Está en la página 1de 11

Luenga & fablas, 20 (2016)

I.S.S.N.: 1137-8328

Sesé Miz, Elena: “Bellas notas sobre toponimia de Fonz”, Luenga & fablas, 20 (2016), pp. 25-35.

Bellas notas sobre toponimia de Fonz

Elena Sesé Miz

Resumen: Se fa en iste articlo una replega, no pas completa, de toponimia de Fonz (Baxa Ribagorza):
dende denominazions de partidas dica nombres de calles e de casas. En os casos en que se beye posible,
se preba d’esplicar a suya etimolochía e motibazión. Como introduzión s’esplican un poquet as caraute-
risticas de l’aragonés de Fonz.
Parolas clau: toponimia, Fonz, Baxa Ribagorza.

Resumen: En este artículo se hace una recopilación, no exhaustiva, de toponimia de Fonz (Baja Riba-
gorza): desde denominaciones de partidas hasta nombres de calles y de casas. En los casos en que se ve
posible, se trata de explicar su etimología y motivación. Como introducción se explican brevemente las
características del aragonés de Fonz.
Palabras clave: toponimia, Fonz, Baja Ribagorza.

Abstract: In this paper is collected the toponymy –not complete– of Fonz (Low Ribagorza): from de-
nominations of the fields until street’s names and house’s names. When it’s possible, we explain your
etymology and motivation. Some characteristics of the local aragonese language of Fonz is exposed in
the introduction.
Keywords: Toponymy, Fonz, Low Ribagorza.

Introduzión
Fonz ye una billa altoaragonesa que trobamos al peu d’as estribazions d’a Sie-
rra de la Carrodilla. En cuanto a ra situazión cal dir que Fonz siempre ha pertenexi-
to a Ribagorza: se troba en a Baxa Ribagorza, tanto istoricamén como cheografica.
Pero dende a constituzión d’as comarcas en Aragón pertenexe alministratibamén a
ra Comarca d’a Zinca Meya, con capezera en Monzón.
Fonz tien en l’aspeuto cultural prous cosas interesans: escudos d’armas, pa-
lazios d’a nobleza, fillos ilustres, etc. Entre istas cosas podemos destacar a suya
fabla: o que nusatros clamamos “el fonzense”, que ye una bariedá de l’aragonés
baxo-ribagorzano. Ye por tanto una modalidá dialeutal oriental de l’aragonés e per
ixo podemos trobar en ista fabla rastros lingüisticos chenerals de l’aragonés e amás
carauteristicas dialeutals d’o ribagorzano d’a zona baxa. Antiparti, os castellanis-
mos son muito lumerosos e son muitas as palabras que s’adautan a la fabla local.
Asinas, por exemplo, entre os rasgos chenerals de l’aragonés que trobamos en
a fabla de Fonz, podemos nombrar:

25
Luenga & fablas, 20 (2016)
I.S.S.N.: 1137-8328

– A permanenzia d’o sonido f- inizial d’o latín en inizio de palabra: lat. cl.
fames, famis, lat. bulgar famis, faminis, acus. famine(m), > fame (cast. ‘hambre’), lat.
filiu(m) > fillo (cast. ‘hijo’).

