregrinari; peregrintio dine; alternis vcibus (alternativamente),
volupturia vel voluptria ; peregrinationes vicissim (recprocamente); hacer su -, vices
1090
twist
1091
U
ubicacin: positura, ae f. Sin: psitus, us m; ulceroso: (que est lleno de lceras) ulcero-
postio; situs positusque. sus, a, um // (que tiene aspecto de lcera) l-
cerae smilis, e. Sin: spciem lceris
ubicar: pnere. Sin: collocare. praebens.
ubicuidad: ubquitas, atis f. Sin: plribus Ulster (Irlanda del Norte): Ultnia vel Hul-
locis praesntia; (- de Dios) omnipraesntia. tnia, ae f. Uso: del -, ultoniensis, e.
ucase: (decreto del zar) imperatoris decre- ulster (prenda de vestir): superindumentum
tum. Sin: imperatrium edictum, praescrip- ultonianum.
tum, iussum; Rssiae Cesaris edictum //
(orden gubernativa injusta y tirnica) impe- ultimtum: ultimatum, i n. Sin: ultimatum
riosum edictum. postulatum; (pacis) extrema condcio; extre-
mae condiciones; ltima commintio; ex-
Ucrania: Ucrana, ae f. trema denuntitio; denuntitio belli. Uso: da
del -, ltimus dies statutus; dies extremae
ucranio o ucraniano: adj ucranus. Sin : condicionis; dar, dirigir, mandar un -, ltimo
ucranicus // hab Ucrani, orum. interpellare vel denuntiare; extremam condi-
cionem propnere vel statere; extremas con-
UFO, v. OVNI. diciones impnere; extremam denuntiationem
fcere; dirigir un - con vencimiento fijo,
Uganda: Uganda, ae f. extremas condiciones ad statutum tempus
impnere; rechazar un -, condicionem
ugands: adj ugandensis, e // hab Uganden- respere.
ses, ium.
ultrajar: iniri (con hechos) vel contumli
ujer: (portero) initor, oris m. Sin: ostirius; (con palabras) liquem affcere. Sin: ini-
stii custos // (empleado subalterno de algu- riam licui fcere. Uso: - con palabras, ver-
nos tribunales) appritor, oris m. Sin: accen- borum contumliis liquem insectari.
sus, i m; admissionalis, is m; cubiculrius.
ultramoderno: recentssimus, a, um. Sin:
lcera: ulcus, cris n. Uso: - duodenal o del mxime vel summe modernus.
duodeno, duodeni ulcus vel ulcertio; - pe-
quea, ulcsculum, i n; - purulenta y sangui- ultramontano: transmontanus, a, um. Sin:
nolenta, vmica, ae f. translpicus; ultra montes.
1092
unifamiliar
ultrarrpido: ultrarpidus, a, um. Sin: su- UNESCO : UNESCO Socetas. Sin: Socetas
percleris, e; celrrimus; pernicssimus; m- UNESCO appellata; Socetas quam compen-
xima celeritate motus. diriis ltteris UNESCO vocant; Unitarum
Nationum Institutum educationi, scintiae
ultrarrojo: ultrarubens. Sin: ultrarbeus. humanoque cltui provehendo; institutum
educationi et nimi culturae et scintiae adau-
ultrasnico: ultrasnicus, a, um. Sin: soni gendae; Supremum Conslium ltteris apud
fines excedens; repgula soni sperans. omnes ppulos provehendis; Institutum uni-
tarum Nationum educationi et scintiae et hu-
ultrasonido: ultrasonus, i m. Sin: ultrasni- mano cltui provehendis.
tus, us m; sonus non audbilis.
ungentario: (fabricante de ungentos) se-
ultrasonoro: ultrasnicus, a, um. Sin: sonum plasirius, ii m.
(vel sonos) excedens.
ungento: unguentum, i n. Sin: blsamum;
ultraterreno: ultramundanus, a, um. seplsium; ammum vel ammon, i n; opo-
blsamum. Uso: - para los labios, ceratum
ultratumba: vida de -, vita post hanc futura. labiale.
Sin : vita quae post mortem futura est // (m-
bito ms all de la muerte) sedes mortuorum uniata: nias, atis m.
vel animorum; nferi, orum mpl.
unicameral: uniconsiliaris, e. Sin: monocon-
ultravioleta: ultraviolceus, a, um. siliaris.
uncin: (accin y efecto de ungir) nctio, unidad: (cantidad que se toma como medida
onis f // - de los enfermos, nctio infirmorum; comn) nitas, atis f. Uso: - electrostticas,
administrar la - de los enfermos, unctionem electromagnticas, unitates electrostticae,
infirmorum licui ministrare; v. exremaun- electromagnticae; - radiactiva, - de masa de
cin // (fig, - espiritual) nctio spiritualis. emanacin de radio, v. medida (- curie).
Sin: suavis quidam caelstium rerum sensus
(-us m) // (devocin) petas, atis f. Sin: pieta- unifamiliar: unus famliae. Sin: ad unam
tis spcies. famliam spectans. Uso: casa -, unus fam-
liae domus.
1093
unificador
1094
UNIX
1095
UNO
1096
URL
Sin: urbanus sermo; linguae vel sermonis uretritis: (inflamacin de la membrana mu-
forma prpria urbis. cosa que tapiza el conducto de la uretra)
urethrtes, is f. Sin: urethrae inflammtio, in-
urbanista: urbanista, ae m. Sin: rbium dis- fltio; mictualis vel urinalis viae inflammtio,
ponendarum peritus. infltio // (blenorragia) v. esta voz.
urtico: urticus, a, um. Sin: urinrius; uricemia: urichemia sive -haema; urice-
urthrae (gen); ad urthram (vel ad mictua- mia sive -aema, ae f.
lem viam, vel ad urinalem viam) ttinens.
rico: (concerniente o relativo al cido
uretra: urthra, ae f. Sin: mictualis vel uri- rico) ricus, a, um // (urinario) urinalis, e.
nalis via; fstula urinria; canalis quo meat Sin: mictualis; mictrius.
urina.
urinario: adj urinrius, a, um. Sin: urinat-
uretral, v. urtico. rius; urticus // (lugar para orinar) secessus
(-us m) urinrius.
uretrectoma: urethrectmia sive -toma, ae
f. Sin: urethrae (vel mictualis, vel urinalis URL (Inform) (acrstico de Universal Re-
viae) detrctio, exstirptio, evlsio. source Locator, localizador universal de
1097
urolitiasis
urlogo: urlogus, i m. Sin: urolgiae peri- usufructuar: usumfructum habere. Sin: usu-
tus; morborum urinae peritus. fructu uti.
uruguayo: adj uruquarianus, a, um. Sin: uru- utensilio: instrumentum, i n (sobre todo con
guaianus; uruguaiensis, e // hab Uruquariani, valor colectivo). Sin: utnsile, is n; supellex,
Uruguaiani, orum mpl; Uruguaienses, ium lectlis f; vas, vasis n. Uso: - agrcolas, instru-
mpl. mentum rsticum; rstica instrumenta; - do-
1098
Uzbekistn
msticos, utenslia, ium npl; utenslia doms- num commentum; commentum (ficcin, ima-
tica; supellex domstica; - elctricos, utens- ginacin); smnium (sueo, quimera); res
lia elctrica; - de bao, balneria, ium npl; vana vel commentcia; inanis cogittio;
los - de caza, instrumentum venatrium; los vanae vel commentciae rei cogittio; vana-
- de cocina, instrumentum coquinatrium; rum rerum cogittio; vana rei cogittio vel
culinarum instrumenta; vasa (-orum npl) co- propostio. Uso: esto es una -, hoc somniantis
quinria; fictlia coquinria; - de hierro o est; sera una - creer , somniantis est pu-
guarnecido con hierro, ferramentum, i n; tare
ferramenta, orum npl.
utpico: utpicus, a, um. Sin: commentcius;
til: adj tilis, e. Sin: aptus sui; ad usum fictus; vanus; inanis. Uso: es -, a vitae con-
bonus; consentneus; accommodatus; ad suetdine abhorret.
utilitatem spectans. Uso: ser -, sui esse; ex
usu esse; tilem, e esse; ser - a alguien, esse utopista: adj smnians, antis. Uso: filsofo -,
ex usu alicius; esse sui licui; licui pro- smnians philsophus // sust utopista, ae mf.
desse // sust, v. utensilio. Uso: tiles de es- Sin: somniator m; somniatrix f; qui vel quae
critorio, utenslia vel instrumenta scriptria. sibi fingit rem commentciam.
utilitario: utilitrius, a, um. Sin: ad utilitaris- uva : uva, ae f. Uso : - moscatel, bumastus, i
mum prtinens; ad cmmodi stdium tti- f; - seca, v. pasa; - de mesa, uva cibria.
nens. Uso: finalidades -, suae utilitatis
conslia // coche -, utilitria, ae (autoraeda, Uzbekistn: Usbekistnia, ae f. Uso: de -, us-
vectura). Sin: utilitrium, ii (vehculum); bekistanianus, a, um.
autoraeda ad utilitatem potssimum confor-
mata.
