Está en la página 1de 52

Jarana jarocha

Acordes y tonalidades
Índice

Presentación Tabla de enarmónicos

Afinación por cuatro Afinación universal o de guitarra

Do mayor Do mayor
Do# mayor Do# mayor
Re mayor Re mayor
Mib mayor Mib mayor
Mi mayor Mi mayor
Fa mayor Fa mayor
Fa # mayor Fa # mayor
Sol mayor Sol mayor
Lab mayor Lab mayor
La mayor La mayor
Sib mayor Sib mayor
Si mayor Si mayor

Do menor Do menor
Do# menor Do# menor
Re menor Re menor
Mib menor Mib menor
Mi menor Mi menor
Fa menor Fa menor
Fa # menor Fa # menor
Sol menor Sol menor
Lab menor Lab menor
La menor La menor
Sib menor Sib menor
Si menor Si menor
Introducción

El son jarocho a lo largo de sus muchos años de exis- sencilla que utiliza el primer grado de la tonalidad (tónica),
tencia ha acumulado una serie enorme de conocimientos el cuarto grado (subdominante) y el quinto grado (domi-
que de manera colectiva se acumulan y renuevan con cada nante), que corresponden a lo que en el aprendizaje po-
generación. El método de transmisión, por tradición oral, pular se llama primera, segunda y tercera del tono. Utili-
ha servido de vehículo importantísimo para la transferen- zando como ejemplo la tonalidad de Do mayor los tres
cia de ese cúmulo de conocimientos musicales que con- acordes mencionados serían Do Mayor, Fa Mayor y Sol 7.
forman nuestro son. Sin embargo, la transmisión oral en Se han escogido las posiciones que incluyen las notas fun-
nuestros días, si bien mantiene su importancia y vigencia, damentales de cada acorde, porque pensamos que tanto
se ha vuelto cada vez más difícil por las circunstancias so- en el aspecto técnico, como en el de entrenamiento audi-
cioeconómicas propias de esta época. tivo es preferible que el ejecutante se acostumbre a los
acordes en su forma más pura, para que después, si decide
Buscar una manera de mantener este flujo de informa- usarlas, pueda incorporar las extensiones correspondien-
ción es obligación de todos aquellos que conformamos tes, con conocimiento de causa.
este conglomerado que se ha dado en llamar movimiento
jaranero. Debemos buscar la manera de incorporar los Cada página corresponde a una tonalidad e incluye una
conocimientos heredados de nuestros antepasados a nues- serie de vínculos o enlaces que conectan con un archivo
tro presente y consensarlos con los modos contemporá- de audio que ejemplifica en el caso de las progresiones un
neos de aprendizaje y los sistemas musicales que confor- ejemplo ejecutado a la jarana y en el caso de las posiciones
man las maneras de producción musical en nuestros días. a la afinación correcta cuerda por cuerda. También se in-
cluyó una referencia con pautado de las notas a las que
El presente trabajo, se inscribe en este contexto, e in- corresponde cada posición. Los dedos que están marca-
tenta ser un apoyo para la labor creativa de los ejecutantes dos en cada posición son una sugerencia, cada quien pue-
de la jarana jarocha. Su contenido es muy simple y está de encontrar el arreglo que le resulte más cómodo, respe-
organizado de manera que pueda ser aprehendido según tando la posición, es decir, la cuerda y el trasto correspon-
las necesidades musicales del jaranero que recurra a él. diente. Completa la página un enlace que lleva directa-
Haciendo uso de las posibilidades de hiperenlaces de la mente al índice general y otra que nos da las notas de las
que nos proveen las nuevas tecnologías el lector en cual- cuerdas al aire, si el ejecutante considera necesario verifi-
quier momento puede acceder a cualquiera de las seccio- car el estado de la afinación.
nes, que se encuentran siempre a un par de clicks de dis-
tancia. Pensado fundamentalmente para su uso en computa-
dora, este disco también puede escucharse en un repro-
La primera división es con respecto a la afinación. He- ductor de discos compactos convencional y además da la
mos escogido las dos principales afinaciones en uso: la probabilidad de que, si el ejecutante lo considera necesa-
llamada “por cuatro”, la más extendida dentro del movi- rio, imprimir la hoja con la tonalidad que en ese momento
miento jaranero y la llamada (mal llamada para algunos) requiera de su estudio y atención.
“universal” y que nosotros hemos añadido “o de guitarra”
porque es muy cercana a la utilizada por la guitarra en su Como siempre en todos nuestros trabajos, nuestra in-
afinación más conocida. Ésta es utilizada mucho más en tención es cooperar con el desarrollo del son jarocho y en
los ámbitos ajenos al movimiento jaranero pero igualmente ese tenor esta hecho el presente CD-Rom, por lo tanto
utilizable y respetable. estamos abiertos a cualquier sugerencia o crítica que lo
pueda mejorar
A partir de esta primera división cada sección incluye
las 12 tonalidades en mayor y sus correspondientes me- Rafael Figueroa Hernández
nores. Cada tonalidad está tratada con una progresión muy figueroa@comosuena.com
Tabla de enarmónicos

Un enarmónico es una nomencalutura


diferente para un mismo sonido, sean
notas aisladas o acordes.

Do
Do# = Reb
Re
Re# = Mib
Mi
Fa
Fa# = Solb
Sol
Sol# = Lab
La
La # = Sib
Si
Do Mayor Afinación por cuatro

3
DoM FaM Sol7 DoM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

DoM

Q Q Q Q Q
&q
====== q q

FaM

Q
1

Q Q
&q qq q q
2 3

======

Sol7

Q Q Q
q q q
& q q
======

Inicio
Do sostenido Mayor Afinación por cuatro

3
Do#M Fa#M Sol#7 Do#M

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Do#M

#Q
1

#q # Q Q
Q Qq
&
======
#q
3

Fa#M

#Q
1

# Q Q
#q#q q q q
3

&
======
2 4

Sol#7

#Q Q #Q
1

Q Qq
2

& q
======
# # q
3 4

Inicio
Re Mayor Afinación por cuatro

3
ReM SolM La7 ReM

===========
&4/ / / / / / / / / : / / /

ReM

Q Q #Q
&q #q q q q
1 2 3 4

======

SolM

QQQ
1 2

q qq q
&q
======
3

La7

Q
1

q # Q Q
qq q q
2

&
======

Inicio
Mi bemol Mayor Afinación por cuatro

3
MibM LabM Sib7 MibM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

MibM

bQ Q Q
1

q q bq q q
&
======
2 3

LabM

b Q Q bQ
1

b q q QQ q
&
======
2 4
3

Sib7

Q Q Q
1

bq q q bq
3

&
====== q
2

Inicio
Mi Mayor Afinación por cuatro

3
MiM LaM Si7 MiM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

MiM

Q Q #Q Q Q
q q q
1
&
====== #
2

LaM

Q
1

# Q Q
qq qqq
2 3

&
======

Si7

# Q Q #Q
q q q q
1

& q
======
#
3

Inicio
Fa Mayor Afinación por cuatro

3
FaM SibM Do7 FaM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

FaM

Q
1

Q Q
&q qq q q
2 3

======

SibM

Q Q Q
1

b q qqq
2

&
====== q
3 4

Do7

Q bq q
1

Q Q q
&q
====== q

Inicio
Fa sostenido Mayor Afinación por cuatro

3
Fa#M SiM Do#7 Fa#M

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Fa#M

#Q
1

# Q Q
#q#q q q q
3

&
======
2 4

SiM

# Q Q #Q
q qqq
1

& #q
======
2
3 4

Do#7

#Q
1

#q # Q Q
q q q
3

&
======
#q

Inicio
Sol Mayor Afinación por cuatro

3
SolM DoM Re7 SolM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

SolM

QQQ
q qq
1 2

& q q
======
3

DoM

Q Q Q Q Q
&q
====== q q

Re7

Q Q #Q Q Q
&q q
1

====== #q
3

Inicio
Lab Mayor Afinación por cuatro

3
LabM RebM Mib7 LabM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

LabM

b Q Q bQ
1

b q q QQ q
&
======
2 4
3

RebM

Q
1

bq bQ Qq
Q Q
3
& q
======

Mib7

b Q Q Q bQ Q
bq q q
======
&
1
3

Inicio
La Mayor Afinación por cuatro

3
LaM ReM Mi7 LaM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

LaM

Q
1

# Q Q
q qqq
2

q
3

&
======

ReM

Q Q #Q
&q #q q q q
1 2 3 4

======

Mi7

Q Q #Q Q Q
q q q
&
====== #
1
2

Inicio
Sib Mayor Afinación por cuatro

3
SibM MibM Fa7 SibM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

SibM

Q
1

bq Q Q qqq
2

&
====== q
3 4

MibM

bQ Q Q
1

q q bq q q
&
======
2 3

Fa7

Q Q Q bQ Q
Q q Q
1
3
======
&

Inicio
Si Mayor Afinación por cuatro

3
SiM MiM Fa#7 SiM

===========
& / / / / / / / / / : / / /
4

SiM

# Q Q #Q
q qqq
1

& #q
======
2
3 4

MiM

Q Q #Q Q Q
q q q
1
&
====== #
2

Fa#7

# Q Q
Q QQ #Q
#Q
#q
1
======
&
3

Inicio
Do menor Afinación por cuatro

3
Dom Fam Sol7 Dom

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Dom

bQ Q Q
Q Qq
& q q
======
1 2 3

Fam

Q Q Q
1 2 3

Q Q q
& bq
====== q
4

Sol7

Q Q Q
q q q
& q q
======

Inicio
Do sostenido menor Afinación por cuatro

3
Do#m Fa#m Sol#7 Do#m

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Do#m

Q Q #Q # q q
1

2 3 4
&# q
====== q q

Fa#m

Q Q #Q
1

#
#q q q q
q
4

&
======
2 3

Sol#7

#Q Q #Q
1

Q Qq
2

& q
======
# # q
3 4

Inicio
Re menor Afinación por cuatro

3
Rem Solm La7 Rem

===========
&4/ / / / / / / / / : / / /

Rem

Q Q Q
1

&q qq q q
2 3 4

======

Solm

Q Q Q bq q
3

&q q q
1

======
2

La7

Q
1

q # Q Q
qq q q
2

&
======

Inicio
Mi bemol menor Afinación por cuatro

3
Mibm Labm Sib7 Mibm

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Mibm

b Q Q bQ
bQ Q bQ Q Q
&
======
1

2 3 4

Labm

b Q Q bQ
1

q q bQ Q q
4

& b
======
2
3

Sib7

Q Q Q
1

bq q q bq
3

&
====== q
2

Inicio
Mi menor Afinación por cuatro

3
Mim Lam Si7 Mim

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Mim

Q Q Q
q Q Qq
1

&
====== q
2
3

Lam

Q Q Q
&q q qqq
2 3

======

Si7

# Q Q #Q
q q q q
1

& q
======
#
3

Inicio
Fa menor Afinación por cuatro

3
Fam Sibm Do7 Fam

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Fam

Q Q Q
1 2 3

Q Q q
& bq
====== q
4

Sibm

Q Q Q
1

bqq
bqqq
&
======
3 4

Do7

Q bq q
1

Q Q q
&q
====== q

Inicio
Fa sostenido menor Afinación por cuatro

3
Fa#m Sim Do#7 Fa#m

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Fa#m

#Q
1

# Q Q
q#q q q q
2 3 4

&
======

Sim

#Q
q Q Q #q q q q
1

3 4
&
======

Do#7

#Q
1

#q # Q Q
q q q
3

&
======
#q

Inicio
Sol menor Afinación por cuatro

3
Solm Dom Re7 Solm

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Solm

Q Q Q bq q
3

q q
1

&q
======
2

Dom

bQ Q Q
Q Qq
& q q
======
1 2 3

Re7

Q Q #Q Q Q
&q q
1

====== #q
3

Inicio
Lab menor Afinación por cuatro

3
Labm Rebm Mib7 Labm

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Labm

b Q Q bQ
1

q q bQ Q q
4

& b
======
2
3

Rebm

Q Q bQ b Q Q
1

2 3 4
& bq
====== q q

Mib7

b Q Q Q bQ Q
bq q q
======
&
1
3

Inicio
La menor Afinación por cuatro

3
Lam Rem Mi7 Lam

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Lam

Q Q Q
&q q qqq
2 3

======

Rem

Q Q Q
1

&q qq q q
2 3 4

======

Mi7

Q Q #Q Q Q
q q q
&
====== #
1
2

Inicio
Sib menor Afinación por cuatro

3
Sibm Mibm Fa7 Sibm

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Sibm

Q
1

bq b Q
qqqQ
& q
======
3 4

Mibm

b Q Q bQ
bQ Q bQ Q Q
&
======
1

2 3 4

Fa7

Q Q Q bQ Q
Q q Q
1
3
======
&

Inicio
Si menor Afinación por cuatro

3
Sim Mim Fa#7 Sim

===========
& / / / / / / / / / : / / /
4

Sim

Q Q #Q
q qqq
1

3 4

&
====== # q

Mim

Q Q Q
q q Q Qq
1

&
======
2
3

Fa#7

# Q Q
Q QQ #Q
#Q
#q
1
======
&
3

Inicio
Do Mayor Afinación universal o de guitarra

3
DoM FaM Sol7 DoM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

DoM

Q Q Q Q
1

Q Q Q
2

&
====== q
3

FaM

Q Q Q Q
Q Q Q
1

&
====== q
2
3

Sol7

Q Q
1

Q Q Q q q
2

&
====== q

Inicio
Do sostenido Mayor Afinación universal o de guitarra

3
Do#M Fa#M Sol#7 Do#M

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Do#M

#Q Q # Q # Q Q Q
#Q Q
&
======
1

2 3 4

Fa#M

# Q Q #Q Q
#Q #q Q Q
1

&
======
2
3 4

Sol#7

# Q Q #Q Q Q#Q
#Q #Q
3
1
2 &
======
4

Inicio
Re Mayor Afinación universal o de guitarra

3
ReM SolM La7 ReM

===========
&4/ / / / / / / / / : / / /

ReM

Q #Q
Q Q Q Q
&q q
1 2

======
3

SolM

Q Q Q Q
Q q q q
1

&
======
3

La7

Q Q Q #Q Q Q
&q
1

====== q
3

Inicio
Mi bemol Mayor Afinación universal o de guitarra

3
MibM LabM Sib7 MibM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

MibM

Q Q bQ Q
bQ
bq
Q Q
&
======
1
2
3
4

LabM

b Q Q Q Q
bQ q Q Q
1
&
======
2
3 4

Sib7

Q Q bQ
Q
1

bq bq
Q Q
&
======
3 4

Inicio
Mi Mayor Afinación universal o de guitarra

3
MiM LaM Si7 MiM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

MiM

Q Q #Q Q
1

q q q
2 3

&
====== #q

LaM

Q Q Q #Q Q Q
&q q
1 2 3

======

Si7
Q #Q
1

q #Q Q
q Q Q
2 3 4

&
======

Inicio
Fa Mayor Afinación universal o de guitarra

3
FaM SibM Do7 FaM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

FaM

Q Q Q Q
1

Q q Q Q
2

&
======
3

SibM

Q Q bQ Q Q Q
1

bq bq
&
======
2 3 4

Do7

bQ
Q Q Q bq Q Q Q
1
2

&
======
3 4

Inicio
Fa sostenido Mayor Afinación universal o de guitarra

3
Fa#M SiM Do#7 Fa#M

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Fa#M

# Q Q #Q Q
#Q #q Q Q
1

&
======
2
3 4

SiM

#Q Q Q Q
q q #Q Q
1

2 3 4
&
======

Do#7

#Q Q Q # Q Q Q
#Q Q
3
1

4
&
======

Inicio
Sol Mayor Afinación universal o de guitarra

3
SolM DoM Re7 SolM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

SolM

Q Q Q Q
Q q q
1

&
====== q
3

DoM

Q Q Q Q
1

Q q Q Q
2

&
======
3

Re7

Q#Q
1

Q Q Q Q
&q q
2 3

======

Inicio
Lab Mayor Afinación universal o de guitarra

3
LabM RebM Mib7 LabM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

LabM

b Q Q Q Q
bQ q Q Q
4
1
2 &
======

b Q Q bQ
RebM

Q Q Q
bQ Q
1
&
======
2 3 4

Mib7

bQ Q
bQ bQ Q
1

Q b Q Q
2

======
&
3 4

Inicio
La Mayor Afinación universal o de guitarra

3
LaM ReM Mi7 LaM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

LaM

Q Q Q #Q Q Q
&q q
1 2 3

======

ReM

Q #Q
Q Q Q Q
&q q
1 2

======
3

Mi7

Q Q #Q Q Q Q
1

q
2 3

&
====== #q
4

Inicio
Sib Mayor Afinación universal o de guitarra

3
SibM MibM Fa7 SibM

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

SibM

Q Q bQ Q
1

bq bq Q Q
&
======
2 3 4

MibM
bQ
bQ Q Q q Q Q Q
b
&
======
1
2
3
4

Fa7

Q Q Q Q QQ
1

Q b
q
2

======
&
3
4

Inicio
Si Mayor Afinación universal o de guitarra

3
SiM MiM Fa#7 SiM

===========
& / / / / / / / / / : / / /
4

SiM

#Q Q Q # Q Q Q
q q
1

&
======
2 3 4

MiM

Q Q #Q Q
1

q #q q q
2 3

&
======

Fa#7

# Q Q Q# Q
#Q Q Q
#q
1

======
&
2
3
4

Inicio
Do menor Afinación universal o de guitarra

3
Dom Fam Sol7 Dom

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Dom

Q Q Q bQ Q Q
Q Q
&
======
1
2
3 4

Fam

Q Q bQ Q
1

Q bq Q Q
&
======
3 4

Sol7

Q Q
1

Q Q Q q q
2

&
====== q

Inicio
Do sostenido menor Afinación universal o de guitarra

3
