Está en la página 1de 193

John Gardner

PARA SER
NOVELISTA
ULTRAMAR EDITORES
Ttulo original: ON BECOMING A NOVELIST
Traductor; Vctor Conill
Portada: J. Coll
!" #dici$n: No%i#&'r#( !))*
+ !),- '. t/# Etat# o0 Jo/n Gardn#r
1or#2ord + !),- '. 3a.&ond Car%#r
3##r%ado todo lo d#r#c/o. Ninguna 4art# d# #ta 4u'licaci$n
4u#d# #r r#4roducida( al&ac#nada #n it#&a d# r#cu4#raci$n d# dato
ni tran&itida #n ninguna 0or&a ni 4or ning5n &6todo( #l#ctr$nico(
&#c7nico( 0otoco4ia( gra'aci$n u otro( in 4r#%io 4#r&io
d#l d#t#ntor d# lo d#r#c/o d# autor.
+ 8ltra&ar Editor#( S.A.( !))*
Mallorca( 9). t0 -:!.:9.**. Barc#lona;*,*:)
ISBN: ,9;<-,=;=--;)
>#4$ito l#gal: NA;!:)<;!))*
I&4r#i$n: Gra4/.C#&( Mor#ntin ?Na%arra@( !))*.
Print#d in S4ain
Para todos mis alumnos
RECONOCIMIENTOS
Alguna d# la id#a argu&#ntal# Au# # analiBan #n #t#
li'ro urgi#ron #n la cla# d#l tall#r d# lit#ratura d# la
uni%#ridad d#l #tado d# Nu#%a CorD #n Bing/a&4ton.
PROLOGO
Eac# &uc/o ti#&4o F#ra #l %#rano d# !)G,F( &i &u;
H#r( nu#tro do niIo . .o a'andona&o CaDi&a( Ja/ington(
4ara tralada&o a un 4u#'l#cito d# la a0u#ra d# C/ico(
Cali0ornia. All #ncontra&o una caa antigua 4or %#inticinco
d$lar# al &#. A 0in d# 4od#r 4agar #t# tralado /a'a t#nido
Au# 4#dir 4r#tado ci#nto %#inticinco d$lar# a un 0ar&ac6u;
tico 4ara #l Au# /a'a tra'aHado d# r#4artidor( un /o&'r#
lla&ado Bill Barton.
Con #to %#ngo a d#cir Au# #n aAu#lla 64oca &i &uH#r .
.o #t7'a&o in 'lanca. No gan7'a&o la %ida a dura
4#na( 4#ro #l 4lan #ra Au# .o #tudiara #n lo Au# #ntonc#
# lla&a'a C/ico Stat# Coll#g#. P#ro d#d# &i 4ri&#ro
r#cu#rdo( d#d# &uc/o ant# d# Au# no tralad7ra&o a
Cali0ornia #n 'uca d# una %ida ditinta . d# nu#tro 4#daBo
d#l 4at#l a&#ricano( .o /a'a Au#rido #r #critor. Ku#ra
#cri'ir( #cri'ir lo Au# 0u#ra F0icci$n( natural&#nt#( 4#ro
ta&'i6n 4o#a( o'ra d# t#atro( guion# cin#&atogr70ico .
artculo 4ara Sports Afield, True, Argosy . Rogue ?alguna
d# la r#%ita Au# l#a #ntonc#@( . 4ara #l 4#ri$dico localF(
cualAui#r coa Au# r#Auiri#ra Huntar 4ala'ra . cr#ar algo
!!
co/#r#nt# # int#r#ant# 4ara algui#n a4art# d# & &i&o. P#ro
#n la 64oca #n Au# no tralada&o( .o #nta #n lo &7
4ro0undo Au# 4ara ll#gar a #r #critor t#na Au# #tudiar.
Entonc# t#na &u. 'u#n conc#4to d# lo #tudio F&#Hor
d#l Au# t#ngo a/ora( #guro( 4#ro #o # 4orAu# o. &a.or .
t#ngo #tudioF. T6nga# #n cu#nta Au# nadi# d# &i 0a&ilia
/a'a ido a la uni%#ridad ni 4aado iAui#ra d#l o'ligatorio
octa%o curo d# #gunda #n#IanBa. Co no saba nada, 4#ro
a'a Au# no a'a nada.
A 4u#( Hunto con #l d##o d# #tudiar( t#na ta&'i6n un
d##o &u. 0u#rt# d# #cri'ir; #ra un d##o tan 0u#rt# Au#( con
#l ali#nto Au# r#ci' #n la uni%#ridad . #l crit#rio Au# adAuir(
#gu #cri'i#ndo durant# &uc/o ti#&4o a 4#ar d# Au# #l
L#ntido co&5nM . la Lcruda r#alidadM &# acon#Ha'an una
. otra %#B Au# d#iti#ra( Au# d#Hara d# oIar( Au# igui#ra
ad#lant# dicr#ta&#nt# . &# d#dicara a otra coa.
AAu#l 4ri&#r otoIo #n la uni%#ridad d# C/ico &# &atri;
cul6 d# la aignatura o'ligatoria 4ara la &a.ora d# lo
alu&no d# 4ri&#r curo( 4#ro ta&'i6n &# &atricul6 d# algo
Au# # lla&a'a Lit#ratura Cr#ati%a !*!. Eta cla# la i'a a dar
un nu#%o &i#&'ro d#l cu#r4o doc#nt# d# la 0acultad lla&ado
Jo/n Gardn#r( Au# ll#ga'a rod#ado d# ci#rto &it#rio . d# un
air# no%#l#co. S# d#ca Au# ant#rior&#nt# /a'a #n#Iado
#n O'#rlin Coll#g#( 4#ro Au# # /a'a ido d# all 4or alguna
raB$n Au# no Au#da'a clara. 8n #tudiant# d#ca Au# a
Gardn#r lo /a'an #c/ado Fa lo #tudiant#( co&o a todo #l
&undo( l# #ncantan lo ru&or# . la intrigaF . otro d#ca
Au# Gardn#r i&4l#&#nt# # /a'a ido a caua d# alg5n lo.
Algui#n &7 d#ca Au# #n O'#rlin t#na Au# dar d#&aiada
cla#( cuatro o cinco d# L#ngua d# 4ri&#r curo cada
#&#tr#( . Au# no l# Au#da'a ti#&4o 4ara #cri'ir. C # Au#
# d#ca Au# Gardn#r #ra un #critor d# %#rdad( # d#cir( #n
#H#rcicio( Au# /a'a #crito no%#la . r#lato corto. >#
cualAui#r &odo( i'a a dar Lit#ratura Cr#ati%a !*! #n C/ico
. .o &# a4unt6.
!:
M# #&ociona'a aitir a la cla# d# un %#rdad#ro
#critor. No /a'a %ito un #critor #n &i %ida . la id#a &#
i&4ona &uc/o. P#ro lo Au# .o Au#ra a'#r #ra d$nd# #ta'an
#a no%#la . #o r#lato corto. Pu# 'i#n( toda%a no #
/a'a 4u'licado nada. S# d#ca Au# no /a'a con#guido Au#
l# 4u'licaran u o'ra . Au# la ll#%a'a conigo #n caHa.
?Si#ndo .a alu&no u.o( .o %#ra #a caHa d# &anucrito.
Gardn#r # /a'a #nt#rado d# &i di0icultad# 4ara #ncontrar
un itio dond# tra'aHar. Sa'a Au# t#na 0a&ilia . Au# #n &i
caa no /a'a itio. M# o0r#ci$ la lla%# d# u d#4ac/o. A/ora
%#o Au# aAu#l o0r#ci&i#nto 0u# d#cii%o. No 0u# un o0r#ci;
&i#nto caual( . .o &# lo to&6( cr#o( co&o una ord#n F4u#
d# #o # trata'aF Todo lo 7'ado . do&ingo &# 4aa'a
4art# d#l da #n u d#4ac/o( Au# #ra dond# t#na la caHa d#
&anucrito. Eta'an a4ilada #n #l u#lo Hunto a la &#a.
Nickel Mountain( #crito #n una d# la caHa con l74iB d# c#ra(
# #l 5nico ttulo Au# r#cu#rdo. P#ro 0u# #n u d#4ac/o( a la
%ita d# u li'ro in6dito( dond# ll#%6 a ca'o &i 4ri&#ro
int#nto #rio d# #cri'ir.@
Cuando conoc a Gardn#r( 6l #ta'a d#tr7 d# una d# la
&#a intalada #n #l gi&naio 0#&#nino durant# #l 4#rodo
d# &atriculaci$n. 1ir&6 la /oHa d# &atrcula . &# #ntr#g$
#l 4rogra&a d# la aignatura. Su a4#cto no # ac#rca'a ni
d# l#Ho al Au# .o i&agina'a Au# d#'a t#n#r un #critor.
La %#rdad # Au# #n aAu#lla 64oca 4ar#ca un &initro
4r#'it#riano o un ag#nt# d#l 1BI. V#ta i#&4r# traH#
n#gro( ca&ia 'lanca . cor'ata. C t#na #l 4#lo cortado al
c#4illo. ?La &a.ora d# lo H$%#n# d# &i #dad ll#%a'an #l
4#lo al #tilo >AN( # d#cir( 4#inado /acia atr7 4or lo
lado . 0iHado con go&ina@. Lo Au# digo # Au# Gardn#r
t#na un a4#cto &u. nor&al. C 4ara co&4l#tar #l cuadro(
conduca un C/#%rol#t cuatro 4u#rta n#gro con n#u&7tico
* Ducks ass: lit#ral&#nt#( Lculo d# 4atoM. ?N. d#l T.@
!-
co&4l#ta&#nt# n#gro( in 'anda 'lanca( un coc/# tan
d#4ro%ito d# luHo o co&odidad# Au# ni iAui#ra t#na
radio. >#4u6 d# /a'#rlo conocido . d# Au# &# /u'i#ra
dado la lla%#( cuando #ta'a utiliBando u d#4ac/o d# 0or&a
r#gular co&o lugar d# tra'aHo( &# 4aa'a la &aIana d#
lo do&ingo #ntado #n u &#a( d#lant# d# la %#ntana(
t#cl#ando #n u &7Auina d# #cri'ir. P#ro &ira'a 4or la
%#ntana #4#rando %#r u coc/# d#t#n#r# . a4arcar #n la
call# d# #n0r#nt#( co&o cada do&ingo. >#4u6 Gardn#r .
u &uH#r( Joan( alan .( %#tido co&4l#ta . #%#ra&#nt#
d# n#gro( ca&ina'an 4or la ac#ra /acia la igl#ia( 4ara #ntrar
#n #lla . aitir al #r%icio. 8na /ora . &#dia d#4u6 lo
%#a alir( %ol%#r ca&inando 4or la ac#ra /ata #l coc/#(
u'ir a 6l . &arc/ar#.
Gardn#r ll#%a'a #l 4#lo cortado al c#4illo( %#ta co&o un
&initro 4r#'it#riano o un ag#nt# d#l 1BI # i'a a la igl#ia
lo do&ingo. P#ro #n otro a4#cto no #ra con%#ncional.
Co&#nB$ a altar# la normas #l 4ri&#r da d# curo; #n
cla# 0u&a'a un cigarrillo d#tr7 d# otro( continua&#nt#( .
#&4l#a'a una 4a4#l#ra d# &#tal co&o c#nic#ro. C cuando
otro 4ro0#or Au# utiliBa'a la &i&a aula # Au#H$ d# #llo a
u u4#rior#( Gardn#r # li&it$ a /ac#rno un co&#ntario
ac#rca d# la &#BAuindad . la #tr#c/#B d# &ira d# aAu#l
/o&'r#( a'ri$ la %#ntana . igui$ 0u&ando.
A lo #critor# d# r#lato corto Au# t#na #n cla# l#
#Oiga Au# #cri'i#ran uno d# #ntr# di#B . Auinc# 47gina d#
#Ot#ni$n. C a lo Au# Au#ran #cri'ir no%#la Fcr#o Au#
/a'ra uno o doF( un ca4tulo d# una %#int# 47gina( Hunto
con un #'oBo d#l r#to. Lo &alo #ra Au# #l cu#nto o #l
ca4tulo d# la no%#la 4odan ll#gar a r#%iar# /ata di#B %#c#
durant# #l curo #&#tral( 4ara Au# Gardn#r # Au#dara
ati0#c/o. T#na 4or 4rinci4io '7ico #l d# Au# #l #critor
#ncontra'a lo Au# Au#ra d#cir #n #l continuo 4roc#o d# !er
lo Au# /a'a dic/o. C a %#r d# #ta 0or&a( o a %#r con &a.or
claridad( # ll#ga'a 4or &#dio d# la r#%ii$n. "rea #n la
!9
r#%ii$n( la r#%ii$n int#r&ina'l#; #ra algo &u. #rio 4ara 6l
. Au# conid#ra'a %ital 4ara #l #critor #n cualAui#r #ta4a d#
u d#arrollo co&o tal. C nunca 4#rda la 4aci#ncia al r#l##r
la narraci$n d# un alu&no( aunAu# la /u'i#ra %ito #n cinco
#ncarnacion# ant#rior#.
Cr#o Au# la id#a Au# t#na #n !)G, ac#rca lo Au# #ra un r#lato
corto #gua i#ndo ##ncial&#nt# la Au# t#na #n !),:; un
r#lato corto #ra algo Au# t#na un 4rinci4io( una 4art# int#r&#;
dia . un 0inal ditingui'l#. A %#c# i'a /ata la 4iBarra . /aca
un diagra&a 4ara ilutrar alg5n co&#ntario Au# Au#ra /ac#r
o'r# #l au&#nto o #l d#c#no d# la #&oci$n d# una /itoria:
cu&'r#( %all#( &##ta( r#oluci$n( denouement . coa a.
Co( 4or &7 Au# lo int#nta'a( no con#gua int#r#ar&# &uc/o
o #nt#nd#r r#al&#nt# #t# a4#cto d# la coa( todo #o Au#
4ona #n la 4iBarra. P#ro lo Au# #nt#nda #ran la o'#r%acio;
n# Au# /aca o'r# la /itoria d# alg5n alu&no cuando 6ta #
co&#nta'a #n cla#. En #to cao Gardn#r 4oda co&#nBar a
int#rrogar# #n %oB alta ac#rca d# la raBon# Au# t#na #l autor
4ara #cri'ir( 4onga&o( un r#lato ac#rca d# una 4#rona in%7;
lida . d#Har d# lado la in%alid#B d#l 4#ronaH# /ata #l &i&;
i&o 0inal d# la /itoria. LA( Pcr## Au# # 'u#na id#a d#Har
Au# #l l#ctor # Au#d# /ata la 5lti&a 0ra# in a'#r Au# #t#
/o&'r# #t7 in%7lidoQM El tono d# u %oB traluca u d#a4ro;
'aci$n( . la cla# #nt#ra( incluido #l autor( no tarda'a &7 d#
un intant# #n %#r Au# no #ra una 'u#na #trat#gia. E&4l#ar una
#trat#gia Au# ocultara al l#ctor in0or&aci$n n#c#aria # i&;
4ortant#( con la #4#ranBa d# cog#rlo 4or or4r#a al 0inal d#
la /itoria( #ra #ngaIarlo.
En cla# i#&4r# /aca r#0#r#ncia a #critor# cu.o
no&'r# .o no conoca. O i lo conoca( no /a'a l#do o'ra
u.a. Conrad( C6lin#( Rat/#rin# Ann# Port#r( Iaac Ba'#l(
Jalt#r %an Til'urg ClarD( C/#Ho%( Eort#n# Cali/#r( Curt
EarnacD( 3o'#rt P#nn Jarr#n... ?L#&o una /itoria d#
Jarr#n lla&ada LBlacD'#rr. Jint#rM Au# 4or la raB$n Au#
0u#ra a & no &# gut$( . # lo diH# a Gardn#r. LPu# %u6l%#la
!G
a l##rM( &# diHo( . /a'la'a #n #rio.@ Jillia& Ga #ra otro
d# lo Au# no&'ra'a. Gardn#r aca'a'a d# lanBar una r#%ita(
MSS( . #ta'a a 4unto d# 4u'licar LT/# P#d#r#n RidM #n #l
4ri&#r n5&#ro. E&4#c6 a l##r la /itoria #n &anucrito( 4#ro
no la #nt#nda . %ol% a Au#Har&# a Gardn#r. Eta %#B no &#
diHo Au# lo %ol%i#ra a int#ntar( i&4l#&#nt# &# la Auit$.
Ea'la'a d# E#nr. Ja&#( 1lau'#rt # IaaD >in##n co&o i
%i%i#ran un 4oco &7 a'aHo igui#ndo la carr#t#ra( #n Cu'a
Cit.. LEto. aAu tanto 4ara #n#Iaro a #cri'ir co&o 4ara
d#ciro Au6 l##rM( d#ca. Co ala d# cla# aturdido . &# i'a
dir#cta&#nt# a la 'i'liot#ca a 'ucar li'ro d# lo #critor#
d# Au# /a'la'a.
Lo autor# Au# #ta'an #n 'oga #n aAu#lla 64oca #ran
E#&ing2a. . 1aulDn#r. P#ro #n total .o /a'a l#do co&o
&7Oi&o do o tr# li'ro u.o. ># todo &odo( #ran tan
conocido . # /a'la'a tanto d# #llo Au# no 4odan #r tan
'u#no( PnoQ 3#cu#rdo Au# Gardn#r &# diHo; LL## todo #l
1aulDn#r Au# #ncu#ntr# . lu#go l## todo lo d# E#&ing2a.
4ara li&4iar d# 1aulDn#r tu &an#ra d# #cri'ir.M
No dio a conoc#r la 4u'licacion# Ld# 4oca tiradaM o
lit#raria tra.#ndo un da a cla# una caHa d# dic/a r#%ita
. ditri'u.6ndola 4ara Au# 4udi6ra&o a4r#nd#rno u
no&'r#( %#r c$&o #ran . Au6 #naci$n 4roduca t#n#rla #n
la &ano. No diHo Au# all a4ar#ca la &#Hor 0icci$n . cai
toda la 4o#a Au# # #cri'a #n #l 4a. 1icci$n( 4o#a(
#na.o lit#rario( crtica d# li'ro r#ci#nt# . d# autor#
!i!os a cargo d# autor# %i%o. Co #ta'a co&o loco d# tanto
d#cu'ri&i#nto co&o /aca.
Pidi$ 4ara lo i#t# u oc/o d# nootro Au# #t7'a&o #n
u cla# una car4#ta n#gra . grand# . no diHo Au#
guard7ra&o #n #lla nu#tro #crito. Sl &i&o guarda'a u
tra'aHo #n car4#ta d# aAu6lla( d#ca( . #o( natural&#nt#(
0u# d#0initi%o 4ara nootro. Ll#%7'a&o nu#tro r#lato #n
aAu#lla car4#ta . no #nta&o #4#cial#( #Oclui%o(
ditinto d# lo d#&7. C lo 6ra&o.
!=
No 6 c$&o #ra Gardn#r con u otro alu&no cuando
ll#ga'a #l &o&#nto d# #ntr#%itar# con #llo 4ara co&#ntar
lo Au# /a'an #crito. Su4ongo Au# d#&otrara un conid#ra;
'l# int#r6 con todo. P#ro .o t#na . igo t#ni#ndo la
i&4r#i$n d# Au# durant# aAu#l 4#rodo # to&a'a &i r#lato
con &a.or #ri#dad . 4ona al l##rlo &7 at#nci$n d# la Au#
.o t#na d#r#c/o a #4#rar. Co no #ta'a #n a'oluto 4r#4a;
rado 4ara #l ti4o d# crtica Au# r#ci'a d# 6l. Ant# d# nu#tra
#ntr#%ita /a'a corr#gido #l r#lato . tac/ado oracion#( 0ra#
o 4ala'ra inac#4ta'l#( incluo algo d# la 4untuaci$n; . &#
da'a a #nt#nd#r Au# aAu#lla u4r#ion# no #ran n#gocia'l#.
En otro cao #nc#rra'a la oracion#( 0ra# o 4ala'ra #ntr#
4ar6nt#i( . 6o #ran lo 4unto a tratar( #o cao #ran
n#gocia'l#. C no %acila'a #n aIadir algo a lo Au# .o /a'a
#crito( una o %aria 4ala'ra aAu . all7 . AuiB7 /ata una
0ra# Au# aclara'a lo Au# .o 4r#t#nda d#cir. Ea'l7'a&o d#
la co&a Au# /a'a #n &i /itoria co&o i nada #n #l &undo
4udi#ra i&4ortar &7 #n aAu#l &o&#nto; .( #n #0#cto( a #ra.
