Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
T E S I S
QUE PARA OPTAR POR EL GRADO DE:
Licenciado en Estadı́stica
PRESENTA:
Cristobal Franco Mirabal
DIRECTOR:
Dr(c) Ramiro Coa
También quisiera reconocer a ... por ...CONACYT, PAPIIT / etc. Lorem ipsum
dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Etiam lobortis facilisis sem. Nullam nec mi
et neque pharetra sollicitudin. Praesent imperdiet mi nec ante. Donec ullamcorper, felis
non sodales commodo, lectus velit ultrices augue, a dignissim nibh lectus placerat pede.
Vivamus nunc nunc, molestie ut, ultricies vel, semper in, velit. Ut porttitor. Praesent
in sapien. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Duis fringilla tristi-
que neque. Sed interdum libero ut metus. Pellentesque placerat. Nam rutrum augue a
leo. Morbi sed elit sit amet ante lobortis sollicitudin. Praesent blandit blandit mauris.
Praesent lectus tellus, aliquet aliquam, luctus a, egestas a, turpis. Mauris lacinia lorem
sit amet ipsum. Nunc quis urna dictum turpis accumsan semper.
iii
Declaración de autenticidad
Por la presente declaro que, salvo cuando se haga referencia especı́fica al trabajo
de otras personas, el contenido de esta tesis es original y no se ha presentado total o
parcialmente para su consideración para cualquier otro tı́tulo o grado en esta o cual-
quier otra Universidad. Esta tesis es resultado de mi propio trabajo y no incluye nada
que sea el resultado de algún trabajo realizado en colaboración, salvo que se indique
especı́ficamente en el texto.
v
Resumen
vii
Índice general
Índice de figuras XI
1. Introducción 1
1.1. Presentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.2. Objetivo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.3. Motivación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.4. Planteamiento del problema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.5. Metodologı́a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.6. Contribuciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.7. Estructura de la tesis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2. Marco teórico 5
4. Análisis de Resultados 11
4.1. Resultados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
5. Conclusiones 13
A. Código/Manuales/Publicaciones 15
A.1. Apéndice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
ix
Índice de figuras
xi
Índice de tablas
xiii
Capı́tulo 1
Introducción
1.1. Presentación
Los Modelos de Ecuaciones Estructurales (MEEs) con variables latentes propor-
cionan un marco muy general para modelizar las relaciones existentes en datos multi-
variantes (Bollen,1989). Aunque los MEEs se usan más comúnmente en estudios que
contienen intrı́nsecamente variables latentes, como por ejemplo la fiebre ocasionada por
el aumento de la temperatura corporal, también proporcionan un marco parsimonioso
para modelizar la estructura de covarianzas, es decir, a través de las covarianzas de
las variables observadas se intenta conocer las relaciones que existen entre las variables
latentes (no observadas). Por esta razón se han empezado a utilizar cada vez más fuera
de las ciencias de la salud, donde tradicionalmente ya se hacı́a. Actualmente, el software
existente para el ajuste de MEEs, incluido LISREL (Joreskog y Sorbom, 1996), MPLUS
(Muthén y Muthén, 1998, 2003) y BMDP (Bentler, 1992), se basa en métodos frecuen-
tistas. Estos normalmente se basan en estimaciones puntuales y contraste de hipótesis
para los parámetros de las variables observables y latentes, marginalizando sobre las
variables latentes. Los MEEs se ajustan comúnmente usando métodos de estimación
basados en máxima verosimilitud (Joreskog y Sorbom, 1985) o basados en mı́nimos
cuadrados generalizados (Browne, 1974). Estos métodos permiten fácilmente usar mix-
turas de variables observadas, tanto continuas como categóricas, mediante el uso de una
estructura variable subyacente (Muthén, 1984; Arminger y Kusters, 1988). Investiga-
ciones recientes han desarrollado extensiones que permiten interacciones y estructuras
no lineales (Joreskog y Yang, 1996; Bollen y Paxton, 1998; Wall y Amemiya, 2000).
Aunque la mayor parte de la literatura sobre MEEs es frecuentista, son numerosos los
enfoques bayesianos que se han propuesto hasta el momento. Para modelos de factores,
los cuales son un caso especial de MEEs, hay una larga lista de métodos bayesianos (ver,
por ejemplo, Martin y McDonald, 1975; Lee, 1981; Ansari y Jedidi, 2000; Lopes y West,
2004). Para MEEs bayesianos más generales, los inicios se deben a Bauwens (1984) y
Lee (1992). Recientemente los estudios se han centrado en el uso de cadenas de Markov
mediante métodos de Monte Carlo (MCMC) para implementar el análisis bayesiano de
1
1. INTRODUCCIÓN
casos complejos: con estructuras no lineales (Arminger y Muthén, 1998; Lee y Song,
2004), con heterogeneidad (Ansari, Jedidi y Jagpal, 2000; Lee y Song, 2003), y datos
multi-nivel (Dunson, 2000; Jedidi y Ansari, 2001; Song y Lee, 2004; Jackman, 2004).
