Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
5 თავი
5 თავი
sainformacio sistemis
teqnologiuri garemos
formireba
ss-ebis ZiriTad teqnikur elements warmoadgens proceso-ri da maT Soris yvelaze gavcelebuli
saxe mikroprocesori.M
procesori aris kompiutris ZiriTadi mowyobiloba, romelic asrulebs arიTmetikul, logikur da
marTvis operaciebs Cawerils manqanur kodebSi.MmarTalia mikroprocesorebi sistemis damou-
kidebel elementad ar gamoiyenebian, Tumca maTi maxasiaTeblebi ZiriTadad gansazRvraven
sainformacio sistemebis SesaZleblobebs.
procesorebis klasifikacia SeiZleba sxvadasxva niSnis mixedviT. daniSnulebis mixedviT
ganasxvaveben:
procesorebi superkompiuterebisaTvis;
procesorebi pesonaluri kompiuterebisaTvis;
procesorebi nouTbuqisaTvis;
procesorebi mobiluri telefonebisaTvis;
P procesorebi CaSenebuli sistemebiaTvis.
90-iani wlebis Sua periodSi bazarze warmodgenili iyo sxvadasxva firmis mier
gamoSvebuli sxvadasxva simZlavris procesorebis ramdenime ojaxi.
msoflioSi procesorebis warmoebiT dakavebulia ramdenime fima.MmaTSoris bazris
udidesi nawili modis or cnobil firmaze Intel (INTegrated Electromics) da AMD (Advanced
Mikro Devices). Ggarda aRniSnuli firmrbisa procesorebs awarmoeben iseTi firmebi
rogoricaa:VIA, Cyrix, Texas Instruments da sxva;
Intel da AMD warmoadgenen aSS-ebis korporaciebs, kaliforniis Statidan. VIA (Very
Innovative Architecture. Ingsuri- `Zalian mowinave arqiteqtura~`). VIA Technologies
taivanis kompaniaa. igi daarsa mewarme ben Ci Cenomma 1992 wels, amerikuli kompaniis
Symphony bazaze. mTavari ofisi imyfeba taivanSi, qalaq taibeiSi. igi garda mikroproce-
sorebisa uSvebs: eleqtronul sqemebs, Cipsetebs. Dmikroprocesorebis bazarze 2010 wlis mdgo-
mareobiT bazris 81% modioda Intel-ze, 18,8% AMD-ze,Mmxolod 0,2% VIA-ze. Ees
ukanaskneli ver uwevs konkurencias Intel-sa da AMD.
kompania Intel-i personaluri kompiuterebisTvis saWiro procesorebis mwarmoebel firmebs
Soris inarCunebs liderobas. jer kidev 1996 wlisTvis firma Intel-is mier gamoSvebuli iyo 187
milioni mikroprocesori, rac msoflioSi gamoSvebuli mikroprocesore-bis 80% Seadgenda. 90–ian
wlebSi aRniSnuli firma uSvebda Pentium, Pentium MMX, Pentium Pro, Pentium II maRali
sixSiris procesorebs. Mmomdevno da bolo wlebSi am firmis mier gamoSvebul procesorebs
miekuTvnebian: 2nd Gen Intel® Core™ i7, 2nd Gen Intel® Core™ i5, 2nd Gen Intel®
Core™ i3, 2nd Gen Intel® Core™ vPro™, Intel® Xeon® 5000 Sequence, Intel® Core™2.
Cyrix 6x86, Cyrix Media Gx, Cyrix 6x86 MX, Cyrix MP da sxv.
am ojaxis procesorebze agebul magidis kompiuterebs gaaCniaT maღali mwarmoebloba da
energiis moxmarebis maRali efeqtianoba, daaxlovebiT 50%.
