Está en la página 1de 33

 c

c
c
c
c É    
 
cc
c
c
  
c
c
c
   
c
c
c
  c
c c c
c  
c

  
c
cc
c c
c  c  c c c  c


cc 
c 
c
c  c
cc
   
c cc

cc 
c
c 
ccc  c
c

 !c c"
c
c
c #cc cc  c c
cc$ c
c
 c%&'c
c()'*c c
cc 
c cc 

cc  c
c   

c
c c
c c
c c
c
c
c
c c
c c
c c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
ccccccc cc c
c


c+
c
ccccc
,(-,(-.,((c
   x
c

c
c c

É   
 
 
    
    
c

cc

c 
c  c
 c   c c c c
c
   
c

c
c c

³Se você conhece o inimigo e conhece a si mesmo,


não precisa temer o resultado de cem batalhas. Se
você se conhece, mas não conhece o inimigo, para
cada vitória ganha sofrerá também uma derrota. Se
você não conhece nem o inimigo nem a si mesmo,
perderá todas as batalhas.´
cc
   Ñ
c

? 
P c   c   cc
P  c cc  c c! c !     c ! "#c $ "#c c $  "#c c
%c $ c
c 
c& 
c'c c(')c  cc
c !c'c c P*c   c+c
c[acatio legisc   c(c
c !c'c c P*c   c,c
c-

"#c c %. c c c  c/c


c 
c   cc
0c1 $ 
 "#c   cc
0c !c0'c c P*c   cc
+c c c c   c0c
c !c'c c P*c   cc
c  ! c   c+c
c-
 c   c(c
0c2 3$
c! 
cc c  c,c
c4  c   c,c
+c !c+'c c P*c   c5c
+c* c-c   cc
+c% 
c c $  "#c  cc
+0c67
c8  
  cc
(c !c('c c P*c   cc
(c-
c9!  c   c0c
(c-
c9!  cformalc  cc
(c-
c9!  cmaterialc  cc
(0cà ão Rescisóriac   c+c
(c c9 3c$ % c   c,c
(0c c 4 c   c,c
(0c 
"#c c
c9!  c c c9 3c$ % cc c 4 cc/c
P  c c:c c %. c c cc
$ "c& 
c,'c c5')c c/c
,c !
c,'c c

c   c/c


,cc
 c$

 c   c5c


/c-
 ";
c

c
 cc c,'c c
c  c0c
* ! % c   c0c
   ÿ
c

P 
 
c
¯ 
        c

     ¯ "c


c4 cc-!

cP  c   c c c


c c

! c <c c

c cc
 c c  c c   cc   c c(+,c cc c
  c c5c $ cc

c $c c $ "#cc

c cc c   cc   c c(+,c cc c


  c c5c$

c c! cc c

! c  "#<cc

= c c  "#c>
c 
cc c*
  ?cc

c0 cc
 c c  c c! c c  c c
 c$  "#cc

*
3 cc0cc c   c c@c/5c c  $  c cc c1 $A  c c

 c P- c c c B c
¯uiz Paulo Teles Ferreira Barretoc


 c Cc#c

cc$  ccc c0c


c
 7
c c c0,(c c0c c   c cc  c c! c c0c c
   c cc  
c c   c c c c  "#c c-D!c-c&  
 c'c(+,c cc c
  c c5)c$

c c! cc c


! c  "#<c
= c c  "#c>
cP 
cc c*
  ?c

cc   c'c(+,c c


c c
  c c5c$

c c  
c= cc P1EFcG cP16 c
c 1 c*1  1c c#c 
c c c  "#cc-D!c-c

à  
  P  ?
  



  
 
  



    

 

 
 

 
c
  
  c c c  "#c>
cP 
cc c*
  c7c c
 c

 
 $ H c$ ccc9 3c$ c
ccdireito sobre direito, jus
  supra jura, c$ c <c
 ³P 
c  
c
c 
;
c $ 
c
c$  
c
  
c   I
c cvigênciac ceficácia & c'c c')c
  É  
     
         D
c          x  

 ccprincípio da vigência sincrônica das leis@c I  c c 

  c c
c $
c $ c  c c  c c$  "#c c c% c c !     c ! c c
%  c c
$
"#c
$  c
 c
 c   c c! c $c
 c4 c
c c c
vacatio legis@c $ c
cI$D

c c

"#c c! c   c c


c 7 
c
=  D 
?<ccronológico, hierárquicoc c cespecialidadec
c c c4
#c c
repristina ão; 
c$ 3$
c   
c c $   c c
c 
c& 
c0'c
'c+'c c(')c  
c>c
 cobrigatoriedadecinterpreta ãoc caplica ãoc$ c%   c
  
cI  
c$ c
   c
c 
c c
  "#c c$ I c c
 
c$ c
!  c   
c
 ";
c9 3
c
3
c
c c! c c
93
c   
c c   
c 
 
c c
  c c   c  D! c c
$ "#c9 3 c
 c c  "#c 9  ?c
  P
c
c c'c c c c  "#c
$; c
 c cvigência  c cc3c c
 c
 !     c
cc c
$
"#c .  c c c " c c! c ccc$ 3
c4  c cc
c
 $
c c%   c$   c

JcccP
c
 
c
 !  
c c !     c c c
  c4 c  c
c c
 
c

c $
c c%   c$   c

Jccc c! c
c 
c4 c
cK 
c
  
c   c$ c   "#ccK c
  c $  c c $  "#c
 c c " cc$ c4 c c !
 "#c
  c
%C c&1 ! c$  c c'c0(c c5)cc

Jc0cc c 
c c  c c c c! c c c$  "#c c
c Cc
  c c
 "#cc$ c
 c !c c
c$ .! %
c  
c " .c c c c c
$  "#c

Jccc
c ";
c c Cc c c9.c c! c
 
c c c
c
2 c4 c c  c$

c c! c c% c
c% c 

. c$

c$ c

c  $
<c
iniciativa, discussão, delibera ão, san ão, promulga ão cpublica ãoc
ciniciativac#c7c$ $    c c%
c cc$ 

c !
 c
c $ 
cc c
4 cc
   c
 !cc c $
 "#c cc$ 9 c%  c c c$ $cc
c c-$  .c c !
 cc cC cc c  
c $  c c
 7  c&-c 
c(cJ'c c/c c cLL )c
c
c(c c


#c c "#c


c$ 9 
c c c c  cc2
  c c1 $A  cc $ c   c  c c
c
   
c $ 
c #c3c c-H c
c $ 
 c
Jc'ccc2
  c c1 $A  c $ .c
 c ! c$ c $  "#c c$ 9 
c c
 c   c
c/c-$  c$     c c2
  c c1 $A  < c
cc cc$ 

c !
 c c%  c c
c

c$ 

c
 c-
"#@ c
LL cc  c c-!

cP  cc$ c$   cc$ 9 c c c c  


c "  . 
c c
c$ $

c c "  c
$ 

c
 c-
"#@ c
c
  É  
     
         
c          x  

!c c
! c c>cdiscussão,c$ 
c $
c !
 
cc$ 9 c4 c
.c
9 c
 c%  c !  c c$   c c

;
c
$   
c c 7  c
 c c
4 c
c$ c  c  
c c
 c

H cc c  "#c
 c4 c#c

 c c  c c
$
c$ 
 cc$ 9 c&-c c(0)c $D
c


c  
c
% 
cc


cc$ 9 c
.c 9 c c


#c c $  "#c
cdelibera ão,ccvota ão,c c%  cc$ 

c c $  "#cc 9 "#c$ c


$  c c  c

 7 cc$ . c %


 
c cc c%  cc$ 9 c c
$  "#c  .c
c$ cmaioria simplesc4 c
c  c c c .  ccabsolutac
c
c  c c c$   c
$D
c c
c $  c$ c !
 cc$ 9 c7c  c>csan ãoccveto c
C c:cc
cc2
  c4 c C  c c%"#c !
  cc= ?c7c c
$
"#cc 
c c$ 9 c&-c c((cJ')c$ c
   cc
  c$ c
c c
c ! c
c
$

cc$  c
c ! c
$ 
c 
c
$
";
c c  cc$ 9 c
 c c
c !
 c4 c$ .c   cc 9  cc c cc
  c
c% cc$ 

c !
 @c
cc 
c$ c ·   
   
maioria qualificadacc$ 9 c c c c c%"#c   
    
     
C  c$ c$ !.ccvetoc
  c $ 
c
  
! cc$ 

c !
 c$c c $  "#cc
$ 9 c$ 
c$   
c csan ãoccaquiescênciacc
C c$ c
cexpressac4 c
c %
 c$ c
$ Icctácitac4 c
c
 c C c4 c
c
! cc$ c
 c c+c
c
c 
#c&-c c
((cJ0')c-c csan ãocc$ 9 c 
%  
c c c4 c7c$ !  c$ c
C c$ cexecutoriedadec:c4 c 
c   c4 c7c c $   c c
c
C   c
cpromulga ãoc7cc c$ c4 ccC c   c c c 
 c
 c C
 c
   c
 c $ "#c c$  c c4 c$

