Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Díptico FERROL Da Ilustración
Díptico FERROL Da Ilustración
FERROLDAILUSTRACIÓN
e navega entre séculos de historia
FERROL
punto de inflexión en la historia de la ciudad, convirtiéndola
en la principal base marítima de España y vinculando
su destino al del propio Estado. El diseño del barrio de A
ILUSTRACIÓN
que le valieron el sobrenombre de “tableta de chocolate”.
Ferrol fue pionera en el urbanismo moderno y la primera
ciudad que introdujo en Galicia las hoy típicas galerías
acristaladas.
El Arsenal, de la misma época, es el único puerto de la
Ilustración que continúa intacto y en activo en toda Europa.
Entre el espacio destinado a la ciudad civil y el reservado
para uso militar está el Cantón, la primera alameda urbana
de Galicia, bordeada de plátanos que datan también del
siglo XVIII y que siguen dando sombra este paseo.
Esta publicación recoge algunas de las más importantes
muestras de la profunda huella de la Ilustración en Ferrol,
pero no son las únicas. Visitando la ciudad se pueden ver
otros interesantes edificios del siglo XVIII como la iglesia de
San Francisco, la antigua cárcel (hoy sede de la Fundación
Abanca, que inició su construcción cuando finalizaba
el Siglo de las Luces) o la Casa del Patín, espectacular
biblioteca universitaria.
O peirao de Curuxeiras, en Ferrol Vello, era El muelle de Curuxeiras, en Ferrol Vello, era O edificio da Sala de Armas, coñecido como antigo Cuartel de Instrución, é unha excelente
antes do século XVIII un pequeno e abrigado antes del siglo XVIII un pequeño y abrigado representación arquitectónica do estilo academicista e clasicista de mediados do século XVIII. O
porto pesqueiro. Hoxe alberga embarcacións puerto pesquero. Hoy alberga embarcaciones seu deseño matemático seguiu as proporcións áureas para unha construción que, a pesar da súa
deportivas, as lanchas de pasaxe pola ría e os deportivas, las lanchas de pasaje por la ría y los grandiosidade e impresionante fachada, naceu para dar apoio no armamento e desarmamento de
cruceiros turísticos que chegan a miúdo. Aquí cruceros turísticos que llegan a menudo. Aquí barcos, é dicir, como almacén. Polo edificio pasaron no século XX miles de recrutas para cumprir o
está o quilómetro 0 do Camiño Inglés, o dos está el kilómetro 0 del Camino Inglés, el de los servizo militar obrigatorio. Hoxe é unha residencia para a mariñeiría.
peregrinos que no Medievo chegaban por peregrinos que en el Medievo llegaban por
mar das illas británicas e o norte de Europa. mar de las islas británicas y el norte de Europa.
Desde o Baluarte de San Xoán, un espazo con Desde el Baluarte de San Juan, un espacio con
El edificio de la Sala de Armas es una excelente representación arquitectónica del estilo academicista
xardíns que foi parte das murallas da cidade, jardines que formaba parte de las murallas de
y clasicista de mediados del siglo XVIII. Su diseño matemático siguió las proporciones áureas para una
hai unha excelente vista da zona portuaria e la ciudad, hay una excelente vista de la zona
construcción que, a pesar de su grandiosidad y de la impresionante fachada, nació para dar apoyo
de La Cortina, a liña defensiva de canóns do portuaria y de La Cortina, la línea defensiva de
en el armamento y desarme de barcos, es decir, como almacén. Por el edificio pasaron en el siglo XX
Arsenal Militar de Ferrol. cañones del Arsenal Militar de Ferrol.
miles de reclutas para cumplir el servicio militar obligatorio. Hoy es una residencia para la marinería.
MILITAR
Su arquitectura, además de cumplir funciones
defensivas, tenía como misión mostrar el poderío
de la Corona a las Armadas extranjeras, por eso
las mejores fachadas de los edificios son las que
dan al mar. Este Bien de Interés Cultural data del The Military Arsenal of Ferrol is a magnificent
siglo XVIII y se mantiene totalmente operativo example of the design created during the
en la actualidad, con la misma fisonomía. Enlightenment. The purpose of its architecture,
En su interior está el dique de la Campana, besides providing defensive functions, was to
O Arsenal Militar de Ferrol é unha magnífica considerado la mejor obra hidráulica del siglo display the power of the Spanish crown to
mostra do que foi o deseño da Ilustración. A XIX y que hoy da nombre a la entrada principal foreign armadas. That is why the best façades
súa arquitectura, ademais de cumprir funcións del Arsenal. La Puerta del Dique es una de las are the ones facing the sea. This Heritage of
defensivas, tiña a finalidade de amosar o imágenes más representativas de la ciudad, Cultural Interest (officially termed Bien de
poderío da Coroa ás Armadas extranxeiras, por con su torre y su escudo real. Interés Cultural in Spanish) dates back to
iso os seus edificios teñen as mellores fachadas the 18th century and remains operational to
cara ao mar. Este Ben de Interese Cultural data this very day while still preserving its original
do século XVIII e mantense totalmente operativo features. The structure houses the dry dock
na actualidade, coa mesma fisionomía. No seu known as Dique de la Campana, which
interior está o dique da Campá, considerada a is considered to be the greatest work of
mellor obra hidráulica do século XIX e que hoxe hydraulics of the 19th century and is also
dá nome á entrada principal do Arsenal. A Porta the namesake of the main entrance to the
do Dique é unha das imaxes representativas da Arsenal itself. The door of the dry dock, with its
cidade, coa súa torre e o seu escudo real. tower and royal coat of arms, is today one of
the most representative images of the town.
