Está en la página 1de 54

c

Componentes del Fitoplancton c


c
Los principales componentes del fitoplancton son las procariotas, algas
verde azules (División Cyanophyta), las flageladas, mayormente los
dinoflagelados, (División Pyrrophycophyta ), las algas silíceas, diatomeas,
las algas pardas y cocolitoforos (División Chrysophyta) y las algas
verdes, (División Cyanophyta). c
c

c
c
Mucha de las algas verde-azules son fijadoras de nitrógeno. Un proceso
muy importante en el ambiente marino, ya que el nitrógeno es un
nutriente limitante en el océano. c
c
Dentro de las más abundantes y hermosas se encuentran las diatomeas
(Clase Bacillariophyceae). Poseen una cápsula compuesta mayormente
de sílice. Se compone de dos partes, una que encaja dentro de la otra a
modo de placa de Petri. c
c
c
c
c
Estas dos porciones son desiguales, una es más grande que la otra. La
porción interna recibe el nombre de hipoteca, mientras que la porción
externa recibe el nombre de epiteca. Cuando mueren su cápsula vacía cae
al fondo del mar y se acumulan en grandes depósitos sedimentarios. Los
restos que dejan las diatomeas, se utilizan para pulir metales nobles, se
utilizan como aislante y en pastas dentríficas. c
c
Las diatomeas están muy bien adaptadas a las aguas frías, donde suele
ser el organismo dominante, por lo tanto son comunes en aguas árticas y
antárticas. Las diatomeas representan el primer escalón en la cadena
trófica. El krill se alimenta de diatomeas y las grandes ballenas lo hacen
del krill. El éxito de las diatomeas reside en su adaptabilidad y en su alta
tasa de multiplicación. Si las condiciones son adecuadas en pocas horas
se dividen en dos. c
c
Otro componente abundante en el fitoplancton son los dinoflagelados
(División Pyrrophyta). Su distribución abarca las 2/3 partes del planeta.
Muchos de ellos presentan paredes gruesas, se denominan acorazados.
Sin embargo, otros de paredes más finas que no forman placas, se
denominan desnudos. Suelen tener dos largos flagelos dispuestos en
forma perpendicular. Sus movimientos hacen que el organismo gire como
un trompo para desplazarse c
c
c
c
Es el grupo de algas que contienen más representantes tóxicos, por lo
que pueden ser peligrosos. Si las condiciones son favorables pueden
proliferar a altas concentraciones, conocidos como ´blooms³. Los
dinoflagelados contienen muchos representantes con pigmento color rojo
y su acumulación origina las llamadas "mareas rojas". Normalmente, los
organismos filtradores, como las almejas, no sufren daño, pero
concentran las toxinas de los dinoflagelados. Si consumimos este tipo de
organismos, las toxinas pasan a nosotros provocándonos indigestiones y
diarreas. Algunas toxinas son muy peligrosas para el hombre, y en
ocasiones sus efectos pueden ser la parálisis del aparato respiratorio. En
Canadá se citan de vez en cuando procesos neuróticos provocados por
las toxinas de dinoflagelados que se han acumulado en almejas. En el Mar
Caribe y en todos los mares cálidos existe una especie de dinoflagelados,
(-  
  ) que al pasar por los distintos escalones de la
cadena trófica (eje: dinoflagelados -pez herbívoro-pez carnívoro-hombre)
concentra sus toxinas causando una condición conocida como ciguatera. c
c
c
c
Otros son bioluminiscentes. Este proceso que ocurre en la naturaleza y
no es raro. Sin embargo, las manifestaciones visibles son poco
frecuentes. La bioluminiscencia se debe a una reacción química. Para que
la reacción química se produzca se necesita la presencia de cuatro
elementos: el oxígeno, un compuesto orgánico denominado luciferina, la
enzima catalizadora luciferasa y ATP ( Trifosfato de Adenosina ), que
provee la energía necesaria para que se dé la reacción. c
c
Distribución del plancton c
c
Por requerir de la luz del Sol para su actividad fotosintética, el
fitoplancton está limitado al estrato superficial, ya que los rayos sólo
penetran en estas capas, en donde, a medida que las plantas crecen,
aumentan en número. Además de luz solar necesitan ciertas condiciones
para su crecimiento. Factores de importancia son los nutrientes en el
agua, la temperatura y salinidad. Por esto son buenos indicadores de
cambios ambientales. c
c
Como el ambiente marino es tan amplio se hace imposible determinar los
cambios espaciales y en abundancia d el fitoplancton en el océano. Se
toman datos con barcos oceanográficos, pero es un trabajo arduo e
intenso. Es difícil para el ojo humano notar cambios en el color del agua
ocasionado cuando variaciones en las concentraciones de fitoplancton.
Para esto se utilizan fotos de satélite con sensores muy especializados
que pueden identificar cualquier cambio en el color del agua. Esto nos
indica la distribución y abundancia del fitoplancton y por tanto la
productividad primaria. c
c
c
c
A la vez estas fotos se pueden comparar a través del tiempo para
determinar cambios temporales en la escala global. La aplicación de
estos datos es muy amplia. Estos informes consiguen ayudarnos a
determinar lugares de alta productividad y sus fluctuaciones con el
tiempo. Podemos relacionarlos con eventos como El Niño y otros
disturbios meteorológicos. Podemos obtener datos que beneficien a las
pesquerías, asociadas a la alta productividad, como son la de sardinas,
anchoas y atunes. c
c

 
    
 


  c

  
c
c
 c 

ccc c
c c c
c   
c
cc   
 c   cc


c cc
c

c

c
cc
cc
   cc
c

c
c c  
c 
c
c
  c
cc c
c c
c ccc 
  c
c 

cccc

 c c cc  c
  c

c
cc 
c
cc
c c
cc 
 c !c

c"#cc"##c$c cc
c
c
c c
 c

c  cc

c
c   c
c c 
c c 

  c cc


 cc
 c
c c
c 
%c
 c
cc
c
 cc
c
c
 
cc
c   
 c
c
c
c&'()cc(&'()c



c
cc
   
 
c
c  c
c

c c
c 
 c
c  ccc
cc   c
c c

 c
c  cc

 c cc c
c
 
cc

cc c
  c*c
c

c c

c c
cc c
c c cc
c
ccc

 c c

c
cc
+ c 
 cc
   c
 c
cc
 c
c 
c
c c

cc
 c
c+,')-)ccc
 cc.,+)')-)cc
  c c
c',-/* *0c
c


ccc c 
c
c 
cc cc 1cc
ccc2 (/ )c
&3(-43( cc
c.,+)')-)cc
c c
 cc
c
 
 c
c* '*c
c c


ccc c  c
ccc2 (/ )c )-/,&*,-( c
cc
  
 
c
c
   c
 c
c

c c
cc1c
c c

c
 c+,&'(
c
 c
c.,+)&'(cc
 c(c c
c
cc
 cc
c
 
 c

  c c
c  c
ccc
c 
cc
cc
c
 c
cc

c
c
 
 c
c c
ccc
c  cc
cc
c 
 c
 c
c
c 

  
c
cc
 c cc

 c
c
 c1cc
c 
c



cc

c
c
c

c
   
c
 c'*3-)c c

c
c  c
cc'*3-)c(+,'( ccc

c
c c'*3-)c(-&(+,'( cc 
c
c c


c 

cc
+,-(cc
cc
c 
c
c
c
c 
cc 
c 
c

c  c
cc 


c



c
c
 c
c

c 
c c c c 
cc 
c cc
c
 ccc c
cc
 c1c
c   
%c cc

 c
c
   c

 5c
cc

c 
c
c
 c& c
c%c cc
  
 c c
cc
c c
c 
%c
 c
c c 
c
cc
c
c
c cc

 c cc   
 c cc 
cc
cc c!
cc
 c
c c
c  c


c
 ccc  c
cc
  c
cc



cc c

cc 

c
 cc
  5c
cc
      
 
c
6c( 
c5c78c
6c,

c5cc9
c c  :c
6c3 c5c;8c9
c c
 :c
6c+
6  
c5c7<c
cc
      
 
c
6c+6  
c5c7<8c
6c,

c5cc
6c( 
c5c7<88c
cc

c c c
cc

c
c
c 
ccc!
c
c ccc!
c
c c
c
c
c
 c

c 


c
 cc c 


c
 ccc
 c
cc

c1ccc+ ('(c,-&3'( (3c=ccc+ ('(c3)0>,'(c;8c






5c
cc

c 
cc!
c
c c
cc+ ('(c,-&3'( (3c=c
c

c
 5c
cc
'*(3(5c  c

c  c c
+-&(5c  c

c  c c
.7(5c  c

c
c c
cc

c 
cc!
c
c c c
c
c
 cc+ ('(c3)0>,'(c;8c
c
5c
cc
)3&.)5c
  c c?c 5c=c 
cc=c
 
c
0&(5c
  c c"c 5c=c 
c;c
 cc=c
 
c
+(3(5c
  c c@c 5c=c 
c=c

cc=c
 
c
cc
c  cc
c c1c

c 5c
cc
  
c
'6;5c
cc c
c
 c c
c
c ccc%
c
cc
 c
c c
'6=5c c
c c c
c 
c 


ccc 1c  

c
'6A5c c
c c
c  ccc

c
cc
 c
c c
cc
 
c
cc5c c
c  c  c
cc
c
 c
c ccc%
c
5c c c
 c  c
cc
c
 c
c ccc

c
5c c c%
c  c
cc
c
c
c ccc%
c
 5c c c

c  c
cc
c
c
c ccc

c
5c c c
c  c
cc
c
c
c c

cccc c
5c c c
 c  c
cc
c
 c
c c
cc
c   
 c
c  ccc  c1c c

cc


c cc
c
1c
c%c 

c(c
c 
ccc
c
c  c

c
5c
cc
'(4)B)-)5c
c
c
  c
+ (-)B)-)5c
c
c
ccc
  c
cc
+ c c 
c
c 
ccc c
c  c

c
5c
cc
7&3C/,3)5c
% c cc

c
4C/,3)5c
% c cc%
c
',3'* (35cc
c
%
c
cc
cc

  c
cc
;c)

c


c 


c


c
c c
cc 
 c
=c,

cc 


c 
cc
   c
c  cc 1c
cc
c
c
c

c
c
c
c
c

c
c
c
c
c

c
c
c
c

 c
c
c
 c9   :c
c
c

c
c
c

  c
c

    


  c

Fitoplancton
c
Características de los Dinoflagelados c  cc

c 

c cc
 c cc ccccc
c
 


c c 
 c c  c c  c c c c 
c c 
c c
c 
c c c  c  c
c c 


c c c c
c c 
 c  c 
 ccc cc
 cc 
c cc
ccc c

c
c  c c  c

c c 
c c c  
 c 


cc
c
!c  c
c c  

c  c c  c   
c  c c  c c 

c  c c c 
c c c c c 
c    c c c  
  c c 
c c 
c c c c 
c c  c 
c c 
 c  c cc cc
 c
ccc 

 c  c c
 
c  c 
c c c  c c 
c    
cc
c
"c 
cc cc cc


c

c#
ccc c 
c

c 

c c c c


c c c  c   c c  
c c 
 c c  c 
c c 
 c c  c c  
c c c c 
cc
 c   c$c
c c


cc
cc 

ccc
c c

% cc  cc  c cc 


 cc  cccc
cc
  c
 c cc&c c c  
 ccc  cc
  c c c c  c
c cc'cc
ccc
 c

 

cccc ccc c 

c

 ccc ccc c
ccc  c  
ccc c cc
c  cc
c
ccc c c  cc cccc c cc 
 c cccc
c  c c 
 c c 
 c
cccc  cc
  c 
c c
 c
cc 
ccc ccc cc
 c
(c cc cc
 
 cc cc'cc cc'c'
cccc
  
c% ccc c c'cc  c c c  cc
 
c
c c 
 c c c


)cc  cc  c
 c c
ccc
  c &
c cc cc c 
c c c ccc c
c  c cc c 
ccc
c c
c 
ccc c 
c
cc c

c cc cc 

c

 c
 cc cc
 
c c c c c
ccccc ccccc  c
c 
c
cc
c c cc c c c
c


 c cc ccc c  ccc c
 
c

cc c
c  
cc c&c
cc'c'
cc
c
c
  c cc 
 c c c
c cc 
 c  c


c*
  cc
 c cc  ccc
c ccc
c
 
c!cc  c c(c  ccc
 c 

ccc

c
c  cc  cc
ccccc cc c
 c c c c'

c  cc
c c&c
 
c
c
cc c
c cc
c c
 cc &cccc+
c
cc  ccc  c c+

c  c c cc  c cc

c  c c
c c c
 cc c
 cc
c
c c

ccc  cc c  c   c cc'

cc
(
ccc 
c'c cc

ccc
cc  c cc
 c c c
cc
cc  ccc'cc,
c  cc
c)c+
cc+

cc


 cc c
c  
 c 
cc
 c c 
 cc cc ccc c cc c c
cccc
 c cc  c cc cccccc
c
cc, 
ccc  cccc- c! 
c

 ccc  c
 c
c.
c  c c c, c/&(c%c c cc0123cc
c c c

cccc'cc cc  c  
ccc  ccc c
c
cc  c033c
c c


cc
c cccc 
cc
cc cc

c&
c c c c   
c c


c 
ccc
c'c cc

c c c+c c4
c
 cc
cc  cc  c c#c.
c  c
c 
 c c cc    
ccc 
c ccc c# c4
cc
c
cc cc c'c
 ccc 
 c cc'cc c c
c c

c   c  cc c cc 
c  cc 
 c c cc

ccc/cc c c
 

cccccccc
  cccc
c 
c
c c c
c


c cc'c
c cccc

  c
 
cc


c cc
cc
c cc

c
c
,c
 c
cc c ccccc cc c c c


 c ccccc  c c 
ccc
c c  c c
c
ccc c


 
cc
c/
 c 
ccc


c
 c ccc

c  c c


 
ccc c  cc

c c/
 c c  cc ccc

c ccc c
c
c 
cc
 cc c
c c2c
c c


cc

cc
c
c 


c cc
 cccc c   
cc cc 
 ccc
 cc  c ccc cc

cc c c+

c
+
cc/
 cc c
cc!


ccc%
c

  
 
 
 c

c
0 0 
 0
  

~c
 c c

c
c
 c
c  c c cc
c 
  !c"c  ccc
c

c"cc#cc    c
c!c$
 c%
c c
c 
c
c
!c
cc

  !cc
 c   
c
  c cc


c c

 c&
c 

!c 
cc 'c


c  !c

c c c!c 
 c
c

   c c   !c
c ( c c  !c #cc
 c
 c c
cc c)
c
c"c(
 c% c
!c
c$ c c

'!c"c#cc c   c c
 
c ccccc

c"c
*
c
* +
c'  !c

cc c,c
*- c~c$ c

   c ' cc
c  cc  c ccc c   
c

   cc
c
&c
 c
c c
!c c

c#c
c
c  c
    c
cc

c  c c
cc
 
c% c
!c

cc
 !c
c

c  c   c
cc
   !cc
c cc cc
 cc(#
c c
 c. 
c cc
 c
 !cc

 c  
c 
c c 
 
 cc

     

~c 
  c( c
c

!c

 c  c c$c c c 
c
 c/  $!cc

 c
c c c c
 c c

c c
c#c  cc 
 c"cc
"
  c&c
 cc

 c 

c

c !c c

!c
c
0 
cÿ  c1 c
  2c"c
  c&c c 
  c
 ' c!c
c'!c"c#c c

ccc
c
$  c c
c3
c 

 c~c"
c    cc
 +c c
c
&
c4
!c #c 0 cc  c

c
c c&)!c 
c
   c
   cc
 ccc cc
'(c c
c

c 
!c
!c
c c
!c
c c
c
3
 c.
c#c
c  c

c
 + c"c cc

 c c  c
!cc
   c c' c"c  c c
 c  c cc 
c 

c"c c
cc c
  c
c

 c5
c*
!c
c * 
c #  c c
   c"c

ccc cc
 cc

cc

   1 !c 2!c' 
cc 


c
 
c
"cc 


c 
c c
c
          6c c.

 c
c
c
& c&)!c
c  c
c* 
c
c
c c
c
c c

  c( c
c

 c& c789cc
*
c c
c#c c
c c:c
c c
c&
!cc
 c* 
c
 c;
c

c
cc
*
c c77<c"c cc)
c:!c"c c
c

c
c
c 
c
 cc
 c c

 cc
c
~
c

c
 
c   cc
 c
c c +c #c  c
cc c1 c
c* 
!cc  cc=c c
c:c (2!c
c
 #c   cc$ !c    !c 
c  c!c
c
'c c*
!c#c  c"c   cc

% 
 c

c
c
c
~c
 c c

c#c cc 
  c( c3 c
 0
cc
c c c

c cc0c '
c"c!c
$

c"c
#
cc  c c)!c cc c
c#c
3cc


 c c+c

c~c c cc
 cc"c$ !c

$
c
c( 
c 
c 
c 
c 0c c  cc  
c

 
!c
c 0 cc   !c c

c#c cc c
  cc' c cc
c c  c:c
!cc
 
c
c
c~c
 c#c ccccc 
c$c cc 
c
c
c  
 c& cc
c    !c
c c
 c

c
c
c* 
 cc

    

~c 
  c  c
c

cc
c
c'!c
c
c
$c !c
c c    c
c)
c c'
c c c
c c
&) c> 0 cc c cc
c c&
c"c c? c~c
 c

c

c

c c
c0 
 c
 c"c   !c#c
  + c$
c
@  
c"c
c cc  '
!c

cc
  c

  c      c
c$
c
@  
!c  c
#c    c
c 
c$
c
@  
c

c
c c

@  
c;c  c#c
 c 
  c  c
cc


 c"cc"

  cc
c
&c  cc c c
c

c 
!c  c
* 
c"c
!c #c 0 cc  c 

c c

!c

cc
'* c.
c#c
c  c 
( !c   c cc$c  c c
cc c~c 
  c
c

c  '
!c
  c'  
c"c !c c c+
c c
c<c 
cc c

ccc  c c
c

 c~c cc
c c

c
( cc
cc
    cc
           6c c.

 c
c
c
&c$
c
@  
!c 
c   c c c
*! c    !c
  c cc c
 0!c
c<Ac

 5 c 
c

c
$
c
@  
c c
c  
c
c$
c
!c cc
c
c


c
 c c
 
c c
c

 c~c

  
 !c
 c
c

c

!c c
 c  
!c$ c
 c c
c0!c"c   c 0 c
c

  
c*  cc

6
c
@  
c

c
c
&c$
c
@  
cc c 
c"c
 c cc
( B
!c
  c cc
( c
cc"c cc 
( c
c:6!c #c

c cc
( c
c:C c&c$
c
@  
!c
c cc

( c  c
c c c  
c 
!cc cc
c
( c
cc c c+
c 

 c  cc 
c '
c c
 + !c 

c $c
c+
c$ c cc 
c '
cc

6
c
@  
cc
c
&c$ cc

5
 c
cc
c
c
&c$
c
@  
c  c c
c c 
 c

c


c

!c"c#cc  cc c cc
c
c c


  c c
( c!c "
cc
c cc
 c
 c6c

c#c

c


c
 !c
c  c c

c  c( 
cc

     

~c 
  c 0 c$c  c  cD 
c c 
cEFGc cc
/ c"c  c  
c c 
cEFGGc c; ( c~c
 c 0 !c
c
 
 !cc  c   c cc


c
   !c c c
c
 c"c

 !c
 
ccc c
c c c
!c"c ccc
 
c 
c cc cc+
c"cc c
 c~c
 c  c
c
 cc
c
c cc  c  !c c

c#c
c cc
 ('

c
c
c#c"
c 
c  !c c&
c
!cc"
(c
c
c
c$ c
 
cc

c c c! 
 cc

cc

   !c
 
c c"c

+
c c c
           6c c.

 c
c
c
~c  c cc
 
c
c( 
c
 c"c

  
!c#c

 c  cc' c%c
 c'
c
 c c
c c 
  cc)
!c
c c
c c
c

 '
c#c
 cc cc
c
~c
 c 0 c3c
c
c c c

c cc0!c
cc


c#cc 
 !c
c   c 
c    c%c
c#( cc"c
  !c
c c c    c c:c
 
c 
( 
c
c
(
!c
c c9c"c7c$

c c c 
cc
c

/ 
 c

c
c
c

    

& c7A8cc
*
c c
c c 
  c c/  $c
cc

c c
* 
c
 
c
c c
 c 

 c c 
c
1 #cc
 c  c cc

 !c

c c

c c c
c
*2!cc$
c


c&c
 !c
  c cc

c "# c c 
c cc"c c
$
!c $c c c

!c"c
cc c 
  c
 0 c1 #cc  c
c cc
2!c
c )
c

  
c#c  cc'
c"c   cc
c
4 cc ccc c$
c


ccccc c
!c

c
c#c c cc
c
cc cc
$
c%c
 cc
c$c
 !c  
c 
c
c c c
c c
c0c"c
c

c c 

  cc

6
c


c 6
c$ 
c
c
c
&c$
c


c cc c

c"c 0 c c c~c
'
  c c 
   cc"c' !c$ c c
c* 
!c
c
 c !c

cc '*c c5( 
!c  c c c+
c c
c
c c60 c1! $  2!c  c 
ccc
 c
c
'c ' c*
c c
  c
c 
 cc
c
c
c
c
c
/c c' 
c c 
c c

  c
c '*c c5( 
c
 c
c 

c c
   c
c c c::c cc
c c
H 
c14%62 c~cc c

c

cc c '  c
 'c"c 
 c cc
+
 cc
c
c
c
&c$
c


c cc c

c"c 0 c c c~c
'
  c c 
   cc"c' !c$ c c
c* 
!c
c
 c !c

cc '*c c5( 
!c  c c c+
c c
c
c c60 c1! $  2!c  c 
ccc
 c
c
'c ' c*
c c
  c
c 
 cc
c
c
~c 
c

c c$
c


c 0 cc   c cc

c)
 c. c77c  c
cc'
c 

c c
   c

c$
c


!c#c  c
 
cc  cc
 c c


c c+
c cI  c"c6 ( c~c 
c     c

c

c c
c "#   cc
c
c
~c 
  c#c
cc$
c


c cc 0 cc
 c
c c !c $c cc
 c.c 
!c

  cc 

cc c#cc
c
cc c  
c c
$*
c 
#
!c#c'
cc c/ 
!c/ 
 !c c79!c"c#c
  c c
c(c c6 cJ  
@!cc  cc c 
  c
c
c$*
c
c$
c


c c cc 
c#c
  ( cc
  
c& c77A!c 0 cc 
c
  c
c$
c


c

*
cccc'
c  
c c
c
c c/ 
  cc

M   

~c 
  c
c  c  c
 c
c 
 c
1c' B+ 2c c ccc' ' c cc  c~c$c

 c cc

 c cc
 
ccc 
  c~ !c

 c
cM      cc

D 
  c~ c

c
c
~c 
  c
c 
  !c"c $c  cc

c



c cc
   !cc  cc
 c%c  c 

c
 cc c

!c c 
c 0 
ccc cc
1
  c
c 
 2!c"c
( c 
c 0 c c

 +c c
cc
   c%
cc cc
!c
c

c#c
cc " c c
c  
c c
 
c

Má   

~cK6;c c 
c   c1:2c c
c  
c
cc

 c c

!cD cC

  !c#cc  c 
c


c"c c
c c cc  c  c cG   cc
c
~c

(cc     c c

cc c 
c c6c

c
!c cc4 '  c c>
@
cc

c
c
M 
M


c c'c cccc


( cc5 c/
c6
c c7 8c cc
c
c 

 c
c c
 c6c 
 c8cc c  c
c 
cc c
ccc c c cc
c

 
c  cc9
9cc9 

 c
c cc9cc
 
c cccc c cc


c  ccc
c

c
:ccc&c c
cc  c 
cc' cc
c
c
c
c
cc
c c 
 c c
 
 cc

ccc c
c  cc
c c cc
c  
c c,c ccc  c


 ccc
cc(c   
c c*
c
c 
c 
c

ccc, 
cc  c 
c

 cccc c  c cc  cc%
c cc
.


cc
cc   ccc ccc 

 cc 
 c
ccc c c cc cc  cc cc
c &cc  c
ccc ccc c

cc

 c/cc  c
c 
ccc c

c c
 c cc 
ccc

c  c cc
cc 
c cc c c c
c cc  c
+

 c  c

 
c 
c  c
c c c!
 
cc

 c  cc%
c c/ ccc
c 
cc
  c  c

ccc  c c,
c4cc cc
 cc   
c c c'cc
c
 c cc
c
c

c
 c 
cc

 c c

 c 

ccc c
 c%
 c
c
c cc c c


 
c
6 
8c cccc cc! c5
c ccc/
 cc
c
ccc
  cc'cccc
c
ccc c
cc
c
 cc
ccc c ccc c
c 
c6c cc 
 cc
8cc 
 ccc;c
 c c c c 
 cc cc  cc<<=c cc
   
c
cc
c
c
c 
c cc
ccc'c c ccccc

cc 
c 

c"
cc 
cccc cc

cc cc cc


 cc 
cccc
 'cccc 
cc
 cc c

  ccc c c



c 
 ccc c cc

 ccc 
 cc cc  cc
ccc
 
 c cc
c>c cc   
cc
  c
cc

 ccc 
 c c 

 cc c6 c13c cc
 ?c(8c
c 'c c cc 
 c c  
c 
 c
c
c c 
 c 
c , cc
 cc 
cc

c c c
 
ccc
c c cc c c
 
c c
 c
 
 

 
:8

B ' c

 
 

 
:8

B ' c

c
c

{c P
{c Ai j
{c P í
{c A  
{c  l i
{c ÿ
{c i
{c  
cc
cc

M . i Ál  . ii I .  i  Jim Mí

lim  li i 
il  010.

 i l l   l  mii   i  lim ml


. ii i   l i i ml,  lm i l
mjill,  , lmj , ii ,  ,  l     ml 
l  i  i  i    mi im.

ii i  l  ii i  mi l m   i l    


 l  l i  i l l ,  m i ll m   m   j . E 
m    m      ml   i l m l Gl  
ji   ÿi i, í m       J ,   li   l
.
   líi     i   i l i  i
i i .

I IGÍÿ

 i l l  m    l il  m i. S    
 i   i  m     il i l.
 ml  lim     l   ll  i i  ii , 
 ml    ii     il   limi  . E   i  
 i    l ml ,   i  i l, l  i í
l    l m , l  ll     l   lim i .
Bajo ciertas condiciones ambientales (aumento de la luminosidad, grado de
salinidad, falta de agitación de las aguas, temperatura elevada, gran cantidad de
nutrientes) se produce un crecimiento exponencial de las poblaciones de
dinoflagelados que los convierte en un problema sanitario. El agua del mar
habitualmente presenta un cambio de coloración, debido a pigmentos que contienen
estas algas que se hacen visibles al proliferar, lo que conocemos como marea roja.
Dado que los distintos mariscos metabolizan y acumulan las toxinas de forma
diferente, la toxicidad también varía mucho entre especies situadas en el mismo
entorno y afectadas por la misma proliferación de dinoflagelados. Los moluscos
bivalvos son filtradores lentos, por tanto almacenan mayor cantidad de sustancias
dañinas durante días o incluso meses.

MECANISMO DE TRANSMISIÓN

La toxina llega al hombre a través de la cadena alimentaria produciendo un cuadro


clínico que varía en función del tipo de toxina y que será tanto o más grave según la
cantidad de marisco afecto que se haya ingerido.

PRESENTACIÓN CLÍNICA

Se conocen diversos patrones de intoxicación asociados al tipo de toxina implicada.


Dentro de las intoxicaciones más frecuentes se encuentran:

.Intoxicación paralítica por moluscos:

La toxina responsable es la saxitoxina que actúa inhibiendo la transmisión


neuromuscular mediante el bloqueo selectivo de los canales de sodio en la
membrana celular. Esta toxina actúa con mucha rapidez y los síntomas aparecen
generalmente entre 3 -6 minutos después de haber ingerido el marisco tóxico.
El cuadro clínico cursa con parestesias periorales e intraorales inicialmente en
labios, lengua y encías en particular, que se extienden hacia la cara, cuello y dedos
de manos y pies. En esta fase puede acompañarse de cefalea y síntomas
gastrointestinales como náuseas, vómitos o diarrea. Posteriormente las parestesias
progresan a brazos y piernas experimentando además rigidez muscular y debilidad
generalizada, sensación de flotar en el aire, disartria, ataxia, incoordinación motora
y/o dismetría.
Los casos más graves, asociados a ingestión de grandes dosis de toxina, se
manifiestan con parálisis muscular, ataxia severa, disfagia, disfonía, diplopía,
alteraciones del estado mental e insuficiencia respiratoria por parálisis
diafragmática que es la responsable de la muerte dentro de las primeras 2 horas
tras el envenenamiento.
La tasa de letalidad es del 6% y es particularmente alta en los niños. El pronóstico
es favorable cuando se sobrevive las primeras 24 horas.
2.Intoxicación diarreica por moluscos:

Está ocasionado por la ingesta de marisco contaminados con ácido okadaico que es
una enterotoxina que actúa alterando la secreción de sodio por los enterocitos. El
periodo de incubación es de 3 minutos a horas tras la ingesta.
El cuadro clínico consiste en náuseas, vómitos, dolor abdominal y diarrea profusa
que puede causar deshidratación. No suele cursar con fiebre. La recuperación es
espontánea y se produce en 2 ó 3 días.
La toxina puede transmitirse por la leche materna, pudiendo llegar a ocasionar
deshidratación del lactante a causa de las diarreas originadas.

3. 3.Intoxicación amnésica por moluscos:

Es una forma de intoxicación por mariscos causada por el ácido


domótico (generado por diatomeas del tipo À   
.) que actúa como
un potente agonista del glutamato interrumpiendo su actividad como
neurotransmisor en el SNC.
Produce un cuadro de náuseas, vómitos y diarrea en un tiempo medio de 5,5 h.
Pasadas 24 horas del consumo de mariscos aparecen síntomas neurológicos como
cefalea intensa, visión borrosa, excitación, desorientación, pérdida del equilibrio,
disminución de la capacidad de concent ración y amnesia a corto plazo.
Otros síntomas que pueden manifestarse son calambres abdominales, hipo,
arritmias, hipotensión, convulsiones, oftalmoplejía, dilatación pupilar, piloerección,
hemiparesia, mutismo, muecas y labilidad emocional
Especialmente en edad avanzada pueden evolucionar a confusión, coma y muerte.
La letalidad de este cuadro es del 2%. Aarios meses después de la intoxicación
primaria, las víctimas siguen mostrando déficit crónico de memoria residual y de
neuropatía motora o axonopatía.

4.Intoxicación neurotóxica por mariscos:

Es atribuido a la brevetoxina originadas por un tipo de dinoflagelado


llamado-   breve.
Los síntomas suelen aparecer durante las 3 primeras horas siguientes al consumo y
se presenta como un episodio de gastroenteritis acompañada de síntomas
neurológicos leves tales como parestesias, disestesias paradójicas, mialgias, ataxia
y vértigo, semejante a una intoxicación paralítica por mariscos.
El cuadro es más banal por lo que no evoluciona a parálisis y se autolimita en 48
horas.
La inhalación de la toxina a través de la espuma del mar puede causar rinorrea o
broncoconstricción.

DIA NÓSTICO
El diagnóstico es clínico y se realiza al reconocer una entidad clínica compatible tras
una historia reciente (inferior a 24 horas) de consumo de mariscos o pescados.
La confirmación diagnóstica se puede realizar mediante un análisis toxicológico del
alimento.

TRATAMIENTO

El tratamiento es sintomático y de soporte. No se conocen antídotos.


Si la víctima acude durante las primeras horas tras la ingesta se debe realizar un
lavado gástrico con 2 L de una solución de bicarbonato sódico al 2%. Esta
intervención se basa en la idea de que la acidez gástrica puede aumentar la potencia
de las toxinas. Posteriormente se recomienda administrar carbón activado (5 - g)
debido a que estas sustancias tóxicas se unen al carbón.
La inducción del vómito no es recomendable por la rapidez en la aparición de
incompetencia respiratoria.
Los casos severos de intoxicación paralítica con insuficiencia respiratoria requieren
soporte ventilatorio.
Pacientes con cuadros clínicos compatibles con intoxicación por mariscos deben
permanecer en observación hospitalaria, al menos 24 horas, debido a la rápida
instauración de signos de gravedad durante las primeras horas.

PREAENCIÓN

La intoxicación por mariscos puede prevenirse evitando el consumo de moluscos


bivalvos potencialmente contaminados, especialmente en las zonas donde hay o ha
habido recientemente "mareas rojas".
Está toxinas son solubles en agua y termoestables así que no son destruidas por la
cocción ni procesado industrial.
Para prevenir brotes de intoxicación, periódicamente se recogen y analizan
muestras de moluscos en las zonas de cría. Cuando los niveles de toxinas
sobrepasan los permitidos, estas zonas entran en cuarentena y se prohíbe la venta,
sin esperar a la discoloración del agua. La vigilancia epidemiológica se fundamenta
en detectar los niveles de toxina en mariscos. Actualmente, los programas
preventivos se centran en evitar el consumo de marisco y no se dirigen hacia la
eliminación del dinoflagelado productor de toxinas.

cc

Intoxicación por dinoflagelados.


c

Mii i mi l  PSP   l i ll i ii   l  00 . i  ...
c

c
Mii i mi l  MSP i i ll i ii   l  00 .  i  
c
c
Mii i mi l  ÿSP  mi ll i ii   l  00 .  i ..
c

c
Mii i mi l 
SP i ll i ii   l  00 . i ..
c
c
 j i  ii m i l    m      im
il i       m i  l i l   i  
i m  l     l l l l. E m  ll m  m  j  m  
WHI.
c
c
 m í  l  ii i  m i     li ,    
  ii i    ÿl    I l  .  m í    ii i
     l m    m   WHI.
c
c
 m i        i l  lim  il    l m  
l  l mi   i l  i   il  m i, ili l i.
m i  l i il i  l  i,    i    
li  l ji      l  ll  i i  m   WHI.
c
c
Mi l l  l  ÿ     S ii m   WHI.
c
c
Mi l l  l  M
   i   i m   WHI.
c
c

Mi l l   À   
     i mi
  m   WHI.
c
c
!
Mi l l  ö
   i "#m   WHI.
c
c
 ii i    l i i  i l m   i   ji i 
ii    l   m i  $ ii    ll  l m     l  
lim i $%m   WHI.
c

c
c

~ cmarea rojacc c c


 
cc
 c   c   cc
c
 c c c
c   c
c 
c cc  c
cc
c   c
 c c cc  c
c 
c cc c
 c
 c
c
  cc  c
 c  c
ccc cc
 c
c 
c


 
c  cc
  c

~ c  c 
cc c

  c  c  cc c c

c  c  c 
 c  c
c c  
c cc c c c
 cc c  cc  c
 

c
 c  c  c
  cMytilus galliprovincialisc cMytilus edulisc c  cVenerupisc c c 
cOstrea
gigansc c c
cPecten maximusc

~ c
 cc  c c
 c 
 cc c  c !c c  c  c
c  c
" c#c c  c 
 c

~ c$
 c%  ccc  c 
c

"  c
cc  cc c 
cc

 c
  c  c c  c&  c
 c  c  cc

cc  c 
 cc
  c   c  c
   c ccc  c  c
 c
 c  c c' 'c   c

c  cc
c c  c c cc c  c c cc  c c
"c c c c  c c
cc
c
 c 
 c
c c c   c
 c c c
c c
c
" c(c )ccc
"c c c
 c
'$
 c%  c
c

Marea Roja c

Por Lic. Silvina Laura &utiérrez


chivi@ciudad.com.ar c
c

‘ c@ c
ccc*c  c'
 c
 'c c')   'c c
 c) c)  + 
c#c
)  +
c c c
c c  c
 c
c c
c 
c  cc
 
c
  c   c
c c c c
 c c c(   c
c c c   cc
 c#c,
 #cc c- 
   c

-
cc 

c
ccc(
  c  c  cc c
c
  cc
c  cc c  c
c c
  cc
 c
cc  c c  ccc
" ccc
c
 cc c  cc c  c'
 'c#cc  c  c c c!c
c
ccc-c.
c 
cc
c
ccc-c/

c 
 c#c cc

 c c c  cc#c 
 c  cc
   c

ccc*c
cc
c c
c
 c#c 
 c
 
c c c 
!c
c
ccc-c   cc
c
ccc-c   c c  c  c
ccc-c(
 c

#

 c
ccc~ c)   c c
c   0  c
c  cc
  c   cc
 c
 c
 c cc#c 
c
c  c   cc  c)  
 c



c # c c) 
cc c

 c
 c c
c

ccc~ c
  cc  c
 c c  c
 c  c c   c

ccc/  ccc#c  c


c c  !c
c
cccc1   c c

 cc c
 c

c
 

 c
ccc2c  c
c  cc  cc c  c   c

ccc3
c cc   c c) c cc(   c
c
  c   c c  c
 c c  cc cc   c
c
 c c #
cc !c
c
ccc-c, c
cc c 
c  
 c
 cc  c c~ c
 c

 cc c(   c c
  c

 c cc c  c)  cc c
 
c  c c
cc
 c cc 4 
c
ccc-c5
c c  c #
c c c  c   c 
cc c c

 c)  
 cc

c  c  c  c c  cc  c
c  
c c  cc

cc c c  c/  c
cc  cc
c c
(   c c c  cc  
c
c26c#c76c 
cc  c
c c  c
  cc
 c
 c c c  cc(   c
c~ c  cc
c
c c
 c c c
 c  c  c#c  cc c
)  
 c cc  cc

ccc~ c
 cc c  c ccc  c 
c c  cc 
cc   c

c 
cc c  c c c
 c c 
cc 
 c 

cc
c
 c
cccc
c c c  c  c c   c !c/)  c$ c8#
c  c

#  c#c9  c 
c*cc c c  c  c c cc#c
 c cc


cc 
c  c  c

"
   c cc
 

c
ccc~ c  c
c' c
" cc  'c  c
 c
c c
 c
 c c
c c 
 c c c c#cc   c
c c c  cc    c
c 
c c  c  c#ccc"  c
c c(   c

ccc~ c  cc c  c c' c


" cc  'c " c  c c
c c c cc c c)
c ccc#c  c c~ c  c

 c
 c

:c c cc cc
c c   c
 c

ccc c
 cc  c c
c    c  !c c 
 c c
c


  c c  c cc c cc  !c

ccc c~8!c* cc)


 c#c 
 c 
 cccc


 c c
c#c c;
 cc c  cc c c/  c
 c#c
  c

cccc$5(%(!c 
 cc c
 cc c)
 c c
" c#c

 c%"c
cc
 cc c
c(  c
c#c cc

cc c 
c~
c  c
 

 c1 
 c

cccc.%8!c3
c
c
c   c
 

 c* cc )  c#c
c
~ c
c 
c
c   c
cc c

c2c)
c*cc 
c 

cc
  c
 c c cc  c  c
 c
c c
 c
  cc
 
cc
 c

# 
 c
ccc c cc  c cc c cc(   c  cc c
 c
 c#c 
c
 c c
c cc  cc   c

ccc c  cc66cc c cc c


 c#cc c c 
c c cc
c  c)  c c ) c(#cc 
cc  c   c#c 
c  c c
 c
 c c  cc  ) c  cc 
c cc  c c c
  c#cc  cc
 c c 
  cc c  c cc c#c
 
c

ccc c
  c  c
   cc
 
c c c c c 
cc  c
  c c c
c 
c 
c  c~ c
 
c
  cc  c  cc

 c< cc 

 c c c  ) cc c#cc 
 c
  c c c

! 
c
ccc*cc cc 
c
 cc
c ccc  c<5c  c c c  c
 
cc   c3
c*=c  c c c  c#c
 cc
:c
c c  c c

c c  c)  cc) # c   c c c>6c cc c
cc c

 c
 c

+
)c
ccc-comeotermo:  cc c

cc 

c

c  c
c
 cc c 

c  c c  c c   c  cc
' 
c 'c!c  
c c

ccc-cPoiquilotermos:  c# c 



c

cc
  c#c  c c c c
c c  c c   c  cc' 
c
 'c!c c
  c

½

 c
ccc-c&~/;ccIntroducción al fitoplancton marino c c$  c
c?7@c

ccc-c/%%15cAc#c 
cLos fenómenos de marea roja y toxicidad de moluscos bivalvos
en el mar Argentinoc=<=(3!c>??c$
c c3  c?@c

ccc-c 'uía de vigilancia de epidemiología, prevención, diagnóstico y tratamiento de la


intoxicación paralizante por moluscos IPM (Marea roja)c$
 cc* c#cc*  c
c c< c
 c?@7c

   B



 

' 9 ' 9 c

    

c
6 Publicado en Revista Creces, Septiembre 2002 )c

En (972 se reporto el primer evento de intoxicación atribuida a marea roja en chile. Desde entonces cada
cierto tiempo se producen diversos casos de intoxicación por consumo de mariscos filtradores, tales
como almejas, choritos, machas o cholgas contaminados con marea roja, la cual esta compuesta por
diversos microorganismos productores de sustancias toxicas que a la final son las responsables de los
cuadros clínicos.c

$) cc c 
c c
 c'
 c
 'c c   c c cc
c
 cc


c c
cc

  c cc
 cc c c c
 cc   c
 c
 c  cc c  c c

c

c  c c 
 c c  c 

cc c
cc/) c c c
c c
c  cc
 c

c   c
c
~ c
 cccc  cc cc) c 
c c cc cc c  c  c'
c
B 
'c c'
c'c' c
'cc9
 c#c'  c
 'cc=  cc c 
  c c" c
c
c
" c cc c
cc c  c  c'  'cc3
c c' c
 'cc8" cc/) c
c c  c c')
)'c c'
'c
c
 c
ccc  c 
c c  c
cc
 c#c 
 c  cc c 
cc

 c

  cc  c# cc c c cc

c  c#cc
 c
c c
 c  c c   c   c   ccc  ccc
c c
 
cc  c ccc c   c
 c
c c   c c c"  c# cc c
) #c 
cc
c c 

cc
 c  c c cc c  c   c#c
 c
 c 
c   c c
c  c c 
c c
 c

 c
 c  cc
c   c

cc  c  c

 c#c  c)

  c
c
*c
 c#c
  c

cc
c
c  c  c  c  cc c 

c c
 ccc c  c  cc c 
cc
c

c
c  c
 c
 c#c 
c

   c
c c c   cc 
c c
 cc c


  c*cc
 c   c  c
 c
c c' 'c 

c
 cc c
 
c c 

c c  cc   c c  c*c
 c c) #cc 
cc c
c

c cc c  c 

cc c
c 
cc/) c
c c c c 
c
 
c
 
cc  c  c
 c  c  c9<c# cc  c c #
c
cc c
' 'c c
c  c
c c; 
c c  c
c
~ c

c  c
 cc c
c c 

cc c&  c c
 

c c
 c
c c  c c< c c  cc  c c
cc c#c 
  cc

c c  c
1 c c
 c c c 
c c c "
c  c$
c%  c c c  cc
 c

"  c

c c  c
 cc c  c
c
c/) c c

c

c c
  c
c3  cc@27cc

c c
c c  cc c
  cc8  cc@>Cc(
Bc
cc)) c cc/  c#c8
 c  c
  cc c 
c c  cc c
  c c'
  cc 0 c
  ccc  cc
  c c
 'c
c
c
‘Por qué nos intoxicamos?c
c
~ c
 c  cc  c  
 c  c#c
 c c  c
 c
cc
 c
cc c c c
c c   c
c cc c  cc
c c
  ccc c c c cc c  cc c c c
c
 cc
c
c c  c c
cc cc 
c c  c
c c c c c c
 c    c
c
~ c
 c  c
 c
c c   c c #c c8 c3
" cc c$
 c
83$c#c c8 c(

 cc c$


 c8($c c

cc c c  c#cc
 c
c c
   c  
c  c*c  cc 
c  c c c cc 
c cc
 c c c
 
cc c
 cc  c c   c
  c
 c c
c


 cc  c c c
c
cc
c

 

 c
c
 c8($c c c 
  c
c
 c  c#cc
 c
c c   c( )#c  c~ c
  c c
 c c8($cc c c5D   cc  c) c c c
 c    cc c
  c c ccc
cc c  cc  c)  c c c c
  cc
c
 
c

 c
c
* c c cc???ccc  cc
c c c8 c cc c$
 c8$c
c c
 c) c c c  cc c 

c
c
~ c  cc c   c c c  c c; 
c cc c c
 c cc

 c
c

 cc) c

  c c
cc  c#c
 cc
c
 cc8$cc)) cc

 c 
c c cc
  c c  c c c
c c  cc
c c  c cc c

c c
cc c
 cc c  c
c
*c
 cc) c cc c
c c   c
c  c c

cc c
cc
 c c cc   cc c c c
c c~ c
  c c c c cc c
  c c@6c  c 
c 

c
  c c

cc c   c c c
 
 c c c  c c   c c

c 
 cc
 c c  c c
 c c83$c
c
(cc  cc
  cc c c 
 c c
   cc
  c  cc
c c


cc c  c#cc c c
 c c
 c c   cc c   c
c
 c) " c) c c


 c
c c(
cA c/
  cc c9 c/ c
c c8 ccc
 cc c
 c 
c c cc
c c c(
c/
  c) c  c 
c 
 c


cc  c c c c c83$cc cc c
) c c c c   c
*c c cc  cc c c c 
 c
 
c c

cc c  c c
c c
 c
    c 
 cc c 
c  c
c c83$c  c
c c8($c*c
 c
   c ccc
c c 
 c#c
c c c c 
 c  c c
   cc c
   c# cc cc  cc c  c c
 c c   cc c   c
c
 c  c
  c c  
c c  c#c
cc c c cc cc c
  cc

c c  cccc c   c#c c 
ccc   c
c 

c c  cc c  c c c   cc 


 c c   c c  " cc c

 c#c c
c c  c  c 
c c c
c
 c c
 c  c "  c
c ccc c c
cc cc 
c cc
c c

c c
 c c c cc c
 " c c
c  c~ c
cc
c  c
c c
c
 c
c c c c cc
c   c*  c c c c c
  cc c
 c
c c ccc c

  c
 "
c
c 
c c
 c~   c)  c c  c c c  cc
c) c c    c
c c
  cc c c  c  
 c c c
 c c

c
c
3
c 
c
c 
cc1  c 
ccc
 " c  cc c
 c) c


 cc
 c
c  
c c  c    c c
c c  c cc) c
  c c c
 c~ c 
cc c9 c/ c
c c c c cc  c
c   cc c
 c 
cc c cc c
 c c
 c  ccc c  c 
c
 c  c
c
$
c 
 cc c c  c
 cc
 c c c
c c
   cc
c 
 c  cc c  cc c
 cc
c 
c   cc c
 cc
 cc 
c 
c c; 
c#c cc c  c
c
c
c
Dr. Alvaro Sandoval Espinozac
c
$ c8

 c

      =:=:L=:=:97< <:7c

Marea roja: Un fenómeno para investigar


RAZONES CIENTÍFICAS i  

  c

3
c~"cE 
c( c8 c
La marea rojac
3

 cc c
cc 0 cc 
c*c

 c
c
 c

c c  cF" cc
 c 
c   c  cG
 c
 Hc cc 
 c c 
cc  c
 c c 
 c
c c
c)  c#c) c c
c c  cc c"  c cc
c
~ c  c) c   c c   c  c
 cc
 c  c9$<c c
G)
  c  c Hcc ccc) c   cc   c cc
c
 c c9$<c
c 

c 
c
cc  cc
 cc
c 
 c c
c
c 
c
c
  cc c c
   c
c 
cccc3
 c% cc) c

  c cc
 c
 c cc) c   c  c
  c    c c c c~ c 
cc c c 
 c   c
c   c
 cc c= c 
c c c c c    c c cc
 c
 c
Cómo, cuándo y dóndec
~ c 
cE c(
c  c
 c 
 c c(
  cc/ c$
 cc c
,
 cc3
 c% cc$ # I"c cc c9$<c c   cc
 c


  c  " 
c#c   cc c 
c c
c
c c c 
c c
   c< c  c 
c cc
 c  c c   c c   
 c#c c

  c c   
 c c c 
c c
  c c c  cc

c c
 c   c c  c~ c
c 
c c cc
 c
c#cc
c  cc  cc c  cc c   cc  c
  c#c
   c
c

c c
c
 c c  cc c  c
 c 
 c
3
cc 

c c
 c(
c ccc
 cccc c  c  c
 c#c  c 
 c
c c
 c#c c
   cc c c   c


c c c c c
c 
  c
c cc c c cGc c
  c
 cc)

 c   cc 
 c c  cc c
 c
c c 
Hc c c  c
c3
 c% c c c c  c cc
  c c  c c  cc
   cc
c  c  c 

cc~ c3

c
c< c  c c 
 c
c c  c/) c c= c c c
 c
 c  c c  c#c c
c  c  ccc
 c c cc
c c cc 0 c
Consecuencias de la marea roja para la salud, el medio ambiente y la economíac
(
)c/0 c   c 
c c(
  cc/ c$
 cc c,
 cc3
 c
% cc$ # I"c# c
  c  c c
    c c   c  c  c
c c
c/ ) c #D
D cccc  cc c
 c
 c 

 c  c
  c
c c c c
c)  c
c c c c#c
c c   cc c
c)  c
c
 c
 c c
 
c
c cc  c c
  c
c cc c  c c


c c#c
 c  c 
c  c
c 
c#c c c
c)  c c


cc c cc  c  c
c c c  c
 c

 c
 c
#c  c c  c

c c  cc c
   c#cc c 
cJ c  c  c

 c c
 c c#c) c c
 c
c"  c
 cc 
ccc c 
cc
    c
cc   c c c c
 c
 c
3
c 
c
c c
 c
 c cc  c  c 
c c c cc c  c
) c
 c  !c "  cc c c 
cc)  c#cc

c

  c  cc   c

cc c  c c  c
  c  cc c#cc

  c  

c c  c c  c#c
cc c#cc  
c
 c c  c
 
c c c c cc
c
 
 c 
c c
 c
 c c  
c#c
c

 c
El incrementoc
(
c c  c  c c cc9$<c 
c  cc  c 
c


c c c~ c 
c(
c#c/0 c

cc) c ccc  c c
  c 
c  c 
 c
c c c
 
c c!c c  c
  cc 
cc c c
   c 
cc c 
c   c c  cc c
  c  cc
c c 
cc c c
cc
 c#c

c#c c


cc cc c  cc 
cc c
 c
3
c 
c
c c) c  c
 c#c 
 cc c c  c
  cc c
 c c


 c
c c

 c)  c 
c c
c 
#c c 

c c  cc

cc c  c 
ccc cc
cc c  c  c
" c1 c
c) c
cc c  
c

cc c ) c

 c   c c  c


c
c3
cc c
 cc
" c 
c c
 c cc  c cc cc
"c
  c c 
 cc  c  c
c 
c
  cc c c   cc
c c

"cc c
" c
  cc
 cc c9$<c
 c  c 
c0
cccc #
c
c  c
c c c
  c 

c c c

cc
c c   cc
 cc   c c

 cccc c c
c

 
* +
B    B
*B B

BB ' c

"c  c & c c


 cc
!c cccc c
)c>ccc cc  ccc cc c
    
) *+,-) ./ 0) 0) /.+1 2 3 ., 4) *+,*,+ 5,6/6 ,75450/0 2
8
49:6, 
/+) )6 0) ;4/9)4, 2 
<
5)6)6 */+)0
)4:4/+ ;,+ 
/0/ *,+ )4:4, /   ,
5  
*,45 / /+50, 0) 4/ *4/6./
7)+0) 2 
=/   0) )4:4,/ ;,+/6 4, >:) ) ,6, ) ,, .) /? 4/ :/4 *:)0)
*4/ / ., /+
05;)+)6.)  ;,+/ - / 7) ) ,6 0) ;,+/ )*) :4/+ 2
@,6 *+5,+05/4)6.) ,+9/65, /+56, - /49:6, 0:4 )/ :5 ,4/ 2

4: A/ )*) 5) ,6 B5,4: )6) )6.) 2

8 C
A,+/ , ,

8
 )*) 5) ,6 A).)+D.+,;/? ,B.5)6)6 : /45)6., / .+/7E 0) 4/ 569).5D6 0)
49:6/

,.+/ E4:4/? , */+.F :4/ 0) /.)+5/ ,+9165 /2


ÿ 
 

    




    
  
     

    
    

ÿ   
   2      
 
    

 
 

 
          
  

    
     
  
   !!!!
   

 

"  #
 
     

  
   
   

     ?  

     $

 %      





        
 

  
8
 ,.+/ )*) 5) 0) 056,;4/9)4/0,? )6.+) )44/ 4/ 0)4
49:6/

9E6)+, - c GHGIcJIc c cc ccc  c c c



 Kc cL Mc cc c 
cccc c   cc c
  c  c cN  Kc  c c  c  Kc%c c
 cO  cc  c  c c   ccc  c
    c6c  8c cc cc cc c  cc c
cc
c
 ccc   c cc c    Pc   c
c   cc c  ccccc cccccc
  6 8cc
c
c  c c  c  c c    c)ccc c   c
 c c c  cc cc   cc c  c ccc c

c  c c cc c c   c c  cc
c c c  c ccc c  c c  cc c cc
 c c   c cccc c c   cc c
   cc c   cc cc cc c  cc
c
c  cccc
 
B
 


   :8B.

B 
c

Microbiología Ambiental - Ejemplos

I. Biorremediación:c
c
~ c   c c c 

 c  c    c c c 


 c c  c #c    c

  c ~ c   c c c c  
 c
c G 
Hc c c    c
 c c
 
c c) c 
 cc c   c 
 c
c
 
cc

  cc   c)  cc 
  cc
 c cc
  c
c~ c
 
cc
 c 
c#c
cc #  c
c c  c  c c c

c c  c "   
 c   c  c 
c c 
  c 
c 

c
c c
c c c   cc c  c c

 c   c"c c#c
  c / c  c  c c c
 c 
c  c  c c  c c  
c

 c c c


  c # c c c 
  c c c  c c 
c c 
 c
  c c 
 c 0 c c
c c c    c c  c  c c 
c c

 c  c c  c   cc

  cc c c

c  cc
cc
II. Microbiología Marina c
c
/ c  c  c c  
 c 
 c c  c 

c  c   c c
 c c
c   c  c
c c  c c c 
 c 3
c  c c  
 c c
c c#c  c 

c cc  c
 c cc" c  c
 c
 c
 c   c c    " 
c  c c   c  

c  c
  c c  
 c 
  c  c    c c 
c c    c  
 c c  c c
 c 
c    )  
c 1 c ) c  c  c 
c c  
 c 
 c
 c    c  c
 c c  c 
c  
 c #c

   c $) c c  c    c  c "  c
c 

  c

c c
c c cÿctinomycetesc)  c


c c76Kcc c  c
c c cc
 cc c 
 c 
cc 
c ccÿctinomycetesc    c
   c c
c~ c
 c
  c) c 
 cc c  cc c
c
 c 
 c c 
 c  c c c c ) #c c   c
c  c    c
 
 cc
cc
Q
III.cFlorecimientos Algales Nocivos por Dinof lagelados: MAREA RO A c
c
$
 c
 c c c  c  
c
 c
c  c 
 c 
 c c c


  c 
 c 
 c #c c c  c
c c 
c c   c
   c c c 
c  c  c c  c  c c   c c  c c 
 c
c   c c c 
c  c  c  
  c   c   
c c c

c  c  c c 
c    c
c  c 
 c 
 c c 
 c c  c
 c  c
c
~ c  c    c   c G
 c
 Hc  c 
c  c
 c 3
c c   c c 
c
 
c9
 cc  c<  c c9<c;
  c  c& c c;&cc 
c
c c   c 
 c
c c  c )  c  c
 c  c  c
   c c c
 c c c  c 
cc) c
  c
 c
3
c 
c
c c 
  c c  c  c c 
 c  c
  c   c
* c  c L6c  c  c   c c c   c  

c c c Lc  c
c   c
 c
c c
c)  c#c 
c c


ccL6c c c   ccc  c 

c c cL666c
c  c
 c
c c
c)  c#c 
c c
c c  cc/) cc) c 
 c c
c #
 cc c cc   c#c
   c 
 c c 
c
c  c  c  # c c  c  c c
c  c

"c c c /) c c



 c 
 c c  
 c c   c  c

  cc  c  c
c c 
 c
 c ccc c c# cc
c  c c   c  c #c   c c c 
 c )  c 
c c  c  
 c
c

c
 c c c 
c 
c c
 c
cc
c

c
c

Marea roja mata a pelícanos y peces en Tamaulipas c


3
c/ cc  
c
c
 c
c


c c  c c c # c1
c
 c c
 ccc cc  c c c c
c c
 ccc
 c
c
c
c

Comenta la
c
c

nota c

c
c

ROBERTO AGUILAR GRIMALDO / CORRESPONSALc


EL UNIVERSALc
CIUDAD VICTORIA, TAM. VIERNES 13 DE NOVIEMBRE DE
2009 c
0<)00c

$
ccc c # c1
c c
c
  cc  
c 
c)  c
c#c    c
 c
c c$
 c
%  c c*

 cc c  
cc c


cc  cc c c

c 
 c
c c
cc ALERTAcccc c
 c c 
cc c # c1
cc
c  c#c cc
 c 

c c
 c#c  c9  !c% 
 c
  c c 
c     c 
c.
  cc

c
c
c
c

c c
 c c 
cc c # c1
cc cc c



c c
 c#c  cc ImprimircMc EnvíarcMc


0 c cc

c  ccc 
cc c
c c c c c c

Compartir c

cc
c

 cc c
  c#c
c
c

c
c

c
 c
c
c

 c

cc  c#c(

c c
 
 c* c
c  cc1   c#c
*  cc  
c.

 c9  c c

8

" R8:22
1 
c  
cc c
cc c
c

 ccc c c
 cc c
c c
$
 c%  c  cC66c   cc # c c8

"c#c
1   c S3:55
c

~c.
 c/
"c 
cc3
c
c3
c/ cc  
c cc c c
c
 
 c 
 cc c
cc8

"c T3:53 c

c

c
 cc


c c  c c
c c # c c c
 ccc cc c c
  c c c c *c  " c
c  cc
U U
8

" 9: 2
c

( cc
c
c c
 cc c
cc
c c VV

c
 c c c
c c

/ 

c 
c c  c 2 9- WW- W3 c

3

 c=
c
c c
c
 c

 c  cc* cA c
c

. 
 c$ 
c
" c0 ccc c  c)
ccc c
 cc$
 c%  c
 cc c # c$

c c  cc/ c$ 
c

$ cc c$
 c%  c
cc  c 
 c 
cc c  c

ccc
c
 c c   ccc c266c c  c
c 
cc  c c

  c cc
  c c 
c c c 
 c

 c
c
c 0 c c c cc c  c
'3
c
c   cc c 
  cc  c c 
c c  c  c#cc

c
 cc c"  c c c   c 
cc
c c c
cc c

 c  c c c c  c#c c#c c c
c c 
 
c c
;
 "c9
c
c

c c cc c  'c c$ 
c
" c

( c c
 cc

 c c  c 
 cc c"  cc cc
 c c
 c
 c
 c c # cc c3
 c$ c c
cc c(
 cc3
c/ cc

c c c c c c # c
ccc c  cc 
c c c  cc c
c
 c
 c
c

À      
  
 c
c
3
# c
c  cc
  c#c
 c
c
 
c c   c
c
azmín Rodríguez Galaz/Corresponsal
El Universal
Domingo 10 de agosto de 2003
c

$
 cEc c

 c c$ cc#c
%
 c< 
c*
 c8
c~)
c - A cc Acc A + c

 c c c #  c#c 


 c 
c c


#
c c cc  cc
  c#c c


 c
c 
c c   cccc  c 
c  c c
 c

 c

c
 cc
 c c

 c ccc c  cc c
 c
 c cc c) 
c
) c# ccc
 ccc  c 
c     c
c c  c 

cc c
c
#c
c 
c 
c   c

~)
c 
cc
 cc c  cc c

ccc c 
cc
   c
c c c  c
c#c) cc
c
  c#c

c
c  c
c

 c  
 c
cc c*
 c) c   cc  cc 
c#c
 c
 c c #  cc #c c
c* c
c #
c c
c c
 cc
 c     c c
 c
 cc c  ccE  c

~)
c cccc c   cc  c
  cc c  c c
c

c
c c  cc  cc
  c
c  c
 cc c

  c c
c#c 
cc c c c c
 
cc c )c c c 0  c# c
cc
cc
"  c 
c#c c
 cc) c
   c c) 
c

c
c

½     c


por loria Costas Ruiz 

~ c
 c
 c c  c 
ccc
c  c 0 c* c   c
c c  cc
c   
cc c
 c#c c
  c  

cc
c 
c c
c   c
 
c  c c 
c
 cc c

cc cc c  cc c
   cc c
  c*c
 cc  c cc c  c c c   cc
c
c~ c #
 cc c
 c
 c c c c#c c
c  
c
c c c)  c 
c

cc

, c
 c
 ccc  c 
cc
 
c   c   c
c c  ccc
 c

 ccc
c cc  c   c  cc) cc c  cc  c
 c
 cc 
c
c#c cc c
c c
  c  

c  c  c  c
  c
c
c cc*c) c 
 c
 c
c c
 
cc c   c#c c  cc c
 
cc 
 " c#cc c
 cc 
" c

; #c c>66c c



cc
 c
 cc c c
  c c
 c
c c


cc  c c  c c 
c  c c c
c  c c c  c
 c c  c c c

c)  c  c 
c  cc c
 c

~ c
 c
 cc c
 c
c c
 
c#c c
 c/  c c c c#cc
c c 
 c c  cc
c c c"cc c
 c c
cc #
c c c
cc
 c  c
)  c   c
 c)  c

 c c  c c  c
  cccc   cJ c   c
cc
cc cc  cc c  c' 
 'c#c
 c c c
c
 c c
 c
 c " c c
 

c  c c  c   cc 

c#c  c c  c
  ccc c"cc c
 c c~ c c#c c

c
 c c 

c c
 

c#4 c c 

c
  c c  cc c
 c c 
 ccc  c

c  c c c
 cc c c cc  c c
c c  c c c
   cc c
 c
c c
c
 c
c 
 ccc c  c c   cccc

 c  cc c
 cc   c cc c

cc c  c  c c
c

 c
 c  cc c  cc c  
c#c c  c
 c
c 
 cc c

 c

c cc   c


c  c c c c   c
c c  c#cc
  c
  c
c c c c  c c
c
 c c c
c)  c c
c c  c c

 c    c c c~ cc c
 c    c cc  c c c  c c

 c
    c 
c
c#c
cc c  cc   c c
 c c c
   cc c
 c

/  c
c c
 c
 cc

 c 
c c c 
 c
c
 "
cc

c
 cc c
 c  cc  c(  c c

 cc c
 cc   cc
#c  c 
c c c c
cc) #cc
c c

c#c  cc c    cc c
 c

; #c
 c  cc c 
c c c 
  cc) c  c
 c    c
c c
  c c  c3*3c c3*3c3
#c*) )c3  cc c  cc  c
 cc c
c
 c< cc  cc
  cc c   c c c  c c
c
  c c
 
c
 c*c
c cc) c
  c   cc c  c  c#c  c 0 cc
  c266c  cc   c
c3*3c ccCcKcc
  c

c c  cc 
c  c    c c3*3c c
 ccc
cc c!c

c  c    cc


 c c
c
 c
c c  c#cc 
 c 
c c 
ccc
 c c3 
 c c  c c c 
c
c c  cc

c c c
cc
 c c c 
 c#ccc c c c
c
 c
c c
c)  c c  c c 
 c#c
 c c

cc  c 
c c c
  c c c<,%515M=<*c

 c  c cc  cc c


  cc c
c  

c
c cc  c c
 c  c c
  ccc c c  c 
c c  c#cc c
c
c 
c(c  c 
cc

 c  
c c c 
 c 
 c c  c

 c  c  c c c


  c
c
   c cc  c  cc c
 !c

 c c c  c 


 !c)
 c#c 
 cc c  c#c c  cc c

c

c c c c c  c#c)  c c)
cc c
c)  c c
c#c c
 c(  cc c  c  c c c
c)  c c cc c c#c
c  c1 c
c
cc " c
 c c#c

 c
: c c c  c
 cc
c
c
c c 
 c c 
cc c
" c#c c

 c#c   c
 

 c c   cc
c
c
c
 

 c
c c2c#c2Lc
)
c 

c c cc
< c  c  c
  c ccc   cc  c#c 
cc
 
c  c
  c  c
 cc c 
c)  c2c  c 
c
 c cc
  c
  c

/  c cc
!c
c
~ 
c c  cc cc c cc   cc) #cc c  cc c"  cc
 c#c
c
c c c c
 " c  # c#c  c c c
 c
 c

† c 
c 
c
 cc
 ccc) # c c
 c
 c c cc c c
 c
 c cc
0 cc c
 c c3*3c#c
 cc
 c 
c
 ccc c c cc c
 c
   c  cc c c 
c#c
   c
: c  c   c#c c  cc c  c c
 c#c c  cc  ccc
c
< c c  cc c c 
c
 c

 ' '


 
B
* c

ÿ   
  

   
       
 
c6:c4
8c

$c cc c$33Ac
½   
&'(
4c
 c cc c cc

c c%
cc cc


 c Dc
c
  
         

  


  
 
   

  
   
   
 

 
        

!"  
 
    

  
     
  
   
    
  
  
       !c
c
 
     
   
 


     !#
        

          
  
      
 
  
  
  



! 
 
    
c+
c
c     $  

  
  
 
    
  

   !       


  


    
 %!c

c
&"&'()*&ÿ+ÿ)ÿ)ÿ!&    
   
     
        $! 
 
 

   ,--      
 
   
   
     
 
 
   !&      
    
 
      
 
!#$      

  

        
  
  !c
c
c
    


 
 

  

 


  !"
      
    
       
 
     
 

  
 
   ! 
   
$   
          
      

       !& $   
   
   
!     
     $ 
   
    
 

  
      
  

  
   
  
 
 
 
 !&
 
  
   
  
     

 

    
   
 
  !"        
 
 

 """  
   "     
    
  c, 
c  !        
    
    

       
   !  

 
  
      
 
 

 
      


          
  
  
 

     !c
c
½½-+5,.,% c
c
B,C
 6 ?  ?  ??85
c/c
c
4c'6DDD
?
?
?E' 8c

Mareas rojas y biotoxinas marinas


cc

‘
   ½ (    cc
 
 c6'
c'c 
8cc
c
cc 
cc 
 c

 cc
 
c cc  c
c%cc 
 c
cc 
c

cc

c

c c 
cc c  
 cc cccc
c
 
c:cc

ccc  c c     ccc  ccc


c cc  
 c
c c
 ccc
c 
c ' c c
c
 ccc  cc
cccc% c c

ccc

 cc c  cc


c
 c c 
c'
c c
 c
c
 c 
c
 
ccc

ccc   c c c ccc
 c
 cccc c c
 
cc
 
ccc
 
ccc
 cccc '
cc c c c cc 
c
 
ccc '
c
 c c c  
c c

 

cc

 

cc c
c c
 c
c64½8cc 
ccc
 

cc

c c 
c

 c c c6!"!8cc
 

cc

c c 
c

c c c6*"!8c
cc
 

cc

c c 
c
c c c6,"!8c c c 
cc

c 
  c c  c 
 c c
c c 
c ccc c cc
  
cc cc 
 c c c 
cc#
c
 c c c
6!"!)c"  
   "  8c"cc ' c c 
c 
cc
 c


 c ccÿ  cc
ccc  

c6cccc 
8ccc


c6"#F8c%cc c c 
cc  c
 cc  cc
 
  c 
cc
 c
c c
cc
  c
c

c
 
cc  c cc  c c
 c c31cc$cc
c cc

c c
 c 
 c cc 
 c c 
c 
cc c
 cc

c
 
cc  cc c 
cc cc



c

 
ccc ccc
c  
 c  c cc0$cc  cc

cc
 
cc  c
c c  
c:cc 
c

ccc cA3ccc
 c033cc c c c cc#
c

c c c6*"!)c* 
   "  8c
"cc ' c c 
c  c 
cc
 c cc
c*  cc"
 cc c c
 

cc cc 
c
 
 
c
c cc 
c
cc c 
c ( cc
  c c c cc
cc
   c cc  c 
 c cc 
c
c 
c

c c ccc23c
 cc
ccc$G2cc c  c c
  cccc c$cc2c cc 
cc  ccc  c
 ccccc
c/c cc c 
ccc c c )cc 
c
c c
cc  c033cc c c c cc#
c
c c c
6,"!)cÿ
   "  8cc&
c 
c  
ccc
c 
ccc 
cc
c
  
!  cc
 

cc  
cc 
c
 
 
c6 
c
c c 
8ccc 
c6 
 
c

c c
c 
c  
c 8cc


c c  c 
 
cc
  cc$Hcccc  c 
c c  c ccHAccc
 

c
c
 c cccccc c c 
cc cc
 c
  cc  cc  c c,
cc c cc
c  cc
 
c c$3ccc  cc c c c c‘'
' '
(
' '  '  
'½   cc c
 c
c
c c  c cc 

c
cc
ccc
X 
 
c6 

 ccc ccc  
 c   c  cc
c


 ccc

cc  

c c
c

c cc

 c c  
c
c ccc c8cccc
X 
c6 

 c  cc
 cc c c
 c
c ccc cc   c cc
c c 
cc cc  c c 
8ccc c 
c c c

 cc c c 

c
c  cc  c c cc
cc

cc  c c  ccc 

ccc,cc½c 
 ccc
c c


c ccccc c
 c   c cc 

 c
c,cc c 
cc cc
cccc  c c 
c# c
cc
cccc  c c

c  cc cc


c
  c c cc  cc c
 c   c cc 

 c
c½c
ccccc  c c 
c c cc  cc


 cc
c  c c


c

cc c
 ccc cc  c c 
c?c

cccc 
c
c ccccc  cc 

 c 
 c
cc cc
9 c

9ccc


c cc

 c


)cGc c
cGc
c c
 c
 c6c &cc
 
8cGc&c c
 c

c c  c c


cGc c c  c6 
c cc8c, ccc
  c c  c
c
c

cc c c  
 ccc
c9 c
c
cc c
ccc
 c cc 9cc
cc  cc
c  cc
ccc


c‘' '(
½  
'½  
  cc  c

cc
cc c cc   c c,
 c
5 
c
c! cc c"
 c
c"  c"
c cc+
 c c% cc
 
c cc*

c+c c! c4
c c*  c c,
 c
5 
c
c! c)cc*

cc 
ccc c 
c c c

 cc%

ccc c 
c c c
 c c  c cc 

c


 
cc c 

 c 
ccc
c
 cc% cc
c

c c c 
cccc c 
cc c
 
ccc4½cc  c c
cc c 
cc
c
 cc c

cc

c
c 
c
cc 

cc
 

c c c 
ccc c c

c


c cc
 
c c 
ccc c cc cc*

c+c c! c4
c c
c 
c ccc  c% cc  c cc

c  ccc

cc 
cc
c c cc 
cc*

c+c c" c!&
c
c*  c c"
 c
c"  c"
c
c  
ccc 

ccc  c


c

c cc 

 c c

cc ccc  c c c

 c
c6  c c 
c  c c

c'c c
 
8cc
 c

ccc
cc c 

 c
 )cc
c cc

 
c
c 

cc
c c  c6  c c

c

 cc
 

 8cc
c cc ccc

cc
c cc  c
6c c
c  c c

c


 8cc  c cc
c c
 
c
cc
c  c  c  cc 
cc% c cc

c cccc cc
   c
 ccc 

 c' ' &(À  
 c%cc

 c c cc c cc 
cc cc

 
ccc c
 c  c cc c 
c 
 ccc
  c

 cccc cc 

cc 

 c 
 c

cc  c

cc 
c
c c c
 c6

 c
'
8c cc  cc 
 ccc 
cc  c c ccc
c
cccc  cc cc
 
c 
c 
 c ccc

ccc c&
cccc c
cc 
 c

c cc  c
 c  cc c c  c

c
 ccc
 
c c 


c
 
 c!cc  ccc
cc  
c

 c  cc cc

c c
 c
)cc/c c ccc c
c
ccc  c
c  c

c cc ccc c  
cc
 c
  c  c
c  c

c cc'cc%cc cc 

 c 
c
 
 c6   c
  c c

8cc/c 
c c
 
cc cc
 
c 
c
c6  c cc 
 8cc"c
 c

ccc 

 cc
 c cc c
 ccc cc


cc
cc 

 c

 c c
cc cccc  c
c
c c cc
 cc


c c 
c

      A8 c

’  
  !" #$’ $

También podría gustarte