Está en la página 1de 11

Coñece o

FERROLDAILUSTRACIÓN
e navega entre séculos de historia

www.facebook.com/Ferrolturismo www.youtube.com/user/Ferrolturismo @marvisitFerrol


Ferrol es un producto de la Ilustración. El siglo XVIII marcó el

FERROL
punto de inflexión en la historia de la ciudad, convirtiéndola
en la principal base marítima de España y vinculando
su destino al del propio Estado. El diseño del barrio de A

DA Magdalena es fruto del Racionalismo, está concebido con


una trama urbana de calles paralelas y perpendiculares

ILUSTRACIÓN
que le valieron el sobrenombre de “tableta de chocolate”.
Ferrol fue pionera en el urbanismo moderno y la primera
ciudad que introdujo en Galicia las hoy típicas galerías
acristaladas.
El Arsenal, de la misma época, es el único puerto de la
Ilustración que continúa intacto y en activo en toda Europa.
Entre el espacio destinado a la ciudad civil y el reservado
para uso militar está el Cantón, la primera alameda urbana
de Galicia, bordeada de plátanos que datan también del
siglo XVIII y que siguen dando sombra este paseo.
Esta publicación recoge algunas de las más importantes
muestras de la profunda huella de la Ilustración en Ferrol,
pero no son las únicas. Visitando la ciudad se pueden ver
otros interesantes edificios del siglo XVIII como la iglesia de
San Francisco, la antigua cárcel (hoy sede de la Fundación
Abanca, que inició su construcción cuando finalizaba
el Siglo de las Luces) o la Casa del Patín, espectacular
biblioteca universitaria.

Ferrol é un produto da Ilustración. O século XVIII marcou o punto de inflexión


na historia da cidade, convertíndoa na principal base marítima de España Ferrol is a product of the Enlightenment. The 18th century was a
e vencellando o seu destino ao do propio Estado. O deseño do barrio turning point in the town’s history. During this period, Ferrol became
da Magdalena é froito do Racionalismo, está concibido cunha trama Spain’s major naval base, and so its destiny became linked to
urbana de rúas paralelas e perpendiculares que lle valeron o sobrenome that of the Spanish State itself. The design of the town quarter of
de “pastilla de chocolate”. Ferrol foi pioneira no urbanismo moderno e a A Magdalena is a product of Rationalism. Its layout consists in a
primeira vila que introduxo en Galicia as hoxe típicas galerías de vidro. series of parallel and perpendicular streets which earned it the
O Arsenal, da mesma época, é o único porto da Ilustración que continúa moniker of the “Chocolate bar”. Ferrol was a pioneer in modern
intacto e en activo en toda Europa. Entre o espazo destinado á cidade town planning, and was the first city to introduce into Galicia the
civil e o reservado para uso militar está o Cantón, a primeira alameda glazed window balconies commonly seen today.
urbana de Galicia, bordeada de plátanos que datan, tamén, do século The Arsenal, dating back to the same period, is the only European
XVIII e que seguen a dar sombra a este paseo. harbour built in the Enlightenment that still remains active and
Esta publicación recolle algunhas das máis importantes mostras da intact. Between the area allocated for the civilian quarters and the
fonda pegada da Ilustración en Ferrol, pero non son as únicas. Visitando space reserved for military use lies the Cantón, Galicia’s first urban
a cidade pódense ver outros interesantes edificios do século XVIII como boulevard. The boulevard is lined with plane trees -also dating
a Igrexa de San Francisco, o antigo cárcere (hoxe sede da Fundación back to the 18th century- to provide shadow along the avenue.
Abanca, que iniciou a súa construción cando remataba o Século das This publication includes the most important examples of the
Luces) ou a Casa do Patín, espectacular biblioteca universitaria. Enlightenment’s profound impact on the town of Ferrol, though
there are still many more examples to be seen. A visit to the town
will reveal quite a number of interesting 18th century buildings such
as the church of San Francisco; the old prison (currently the seat
of the Fundación Abanca banking institution; its construction was
started just as the Century of Lights was coming to an end); or the
Casa del Patín, a magnificent university library.
PEIRAO DE CURUXEIRAS
BALUARTE DE SAN XOÁN
SALA DE
ARMAS

