Está en la página 1de 6

11/11/2016

Chileenvejece

ELCAMBIODEMOGRFICOENCHILE

Hablamosde"poblacinenvejecida"cuandosehaalteradolacomposicinpor
edades,yseregistraunaumentosostenidodelnmerodepersonasubicadasenel
tramode60ymsaos.CEPALsealaqueenelao1995losmayoresde60en
AmricaLatinayElCaribeeranunos36millones,cifraqueestimanseduplicar
desdeentoncesal2025.Loqueestocurriendoesunmovimientohaciauna
"transicindemogrfica",entendiendoportaluneventodelargaduracinquese
desarrollaentredosextremos:elprimeroseacompaadealtastasasdenatalidad
ydemortalidad,loquesetraduceenbajocrecimientodemogrfico.Enelotro
margenencontramosquelastasasdenatalidadydemortalidadhandisminuido,
peroelcrecimientodemogrficosiguemantenindosebajo.Loquehaocurrido
entreambospuntos,esqueprimeroseregistrundescensodelamortalidad
mantenindosealtastasasdenatalidad,loquedetermincrecimientodela
poblacin.Sinembargo,despuslapoblacinnoaumentocrecimuypoco,
porquebajlanatalidad,perotambinsiguidescendiendolamortalidad.Si
comparamosChileconLatinoamrica,podemossealarquesegnlaformaenque
secombinanlastasasdenatalidadconlasdemortalidad,esposibleelaborarcuatro
escenariosdemogrficos:
ESCENARIO CRECIMIENTO PAISES
Transicin
incipiente
Transicin
moderada

2.5%anual

Bolivia,Hait
Salvador,Guatemala,

Cercanoal3%

Honduras,Nicaragua,
Paraguay
Brasil,Colombia,CostaRica,

EnPlena

Moderado,

Ecuador,Mxico,Panam,

Transicin

cercanoal2%

Per,R.Dominicana,
Venezuela

Transicin
Avanzada

Bajoel1%

Argentina,Chile,Cuba,
Uruguay

ElChiledelos'90sydelasprimerasdcadasdelsigloXXI,seinsertaenelcuarto
escenariodeestapropuesta,"transicindemogrficaenetapaavanzada"haciael
envejecimientodesupoblacin.
Entre1960y1997,latasadecrecimientochilenaseredujoen43%,loqueindica
descensodelamortalidadyenespecial,delanatalidad,hechosambosque
alteraronlacomposicinyelvolumendepersonasporedadesdelapoblacin.
MIDEPLANsostienequedeacuerdoalasproyeccionesyestimacionesdepoblacin
basadasenelCensode1992,latasadecrecimientoproyectadapara19952000
esde1.4porcienpersonasalao,contasademortalidadgeneralde5.6pormily
fecundidadestimadaen2.4hijospormujerenpromedio.Lapoblacinchilena
http://www.gerontologia.uchile.cl/docs/chien3.htm

1/6

11/11/2016

Chileenvejece

observaunlevepredominiodemujeres,representandoellasel51%deltotal.La
distribucinporgruposdeedaddacuentadelprocesogradualdeenvejecimiento.
EnelCensode1982el32%delapoblacineramenorde15aos,cifraqueen
1992bajal30,yquepermiteproyectarsolamenteun23%paraelao2020.Por
supartelosmayoresde65queen1982eranel5.8%,aumentaronal6.1%el
'92,enel2000sonel10%yseesperaquecontinensuincrementoenlosaos
venideros,talcomopodemosapreciarenlatablaacontinuacin.
Grupo

