Está en la página 1de 36

Glosario Yoruba

Glosario Congo

A
Abb, Abo: Carnero.
Abe: Navaja.
Abik: Espritu de los nios que
mueren prematuramente. Son espritus
viajeros.
Ahomale: Adorador de los espritus
de los antepasados.
Abore: jefe de los dolos, cuando es
Babalawo.
Abuku, Aunko, Ounko: Chivo sin
castrar.
Abure: hermano pequeo.
Acomo: martillo.
Ach: gracia, suerte.
Ach de Orula o Yef: polvo de
ame seco y rallado con que se trabaja el
At o tablero de IF.
Achikordi, koid: Loro.
Ach: tela, gnero.
Achota: Sbana.
A Da Fun Omi: lago.
Adal: Frijol de carita cocido solo.
Se le ofrece a Ochn y a Oy.
Addim: Ofrenda de comida o
frutas a un Orisha.
Adya: campana litrgica con mango
curvo que pertenece a Obbatal.
Afoch: Polvos para hacer brujeras.
Agog: Campana.
Aguad, Aguadd: Maz.
Aguani: pavo real.
Aguema Akua: Camalen.
Agumaga: el Diloggn.
Agutn, Ogutn: camero.
Aj: escobilla que es atributo de
Babal Ay.
Aguoma, Awona: Mueca.
Ajara: bejuco.
Akan: cangrejo.
Akar: pan, pan de maz, pastel.
Akuar: codorniz.
Akuk: gallo.
Ala: manto.

A
Abanico: efu
Abrir: wuanka, duilando
Abrojo: nguigo, nguino
Abuelo: nkai, nkuku
Aceite: masi maki
Actividad: kianyangla
Adelante: yalanga ngui
Adivinar: vititimenso

(con espejo magico),vititi nkobo(s)(con


caracolos)

Adivino:

kusambulero,
ngango ngombo, vititi sambidilango
(vista del conocimiento )

Adorno: butan dumba,

mona

Africa: wankila
Agua: mansa, manso, masa,

mesi, ymasa

Agua coco: masa

kamputo

Agua del mar:

kalunga, galunga, masa kalunga .

Agua del rio: lango

Alagbode: mandarina.
Aleyo: visitante, transente, no
iniciado en la Regla de Ocha.
Alosasi: ballena, ondina.
Amal: harina de maz batida;
funche
Ano, Aro: enfermedad.
Aa: cucaracha.
Aones: espritus deformes.
Apo, Epo: temblor, saco, bolsillo.
Apoti: silla.
Ar: cuerpo.
Ar, ere: tierra.
Ar, On: el cielo, espacio infinito
donde habitan los Eggn y los espritus
de los antepasados.
Aray: rias, aparecidos, malas
sombras.
Arik Bamboya: espritu que
acompaa al oddun Oddi Mey.
Arub: viejo, anciano, antiguo.
Asia: bandera.
Atan: vela.
Atar: pimienta.
At: tablero de If, dinero que se
pone sobre el tablero de IF.
Atipol: hierba diurtica, sirve para
baos lustrales; se emplea en el omiero.
Aunk: chivo pequeo que se le
sacrifica a Eleggu.
Aur: chiva.
Awala: lucero.
Aw: sabio, Babalawo; sacerdote de
IF.
Ayaifa: receptculo de IF.
Ayaku, Ayap: jicotea (ayap
tiroco: jicotea macho).
Ayanuko: elefante.
Ay: caracol.

B
Bab: padre.
Babalawo: hombre sabio, sacerdote
de IF.
Babalocha: hombre que tiene
asentado santo.
Baro: Yagruma.
Bati Sodd: que se vaya lo malo,

cholan

Aguardiente:

malafo, masa agangulero

Aire: nkili, kunanfinda


Aji: fotila
Ajo: diamputo, niasa
Alamo: machuso, mechuso
Albahaca: medalo,

guanguao

Alcol: malafo mbinga,

mabinga

Algodon: duambo
Almendra: eguinse
Alta: simane, sambi, sambia,

nsambi, nsambia

Altar:

brandiku sambi,
brandiku nsambi

Amado: ngua
Ama: ngolele
Amanecer: dikolombo

dikuama

Amarillo: moamba
Amarrar: kuta, nkuta
Amiga: nkundi, yeye
Amigo: wankasi
Amigos: bakundi

que no haya maldicin.