Do#m Fa#m Sol#7 Do#m

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Do#m

#Q
#Q Q Q Q Q
#Q Q
&
======
1
2
3 4

Fa#m

#QQ Q
Q
#Q q Q Q
1

3 4
&
======

Sol#7

# Q Q #Q Q Q#Q
#Q #Q
3
1
2 &
======
4

Inicio
Re menor Afinación universal o de guitarra

3
Rem Solm La7 Rem

===========
&4/ / / / / / / / / : / / /

Rem

QQ
Q Q Q Q
1

&q q
2

======

Solm

Q Q bQ Q
Q bq Q Q
&
======
1

3 4

La7

Q Q Q #Q Q Q
&q
1

====== q
3

Inicio
Mi bemol menor Afinación universal o de guitarra

3
Mibm Labm Sib7 Mibm

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Mibm

bQ bQ
Qb Q Q Q Q
1

Q
2

&b
======
3
4

Labm

b Q Q bQ Q
bQ bq Q Q
1
&
======
3 4

Sib7

Q Q bQ
Q Q Q
1

bq bq
&
======
3 4

Inicio
Mi menor Afinación universal o de guitarra

3
Mim Lam Si7 Mim

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Mim

Q Q Q Q
q Q Q
2 3

&
====== q

Lam

QQQQ
Q Q
1

&q q
2 3

======

Si7
Q #Q
1

q #Q Q
q Q Q
2 3 4

&
======

Inicio
Fa menor Afinación universal o de guitarra

3
Fam Sibm Do7 Fam

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Fam

Q Q bQ Q
1

Q bq Q Q
&
======
3 4

Sibm

Q Q b Q bQ Q Q
1

bq q
&
======
2
3 4

Do7

bQ
Q Q Q bq Q Q Q
1
2

&
======
3 4

Inicio
Fa sostenido menor Afinación universal o de guitarra

3
Fa#m Sim Do#7 Fa#m

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Fa#m

#QQ Q
Q
#Q q Q Q
1

3 4
&
======

Sim

#Q Q Q Q Q Q
q q
1

&
======
2
3 4

Do#7

#Q Q Q # Q Q Q
#Q Q
1

4
&
======
3

Inicio
Sol menor Afinación universal o de guitarra

3
Solm Dom Re7 Solm

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Solm

Q Q bQ Q
Q bq Q Q
&
======
1

3 4

Dom

Q Q Q bQ Q Q
Q Q
&
======
1
2
3 4

Re7

Q#Q
1

Q Q Q Q
&q q
2 3

======

Inicio
Lab menor Afinación universal o de guitarra

3
Labm Rebm Mib7 Labm

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Labm

b Q Q bQ Q
bQ bq Q Q
3 4
1
&
======

Rebm
bQ
bQ Q Q Q Q
bQ Q
1
2
&
======
3 4

Mib7

bQ Q
bQ bQ Q Q b Q Q
1
======
&
2 4

Inicio
La menor Afinación universal o de guitarra

3
Lam Rem Mi7 Lam

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Lam

QQQ
QQQ
1

q q
2 3

&
======

Rem

QQ
Q Q Q Q
1

&q q
2

======
3

Mi7

Q Q #Q Q Q Q
1

q #q
2 3

&
======
4

Inicio
Sib menor Afinación universal o de guitarra

3
Sibm Mibm Fa7 Sibm

===========
&4 / / / / / / / / / : / / /

Sibm

Q Q b Q bQ Q Q
1

bq q
2

&
======
3 4

Mibm
bQ bQ
Qb Q Q Q Q
1

Q
&b
2

======
3
4

Fa7

Q Q QQ
1

Q b Q Q
2

q
======
&
3
4

Inicio
Si menor Afinación universal o de guitarra

3
Sim Mim Fa#7 Sim

===========
& / / / / / / / / / : / / /
4

Sim

#Q Q Q Q Q Q
q q
1

&
======
2
3 4

Mim

Q Q Q Q
q q Q Q
2 3

&
======

Fa#7

# Q Q Q# Q
#Q Q Q
#q
1

======
&
2
3
4

Inicio
Créditos

Coordinación general y realización


Rafael Figueroa Hernández

Jarana (Afinación por cuatro)


Antonio Pérez Vergara

Jarana (Afinación universal o de guitarra)


Raúl Martínez Acevedo

Diseño de la portada
Greca Estudio

Sitio
www.comosuena.com

Correo electrónico
figueroa@comosuena.com

También podría gustarte