Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Empresa Chiki November 2008
Empresa Chiki November 2008
ta un publikashon di
Riba un base regular, gerensia di Banko Sentral ta informá nos gobièrnu i parlamento Tur derecho reservá ©
i pues tambe komunidat kompleto di e sirkunstansianan ku ta kambiando. Sin por bisa
ki efekto eksakto e susesonan afó lo tin, ya nan a adaptá e sifranan pa kresementu di
nos ekonomia na dos okashon. Esei ta un adaptashon den e sentido di un kresementu
ménos ku loke anteriormente a proyektá. Esei ta laf, pasobra nos a kaba di splika kon
importante ta pa e empresario plania. Awor ta hustamente e komersiante lokal ku debi-
damente a plania basá riba e proyekshonnan ku a konta te apénas algun luna pasá, por
ta den e skina kaminda sla lo kai. Ta kestion di mira kon bon e por adaptá na e situashon
nobo pa e keda fuerte riba pia. Esei ke men ku preparashon tòg no ta importante? Si, e
ta i e ta keda primordial, pasobra sin dje sigur tur negoshi lo kibra. Loke tambe ta konta:
niun ora so nos no a pretendé ku hasimentu di negoshi ta fásil.
2
Tema sentral durante seminario di BPM
3
sektor privá pa hasi mas Den pasado ta asina ku ta
Empresa chikí ku hopi di ofresé pa fin di aña
N
os isla ta den e rekta final pa sera 2008. Tempu ta bai lihé i e mundu di negoshi a pasa den tur e buèltanan
positivo i di reto ku e aña aki a trese. Remarkabel ta kon den temporada di fin di aña tin negoshinan
nobo ku ta lanta i ku ta yuda krea e dushi ambiente di Pasku i klousura di aña. Hopi di e empresarionan
aki ta hendenan ku a buska un buraku den e merkado i nan a apliká nan kreatividat i hasi invershonnan pa bin
ku kosnan diferente. E parti di mas agradabel di sera aña semper ta e regalo. Empresanan grandi i chikí ke
malkriá nan bon klientenan ku un bunita rekuerdo, algu ku nan no ta lubidá. Empresa chikí ta introdusí algun
di e empresarionan chikí aki, ku meresé un atenshon den e temporada di fin di aña, pa loke nan tin di ofresé:
4
Engraving Designs:
5
Eksplorá… kon lo ta?
toso ta lihé den spòt trènt òf tendensia. Hasi
negoshi ta básikamente kompra i benta. Organis’é.
• Kon bo negoshi lo ‘get things done’?
• Ken ta hasi kiko?
Disidí… kiko awor? • Kon e struktura di bo negoshi ta?
Kuminsá traha bo plan di negoshi awor. Esaki • Kon e repartishon di trabou ta?
ta kontestá si bo idea lo ta rendabel? E por
yuda bo pronostiká bo éksito i posibel pro- Manehá bo sèn.
Abo ke dirigí bo mes empresa chikí? Tur blemanan. 1. Di unda bo sèn lo bin?
negoshi eksitoso ta kuminsá ku un bon simia. 2. Kon e lo drenta i sali for di bo negoshi?
Bo promé pasonan: Negoshinan tin éksito pasobra nan: 3. Lo bo invertí bèk den bo negoshi?
• Komprondé i konosé bo mes – ki tipo di • Tin un sentido kla di nan meta i ta 4. Kuantu sèn kèsh lo bo mester pa operá i
empresario bo ta? komprondé e produkto òf servisio ku nan ta paga gastunan?
• Kiko ta bo interesnan? bende; 5. Ki ganashi bo ta spera?
• Kiko abo ta haña ‘echt leuk’ i ‘great’? • Ta realista i bon informá;
• Kiko bo sa mas di dje? • Ta komprondé nan forsa i nan debilidatnan Krea bo imágen.
• Kon bo gusta pasa bo tempu? kompará ku nan kompetensia; • Merkadeo – kon bo klientenan por haña
• Kon duru bo ta dispuesto pa traha? • Ta dediká pa sirbi nan klientenan; abo i bo negoshi?
• Sa kon pa forma relashon fuerte di • Sòru pa sa unda bo
Junior Achievement Curaçao ke kompartí ku negoshi; i klientenan ta i diseñá un plan pa haña nan
boso algun sekreto i strategia pa éksito. • Ta inová konstantemente. i pa laga nan sigui bin bèk.
• E idea fabuloso – empresarionan eksitoso • Monitoriá bo kompetensia.
ta krea maneranan nobo pa resolvé Traha… sòru pa kos kana • Sòru pa un bon strategia.
problema bieu: Hasi’é legal.
• Tin un manera mihó pa hasi algu? 1. Skohe un struktura legal pa bo tipo di Plania pa éksito!
• Tin un manera nobo? negoshi.