.c c$   c c    c
9 3c c$ ! "#c
  c>c
"#ccc c2 c% " cc c((cJ+'c cJ,'c c
 c6  ccC c  c$ ! cc c  c c/c&4  c c)cI
c
  
c c
"#c C$

cc. cc c "#c c 9 "#cc c


$D
c c$ ! "#c c c
 cpublica ãocc. c% c
c  c$A  c c
 c c$

  c
cI  c$  c  c$ 
c

c
 . 
c8.c
4 c
c   c$  c4 c= c! c c c$

$; c
 c$  "#c4 c ! cc
$ 

c !
 c cI.c c
c%  c cD !#c% c
c    c c$   c
C % c c  c c$  "#c c c#c7c ccD !#c% c4 c c  c
c c c
%  c  "#c
 ?c&*c 2c/(/<0)c
c
= cexecutoriedadec7c$  cc % c c$ ! "#c$ c

c7c $ 
cc c
4 c 
 c c
 c C
 c c cobrigatoriedadec  c c$  "#c$ cD !#c
% ?c
c

[   
c
  É  
     
         J
c          x  

P c
$ c c  c c$  "#c c c7c  c c  cc3c c
 c! c
4 c$ c
c$
 !  c$ c  c$
  c 
cc c/'c c c-$   c
5+M5/cc  "#c$   c c-c,Mc

c  <c

¯ ¯    
      

~  
     
  

  
       
   
 
    

      

 c c ! c  c  c
.c   c  c %  c C$

c c  c c c  $ c $ c


. c$ c4 c  c
c I c $cI  c
  c c.
 c=  c c! c c
  c c
 c$  "#?c$ c
c 
c c$ 4  c $ 

#c

Jcc c ! cc$ c$ c   c c! c


c 
c4 c
  " c$ 3c c H c
% 
.cc c
#c c  c c$  "#c ccAc cc$ c  c c! cc
 c

4N  c>c
 c
 "#c ! c

Jcc
c 
c4 c
  " c$ 3c c H c  #c c c.
 cO
 c c  c c
! c $D
c  
c&cA c )c
c c
 c$  "#c% Pcc&P1)c
c
  c
$
"#c
$  c
 cc

c! cc$ 3$c4 c I " c c


 

  c c 
c cc $
c c $c  c c  c c$  "#c cc c% c
 c !     cc
c  c  c c  c c
 c$  "#c c
 c   c c! cI  
cvacatio
legis.c

cvacatio legisc$ .c
cexpressa,c4 c c
c $c  cc
 !
  c
$; c
 cc $c c  c4 c  c  cctácitac4 cc
 !
  c#c
$; c
 c

c $
c $ c c$

c c  cc4 c
.c
$
cc
c'ccaputcc
c c D c  c cc c'cJ'cc
c
c
 
c

 !  
c
c ! cc$ c cvacatio legis % 
.cc c
#c c  c c$  "#c c
cAc cc$ c  c c! cc c
! c
c c'c c P*c!  ccprincípio da vigência sincrônicac c4 c c c
$

c c c! c ccc D c  c c


c $c
c
  P
c
ccP#c
c
 c>c! c $ .  c c c .c! c 7c4 c c c%4 cc
! c

Jccc c c$
  c ! c c   c4 c C$

  cc  c4 c


9 cc  c
$ 3 cc4 c ! c    c c 7  c c4 c   c c c   c

Jccc c c c4 c


  " c
$
";
c! 
cc
$  
c c$ c
c9.c C
 
c#c
! c c% c c c    c

Jc0cc c
$
"#c c . c c c !  c#c
c
  c$ c c c c !  c
  É  
     
         ‰
c          x  

$ c c! c
c
c c'c c c D  c  c cvigência temporal da normac
  c4 c#c

c $ .  c& 4  c4 c
   cc$ c$ cc c c
 c! )c c
  c$ .c$  c % 
c c% " c  c&! )c 7c
 c ! "#c
c
= c
 c%  c4 c c c " c c cvig cc   c c

c
  7c  c cc c c c c

"#c c %. c c c$ c % 



c c
c
c
!c c  c9.c c
cc   c$ c4 c c
 c %. c
c
C! c c c$c    c&eficácia temporária)cc c . c7c

  c>c "#c    c  cc% cc %  c$ c%  c

?c

c
c
c  c$ .c c$  <c )cvigência temporáriac$ c
$
c% c c9.c c
%C cc $c c
 c "#c cc c$ c
 c! @c c )cvigênciac
permanentec
c7c$ cc% c
c$ c   c c 7c4 c
9 c
%  cc !  c$ c c c
 cI 4 cc cI 4 c
$  c

c
cjurisprudênciaccostumec& c 
c c

c  )cregulamentoc
decretocportariacavisoscô c$ #c ! c c c#c$    c c
c c
$  c4 cc  c% c C$ cr    
c
 I 
c c c7cc$   cc c4 crevogarc7c  c
c
% c c  c  c
 c !     cRevoga ãoc7cc c
·  
! 7 c4 c c c7 c c

"#c c C
 c c  c ! D  c
 
   

  
 

  
c
 
 
c  c ccessa ão da eficácia da leic#c7c c c$ ! "#cc
  

 !  $  "#c c c  c4 c c ! .c
c
cc c %  c   c
     c! c c  cc c c4 c c c ! D  c  
c
"     ! D  c  
c
c$ 


c cpromulga ão publica ãoc cvacatio

   legisc

   Qc 
c$   c 
 c4 cc c   c c! c c c
  c c c !  c#c 
c$ .c$   c c    c9 3c
$  c
 cvigênciac   c
.c$

3 c4 c c ! "#c#c


 c
 ceficáciac$
c$ .c
  c4 c

c % 
c$   " 0c 3c c c
! "#c % cex nuncc

c  3
 c c  c7c   c cultratividade
normativac
c
= c  c !  c$ c

c 
c  c
 c! c .c !     c
c #c c
 cultratividadecceficácia residualc! ccato jurídico perfeitoc cc
direito adquirido?c
cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc

c 
.c 

. c
  c4 c c  c$ c c %. c
c#c!  c 
c v.g.c c

c c c
4 c
 c c
3c c

c1 Bc %cIstituzioni di diritto privato c50/c6#c
0
cP 1c7 c $ c cIntrodu ão, ., p. 182.
  É  
     
         
c          x  

c
c ! "#c7cc! c4 c7c
c
$7
<c
c
)c c cab-roga ãoc4 c7c csupressão totalc c  c   c$ c c c c c
! c    c c 7  cc$ cI  c  c 
c$    c
C$3 cc$3 ce.g.c7cc4 c% cc c+cRc$  ccc-D!c
-c c
$ c4 c= ! 
c c cc0,c c'c c9   c c5(c:c
-D!c-c&)?@c
c
)c cderroga ãoc$ c
 c c  c
c % cuma parte da normac c  c
 !  c#c$  .c
 c! c$
c
  c !
c
$

c !
c
7c4 c#c #c 
c !     cc C $c c ! "#c
ccc
c-D!c-c c+cRc$  c4 c$
  c c ! "#c cprimeira
partec& c
  c  )cc-D!c-  c& cc++(c c/+)c
c
c+c1 ! 
c c cc0,c cc c9   c c5(cc-D!c-&ab-roga ão)c c c2  c2   cc-D!c-  c
 cc++(c c+c c9Ic c/+c&derroga ão)c
c
—c8    c $ ! 
cc c ! "#c$ c c c c
derroga ãocc cab-roga ãoc
c
c ! "#c$ .c
c  <c
c
)c Éxpressac
c c  c  c4 c c4 c
.c C c c
c
c

c

$

c
c c cab-roga ão,cc $ c
c !
c4 c$   c
% cc
c cderroga ãoc
*
  c. c7c c ! "#c C$

c$
c c

c
$ cc c
$ $    c$ .c c4 c=7c   c4 c c%  "#c
c 
c   c
I  c c c c   c c 
c4 c$

3 c4 
c
c 
c
4 c
cab-rogamc  cc I c c c  c 
c c
  
?c

c$ 4 c c c-$   cc5+M5/c$
  cc c5'cc  "#c c
 c-$   c,Mc4 <c= c.
 c c ! "#c  .c  c
C$

  c
c 
cc
$
";
c ! 
c ! 
?c&c
c
c
 I cc ccc  cc,(M)@c
c
)c ctácitac$ c
 c c c4 cI c$    c  c c c c
c c ! c$ c% c c4 c c c c$

c c ! c$  cc    c c
 7  c   c$  c   c
c4 c  c#c
 c c C$

#c= ! 

c
c
$
";
c c . ?c$ c
c
$7 % c c$ c
 c$   c
 !   c c
c  c C$

  c c c !  c
c ! "#c. cc  c$ 
.c$  c$ c% " c c $ "#c

$  cc c'cJ'c$   c$  c c P*c4 c c c c c
!
c
$
";
c$ 3 
cc
c c   cI$D
c c4 c
c .c
derroga ãocc  c4 c c c c ! c    c c c 7  c
!  c$  c c   c c
c .cab-roga ãoc
  É  
     
         x
c          x  

c
Basicamente, a revoga ão tácita não tem cláusula revogatória em seu corpo, ela é
indireta, implícita, diferente da revoga ão expressa. Ã ¯ei Complementar 95/98, tem
por objetivo diminuir os casos de revoga ão tácita, por elas gerarem inseguran a
jurídica e obscuridades.
c
0)c 2 c%c 
c c ! "#cabsoluta  globalc
 c ! c c%  c
 c
cc Cc  ce.g.c-D!c-c cc !c
   c

c   c
c
  
c
c c c .
cc c'c c

c c c  "#c $ 


ccc
$    c
cantinomiasc
 
c#cI.cc ! c c$

   c c
cD !#
c9 3
c
   c
 
c c%c  c
cc

c c #c c$

   c cc !
  c
I  c
c
c 
c4 c C
 cc    c9 3cQc$ 
3 c$  c c
"#c c 
c S
c c
  c4 c c  c  c c   cc
 c$ .c
c   c$ c$ D$ c9 
 cc   c c$ D$  c
  c
c

  c9 3cdinâmico cprospectivoc
 
.cantinomia realc4 cc
c 
 cΠ    cI c
$
"#ctotalccparcialc  c
cc 
c 
ccontraditóriasc   
c c
  
c$  
ccmesmo âmbito normativoc4 c cc
9 c c
$
"#c

 . c$  causência cinconsistênciac ccritérios aptosc c$  I c
 csaída 
c4  
c cc    c9 3c c
c
=
c 7 
c&hierárquico, cronológico c cespecialidade)c C
 
c#c c

 #c% c7 $  c c $  c
c 
c$ c
c c c  ?c
c
c
 c$ cI  c cantinomia realc
.c$ 
c c  c c 
c";
c
$
3 
c4 c
#<c )cincompatibilidade@c )cindecibilidadec @c)cnecessidade de
decisãoc$
cc I  c

c  c#c C .c c$

   c c c

"#c %  c$  c "#c c c  c4 c


I c c
c 
c% 
cc
$ c $ !ccD !#c9  c c c
 cc 7 cjustumc c $  "#c
equitativacccorretivacc
9 c 
c
  
c c$ I c c  c$ c
c
 c  c c   c clacuna de conflitoccde colisãoc& c'c c+'c c c c
 "#)c
c
= c
 cc%c  c c

