Clioque et Beroe soror, Oceanitides ambae, ambae auro, pietis incinetae pellibus ambae, atque Ephyre atque Opis et Asia Deiopea et tandem positis uelox Arethusa sagittis. inter quas curam Clymene narrabat inanem 345 Volcani, Martisque dolos et dulcia furta, aque Chao densos diuum numerabat amOres. carmine quo captae dum fusis mollia pensa deuoluunt, iterum maternas impulit auris luetus Aristaei, uitreisque sedilibus omnes 350 obstipuere; sed ante alias Arethusa sorores prospiciens summa flauum caput extulit unda, et procul: 'o gemitu non frustra exterrita tanto, Cyrene soror, ipse tibi, tua maxima cura, tristis Aristaeus Penei genitoris ad undam 355 stat lacrimans, et te crudelem nomine dicit.' huic percussa noua mentem formidine mater 'duc, age, duc ad nos; fas illi limina diuum tangere' ait. simul alta iubet discedere late flumina, qua iuuenis gressus inferret. at illum 360 curuata in montis faciem circumstetit unda accepitque sinu uasto misitque sub amnem. iamque domum miran s genetricis et umida regna speluncisque lacus clausos lucosque sonantis ibat, et ingenti motu stupefaetus aquarum 365 omnia sub magna labentia flumina terra speetabat diuersa locis, Phasirnque Lycumque, et caput unde altus primum se eruP1pit Enipeus, 339-44 MPR; 345-68 GMPR 338 Niseae Spioque Thalique (sic) Cymodoceque (= A. v 826) add. acd 339 Cydippeque Rr 34~ aque S~ru. hic et ad E. vii 13: atque codd . Arus. 489. 7 348 dum fUSl G: fUS1Sdum M 350 amnes MI 360 at] ad Gr. agno- scunt s~hol. Bern. 361 speciem M circumstitit G: -spicit P 368 pnmus M se om. adtv erumpit Mw: rumpit Rbcrr: rupit P(def. G) . 369-99 GMPR .. 370 'saxosum legendum. non saxosus' Seru. tia tv 373 mfiUlt w{praeter b). agnoscit DSeru. 378 men: sas aras (A. v 101) P 384 perfundit GlVIIPR: -fudit Ma Ser~. 385 sublata MI (quid Gr. latet) 393 trahentur ;[r: -un ur y 399 fiectes] uinces w(Praeter brl) . 37 375 390 395 xxxv GEORGICS 4.369-99 unde pater Tiberinus et unde Aniena fluenta saxosw;;que sonans Hypanis Mysusque Caicus et gemma auratus taurino cornua uultu ~ridanus, quo non alius per pinguia culta m mare purpureum uiolentior effiuit amnis. postquam est in thalami penden tia pumice teeta peruentum et nati fletus cognouit inanis Cyrene, manibus liquidos dant ordine fontis germanae, tonsisque ferunt mantdia uillis' pars epulis onerant mensas et plena repon~nt poeula, Panehaeis adoleseunt ignibus arae. et mater 'cape Maeonii earehesia Baechi: Oeeano libemus' ait. simul ipsa precatur Oeeanumque ~atrem rerum Nymphasque sorores, eent~m.quae slluas, centum quae flumina seruant. ter lIqmdo ardentem perfundit neetare Vestarn, ter flamma ad summum teeti subiecta reluxit OI~ine~uo firman s animum sic incipit ipsa: . Est m Carpathio Neptuni gurgite uates ea~ruleus ~roteus, magnum qui piscibus aequor e~lUneto blpedum curru metitur equorum. hle nune Emathiae portus patriarnque reuisit Pallenen; hunc et Nymphae ueneramur et ipse grand~euus Nereus: nouit namque omnia uates, quae smt, quae fuerint, quae mox uentura trahantur' .. , qmppe lta Neptuno uisum est, irnmania cuius a:me.n~a et turpis paseit sub gurgite phocas. hle b~l, nate, prius uinelis capiendus, ut omnem exped~at m.orbi causam euentusque seeundet. nam sme m non ulla dabit praecepta, neque illum orando fleetes; uim duram et uincula capto GEORGICS 4.339-68 xxxiv Ixxxvi GEORGICS 4.400-29 GEORGICS 4.430-59 [xxxvii tende; doli circum haec demum frangentur inanes. 400 ipsa ego te, medios cum sol accenderit aestus, cum sitiunt herbae et pecori iam gratior umbra est, in secreta senis ducam, quo fessus ab undis se recipit, faeile ut somno adgrediare iacentem. uerum ubi correptum manibus uinclisque tenebis, 405 tum uariae eludent species atque ora ferarum. fiet enim subito sus horridus atraque tigris squamosusque draco et fulua cervice leaena, aut acrem flammae sonitum dabit atque ita uinclis excidet, aut in aquas tenuis dilapsus abibit. 410 sed quanto ille magis formas se uertet in omnis tam tu, nate, magis contende tenacia uincla, donec talis erit mutato corpore qualem uideris incepto tegeret cum lumina somno.' Haec ait et liquidum ambrosiae defundit odorem, 415 quo totum nati corpus perduxit; at illi dulcis compositis spirauit crinibus aura atque habilis membris uenit uigor. est specus ingens exesi latere in montis, quo plurima uento cogitur inque sinus scindit sese unda reductos, 420 deprensis olim statio tutissima nautis ; intus se uasti Proteus tegit obice saxi. his iuuenem in latebris auersum a lumine Nympha conlocat, ipsa procul nebulis obscura resistit. iam rapidus torrens sitien ti s Sirius Indos 425 ardebat caelo et medium sol igneus orbem hauserat, arebant herbae et caua flumina siccis faucibus ad limum radii tepefacta coquebant, cum Proteus consueta petens e fluctibus antra 40O-19GMPR; 420-9 MPR 400 frangentur Mw, Ser~.: -untur PRcr(deJ. G) 406 ludent R: inludent (G. i 181) b, DSeru. 407 suus.MIPR(dej. G) 409 sonitum flammae M 410 elabsus G 41 I uerht Pc, A ug. c.d. x 10 412 tam tu Ribbeck, coll. A. vii 787 et Don. adTer. Hec. 41J: tantuMP: tantoRw, Seru.: tantum b, 'alii' ap. Seru.: et -to e~-tum agnoscunt schol. Bern. (deJ. G) 415 defundit Gdehv (defudlt at, defendit f): diffundit Mbcry: perfundit P: de- promit R 416 perfudit R 423 a om. Rbr ibat; eum uasti circum gens umida ponti 430 exsultans rarem late dispergit amarum. sternunt se somno diuersae in litore phocae; ipse, uelut stabuli custos in montibus olim, Vesper ubi e pastu uitulos ad tecta reducit auditisque lupos acuunt balatibus agni, 43.5 consedit scopulo medius, numerumque recenset. cuius Aristaeo quoniam est oblata facultas, uix defessa senem passus componere membra cum clamore ruit magno, manicisque iacentem occupat. ille suae contra non immemor artis 440 omnia transformat sese in miracula rerum, ignemque horribilemque feram fluuiumque liquentem. uerum ubi nulla fugam reperit fallaeia, uictus in sese redit atque hominis tandem ore locutus 'nam quis te, iuuenum confidentissime, nostras 445 iussit adire domos? quidue hinc petis ?' inquit. at ille: 'seis, Proteu, seis ipse, neque est te fallere quicquam: sed tu desine uelle. deum praecepta secuti uenimus hinc lassis quaesitum oracula rebus.' tantum effatus. ad haec uates ui denique multa 450 ardentis oculos intorsit lumine glauco, et grauiter frendens sic fatis ora resoluit: 'Non te nullius exercent numinis irae; magna luis commissa: tibi has miserabilis Orpheus haudquaquam ob meritum paenas, ni fata resistant, 455 suscitat, et rapta grauiter pro coniuge saeuit. illa quidem, dum te fugeret per flumina praeceps, immanem ante pedes hydrum moritura puella seruantem ripas alta non uidit in herba. 