2. Nombra bo negoshi i produkto pa
‘Brainstorm’ i eksplorá diferente idea, tèst klientenan rekonos’é. Nohraya Godfried
diferente solushon, pensa kreativo. Investigá 3. Komprondé ‘komèrsio liber’ i usa e Koordinadó di Proyekto Mini-Empresa
e petishon pa bo idea. Empresarionan eksi- konsepto di ‘ganashi’ na bo bentaha. di Junior Achievement Curaçao
6
Empresario Alfredo Salas Rodriguez:
I
Perfume Factory ta un maginá bo mes den un paraiso di fragansia kaminda abo ta skohe nan ta hole masha dushi,
frankisia venesolano i su miéntras ku otro ta kuadra
esensianan segun señor e holónan ku bo ta deseá. Si bo gusta rosa, nos tin. Si bo gusta por ehèmpel ku nan signo,
Salas ta hustamente Fran- holó di lamunchi, kané i tur otro tipo di fragansia, nos tin. Anto bo ounke despues e kliente ta
ses. “E ekspertonan ku ta mes por hasi e kombinashonnan ku bo ke pa haña un perfume ku ta disidí ku kiko e por identi-
traha na Perfume Factory a fiká mas. Sinembargo hopi
haña e tarea di selekshoná eksklusivamente di bo. “For di dia ku mi a yega Kòrsou semper mi persona ta hala atenshon
kada un di e esensianan tabata pensa di e forma pa ofresé un aporte na e isla aki pa kibra ku tur di nos pa e echo ku nan ta
ku ta konsistí di e aroma di e skemanan ku e merkado eksistente tabatin di ofresé. Mi kier a bini ku mustra e kliente e proseso
kada perfume, habriendo di traha e perfume loke
lugá asina pa un kalidat algu úniko i pionero den estilo ku ta na alkanse di hinter e komunidat ta algu masha diferente i
masha haltu di produkto”, i turistanan ku ta bin di bishita. E ora ei mi a disidí di bini ku Perfume hasta e turistanan mes ta
asina el a splika. Factory komo algu inovativo, ku preisnan ku tur hende por paga”, asina warda ku hansha kon pre-
Pero nos tur sa ku aki na parashon di e produktonan
Kòrsou tin diferente esta- Alfredo Salas Rodriguez, empresario ku a bini for di Venezuela, a splika. ta bai, siendo ku esaki ta
blesimentu ku ta bende algu masha importante.
perfume i fragansia. Pero, E turista ta representá un
segun señor Salas, einan elemento masha impor-
bo por wak ku tin un diferen- tante pa e kresementu
sha grandi i ku e empresa ekonómiko di nos isla i nan
aki ta ofresé hopi mas. “Tin ta pasa den un eksperen-
un diferensha grado entre sha úniko”, asina señor
loke Perfume Factory tin di Salas a bisa. E eksperen-
ofresé den merkado kom- sha di bishitá un empresa di
pará ku e produktonan ku perfume no mester ta karu,
otro perfumerianan ta ofre- segun el a splika. Aparte di
sé. P’esei mes su nòmber ta un produkto ekonómiko,
ta keda Perfume Factory, empresanan tambe por
pasobra e ta úniko, spesial aserká e kompania i ku
i atraktivo. Aparte di esei hopi kortesia i amabilidat
tin un diferensha grandi nan ta haña atenshon. Nan
entre loke Perfume Fac- por pasa na e empresa
tory tin i loke tin na sobrá na Madurostraat number
perfumerianan. Su nòmber 8 den Punda. “Realidat di
mes ta indiká ku e ta un e asuntu ta ku e kliente ta
fábrika di perfume i p’esei bin buska un produkto ku
mes e ta úniko. Aparte di ta di kalidat haltu i ku ta
esei e ta e karakterístika duradero. Tambe e kliente
ku ta determiná ku nos ta buska e atenshon per-
produktonan ta ekonómiko ...un bishita na Perfume Factory ta un eksperensha inolvidabel... sonalisá ku nan ta duna
i di kalidat pa motibu ku kada un di nan”.
nos ta konta ku nos propio
materia prima, bòter, tas, El a splika ku nan no ta
kaha etc. Banda di esei buska un kliente spesí-
meta di e empresa no ta fiko. Esei ta nifiká ku tantu
pa kompetí, sino konsentrá hende hòmber komo hende
na kumpli ku nesesidatnan muhé, mucha i hende
di e komunidat ofresiendo grandi ta bini na remarke
nan perfume ku estilo i kali- pa disfrutá di tur e produk-
dat i ku ta kuadra ku nan tonan ku e kompania tin di
dinamismo i forma di bida. ofresé. “Manera mi a splika
Asina nos ta ahustá na tur anteriormente, nos ta duna
nan eksigensianan i den nos klientenan un lista
esei mi ta mira kon nos no di perfume pa nan mes
ta kompetí den merkado”. determiná kua ta kuadra ku
nan estilo i karakter. “Nos
Produkto personalisá ta konta ku un kantidat di
Un bishita na Perfume personal profeshonal ku ta
Factory ta un eksperien- kapasitá pa asesorá e kli-
sha nobo pa kada kliente. entenan na e momentunan
E trahadónan ta tuma nan aki”, asina señor Salas a
tempu pa splika e kon- bisa na final.
septo di e negoshi i kada
kliente ta haña un lista di Alfredo Salas Rodriguez
fragansia ku e empresa tin. ....kada persona ku bishitá e sitio ta haña e Madurostraat 8
“Tin di e fragansianan nos oportunidat di traha su propio fragansia... Telefon: 461-8392
tin segun nos analogia di E-mail:
perfume. Tin kliente ta bin di preferensia i otronan ta fragansianan ku nos reko- e oportunidat di purba e pfactorycuracao@hotmail.
en buska di nan fragansia bini simplemente buskando mendá nan. Nan ta haña fragansianan aki i tin di com
7
‘OpenOffice.org’ un Alternativa pa Microsoft® Office
Un introdukshon na ‘OpenOffice.org’ Na 1999 Sun Microsystems a kumpra e kódigo. - Draw
OpenOffice.org (OOo) ta un aplikashon Dia 19 di yüli 2000 Sun Microsystems a anunsiá Un programa pa manipulá imágen ku
pa ofisina basá riba e lisensia Open ku e kódigo di Staroffice lo ta disponibel bou di ta ofresé funshonalidat similar na Corel-
Source. e un lisensia di ‘Open Source’, ku e intenshon DRAW, Microsoft Visio i Microsoft Pub-
pa krea un komunidat di ‘open source develop- lisher.