"#c$ cc 4 
c 7 
c 

.c c
$
cantinomia aparente?c
c
2  c cantinomia aparentec
c   c$ c  c
 c
"#cc $ !c
c
 7 
<chierárquico, cronológico c cespecialidade.c
  É  
     
         xx
c          x  

)c ccritério hierárquicoc&lex superior derogat legi inferiori)c7c


c c

$    c c c% c c$ "#c9 3 c


 c c
c$ 3$clex superiorc4 c c4 cc%c  c
 
c c% 
c3 
c c c3 c 
c   c4 4 c4 c r  " 
 #

9 c c
 c  c D! c .c$   c c  "#c c c3 c 
  
 
 
c Cc
  
c    
=2  c
c 
c
Dc$ c
c ! 
c$ c 
c " 
 

$ 
cc 4  
?c 
 $ 

c   %

  c c  cI . 4 c  c
c%
c
 .c$ c

 c%
c c% 
c
 ;
c   c>
c 
c$

c
I  c   c$ c  c4 c
c 
c S
c7c c

$  c
r     
)c ccritério cronológico &lex posteriori derogat legi priori)c
     

!% c4 c c


c 
ccmesmoc3 cc
 #c cA c

  
$    c
 c c$   c

c 4  c c  c= c c$


  c
   
! .c c c$ 3 c c  c c
 cI 4 cc c
  $
I 4 c%  ?c
  
)c ccritério da especialidadec&lex specialis derogat legi
% c
generali)c
c c
 "#c c 7  c   ccc 
c

c 
c $  
c c clex specialisc c clex generaliscI.c
cquid speciecc cgenus au specic
c$c! c
.ccc$c
$  c
c  c! c
Dc#c
c $ c  c c  c  H c9 3 c
c   
c

c c  c
$  c4 c c  c 
c

 3 c c
    cc4 c c  c! 7  c r 
B 9 c c c  c
$  c#c ! c c  c! c c c    & 

  c! c ! c c  c
$  c$ cc  c C
 c:c  
 

=lex posterior generalis non derogat speciali´, ³legi speciali per    
generalem non abrogatur´c:c C c
c
$ c cc
c
    

c 7  c   cc
c ! c C$

  c:c=lex specialis   $

derogat legi generali´c  %  


c
c$ 
.c
!c c
  c c1c!c 
 $  
 " c c  
c

c 7 c c c  D  c$ $ c4 <c )c c    %
 C
 c c c c! cc c ! c
$  c c 
c

.c$

3 @c )c c$

   c c C
 c
   
c c% c
 cI  cc#c ! c$    @c)c c C
 c c
$    cc>c$

3 c ! "#c c c! c$  c


$  cc c c

$  c$  c! cc
c

!"
  
  É  
     
         x
c          x  

c
  c
c
 cc
!c !c c P*c#c
c$ c c
c


      

c crepristina ãoc
  
c
 
 $ !   Ém um caso em que a norma ³Ã´ é revogada pela norma ³B´, que
retira então sua vigência e a afasta de nosso ordenamento jurídico, a

 %  
    de se perguntar, se ao acaso uma norma ³C´ entre em vigor
$   revogando a norma ³B´, a lei ³Ã´ voltaria a vigorar em nosso
' %  
  sistema jurídico?

 (   c
c
$
 c>c ! "#c  c$
 c7c4 c c $ 
 "#c c% c

c  c $ 
ccH c c %. c c  c c  c= ?c#c
$  c
 c! cc c ! c4 c c c! c
cc c c

c
c C c c C
 c c  c !  c#c
c .cc 
 c
 c !  c c ! "#c C$ cå     c$; c c>c c   c4 c$ c
7 c c! c c  c4 c c !c#c 
 .c-c
cc c c
 D  c#c .cipso facto :cc
9 c$ c
4N c  c:c c
c! c c
#c
c4 cI 9 cfirme propósitoc c
 c
  "#c   c  "#c C$

c c c
 c4 c c
  " c
   cex nuncc
c   c$ c

c
=repristinadora?c
2  c 
c4 c c $ 
 "#c#c c     c

c7c
Dc
c.c$ c
$
c C$

c c  @c


c . c à  
 
   


#c
c
  c c c !  ccc
! c C $<c  c
   
= ?c
Dc c c  c
c

c
 cexplícito  c  c=-?c4 c )  
 
! .c c  c=*?c4 cI$    c !c c= ?c
  c   
#cI.c $ 
 "#c . c&$3 )c
 c
Dc c
c% c
C$

  c$ 
 cc
c

c#c7c c$ 
#c$ 3% c$  c  cI  cA
c
 !
c2 c

c7c!c c
c
c
! ! P

ccP!7c
c

c c$  c c c  ! c4 c#c cI  c
c
c c0'c  c4 c!7c=
c

c c$  c c c  ! c4 c#c c
I  ?c c

cc c0'c7cc ! 


cprincípio da inescusabilidade da
ignorância da leic
   c4 c
c 
c  c
cI 
c$ c 
c
$    c$ c
c
c c c$  "#c c
$c $ 
c   c c! H c
cc
. c%  cc4 c=  c#c
9 c   c c c#c
  c$

c C
 ?c

  c c  c7cI  c ! D  c c $ c c$  c % 
c9 3
c  7
c c
$  "#c$  ! c c    c c c
! ! "#c4 cc
I  c c

 c$

cI c  c9.c4 c c    c!  c7cc


c C
  cc
cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc

c P c6  c8   c ¯ei de Introdu ão, , p. 105.
  É  
     
         xÑ
c          x  

D

 
c
c  "#c c !c0'c  c7c$ 
c  
c c c4 cc * 

  
 

c
c
 c>cignorância da leicc 
!   
ausência de seu conhecimentoc c  7ccerroc " 
à  
    ! c
cI  cc
9 cpseudoc   !     
   
   +
 $  "#c
"  
    

  

cignorância de direitoc
c.c4 c#c
c
   Ã   
 
     ccI  cc$ 
c c c
 cc
    
 
 
 
% c4 c
c  c cerro de direitoc4 c#c
c   ( 
     I  cc% c$ 
c c #c c% 
c93c    

  
  c4 c  c
$; +c '    
c   
   
à doutrina e jurisprudência têm o entendimento 
  
 
que o    e a   
 não se 
  $  ,-. 
confundem, sustentando, que o primeiro vicia o r  r%
consentimento, nas hipóteses em que afeta a
manifesta ão de vontade na sua essência.
c
cerro de direitoc7c 4  c  c>c C
 c c c  c9 3 c
$
c
C $%    c4 c  c
 9 c c! c4 c c   c9.c%c !  ccc
-D!c-c& c05c )c c  cc c c c4 c#c$ c 
c
>c c% ccAcc$ $ ccc !Dc9 3c
c
!"igivil #cc c7c

  c4 <c

cc

c>c   cc !Dc c 9 c$ $ c c  "#c


c c ! c
c4  
c c  c

 
@c

cc  c>c   cc>c4   c

 c c$

 c c4 c

c % c c  "#c c  c
 c4 c I c%3c
 c cc * 

  
  
   @c
     
cc
c c c c#c$ c 
c>c $ "#c c c% cc       
cAcc$ $ cc !Dc9 3c 
    
c     
c c c c#c

 c $ 
c c! H c c  c   
9 3 c
c  7c c
c% 
cI  c c
 c     
$ 
#c 4  c c c
 c $  "#c S c c     
4 4 c   c$ c  cc !Dc9 3c7c 

. c4 c

c c

  c I c
cccAc c$ $ c c
   c c  c#c$ cc   c
 c
c 
c$ 
(c
c
#c
  c
 c 
c
$

,c
9 
c c c  c
c$ 
c

cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc
+
c*  8 cT
c c c- $
c¯ei de Introdu ão, ccc$c/(
(
c 4  c4 c7c c  cc$  c c4 c
c
#c ! 
c
c 
c$ 
c%  cc c
!  c&
c! 
) c
  É  
     
         xÿ
c          x  

—É

    
 
  
 
    
  

 




 
   
 
  
 
 
   
 
  !