34
BARRIO DA
MAGDALENA
The town of Ferrol that we know today, as well as the quarter of A Magdalena, were both born
from the shipbuilding industry. By 1750, there were already settlements of people in three different
areas: the old quarters of Ferrol Vello, the working-class Esteiro, and the residential neighbourhood
of A Magdalena. Just like today, these areas were communicated with the Arsenal through a
boulevard. Therefore, the area was plotted following a geometric pattern, a reflection of the spirit
of the Enlightenment. Two town squares were also projected, one at each end of A Magdalena
(Amboage and Armas), as well as several streets running in parallel and perpendicular to the
Arsenal wall. The town quarter was listed as a Conservation Area in 1983, and stands out for its
granite masonry constructions, its rows of glazed windows and the intricacy of its cast-iron balconies.
M
IO D A
N XOÁ N
SA ANÍA
PIT
RR
A
E
BAL RTE D
BA
C
PAZO DE
UA
M AS
AR
DE
SALA
L MILIT
ENA AR
RS
EIRAS
A
UX TIA
UR VA
N
C
NA
A O DE
AL L
NAV
PEIR
CIÓN NAVA
O
ES
MU
U
FELIPE
TR
M
US
NS
AN
EO
DA C O
S
STELO DE
CA
LORES
DO
DE
CUARTEL
Datos de mapas: ©2018 Google, Inst. Geogr. Nacional
PAZO DE MUSEO
CAPITANÍA NAVAL
Este pazo, que foi sede da antiga Capitanía Xeral, utilízase hoxe para actos representativos e culturais O Museo Naval ocupa o edificio
da Armada. O edificio principal é de 1765, aínda que se lle engadiron, entre os séculos XIX e XX, outras da antiga prisión de San Campio,
dependencias. É unha construción sobria pero cun interior no que chaman a atención a monumental fronte ao das Ferrerías. Este
escaleira, as vidreiras e as madeiras utilizadas, así como as lámpadas e elementos decorativos. Os inmoble, adscrito ao Ministerio
xardíns públicos destacan polas súas magnolias e outras especies arbóreas moi utilizadas no século de Defensa, data de mediados
XVIII, e pola impresionante vista sobre o Arsenal e sobre a ría de Ferrol. do século XVIII e alberga no seu
interior máis de 2.600 rexistros
catalogados. A súa exposición
de áncoras está considerada
a mellor do mundo, cun cento
de tipos distintos de diferentes
épocas. Os restos da fragata
Magdalena, o modelo do buque-
escola Galatea e a colección
Este palacio, que fue sede de la antigua Capitanía
de instrumentos náuticos son
General, se utiliza hoy para actos representativos y
algunhas das xoias que garda no
culturales de la Armada. El edificio principal es de
seu interior.
1765, aunque se añadieron, entre los siglos XIX y XX,
otras dependencias. Es una construcción sobria,
pero con un interior en el que llaman la atención la
monumental escalera, las vidrieras y las maderas
utilizadas, así como las lámparas y elementos El Museo Naval ocupa el edificio de la antigua prisión de San Campio,
decorativos. Los jardines públicos destacan por sus frente al de Herrerías. Este inmueble, adscrito al Ministerio de Defensa,
magnolias y otras especies arbóreas muy utilizadas data de mediados del siglo XVIII y alberga en su interior más de 2.600
en el siglo XVIII, y por la impresionante vista sobre el registros catalogados. Su exposición de anclas está considerada la mejor
Arsenal y sobre la ría de Ferrol. del mundo, con un centenar de tipos distintos de diferentes épocas. El
pecio de la fragata Magdalena, el modelo del buque-escuela Galatea
y la colección de instrumentos náuticos son algunas de las joyas que
guarda en su interior.