1099
V
vaca: vacca, ae f. Uso: - locas, vaccae insa- vacuna: vaccnum, i n. Sin: vaccinum serum;
nae. pstula vaccina; vaccinum virus; vaccinum
pus (puris n). Uso: - antimalaria, vaccinum
vacacin: vacntia, ae f. Sin: vactio, vaci- antimalricum.
tas; a mnere vactio. Uso: da de -, fria;
dies (diei m) feriatus // vacaciones, friae, vacunacin: vaccintio, onis f. Sin: vaccini
arum fpl. Uso: - anuales, nnuae friae quas viri (vel seri) instio, inocultio; vaccini puris
vocamus; el perodo de las -, tempus (-pris insrtio; vaccinae pstulae immssio. Uso: -
n) vcuum; feriarum tempus; los das de va- antivarilica, vaccintio antivarilica.
caciones, dies (dierum mpl) feriati; - escola-
res, friae scholares vel scholarum; feriati vacunado: vaccinatus, a, um. Sin: vaccino
scholarum dies; studiorum intervallum; - es- pure (vel viro) infectus.
tivas o de verano, friae aestivae; aestiva
quies a labribus; - navideas, friae natal- vacunador: vaccinator, oris m.
ciae; - pascuales, friae paschales; vacacio-
nes de otoo, friae autumnales; - Latinas, vacunar: vaccinare. Sin: vaccnum (vel vac-
Friae Latinae; quien est de -, homo f- cinum virus, vel vaccinum pus, vel vaccinum
rians; homo frias agens; felices - !, laetas serum, vel vaccinam pstulam) licui incere,
frias age (gite)! // dar vacaciones, frias ingrere, immttere, inoculare, insrere; vac-
dare; durante las vacaciones, per frias; fe- cino liquem infcere.
riarum tmpore; per feriarum tempus; pasar
vacaciones, feriari; frias pergere; feriarum vacuno: vaccnus, a, um.
tempus transgere; tener vacaciones, frias
habere; tener dos, tres das de vacaciones, vacunoterapia: vaccinotherapa, ae f. Sin:
habere frias in bduum, in trduum; tomar morborum cura per vaccinationes; curtio
vacaciones, frias gere; estoy de vacaciones, vaccinatione peracta; curationes vaccin ps-
frior; vaco; tior; feriatus sum; feriarum tul peractae; curationes ope vaccinationis;
mihi tempus est. curtio ope vaccini suppeditationis.
1100
valija
m. Sin: larfuga, ae m; homo vagus vel err- // (cscara tierna de las leguminosas) sliqua,
ticus; qui domo caret // (trotamundos) v. esta ae f. Sin: baccellum; follculus; involcrum ;
voz. theca ; vlvolus.
vagina: vagina, ae f. Sin: caverna vel fvea vaivn: - de gente, frequntia, ae f. Sin: oc-
genitalis. curstio; hminum frequntia; multitudo
(-dnis f) inmbulans; frequens multitdinis
vaginal: vaginalis, e. inambultio.
vagn: currus, us m. Sin: carrus, us m; vajilla: vasa, orum npl. Uso: - mrrina, vasa
ochima, tis n (dat y abl pl tis). Uso: - blin- mrrina; - de barro, fictlia, ium npl; - de co-
dado, currus ferrivirius loricatus, cataphrac- cina, vasa coquinria; - de mesa, escria,
tus; currus ferrivirius sigillis metllicis orum npl; vasa escria; mensae vasa; - de
munitus ; - cisterna, ochima cisterninum, - oro, aurum escrium; - de plata, argentum es-
cisterna cargado de nafta, ochima cisterni- crium.
num benzino repletum; ochima cisterninum
liquoris propulsrii; - comedor, - restaurante, valdense: adj valdensis, e // sust valdensis,
carrus escrius; currus cenatrius; cenatria is m. Sin: Valdi sectator; valdnsium discipli-
carruca; - directos, ochmata directa; - dor- nae ssecla vel sectator.
mitorio, currus dormitrius; dormitria
carruca; - especial, ochima speciale; - ferro- valeriana: valeriana, ae f. Uso: raz, rizoma
viario, currus ferrivirius; ferrviae carrus vel de -, valerianae radix.
currus; currus trminis; viae ferratae currus;
- ganadero, currus pecurius; currus pcori valgo: valgus, a, um. Sin: extrorsum intortus.
transferendo; - plataforma, currus constratus;
- de carga, - de mercancas, furgn, currus vala: praestntia, ae f. Sin: excellntia; dg-
onerrius vel sarcinrius; - de pasajeros, via- nitas.
torum currus; currus vectorum; currus vect-
rius; - de primera, segunda, tercera clase, validacin: convalidtio, onis f. Sin: confir-
currus vel ochima primae, secundae, trtiae mtio; approbtio; corrobortio; ratihabtio.
classis; - de un piso, ochima monostegum; -
de dos pisos, currus ferrivirius distegus; validar: convalidare. Sin: validare; confir-
ochima distegum. mare; comprobare; corroborare; ratum ha-
bere.
vagoneta: crrulus, i m. Sin: vehela, ae f;
currus parvus; crrulus sarcnulis vehendis. validez: valditas, atis f. Sin: robur (-bris n);
vigor (-ris m); vis. Uso: - perenne de la doc-
vahdo: (desvanecimiento, turbacin breve trina de la Iglesia, perennis valditas Eccl-
del sentido por alguna indisposicin) defc- siae doctrinae; - jurdica, vis iurdica ;
tio, onis f. Uso: darle a uno un -, le dio un - , conserva su -, hoc etiam tmpore est in prtio
v. desmayo // (vrtigo) v. esta voz. // fig frmitas; auctritas.
vaina: (funda de ciertas cosas) vagina, ae f valija: vdulus, i m. Sin: srcina; bulga; pera.
1101
valla
Uso: - diplomtica, vidulus legatrius vel le- poeta de -, magnus pota; hombre de gran -,
gativus; hacer las -, srcinas vel vasa coll- vir magnae virtutis; vir magna virtute pre-
gere; srcinas vidulosque apparare; res ad iter ditus; magnus (vel summus, vel egrgius, vel
necessrias parare. praeclarus) vir // (calidad de valiente) virtus,
utis f; strenitas; fortitudo // (alcance de la
valla: (- de separacin) saeptum, i n // (meta, significacin de una cosa) vis declarativa //
en el ftbol) v. portera. (Ms, duracin del sonido que corresponde a
cada nota) tempus, pris n. Sin: mensura.
vallado: saepimentum, i n. Uso: - tutelar,
saepimentum tutelare. valoracin: aestimtio, onis f. Sin: aestima-
tus, us m; pondertio; perpnsio; perpenstio.
valle: valles vel vallis, is f. Sin: convallis. Uso: - moral, moralis aestimtio.