<cC
 c

% ";
c
c$
c c c
#c 
<cerro de tipo cerro de
proibi ãoc
cerro de tipoc7c4 c
c c
c   
cc$cv.g.c c  cI c$ D$  c
   @ccerro de proibi ãoc$ c
 c c7c4 c c% "c !c$  c

I  c
 c c
ÿ ÿ P
c
$ccU c c c% c

cc9c  .cc


c c  cc c  ! c
c


c c
c$ 3$
c! 
c c c
c
c c'c c P*c $ c
$

c c ! "#c   c c4 c c

 cc
c
cc !
 c#c  c  c4 cI c

9 c $. c#c$ c



 cc% c c Ic$  c
à 
 
  
$ 4 cI.c%  c cI  c
 ccstatusc9 3c c c

    
$   c c c c% I cc

  c4 c$ c

 c   

 
 

 c 
 c c  c c$
" c c
$
"#c ! c9
 c  
  
 % c
   cc
9 c c

c
 
c  cc      
$    c
clacunasc c4 c

c$    c $  c>c%  cc  


 
9c
 c  .c
c $ c canalogiac
ccostumescc
c       
princípios gerais do direitoc     

   
2 c• c c  c
c % c#c$ c%  c c c  c
C$

c$  c !   "#c cc   c


c
cpela
falta de um critério para a escolha de qual das duas regras gerais, a exclusiva ou a
inclusiva, deva ser aplicada8.
c
= c C$

#c=  ?c  c cc


 c$ cc

  cccc
* cI.c  c4 c c C! cc c%    c 9    c$ 
c
 
H
c
 
c#c  c

% "#c c  c9 3 ?c
c
c9c c c#c$ c


c c9! cc
c  ! c C
 c  c
c
   c c ccprincípio do ³non liquet´c5c!  c

c
"#c$ c$  cc

cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccccccccccccc


,
c -

 cc

  c c$ 3$
c c 
c4 c !   cc C 3c c9 
"#c4 c>
c
c c   cc
c 
c  
c
c
c
c4 c#c
#c c   c$  c c
c4 c#c  c cD  c
c9 
";
c

$  
 c
/
c*** cP c Teoria do Ordenamento Jurídico, cp. 137.
5
c c$  "#ccnon liquetc$
c"%v%&#v%'%()%*(#"%+i' c4 c% c c $  c
c$ 
c 
cc
  c c$  "#ccnon liquetc7c% c$ 
c$ 3$
c  c 
<c in dúbio contra auctoremc4 c$  c4 c
c
c c#c
c$  cc% c
c%  " cc 7c c 
#c c in dúbio contra reumcc
c$c Cc cc 7c
I  c c3 c
c %  c4 c9.c c
 c% c #cccS
c c$  c c#c
! c$  cc
% c c 
#cI c
.c
%  . c :c c 4cc7 c  <c=•     ?c=4 c$ ! c c$ ! c
  É  
     
         xD
c          x  

9. c4 c 7cc$   c c9! cP cI$D


c c C
 c   c
  cc
   c c c $ 
.canalogiac#c c

c
c
.c
c
costumescc
c c#c
"#c$ c

c  .c
c c
cprincípios gerais do
direitoc

ÿ  
c
2 c ! c c  cc9c  c$    c>canalogiac4 c

 c c
$ c cc
c#c $ c cc
$ 3%c$ c c
  c9 3 c c c4 c$ c cI$D
c
 c
c
à   


 I  c c% c#c$ 
c

 '
 ! c7cc$   c$ c4 c
c   c cc
c#
/   
!   c c
 c
$ c4 c cc
c !   c $  (  
semelhantec c%D  c c 3c$ c  ! c$ c
c C$

c   % / 


4     c

<cc
c=6?c7c !   c$  c  c    
=2?c cc
c= ?c7c

   c
 I  c c=6?c
c#c c
!   "#c$ c  ! c= ?c$

c c
c
$ c$ c=2?c

c4 c c
 I " c#c  c
c c
 I " c4 4 c
c c
 I " c

!%  c2 c4 cc 3c$ c  ! c


9 c$

3 cc
 c7c 

. c4 c
c
c

cc !   c c#
!   c I c cc cratio legis.c=Onde houver o 0     
mesmo motivo, há também a mesma disposi ão de direito´.   
 
c%  c canalogiac  
c cigualdade jurídicac9.c
4 cc$ 

c  D!c
cc 3c=
c c ;
c   
c c

 ?cc% 


c#c c   c c #c4 c7c   c9
%  c c
$   c c  c c

c#c$ 

c
c

    c
 I 
c
c
c c$ c 9 c$
  cc C c
!% c c  c$ c#c
Dcc
$

$
c c4 c c4
#csub judicec $
c c#c
c 4  cc
$
c
 ! c  c  c
 c c7! c$ c
 I " c c #c
c
—É "  #$%&


    



  


 '  (()
   
  

( 
*    
+
  
 

 '  
  


   

 
( 
  
   #$%&
%,,% 

~evemos atentar para a diferen a entre     e 
 . Ã
interpreta ão extensiva ocorre quando existe uma norma e por ela é possível extrair
cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccccccccccccc

c 
?c
 cAc$ 3$c7c $. cc3 c$
cc  c$    cc in dúbio pro reoc P c6  c
8   c¯ei de Introdu ão, , p. 165.c

c I
cTratado general fil. ~el derecho c6 Cc5(+c$c(c

cc1 c6! c¯i es preliminares, c$c/+@c1 PE c!c Ãplica ão do direito positivo, in
Énciclopédiacc$cc

c*  8 cT
c c c- $
c ¯ei de Introdu ão;c*** cP cTeoria do Ordenamento Jurídico;
  c 
c
  É  
     
         x
c          x  

uma interpreta ão mais extensa do que se vê expressamente no corpo da norma.


c

ÿ  

c
ccostumec7c c% c
$  c c cc !
c$ 3

cc
 cI ! c c
c

 c% c$ .  c c c

  c  c
 . cc
c$ %  c
Common ¯awcc

c    cc
 c7c% c9 3 c$ 7c c$ c

. c
å      c 
 
c4 c c  c$  c
c9 

c  c
c4 
c 
c
 c 
 c  cr
•  c   c 
 ! • 

å  c

  c4 cc
 c9 3c7c%  c$ c
c   
c
   
<ccusoc c cconvic ão jurídicac
c$  c c  c9 3 c4 c
  c c! c$ . c%  c
  c$A  c c! c c   c cc
"#c c
 c 

  c9 3 c    c C


 c

ccontra legemc c

c7c
3 c$ c

c$ c
c!  cc
 c  c <c1)ccontinuidade, 2)c
uniformidade, 3) diuturnidade, 4) moralidade e 5)
*    
 obrigatoriedade. Ã  

  & 
   c9c c $ cc
 c .c c  c c 
 ( 
     c
cfins sociaisc
 c c
c C!
ccbem   


   comumc& P*c c+')c
 c
$ c     

   c  c c

c
c   
c

 
c:c

c c"#c9 3 c
c  "#c>
c
$7
c c

c C
 c 
c$
<c
)c csecundum legemc$ 
c c c4 c I  c
 c %. c ! D  c2 c
C $c-D!c-c 
c5,cJ'@c+5(@c+5,@c(+c c5+c  c
c
c5,cJc c
c  
c 
c 
c c
c $
c
D 
c 
cc

c
c 
c c  cc c   c 
cc
4 
c$
 
c 7c$  c c . c$   c c  
c
c$ $  . 
c% 
c
c

c ! 
c c
%   cc
c+'*(%'c c   c c c c$ 
c! 
c$ c
c
$

c c
 c
 "#c c
 "# c
c+5(cP#c
c c
$ c cI ! c c  c
c$ 
c%C 
.c$ c   c c   "#c
!cc +'*(%cc
! cc $c c
"c c
 c4    c
c+5,c c   "#c$ ! 
.c $
c c$
 cc
"c
c$ c "#cc +'*(%c#cI c c
c    cc$ ! c
c$
 ";
c
c(+c-3 c c c c  ccc 9
 ccc +'*(%cc! ccc7c ! c c    c2 .c$ 7c 9 .  c
c
c $   c
c %
c
c
 ";
c  
c c
c$ 
c 
cc
c !
c7
c c I
c c c   c
c5(+c c cc 7c$ c
$
c c
c% c% c
!c c"#cc c cc +'*(%cc! c
c
)c cpraeter legemc4 c
c 
 c c . c
$ c
$ c c c
c


c


cQcc4 c
.cc$c Ccc !c'c c c c  "#c
4 c c4 c4 c= c c% c

cc9c  .cc


c c  cc
c  ! c
c+'*(%'c c
c$ 3$
c! 
c c ?c
 c
 c7c
 c4 c 
  c c  ! c
cI$D

c c  c c
C $<c c%"#c  ccI 4 c7c
cc c c$ !  c>c
 c c
c
c%
c c c$ cc c
 c% .c4 cc c
9 c
>c
"#c$  c-cI    cc
c$ c$ . c   c c
 $ c c 

#c cI 4
c$D
  
cc cgarantia de dívidac
  c

c
c
 
cc% c c#c>c
 c c"#c c4 c

c
  É  
     
         xJ
c          x  

I. c#c
c  c c
 c c  cI 4 c$D
  c
c
cc c c7$ c  cconstantec cuniformementec c cconvic ão de
legalidadec% cc4 cc !
 c c

c  c
 .  c
c% c
$  c c c  c c C
 cc  c
0)c c
 ccontra legemc7c 4  c4 c c . c>c c
c
c
 c7c #c c% c
$  c
9 c   c
c$ .
c
c



c
c   
c
c9 


c
9 csecundum legemcpraeter legemcc
contra legemc
c$ c 
c% 
c  c4 <c
=c c9  c  .c
$ c c $ c4 
4 c
c
$7
c c
 c
 c
 c c c! c c

   c c% c
D!c$ c
  cc$c c

 "#c c4 cc
c$ c
c cc9 3?c0c

ÿ!# $

 
c

cprincípios gerais do direitoc#c
#c4 4 c
c4 c C
 c% cc c
c
  c  c$
c#c
c C c
#c
c 
c
3
c  cc c
 c
#c
c$ 3$
c c c$
c#c c c  ccI
D c cI
D  cc c
%
% c#c
#c 4c4 c
c C c 
c
c
c
c%  
cc4 c
c
C c
cprincípios gerais do direitoc
c 
c9 3
c
U c c  ! c cc
 c% I cc$ I c c  cc !
 c

