Está en la página 1de 11

UNIVERSIDAD NACIONAL DEL CALLAO

FACULTAD DE CIENCIAS NATURALES Y MATEMÁTICA


ESCUELA PROFESIONAL DE MATEMÁTICA

curso : Geometría vectorial e Introducción al Álgebra Semestre: 2023- A

Semana 10: Números Complejos (Parte 2)

FORMA POLAR O TRIGONOMÉTRICA DE UN COMPLEJO

Sea z = a + bi y r = z = a ² + b²

Al representar gráficamente z  , se obtiene un ángulo  de lado inicial el eje X + (semieje

positivo x) y lado final el radio vector oz

Observe que: sen  = , cos  = ,  = arg( z ) = argumento de z,   0, 2 


b a
r r
Como z = a + bi = r cos  + ir sen  = r (cos  + isen) forma polar o trigonométrica de z.

Observación.- Claramente vemos que : r y  definen unívocamente a z mientras que z

caracteriza unívocamente a r = z , pero no a  = arg(z)

Definición.- El argumento principal de z  0, es el número real  que satisface:

i) a = r cos   b =r sen 

ii) 0    2

1
Notación: z = z ( cos + isen ) = z cis

Observación:
1. Todo ángulo  de la forma arg(z) + 2k, k  , simplemente se llama argumento
de z
2. Cuando k =0, se tiene que :  = arg (z) (argumento principal)
3. El complejo nulo carece de argumento.
4. Si z  0 , entonces arg_(z) = 0° o arg(z) = 

Proposición.- Sean los complejos:

z = z ( cos + isen ) = z cis y z ' = z ' ( cos '+ isen ') = z ' cis '

Entonces: z = z '  z = z ' y  ' =  + 2k

Veamos:

• Como z = z ' ⎯⎯
→ z = z'

•  = arg(z) + 2l,  = arg(z) + 2m


  -  = (arg(z)+2l) – (arg(z)+2m) =2k

 z = z '  z = z ' y  ' =  + 2k .

Ejemplo

1. Si z = 1  arg( z) = 0 ⎯⎯
→ z = cos0 + isen0

2. Si z = i  arg( z) =  / 2 ⎯⎯
→ z = cos  / 2 + isen / 2

3. Si z = −1  arg( z) =  ⎯⎯
→ z = cos  + isen

3 3 3
4. Si z = −i  arg( z ) = ⎯⎯
→ z = cos + isen
2 2 2
   
5. Si z = (1 + i )  arg( z ) = ⎯⎯
→ z =  cos + isen  2
4  4 4

  3 1
6. Si z = 3 + i  arg( z ) = → z = z ( cos  + isen ) = 2 
⎯⎯ + i 
6  2 2

Recordar
i) cos( +  ) = cos .cos  − sen.sen

ii) sen( +  ) = sen.cos  + cos .sen

iii) cos( −  ) = cos .cos  + sen.sen

iv) sen( −  ) = sen.cos  − cos .sen

2
Teorema.-

z = z ( cos + isen ) = z cis y z ' = z ' ( cos '+ isen ') = z ' cis ' entonces:
,

1. zw = zw ( cos ( +  ') + isen ( +  ') )

= ( cos ( −  ') + isen( −  ') )


z z
2.
w w

Demostración

1) zw = z ( cos + isen ) . w ( cos '+ isen ')

= z w  cos  + cos  '− sen sen '+ i (cos  sen '+ sen cos  ') 
= zw cos ( +  ') + isen( +  ') 

z z ( cos  + isen ) z  ( cos  + isen )( cos  '− isen ') 


2) = =  
w w ( cos  '+ isen ') w  cos ² '+ sen² ' 

z
= cos  .cos  '+ sen sen '+ (− cos  sen '+ sen cos  ')i 
w
z
= cos ( −  ' ) + sen( −  ')i 
w

Observación

= ( cos ( ) − isen( ) )
1 1
z z

En efecto: De (2) para z = 1 y w = z se tiene:

= ( cos ( 0 −  ) + isen(0 −  ) ) = ( cos ( − ) + isen(− ) ) = z ( cos ( ) − isen( ) )