C
Cuele - Cuele: tranquilzale.

CH
Chilekon: puerta abierta, detrs de
la puerta.
Chokoto: pantaln.
Chubu: caerse.

D
Dale: callar, silencio.
Die: algo, un poco.
Diloggn: caracoles que se usan en
el sistema adivinatorio del mismo
nombre de la Regla de Ocha o Santera.
Dodo: Punz, rojo.
Dun Dun , Dudu: negro.
Dure Arochete: furte , firme.

E
Ebb: ofrenda que se hace a los
orishas.
Ebb fi, Ebb ada: lo que se est
haciendo es para bien
Echin: caballo.
Echuche: mosca.
Ede: camarn.
Efa: seis, man.
Efu, Etu: dinero.
Efe: viento, cola, rabo, humo.
Efn: cascarilla, polvo blanco, yeso,
cal.
Efn Aro: pintura azul.
Eggue Aye: semilla de guacalote.
Eggue Koko: malanga.
Egu: pelo, cabello.
Eggn: muerto, espritus de los
difuntos.
Eguo: maz finado que se ofrece a

Amuleto: makuto
Ancestro: bakula
Antepasado: bakula
Aqui: munankuto
Araa: masu
Arbol: bukua, musi yaiti
Arena: miseke
Artes: ngungu
Arrodillar: fukama
Arroz: eloso, loso, yaloso
Avispa: supiwanpungo
Ayudar: kawanko
Azogue: fendingonde .
Azul: bundi

B
Babosa:
soyanga
Bailar: kina
kuame
Baile:
kizumba

los muertos , hilo , arroz.


Ejaro: conejo.
Ejuju: plumas de aves en general.
Eka: invierno, rama de rbol.
Ek: especie de tamal hecho con
maz.
Ek, Dide: plumas de loro.
Ekr: pasta de frijol de carita,
pimienta de Guinea.
Eku: juta.
Eku A Iya Oma: juta ahumada.
kuele: cadeneta con ocho piezas
que pueden ser pedazos de coco seco,
carapacho de jicotea, semillas
procesadas, etctera.
Ekueya: campanita.
Ekun: gato, tigre.
Ekunla: len.
Ekut: ratn.
Eledd: el ngel de la Guarda ,
santo de cabecera, frente, cabeza.
Eled: puerco, cerdo.
Elegued: calabaza.
Eleke Fn Fn : collar blanco ,
cuenta o abalorio blanco.
Eler: limo del ro.
Ell Ey: pescado.
Ellel Eyel: paloma.
Eloda: malo.
Ei: diente.
Ei Adi: huevos de aves.
Eu: boca.
Ep: manteca de corojo.
Era Guigue: carne salada, tasajo.
Ern: carne.
Eran: hormiga.
Ernl: vaca.
Ern Ey : carne de pescado.
Ern Mal: carne de res.
Er: cabeza, cenizas.
Ern Om: hipoptamo.
Er : esclavo.
Er : oreja.
Et: esclavo.
Eur: chivo
Ewe: yerba
Ewe Aye: yerba caracolillo.
Ewin: babosa.
Ey, Ell: pescado.
Ey: sangre.

Ballena:
lauriako
Bandera:
kanda,
lelensuata
Baarse:
minia
Bao: sala
Barco:
kumbe, nkumbe
Barriga: malusa,
kibumo

Bastante: mbongo
Baston: tongo
Basura: nsasa, ntiti
Bata: matutu
Bautizo: botika,

gangango

Beber: mu
Bebida: chamba, malafo
Bendicion:

diangansua

Bichito: bitilengo,

(nfiman)

Ey Ey: pjaros en general.


Eyo: revolucin, guerra.

F
Fibale: barrer, saludo a los mayores.
Filani: chino.
Fn Fn: lo blanco, el color blanco.

Gaga: grande.
Gbogbo: todo, todos, mucho.
Gbogbo Ere: mucha tierra.
Guele: pauelo
Gungun: aura tiosa.