$ c c % c c  c9 3 c  c


cprincípios gerais do direitoc4 c
#c
H
c4 c% c 
c$ c    c c  c C$3 cc$   c

c4 c
 cA cI$D
c
#c
c c%  c   cc    c
9 3c


cprincípioscgerais do direitoc
 c  
c>c ! "#c c 
c

  
c$ c$ D$ c !
  c
c
#c !
c c
 c C$

#@c 
 
c c
 . c$ 
c c c4 cc    c c  c#ccc4 c  c
c   c
$ c$ 3$c2 c

cc
cprincípios gerais do direitoc
#c
  c
 
c$ 
c

c9 3
c4 c 
 cc
c

c. c
c
c
c

ÿÿ 

c
c

c c$ % "#cc    c9 3cc !
 c  .c
  cc c
$ D$  c !
 "#c
cI.c
 I " c  c% 
c% 
c%  c

cc93c c
  c4 c
 c
 I " c
 $; c
c% "
c
 
cå     c4 c

cc9c=#c  c

c .!
c  c  c c
 c c c$ 3$c! c
c @c#c$ c cc


c   
c7I c$ c  c  

cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc
0
cPc6 I cCompêndio, cp.208, 215 e 293c

c21 1 c- c6. c c  cInstitui es, cccp. 78c
  É  
     
         x‰
c          x  

c c 4  ?c+c  c C
 c 
c4 c#c C ! c c 4  cc
7c
$ c
c
ccc c 
c C c
 c  c 
cr 

 " 
(
P#c
  c c
 c %"#clatac4 c
c%ccc cjusti ac
c

c
  c c
cestritoc7c $ !  c4 c c$ D$  c c  c
$ "
cc
 
c$ cc9c%  c c  c 
c  4  c c
c
Pc c,cc-D!c c2 

c-c
c$
 c c
 c ! cc
c c
4  c$   cc
! <c=c9c
Dc  .c$ c 4  cô'+#'')%vi''
%(l%i&! %c )?c
c 4  c
.c
 cc c+'c c

c c  D  c4 c


 c   c
c9c4 c   c
c%
c
 
c c4 c  c
c
 c  4  c
c "
c

c
c  ";
c
 
c c>
c C!
cc cc
c c c4 c= c$  "#c c4 cc9c  c$ c 4  c
c4 c
  c$ c c
!% c4 c#cI  .c c

 c c $ "#cc c 9 c
$ c

c 7 
c$

 
c c9
" cP#cI.c c
c   c   cc  c

c 
4 c  " c c9
" cc
c cc  "#c c
$
cc c+'c c c
 c  "#?c,c
c
C $
c
c$

3 
c

c c4 cc !
 c 
c cequidade<c
c
!"igivil #
c8  c
c! 
c$ .cc9c c4 4 c
c c c
c
%I
c ! c c   c%  c c
   c
c !
c    
c c
 "#c 
c
$ cc
c$ 
c
c
c
!"igivil # $ c  c c c4 c>c$

 cc  c
c
c:c   cc9c4 c$   ccI c$ c c4 cc  cI 9 c
 c
 "#c

c

cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc
+
c P c6  c8   c ¯ei de Introdu ão, c$c++c
(
c[idec KE B c- 
c1c~ireito Civil Brasileiro ± Parte Geral, c$c,,cc
,
c1 c/0M(/c
  É  
     
         x
c          x  

D D P


à  ( 
   c
 
!  ccP c $ "#c c cc9c   .c 
c%
c
 
c c4 c  c
   

c ! c c>
c C!
cc c c
 
c
c c+'c c

c c  D  c   c
c4
;
c$  
c>c
 $  "#c c $ "#c
c 
cc+'c !c cc  cc !
 c c
 $  c c  c c$  c c
$ c 
c

cfins sociaisc c 
cvaloresc
4 c  c$   c!  c
c
Ão interpretar a norma, o intérprete deve levar em conta o coeficiente 
!  e

contido nela, baseando no momento histórico em que está vivendo, já que
considerada em si a norma deixa em aberto várias possibilidades, deixando esta
decisão a um ato de produ ão normativa, sem esquecer que, ao aplicar a norma ao
caso concreto, deve fazê-lo atentando à sua  
 
e ao .
c
 $  /c7c
  cc
c c   c c  c$  c c
!% "#c
c
 
c9 3
c c c
cc c !  c  !N  cc Cc
$ % "#cc%  c c ! c7 c c.c  "#cc !
 c cc
  c
c $ c c  c c
csub judicec c $  c$
4
cc
c
!% c
c
 c$ 4 c c  c c  c#c ccc
c
!% c  7
cc $c
 $  c7c$  c C$ c
  @c cc    c
!% cc. @c
C  c c  ccc4 c  c
c7c   c
c
c $ $  c$ c c
 c c c  c c c 
#c

c%";
c c $  "#c
#c%  c
c 
  
c cå  # $ )c
%  c c $   c c  c9 3 c>
c  ";
c
 
c4 cI c c ! @c )c

  cc
c c  c c  ";
c
c7
c c $c c
 c  "#@c c)c
 $ cc   cc$  c  c$ c% c
$ c>
c 

 
c

c c  
c c . c
 5c 
  cå !  c4 c c $  "#c7cc
 c cintersubjetividade<cc c $  cc9c$  c $ c c  c c
 cc c c cc
c c
c $ c cc
!% c 9    c.c
c
K  c7c c  c$ . cc c+'c c c c  "#c$
c c7 c c 
#c
4 c c
"#c*'#c c
c
! csub judicec
c% ccc c
$
c ccc c
 c
c
cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc
/
cInterpretar é o ato de explicar o sentido de alguma coisa. É revelar o significado de expressão verbal, artística ou
constituída por um objeto, atitude ou gesto.c c  Ic c 7 $  c 7c c  c  % c c $ c 
c $  c

  c c  Ic
!c $ c %  c  $  c c  c
!% c   c c
c sentido e alcancec
 
c

<crevelar o seu sentido:c c c4 c  c%7 


c  
c c I  c cc
!% c c%   c c
$  ! c c  % c c
A c%3
 c c  cc I  @c fixar o alcance das normas jurídicas:c
!% c  c
c
c $c c c#c Interpretar o ~ireito é revelar o sentido e o alcance de suas expresses. cC cc

c c c  c7c
  c c
 c%   c7c$S c
 
c
c 
c
! 
c$ c !
  cc c
4 c  c 
  c$  ! @c c%C cc   c7c   cc $c c c c  c9 3 c7cI  c
 c
c
% 
c
 
c c 4 c  
  c c   c 9 3 c  c $ "# Interpretar o ~ireito é conhecê-lo; conhecer o
~ireito é interpretá-lo.c
5
c6 L 6  Pc- 
c Hermenêutica, cit., n. 13, 14, 22 e 24 -6.

c1 c6! cO direito, cit., p. 240.
  É  
     
         
c          x  

D
  
c
c"#c cbem comumc7c 
    c$ C c
  c
  %3
 cc4 cI.c  c c%3c$ 
#c cc
c c
à  
   $  .c c%
% c9 3 c c$3 c4 c
c  c
   

cbem comumc7c c  c .
 cc    c9 3c
 (

  1 I  
c c c ! cc   
ccbem comum,c

      
cc cliberdade, cpazc cseguran ac cutilidade socialc c
 
  solidariedade ccoopera ãoc  c7c
 

. c
c4 ccbem comumc#c
 c c
* 
! "#c H c


c   
c
c
  ( 

c cI  "#c c%  c crealidade sociológicacc9c c
  
$ c c  c9 3 c
9  
.c c c   c$ "#c c
   
I  "#c


c   
c c%  c
c 
H
c 
cc

  


c c
  
2 c
 ! • 
å   c
c C!
cc c
c
#c
c   
c4 c$  c
cI 
c$ cc c c
9
" c   I
c c%   c c  c$ cc
c $   c
c
cbem comumc
cc! c c
c c
 c  c
c


c 
cc
4  c$ c C $cc 
c
c7c c   "#cc c
c3
c

!cc$ 3$c7ccc

  c9 3c
c
$ c c $"#c cbem
comumcc
9 c
cfinsc$ 
c4 
c c
   c$c$ 4 c  c
c
  c
bonsc
c
2  cc c $  c  c% 
cc 9 ccbem comumc4 c

$  cc3c c c   c   cc$ % c 43 c#c 

. c c
 cc

D
 


c
Qc

 c " c
 c c
c 
c cinterpreta ão extensiva c
restritiva<c
)c cinterpreta ão extensivac  c c  c ccc c
 $  "#c4 c $ cc
c c  c$ c 7ccc c
 c
  c
)c  cinterpreta ão restritivac c c c c4 c
c cc
c c
  c#c
  c c $ c c
 c C$

#c cc! cc


7 $  c  
c c
 ";
c  D!
c c CD!
c$ c% cc
3c $; c

c4 c c c $  "#c


$ %  c#c ! c

c 9 
c c  c$
cI c% c c $ c4 c$ 9 c
c



c c7
c c$  !
c
c
  É  
     
         x
c          x  

—É "  %%, -   



 

  

  
   
³Ãrt. 220. à manifesta ão do pensamento, a cria ão, a expressão e a informa ão, sob qualquer
forma, processo ou veículo não sofrerão qualquer restri ão, observado o disposto nesta
Constitui ão.´
" 
 !