Uso: - de lgrimas, vallis lacrimarum; con-
vallis plorationis; habitante de un -, vallcola, valorar: (reconocer, estimar o apreciar el
ae m; vallis ncola. valor o mrito de alguien o de algo) aesti-
mare. Sin: existimare; dimetiri; pndere, ex-
valor: (lo que vale una cosa) valor, oris m. pndere; perpndere; in lucem proferre //
Sin: prtium; bonum. Uso: - absoluto, bonum (aumentar el valor de algo) v. valorizar.
absolutum; los ms altos -, summa bona; -
conmutativo, valor commutativus; - econ- valorizador: provector, oris m.
mico, valor oeconmicus; chrematgraphum;
- espirituales, valores spiritales vel spiritua- valorizar: (valorar, evaluar) v. valorar //
les; bona spiritulia, nimi bona; - humanos, (aumentar el valor de algo) prtium ddere,
morales, religiosos, valores humani, mora- augere, praedicare.
les, religiosi; bona humana, morlia, reli-
giosa; - positivos, praestantiores res valorizacin: (aumento del valor de algo)
secundae; - sociales, valores sociales; - tra- prtii auctus (-us m) // (promocin) provctio,
dicionales, valores trditi, recepti; bona tr- onis f.
dita, recepta // escala de valores,
praestantiorum bonorum ordo; rectus bono- vals: (baile de origen alemn) germnica sal-
rum ordo; de gran -, magni prtii; pretiosus, ttio. Sin: vindobonensis chora; rpidus
pretiosssimus; de poco -, parvi prtii; vilis, e; choreae vertex vel vortex (-tcis m); aprox tri-
de ningn -, sin -, nullus prtii; vilssimus; - pdium. Uso: una ronda o rueda de -, orbis
del latn, valor latinitatis; - de las lenguas, saltatrius; bailar un -, tripudiare intr.
valor linguarum; de - fijo, estable, prtii st-
bilis; de - internacional, valoris internationa- value (Inform), valor: valor, oris m.
lis ; los - del ser son sustituidos por los del
tener, pro bonis ab esse inducuntur bona ab vlvula: vlvula, ae f. Sin: valva; claustrum;
habere // Der, - fiduciarios, chartae bursriae oprculum. Uso: - cilndrica, claustrum m-
vel nummriae // (importancia, eficacia) mo- bile; - radioelctrica, vlvula radiolctrica;
mentum, i n. Sin: pondus, dris n; grvitas. - radiofnica, vlvula radiophnica; - de ad-
Uso: de gran -, magni momenti; de poco -, misin, vlvula immissria; - del corazn,
levis, e; parvi momenti; de ningn -, nullus cordis vlvula; - de estrangulacin, vlvula
momenti // (dicho de una persona) virtus, restrictria; - de purga, exonerationis vl-
utis f. Sin: auctritas; praestntia. Uso: un vula; vlvula ab exoneratione; - de seguri-
1102
vaquero
dad, securitatis vlvula; vlvula tutria; vanguardia: (parte de una tropa) primum
claustrum mbile ad securitatem; - de televi- agmen (-mnis n). Sin: prima cies; prima
sin, valva (vel vlvula, vel tuba) televisualis signa; speculatrium agmen; antecursores,
// fig effgium contentionis nimi. praecursores, antecessores, um mpl.
1103
vara
varada: navis dedctio (in mare, vel in varilla: vrgula, ae f. Sin: hstula; hastella;
aquam, vel in undas). Sin: navis ex navlibus bculum; bacillum. Uso: - mgica, - de vir-
dedctio. tudes, vrgula mgica vel divina; - para medir
el aceite, virga oleomtrica.
varadero: (lugar donde varan los barcos
para su compostura) navale, is n; navlia, varillaje: conti, orum mpl.
ium npl.
varioloso: variolosus, a, um. Sin: varolis in-
varadura, v. varada. fectus; varolo laborans; mal pstul infec-
tus vel affectus.
varar: (echar un barco al mar) navem ded-
cere. Sin: navem in mare (vel in aquam, vel in varita, v. varilla.
undas) edcere; navem prmitus in mare de-
dcere; navem ex navlibus dedcere (sacar varonil: (perteneciente o relativo al varn)
un barco de los arsenales). virilis, e // (esforzado, valeroso) fortis, e.
1104
vector
vasija: vas, vasis n (pl vasa, orum). Sin: sria vate: vates, is m.
vel testa (- de tierra cocida); guttus vel gutus,
i m, vel guttrnium, ii n (- de cuello estrecho). vaticanista: (periodista, estudioso, experto
Uso: - empegada, vas picatum; - de barro, de la actividad religiosa y poltica y de la or-
fctile, is n (sobrent vas; en pl fictlia, ium); - ganizacin del Vaticano) actorum vaticano-
de porcelana, vas porcellnicum; - para rum descriptor, relator, studiosus, peritus //
beber, potrium; trulla; - de plata para beber, (sostenedor de la poltica del Vaticano) de-
trulla argntea; fabricante de vasijas (de oro cretorum pontificiorum defensor, propugna-
y plata) vasculrius vel vasclrius, ii m. tor, vindex (-dcis m).
1105
vector
1106
velocidad
barco // dar velas al viento, vela dare, expli- de un edificio para indicar la direccin del
care, pndere, slvere; hacerse a la -, navem viento) ventorum index (-dcis mf). Sin: ver-
slvere; recoger velas, vela collgere vel pli- stile signum; signculum volbile; vexillum
care // fig, a - y remo, remis velisque. Sin: vel vexllulum ventorum index // (fig, per-
totis vribus // (accin de velar) viglia, ae f. sona inconstante) homo mutbilis nimi. Sin:
Uso: - vespertina, vspere viglia. homo mutbili nimo; levis vel inconstans
homo; mutbilis opinionis homo, homo ven-
velada: viglia, ae f. Sin: perviglium; pervi- tosssimus. Uso: ser un -, nimo mbili esse;
giltio nocturna. Uso: - danzante, pervigiltio nimi (vel opinionis, vel mentis) mobilitate
sltica; nocturnae chorae; - musical, spect- laborare.
culum canntium; - de gala, sollemne spect-
culum vespertinum; - de honor, vespertinum velina: charta velina. Sin: charta subtilssima
spectculum perhonorficum. vel tenussima.
1107
velocmetro
velocipedismo: (aficin a correr en veloc- vencedor, ra: victor, oris m; victrix, icis f.
pedo) velocpedi (vel ocpedi, vel volucr- Sin: debellator, oris m; debellatrix, icis f.
pedi) stdium // (deporte de los aficionados Uso: sali -, victor discessit.
al velocpedo) velocpedi ludus.
vencer: vncere. Sin: devncere; superare;
velocipedista: velocpedo (vel ocpedo, vel triumphum vel palmam referre. Uso: -, triun-
volucrpedo) viator. Sin: qui velocpedo vhi- far por cinco a cero, vncere (vel palmam re-
tur vel fertur. ferre), quinque punctis comparatis ad zero
(vel ad nullum) // (cumplirse un plazo) exire.
velocpedo : velocpedum, i n. Sin : ocpe- Sin: expleri. Uso: el plazo vencer el 1 de
dum; volucrpedum; celripes, dis mf. enero, tempus exibit Kal(endis) Ianurii.
1108
ventilador
venta: (accin de vender) vendtio, onis f. ventilador: (instrumento que sirve para ven-
Uso: - o comercio al por mayor, mercatura tilar) ventilatrium, ii n. Sin: ventilabrum;
magna; - al por menor, al menudeo, instit- ventilatrum; ventgenum; ventgenum instru-
rium; mercatura tnuis; - estival, divendtio mentum; apparatus ventilationis; mchina
1109
ventilar
ventilatria. Uso: - elctrico, ventilabrum vel sus, a, um // (dicho de un sitio combatido por
flabellum elctricum; ventilatrium vel ven- los vientos) ventis (vel ad ventos) oppsitus //
tgenum elctride actum // (abertura que se (flatulento, que ocasiona flatos) v. flatulento.
deja hacia el exterior en una habitacin,
para que se renueve el aire de esta) spira- ventrera: (faja) zona ventralis.
mentum, i n.
ventricular: ventricularis, e. Sin: ventrculi
ventilar: (agitar una cosa en el aire) venti- (gen); ad ventrculum prtinens.
lare vel eventilare. Uso: - el trigo, frumentum
ventilare // (renovar el aire de un lugar; ex- ventriculitis: ventriculitis, dis f.
poner al viento) perflare. Sin: ra vel ven-
tum immttere. Uso: aposento ventilado, ventrculo: ventrculus, i m. Uso: - del cere-
cubculum perflatum; casa bien ventilada, bro, del corazn, crebri, cordis ventrculus.
domus ris perflatu salubris; colina venti-
lada, ventosus collis; collis vento (vel ventis) ventrlocuo: ventrloquus, i m.
obnxius vel prvius; regin muy ventilada,
rgio ventosssima; - la casa, domum per- Venus: (planeta) Venus, nris f. Sin : Vneris
flare; se ventila la casa, domus perflatur; - astrum ; stella Vneris ; Venus stella.
los aposentos, in cubcula ra immttere // Uso : - IV, speculatria mchina cui nomen
(fig, discutir, examinar) rem agitare, perpn- Venus.
dere, examinare, considerare; de re gere vel
disputare. Uso: - una propuesta, rem perpn- veranda: (galera cubierta) xystus, i m;
dere; rem ad examen revocare. xystum, i n // (balcn cubierto) maenianum,
i n. Sin: pdium // (terrado, terraza) sol-
ventisquero: (ventisca) turbo, bnis m. Sin: rium, ii n.
turbo et tempestas (atis f); nimbosus ventus
nive commixtus // (masa de nieve o hielo) veraneante: adj frians, antis. Sin: rsticans;
moles (-ium fpl) glaciatae. vlicans vel vllicans ; frias agens // sust
homo frians. Sin : homo frians agens ; qui
ventorro: deversrium, ii n. rusticatur vel vilicatur.
ventosa: (rgano adhesivo de varios anima- veranear : feriari. Sin : frias gere ; rusti-
les) cucurbtula, ae f. cari ; vilicari vel villicari.
