Primena fazi logike u prepoznavanju oblika

prof. eljko urovi Elektrotehniki fakultet u Beogradu

Primena fazi logike

Zamena konvencionalnih tehnologija u naunim aplikacijama i inenjerskim sistemima (prepoznavanje oblika, upravljanje) Primjena u industriji i komercijalnim aplikacijama (navigacioni ureaji, podzemna eleznica, ve maine, usisivai, foto kamere itd.) Kao forma aproksimativnog rezonovanja nalazi primenu u informacionim tehnologijama i ekspertskim sistemima.

Osnovni pojmovi
Fazi skup (definisan 1965. Lotfi Zadeh) na matematiki formalizovan nain reprezentuje i modelira neodreenosti u lingvistici Funkcija pripadnosti (membership function) preslikava svaki element univerzalnog skupa u interval [0,1]; kod klasinog skupa neki element ili pripada ili ne pripada skupu, dok se kod fazi skupa pripadnost odreenog elementa skupu moe okarakterisati brojem iz intervala [0,1]

Fazi logika vs Verovatnoa

Fazi logika Verovatnoa Fazi logika barata sa deterministikim nedoreenostima i neodreenostima Verovatnoa se bavi verodostojnou sluajnih dogaaja Fazi logika pokriva subjektivnost ljudskog miljenja , oseanja, jezika, dok verovatnoa pokriva objektivnu statistiku u prirodnim naukama

Klasian skup
Klasian skup je kolekcija razliitih objekata Definisan je tako da deli elemente univerzalnog skupa na one koji jesu njegovi lanovi i one koji to nisu Moe se definisati preko karakteristine funkcije ( x)
A

1 ; x A A ( x) = 0 ; x A

Fazi skup
Uvodi neodreenost ponitavanjem otrih granica izmeu elemenata koji su lanovi i onih koji to nisu ~ Fazi skup A se moe definisati kao skup ureenih parova

~ A=

{( x, ( x)) x U }
~ A

Klasian skup (primer)

Neka je U skup realnih brojeva i neka je A klasian skup koji sadri sve realne brojeve vee ili jednake 5

A=

{( x,

( ) A x ) x U }

A (x )
1,0

0 ; x < 5 A ( x) = 1 ; x 5

0,5

x
0,0 0 1 2 3 4 5 6 7

Fazi skup (primer)

Neka je A fazi skup koji sadri sve realne brojeve koji su bliski broju 5
A=

{( x,

( x )) x U }

1 0,8 0,6 0,4 0,2

A ~ ( x)

1 A ~ ( x) = 2 1 + 10( x 5)

x
0 2 3 4 5 6 7

Primeri fazi skupova

( x)
1

fazi skup mlai ovek

10

20

30

40 godine

Primeri fazi skupova

( x)
1

fazi skup malokrvni pacijent

3 4 3 broj eritrocita mil / cm

Predstavljanje fazi skupa preko podrke (support)

Fazi skup se moe predstaviti preko podrke (support) fazi skupa Podrka fazi skup jeste klasian skup elemenata x U takav da je A ( x) > 0 , u oznaci

Supp( A) = x U A ( x ) > 0

Brojni rezultat
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Odlian uspeh (A)

0 0 0 0 0.1 0.3 0.5 0.8 1 1

Osrednji Slab uspeh uspeh (C) (B)

0 0 0.1 0.5 0.8 1 0.8 0.5 0 0 1 1 0.9 0.7 0.5 0.3 0.1 0 0 0

Primer (uspeh na ispitu)

Neka je broj moguih bodova na ispitu jedan od elemenata skupa {10,20,30,...,90,100} . Fazi skupovi i njihove funkcije pripadnosti su definisane tabelom.
Supp{ A} = {50,60,70,80,90,100} Supp{ B} = {30,40,50,60,70,80} Supp{ C} = {10,20,30,40,50,60,70}

Karakterizacija fazi skupova

Fazi singlton (singleton) je fazi skup ija se podrka sastoji samo od jednog elementa iz U i pri tome vai A ( x) = 1 Taka prolaska (crossover point) je element iz U za koji vai A ( x) =. 0.5 Za Jezgro (kernel) fazi skupa vai: ker( A) = { x A ( x ) = 1} Visina fazi skupa A je supremum funkcije A ( x ) po celom skupu U tj. Visina od A = Height( A) = sup A ( x )
x

Fazi skup je normalizovan ako je Height( A) = 1, inae je nenormalizovan.

Operacije nad fazi skupovima

Komplement: Presek: Unija:
C ( A ( x )) = 1 A ( x )

A B ( x ) = T ( A ( x ) , B ( x ) ) A B ( x ) = S ( A ( x ) , B ( x ) )

T-norma
Zadovoljava sledee kriterijume: Ogranienost: Monotonost: Komutativnost: Asocijativnost:
T ( 0, 0 ) = 0; T ( a,1) = T (1, a ) = a T ( a, b ) T ( c, d ) ako je : a b c d T ( a, b ) = T ( b, a )
T ( a , T ( b, c ) ) = T ( T ( a , b ) , c )

Najvaniji T-norma operatori

Minimum Algebarski proizvod
T ( A ( x ) , B ( x ) ) = min ( A ( x ) , B ( x ) )
T ( A ( x ) , B ( x )) = A ( x ) B ( x )

Granina razlika T ( ( x ) , ( x ) ) = max ( 0, ( x ) + ( x ) 1) A B A B Einstein-ov proizvod

A ( x ) B ( x ) T ( A ( x ) , B ( x ) ) = 2 A ( x ) + B ( x ) A ( x ) B ( x )

Hamasher-ov proizvod

A ( x ) B ( x ) T ( A ( x ) , B ( x )) = A ( x ) + B ( x ) A ( x ) B ( x )

S-norma
Zadovoljava sledee kriterijume: Ogranienost: Monotonost: Komutativnost: Asocijativnost:
S (1,1) = 1; S ( 0, a ) = S ( a, 0 ) = a S ( a, b ) S ( c, d ) ako je : a b c d S ( a, b ) = S ( b, a )
S ( a , S ( b, c ) ) = S ( S ( a , b ) , c )

Najvaniji S-norma operatori

Maksimum Algebarska suma Granina suma Einstein-ova suma Hamasher-ova suma
A ( x ) B ( x ) 2 A ( x ) B ( x ) S ( A ( x ) , B ( x )) = 1 A ( x ) B ( x )
S ( A ( x ) , B ( x ) ) = max ( A ( x ) , B ( x ) )

S ( A ( x ) , B ( x )) = A ( x ) + B ( x )
S ( A ( x ) , B ( x ) ) = min (1, A ( x ) + B ( x ) )
A ( x ) + B ( x ) S ( A ( x ) , B ( x ) ) = 1 + A ( x ) B ( x )

Fazi klasterizacija
Konaan skup elemenata X = [ x1 , x2 ,..., xn ] koje predstavljaju take u p-dimenzionom Euklidskom prostoru . Problem je nai particiju ove kolekcije elemenata u c fazi skupova po nekom kriterijumu, gde je c unapred zadati broj klastera. Kriterijum je, funkcija koja uobiajeno objektivna klasterizaciji pripisuje neki indeks performanse. Krajnji rezultat klasterizacije se moe izraziti matricom particije U:

U = uij

[ ]

i =1,...,c ; j =1,...,n

Objektivna funkcija
Opta forma objektivne funkcije je J (u , v ) = g[ w( x ), u ]d ( x , v ) w( x j ) - apriorna teina koja se daje elementu x j d ( x j , vk ) - stepen razliitnosti izmeu elementa x j i elementa vk , koji se moe smatrati centrom k-tog klastera. Stepen razliitosti je mera koja mora da zadovolji sledea dva aksioma: d(x ,v ) 0 d ( x , v ) = d (v , x ) ovo je koncept koji je slabiji (slobodniji) od mere rastojanja. Treba optimizirati navedenu funkcij J.
c n c ij k i =1 j =1 k =1 j ij j k
j k j k k j

Fazi C-mean metod

Jedan od metoda za fazi klasterizaciju jeste fazi c-mean algoritam, Bezdek [1981]. Indeks performanse je: c n 2 m J (uij , vk ) = uij x j vk , m > 1 i =1 j =1 gde je sa m oznaen takozvani eksponencijalni teinski faktor koji utie na stepen fazifikacije matrice pripadanja U. Minimizacijom se dobija 1 v = ( u ) x ; i = 1, 2,..., c ( *)
n m i

( uij )
n j =1

j =1

ij

uij

1/ x v ) ( = (1/ x v )
j i c k =1 j k

2 1/ ( m 1)

2 1/ ( m 1)

, i = 1, 2,..., c; j = 1, 2,..., n (**)

Koraci pri iterativnoj proceduri

Prvi korak: Izabere se broj klastera c i eksponencijalni teinski faktora m . Izabere se inicijalna matrica particija U ( 0) i terminalni kriterijum Postavi se broja iteracija i na nulu. Drugi korak: Sraunaju se centri klastera na osnovu tekue matrice particije i relacije (*). Trei korak: Srauna se nova matrica particije koristei centre klastera iz prethodnog koraka a na osnovu relacije (**). etrvrti korak: Srauna se veliina Ako je > , inkrementira se broja iteracija i vrati se na korak 2. U protivnom algoritam je zavren.
i, j

( l +1) (l ) = U ( l +1) U ( l ) = max uij uij

Primena fazi logike u medicini

fazi logika tei da kopira ljudski nain razmiljanja prve primene u psihologiji i modelovanju procesa medicinske dijagnoze, primena u odreivanju terapije 1968. godine prvi lanak objavio Lotfi Zadeh do 1980. godine svega nekoliko radova od 1980. broj radova naglo raste danas: vie naunih asopisa koji se bave ovom temom (IEEE, urnal Japanske asocijacije za fazi sisteme itd.) i razne konferencije posveene ovoj temi (IFAC, MEDINFO, IEEE konferencije za fazi sisteme)