  
  
   
 
     
  
³Interpretam-se    os dispositivos que instituem exce es às regras
gerais firmadas pela Constitui ão´, sendo que esse caso daqueles que
³cerceiam, embora temporariamente, a liberdade, ou as garantias da
propriedade´ &r 
å %   c5,,<00)c
c

D!%& '

  
cc
)c P cinterpreta ão literal ou gramaticalcc  cc7 $  c7c  
cc

$
c ! c$ c $ c
c$ c  c C$

 c c c7c c


  "#c c  cc !
  c c$  c  c
c$  cc
C #c c%   c2 c
c
c 
c7c 

. c ! cc C c



c cc. ccc  c
c$ $
";
cc$c c
 c

.c
c
)c -  c !c c c
c
 c cc $3cc cc3c c
c  c $  c
 c
 c "#c

 . cQc$ 
c$
c $  c
c 
c
!c

c
 
c!N3

c
c
$ c
c
 cc9cc

  c

c
 Ic c$ 
#c cc$  c c
 c  "#cc
c4 c
c  c
c  c!   c  
cinterpreta ão lógico-
sistemáticac
 $  c!   cc Cc c c7c
.c c
c $cc


  c! cc    c c

c c#c
c$  cc % c
4 4 c
$ "#c c $  "#cD! c c

 . c #c 
c
$ 
c c
c
c Ic c  cD! c
cc
c !
c c c  c
c
 
c !    c
 c
c c $  c
c
c C!

c $    c  7
c cc Cc4 c c c 
c C$ c c   c
c
0)c     
c c 
c 
c>c   c cinterpreta ão histórico-
evolutivac !c

c  c c  c ! c c c    c



$  
c c$

 cc !
  cc c  " c
c cc  c
  c2

c c c c$ D$  c  c c c% 


cc c
   cc4 c$  c c 
%  "#c c
c
!% c

cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc

c1 c6! . ¯i es preliminares de ~ireito. c

c1 c6! . ¯i es preliminares de ~ireito. c
  É  
     
         
c          x  

-c% " c c4 c $ I c


c "
c
 
cc c
c  c c
$ % " c
c

c! 
c c  c 
c$ c   cc
%c

c
c $
c c "#c c c c
c% c   c c

c
c
 7
c c4

c!  
c4 c $ I c c "#c c
!
  c c  c7$ cU c 
c !c% cc Ic$ $ D c
 
c  c%  .c$
c .c   c% 
c c c
   c 
c

  0c
c
)c P c  cI   c cinterpreta ão teleológicac

 cc$ $ c c
$   c!   cc4 ccI c% c c   c7c c%"#c cc%c c

c !c c c7c cI  c c

c7c c7 c c%c c


c
 " cP c%C "#cc c c   c c c
   c c$ H cc

c  D!c
c7cc
c
c%
c 
c$  c cc% c
  D!c
! c
c%
c4 c c c
c ! cU cc !
  c   c
 c c$  c c7 cc%c c
c  " c
c


c
 
c4 c
$   c$  ! c
$ c c%  "#c
c 
c !
 
c

c7c
  c4 cc c c $  "#c
c$  c  c
c%
c4 c c c
  "#c c c$
c

c
  c
 .c c   "#c c 
c !
c
c%
c

c 
c
c   c  7
c
c% 
c   
c c $  "#c
c
  P
c

 c c c! c .c % c  c c! c
$  
cc c9 3c$ % c
c c 4 c c c
c9!  c
c
J'c1 $ 
c c9 3c$ % cc9.c
 c
!c c c!  c c $c c4 c
c
% c
c
J'c-
 
c 4 
c

c
c 
c4 cc
c cc !7c$ c  c$

c
C  cc 4 
c9cc "cc C 3c I c c$ 7%Ccc"#c
$
   c  . c c 3 c c c
c
J0'c-I  
c
c9!  cc
c9! c c 
#c9 c c4 c9.c#c  c 
c
c
c c(c'c
 c .
cc c  c c !     c c cc $c c c
%. c c c  c c%cc c   c
c  c9 3 c c 
c! 
c7c   c$ c  c c% c#c$ cc$

c
-cI.c4 c
c c4 c     c$ c c    c  c ! c
  7c% 
c$ 7 
c c4 c
c
$  c
c 
c " 
c c P*c
& c(')c c c-
"#c  c& c+'cLLLB )c
c
c+'cLLLB c, c c#c$ 9 .cc  c 4 cc c9 3c$ % c c c
c9!   c
c

cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc
0
cP 1c2  Introdu ão ao estudo do ~ireito.

cP 1c2  Introdu ão ao estudo do ~ireito c
  É  
     
         Ñ
c          x  

= c-M//c c
c !c+'ccLLLB c c c c c  "#c>
cP 
cc c
*
  cccaputc c
c('c !c % 
cc c  c $ H c  c
cprincípio da irretroatividade das leiscc ! c cc cretroatividadecc C "#c
I 
c c   c c  c c$ c
$ c c c9 3c$ % c c c
4 c c>c
c9!  ?c+c
c
-
c #c4 cc ! c $ 
c c c c 
c

c$  
c c 
c
% 
c
Dc$ c
c    c& !c
 c%  c% 
c$


)c4 <c )c
#c%  ccato jurídico perfeitoccdireito adquiridoc c ccoisa julgada@c )c4 cc
 !
  c C$

  c  c $. c c

c$


c
c4 c c$   c
=     ?c#c
9 c
 c
c
c ! c
 cirretroatividadec cretroatividadec7c c
 c$ H c % c
c
 
c ccoisa julgada, ato jurídico perfeito e direito adquiridocP
 c Ic

 c % cc 
c !  c&coisa julgada)c c 
c !  c&direito
adquirido)ccc
$c c 
 c4 c c%c c c
c
9!  c4 cc c9 3c$ % c
c  C cc c
à  
4 c 
 (

  "   
 ( 

   
c       
ccoisa julgadac7c 4  c 
#c9.cprolatadac c4 c#c c 

 
c 
c" 
c % ccoisa julgada c 4  c 
#c
c4 c C
 c cimutabilidadec
c % 
c c
 c
 " c#c

c 
c
9  c c 
c
ccoisa julgadacccaso julgadoc7c c4   c
c % 
cc9!  cQcc
% S c$ 

 c4 c% c   c c  c c


 " c
3 c
  c c
c c 

c   c%    c
D c c
 c%  c
$  ! c c
! " c9 3 c
c 
cc$ 

c
 c
c . c. c c"#c c
c9!  c c
!c cpresun ão
absoluta &jure et de jure)c c4 cc c%c $ c c%  c ! c c  c c
c
sub judicec$
! ccD !#c4 cc$  c! c c$

   c c
 c
%  c c c
 c C     c&-2-c c/5)c$
c .c% " c  c>
c$ 
(c
c
  cr
r 
 
c4 c#c
c
 c   
ccc c
 c
c9!  c= ";
c
c4 
c#c% c C  
c
c
c 
c c$  c

 c 3%
c&cP )c
9 c$ c%  c c";
c
c$ 
c


c
$ cA  c
c ! 
c$ c7  cc
 cc
c$  
c#c
c% c

c9!  c   c c 
#c9 c c ";
c% D 
c
c4 
c#c
c$ c
c$
4
c! 7 c  4  c
9 c$ c4 cc% ?c,c !c


c$


cc
$  c   c c
" c
 c4 c= c
c9!  c c
c  c c ";
cc

 ccc
c c
! "#c c$    c  c
c $   cmodus in

cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc
+
cKE B c- 
c1c~ireito Civil Brasileiro ± Parte Geralcc
(
cKE B c- 
c1c~ireito Civil Brasileiro ± Parte Geral, c$c/0/,cc
,
cKE B c- 
c1c~ireito Civil Brasileiro ± Parte Geral, c$c/+c@cc  c% <cc
   c c
c9!  c
c ";
c  
c>c% "#c Revista Brasileira de ~ireito de Família, 0c$c5+c
  É  
     
         ÿ
c          x  

rebus´c c  c4 <c=


 c   c c 
 c c
 c9 
$  c
%  c$
";
c4 c   c 
c%
c
 
cc$ 

c c>
c C!
cc c
?c
c
= c
c9!  c

 c c$  ! c c  "#c   c c  c


 c c c c c  c  
c$ c
 c4 c
c";
c c
c
 c4 c
c c C  c 
c
$ 
cc4 c%c%C c$  cc   c#c
$ c 
c
c !c      ?c/c
c
c$ 

! c c .
c
 c c
c9!  c  
c   c$ c

c$
c C
 
c  cc c c
c9!  <c
c
P  
 
 
9!  cformalc c
c9!  cmaterialc
 "  
   
!  "  ( 
 
 
 
     
c
    

    
.ccoisa julgada formalc4 c c
 " c9.c#c
 c

9  c c 
c . cc C  . c$ 4 cdela não se

recorreu,cc$ 4 cse recorreu sem atender princípios


fundamentais dos recursos,  aos requisitos de admissibilidade dos
+ 

 
   recursos,cc$ 4 cse esgotaram todos os meios recursaisc&-2-c
(  c(,)c5c

  
  "

  (   (   


 
   
!    c


    c
c9!  cmaterialc  c. c c
3 cc$  c
c csenten a de méritoc#c 
c
9  c c 
c . c
c C  . c&-2-c 
c(,c c,+@c c
A c0)c0c
c
¯ 
   -   ./

  Institui o Código de Processo Civil.

