Está en la página 1de 40

duu gid ul

Diccionario
ilustrado
en
el zapoteco
de San Pedro Quiatoni

gizaab

giäts

ptioh begop
Diccionario
ilustrado
en
el zapoteco
de San Pedro Quiatoni

Compiladores:
Nicasio Martínez M.
Nestor Ramírez Pérez
Florentino Zárate Santiago
Valeria D. de Martínez

Sexta edición

Publicado por
Gieeln Diidx Zah
Tlacolula, Oaxaca
2016
Corregido por: Prof. Porfirio Bautista Cruz
Prof. Ignacio Bautista Cruz

Primera edición 2/2000 .1C


Segunda impresión 3/2000 .5C
Segunda edición 6/2000 .5C
Segunda impresión 3/2001 .5C
Tercera edición 12/2002 .5C
Segunda impresión 10/2005 .25C
Tercera impresión 12/2007 .5C
Cuarta impresión 6/2009 .25C
Cuarta edición 11/2009 .5C
Quinta edición 4/2015 .25C
Sexta edición Diccionario ilustrado .25C
2/2016
en el zapoteco de San Pedro Quiatoni
Diccionario ilustrado
1999 Zapoteco de San Pedro Quiatoni
Tlacolula, Oaxaca(zpf) 1 copia
2/2016 Tlacolula, Oax. .25C
Introducción
Este pequeño libro se presenta con el propósito
de conservar la lengua zapoteca hablada en el
municipio de San Pedro Quiatoni y de animar a los
hablantes a leer su propia lengua. Con este fin, aquí se
presentan dibujos de diferentes objetos con la palabra
que los nombra o, a veces, con una oración sencilla
describiéndolos. A veces uno dice que no puede leer el
zapoteco aunque lo hable; en este libro usted va a
poder leer el zapoteco, simplemente nombrando los
objetos que aparecen.
Este diccionario se distingue de entre los demás
no solamente por estar escrito en el zapoteco y tener
dibujos en vez de explicaciones, sino que también por
no estar ordenado alfabéticamente. Está ordenado por
campos semánticos, o sea, por ideas que se relacionan,
así como: lo que hay en el cielo, la gente, animales,
etc.
También cabe decir que no pretende ser un
diccionario completo; sino que es una representación
modesta de la riqueza y belleza de la lengua zapoteca.
Esperamos que se conserve la lengua zapoteca
de San Pedro Quiatoni, que sus hablantes se animen a
leer más y más libros escritos en su lengua, y que se
diviertan leyendo este libro.
Ni ziääd loh gich re
Ni nu gibaa ............................ 1
Mañ .................................... 3
Mañ xiil ........................... 3
Mañ ni mbahñ loh nis ............ 4
Mañ gix ........................... 5
Mañ ni rya'p ..................... 7
Mañin.............................. 10
Ni rdiaawn ............................. 12
Ni nu leen yu' däh .................... 14
Ni rgu'tsää mniet leen yu' ........... 16
Lad ni re mniet........................ 19
Ni ruun mniet ......................... 22
Mniet .................................. 27
Xcuerp mniet ..................... 28
Ni' mniet ......................... 29
Ik mniet .......................... 30
Nia mniet ......................... 30
El contenido
Lo que hay en el cielo ................ 1
Animales ............................... 3
Aves .............................. 3
Animales que viven en el agua ... 4
Animales silvestres ............... 5
Animales domésticos ............. 7
Insectos .......................... 10
Lo que comemos ....................... 12
Lo que hay en la cocina .............. 14
Lo que hay en la casa ................ 16
Donde hay gente ...................... 19
Lo que hace la gente ................. 22
La gente ............................... 27
El cuerpo ......................... 28
El pie ............................. 29
La cabeza......................... 30
La mano ........................... 30
Ni nu gibaa

gobihdx, wihdx

bäh

Skre nak gichlyuh.

bää

gih gibaa
1
Kayaal nisgieh.
Kayahb yee däh.

Kadiin ya. giib lobee

Ria gichlyuh
Skre nak xahb behn (planeta) nena zik
ni rieh loh bää. nen gih gibaa.

2
Mañ xiil

llääy gadoo

bloo
psiee

bartot

briek

matsak

däiz
pto

3
Mañ ni mbahñ loh nis

baal nis,
pxohngiääl
gimbe

bahl biow

bedx

bäig pxohn giääl

bäñ

lull bahl
4
Mañ gix

gidzihn guraw

baal tiech

bäädx
bääz

tigr
bat
5
xol
Loh yah nalga
mik.

pchihn ngolbehz

dxiz

begop,
cuch ptioh bee
bzihn
6
Mañ ni rya'p

yu
loniaa
lliil

gon cuch

chiv

bad bargohl
gid
bäik
konehw

briek

bich yen bich


7
bargohl
barguis

bad

Loh
ptiääz
nu dxit.

gidzahn
gidgohl
Gid yen ni nehz sa briee
leen ptioh.
8
Regabiuh kuen giäl
gihd ro sa. bäik

guay
Dech bur zohb behn.