Distribucinporcentual

de

Censo Censo Proyeccin

edad

1970 1982 1992 2000 2010 2020 2030

Total

100

100

100

100

100

100

100

014

39

32

29

29

25

23

21

56

62

64

64

66

66

64

11

15

15
64
65y
ms

Fuente:INE,CensodePoblacin.INECELADE,
Chile,EstimacionesyProyecciones
DurantelasegundamitaddelsigloXXChilealcanzbajosnivelesdefecundidad
asociadosatambinbajamortalidad.Enelcasochileno,lafecundidadeselagente
demayorpesoenlacomposicindelapoblacin.Desde1955hasta1962,la
fecundidaddelaschilenaseraunpocosuperiora5hijospormujer,ocurriendoel
descensomsimportanteentre1963y1980,detalformaqueenelao1994el
promediodehijospormujererade2.6,valorrelativamenteestabledesdehaca
unadcada.Respectoalamortalidad,seadviertesudisminucindesdehacems
de60aos.Enelquinquenio197075laexpectativadevidaerade64aospara
ambossexos,en198085ascendia71aos,condiferenciasafavordelas
mujeres,mientrasqueen19952000esdepocomsde75aos,siendo72para
loshombresy78paralasmujeres.Unodelosaspectosmsrelevantesqueha
contribuidoabajarlamortalidadgeneralhasidoeldescensodelamortalidad
infantil.Losprocesosmigratorios,quesoneltercercomponentedelaestructura
poblacional,notienenrelevanciaenelcasochileno.
Lasestadsticasmencionadasnossealanqueelprincipalagentecausaldeeste
fenmenohasidoelcambiodelpatrnreproductivodelamujerapartirdela
segundamitaddelsiglopasado,manifestacinquedebeserinterpretadacomouna
tendenciageneralizadaenelcontextodelaculturaoccidental.Alolargodela
historia,cuandolospasessevieroninvolucradosenguerrasinternasy/oexternas,
lasmujeresasumierongranpartedelastareasproductivasquerealizabanlos
hombres,peroamedidaqueelsigloXXavanz,ellasseinteresaroncadavez
menosporvolverasusesferashabituales.Porunaparte,lascondicionesde
precariedadeconmicadelapostguerralasincentivaronabuscartrabajos
remuneradosparaayudarasusfamilias,mientrasporlaotra,cobrabanfuerzalas
demandasporlaincorporacinfemeninaalavidapoltica,especialmenteaquellas
http://www.gerontologia.uchile.cl/docs/chien3.htm

2/6

11/11/2016

Chileenvejece

centradasenobtenerelderechoasufragioparacontinuarconreconocimiento
laboraligualitario,yltimamenteconexigenciasasociadasalconceptodegnero.
EnChile,lamasificacindelusodeanticonceptivosoraleseintrauterinosde
finalesdelos'60s,provistaampliamenteatravsdelosserviciosdesaluddel
estado,hizorealidadquelamujerpudieraoptarconxitoalimitarsufamilia.Esta
fueunainnovacinsinprecedentes,porcuantoestapolticadeestadopermitia
lasmujeresconstruirproyectosculturalespropios,atravsdesuincorporacinal
mundolaboralydeldesarrollodereasdeinteresesdistintosalmbitofamiliar,
msajustadosasucrecimientopersonal.
Alrespecto,sondelmayorinterslasconsideracionesdeMIDEPLAN,quesealan
comoproblemarelevantealenvejecimiento,perotambinotorganrelevanciaa
otraconsecuenciaadicionalderivadadeestecambiodemogrfico:elaumentode
losembarazosenadolescentes,temaquenaturalmenteexcedeaesteanlisis,
peroquedebeserprofundizadoenotros.Tomandocomobaselaestructuradela
poblacinporedades,MIDEPLANhaelaboradoindicadoresquereflejanelimpacto
deestatransformacinparalasociedad:
Indicededependencia:Permiteaproximarseacuantificarlacargaeconmicaque
soportaralapoblacinpotencialmenteactiva.Mientrasmayorsealafecundidad,
estacargaesmsalta.Los"dependientes"sonlosmenoresde15ymayoresde
65.Seestablecelarelacinfrentealaspersonasenedadactiva,quesonlas
mayoresde15ymenoresde65,porcadacienhabitantes.Chileapareceenla
tablaconunvalormuyaltoenlosaos'70s,debidoalagranproporcindenios
deentonces.Elindicadorvadescendiendoalolargodelosaos.Acordeconla
tendenciadeincrementoquevanadquiriendolossenescentes,elndicede
dependenciaaumentar,aunquelaotracategoradedependientesqueincluyea
niosyjvenesvayaendisminucin.
Indicedevejez:Esteesunaclarademostracindelcambioestructuralqueha
sufridolapoblacinchilenahacialasenectud.Mientrasqueenelao2000la
relacinesde25adultosmayores(65ymsaos)porcadacienmenoresde15
aos,loqueequivaleauncuartolacorrespondenciaenel2010serde35a100,
esdeciraumentaral35%.Alllegarel2020,demantenerselastendencias
observadas,laproporcindesenescentesfrenteamenoresde15aosserdecasi
lamitad.
Indicejuvenil:Esteindicadorsecomportaalainversadelndicedevejez,yaqu
apreciamoselefectodeldescensodelafecundidadqueimpactespecialmenteen
eltramode0a15aos.En1970el64%estabaentrelos0a14ymayoresde15
aos.ElCensodel'82demuestraunabajaal48%,continalatendenciahasta
proyectarel2020consolamenteel30%desupoblacinjuvenil.
Indicedeedadmedia:Serefierealpromediodeedaddelapoblacin.Mientrasen
1970laedadpromediodeloschilenoserade26aos,el2000esde31aos,yal
2020aumentara35.
INDICADORESSELECCIONADOS.CENSO19701992
PROYECCIN2002020
Indicador
http://www.gerontologia.uchile.cl/docs/chien3.htm

