Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
INCAP
INSTITUTO DE NUTRICION DE
CENTRO AMERICA Y PANAMA
MANUAL
PARA EL MONITOREO DE
LA SAL FORTIFICADA
CON YODO
DOCUMENTO ADAPTADO
PARA USO EN LA REPÚBLICA DE PANAMÁ
INCAP
INSTITUTO DE NUTRICION DE
CENTRO AMERICA Y PANAMA
NOVIEMBRE, 2011
641.6
Or3 Organización Panamericana de la Salud
Panamá: Organización Panamericana de la Salud, Ministerio de
Salud, 2011
65p. ; 27 cm.
!"
" #$%&'(#)*+-(*+''&$+
ÍNDICE
I. Presentación
A. Antecedentes Pag. 4
B.
/
8
9
<9=
*
/
9
8
<> <9
II.
Pag.12
A. #
9
8?
@
8
B. #
9
8
* *
Anexos
Metodologías
#
E"F%
8
GH
#
EF%
8
J
#
EKF%
8
Cuadros de monitoreo interno
L * #"FN
FN
8
8
L * #FN
#*Q**F*
/
L * "FN
#*Q**F*
8
J
L * FN
#*Q**FC
8
R
8
L * *"FN
#*Q**F*
8
Cuadros de monitoreo externo
L * "FC
8
8F
/
/
8D
8
L * FC
8
8F$
/
8
/
8/
8D
L * KFC
8
8F
/
8D
8
3
I. PRESENTACIÓN
A. Antecedentes
$ /
8
9
9D
@ *
T
-
? *
U
? -*# G
9
9DH $
8
9
8
D
#VQ- < 9
*
9
#9
%
-&
#D
G&#%H?
#
%
-
/G#-%H?
8
&#%
-
U
-
#
>F
Phillip Makhumula:*
8
W
E
U
#
*
Mónica Guamuch: *
8
X
E
#D
$
*
@
-
N
8
#
#VQ-
< 9
*
9
&#%
$ /
8
Y
J Z
8
*
D
<>*#<Q+<Q*#
N
&
&*-NX
4
B. Modelo conceptual de un sistema de monitoreo
!
"
# $%
$ 9
8
\
E
*
#D
Y
?
8
8
-
9 \
@
8
/
8
@
@
9
8
$
9
8
\
J
8
/
9
8
%
Y /
J8
/
8
9
8
8
J
8
#
8
9 R
8
?
R
8
J\R
alimentos están en la mesa de los consumidores.
DIAGRAMA GENERAL DEL SISTEMA DE MONITOREO Y EVALUACIÓN DE
LOS PROGRAMAS DE ALIMENTOS FORTIFICADOS
PREMEZCLA DE
VITAMINAS
ALIMENTOS FORTIFICADOS
N
F #
#
$?
? % + ^
( G-H Guidelines for food
X
/?N#+Q_^+``
-
/
F
?
E
-
@
\
/
J
9
8
J
8
9
J /
/
@
8#
>?D
/
DE
@
9
/
J
< ?
R
T
@Z
8R
8R
9
/
5
/
8
D
@
*
@
8
Z
?
[
/
9
8
@
@
8
El objetivo de este manual es contribuir a sistematizar las actividades
realizadas en cada etapa del sistema y armonizar la forma de presentar
la información que se genere, de tal manera que de forma sencilla el país
cuente con datos actuales y que los mismos sean fácilmente comparados
entre sí y a lo largo de los años.
6
$%
8
#
%
#9
G%#H?
(
9
?
/
8
*
)?
* ?
?
Z
```#
\?
E
K
animal.
1. Monitoreo interno:
$
>
J
@Z
?R
9
J
J?
8
*
<>
@
?
R
8
-
R
@
?
@
>
#>
(
9<* T
* G^#**<H
< ?
9T
J
@
[
> @
T
@
@
D
9
8
$
T
R
@
>
/
@
?
>
"``9
?
@
>
Z
8
$ >
@
?
``9Q}9
J
@
@
(
@
%
/
2. Monitoreo externo:
-
?
%
<
8
#
G%-<#H
G#H?
J
/
9
/
/
8
8
en los expendios.
-
J
%-<#
9
> @
- [
8
G
E
9
?
?
Z
E
H G* ~ "H $
8
-
9
ón en
7
Q
8
8
9
8/
9
no satisfactorios.
%
E
?*
8
J/
9
%-<#?
8
? @
@
9
@
/
*D $
?@Z
/
/
$
/
%-<#?
X 9
*
8
?
D
*#<
3. Monitoreo comercial:
-
\
@
%
<
8
#
G%-<#H?R
9
/@
/
8
E
regiones del país.
%
89
?