I
Ibere, Ebe: rogacin.
Ibo: blanco; manteca de corojo;
caracol que se guarda en la mano del que
se consulta, en el acto de la adivinacin
del Diloggn; enredadera; coralillo.
Ichaworo: cascabel.
Ihu, Ichu: ame.
Idi: glteo.
Igba: jcara, permiso que se pide a
los orishas. Est asociado a la idea de
presentar la jcara llena de agua al
comienzo de las ceremonias.
Ibaguda: yuca.
Igi: rbol, madero, palo.
Ik: muerto, la muerte, el momento
de morir.
Il: quimbomb.
Il: casa.
Il Obba: casa del rey, casa real.
Imo: barriga.
Inle: tierra.
Ia: tragedia.
Ir: buen camino, buena suerte,
beneficios.
Irof: tarro de venado, atributo de
IF.
Iroko: la ceiba, rbol sagrado en

Bicho (s): munfuira,

(muninfuise)

Bien: kiambote
Bigotes: sanso, nsanso
Blanco: mundele
Boca: nua, nia mua, munan

nua ,moa, nako

Bolsillo: kuto, nkuto,

munankuto

Bonita: mlombe, mbuta


Bota: lusango
Botar: yosa
Botella: fumbo, buate
Brazo: limbo batolembo
Brocha: sama
Bruja: guenge, nguenge
Brujeria: kindamba,

mayombe, mumbanda

Brujo:

tata nganga, tata


nkisi, tata ndoki ,tata mayombe,
nbandoki, ndongo, ngangulero

Bruto: matutu
Bueno: bundu, lulendo,

mbote

Burro: kombo
bongala

Cuba.
Ikure: rabo de caballo, atributo de
algunos orishas.
Isun: dormir.
Itutu: rito mortuorio.
Iyalocha: sacerdotisa de los orishas.
Iyaw: persona que no tiene todava
un ao de haber asentado la Ocha en su
cabeza.
ly: polvo parecido al yef. Se hace
con ame, malanga, cascarn de coco,
mamey, juta y pescado; aserrn.
Iyef: harina.
ly: prncipe.

J
Joro Joro: hoyo, hueco.
Juju, Ejuju: plumas de ave, algunas
gotas de la sangre del animal sacrificado
y pedazos de vsceras que forman parte
de la ofrenda a un orisha.

K
Kek: pequeo.
Kekerek: gallito kikirik.
Ko Bo Eri: rogarse la cabeza.
Koid: pluma de loro.
Koriko: hierba.
Korin: cantar.
Kokor: huevo.
Kosi Ano: que no haya enfermedad.
Kosi Eyo: que no haya sangre.
Kosi Ik: que no haya muerto.
Kosi Ofo: que no haya
desvergenzas.
Kueye, Ekueye, Kekye: pato
Kukut: la muerte.

Lafod: bote, embarcacin.


Larink: rata.
Laro : Yagruma , enfermo.
Leri : cabeza , sobre , encima de.

C
Caballero:
ndo, pana
Caballito del
Diablo: nkombo
akino, nsusu
muteka
Caballo: batu, nialo,
nialu, fato, nfato, nkako

Caballo
medium: ngango ngombo,

nganga ngombo

Cabeza: brukoko, ntu,

muluanda

Cabildo: munanso
Caf: kundia, kasa, kualikilo
Calabaza: malampe,

nale, makuke, maluke

Caldero: kiso, nkiso,

muluguanga

Calentura: fuka,

mfuka

Caliente: banso
Calor: banso, muyondo

M
Maferefn: alabado; se desea su
pureza.
Magba, Nagba: sacerdote de
Chang.
Mal: toro.
Manam, Manam: relmpago.
Mariw: pencas de guano o rafia.
Matip: cuenta color rojo ladrillo
que se emplea en algunos collares de
orishas.
Merin: cuatro.
Meta: tres.
Meyi: dos.
Mewa: diez.
Moforibale: rendir pleitesa, saludar
a los superiores.
Mogbo: yo oigo.
Mokeke: muchacho.
Moyugba: salutacin, imploracin a
los orishas o a los Eggn.

O
Obba: rey.
Obbi: coco; rogar, rezar.
Obbi Pikunti: coco picado con los
dedos , pellizocos para arrancar las
puntas de un pedazo de coco.
Obbin: mujer.
Obe: cuchillo.
Ocun, Ocunisu: hombre ; hombre
sin vergenza.
Ochincn : manjar de camarones,
alcaparras, acelgas y tomates, comida
favorita de Ochn.
Od, Oddn : Chivo castrado;
comida de Ochn y de Obba.
Oddun, Oddu, Ordun: Signo o
letra de adivinacin en el Diloggn, el
obbi y Ekuele, o Ikines.
Odid, Odidir: Loro, cotorra,
payaso.
Odod: rozado.
Ofa: piedra imn.
Of: los huesos (EFA); ver.