O peirao de Curuxeiras, en Ferrol Vello, era El muelle de Curuxeiras, en Ferrol Vello, era O edificio da Sala de Armas, coñecido como antigo Cuartel de Instrución, é unha excelente
antes do século XVIII un pequeno e abrigado antes del siglo XVIII un pequeño y abrigado representación arquitectónica do estilo academicista e clasicista de mediados do século XVIII. O
porto pesqueiro. Hoxe alberga embarcacións puerto pesquero. Hoy alberga embarcaciones seu deseño matemático seguiu as proporcións áureas para unha construción que, a pesar da súa
deportivas, as lanchas de pasaxe pola ría e os deportivas, las lanchas de pasaje por la ría y los grandiosidade e impresionante fachada, naceu para dar apoio no armamento e desarmamento de
cruceiros turísticos que chegan a miúdo. Aquí cruceros turísticos que llegan a menudo. Aquí barcos, é dicir, como almacén. Polo edificio pasaron no século XX miles de recrutas para cumprir o
está o quilómetro 0 do Camiño Inglés, o dos está el kilómetro 0 del Camino Inglés, el de los servizo militar obrigatorio. Hoxe é unha residencia para a mariñeiría.
peregrinos que no Medievo chegaban por peregrinos que en el Medievo llegaban por
mar das illas británicas e o norte de Europa. mar de las islas británicas y el norte de Europa.
Desde o Baluarte de San Xoán, un espazo con Desde el Baluarte de San Juan, un espacio con
El edificio de la Sala de Armas es una excelente representación arquitectónica del estilo academicista
xardíns que foi parte das murallas da cidade, jardines que formaba parte de las murallas de
y clasicista de mediados del siglo XVIII. Su diseño matemático siguió las proporciones áureas para una
hai unha excelente vista da zona portuaria e la ciudad, hay una excelente vista de la zona
construcción que, a pesar de su grandiosidad y de la impresionante fachada, nació para dar apoyo
de La Cortina, a liña defensiva de canóns do portuaria y de La Cortina, la línea defensiva de
en el armamento y desarme de barcos, es decir, como almacén. Por el edificio pasaron en el siglo XX
Arsenal Militar de Ferrol. cañones del Arsenal Militar de Ferrol.
miles de reclutas para cumplir el servicio militar obligatorio. Hoy es una residencia para la marinería.

Before the 18th century, the docks of Curuxeiras


-located in the old quarters of Ferrol (known as The building that houses the Weapons Room is a
Ferrol Vello)- consisted of a small secluded fishing magnificent architectural representation of the
harbour. Today it provides shelter to leisure boats academic and classical style that was common in
and cruise ships arriving from all over the world. the 18th century. Its mathematical design remains
This spot is the 0-kilometre mark for the English true to the Golden Ratio. Despite its grandiosity
Pilgrim’s Road, the route along which pilgrims and its impressive façade, the construction
from the British Isles and the north of Europe was built merely as an aid to the loading and
would travel to Santiago during Medieval time. unloading of weapons onto ships; its function was
The top of the fort of San Juan -a garden area that of a simple warehouse. Throughout the 20th
that used to be a part of the city walls- offers an century it received thousands of recruits who were
excellent view of the harbour area, and of La sent there to comply with their mandatory military
Cortina, the defensive line of the Military Arsenal. service. Today it is a home for navy personnel.
ARSENAL
El Arsenal Militar de Ferrol es una magnífica
muestra de lo que fue el diseño de la Ilustración.