J
el monitoreo sistemático en áreas de riesgo dentro de 29 distritos
/
*\
RT?C
9?^
?$
* 9@
9D
9[9
9 ?
"`
9
>
J @ G(
9
8
(
9
8
9
H
<
?
%#
@
8
/
8
E
-
/
"``@
/
R
@
de consumo animal.
#
>? /D
#
<
Y
9
#
G#&<#H?
8
@
J
9
R
8$/
9
[ /D
9
?
?R
$@
*
>
-
?
R
?
E
9
8
8
4. '%
$#%
%
-
>/
9
89
J
@
RT
E
8
\9
Y
8
Y```?
8
8
/
9
@
@
%
-
"
9
!
9
9?
?
T G(
9
8
H
#
``? D
/
9
8
/ @
?
* 9@
9D
-
?
en los conglomerados centinelas se seleccionan al azar de cada
9
!
? @
K`
R
!\
R
\9
-Y
8
`G9
"`H-
@8
/
=`?
/
J
=?
Y
8
/
"
<
8
K`
/
K`
J
8
>
9
@
R
8
Si uno de los alumnos seleccionados, no asiste a la escuela el día de
?
9
-
K`
? R
R
>
?
$ >
\9
E
8
J
$@
*
(
*
/X 9
-
10
+'+(-+'-(+
11
II. MONITOREO INTERNO DE SAL FORTIFICADA
CON YODO
$
?
Z
9
/
T
?R
@
\
R
R
9
9
$
/
9
/
9
J R
R
@
9
/
8\
/
-
9
G#*Q**H
8
R
8
/
9
?
R
?R
R
T
8
-R
?
R
9
9
\
/
/
?
/
@
Y
$
8
J
$
[
?
/
@
@ R
@
R
@
JE
- <>?
9
8
@
J
?
J
T?
?
\
/
?R
<
R
J?
@
E
D
G9
Q}
H
-E
8
GH
J
G@H
J
\[
-
J
J
E
@
'T
?
J
J
8"F
G
F
E
H-
J
E
"F"=``G !`9Q}9
H?"F``` =`9Q}9?
8
J
/
8
-
J
\[
8
8
J
9
@
R
D
?
T@
R
/
9
@
T
@
R
9
\9
J
J $D
12
R
8
J?
9
@
?@@
8
8
@
?
\
tante del proceso de rociado.
-D
9
8
9
>
"
/
\
\=-D
Z
Y
T
/
\
/ T
?
[
@
/
-
J
/
?
>
?
R
J
@
J
&
?
==`9
G9Q$H?/
8/ T
Z
Y
8
J
&
8R
K`9Q$GK
?8
=
8
H
T
\
`?
@Z$
8
/ T
D
/[
8
?TR
@
/
< R
8
J
J
J
R
9
9
*
?
/
/
/
@
@
/R
@
J
9
/
J R
D
@
R
-
F
A. #
9
8?
@
8
B. #
9
8
* *
G
JH
/D
/
8
G#
E"#
EH
13
A. Aseguramiento de calidad de la recepción, almacena-
("# $"
1. ()! $
(
- 8
9
8?
@
8
9 R
F
L $
9
J G?
H
existencias para un mínimo de 1 a 3 meses de producción de sal
L -
J
@Z
@
<-<?
?
?R
\
@
$
@
J
@Z
/
? R
@
T
Gerente de
.
2. Procedimientos
*$#
G@
9H
L * /
J R
@
/
J? /
R
R
@
D
\
D
R
\
*
#>
G*+#H
L (
9
Cuadro A-1G/
#
EH
[
@
@
?[
?
\
E
8?
@
R
>
@
\
L #
@
>
?
?
Z
RT
L #
@
R
R
@
?
9
?
$
(%
L *
\@
R
?
9
\
\
@
R
>
@
?
* #G/
#
EH
14
L -/T
9
%
*
*
X
<
8
+
# "
"
$
+ +
L <
/
J
?
%
*
*
@
T/
@
9
>
8
9 R
>
?R
9
>
J$
R
/
@
[
*
#
L <
/
J
?
J
JF
` 9
@
J R
>
8-R
\
D
]
>
@
G#
E?#>
JH
L Informe los resultados del análisis al Gerente de Producción para
* #
L
>
@Z
*
#>
?
/
Registros e informes
-
@
@
9
@
J
9
?
T
/
8
del
@
T
/
semanales al
donde se custodiarán los
informes.
15
L -
R
/
8
R
Z
@
L -
R
8
@
para asegurar la consistencia de resultados.
L $
8
G}9HQ
G}9H
8
8
@
efectuadas.
-
@
8
9
>
J
8
R
?
9
X
<
8-%
*
*
9
/
8
/
nalmente al Gerente de Producción.