– A eboluzión d’o grupo -li- interbocalico, que se palataliza: muliere(m) > mu-
ller [mulé] (cast. ‘mujer’).
– A formazión d’os plurals, que se fan añadín solo que -s final de forma chene-
ral: zagal / pl. zagals (cast. ‘chicos’), pocha / pl. pochas (cast. ‘bolsillos’).
– A forma espezial de formazión d’o plural d’as palabras rematadas en -t, que
fan o plural en -z: mozet / pl. mozez (cast. ‘mocitos, mozalbetes, chavales’), tot / pl.
toz (cast. ‘todos’).
– A formazión d’os diminutibos: istos se fan con os morfemas -é u -et, fem. -eta,
u bien -ín, fem. -ina: zagalé / fem. zagaleta, ratet (cast. ‘ratito’), ninín / fem. ninina
(caste. ‘niño pequeño, niñito, niñita’).
– Os aumentatibos, que se fan con os morfemas -arrón, -arrona (entre atros):
mozarrón / mozarrona.
– Os pronombres personals tonicos de primera y de segunda persona de plural
son: nusatros / nusatras, busatros / busatras. Coinziden por tanto con a forma que se
gosa emplegar por un regular en l’aragonés común (encara que as formas más che-
nerals en o territorio de l’aragonés son nusotros / nusotras, busotros / busotras). En a
terzera persona s’emplegan as formas el, ella, que son as más emplegatas en o terri-
torio de l’aragonés, podéban dizir que cuasi chenerals). Con preposizión s’emplegan
os mesmos pronombres que cuan o pronombre ye sucheto: me clama a yo (cast. ‘me
llama a mí’), beniba con yo (cast. venía conmigo’), da-me-lo a yo (cast. ‘dámelo a mí’),
mo’n im con tu (cast. ‘nos vamos contigo’). Coinzide por tanto con o que s’emplega
de forma cheneral en aragonés, pos en aragonés no bi ha una forma preposizional
diferén (que sí esiste en castellano: yo / a mí, tú / contigo).
Por atra parte, entre as carauteristicas dialeutals baxorribagorzanas propias
que trobamos en a fabla de Fonz, se pueden nombrar:
– A palatalizazión d’a -l- > [-λ-] en situazión inizial y en o grupo de consonán
oclusiba u fricatiba más -l-, como pl- > [pl-], cl- > [-cl-], bl- > [bl-], fl- > [fl-], etc.
Asinas, por exemplo: llugá (cast. ‘pueblo’), lloca (cast. ‘clueca’), planu(m) > pllano
(cast. ‘llano’), bllanco (cast. ‘blanco’), flló(r).
– Os cherundios rematan en -án (primera conchugazión), en -én (segunda con-
chugazión y en -ín (terzera conchugazión). Exemplos: charrán (cast. ‘hablando’), fen
(cast. ‘haciendo’), tusín (cast. ‘tosiendo’).
– O sistema d’articlos ye: el, la, los, las (y neutro lo), coinzidín con o castellano,
e fren a o que ye más cheneral en aragonés, o sistema o, a, os, as.
– A perda de -r zaguera en o infinitibo: tremolá (cast. ‘temblar’), reí (cast.
‘reir’), tusí (cast. ‘toser’),
– As formas d’a conchugazión d’o berbo ser son istas que metemos a contina-
zión:

26
Luenga & fablas, 20 (2016)
I.S.S.N.: 1137-8328

Presén: yo soi, tu és, el é, nusatros/as som, busatros/as soz, ellos/as son.


Preterito imperfeuto: era, eras, era, era, éram, éraz, eran (en iste caso no ye
como o cheneral en aragonés: yera, yeras,…, ni como en baxorribagorzano: eba,
ebas,…, que parixe que antis más s’emplegaban en Fonz; por tanto, parixe que era,
eras,… son formas ampradas d’o castellano que han sustituito a ras autoctonas).
Perfeuto simple: ba sé(r), bas sé(r), ba sé(r), bam sé(r), baz sé(r), ban sé(r) (me-
temos a -r d’o infinitibo entre gafez, ya que no se gosa prenunziar). En iste caso se
fa serbir a conchugazión perifrastica, tipica d’o ribagorzano.
Condizional simple: sería, serías, sería, seríam, seríaz, serían.
Preterito perfeuto: he síu, has síu, ha síu, em síu, ez sí, han síu.
Condizional compuesto: abría síu, abrías síu, abría síu, abríam síu, abríaz síu,
abrían síu.

