Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
ta un publikashon di
E promé edishon aki di Empresa Chikí den aña 2008 aki ta enserá un relato di e inisiativa
Su meta ta pa informá i
interesante di Pòpi Verboom i otronan di fundashon Lanthùis Habaai pa yuda ama di kas traha
obra di man, lanta nan mes negoshi chikitu i bende nan produktonan ku públiko general, tantu eduká empresario chikí
lokal komo turista. Ke men, un proyekto piloto pa mas hende bira empresario chikí ku porta pa e por sigui kontribuí
nunka a pensa di hasi algu den e direkshon ei. E promé resultadonan ta mustra alentador i
prometedor. na desaroyo
Nos por ta kontentu tambe ku e fundashon Stimul-IT tambe a haña kaminda pa Empresa Chikí, ekonómiko di Kòrsou.
ku ke fungi komo fuente di informashon i stimulashon pa henter e sektor di empresa chikí na
Kòrsou. Por spera hopi mas di e kombinashon aki den futuro serkano. E revista aki ta kontinuá
e lasonan ku e sentro di inovashon ICC i otro instansianan ku tambe ta trahando den e mesun
konteksto aki i ku por duna un man pa konsientisá personanan den nos komunidat ku potensial
Redakshon:
di bira empresario i kuminsá realisá nan ideanan.
Un tim di Kámara di Komèrsio
Na kada kambio di aña diferente instansia i persona den nos komunidat ta hasi uzo di e opor- huntu ku diferente kolaborador
tunidat pa tira un bista bèk riba e aña tras di lomba i pa tira un bista riba e aña nobo; ki perspe-
ktivanan e tin pa nos. Den e edishon aki di Empresa Chikí señora Vanessa Toré ta tira un bista
bèk, por ehèmpel, riba e evento mas grandi di su tipo organisá den International Trade Center Aviso:
di Kòrsou: Caribbean Craft & Gift Show 2007. Pero tambe riba otro aspektonan di e trabou di
e sentro di informashon di Kámara di Komèrsio. Ademas ta para ketu na e siguiente edishon di Spotlite Productions
Marshe di Empresario ku ta den porta atrobe: otro luna. Den e publikashon aki lo topa tambe Farley Lourens
un pronóstikonan di Presidente direktor di Banko Sentral Dr Emsley Tromp pa e aña nobo. I
Telefon: 461-0907
fin di e luna aki Kámara di Komèrsio, esta su direktor i direktiva, ta bini ku e mensahe di aña
pa e mundu empresarial di Kòrsou durante un tradishonal bríndis di aña nobo. E biaha aki dia Telefon: 510-8284/560-8284
28 di yanüari den International Trade Center pa por akapará e kantidat kresiente di persona E-mail:
c.q. empresario ku ta akudí na e evento magno aki. Manera ya ta kustumber, e presidente di
Kámara di Komèrsio lo wak bèk riba desaroyo di e sektor privá den 2007 i ta wak dilanti loke info@spotlite-productions.com
tin den tapara pa e aña aki.
Hustamente mustrando rèspèt pa tur esnan ku (t)a tira un bista bèk i (t)a tira un bista dilanti riba Kompaginashon i imprenta:
2008, tur nan pronóstikonan ta kai na awa na momento ku e sirkunstansianan kambia. Simple- Drukkerij Amigoe
mente bisá, nan a basa nan pronóstiko riba sierto tendensia ku nan a nota últimamente. Si e
tendensianan sigui e rumbo ei, nan pronóstiko ta bira realidat. Si pa ékis motibu e tendensianan
bòltu, nan pronóstiko tambe ta kambia òf ta pèrdè di valides. Esei por ta a base di faktornan Kordinashon:
eksterno (preis di petroli por ehèmpel) òf interno (preshon di belasting por ehèmpel). Den kam- Intermediate N.V.
bio di aña a surgi un nerviosismo grandi ora preis di barí di zeta a alkansá 100 dòler pasobra
esei sin duda lo afektá nos nivel di bida den hopi sentido. Por ehèmpel, zeta mas karu por pone Telefon: 737-1070
e preis índise i inflashon subi, poniendo ku e konsumidó su forsa di kompra ta bai atras, loke ta
malu pa merkado i pa benta. Nunka no por bisa ku sertesa kon e desaroyo aki lo ta.
Tur derecho reservá ©
Pa abo komo (futuro) empresario, realisá na tur momento ku un bon pronóstiko di ken ku ta
no ta niun siguransa ku bo negoshi lo bai bon. Ta abo, ku bo staf i empleadonan, bo produkto
i servisionan, mester realisá e adelanto. Eksito di un negoshi nunka no ta bin di mes – éksito
di kualke negoshi ta danki na esfuerso di e empresario i su hendenan ku sa kon hasi bon uso
di e oportunidatnan ku merkado ta brinda, hasta ora e pronóstikonan ta ménos alentador. Ke
men, aña a bòltu i e pronóstikonan por lo general ta mustra bon, pero e reglanan di promé aya
pa loke ta bon atministrashon, maneho planifiká i balansá, konosementu di merkado i klientela,
etc. ku tabata konta na 2007, ta sigui konta mes tantu den e aña nobo aki. Danki Dios mes!
2
Segun presidente direktor di Banko Sentral Dr. Emsley Tromp
3
Karnaval
Manera aña habri mayoria di nos ta kuminsá pensa riba e festivi-
dat di Karnaval. Durante e temporada aki bo ta haña e tumbanan
di mas mihó, e diseñonan mas original tantu di trahe, karosa
INFO BIP
komo di stèlashi. Nos pueblo ta bai asina leu ku asta pa loke ta trata
e karninan di grill, nan ta prepará e sasón di mas mihó ku ta pone e
karni di grill wanta mas tantu.
