Está en la página 1de 39

EL DESARROLLO INFANTIL SEGN LA PSICOLOGA GENTICA

J de AJURIAGUERRA1
Maestro: Antono Corona G!"e#
No es n$estra nten%!n a&ordar en e' (resente %a()t$'o 'as* d+ersas teor)as e,stentes a%er%a de'
desarro''o n-ant' . 'os "/todos (s%o"/tr%os $t'#ados en (s%o'o0)a %')n%a1 Pero (or 'a "(ortan%a
2$e tenen* no de3are"os de o-re%er $n es2$e"a de' desarro''o n-ant' se04n 'as "5s re(resentat+as
es%$e'as de Ps%o'o0)a Gen/t%a* de J1 Pa0et* 61 7a''on* . (s%oana'stas* %ontn$adoras de 'a es%$e'a
de S1 Fre$d1
Antes de (resentar 'as d+ersas o(nones es %on+enente a%'arar 'as deas de es%a'a . estados de'
desarro''o* t/r"nos "$. e"('eados en 'os d+ersos est$dos 2$e +ersan so&re 'a e+o'$%!n de' n8o1
Le e+o'$%!n se ($ede e+a'$ar (or d+ersos (ro%ed"entos . %a'%$'arse "edante $nas es%a'as de
desarro''o se"e3antes a 'as 2$e 9net . S"on (ro(onen (ara o&tener e' %oe-%ente nte'e%t$a'1 Las
es%a'as "5s %ono%das son 'as de C:ar'otte 9;:'er . A1 Gese''* so&re 'a &ase de "eses . a8os de edad1
Nos dan $n +a'or estad)st%o 2$e (er"te "edr en e' n8o* %on $na re'at+a (re%s!n* e' n+e' de
desarro''o a'%an#ado o* (or e' %ontraro* e' retraso1 As) ($es* nos o-re%en $n orden %rono'!0%o1 Las
es%a'as de desarro''o no de&en %on-$ndrse %on 'os estados de desarro''o* 'os %$a'es :an sdo
esta&'e%dos (ara ntentar de-nr n+e'es -$n%ona'es1 Las es%a'as son des%r(t+as< 'os estados*
o(era%ona'es* %on +sta a (ro-$nd#ar e' %ono%"ento de' "odo or0an#at+o de' n8o . 'as n$e+as
-or"as 2$e to"an s$s d+ersos %o"(orta"entos d$rante 'a e+o'$%!n1 E' estado no tene $na &ase
%rono'!0%a* sno 2$e se &asa en $na st$a%!n -$n%ona'1
La dea de estado :a sdo est$dada d+ersa"ente (or 'os dstntos a$tores1 J1 Pa0et est$da
-$nda"enta'"ente 'a o(era%!n nte'e%t$a' ta' . %o"o se (resenta a' o&ser+ador a 'o 'ar0o de 'as
d+ersas as"'a%ones de' n8o1 61 7a''on +a'ora 'os estados des%rtos (artendo de' desarro''o
e"o%ona' . 'a so%a'#a%!n1 Por 4't"o* 'os (s%oana'stas* a %ontn$a%!n S1 Fre$d* des%r&en 'a
s$%es!n . en%adena"ento de 'os d+ersos estados nstnt+os
J1 Pa0et (re%sa a' "5,"o 'os t/r"nos a' de-nr $n estado:
o Para %onsdera 2$e e,ste $n estado* 'o (r"ero 2$e se re2$ere es 2$e e' orden de s$%es!n de
'as ad2$s%ones sea %onstante1 Insste %'ara"ente en 2$e no se trata de $n orden %rono'!0%o*
sno $n orden s$%esoro1
o Todo estado :a de ser nte0rador1 Esto es* 2$e 'as estr$%t$ras e'a&oradas en $na edad
deter"nada se %on+ertan en (arte nte0rante de 'as de 'os a8os s0$entes1
o Un estado %orres(onde a $na estr$%t$ra de %on3$nto* . no a 'a .$,ta(os%!n de (ro(edades
e,tra8as $nas a otras1
o Un estado %o"(rende a' "s"o te"(o $n n+e' de (re(ara%!n . $n n+e' de ter"na%!n1
o C$ando se dan 3$ntos $na sere de estados :a. 2$e dstn0$r e' (ro%eso de -or"a%!n* de
0/ness . 'as -or"as de e2$'&ro -na'1
J1 Pa0et de-ne en t/r"nos "$. (re%sos 'o 2$e /' ''a"a estado . 2$e otros ''a"an -ase1
1
A3$ra0$erra* 1J =1>?@A Man$a' de Ps2$atr)a In-ant'* =%a(1 IIA1 9ar%e'ona: Masson1 =Se'e%%!n . ada(ta%!n de (ro-esor
Antono Corona G!"e#* Brea de Desarro''o . Ed$%a%!n* Carrera de Ps%o'o0)a FESICUNAMA
Se :a%e ne%esara /sta (re%s!n :a&da %$enta de 2$e* %o"o "$estra P1 Osterret:* no se :a 'o0rado
$nan"dad en %$anto a 'a de-n%!n de est/ ter"no1 Este a$tor :a %o"(arado 0ran n4"ero de
%od-%a%ones de estados* tanto e$ro(eos %o"o a"er%anos* . a' ana'#ar'os :a (oddo re0strar D1
(er)odos %rono'!0%os d-erentes . %o"(ro&ar 2$e entre 'os E . 'os FG a8os ($ede %onsderarse 2$e
%ada +e# 2$e se %a"&a de edad %o"en#a o tene s$ -na' $n estado1 Pese a ta'es ds%ordan%as* P1
Osterret: se8a'a 2$e %a&e en%ontrar $n %erto a%$erdo %o"(arando 'os d+ersos sste"as1 Pasando a'
('ano nte'e%t$a'* (or e3e"('o* en 'a "a.or (arte de 'os est$dos +e"os 2$e se da $n (er)odo de
(re(ara%!n* de %oordna%!n de &ase* en $na /(o%a do"nada (or -en!"enos de "ad$ra%!n . 2$e
%on%de "5s o "enos %on e' (r"er a8o1 Todo e' "$ndo (are%e estar de a%$erdo en se8a'ar $n (er)odo
de nte'0en%a a('%ada a' %a"(o de 'o %on%reto* nte'0en%a sensoro"otr# o de "an($'a%!n* se04n
'os a$tores1 Cas todos %on%den en se8a'ar $n ter%er (er)odo do"nado (or 'a a(ar%!n de 'a
%a(a%dad re(resentat+a1 Posteror"ente* e' n8o a&andona 'a (ost$ra ad$a'sta . %o"en#a a
%onsderar a' "$ndo 2$e 'e rodea %o"o a'0o "(ersona'1 A' "s"o te"(o a(are%e 'a to"a de
%on%en%a de s "s"o %on res(e%to a otros . -rente a 'as %osas %on $n dstan%a"ento de' "$ndo 2$e
'e rodea1 Pare%e ser 2$e en este (er)odo se e'a&ora 'a '!0%a %on%reta1 Cas todos 'os sste"as se8a'an
0$a'"ente e' ad+en"ento de' (ensa"ento -or"a'1 En e' ('ano a-e%t+o . so%a' %as todos 'os a$tores
%on%den a' des%r&r $na sere de nd%a%ones %on%ordantes1 Son &astantes 'os 2$e :a&'an de $na
(r"era %rss de o(os%!n a' %$"('r 'os @E "eses de edad a(ro,"ada"ente1 A'0$nos* %o"o A1
Gese''* se8a'an $na %rss de nse0$rdad* $na -ase %on-'%t+a . $na sere de d-%$'tades a' ''e0ar a 'os
H o H a8os . "edo re'a%onada %on e' (er)odo ed(ano de 2$e nos :a&'a 'a ter"no'o0)a (s%oana')t%a1
Lo "s"o %a&e de%r da 'a %rss de 'os 1FC1@ a8os* 2$e 0enera'"ente s$e'e %onsderarse dentro de'
"ar%o 0enera' de 'a ($&ertad (s%o'!0%a1
E,sten "(ortantes d+er0en%as entre 'os a$tores1 J1 Pa0et 'as s$&ra.a a' te"(o 2$e (one en 0$arda
%ontra s$(er-%a'es o a(arentes ntentos de %on%'a%!n 2$e* (ara /'* %are%en de nter/s1 Pensa 2$e e'
de'"tar $nos estados no es $na "eta en s) . 2$e e''o es $n s"('e nstr$"ento nds(ensa&'e (ara e'
an5'ss de (ro%esos -or"at+os %o"o son 'os "e%ans"os de' ra#ona"ento1 Conse%$en%a de todo e''o
es 2$e 'os %ortes entre estados ser5n d-erentes se04n e' as(e%to de' desarro''o 2$e sea o&3eto de
est$do1
R1 Ia##o ntrod$%e $na d-eren%a entre 'a dea de %rss . 'a de estado: en a'04n sentdo 'a %rss :a de
ntrod$%r $n n$e+o estado de-ndo %$a'tat+a"ente .* (or %ons0$ente* $na reor0an#a%!n1 Pero :a.
2$e de%r 2$e en 'a no%!n de estado de J1 Pa0et +a "(')%ta 'a reor0an#a%!n1
Est$dando 'a e+o'$%!n de' %ar5%ter* M1 Tra"er des%r&e eta(as . -ases nesta&'es . -ases esta&'es1 En
%$anto a s$ estr$%t$ra* esta&'dad e nesta&'dad* %a"&an de $na eta(a a otra* de $na -ase a otra* 'o
2$e da or0en a $na "od-%a%!n de' ar"a#!n de' %ar5%ter . de s$ "ar%o 0enera'1 Co"o d%e TranC
T:on0* en 'os sste"as &asados en estados e' desarro''o n-ant' es a 'a +e# ds%ontn$o . %ontn$o*
%o"($esto (or $na 0a"a de n+e'es %$a'tat+a"ente d-erentes . $ndos entre s) so'dara"ente1
A n$estro entender* 'a des%r(%!n de estados est5 'e3os de ser 'a (rn%(a' a(orta%!n de 'a (s%o'o0)a
0en/t%a1 Jere"os 2$e no%ones %o"o 'a de K(os%!nL =M/'ane M'enA . Kor0an#adoresL =R1 S(t#A
(oseen $n s0n-%ado dstnto de' de KestadoL* en 'a a%e(%!n %'5s%a de' t/r"no1
En rea'dad* 'a a(orta%!n de 'a (s%o'o0)a 0en/t%a es todo $n %$er(o de do%trnas en 2$e Ksn%ron)aL .
Kda%ron)aL son %o"('e"entaras1
Es t)(%a esta (e%$'ardad en 'as a(orta%ones de J1 Pa0et . 61 7a''on1
Se :a "en%onado de "anera es(e%a' a estos a$tores a' :a&'ar de' as(e%to %$a'tat+o de 'a e+o'$%!n
(s)2$%a de' n8o* (or o(os%!n a a2$e''os %$.os es-$er#os tenden a esta&'e%er $nas "eddas . 2$e
%onsderan 2$e 'os %a"&os 2$e se (rod$%en d$rante e' desarro''o n-ant' s!'o ($eden ser %a(tados
%$anttat+a"ente1 J1 Pa0et . 61 7a''on (resentan e' desarro''o (s)2$%o %o"o $na (ro0res+a 2$e se
(rod$%e (or ntera%%!n entre e' nd+d$o . s$ "edo a"&ente1 Pensan en $na a$t/nt%a 0/ness de 'a
(s2$e -rente a dea de' desarro''o %o"o rea'#a%!n (ro0res+a de -$n%ones (redeter"nadas1
Por 'o de"5s* estos dos a$tores no se '"taron a darnos $na des%r(%!n de 'as eta(as de 'a e+o'$%!n
(s)2$%a* sno 2$e trataron de e,('%ar'a* ntentando des'ndar 'os (ro%esos "5s so&resa'entes de s$
0/ness1
Pese a s$s d-eren%as "5s o "enos a%ent$adas en %ertos "o"entos* %a&e %onsderar s$s tra&a3os %o"o
%o"('e"entaros: Pa0et :a (ro-$nd#ado -$nda"enta'"ente en 'os (ro%esos (ro(os de' desarro''o
%o0nt+o* . 7a''on en e' (a(e' de 'a e"o%!n en e' %o"en#o de' desarro''o :$"ano1 A' se8a'ar
d+ersos estados* Pa0et :a nsstdo en 'os %a"&os estr$%t$ra'es %ara%ter)st%os de %ada eta(a de'
desarro''o %o0nt+o* %a"&os re'a%onados %on 'a %ond$%ta n-ant' en sentdo 0enera'1 61 7a''on se :a
-3ado -$nda"enta'"ente en e' desarro''o de 'a (ersona'dad %o"o %osa tota'* . :a (ro($esto se
%ara%ter%e %ada (er)odo (or 'a a(ar%!n de $n ras0o do"nante* (or e' (redo"no de $na -$n%!n
so&re 'as de"5s1
Desde e' ($nto de +sta de 'os (ro%esos 0enera'es de' desarro''o (ode"os %ara%ter#ar r5(da .
es2$e"5t%a"ente 'a a(orta%!n de 'os d+ersos a$tores1
A' est$dar e' desarro''o %o0nt+o* J1 Pa0et da 0ran "(ortan%a a 'a ada(ta%!n 2$e* sendo
%ara%ter)st%a de todo ser ++o* se04n s$ 0rado de desarro''o* tendr5 d+ersas -or"as o estr$%t$ras1 En e'
(ro%eso de ada(ta%!n :a. 2$e %onsderar dos as(e%tos* o($estos . %o"('e"entaros a $n te"(o: 'a
as"'a%!n o nte0ra%!n de 'o "era"ente e,terno a 'as (ro(as estr$%t$ras de 'a (ersona . 'a
a%o"oda%!n o trans-or"a%!n de 'as (ro(as estr$%t$ras en -$n%!n de 'os %a"&os de' "edo e,teror1
J1 Pa0et ntrod$%e e' %on%e(to e2$'&ra%!n (ara e,('%ar e' "e%ans"o re0$'ador entre e' ser :$"ano
. s$ "edo1 Se %onsdera 'a ada(ta%!n "enta' %o"o (ro'on0a%!n de 'a ada(ta%!n &o'!0%a* sendo
$na -or"a de e2$'&ro s$(eror1 Los %ontn$os nter%a"&os entre e' ser :$"ano . s$ "edo ado(tan
-or"as (ro0res+a"ente "5s %o"('e3as1 J1 Pa0et a%$de a 'os "ode'os "ate"5t%os (ara -or"$'ar s$
e,('%a%!n de' desarro''o %o0nt+o %on e' t/r"no de re+ers&'dad1 Esta dea* 2$e n%a'"ente sr+e
(ara %ara%ter#ar $n as(e%to %a(ta' de' desarro''o %o0nt+o* es a('%a&'e a 'os as(e%tos a-e%t+os .
so%a'es de 'a e+o'$%!n de' n8o* %osa en 'a 2$e J1 Pa0et +ene nsstendo desde :a%e te"(o1
A' dar %$enta de' desarro''o de' n8o %o"o a'0o tota'* sn as'ar (re+a"ente e' as(e%to %o0nt+o . e'
a-e%t+o* 61 7a''on otor0a "5s "(ortan%a a otros (ro%esos1
Insste en e' (r"er desarro''o ne$ro"otor . es(e%a'"ente en 'a -$n%!n (ost$ra' 2$e (or s so'a
o-re%er5 (os&'dad de rea%%ones orentadas =tras 'as res($estas ($ra"ente re-'e3as de' re%/n na%doA1
En este %on3$nto ad2$ere $n +a'or -$n%ona' (r+'e0ado 'a e"o%!n* (or2$e n%a'"ente est5
(ro+o%ada (or "(resones (ost$ra'es . (or2$e es &ase a' "s"o te"(o de 'a (ost$ra =0estos* ")"%aA
2$e e"('ea a s$ +e# (ara e,(resarse1 Las rea%%ones deno"nadas (or 61 7a''on t!n%oCe"o%ona'es
son 'os (r"eros nd%os de' desarro''o (s)2$%o en 'a "edda en 2$e n%a'"ente son 'as (r"eras
rea%%ones (s%o'!0%as1 Para 61 7a''on 'a e"o%!n es e' nter"edo 0en/t%o entre e' n+e' -so'!0%o
%on s!'o res($estas re-'e3as .* e' n+e' (s%o'!0%o 2$e (er"te a' :o"&re ada(tarse (ro0res+a"ente a'
"$ndo e,teror 2$e +a des%$&rendo1 Para 6 7a''on* e' (r"er "$ndo e,teror es e' "$ndo :$"ano
de' 2$e e' n8o re%&e todo: s$ sa%edad* 'a sats-a%%!n de s$s ne%esdades -$nda"enta'es* et%1 E' n8o
($ede dar "$estras de &enestar o de "a'estar* a"&as e"o%ones ($ra"ente (r"t+as +an
en%a"nadas a 'a ds%r"na%!n de' "$ndo e,teror* ($esto 2$e estas e"o%ones +an $ndas a 'a a%%!n
de' "$ndo :$"ano %on e' n8o1 61 7a''on d%e 2$e Ke' n8o 2$e sente +a %a"no de' n8o 2$e (ensaL1
J1 Pa0et . 61 7a''on no :an dado 'a "s"a "(ortan%a a 'os d-erentes as(e%tos de' desarro''o n
%onsderado -$nda"enta'es 'as "s"as deas< 'os d+ersos estados 2$e dstn0$en no %on%den (or
%o"('eto* n desde e' ($nto de +sta %rono'!0%o n desde e' ($nto de +sta de s$s %ara%ter)st%as* Para
%onse0$r $na "a.or sen%''e# de e,(os%!n (resentare"os (or se(arado 'as ')neas -$nda"enta'es de'
desarro''o estado (or estado de %ada a$tor1
I1 ESTADIOS DEL DESARROLLO SEGN J1 PIAGET
Pa0et dstn0$e %$atro 0randes (er)odos en e' desarro''o de 'as estr$%t$ras %o0nt+as* )nt"a"ente
$ndos a' desarro''o de 'a a-e%t+dad . de 'a so%a'#a%!n de' n8o1 6a&'a en +aras o%asones de 'as
re'a%ones re%)(ro%as de estos as(e%tos de' desarro''o (s)2$%o1
11C Per)odo Sensoro"otor1
E' (r"er (er)odo* 2$e ''e0a :asta 'os FG "eses* es e' de 'a nte'0en%a sensoro"otr#* anteror a'
'en0$a3e . a' (ensa"ento (ro(a"ente d%:o1
Tras $n (er)odo de e3er%%os de 'os re-'e3os en 2$e 'as rea%%ones de' n8o est/n )nt"a"ente $ndas a
tenden%as nstnt+as %o"o son 'a n$tr%!n* 'a rea%%!n s"('e de de-ensa* et%1* a(are%en 'os (r"eros
:5&tos e'e"enta'es1 No se re(ten sn "5s 'as d+ersas rea%%ones re-'e3as* sno 2$e n%or(oran n$e+os
est)"$'os 2$e (asan a ser Kas"'adosL1 Es e' ($nto de (artda (ara ad2$rr n$e+os "odos de o&rar1
Sensa%ones* (er%e(%ones . "o+"entos (ro(os de' n8o se or0an#an en 'o 2$e Pa0et deno"na
Kes2$e"as de a%%!nL1
A (artr de 'os H o D "eses se "$'t('%an . d-eren%an 'os %o"(orta"entos de' estado anteror1 Por
$na (arte* e' n8o n%or(ora 'os n$e+os o&3etos (er%&dos a $nos es2$e"as de a%%!n .a -or"ados
=as"'a%!nA* (ero ta"&/n 'os es2$e"as de a%%!n se trans-or"an =a%o"oda%!nA en -$n%!n de 'a
as"'a%!n1 Por %ons0$ente* se (rod$%e $n do&'e 3$e0o de as"'a%!n . a%o"oda%!n (or e' 2$e e'
n8o se ada(ta a s$ "edo1
9astar5 2$e $nos "o+"entos a(orten $na sats-a%%!n (ara 2$e sean re(etdos =rea%%ones %r%$'aresA1
Las rea%%ones %r%$'ares s!'o e+o'$%onar5n %on e' desarro''o (osteror* . 'a sats-a%%!n =4n%o
o&3et+oA se dso%ar5 de 'os "edos 2$e -$eron e"('eados (ara rea'#arse1
A' %oordnarse d-erentes "o+"entos . (er%e(%ones se -or"an n$e+os es2$e"as de "a.or a"('t$d1
E' n8o n%or(ora 'as no+edades (ro%edentes de' "$ndo e,teror a s$s es2$e"as =(ode"os
deno"nar'os es2$e"as de as"'a%!nA %o"o s tratara de %o"(render s e' o&3eto %on 2$e se :a
to(ado es* (or e3e"('o* K(ara %:$(arL* K(ara (a'(arL* K(ara 0o'(eaL* et%1 Ca&e a-r"ar 2$e 'os d+ersos
es2$e"as %onstt$.en $na estr$%t$ra %o0nt+a e'e"enta' en 0rado s$"o* a' 0$a' 2$e 'o ser5n*
(osteror"ente* 'os %on%e(tos a 'os 2$e n%or(orar5 'os n$e+os n-or"es (ro%edentes de' e,teror1
D$rante e' (er)odo sensoro"otr# todo 'o sentdo . (er%&do se as"'ar5 a 'a a%t+dad n-ant'1 E'
"s"o %$er(o n-ant' no est5 dso%ado de' "$ndo e,teror* ra#!n (or 'a %$a' Pa0et :a&'a de $n
e0o%entrs"o nte0ra'1
Gra%as a (osterores %oordna%ones se -$nda"entaran 'as (rn%(a'es %ate0or)as de todo %ono%"ento:
%ate0or)a de o&3eto* es(a%o* te"(o . %a$sa'dad* 'o 2$e (er"tr5 o&3et+ar e' "$ndo e,teror %on
res(e%to a' (ro(o %$er(o1 Co"o %rtero de o&3et+a%!n o e,teror#a%!n de' "$ndo =n%o de $na
Kdes%entra%!nL res(e%to a' .oA* Pa0et s$&ra.a ta' :e%:o de 2$e e' n8o &$s%a $n o&3eto desa(are%do
de s$ +sta "entras 2$e d$rante 'os (r"eros "eses de3a&a de nteresarse (or e' o&3eto en %$anto
es%a(a&a de s$ rado de (er%e(%!n1 6asta e' -na' de' (r"ero e' n8o no ser5 %a(a# de %onsderar $n
o&3eto %o"o $n a'0o nde(endente de s$ (ro(o "o+"ento . sa&r5* ade"5s* se0$r 'os
des('a#a"entos de este o&3eto en e' es(a%o1
A' -na'#ar e' (r"er a8o ser5 %a(a# de a%%ones %o"('e3as* %o"o +o'+erse (ara a'%an#ar $n o&3eto*
$t'#ar o&3etos %o"o nstr$"entos =(a'os* %orde'es* et%1A (ara %onse0$r s$s o&3et+os o (ara %a"&ar 'a
(os%!n de $n o&3eto deter"nado1
F1 Per)odo Preo(eratoro1
E' (er)odo (reo(eratoro de' (ensa"ento ''e0a a(ro,"ada"ente :asta 'os D a8os1
J$nto a 'a (os&'dad de re(resenta%ones e'e"enta'es =a%%ones . (er%e(%ones %oordnadas
nteror"enteA* . 0ra%as a' 'en0$a3e* asst"os a $n 0ran (ro0reso tanto en e' (ensa"ento de' n8o
%o"o en s$ %o"(orta"ento1
A' %$"('r 'os 1? "eses e' n8o .a ($ede "tar $nos "ode'os %on a'0$nas (artes de' %$er(o 2$e no
(er%&e dre%ta"ente =(or e3e"('o* -r$n%r 'a -rente o "o+er 'a &o%aA* n%'$so sn tener de'ante e'
"ode'o ="ta%!n d-erdaA1 La a%%!n "edante 'a 2$e to"a (oses!n de' "$ndo* toda+)a es $n so(orte
ne%esaro a 'a re(resenta%!n1 Pero a "edda 2$e se desarro''an "ta%!n . re(resenta%!n* e' n8o
($ede rea'#ar 'os ''a"ados a%tos Ks"&!'%osL1 Es %a(a# de nte0rar $n o&3eto %$a'2$era en s$
es2$e"a de a%%!n %o"o s$stt$to de otro o&3eto1 Pa0et :a&'a de' n%o de' s"&o's"o =$na (edra*
(or e3e"('o* se %on+erte en $na a'"o:ada . e' n8o "ta 'a a%%!n de dor"r a(o.ando en e''a s$
%a&e#aA1
Con $n (ro&'e"a (r5%t%o (or reso'+er* e' n8o toda+)a es n%a(a# de des(e0ar5 de s$ a%%!n (ara (asar
a re(resent5rse'a< %on 'a ")"%a* s"&!'%a"ente* e3e%$ta 'a a%%!n 2$e ant%(a =%on $n 0esto de &o%a*
a&r/ndo'a o %err5ndo'a* (or e3e"('o* (retende re(resentar s$ d-%$'tad (ara ntrod$%r en $na %a3a de
%er''as $na %aden''a* estando 'a %a3a (o%o a&ertaA1
La -$n%!n s"&!'%a tene $n 0ran desarro''o entre 'os @ . 'os N a8os1 Por $na (arte* se rea'#a en -or"a
de a%t+dades '4d%as =3$e0os s"&!'%osA en 'as 2$e e' n8o to"a %on%en%a de' "$ndo* a$n2$e
de-or"ada1 Re(rod$%e en e' 3$e0o st$a%ones 2$e 'e :an "(resonado =nteresantes e n%o"(renddas
(re%sa"ente (or s$ %ar5%ter %o"('e3oA* .a 2$e no ($ede (ensar en e''as* (or2$e es n%a(a# de se(arar
a%%!n (ro(a . (ensa"ento1 Por 'o de"5s* a' re(rod$%r st$a%ones ++das 'as as"'a a s$s es2$e"as
de a%%!n . deseos =a-e%t+dadA* trans-or"ando todo 'o 2$e en 'a rea'dad ($do ser (enoso .