Si#&4r# 'uca'a algo Au# ala'ar. Si /a'a una 0ra#( una
int#r%#nci$n #n #l di7logo o un 4aaH# narrati%o Au# l#
guta'a( algo Au# l# 4ar#ca Ltra'aHadoM . Au# /aca Au# la
/itoria a%anBara d# 0or&a agrada'l# o in#4#rada( #cri'a
al &arg#n: LMu. ac#rtadoM; o i no: LTBi#nUM C #l %#r #to
co&#ntario &# in0unda 7ni&o.
M# /aca una crtica conci#nBuda( ln#a 4or ln#a( . &#
#O4lica'a lo 4orAu6 d# Au# algo tu%i#ra Au# #r d# tal 0or&a
. no d# otra; . &# 4r#t$ una a.uda ina4r#cia'l# #n &i
d#arrollo co&o #critor. >#4u6 d# #ta 4ri&#ra . &inucio;
a c/arla o'r# #l t#Oto( /a'l7'a&o d# cu#tion# &7
4ro0unda r#lati%a a la /itoria( d#l L4ro'l#&aM o'r# #l Au#
.o int#nta'a arroHar luB( d#l con0licto Au# 4r#t#nda a'ordar(
. d# la 0or&a #n Au# &i r#lato 4oda #ncaHar o no #n #l
#Au#&a g#n#ral d# la narrati%a. Eta'a con%#ncido d# Au#
#&4l#ar 4ala'ra 4oco 4r#cia( 4or 0alta d# #ni'ilidad( 4or
n#glig#ncia o #nti&#ntali&o( contitua un tr#&#ndo incon;
!<
%#ni#nt# 4ara #l r#lato. P#ro /a'a algo a5n 4#or . Au# /a'a
Au# #%itar a toda cota: i #n la 4ala'ra . #n lo #nti&i#nto
no /a'a /onrad#B( i #l autor #cri'a o'r# coa Au# no l#
i&4orta'an o #n la Au# no cr#a( ta&4oco a nadi# i'an a
i&4ortarl# nunca.
Valor# &oral# . o0icio( #to # lo Au# #n#Ia'a . lo Au#
d#0#nda( . #to # lo Au# .o nunca /# d#Hado d# t#n#r #n
cu#nta a lo largo d# lo aIo d#d# aAu#l 'r#%# 4#ro trac#n;
d#ntal 4#rodo.
Et# li'ro d# Gardn#r &# 4ar#c# a & Au# # una #O4oi;
ci$n /onrada . #nata d# lo Au# u4on# con%#rtir# #n
#critor . #&4#Iar# #n #guir i6ndolo. Et7 in4irada 4or
#l #ntido co&5n( la &agnani&idad . una #ri# d# %alor#
Au# no on n#gocia'l#. A cualAui#ra Au# lo l#a l# i&4r#io;
nar7 la a'oluta # inAu#'ranta'l# /onrad#B d# u autor( a
co&o u 'u#n /u&or . u no'l#Ba. El autor( i # 0iHan( dic#
continua&#nt#: LS6 4or #O4#ri#ncia...M Sa'a 4or #O4#ri#ncia
F. lo 6 .o( 4or #r 4ro0#or d# lit#ratura cr#ati%aF Au# ci#r;
to a4#cto d#l art# d# #cri'ir 4u#d#n #n#Iar# . tran&i;
tir# a otro #critor#( #n g#n#ral &7 H$%#n#. Eta id#a no
d#'#ra or4r#nd#r a nadi# Au# # int#r## d# %#rdad 4or la
#n#IanBa . #l /#c/o cr#ati%o. La &a.ora d# lo 'u#no #
incluo grand# dir#ctor# d# orAu#ta( co&4oitor#( &icro;
'i$logo( 'ailarina( &at#&7tico( artita %iual#( atr$no;
&o o 4iloto d# caBa a4r#nd#n d# 4#rona &a.or# Au# #llo
. &7 %#rada #n #l o0icio. Por #l &#ro /#c/o d# aitir a
cla# d# lit#ratura cr#ati%a( igual Au# i # trata d# cla# d#
c#r7&ica o d# &#dicina( no # con%i#rt# cualAui#ra #n un gran
#critor( c#ra&ita o &6dico; 4u#d# Au# ni iAui#ra ll#gu# a
#r bueno# P#ro Gardn#r #ta'a con%#ncido d# Au# ta&4oco
#ra 4#rHudicial.
8no d# lo 4#ligro d# dar o r#ci'ir cla# d# lit#ratura
cr#ati%a radica V. /a'lo otra %#B 4or #O4#ri#nciaV #n ani&ar
#n #Oc#o a lo H$%#n# #critor#. P#ro d# Gardn#r a4r#nd a
corr#r ## ri#go ant# Au# to&ar #l otro ca&ino. Gardn#r
!,
da'a . #gua dando aun cuando lo igno %ital# 0luctuaran
alocada&#nt#( co&o cuando # # Ho%#n . # #t7 a4r#ndi#n;
do. El Ho%#n #critor n#c#ita in duda tanto ali#nto co&o
Aui#n 4r#t#nd# iniciar# #n otra 4ro0#ion#( # incluo dira
Au# &7. C ni Au# d#cir t#ndra Au# /a. Au# al#ntar i#&4r#
con inc#ridad . nunca 4ara #currir #l 'ulto. Lo Au# /ac#
Au# #t# li'ro #a #4#cial&#nt# 'u#no # la calidad d# la
&an#ra #n Au# ani&a.
El 0racao . la #4#ranBa 0rutrada on co&un# a todo
nootro. La o4#c/a d# Au# #ta&o nau0ragando . d# Au#
la coa no no al#n co&o /a'a&o 4lan#ado a4ar#c# #n
un &o&#nto u otro d# nu#tra %ida. Cuando # ti#n#n
di#cinu#%# aIo # u#l# a'#r 'atant# 'i#n Au6 # lo Au# no
# %a a #r; 4#ro # &7 0r#cu#nt# Au# a #t# conoci&i#nto d#
la 4ro4ia li&itacion#( a la aut6ntica co&4r#ni$n d# 6ta(
# ll#gu# cuando t#r&ina la Hu%#ntud . co&i#nBa la &adur#B.
Si algui#n d# #ntrada no ti#n# 0acultad# 4ara con%#rtir# #n
#critor( no ll#gar7 a #rlo 4or &7 #n#IanBa Au# r#ci'a o
4or 'u#no Au# #an u &a#tro. P#ro cualAui#ra di4u#to
a #&4r#nd#r una carr#ra o a #guir u %ocaci$n # arri#ga a
u0rir un r#%6 o a 0racaar. Ea. 4olica( 4oltico( g#n#ral#(
int#riorita( ing#ni#ro( conductor# d# auto'5( #ditor#(
ag#nt# lit#rario( /o&'r# d# n#gocio . c#t#ro 0racaado.
Ta&'i6n /a. 4ro0#or# d# lit#ratura cr#ati%a 0racaado .
d#iluionado . #critor# 0racaado . d#iluionado. Jo/n
Gardn#r no #ra ni lo uno ni lo otro( . la raBon# d# Au# no
lo 0u#ra /a. Au# 'ucarla #n #t# &ara%illoo li'ro.
Mi d#uda con 6l # grand# . #n tan 'r#%# cont#Oto $lo
4u#do /ac#r &#nci$n d# #llo. No t#ngo 4ala'ra 4ara #O4r#ar
lo &uc/o Au# l# #c/o #n 0alta. P#ro &# conid#ro #l &7
a0ortunado d# lo /o&'r# 4or /a'#r r#ci'ido u con#Ho .
u g#n#roo ali#nto.
3ACMON> CA3VE3
!)
PREFACIO
>o. 4or u4u#to Au# cualAui#ra Au# #c/# una oH#ada a
#t# 4r#0acio 4ara %#r i %al# la 4#na o no co&4rar #l li'ro o
ll#%7r#lo d# la 'i'liot#ca( o ro'arlo ?ni /a'lar@( lo /ac# 4or
una d# la do raBon# igui#nt#: o 'i#n #l l#ctor # un
no%#lita 4rinci4iant# Au# Aui#r# a'#r i #l li'ro ti#n# %io
d# #rl# 5til o # trata d# un 4ro0#or d# lit#ratura Au# #4#ra
a%#riguar in d#&aiado #0u#rBo con Au6 cla# d# ti&o
a4untan #ta %#B a u 'lanco 4r#0#rido Aui#n# %i%#n d#
4r#dicar la autodid7ctica. E ci#rto Au# la &a.ora d# li'ro
4ara #critor# 4rinci4iant# no on &u. 'u#no( incluo lo
#crito con la &#Hor int#nci$n( . no /a. duda d# Au# 6t#(
co&o otro( t#ndr7 u d#0#cto. P#r&ta#&# #O4on#r aAu
c$&o . 4or Au6 lo /# #crito( . Au6 4r#t#ndo con #llo.
>#4u6 d# &7 d# %#int# aIo d# dar l#ctura . con0#;
r#ncia( . d# %iitar aidua&#nt# la cla# d# lit#ratura
cr#ati%a( .a 6 Au6 d#'o #4#rar Au# &# 4r#gunt#n #n #l
in#%ita'l# turno d# 4r#gunta: coa Au# a 4ri&#ra %ita
4ar#c#n d# &#ra cort#a ?LPEcri'# con l74iB( con 'olgra0o
o con &7Auina d# #cri'irQM@; cu#tion# 4ro0#oral# .
cargada d# int#r6 4ro0#ional ?LPConid#ra i&4ortant# Au#
:!
#l 0uturo no%#lita t#nga un conoci&i#nto a&4lo d# lo
cl7icoQM@; . otra t&ida . #ria( /#c/a co&o i 0u#ran
cu#tion# d# %ida o &u#rt#( lo Au# 4odran &u. 'i#n #r 4ara
Aui#n la 4r#gunta( tal# co&o: LPC$&o 4u#do a'#r i o.
o no #critorQM Et# li'ro r#5n# la r#4u#ta a la 4r#gunta
Au# conid#ro #ria( incluida alguna Au# conid#ro &7
#ria d# lo Au# 4u#dan 4ar#c#r al 4rinci4io. 3#4ondo a cada
4r#gunta dir#cta . ta&'i6n dicuri%a&#nt#( int#ntando cu'rir
todo u a4#cto( incluido aAu6llo Au# Aui#n la /ac# AuiB7
/a.a dado a #nt#nd#r a 4#ar d# no /a'#rlo #O4r#ado con
4ala'ra. M# /# dado cu#nta d# Au# alguno #critor# 4art#n
d# la 4r#&ia d# Au# toda 4r#gunta Au# # l# /ac# #n un al$n
d# con0#r#ncia o #n una cla# # ##ncial&#nt# 0r%ola( Au#
# 0or&ula a 0in d# atra#r la at#nci$n o d# /alagar al
con0#r#nciant# . #%itar ti#&4o &u#rto( o i&4l#&#nt# 4or
4uro ca4ric/o. Co int#nto a%anBar #n la dir#cci$n o4u#ta.
Co 4arto d# la 4r#&ia d# Au# la 4#rona( #n la cla#( la
ala d# con0#r#ncia . #n toda 4art#( on &7 lita . no'l#
d# lo Au# cr##n lo &i7ntro4o. >udo Au# aAu6llo cu.o
int#r6 #n #cri'ir no%#la no #a aut6ntico # &ol#t#n #n
l##r #t# li'ro( . con0o #n Au# Aui#n #t6 %#rdad#ra&#nt#
int#r#ado #n #cri'ir &# 4#rdon# i o'r# alg5n t#&a digo
&7 d# lo n#c#ario . # /aga cargo d# Au# &i 4ro4$ito #
Au# #t# li'ro #a 5til . co&4l#to.
Todo lo Au# digo #( natural&#nt#( &i o4ini$n d# #critor(
o4ini$n 'aada #n aIo d# #cri'ir( l##r( #n#Iar( #ditar .
con%#rar con #critor# a&igo &o( 4#ro no d#Ha d# #r una
o4ini$n( .a Au# #n #l art# no /a. /#c/o d#&otra'l# co&o
#n la g#o&#tra o #n la 0ica. C 4or #ta raB$n 4u#d# ocurrir
Au# 4art# d# lo Au# digo l# 4ar#Bca a alguno l#ctor# 0u#ra
d# lugar . /ata o0#ni%o. Ea. cu#tion# V4or #H#&4lo( lo
tall#r# d# lit#raturaV ac#rca d# la cual# uno # %# t#ntado
d# &od#rar# o cont#ntar# con dar r#4u#ta i&4l#; 4#ro
# Au# to&o co&o l#ctor 4rinci4al d# #t# li'ro al a4irant#
#rio Au# Aui#r# la %#rdad #tricta ?tal co&o .o la 4#rci'o@(
22
a 0in d# 4od#r 4lan#ar u %ida d# 0or&a Au# r#ult# '#n#0icioa
4ara u art#( d# #%itar ca&ino #rr$n#o #n lo r#0#r#nt# a
t6cnica( t#ora . actitud . d# ll#gar a #r un &a#tro d# u
o0icio tan r74ida . #0icaB&#nt# co&o 4u#da.
Et# li'ro #( #n ci#rto #ntido( #litita. Con #to no Aui#ro
d#cir Au# lo /a.a #crito 4ara ## no%#lita tan #4#cial Au#
d##a ll#gar 5nica&#nt# a un r#ducido crculo d# l#ctor#
r#0inado( intruido . util#( aunAu# a tal #critor l# r#co;
&#ndara #l li'ro( co&o a.uda . co&o argu&#nto #n 0a%or
d# la &od#raci$n. El #liti&o a Au# &# r#0i#ro # &7
co&#dido( &7 d# cla# &#dia. Ecri'o no 4ara lo Au# d##an
4u'licar a toda cota( ino 4ara lo Au# Aui#r#n ll#gar a /ac#rlo
con algo d# lo Au# #ntir# orgulloo: 0icci$n #ria( /onrada(
no%#la Au# lo l#ctor# d#cu'r#n Au# di0rutan l#.6ndola
&7 d# una %#B( 0icci$n con %io d# 4#rdurar. La d#tr#Ba
Vla &an#ra d# /ac#r d# Aui#n# #lud#n #l #0#cti&o 07cil( no
to&an ataHo . # #0u#rBan 4or no #ngaIar nunca( ni iAui#ra
ac#rca d# la cu#tion# &7 tri%ial# ?co&o( 4or #H#&4lo(
Au6 o'H#to concr#to #cog#ra un /o&'r# #ncol#riBado 4ara
arroHarlo contra la 4ar#d o i d#t#r&inado 4#ronaH# dira LnoM
o #l &7 rotundo Lni /a'larM@( #n r#u&#n( #a d#tr#Ba #ntr#
cu.o &6rito #t7 #l #&#ro Au# d#&u#tra( 4ro4orciona
4lac#r . 4roduc# la #naci$n d# Au# la %ida %al# la 4#na
%i%irla no $lo al l#ctor ino ta&'i6n al #critor. Et# li'ro #
4ara #l no%#lita Au# .a /a ll#gado a la conclui$n d# Au# #
&uc/o &7 ati0actorio #cri'ir 'i#n Au# #cri'ir $lo lo
u0ici#nt#&#nt# 'i#n co&o 4ara 4od#r ll#gar a 4u'licar.
St# no # ##ncial&#nt# un li'ro Au# /a'l# d# o0icio(
aunAu# cont#nga alg5n Au# otro con#Ho al r#4#cto. No #
Au# d#a4ru#'# tal# li'ro o cr#a Au# no 4u#dan #cri'ir#
'u#no li'ro o'r# dic/o t#&a. E &7: .o &i&o /# #crito
uno . lo #&4l#o #n &i cla#( . lo corriHo . lo a&4lo d#
aIo #n aIo con la #4#ranBa d# Au# alg5n da &# 4ar#Bca digno
d# #r dado a conoc#r. P#ro #l o'H#to d#l 4r##nt# li'ro #
&7 #l#%ado . ta&'i6n &7 /u&ild#; &i int#nci$n # /a'lar
23
d# la 4r#ocu4acion# d#l no%#lita 4rinci4iant# . li'rarl# d#
#lla #n la &#dida d# lo 4oi'l#.
Int#ntar a.udar al no%#lita 4ri&#riBo a u4#rar u 4ro;
'l#&a 4u#d# 4ar#c#r al 4rinci4io un o'H#ti%o 'atant# tonto;
4#ro #l r#cu#rdo d# &i 4ro4io aIo d# a4r#ndiBaH# . &i
#O4#ri#ncia con otro a4irant# a #critor# a4unta a Au# no
# a. El Ho%#n no%#lita ti#n# la #naci$n d# Au# #l &undo
#nt#ro # /a con0a'ulado #n contra u.a. Cuando algui#n
&ani0i#ta u int#nci$n d# ll#gar a #r &6dico o ing#ni#ro
#l#ctr$nico o guarda'oAu# no # %# in&#diata&#nt# 'o&;
'ard#ado 4or 'i#nint#ncionada #O/ortacion# #nca&inada
a /ac#rl# %#r lo i&4r7ctico d# u a&'ici$n( lo ina#Aui'l# d#
la &i&a( #l d#4il0arro d# ti#&4o # int#lig#ncia Au# conti;
tu.#. LAd#lant#( int6ntaloM( d#ci&o( 4#nando 4ara nootro:
LSi no conigu# ll#gar a &6dico( i#&4r# # 4u#d# Au#dar #n
ot#$4ata.M Kui#n# #n#Ian a #cri'ir( 4or otro lado( .
Aui#n# #cri'#n li'ro o'r# #l t#&a( . no diga&o lo
a&igo( lo 4ari#nt# . lo 4ro4io #critor#( # a4r#uran a
#Ialar la #cai&a 4ro'a'ilidad# ?con u conigui#nt#
di&inuci$n@ Au# ti#n# cualAui#ra ?i#&4r#( #n cualAui#r
4art#@ d# con%#rtir# #n un #critor d# 6Oito: LPara #cri'ir
/ac# 0alta un don #4#cialM( dic#n ?coa no #tricta&#nt#
ci#rta@; LEl &#rcado lit#rario #&4#ora cada aIoM ?0alo #n
'u#na &#dida@; o: LTT# %a a &orir d# /a&'r#UM( ?4u#d# #r@.
C #t# d#ali#nto Au# tanto # 4r#tan a o0r#c#r lo d#&7 #
lo d# &#no. Ecri'ir una no%#la ll#%a &uc/i&o ti#&4o( al
&#no 4ara la &a.ora( . # algo Au# 4on# a 4ru#'a la &#nt#
d#l #critor . 4u#d# ll#gar a d#Auiciarla. >a tra da( aIo
tra aIo( #l no%#lita # 4r#gunta i no #tar7 #ngaI7ndo#(
# 4r#gunta 4or Au6 # #cri'#n no%#la( #o largo .
&inucioo #tudio d# la #4#ranBa( al#gra . d#gracia
d# #r# Au#( #n #ntido #tricto( no #Oit#n. El #critor 4u#d#
%#r oca%ado u 7ni&o 4or una 4rogr#i%a &iantro4a(
&i#ntra u &uH#r o &arido da &u#tra cr#ci#nt# d# &al
/u&or o d#conci#rto. Lo i&'6cil# Au# #cri'#n 4ara la
24
t#l#%ii$n ganan din#ro a &ano ll#na &i#ntra #l no%#lita(
## anto #ntr# lo &ortal#( # #&4l#a #n una gaolin#ra(
/ac# d# &#can$gra0o o %#nd# #guro d# %ida 4ara ganar #l
4an d# u /iHo. Ta&'i6n 4u#d# ca#r #n #l alco/oli&o( #l
4ri&#r gaH# d#l o0icio.