$
c  
c
c9!  c   c c %. c4 c  c. c c
3 c c

 " c#c 
c
9  c c 
c . cc C  . c
c
$ c
.c
9  c c$c! c c9 
"#c#c$ c % c
#c $
c c
%   c$ c   c c
 " <c
c
c:c$ %  c c c#cc
 cc
 c  cc63$c c
c
$ 
c
 4
c c% ";
c c c$A @c
c
c:c4 c9! c$   
cccc c$  c
c  !
c>c C "#c c3 c  c c
   c2A  c& !c+/+cB )c
c
Jc'cP
c

c$ 

c
 c !cc9c   .c c 

c
c 
c c   cI 9 cc
cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc
/
cP 1c7 c $ c cIntrodu ão, c$c(c
5
c P c6  c8   c ¯ei de Introdu ão, c$cc
0
c P c6  c8   c ¯ei de Introdu ão, c$cc
  É  
     
         D
c          x  

#c $  "#@c#cc%  c  .cc$


  cc   c .”
c
c
Jc'cP#c
c $ cc
$
c
 c !c
$ c4 c c  "#ccc c  c
% c c  c c#c C   c c

 c
. 
” 3
c ccc
c c
$   c
c  !
cc   c c C "#c c3 c  cc
c  c
c
Jc0'c  7c#c
c $ cc
$
c
 c !c4 c c
 " c
 c%  c c
9 
$  cc$ . cc
$ c   c  cc c
A c
 c   ccc
   c
$  c$   c
cc
0¯ 0 0¯ ¯
c
$cP#c 
 c c9! c c
 " c$ cI  ccc 
cex officioc4 c
c

 c $
cex legec
c
=-
4N    c$  ! c
 .c c c
c9!  c%  c   c c
$ 
#c4 c
 c4 4 c


#cc
c$ 

c
 cc4 c%c c
 c c   c c
 " c4 c$; c%c>c  "#c$ 

 c$

  c4 c
 c9cc   c I c c$  c 4  c$ 

c4 4 c c4 c



 c c

 " c  3 cc c
c9!  c   c&-2-c (,)c4 cI  c
$  "#c c7 cc$ c$  c c


#c c c$ 

cc4 c9.c
c
 c
 c4 c  c
c

c$ 
c
c

c$  
;
c cc
c
 9 ?c 0c
c

!Ã  
 
c
c-D!c c2 

c-c
$; c c$

   c c
 " c 
  c c9!  c

crescindidac .c c% c4 c


c% c
cc  
c ca ão rescisóriac
c
¯ 
   -   ./

 Institui o Código de Processo Civil.
c
$ c c
 " c c7 c 
  c c9! c$ c
c
 c4 <c
c
c:c
c % c4 c%c  c$ c$   "#c

#cc $"#cc9@c
c
c:c$ %  c$ c9c$ cc
   c$   @c
c
c:c
 c cc c$  c   c c   c c$  c  cc c
#c
 c
c$ 
c c%c c%  c c @c
c
Bc:c%  c c
c9!  @c
c
Bc:c c c
$
"#c c @c
c
cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc
0
c P c6  c8   c ¯ei de Introdu ão, c$cc cc
  É  
     
         
c          x  

B c:c
c% c c$  c9 c% 
  c I c
c $  c c$ 

c  cc

9 c$   c c$ D$  c "#c

D  @c
c
B c:c $
c c
 " cc  c  c cc9 c C
 c!  cc
 c4 c#c$S c%  c
c $ c$ c
c
Dc cI c

! c$   c%  . @c


c
B c:cI c%  c$ c  c%

#c

 cc 
"#c c4 c
c

c c
 " @c
c
Lc:c%  c c c c% c
  c c 
cc c 
c c 
c
c
Jc'c8.c c4 c c
 " c  cc% c C
  cc4 c
 c
 C
  cc% c %    c c
c
Jc'cQc
$ 
. ccc c
c4 c#c I cI c 7
 c c
$   c9 c
 cc% c
c
cres judicatac&
c9!  )c7cc$ 3$c9 3$
c&-M//c c+'@c P*c
c('ccaputc cJ0')c4 c 
 cc% c c
c c 
#c% c c  c c
9 c   c#c$ .c
c  c$ c  c !  c c$ c c
 " c
9 c&-2-c c,<c=P" # $    #   ,
relativas à mesma lide, salvo: I ± se, tratando-se de rela ão jurídica continuativa,
sobreveio modifica ão no estado de fato ou de direito; caso em que poderá a parte
pedir a revisão do que foi estatuído na senten a;cII ± nos demais casos prescritos em
lei´ 32)c$ c
c $ 
c

3 c   ca ão rescisóriac $
 c  c
c c    c
 c4 c%!  c c
c 

c ! 
c  
c
 C    cc-D!c c2 

c-c c/+cc
ca ão rescisóriac   cc9! c$ 4 c c   c#c7cc 
c
c c
a ão autônoma de impugna ão33c4 c.c c>c
 c$ $
 cI$D
c c4 c
c
$ .c $ cc=julgamento de um julgamento´c$
c c$ c 9 c
 " cc
D #c
 ccc
$c c  c
 c   c c
   c

   c c c  c$  c 
#c- c4 c 
#c  c $ c c 
c#c

c
 c$ 7c
c   c
c "#c

D  c7ccremedium iurisc$ c

  c c 
#c c7 c&-2-c
c/+ccaput@c1c5+<(c++</c c+(<,5)c
$ c c
c9!  c
c
$ $
 c  cc$ c    c c
c 
c&-2-c c5+)c
c
Como a a ão rescisória não se caracteriza como recurso, por não condicionar a causa a um
novo exame, tendo, na verdade, um ³julgamento do julgamento´, a novel lei não terá condão
para influir sobre as rela es jurídicas sujeitas a esta a ão, cuja decisão buscará fundamento
na norma a que estava submetido o fato jurídico, objeto da decisão rescindida. Não haverá na
rescisória como cogitar da influência de uma lei nova.
c

cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc
0
cK %c c
00
cB
c
 c9.c4 c
cc
 c  
c c  "#c c
 " c 
  c c9! c
 c#c  .c
 
c Ic 
c$
c c "#c

D  c#c c . c 
c
c
c c "#c$! D   c
  É  
     
         J
c          x  

 ( $ 



 
 &   c


  
 cato jurídico perfeitoc7cc9.c
 c
!c c  c
  
 !  c c $c4 c
c % c$ c

c % 
c9 3
c

! 
   c c4 cc c! c9.c%c C c0c

c7c 4  c c
  
  4 cobservouc
c
cprocedimentosc cexigências legaisc$ c
 c

   
. cprodu ão jurídicac c c4 c  c
c C!
c#c  c
  
  


c c9 3c$ % cv.g.c c c  "#c$
  c
c c
C! c c c
  c$A  c c c c$ c   "#c c

  c4 c
 c c c   c c%  c c
$ 
. c
 c
 "#c$
  c#c %  ccato jurídico perfeitoc9.c %  0+c
c
~e acordo com o que consta no diploma legal (art. 6º, §1º da ¯IN~B), o ato jurídico perfeito é
aquele que já consumado de acordo com a lei vigente ao tempo que se efetuou. ~iante do
Código Civil de 2002, um contrato de casamento celebrado antes da sua entrada em vigor
deve ser visto como ato jurídico perfeito36 &! %c )cverbi gratia.
c
c
! " ccato jurídico perfeitoc7ccc c!  ccdireito adquiridoc c
>c$  "#c4 c
c  c c
c   c!  c$
c
c c c  c
I$    c


cc C
  cc  4 cc c9.c
 c
 c
c $ c c  c$    cc c 4 c  c   c   c$ c

$  c c>c%  c c%  cc
-7c  c4 cc c9 3c$ % c  .c#c
Dc c  c c $c
I. c
c7c  c c! c c c4 c $ c 4  c c
$ 3%c
c
  7c
c.cc
9 c%  c
c 
c ! 
c4 cc ! c$ c! c c% c
direito adquiridoc
c
c$ 3$c
c c  c
 c cc c('c c c c  "#c#c
! 

cc
c9 3c$ % cI   c
 "#c c 
c
 9 
c%  
c
 cc$7 c c
! c  c$ 9 c


c !3
c c

c
c 
c
  c
 c

 cå     0,c
c

!
  
c
cdireito adquiridoc7c 4  c c   cc   c9.c $ c c$  Sc
 c c$

 c  c9 3 cc  c


$
  c
2  ccdireito adquirido &erworbenes Recht)c7cc4 c9.c
c $ c
 %   c$  Sc c>c$
   c c
c c cc4 c c c
 c% c$
  c$

c  c c
 "#c9 3 c$
cI.c c c
c7c
direito subjetivoc c#c c$  cc
 0/c
cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc
0
c P c6  c8   c ¯ei de Introdu ão, c$c/c c5c
0+
c6P cK c  c c6. 
c-8c c2 cK
 cK c*1 P-c Curso de ~ireito
Constitucional.c #c2 <c c  cc
0(
c 1-c.c~ireito Civil ± ¯ei de Introdu ão e Parte Geral,cc$c(/cc
0,
c P c6  c8   c ¯ei de Introdu ão, c$cc
0/
c P c6  c8   c ¯ei de Introdu ão, c$cc
 É           !" #$"%  
c

c

c c ccc%i it  j ti c% initi am nt cincorpora%ocao patrimônio jurí%ico

%o in%i í%uo c
ccñ i
t c
 c c c%içõl i%
iiç %%i itc
c
-  c  cc
 c c  c cc 3c %
i cc c
c
c  c ccc c  c
c c
    c
  c   c
 c c c cc
 cc
 cc c c
c
      
-   )          $            
cc
c
  c  c c  cΠ   ccc  ccc c cc
 c
ccc c9cccc9 3c
  c c cc c
c c  c  c  c9c  c c
 cc c
9cc  c  ccc9 3c
  c  cΠ   c cc
c c   !"c# c  c   cc$ccc c <c
c
r
c
/


c0  c
  

  c

1 

c
c
cå     å
ccc$cccc 3
c%%i it
%
i i%  tj í%iñ fitci j l % &cc
 c  c

 c c
  c cc c  cc  'cc c  cc(cc c
 ccc9 3c
 cc c9cc c  ) c
*c c   cc cccc

cccc c  cc
 c
 ccc  ccccc9 3c
 cc c9c
c


 ) )) 
   