:a%/ndo'o so(orta&'e e n%'$so a0rada&'e1 Para e' n8o e' 3$e0o s"&!'%o es $n "edo de ada(ta%!n
tanto nte'e%t$a' %o"o a-e%t+o1 Los s)"&o'os '4d%os de' 3$e0o son "$. (ersona'es . s$&3et+os1
E' 'en0$a3e es 'o 2$e en 0ran (arte (er"tr5 a' n8o ad2$rr $na (ro0res+a nteror#a%!n "edante e'
e"('eo de s0nos +er&a'es* so%a'es . trans"s&'es ora'"ente1
Pero e' (ro0reso :a%a 'a o&3et+dad s0$e $na e+o'$%!n 'enta . 'a&orosa1
In%a'"ente* e' (ensa"ento de' n8o es ('ena"ente s$&3et+o1 Pa0et :a&'a de $n e0o%entrs"o
nte'e%t$a' d$rante e' (er)odo (reo(eratoro1 En n8o toda+)a es n%a(a# de (res%ndr de s$ (ro(o
($nto de +sta1 S0$e a-errado a s$s s$%es+as (er%e(%ones* 2$e toda+)a no sa&e re'a%onar entre s)1
E' (ensa"ento s0$e $na so'a dre%%!n< e' n8o (resta aten%!n a 'o 2$e +e . o.e a "edda 2$e se
e-e%t4a 'a a%%!n* o se s$%eden 'as (er%e(%ones* sn (oder dar "ar%:a atr5s1 Es e' (ensa"ento
rre+ers&'e* . en ese sentdo Pa0et :a&'a de (reo(erat+dad1
Frente a e,(eren%as %on%retas* e' n8o no ($ede (res%ndr de 'a nt$%!n dre%ta* dado 2$e s0$e
sendo n%a(a# de aso%ar 'os d+ersos as(e%tos de 'a rea'dad (er%&da o de nte0rar en $n 4n%o a%to
de (ensa"ento 'as s$%es+as eta(as de' -en!"eno o&ser+ado1 Es n%a(a# de %o"(render 2$e s0$e
:a&endo 'a "s"a %antdad de ')2$do %$ando se tras+asa a $n re%(ente "5s estre%:o* a$n2$e no 'o
(are#%a< (or 'a rre+ers&'dad de s$ (ensa"ento* s!'o se -3a en $n as(e%to =e'e+a%!n de n+e'A sn
''e0ar a %o"(render 2$e 'a d-eren%a de a't$ra 2$eda %o"(ensada %on otra d-eren%a de s$(er-%e1
Ta"(o%o ($ede %o"(arar 'a e,tens!n da $na (arte %on e' todo* dado 2$e %$ando (ensa en 'a (arte no
($ede a4n re-errse a' todo1
La s$&3et+dad de s$ ($nto de +sta . s$ n%a(a%dad de st$arse en 'a (ers(e%t+a de 'os de"5s
re(er%$te en e' %o"(orta"ento n-ant'1
Medante 'os "4't('es %onta%tos so%a'es e nter%a"&os de (a'a&ras %on s$ entorno se %onstr$.en en e'
n8o d$rante esta /(o%a $nos sent"entos -rente a 'os de"5s* es(e%a'"ente -rente a 2$enes res(onden
a s$s ntereses . 'e +a'oran1
@1C Per)odo de 'as O(era%ones Con%retas1
E' (er)odo de o(era%ones %on%retas se st4a entre 'os N . 'os 11 o 1F a8os1
Este (er)odo se8a'a $n 0ran a+an%e en %$anto a so%a'#a%!n . o&3et+a%!n de' (ensa"ento1
A$n tenendo 2$e re%$rrr a 'a nt$%!n . a 'a (ro(a a%%!n* e' n8o .a sa&e des%entrar* 'o 2$e tene s$s
e-e%tos tanto en e' ('ano %o0nt+o %o"o en e' a-e%t+o o "ora'1 Medante $n sste"a de o(era%ones
%on%retas =Pa0et :a&'a de estr$%t$ras de a0r$(a"entoA* e' n8o ($ede '&erarse de 'os s$%es+os
as(e%tos de 'o (er%&do* (ara dstn0$r a tra+/s de' %a"&o 'o 2$e (er"ane%e n+ara&'e1 No se 2$eda
'"tado a s$ (ro(o ($nto de +sta* antes &en* es %a(a# de %oordnar 'os d+ersos ($ntos de +sta . de
sa%ar 'as %onse%$en%as1 Pero 'as o(era%ones de' (ensa"ento son %on%retas en e' sentdo de 2$e s!'o
a'%an#an a 'a rea'dad s$s%e(t&'e de ser "an($'ada* o %$ando e,ste 'a (os&'dad de re%$rrr a $na
re(resenta%!n s$-%ente"ente ++a1 Toda+)a no ($ede ra#onar -$nd5ndose e,%'$s+a"ente en
en$n%ados ($ra"ente +er&a'es* . "$%:o "enos so&re :(!tess* %a(a%dad 2$e ad2$rr5 en e' estado
n"edato* o estado de' (ensa"ento -or"a'* d$rante 'a ado'es%en%a1
E' n8o %on%&e 'os s$%es+os estados de $n -en!"eno* de $na trans-or"a%!n* %o"o K"od-%a%onesL*
2$e ($eden %o"(ensarse entre s* o &a3o e' as(e%to de n+arante* 2$e "('%a 'a re+ers&'dad1 E' n8o
e"('ear5 'a estr$%t$ra de a0r$(a"ento =o(era%onesA en (ro&'e"as de sera%!n . %'as-%a%!n1 P$ede
esta&'e%er e2$+a'en%as n$"/r%as nde(endente"ente de 'a ds(os%!n es(a%a' de 'os e'e"entos1
L'e0a a re'a%onar 'a d$ra%!n . e' es(a%o re%orrdos* . %o"(rende de este "odo 'a dea de +e'o%dad1
Las e,('%a%ones de -en!"enos -)s%os se :a%en "5s o&3et+as1 Oa no se re-ere e,%'$s+a"ente a s$
(ro(a a%%!n* sno 2$e %o"en#a a to"ar en %onsdera%!n 'os d-erentes -a%tores 2$e entran en 3$e0o .
s$ re'a%!n1 Es e' n%o de $na %a$sa'dad o&3et+ada . es(a%a'#ada a $n te"(o1
Por "5s 2$e .a se %oordnen 'as a%%ones en $n sste"a de %on3$nto* e' (ensa"ento n-ant' a+an#a
"$. (aso a (aso< toda+)a no sa&e re$nr en $n sste"a todas 'as re'a%ones 2$e ($eden darse entre 'os
-a%tores< se re-ere s$%es+a"ente .a a 'a o(era%!n %ontrara =an$'a%!n de 'a o(era%!n dre%ta (or 'a
o(era%!n n+ersaA* .a a 'a re%(ro%dad =entendendo 2$e ($eden %o"(ensarse a'0$nos a%tosA1
E' n8o no es %a(a# de dstn0$r a4n de -or"a sats-a%tora 'o (ro&a&'e de 'o ne%esaro1 Ra#ona
4n%a"ente so&re 'o rea'"ente dado* no so&re 'o +rt$a'1 Por tanto* en s$s (re+sones es '"tado* . e'
e2$'&ro 2$e ($ede a'%an#ar es a4n re'at+a"ente (o%o esta&'e1
La %oordna%!n de a%%ones . (er%e(%ones* &ase de' (ensa"ento o(eratoro nd+d$a'* ta"&/n
a-e%ta a 'as re'a%ones nternd+d$a'es1 E' n8o no se '"ta a' %4"$'o de n-or"a%ones* sno 2$e 'as
re'a%ona entre s)* . "edante 'a %on-ronta%!n de 'os en$n%ados +er&a'es de 'as d-erentes (ersonas*
ad2$ere %on%en%a de s$ (ro(o (ensa"ento %on res(e%to a' de 'os otros1 Corr0e e' s$.o
=a%o"oda%!nA . as"'a e' a3eno1 E' (ensa"ento de' n8o se o&3et+a en 0ran (arte 0ra%as a'
nter%a"&o so%a'1 La (ro0res+a des%entra'#a%!n a-e%ta tanto a' %a"(o de' %o"(orta"ento so%a'*
%o"o a' de 'a a-e%t+dad1
En esta edad* e' n8o s!'o es o&3eto re%e(t+o de trans"s!n de 'a n-or"a%!n 'n0;)st%oC%$'t$ra' en
sentdo 4n%o1 S$r0en n$e+as re'a%ones entre n8os . ad$'tos* . es(e%a'"ente entre 'os "s"os n8os1
Pa0et :a&'a de $na e+o'$%!n de 'a %ond$%ta en e' sentdo de 'a %oo(era%!n1 Ana'#a e' %a"&o en e'
3$e0o* en 'as a%t+dades de 0r$(o . en 'as re'a%ones +er&a'es1 Por 'a as"'a%!n de' "$ndo a s$s
es2$e"as %o0nt+os . a(eten%as* %o"o en e' 3$e0o s"&!'%o* s$stt$r5 'a ada(ta%!n . e' es-$er#o
%on-or"sta de 'os 3$e0os %onstr$%t+os o so%a'es so&re 'a &ase de $nas re0'as1 E' s)"&o'o* de %ar5%ter
nd+d$a' . s$&3et+o* es s$stt$do (or $na %ond$%ta 2$e tene en %$enta e' as(e%to o&3et+o de 'as
%osas . 'as re'a%ones so%a'es nternd+d$a'es1
Los n8os son %a(a%es de $na a$t/nt%a %o'a&ora%!n en 0r$(o* (asando 'a a%t+dad nd+d$a' as'ada a
ser $na %ond$%ta de %oo(era%!n1 Ta"&/n 'os nter%a"&os de (a'a&ras se8a'an 'a %a(a%dad de
des%entra'#a%!n1 E' n8o tene en %$enta 'as rea%%ones de 2$enes 'e rodean* e' t(o de %on+ersa%!n
K%ons0o "s"oL* 2$e a' estar en 0r$(o ="on!'o0o %o'e%t+oA se trans-or"a en d5'o0o o en $na
a$t/nt%a ds%$s!n1
La "ora' :eter!no"a n-ant'* $n'atera'"ente ado(tada* da (aso a 'a a$tono")a de' -na' de este
(er)odo1
G1C Per)odo de 'as O(era%ones For"a'es: 'a Ado'es%en%a1
En o(os%!n a 'a "a.or (arte de 'os (s%!'o0os 2$e :an est$dado 'a (s%o'o0)a de 'a ado'es%en%a*
Pa0et atr&$.e 'a "5,"a "(ortan%a* en este (er)odo* a' desarro''o de 'os (ro%esos %o0nt+os . a 'as
n$e+as re'a%ones so%a'es 2$e /stos :a%en (os&'es1
Desde e' ($nto de +sta de' nte'e%to :a . 2$e s$&ra.ar 'a a(ar%!n de' (ensa"ento -or"a' (or e' 2$e
se :a%e (os&'e $na %oordna%!n de o(era%ones 2$e anteror"ente no e,st)a1 Esto :a%e (os&'e s$
nte0ra%!n en $n sste"a de %on3$nto 2$e Pa0et des%r&e deta''ada"ente :a%endo re-eren%a a 'os
"ode'os "ate"5t%os =0r$(o . redA1 La (rn%(a' %ara%ter)st%a de' (ensa"ento a este n+e' es 'a
%a(a%dad de (res%ndr de' %ontendo %on%reto (ara st$ar 'o a%t$a' en $n "5s a"('o es2$e"a de
(os&'dades1 Frente a $nos (ro&'e"as (or reso'+er* e' ado'es%ente $t'#a 'os datos e,(er"enta'es
(ara -or"$'ar :(!tess* tene en %$enta 'o (os&'e* . .a no s!'o P%o"o anteror"ente o%$rr)aC 'a
rea'dad 2$e a%t$a'"ente %onstata* et%1 Por 'o de"5s* e' ado'es%ente ($ede "ane3ar .a $nas
(ro(os%ones* n%'$so s 'as %onsdera %o"o s"('e"ente (ro&a&'es =:(ot/t%asA1 Las %on-ronta
"edante $n sste"a ('ena"ente re+ers&'e de o(era%ones* 'o 2$e 'e (er"te (asar a ded$%r +erdades
de %ar5%ter %ada +e# "5s 0enera'1
En s$ ra#ona"ento no (ro%ede 0rad$a'"ente* (ero .a ($ede %o"&nar deas 2$e (onen en re'a%!n
a-r"a%ones . ne0a%ones $t'#ando o(era%ones (ro(or%ona'es* %o"o son 'as "('%a%ones =s KaL1111
enton%es K&L111A* 'as ds.$nt+as =o KaL111 o K&L111A* 'as e,%'$sones =s KaL111 enton%es Kno es tL11A* et%1 O
%o"o en $n -en!"eno se dan d+ersos -a%tores* a(rende a %o"&nar'os* nte0r5ndo'os en $n sste"a
2$e tene en %$enta toda 'a 0a"a de (os&'dades1
J1 Pa0et no ne0a 2$e 'as o(era%ones (ro(os%ona'es +a.an $ndas a' desarro''o de' 'en0$a3e*
(ro0res+a"ente "5s (re%so . "!+'* 'o 2$e -a%'ta 'a -or"$'a%!n de :(!tess . 'a (os&'dad de
%o"&nar'as entre s)1 Cree* sn e"&ar0o* 2$e 'a "o+'dad de' 'en0$a3e es* 0$a'"ente* $n e-e%to de 'a
o(erat+dad de' (ensa"ento %o"o %a$sa1 En todo %aso* se da $na re'a%!n re%)(ro%a1 J1 Pa0et s$&ra.a
2$e 'os (ro0resos de 'a '!0%a en e' ado'es%ente +an a 'a (ar %on otros %a"&os de' (ensa"ento . de
toda s$ (ersona'dad en 0enera'* %onse%$en%a de 'as trans-or"a%ones o(eradas (or esta /(o%a en s$s
re'a%ones %on 'a so%edad1 Pensa 2$e :a. 2$e tener en %$enta dos -a%tores 2$e se"(re +an $ndos: 'os
%a"&os de s$ (ensa"ento . 'a nser%!n en 'a so%edad ad$'ta* 2$e o&'0a a $na tota' re-$nd%!n de 'a
(ersona'dad1 Para J1 Pa0et 'a re-$nd%!n de 'a (ersona'dad tene $n 'ado nte'e%t$a' (ara'e'o .
%o"('e"entaro de' as(e%to a-e%t+o1 La nser%!n en 'a so%edad ad$'ta es* nd$da&'e"ente* $n
(ro%eso 'ento 2$e se rea'#a en d+ersos "o"entos se04n e' t(o de so%edad1 Pero* %o"o nor"a
0enera'* e' n8o de3a de sentrse ('ena"ente s$&ordnado a' ad$'to en 'a (reado'es%en%a* %o"en#ando a
%onsderarse %o"o $n 0$a' =nde(endente"ente de' sste"a ed$%at+oA1 De 'a "ora' de s$&ordna%!n
. :eterono")a* e' ado'es%ente (asa a 'a "ora' de $nos %on 'os otros* a 'a a$t/nt%a %oo(era%!n . a 'a
a$tono")a1 Co"(rende 2$e s$s a%t$a'es a%t+dades %ontr&$.en a s$ (ro(o -$t$ro as) %o"o a' de 'a
so%edad1 Con 'as n$e+as (os&'dades nte'e%t$a'es* 2$e ($eden en0'o&ar (ro&'e"as %ada +e# "5s
0enera'es* . dado s$ %re%ente nter/s (or (ro&'e"as de "a.or a'%an%e 2$e e' a2$) . e' a:ora* %o"en#a
a &$s%ar no .a $nas so'$%ones n"edatas* sno 2$e %onstr$.e $nos sste"as tendentes :a%a $na
+erdad "5s 0en/r%a1
La ado'es%en%a es $na eta(a d-)%' de&do a 2$e e' "$%:a%:o toda+)a es n%a(a# de tener en %$enta
todas 'as %ontrad%%ones de 'a +da :$"ana* (ersona' . so%a'* ra#!n (or 'a 2$e s$ ('an de +da
(ersona'* s$ (ro0ra"a de +da . de re-or"a* s$e'e ser $t!(%o e n0en$o1 La %on-ronta%!n de s$s
dea'es %on 'a rea'dad s$e'e ser %a$sa de 0randes %on-'%tos . (asa3eras (ert$r&a%ones a-e%t+as =%rss
re'0osa* r$(t$ra &r$s%a de s$s re'a%ones a-e%t+as %on 'os (adres* des'$sones* et%1A1
II1C ESTADIOS DEL DESARROLLO SEGN 61 7ALLON
A' na%er* 'a (rn%(a' %ara%ter)st%a de' re%/n na%do es 'a a%t+dad "otora re-'e3a1 61 7a''on ''a"a a
esta eta(a estado "($'s+o ($ro1 La res($esta "otora a 'os d-erentes est)"$'os =ntero%e(t+os*
(ro(o%e(t+os . e,tero%e(t+osA es $na res($esta re-'e3a1 A +e%es (are%e ada(tarse a s$ o&3eto
=s$%%!n* (rens!nCre-'e3a* et%/teraA* otras +e%es a%t4a en -or"a de 0randes des%ar0as "($'s+as* sn
e3er%er e' "enor %ontro' en 'a res($esta* de&do a 2$e 'os %entros %ort%a'es s$(erores a4n no son
%a(a%es de e3er%er s$ %ontro'1 En este sentdo* 'a -or"a "5s de0radada de 'a a%t+dad es 'a 2$e
(osteror"ente se da %$ando 2$eda a&o'do e' %ontro' s$(eror =en 'as %rss %on+$'s+as* (or e3e"('oA1
C$ando no se desarro''a nor"a'"ente e' sste"a ner+oso* es 'a 4n%a res($esta* . sn (os&'e (ro0reso1
Los ')"tes de' (r"er estado no son "$. (re%sos1 Con todo* a$n a(are%endo n$e+os "odos de
%o"(orta"ento* 61 7a''on no :a&'a de n$e+os estados* sno %$ando rea'"ente :a (re+a'e%do $n
n$e+o t(o de %ond$%ta1 6a :e%:o retro%eder a 'os ses "eses 'o 2$e ''a"a e' se0$ndo estado* 'o 2$e
no "('%a 2$e ne%esara"ente :asta 'os ses "eses 4n%a"ente se den 'as res($estas ($ra"ente
"($'s+as de' %o"en#o de 'a +da1 Por e' %ontraro* 61 7a''on atr&$.e 0ran "(ortan%a a 'a
a(ar%!n de 'as (r"eras "$estras de orenta%!n :a%a e' "$ndo de' :o"&re< 'a a'e0r)a o 'a an0$sta<
.a "an-estas a 'os tres o %$atro "eses: sonrsas* %!'era* et%1 Pero :asta 'os ses "eses ese t(o de
re'a%ones %on e' "$ndo e,teror no es e' do"nante* . as) 61 7a''on :a&'a de $n se0$ndo estado* o
estado e"o%ona' %$.a e,sten%a ne0a J1 Pa0et &as5ndose en 2$e 'a e"o%!n en s) n$n%a es
do"nante n or0an#adora* 61 7a''on %ara%ter#a este estado %o"o e' de 'a s"&oss a-e%t+a 2$e
s0$e n"edata"ente a 'a a$t/nt%a s"&oss de 'a +da -eta'* s"&oss 2$e* (or otra (arte %ontn4a
%on 'a s"&oss a'"ent%a de 'os (r"eros "eses de +da1
E' n8o esta&'e%e s$s (r"eras re'a%ones en -$n%!n de s$s ne%esdades e'e"enta'es =ne%esdad de 2$e
'e a'"enten* 'e a%$nen* 'e "$den* 'e +$e'+an de 'ado* et%1A* %a"&os 2$e ad2$eren toda s$ "(ortan%a
:a%a 'os ses "eses1 En este estado* tanto %o"o 'os %$dados "atera'es* e' n8o ne%esta "$estras de
a-e%to (or (arte de 2$enes 'e rodean1 Le son ne%esaras 'as "$estras de tern$ra =%ar%as* (a'a&ras*
rsas* &esos . a&ra#osA* "an-esta%ones es(ont5neas de' a"or "aterno1 Ade"5s de 'os %$dados
"atera'es e,0e e' a-e%to1 Se04n 61 7a''on* 'a e"o%!n do"na a&so'$ta"ente 'as re'a%ones de' n8o
%on s$ "edo1 No s!'o e,trae $nas e"o%ones de' "edo a"&ente* sno 2$e tende a %o"(artr'as %on
s$ o s$s %o"(a8eros ad$'tos* ra#!n (or 'a 2$e 61 7a''on :a&'a de s"&oss* .a 2$e e' n8o entron%a
%on s$ "edo* %o"(artendo ('ena"ente s$s e"o%ones* tanto 'as ('a%enteras %o"o 'as desa0rada&'es1
E' ter%er estado de 61 7a''on es e' ''a"ado estado senst+o"otor o sensoro"otor< %on%de en (arte
%on 'o 2$e d%e J1 Pa0et* sa'+o 2$e (ara 61 7a''on* a(are%e a' -na' de' (r"er a8o o a' %o"en#o de'
se0$ndo1 Se04n %on 'o 2$e deno"na Kso%a&'dad n%ontnenteL* e' n8o se orentar5 :a%a ntereses
o&3et+os . des%$&rr5 rea'"ente e' "$ndo de 'os o&3etos1 61 7a'Ion %on%ede 0ran "(ortan%a a dos
as(e%tos d+ersos de' desarro''o* e' andar . 'a (a'a&ra* 2$e %ontr&$.en a' %a"&o tota' de' "$ndo
n-ant'1 E' es(a%o se trans-or"a (or %o"('eto a' andar* %on 'as n$e+as (os&'dades de
des('a#a"ento1 En %$anto a' 'en0$a3e* 'a a%t+dad artro-onatora =es(ont5nea* "tat+a
(osteror"enteA* 2$e s$(one $na or0an#a%!n ne$ro"otora s$"a"ente -na* se %on+erte en $na
a%t+dad +erdadera"ente s"&!'%a1 61 7a''on de-ne 'a a%t+dad s"&!'%a %o"o 'a %a(a%dad de
atr&$r a $n o&3eto s$ re(resenta%!n ="a0nadaA . a s$ re(resenta%!n $n s0no =+er&a'A* %osa 2$e .a
es de-nt+a a (artr de $n a8o . "edo o dos a8os1
En s$s (r"eras ($&'%a%ones dstn0$e e' estado (ro.e%t+o1 A$n2$e en a'0$nas de s$s s)ntess no 'o
"en%ona* %on todo* es $n estado 2$e (osee %onsdera&'e nter/s en 'a "edda en 2$e 0$arda re'a%!n
%on toda 'a %on%e(%!n 0en/t%a Qa''onana de' (aso de' a%to a' (ensa"ento1 Es e' estado en 2$e 'a
a%%!n* en '$0ar de ser* %o"o ser5 "5s tarde* s"('e"ente e3e%$tante es est"$'adora de 'a a%t+dad
"enta' o de 'a 2$e 7a''on ''a"a 'a %on%en%a1 E' n8o %ono%e e' o&3eto 4n%a"ente a tra+/s de s$
a%%!n so&re e' "s"o* 'o 2$e nos retrotrae a 'a no%!n e(st/"%a de e0o%entrs"o de Pa0et* .a 2$e
7a''on nsste en e' as(e%to de 'a "(ortan%a de 'a a%%!n %o"o (ost$ra* 2$e d$rante a'04n te"(o
os%$re%e 'o de"5s1 Las (er%e(%ones +s$a'es %arentes de 'a dea de ressten%a . o&st5%$'o ser5n 'os
nstr$"entos -$nda"enta'es de' (osteror (ro0reso de 'a Ko&3et+a%!nL1
Mentras d$ra e' estado (ro.e%t+o* e' n8o sente $na es(e%e de ne%esdad de (ro.e%tarse en 'as %osas
(ara (er%&rse a s) "s"o1 R$ere eso de%r 2$e sn "o+"ento* sn e,(res!n "otora* no sa&e %a(tar
e' "$ndo e,teror1 61 7a''on a-r"a 2$e* (r"orda'"ente* 'a -$n%!n "otora es e' nstr$"ento de 'a
%on%en%a* sn 'a %$a' no e,ste a&so'$ta"ente nada1 A' e"(e#ar s$ +da (ro(a"ente "enta'* e' n8o
:a de tener e' sste"a "otor a s$ entera . %o"('eta ds(os%!n1 En ese estado e' a%to es e'
a%o"(a8ante de 'a re(resenta%!n1 E' (ensa"ento es %o"o (ro.e%tado a' e,teror (or 'os "o+"entos
2$e 'o e,(resan* . s se e,(resa "enos en 0estos 2$e en (a'a&ras C(a'a&ras 2$e* (or 'o de"5s*
%onstt$.en $na re(et%!n de' 0estoC* :e"os de de%r 2$e no :a. ta' (ensa"ento1 No s$&sste e'
(ensa"ento s no se (ro.e%ta en 0estos1
Un 2$nto estado es 'o 2$e 61 7a''on deno"na estado de' (ersona's"o1 Tras $nos %'aros (ro0resos
"ar%ados (or e' Ksn%rets"o d-eren%adoL =%on 'os d+ersos "at%es de 'os %e'os o de 'a s"(at)aA* e'
n8o ''e0a a (res%ndr de st$a%ones en 2$e se :a''a "('%ado . a re%ono%er s$ (ro(a (ersona'dad
%o"o nde(endente de 'as st$a%ones1 L'e0a a 'a K%on%en%a de' .oL 2$e na%e %$ando se es %a(a# de
tener -or"ada $na "a0en de s) "s"o* $na re(resenta%!n 2$e* $na +e# -or"ada* se a-r"ar5 de $na
"anera nd$da&'e %on e' ne0at+s"o . 'a %rss de o(os%!n entre 'os dos a8os . "edo . 'os tres a8os1
E' :e%:o de 2$e e' n8o tene .a a$t/nt%a %on%en%a de s) "s"o* 'o da a entender* (or (r"era +e#* e'
e,%es+o 0rado de sens&'#a%!n ante 'os de"5s< es 'a ''a"ada Krea%%!n de (restan%aL a' estar a
ds0$sto o e' sentrse a+er0on#ado (or 'o 2$e :a%e* %osa 2$e (one en entred%:o s$ ada(ta%!n1 Pasado
e' te"(o en 2$e sente esta +er0;en#a %ara%ter)st%a "ot+ada (or e' :e%:o de re(resentarse a s) "s"o
ta' %o"o 'o +en 'os de"5s* de +erse %o"o 'o +en 'os otros* se a-r"ar5 . e,traer5 'as %onse%$en%as
(ro(as de s$ a-r"a%!n1 Este desdo&'a"ento 'e (er"tr5 ad2$rr %on%en%a de s$ (ro(a
(ersona'dad .* de :e%:o* +a a :a%er'a re%ono%er ante 'os de"5s1 Para /' 'o "5s "(ortante es a-r"arse
%o"o nd+d$o a$t!no"o* (ara 'o 2$e son +5'dos todos 'os "edos a s$ a'%an%e1 A-r"arse en 'a
o(os%!n o :a%endo tonter)as (ara ''a"ar 'a aten%!n es 'a rea%%!n "5s e'e"enta' (os&'e de ese
n+e'1 Es de %a(ta' "(ortan%a %o"(render 2$e (ara e' n8o s0n-%a 2$e :a de3ado de %on-$ndrse
%on 'os de"5s . 2$e desea 2$e 'os de"5s 'o %o"(rendan de este "odo1 Este "(ortante (er)odo (ara e'
nor"a' desarro''o de 'a (ersona'dad s$e'e %o"en#ar (or $na -ase de o(os%!n . %on%'$.e %on $na -ase
de 0ratt$d1 C$ando .a :a ad2$rdo ('ena"ente 'a %a(a%dad "otora . 0est%$'atora* e' n8o* 2$e en
$n (rn%(o &$s%! s$ (ro(a a-r"a%!n en 'a o(os%!n* ($ede a:ora :a%erse ad"rar* 2$erer .
o-re%erse a 'a +sta de 'os otros1
Esta to"a de %on%en%a de s) "s"o es a4n -r50'1 Se :a (oddo (rod$%r 0ra%as a $na sere de
a%%ones en 2$e a'ternat+a"ente e' n8o se "$estra a%t+o o (as+o* %a"&a de (a(e'* et%1 Pero toda+)a
se so'dar#a %on 'a dea 2$e tene de s) "s"o . %on 'a K%onste'a%!n -a"'arL en 2$e est5 nte0rado1
C$ando ''e0a a 'a edad es%o'ar* :a%a 'os ses a8os de edad* (osee 'os "edos nte'e%t$a'es . 'a o%as!n
de nd+d$a'#arse %'ara"ente1 La n$e+a +da so%a' en 2$e entra a -or"ar (arte a' ''e0ar 'a edad
es%o'ar 'e (er"te enta&'ar n$e+as re'a%ones %on s$ entorno* re'a%ones %$.os 'a#os se +an
esta&'e%endo (ro0res+a"ente* (ero se a-'o3an o -orta'e%en se04n 'os ntereses o 'as %r%$nstan%as1 Es
'a -ase de (ersona'dad (o'+a'ente en 2$e e' n8o ($ede (art%(ar s"$'t5nea"ente en 'a +da de
d+ersos 0r$(os sn :a%er se"(re 'a "s"a -$n%!n n o%$(ar e' "s"o ($esto* se %on+erte en $na
$ndad 2$e tene a&erto e' (aso a d+ersos 0r$(os . 2$e ($ede n-'$r en e''os1
Se 'e a&ren 'as (os&'dades de 'as re'a%ones so%a'es< 61 7a''on re%a'%a 'a "(ortan%a de 'os
nter%a"&os so%a'es (ara e' n8o en edad es%o'ar (r"ada . 'os &ene-%os 2$e 'e re(orta1 E' trato
-a+ore%e s$ ('eno desarro''o . es %"ento de' nter/s 2$e* en e' trans%$rso de' te"(o* :a de tener (or
'os de"5s . (or 'a +da en so%edad* s sa&e desarro''ar e' a$t/nt%o es()rt$ de e2$(o* e' sentdo de
%oo(era%!n . so'dardad* . no e' de den0ra%!n . de r+a'dad1
Toda+)a :a. $na "(ortante eta(a 2$e se(ara a' n8o de' ad$'to: 'a ado'es%en%a1 61 7a''on s$&ra.a e'
+a'or -$n%ona' de 'a ado'es%en%a* %on%dendo %on otros en 'a "(ortan%a de 'a ado'es%en%a (ara
e' desarro''o :$"ano1 Se :a d%:o 2$e 'a ado'es%en%a es $na eta(a en 2$e 'as ne%esdades (ersona'es
ad2$eren toda s$ "(ortan%a* 'a a-e%t+dad (asa a (r"er ('ano . a%a(ara todas 'as ds(on&'dades
de' nd+d$o1 Pero* %o"o :a "ostrado J1 Pa0et* esta eta(a es 'a de' (os&'e a%%eso* nte'e%t$a'"ente
:a&'ando* a 'os +a'ores so%a'es . "ora'es a&stra%tos1 No :a. 2$e de3ar (asar esta eta(a sn nteresar a'
ado'es%ente en 'os +a'ores* sn :a%er'e des%$&rr e' de&er de orentar 'a +da so%a' :a%a 'os +a'ores
es(rt$a'es . "ora'es1 E' "o"ento en 2$e ($ede des%$&rr'o en e' "o"ento en 2$e tene 2$e
des%$&rr'o* .a 2$e des($/s ser5 de"asado tarde1 6a. $n "o"ento a(ro(ado (ara e' a(rend#a3e< es e'
"o"ento de a(render todo %$anto :a de %onstt$r 'a orenta%!n de 'a +da de' :o"&re (ara (oder ser
''a"ada +erdadera"ente :$"ana1 Es "(ortante e' +a'or -$n%ona' de' a%%eso a 'os +a'ores so%a'es1
6a. 2$e "o+'#ar 'a nte'0en%a . 'a a-e%t+dad de' ado'es%ente* de' 3o+en ad$'to* :a%a e'
a%ond%ona"ento de $na +da n$e+a en 2$e tendr5 0ran "(ortan%a e' es()rt$ de res(onsa&'dad tan
esen%a' en $na +da ad$'ta ('ena"ente rea'#ada1
III1 EL DESARROLLO MENTAL DESDE EL PUNTO DE JISTA DEL
PSICOANBLISIS1
E' (s%oan5'ss es $na tera(/$t%a . $na do%trna &asada en 'a o&ra de S1 Fre$d1 La (arte do%trna' se
"od-%! . (er-e%%on! a' desarro''arse en -$n%!n de n$e+os %ono%"entos de s$ n%ador .