Cai nadi# alud# al /#c/o d# Au# 4ara ci#rta cla# d#
4#rona no /a. nada &7 4lac#nt#ro o ati0actorio Au# la
%ida d#l no%#lita( i no 4or u r#co&4#na #con$&ica( 4or
otra; d# Au# no /ac# 0alta con%#rtir# #n un &i7ntro4o o #n
un 'orrac/o; d# Au#( #n r#alidad( # 4u#d# ll#gar a #r &6dico(
ing#ni#ro o guarda'oAu# con &7 o &#no 0ortuna( incluo
#cog#r la d#notada 4ro0#i$n d# a&a d# caa( . #r al mismo
tiempo no%#lita; al &#no &uc/o no%#lita( #Oc#4cional#
. corri#nt#( lo /an /#c/o a. Et# li'ro 4r#t#nd# tranAuiliBar
con /onrad#B #O4oni#ndo llana&#nt#( #n 4ri&#r lugar( lo Au#
# la %ida d#l no%#lita; #n #gundo( aAu#llo d# lo Au# 6t#
d#'# guardar#( #n u &undo int#rior . #n #l #Ot#rior; . 4or
5lti&o( lo Au# ca'# Au# #4#r# . lo Au#( #n g#n#ral( no d#'#
#4#rar. E un li'ro Au# ala'a #l /#c/o d# #cri'ir no%#la .
ani&a al l#ctor o l#ctora a int#ntarlo i #n #rio #t7 di4u#to
a #llo. Lo 4#or Au# 4u#d# ocurrirl# al #critor Au# lo int#nta
. 0racaa Va &#no Au# # /a.a 0or&ado id#a Hactancioa
o &tica ac#rca d# lo Au# # #r no%#litaV # Au# d#cu'ra
Au#( 4ara 6l( la #critura no # lo Au# &7 al#gra . ati0acci$n
l# 4ro4orciona. Ea. &7 0racao #ntr# Aui#n# a4iran a #r
'rillant# /o&'r# d# n#gocio Au# #ntr# Aui#n# Aui#r#n #r
artita.
:G
I
LA NATURALEZA DEL ESCRITOR
Cai todo #critor 4rinci4iant# 4r#gunta #n un &o&#nto u
otro ?o Auii#ra atr#%#r# a 4r#guntar@( a u 4ro0#or d#
lit#ratura cr#ati%a o a algui#n Au# cr#a Au# 4u#d# r#4ond#rl#(
i d# %#rdad ti#n# o no lo Au# /ac# 0alta 4ara #r #critor. C
la r#4u#ta inc#ra # cai i#&4r#; LSa'# >io...M A %#c#
# r#4ond#: L3otunda&#nt# ( i no t# d#%a d# tu
4ro4$ito(M . alguna Au# otra %#B /a. o /a'ra Au# r#4ond#r;
LNo lo cr#o.M No # 4ro'a'l# Au# Aui#n /a.a #n#Iado
lit#ratura durant# &uc/o ti#&4o o /a.a conocido a &uc/o
#critor# 4ri&#riBo d6 r#4u#ta &7 concr#ta Au# 6ta(
4#ro la 4r#gunta r#ulta &7 07cil d# cont#tar i #l #critor
#n ci#rn# no # r#0i#r# a ll#gar a #r 5nica&#nt# Lalgui#n Au#
4u#d# 4u'licarM ino Lun no%#lita #rioM( # d#cir( un artita
in co&4ro&io . #nt#ra&#nt# d#dicado a u art# . no
i&4l#&#nt# algui#n Au# 4u#d# 4u'licar una /itoria d# %#B
#n cuando; #n otra 4ala'ra( i #l 4rinci4iant# # d# la cla#
d# 4#rona 4ara Aui#n# # /a #crito 4rinci4al&#nt# #t#
li'ro.
Lo ci#rto # Au# #n lo Etado 8nido /a. tanta r#%ita
27
V . #n #l &undo .a no diga&o V Au# cai cualAui#ra( i 4on#
#&4#Io( 4u#d# con#guir Au# tard# o t#&4rano l# 4u'liAu#n
un r#lato; . una %#B Au# #l #critor 4rinci4iant# /a 4u'licado #n
una r#%ita ?4onga&o Au# #n ci#rta &od#ta 4u'licaci$n tri;
&#tral@( con lo Au# #n u carta d# 4r##ntaci$n a otro #ditor#
4u#d# 4on#r: LMi #crito /an a4ar#cido #n tal . tal r#%itaM(
u 4oi'ilidad# d# 4u'licar #n otra 4u'licacion# au&#ntan.
El 6Oito #ng#ndra 6Oito. Por un lado( #l /a'#r 4u'licado #n
cinco o #i r#%ita &od#ta %irtual&#nt# garantiBa #l 6Oito
#n otra r#%ita no tan &od#ta( 4orAu# lo #ditor#( #n la
duda( u#l#n d#Har# con%#nc#r 4or la c#rti0icaci$n d# Au# #
/a 4u'licado( #a dond# #a. C 4or otro lado( cuanto &7
#cri'# . 4u'lica #l #critor no%#l ?#4#cial&#nt# i 4u'lica
tra /a'#r &ant#nido corr#4ond#ncia con un #ditor int#lig#nt#
. di4u#to a dar con#Ho@( &7 #guridad . /a'ilidad adAui#r#.
En cuanto a 4u'licar una no%#la no &u. 'u#na( la 4oi'ilidad#
on &a.or# d# lo Au# # 4odra 4#nar( aunAu# 4u#d# Au# la
4aga ta&4oco #a 'u#na. Si#&4r# /a. #ditor# Au# 'ucan
nu#%o tal#nto . #t7n di4u#to a corr#r ri#go( . #ntr# #llo
a'undan lo Au# 'ucan #4#c0ica&#nt# 0icci$n d# &ala cali;
dad ?4ornogra0a( no%#la d# /orror( #tc.@. Ea. #critor# H$%#;
n# Au#( d#'ido a una 4#culiaridad d# u 0or&a d# #r( no #
i#nt#n tal# i no /an con#guido 4u'licar algo( co&o #a(
donde #a. Pro'a'l#&#nt#( dic/o #critor# /ar7n 'i#n #n
con#guirlo . aca'ar con #llo d# una %#B( 4#ro /aran a5n &#Hor
i( con la &ira 4u#ta #n #l 0uturo( &#Horaran u ni%#l .
lograran a4ar#c#r #n 4u'licacion# d# &a.or 4r#tigio. E
di0cil 'orrar #ta cla# d# 'aldon#( co&o ta&'i6n lo # d#;
#&'araBar# d# t6cnica 'urda una %#B Au# /an dado r#ul;
tado( E co&o int#ntar d#Har d# /ac#r tra&4a #n #l gol0 o d#
#ngaIar #n #l &atri&onio.
Para 4od#r r#4ond#r d# 0or&a r#4ona'l# a la 4r#gunta
d#l Ho%#n #critor( #l 4ro0#or o Aui#n #a ti#n# Au# to&ar #n
conid#raci$n di%#ro indicador# Au# no on #guro( 4#ro
Au# o0r#c#n indicio %7lido. Alguno d# #to indicador#
28
#t7n r#lacionado con la 0acultad# d#l indi%iduo( #%id#nt#
o 4ot#ncial#( . otro( con u car7ct#r. El Au# ninguno d# #llo
#a in0ali'l# # d#'# #n 4art# a Au# on r#lati%o . #n 4art# a
Au# #l #critor 4u#d# &#Horar Va'andonando /7'ito t6cnico
o d# u 4#ronalidad( &#Horando 4or &#ra o'tinaci$nV o
i&4l#&#nt#( con #l ti#&4o( 4aar d# #r un 4ro'a'l# no
#critor a con%#rtir# #n un 4ro'a'l# #critor d# 6Oito.
!
La lita 4odra iniciar# con cualAui#ra d# lo &#ncionado
indicador#; 4or con%#ni#ncia( 4#r&ta#&# #&4#Bar con la
#ni'ilidad %#r'al.
La 'u#na nota #n l#ngua 4u#d#n o no indicar #ni'i;
lidad %#r'al( # d#cir( la dot# d#l #critor 4ara co&4r#nd#r
lo uo d#l l#nguaH# . u int#r6 #n #llo. KuiB7 #t6n &7
r#lacionada con la co&4#t#ncia( la #ni'ilidad . la util#Ba
d#l 4ro0#or Au# con la 0acultad# d#l alu&no. No # d#l todo
ci#rto Au# todo #critor t#nga un agudo #ntido d#l rit&o d#
la 0ra# Vla &5ica d#l l#nguaH#V o d# la connotacion# . d#l
r#gitro lingWtico ?7&'ito d# uo@ d# la 4ala'ra. Ea.
grand# #critor# Au# lo on a 4#ar d# u ocaional#
d#lic#: 0ra# &alonant#( &#t70ora inad#cuada # incluo
#&4l#o di4aratado d# 4ala'ra. T/#odor# >r#i#r 4u#d#
#cri'ir: LLa #ncontr$ int#l#ctual&#nt# #Otr#&ada&#nt# in;
t#r#ant#M( contrucci$n tan 4oco lograda . caco0$nica Au#
cualAui#r 'u#n #critor /uira d# #lla; .( in #&'argo( 4oco
l#ctor# n#garan Au# Nuestra $ermana "arrie . %na trage&
dia americana #an o'ra d# art#. El #critor con &al odo(
i # 'u#no #n otro a4#cto( 4u#d# aca'ar #cri'i#ndo
no%#la &7 4ro0unda . &#Hor# Au# #l &7 #locu#nt#
%irtuoo %#r'al.
:)
C /a. Au# aIadir Au# la #ni'ilidad %#r'al d#l %#rdad#ro
artita 4u#d# #r algo Au# al 4ro0#or corri#nt# d# l#ngua
# l# 4u#d# #ca4ar a 4ri&#r %ita. A &uc/a g#nt# Au# l#
4r#ocu4a #l l#nguaH# l# /orroriBa oir( 4or #H#&4lo( $opefully
VL#4#ranBadora&#nt#MV #&4l#ado #n #l #ntido d# it is
$oped VL# #4#raM( L#4#ra&o Au#MV u or a lo 4oltico
d#cir fort$coming VLa0a'l#MV cuando Aui#r#n d#cir fort$&
rig$t VLdir#cto( 0rancoMV( o a la g#nt# d# #&4r#a d#cir
feedback r#0iri6ndo# a Lr#acci$nM; . dada u a%#ri$n al
ca&'io lingWtico( o AuiB7 /a'ra Au# d#cir a%#ri$n a ci#rta
cla# d# 4#rona( #l rigorita r#0inado 4u#d# r#c/aBar 4or
4r#ci4itaci$n un uo ing#nioo . #ni'l# d# la 4ala'ra o
0ra# o4#c/oa. La #ni'ilidad %#r'al d#l %#rdad#ro ar;
tita( dic/o d# otro &odo( 4u#d# #r di0#r#nt# d# la d# Aui#n
#cri'# #n L'u#n ingl6M con%#ncional. Pu#d# Au# lo niIo
n#gro Au# Hu#gan #n la call# a Lla doc#naM Va r#4licar#
ing#nioa&#nt# con &#ta0$rico inulto a u r#4#cti%a
&adr#( #&4l#ando &#t70ora Au# no on i#&4r# gra&ati;
cal# ni claraV( d#&u#tr#n &a.or #ni'ilidad %#r'al Au#
lo #critor# d# dicuro Au# contri'u.#ron a cr#ar la
i&ag#n d# Jo/n R#nn#d.. Ad#&7( co&o # d#4r#nd# d#l
#H#&4lo d# >r#i#r( cada ti4o d# #critor ti#n# u grado d#
#ni'ilidad %#r'al. 8n 4o#ta( 4ara 4racticar u art# con
6Oito( d#'# t#n#r un odo tan 0ino 4ara #l l#nguaH# Au# al
no%#lita corri#nt# /a d# 4ar#c#rl# cai anor&al&#nt# Aui;
Auilloo. El #critor d# r#lato corto( 4u#to Au# la carga
#&oti%a d# u 0icci$n d#'# r#%#lar# r74ida&#nt#( ti#n# una
n#c#idad d# co&4r#i$n lrica i&ilar a la d# aAu6l( aunAu#
&#no acuciant# Au# la d#l 4o#ta. En #l cao d#l no%#lita(
la /i4#r#ni'ilidad auditi%a 4u#d# r#ultar un incon%#ni#nt#.
P#ro aunAu# alguno grand# #critor# #cri'an a %#c#
con tor4#Ba( #t7 claro Au# uno d# lo rago d#l #critor nato
# u a4titud 4ara #ncontrar o ?a %#c#@ in%#ntar &an#ra
int#r#ant# d# d#cir la coa. El rit&o d# u 0ra# # ad#cua
a lo Au# dic#( # a4r#ura cuando la /itoria # a4r#ura(
30
d#cr#c# al /a'lar d# un 4#ronaH# d# &o%i&i#nto tor4# .
4#ado( i&ita #l tru#no Au# a4ar#c# #n la narraci$n o
r#4roduc# %#r'al&#nt# lo titu'#o d#l 'orrac/o( #l 4ao l#nto
. canino d#l anciano canado( la con&o%#dora #tu4id#B d#
la cuar#ntona Au# coAu#t#a. El #critor con #ni'ilidad 4ara
#l l#nguaH# a'# #ncontrar u 4ro4ia &#t70ora no $lo
4orAu# # l# /a #n#Iado a #%itar lo t$4ico( ino 4orAu#
di0ruta 'ucando la &#t70ora gr70ica . 4r#cia( la Au#( 4or
lo Au# 6l a'#( nunca # l# /a ocurrido a nadi#. Si #&4l#a un
4ala'ra 4oco uual( no # trata nunca d# la 4ala'ra 4oco uual
Au# #t7 #n 'oga( 4or #H#&4lo ?#n #l cao d# #t# #crito@(
ubi'uitous VLu'icuoMV o detritus ( Ld#tritoMV o serendipi&
tous;N utiliBa una 4ala'ra 4oco uual propia( . no $lo 4orAu#
d##a /ac#r r#altar u originalidad ?aunAu# # &u. 4ro'a'l#
Au# a #o # d#'a #n 4art#@( ino ta&'i6n 4orAu# l# 0acina
#l l#nguaH#. L# int#r#a d#cu'rir lo #cr#to Au# guardan la
4ala'ra( la #&4l## o no #n u #crito; 4or #H#&4lo( Au#
Ld#cu'rirM igni0ica LAuitar la cu'i#rtaM. L# di%i#rt# Hugar
con la 0or&aci$n d# la 0ra#( %#r cu7nto # ca4aB d# alargar
una 0ra# o cu7nta 0ra# corta 4u#d# #cri'ir in Au# #l
l#ctor lo not#. En r#u&#n( uno d# lo igno d#l. 4ot#ncial
d#l #critor # la agud#Ba d# odo V. d# %itaV Au# d#&u#tra
4ara #l l#nguaH#.
El Au# #l #critor 4rinci4iant# logr# d# %#B #n cuando /ac#r
algo int#r#ant# con #l l#nguaH#( d#&otrar Au# r#al&#nt# #
#cuc/a a &i&o . Au# #Oa&ina d#t#nida&#nt# la 4ala;
'ra( Au# #cruta u #cr#to( 'ata 4ara indicar Au# 4ro&#t#.
El tal#nto $lo i no #Oit# # i&4oi'l# d# culti%ar. Bu#no(
nor&al&#nt#. Por otro lado( i al l##r co&#nBa&o a o4#;
c/ar Au# al #critor s)lo l# int#r#an la 4ala'ra( #llo no
/ac# t#&#r 4or u u#rt# co&o tal. La 4#rona nor&al#(
Aui#n# no /an ido %cti&a d# una &ala #n#IanBa uni%#r;
N AdH#ti%o d#ri%ado d# serendipity, t6r&ino ingl6 intraduci'l# Au# igni0ica
L0acultad d# /ac#r /allaBgo a0ortunadoM ?N. d#l T.@.
-!
itaria( no l##n no%#la 5nica&#nt# 4or l##r 4ala'ra. A'r#n
una no%#la #4#rando #ncontrar una /itoria( con0iando #n
Au# a4ar#Bcan 4#ronaH# int#r#ant#( 4oi'l#&#nt# alg5n
4aiaH# atra.#nt# aAu . all7 .( co&o &ni&o( alguna Au# otra
id#a V. un a'undant# . ug#ti%o carga&#nto d# id#a co&o
&7Oi&oV. AunAu# /a. #Oc#4cion#( la 4rinci4al 4r#ocu4a;
ci$n d#l 'u#n no%#lita( 4or r#gla g#n#ral( no # la 'rillant#B
lingWtica V4or lo &#no( #n u 0or&a &7 lla&ati%a .
#%id#nt#V( ino contar u /itoria d# 0or&a Au# 4ro%oAu#
r#accion# #n #l l#ctor( Au# l# /aga r#r o llorar o #ntir#
intrigado( lo Au# #a Au# dic/a /itoria concr#ta( #O4licada
d# la &#Hor &an#ra 4oi'l#( l# incit# a /ac#r.
Cuando ll#%a&o l#da cinco 4ala'ra d# la 4ri&#ra
47gina d# una 'u#na no%#la( no ol%ida&o d# Au# #ta&o
l#.#ndo 4ala'ra i&4r#a #n una 47gina . co&#nBa&o a
%#r i&7g#n#: un 4#rro /u&#ando #ntr# cu'o d# 'aura( un
a%i$n %olando #n crculo o'r# la &ontaIa d# AlaDa( una
#Iora &a.or la&i#ndo 0urti%a&#nt# u #r%ill#ta #n una
0i#ta... No d#liBa&o #n un u#Io . ol%ida&o la /a'itaci$n
#n Au# no #ncontra&o o Au# # /ora d# co&#r o d# ir al
tra'aHo. 3#4roduci&o( con &ni&o ca&'io . ni&io #n u
&a.or 4art#( #l u#Io %%ido . continuo Au# #l #critor 0orH$
#n u i&aginaci$n ?r#%i7ndolo una . otra %#B /ata Au#
conigu# 4la&arlo con #Oactitud@ . #nc#rr$ #n #l l#nguaH#
4ara Au# otra 4#rona 4udi#ran a'rir u li'ro . %ol%#r a t#n#r
## u#Io i#&4r# Au# Auii#ran. Si #l u#Io /a d# #r !!ido,
la #Ial# d#l l#nguaH# d#l #critor Vla 4ala'ra( lo rit&o(
la &#t70ora . d#&7V /an d# #r ntida . u0ici#nt#; i on
%aga( d#cuidada( con0ua( o i no 'atan 4ara /ac#&o
%#r clara&#nt# lo Au# # no 4r##nta( nu#tro u#Io #r7
n#'uloo( d#conc#rtant#( . aca'ar7 &ol#t7ndono . a'u;
rri6ndono. C i #l u#Io ti#n# Au# #r continuo, t#n#&o Au#
4od#r l##rlo con at#nci$n . no %#rno o'ligado a r#l##r la
4ala'ra i&4r#a 4orAu# #l l#nguaH# #&4l#ado no ditra#.
A( 4or #H#&4lo( i #l #critor co&#t# una 0alta gra&atical(
32
#l l#ctor d#Ha d# 4#nar #n la #Iora &a.or d# la 0i#ta . &ira
la 4ala'ra d#l t#Oto( 4ara %#r i( co&o 4ar#c#( la 0ra# #
gra&atical&#nt# incorr#cta. Si lo #( #l l#ctor 4i#na #n #l
#critor o( 4oi'l#&#nt#( #n #l #ditor VLPC$&o # Au# # l#
/a #ca4ado una coa aQMV . no #n la #Iora( cu.a /itoria
# /a %ito int#rru&4ida.
G#n#ral&#nt#( #l #critor Au# # 4r#ocu4a &7 d# la
4ala'ra Au# d# la /itoria ?4#ronaH#( acci$n( #c#nario(
a&'i#nt#@ no conigu# cr#ar ## u#Io %%ido . continuo: #
#tor'a d#&aiado a &i&o; #&'riagado d# 4o#a( no
ditingu# #l grano d# la 4aHa. A 4u#( al HuBgar la #ni'ilidad
%#r'al d#l Ho%#n #critor no /a. Au# 4r#guntar# 5nica&#nt#
i la ti#n# o no( ino ta&'i6n i( AuiB7( l# o'ra. Si no la ti#n#(
l# #4#ran di0icultad#( aunAu#( co&o .a /# dic/o( 4u#d#
ll#gar a triun0ar igual&#nt#( 4orAu# ti#n# algo &7 Au#
co&4#na ## 4unto d6'il o 4orAu#( cuando # l# #Iala ##
4unto d6'il( conigu# 4on#rl# r#&#dio. Cuando la #ni'ili;
dad %#r'al d#l #critor # #Oc#i%a( #l 6Oito d# 6t# Vi
4r#t#nd# #cri'ir no%#la( no 4o#&aV d#4#nd#r7 ?!@ d# Au#
a4r#nda a 4r#ocu4ar# ta&'i6n d# lo d#&7 #l#&#nto d# la
0icci$n .( #n 'i#n d# 6to( a r#0r#nar# un 4oco( co&o un
c/itoo #n un 0un#ral( o ?:@ d# Au# coniga #ncontrar a un
#ditor o a uno l#ctor# Au#( co&o a 6l( l# int#r## o'r# todo
#l l#nguaH# d#4urado. Tal# #ditor# . l#ctor#( #4ritu
r#0inado d#dicado a un Hu#go #OAuiito Au# lla&a&o
0icci$n 4orAu# a&4lia&o #l t6r&ino /ata l&it# ino4#;
c/ado( a4ar#c#n d# %#B #n cuando.