garda procesorebisa Intel awarmoebs qeSmexsierebebs, Cipqselebs, qselur mowyobilobes da
sxv;
aSS-is cnobili kompaniaa AMD (Advanced Mikro Devices), romelic 1969 wlis 1 marts
daarsda, iyo Intel-is ZiriTadi konkurenti, awarmoebda Intel-is mier gamoSvebuli mikropro-
cesorebis msgavs procesorebs, romეlic, rig SemTxvevebSi, TavianTi maxasiaTeblebiT ar
Camouvardeboda Intel-is mier gamoSvebul mikroprocesorebs, Tanac ufro iafi iyo.Uunda
aRvniSnoT, rom firma ADM mikroprocesorebis bazarze dadebiTi roli iTamaSa. procesorebis:
K6, K6-2, K6-III, K6-III+ da K6-2+ gamoSveba warmoebda 1997-2001 wlebSi, xolo proce-
sorebis: Athlon, Athlon XP, Athlon MP, Athlon 4, Mobile Athlon XP, Duron, Mobile
Duron, Sempron, Geode NX gamoSveba 1999-2005 wlebSi. 2003 wels firmam warmoadgina
procesorebis mTeli rigi: Opteron, Athlon 64, Athlon 64 FX, Athlon 64 X2, Athlon X2
Sempron, Athlon XP-M, Mobile Athlon 64, Turion 64, Turion 64 X2 da Mobile Sempron,
Intel® Atom™ da sxv. [50].Kkompania AMD garda mikropoprocesorebisa awarmoebs fleS-
mexsierebebs, Cipsetebs dedaplatisaTvis, videokasetebs, mexsierebis mikrosqemebs.
Pprocesorebis mwarmoebelma AMD firmam 2008 wels bazarze gaitana AMD Turion-is proce-
sori noutbuqisTvis da Phenom-magidis kompiuterisTvis [51].
ss-ebis SeqmnaSi mniSvnelovan rols TamaSobs RISC (Reduced Instruction Set
Computer) procesorebi. aRniSnuli procesorebis ojaxs miekuTvneba firmebis: Apple, IMB da
Motorola-s konsorciumis AIMM-is gamoSvebuli mikroprocesorebi-PowerPc (PPC).
Kkompania HP (Hewlet-Packard) uSvebs PA-RISC ojaxis procesorebs da maT Soris
64-Tanrigian PA-8000. kompaniaH SUN Microsystems-ma 1995 wels Pwarmoadgina koncefcia
Ultracompiuting, romelic efuZneboda 64-Tanrigian UltraSPARC-i da UltraSPARC II proce-
sorebs. maT Soris piრvels gaaCnda 5,2 mln tranzistori da meores 5,4 mln. siswrafis mixedviT
liderobda firma DEC mier gamoSvebuli RISC-mikroprocesori Alpha.
gaafarTova ra 32-Tanrigiani personaluri kompiuterebisTvis mikroprocesorebis warmoeba
firma Intel-ma gamouSva mikroprocesori Celeron. erT-erT mZlavr procesorad iTvleboda
procesori Alpha. 2000 wlisTvis konsorciumis AMD da firma Intel-is mier gamoSvebuli
mikroprocesorebis taqturi sixSire Seadgenda 1 giga gercs. 1 giga gercis sixSiris mikroproceso-
rebis warmoeba am periodisaTvis firma SUN Microsystems-mac daiwyo.
procesorebis klasifikacia SeiZleba taqturi sixSirisa da Tanrigianobis mixedviT. taqturi
sixSire ganisazRvreba kompiureris elementis gadarTvis maqsimaluri droiT.
Tanrigianoba miuTiTebs erTdroulad damuSavebuli orobiTi Tanrigebis raodenobaze.
firma Intel-is mier SemuSavebuli mikroprocesoris arqiteqturisagan gansxvavdeba firma
Apple-is mier SemuSavebuli mikroprocesoris arqiteqtura .jer kidev 2004 wlisTvis msoflioSi
gamoSvebul kompiuterebis saerTo raodenobidan 10%-i agebuli iyo aRniSnuli firmis mier
gamoSvebul mikroprocesorebis bazaze. mikroprocesorebis danarCeni mwarmobeli firmebidan
aRsaniSnavia: Digital-i, romelic uSvebs yvelaze swraf mikroprocesors _ Alpha.Mmikropro-
cesoris _ UltraSPARC gamomSvebi firmaa SUN MicroSystems, kompania MIPS
Telchnologies-i awaroebs _ MIPS tipis mikroprocesorebs. firma Silicon Graphics uSvebs
zeswraf mikroprocesors _ Crayon Chip. firma Hewlett-Packard-i awarmoebs sakuTar
mikroprocesorebs _ PA-RISC. yvela zemoCamoTvlili firmebis mier gamoSvebuli mikropro-
cesorebi gavrcelebis mixedviT mniSnelovnad CamorCebian firma Intel-is mier gamoSvebul
mikroprocesorebs.