Orichen lingüistico d’o macrotoponimo


Tenín en cuenta la situazión e o contesto de Fonz ye prou fázil entender o suyo
nombre. Probiene d’o latín fonte(m) (cast. ‘fuente’), pero en a suya forma de plural.
Asinas, dimpués d’a perda d’a consonán zaguera -m (ya en latín bulgar) e d’a bocal
postonica zaguera -e, remata en font. A forma propia de l’aragonés ye con diftonga-
zión, fuen: a falta de diftongazión aquí la podemos atribuyir a que Fonz se troba en
una zona buegatiza en que ya se manifiestan con fuerza bellas tendenzias lingüisti-
cas propias d’o catalán (en o que a forma propia ye prezisamén font).
As lumerosas fuens que trobamos en o contesto son as que darían orichen
a o plural font + -s, e o grupo -t’s- eboluziona a -z. Asinas: fontem > font > font’s >
fonz. Ista ye una posible esplicazión, pero tamién ye posible esplicar-lo rancando d’a
forma de plural d’o latín, fontes: en iste caso, o que ocurre ye que se piede a -e- pos-
tonica e queda font’s, con eboluzión a fonz, ya que o grupo t’s > -z.
Creigo que ixa ye a soluzión más azertada, porque en Fonz y en a suya redo-
lada i hai una gran abundanzia de fuens. Exemplos d’ixa presenzia de fuens son as
siguiens (entre atras, pos no pretendemos fer una lista completa):
Ojo la Fuente. L’augua d’iste manantial s’emplegaba, y s’emplega, pa l’uso
d’o llugar. Anque ye formalmén castellanizata ista denominazión (ojo en cuenta de
l’aragonés güello; fuente en cuenta de l’aragonés fuen), pero tamién cal menzio-
nar-la.
Fechinas. Ista fuen tiene como finalidá o riego.
Fontaneta Martín. Aquí trobamos un diminutibo de fuen, con o sufixo -eta.
Fuente d’abaix. Ye dizir, fuen d’abaxo (cast. ‘fuente de abajo’).
Fuente salada. O suyo nombre se debe a ra cualidá de l’augua.
Fuente Ric. Ye un abrebadero pa o ganu. A denominazión puede proceder d’o
propietario d’o terreno ixe.

27
Luenga & fablas, 20 (2016)
I.S.S.N.: 1137-8328

Basa Gil. Tamién en iste caso parexe que toma a denominazión de l’apellido
d’o propietario. A forma basa s’emplega pa denominar o que en cast. ye ‘balsa, es-
tanque’.
Fuentes de Palau. Aquí podemos trobar as siguiens: Fuente d’Espluga, Fuente
Palomera, Palau de Balero, Palau de Solaniña, Palau del Medico, Palau de la Fonda,
etc.
Ye de notar que a forma chenuina de l’aragonés, fuen, no se conserba en Fonz,
pos s’emplega ya la forma castellana fuente, que ha sustituito a l’autentica.