2. Procedimientos
+
"
$" $
)
4 "#
$
>
8
/ ? @
D
8
E
9
9
-
9
9 >
T
-
R
?R
>
E
@
\
+$" 5"(
%67
)
20ºC 30ºC 40ºC en el
compuesto
)
81.3 117 128 59.5
16
# $ %
-
9
?/
8
R
T?
&
9
8
/
/
9
Masa de sal ( TM / h) x Nivel de fortificación (mg / kg )
Velocidad el flujo ( L / h)
Concentración de yodo en la solución de premezcla ( g / L)
donde:
L C
ZFC
>
8
de premezcla
L
*
R
>
-
8
=
G=?``` }9H \
/
8
=`G=`9Q}9H?
R
T
9
=` 9
" \ =
8
8
J
=`9Q$?
TR
Z
=$
8
J \ ?
8
@
>
=
\
T@
8
=$
T
/
9[
9
?=`
Generalmente, la concentración de la premezcla es constante, pero
/
Z
/
<
9
?
@
J
Z
/
8
J?
9[
sea necesario.
@
8
J-
?
8
=` 9Q$
R
! 9Q$ G
F =` 9Q`==H - 9
@
T
@
@
17
?/
R
Y
J ?@J?
@@?
9
R
@
/
@
R
/
R
G#
E
?>
JH(
9
/
en el Cuadro B-2.
*
? R
\ ?
?
J
@
/
RD
\?\ [
X
\/
/
8
(
9
G
}
9 H
?@
D
JR
8
Registros e informes
-%
<
8
@
T
9
J
\
/
F
18
C. +
1. ()! $
(
- 8
*
*
9
R
F
L '
/
@
`
9Q}9 G
T
9
T"H <
G#
E"?>
H
L `
/
``9Q}9G
T
8
>E
?
/
H
R
8
/
9
9
G
Z
F=`9Q}9H
L $
>
R
R
-
R
X
#
<
/
(
9
N
8
- %
*
*
@
?
@
T
/
X
Producción.
2. Procedimientos
L C
9
G@
9H /
R
>
9
>
9
N
* #
9
R
\
J
/
8
L C
9
J
8 /
R
>
9
R
9
>
N
* "
9
R
\
J
/
8
L C
9
R
/
R
>
K
"``9
?
R
D
R
T?\
R
8[
?[
Y
19
7
(
L
/
/
@J?
?R
L
J@
8
J
D
/ G/
E"?>
H
L (
9
* *"?
E
>
D
9
}
9
G9Q}9H
L Prepare una muestra compuesta diaria, mezclando 250 g de cada
J
@
%
G#
E"?#>
H
9
* *" #
\
D
R
\
9
9
\
L Si se encuentran anormalidades, discuta inmediatamente las
/
X
<
8
Registros e informes
L *
Cuadro C-1 /
de producción.
L *
8
Q
J?
E
}
9
}
9
J$
8
@
T
E
"?```
8
J
=`
9Q}9G=`9Q$H
=`9Q}9-X
<
8
@
T
son diferentes.
L (
9
8
* *"?
/T
diariamente una copia al gerente de producción.
L <
/
J
?
dos muestras compuestas diarias de las muestras almacenadas
/T
@
E
(
? $@
#
#9
*
/9 9
-
?
8
/
L & /
J R
@
?
9T
* *"*
?
@
@
/
L -/T
X
<
8
@
/
8
\J9
/
%
*
*
.
20
+'+(-+-'-(+
21
III. MONITOREO EXTERNO DE LA SAL FORTIFICADA
+> ? '*
@
+3+
H>
>5++
H>
$/
8D
8
/
J
-? /
R
?@
D
R
@
9
$/
8
/
9
J
/
8D
$
9?
D
/D
'@
D
JG?
H /
J
*
#>
G*#HZ
/
G#
E
"#
EH
-<>
@
J
/
/
8
?
8
/
/
9
8
$
?
8
E
?R
8
/
D
8
/
?
@
/
$@
#
#9
Q$*(<
*
/X 9
@
R
DR
D
8
8
G#
EKH
$
/
/
8
@
T
/
Y
9
8?@>/
@
9 >
/9
8
9
8
T?Z
8
/
/
9
$
R
E
F
A. <
8
/
8
B. C
/
8D
8
*
8
@
/
8 @
8
22
A.
#
!
$#
1. ()! $
(
:
- 8
8
/
8
9
R
F
L
9
/
/
Y
9[
8
L $
@
8
?
8
R
/
@
/
/
8
8
L $
>
@
/
8
Salud.
-
/
%-<#
@
J
@Z
/
9
%-<#Q#
2. Procedimiento
J $"$"
[
R
@
T
/
?
R
/
Y
-
[
/
?
8
F
L [
E
J
L +
[
E
/
muestras adicionales a analizar.