El #critor int#r#ado 4rinci4al o #Oclui%a&#nt# #n #l
l#nguaH# #t7 &al #Aui4ado 4ara #cri'ir no%#la 4orAu# no
4o## #l car7ct#r . la 4#ronalidad Au# # r#Aui#r# 4ara #llo.
Por Lcar7ct#rM &# r#0i#ro a lo Au# a %#c# # d#no&ina la
natural#Ba LincritaM d#l indi%iduo( a u .o innato; 4or
L4#ronalidadM aludo a la u&a d# rago t4ico Au# #
ad%i#rt#n #n u &an#ra d# r#lacionar# con lo Au# l# rod#an.
En otra 4ala'ra( &i int#nci$n # ditinguir #ntr# #l .o int#rno
33
. #l #Ot#rno. Kui#n# d#&u#tran un a&or d#&#urado 4or
la 4ala'ra co&o tal# 4#rt#n#c#n a un ti4o t#&4#ra&#ntal
tan d#t#r&inado( al &#no a grand# rago( Au# # l# 4u#d#
r#conoc#r cai a 4ri&#ra %ita. S# dira Au# la 4ala'ra
in#%ita'l#&#nt# no ditancian d# la r#alidad #tricta Au#
i&'oliBan ?d# lo 7r'ol# r#al#( la 4i#dra r#al#( d# lo
'#rr#o r#al# d# un niIo@ . a la Au#( #n nu#tro 4roc#o
&#ntal#( ti#nd#n a r##&4laBar. A lo a0ir&an al &#no lo
0il$o0o co&o Eo''#( Ni#tBc/# . E#id#gg#r( . nu#tra
#O4#ri#ncia con lo a0icionado a lo Hu#go d# 4ala'ra
4ar#c# con0ir&ar #ta o4ini$n. Cuando algui#n( #n un con;
t#Oto ocial( /ac# un Hu#go d# 4ala'ra( ninguno d# Aui#n#
lo o.#n 4u#d# dudar V4or &7 Au# l# gut# #l c/it# . ad&ir#
a u autorV d# Au# lo Au# 6t# /a /#c/o /a ido d#ligar#
&o&#nt7n#a&#nt# d# lo Au# l# rod#a . #ta'l#c#r r#lacion#
Au# no # l# /a'ran ocurrido d# /a'#r #tado in&#ro #n la
ituaci$n Au# /a 4ro%ocado u ocurr#ncia. Por #H#&4lo( i
#tu%i6ra&o ad&irando la col#cci$n d# o'ra d# art# d# una
0a&ilia lla&ada C/#u# . algui#n co&#ntara: LTLo &#ndigo
no 4u#d#n #r C/#u#UM(N a'ra&o in&#diata&#nt# Au# #l
autor d#l co&#ntario no #ta'a cont#&4lando con d#t#ni&i#n;
to . ad&iraci$n #l 4aiaH# d# Turn#r Au# t#na ant# . El
d#%oto d# la 4ala'ra 4u#d# ll#gar a #r un 4o#ta( autor d#
crucigra&a o Hugador d# Scra''l# #Oc#l#nt#; 4u#d# ll#gar a
#cri'ir algo #&#Hant# a una no%#la( Au# ala'# un #l#cto
gru4o d# ad&irador#; 4#ro di0cil&#nt# # con%#rtir7 #n un
no%#lita d# 4ri&#r ord#n.
Por %aria raBon# ?4ri&#ro( a caua d# u 4#ronalidad(
Au# l# ll#%a a a4artar# d# lo crudo d# la #Oit#ncia@( no #
N Ju#go d# 4ala'ra intraduci'l# 'aado #n #l dic/o ingl6 Au# corr#4ond# a
nu#tro La ca'allo r#galado no # l# &ira #l di#nt#M *beggars cannot be c$oosers
FLlo &#ndigo no 4u#d#n #cog#rMV@ . #n la /o&o0ona #ntr# #l a4#llido #n
cu#ti$n 4luraliBado( co&o d#'# /ac#r# #n l#ngua ingl#a al no&'rar col#cti%a;
&#nt# a una 0a&ilia( Au# # lo Au# 4#r&it# al autor d#l co&#ntario d#cir lo Au#
0igura #n #l t#Oto original: +,-eggars cant be "$euses./ ?N. d#l T.@.
34
4ro'a'l# Au# al 0an7tico d# la 4ala'ra l# a4aion#n la
no%#la corri#nt#. El incondicional co&4ro&io Au# la no;
%#la contra# con #l &undo Vlo &il# d# d#tall# Au# con0i#r#n
%ida al 4#ronaH#( la &ant#nida 0acinaci$n 4or la c/arla
in0or&al Au# #n%u#l%# la %ida d# lo #r# i&aginario( la
ing#nua i&4ortancia d# lo Au# ocurri$ d#4u6 . d#l ti#&4o
Au# /aca ## daV todo #to( al 0an7tico d# la 4ala'ra l#
4ar#c#r7 #t54ido . t#dioo( l# a'urrir7. C( PAui6n #t7
di4u#to a 4aar# da( #&ana . aIo i&itando algo( la
#Oit#ncia #n #t# cao( Au# .a d# #ntrada no l# gutaQ Al
0an7tico d# la 4ala'ra 4u#d#n gutarl# alguno no%#lita
&u. #4#cialiBado # int#l#ctualiBado ?St#nd/al( 1lau'#rt(
3o''#;Grill#t( #l Jo.c# d# 0innegans 1ake, 4oi'l#&#nt#
Na'oDo%@( 4#ro 4ro'a'l#&#nt# $lo ad&irar7 4or u cuali;
dad# #cundaria a no%#lita cu.a 0u#rBa 4rinci4al radica
#n la 0id#lidad con Au# r#4roduc#n la tur'ul#nta r#alidad
?>icD#n( St#%#non( Toltoi( M#l%ill#( B#llo2@. Con todo
#to no 4r#t#ndo d#cir Au# la 4#rona int#r#ada 4rinci4al;
&#nt# #n Aui#n# d#&u#tran /a'ilidad lingWtica #t6 inca;
4acitada 4ara a4r#ciar lo 'u#no li'ro cu.a 4rinci4al#
%irtud# on u 4#ronaH# . la acci$n; ni Au#( a caua d# u
4ro4#ni$n a ditanciar# d# la r#alidad( lo #t6 ta&'i6n 4ara
Au#r#r a u &uH#r . a u /iHo. S$lo digo Au# #l grado d#
ad&iraci$n Au# d#4i#rta #n 6l la no%#la cl7ica 4ro'a;
'l#&#nt# no 'atar7 4ara i&4ularl# a #guir la tradici$n. Si
ti#n# la u#rt# d# %i%ir una 64oca aritocr7tica o i conigu#
#ncontrar r#0ugio #n un #l#cto crculo d# #t#ta Vun #ncla%#
a&urallado d#l Au# Au#da #Ocluido #l gru#o d# la /u&ani;
dadV( #t# art#ano #OAuiito AuiB7 4u#da d#dica# a cr#ar u
4rodigio d# ingularidad. P#ro #n una 64oca d#&ocr7tica(
a'at#cida o'r# todo 4or #ditor# con o'H#ti%o #&in#nt#;
&#nt# co&#rcial#( $lo lograr7 #guir ad#lant# i d#&u#tra
una 0id#lidad a &i&o . una t#nacidad #Otraordinaria.
KuiB7 r#conoBca&o todo ?4#ro ta&'i6n 4u#d# Au# no #a
a@ Au# la #4#cialiBadi&a 0icci$n Au# #cri'# ti#n# %alor;
-G
4#ro #n la &#dida Au# 6l o4#c/# Au# /a nacido #n un ti#&4o
. un lugar indigno d# u g#nio( #n la &#dida #n Au# # #
i#nta l#Hano d# la 4r#ocu4acion# d#l %ulgo o cr#a Au# u
id#al car#c# d# #ntido o incluo Au# # in%ii'l# 4ara la
&a.ora d# la /u&anidad( u %oluntad # %#r7 &#r&ada. Poco
int#r#ado #n la cla# d# no%#la Au# a lo l#ctor# #O4#ri&#n;
tado # intruido l# guta l##r . in #Oc#i%o a4#go a u
crculo d# ad&irador# V4u#to Au# #l ditancia&i#nto ir$ni;
co( Au# AuiB7( co&o #n #l cao d# 1lau'#rt( ll#gu# incluo a
#c64tica &iantro4a( 0or&a 4art# d# u &an#ra d# #rV( #n
toda u %ida conigu# #cri'ir uno o do li'ro( o ninguno.
>#'ido a la 4#ronalidad V#n ## #ntido #4#cial #n Au#
uo la 4ala'raV d# u autor( # 4ro'a'l# Au# a la no%#la d#l
art#ano 'rillant# l# aguard#n do n#gro d#tino: Au# nunca
# ll#gu# a #cri'ir ?#Oc#l#nt# &an#ra d# #O4r#ar #l d#4r#cio
Au# uno i#nt# 4or u l#ctor# . 4or #l int#r6 d# 6to@ o
Au# 4#Au# d# #nti&#ntal( a&an#rada o 0ra.
Para 4u'licar una o'ra d# la #Ot#ni$n d# una no%#la( Aui#n
la #cri'# d#'# a4irar a una d# #ta do coa: a /ac#r# con
un r#ducido crculo d# ad&irador# o a #ncontrar lo &#dio
n#c#ario 4ara cu&4lir #l 4ri&#r r#Auiito Au# #l l#ctor
ordinario #Oig# d# cualAui#r #crito d# #Ot#ni$n u4#rior a
Auinc# 47gina( a a'#r( 0luid#B( la #naci$n d# Au# lo
acont#ci&i#nto dicurr#n #n d#t#r&inada dir#cci$n( d# Au#
0lu.#n /acia ad#lant#. El l#ctor co&5n #Oig# una raB$n 4ara
#guir 4aando 47gina. Ea. do coa Au# 4u#d#n /ac#r Au#
#l l#ctor iga ad#lant#: argu&#nto # /itoria ?. a&'a #t7n
4r##nt#( 4oco o &uc/o( #n la 'u#na 0icci$n@. Si #l argu&#nto
i&4l#&#nt# r#4it# lo &i&o todo #l rato( in ir d# a a b( o
i la /itoria no a%anBa #n una dir#cci$n clara( #l l#ctor 4i#rd#
int#r6. >ic/o d# otra &an#ra( i #l l#ctor no #ncu#ntra nada
Au# l# intrigu# ?PAd$nd# ll#%a #t# argu&#ntoQ O( PAu6
ocurrir7 i #l 0il$o0o racionalita co&i#nBa a /ac#r cao d#
la ad%#rt#ncia d# ## alu&no u.o Au# # &6diu&Q@( aca'a
a'andonando la l#ctura d#l li'ro. Todo #critor a'# o al
-=
&#no intu.# Au# la in&#na &a.ora d# lo l#ctor# #4#ra
Au# #l li'ro a%anc# ?aun cuando( #g5n d#t#r&inada t#ora
Au# oti#n# #l #critor( #a un #rror Au# lo #4#r#n@( . #l
#critor Au# d#cid# /ac#r lo Au# la &a.ora d# lo l#ctor# no
Aui#r#n Au# /aga V#l Au# # ni#ga a #O4licar una /itoria o a
#O4on#r 4or antici4ado #l argu&#ntoV( 4ro'a'l#&#nt# ll#gar7
un &o&#nto #n Au# no 4odr7 #guir ad#lant#. Paar# la %ida
#nt#ra #cri'i#ndo no%#la # lo u0ici#nt#&#nt# duro co&o
4ara Huti0icar cualAui#r coa( 4#ro lo # &uc/o &7 4aar#
la %ida #cri'i#ndo no%#la Au# nadi# Aui#r# l##r. Si di#B o
doc# crtico ala'an la o'ra d# uno 4#ro #l r#to d#l &undo
ignora u #Oit#ncia( # &u. di0cil &ant#n#r# #n la con%ic;
ci$n Au# tan a&a'l# crtico no on una 4andilla d# c/alado.
Eto no Aui#r# d#cir Au# #l #critor #rio d#'a int#ntar #cri'ir
4ara todo #l &undo( ganar# tanto al 45'lico d# Saul B#llo2
co&o al d# St#4/#n Ring. P#ro i #cri'# $lo 4ara alcanBar
un id#al 4uro d# 4#r0#cci$n #t6tica( lo &7 4ro'a'l# # Au#
aca'# d#ani&7ndo#.
Eu#lga d#cir Au# la &a.ora d# lo #critor# Au# #
4r#ocu4an #n #Oc#o 4or #l l#nguaH# no ll#gan al #Otr#&o d#
n#gar# a #O4licar una /itoria. Nor&al&#nt#( Au# 4r##n;
tan 4#ronaH#( accion# . d#&7( 4#ro todo #llo cu'i#rto 4or
una 'ru&a d# /#r&oo ruido( 4or u #4l#ndoroa &an#ra d#
d#cir la coa( Au# # int#r4on# contant#&#nt# #ntr# dic$as
cosas y #l l#ctor. C 0inal&#nt# 6t# co&i#nBa a o4#c/ar Au#
#l autor conc#d# &7 i&4ortancia a u dot# Au# a lo
4#ronaH# Au# /a cr#ado. Claro Au# u o4#c/a 4u#d# no
#r ac#rtada( #to /a. Au# ad&itirlo. Co cr#o Au# ning5n l#ctor
#cu7ni&# 4u#d# dudar Au# #n la 0icci$n d# >.lan T/o&a #l
i&4ulo 0unda&#ntal # ca4tar la %ida r#al( #a cualidad
#4#cial d# la locura d#l gal6 rural. C( in #&'argo( no # la
g#nt# Au# a4ar#c# lo Au# r#corda&o d# #lla( ino u a'ru4ta
4o#a( u &#t70ora. O 4#n#&o #n Jo/n 84diD#: #l
'rillant# l#nguaH# con Au# d#cri'# un 4#ronaH# &#nor no
4u#d# 4or &#no d# ininuar Au# l# i&4ortan &7 la 4ala'ra
37
Au# #lig# Au# la i&'$lica #cr#taria Au# no 4r##nta #ntada
d#tr7 d# u &#a.
E ci#rto Au# uno d# lo 4lac#r# Au# 4ro4orcionan lo
'u#no li'ro # #l d# 4od#r ad&irar #l do&inio d#l l#nguaH#
Au# d#&u#tran u autor#. P#ro la d#lu&'rant# 4o#a
con Au# # #O4r#a M#rcutio #n #l 0a&oo 4aaH# d# la 3#ina
Ma' no # la &i&a con Au# # #O4r#a Ea&l#t( ni la Au#
#&4l#a #l 4adratro d# 6t#( #l /o&icida Claudio( Au# lo
/ac# #n &on$tono 4#nt7&#tro. S/aD#4#ar#( co&o todo
lo grand# #critor#( ad#cua #l l#nguaH# a Aui#n /a'la . a
la ocai$n. Tanto Ea&l#t co&o M#rcutio on 4#ronaH# #n
ci#rto #ntido d##Auili'rado( 4#ro u d##Auili'rio # d#
ditinta ndol# . #o # r#0l#Ha #n #l l#nguaH#. La locura d#
M#rcutio # 0antaioa . 0anta&al; la d# Ea&l#t # la locura
d# la irona #n0#r&a . d#l contr#Ii&i#nto. M#rcutio grita
. /ac# a4a%i#nto &i#ntra acu&ula &#t70ora tra &#t70ora;
Ea&l#t( #n u n#ur$tica &#BAuindad( # tan util Au# u
#n#&igo no # u#l#n dar cu#nta d# Au# l# /a inultado.
Por #H#&4lo( cuando u 4adratro l# 4id# Au# # con0or&#(
Au# #a raBona'l#( Au# d#H# d# ll#%ar luto . d# andar a
%u#lta con la &u#rt# d# u 4adr#( Au# # co&4ort# co&o
# d#'ido( Ea&l#t cont#ta: 23ll ser!e you in my best/ VLo
#r%ir6 con &i &#Hor int#nci$nMV; 4#ro #l #ntido &#di#%al
d# 2in my best/ # Ld# n#groM( #n otra 4ala'ra( %#tido
d# luto. Con la &alicia d#l n#ur$tico /otil #t7 dici#ndo al
&i&o ti#&4o L/ar6 lo Au# d#cM . Lo d#a0oM. En la
o'ra d# S/aD#4#ar#( #l l#nguaH# 'rillant# nunca # gratuito(
#t7 i#&4r# al #r%icio d#l 4#ronaH# . d# la acci$n. Por
#4l6ndido Au# #a( nunca d#Ha d# #tar u'ordinado a lo
4#ronaH# . a la tra&a.
Si al #critor l# 4r#ocu4a &7 #l l#nguaH# Au# otro
#l#&#nto d# la 0icci$n lit#raria( i continua&#nt# no /ac#
a4artar la at#nci$n d# la /itoria 4ara atra#rla /acia ( lo
lla&a&o La&an#radoM . aca'a&o can7ndono d# 6l. ?Lo
#ditor# lito # canan d# 6l #n#guida . lo r#c/aBan.@ Si
-,
t#n#&o la #naci$n d# Au# #l #critor 4on# #n lo 4#ro;
naH# &#no #nti&i#nto d#l Au# d#'#ra( 4u#to Au# no
4ar#c# Au# 6to ti#n#n aut6ntica /u&anidad( lo lla&a&o
L0roM. Si a0#cta #nti&i#nto( o #o no 4ar#c# a nootro
Vo'r# todo i int#nta 4ro%ocar #nti&i#nto 4or &#dio
ininc#ro ?4or #H#&4lo( utitu.#ndo #l l#nguaH#( la Lr#t$;
ricaM( 4or acont#ci&i#nto con&o%#dor#@V( lo lla&a&o
L#nti&#ntalM.
A 4u#( una d# la coa Au# uno to&a #n conid#raci$n
cuando # l# 4r#gunta i #l Ho%#n #critor ti#n# lo Au# /ac#
0alta 4ara ll#gar a #r un 'u#n no%#lita # u #ni'ilidad
4ara #l l#nguaH#. Si # ca4aB d# #cri'ir d# &an#ra #O4r#i%a(
aunAu# $lo #a a %#c#( . i u a&or 4or #l l#nguaH# no #
tan #Oclui%o u o'#i%o co&o 4ara 4r#%al#c#r 4or #nci&a d#
todo lo d#&7( #l Ho%#n #critor ti#n# 4oi'ilidad#. Cuanto
&a.or #a u #ni'ilidad 4ara #l l#nguaH# . 4ara conoc#r u
l&it#( &7 4oi'ilidad# t#ndr7. C ci#rta&#nt# grand# on
la d#l #critor Au# ti#n# 'u#n odo 4ara #l l#nguaH# . al Au#(
adem4s, l# a4aiona #l &at#rial V4#ronaH#( acci$n( #c#na;
rioV con Au# # contru.# la r#alidad 0icticia. En tal cao
4u#d# ll#gar a con%#rtir# #n uno d# #o %irtuoo d#l #tilo
Au#( co&o Prout( #l E#nr. Ja&# tardo o 1aulDn#r( a5nan
lo &#Hor d# a&'o a4#cto.
El #critor con &#no 4oi'ilidad# V6# a Aui#n uno
cont#ta #n #l acto: LNo lo cr#oMV # aAu6l cu.a #ni'ilidad
4ara #l l#nguaH# 4ar#c# incorr#gi'l#&#nt# 4#r%#rtida. Su
#H#&4lo &7 #%id#nt# # #l d#l #critor Au# no conigu#
a%anBar in #&4l#ar 0ra# co&o Lcon un gracioo 4ar4ad#oM
o Llo adora'l# g#&#loM( o Lu ria 0ranca( #t#nt$r#aM(
#O4r#ion# trillada 4roducto d# la #&oci$n 0ingida d# Aui#n
no i#nt# nada #n u %ida cotidiana o l# 0alta algo d# lo Au#
#tar lo u0ici#nt#&#nt# con%#ncido co&o 4ara #ncontrar u
4ro4ia &an#ra d# d#cirlo( . /a d# r#currir a coa co&o
Lr#4ri&i$ un olloBoM( La&a'l# onria o'licuaM( L#narcando
una c#Ha con ## air# u.o tan 4#culiarM( Lu anc/o /o&;
-)
'roM( LciI6ndola con u 0u#rt# 'raBoM( L#'oBando una
onriaM( Lcon un ronco uurroM( Lcon #l rotro #n&arcado
4or u 'ucl# co'riBoM.
