Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
~~~.
Wilhelm-GuntherVahrson*
Pieter Dercksen**
ABSTRACT
Critical rainrall intensities ror the design or soil conservation
structures. The conb"oland managementof surfacerun-{)ff is one of the most
important topics in soil conservation.To this end, specific information of possible rain intensities,accordingto their return periods,are required This information is essentialto designefficient and economicconservationworks. This
article analyzesthe maximum amountsof rains lasting from 5 minutes to 1
hour, for 10 yearreturn periods. Theseperiodscorrespondto the concentration
times, or critical times of small conservationworks. One hundredfIfteen pluviografic stationswere analyzed,applying Gumbel'smethodfor exb"emeevents.
The resultsare showon a map of possibleintensitiesof rains lasting 15 minutes,
as well as in severalformulaeand one nomogramto derive the possibleintensities for maximumrains lasting from 5 to 60 minutes.
J;'
..
INTRODUCCION
Naclonal. HeredIa,CostaRica.
Cooperaci6n
Tecnica
Intemacional
Holandesa.
San
Jose,
Costa
Rica.
11
la
.6 d
142
AGRONOMIA COSTARRICENSE
construiran
obrasconcapacidades
insuficientes
y
143
Cuadro1. Estacionesmeteoro16gicas
de CostaRica analizadas,con su n6merode referenciaen el mapa(Num), su numerooficial
(Numero),su latitud, longitud y elevaciooy las intensidadesde lluvia para5, 10, 15,30 Y 60 minutos.
Num
N6mero
Estaci6n
Lat N
Lon 0
E1ev
(msnm)
1-5
1-10
1-15
1-30
1-60
87,4
118,0
77,2
108,4
111,8
149,2
140,0
128,0
110,4
133,0
119,4
123,2
92,6
102,8
120,0
84,8
67,0
124,2
72,6
65,4
73,8
95,0
74,0
149,2
58,8
109,4
1<T7,8
102,8
62,6
51,0
76,0
84,4
69,0
59,4
110,0
106,8
84,0
89,6
102,0
144,2
136,0
113,2
53,8
134,2
111,0
101,8
94,2
121,2
58,8
54,2
118,6
118,6
106,2
88,0
128,4
127,4
57,7
102,8
48,4
77,7
77,9
166,7
87,6
75,3
61,4
80,7
77,3
65,6
71,3
78,3
74,1
60,0
49,7
92,1
50,0
52,0
41,8
72,6
53,5
116,7
31,9
64,7
83,3
86,1
43,9
34,5
49,5
51,1
41,6
34,2
75,2
88,2
64,3
63,9
90,3
97,9
86,4
87,5
40,5
94,0
80,3
69,6
53,2
104,3
38,4
38,6
85,7
92,5
83,2
55,7
83,4
92,1
(rom)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
69505.
69524.
69828.
69535.
69539.
69543.
69551.
69576.
69577.
69585.
71002.
72101.
72106.
72114.
73003.
73010.
73011.
73013.
73022.
73026.
73027.
73028.
73029.
73030.
73033.
73034.
73036.
73037.
73038.
73039.
73040.
73041.
73042.
73043.
73044.
73045.
73046.
73047,
73051.
73053.
73055.
73057.
73059.
73063.
73<T74.
73<T75.
73<T78.
73<T79.
73080.
73081.
73082.
73089.
73091.
73096.
74003.
74006.
VaraBlanca
CalioNegro
Zarcero-Palmira
SanCarlos-CRM
Carib1anco
Rio Cote
Guatuso
Bijagua
Boca Tapada
NuevaTrooadora
La Mo1a
Nicoya
SantaRosa
PlayaPanama
Com. Cartago
Turria1ba
S. Duran
Los Diamantes
Pacayas
Tapanli
Cafioo
E1Humo
E1Uano
Cordoocillal
Villa Mills
Belen
T-Seis
Destierro
Ojo de Agua
Tresde Junio
Berma
La Cangreja
Mufieco
C. Muerte Fa1da
LaSuiza
Taus
Cacm(p1antel)
Tucurrique
Dos Amigos
Valverde
La Amistad
Tabano
Laguna
E1Gato
SanAntonio
Cerro Geme1os
Colib1anco
Oriente
C.MuerteRep.