%ontn$adores1 E' (s%oan5'ss %a"&! 'a %on%e(%!n de' -$n%ona"ento de 'a "ente* se04n 'a
(s%o'o0)a %'5s%a1 No (retende"os e,(oner e' %on3$nto de esta do%trna* s!'o %o"(rens&'e %on $na
'e%t$ra %rono'!0%a de 'a o&ra de Fre$d . de 'os ($ntos de +sta e,(onentes de s$ e+o'$%!n1F
E' (s%oan5'ss :a ntentado +a'orar* en e' -$n%ona"ento de 'a (s2$e* 'a "(ortan%a de'
n%ons%ente* . es(e%a'"ente 'a de 'os "($'sos C(r"orda'"ente 'os se,$a'esC* e'a&orando $na n$e+a
N1 de' A1: re%o"enda"os (art%$'ar"ente 'as o&ras: O1 Fen%:e'* La teor)a (s%oana')t%a de 'as ne$ross< D1 La0a%:e* E'
(s%oan5'ss< R 7ae'der* Los -$nda"entos de' (s%oan5'ss< La teor)a (s%oana')t%a1 ($&'%ada &a3o 'a dre%%!n de S1
Na%:t: M1 Ro&ert* La re+o'$%!n (s%oana')t%a* . 'a o&ra nds(ensa&'e de J1 La('an%:e . J1 91 Pontats* D%%onaro de
Ps%oan5'ss< 6a0era =61A* =dr1A* Con%e(tos (s%oana')t%os &5s%os* +o's1 ICIJ1 So&re e' desarro''o (s%o'!0%o de' n8o
desde e' ($nto de +sta (s%oana')t%o: F1 Fornar)* La +ta a--e%+a or0nara de' &a"&no* . de J1 S"rno--* E'
(s%oan5'ss de' n8o< A1 A&erast$r.* A(orta%ones a' (s%oan5'ss de' n8o< 1>N1* .* (or s$($esto* todas 'as o&ras de
Anna Fre$d . M/'ane M'en1
F
teor)a de 'a (s2$e desde $n ($nto de +sta dn5"%o* en t/r"nos de %on-'%to* de ntera%%ones .
o(os%ones de 'as -$er#as e,stentes: "($'sos se,$a'es e nstnt+os* (or e3e"('o* %ontra"($'sos de
or0en so%a'* (rn%(o de' ('a%er . (rn%(o de 'a rea'dad* et%1< 0$a'"ente* desde $n ($nto de +sta
e%on!"%o* se04n 'a %$ant)a de 'as -$er#as* -$er#as de "($'sos . %ontra"($'sos* ener0)a de 'os
"($'sos o ener0)a de 'a %ar0a a-e%t+a* et%1< as"s"o* desde $n ($nto de +sta t!(%o* en -$n%!n de
(ro&'e"as ('anteados (or 'as estr$%t$ras de' sste"a (s)2$%o* (or 'a o(os%!n %ons%enteCn%ons%ente
. (or 'as nstan%as de 'a (ersona'dad: e' E''o* e' S$(ere0o . e' E0o1 Todas estas no%ones res(onden a
'a s$(erestr$%t$ra es(e%$'at+a de' (s%oan5'ss &a$t#ada (or S1 Fre$d %on e' no"&re de
"eta(s%o'o0)a1 S1 Fre$d $t'#! a'0$nos de estos (rn%(os tanto desde $n ($nto de +sta te!r%o %o"o
%')n%o o ($ra"ente t/%n%o: son 'os (rn%(os de %onstan%a =tenden%a de' or0ans"o a red$%r
tensones a s$ "5s ")n"o 0rado . (er"anente"ente (os&'eA* e' (rn%(o de ('a%erCds('a%er* e'
(ro%eso (r"aro* e' (rn%(o de rea'dad =o de %on%ordan%a %on 'as ne%esdades "($estas (or e'
"$ndo e,terorA . e' "($'so de re(et%!n =tenden%a a re(etr 'as e,(eren%as -$ertesA*
(res%ndendo de s 'os e-e%tos de 'a re(et%!n* 2$e estar)an "5s a''5 de' (rn%(o de' ('a%er* sean
-a+ora&'es o no%+os1
A' 'eer 'os tratados de teor)a (s%oana')t%a nos sor(rende s$ r2$e#a* (ero a +e%es nos de%e(%ona (or
%erta +a0$edad 2$e e+o%an en nosotros %on &astante s"('-%a%!n1 S1 Le%'are :a&'a de K'a (ersstente
d-%$'tad de' (s%oan5'ss* 2$e 3a"5s (odr5 reso'+er nstt$%!n a'0$na* de&do* (or $na (arte* a 'a
de0rada%!n (ro(a de $na sste"at#a%!n %errada .* (or otra* a 'a anar2$)a de 'os (ro%esos nt$t+osL1
La teor)a (s%oana')t%a* d%e este a$tor* :a de tener a 'a +sta a"&os es%o''os (ara e+tar'os . sa&erse
0$ar %on e''os1
Ten/ndo'o &en (resente* e,(ondre"os es2$e"5t%a"ente a'0$nas no%ones (s%oana')t%as . 'a
onto0/ness de' desarro''o "enta'1
I1C ALGUNAS NOCIONES PSICOANALTICAS1
11C E' In%ons%ente1
La %ara%ter)st%a de' "/todo (s%oana')t%o es :a&er sa%ado a 'a '$# %ertas ')neas dn5"%as
n%ons%entes or0an#adoras de 'a (s2$e1 E' %on3$nto dn5"%o no es e' res$'tado de $na
%on%e(t$a'#a%!n sats-a%tora en -$n%!n de $n (ost$'ado* sno $na sste"at#a%!n "($esta (or $na
o&ser+a%!n . $na (r5%t%a1 Se04n 'a do%trna -re$dana* e' n%ons%ente %onstt$.e e' -ondo de toda
+da (s)2$%a %$.os -en!"enos %ons%entes no son sno s"('es "an-esta%ones1 Es $na do%trna
re+o'$%onara -rente a a2$e''a 2$e %onsdera&a 'a %on%en%a %o"o $n sste"a re0$'ador esen%a' 2$e
nos es dada en $n deter"nado "o"ento de 'a +da . $no de 'os -$nda"entos de 'a or0an#a%!n
(s%o'!0%a de' :o"&re1 S1 Fre$d no e'$de e' (ro&'e"a de 'o %ons%ente* sno 2$e 'o nserta en $n
sste"a de n%ons%enteC(re%ons%enteC%ons%ente* en 2$e 'os -en!"enos %ons%entes no son sno 'a
(arte "5s s$(er-%a' de 'a +da (s)2$%a1 Los (s%!'o0os . -'!so-os de 'a es%$e'a %'5s%a %onsdera&an
a' :o"&re a tra+/s de %erta or0an#a%!n -or"a'* rea'"ente tran2$'#ante .a 2$e atr&$'an $na +da
a-e%t+a re0da (or s$s (ro(as 'e.es $nos (rn%(os 0enera'es de a-e%tos . (asones1
La no%!n de 'os (ro%esos (s)2$%os n%ons%entes 'a en%ontra"os en 'os (r"eros tra&a3os de S1 Fre$d
so&re 'a :stera1 En s$s est$dos so&re 'os s$e8os 3$#0a 2$e ($ede darse $n do&'e %ontendo* $no
"an-esto* a(arente"ente a&s$rdo* %a(tado (or 'a (ersona 2$e s$e8a* . otro 'atente* %$.o sentdo
a(arente ds"$'a s$ (ro(o %ontendo . se r0e (or 'a 'e. de 'os (ro%esos (r"aros de des('a#a"ento*
%ondensa%!n . s"&o'#a%!n1 Estos tres "e%ans"os :a%en 2$e e' %ontendo 'atente se +$e'+a
rre%ono%&'e* 'os "e%ans"os %onstt$t+os de' (ro%eso (r"aro +$e'+en a a(are%er en otras
-or"a%ones de' n%ons%ente: a%tos -a''dos* 'a(s$s* et%1
6a (oddo %onsderarse e' n%ons%ente %o"o $n '$0ar (s)2$%o* %o"o $n sste"a %on $n %ontendo*
%on $nos "e%ans"os . 2$#5 %on $na ener0)a es(e%)-%os1 Entre 'o %ons%ente . 'o n%ons%ente se
:a''a $na &arren ener0/t%a 2$e S1 Fre$d ''a"a %ens$ra1 S1 Fre$d dstn0$e dos t(os d-erentes de
re(resenta%ones no %ons%entes: 'as (re%ons%entes* 2$e -5%'"ente ($eden %on+ertrse en %ons%entes*
. 'as n%ons%entes* (ost+a"ente re%:a#adas (ero e-%entes< deter"nantes de 'a e'a&ora%!n de 'os
s$e8os* (or e3e"('o* de 'os a%tos -a''dos o de 'os s)nto"as ne$r!t%os o (s%!t%os1 E' t/r"no
n%ons%ente no des0na s"('e"ente 'os (ensa"entos 'atentes en 0enera'* sno es(e%a'"ente 'os 2$e
(oseen $n %ar5%ter dn5"%o 2$e* no o&stante ser "$. ntensos . e-%entes* se "antenen 'e3os de 'o
%ons%ente1 D$rante "$%:o te"(o se 2$so dent-%ar 'o n%ons%ente %on 'o re%:a#ado* a$n %$ando S1
Fre$d ad"t! 'a e,sten%a de %ontendos no ad2$rdos (or e' nd+d$o* -'o0en/t%os* 2$e %onstt$.en
e' n4%'eo de' n%ons%ente1 E' re%:a#o nos ''e+a a' re(resentante (s)2$%o de' "($'so* de s$erte 2$e 'a
-$n%!n de' re%:a#o no es s$(r"r 'a re(resenta%!n na%da de' "($'so* sno "antener'o en e' estado
de re(resenta%!n n%ons%ente1 E' "anten"ento de' re%:a#o (re%sa* (or %ons0$ente* $n (er"anente
%ons$"o ener0/t%o1 Lo re%:a#ado e3er%e $na (res!n %onstante en 'a dre%%!n de 'o %ons%ente* . /ste*
(or $na %ontra(res!n e2$+a'ente* :a de "antener e' e2$'&ro1 E' re%:a#o es e' %a$sante de 'a a"nesa
n-ant' Cse04n esto* e' o'+dar 'os re%$erdos de 'os (r"eros a8os no o&ede%er)a a 'a -a'ta o a&o'%!n de
$na -3a%!n de 'os re%$erdos* sno 2$e ser)a 'a %onse%$en%a de' re%:a#oC< ta"&/n tene 2$e +er %on e'
(aso a 'o n%ons%ente de a'0$nos "($'sos de 'a '&do* tanto s s$ rea'#a%!n est5 +etada %o"o s 'a
an0$sta 2$e (rod$%en es de $na ntensdad nso(orta&'e1 A (artr de 1>FE* S1 Fre$d de-n! $na
se0$nda %on%e(%!n de' sste"a (s)2$%o* d5ndo'e e' no"&re de se0$ndo t!(%o =e' (r"ero a&ar%ar)a
'os sste"as n%ons%ente* (re%ons%ente . %ons%ente* . e' se0$ndo e' E''o* e' E0o . e' S$(ere0oA: a$n
%$ando en 'os n$e+os %o"(onentes ad+ert"os 'as %ara%ter)st%as de' n%ons%ente de s$s (r"eras
des%r(%ones* se 'es re%ono%e $n or0en . $na (arte %ons%entes1
F1C Los I"($'sos Instnt+os@ . e' Instnto
E' t/r"no Tre&* e"('eado (or S1 Fre$d* se :a nter(retado en 'as trad$%%ones %o"o nstnto . %o"o
"($'so1 De :e%:o* S1 Fre$d e"('ea&a 'os dos t/r"nos InstnSt. Tre&1 Con 'a (a'a&ra nstnto se :a
2$erdo %a'-%ar $na %ond$%ta an"a' deter"nada (or 'a :eren%a* %ara%ter)st%a de 'a es(e%e*
(re-or"ada en s$ desarro''o . ada(tada a s$ o&3eto< e K"($'so nstnt+oL (ara des0nar $na %ar0a
ener0/t%a no e"anada de' "$ndo e,teror sno de' "s"o nteror de' or0ans"o* re(resentante
(s)2$%o de $na -$ente de est)"$'os endoso"5t%a (er"anente* (resones +o'entas asentadas en 'os
or0ans"os ++os e n:erentes a e''os* %o"o son 'as de 'a se,$a'dad* e' :a"&re o e' nstnto de
%onser+a%!n de' nd+d$o1 Los "($'sos se de-nen (or s$ -$ente or0nara* %o"o $n estado de
e,%ta%!n ntra%or(!reo< (or s$ -na'dad* %onsstente en &$s%ar s$ sats-a%%!n en 'a s$(res!n de'
estado de tens!n renante en 'a "s"a -$ente de 'os "($'sos: (or e' o&3eto de estos 4't"os* -a%tor
+ara&'e 2$e nada tene 2$e +er %on e' "($'so s no es (or 'a %a(a%dad de (rod$%r sats-a%%!n* o&3eto
2$e ($ede ser tanto nterno %o"o e,terno1
La teor)a de 'os "($'sos de S1 Fre$d es d$a'sta1 En s$ (r"era /(o%a en-renta 'os "($'sos de' E0o o
de a$to%onser+a%!n a 'os "($'sos se,$a'es1 Los "($'sos de' E0o res(onden a 'as ne%esdades .
-$n%ones nds(ensa&'es (ara 'a %onser+a%!n nd+d$a'* %o"o son e' :a"&re . 'a ne%esdad de
a'"entarse1 S1 Fre$d (ost$'a 2$e 'a '&do es $na ener0)a* %$.a &ase %onsste en trans-or"ar 'os
@
6a%e re-eren%a a 'as ($'sones1 =N1 de' T1A1
"($'sos se,$a'es< $na K"an-esta%!n dn5"%a en 'a +da (s)2$%a de' "($'so se,$a'L1 No se :a&'a
de $na ener0)a "enta' no es(e%)-%a< S1 Fre$d se"&re sost$+o e' %ar5%ter se,$a' de 'a '&do* . s se :a
:a&'ado de $na '&do KdesCse,$a'#adaL es (or :a&er ren$n%ado a $na -na'dad es(e%)-%a"ente
se,$a'1 No (ode"os e,('%ar 'a teor)a de' "($'so sn %ontar %on 'a e+o'$%!n* 'a -3a%!n . 'a re0res!n1
Con 'a %ate,s* (or otra (arte* S1 Fre$d dstn0$e $na '&do %$.o o&3eto es 'a "s"a (ersona ='&do de'
E0o o nar%sstaA* o $n o&3eto e,teror ='&do de o&3etoA1 La '&do se +$e'%a en e' E0o Cnar%ss"o
(r"aroC antes de ns$-'ar a-e%t+a"ente a 'os o&3etos* (ero ta"&/n ($ede darse* 0$a'"ente* $na
a%%!n de 'a '&do de o&3eto en e' E0o* 2$e %onstt$.e 'o 2$e ''a"a"os nar%ss"o se%$ndaro1
Posteror"ente* 'as %on%e(%ones de Fre$d se %o"('%an dado 2$e 'a a%%!n de 'os nstntos de' E0o .
'a '&do no (are%en e,('%ar 'a tota'dad de %asos %')n%os o&ser+ados1 A' re%ordar 2$e 'os nstntos*
4't"a ra#!n de ser de toda a%%!n* son ntr)nse%a"ente %onser+adores . 2$e todo estado tende a
re:a%erse %$ando se :a (erddo* Fre$d se8a'a 3$nto a 'a '&do $n nstnto de destr$%%!n en%ar0ado de
trans-or"ar en nor05n%o todo 'o 2$e tene +da* %$.a "an-esta%!n %')n%a "5s ''a"at+a es e1
"aso2$s"o (r"aro . 'a ne%esdad de re(et%!n1 N$e+a"ente +ere"os e' do&'e "($'so: (or $n 'ado*
e' "($'so +ta' =e' ErosA* 2$e en%$&re e' "($'so se,$a' (ro(a"ente d%:o . e' de a$to%onser+a%!n*
.* (or otro* e' de "$erte . destr$%%!n* o T5natos* "($'so a$todestr$%t+o dr0do se%$ndara"ente
%ontra e' e,teror . 2$e se "an-esta %o"o "($'so de a0res!n o destr$%%!n1 En 'as -$n%ones
&o'!0%as Fre$d (ensa 2$e estos dos nstntos -$nda"enta'es son %ontraros o se dan 3$ntos1 De esta
-or"a* 'a a%%!n de %o"er* (or e3e"('o* "('%a 'a destr$%%!n de $n o&3eto se0$da de s$ as"'a%!n<
e' a%to se,$a' es $na a0res!n deseosa de 'a "5s estre%:a $n!n 2$e darse ($ede1 M$%:os (s%oana'stas
no a%e(tan sno %on reser+as e' nstnto de "$erte1 Sn* e"&ar0o* :a (asado a -or"ar (arte de 'a teor)a
de M/'ane M'en1
S 'a %ond$%ta nstnt+a se %ara%ter#a* et"o'!0%a"ente* (or s$ r0de# . (are%e (o%o "od-%a&'e en
e' te"(o* 'a %ond$%ta "($'s+a Cre'at+a"ente nde(endente de 'a a%%!n e,ternaC se ada(ta %on "5s
-a%'dad en a'0$nos %asos* "ad$ra en o%asones (or $n desarro''o nterno* . :asta %erto ($nto ($ede
s$-rr deter"nada trans-or"a%!n %on3$nta"ente %on 'a &o'!0%a1 La teor)a (s%oana')t%a :a 2$erdo
o-re%er $na %rono'o0)a de este desarro''o est$dando $nos estados nstnt+os =ora'* ana' . -5'%oA en
re'a%!n %on 'as #onas er!0enas1
@1C Las tres nstan%as o sste"as de 'a (ersona'dad
En s$ se0$ndo t!(%o (s)2$%o* S1 Fre$d :a%e "en%!n de tres '$0ares o sste"as de -$n%!n (s)2$%a*
no as'ados sno %on $na %erta %on-0$ra%!n 2$e 'es es (ro(a .en 'os 2$e toda 'a (ersona'dad s!'o
tendr5 %a&da ad"tendo 'a e,sten%a de %on-'%tos ntersst/"%os entre 'as d-erentes nstan%as* o
ntrasst/"%os entre 'as %ontrad%%ones der+adas de' "($'so en e' nteror de $na "s"a nstan%a1
So&re esta &ase (ode"os est$dar 'os sste"as de' E''o* de' E0o . de' S$(ere0o1
1T E' sste"a de' E''o1 E' sste"a de' E''o %orres(onder)a -$nda"enta'"ente a 'a %a(a "5s ant0$a* e'
(o'o de 'os "($'sos de 'a (ersona'dad* 2$e se %on-$nde %on 'os sste"as n%ons%entes de 'a (r"era
teor)a de' ar"a#!n (s)2$%o1 No ser)a todo e' n%ons%ente* ($es* %o"o se :a dado a entender* ta"&/n
$na (arte de' E0o . de' S$(ere0o -or"an (arte de' n%ons%ente1 E' E''o no es $n s"('e a'"a%/n de
"($'sos* :eredados e nnatos* sno 2$e %o"(orta $nos %ontendos* (rod$%to de ad2$s%!n* (ero
re%:a#ados1 S1 Fre$d se8a'a 2$e e' E''o es 'a (arte de' n%ons%ente en 2$e resden 'os nstntos
(r"aros* . est5 '&re de 'as -or"as . (rn%(os %onstt$t+os de 'a (ersona so%a' %ons%ente1 No se +e
a-e%tado (or e' te"(o n (ert$r&ado (or 'as %ontrad%%ones< 0nora 'os 3$%os de +a'or* e' &en . e'
"a' . 'a "ora'1 n%a"ente trata de sats-a%er s$s ne%esdades nstnt+as se04n e' (rn%(o de' ('a%er1
S &en Fre$d a-r"a 2$e e' E''o es $n %aos ''eno de $na ener0)a (rod$%da (or 'os "($'sos* (ero
%arente de or0an#a%!n . de +o'$ntad* no 2$ere eso de%r 2$e no (osea $na estr$%t$ra es(e%)-%a1
Co"o d%e D1 La0a%:e* e' E''o tene $na estr$%t$ra* "5s a4n* es $na estr$%t$ra no :o"o0/nea n
%o:erente %ara%ter#ada (or do"nar en e''a e' (rn%(o de' ds('a%erC('a%er* o (aso dre%to de 'a
e,%ta%!n a 'a des%ar0a* (ro%eso (r"aro: (redo"no de' deseoC"5s -$erte e nds%r"na%!n
%$a'tat+a 2$e (er"te a' ('a%er des('a#arse de $na re(resenta%!n a otra* %ondensar d+ersas
re(resenta%ones en $na so'a . %o"&nar $nos deseos 2$e en s) son %ontrad%toros* as) %o"o 'a de-ensa
%ontra esos "s"os deseos1 En otras (a'a&ras* s$ %ara%ter)st%a es $n (ensa"ento re%onstr$do
%a'-%a&'e Cen t/r"nos no -re$danosC de %on-$so* sn%r/t%o o n%ontro'ado1 S* :asta %erto ($nto* 'a
dea de' E''o (are%e estar &asada en deas &o'o0#antes o nat$ra'stas* ser)a $n error red$%r e' E''o a
ne%esdades nstnt+as de nat$ra'e#a (ro(a"ente &o'!0%a< (ara D1 La0a%:e es "5s %orre%to ad"tr
2$e 'a ne%esdad de 'os nstntos en %$est!n Cde (oder tener $nos o&3et+os rea'esC tende en 'as
os%$rdades de' n%ons%ente :a%a $nos o&3et+os . $nas -na'dades a3enos a 'a rea'dad .
K-antas"5t%osL* (ro(a"ente :a&'ando1
En res$"en 3$nto %on J1 La('an%:e . J1 91 Ponta's* %ree"os 2$e* desde $n ($nto de +sta e%on!"%o*
(ara S1 Fre$d e' E''o %onstt$.e e' (r"er a'"a%/n de ener0)a (s)2$%a< desde $n ($nto de +sta
dn5"%o entra en %on-'%to %on e' E0o . %on e' S$(ere0o* . 2$e* %onsderados 0en/t%a"ente*
%onstt$.en a s$ +e# s$s d-eren%a%ones* 'a 0/ness de 'as d+ersas nstan%as a(are%e "5s &en %o"o
$na (ro0res+a d-eren%a%!n* %o"o $na e"er0en%a de 'os d-erentes sste"as* . en 'a dea de Fre$d se
da $na %ontn$dad entre 'a 0/ness 2$e +a de 'a ne%esdad &o'!0%a a' E''o . desde /ste a' E0o . a'
S$(ere0o1
FT E' sste"a de' E0o1 En re'a%!n %on e' (r"er t!(%o* (ode"os dent-%ar e' E0o %on 'o %ons%ente o
(oten%a'"ente %ons%ente* en otras (a'a&ras* %on 'o (re%ons%ente< 'a a%t+dad de' E0o es %ons%ente
en %$anto re(resenta 'a (er%e(%!n e,terna* 'a (er%e(%!n nterna . e' (ro%eso nte'e%t$a'* . dese"(e8a
$na -$n%!n en 'os ntereses . sent"entos "ora'es . est/t%os< (ero :a. 2$e ad"tr 2$e 'a a%t+dad
de' E0o ($ede ser (re%ons%ente* %on (os&'dad de ''e0ar a' %a"(o de 'a %on%en%a %$ando :a0a -a'ta*
. ta"&/n ($ede ser n%ons%ente (artendo de 'as e,(eren%as . sent"entos re%:a#ados .* en %erta
"edda* de s$s "e%ans"os de-ens+os1
E' E0o as$"e 'a -$n%!n a$to%onser+adora* %$"('e 'a -$n%!n de to"a de %on%en%a de 'os est)"$'os
e,ternos . "edante s$ a%%!n "(one a' "$ndo e,teror 'os %a"&os 2$e 'e -a+ore%en1 En %$anto a 'o
2$e s$%ede en s$ nterordad* as$"e s$ -$n%!n %onser+ando e' %ontro' de s$s e,0en%as nstnt+as*
de%dendo s %on+ene sats-a%er'as* (oster0ando s$ sats-a%%!n (ara e' "o"ento "5s -a+ora&'e o
s$(r"endo (or %o"('eto s$s e,%ta%ones1 Entre 'as -$n%ones de' E0o se desta%an 'a de 'a e'e%%!n de
'os "edos ade%$ados (ara %onse0$r $n o&3et+o* 'a de &$s%ar so'$%ones* 'a de e3er%er $n %ontro' .
e3er%tar* de -or"a 2$e a'0$nos %onsderan estas -$n%ones %o"o 0$ardanes de 'a -$n%!n de esa /t%a
snt/t%a de 'a (ersona'dad1
Desde e' ($nto de +sta (s%oana')t%o no :e"os de %onsderar a' E0o %!"o $na (arte ra%ona' . '!0%a
de 'a (ersona'dad en e' sentdo de 'a (s%o'o0)a %'5s%a* a$n %$ando 'a estr$%t$ra de' E0o est5
do"nada (or e' (rn%(o de rea'dad* o sea (or $n (ensa"ento o&3et+o* so%a'#ado* ra%ona' .