Den kuadro selebrashon 10 aña, Stimul-IT ta ment’ rondó di e aplikashon. E proyekto yama
presentá un siklo di artíkulo dediká na ‘Open Openoffice.org. - Math
Source’. Un programa pa krea òf manipulá fór-
Komponentenan mula matemátiko ku ta ofresé funshon-
‘Open Source’ ta nifiká ku e ‘Source Code’ (e E komponentenan di OpenOffice.org ta: alidat similar na Microsoft Equation.
kódigo den kual e Software ta skirbí) ta habri pa
públiko general por hasi uso òf por modifiká e - Writer Kiko ta e benefisio di ‘OOo’
software, pa propio uso. Un prosesadó di palabra ku ta ofresé E benefisio prinsipal ta kosto. Pa bo por hasi
funshonalidat similar na Microsoft Word uso di ‘OOo’, ku ta ‘open source’ e gastunan ta
Kiko ta ‘OpenOffice.org (OOo)’ òf WordPerfect, i ta inkluí e abilidat pa sero (ANG 0.00).
OpenOffice.org òf OOo ta mihó konosí na Ingles eksportá na e formato di PDF sin tin E ta traha ku diferente ‘Operating System’ i
komo un office suite. Esaki ta enserá ku un suite mester di un aplikashon adishonal ta dunabo e abilidat di habri un file trahá den
ta un kolekshon di aplikashon ku ta konsistí di ‘Draw’ den ‘Writer’. OOo por habri i skibi den
vários produkto pa uso den ofisina ku por inter- - Calc diferente formato popular manera Open format,
kambiá informashon ku otro. Un spreadsheet ku ta ofresé funshon- Microsoft Office, HTML, XML, WordPerfect i
alidat similar na Microsoft Excel òf Lotus Lotus 123
Komponentenan típiko ta: 1-2-3
• Word Processor (Prosesadó di palabra) Abo komo usuario por forma parti di e komu-
• Spreadsheet (un aplikashon ku por usa pa - Impress nidat i por manda pidi pa añadí funshonalidat,
hasi kalkulashon) Un programa pa traha presentashon ku reportá ‘bugs’ i asina abo komo usuario ta influ-
• Aplikashon pa traha presentashon ta ofresé funshonalidat similar na Micro- enshá kurso di e aplikashon.
• DataBase (base di Dato) soft PowerPoint, i ta inkluí e abilidat pa
• Image manipulation (manipuladó di eksportá na PDF òf SWF (Adobe Flash) Awor ku nos tin un idea general kiko ta ‘OpenOf-
imágen) i e por lesa presentashon di Microsoft Power- fice.org’ òf ‘OOo’, den nos siguiente artíkulo nos
Point. lo bai trata mas alternativa pa software ku ta
OOo ta fushoná riba diferente plataforma òf drai riba Microsoft® Windows®
‘Operating System’ manera riba Linux, Windows - Base
i MAC. OOo ta sinti manera ‘Office 2003’. Un programa di base di dato (database) Pa mas informashon di ‘open source’ por tuma
ku ta ofresé funshonalidat similar na kontakto ku Stimul-IT via pòst elektróniko:
Historia kòrtiku di ‘OOo’ Microsoft Access. info@stimul-it.com òf
OOo a kuminsá komo Staroffice ku tabata yama 738 6299.
propiedat di un kompania Aleman StarDivision.
8
3499_5_RBTT_Ad_7k260_XX.indd 3 7/12/07 10:18:18 AM
Segun Maruja Kopra di Inspekshon di Belasting:
M
Areglo pe e 30 mil. E obligashon di e
empresario chikí aruja Kopra, ku ta mènedjer di kliente na Inspekshon di
empresario ei ta pa fin di
Kon Ontvanger ta detektá Impuesto di Kòrsou, ta splika kiko ta e sektor informal ta i kon aña e yena su formulario
e grupo ei, ta un prob- Ontvanger ta atendé ku e grupo aki. Esaki ta e sektor ta enserá di entrada di belasting pa
lema, pasobra bo mester hende privá òf komersiantenan chikí ku sierto grado di entrada. E hende asina belasting por tin un
sa di e hendenan ei pa bista kiko e entradanan di
si akaso nan surpasá e ku spesialmente den fin di aña ta bende su pastechi, su dekorashon di e persona ei tabata.
suma pa paga belasting, flor, etc. Ta trata aki di hendenan ku un benta limitá.
por kobra nan. Mayoria Den komunidat tin e
di nan ta ‘eenmanszaak’, impreshon ku Ontvanger
esta negoshi propio. Pa ta sinta piki pieu riba e
nan ta konta ku si e OB empresario chikí, tambe
pa aña ta mas di 30 mil so esun ku ta bende su kala
nan mester esaki. Komo e òf su pastechi chikíchikí.
hendenan aki den mayoria Maruja Kopra a bisa ku
kaso ta hasi negoshi sola- esaki no ta bèrdat. Si e
mente den fin di aña, nan hende no ta kai bou di e
no ta alkansá un benta di límite pa paga belasting
30 mil florin den henter i asta si Ontvanger bai
aña fásilmente. “Kisas kontrolá i e hende por
ni 10 mil florin”, Maruja mustra ku su papelnan
Kopra ta agregá. ta na òrdu, e no tin niun
E aña aki ta bin aserka problema. Ademas, loke e
ku salario mínimo a subi hendenan aki ta bende ta
i e ta trese kuné ku e asina minimal i ta nèt pa
límite pa paga belasting nan tene nan kabes riba
tambe a subi. E límite a awa. Pues, Ontvanger no
bira 18.206 florin. Pues, ta ‘pick’ riba nan.
si tin di paga belasting,
ta ora surpasá e suma Esnan ku Ontvanger ta
ei so. Kisas e aña aki e kore nan tras mas tantu
hendenan ei no ta yega e ta esnan ku ta kita sèn di
suma ei. Aña pasá e suma nan trahadónan òf asta ta
tabata 12.600 florin. Si un kobra OB, pero ku no ta
hende tabatin un entrada entregá esaki na Ontvan-
di mas di 12.600 florin, e ger manera lei ta preskribí.