Callar: quisa
Calle: nsila, sila
Callese: kawako matoko
Cama: tanda, lukuame,

mfuembe

Camaron: brinda,

nbrinda

Caminar: kiamene,

kuenda, kiako

Camino: kuenda,

kuendan, nsila

Campana: ngongo
Campo: ngongo
Campo: kunayonda,

kunayanda, nseke, mumuseke, miseke

Canasta: kawuandi
Candado: matui, kumba
Candela: bansa, bansua,

nbansua, mboso, ntuya, baso, mbaso

Canela: mokoko wando


Cantar: nfindan
Canto: nfinda, mambo
Caa: Mikanga, misanga,

muengue, marioka

Caa de
azucar: madiandia, musenga

Ofoch: polvos para hacer


maleficios.
Ogbo: bosque.
Ogge: medicina.
Okn: corazn.
Okn Chocho: un solo camino.
Ok: marido.
Okut, Ot: piedra.
Olel: tamal hecho de frijol de carita
y envuelto en hojas de pltano.
Olo: Babalawo, sabio.
Om: agua.
Omiero: agua sagrada que contiene
hierbas, sangre de los animales
sacrificados y otros ingredientes.
Om Tuto: agua fresca.
Om: hijo, leche, pecho.
Omod: muchacho, muchacha.
Onid: loro.
Oniyoko oniloko: marinero.
Oniyoko orireko: pescuezo; cabeza
del ave que se le sacrifica al orisha.
O: miel de abeja.
Opo: aceite.
Opolopo Ow: mucho dinero.
Or: manteca de cacao; cabeza.
Oriat: maestro de ceremonias de la
Regla de Ocha.
Or Awora u Or Aguoma: cabecita
de porcelana.
Oricha, Orisha: santo.
Orki: nombre secreto del oddun;
tambin es el nombre secreto de una
persona viva o muerta a la que se
convoca con un toque de tambor y no
puede negarse a comparecer.
Orissa: santo que se recibe, pero no
se asienta.
Oro Ayimbo: mango.
Orun: sol, olor.
Osaide: lechuza.
Osogbo: letra por mal camino, mala
suerte, perjuicio.
Ossode: acto del Babalawo de
registrarse a s mismo.
Ot: aguardiente.
Ow: riqueza, dinero.
Ounko, Owuko: chivo entero sin
castar.
Ozuzu: monstruos marinos.

Caa brava:

matombe

Caon: matende
Cara: bundi, itama
Caraco: nkombo,

bonantoto, simbu

Carbon: etia
Carcel: nso gando, kutamu

labambu

bifi

Carne: mbisi, bisi, mbifi,

Carnero: meme, dimeme


Carta: mukanda, nkanda
Casa: nso, munanso
Casado: nkla
Casamiento:

kusankana, longo

Cascara: lele
Catorce: kumiya
Cazador: mbole,

walumbe

Cazar: kuela
Cazuela: balongo,

balonga, kalubango, mulanganga,


guincho, nguincho

Cebolla: molalo, alulosa,

abubosa

P
Pattak: historia antigua de los
orishas y reyes que aparecen en los
oddun de IF y el Diloggn.
Pupo: mucho.
Pupua, Kukua: rojo.

S
Sara Ek: rogacin, purificacin
con ek.
Sarayeyeo, Sarayey: limpieza,
purificacin.
Suco, Ako: llorar.

T
Tate: bledo.
Tet: palabra para adorar al santo;
grillo.
Timbalera o Cambustera
Cimarrona: planta que se emplea para
hacer polvo para ebb. Tiene
propiedades curativas.
To Ibn Echu: muy bien, gurdelo
en la memoria .
Tuto: Fresco.

U
Unl Buruk: que se vaya Jo malo,
que no haya prejuicio.