1 1 1 −1

z z z

Teorema de Moivre

Sea z = z ( cos + isen ) = z cis ,  = arg( z) , entonces

zn = z  cos n + isenn  ,  n 
n

Prueba
i) Caso n natural ( Por inducción)

Para n=2: z 2 = zz = z ( cos + isen ) . z ( cos + isen )

= z z  cos  + cos  − sen sen + i (cos  sen + sen cos )


= z cos ( +  ) + isen( +  )  = z cos ( 2 ) + isen(2 ) 
2 2

3
 z 2 = z cos ( 2 ) + isen(2 ) 
2

z h = z cos ( h ) + isen(h )  , h  1 (H.I.)


2
Supuesto se cumple para n=h:

Veamos para n=h+1:

z h+1 = z cos ( h + 1) + isen(h + 1)  , (por demostrar)


2

Ahora

z h+1 = z h z = z cos ( h ) + isen(h )  . z cos  + isen 


h

= z z cos ( h ) cos  + cos ( h ) isen + isen(h )isen + isen(h ) cos  .


h

= z
h +1
( cos ( h ) cos  + i 2 sen( h ) sen ) + i ( cos ( h ) sen + sen(h ) cos ) 
 

( cos ( h ) cos − sen(h )sen ) + i ( cos ( h ) sen + sen(h ) cos )
h +1
=z

cos ( h + 1) + isen(h + 1) 


h +1
=z

 zn = z cos n + isenn  , n 
n

ii) Para n negativo.


Si n  0 → −n  0 de lo hecho en el caso anterior tenemos:

 ) =  z  = z 
−1 −1 − n −1
z n = z( cos ( −n ) + isen ( −n )  cos ( −n ) − isen ( −n ) 
−n −n

cos ( n ) + isen ( n ) 
−n
= z

iii) Para n=0

1 = z0 = z
0
( cos ( 0. ) + isen ( 0. ) ) = 1cos 0 + isen0 = 1.
zn = z  cos n + isenn  , n 
n
"Formula de Moivre"

Consecuencias

1
1. arg ( z −1 ) = arg   = arg(1) − arg( z ) = − arg( z )
z

 z .z 
2. arg( z ) = arg   = arg ( z .z ) − arg( z ) = arg z − arg ( z ) = − arg( z ) + 2k
2

 z 

3. arg(zw) = arg(z) + arg(w) + 2k

4. arg(z/w) = arg(z) – arg(w) + 2k

5. arg( z n ) = n arg ( z ) ,  n 

4
Ejemplo

(1 − i )
6

Sea u = , calcular y arg (u)


2 + 2i
arg (u) = arg (1 – i)6 – arg (2 + 2i)
7  7  21
• arg (1 − i ) = ⎯⎯
→ arg(1 − i )6 = 6  = 
4  4  2

• arg(2+2i)= / 4

21  41
Luego: arg(u ) = − = 
2 4 4

( 2)
6
1− i
6
23 4 4 2
*) u = = = = = =2 2
2 + 2i 2 2 2 2 2 2

41

Luego: u = u ( cos ( ) + isen ) = 2 2  cos
 4
(
41 
+ isen  
4 
)
 2 2   2
= 2 2  + i  = 2 2   (1 + i) = 2(1 + i)
 2 2   2 

RADICACIÓN (Raíz n-ésima de un número complejo)


Definición.- Sea z  , n  , se llama raíz n – ésima de z a todo complejo w tal que
z = wn
Notación: n
z = w  z = wn o z1/n = w
Proposición.-
Sea z = z ( cos + isen ) , n  . La raíz n-ésima de z es

  + 2 k  + 2 k 
z1/ n = z + isen
1/ n
cos . para k = 0, 1, 2, …., n-1
n n 
Demostración:
Sea w = x (cos y + i sen y) la raíz n – ésima de z, de donde w = x  arg(w) = y, entonces

z = wn = xn (cos ny + isen ny)  z (cos + i sen) = x n (cos ny + i sen ny)  z = xn


 + 2k
 ny =  + 2k  x = z  y=
1/ n

n
   + 2 k    + 2 k  
 wk = z  + isen 
1/ n
cos  n  

  n  
Donde los valores de argumento “y” son diferentes para k = 0, 1, …., n-1.
Observación.-

5
1) wn = w0 , wn+1 = w1 ,......, etc.

1) Las n – raíces n-ésimas de la unidad se identifican con los vértices de un polígono

regular de n – lados inscrito en una circunferencia de radio igual a n z .

Ejemplo: Calcular las raíces cúbicas de la unidad


Solución: Sea z = 1 + oi
 + 2 k  + 2 k
wk = cos + isen , k = 0,1, 2
3 3
w0 = cos 0 + isen 0 = 1
2 2 1 2
w1 = cos + isen =− + i
3 3 2 2
4 4 1 2
w2 = cos + isen =− − i
3 3 2 2

w1

w0

w2
Consideremos y denotemos el conjunto:

  2 k   2 k 
Gn =  wk  : wk = cos   + isen  
  n   n  k =0,1,2,.....,n −1

Definición (Raíz Primitiva de la Unidad)


1. Un elemento wk  Gn es una raíz primitiva de orden n de la unidad si y solo si: no

es raíz de uno (1) de un orden menor que “n”.

2. wk es raíz primitiva de orden n de la unidad sii. wkn = 1 y wkm  1, m  n

3. es raíz primitiva de la unidad de orden n sii

Sus potencias ( wk ) , todas son diferentes para h = 0, 1, 2, …., n – 1.


h

OBSERVACIÓN
Sea 0  k  n y wk  Gn , entonces wk es una raíz primitiva de orden “n” de la unidad s.s.s

( n, k ) = 1
Ejemplo.-

6
Usando observación anterior determinar las raíces primitivas de la unidad de orden 4 y
orden 10.
Solución.
2k 2k
1°) wk = cos + isen , k = 0,1, 2,3.
4 4
 (1,4) =1 , (4, 3) =1
 w1 = cos  / 2 + isen / 2 = i
3 3
w3 = cos + isen = −i
2 2
 1, −i son raíces primitivas de la unidad de Orden 4.

se define Z m / n = ( Z 1/ n )  ( Z m )
m 1/ n
Definición.- Si m, n  , n  0; z 

Teorema.- Sea z = z (cos  + i sen ), m, n  , n  0

 m m 
Entonces z m / n = z cos n ( + 2k ) + isen n ( + 2k ) 
m/ n

Para k = 0, 1, 2, ….., n-1


Demostración
m
 1/ n   + 2 k  + 2 k  
z m / n = ( z1/ n ) =  z  cos
m
+ isen 
  n n 
 m m   + 2k 
z m / n =  cos _( + 2k ) + isen  
 n n 0 

Para k = 0, 1, 2, ….., n – 1.

Observación
(z )  (z )
1/ n m m 1/ n

En efecto
Considerar n=2 y m=3

( z ) significa que, hay que elevar al cubo las dos raíces cuadradas de z
1/2 3

(z )
3 1/2
significa que hay dos raíces cuadradas de z elevadas al cubo

Dar contra ejemplos

EXPONENCIAL COMPLEJA
Definición.-
7
Sea z = a + bi, se define la exponencial de z, como exp (z)= ea (cos b + i sen b) = e z .

Ejemplo: Hallar la exponencial de


 
1. z = 1 + i 2. w = − i
3 4
Solución:

    1 3 
1) e z = e1+ /3i = e  cos + isen  = e  + i 
 3 3 2 2 

  2 2 2
2) e w = e− /4i = cos − isen = − i= (1 − i )
4 4 2 2 2

Observación: Sea z =a + bi 
1) Si b = 0  e z = ea
2) Si a = 0  ez = ebi = cos b + isenb Fórmula de Euler

Propiedades: z, w e se cumple

1) ez ew = ez +w
2) e z / ew = e z −w
3) e z  0, z 

4) ez = 1 s.s.s z =2ki, k
5) ez +2k i = ez , z

6) ez = ew  z = w + 2k i, k 

7) e z = e z

8) ( e z ) = e nz , n 
n

9) e z = e a , z = a + bi

10) ez  si y solo si Im (z) = n

11) e z es imaginario puro  Im( z ) =


( 2n + 1)  ,
2

FORMA EXPONENCIAL DE UN NÚMERO COMPLEJO


Sea z = a + bi,  z = z ( cos + isen ) ,  = arg( z) + 2k , k 

Es decir z = z ei forma exponencial de z.

Ejemplo: Expresar z = - 1, z = -i, en su forma exponencial


8
Solución:
*)  =   z = −1 = cos  + isen = e i
3
3 i
*) Para z = -i,  = , entonces z = e 2
2
Propiedades
Sean z = z ei y w = w ei '

1. zw = z w e( + ')i

z ( − ')i
2. z / w = e
w

3. z n = z e n i , n 
n

−1
4. z −1 = z e − i , z  0
 + 2 k
i
5. z1/ n = z
1/ n
e n
k = 0, 1, ……, n-1
m
( + 2 k ) i
6. z m / n = z
m/n
en

Demostración (ejercicio)

LOGARITMO DE UN NÚMERO COMPLEJO


Sea z  , el logaritmo de z es el complejo w sii ew = z.
Notación : w = log (z) s.s.s. ew = z
Propiedad.- ew = z  w = ln z + i(arg( z) + 2k ) k 

Si k =0; se llama logaritmo principal de z.


Demostración:
)ew = z (hipótesis)  w = log(z)

Ahora z = z ei = e ( ei ) ,  = arg( z ) + 2k , k 


Ln z

(ei ) = e
Ln z + i
=e
Ln z

Pero e w = z = e Ln z +i
 w = Ln z + i + 2ti, t

= Ln z + i( + 2t), t 

= Ln z + i (arg(z) + 2k + 2 t)

= Ln z + i (arg(z) + 2m)

) se verifica de la definicion

9
 El resultado.
Observación:
1) Log(z) = Ln z + i (arg(z) + 2k ), k

2) De la definición se tiene que el logaritmo de un complejo es una función multivaluada.

Propiedades
1) eL og( z ) = z, z  *

2) Log ez = z + 2k i, k 
3) Log (zw) = Log(z) + Log(w) + 2ki, z1w  , k 
Demostración
1) Log(z) = Ln z + i(arg(z) + 2k), k

 elog( z ) = e ei (arg( z )+ 2 k ) = z ei = z


Ln z

Observación
1) Log z m  mL og( z)

2) Log ( zw)  Log ( z ) + Log ( w)


En efecto:
Consideramos los números complejos z = w= -1, z.w = 1= cos 2k + i sen 2k
Entonces Log(z.w)= 0+2k i, k 
De otro lado
−1 = cos( + 2n ) + isen( + 2n ), n 
Ahora:
Log(-1)= i(+2n) i, n
Luego los logaritmos no son iguales
Log (1) = 2 ni, n  , 2Log (−1) = 2 (2n +1)i, n 
Ni en sus valores principales
Log (1) = 0, 2Log (−1) = 2 i

POTENCIA COMPLEJA
Sean z, w  , z  0

La potencia compleja de z y w se define y se expresa como: z w = ew.L og( z )

Ejemplo:

1) 1−i = e− Log (1)i = e−i ( Ln(1)+i (0+2k ) = e2k


10
2) ( −i ) = eiLog ( − i ) = ei ( Ln (1) +i(3 /2+ 2 k ) ) = e −(3 /2 + 2 k )
i

1+i (1+i ) Log (1+i ) (1+i )( Ln 2 +i( /4+ 2 k ) ) (


Ln 2 −( /4+ 2 k )+i Ln 2 + /4+ 2 k )
3) (1 + i) = e =e =e
Propiedades:
w +w
1) z 1 z 2 = z 1 2 , w1 + w2 
w w

3) z − w = ( z w ) , z , w 
−1
2) ( z1 z 2 ) = z1w z2 w .e 2 k wi , k 
w

w
z w1 w −w  z1  z1w 2 k iw
4) w2 = z 1 2 5)   = w
e ,k 
z  2
z z 2

Demostración (ejercicio)

1. z w1 z w2 = e w1 log( z )e w2 log( z ) = e( 1 2 )
w + w log( z )
= z w1 + w2

FCNM, 28 de mayo de 2023


Profesor: Wilfredo Mendoza Q.

11

También podría gustarte