MILITAR
Su arquitectura, además de cumplir funciones
defensivas, tenía como misión mostrar el poderío
de la Corona a las Armadas extranjeras, por eso
las mejores fachadas de los edificios son las que
dan al mar. Este Bien de Interés Cultural data del The Military Arsenal of Ferrol is a magnificent
siglo XVIII y se mantiene totalmente operativo example of the design created during the
en la actualidad, con la misma fisonomía. Enlightenment. The purpose of its architecture,
En su interior está el dique de la Campana, besides providing defensive functions, was to
O Arsenal Militar de Ferrol é unha magnífica considerado la mejor obra hidráulica del siglo display the power of the Spanish crown to
mostra do que foi o deseño da Ilustración. A XIX y que hoy da nombre a la entrada principal foreign armadas. That is why the best façades
súa arquitectura, ademais de cumprir funcións del Arsenal. La Puerta del Dique es una de las are the ones facing the sea. This Heritage of
defensivas, tiña a finalidade de amosar o imágenes más representativas de la ciudad, Cultural Interest (officially termed Bien de
poderío da Coroa ás Armadas extranxeiras, por con su torre y su escudo real. Interés Cultural in Spanish) dates back to
iso os seus edificios teñen as mellores fachadas the 18th century and remains operational to
cara ao mar. Este Ben de Interese Cultural data this very day while still preserving its original
do século XVIII e mantense totalmente operativo features. The structure houses the dry dock
na actualidade, coa mesma fisionomía. No seu known as Dique de la Campana, which
interior está o dique da Campá, considerada a is considered to be the greatest work of
mellor obra hidráulica do século XIX e que hoxe hydraulics of the 19th century and is also
dá nome á entrada principal do Arsenal. A Porta the namesake of the main entrance to the
do Dique é unha das imaxes representativas da Arsenal itself. The door of the dry dock, with its
cidade, coa súa torre e o seu escudo real. tower and royal coat of arms, is today one of
the most representative images of the town.

34
BARRIO DA
MAGDALENA
The town of Ferrol that we know today, as well as the quarter of A Magdalena, were both born
from the shipbuilding industry. By 1750, there were already settlements of people in three different
areas: the old quarters of Ferrol Vello, the working-class Esteiro, and the residential neighbourhood
of A Magdalena. Just like today, these areas were communicated with the Arsenal through a
boulevard. Therefore, the area was plotted following a geometric pattern, a reflection of the spirit
of the Enlightenment. Two town squares were also projected, one at each end of A Magdalena
(Amboage and Armas), as well as several streets running in parallel and perpendicular to the
Arsenal wall. The town quarter was listed as a Conservation Area in 1983, and stands out for its
granite masonry constructions, its rows of glazed windows and the intricacy of its cast-iron balconies.

A orixe do Ferrol que hoxe coñecemos e do


barrio da Magdalena é a construción naval.
No 1750 xa se contemplaba un asentamento
da poboación baseado en tres zonas: o
antigo Ferrol Vello, o Esteiro obreiro e o
barrio residencial da Magdalena. Todas elas
estarían, e están, comunicadas co Arsenal
ao longo dunha alameda, ordenando o
espazo segundo un trazado xeométrico
que reflicte o espírito da Ilustración. Para A
Magdalena concíbense dúas prazas nos
extremos (Amboage e Armas) e rúas paralelas
e perpendiculares ao muro do Arsenal.
Declarado Conxunto Histórico Artístico no ano
1983, nos seus edificios son carácterísticos a
cantería de granito, as galerías de vidro e os
interesantes traballos en ferro nos balcóns.

El origen del Ferrol que hoy conocemos y del


barrio de A Magdalena es la construcción naval.
En 1750 ya se contemplaba un asentamiento de
la población basado en tres zonas: el antiguo
Ferrol Vello, el Esteiro obrero y el barrio residencial
de A Magdalena. Todas ellas estarían, y están,
comunicadas con el Arsenal a lo largo de una
alameda, ordenando el espacio según un
trazado geométrico que refleja el espíritu de la
Ilustración. Para A Magdalena se conciben dos
plazas en los extremos (Amboage y Armas) y
calles paralelas y perpendiculares al muro del
Arsenal. Declarado Conjunto Histórico Artístico
en 1983, son característicos de sus edificios la
cantería de granito, las galerías de cristal y los
interesantes trabajos en hierro de los balcones.
MAPA DE
GD
ALENA
SITUACIÓN
A