Durante e temporada di Karnaval nos pueblo ta bria di kreatividat. Berg Carmelweg 10ª
Pero pa mantené e grado haltu di kreatividat i sigui stimulá esaki, Telefon: 465-7800
ta bal la pena protehá e obranan di kreatividat. Nos bon tumbanan Email: bipantil@curinfo.an
ta gosa di derechi di outor. E derechi di outor ta unu masha fuerte. Web: www.bureau-intellectual-property.an
Unda ku e tumba bai, hende ta obligá di respetá e derechi aki i esei
ta habri kaminda pa por komersialisá ku e evento. Diskonan kom-
pakto ta keda grabá i tambe transmishon di e festival ta keda bendé
na otro parti di mundu. E organisadó i tambe un kantidat di outor ta
saka benefisio afó.
pa registrá bo marka
pa protehá bo patènt
pa proba ku ta Bo kreashon
4
Maneho di kontinuidat pa bo negoshi
Algun tep pa konsiderá ora bo kuminsá ku bo mes negoshi
A
Loke a stimulá e maneho aki nteriormente tabata pone hopi énfasis riba desaroyo di plannan negoshi (business units) i
di BCM pa sigurá kontinui- e unidatnan di sosten di e
dat di negoshi ta introduk- pa rekuperá ora mester di yudansa pa drecha bèk nan fasilidatnan negoshi (support services
shon di regulashonnan den di IT (teknologia i ekipo di informashon) despues ku nan a sufri units). E unidatnan aki lo
tur e diferente gremionan e sla duru di un desaster grandi, primordialmente un desaster natural, i desaroyá i implementá nan
di negoshi rònt mundu, propio plan pa e unidat-
kaminda empresanan ta mal funshonamentu di sea hardware (kòmpiuter) òf software (programa nan respektivamente den
obligá pa desaroyá i imple- di kòmpiuter). Ultimo tempunan tin un kambio den e karakterístika di kuadro di e trabou segun
mentá plannan di kontinui- plannan pa rekuperashon – di e plan (Disaster Recovery Planning, Task Force a definí.
dat di nan negoshi di forma Un konsepto hopi impor-
proaktivo pa sigurá protek- DRP) pa sistemanan di IT riba nan mes pa un maneho pa sigurá tante pa kòrda ta ku e
shon di tur e balornan di kontinuidat di negoshi (business continuity management, BCM) den hefenan di e unidatnan
e kompania i pa garantisá su totalidat. E prinsipal kriterio pa tur esnan ku ta traha plan di di negoshi na tur nivel ta
kontinuidat di operashon- responsabel pa desaroyo
nan tambe ora surgi un rekuperashon pa empresa ta pa tur proseso krítiko di negoshi por i implementashon di BCM
desaster. Bou di balornan kontinuá hasta ora surgi un desaster òf emergensia, di tal moda ku e dentro di kuadro di nan
di kompania ta kompren- organisashon por sigui operá i satisfasé e demandanan di su klientenan. respektivo responsabilidat-
dé por lo general ‘hende, nan. Sinembargo, ya ku e
informashon, ekipo i fasi- unidatnan di negoshi no
lidatnan’. Naturalmente ta ta operá independiente di
duna prioridat na protek- otro, nan mester por konta
shon di ‘hende’ – kada un ku nan ta haña e rekurso
ku por haña sla direkta- i servisionan spesial na
mente na e lugá di trabou tempu for di IT, fasilidatnan
ora un krísis lanta kabes, i otronan ku mester sumi-
manera empleado, kliente, nistrá esakinan.
bishitante i esnan kontratá
pa hasi sierto trabou. d. Formulá un
Loke tambe a influensiá deklarashon di
e nesesidat pa e maneho maneho inisial
BCM pa sigurá kontinui- di BCM na e
dat ta, por ehèmpel pa empleadonan
tira un bista riba rekomen- E deklarashon di maneho
dashon, insidente resien i inisial di BCM mester bini
instrukshonnan di e Hunta di e direktor general òf un
di Supervishon. Kua fak- otro funshonario haltu den
tor motivante ku ta ku a e negoshi. E deklarashon
hunga un ròl, e supervi- aki na tur empleado mester
sor i dirigentenan tin un inkluí lo siguiente:
responsabilidat mas grandi E importansia di BCM
pa loke ta esnan interno i pa e organisashon
eksterno ku tin interes den durante eventonan
e negoshi pa por konta katastrófiko;
ku un protekshon di e ba- E meta i
lornan empresarial i pa espektativanan;
sobrebibensia di e negoshi Identifikashon di e
den situashonnan di krísis. personal klave i
P’esei, komo parti di bon shon (steering committee) so di gerensia; nan mester Expert, SME) ku ta respon- nan responsabilidat-
práktika di maneho i kon- pa supervisá i manehá e inkorporá BCM den e kul- sabel pa organisá i manehá nan den desaroyo
siente di su responsabi- programa di BCM. Den tura di e organisashon. e proyekto loke ou-tomáti- i implementashon di e
lidat di konfiansa, e diri- organisashonnan grandi, e P’esei ta apropiá ku ora kamente lo desaroyá den proseso;
gentenan prinsipal mester núkleo di e komité ta mas un krísis òf desaster surgi, un programa kontinuo sin E importansia di e
por sigurá ku ta kumpli ku bien un refleho representa- e komité di direkshon kaba nunka. E papel di e sosten kontinuo i
tur lei i regulashon aplika- tivo di e Tim di Ehekushon. outomátikamente ta bira kordinadó mester ta bon envolvimentu di tur
bel pa nan negoshi i ku Den organisashonnan mas e tim di maneho di krí- definí i dokumentá. E kor- empleado.
e programa pa e plan pa chikí, henter e Tim di Ehe- sis pa manehá tur aspekto dinadó ta miembro di e
garantisá kontinuidat di e kushon por tin e ròl tambe pa respondé den kaso di komité di direkshon i ta e. Desaroyá un plan
negoshi ta reflehá kontinu- di e komité ku ta dirigí e emergensia, pa rekuperá i enkabesá e Task Force di di proyekto
amente ku e organisashon proyekto. start e negoshi dinobo, pa e proyekto. Apliká e prinsipionan
berdaderamente ta sigui E komité aki ta un órgano restorá i remplasá e planta di maneho di proyekto
kana. ku outoridat pa tuma desi- i/òf ekipo pa por regresá na c. Task Force di pa planifiká i kontrolá e
shon i pa demostrá liderato e situashon ku e negoshi Proyekto proyekto BCM di un forma
Si bo organisashon ta kon- i guia atraves di e diferente por operá normalmente E kordinadó, na kabes di e apropiá. Sinembargo, kon-
templando pa introdusí un fasenan di e proseso; nan atrobe, konforme e pro- tim aki, ta haña e respon- trali na kualke proyekto,
programa di BCM, ata aki mester pone e rekurso- grama di BCM ku a keda sabilidat pa desaroyá i e proyekto di BCM no ta
algun sugerensia pa kon- nan nesesario disponibel di tèst. implementá e programa di kaba nunka. Na su lugá, e
siderá: ora mester; nan mester si- BCM den henter e orga- proyekto di BCM outomáti-
gurá ku ta sigui konforme b. Kordinadó di BCM nisashon.
a. Komité ku ta guia e plan di proyekto manera E kordinadó lo ta eksperto E representantenan di e
e proyekto aprobá; sin floha nan mes- di e organisashon riba e tim aki lo ta e respektivo página 6 >>>>
Apuntá un komité di direk- ter demostrá un kompromi- tereno aki (Subject Matter hefenan di e unidatnan di
5
Maneho di kontinuidat pa bo negoshi
Algun tep pa konsiderá ora bo kuminsá ku bo mes negoshi
<<<< página 5
f. Presupuesto
fleksibel
Na kuminsamentu di e
proyekto ta difísil deter-
miná un presupuesto ku
ta kubri tur kos pa desa-
royo i implementashon di
e programa di BCM. Por
ehèmpel, no ta posibel
pa determiná e gastunan
asosiá na kontròl di e daño
i e strategia pa logra kon-
tinuidat òf rekuperashon te
ora kaba e análisis amplio
di impakto na e negoshi.
P’esei e komité di direkshon
mester tin e outorisashon
pa aprobá e ahustenan ku
a garantisá durante e dife-
rente fasenan di desaroyo.
g. Terminologia
Tin hopi definishon pa
tèrminologia komun i ko-
riente den asuntunan di
kontinuidat di negoshi i
rekuperashon despues di
desaster. Pa evitá malkom-
prendementu i mal inter-
pretashon, e kordinadó
di kontinuidat di negoshi reorientá riba fasilidatnan - seguridat di e 1. Minimalisá riesgo. tempu ku e negoshi ta for
mester prepará un lista di alternativo i start e fun- trahadónan; Mester tin un énfasis kon- di funshon.
tèrminonan mas usá ku e shonnan krítiko di negoshi - un sistema pa notifiká tinuo riba plannan preven-
komité di direkshon mes- dinobo, etc.) posiblemente na famia di e tivo pa redusí e konsekue- 4. Restourashon.
ter aprobá. Perkurá pa ta no ta disponibel mesora. trahadónan pa tene nan nsianan di desasternan pa Drecha òf remplasá di
konsistente den uso tur P’esei ta importante pa trankil na momentonan kua e organisashon ta hopi planta i ekipo di moda ku
ora bai di e definishon- entrená e miembronan di di ansiedat durante un vulnerabel. e negoshi por funshoná
nan aprobá (den relatonan, e tim riba tereno di e otro- situashon di krísis; normalmente atrobe rápi-
entrenamentu i seshonnan nan, di moda ku ora sierto - kompensashon di e 2. Respondé den damente.
pa krea konsientisashon, di nan ta ousente, nan por empleadonan, ni kaso di emergensia.
dokumentashon, etc.). adaptá basta lihé pa aten- maske nan no ta Mester respondé efekti- k. Apliká
dé ku e responsabilidatnan direktamente envolví vamente ku maneho na práktikanan
h. Uzo di e timnan di e timnan. den e esfuersonan di kualke situashon di krísis generalmente aseptá
Den kuadro di BCM ta rekuperashon i start òf evento katastrófiko ku Pa por desaroyá i imple-
importante pa evitá pun- i. Atendé asuntunan operashon dinobo; surgi. mentá un programa
tonan di fayo (single points di rekurso Humano - e ròl di e emplea- ekstenso di BCM ku éksito,
of failure), tantu interno na ora donan den e relashon- 3. Rekuperashon i start ta krusial pa gerensia mák-
komo eksterno. P’esei Protehá hende ta bo prio- nan ku medionan di operashon dinobo. simo duna su kompromiso
ta pone hopi énfasis riba ridat. P’esei mester atendé komunikashon, spesial- Atendé asuntu pa start e i respaldo i pa sigui un
traha den tim i no komo asuntunan relatá na rekur- mente na momentonan negoshi dinobo inmedia- metodologia ku ta aseptá i
individuo. Pa forma sierto so humano komo parti inte- di krísis; tamente despues ku un ku a proba su mes kaba pa
tim por inkluí miembronan gral di peso di e proseso di - notifiká emplea- desaster a pasa. Prio- atendé tur e siguiente área-
di persona general i mas planifikashon. Algun di e donan ki ora i nan unda ridatnan pa rekuperashon nan di práktikanan profe-
spesialisá, kaminda ta áreanan aki ta: nan mester kuminsá i orario ta e loke ta sali for shonal pa profeshonalnan
posibel. - asuntu di salú i traha bèk despues di un di un análisis di e impakto riba tereno di kontinuidat di
Ora surgi un krísis, seguridat; krísis. riba e negoshi (Business kompania:
empleadonan ku papel - evakuashon den kaso di Analysis Impact, BIA). Pa 1. Proyekto pa inisio
klave den e proseso di BCM emergensia – ku j. Inkluí tur e algun funshon mas kritiko i maneho
(manera pa atendé respon- fasilidat spesial pa fasenan di BCM den mester apliká strategianan
dé despues di emergensia, personanan ku kualke e programa pa atendé ku kontinuidat página 7 >>>>
komunikashon di krísis, desabilidat; E kuater fasenan ta: di operashon pa limitá e
6
Maneho di kontinuidat pa bo negoshi
Algun tep pa konsiderá ora bo kuminsá ku bo mes negoshi
7
Oportunidat di trabou
Fundashon Lanthùis Habaai kultural ku
N
a Kòrsou tin un grupo grandi di persona ku m
instansha ku ta kuminsá ku proyektonan chikí pa s
nan mes i krea entrada pa nan i nan famia. Den
ku ta ekspresá nan kreatividat pa nan gana nan pa
lokal i di Hulanda ta sòru pa nos hendenan haña gu
mes. Kámara di Komèrsio ta para fuerte tras di proye
ta bale la pena sostené nan tambe pa nan kontribuí n
Proyekto di traha
suvenir Dianne Fernandes a duna dos luna largu. A kuminsá
e lès di pintamentu”, asina ku 36 partisipante i na
Fundashon Lanthùis señora Verboom a splika. final 25 persona a kaba
Habaai Kultural a kumin- Marieke Stegeman ta e e dos lunanan aki”, asina
sá na òktober 2007 ku un persona ku ta enkargá ku señora Verboom a sigui
proyekto piloto di 2 luna guia di e personanan aki. splika. El a mustra riba
kaminda a siña hende e echo ku e intenshon
muhé ku no por sali kas Partisipantenan tabata pa despues di e
bai traha afó pa motibu ku na e kurso i su kursonan kada kursista
nan mester keda kas wak desaroyo haña un pakete di mate-
yu, famia, etc, pa nan siña E proyekto a kuminsá ku rial pa start ku trahamentu
traha artíkulonan di suve- un total di 36 partisipante. di suvenir na kas. Esaki
nir (rekuerdo, ‘souvenir’) E reakshon pa e kurso a pa hasi posibel pa por a
na kas. Pòpi Verboom ta proba ku tin interes bou kuminsá bende e produk-
un di e personanan ku ta di nos hendenan pa haña to den un stènt na Plasa
na kabes di e proyekto algu di hasi. “Na promé Brion. Esnan ku a inisiá e
aki. El a splika ku meta di instansha tabata e inten- proyekto ku ta di aploudí
e proyekto ta hustamente shon pa aserká perso- aki ker a weta di banda di
pa siña nos hendenan nanan den bisindario di e partisipantenan tambe
mes bira empresario chikí Lanthùis Habaai, kier men ku nan ta dispuesto pa
bendiendo obranan di di barionan manera Wishi, komprometé nan mes i ku
man ku nan mes a traha. Marchena, Sta. Helena i berdaderamente lo nan
“Meta di e proyekto aki ta bisindario. Pero ora a pu- traha e suvenirnan aki na
pa krea un liña di suvenir bliká e artíkulo den korant kas. Pa e motibu aki a
di kalidat artístikamente ku ta bai kuminsá ku e laga nan firma un kon-
haltu ‘hand made in Cura- kurso aki, den un siman di trato. Esaki pa laga e par-
çao’. E promé luna nan a tempu tabatin asina tantu tisipantenan komprondé
haña lès serka e artista reakshon ku mester a sera ku nan a haña un kurso
Eveline Sipkes ku a siña inskripshon kaba. Nos grátis, pero esei ta pa
nan traha hoya di mate- a kuminsá ku 36 hende yuda nan mes bai dilanti
rial di desperdisio, kos di muhé. A repartí e grupo den bida i di otro banda
hunga di palu i strèp di den 3 grupo di kada unu pa sigurá ku tin sufisiente
brazièr di material natural. 12 persona. Riba djalu- produkto pa bende den e
E di dos luna partisipan- na, djamars i djárason stènt
tenan a siña kon pinta un mainta di 9 or pa 12 or Señora Verboom a mus-
mosaiko ku reliëf trahá e partisipantenan tabata tra ku e partisipantenan
pa e artista Paul Cox i bini pa haña lès durante a haña un kurso chikitu
8
u pa mamanan soltero
Proyekto pa forma empresarionan chikí
mester di trabou. Tin diferente por sigui produsí riba nan
mes i manehá nan propio
stimulá nos hendenan para riba stènt. Finalmente señora
n diferente área tin personanan Verboom a bisa ku esaki
an di kada dia. Instanshanan tabata un proyekto piloto.
“Kier men tambe ku nos
uia pa mayan nan ta riba nan di Fundashon Lanthùis
ektonan di e índole aki. P’esei Habaai Kultural tambe
na desaroyo di nos hendenan. a pasa den un periodo
di siña. Loke sigur nos
a siña ta ku pa hasi ku
un proyekto asina, ta di
pa traha suvenir i entregá bentaha pa nos tur i ku
nan pa por bende den nos por logra tur dos nos
nan stènt na Plasa Brion i meta, esta krea trabou pa
otro lugánan ku ta bende nos hendenan muhé mar-
suvenir ku turista”, segun giná i trese suvenir trahá
señora Verboom. lokalmente riba merka-
do, mester di guia kada
Inisio di benta di paso kuidadosamente i
suvenir sigui motivá nos mes pa
For di luna di desèmber asina nos por sigui motivá
a kuminsá bende e suve- tambe e personanan aki
nirnan aki den un stènt tambe”.
na Brionplein. Komo nan
ta trahá por lo general ku Pòpi Verboom
produkto resiklá, bista di Galeria Alma Blou
e stènt ta kompletamente telefòn: 462-8896
otro ku e otro stèntnan na info@galleryalmablou.
Plasa Brion. E damanan com Ku rason e kursistanan tabata orguyoso di nan produktonan.
tambe mester kustumbrá
ku e echo ku nan ta traha
i bende un suvenir ku no
ta manera tur e otronan.
Banda di esei tambe mes-
ter sigui stimulá e dam-
anan pa nan produsí pa
asina nan tin produkto pa
bende den nan stènt. E
turista ta reakshoná hopi
entusiasmá riba e produk-
to. Resiklahe ta hunga un
ròl hopi prominente awor-
akí na Merka i Europa
i e produktonan ta hopi
diferente for di loke nan ta
kustumbrá kuné.
“Na e momentu aki tin
algun dama masha entu-
siasmá ku ta produsien-
do i algun otro ta entu-
siasmá pa traha den e
stènt. Intenshon ta ku ta
guia nan den e proseso
aki i pokopoko ta bai siña
nan via ‘on the job train-
ing’ kon manehá un stènt
di suvenir”, segun señora
Verboom a splika.
