Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Avance de Aymara 22
Avance de Aymara 22
Avance de Aymara 22
6701481
2
TEMA Nº 3
ARUNTASIÑA ‘SALUDOS’
JAQINAKA
PERSONAS
ARUNTASIÑ ARUNAKA
PALABRAS PARA EL SALUDO
a) Aski urukipan jilata Daniel ‘Buenos días hermano Daniel’
b) Aski urukipanay kullaka Karem ‘Buenos días hermana Karem’
YATINTA ‘PRÁCTICA
Nayax walikiraki
1. Kamisak yatichiri
1. Nayax walikiraki
Lic. A. Nancy Valda Ch. 6701481
2
YATINTÄWI
MAYÏRI ARUSKIPÄWI
15:00
2.
1. Kamisak kullaka
2. , jumasti
1.
PAYÏRI ARUSKIPÄWI
2.
1. Kamisak yatichiri.
2. , jumasti
1.
Lic. A. Nancy Valda Ch. 6701481
2
KIMSÏRI ARUSKIPÄWI 10:00
1.
2.
1.
2.
1.
11:00
1. Nayax walikiraki
1. Qharürkam 2. Qharürkamay
Kullaka jilata
Lic. A. Nancy Valda Ch. 6701481
2
ARU THAK QHANAÑCHÂWI (Orientación gramatical)
SINGULAR PLURAL
1ra. P. Naya ‘Yo’ Nänaka ‘Nosotros/as/es’ (excluyente)
2da. P. Juma ‘Tu’ Jumanaka ‘Ustedes’
3ra. P. Jupa ‘El/Ella’ Jupanaka ‘Ellos/Ellas’
4ta. P. Jiwasa ‘Nosotros/as’ Jiwasanaka ‘Nosotros/as’ (incluyente)
Jilata – hermano
Jilatanaka – hermanos
Panka – libro
Pankanaka – libros
YATINTÄWI
MAYÏR ARUSKIPÄWI 20:00
1. Aski
2. Aski
1.
2. Waliki
1.
2. walikiraki
1. Jupasti
2. walikiraki
1. Qharürkama
2.
Lic. A. Nancy Valda Ch. 6701481
2
PRONOMBRES DEMOSTRATIVOS ‘UÑACHAYIR SUTI LANTINAKA’
Aquél es mi hermano.
Khayax jilajawa.
Sufijos Oracionales
Xa Sufijo enfatizador.
Leña ‘phäña’
Pulmón ‘Chuyma’
WASÜRU WALÜRU
JICHHÜRU
QHARÜRU JURPÜRU
Wasüru/masuru ‘ayer’
Qharüru ‘mañana’ (qhara+uru)
Jichhüru ‘hoy día’ (jichha + uru)
Walüru ‘Ante ayer’
Jurpüru ‘pasado mañana’
Arumanthi ‘mañana’ (temprano)
Willjta ‘mañana’ (al amanecer)
Paqari/paqara ‘amanecer toda la noche’
URUNAKA - DÍAS
URU ‘DÍA’
SIMANA ‘SEMANA’
PHAXSI ‘MES’
TIRSU ‘SEIS MESES’
MARA ‘AÑO’
Lic. A. Nancy Valda Ch. 6701481
2
PHAXSINAKA ‘MESES DEL AÑO’
CHINUQA ‘ENERO’
ANATA ‘FEBRERO’
ACHUQA ‘MARZO’
QASIWI/QASAWI ‘ABRIL’
LLAMAYU ‘MAYO’
MARAT’AQA ‘JUNIO’
WILLKA-KUTI ‘JULIO’
LLUMPAQA/LAKAN PHAXSI ‘AGOSTO’
SATA / SATA QALLTA ‘SEPTIEMBRE’
TAYPI-SATA ‘OCTUBRE’
LAPAKA ‘NOVIEMBRE’
JALLU-QALLTA ‘DICIEMBRE’
9.999
llätunka waranqa llätunka pataka llätunka tunka llätunkani
Lic. A. Nancy Valda Ch. 6701481
2
YATINTA ‘PRÁCTICA’
2000 Pä waranqa
1992 Mä waranqa llätunka pataka llätunka tunka payani
2001 Pä waranqa mayani
2002 Pä waranqa payani
1999 Mä waranqa llätunka pataka llätunka tunka llätunkani
1997 Mä waranqa llätunka pataka llätunka tunka paqallquni
2003 Pä waranqa kimsani
1988 Mä waranqa llätunka pataka kimsaqallqu tunka kimsaqallquni.
CHILILIRIN JAKHUNAKAPA ‘NÚMEROS DE CELULAR’
67014812 Nancy
78889474 Karem
68024502 Abel
74078881 Jose
73015854 Sonia
78815153 Yesit
65564035 Claudia
75857137 Yhair
69819806 Rodrigo
NÚMEROS ORDINALES
1ro. Mayïri/nayrïri
2do. Payïri
3ro. Kimsïri
4to. Pusïri
5to. Phisqïri
6to. Suxtïri
7mo. Paqallqüri
8vo. Kimsaqallqüri
9no. Llatunkïri
10mo. Tunkïri
Lic. A. Nancy Valda Ch. 6701481
2
WILAMASI / UTPACHA ‘FAMILIA / LA FAMILIA’
Tata ‘Papá, señor, don’
Mama ‘Mamá, señora, doña’
Yuqa ‘hijo’
Phuchha ‘hija’
Awki ‘padre, viejo’
Tayka ‘madre, vieja’
Achila, achachila, jach’a tata ‘abuelo’
Awicha, awichu, jach’a mama ‘abuela’
Jila/jilata ‘hermano’
Kullaka ‘hermana’
Tullqa ‘nuero’
Yuxch’a ‘nuera’
Awkch’i ‘suegro’
Taykch’i ‘suegra’
Lari ‘tío’
Ipala ‘tía’
Asu wawa ‘bebé’
Ichu tata ‘padrino’
Ichu mama ‘madrina’
Allchhi ‘Nieto/a’
Imilla ‘chica’
Lluqalla ‘chico’
Tutir wayna ‘solterón’
Tutir tawaqu ‘solterona’
Chacha ‘hombre/esposo’
Warmi ‘mujer/esposa’
Ijma chacha ‘viudo’
Ijma warmi ‘viuda’
Lulu ‘niña’
Yaya ‘niño’