5.2. kompiuterebi
siswrafe
rigi
(mdebareoba) qveyana
Ti
firma
(petaflopsi)
1 Sunway National Center CineTi 93; 125,4
Taihu Light of Parallel Com-
puter
Engineering
@Technology
2 Tianche 2 Inspur ` Tianche CineTi 33,86; 54,9)
2~
3 Titan Cray aSS 17.59; 27,11)
4 Sequoia IBM aSS 17,173; 20,133
5 K komputer Fujistu iaponia 10.51; 11,28
6 Mira IBM aSS 8.56; 10,6
7 Piz Daint Cray Sveicaria 6,27; 7,78
8 Stamped Dell AaSS 5,16; 8,52)
9 JUQUEEN IBM germania 5; 5,87
10 Vulcan – Blue IBM aSS 4.9; 5,07
Gene/Q
M5.4. meinfreimebi
meinfreimi aris universaluri, maRali donis kompiuteri, romlis daniSnulebaa didi moculobis
informaciis damuSaveba da intensiuri gamoTvlebis warmoeba. cneba `meinfreimi~ sinonimia
teerminis `didi eleqtronuli gamomTvleli manqana~. pirveli meinfreimi gamouSva korporacia
IBM-ma 1964 wels. Ees iyo yvelaze ZviradRirebuli proeqti gamoTvliTi teqnikis istoriaSi. Aam
proeqtis ganxorcielebaze daixarja 5 mln dolarze meti.Mmikrokompiuterebisa da mikrokompi-
uteruli sistemebis ganviTarebis Semdeg meinfreimebis mniSvneloba Semcirda. IBM gadavida
didi kopiuterebis warmoebaze axali konceptualuri arqiteqturiT – ESA/390, romelic saSualebas
iZleva meinfreimi gamoyenebuli iqnes rogorc araerTgvarovani gamoTvliTi kompleqsebis centri.
menfreimis Rirebuleba maRalia: erTi kompiuteris Rirebuleba gamoyenebiT programul
pakeTTan erTad Seadgens minimum erT milion dolars. Mmiuxedavad aseTi maRali Rirebule-
bisa igi farTod gamoiyeneba finansur sferoSi da Tavdacvis kompleqsebSi. meinfreimSi didi
moculobis informaciis Senaxva ufro iafia vidre, monacemebis ganawilebuli damuSavebis siste-
mis marTva, romelic asobiT da aTasobiT personaluri kompiuterebisagan Sedgeba [94]:
meinfreimebs SeuZliaT uzrunvelyon rogorc mZlavri danarTebis
Sesruleba, aseve araerTgvarovani qselebisa da mravali muSa sadgurebis
marTva. am saxis kompiuteris mimarT gasuli saukunis 70–ian wlebSi Seiqmna
negatiuri damokidebuleba, romelic dakavSirebuli iyo misi eqspluatciasaTvis
saWiro maRal xarjebTan da mcire kompiuteris ganviTarebasTan da am ukanas-
knelze danarTebis Sesrulebis SesaZleblobasTan. moTxovna aseT meinfre-
imebze am periodSi Semcirda. 90–ian wlebSi gamouSves axali Taobis
meinfreimebi, romlebsac gaaCndaT gaumjobesebuli saqspluatacio SesaZleb-
lobebi, dabali fasi da maRali mwarmoebloba. moxda maTi marTvisaTvis
saWiro xarjebis Semcireba. isini aRmoCndnen ufro efeqtiani, vidre
ganawilebli sistemebi. axali Taobis meinfreimebi uzrunvelyofdnen maRal
saimedoobas, monacemTa ukeT Senaxvas, ganawilebul sistemebTan
SedarebiT. bevri kompania meinfreims iyenebs sabazo kompiuterad, amitom
maTze moTxovna aris da iqneba. mag., cnobili firmis Amdh1 (aSS) mier
gamoSvebuli kompiuterebis 77% gamoiyeneba sabazo kompiuterad. es
manqanebi kompiuterebis bazarze inarCuneben 20–30%. 90-ian wlebSi mein-
freimis klasis kompiuterSi liderobda ESA/390 ( ehterprise Systems Architecture/390).