ora ei numa e tabatin di Ta inhustu pa kita for di e
paga belasting. trahadó òf e kliente i keda
Maruja Kopra a sigui bisa Maruja Kopra: Nos ta kore mas bien tras di esnan ku sin entregá esaki, paso-
ku nan mester sa di e ta kobra trahadó i kliente sin entregá. bra esei ta ganashi puru
hendenan ei pa nan por pa e empresario.
kobra i tin biaha te na ora Si nan no a bende riba e límite di paga belasting, obligashon di bai inskribí
mes nan sa di nan, si nan e 30 mil florin, e OB ku e ta 1% i si bo tin empresa na Ontvanger kontal ku Maruja Kopra
entrada ta bou di e suma nan a kobra nan ta keda propio e ta 1.5%. e no tin trahadó. E OB si Klantmanager
ariba menshoná, no por kuné pa nan mes, pero e tin di kumpli kuné sola- Inspekshon di Belasting
kobra nan tampoko. esei segun Maruja Kopra Difísil pa kontrolá mente si e no ta kai bou di Telefon: 734-2672
mester mustra despues si E grupo di empresario
For di un florin di riba nan entrada. Pues, chikí aki, segun Maruja
benta tin di kobra
OB
e mester konta komo un
entrada aserka di loke
Kopra, ta masha difísil
pa kontrolá. Hopi biaha
TA BUSKA:
Un persona ku hopi energia i all-round,
Pa loke ta e OB, Maruja nan tin. el a bisa nan ta traha pa traha den un ‘tuincentrum’ grandi.
Kopra a bisa ku asina ku Pa por bini na remarke pa ku korantnan. Nan ta wak
bo tin un florin di benta, e Regeling Kleine Onder- den korant e avisonan ku
Trabounan ta enserá:
bo tin di kuminsá paga nemers mester hasi petis- ta sali i a base di esei
‘omzetbelasting’, esta hon. Si no hasi petishon, ta manda e hendenan di •drechamentu di kurá, diseñá kurá,
OB. Pero tin e lei, segun e empresario mester bai ontvanger ku ta traha riba •landscaping i tur loke tin di haber
señora Kopra, ku yama paga su OB meskos ku kaya i nan ta bishitá e •ku mantenementu di kurá.
‘Regeling Kleine Onder- kualke otro empresario ta empresarionan chikí aki.
nemers’ ku ta pa hende- hasi. Nan ta bai wak si e hende Loke nos ta pidi:
nan ku empresa propio ta inskribí na Kámara di •fleksibilidat,
so. Tur hende ku tin un AOV i AVBZ Komèrsio òf na Ontvan- •disponibilidat pa siña mas di e trabou,
volúmen di benta di 30 Loke si segun Maruja ger. Pa loke ta Káma- •hopi ánimo pa traha i sigui krese.
mil òf mas nan ta kobra Kopra tur e empresario- ra di Komèrsio, Maruja
OB i pagu’é. Pero esnan nan chikí aki tin di kumpli Kopra a bisa ku no ta Loke nos ta ofresé
ku tin 30 mil òf ménos kuné ta e AOV i e AVBZ. obligá e empresario pa •kondishonnan di trabou faborabel
ta kobra OB si, pero nan Esei ta un obligashon ku inskribí einan, pero si nan
•un ambiente di trabou hopi plasentero.
no tin nodi di entregá e nan mester kumpli kuné, ta splik’é kiko e bene-
suma ei na Ontvanger. E kual sea nan entrada ta. E fishinan ta si e inskribí na
hendenan ei tin di kobra e porsentahe so tin diferen- Kámara di Komèrsio. Si Pa mas informashon: 511-6639 òf
OB, sino nan ta bira mas sia den dje. E AVBZ ta 2% ta un empresario propio manda bo C.V. na hedrich@scarlet.an
barata ku otro hende. pero si bo ta haña bou di (’eenmanszaak’) e no tin
9
Tep pa dekorá kas i negoshi ku
lus di forma seif i ekonómiko
O
Rudolph Haynes di Prime umento di preis di koriente di último tempu a nifiká un peso di seguridat. Dos sistema
Technologies, kende ta hopi rekonosé ta Kema
eksperto riba tereno di grandi kada ken su presupuesto di tur luna. Dekorashon di lus Keur òf un UL Listing Mark.
uso efisiente di koriente, pa fin di aña por nifiká un gastu èkstra pa loke ta trata konsumo E produktonan aki ta kosta
ta duna algun tep valioso di koriente. Hasiendo algun ehersisio nos lo por spar otro kaminda riba un tiki mas, pero nan ta
relashoná ku e tópiko aki mas duradero i seif.”
di forma ku no opstante e uso i gastu di koriente den transkurso di aña ku kua nos por kubri e
situashon di preis di korien- gastu èkstra aki pa pasa e dianan festivo di fin di aña ku iluminashon “Alabes ta bon pa wak si
te individuo i komersian- dekorativo ku ta aportá na e ambiente spesial di e temporada. e produktonan ta pa uso
tenan tòg por mantené e paden òf pafó òf tur dos.