Toponimia menor: terrenos y partidas


Os nombres d’os terrenos mos mostran particularidaz d’istos. Belunos han o
sinificau prou claro, pero atros son un poquet dudosos.
Emprezipiaré con as partidas que apareixen en o mapa 1:25.000 d’o Instituto
Geógrafico y Castastral de España.
Los Alberos. Trobamos un posible orichen: a) de l’arabe al bacl ‘secano’; b)
d’o lat. albarem < albarosa ‘escasez d’augua y presenzia de punchos’; c) Los Alberos
son de secano, pero a suyo color blanquezina mos lleba a pensar que o suyo orichen
bienga de o lat. albus ‘blanco’, en relazión con a color de a tierra.
Baldelamella (en o mapa Valdelamella). Podemos trobar aquí bels sinificaus:
1. mella ‘raquitismo en o trigo’; poderba estar asinas si tenín en cuenta as caraute-
risticas d’o puesto, pos ye una zona caliza con muitos cantals. 2. mella ‘esportillo’;
en iste caso, poderba fer referenzia a bella mella en a configurazión d’o terreno.
Baldemoro (en o mapa Valdemoro). Prozede d’o lat. vallis, acus. valle(m) > bal
+ prep. de + moro. Mos indica que a presenzia morisca tamé estió en Fonz. En ista
bal podemos trobar a Mina Flores, que ye una coba prou llarga feita per mandato
d’iste moro pa trascolar l’augua d’una bal ta l’atra.
Baldeloforno (en o mapa Valdeloforno). Ye dizir, Bal d’o forno, u Bal de lo for-
no, por o que beyemos que en a toponimia se conserba a forma lo de l’articlo mascu-
lino singular. E si se conserba en a toponimia, no ye raro pensar que ba estar antes
más normal u abitual en a fabla biba local. A forma forno probiene d’o lat. furnus,
que teneba a mesma sinificazión y mos indica sin denguna duda que astí ba aber
bel forno u bels fornos. Encara agora podemos trobar por astí restos d’ixos fornos y
d’o que allí feban.
Baldequia. Encara que en os mapas beyemos Valdechía, as chens la claman
Baldequia, toponimo que o suyo orichen ye de difízil interpretazión.
Balfría (en o mapa Valfría). Ye un toponimo trasparén: ‘bal fría’ (cast. ‘valle
frío’). S’atribuye á ra climatolochía a capazidá d’orichinar a denominazión d’o terre-
no.
Basa d’Urría. Ye una basa, ye dizir, un ‘estanque’ u ‘balsa’ que se troba en a
partida de Urría.

28
Luenga & fablas, 20 (2016)
I.S.S.N.: 1137-8328

Canral. Ye enta par d’o sudeste d’o llugar. Iste toponimo podeba probenir d’o
lat. canna, -ae (cast. ‘caña, junco’) + -al, sufixo locatibo de caráuter abundanzial.
Pero ye difízil esplicar a -r-. En cualsiquier caso, parexe que cal rancar de canna, con
o que se relaziona cannabis, -is ‘cañimo’ (cast. ‘cáñamo’). No ye en l’autualidá, pero
si rechiramos en os testos istoricos trobamos que Canral yera una zona de charcas
u badinas, one gosan crexer os chuncos e as cañas.
La Chesa. Ye una zona de tierra blanca con abundanzia de ches (cast. ‘yeso’).
Por tanto, puede interpretar-se en cast. como ‘la yesera’ u bien ‘la tierra de yeso’.
L’aragonés cheso, en Fonz ches, probiene d’o lat. gypsu(m).
El Chuncar. D’o lat. iuncus > chunco, más o sufixo -ar (deribatibo locatibo),
que endica abundanzia de chuncos en a zona.
La Fogaza. Prozede d’o lat. focacia ‘panecillos cocidos bajo la ceniza del hogar’
(BDELC, s. v. fuego), que ye deribato d’o lat. focus ‘fuego’, igual que o castellano ho-
gaza ‘pan gran’. Pero no se i beye guaire bien cuála podeba estar a motibazión d’iste
nombre aplicato a o terreno.
La Gaya. Podeba probenir d’o lat. gaudium ‘gozo’, pero ixo ye raro, u bien d’o
suyo deribato gaya ‘franja vistosa, nesga’, pero no creigo que tienga muita relazión
con isto. Amás, ixa tierra no ye d’otro color, tampoco ye bistosa.
La Plana. Ye un toponimo trasparén. Se refiere a una zona plana (cast. ‘llano,
llanura’). D’o lat. planus (BDELC).
El Rubal u Robal. O posible orichen ye: a) lat. robur, -oris ‘caixigo’; en iste
caso biene a sinificar ‘zona de caixigos, caixigar’; b) lat. rubus, -i ‘barza’; en iste caso
ye ‘zona de barzas’. Ye más posible isto zaguero.
Rosero. A chen dize que se clama asinas perque antis n’abeba muitas roseras.
Ye posible, pos ye una zona que boguea con o río, no ye zona de secano.
Los Sasos. D’o lat. saxum ‘piedra, roquedo, terreno rocoso’. Amás ista ye a ca-
rauteristica prinzipal d’ixa partida.