Lanthùis Habaai Kultural
lo sigui guia e grupo aki
tantu den trahamentu di
otro produkto komo mane-
ho di e stènt te na final di e
periodo di turismo krusero
aki ku ta na mei e aña
aki. Despues e damanan
mester ta asina leu ku nan Dilanti tin señora Verboom i e otro dosentenan huntu ku e kursistanan ku a bai Awasá pa bende nan produktonan.
9
Perspektivanan ta grandi pa
Marshe di Empresario 2008
E
Dikon na sá aña ku presentashon di
kuminsamentu di Marshe di Empresario, organisá pa promé biaha na 2007,
tur nos produkto i servi-
aña? tabata asina eksitoso ku esei ta mas ku sufisiente motibu pa sionan. Yanüari ta e luna
E echo ku e marshe a sigui kuné. E aña aki lo tin Marshe pa Empresario na febrüari ku tur hende tin e mihó
tuma lugá na kuminsa- awor, ku ta otro luna. Señora Vanessa Toré di Kámara di Komèrsio proyekshonnan i ideanan.
mentu di aña, esta na luna ICC tabatin un seri di servi-
di yanüari tabata hopi bon, a ekspresá su mes ku hopi entusiasmo pa e próksimo Marshe pa sio ku nan kier a presentá
pasobra hopi hende ta Empresario i mas ainda ora e mira e resultado i e reakshonnan na empresarionan. A base
hasi nan resolushonnan pa di esun di aña pasá. El a bisa ku e Marshe di Empresario tabata di esei a duna forma na e
aña nobo, nan ke kuminsá ideanan huntu ku Kámara
negoshi i kuminsá orientá eksitoso i hopi hende a pidi pa ripitishon. A evaluá e resultado final di Komèrsio ku tin eks-
pa esaki. P’esei yanüari ta di e marshe di 2007 i a yega na e konklushon ku mester ripiti’é. perensia i konosementu
e luna ku ta duna e hen- amplio di organisashon di
denan e chèns pa orientá, kurso pa empresarionan.
haña informashon i esnan kantidat di 1500 persona Asina ICC i Kámara di
ku tabata ke mas infor- ku a pasa den e training- Komèrsio a uni forsa,
mashon, pasobra nan ta nan. Despues di e marshe segun Wilfred Labordus, pa
empresario kaba. Tambe ta tambe a sigui training- duna kontenido na Marshe
hasi’é, pa asina por adaptá nan regular ku Kámara di pa Empresario. E promé
i mehorá kosnan den nan Komèrsio, sentro di ino- marshe tabata bon bishitá
kompania. vashon i otro instansian- i e komentarionan positivo
an a duna. Den e siman ku a keda atras a laga
E aña aki na febrüari di Marshe di Empresario nan pensa pa por sigui ku
A resultá ku e aña aki karna- nan a trata na interesá e organisashon di e marshe
val ta hopi tempran. Esaki empresanan mas pa asina pa empresario.
ta nifiká ku tin hopi aktivi- nan mes por sigui buska E aña aki tin karnaval for
dat pa karnaval planeá i mas informashon. di yanüari i ta pone ku e
su kulminashon ta na Na e marshe di e aña aki hende ke kaba di atendé
kuminsamentu di febrüari. Vanessa Toré ta spera di ku karnaval promé. P’esei
P’esei no ta responsabel topa e empresarionan i ta laga karnaval pasa i dos
pa organisá e marshe den esnan ku tabata interesá siman despues, ora kar-
yanüari manera planeá, pa bira empresario aña naval a sali for di kabes
pero lo hasi’é di 25 pa 29 di pasá bèk. Lo no ripití e di e hende, lo organisá e
febrüari, ku tòg ta tempran, aña aki loke a trata aña marshe pa empresario.
segun señora Toré. Asina pasá, ku eksepshon di e
e hendenan por kumpli ku kosnan básiko. Lo bini ku Struktura estatal
nan resolushonnan tòg nan tópikonan mas avansá den marshe
dilanti. pa esnan ku tabat’ei aña Señor Labordus a splika
pasá, pa nan por sigui i pa ku Marshe pa Empresario
E programa empresarionan eksistente 2008 lo ta mas grandi ku
Huntu ku Sentro di Ino- Wilfred Labordus (ICC): Marshe di Empresario 2008 por haña temanan avansá esun anterior. Lo tin mas
vashon, Kámara di Komer- lo ta mas grandi i variá ku esun anterior. pa mehorá nan empresa. asuntu di atendé, manera
sio i instansianan ku tin empresarionan interesá ku
di haber ku empresario lo Promoshon ke duna informashon ku ke
reuní huntu bou di un dak. nan ta bai. Esei ta evitá ku tin di haber kuné. Tur lo bin Pa loke ta e parti di pro- sigui partisipá. E lo haña
Lo sòru pa un programa hende ta kuminsá negoshi duna charla i informashon- moshon, Vanessa Toré a un karakter di un tiki infor-
edukashon pa e empre- sin ta bon na altura ku e nan. bisa ku aña pasá nan a mashon pa empresario-
sario siña for di dje pa negoshi ta faktibel si òf Lo t’ei tur instansia ku ta invertí masha hopi na e nan ku mira riba nos futuro
asina sigui nan aktividat- no. Lo sòru pa tayer di duna sosten na empre- parti ei. E aña aki no tin un struktura estatal.