Volcanlrazu
Cobal
TapanliPresa
Hda. E1Carmen
Palcxno/Sauce
SantaCruz
La Guinea
10010'
10024'
1013'
1021'
10016'
10035'
10041'
10044'
1041'
10030'
1021'
10009'
10050'
10035'
952'
953'
956'
10013'
955'
946'
941'
948'
946'
945'
90]4'
944'
943'
942'
90]7'
940'
940'
948'
948'
90]6'
951'
946'
949'
951'
942'
944'
959'
944'
958'
942'
958'
942'
957'
947'
90]4'
959'
10015'
942'
10012'
10000'
10016'
10025'
8409'
8446'
8423'
8424'
8411'
8454'
8449'
8503'
8413'
8455'
8346'
8527'
8537'
8540'
8355'
8338'
8353'
8346'
8349'
8350'
8354'
8343'
8352'
8347'
8343'
8353'
8346'
8345'
8349'
8351'
8349'
8358'
8355'
8343'
8337'
8343'
8348'
8345'
8347'
8347'
8334'
8342'
8352'
8342'
8343'
8348'
8348'
8343'
8346'
8351'
8340'
8346'
8329'
8339'
8535'
8528'
1804
720
2010
600
830
695
50
410
60
580
70
120
315
3
1440
602
2337
249
1735
1203
2460
680
1572
1240
3000
2020
2000
2020
2960
2630
2480
1830
1410
2690
620
900
1018
770
1470
1580
560
1360
3140
1600
1190
1840
2200
623
3365
3400
55
1921
15
740
54
40
250,8
171,6
146,4
274,8
252,0
301,2
258,0
240,0
229,2
268,8
208,8
248,4
217,2
260,4
228,0
144,0
158,4
265,2
140,4
129,6
135,6
170,4
152,4
235,2
87,6
280,8
170,4
142,8
141,6
124,8
214,8
141,6
180,0
142,8
151,2
183,6
178,8
139,2
250,8
322,8
244,8
174,0
109,2
183,6
240,0
157,2
205,2
187,2
122,4
218,4
248,4
210,0
177,6
255,6
264,0
171,6
171,6
109,2
178,2
188,4
209,4
177,0
159,0
162,0
201,0
169,8
174,6
162,0
191,4
176,4
118,8
103,8
175,8
108,0
97,2
100,8
133,8
109,2
201,0
68,4
205,8
135,6
132,0
112,8
84,0
150,6
132,0
136,8
115,8
124,2
136,2
146,4
134,4
165,0
214,2
169,2
138,0
75,0
235,2
139,2
175,2
138,6
159,6
120,0
92,4
.165,6
169,8
144,6
145,8
194,4
190,2
137,6
148,4
94,8
153,2
162,0
190,4
152,8
144,8
145,6
155,2
159,2
182,4
136,4
162,0
163,6
106,8
88,0
160,0
96,4
82,8
94,0
114,8
94,0
177,6
54,4
166,8
118,0
122,8
89,6
70,8
120,4
112,0
108,8
91,2
118,0
130,8
119,6
120,4
148,0
195,2
156,0
131,6
69,6
188,0
125,2
143,6
131,2
133,6
95,2
80,8
143,6
137,6
134,8
121,6
163,6
168,4
144
AGRONOMIA COSTARRICENSE
Cuadro1 Coot.
Nurn N6mero
Estacioo
LatN
1..000
Elev
(msnm)
1-5
1-10
1-15
1~30
l-ro
(mm)
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
83
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
100
110
111
112
113
114
115
74019.
74020.
75002.
75003.
75004.
75005.
75007.
75008.
75022.
76002.
76008.
76026.
76034.
77001.
77002.
78002.
78003.
79005.
79007.
80005.
80007.
81003.
83003.
84001.
84021.
84023.
84030.
84034.
84040.
84046.
84063.
84074.
84075.
84007.
87006.
87010.
88001.
88015.
88023.
94005.
98002.
95006.
98007.
98010.
98011.
98012.
98013
98014.
98018.