L X
@
8
/T
%
3 ( $
J
presupuesto estimado para realizar el plan.
L <
8
R
8
R
9
F
23
8
?
#
9
*
*
G#*Q**H
J
?
/
/
8
J
/
3. #
"$
L * @
9
9
#?
<>\
/
8
R
#
8
9
Z
R
T
9
F
L *
/
?
/T
/
E
@
9
GH-/[
8
/
9
/
?
J
9
R
fueron serias.
L
9
/
\
9
8
/
@
?
%-<# T
9
J /
8
E\
/ ?
E
/
R
el no cumplimiento es intencional, se solicita la aplicación de la
acción legal pertinente.
L
/
?
/ \J9 R
@
Z ?
>
?
T
/
/
8
4. Registros e informes:
$
9
/
8
@
T
9
?
-
8
@
9
%-<#?R
@
R
J
24
L #
9
8?
\
J
L #
9
8
L *
L C
+<#?<)^**<
G
K=
"`
@
``"%
"
K"
``K
#J
@Z
/
@
%-<#? R
@
T
/
/
-
/
@
plantas procesadoras de sal e informar por lo menos cada seis meses
9
%-<# R
9
9@
R
D
/
/
9
2.
$ 3
Sesión de Apertura:
/
8
D
el gerente de producción o de la planta, gerente del departamento
9
b
@
-E
R
@
/
8
8 E
/
R
D
/ >@
/
8
?
9
G+<? < ^#**<H?
/
?
@
/
8
8?
9
>
/
8
(
9
@
R
8
* "
de monitoreo externo.
25
8
@
/
8G
D
8*H
L '
J
J
?
9
/
C
R
R
Informe preliminar:
L %
R
"=K`
J
\J9
/
-
Y
9
?
Z
?
E
9G* KH
Sesión de cierre
L N
/
8
8
R
* "
-E
R
\J9
/
?
X
#
9
*
@
acciones a ser tomadas.
L -
9
?
@
9
/
? R
/
>@
L -
9
X
#
9
*
3& "
L '
9
?
@
9
/
? R
/
> @
9
<
8
#
*
/X 9
-
*%
/
%-<#H
L &/
J
@
>
@
?
/T
X
#
9
*
-
@
T
@
/
L
? Z
/
@
R
@
9
8E
/
26
C.
$# $ $"(
!
# (
#
1. ()! $
(
- 8
@
/
8 @
8
9
R
F
L =
/
F``G9Q}9H
L '
@
9
8
$
@
?
R
$@
(
9
%-<#
/X 9
-
G*X-H
@
J -
/
/
?
/
8
9
/
C
8?
8>
@
?
8
/T
-
@
T
? @
/
J
?
/
b
%-<#
2.
$ 3
Muestras compuestas diarias:
L #
R
/
8?
TZ
@
/
R
R
[
K`
T
@Z
>
L -Z
-
* ?
\
8?
/
@
? R
8
R
8
L '
>?
R
>
T
@
9
27
"
(%
L (
@
9
R
/
"``9
9
G==`}9H
L
J
@
"``9
@
9 /
muestras.
L '
@
?
@
L ^9
/
%
D
=`9
L -R
D
@
L -
R
9
8F
W >( $ $
W Fecha de inspección
W Número de lote
W
#
"
Z
$
/
9
F
L &
@
?
L &
/
9
%-<#
L & R
/T $@
*
(
<[@
Q*X- G$@
#
#9H
>
/
28
%"
!
#6$#
muestras al Supervisor de Inspectores de la Ministerio de Salud.
29
30
#-+
31
ANEXO 1
<*
>3+
H> ? + ?3< > 537 *
TITULACIÓN
CON TIOSULFATO DE SODIO
1.0 OBJETIVO
%
@
8
/
G
H?
D/D
2.0 ALCANCE
-
D
@
\
8
3.0 REFERENCIAS
3.1 #+#*+
\#
?``=?"\-?""`
3.2 &*-N?_#?#``" @
<
>
\?
<
<
/
8*
%%)
2.1 *X-Q$##``
(
/<
8
/
8
T
#
#9
3.3 $&*# " $@
&
*
#
*
/
9
8?
8
*
?
Guatemala.
3.4 N
\
? ( % <
"` #>
T
*
/ K
?DE
%NKK=
4.0 EQUIPOS Y MATERIALES
4.1 Balanza Semi – analítica.
4.2
/
4.3 <
J @
4.4
=8=`$
/
`"$
4.5 -
=`$
4.6 < @
9
"``$
4.7 <
"?="`$
32
4.8 <
/D
"$
4.9 <
89
"?="`$
4.10 ->
4.11 N G"``?=`=``$H
Z
de soluciones
4.12 -R
9
F
X
$
5.0 REACTIVOS
5.1 U
[
9 G^2SO4H?=?"!9Q$?<`
5.2 '
G2S2O3=^2+H?=?<!"