Y
Yef: ver Ach de Orula.
Yer: nombre de los hijos de
Yemay

Ceiba: nsambi, ngundu,

nsambia

Cementerio: nfinda

ntoto, kunanso, kunansinda

Ceniza: mpolo kubi, mpolo

banso

Cerebro: samidilango
Ciego: wafamensu, kanaba
C ielo: nsulu,sulu
Cien: nkama
Cigarro: nsunga, sunga
Cigarillo: nsunga mene
Cimarron: pakase lele
Cinco: ifumo
Cintura: eluketo, munila
Ciudad: mbansa
Clavo: manna sonye
Cobrar: igana
Cocina: lambe
Cocinar: ise
Cocinero: mulombi,

mualambi

Coco:

kano mputo, babomela


busa, bana koko

Cocodrilo: gando

munandansa

Coge: kuata
Coger: tala
Cojo: guafakulo
Collar: sanga ndile, nkutu

dilanga

Comer: gako, lubia


Comida: ndia, uria, udia
Compaero:

mpanga samba

kita

Comprar: kuenda suila,

Contra: nika
Contento: matoka

kawuando

Conversando:

banbangan

Conversacion:

burokoko

Corazon: ntimate,

nbundo, nchila

Corojo: ntunde
Correr: lenga
Corriendo: san san
Craneo: kiyumba
Crusifijo: nkangui,

nsambiapiri

Cruz.: njumbo, tanda,

kabusa

Cuarto: suako
Cuatro: iya, tatu, efua
Cuatro
esquina: dilu, ndilu
Cuatro vientos:

kuluso, lucero

Cuba: ngundo, kimputo


Cubano: wanfuto
Cucaracha: nalende,

kalu

Cuchillo: mbeleko, bele,

mbelefina

Cuerpo: nitu, masimenga,

fumanguame

Cueva: kasimbo
Cuidado: kirio, nkirio
Culebra: mbamba, nsima
Curandero: ngango

buka, gangantare

Chivo:

chenche, ekomba,
kambo, kombo, nkango, nkongo

Chusma: angara
Chismoso:

ndimanguiwa

Chiquillo: watoko,

guatoko

Chino: mingango,

mongango

D
Dame:

kuende, atuya,
tambula, samba, mpandika

Dar: kuba
Dao: diambo, kualono
Dedo: mioko, mioka, nguika
Dedos: nlembo, limbo
Derretir: languan
Deseo: ntondele
Despacio: sualo, sualo
Despierto: wiriko
Desprenderse:

sakri, sakrila

Dia: da, muine, diambo


Diablo: ndoki, kimbundo,

karire, miniampungo, kachanga, tata


lubuisa, sampungo, doki

Diente: menu, meno


Diez: kumi
Dieciseis: kumisabami

Diecisiete:

kumisabuare

Dieciocho: kuminona
Diecinueve: kimifua
Dinero: nsimbo, simbo,

simbongo, nbongo

Dios:

nsambi, sambi,
nsambia, sambia

Dioses: mpungos
Diosa: mpungu
Doce: kumiyole
Dolo: yela, lunsa
Domingo: diansona
Doncella: kiwaka
Donde: kilumbo
Dormer: leka, solele
Dos: yole, tauo, yari
Duele: yele
Duea: ngunda nkita
Dueo: gangan gumbo
Dulce: dimbo, ndiambo
Durante dia:

kunanga

Durante noche:

kuseka

Durmiendo:

talenkendo

E
Edad: kisoko
El: muena, muana
Ella: ndumba
Elefant: nsacho, insane,

bondantuei, pakasa sao, nsao

Embarazada: loyu
Enamorado:

yambisa

Enano: ndundo nbaka

(evil)

Encender: ntuya
Enciende: songuila

lumuine

Energia: wanga
Enfermedad:

kuankumero, yari yari, yemba ,yembo

Enfermo: yera, yari,

yanyara, tubelanga

Enojarse: fula botan

kando

Entender: tukuenda
Enterra: kunfunda
Entierra: lucamba

nfinda ntoto

Entrar: kota, kuenda


Envidia: kimpa, kimpalu
Epilepsia: nianga
Ereccion: nfia timbisi
Esclavo: mabika, mubika,

muika, mbaki, musensa

Escoba: monsi, nmonsi,

kamba, baombo

Esconder: kabansiero,

kabanchielo

Escopeta: nkele, kele


Escribir: masanika,

chikuere, mukanda

Escuchame: guisa
Escucha: sikilimambo
Espanol: musuluwandio
Espejo: vititi menso
Espejuelos: lumeno
Espina: kere benda, kunai
Espiriyu: nkuyo, nkisa