Además, Raftery (1993) se centra en el problema importante de selección de modelos
en MEEs desde la perspectiva bayesiana. Otros artı́culos sobre MEEs bayesianos han
sido publicados por Scheines, Holjtink y Boomsma (1999), y Lee y Shi (2000).
1.2. Objetivo
El objetivo de este trabajo no es revisar todos estos enfoques, sino proporcionar una
visión fácil y accesible del enfoque bayesiano en los MEEs, ilustrando algunas de sus
ventajas frente a la práctica habitual frecuentista. La flexibilidad del enfoque bayesiano
permite aplicar el método en gran variedad de modelos basados en MEE, tales como
aquellos que consideran interacciones no lineales, datos ausentes, mezcla de variables
observadas categóricas, ordinales y continuas, etc.
1.3. Motivación
Hay muchas diferencias importantes entre el enfoque bayesiano y el frecuentista,
aunque destacaremos dos: a) La especificación del modelo. El enfoque bayesiano re-
quiere la especificación de una distribución a priori para cada parámetro desconocido
del modelo, incluyendo las variables latentes. El enfoque frecuentista tı́picamente asume
distribuciones Gausianas para las variables latentes, pero no especifica distribuciones
a priori para la media y/o covarianzas. Dado que las distribuciones a posteriori sobre
las que se basa la inferencia bayesiana dependen tanto de la distribución a priori como
de la verosimilitud de los datos, la primera juega un papel importante. Las ventajas
que se obtienen son: 1) la especificación de la distribución a priori permite incorporar
información substancial sobre las relaciones estructurales, la cual puede provenir de es-
tudios previos o de la propia teorı́a. En ausencia de esta información podemos utilizar
distribuciones a priori poco informativas o vagas; 2) a medida que aumenta el tama˜no
muestral, la distribución a posteriori estará menos dominada por la a priori y, por tanto,
los estimadores frecuentistas y bayesianos tenderán a estar muy cercanos. b) La estima-
ción del los parámetros. El ajuste del modelo bayesiano se basa normalmente en técnicas
MCMC. Para ello se requiere muestrear de la distribución conjunta a posteriori de los
parámetros y variables latentes a través de un procedimiento computacionalmente in-
tensivo. La ventajas que se obtienen son: 1) las técnicas MCMC no necesitan asumir
muestras grandes (normalidad asintótica) y permiten estimar distribuciones a posteriori
exactas para cualquier parámetro del modelo. En casos donde disponemos de muestras
peque˜nas y medianas, estas distribuciones a posteriori exactas pueden proporcionar
una medida más realista de la incertidumbre del modelo, reflejando asimetrı́a y sin
requerir el uso de métodos delta u otras aproximaciones; 2) se obtienen muestras de la
2
1.4 Planteamiento del problema
1.5. Metodologı́a
La metodologı́a empleada para el desarrollo de este trabajo se basa en la aproxi-
mación numérica de los parámetros mediante el uso computacional y simulación de las
distribuciones tanto a priori como a posteriori.
1.6. Contribuciones
La principal contribución de este trabajo es la reducción del error, en la estimación
de los parametros de las MEEs
3
Capı́tulo 2
Marco teórico
En este capı́tulo, normalmete se ponen todas las ecuaciones que se van a usar en la
tesis, ası́ ya nomás se hace rferencia a la ecuación tal o çomo se vió en el capı́tulo 2”,
y esas cosas.
% D e c l a r a c i o n de l a s v a r i a b l e s s i m b o l i c a s
syms u z1 z2 z3 z4 J m M g l
% Matrices involucradas
E = [ J+m∗ l ∗ l m∗ l ∗ c o s ( z1 ) ;m∗ l ∗ c o s ( z1 ) M+m]
F = [m∗ g∗ l ∗ s i n ( z1 ) ; u+m∗ l ∗ ( z3 ∗ z3 ) ∗ s i n ( z1 ) ]
% Despeje
V = E\F
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Etiam lobortis facilisis
sem. Nullam nec mi et neque pharetra sollicitudin. Praesent imperdiet mi nec ante.