Atros nombres que no beyemos en os mapas:


Albotez. Dizen que se clama asinas perque n’abeba muitos borbotons d’augua,
muitos manantials. Anque no ye claro que a denominazión tienga que beyer con ixo,
a realidá ye que en os Albotez n’hai güen rebaño de manantials.
Artigas. L’orichen de a radiz guarda relazión con o euskera arte y artenga,
referín-se a un campo u fenero rodiau de barzas, fenollos, etc. As artigas de Fonz
son esautamén ixo.
Fornez. N’hai restos de muitos fornos de ches. Ye un plural en -z de forné(t),
diminutibo de forno.
Morera. Indica abundanzia de moras u presenzia de bella morera (árbol que
produze moras).
Palau. Referín-se a o cast. ‘palacio’; encara oi podemos trobar restos d’istas

29
Luenga & fablas, 20 (2016)
I.S.S.N.: 1137-8328

biellas construzions. A forma palau una ultracorrezión. Dimpués, sobre zeclla


amuestra una eboluzión lingüistica se fa un diminutibo, zeclleta, con o sufixo
propia d’o catalán, á partir d’o latín pa- -eta.
latiu(m), fren á palazio, que ye a forma
Cuchillería. Ye una carrera ane se
propia de l’aragonés, e palacio, que ye
feban cuchillos, u ane se trobaban os ar-
a forma propia d’o castellano.
tesanos que se dedicaban a fer cuchillos.
Pino. Siñala a presenzia de bel A forma ye castellanizata, ya que en arag.
pino u de muitos pinos. D’o lat. pinus. meyebal beyemos cuitiello (< lat. culte-
llu) y cuitillería.

Nombres de calles
Rincón de Terral. Ye una carrera Nombres d’as casas (oiconimia) de

one i hai muita tierra. Fonz

Costera Badanetas. Ye una coste- Podemos distinguir, seguntes que


ra mui empinada, y chuntau a isto se o nombre probienga de: a) l’ofizio a que
l’añade l’achetibo badán, en o sentiu de tradizionalmén se dedicaban os que bibi-
‘cansau’. Fa referenzia á que cuan re- ban en ixa casa; b) o llugar ane ban nazer,
matas de puyar-la no puez más. u d’ane prozedeban, os que bibiban en a
casa; c) l’antroponimo u nombre de perso-
Tellar. D’o lat. tegula > tella, na d’o dueño d’a casa u de bella persona
más o sufixo abundanzial -ar. N’abeba que bibiba en a casa; d) oríchens barios
antis un tellar ane se feban as tellas. (apellidos, achetibos que se refieren a o
Escllozes. Ye una calle con muitos caráuter u a bella cualidá fisica, a bel de-
cantals, y con muitos foraus y tollos. Ye feuto, etc.).
una forma de plural refeita sobre atra a) Nombres que prozeden de l’ofizio
forma que ya yera en plural: es clloz, a que se dedicaban os que bibiban en a
pl. de el cllot, que sinifica en cast. ‘los casa:
agujeros’. A partir de es clloz, que ye un
Albeites. De albéita(r) (cast. ‘veterina-
plural en -z, s’interpreta –erroniamén–
rio’).
como si estase una palabra en singular,
esclloz, e d’astí se fa un nuebo plural, Alpargatero.
escllozes. Bajillero.
Forza. En os tiempos d’antis más Barquero.
n’abeba una fortaleza d’os templarios, Beterinario. Ye forma castellana; en
como beyemos en os testos istoricos. arag. ye albéitar.
A Zeclleta. Antis más baixaba Binagrero.
per allí a zequia d’augua pa o llugar. Carretero.
A eboluzión arabe [as]saqiya > zequia / Cartero.
zaquia / zaica, que se fa en aragonés,
Chesero. Que se dedicaba a fer ches
tien una carauteristica particular en
(cheso en aragonés cheneral).
Ribagorza: á partir de zequia [qékja]
se fa una falsa interpretazión d’ixa [j] Chirimbolero.
semiconsonán, como si probenise d’a Comaro. Se refiere a que as personas
palatalizazión d’una -l- en o grupo [-kl-] que bibiban en ixa casa yeran ‘matronas
> [-kl-]. Podéban dir, por tanto, que ye caseras’.