1110
vermicida
verbalismo: verbsitas, atis f. Sin: loquci- rorum; dat pl hleris). Sin: lera, um npl; vi-
tas; multilquium; verborum caterva; verb- rdia, ium npl; virntia, ium npl. Uso: -
sitas (vel ortio) vana; inanis loqucitas. fresca, recentssima lera; toda clase de -,
olus omne; alimentarse de -, prandre olus.
verbo: Gram verbum, i n. Uso: - activo, ver-
bum agens; - pasivo, verbum patiendi // vereda: (senda) smita, ae f. Sin: trames,
(Teol, Hijo de Dios) Verbum, i n. mtis m // (acera) viae margo (-gnis f) vel ora
(-ae f); crepdo (-dnis f) viae vel smitae;
verdad: vritas, atis f. Sin: verum. Uso: - ob- stratae crepido. Uso: acercarse a la -, ad stra-
jetiva, vritas ut se habet; - reveladas, verita- tae crepdinem accdere.
tes divnitus patefactae; - de Perogrullo,
lapalissiana vritas; segn -, ex vero; ex ve- verga: antenna vel antemna, ae f.
ritate; ex re; segn - histrica, ex histriae
fide; decir la -, verum dcere vel loqui; decir verdicamente: vere vel verssime.
toda la -, verssime loqui; para decir -, ut
verum dicam. verificacin: verifictio, onis f. Sin: recog-
ntio; inspctio; probtio; comprobtio; ex-
verde: adj vridis, e. Sin: virens; virescens. quistio. Uso: hecha una esmerada -, re
Uso: - plido o amarillo, glbinus; algo -, diligenter explorata; re diligentssime explo-
que tira a -, subvridis, e // del partido -, vi- rata ac perspecta.
ridianus. Uso: partido -, prsina vel vridis
fctio // (ecologista) prsinus, i m. Sin: vri- verificador: recgnitor, oris m. Sin: exami-
dis, is m; ssecla prsinus vel vridis. nator; probator.
verdulero: litor, oris m. Sin: olusculrius, verja: clatri, orum mpl. Uso: cerrado con
ii m; lerum vel hortensiorum vnditor. una -, clatratus; cerrar con una -, clatrare.
1111
vermiforme
vermiforme: vermiformis, e. Sin: vermicula- Magonis intritu duplex memria est; segn
ris; vermiculatus. otra -, ut lii tradunt.
vermfugo: adj vermfugus, a, um. Sin: ver- verso: versus, us m. Uso: - macarrnicos,
mes fugans; anthelmnticus // sust vermfu- versus macarnici vel folenghiani; en -, vr-
gum, i n (medicamentum vel remdium). sibus scriptus; celebrar en versos, versu cele-
Sin: anthelmnticum. brare vel laudare; componer o hacer versos,
versus fcere; poner en -, versificare; verba
vermut o verm: (licor aperitivo) vermut in- in pedes cgere; verba pdibus cludere.
decl n. Sin : vermut vinum ; absinthites, ae
m ; absinthiatum, i n ; ptio absinthiata; vrtebra: vrtebra, ae f. Uso: - cervical, vr-
vinum absnthio medicatum, condtum, tem- tebra collaris.
peratum. Uso: - Martini, ptio martiniana //
(funcin de cine o de teatro por la tarde) vertebrado: adj vertebratus, a, um // los -,
spectculum vespertinum. vertebrata, orum npl. Sin: vertebrata animn-
tia; animlia vertebrata; vrtebris predita
vernculo: vernculus, a, um. Sin: domsti- animlia.
cus. Uso: lengua -, vernculus sermo.
vertebral: vertebralis, e. Uso: columna -, co-
verstil: (que se vuelve o se puede volver f- lumna vertebralis; dorsi spina.
cilmente) verstilis, e. Sin: versbilis; vrsilis
// (capaz de adaptarse con facilidad y rapidez vertedero: (conducto por el que se arrojan a
a diversas funciones) flexbilis; mltiplex; un depsito situado a un nivel inferior basu-
vrius. Uso: hombre -, vriae eruditionis vir; ras, desechos, ropa sucia, etc. ) emissrium,
ingenio -, verstile ingnium; ingnium v- ii n. Sin: exoneratrium; canalcula; canal-
rium, flexbile, mltiplex // (de genio o ca- culus; fusrium.
rcter voluble e inconstante) volbilis, e.
Sin: inconstans, antis. vertedor: (canal o conducto que sirve para
dar salida al agua y a las inmundicias) aqua-
versificacin: versifictio, onis f. Uso: - si- rum emissrium. Sin: aqurius canalculus.
lbica, versifictio syllbica.
vertical: verticalis, e. Sin: vrtici (vel ad vr-
versificador: versificator, oris m. Sin: vers- ticem) perpendicularis; rectus, directus. Uso:
ficus. columna -, columna verticalis; lnea -, recta
lnea; en direccin -, ad perpendculum.
versificante: versficans, antis.
verticalismo: structurarum perpendiculrium
versificar: versificare vel versificari. Sin: praevalntia.
versus fcere vel fndere.
verticalmente: verticliter. Sin: ad perpen-
versin: (traduccin) v. esta voz // (modo de dculum; verticali vel perpendiculari modo;
referir un mismo suceso) tradendi rtio (-onis lne rect.
f); memria (recuerdo, relato). Uso: dar otra
- de un hecho, liquid lia ratione (vel liter) vrtice: vertex, tcis m. Sin: culmen, mnis n;
narrare; hay dos - de la muerte de Magn, de cacmen, mnis n; fastgium // fig summus
1112
veterinaria
1113
veterinario
nria ars // adj veterinrius, a, um. Uso: me- viajante: (dependiente comercial que hace
dicina -, veterinria medicina; pcoris vel p- viajes para negociar ventas o compras) mer-
cudum medicina. cator dvena. Sin: viator mrcibus vendendis
vel emendis.
veterinario: adj veterinrius, a, um // sust ve-
terinrius, ii m. Sin: mdicus veterinrius; viajar: iter fcere, gere, effcere, habere, te-
mdicus pcorum (en general); mdicus nere, pergere. Sin: viare. Uso: - a caballo,
vium (el que cura a las ovejas); equrius en bicicleta, en automvil, en buque, en
mdicus (el que cura a los caballos); mdi- avin, en tren, equo, brot, autoraed vel au-
cus iumentrius (el que cura a las bestias de tocineto, navi vel nave, aroplno, trmine
carga). vehi, ferri, vectari; - en avin, volare; vola-
tum suscpere; - al extranjero, a otros pases,
veto: vtitum, i n. Sin: interdictum. in terras extrneas volare; in xteras nationes
peregrinari, o simplemente peregrinari; - a
vez: esta vez, hac vice; por - primera, prima pie, pdibus iter fcere; - con la (nave) Italia,
vice; por ltima -, ltima vice. (nave) Itli vehi; - con un (coche) Fiat,
Ford, etc., curru vel autocineto Fiat, Ford,
veza, v. arveja. etc. vehi; - da y noche, diem noctemque (vel
die ac nocte) continuare iter; - en compaa
va: via, ae f. Uso: - area, cursus arius; - f- de uno, cum liquo commune iter fcere; -
rrea, ferratus trames (-mtis m), gminus por mar, navigare; mari iter fcere; - por tie-
ferratus trames; gmini axes; binae lminae rra, terr iter fcere; - por turismo, peregri-
viae ferratae; ancho de una - frrea, xium nari; peregrinationes delectationis (vel
geminorum intervallum; - lctea, orbis lc- voluptatis) caus suscpere; - por un pas
teus; - libre, apertus ditus; - magntica, (Italia, por ej.), (Italiam, v. gr.) peragrare vel
strata (-ae f) magntica; - respiratorias, viae perambulare; - por muchos pases, multas
respiratriae; por va area, cursu ario; per perambulare terras; - por toda Asia, tota Asi
ariam viam; arii vehculi ope; por - diplo- peregrinari.