ambiente spesial pa fin Wak pa e strèn ku bo ta
di aña pa medio di ilumi- por hasi un tiki gastu èkstra usa no tin waya frañá,
nashon. “Si pa medio di fin aña, krea un dushi am- sòket kibrá, òf isolashon ku
un plan di uso di koriente biente ku dekorashonnan krak den dje. Asina bo nota
efisiente un hende logra di lus na bo kas i den bo e defektonan aki, kambia
spar maske ta 25 florin i negoshi(nan), sin ku esaki hinter e strèn. Den kaso ku
pone esaki un banda den mester ta un sorpresa tin pera kimá no saka esaki
un fondo di spar tur luna, ménos agradabel den luna i laga e sòket bashí. Kam-
por apliká esaki den deko- di yanüari.” bia e pera mesora i tanten
rashon di lus na kas i/òf ku bo no por hasi esaki
empresa pa fin di aña”, SLED laga e pera kimá den e
segun señor Haynes. “E temporada di Pasku aki sòket. Esaki spesialmente
mi ta rekomendá pa usa pa muchanan no hinka
Spar riba koriente i lus dekorativo ku tin e label dede den nan i tambe pa
pone algu un banda SLED (Seasonal Light evitá kandela. Por último lo
pa yanüari Emiting Diodes) ku ta lo mi rekomendá pa no pega
“Kuminsá na pone aten- último den lusnan dekorati- yen di strèn na otro i ‘over-
shon ki ora i kon abo a bin ta vo komo nan ta usa ménos belast’ sierto punto di kon-
usa aparatonan di koriente koriente ku esnan tradi- takto di koriente. Tin hopi
último tempu. Ami lo reko- shonal. Banda di e bentaha mas ehersisio ku nos por
mendá na promé lugá pa aki nan ta mas duradero apliká pa loke ta trata pa
sende èrko(nan) algun ora i no ta produsí hopi ka- mas efisiensia, redukshon
mas lat i paga esaki(nan) yente. Alabes por redusí e di gastu i seguridat i nos
algu mas tempran ku ta kantidat di strèn di lus ku kompania por duna kon-
kustumber. Hasiendo e.o. bo ta usa. Hopi no ta nifiká seho profeshonal i apliká
e ehersisio aki bo por spar nèchi. Tambe lo mi bisa sistemanan rekonosé pa
tur luna den transkurso di usa e lusnan algun ora realisá e ophetivonan aki.”
aña. Kompará bo resibu pa dia. Ora bo ta na soño
promé ku bo a hasi e kam- nan ta sendé pòrnada i Seguridat sistemanan di lus ku bo Prime Technologies
bio aki i despues, i asina bo ta gasta koriente pòrnada. ta atkerí tin un label ku Patrijsweg 9
ta haña sa kiko bo a spar. Negoshinan por pone timer Pa seguridat tambe señor ta garantisá ku kopia di e Telefon: 736-1353
Si bo pone algu di e loke pa paga e lusnan outomáti- Haynes a duna algun reko- produkto aki ta di kùr i ta E-mail: haywang@onenet.
bo a spar aki un banda bo kamente.” mendashon. “Chèk si e kumpli ku eksigensianan an
10
Brantwer ku tep relashoná kon
prevení kandela den fin di aña
N
Señor Martina a konta ku Meskos ta konta pa tempo-
e departamentu di pre- a e kuerpo di bombero di Kòrsou tin un departamentu ku rada di vürwèrk.
venshon ta traha den tin komo un di su tareanan duna informashon relashoná ku
kolaborashon estrecho ku prevenshon di kandela. Den fin di aña sa tin vários okashon * Wak ku kiko ta sende
e departamentu pa paga vürwèrk. No usa sigaria
kandela. El a kompartí pa kua brantwer mester drenta akshon pa paga kandela okashoná pa òf lusafè. Usa stick
algun informashon rela- dekorashon di lus òf kualke otro kousa. Señor Eric Martina, kolaboradó speshal pa esei.
shoná ku kon mester empleá na e sekshon aki, ta kompartí algun tep kon pa evitá kandela ku * No tene vürwèrk den
dekorá kèrstbom, uso di man.
sensia, bela, iluminashon, tin di aber ku kustumber i práktikanan spesialmente di fin di aña. * No hinka vürwèrk den
etc. ophetonan
* Tuma splikashon di
un kurso di un dia ku e sek- • Kon usa aparatonan pa kada tipo di vürwèrk;
shon di ‘bedrijfshulpverlen- paga kandela? pues kon anda kuné
ing’ ta duna. E kurso ta • Kon move bo mes den mas seif posibel.
enserá: kaso di akumulashon di
huma?
• Kiko ta kandela? • Parti práktiko kon ta usa Pa mas konseho i infor-
• Kon kandela ta aparato di paga mashon por yama
kuminsá? kandela. departamentu di preven-
• Kon prevení kandela? • Sa te ki distansia por shon di kuerpo di bombero
• Ki tipo di aparato tin pa yega serka di kandela. na number di telefon 462-
paga kandela? 9111 durante oranan di
11
Krísis finansiero, kiko ta su orígen i
kon lo e por afektá negoshinan lokal
Ú
Orígen ménos barku ku mester di
ltimo lunanan ku hopi insistensia nos ta lesa den medionan di
“Pa sa kiko ta e orígen mantenshon i reparashon
di e krísis finansiero nos komunikashon lokal i internashonal i tende tambe via medionan
mester bai bèk na inisio di notisioso oudiovisual ku ta komentá tokante e krísis finansiero Ki pasonan un
e dékada ora ku a kuminsá empresario lokal
ku ta afektá Estádos Unídos i alabes kiko esaki su efektonan ta i lo mester tuma?
redusí tarifanan di interes di
un forma radikal. Tarifanan por nifiká pa otro pais. Naturalmente ta lanta e pregunta kiko ta su “Nos lo bisa no pensa úni-
abou pa hipotek, fasilidat- influensia riba nos ekonomia i forma di hasi negoshi i biba aki na kamente den baha gastu
nan pa fia sèn na banko Kòrsou. Lawrence Bennett i John Getrouw ku ta dos profeshonal ku pero mas bien kon lo por
i institutonan finansiero a oumentá entrada. Buska
hasi mas fásil pa kasi tur bon konosementu di e materia, tabata dispuesto pa kompartí algu di fuentenan nobo i alterna-
hende pa atkerí un kas di nan konosementu i eksperensia riba e tema i partikularidat aki. tivo pa oumentá entrada.
mas balor di loke en realidat Buska kliente i oportuni-
nan situashon por a karga. datnan nobo pa kompensá
Esaki a pone ku preis di Skirbí pa Farley Lourens kualke pèrdida di entrada-
kasnan averahe na Merka nan ku bo tin aktual-
a oumentá ku 90% entre mente.”