5.3 )
GH
@
?<"`"
5.4 #
8@
G*6^10O5Hn.
5.5 )
G+3H??<"!``
5.6 Agua destilada o desionizada
SOLUCIONES
i. Ácido sulfúrico, 2.0N
PRECAUCIÓN
->
[
/?
\
Z
\
8
/ Y\
>
?
-
/
@
@Z>
de extracción.
Composición
H^2SO4 concentrado 56 mL
@H#9
Preparación
%
=$>
[
=``$
9
J/D
"```$?9
9
J -
@
# "```$9
#
E
8
X
/
@
?
Z
@
>
$
8
@
ii. Solución de Tiosulfato de Sodio
"H
8
G}H
'
?`"
*
8
H2S2O3 26 g
33
@H2*+3 200 mg
H#9
Preparación
^
/
9
G
JH
*+?R
TJ
@
8-/D
"```$
/
9
'
``9
@
sodio en 500 mL de agua
G
JH
/
\
/
?
J
"```$
9
G
JH
/
\
/
mezcla
#
E
8
X
@
?
@
$
8
@
@
8@
F
+K^^+K
$
8
@
J
Valoración
-`$
9
J9
9
9
9
`"`9
`"K9
* `G
E
?
/
\ "``~*H$
9?9
8
?
9
9`$
8
^*"R
"`
'
8
+K?
J
8
8"-
8
8@
J?R
8
<
8
?
J
9
fórmula:
P x 1000
N
vol x 49.032
donde:
P = peso del dicromato de potasio, en gramos.
Vol
/
8
H
8
G
@ZH
'
?```=
*
8
H+K?`" =`$
@H#9
Preparación
%
=`$
8}
'
`"
=``$
9
/
\
/
?
J "```$9
/
\
/
34
#
E
8
X
@
?
@
$
8
@
iii. Yoduro de Potasio (10% M/V)
Composición
H =`9
@H#9
Preparación
<
=` 9
?
@
+3
/
9
# /
=``$9
3
$
#
X
@
%
8
amarillenta.
iv. Solución indicadora de almidón
Composición
H#
8@
"9
@H#9
Preparación
<
"9
8@
?
J "`$
9 T\\
#9
9 /RT
"``$R
9`$
9
*
/
\
@
89
8
*
8
9
@
8?
Z \
/
'
v. Solución patrón de Yodato de Potasio (estándar primario)
Composición
H+3 1.6863 g
@H#9
Preparación
+3GH"`~*
\ \ '
<
"K9
+3?
/
?
/
=``$
9
/D
"```$?
J
9
G*
8"9
Q$H
6.0 PRINCIPIO
-
8
9
>
8
@
? R
8 (-%+
?
9[
9
F
IO3- + 5I- + 6H+ º 3I2 + 3H2O
2Na2S2O3 + I2 º Na2S4O6 + 2NaI
35
7.0 DESCRIPCIÓN DE LA ACTIVIDAD
Nota:
un blanco de reactivos, se toma 100 mL de agua destilada o des ionizada y se
sigue el procedimiento descrito en esta actividad, (a partir del 7.2)
7.1 <
"`9
/
"``$
9
desionizada en un matraz de 250 mL.
7.2 #9
9 $
>
[
J
7.3 #9
9 =$
"`?
J
Z
=
G
8
@
H
7.4 '
@
8
```=?
\
G
@
\
>
H
7.5 #9
9 `!$
8
8"G
8
JH*
8
-
8
8@
J?R
8
7.6 #
/
GC*H
.
7.7 (
J
8 8F
"$
8
G"9Q$H#
/
8 8GCH
8.0 CÁLCULOS
$
E
9
}
9
GH
% ?6 b% j 'Cm / VCp q wyy
PUNTOS CRÍTICOS Y PRECAUCIONES
@
J
8 R
@
9
/
R
-
@
9
9
? R
8
J
9
agregar un exceso si no se da un margen de tiempo adecuado.
36
ANEXO 2
DETERMINACIÓN DE YODO EN SAL
<"
# <"
Laboratorio
de
Alimentos y Aguas
<*
>3+
H> ? > 73 *{|+73 ?+37 ?-
537
1.0 OBJETIVO
%
@
8
/
JG
H
D/D
2.0 ALCANCE
-
D
@
J@
@
R
9
8
3.0 REFERENCIAS
3.1 #+#*+
\#
?``=?"\-?""`
3.2 &*-N?_#?#``" @
<
>
\?
<
<
/
8*
%%)
3.3 *X-Q$##``
(
/<
8
/
8
T
#
#9
3.4 $&*# " $@
&
*
#
*
/
9
8?