mtica, v. diplomtico.
viaje: iter, itneris n. Sin: via; profctio; pe-
Va Crucis o Viacrucis: (ejercicio piadoso regrintio. Uso: - areo, iter arium vel a-
en el que se conmemoran los pasos del Cal- reum; navigtio area; cursus arius; -
vario) Iesu Christi ad Calvrium iter per sta- comercial, iter commerciale; - csmico, iter
tiones recultum vel celebratum. Uso: hacer csmicum; - pastorales, itnera pastorlia; -
el - , Iesu Christi ad Calvrium iter per statio- transocenico, iter trans ocanum; - a pie, a
nes reclere vel celebrare; Iesu Christi supre- caballo, pedestre, equestre iter; - alrededor
mos cruciatus per stationes reclere; Christi del mundo, circitus mundi; - al exterior, iter
perdolentis iter per stationes celebrare // extrneum; - de curso, commune iter (itneris
(conjunto de catorce representaciones de di- n) classis; - de bodas, iter nuptiale; iter nup-
chos pasos) Iesu Christi perdolentis stationes. tiarum caus factum (que se hizo) vel facien-
dum (que se va a hacer); - de placer, de
viaducto: viaeductus vel viae ductus, us m. recreo, voluptrium vel volupturium iter;
Sin: pons viam traciens; pons super viam. iter delectationis caus factum vel faciendum
(- de placer realizado o por realizar); - de tu-
viajador: (que viaja) v. viajero. rismo, voluptria vel volupturia peregrin-
1114
vicedirector
tio; peregrintio delectationis (vel voluptatis) vianda: (cualquier manjar que se sirve a la
caus suscepta; de -, viticus, viatrius; - mesa) frculum, i n. Sin: obsnium // (man-
desde Londres a Singapur, iter Londnio Sin- jar de un banquete) daps, dapis f. Uso: las -,
gapuram; durante el -, itnere; in itnere; inter pulae, arum fpl // (comida de la gente pobre)
vias; dos o tres das de -, bdui vel trdui iter; puls, pultis f.
duorum vel trium dierum iter; - en buque, iter
navale; - en mnibus, en tren, en telefrico, viandante: (persona que viaja a pie) v. pe-
vehculo pblico, trmine, telephric atn.
transvctio; preparativos de -, provisiones
para el -, viticum, i n; vitica, orum npl // vibracin: vibrtio, onis f. Sin: vibramen,
acabar el -, iter confcere; apresurar el -, iter mnis n; vibratus, us m.
celerare, festinare, properare; aficin a viajes,
apodemilgia sive -alga, ae f; buen -!, feliz vicarial: vicarianus, a, um. Sin: ad vicrium
-!, bonum iter!; vade (pl vdite) felciter!, fe- ttinens.
lciter iter fcias! (pl faciatis); bonas vias,
viator (pl viatores)!; bene itinerare (pl itine- vicario: vicrius, ii m. Sin: (alicius) vices
rmini)!; desear buen - a alguien, liquem agens; vicegerens. Uso: - actual, vicrius ac-
proficiscentem votis prsequi; empezar el -, tualis; - apostlico, vicrius apostlicus; - au-
iter ngredi; emprender un -, iter crpere, n- xiliar, vicrius adiutor; - capitular, vicrius
gredi, inire, inchoare, suscpere; estar de -, capitularis; - cooperador, vicrius coopera-
esse in itnere; iter fcere vel habere; hacer tor; - ecnomo, vicrius oecnomus; - for-
el - de bodas, iter nuptiale (nuptiarum caus neo, - rural, vicrius forneus; - general,
iter) fcere vel habere; hacer un -, itinerari; vicrius generalis; - judicial, vicrius iudicia-
iter gere, pergere, fcere, effcere, conf- lis; - parroquial, vicrius paroecialis; - susti-
cere; commttere se viae; hacer un - al ex- tuto, vicrius substitutus.
tranjero, pregre proficisci; peregrinari;
hacer un - de placer, voluptrium iter (vel de- vicealmirante: pronavarchus, i m. Sin: pro-
lectationis caus iter) fcere vel habere; hacer gubernator; subpraefectus classis; praefecti
un - por tierra (por mar, areo), iter terrestre classis vicrius; viceamirlius; viceagens
(martimum, areum) fcere; juntar dinero (-entis m) amirlii.
para un -, viticum congrere; proseguir el -,
iter prgere; iter inchoatum pergere; regre- vicebibliotecario: vicebibliothecrius, ii m.
sar de un -, interrumpir el -, ex itnere redire, Sin: bibliothecrii adiutor; subpraefectus vel
revrtere, venire; regresar de un - al extran- suppraefectus bibliotechae.
jero, pregre redire.
vicecomisario: vicecommissrius, ii m. Sin:
viajero: (persona que viaja) viator, oris m; subcommissrius; commissrii vicrius;
viatrix, icis f. Sin: vians, antis mf; itnerans praefecti morum vicrius. Uso: - de polica,
mf; peregrnans, antis mf; itinerator; peregri- (pblicae) securitatis (vel tutelae) subcom-
nator; iter agens, entis mf; v. pasajero. missrius, subprocurator vel supprocurator,
subcurator, subquaesitor.
vialidad: (conjunto de servicios relacionados
con las vas pblicas) viarum muntio vel vicedirector: submoderator, oris m. Sin: rec-
munitiones. Uso: proveer a la - de la regin, toris adiutor vel vicrius.
regionis vias munire.
1115
vicegerente
1116
vinculado
rredizo, versbile vel verstile vitrum; de -, vigueta: tigillum, i n. Sin: trabcula vel tra-
vtreus; crystllinus; hoja de -, lmina vtrea; bcula. Uso: - pequea, parvum tigillum; - de
objetos de -, vitra npl; vitremina // (cristal hierro, frrea trabcula.
de ventana) fenestrale vitrum. Sin: vitrum fe-
nestrae. viguetaje: trbium compges (-is f) vel con-
textus (-us m). Sin: trabes, um fpl; contign-
viento: ventus, i m. Uso: - del norte, quilo, tio; contabultio.
onis m; ventus a septemtrionibus oriens; - del
sur, auster, tri m; del - del sur, australis vel vileza: turpitudo, dnis f. Sin: probrum; d-
austrinalis, e; austrnus, a, um; vientos a la decus, cris n; flagtium. Uso: - de nimo, ig-
velocidad de ciento vientisis km por hora, nvia, ae f; nimi turpitudo vel ddecus.
venti celeritate centum viginti sex chiliome-
trorum horlium. Villadiego: tomar las de -, v. escabullirse.