nan durante aña mihó pre- trabou den sinku sektor. Ta sario i ku oportunidat pa presupuesto asina amplio
pará i ku mas konosemen- trata di sektornan den kre- duna charla. Lo hasi esaki pa promoshon, pero si E idea ta, segun Wilfred
tu i asina hasi nan negoshi sementu i den e sektornan ku tur hende bou di un nan lo usa loke ku tin mas Labordus, ku lo aserká
mihó. ei ta sòru pa tin hendenan dak. Durante e siman ei efektivo. Un fout ku nan a mandatarionan enkargá ku
Vanessa Toré a bisa ku ya ku konosementu pa duna e empresario por haña tur kometé i ku nan lo no ripití e tópiko aki pa duna infor-
nan tin kantidat di tópiko i informashon tokante kiko informashon ku mester. E e aña aki ta, ku lo kuminsá mashon, spesifikashon riba
lo bai amplia riba nan. Lo nan ta i ki oportunidat nan marshe lo ta habri di mainta muchu mas tempran ku kiko e lo nifiká pa empre-
bai tin hopi inovashon pa ta trese kuné. te anochi pa duna oportu- e promoshon pa asina e sarionan. Na momentu ku
empresarionan. Nan a siña Vanessa Toré a bisa ku nan nidat amplio na empresari- empresario por hinka su ta dunando e informashon
di e kosnan ku no a bai bon ta traha riba esei meskos onan. Lo bai e sala di eks- programa den otro pa por ei, lo no tin otro charla ni
aña pasa i a mehorá nan. ku hopi informashon riba posishon II, pasobra nan ta partisipá na e marshe. otro informashon pa asina
Lo bai tin mas kurso, tayer maneho. Tin hopi empre- spera muchu mas hende por tin sufisiente konsen-
di trabou, debate i kos- sario tin nan negoshi ta ku aña pasa. Vanessa Toré Inovashon den trashon riba esei. Mas aleu,
nan nobo kaminda lo trese drei kaba pa algun tempu, ta spera ku empresarionan marshe pa kontrali na e aña anterior,
dilanti e diferente sektornan pero nan no tin e konose- lo hasi bon uso di e opor- empresario lo bai tin e biaha aki sinku
den desaroyo, kiko nan ta i mentu di maneho pa hasi’é tunidat ku e marshe aki ta Banda di Kámara di Komèr- charla pareu i e empre-
ki oportunidat nan ta trese di forma stratégiko, finan- brinda. sio tin Sentro pa Inovashon sario/interesado mes por
pa empresanan nobo. Di e siero, merkadeo, rekurso Kòrsou (ICC) komo esun skohe. Un kambio ta ku lo
forma ei, esnan ku negoshi humano. Lo konsentrá riba 1500 hende entrená ku práktikamente a lansa hasi e inskripshonnan via
i ku ke amplia, por wak e áreanan ei pa e empre- Despues di e Marshe di e idea aki. Señor Wilfred di Internet pa asina evitá
ki direkshon nan ke bai. sario mas avansá. Tambe Empresario aña pasá nan Labordus di ICC a konta ku ku tin di sinta na telefon
Esnan ku ke lanta negoshi lo tin tur instansia guber- a hasi un kalkulo di bishi- e marshe aki a lanta aña hopi pa tuma inskripshon-
por wak den ki direkshon namental ku e empresario tantenan i a yega na e pasá riba un idea pa kumin- nan.
10
Datonan asina no mester keda den man di un empleado so
11
Stimul-IT ta selebrá su di dos lustro
L
E selebrashon ta konsistí sektornan di nos komuni-
di diferente charla, kurso, una pasá, dia 11 di desèmber último, e fundashon Stimul-IT dat tambe, manera ense-
seminario i proyektonan a selebrá su di 10 aniversario stimulando uso di kòmpiuter i ñansa, Gobièrnu, proyekto
spesial. Kada tres luna tin pa mamanan yòn. Ade-
un tema nobo. Tur e aktivi- Internet den kompanianan mediano i chikí (EMC) na Kòrsou. mas, Stimul-IT tin un laso
datnan aki ta basá riba Stimul-IT a skohe pa selebrá e 10 aña aki den un forma spesial durante di trabou estrecho ku pro-
e tema ku ta na turno. un aña largu. E selebrashon a kuminsá dia 11 di desèmber aña pasá i feshonalnan lokal riba tere-
Stimul-IT a kuminsá e sele- no di ICT. Stimul-IT tei pa
brashon ku e tema E-Busi- lo terminá 11 di desèmber e aña aki. sigui konsientisá i stimulá
ness . komunidat di Kòrsou riba
Algun di e temanan durante uso di kòmpiuter i Inter-
e aña di selebrashon ta: E- net, entre otro atraves di e
business, Internet pa gran- publikashon mensual aki,
di i chikí, uso di kòmpiuter i Empresa Chikí.
Internet den diferente fishi,
i mas. E aktividatnan den
kuadro di e selebrashon 10
aña Stimul-IT ta grátis ku
eksepshon di e kursonan
ku si ta mara na un suma
spesial pa evitá limitashon
di partisipashon.
Stimul-IT, un fundashon
‘non profit’ supsidiá pa
DEZ, ta satisfecho ku resul-
tado di su trabou durante e
dies añanan i ta kla pa
sigui traha pa un Kòrsou
kompletu usando kòmpiut-
er i Internet. Den transkur- Minister Maurice Adriaens di tráfiko i komunikashon ku ta
so di añanan, Stimul-IT a boga pa tarifanan mas abou pa servisio di internèt.
usa hèrmèntnan manera
diferente proyekto, boletin
informativo di Stimul-IT,
seminario, tayer i kursonan
pa logra su meta. Pokopo-
ko pero sigur no solamente
e komersiante di empresa
mediano òf chikí, pero otro
gruponan di nos komuni-
dat tambe a bira konsiente
pakiko konosementu riba
tereno di kòmpiuter i Inter-
net ta asina importante.
Sifranan di último sondeo
ta respaldá esaki.
Teniendo kuenta ku kòm-
piuter i Internet ta parti di
e wes’i lomba di ekonomia,
Stimul-IT aparte di ta traha
na bienestar di e EMC a
bin ta stimulá uso di kòm- E mandatarionan i pastor Simon na mesa Diputado Eugène Ruggenaath di desaroyo ekonómiko
piuter i Internet den otro di e invitadonan spesial. ku ta sostené e idea pa kurso pa mamanan hóben.
