Luz y Sombra en El Dibujo y La Pintura 2018-01-15

EN D ı Y P IN
JO S E M PA RRA M ON
b r ra m o n e d ic io n e s s a Scanned by CamScanner
Scanned by CamScanner
LU Z Y SO M B R 八
E N D IB U JO Y P IN T U R A
JO S E M .
PA R R A M O N
lä n a n nón o n e s s a
, .
: Ĉ
￠ J o s é M ・ p a r r a m ó n V ila s a ló
P a r r a m ó n E d ic io n e s , S A
17 ı e d ic io n @ n e r o 1 9 9 0
,
E d ita d o y d is tr ib u id o p o r
P a r r a m ó n E d ic io n e s , S A
L e p a n to 2 6 4 0 8 0 1 3 B a r c e lo n a (E s p a ñ a )
ım p r e s o e n E s p a ñ a p o r S irv e n G r a fic B a r c e ı
o n a
,
D e p ó a ito L e g a ı
: B 4 5 14 4 8 9
ıS B N : 84 34 2 000 4 X
P r o h ib id a la p r o d u c c ió n to ta l o p a r c ia ı
re
de e s ta o b ra d ia n te im p r e s ió n fo to c o ia
m e !r
, p ,
i cr o f ilm o cu a ıq i er ot ro
,. u si st em a , i n
s
P e r m is o e s c r ito d e l e d ito r
N D I C E
L U Z Y SOM BR A (P R IM E R A PAR TE )
P r in c ip io s g e n e r a le s
A s p e c to s ffs ic o s d e la lu z
Fo rm a d e la so m bra ,
se gún la s it u a c ió n d e la lu z
Fo rm a d e la so m b ra ,
s e g ť in la c la s e d e lu z
Fo rm a d e la so m b ra se gūn n u e s tr o pu n to de v is t a
,
u z r e fle ja d a
L
A s p e c t o s p s ic o ló g ic o s d e la lu z
L a d ir e c c ió n d e la lu z
L a c a lid a d d e la lu z
E s tu d io p r á c t ic o d e lo s p r o b le m a s d e ı u z y so m b ra
l
N o r m a s g e n e r a le s p a r a c a p t a r a v a o l r a c ió n d e l m o d e lo
T é c n ic a y o fıc io d e l d ifu m in a d o c o n lo s d e d o s
E je r c ic io p r á c t ic o « E s t u d io d e r o p a je s '
L U Z Y SO M BR A (S E G U N DA P AR TE )
l d io d e la fo d e ilu in ió n 40
A m p lia c ió n a e s tu s rm a s m a c
C o n t r a lu z y se m ic o n t r a lu z 44
E l fa c t o r « C o n tr a s te » 50
C o n tr a s te s s im u lt á n e o s 51
C o n t r a s te o c a do s 54
s p ro v
E l fa c t o r « A t m ó s fe ra » 58
D e s de s ie m p re e l ho m b r e h a in te n t a d o c o p ia r la lu z
,
p r im e ro Io h iz o t o s c a m e n te H a ce 20 000 a ño s e s te h o m b r e e r a in
o r Io v is to de pe rc ib ir y re p re sent a r e l v o lu m e n d e lo s c u e r p o s
c a p a z , p ,
E n la s c u ev a s d e A lt a m ir a y A lp e ra ,
d i u ja b a s ilu e t a s
b q u e lu e g o p in t a b a
c a rb v e g e t a l S ó lo s ilu e t a s in fo n d o so bre
c o n sa n g re de a n im a le s y ón s, ,
la p ie d r a m is m a
d e fo s ilu e da do a ba
in lA r te
E s ta id e a r m a s p la n a s ,
ta s , p re m a u n e n e
E g ip c io e in c ie n z o s d e l A r te G r ie g o
lu so e n lo s m
c o m p E ho
l b re c o m ren
d ĺa c a da v e z m b a r g o qás
u e e l m u n d
s in
o e s u n c
emo m p u e s t o d e in n u
, , ,
m e r a b le s s u p e r fic ie s m o d e la d a s p o r la lu z E n l a P o m p y
e a d e l I m p e r io
R o m a n o a p a r e c e n y a p in t u r a s m u r a le s c u y a s fig u r a s o fr e c e n d e u n a ,
,
m a n e r a c o n s c ie n t e f
e e c to s d e lu z y s o m b ,
r a
M il a ñ o s d e s p u é s e l A t
r e s e h a b fa d e te n id o e n e l e s tilo fo r m a l y
,
t r a s c e n d e n t a l d e l G ó t ic o L a lu z a p a r e c fa c o m o d o r m id a e n t r e p a n e le s
de o ro y fo n do s d e p ri r r»u ra
D e pro fe b r il d e s p e r ta r c o n m u e v e e l S u r d e E u r o p a
n to u n C o r r ia
e l s ig o x v en i b l
n o r e n c ia , M a s a c c o s e r e e a c o r a a n t l m a er
n a g ö ti ca de
p in ta r ; G io tto a c u sa v o lū m e n e s : D e V in c i h a b la d e a tm ó s fe r a a p a re c e
e l r e a lis m o fu n d a d o e n la lw s u rg e e l R e n a c im ie n to d e la s A r te s
D o sc ie n to s a ño s m ás , y R e m b r a n d t d e s c u b r e e l c la r o s c u ro : la ı
u z
in v a de su s c u a d ro s ha s ta lle g a r a lo s r in c o n e s m á s s o m b r to s
Y lu e go ,
lá z q u e z R ib e r a Z u r b a r á n T o d o s c o n c e d e n a
E l G re c o ,
V e , ,
la h ız u n a im p o r ta n c ia v it a l q u e s o b r e p a s a a v e c e s a l t e m a m is m o , , ,
d e la o b r a E s la c o m p o s ic ió n t o n a t la id e a d e s u je t a r e l te m a d e la ,
o b r a a la d is t r ib u c ió n d e la s z o n a s c la r a s y o s c u r a s
ŁC a b fa m á s ? S f a m e d ia d o s d e l s ig lo p a s a d o u n g r u p o d e p n to r e s
i ,
,
fr a n c e s e s c r e a e l Im p r e s io n is m o r e v o lu c io n a n y r e n u e v a n t o d a s la s te o
l
r ia s a n te r io r e s b a jo e ı e m a ・ c l
i o o r e s lu z ! » ; j g
u e a n c o n lo s r e fle jo s ,
t r a n s p a r e n t a n la s s o m b r à s : lim p ia n Ia p a le t a d e t o n o s o s c u r o s
E n 18 70 E d u a r d o M a n e t p r o c la m a
, ,
# E L p r in c ip a ıp e r s o n a ie d e u n c t ta dro e s ı
a lu z °
E lp r o ta go n is t a ? e s te in te n to d e c o p ia r lu z s e r á a h o r a u s te d m is m o,
i A te n c ió n a lv o lu m e n d e lo s c u e r p o s ! 2 0 0 0 0 a ñ o s d e e x p e r ie n c ia n o s d ic e n
y en se ña n q u e
7
O S G EN ER A LES
P R IN C I P I
r in c ip io e n tr e do s a s p e c to s
d is tin g u ir e n p ge n
,
H e m o s de
,
ió n S é s to
e ra ı
lo y s u ilu m in a l
ĮX
'
c o n s : e
a l m o de
a sp ec
e c t o to
la lu z r e p
s
i ,
ló g ic o y
i a s e c to p s ic o ló g c o
e p
lo M ıIo EZ I a ıu ı n o a p e rm it ・
En e l a ıp e c
ıt a m a ñ o d o lo ı c u e r p
c o n o c e r
1 ・ le rm a y e o ı
lu
En e l a ıp e o l o p ıi e o la ı c o n ııi l u
y ・
v a l io s o e le m e n to d ・ e x p r e ıió n
a ra n o ao lr o a u n
p
l z q ib e e l m o d e lo n o s d ic e si
E fe c t iv a m e n t e la u
u e re c , é s te
, e s tá
fé r ic ōn
n s t itu fd o p o r
fo r m a s p la n a s ,
c u rv a s
de ķ
,
e s a s ,
c c a v a s
,
e tc ; n o
s
co
ĺ t ic a Pĺ s ic a s c o m u n ic á n d o n o s p o r c s
cu b r e to d a s s u s c a r a c te r s o m p a r&
,
,
o tr o s c u e r p o s s u s d im e n s io n e s y p r o p o r c io n e s
c ió n c o n ,
p o r o t r o la d o s e g ú n q u e e
l m o d e lo r e c ib a u n a ilu m in a c ió
, n du r
a
d u lc e o fr ia e l m o d e lo
ħie r te b r illa n t e o s u a v e m o n ō t o n a
, , , p drá ex
o , ,
o t r o s fa c t o r e s a le g r ía t r is t e z a in
p r e s a r e n c o m b in a c n
ió c o n
q u ie tu d , ,
,
,
p az e tc
A S P E C T O S F Ls lC O S D E ıA LU Z
C LA SE S D E LU Z
L a s c la se s o fu e n te s d e lu z de qu e d is p o n e m o s p a ra d ib u ja r o p in
ta r ,
so n do s ,
a sa be r
1 F u e n te s d e lu z n a tu r a l e l S o l la,
L u n a
2 Fu en te s d e lu z a r ti lic ia t Iu z e lé c t r ic a Iu z de ga s Iu z de
, , una
v e la , e tc
E s ta s fu en te s d e Iu de n
s p o r s e p a r a d o o c o m bi
z p u e ser u tiliz a da
n a da s en tr e sí: en ť iltim o
d ic e q u e e l m o d e lo e s ilu m in a d o
e s te c a so se
P o r u n a fu e n t e d e lu z b á s ic a , y
o t r a fu e n t e d e lt t
z c o m p le m e n ta r ia E je m
P lo : s itu a 】n o s e l m o d e lo ju n to a u n a v
e n ta n a r e c ib ie n d o d ir e c ta m e n te
la Iu z d e l s o l (lu z b á s ic a ,
) y s u a v iz a m o s la s p a r t e s e n s o m b r a c o n a y u d a
d e u n a Iu z e lé c t r ic a l
( u z c o m p le m e n t a r ia )j
L U Z Y SOM BR A
C u an d o ilu m in am o s elm u
d e lo se du la so m b ra
p ro ce
l la d o l ue
en e o p u e s to a q
re c ib e la lu z A l p r o p io tie m
ilu m in a d o P f
u
p o , e l c u e rp o
u eF
y e c ta so m bra s o b r e la s p
h a lla D ic h
a
h e ie e n qu e se
a lte r a
da ,
so m bra p u e de se r
ia de
a dem ás p m la e x is te n c
o ilu
,
u n p la n o ju n to a l c u e rp
a d o (fig
by1 )CamScanner
S O rl @ r a p m in
aıı
*= u w
ı Scanned
L a p r im e ra de e s ta s so m b ra s e s ı
ıa m a da : a o m b ta p ro p ia
d
L a se gu n da , Prodncida so bre e ı p la n o ,
so m b ra p t o r e c ta a
L a so m bra p ro ye c ta da re p ro d u c e la s ilu e t a d e l c u e r p o ilu m in a d o

E n g en e ra l e s ta s ilu e ta n o es u n d u p lic a d o e x a c to d e la s ilu e t a d e l m o
d e lo a p a r e c ie n d o d e fo
, ıw a da e n su a n cho y lo n g itu d p o r a lg u n o d e ,
lo s fa c to r e s s ig u ie n te s
a ) L a s itu a c ió n d e la fu e n te d e Iu z re sp e c te
a l c u e rp o ilu m in a d o
b) L a c la se de lu z ,
se gú n se a n a tu r a l o a r
t ific ia l
c ) N u e s tr o p u n to de v is t a re sp e c to a lm o d e lo
y la fu e n te d e lu z
D e te n gám o n o s u n o s m
e n se ñ a n z a o m en to s
E s im p o r ta n te e n e s ta
a s im ila r la p a ra te n e r la d ib u ja d e l n a tu r a l, a l a ir e
p r e s e n te cu an do se
lib r e , y m á s to d a v ia d ib u ja n d o d e m e m o r ia o s in u n a r e fe r e n c ia e x a c ta
d e l m o d e lo R e c u e r d e q u e la s s o m b r a s p r o d u c id a s
p o r e l S o l se m u ev e n ,
s ig u ie n d o el n a tu r a l m o v im ie n to d e la T ie r r a So l
r e s p e c to a l P u ede
su c e d e r e n to n c e s q u e u s te d e m p ie c e a p in ta r u n i
p a s a j a as
e l d iez de
la m a fia n a co n el So l a
, u n la d o d e l m o d e lo i
t e r m n á n d o lo a la u n a d e l ,
m e d io d ia co n e l S o l c a s i e n c im a
, N a tu r a lm e n te la fo r m a d e la s s o m b r a s ,
h a b r á c a m b ia d o e n e l tr a n s c u r s o d e e s t a s c u a tr o h o r a s E s te c a s o c o n
c r e to e n tr a d e lle n o e n la s e n s e ñ a n z a ś s i u ie n te s
g
FA CT O R A ): F O R M A D E LA SOM BR A PR OY ECT ADA ,

SEG ÚN SEA LA S I T U A C I ÓN DE
LA LU Z R E SPE CT O A L M ODE LO
S itu a c ió n d e Ia lu z ,
e s d e c ir d is ta n c ia
, ,
a ltu ra e tc
,
C o n la fu e n t e d e lu z e n c im
is m o d e l m o d q lo la s o m b r a p r o y e c a m
,
ta da resu lta r á c o r t a , d e t a m a ñ o
re d u c id o C o n la fu e n t e d e lu z a u n la d o
,
e l m is m o c u e ip o p r o y e c t a r á u n a s o m b r a a la r g a d a I m a g in e u n á r b o l
ilu m in a d o p o r e l S o l a l m e d io d ĺ a ;
y e l m is m o á r b o l a l a ta r d e c e r , c o n
,
e l S o l c a s i e s c o n d ié n d o s e
p o ( e l h o r iz o n t e (fig 2 )
回中召目
，
P R O Y E C TA D A SE G ÚN SEA
D E LA SO M B R A ,
M C LAS
FO R A (A E ù
ß) : E Lu
F A C TO R A L z
L 0 A R T IF IC I
N AT U R A
p a ga e n lfn e a re c ta
b id o q u e la lu z se p ro , p a r t ie n do d
E sa is m el f
s
do r d e la m a oc
fu e n te de lu z ge n e ra o
o
= H
p ro p a ga n e n la s m is m a s c o n d ic io n e s : . ]
X,-n
i . W /
M a s o c u rre
q u e la lu z n a tu r a l n o s lle a d in m e n
sa m g e s d e u n a d is t a n c ia
te m a y o r
en
n e s d e k iló
q u e la lu z a r t ific ia l E l s
o d is t a d e n o s o tr o s 14 8 miı l i
m e tr o s (
e lé c tr ic a s
i q u e y a s o n k iló m e t r o s ! e n t a n to
), qu e u n a
lán rp a n ı
e h a lla t
a n só o a i u n o s cu a n to s m e tr o s de l m o d e lo
E n e s ta s co n d ic io n e s n to
de
v is ta P r á c ti y a n a liz a n do la c u e s t ió n b a jo u n pu
co p o d em o s deci
r
qu e
1 ıA tU Z N A T U R
A L se
a ıA
p ro p a g a e n s e ııt ld o p ・r a ıe lo (F íg 3 A )
L U Ż A R T IF
IC iA l a e 3 B)
p ro p a g a e n ıe n l ld o r a d ia ı (F tg
co m o c o n se c u
e n c ia de a do p
e llo la fo rm a d e la so m b r a p r o y e c ta d a
O bse rv e ,
c o n o c ie n d o a h o ra lo s d o s fa c t o res a n t e r io r e s s it u a
c ió n ? ı
a lu z y c /a s e de /u z ,
c óm o es a fe c ta d a la fo rm a de u n a so m
b ra p r o y e c ta d a p ro d u c id a p o r tu z a r ti fic ia l ,
cu a n do é s ta e s tá c e rc a del m o
d e lo , j
a le a da ,
a u n la d o , e tc
F ACT O R C ) F O R ĦM D E LA SOM B R A PR OYE CT AD A SEG ÚN SEA N UE ST R O P U N TO

D E V IS T A R ESPECT O A L M ODE LO
Nu e s tr o p u n to d e v is t a r e s p e c t o a l m o d e lo s u p o n e la e x is t e n c ia d e
u n a lĺ n e a d e h o r iz o n t e d e n tr o o fu e r a d e l c u a d r o C o m p o r ta p o r t a n
,
to e l q u e la fo r m a d e la s s o m b r a s p r o y e c t a d a s s e a a fe c t a d a
,
p o r la
p e r s p e c tiv a lla m a d a p r o p ia m e n t e ・ p e r s p e c t iv a d e la s s o m b r a s ・
,
e a d e b a jo d e e s t a s lfn e a s u n m is m o
V
p a is a je d ib u ja d o d e s d e p tın to s
d e v is ta d is t in t o s E n e l p r im e r c a s o d e s d e u n
p u n to d e v is t a e le v a d o , ,
v e m o s la s s o m b r a s c a s i . l s in q u e e s t é n a fe c t a d a s p o r e l e s c o r z o
p an as »
,
E n e l s e g u n d o a m e d id a q u e n o s a c e r c a m o s a l la n o h o r iz o n t a l s o b r e e l
, p
q u e e s tá s it u a d o e l m o d e lo la s s o m b r a s v a n r e d u c ié n d o s e t e n d ie n d o c a d a
, ,
v e z m á s a c o n v e r t ir s e e n u n a s im p le lín e a p o r e l e fe c t o d e l e s c o r z o
,
L U Z R E F I E JA D A
d s s it u a d o s o b r e u n fo n
d c fo r m a s c u r v a a
c u e rp o
,
S m o s u n
i 6 ) O b s e r v e e n ć l q u e Ia p a r te
u p o n ga
ilu m in a d o la t e r a ım e n tc (f g
do o sc u ro e
l to n o o s c u r o
c o n fu n d ir s e c o n e
m ás o sc u ra d e la s o m b r a p r o p ia lle g a a
d e l fo n do
dcl m e n c io n ado c o lo
ho c ie r t a «lis t a n c ia c u e rp o
Im a g in e a ra q u e a
el m o ı
de o e n e l
A pa e n to n c e s e n
h o ja d e p a p e l b la re c e ,
n c o
c a m o s u n a
d ic io l lla m a da r e lle jo
lim ite d e la s o m b r a p r o p ia u ,
n a lu z a n a
d id o fá c il d e c o m p re n de r : e n to do c u e r p o o su p e r fic ie
L o su ce e s
ilu m in a da se p ro d u c e u n fe n ó m e n o de a b s o rc ió n y re fle x ió n d e la lu z
ib e E ta re fle x ió n e n m a y o r c a n t id a d e n lo s c u e rp o s o su per
q u e re c s
d e c o lo r c la r o t ie n e lu g a r ta m b ié n e n lín e a re c ta Im a g in e
ĥ c ie s , , , ,
i fi id d d D lu z lle g a n do a e s e p a p e l b la n c o y s ie n d o
pu es n n a e r a y o s e
c o n v ir t ie n d o d ic h o p a p e l
,
d
d e v u e lt o s « r e b o ta o s c o m o p e lo t a s d e go m a »
,
,
e n fu e n t e d e lu z a d ic io n a l ( g 7 ) fi
l
y u d a a c o m p r e n d e r la fo r m a d e lo s p
fle jo c u e r o s re a
E l re n o s a ,
do su v o iu m e n P u e d e d e c ir s e q u e e x is t e e n t o d a s la s so m b ra s p ro
z a n
tu á n d o s in b a rgo lo s m b ie n t e s c o m u ch a ıu z ; a l
p ia s a c e n se e m ,
en a n
, ,
a ir e lib r e , p o r e je m p lo ,
o en lo c a le s b ie n ilu m in a d o s
A S P E C T O S P S IC O L ÓG IC O S D E L A LU Z
H e m o s d ic h o a n te s q u e ,
e n e l a s p e c to p s ic o ló g ic o ,
la Iu z su po n e
p a ra n o so t r o s lo s a r t is t a s ,
u n v a lio so e le m en to de e x p re s ió n , ćr e c u e r da ?
V e a m o s a h o r a lo s p r in c ip io s g e n e r a le s d e d ic h o a s p e c to ,
m e n c io n a n
do e n p r im e r lu g a r lo s t r e s fa c t o r e s o c o n d ic io n e
,
s b á s ic a s q u e p e rm i
,
te n « e x p r e s a r c o n lu z »
a ) L a d ir e e c ió n d e la lu =
b ) L a c a n t id a d d e lu z
o ) L a o a ı id a d d e ı a lu l
12
8 乙
u ı lt* a tıl 9 pt o a ıı[ıı
ı ır ı]
ıi t ı# # u
l, ı a r tis ta p e r to tiliz a e s to s fa c
c r ite r io ex u
G u ia do po r su p e r so n a ,
e
to r e s pa ra
1 o
E x p lic a r la İ o rm a de la s c o s a s im p r im ie n
,
do a ı
as m is m a s e ł m e n sa je d e s u o b r a
2 o
C o m po ner la o b r a ,
d is tr ib u y e n d o la s z o n a s
de ł so m b ra , pa ra lo g r a r u n j
c o n u n to a rm o
u z y
n io s o y e s té tic o
l
d e r y d e s a r r o lla r e s t a s p o s ib ilid a d e s p a se m o s a e s
pa ra co m pre n ,
tu d io d e lo s tr e s fa c to r e s m e n c io n a d o s e m p e z a n d o p o r ,
L A D IR E C C IO N D E LA LU Z
de sde
L a lu zd e ilu m in a r
pu e l m o d e lo d e s d e a r r ib a d e s d e a b a jo
e ,
,
d de
situada d e la n te o d e tr á s T é c n ic a m e n te s e d a a c a a u a n
u n la d o y
o m bre d e te r m in a d o lle v a n d o e n s f c a d a u n a
e s ta s d ir e c c io n e s u n n ,
ä r e l v o lu
d e e s t a s d ir e c c io n e s de lu z u n a m a n e r a p a r tic u la r d e e x p r e s
,
R ç m e r
d d o la s s o m
L u z FR o N T A L :
lle g a a l m o d e lo ? fr e n te q u e a n
L a lu z ,
á d e l m is m o E l v o lu m e n y la s e n s a
b r a s p r á c tic a m e n te o c u lt a s d e t r s
tu a d o s Los c u e r p s d e s ta c a n
o
d e p r o fu n d id a d q u e d a n p o c o a
c e rı
c ió n
c o lo r p r o p io ( g
fi 8 )
p r in c ip a lm e n te p
o r su
o x im a d o
l z in c id e d e s d e u n á n g u lo a p r
LU z FRON TAL LATER AL : La u f d id d E s !a
id e a l d e v o lu m e n y p r o u n
a
d e 4 5 ° c r e a n d o u n a s e n s a c ió n lic a r » a fo r m a s
l
i t e m e n te u s a d a p a r a « e x p
, s
d ir e c c ió n d e ı u z m ás c o r r e n
to fis o n ó m ic o (fig 9 )
d e l m o d e lo s u p a r e c id o y a s p e c
,
11 C o a m lu =
T -
L u z L A T E R A L : E l m o d e lo r e c ib e la lu z d
e sde u n o d e lo s la d o s q u e
da n d o la o tr a m ita d e n s o m b r a E l v o l ,
u m e n y la p r q fu n d id a d q u e d a n
r e a lz a d o s
p r in c ip a lm e n t e p o ľ la s s o m b r a s
p r o y e c t a d a s p u e d e a lir m a r s ę
q u e n o e s u n a fo r m a d e ilu m in a c ió n c o r r i
e n t e (fi 10 g )
SEM I CO N T RA IU Z Y E n a m b o s C a s o s ]a Iu z lle a a l m o
C O N T R A L U Z
d e lo d e s d e d e t r s g
b r e c ie n d o lo s la n o s
e n so m
p u e v e e l a r t is t a L a s fo r
,
m a s o fr e c e n e n s
q
u s c o n to r n o s e l c
a r a c t e r fs t ic o h a lo d
la ilu m in a c ió n a e lu z p r o d u c id o p o r
c o n tr a lu z E s t a fo r m a d e ilu m i
lu m e n m a s n o l
a p r o fu n d id a d
n a c ió n p e r ju d ic a e l v o
fe r a in te r u e s t q u e s e a c e n tū
a c o n e l e fe c to d e a tm ó s
p a m á s v is ib le e n é
s t a q u e e n o tr a f
s o r u i a s d e ilu m in a c ió n
L u z D EsD E A R R I
BA : Pro du ce b ra
ta n v o lu m en
so m s p ro p ia s a la r g a d a s qu e c o m po F
pe ro pe r ju d ic a n e l
r r ie n t e (fig 12 ) a sp e c to ĥ so n ó m ic o D e u so p o co co
c io n a n do u n v o lu m en ir r e a l fa
p e c ia le s (ń n t a s m a ó r ic
g 13 )
,
g o u sa da s ó lo en c a so s es
u n a de e s ta s d ir e c c io n
ió n e s d e lu
c ¡
ro n la l ¡
a le r a l
z , rec o r da n do d e m o m e n to , q u e la d ir e c
e s la m ás c o r r ie n
,
te e n d ib u jo y p in tu r a p a r tic u ,
14
S h ltq a * t U ıı\* ı
F ıņ n ı ・ııl
G u ia do po r su c r ite r io pe rso n a l, l a r tis ta tiliz a