+er&a'1 E' E0o tene $na -$n%!n "edadora entre e' E''o . e' "$ndo e,teror* entre e' E''o . e'
S$(ere0o1 Co"o se8a'a S1 Na%:t* e' E0o :a de s$(erar en todo "o"ento e' tr('e te"or a 'a rea'dad* a'
n%ons%ente e'e"enta' . a' S$(ere0o1 De esta -or"a se :a (oddo :a&'ar de $n E0o d/&' . $n E0o
-$erte: $n E0o d/&'* te"eroso de 'os "($'sos de' s$&%ons%ente* . $n E0o -$erte 2$e (er"te
desarro''ar %on entera '&ertad 'os "($'sos %o"(at&'es %on e' (rn%(o de rea'dad . %a(a# de ade%$ar
'os restantes a s$s ntereses1 S$ dea de' E0o no es %o"(rens&'e a' "ar0en de s$s "e%ans"os de
de-ensa* de s$s t/%n%as (ara de-enderse de 'as e,0en%as de 'os "($'sos1 S1 Fre$d %onsdera 2$e 'a
(rod$%%!n de rea%%ones de an0$sta es $na de 'as "5s "(ortantes -$n%ones de' E0o1 A(are%e 'a
an0$sta se"(re 2$e e' E0o sente s$ nte0rdad a"ena#ada (or (e'0ros nternos o e,ternos*
o%asonados (or 'a "s"a ntensdad de 'as de"andas nstnt+as* %o"o (or e' :e%:o de 2$e 'as
de"andas nstnt+as -$er#an a' nd+d$o a entrar en %on-'%to %on s$ entorno* (or2$e 'as e,0en%as de
'os nstntos ''e+an a' s$3eto a $n %on-'%to %on s$ S$(ere0o1 E' re%:a#o es $no de 'os "e%ans"os de
de-ensa de' E0o* (ero :a. otros* %o"o son 'a dene0a%!n* 'a (ro.e%%!n* 'a -or"a%!n rea%%ona'* 'a
an$'a%!n retroa%t+a* et%1
Consderando 2$e 'a estr$%t$ra (s)2$%a de' E0o (ro%ede de $na (ro0res+a d-eren%a%!n 2$e :a
tendo s$ ($nto de arran2$e en e' E''o* ($ede (resentarse %o"o s e' E0o -$era e' res$'tado de $n
(ro%eso de d-eren%a%!n en 2$e e' E0o se %on+erte en $na or0an#a%!n s$"a"ente estr$%t$rada .
o($esta a' E''o1 Se04n* 61 6art"ann* e' desarro''o de' E0o es e' res$'tado de tres -a%tores: 'as
%ara%ter)st%as de' E0o :eredtaro* 'os n-'$3os de 'os "($'sos nstnt+os . e' n-'$3o de 'a rea'dad
e,teror1 Se04n este a$tor* E1 . M1 Mrs . R1 LoQensten d-eren%an e' E0o de' Oo* 2$e es 'a (ersona
en s$ tota'dad* en tanto 2$e e' E0o es $na nstan%a (s)2$%a 2$e se de-ne (or s$s -$n%ones1 Estos
a$tores (ensan 2$e no ($ede darse $n %on-ronta"ento entre nstnto . rea'dad . %on+ertrse
se0$da"ente en or0en de n$e+as estr$%t$ras sn 'a e,sten%a (re+a de deter"nadas -$n%ones
sensoro"otr%es: a%%!n . (ensa"ento* n:&%!n . de-ensa* %ar5%ter* -$n%!n or0an#adora .
snt/t%a1 De a:) (ro%ede 'a teor)a de 61 6art"ann a%er%a de 'os -a%tores a$t!no"os de' E0o< -or"$'ada
en estos t/r"nos* atr&$.e a' E0o $n or0en do&'e: na%do de 'os "($'sos* (or $n 'ado* e nstr$"enta'*
(or otro* 'o 2$e :a%e a%e(tar 'a e,sten%a de $na (arte nnata de' E0o . de $na #ona no %on-'%t+a de'
E0o e,stente desde e' na%"ento . de $na ener0)a ne$tra1 A (esar de s$ or0en no en 'os "($'sos .
de s$ re'at+a nde(enden%a* 'os -a%tores a$t!no"os de' E0o Cse"(re en o(n!n de 6art"annC est5n
orentados (or 'a ne%esdad en 'os (r"eros estados de' desarro''o* 2$e (osteror"ente ($eden ser
n+o'$%rados1
@T E' sste"a de' S$(ere0o1 Se"(re se :a %onsderado 2$e e' S$(ere0o es $na "od-%a%!n de' E0o
(or nteror#a%!n de 'as -$er#as re(res+as %on 2$e se en%$entra e' nd+d$o en s$ desarro''o1 E'
S$(ere0o +ene detr5s de 'o 2$e S1 Fre$d deno"na dea' de' E0o o dea' (ersona' de' E0o* . tene s$
ra#!n de ser en 'a Fa%$'tad a$too&ser+adora . en 'a %on%en%a1 A'e,ander . otros a$tores "antenen
a"&as a%e(%ones* des0nando e' dea' de' E0o 'as as(ra%ones %ons%entes de' nd+d$o . e' de'
S$(ere0o s$s %orres(ondentes as(e%tos n%ons%entes1 E' (a(e' de' S$(ere0o +ene a ser e' de 3$e# o
%ensor de' E0o1 S$ a%%!n se "an-esta en 'a %on%en%a "orar* en 'a a$to%r)t%a* en 'a (ro:&%!n* .
-$n%ona en o(os%!n a 'a 0rat-%a%!n de 'os "($'sos o en-rent5ndose a 'as de-ensas 2$e e' E0o
o(one a d%:os "($'sos1 E' S$(ere0o se -or"a a' dent-%arse e' n8o %on s$s (ro0entores dea'#ados
.* (osteror"ente* %on 'a a$tordad o 'a 'e. de 2$e es de(ostaro1
Para S1 Fre$d* 'a -or"a%!n de' S$(ere0o +a a 'a (ar 2$e e' de%'+e de' %o"('e3o de Ed(o< e' n8o
ren$n%a a sats-a%er s$s deseos ed(anos anate"at#ados . trans-or"a s$ %ar0a a-e%t+a :a%a 'os
(adres en $na dent-%a%!n %on e''os< e nteror#a 'a (ro:&%!n1 E' (adre se torna en 0$)a "ora' .
%$a'2$er "(erat+o to"a (or "ode'o 'a (r"t+a (ro:&%!n1 M/'ane M'en ad"te 2$e 'a -or"a%!n
de' S$(ere0o es anteror* no en 'a -or"a estr$%t$rada de %on%en%a "ora'* sno %o"o d"ens!n
n%ons%ente . -antas"5t%a de 'a -$n%!n (ro:&t+a o destr$%tora de 'os (adres1 Otros a$tores
%onsderan 2$e e,sten otros d+ersos ante%edentes de' S$(ere0o* asentados en e' E0o . 2$e se a(o.an
-$nda"enta'"ente en 'as +%st$des de 'os "($'sos nstnt+os< e2$+o%ada"ente se atr&$.en $nas
(ro:&%ones de-ens+as de' E0o a $na a%%!n (ro(a de' S$(ere0o* 2$e (ro(or%ona $n "atera' de'
2$e e' "s"o S$(ere0o se -or"a* (ero 2$e en 'os (r"eros estados toda+)a no se :a trans-or"ado en
a$to%r)t%a1 Se04n R1 S(t#* :a. dos -or"as de a%er%arse a' (ro&'e"a de' S$(ere0o: e' (r"ero entende
2$e e' S$(ere0o est5 (resente en -or"a (r"t+a desde e' (r"er "o"ento* . e' se0$ndo se &asa en 'a
dea de 'os n4%'eos de' E0o (r"t+o 2$e* (ro0res+a"ente* se +an d-eren%ando . sntet#ando< e'
S$(ere0o +ene a ser $na nstt$%!n "enta' de "$. %o"('e3a or0an#a%!n* rrea'#a&'e en 'a tota'dad
de' E0o no e,ste $na "(ortante or0an#a%!n1 R1 S(t#* (artdaro de 'a se0$nda o(n!n* se8a'a tres
0r$(os (r"orda'es 2$e a%a&an (asando a -or"ar (arte de' S$(ere0o: ant0$as e,(eren%as de a%%!n
-)s%a n:&da . -a%'tada< tentat+as de do"no (or dent-%a%!n %on 'as a%%ones de 'os
(ro0entores* . $na dent-%a%!n %on e' a0resor* en (art%$'ar* a n+e' deat+o de' KnoL de 'os (adres1
Certos a$tores ad"ten 'a e,sten%a de d-erentes %o"(onentes de' S$(ere0o 2$e se -$sonan*
%o"(onentes %$.os e'e"entos se or0nan en 'as re'a%ones o&3eta'es (reCed(anas . se -$nden en $na
$ndad -$n%ona' a' reso'+erse . do"nar e' %o"('e3o de Ed(o =P1 Mra"erA:
o E' dea' de' E0o 2$e re(resenta e' o&3et+o (or e' 2$e '$%:a e' E0o* der+ado de "(resones
n-ant'es de $n (adre o"n(otente o de 'a 2$e e' n8o 2$ere 2$e e' (adre sea1 Un estado de
ar"on)a entre e' dea' de' E0o . e' E0o "s"o se e,(er"enta %o"o $na sats-a%%!n de' Oo
nar%ssta . $n sent"ento de or0$''o1
o E' S$(ere0o (ro:&t+o 2$e se o(one a 'as as(ra%ones de' E''o* e,0ente* d$ro . ($nt+o< s$
(rotot(o es 'a odada -0$ra de' (adre* 2$e se "$estra (ro:&t+o . ''eno de ener0)a a0res+a1
o E' S$(ere0o &en0no* (r!,"o a' dea' de' E0o* tene s$ or0en en 'a "a0en de $nos (adres
a"antes . re%on-ortantes* es(e%a'"ente 'a "adre1 Posee $na ener0)a 2$e (o%o o nada tene 2$e
+er %on 'os "($'sos a0res+os . est5 a"orosa"ente $ndo a' E0o1
G1 La E+o'$%!n F$n%ona'1
La des%r(%!n de 'a e+o'$%!n -$n%ona' de' n8o re('antes desde $n ($nto de +sta dn5"%o .
estr$%t$ra'* 'as no%ones %'5s%as de 'a '&do . de' Oo1
Pode"os (re0$ntarnos en 2$/ "edda e' desarro''o -$n%ona' . e' a$"ento de' %a"(o es(a%a'
(er%e(t+oC"otor de(enden de ne%esdades ($'sona'es o de %ara%ter)st%as %on0/ntas1 Para 61
6art"ann* 'os "e%ans"os de 'a (er%e(%!n* 'a "otr%dad* et%1* 2$e sr+en de &ase (ara 'as -$n%ones
de' Oo* (are%en a%t+ados en e' n8o (or ne%esdades ($'sona'es* sn 2$e /stas 'os or0nen<
(ar%a'"ente nnatos* -or"an (arte de 'as %ara%ter)st%as %on0/ntas de' Oo1 Sn e"&ar0o* tanto e'
as(e%to deter"nando en -$n%!n de' Oo* %o"o e' 2$e a(are%e en -$n%!n de' E''o %orres(onden* en
rea'dad* a dos -ases de $n "s"o desarro''o< (or 'o tanto* 'a -or"a%!n de 'as re'a%ones de o&3eto
($ede ser a&ordada en -$n%!n de 'as ne%esdades '&dna'es< "entras 2$e e' as(e%to %o0nt+o . e'
(er%e(t+o de' (ro%eso ($eden ser a&ordados en -$n%!n de' Oo1
Es %erto 2$e e' a$"ento de' %a"(o (er%e(t+oC"otor %on s$ %oro'aro* 'a d+ersdad de or0an#a%!n*
res$'tan n-'$en%ados (or 'a e,sten%a de $na (r"era /(o%a d$rante 'a %$a' e' &no"o ($'s!nC
sats-a%%!n tan s!'o ($do ado(tar -or"as (o%o +aradas1 Se +a %reando as) $n "ode'o se04n e' %$a' 'a
($'s!n en%ontrar5 o no sats-a%%!n* sea "edante 'a %onse%$%!n de s$ -n (rn%(a'< sea "edante 'a
rea'#a%!n de a%tos s$stt$t+os ="an($'a%!n de o&3etos* (r"eras a%t+dades (er%e(t+as* (r"eros
deseos a'$%nados* %ono%"ento de 'as (artes de' %$er(oA1 Con e' trans%$rso de 'a "ad$ra%!n se
%onstata $na %ontn$dad en 'a +da de re'a%!n "er%ed a 'a (erssten%a de 'a -or"a "s"a de 'a
rea'#a%!n de' (rn%(o de ('a%er1
Para %o"(render 'a e+o'$%!n de' n8o* 'a no%!n de '&do %o"o :(!tess de tra&a3o 0$arda todo s$
+a'or s 'a %onsdera"os %o"o no%!n o(erat+a* 'a '&do se "an-esta a tra+/s de' %o"(orta"ento
(or e''a dr0do . de' 2$e* (or 'o tanto* no es (re%so se(arar1 E' %o"(orta"ento '&dna' de' re%/n
na%do se red$%e %as a 'a (r5%t%a de 'a a%t+dad ora'* 'a 4n%a n+estda en esta /(o%a* 'a (os&'dad
de des('a#a"ento a"('a s$ %a"(o de a%%!n . %rea n$e+as %ate,as '5&'es +ara&'es a' (rn%(o* (ero
2$e '$e0o se %onso'dan1
Tras 'os (r"eros n+est"entos o %ate,as* se desn+sten (ro0res+a"ente a'0$nas a%t+dades
rea'#adoras o %o0nt+as a "edda 2$e e' s$3eto e+o'$%ona :a%a 'a edad ad$'ta* %onser+ando
4n%a"ente 'a ''a"ada %ate,a ener0/t%a -3a =M1 GressotA1 La %a(a%dad de n+estr . de desn+estr
sn an0$sta (ro(or%ona a' s$3eto 'a '&ertad s$-%ente (ara 2$e ($eda e'e0r 'a -or"a de o&tener 'a
sats-a%%!n1 Por e''o* 'o %ara%ter)st%o de 'a nor"a'dad es en%ontrar 'a -e'%dad tanto en 'a rea'dad
%o"o en 'o "a0naro* tanto en 'o e+o'$%onado %o"o en 'o "5s (r"t+o1
UEn 2$/ "o"ento tene '$0ar 'a a(ar%!n de' OoV
En n$estra o(n!n* no se ($ede :a&'ar de (reCE0o* n de (rotoes2$e"a %or(ora'* a "enos 2$e estos
t/r"nos se re-eran a' %$er(o "s"o1 Desde e' ($nto de +sta de 'os -en!"enos o&ser+a&'es* s!'o se
($ede :a&'ar de' Oo a (artr de' "o"ento en 2$e se :an %$"('do deter"nadas %ond%ones:
o La a%t+dad de' 'a%tante est5 +n%$'ada dre%ta . o&'0atora"ente a est"$'a%ones a%t$a'es1
No se trata de $n "ero %ond%ona"ento* sno de $na %erta -or"a de $t'#a%!n de 'a
e,(eren%a1 La e+o'$%!n (er%e(t+oC"otr# nos (er"te entender esta ada(ta%!n .a 2$e +e"os
%!"o e' 'a%tante (asa de' %ond%ona"ento de se8a'es a 'a d-eren%a%!n e(%r)t%a de %ertas
-or"as +a'or#adas1
o En e' "s"o sentdo* 'a a(re:ens!n de estas -or"as . 'as "an($'a%ones de 'os o&3etos
%on%$rren a 'a -or"a%!n de' &no"o antt/t%o: Oo =%on%en%a de " e,sten%aA . o&3eto
e,teror a "* 2$e se o(onen a 'os e'e"entos (roto(5t%os anterores1 Sn e"&ar0o* estos
-en!"enos (roto(5t%os a(are%en "5s tarde de n$e+o en 'os "e%ans"os de ntro.e%%!n . de
re%:a#o1
o Por 'o tanto* 'a e,sten%a de' o&3eto . 'a e,sten%a de' Oo son %onstt$.entes de' -en!"eno de
'a an0$sta =(erdda de' o&3eto* (e'0ro de destr$%%!n de' OoA1 La a%t+dad de' E0o ds"n$.e
'a an0$sta . %onstt$.e $n "e%ans"o de de-ensa (r"t+o1
En n$estra o(n!n* no se ($ede %on%e&r e' E0o %o"o $n a(arato de s)ntess 2$e a(are%e en $n
"o"ento de 'a "ad$ra%!n* n ta"(o%o %o"o 'a s"('e ad%!n de "e%ans"os an"ados (or $na
%erta %antdad de ener0)a1 Co"o se8a'! S1 Fre$d* e' Oo es 'a -or"a "s"a de 'a or0an#a%!n de 'as
-$er#as ($'sona'es . %ontra($'sona'es en 'a re'a%!n de o&3eto1 Se trata ($es* de $na estr$%t$ra%!n en
e' te"(o 2$e no ($ede ser as'ada de' (asado1 Esta estr$%t$ra ad2$ere s$ -or"a a "edda 2$e se +a
or0an#ando1 E' Oo no es n $n sste"a e'e"enta' n $na or0an#a%!n a(%a'* sno 2$e entra en e'
"ar%o "ad$rat+o de 'a re'a%!n* . esta"os de a%$erdo %on %ertos a$tores %$ando se "$estran
%ontraros a 'a tenden%a "(')%ta a %onsderar e' Oo* e' E''o . e' S$(erE0o %o"o !r0anos1 KCas
''e0ar)an a ser (ersonas en 'a (ersona :$"anaL<111 KNo :a. entdad (s)2$%a* s!'o e,sten (ro%esos
(s)2$%osL =S1 Na%:tA1 Las n+est0a%ones de&er5n orentarse :a%a e' est$do de estos (ro%esos . de s$
"anera de or0an#arse en e' te"(o1
A'o 'ar0o de n$estra des%r(%!n* :e"os $t'#ado a "en$do 'as -!r"$'as de Kne%esdadL* K('a%erL .
Kds('a%erL (or2$e (er"ten se0$r %on "a.or -a%'dad* e' %o"(orta"ento de' n8o desde $n ($nto de
+sta o&3et+o1
De :e%:o* 'as no%ones de ('a%er . ds('a%er* de &enestar o de s$-r"ento 2$e se e"('ean %on tanta
-a%'dad tenen s0n-%ados "$. dstntos1 T:1 S#as# %onsdera 2$e %on e' t/r"no de ('a%er se
des%r&en +aras %osas* (or e3e"('o 'a a$sen%a de do'or* e' ('a%er de do"no . e' ('a%er de
-$n%ona"ento1 E' ('a%er es ta"&/n $n estado de' Oo . ($ede "('%ar 0$a'"ente %o"$n%a%!n* 'a
(et%!n de no %a"&ar o 'a tenden%a a %onser+ar $na re'a%!n1 E' ('a%er ($ede e,str en %$anto s0no
o se8a' . ($ede -or"ar (arte de 'a -$n%!n ant%(adora de 'os a-e%tos* S1 G1 Jo--e . J1 Sand'er
dstn0$en (or $n 'ado e' estado dea' de &enestar +n%$'ado a 'a dn5"%a de' -$n%ona"ento de' Oo .
(or otro* 'a o&ten%!n de ('a%er aso%ada a 'a des%ar0a nstnt+a1
I0$a'"ente* %on e' s$-r"ento =e' do'orA* se ($ede (ro%eder* se04n T:1 S#as#* a $na %on%e(t$a'#a%!n
a tres n+e'es 3er5r2$%os dstntos: en e' (r"ero* e' %on%e(to de do'or es $na se8a' de a"ena#a a 'a
nte0rdad estr$%t$ra' . -$n%ona'* -en!"eno 2$e .a ($ede %onsderarse $na %o"$n%a%!n* $n "ensa3e
2$e e' %$er(o en+)a a' Oo< en e' se0$ndo n+e'* e' do'or se "an-esta en $na st$a%!n en 'a 2$e est5n
(resentes +aras (ersonas< es 'a e,(res!n de $na (et%!n de a.$da< en e' ter%er n+e'* se trata de $na
%o"$n%a%!n entre e' Oo . $na (ersona de' e,teror* $n do'or en e' 2$e no :a. re-eren%a a' %$er(o*
(redo"nando e' as(e%to %o"$n%at+o< e' do'or ser)a en este %aso $na a%%!n de' Oo %ontra e' (e'0ro
de (erder e' o&3eto1 71 G1 Jo--e . J* Sand'er* est$dando e' (ro&'e"a de 'a re'a%!n de o&3eto . de'
s$-r"ento* %onsderan 2$e e' s$-r"ento re-'e3a 'a d-eren%a entre e' estado rea' de' S) "s"o . e'
estado dea' deseado* 2$e ad"ten (odr)a &asarse en e' re%$erdo de $n estado de sats-a%%!n anteror o
en -antas"as %$.os deter"nantes ($eden ser "4't('es< estos a$tores ad"ten 2$e %$ando se :a
(erddo $n o&3eto 2$erdo* no s!'o tene '$0ar 'a (/rdda de' o&3eto en s* sno ta"&/n 'a (/rdda de'
as(e%to de S)C"s"o %o"('e"entado a' o&3eto . e' estado a-e%t+o de' &enestar )nt"a"ente '0ado a
/'1 Lo 2$e (erde e' n8o %$ando 'a "adre se a'e3a* no es s!'o 'a "adre sno ta"&/n e' &enestar
"('%ado en s$ re'a%!n %on e''a1
Se04n M1 S%:$r* 'os (rn%(os de ('a%er . de ds('a%er de&en ser a&ordados %o"o e,(eren%a de
re0$'a%!n . %orno e,(eren%a a-e%t+a .* (or 'o tanto* se ($ede %onsderar 'a %o"($'s!n de re(et%!n
%o"o $n as(e%to de 'a e,(res!n de ('a%er o de ds('a%er* . no de' (rn%(o de' ('a%er en %$anto
(rn%(o de re0$'a%!n1
J1 La%an :a nsstdo %on nter/s en s$s est$dos* so&re 'a dstn%!n a esta&'e%er entre 'a ne%esdad . e'
deseo1 A1 Green :a '$strado %'ara"ente 'a (os&'dad de' e2$+o%o a 2$e ($ede ''e0arse entre 'a
ne%esdad . 'a sats-a%%!n o 'a nsats-a%%!n1 Se04n este a$tor:
o Lo 2$e %rea 'a nsats-a%%!n de 'a ne%esdad no se an$'a %on 'a sats-a%%!n de 'a ne%esdad1
Esta (ro(os%!n no (retende a-r"ar 2$e 'a ne%esdad no ''e0a a sats-a%erse n$n%a* sno 2$e*
en esta st$a%!n* se or0na otro %a"(o de a%%!n1 J$nto a' "o+"ento 2$e deter"na $na
"($'s!n =%reada (or 'a nsats-a%%!n de 'a ne%esdadA se a&re $na es-era 2$e 'e a%o"(a8a .a
2$e* (ara 2$e e' "($'so sea (er%&do* de&e ad2$rr s0n-%ado (or nter"edo de s0nos:
0rtos* ''anto o a0ta%!n< a e''os se a8ade a'04n e'e"ento de' s0n-%ante* 'a e,(eren%a
n"edata no 'os dstn0$e (or2$e a(are%en "$. $ndos entre s)* (ero de :e%:o* %onstt$.en dos
%a"(os :etero0/neos entre s)* . (oseen $na -na'dad dstnta1 Mentras 2$e 'a res($esta 2$e
rea'#ar5 'a sats-a%%!n* 'a :a%e desa(are%er* 'os s0nos tendr5n $na e+o'$%!n dstnta* .a 2$e
ser5n dotados de sentdo (or e' Otro1
o Lo %reado (or 'a sats-a%%!n de 'a ne%esdad no desa(are%e %$ando desa(are%e 'a sats-a%%!n
de esta ne%esdad1
U R$/ s$%ede enton%es %$ando se :a (rod$%do 'a res($esta ade%$ada (ara :a%er desa(are%er 'a
nsats-a%%!n de 'a ne%esdadV
sta no se '"ta a $na a&o'%!n de 'as tensones a %onse%$en%a de 'a %$a' e' s$3eto en estado de
('ent$d ser)a %o'"ado (or todos s$s (eros . 2$edar)a re('eto %o"o $na es(on3a %on 'as dona%ones de'
Otro1 De :e%:o* e' a'+o de 'a tens!n =e' %ese de' ds('a%erA es d-erente de' ('a%er< 'o "(ortante es
2$e est5 no e2$+a'en%a a(are#%a en e' "o"ento en 2$e a"&os -en!"enos %on%den1 Toda+)a*
enton%es est5n tan estre%:a"ente $ndos entre s) 'os dos !rdenes de -en!"enos 2$e se %on-$nden< (or
'o tanto* 'a a(ar%!n de' ('a%er %rea $n %a"(o :o"!'o0o a' de' s0n-%ante .a 2$e %on e' ('a%er
a(are%e 'a (os&'dad de desear1 As)* (ara A1 Green* e' ('a%er C. 'a (os&'dad de desear'oC dan or0en
a' Oo "edante dos a%%ones 2$e tenen '$0ar a' $n)sono: (or $n 'ado* e' Oo se re+e'a a s) "s"o =se
a$todes%$&reA %o"o -or"a%!n e,%/ntr%a* e' s$3eto se st4a en e' "o+"ento a'ternante entre
%entra'#a%!n . des%entra'#a%!n< (or otro 'ado* e' deseo deter"na en e' s$3eto $na retroa%%!n de 'a
sats-a%%!n1 Esta %on%e(%!n a&re* sn nn0$na d$da n$e+os %a"(os a 'a n+est0a%!n1
H1 Los Estados De La E+o'$%!n L&dna'1
Tanto en s$s (r"eros "o"entos %o"o a 'o 'ar0o de s$ e,(ans!n* e' (s%oan5'ss :a estado n-'$do
(or 'os "o+"entos e+o'$%onstas1 S1 Fre$d %onsdera&a "$. "(ortantes 'os as(e%tos -'o0en/t%os .