30
Luenga & fablas, 20 (2016)
I.S.S.N.: 1137-8328

Corregüé. Subiba el correo de Mon- Tabla. Referín-se á carnizería.


zón. Puede estar un diminutibo en -é Telleré. Relazionato con o tellar.
(-et), a partir d’o sust. correu (cast. ‘co-
Zapatero.
rreo, cartero’).
Crabero. Se refiere a o pastor de
crabas. b) Nombres que probienen d’o llugar
ane ban nazer u d’ane prozedeban os d’a
Culinario.
casa:
Curdionero. Tocaba la “curdión”.
Abenozas. Prozedens d’ixe llugar de
Chuflo. Ribagorza.
Delegau. Alemán. Prozedeban d’Alemania.
El Fiscal. Almuniés. D’Almunia de San Juan.
Esquilador. Araguás. Porque prozedeban d’iste
Ferrero. Que treballaba o fierro. En llugar de Sobrarbe.
cast. ‘herrero’. Balfría. Se relaziona con a partida u
Fonda. zona de mon asinas clamada.
Fornereta. De forno (cast. horno’). Bielsa. Naziu u prozedén de Bielsa, en
Gaitero. o norte de Sobrarbe.
Garbanzero. Calbereta. Ye un diminutibo en -eta, a
partir de Calbera; ye posible que a fami-
Gasiosero. Que feba u bendeba ga- lia prozedese d’ixe lugar de Ribagorza, en
siosa. a Bal d’o Isabena. Poderban estar tamién
Guarnizionero. deszendiens de casa Calbera.
Mecanico. Escalona. D’Escalona, o lugar sobrar-
Melonero. bés.
Moncho. Barián de l’arag. monche Estadeta. Prozedén d’Estada, en a Ri-
(cast. ‘monje’). bagorza istorica.
Ospitalero. Que teneba un ospital u Estadillano. D’Estadilla, en a Riba-
espital, u seiga, una casa d’acullida de gorza istorica.
pelegrinos. Mas. Naziu en o Mas de Moner (que
Paleta. Se refiere a l’ofizio d’alba- ye una casa de mon).
ñil. Nabarreta. Podeba fer alusión a l’ori-
Pastor. chen nabarro.
Patrón. Nachá. Naziu u prozedén d’o llugar de
Nachá, en La Llitera.
Pelaire. S’adediaba a treballar a
lana e os colchons (que yeran de lana). Portaspano. Naziu u prozedén d’o llu-
gar de Portaspana, en La Ribagorza.
Picapedrero.
Rodeta. Prozedén de Roda d’Isábena.
Pinzels.
Trillo. Porzedens d’ixe lugar de A Fue-
Sarguero. Feba sargas (‘mim- ba.
bres’).
Trillé. Diminutibo de Trillo u deszen-
Sastre. diens de Casa Trillo. Se beiga cómo Gu-
Sillero. sano & López Mugartza (2011-2012: 64)

31
Luenga & fablas, 20 (2016)
I.S.S.N.: 1137-8328

dizen de Casa Basteré d’Ansó que son Romualdo.