e ex p e r to u e s to s fa c
to r e s pa ra
ıO E x p lic a r la Torma d e ı a s co sa s im p r im ie n
,
do a la s m is m a s e i rn e n s a je de su o b ra
2 0
C om po ner ł
a ob ra ,
d is tr ib u y e n d o la s z o n a s
d e Iu z y s o m b r a , p a ra l o g ra r u n c o n ju n to a rm o
n io s o y e s té tic o
Pa ra co m p re n d e r y d e s a r r o lla r e s ta o s ib ilid a d e s p a
s p ,
sem o s a l es
tu d io d e lo tr e s fa c to r e s m e n c io n a d o s
s
,
em p e za n do p o r
L A D I R E C C IO N D E LA LU Z
L a lu z p u e d e ilu m in a r e l m o d e lo d
e s d e a r r ib a , d e s d e a b a jo de sde
u n l a d o y s it u a d a d e la n te o d t á
,
e r s T é c n ic a m e n te s e d a a c a d a u n a d e
e s ta s d ir e c c io n e s u n n o m b r e d e te r m in a d o lle v a n d o e n s f, c a d a u n a ,
d e e s t a s d ir e c c io n e s d e lu z u n a
m a n e r a p a r t ic u la r d e e x
,
p r e s in r e l v o lu
m e n ,
a sa be r
L U Z F R O N T A L : L a lu z lle a a l m o d e lo d
g e fr e n t e q u e d a n d o la s s o m
b r a s p r á c t ic a m e n te o c u lta s d e t á d l ,
r s e m is m o E 1 v o iu m e n y la s e n s a
c ió n ? p r o fu n d id a d q u e d a n
p o c o a c e n t u a d o s L o s c u e r p o s d e s ta c a n
i
p n c ip a lm e n t e p o r s u c o lo r p r o io (fi 8 )
r
p g
LU z FR O N TA L ıA T E R A L : L a lu
in c id e d e s d e u n á n g u lo a p r o x im a d o
z
de 4 5o c re a n do
, u n a se n sa c ió n id e a l d e v o lu m e n y p r o fu n d id a d E s la
d ir e c c ió n d e lu z m á
s c o r r ie n t e m e n te u s a d a
p a r a « e x p lic a r » la s fo r m a s
d e l m o d e lo s u
p a r e c id o y a s p e c t o fis o n ó m ic o (fig 9 )
,
13
L u z LAT E R A L : E l m o d e lo re c ib e la lu z de sde d e lo s la d o s q u e
u n o
,
da do la tr a it a d b E l v o lu m e n y la p r fu n d id a d
q u e da n
n o m e n so m ra
q
re a lz a d o s p r in c ip a lm e n te p o ľ la s s o m b r a s p r o y e c ta d a s P u e d e a ńrm a rsç
q u e n o e s u n a fo rm a d e ilu m in a c ió n c o r r ie n t e (fig 1 0 )
SEM I CON TR AJ E n a m b o s c a s o s ]a Iu z lle g a a l m o

U Z Y C O N T R A L U Z
d e lo d e s d e d e tr á s b r e c ie n d o lo s p la n o s q u e v e e l a r tis ta L a s fo r
,
e n so m
m a s o fr e c e n e n s u s c o n to r n o s e l c a r a c te r fs t ic o h a lo d e l z
u p r o d u c id o p o r
]a ilu m in a c ió n a c o n t r a lu z E s t a fo r m a d e ilu m in a c ió n
p e r ju d ic a e l v o
lu m e n m a s n o Ia p r o fu n d id a d
, q u e s e a c e n t ū a c o n e l e fe c t o d e a tm ō s
fe r a in te r p u e s ta m á s v is ib le e n é s t a ,q u e e n o t r a s fo rm a s d e ilu m in a c ió n
(fig u r a 1 1 )
L u z D E sD E A R R IB A : P du ce so b ra la r g a d a s q u e c o m p o r
ro m s p ro p ia s a
ta n v o lu m e n p e ro p e r u j d ic a n e l a sp e c to ńso óm ic o D e u s o p o c o c o
, n
r r ie n te (fig 12 )
L u z DE sD E A B A Jo S o m b r a s t a m b ié n a la r g a d a s h a c ia a r r ib a p r o p o F ,
c io n a n
,
do ı ir r e a l fa n t a s m a g ó r ic o
u n v o u m e n
, U s a d a s ó lo e n c a s o s e s
P e c ia le s (ĥ g 13 )
E s tu d ia re m ás d e la n t e Ia ib ilid a d e s d e ca da
p lic
o s m a ió n
a a c y p o s
u n a de e s ta s d ir e c c io n e s d e lu z Ia d ir e c
,
re c o r da n do de m o m en to , qu e
ió n fr o
,
c n ta l la te r a l e s Ia p a r tic u
la
m ás c o r r ie n t e en d ib u jo y p in tu ra ,
rm e n te e n re tr a t o ĥ gu
y ra e n gen e ra l
]4
12 ıu ı d ııd ı ır r ļ b ı 13 L u ı d ııd ı ıb ı o l
.
À
쨋 一
券
注
・
蠢
画
■
■
DE LA LU Z Y EL M O D E LA D O »
D I R E C C I ÓN
#
LA
ig u l g u ir la ilu s ió n d e la t e r c e r a d im e n s ió n m »
M o d e la r e s a a c o n se ,
d e iiu m in a c ió n c o n tr a s te c o lo r y p e r s p e c t iv a
d ia n te c ie r t o s re c u rso s , ,
e s t á b ie n m o d e la d a » c u a n d o la
S e d ic e d e t a l o c u a l im a g e n q u e « ,
r e s u lta d o u n a p e r fe c t a a p r e c
ia
b in a c ió n d e e s to s re c u rso s da c o m o
c o m
tr o s ,
ió n del v o lu m e n d e Ia fo rm a la d is t a n c ia e n t r e u n o s c u e ip o s y o
c ,
,
e tc é te r a
l l fa c t o d e c is iv o p a r a c o n
N a tu r a lm e n te la d ir e c c ió n d e a u z
es u n r
i t a an
,
liz a r y tu d ia r e n c a d a c a s o
o b lig a n d o a l a r t s a
a e s ,
s e g u ir e s t e fin
jo m o d e la d o p o s ib le
,
b er el m e r
la d ir e c c ió n m á s a p r o p ia d a p a r a o t e n
LA C A N T ID A D DE L U Z
E da c a so la im a ge n n o s
po lu h a lu z a m e d iq lu z n ca
ca z m u c ,
da e x is te la
d e la d o ca so
,
; en c a
c a r a c te r ís t ic a s e n su m o
o fr e c e d is tin ta s
n e la a u s e n c a
i d e lu z r e
m u y d é b il s u p o
A sĺ p lo u n a lu z
p o r e je m i im p e n e t r a b le s P o r
,
o scu ra s c a s
,
fle ja d a y la fo r m a c ió n d e s o m b r a s m u y
,
ió n
u e d e lle v a r
in c lu s o a u n a d is m in u c
e l c o n t r a r io
d e lu z p i
in t e n s id a d ig u a l o c a s
u n e x c e s o
iı r e fle jo s d e
,
d e v o lu m e n d e s ń g u r a d o p o r b r i o s y
,
fe c t a l co n tr a s te d e la im a
la c a n t id a d d e lu z a e
E n cu a ıq u ie r c a so
b ié n l c la r o s c u r o
ge n ,
īn o d ilic a n d o ta m e
15
￡x į
Ę Ĥğ
b ra s n u n c a e s tá n p o r e n te r o p r iv a d
"
La s so m a s d e lu ı,
z
to s Ontraste y c la r o s c u r o d e ]o
īg k k
A m bo a sp e c s qu
-
s ,
e
ás d e la n te tá n d ir e c t a m
p litu d m a es
co n m a yo r a m , en te
a r te d e l te r c e r o d e lo s fa c to
de p e n de n en gra n p re s
qu e n s
Iu p e rin
re sär c o n z
ex p
L A C A L ID A D D E L A L U Z
E n te n de m o s p o r ca lid a d l
t e la lu z, la s v a r ia n te s q u e o fr e c e el m
d e lo en cu a n to a c o n t r a s te c la r o sc u ro v a lo ra c ió n o
, , e tc
,
ı se gú n qu e ]
ilu m in ac ió n se a su av e d é b il in te n s a e i c P a r
du ra a
, , a d e te n,
n in a r
,
v a r ia n te s hem o s de d is tin g u ir e n tr e d o s g r u o s d e l e s ta s
p u z
1 Lu z d ir e c ta o d ir ig id a
! Lu t d ilu s a
' ' "

H . do p o r se p a ra do am bo s gru p o s ,
lle g a m o s . Ia s s ig u ie n t
es
LU Z D IR E C T A
L a lu z de bo b illa
u n a m c o r r ie n te ir s t a la d a en u n fo co o p a n ta lla
q u e co n cen tr e lo s ra yo s so bre e l m d e lo
o t ip ic
en te n d e m o s p o r Lu d ir e c ta
,
e s u n o e j em l
p o d e Io q u e
« z o d ir ig id a »
Su te r ĺ s t ic a
c a ra c
e sen c a il se r á la de u n t r a s te io le n to
m o d e lo v e rem o s so m br a s Du
co n v E n el
ra s c a si rec o r ta d a
qu d e v u e lv e n « a
e
n s io s a m
,
s , ju n to a lu ces b r illa n te s
en te » la lu z ib id a
r e s u lta r á
a s i d r a m á ti
re c E 1 m e n sa je d e Ia o bra
co su g e r ir á p a s io fu
g ic a m e n te s u b li n e s e r te s o sen tim ie n to s tr á
m es
lic ia l ex ce
,
p tu a n d o la lu
d e lo z flu o re sc e n te
m o
a tr a v és d e
c u a n do la lu z n a tu r a l lle g a a l
u n a ta
v e n n a de re d u c id a d im
s e n s io n e s ,
o fr e c e ta m
ilu m in a r e l m o d e lo c o n la lu del
z so l tr a és d e y d e n tr o
a v
, u n a v e n ta n a
a S U a v iz
ar e l fu e r te CO n t aS
te ex is te n t e en tr e la s p a r te s en so m bra y
L U Z D IF U S A
R e c u e r d e la s c a lu m fn ic a s d e u n p a is a je c o n e l c ie lo n u b la
lid a d e s
do : re c u e rde q u ee n e s t a s c ir c u n s t a n c ia s la lu z lle g a a lo s c u e r p o s c ? m o
t a m iz a d a s in v io le n c ia u n ifo r m e ,
d ifu s a e s ta e s la p a la b r a : lu z d ifu s a
, ,
,
L a c a r a c t e r fs t ic a p r in c ip a l d e la lu z d ifu s a v ie n e d a d a p o r la s u a v e ,
t r a n s ic ió n e n t r e la s p a r te s e n lu z y la s p a r te s e n s o m b r a E 1 m o d e lo
o fr e c e s o m b r a s in t e n s a s o d é b il e s s e g ú n la c a n t id a d d e la lu z p e ro
i
s e m p r e s u a v e n ıe n t e t r a s p u e s t a s L a s z o n a s ilu m in a d a s p o r o tr a p a r t e , ,
n o o fr e c e n la v o e n c a q u e i m r i m e
i l i la lu z d ir ig id a E x is t e e n c o n ju n t o
u n a m a y o r a r n ıo n iz a c
ió n u n c o n t r a s te m á s n o i m a l
,
D e n t r o d e l g r u p o lu z d ifu s a p o d e m o s m e n c io n a r la lu z n a t u r a l e n
d ĺ a n u b la d o o c o n e l s o l m e d io o c u lt o p o r la s n u b e s ; Ia lu z d e u n d fa
d e s p e ja d o lle g a n d o a t r a v é s d e u n a v e n ta n a e n la q u e n o in c id e d ir e c t á
m e n t e la lu z s o la r (lu z s o la r in d ir e c t a p o d r fa m o s d e c ir ) la lu z a r t ific ia l , ,
in d ir e c t a la lu z flu o r e s c e n te y e n g e n e r a l t o d a fu e n t e d e lu z q u e p o r
, , ,
s e r t a m iz a d a a d q u ie r e e l c a r á c t e r d e d ifu s a (fig 14 )
T e r m in a a q u f la r e la c ió n d e fa c to r e s lu m fn ic o s q u p e r m it e n . E x p r e
sa r c o n lu z » c e r r a n d o e s t e p r im e r c a p ít u lo c o n e l s ig u ie n t e r e s u m e n d e
,
p r in c ip io s g e n e r a le s
A S P E C T O S H S IC O S D E L A LU Z
1 La s c ı
a s e s d e lw s e d iv id e n e n do s n a tu ra l Y a r ific ia L
ı
2 T o do c u e rp o ilu m iııa d o o lr e c e so m b ra p ro p ia Y so m b ra
p r o y e c ta dm
3 La {o m ıa d e la s o m b ra p ro y e c ta da dep e n d e de
ßih ıa c ió n d e la h ız c la s e de ı
m Y p \ın to d e v is ta
4 La lw n a tu r a l se p ro p a g a e n s e n ado p a ra le lo
5 L a l? a l tilic ia l se p ro p a g a e n se n ūdo ra d ic il
6 R e lle jo e s la lw a d ic io n a l , e n la s o m b r a p r o p ia d e l
n ıo d e lo , p ro p o rc io n a da p o r u n a su p e r iic ie c la r a s itu a d a
ir ıııto a l ın is ın o
A S P E C T O S P S IC O L O G IC O S
7 Ia s c o n d ic io n e s b á s ic a s q u e p e m ile n
ı e x p re s a r c o n
ı
ı
w so n d ir e c c ió n . c a n tid a d Y c a lid a d
Iu lıız h ta l la le r a lp la de u so m ós c o r r ie n te
8 « o n e s
ū d a d d e lw fe c ta e l co n tr a s te Y
9 Ta fa c to r « c cın » a
e l c la ro a c w o .
ßig n ific a « l e ıı la so m b ra »
ı0 « c la ro a m o »
de d ir ig id a o d ih ıs a »
11 Ia h ız p ・ «
ı u e Be r -
r c io n a c o n ı
ra s te s v io le n to s
12 I« lw d iıig id a p ro po
la su a v e transición
ı3 . La lu z d ih ıa a se c a r a c te r iz a p o r
e ııtr e la ı
w Y la s o ın b ra
lc lic
E s tu d io p r ￠ o d e lo l p ro b le m a r d ・ lu ı Y ıo m b tı
C uan do u s te d se a ca paz de ca ı
c u la r y d ib u ja r exa ck m m t
e ı
ıı
po r c io n e s y d im e n s io n e s deı m o d e lo ,
re p ro d u c ie n d o a l p ro l
P ro
p 9 tk m
co n ju s te z a a b s o lu ta la in fin ita ga m a de ld a d e s
to n a ı po ,
,
que m o deı
an
fo rm a , u s te d p o d r á d e c ir q u e sa b e d ib u ja r su
o d ir ė q u e Io p r im e r o
N se a m á s fá c il d e c o n se g u ı
rı p e ro il q u e
o fre ç
u n c o n tr o l m á s c o n c r e to En e l a s p e c to lu z y so m b ra e
, en ca m b io , lo ı
￠r r o r￠ı
so n m en o s v is ib le s El p r o fa n o no sa be o no se a tr e v e a
b re c o n tr a s te c la r o s c u r o b r a s !, lu c e s
o pı
nar
so l, ,
l so m y re fle
e os j Es
lid a d p o s
n n Q ł
k\
ıln
em b a rgo , qu e se p a a p r e c ia r la ca a r tls tlc a de una o b ra
,
do s e s to s a s p e c to s e s tá n en su s itio ; p o r q u e e l v o lu m e n lr s e n sa cl
d e p r o fu n d id a d , el p a re c id o m is m o el to d o e n A r te , d e e n d
,
ón
,
p e d e l fa c to ı
r lı*
y so m b ra
P a ra a c e rc a r s e Io m á s p o s ib le a de
e sa su m a p e r fe c c io n e s , ￠l
s io n a l sa be qu ha de d ib u ja r la in te n s id a d p ro h
e
ju s ta a ca da to n o ha de
c o n tr o la r la reı
a c ió n de to n o s
,
unos co n o tr o s , ha de ig ila r
v el e q u llib r i
to n a t c o n ju n to E s to tie n e o
un nom b re en n u e s tr a p r o fe s ió n
L A V A L O R A C IO N
V a lo r e s so n to n o s , to lid a d e s
n a d is tin ta s co n v a lo r
d is tin to
u n de in te n s id a d
en ca da ca so R e c u e rde d e fin ic ió n ; lėa la
e s ta
o tr a v ez
y p a se m o d e la te o r ia , po r fa v o r
s a la á
p r c tic a , u tiliz a n d o p a r a ,
e llo s im
y u n c ilin d ro
c a r tö n de
un p le cu bo
q u e p u e d e c o n s tr u ir s e f￠ lc iı
m e n te u s te d
Su po n em o s m o is m
q u e lo s tie n e y a c o n s tr u id o s V
b a ja r s o lo c o n e l c u b
am o s d e M o m e n to
,
a tr a
o C o ló q u e lo p o r fa v o r , e n fr e n te d e
p
,
d e la m is m a m e s a u s te d , e n c im
e n Ia q u e e s tá tr b a
a a ja n d o iıu m in á n d o lo c o
,
n u n n ex o
, ta l
c o m o p u e d e v e rl
o e n la a d ju n ta fi
gu ra
A s lı c o n ı
a ı
uz c a si
e n c im a
, v em o s una c a ra In
t e n s a m e n te ilu in a d a
m (v a lo r
A b la n co ); o tr a c a ra Iu z
co n
m en o s in te n sa ,
lig e r a m e n te
a te n u a da (v a lo r B g r is c la
ro ); y la c a ra o p u e s ta a ıa
lu z ,
fr a n c a m e n te en so m b ra
(v a lo r C g r is o s c u r o ) T r e s
v a lo r e s fá c ilm e n te c o m p a r a
b ie s , s im p ıe s y c o n c r e to s (fi.
g u ra 14 )
dcl m is m o en la fig u ra 15 ;
n en lu g a r e s tu d ie lo e fe c to s de q u e tic
s Iu z
en 61 y so m bra
1 E s to s e c o m p lic a , ć v e F
d a d ? A q u f y a n o e s p o s ib le
s e p a ra r y c la s ific a r v a lo r e s
co n e sa Fa c ilid a d o fr e c id a
l
B
; p o r a s a s p la n a s d e l c u b o
'
c a r
ĹĮ . T e n e m o s a h o ra u n d e ra d a
d o q u e m o d e la la fo r m a c i
lfn d r ic a ; u n r e fle jo e n e l 】
g
ĺ
m it e d e la s o m b r a p r o p ia
u n a so m b ra p r o p ia p r o y e
t à d a p o r e l c u b o E n c im a d ]
,e
c ilin d r o : y 多 u n o d o s 多, t r e s
罗
,
罗
c u a tr o v a r io s v a lo r e s d is
t in t o s : d ife r e n te s u n a s v e
ce s,
p a r e c id o s o t r a s
zQ u é hace e l a r t is ta ex p e r to pa ra ca p ta r e sa ga m a de v a lo r e s en
su j
u s to v a lo r ïe la tiv o ?
E s to v a m o s a e s tu d ia r seg u id a m e n te , d e n tr o d e u n a s e r ie d e n o r m a s
g e n e r a le s p a r a ca p ta r la v a lo r a c ió n d e l m o d e lo A n te s s in e m ba rgo , ,
c o n s id e r a r e m o s el p ro c e so a s e g u ir p a r a e n c a ja r d ib u ja r d e gra d a d o s
y
co m o és te d el c ilin dro
E S T U D IO DE UN DEGR AD ADO A P A R T IR DE U N A E S FE R A Y U N C IL I N D R O
L a s e n s e ñ a n z a s s ig u ie n te s s o n d e a p ı ic a c ió n g e n e r a l d a d o q u e c o m o , ,
u s te d y a s a b e la e s fe r a y e l c ilin d r o s o n fo ııu a s b á s ic a s e x is t e n te s e n
,
in fin id a d d e c u e r p o s (L a fig u r a h u m a n a
p o r e je m p lo c o n s u s fo r m a s , ,
c ilin d r ic a s y e s fé r ic a s e n b r a z o s p ie r n a s , t o r s o c a b e z a e tc ) , , ,
A n te u n o de e s de gra da do
l p r im e r p a s o p a r a d ib u ja r ı
to s o s e
es ,
,
c o n s id e r a r d ó n d e e m p ie z a y t e r m in a la s o m b r a ; u é e x t e n s ió n
q cu bre
e l r e fle jo ; q u é p a r te s r e c ib e n lu z
y d ó n d e s e p r o d u c e la lu z m á s Ėr iı la n te
o e l b r illo c o n c r e to c a s o d e q u e e x is t a ,
L o p r o p io es d iv id ir ,
e n to n c e s , en v a r io s p la n o s , Ia p a r te c u rv a da
en qu e se p ro du cen lo s m e n c io n a do s e fe c t o s d e lu z y so m b ra dan do
, a
= ,
'
X C
Æ ,
t
, l"
" '" ie za la so m bł
a . el
Aho b ie n ; e s ta d iv is ió n d e l d e r a d a d o e n
p la n o s e s q u e m á t ic o s n o
ra
g
e s c o r r ie n t e d ib u a r la d
j e u n a m a n e r a c o n c r e ta t a l c o m o a p a r e c e e n la ,
a n te r io r fig u r a n o 16 s in o q u e s e e s b o z a li e r a m e n te
g, E v ita n d o in c lu s o
e l p a s o s ú b ito d e u n t o
.
n o a o tr o d e m a n e r a q u e s e a fá c il fu n d ir d e s u é s
u n o s to n o s c o n o tr
,
p
o s p a r a c o n s e u ir u n b u e n d
e g r a d a d o ({i
s g 17 )
O b s e r v e p o r ú ltim o la d ife r e
, n c ia e x is te n t e e n tr e u n d e r a d d
d u c id o p o r u n a lu z d ir e c t
,
g a o p ro
a o d ir ig id a e l q u e e x is t e u n
e n n o ta b le c o n ,
t r a s te e n t r e la h ız
y la s o m b r a d a d o p o r u n c a m b io b r u s c o d e m a a ,
o tr a p a r te ; l
y e d e g r a d a d o d e la e s fe r a y e l c ilin d r o ilu m in d
a o s p o r u n a
lu z d ilu s a c o n u n a tr
a n s ic ió n m u
,
y s u a v e e n tr e la s p a r te s e n lu z y la s
P a r te s e n s o m b r a o fr e c ie n d o a
q u é lla s u n « p u n t o m á x im o d e ]u z » e n
.
e l q u e e x is te u
n b la n c o a b s o lu t o
,
(tig s 18 y 19 )
19
ZO ıS A DB E N V O LV E R 】
A FORM A
E L TRA
s ie n ıp r e d ib u ja d ifu in
0 r , m a r o
p in t a r « e łıv o ly ie n d o l
a fo r m a » Im a
tid o m ás a p ro p ia d o p a r aı o b te n e r la
w s e n sa c ió n d e
e t is te so b re e s te to re lie v e
N o p u n u n a n o rm a co n c re ta p
, e ro s fp u e de da rse
a ) D ib u ja r e n sen t id o c ir'c ı l
ł a r tr a tá
m a s c iltn d r ic a s n do se d e lo r
b) D ib u ja r e n s e ï łtid o e s fë r ic
o t r a ttin do
e s fé r ic a s (f\ d e fo
,
m as se
g 20) r
r a c ió n tr z tt a n do de sa b e r Io q u
,
e hace l t is t a ĉ ir a
e a r
? lu z y so m bra p d ib u ja r lo fe c to
e n ge n e r al s e s
N O R M A S G EN ER A L
ES P A R A C A PT
A R
\ A V A L O R A C IÓ N
D EL M O D ELO
D e so bra s es co n o c id a po r u s te d la n o rm a p r im o r d ia l p a r a re p ro
C O M P A R A R
n id a d d e
v ece s co
m p a ram ie n t r a
o bs e r o s m s d ib u ja m o s c o m
va r de co n cen tr a p a r a r q u e n a c e de
,
r to d a la a t e n c ió n e n u n ,
v a lo r d a d o
su to n o en n u e s tr a h a s ta g r a b a r ,
m em o r ia d e fo r m a q u e s e a m o s c a
,
a ce s d p e co m p a
A ho r a bi
e n ; tr a tá
n as n do se d e d ib u ja la lu
n o rm a
s qu e f
r z p o dem o s p en sa r en a ig u
a c ilit e n
,
e s ta c o m p a ra c ió n a sa be r
,
P R IM
ER A N O
RM A : V ER Y D IB U J A R LU Z D E SD E E L P R I N C I P IO
(Q u ie n d i
c e lu z d i
co n
M e ce so m bra p o r q u e so m b ra e s u n e fe c to d e lu z
n os lu z ,
, p ero lu z a l fin )
间日，
飞
e ra b le s su p e r fic ie s m o d e i
u e s to
d e In n u m
co rıfig u r a c ió n ı
M Po,
co m p a ho ra e n su irıe a l
c o rrı
o u n o h a s ta ,
,
d e a tı
«
m ir e c o m
N o lo s
la ]ttz
»
s so m
b r e a d a s q u e , a d e m á * , e n m u c ho s
n a c a ao
n e s te c iı in d r o o e n Ia e
z o
m an c
ha s, p o f co m o e g fe r a
l
f e to ;
da da p o
lim it e c o n c r q u e
i
co n g r is a
ã
d s
į
y de g
ra
. w de d a
in ic ia f
o s , s in
u n d ib u
n in g u n a
jo
ha ce
,
lĺ n
Io h ic ié r a m o s
ea ? r e fe r e n c ia W
"
Io h e h e c h o y o m is
￡Enton e a le
E m ás : se
im p o s ib le
s ,
m o &
r e c is a m e n te d e e s tu d i
,
p la
es
E s to n o l, en n p ar el
do de l n a tu r a m
de sn u
b u ja n d o
'
d im a rse a e s te id e a l v ie ııd o
tts te a p ro x la lıIz
tb s p e ro p t￠e d e lin A s f q u edó
n io m e n
d o s e a e iı a » , d ib u j
a n do c o n m
en o s
d c ea s ,
i
a c e r c án d o m b r a s » , ć r e c u e r da ?
.
a a do
e n c a ja o c o n s
y as{ b
h a b la r d e l e n c j
«
h h o d e l d ib u jo tın a p r o fe s ió n In s tin tiv a m