M
IO D A
N XOÁ N
SA ANÍA
PIT

RR
A
E
BAL RTE D

BA
C
PAZO DE
UA

M AS
AR
DE
SALA

L MILIT
ENA AR
RS
EIRAS

A
UX TIA
UR VA
N
C

NA
A O DE

AL L
NAV
PEIR

CIÓN NAVA
O

ES
MU

U
FELIPE

TR

M
US
NS
AN
EO
DA C O
S
STELO DE
CA

LORES
DO

DE
CUARTEL
Datos de mapas: ©2018 Google, Inst. Geogr. Nacional
PAZO DE MUSEO
CAPITANÍA NAVAL
Este pazo, que foi sede da antiga Capitanía Xeral, utilízase hoxe para actos representativos e culturais O Museo Naval ocupa o edificio
da Armada. O edificio principal é de 1765, aínda que se lle engadiron, entre os séculos XIX e XX, outras da antiga prisión de San Campio,
dependencias. É unha construción sobria pero cun interior no que chaman a atención a monumental fronte ao das Ferrerías. Este
escaleira, as vidreiras e as madeiras utilizadas, así como as lámpadas e elementos decorativos. Os inmoble, adscrito ao Ministerio
xardíns públicos destacan polas súas magnolias e outras especies arbóreas moi utilizadas no século de Defensa, data de mediados
XVIII, e pola impresionante vista sobre o Arsenal e sobre a ría de Ferrol. do século XVIII e alberga no seu
interior máis de 2.600 rexistros
catalogados. A súa exposición
de áncoras está considerada
a mellor do mundo, cun cento
de tipos distintos de diferentes
épocas. Os restos da fragata
Magdalena, o modelo do buque-
escola Galatea e a colección
Este palacio, que fue sede de la antigua Capitanía
de instrumentos náuticos son
General, se utiliza hoy para actos representativos y
algunhas das xoias que garda no
culturales de la Armada. El edificio principal es de
seu interior.
1765, aunque se añadieron, entre los siglos XIX y XX,
otras dependencias. Es una construcción sobria,
pero con un interior en el que llaman la atención la
monumental escalera, las vidrieras y las maderas
utilizadas, así como las lámparas y elementos El Museo Naval ocupa el edificio de la antigua prisión de San Campio,
decorativos. Los jardines públicos destacan por sus frente al de Herrerías. Este inmueble, adscrito al Ministerio de Defensa,
magnolias y otras especies arbóreas muy utilizadas data de mediados del siglo XVIII y alberga en su interior más de 2.600
en el siglo XVIII, y por la impresionante vista sobre el registros catalogados. Su exposición de anclas está considerada la mejor
Arsenal y sobre la ría de Ferrol. del mundo, con un centenar de tipos distintos de diferentes épocas. El
pecio de la fragata Magdalena, el modelo del buque-escuela Galatea
y la colección de instrumentos náuticos son algunas de las joyas que
guarda en su interior.

The Maritime Museum is housed in the former prison of


A former seat of the General Military Government, San Campio, in front of the Herrerías building. This building
this building is used today for holding special -appointed to the Ministry of Defence- dates back to
cultural events concerning the navy. The main the 18th century and holds over 2,600 catalogued items.
building was constructed in 1765. Additional Its exhibition of anchors is considered to be the best in
sections were built in the 19th and 20th the world with around a hundred different types ranging
centuries. Although the construction is simple in from several periods. The wreckage of the Magdalena
appearance, the interior features a magnificent frigate, the model of the training ship Galatea and a
flight of stairs, stained glass windows and quality collection of nautical instruments are just a few of the
woodwork, as well as lamps and decorative gems concealed in the facility.
elements. The public gardens stand out for their
magnolias and other tree species commonly
cultivated in the 18th century, as well as the
impressive views of the Arsenal and of the estuary.
MUSEO DA
CONSTRUCIÓN NAVANTIA Navantia tiene sus raíces en