masa, ngunda, ndundu, dundu, indiambo

Espiritu: kindoki,

kilumbo

Espiritu: nfumbi
Espiritu: musanga

Espiritu,(malo:

ndoki

Esposa: nkana .
Esquina: pambian nsila
Estar: diata
Estoy: year
Estomago: puan

boane, monalusa

Estrellas:

buetete,
buete, tetenwangam tetemboa, tango
bonansisa, bunansisa

Estudia: kundilonga
Excremento: tufe,

tufi, ntufi

Extranjero:

lunwanda, lunwando

F
Faja: fanda, ponda
Fallesio: tondolo kuame
Fama: bango
Familia: kanda
Fantasma: kinkindiki
Favor: sofeka, nsofeka,

masikila

Ferrocarril: guio

kila, nkumbre kunayiere

Fiesta:

sikiringoma,
kisobiakia, kisingokia ngola, bangalan

Fiesta,(baile):

kuma kia ngola

Fiesta,
(msica ): mumboma
Firma: patibemba
Fecha: fendinde, yilo
Fecha: fendinde, yilo
Floja: tui kamasinda
Fogo: kuta, nkuto,

munantuya, muyaka, maka

Fornicar: timbe, fifigita

oyongo

Frijole: guandi, nkita

lumbe

Frijoles
colorados: guandu

mayonda lele

Frijoles
negros: madenso, mandenso
Fruta: machafio
Fruta bomba:

machafio kisondo

Fuego: lemo, bukula


Fundamento:

songue, munalanga, pungun banso, yaya


wanga

Funeraria: yemba,

fua nso

G
Galleta: pogitana.
Gallina: nsusu,

sunsuketo, susukeke, wanambolo.

Gallo:

nsusun kokoro, sunsu


ketu, susunwere, nsusu

Gancho: samio
Ganso: wankala
Garabato: mombala
Gato: kimbungo, chiwambe,

fumancano, fundiankane, guai,tualengo

Gata de magi:

bumba

Gordo: buamato
Gracias: ndondele,

ntandole, tondele, ntandala, moana,


nkimandi, wanka, nwanka, ndoso

Grande: ntukua
Grupo: krikoria
Guanajo: nsawawo,

asonwa, asowa

Guarder: nbaka
Guerra: mulonga,

gongomakarira

Guitarra: lambrile

matoko, sansimatoko

H
Habla: bobandinga, boba,

mboba

Hacer: kuila
Hacha: krengo, bele
Harina: diba, ndiba
Hembra: nkendo, nketa
Hermana: mpangui

yakala

Hermano: mpangui
Hermosa: boloya
Hernia: mulungua
Hierbas: bikanda
Hierro: songe, nsonga
Hija: moana, guandin
Hijo: munanfuto, munanu,

munana

Hilo: babuso
Hinchado: mabimbi
Hoja: difue, kuku, nkanda
Hombre: muana,

burumbano, mabumboa, yakara

Hormiga: kiniomi,

miasiman nfitete, fuila

Hospital: kuanso,

kumanso

Hoy: kuangui, guaki


Hoyo: kuko
Hues: matari pemba, mfansi,

yesi

Huesos:

kongome,
kanguame, musombo

Huevo: lele, mankima

nsuso

Humanidad: bantu
Humo: disi

I
Iglesia: munanso nkisi,

kunanso

Ignorer: Dialamenso
Incienso: mpolo nsambi
Indio: minganga badigaso,

yamboaki

Infierno:

lurian bansa
kariempemba, yenda kumbansa

Iniciacion:

mpangui
sama, kirano, malembe goganti

Inteligencia: ntu

Irse: mbakuako, mikuenda


J

Jabon: saba, nsaba


Jarro: disanga
Jefe: mbansa, ngumbula,

fumo, nfumo, npangala

Jengibre: ntua, tua


Jicara: wata, nputo

guankala, futu guankala

Jicotea: nkufo, guru, fuko,

sarakunseko

Jimaguas: basimba

kalulu masa

Jimagu: mpansa
Jorobado: guatekama
Joven: matoko, baleke,

muleke

Jubo: anka, unka, ioka


Junto: ambiantsa
Juramento: kimbo,

Kimba

Justicia: dundalonga,

fuambata, nfuambata

Jutia: ngunche, kumbe,

nfuku

L
Labor: kebula
Ladrar: mufe
Lagartija: diansila
Lagrimas: masosi
Laguna: mungane