98022.
98031.
98032.
98033.
98034.
98035.
98036.
98037.
98043.
98066.
Guaclripelin
Liberia (11.G.)
Siquirres
Platanillo
Pacuare
Pacuar
RocasBlancas
Cuencas
F. Mirador
Tllaran
Taboga
Bagaces
Fortuna-Bag.
Bataan
La Lola
Mooteverde
Puntarenas
Moravia o. Chirr.
Boston
Nagatac
Macacona
Lim6n
Asunci6n
SanJose
J. Santamaria
La Central(FB)
LagunaFraij.
La Garita (Emb.)
Alto Ochomogo
S. JosecitoHer.
Vo1canPoas
Pavas
Coopenaranjo
Bajo Laguna
Sixaola
Amubri
Puriscal
Play6n
Copeyde Oota
Providencia
PalmarSur
VolcandeB.A.
SanVito
Cedral
Bolivia
PotreroGrande
Rio Negro
Helechales
Ujarras
La Piiiera
BuenaVista
Alto SanJuan
SanJer6nimo
Guacimortablas
Limoocito
MaizdeBoruca
Caj6n de Boruca
Las Mellizas
Fila Savegre
10045'
10036'
10006'
949'
949'
955'
945'
944'
10002'
10028'
10021'
10032'
10041'
100OS'
10006'
10018"
958'
950'
10000'
10004'
10000'
10000'
954'
956'
10000'
10001'
10005'
957'
954'
1002'
1011'
958'
10007'
951'
930'
931'
951'
938'
939'
931'
857'
913'
850'
922'
911'
901'
853'
904'
914'
908'
930'
920'
921'
856'
851'
901'
857'
852'
926'
8523'
8532'
8331'
8334'
8331'
8334'
8330'
8336'
8328'
8458'
8500'
8515'
8512'
8320'
8323'
8448'
8450'
8327'
83"15'
8433'
8438'
8303'
8310'"
84OS'
8412'
8416'
8411'
8421
8357'
8400'
8414'
8408'
8423'
8431'
8237'
8257'
8419'
8417'
8355'
8352'
8328'
8327'
8259'
8333'
8338'
8311'
8252'
8304'
8318'
8320'
8340'
8344'
8330'
8307'
8300'
8325'
8320'
8247'
8349'
520
85
70
889
800
710
825
1835
440
562
40
80
;430
15
40
1460
3
1200
16
450
240
5
130
1172
'932
:840
11500
460
1546
1450
2564
997
1100
40
11
70
1102
65
1880
1490
16
418
890
1450
950
183
955
1050
525
350
1310
1040
1140
360
820
520
80
1420
1280
186,0
402,0
225,6
229,2
130,8
207,6
235,2
196,8
243,6
270,0
235,2
217,2
204,0
224,4
217,2
237,6
241,2
192,0
182,4
186,0
357,6
241,2
301,2
280,8
266,4
222,0
207,6
274,8
247,2
212.4
268,8
226,8
219,6
186,0
200,4
232,8
288,0
219,6
158,4
182,4
264,0
246,0
122,4
266,4
146,4
214,8
242,4
2OS,2
378,0
262,8
196,8
248,4
.310,8
220,8
313,2
213,6
232,8
285,6
232,8
146,4 137,6
271,8 223,2
164,4 143,6
145,2 122,8
94,8
SO,8
124,2 117,6
159,0 141,6
141,6 121,6
192,6 178,8
228,0 243,2
167,4 136,4
185,4 147,2
153,0 128,8
161,4 118,4
155,4141,6
161,4 136,4
177,0 189,6
153,0 128,0
133,2 116,4
162,6 139,6
204,0 177,2
162,6 130,4
184,2 159,2
192,0 173,2
177,0 156,0
174,6 150,0
161,4 148,8