deszendiens de Casa Bastero. Sabino.
Serapia.
c) Nombres que prozeden d’antropo- Tonón (cast. ‘Antoñito’).
nimos u nombres de personas: Zipriano.
Andresón. Diminutibo d’Andrés.
Balero.
d) Oríchens barios:
Barbina. Puede estar que de Balbi-
Alambrau.
na?
Bartolo. Alfós.
Basilieta. Diminutibo de Basilia. Allagó. Clamaban a o trigo destinau
pa o sementero llagó, forma que s’em-
Chancastro. De Chuan Castro. plega pa desinar a ‘simién’ en a Bal de
Chimemón. De Chaime Món (‘Jaime Benás, Bisagorri, Bonansa, Castanesa e
Món’). Alta Ribagorza en cheneral, Bal de Lierp,
Chorche (cast. ‘Jorge’). Chuseu e Torres de lo Bispe (EBA, 1999:
Chusep (cast. ‘José’). 1168).
Don Balentín. Almazor.
Felipón. Diminutibo de Felipe. Balleta. Nombre d’un finca aone bibi-
ban. Ye diminutibo de bal (cast. ‘valle’).
Floro.
Inazié. Diminutibo de “Ignacio”. Bate. Puede estar una deglutinazión
de l’abate (cast. ‘el abad’), considerando
Juan Llanas. –erroniamén– que en o grupo fonico [la-
Justo. Ye forma castellanizata, fren báte] a forma la ye un articlo femenino.
a ra forma aragonesa Chusto. Chusto o contrario pasarba en Lañedo.
Macario. Bigotes.
Martino. Bochorno.
Marzial. Bolero.
Matioso. Bolingo.
Maurizio. Bonosio.
Miguela. Bragado.
Omblás. De Don Blas? Burrello.
Pablé (cast. ‘Pablito’). Cabezona.
Pedro Juan. Calibo. Equibale en cast. a ‘rescoldo’
Pedrolaida. (Martínez, 2008: s. v.).
Pep (cast. ‘Pepe’). Camal.
Pepico. Cambresa.
Periqué. Campanal. Ban bibir en o campanal.
Petronila. Cañeta. Forma aragonesa que corres-
Pilaro. ponde a o cast. ‘perrita’.
Quintín. Cardo.

32
Luenga & fablas, 20 (2016)
I.S.S.N.: 1137-8328

Carpi. Ye una denominazión que Fredes.


puede probenir de l’apellido. Gallineta.
Cazcarré. Diminutibo de Cazcarro; Garza.
puede referir-se a que prozede u ye
Gaudí.
deszendién de Casa Cazcarro. Se beiga
cómo Gusano / López-Mugartza (2011- Gazapo.
2012: 83) interpretan Nabarré como Gitaneta. Ye forma castellanizata: en
“descendiente, quizás, de una antigua arag. ye chitana, chitaneta.
Casa Navarro no localizada, o simple- Gúdel. Puede estar l’apellido.
mente diminutibo de navarro.” Istoria.
Cazcarro. Puede estar l’apellido. Jornal y medio.
Chaté. Posiblemén, deszendiens de Lagañeta. Ye diminutio de lagaña,
Casa Chato. con sufixo -eta.
Chato. Lañedo. Puede estar una aglutina-
Cheneral. A esplicazión puede estar zión de l’articlo la más o sust. niedo >
que d’ista casa salise bel cheneral (gra- ñedo (cast. ‘nido’).
duazión en o exerzito). La Sidra.
Chiribe. Las Monjas.
Chiribo. Lebi. Muito preto, en comparanza con
Choli. De jolie ‘guapa’ en franzés. o que ba fer Levi (ye una apellido chodi-
Corbau. O dueño gosaba ir encor- go).
bau. Malparebous. Puede prozeder d’un
Corzán. mote.
Cosín. Puede prozeder de l’apelli- Manán.
do. Manopla.
Duré. Manzana.
El Corbé. Maño. A suya muller cantaba jotas.
El Moro. Matamachos. A denominazión probie-
El Plaudio. ne d’o mote d’o dueño d’a casa.
El Santo. Marcocaña. Ba arruinar a casa y solo
teniba la caña como marco d’a puerta.
El Raboso.
Mauli.
El Ziego.
Medianón.
Enero.
Mesquito.
Engarzapasturas. Nombre proze-
dén d’una embotada. Mochileta.
Farinetas. Puede prozeder d’una Mola.
embotada. Ospital.
Faro-Monroset. Palomo. Poderba prozeder d’un
Fenolla. mote.
Fill meu. Ye catalán, equibalén en Papudo.
arag. a Fillo mío (cast. ‘hijo mío’). Peirón. Puede estar un diminutibo en

33
Luenga & fablas, 20 (2016)
I.S.S.N.: 1137-8328

-ón de Peiro (una d’as formas, chunto á perras.


Pietro, que adota en arag. o lat. petru), Sarrau.
u bien puede referir-se a un monolito,
Sarteneta.
un pilar de piedra (cfr. Martínez, 2008,
s. v. peirón). T’aguantas.
Potré. Tranquilo. Puede que siga descripti-
bo d’a cualidá d’o dueño.
Potreta.
Tremosa.
Rampín.
Tricas. O nombre d’a casa puede pro-
Raneta.
benir de l’apellido.
Rañuelo.
Tudel.
Robira.
Zarpa.
Romera.
Zereza.
Rosigón. Ye posible que faiga men-
Ziegué. Ye diminutibo de ziego, con
zión á bella carauteristica d’o capeza
sufixo -é (-et). Sin denguna duda, fa men-
d’a familia.
zión á una carauteristica que teneba bel
Royo. Teniba la cara roya (u tamién miembro d’a familia e que se quedó como
o pelo royo). denominazión d’a casa.
Ruchil. Diban que teniba muitas

Bibliografía
Andolz, Rafael (1992): Diccionario aragonés. Cuarta edición corregida y aumentada. Zarago-
za, Mira editores.
Corominas, Joan: Breve diccionario etimológico de la lengua castellana. Tercera edición muy
revisada y mejorada. Madrid, Editorial Gredos, 1973. [BDELC]
EBA = Endize de bocables de l’aragonés seguntes os repertorios lesicos de lugars y redoladas
de l’Alto Aragón. (F. Nagore, dir.). 4 tosmo, Uesca, Instituto de Estudios Altoaragone-
ses, 1999.
Frago Gracia, Juan Antonio (1980): Toponimia del Campo de Borja. Zaragoza, Institución
«Fernando el el Católico».
Guillén Calvo, Juan José (1981): Toponimia del Valle de Tena. Zaragoza, Institución «Fer-
nando el Católico».
Gusano, Elena & López-Mugartza, Juan Karlos (2011-2012): “As casas d’Ansó. Oiconimia d’a
Billa d’Ansó (Uesca, Aragón)”, Luenga & fablas, 15-16 (2011-2012), pp. 51-98.
Martínez Ruiz, Antonio (2008): Vocabulario básico bilingüe aragonés-castellano y castella-
no-aragonés. 3ª edición corregida y ampliada. Uesca, Publicazions d’o Consello d’a Fa-
bla Aragonesa.
Moner y Siscar (1878): Historia de Ribagorza, desde sus orígenes a nuestros días. tomos I y
II. Fonz, 1878.
Nagore Laín, Francho (1989): Gramática de la lengua aragonesa. Quinta edición. Zaragoza,
Mira Editores.

34
Luenga & fablas, 20 (2016)
I.S.S.N.: 1137-8328

Vázquez Obrador, Jesús (1985): “Toponimia de Rodellar”, Archivo de Filología Aragonesa,


XXXVI-XXXVII (1985), pp. 623-665.
Vázquez Obrador, Jesús (2002): Nombres de lugar de Sobrepuerto. Análisis lingüístico. Sa-
mianigo, Comarca Alto Gállego, con a colaborazión d’o Instituto de Estudios Altoara-
goneses e l’Asociación Cutural «O Zoque».
Vázquez Obrador, Jesús (2008): Toponimia de Aso, Yosa y Betés (Sobremonte, Alto Gállego).
Zaragoza, Prensas Universitarias de Zaragoza / Xordica Editorial.

O termino monezipal de Fonz, con bels toponimos menors.

35

También podría gustarte