ESA/390 arqiteqtura, System /360 da System /370–gan gansxvavebiT (yofil sabWoTa kavSirSi
msgavsi daniSnulebis kompiuters warmoadgenda ЕС ЭВМ-is ojaxis kmpiuterebi), erTiani
kompleqsis CarCoSi uzrunvelyofda araerTgvarovani gamoTvliTi saSualebebis integracias.
ESA/390 ojaxi warmodgenili iyo sami sabazo kompleqtiT 9221 (kompiuterebi ofisSi gamo-
sayeneblad), 9121 (sawarmos masStabis sistemebis super-serverebi) da 9021 (mZlavri kompiute-
rebi zerTuli amocanebis gadasawyvetad). meinfreimebis bazarze erTmaneTs konkurencias
uwevda Amdh1 da IBM firmebi. mas Semdeg, rac IBM gamouSvebda axali modelis mei-
nfreims, firma Amdh1 maSinve uSvebda ufro mZlavr da iaf meinfreims. garda Amdh1, romelic
axla iaponuri firmis Fujitsu Svilobil kompanias warmoadgens, meinfremebis gamoSvebas
axdens iaponuri firma Hitachi, Comparex Information Systems, romelic Sedis evropul jguf
BASF-Si da Siemens-Nixdorf Information systems (SNS) – germaniis federaciuli respublika.
meinfreimebis arqiteqturaSi axali miRwevebis safuZvelze firma IBM-ma 1998 wlis SuaSi
gamouSva korporaciuli serveri – S/390G5, romlis mwarmoebloba Seadgenda 900 MIPS. ufro
mogvianebiT am firmis mier gacxadebuli iyo, rom gamouSvebda meinfreims 1040 MIPS
mwarmoeblurobiT. es iyo pirveli komerciuli meinfreimi 1000 MIPS meti swrafmoqmedebiT.
firma Amdh1-ma gamouSva 12 procesoriani serveri. TiToeuli serveri Seicavda 28 mln tra-
nzistors. am serveris mwarmoebloba Seadgenda 1000 MIPS. firma Amdh1 Taviseburebas
warmoadgens MDF (Multiple Domain Feature) – serveris dayofa ramdenime (15-mde)
nawilad. aseTi SesaZlebloba mogvianebiT gamoiyenes firmebma IBM da SUN Ultra
Enterprise 10000. firmebi meinfreimebis gamosaSvebad iyenebden rogorc ECL, ise КМОП
teqnologiebs.
IBM-is meinfreimebis Tanamedrove modelebi warmoadgenen S/390 mimarTulebis
ganviTarebas da iwodebian eServerzSeries. Ees serverebi dafiZnebuli arian z/Achitecture-ze da
warmoadgenen ESA arqiteqturis gafarToebas.Aam arqiteqturiT agebul meinfreimebs gaaCniaT
64 Tanrigiani procesori, realuri da virtualuri mexsiereba, emyarebian klasterizaciis princips, Seu-
ZliaT avtomaturad mimarTon resursebi yvelaze prioritetuli amocanebis gadasawyvetad,
saSualebas iZlevian avtomaturad aRmofxvran problemebi. zSeries-is ojaxis serverebs gaaCniaT
maRali saimedooba, TviTgamarTvisa da TviTaRdgenis saSualebebi, floben gaumarTaobis
Tavidanacilebis CaSenebul meqanizmebs. maT gaaCniaT gamoTvliTi resursebis gazrdis SesaZ-
lebloba, sistemis Seuferxeblad muSaobis mizniT damatebiT aqvT dayenebuli centraluri
procesorebi, romlebsac mwyobridan gamousvlelad SeuZliaT 15 weli muSaoba.Mmonacemebis
usafrTxo damuSavebis mizniT zSeries ojaxis meinfreimebs gaaCniaT CaSenebuli aparaturuli
da programuli saSualebebi, romlebic saSualebas iZlevian SvasruloT SSL-operaciebi da davSif-
roT operaciebi Ria gasaRebiT.
rogorc cnobili gaxda IBM-ma gamouSva meinfreimi IBM z13, romelic meinfreimebs
Soris warmodgens yvelaze mZlavr da usafrTo kompiuters [95]. mas SesaZlebloba gaaCnia rea-
lur drois reJimSi daSifros da analizi gaukeTos transaqciebs.Fkorporaciam aRniSnuli kompiuteris
Seqmnas moandoma 5 weli. Mmis Seqmnqze daixarja 1 miliardi dolari, mas SeuZlia dReSi 2,5
miliardi tranzaqciis Sesruleba.