'a e+o'$%!n te"(ora' de' sste"a (s)2$%o en 0enera'* -$nda"enta'"ente de 'a '&do1
A$n %$ando en s$s (r"eros tra&a3os %on-r! 'a a&so'$ta (r"a%)a a 'o 0enta'* (osteror"ente
ntrod$3o 'os estados (re0enta'es =ora'* ana'* -5'%oA1
La -ase ora' res(onde a' ('a%er de' n8o (or e,%ta%!n de 'a %a+dad &$%a' . 'os 'a&os* ('a%er 2$e se
(rod$%e a' n0err a'"ento1 E' ('a%er ora' no s!'o +a $ndo a 'a -$n%!n n$trt+a sno 2$e ta"&/n tene
e-e%to a' e,%tarse 'a "$%osa ora'* te0$"ento er!0eno1 S &en e' (r"er o&3et+o de' erots"o ora' 'o
%onstt$.e 'a e,%ta%!n a$toer!t%a* (osteror"ente 'o ser5 'a n%or(ora%!n de o&3etos1 A'
n%or(orar'os se $ne a 'os o&3etos< 'a ntrod$%%!n (or 'a &o%a es ta"&/n e' e3e%$tante de 'a (r"t+a
dent-%a%!n1 En 'a -ase ora' ($eden dstn0$rse dos eta(as: $n estado (re%o# de s$%%!n (reC
a"&+a'ente* en 2$e e' n8o 4n%a"ente &$s%a e' ('a%er de s$%%onar* . otro (osteror a 'a a(ar%!n de
'os dentes* . en e' 2$e s!'o desea "order e' o&3eto =M1 A&ra:a"A1 Este estado* deno"nado s5d%oC
ora'* es $na a%%!n de "order . de+orar* 2$e "('%a 'a destr$%%!n de' o&3eto1
La -ase s5d%oCana' se da entre e' se0$ndo . e' %$arto a8o* a(ro,"ada"ente . se %ara%ter#a (or $na
or0an#a%!n de 'a '&do 2$e +a $nda a 'a e+a%$a%!n . e,%ta%!n de 'a "$%osa ana'* 'os (r"eros
"($'sos ana'es son* (or des%ontado* a$toer!t%os* (ero e' ('a%er 2$e 'e s$(one e' e'"nar C%o"o
(osteror"ente 'a reten%!nC ad2$eren s0n-%ado estre%:a"ente re'a%onado %on 'a -$n%!n
de-e%atora* 'a e,($'s!nCreten%!n* . e' +a'or s"&!'%o de 'as :e%es1 M1 A&ra:a" dstn0$e dos
(er)odos en esta -ase1 En e' (r"ero* e' erots"o ana' se "an-esta en 'a e+a%$a%!n . e' "($'so
s5d%o en 'a destr$%%!n de' o&3eto1 En e' se0$ndo* e' erots"o ana' +a $ndo a 'a reten%!n . e' "($'so
s5d%o a' %ontro' de s$ (oses!n1
La -ase -5'%a a(are%e entre 'os tres . 'os %n%o a8os< 'os !r0anos 0enta'es se %on+erten en 'a #ona
er!0ena (rn%(a'1 La tens!n se des%ar0a "edante 'a "ast$r&a%!n 0enta' a%o"(a8ada de "50enes1
D$rante 'a -ase -5'%a es %$ando se ++e de "anera es(e%a' e' %o"('e3o de Ed(o* %o"('e3o 2$e est5
-or"ado (or 'a s$"a de deseos a"orosos . :ost'es de' n8o :a%a s$s (ro0entores1 En s$ -or"a
(ost+a* a' n8o se 'e o-re%e %o"o $n %on-'%to entre s$s tenden%as '&dna'es "5s o "enos
0enta'#adas* tendentes a (oseer a 'a "adre en e,%'$s+a* . 'a %$'(a&'dad 2$e sente a' desear 'a
desa(ar%!n de' (adre* s$ r+a'* (ara %onse0$r 'o (r"ero1 E' an0$stoso te"or a 'a %astra%!n 'e :a%e
ren$n%ar a 'a (oses!n e,%'$s+a de 'a "adre1 La ''a"ada -or"a ne0at+a de' %o"('e3o de Ed(o
"('%a 'a atra%%!n :a%a s$ (ro0entor de' "s"o se,o . e' odo (or %e'os a' de se,o %ontraro1 De
:e%:o* a"&as -or"as a(are%en en d+ersos 0rados en e' ''a"ado %o"('e3o de Ed(o ('eno o tota'1 En 'a
n8a* 'a e+o'$%!n :a%a e' (adre* "$%:o "5s %o"('e3a* se +a a&rendo %a"no (or 'as de%e(%ones en
'a re'a%!n %on 'a "adre* -$nda"enta'"ente (or 'a %aren%a de (ene1 E' deseo de tener $n (ene +ene a
ser ree"('a#ado (or e' de tener $n :3o de' (adre1
E' -na' de' %o"('e3o de Ed(o se8a'a 'a a(ar%!n de $n (er)odo de 'aten%a en e' 2$e e' desarro''o
se,$a' se de-ne o s$-re $na re0res!n te"(ora'1 E' de%'+e res(onde en e' n8o a 'a "(os&'dad de
rea'#ar e' do&'e deseo a"oroso . %r"na'1 D1 La0a%:e (ensa 2$e %orres(onde a $na ds"n$%!n de 'a
ntensdad de 'os "($'sos de&do "5s &en (or 'a %$'t$ra 2$e (or e' %re%"ento &o'!0%o1 E' n8o
o'+da 'a K(er+ers!n (o'"or-aL de 'os a8os anterores . %ontra 'os "($'sos desarro''a 'a /t%a de 'a
"ora' so%a'1 S1 Fre$d ad"te 2$e d%:a e+o'$%!n* %ond%onada (or e' or0ans"o . -3ada (or 'a
:eren%a* ($ede (rod$%rse en o%asones sn 2$e ten0a 2$e +er nada 'a ed$%a%!n1 Mentras se res$e'+e
e' %o"('e3o de Ed(o* se (rod$%en "(ortantes %a"&os1 E' re%:a#o ser5 es(e%a'"ente a%t+o d$rante
'a 'aten%a . 'os "e%ans"os de dent-%a%!n se "ostrar5n "$. a%t+os< a' no (oder s$(r"r a'
"o'esto r+a'* e' n8o tende a dent-%arse %on /'* 2$e es $na -or"a de no (erder de +sta s$ o&3et+o
ed)(%o de %on2$sta de' (ro0entor de' otro se,o .a 2$e trata de o&rar %o"o e' tr$n-ador1 La 0ran
+enta3a e+o'$t+a de' (ro%eso de dent-%a%!n %onsste en 2$e e' n8o a%e(ta d-err 'a rea'#a%!n de
s$s deseos1 Se0$da"ente se (rod$%en $na sere de des('a#a"entos s$%es+os de 'os a-e%tos :a%a
n$e+os o&3etos* as) %o"o $n 3$e0o de de-ensas %ontra 'os "s"os a-e%tos* .a sean (ost+os o
ne0at+os: e' "5s e+o'$t+o de d%:os des('a#a"entos . de-ensas 'o -or"an 'as -or"a%ones de
rea%%!n 2$e or0nan (ost$ras %ontraras . $na +erdadera dstr&$%!n de 'as ener0)as "($'s+as1 E'
re%:a#o de 'os "($'sos se,$a'es entra en $n terreno Kne$troL* Kno %on-'%t+oL* 2$e -a+ore%e 'as
ad2$s%ones ed$%at+as . desarro''a 'os ntereses %o0nt+os1
En 'a -ase 0enta'* e' "($'so se,$a'* :asta este "o"ento -$nda"enta'"ente a$to%r5t%o* des%$&rr5 en
esta -ase e' o&3eto se,$a' a %$.a rea'#a%!n %oo(eran todos 'os "($'sos (ar%a'es . se s$&ordnan 'as
#onas er!0enas a $na (r"a%)a de 'a #ona 0enta'1 D$rante este (er)odo e' E0o '$%:ar5 %ontra 'os
"($'sos . tender5n a rea(are%er 'as tenden%as re%:a#adas: se enta&'a 'a '$%:a %ontra ant0$as %ate,s*
%ontra 'os (adres %o"o o&3eto de a"or* (ara es%a(ar de' estado de de(enden%a1 Tanto d$rante este
(er)odo %o"o d$rante 'a ado'es%en%a* %o"o d%e S1 Fre$d* e' ser :$"ano se :a''a ante 'a 0ran tarea de
des'0arse de 'os (adres* . :asta 2$e no 'o :a.a 'o0rado no de3ar5 de ser $n n8o (ara (asar a
%on+ertrse en $n "e"&ro "5s de 'a so%edad1 E''o "('%a $n trastr$e2$e tota'* %$.o res$'tado
de(ende de 'as so'$%ones 2$e se 'e :a.an dado a' %o"('e3o de Ed(o en e' "o"ento de de%'nar /ste1
La n+est0a%!n (s%oana')t%a no se red$%e* desde e' ($nto de +sta 0en/t%o* a $n est$do de 'a
e+o'$%!n de 'os d+ersos estados ta' . %o"o se :a nd%ado1 Partendo de 'os est$dos de (s%oan5'ss
n-ant'es* $na n$e+a onto0/ness &asada en 'a 'a&or de S1 Fre$d sa&r5 +a'orar d+ersas -or"as de
or0an#a%!n de 'a tota'dad de' sste"a (s)2$%o* n+est0a%ones tendentes -$nda"enta'"ente* a'
est$do de 'a or0an#a%!n (re0enta'* en s$s (r"eros "o"entos1
II1 LAS APORTACIONES DEL PSICOANBLISIS AL CONOCIMIENTO DE LA PRIMERA
ETAPA DEL DESARROLLO DEL NIWO1
1T E' desarro''o (renata'1
Cas todos 'os (s%oana'stas (ensan 2$e e' n8o* a' na%er* es $n or0ans"o (s%o'!0%a"ente
nd-eren%ado . sostenen %on S1 Fre$d 2$e d$rante este (er)odo no :a. (ro(a"ente %on%en%a1 Fre$d
:a (re%sado 2$e* d$rante 'a +da ntra$terna* 'a "adre no es $n o&3eto (ara e' -eto* . 2$e en ese
"o"ento (ara /' no e,ste o&3eto a'0$no1 E1 Mra(- o(na 2$e e' -eto "an-esta todo t(o de tenden%as
(r"t+as* . 2$e 'a ano,a -eta' no s!'o es e' ($nto de (artda de' do'or Ks$&3et+oL 2$e %onstt$.e 'a
an0$sta* sno n%'$so 'a a%%!n Ko&3et+aL de 'a 'o%o"o%!n 2$e es 'a :$da1 P1 Greena%re ad"te 2$e 'a
o&ser+a%!n de' re%/n na%do :a%e tener en %$enta $na (re%o# (reds(os%!n a 'a an0$sta* (or 'o 2$e
este a$tor 3$#0a 2$e 'a %onstt$%!n* 'as e,(eren%as (renata'es . 'a st$a%!n n"edata"ente (osteror
a' na%"ento %ontr&$.en a %rear $na (rean0$sta* es2$e"a de %ond$%ta 2$e ser5 $t'#ado en 'as
a$t/nt%as "an-esta%ones de an0$sta (osterores1 A'0$nos a$tores* %o"o 71 Greene* ad"ten 2$e
($ede e,str $na es(e%e de (er%e(%!n de o&3etos en 'os (er)odos (renata' . nata'* $na a %ar0o de'
sste"a +as%$'ar de' -eto 2$e se :a''a K-$eraL de' -eto* . otra a %ar0o de 'a s$(er-%e . ')"tes de'
"s"o -eto* 2$e re%&e re(etdos est)"$'os +&ratoros1 O es (os&'e 2$e e' -eto ($eda a(render a 'eer e'
rt"o -so'!0%o de 'a "adre1 Este t(o de (er%e(%ones de o&3etos (odr)an ser+r de "ode'o a todas 'as
(er%e(%ones s$&s0$entes1
FT Ca"&os neonata'es1
E+dente"ente* e' (aso de 'a +da a"n!t%a a 'a +da aero&a %onstt$.e $na "(ortante trans-or"a%!n
desde e' ($nto de +sta &o'!0%o< e' %orte de' %ord!n $"&'%a' no es $n s"('e -en!"eno s"&!'%o
sno 2$e "('%a $na "od-%a%!n en e' %a"(o de 'a or0an#a%!n -so'!0%a de' re%/n na%do1 Otto
RanS* ad"tendo 2$e e' na%"ento es $n (ro-$ndo %:o2$e tanto en e' ('ano -so'!0%o %o"o e'
(s%o'!0%o* %onsdera&a 2$e e' tra$"ats"o de' na%"ento %rea $na reser+a de an0$sta* . 2$e toda
an0$sta (osteror tene s$s ra)%es en 'a an0$sta de' "o"ento de na%er1 Desde este ($nto de +sta* 'a
an0$sta es $na ener0)a %as "ens$ra&'e1 D$rante a'04n te"(o S1 Fre$d est$+o tentado de %o"(artr 'a
o(n!n de O1 RanS* (ero (osteror"ente se re&e'! %ontra s$s deas* a$n a%e(tando 2$e en e'
na%"ento e,st)a $n res0o o&3et+o (ara 'a %onser+a%!n de 'a +da . ad"tendo 2$e* en %$anto a 'os
%a"&os %or(ora'es* e' na%"ento (od)a tener a'0o 2$e +er %on 'a ansedad1
@T La estr$%t$ra%!n "enta' d$rante e' (r"er a8o1
E' (s%oan5'ss n-ant' . 'os n$e+os "/todos de o&ser+a%!n a (artr de &ases (s%oana')t%as :an
a&erto $na n$e+a +)a no s!'o a' (ro&'e"a tera(/$t%o 2$e e,ste* sno ta"&/n a $na -or"a "5s
(ro-$nda de %on%e&r 'as :(!tess so&re e' desarro''o de' n8o* 'as %$a'es se &asa&an :asta enton%es en
"/todos de re%onstr$%%!n a (artr de' an5'ss de 'os ad$'tos1 Estas n+est0a%ones %on-r"aron 'a
"(ortan%a de 'as or0an#a%ones (re%o%es . ($seron de "an-esto 'a "(ortan%a 2$e de&)a
otor0arse* en esta or0an#a%!n* a 'a an0$sta =%o"o .a :a&)a se8a'ado S1 Fre$dA* a 'a re'a%!n de
o&3eto* a 'os -antas"as (re%o%es* et%1 So&re &ases re'at+a"ente n$e+as se :a re%onsderado 'a %$est!n
de 'as nstan%as ta'es %o"o e' Oo . e' S$(er.o . se :a st$ado toda 'a or0an#a%!n (reCed(ana1 En
n$"erosos tra&a3os* se :a ($esto de "an-esto 'a "(ortan%a no so'o de 'as ne%esdades n$trt+as en
%$anto ta'es* sno ta"&/n de 'as ntera%%ones entre e' 'a%tante . e' "edo a"&ente* en e' %a"(o de'
K"atern#a3eL =ne%esdad 0enera' 2$e so&re(asa 'as s"('es sats-a%%ones n$trt+asA . de 'a ant0$a
no%!n de KdadaL* es de%r de' 0r$(o "adreC:3o en e' 2$e 'os (r"eros 'nea"entos se en%$entran en
e' deno"nado K(are3a de a"a"anta"entoL1
III1 DISTINTAS APROXIMACIONES TEYRICAS DE LA ESTRUCTURACIYN MENTAL
PRECOI
Los (ro&'e"as se %entran en 'a re'a%!n entre 'a "adre . e' 'a%tante1 Los es%rtos de S1 Fre$d a%er%a de
'a s0n-%a%!n de 'a re'a%!n 'a%tanteC"adre son ds(ersos . a'0o %ontrad%toros< de3aron 'a ($erta
a&erta a $na d+s!n te!r%a de 'a 'terat$ra (s%oana')t%a so&re 'os or)0enes . e' desarro''o de d%:a
re'a%!n1 Se04n M1 D1 S1 AnsQort:* a'0$nos te!r%os s0$en trad%ona'"ente e' /n-ass de S1 Fre$d
so&re 'a 'a&'dad de 'os o&3etos . s$ ($nto de +sta de 2$e e' 'a%tante ad2$ere a 'a "adre %o"o o&3eto*
(or e' :e%:o de 2$e de s$ de(enden%a %on res(e%to a e''a o&tendr5 'a 0rat-%a%!n de s$s ne%esdades1
Este 0r$(o de te!r%os %onsdera 2$e e' desarro''o de 'as re'a%ones o&3eta'es se :a''a estre%:a"ente
$ndo a' desarro''o de' Oo .* (or %ons0$ente* de(ende de 'a ad2$s%!n de estr$%t$ras %o0nt+as 2$e
no se :a''an (resentes a' (rn%(o de 'a +da< esta %on%e(%!n s0$e 'a trad%!n de 'a Ps%o'o0)a de' Oo1
Otro 0r$(o de te!r%os* 2$e se &asa "(')%ta o e,(')%ta"ente en 'a dea de S1 Fre$d de $n -$nda"ento
-'o0en/t%o* %onsdera 2$e 'as re'a%ones de o&3eto son (r"aras . no se%$ndaras o ad2$rdas< esta
se0$nda trad%!n te!r%a se de-ne a s) "s"a %o"o Kteor)a de 'as re'a%ones de o&3etoL1
La (r"era %orrente s0$e a Anna Fre$d< entre a2$e''os 2$e :an est$dado dre%ta"ente a' 'a%tante .
desarro''ado $na teor)a de 'a estr$%t$ra%!n "enta' (re%o# . de 'a re'a%!n de o&3eto* %a&e desta%ar a R1
S(t#1 La otra %orrente est5 dr0da (or M/'ane M'en1
En Fran%a* S1 Le&o+% . R1 DatSne $t'#an a'0$nas a(orta%ones de a$tores d+ersos* sn de3ar (or
e''o de tener s$s o(nones (art%$'ares1
D1 J1 7nn%ott o%$(a $n '$0ar a(arte entre 'os (s%oana'stas de n8os1 S$s nt$%ones 0ena'es
-as%nan* (ero nos (re0$nta"os :asta 2$/ ($nto son trans"s&'es< 'e :an (er"tdo entrar en e' "$ndo
de' n8o* (ero s$ 4n%o sste"a es 'a nt$%!n1
En %$anto a J1 9oQ'&.* :a ntentado a&ordar e' (ro&'e"a de 'a (r"era eta(a de' desarro''o tenendo en
%$enta 'os %ono%"entos &o'!0%os a%t$a'es1
11 CEL DESARROLLO MENTAL SEGN R1 SPITI1
1T Los or0an#adores1 Se04n R1 S(t#* e,sten d+ersas ')neas de desarro''o 2$e en deter"nados
(er)odos se $nen (ara -or"ar $nos n$dos $ Kor0an#adores de' (s2$s"oL1 Este a$tor %onsdera a'
or0an#ador %o"o $n "ode'o 4t' (ara 'a a(re:ens!n de deter"nados -en!"enos de' desarro''o
(s)2$%o* 3$st-%ado (or e' :e%:o de 2$e $n (aso a%edado de $na -ase a otra :a%e de %ata'#ador (ara
a+an#ar en e' desarro''o n-ant'1
E' K)nd%eL de' (r"er or0an#ador es 'a a(ar%!n de 'a res($esta de 'a sonrsa 2$e no es sno $n
s)nto"a +s&'e de 'a %on+er0en%a de "($'sos %orrentes de' desarro''o dentro de' a(arato (s)2$%o1
La an0$sta de' o%ta+o "es nd%a 'a a(ar%!n de' se0$ndo or0an#ador1 Es $na n$e+a eta(a de'
desarro''o n-ant' d$rante 'a %$a' 'a (ersona'dad . 'a %ond$%ta de' n8o e-e%t$ar5n $n %a"&o rad%a'1
E' do"no de' KNoL =a tra+/s de 0estos . (a'a&rasA tene %onse%$en%as de 0ran a'%an%e (ara e'
desarro''o "enta' e"o%ona' de' (e2$e8o< (res$(one 2$e :a ad2$rdo s$ (r"era %a(a%dad de JUICIO
. de ne0a%!n1 R1 S(t# 'o %onsdera e' ter%er or0an#ador1
Desde e' ($nto de +sta de' %on%e(to de or0an#ador* 'os dos (r"eros (ertene%en a' %a"(o de 'as
des%ar0as de "($'sos (or 'a a%%!n< e' ter%ero nstt$.e 'a (r"a%)a de 'a %o"$n%a%!n* 2$e s$stt$.e
%ada +e# %on "5s -$er#a a 'a a%%!n1
R1 S(t# :a est$dado e' o&3eto de 'a '&do* . a tra+/s de s$ est$do* 'a or0an#a%!n de' E0o . 'a
0/ness de 'a an0$sta1
FT For"a%!n de' O&3eto L&dna'1 La dea de o&3eto en (s%oan5'ss tene s$ or0en en 'a dea
-re$dana de ($'s!n: 'a ($'s!n K($ede tener s$ o&3eto en e' o&3eto de 'a ($'s!n* o 0ra%as a /'L* (ero e'
o&3eto se de-ne 0$a'"ente %o"o "edo %ontn0ente de 'a sats-a%%!n1
S1 Fre$d %ree 2$e e' o&3eto es $n -a%tor +ara&'e no -or#osa"ente e,terno* 2$e %a"&a %on 'os %a"&os
de 'a ($'s!n1 E' +a'or 2$e atr&$.e a 'a dea de o&3eto . a 'a e+o'$%!n de' esta&'e%"ento de $na
re'a%!n o&3eta' :a dado or0en a n$"erosos est$dos 2$e :an sdo ana'#ados (or M1 D1 S1 AnsQort:
=1>D>A* S1 Le&o+% . %o's1 =1>NFA* et%1
R1 S(t# :a "ostrado +aras -ases de d%:a e+o'$%!n =estado (reo&3eta'* estado de' o&3eto (re%$rsor .
estado de' o&3eto '&dna'A1
aA Estado (reo&3eta' =en e' na%"entoA1 En e' estado (reo&3eta' 4n%a"ente se o&ser+an
-en!"enos de des%ar0a en re'a%!n %on e' ds('a%er1 Lo %ontraro es 'a 2$et$d1 Las -$n%ones
de de-ensa %orren a %ar0o de $n a0$do $"&ra' de (er%e(%ones* 2$e a%t4a %o"o &arrera
&o'!0%a %ontra 'os est)"$'os1 6asta e' n%o de' F1E "es* e' re%/n na%do s!'o re%ono%e 'a
se8a' de' a'"ento %$ando tene :a"&re1 No re%ono%e e' &&er!n n e' seno sno se 'e ntrod$%e
en 'a &o%a1 Por %ons0$ente* a esa edad 4n%a"ente res(onde a $n est)"$'o e,terno* en -$n%!n
de $na (er%e(%!n ntero%e(t+a* o sea* en -$n%!n de 'a (er%e(%!n de $n "($'so n:a&t$a'1
&A Estado de' o&3eto (re%$rsor =de @ a D "esesA1 S$ rea%%!n es "$. (art%$'ar . es(e%)-%a1 E'
(e2$e8o rea%%ona sonrendo a 'a %ara de' ad$'to* %on ta' de 2$e se 'e (resente de %ara . +ea
(er-e%ta"ente 'os o3os en "o+"ento1 Tanto de $na (ersona* $ otra* n%'$so ($ede ser $na
"5s%ara -or"ada (or o3os* nar# . -rente* (ero 2$e ten0a se"(re a'04n "o+"ento1 Es $na
es(e%a')s"a Gesta't de 'a se8a'1 A esa edad 'a %ara es (ara e' n8o "5s &en $na %osa* (ero
tene s$ "5,"a "(ortan%a en e' rostro de 'a "adre* 2$e :a entrado .a en 'a 0enea'o0)a de'
o&3eto '&dnoso 2$e se desarro''ar51 Este (er)odo %onstt$.e e' (aso de 'o 2$e res(onde a 'a
(er%e(%!n nteror de 'a e,(eren%a :a%a 'a (er%e(%!n e,teror de 'os est)"$'os1 Se8a'a
ta"&/n $n r$d"entaro n%o de' E0o< re(resenta 'a trans%!n de 'a (as+dad a 'a a%t+dad
dr0da =%o"$n%a%!n "adreC:3o so&re 'a &ase a-e%t+a de ('a%erCds('a%erA . -or"a 'as
(re"sas de $'terores re'a%ones so%a'es1 Pasado e' ter%er "es e' n8o "an-esta s$ ds0$sto
%$ando s$ a%o"(a8ante 'e a&andona . no %$ando se 'e 2$ta $n o&3eto1 A' %$"('r 'os D "eses
"an-estar5 s$ desa#!n %$ando se 'e 2$te $n 3$0$ete1 Entre 'os ses . o%:o "eses dstn0$e
entre a"0os . des%ono%dos1
%A Estado de' o&3eto '&dna' =de ? a 1E "esesA1 E' n8o se an0$sta %$ando se a%er%a $n e,tra8o
='a an0$sta t)(%a de' o%ta+o "esA1 Se (rod$%e $na rea%%!n de ds0$sto %$ando 'a "adre 'e de3a
"o"ent5nea"ente1 Oa est5 %onstt$do e dent-%ado e' o&3eto de s$ '&do C'a "adreC1
Se0$ra"ente 'a rea%%!n de an0$sta ante $na (ersona e,tra8a se de&e a 2$e no se sa%e s$
deseo de +er a 'a "adre1 La %ara de 'a (ersona e,tra8a 'a %o"(ara %on 'a "aterna1 La +e
d-erente .* (or %ons0$ente* 'a re%:a#a1 Tene"os $na n$e+a -$n%!n de' E0o 2$e +a $nda a'
3$%o1 E' n8o :a sa&do :a''ar s$ a%o"(a8ante %on 2$en tra&a re'a%ones o&3eta'es* en e'
sentdo 'tera' de 'a (a'a&ra1 Pasado e' o%ta+o "es* e' n8o a0arra 'os o&3etos a tra+/s de 'os
&arrotes de 'a %$na =:asta este "o"ento 4n%a"ente a0arra&a 'o 2$e ten)a en e''a a s$ a'%an%eA1
En ese "o"ento a(are%e 0$a'"ente 'a %a(a%dad de e'e0r entre 'as %osas . $t'#a e' (r"er
4t'1 Entre 'os o%:o . 'os de# "eses e"(e#a a "tar +erdadera"ente* "ta%!n so&re 'a &ase
a-e%t+a de 'as re'a%ones %on s$ "adre* . e' &a'&$%eo* re'a%onado %on e' o&3eto de 'a '&do1
@T A(ar%!n de 'a an0$sta1 S(t# ana'#a 'a a(ar%!n de 'a an0$sta en e' n8o re'a%onada %on 'a
-or"a%!n de' o&3eto* . 'a dstn0$e de 'as s"('es rea%%ones a est)"$'os1 In%a'"ente 'as res($estas
son es(e%-%as:
o A 'o 'ar0o de' FT . e' @T "es se "$estran %'ara"ente 'as res($estas de ('a%er o ds('a%er*
-rente a 'os %on%retos est)"$'os a"&enta'es1
o Entre 'os D . 'os ? "eses a(are%en "$estras de ansedad* -eno"eno'!0%a"ente
des(re%at+as* %$ando se a%er%a $na (ersona e,tra8a =an0$sta de' ?T "esA1 Por esta
/(o%a e' n8o ($ede tender 'a "ano a' +o'+erse de es(a'das e' des%ono%do1
Los estados de tens!n* 'os -en!"enos de des%ar0a . 'as "an-esta%ones de ds('a%er Cse04n S(t#C se
dstn0$r5n -eno"eno'!0%a"ente de 'a ansedad (ro(a"ente d%:a* 2$e no a(are%er5 :asta e' ter%er
tr"estre* . e''o (or dos ra#ones:
aA Una ra#!n estr$%t$ra'1 Se e,(er"enta 'a an0$sta en e' (ro(o Oo* (ero no e,ste e' Oo en e'
"o"ento de na%er1 n%a"ente se ($ede tener an0$sta en 'a se0$nda "tad de' (r"er a8o1
6asta ese "o"ento 'os estados de tens!n -so'!0%a res(onden a d-$sos "e%ans"os de
des%ar0a ne$ro"$s%$'ar %ara%ter#ados (or $n des&orde de tens!n1 En ese "o"ento ($ede
:a&er %on-'%tos entre 'as "s"as tenden%as* entre s$s d+ersos %onstt$.entes* entre 'a
tota'dad . 'as e,0en%as a"&enta'es< ($eden tener s$ or0en en 'a s$3e%!n de' sste"a o en 'a
-r$stra%!n sent"enta'1 La an0$sta (ro(a"ente d%:a a(are%e en e' estado en 2$e* de&do a 'a
-or"a%!n de' E0o* a(are%e $na n$e+a -$ente de %on-'%tos entre /ste . e' E''o1
&A Ra#!n te!r%a de 'a '&do1 6asta e' "o"ento de -or"arse e' E0o* 'a or0an#a%!n n-ant' est5
en $n ('ano nar%ssta1 Se rea'#a 'a (er%e(%!n en -$n%!n de 'os d-erentes as(e%tos de 'as
ne%esdades1 Se (er%&e e' o&3eto en -$n%!n de 'a ne%esdad nterna1 Este (er)odo est5 %arente
de o&3eto1 Posteror"ente se s0$e* d$rante $n (er)odo de trans%!n* 'a -or"a%!n de
(reo&3etos1 Estos toda+)a est5n -a'tos de atr&$tos o&3eta'es< %are%en de rostro . s!'o son $na
-$n%!n1 En e' ter%er tr"estre* %o"o .a nd%a"os* a(are%er5n 'os a$t/nt%os o&3etos* 2$e
%ontn4an -or"ando (arte de' E0o re%/n -$nda"entado1 La (/rdda de d%:os o&3etos
ds"n$.e e' E0o . %onstt$.e $n 0ra+e tra$"a nar%ssta1 La n"nente a"ena#a de (erder'os
%onstt$.e 'a an0$sta1 En este estado se re%ono%e e' o&3eto en 'a -or"a de 'a %ara1 La
(ro,"dad de $na (ersona e,tra8a a%a&a %on 'a es(eran#a de' retorno de 'a "adre* . rea%t+a 'a
an0$sta 2$e sntera e' n8o a' de3ar'e /sta a so'as1 So&re 'a &ase de este (rn%(o* 'a an0$sta se
%on+erte en se8a' de (e'0ro* . a(are%e en toda st$a%!n en 2$e e' E0o se en%$entra %on
%$a'2$er st$a%!n nterna o e,terna1
GT F$n%ones de' E0o1 Se04n R1 S(t#* a %on-0$ra%!n de 'a (ersona'dad de' re%/n na%do en s$
(r"er a8o %orres(onde a 'a %aren%a de $no estr$%t$ra (s)2$%a (er-e%ta"ente %'ara1 A' 0$a' 2$e S1
Fre$d* %ree 2$e e' re%/n na%do no (osee $n E0o* .a 2$e no ($ede "an($'ar 'os est"$'es (er%&dos*
de 'os 2$e se :a''a (er-e%ta"ente res0$ardado (or $n a'to $"&ra' (er%e(t+o1 A' rse desarro''ando
(osteror"ente* a(are%er5n %ertos es&o#os de' Oo* 2$e -or"ar5n s$ n4%'eo =sea $n e3e"('o e' de 'os
0r$(os de %o"(orta"ento %entrados en 'a to"a de a'"entoA1 D%:os n4%'eos se re'a%onar5n %on 'o
2$e e' a$tor ''a"a e'e"entos de (r"er orden ='a -$n%!n snt/t%a de' E0o* (or e3e"('oA1 D$rante 'a
-ase (reo&3eto se (rod$%e en 'a so"atoC(s2$e $na reestr$%t$ra%!n< e' E0o . e' E''o se se(aran* . e'
r$d"entaro E0o %o"en#a a -$n%onar* o sea* :a%a 'os tres "eses se (rod$%e $na "(ortante
o(era%!n nte0radora* $n/ndose +aros n4%'eos d-erentes de' E0o en $na estr$%t$ra "5s %o"('e3a* $n
r$d"entaro Oo1 Cada E0o %on%reto se estr$%t$ra . or0an#a se04n se :a.an %ontro'ado 'os est)"$'os
(ro%edentes tanto de' nteror %orno de' e,teror* . "edante 'a -or"a%!n de $n Oo %or(ora' 2$e
o&ede%e 'a +o'$ntad de' n8o . se %on+erte en nstr$"ento de rea'#a%!n de s$s nten%ones1 A 'a
es(era de 2$e se desarro''e $na estr$%t$ra or0an#ada de' e0o* 'a "adre se en%ar0a de rea'#ar 'as
-$n%ones de' E0o n-ant'< 'a "adre ($ede %onsderarse %o"o s$ KE0o e,ternoL1
F1 LA ESTRUCTURA MENTAL PRECOI SEGN MLANIE MLEIN O SU ESCUELA1
M/'ane M'en :a -ran2$eado $na n$e+a eta(a en 'a %on%e(%!n (s%oana')t%a de' desarro''o n-ant'*
ded%5ndose a est$dar 'o 2$e Fre$d deno"na&a Kare os%$ro . ''eno de so"&rasL1
M/'ane M'en ad"te 'a e,sten%a de $n E0o (ro+sto de a'0$nos e'e"entos de nte0ra%!n .