2000 i 2006. Un oumento
di preis asina rápido ta krea “Invertí den sistemanan di
un asina yamá ‘bubble’ atministrashon for di kua bo
(pues, un bèl di airu bashí). por saka mas benefishi di
Den e kas aki un ‘bubble’ reportahenan d kua bo por
den merkado di real estate. saka informashon pa hiba
Ora ku preisnan oumentá, un maneho di bo negoshi
merkadonan ta haña kon- mas efisiente posibel i hasi
fiansa i kumpradónan ta ahustenan ora i kaminda ta
riku. Ora ku e preisnan baha nesesario.”
ta pasa nèt lo kontrali. Pa e “Bo mester analisá bo
motibu ei ora ku e ‘bubble’ negoshi pa sa ken ta bo
forma di un forma rápido, e mihó klientenan i purba
chènsnan ta chikí ku esaki duna nan mas tantu aten-
ta baha bèk pokopoko. E ta shon posibel. Tambe ta
klap di un dia pa otro, di un rekomendabel pa bo wak
forma abrupto.” kiko ta e produktonan i ser-
visionan ku bo ta ofresien-
Bono-nan ku back- do pa kua tin mas pedida.
up di hipotek Bo sa ken ta klientenan
“Inovashon finansiero tambe ku ta proveé 80 % di bo
a perkurá pa bononan di entrada? Bo sistemanan
back-up pa un pool di hipo- di informashon di mane-
tek. E bononan aki a bira John Getrouw (na man robes) i Lawrence Bennett: duna mihó kliente mas tantu atenshon. ho por proveé bo ku sufi-
sumamente popular komo siente informashon pa
ku nan tabata ofresé inver- pa ki magnitut otro institu- pa pronostiká te ki grado. konstrukshon ta prinsipal- apliká Pareto’s Law?
shonistanan interes haltu,i tonan tabata afektá pa e Nos lo por menshoná tres mente pa motibu ku Hulan- (buska informashon riba
e invershonistanan tabata krísis, hopi a stòp di fia otro merkado ku lo sinti e efekto desnan ta invertiendo den Internèt)!”
kumpra mas i mas di e tipo sèn poniendo ku e merka- sigur, esta: kompra i rekonstrukshon di “Finalmente hasi un stress
di bononan aki pa kua tabata do di krédito a bai riba un kas i edifisionan komersial. tèst ku bo cashflow. Kon-
duna hipotek ku mas riesgo hantrèm. Pues, el a prákti- 1) Instansianan ku ta Si kuminsá bira difísil pa e testá bo mes e pregun-
pa kumpli ku e demanda kamente fris. Pensa aki ku atministrá e asina yama hulandes europeo yega na ta kon lo bo hasi si bo
di e invershonistanan. Ora si bo banko no tin merkado mutual funds sèn òf nan kuminsá sinti entradanan baha ku 20%
ku e tarifanan di interes a via kua e por fia sèn, kon Proveédornan di servisio ku kos ta birando malu pa òf bo debedónan tuma 30
subi, hopi hende no por a bo ta pensa ku e por fia di ‘trust’. Spesialmente e nan pa motibu di un stress dia èkstra pa paga bo riba
kumpli mas ku nan pago abo? E falta di krédito aki asina yamá Mutual Funds finansiero òf ku Euro su e 30 den kua nan a primintí
mensual na hipotek ku awor ta pone ku merkado finan- Administrations lo sinti e balor ta sigui baha, nan lo di lo paga. E ora ei a yega
tabata parti di un bono. Ora siero a kai den un krísis efekto ku invershonistanan no pensa dje lihé ei mas pa momentu pa bo bai bèk na
ku no paga e ‘aflossing’ di manera konosedónan di lo cash out nan fondonan atkerí òf laga traha un di ‘basics’.”
hipotek, esaki ta nifiká ku ekonomia di Merka i Euro- mutual. Esaki lo pone ku dos kas na Kòrsou. Esaki
e bono(nan) ta bal ménos. pa a pronostiká.” ‘Mutual Funds Holdings’ lo ta nifiká hopi ménos trabou Lawrence Bennett
Mester redusí for di kapital tin ménos trabou òf por den sektor di konstrukshon Phoenix Financial
di e invershonistanan pa e Ki influensia e hasta haña nan ta sera i hopi ménos proyekto den Emancipatie Blvd. #31
echo ku bono(nan) a baha desaroyo aki lo tin negoshi. mundu di ‘real estate’. Tel. : 734-1130
na balor. Esaki pa p.e. instan- riba nos ekonomia.? Cell : 5151900
sianan manera bankonan i Te fecha di awe no parse 2) Turismo 4) Mundu di transporte, e-mail:
fondonan di penshun. Esaki ku e tin un impakto direkto Si e krísis finansiero yega karga i logístika lawrence@olbennett.com
ta afektá nan solvensia i so- riba nos ekonomia komo na bira un reseshon mun- Si kompanianan di trans-
lides inmediatamente.” ku nos bon(nan) ku tin dial, por konta ku esaki ta porte marítimo òf aéreo tin Ir. John Getrouw
komo back-up hipotek ku pone ku ménos turista ta ménos akseso na krédito GI Consultants
Institutonan no ta un vehíkulo ku inver- bishitá nos isla. i si bin un reseshon mun- van Goghstraat 51
finansiero a stòp di shonistanan lokal a kere dial, kos ta mustra ménos Faks: 736-9034
fia otro aden. Indirektamente nos 3) Konstrukshon bon. E ora ei tin ménos Cell : 562-5845
“Komo ku institutonan lo sinti e efektonan pero te E ‘boom’ ku nos konosé karga pa transportá di un e-mail:
finansiero no tabata sa ainda ta muchu prematuro aworakí den gremio di parti di mundu pa otro i jgetrouw@gmail.com
12
Sentro di Inovashon Kòrsou ta bai
otorgá Premio di Inovashon 2008
D
E aña aki tin 14 partisipante Simpel, pero un uso
na e premio aki y nan pa un ia 11 di desèmber próksimo InnovatieCentrum Curaçao (sentro impreshonante.