5.5. saSualo klasis kompiuterebi
2015 welimiwodeba
2016/2015 %
Mmiwodebis
moculobis
wiliBbazris
cvlileba
Lenovo 13,202 21,2% 13,511 20,7% -2,3%
HP Inc. 12,964 20,8% 12,330 18,9% 5,1%
Dell 9,963 16,0% 9560 14,6% 4,2%
ASUS 4,518 7,2% 4,285 6,6% 5,4%
Apple 4,420 7,1% 4,820 7,4% -8,3%
danarCeni 17,297 27,7% 20,791 31,8% -16,8%
sul 62,363 100% 65,296 100% -4,5%
5.9. ინტერნეტი
.
internet-momxmarebelTa
internet-momxmarebeTa
mosaxleobaSi SeRweva
raodenoba 2000 wlis 31
%-Si momxmareblebi
raodenoba 2010 wlis
msoflios regionebi
ivnisiTvis
%-Si
%-Si
internet- internetis
qveyana mosaxleoba momxmare- SeRwevadoba
2010w. belTa mosaxleobaSi
raodenoba % 2010w.
2010w.
albaneTi 2986922 1300000 43,5
avstria 8214160 6143600 74,8
belorusia 9612632 4436000 46,2
belgia 10423493 8113200 77,8
Bbosnia, 4621298 1441000 31,2
hercogovina
operaciuli sistemebi
didi kompiuterebis sabazo sistemebi warmoadgenen ~safirmos~, Tumca
gare interfeisis mixedviT isini Tvasebadi arian sxva sistemebTn. maTi Siga
Tvisebebi arsebiTad gansxvavdebian
sxva sistemebisagan da warmoadgenen firmis saidumloebas. sabazo
saSualebebis safuZvelia operaciuli sistema. sainformacio sistemebis
administratorebi moiTxoven, rom operaciul sistemebs hqondeT maRali
saimedooba da sicocxlisunarianoba
am Tvisebebis mixedviT etalons warmoadgens firma IBM-is operaciuli
sistema MVS, romelic sabazoa ESA/390 kompiuterebis ojaxisaTvis. masSi
Cadebulia principi – davalebis minimalur elementSi Secdomebis lokalizeba da
am davalebis amogdeba.Ooperaciuli sistema MVS organizaciis meore prin-
cipia Seferxebis Semdeg pirvandeli mdgomareobis aRdgena. saSualo sim-
Zlavris kompiuteriTvis Seqmnilia sabazo operaciuli sistema OC MVS/ESA-is
naklebi SesaZleblobebis 64-Tanrigiani operaciuli sistemebis variantebi. erT–
erTi mZlavri Tanamedrove versiaa operaciuli sistema UNIX. maTi instalacia
ar saWiroebs didi moculobis resurss, magram isini Sesabamisad ver uzrunve-
lyofen gamoTvliTi procesebis marTvis maRal xarisxs. saSualo simZlavris kom-
piuteris sabazo operaciul sistemas warmoadgens UNIX. saxeldobr, es opera-
ciuli sistema warmoadgens saSualo donis serverebis safuZvels da ganixileba
sawarmos masStabiT superserverebSi gamosayeneblad. ukanasknel periodSi
am rolze pretenzias acxadebs firma Microsoft-is mier SemuSavebuli qseluri
operaciuli sistema Windows NT. maRali donis operaciuli sistema UNIX–is
SemuSaveba saWiroebs did danaxarjebs. msoflios masStabiT im firmaTa siaSi,
romlebic muSaoben maRali klasis operaciuli sistema UNIX-is Seqmnaze gae-
rTianebulia: AT@T GIS, Data General, DEC, HP, IBM, Santa Crus Operation, Novel,
SiemensNixdorf, SUN Migrosystems da sxv. 64-Tanrigiani operaciuli sistemebis
mwarmoebeli firmebi: SUN Microsystems, Digital-HP da IBM uSveben sakuTar
operaciul sistemebs (Digital Unix , HP-IX, Solaris da AIX). garda standartuli ope-
raciuli sistema Unix–isa, gamoiyeneba axali operaciuli sistema Linux.