Lo &alo d# #t# ti4o d# l#nguaH# no # $lo u con%#n;
cionalidad ?Au# #t6 &anido( gatado 4or #l uo@( ino
ta&'i6n Au# # into&7tico d# una actitud 4icol$gica
d#cidida&#nt# noci%a. Todo ado4ta&o &7cara lingW;
tica ?/7'ito %#r'al#@ con la Au# #n0r#nta&o al &undo
. Au# # ad#cuan a la ocai$n. C una d# la &7cara &7
#0icac# Au# # conoc#n( al &#no 4ara #n0r#ntar# a
ituacion# 4ro'l#&7tica( # la &7cara d#l o4ti&i&o
ing#nuo( #H#&4li0icada 4or 0ra# co&o la Au# /# &#ncio;
nado. La raB$n d# Au# dic/a &7cara # ado4t# con &a.or
0r#cu#ncia al #cri'ir Au# al /a'lar coloAuial&#nt# V# d#cir(
la raB$n d# Au# #l art# d# la #critura # con%i#rta #n una
0or&a d# #&'#ll#c#r . o#gar la r#alidadV no la conoBco(
a &#no Au# #t6 r#lacionada con la &an#ra #n Au# # no
#n#Ia a #cri'ir d# 4#Au#Io( co&o i la #critura 0u#ra
una 0or&a d# 'u#no &odal#( . AuiB7 ta&'i6n con la
i&4ortancia Au# nu#tro 4ri&#ro &a#tro dan a la
&oHigata ?o co#rciti%a@ #&ocion# t4ica d# lo li'ro d#
l#ctura #colar#. En cualAui#r cao( i dic/a &7cara no #
a'andona( tra#r7 la ruina al no%#lita. La g#nt# Au# /a'i;
tual&#nt# 4#rigu# #t# o4ti&i&o gaB&oIo aca'a in#%ita;
'l#&#nt# %i#ndo( /a'lando . inti#ndo co&o 4r#t#nd#n
/ac#rlo( lo cual l# ll#%a a 4#rd#r do coa; la ca4acidad
d# %#r la r#alidad tal co&o # . la d# co&unicar# con
Aui#n# no %#n la r#alidad con u &i&a . ditorionada
'#n#%ol#ncia. El uo d# d#t#r&inado ti4o d# l#nguaH# in0lu.#
d# tal &odo #n lo 4roc#o 4icol$gico Au# a Aui#n lo
#&4l#a l# r#ulta di0cil co&4r#nd#r Au# dic/o l#nguaH#
ditoriona la r#alidad . l# 4ar#c# Au# lo otro V#n #t#
cao Aui#n# %#n la coa con &a.or caut#la o ironaV #t7n
ci#go. Nadi# Au# %#a la r#alidad d# 0or&a ditorionada
4u#d# #cri'ir 'u#na no%#la( 4orAu# al l##r co&4ara&o
40
lo &undo 0icticio con #l r#al. La 0icci$n cr#ada 4or
Aui#n# ado4tan #n la %ida actitud# Au# no 4ar#c#n
in0antil# o t#dioa cana #n#guida.
La &7cara d#l o4ti&i&o ing#nuo # $lo una d# la
&uc/a 0or&a co&un# d# #%adir# d# la r#alidad. O'#r%#;
&o #l 47rra0o igui#nt#( o'ra d# un conocido autor d# 0icci$n
ci#nt0ica:
La g#nt# no acotu&'ra a d#cir lo Au# de !erdad piensa d#
la coa %ic#ral# co&o dio o #l &i#do Au# ti#n# d# %ol%#r#
loca co&o u a'u#lo o #l #Oo o lo aAu#roo Au# # Au# t#
/urgu# la nariB . t# li&4i# #l d#do #n lo 4antalon#. Eac#
'u#n 4a4#l 4orAu# a nadi# l# guta ca#r &al( . 4orAu# la %#rdad
a grand# doi( %#nga d# lo la'io Au# %#nga( u#l# con%#rtir
a Aui#n ll#%a 4u#to lo la'io #n persona non grata# So'r#
todo i t# /a 4#cado /urg7ndot# la nariB . li&4i7ndot# #l d#do
#n lo 4antalon#. C &7 a5n i t# 4#ca co&i6ndot#lo.N
St# no # #l #tilo o4ti&ita #&4l#ado 4or lo #critor#
co&#rcial# d# lo aIo %#int# . tr#inta( ino #l d# lo Au#
lo utitu.#ron( #l antio4ti&ita. El o4ti&i&o riu#Io( con
u d#'ilidad 4or la curi%a( c#d# u lugar a un cini&o in
aut6ntico 0unda&#nto( Au# ta&'i6n #&4l#a 4ro0ua&#nt# la
curi%a ?LLa g#nt# no u#l# d#cir lo Au# de !erdad 4i#naM@(
#n #l Au# lo Lanc/o /o&'roM c#d#n u lugar a la Lcoa
%ic#ral#M o a algo 4#or. El l#nguaH# # %ulgariBa ?&#dio
/a'itual d# int#ni0icar 0ala&#nt# la #&oci$n d# lo Au# #
dic#@ . d#a4ar#c#n la co&a ?La'u#lo o #l #Oo o lo
aAu#roo Au# #M@ #n un int#nto d# i&itar r#t$rica&#nt# a
Jillia& 1aulDn#r( Au# ta&'i6n 4ia'a t#rr#no r#'aladiBo.
?Eli&inar la co&a d# una 0ra# # corr#cto i #ta 0or&a
d# acr#c#ntar #l rit&o d# la &i&a( . 4or tanto d# con0#rirl#
&a.or #&oci$n( #t7 Huti0icado 4or lo Au# #n #lla # dic#.@
N Earlan Ellion( 5!er t$e 6dge ?N#2 CorD(; B#l&ont BooD( !)<*@( 47g.!,.
9!
En lugar d# o0r#c#r La&a'l# onria o'licuaM( la g#nt#
L/ac# 'u#n 4a4#lM( lo cual igni0ica Au# # 0ala( ininc#ra(
. ni iAui#ra ti#n# la'io 4ro4io ?$lo lo ll#%a 4u#to@.
?Eta d#4#ronaliBaci$n( /a'itual #n la &ala no%#la 4oli;
ciaca( 4ro4orciona a Aui#n# la #cri'#n uno d# lo r#curo
4r#0#rido d# dic/o autor#; la tra0or&aci$n d# L#l /o&'r#
d#l traH# griM #n LTraH# GriM . la d#l /o&'r# Au# %a
%#tido d# ra.$n #n L3a.$nM( co&o #n: LTraH# Gri &ira a
3a.$n . l# dic#: XA/u#caX.M Eto u#l# %#r# incluo #n la
no%#la 4oliciaca ac#4ta'l#. No # 07cil li'rar# d#l 4#lo d#
la d#/#a.@ Lo c/it#( la i&7g#n# %ulgar# . la 0ra#
4roc#d#nt# d# todo ti4o d# H#rga on &on#da corri#nt# #n
la 0icci$n antio4ti&ita( . u uo r#4ond# a un int#nto d#
#candaliBar a lo 4uritano. Natural&#nt#( nadi# # #can;
daliBa( aunAu# 4u#d# Au# a uno 4oco l# 4ar#Bca Au# (
cuando lo 5nico Au# /ac#n # int#r4r#tar #rr$n#a&#nt# u
diguto. C 4roduc# diguto 4orAu# # 4otiBo( 4ura i&ita;
ci$n d# coa Au# .a /an ido i&itada #n #Oc#o ant#rior;
&#nt#. El 4ro'l#&a d# dic/o #critor#( /a. Au# /ac#r
&#nci$n d# #llo( no # Au# co&o 4#rona #an 4#or# Au#
Aui#n# #cri'an #n #l #tilo o4ti&ita. Son cai igual#:
id#alita( g#nt# Au# 4or i&4l#Ba an/#la 'ondad( Huticia .
cordura; la di0#r#ncia #ntr# a&'o ti4o # d# #tilo. El
4#ronaH# JacD #l >#tri4ador( d#l &i&o #critor d# 0icci$n
ci#nt0ica( # i#nt# ultraHado cuando # #nt#ra d# Au# /a
ido un Hugu#t# #n &ano d# lo ut$4ico:
8n 4ic$4ata( un a#ino( un laci%o( un /i4$crita( un 4a.ao.
VTT5 &# /a /#c/o #toU PPor Au6 &# lo /a /#c/oQ
La locura cu'ri$ u 4ala'ra...N
El Ho%#n #critor adicto a la &ala 0icci$n ci#nt0ica o a lo
4#or d# la #cu#la dura d# la no%#la 4olicaca( o a la corri#nt#
N Earlan Ellion( op# cit#, 47g( !=
42
u4u#ta&#nt# #ria d# lo Lno%#lita Au# lla&an la coa
4or u no&'r#M( conci#nt# d# Au# 4ara #tar a la 5lti&a /a.
Au# conid#rarlo todo una &i#rda( AuiB7 coniga 4u'licar i
tra'aHa &uc/o( 4#ro ti#n# 4oca 4ro'a'ilidad# d# ll#gar a #r
un artita. Claro Au# #o 4u#d# Au# no l# 4r#ocu4# d#&aiado.
Lo #critor# co&#rcial# a %#c# conigu#n triun0ar #
incluo #r ad&irado. P#ro #g5n .o lo %#o( on d# #cao
%alor 4ara la /u&anidad.
Tanto #l #tilo o4ti&ita co&o #l antio4ti&ita li&itan al
#critor d# la &i&a 0or&a: ll#%7ndol# a no a4ro%#c/ar la
#O4#ri#ncia . a i&4li0icarla( . a a4artarl# d# todo &#no d#
Aui#n# 4i#nan co&o 6l. El l#nguaH# &arOita 4u#d# 4roducir
lo &i&o #0#cto( o la H#rga d# lo indig#nt# o la in0or&7;
tica ?input VL#n#rga a'or'idaMV@( o la trillada &#t70ora
d#l &undo l#gal . #&4r#arial ?7$ere t$e c$eese starts to
bind V Ldond# #l Au#o #&4i#Ba a cuaHarMV@. Si uno # tro4i#Ba
con un alu&no cu.o 4unto d# %ita . cu.a #guridad
#&ocional d#4#nd#n d# u ad/#i$n a d#t#r&inado #tilo d#
l#nguaH#( ti#n# &oti%o 4ara 4r#ocu4ar#.
Sin #&'argo( #ta rigid#B lingWtica d# la Au# /#&o
/a'lado ta&4oco # #Ial #gura d# 0racao. Si 'i#n #
ci#rto Au# 4u#d# /a'#r #critor# 4ri&#riBo cu.a 4o'r#Ba d#
l#nguaH# #a irr#&#dia'l#( ta&'i6n lo /a. Au#( in cauar
&#Hor i&4r#i$n al 4rinci4io( una %#B co&4r#ndido #l 4ro;
'l#&a conigu#n olucionarlo a 0u#rBa d# tra'aHo. Lo Au#
#l #critor d#'# /ac#r 4ara r#g#n#rar# # u4#rar ## &al
guto adAuirido( analiBar la di0#r#ncia . #&#HanBa Au#
/a. #ntr# u /7'ito lingWtico . lo d# otra 4#rona .
a4r#nd#r a ditinguir la r#lati%a %irtud# ?. li&itacion#@
d# otro #tilo. 8na &an#ra d# /ac#rlo # tra'aHando
#tr#c/a&#nt# con un 4ro0#or Au# t#nga #ni'ilidad 4ara
#l l#nguaH#( 4#ro no $lo 4ara #l L'u#nM l#nguaH# ?'u#no
#n #l #ntido d# L0or&alM@( ino 4ara #l l#nguaH# %%ido .
#O4r#i%o. O ta&'i6n( analiBando la 4ala'ra( la oracion#(
la #tructura . #l rit&o d# la 0ra#; l#.#ndo li'ro d#
43
l#nguaH#; . o'r# todo( l#.#ndo la o'ra d# lit#rato d# r#;
no&'r# uni%#ral.
CualAui#r 4ala'ra o 0ra#( .a #a agrada( inocua u
o'c#na( ti#n# un 7&'ito 4ro4io #n #l Au# r#ulta #0icaB .
no o0#nd# a nadi#. Por #H#&4lo( la 0ra# Lno /#&o r#unido
#n #l da d# /o.M no lla&a la at#nci$n i # 4ronunciada
d#d# un 45l4ito( u#na ir$nica #n un aula( #&4l#ada 4or
#l 4ro0#or( . #n la corr#4ond#ncia co&#rcial 4u#d# 4ar#c#r
un d#atino. 8na 0ra# co&o Lla ru'ia Hu%#ntudM 4u#d#
4aar d#a4#rci'ida #n una no%#la d#l ti#&4o d# nu#tro
a'u#lo( 4#ro d#taca #n una &od#rna #crita #n l#nguaH#
coloAuial. Al r#4#cto d# lo Au# #ta&o /a'lando 4u#d#
r#ultar 5til o'#r%ar la cultura 'uc7ndol# lo a4#cto
c$&ico( ad&iti#ndo Au# toda 4#rona . todo #tilo lit#rario
ti#n#n i&4#r0#ccion# a la Au# # l# 4u#d# 'ucar #l lado
gracioo( conci#nt# d# la t#nd#ncia d# la g#nt# a ca#r( #n
u 0or&a d# #O4r#ar#( #n #l auto'o&'o( #n la 0ala
&od#tia( #n la tont#ra u4u#ta&#nt# ing#nioa . #n la
4r#t#ncioidad o #n la 0ala 0alta d# 4r#t#nion#. Si todo
#tilo # uc#4ti'l# d# r#0l#Har nu#tro lado 'u0on#co( no
/a. ninguna n#c#idad d# r#%#r#nciar u4#rticioa&#nt#
uno d#t#r&inado ni d# d#a4ro'ar cat#g$rica&#nt# otro. Lo
5nico Au# /a. Au# /ac#r # a'#r #Oacta&#nt# lo Au# #
4r#t#nd# d#cir V4or #H#&4lo dici6ndolo . r#%iando d#4u6
lo dic/o( 4ara a'#r i r#al&#nt# dic# lo Au# # 4r#t#ndaV
. #guir tra'aH7ndolo( Hugando con #l l#nguaH#( /ata corr#gir
todo aAu#llo a lo Au# cr#a&o Au# # l# 4u#da 4on#r
o'H#cion#.
Para d#cir todo #to d# &an#ra &7 0ilo$0ica( #l l#nguaH#(
in#%ita'l#&#nt#( #nci#rra un igni0icado( . lo #crito in
r#%iar #nci#rran igni0icado d# lo Au# #l autor d# aAu6llo
4odra ll#gar a a%#rgonBar#. A la 4#rona conci#nciada
d# la &arginaci$n d# Au# /a ido o'H#to la &uH#r #n nu#tra
cultura l# 4u#d# &ol#tar #l uo Au# #n #l l#nguaH# corri#nt#
# /ac# d#l g6n#ro &aculino( cuando #n r#alidad # #t7
44
/aci#ndo r#0#r#ncia tanto a lo /o&'r# co&o a la &uH#r#
V co&o &# ocurr# a & ?. no 4orAu# &# gut#@ #n #t# li'ro
al #&4l#ar la 4ala'ra L#critorMV. Todo o&o %cti&a #n
&a.or o &#nor &#dida d# la triAuiIu#la d#l l#nguaH#( 4or
#H#&4lo cuando co&4ara&o #l c#r#'ro a lo circuito t#l#;
0$nico o d#ci&o Au# #l ol Lal#M( o 4#na&o Au# Ld#;
cu'rirM # ?un 4oco a la &an#ra d# Plat$n@ d#Har a la %ita
algo Au# #ta'a oculto ?L>#cu'ri$ un nu#%o it#&a 4ara
#li&inar lo ga# d# #ca4#M@( P#ro todo #critor Au# no
do&in# #l l#nguaH#( Au# # d#H# Latra4arM 4or la nor&a .
4r#Huicio d# d#t#r&inado gru4o ocial d# #caa tol#rancia
o Au# #a inca4aB d# d##&'araBar# d# la in0lu#ncia . la
%ii$n d# d#t#r&inado &od#lo lit#rario V1aulDn#r o Jo.c# o
la #O4r#ion# t4ica d# la ci#ncia 0icci$n d# 'aHa calidadV
nunca #r7 un #critor d# 4ri&#r ord#n 4orAu# nunca #r7
ca4aB d# %#r clara&#nt# 4or &i&o.
Para #l #critor Au# # a'# 0alto d# la n#c#aria #ni'i;
lidad 4ara #l l#nguaH# # d#tallan a continuaci$n alguna
4oi'l# olucion# a u 4ro'l#&a:
Bucar un 'u#n &anual d# r#dacci$n 4ara #tudiant# d#
4ri&#r curo d# uni%#ridad ?#l &#Hor( #n &i o4ini$n( # An
American Ret$oric, d# J.J. Jatt@ . #H#rcitar# con o in
la a.uda d# un 4ro0#or( #n todo aAu#llo d# lo Au# #l #critor
# i#nta in#guro( #4#cial&#nt# lo a4artado d# #tilo(
r#gitro lingWtico . #tructura d# la 0ra#.
Cr#ar# #H#rcicio 4ro4io. Por #H#&4lo:
(6scribir una frase de cuatro p4ginas, con sentido *y
sin $acer trampas usando dos puntos y puntos y comas
'ue son en realidad puntos8#
(6scribir un pasa9e de dos o tres p4ginas de buena
prosa *es decir, 'ue se lea con facilidad8 con frases cortas#
(Describir un bre!e incidente en cinco estilos comple&
tamente diferentes: por e9emplo, un $ombre tropie;a al
9G
apearse del autob<s y al le!antar la !ista !e a una mu9er
sonriendo#
M#Horar #l %oca'ulario( 4#ro no a la &an#ra d#l Readers
Digest ?Au# 4r#coniBa #l uo d# 4ala'ra larga . r#'ucada@
ino co4iando it#&7tica&#nt# d#l diccionario toda la
4ala'ra r#lati%a&#nt# corta . co&un# Au# l# 4ar#Bca Au#
no u#l# #&4l#ar( incluida u d#0inici$n i # n#c#ario( .
0orB7ndo# d#4u6 a uarla co&o i # l# ocurri#ran #4on;
t7n#a&#nt#; dic/o d# otra &an#ra( a uarla con la &i&a
naturalidad con Au# # con%#ra #n una 0i#ta.
L##r li'ro . r#%ita 4oni#ndo at#nci$n #n #l l#nguaH#. Si
lo Au# l## # &alo ?#n g#n#ral( 4u#d# contar con Au# lo
r#lato Au# a4ar#c#n #n la r#%ita 0#&#nina lo on@( d#'#
u'ra.ar o &arcar d# 0or&a Au# d#taAu#n la 4ala'ra .
0ra# Au# l# &ol#t#n 4or u tri%ialidad( u altionancia( u
#nti&#ntali&o o cualAui#r coa Au# a4artara al l#ctor
int#lig#nt# . #ni'l# d#l u#Io %%ido . continuo. Si lo Au#
l## # 'u#no ?#n g#n#ral( 4u#d# con0iar 4ara #llo #n T$e Ne7
=orker, al &#no #n lo Au# a r#gitro lingWtico # r#0i#r#@(
'uAu# la raBon# d# la 'ondad d#l l#nguaH# #&4l#ado.
Incluo r#co&#ndara &#canogra0iar una o'ra &a#tra co&o
LLo &u#rtoM d# Ja&# Jo.c#.
Si #l #critor 4ro&#t#dor igu# #cri'i#ndo V#cri'# da
tra da( &# tra &#V . l## &u. at#nta&#nt#( #&4#Bar7 a
Lcog#rl# #l trucoM. Ll#gar a #t# 4unto # tan i&4ortant# #n
#l art# co&o 4u#da #rlo #n #l atl#ti&o. La ci#ncia
4r7ctica( #ntr# la Au# # cu#nta la ing#ni#ra %#r'al Au#
4#r&it# #cri'ir no%#la co&#rcial( # 4u#d#n #n#Iar . a4r#n;
d#r. El art#( /ata ci#rto 4unto( ta&'i6n; 4#ro( #Oc#4tuando
ci#rta cu#tion# d# t6cnica( #l art# no # a4r#nd#( i&4l#;
&#nt# # l# cog# #l truco.