hem o s e c e n te
h a c e m o s lo s q u e d ib u ja m o s , d ib u ja m o s a la v e z fo r m a s
,
a n d o
in e v ita b le m e n te ,
c u y 呵
t n o rm a d e v e r y
d ib u ja r lu z d e s d e e l r in i
po n ga en p r á c tic a e s a p c p io
t i d a e l c u b o y e l c ilin d r o q u e te n e m o s e n fr e n te ć Q u ie r e
D ib u je co n es a e
? S f p o r fa v o r
a m o s ju n t g a m e
q u e Io h a g o s ,
zo O b s e r v o y c o m p a ro di
m e n s io n e s y p r o p o r c io n e s
Ł A v e r ? t a n to ? a lto ta n to ,
de a n cho E n c a jo , a jm to ]a
c a ja E s ta lin e a q u e fu g a
a q u f, e s a o t r a a lli iY a e s
t á ! ć v e u s te d ? iE s in s tin tL
v o ! 1 T o d a v ia n o h e d ib u ja do
e l c ilin d r o y m i lá p iz y a e s tá
a g r is a n d o e sa c a ra n ı ás o s
c u ra de l cu bo !
V a m o s po r l c ilin d f o
e
u n c ir c u io a s i do s ln
,
í eas a
c lr c u
am b o s la d o s . m e d io
,
u da
i la
lo a l fo r ıd o y e n s e g
b ra s
s o m b r a la t e r a l ı a s so m .
b o y eı
&
p r o y e c t a d a s d e ıc u
lh ıd r o
E n p la n d e e n c a ja d o t o d a
v fa , p reo c u p án do m e m ás p o r
ca p ta r e lm
d e la d o la fo r m a o , ,
in t e n s ific o ıa s so m b ra s p r
y e c ta d a s , a g r is o la c a r a la te
r a l iz q u ie r d a m e e n t r e te n g o ,
u n p o c o m á s e n la fo r m a d e l
c ilin d r o
ćsb e u s te d q ıłe e s tá o c u r r ie n d o e łl tr e ta n to e n n u e s
a
tr o c e r e b r o ? A lg o m u y c t łr io s o v e r á S u p o n g a q u e n u e s t r o
,
c e r e b r o e s c o m o t tn a g r a n lá b r ic a e n la q u e g r a n c a n t id a d
d e g e n te v a p a r a a r r ib a y p a r a a b a jo c u m p lie n d o ó r d e n e s ,
d ic ta d a s p o r ıl n t a ı« D o n Y o » B ie t ı p u e s i p a s e u s te d ,
pa s e l a h t ,
e n t r a n d o a m a n o iz q u i e r d a v e r á u s te d u n a ,
p u e r ta c o n u n r ó i u lo q u e d ic e « S ttb c o n s c i e t
n e » y debæ ,
l d d d
io « A c to s r e a iz a o s in e p e n ie n t e m e n t e d e ı a v o ı u n ta d »
V e a a h o r a Io q u e p a s a d e n tr o d e t r á s d e e s a p u e r ta : h 4ıy ,
t o d o u n e q u ip o d e e x p e r to s q u e p a r e c e n fo t ó g r a fo s im ,
p r e s io n a n d o p la c a s ł o to g r a fia n d o to n o s
, p a s a n e sa s pı æ
c a s a o t r o s o p e r a r io s q u e s iı e n c io s a m e n t e ı a s c la s ił ic a n y
a r c h iv a T ı e n u n ￠ c a r p e ta q u e r e z a « P e n d ie ł ıte d e ı a V o
ıu n ta d d e D o n Y o »
V o lv a ın la r e a lid a d ; s ig a m o s d ib u ja n d o e l c u b o y e l c ilin d r o
o s a
ı r a c ió n d e v a lo r e s e s t á y a e tt m a r c h a a u n q u e
pe ro s e p a q u e a c m p a
o ,
u s te d n o la e s té lle v a n d o a c a b o d e u n a m a n e r a c o n s c ie n t e S e p a q u e
l ió n d e d a to s e n e l s u b c o n s c ie n te u s t e d s e r á c a
g r a c ia s a e s a a c u m u a c ,
p a z d e n tr o d e
,
b r e v e s m o m e n to s , d e d e c ir « E s te to n o e s lig e r a m e r te
m ás o sc u ro qu e e s te »
SEG U N DA N OR M A : V A LO R AR P R O G R E S IV A M E N T E
pas at,å X j ncluido

de
e len
ta r m á s
c a ja d o co n bra s)
so m
e l p a r e c id o y la
y e n tr a 】
m o s en e s ta e tä p a en qu e hem o s a ju s
v a lo r a c ió n
fi e a fo r m a y v a lo r a c ió n q u e s e
La s do s c o sa s p a r e c id o , q u e s e r e e r ,
h a n d e s e r p e r fe c c io n a d ą s s im u ı t á n e a m e n te y d e m a n e r a
r e fie r e a lu z
lo e n t e r m in a r d e l to d o e s te
p r o g r e s iv a N o p o d e m o s p e n s a r , p o r e je p
m ,
d ie n te e n la te r
d ib u jo d e l c u b o t r a b a ja n d o d e s p u é s d e fo r m a in d e p e n ,
,
,
d e fe c to m u y c o
m in a c ió n d e l c ilin d r o N o D e n in g ú n m o d o E s te e s u n
N u n ca
d e b e e v ita r a t o d a c o s t a
.
r r ie n te e n lo s a fic io n a d o s p e r o q u e u s te d
t s
d ib u jo p o r p a r te s c o n c r e a
,
v e r á a u n a ? té n t ic o p r o fe s io n a l a ċ a b a n d o s u
,
de l
tr a b a ja n d o e n u n s o lo p u n t o , c o n s t r u y é n d o o
l in d e p e n d ie n te m e n te
b a
do y a c a b a n do su o r
r e s to ; p o r e l c o n t r a r io ir á c o n s t r u y e n d o v a lo r a n i ,
l m is m t e m po,
a n za n do a
, o
to d a a l a v ez f De t o d o s u d ib u jo ir á a v
o rm a q u e
sea
.
de lo ió n 0 lu z d e fo rm a qu e
ta n to de c o n s t r u c c ió n c o m o v a ra c ,
"
= r lh tı
c o
A ıf 0 1 e l bu e n d ib u jo
lo r m * n d r ・ ıı
v a m ・n l e
o ıe d ・t a *n d
lı o ıe p ro *
g r e s iv
,
a
ió n hecha en fo rm a p ro
Y a sf h a de se r la v a ı
o ra c :
m o s a u n ı
a do e l e je m
p lo d e l
e l c ilin d r o e im a g in e u n
cu b uo
"
In o d = 1 y
t r a c to ,
s in n in g u n a fo
ıu
a b»
r mn a =
CO n
o fig u ra tiv a ; u n m o d e lo
c fe
ta
e r'
ó lo in te 固
s rv e n ga n c in c o to n o s q le l
o va
re s d is t in to s : b la n co lo
, g r is c la r
o
m e d io g r is o sc u ro , g r is
,
y n e g ro
ĺ, la ĥ g u H e lo
a q u e n ra 25
E n ig u ie n tela im a gen s
(lig 2 6
p u e de « m o de l
v e r e s
o » u n a
) te
v ez t
m in a d a la fa s e a n te r io r d
e r
e co n
s tn lic
c ió n y e n c a ja d o in c lu fd o e l
ja d o
,
en ca
c o n so m b ra s O bse rv e
q u e e la ca b
a do
d e l m is m o s ó lo n o s o fr e c e
u n e sb
o zo
de so m bre a do v e a p o r e e
j m p lo q u e
t o d a v fa n o h e d ib u ja d o e n é
,
l la to n
»
lid a d g r is c la r a
D e n tr o a c tu a l ya d e la fa s e
A e
v alo r a c ió n p r o g r e s iv a e m p ie z o
po r ,
d ib u ja r e l n e g r o a b s o lu to u e f
q o re c e
e l m o d e lo s in m á s p r e o c u
p a c ió n q u e
,
o b te n e r u n n e g ro in te n s o A u í n
q o
h a y p r o b le m a s d e c o m p a r a c ió n
ćn e
gro ,
n e gro ? P u e s a e n n egrecer co n el
m e jo r á n im o h a s t a lo g r a r lo E s te n e
gro y e l
b la n c o d e l p a p e l m e
m is m o
p e r m it e n a ju s t a r e l r e s to d e to n o s ,
p a r t ic u la rm e n t e e l g r is o s c u r o d e ]
p ie a u m e n ta n d o
,
lig e r a m e n te la in
te n s id a d d e t o d o s e llo s «a c e r c á n d
,
m e » c a d a v e z m á s a lo s v a lo r e s
qu e
v e o e n e l m o d e lo ( g
F i 2 7 )
Y b ie n Io lin ic o q u e h e m o s d e v i ,
g ita r a h o r a e s « n o p a s a r d e la r a
y a ・ e s d
,
i
ec r se gu r i e s te a u m e n to ,
p r o g r e s iv o d e v a lo r e s s u b ie n d o d e * ,
p a c io ed a g r is p e r o h a
l to n o de ca ,
c ié n d o lo c o n m o d e r a c ió n s in lla m a r ,
n o s a e n g a ñ o p o r u n to n o d e m a s ia d o
in t e n s o q u e p u e d a lle v a m o s a e n n e
,
g re c e r lo s de m ás ,
e tc
D e s p a c io r e s iv a m en te c la s ifi
, p ro g ,
c a n do y c o m p a ra n do ,
s ie m p re com
p a ra n do , ćp o r q u é h a de ser d ific il
du lo o
c ir
re to n o s
p ro e x a c ta m en te s
v a lo re s q u e o fr e c e e l m o d e lo ?
D E SA R R O LLA R U L V/O RAC ION
» R cE R A ORALA P A R T IE N D O D E
:V A L O R E S F IJ O S *
de e m p a t r a z a r lin e a
e za r s. D O t o ? v fa n h a d ib u ja d o u »
An te s o
l b r a E x is t e y a e n p e ıd e d ib u jo
a n ıá s e lo r r e s u e lt o
ve so m
te d ı
. su p a u lı v a ,
to aıo e x a c to ・y a d ib u ja d o ・
m
E l b ia n 心口 del pa pe l
E s te b la n c o e s rea hn te u n
s ie m p r e e n s tı n ıo d e lo
e n v a lo r L Jo h a lla r á
,
u e h a y m o d e lo q u e n o o fr ez c a e n tın a u o tr a d e s tıs z o n a s
n o u ııa
p o rq ,
il u m i n a d a u n d e s t e llo u n b ń u o u ıı b la ı b ı t
p u te m y
u i c o a s o u o , .
D e łn ıis m o m o d o ? ic ih ııe n t e e n c o n tr a r á t ııı n ıo d e lo e ıı e l q u e algt

.
a r te s p o r p e tłu e iia q u e s e a n o Ie o fr e z c a u n n e g r c» a b s o
lıa d e s u s p
lu to
N e gro a b s o lu to
H e a q fijo q u e n o p u e d e s e r a lt e r a d o p o r n in g ū n m a t iz
u f o tr o v a lo r
S d o e s n e o e s a ń o « h a c e r lo » D ib u ja r lo .
C o n e s to s d o s v a lo r e s fıjo s s a b ie n d o q u e e n e u o s n o h a y p o s ib ilid a d
r
,
d e e r m Ļ e s m á s fá c il a ju s t a r y d e s a r m u a r lo s v a lo r e s in te r m e d io s N o
lo s p ie r ? d e v is ta m ie n tr a s v a d ib u ja ııd o g r is a d o s y d e g r a d a d o s S u r »
fe r e n c ıa e s e x ac ta
C ü A R I A M R l i A A J U S T A R L A V A L O R A C IO N
CON AY UD A D E L C O N TR A ST E
Cua iıd o d ib u ja lıs te d u n to n o jm to a o t n o y lo s d o s ofr e c e ıı u n a di
fe r u ıc ia a p r e c ia b le a s iıııp le v is t an p .
u e d e d e c ir q u e se p ro d u c e e s te e fe c
to U a m a do c o n tr a s t e
B ie n p u es p ie n se e ıı la p o s ib ili? d d e c o m p a ra r e l c o n t r a s te d e d o s
to n o s c o n o tm s d io s .
m m p a r ııd o lo s p o r p
á a re j a s ,
co n Io c t ıa l e s tá ııs t e d
j
a u s ta n do a ı
a v e z c u a t ıu v a lo res o to n o s d is t in to s
D e ! m is m o m o do y t e n ie n do en c u e n t a Io ex p lic a do en la s fig u ra s
2 6 y 2 7 d e e s te m is m o lib r o e l e t o d e
,
c o n tr a s te p em ıite co m p a rar y
j
a u s ta iT la v a lo ra c ió n ? d e g ra d a d o s
P a se m o s p o r ū ltim o a l i n a d e la s fó r m u lm m u s a d a s p o r e ıa r tis ?
ás
p ara a p r e c ia r la v a lo ra c ió n y e l c o n t r a s te ,
la m ha de ı
a rc a o bra la r e p m ,
d u c c ió n p e r fe c ta fiıı D e lo fe c to s de lu b
,
e n .
s e z y so m r a
L \ V IE Ï A r ÓR ıH H A D E 正月了口R N A R ıO S O JO S
Entornar o s o jo s e s M e d io c e rr a r ı
o s o n o cem r lo s p o r c o m p le t o
N o c s c e r r a r lod e m a n e r a s o m i ıo lie n ta c a ııs a d a c o m o c u a n d o tın o t ie ııe
s . .
sııe ñ o
y lo s p á r p a d o s s e c ie r r a n p e s a d a m e n t e s in o m a i ıte ııie n d o v iv a la
m ir a d a
o s a m e d ia s n e n ń o s a p
y d e s p ie r t o e l p e ııs a ın ie n t o S u p o n e c e r r a r ı
m e n te c o n
, tılıa lig e r a c o n t r a ó n d e lo s p e q u e ñ o s n e r v io s q u e m u e v e n
la p ie l d e l
o s p á r p a d o s y d e d e b a jo d e lo s o jo s
25
r l
T
D o s
X X X P ĽX Ĥ c ú a n do m ir a m o s a lg o Co n l0 s o jo a en to rn
a dQ
°
se lim in d e ja de ı)
l e a n o n v e rse
p e qu e fıo s
ia ėl c o
d e ta ll
2 a
Se a p re c m e jo r n t r a s te es
T en ga la b o n d a d ; le a e s to s p á r r a fo s a n te r io r
e s h a s ta
re c o rd
v en ta ja s d e e n to r n a r lo s o jo s D e s p u é s p r a c ti u e e s t
q e v ie jo
ar h
s is te m
co m p re n d e r la s p o s ib ilid a d e s d e l m is m o a p a ra
29 V ia ió n lde
n o rm a u n a lá m in 30
a
L á m in a d e lo y d ib u
P r o p in p a ra ser c o
p ia d a
m o jo re p r o d u c ie n d o ı 1・ m ia m a re a liz a d o p e r u n a ı
id o n ıd o
v is t o lo io re ı
s c o n s o jo . E n lo m a d o a p e ī m ilie n d o u n & j
m e o r co m p ın c ió n d ・ w
T in
d e la v a lo r a c ió n p a r a d a
e rm a a q f e l e s t u d io t e ó r i
u r
c o p r á c t ic o
p a so a ho ra a u n b r e v e c a p ít u lo d e d i d f i a l
,
o a l « s a b e r h a c e r » d e l p ro e s o n
c a
D is p ó n g a se a r e a liz a r u n a s e i ra
r e d e p r á c t ic a s s u m a m e n te in t e r e s a n te s p a
u n m e jo r co n o c im ie n t o d e l «
o fic io » d e l a r t is t a
26
L Scanned by CamScanner
f u n a tć c n ic a a ı
e spe cı
H e a q u , c u yo c o n o c im ie n to im p
e s r e s c in d ib ı
e
Z quen ic a
h a c e se a p
u e s ta
? qu e en ı
e
en
a s c ı
a s e s d e d ib u
so
p r * c t ic a c o n s t a n te m e n te
d , tr a b
p o r e ı a t is ta
a
p r o fe s io n a l
X Ë i
h « tı e l e x t o jp a ın a tu r a ıd e B e lı ,
a s A r te s
Ia e x is te n c ia d e d if
u m in o s
y d ib u ja n
c lu s iv a m e n te c o n lo s d e d o s
c ıs i e x
E s tu d ie m o s e n p r im e r ı u ga r e lpo r u ė d
q e e s ta p r e fe r e n i
c a , c o n o c ie n d
la s v e n ta
d e d ifu m in a r c o n l
ja s o s o
de do s
V ENTA JA S Y P O S ıB I L ID A D E S DE L
D IF U M I N A D O C O N L OS D EDO S
Co m pa d o e s ta
ra n té c n ic a c o n ı
a m ás id a d e
c o n o c e s fu m a r y a rm o n i
co n el d i fu m in o p o d r ia m c it a r
za r , o s
lg u n a s v e n ta ja s e n p r im e r lu g a r a
d e tip o le s c o m o e l h e c h o d e t
e c o n ó m ic o , t a
en er s d e d o s « m á s d ifu e n lo
m in o s * Ia v e n ta ja d e
q u e lo s d e d o s p u e d e n la v a r s e
.
y lo s d ifu m in o s n o
p e ro e s t o s n o s o n r e a l m e n t e fa c to r e s t a n i
m p o r ta n te s c o m o
p a r a ju s t ifi
c a r u n s is te m a L o im p o r t a n te e s s a b e r
q u e lo s d e d o s s o n E n e s t e c a s o
« u te n s ilio s d e t r a b a jo d e c a r a c t e r is t ic a s d i e
.
,
l r e n te s ・
E n e fe c to \o s d e d o s s o tt b la n d o s s o n h ť t m e d
o s so n m e d io de
.
u n ,
,
e je c ıłc io n d ir e c ta
D ifu m in a n d o c o n lo s d e d o s e s u s te d m is m o
q u ie n d ib u ja ; n o ı o hac e
c o n e l lá p iz o c o n e l d ifu m in o s in o c o n e s t a p a r te s u
y a s e n, s ib le a l t a c to ,
re a liz a d o r a d ir e c t a c a p a z p o r e llo d e id e n t ific a r s e m e o r
,
.
j c o n s u v o lu n
ta d s u d e s e o d e a g r is a r e s fu m a r e n n e r e c e r e t c P o r e s ta r a z ó n
,
g , , la s ,
s o m b r a s y fo r m a s d ib u ja d a s c o n
,
e l d e d o t ie n e n m á s c a lo r á i da
y m s v
q u e la s t r a t a d a s c o n e ıd ifu m in o P o r Io m is m o e l d ifu m in a d o c o n lo s
d e d o s e s u n a p r á c t ic a c o r r ie n te e n t o d o s lo s a r t is t
a s e x p e r to s
A d e m á s , lo s d e d o s s o n b la n d o s d e u n a b la n d u r a e s
, p e c ia l q u e s e
a d a p ta a la s r u o s id a d e s d l
,
g e p a p e l « e n t r a n d o » e n e lı a s y lı e v a n d o h a s ta
,
】o s m ás p e q u e ñ o s
y r e c ó n d it o s h o y o s e l g r a fito to m a d o d e lo s t r a z o s h b
c h o s c o n e l lá i
p z T a m b ié n e l d ifu m in o e s b la n d o p e r o n o c o n e s a b ia n
d u r a ta n fu n c io n a l
,
Po r ıltim
ı lo de do h t im do pa d e r la s
o , s s so n e s ra co m p re n v e n ta ja s
de e s ta c u a lid a d ,
su p o n ga q u e m o ja m o s e l de do
p a s á n d o lo d e s
en a gu a ,
P u és , co n fu e rz a , p o r u n a zo n a e n n e g r e c id a p r e v ia m e n t e c o n u n ı á p iz 2 B
S i Io h a c e v e rá
q e l a gu a u e d e l d e d o d ilu y e e l g r a fit o c o m o Io h a r fa u n
P in c e l m o
,
j d o e n a c u a r e ia
a B ie n p u e s la a c c ió n n o r m a l d e l d e d o a l d i
fu m in a r u d , ,
p e e d e c ir s e q u e p r o m u e v e lo s m is m o s r e s u ı ta d o s p e r o e n e s
c a la in fi
,
n it a m e n te m e n o r d d
a o q u e ı a t r a n s p ir a c ió n n a t u r a l d e lo s d e d o s
,
e n c o n d ic i
e E x is t e s in
-
o n e s n o r m a le s e s p r á c t ic a m e n t e im p e r c e p t ib ı ,
e m ba r
g o ; y H u y e c o n s ta n te m e n te y e s a d e m á s u n a h u m e d a d a lg o g r a
s ie n ta , ,
iQ u é m á s h a c e fa lta p a r a c o m p e n e t r a r la a c c ió n d e lo s d e d o s c o n
la s c u a ii
d a d e s d e l r a fit o
: p a r a o b te n e r a s f g ń s e s , g r a d a c o n e s y
g i n e gro s
de ga m a
a t e r c io e la d
p a , fu e r t e d e lic a d a , e tc 1 ,
H ACE
CON QUB SE
ie n to
d d
p o s ib ili a e s
e tc
v im s ,
,
t e r v ie n e n en la la b o r d e d ifu m in a r U tiliz a m o s p a i a e llo l

e s ta ilu s t r a c
ió n , te n ie n d o e n c u e n t a q u e a
c a da s
a
e n
) co m o ca so e x c ep
c io n a l y p a r a a n n o n iz a r
zo n as
p.
Ė In d\
m t ıy
a ıt
p lia ł
in d ic a d a co n A .
n 】a
in d ic a d a B tli a n oo
b) La s p a r te s s c o n a c
,
en la m a yo rĺ
a d e lo s
c r e to s
) E s ta s
y d e ta m
p a r te s
a ño
in d ic a d a
red u c id o
s co n C o p era n en so m b re a d
o
' ・
co
F ig s 3 2 y 3 3 M ie n t r a s t ie n e lu g a r e l h e c h o d e v a lo r a r p r o p
i
s v a iı i e n te i l láp iz
c o r r e n te d ifu m in a lo s d e d o s y d ib u ja r c o n e
,
,
e s
r c o n
in s is t ie n d o in t e ha t
t
, e n s ific a n d o h a s ta lle g a r a l t o n o d e s e a d o E s to s i
s in s o lta r de l láp ı
,
e l lá p iz a lt e m
,
c c ió n
, a n do e l u so de ı o s d e d o s c o n la a u ie p
en u n m o v i i i n e s s ig
m e n t o m e c á n ic
o , in s tin t iv o V e a e n la s ilu s tr a c o tlt"
t e s Ia
p o s ic ió n d e l lá p iz s o s t id i t s lo s d e do s
o p o r la m a n o ,
en m e n r a
b a ja n ,
F ig 3 2 H e a q u f c in
co P o s ic io n e s b á s ic
as
d e ıd ifu m in a d
o c o n de
d o s La e m a t
y r a b a ja d e
p la n o , e n z o n a s q u e n o
ex ig e n co n t or n o s d e t
er
m in a d o s m á s b i
, en a m
p lia s E n e s te c a s o lo s
de do s m ás u s a do s so n
e l m e d io y e l a n u la r
么
\w
F ig 3 3 p a r a d ifu m in a r p e q u e ñ a s z o n a s u tiliz tu n o s ,
lo s d e d o s u n
Ia u fıa d is p o
p o c o d e la d o d ib u ja n d o c o n la p a r t e d e y e m
a q u e to c a a ,
,
ás p u n ta E n
n ie n d o a s f d e u n « d ifu m in o » m á s a g u d o
m
ya qu e n o co n ,
l lm ñ iq u e y
te s o n e l a n u a r y e e
o s d e d o s u s a d o s c o r r ie n t e m e n
,
e s te c a s o ı
gu i ci
p lia s p r n
n z o n a s a m
E n fin pa ra a rm o n iz a r g r is e s m u y te n u e s e ,
i
fi tiliz a m o s ex cepc u
d
,
c io s e g r a to u
p a lm en te ,
cu a n d o lo s de do s e s ta n su ,
m an o ,
e tc
C óM o SE H ACE
y re d u c id a ,
z o ll a m u
in ar u n a
b ién co n u n o de su s de do s In c lu s iv ė d ifu m
lo s p & r p a d o s
o la s c e ja s .
u s a r ı a Borna
D e u n r e tr a to , p o r e je fn p lo
d e b o r ra r co m o a u x lıla r a e lo 1
. ￠* $ 0
d edo
fļ8 ĺ
(
{1
d r lu n o s q u e
e r se y se ha c e
pu ede ha c
.
! j
n A \
p u e d e lo g r a r d e te r m in a d o s e fe «
ąŝ
c a m b io ,
;ť
no
El d if u m in o ,
e n o*
d e se r « h ū m e d o s » V a t Pr
d e d o s y s u c o n d lc ló n
d u c ld o s p o r lo s
łs te d
a
e s tu d ia n d o p r a c tic a m e n te la s p o s ib lıida de i d p ru
b a r to a h o r a m is m ,
o e d jt
l i i
lo s d e d o s , a p r e n d ie n o
d a p pr o o t e m p o n u ev o s a
sp e c t
h
m in a r c o n os s
is a d o s y d e g r a d a d o s e n g e n e r a l, e tc o
b r e lo s d ifu m in o s , 吕r
lä p lz d e g r a d a c iö n b ı
D is p ó n g a s e a tr a b a ja r
co n un a n da D lb u je
d l d e d ib u jo , c o 8 ie n d o el ı * P iz c o n e ı tı ı
c u a lq u ie r c ı a se e p pa e p a lo d e n t
r
s i v e r tic a l, e l b r a z o e x te n d id o , e tc
o
d e la m a n o , e l ta b le r o c a
g r isa d o
h æ h o d ire r e 吕u ı
a r, u n ifo r m e ,
D ib u je , p o r fa v o r , u n t ta n ı
e o te
ta 】 c o e ı2 B
ū m e ro ı o su e q u iv a le n te
u n lá p iz b la n d o
m o n
co n , y
p e r o e s p e r e , e s p e re A p r o p ó s ito d e g r is a d o s r e g u ı a res q u e l
u e Bo h
*ıı
d a c la r a r u n p u n to im p o ta n te a p lic a b i
s e r d ifu m n i
de a o s v a m o s a r
, e
to a l d ifu m in a d o co n d e d o s c o m o a l r e a liz a d o c o n d ifu m in o
E n te n d e m o s po r g r is a d o r e g u la r . u n to n o g ń s , ig u a la d o , el qu e
m
no
d e s ta q u en m ás un o s tr a z o s qu e o tr o s , co m o pu ede v e r lo en ı
a fig u r a
36
de ı a p á g in a s ig u ie n te S ï, s i, y a sċ q u e u s te d Io c o m p r e n d iö a ıa p ń m eta
e r d e e s to
,
m a s h e d e in s is tir p o r q u e ,
re c u
la a r m o n iz a c ió n p e r fe c ta d e u n a z o n a d ijiłm i
na da d ep e n d e en g ra n p a r te de ı a r e g u la r id a d
y r
u n ifo rm id a d d e ł tr a z a d o in ic ia t H e c h o p r e v ia m e n
.
te co n e ł lá p iz
N o e sp e re n u n ca c o n s e g u ir u n g r is u n ifo r m e , p e r fe c ta m e n te
n iz a d o ,
s in so m b r a s , si n o p a r te , d e s d e u n p r in c ip io , d e u n a a r m o n iz a c iön
h ec h a y a c o n e ı lä p iz
c o n fie e n N o
a 】T e 8 la r lo ı u e g o c o n e l d ifu m in o
, po r
q u e te n d r á q u e tr a b a ja r m u c h o m y a la p o s tr e se a r r e p e n tir á V ea
lo s e je m p lo s ilu s tr a d o s e n la s fi u r a s 3 4
g y 3 5 y r e c u e r d e e s ta e n se n a n z a
p a r a s ie m p r e
B ie n , v o lv e m o s a l g r is a d o r e u l
g a r , d e u n to n o m e d io , a lg o s u b id ito , y .
D ifu m in e la p a r te c e n tr a l s u e r i
p o r co n u n d ifu m in o lim p io d e g ra tito
ŁC ó m o se tim p ia d ifu in
u n m o ?
F r o (舀
lim p ia n d o d e s p u és ı
a bo d e s p re n d e ,
rra qu e se co n 1łn tra p o o te la c
r r ie n te
Y Łq u é p u e d e h a c e rs e C u a n do e l d iliım in o « p ie r d e p u n ta » ?
A íił
a r {o u tiliz a n do u n papel de lija d e g ra n o m u y lin o . co n o M
ı
se c o n s ig u e a d e m ás
,
. U n a lim p ie z a a b s o lu ta d e l d w łm in o
h
；团团团自由自一月
Fr o te u s te d?
ŁA v e r .
á s fu e r te c u e r de q u e c o n e l d ifu in le d a b
M á s fu e r t e ,
m ; re m o
a con
m ás e n e r g ia
N o N o : Io M á s fu e r t e M U C H I S I M O M A S F U E R T E
s ie n t o ,
i s in
d e r e s t r e g a r la y e m a d e l d e d o c o n m u c h a e n e r g ia
. ,
m ie d o ! H a e s io n
an
,
e l p a p e l H a s t a s e n t ir q u e la p ie ıd e l
d o a p la s t a n d o la y e m a c o n de do s
e
c a lie n t a p o r e fe c t o d e e s ta fr o t a c ió n in t e n s a
ig a !
i o ig a ,
o , p e ro
h a s ta d d
q u e la p ie ı d e ı e o s e c a ı
s e t ıt ir
ie n t a » ! N o
\s i, s i, « es qw
d d ñ s f q u e e n t ie n d a e s t a n ıa n e r
se h a ga
t m a s
qu eri a q u e u s e a o ,a de h a
M i d m is m o lle v o a lg ú n t ie m p o s in d ifu m in a r c o n l
c e r re c u a n o y o
o s
a lg u n o s d ia s c o n e s t a t é c n ic a e s
,
b
d e d o s y d e p r o n t o h e d e d i u ja r p e c ia l,
l e la s y e m a s d e t a n o
t fr o t a r y c a le n t a r la s !
ia c a b a n p o r d o e r m
h r a , p o r fa v o r ? V a m o s a d e s a r r o lla r t o d a ı
i Q u ie r e r e p e t ir a o
a o pe
del d if i d n d e d o s
r a c ió n u m n a o c o
E m p ie c e d ifu m in an do co Iıe s
te m is m o de do m e d io
,
ta n d o p r im e ro su a v e m en te
d e sp u és c o n c ie r t a e n e r g ia
lu e g o c o n m u c h a e n e r s ía
r e s tr e g a n d o a rr ib a y a b a jo
c o n n e r v io ,
t
r á p id a m e n te
ı
u n a s d ie z o do c e v eces en tu
iC u id a d o ,
n o se qu em e I
Cu d o e m p ie c e a s e n
a n e se tir
c a loillo p r o d u c id o p o r e l
r c
ro c e c a m b ie d e d e d o sl S ,
,
f t
ro a n d o e n e l m i s m o ı w
ga
g a r d ifu m n a n o
i d a h o r a c o n
,
e ıd e d o a n u la r C
I on f u e p
c o n m u c h a fu e r z a
!
za a ho ra ,
ió n d e
o tr a v e z e s a s e n s a c
b i d e de
c a lo r y n u e v o c a m o
d o e s ta v e z c o n e l m e ñ iq u e ,
,
de n u ev o co n el e o m d d b
o
d io o c o n e l in
d ic e
da d qu
c am en
i F fje
te
e
,
se
d ifu
c o n
,
fíje s e
m
m
in
u c
,
a n
h
c
do
a
óm
o ra
fu
o
e rz a
la t o
co n
,
la
n a
t ın
lid a d g r ıs v
de do ,
z o n a tr a t a d a
ïL a
a si
su L
￥
de
ió n ha id o hecha co m o es d e b id o p u e
c ie r t a m e n te s i la o p e ra c s
on e
1
tra z a do c
,
lle g a r a u n n e gro a b so iu to p a r tie n do d e l g r is o sc u ro
d e do e ıh e c h o d e
m y ı
u ó g ic a r e c o r d a n d o esa c o n d ic ió n e s p e c ia l d e lo s s
q u e s e a n h ť im e d o s
E n e fe c to , c u a n d o u s te d e m p ı eza ・ dı lu m ln n r c o n e ıd d
e o m edı o , Ia
lig e r is im a h u m e d a d q u e lle v a e l m ı ım o a e m e z c l
a co n el
l d w ııflto d c l l
d i ib l
p iz y , y
a e s a a e s po s e q u c se p ro d u
,
zc a e l a u ı n c n to d e In te n » ld a d
o n o , d a d o q u e a l fr o ta r c o n e s te d e d o m e d io a e .
p r o d \ ıc e c a io r y e » te
c a lo r e m
li in a , s e c a , la m e n c io n a d a h u m e d a d
ıA h , p e r o e n to n e c lı }lc m o »
c a m b ia o
d d e d e d o l y e n e s e o t r o d e d o h a b la h
u m e da d ;
lim in a d a p o r e l c a lo r , c a m b ia m o s o t r y c u a n do ć ı ıta
qu e d ó e
a v ez dc de do
id o « p a s ta r » e l r a flt , e tc c o n ıo
c u a ıh e m o s c o n s e g u
, ı
g o J a p r o v e c h a n do
m e jo r a u a
c a r a c te r f s t ic a s r e c u e r d e e l e je m p lo d e m o
ja r e l d e d o e n a g u a , d ı lu
e n d o e l g r a ftto , e t c
y
C o n Io d ic h o y h e c h o a c a b a u s te d d e v e r
y c o m p re n ? r a ıf Io
ıa d ife r e n c ia b á s ic a e n t r e t r a b a a r
e sp e ro j co n u n dı fu m ı n o de p a p e l
o d ifu m in a r c o n
lo s d e d o s H a g a m u c h a s v i c
e s e s te e x c r lm c n ı
p o , a gri
d ia m e n t e c o n e l lá p iz z o n a s o s c u r
s a iı o p a s , d e to n o m e d io
r e v
, c a si n e
g r a s , e tc
E s fu é r c e s e p a r a c o m p r e n d e r e s te « s e
c r c to » d e l d ı fu m in a d o
c o n d e d o s , a p ic a n
l d o e s to s c o n o c im ie n to s e n e ı
m o m e n to d e d ib
u ja r ]a r
so m b r a s d e u n m o d e lo d a d o
cı a r o e s tá , to d o Io d ic h o h a s t a a
q u i r e s p o n d e a ıh a c e r d e u n o s d u
do s c u y a h u m e d a d s e a n o ım a l L o s r e s u lta d o s n o p u e d e n s e r l
o l m i»
m o s s i u s te d e s p e r s o n a q u e s u d a m u c h o o s i s e esti t r a b a ja n d o e n
,
p le n o v e r a n o s u d a n d o m á s d e Io n o r m a l H e a q u f a lg o im p o r ta n te q u c
,
d e b e r e c o r d a r a e s te r e s p e c to
E l su do r m an cı
ıa
S i, fe c to , u n a m a n c h a d e s u d o r h
en e
e c ha c o n el de do o c ]a
o n
m a n o , q u e p u e d e n o s e r v is ib le e n e l b l
a n c o de l p a e l a a re c e á
p , p r de s
p u é s , c u a n d o d ib u ie e n e s a m is ı? ıa z o n a a l d ifu m in a r
p o r e je m p lo , u n
,
g r is r e g u la r P ie n s e a d e m á s q u e , m ie n t r a s d ifu m in a c o n ı
,
o s de do s e l
s u d o r u n id o a l g r a fito d e p o s ita d o e n la s y e m a s d e lo s m i ,
sm o s p u e de
p r o d u c ir r e a ım e n t e p in tu r a ły e s to p u e d e o c u r ń r e n e s e d e d o q u e n o
,
tr a b a ìa m ie n t r a s d ifu m in a c o n o tr o l O
i jo p u e s , a l c a m b io d e d e d o s
,
en v e ra n o !
N o h a y m á s r e m e d io
q u e p r a c tic a r p a r a a p r e n d e r E s m u y p r o b a b le
qu e a l p ń n c ip io d e b id o a la fa lt a d e c o s tu m b r e e n c u e n tr e d ilic it d
, , u a es al
tr a b a ja r c o n e s te s is t e m a n o s e d e s a n im e p o r e ilo j p ie n s e q u e c o m o to d o
,
e n e s ta v id a r e q u ie r e u n a p r e n d iz a je
, y q u e ć s te n u n c a e s fá c il L e r e c o
m ie n d o q u e d ib u e a h o r a
j m is m o v a r io s d e g r a d a d o s y g r is a d o s m a n c h a s
, ,
p e r fiı e s e tc D ifu m fn e lo s c o n lo s d e d ó s , c o n la y e m a p ia n a y Ia e m a d e
,
y
c a n to d e a c u e r d o c o n Io e x lic a d o a n te r io r m e n te T r a te d e c o n s e u ir
,
p g
n e g r o s in te n s o
s (c o n e l d ifu m in a d o h e c h o m e d ia n t e lo s d e d o s ) a t i de
p a r r
g r is e s o s c u r o s s in d ifu m in ra r
A p r o p ó s it o d e e s to s n e r o s d e la in t e n s id a d q u e h a y a lo g r a d o e n
g , y
ı o s m is m o s v o
y a h a b la r le d e u n p r o b le m a b a s t a n te c o m ıin e n a lg u n o s
,
a fic io n a d o s la fa ı t a g e n e r a l d e e n n e g r e c im ie n to e n s u s d ib u jo s
(S i u s te d c o n s ig u e ya n e t«» e s ta s lin e a s
g r o s a b s o lu t o s , p a s e p o r a ı
n o v an
p a rau s t e d S ig a h a c ié n d o lo a s f, d ib u ja n d o n e g r o ı o qu e v ea n e
gro b te n ie n d o d e é l Ia
e x te n s a g a m a d e to n o s n e c e s a r io s p a r a d ib u ja r
, o
la lu z )
了
o c a s io n e s p io
i3ş
c o n su s p ro s '"
en ta do en o
he co m
m is m o
yo
re=Xżi-_° de to n o s o fr e c id a p o r e l m o d e ı
o
' ''
n ln
4$
ra r q u e u n lá p iz K o h i n o o r o u n
po r a se gu cast
E pecem
o s eı
l
m de
te d p u e de v e r en la ilu s tr a c ió n d e
o s co m
o lo s q u e u s e s ta I
h is ł
ta n in te n s lid a d d e e s t o s n e g r o s
r ia e s la ca ną
e p u e de v a r e s de
L q u c i,
,
p á g in a o
a te s e n v e z ? b r ill a n te s y a v eces d el
a rezc a n m
, ,
,
e tın
he c ho de q u e a p t ,
d e b id o a q u e la m p i r e s ió n lito 8 r á lic a o no
aı
l d o E ito e s n u n ca
p u e de
go a z u a l d l o r ig in a l P e r o la in t s da d
i
d id é n tic a a a e e n
elen
d a r u n a c a lid a r o s e n r e la c ió n c o n g r is e s c la r o
ne r
g ķ
,
l f ? lo s n e g s
c im ie ï ıto
a u e r z a y o s c u ro
u e e n lo s d ib u jo s o r ig in a le s
,
s
r fa e s la m is m a q y
,
é s ta n o v a
Ia s c a u s a s d e e s ta fa lt a d e e n n e g r e c im ie n to n o
N o .
p u e d e n a tr ib u ip
s e a lo s Iá p ic e s s in o a la fa lt a d e e x i i l
, p e r e n c a e n a m a n o q u e e s tá d i b
ja n d o D e b id o a la fa lt a d e p r ä c t ic a , e s a m a n o t r a b a ja c o n c ie r to te n ıo r
,
c o n ex ceso ? p m d e n c ia t e m ie n d o e n n e r e c e r d
g , e m a s ia d o 1N o p o r
fa v o r ! D e b e d e s te r r a r e s te t e m o r d
.
p e n s a n o q u e e s p r e fe r ib le e q u iv o c a r se
,
a d ib u ja r c o n e s a e s e c ie d
p e c o n t e n c ió n u e n o le p e r m ite d e s a r r o lla r
d e l to d o s u p e r s o n a lid a d q
D ib u je n e g r o Io
qu e v ea n e gro p e ro n e g ro A B S O L U T A M E N T E N Đ
G R O P ru e be a ho ra ,
m is m o to m e e l 1á iz a la m
p a n e r a c o rT ie n te , e n p o s i
c ió n c a s i
p e r p e n d ic u la r a la s u e r fi i d
p c e e l p a p e l d ib u ja n d o « d e p u n ta »
iy a p r ie te , a p r ie te c o n t d ,
o a la fu e r z a d e
q u e s e a u s t e d c a p ? !, h a s ta e se
la m in a in c l
u so ! R óm
e r o d ib u je c o n fu e r z a , d e i
d o h u e Įı
,
p a la m u c h a s v e c e s zn
￠
a e yŁ ı , p
f
a s u p e r ic i
e deı a
p peı j « a p la s t a n d o » e l g r a n o , ı
d
a r ttg o s i a
d
i C la r o q u e e n t o
n ce s c o n s
e g u ir á n e r
g o ś in t e n s o s !
r io im p r e s c i d
,
n ib le
lle g a r
p
im ie n t o p e r fe c to d e lo s p r o b le
a ra
m as d e lu ,
a u n c o n o c
z y so m bra D ib u je m u c ho s d e g r a d a d o s c o m o e l r e p r o d u c ido
po r u n n e in te n
gro so ta n e
, n e gro co m ol o fr e c id o e n e s ta im a g e n y s
e ,
b la n c o d Ī r d
el p a el
p
ga m a am p lia d e t o n a lid a d e s h a s ta ir g a
自由自一 by回
Scanned 国图
CamScanner
łłt i lł￠l c fe r c ĺ c ł
u e i l te
# t łıım ï + ł iłłt e r e s tłn t ￠
cl q lł
t ft' l s m n b m S e r r f ııu
p tır (ł e s tıłrtitłr efecto Ł y
u
i
f e l ť ł ib ti j o tł c t ł ï ł ￠l t e
,
lt ı c o p ilłłn lr > tï e ın tt l ı łr a l E ł t
13 ť ı l(ıs A r fĽ s le llrłlıu ııï u ￠s ￠« e ie r ť tc ı o \t E s ￠ tł￠łifj

t it ? r t } p l łjť s » , Y c o ï l s
￠itıły e t łlg o a s l, C t } łł1 o t łłıc ı a s ir
l ł{łt ıłm c ) b tig a d (ł ï c a c u ıts c io q ıłe , s ig tłie n tlo e t

p r o c ť s o iı l ıs t r n d o ( ł ł ť s f a s d o s p a * im łs łn re u
lic e lłs e d t t í i t łl lJ i￠ n i V tı łł ło s a e lto >

E m p ie c e p n r c o ı g a r , s o b r e Ia p a r e đ ( , s o b r e
ıłıı(ł p t te r tt ł t l ł\ r e ta t ? le la d e tłł1 o S 20 X 6 0 c n 1
y h d g a lc fo r n ıa r l ł11o s p lte g ıt e s , rn e d iam te u ł1 a s

c ï tiłtc ï ł e ta s ,
m l c o lłio p rłe d e v e p e n ı a s ￠ ı d it łn fa s
fłg ıır a s Ilu tï ł[n e la ï T o r m e d ĺ o d e t l n íle x o c o n , ダ
lł tla d ir e c c ió n d c ltt Ł fn n t la ıla te r a l < o n P r e d
tł r iłrio đe l« fr o n ta t y a d ib tłi￠łr s e h a d ic h o
メ
け
泄
只
r łg 4o P R IM E R A TA S E E N C A JA D O -
\
Y V A L O R A C IÓ N G E N E R A L y
M a te s : u n p a p e l ıtpo C a n
刃
V ltlp iz d t t n 2
'
a le r ı so n
爿
ヅ
ハ
タ
E m p ie c e p o r r e a liz a r c ı c n c a ja d o co nlfn e a s ダ
,
d é b ile s , c o m p a r a n d o
p r o p o r c io n e s , m
户
e d id a s , r c )
c o r d a n d o a q u e llo d e ・ t r a b a a n d
o t d j o o a la v e z » , ア
a ju s t a n d o
p r o g r e s iv a m e n te c l p a r e c id o c o n e l 岁
m o d e lo A c o n t in u a c jó n e m
p ie c e ı a v a lo r a c ió n
,
g e n e r a l p o r m e d io d e u n o s tr a z o s s u e lto s 麥
re c o r
d a in d o e l p r o c e d im ie n to d e t b 笋
,
ra a ja r c o n lo s o jo s
e n to r n a d o s
p a r a c o m p a r a r m e jo r lo s v a lo r e s 凶
/
V ė a e n e s t a ilu s tr a c ió n l
a s d is t in t a s d ir e c c io n e s 第
d e l tr a z o c a n u n a c ı
, a ra te n d e n c ia a l tr a z o e n み
d ia g o n a l p e r o s ie m
, p r e c o n la in t e n c iá n d e e n
v o lv e r la fo r m a 仆
E s t u d ie e s t a in t e n c ió n e n l
a
p a r te in fe r io r iz q u ie r d a O b s e r v e 斟
q u e la in te n
s ific a c ió n
y a r m o n iz a c ió n d e Ia s o m b r a 田
d e u n o d e lo s p r o p ia
p lie g u e s in fe r io r e s e l d e ]a iz 理
q u ie r d a d e fo r m a c ilfn d r ic a
ı y s o b r e t o d o la d e 置
la s o m b r a p r o e c t a d a
y e n la p a r e d h a s id o r
e
s u e lt a 島
,
m e d ia n t e e s a s e r ie d e tr a z o s c r u z a d o s
C o m p r u e b e e n fin 改
, q u e la s e r ie d e d e g r a d a d o s
q u e d ib u ja n la fo r m a c ilin d r ic
a d e lo s
h a n s id o h e c h o s m e d i p lie g u e s ,
a n te t r a z o s n e r v io s o
z ig z a g s e n
« c a r
g a n d o » la p r e s ió n d e l lá i
u n a d ir e c c ió n p z a ı ir e n
y c a s i d e la n d o d e t r a z a r
je d e v u e lta z ig z a g z i z a
e n e l v ia Ę
g g z ig z a g
p id o m u y r á p id o e s to rá
ć m e e n t ie n d e v e r d a d ?
T a m b ié n e n e s t ,
e d ib u jo
.. s a r io h e p r e s c in d id o d
c u a n do
, h a s id o n e c e
, ,
e la n o r m a « e l tr a
d e e n v o lv e r la f zo h a
l
v e r t ic a le s
o rm a »
y h e d ib u ja d o c o n t r a z
,
o s
\
in c lin a d o s c u
,
r v a do s e tc .
v e n fa se gū n c o n
a l c o n to r n o , .
,
d e d e te r m in a d .
,
so m b ra s a s fo r m a s
. y
c Y la g o m a d e b o r r a
fa s e ? P u e s s i h
n o p a r a « d ib u
,
r ? ć H a in t
a in t e r v e n id
e r v e n id o e
o e n a l u n a
g
n e s ta
o c a s ió n
.
j a r ・ s in o p a r a r
,
e c t ific a r
,
.
,
,
e r ro re s d e
c o n s tr u c c ió pe qu e ño s
n , en lfm it e s d e f "
o rm a s
,
sEG U N D A FA S E
H * 41
D IF U M IN A D O P R E V IO
尹 U ï ilłc * ￠l m ts m o ł
d pł
, o * d e do s
y ł ,
co m o lu m ln o
dł
da 】 a im a g e n c o n ı o ı de do ı
D lń im ln ・ to
.
d ób ı lın e n t・ lo ı b la n c o a
sm ı d o In c lm o ın u y ,
・
co n e l lá p ll n ūm 2 b a b a l・ e l
In ta ııd E w
d a a ・ c o a ı la
l d o c o rr lq le n d o e ac a p a
・
m o de a
：
o m a de
bom
。 g
" d l d ib u jo te r m in a d o d e
c o m pa ra e
。
Si u s te
la ilu s t r a c ió in a d ju n ta ,
一
ー
la fig u r a 4 1 c o n ,
シ
c o m p ro
b a r á u n h e c h o m u y n o ta b le , a s a
b a d ju n to h a y u n s o lu
b e r : E n e s te d i u jo
io p r o d u c id o p o r e l
b la n o u n b la n c o s u c
d e d o s E n la fi
,
m e d it a d o d e lo s
pa so p re
4 2 h a y d o s b la n c o s e l m is m o b la n c o
gu ra
s u c io d e e s e
t e s ta d o y u n b la n c o b r illa n te ,
« d ib u
a b s o lu to s a c a d o a llf c o n la g o m a
,
,
a m is m a e n d e t e ıi u in a d o s p u n
ja d o ・ c o n ı
to s p a r a a c e n t u a r e
l m o d e la d o d e e s t a s
,
fo r m a s e s e n c ia lm e n t e c ilfn d r ic a s
T e n g a p r e s e n te e s t a d ife r e n c ia c o m p r e n ,
d ie n d o a s f m e jo r ı a n e c e s id a d d e « e n s u
u n d a fa s e
c ia r » lo s b la n c o s e n e s t a s g
e
D u r a n te e s t a fa s e d e d ifu m in a d o p r e v io h e
e x c lu s iv a m e n t e lo s d e o s
u t iliz a d o
d E s to
e s Io a p r o p ia d o t r a t á n d o s e
de u n d ib u io
ta n lle n o d e fo r m a s c u r v a s , in d ic a
d fs im o
i d c u e n ta
p a r a s e r m o d e la d o t e n e n
o e n
a q u e lla s c o n d ic io n e s de « m e d o i d ir e c to ,
b ia n d u r a y h u m e d a d » e x c lu s iv a s d e l d ifu
m in a d o c o n d e d o s C o n v ie n e r e c o r d a r a
e s te r e s p e c t o d e m a n e r a m u y p a r tic u la r
,
e n e s te d ib u jo la c o n v e n ie n c ia d e
,
d n h a r c o n lo a d e d o a e n s e n tid o clncular
« e n v o lv ie n d o y n ıo d e la n d o la lo m a » .
Po r Io m is m h a d e in te r v e n ir
o la g o m a
m u y a m e n u d o r e c o r ta n d o lfm ite s q u e lo s
,
de do s n o
p u e d e n a ju s ta r d e m a n e r a c o n
c r e ta m e jo r a n d o a l p a s o la c o n s t r u c c ió n
,
de l m o de ı o e tc
、 ,
E ır e s to ? r e s u m id o e n e s ta s p o c a s
q u e
P a la b r a s V a to r a r c o m n s ifi
p a r a n d o ; in le
ca r A r m o n iz a r
. E s ta r e n d
to o , h a c e r lo
to do a ı
a v ez
3 7
A D O
N ER A L Y A C A B
A JU S TE G E
2 d e do s y g o m a d e bo r r a r
L t\p iz n ūm eï o 1 là p t z n tim r T o
od c o m t» a r v a lo r ıa ıE n ı
o r
ha re ió n p
;M u c a n c
' . o lo ı o b ıe r v e a lm
cı qu e ,
c o n ıw
b se rv e m a t ic e s
V ig ile c la s ifiq u e to n o s , o
d d l m bra e l c la ro s
e s a s lu c e s en t r o e a s o ,
li d n e s te m o d e lo
c u ro m ás co m p c a o e
v a lo r a n
,
d t o n o
i C u id a d o e n n o p a s a r s e e ,
d o e n p la n c a r b o n e r o !
In te M q u e la s p a r te a
ııs o 8c u»a s c o Lı e l lá p ir
n ūm e»o 1
C u a ııd o e e ıó lle q a ııd o a l a L d ib u l・ e l ￡
n is im o q r iı d e l lo n d o
P o d ĺ a h a c e r s e a n te s , p e r o y o In d e jé p a r a
e l fin a l d a d a s u p m a tr a s c e n d e n c ia T ie n e
im p o r t a n c ia , s in e m b a r g o , a p r e c ia r q u e
po r l la d o iz q u ie r d o e s lig e r a m e n te m á s
e
o s c tır o q u e p o r e l la d o d e r e c h o y q u e e n ,
é s te c o n v ie n e d ib u ja r u n o d e e s o s « c o n
t r a s te s p r o v o c a d o s » a fin d e r e s a lt a r e l
p e r fil d e la te la e n e s te n ıis m o la d o V e a
e n la fig u r a a d ju n ta e l m e n c io n a d o c o n
tr a s te d a d o p o r e s e li e r o h a l d
g o e lu z
T ie n e im p o r ta n c ia ta m b ié n
y m u cha co n, , ,
s e g u ir u n a
p e r fe c t a a r m o n iz a c ió n e n e s te
fo n d o
E s h łd le lo a r e ū e io s T e n a
q e n c u e n ta ı
a e Jd s
te n c ia d e « la io r o b a d e ı
a so m h ıra »
(L o o m is ,
u n fa m
d ib u ja n te a m e r ic a n o
o so
a u to r de lib r o s s o b r e ilu s t r a c ió
v a r io s
,
n ,
lla m a a e s ta a r te m á
p s o s c u r a d e la s s o m
b r a s e n tr e e i r e fle o
, j y Ia p a r te ilu m in a d a
a llf d o n d e m á ,
s s e a c e n t ť ia la
o s c u r id a d
« L a
jo r o b a d e la s o m b r a » L a d fi
e n ic ió n
m e p a r e c e ta n
g r á fic a q u e n o h e d u d d
en a do a o ,
p ta r la )
S ie m p r e
q u e h a y r e fle jo h a
V é a lo a s i e n y « jo r o b a »
e s te m o d e l
o ; én
te e s t u d ie la t g a lo p r e s e n
,
s it u a c ió n
e s ta
y d im e n s ió n d e
p a r te d e la s o m b r
a in te n s ifi u
m ie d o a l lle a r a q e s in ,
, g e lla y lu e
he c ho c o n e i l g o d e h a b e r lo
á p iz d e s a r r İ
o le e x t ie n d a
g r a fito c o n lo s d e d
,
e l ,
o s m o de l
d o e l v a lo r d e l a n do c u id a n
,
r e fle jo
,
r e fle jo
pe n sa n do
c a da « jo r o b
q u e c a da
,
ca da hı
,
a »
s o m b r a t ie z y c a d
a
,
n e s tt to n
o p a r tic u l
ar
경
严
.
巳
A p ıı
co c ó
ı n d e p p ı
n c ıp ı
o ı g e n e po ıe r
E s tu d ia n do la Lu z c o m o e le m e n to de
ex p re s ió n , ĉ pu ede h a b la
lu zj rs e de u n a
d e te r m in a d a p a r a u n t e m a d e t e r m in a d o ?
ĉ p u e d e d e c ir s e , Þo r e je m p lo la Iu z d ifu s a e s
m â s in d ic a d a p a r a r e t r a to
, q tte ı
a ıu z
d ir e c ta ; e ı c o n t r a lu Į le v a m e jo r a u n
p a is a je qu e la lu z fr o n ta l la t e r a l?
A J o a q u fn S o r o lla le lla m a r o n e n c ie r t a o c a s ió n « e l m á s a fo r tu n a d o
p in to r d e l s o l y
d e l a ir e q u e e n e l m u n d o h a h a b id o » P in ta b a e n e fe c t o ,
i s ie m p r e a p le n o s o l e n ,
la s p la y a s d e V a le n c ia , c o n e l lu m in o s o
m a r m e d ite r r á n e o p o r fo n d o t e m a s p r o fu n d a m e n t e a le g r e s , lle n o s d e
,
v id a y d e c o lo r
E n la m is m a é p o c a , p o r lo s m is m o s a ñ o s e n M a d ń d , o tr o p in t o r e s ,
p a ñ o l d e r e n o m b r e u n iv e r s a l. J o s é G u t ié r r e z S o la n a in t e r p r e t a b a e n s u s ,
c u a d r o s Ia m fs t ic a d e l a lm a e s p a ñ o la ; p in t a b a Ia a n g u s t ia d e n u e s t r o
c a r á c te r , e n e s c e n a s c a lle je r a s o a p u e r ta c e r r a d a , c o n c o lo r e s a g r io s ,
ïig u r a s d e c r é p ita s , a to r m e n t a d a s a v e c e s m is e r a b le s y a v e c e s m o n s
,
tr u o s a s
N o e sd ific il im a g in a r Io q u e re sp o n de rĺa n e s to s do s co lo so s del
A r te si p d ié r a m o s p r e g u n t a r le s
u c óm o p n t a r ia
i n u n m is m o te m a ,
u n
n iñ o p
, j p lo la c a b e z a d e u n
o r e em n iñ o
,
S o r o lla , e l d e l c a b a lle te a p ı e n o so ı
P u e s a s f : c o n u n fo n d o c la r o c o lo r e s v iv o s , lu z c a s i d e fr e n te
,
p a r a d a r m á s s u a v id a d a s u s tiernas fa c c io n e s S i p o rq u e yo c reo qu e ,
u n n iñ o e s e s t o v id a y sa u l d , y
m ira d a d i t
e sp e r a y a n s ia s in c o n te n ib le s ,
d e c o r r e r y d e s a lta r ; s ie m p o sa n do p a ra e l
p r e a u n e s t a n d o q u ie to
, ,
p in to r
Y G tié r r e z S o la n a , e l d e t e la s d e ta lle r y c a fe te r fa s d e M a d r id
u
P a ra m f q u e Y o Io p o n d r ia s o b r e u n fo n d o g r is p in ta d a e l ,
r o s tr o c o n
c o lo r e s p á lid o s a m a r ille n to s ; ]a lu z la te r a l p a r a r e p r e s e n t a r
,
m e jo r ı a in fin it a t r is te z a d e u n n iñ o o b lig a d o a p o s a r a n t e e l p in t o r
P o rq u e o c r e o do se
y q u e u n n iñ o e s e s to : a le g r fa q u e s e m a r c h it a c u a n
s u je ta s u e s fń t
u , c u a n d o s e le o b lig a a h a c e r a ı g o q u e n o le e s p r o p o
i
p
m e la n c o lia b i
y a ñ o r a n z a d e ju e g o s y e s p a c io s a e r t o s
V e r d a d e r a m e n te ı o s d o s te n d r ĺ a n r a z ó n U n n iñ o p o s a n d o e s e s to y
es ıo o tr o
; d e p e n d e d e c ó m o u n o Io v e a
E n to n c e s h a b la d e ta l cu a l di
p o de
o
, I n o h a y r e g la s ? ć N o m o s r
r e c c ió n d
e ı l ız p a r a ta l o c u a i t e m a ?
la q u e m e jo r c u a dra a l ro s tr o d e Ju a n p o rq u e J tła n es
"
,
p a ra li
n i .
ho r
e n é r g ic o , re su e lto ,
c o n m u c c a r á c te r
v eam o s , p u e s , p a ra em p e za r
ćQ u É PA SA C O N IA L U Z F R O N T A L ?
E n p r in c c o m o ip io , y ta l
q u e d a d ic h o e n e l c a p ft u lo
a n te r i
Iu z e n te r a m e n te fr o
l n o s o fr e c e u n m o d e lo s in s o b
n ta
o r la ,
m ra s
é s t a s o c u lt a s d e t r á s d e l c u e r Į » o ilu m in a d o p o r q u e da r ,
E l v o lu m e n
q u e da a si o
a c e n tu a d o b e n e ĥ c iá n d o s e e n c a m b io la lim p ie z a d l p co
, e c o lo r id o
, ,
r e c e rá e n t o d o s u e s p le n d o r s in la in t e r fe r e n c ia d e t q u e a
pa
o n o s o sc u r ,
o s o so
bre a do s m
M u c h o s a r t is t a s m o d e r n o s e n s u a fá n d e « in t
p a r s ó lo lu z »
d ib u ,
ja r o n y p in t a r o n m u c h a s d e s u s o b r a s c o n e s t a fo r m a d e il ,
u m in a c ió
V a n G o g h M a t is s e M o d i lia n i n
, g y U t r illo p a r a c it a r a lg u n o s d e lo
,
s m ás
,
s o b r e s a lie n t e s d e n t r o d e e s t e e s tilo p in t a r o n v e r d a d e r a m e
n te c o n « c l ,
o o
r e s p la n o s » S u s d ib u jo s fu e r o n g e n e r a lm e n t e lin e a le s a
p y a n d o to d a s u
o
fu e r z a e x p r e s iv a e n la in t e n c ió n d e l t r a z o
,
D ir í a m o s e n t o n c e s
q u e la lu z fr o n t a l u n a lu z fr o n t a l d ir e
c ta fr a n
y s in s o m b r a s v in c u la d a
,
c a v a a id e a s d e m o d e r n id a d d e i
m p r e s io
n is m o y d e c o r a t iv is m o
,
E n d ib u jo y e n p in t u r a D e n t r o d
y a e u n a m a .
n e r a d e h a c e r r e a lis t a o a c a d é m ic a
p o d r á s u g e r ir y e x p r e s a r s im p lic id a d ,
in g e n u id a d d e b ilid a d t o d o Io ,
, q u e e n ħn e s c o n t r a r io a fu e r z a D in a i
, , , m s
ió n
.
m o , p a s ,
e tc
ć L u z F R O N T A L O L U Z D IF U S A ?
lo s c lá s ic o s y e n lo s m o d e r n o s u s t e d h ll
E n
a a rá m u c ha s v eces u n a .
fo rm d e ilu m in a c ió n s u a v e s in c o n t r a s t
a
e s v io le n t o s q u e re c u e r da en
,
c ie r t o m o d o la s c a r a c te r is t ic a s d e l
,
a lu z fr o n t a l C a s i t o d a s la s V ĺ r e n e s
g
p in t a d a s p o r lo s a r t is t a s d e l R e n a c im ie n t o o fr e c e n e s t a fo r m a d e iiu m i
n a c ió n E n t r e lo s m o d e r n o s e x is t e t a m b ié
n ; R e n o ir p o r e je m p lo p in ta ,
m u c h a s d e s u s fi u r a s c o n e s t e s
,
g o m b r e a d o s u m a m e n t e delicadoy a v e c e s
im p e r c e p tib le q u e le
p e r m it e r e a lz a r la lu m in o s id a d d e l c o lo r id o
,
N o N o e s lu z fr o n t a l r o ia m e n t d i h
. p p e c a s in o lu z d ifu s a ; lu z d e ta
ile r c o n g r a n d e s a b e r tu r a s c o n
,
g r a n d e s v e n t a n a le s o b ie n lu z d e l s o l
, ,
t a m iz a d a p o r la s n u b e s lu z d d ia n u b la d o p e r o m u y c la r o Iu z e n
e u n , , ,
fın q u e lle g a a l m o d e lo a o r
,
d p r o p o r c io n a n d o v o lu m
,
p t o a s p a r te s ・ en ,
,
p e r o s u a v iz a n d o e l c o n t r a s t e e l a s o d e lu z a s o m b r a U s a d a p o r to d o s
p ,
lo s r e tr a t is t a s d e t o d o s lo s t ie m de
p o s p a r t ic u la r m e n t e c u a n d o s e tr a t a ,
i
p o d r á v e r ia e n la s M a d o n a s d e R a fa e l : e n lo s
p n t a r u n r o s t r o fe in e n in o
,
d e s n u d o s y r e t r a t o s fe m e n in o s ? I
n gre s ; e n la s I n fa n ta s y R e in a s d e
V e lá z q u e z ? G o y a ; e n lo s n iñ o s
,
y a d o le s c e n t e s d e R e n o ir łs e 9a
cu n a
e t ? i
v r g e n e s M u į e r e s N iñ o s J ô v e , n e s p tt r e z a ,
de
, ,
esprituaı
iaad ,
lic a d e z a te r n u r a , s u a v id a d
,
, h e a q u ĺ Io q u e p u e d e e x p r e s a r s e c o n Iu z
d ifu s a
V a n 心0 8 lł U h u t l{ı ı
o q n \s i
,
8 0 ı1
de s d e ı a pı
n tu r a
cxptpıotı
ılla
h « rs p ıp u r cl u na c n c n lc t \ ı R t lı1 l
dc h lta c ı
s tı h a d n c ï \ A t ld q ıltl ı
c n
ıu c jc m p ıo d e la te n d c tï c ı
n rr ı{ l
d c r n a a b a s e tlc * ıı
ť t { )m i
pı a n «}q ・
s ln « } m l\ r a d ,
su gı t le n d o e ı v u lıĮ
m e n tle lo d c u e
w s p o r M ıl lt m t tų
y c o lo r e s p r u p lo s
■ 国国团团
目乒酮陟・
西
Tー
ıa c a b e z a d e « L a V ir e n d ı il
g e j g u e r o » d e R a fa e l : ı a
イ
fig u r a d e l P r in c i -
p e D o n B a lta ţ a r C a r lo s d e V e lá z q u e z
y e l d e s n u d o « L a fu e n te » d e I n r e s n o s m u e s t r a n la
g
e le c c ió n d e l
a lu z d ifu s a d ir e c c ió n c a s i fr o n ta ı p a r a
e x p re sa r c o
n e lla p r e z a t e r n u r a fe m in id a d
y ,
じ
.
s e n t im ie n t o s y p a s io n e s d e u n d r a m a tis ï
to do s e so s
lid a d y d e g r a n d e z a E s
ıı
o
lfa , k
hį
es
e la n c o de s p ir itu a
n ı lle n e
i o g e ra
t c e n
,
lm e n te
o
Ĵ
:
ilu m in a m u c ho s c u a dro de
da d : la
jis
q u e s
e. Ia c iu ca l
po o
e l c a m
de p u e r to s ,
su b u r b io s ,
E n to n c e s el a r tis t a ju e ga co n la s e n s a c ió
n a t
l fo m oķ
a g r is a e n do in te r o
re p re se n ta r ,
p n e aj
fé r ic a p a ra
y Io ri lt im o re
l e n tr e
Io p r im e ro
u
g r is y
?
U SADA LU Z FR ON TAL LATER AL
EN TEM EN TE
LA L U z M ÁS c o R R I
d ex p lic a r la fo rm a de ı a s c o sa s
p r o p ia a p
a ra
la lu m ás a p ro p o r
E s z
l de lu e n y p ro fu n d id a d A s f u e d
c ió n id e a
v o m
se n sa
q ó d ic h
c io n a n
do u n a o
t o m e jo r q u e n n g
i u n a o t r a lu z , lo s r a s g o s fis o
E x p lic a , e n e fe c
n óm ĥ
t o s i e s la r g a a c h a ta d a a
d l n a r iz en u n ro s r g u ile ñ a ,
c o s : la
fo r m a e a ,
d id a d d e la s a m ıg a s g u e s u r c a n ]a c a r a e l a b u t
,
t e t c la p r o fu n ,
lo s D e m u e s t r a e l v o lu m e n d e u n a m a n z a n a d e u n a
co r a ,
,
ta m ie n to d e lo s p ó m u ,
fig u
d e ilu m in a c ió n e n c a s i to d o s lo s g r a n d e s c u »
e s ta fo rm a
p o drá v er
o r ia d e d ib u jo s y p
in t u r a s d e lo s g r a n d e s m a
d r o s d e fig u r a e n ]a m a y es
a r t s a q e q u iz á r e p r e s e n tó m e jo r e l
i
,
j p lo e l t u
tr o s E n R u b e n s p
o r e e m ,
id a d d e b o d e g o n e s p o r q u e c a s i s ie m p r e
,
l e n L a e n c o n t r a r á e n in fin ,
v o u m
r e s e n t a r la s t r e s d im e n s io n e s tr a b a jm
e l bo de gón e s u
n a la r d e p a r a r e p ,
d ib u jo s d e a n im a le s d e llo r e s e n
d o s ó lo c o n d o s Y e n p a is a j
es y e n , ,
to d o
l c a r ác
im p r im ie n d o e n e lla s v ir ilid a d u n
te r d e la s co sa s
E x p re sa e , ,
ilib r a d o E s t o s e c o m p r u e b a e x a m n a n o
i d fig tır a s y re
v ig o r s e r e n o , e q u
Cu an o d I d i b u ja o p in ta e l r e tr a to d e
t r a t o s d e p in t o r e s c lá s ic o s g
n r e s
l
in a e l r o s tr o c o n e s a u z r o n f t a l y d i f u s a d e q u e h a b lá
u n a m u je r , ilu m
m á s s u a v e , m á s fe m e n in o
b a m o s a n te s lo g r a n d o c o n e llo u n r o
s tr o
,
C u a n d o r e tr a t a u n jo v e n s ig u e a ū n c o n
e s a fó r m u la p e r o c o n u n a ilu m i ,
lig e r a m e n t e m á d M a s c u a n d o m o d e la e ır o s tr o
n a c ió n m á s d ir e c ta
s u r a
,
l i ió f n t a l la te r a l a c u s a
d e u n h o m b r e h e c h o , s e d e c id e p o r la i r
u m n a c n o ,
la fo r m a ? ı
la s s o m b r a s c o n m a y o r fu e r z a « e x p lic a » la s a r r u g a s ,
a
,
le in fu n d e u n a ir e m á s m a s c u lin o E s te p r o c e e r d
n a r iz , d e la m a n d íb u la ,
t is t a s c lá s ic o s y m o d e r n o s
,
e s g e n e r a l e n t o d o s lo s r e t r a
l te m a E s d æ
p e r o p o r e n c im a d e to d o la lu z fr o n ta l la te r a l s iıv e a ,
i o tr o p r o
c u m e n t a ıc ie n p o r c ie n ,
a v e c e s s in a r g u m e n t o p r o p io , s n
s ito q u e m o s t r a r Io m e jo r p o s i e e
bl l te m a
L u z ıA 1 E R lIし
l d r a rn a
A m e d id a q u e la s b r a s in v a d e n e l m o d e lo s e a c e n tlia e
so m
lu z
,
t is m o s e a c e r c a u n o m á s a l m e n s a je a p a s io n a d o T a l o c u r r e c o n la
,
i do u n a
la te r a l la q u e lle g a
,
a l m o d e lo d e s d e u n o d e lo s la d o s o fr e c e n ,
d a y m ita d en
Q u iz á p o r e s t o p o r o fr e c e r u n a im a g e n m it a d ilu m in a
, cu
i n de e s p o co
so m b ra la lu z la t e r a l e n te r a m e n t e la te r a l s e e n t e
l u n o s r e tr a
, ,
rr ie n t e e n d ib u jo y p in t u r a p u e d e v e r s e s in e m b a r g o e n a g ,
e ïı ,
a t o s c u ra ł
to s m a s c u lin o s e n a lg u n o s b o d e g o n e s d e c o m p o s ic ió n to n
,
d ib u jo s y p in t u r a s d e in te r io r e s
佷 Scanned by CamScanner
回回甲
k ,
*D ia n a c
a z a do r a » d e R u b e n s Iu z fr o n t a l la t e r a ı q u e
d e s c r ib e , ,
e ıte m a la s fa c c io n e s , e l v o lu m e n A ]a d e r e
cha do
,
s r e t r a to s d e I n r e s
c o n lu z c a s i fr o n ta l c u a n
,
do e l m g ,
o d e lo e s f
e m eı r in o ; c o n c la r a te n d e n c ia a Į a
la te r a l
a c e n tu a n d
ć s te e s
,
o Ia v ir ilid a d d e ı m o d e lo c u a n d o
,
m a s c u lin o
4 8
lr Scanned by CamScanner
in y d ra m á tic a M a je s ta d d e D i
ı e n sa
je s ta d a m
os
d e z iı, p o d e r .
M a ,
po￠
e je m p
lo
Z
R A L I§
Y S E W IC O X T
C O LT R A L U Z
a ıu z p su o n e s ie m p re ï a e x is te n c ia d
n a c o n tr e do s
L a ilu m in a c ió in l de ı h
te n t e q u e ilu m a e m oo p o r d e tr á
lu z d ir e c t a y p o
ilu m in a n d o e l m
s y ı ]a a ,
iıq u e ı a p r im e ra Q u e
o d ilo d Į
m ás dćb
. ,
lu z a m b ie n te fo a s S in e s t a ū ı
d iv in a r y d ib u ja r rm
,
su s tim a 0
e r m ite a p
fr e n te .
N o s
L a p r im e ra de e s ta s lU c e s p ıu u u L U - _ L w ıı\ ıl c o bab
d e ilu m in ac ió n u n r ib e te ı
m in o so q u e a b u ja d
d e Iu z de e s ta fo rm a
c o n t o r n o d e la s d ir e c t a s it u a d a d e t r á s d e l m o d e lo Ilu
; p o te n te , .
.
da ı u z s it u a d a d e ı a n te E s ta ū ltim *
u n a se gu n
c o n t r a lu z ; y
m in á n d o lo a b i i
q u e la ltız a m e n t e q u e a c tr a c o m o u ı ıa h a
n o e s o tr a M u ch a s v ece s ,
.
ı á d ıa s A p le n o s o ı p o r e je m p lo c o n d
r e fle ja d a e n
la s s o m b r a s A c a r n o
.
. ,
o e l m o de o p
ı o r d e tr á s u s te d v e la lu z d iıt x ta \ in ie n d o
s o l iiu m in a n
d . ,
d e ja n d o e l r e s to e n
n lu z lo s c o n t o r n o s y
-
h a c ia u s te d d ib u ja n d o c o ı l z a m b ie n te o re fı e ja d a
d o s in e m b a r g o g r a c ia s a a u
,
v is ib le d e l t o
:
:
b ra ,
a lu z a m b ie n te p u e d e n o s e r
,
; h a b it a c ió n ı
,
C la r o e s t á D e n t r o d e u n a ,
.
b P u e d e s e r n e c e s a r io e n t o
a r a r lo s p la n o s e
ı n so m r a ,
s u fic ie n t e p a r a a c
n d a lu z p r o c e d e n te d e u n a v e n ta n a
H c e s d is o n e r r e a lm e n t e d e u n a s e g u
,
p
.
r e fle c t o r a lla
:
H o de u n a pa n ta
a co m b
i n e s p a ra c o m p re n de r q u e ı
E r a n n e c e s a r s e s ta s a c la r a c o
i
.
. a
卜 t m o d ió c a
d o s lu c e s la in t e n s id a d d e u n a r e s \
to a o r a
n a c ió n d e e s t a s
,
:
tr a lu z o
,
i c ió n
la c a p a c id a d e x p r e s iv a d e la ilu m n a
. a c o n
e s e n c ia lm e n te
.
l o te n te la q u e
s e m ic o n t r a ı
u z E n e fe c to p e n s a n d o s ie m p r e e n u n a u z p
d dc
d is m in u y e n d o la in te n s id a
,
ilu m in a lo s c o n t o r n o s y a u m e n ta n d o o
n o ta b le s d ife re n c
ia s d e c o
la lu z a m b ie n t e o r e fle ja d a o b te n d r e m o s ir itu
influirin s o b r e m a n e r a e n e l e s p
,
t r a s te m o d e la d o o c la r o s c u r o , q u e d f e n en
,
D ig a m o s . D e p a s o Q u e a l a ir e
lib r e , e s ta s
a o bra
y caricter d e ı l M a yo r s er
á la . ,
i ió n d e ıs o l c u a n to m á s a to
e ia s d e p e n d e r á n d e la p o s c
.
as q e u
v i c e v e m ie n tr
lu m in o s id a d d e la Iu z a m b ie n te o r e lle ja d a y
in u ĺ d a a w
,
d e s e r a t ım e n t a d a o d is m
.
e n u n in t e ń o r e s t a in te n s id a d p u e
.
b ra
tr a ı
u z p ro p o rc
io n a a la o
E n cu a lq u ie r c a so ıa iı u m in a c ió n a c o n
o co
e es p
a m b ie n t
,
s e n tid o p o e s ia d r a m á t ic a c u a n d o la ltız
tın p o é tic o ,
n a rr a t
iv a
e s ĺa
.
e n po
in te n sa .
cu a n d o lo s p la n o s e n s o m b r a se e n n e g re c
cu m
do ı
a
lfr ic a te u m in
ı o sa
ilu n ıin a e l m o d e lo a c o n t r a lu z ; p o e s fa m e n
á g ic o
s En tid o
m
la s fo b ra n u n
lu z am b ie n te e s in te n sa y to d a s l l ï ıa s co
b
l ue ex pı
ic *
N o es u n a ı
u z do cu m e n ta l° co m o Ia fr o n t a l la te r a q
p o s « ,
匹
d e ıın o d e lo y po r e ı ıo n o se c s tï 1n en l d ib u jo o p in tu r a d e
fo r m a .
e
t d
P te te m a ,
p llc a b lc
c Ħ e x c e p u a n o e s
re tr a t
os » cs a e n c u a lq u ie r o tr o se a
b d d ıb u jo d e
,
liţgd u ra ł p a s j
ia e o o e g ö n , m a le s ,
an ı m a r in a s o n a tu i
ra eza s
m u e r ta
s
S u s c a r a c te r fs tlc a s , c o m o e le m e n to d e e x p r e s ió n p u e d e n d e fin ir s e
,
tn d e n
d o q u e la s im á g e n e s p in ta d a s n c o n tr a lu z a d q u ie r e n tr a n s p a r e n c ia
d fı\ n c ia , fn s c o r S u m a n e r a e s p e c ia l d e m o d e la r la s fo r m a s
,
ju v e n tu ,
acen n
ıa e n e lla s la s e n s a c ió n d e p r o fu n d id a d p a r tic u la r m e n te e n la p in
,
r a a l a ir e
lib r e
tu
:
ıc ııı n \ı
* * , *o n û ľ n
ın \d n l￠, * ı
\+ n \n * * \\ h tv \\Ĥ tu m im ı
￡
łi+ H \ı) , v n
*
Ah\"\e*
,
ı \ \ ıt» \ S n n tn * V
* r# \ d
ı N
ić
が ie íı, lh t ıï \łn a
ı n \ t que nı
m *n
n
:
ï a h lo * ı
# * ı
ı \ı * c \A n
v iı»n ı h \b E \ņ :
ı, ı
\ı n \ı￠*o ı
e m n lp , a iim
h
-
ıı\￠ ı
\ın t\ r ł :
.
.
n ılH lm n n ıy
ı w r ııc a ı aH ł u an Ų* ïn m
lıv N iıt ı O li ıï ı ı
\ lť n n m ,
n li.
In t ı t
ı
ıı ıo * P lm a iı
H n p n t le n \n )
n in m
:
\\a a * ı» iı
w
\ı \ t }ı m ,
ı\ o ı\ w ı
» d ıÞ\ ;
*ı
n \ ıï n H ı
ı
ĥ n n n d e \ı\ \ m ln a v ı
ť ın ı\p n e u n n o m b re b
tn ııer ı'
u r c ıo rın q \ı o o s ı
A i
M
l lin \t lo
\ o :
lÀ ł￠ c ￠tłlttłl
:
:
ıı n ı u l Flllł łliï l q u e II0 * a t\o s d e a n q h , d ￠\ w n \t