sainformacio sistemebis mwarmoeblurobis amaRlebisa da maRali
mdgradobis SenarCunebis mizniT serverebis gaerTianeba warmoebs
jgufebad, anu adgili aqvs klasterizacias. klasterizaciis teqnologia jerjerobiT
SedarebiT axalia.
mag., operaciuli sistema Windows NT-Tvis. rac Seexeba operaciul sis-
tema Unix-s mier aRniSnuli teqnologiis aTvisebas, am mimarTulebiT mas
gaaCnia warmatebebi. personaluri kompiuterebis operaciul sistemebs Soris lide-
ria Windows. dReisTvis, yovel 10 personaluri kompiuteridan 9–ze funqci-
onirebs operaciuli sistema Windows-i, sxvadasxva versiebiT. firma Microsoft-
mudmivad srulyofs operaciul sistema Windows. dReisaTvis, bazarze war-
matebiT iyideba Windows-is bolo versiebi: Windows 2007, Windows 2010 da sxv.
programuli uzrunvelyofa warmoadgens yvelaze ekologiur dargs. aqedan
gamomdinare, qveynebi cdiloben ganaviTaron aRniSnuli dargi. industriulad
ganviTarebuli qveynebis mSp-Si programul uzrunvelyofaze modis
SesamCnevi wili. 2006 wels aSS-is xazinaშi kompiuteruli TamaSebidan miRe-
bulma Semosavalma Seadgina 3,8 mlrd dolari.
პrogramuli uzrunvelyofis bazari warmoadgens info-rmaciuli
teqnologiebis bazris erT-erT segments. 2007 wels informaciuli teqnologiebis
bazris moculoba toli iyo 978 mlrd evrosi. informaciuli teqnologiebis bazris
mTlian moculobaშi programuli uzrunvelyofis segmenti ufro swrafad izrdeba
aparaturul da sxva segmentebTan SedarebiT. 2007 wlisTvis programuli
uzrunvelyofis zrdis tempmi iyo 7,4 %-iT meti, vidre sxva
segmentebis.Pპrogramuli uzrunvelyofis zrdis tempi sxvadasxva qveyanaSi
sxvadasxvaa. Mმag., dasavleთ evropaშi-6,5%, iaponiaSi-3,9%, ganviTarebad
qveynebSi-9,8%.FAD
IDC-s monacemebiT 2006 wels programuli uzrunvelyofis bazris
moculobam Seadgina 230,4 mlrd dolari.Aაqedan, 121,4 mlrd dolari modioda
aSS-sa da laTinuri amerikis qveynebze, 76,2 mlrd-ЕМЕА-regionebze (evropa,
axlo aRmosavleTi, afrika), 32,2 mlrd dolari-azia-wynariokeaneTiს regionze.
aSS-Si da dasavleT evropis qveynebSi 2006 wels programuli uzrunvelyofis
SeZenaze daixarja mTliani informaciuli teqnologiis SeZenaze gaweuli
danaxarjebis meoTxedi. msoflioSi am periodisTvis analogiuri maCvenebeli
toli iyo-21%-is, anu mexuTedis [77]. programuli uzrunvelyofis momx-
marebels warmoadgens warmoebis seqtori, romlis wilad modis programuli
uzrunvelyofis mexuTedi. vertikalur WrilSi IDC–as monacemebiT programuli
uzrunvelyofis 12% modis diskretul warmoebaze. Mmeore adgilzea bankebi _
10%, mesame pozicia ukavia saxelmwifo seqtors da uwyveti warmoebis seq-
tors _ 9% [98].
cxrili 5.6.
kompaniis brunva(mln gayidvebis bazris wili
dasaxeleba dolari) 1997w zrdis tempi %
%
SAP 2250 3 15,6
PeopleSoft 705 76 4,9
Oracle 699 42,5 4,8
Computer Associates 435 9,1 3
Baan 432 63,5 3
J D Edwards 320 34,2 2,2
System softwar 299 27,7 2,1
Geac Computer 283 10 2
IBM 258 -18,8 1,8
JBA Holdings 248 55,4 1,7
kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis