CUENTO

LI LOQ’LAJ TZUUL UT QAWA’CHIN

Sa’ jun len kutan, wank len jun qawa’chin yook chaq chi nume’k sa’ jun li k’iche’,
ak x’ok len q’ojyink, sa’ xmaak len xxiw ki’ok chaq len xhajb’al re sa’ li k’iche’ a’an,
chajcho’ chaq re chi xib’enk chan chan len k’aru yook rilb’al yal re naq kinume’
chaq sa’ li na’ajej a’an, ab’an naq kihulak sa’ li xjunkab’al li qawa’ chin, ki’ok len chi
war, ab’an sa’ li xwara ki’ok len chi matk’ek , kixk’ut len rib’ jun li qawa’ chin chi ru
saq saq len li raq’, ut saq saq len li xmach, ut ki’ok len chi ch’olob’aak chi ru k’awut
naq chajcho’k chaq re naq kinume’k chaq sa’ li tzuul a’an, k’ajo’ naq xinaaxib’e
chaq chan len re, wi’ yal yooqat chin xib’enkil sa’ junaq kutan moko tatink’e ta chaq
chik chi nume’k aran chu’xk len re li qawa’ chin. Ka’ajwi’ tinye aawe wi’ tatnume’q
wi’ chaq chik aran ink’a’ chik tatk’ulunq, naru nakatnume’k chaq ab’an ink’a’ chik tat
eek’anq chaq, li qawa’ chin naq kisaqew yook len xk’a’uxl xb’aan xhixjunil li k’aru
kiyehe’k re xb’aan li qawa’ chin ut jo’kan naq chalen anajwank maajun chik
na’eek’ank naq naq na’uxk chaq num’ek sa’ li tzuul a’an.

Xk’uub’ank re: Alberto Caal Pop.

LEYENDA
LI LOQ’LAJ NA’B’EJ.

At in loq’laj na’,
Nawaj xk’eeb’al xsahil aach’ool
Sa’ li loq’laj kutan a’in,
Laa’at jun na’b’ej jwal tz’aqal
Laatuulanil.

At in loq’laj na’, nanb’anyoxi chawu

Naq xakuy chaq li wilb’al sa’ linkach’inal
Toj chalen toj sa’ li honal a’in.

At in loq’lj na’, maak’a’ junaq chaab’il

maatan tink’e cho’q aawe sa’ li kutank
a’in, ka’ajb’anwi’ re xb’anyoxinkil cho’q aawe
li usulal li xab’aanu chaq we rik’in link’iiresinkil,
b’anyox a na’.
POEMAS EN Q'EQCHI'
Lintzoleb’aal

Jo’ le sa’ li najtil k’iche’

aran sa’ li rax ru pim
sa’ linloq’laj k’aleb’aal
wan jun eetalil nakutanob’resink.

A’an li eetalil re li chaab’il na’leb’

a’an li eetalil re li rahok
a’an li na’ajej b’ar nake’xk’uub’ rib’
eb’ li poyanam re moqon.

A’an, a’an lintzoleb’aal

a’an linch’ina tzoleb’aal
jwal cha’q’al ru xb’onol
a’an, a’in linch’ina tzoleb’aal
li saqenk ch’oq re jun ak’il kutan…

Q’OLOM (CHISTES)

Maríy chuqa’ ma Tru’

Mari’y chuqa’ ma Tru’ ye k’o pa kachoch, kin

latz’ rub’anön.

Jun q’ij ma Tru’ xuloq’ jun äq. Mariy xpe

royowal roma ma jun ta nikiya’ wa.

Ma Tru’ xub’ij chara, chuxe’ le ch’at; Maríy xub’ij chara:

¿ri itzel uxla’? Ma Tru’ nk’uluj chara.

Amama’

Xapon jun ache chojay, xub’ij: ¿k’o ri amama’? Ma jun ta.

¿Akuchi’ k’o wa ri amama’ k’a? Tajin nb’anala’ pan awän.