tim di hurado ku hopi eks- di inovashon) ta otorgá e di 11 premio di inovashon. Esaki ta un o Kon original e
perensha riba e tereno aki evento ku ta tuma lugá for di aña 1996 i su meta ta pa premia un inovashon ta? Ta algu
lo husga kada un di nan. kompletamente nobo
Den e tim tin eksperto riba inventor òf organisashon ku a logra trese algu inovativo riba merkado. òf algu eksistente ku
tereno di energia, medio E inovashon aki mester tin un balor agregá pa e organisashon mes, a modifiká?
ambiente, físika, negoshi i pa su klientenan, pa ekonomia lokal i pa komunidat en general. Un
inovashon. Pa kada kriterio e partisi-
E hurado den su tarea pa kompania eksitoso mester tin inovashon tambe komo un di e metanan pantenan ta haña punto i
saka e premio ta usa algun prinsipal. lógikamente esun ku skor
kriterio pa balorá e ino- mas haltu lo risibí e pre-
vashon pa asina yega na mio prestigioso aki ku ta
un desishon final. Kriterio 1: E grado inova- kasualidat òf ta algu orientá su mes pafó di otorgá tur aña. Hopi hende
Ata aki algun di e kriterion- tivo di e inovashon ku a desaroyá su organisashon i den ta pensa hopi biaha ku un
an ku e hurado ta apliká: o E inovashon tabata konsientemente? eksterior pa e inová? inovashon ta un invento,
algu ku a sosedé pa o E organisashon ta o E inovashon ta algu pero esaki no ta kompleta-
nobo pa e mente bèrdat.
organisashon mes, pa Por definí inovashon den
su sektor òf pa un sentido amplio na e
Kòrsou? siguiente manera:
13
Kobransa di e sumanan aki tambe ta importante
14
Fin di otro monopolio
15
Eventonan internashonal
Network Latin America Interior Design Show Convention Center The National Restaurant
Novèmber Bringing Airports and Air- Toronto, Canada, Website: www.ctiashow. Association
lines together 5-8 febrüari com Restaurant, Hotel-Motel
Caribbean Home and Aruba, 7-9 desèmber Lugá: Direct Energy Cen- Show
Garden Expo Lugá: The Radisson Aruba tre Intermodal South Amer- Chicago, Merka,
St. Maarten, 14-16 novèm- Resort Website: www.interiorde- ica 16-19 mei
ber Website: www.networklati- signshow.com São Paolo, Brazil, Lugá: Chicago’s McCor-
Lugá: Sonesta Maho namerica.com 14-16 aprel mick Place
Beach Resort Conference Bouwbeurs International Lugá: Transamerica Expo Website: www.restaurant-
Center Dream Home Building and Construction Center show.org/show
E-mail: Chicago, Merka, Fair Website: www.intermodal.
caribbeanhomeexpo@gmail. 12-22 desèmber Utrecht, Hulanda, com.br
com Lugá: The Merchandise 9-14 febrüari Yüni
Mart Lugá: Jaarbeurs Utrecht Waste Expo 2009
TOC Americas Website: www.mmart.com Website: http://beurzen. Mei Las Vegas, Merka,
California, Merka, jem.nl/sites/nl/index.asp Caribbean Taxi Confer- 9-11 yüni
18-20 novèmber IIHT Expo – Hardware & ence & Expo Lugá: Las Vegas Conven-
Lugá: Long Beach Tools Expo Kòrsou, 14-17 mei tion Center
Convention Center India, 19-21 desèmber Mart Telefon: 511-7297 Website: www.wasteexpo.
Website: www.tocevents- Lugá: Chennai Trade Wireless India Persona di kontakto: com
americas.com Center Mumbai, India 2-4 Mart Gilberto Vernon
Website: www.iihtexpo. Lugá: Bandra-Kurla Com-
Vakbeurs Internationaal com plex
Ondernemen Website: www.fairfest.com
Hardenberg, Hulanda,
18-20 novèmber 2009 International Las Vegas
Website ku
Lugá: Evenementenhal
Hardenberg Yanüari
Coffee & Tea Expo
Las Vegas, Merka,
informashon balioso
Website: www.evenement- Villa Decor Fair 2009 2-4 Mart
enhalhardenberg.nl Istanbul, Turkia, Lugá: Las vegas Conven- www.businesscompleet.nl
7-11 yanüari tion Centre E website ku hopi informashon pa abo ku ta un
Christmas Showcase Lugá: Istanbul Expo Website: www.internation- empresario òf ta pensá pa bira un.
Kòrsou, 27-30 novèmber Center alcoffeeandteaexpo.com
Lugá: World Trade Website: www.demosfuar. http://www.businessopportunitiesandideas.co.uk/
Center Curaçao com.tr 5 th Auto Asia & Trans- Pa haña inspirashon, idea òf oportunidat di
Website: www.destination- port Asia negoshi, bishitá e website aki.
curacao.com International CES Karachi, Pakistan,
(Consumer Electronics) 28-30 mart http://www.cake-business.com/
Las Vegas, Merka, Lugá: Karachi Expo Cen- Bishitá e site aki pa haña idea pa negoshi
Desèmber 8-11 yanüari 2009 ter
Website: www.CESweb. Website: www.autoasia. www.ehow.com
32nd Miami Conference org com.pk Un ‘search engine’ ku bo por skohe diferente
on the Caribbean & Cen- tópiko pa duna splikashon mas amplio riba tópiko
tral America The International Build- Palm Beach Fine Craft selektá.