S d c «» H ı} c o t o n to ıłı , *
:
L L\ ı \ ł\ b n liln n le o e v a
l da łW e jo n \ p \o , 0 d o u \\a c ı a ra b * *
tr a v d * t lp \ı n a v I ł\ı y
ı ıl A lit p \ ı
'
t tıo v e n i￠ ? a n n \u c ı \ a $i ll\ ı» tłin c lo n e * n e \n h
o n d ıl ţ ť 'ı\ t \ d ť ı n đ, ı p ı￠ ķ :
i c o * y a * t \a ı \Q v l* ı o w ) n \lm w ) e n » l
:
ı l l p ı \ ı u ıH li \ ld ı iı
cı e n t lo ln c lv ti t e ı *
l l l\ ı ıo s A rı e a C o \ï m « je m p ı o cı d $ lc o n h ie r
d d ť ı* lu t ı ıu dd la * e s c \ı e n s < e o ,
w
ı d V c lń r q u e ł, * e a ū n ı
ı
j\in tł\, c ıı In q u e v t ï \ k ) s e ıt* e ı ￠
・
a H w r a n tı
ı * w h
ı n i r a n w n t a n a \ a b le ı 1o a u no s d ı
ııd n «lo l in o d o # \\ıi tı ı aiť fp ı ı o # , c tm \ı o
n \c ııo t lo ı s ll e ıo V e a ı a ın b l \
ın , e n la p đ * i n n łiï w ıle n t￠ \a m r k rn *
N «j t r o » y t , ,
v e r Ę ló n
q u e n o ı d n V a n O ıtc n d e d
O b « e r v c e n e r te d ib , e l t￠
\ı le r d o u n n r tı *lo x v \t:
a ta a n e l * ı
u jo la c o ı
t»c a c ló n d e u n lı
cı u e n ￠ıte c h o a
￠ın
d e r e fle ja r ı a lu z d e la v
en m aı
e M a n a hac ı ıı a b a jo , ū n u n n to n to d ￠ p w
ı ł
du c r
E.::
团团国侧四回目
W 固
m
A
P
ás eı da
n e s tıl恤 m
ev a
\ ね妞
A JO
D E SD E A B
is te r io N ıa ld a d en ga ño L u z de
g e ııe r a ln ıe n
te te r r o r M . ,
E x p re s a
.
ie d o R e m ıe rd e e je m p lo t ip ic o ël
d e p e lic tıla d e c o m o
m ,
,
i a m i e i ıt o s ı
a p
m o u ıim a u c ı ı ıııL r ł
山r D d e «O y a « L Ds e n Jc
cu a
« s fu s ila m ie n to s d e l tr e s d e M a y o » e n e l q w
c o n o c id o
,
ás p o r
p lo M
ıo e n e l s u e lo
u lı g r a ıı fa r o l d e m a i
*
d a h ıte n c ió n
.
,
ła r tis ta s it u ó co n to
e fu m a Ia
d e s d e a b a jo c x p r e s a i ıd o a s i c o n n ıa y o r
iı u m iı ıa n do ı a e sc e n a ,
e l p á n im d e lo s ń ıs ila d o s
e ıııo c ió rı y
Ah . pe ro n o p ie n s e q u e e s ta s id m s o n a b so ı
u ta s In a n ıo v ib le s N o . .
en e s ta y e n to d a s la s fo r m a s ? ilu m in a c ió n c a b e s ie m p r e u n a in te r p r e
ta c ió ıı d is tin ta d e la \ n e r a lm e n te a p lic a m E n e l c a s o d e e s ta lilt in ıa
\ Ę e s
t
ta
f pi ca ı
r de
d
a c u e rdo
e i lum i ı
co n
ıac i ón .
un a fo n na
56
d ir e c c ió n de ı u z p o r e je m p lo , s o n fa m o s o s lo s d ib u jo s y c u a d r o s d e 】
,
g ra n D g á s e
,
c o n b a ila r in a s y e s c e n a ń o s m ū s ic o s y c a n t a n te s ilu m in d
a os , ,
co n lu z d e c a n d ile ja s d e s d e a b a jo y n o c ie r ta m e n te p a r a e x p r e s a r m i d
, ,
e o
o m a ld a d
E s n e c e s a ū o te n e r e n c u e n ta , a d e m á s
L A C A L ID A D Y LA C A N T ID A D D O S FACTO R ES
B ÁS IC O S PA R A EX P R ESA R C O N L U Z
C u a lq u ie r a ? ]a s g m
lid a d e s e x p lic a d a s e n lo s p á m fo s a n te r io
e ra
r e s e s t á s u je t a a la c a n t id a d y c a lid a d d e la lu z
, A d e m á s d e Ia d ir e c c ió n .
C a li? d q u e v ie n e d a d a b á s ic a m e n t e p o r lu z d ir e c ta o lu z d ifu s a y q u e
, ,
se gūn sea u n a u o t r a p r o d u c ir á m a y o r o m e n o r c o n t r a s te e x p re sa rá ,
fu e r z a o s u a v id a d p a s ió n o e q u ilib r io e tc Y c a n t id a d q u e p r o m o v ie n d o
, , ,
m á s o m e n o s lu m in o s id a d a y u d a r á a e x p r e s a r a c c io n e s
,
id e a s o s e n ti ,
m ie n to s a fin e s a la c la ń d a d o la o s c u r id a d
L o im p o r ta n te d e c u a lq u ie r m o d o e s q u e u s te d c o m b in e la fo n ııa
, ,
? ilu m in a c ió n c o n Io q u e e i m o d e lo e s o r e p r e s e n t a c o n Io q u e u s te d .
in te n t a d e c ir E n e l fo n d o y c o m o h a b r á v is to p o r e s ta s e n s e ñ a n z a s e s
,
,
c u e s t ió n d e s e n t id o c o m ú n p o r Io n ıe n o s a h o r a c u a iıd o a ı in n o e s ,
p o s ib le lle g a r a e s a c o n c e p c ió n p e r s o n a lfs im a d e \ i n S o r o a ll o u n G u ti&
r r e z S o la n a
ŁE S C O R R I E N T E D IB U J A R CON
DOS 0 M ÁS F U E N TES DE LU Z ?
Po r p r in c ip io , n o E l d ib u ja n te o e l p in to r n o e s c o ın o el fo tó g r a lo
c to r e s
q u e m od e la s u s fig u r a s co n lu z a r t ific ia ıco n v a r io s fo c o s y r e fle
,
b*
co n ven ie n te m e n te d is p u e s to s e n su e s tu d io N o s o tr o s lo s ar tis ta s tr a
n
m da s f d t ı đ b ııw o o p in tın d o a 】 a ir e n o h y o p c iö n
D c
ım a o m *s fııt m es de l ıa lu z es u n Ą s o la e in d iv is ib le
o a e
e cm do u a b a jm d ta ı
ı
pc iön se r r sc ı
ı ? n o s e lı er,
U e « q en un a
*ı lu z c r io r
d e a b e r t ı】r a s ,
r a tr a v e s
\ ės la s
p u e n a s o » o n a a u i Ħ n t a n d o o d ib u ja n d o u n b o
d ts °
p»
p o r e ie n p ı o o o nı h ız fr o n ta l ı am d iw u s te d
* eh d e ve
.
,
= n es cn s o m b ra d
q n e a ıı e x c e s iv a iııe n tc o s c ıır a s y « u n a ı
h i ı u z
p
ı r
m a s s o ın b ıa s » p ie n s ı S I, z p o r q u ė n o 7 Y
* .
t lır r n z ? il
de ı n d e ıın a li m p a r a a r tific ia
l? P u e s
i￠
N o .
N o es a eon
po n p d o oı
o r id o p .
r o d u c ir la en ıas so m b ra s łn
ı re
de lo d is tin ıo ı
R ° « » b a o o c o r a a b łz n a h łr a l
ıo p o p io e H n n ce
c e s s « r v iï s c d e n n a pu ıta ua r e flæ ts r a
￡
￡ļ
b r ł3 r 0 0 M 0 SE G U N D A ?
0 R Æ A E IDE U æ
p» a a c la r a r p a ia a n w r la ı
u z fle ja d a e n
re u n r e tr a to ,
￠a ı
ııla W e ı u n bo d e g ó rı. u a ba ja ııd o en su ta lle r , e n s e en la p o si
l * d dc m ñ i} a r ım a pa n ta ua r e fı
e c to ra ,
co n s tit u id a por un a su p fic ie
e r
b c a tm o on la td a b la n c o ,
e ı o ıın l i o tr o z o de te la
U » « n
.
o n n a s im qp ı
e ho ja de papd b la n c o ,
s ic n ıp r e b la n c o E s tu d ie s u
ıııłs c e n ca o n d ç k k )s dd m o d e lo ,
ren e an j do dd d o la Iu z
to
bb ca o rc o c jå n d ? e ı dc r e ftló n ,
seg ú n «x »n v e n ga iP e r o c u i
d ıd o m cĤ e p u no ! H a d e re s u ı
tu en m q u ie r c a so ııiıa Iu z a d ic io n a l,
= m M in p a ra t ııa r j
e o ra r l m o dd ado el vo ıu m en la p r o fm
y m e , ,
đd a d fu ı
a lu z b á s ic a , q u e p r o
N tm ca ım a M rm u ı
a q rıe r e s te e rz a a
d ı d dd d o s Iu c c s d e ig u a l o
jo g e r a d .o
m æ e ı n ıo o u n rc fk a
o ￠ n u n ca
n a cid a in tt m id a d d e s tr u y e n d o ın a e l e fe c to d e la o tr a ,
o om a p u c s ta s ,
m en do a r tific io r e s ta n do n an u a lid a d c a lid a d a r tis ū c a
, y
ıJe h e d ic h o fim d o q u e p a r a n o s o tr o s
a n te s « po r p r in c ip io ,
n o » ,
a a n
h b ıln ı
a lu cap az sh ı ba rgo de d
ro u c ir c o n ta b le s e fe c to s
z em p
W
,
Ħ ic s , ı
a p a n ta ı
ıa re lltx 为 m a con tie n t o p a ra a p o ya r lo s e fe c to s d e
b in
,
z W ı
ıo p a ra d is c u tir lo s y c o n tr a r r e s ta r lo s
Y e ı to d o de ı
M j p o s ib ili? d u z
o e s d ic h o la co n
e o r n o ex p re sa r
a
,
e
y c om o ta l n o p ï \e d e tc m u ıin a r a q u i e s te te m a im p o r ta n te ta n
Voh o em o s a a s ie w e q u e la o c a s ió n s e p r e s te en p r ö x im a s le c c io n e s , ,
o w u do
u m a n i de fig u r a , d r e tr a to , s u
m an e ra c o n c r e ta e l p a is a je , ıa
* = o n ie ı
ïa ı
o
De m o ın e n o
. p a ra e n tr a r en n a tc r ia
ı ,
c re o qu e es su lic ie n te
49
to n o ; e l se gu n d o fa c to r e s e l C o n tr a s te q u e c o m b i
n a do c ,
o n la
c ió n n o s da c l V o lu m e n v
,
O r
E n t e n d ie n d o e l c o n tr a s t e c o m o e l e fe c to
p r o d u c id o p o r
el
o m a s t o n a lid a d e s d is t in ta s
c o m p ara r do s p o d e m o s d e c ir ,
qu e . =h e
o p u e s to s de cu a lq u ie r g a m a ? to n a lid a d e s d ir e m o s ta b
,
m ié n
p ro du c e u n c o n t r a s te m á x im o cu a n d o e l d ib u jo e s t á que : « s
r e s u e lt e
o ex cl
m e n te c o n bı
a n čo y n e gro » u s iv
*
矿
き
ー
ず
孓
，
。
58
u ııL ı c c a しa z i u u s 1m a ge n es n u c tū a n t o d o s lo s e fe c t o s p o s ib le s d e co n
tr a s te : u n co n tr a s te s u a v e ,
a p en a s p e rc e p t ib le ba sa do en u n a e s c a la de
a lta lu m in id a d ; u n
,
o s c o n tr a s t e a c a d é m ic o en la q u e in t e r v ie n e el n e gr o
in te n
,
l g r is o s c u
so ,
e ro , g r is m e d io
a l b la n c o p u r o ,
e tc ,
h a s t a lie g a r
夕 y u n c o n t r a s t e a c e n tu a d o d u r o p r ó x im o a e s t a v ė r s ió n d e l c o n tr a s te
, ,
。，
m á x im o e n e l q u e n o e x is t e cla
n c a s i t o n o s in t e r m e d io s
y p r e d o m in a Io
,
ro c o n tr a Io o sc u ro
C o n t r a s te s p to do lo
a ra s s gu s to s , p a ra t o d o s lo s e s t ilo s y p a ra
to d a s la s n e c e s id a d le s , q u e e s to e s Io qu e ha de p re o cu p a m o s ,
de m u
m e n to
C O N T R A STE S PA R A TODA S LA S N E C E S ID A D E S
ćQ u é n e c e s it a
q u é ha de la lu d e s u d ib u jo o d e s u p i
, ex p re sa r z
tu r a ? B de
d je tiv o s y c a liiic a tiv o s
u e n o n o v am o s
, a e n u m e ra r o tr a v ez a
50
;ı
?
do s a c c io n e s 0 p a s io n e s p o rq u e tid o c o m ť u ı e ıı e l
e s ta
ó n ie ııd o
, , se n
,
le su p o n go a u s te d c a p a z p a ra in t e r p r e t a r la p o s ib ilid a d ? e x
fo n d o -
ıc o n t r a s te s e a
e s to o a qu e lı
o g lin q u e
se e s t ıa v e n o r m a ıo d u r o
r .
p re s a
,
ib ilid a d e s
b r e to d o c o r ı1o u n c o n o c h ııim to
e c u e rde e
s ta s p o s so
R ge ,
r a l a p ıic a b le a l fu t u r o p e n s a n d o q u e t a m b ié n e l c o n tr a s te e s p a r te
,
n e ,
s ic o ló g ic o q u e p e r m ite e x p r e s a r c o n lu z
de e se a s p e c o p
t
l e c t o p r á c t ic o ? la c u e s t ió n a c o n o c im im
Y p a s e n ıo s a h o r a a a s p ,
fó m ıu la s p a r a s u a v z a i r e q u ilib r a r a c e n t u a r e l c o n t r a s te
, ,
to s y
M c l ıC A DE « C O N T R A S T E S S LM U Ľ ŊÁN E O S =
T ıO « fA Y P
te d do h o ja s d e p a p e l b la n c o u l la ju n to a o tr a y p in ta
S i d is Ħ »n e u s s , ,
d e e lı a s de n e gro r e se rv a n do e n su c e n tr o u n p e q u e ño e s p a c io b
w ,
ba rá u Iı o s o fe n ó m e n o d e o r d e n fis io ló g ic o e l bı iu ıc o
cc co m p ro
m á s b la l d ı h j b l i p h ıta r
-n
q u e e e a o a a ııc a s n
rr d e a d «» de n e g ro ,
es n c o
00
r e p ite ı a m is
S i p in ta d u n a fo r m a B r is s o b r e u n fo n d o n e g r o y
u s te
ć s te ú lt iıııo
m a fo r m a c o n e ım is n ıo t o n o g r is s o b r e u ıı fo ııd o b la n c o
, ,
,
gr» a p a re c e M n o t a b t e m ￠ is o s c tır o q u e e l p r in ıe r o
51
'
F fje se e n e l re su lt a d o de e s to s do s ex p e r im e n to s so b re co n tr a s
te s
1 o
U n b la ıl a m * ı b ıa n e o
n o o r e ıu E u ・n lo
.
m i ı o ıo u r o e a e l lo m o q u ・ ı e ro d ・ı
! * U n g r i ı r o ıu lt a m * ı in t * n ıe c u a n to
,
m a ı c la r o e r ・ ı to n o
q u e le ro d e ・
v a m o s a d e s a r r o lla r e s t o s p r in c ip io s tr a ta n d o
p r im e r o d e ,
n a r u n p ro b le m a m u y fr e c u e n te e n la la b o r d e u n
a fic io n a d soluci
o a l di
e lp ro b le m a d e lo s b la n c o s b u jo
E L P R O B LEM A D E LO S B LA N C O S
O E L R ET R A T O DE D O N R A M ÓN
A h i te n e m o s a do n R a m ón se n ta do ie te c ito y v ie
, , q u
je c ito c o m o u
sa n to de e s ta m p it a p re gu n ta n d o s i e s b ie n
tá a sf L e n
,
p r o m e tf a d o n
m «Ĵ n u n re t r a to y c o m o él m e d ijo S ĺ h ijo í Ra
: « s c u a n do
, ,
q u ie r a s Y o c o
,
ta l d e q u e e l d ĺ a 12 m e de t ie ir a c o b r a r e l r e ti n
s m p o p a ra
ro » B u e
s i
n o fu e r a p o r e s o d e l r e t ir o y d e l d fa 12 q u e a d o n R n o ,
, a ıııó n n o
o lv id a p o r m á s q u e p a s e n lo s a ñ o s s i n o fu e r a se l e
p o r , e so u n o
pen s a r fa
q u e d o n R a m ó n e s t á y a e n Ia G lo r ia D e lg a d o é 1 c o n
,
, e sa p ie l b la n ca
t r a n s p a r e n te c o m o la c e r a p a r e c e e l v iv o r e t r t y
a o de
, u n sa n to de c la u
su ra
L u z d ifu sa c la ro c a s i d e fr e n t e y u n p o c o d e s d e a r r ib
, ,
a p a ra ex r
io p e ,
sa r m e r b e a t İ tu d Y d e t r á s u n fo n d o
g r is c la r o p o r q u e p «
e sa se ren a
,
re c e qu e to d o e n é i e s e s o : c la r id a d u n p o c o a a a d a
p g p o r e l p a so de
lo s a ño s
D ib u jo e n c a jo so m b r a s e n t o n o e l fo n d o e s tu d ia n d o e l c
, , o n tr a s te
y p o c o a p o c o c o m o s e l c o lo r c la r o
i d e l r o s t r o Io p id ie r a e n v o z b
a ja ,
,
v o y s u b ie n d o e ı g r is páı id o d e ıfo n d o h a s t a tr a t ıs fo r m a r ı o e n u ?z g r is
m á s in t e n s o c a da v e z h a s ta q u e Y r l [u i in t e łıs o ás ás
\b a s ta ! M y m
,
,
E 1 r o s tr o a p a r e c e y a c o n e s a lid i
p a e z c a r a c t e ĺ
r s t c a de do n R am ón E s él
y Io e s u n p o c o m á s g r a c ia s a E s a m e n t ir a d e e n n e r e c e r e l f d
g o n o a
h a b e r t e n id o e n c u e n t a a q u e llo d e « u n b la n c o r e ,
s u lt a m á s b la n c o cu an ,
t o m á s o s c u r o e s e l t o n o q u e le r o d e a »
P e r o s ig o ; e l r e t r a t o d e d o n R a m ó n e s d e
m e d io c u e r p o y a h i e n
la m u ñ e c a iz q u ie r d a p o r d e b a jo d e l u ñ o d e l
,
p a c a m is a , a s o m a e l r e lo j ,
d e p u is e r a q u e le r e g a la r o n s u s n ie t a s e l a ñ o
p a s a d o : u n r e lo j d e o r o
c o n p u is e r a d e o r o Y h e a q u ĺ e n t o n c e s e l p r o b ie m a
p ro b le m a d e b ta n ,
c o s P o r t i n la d o e l p u ñ o d e la c a m is a
q u e a s im p le v is t a u n o d ir fa q u e ,
e s b la n c o y Io e s ; p o r o t r o la d o lo s b r illo s d e l r e lo j d e o r o y d e la ,
c a de n a y e s e p e q u e ñ o d e s t e llo d e l c r is t a l d e l r e lo j, q u e c o m o p e q u e ñ a s
lu c e c ita s d e s p id e n r e a lm e n t e lu z B d e la c a m is a e s
, u en o si e l p u ñ o ,
bı a n c o i d e q u é b la n c o p u e d e e c h a r u n o m a n o p a r a r e p r e s e n ta r e s a s Iu
,
c e c it a s d e lo s b r illo s ?
D o n R a m ó n a p a r te
ć c o n o c e u s t e d la t e o r ía d e lo s d o s b la n c o s d e l ,
m o d e lo ? P u e s m ir e u s t e d d s
se b a sa e n u n hecho u e o c o s a fic io n a o , q p
t ie n en ta y q u e v o y a d e s ta le t r a se
g r it a
e n c u e n ara qu e n o
c a r c o n s n e s p
le o lv id e
N in g ú n c u e r p o e ı a b a o ı
u ta m e n l・ b ı
a n c o
N l b lĮa n c o e n p la n d e s u e r fic ie d e id c o m o
p lia o r e d u c a ,
o E
.
p ,
z o n a a m
esa del p uñ o ı d e la c a m is a d e d o n R a m ó n is te : o m e jo r d ic h o ,
n o
,
n o ex
E l b la n c o a b s o lu to e s lu z y e s t a s ó ı
b la nco o p o d e m o s v e r la
b la n co
l l c a de n a b ll
es
co m o
é s t a s d e l r e o j y a e n r i o s y d e s te llo s E n g e
,
a r te s
en p i d b á t d i b l n c o a lg o s u c io
de c a m s a e e r r a u c r s e e n u n a u n
n e ra
l e se p u ñ o ,
n t e t e ñ i d o d e g ń s E n e l q u e p u e e d h a b e r s in e m b a r g o
lig e r a m e , ,
b la il c o l p u n t o m á x im o d e lu z
lı u n p u n t o m á s b la n c o , e
bń o
e n s e ñ a n z a v e r d a d e r a m e n te im p o r t a n te
u n ,
P ie n s e s ie m
R e c u e r d e e s ta
d o v e a a lg o b la n c o e n s u m o e o q u e e d l t ó ń c a y p r á c t ic a m e n te
,
cu a n
p re , b l n c o M e n o s b la n c o , lig e r ls im a m e n te te ñ id o d e
b la n c o s u n a
ba y do s
e ıd e l p a p e l q tłe e x is te tin ic a y e x c lu s iv a m e n te
u n bı a n co p u ro
g r is y
e n lo s
b r illo s
e p a r a « ilu m in a r » e s e b la n c o s u c io p u e de m en
p ie n s e , t a m b ié n q u ,
,
l d t i t e n s ilic a r lo s
c o e n lo s t o n o
s o s c u r o s q u e e r o e a n e s o e s n , ,
tir u n p o b l l á s b la n c «» ,
t
á s r e c o r d a n d o o tr a v e z q
u e « u n a n c o r e s u a m
a lg o m ,
l d
á s o s c u r o e s e l to n o q u e e r o e a
»
c u a n to m
l ñ d e l a c a m is a de do n R a m ón e n s u c ié u n
E s to M c e y o c o n e p u
o
ı é i b lu to e n la
i e l b la n c o d e l p u ñ o y m
e an c a u n n e g r o c a s a s o
p o q u it n d e fo r m a q u e p o r c o n tr a s te s m u ltá n e o , i
e r ic a n a
b o c a m a n g a d e la a m , ,
u ño re a ı m e n te d e c a m is a b la n c a
qu e dó u n p
Y e n c u a i ıt o a lo s b r i o s e r
11 d l e lo j p u e s y a s a b e u s te d e n n e g r e c i
d e l b r illo h a s t a d ib u ja r c a s i n e g r o y d e jé e
l b la n c o d e l p a p e l
a lr e d e d o r
l e n te c o m o s i fu e r a la p r o p ia lu z
p u r o to ta m de n a da Y o
n a d a , h ijo
,
i « D e
L is to d o n R a m ó n y m u c h a s g r a c a s
( ,
,
,
co n ta l de q u e e l d fa 12 » )
DE L E Q U I L IB R IO D E TO N O S
E L P R O B U IM A ,
O EL CA SO DE « N ï ÑA J u A R E Z »
t it u lo de n o v e la de la co le c c ió n « P im p in e la »
« N iñ a Ju a rez » es el u n a
ch o s a ñ o s C o b ra b a
p o r ta d a d ib u jé h a c e
m u
de E d ito r ia l B ru gu e ra ,
cu ya
d u n a de e sa s p o r ta d a s pe
c u a tt o c ie n ta s
a
yo e n to n c e s p e s e ta s p o r c a
c a si l d o b le s e te
le c o s tó a D o n F r a n c is c o B r u g u e r a
E
ro « N iñ a Ju a re z »
c ie n ta s c in c u e n ta p e s e ta s
lla m ó e l e n c a r g a d o d e e d ic io n e s c o m o o r a s
t veces ,
R esu lt a q u e m e ,
m e e x p lic ó u n p o c o e l a r g u m e n o
t y ,
l b s c a d e l m é d ic o c r e o q u e e s te n
e s tı
l
A qu f c u a n do e a v a e n u
E lla v e s t id a d e lu t o
,
ex p re
h e c e llu e v e
p u n to b u e n o Y a s a b e s ; a n o c
,
,
?
d e a t a r d e c e r m á s d r a n ıá t ic o ĉ n o
s a ııd o a n s ie d a d p o n le u n c ie lo
,
,
Łq u é t a l?
Q u edó a si D ib u jé la p o r t a d a y
B ie n , ib o n it a !
p a sé p o r ca ja c u a t r o c ie n ta s
le g u é a c a s a h a b fa n lla m a d o d e E d it o r ia ıB r u g u
e ra
u a iıd o ı
C
čQ u é p a s a ? p r e g u n té p o r te lé fo n o
D ic e q u e
A d o n F r a n c is c o n o le g u s t a e l fo n d o d e « N iñ a J u a r
ez »
o r t e la
e s p o c o lla m a t iv o ; q u ie r e u n fo n d o c la r o a m a r illo lis o q u e r e c , , ,
figura e n p la n s im b ó lic o , Łv a le ?
ás
i p e r o o s v a a c o s t a r c u a t r o c ie n t a s m
,
iv a n ıo s h o m b r e ! i P o r p in t a r u n fo n d o
!
i N o n o ! i P o r p in t a r lo o t r a v e z to d o !
,
V o lv i a la E d ito r ia l
fo do o sc u ro y p in té
zC o m p re n de , do n F ra n c is c o ? M e p id ie ro n u n n
b id o de n o qu e da ra n « a gu
e se r o s tr o y esa s m an o s a s i, su s to n o p a ra q u e
l c o n t ir a s te i s i p in to a h o r a u n fo n d o c la r o l
Je r o s » ra e q u ilib r a r e a
pa ! H a y q u e e n t o n a r lo to d o , h a c e r lo d
,
,
re c e r u n a m u ]a t a
n iñ a e sa v a a pa e
m pren de ?
n u ev o ic o
t r e s c ie n ta s c in c u e n t a p e se ta s m á h
,
C ren d ió q u e dó en p o rqu e
o m p ra z n ba sa da e n
ó
i p a r te IY ta n to ! E r a u n a
c ie r ta
]a ra zón e s ta ba de m
de e so s fr a ca so s de m e m o r ia im b o r r a b le
c ia te r io r : u n o
e x pe ń en an
do l c a bón P a sé é
B e lla s A r te s , d ib u ja n a r Q u sé yo
Fu é e n
-
d ia s a d o s p ho ra s o r d fa t r a b a ja n d o u n ye so d e l A p o lo
q u in ce o v e in te ,
,
lt g r ie g a d e c u e r p o e n te r o Łim a g in a u s te d ? H o r
d e B e lv e d e r e e s c u u f a as
d a la v u e lta
,
d a le u n p o c o m á s a q u ĺ y e s to q u e n o
y ho ra s de v e g y
,
n a , ,
ĺ e s e e s c a p a e l c o n t o r n o , y
y aqu qu
L o d ib u jé s o b r e fo n d o
b la n c o , s o b r e e l m is m o fo n d o d e l p a p e l Q u ö
d ó y o c r e o q u e m u y b ie n
d e c a b a lle te s m á s a l fo n d o h a b fa n o
,
pero he a qu f qu e u n p a r ,
b b la M in e r v a , la d io s a A te n e a , u n a fig u r a e n te r a , ta m
q u ié n q u e d i u ja a
b ié n d e y e s o y Io h a c fa s o r
b e fo n d o o s c u r o n e g r o ,
ip e r o a q u e ı1a M in e r v a p a r e c fa s a lir d e l
Y o m ir a b a m i A p o lo , y s i
de d b
i u ja l fo n d o n e g r o ! C o m e n té c o n
e s tió n e
p a p e l ! I Y e r a s ó lo c u
r
u n o y co n d e s r a c ia d a n ıe n t e c o n to d o s m e n o s c o n e l p r o fe s o r
o tr o g
y Io h ic e
! L do M i Ap o lo q u e d ó en u n lito s in fu e r z a
a p o
iQ u é c o sa o re c u e r : ,
t e r r ib le m te b a jo d e t o n o E m p e z a r o n a s u b ir m e lo s c o
s in c o n tr a s te ,
en
lo la c a r a m ie n t r a s a c u d fa a z o r a d o c o n e l c a r b o n c illo , r e fo r z a n d o
re s a ,
i, su b ie n d o a llĺ c iT a n ta s h o r a s Ta n ta s h o r a s ! I t a n to s c u i
a q u
D e u n g o lp e d e c a r b o n c illo c r u c é e l d ib u jo d e a r r ib a a b a jo y m e fu i
I n o lv id a b le
L a le c c ió n e s e s t a . U n g r is r e s u lt a m á s in t e n s o , c u m á s c la r o a n to
e s e l t o n o q u e l e r o d e a » A s f o c u r r ía c o n # N 主 ñ a Ju a r e z » d o p e dĺ a n
,
c u a n
p a ra e ll a u n f o n d l
o c a ro o v ic e v e r s a , q
u e a s i s u c e d ió c o n e l A p o lo d e s
p u és d e r e l fo n d o
e n n e gre c eP o rq u e yo te n a u n A p o lo lle n o d e v id a ,
t
de d o s , c o n g r is e s r e a lm e n
t o n o s e q u ilib r a te in t e n ś o s M ie n tr a s e l fo n d o
q u e le r o d e a b a e r a b la n c o
Y ı a c o n s e c u e n c ia e s e s t a o t r a : e l e q u ilib ń o to n a t v a in t im a m e n te
lig a d o a l c o n tr a s te : n o p u e d e n t r a t a r s e a m b o s a s p e c to s p o r s e p a r a d o
h a y q u e tr a b a ja r lo s ju n t o s a la v e z , s złb ie n d o la v a lo r a c ió n y a c e n tu a n
,
d o o s tA a v iz a n d o e ıc o n t r a s te a ım is m o tie m p o « t o d o a la v e z to d o a \a , ,
v ez » E n to n c e s u s t e d p o d r á a p r o v e c h a r e s t e c u r io s o fe n ó m e n o d e l
c o n t r a s t e , v a r ia n d o d ig a m o s u n t o n o d e t e r m in a d o , s in to c a r lo ta n s i
, ,
q u ie r a s im p
,
le m e n t e r e fo r z a n d o o s u a v iz a n d o lo s t o n o s q u e le r o d e
« C O N TR A ST ES P R OV OC ADO S »
el
Lo p r im e ro e s ber qu e
sa to m e p r é n d a lo , p o r fa v o r
n o ta ,
a
c o n tr a s teh a de se r p r o m o v id o a n t e s in c lu s o d e e m p e z a r a d ib u ja r . c u a n
d o s e e s tu d ia Ia p o s ic ió n de l m o d e lo , s u p u n to d e v is t a r e s p e c to a é l, y
la fo r m a d e ilu m in a c ió n e n r e la c ió n c o n a m b o s e x t r e m o s L e o n a r d o de
V in c i d e jó e s c r it o a l r e s p e c t o
* E ıfo n d o q tA e ro de a u n a fig u r a d e b e
o fr e c e r o sc u rid a d p o r Ia p a r t e iı u m i :İ
n a da de ı
a fig u r a y c la r id a d p o r la
p a r te e n so m bra »
O b s e r v e o t r a v e z la fo lo g r h ffa d
o ı a
V e n u s de M ı lo , lı u m ı n a d a c o n lu o1
z fr o n
ta l, q u c r e p ito a q u f, c n ı a fı B u r n a d ju n
tı, c o m o u n c l a n » c )e m p ı o de e sı n n o h
m a F (je s e q u o c l lo d o \z q u lc r d o d e l
a
lig u r a e l la d o e n s o m b r a , q u e d a s itu
,
a
d o s o b n e \a p a r te c ı a r n d c ıfo n d o n l
t cn
,
tr a s e l ı a d o d e r e c h o , lı u m ı ıd o , B e n o s
n ı
o fr e c e v iv a m e n te ı \e c o r ta d
o p o r e ıto n o
o s c tıf o d e l fo n d o E s ta c o ln c ld c n c ı a de
o s c u r o s o b r e c la r o y c ln n » s o b r e o s c u r o
n o e s c a s u a l : fu ć e s tu d la «ln a p r o ó s ito
p
p a r a c o n s e g u ir u n m a y o r r c a ı ce
O b s e r v e , p o r o tr a p a r le ı a s do s f
,
to g r a ffa s s ig u ie n te s , c o m o e je m
p lo s d e
lo q u e de be ha c e r y Io q u c n ode b e hn
cer en e s te sc n l id o A
m bo s bo dc go n e s
e s tá n iı u m in a d o s c o n lu z fr o n ta l l a t
ra l r n á s la te r a l q u c fr o n ta l ı a tc r a l
,
\ r o m ie n tr a s e n c l p r im e r o e s ta fo r m
a
d e ilu m in a c ió n e s s im p le c n c ıs e u n d o
, g
e x is te ı a p r e o c u p a c ió n d e
p ro v o c a r e ]
c o n tr a s te « d e to n o s q u e lim ita n fo r
m a s
e s e n c ia ıe s » , d e m a n e r a q u c e ıv o ı u m e n
y e l m o d e lo q u e d e n m e jo r e x p lic a d o s
E n e s te c a s o h e m o s u t iı iz a d o u n a p a n
ta ı la r e n e c t o r a d ir ig id a a l fo n d o a c ı a
,
r a n d o la s p a r te s d e ım is m o c n so m b ra
e2 63
殲 55
ė
d e te r m in a d o s te m a s y m o d e ı
ba rgo qu e en o * Ħ łe d e
c o n s te s in em
b
,
i ó n e x i s t i m d o e n c a m i o la d e fu n d i,
e e s ta p r e o c u p a
c
n o s e r c o n v e n ie n t
,
d i t d I o t i d Io q tte
c o n e ıfo n d o es ec r o o c o n r a r o e
y c o n fu n d ir c o n t o r n o s
,
,
u e s ig u e s ie n do n o m n a a p e sa r de æ
Q
e s t a m o s s e n ta n d o c o
m o n o rm a
ta s e x c e p c io n e s
d v e n d n i ]o d e p r o v o c a r c o m tr a r t
D e sp u ė s , y a d ib u ja n «lo o p in ta n o , el
i d f l t n o s q u e lim ita n c o n z o n a s o sc u ra s
p
re b a ja n d o co n p c a r a o s o , a ra
é f i e g r e c ie n d o a p r o p ó s ito lo s ı f i
te n g a n m á s n a s s o e n n m teı
q u e e s ta s .
é s to s m a y o r b r illa n te z , m á s c m
co n to n o s c la r o s p a r a c o n s e g u ir e n
,
t r a s te
d o s Io h a lla r á u s te d e n to d a s ı
E l t r u c o d e lo s c o n tr a s te s p r o v o c a as
d t A n a liza n d o lo s lĺ m ite s y c o n t o r n o s u s te d
o b ra s d e gr a n e s m a e s r o s ,
i d e h a lo , ? ir r a d ia c ió n lu
d e s c u b r ir á m u c h a s v e c e s c o m o u n a e s p e c e
m in o s a o a lg o a s i c o m o u n
le v e y d is im u la d o e n n e g r e c im ie n to q u e p u e s to ,
]a fo r m a , e l v o lu m e n Ia p r u
,
ju n to a u n c o lo r c la r o , r e a lz a y c o n t r a s t a ,
fu n d id a d E n e l G r e c o , p o r e je m p lo lo s c o n tr a s te s p r o v o c a d o s lle g a n a
,
s o r p r e n d e r p o r s u a u d a c ia Y e n c a m
b io e s c a s i s e g u r o q u e e ıe s p e c ta d o r
,
u s t e d m is m o e n p la n d e e s p e c t a d o r n o s e d a c u e n ta d e e llo s
,
E n lo s a r
tis ta s m o d e r n o s e s t a m a n e r a d e h a c e r e s to d a v ĺ a m á s v is ib le lle g a n d o a
,
,
fo ıi i ıa r p a r te d e ıe s tilo ; c o m b e n D e g á s q u e lle g a b a a d ib u ja r , a lg u n a s
,
v eces lfn e a s c o n c r e ta s p a r a lim ita r y s e p a r a r t o n o s o c o n ıo v e m o s e ıı