 
     
c
!" 

c
+cc cc  c  cc cc
$c c c c
  c
 c   cc c c c
3
cct it i li% % c

cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc
#
ccccccc
%
c &
c+1+,- c-c i itCi$ il  i%t % ç  t l c c
c./c
!"
#
)
c6 0* 1 c2 c-   c3'c6   c- 45 cc#c2 c2c*10-cC % i it
Ctit i l' c1$c#<c  c1  c  c
  É              J  x 
c

c#c7c
c c  c c 
c c
c   cc H c  c
3
c$   
c c% 
c
 
cc
2 cr 
  " 
c4 c 
c 
c  c
c
c
   
c cc
 c
 ! c>c 

  c c  c  ";
c  cnacionaisc c
estrangeirosc

c   c cc
 c c$  c4 c c c
 !  c c
   
c
;
c I c %. c c
c D c
c4 c
 c%  c
$   c c
  c  c c

cc

  c cextraterritorialidadec
2  cextraterritorialidadec c  c c c
  c7c $  c c D c c c

 c
 c
!c$ 3$
c c ";
c   
c
   
c #c
c$ 7!c$ c4 c 
c$


c$ c
 $ c c9 
"#cc
 c c4 c

c I c$ c% " c cextraterritorialidadec2  c c  c


 !  c$

c c
! c     c c c%  c
$  cc    c  c$ c

 c   c


c
  c>c $  "#c
2 c
 c c$ c

  c cterritorialidadec c  c9 3 c $ 
cc D c
c
 c
  
c>
c  C 
c
 
c 
c c! c c4 c4 c

c  c 


c  
c c.!
c   
cc c  c 
c

 !  
c& 
c
c c! )c c.!
c   
c  
cc
$ "c 7 cc

 c c 
c c! c c4 c4 c
 9 cc
c*
c
! cc

  c cterritorialidade moderadaccmitigadac$ c c

$ 
c c  
c  
c #cc   cc$ 3$c c     c
$ c c
 ";
c
$  
c   
c$  c c
  c 4c c c $ "#c c 
c

 ! 
c

J  
 
c
-

   c  
cestatuto pessoalc c
 "#c9 3 c4 c ! cc
 !  c
$  c c c
c$ 3
c c ! 0c
 c
 c c$ c
c c c cnacionalidade 44 c
c ccdomicíliocPc  c c9 3c
  ccestatuto pessoalc% 
c c c
c3c&lex domicilii)c c cc$ 3
c c c$

 c7c  cc
cc
4 c
$; cc# c c c c  "#c
c
³Portanto, em determinados caso o juiz aplicará o direito alienígena ao invés do
direito interno´.
c

cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc

cKE B c- 
c1c~ireito Civil Brasileiro ± Parte Geral, c$c/,cc
c

cKE B c- 
c1c~ireito Civil Brasileiro ± Parte Geral, c$c/,cc
0
c P c6  c8   c ¯ei de Introdu ão, c$c0c

c-c

c c    c$ c
c 4  c c%  c c#c $  c c  cc
 c cc
9 c
cc
c cc$ 3
c4 c  c c ius solicc3c4 c
 cc D c
 c "# c     c
.c

 c  c c
 cc  7c$ .c c$ c$ "#cc3c4 c
9 c
c  c  c
 c   c
 ce.g.cc
9 c  I c c$ "#c c
 c c4 c
9 c
c  c  c cc
 c
 ! .c
c
.c$

3 c4 c

c
9 c
c   c $  c
 c%  c cc
9cc3c c c
 c $  "#cc
 cC
 c
c 7 
c4 c
#c  
c$ c%  c c    c$ cc3c
#c

<cius solic cius sanguinisccius solic  ! .c
cc
9 c
 cc D cc
 c  c #cc c c

 c&  ccv.g.c*
)@c9.cc ius sanguinisc   .c$ c c
  cc
9 c
  c c
 c
! "#c
!N3 cc c c&  c c . c$ C) cc
  É              J  x Ñ
c

—?  

   
.

!
) 
/
    

 

   0


 !



 
 
  
     
 
 .%% /
     
 
 '


 
 
0  
) 
 

!
  
  c
c   c
$ 
. c c   "#c
ccc 4c

c
3cP
 c
c $ 
.c c c
  c$ 4 cc
 c
.c
 cc*
c ccc  
c 4c c$  c
9 c
>
c 
c
 c "#c
c

 
cr 
  " 
c4 cc c cdomicílioc7c c$  clex
foric& cc% c$   c c9 
"#c c
c$ 

c c   )cc9c

  c  
.c>c"#c c3c

  c
c 
c,c c
cc-D!c-c c
c +cPc4 c c
 c % c3cclugar onde a pessoa estabeleceu sua
residência com ânimo definitivoc
c
¯  $
   -   c./c
c
Institui o Código Civil

Vc c
c3c

 cc3c c$

 c  c7cc! c c  c
   c c
 c
 c
cHc %c

 c c$ 7c c$

 c  c c

c

c c      c
 c
 
.c3c
c4 4 c 
c

 Qc  7c3c c$

 c  c4 c>
c  ";
c  
c>c
$ %

#cc! c c
 c7c C  c

Parágrafo único.c c c$

 c C  c$ %

#c c!
c

c  cc 
c

 .c3c$ c
c  ";
c4 cI c
$ c

 c 
.c$ c3c c$

 c  c4 c#c I c
 cI  cc
! c c% c   c

 $c6 
cc3c 
% c c
 cc c "#c %
 c cc
 c

Parágrafo único.c c$  c c "#c


 .cc4 c  c c$

 c>
c
$  
c
c!
c4 c C c c$ c c cc
c 
c  ";
c#c

cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc
+
cKE B c- 
c1c~ireito Civil Brasileiro ± Parte Geral, c$c//cc
  É              J  x Ñx
c

% c c$ D$  c " cc


c 
H
c4 c c $ I c

 cU c>


c$


c9 3
cc3c7<c

cc c#cc
 c  @c

cc
c
 
c c D 
c
c
$ 
c $ 
@c

ccc63$cc! c c% c c 


 "#c$ @c

Bcc
c  
c$


c9 3
cc! c c% c
c
$ 
c  
c c

 ";
cc c  ! c3c
$  cc
c
 cc 
c


c

Jc c c$

 c9 3 c



c
   
c c!
c% 
c  cc
 
c
.c
 c3c$ c
c 
c  c$  
c

Jc c c 
 "#cc   c c c
 cc
 !  cI  
.c$ c
3c c$

 c9 3 cc  c>


c ! ";
c 3
c$ c  c c
c

c
!
cc! cc
   c
cc*
c c4 c  c
$ c


cc3c 

. cc $ cc
 c$A cc cc 3c
cc$
c

Parágrafo único.cc3cc $ c7ccc


c $
  cc


  @ccc

 c$A cc! c c4 c C  c$      c



c%";
@ccc c
 c
 c c
c c6 I cc c . c c
 cc c c4 c
c
 c     c
   @ccc 3c cc c
 c
   @c ccc$
cc! c c4 c$  c c
 " c

 cc !  c$.cc*


c4 c cc
 !  c  ! c
C      c
c
! c c cc$ 3
cc
c3c$ .c
c
   cc
 c  cccAc$cc D c
  c cc  c

 cP
c 
c
 
c$ #c
c  
c
$ % c3c c
c
C  c c$ c
c 
c c ! ";
c 
c
 
c
c
‰  
*
  
 J

c
c #c c
  c
  c 
c #c4 c c  c c $ "#c  cc
 D c  c$ 
c%  
cc
 c

c$ 3$c cterritorialidadec#c7c

c c%"#c c 

  c c !   c
c  ";
c  c  
c c

 !  
c c 

  c  cc
 c c$  c4 c c c
 !  c I c
%. c c
c D c    c

c c#c$ .c%  cc$ 3$c c

  c
  c 
c

c%  cc

  c cextraterritorialidadec
!
  Ñ
c

Pc*
cc9.c%ccc c,cretroc
! 
cc

  c cterritorialidade
moderadac
9  c c !
c
$  
c4 c   c4 c c c4 c

c$ c
c
 cc c  3!  (c
c

 
6 1 c 
c~ireito Civil: introdu ão.c1c c   <c1PB 1cc
B  c8 cTeoria dos Princípios.c #c2 <c6 I  
c
c5c
 P c6  c8   c¯ei de Introdu ão ao Código Civil.c #c2 <c c  c
c
11 c1c c $ cIntrodu ão ao estudo do ~ireito: Técnica, decisão,
domina ão.c #c2 <c 
cc
KPE B c- 
c1 c~ireito Civil Brasileiro - Parte Geral.c #c2 <c
 cc
6P cK c  c c6. 
c-8c c2 cK
 cK c
*1 P-cCurso de ~ireito Constitucional.c #c2 <c c  cc
P 1c2 cIntrodu ão ao estudo do ~ireito.c1c c   <c 
c/c
P Pc- 
c  !c=
c 
c .

cc ?c <cIntrodu ão à análise do
~ireitoc$ c- 
c  !cP Pc5+,,cT6cc
21 1 c- c6. c c  cInstitui es de ~ireito Civil.c1c c   <c 
c
c
1 c6! c¯i es preliminares de direito.c #c2 <c*
I 
WXc5,c
1c !cT%! !c~ignidade da pessoa humana e direitos fundamentais na
Constitui ão de 1988.c2 c  ! <c cc ! cc
 1-c.c~ireito Civil - ¯ei de Introdu ão e Parte Geral.c #c2 <c67c
c
c
c

cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccc
(
cKE B c- 
c1c~ireito Civil Brasileiro ± Parte Geral, c$c//cc

También podría gustarte