430-'5 MPR; 436-59 MPRV 436 circum uasti MI 431 di- spergit MR: discerpsit P: dispersit wy 432 diuerso w(Praeter chrv) 434 uespere P 435 auditique w(Praeter brh)y 436 consedit MI Vwy: -:,idit M2PRbr 438 u. om. V 439 uinclisque aev 443 pellacla aeJhrv, agnoscunt DSeru., schol. Bern. 447 quicquam MRVb~rt, 'alii' ap. Seru.: cuiquam Pwy 449 lapsis Ra? 454 lms MPVbfhry, Seru.: lues Rw 455 ob MRVwy, Prisc. xiv 25, Seru.: ad P ni] nisi M Ixxxviii GEORGICS 4.460-90 GEORGICS 4.491-522 Ixxxix 500 520 510 at chorus aequalis Dryadum clamore supremos 460 impleuit montis; fierunt Rhodopeiae arces altaque Pangaea et Rhesi Mauortia tellus atque Getae atque Hebrus et Actias Orithyia. ipse caua solans aegrum testudine amorem te, dulcis coniunx, te solo in litore secum, 465 te ueniente die, te decedente canebat. Taenarias etiam fauces, alta ostia Ditis, et caligantem nigra formidine lucum ingressus, Manisque adiit regemque tremendum nesciaque humanis precibus mansuescere corda. 470 at cantu commotae Erebi de sedibus imis umbrae ibant tenues simulacraque luce carentum, quam multa in foliis auium se milia condunt, Vesper ubi aut hibernus agit de montibus imber, matres atque uiri defunctaque corpora uita 475 magnanimum heroum, pueri innuptaeque puellae, impositique rogis iuuenes ante ora parentum, quos circum limus niger et deformis harundo Cocyti tardaque palus inamabilis unda alligat et nouies Styx interfusa coercet. 480 quin ipsae stupuere domus atque intima Leti Tartara caeruleosque implexae crinibus anguis Eumenides, tenuitque inhians tria Cerberus ora, atque Ixionii uento rota constitit orbis. iamque pedem referens casus euaserat omnis, 485 redditaque Eurydice superas ueniebat ad auras pone sequens (namque hanc dederat Proserpina legem), cum subita incautum dementia cepit amantem, ignoscenda quidem, scirent si ignoscere Manes: restitit, Eurydicenque suam iam luce sub ipsa 490 460-1 MPRV; 462-4 MyRV; 465-7 MyR; 471-90 FMyR 460 supremos MV wy, SeTu.: -mo PR 461 impleuit Vb (ef. E. vi 66. A. v 239. X 220): implerunt MPRwy 473 foEis FRabdert: siluis (A. vi 309) M efhvy 482 caeruleisque MI implexae MItvy, Seru.: impexae M2, sehol. Bern.: innexae FR (ef. A. vi 281): amplexae w (quid T, non liquet) 488 subito Rt immemor heu! uictusque animi respexit. ibi omnis effusus labor atque immitis rupta tyranni foedera, terque fragor stagnis auditus Auernis. ill~ 'quis et me' inquit 'miseram et te perdidit, Orpheu, qms tan tus furor? en iterum crudelia retro 495 fata uocant, conditque natantia lumina somnus. iamque uale: feror ingenti circumdata nocte inualidasque tibi tendens, heu non tua, palmas.' djxit et ex oculis subito, ceu fumus in auras commixtus tenuis, fugit diuersa, neque illum prensantem nequiquam umbras et multa uolentem dicere praeterea uidit; nec portitor Orci amplius obiectam passus transire paludem. quid faceret? quo se rapta bis coniuge ferret? quo fletu Manis, quae numina uoce moueret? illa quidem Stygia nabat iam frigida cumba. septem illum totos perhibent ex ordine mensis rupe sub aeria deserti ad Strymonis undam flesse sibi, et gelidis haec euoluisse sub antris mulcentem tigris et agentem carmine quercus: qualis populea maerens philomela sub umbra