212,4 172,4
149,4 123,6
166,8 132,8
183,6 145,6
173,4 136,8
177,0 154,0
160,8 144,8
148,8 133,6
196,2 162,4
187,8 140,0
150,0 138,4
119,4 102,8
144,6 118,0
193,8 162,4
187,8 156,8
121,2 112,4
235,8 208,0
129,0 112,8
137,4 122,0
175,8 156,8
182,4 169,6
166,8 128,0
193,8 158,8
137,4 117,2
156,6 136,0
181,8 149,6
168,6 150,0
198,6 166,0
141,6 123,2
159,6 132,8
172,2 145,6
167,4 144,4
121,6
92,7
166,2 103,0
117,4
84,0
88,2
61,2
61,0
42,6
91,6
74,6
1os,0
73,9
100,2
66,2
121,0
86,8
158,0
96,2
103,6
75,9
117,2
95,4
113,6 91,2
107,4
82,2
110,8
83,1
89,4
65,6
138,6
99,0
101,0
70,3
107,8
81,1
130,6
97.s
138,4
90,3
108,0
79,2
111,8
93,8
115,0
87,6
105,8
76,6
113,6 75,8
115,4 79,8
125,8
76,7
86,0
56,4
108,4
68,2
102,6
57,8
108,6
78,2
122,8
74,0
98,0
89,6
93,8
68,1
135,0 105,9
105,0
80,3
115,2 93,7
68,8
72,0
85,6
52,6
137,6 101,5
117,0 74,5
92,4
69,5
137,6
92,3
97,8
71,4
108,2 78,4
118,6
80,4
131,8
90,6
113,6
85,0
127,6
97,6
88,8
62,1
83,2
63,0
121,6
76,3
119,0
85,4
116,6
81,6
98,4
78,3
110,2
81,2
121,8
81,2
113,0
84,5
145
4-
, . ! ..
"""":"""""""""""i""""""'"
MIN!
le
MIN'
3e MIN
. ..
.
~
C
1-
~"'+
+
.
e -
.
+
'II
c
C
...
...
!
.r
.
..... ..
.-(/)
.,
!
~.!
"0
.{g
.;
It>
_.
~
"0
..:
++;:;'++
.++
++
-+*"
t'
+ +
_.
~
.-~~':_"'-.
- -.
~
""
+
c
"w1' -.r'"
-_1:1
.I"
,
,
:
~
--,
~~~:ij,~~;;'q,;'
ICI.
~
='i3*~
~ "'S"'""'r& I:)
"'
.",J!'
[:J -:.~
[:J B
~[:J'5'
c~
c
B c~
[:J
[:J
,
,"""""
:*:1:
+~ ~+ + *"",.'"
- ~~b
~
+
*+ ~
..
++
+ ~ +-++
,,'+
++
'$-"4-
..
..
d3'a~..::;...g""d',
C
'c, ..
.\...
se
lee
lse
2ee
2S0
Relaci6n entre las intellsidades de l1uvia de 15 min Y las de 5, 10,30 Y 6O'n1inutos para 115 estaciooes meteoro16gicas
de Costa Rica.
(2)
ITC
rentesdu'raciones.
Duracioo 5 min
10min
15min
30min
1,15
0,79
0,78
0,94
8,22
) * 115
2,6 + Tc
Factor
1,58
=(0,5 +
0,89
6Omin
donde:
= Intensidad.buscada(mm/hora)para el tiem-
0,54
ITc
0,72
po de concentrac16nTc
Tc Tiempodeconcentraci6n
(min)
146
EE
cc.-
02:2
Z
",," ::
~0
uu
0 c
.~
-..00
AGRONOMIA COSTARRICENSE
U)
W
00
z2
E
~
0
cx:~
Q)
--=
Q)
a.
~
...
~
..
~I&I
~
.
!
-0
.-
(\J
c.
-u.
a.
IU
~
--C/)
-0
OJ
-0
IU
OJ
CI
c.
t,:
'IU
u"O
c.
...
:]"0
0
00 IC
-.J
<t
=>
:2
l)
1,
-5
.<t:2
~
~
U)
<t
>
:3
-.J
..
~
>..Z
0
c
:]
~
--c -'"
0
U)
E O,,~
<t
E
~
~
L{)
0
:~2.
-:-:"Q;
'0
Xc...
~ ~
C/)
~
OJ
-0
B
=:J
-5
C/)
IU
ca
E
:~
E
<Ii
OJ
1ij
:J
C
ca
C/)
-~
c
~
,.