Florida, Merka, ers’ Show Show
1-3 desèmber Las Vegas, Merka, Palm Beach, Merka, www.highprofile.nl
Lugá: InterContinental 20-23 yanüari 2009 20-22 Mart Website ku teps i plan di akshon ku mester tuma
Hotel Lugá: Las Vegas Lugá: Palm Beach County pa organisá kualke eventonan pa bo negoshi.
Website: www.c-caa.org Convention Center Convention Center
Website: www.builderss- Website: www.craftsameri- www.hoedoe.nl
Vinitech Wine & Spirits how.com cashows.com Si bo ke sa kon pa hasi algu, bishitá e site aki e
Trade Exhibition ta dunabo informashon riba tur kos spesialmente
Bordeaux, Fransia, Destination Nature! “kon mi tin ku hasi’é” - “hoe je het doet”
2-4 desèmber Febrüari Tourism, Travel and Out-
Lugá: Parc des Exposi- Wine + 2009 door Expo www.isg.an
tions de Bordeaux-Lac London, Inglatera, Paris, Fransia, Si bo no tin sigur di bo antiviro pa bo kòmpiuter,
Website: www.bordeaux- 3-4 febrüari 27-29 mart e site aki por dunabo teps kon bo por tin un kòm-
expo.com Lugá: Olympia Lugá: Paris Expo Port de piuter sin problema di viro i hacking
Exhibition Centre Versailles
Expoartesanias 2008 Website: www.wineplus. Website: www.randonnee- www.keukenrenovatie-an.com
Bogotá, Colombia, co.uk nature.com Si bo tin intenshon pa kumpra un negoshi òf kas,
4-17 desèmber e site aki ta dunabo teps kon pa traha/drecha e
Lugá: Corferias –Centro Media-Tech Conference kushina i baño
de Convenciones Los Angeles, Merka, Aprel
Website: www.expoartesa- 3-4 febrüari CTIA Wireless Show http://www.leren.nl/isbw/ambitietest
nias.com Lugá: Hilton Los Angeles 2009 Kua ta bo ambishonnan pa e aña nobo? Yena e
Universal City Las Vegas, Merka, tèst aki pa haña kontesta.
Website: www.media-tech. 1-3 aprel
net Lugá: Las Vegas
16
Oportunidatnan di negoshi
Sektor: tekstil buska importadó pa su
Lokal Pais: Turkia produktonan. E variashon
ta konsistí di diferente
1.Ta hür 3. Ta buska importadó bebidanan pa konsumo
Ta hür un kantor mueblá Blueworld Company ta kayente o friu, e.o iced
den un ofisina ku entrada buska importadó eksklu- tea, sugar free drinks,
propio. Ta inkluí awa, lus sivo pa energy drink RED kòfi, lechi etc. Tambe ta
i bali pa 800 florin pa BURN. ofresé buyon, sason, zeta
luna. Tel.: +90-533-5607401 i kuminda pa beibi.
E-mail: Tel.: +90-212-886-3200
Internashonal redburnworld@hotmail. Faks: +90-212-886-2955
1.Ta buska kontakto com E-mail: export@soyyigit.
Kompania na Egipto ta Website: www.redburn- com.tr
buska empresanan lokal world.com Website: www.soyyigit.
interesá pa kumpra sèr- Sektor: komestibel com.tr
bètè pa playa Pais: Turkia Sektor: Komestibel
Tel: 0032-475454148 Pais: Turkia
E-mail: 4.Ta buska kontakto
info@beachtowels.be Empresa na Colombia, 6.Ta bende Faks:+86-769-85345319 Sektor: tekstileria
Website: www.beach- manehá pa yu di Kòrsou Ta bende vários kòntein- E-mail: sam@hoda-fau- Pais: Pakistan i USA
towels.be ta ofresé diferente ser- er ku por keda uza pa cet.com
Sektor: horeka visio. Por asistí bo den diferente destinashon. Website: http://www. Si abo tin un oportunidat
Pais: Egipto buska kontakto pa hasi Tel.: 713-426-8459 hoda-faucet.com di negoshi ku bo ke pone
negoshi, pa un produkto Faks: 713-869-6526 Sektor: sanitario den e rúbrika aki òf pa
2.Ta buska kontakto ku bo ta buska sea por E-mail: JuanCarlos. Pais: China mas informashon tokante
Ta buska personanan mayor o detal, pa fakansi Angulo@talinternational. di un di esnan menshoná,
interesá den paña i tur òf guia pa dòkter. com 8.Ta buska kontakto tuma kontakto ku Sentro
sorto di piedra presioso Tel.: 00574-371-0988 / Pais: Houston Multitextile ta ofresé tur di Informashon Komer-
for di Turkia 560-0144(Kòrsou) sorto di tela, hilu pa kose, sial di Kámara di Komèr-
Tel.: +90232-4311435 E-mail: curamed_ 7.Ta buska importadó sèrbètè, unifòrm i mas. sio na number di telefon
Faks: +90232-4311435 services@hotmail.com Kompania chines ‘Hoda Tel.: 92-300-8424758 461-3918, di faks 461-
E-mail: info@minasera. Sektor: servisio faucet and shower’ distri- E-mail: info@multitextile. 5652 òf e-mail nos na
com.tr bidó di ekipo sanitario ta com businessinfo@curacao-
Website: www.minasera. 5.Ta buska importadó buska importadó. Website: www.mul- chamber.an
com.tr Empresa den eksterior ta Tel.: +86-769-82286199 titextile.com
Publikashonnan nobo
E biblioteka di Sentro di Informashon Komersial di Kámara di Komèrsio di Kòrsou ta kontené mas di 5000 dokumento.
E biblioteka ta ofresé un variashon amplio di rekurso pa hasi investigashon. E biblioteka ta kontené un kolekshon grandi di dokumento relashoná
ku komèrsio ku ta dirigí riba merkado mundial.
17
Tema sentral durante seminario di BPM
18
Tema sentral durante seminario di BPM
19
20