8
*
?
Guatemala.
3.5 N
\
? ( % <
"` #>
T
*
/ K
?DE
%NKK=
4.0 EQUIPOS Y MATERIALES
4.1 Balanza Semi – analítica.
4.2
/
4.3 <
J @
4.4
=8=`$
/
`"$
4.5 -
=`$
4.6 < @
9
"``$
4.7 <
"?="`$
4.8 <
/D
"$
37
4.9 <
89
"?="`$
4.10 ->
4.11 N G"``?=`=``$H
Z
soluciones
4.12 -R
9
F
X
$
5.0 REACTIVOS
5.1 U
[
9 G^+!H?=?"!9Q$?<`
5.2 '
8
G+K=^+H?=?<!"
5.3 )
GH
@
?<"`"
5.4 #
8@
G*^"`+=H
5.5 )
G+KH??<"!``
5.6 Agua destilada o des ionizada
SOLUCIONES
/
U
[
?`
PRECAUCIÓN
- >
[
/?
\
Z
\
8
/ Y\
>
?
-
/
@
@Z>
E
8
Composición
H^2SO4 concentrado 56 mL
@H#9
Preparación
%
=$>
[
=``$
9
J/D
"```$?9
9
J -
@
# "```$9
3
$
#
X
/
@
?
Z
@
$
8
@
/
8
'
} 5"#
~ <"
5J yw>
Composición
H2S2O3 26 g
@H2*+3 200 mg
H#9
38
Preparación
^
/
9
G
JH
*+2?R
TJ
@
8-/D
"```$
/
9
'
``9
@
=``$
9
G
JH
/
\
/
?
J
"```$
9
G
JH
/
\
/
J
3
$
#
Guarde
@
?
@
$
8
@
@
8@
F
S2O3^^+3
$
8
@
J
Valoración
- ` $
9
J 9
9
9
9
`"` 9
`"K9
2* 207G
E
?
/
\
"`` ~*H $
9? 9
8
?
9
9 ` $
8
^*"R
"`
'
8
2S2O3, utilizando como indicador una solución de
8"-
8
8
@
J?R
8
<
8
?
J
9
8 F
P x 1000
N
vol x 49.032
donde:
P = peso del dicromato de potasio, en gramos.
Vol
/
8
5"# "
(
) <"
J yyy>
Composición
H2S2O3, 0.1N 50 mL
@H#9
Preparación
%
=`$
8}
'
`"
=``$
9
/
\
/
?
J "``` $ 9
/
\
/
3
$
#
X
@
?
@
$
8
@
/
)
<
G"`QCH
Composición
H =`9
@H#9
39
Preparación
<
=`9
?
@
+3
/
9
# /
=``$9
3
$
#
X
@
%
8
amarillenta.
ix. Solución indicadora de almidón
Composición
H#
8@
"9
@H#9
Preparación
<
"9
8@
?
J "`$
9 T\\
#9
9 /RT
"``$R
9`$
9
*
/
\
@
89
8
*
8
9
@
8?
Z \
/
'
x.
8 8
)
<
G
>
H
Composición
H+3 1.6863 g
@H#9
Preparación
+3GH"`~*
\ \ '
<
"K9
+3?
/
?
/
=``$
9
/D
"```$?
J
9
G*
8"9
Q$H
6.0 PRINCIPIO
-
8
9
>
8
@
? R
8 (-%+
?
9[
9
F
IO3- + 5I- + 6H+ ® 3I2 + 3H2O
2Na2S2O3 + I2 ® Na2S4O6 + 2NaI
7.0 DESCRPCIÓN DE LA ACTIVIDAD
Nota : #
J
/
/
@
/?
"``$
9
J
9
/
J
$
7.1 ' "$
8
J
"``$
9
tilada o desionizada en un matraz de 250 mL
7.2 #9
9 $
>
[
J
7.3 #9
9 =$
"`?
J
Z
=
G
8
@
H
40
7.4 '
@
8
```=?\
G
@
\
>
H
7.5 #9
9 `!$
8
8"G
8
JH*
8
-
8
8@
J?R
8
7.6 #
/
GC*H
7.7 (
J
8 8F
"$
8
G"9Q$H#
/
8 8GC*H
PUNTOS CRÍTICOS Y PRECAUCIONES
@
J
8 R
@
9
/
R
-
@
9
9
? R
8
J
9
agregar un exceso si no se da un margen de tiempo adecuado.