Censos

Proyecciones
3/6

11/11/2016

Chileenvejece

1970 1982 1992 2000 2010 2020

INDICEDEDEPENDENCIA(porcien
personasenedadactiva)(1)
INDICEDEVEJEZ(porcienmenores
de15aos)(2)
INDICEJUVENIL(porcienpersonas
de15aosyms(3)
EDADMEDIA(enaos)

79

62

56

55

50

51

13

18

22

25

35

48

64

48

42

40

33

30

26

28

29

31

33

35

(1)Pob.(Menores15+65yms)/Pob.(1564)*100
(2)Pob.(65yms)/Pob,(014)*100
(3)Pob.(014)/Pob.(15yms)*100
Fuente:INE,InformeDemogrficodeChile.Censo19921993
INECELADE,Chile,EstimacionesyProyecciones
Ahorabien,esnecesariosealarqueelprocesodeenvejecimientonoes
homogneoentodoelpas,sinotieneexpresionesdistintassegnregiones.
BasadosenelCensodel'92,elpromediodehabitantesmayoresde60aos
correspondeal9.8%delapoblacintotal,loquesignificaqueeneseaola
poblacindeadultosmayoreschilenaerade1.305.557individuos.Lasregiones
msenvejecidassonenprimerlugarlaQuinta,queconcentraal10.37%dela
poblacintotaldelpas,ydondeel12.44%deellossonmayoresde60aos,es
decir,162.445adultosmayores.EnsegundolugarestlaNovenaRegin,donde
10.7%desushabitantesestnenestacondicin,entercerlugarlaDcimaconel
10.1%,yacontinuacinlaCuartaRegin,cuyo10.0%esmayorde60.Lamenos
envejecidaeslaUndcima,conel6.8%.ValedestacarquelaReginMetropolitana
estbajoelpromedionacional,con9.7%,peroconcentraacasiel40%dela
poblacinchilena,loquesignificaqueenSantiagoviven508.209adultosmayores,
loqueequivaleadecirqueel38.39%delosancianosdetodoChilevivenenel
AreaMetropolitana.
DISTRIBUCINDELAPOBLACINDELPASPORTRAMOSDEEDAD,
SEGNREGIONES
(ENPORCENTAJE).