~
:J
-0
00
~
~
t..
-J
(.).0
>
10;
c'"
'o~
-0
C
0
C
U
~
Q.
CZ
<!IZ
00
1&1
B
ucx:
1&1
1&1>
0~z
-J::>
00
1&1
U
1&1
>0
a:
Z
-.
Q.
0
too
~---cn
2
U'C
0
u.Z
a:C
0
0 '0
1&1;-;
<!I~
~x~
Wl&looz
too O~o
CCCu~
2u2
~o
--1&1
~~
.~
.g
>-
1&In.
~:2
~Co
~
l:)
u~
'"~..
.2(.)
oc
(.).
--c- ~.
Co
1)
cx:~
-~
I&IEE.~.K..
~
1&1
0 0
-J~~.!!,"c.~
...o-~~.-='""O
'-"
00
~..>.
0
>..c > -C
~.!!.!!
;! \
I
0
~
.;,
~
~
~
.~
..
NOUO~AMA
~RAMAXIWA8
EL CALCULO
DE
INTENSIDADE8
MRA
TIEMPOSDE CONCENTRACION
DE 6 A eo MIN
INTENSIDAD
(MM/HORA)
400
375
350
325
17
15
12
10
.
5
25
5
3
FIg..
"
--
10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
TIEMPODECONCENTRACION
(MIN)
.
.~H.OO. '000
N
el -"' cuI de .
"dad
,,-,
omograma
para
0
mtensl es milA!-.
I.;iU
de concentraci6n
. posee
e m.tono
arte d 1 te
0 unapeque..a~
30
27
25
22
20
S6l
147
de 5 a 60 min.
nuras
de
Carlos,
las
Llanuras
de Tortuguero
en unas
En
San
la Cordillera de Talamanca se estim6 !as intensidades a partir de interpolaciones y extrapolacioDes, utilizando tambien la relaci6n entre elevacioDese intensidades, expresada en la Figura 4.
OCasIones
conclusi6n,
y su
las
tlffiOCIOnes
intensidades
en otras.
de
!as
llu-
vias maximas determinadas en este estudio sobrepasan en alto grado la intensidad de 100 mm/hora,
utilizada basta el momenta para el diseno de obras
de conservaci6n. Estas intensidades reales dependen de la regi6n y del tiempo de concentraci6n de
la obra. POT10 tanto, se considera que los resultados de este estudio permiten un diseno mas adecuado de las diferentes obras de conservaci6n,
tomando en cuenta los valores reales de !as intensidades de las lluvias.
RESUMEN
El control y el manejo dela escorrentiasuperficial es W1ade !as tareasmas importantes en el area
de la conservoci6nde suelos. Para este fm se requiere de informaci6n especifica de !as intensidades
posibles de !as lluvias seg\in sus periodos de retorno.
Esta informaci6n es indispensablepara disenar obras
de conservaci6neficientes y econ6micas.
El presente articulo analiza !as cantidades
maximas de lluvias con duraciones de 5 minutos a
1 bora, para periodos de retorno de 10 aftos. Estas
148
AGRONOMIA COSTARRICENSE
2~e
2ee
:E'
E
..
'e.
C
~
Cl>
"0
"0
-3
,-
'"
C
Cl>
.~e
~
..-
.ee
..
~e
Altitud (msnm)
(X 1000)
Relacifu entre1aaltitud y 1asintensidadesde lluvia de15minutospara 115estacionesmetereo16gicas
de C~ta Rica.
Fig, 4.
intensidades
posibles
para
lluvias
con
duraci6n
,.
de 15 mmutos
aSl como
.
DUNNE,
T.;
LE?POLD,
p1anmng.
vanas
f6rmulas
L.B.
New
York,
1978.
Water
Freeman
and
m enVlfaunental
Co.
818
p.
y un
FOSTER,
A.B. 1988.Metodos
aprobados en CIXlservacifu de
AGRADECIMIENTO
INTERAGENCYADVISORYCOMMITTEEON WATER
DATA. 1982. Guidelinesfor determining
flood
flow frequencies. Hydrology Subcommittee,
Bulletinno. 17b.
149