Kayohl yuh kue llob.

vac
9
lliil chiv
lliil yen

Mañin
magal

baal mid
lluak

bläidgin

pkis

xpe pchi
bego
10
kutläch
begid

bääz
biil

bäik

mañ dullär
bech dubaan

xäid pchinch
11
Ni rdiaawn
nihz

llob
zä

xkah
xkiech
bäädx
gitgiech

llandi

yex
dohb lliidx ptiuu

traz kolantr manzan


12
llitia
bziaa yuh

guh tornit bziaa ya

git giin ya

bziaa

dxit

ptiox bäädx

llitiall sop rros

13
Ni nu leen yu' däh

kohb

giäts
plad

giät
cubet
dxihl

ptsaa yah gih

giäts gibliop re


gizaab

gita giin
14
gox
pchu llih
gis
llibäh

mell
gierdäh
gis
yah xil
llombrel

larman

gis yuh

tarim

yaan rohb guaräch

Nihz bääl nu nia behn, kayuntsää behn llob.


15
Ni rgu'tsää mniet leen yu'

re candel
refresc
xkit
benin
da
bäh
Rlia benin mase nu ni
rahw benin.

Ptoo ru na run.


giib ni rga duu laihd

da giäl gihd duu


16
giwahñ
loon

domih

largich
domih las

mdzäd

ptioh begop

duu laz
gibyah

17
dubaan

gibli
tohb läin yah

scler
dxuhm

gobay

duu gid ul

an

duu

botoñ
dxuhm xtio
dullär giech
18
Lad ni re mniet

ro yu

leen tiend

Municipio

yu lääy
19
Zä benin
scuel zek
gien loh
benin.

Kaseed behn
benin gool benin
loh gich.

maistr

dioo

20
Logio'
yah
dioo

logio

ngoch

Bla tsaa.

Kato behn dxit.

bäik
ptoo

dxuhm
bargohl
gid

Kayahw gid llob.


21
Ni ruun mniet

Kayuun benin Kakuaa benin galop.


xirehn. Kalluuñ benin.

Kagie behn nis Kaseed behn.


naliuh.

behn ni rsutsää
Kaluuy xkunia behn. carr
22
Kazaa benin. Reya behn.

Kayool behn.
Nuuy behn giee.

Kayot behn. Reyuuy behn diidx.


23
Kagit behn pelot. Kazaa behn da.

Kaxii behn duu Behn ni rbäik llob


leen yah. runxchiina tohb yah
goob nih y stob
bergieh.

Briälgieh behn.
24
Kayak gio zek reto behn.

Kagusgih behn gid.

Kayääiz giech
nia behn.

Kabää behn ro chil. Kaloob behn lolä.

25
Kawin laadx behn. Kallihdx behn.

Kalia behn.
Nu ka yuh benin re.

Kadxiib benin. Kakuaa behn.

26
Mniet

bengiee

bendxap

bengol behn

xtad
ptoo

lliaa
ptoo

benin Rap behn ptoo.

27
Xcuerp mniet
ik behn pslioh behn

diah behn lli behn


giehn behn ro behn
lloon xti ro behn

dech dud
behn nia
xlaan behn
behn
xkirohb behn

xpil behn xkiep behn


tien lloon xkix behn
behn
giehn nia
behn
kuuyd
behn nia behn

ni behn gillihb behn

dech ni
behn
giehn
xkuni
ni behn
behn
28
lokuah behn gieh ik behn
dech lli yoob
behn

luhdx behn
giehn behn
giäsk llik
behn
leen llik
behn rrion

xla behn

loxdoo xkirohb
behn behn

giduu
las giduu
roob

Ni' mniet
dech ni giehn
behn ni behn
lach ni
behn
kuehñ, blliuh lloon xti
xkuni behn ni behn ni behn
29
Ik mniet
xkich
ik behn lokuah
behn
diah
gihd ro
behn
pslioh behn

leen diah pslioh behn


behn
xkich pkaal
behn
kuä ro
behn lli behn
giehn ro behn
behn gich ro
behn
gihd ro
behn

Nia mniet
blliuh nia behn
kuehñ,
xkunia behn

kuehñ ro
ponet
lach nia behn dech nia behn
30

También podría gustarte