REGIN

POBLACIN
TOTAL

POBLACINDE60
AOSYMS

339.579

2.54

26.793

2.05

II

410.724

3.08

31.751

2.43

III

230.873

1.73

17.980

1.38

IV

504.387

3.78

50.575

3.87

1.384.336

10.37 162.445

12.44

IX

781.242

5.85

83.683

6.41

948.809

7.11

95.452

7.31

XI

80.501

0.60

5.454

0.42

http://www.gerontologia.uchile.cl/docs/chien3.htm

4/6

11/11/2016

Chileenvejece

XII

143.198

1.07

13.424

1.03

R.M.

5.257.937

39.40 508.209

38.93

TOTALPAS

13.348.401

100

100

1.305.557

Fuente:I.N.E.ResultadosGeneradosCensodePoblaciny
Vivienda1992
DISTRIBUCINDELAPOBLACINDELPAISPORTRAMOSDEEDAD,
SEGNREGIONES(enporcentajes)

REGIONES

POBLACION

TRAMOSDEEDAD
60y+

REGIONAL

014Aos

1559Aos

TOTALPAIS

100.0

29.4

60.8

9.8

100.0

30.1

62.0

7.9

II

100.0

30.7

61.6

7.7

III

100.0

31.5

60.7

7.8

IV

100.0

30.9

59.1

10.0

100.0

28.2

60.1

11.7

VI

100.0

29.8

60.6

9.6

VII

100.0

30.2

59.9

9.9

VIII

100.0

30.3

60.5

9.2

IX

100.0

31.2

58.1

10.7

100.0

30.2

59.7

10.1

XI

100.0

32.7

60.5

6.8

XII

100.0

27.6

63.0

9.4

RM

100.0

28.5

61.8

9.7

Aos

Fuente:I.N.E.ResultadosGeneralesCensodePoblacinyVivienda1992
Encuantoareaderesidencia,losadultosmayoressedistribuyenenforma
bastantesemejantealapoblacindeotrosgrupos.El81.8%viveensectores
urbanos,yel18.2%resideenreasrurales.Enlorelativoasudistribucinpor
sexo,mientrasenlapoblacintotalel50.9%delosindividuossonmujeres,enla
poblacinmayorellasaumentanal56.3%,asociadoalaexpectativasuperiorde
vidafemenina.
Enrelacinaresponsabilidadesfrenteasusrespectivosgruposfamiliares,el22%
detodoslosjefesdehogardelpastienemsdesesentaaos,Porelmismo
razonamientoanterior,lasmujerescasidoblanaloshombresenestacondicin.En
Chile,283.265adultasmayoressonjefesdehogar.
ConformealosresultadosarrojadosporCASEN1992,el43%delapoblacin
adultamayorocupadanoestafiliadaaningnsistemaprevisional,loque
representaununiversodemsomenos120.000personas,situacinmsgrave
enzonasruralesqueurbanas.Enreasrurales,lamitaddenuestrapoblacin
http://www.gerontologia.uchile.cl/docs/chien3.htm

5/6

11/11/2016

Chileenvejece

objetivoquedesarrollaalgunaactividadeconmica,noestabaafiliadaaningn
sistemadeprevisinsocial.Encuantoarecepcindebeneficiosendineroporretiro
y/opensinasistencial,unestudiorealizadoporMIDEPLANenconjuntoconla
UniversidadCatlicacitadoeneldocumentodePolticaNacional,sealaqueel
73.3%delosadultosmayoresrecibaalguno(el4%recibaambos),mientrasque
el20%delosentrevistadosexpresabanorecibirnada.Deellos,solamenteun40%
eraayudadoporfamiliares.LosafiliadosaISAPRESsonsolamenteel8.8%delos
adultosmayores.LaparteestatalparalosmsdesposedosestacargodelFondo
NacionaldeSalud,FONASA,quedeacuerdoalosresultadosdeCASEN1996,
otorgacoberturaal76.9%delosmayoresde60aos.

http://www.gerontologia.uchile.cl/docs/chien3.htm

6/6

También podría gustarte