Está en la página 1de 40

F

o
t
o
:

O
l
i
v
i
o

A
r
g
e
n
t
i
Cmo evitar que
los Centros Juveniles
consoliden la marginacin
del adolescente infractor
2 Justicia para Crecer
N 11 Julio - Setiembre 2008
Revista sobre Justicia Juvenil Restaurativa
publicada por Tierra de hombres y
Encuentros Casa de la Juventud
Director
Jean Schmitz
Comit Editorial
Oscar Vsquez, Jean Schmitz, Atilio lvarez, Carlos Landeo
Editor
Carlos Landeo
Colaboradores de esta edicin
Jos Ignacio Mantecn, Jacques Hintzy, Carlos Cabezudo, Miguel
ngel Reyes, Vctor Herrero, Csar Augusto Von Torres, Sara
Montesinos, Iciar Villacieros, Mara Luisa Mendvil.
Fotografa
Daniel Silva, Every Child, Olivio Argenti, Sandro Mahler, Andrs
Luque, Jean Schmitz.
Diseo y diagramacin
Romy Kanashiro, Omar Gavilano.
(51) (1) 332-5800 / 99363-4179
Domicilio
Fulgencio Valdez 780 Brea, Lima
Pasaje Hernando de Lavalle 143 Barranco, Lima
Telfonos (51) (1) 433-8110 / (51) (1) 467-1735
Fax (51) (1) 424-9384
Correo-e jjr@justiciaparacrecer.org
Web www.justiciaparacrecer.org
Se autoriza la reproduccin del contenido citando la fuente.
Hecho el depsito legal en la Biblioteca Nacional del Per N
2005-8523.
Esta publicacin es editada en el Per
Contenido
Esta publicacin forma parte de las acciones del Proyecto Piloto de Justicia Juvenil
Restaurativa ejecutado por la Fundacin Tierra de hombres Lausanne y la Asociacin
Encuentros Casa de la Juventud, en convenio con el Poder Judicial, el Ministerio Pblico
(Fiscala de la Nacin), la Defensora del Pueblo, la Academia de la Magistratura, el
Ministerio de Justicia, el Ministerio de la Mujer y Desarrollo Social, el Ministerio del
Interior, la Municipalidad Distrital de El Agustino (Lima) y la Municipalidad Distrital de
Jos Leonardo Ortiz (Chiclayo)
Esta revista es una invitacin al dilogo. La opinin de nuestros
lectores sobre los artculos publicados es valiosa.Sus aportes son
bienvenidos.Escrbanos al correo: jjr@justiciaparacrecer.org
Opinin
Lo ms gratificante es ver a los muchachos
encontar un nuevo horizonte
Entrevista con Jos Ignacio Mantecn
Los jvenes, la construccin de la hipervirilidad
masculina y la violencia
por Carlos Cabezudo y Miguel Angel Reyes
De profesin, traductora de gritos
por Iciar Villacieros
Diario Educar, de Constantino Carvallo:
Un libro imprescindible
Chaski
Dilogo
Internacional
Francia: No a un retroceso histrico en la
Justicia Juvenil
por Jacques Hintzy
Argentina: Exitoso programa de inclusin
social sin privacin de libertad
Proyecto Piloto
Un diagnstico para llorar
por Mara Luisa Mendvil
Especial: Centros Juveniles
Sacarle la vuelta al encierro, educando
por Vctor Herrero
Los Centros Juveniles, hoy
por Csar Augusto Von Torres
SOA, una experiencia exitosa de atencin al
adolescente en conflicto con la ley
por Sara Montesinos
Cultural
400 golpes
4
10
26
35
9
13
6
30
33
14
18
22
38
Las fotografas de adolescentes, salvo las que se encuentran veladas por respe-
to a su intimidad y derecho a la propia imagen, pertenecen a jvenes ya mayores
de 18 aos que han brindado expresa conformidad para su publicacin
Editorial
3 Justicia Juvenil Restaurativa
Jean Schmitz
Delegado en el Per
Tierra de hombres
Oscar Vsquez Bermejo
Director
Encuentros Casa de la Juventud
F
o
t
o
:
J
e
a
n

S
c
h
m
i
t
z
a .a;e:ia ;a |e sa|c. |a ::ac:ec 1c |a |:|c::a1 1c|c a|:ca:sc
se|e ce.e .c1:1a 1c a|::.e :cca:se. Asi |e cs:a||cccc :ac:e
|a Cecccc:ec se|:c |es Dc:cc|es 1c| N:ce ce.e |as lc|as
1c lc:,:c. la.cc:a||c.cc:c, |a :ca|:1a1 cs e::a. Y .:cc::as ce sc
sa.:c:s::cc |es :cca:ses a1ccaa1es ; ccccsa::es, c: sc :cs:::a;ac |as
cec1:c:eccs .ic:.as a:a a:ac:::a: aca ce::cc:a c,ccac:ec 1c |as
.c1:1as sec:ec1aca::as cc .c1:e a|:c::e :cs:ac:ec 1c sc::c:e a
|a ce.ac:1a1, |:|c::a1 as:s::1a, |:|c::a1 :cs:::c:1a, c:c.), ; .:cc::as
cx:s:a aca e::cc:ac:ec e|i::ce-c::.:ca| 1c ce::c :c:cs:e ; cas::a1e:,
|a :c:c:cac:ec sca::a s:cc1e, 1cs:ac:a1a.cc:c, |a .c1:1a 1c .a;e:
:cic:ccc:a a:a |es ec:a1e:cs ,a:i1:ces.
C:cc.es qac |a ::ac:ec 1c |:|c::a1 sc 1c|c :csc:a: ac:ca.cc:c
a:a ac ca.c:e :c1ac:1e 1c a1e|csccc:cs, cc::c 16 ; 18 aces 1c
c1a1, qac ce.c:cc ac |cc|e :ac cc c| qac cecca::c :e|ccc:a cec-
::a e::a c:seca, e qac :c:cc:1cc cc c:c::a: :ci:acc:eccs :acs, ;
s:c.:c qac sc |a;ac ae:a1e |as 1c.as a|:c:ca::as. lc cses cases
|a :c:c:cac:ec sc:a, 1csaie::aca1a.cc:c, aca :csacs:a ccccsa::a, ce
cc cecs:1c:ac:ec a| cas::e, s:ce a |a ccccs:1a1 1c cs:a||ccc: ac ::a:a-
.:cc:e cscc:a|::a1e qac |e:c ca.|:es sas:acc:a|cs cc |a cec1ac:a
1c| a1e|csccc:c ; iae:c:ca sa :c:csc:c:ec cicc::a cc |a sec:c1a1, aca
c: :c:.:ca1a |a .c1:1a 1c ::ac:ec 1c |a |:|c::a1. la a|:cac:ec
1c cs:a .c1:1a 1c a|::.e :cca:se, 1c|c:a sc: s:c.:c e: c| ::c.e
.ic:.e ccccsa::e.
le: :e1e c||e cecs:1c:a.es ee::ace a|e:1a: ce.e :c.a ::cc:a|,
cc cs:c 1cc:.e ::.c: ca.c:e 1c |a :c:s:a, |a ec:a:::1a1 1c |es
ccc::es ,acc:|cs cc::a1es, cec |a ca|:1a1 1c |acc: qac |a :c:c:cac:ec,
a csa: 1c sas :acs 1cscc:a,as, ce :.:1a c1aca: ; sec:a|::a: a| a1e-
|csccc:c, cc |aa: 1c se|a.cc:c :c::.::|e, cas::a:|e e cs::.a:::a:|e.
lc cs:c scc::1e, Vic:e: Hc::c:e ces :ee:c:eca cc sa a::ica|e aca
sc::c 1c a::|cs c:::c::es a:a :c:c:cc:: cec a1e|csccc:cs :c:c:ca1es
cc ac ccc::e ,acc:|. Ccsa: Vec Te::cs ; Sa:a Mec:cs:ces, a.|es
c:cc:cs 1c ccc::es ,acc:|cs cc l:.a, :c|a:ac sas :e:as cxc::ccc:as,
a|e:1ac1e :ac:e |es ascc:es es:::es ce.e |es 1cc:cc:cs. Ta.|:cc
a||:ca.es ac :csa.cc 1c ac cx::ese c :ccea1e: :e:a.a 1c
:cc|as:ec sec:a| s:c ::ac:ec 1c |:|c::a1, 1csa::e||a1e cc aca :.-
e::ac:c c:a1a1 1c A:cc::ca, asi ce.e ac cs:a1:e qac ce.:ac|a
|es |cccc:es 1c |es :e:a.as qac cacc:ac cec :ac::cas 1c ,as::c:a
:cs:aa:a::a 1c |acca ca|:1a1.
l:ca|.cc:c, a:ecc|a.es a:a :cie:.a: qac c| :c:c:cs ; |a 1c.ac1a
qac 1cs1c ac :c:c:e :e1ca:ec a |a :c:s:a Justicia Para Crecer, ces
e||:a a ecc:|a cc cc:a, e: a|e:a cc l:.a, a ac :cc:e .e1:ce.
Te1es |es ca.c:es a||:ca1es ;a cs:ac 1:sec:||cs cc |a |:|:c:ia K-sa
Tomada, |eca|::a1a cc |a acc:1a Cecqa:s:a1e:cs 12!8, Sac ls:1:e,
l:.a :c|ciece +21-112!).
JUSTICIA para CRECER
4 Justicia para Crecer
Hblenos un poco de su procedencia,
su vocacin y cmo as vino al Per.
Naci cc 7a:ae:a. A||i :i cec .: ia.:|:a
|as:a |es 1 aces, cc qac cc::c cc c| ce:c:a1e
1c |a Ce.acia 1c }csas. M: ecac:ec, a|
::cc::e s:c cecc:c:a:sc .ac|e, iac s:c.:c
c| sc::c:e a |es 1c.as, cscc:a|.cc:c a |es
.as ccccs::a1es. ls:ac1e cc c| ce|c:e, |es
,csa::as ces ||ca|ac |es ccs 1c sc.aca a |es
|a:::es .as e|:cs 1c |a c:a1a1 a:a cececc: ;
ce.a:::: sas ccccs:1a1cs. M: ::.c: ::a|a,e
iac cc ac ccc::e qac a:cc1ia a .cce:cs cc s:-
:aac:ec 1c .a::cac:ec e a|ac1ece. lc |a ::-
.c:a ee::ac:1a1 qac :ac, .c :cc a| lc:a.
A| ce.:cc:e ::a|a,c cc |a :cs:::ac:ec c1aca::a
lc ; A|c:ia, qac ac:aa cc |as :ecas .as 1c::-
.:1as 1c| ais. lc:e ;e qac:ia ::: cec |es qac
::a|a,ac, cs asi qac ||cac a l| Aas::ce, a|e
qac ccia |ascac1e |acc ::c.e.
Cmo lleg a trabajar en El Agustino
y a la parroquia Virgen de Nazaret?
la la::eqa:a V::cc 1c Na:a:c: cs .a;
:ac1c. lc sa :c::::e::e :cc a|:c1c1e: 1c 10
.:| c:secas. lc ac 1:s::::e e|:c ce.e l|
Aas::ce, |as ccccs:1a1cs ; |es :e||c.as sec
ca.c:eses, c:e c| c.a,c 1c sa cc:c ; sas
e:ac::ac:eccs ea|a:cs |accc 1c| 1:s::::e
ac :c:e aas:ecac:c. Caac1e ia: ce.|:a1e
a::ece, :cceia c| ::a|a,e, |a cxc::ccc:a
; c| ace.aca.:cc:e 1c .:s ce.acc:es
,csa::as qac .c :ccc1:c:ec. le: |e :ac:e, |as
1:ca|:a1cs ce iac:ec cx::c.as. l| :c:e s:c.-
:c iac .ac:ccc:sc ac:1es a |as csc:ac:as ;
sai::.:cc:es 1c cacs::e ac||e. l| Aas::ce cs
ac 1:s::::e cec aca e:ac::ac:ec ea|a: .a;
iac::c. la a::eqa:a ; c| Sc::c:e l1aca::e 1c
l| Aas::ce SlA) |ac cs:a1e s:c.:c cc :c-
|ac:ec cec cs:as e:ac::ac:eccs ei:cc:cc1e|cs
ae;e ; a:::c:ac:ec cc sas :e;cc:es. ls 1c
scca|a: qac c| ::.c: ce.c1e: ea|a: aa:e-
Opinin
cs::eca::e cac:e cc c| scce 1c aca ce.ac:1a1
c::s::aca 1c |a a::eqa:a.
Cules son las lneas principales
de su trabajo con los jvenes del dis-
trito?
Hacc 1ecc aces ce.cccc a ::a|a,a: cec |es
a1e|csccc:cs ; ,ecccs :ce|ac:a1es cc |as
ac1:||as 1c l| Aas::ce. Cec c||es sc ie:.e
|a Asec:ac:ec Ma::ic la:|c: l:c. lece a
ece ia:.es 1csa::e||ac1e 1:ic:cc:cs :e:a-
.as qac |cs a;a1a:ac a sa|:: 1c| .ac1e 1c |a
:e|ccc:a ; 1c|:ccaccc:a cc qac sc cccec::a|ac.
Cecc:c:a.es caa::e |iccas 1c ::a|a,e.
Formacin y educacin: lc ceccc:e cec c|
lcs:::a:e la1:eiec:ce lc ; A|c:ia 1csa::e||a-
.es ac :e:a.a ce csce|a:::a1e ::.a::a
; sccac1a::a) a:a aqac||es qac a|ac1eca:ec
sas cs:a1:es. He; 1ia cec:a.es cec aces 1es-
c:cc:es :csc:::es. A1c.as, a::es ,ecccs 1c |a
asec:ac:ec |ac sca:1e ca:ses 1c ie:.ac:ec
ci:ca ; sec:a|.
Empleo: G:ac:as a |a se|:1a::1a1 ; :cecaa-
c:ec sec:a| 1c Ca:|es le1:iac: las:e: ; sa
csesa Ga|::c|a, sc |::e es:||c c| :e:a.a
1c :ca:ac:ec a:a c| c.|ce Ye :cce ac
sacce, 120 ,ecccs |ac asa1e e: cs:es ca:-
ses ; sec .ac|es |es qac ;a cs:ac ::a|a,ac1e
cc 1:ic:cc:cs c.:csas. A1c.as, |es ,ecccs
cacc:ac cec aca .:c:ec.:csa 1c ia.:ac:ec
; acas ca|:cas 1c :c:c:cc:. la .ac:c:a|:1a1
:a.|:cc |a cec:::|a:1e c.|cac1e a 1:ic:cc-
:cs .ac|ac|es.
Deporte: l| c|a| 1ce:::e Ma::ic la:|c:
l:c cacc:a cc |a ac:aa|:1a1 cec cas: !00 ,a-
a1e:cs, 1:s:::|a:1es cc 1:ic:cc:cs ca:ce:ias.
lc::ccac :ca|a:.cc:c ; cacc:ac cec c:cce
cc::cca1e:cs. l| c|a| a:::c:a cc 1:ic:cc:cs
ca.ceca:es 1:s::::a|cs ; cac:eca|cs.
Obras de reparacin a la comunidad: Te1as
|as ca:1a1cs, |es ,ecccs e:ac::ac |a c|ece-
|a:a1a a:a |es c:ces 1c| |a:::e ; cc 1:ic:cc:cs
ecas:eccs |ac :ca|::a1e :a:cas cc |cccc:e 1c
|a ce.ac:1a1.
Qu experiencias tiene de su labor
con chicos y chicas en problemas con
la ley?
Sec .ac|as ; .a; 1:c:sas. Caac1e |a
cc:c .c :cac:a e: qac cs:e; .c::1e
cc cs:a |a|e: s:c.:c :csec1e qac, s: |as
c:secas 1c .: |a:::e ::cccc :e||c.as, cses
:e||c.as :a.|:cc 1c a|aca .acc:a sec
.ies. Ce.e 1:,c, |acc 1ecc aces ce.cccc a
::a|a,a: cec a1e|csccc:cs ; ,ecccs :c.c:ses
cc c| .ac1e 1c |a :e|ccc:a ,acc:| 1c |as ac-
1:||as. la cxc::ccc:a .as :a::cac:c |a s:1e
c| sa::.:cc:e 1c |a asec:ac:ec Ma::ic la:|c:
l:c, cc::1a1 sa::1a 1c |as ac1:||as ,acc:|cs
qac, cec :e;cc:es c1aca::es, 1ce:::es, 1c
c.|ce ; e|:as 1c :ca:ac:ec a |a ce.ac:1a1,
|a cecsca:1e saca: 1c| .ac1e 1c |a :e|ccc:a,
|a 1c|:ccaccc:a ; |as 1:eas a ac :ac ca.c:e
1c ,ecccs. }ac:e a cs:e, c| :e;cc:e 1c }as::c:a
}acc:| lcs:aa:a::a |a cc:1e a sa.a:sc, c:e
a| .:s.e ::c.e a :ccea: |a a:ccc:ec a |es
.ac|ac|es qac :ci::ccc |a |c; cca|, a1c.as
1c a:cc1c:, cc :e1es |es cases qac sc ac1a, a
|as :c::.as 1c :ci:acc:eccs cca|cs ce.c::1as
e: cs:es ,ecccs. Ta| c: |e .as :a::cac:c
cs c: a cs:es .ac|ac|es qac ||cac a cs:as
:cs:::ac:eccs :c|acc: sas :1as ; cccec::a: ac
cace |e:::ec:c.
Qu proyectos tiene actualmente
para trabajar con los jvenes de El
Agustino?
lc ::.c: |aa:, sca:: ce|a|e:ac1e cc |a
.c1:1a 1c .:s es:|:|:1a1cs cec c| :e;cc:e
1c }as::c:a }acc:| lcs:aa:a::a c,cca:a1e e:
|a lac1ac:ec Terre des hommes laasaccc
; |a Asec:ac:ec Encuentros Casa de la
Juventud, cc cs::cc|a cee:1:cac:ec cec |a
.ac:c:a|:1a1 c :cs:::ac:eccs 1c| ls:a1e
ce.e |a le|:cia, c| M:c:s:c::e la||:ce ; c|
le1c: }a1:c:a|. C:ce qac cs a|e e: |e qac
|a; qac aes:a: ; caa|qa:c: csiac::e cs ece
a:a |acc: qac c| :e;cc:e sca ac cx::e. le:
e::e |a1e, |a Asec:ac:ec Ma::ic la:|c: l:c
1c,e 1c sc: aca asec:ac:ec 1c cx ac1:||c:es.
He; 1ia cs:a a|:c::a a :e1es |es a1e|csccc:cs
; ,ecccs qac qa:c:ac a:::c:a: cc cacs::as
ac:::1a1cs, cse si, cec aca cscc:a| a:ccc:ec
; 1c1:cac:ec a aqac||es qac ||cac cec :e||c-
.as. Qac:c.es qac s:a c:cc:cc1e ; ||cac a
sc: ac csac:e 1ec1c sc ac1ac a:cc1c: |as
ccccs:1a1cs 1c cs:a1:e, :cc:cac:ec, 1ce::c,
c.|ce... 1c :e1es |es ,ecccs 1c| 1:s::::e, s:c
1:sc::.:cac:ec. Dc .e.cc:e, c| :ac 1csaiie
cs ecc: cc .a:c|a cc c| 1:s::::e ac ccc::e 1c
a:ccc:ec ; :c|a|:|::ac:ec a:a a1e|csccc:cs ;
,ecccs cec :e||c.as 1c a1:cc:ec a |as 1:eas
; a| a|ce|e|, sa|:cc1e qac |a :e||c.a::ca 1c |a
1:ea1:cc:ec :.:1c a:ac:::a: ac 1csa::e||e
sace 1c cacs::a ,acc:a1 ; 1c |a ce.ac:1a1
cc ccc:a|.
Usted ha incursionado en el canto
junto a los jvenes del distrito, incluso
acaba de grabar un disco junto a ellos.
Qu espera de esta experiencia?
Dcs1c .: ||ca1a a l| Aas::ce, cc 198, cc-
::c a ie:.a: a::c 1c| .e:.:cc:e 1c :ec| qac
cc csc ::c.e cs:a|a sa::cc1e. }ac:es |:c:.es
cacc: c| Aas:::ec|, 1c| qac sa|:c:ec :aes
ce.e Los Mojarras, La Sarita ; Tabarra,
cc::c e::es. }as:a.cc:c Tabarra .c :c::e
a :a|a: cec c||es aca cacc:ec cc sa 1:sce.
C:ce qac .c :c::a:ec .as |:cc e: a.:s:a1
; a:a1cc:.:cc:e qac e: .:s caa|:1a1cs
.as:ca|cs. Ye sc |e a:a1c:ce :cc::a.cc:c.
Sec .a; |acces.
Opinin
5 Justicia Juvenil Restaurativa
6 Justicia para Crecer
Internacional
c :ae 1c ::a|a,e, a c::c:ec 1c| e|:c:ce, |a ce.cc-
:a1e a ::a|a,a: acc:ca 1c |a :cie:.a 1c |a lcse|ac:ec 1c
19+
1
. Oc:a|.cc:c, |as:a c| 1ia 1c |e;, ce sc sa|c ca1a
se|:c |as :c:ccc:eccs qac ::.a:ac cc c| ::a|a,e 1c| :a-
e c: se|:c sas a|cacccs, s:c c.|a:e, a |a |a: 1c |a cscasa
:cie:.ac:ec 1:sec:||c, c| e|,c::e 1c 1:c|a :c:s:ec sc:ia c| 1c a|cac-
:a: aca ,as::c:a .as :cac::a ; .c,e: a1a:a1a, ,a: aca c1a1 .ic:.a
1c :csecsa|:|:1a1 cca| ; 1a:|c .a;e: |c:|:|:1a1 a| :cx:e :cscc::e.

lasac1esc cc |a :c:s:ec 1c cs:a lcse|ac:ec, qac cs |a :c1:a aca|a: 1c
|a ,as::c:a 1c .cce:cs, c| e|:c:ce ; c| :ae 1c ::a|a,e ::a:ac asac:es
qac ces :cca.|cc a :e1es. le: c||e, cs:a :cie:.a ce 1c|c:ia cs:a:
:ca:ac1esc s:|ccc:esa.cc:c cc |es a|:cc:cs s:ce, e: c| cec::a::e,
1 Ordonnance modifie n 45-174 du 2 fvrier 1945 relative lenfance dlinquante (Resolucin n 45-174, de 1945, relativa
a la niez infractora).
cc c| .a:ce 1c ac 1:a|ee cec |es :eics:eca|cs cxc::es cc .a:c::a
1c :ciacc:a cc l:acc:a.

la cec:::|ac:ec 1c LNlCll-l:acc:a ; |a 1c |es :.ac:cs ce cs
1c| .:s.e ::e qac aqac||a 1c |es cxc::es cc .a:c::a 1c ,as::c:a,
cs aca cec:::|ac:ec 1c ac:e:cs a|c::as cec :cscc:e a| :csc:e 1c|
::a:a1e :c:c:cac:eca| qac |a a|cac:a1e |a .a;e: acac:.:1a1 cc::c
|es cs:a1es :.ac:cs, ; cec c| qac l:acc:a cs:a ce.:e.c::1a 1cs1c
c| ace 1990. |a Cecccc:ec lc:c:cac:eca| 1c |es Dc:cc|es 1c| N:ce
ClDN). Nacs::a :cecaac:ec cs 1cicc1c: c| csi:::a ; |es :ac1cs
::cc::es 1cc:c:a1es cc 1:c|a Cecccc:ec, qac cs:ac :cscc:cs 1cs1c
|a lcse|ac:ec 1c 19+ ; ca;e a|ac1ece sc:ia c:,a1:c:a|. lc ::.c:
|aa:, c| ::cc::e :c:ac:||c 1c |a cscc:a|::ac:ec 1c |es .a:s::a1es
; 1c |es e:aces ,a::s1:cc:eca|cs a:a .cce:cs, cec |a ca|:1a1 1c qac
|es .cce:cs scac ac:ca.cc:c ,a:a1es ac:c :::|aca|cs e sa|as a:a .c-
ce:cs. lc scac1e |aa:, |a ::.acia 1c |e c1aca::e se|:c |e :c:cs:e.
N
o

a

u
n

r
e
t
r
o
c
e
s
o

h
i
s
t

r
i
c
o
e
n

l
a

j
u
s
t
i
c
i
a

j
u
v
e
n
i
l
F
r
a
n
c
i
a
:

Jacques Hintzy
Presidente de UNICEF - Francia
F
o
t
o
:

O
l
i
v
i
o

A
r
g
e
n
t
i
Internacional
7 Justicia Juvenil Restaurativa
l| Ce.::c 1c |es Dc:cc|es 1c| N:ce 1c |as Nac:eccs Lc:1as ;a ase
cc :c|:cc |a .a:ca1a :cc1ccc:a |ac:a ac ::a:a.:cc:e csccc:a|.cc:c
:c:cs:e. |a ClDN cs::a|a qac |a ::ac:ec 1c |:|c::a1 1c|c sc: c|
a|::.e :cca:se, ; sa 1a:ac:ec, |a .as |:cc es:||c. la |c; 1c aes:e
1c| 200 qac :ciac::a |a |ac|a cec::a |a :c:cc:1ccc:a 1c |es .a;e:cs
1c c1a1 ; 1c |es .cce:cs, cc c: 1c cc1c:c:a: |a |a::a, accc:ae |a :cc-
1ccc:a aac:aa1e:a ; :c:cs:a 1c |a ,as::c:a 1c .cce:cs cc l:acc:a.
le: a|::.e, |a cecs:1c:ac:ec 1c |a |:s:e::a ; 1c |a c:seca|:1a1 1c| c:ce,
ccieqac qac iac:|::a |a :c1::1aa|::ac:ec 1c |a cca ; |a a:ccaac:ec cc
:a:ec 1c |a .:ce:ia 1c c1a1. |a lcse|ac:ec 1c 19+ |c ei:ccc a| ,ac:
aca a.a 1c |c::a.:cc:as qac |c c:.::cc a1.:c:s::a: |a 1cc:s:ec qac
sc cecs:1c:c .as a:e:a1a cc::c |as .c1:1as ; sacc:eccs c1aca::as
; |as ccas. ls:a ,as::c:a |cc|a a |a .c1:1a :cqa:c:c 1:secc: 1c
.c1:es. A| :aa| qac c| s:c:ca::e aa.cc:e 1c| ca.c:e 1c .cce:cs
1c|:ccacc:cs cc cs:es a|::.es aces ; 1c |es cases :cscc:a1es ac:c |es
:::|aca|cs a:a .cce:cs, aqai ce sc :c:cc1c 1cicc1c: acc|:ca|.cc:c
aca .acsc1a.|:c |ca:a cc :c|ac:ec cec |es c:ces ; a1e|csccc:cs
acasa1es 1c ac:es 1c|:c::es. la 1c|:ccaccc:a 1c |es ,ecccs cs ac
:e||c.a :ca|. ls:a sc :ccaca ; ca.|:a 1c ca:a:a|c:a. ls :ac:e aca
scca| 1c c:1:1a 1c ac:es 1c :cic:ccc:a c1aca::es, ce.e iacc:c 1c
:ac1cs sai::.:cc:es.
lc:e .:cc::as |es ::a|a,es 1c| :ae ce.:cc:ac, ac 1c|a:c ::acs-
a:cc:c 1c|c :ccc: |aa: |asa1e cc |cc|es ; c|c.cc:es e|,c::es,
; c.|c|:1e cc aca c:scc::a :c:c:cac:eca| a:a |e:a: sac:a:
:ac:e |as :.:cs:eccs ; |cc:a:as c.e::as ce.e |as 1cs:ac:eccs a:-
::1a::as. Nese::es ce se.es |es ac:ces cc la:ea qac ceci:ec:a.es
:e||c.as cec cacs::a ,acc:a1. ls:c 1c|a:c ;a sc cs:a 1ac1e a
c:c| ca:ece. ,lc:e, cc::c |es aiscs qac ,ac c| |i.::c .ic:.e 1c |a
:csecsa|:|:1a1 cca| a |a c1a1 1c aces ; aqac||es qac |a ce|ecac a
|es 16 aces, 1ec1c sc a|:ca:a l:acc:a
E
l g
o
b
ie
r
n
o
f
r
a
n
c

s
h
a
c
o
n
f
o
r
m
a
d
o
u
n
a
c
o
m
is
i
n

p
a
r
a
r
e
f
o
r
m
a
r
la
r
e
s
o
lu
c
i
n
d
e
19
4
5
s
o
b
r
e
ju
s
t
ic
ia

d
e
m
e
n
o
r
e
s
(
O
r
d
o
n
n
a
n
c
e
m
o
d
if

e
n

4
5
-
17
4
d
u

2
f

v
r
ie
r
19
4
5
r
e
la
t
iv
e

le
n
f
a
n
c
e
d

lin
q
u
a
n
t
e
)
,
p
ie
d
r
a
a
n
g
u
la
r
d
e
u
n
a
le
g
is
la
c
i
n
p
r
o
g
r
e
s
is
t
a

e
n
la
m
a
t
e
r
ia
. L
a
r
a
z

n
p
a
r
a
r
e
f
o
r
m
a
r
e
s
t
a
le
y

f
u
n
d
a
m
e
n
t
a
l s
e
r
a
e
l in
c
r
e
m
e
n
t
o
d
e
la
v
io
le
n
c
ia
d
e

lo
s
m
e
n
o
r
e
s
d
e
e
d
a
d
; n
o
o
b
s
t
a
n
t
e
, e
s
t

p
la
n
t
e
a
d
o

e
l r
ie
s
g
o
d
e
u
n
g
r
a
v
e
r
e
t
r
o
c
e
s
o
le
g
is
la
t
iv
o
,
c
u
y
o
s
r
e
s
u
lt
a
d
o
s
s
e
r
a
n
c
o
n
t
r
a
p
r
o
d
u
c
e
n
t
e
s
.
R
e
p
r
o
d
u
c
im
o
s
la
e
lo
c
u
e
n
t
e
a
d
v
e
r
t
e
n
c
ia
la
n
z
a
d
a

a
l r
e
s
p
e
c
t
o
p
o
r
u
n
g
r
u
p
o
d
e
lo
s
m

s
n
o
t
a
b
le
s

e
s
p
e
c
ia
lis
t
a
s
f
r
a
n
c
e
s
e
s
.
N
o

a

u
n

r
e
t
r
o
c
e
s
o

h
i
s
t

r
i
c
o
e
n

l
a

j
u
s
t
i
c
i
a

j
u
v
e
n
i
l
Internacional
8 Justicia para Crecer
la lcse|ac:ec 1c 19+ ce :ee:c:eca :csacs:a a cs:c asac:e ; :csa|-
:a :c1:sccsa||c ,a: cs:c |i.::c cc :c|ac:ec cec |a :csecsa|:|:1a1 1c|
c:ce, :a| ce.e |e cx:c c| ClDN cc sa a::ica|e +0. ,l:acc:a sca::a c|
1:c:a.cc 1c |es cxc::es 1c| Ce.::c 1c |es Dc:cc|es 1c| N:ce 1c |as
Nac:eccs Lc:1as, qac cx:c ac |i.::c 1c 12 aces Asi |e cx::.es.

S:, a sc.c,ac:a 1c| :ae 1c ::a|a,e, cese::es ces c:ca:a.es 1c |a
:ac1a1 1c |e qac cs:a cc ,ace, cs :cc:se qac c::c.es, 1cs1c c|
ce.:cc:e, |a cs::.a:::ac:ec 1c |es ,ecccs. la:a c||e cs :c1:sccsa-
||c |a :ca:.ac:ec 1c a|acas c:1a1cs. |es ,ecccs sec ac :cca:se
; ce aca a.cca:a. Dc |es 1! .:||eccs 1c c:ces ; a1e|csccc:cs, |a
.a;e:ia sc 1csa::e||a s:c .a;e:cs :e||c.as. se|e 8 .:| .cce:cs
cs:a:c:ec i:cc:c a ac ,ac: cc c| ace 2006, c:i:a qac :c:cscc:a .cces
1c| 1 1c |a e||ac:ec 1c .cce:cs. lc,es 1c| |ax:s.e i:ccacc:c.cc:c
sa|:a;a1e e: a|aces 1c c||es, |a :csacs:a cca| i:cc:c a sas ac:es
1c|:c::es se|:casa c| 8. Dc e::e |a1e, |es .cce:cs c|::eses sec
iac1a.cc:a|.cc:c .cce:cs cc s::aac:ec 1c c|::e ca;as ::.c:as
ic::.as sec e::es .cce:cs. Sc e|sc:a qac |a; .ac|e .as .cce:cs
qac sec ic::.as 1c |a :e|ccc:a 1c |es a1a|:es, qac .cce:cs aa:e:cs 1c
ac:es 1c|:ccaccc:a|cs. le: a|::.e, c| sai::.:cc:e :cce: 1c |es c:ces
cs :csac:cc:c.cc:c a|e:1a1e. la :e|ccc:a ; |es sai::.:cc:es 1c |es
,ecccs cc l:acc:a sec cx:cs:ec 1c |es ca.|:es 1c cacs::as sec:c1a-
1cs, ca.|:es qac 1c|c.es ai:ec:a: ; se|:c |es qac cese::es .:s.es
1c|c.es cacs::eca:ces. les c:ces ; |es a1e|csccc:cs ce 1c|c:iac sc:
cecs:1c:a1es :csecsa||cs 1c| 1csaccc:.:cc:e 1c| icca|e sec:a| ; 1c|
1cs.e:eca.:cc:e 1c |es .ccac:s.es qac ac:c::e:.cc:c c:.::iac
|acc: i:cc:c a |a :cse|ac:ec 1c |es .:c:ecec:c:es.

ls:a :ccx:ec 1c|c :a.|:cc :ccc: :cscc:c cc c| csi:::a |a scca|a:
1cscecac:a 1c |es a1a|:es ; 1c |a aa:e::1a1 |ac:a |a ,acc:a1. le:qac
cs:a ,acc:a1 cs :csee::a||c, s:c |i.::cs, s:.|c.cc:c :c:::||c... cacs::e
.ac1e cs:a a|cac:ac1e aca iasc c:i::ca, |es c:ces ;a ce cscac|ac a sas
a1:cs, c| c 1c| .ac1e ce 1c|c cs:a: .a; |c,es. ls:as 1cc|a.ac:eccs,
qac a:cccc :ac cec:c.e:accas, ce::csec1cc a Hcsie1e, qac ::e cc
c| s:|e Vlll ac:cs 1c cacs::a c:a c::s::aca. ls ac |cc|e. ;a |as sec:c1a1cs
ac::aas :cciac aca e|:c :.acc 1c sa ,acc:a1...
N: |a 1c.ae:a 1c| .c1:e, c: c| ei1e ca.cc:c a:cc:e a cacs::as
:e:as acas::as ac1cc sc:::ces ce.e aia. Y c| cc1a:cc:.:cc:e
cec::cae 1c |a :c:cs:ec ce 1c|c:ia sc: |a ac:ca :csacs:a es:||c
ac:c |a 1c|:ccaccc:a 1c |es ,ecccs. Dc cs:a ie:.a, 1c |e qac a|e:a
sc ::a:a cs 1c ::a1ac:: cs:a c:1ccc:a cc ac:es, ;a qac |a ,as::c:a 1c
.cce:cs :cqa:c:c :ac:e 1c :cie:.as ce.e 1c .c1:es. l| c:seca|
cs .a; :csac:cc:c, ce.e ;a |e :cce:1a|a |a Ce.:s:ec scca:e::a|
cc c| ace 2002. Sa :ciac::e 1c::a:a cc aca .c,e: a|:cac:ec 1c |as
1cc:s:eccs 1c ,as::c:a cc c| .a:ce 1c| :csc:e a |es 1c:cc|es 1c| c:ce.
Ta.|:cc cs ccccsa::e aa.cc:a: |a 1:.ccs:ec 1c| cc::a.a1e 1c |a
a:ccc:ec cc .a:c::a 1c ca:1a1es s:qa:a:::ces csccices a:a .c-
ce:cs lc1es:qa:a::ia). les ac:aa|cs |a:es 1c csc:a cc |es ccc::es
.c1:ce-s:cec1ae:ces CMll) sec 1c.as:a1e |a:es cc :e1e c|
:c::::e::e. lc caac:e a |as ia.:|:as a|cc:a||cs, sec:a|.cc:c i:a:|cs
; qac .a;e:::a::a.cc:c ce sc |ac 1a1e e: ccc:1as, c||as :a.|:cc
:cqa:c:cc :cc:|:: ae;e. lc:e, cc csc :c::cce, |es 1:ses:::es sec:a|cs
:a.|:cc sec :csac:cc:cs... Nacs::a sec:c1a1 ccccs::a .c1:es sa|c-
.cc:a::es qac cs:cc a |a a|:a:a 1c |e qac cs:a cc ,ace cc |a :c:s:ec
1c |a lcse|ac:ec 1c 19+. Dc.eces c| ::c.e a:a |acc: ,as::c:a a
|es ,ecccs.
Jacques Hintzy, :cs:1cc:c 1c LNlCll-l:acc:a, Boris Cyrulnik, c:ce-
|ee, cca:es:qa:a::a, Claire Brisset, cx Dciccse:a 1c| N:ce, Fabienne
Quiriau, :cs:1cc:a 1c |a Ce.:s:ec lciaccc cc l:accc 1c LNlCll-l:acc:a,
Monique Pelletier, cx M:c:s::a 1c ls:a1e, :cs:1cc:a 1c| Cecsc,e Nac:eca|
1c |a M:casa|ia ; a|ea1a 1c| T::|aca| 1c la:is, Xavier Emmanuelli,
:cs:1cc:c 1c| SAML sec:a| Sc::c:es Mc1:ces 1c L:ccc:a). les :.ac:cs
sec .:c.|:es 1c| Ce.::c la::ec:ca1e: 1c LNlCll-l:acc:a.
la||:ca1e e:::ca|.cc:c cc c| 1:a::e i:acccs Le Monde 1c| 16 1c a|::|
1c 2008. lc:e1acc:ec 1c|:1a.cc:c aa:e:::a1a a:a cs:a c1:c:ec 1c
Justicia Para Crecer.
Traduccin al espaol de Ana Rosa Tealdo (artraductions@gmail.com).

E
n
t
r
e
lo
s
p
a
s
e
s
q
u
e

f
ja
n
e
l lm
it
e
m
n
im
o
d
e
la

r
e
s
p
o
n
s
a
b
ilid
a
d
p
e
n
a
l a
la

e
d
a
d
d
e
7
a

o
s
y
a
q
u
e
llo
s

q
u
e
la
c
o
lo
c
a
n
a
lo
s
1
6

a

o
s
, d

n
d
e
s
e
u
b
ic
a
r


F
r
a
n
c
ia
?

F
o
t
o
:

E
v
e
r
y

C
h
i
l
d
9 Justicia Juvenil Restaurativa
Chaski
9 Justicia Juvenil Restaurativa
Margen
http://www.margen.org/
Revista digital de temas de Trabajo Social y Ciencias Sociales, publicada en lnea desde Argentina. La revista aborda la prctica
del Trabajo Social y las Ciencias Sociales ante el desafo de colaborar en el diseo de nuevos espacios de participacin y
desarrollo, tratando de aportar elementos para repensar las prcticas de intervencin. Posee un sitio web rico en contenido,
con gran variedad de informacin y recursos para el profesional. Particularmente til es la seccin El Sitio de los Derechos
de los Chicos, con abundante informacin especializada en niez y adolescencia, particularmente aquella que vive en
situacin de marginacin. Tambin se ofrecen cursos de capacitacin a distancia a travs de Internet.
Iniciativa Global para Acabar con el Castigo Corporal
http://www.endcorporalpunishment.org
Lanzada en abril del 2001, la Iniciativa Global
para Acabar con el Castigo Corporal busca
acelerar el fin del castigo corporal hacia los nios en
todo el mundo. La Iniciativa Global tiene la intencin
de: a) formar una slida alianza con las agencias por
los Derechos Humanos, individuos clave y organismos
no gubernamentales que se muestren en contra del castigo corporal; b) hacer visible
el castigo corporal hacia los nios, a travs de la construccin de un mapa global
sobre su prevalencia y legalidad, asegurndose que los puntos de vista de los nios
sean escuchados y haciendo una lista sobre los progresos hacia la erradicacin del
castigo corporal; c) presionar a los Estados de forma sistemtica con el objetivo de
lograr que se prohban todas las formas de castigo corporal y se desarrollen progra-
mas de educacin pblica; d) proveer detallada asistencia tcnica con el objetivo de
apoyar a los Estados en sus reformas. Todo ello, bajo la conviccin de que la mejor
oportunidad que tenemos para prevenir la violencia en la sociedad es la de criar
nios que rechacen la violencia como un mtodo para la resolucin de problemas,
que crean en el derecho del individuo a crecer en un entorno seguro.
SENAME
http://www.sename.cl
Pgina web del Servicio Nacional de
Menores (SENAME), de Chile, orga-
nismo gubernamental ayudante del
sistema judicial, que depende del
Ministerio de Justicia. El Servicio
desarrolla sus actividades de acuer-
do a las instrucciones que le indican los diversos
tribunales, a travs del pas. Todas las prestaciones, salvo las Oficinas de
Proteccin de Derechos, estn ligadas a la justicia y los nios, nias y adolescentes
que son atendidos han sido enviados directamente por los Tribunales de Familia, vale
decir, se encuentran judicializados. Para cumplir con estas obligaciones, el SENAME
cuenta con centros de atencin directa y con una red de colaboradores acreditados,
que postulan con proyectos a licitaciones pblicas. En el caso de los centros directos,
estos gastan el 10% del presupuesto institucional, mientras que la red privada utiliza
el 90% de este presupuesto. Interesante para consultar, con mirada crtica, sobre
una experiencia de justicia juvenil gubernamental en Amrica Latina.
10 Justicia para Crecer
Opinin
Carlos Cabezudo Moreno
Socilogo; consultor en temas de infancia y juventud
Miguel ngel Reyes M.
Socilogo
F
o
t
o
:

D
a
n
i
e
l

S
i
l
v
a
Opinin
11 Justicia Juvenil Restaurativa
c |as a|::.as 1cca1as, |a :e|ccc:a
,acc:| |a ce|:a1e .a;e: :e:a-
ec:s.e cc e::a1as 1c 1:a::es ;
:::a|a:cs 1c ce::c:c:es. 1:a::a.cc:c
sc :cie:.a 1c a1e|csccc:cs qac
ce.c:cc a:cs:eccs qac sc ca:ac:c:::ac e:
sa a|:e c:c| 1c |:a:a|:1a1 ; :e|ccc:a
1
. ls:c
ace:a.a cs .e::e 1c :cecaac:ec a:a
|a ia.:|:a, |a ce.ac:1a1 ; c| cs:a1e, acs |as
c:1ccc:as ces |accc saecc:, cec :c.e:, qac
|as cacas ccc:ac:eccs cs:ac s:a:cc1e ac
1c::e:c:e s:.:|a:, e acase, ce:.
las caasas asec:a1as a |a :e|ccc:a ,acc:| sec
.a|::|cs :e||c.a ia.:|:a:cs, ccece.:ces,
c1aca::es, cc::c e::es). lc c| :cscc:c a::ica|e
a.es ccieca: c| :c.a 1c |a :e|ccc:a ,acc:|
1cs1c aca c:scc::a 1c gnero, :ci|cx:e-
cac1e se|:c |a ie:.a ce.e sc cecs::a;c |a
.asca|:c:1a1 cc |es ,ecccs 1c |es scc:e:cs
a:|aces ea|a:cs. Dc cs:a .acc:a, ::a:a:c-
.es 1c ccsa;a: a|aca :csacs:a a| cec:cx:e 1c
:e|ccc:a ,acc:| qac ::.es cc |a ac:aa|:1a1.
Cecs:1c:a.es qac |as ac:::a1cs :e|cc:as 1c
|es ,ecccs ac1cc 1c|c:sc a qac cs:es cs:ac
cecs::a;cc1e aca :1cc::1a1 .asca|:ca 1c
hipervirilidad 1cc::e 1c |es csac:es sec:a|cs
qac c||es .:s.es :c:e1accc |a::as |:aas,
ac1:||as |a:::a|cs e csce|a:cs, c:c.), :1cc::1a1
qac ::ccc ac ce.ac 1cce.:ca1e:. c| ase 1c |a
c:ac|1a1 ; c| ccsaca.:cc:e ce.e :ca:.ac:ec
1c |e .asca|:ce. A cec::caac:ec .es::a:c.es
a|aces ccieqacs se|:c |a cecs::acc:ec 1c |a
.asca|:c:1a1 qac e::cc:ac cacs::a :c.:sa.
La construccin social de la
masculinidad
Ce.e |:cc sa|c.es, c| ccc:e sc cecs::a;c se-
|:c aca |asc .a:c::a| cecc:c:a. c| cac:e, cc c|
qac sc cecs::a;c c| yo individual ; c| yo social,
c|c.cc:es qac c:.::cc c| ce.e::a.:cc:e
1c |es :c1::1aes ; cc::c c||es
2
. l| cac:e
1 El 15 de marzo del 2008 sucedi un acontecimiento que fue noticia principal
en varios medios de comunicacin: un joven de 22 aos y su enamorada de
15 murieron abaleados por 30 disparos dirigidos a su automvil a la salida de
una discoteca. El joven era lder de una pandilla y se presume de un ajuste de
cuentas entre pandillas rivales.
2 El yo individual y el yo social son entidades independientes, sin embargo
se pertenecen, estn juntas, son parte de un mismo todo en el individuo. El
yo individual hace referencia a las acciones espontneas y originales que los
individuos aportan en sus respuestas, el cual es desarrollado en interaccin; y
el yo social es el componente de comportamiento comn de las respuestas de
los individuos, el cual contiene rasgos de la sociedad, esto posibilita anticipar
una respuesta y/o responder de una forma socialmente satisfactoria.
|a .i.:ca, |es cs:es, escs ; ac:::a1cs), a|
:aa| qac c| ccc:e, sc cecs::a;c sec:a|.cc:c
cc |asc a ce:.as, .ac1a:es ; .e1c|es qac
|a :e:a sec:c1a1 :.ecc. la ie:.a 1c sc:
.asca|:ca cs aca cecs::acc:ec sec:a| |asa1a
cc cecs::acc:eccs s:.|e|:cas |cc.ec:cas,
|a sec:c1a1 ccc:a a::eccs, |e csc:a||c, ;
|es :e:es :c1::1aes ::a:ac 1c :c:e1ac::|e.
lc csc scc::1e, sc: .asca|:ce cs ac :eccse
1c aa:ececs::acc:ec sec:a|, ce sc ::a:a 1c ac
|cc|e ca:a:a|.
Scac la1:c:c:
!
, |a .asca|:c:1a1 sc cecs:::a;c
cc ees:c:ec a |e ic.cc:ce, ccac1e|e, cs:e ||c-
a a qac |es a:eccs 1c.acs::cc sc: |e.|:cs
1c c:1a1, |e caa| s:c:ca ce sc: aic.:ca1e,
ce .es::a: sccs:|:|:1a1, sc: :c1ccc1:cc:c,
:ccc: cx::e, sc: .a; iac::c ;, e: saacs:e, sc:
|c:c:escxaa|, s::aac:ec qac 1c|c 1c.es::a:
cc ca1a .e.cc:e. la aa:e:a :a.|:cc scca|a
qac |a .asca|:c:1a1 ce sc cecs::a;c 1cc::e
1c| |ea:, acs sc ::a:a 1c| a.|::e 1c |e ::-
a1e, 1c |e ic.cc:ce, as:.:s.e a:ca qac |a
.asca|:c:1a1 sc cecs:::a;c cc ees:c:ec a |a
.a1:c, |es ,ecccs ::a:ac 1c 1:sec:a:sc 1c c||a,
|ascac 1c,a: 1c sc: c:ces ; 1c 1:s::ca::sc
:a1:ca|.cc:c cec c| scxe ic.cc:ce.
S:c c.|a:e, cc |a ac:aa|:1a1 |as .a1:cs
asa.cc ac ac| :.e::ac:c 1cc::e 1c| |e-
a:, se|:c :e1e s: sc ::a:a 1c ia.:|:as 1ec1c c|
a1:c cs:a aascc:c, s:cc1e c||as |as qac asa.cc
|as :csecsa|:|:1a1cs 1c .ac:ccc: c| |ea:
; saca: a1c|ac:c a sas |:,es. S: |e .asca|:ce
sc cecs::a;c cc ees:c:ec a |e ic.cc:ce, ;
a1c.as sc cecs:::a;c cc ees:c:ec a |a .a1:c,
,ce.e aicc:a cs:c cace :e| 1c |a .a1:c |a
:c|ac:ec cec sas |:,es
La crisis hacia la adultez
lc c| ca.e .as cs::ac:a:a|, Ce::a:a:
+
ces
scca|a qac |es caca|cs 1c :c:c:ac:ec a:a qac
|es ,ecccs sc cecs:::a;ac cc a1a|:es |cces
sec |a c1acac:ec, c| c.|ce, |a a:::c:ac:ec
sec:a| ; e|i::ca, ; |es .c1:es 1c ce.ac:cac:ec.
Ce.e |:cc sa|c.es, cs:es caca|cs sc cccacc-
::ac cc c::s:s. la c1acac:ec ;a ce cecs:::a;c
3 XY La identidad masculina. Elizabeth Badinter. Editorial Norma, Bogot,
Colombia, 1993.
4 La juventud como fenmeno social. Pistas tericas para comprender el periodo
juvenil en el Per. Cortazar Velarde, Juan Carlos. Lima, CISEPA-PUCP, 1997.
12 Justicia para Crecer
Opinin
ac csac:e 1c .e:|:1a1 sec:a|, cs 1cc:cc:c
; 1c |a,a ca|:1a1, c| c.|ce a| qac accc1cc
|es ,ecccs sac|c sc: :cca::e, 1c a|:e ::cse ;
.a| :c.acc:a1e, cc caac:e a |a a:::c:ac:ec
sec:a| ; e|i::ca, |as :cs:::ac:eccs sc cci:cc:ac a
aca c::s:s 1c :c:cscc:ac:ec ; c:c1:|:|:1a1.
les ,ecccs sc cccacc::ac cc::c |a .a::ca-
c:ec ; |a cxc|as:ec, 1ec1c |a c::s:s cs c:c:|:1a
ce.e a|e c:.accc:c, cec aca aasccc:a 1c
ia:a:e, ::cc1e ac :cscc:c cecs:ac:c. Dc
cs:a ie:.a, |es ,ecccs cecs::a;cc sa :1cc::1a1
.asca|:ca) cc c| .a:ce 1c |a se|:c:ccc:a,
s:c ccsa: cc |as cecsccaccc:as 1c| .acaca.
,Ce.e aicc:a cs:e |a cecs::acc:ec 1c |a .as-
ca|:c:1a1
El carcter emocional de la
masculinidad
Scac }e:c la:e1:, c::a1e e: Gec:a|e le:-
:eca::c:e

, |as acas::as ; :c.e:cs ::1es e:


|es ,ecccs 1a:ac:c |a ceca 1c |a :e|ccc:a e-
|i::ca cs:ac :cscc:cs 1c .acc:a .a; :c:ccsa
cc sa cxc::ccc:a sa|,c::a. ls:e ccc:a, scac
le::eca::c:e, |a ia|:a 1c cecac:a cc c| .ac-
1e sec:a|, ce.e ac :c::a:.:cc:e :c1::1aa|:s:a
a .c:as a:a.cc:c ::a1as, |e caa| ecas:eca
5 Razones de sangre. Aproximacin a la violencia poltica. Portocarrero, Gonzalo.
Fondo editorial de la Pontificia Universidad Catlica del Per, 1998.
:ccc:as 1c se|c1a1 ; 1csa.a:e qac iac:|::ac
...) |a :e|ccc:a ace.:ca ; |es ce.e::a.:cc-
:es aa:e1cs::ac::es. Nese::es ccsa.es
qac ce se|a.cc:c |a :e|ccc:a e|i::ca ccc:a
|e scca|a1e, s:ce :e1e ::e 1c :e|ccc:a qac |a
::1e ac ,ecc. le: c,c.|e, |es ,ecccs qac
|ac sai::1e .a|::a:e ia.:|:a:, a|ase scxaa| e
|a cxc::ccc:a 1c ::: cc cc:e:ces a|:a.cc:c
c|::eses, ::cccc .ac|as :e|a|:|:1a1cs 1c
:ccc: :ccc:as 1c se|c1a1, 1csa.a:e ;, se|:c
:e1e, 1cscecac:a.
S: |es ccc:es cec:es ::1es 1cs1c |a :ciacc:a
|as:a |a ,acc:a1 aicc:ac |a s:qa:s 1c |es ,ec-
ccs, ecas:ecac1e ce.e::a.:cc:es aa:e1cs-
::ac::es ; :e|ccc:a ace.:ca, ,ce.e :ca;c
cs:e cc |a ie:.ac:ec 1c |a .asca|:c:1a1
La hipervirilidad como motor de la
masculinidad
Ac:c |as :cac:as scca|a1as, |a :csacs:a
qac cs|e:a.es cs |e qac .ccc:eca.es a|
:c:c:e. |a :1cc::1a1 .asca|:ca 1c |es ,ecccs
sc cecs::a;c cc |asc a aca |:c::::|:1a1
qac sc .ac:cs:a cc |a :ac::ca 1c cec1ac:as
a:cs:as, ce.e::a.:cc:es 1c ::cse cec
scc::.:cc:es 1c e1:e ; :ccce:, 1ec1c |a cce-
c:ac:ec ; |a :e|c:acc:a cs :.es:||c, |a :a:ec cs
1c,a1a 1c |a1e, ; sc .accc e: scc::.:cc:es
:scc:a|cs ; as:eca|cs, :cc:cc1e ce.e es:||c
caasa c| .a|::a:e :cc:|:1e 1cs1c |a :ciacc:a ;
|a cxc|as:ec sec:a|.
D:ic:cc:cs 1es:s 1c :e|ccc:a sc |ac 1a1e cc
|a cecs::acc:ec 1c |a .asca|:c:1a1 a |e |a:e
1c| ::c.e. D:c:ses :::aa|cs, sac::c:es ; ac:es
s:.|e|:ces qac :c:cscc:ac c| ::acs::e |ac:a
|a .asca|:c:1a1 ; |a a1a|:c: cs:ac |aa1es,
.ac|as cccs, 1c ce.eccc:cs :e|cc:es. S:c
c.|a:e, |e qac e|sc:a.es |e; ; qac ces
a|a:.a sec |es a|:es c:c|cs 1c :e|ccc:a qac
asac |es a1e|csccc:cs ; ,ecccs ce.e a::c 1c|
1ia a 1ia, |a c:ac|1a1 c.|ca1a cec::a c| ee-
ccc:c e ic::.a, ; |a ac:qa:|ac:ec ce.e ac:e
1c sa:c.acia .asca|:ca. ls:as cec1ac:as,
c:cc.es, ie:.ac a::c 1c |a |:c::::|:1a1 1c
|a .asca|:c:1a1, 1ec1c sc: .as .ac|e, .as
|e.|:c, cs s:cec:.e 1c sc: .as :e|cc:e, .as
ic:e:, cc 1cc:::a, .as :csccs:||c. Dc cs:a
.acc:a, |es ,ecccs 1c:cccc a1a|:es ce se-
c:a|::a1es qac ce ||cac a cecs::a:: :c|ac:eccs
:c:c:c:seca|cs |asa1as cc |a cecac:a.
ls:a |:c::::|:1a1 ::ccc ac e::cc cc c| scce
ia.:|:a: ; sc :ciac::a cca::a.cc:c a |e |a:e
1c |a sec:a|::ac:ec, cc |a :c:c:acc:ec cec :c:cc-
:es cc cec:cx:es 1c a|:e ::cse. le: c,c.|e,
cc |es ||a.a1es |a:::es :cac:cs, ac csac:e
1c :1cc::cac:ec sec:a| ::.a::e cs |a cs:a
c:.accc:c 1c |as qa:c:as ; ca||c,eccs, 1c |a
csqa:ca, cs 1cc::, |a ca|:a:a 1c |a :c:a, 1c|
ac|e:a1e, 1c| qac ce :csc:e |as :c|as, 1c |a
se|:c:ccc:a, 1ec1c cec i:ccaccc:a sc cc1cc
1:eas, sc cecsa.c a|ce|e| ; |a; :csca::1a1.
lc:e :a.|:cc cx:s:c ac .ac1e ia.:|:a:, 1c |a
se|:1a::1a1, 1c |a a;a1a .a:aa, 1c| cc:ce, c:e
qac sc :c1acc cc |a ce.|:c:1a1 1c |a cc:c,
1ec1c :e1es sc |accc 1c |a :s:a e:1a e ca||ac
caac1e |a; .a|::a:e :ciac::|, cc:a 1c 1:ea,
1c|:ccaccc:a.
le: :e1e |e 1:c|e, c:cc.es qac ac ::a|a,e
iac1a.cc:a| cs cec |a ia.:|:a, cc cscc:a|
cec |a .a1:c, acs |a :c|ac:ec 1c |es ,ecccs
cec |a a:a .a:c:ca |a ca.|:a1e. l||a sc
|a cecc:::1e cc ac :cic:cc:c :.e::ac:c ;
|ascac ce 1cccc:eca:|a, c: |acc:|as sai:::, sc
|ac cecs::a:1e |a:es iac::cs qac sc cecs:::a-
;cc cc iac:e:cs :e:cc:e:cs. lc csc scc::1e, cs
:cce.cc1a||c qac |es :e:a.as :ccc::es
cecs:1c:cc qac c| ::a|a,e cec |as ia.:|:as sc
1:::,a a 1csa::e||a: |a|:|:1a1cs 1c c::ac:a cc
|as .a1:cs, cec c| c 1c qac scac .acc,a:
|es cec:c:es qac :cc |es ,ecccs, ::acs.:-
::cc1e|cs |a 1:sc:|:ca ; c| aicc:e ccccsa::e
a:a qac ac1ac c::a: ccc:aa|cs s::aac:eccs
1c ::cse.
La identidad masculina de los jvenes se construye en base a una
hipervirilidad que se manifiesta en la prctica de conductas agresivas,
comportamientos de riesgo con sentimientos de odio y rencor, donde la
negociacin y la tolerancia es imposible.
F
o
t
o
:

D
a
n
i
e
l

S
i
l
v
a
13 Justicia Juvenil Restaurativa
Dilogo
Felicitaciones. Muy interesantes artculos y propuesta
grfica.
Estela Cavieres
<rcavieress@yahoo.es>
Meritorio el trabajo que vienen efectuando. Soy egresado
de la maestra en Ciencias Penales. Actualmente sigo
el doctorado en Derecho. Desarrollo una tesina sobre
la Justicia Penal Juvenil, por cuanto en mi condicin
de Defensor de Oficio estuve asignado al 3 Juzgado
Especializado de Familia, en El Callao, donde trabajaba
en contacto directo con adolescentes procesados por
infraccin penal, tanto del Centro Juvenil de Diagnstico
y Rehabilitacin de Lima (ex Maranga) como del Centro
Juvenil de Mujeres de Santa Mnica, as como de los
diversos albergues situados en Lima. Investigo este tema
porque me siento en la necesidad y la obligacin moral
de aportar a disear polticas y programas dirigidos a
cambiar la vida de los adolescentes con problemas de
disocialidad.
Gregorio Ral Pomasoncco Garamendi
<pomaraulg@hotmail.com>
Desde Bolivia
Estamos coordinando un proyecto en Justicia Penal
Juvenil que se ejecuta en ocho pases de Amrica
Latina. Una de las lneas de trabajo de nuestro proyecto
regional es la promocin de las medidas no privativas de
libertad; en ese mbito buscamos introducir el enfoque
de la Justicia Restaurativa. Hemos visto que Per es un
pas donde se ha desarrollado bastante este enfoque.
Rose Marie Acha
Defensa de Nias y Nios Internacional (Seccin Bolivia)
<rosemarie_acha@dnibolivia.org>
En esta seccin se publican las cartas que los lectores envan a nuestra redaccin, ya sea para comentar nuestros artculos,
alcanzarnos nueva informacin, compartir sus experiencias acadmicas y de trabajo o exponer su propia opinin. Los
matices y la discrepancia son bienvenidos. Justicia Para Crecer quiere ser una rica experiencia de dilogo. Los lectores
tienen la palabra. Esperamos sus cartas en nuestra direccin electrnica: justiciaparacrecer@jjrperu.org
Desde Ica
Felicitndole por la excelente gestin que viene
desarrollando en beneficio de la poblacin juvenil en
riesgo y asimismo por el diseo y contenido de la revista
especializada en Justicia Juvenil Restaurativa. Tenemos
en cuenta la gran importancia de la labor de prevencin
sociojurdica, as como la atencin que el Estado le
debe al joven que ha sido sentenciado, principalmente
en la aplicacin de las medidas socioeducativas, la
educacin y el problema del desempleo del adolescente
procesado.
Gonzalo Meza Mauricio
Presidente de la Corte Superior de Justicia de Ica
Desde Panam
Tuve noticia de su revista y le algunos artculos que me
parecieron muy interesantes. Laboro como asistente
tcnico en un proyecto para mejorar la atencin a nios
en riego social y adolescentes en conflicto con la ley
en Panam, con apoyo de la Cooperacin Espaola, y
me gustara mantener contacto. Hemos introducido la
figura de educadores sociales, unos 16 en 4 centros de
la ciudad capital y estamos en el proceso.
Carlos Trujillo
<ctrujillo62@gmail.com>
Desde Espaa
Desde el Derecho, la Justicia, la Solidaridad y el afecto
sincero, estoy seguro de compartir el compromiso de
querer apuntalar la Paz. Un abrazo apretado.
Jos Mara Toms
<tomas_jos@gva.es>
14 Justicia para Crecer 14 Justicia para Crecer
c |es ccc::es 1c :c:c:ca.:cc:e sc :c:c::ccc cec a1e|csccc:cs
sa,c:es a .c1:1as ,a1:c:a|cs 1:c:a1as e: |es ,a:a1es 1c
.cce:cs, a|:cac1e acc:eccs c1aca::as, ie:.a::as, :c:a-
ca::cas, c:c., qac ::cccc e: e|,c:e :c:c:cc:: se|:c aqac||as
a::a||cs qac .e::ac sa cec1ac:a 1:sec:a|. la:a 1c:c:.:ca: c| .e1c|e
1c :c:c:ccc:ec cc ac ccc::e cc::a1e, |c.es 1c ce.:cc1c: ; cececc:
|as i:a:|:1a1cs ; ie::a|c:as 1c |es ,ecccs, ; ::a|a,a: se|:c |as a::a||cs
1c ::cse, 1c .e1e qac |a :c:c:ccc:ec c1aca::a .:c:.:cc |es iac:e:cs
cca::es ; sas cicc:es, ; e:ccc:c |es iac:e:cs es:::es.
Ha; iac:e:cs ce.ac.cc:c :1cc::ca||cs cc |a e||ac:ec ,acc:| 1c |es
ccc::es 1c :c:c:ca.:cc:e. le: c,c.|e, cc::c |es iac:e:cs s:ce|e:ces e
:c1::1aa|cs, cccec::a.es. cscasa caac:1a1 1c c.a:ia, 1cc:: cc |a-
|:|:1a1cs ; :cca:ses a:a |acc: i:cc:c a s::aac:eccs 1c ::e sec:a| e se|a-
c:eca: :e||c.as, :cc1ccc:a a |a :.a|s::1a1, :a:eca.:cc:e e::cc:a1e
a |a acc:ec, :::1c: cec:::a, |a,a aa:ecs::.a e cs:a1e 1c ac:.e, .c:as,
a|e:cs ; c:cccc:as |asa1es cc c| a:a:, c:c. lc::c |es iac:e:cs sec:a|cs e
s::aac:eca|cs. ia.:|:a 1cscs::ac:a:a1a, cc:e:ce sec:a| cec:c::e, i:acase
csce|a: ; 1csc.|ce, :ex:ce.acias, cscasc: 1c ae;e sec:a|, c:c.
lc a|acas ecas:eccs, |a :ca1a:ac:ec cs cecsccacc:c cec acas c::cacs-
:acc:as e|,c::as. l| ,ecc qac cacc cc ac cc:e:ce sec:a|, ccece.:ce,
ca|:a:a| ; c1aca::e 1csiae:cc:1e, qac ce |c c:.::c 1csa::e||a: sas
caac:1a1cs :c1::1aa|cs, :c:c|cc:aa|cs e 1c :c|ac:ec, ac1c ||ca: a
1csa::e||a: ac ::e 1c ce.e::a.:cc:e qac 1cc:.es ce.e 1cs:a1e
e 1csa1a:a1e, .e::a1e e: sa cc:e:ce ca:ccc:a|.
A .cca1e, |as :e:as :cs:::ac:eccs ::a1:c:eca|cs cec:::|a;cc, cec
sa :c:c:ccc:ec, a :eiac1::a: |a 1csa1a:ac:ec, ac:aac1e cc iacc:ec
1c |a sacc:ec ; |a a:ccc:ec 1c |as cxcc:a::as :cs:::ac:eca|cs, qac 1c
|as ccccs:1a1cs :ca|cs 1c| ,ecc. ls:e ||ca a ac csccca::e 1c .a:aas
a:cs:eccs cc::c c| ,ecc ; |as :cs:::ac:eccs, qac 1c:c::e:a aac .as |a
cec1ac:a ; |a c:seca|:1a1 1c aqac|. Sacc1c cec .a;e: :c:ccs:1a1 cc
|as :cs:::ac:eccs cc::a1as, qac ::cccc .as |:cc ac ca:ac:c: cec:c:::e e
1c cas::e ac:cs qac c1aca1e: e sac:a1e: 1c c::cacs:acc:as a1c:sas
cc ac cec:cx:e ; ::c.e 1c |a :1a 1c| ,ecc.
La intervencin educativa
la c,ccac:ec 1c |a .c1:1a ,a1:c:a| ::a::a 1c |:|c::a1 |a 1c :c:cc1c:
:ee:c:eca: a| .cce: ac a.|:cc:c 1c sec:a|::ac:ec es:::e .c1:ac:c
|a cec:ccc:a cec ac :ae c1aca::e qac, aacqac sca cc ac cc:e:ce
cc::a1e, ei:c:ca |a es:|:|:1a1 1c ca.|:: |a iacc:ec 1c |a ia.:|:a cc c|
1csa::e||e 1c aa:as sec:ec1aca::as :esec:a|cs cc c| .cce:. la:a cs:e,
|es ,ecccs |ac 1c :ca|::a: ac:::1a1cs c1aca::as a1ccaa1as a sa c1a1,
qac ca.|ac cec c| :csc:e a|se|a:e a |a 1:c:1a1 1c| .cce: ; scac
ace:1cs cec c| c:::c::e 1c :ee:c:eca|:1a1 cc :c|ac:ec a |a :ci:acc:ec
ce.c::1a. ls :.e::ac:c, 1c| .:s.e .e1e, qac |es :e:a.as c1aca-
::es :c:cc:cc :c|ac:eca: |a ca:a:a|c:a 1c |as ac:::1a1cs c1aca::as cec
|a ca:a:a|c:a 1c| |:cc ,a:i1:ce |cs:eca1e e: c| a1e|csccc:c.
lc :csa.cc, c| a|e: c1aca::e 1c |a :c:c:ccc:ec sc ccc::a cc |es
ceccc:es 1c :csecsa|:|:1a1 ; sec:a|::ac:ec. les :e:a.as 1c :c:c:-
ccc:ec c1aca::a |ac 1c :ca|::a:sc .c1:ac:c aca cec::caa :c:s:ec 1c
|es :eccses :c:c:ac::es c1aca1e:-a1e|csccc:c, e: c||e, c| c:seca| 1c
cs:es ccc::es |a 1c sc: .a; cscc:a|, .a; :ca:a1e ; .a; :.|:ca1e
:eics:eca|.cc:c. |a 1c :ccc: .is::ca :eics:eca|.
la acc:ec c1aca::a sc :ca|::a a ::acs 1c aca ac:aac:ec :c:c:1:sc:|:ca::a
; .a|::ce.eccc:c. lc |a ac:aac:ec :c:c:1:sc:|:ca::a, |a a:a 1c| c1a-
ca1e: a e::cc:a1e: ecaa ac |aa: ::asccc1cc:c cc c| :eccse :c|ac:eca|
; aicc::e qac sc cs:a||ccc cc::c c| c:seca| c1aca::e 1c| ccc::e ; c|
,ecc :c:c:ca1e. lc cs:a :c|ac:ec, c| c1aca1e: :c:cscc:a aca a:a 1c
aa:e::1a1, c:e a |a c: 1c c,c.|e ; .e1c|e 1c cec1ac:a.
les ,ecccs :c:c:ca1es :c:c::e:::a:ac cec1ac:as ; :eccses a1ccaa-
1es ce se|e .c1:ac:c |as :ccc:cas c1aca::as, s:ce e: c| .e1c|e qac
:c:cscc:a |a a:a 1c| c1aca1e:, qac sc cec:c::c asi cc ac c,c ccc::a|
Vctor Herrero Escrich
Director del Servicio Social y Medidas Alternativas (Ministerio de Interior en
La Rioja), y consultor de Terre des hommes en proyectos relacionados con
cumplimientos penales de jvenes en el marco de la Justicia Restaurativa
y de la prevencin de la violencia.
educando
Especial: Centros Juveniles
15 Justicia Juvenil Restaurativa 15 Justicia Juvenil Restaurativa
1c :e1a |a :c:c:ccc:ec cc ac ccc::e 1c :c:c:ca.:cc:e. l| a:cc1::a,c
1c |a cec1ac:a a1ccaa1a e: a::c 1c |es ,ecccs :c:c:ca1es sa:c 1c
|a e|sc:ac:ec, c:e :a.|:cc e: |a aicc:::1a1, acs a:a qac sc :c:c-
::e::ccc |es :eccses 1c cs:c ::e 1c a:cc1::a,c, c| c1aca1e: |a 1c sc:
ac a1a|:e cc:cace ; a:cc:a1e. l| c:| 1c| c:seca| c1aca::e ,aca ac
ac| iac1a.cc:a|, cc :ac:e cecs:::a;c aca a:a 1c :cs:::e a:a c|
e|sc:a1e:, .acs::a ccac:a cc sa cec1ac:a ; .ac::ccc aca a1ccaa1a
ceccx:ec aicc::a cec c| .cce:.
Lca c: a1qa:::1es a::eccs 1c cec1ac:a e: |es ,ecccs, cs :cc:se qac
ac1ac ::acsic::: cs:es |e:es a sa a.|:cc:c ca:a:a| ; qac, se|:c :e1e,
ascc a cs:a: |a,e sa :e:e cec::e|. cs:a.es |a||ac1e 1c sa :c:c:c:a-
c:ec ce:.a|::a1a a| cc:e:ce sec:a| cc c| qac |ac 1c 1cscce|c:sc. ls:c
cs, e 1c|c:ia sc:, c| ::cc:a| e|,c::e 1c |a .c1:1a 1c :c:c:ca.:cc:e.
cecsca:: qac cs:c ::c.e c:.::a a| a1e|csccc:c :cce:e:a:sc |cca-
.cc:c a |a ce.ac:1a1 cc |a qac :c ; qac sc 1csa::e||c cc :aa|1a1 1c
ee::ac:1a1cs. Qac, a1c.as, cecs:a :e.ec: c :c:c::e:::a: cc ca1a
ace 1c |es ,ecccs |a ccccs:1a1 1c ||ca: ac ::e 1c :1a e:ac::a1a a:a
c| ce:.a| 1csc.cce 1c |a :1a ce::1:aca, :ac:e cc sa cc:e:ce ia.:|:a:
ce.e cc |a ce.ac:1a1, ie.cc:ac1e sa :csecsa|:|:1a1 c:seca| ;
1e:ac1e|cs 1c ec:eccs :ca|cs cc sa cc:e:ce.
Las normas en los centros de internamiento
la a::|::ac:ec cxccs:a 1c ce:.as .a; :i:1as ce cs s:c.:c s:cec:.e
1c ::acqa:|:1a1 e sa.:s:ec e: a::c 1c |es ,ecccs a c||as. ls acecsc-
,a||c qac cx:s:ac .a; ecas ce:.as :.acs:as, qac ac1a |a|c: e::as
ccec:a1as ; e::as :.:e:sa1as.
educando
Cmo hacer para que los centros de internamiento de adolescentes infractores
no sean, en lo posible, centros de sancin sino de educacin y socializacin.
Especial: Centros Juveniles
F
o
t
o
:

D
a
n
i
e
l

S
i
l
v
a
16 Justicia para Crecer 16 Justicia para Crecer
F
o
t
o
:

J
e
a
n

S
c
h
m
i
t
z

y

D
a
n
i
e
l

S
i
l
v
a
Sec ce:.as impuestas aqac||as qac ::cccc qac c: cec c| :csc:e a
ace .:s.e ; |es 1c.as, ; |as qac ::cc |es |e:a::es |as:ces 1csa;ace,
ce.:1a, ccca, |e:a::e 1c :c|c:s:ec ; acccse a :c|ciece).
Sec ce:.as negociadas c| :cs:e 1c ce:.as qac |ac s:1e ::a|a,a1as
cec |es :e:es ,ecccs. Dc|cc sc: 1:ca.:cas, cs 1cc::, a|:ca||cs cc
iacc:ec 1c| ::e 1c ,ecc cec c| qac ces cccec::a:ces. lc:c:a|.cc:c,
|a a|:cac:ec 1cs:aa| 1c a|acas ce:.as ccc:a:a :e||c.as cc::c |es
,ecccs ; :a.|:cc cec |es :csecsa||cs ; c1aca1e:cs, c:e
:e1es 1c|cc ce.:cc1c: qac acas :c|as e ce:.as ccc:a|cs
ce a;a1ac 1c :aa| .acc:a a ca1a ace 1c |es ,ecccs. Aqai sc
c.:c:a a c1aca: cc c| :csc:e a |a 1:ic:ccc:a.
Sec ce:.as improvisadas aqac||as qac sc ac aca1:cc1e a|
s:s:c.a ce:.a::e. ls:es ,ecccs sa|cc |asca: |as ::c:as cc |es s:s:c.as
ce:.a::es, e: cse cs :.e::ac:c |a caac:1a1 1c| :e:e ccc::e ; 1c sa
:e:a.a a:a a1a:a:sc c :.:e:sa: a|acas ce:.as, s: cs :cc:se.
Metodologa de intervencin en un centro de
internamiento
1. lc1acc:ec 1c| |ac 1c c,ccac:ec 1c |a .c1:1a ,a1:c:a| a1ccaa1e a|
c:| 1c| ,ecc :c:c:ce, |e qac ce.:cc1c.
lc c| a.|::e 1c |a cec:ccc:a. le:ccc:a: ac ccieqac 1cs1c |a :c|a-
c:ec ca:a:a|, 1cs1c |a ce:.a|:1a1, aa.cc:ac1e 1c .e1e :e:cs:e
|a :c:c:acc:ec ; a:::c:ac:ec 1c |es ,ecccs cc |a :e.a 1c 1cc:s:eccs,
|a :ca|::ac:ec 1c |as :a:cas 1c| ccc::e, |a ccece.ia 1e.cs::ca, c:c.,
; cec c||e 1csa::e||a: aca :c|ac:ec cc::c :aa|cs, |a :ca|::ac:ec ; c|
:ca::e 1c :a:cas, |a :c|ac:ec cec c| cc:e:ce ce.ac::a::e, |a .c,e:
e:ac::ac:ec 1c |a :1a ce::1:aca.
lc c| a.|::e ie:.a::e csce|a:. la c1acac:ec ; ie:.ac:ec :c|a1a
sc:a 1csa::e||a1a ; e:ccc:a1a. As:s:ccc:a a| :e:a.a 1c ae;e
a:a aqac||es .cce:cs cec 1:ca|:a1 1c a:cc1::a,c.
2. Dcsa::e||e ; a|:cac:ec 1c aca ce:.a::a 1c cec:ccc:a.
!. Dcsa::e||e ; a|:cac:ec 1c ac s:s:c.a 1c c|as ; :cie::a1e:cs.
+. Dcsa::e||e 1c ac:::1a1cs ccieca1as a e:ccc:a: |a|:|:1a1cs qac
iac:|::cc 1c .e1e :e:cs:e |a :c:csc:c:ec sec:a| 1c| ,ecc, cc::c
c||as.
lc c| a.|::e sec:a|. Ha; qac 1e:a: a |es ,ecccs 1c |as |c::a.:cc-
:as ; |a|:|:1a1cs ccccsa::as a:a qac asa.ac sa :c:c:ac:ec cc |a
sec:c1a1, ; a:cc1c: sas ccccs:1a1cs ::e:::a::as a c:c| c:seca|,
1c cec:ccc:a ; 1c :c|ac:ec cec c| :ae 1c :aa|cs. la:a ca|.:ca:
cs:c e|,c::e, sc |a:a ac ::a|a,e cc :c1 cec:ac1e cec |es :cca:ses
cx:s:cc:cs, 1cs1c :cs:::ac:eccs a||:cas |as:a cc::1a1cs ::a1as,
asec:ac:eccs, ONGs, c:c., 1:sccac1e ac :e:a.a ce.ac::a::e
1c c:a1a1acia cc |a a|::.a iasc 1c :c:c:ca.:cc:e.
LIBERADORA
Preparando al adolescente para ejercer su
libertad y asumir con responsabilidad las
consecuencias de sus propias decisiones,
promoviendo nuevos aprendizajes y relacio-
nes que potencien el desa-
rrollo personal y social.
CREATIVA
De modo que el joven internado
pueda disear su propio proceso,
en la medida de sus capacidades
y con la orientacin del educador,
generando en los jvenes responsa-
bilidad personal y social, y sin perturbar su
proceso evolutivo.
COMPENSADORA
Contribuyendo a cubrir las carencias
y necesidades del menor.
ACTIVA
De modo que l os
mismos jvenes sean
protagonistas de su cre-
cimiento, participantes
plenamente implicados
en la misma accin peda-
ggica, preparndose para
la vida y conectndose con
el mundo cotidiano.
INDIVIDUALIZADA
Pues el aprendizaje es un proceso individual
y cada joven tiene su modo de percibir y
responder, de ser y comportarse. Es necesaria
una intervencin individualizada adecuada al
progreso y al ritmo de cada uno.
SOCIALIZADORA
En tanto el proceso educativo debe ba-
sarse en un proceso sistemtico de
transformacin personal a travs
de la comunicacin y las relaciones
interpersonales, entendiendo la so-
cializacin como preparacin para la
convivencia humana.
INTEGRAL
Pues la formacin debe abarcar a toda
la persona, en todos sus estadios y
situaciones de la propia vida.
Especial: Centros Juveniles
17 Justicia Juvenil Restaurativa 17 Justicia Juvenil Restaurativa
Especial: Centros Juveniles
lc c| a.|::e |a|e:a|. la |a|e: :ca|::a1a cec c| ,ecc ::a ace.a-
ca1a 1c aca ie:.ac:ec |a|e:a| ; ecaac:eca| .c1:ac:c ac |ac
qac :cc|a;a. a) :cce:e:ac:ec a :e:a.as 1c :csc:c:ec |a|e:a| ;
:a||c:cs 1c ie:.ac:ec :eics:eca| :.a:::1es cc c| .:s.e ccc::e,
|) 1csa::e||e 1c ac :e:a.a 1c e::cc:ac:ec |a|e:a|, c) cee:1:ca-
c:ec cec cc::1a1cs 1c| a:ca 1c c.|ce, 1) 1csa::e||e 1c :e:a.as
a:a|c|es 1c ae;e e::cc:a1es a |a :cce:e:ac:ec a| .ac1e |a|e:a|
:e:a.as 1c |a|:|:1a1cs sec:a|cs, sac:ac:ec 1c| i:acase, c:c.).
Estrategias especficas del programa educativo
lc:cc1:cc1e qac sc 1c|c e:ccc:a: cc |es ,ecccs ascc:es ce.e |a
:csecsa|:|:1a1, 1cs1c c| ::cc::e 1c aca :c:c:ccc:ec :c1::1aa|::a1a,
sc a::|::a:ac |as s:a:cc:cs cs::a:c:as.
Asa.||ca sc.aca|. ls :.e::ac:c qac |es :e:es ,ecccs ,cc |a
icc|a, c| e:1cc 1c| 1ia ; .e1c:cc |as :c:c:ccc:eccs. lc |a :cac:ec,
c| ,ecc cs c| :e:aec:s:a, 1c csc .e1e sc ie.cc:a c| scc::1e 1c
:csecsa|:|:1a1, |a |accac:ec 1c |a :1a 1:a::a, |a cs::ec 1c| :e:e
ccc::e, c:c., ascc:es qac |c a;a1a:ac a ai:ec:a: |a :1a.
Cec::a:e cec1ac:aa|. ls:c 1eca.cc:e cs:a||ccc |a cec1ac:a qac
c| ,ecc .ac:cc1:a, |es ce.e::a.:cc:es a e|sc:a:, |es ce.e:-
:a.:cc:es :ca:e:a1es ; |as cecsccaccc:as 1c::a1as 1c aces ;
e::es.
Ta:e:ia. Sc :ca|::a:ac 1es :a:e:ias a| 1ia, 1c ie:.a :c1::1aa|, a| ca|
1c |a .acaca ; ac:cs 1c aces:a:sc. lc |a :cac:ec c1aca1e:-,ecc sc
cs:a||ccc:a aca :c|ac:ec 1c cecsccse se|:c c| :cc1:.:cc:e 1c| ,ecc,
es:||cs ce.e::a.:cc:es 1csa,as:a1es, asi ce.e cecsc,es a:a
a|e:1a: 1:c:sas cec1:c:eccs :e||c.a::cas.
Ne:.a::a. Ya sc |a scca|a1e |a :.e::acc:a 1c qac, a1c.as 1c |as
ce:.as :i:1as, :a.|:cc cx:s:ac e::as cx:||cs ; e::as ac:a1as cec
|es :e:es ,ecccs.
l:c|a 1c sca:.:cc:e csccica. Sc ccccs::a aca ca|aac:ec caac::-
:a::a ; caa|::a::a a:a a,as:a: |es c|c.cc:es 1c |a :c:c:ccc:ec qac
ce 1ac |es :csa|:a1es csc:a1es. l| c:seca| c1aca::e sc :cac::a
aca c: e: sc.aca a:a ca.|:.cc:a: aca c|a 1c a|e:ac:ec
sc.aca| qac :ccec:a 1:c:ses ascc:es 1c ca:ac:c: caa|::a::e ;
caac:::a::e se|:c c| :cc1:.:cc:e ; ce|ac:ec 1c| ,ecc, :ca|::ac1e
asi aca ca|aac:ec cx|aas::a ; aca a|e:ac:ec cec::caa se|:c |a
ccac:a 1c |es :ecc1:.:cc:es.
lc::c:s:a ; aa:ea|e:ac:ec. l| cqa:e :ccc:ce 1c| :e:a.a :ccec:a
:e1a |a :cie:.ac:ec ae::a1a e: c| c:seca| c1aca::e, a|e:ac1e
|es 1:ic:cc:cs c|c.cc:es 1c |a :c:c:ccc:ec, asi ce.e |a ceccc:ccc:a
1c qac c| .cce: cec::cac cc c| :e:a.a. le: e::e |a1e, sc :ca|::a:ac
cc::c:s:as sc.aca|cs cc |as qac sc :c:cc:a:a qac c| :e:e .cce:
sc ca|ac, scca|ac1e |es ascc:es es:::es, |es qac 1c|c .c,e:a: ;
|ac:cac1esc e|,c::es a:a |a s:a:cc:c sc.aca, asi sc a;a1a a| ,ecc
a 1:sc::.:ca: sa :e:a cec1ac:a ; a cs:a||ccc: e|,c::es, |ac:cc1e|e
:e:aec:s:a 1c |a :c:c:ccc:ec. lc |a cc::c:s:a sc :cie:.a:a a| ,ecc
se|:c |es ascc:es qac 1c|c .c,e:a:, :a.|:cc sc :c:sa:a c| :e:a.a
:c1::1aa|, asi ce.e c| cec::a:e cec1ac:aa|, e: s: iac:a ccccsa::e
:ca|::a: a|ac ca.|:e e :c::e1ac:: aca caca c|aasa|a.
Evaluacin del proceso
l| ascc:e ca|aa::e cs aca :c:a c|ac, acs se|e e: .c1:e 1c |a
a|e:ac:ec cec::caa e1:c.es 1c:cc:a: |a ce|ac:ec ; |es :csa|:a1es
:cscc:e 1c |es e|,c::es |ac:ca1es. la ca|aac:ec 1c |a :c:c:ccc:ec
1csa::e||a1a cec |es .cce:cs cs ac :eccse cec::cae, qac sc a|e:1a a
::acs 1c |as s:a:cc:cs acc:eccs.
l:c|a 1c a|e:ac:ec sca:.:cc:e 1:a::a. lccec |as 1:c:sas a:cas
; ac:::1a1cs 1csa::e||a1as 1a:ac:c c| 1ia a|e:ac:ec caac:::a::a),
asi ce.e aqac||es ce.cc:a::es a e|sc:ac:eccs qac sc cecs:1c:cc
ee::aces a|e:ac:ec caa|::a::a).
l:c|a 1c a|e:ac:ec sca:.:cc:e sc.aca|. T:ccc e: e|,c:e |acc:
aca ca|aac:ec .as cx|aas::a. Sc:a ca.|:.cc:a1a e: :e1es |es
c1aca1e:cs 1c| .cce: cc aca :cac:ec.
lcac:ec sc.aca| 1c c1aca1e:cs. lc cs:a :cac:ec sc ec1:ac cc
ce.ac |es ac:es 1c :s:a 1c |es 1:ic:cc:cs c1aca1e:cs se|:c |a
ce|ac:ec 1c ca1a .cce:, aca|::ac1e |es e|,c::es ca|:c::es ; ce
ca|:c::es, ; |ac:cac1e e|,c::es 1c :c:c:ccc:ec a:a |a sc.aca
s:a:cc:c. lc |a :cac:ec sc ca.|:.cc:a:ac |as c|as 1c a|e:ac:ec
sc.aca| ; sc :ca:a:a ac :cie:.c 1c:a||a1e.
lc::c:s:a sc.aca| cec c| cqa:e :ccc:ce 1c| :e:a.a. l| cqa:e
a|e:1a:a |a cc::c:s:a cec |a :cie:.ac:ec e|:cc:1a a ::acs 1c |es
.ccac:s.es ac:c::e:.cc:c .ccc:eca1es. la cc::c:s:a sc:a 1::::1a
e: c| s:ce|ee, ce e|s:ac:c, :cc1:a ac :.e::ac:c ce.eccc:c 1c
aa:ea|e:ac:ec, asi c| ,ecc a:cc1c:a a e|sc:a: sa :e:a cec1ac:a
; a 1:sc::.:ca: sas ac:es 1c|:|cs ; |a|:|:1a1cs, s:cc1e c| .:s.e
qa:cc |ac:cc e|,c::es a:a |a s:a:cc:c sc.aca. lc |a cc::c:s:a
sc :c:sa:a, a1c.as, c| cec::a:e cec1ac:aa|, asi ce.e c| :e:a.a
:c1::1aa| 1c .e1:cac:ec 1c cec1ac:a.
lcac:ec sc.aca| 1c |a ce.:s:ec sec:ec1aca::a. ls:a ce.:s:ec
sc :cac::a :e1as |as sc.acas cec c| e|,c:e 1c a|e:a: ; :ca|::a: ac
sca:.:cc:e 1c |es .cce:cs, a1c.as, ca|aa:a |a cecsccac:ec 1c
e|,c::es ; c.::::a ac ,a:c:e se|:c |a ceccc:ccc:a 1c cec::caa: cec
c| :e:a.a 1c :c:c:ccc:ec.
Es importante, del mismo modo, que los programas educativos intenten
relacionar la naturaleza de las actividades educativas con la naturaleza del bien
jurdico lesionado por el adolescente.
18 Justicia para Crecer
ca 1cca1a a::as, |a ,as::c:a
cca| ,acc:| cc c| lc:a
sc ccc::a|a cas: cxc|as:a-
.cc:c cc |a a:ccc:ec 1c
,ecccs cc |es ||a.a1es
:cie:.a:e::es e :cs:::a:es, |a,e ::ac:ec 1c |a
|:|c::a1. la a:ccc:ec 1c .c1:e a|:c::e cs:a|a
ece 1:iac1:1a, ; sc cecccc::a|a cc |a ca::a|
cec c| Sc::c:e 1c l:|c::a1 V::|a1a a|:ca1e
cc c| 1:s::::e 1c| li.ac, ca;e |eca|, :cc|ase, iac
.c:.a1e a iae: 1c ac :e:a.a 1c ::cc1as
a:a c.|ca1es |acca::es.
Dcs1c |a c:cac:ec 1c |a ::.c:a Ce::ccc:eca|
1c Mcce:cs cc |es :c:c:es 1c| s:|e asa1e
1902), cc |a a1.:c:s::ac:ec 1c |es ccc::es
,acc:|cs sc |ac sacc1:1e 1:c:sas :cs:::ac:e-
ccs 1c e:1cc :c|::ese, cas::ccsc ; a||:ce, s:c
qac c:caca |e:asc cs:a||ccc: aca e|i::ca
ce|c:cc:c 1c :c:c:ccc:ec. la :c1e.:cacc:a
1c| :c:.cc cc::a1e e|c1ccia a ac c:::c::e :c-
c|ase::e ; a |a c: :e:ccc:ec:s:a 1c |a sec:c1a1.
.ac:cc:cc1e|es cccc::a1es ces scc::.es
.as sca:es e c||es ce ac a ca.|:a:. Dcc::e
El artculo describe la doctrina
y metodologa aplicada
por la actual administracin
de los Centros Juveniles de
medio cerrado, desde el
enfoque del director del ms
importante de dichos Centros,
el de Lima, antes conocido
como Maranguita, incidiendo
en el cambio positivo que
significa en relacin con la
dcada anterior.
1c csa ceccc:aa|::ac:ec ac:::a, |a|ia qac
cas::a: a qa:cc ::acs:c1c c| e:1cc cs:a||cc:-
1e, .a::cac1e|e, s:c .a;e: aca|:s:s 1c caasas
ia.:|:a:cs e .c1:e a.|:cc:a|cs, c: 1c |a :csec-
sa|:|:1a1 sec:a| ce.:cc1:1a cc c||e.
Caac1e sc ::acs::c:ec |es ccc::es ,acc:|cs
1c| lcs:::a:e Nac:eca| 1c l:cccs:a: la.:|:a:
lNAlll) a| le1c: }a1:c:a| cc 1996, c|
ace:a.a c:a 1csa|cc:a1e: ; :cecaac:c.
:cs:::ac:eccs cc c::s:s, 1cse|:c:ce, ia|:a 1c
aa:e::1a1, c:seca| 1cs.e::a1e, 1cse:1cc
a1.:c:s::a::e ; ac c|:.a 1c :e|ccc:a cecs-
:ac:c cc sa :c:c::e:. lc csas cec1:c:eccs, c|
e:ac:s.e cs:a:a| :ccc:e: 1c|ia :cca:s:eca:
cc ac a.|::e cecec:1e se|e a ::acs 1c |a a1-
.:c:s::ac:ec 1c ,as::c:a, .as ce cc caac:e a |a
1::ccc:ec 1c ac:1a1cs 1c c,ccac:ec.
Sc 1c|:e :cca:::: a |a c:cac:ec 1c aca c:cc-
c:a 1c |icca, cec :eics:eca|cs 1c :ccecec:1a
cxc::ccc:a, ::a;cc:e::a c :1cas :ccea1e:as,
a:a 1a: |aa: a ac ::a,c :a1:ca| cc caac:e a|
::a:a.:cc:e 1c |es a1e|csccc:cs cc cec:c:e
cec |a |c;. Sc ase ccias:s cc c| ascc:e c1a-
ca::e ; :ccc::e, cc cecce:1acc:a cec |as
ce:.as cac:eca|cs ; ceccc:es :c:c:cac:eca|cs
:cc:cs cc .a:c::a 1c 1c:cc|es 1c c:ces ;
a1e|csccc:cs.
Asi, |as cec1:c:eccs 1c|e:a||cs cc |as qac
iacc:eca|ac |es ccc::es ,acc:|cs, :ac:e cc
sa e:ac::ac:ec ce.e cc c| ::a:a.:cc:e 1c
:c|a|:|::ac:ec 1c |es a1e|csccc:cs, sc |ac .e-
1:ca1e, .es::ac1e |e; ccc::es a:e:a1es
cc |eis::ca, cec cqa:es .a|::1:sc:|:ca::es
c:.accc:cs cc cec:ac:e 1::cc:e cec |es
a1e|csccc:cs. s:ce|ees, ::a|a,a1e:as sec:a|cs,
c1aca1e:cs ; :eicse:cs 1c :a||c:cs qac, |a,e
|es |:cca.:cc:es 1c ac S:s:c.a 1c lc:csc:c:ec
Sec:a| 1c| a1e|csccc:c :ci:ac:e:, a|:cac 1c
.acc:a e:ac::a1a :e:a.as 1c :cccc:ec,
::a:a.:cc:e ; :e.ec:ec a:a |a :c:csc:c:ec
1c csc a1e|csccc:c, ce.e c:seca a::| a |a
sec:c1a1 qac aca c: |e ,a:e.
ls:c S:s:c.a, a:e|a1e e: lcse|ac:ec
A1.:c:s::a::a N 0Sl-ll-CMl-l},
Lic. Csar Augusto Von Torres
Director del Centro Juvenil de Diagnstico y
Rehabilitacin de Lima.
Especial: Centros Juveniles
Foto: D
aniel Silva
19 Justicia Juvenil Restaurativa
qac a:ac:::a sa a|:cac:ec, sc |asa cc caa::e
::cc::es.
La Razn
Ca1a ce:.a :.e::ac:c 1c|c ace.aca:sc
1c :a:eccs qac .acs::cc sa a|e: ac:::a1
:ccx:a). Se|e aqac||e qac cc::a e: |a :a:ec
ac1c c:1a:a: ; sc: .e:e: 1c aca cec1ac:a
|:|:c. l1aca: 1cs1c |a :a:ec a;a1a a ac:aa:
e: cec:cc:ec. Se|e |e :a:eca1e ; a|e:a1e cs
asa.:1e ; sc cec:c::c cc cec1ac:a aa:cc::ca.
S: ce sc cx|:cac |es .e::es 1c aca sacc:ec
e cs:i.a|e, sc e1:ia :c:c::c:a: ce.e aca
a:|:::a::c1a1 s:c cicc:e c1aca::e.
El Afecto
l| a1e|csccc:c :ci:ac:e: sac|c :cscc:a: |a,a
aa:ecs::.a ; ca:ccc:a 1c aicc:e. Lc ::a:e
ia.:|:a: a.:s:ese ; csec:acce |a 1c c:.::::
a| a1e|csccc:c a|:::sc se|:c sas :e||c.as 1c
:1a. la cecac:a cs i:a:e 1c |a ia.:|:a::1a1,
|a cec:ccc:a ; c| ce.a::::. l| c:1a1c:e
ca.|:e 1c|c |:e:a: 1c| :c:c::e: 1c |a c:seca.
Sc 1c|c cx:csa: aicc:e, c:e cec :.c:a ;
:cc:::a1, ce.e |e 1c|c:ia |acc: ac a1:c cec
sa |:,e, s:c :e:ccc:ec c: as:s:ccc:a|:s.e.
El Respeto
l.|:ca c| :csc:e qac sc 1c|c ace .:s.e, cec
ca:ac:c:is::cas :e:as ; e:ccc:a|:1a1cs. la
acc:ac:ec ; ce.:ccs:ec 1c |es 1c.as, ce.e
:c1::1aa|:1a1cs cec 1:c:1a1, cec sas :::a-
1cs ; sas 1cicc:es. Sc |ac:ca ce.e ::cc::e
:cc:e: cc |as :c|ac:eccs :c:c:c:seca|cs.
La Fe
lc:cc1:1a ce ce.e c| sca:.:cc:e a aca
1ec:::ca :c|::esa 1c:c:.:ca1a, s:ce ce.e c|
cs::.a|a: a| a1e|csccc:c a ||ca: a1c|ac:c sa
:e:a ic e c:cccc:as. Qac ac1a cccec::a: ac
scc::1e a sa cx:s:ccc:a, a :ac::ca: c| c:1ec, |a
:ccecc:|:ac:ec cecs:e .:s.e ; cec |es 1c.as,
a1qa:::cc1e a|e:cs cs::::aa|cs ; cec:cc:eccs
.e:a|cs.
la .c:e1e|eia c.|ca1a cc c| S:s:c.a 1c
lc:csc:c:ec Sec:a| cs 1c ::e :ccc::e, ie:-
.a::e, sec:e-c1aca::e ; :e.ec:eca| a:a
a.|as .e1a|:1a1cs. .c1:e a|:c::e ; .c1:e
cc::a1e. la lrrsr:ci. lntc.+i. cs:a :c-
scc:c cc :e1as |as ac:::1a1cs c :c:c:ccc:eccs.
l| c1aca1e: 1c|c sc: c| .e1c|e es:::e 1c
:cic:ccc:a, cs c| acc:c .e::a1e: ; c,cca:e:
1c |es :e:a.as, cc icca|e c:.accc:c cec
c| a1e|csccc:c. ls c| aia ; cecsc,c:e, ce::cc:e:
cec ec1c:ac:ec. Te1es |es :c:c:ac:cs 1c|
ccc::e ,acc:|, a| .a:cc 1c sas iacc:eccs,
asa.cc c| :e| 1c c1aca1e:cs sec:a|cs.
S: |:cc |as ce:::cc:cs .e1c:cas, asi ce.e |a
|c:s|ac:ec cac:eca| ; |es ceccc:es :c:c:ca-
c:eca|cs, e::cc:ac sas 1:ses:c:eccs e :cce-
.cc1ac:eccs |ac:a ac ::a|a,e cscc:a|::a1e
cec a1e|csccc:cs :ci:ac:e:cs cc ccc::es 1c
.c1:e a|:c::e, ce cs .cces c:c::e qac :a.|:cc
sc :ccececc c| :c:c:ca.:cc:e e ::ac:ec 1c
|a |:|c::a1 ce.e a|::.e :cca:se ; 1a:ac:c
c| |a:e .as |:cc es:||c lc|a N 1! 1c
lc:,:c). le: :ac:e, cx:s:cc cases qac, e: sa
ca:a:a|c:a, :ac1a1 a e::es iac:e:cs, 1c|cc
sc: a|e:1a1es cc ccc::es cc::a1es a:a :c:cc-
:a: aca a1ccaa1a :c|a|:|::ac:ec.
l| le1c: }a1:c:a| cacc:a cec cacc ccc::es
,acc:|cs cc::a1es a c:c| cac:eca|, cec aca
e||ac:ec a:ex:.a1a 1c 1200 a1e|csccc:cs
:c:c:ces, 1c |es caa|cs +++, e sca ac !, sc
a|:cac cc c| Ccc::e }acc:| 1c D:aces::ce
; lc|a|:|::ac:ec 1c l:.a cx Ma:aca::a).
ls:c ccc::e, qac cs c| .as :c:cscc:a::e e: sa
1:.ccs:ec ; 1ccs:1a1 e||ac:eca|, a s:.:|::a1
1c |es 1c.as sc |a cs::ac:a:a1e cc :e:a.as
sccaccc:a|cs ; :a1aa|cs 1c ::a:a.:cc:e e: |es
qac c| :c:c:ce 1:sca::c 1c acac:1e a sa c:c| 1c
1csa::e||e cec1ac:aa| ; :csacs:a iae:a||c a
sa :e||c.a::ca.
Aqac| a1e|csccc:c qac :c:csa a| Ccc::e
}acc:| e: e:1cc ,a1:c:a|, ccc:a|.cc:c cec
:c:c:ca.:cc:e :ccc::e, cs ||ca1e a| lro-
cr.. nr lir:r:in., 1ec1c cs ace:1e
1c .acc:a ce:1:a|, :eca:ac1e 1:s:a: sas
:c.e:cs c :ccc:::1a.|:cs. A|i sc |c cx|:ca sa
cec1:c:ec :eccsa|, |as :c|as |as:cas 1c cec:-
ccc:a ; sc |c :cie:.a se|:c |as ac:::1a1cs qac
|a 1c ca.|:: cc c| :e:a.a, sas 1c:cc|es
; e||:ac:eccs ce.e :c:c:ce, c| :c:.cc 1c
:s::a ia.:|:a:, asi ce.e |a e::cc:ac:ec a:a
|a aa1:ccc:a ; csc|a:cc:.:cc:e 1c |cc|es. la
ac:::1a1 ::cc:a| ; ca:ac:c:is::ca 1c| :e-
:a.a cs c| ca:1a1e ; .ac:cc:.:cc:e 1c |a
.:c::ac,a ; c| |:e|ac::e, ce.e :.e::ac:cs
Especial: Centros Juveniles
F
o
t
o
:

D
a
n
i
e
l

S
i
l
v
a
20 Justicia para Crecer
.c1:es 1c sccs:|:|::ac:ec ; :cie::a.:cc:e 1c |a
aa:ecs::.a. Sc |c |a|::aa a |as ce:.as 1c asce c
|::ccc c:seca|, ; 1c ca:1a1e 1c sa a.|:cc:c.
lc:.acccc e: ac .ax:.e 1c 2 1ias, 1cc::e
1c |es caa|cs c| cqa:e .a|::1:sc:|:ca::e :ca|:-
:a aca e|sc:ac:ec ; ca|aac:ec :c|:.:ca: 1c
sas :ases 1c c:seca|:1a1 ; c:| cec1ac:aa|,
c|a|e:ac1e ac :cie:.c :ccc:ce :c:c:a| a:a |a
aa:e::1a1 ,a1:c:a| ; 1c:c:.:cac1e sa 1c::a-
c:ec a ac a.|:cc:c 1c| l:e:a.a l.
l| l:e:a.a l cs 1c Acrrc.ir:+o lrr-
st.sio:, ; cc c| |es :eics:eca|cs ; c1aca1e:cs
sec:a|cs :cca|cac :c|as |as:cas 1c ce::csia,
|a|::es 1c e:1cc ; asce, a|:cc:ac cc |a :csc:c:ec
csce|a: a| :c:c::e: 1c| ccc::e, e::cc:ac |ac:a |es
:a||c:cs ie:.a::es :ca::e, ,e;c:ia, :.cas:a,
|:e|ac::e, cc:a.:ca) :cccc::ac |a :ac::ca 1c|
1ce::c ; :cc:cac:ec saca, c:e iac1a.cc:a|-
.cc:c, .c1:ac:c |es .e1a|es c1aca::es ; |a
cec:ccc:a ia.:|:a:, a|e:1ac sa :e||c.a::ca
c:seca| cc |asca 1c aca cecc:ccc:a 1c c::e: ;
1cc:s:ec a:a ac ca.|:e 1c :1a. Ca.|:1es
cs:es e|,c::es, c| a1e|csccc:c cs :eacs:e
a:a aca :e.ec:ec a| s:a:cc:c :e:a.a.
lc c| l:e:a.a ll, 1c lor.cio: lrrso-
:.i, c| :c:c:ce :ciac::a sa csce|a::1a1 s: cs
qac aac sc cccacc::a cc :a| c:aa, as:s:c a |es
:a||c:cs ecaac:eca|cs aca1c:ia, cecicc-
c:eccs, c|aqac:ia, ca::c:c:ia 1c .a1c:a ;
.c:a|:ca, c|cc:::c:1a1 ; .ccac:ca) a |es qac
accc1c cc :a:ec 1c ac a1ccaa1e 1e.:c:e 1c sa
:.a|s::1a1 a:a c| .acc,e 1c |c::a.:cc:as,
; c| 1csa::e||e 1c |es .e1a|es c1aca::es |e
e::cc:a |ac:a |a :ac::ca 1c |a|:|:1a1cs sec:a-
|cs c :c:c::e:::ac:ec 1c |es ::cc:a|cs a|e:cs
|a.aces. l| cqa:e .a|::1:sc:|:ca::e |::c1a
ae;e cc |a 1c:c:.:cac:ec 1c ac :e;cc:e
1c :1a csccice a:a sa ia:a:e cc |:|c::a1.
Lca c: |e:a1es |es e|,c::es, c| a1e|csccc:c
qac1a |a|:|::a1e a:a sa :e.ec:ec a ac
cace :e:a.a.
l| l:e:a.a lll, 1c lor.cio: l.tor.i, cc
c| Ccc::e }acc:| 1c l:.a, sc cccacc::a c|a:a-
.cc:c 1:ic:ccc:a1e 1cs1c sa :ci:acs::ac:a:a,
acs sc a|:ca cc |a casa Dec lesce, qac cecs:a
1c 1es .e1a|es cec::caes 1c 1:scce ia.:|:a:
; ac a::e cx:c::e:, s:c :c,as, ; cec caac:1a1
a:a ac :c1ac:1e ca.c:e 1c a1e|csccc:cs
::a:esa.cc:c sc|ccc:eca1es, qa:cccs |ac
|e:a1e aca aa:e1:sc:|:ca, cec ac .ic:.e
1c sac::s:ec a1a|:a, ; ac a|:e :a1e 1c
cecac:a. A|i cecse|:1ac c||es sa ie:.ac:ec
ecaac:eca| aac:a1a, :cc:|cc caac::ac:ec
|as:ca a:a |a ie:.ac:ec 1c .:c:ec.:csas,
:es:acc sas cs:a1:es csce|a:cs e 1c e::e c:c|
sac::e:, ;, a ::acs 1c |es .e1a|es c1aca::es,
ac c:|ac1e sas :e;cc:es 1c :1a cc :e:ce a|
:ex:.e cx:c:ca.:cc:e. lx:s:c ac a:::ca|a:
:c:c:cs 1c |a Gc:ccc:a ; |a ac:aa| D::ccc:ec
1c| Ccc::e 1c cecic::: a cs:c :e:a.a
ac ca:ac:c: sc.:a|:c::e, accc:aac1e
|as sa|:1as :aa|cs cc :s::as ca|:a:a|cs,
cccacc::es :c:c::cs:::ac:eca|cs, asces
; :c:cscc:ac:eccs. las cxc::ccc:as
cx::esas ; a|cc:a1e:as 1c a|aces 1c sas :c-
:c:ac:cs, qac ca:sac cs:a1:es sac::e:cs e
:ccc:ces iac:a 1c| ccc::e ,acc:|, e qac a-
sac icc|as cscc:a|cs cc sas |ea:cs, :c:e
cecec:.:cc:e 1c sas :cscc::es ,a:a1es,
1ac c| sas:cc:e a| ::a|a,e sc::e ; :e:cs:e
:e;cc:a1e a c:ca: csac:es cx:c::e:cs a:a c|
a1e|csccc:c ce.:e.c::1e cc sa sac:ac:ec
c:seca|, cec ac see::c ia.:|:a: a1ccaa1e ;
|a cecac:a e:e:a1a e: |a :cs:::ac:ec.
Aqac||es :c:c:ces qac, e: sa ac::sec:a|:1a1
.a:ca1a e: |e ce.ac cec .a;e:ia 1c
c1a1), 1:s:a:|:es c.ec:eca|cs, a|:e c:c| 1c
a:cs::1a1 e scc:es ::as:e:ces cec1ac:aa|cs,
sc .acs::ac :cs:s:cc:cs, ce sc a,as:ac a |as
ce:.as 1c cec:ccc:a ; eccc cc ::cse sa
:c:c::1a1 iis:ca e |a 1c sas ce.acc:es 1cc::e
1c |es a.|:cc:cs, sec a|:ca1es cc ac :e:a.a
cscc:a|, c| l:e:a.a 1c A:ccc:ec lc:ccs:a
lAl), :cs:::c:1e ; 1c a|:a sca::1a1. A|i,
1a:ac:c ac c::e1e 1c:c:.:ca1e 1c ace a
::cs .cscs), sc :ca|::a ac ::a|a,e :eics:eca|
:c1::1aa|::a1e, :cc1:cc:c a |e:a: cc c| a1e|cs-
ccc:c aca cec1ac:a :ccx:a cec ee::ac:1a1
a:a :c:cce:e:a:sc a| s:s:c.a.
Qa:cc |a;a :s::a1e cc |a ac:aa|:1a1 ac ccc::e
,acc:| cc::a1e a ca:e 1c| le1c: }a1:c:a|, e-
1:a ce.:e|a: in situ |es ca.|:es ec:a1es
cc |e qac :cscc:a a aca a:ccc:ec :c:c:a| a
|es a1e|csccc:cs 1c::a1es e: |es ,a:a1es
1c ia.:|:a. 1cs1c aca :cecaac:ec e: |a
sa::siacc:ec 1c sas ccccs:1a1cs |as:cas 1c
a|:.cc:ac:ec, sa|a1, cs:aa::e ; a|e,a.:cc:e,
|as:a |a :c:c:ccc:ec :c:aca::ca s:cesec:a|
PROGRAMA DE BIENVENIDA: Destinado a los
nuevos internos donde permanecen por un mximo de
25 das, dentro de los cuales el equipo multidisciplinario
realiza una observacin y evaluacin preliminar de sus
rasgos de personalidad y perfil conductual.
PROGRAMA I: Mediante mdulos educativos y de
convivencia familiar se aborda la problemtica personal
del menor en busca de una conciencia de error y decisin
para un cambio de vida.
PROGRAMA II: Mediante mdulos educativos se
orienta al adolescente hacia la practica de habilidades
sociales e interiorizacin de los principales valores
humanos, ayudndole a determinar un proyecto de vida
especfico para su futuro en libertad.
PROGRAMA III: En este programa, el adolescente
consolida su formacin ocupacional y prosigue sus estu-
dios escolares o de otro nivel superior y va perfilando su
proyecto de vida en torno al prximo externamiento.
PROGRAMA DE ATENCIN INTENSIVA (PAI):
Destinado a aquellos internos que tenga una conducta
antisocial marcada, ubicados en un ambiente restringido
y de alta seguridad, donde perma-
nece internado por un periodo
de uno a tres meses, tendiente
a lograr en el adolescente
una conducta reflexiva
con oportunidad para
reincorporarse al
sistema.
Foto: Daniel Silva
Especial: La Vctima en la Justicia Juvenil
qac :cc:|cc ; |a e::cc:ac:ec ia.:|:a: qac |::c-
1ac |es cqa:es .a|::1:sc:|:ca::es. Tac:e |as
:s::as :ce:ca1as cecs:ac:cs 1c |as l:sca|ias
1c la.:|:a ce.e c| a|::.e :cie:.c 1c |a Dc-
iccse:ia 1c| lac||e lcie:.c Dciccse::a| N
12!), 1ac cacc:a 1c |es ca.|:es a iae: 1c |es
a1e|csccc:cs :c:c:ces.
lc c| Ccc::e }acc:| 1c l:.a sc |a 1cs:c::a1e
1cc:::a.cc:c |a :.acc ca:cc|a::a cs::.a-
:::a1a e: |a :ccsa ; a|aces scc:e:cs 1c |a
ce.ac:1a1. A csa: 1c sas :cs:a|ac:eccs c:c-
cacc:cca::as ; ce::ei1as e: |a :cc|c.ccc:a 1c|
::c.e, a|acas :c.e1c|ac:eccs cicc:aa1as, c|
c:1e: 1c |es csac:es |:|:cs, asi ce.e c| sa|a1e
:csc:aese 1c a1e|csccc:cs |:.:es ; ce::cc:a-
.cc:c ac:ie:.a1es qac sc c:a:ac e: 1eqa:c:,
:.::.cc ac c|:.a 1c ca|:1c: ; ::acqa:|:1a1
qac se::cc1c a caa|qa:c: cace :s::ac:c. Ne
cs casaa|, acs, c| :ccac:1e |c,ace 1c cecas 1c
.e::ccs, :c;c::as ; iaas qac 1cscs:a|:|::a|ac
|es ccc::es, aa:e::1a1cs ; c:seca|, se|e |as:a
:ca:a: cc |a :c1acc:ec 1c |es cases 1c a|:e
::cse cc c| lAl 1c| Ccc::e }acc:| 1c l:.a a|
1.1 1c sa e||ac:ec :e:a| ++1 :c:c:ces) cc
ac ce::e c:ie1e.
Ne e|s:ac:c c||e, qac1ac a|aces ac:es qac
1c|:c:ac .c:ccc: |a :ec:a a:ccc:ec 1c |as
aa:e::1a1cs ce.c:cc:cs a:a cecse|:1a: |e ;a
|e:a1e, aac:a: cc c| :eccse 1c :c:csc:c:ec
sec:a| cec:c.|a1e cc c| s:s:c.a ; :ccc::
iac:e:cs qac :.|:qacc cs:ac:eca.:cc:e e
:c::eccses cc cs:a s:c:ca::a cxc::ccc:a.
Asi, :csa|:a :cecaac:c qac, a ece .as 1c
.c1:e ace 1c |a :e.a|ac:ec 1c| Dcc:c:e
lc:s|a::e N 990, qac a.|ia |a .c1:1a
sec:ec1aca::a 1c :c:c:cac:ec |as:a |es sc:s
aces, sc |a;a :cc:c.cc:a1e, e: c,c.|e, |a
e||ac:ec 1c| Ccc::e }acc:| 1c l:.a cc ac
1. la c:.acccc:a cxccs:a 1c ac a1e|cs-
ccc:c ::a1e 1c sa |:|c::a1 a:cc:a cec::a ac
:eccse 1c :c|a|:|::ac:ec qac, 1c acac:1e a
|es :e:a.as 1c| s:s:c.a, cs:ac a,as:a1es a
ac |ase ce .a;e: 1c 1es aces cc |es cases
cc qac c| a1e|csccc:c se|:c::c c| |ccci:c:e
1c sc.:|:|c::a1) ; |as:a e: ac .ax:.e
1c ::cs aces, 1c.es::ac1e :csa|:a1es .a;
iae:a||cs a:a :cce:e:a: cc c| a1e|csccc:c
a::eccs a1ccaa1es 1c cec1ac:a. Lca .a;e:
c:.acccc:a ac1c ccc:a: ac :eccse 1c
:ce|ac:ec cc sa 1csa::e||e cec1ac:aa|, 1c|:1e
a |a s::aac:ec 1c ccc:c::e cxccs:e. le: e::e
|a1e, |a :cc1ccc:a a |a .as:cac:ec ce iae:ccc
a ac ::a|a,e c:seca|::a1e, c:ca 1:ca|:a1cs
a:a c| .acc,e :csaacs:a| ; a:ccc:ec 1c
ccccs:1a1cs, ; aa.cc:a |a :e|a|:|:1a1 1c
cec:c:es :aa|cs.
Ai:ec:a: |es :e:a.as 1c sca:.:cc:e
cecs:1c:a1es cc c| S:s:c.a 1c lc:csc:c:ec
Sec:a| lcs:1cc:a1e }acc:| ; Hac||as cc |a
A:cca) cs 1c :.c::esa ccccs:1a1 a:a |a
cec::ca:1a1 1c| ::a|a,e 1csa::e||a1e cc .c1:e
cc::a1e, a:ac:::a: c| aac:a.:cc:e 1c |es
a|e:cs a1qa:::1es 1a:ac:c |a c:.acccc:a
1c| a1e|csccc:c, 1:s.:ca;cc1e 1c cs:c .e1e
|es c:c|cs 1c :c:cc:1ccc:a c :cce:e:ac:ec a|
s:s:c.a cca| 1c a1a|:es.
la .a;e: a::c 1c |es ccc::es ,acc:|cs 1c
e:1cc cc::a1e iacc:ecac cc |eca|cs :ca:e:a-
1es, 1c:c::e:a1es c :csca:es qac ccccs::ac 1c
a:cc:cs :ca:ac:eccs, |es cqa:es ; .aqa:-
ca::as 1c |es :a||c:cs 1c.ac1ac :cceac:ec e
.ac:cc:.:cc:e, ; |es ec:a1e:cs 1c| S:s:c.a,
cscc:a|.cc:c |es c1aca1e:cs sec:a|cs, :cqa:c-
:cc 1c aca ac:aa|::ac:ec ; c:iccc:eca.:cc:e
ecaac:eca| cscc:a|::a1e, asi ce.e 1c :e:a-
.as c::e1:ces 1c 1:s:ccs:ec e: |a ca:a:a|c:a
1c sa |a|e:.
la a|e:ac:ec qac e:e:acc |as aa:e::1a1cs
1c| scc:e: a||:ce a |es :e:a.as 1c :c|a|:-
|::ac:ec ; :c:csc:c:ec ,acc:| qac ac:aa|.cc:c
1csa::e||a c| le1c: }a1:c:a| a ::acs 1c sa
Gc:ccc:a 1c Ccc::es }acc:|cs, |a sccs:|:|::a-
c:ec 1c |a ce.ac:1a1 cc :e:ce a |a sca::1a1
c:a1a1aca a qac c||e cec:::|a;c, ; c| c:::c::e
,a:c:ese 1c |es .a:s::a1es a:a |a a|:cac:ec
1c .c1:1as 1c :c:c:ca.:cc:e, c:.::::ac qac
|es ccc::es ,acc:|cs 1c .c1:e cc::a1e :ca|:ccc
aca |a|e: cc:cc:c cc a1ccaa1as cec1:c:eccs
1c ec:a:::1a1.
La mayor parte de los centros juveniles de orden cerrado
funcionan en locales inapropiados, deteriorados e inseguros
que necesitan de urgentes reparaciones, y los operadores
del sistema, especialmente los educadores sociales, requie-
ren de una actualizacin y perfeccionamiento.
Especial: Centros Juveniles
21 Justicia Juvenil Restaurativa
F
o
t
o
:

D
a
n
i
e
l

S
i
l
v
a
22 Justicia para Crecer
Sara Montesinos Balczar
Especial: Centros Juveniles
Trabajadora Social; Directora del Servicio de Orientacin al Adolescente de la
Gerencia de Centros Juveniles del Poder Judicial (Per).
F
o
t
o
:

D
a
n
i
e
l

S
i
l
v
a
23 Justicia Juvenil Restaurativa
| Servicio de Orientacin al Adolescente SOA)
iac c:ca1e c| 8 1c aes:e 1c 196 ce.e ac:ce ccc::e 1c
ac::as a|:c::as. la e||ac:ec 1c a1e|csccc:cs c:a ece
s:c:ca::a ; sc a|:ca|a se|e |:|c::a1 as:s::1a. T:c:c:a aces 1csacs,
cc 199, |a Gc:ccc:a 1c Oc:ac:eccs 1c Ccc::es }acc:|cs 1c| le1c:
}a1:c:a| :cscc:e |a :eacs:a 1c| S:s:c.a 1c lc:csc:c:ec Sec:a|
1c| A1e|csccc:c lci:ac:e: SlSAl), 1eca.cc:e :ccc:ce-,a:i1:ce
a:e|a1e e: :cse|ac:ec 1c| l:cs:1cc:c 1c |a Ce::c Sa:c.a. lc
cecce:1acc:a cec cs:a :eacs:a, ; cec |a :c.:sa 1c| lc:c:cs Sac-
::e: 1c| N:ce, c| SOA :.a|sa ac :e:a.a c1aca::e |asa1e cc c|
:csc:e e: c| a1e|csccc:c, cecs:1c:ac1e|e sa,c:e |cce 1c 1c:cc|e,
sascc::||c 1c 1csa::e||a: caac:1a1cs ; e:ccc:a|:1a1cs s: sc |c ei:cccc
|es .c1:es ; ee::ac:1a1cs a1ccaa1as.
l| :e:a.a c,cca:a .c1:1as sec:ec1aca::as a|:c:ca::as a |a ::-
ac:ec 1c |:|c::a1, cec :e:a.as 1:ic:ccc:a1es qac :csec1cc a |a
.c1:1a a|:ca1a e: |a aa:e::1a1 ,a1:c:a|, asca:ac1e qac, |a,e |as
1:c:sas .e1a|:1a1cs 1c a:ccc:ec, c| a1e|csccc:c :cc:|a aca a:ccc:ec
:c:c:a| :csc:ac1e sas a:::ca|a::1a1cs. l| SOA a::cc1c |as s:a:cc-
:cs .c1:1as ce ::a::as 1c |:|c::a1 1:sacs:as cc c| Ce1:e 1c |es
N:ces ; A1e|csccc:cs.
a) Prestacin de servicios a la comunidad
Mc1:1a sec:ec1aca::a qac sc ca.|c cec |a ceec:ac:ec 1c |es
e|:c:ces |eca|cs a ::acs 1c sas e:ac::ac:eccs 1c |asc, cc cacs::e
case cec |as 1ciccse:ias .ac:c:a|cs 1c| c:ce ; 1c| a1e|csccc:c Dl-
MLNA). l| a1e|csccc:c 1csa::e||a ,e:ca1as |a|e:a|cs :a:a::as qac,
cc |e es:||c, :c:cscc:cc aca cxc::ccc:a 1c ce|a|e:ac:ec ; ae;e a
sa ce.ac:1a1. Sc ::ccc cscc:a| ca:1a1e 1c qac 1:c|as |a|e:cs scac
ace:1cs a sa c1a1, cec1:c:ec iis:ca ; |e:as cs:a||cc:1as e: |a ce:.a,
as:.:s.e, qac |as ,e:ca1as sc a1ccacc a sas ac:::1a1cs 1c cs:a1:e e
::a|a,e. lc |a cxc::ccc:a 1c| SOA, |a a|:cac:ec 1c cs:a .c1:1a |::c1a
|a ee::ac:1a1 1c cs:a||ccc: ac ::a|a,e :ccc::e, 1c :cie::a.:cc:e
c:seca| ; ia.:|:a:, a ::acs 1c| cqa:e :eics:eca| 1c| SOA e cc
cee:1:cac:ec cec |a :cscc::a DlMLNA.
b) Libertad asistida
Cecs:s:c cc |a 1cs:cac:ec 1c ac :eics:eca| :csecsa||c, qac asa.c
c| :e| 1c :a:e:, a:a ace.aca: a| a1e|csccc:c 1a:ac:c c| c::e1e
1c c,ccac:ec 1c |a .c1:1a. Sc :c:c:a a| a1e|csccc:c ; sa ia.:|:a a
ac Programa de Asistencia y Promocin. la .c1:1a :.|:ca,
|as:ca.cc:c, |a c|a|e:ac:ec 1c ac |ac :c1::1aa| qac ce.:cc1c
e::cc:ac:ec, cecsc,c:ia, sca:.:cc:e c:seca|::a1e ; .e:|::ac:ec 1c
:cca:ses ce.ac::a::es a ::acs 1c cs::eccs e a|:ac:as cs::a:c:cas qac
c:.::ac ca.|:: cec |a a:ccc:ec a| a1e|csccc:c ; sa ia.:|:a. ls:as
acc:eccs sc :cca|ac cs::cc|a.cc:c a |a a|e:ac:ec 1c |a s::aac:ec
c:seca| ; sec:e-ia.:|:a: 1c| a1e|csccc:c. la c,ccac:ec 1c |a .c1:1a
ce cx:c c:.acccc:a 1c| a1e|csccc:c cc c| |eca| 1c| SOA. T:ccc ac
c::e1e .ax:.e 1c ec|e .cscs.
c) Libertad restringida
l| a1e|csccc:c 1c|c as:s::: e||:a:e::a.cc:c a| SOA c :cce:e:a:sc
a ac l:e:a.a Formativo-Educativo |asa1e cc aca c1acac:ec cc
a|e:cs ; c| a:cc1::a,c 1c |a|:|:1a1cs sec:a|cs, cec |a a:::c:ac:ec
ac::a 1c sas a1:cs e ae1c:a1e. la:a c||e sc cs::ac:a:a ac cec,ac:e
1c ac:::1a1cs a:::ca|a1as, cec 1:s:::|ac:ec 1c ::c.es cc |e:a::es
qac ce cxcc1ac |es + .:ca:es. l| ce.eccc:c |a1:ce cs iac1a.cc-
:a| a:a |::c1a: csac:es 1c :c|ax ; 1csca:a 1c ccc:ia. Sc :cqa:c:c,
ccccsa::a.cc:c, 1c ac csac:e iis:ce a1ccaa1e a:a c| 1csa::e||e 1c
1:c:sas ac:::1a1cs. l| a1e|csccc:c ::ccc aca as:s:ccc:a c::e1:ca
cec as:cac:ec 1c :a:ces, :e.ac1e cc cacc:a |as ac:::1a1cs qac
:ca|::a iac:a 1c| ccc::e, ;a sca e: cs:a1:e e ::a|a,e. ls:a .c1:1a cs
sa.a.cc:c a|:esa e:qac c:.::c ac :eccse 1c cec:ccc:a cec c|
a1e|csccc:c, |e qac iac:|::a c:c:|:: |a ce|ac:ec :e:cs:a 1c sa cec-
1ac:a, ; asi a|cac:a: .c:as qac iae:cccc c| a1ccaa1e 1csc.cce cc
sa .c1:e sec:e-ia.:|:a:. la 1a:ac:ec cs 1c 12 .cscs ce.e .ax:.e.
ls :.e::ac:c scca|a: qac c| SOA :a.|:cc a::cc1c, e: 1:ses:c:ec
,a1:c:a|, c| |cccc:e 1c sc.:|:|c::a1 ; |a :c.:s:ec.
Accin educativa en el SOA
l| :e:a.a c1aca::e a::cc1c a |es a1e|csccc:cs :ci:ac:e:cs cec
c1a1cs cc::c 1+ ; 1 aces, 1c a.|es scxes, :ecc1cc:cs 1c |es 1:-
c:ses 1:s::::es 1c l:.a Mc::ee|::aca. la e||ac:ec ac:aa| cs 1c
!0 asaa::es. l| SOA ::ccc ce.e ca|:1a1 ei:ccc: aca atencin
integral; a:a c||e, c| |acca.:cc:e |asc 1c :c:c:ccc:ec sc ::c a
::acs 1c 1:c:sas a:cas 1c acc:ec qac, cc sa cec,ac:e, ces c:.::ac
|e:a: c| e|,c::e |ac:ca1e, e: c,c.|e.
- Formacin Personal: Sc |::c1a a:ccc:ec c:seca|::a1a. les
ec:a1e:cs s:ce|ees ; ::a|a,a1e:cs sec:a|cs) cicc:aac c| cs:a1:e ;
ca|aac:ec 1c ca1a a1e|csccc:c ; sa ia.:|:a. S:.a|:acca.cc:c :ca|::ac
El Servicio de Orientacin al Adolescente (SOA), entidad dependiente de la Gerencia de Centros
Juveniles del Poder Judicial, es la nica entidad estatal que facilita la aplicacin de medidas alternativas
a la privacin de la libertad del adolescente. No obstante la importancia de esta labor, la sede de este
organismo en Lima es la nica que tiene en todo el pas. Conozcamos su labor.
Especial: Centros Juveniles
24 Justicia para Crecer
acc:eccs e::cc:a1as a| 1csa::e||e 1c |a|:|:1a1cs sec:a|cs ; ie:.ac:ec
1c a|e:cs. l| c cs :ee:c:eca: a| a1e|csccc:c :cca:ses :e:cc:e:cs
qac |c c:.::ac ie::a|ccc: sa aa:ecs::.a ; .c,e:a: |es icca|es cec
sa ia.:|:a. las cs::a:c:as c1ae:cas :e.accc qac c| a1e|csccc:c
sca caa: 1c ai:ec:a: cec sccsa:c:, :csecsa|:|:1a1 ; ac:::a1 c::ca sa
:1a ce::1:aca.
- Socio-recreativa: ls:a a:ca cecs:s:c cc |a c:cac:ec 1c csac:es
1ce:::es, ca|:a:a|cs ; :cc:ca::es. A1c.as 1c :ee:c:eca: cece-
c:.:cc:es, :c|ax ; saca ce.c:ccc:a, 1csa::e||a cc c| a1e|csccc:c |a
caac:1a1 ce|a::a, c| 1e.:c:e 1c si .:s.e, |a :1cc::1a1 :aa| ; |a
ceec:ac:ec. la:a a|cac:a: cs:es e|,c::es sc :e.accc ac:::1a1cs.
,aces ce|cc::es, 1ce::cs, asces, c:c.
- Laboral: ls:a a:ca :e.acc c| a:cc1::a,c cc :a||c:cs ecaac:e-
ca|cs, a c 1c qac c| a1e|csccc:c 1csa::e||c |a|:|:1a1cs .acaa|cs e
a::is::cas qac :e:c:cc |a ie:.ac:ec a:a c| ::a|a,e. Sc cacc:a cec
:a||c:cs 1c .as:ca ; :.cas:e, cc:a.:ca, .acaa|:1a1cs, ca::c:c:ia,
1:|a,e ; :c:a:a, sc:::aiia, c|aqac:ia, ; ce.a:ac:ec.
- Espiritual: Sc :e.accc cxc::ccc:as :ccc:a|cs 1c ic ; :ccx:ec
c:seca| a:a |a ie:.ac:ec .e:a| ; :c|::esa. Sc :csc:ac |as c:cccc:as
; ec:eccs :c|::esas 1c ca1a a1e|csccc:c.
- Familiar: El propsito es promover la participacin activa
de los padres o tutores en el proceso educativo del adolescen-
te. Se entrenan para ser padres responsables que asuman su
rol de educadores en la familia. Su asistencia y participacin
en el programa de Escuela para Padres es vital para la forma-
cin de sus hijos y los objetivos del programa.
- Servicio de Alimentacin: Se ofrece una dieta balanceada,
considerando que un signicativo nmero de adolescentes
proceden de hogares de bajos recursos econmicos, siendo
ms importante el sentido pedaggico, al posibilitar un es-
pacio que propicia compartir y practicar hbitos y modales
necesarios de convivencia y de respeto.
- Apoyo a la Insercin Social: Esta rea impulsa al adoles-
cente a formular un proyecto de vida. Para ello se realizan
acuerdos interinstitucionales para el acceso a opciones de
calicacin tcnico-profesional de nivel superior, colocacin
laboral, iniciativas productivas que le permitan afrontar la
desocupacin y generar condiciones favorables para su in-
sercin social. Se gestionan becas integrales o medias becas,
propiciando la participacin y responsabilidad de la sociedad.
El centro asume la supervisin y el monitoreo.
la cxc::ccc:a |a :csa|:a1e a:::ca|a:.cc:c iae:a||c ; sa::siac:e-
::a, 1a1e qac cx:s:c ac :ae cecs:1c:a||c 1c a1e|csccc:cs qac 1a
cec::ca:1a1 a sa as:s:ccc:a a:a cecc:c:a: sa :e;cc:e, |a|:cc1e ;a
ca.|:1e cec |a 1:ses:c:ec ,a1:c:a|. ls :.e::ac:c scca|a: qac |a cx-
c::ccc:a ces |a 1c.es::a1e qac c| :eccse ie:.a::e 1c| a1e|csccc:c
a .as a||a 1c| ::c.e 1c sacc:ec a|:ca1a e: |a aa:e::1a1 ,a1:c:a|,
a|c 1cc:: qac |a cec::ca:1a1 1c| :eccse cs aca 1cc:s:ec c:seca| ;
:e:a|.cc:c e|ac:a::a 1c| a1e|csccc:c.
Estrategias de intervencin
l| 1:scce 1c |a :c:c:ccc:ec 1c| cqa:e :eics:eca| sc |asa cc |as
s:a:cc:cs ca:ac:c:is::cas ::cc:a|cs.
lcsc:a: c| :eccse ce|a::e 1c| a1e|csccc:c s:c 1cscs::.a: sas
ia||as ; :c::eccses.
Acc:ca.:cc:e ; ce.:ccs:ec, cs::a:c:a |as:ca 1c :c:c:ccc:ec
ccc::a1a cc |a |a|:|:1a1 1c| a1a|:e a:a cs:a||ccc: aca :c|ac:ec
c.a::ca cec c| a1e|csccc:c, |e :.e::ac:c cs ::as.::::|c aicc:e ;
ccc:a: cecac:a.
T:a|a,e cc cqa:e ; .a|::1:sc:|:ca::e. les ec:a1e:cs sec ::a|a,a-
1e:cs sec:a|cs, s:ce|ees ; :eicse:cs 1c :a||c:cs. Cecc:cc cc ac
::a|a,e cec,ac:e 1ec1c :e1es asa.cc c| :e| 1c c1aca1e:cs sec:a|cs.
ls ac ::a|a,e ce|c:cc:c, cec ac:1a1 1c c:::c::e ; cecc:ccc:a 1c
csiac::es.
l:csccc:a c1aca::a c:.accc:c, ace.aca.:cc:e a| a1e|csccc:c
1a:ac:c sa :eccse ce|a::e.
Especial: Centros Juveniles
F
o
t
o
:

J
e
a
n

S
c
h
m
i
t
z
25 Justicia Juvenil Restaurativa
lcc|as:ec 1c| cc:e:ce ia.:|:a: cc c| :eccse, :cic::1e a| ce.:e.:se
; a:::c:ac:ec ac::a 1c |a ia.:|:a.
leca| acec1e:. Dc|c .ac:ccc:sc ac a.|:cc:c a:a1a||c. Nes
ae;a.es cc |a e|:c:e.ia 1c ce|e:cs a|c:cs ; :c|a,ac:cs a:a |es
1:c:ses a.|:cc:cs qac a::|::a c| a1e|csccc:c, .as:ca a.|:cc:a| ;
.e|:|:a::e a1ccaa1e.
lc:seca| ce.:e.c::1e ; caac::a1e, cececc1e: 1c |es e|,c::es
; .c:as 1c| :e:a.a, qac ::cccc cc cacc:a |as e:c:eccs ; sac-
:ccc:as 1c |es :e:es asaa::es.
Logros
Dcsa::e||e 1c |a|:|:1a1cs sec:a|cs ; ac:::a1cs qac iae:cccc |a
.c,e:a 1c |a cec1ac:a |a|::aa| 1c| a1e|csccc:c.
Dcc:s:ec e|ac:a::a 1c| a1e|csccc:c 1c sca:: as:s::cc1e a| SOA
aac 1csacs 1c |a|c: ca.|:1e sa .c1:1a sec:ec1aca::a, |e caa|
iae:ccc ca|.:ca: |as .c:as :eacs:as.
A1e|csccc:cs qac e|::cccc ca|:cac:ec :ccce|e:ca 1c c:c| sac::e:,
cec ae;e :cs:::ac:eca| ; ia.:|:a:.
lxcc|cc:c cxc::ccc:a 1c ce|ecac:ec |a|e:a| :c.e:a| 1cs1c c| ace
2001, cc |a Ce::c Sac::e: 1c }as::c:a 1c l:.a ; l:.a Ne::c, qac
1a:ac:c sc:s aces |cccc:e a 82 a1e|csccc:cs, qa:cccs a1qa:::c:ec |a
|a|:|:1a1 ; sca::1a1 1c 1csc.cca:sc |a|e:a|.cc:c, cec :csecsa-
|:|:1a1 ; aa:ece.ia, cc ac csac:e 1c ::a|a,e :ca|. Ac:aa|.cc:c 20
,ecccs sc cccacc::ac :cs:ac1e sc::c:es cc ca|:1a1 1c cec::a:a1es
|a,e 1:c:ses :ci.cccs |a|e:a|cs.
Scac ac :ce::c :cc:cc:c, 1c| ace 200, sc:cc:a a1e|csccc:cs |ac
:c:csa1e a |a ac:::1a1 |a|e:a| 1a:ac:c e 1csacs 1c sa .c1:1a
sec:ec1aca::a.
lc:ccc:ec es:::a 1c |es a1e|csccc:cs ; a1:cs se|:c c| :e:a.a
1c a:ccc:ec 1c| SOA, ce::e|e:a1a a ::acs 1c 1es cs:a1:es 1c
e:c:ec 1c ca:ac:c: acec:.e :ca|::a1es cc |es aces 2002 ; 200+,
a1c.as 1c :cca.c:a||cs :cs::.ec:es 1c :ccecec:.:cc:e a| ::a|a,e
:ca|::a1e ; a| :.ac:e es:::e qac sa c:.acccc:a cc SOA ccc:e
cc |a :1a 1c .ac|es a1e|csccc:cs.
Sccs:|:|::ac:ec ; se|:1a::1a1 1c :cs:::ac:eccs e c:secas
|ccciac:e:as qac ae;ac :ccec1:c:eca|.cc:c a |es a1e-
|csccc:cs.
V:s::as 1c a1e|csccc:cs c:csa1es a:a .ac:ics:a: sa
:ccecec:.:cc:e a| ccc::e ; :ce::a: sas |e:es ; aacccs.
Sc :c:s::a ac ca.c:e 1c 160 a1e|csccc:cs qac :s::a:ec
c| ccc::e cec cs:a ca|:1a1 1a:ac:c c| ace 200.
Limitaciones
la e|:c:a 1c |es :aes ia.:|:a:cs 1c| a1e|csccc:c asaa::e
1:ca|:a |a ses:cc:|:|:1a1 1c |es :e;cc:es 1c caac::ac:ec
:ccc:ca ecaac:eca|.
l:ca|ccc:a 1c aca sec:c1a1 1:sc::.:ca:e::a.
lccx:s:ccc:a 1c :csaacs:es ; ceccc:es .ac:es a:a
ae;a: a| a1e|csccc:c cc sa :eccse 1c :c:csc:c:ec sec:a|.
Especial: Centros Juveniles
la,e c:c| 1c :cie:.ac:ec se|:c |es 1:scces cs::a:c:ces 1c c,ccac:ec
1c |as .c1:1as sec:e-c1aca::as a|:c:ca::as a |a ::ac:ec 1c |:|c::a1.
lccx:s:ccc:a 1c ccc::es s:.:|a:cs cc |a c:a1a1 1c l:.a ; cc :e:c-
c:as.
Aasccc:a 1c ac lc:c lcc:e: ccca:a1e 1c e|i::cas 1c a:ccc:ec a|
a1e|csccc:c :ci:ac:e:.
Perspectivas y recomendaciones
la Gc:ccc:a 1c Ccc::es }acc:|cs, cecsc:cc:c 1c |a :.e::acc:a
1c ie::a|ccc: |a c,ccac:ec 1c .c1:1as a|:c:ca::as a |a ::ac:ec 1c
|:|c::a1, ; ac:c |a 1c.ac1a 1c |es .a:s::a1es 1c 1:c:sas sc1cs ,a::s-
1:cc:eca|cs, :ccc :e.e:cc1e 1cs1c c| ace asa1e c| acc:ca.:cc:e
a :cs:::ac:eccs cec |a ca|:1a1 1c :.a|sa: |a a|:cac:ec 1c .c1:1as
sec:ec1aca::as cc .c1:e a|:c::e.
S: |:cc cs c:c::e qac ce sc cacc:a cec |eca|cs 1c| Sc::c:e 1c O::cc-
:ac:ec a| A1e|csccc:c a c:c| cac:eca|, c||e ce ac1c :c:cscc:a:
:.c1:.cc:e a:a :eecc: ec:eccs ; a|:c:ca::as a:a a|:ca: |as
.c1:1as cc :cic:ccc:a. lc csc scc::1e, |a Gc:ccc:a 1c Ccc::es }acc:|cs
|a a:e|a1e cs:c ace ac |ac 1c ::a|a,e 1::::1e a |a caac::ac:ec
; ascse:ia 1c .a:s::a1es, :c:cscc:ac:cs 1c e|:c:ces |eca|cs ;
ec:a1e:cs sec:a|cs, asi ce.e a| c:seca| 1c |es ccc::es ,acc:|cs 1c
:e:cc:as, a:a |a a|:cac:ec ; c,ccac:ec 1c .c1:1as a|:c:ca::as a
|a ::ac:ec 1c |a |:|c::a1. lx:s:cc aacccs sa::siac:e::es cc |as sc1cs
,a::s1:cc:eca|cs 1c Haaa:a ; Cacc:c, as:.:s.e cec |es .ac:c::es
1c a.|as :e:cc:as. l| |ac 1c ::a|a,e :cs:::ac:eca| cec:c.|a cec-
::caa: cec |as s:a:cc:cs sc1cs cc c| :cscc:c ace. Ca||ae, Ta.|cs,
Tacca, Meqacaa, la.|a;cqac, lace, Ma1:c 1c D:es, ; Casce.
le: a|::.e, cecs:1c:a.es iac1a.cc:a| |a c:cac:ec 1c cacas ec:cas
1c| SOA cc l:.a ; :e:cc:as, cec :csaacs:es cs:a:a|cs e .:x:es,
; e:ac::ac:ec .a|::scc:e::a|, a:a ac:: csiac::es ; :cca:ses cc
|cccc:e 1c| a1e|csccc:c :ci:ac:e:.
F
o
t
o
:

E
v
e
r
y

C
h
i
l
d
26 Justicia para Crecer
Opinin
Iciar Villacieros Durbn
Espaola. Licenciada en Psicologa, especialista en terapia
familiar sistmica. Labora en Proyecto Hombre (programa
de adolescentes y familias) y en el centro de atencin a la
familia del colegio Padre Piquer (Madrid).
F
o
t
o
:

S
a
n
d
r
o

M
a
h
l
e
r
27 Justicia Juvenil Restaurativa
Opinin
:a|a,e cec a1e|csccc:cs qac :::ac, ce se|e 1c .acc:a
|::c:a| s:ce ce.e .ccsa,c. Sec a1e|csccc:cs qac aac ce
sa|cc ce.e cx:csa: qac |cs asa. Sa :::e cs :c1csc:i:a||c
a:a |es qac |cs :e1cac. la c:seca cs aca ia|::ca 1c :::es.
Caac1e cs:a cacsa1a, caac1e a|e |c 1ac|c, caac1e ce
ac1c .as, caac1e sc 1c::a.|a... :::a. Caac1e cs:a cec:cc:e, ic|::,
c.ec:eca1e... :a.|:cc :::a. D:ccc qac c| a1e|csccc:c cs c| a|:ae:
1c sas a1a|:es. S: |a sec:c1a1 |a||a, c||es :::ac, s: |a sec:c1a1 ce
qa:c:c 1e|e:, c||es a|ac1c:ac c| |c1ec:s.e. les a1a|:es sc 1c::.cc
; aa.cc:a |a cc:a 1c acs:e|i::ces cc |as cecsa|:as ; c||es sa|cc c|
cecsa.e 1c 1:eas. A cccs, |as ia.:|:as ce ::cccc c| ce1:e 1c |es
:::es 1c sa a1e|csccc:c qac, cec i:ccaccc:a, cscec1c ac .ccsa,c e:
1csc:i:a:. Ac:c |es :::es 1c|c.es |acc: aca aasa ; :cac:a:ces.
,Qac :c:cc:a 1cc::.c ; ce ac1c ,Qac 1ac|c :ac:e qac |c |acc
:::a: ,Qac qa:c:c 1cc::.c caac1e sc |acc 1csa:e|a: cc :e1as |as
.a:c::as, sc cscaa 1c casa, ||ca c|::e, cecsa.c 1:eas, :e|a, 1c,a 1c
ce.c:... ; ce ac1c ; se|e a::c:a .as c| ca1e qac |e asx:a
Hacc:sc cs:as :cac:as ces |acc ca.|:a: cacs::a .::a1a se|:c c|
c|:ce. Ca.|:a: c| a:a1:.a, :ccsc::|:: |a :ca|:1a1 ;, es:||c.cc:c,
a|::: cc:acas e ca.:ces caces 1c cx:cs:ec. M: ::a|a,e cecs:s:c
cc ::a1ac:: :::es. l| .:s.e c|:ce .ac|as cccs accas sa|c e: qac
:::a, c: ce.e 1cc::|e. Ne :1cc::ca :a.ece caa|cs sec sas :::es.
lc:e ccccs::a, a:a c.c:a:, ac |aa: 1ec1c sc: cscac|a1e ; .::a1e
1c .acc:a 1:s::c:a.
Caac1e 1ac ce.|:c ; 1csc:i:ac sas :::es, cs:es 1c,ac 1c :ccc:
scc::1e ; 1csaa:cccc. lc |a :ce:ia ccc:a| 1c s:s:c.as, |es :::es sc
||a.ac sic:e.as. ls:es ::cccc .ac|as cccs scc::1e |e.ces:a::ce
cc |a ia.:|:a .ac::cccc |a ia.:|:a ac:1a a|:c1c1e: 1c| c|:ce e c|:-
ca, c:e s:c ca.|:a:), 1c a|i |a :.e::acc:a 1c ::a|a,a: cec :e1e c|
s:s:c.a ia.:|:a:.
Caac1e |a; ac sic:e.a cc |a i:a::ia, :cce.:cc1ac .::a: a:a a:::|a
a| sa|s:s:c.a a:cc:a|. lc .: ::a|a,e 1:a::e ce a1e|csccc:cs cec
:e1e ::e 1c sic:e.as. Dcs1c cecsa.e 1c sas:acc:as, |a::es, :e|es,
1c|:ccaccc:a, ::a:c|ce 1c 1:eas |as:a ::as:e:ces 1c a|:.cc:ac:ec,
a|scc::s.e csce|a:, :e||c.as 1c cec::e| 1c :.a|ses Te1es
:c:.:cac e: s:c:ca: a|e 1cc::e 1c |a ia.:|:a. lc .ac|es cases
cx:csac aca 1:ca|:a1 1c 1:ic:ccc:ac:ec. l| :eccse 1c 1:ic:ccc:ac:ec
cs aca :a:ca a:1aa, qac ac1c ccc:a: c::s:s cc |as ia.:|:as, s: cs:a ce
sc ace.e1a a| c:cc:.:cc:e 1c| c|:ce.

El individuo puede ser tanto un miembro de un
contexto, como el creador de un nuevo contexto.
l:s|.ac ac1 Ce|s,
T:a:a.:cc:e 1c a1e|csccc:cs cec :e||c.as
la:1es, 1990).
28 Justicia para Crecer
A|acas ia.:|:as ::cccc sc::as 1:ca|:a1cs, e: sa :e:a |:s:e::a,
cec:cx:es, :c|ac:eccs a:cc:a|cs... A .cca1e .c cccacc::e .aas
ia.:|:a:cs a:cc:1es. lc ia.:|:as cec lmites difusos, e aglutina-
das, 1ec1c c| a1e|csccc:c cs:a a::aa1e cc .ac|es cases cc |a a:c,a
cec;aa|, cs 1:iic:| |a :c1::1aac:ec. Lc c,c.|e 1c cs:as ia.:|:as
sac|cc sc: aqac||as cc |as qac ia|:a ac .:c.|:e cc |e a:cc:a| a1:c-
.a1:c). l| c|:ce a:cc:a|::a1e ecaa ac |aa: 1c a1:c :cscc:e a
|es |c:.aces ; cs see::c 1c |a .a1:c e a1:c se|e. ls:a :a:ca ac1c
sc: iacc:eca| a:a |a ia.:|:a 1a:ac:c ac ::c.e, c:e ccc:a|.cc:c,
cc c| :eccse 1c :c1::1aac:ec 1c| c|:ce, cs es:||c qac :eeqac
ac sic:e.a. Lc :::e qac cx:csa c| cse qac ||ca ; |a 1:ca|:a1, e
scc::.:cc:e 1c ca|a, 1c a|ac1eca: csc |aa: ia.:|:a: e: c| .:c1e a
qac sc 1c::a.|c |a cs::ac:a:a.
O::e .aa ia.:|:a: qac .c cccacc::e 1c .acc:a :cca::cc:c sec
ia.:|:as cec |i.::cs 1:iases cc::c c| sa|s:s:c.a a:cc:a| ; |:a|. Gc-
cc:a|.cc:c :cccc cec :e||c.as cc |e cec;aa| ; cec ac |:,e e |:,a
a::aa1e e a|:a1e cec ace 1c |es 1es a1:cs, cs:a||cc:cc1e aces |i.::cs
1:iases cecs:e .:s.e, ; ac |aa: 1c a1a|:e qac ce |c ce::csec1c. l|
e::e a1:c sac|c cs:a: c::ic::ce ; |es::| cec c| c|:ce. l| a1e|csccc:c
qac1a cc::a.a1e cc ac :::aca|e c:c:se l. Cacc::c: ; e::es), 1c|
qac cs 1:iic:| sa|:: ; qac cc |a a1e|cscccc:a cs:a||a cc ie:.a 1c sic:e.a.
l| c|:ce ::ccc iacc:ec 1c caca| 1c ce.ac:cac:ec cc::c |a a:c,a, 1c
ses:cc e s:ce|ee 1c| a1:c e .a1:c se|::a::e, a|:a1e, a1c.as 1c
|acc: iacc:eccs c,cca::as a:cc:a|cs cec |es 1c.as |c:.aces, |e
caa| ccc:a |es::|:1a1cs cec :e1es c||es ; cec c| a1:c.a1:c c::-
ic::ce. Scac l. Cacc::c:, |a a|:ac:a sc sac|c :ca|::a: cec c| a1:c 1c|
ccc:e cec::a::e. l| c|as:ce c,c.|e cs aca .a1:c a|:a1a cec ac |:,e
a1e|csccc:c ; ac a1:c aascc:c ; c::ic::ce.
les cs::|es c1aca::es :csa|:ac:cs cc cs:as ia.:|:as sac|cc sc:, e:
ac |a1e, ac a1:c cas:e ; aascc:c, qac sc ccca:a 1c |e ce:.a::e
caac1e aa:ccc 1c ie:.a 1cs:ee:c:eca1a ; |es::|, c:e qac ia|:a
cc |e ce::1:ace. le: c| e::e |a1e, ac .:c.|:e cec ac cs::|e .as c:-
.:s:e ; se|:c:e:cc:e: qac ::ccc aca a|:ac:a cec c| c|:cea, qac ce
|c c:.::c sc: ce:.a::e, ;a qac ca|:c 1c cs:a .acc:a |as ca:ccc:as
aicc::as qac ce cccacc::a cc sa a:c,a. ls:c .aa ia.:|:a: 1a ce.e
:csa|:a1e a1e|csccc:cs :::aces ; sa|:1es a ac |aa: 1c a1a|:e. Caac1e
ac a1e|csccc:c cs :ac a|::e, cs e:qac cs:a sa|:1e cc |e.|:es 1c
a|a:cc M:cac|:c).
O::e .aa ia.:|:a: sec |es s:s:c.as sin vnculos, desligados, cc
|es qac ca1a .:c.|:e |asca sas icca|es iac:a, s:c ae;e 1cc::e 1c
|a ia.:|:a ; cec cscasa ce.ac:cac:ec. ls:c .e1c|e :a.|:cc 1:ca|:a
|a 1:ic:ccc:ac:ec. la:a :c1::1aa|::a:sc |a; qac :ccc: 1c qa:cc ;
ccc:a|.cc:c cs:as ia.:|:as ce cs:ac c: a:a cse.
S: a|ec1a.es ac eqa::e cc :e1as |as ia.:|:as cec 1:ca|:a1cs 1c
1:ic:ccc:ac:ec sc cc c|a:a.cc:c |es :e||c.as 1c |es :e:es a1:cs
cec sa ia.:|:a 1c e::cc. Dc| .:s.e .e1e qac ces 1:ic:ccc:a.es 1c
cacs::es a1:cs, 1c,a:c.es qac cacs::es |:,es |e |aac 1c cese::es.
lc csc scc::1e, |a cxc::ccc:a .c 1:cc qac cs:es a1:cs ; .a1:cs sac|cc
ccccs::a: ae;e :c:aca::ce a:a sa :e:e :eccse, 1ac|e, cacc:as
cc1:cc:cs cec sa ia.:|:a 1c e::cc... Y caac:e ac:cs a.|icc c| iece
1c| :e||c.a, ac:cs sc se|:a:a a| c|:cea. le ::.c:e cc c| ::a|a,e
cec cs:as ia.:|:as cs a.|:a: c| iece a| s:s:c.a ia.:|:a:, :c1cc:: c|
:e||c.a ce.e 1c :e1es ; ce scca|a: a| c|:cea ce.e ac:ce e::a-
1e: 1c| sic:e.a. A::c|c.c a| c:cea qac ce a a c|asc, a| qac :e|a,
a| qac cecsa.c 1:eas.... T:as ac c::e1e 1c as:.:|ac:ec 1c| .aa
ia.:|:a: sc asa a| cacs::eca.:cc:e c.c:ac1e e: a.|:a: c| iece
1c| :e||c.a.
lneas de trabajo cec a1e|csccc:cs cec cec1ac:as 1c ::cse.
Tratamiento de adolescentes con problemas H.C.l:s|.ac,
la:cc|eca, 1990, l1.la:1es.
Opinin
F
o
t
o
:

S
a
n
d
r
o

M
a
h
l
e
r
29 Justicia Juvenil Restaurativa
Mi trabajo consiste en traducir gritos. El mismo chico muchas veces apenas sabe por qu
grita, ni cmo decirlo. No identifica tampoco cules son sus gritos. Pero necesita, para
empezar, un lugar donde ser escuchado y mirado de manera distinta.
IDENTIDAD
la a1e|cscccc:a cs aca |asqac1a 1c |a :1cc::1a1, ; 1c ce.:cc:e 1c|
:eccse 1c 1:ic:ccc:ac:ec 1c |a ia.:|:a 1c e::cc. la:a c||e, cs :.e:-
:ac:c |a :1cc::1a1 ; |es cec:c:es sec ce.accs a |a |e:a 1c 1cc::|a.
l| a1e|csccc:c sc .::a cc |es e::es a:a 1csca|:::sc a si .:s.e. les
e::es, c| cec:cx:e, |es :aa|cs, |a ia.:|:a, sec c| :cc,e 1c qa:cc cs, 1c
qa:cc a s:cc1e. A| .:s.e ::c.e, |a ia.:|:a cc::a cc c::s:s, :a.|:cc
ca.|:a cecie:.c c| a1e|csccc:c c:ccc ; cs 1cc::e 1c |a ia.:|:a 1ec1c
:ca|::a cs:a |asqac1a 1c :1cc::1a1. l| a1e|csccc:c ccccs::a aac:a: sa
:eccse 1c ie:.ac:ec a ::acs 1c |a ccec:ac:ec cc::c ccc:ac:eccs. ls
ac :eccse 1c cec:.ac:ec ; :csc:e .a:ae. Ne se|e a c:c| ia.:|:a:
s:ce :a.|:cc cc c| :ae 1c :aa|cs, :ac :.e::ac:c a:a c| 1csa::e||e
1c |a :1cc::1a1 ; 1c| si-.:s.e a1e|csccc:c. lc cs:a |icca sc :cce.:cc1a
1a:ac:c c| ::a:a.:cc:e c| cec:ac:e cec |es :aa|cs .as es:::es e
:cie::a1e:cs 1c ac si-.:s.e ce asec:a1e a |a 1c|:ccaccc:a.
COMPETENCIA SOCIAL
l| 1csa::e||e 1c |a ce.c:ccc:a sec:a| cs |as:ce 1a:ac:c |a a1e|csccc-
c:a. las ce.c:ccc:as cc |as qac sc s:cc:cc sca:es |es a1e|csccc:cs
cecsa.:1e:cs, e cec e::as cec1ac:as 1c ::cse, |accc a|as:ec ccc:a|-
.cc:c a ;e sc :||a:, ;e sc cecsca::, e: |e :ac:e se; ce.c:cc:c cc
cs:c ca.e. Ta| ce.e c::a Sc|.ac 198+). Cecs::acc:ec 1c cacas
cs::a:c:as a:a cci:cc:a: ca.|:es cc |as :c|ac:eccs :c:c:c:seca|cs
; a:a :c1cc:: c| scc::1e 1c| si-.:s.e 1c| a1e|csccc:c a |a |a: 1c
cacas :ca|:1a1cs sec:a|cs ; sec:c:a::as.
les a1e|csccc:cs qac |asac sas ce.c:ccc:as cc ac:::1a1cs iac:a 1c
|a |c; ccccs::ac :c1csca|::: ; :c1cc::sc a si .:s.es ce.e caac::a-
1es a:a :ca|::a: e::as ac:::1a1cs .as es:::as. lc .ac|es cases a
|a 1c|:ccaccc:a ; a| cecsa.e |c :ccc1c c| i:acase csce|a:, |e caa| ce
|acc qac ceciicc 1c.as:a1e cc sas caac:1a1cs :c:c|cc:aa|cs. Mac|es
a1e|csccc:cs cec |es qac ::a|a,e sc 1cccc cec ac se; .a|e, ce.e
.a|as c:secas, ;a qac sas ac:cas ce.c:ccc:as cx|e:a1as sec cec
|as .a|as c:secas. Caac1e ce.:cc:as a .::a:|cs 1cs1c e::as ce.-
c:ccc:as .as es:::as c| c|:ce qac sa|c cscac|a:, qac sc :cecaa
e: sa ia.:|:a, qac ca:1a a sa |c:.ace...) a.|:a.es sa .::a1a ; sa
a|ac:ce 1c caac:1a1cs a:a qac ac1a cx|e:a:|as.
NARCISISMO ADOLESCENTE
l| ca:c:s:s.e cc |a a1e|cscccc:a sc ca:ac:c:::a e: c| scc::.:cc:e
1c sc: c| ccc::e 1c a:ccc:ec 1c |a ia.:|:a qac ::ccc |es c|:ces cec
:e||c.as. lc ia.:|:as cec 1:ca|:a1cs a:a |a a1a:ac:ec a |a sca-
BIBLIOGRAFA

Cancrini, L. Los temerarios en las mquinas voladoras. Estudio
sobre las terapias en los toxicmanos. Buenos Aires, 1991, ed.
Nueva Visin.
Bowen, M. De la familia al individuo. Barcelona, 1991, ed.
Paidos.
Stanton, M. D., Todd, T. i Cols. Terapia familiar del abuso y adiccin
a las drogas. Buenos Aires, 1988, ed. Gedisa.
L.Cancrini y otros. Family Process. Tipologa de heroinmanos y
familias. 1988.
S. Cirillo, R. Berrini, G. Cambiaso, R. Mazza. La familia del
toxicodependiente. 1996, ed. Paidos, Barcelona.
H. C. Fishman y Cols. Tratamiento de adolescentes con problemas.
1990, ed. Paidos.
:ac:ec ; 1:ic:ccc:ac:ec sc c:ca ac scc::.:cc:e 1c e.c:e:ccc:a cc c|
a1e|csccc:c qac |c :.:1c :ccc: qac a1a:a:sc a |as :ca|:1a1cs sec:a|cs
; cc cecsccaccc:a ccsa: qac ce ::ccc e: qac ca.|:a:. la:a1e,:ca-
.cc:c, .:cc::as csa |a:|a,a ia.:|:a: ce sc :e.a, c| c|:ce, e: .a;
ce.e1e qac cs:c, ce c:ccc. la :a:ca 1c| :c:aca:a ia.:|:a: cecs:s:c cc
ace.aca: a| a1e|csccc:c cc csc :eccse 1c ce.:cc1c: qac aa
; .a.a ce cs:a:ac a|i a:a se|ac:eca:|c |es |ies cc |es qac sc .c:a,
e||:ac1e|c a ca.|:a: ; 1cs:cc1c:sc 1c sa ca:c:s:s.e.
SEPARACIN-PSEUDO INDIVIDUALIZACIN
Cec c| ase 1c |as 1:eas ; e::es :::es sc :c:cc1c |a 1:ic:ccc:ac:ec ;
c| 1:s:acc:a.:cc:e c.ec:eca| cec |es a1:cs, c:e, a:a1e,:ca.cc:c,
|a a1:cc:ec :eeca .a;e: ace ; 1ccc1ccc:a 1c |es |:,es a |es a-
1:cs, a| :aa| qac 1c,a: 1c ce.c:, 1c|:cqa::, :e|a:... Dc a|i qac C:::||e
|a||c 1c sca1e-:c1::1aa|::ac:ec ce.e aca ia|sa sccsac:ec 1c
sca:ac:ec 1c |es a1:cs. Dc |cc|e, aca 1c |as i:ascs .as i:ccacc:cs
1c a1e|csccc:cs cs aqac||a 1c se|e qa:c:e qac .:s a1:cs .c 1c,cc cc
a:, caac1e cc :ca|:1a1 cecsa.:cc1e, :e|ac1e e ce ce.:cc1e se|e
cecs:acc qac c| iece ca:a se|:c c||es. lsa cs aca 1c |as cecsccaccc:as
1c| sic:e.a, qac |a ia.:|:a sc ccieqac |ac:a c||es ; ce |ac:a c| :cs:e. l|
e|,c::e 1c| :c:aca:a ia.:|:a: sc:a a;a1a: cc c| :eccse 1c sca:ac:ec
1c| a1e|csccc:c 1c sa ia.:|:a. S:c qac c| c|:cea :cca qac |acc: ac
sic:e.a, a;a1ac1e a qac |a ia.:|:a ac1a a1a:a:sc a cs:a caca
:ca|:1a1 ce.:cc1:cc1e sa c:cc:.:cc:e s:c sai:::. lc cecsccaccc:a,
caac1e cs:c :eccse sc 1a, sc a.|ia c| iece a |e ia.:|:a:, sc c:.::c
c| 1cs:cc1:.:cc:e ;, cec c| c:cc:.:cc:e 1c| c|:cea, 1c,a 1c :ccc:
scc::1e c| sic:e.a.
Opinin
30 Justicia para Crecer
Internacional
lc sa .e.cc:e ;e .c .ac1c |as .ias. le|a|a 1:cc:e, cecsa.ia
1:eas, :ia cc |a ca||c. lace ce sa|ia qac |acc: cec .: :1a, 1:cc
l:cqa:c|, ac ,ecc :ci:ac:e: a:cc::ce. Lc ,ac: |c 1:e |a ee::ac:1a1
1c :c:c:a:sc a| Sistema de sostn para adolescentes tutelados. le
::.c:e qac :.ac:e a l:cqa:c| iac c| aicc:e qac :cc:|:e. c:a |e qac
.cces |a|ia :cc:1e cc .: :1a.
l| 0 1c |a e||ac:ec a1a|:a ccca:cc|a1a cc A:cc::ca :ae cc |a
c:cc: e a1e|cscccc:a a|aca cxc::ccc:a ::as |as :c,as 1c aca ca:cc| e
ce.e :c:c:ce cc ac |ea: a:a .cce:cs ic::.as 1c |a :e|ccc:a e c|
1csa.a:e ia.:|:a:. Asi qac1e 1c.es::a1e cc ac cs:a1:e :ca|::a1e a
ccs 1c |es aces ec|cc:a. lasa: e: |a cc::ccc:a:ia e e: ac |ea: 1c
.cce:cs 1a:ac:c |a ,acc:a1 ||ca cas: :cc::a||c.cc:c a .as cs:a1ias
cc :cs:1:e cc |a a1a|:c:.
Ce::a: cs:a ca1cca iac |a .c:a qac sc :ease c| s:s:c.a ,a1:c:a| 1c
la l|a:a l:eca:ac:ec Gccc:a|), :e:cc:a 1c lacces A::cs, cec ac
:ccea1e: :e:a.a 1c :cc|as:ec sec:a| s:c ::ac:ec 1c |:|c::a1, ||a-
.a1e Sistema de sostn para adolescentes tutelados. l| :e:a.a
::a|a,a cec a1e|csccc:cs ::acs:cse:cs e cc ::cse qac, ::as aces 1c
:c:c:cac:ec, |ac c:1:1e sas icca|es ia.:|:a:cs ; sec:a|cs. A| :c:csa:
:cc:|cc aca |cca a:a :::, ce.e :cccc::e a:a caac::a:sc, ; sc |cs
as:ca ac ace.acac:c qac ::a|a,a cec c| e c||a |as:a qac ac1a
:c:cce:e:a:sc |cca.cc:c a |a sec:c1a1.
l| cx::e |a s:1e ce:a||c. Dc |es 1,600 ,ecccs a:cc1:1es, se|e caa::e
|ac :c:cc:1:1e. l| :cs:e sc :c:csc::a cc |a sec:c1a1, cec::caa sas cs-
:a1:es, :c:csa a| .ac1e |a|e:a|, ie:.a aca ia.:|:a, :c:sa sas |a:es
ia.:|:a:cs ; c:ca caces. Ac:aa|.cc:c sc a::cc1cc 200 ,ecccs e:
ace. la .a;e:ia 1c c||es |ac ::1e 1a:ac:c ac :e.c1:e 1c eccc
aces cc :cs:::ac:eccs as:s:ccc:a|cs e cca|cs), |ac s:1e a1:cs e
.a1:cs a1e|csccc:cs, ic::.as 1c a|ases ;, a sa c:, |ac a|asa1e 1c
sas:acc:as s:cea1:c::as.

l| S:s:c.a 1c ses:cc ace c| scac1e |aa: 1c| cecca:se Experiencias
en innovacin social, c:c|e 200-2006, e:ac::a1e e: |a CllAl
; |a lac1ac:ec lc||e. A|e:a cs:a s:cc1e :c|:ca1e cc c| .ac:c::e
a:cc::ce 1c la Ces:a, ; cc lc:a cs:a1:ac sa a|:cac:ec cc c| .a:ce
1c| :e;cc:e :|e:e 1c }as::c:a }acc:| lcs:aa:a::a.
En Argentina, una
innovadora alternativa
aplica un modelo
de inclusin social
que evita privar de
libertad a los jvenes y,
mediante una tcnica
de acompaamiento,
logra su reinsercin
en la sociedad en una
abrumadora mayora de
casos.
31 Justicia Juvenil Restaurativa 31 Justicia Juvenil Restaurativa
Internacional
El programa es voluntario
lc:csac a| :e:a.a ,ecccs, cc::c 16 ; 21 aces, qac cs:ac cc a|::e
e cc :c|ac:ec cec ac ,ac: cca| e:qac |ac ce.c::1e |cc|es :|ic::es.
l||es ::cccc qac c|c::ces, c| :e:a.a cs e|ac:a::e. Nese::es
ca|aa.es, ce sc|ccc:eca.es. les ses:ccc.es .:cc::as 1cccc qac
qa:c:cc |acc: cc |a :1a. la sec:c1a1 ei:ccc a|:c:ca::as ; ::cccc qac
a:cc1c: a |asca:|as. lc cse a;a1a.es, cx|:ca Vc:ec:ca Caca|c, sa|-
scc:c:a::a 1c |a l:eca:ac:ec Gccc:a| 1c |a Sa:c.a Ce::c 1c }as::c:a
1c |a l:e:cc:a 1c lacces A::cs, ccca:a1a 1c| S:s:c.a 1c ses:cc.
lcscc:e 1c |es ,ecccs cec caasa cca|, sa :cc|as:ec cc c| S:s:c.a
ce 1ccc1c 1c| ::e 1c 1c|::e qac |a;ac ce.c::1e s:ce, ce.e cc c|
:cs:e 1c |es cases, 1c sas cec1:c:eccs sa|,c::as ; sa 1csce 1c :e1ac::
a|ac ::e 1c ca.|:e cc sa :1a.
Dcsacs 1c a::es aces 1c :c:c:cac:ec, |es |a:es ia.:|:a:cs sc |ac :e:e,
|es ,ecccs cs:ac se|:c :c:c:cc:1es c:e ce sa|cc ce.e .ec:sc e:
si .:s.es cc c| .ac1e cx:c::e:. lc |a :cs:::ac:eccs 1c |ccccccc:a a
|es c|:ces |cs se|ac:ecac a|aces :e||c.as, e: c,c.|e, |es ||cac
a| eca|:s:a s: ccccs::ac ac:ce,es. lc:e cacs::e :c.a cs ccscca:|cs
a a::c|a:sc|as se|es. l| ace.acac:c |es e::cc:a, a cec c||es s: cs
ccccsa::e, c:e c| ,ecc 1c|c |acc: c| ::a.::c. T:ccc qac a:cc1c: a
1csca|::: ; asa: |e qac |a sec:c1a1 ei:ccc, cx|:ca lc:ca:1e la:.ec1:,
s:ce|ee 1c| :e:a.a.
les ace.acac:cs ce.:cc:ac sa |a|e: caac1e c| ,ecc sa|c 1c |a
:cs:::ac:ec ; a|a:cac |as:a |es ascc:es .as ce::1:aces 1c |a caca
:1a. a;a1a:|es a |asca: ac a|e,a.:cc:e, a :csc::|::sc a:a cec::caa:
sas cs:a1:es, a :ccccec::a:sc cec |es ia.:|:a:cs. lc sa.a, |cs .acs::ac
|es csac:es qac |a sec:c1a1 |cs |::c1a. les as:s::.es a:a qac c.-
:cccc a cc:cc1c: ce.e cs c| .ac1e iac:a 1c| :cs:::a:e. Sa|cc 1c a||i
1csacs 1c |a|c: ::1e .ac|es cec:c:es ; |a :1ca cs qac ce :c::ac
csa cec:c:::1a1 cc sa :1a ; sc ac1ac |ac:ca: ce.e a1a|:es, 1:cc
A|c,ac1:a la:::ec, cee:1:ca1e:a 1c| a:ca 1c ace.aca.:cc:e ;
:a.|:cc ace.acac:c.
Aprender a usar lo que ofrece la sociedad
les cs::.a|ac a ce.|c:a: sa c1acac:ec, a 1cc:1:: |e qac qa:c:cc |acc:
cec sas :1as ; a :csecsa|:|::a:sc. le: .c:e1e|eia, |es cccacc::es
cec |es ace.acac:cs 1a:ac a|:c1c1e: 1c aca |e:a. A| ce.:cc:e
sc :caccc aca c: e: sc.aca e .as, s:c.:c cc csac:es a||:ces
ce.e a:qacs e caic:c:ias, 1ec1c ca1a |cs :ccac:1c ac :c::::e::e e
aca :c:c:c|ac:ec. Asi ac cecec:cc1esc, cs:a||cc:cc1e cecac:a,
ccc:cc1e :c::cccc:as. l| ace.acac:c sc ::acsie:.a cc ac :cic:cc:c
F
oto: D
an
iel S
ilva
32 Justicia para Crecer
a1a|:e. Ca1a ace.acac:c ::ccc |as:a 1 ,ecccs as:ca1es, cec |es
caa|cs .ac::ccc cec:ac:es :c1::1aa|cs, ce :aa|cs. le: cse .:s.e,
|es ace.acac:cs ce :e:cccc 1c :eics:eccs qac ::a1:c:eca|.cc-
:c a::cc1cc a |es ,ecccs :c:c:ca1es a|ea1es, as:s:cc:cs sec:a|cs,
s:ce|ees) ;a qac csc se|e |cc|e :.:1c c| acc:ca.:cc:e. Y cc cse c|
S:s:c.a 1c ses:cc :a.|:cc cs :ccea1e:.
l| |cca::e :.a ac Ceccc:e 1c lcsecsa|:|:1a1 cec c| S:s:c.a 1c
ses:cc. ls:c ceccc:e iac aca 1c |as :a:eccs e: |as caa|cs cs:c :e-
:a.a iac :c.:a1e cc c| cecca:se 1c Experiencias de innovacin
social. Ne|:a lc; 1c Ma:a|ac1a, ecc:a 1c| ,a:a1e 1c| cecca:se 1c
|a CllAl ; |a lac1ac:ec lc||e, asi |e cx:cse. ls:a||ccc: ac
cec::a:e cec c| a1e|csccc:c a:a e:e:a:|c aca |cca |e |acc a:cc:a:
c| a|e: 1c sas 1c:cc|es ; 1c sas e||:ac:eccs, |e qac |c c:.::c
cecs::a:: sa :e:e :e;cc:e 1c :1a, cec :csecsa|:|:1a1 :c1::1aa|
c :c:c:ac:ec.
le: sa a::c, c| ace.acac:c :cc:|c :c.acc:ac:ec, ::a|a,a cc 12 e 1
cases cc ie:.a a:a|c|a ; cacc:a cec c| ae;e 1c ac cqa:e :ccc:ce 1c
sc:s :eics:eca|cs. s:ce|ees, a|ea1es, ::a|a,a1e:cs sec:a|cs.
ls:c .e1c|e 1c a:ccc:ec sc cacc:a :cac:cc1e :cca:ses ::a1es, 1c
|a ceec:ac:ec :c:c:cac:eca| ; :cca:ses a||:ces. Sa ces:e cs s:c:-
ca::a.cc:c :cic::e: a| qac :c:cscc:a ac ,ecc :c:c:ce.
la:a .as :cie:.ac:ec, ce.ac:ca:sc cec Vc:ec:ca Caca|c, Sa|scc:c:a::a 1c |a
l:eca:ac:ec Gccc:a| 1c |a Sa:c.a Ce::c 1c }as::c:a 1c |a l:e:cc:a 1c lacces
A::cs, Tc|i.. +) 221) +2!216, +) 221) +2+0+6, +) 221) +92+9,
ce::ce c|cc::ec:ce. s:s:c.ases:cc.|a.e.a:, c:ecaca|c;a|ee.ce.
Amalia
Amalia viva en Salta cuando qued embarazada tras ser
violada en la calle a los 14 aos. Su madre alcohlica tena
conductas errticas y muchas veces no la dejaba entrar a la
casa. Se fue a Buenos Aires con su hijo, donde no tena a
nadie y al tiempo pidi ser internada en un hogar. Al obtener
la beca, comenz su acompaamiento. Termin la educacin
media y hoy le falta un ao para titularse de radiloga en la
Universidad de Buenos Aires. Tiene un buen nexo con su hijo
y est preocupada de establecer un circuito de conexiones
que le permita insertarse en su profesin. Para aumentar
sus ingresos hace artesanas, compra y vende ropa usada en
las ferias. Amalia volvi a Salta en un intento por retomar la
relacin con su familia, pero fue rechazada por la madre y
las hermanas le dejaron claro que cada una se salva sola.
Regres deprimida a Buenos Aires y necesit de mucho ms
acompaamiento. Pero hoy su hermana menor vive con ella,
la ayuda a cuidar al nio. Amalia cerr un ciclo.
Gonzalo
Una historia familiar dura: el padre abandona a su mujer y
cuatro hijos adolescentes, al poco tiempo la madre es inter-
nada en una institucin psiquitrica y los nios quedan solos.
Siguieron viviendo juntos; los vecinos les daban alimentos.
Carecan de agua, la casa se deterior, dejaron de ir al cole-
gio. La devastacin afectiva fue enorme. Gonzalo ni siquiera
tena documentacin, estaba fuera de toda legalidad. Por
intervencin de un juez se incorpor al Sistema de sostn
y comenz a salir adelante, pero sus tres hermanos tienen
graves problemas psiquitricos. Gonzalo termin la educa-
cin primaria el ao pasado, a los 20 aos. Aunque su vida
sigue siendo precaria, encontr los recursos mnimos para
subsistir y puede pensar en su futuro. Luch largamente por
su identificacin y dej el Sistema de sostn con un trabajo
que consigui en Ferrocarriles Argentinos.
dos historias de vida
El programa trabaja con adolescentes
transgresores o en riesgo que, tras aos
de internacin, han perdido sus vnculos
familiares y sociales. Al ingresar reciben
una beca para vivir, como incentivo para
capacitarse, y se les asigna un acompaante
que trabaja con l o ella hasta que puedan
reincorporarse plenamente a la sociedad.
Metas del Sistema
de sostn para adolescentes tutelados
Vivir en la sociedad
bajo su propia
responsabilidad.
Concluir o encaminar
su capacitacin.
Insertarse en el
mercado laboral.
Ejercer sus derechos
y obligaciones.
Internacional
F
o
t
o
:

A
n
d
r

s

L
u
q
u
e
33 Justicia Juvenil Restaurativa
Proyecto JJR
:a aca ca|a:esa .acaca 1c ccc:e,
1c se| cs|cc1:1e, caac1e ||ca-
.es a |a ce.:sa:ia 1c Sac:e;e
e: c| case 1c ac a1e|csccc:c 1c 1 aces,
qac |a|ia a:::c:a1e cc ac :e|e 1c ca||cs
1c |a: c|cc:::ca. la e|:cia ces ac::c:e qac
;a cececiac sa :ac|ca1a :1a, a1c.as |a|ia
ce.c::1e |a esa1ia 1c cci:cc:a:sc a ace 1c
sas cicc::es |acac1e|e cec cxc:c.cc:e.
M:cc::as :a,a|a.es cc .e:e:ax: a| 1e.:c:-
|:e ia.:|:a:, a :ccec: 1eca.cc:es ; :ca|::a:
:c|:.:ca:.cc:c ac 1:aces::ce s::aac:eca|,
|a .a1:c 1c| a1e|csccc:c .c ce.cc:a|a cec
ccias:s qac |a|iac a:c1:1e a| e|:cia a::e,ac-
1e|c e:qac:ia e:qac c:a |a ac:ca .acc:a
1c qac se|:a:a a sa |:,e, qa:cc sc cccec::a|a
.a; asas:a1e cc c| iec1e 1c| 1e.:c:|:e,
ca:1ac1e sa ca|c:a, ;a qac ac:c::e:.cc:c,
cc aca c|ca, |a|ia :cc:|:1e ac e|c cec
ac |a:c 1c |c:s|e|, e: |e caa| :a:c:ec qac
ec:a:|e a:a cx::ac:|c |a sac:c ceaa|a1a
qac sc |a|ia aca.a|a1e.
la .a1:c .c 1:cc qac ::ccc caa::e |:,es. 1es
.a,c:cs qac ce :cc cec c||a, sa |:,e a1e|cs-
Experiencias y
Testimonios del
Proyecto JJR
Un diagnstico
para llorar
Reflexiones a partir de la experiencia de trabajo cotidiano en el
Proyecto de JJR desarrollado por Tierra de hombres y Encuentros
Casa de la Juventud en El Agustino.
Mara Luisa Mendvil Zapata
Trabajadora Social del Proyecto Justicia Juvenil Restaurativa
F
o
t
o
:

D
a
n
i
e
l

S
i
l
v
a
34 Justicia para Crecer
F
o
t
o
:

D
a
n
i
e
l

S
i
l
v
a
Proyecto JJR
ccc:c ; aca c:ca 1c cacc aces, :e1ac:e 1c
e::e ce.:e.:se. Mac:cs:a qac c| a1:c
1c| a1e|csccc:c ; sas |:,as .a;e:cs ia||cc:e
caa::e aces a::as, :cc:c qac |e ac:ce qac
qa:c:c cs qac |c qa::cc c| :c:e a sa |:,e, qac
;a |a cs:a1e cc c| Ccc::e }acc:| Cc::a1e 1c
Ma:aca l:.a), ; qac a:a qac sc ca:c |a;
qac :c:c:ca:|e cc ac ccc::e 1c :c|a|:|::ac:ec.
l:1ccc:a cecie:.:s.e ; :cs:cac:ec i:cc:c
a |e qac cs:a ::cc1e.
A| ||ca: a |a ::cc1a cecs::a:1a cec .a:c-
::a|cs :cca::es ; a::acsa: c| a.|:a| 1c |a
ac::a, c:c:|i ac iac::c |c1e: a e::ca ; |cccs
qac .c |::e :c::ecc1c:, .: ::.c:a :cacc:ec
iac sa|:: 1c |a casa ; csc:a:|a aiac:a, scc:i ac
.a|cs:a: cc c| cs:e.ae qac .c :.c1ia :cs-
::a: cec ce:.a|:1a1. S:c c.|a:e, ce.e c||a
:cs:s:ia cc ccscca:.c c| |aa: 1ec1c |a|iac
eca:::1e |es |cc|es, a::acsc ac a.|:cc:c
qac |acc |as cccs 1c sa|a ; cec:ca asi ce.e
ac asa1::e cec ac 1csasca1e :se 1c ::c::a
1csc:c|a1a, ce.ac:a ; |a.c1a. Ha|ia
:cs:es 1c ac| |::cc:ce cc c| :se, ::as:es,
aca .csa ca|:c::a 1c ases ; |a:es sac:es,
:e1ca1es 1c .escas, ; ac |acce 1c .a1c:a
1cs:a::a|a1e.
lc c| s:a:cc:c a.|:cc:c |cac:e ac ::ae
sac:e ; c.e|a1e qac sc:ia 1c ce:::ca,
.es::ac1e.c c| |aa: 1ec1c 1e:.ia cec sas
1es |:,es. Lc caa::e esca:e, s:c cc::|ac:ec,
ac ca.a:e:c s:c ce|c|eccs ; |as:ac:c :ea
a.ec:eca1a, ac :ec:e :c,e ; iac::c e|e: a
sac:c1a1. A| acc:ca:.c a| a.|:cc:c qac s::c
1c |ace, : aces |a|1cs 1c |as::ce :::a1es cc
c| sac|e. Scac .c 1:,e |a .a,c:, a||i |aciac
sas ccccs:1a1cs, ;a qac ca:cccc 1c 1csaac,
; csc:a|ac |a cec|c a:a :::a: c| cec:cc:1e
a |a ca||c.
l| .e.cc:e sc :e:ca|a c:i::ce a:a .i, ;a ce
c:a se|e c| acie cc c| cs:e.ae s:ce qac |e
scc:ia :cac|:e, cec acs:c1a1 :c:c:c c| ca.:ce
1c :c:e:ce a |a ca||c. la .a1:c sc a1c|ac:a
a:a 1a:|c :cs::acc:eccs a sa cqacca |:,a,
:ccec aca :c,a e||a, :cc:1a e: c| |e||ic,
cec :cs:es 1c acca, ; 1:cc. ces |e:a:ec c|
1csa;ace, ;a ce |a; ca1a. M::ac1e a sa |:,a
cec :::s:c:a, a|:c |a ac::a 1c| |e:ce 1c aca
:c,a cec:ca a as qac |cs s::c 1c :ces:c:e,
saca ac |a:e cec aas c|acca1as ; e::a
e||a cec a::e: :ca:a1e ; 1:cc. ce :.e::a,
|:,a, :e.a :a 1csa;ace. la c:ca as:cc:c cec
|a .::a1a c:1:1a, |ace |c :c1:ca. qac1a:c
aqai, ;a :c:cse. Scc:i .ac|a, c:e .ac|a
:::s:c:a.
Dc :c:e:ce a |a ce.:sa:ia, a.|as .ac:a-
:.es ac |a:e s:|ccc:e. Ye ce :ccia acas
c: iac::as a:a sca:: cecc:sac1e, c||a
aa:cc:a|a ::acqa:|:1a1, cecie:.:1a1 e :c-
s:cac:ec. S:c c.|a:e, :a| c: :c:c:ca.cc:c,
|as 1es ||e:a|a.es.
APRENDIZAJE
ls:a cxc::ccc:a .c :cce:1e |es :ac1cs
a|:s.es 1c cacs::a sec:c1a1, |as |:cc|as
|acc:ac:cs qac .a::cac ; 1:s.:ca;cc |a
caac:1a1 1c |a ia.:|:a, aca|ac1e sa :e| ;
1cs::ce, qac 1c cc|a|a |as:ca 1c |a sec:c1a1
asa a cecc::::sc cc cac:c:a 1c :c1::1aes
caaccs 1c |acc: caa|qa:c: cesa e: sa|s:s:::,
:e:cac1esc cc |e.|as 1c ::c.e qac cx|e-
:a:ac cc caa|qa:c: .e.cc:e. S:c c.|a:e,
:a.|:cc a:cc1i qac |a; qac se|:cecc:sc
a| :.ac:e ; |asca: cc c| :c:c::e: 1c ca1a
ace |es :cca:ses ; e:ccc:a|cs qac, 1c |c-
c|e, ::cccc. A ::acs 1c| ace.aca.:cc:e,
cscac|ac1e|es, :eca:ac1e|cs csac:es
a:a 1:a|ea: ; :ccx:eca:, :csc::ac1e|es cc
ac see::c 1c :c1cs sec:a|cs qac |cs c:.::a
|acc: .as 1:ca sa :1a.
35 Justicia Juvenil Restaurativa
Opinin
Un libro imprescindible
acc ::cs aces, c| c1aca1e: Cecs:ac::ce Ca:a||e a||:ce
ac |:|:e qac cs |cc:a:a e||:a1a a:a :e1e aqac| qac
a|:c:cc c1ae:ca.cc:c cec c:ces ; a1e|csccc:cs. Dia-
rio Educar. Tribulaciones de un maestro desarmado.
la |cc:a:a 1c cs:c |:|:e |cc|e 1c :ccx:eccs ce::1:acas, ::cas 1c .a::-
ccs, se|:c |a cxc::ccc:a c1aca::a, cc:as:as.a ; caa::a. Ne cs ac |:|:e
1c ie:.a|as ; :ccc:as, s:ce ac |ac:ca.:cc:e 1csca:ca1e c :c:c|:cc:c
1c |es :cca.c:a||cs :e||c.as, a:a1e,as ; 1a1as qac aa:cccc cc c|
c,c:c:c:e cecsccacc:c ; aas:eca1e 1c| ec:e 1c .acs::e.
C:cc.es qac |a |cc:a:a 1c cs:c |:|:e, ccsa1e cc iacc:ec 1c |a cscac|a,
sc:a 1c :ac a::|:1a1 :a.|:cc a:a qa:cccs c,c:ccc |a :a:ca c1aca::a
cec a1e|csccc:cs cc :e||c.as cec |a |c;, a.|::e cc c| caa| |acc
:ac:a ia|:a ac c,c:c:c:e 1c :ccx:ec c1ae:ca ce.e c| qac ei:ccc
Ca:a||e. Ne :cs:s::.es |a :cc:ac:ec 1c a||:ca: a|aces i:a.cc:es
1c Diario Educar. A| |cc:|es ce.:cc1c:a e: qac cs :c1:sccsa||c
|cc: c| |:|:e cc:c:e.
Diario Educar
F
o
t
o
:

D
a
n
i
e
l

S
i
l
v
a
36 Justicia para Crecer
Opinin
Hoy se ha publicado en los diarios un informe sobre la G.U.E.
Melitn Carbajal, que maltrata a los alumnos. Interrogado un
maestro sobre las razones por la que los golpeaba respondi:
Para que aprendan. Ignoro si se refera a las lecciones o a que
aprendieran que l es el ms fuerte.
El pesimismo, dice el escritor rumano mile Cioran, no tiene
doctrina. No podemos educar sin tener fe en el futuro, sin creer
que ese nio puede ser mejor y vivir tambin maana en un
mundo mejor. La apertura a la esperanza es segn un pensador
la enfermedad orgnica del profesor.
Enseo en cuarto de secundaria la composicin de las protenas
y su relacin con el cdigo gentico. Es un tema difcil y requiere
mucha atencin y discriminacin de los conceptos. A la salida V
me pregunta: Saber eso para qu me sirve, qu gano?
Le cuento una ancdota de Euclides, a quien un estudiante de
geometra le pregunt qu ganara con aprender esa ciencia.
Euclides llam a su esclavo y le orden que diera unas monedas
al aprendiz, pues parece que este debe siempre ganar algo con
lo que aprende.
Una respuesta culta que lo deja mudo y que a m me salva de
un verdadero conicto.
Entraba en Larcomar con unos chicos del Alianza Lima, negros,
cholos, mestizos, cuando veo que el vigilante los detiene y los ex-
pulsa del dichoso lugar. Tuve que intervenir y los dejaron entrar
porque estaban conmigo. Ms tarde, en una tienda de discos,
me separo de ellos para buscar unos CDs y veo a lo lejos cmo se
les acerca el vendedor para indicarles que se retiren. La pobreza
no es el nico dolor que deben enfrentar, quiz ni siquiera sea el
fundamental. Es ese desprecio diario del que no tenemos noticia,
que no aparece en ningn documento, que se quiere obviar an
en los medios ms progresistas.
Despus, sobre el verde csped, les pedimos triunfos, goles, coraje.
Acaso su venganza sea la derrota, la frustracin del espectador,
y obtengan en ese fracaso una ganancia, una revancha contra
la marginacin que padecen.
No cabe duda que la educacin debe reprimir, sancionar, prohibir.
El nio rob, peg, molest, escribi groseras, agredi, contest de
mala manera. No importa lo que haya hecho, aunque se trate de
los actos ms graves, uno siempre debe esforzarse, al reprimir a un
semejante, en negar la accin y no al nio. Debemos pensar que
hemos hecho lo mismo o que podramos haberlo hecho, deseado
o imaginado. Incluso, todava ahora, lucho contra tendencias
similares a las de este nio, contra mi egosmo, mi prepotencia,
mis celos y mis odios. Esta empata al sancionar es la clave de
una represin menos culposa y engendradora de neurosis.
Es difcil entender qu quiere hacer la sociedad peruana con sus
jvenes, o, para ser ms preciso, qu quiere la sociedad que hagan
los jvenes. Ya ha demostrado Hegel que todas las generaciones
piensan que los jvenes de hoy son peores que los de ayer. Es solo
una comparacin narcisista en la que no vale la pena detenerse.
Los jvenes de hoy son los mismos de ayer pero enfrentando,
sufriendo y gozando nuevas circunstancias.
37 Justicia Juvenil Restaurativa
El mal est en nosotros. Ofrecemos un mundo adulto abominable,
un lugar al que los jvenes no quieren llegar como nosotros no
queremos arribar a esa regin de la tristeza y la melancola en la
que sollozan los ancianos. Hay que instalar en los nios el deseo
de crecer, y, sobre todo, mostrar el lugar que uno vive como un
espacio superior, deseable, como fuente de mejores y ms libres
relaciones. Si el nio no quiere crecer; no come, no estudia y da
problemas que obligan a tratarlo como bebe. El adolescente se
entrega al alcohol, a las drogas, a la depresin, a la estupidez
y hasta al embarazo como formas de recuperar la infancia, de
atarse a ella. Porque el embarazo precoz puede mantenernos
cerca de la abuela que se convierte en madre; la dependencia se
acenta y la joven mam parece hermana de su hijo. En esto
consiste la educacin: una invitacin al crecimiento, un mensaje
que habla de mejores tiempos, que ellos, hijos y alumnos, intentan,
como el conquistador llegando a nuevas tierras, vislumbrar tras
nuestras palabras y los actos.
Inesperadamente me ha llamado desde Canad J, una muchacha
de treinta aos que fue mi alumna desde los tres aos. La not
nerviosa, no hablbamos haca muchsimos aos. Te llamo para
agradecerte, me dijo. Y antes de que yo pudiera intervenir, agre-
g: Agradecerte por no haberme tratado como a una ladrona.
Yo record el incidente. Algo se perdi y fue encontrado en su
cartuchera. Yo habl con ella, le dije que si haba sido ella era
comprensible pues todos tenamos la tentacin de tomar lo ajeno,
pero que robar no era conveniente para la unidad del grupo y que
haca dao al propietario del objeto. Fue un dilogo afectuoso, ella
tena seis o siete aos. Sabes qu?, me pregunt, yo lo haba
robado y ya lo haba hecho otras veces antes, pero no sentirme
tratada como ladrona me ayud mucho en mi vida. No s por
qu siempre recuerdo tus palabras. Gracias.
No dur mucho la conversacin, pero ngeles buenos aparecie-
ron a mi lado y por ese da el sentimiento de fracaso, de ser un
impostor, se desvaneci reconcilindome con el ocio de maestro.
Record que yo tambin rob de nio en el colegio y recib un
castigo duro. La empata me hizo obrar bien. Como escribe el
psicoanalista, pediatra y psiquiatra para nios, Donald Wood
Winnicott, el robo, la mentira y las conductas barulleras son
sntomas que tienen la capacidad de causar fastidio. A m
no me lo produjo. Mi reejo fue de hermano en el dolor y esa
comprensin alivi su pena.
Necesitan los nios un programa que los entrene en el dolor?
No creo, la vida es siempre generosa en sus golpes y no hace falta
agregarle nuestra estupidez.
La palabra moral tiene dos sentidos que yo creo que se vinculan
esencialmente. Cuando digo inmoral aludo al incumplimiento de
normas. Pero cuando digo desmoralizado o cuando sealo que a
alguien le falta moral, cul es el uso que le doy a la palabra? En ese
sentido, la moral es la fuerza interior que nos anima y nos impulsa
a resistir los embates y la dureza del mundo. Nadie puede mantener
principios ticos cuando lo alcanza la desmoralizacin (hoy esto es
ms importante, con problemas como la anorexia, las drogas, la
apata, la locura), pues entonces todo da lo mismo. La fuerza que
nos mantiene con bro frente a la vida, el sustento que impide que la
ola de la desgracia nos arrastre y aniquile es la memoria buena, el
afecto que recibimos, la mirada antigua que nos acompaa, las voces
que nos hablaron bien, que llegaron clidamente a nuestra alma. Ya
lo dijo Goethe: No nos sentimos fuertes porque nos sabemos fuertes
sino porque nos sabemos queridos. A lo que yo aspiro a convertirme
como educador es, simplemente, ser un buen recuerdo.
Opinin
F
o
t
o
:

D
a
n
i
e
l

S
i
l
v
a
38 Justicia para Crecer
l| a1:c }esc lc1:e sec::e 1c cace. Sa|ia c:icc:a.cc:c qac
lacca:1a cs:a|a .:c::cc1e. Hacia .ac|e qac csc:a|a aca
ee::ac:1a1 1c cc:a||a: a.:s:a1 ce. |es c:ces a|ac1eca1es 1c
|a c:a1a1. lccsa|a qac csa c:a |a .:s:ec qac |c cs:a|a :csc:a1a. Ya
|a|ia :s::a1e a|acas cccs c| :cie:.a:e::e 1c .cce:cs, c:e a||i |c
eciac :e1a c|asc 1c 1:ca|:a1cs e:qac ce ce.a::ia |as :1cas 1c|
1::cc:e: 1c qac cs ccccsa::e e|ca: a ac c:ce a:a cc.cc1a:|e 1c ac
c::e:. l| :e:e 1::cc:e: :ccia :1cas .a; a:::ca|a:cs se|:c c| c::e:.
Hacia .ac|e qac c| a1:c }esc lc1:e eia |a||a: 1c |es Ca::accs
1c |a A:cca ; seca|a cc::a: cc cec:ac:e cec c||es, e1c: ::ac: :e1es
aqac||es ce:a:eccs a D:es. Tccia a.a :ac e|ac:a1 1c ::a|a,a: ce.
aqac||es c:ces, 1c a;a1a:|es a sc: |acces. le: cse ::a:e |e .c,e:
qac a1e a lacca:1a. ,Qa:cc sa|c s: e: .c1:e 1c c| ||ca:ia a |es
Ca::ac:cs 1c |a A:cca Y asi iac.

l| a1:c }esc lc1:e ce c:a cecs:1c:a1e .a; :c:c|:cc:c cc::c c| c|c:e.
l:a cc :ca|:1a1 ace 1c |es .as |a.:|1cs cc::c aqac||a |c:ec 1c ca:as
1c la|:a. lc:e ||ce a e:1cca:sc ; iac as:ca1e a aca :|cs:a 1c |a ca-
::a|, a |a csc:a 1c aca a::eqa:a. lc:e sa :ac 1csce c:a ca:cqa::a:
a |es c:ces a|ac1eca1es 1c |a c:a1a1, a |es c:ces qac, s:c a1:c c:
.a1:c, ::ac 1c| :e|e, c. .c1:e 1c :e1es |es ic:es.
l| a1:c }esc lc1:e qac::a ||ca: aqac||es ce:a:eccs a D:es. Asi ce-
.cc:e a i:ccacc:a: c| :cie:.a:e::e 1c .cce:cs, 1ec1c a| ::cc::e c|
1::cc:e: |e :cc:|ia ce. .ac|a ce::csia. lc:e caac1e c| sc 1cc|a:e cc
cec::a 1c |es cas::es ce:e:a|cs, e cc cec::a 1c qa::a:|cs |a ce.:1a a
|es c:ces ce.e cas::e, cc:ecccs |as cesas ca.|:a:ec. Lc 1ia :ae qac
csc::|:: aca ca::a se|:c cs:c asac:e a |a :c1acc:ec 1c ac c::e1:ce.
lc:ecccs sa cc::a1a iac :e|:|:1a a| :cie:.a:e::e c :cc|ase sc c|ce
aca qac,a cec::a c| a| a::e|:sa1e.
le: cse ce |c 1:c:ec aca a::eqa:a. lc:e sa .a;e: 1csce c:a cececc: a
|es Ca::accs 1c |a A:cca. l| :e||c.a 1c |es .cce:cs a|ac1eca1es
; 1c|:ccacc:cs, qac ce :ceca-
a|a cas: a ca1:c cc |a c:a1a1,
c:a |a .a;e: :cecaac:ec 1c|
a1:c }esc lc1:e. l| qac::a
acc:ca:sc a aqac||es c|:ces ce
:ac:e a:a a::ac:|es a D:es,
ce.e a:a c: s: |a|ia a|aca
ie:.a 1c .c,e:a: sa s::aac:ec.
leca :caccc:a :ccia c| a1:c
}esc lc1:e. lc :ca|:1a1 ce :ccia |a .cce:
:caccc:a, c: :a.ece sa|ia ce.e ac:aa: a:a aca:sc |a cecac:a 1c
aqac||es cqacces |a1:eccs. Se|e sa|ia qac |a :1a 1c c||es ca:ccia 1c
:e1a ce.e1:1a1, 1c :e1e ca::ce, c:a aca :1a 1c |a.|:c ; a|ac1ece.
Y s: c| a1:c }esc lc1:e ce :ccia ca.a, ce.:1a ; :ea qac ||ca:|cs,
:ccia a| .cces a|a|:as 1c ca::ce ;, s:c 1a1a, .ac|e a.e: cc sa
ce:a:ec. lc aca cesa sc cqa:ece , c| a1:c }esc lc1:e. cc ei:ccc:|cs,
a ca.|:e 1c a|ac1eca: |a :1a 1c |:|c::a1 qac e:a|ac, sac|:es cc |as
ca||cs, |a es:|:|:1a1 1c aca :1a .as ce.e1a. l| a1:c }esc lc1:e
sa|ia qac ce e1:a a::ac: ce. c| :cie:.a:e::e a aqac||es c|:ces. l|
cececia 1c.as:a1e |:cc |as :c|as 1c| :cie:.a:e::e, |as csc:::as ; |as
qac sc ca.|iac. Y sa|ia qac cc c| ce |a|ia es:|:|:1a1 1c |acc: a
ac c|:ce |acce ; ::a|a,a1e:.
lc:e c| a1:c }esc lc1:e ceca|a cc sas a.:as, |as |ca:as :c,as
; :c|::esas. l||as e1iac ccca:a:sc 1c a::es 1c |es Ca::accs 1c
|a A:cca, 1c c1aca:|es ; a|:.cc:a:|es. lc:e cse sc:ia c| a|ac1ece
1c :e1e |e qac :ccia 1c :ac1c |a :1a 1c acc:a:a ; |:|c::a1 cc |as
ca||cs 1c |a .as .:s:c::esa ; |c||a 1c |as c:a1a1cs 1c| .ac1e, c. |as
ca||cs 1c la|:a Dc Te1es les Sac:es. Y 1csacs qac, e: .c1:e 1c
lacca:1a, c| a1:c }esc lc1:e |::e a.:s:a1 cec |es Ca::accs 1c
|a A:cca, :e qac s: |cs |:c:csc csa :eacs:a c:1c::a |a cecac:a
qac ;a 1ces::a|ac cc c| ; qac sc ::iac 1c| ::a:c|c ; c| cacca .as
|es c:ia.
literatura
Capitanes de la Arena
Jorge Amado
}e:c A.a1e 1912-2001) cs ace 1c |es .as :ac1cs csc:::e:cs |:as:|cces 1c :e1es |es ::c.es, cecec:1e .ac1:a|.cc:c. lc19!6, A.a1e
csc::|:e aca cec|a :cs::a1a cc |es c:ces 1c |a ca||c 1c la|:a, sa c:a1a1 ca:a|, qac :::a|e Capitanes de la Arena, e: c| ce.|:c 1c |a .as
cecec:1a |ac1a ie:.a1a e: cses c:ces, qac sc :cia:a|ac :cca::a.cc:c cc::c |as a:ccas 1c |as |a;as qac :e1ca|ac |a c:a1a1. Dc a||i cx-
::ac.es c| i:a.cc:e qac s:ac.
39 Justicia Juvenil Restaurativa
Cultural
}ecccs s:c ia:a:e qac :a.ece ::cccc ca1a cc c| :cscc:c. Na:a|c cs |:|c:a1e 1c |a ::s:ec. sc :ccccacc::a cec sas
a.:es, c:e c:cace ac1c cccec::a: ::a|a,e. C|aa1:e, 1c la|c:.e, sa|c cc |:|c::a1 1c ac ccc::e 1c 1c:ccc:ec
,acc:| ; cececc a V::a, aca c|:ca qac sc |a :1e 1c sa casa a:a cscaa:sc cec c|. ,A1ec1c ac1cc :: Lc a1:c ,ecc,
ca;e acs:e 1c a:a:as cc c| .c:ca1e cs c|aasa:a1e e:qac ca:ccc 1c c:.:se, ||ca a sas 1es |:,es a |a |a;a ; |cs
:::a. Ma::e, ac |e.escxaa| qac sc :es:::a;c, :cc:|c |a :s::a 1c sa .a1:c, c| |c ei:ccc :c, cc:ecccs sc 1a cec qac |c |ac ce::a1e c| aaa.
les ::a|a,a1e:cs sec:a|cs ac e: a|i, |es ec:a|cs qac sac::sac |a |:|c::a1 cec1:c:eca| c|cac :cie:.cs. ,Qac csc:ac:a |a; a||i ,Qac
ec:eccs, qac ce scac c| c::.cc
Ttulo original: laa::: iae::. Director: Ma:ce l:s:. Actores: l:acccsce lcc:ce, A|cssac1:e 1: Sac:e, Maa::c:e l:e||e, A|i:c1e l: lass:, le|c::e
Ma::ace. Gnero: D:a.a. Duracin: 110 .:ca:es. Produccin: l:a|:a. Ace. 1990.
la ::.c:a |a:|a::ca Vac:a Masias :c:c:e |acc a|aces aces ac :e;cc:e a::is::ce ; sec:a| cec .ac|ac|es ; .ac|ac|as 1c :ecas .a::ca|cs,
cc::c |es caa|cs 1cs:aca|ac .ac|es qac, e: sa cacc:a ; ::cse, |a|iac 1csa::e||a1e ac :ac :a|cc:e ce.e ac:e|a:as ; .a|a|a::s:as. l|
:e;cc:e 1c Vac:a 1:e sas:cc:e :ccc:ce a cs:c :a|cc:e, ; |e cc:a.|e |ac:a
ac e|,c::e a::is::ce, cec :ac |cce cx::e, qac |e; cs aca a|:c:ca::a cec
qac cses c|:ces sc ac1cc aca: |a :1a, ce.e :cs::ac:e:cs 1c ac:e|ac:a
; 1ac:a. Mezcla cs ac :ac cscc:aca|e 1c 1ac:a ; ac:e|ac:a, cc c| caa|
|es c|:ces :ce|ac:a1es cc cs:c :e;cc:e 1c.acs::ac |e .ac|e qac |ac
a:cc1:1e, ::acs.:::cc1eces ac .ccsa,c qac cs :e1e ac a|ca:e cec::a |a
1:sc::.:cac:ec ; c| :ac:s.e, ; aca aacs:a e: |a :c:c:ac:ec, |a se|:1a::1a1,
cs 1cc::. |a mezcla 1c :e1es |es ce|e:cs ; :e1as |as sac:cs.
Temporada: 1 1c ,a|:e a| 2 1c aes:e. Lugar: Tca::e 1c| Ccc::e Ca|:a:a| lc:aace
}aeccs, acc:1a G:ce::e lsce|c1e 80!. Hora: 8 ...
l| Ce|c:e 1c| Cac:e cs ac csac:e ca|:a:a| ; c1aca::e c:ca1e cc 199 e: |es |a:|a::ccs, ce:ce:aies ; c1aees A|a:e lcs::ce
Ce|e.|:a) ; Ma::c l:accc Dc|:ca:c l:acc:a), cc c| qac sc ei:ccc aca ee::ac:1a1 1c cecs::acc:ec 1c aca caca c::ca 1c| cac:e
|a.ace, :c1:se|a||c.cc:c |:a1a a aca |asqac1a cs:c::ca ; a::is::ca, asec:a1a a sa c:
cec c| acec:ccc: cec:c.e:acce 1c |a ca|:a:a ; 1c |a :1a sec:a|, e|i::ca ; ccece.:ca.
ls:a cc::1a1 |a 1csa::e||a1e 1cs1c cc:ecccs aca :.e::ac:is:.a |a|e: cec c:ces ;
,ecccs 1c scc:e:cs sec:a|cs .a::ca1es 1c |a |:s:e::ca c:a1a1 1c Ca::acca 1c lc1:as,
:csca:ac1e|es a ::acs 1c| a::c ; ||cac1e|es a |a cxcc|ccc:a.
Tc.e:a1a. , 8 ; 9 1c aes:e, cc c| lcs::a| lc:c:cac:eca| Dac:a V:a. laa:. Aa1::e::e 1c| lcs::-
:a:e Ca|:a:a| lc:aace Ne::ca.c::cace, cc M::ae:cs csqa:ca 1c acc:1a Aca.es cec acc:1a
A:cqa:a). He:a. .!0 ...
cine
danza
Muchachos afuera (Ragazzi fuori)
El Colegio del Cuerpo
Mezcla
E
s
t
a

p
u
b
l
i
c
a
c
i

n

e
s

e
d
i
t
a
d
a

e
n

e
l

P
e
r

También podría gustarte