%o:eren%a desde 'os %o"en#os de' desarro''o* . %onsdera 2$e se (rod$%e e' %on-'%to antes de 2$e
este "$. a+an#ado e' desarro''o de' E0o . de 2$e se :a''e -r"e"ente -or"ada 'a -a%$'tad de nte0rar e'
(ro%eso (s)2$%o1
Se o(one a Anna Fre$d* 2$e "antene 2$e Kes ds%$t&'e a (os&'dad de 2$e se (rod$#%an %on-'%tos
entre 'as ne%esdades :3as de 'os "($'sos de' t(o %ontrad%toro de a"orCodo* '&doCdestr$%%!n<
antes de 2$e est/ .a -or"ado $n E0o %entra' %a(a# de nte0rar 'os (ro%esos (s)2$%os o (o%o des($/sL1
Se04n M/'ane M'en no se ($ede %o"(render 'a ra)# de' E0o* nstr$"ento de s$ -or"a%!n* sno (or
'os "e%ans"os de ntro.e%%!n . (ro.e%%!n* "e%ans"os de %ar5%ter (re%o#1 E+dente"ente* e' E0o
no %o"en#a a e,str %o"o entdad (er-e%ta"ente esta&'e%da1 Se desarro''a 0rad$a'"ente (or
re(et%!n de e,(eren%as . en -or"a des0$a' en s$s d+ersas -$n%ones* desde 'a &ase de 'os (ro%esos
0enera'es de todo or0ans"o ++o* %o"o son n%or(ora%!n . e,($'s!n1 E' Oo est5 e,($esto a 'a
an0$sta (ro+o%ada (or 'a d$a'dad de "($'sos* . %$ando e' n8o se en%$entra %on 'a an0$sta 2$e
(rod$%en 'os nstntos de "$erte* e' E0o des+)a d%:a an0$sta . 'a trans-or"a en a0res!n1 E' E0o :a%e
e' (a(e' de trans-or"ador . (ro.e%tor de 'a a0res!n en e' seno "aterno* (r"er o&3eto e,teror %on 2$e
se tro(e#a* de "anera 2$e 'as no%ones de M/'ane M'en s!'o son a%e(ta&'es ad"tendo $na re'a%!n
de o&3eto "$. es(e%a' . (re%o#1
La dea de o&3eto 2$e nos o-re%e M/'ane M'en +ene deter"nada (or ne%esdades -)s%as* "($'sos .
-antas"as1 Los -antas"as sr+en de so(orte a 'a re(resenta%!n de 'a ne%esdad . e' o&3eto n-ant' ser5
todo 'o 2$e est/ dentro o -$era de s$ (ro(o %$er(o* Mentras d$ra 'a -ase ora'* e' o&3eto 2$e a(are%e
%o"o -antas"a +$e'to :a%a e' nteror es ++do (or e' n8o %o"o seno K&$enoL o K"a'oL* se04n s$
ne%esdad ora' en%$entre s$ sats-a%%!n o no1 E' o&3eto es tratado a' "s"o te"(o tanto en e' nteror
PKE0oLC %o"o en e' e,teror CKNo E0oLC* a (esar de estar en e' e,teror :a%endo re-eren%a a 'a (ersona
. de(endendo de e''a1
Mentras (ara S1 Fre$d e' S$(ere0o es e' :eredero o s$%esor de' %o"('e3o de Ed(o* (ara M/'ane M'en
se trata de $na estr$%t$ra e'a&orado d$rante toda 'a /(o%a n-ant' . 2$e se n%o %on 'a ntro.e%%!n de'
seno "aterno1 Se %o"(rende e' S$(ere0o s ad"t"os $na r%a a%t+dad "a0nara n%ons%ente* $n
o&3eto "a0naro . $n "($'so (r"t+o de destr$%%!n 2$e M/'ane M'en dent-%a %on 'a tenden%a
de "$erte -re$dana1 De esta -or"a* e,ste $n %o"('e3o de Ed(o (re%o# en e' n8o de $n a8o
a(ro,"ada"ente< 'a ansedad (rod$%da (or e' %o"en#o de' %on-'%to de Ed(o se trad$%e (or e'
"edo a ser de+orado . destr$do1 E' n8o 2$ere destr$r e' o&3eto de a '&do "ord/ndo'e*
de+or5ndo'o . :a%/ndo'o a8%os* 'o 2$e (rod$%e $na ansedad* (or2$e tras des(ertarse 'as tenden%as
ed(anas se da 'a ntro.e%%!n de' o&3eto* 2$e se %on+erte en ese "o"ento en a'0$en de' 2$e %a&e
es(erar $n %ast0o1 E' n8o te"e $n %ast0o (ro(or%onado a 'a o-ensa< e' S$(ere0o se trans-or"a en
a'0o 2$e "$erde* de+ora . %orta1 E' S$(ere0o ser5 $na estr$%t$ra e'a&orada en 'a n8e# . 2$e tene s$
($nto de (artda en 'a ntro.e%%!n de' seno de 'a "adre1 E' S$(ere0o &$eno Co&3eto nterno
&en:e%:orC a%t4a %o"o $n est"$'ante (ara e' desarro''o de' E0o . 'e (er"te e,(ansonarse .
(ro0resar "entras e' S$(ere0o a"ena#ador no 'e "(da a%t$ar1
No se %o"(rende e' (ensa"ento de M/'ene M'en s se :a%e %aso o"so de s$ (ersona' dea de
desarro''o* s$ a%tt$d -rente a deter"nados %on%e(tos* %o"o o&3eto (ar%a'* d$a'dad "($'s+a . +da
-antas"5t%a1
Sa&e"os 2$e M/'ane M'en* en +e# de :a&'ar de estado* :a&'a de K(os%!nL* "e#%'a de an0$sta .
de-ensa 2$e* %on $nos n%os (re%o%es* a(are%en . rea(are%en en 'os (r"eros a8os n-ant'es . en
deter"nadas %r%$nstan%as de 'a +da de ad$'to1
S1 Fre$d ad"t! 'a dea de o&3eto (ar%a'* . R1 A&ra:a" e,('%! 'a o(os%!n (ar%a' tota' en 'a
e+o'$%!n de 'as re'a%ones de o&3eto< M/'ane M'en* (or s$ (arte* ad"te 2$e e' o&3eto (ar%a' ($ede
tener a'$%na%ones o -antas"as =seno $ otra (arte %$a'2$era de' %$er(oA . estar dotado
-antas"5t%a"ente de %ara%teres se"e3antes a 'os de $na (ersona< (or e3e"('o* ser &$eno o "a'o* ser
ntro.e%tado %o"o sentdo nd+d$a' %on e' %ar5%ter de rea'dad nterna* o (ro.e%tarse :a%a $n o&3eto
e,terno (ara %rear $n o&3eto dea'1 En %erto "odo* e' o&3eto se %on+erte en $n re(resentante de' E0o* .
d%:os (ro%esos son %a$sa de 'a dent-%a%!n (or (ro.e%%!n o dent-%a%!n (ro.e%t+a*
(resent5ndose 'a dent-%a%!n (ro.e%t+a a 'a ntro.e%t+a %o"o dos (ro%esos %o"('e"entaros1
M/'ane M'en ad"te . a"(')a e' %on%e(to de &(o'ardad de 'os nstntos (ost$'ado (or S1 Fre$d:
nstnto +ta'* (or $na (arte* e nstnto de "$erte* (or otra1 La a%%!n de' "($'so de "$erte no
do&'e0ada e,teror"ente . s$ -$n%!n nteror no est5n as'ados de 'o a%%!n s"$'t5nea de' "($'so
+ta'1 La tenden%a :a%a 'a "$erte es e' (r"er -a%tor (ara deter"nar 'a an0$sta* (ero "entras S1
Fre$d no %onsdera e' te"or a 'a "$erte %o"o $na an0$sta -$nda"enta'* M/'ane M'en (ensa 2$e s
s$(one"os 'a e,sten%a de $na tenden%a a 'a "$e'e* %on e''o entende"os 2$e en e' -ondo de n$estra
(s2$e e,ste $na res($esta a d%:o "($'so en -or"a de "edo a (erder 'a +da1 E' (e'0ro o%asonado
(or 'a -$n%!n nterna de' "($'so de "$erte es ra)# -$nda"enta' de 'a an0$sta .* dado 2$e d$rante
toda 'a +da (ersste 'a '$%:a entre 'os "($'sos de +da . "$erte* 3a"5s se e'"na 'a ra)# de 'a an0$sta
. entra %o"o %o"(onente en todas 'as st$a%ones an0$stosas1 E' a$tor ad"te 2$e 2$enes %a$san 'a
an0$sta . 'a %$'(a&'dad son 'a ntera%%!n entre 'a a0res+dad . 'a '&do .* en res$"das %$entas* 'a
-$s!n . (o'ardad de dos "($'sos1 En ta' ntera%%!n* 'a '&do ($ede s$a+#ar 'os "($'sos de
destr$%%!n1 EL (er-e%to e2$'&ro en 'a ntera%%!n entre 'a '&do . 'a a0res+dad "('%an 2$e 'a
an0$sta %a$sada (or 'a %onstante eros!n de' nstnto de "$erte* a$n %$ando n$n%a desa(are#%a (or
%o"('eto* se %ontra(esa %on e' (oder de' nstnto de +da1
S1 Fre$d des%r&! .a $n t(o de a'$%na%ones (r"t+as 2$e %a&e %onsderar %o"o (re%$rsoras de'
-antas"a* a' s$(oner 2$e 'a (r"era res($esta de' re%/n na%do %on :a"&re . sn %o"da es
"atera'#ar %on a'$%na%!n 'a dea de estar %o"endo* es de%r* nsstr en $n re%$erdo a'$%natoro de
$n "o"ento anteror 2$e 'e :a&)a de3ado sats-e%:o1 La es%$e'a S'enana ad"te* a' 0$a' 2$e S1 'saa%s*
2$e 'a (r"era . or0na' a%t+dad (s)2$%a* ordnara"ente n%ons%ente* es e' -antas"a n%ons%ente1
No :a. "($'so* ne%esdad o res($esta de "($'sos 2$e no sea ++da %o"o -antas"a n%ons%ente1
'saa%s %onsdera 2$e e' -antas"a n%ons%ente tene %o"o (r"er o&3eto e' %$er(o . re(resenta 'as
-na'dades "($'s+as :a%a 'os o&3etos* tenden%as da 'a '&do . de destr$%%!n (ero* desde "$.
te"(rana edad* se e'a&ora %o"o de-ensa* %o"o sats-a%%!n de deseos . %o"o %ontendo de 'a an0$sta1
La &ase de 'a +da -antas"5t%a son 'a sats-a%%!n "a0nara de 'os deseos* de dent-%a%!n de 'os
(r"eros "o"entos* 'a ntro.e%%!n . 'a (ro.e%%!n1 Medante 'a e,(eren%a e,terna 'os -antas"as
s$r0en . ($eden e,(resarse* (ero s$ e,sten%a no de(ende de d%:a e,(eren%a1 Para S1 'saa%s* e'
-antas"a no de(ende de 'as (a'a&ras* a$n %$ando en a'04n "o"ento ($eda e,(resarse ora'"ente1 Los
(r"eros -antas"as son ++dos %o"o sensa%ones . (osteror"ente ado(tan 'a -or"a de
re(resenta%ones ('5st%as 2$e re(resentan $n dra"a1 Los -antas"as n%ons%entes son (r5%t%a"ente
Knde%&'esL* . 'as e"o%ones n%ons%entes* Kne-a&'esL =J1 R+ZreA* (ero en 'os n8os no son
(ato'!0%os1 a$n %$ando de(enda de' (osteror desarro''o e' 2$e $n n8o 'o0re o no ad2$rr 'a
nor"a'dad de' ad$'to1
Los -en!"enos de (ro0res!n . re0res!n (resentan 'as (r$e&as s$('e"entaras de 'a d$a'dad de
"($'sos 2$e r0en %a''ada"ente 'a +da :$"ana< :a. ana'stas 2$e +en 'a re0res!n en t/r"nos de
'&do* "entras 2$e 'os se0$dores de M/'ane M'en ad"ten %a"&os %orre'at+os en 'os "($'sos
destr$%tores o* 'o 2$e es 'o "s"o* e' retorno a ar%a%as -na'dades anterores1 La re%$rren%a de
(r"t+as -na'dades destr$%toras es e' (rn%(a' -a%tor deter"nante de 'a a(ar%!n de 'a en-er"edad
"enta' =P1 6e"ann . J1 R+ZreA1
Pode"os (re0$ntarnos s 'a re0res!n no %onstt$.e $n -ra%aso de 'a '&do* 2$e no ($ede do"nar 'os
"($'sos destr$%tores . 'a an0$sta 2$e (rod$%e 'a -r$stra%!n< (ero no se %on%&e 'a dea de
destr$%%!n en e' sentdo 2$e 'e da M/'ane M'en* s (res%nd"os ta"&/n de 'a a%t+dad re(aradora1
La -$er#a de 'os "($'sos %readores . 0eneradores 'es +ene en (arte de 'as tenden%as re(aradoras
na%das de 'a an0$sta de(res+a1 Co"en#a a (rod$%rse (or sent"entos . -antas"as* . %erta doss de
%$'(a&'dad . an0$sta est"$'a 'a re(ara%!n . -a+ore%e 'a s$&'"a%!n* "entras 2$e e' e,%eso de
ta'es sent"entos 'a (ara'#a1 A' (rod$%rse 'a re0res!n se (ert$r&an 'as -na'dades re(aradoras1
La dent-%a%!n %on 'a "a0en de 'os (adres se da en todos 'os 0rados de' desarro''o* desde e' de 'a
(r"t+a dent-%a%!n nar%ssta :asta 'a de' ('eno a"or o&3eta'1 Lo 2$e %onstt$.e a d-eren%a entre
e' (r"er t(o de dent-%a%!n . e' 4't"o es e' (oder ren$n%ar a $n "($'so nstnt+o en aras de'
s$stt$to de' o&3eto1
En e' %$rso de' desarro''o se dan %ertas K(os%onesL* es(e%a'"ente 'a (os%!n es2$#o(aranode . 'a
de(res+a1 Con 'a (os%!n es2$#o(aranode* esto es* en 'os (r"eros "eses de +da* e' n8o no se
re'a%ona %on 'os de"5s %o"o (ersonas :$"anas* sno %o"o o&3etos (ar%a'es1 Pero en (resen%a de 'a
an0$sta (rod$%da (or 'os nstntos de "$erte* e' Oo 'a des+)a . 'a trans-or"a en a0res!n1 Por $n
(ro%eso d+soro* se (ro.e%ta 'a a0res!n a' seno "aterno* 2$e se %on+erte en $n seno (erse0$dor*
o&3eto "a'o 2$e (are%e (erse0$r a' n8o< a:ora &en* $na (arte de 'a a0res!n (er"ane%e -a+ora&'e a'
n8o* 2$e 'a +$e'+e %ontra e' (erse0$dor1 La '&do ta"&/n se (ro.e%ta :a%a $n o&3eto e,teror (ara
%rear $n o&3eto dea'* e' seno &$eno1 E' Oo esta&'e%e $na re'a%!n %on dos o&3etos res$'tantes de 'a
(art%!n de' o&3eto anteror: e' seno dea' . e' seno (erse0$dor1
As) se esta&'e%e $na %onstante -'$%t$a%!n entre e' te"or a 'os o&3etos "a'os nterna'#ados o
e,terna'#ados* entre 'os nstntos de "$erte 2$e a%t4an en e' nteror . 'os 2$e son (ro.e%tados a'
e,teror1 A(are%e $n "(ortante as(e%to de 'a nterrea%%!n* . esto desde e' ndo de 'a +da* entre 'a
(ro.e%%!n . 'a ntro.e%%!n1 La Ko(os%!n de(res+aL es (osteror< se da 'a -ase en 2$e e' n8o .a
($ede re%ono%er a' o&3eto %o"o $na tota'dad . no (ar%e'ada1 La an0$sta (erse%$tora de 'a (os%!n
(aranode +ene a ser s$stt$da (or $na an0$sta tota'"ente %entrada en e' te"or de 2$e 'os "($'sos
destr$%tores ($deron destr$r o :a&er destr$do e' o&3eto a"ado de' 2$e de(ende de "anera tan
a&so'$ta1 In%or(or5ndo'o* 'o (rote0e %ontra s$s (ro(as tenden%as destr$%toras1 La ntro.e%%!n
(er"te (rote0er e' o&3eto &$eno -rente a 'os "($'sos destr$%tores re(resentados no s!'o (or 'os
o&3etos "a'os e,ternos* sno n%'$so* %ontra 'os o&3etos ne-astos nteror#ados1
A$n2$e es d-)%' %rt%ar 'a %o:eren%a de' sste"a de M/'ane M'en* n$"erosos (s%oana'stas :an
ds%$tdo 'a +a'de# de s$s no%ones1
M/'ane M'en . s$ es%$e'a no o(onen s$s teor)as a 'as de S1 Fre$d* .a 2$e no %ontrad%en nn0$no de
s$s (rn%(os -$nda"enta'es* a' te"(o 2$e (ro-$nd#an a'0$na de 'as deas a(enas a&ordadas (or
Fre$d1 Sn e"&ar0o* se :an ($esto "$%:os re(aros a 'a "eta(s%o'o0)a de M'en1 Oa :e"os +sto 2$e
e,sten 0randes d+er0en%as entre 'os (s%oana'stas1 R1 7ae'der . otros ad"ten 2$e 'a teor)a de $n
"($'so de "$erte entra en $n ('ano de %onsdera%ones de &o'o0)a 0enera'* "entras 2$e e' "($'so
de destr$%%!n es a%e(ta&'e s!'o en $na teor)a %')n%a o (s%o'!0%a* (ero es na%e(ta&'e d%:a :(!tess
s no se a%e(ta e' (r"t+o "($'so de "$erte1 E1 G'o+er +e $na %ontrad%%!n entre $nas -!r"$'as tan
e'a&oradas a%er%a de 'a +da (s)2$%a de' re%/n na%do* %a(a# de (er%&r* (or $na (arte* 'as re'a%ones
se,$a'es de s$s (adres* . 'o 2$e 'a "5s sen%''a o&ser+a%!n* (or otra* nos ense8a so&re e' r$d"entaro
n%o de (ensa"entos 2$e se ad+na en d%:o (er)odo1 Para este a$tor* en 'a n$e+a "eta(s%o'o0)a se
%on-$nden 'tera'"enteC"($'sos en%a"nados :a%a e' o&3eto* o&3etos '&dna'e< . -antas"as "edante
'os 2$e e,ste 'a (os&'dad de re%onstr$r 'a nat$ra'e#a de 'as re'a%ones o&3eta'es< re%$erda 'a
-$nda"enta' dstn%!n entre re(resenta%ones "n/s%as* (or $na (arte* aso%adas a $na 0rat-%a%!n
a$t/nt%a o a $na 0rat-%a%!n a'$%natora* .* (or otra* 'os -antas"as %ons%entes e n%ons%entes1 Cree
2$e e' desarro''o de' -antas"a ser5 (osteror a' %ono%"ento de' o&3eto1 S1 Le&o+% . R1 DatSne no
%on%&en e' est$do de' %o"(orta"ento nstnt+o n-ant' sn tener en %$enta 'a e'a&ora%!n de' o&3eto
. 'os (r"eros n4%'eos de' E0o1 La re'a%!n o&3eta' d-eren%ada se -$nda a (artr de' "o"ento en 2$e
e' o&3eto "aterno no es .a s"('e"ente -$n%ona' . ($ede ser o&3eto de a'$%na%!n1 6asta ese
"o"ento* 'a re'a%!n (reo&3et+a'* ana')t%a . en +)as de d-eren%a%!n* no se :a%e (atente* sno en
(er)odos de ne%esdades1 Con todo* :e"os de se8a'ar 2$e S1 Le&o+% ad"te 2$e 'a &4s2$eda de'
o&3eto (re%ede a s$ (er%e(%!n* "entras 2$e 'a teor)a de' nar%ss"o %ond$%e a $na (ro(os%!n
n+ersa* es de%r* 'a &4s2$eda de' Oo -$nda e' o&3eto< a"&as st$a%ones se %on-$nden e' (r"er d)a en
2$e e' estado nar%ssta de-ne %'ara"ente 'a +da de' re%/n na%do1 71 61 G''es(e %ree 2$e es $na
-a'sedad '!0%a e' ra#ona"ento de S1 Isaa%s* 2$e ad"te 2$e 'os -antas"as son 'os re(resentantes
"enta'es de $n "($'so nstnt+o* 'o 2$e :a%e s$(oner 2$e a' a%e(tar 'a e,sten%a de $nos "($'sos
desde nada "5s na%er* e' -antas"a ta"&/n %o"en#ar5 a tener rea'dad en ese "o"ento1 Es ad"s&'e
2$e e' -antas"a ten0a $na &ase en "($'sos nstnt+os* (ero de e''o no se ded$%e 2$e %ada +e# 2$e se
(on0a en a%t+dad $n "($'so :a.a de r a%o"(a8ado de -antas"as1 M$%:os a$tores %onsderan 2$e
'os -antas"as %a(tados a' tratar a' n8o (e2$e8o* res(onden a 'a des%r(%!n de M1 M'en* (ero no son
sno $na re%onstr$%%!n 2$e (arte de e,(eren%as ++das1 As)* R1 DatSne . J1 S"on re%onstr$.en
-antas"as n%ons%entes* en todo %on-or"es a 'as des%r(%ones de M/'ane M'en* en e' %ontendo
'atente de 'as (rod$%%ones de $na n8a de G a8os< (ero a %ontn$a%!n se (re0$ntan a%er%a de 'a
or0an#a%!n de estos (ro%esos n%ons%entes . es(e%a'"ente a%er%a de 'a art%$'a%!n entre 'a (os%!n
es2$#o(arano%a . 'a (os%!n de(res+a1 Se04n e''os* a"&as -or"an (arte de $na estr$%t$ra %$.os
e'e"entos no son dso%a&'es1 La se(ara%!n . 'a dent-%a%!n (ro.e%t+a s!'o se ($eden entender
%o"o (ro%esos de-ens+os* a (artr de' "o"ento en 2$e 'a %ate,a se :a%e %ontn$a* tanto en s$
d"ens!n o&3eta' %o"o en 'a nar%ssta1 A (artr de este "o"ento 'a a"&+a'en%a de 'a re'a%!n de
o&3eto ree"('a#a 'o 2$e a' (rn%(o no era "5s 2$e a'ternan%a entre estados a0rada&'es .
desa0rada&'es* "od-%ada (ro0res+a"ente (or 'a %a(a%dad de a'$%nar e' re%$erdo de 'a sats-a%%!n1
A (artr de' deseo as) %onstt$do se or0an#a e' o&3eto* (ero s$ %onstt$%!n %o"o "ananta'
(er"anente de ('a%er . de ds('a%er reor0an#a -$nda"enta'"ente 'as a%t+dades (s)2$%as anterores*
dr0/ndo'as %ontra 'as %onse%$en%as de(res+as de 'a de(enden%a %on res(e%to a' o&3eto1 R1 DatSne
. J1 S"on +en en esta e'a&ora%!n te!r%a 'a 3$st-%a%!n de s$s (os%ones a%er%a de 'os o&3et+os
estrat/0%os de' (s%oan5'ss1 Se04n e''os* "(orta "$%:o "5s (er"tr a 'os (a%entes $na "e3or
e'a&ora%!n de 'as %ontrad%%ones entre dstntos sste"as* 2$e 'a '2$da%!n de $na an0$sta 2$e est5
+n%$'ada de "anera es(e%)-%a a $na -ase de 'a e+o'$%!n1
N$estra o(n!n es 2$e en 'a o&ra de M1 M'en :a. "(ortantes a(orta%ones a 'a "eta(s%o'o0)a de 'os
(r"eros "eses de' n8o1 Es (ro&a&'e 2$e 'os ++en%as destr$%t+as o an2$'atoras de' (aso de $n
estado de ser a $no de ds0re0a%!n e,stan "$. te"(rana"ente< nos (are%e a%e(ta&'e* 0$a'"ente* 'a
"(ortan%a 2$e 'a a$tora atr&$.e a 'a dea de o&3eto (ar%a'* tanto en e' ('ano (er%e(t+o %o"o en e'
-antas"5t%o* (ero 'os o&3etos (ar%a'es a(are%en %o"o tota'dades (ar%a'es* . 'a tota'dad %ono%da o
(er%&da no res(onde a $na s$"a de o&3etos (ar%a'es sno a $na tota'dad* en 2$e a'0$nas K-$n%ones
(ar%a'esL tenen $n %ar5%ter as'ante* +a'or#adas d$rante 'a e+o'$%!n %o"o %ata'#adores de 'as
a(orta%ones (er%&das (osteror"ente o %on%e&das (or se(arado de $na tota'dad 2$e se est5
or0an#ando1 Las %r)t%as a 'a -antas"at#a%!n (re%o# dan en e' +a%)o s 4n%a"ente se tene en %$enta
'a rea'dad de' o&3eto . no se esta&'e%e $na dstn%!n entre o&3eto rea'* "a0naro o s"&!'%o1
E+dente"ente* antes de 'a a(ar%!n de 'a (er"anen%a de' o&3eto* en e' sentdo 2$e 'e da J1 Pa0et*
($eden e,str o&3etos -antas"at#ados sn 'a -or"a n 'a %onssten%a de 'os o&3etos 2$e (osteror"ente
nos "a0nare"os1 Es (os&'e* e n%'$so (ro&a&'e* 2$e e' n8o ++a en $n "$ndo de o"n(oten%a* de
(e'0rosos %ata%'s"os* . 2$e desde "$. te"(rana"ente (er%&a -antas"as de+oradores . destr$%t+os1
Pero 'o 2$e no (ode"os :a%er es retrotraer -or#osa"ente toda 'a dea de' Ed(o a esta edad1 Certo 2$e
'a +da -antas"5t%a de' n8o est5 %$a3ada de ne-a&'es ++en%as* (ero no es "enos %erto 2$e $na %erta
a(ro,"a%!n a ese ne-a&'e "$ndo (osea $nas %ara%ter)st%as ad$'to"or-as1 Se :a%e d-)%' a%e(tar
$nos -antas"as %o"o e' de 'a n%or(ora%!n ora' de' (ene (aterno o 'a dea de $n "a' o&3eto +sto a
tra+/s de $n seno "a'0no* d/nt%o a' (eno (aterno e n%or(orado (or 'a "adre* ($es s 'o s$(one"os
as) "a0na"os $na rea'dad* %$.o entra"ado tardar5 a'04n te"(o en %ono%erse . %$.a re(resenta%!n
es "(os&'e a no ser 2$e se a%e(te C%on a&so'$ta -or"a'dad* %osa toda+)a no de"ostradaC 'a e,sten%a
de nd%os "n/s%os de "50enes :eredadas o +5'das -'o0en/t%a"ente1 A$n %$ando -$ere %erto* esos
nd%os de %ar5%ter :eredtaro* no ++dos n sentdos :asta e' "o"ento* no (odr)an to"ar en 'a +da
desde tan te"(rana edad $n +a'or rea' tan %on%reto %o"o e' 2$e 'es da M/'ane M'en1
@1 POSICIYN PARTICULAR DE D1 71 7INNICOTT RESPECTO AL PSICOANBLISIS DEL
NIWO1
Todos 'os a$tores :a%en re-eren%a a D1 71 7nn%ott a%t$a'"ente (ero* %o"o se8a'a M1 M1 R1 M:an
=1>N1A* %$ando ntenta"os dar 'a %ate0or)a de %on%e(tos a 'as ded$%%ones 2$e o&tene de s$
e,(eren%a %')n%a* de-or"a"os e' est'o de s$ (ensa"ento %on n$estra "enta'dad do0"5t%a< s$s
a&stra%%ones %orres(onden "5s e,a%ta"ente C. de -or"a nten%onadaC a 'o 2$e Net#s%:e ''a"!