monsa, tuale lango

Largo: mboriyandi
Lavar: sankumali, sukula
Leche: magonde, nsunka
Lechusa: minian

puango, fungo masuka, muni nfuanga

Lejos: tanga nkanda


Len: nsombo,

kiandongondo

Levanter: sangula
Levantate: sikama
Licencia: gonad

dariyaya, gueyaye

Limon: koronko, kiangana


Limpiaza: nsala, sala
Limpio: nsaku
Loco: fuati

Loma: sumulongo
Loro: nkusu
Lucero: tetemboa,

kimango

Luna:

ngonda,
gonda,ngunda ,tango dilanso

Lunes: nsala
Luz.: tuya, munia
LLover: mbula,

nfulanguisa

LLuvia: lango
LLanto: masanga, samba,

sambiayaya

LLenar: kumbre
LLorando: dalan

kuame, dalan kuami

M
Machete: mbele
Madera: nti, miti
Madre: yaya, ngua, yeye,

kuandi

Madrina: yaya, nsumbo,

ngundi

Maja:

mboma, oka,
bomboma, kimbamba

Mal: ari, nguame, kombo

samba

Malo: ngongo, yela,

malembe

Mandar: tuma
Mano: inkuako, blanki,

nguika, mbemba, mbembo

Manteka: mansi, mense


Maana: masimene
Marido: masuako, nkana,

matoko

Martes: nkando
Martillo: ndungo, bungo
Matar: bonda
Mayombe: mayombe
Mayor: tata ngango, tata

nkisi

Medicina: bilongo
Mentira: bamboo
Mentiroso:

bambunguei

Mesa: brandiku
Mile: buke, ndambo kinkolo,

wemba, dimbo

Mirar: nsinde, muene, bika


Mire: kili
Misterio: limbo, nkui

Montaa: kunalemba,

mongo

Monte: nfinda, kunanfinda


Morir: kufua
Mosca: boansi, bonse
Mosquito: lulendo,

kangoma

Mucho: bobe, ingui


Muerte: malala
Muerto: nfumbe, nganga,

nkula, bakula

Mujer: dimba, nketo


Mundo: bemba, panguila,

npanguila

Mundo: ntoto
Misica: gungafuto, minwi,

pung

N
Nacer: sapunto
Nadir: guanbinda
Nalgas: fembe,

bungonani, matako, nfembe

Naranja: balala,

muamba, nbegfo

Nariz: masuru, masuri

Negocio: mbembo
Negro: mifuita, kulu,

yandombe

Ningun: mune pun


Nia: mdumba nene,

ndumba bakala

Nio: moana luke, basikanda


No: nani, ko
Noche: kalungo, buna

fukua

Nombre: lusina
Nosotros: tutu
Nubes: yalanwa

munanlusa

Nudo: nkango, gango


Nueve: fua, mendako
Nuevo: lulend penfialo
Numeros: uno-yesi,

dos-yole, tres,-itatu, cuatro-iya, cincoifumo, seis-isabami, siete-isubuare,


ocho-inona, nueve-fua, dies-kumi

O
Obispo: fumo, nfumo
Ocho: inona
Oidos: mato

Oigo: mo wa
Oir: kuto, sikiri mato ,nkuto
Ojos: mensu, mato
Oreja: tuto, nwenga
Orinar: lango banga
Oscuro: tombe, mfuembo,

mpimpa.