12
Perseverá den bo inkietut
pa bira empresario eksitoso
H
Hopi biaha e empresario opi empresario ora ku nan kontabo un tiki di historia i desaroyo hür un lokalidat pa bo por
mester a adaptá su idea operá un snèkbar den dje
original komo konsekuen- di nan negoshi, lo bisabo ku e idea(nan) inisial ku nan tabatin pasobra esei ta pone un
sia di estudionan di merka- únikamente a sirbi komo e núkleo di e konsepto ku nan a gastu grandi riba bo den
do ku el a hasi, sugeren- desaroyá den kurso di tempu. e fase inisial di bo idea di
sianan ku el a risibí di su negoshi i ta pone alabes
klientenan, e aspekto di ku bo mester dediká hopi
gastu i otro desar- atenshon na maneho
oyonan den e pros- ku ta pone ku bo no
eso pa establesé su por pone atenshon
negoshi. kompleto na e loke
Pa e motibu ei ta bo ta hasi mihó: esta
rekomendabel pa produsí den kushiná.
durante e parti inisial Hasi un invershon
aki bo no deskurashá chikí na bo kushina
si bo mester adaptá i na kas, pone esaki
tin ora hasta kambia den un estado ku bo
e idea ku original- por kuminsá traha
mente bo tabatin pa na kas mes. Ofresé
bo negoshi. Lo bo bo produktonan na
mester ta flèksibel i snèk, toko i otro tipo
alabes perseverá pa di negoshi. Si por,
manera nan ta bisa, perkurá pa bo usa
pa tene kabes riba un empake original di
awe durante di e bo; algu ku ta yama-
fase inisial. Ta reko- tivo i tin informashon
mendabel, pues, pa di bo mes manera
bo apliká e dos pun- bo number di telefon
tonan aki den e fase etc. riba dje. Laga
inisial i hasta despu- e konsumidó (ku ta
es den maneho di tantu e empresa ku
bo negoshi. ta tuma na kanti-
dat grandi serka bo,
Desafortunada- komo e konsumidó
mente hopi poten- final) nota ku bo ta
sial empresario ta traha profeshonal (i
bandoná e ideanan den e kaso di kumin-
ku originalmente da higiéniko) i alabes
nan tabatin pasobra sinti ku e smak di bo
nan ta pensa ku e produkto tin algu spe-
ideanan tin partinan sial i original ku otro-
suak den dje i ku e kon- lanta un skol di baile i bo a bo kompetidornan no ta si bo por wak e ramo di nan no tin. Nos merkado ta
septo original no ta bon. nota ku ya tin hopi ta hasi nifiká ku bo negoshi no negoshi ku bo ke drenta chikí i rekomendashon di
Den e artíkulo aki nos lo esei, por ta bo por purba por bira un éksito. Si bo aden for di un otro punto di boka pa boka lo pone ku
duna algun tep i konseho pa ofresé lèsnan privá na wak e asuntu for di un bista ku bo kompetidornan klientenan ta buska pa sa
pa yudá bo perseverá ku grupo i organisashonnan punto di bista realístiko lo ta hasi. E kliente semper ta mas di bo.
bo inkietut empresarial ora (sea na nan klup òf kas- bo nota ku e empresanan buska algu nobo. Un aten-
ku bo nota ku bo idea(nan) nan) en bes di sinta warda ku tabat’ei promé ku bo shon spesial na su nesesi- 5. Falta di
di negoshi no tabata dje ku individualmente nan lo mester a invertí hopi pa datnan kaminda realmente informashon.
perfekto ei manera bo a bin inskribí pa lèsnan ku konvensé e klientenan di e ta sinti ku e ta haña balor Rekomendashon: E mihó
pensa. abo ta duna na bo skol. Pa importansia di boso tipo máksimo pa su sèn. Si abo forma pa haña informashon
bo sa unda tin un ‘niche’ di negoshi (servisio i/òf tuma tempu pa analisá bo di e ramo di negoshi ku
1. Durante e estudio pa bo negoshi, investigá produktonan). Alabes bo merkado bon, lo bo haña bo ke drenta aden ta di
di e merkado ku bo pa wak kiko bo (futuro) mester siña for di fayonan algun ‘niche’ den e merka- papia ku empresario. Hopi
a hasi bo a nota ku kompetidornan ta ofresé i ku nan a hasi. Den bo do en kestion pa interesá e empresario lo ke kompartí
tin hopi otro negoshi wak unda tin espasio habrí ramo di negoshi mester tin klientenan pa eksperensiá informashon i nan ekspe-
ta operando un tipo den e loke ku nan ta ofresé ehèmpelnan di negoshinan kiko abo ta ofresé loke ta rensianan ku bo. Serka nan
di negoshi similar na di forma ku abo por sirbi e ku no tabata e promé(nan) diferente di bo kompetidor- lo bo por sa kon e ramo di
esun di bo. pida merkado ku nan no a den e loke nan ta ofresé, nan. negoshi ta funshoná; su
Rekomendashon: Hasi tene kuenta kuné òf no ta pero tòg si a bira eksitoso. pro i su kontranan. Tanten
un estudio profundo di dunando atenshon n’e. Ademas bon merkadeo ta 4. Gastunan pa ku nan no ta mirá bo komo
e merkado pa wak unda algu ku mester hasi di un inisial ta muchu un kompetidor direkto, nan
eventualmente ainda tin 2. Bo ta muchu lat òf forma efisiente i kreativo. haltu. lo ke yudabo. Te na ora ku
espasio pa bo negoshi. Na no tin hopi fondo pa Rekomendashon: Kuminsá bo a aserká 50 persona i 5
hopi okashon lo bo nota ku hasi merkadeo pa bo 3. Bo estudio di ofresé bo mes komo un tabata dispuesto na papia
hopi negoshi ta dirigí riba e negoshi. merkado ta indiká supkontratista den e ramo ku bo, lo bo mester por
mesun klientenan pero ta Rekomendashon: E simpel ku ya e tipo di di negoshi ku bo ke drenta saka informashon valioso
laga un òf mas aspekto na hecho ku bo ta pensa ku negoshi ku bo ke aden. Si bo ta bon den di e 5 empresarionan aki
kua nan no ta duna aten- bo no tin sufisiente sèn hasi no ta deha. trahamentu di pastechi i ku bo por apliká pa mehorá
shon i servisio. Por ehèm- pa propagá bo negoshi di otro kosnan di boka dushi bo idea di negoshi.