-%%ones re0$'adoras1
D1 71 7nn%ott des%r&e* d$rante 'a (r"era -ase de' desarro''o de' n8o* $n -en!"eno (s%o'!0%o en
'a "adre 2$e ''a"a K(reo%$(a%!n "aterna (r"araL 2$e se desarro''a (ro0res+a"ente :asta a'%an#ar
s$ "a.or 0rado de ntensdad d$rante e' e"&ara#o . es(e%a'"ente a' -na' de' "s"o* (er"ane%endo
:asta $nas se"anas des($/s de' na%"ento de' n8o< esta (reo%$(a%!n no s$e'e ser re%ordada (or 'a
"adre tras s$ re%$(era%!n1 E' a$tor %o"(ara esto estado a' de $n ens"s"a"ento* de dso%a%!n* a
$na -$0a* e n%'$so a $n trastorno "5s (ro-$ndo %o"o e' de $n e(sodo es2$#ode d$rante e' %$a'
(redo"na te"(ora'"ente $no de 'os as(e%tos de 'a (ersona'dad1 Consdera 2$e 'a "adre de&e ser
%a(a# de a'%an#ar este 0rado de :(ersens&'dad Cde en-er"edad* %asC (ara resta&'e%erse '$e0o< es
de%r* 2$e $na "adre de&o estar "$. sana (ara (oder a'%an#ar este estado . (ara %$rarse %$ando e' n8o
'a &era de /'1 La "adre 2$e :a a'%an#ado 'a (reo%$(a%!n "aterna' (r"ara (ro(or%ona a' n8o 'as
%ond%ones ne%esaras (ara 2$e ($eda e"(e#ar a "an-estarse s$ %onstt$%!n* (ara 2$e se desarro''en
s$s tenden%as e+o'$t+as< %ond%ones en 'as 2$e (odr5 e,(er"entar s$s "o+"entos es(ont5neos .
++r %on ('ent$d 'as sensa%ones (ro(as de este (er)odo (r"t+o de 'a +da1
Se04n D1 71 7nn%ott* en 'a (r"era n-an%a* a' n8o 'e s$%eden %osas &$enas . %osas "a'as 2$e
s$(eran a"('a"ente s$ %a(a%dad1 De :e%:o* d$rante este (er)odo de 'a +da se esta&'e%e 'a %a(a%dad
de re$nr -a%tores e,ternos en e' %a"(o de 'a o"n(oten%a de' n8o1 Los %$dados "ate"os* a(o.ando
e' Oo* (er"ten 2$e e' n8o ++a . se desarro''e* a$n2$e no es %a(a# toda+)a de do"nar 'o 2$e de
&$eno . de "a'o :a. en s$ entorno* n de sentrse res(onsa&'e de e''o s2$era1 De :e%:o* no todo 'o
2$e :a. de &$eno o de "a'o en e' entorno de' n8o es $na (ro.e%%!n< (arad!3%a"ente* sn e"&ar0o*
(ara 2$e se rea'%e e' desarro''o nor"a' de' n8o* todo tene 2$e ado(tar 'a -or"a de $na (ro.e%%!n1 En
'a (r"era n-an%a* %onstata"os 'a o"n(oten%a . e' (rn%(o de ('a%er ta'es %o"o son en 'os otros<
(ode"os a8adr a esta o&ser+a%!n 2$e e' %ono%"ento de $n +erdadero KnoCOoL es $na %$est!n de
nte'e%to* ($es de(ende de 'a %a(a%dad de 'a e'a&ora%!n . de 'a "ad$re# de' nd+d$o1
E' 'a%tante . 'a aten%!n "aterna -or"an $na $ndad1 A"&as %osas* e' 'a%tante . 'os %$dados "aternos*
se desenredan . se dso%an a 'o 'ar0o de $na e+o'$%!n nor"a' .* en %erta "edda* a sa'$d "enta'
de(ender5 de 2$e 'a assten%a "aterna se se(are de' 'a%tante de' es&o#o de $n n8o en e+o'$%!n1 D1
71 7nn%ott (ro-$nd#! (art%$'ar"ente en e' te"a de 'a de(enden%a %o"('eta en e' estado en e' 2$e
e' 'a%tante e,ste 4n%a"ente en -$n%!n de 'a assten%a "aterna %on 'a 2$e -or"a $n todo1 Los :3os
de' :o"&re so'a"ente ($eden e"(e#ar a ser en %ertas %ond%ones< e' 2$e 'os n8os e"(e%en a a
e,str de -or"a d-eren%ada de(ende de 2$e 'as %ond%ones sean -a+ora&'es o no1 E' (oten%a' nnato
de $n n8o ($ede ''e0ar a ser $n n8o so'a"ente %$ando +a estre%:a"ente $ndo a 'a aten%!n "aterna'1
Los %$dados sats-a%toros de 'os (adres e"(e#an (or $n estado de "anten"ento =K:o'dn0LA*
e,(res!n 2$e denota 2$e se ''e+a a' n8o -)s%a"ente* (ero 2$e ta"&/n des0na todo 'o 2$e 'e
(ro(or%ona e' "edo a"&ente anteror"ente a' %on%e(to de K+da %o"4nL ="('%ando este 4't"o
estado 'as re'a%ones o&3eta'es . sa'da de' n8o de este estado de -$s!n %on s$ "adre* as) %o"o s$
(er%e(%!n de 'os o&3etos %o"o e,terores a' se'-A1 En e' estado de Ksosten"entoL e' (ro%eso (r"aro*
'a dent-%a%!n (r"ara* e' a$toerots"o . e' nar%ss"o (r"aro %onstt$.en rea'dades a$t/nt%as1 A
'o ar0o de esta -ase e' n8o se :a''a (r"ero en $n estado de Kde(enden%a a&so'$taL* es de%r 2$e
%are%e de "edos (ara re%ono%er 'os %$dados "ate"os* 2$e son so&re todo $na %$est!n de (ro-'a,s<
no ($ede ad2$rr e' do"no de 'o 2$e est5 &en . de 'o 2$e est5 "a' :e%:o< s!'o est5 en st$a%!n de
sa%ar (ro+e%:o o s$-rr $na (ert$r&a%!n1 Des($/s* en $n estado de Kde(enden%a re'at+aL e' n8o es
%a(a# de enterarse deta''ada"ente de 'os %$dados "aternos 2$e ne%esta< ade"5s* ($ede re'a%onar'os
%on 'os "($'sos (ersona'es1 Por 4't"o* a' desarro''arse K:a%a 'a nde(enden%aL ad2$ere 'os "edos
de (res%ndr de ta'es %$dados< 'o %ons0$e a tra+/s de' a'"a%ena"ento de 'os re%$erdos de d%:as
aten%ones* de 'a (ro.e%%!n de s$s ne%esdades (ersona'es . 'a ntro.e%%!n de 'os deta''es de 'os
%$dados< a' "s"o te"(o se desarro''a s$ %on-an#a en e' "edo a"&ente< a e''o :a. 2$e a8adr otro
-a%tor< 'a %o"(rens!n nte'e%t$a' . s$s nn$"era&'es "('%a%ones1
D1 71 7nn%ott se ded%! a est$dar 'as dstorsones de' Oo en -$n%!n de' se'- +erdadero . de' -a'so1
E' se'- +erdadero es* en e' estado "5s (r"t+o* 'a (os%!n te!r%a de 'a 2$e (ro+ene e' 0esto
es(ont5neo . 'a dea (ersona'< e' 0esto es(ont5neo es e' +erdadero se'- en a%%!n1 n%a"ente e' se'-
+erdadero ($ede ser %reador . sentdo %o"o rea'< (ro+ene de 'a +da de 'os te3dos %or(ora'es . de'
'&re 3$e0o de 'as -$n%ones de' %$er(o< est5 estre%:a"ente +n%$'ado a 'a dea de' (ro%eso (r"aro<
s!'o ''e0a a ser $na rea'dad ++a %$ando res$'ta de 'a res($esta re(etda de 'a "adre a' 0esto
es(ont5neo o a 'a a'$%na%!n sensora' de' 'a%tante1 En e' trans%$rso de 'os a%onte%"entos son
(os&'es dos +)as de e+o'$%!n< en $nos %asos 'a ada(ta%!n de 'a "adre es s$-%ente"ente &$ena .* en
%onse%$en%a* e' 'a%tante e"(e#a a %reer en 'a rea'dad e,teror 2$e a(are%e . a%t4a %o"o (or "a0a<
(artendo de a:) e' 'a%tante ($ede ren$n%ar (ro0res+a"ente a 'a o"n(oten%a* e' se'- +erdadero es
es(ont5neo . 'os a%onte%"entos e,terores se ada(tan a esta es(ontanedad1 A:ora e' n8o (e2$e8o
%o"en#a a ds-r$tar de 'a '$s!n de 'a %rea%!n . de' %ontro' o"n(otente . '$e0o es %a(a# de
re%ono%er e' e'e"ento '$soro* e' :e%:o de 3$0ar . de "a0nar1 En esto estr&a e' -$nda"ento de'
s)"&o'o1 En otros %asos* no es s$-%ente"ente &$ena 'a ada(ta%!n de 'a "adre< no se n%a e' (ro%eso
2$e %ond$%e a 'a %a(a%dad de $t'#ar s)"&o'os< e' 'a%tante se so"ete a $n -a'so se'- so"etdo
rea%%ona a 'as e,0en%as de $n "edo a"&ente 2$e e' 'a%tante (are%e a%e(tar1 M1 Ma:'er :a''a
s"'t$d entre e' desarro''o de' se'- -a'so . 'o 2$e ''a"a e' %o"en#o de "e%ans"os K%o"o sL1
G1 UNA NUEJA FORMA DE REFLEXIYN EN EL MARCO DE LA DOCTRINA
PSICOANALTICA: J1 9O7L9O
J1 9oQ'&. =1>H?A* (artendo de $na re+s!n %r)t%a de 'a 'terat$ra (s%oana')t%a* est"a 2$e 'as
:(!tess e"tdas so&re e' or0en . 'a nat$ra'e#a de' +)n%$'o n8oC"adre se ($eden %'as-%ar =a n$estro
entender* art-%a'"enteA desde %$atro ($ntos de +sta* . 2$e (odr)an ser 'os s0$entes:
o Res$'tado de 'a sats-a%%!n 2$e 'a "adre rea'#a de 'as ne%esdades -so'!0%as*
(art%$'ar"ente* 'a n$tr%!n . e' %a'or: teor)a de 'a ($'s!n se%$ndara* es 'a teor)a 2$e S1
Fre$d de-end! %on "5s a"('t$d . a %ontn$a%!n Anna Fre$d . s$ es%$e'a1 Pode"os a8adr
2$e $n 0ran n4"ero de (s%oana'stas a%t$a'es est5n a -a+or de esta teor)a =S1 Le&o+% . %o's1*
1>NFA1
o Tenden%a nnata a entrar en re'a%!n %on e' seno :$"ano* a s$%%onar'o . (oseer'o: teor)a de 'a
s$%%!n (r"ara de' o&3eto1 Es 'a tess 2$e* en 0ran (arte* sostene M/'ane M'en . s$ es%$e'a1
o Tenden%a nnata a entrar en %onta%to . a0arrarse a $n ser :$"ano: teor)a de tenden%a (r"ara
a a-errarse1 Esta teor)a se n%'$.e en 'a re'a%!n de o&3eto de a"or (r"ado de M1 . A1 9a'nt
en 'a 2$e se o&ser+a 'a n-'$en%a de 'os (s%oana'stas :4n0aros de 'os a8os @E* en (art%$'ar de
I1 6er"ann1
o 94s2$eda de' reto"o a' 4tero "aterno: teor)a de 'a nosta'0a (r"ara de' re0reso a' 4tero* 2$e
es esen%a'"ente $na de 'as :(!tess de M/'ane M'en1
La s$%%!n (r"ara de $n o&3eto .* 'a tenden%a (r"ara e a0arrarse a $n o&3eto son 'as teor)as "5s
(r!,"as a 'as :(!tess de J1 9oQ'&.< %ada $na (ost$'a $na (ro(ens!n a$t!no"a a %ond$%rse de $na
-or"a deter"nada %on 'os o&3etos 2$e tenen %ertas (ro(edades1 J1 9oQ'&. ds%$te . re%:a#a 'a teor)a
de 'a ($'s!n se%$ndara . ne0a 'a teor)a de 'a nosta'0a (r"ara de re0reso a' 4tero "aterno (or
%onsderar'as red$ndantes e na%e(ta&'es &o'!0%a"ente1
La tess -$nda"enta' de J1 9oQ'&.* ta' %o"o 'a en$n%! en 1>D?* es 2$e 'a ad:es!n de $n 'a%tante a s$
"adre se or0na en %ertos sste"as de' %o"(orta"ento %ara%ter)st%os de 'a es(e%e* re'at+a"ente
nde(endentes entre s) a' (rn%(o* 2$e a(are%en en "o"entos d+ersos* se or0an#ar* a'rededor de 'a
"adre %o"o o&3eto (rn%(a' . 2$e a%t4an +n%$'ando e' n8o a 'a "adre . 'a "adre a' n8o1 Este a$tor
:a des%rto %n%o sste"as 2$e %ontr&$.en or0nara"ente a 'a $n!n a sa&er: s$%%onar* %o0erse*
se0$r* ''orar . sonre)r1 En e' %$rso de' desarro''o se nte0ran . se %entran en 'a "adre* -or"ando as)'a
&ase de 'o 2$e ''a"a K'a %ond$%ta de $n!nL1 En s$ n$e+a -or"$'a%!n =1>D>A J1 9oQ'&. sostene
toda+)a 2$e /stos son "(ortantes* (ero ntrod$%e $n "ode'o de sste"a de %ontro' . (ost$'a 2$e
a(ro,"ada"ente entre 'os > . 1? "eses 'os sste"as "5s s"('es de %o"(orta"ento se n%or(oran a
sste"as dr0dos :a%)a $n -n* or0an#ados . a%t+ados de ta' "anera 2$e e' n8o tende a "antenerse
%er%a de s$ "adre1 Co"o se8a'a M1 D1 S1 AnsQort: =1>D>A* "entras 2$e en 1>H? des%r&! s$ teor)a
%o"o $na teor)a de res($estas nte'e%t$a'es %o"(onentes* s$ n$e+a -or"$'a%!n ado(ta 'as
%ara%ter)st%as de $na teor)a de' %ontro' de' %o"(orta"ento de $n!n1
En 'a %on%e(%!n de J1 9oQ'&.* a-e%tos . e"o%ones son 'os K(ro%esos de a(re%a%!nL< 'a n-or"a%!n
a-erente tanto s se re-ere a' estado de' or0ans"o %o"o a' estado de' "edo a"&ente* de&e ser
nter(retada . a(re%ada (are ser 4t'< 'os sent"entos Ct/r"no 2$e $t'#a J1 9oQ'&. (ara a&ar%ar 'os
e-e%tos . 'as e"o%onesC son (ro%esos "(ortantes de a(re%a%!n* a$n2$e no todos son sentdos* es
de%r* %ons%entes1
UR$/ :a sdo de 'a ($'s!n en 'a n$e+a :(!tess de J1 9oQ'&.V Co"o d%e M1 D1 S1 AnsQort:* J1
9oQ'&. se nteresa tanto en 'as %ond%ones ntraCor05n%as %o"o 'as a"&enta'es 2$e a%t+an .
ter"nar 'os sste"as de' %o"(orta"ento* tanto s $n sste"a %ond$%t$a' (art%$'ar o(era %o"o (attern
de a%%!n -3ada %o"o s) se or0an#a en 'a 3erar2$)a de $n ('ano* no a$"enta 'a (os&'dad de
%o"(render 2$e se (ost$'a 'a ($'s!n1 La "ot+a%!n est5 "(')%ta en e' sste"a de %ond$%ta1 No es
4t' (ost$'ar "4't('es ($'sones $na (ara %ada %o"(onente de' %o"(orta"ento< es $na red$ndan%a
(ost$'ar $na ($'s!n de %on3$nto 2$e a&ar2$e todos 'os %o"(orta"entos re0$'ados (or $n K-n
or0an#adoL %o"4n1
Sn ''e0ar a' e,tre"o de se0$r a G1 C:'and =1>NFA en s$ re%:a#o %ate0!r%o de 'as -or"$'a%ones de J1
9oQ'&.* n de%r %on e''a 2$e J1 9oQ'&. no :a tendo en %$enta 'as %r)t%as 2$e 'e :a%e esta a$tora a J1
9oQ'&. (or 'a es%asa "(ortan%a 2$e (are%e otor0ar a 'a +da -antas"5t%a de 'a "adre . de' 'a%tante1
Con C1 C:'and se ($ede ta"&/n desta%ar 2$e 'a K$n!nL* sn!n"o de Ka"orL* no e,('%a 'a
a"&+a'en%a de' 'a%tante en t/r"nos de ntro.e%%!n . re%:a#!* as) %o"o de a"or . odo1
Se04n S1 Le&o+% . %o's1 =1>DFA* J1 9oQ'&. ntent! de"ostrar 2$e 'os 'a#os nstnt+os (re%eden a 'os
'a#os o&3eta'es* . estos a$tores +en en e''o $na d%oto")a entre e' nstnto . 'a re'a%!n o&3eta' 2$e no
%a&r)a en $na teor)a %o:erente de' (s%oan5'ss< ta"&/n 'e re(ro%:an 2$e ds"n$.a 'a "(ortan%a
2$e (osee 'a "adre en 'a %onstt$%!n de 'a#os o&3eta'es . 2$e no ten0a s$-%ente"ente en %$enta 'a
no%!n de (re"at$rdad de' 'a%tante :$"ano< (or 4't"o* (ensan 2$e e' tra&a3o de J1 9oQ'&. est5
&asado esen%a'"ente en 'a trans(os%!n a' :o"&re de %ond$%tas de a(aren%a nstnt+a o&ser+adas
en 'os an"a'es1
R$e J1 9oQ'&. s$&ra.e 'a (re%o%dad =re'at+aA de 'a (art%(a%!n a%t+a de' &e&/ no "('%a 2$e
s$&est"e 'a "(ortan%a de 'a "adre< ade"5s* 'a 4't"a d/%ada :a sdo -/rt' en est$dos :$"anos de
ns(ra%!n eto'!0%a* en (art%$'ar so&re 'o 2$e %on%erne a 'os (r"eros nter%a"&os so%a'es1
En %$anto a' (ro&'e"a de 'as deas de re'a%!n de o&3eto e nstnto en 'os %o"en#os de 'a +da :$"ana
se ($ede %ons$'tar a re+s!n %r)t%a :e%:a (or A1 6a.na' . R1 S%:a(( =1>NEA< %o"$n%an 'a e+o'$%!n
de 'as :(!tess de S1 Fre$d . e,(onen 'a %on%e(t$a'#a%!n de J1 9oQ'&. as) %o"o 'as no%ones de
nstnto . ($'s!n se04n 'os et!'o0os* en (art%$'ar R1 A1 6nde* e' 2$e "5s n-'$.! a J1 9oQ'&.1
Las %r)t%as de 'os (s%oana'stas son 3$stas s se ad"ten &ases &o'!0%as de' nstnto . de 'as ($'sones
ta' %o"o 'as de-n! S1 Fre$d en re'a%!n %on 'os %ono%"entos de s$ /(o%a* (ero no e,ste "ot+o (ara
no &ene-%arse de 'os %ono%"entos de 'a &o'o0)a a%t$a'1 La ada(ta%!n ''e+ada a %a&o (or J1 9oQ'&.
a (artr de estas n$e+as no%ones no re(resenta $n ant-re$ds"o %o"o a'0$nos (retenden* sno 2$e* (or
e' %ontraro* to"ando %o"o ($ntos de re-eren%a n$e+as :(!tess* J1 9oQ'&. a&re 'a +)a a $na n$e+a
:e$r)st%a 2$e a s$ +e# (odr5 ser re('anteada (osteror"ente1
C$ando J1 9oQ'&. de-ne %o"o nstnt+o e' %o"(orta"ento de $n!n s$&ra.a 2$e $n %o"(orta"ento
nstnt+o no es :eredtaro* 'o 2$e se :ereda es $n (oten%a' (ara desarro''ar sste"as de %ond$%ta %$.a
nat$ra'e#a . -or"as d-eren se04n e' entorno (art%$'ar en 2$e tene '$0ar e' desarro''o1 Lo "(ortante
es (er%&r 'a (os&'dad de 2$e tenden%as n:erentes =K+)asLA 0en/t%as n-'$.an (ersstente"ente en
$n %o"(orta"ento 2$e (osee $n 0rado s$stan%a' de 'a&'dad a"&enta'1
Las re-'e,ones de J1 9oQ'&. no :a%en re-eren%a so'a"ente a 'a no%!n de nstnto . de eto'o0)a< %o"o
d%e M1 D1 S1 AnsQort: =1>D>A* ade"5s tene en %$enta otros datos &o'!0%os e,tra)dos de 'a
-so'o0)a %o"(arat+a* de 'a teor)a de 'a e+o'$%!n reno+ada* de 'os (ro0resos en &o'o0)a "o'e%$'ar .
en 0en/t%a de 'a (s%o'o0)a &o'!0%a =nter/s (or 'os (ro%esos ne$ro-so'!0%os . endo%rnos 2$e* en
ntera%%!n %on 'os est)"$'os a"&enta'es* %ontr&$.en a a%t+ar o a%t+an de' todo 'os sste"as de'
%o"(orta"entoA* de J1 Pa0et* (ro-$nda"ente "ar%ado (or s$ ($nto de (artda &o'!0%o1 J1 9oQ'&.