NAVAL
los Reales Astilleros de Esteiro,
levantados por orden de Fernando
VI en 1749, siguiendo una decisión
del Marqués de la Ensenada. El
monte de Esteiro fue el lugar elegido
Este edificio, de estilo clasicista e académico, construiuse para albergar para construir sus doce gradas,
as ferrerías da Armada, de aí o seu nome. Destacan as bóvedas do teito, aprovechando la pendiente, junto
soportadas por 132 arcos de pedra, e os dous patios interiores, así como as con los edificios necesarios para la
características chemineas do tellado, xa que a rehabilitación rematada desarrollar la actividad industrial.
no 2008 mantivo a estrutura orixinal deste inmoble industrial do século XVIII. Uno de los principales hitos fue la
Na actualidade é sede do Museo da Construción Naval, que xestiona a puesta de quilla simultánea de 12
Fundación Exponav e que é a meirande exposición técnico-científica de navíos de línea que se conocieron
España e unha das máis importantes de Europa sobre a materia. popularmente como “Los doce
Apóstoles” o “El Apostolado”. Hoy
Navantia es un referente mundial
en diseño y construcción de
Este edificio, de estilo clasicista y académico,
buques militares.
se construyó en el siglo XVIII para albergar las
herrerías de la Armada, que le dan nombre.
Destacan las bóvedas de los techos, soportadas Navantia ten as súas raíces nos Reais Estaleiros
por 132 arcos de sillería, y los dos patios interiores, de Esteiro, levantados por orde de Fernando
así como las características chimeneas del VI en 1749, segundo a decisión do Marqués
tejado. En la actualidad es la sede del Museo da Ensenada. O monte de Esteiro foi o lugar
de la Construcción Naval, que gestiona la elixido para construír os seus doce chanzos,
Fundación Exponav y que es la mayor exposición aproveitando a pendente, xunto cos edificios
técnico-científica de España, con interesantes necesarios para desenvolver a actividade
maquetas, planos, fotografías, utensilios e incluso industrial. Un dos principais fitos foi a posta
embarcaciones reales. de quilla simultánea de 12 navíos de liña
que se coñeceron popularmente como “Os
doce Apóstolos” ou “O Apostolado”. Hoxe
Navantia é un referente mundial no deseño
e construción de buques militares.

This classical and academic style building was built in the 18th century for housing the ironworks (Herrerías)
of the Arsenal, hence its name. It features vaulted roofs resting on 132 masonry arches, two indoor The roots of Navantia lead back to the Royal
patios and typical chimneys. It is currently the seat of the Shipbuilding Museum (managed by Fundación Shipyards of Esteiro, which were built by order
Exponav) and offers the greatest technical and scientific exhibition in Spain, featuring miniature models, of Ferdinand VI in 1749 following the decision
drawings, photographs, utensils and even real vessels. of the Marquis of la Ensenada. The hill of
Esteiro was the preferred place for setting up
its twelve slipways while making use of the
natural gradient. It also included the necessary
buildings for carrying out the industrial
activities. One of the greatest landmarks of
this endeavour was the simultaneous keel
installation on 12 ship-of-the-line vessels,
which became popularly known as “The
Twelve Apostles” or “The Apostolate”. Today
Navantia is a world reference in the design
and construction of military ships.
CUARTEL DE CASTELO DE
DOLORES SAN FELIPE

O Cuartel de Dolores, sede do Tercio Norte


de Infantería desde 1771, é o máis antigo
de España. O edificio, de perfecta simetría,
conta coa declaración de Ben de Interese
Cultural e destaca polo seu elegante patio
e pola súa fachada principal, de cantería de
granito. Detrás están os restos de Fontelonga,
a única das tres portas que daban ao mar na
antiga muralla de Ferrol que se conserva.