8.0 CÁLCULOS
8.1 $
E
9
}
9
G9Q9HF
%
6 b% ${;
j '+ 6 '+$
41
ANEXO 3
Laboratorio
DETERMINACIÓN DE YODO EN SAL
de <"
# <"
Alimentos y Aguas
42
4.9 <
89
"?="`$
4.10 ->
4.11 N G"``?=`=``$H
Z
soluciones
4.12 -R
9
F
X
$
5.0 REACTIVOS
5.1 U
[
9 G^2SO4H?=?"!9Q$?<`
5.2 '
G2S2O3=^2+H?=?<!"
5.3 )
GH
@
?<"`"
5.4 #
8@
G*^"`+=H
5.5 ?9 G H?K"9Q$?<"=
5.6
G+KH?9 #*?`<"`!
5.7 N
9 ?G*^=+^H??"`"9Q$?<!""
5.8 Agua destilada o desionizada
SOLUCIONES
xi. Ácido sulfúrico, 2.0N
PRECAUCIÓN
- >
[
/?
\
Z
\
8
/ Y\
>
?
-
/
@
@Z>
E
8
Composición
H^2SO4 concentrado 56 mL
@H#9
Preparación
%
=$>
[
=``$
9
J/D
"```$?9
9
J -
@
# "```$9
3
$
#
X
/
@
?
Z
@
>
$
8
@
43
xii. Solución de Tiosulfato de Sodio
5"#
~ <"
5J yw>
Composición
H2S2O3 26 g
@H2*+3 200 mg
H#9
Preparación
^
/
9
G
JH
*+2?R
TJ
@
8-/D
"```$
/
9
'
``9
@
=``$
9
G
JH
/
\
/
?
J
"```$
9
G
JH
/
\
/
J
3
$
#
Guarde
@
?
@
$
8
@
@
8@
F
S2O3^^+3
$
8
@
J
Valoración
- ` $
9
J 9
9
9
9
`"` 9
`"K9
2* 207G
E
?
/
\
"`` ~*H $
9? 9
8
?
9
9 ` $
8
^*"R
"`
'
8
2S2O3, utilizando como indicador una solución de
8"-
8
8
@
J?R
8
<
8
?
J
9
8 F
P x 1000
N
vol x 49.032
donde:
P = peso del dicromato de potasio, en gramos.
Vol
/
8
5"# "
(
) <"
J yyy>
Composición
H2S2O3, 0.1N 50 mL
@H#9
Preparación
%
=`$
8}
'
`"
=``$
9
/
\
/
?
J "``` $ 9
/
\
/
3
$
#
44
X
@
?
@
$
8
@
xiii. ?"
wy 6'
Composición
H =`9
@H#9
Preparación
<
=`9
?
@
+3
/
9
# /
=``$9
3
$
#
X
@
%
8
amarillenta.
xiv. Solución indicadora de almidón
Composición
H#
8@
"9
@H#9
Preparación
<
"9
8@
?
J "`$
9 T\\
#9
9 /RT
"``$R
9
`$9
*
/
\
@
89
8
*
8
9
@
8?
Z \
/
'
xv. 5"#
# ?"
&
$
Composición
H "K`"9
@H#9
Preparación
<
"K`"9
/
=``$
9
/D
"```$?
J
9
G*
8"9
Q$H
xvi. 3%"
(
} '6'
%
K$
8
@
"``$
9
#
/
9
J
xvii. 5"# " w $6!
%
/
"9
2SO3
9
"``$9
xviii. 5"# $6!
%
/
=9
9
"``$#
protegido de la luz
45
6.0 PRINCIPIO
-D
8
D
8
?
E
R
D
E
8
J9
@
9
9
E
9
@
8
-@ R
J
J
7.0 DESCRIPCIÓN DE LA ACTIVIDAD
Nota : #
J
/
/@
/?
"``$
9
J
9
/
J
$
7.1
# "
i. ^9
J @
E
"` 9
%
/
=`$R
9"``$
9
destilada.
/ #9
9 "$
9
@ 99$
8@
incolora a amarillo.
/ %
Z
8
9
9
8
"99?9
?
J
@ ?\R
8
amarillo pálido.
/
$/ 9
#9
9 "8
9
8
=
J
8
@
E
$
8
>
ii. #9
9
89
=$
"`
>
8
iii. %
Z
46
7.3 <"
#
"#
i. $
@
=`$
8
sodio 0.005N.
ii. '
G
8
H
8
8@
a un amarillo pálido. Agitar la solución de sal continuamente.
iii. #
`! $
8
8 " ?
8
@
>
J#9
/ *
8
\ R
J
desaparezca. Agitar la solución de sal de forma continua.
/ (
9
/
GC*H
la muestra con una precisión de 0.1 mL.
/
(
J
8 8F
"$
8
G"9Q$H#
/
8 8
GCCpH
8.0 CÁLCULOS
$
E
9
}
9
GH
% ?6 b% j 'Cm / VCp q wyy
9.0 PUNTOS CRÍTICOS Y PRECAUCIONES
L -
E
8
?