Si &i #O4#ri#ncia # r#4r##ntati%a( dir6 Au# a lo Au# uno
4rinci4al&#nt# l# cog# #l truco # al %alor d#l tra'aHo #&#;
rado V #&#rado cai /ata ra.ar #n lo ridculoV. Co ll#%o
9=
#cri'i#ndo d#d# lo oc/o aIo( #dad #n Au# d#cu'r #l
4lac#r d# co&4on#r %#ro &alo; #cri' 4o#&a( r#lato(
no%#la . o'ra d# t#atro #n #l col#gio; #n la uni%#ridad ait
a 'u#no curo d# an7lii lit#rario . d# lit#ratura cr#ati%a(
alguno d# #llo con #critor# . #ditor# 0a&oo( . tra'aH6
con aut6ntica d#%oci$n la otra &at#ria Au# # n#c#itan
4ara o't#n#r #l doctorado #n 0iloo0a; 4#ro( a 4#ar d# todo
#llo( no lo /aca &u. 'i#n. Tra'aHa'a #n lo Au# #cri'a &7
/ora Au# cualAui#ra d# Aui#n# conoca( a&igo . 4ro0#or#
&# cu'ran d# #logio # incluo 4u'liAu6 algo; 4#ro no &#
#nta ati0#c/o( . a'a Au# &i inati0acci$n no #ra gratuita.
En #l #tudio #n Au# &# #nt#rr6 %i%o #l aIo o lo do igui#nt#
a la o't#nci$n d#l doctorado ?un cuarto trat#ro tan 4#Au#Io
Au# d#d# #l c#ntro d#l &i&o ll#ga'a a tocar la 4ar#d# con
la &ano( . tan &al %#ntilado Au# #l /u&o d# la 4i4a cai
&# i&4#da %#r la &7Auina d# #cri'ir@( ll#g$ a /a'#r tanto
&anucrito . 'orrador# Au# no &# 4oda &o%#r d# la illa;
.( in #&'argo( a & &# 4ar#ca Au# nada d# lo #crito %ala
la 4#na.
Para #ntonc# .a /a'a a0rontado la doloroa %#rdad Au#
todo Ho%#n #critor co&4ro&#tido d#'# a0rontar 0inal&#nt#:
Au# #t7 olo. Lo 4ro0#or# . lo #ditor# 4u#d#n dar alg5n
Au# otro 'u#n con#Ho( 4#ro nor&al&#nt# #l 0uturo d#l #critor
no l# i&4orta tanto co&o a 6t#( . ditan &uc/o d# #r
in0ali'l#; d# /#c/o( #to. con%#ncido( tra aIo d# #n#Iar
. #ditar( . d# o'#r%ar a otro d#dicado a la &i&a tar#a(
d# Au# i # 4udi#ra %#ri0icar #l aci#rto d# lo co&#ntario
Au# 4ro0#or# . #ditor#( .o incluido( /ac#n o'r# #l tra'aHo
d# d#t#r&inado #critor( # d#&otrara Au#( 4ara 6t#( on
&7 a &#nudo #rr$n#o Au# ac#rtado. Co /a'a tra'aHado
con 4ro0#or# Au# la &a.ora conid#ra d#tacado( &# /a'a
#0orBado todo lo Au# /a'a 4odido #n #l %i%#ro d# lo H$%#n#
#critor#( #l Tall#r d# Io2a( . &# la /a'a arr#glado 4ara
o't#n#r toda la a.uda 4oi'l# d# otro #critor# a Aui#n#
ad&ira'a. C aun a ll#gu6 a la conclui$n d# Au# d#'a
47
a%#riguar 4or & &i&o Au6 #ra lo Au# no #ta'a 'i#n d# &i
#crito.
P#ro #ntonc# tu%# un #OtraIo gol4# d# u#rt#. >urant#
una con%#raci$n con otro 4ro0#or( lig#ra&#nt# &a.or Au#
.o( d# la uni%#ridad d# Cali0ornia #n C/ico( dond# .o
#n#Ia'a 4or aAu#l #ntonc#( l# 4ro4u# ll#%ar a ca'o una
antologa d# la 0icci$n lit#raria( Au# inclu.#ra ?al contrario d#
toda la d# #ntonc# . d# la &a.ora d# la d# a/ora@ no $lo
r#lato corto ino ta&'i6n otra 0or&a: 07'ula( cu#nto( #tc.
El r#ultado 0u# T$e 0orms of 0iction, un li'ro ?agotado d#d#
/ac# ti#&4o . cai i&4oi'l# d# #ncontrar@ #n #l Au# #
analiBa'an &inucioa&#nt# lo ti4o d# narraci$n Au# inclua;
&o. P#ro otro r#ultado i&4ortant#( 4ara &( 0u# Au# a4r#nd
&uc/o ac#rca d# lo Au# # #l #&#ro. L#nni >unla4( &i
cola'orador( #ra . igu# i#ndo uno d# lo 4#r0#ccionita
&7 #Oa4#rant#&#nt# t#rco Au# /# conocido. Tra'aH7'a&o
cada noc/# cinco( #i o i#t# /ora . a %#c# $lo con#gua;
&o t#r&inar tr# o cuatro 0ra#. M# %ol%a loco( . conigo
&i&o ta&4oco # a'landa'a: a %#c# t#na&o Au# 4arar
4orAu# con la t#ni$n d# tra'aHar con un Ho%#n tan i&4aci#nt#
co&o .o( a L#nni l# #ntra'a dolor d# ca'#Ba. Con #l ti#&4o
.o adAuir la &i&a r#tic#ncia Au# 6l a dar una 0ra# 4or
d#0initi%a i #l igni0icado d# la &i&a no # %#a tan
clara&#nt# co&o un oo #n una cocina 'i#n ilu&inada.
>#cu'r lo Au# todo 'u#n #critor a'#: Au# con#guir
#cri'ir #Oacta&#nt# lo Au# # 4r#t#nd# d#cir a.uda a d#cu;
'rir lo Au# # 4r#t#nd# d#cir. C cuando r#l#o T$e 0orms of
0iction, #l #tilo &# 4ar#c# #Oc#i%a&#nt# cauto( un 4oco
d#&aiado concio. ?A %#c# no # &ala id#a d#cir una coa
do %#c#.@ P#ro aAu#llo do arduo aIo Vla dicuion# a
&#dia noc/# .( a %#c#( la #O4loi$n d# al#gra Au# a&'o
#O4#ri&#nt7'a&o cuando la corr#cta #l#cci$n d# la 4ala'ra
no 4#r&ita ca4tar #a id#a #Oacta Au# /ata #ntonc# no
/a'a #ludidoV &# #n#Iaron Au6 #ra lo Au# no #ta'a 'i#n
d# &i #crito.
9,
Eu#lga d#cir Au#( 4u#to Au# durant# aAu#l 4#rodo .o
#gua #cri'i#ndo . 4u#to Au# L#nni >unla4 # una 4#rona
a la Au# %al# la 4#na conultar( alguna Au# otra %#B l# #n#Ia'a
lo Au# #cri'a. Lo l#a con ## &i&o 'u#n oHo 4ara #l d#tall#
Au# /a'a d#&otrado #n nu#tro tra'aHo o'r# lo #crito d#
otro( . aunAu# no 4u#do d#cir Au# no &# ir%i#ra d# a.uda(
4ronto a4r#nd Au# /ata #l &#Hor con#Ho ti#n# u l&it#.
Nacido #n T#nn###( >unla4 no /a'la'a #l &i&o ingl6 Au#
.o ni conoca a la &i&a g#nt#( o no int#r4r#ta'a la
#O4#ri#ncia %ital# d# la &i&a 0or&a Au# .o. Cuando &#
4ro4ona alg5n ca&'io . .o lo ac#4ta'a( #l r#lato in%aria'l#;
&#nt# to&a'a d#rrot#ro #Aui%ocado. Lo Au# a4r#nd d# 6l(
#n r#u&#n( # Au# #l #critor ti#n# Au# #0orBar# lo ind#ci'l#
V%al# &7 Au# #cri'a una ola coa 'u#na #n toda u %ida
Au# ci#n &alaV . Au# Aui#n ti#n# Au# #0orBar# # 6l.
2
Otro indicador d#l tal#nto d#l Ho%#n #critor # u
4#r4icacia. El 'u#n #critor %# la coa con agud#Ba( con
r#ali&o( con 4r#cii$n . con crit#rio #l#cti%o ?# d#cir(
a'# #cog#r lo i&4ortant#@( . no n#c#aria&#nt# 4orAu#
t#nga 4or natural#Ba &a.or 4od#r d# o'#r%aci$n Au# lo
d#&7 ?aunAu# con la 4r7ctica lo adAui#r#@( ino 4orAu#
ti#n# int#r6 #n %#r la coa con claridad . #cri'irla con
rigor. 8na d# la raBon# d# u int#r6 # Au# a'# Au# #l
no o'#r%ar la coa at#nta&#nt# 4u#d# 4on#r #n 4#ligro
#l 6Oito d# u #&4r#a. Si al i&aginar la #c#na 0icticia no
lo /ac# con 4r#cii$n V.( 4or #H#&4lo( no aci#rta #n #l
ad#&7n Au#( #n la %ida r#al( aco&4aIara la a#%#raci$n d#
d#t#r&inado 4#ronaH# ?#l d# r#c/aBo( co&o i Aui#n /a'la
r#tirara 4art# d# lo Au# /a dic/o( o #l 4uIo c#rrado Au#
9)
ugi#r# &7 #&oci$n d# la Au# #l 4#ronaH# /a #O4r#ado@V(
#l #critor 4u#d# ca#r #n la tra&4a d# d#arrollar la ituaci$n
d# 0or&a 4oco con%inc#nt#. St# # AuiB7 #l 4#or 4#cado
d# la &ala no%#la: Au# #l l#ctor t#nga la #naci$n d# Au#
# &ani4ula a lo 4#ronaH#( d# Au# # l# o'liga a /ac#r
coa Au# #n r#alidad no /aran. Pu#d# Au# #l &al #critor
ni iAui#ra &ani4ul# a lo 4#ronaH# int#ncionada&#nt# .(
i&4l#&#nt#( no #4a Au6 /aran 4orAu# no lo /a o'#r%ado
con u0ici#nt# at#nci$n #n u i&aginaci$n( no /a ca4tado
la util# r#accion# #&ocional# Au# al #critor &7 cui;
dadoo l# indican /acia d$nd# a%anBar7 la acci$n. PorAu#
la 0u#rBa d# la /itoria d#4#nd# d# #llo . 4orAu# /a a4r#ndido
a #norgull#c#r# d# 4la&ar la #c#na con toda #Oactitud(
#l 'u#n #critor #cruta con a'oluta conc#ntraci$n la #c#na
r#cordada o i&aginada( . a 4#ar d# Au# la tra&a a%anBa
con oltura . d# Au# lo 4#ronaH# # co&4ortan con
aut6ntica . or4r#nd#nt# ind#4#nd#ncia( al #critor no l#
i&4orta d#Har d# #cri'ir durant# uno o do &inuto( o
incluo durant# un 'u#n rato( 4ara i&aginar con toda
4r#cii$n c$&o /a d# #r d#t#r&inado o'H#to o ad#&7n .
#ncontrar la 4ala'ra Huta 4ara d#cri'irlo.
En la no%#la r#ci#nt#( >a%id 3/od# contitu.# uno d# lo
&#Hor# #H#&4lo d# #ta ca4acidad. L6a# at#nta&#nt# lo
igui#nt#:
Lo &7 &a.or# r#cu#rdan a >#lla . Jilon Montgo&#r.
tan 'i#n co&o i #l do&ingo ant#rior( d#4u6 d# la c#na Au#
# i&4ro%ia'a #n la igl#ia( 6to /u'i#ran u'ido a u C/#%;
rol#t gri 4ara %ol%#r a u caa d# ca&4o; >#lla acando #l 'raBo
4or la %#ntanilla 4ara d#4#dir# . Jilon( inclinado o'r# #l
%olant#( conduci#ndo con la do &ano. Lo r#cu#rdan co&o
i a.#r &i&o /u'i#ran 4aado #n coc/# 0r#nt# a la caa d#
4i#dra ar#nica d# lo Montgo&#r. . lo /u'i#ran %ito #ntado
#n #l 'alancn d#l 4orc/#( Jilon &#ci6ndolo l#nta y conci#n;
Buda&#nt# atr7 . ad#lant#( >#lla onri#ndo( tocando #l u#lo
G*
con u 4i#c#cito $lo a la %u#lta( a&'o con a4#cto d# niIo
d$cil# . dicr#to.
>#lla t#na la &ano tan 4#Au#Ia Au# l# ca'an #n un tarro
d# 'oca 4#Au#Ia. >urant# &uc/o aIo 0u# u 5nica &a#tra .(
#Oc#4to lo &7 H$%#n#( todo la tu%i#ron . d##aron con toda
u 0u#rBa a'#r# 'i#n la ortogra0a . la arit&6tica( 4ara
co&4lac#rla. No /a'a niIo Au# llora# Au# no # cal&ara #n
u 'raBo. Entr# la &uH#r# #Oita la cr##ncia d# Au# no /aca
0alta ir a 'ucar a.uda o conu#lo #n &o&#nto d# n#c#idad(
4orAu# >#lla lo nota'a #n #l air# . acuda. Lo %i#Ho d#l lugar
.a no /a'lan d# #lla( 4#ro c$&o # l# #no&'r#c# la cara( .
4ar#c# Au# /a'l#n d# 4art# d# &i&o; no # $lo Au# >#lla
0or&# 4art# d# lo ti#&4o 4aado( ino Au# cuando #lla .
Jilon # /u'i#ron ido( #OtraIa'a Au# cualAui#r coa d#
#ntonc# igui#ra i#ndo igual in #llo N.
El 4ri&#r d#tall# %iual d# #t# 4aaH#( la c#na i&4ro%ia;
da( no &#r#c# #4#cial &#nci$n: a cualAui#ra in&#ro #n
nu#tra cultura # l# 4odra /a'#r ocurrido . 3/od# no #
#Oti#nd# a ## r#4#cto( aunAu# %al# la 4#na incluirlo co&o
&an#ra r74ida d# caract#riBar a >#lla . Jilon Montgo&#r..
El LC/#%rol#t griM # un 4oco &7 #4#c0ico( .a Au# ugi#r#
&onotona( nor&alidad( 0alta d# 4r#t#nion#. P#ro # #n la
igui#nt# i&ag#n dond# 3/od# co&i#nBa a i&4on#r#: >#lla
agitando #l 'raBo( Jilon Linclinado o'r# #l %olant#( con;
duci#ndo con la do &anoM. La i&ag#n d# Jilon( in #r
#Otraordinaria( # %%ida . concr#ta; con #lla a'#&o Au#
#ta&o ant# un autor &#ticuloo( un autor #n #l Au# # 4u#d#
con0iar. En #a i&ag#n %#&o &7 Au# #l &#ro /#c/o d# Au#
Jilon # inclin# o'r# #l %olant# . conduBca con a&'a
&ano: %#&o( in a'#r 4or Au6( la #O4r#i$n d# u rotro(
algo o'r# la #dad Au# ti#n#; a'#&o( in 4r#gunta&o c$&o(
Au# ll#%a o&'r#ro. ?Lo indicio d# u &io4a( u talant#
N >a%id R$odes, Rock 3sland >ine ?Nu#%a CorD: Ear4#r Y 3o2( !)<G@(47g.!
G!
n#r%ioo( u #dad . u cultura no ll#%an a la g#n#raliBaci$n
inconci#nt#@. En otra 4ala'ra( al ac#rtar #n #l &o&#nto d#
#l#ccionar #l d#tall#( #l #critor ugi#r# util&#nt# otro; #l
d#tall# r#%#lador #O4lica &7 d# lo Au# dic#.
># a/ #n ad#lant# la i&7g#n# # /ac#n &7 ntida: #n
#l 'alancn d#l 4orc/#( Jilon # &#c# l#nta . concien;uda&
mente V4ala'ra in#4#rada Au# /ac# Au# la #c#na co'r# %ida
al intant# ?lo ad%#r'io on o 'i#n la /#rra&i#nta &7 5til
o la &7 in5til con Au# cu#nta #l no%#lita@V . a continuaci$n(
&#Hor a5n: L>#lla onri#ndo( tocando #l u#lo con u
4i#c#cito $lo a la %u#lta( a&'o con a4#cto d# niIo d$cil#
. dicr#to.M S$lo algui#n ca4aB d# la &7 aguda %ii$n
no%#ltica ad%#rtira d$nd# tocan #l u#lo lo 4i#; $lo
algui#n con una &#nt# 4#n#trant# a'# lo &uc/o Au# dic# ##
d#tall# ac#rca d# c$&o #t7 #ntada >#lla( d# cu7l # u #tado
d# 7ni&o; .( in #&'argo( 3/od# lo &#nciona $lo d# 4aada
. igu# /ata ll#gar a la i&ag#n cu&'r#: Lco&o niIo d$cil#
. dicr#to.M
La 4ri&#ra ln#a d#l #gundo 47rra0o( L>#lla t#na la
&ano tan 4#Au#Ia Au# l# ca'an #n un tarro d# 'oca
4#Au#IaM( 4r##nta un nu#%o ni%#l t6cnico( co&o cuando un
4r#tidigitador Au# /a #tado /aci#ndo truco &7 'i#n co;
rri#nt# d#&u#tra d# 5'ito lo 'u#n &ago Au# #. I&4orta(
claro Au# ( Au# lo tarro 0or&#n 4art# d#l #ntorno rural d#
>#lla( 4#ro #o # lo d# &#no. Ninguna a0ir&aci$n d#
car7ct#r g#n#ral( co&o L>#lla t#na la &ano 4#Au#IaM(
4odra #Aui4arar# #n #O4r#i%idad a #ta i&ag#n. Al l##r( no
duda&o d# Au# /a.a &uH#r# adulta con la &ano tan
4#Au#Ia ?. #o Au# # dudoo@; ac#4ta&o la &#t70ora . todo
lo Au# arratra conigo: la d#licad#Ba . #l car7ct#r cai
in0antil# d# >#lla( la r#4ona'ilidad . d#dicaci$n con Au#
tra'aHa ?/aci#ndo con#r%a@( u %irtuoo #ni&i&a&i#nto(
caract#rtica di0cil d# atri'uir a nada d# lo Au# 3/od# dic#
.( in #&'argo( 4r##nt#. >#4u6 d# #to( #ta&o di4u#to
a ac#4tar a#%#racion# 'atant# #OtraIa: Au# u alu&no
G:
# #0u#rBan 4or co&4lac#rla( Au# lo niIo d#Han d# llorar
#n u 'raBo . Au# &uH#r# adulta # int#lig#nt# cr##n #n
ci#rto &odo Au# no ti#n#n n#c#idad d# lla&arla cuando la
n#c#itan. C #n #t# &o&#nto( Huto cuando la coa # 4on#n
un 4oco &tica( 3/od# introduc# otro d#tall# 4roducto d#
la o'#r%aci$n aguda: cuando Aui#n# la r#cu#rdan /a'lan d#
>#lla( L# l# #no&'r#c# la cara( . 4ar#c# Au# /a'l#n d#
4art# d# &i&oM. Para la g#nt# &a.or( #n otra 4ala'ra(
4#nar #n >#lla Montgo&#r. # co&o 4#nar #n u &altr#;
c/o riIon#( #n u lig#ro dolor# d# 4#c/o o #n u d#do
artrtico. Lo Au# #l 'u#n oHo d# 3/od# /a a'ido ca4tar #
la 4#culiar i&ilitud Au# /a. #ntr# la #O4r#ion# Au# la g#nt#
#&4l#a al /a'lar( 4or un lado( d# la Hu%#ntud 4#rdida . d# la
4roOi&idad d# la &u#rt# .( 4or #l otro( d# u #nti&i#nto
/acia la au#nt# >#lla. PKui6n no 4aara a4r#urada&#nt# la
47gina 4ara #guir l#.#ndoQ
El oHo d# 3/od#( co&o #l d# cualAui#r 'u#n no%#lita( #
&u#tra 4r#cio tanto #n lo d#tall# lit#ral# ?d$nd# # toca
con lo 4i# al &#c#r# #n un 'alancn@ co&o #n la #Aui%a;
l#ncia &#ta0$rica. S#ntado #n u #tudio %#int# aIo d#;
4u6( #%oca con u i&aginaci$n #l a4#cto #Oacto d# la coa
. #ncu#ntra la #O4r#i$n 4r#cia 4ara lo Au# %#( #O4r#i$n a
%#c# lit#ral ?Jilon inclinado o'r# #l %olant#( lo 4i# d#
>#lla &i#ntra # 'alanc#a@( a %#c# &#ta0$rica ?Au# lo do
on co&o niIo d$cil# . dicr#to( Au# la g#nt# &a.or( al
/a'lar d# >#lla( lo /aga con la &i&a cara Au# al /a'lar d#
4art# d# u %ida@. Ea. Au# t#n#r #n cu#nta Au# #l 4od#r
%iual d# la &#t70ora 4u#d#n utiliBarlo tanto lo no%#lita
co&o lo 4o#ta. Muc/a %#c# # #l &#Hor &#dio 4ara ca4tar
un ad#&7n o una actitud cor4oral ?#l /o&'r# Au# a%anBa co&o
un 4#rc/#r$n canado #ntr# una &uc/#du&'r# /otil( #l Au#
# incor4ora 'ruca&#nt# . &ira #l d#4#rtador co&o un 4ollo
o'r#altado@. 3/od#( co&o &uc/o 'u#no #critor#( con;
0a #n la &#t70ora #n la &i&a &#dida( i no #n &a.or( Au#
#n la &#nci$n d# d#tall# i&4ortant#. ># todo &odo( lo
G-
&7 i&4ortant# a d#tacar aAu( # Au# #n la %ii$n d# 3/od#
no /a. nada d# 4r#tado: todo lo Au# o0r#c# 4roc#d# d# u
#O4#ri#ncia . no d# 1aulDn#r o( 4or d#cir algo( d# ?o9ak#
El #critor 4oco 4ro&#t#dor car#c# d# %ii$n 4ro4ia d# la
coa. En ci#rta ocai$n ait #n calidad d# in%itado a una
cla# d# lit#ratura cr#ati%a 4ara #tudiant# graduado( #n la
Au# #l 4ro0#or #&4l#a'a #l 4icodra&a co&o &6todo d#
tra'aHo. Mi#ntra tr# alu&no ll#%a'an a ca'o #l 4icodra&a
aignado( #l r#to d# la cla# t#na Au# d#cri'ir #n un #H#rcicio
#crito lo Au# %#a. A lo 4ri&#ro # l# 4#da Au# r#4r#;
#ntaran a una 4ic$loga( a una &adr# a0ligida . a u /iHo( un
c/ico 4ro'l#&7tico( 0u&ador d# /i#r'a . 4aota. La &adr# .