El Cuartel de Nuestra Señora de Dolores, sede del Tercio Norte de Infantería Aínda que as súas partes máis antigas datan do século XVI, o Castelo de
de Marina desde 1771, es el más antiguo de España. El edificio, de perfecta San Felipe é unha batería abaluartada deseñada no XVIII e levantada na
simetría, cuenta con la declaración de Bien de Interés Cultural y destaca por zona máis estreita da boca da ría para protexer, xunto aos da Palma e San
su elegante patio y por su fachada principal, de cantería de granito. Detrás Martiño, situados fronte a el, o porto e a cidade de Ferrol. Ademais de cruzar
están los restos de Fontelonga, la única de las tres puertas que daban al mar fogo de artillería, ocasionalmente tendíase unha cadea de peche entre as
en la antigua muralla de Ferrol que se conserva. fortificacións.

Although its oldest components date back


The Headquarters of Nuestra Señora de Dolores Aunque sus partes más antiguas datan del to the 16th century, the castle of San Felipe
(Our Lady of Sorrow), seat of the Northern siglo XVI, el castillo de San Felipe es una batería consists of a fortified battery designed in the
Marine Corps since 1771, are the oldest in Spain. abaluartada diseñada en el XVIII y levantada 18th century and built on the narrowest part of
They are listed as a Heritage of Cultural Interest en la zona más estrecha de la boca de la the entrance to the estuary for the purpose of
and stand out for their elegant courtyard and ría para proteger, junto con los de La Palma protecting the town of Ferrol, in cooperation
main façade built in granite masonry. Behind y San Martín, situados frente a él, el puerto y with the castles of La Palma and San Martin
the building are the remnants of Fontelonga, la ciudad de Ferrol. Además de cruzar fuego located on the opposite side. Besides using
the only remaining door of the three that were de artillería, ocasionalmente se tendía una artillery crossfire, sometimes a chain would be
facing the sea in the former city wall. cadena de cierre entre las fortificaciones. tightened between each fort to close off the
entrance.
VISITAS DATOS DE
GUIADAS INTERESE

Nas vacacións de verán e Semana Santa organízanse visitas guiadas ao Ferrol da Ilustración que
inclúen un percorrido polo Arsenal Militar e Navantia e tamén o Castelo de San Felipe Para reservar
praza hai que se poñer en contacto con Fertur Servicios Turísticos (teléfono 696 531 070 / ferturguias@
yahoo.es). É posible organizar visitas para grupos á marxe destas datas reservando con antelación e
incluír no percorrido o Museo da Construción Naval, o Museo Naval e o Cuartel de Nuestra Señora de
Dolores. Fertur Servicios Turísticos xestiona igualmente as visitas guiadas ao Pazo de Capitanía, que,
ademais de nas datas vacacionais, se organizan tamén o primeiro sábado de cada mes.

Durante las vacaciones de verano Guided tours are organised during


y Semana Santa se organizan visitas the summer and Easter holidays as
guiadas al Ferrol de la Ilustración que an introduction to the Ferrol of the
incluyen un recorrido por el Arsenal Enlightenment. The visits include a
Militar y Navantia y por el castillo de walk through the Military Arsenal and
San Felipe. Para reservar plaza hay Navantia as well as a trip to the castle
que ponerse en contacto con Fertur of San Felipe. For reservations, please
Servicios Turísticos (teléfono 696 531 contact Fertur Servicios Turísticos (phone
070 / ferturguias@yahoo.es). Es posible number 696 531 070 / ferturguias@
organizar visitas para grupos al margen yahoo.es). Group visits can also be
de estas fechas reservando con organised outside of the holiday periods
antelación, e incluir en el recorrido el by booking in advance. Visits may
Museo de la Construcción Naval, el also include a trip to the Shipbuilding
Museo Naval y el Cuartel de Dolores. Museum, The Maritime Museum and the
Fertur Servicios Turísticos gestiona Headquarters of Dolores. Fertur Servicios
igualmente las visitas guiadas al Palacio Turísticos also organises guided tours of
de Capitanía, que, además de en the Military Government Palace on the
vacaciones, se organizan el primer first Saturday of each month, besides
sábado de cada mes. holiday periods.
www.descubreferrol.es
www.ferrol.gal

También podría gustarte