R
9
9
"
J
@
E
?
8
%
@
R
\
>
.
L -
?
8
?
@
9
9
? R
8
J
9
9
9
E
da un margen de tiempo adecuado.
L
@
J
8 R
@
9
/
R
47
48
*&#%(+%-+'+(-+'-(+
49
50
*&#%(+#"#$N+('N*#%#
N+(#'+%-<-**%-$#(%--%-*+<&-'+%-)+%+
[
N
\
8
N
\
E
8
*
R
*
>
Otro
Aceptado Rechazado
RAZONES PARA EL RECHAZO/ACCIONES TOMADAS
RECIBIDO DESPACHADO
*( $
EXISTENCIAS
ID LOTE Revisión de CC
ID Lote +
&%
Proveedor <
(
FECHA DE >(
No. >
( + j 3
> EXPIRACIÓN
CA # 3
(
FECHA j <3*5
51
52
*&#%(+"#$N+('N*#%##*Q**
*+'(+$%-<(+%&**%-<(--V*$#%-)+%+
<
F#YF
_________________
Preparación de Peso
Peso del Peso $;
<$
Peso del Revisión de CC
compuesto de
premezcla/
FECHA excipiente premezcla >(
~% Inicio Final Peso de
~% ~% compuesto
*&#%(+#$N+('N*#%##*Q**
C-(N*#*-##$%-$-&<+&#%+-$#N+('N*#*%-#$*+)+%+
Fecha:
CONDICIÓN3
EQUIPO/DISPOSITIVO OBSERVACIONES
6
1. Mezcladora
2. Balanza
K@
4. Secadora
=-R
Q9
>(6
3
*
8FGH
?GH
53
54
*&#%(+*"#$N+('N*#%##*Q**
*+'(+$%-<(+%&**)*+'(+$%-*#$%#%%-$##$N+('N*#%#*+)+%+
SAL YODADA/
TURNO SAL PREMEZCLA
SAL YODADA PREMEZCLA
PRODUCIDA # USADA (# COMENTARIOS FECHA:
(HORA) (TM) USADA (kg)
Sacos 50 kg sacos 25 kg)
PREMEZCLA
Resultados del análisis cuantitativo2:
[Yodo] (mg/kg) =
Total a la
fecha
M.comp.
Entre 45 a 55 45-
55
Entre 35 a 45 35-
45
Entre 25 a 35 25-
35
Menos de 25 mg/kg < 25
No detectado ND
6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 1 2 3 4 5
*&#%(+%-+'+(-+-'-(+
55
56
CUADRO B-1- VERIFICACIÓNS E INSPECIÓN
-+-%-$#C'#%-C-(N*#*'**#-<-**
N
\F
<
F %
8F
QF
57
58
*&#%(+C-(N*#*-<-**
$'#%-C-(N*#*<#(#C'#%-<-**)C-(N*#*'**##$#<$#'#
<(+*-#%+(#
""%
8
\8
K
@Z
""K#
9
9@
!
Z
9[<-<
"N
=N
Z
""*
KN
8
1.2.2 Vestidores 3.1 Preparación de premezcla
1.3 Limpieza: K""#
Z
"K"U
8 K^
9
Y
Q
"KU
R
KK-
/
J
1.3.3 Bodega K!(
9
J
Q
J
1.3.4 Instalaciones sanitarias 3.5 Muestras de sal tomadas para análisis cada turno
1.4 Personal K#
/
"!"^
9
9[
R
K"<
8Q
J
"!&
K(
K`9Q}93
"!K^
@
8 !*
1.5 Procedimientos escritos o instrucciones para: !"(
9
J
"="(
8
J !""D
3
+
/
R
TT
9[
9
8/
9
!GH#
]GEH
"=%
8
JG
H !"$@
E
"=C
8
4.2 Se preparan muestras compuestas diarias
"=K
** !K&
K`
>
@
"=!<
@
!!-
R
!=
#
[
/
/
8D
8
(
#
/ -/
8
/4
GH GEH *
C. Nuevas recomendaciones
No cumplimientos: 9
Z F
'
JG QHF
7
"
$
$"(
!
#
)G9Q}9H )G9Q}9H )G9Q}9H )G9Q}9H
%
%
muestras
$@
E
$@
E
$ >( Firma Fecha
59
60
*&#%(+KC-(N*#*-<-**+
N+(-<(-$#(%-$#C-(N*#*'**#-<-**
No. de registro de inspección: N
\
8F
@
F (
F
%
8F '
DF
INFORME PRELIMINAR
1. Areas visitadas
Producción
-R
$9
8
$@
Bodega de sal
Firma: Firma:
Fecha: Fecha:
3
GN
H *
8FGCH
?GH
=