u /iHo ll#gan . aAu6lla l# #O4lica #l 4ro'l#&a a la 4ic$loga;
#ntr#tanto( #l c/ico a4o.a lo 4i# #n la &#a d# la t#ra4#uta
. $lo i # l# o'liga # d#0i#nd# d# lo r#4roc/# Au# r#ci'#
4or u 0or&a d# co&4ortar# #n caa. 8na d# la coa &7
int#r#ant# Au# ocurri#ron #n aAu#l 4icodra&a 0u# Au# la
alu&na Au# int#r4r#ta'a a la 4ic$loga( al int#ntar Au# #l /iHo
# #O4licara( l# t#nda r#4#tida&#nt# la &ano . a continua;
ci$n la &o%a alt#rnati%a&#nt# /acia co&o un &arin#ro
co'rando un ca'o( dici6ndol# g#tual&#nt#: LTV#nga( %a&oU
PKu6 ti#n# Au# d#cirQM( a lo Au# #l /iHo r#4onda con un
/oco il#ncio. Cuando #l #H#rcicio /u'o t#r&inado . #
l#.#ron la d#cri4cion# d# lo alu&no( not6 Au# ninguno
# /a'a 0iHado #n #l 4#culiar &o%i&i#nto d# la 4ic$loga. S#
/a'an 0iHado #n la actitud /otil d#l /iHo al 4on#r lo 4i#
o'r# la &#a( #n #l n#r%ioi&o con Au# 0u&a'a la &adr#(
#n la init#ncia con Au# #l /iHo # 4aa'a la &ano 4or #l 4#lo
d#gr#Iado: #n todo lo Au# /a'an %ito &uc/a %#c# #n la
t#l#%ii$n.
Bu#na 4art# d# lo di7logo Au# a4ar#c#n #n lo Au#
#cri'#n lo #tudiant#( a co&o d# lo argu&#nto . d# lo
&o%i&i#nto d# lo 4#ronaH#( incluo d# lo #c#nario( no
4roc#d# d# la 4ro4ia %ida ino d# la %ida 0iltrada a tra%6 d#
G9
la t#l#%ii$n. Muc/o #tudiant# d# lit#ratura 4ar#c#n inca;
4ac# d# r#latar lo &o&#nto &7 i&4ortant# d# u %ida
Vla &u#rt# d# u 4adr#( #l 4ri&#r d##ngaIo a&orooV in
circuncri'ir# a lo &old# . 0$r&ula d# la t#l#%ii$n. C la
di0#r#ncia # nota #n#guida 4orAu# lo Au# a4ar#c# #n la
t#l#%ii$n( 4or n#c#idad V4or i&4#rati%o co&#rcial#V( #
al#Ha &uc/o d# la r#alidad. La tari0a d# #O/i'ici$n d# la TV
on #l#%adi&a( aunAu# &#no #n #l cao d# la 4#lcula
. #ri# Au# #n #l d# lo anuncio. Lo cot# %aran( ci#rto
Vclaro Au# i#&4r# #n #ntido ac#nd#nt#V( 4#ro la 5lti&a %#B
Au# tra'aH6 #n algo d#tinado a la TV( /ac# uno aIo( no #ra
raro Au# 0u#ran d# ci#n &il d$lar# #l &inuto. Cuando #
ru#da una #ri# d# tr#c# ca4tulo( i#&4r# # int#nta Au#dar
4or d#'aHo d#l 4r#u4u#to. S# intalan lo 0oco( la c7&ara
. d#&7 #n d#t#r&inado #Ot#rior# V#l cruc# d# Eoll.2ood
. Vin# o #l d# L#Oington . la Cincu#nta . Tr#V( . a lo
actor# # l# &arcan lo 4ao Au# /an d# dar . # l# #ntr#ga
una /oHa d# 4a4#l roado con coa co&o: LPA Jalt#rQ No(
no lo /# %ito. TLo HuroUM( o 'i#n: ZTMic/a#lU POtra %#BQM ?A
%#c# #ta int#r%#ncion# %an aco&4aIada d# alguna indi;
caci$n: enfadado o con desgana, o mintiendo de manera
e!idente#8 S# ru#da la #c#na( lo actor# # r#tiran al ca&i$n
d# %#tuario 4ara ca&'iar# . cuando %u#l%#n ?4u#d# Au# no
#an #Oacta&#nt# lo &i&o Au# #n la #c#na ant#rior@ #
l# #ntr#gan otra /oHa . # ru#da una #gunda #c#na Au#
#n la #ri# a4ar#c#r7 #n un #4iodio co&4l#ta&#nt# ditinto
d# aAu6l al Au# 4#rt#n#ca la ant#rior. C #llo # d#'# a Au#
/a. Au# acarl# la &7Oi&a r#nta'ilidad a cada #&4laBa&i#n;
to. En #ta cla# d# rodaH# 5nica&#nt# #l dir#ctor V. a %#c#
ni iAui#ra 6t#V a'# d# Au6 trata la /itoria. Por #ta raB$n(
#n la #ri# d# t#l#%ii$n corri#nt# no 4u#d# /a'#r aut6ntico
4arla&#nto. CualAui#r 'u#n actor # ca4aB d# d#cir con
con%icci$n: LPA Jalt#rQ No( no lo /# %itoM; 4#ro i ti#n#
una int#r%#nci$n larga . di0cil( Au# r#Aui#ra %#rdad#ra
int#nci$n( lo &7 4ro'a'l# # Au# Aui#ra a'#r cu7l # #l
GG
cont#Oto( la ituaci$n( 4#ro lo cot# d# la 4roduccion#
4ara t#l#%ii$n u#l#n #r inco&4ati'l# con #ta 4r#ocu4a;
ci$n 4or #l cont#Oto.
No ni#go Au# la t#l#%ii$n t#nga %alor Val &#no lo ti#n#
co&o o4i7c#oV. Lo Au# 4r#t#ndo d#cir # Au# la t#l#%ii$n no
r#0l#Ha la %ida( . Au# #l Ho%#n no%#lita Au# no # d6 cu#nta
d# #to no %a 4or 'u#n ca&ino( aunAu# AuiB7 no #a a i u
%#rdad#ro o'H#ti%o # #cri'ir 4ara dic/o &#dio. ?En la
4#lcula rodada 4ara la t#l#%ii$n #l &arg#n arttico #
&a.or. Eata ci#rto 4unto # 4u#d#n d#cir coa int#r#ant#
4orAu# #l ti#&4o d# #na.o . rodaH# # &a.or Au# #n #l cao
d# la #ri#( aunAu# la 4r#ion# co&#rcial# nunca d#a;
4ar#c#n d#l todo. A Aui#n# #cri'#n 4or 4ri&#ra %#B 4ara la
t#l#%ii$n # l# dan intruccion# 4r#cia ac#rca d# c$&o
ditri'uir lo &o&#nto d# int#nidad dra&7tica 4ara Au#
6to d#n 4ao a lo #4acio co&#rcial#.@ El #rror d#l Ho%#n
#critor Au# i&ita lo Au# %# #n la t#l#%ii$n #n lugar d# lo Au#
%# #n la %ida r#al #( #n ##ncia( #l &i&o Au# #l d#l Ho%#n
#critor Au# i&ita a otro ant#rior a 6l. Pu#d# 4ar#c#r &7
4r#tigioo i&itar a Ja&# Jo.c# o a JalD#r P#rc. Au# Todo
'ueda en familia: 4#ro a la i&itacion# lit#raria l# 0alta lo
Au# # #4#ra d# toda 'u#na lit#ratura: la %ii$n 4ro4ia d#l
autor.
Eto no Aui#r# d#cir Au# la i&itaci$n no #a un r#curo
5til #n #l a4r#ndiBaH#. Ea. 4ro0#or# Au# la r#co&i#ndan #n
## a4#cto( . #n #l iglo [VIII # conid#ra'a #l &#dio
id$n#o 4ara a4r#nd#r a #cri'ir. Co&o /# dic/o ant#( #
4u#d# a4r#nd#r &uc/o &#canogra0iando 4ala'ra 4or 4ala'ra
una o'ra d# alg5n gran #critor: # una 0or&a d# l##r con
&uc/o d#t#ni&i#nto. C # 4u#d# a4r#nd#r &uc/o #tudiando
a un #critor al Au# # ad&ira . traladando todo lo Au# dic#
a la 4ro4ia &an#ra d# %#r la coa. P#ro 4or r#gla g#n#ral(
cuanto &7 #O/auti%a&#nt# # analiBa a un #critor( &7
claro # %# Au# la 0or&a d# #cri'ir d# 6t# nunca 4odr7 #r
G=
la 4ro4ia. \'ra# una no%#la d# 1aulDn#r . c$4i#n# uno
cuanto 47rra0o( 4#ro ca&'iando la 4articularidad# 4ara
Au# # corr#4ondan con #l &undo Au# uno conoc#. Por
#H#&4lo( #l co&i#nBo d# 6l !illorrio@
1r#nc/&anX B#nd #ra un #ctor d# rica ti#rra d# alu%i$n(
ituado a %#int# &illa al ur#t# d# J#00#ron. Circundado 4or
colina . r#&oto( d#0inido 4#ro in l&it#( /a'a ido...
Si tu%i#ra Au# traladar #to a algo Au# .o conoBca( 4odra
#&4#Bar:
Putna& S#ttl#&#nt #ra un #ctor d# t#rr#no #l#%ado .
4arduBco #n un 4a &on$tono . atraado( a #i &illa al ur
d# Bata%ia...
Ca &# #ncu#ntro #n a4uro. La g#nt# d#l o#t# d#l #tado
d# Nu#%a CorD no /a'la d# L#ctor#M; d#'o utituirlo 4or
una 4ala'ra &7 a4ro4iada .( #Oc#4tuando un t6r&ino %ago
co&o LBonaM( no # &# ocurr# ninguna 4ala'ra Au# la g#nt#
Au# trato 4udi#ra utiliBar. Ad#&7( nadi# r#lacionara Putna&
S#ttl#&#nt con Bata%ia ni con nig5n otro itio( #n 4art# 4orAu#
Putna& S#ttl#&#nt( co&o Bata%ia( no # r#al&#nt# un LitioM(
ni iAui#ra Ld#0inido 4#ro in l&it#M. 1aulDn#r a'orda #n la
4ri&#ra 0ra# algo &u. #rio 4ara Aui#n# orgulloa&#nt# #
4rocla&an ur#Io( # d#cir( #l lugar d# dond# # 4roc#d#(
con todo lo Au# #llo i&4lica: /itoria( 4ar#nt#co( id#ntidad.
Tal %#B 4or no /a'#r u0rido la /u&illaci$n d# 4#rd#r una
gu#rra ci%il( tal %#B 4orAu# u cultura # &7 a'i#rta a lo
#OtraIo o tal %#B 4or otra raBon#( lo /a'itant# d# la 4art#
occid#ntal d#l #tado d# Nu#%a CorD no ti#n#n ## agudo
#ntido d# 4#rt#n#ncia a d#t#r&inado lugar Au# d#&u#tran
lo ur#Io tradicional#. En &i ti#rra( un itio # con%i#rt#
#n otro in Au# a4#na /a.a ti#&4o 4ara dar# cu#nta. Lo
no&'r# d# lo itio on ant# 4unto d# ori#ntaci$n Au#
G<
&oti%o d# orgullo. No l#Ho d# Putna& S#ttl#&#nt /a. un
4u#'lo lla&ado BrooD%ill# dond# no /a /a'ido una caa ni
un gran#ro durant# aIo. La g#nt# toda%a lo &#nciona co&o
i u4i#ra a Au6 # r#0i#r#( . a #( 4#ro nadi# a'# Aui6n
%i%a all #n !,** ni a nadi# # l# ocurrira cali0icarlo d#
LitioM i tu%i#ra Au# /a'lar d# 6l a un #OtraIo. BrooD%ill# #
no&'ra cuando a algui#n # l# indica #l ca&ino d# la granHa
d# C/arl#. Jal/.
La #gunda 0ra# d# 1aulDn#r( LCircundado 4or colina .
r#&otoM( ta&'i6n 4lant#a 4ro'l#&a.. Pri&#ro #t7 la onora
grandioidad ur#Ia d# la 0ra# inicial( con #a u4#ni$n
r#t$rica d#l igni0icado. A cualAui#ra Au# #tu%i#ra 4#nando
#n Putna& S#ttl#&#nt l# a%#rgonBara Au# l# d#cu'ri#ran
contru.#ndo 0ra# Au# 4odra /a'#r 4ronunciado un con;
gr#ita o #n #l #tilo d# National Aeograp$ic# El itio( i #
Au# ll#ga a #rlo( no #t7 a la altura. ?E 4or #o Au# la g#nt#
d# #a 4art# d#l #tado no u#l# /a'lar; # li&ita a #Ialar
con #l d#do.@ Ni a nadi# Au# %i%a #n la 4roOi&idad# d#
Putna& S#ttl#&#nt # l# ocurrira /ac#r r#0#r#ncia a la
con0iguraci$n d#l t#rr#no. Para Aui#n %i%# #n una rica ti#rra
d# alu%i$n rod#ada d# colina( co&o la g#nt# d#l 1r#nc/&anX
B#nd d# 1aulDn#r( # l$gico /ac#r r#0#r#ncia a grand#
4aiaH# a'arca'l# con la %ita. En Putna& S#ttl#&#nt #
4i#na #n la /i#r'a d# la cun#ta ?dauco@( #n lo alto c#r#Bo
. &anBano &u#rto( #n lo gran#ro a'andonado. El 4rin;
ci4al %alor Au# ti#n# int#ntar a4licar r#curo 0aulDn#riano
al cont#Oto d#l o#t# d# Nu#%a CorD r#ulta #r Au# #l int#nto
d#&u#tra #locu#nt#&#nt# /ata Au6 4unto lo u'H#ti%o in0lu;
.# #n #l #tilo.
El 'u#n no%#lita cr#a #n la &#nt# d#l l#ctor i&7g#n# d#
gran %igor . riAu#Ba( . # 4#r0#cta&#nt# natural Au# #l
no%#lita 4ri&#riBo int#nt# i&itar lo #0#cto d# alg5n &a#tro
cu.o %%ido &undo l# a4aiona. P#ro la i&itaci$n aca'a no
dando r#ultado. Lo Au# lo #critor# d#l 4aado %i#ron .
diH#ron( incluo lo &7 r#ci#nt#( # /itoria. E o'%io Au#
G,
.a nadi# /a'la ni 4i#na co&o lo 4#ronaH# d# Jan# Aut#n
o C/arl# >icD#n. KuiB7 lo #a &#no Au# cai nadi# d#
&#no d# tr#inta aIo /a'l# co&o lo 4#ronaH# d# Sa5l
B#llo2 o d# u i&itador#. El no%#lita 4rinci4iant# 4u#d#
a4r#nd#r d# lo conagrado lo 4roc#di&i#nto d# o'#r%a;
ci$n at#nta( 4#ro lo Au# ti#n# Au# o'#r%ar # u 7&'ito . u
&o&#nto o i no( co&o #n la &#Hor no%#la /it$rica( #l 4aado
tal co&o nootro( con nu#tra #ni'ilidad 4articular ?no
&#Hor ino nu#%a@( lo %#ra&o i %ol%i6ra&o atr7. El
#critor 4rinci4iant# no /a d# 4r#ocu4ar# d#&aiado i u
o'ra r#ulta 4oco original #n a4#cto tri%ial# 4orAu#( d#
/#c/o( no /a. nada &a 0atidioo Au# la lit#ratura Au#
4#rigu# 0orBada&#nt# lo Au# #l 4o#ta Ant/on. E#c/t lla&$
#n ci#rta ocai$n Lla no%#dad 0raudul#nta . ad%#nticiaM.
3#&#dar #l #tilo d# otro #critor # una #tu4id#B( 4#ro la
&7 no'l# d# la originalidad# no # #tiltica ino int#l#c;
tual # int#r4r#tati%a.
La 4#r4icacia d#l #critor #t7 r#lacionada #n 4art# con
u car7ct#r. Alguno no%#lita( co&o la &a.ora d# lo
4o#ta . &uc/o autor# d# r#lato corto( n#c#itan ant# todo
#r 4#r4icac# #n la co&4r#ni$n d# &i&o. Et# ti4o d#
no%#lita VB#cD#tt( Prout . lo &uc/o #critor# Au# #
inclinan 4or la narraci$n #n 4ri&#ra 4#ronaV # #4#cialiBan
#n la %ii$n 4articular. Ti#n#n Au# %#r con claridad . docu;
&#ntar# o'r# u 4ro4io #nti&i#nto( u #O4#ri#ncia( u
4r#Huicio. No i&4orta Au# d#t#t#n a cai toda la /u&anidad(
co&o C6lin#( o a d#t#r&inado col#cti%o( co&o Na'oDo%.
Lo Au# cu#nta #n u cao no # Au# ll#gu#&o a cr##r Au# la
%ii$n 4articular Au# # no o0r#c# #a ac#rtada ino Au# ##
o'#r%ador no con%#nBa . ll#gu# a int#r#arno d# tal &an#ra
Au# no %#a&o o'ligado a #guirlo. A %#c#( co&o #n #l
cao d# un #critor co&o Jaug/( #l &iantr$4ico cini&o d#l
autor no /ac# r#r d#l &i&o &odo Au# lo /ara&o ant# un
co&#ntario arc7tico #n una 0i#ta( in Au# #llo igni0iAu# Au#
#t#&o di4u#to a ado4tar la &i&a actitud. Lo Au# /a d#
G)
/ac#r #l #critor 4ara con#guir ca4tarno # dar# cu#nta d#
Au#( #g5n la o4ini$n corri#nt#( # un #Oc6ntrico . un
cacarra'ia( . 4r##ntar# co&o tal( /aci#ndo d# &i&o
un 4#ronaH# ingular # int#r#ant#. Ti#n# Au# 4r#4arar u
4#ronaH# con la /a'ilidad d# un 4a.ao conu&ado V4or
d#agrada'l# Au# #a u aut6ntico o'H#ti%oV( conci#nt# d#
c$&o r#accionar7 la g#nt# nor&al ant# 6l . di4u#to a
&ani4ular dic/a r#acci$n #n u 4ro%#c/o. En otra 4ala'ra(
d#'# co&4r#nd#r . au&ir( aco&4aI7ndolo con una 'u#na
doi d# ditancia&i#nto ir$nico( u tic . rar#Ba( 4ara a
4od#r 4r##nt7rnolo 4or &#dio d#l art#( con int#nci$n( in
d#lic# Au# no /agan #ntirno inc$&odo 4or 6l . no
#&4uH#n a #%itarlo. P#n#&o #n la i&ag#n 45'lica Au# cr#$
4ara Al0r#d Eit/cocD( &#Bcla d# adi&o . di4lic#ncia .