Vietnam : Vietnmia, ae f. Uso : - del Sur, del villancico: festiva cantilena. Sin: festivum
Norte, Vietnmia Meridiana, Septemtriona- carmen (-mnis n). Uso: - navideo, festiva
lis. Nativitatis cantilena.
vigor: - dialctico, argumentandi vis. vinculado: vinctus vel devinctus, a, um. Sin:
1117
vinculante
vincular: (sujetar a una obligacin) devin- viola: (instrumento musical) vola, ae f. Sin:
cire. Sin: constrngere, obstrngere; obligare. fides, ium fpl; mdiae fides. Uso: tocar la -,
vol cnere // (msico que toca este instru-
vnculo: vnculum, i n. Uso: - hipotecario, mento) violista, ae m // (violeta) v. esta voz.
hypothecrium vnculum; nexus (-us m) pg-
noris. violar: (sitio plantado de violetas) viol-
rium, ii n.
vincola: vincolus, a, um. Sin: vinrius; vi-
nalis, e. violencia: violntia, ae f. Sin: mpetus, us m;
vis f (sin gen y dat). Uso: la - del agua, vis
vinicultor: vinicultor, oris m. aquria.
vinillo: lora vel lrea, ae f. Sin: aquatum. violento: violentus, a, um. Sin: vhemens,
entis.
vino: vinum, i n. Uso: - blanco, vinum album
vel cndidum; - bueno, vinum bonae notae; violeta: vola, ae f. Sin: parva vola; vola
vinum generosum; - Burdeos o de Burdeos, odorata.
vinum burdigalense; - clarete, vinum fulvum;
- espumante, espumoso, vinum spumans; - violn: violinum, i n. Sin: violina, ae f; fides,
marsala, vinum lilybaetanum vel lilybium; ium fpl; fidcula, ae f; fidcula violina; fid-
- melar, mulsum, i n; - moro, - no bautizado, culae, arum fpl; acutae fides. Uso: aprender
vinum non baptizatum; - puro, merum; a tocar el -, fdibus dscere; ensear a uno a
vinum merum; - tinto, vinum nigrum, atrum, tocar el -, fdibus docere liquem; saber
rubrum, purpreum, sanguneum // - con tocar el -, fdibus scire; tocar el -, fdibus c-
fruta (o yerbas aromticas) y azcar, aroma- nere vel uti.
tites, ae m; vinum mixtum vel medicatum; -
de mesa, - de pasto, vinum cibrium; - de violinista: violinista, ae mf; violinstria, ae f.
pasas, passum, i n; - de postre, vinum spe- Sin: fdicen, cnis m; fidcina, ae f.
ciale secundae mensae.
violoncelista: violoncellista, ae mf; violon-
viador: vnitor, oris m. Sin: vitis cultor cellstria, ae f. Sin: ampl violin canens
(-oris m). (-entis mf).
1118
virtud
viral: ad virus spectans. Sin: viro pathog- virolento: varolis infectus. Sin: mal pstul
nico effectus. infectus vel affectus.
virar: (intr, mudar de direccin en la marcha virologa: virolgia sive -loga, ae f. Sin: de
de un automvil) deflctere. Sin: flecti; se viris pathognicis doctrina.
flctere; verti, se vrtere vel se convrtere.
Uso: vir el coche, (auto)raeda flexa est, vel virolgico: virolgicus, a, um. Sin: ad viro-
se flexit // (Mar, cambiar de rumbo o de bor- lgiam prtinens.
dada, - de borda) cursum flctere. Sin:
navem convrtere; versriam vel vorsriam virsico, v. viral.
cpere // (pasar de un asunto a otro) ad lia
devrtere, divrtere, transire // (en fotografa) virosis: virosis, is f. Sin: morbus viro effec-
imagnibus luce impressis opportunum dare tus.
colorem.
virreina: (mujer del virrey) viceregis uxor //
Virgen: Virgo, gnis f. Sin: Virgo Maria; Dei (mujer que gobierna como virrey) viceregina,
Mater; Depara ; Depara Virgo; Mundi D- ae f.
mina; Caeli Regina; Beata Maria Virgo; Nos-
tra Dmina. Uso: - Auxiliadora, Mara virrey: vicerex, rgis m. Sin: prorex, regis;
Auxilium Christianorum; Mara adiutrix, au- vicedminus; regis (vel rgius, vel regni) vi-
xilitrix, opfera; - del Buen Consejo, Bene- crius; procurator regni; qui est pro rege.
suada (vel Bene suada, vel Bene suadens)
Virgo Maria; - del Carmen, Depara Virgo de virtual: virtualis, e. Sin: possbilis; nondum
Monte Carmelo; Mara vel Virgo Carmelitis effectus.
(-dis) ; - del consuelo, Maria Sanctssima ge-
mntium solatrix; - de Guadalupe, Beata virtualidad: virtulitas, atis f. Sin: ratio vel
Mara Virgo de Guadalupe; - de Loreto, natura virtualis.
Beata Virgo Mara Lauretana ; - de Lujn,
Beata Mara Virgo de Luxan; - de las nieves, virtualmente: virtuliter.
Maria sancta nivalis; - de la paz, Mara pac-
fera; - del Rosario, Beata Mara Virgo a virtud: (integridad de nimo y bondad de
Sanctssimo Rosario, - del Buen Socorro, vida) virtus, utis f // (- militar, valor) virtus //
Mara de Bono Subsdio vel Auxlio // devo- (eficacia, fuerza) virtus. Uso: - curativa, vir-
cin a la -, erga Beatssimam Vrginem de- tus curativa; - diurtica, ctio diurtica, - de
1119
virtuosamente
virtuosismo: virtuosismus, i m. Sin: mxi- visir: visir indecl. Sin: surena, ae m. Uso:
mum artifcium; summa pertia // fig extrema gran -, magnus visir; supremus imprii Tr-
pertia. cici administer.
1120
vivfico
vital: vitalis, e. Sin: vivficus; fundamentalis; vitrina: vitrina, ae f. Sin:expositrium vel ar-
praecpuus. Uso: los rganos -, vitlia, ium mrium vtreum; fenestra tabernria; plteus
npl. vtreus vel specularis; repositrium spe-
culribus munitum. Uso: especialista en
vitalicio: vitalcius, a, um. Sin: ad vitam du- arreglar vitrinas, fenestrarum tabernariarum
rans vel perdurans // (pensin duradera hasta ornator; vitratorum loculamentorum ordi-
el fin de la vida) vitalcium, ii n. Sin: pnsio nator.
ad vitam.
vitriolo: vitrolum, i n.
vitalidad: vitlitas, atis f.
vivandero: lixa, ae m.
vitalio: vitllium, ii n.
vivencia: vivntia, ae f.
vitalismo: vitalismus, i m.
vivero: (- de plantas) seminrium, ii n //
vitalista: (que sigue la doctrina del vita- (- de peces) vivrium, ii n. Sin: ichthyotro-
lismo) vitalista, ae m // (perteneciente o rela- phum.
tivo al vitalismo) ad vitalismum ttinens.
viveur: homo volupturius. Sin: homo volup-
vitalizar: vitalizare. Sin: vitalem rddere, f- ttibus dditus vel obnxius.
cere; vivacem vel vvidum rddere, fcere; ad
vitalitatem redcere. vivificacin: vivifictio, onis f. Sin: anim-
tio; vitae redintegrtio vel restittio.
vitamina: vitamina, ae f; vitaminum, i n.
vivificador, ra: sust vivificator, oris m; vivi-
vitaminado: vitaminis ditatus vel commixtus. ficatrix, icis f. Sin: animator; animatrix // adj
vivficans; vivificatrius.
vitamnico: vitamnicus, a, um. Sin: vitami-
nis abundans vel ffluens. vivfico: vivficus, a, um. Sin: vivficans;
vivum fciens.
1121
viviseccin
viviseccin: vivisctio, onis f. Sin: animalis a Deo unicuique praestitutum; hacerse sacer-
incsio; animalis viventis sctio. dote sin -, sacerdtium, invito Deo, inire; sa-
cerdtio, invito Deo, augeri vel initiari; in
vivo: al -, a lo -, imgine viva; vvida im- sacrum rdinem, invito Deo, se immttere vel
gine. Uso: representar al -, liquid vivum ex- incere; tener - eclesistica, divino afflatu ad
prmere. sacerdtium vocari; ad sacerdtium divino
quodam instinctu vocari.
vocablo: vocbulum, i n. Sin: vox, vocis f;
verbum, i n. Uso: - desconocido, vocbulum vocacional: ad vocationem spectans.
ignotum.
vocal: adj vocalis, e (perteneciente a la voz);
vocabulario: vocabulrium, ii n. Sin: index vocis, vocum (de la voz, de las voces), cantus
(-dcis mf) verborum; vocabulorum index. (del canto). Uso: msica -, cantus, us m //
(letra -) vocalis, is f. Sin: lttera vocalis. Uso:
vocacin: (inclinacin natural) inclintio, - breve, vocalis correpta vel brevis; - larga,
onis f. Sin: propnsio; ingnium; stdium; n- vocalis producta vel longa // (persona que
doles ad liquid; naturale ingnium; innatum tiene voz en un consejo, una congregacin o
stdium; ntima proclvitas; inclinatus ni- junta) consilirius, ii m; consiliria, ae f. Sin:
mus ad liquid; nimi vel voluntatis inclintio consiliator m; consiliatrix f; consiliorum mi-
ad liquid; mens vel voluntas inclinata ad li- nister o simplem minister (si es varn); con-
quid; apta mentis ndoles ad liquid. Uso: siliorum ministra o simplem ministra (si es
contra su -, adversante vel repugnante natur; mujer).
sin -, invit Minerv; errar la -, rationem
vitae prperam elgere; es preciso que sigas voclico: ltterae vocalis o simplem vocalis
tu -, eo inclinandum quo te vis ingnii defert; (gen).
seguir la propia -, innato stdio bsequi; sen-
tir - para algo, naturali ingnio ad liquid vo- vocalizacin: vocaliztio, onis f. Sin: voc-
cari; tener - para algo, alicius rei stdio lium modultio; vocis modultio per vocales.
teneri; natum esse ad liquid; natur ferri,
trahi, duci ad liquid; no tener - para algo, vocalizar: vocalizare. Sin: vocales modulari.
ab liqua re abhorrere; alienum esse; vivir
segn la propia - natural, ingnio suo vvere vocativo: adj vocativus, a, um // sust casus
// (inspiracin con que Dios llama a algn vocativus. Sin: casus vocandi.
estado, especialmente al de religin) voctio,
onis f. Sin: divinus instinctus (-us m) vel af- vocero: locutor, oris m. Uso: - de un grupo,
flatus (-us m); ad religionis munus (-nris n) consociationis locutor; - oficiales del Vati-
divinus afflatus (- al estado religioso). Uso: cano, locutores officiales Vaticani.
por -, divino (quodam) instinctu; Deo invi-
tante; sin -, invito Deo; - eclesistica, sacer- vodka: vodka vel vodca, ae f. Sin: aqua vitae
dotal, ad sacerdtium voctio vel divina russa; vlida ptio slvica.
voctio; ad sacerdtium nimi inclintio; ad
sacerdtium inclinata voluntas; quaedam ad volador: (cohete, petardo) volans, antis n.
sacerdtium inendum (vel suscipiendum)
ndoles; ad mnia sacra obeunda inclinatus volante: adj volticus, a, um. Uso: hoja -, f-
nimus; - fijada a cada uno por Dios, munus lium volticum; schdula vlitans; libllulus
1122
voltaico
vlitans; mquinas -, mchinae volticae // volatilizar: voltilem fcere vel rddere. Sin:
(rueda que mantiene la uniformidad en el in vapores slvere; in tenussimum vaporem
movimiento de una mquina) gubernculum, slvere.
i n. Sin: rota; rtula; clavus; volbilis rota;
gubernculi rota; rota motria; moderatrix r- volatilizarse: volatilizari. Sin: vaporare, eva-
tula. Uso: estar al -, tener el -, gubernculum porare; in vapores solvi; in tenussimum va-
(vel rtulam, vel clavum) tenere vel rgere; porem solvi // (disiparse) vanscere vel
moderatricem rtulam tractare vel gere; evanscere // (desaparecer en la fusin) d-
agarrar el -, clavum vel gubernculum arr- coqui. Uso: un cuarto de la plata se haba
pere, corrpere, prehndere, apprehndere, volatilizado, pars quarta argenti decocta erat.
comprehndere; girar el - a la derecha, a la
izquierda, gubernculum ad dxteram (vel ad volatinero, v. equilibrista.
dextram), ad laevam vrtere; retorcer el -
hacia la direccin recta o de frente, in rectam volcn: vulcanus, i m. Sin: mons ignvomus
directionem gubernculum retorqure // vel ignfluus; mons ignem (vel ignes, vel
(guarnicin rizada de ciertas prendas de ves- flammas) vomens vel eructans. Uso: - ac-
tir femeninas) limbus flctuans. tivo, apagado, intermitente, vulcanus vivus,
exstinctus, intermittens.
volantear: libllulos volitantes iactitare. Sin:
praecnios libllulos (vel schdulas volitan- volcnico: vulcnius, a, um. Sin: ignfluus;
tes) iactitare. gnifer, fra, frum. Uso: erupcin -, ignflui
montis erptio; ignfera erptio; fenmenos -,
volar: volare. Uso: - con velocidad supers- vulcnia, orum npl; isla -, vulcnia nsula;
nica, sonorum lmitem superare; - de Berln rocas -, vulcnia saxa; tierra -, ignfera tellus
a Tokio, Berolino Tochienum volare; - con (-ris f).
Alitalia, con Lufthansa, etc., aeroplno Ali-
tliae, societatis Hanseticae, etc. volare vel volcanologa: vulcanolgia sive -loga, ae f.
ferri; Alitli, societate Hansetica, etc. uti.
volcanlogo: vulcanlogus, i m.
voltil: (que vuela o puede volar) voltilis, e .
Sin: volticus; vlucer, cris, cre; alatus // (que volcar: (tr, derribar una cosa) vrtere, evr-
tiene la propiedad de volatizarse) vaprans, tere, convrtere, invrtere // (intr, dicho de ve-
antis. Sin: evanescens, entis; evnidus; qui hculos) verti, everti, converti, inverti. Uso:
(quae, quod) fcile vaporat // (mudable, in- el coche volc, autoraeda eversa est.
constante) mutbilis, e. Sin: mbilis; incons-
tans; levis // (animal que vuela) vlucris, is voleibol: ludus follis transvolantis vel vol-
f. Sin: voltilis, is f; avis, is f. Uso: los -, vo- tici.
latlia, ium npl; vlucres, um fpl; aves, vium
fpl; bstiae voltiles. volkswagen: autmatum populare.
1123
voltaje
voltaje: volttio, onis f. Sin: voltarum vel votacin: suffrgium, ii n. Sin: suffrgii
voltiorum nmerus; voltianarum mensura- ltio. Uso: por -, suffrgiis; per suffrgia;
rum index vel nmerus. hacer una - secreta o pblica, suffrgia clam
aut palam ferre; qu resultado obtuvo la - ?,
voltmetro: voltmetrum vel voltmetrum, i qualem effectum suffrgium hbuit?
n.
votante: (que vota, que da su voto) suffr-
voltamperio: voltiamprium vel voltioam- gans, antis. Sin: suffrgium ferens ; suffraga-
prium, ii n. tor, oris m; suffragatrix, icis f.
voltear: (dar vueltas) reflecti. votar : suffragari. Sin: suffrgium vel vota
ferre. Uso : - acerca de algo, suffrgium de
volteo: - sobre el caballo (como competicin liqua re ferre.
deportiva) , certamen gmnicum inter viros
(vel muleres) circum quum se convertentes; votivo : votivus, a, um. Sin : ex voto.
certamen gmnicum petitorum circa quum
lgneum se convertntium. voto: (expresin pblica o secreta de una
preferencia ante una opcin; gesto, papeleta
voltmetro: voltmetrum vel voltimetrum, i u otro objeto con que se expresa tal preferen-
n. cia) votum, i n. Sin: sentntia; suffrgium.
Uso: - consultivo, deliberativo, negativo, po-
voltio: volta, ae f. Sin: vltium, ii n; voltiana sitivo, secreto, votum consultivum, delibera-
mensura; voltiana elctridis mensura. tivum, negativum, positivum, secretum; -
vlido, nulo, votum vlidum, nullum; - de
volumen: - de voz, quntitas vocis; sonorum confianza, questio confidntiae; computar
vel vocis intntio. los -, vota computare; emitir - negativo,
votum negativum (vel adversrium) ferre;
voluntariamente: voluntrie. Sin: voluntate; emitir - positivo, votum positivum proferre;
ex (vel de) voluntate; sponte; libenter. dos terceras partes de los ciudadanos emitie-
ron - negativo, duae trtiae partes cvium
voluntario: voluntrius, a, um. Sin: volens; votum negativum tulerunt // (promesa hecha
libens; ultrneus. a Dios) votum, i n. Sin: promissum. Uso: -
pblico, privado, secreto, simple, solemne,
voluntariado: (conjunto de personas que se votum pblicum, privatum, secretum, sim-
ofrecen voluntarias para realizare algo) vo- plex, sollemne; cumplir los -, vota xsequi,
luntariatus, us m // (conjunto de soldados vo- slvere, exslvere, perslvere; emitir votos,
luntarios) voluntariatus. Sin: voluntria vota fcere, emttere, concpere // (deseo de
miltia. aquello que se expresa) votum. Sin: desid-
rium; optatum; voluntas.
voluntarismo: voluntarismus, i m. Sin: doc-
trina lberae voluntati favens. voyeur: obscena observandi cpidus. Sin: ad
obscena spectanda propensus.
voluntarista: ad voluntarismum prtinens.
voyeurismo: scopophlia sive -phila, ae f.
vomitivo, v. emtico. Sin: obscena spectandi cupditas.