,
,
C é z a n n e q u e o s c u r e c e y a c la r a lo s fo n d o s d e lo s c o n t o r n o s , c o n la s o la
y ú n ic a p r e o c u p a c ió n d e c o n t r a s t a r y a v iv a r c o lo r e s y fo r m a s
D es de ho y ,
cu an d o u s te d a c e n tū e e n d e te r m in a d a s p a r te s p r o v o c m
do e l c o n t r a s te de ı fm ite s y fo r m a s p ie n s e q u e e s t á y a e ï n p e z a n d o a
,
c re a r su m a n e ra ,
in ħın d ie n d o s u p e r s o n a lid a d s u t e m p e r a m e n to
, A lg o
v e r da de ra m e n te li n ic o In im ita b le
:T 4
' .
V ea e n bo de gón c öm o
e s te
C ćz a n n e t u a b a lo s t
a c en
n o s q u e lim ita n ı a s fo r m a s
p a r a c o n s e g u i, u n m
re a ı c e y s e p a r a c ió n O bse F
v e c a da u n o d e e st
o s I f
te s y c o m p r u e b e e n e ll
o s
esa té c ï ıic a d e l « c o n t n
ıs te
p ro v o c a d o » d e q u e h a b la
m o s e n e s ta le c c ió
n
56
ı
65
诮四 ■团团■ li# .
r
。
豸瞅伽薇强黼挲
« L a T r in id a d » , d e l
G re c o H e a q u i o tr o
e je m p lo s o b r e la
t e o r fa d e lo s
« co n tr a s te s »
ro v o ca s do » E s tu d ie
p
d e te n id a m e n te
lo s c o n t o r n o s ?
e s t a s fig u r a s
e n
b ra zo s Piernas ,
b eza
p a je s ca s
ro
O b se rv e qu e c a si
s ie m p r e e ıt o n o q u e
« q u e d a
d e tr á s »
s ú b it a
o fr e c e u n a
in te n s id a d a l lle g a r
l lim i t e d e ı a fo r m a
a
Ahi en e l c o do
de rec ho de
ı a
J e s u c r is t o ; e n
l d cha
o r r il a e r e
p a n t
á l d e p r im e r
de l n g e
t é r m in o
iz q u ie r d a
e n el a a d e re c h a
l
d e l p a lo m o
el
qu e s
im b o liz a
E s p ir it u S a n
to
fu e ra de c o n c u rso M ı r a , s l tū e s tá s e n m e d
co n e s te
io d o e emj p lo «
u n
p a is a je n e v a d o v e r á s m u y b ie n m ie n t r a s la n ie v e q u e e t qu e
, s á Ju n t
o a
t l e s d e l to d o b ıan ca la q u e v e s e n ]a s m o n ta n a s d e l h o r iz o n te
,
e ı azu l
o se a ? u n to n o m á s o s c u r o q u e e l b la n c o '
,
,
Y e n to n c e s s á q u e le d e ıe r r o r a ñ a d ie n d o q u e .
E l p r im ır p la n o ・ı e l m ūı ıo m b r fo
r a l m il m o ti= m p o ıi i ım i ı o l・r o
O se a qu e n o ex is te m a yo r c la r id a d dc to n o s n lm r o s c u r id a
a yo d, en
p r im er té r m in o qu e en la le ja n fa s in o q u e e x is te m a yo r co n tr a s te
,
de
to n o s R e cu e rde e s ta r e g la b á s ic a p a r a c a p ta r ]a a tm ó s fe r a
El o o n l r a ıl ・ d lım ln u y ・ o o n I・ * rm ó ıl・r a
Y p ó n s a la
e n p r á c tic a c u a n d o d ib u je o
p in te V io le n te e l c o n tr a
h a s ta d o s te
de p u e da e s t o d e p e n d e r á d e i te m a
y d e ]a fo r m a d e iı
n
c ió n c u a n d o t r a b a je e l
umln
p r im e r té r m in o y d is m in riy a lo a m e d id ,
d ib u ja té r m in o s m á s a le a d o s V a que
j e r á u s te d c ó m o ı o p r im e r o « v i
e n
a c á » i s a le d e l c u a d r e p a ra
o ! q u e e s to e s Io
q u e e s ta m o s in te n ta n d o a l e s t d
e l fa c to r a t m ó s fe r a u ia r
T ON O Y A TM ÓS F E R A
Y e l
d e b ilit a s e d e b ilita
to n o se
H a s ta q u e s e p ie r d e S f
ja n do o p in t a
u n a la r a h ile r a d
n do
,
d ib u
e á r b o le s e je m p io
,
g , p o r
u n v e r d e in t e n , u s te d a p r e c ia
so en la s c o p a s d e lo s á r b l
o e s p r ó x im o s
p á lid o c o n m e z c la d e u n v e r d e m ás
g r is e n lo s m á s a le ja d o s
,
c a m e n t e d é b il y u n g r is a z u la d o fr a n
c a s i m e z c lá n d o
,
s e c o n la c ia r id d ,
,
a d e l c ie lo e n la s
, c o as p
a d e la n tá n d o s e
s a lie n d o d e l fo
n do y p ı
,
a n tá n d o s e
fe r ib le m il v e c e s a p r im e r a fila 1 E s p r e
e x a ge ra r e l e f
e c to d e le ja n ía m e d ia n te g r is e s á lid
p o s,
n o n o s in v ite n a « en tr a r d e n tr o d e l cu a dro »
C O N TO R N OS Y ATM ÓS F E R A
V in c i e sc r it a en su « T r a ta d
,
o d e la P i
en r e la c ió n n tu ra bre l fa c t o
co n la A tm ó s fe r »
, so e r contornos
a
e s ta r a c a ba da s co n
is m gran a p lic a c ió n
m a E 1 p r im ia n se g ť in lo d iv e r s o p la n
s
d e la
,
er p s
o a ca ba do de u n a
o s
m a n e ra ta y p r e c is a
; el
n e
co n fu sa , o m e o r j d ic h o m en o s
,
p r e c is a
: y a s f s u c e s iv
c ie n do m ie m b r o
a m e n te
, se gū n
s fo rm
, a s y co lo re s »
de ı
o s
contornos en e l p r im e r c u t id r o
qu e te n g a u s te d o ca s ió n de v er
60
tá e é s te se a de u n bu e n p in to r V e rá co m o
do c la r o es qu
o n ie n
,
,
s ttp
_
ł
ıa le e l h o r iıo n l・ n u n c a ・ı n d
lıı o
E ıı u n p = ,
c u r d ro d e lı
g u ra I・ ı l ig u ra ı d ・ tĤ \t ı
m o
En u n ,
d aı
ıılt ı
r * r ıııin o n u n c ・ ıo n
öm d e ]o s m o n te s e n e l h o r i
l a r tis ta fu n d e la lfn ea
V e u s te d c o e ,
l s fa c c io n e s d e ı
lo r d e l c ie lo : v e r á q u
a a s fig u r a s e
co n e
l to n o o c o
zo n t e
e n o s c o n c r e ta s l
s e e x p ic a n m e n o s co sa s e n
d o té r m in o s o n m
,
,
de s e g u n i an os l g o s c o n m e n o s ı ín e a s o m e n o s p in c e la
s e s o lu c o n
r a s
lo s r o s tr o
s
de p re c s i ió d l n itid e z d e lo s
,
á u e e s t a fa lta
n c o m p a r a a c o n a ,
da s Y v e r q l l i l io ? e s p a c io de
te r m in o p r o d u c e r e a m e
n te a u s n
e p r im e r
.
e r p o s d ,
cu
d e p r d iu n d id a
d
a ir e ,
EST ÁN TO DO S EN P R IM E R ì ÉR M IN O ?
o B J e ro s
c u /IN D O Los
ŁY
d e r o in te r é s e n lle g a r a e s te p u n to p o F
e t e n fa v e r d a ,
p ro m e to qu
s té h a c ie n d o
d fi n itiv a t o
d o Io e x p lic a d o h a s t a a q u í p u e d e q u e s e e
e f de se n
á s d e a ile in te r p u e s to d e a tm ó s e r a o
e e n
qu
o h a b la r ja m
,
h b r o fd ,
s iıı a e
s in n in g u n a p r e p a r a c
ió n n i
d a lg u ie n
s a c ió n
d e p r o fu n d id a d P u e e q u e á d l f co n
,
is m o p in t a n d o u n p a is a je y c a p
t n o o a s ,
e s té a lıo r a m
e s tu d io
e s t á h a c ie n d o Io q u p o rq u e
, e v e
n ó s fe r a s im p le m e n t e p o r q u e
,
d a u lūl
la fa lt a ? n it id e z y d e c o lo r e n e
to a s u ,
t d e p r im e r t é r m in o y
el co t r a s e ,
i lo
h f e n e l p a is a je C o n v e r lo y c o p a r
n
u e e s t á r e a lm e n e a
l t
tin ıo ,
e s a go q ,
d ific il d e s o lu c io n a r p o r in iu
b a s ta i
v e rda de ra m en t e in te r e s a n t e
E l c a so i
d o él e n p r m e r
,
ı a lg o q u e e s t á t o
ā t t r o c u a n d o e ım o d e o e s
ci n e o
i ib le » a s im p le v is t a
e s e s
f e c e té r m in o s n i « a tm ó s fe r a v s
,
t é r m in o q u e n o o r b d e u n in te r io r ,
T al es el c a so de u n b o e g
d ó n d e u n r e tr a t o d e l d i u jo ,
,
e tc é te r a l s te m
afirmar q u e e n e s t o s y e n to d o s o
a s
E m p e c e m o s p o r s e n ta r y l i in te 印 u
t o la a tm ó f e a r e e s
s ió n y p o r Io t a n
s e r a
e x is te la te r c e r a d m e n
i ,
l a ir e lib r e p o r is ib le co m o a
ó s fe r a ta n v ,
a tm n o e s
C la r o e s tá e s ta
il i o s
,
s o b r e to d o lo s t t m
,
u e é s to s ,
lo q u e a t a ñ e a c o n t r a s t e s y to n o s p o r q ,
ia s p o r c a n tid a d e s in
,
s e r m o d ific a d o s p
o r g r a n d e s d is t a n c
s ó lo p u e d e n
,
u e d a u n li lt im o
g e n te s d e n itr ó g e n o y o x g
f e n o d e a tm ó s fe r a P e r o n o s q
l e p o de m o s y de e
b m os apu
,
fa c to r v e r d a d e r a m e n t e a p r e c ia b le y e n e q u M
l r o fu n d id a d
y a m o s c o m o ta b ı a d e s a lv a c ió n p a r a r e p r e s e n t a r a p
to a ı a s m á s a le ja
das
N LR LD E z d e la s im á g e n e s m á s p r ó x im a s r e s p e c
s y h a b le m o s d e ó p t ic a y
D e je m o s la a trııó s fe r a p o r u n o s m o m e n to ,
,
d e n u e s t n » ó r g a n o v is u a l
P o r p o c o a fic io n a d o q u e s e a u s te d a
ı a fo to g r a ffa s a b r á Io q u e e s u n a in l a
,
gen d e s e n fo c a d a S a b r á t a m b ié n , p o r
h a b e r lo v is to , q u e c o n u n a c á m a r a fo tc Þ
g r á fic a p u e d e e n fo c a r e s d e c ir fo t o , ,
g r a fia r c o n a b s o lu ta n itid e z u n o b je to ,
s itu a d o e n
p r im e r té ıi I ıin o , d e ja n d o fu e
r a d e l fo c o b o r ro so o t r o o b je t o s i
ttıa d o d e tr á s Y e s t
o a u n q u e e n tr e u n o
y o tr o m e d ie u n a d is t a n c ia m u
y c o r ta
2 0 c e n tfm e tr o s u n l
p a m o p
, o r e je m p lo ,
N o s ć s i s a b r á t a m b ié n , q u e e l s is t e m a Óp t ic o d e u n a c á n ı
,
a r a fo t
g r á fic a e s te ó r ic a m e n t e , e l m is m o d e n u e s tr o ó r g a n o v is u a l : y d i
o
,
g o t
r ic a m e n te p o r q u e e n la p r a c t ic a n u e s t r a v is ta le g a n a c o n m u c h
de
,
o
m o do q u c s in e n t r a r e n d e t a lle s d c m e c a n is m o Io d e e n fo c a
, r y des ,
en
fo c a r Io h a c e m o s ta m b ié n n o s o t r o s y a d e m á s s in n e c e s id a d d
e a c c io ,
nar
e l t c lé m e t r o o c l b o t o n c illo e s e d e la e s c a la d e d is ta n c ia s
Lo hacem
o s
in s t in tiv a m e n te t a n s in d a r n o s c u e n t a q u e q u iz á s u s te d
, m is m o n u 一
n ca
h a p a r a d o a te n c ió n e n e llo 币
ć Q u ie r e h ä c e r lo c o n m ig o a h o r a m is m o ? M ir e t o m e c u a lq u ie r c o /
sa
c o n la m a n o a lg o p e q u e ñ o u n lá p iz y s itū e lo d e la n te ? u s te d 나
a la
, , ,
a lt u r a d e s u s o jo s a u n a d is t a n c ia q u e le p e r m it a le e r s in e f
,
in s c r ip c ió n d e la m a r c a y e l n ū Jm e r o (a u n o s tr e in t a c e n t im e t
s u e rz o ı a 丐
ro s m ás ,
,
o m en o s ) 、
.
ŁY a ? B ie n A h o i c u id a d o ! M ir e ħja m e n te ėl lá p iz y i ¡á p id o ! s in
ra 、
d e s v ia r la m ir a d a m ir e Io q u e e s té d e t r á s m is m o d e l lá p iz iV u e lv a a
,
。
，
m ir a r e l ¡ á p iz ! I Y e l fo n d o ! c a d a v e z m ir a n d o fi a m e
t
o ra v e z
j n te s in ,
d e s v ia r la m ir a d a c o m o s i la v is t a a tr a v e s a r a e l lá p iz ŁS e d a c u
, e n ta ?
C u a n d o m ir a e l fo n d o a p e s a r d e q u e e l lá p iz e s t á A h i a u n
p a lm o d e ,
s u s n a r ic e s v e e l lá p iz c o m p le t a m e n t e b o r r o s o y c u a n d o m ir a é s t 。
, e ve 一
b o r r o s o c o m p le t a m e n t e « fu e r a d e fo c o » e l fo n d o
,
B ie d o Io q u e u s te d t ie n e q u e h a c e r c u a n d o p in t e u n b o d e ó n
n to
,
g ,
u n r e t r a to c o n fo n d o d e te r m in a d o o u n t e m a q u e n o o fr e z c a d is ta iı, c ia s .
n o t a b le s e n t r e u n o s té r m in o s y o t r o s e s d ib u ja r lo o p in t a r lo c o m o
p in
,
t a r ta e s e lá p iz : d e fin ie n d o y c o n c r e t a n d o Io
q u e e s t é m á s p r ó x im o y
« d e s e n fo c a n d o » e l r e s to , m á s o m en o s según la d is t a n c ia e n tr e m o s
枣
,
o b je to s y o t r o s E s té s e g u r o d e q u e e n t o n c e s c a p t a r á u s te d u n a r e r e
,
p
s e n t a c ió n fid e d ig n a d e la r e a lid a d
p o r q u e r e a lm e n te n o s o t r o s n o v e m o s
, 一
t o d o s lo s t é r m in o s a la v e z t o d o s n ĺ t id o s a l v
, a e z , s in o q u e * m ir a m o s
e l 1á p iz y lu e g o m ir a m o s a 1 fo n d o l l
y v o v e m o s a iá p iz ・ , e tc E tc
,
S i a e s t o a ñ a d e u s t e d Io q u e
y a c o n o c e s o b r e c o n t r a s te y to n o , a c e
t u a n d o u n p o c o a m b o s e fe c t o s e n Io
q u e e s t á m á s p r ó x im o y d is m in u
y é n d o lo s e n Io q u e s e e n c u e n t r a in m e d ia t a m e n t e d e s p u é s lo r a r á e s a
g ,
ilu s ió n d e la p r o fu n d id a d q u e c o n m u c h a
o p o c a a t m ó s fe r a u s te d h a d e
c o n s e g u ir p a r a q u e s u s o b r a s s e a n a d
.
m ir a d a s
;
L A ATM ÓS F E R A E S T Á E N TOD A S PA R TE S
◆
D e la n te y de tr á s de l
d e lo a u n la d o y a o tr o h a y a tn ıó s fe r a h a y
m o , , , ;
a ir e D e a h i q u e e l a r t is t a ・ d ib u e a ir e » e n t d E s e a fic io n a d o
j o a s p a r te s .
q u e d ib u ja m u y b ie n , d e m a s ia d o b ie n q u e r e c o r t a c u id a d o s a m e n te lo s .
,
p e r file s q u e d e fin e la s fo r m a s a p u n ta d e a u ja « o n la m in a d e l lá p iz
,
g
te r m in a n d o e n a llile r .
q u e s e a s u s a c u a n d o tr a s p a s a u n b o r d e s o m
t , .
b r e a d o y c o r r e c o n la g o m a .
y p e r fila y p e r fila , h a s t a q u e le q u e d a a s l,
s e c o to d o a c a r to n a d o r e la m id o
, E s e n o e s d ib u ja n te
, N o s a b e Io q u e ;
e s d ib u ja r c o n a ir e
. ;
y d ib u ja r e l a ir e :
N o Io s c u e r p o s n o s o n r i id
.
g o s , fin o s y a g u d o s c o m o u n m o ld e p a r a
fu n d ir p ie z a s d e e x a c t it u d c e n t e i
s m a l L o s c u e r p o s tie n e n v id a p o r q u e
t ie n e n c o lo r y r e fle ja n lu z
y a u z v ib r a Y n u e s t r a m ir a d a n o e s e s t&
l ı
t ic a m e n te fija T o d o e n fın h
a de ı le v a r le a la c o n c lu s ió n d e q u e e l b u e n
d ib u jo e s s ie m p r e u n
,:
p o q u itfn e té r e o E n e l c o n t o r n o d e la s fo r m a s P o r ,
e je m p lo c a si n u n c a de b e rá u
, s te d c o r ta r e n s e c o e l t o n o p o r e l c o n tr a
62
旧
En ı d ib u jo d e h p a r ıe $ ı
e
p e r io rfa ıta a ir e m lo d o ı
lo s s e n tid o s in c lu s o e n e l d e
,
h a b e r d e ja d o w o t s p æ io m
tr e d r u s ? y e ım a r g e lı d e ı
t «ııa d r e O b s e r v e e ıı a e l r e
s u lta d o d e d ib u ja r « c ￠» ı la
P r e o ć u p a c i d e ııo p a s a r d e
la r a y a » c u a n < lo h m a ııo t
b a ja c o tıib id a c o n m iA n ￠tc
, ,
C {m ıp a r e く名为口爆 e fe c t o s 自 ıı 】
o s
c o n se gu id o s en tn ı d ib u jo tr a
t a t ln e n p la iı P (ilw
tr a ció n in fe r ıo r ) E ıı e l qu e
in te n c io n a d a ııa e ııt e se ha n æ
fu m a «ın k ts l i m i t
n ıe n te e lı e s a s p a r te s d ig a m o s
m á s a le ja d a s W p o s te r io r
d e ]a c a b e z a , c u e ł ıo e
ió n ? q u e d e tr á s y d e l
él a ir e se n sa c
á d ib u ja r c n , a q te
ha v
r lo , p ro c u ra r
atmósfera lo n a o ・ d ・ dM łm
ı ı
n ır e o n ıo r n o rı
ón d
u ıı ・ I ・ ıp a o
\ ・ lı
to r n o s in c lu s o lo s q u e q u e d a n d
d a s e to d o s lo s c o n
tiė n e n tr ,
P e ro u e d e n tr o d e l r a m o
en o
,
ı fl o r q o fr e c e
d l m o d e lo c o m o a u n c o , ,
d e la f a ja e b r a z o q u e tie n e e l c u e r p o p o r fo n d o
,
co m o el
s p r o p io
to m o q u c le e d e fu n d ir y d ifu m a r h a s ta e l E x tr e m o d e t
,
s e t r a ta q te
A h o r a b ie n ; n o d ib u jo s o fr e z c a n la s e n s a c ió
i te n c i a d c q u e su s n de
to d o p ie r d a c o
n s s ,
d i l fd c o m o s i e s tu v ie r a n e n e s e p r im e r e s ta d o d
to d o a m o r o
f u o , e
m d
e h a t r a b a ja o e
,
] a c a b a d o fin a ı A M i
ió a n d o a ŭ n n o s g u el
v alo r a c n c u
,
öm o se
u n ta r o n c
A g e l lc p r e g
n
ćv e is a qu ella p ie d r a ? D e n tr o h a
l c p u so c o n
so rn a «
y una
e s ta t u a s y
é r
q u ita r le u n o s p e d a c ito s h a s ta q u e a p a r e c e
h a y m ás q u e
e s t a tu a : N o o q u it a r m á s d e Io q u e im
b ie n e i oficio p a ra n
p id e
hay qu e co n o ce r
p e ro it a r p o c o c o m o e n q u ita r d e
l p e lig r o es tá t a n to en q u m a
v e r la , p u es e
s ia do »
is o m u y ta r d e y v o y a a p a g a r la lu z B u en as n »
C o n su p e rm ,
es ya
c hes
. u s te fa v o r u n p o c o m á s t o d a v fa c o n la lu z e n c e n d id a
d n o po r , ,
d y r e c u e r d e y p r e g ú n te s e u s te d
, ,
m ir e a h f Io q u e te n g a e n fr e n te d e u s te
? ć Q u é c a lid a d ? ć Q u é c o n tr a s te ?
,
m is m o Q u é d ir e c c ió n d e Iu z e s é s ta
ć
ćQ u é ex p re sa ?
la tm ó s fe r a l a ir e la p ro fu n d id a d ?
ćY a ,
e ,
c ia s A ho i; b u en a s n o c hes y ha s ta m ás ver
c
v is to ? B ie n g ra ra s ,
64