NAVAL
los Reales Astilleros de Esteiro,
levantados por orden de Fernando
VI en 1749, siguiendo una decisión
del Marqués de la Ensenada. El
monte de Esteiro fue el lugar elegido
Este edificio, de estilo clasicista e académico, construiuse para albergar para construir sus doce gradas,
as ferrerías da Armada, de aí o seu nome. Destacan as bóvedas do teito, aprovechando la pendiente, junto
soportadas por 132 arcos de pedra, e os dous patios interiores, así como as con los edificios necesarios para la
características chemineas do tellado, xa que a rehabilitación rematada desarrollar la actividad industrial.
no 2008 mantivo a estrutura orixinal deste inmoble industrial do século XVIII. Uno de los principales hitos fue la
Na actualidade é sede do Museo da Construción Naval, que xestiona a puesta de quilla simultánea de 12
Fundación Exponav e que é a meirande exposición técnico-científica de navíos de línea que se conocieron
España e unha das máis importantes de Europa sobre a materia. popularmente como “Los doce
Apóstoles” o “El Apostolado”. Hoy
Navantia es un referente mundial
en diseño y construcción de
Este edificio, de estilo clasicista y académico,
buques militares.
se construyó en el siglo XVIII para albergar las
herrerías de la Armada, que le dan nombre.
Destacan las bóvedas de los techos, soportadas Navantia ten as súas raíces nos Reais Estaleiros
por 132 arcos de sillería, y los dos patios interiores, de Esteiro, levantados por orde de Fernando
así como las características chimeneas del VI en 1749, segundo a decisión do Marqués
tejado. En la actualidad es la sede del Museo da Ensenada. O monte de Esteiro foi o lugar
de la Construcción Naval, que gestiona la elixido para construír os seus doce chanzos,
Fundación Exponav y que es la mayor exposición aproveitando a pendente, xunto cos edificios
técnico-científica de España, con interesantes necesarios para desenvolver a actividade
maquetas, planos, fotografías, utensilios e incluso industrial. Un dos principais fitos foi a posta
embarcaciones reales. de quilla simultánea de 12 navíos de liña
que se coñeceron popularmente como “Os
doce Apóstolos” ou “O Apostolado”. Hoxe
Navantia é un referente mundial no deseño
e construción de buques militares.
This classical and academic style building was built in the 18th century for housing the ironworks (Herrerías)
of the Arsenal, hence its name. It features vaulted roofs resting on 132 masonry arches, two indoor The roots of Navantia lead back to the Royal
patios and typical chimneys. It is currently the seat of the Shipbuilding Museum (managed by Fundación Shipyards of Esteiro, which were built by order
Exponav) and offers the greatest technical and scientific exhibition in Spain, featuring miniature models, of Ferdinand VI in 1749 following the decision
drawings, photographs, utensils and even real vessels. of the Marquis of la Ensenada. The hill of
Esteiro was the preferred place for setting up
its twelve slipways while making use of the
natural gradient. It also included the necessary
buildings for carrying out the industrial
activities. One of the greatest landmarks of
this endeavour was the simultaneous keel
installation on 12 ship-of-the-line vessels,
which became popularly known as “The
Twelve Apostles” or “The Apostolate”. Today
Navantia is a world reference in the design
and construction of military ships.
CUARTEL DE CASTELO DE
DOLORES SAN FELIPE
El Cuartel de Nuestra Señora de Dolores, sede del Tercio Norte de Infantería Aínda que as súas partes máis antigas datan do século XVI, o Castelo de
de Marina desde 1771, es el más antiguo de España. El edificio, de perfecta San Felipe é unha batería abaluartada deseñada no XVIII e levantada na
simetría, cuenta con la declaración de Bien de Interés Cultural y destaca por zona máis estreita da boca da ría para protexer, xunto aos da Palma e San
su elegante patio y por su fachada principal, de cantería de granito. Detrás Martiño, situados fronte a el, o porto e a cidade de Ferrol. Ademais de cruzar
están los restos de Fontelonga, la única de las tres puertas que daban al mar fogo de artillería, ocasionalmente tendíase unha cadea de peche entre as
en la antigua muralla de Ferrol que se conserva. fortificacións.
Nas vacacións de verán e Semana Santa organízanse visitas guiadas ao Ferrol da Ilustración que
inclúen un percorrido polo Arsenal Militar e Navantia e tamén o Castelo de San Felipe Para reservar
praza hai que se poñer en contacto con Fertur Servicios Turísticos (teléfono 696 531 070 / ferturguias@
yahoo.es). É posible organizar visitas para grupos á marxe destas datas reservando con antelación e
incluír no percorrido o Museo da Construción Naval, o Museo Naval e o Cuartel de Nuestra Señora de
Dolores. Fertur Servicios Turísticos xestiona igualmente as visitas guiadas ao Pazo de Capitanía, que,
ademais de nas datas vacacionais, se organizan tamén o primeiro sábado de cada mes.