amissos queritur fetus, quos durus arator obseruans nido implumis detraxit; at illa flet noctem, ramoque sedens miserabile carmen integrat, et maestis late loca questibus implet. nulla Venus, non ulli animum flexere hymenaei: solus Hyperboreas glacies Tanaimque niualem aruaque Riphaeis numquam uiduata pruinis lustrabat, raptam Eurydicen atque inrita Ditis dona querens. spretae Ciconum quo munere matres inter sacra deum nocturnique orgia Bacchi discerptum latos iuuenem sparsere per agros. 491~7 FMy~; 498-521 MyR; 522 FMyRV . 493 stagni est R AuermsMt:-mFRw 504ereptaM2 505quo]quosR quae] qua efhtv moneret MI 509 flesse sibi R: fleuisse Mwy, Arus. 474 19, Non. 526. 7 antris Mwy: astris RTV xc GEORGICS 4.523-51 -- GEORGICS 4.552-66 xci tum quoque marmorea caput a cervice reuulsum gurgite cum medio portans Oeagrius Hebrus uolueret, Eurydicen uox ipsa et frigida lingua, a miseram Eurydicen! anima fugiente uocabat: Eurydicen toto referebant flumine ripae.' Haec Proteus, et se iactu dedit aequor in altum, quaque dedit, spumantem undam sub uertice torsit. at non Cyrene, namque ultro adfata timentem: 'nate, licet tristis animo deponere curas. haec omnis morbi causa, hinc miserabile Nymphae, cum quibus illa choros lucis agitabat in altis, exitium misere apibus. tu munera supplex tende petens pacem, et facilis uenerare Napaeas ; namque dabunt ueniam uotis, irasque remittent. sed modus orandi qui sit prius ordine dicam: quattuor eximios praestanti corpore tauros, qui tibi nunc uiridis depascunt summa Lycaei, delige, et intacta totidem ceruice iuuencas. quattuor his aras alta ad delubra dearum constitue, et sacrum iugulis demitte cruorem, corporaque ipsa boum frondoso desere luco. post, ubi nona suos Aurora ostenderit ortus, inferias Orphei Lethaea papauera mittes et nigram mactabis ouem, lucumque reuises; placatam Eurydicen uitula uenerabere caesa.' haud mora, continuo matris praecepta facessit: ad delubra uenit, monstratas excitat aras, quattuor eximios praestanti corpore tauros ducit et intacta totidem ceruice iuuencas. 530 535 545 550 post, ubi nona suos Aurora induxerat ortus, inferias Orphei mittit, lucumque reuisit. hic uero subitum ac dictu mirabile monstrum aspiciunt, liquefacta boum per uiscera toto 555 stridere apes utero et ruptis efferuere costis, immensasque trahi nubes, iamque arbore summa confluere et lentis uuam demittere ramis. Haec super aruorum cultu pecorumque canebam et super arboribus, Caesar dum magnus ad altum 560 fulminat Euphraten bello uictorque uolentis per populos dat iura uiamque adfectat Olympo. illo Vergilium me tempore dulcis alebat Parthenope studiis florentem ignobilis oti, carmina qui lusi pastorum audaxque iuuenta, 565 Tityre, te patulae cecini sub tegmine fagi. 552-66 GMyR 558 dimittere Macdh 559 cultus G 564 oti] aeui b?r (.1. vii 776) 566 cecini patulae R 523-34 FMyRV; 535-48 FGMyRV; 549 GMyRV; 550-1 GMyR 523 tunc R 524 medius F 525-{) uox ... EUFydicen om. F 530 namque est V 531 componere M' 538 eximios M w (u. 550): eximio RVy (def. FG) praestantis R 540 intacta MV w, M acrob. iii 5. 5. Seru. ad A. vi 38: intactas Rdy (def. FG) 542 dimitte Macdvy 545 Orpheo R 548 capessit Mr, schol. Bern. (quid y. incertum; def. G) 550 eximio Ry praestantis RZ 551 intacta (u. 540) GM2w: -tas Rady: -to M'