Luz y Sombra en El Dibujo y La Pintura 2018-01-15

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

También podría gustarte

Luz y Sombra en El Dibujo y La Pintura 2018-01-15

Cargado por

Información del documento

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

Luz y Sombra en El Dibujo y La Pintura 2018-01-15

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

EN D ı Y P IN

L a so m bra p ro ye c ta da re p ro d u c e la s ilu e t a d e l c u e r p o ilu m in a d o

FA CT O R A ): F O R M A D E LA SOM BR A PR OY ECT ADA ,

F ACT O R C ) F O R ĦM D E LA SOM B R A PR OYE CT AD A SEG ÚN SEA N UE ST R O P U N TO

G u ia do po r su c r ite r io pe rso n a l, l a r tis ta tiliz a

SEM I CON TR AJ E n a m b o s c a s o s ]a Iu z lle g a a l m o

' ' "

h h o d e l d ib u jo tın a p r o fe s ió n In s tin tiv a m

pas at,å X j ncluido

D e łn ıis m o m o d o ? ic ih ııe n t e e n c o n tr a r á t ııı n ıo d e lo e ıı e l q u e algt

t e r v ie n e n en la la b o r d e d ifu m in a r U tiliz a m o s p a i a e llo l

lle g a r a u n n e gro a b so iu to p a r tie n do d e l g r is o sc u ro

13 ť ı l(ıs A r fĽ s le llrłlıu ııï u ￠s ￠« e ie r ť tc ı o \t E s ￠ tł￠łifj

l ł{łt ıłm c ) b tig a d (ł ï c a c u ıts c io q ıłe , s ig tłie n tlo e t

lic e lłs e d t t í i t łl lJ i￠ n i V tı łł ło s a e lto >

y h d g a lc fo r n ıa r l ł11o s p lte g ıt e s , rn e d iam te u ł1 a s

ıı n ı u l Flllł łliï l q u e II0 * a t\o s d e a n q h , d ￠\ w n \t

p o s ib le lle g a r a e s a c o n c e p c ió n p e r s o n a lfs im a d e \ i n S o r o a ll o u n G u ti&

v eces lfn e a s c o n c r e ta s p a r a lim ita r y s e p a r a r t o n o s o c o n ıo v e m o s e ıı

También podría gustarte