Donec ullamcorper, felis non sodales commodo, lectus velit ultrices augue, a dignissim
nibh lectus placerat pede. Vivamus nunc nunc, molestie ut, ultricies vel, semper in, velit.
Ut porttitor. Praesent in sapien. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing
elit. Duis fringilla tristique neque. Sed interdum libero ut metus. Pellentesque placerat.
Nam rutrum augue a leo. Morbi sed elit sit amet ante lobortis sollicitudin. Praesent
blandit blandit mauris. Praesent lectus tellus, aliquet aliquam, luctus a, egestas a,
turpis. Mauris lacinia lorem sit amet ipsum. Nunc quis urna dictum turpis accumsan
semper.
5
Capı́tulo 3
3.1. Sección
El sistema blah, blah. Ejemplo de cita (? ) La figura (3.1) ilustra los componentes
de la planta.
3.2.1. Subsección
Antes de comenzar, se definen en la tabla 3.1 los parámetros y variables utilizadas
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Etiam lobortis facilisis
sem. Nullam nec mi et neque pharetra sollicitudin. Praesent imperdiet mi nec ante.
Donec ullamcorper, felis non sodales commodo, lectus velit ultrices augue, a dignissim
nibh lectus placerat pede. Vivamus nunc nunc, molestie ut, ultricies vel, semper in, velit.
Ut porttitor. Praesent in sapien. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing
elit. Duis fringilla tristique neque. Sed interdum libero ut metus. Pellentesque placerat.
Nam rutrum augue a leo. Morbi sed elit sit amet ante lobortis sollicitudin. Praesent
blandit blandit mauris. Praesent lectus tellus, aliquet aliquam, luctus a, egestas a,
turpis. Mauris lacinia lorem sit amet ipsum. Nunc quis urna dictum turpis accumsan
semper.
7
3. DISEÑO DEL EXPERIMENTO
8
3.2 Sección en color azul
Tabla 3.1: Parámetros dinámicos del carro-péndulo - Estos son los valores de
parámetros utilizados en el diseño y las simulaciones, corresponden a los valores reales.
blandit blandit mauris. Praesent lectus tellus, aliquet aliquam, luctus a, egestas a,
turpis. Mauris lacinia lorem sit amet ipsum. Nunc quis urna dictum turpis accumsan
semper.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Etiam lobortis facilisis
sem. Nullam nec mi et neque pharetra sollicitudin. Praesent imperdiet mi nec ante.
Donec ullamcorper, felis non sodales commodo, lectus velit ultrices augue, a dignissim
nibh lectus placerat pede. Vivamus nunc nunc, molestie ut, ultricies vel, semper in, velit.
Ut porttitor. Praesent in sapien. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing
elit. Duis fringilla tristique neque. Sed interdum libero ut metus. Pellentesque placerat.
Nam rutrum augue a leo. Morbi sed elit sit amet ante lobortis sollicitudin. Praesent
blandit blandit mauris. Praesent lectus tellus, aliquet aliquam, luctus a, egestas a,
turpis. Mauris lacinia lorem sit amet ipsum. Nunc quis urna dictum turpis accumsan
semper.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Etiam lobortis facilisis
sem. Nullam nec mi et neque pharetra sollicitudin. Praesent imperdiet mi nec ante.
Donec ullamcorper, felis non sodales commodo, lectus velit ultrices augue, a dignissim
nibh lectus placerat pede. Vivamus nunc nunc, molestie ut, ultricies vel, semper in, velit.
Ut porttitor. Praesent in sapien. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing
elit. Duis fringilla tristique neque. Sed interdum libero ut metus. Pellentesque placerat.
Nam rutrum augue a leo. Morbi sed elit sit amet ante lobortis sollicitudin. Praesent
blandit blandit mauris. Praesent lectus tellus, aliquet aliquam, luctus a, egestas a,
turpis. Mauris lacinia lorem sit amet ipsum. Nunc quis urna dictum turpis accumsan
semper.
9
Capı́tulo 4
Análisis de Resultados
4.1. Resultados
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Etiam lobortis facilisis
sem. Nullam nec mi et neque pharetra sollicitudin. Praesent imperdiet mi nec ante.
Donec ullamcorper, felis non sodales commodo, lectus velit ultrices augue, a dignissim
nibh lectus placerat pede. Vivamus nunc nunc, molestie ut, ultricies vel, semper in, velit.
Ut porttitor. Praesent in sapien. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing
elit. Duis fringilla tristique neque. Sed interdum libero ut metus. Pellentesque placerat.