Struktura fazi ekspertskog sistema

Fazifikator

( x)

Inferencijska maina

( y)

Defazifikator

Baza fazi pravila

Primer fazi ekspertskog sistema

lingvistika varijabla: srednja ocena

lingvistika varijabla: radno iskustvo

lingvistika varijabla: utisak na intervjuu

izlazna lingvistika varijabla: konana ocena

Fazi pravila

Fazi odluivanje i defazifikacija

Primer fazi ekspertskog sistema za diferencijalnu dijagnozu ischemia oteenja srca

Primer je preuzet iz leterature: Fuzzy and Neuro-Fuzzy Systems in Medicine - H.N.Teodorescu, A.Kandel, L.C.Jain IHD (Ischemia Heart Disease) je jedan od najeih uzroka smanjene sposobnosti kod odraslih ljudi sa visokom stopom smrtnosti Uspeno leenje IHD je u velikoj meri zavisno od diferencijalne dijagnoze, odnosno od klasifikacije nivoa poremeaja koja se definie u klinikoj praksi: cardiac nurocirculatory dystonia ili stenocardia Kvalitet medicinske dijagonoze je vrlo zavistan od kvalifikacije i iskustva dijagnostiara

12 fazi ulaznih lingvistikih varijabli:

x1 je starost pacijenta (3158 godina), x2 je dvostruki proizvod (DP) pulsa i krvnog pritiska (128405 c.u.), x3 je tolerancija na fiziki napor (901200 kgm/min), x4 je odnos DP po kilogramu telesne teine pacijenta(0.63.9 c.u.), x5 je odnos DP po kilogramu optereenja (0.090.56 c.u.), x6 je adenosine-triphosphoric kiselina - ATP (34.4869.49 mmol/l), x7 je the adenosine-diphosphoric kiselina - ADP (11.929.4 mmol/l), x8 is the adenosine-monophosphoric - AMP (3.627.1 mmol/l), x9 je koeficijent phosphorylation (1.05.7 c.u.), x10 je maksimum iskorienja kiseonika po kilogramu telesne teine pacijenta (7.440.9 mlitre/min X ykg), x11 je odnos DP nakon submaksimalnog optereenja (46352 c.u.), x12 je odnos faktora mlene i pyruvic kiseline (3.930.2 c.u.).

Fazi izlazne varijable:

d1 neurocirkulatorna distomija (NCD) sa lakim komplikacijama d2 - NCD sa srednjim komplikacijama, d3 - NCD sa tekim komplikacijama, d4 stenocardia sa prvim stepenom funkcionalnog oteenja, d5 stenocardia sa drugim stepenom funkcionalnog oteenja, d6 - stenocardia sa treim stepenom funkcionalnog oteenja.

Inicijalne funkcije pripadnosti ulaznih i izlaznih varijabli

Struktura fazi ekspertskog sistema

Fazi pravila (A)

x2 H H hA hA H hA A hA A lA lA A x3 H hA H hA H hA A hA hA A lA lA x4 H H hA H hA H A A hA lA A lA x5 L lA L lA A lA A lA A hA A hA x10 H H H H H hA A hA hA lA L lA x11 H H H hA H hA A A hA lA lA A y L

lA

hA

Fazi pravila (B)

x6 H hA H hA A A A hA hA lA hA L x7 H H hA hA hA H A hA A A lA A x8 H hA H A A hA A A hA lA A A x9 H hA A A hA hA hA A hA A lA lA x12 H hA hA hA H hA hA A A A lA A hA z L

lA

Fazi pravila C
x1 L L lA lA A lA A hA hA hA A lA A hA H H hA A y L lA lA lA lA lA lA hA A A hA hA H hA hA H H H z L lA L lA lA A A lA A hA hA hA A H hA H hA hA d5 d3 d1 d

d2

d4

d6

Konano podeavanje funkcija pripadnosti

Fazi kontroler za regulaciju temperature vode

Proces: y ( k + 1) = a (T ) y ( k ) +
S
S

b (TS ) 1 + exp
0.5 y ( k )

u (k ) + 1 a (TS ) Y0
S

a (TS ) = exp T , b (TS ) =

Parametri:

( )

T 1 exp (

= 1, 00151 exp 4 , = 8.67973 exp 3 , = 40, Y0 = 25o C , TS = 25s, 0 u ( k ) 5

Zadatak:

35o C : 0 t 40 min; 50o C : 40 t 80 min; 65o C : 80 t 120 min; 80o C :120 t 180 min;

STRUKTURA SISTEMA U ZATVORENOJ SPREZI

e [k ]
e [ k ]

r [k ]
+

1 z 1

Fazi PD regulator

u [k ]

PROCES

y [k ]

Definisanje fazi skupa greke

NL

NM

NS

ZE

PS

PM

PL