P
Padre: tata
Pagar: futeno
Pai: nsi
Pajaro: sunso, nui, sunsun
Palabra: dinga
Palabras: mato
Palacio: munanso
Palero: tata nkisi
Palma: lala, mamba
Palo: kunie, nkunia
Paloma: Nsuso nsambia
Pan: mbolo
Pantaloon: mbati, lele

makate

Pantera: yamakara,

kombo bongala

Pauelo: mbenso,

dilanso

Papel: katkan kanda


Para: duala, nduala
Pared: lumba
Parir: kabo angasi
Parto: mpasi
Pato: nsusulango, bandango
Pavo: nsusu asogue
Pecho: nturu
Pegar: tati
Peleando: monongoya,

sambulam

Pelo: nsefu, nsuke


Pellejo: kanda
Pena: nfia, magate
Pensando: bosando
Perdon: sambia ntuke,

ntuke

Permiso: kuenda

banguanta

Perro: bua, mbua, jimbia


Pescueso: nchinga

Pescado: sonse
Pie: mumalo, ntambe, mioko
Piedra: matari
Piedra iman:

fumanda kimpenso

Piedra rayo: nkita

simpungo

Pimiento: ndungo,

tuola

Piojo: tatu
Pia: miengue
Planta: nsiama, kongue
Platano: makondo
Plumas: nkanda,

mukanda

Poco: kukako, mune yole


Podrido: nfua
Pocicia: gando,

mucuaputo, cabo ronda

Polvo: mpolo
Polvora: fula
Porqueria: ntufe
Pozo: longue, kamatoto
Prenda: nganga, ganga,

munganga

Preso: nena luande


Prohibido: nlongo
Pronto: tuimini
Prostituta: nkuna

nwako, mbisi labana

Prueba: walenga
Puente: masa lamba
Puerco: misunguru
Puerta: munelando

R
Rabo: sila, biokoncila
Raiz: bugule
Rana: sire
Rata: mbinda, matutu
Raton: ntongo
Rayo: nsasi fula
Recoger: kuabilanga
Recuerdos: samuna

nkenda

Redondo: kuyerere
Regresar: lurie
Reloj: ntiele

Resguardo: makuto
Retrato: dimbo
Rezo: mabungo, mambo
Rey: nfumo, nani
Rico: mbongo
Rincon: kasuako
Rion: mbanga
Rio: lukango, mbelesi
Rojo: mbuaki, mengu
Romper: diboa
Ropa: nguelele, bebe, mbeke
Roto: kitutu

S
Sabado: wengue
Sabana: muna, beko
Sabe: bika
Sabiduria: ntuan,

bundanga

Sabio: nfumo
Saco: ntutu, fuko
Sal: sukre mpolo
Saliva: mete

Salud: lumbo

,nsalamalekum

Sangre: menga
Santo: mpungo
Sapo: nkuila, nchulo
Saya: lelepum
Sembrar: nfuri,

nfurintoto

Seor: mpangui
Silencio: mambe
Silla: kimbundo, luando
Soga: musene, mukolo, bulo
Sol: ntango, tango
Soldado: mubuonga,

masoari

Soledad: moana kaka


Sombrero: musumbo
Sube: banda
Suelo: ntore
Sueo: kuanda, nsoyi

T
Tabaco: nsunga, sunga
Tambor: ngoma, ngoma

mputo

Taro: mbinga
Taza: ponda
Techo: lulia
Tela: kangu
Ttempl: nso
Tener: simbanka
Tiempo: mbu, tango

malanda

Tierra: ntoto
Tigre: ngo
Tijera: nsama
Tinta: fiota, menga fiota
Tirar: takula
Tiro: munduko
Tokar: takalunga
Todos: lumbo
Toma: ntuala
Tomar: tambula
Tonto: soe
Tormento: mbula
Trabajar: banga, nsikila
Trankilo: yeka

Trece: kumiyate
Tren: nkumbre
Tristeza: kikenda
Tropezar: munantansila
Trueno: kuankila

U
Uno: yasi
Ua: kiala
Uva: mamputo

V
Vaca: naa, naja
Vago: salantuwa
Valiente: yen yen
Valla: kuenda
Vapor: nkubri, kalunga
Vaso: nchuta
Vela: muenda
Velorio: tambi
Venedo: sansamu, sombi
Vender: ntuenda

Venga: mbanga
Verdad: mambianga
Verde: mbi
Verraco: guangangulo
Vete: kuenda, kuisa, diata
Vieja: kienbomba, kiboba
Viejo: nsula, okulu
Viento: nfinda, impenso
Vientre: munaluza
Vino: malafo, mbaso
Vira: bilula
Virar: biringuer
Visita: sensa
Vivir: buriri
Volar: kakuisa
Vos: ndinga

Y
Yerba: nfita
Yerbas: musanga

Zapato:nkandu,mamabo

También podría gustarte