pel, si bo tin planeá pa un forma mas agresivo ku Rekomendashon: Wak no kuminsá mesora ku
13
Oportunidatnan di negoshi
Lokal Faks: +58 243-5539262
E-mail:
tonan. E kompania ta spe-
sialisá den produktonan
teimpresiones.com
Sektor: imprenta
7.Ta buska importadó
Oportunidat di negoshi for
1.Ta buska metalúrgiko i produktonan Pais: Venezuela di Colombia (mina, trans-
Ta buska un restorant ku amferddevenzuela@gmail. no metalúrgiko. Pa kada porte, petroli)
pèrmit pa bende alkohòl com enkargo konkreto realisá 5.Ta buska importadó Tel.: 642-7345 / 46
den e área di Punda pa Sektor: importashon hasi lo risibí 10% di e Pòpchi di paña, bunita dis- E-mail:
hür. Pais: Venezuela suma. eñá, trahá na man. Bon pa cortesandra@yahoo.com
E-mail: p_ rekuerdo. Preis atraktivo Sektor: mina, transporte,
2.Ta bende un empresa 2.Ta buska importadó wong02@yahoo.com.hk pa wholesalers. petroli
‘wholesale’ Ningbo Matier Trade Co., Website: www.allproducts. Tel.: +58 4241-505450 Pais: Colombia
Empresario ku ta bandoná ta buska importadó pa nan com/prc/cmiezhejiang/sup- E-mail: mielisima_
Kòrsou ta bende empresa produktonan solar for di plier.html ve@yahoo.com Si abo tin un oportunidat
wholesale ku tur su pèr- China. Sektor: metal Sektor: Souvenir di negoshi ku bo ke pone
mitnan nesesario ku ta Tel.: +86 574-66113682 / Pais: China Pais: Venezuela den e rúbrika aki òf pa
aktivo ya pa 18 aña. +86 574-66118663 mas informashon tokante
Faks: +86 574-87368150 4.Ta buska importadó 6.Ta buska koperashon un di esnan menshoná,
Internashonal E-mail: matier@matier.cn
Website: www.matier.cn
Fabrikante di saku di
papel i plèstik, kaha di
tékniko
Pa ekipo médiko.
tuma kontakto ku Sentro
di Informashon Komersial
1.Ta buska importadó Sektor: lus mangel, sapatu i tur loke Tel.: +58 2432-830403 / di Kámara di Komersio na
Kompania venesolano Pais: China ta relashoná ku propagan- +58 4144-568682 telefon 461-3918, faks:
“Amferd de Venezuela” da pa empresa. Faks: +58 2432-830403 461-5652 òf e-mail nos na
ta buska importadó pa 3.Ta buska kontakto Tel.: +58 4244-126247 E-mail: mirus_1@starme- businessinfo@curacao-
diferente produkto di Ven- China Metallurgical Import Faks: +58 2418-910176 dia.com chamber.an
ezuela. and Export Company ta E-mail: zurisadai@cantv. Sektor: Médiko
Tel.: +58 243-5539262 buska representante na net Pais: Venezuela
Kòrsou pa nan produk- Website: www.multiar-
14
Eventonan internashonal
Yanüari ‘Growing your International com www.expocomer.com Website:
Franchise Expo South Business to Canada’ Semi- E-U Partnership Meeting www.expo-alimentos.com
Florida, 11-13 yanüari nar - Furniture and Complemen- The 2008 Conference about
Lugá: Miami Beach Canada, 23-25 yanüari tary Decorative Items Women and Health Trade & Investment Conven-
Convention Centre E-mail: Santo Domingo, Kòrsou, 7-8 mart tion
Website: tsealy@investbarbados.org / 18-20 febrüari Lugá: World Trade Centre Trinidad & Tobago,
www.franchiseexposouth.com hholmes@biba.bb E-mail: romily@codetel.net.do Curaçao 30 aprel-3 mei
Website: www.cme-mec.ca/ / skruiner@carib-export.com Website: www.aboutwomen- Website:
Caribbean Marketplace barbados2008/ Website: www.carib-export. conference.com www.ttma.com/booths.php
Bahamas, 13-25 yanüari com
Lugá: Atlantis Paradise Island Woman in Charge 2008 International Home & Mei
Website: Conference South Beach Food & Wine Housewares Show Waste Expo
www.caribbeanhotelassocia- Florida, 29 yanüari festival Chicago, 16-18 mart Chicago, 6-8 mei
tion.com/Mktplace.html Lugá: Miami Beach Florida, 21-24 febrüari Lugá: McCormick Place, Chi- Lugá: McCormick Place
Convention Centre Lugá: Miami Beach cago, Illinois Website:
Fine Jewelry Trade Show Website: Website: E-mail: www.wasteexpo.com
Florida, 19-21 yanüari www.entrepreneur.com/wom- www.sobewineandfoodfest. strand@housewares.org
Lugá: Miami Beach anincharge com The National Restaurant
Convention Centre FIEPAG (International Paper Show
Website: 23rd India International Expo Industria and Graphic Industry Trade Restaurant, Hotel, Catering
www.jisshow.com Leather Fair Costa Rica, Fair) Innovation
India, 31 yan-3 febrüari 28 febrüari- 1 mart Sao Paolo, Brazil, Chicago, 17-20 mei
Tourism & Development Lugá: Chennai Trade Centre Lugá: Hotel Ramada Plaza 10-14 mart Lugá: McCormick Place
Projects & Investment Website: www.iilfleatherfair. Herradura Convention Centre Lugá: Parque Anhembi Website: www.restaurant.
Market com Website: Website: www.biztradeshows. org/show
Dubai, 20-22 yanüari www.expoindustrial.co.cr com/trade-events/fiepag.html
Lugá: Dubai International Con- Febrüari Sèptèmber
vention & Exhibition Centre Trafik Trade Show South Mart Aprel IX Business Forum of the
Website: Beach Expocomer 2008 Expo Alimentos Puerto Rico Greater Caribbean
www.biztradeshows.com/ Florida, 3-5 febrüari Panama, 5-8 mart Food Expo Aruba, 23-25 sèptèmber
trade-events/tdim.html Lugá: Miami Beach Conven- Lugá: Centro de Convencio- Puerto Rico, 5-6 aprel Website:
tion Center, Florida nes Atlapa Lugá: Puerto Rico Convention www.9acsbusinessforum-
Website: www.trafiktradeshow. Website: Expo aruba.com
Udddfsdfasdfsdafa�
16