ta"&/n tene en %$enta 'a teor)a de 'os sste"as de %ontro' . de 'os ordenadores1
Desde e' ($nto de +sta de M1 D1 S1 AnsQort:* todos estos (ro&'e"as ($eden n%'$rse en 'a do%trna
(s%oana')t%a* ($dendo :a''arse en e''os tanto e'e"entos %on%ordantes %o"o ds%ordantes en 'as
d+ersas -or"as de en-o2$e de 'os dstntos (s%oana'stas1
H1 COMPLEJIDAD O DESIGUALDAD DEL DESARROLLO SEGN ANNA FREUD
La o&ra de Anna Fre$d* (onera de' (s%oan5'ss de' n8o =1>FDA %$'"n! en s$ o&ra KLo nor"a' . o
(ato'!0%o en e' n8oL =1>DHA* donde ntenta %'as-%ar 'os trastornos de' n8o to"ando %o"o ($nto de
(artda 'a e+o'$%!n nor"a' de 'os (ro%esos de' desarro''o1 De-ne 'os %on%e(tos de 'as ')neas de'
desarro''o . est$da 'as -or"as de re0res!n1 Partendo de estos datos* esta&'e%e $na %'as-%a%!n de
trastornos 2$e no es $na s"('e des%r(%!n* sno 2$e res(onde a $na e+a'$a%!n de' %o"(orta"ento*
tenendo en %$enta 'as re-eren%as %rono'!0%as 2$e 'e (er"ten dstn0$r 'os trastornos de %ada n+e'
desde e' ($nto de +sta (ato'!0%o o n%'$r'os en e' %$adro de 'o nor"a' o de 'o (ato'!0%o*
esta&'e%endo $na +a'ora%!n %')n%a (ertnente1
S$ (ro.e%to de esta&'e%er 'os (er-'es de' da0n!st%o* (or estar 'e3os de ser est5t%o* 'e (er"te
d-eren%ar %on %'ardad 'as "an-esta%ones (ato'!0%as transtoras de 'as (er"anentes1 S$ o&ra entra
en e' "ar%o de 'a (s%o(ato'o0)a 0en/t%a* . ad"te 'a %o"('e3dad de' desarro''o . de s$s a+atares1
S$ '&ro KLo nor"a' . 'o (ato'!0%o en e' n8oL es nds(ensa&'e (ara 'os (s2$atras n-ant'es1 Es $n
'&ro &5s%o (ara 'a %o"(rens!n de 'a (ato'o0)a de' n8o< s$ %'ardad no de&e :a%er 2$e sea s$stt$do
(or otras do%trnas "5s os%$ras o de "oda1 De&e %onsderarse %o"o $na do%trna en e+o'$%!n* %o"o
ta"&/n de"ostraron 'os tra&a3os de s$s %o'a&oradores de 'a 6a"(stead C'n%* entre 'os 2$e
re%ordare"os (art%$'ar"ente 'os de J1 Sand'er . 71 G1 Jo--e1
IJ1 COMPARACIYN ENTRE TRES CUERPOS DE DOCTRINA1
Tres no"&res =Pa0et* 7a''on* Fre$dA: tres do%trnas 2$e arran%an de a'0$nos ($ntos de (artda
%o"$nes* %ada $na %on s$s (e%$'ares %ara%ter)st%as1 A +e%es %o"('e"entaras< otras +e%es* %on
-!r"$'as dstntas* se a(ro,"an* (ero 'a "a.or)a de +e%es se o(onen* no o&stante 'os ntentos de
a'0$nos a$tores (or ''e0ar a $n %o"(ro"so1
Los tres se en-rentan a 'a (s%o'o0)a %'5s%a de 'as -$n%ones an)"%as1 F$n%ona'stas e''os* ad"ten 'a
-'o0/ness* (ero nssten en 'as (art%$'ardades :$"anas1 Est$dan onto0en/t%a"ente 'a (ersona'dad*
a%e(tando $n (oten%a' :eredtaro* no %on%&en e' es()rt$ %o"o $n todo dado* sno %o"o $na
%onstr$%%!n* %$.os es2$e"as de desarro''o son o&3eto de n+est0a%!n1
Partendo de 'a &o'o0)a* J1 Pa0et se nteresa (or 'a e+o'$%!n . 'a or0an#a%!n -or"a'* "entras 2$e S1
Fre$d . 61 7a''on est$dan -$nda"enta'"ente 'a dn5"%a de d%:a e+o'$%!n1 M/d%os 'os dos
4't"os* en s$s do%trnas e,(resan e' dra"a :$"ano . s$ (s%o'o0)a est5 n-'$en%ada (or 'a
(s%o(ato'o0)a1
Cada $no de 'os tres a$tores %on%ede d+ersa "(ortan%a a 'a ne$ro-so'o0)a1 Se :a''a "(')%ta en J1
Pa0et* (ero no 'a $t'#a en e' ('antea"ento de s$ do%trna1 Est5 )nt"a"ente nte0rada en 'a o&ra de
7a''on1 Nost5'0%a"ente re(r"da en 'a o&ra de Fre$d* o&ra 2$e no :$&era sdo 'o 2$e es* s :$&era
:e%:o ser+r s$s (r"eros %ono%"entos ne$ro'!0%os C'a tenda K-3staL de s$ /(o%aC* (ero en s$ o&ra
(s%oana')t%a se entre+/n %'ara"ente s$s tenden%as &o'o0stas1
Los tres a$tores ad"ten a e,sten%a de $na %erta -$ente de ener0)as en e' ser* (ero e' +a'or 2$e Fre$d
da a 'os "($'sos nstnt+os no 'o a%e(tan Pa0et n 7a''on* .a sea (or 'a +a0$edad ter"no'!0%a* .a
(or s$ (os&'e $t'#a%!n %on o&3et+os an"stas1 Otro tanto o%$rre %on e' (ro&'e"a de' n%ons%ente1
Consdera"os $n error a-r"ar 2$e 'a dn5"%a est5 +rt$a'"ente a$sente en J1 Pa0et1 En este a$tor
a(are%e %o"o $na %erta ener0/t%a 2$e &$ses e' e2$'&ro* "edante $nos "e%ans"os de
a%o"oda%!n . as"'a%!n* . a$n %$ando no e,ste rea'"ente dentro de 'os %on-'%tos de -$er#a C%o"o
en 'a do%trna (s%oana')t%aC se nsste "5s en e' est$do de 'o 2$e deter"nados a$tores deno"nan
es-eras sn %on-'%to1 En 7a''on a(are%en en s$ "anera de %on%e&r 'as "4't('es %a$sa'dades . en e'
"ar%o de s$ da'/%t%a "atera'sta* en -or"a de %on-'%tos a$t!0enos* reso'$%!n de %ontrad%%ones*
a%%ones re%)(ro%as* et%1
En 'os "e%ans"os de' es()rt$* 'os tres a$tores :a%en $so de no%ones ener0/t%as* (ero "entras e'
(s%oan5'ss trata de +a'orar 'a '$%:a entre d%:as -$er#as* Pa0et nsste en %on%eder 0ran "(ortan%a
a' -a%tor de e2$'&ra%!n* .a %o"o -a%tor a$t!no"o* .a %o"o re0$'ador de 'a a%%!n %o"&nada de 'os
de"5s -a%tores: "ad$re#* e,(eren%a -)s%a . '!0%oC"ate"5t%a* . e,(eren%a so%a'1
Para 7a''on* a(arte de' e2$'&ro &o'!0%o nds(ensa&'e a' desarro''o* e,sten d+ersos t(os de
e2$'&ro de 'as re'a%ones entre e' n8o . e' "edo a d+ersos n+e'es de 'a e+o'$%!n de'
%o"(orta"ento1
En e' (s%oan5'ss* :a. t$tores 2$e se re-eren a $n e2$'&ro ntersste"5t%o o ntrasste"5t%o en $n
%a"(o de -$er#as e2$+a'ente a' de M1 LeQn* (ero no %a&e :a&'ar de $na '$%:a o $n e2$'&ro de
%a"(os de -$er#as :a%endo %aso o"so de' (ro&'e"a de' %on-'%to ntra(s)2$%o1 No %a&e est$dar
ta"(o%o esa '$%:a en e' terreno ($ra"ente -or"a'* sno en re'a%!n %on $nas ++en%as n-ant'es . %on
'os "e%ans"os de-ens+os nsertos en 'a ')nea de s$ desarro''o1
A$n %on toda 'a (ro,"dad entre 'as tres do%trnas %orres(ondentes* :a. "(ortantes d-eren%as a'
%o"(arar'as en e' ('ano de' "odo de or0an#a%!n de' (ensa"ento* 'as (art%$'ardades de 'a re'a%!n
s$3etoCo&3eto . 'a dea de "a0en "enta' . -antas"a1
No :a. d$da de 2$e 'os tra&a3os de S1 Fre$d . otros (s%oana'stas %onstt$.en $na 0ran a.$da (ara
e'a&orar $na teor)a de' (ensa"ento* (ero :e"os de a-r"ar 2$e en 'a do%trna de Pa0et 'a "e%5n%a de
esta e'a&ora%!n 2$eda "$. estr$%t$rada .* (or "5s 2$e 2$era esta&'e%erse $na a(ro,"a%!n entre 'as
do%trnas de Pa0et . e' (s%oan5'ss* e,ste $na "(ortante d-eren%a entro a"&as* ra#!n de s$
(e%$'ar en-o2$e en 2$e (redo"na 'a a-e%t+dad o 'a nte'0en%a1 Consdera"os 2$e son d-eren%as
2$e %on+ene s$&ra.ar1 Para Pa0et 'a -$er#a "($'s+a de toda a%%!n es de nat$ra'e#a a-e%t+a
=ne%esdad1 . sats-a%%!nA* "entras s$ estr$%t$ra es de nat$ra'e#a %o0nos%t+a =es2$e"a* %o"o
or0an#a%!n sensoro"otr#A1 Por tanto* (ara este a$tor* as"'ar $n o&3eto a $n es2$e"a es tratar de
sats-a%er $na ne%esdad .* a' "s"o te"(o* dar $na estr$%t$ra %o0nos%t+a a 'a a%%!n1 D1 Ra(a(ort
:a tratado de a(ro,"ar 'a teor)a (s%oana')t%a a 'a de Pa0et* (ero s$ dea de 'os "ode'os (r"eros de'
(ensa"ento C"$. or0na' a n$estro entenderC %orres(onde a $na re-'e,!n (s%oana')t%a de 'os
"s"os (ro%esos sn ''e0ar a $na %on-r"a%!n n a $na n+a'da%!n de 'a do%trna de Pa0et1
De :e%:o* :a. $na n%o"(at&'dad: Pa0et %ree 2$e 'a e+o'$%!n a-e%t+a se (rod$%e a' te"(o 2$e 'a
e+o'$%!n nte'e%t$a' C'os sent"entos* en s) no estr$%t$rados* se or0an#an en $na estr$%t$ra a'
nte'e%t$a'#arseC .* %aso de a%e(tar s$ teor)a de 2$e* en 'a %ond$%ta %on res(e%to a 'os o&3etos* e'
as(e%to estr$%t$ra' 'o -or"an $nas estr$%t$ras '!0%oC"ate"5t%as . e' as(e%to ener0/t%o de $na s$"a
de a-e%tos ntrand+d$a'es* es nd$da&'e 2$e esta"os "$. 'e3os de 'as tess -re$danas1
Se nos :a%e d-)%' a%e(tar 2$e $n "($'so sea e' "e%ans"o dna"!0eno n%a' sn 2$e se "(re0ne
de s$ (ro(a e+o'$%!n n +erse a-e%tado (or 'os res$'tados1 Es +eros)"' $na estr$%t$ra %o0nos%t+a
%o"o ta'* as'ada"ente C. e' "/rto de Pa0et %onsste en :a&er est$dado s$ e+o'$%!nC* (ero (oner 'a
a-e%t+dad entre (ar/ntess* no re-'e3a 'a rea'dad de 'os :e%:os* sa&endo %o"o sa&e"os* 2$e 'a %ate,s
ns$-%ente o e,%'$s+a ($ede %rear $nas es(e%a'es estr$%t$ras* :a%er'as (o%o "!+'es "onstr$osas
-rente e' desarro''o tota' de 'a (ersona'dad* dando a 'os (ro%esos de %ono%"ento $nas %ara%ter)st%as
($ra"ente -or"a'es en 'as 2$e e' o&3et+o es e0o%/ntr%a"ente "an($'ado . se desentende de' "$ndo
de' 2$e -or"a (arte1 La a-e%t+dad es nse(ara&'e de 'a estr$%t$ra: no s!'o (rod$%e $na estr$%t$re sno
2$e e''a "s"a 2$eda n"ersa en 'a estr$%t$ra< sn e''a* 'a estr$%t$ra no ser)a 'o 2$e es* no (odr)a ser $n
-$t$ro de $na n$e+a estr$%t$ra* sa'+o 2$e se ad"te 2$e 'a dna"o0ena de 'os "($'sos a(are%e . tene
$na -$n%!n %$ando :a. %a"&os . desa(are%e "entras se %onstt$.e 'a or0an#a%!n* %on+rt/ndose
en "atera nerte en e' (er)odo de %rsta'#a%!n1
La no%!n de o&3eto . s$ %onstr$%%!n ta"&/n d-ere entre Pa0et . 'os (s%oana'stas< %on+ene no
%on-$ndr e' o&3eto (er"anente de Pa0et . 'a re'a%!n de o&3etos de 'os (s%oana'stas1
F$nda"enta'"ente* 'o 2$e Pa0et :a est$dado es e' as(e%to %o0nos%t+o* 'a -or"a%!n de 'o 2$e /'
"s"o ''a"a Kes2$e"asL de' o&3eto* . no e' o&3eto '&dna'1 Para Pa0et* e' o&3eto es e' res$'tado de
e,(eren%as sensoro"otoras a%$"$'at+as* . a (er"anen%a de' o&3eto +a entera"ente $nda a 'a
e,(eren%a* es(e%)-%a"ente 'a a%%!n "otora 2$e (er"te 'a a%$"$'a%!n de e'e"entos onto0/n%os
en 'a (s2$e* en -or"a de "e"ora1 Medante 'a %onstr$%%!n de 'os d+ersos es2$e"as
sensoro"otr%es . s$ %oordna%!n* e' o&3eto en s) 2$edara se(arado de 'o (ro(a"ente n-ant': 'o0rar
(ara s) $na e,sten%a a$t!no"a1 Se04n C1 7* Co&'ner* e' "o'de de' o&3eto '&dna' 'o %onstt$.en
-ra0"entaros re"ns%en%as de ntera%%ones %on s$ "s"o %o"(a8ero C'a "adre o 'a (ersona 2$e
:a%e s$s +e%esC en e' (r"er (er)odo de s$ +da1 Es $na "a0en %o"($esta de e,(eren%as en 2$e e'
a(orte sensora'* 'os e'e"entos "otores . s"&!'%os "5s tard)os de3an en %on3$nto :$e''as
"ne"!n%as %o"($estas1 Co"o d%e este a$tor* e' o&3eto '&dna'* a' re+/s =111A 2$e e' o&3eto
(er"anente =de Pa0etA* desa-)a $na 'e. de 'a '!0%a trad%ona': no se "antene d/nt%o a s) "s"o1 E'
o&3eto de 'a '&do %a"&a a o 'ar0o de 'a +da se04n 'as "$ta&'es ne%esdades e"o%ona'es de %ada
(ersona . de a%$erdo %on e' %onstante %re%"ento . %on a ntera%%!n de 'as "50enes de e,(eren%as
a-e%t+as1
Es -$nda"enta' e' %on%e(to de dea de o&3eto (er"anente* 2$e e' (s%oan5'ss no :a (ro-$nd#ado1 La
%on%'$s!n 2$e se sa%a de' est$do de T:1 Go$n De%are es 2$e* (or no :a&er $na %'ara dstn%!n entre
(er"anen%a a-e%t+a . (er"anen%a o&3et+a* 'a re(resenta%!n es $no de 'os ($ntos -'a%os de 'a teor)a
(s%oana')t%a1 Ad"te C%o"o :ar5 (osteror"ente C1 71 Co&'nerC 2$e 'os %on%e(tos de o&3eto
'&dna' . de o&3eto (er"anente son %o"('e"entaros1 Co"o d%e D1 Ra(a(ort* se ('antea e' (ro&'e"a
de sa&er %!"o 'o (er%&do se %on+erte en retendo< e' a$tor %reo 2$e e' (ro&'e"a de (restar aten%!n .
-or"ar $nas estr$%t$ras* sendo e' (ro&'e"a re'at+a"ente a$t!no"o* en e' sentdo de 61 6art"ann*
($dera est$darse (res%ndendo :asta %erto ($nto de "ot+a%ones "5s (ro-$ndas1
E''o no o&sta (ara ad"tr 'a e,sten%a de $n (er)odo %a(ta' de %on-$sons"o . dstan%a"ento en 'os
(r"eros te"(os de desarro''o* en re'a%!n %on e' o&3eto 2$e dese"(e8a $n (a(e' en s$ -or"a%!n1
Co"o nd%a 7a''on* en re'a%!n a 'as %osas* 'a (r"era e,(eren%a no (osee "50enes %'aras .
dstntas1 Lo 2$e n%a'"ente se o-re%e a 'a re(resenta%!n* o(on/ndose a e''a* es $na e,(eren%a
++da en %$.as "(resones se entre"e#%'an 'a a%tt$d o e' "o+"ento %on 'a e,%ta%!n . s$
%orres(ondente a(eten%aCre($'s!n1 A 'os a$to"ats"os 2$e or0nan . 0$)an 'as e,(eren%as
e,ternas se s$(er(one $na nt$%!n* toda+)a "$. 0en/r%a* (ero 2$e %onstt$.e $na (r"era to"a de
%on%en%a de st$a%ones . o&3etos1 De este "odo ser5 'a +da a-e%t+a 'a 2$e (ro(or%onar5 K'a
%on%en%a de S) "s"o -or"at+aL a 'a %on%en%a de 'as %osas* . 'a e+o'$%!n nte'e%t$a' de' n8o
:a%a 'a o&3et+dad se rea'#a "edante 'a (ro0res+a e'"na%!n de s$ n%a' s$&3et+s"o* red$%endo
s$ $n!n %on e' o&3eto* a$n %$ando en d%:a red$%%!n* se04n 7a''on* n$n%a sea %o"('eta . de-nt+a*
. s$&ssta %erto s$&3et+s"o en e' ad$'to* ($es en e' -ondo no (ode"os :a%er otra %osa 2$e re-err
n$estras deas a 'as %osas . +er %osas en n$estras deas1
Nos (are%e 2$e no :a. 2$e %on-$ndr 'a dea de o&3eto de 'os (s%oana'stas %on 'a dea de o&3eto
%onsderado /ste %o"o %osa1 Mentras $na %osa s0a sendo 0$a' a s) "s"a* e' o&3eto de 'a '&do no
entrar5 en e' "ar%o de $n sste"a de %oordenadas es(a%ote"(ora'es1 Lo "(ortante no es s"('e"ente
'a dea de o&3eto sno 'a re'a%!n de o&3eto* o re'a%!n de a'0o 2$e est5 en nosotros "s"os* 2$e (osee
%ara%teres es(e%a'es . 2$e (ode"os (ro.e%tar :a%a e' e,teror o dentro de nosotros "s"os< a'0o 2$e
no (osee 'as %ara%ter)st%as de' o&3eto rea' a$n %$ando ten0a deter"nados %ara%teres %o"$nes* ++do
%o"o re(resenta%!n de s$s e-e%tos . de 'os %a"&os 2$e (rod$%e en nosotros "s"os1
A' a&ordar 'a re(resenta%!n "enta' de Pa0et . 'a "a0en a'$%natora o -antas"5t%a de 'os
(s%oana'stas a(are%en ta"&/n d-eren%as esen%a'es1 Pa0et o(na 2$e no nter+ene 'a "a0en
"enta' antes de' se0$ndo a8o de +da* "entras 2$e 'os -antas"as Cestre%:a"ente re'a%onados %on e'
deseoC a(are%en* en o(n!n de %ertos (s%oana'stas* desde "$. te"(rana edad . son $na eta(a
nds(ensa&'e e rred$%t&'e (ara 'a %rea%!n de 'a "a0en en e' sentdo 2$e 'e da Pa0et1 A'0$nos
a$tores* %o"o P1 61 7o'--* ad"ten 2$e* nte0rados en 'a %on%e(%!n %'5s%a de' (s%oan5'ss* 'os
des%$&r"entos de Pa0et "$estran $nos "e%ans"os "edante 'os 2$e se reor0an#o 'a dea%!n de'
t(o de (ro%eso (r"aro se04n datos rea'es (or 'os 2$e -$n%ona e' (ensa"ento de t(o de' (ro%eso
se%$ndaro* :asta %erto ($nto* nde(endente de' entorno* a$n "antenendo $na re(resenta%!n nterna
de d%:o entorno1 E' "s"o a$to* :a%e notar 'a (os&'e -$n%!n ada(tatora de 'as (r"eras -antas)as*
(on/ndose en 0$arda %ontra 'as re%onstr$%%ones (s%oana')t%as de 'a +da "enta' a' %o"en#o de
n$estra e,sten%a* re%onstr$%%ones 2$e s$(onen 2$e e' re%/n na%do a'$%na .a dstnt+a"ente 'os
o&3etos* o&3etos es(a%a'es . re'a%ones %a$sa'es* et%1
E1 J1 Ant:on. %ree +er en 'os est$dos de Pa0et $na &ase s$-%ente (ara n+a'dar 'as :(!tess de
M/'ane M'en: 'as re'a%ones de o&3eto o de o&3eto (ar%a' desde e' %o"en#o de 'a +da1 Pera D1
Ra(a(ort* desde e' ($nto de +sta 0en/t%o se "(one $na des%r(%!n "5s %o"('eta de 'a "a0en
a'$%natora* as) %o"o ta"&/n "(ortantes %on%'$sones so&re 'os (ro%esos (r"eros1 A (artr de 'as
(r"eras -ases de' desarro''o* este a$tor %onsdera 2$e 'a n%a' e,(eren%a de' o&3eto sats-a%endo e'
"($'so es $na e,(eren%a d-$sa e nd-eren%ada1 E' o&3eto a' 0rat-%arse a s) "s"o no a(are%e
d-eren%ado de' %onte,to en 2$e se :a''a1 A(are%e en 'a %on%en%a d%:a "a0en %on-$sa . de %ar5%ter
0'o&a' %$ando a$"enta 'a tens!n1 E' "s"o a$tor %ree 2$e d$rante e' desarro''o 'a "a0en d-$sa se
d-eren%a en e,(eren%as . o&3etos dstntos 2$e (er"ane%en $ndos a 'os "($'sos nstnt+os* %o"o
'a "a0en n%a' esta&a $nda a' o&3eto 0rat-%ante1
T/n0ase en %$enta 2$e S1 Fre$d* a' :a&'ar de deseos n%ons%entes* d%e 2$e 'a rea'dad (s)2$%a es $n
t(o es(e%a' de e,sten%a 2$e no :a. 2$e %on-$ndr %on 'a rea'dad "atera'1 Ta"(o%o :a. 2$e
%on-$ndr 'os -antas"as %on 'a dea de "a0en de Pa0et< e,sten .a antes de 'os dos a8os . se
"antenen $na +e# -or"ada 'a "a0en* (ero* $na +e# 'o0rada 'a (er"anen%a de' o&3eto* 'os -antas"as
K-or"antesL dese"(e8an $n (a(e' d-erente desde e' "o"ento en 2$e se en-rentan %on $na rea'dad1
Fre$d* 7a''on . Pa0et %on%den a' %onsderar 2$e e' Oo* a$n %$ando no e"('een ese t/r"no* es $n
Oo %onstr$do* o a%aso %on2$stado* (ero e' Oo no es $na nstan%a en Pa0et n en 7a''on1 En 'a teor)a
de 'os dos 4't"os a$tores e,sten d-eren%as en %$anto a' (ro&'e"a de 'a so%a'#a%!n1 Para 7a''on*
no e,ste $n Oo dstnto n $n entorno dstnto< a"&os son tota'"ente d-erentes . 'a %on%en%a de' Oo
de' otro se (rod$%e s"$'t5nea"ente1 La (ro0res+a d-eren%a%!n de' Oo de a :(!tess de 7a''on se
a(ro,"a a deter"nadas teor)as (s%oana')t%as de $n te"(rano Oo . a 'a des%r(%!n de' desarro''o de
'os "o"entos n%a'es de' Oo1
A' ana'#ar 'a re'a%!n entre 'a teor)a de' (s%oan5'ss . 'a de Pa0et* C1 61 Oder est"a 2$e /ste :a
des%$&erto dos t(os de rea's"o n-ant': e' rea's"o nte'e%t$a' . e' rea's"o "ora'* 4't"o de 'os
%$a'es %orres(onde a' S$(ere0o -re$dano1 Ta"&/n M1 L1 Nass est$da $nas se"e3an#as entre e'
S$(ere0o . e' desarro''o "ora' de Pa0et1 Para Nass e,sten $nas ana'o0)as entre 'os dos t(os de "ora'
de Pa0et =$na "ora' -or#ada* o :eter!no"a* . $na "ora' de %oo(era%!n* "5s a$t!no"aA . %ertas
%on%e(%ones (s%oana')t%as a%t$a'es* a$n a&ordando e' (ro&'e"a desde d-erentes ($ntos de (artda1
Este a$tor %ree 2$e 'a -or"a te"(rana de' S$(ere0o* ta' %o"o +ene en$n%ada en 'a teor)a
(s%ona')t%a* es %r$e'* d$ra e n-'e,&'e* $na "ora'dad e,%'$s+a"ente (ara e' 0$sto de 'os (adres* . se
ase"e3a a 'a "ora' -or#ada de Pa0et se04n 'a %$a' se s0$en a$to"5t%a"ente $nos "(erat+os sn
(os&'dad de ds%$tr'os1 En %$anto a' estado a$t!no"o* 'a nteror#a%!n de 'as (ro:&%ones de 'a
-ase ed(ana* . te"(os s$&s0$entes* re(resentar5 en 'a teor)a (s%oana')t%a $n %orte en e' desarro''o1
Ca&e (ensar en $n (ara'e's"o entre a"&os ($ntos de +sta (or e' %re%"ento de' Oo 2$e* (or $na
(arte* %ada +e# sa&r5 do"nar "5s (er-e%ta"ente 'os "($'sos . e' "$ndo e,teror .* (or otra*
%ontr&$.e a "oderar e' S$(ere0o rra%ona' ="ora'dad :eter!no"aA1 Este a$tor %ree 2$e e' S$(ere0o
no es $na entdad* sno 2$e "5s &en :a''a s$ '$0ar en re'a%!n %on e' a$"ento de 'os "($'sos . 'a
e+o'$%!n de 'as -$n%ones %o0nos%t+as1 Mentras e' (ro%eso de' Oo tene %ede +e# "5s n-'$en%a en
e' n8o* 'os 3$%os "ora'es ta"&/n se +$e'+en "5s a$t!no"os . ra%ona'es . e' n8o +a sendo "5s
%a(a# de e+a'$ar* en3$%ar . re-or"ar e' %ontendo de s$ %on%en%a1
S esto es +erdad* ta"&/n es %erto 2$e e' S$(ere0o* en s$ sentdo (s%oana')t%o* no se %o"(rende sn
(asar (or e' "e%ans"o de dent-%a%!n e ntro.e%%!n . sn $n an5'ss de' (ro&'e"a de 'a
a0res+dad1 A' est$dar e' te"a de 'a a0res+dad* 61 7a''on o&ser+a 2$e 'a a"&+a'en%a
dent-%a%!nC:ost'dad se da en "$%:os 3$e0os de "ta%!n 2$e n$n%a de3an de 0$star'e a' n8o1
Ctando 'os est$dos de S1 Fre$d so&re 'os sent"entos a"&+a'entes de' n8o :a%a s$ (adre* d%e 2$e
e' "o"ento en 2$e e' n8o a&sor&e a' otro* a&sor&/ndose a s) "s"o* es anteror a' "o"ento de
ad$e8arse de s$ (ro(a (ersona'dad: es Ke' %on2$stadoL* antes 2$e Ke' %on2$stadorL1 E' S$(ere0o no
se da 4n%a"ente en e' ('ano de 'a %on%en%a* n s2$era en e' ('ano so%a'* s se :a%e %aso o"so de
$na teor)a de 'os %on-'%tos1 Co"o d%e M1 S%:$r* e' ($nto de +sta estr$%t$ra' (erde todo s$ sentdo a'
se(arar'o de' ($nto de +sta 0en/t%o . dn5"%o1
Las tres do%trnas nos o-re%en otros tantos %a"nos (ara 'a "e3or %o"(rens!n de 'a e+o'$%!n n-ant'1
Consdera"os 2$e 'as tres a(ortan a'0$na dea -$nda"enta'* . 2$e $n %o"(ro"so entre e''as ($dera
:a%er'as (erder s$ s0n-%ado1
9I9LIOGRAFA
C
C
A&erast$r.* A1 =1>DFA Teor)a . t/%n%a de' (s%oan5'ss de n8os1 Pados* 9$enos Ares1
A&ra:a" M1 =1>GFA T:e -rst (te0enta' sta0e o- t:e '&do =1>1DA1 En Se'e%ted (a(ers* (50s1 FG?C
FN>* 6o0art: Press Londres1
A&ra:a"* M =1>GFA A s:ort st$d. o- t:e de+e'o("ent o- t:e '&do =1>FGA1 En Se'e%ted Pa(er* G1?C
HE11 6o0art: Press Londres1
A%Ser"an* N1 71 =1>D?A T:e ro'e o- t:e -a"'. n t:e e"er0en%e o- %:'d dsorders* (a0s HE>CH@@1
En Fo$ndatons o- %:'d (s.%:at+< Edt1 (or E1 M''er* O,-ord* Per0a"on Preas1
A"sQort:1 M1 D1 S1 =1>D>A O&3e%t re'atons* de(enden%. and atta%:"ent: a t:eor%a' re+eQ o-
t:e n-antC"ot:er re'atons:(* C:'d De+e'o("ent1 GE* >D>C'EFH1
A"sQort:* M1 D1 S1 T:e de+e'o("ent o- n-antC"ot:er atta%:"ent1 Re+1 C:'d De+e'o("ent1
Res1* @1
A3$ra0$erra*1J1 de* DatSne* R1 . Gar%)a 9adara%o* G1 =1>HDA Ps.%:oana'.se et ne$ro&o'o0e1 En
La Ps.%'ana'.se d[a$'o$rd[:$* ($&'%ado &a3o 'a dr1 de Na%:t* PUF1 Par)s1
Ant:on.* E1 J1 =1>HDA S, a(('%atons o- t:e t:eore 0enet2$e o- Pe0et at t:e t:eore o- t:e
(rat2$e (s.%:od.na"2$e1 Re. s$sse Ps.%:o'1 1H* FDNCFNN1
9a'nt* A =1>DHA Lo+e -or t:e "ot:er and "ot:er 'e+e1 En: PT"Q. 'o(e and (s.%:oana'.n% te%:oC
$e1 Ta+sto%S* Londres1
9a'nt* M1 =1>DHA Ear'. de+e'o("enta' statea o- t:e e0o1 Pr"ar. o&3e%t 'o+e1 In: Pr"ar. 'a.e and
(s.%:oana'.tS te%:n2$e Ta+sto%S* Londres1
C
C
C
C
C
C
C
C

También podría gustarte