Nam rutrum augue a leo. Morbi sed elit sit amet ante lobortis sollicitudin. Praesent
blandit blandit mauris. Praesent lectus tellus, aliquet aliquam, luctus a, egestas a,
turpis. Mauris lacinia lorem sit amet ipsum. Nunc quis urna dictum turpis accumsan
semper.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Etiam lobortis facilisis
sem. Nullam nec mi et neque pharetra sollicitudin. Praesent imperdiet mi nec ante.
Donec ullamcorper, felis non sodales commodo, lectus velit ultrices augue, a dignissim
nibh lectus placerat pede. Vivamus nunc nunc, molestie ut, ultricies vel, semper in, velit.
Ut porttitor. Praesent in sapien. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing
elit. Duis fringilla tristique neque. Sed interdum libero ut metus. Pellentesque placerat.
Nam rutrum augue a leo. Morbi sed elit sit amet ante lobortis sollicitudin. Praesent
blandit blandit mauris. Praesent lectus tellus, aliquet aliquam, luctus a, egestas a,
turpis. Mauris lacinia lorem sit amet ipsum. Nunc quis urna dictum turpis accumsan
semper.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Etiam lobortis facilisis
sem. Nullam nec mi et neque pharetra sollicitudin. Praesent imperdiet mi nec ante.
Donec ullamcorper, felis non sodales commodo, lectus velit ultrices augue, a dignissim
nibh lectus placerat pede. Vivamus nunc nunc, molestie ut, ultricies vel, semper in, velit.
Ut porttitor. Praesent in sapien. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing
elit. Duis fringilla tristique neque. Sed interdum libero ut metus. Pellentesque placerat.
Nam rutrum augue a leo. Morbi sed elit sit amet ante lobortis sollicitudin. Praesent
11
4. ANÁLISIS DE RESULTADOS
blandit blandit mauris. Praesent lectus tellus, aliquet aliquam, luctus a, egestas a,
turpis. Mauris lacinia lorem sit amet ipsum. Nunc quis urna dictum turpis accumsan
semper.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Etiam lobortis facilisis
sem. Nullam nec mi et neque pharetra sollicitudin. Praesent imperdiet mi nec ante.
Donec ullamcorper, felis non sodales commodo, lectus velit ultrices augue, a dignissim
nibh lectus placerat pede. Vivamus nunc nunc, molestie ut, ultricies vel, semper in, velit.
Ut porttitor. Praesent in sapien. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing
elit. Duis fringilla tristique neque. Sed interdum libero ut metus. Pellentesque placerat.
Nam rutrum augue a leo. Morbi sed elit sit amet ante lobortis sollicitudin. Praesent
blandit blandit mauris. Praesent lectus tellus, aliquet aliquam, luctus a, egestas a,
turpis. Mauris lacinia lorem sit amet ipsum. Nunc quis urna dictum turpis accumsan
semper.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Etiam lobortis facilisis
sem. Nullam nec mi et neque pharetra sollicitudin. Praesent imperdiet mi nec ante.
Donec ullamcorper, felis non sodales commodo, lectus velit ultrices augue, a dignissim
nibh lectus placerat pede. Vivamus nunc nunc, molestie ut, ultricies vel, semper in, velit.
Ut porttitor. Praesent in sapien. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing
elit. Duis fringilla tristique neque. Sed interdum libero ut metus. Pellentesque placerat.
Nam rutrum augue a leo. Morbi sed elit sit amet ante lobortis sollicitudin. Praesent
blandit blandit mauris. Praesent lectus tellus, aliquet aliquam, luctus a, egestas a,
turpis. Mauris lacinia lorem sit amet ipsum. Nunc quis urna dictum turpis accumsan
semper.
12
Capı́tulo 5
Conclusiones
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Etiam lobortis facilisis
sem. Nullam nec mi et neque pharetra sollicitudin. Praesent imperdiet mi nec ante.
Donec ullamcorper, felis non sodales commodo, lectus velit ultrices augue, a dignissim
nibh lectus placerat pede. Vivamus nunc nunc, molestie ut, ultricies vel, semper in, velit.
Ut porttitor. Praesent in sapien. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing
elit. Duis fringilla tristique neque. Sed interdum libero ut metus. Pellentesque placerat.
Nam rutrum augue a leo. Morbi sed elit sit amet ante lobortis sollicitudin. Praesent
blandit blandit mauris. Praesent lectus tellus, aliquet aliquam, luctus a, egestas a,
turpis. Mauris lacinia lorem sit amet ipsum. Nunc quis urna dictum turpis accumsan
semper.
13
Apéndice A
Código/Manuales/Publicaciones
A.1. Apéndice
Apéndice
15