1124
vulva
voz: vox, vocis f. Uso: - activa y pasiva, vox non intermisso; describir, realizar - orbitales,
activa et passiva; - pasiva impersonal, vox in orbem agi vel duci; in rbitam verti vel vo-
passiva impersonalis; - alta, vox magna vel lare // (espacio que se recorre volando) iter
summa; - baja, vox submissa; - dbil, vox arium.
parva, tnuis vel xilis; - grabada, vox in te-
nia recepta; - sonora, vox lmpida vel canora; vuelta: (movimiento giratorio) circmitus, us
- temblona, vox trmula; - de bajo, vox gra- m. Sin: circitus; circutio; circumtio. Uso: -
vis; - de bajo profundo, vox prgravis; - de automtica, automatrius circmitus; - al
bartono, vox gravis mdia; - de contralto, mundo, circitus mundi; - al mundo en avin,
vox inflexa; sonus inflexus; alter ab acuto circumvoltio orbis terrarum aroplano //
(sono); - de medio soprano, vox medicriter (tour) circutio, onis f. Sin: circitus. Uso: -
acuta; - de soprano, vox acuta; - de tenor, ciclista o ciclstica, cyclsticus circitus;
vox mdia; - de hombre, vox virilis; - de cyclstica circutio vel lustratio; - a Espaa,
mujer, vox femnea vel mulebris; a voces, a Francia , hispnicus, gllicus brotae
- en cuello, quam mxima voce; voce m- circitus; circutio birotalis hispnica, gllica
xima vel summa; a una (sola) -, uno ore; de ; Hispniae, Glliae cyclstica lustrtio
viva -, viva voce; en alta -, magna voce; en - // (regreso) rditus, us m. Sin: redtio, onis f.
alta y distinta, alta voce ac distincta; en -
baja, a media -, submissa voce; lniter; sub- vulcanizar: cmmeae rotae involcrum re-
misse; voce pressa; levantar la -, vocem sus- parare.
tllere, tllere, attllere; cantar a ocho voces
una partitura, in octonis vcibus liquam vulcanologa, v. volcanologa.
partituram (vel msicas partes) cnere; forzar
la -, vocem urgere ultra vires; reconocer la -, vulcanolgico: vulcanolgicus, a, um.
vocem agnscere.
vulcanlogo, v. volcanlogo.
vud: vudusmus, i m. Sin: vuduorum ritus
mpl. vulva: vulva vel volva, ae f.
vuduismo, v. vud.
1125
W
wagon-lit, v. vagn (- dormitorio) windsurfing o wind surfing, v. windsurf.
1126
X
xantofila: xanthophylla, ae f. impressa.
xeroformo: xerofrmium, ii n.
xifoides: xiphodes, is f.
xilofonista: xylophonistes, ae m.
xilofn, v. xilfono.
1127
Y
yacer: aqu yace, hic (vel heic) iacet, cubat, Uso: de -, gpseus; e gypso factus; estatua de
dormit. Sin: hic cnditus (vel sepultus, vel -, imago e gypso expressa.
situs) est; hic rite cnditus est; ossa heic cn-
dita (vel sita) sunt. yiddish: idioma iddicum. Sin: lingua iddica;
sermo hebraeo-germnicus.
yacht, v. yate.
yip, v. jeep.
yacimiento: - petrolferos fiscales, fiscales
campi olerii. yodo: idium, ii n; iodum, i n.
1128
Z
zafiro: sapprus, i f. zanahoria: carota, ae f. Sin: pastinaca, ae f //
(fig, hombre tonto, lelo y simpln) homo stul-
zafra: (cosecha de caa de azcar) scchari tus, stpidus, stlidus, tardus.
(h)arndinum percptio // (fabricacin del
azcar de caa) (h)arundnei scchari con- zancadilla: supplanttio, onis f. Uso: hacer
fctio. la -, liquem supplantare.
zampoa: fstula, ae f. Sin: avena, ae f; cla- zapatilla: (zapato ligero y de suela muy del-
mus, i m; rstica fstula. Uso: tocador de -, gada) phaecsium, ii n; phaecsia, ae f. Sin:
fistulator, oris m; tocar la -, fstul cnere. calcolus; dibathrum, i n (especialm de
mujer) // (zapato de comodidad o abrigo
1129
zapato
para estar en casa) crpida, ae f. Sin: slea, zen: secta (-ae f) zen (indecl).
ae f. Uso: en o con zapatillas, crepidatus; so-
leatus. zeugma: zugma, tis n. Sin: adinctio, onis
f.
zapato: clceus, i m. Sin: calceamentum.
Uso: - bajos, semipltia, orum npl; - pe- zigomorfa, v. flor.
queo, calcolus; zapatos de baile, calcoli
ad collum excisi; - de charol, clceus ceratus; zigzag: maeandrus, i m. Sin: gyrus. Uso: en
- de deporte, clceus lusrius vel gmnicus; -, in maeandrum; flexuose; tortuose; serpen-
zapato de ftbol, clceus pedildii; calcea- tino cursu (de ruta o derrota de un viaje).
mentum folli calcitrando; calceamentum ad
calcitrandum idneum; zapatos de gimnasia, zigzagueante: flexuosus, a, um. Sin: tortuo-
clcei palestrici; zapatos de goma, gmmei sus. Uso: por un sendero -, trmite flexuoso.
(vel cmmei) clcei; zapatos de tacn bajo,
clcei fulmento hmili; zapatos de tacn zinc, v. cinc.
medio, clcei fulmento medocri; armario pe-
queo donde se guardan los -, v. armario. ziszs, v. zigzag.
zarpaparrilla: smilax, cis f. zona: (regin) rgio, onis f. Sin: plaga; terra;
loca, orum npl; zona. Uso: - deprimida, rgio
zarzal: vepretum, i n. parum provecta, - econmicamente ms des-
arrolladas y - menos desarrolladas, vriae
zata, v. zatara. regiones liae liter ditatae; - desmilitarizada,
loca demilitarizata; loca ad usum civilem re-
zatara: ratis vel rates, is f; v. balsa, armada. dacta vel reducta; - glacial, zona nivalis; - in-
dustrial, loca quaestuosae indstriae; -
zedilla, v. cedilla. residencial, rgio habitatinibus lautiribus
destinata; - ssmica, loca ssmica; - trrida,
Zelanda: Zelndia, ae f. zona perusta // (- celeste) zona, ae f // (Med,
herpes zster) herpes (-tis m) zster (-ris
zelands: adj zelandiensis, e // hab Zelan- m).
dienses, ium mpl.
zonal: zonalis, e. Sin: zonrius.
zenit, v. cnit.
zoo (abrev. de zoolgico), v. jardn o parque
zepeln: zeppelnium, ii n. Sin: arinavis di- (zoolgico).
rigbilis; dirigbilis navis aria; v. dirigible.
zoofilia: zoophlia sive -phila, ae f. Sin: ani-
1130
zuro
zoofobia: zoophbia sive -phoba, ae f. Sin: zopenco: adj bardus, a, um. Sin: blessus;
animlium vel animntium horror, pavor, stultus; stpidus; stlidus // sust caudex, dcis
terror, metus, timor. m. Sin : stipes, ptis m ; truncus, i m ; nimal,
lis n ; pecus, dis f; sinus, i m.
zofobo: zophobus, a, um. Sin: zoophbi
laborans. zoquete: (pedazo de madera) lignum, i n //
(fig, pedazo de pan) frustum vel fragmentum
zoografa: zoogrphia sive -grapha, ae f. panis // (fig y coloq, hombre tosco y rudo) v.
Sin: animlium vel animntium descrptio. zopenco, tarugo.
zoologa: zoolgia sive -loga, ae f. Sin: ani- zuecos: sculpneae, arum fpl; v. almadreas.
mlium vel animntium (de animlibus vel de
animntibus) doctrina, disciplina, scintia. zumba, v. burla.
1131
1132
1133
1134