&od6lica #n cuanto al control Au# #H#rca o'r# #lla. P#n#&o
#n la 0or&a #n Au# # 4r##nta'a Na'oDo% tanto #n u
#crito co&o #n la #ntr#%ita t#l#%ii%a( /a'lando d# una
&an#ra tan arti0icial co&o #l Pato >onald . goBando con
ganada co&o la d# int#rru&4ir# a &i&o 4ara ad%#rtir:
LTAt#nci$n( Au# a/ora %i#n# una &#t70oraUM Eta 4#ronali;
dad i&ulada no ti#n# Au# #r n#c#aria&#nt# c$&ica( co&o
4odra d#ducir# d# lo ant#rior# #H#&4lo. Ta&'i6n 4odra
/a'#r Aui#n d#cidi#ra /ac#r d# /o&'r# lo'o o Aui#n( co&o
Jillia& S. Burroug/( Auii#ra ado4tar #l #tilo muerto
!i!iente#
Si no 4r#gunta&o cu7l # #l &6rito d# dic/o #critor#(
d# in&#diato ca#&o #n la cu#nta d# Au# on tan ditinto
Au# # i&4oi'l# dar una 5nica r#4u#ta a #ta 4r#gunta.
Alguno( co&o E%#l.n Jaug/( no 4ro4orcionan #l 4lac#r
d# ol%idarno t#&4oral&#nt# d# nu#tro c$digo &oral: a'an;
dona&o nu#tra #cuani&idad . nu#tra ur'anidad . 4or un
rato no r#god#a&o o.#ndo #c/ar 4#t# d# 4#rona #
intitucion# d# la Au# ta&'i6n a nootro( #n nu#tro
&o&#nto &7 4u#ril#( no guta &o0arno. Alguno( co&o
Na'oDo%( o0r#c#n una %ii$n #ria . &oral d#l &undo( 4#ro
=*
lo /ac#n con irona . &alicia( in 4#r&itir Au# #l &#nor ati'o
d# ua%idad o indulg#ncia at#n5# u d#%atador #0#cto. C
otro( co&o >onald Bart/#l&#( i&4l#&#nt# # 4r##ntan
co&o 0#n$&#no d# la natural#Ba...( o #H#&4lo d# lit#ratura
#Otra%iada. C la lita d# 4oi'ilidad# 4odra #Ot#nd#r# &7
a5n. Lo Au# tal# #critor# ti#n#n #n co&5n # u &arcada
idioincraia( la %oluntad d# 'ucar con d#4r#ocu4aci$n u
4ro4io ca&ino #n #l la'#rntico 'oAu# d# la 4luralidad. A
%#c# lo #critor# d# #t# ti4o ni#gan #O4lcita&#nt#( co&o
Jillia& Ga( Au# 4or &#dio d# la 0icci$n lit#raria # 4u#da
#O4on#r algo &7 a&4lio Au# la &#ra %ii$n indi%idual. S#a
co&o 0u#r#( #to #critor# 4r##ntan( #n r#alidad( r#trato o
caricatura d#l artita( . lo HuBga&o #Oacta&#nt# d#l &i&o
&odo Au# a lo c$&ico d# %ari#dad#( co&o Bill Co'.( o
a lo actor# c$&ico( co&o J.C. 1i#ld( 4or la co/#r#ncia
. la ca4acidad d# o'#r%aci$n Au# d#&u#tran al 4r##ntar
u 4#ronalidad #c6nica( u 4r#0#r#ncia( d#a%#n#ncia(
r#cu#rdo( #4#ranBa . d#&adrada o4inion#.
Ea. otro ti4o d# 4lant#a&i#nto Au# r#Aui#r# un ti4o d#
4#r4icacia &7 #l#%ada( Au# #Oig# #r 4r#cio d# una 0or&a(
4ara &( in0inita&#nt# &7 di0cil. M# r#0i#ro al no%#lita
ca4aB d# &#t#r# #n la 4i#l d# u 4#ronaH#. En #t# cao(
&7 Au# conoc#r a la 4#r0#cci$n lo 4ro4io tic . 4#culiari;
dad# . a4r#nd#r a 4r##ntarlo con gracia V. &7 Au# r#tratar
a lo d#&7 co&o lo /ara un agudo autor d# #4igra&a o un
&alicioo cronita d# oci#dadV( #l #critor ti#n# Au# a4r#nd#r
a alir# d# &i&o . a %#r . #ntir la coa d#d# cualAui#r
4#r4#cti%a( /u&ana # in$umana# Ti#n# Au# #r ca4aB d# dar
a conoc#r d# 0or&a 4r#cia . con%inc#nt# c$&o %# #l &undo
un niIo( una Ho%#n( un a#ino #ntrado #n aIo o #l go'#rnador
d# 8ta/. Ti#n# Au# a4r#nd#r( 4or &#dio d#l #Oa&#n &inu;
cioo d# la ilui$n #n Au# # u&# 0r#nt# a la &7Auina d#
#cri'ir( a ditinguir la &7 l#%# di0#r#ncia #n la &an#ra
d# /a'lar . d# #ntir d# lo ditinto 4#ronaH#( con la &i&a
i&4arcialidad . d#a4#go Au# #l 4ro4io >io( r#conoci#ndo
=!
la %irtud# . d#0#cto d# cada #r /u&ano. C 4u#to Au# no
r#i%indica u %ii$n 4articular ino la o&nici#ncia( no 4u#d#(
4or 4rinci4io( a&ar a alguno d# u 4#ronaH# . d#4r#ciar
a otro.
Lo Au# &7 no ao&'ra d# la o'ra d# Aui#n# 4#rt#n#c#n
a #ta u4#rior cat#gora d# no%#lita VToltoi( >otoi#%Di(
Mann( 1aulDn#rV # #l tal#nto Au# d#&u#tran 4ara 4on#r #n
4ala'ra la i&4r#ion# . #nti&i#nto d# nu&#roo 4#ro;
naH# ditinto( . Au# 4u#d# 4#r&itirl# incluo introducir#
#n la &#nt# d# lo ani&al# ?cao d# Toltoi@. El no%#lita
4rinci4iant# Au# t#nga #l don d# a'#r introducir# #n la 4i#l
d# otra 4#rona # AuiB7 #l Au# &a.or# 4oi'ilidad# ti#n#
d# triun0ar.
El #critor Au# car#c# d# #ta 0acultad( i d#cid# Au# la
n#c#ita( 4u#d# adAuirirla #n ci#rto grado( aunAu# ta&'i6n #
ci#rto Au# i # 4#rona d# a&or# . odio irracional#
4ro0undo( 6to # lo i&4#dir7n i#&4r#. ?Nadi# ad&it# d#
'u#na a 4ri&#ra Au# u odio #an irracional#. E&4#ci;
nar# #n Au# uno ti#n# raB$n #n &#no4r#ciar a la &a.ora
d# la g#nt# 4u#d# #r un o't7culo #n . Lo d#0#cto d#
car7ct#r Au# # ali&#ntan d# la autoala'anBa on lo &7
di0cil# d# u4#rar.@ 8na %#B ad&itido Au# #l no%#lita ti#n#
Au# #r ca4aB d# a'ogar 4or toda cla# d# 4#rona( d# %#r
4or u oHo( d# #ntir 4or u n#r%io( d# ac#4tar u &7
arraigada o4inion#( 4or #t54ida Au# #an( co&o /#c/o
&ani0i#to ?4ara #lla@( # trata i&4l#&#nt# d# co&#nBar a
/ac#rlo; . a 0u#rBa d# initir #n #llo Vd# r#l##r( d# %ol%#r a
r#0l#Oionarlo( d# r#%iarlo &inucioa&#nt#V # aca'a /aci6n;
dolo 'i#n.
La ca4acidad d# %#r #l &undo co&o otro lo %#n # 4u#d#
4ot#nciar &#diant# ci#rto truco . #H#rcicio. Cada #critor
#ncu#ntra u 4ro4io &6todo. Ea'r7 #gura&#nt# Aui#n #tu;
di# gru#o %ol5&#n# d# atrologa( 4#ro no 4ara 'ucar
conu#lo #n #llo o 4r#%#nir una cat7tro0#( ino 4ara indagar
#n la co&4l#Hidad# d# la natural#Ba /u&ana ?un car7ct#r
=:
ci#n 4or ci#n Pici #n0r#ntado a un car7ct#r ci#n 4or ci#n
L#o( # cr#a o no #n Au# u rago r#4#cti%o t#ngan Au#
%#r con la 0#c/a d# naci&i#nto@. C lo /a. Au# l##n #tudio
o'r# cao 4icol$gico( o Lr#%ita d# &uH#r#M o L4ara
/o&'r#M; . alguno Hugu#t#an con la 0r#nologa( la Auiro;
&ancia o #l Tarot. No on i&4l#&#nt# conoci&i#nto lo Au#
/a. Au# 'ucar( ino 4#n#traci$n( introducir# #n 4#ronali;
dad# ditinta d# la 4ro4ia.
Natural&#nt#( /a. g#nt# a la Au# no l# ir%#n truco ni
#H#rcicio. Por la raB$n Au# #a( #ta 4#rona 4ar#c#n
inca4ac# d# adi%inar lo Au# otro 4i#nan o i#nt#n. A #t#
r#4#cto( u #Oit#ncia #t7 rod#ada d# &it#rio: no a'#n 4or
Au6 la g#nt# l# onr# o l# &ira con &ala cara( ni Au6 /a'r7
Au#rido d#cir 0ulano con ## '#o #n la &#Hilla o con la
4#culiar onria Au# l# /a dirigido #n #l u4#r&#rcado. Lo
Au# da r#ultado con la &a.ora d# la 4#rona no lo da con
#llo. Al %#r d#t#r&inada #O4r#i$n #n #l rotro d# algui#n(
i la i&ita&o &#ntal # incluo 0ica&#nt#( co&4r#nd#&o
lo Au# nosotros /a'ra&o Au#rido d#cir con #lla . no
a%#ntura&o a u4on#r Au# la otra 4#rona /a'r7 Au#rido
d#cir lo &i&o. O i algui#n # dirig# a nootro #n tono
airado in raB$n #%id#nt#( 'a7ndono #n la t#ora d# Au# lo
d#&7 on ##ncial&#nt# co&o nootro( ll#ga&o a dilucidar
la caua V#l d#air# r#al o i&aginario( #l dolor d# #t$&ago
o lo Au# #aV d#l #n0ado d# la 4#rona #n cu#ti$n. La
#O4licaci$n d# #ta inca4acidad ?u4oni#ndo Au# Aui#n# no
cr##&o ca4ac# d# #llo no no #t#&o #ngaIando@ 4ro'a;
'l#&#nt# t#ngan Au# darla lo 4ic$logo. S# dira Au#( al
&#no #n alguno cao( #l 4ro'l#&a radica #n la #Oit#ncia
d# una n#uroi. Todo /#&o conocido a 4#rona Au#
d#%an /acia d#t#r&inado gru4o ocial la ra'ia Au# i#nt#n
/acia u 4adr# o /acia &i&a; tal # #l cao d#l &i#&'ro
d#l Ru RluO Rlan Au# %# &ala int#ncion# /ata #n lo
co&#ntario &7 caual# d#l li'#ral o d#l li'#ral Au# acua
d# intol#rancia a cualAui#ra Au# #O4r## duda ac#rca d#l
=-
%alor d# lo 4rogra&a d# ait#ncia ocial. P#ro #a cual
0u#r# la caua( no 4ar#c# d#ca'#llado a0ir&ar Au# /a. g#nt#
inca4aB d# /ac#r# cargo d# lo #nti&i#nto d# u #&#Han;
t#( o al &#no d# /ac#rlo con la #guridad . claridad Au# #
r#Aui#r# 4ara ll#gar a #r no%#lita a la &an#ra d# Toltoi.
Eta 4#rona( i d##an con%#rtir# #n no%#lita( no ti#n#n
otra #l#cci$n Au# la d# #r 4orta%oc# d# una %ii$n 4articular
# idioincr7tica d#l &undo.
El #critor 4icol$gica&#nt# a4to 4ara #ntrar a 0or&ar
4art# d# la Au# ant# /# lla&ado u4#rior cat#gora d#
no%#lita d#'# #r ca4aB no $lo d# co&4r#nd#r a Aui#n#
on ditinto Au# 6l( ino d# #ntir# cauti%ado 4or #llo. >#'#
t#n#r #l u0ici#nt# a&or 4ro4io co&o 4ara Au# la d#igualdad
no l# r#t# 0ir&#Ba( #l u0ici#nt# calor /u&ano # int#r6 4or
lo d#&7( . #l u0ici#nt# d##o d# #r Huto( co&o 4ara no
d#d#Iar a Aui#n# on di0#r#nt#; .( 0inal&#nt#( d#'# t#n#r(
cr#o .o( la u0ici#nt# 0# #n la 'ondad d# la %ida co&o 4ara
#tar di4u#to no $lo a tol#rar Au# #l &undo #t6 /#c/o d#
di0#r#ncia( con0licto . o4oicion#( ino a congratular# 4or
#llo.
Tanto #l no%#lita d# %ii$n idioincr7tica co&o #l Au#
ado4ta una actitud &7 d#a4aionada 4u#d#n con0#rir &7
%ida a u lit#ratura a4r#ndi#ndo a %#r a u 4#ronaH# a la
luB d# u #Aui%al#ncia &#ta0$rica( aunAu# #n un cao #l
4#ronaH# r#ultant# #r7 algui#n %ito d#d# 0u#ra( 4#ro
4intado a tra%6 d# lo 4r#Huicio d#l #critor( . #n #l otro #l
4#ronaH# 4u#d# #r algui#n tan r#al . co&4l#Ho co&o noo;
tro &i&o. Tal %#B #l &#Hor #H#rcicio 4ara acr#c#ntar la
dot# Au# uno ti#n# 4ara d#cu'rir tal# #Aui%al#ncia # #l
Hu#go d#l L/u&oM. El Hugador Au# 4i#na #l 4#ronaH# . lo
#ncarna da a lo d#&7 la 4ita con Au# # inicia #l Hu#go V
La&#ricano %i%oM( Lai7tico &u#rtoM o lo Au# #aV . cada
Hugador l# /ac# 4or turno una 4r#gunta d#l ti4o: LPKu6 cla#
d# ;;;;; #r#QM ?Ku6 cla# d# /u&o( Au6 cla# d# %#g#tal( Au6
cla# d# 0#n$&#no &#t#orol$gico( #di0icio( 4art# d# cu#r4o(
=9
#tc.@ A &#dida Au# # %an acu&ulando r#4u#ta( todo lo
4artici4ant# ad%i#rt#n Au# cada %#B ti#n#n una id#a &7 clara
d#l 4#ronaH# cu.o no&'r# 4r#t#nd#n a%#riguar( . cuando
0inal&#nt# algui#n adi%ina la r#4u#ta( #l #0#cto Au# 6ta
4roduc# ti#n# una int#nidad 4ar#cida a la d# una r#%#laci$n
&tica. Nadi# Au# /a.a Hugado a #t# Hu#go( aunAu# lo /a.a
/#c/o con Hugador# &od#ra&#nt# co&4#t#nt# Vg#nt# ca4aB
d# d#Har #n u4#no #l int#l#cto . r#currir a la intuici$nV
4u#d# dudar d# la #0icacia d# la &#t70ora a la /ora d# dar
%ida a un 4#ronaH#.
El #critor dotado d# una L%itaM %#rdad#ra&#nt# aguda
?. d# un odo( un ol0ato( un tacto( #tc.( d# 4ar#Ha #ni'ilidad@
a%#ntaHa al Au# car#c# d# #lla #n Au# # ca4aB d# contar u
/itoria #n t6r&ino concr#to . no $lo &#diant# a'trac;
cion#( Au#( #n lo Au# a %igor # r#0i#r#( nunca alcanBan
la cota d# aAu6llo. En lugar d# #cri'ir: LS# #ncontra'a
0atalM( # ca4aB d# co&unicar V4or &#dio d# un ad#&7n(
una &irada o 4oni#ndo #n 'oca d#l 4#ronaH# d#t#r&inado
giroV lo &7 util# &atic# d#l co&4orta&i#nto d# 6t#.
Cuanto &7 a'tracto # un #crito( &#no %%ido # #l
u#Io a Au# da lugar #n la &#nt# d#l l#ctor. Ea. &il &an#ra
d# #tar trit#( 0#liB( a'urrido o &al/u&orado( . #l adH#ti%o
a'tracto no dic# cai nada. El ad#&7n 4r#cio( in #&'argo(
r#0l#Ha con toda #Oactitud #l 5nico #nti&i#nto Au# corr#;
4ond# al &o&#nto. A #to # a lo Au# # r#0i#r#n lo
4ro0#or# d# lit#ratura cuando dic#n Au# /a. Au# L&otrarM
#n lugar d# Ld#cirM( A #to . a nada m4s, /a'ra Au# aIadir.
Lo 'u#no #critor# 4u#d#n Ld#cirM cai todo lo Au# ti#n#
lugar #n la 0icci$n Au# #cri'#n( al%o lo #nti&i#nto d#
lo 4#ronaH#. S# l# 4u#d# d#cir al l#ctor Au# #l 4#ronaH#
0u# a una #cu#la 4ri%ada ?no /a. n#c#idad d# #cri'ir un
#4iodio Au# t#nga lugar #n la #cu#la 4ri%ada i 6t# no
# i&4ortant# 4ara #l r#to d# la narraci$n@( o # l# 4u#d#
d#cir al l#ctor Au# al 4#ronaH# #n cu#ti$n no l# gutan
nada lo #4agu#ti; 4#ro con rara #Oc#4cion#( lo #nti;
=G
&i#nto d# lo 4#ronaH# # ti#n#n Au# #%id#nciar: #l &i#do(
#l a&or( la #Ocitaci$n( la duda( la tur'aci$n o la d##4#;
raci$n $lo ti#n#n %#roi&ilitud cuando # 4r##ntan #n
0or&a d# acont#ci&i#nto( # d#cir( d# acci$n ?o ad#&7n@(
d# di7logo o d# r#acci$n 0ica ant# #l #ntorno. El d#tall#
# la a%ia d# la 0icci$n lit#raria.
3
Otro indicador d#l tal#nto d#l no%#lita # la int#lig#ncia(
ci#rta cla# d# int#lig#ncia( ni la d#l &at#&7tico ni la d#l
0il$o0o( la d#l narrador( no &#no util Au# la d# 6to( 4#ro
no tan 07cil d# ditinguir.
Co&o otro ti4o d# int#lig#ncia( la d#l narrador # #n
4art# natural . #n 4art# #H#rcitada. S# co&4on# d# %aria
cualidad#( la &a.ora d# la cual# on( #n la g#nt# nor&al(
#Ial d# in&adur#B o inci%ilidad: d# ing#nio ?t#nd#ncia a
/ac#r irr#4#tuoa aociacion# d# id#a@; d# o'tinaci$n .
t#nd#ncia al indi%iduali&o d#a'rido ?r#c/aBo d# todo lo Au#
la g#nt# #nata a'# Au# # ci#rto@; d# 4u#rilidad ?&ani0i#ta
0alta d# #ri#dad . d# o'H#ti%o #n la %ida( a0ici$n a 0anta#ar
. a d#cir &#ntira 05til#( d#0ac/at#B( &alicia( indigna
4ro4#ni$n a llorar 4or nada@; d# una &arcada t#nd#ncia a la
0iHaci$n oral o a la anal( o a a&'a ?la oral 4at#nt# #n u
inclinaci$n a co&#r( '#'#r( 0u&ar . c/arlar #n d#&aa; la
anal( #n u a4r#ni%a 4ulcritud . u grot#ca 0acinaci$n 4or
lo c/it# %#rd#@; d# una ca4acidad d# #%ocaci$n #id6tica .
una &#&oria %iual nota'l# ?rago t4ico d#l adol#c#nt#
a5n r#ci#nt# . d#l r#traado &#ntal@; d# una #OtraIa &#Bcla
d# natural#Ba Hugu#tona . co&4ro&#t#dora #ri#dad( la 5lti&a
a &#nudo acr#c#ntada 4or #nti&i#nto irracional&#nt# in;
t#no #n 0a%or o #n contra d# la r#ligi$n; d# &#no 4aci#ncia
==
Au# un gato; d# una %#na ocarrona d#4iadada; d# in#ta'i;
lidad 4icol$gica; d# t#&#ridad( i&4uli%idad # i&4r#%ii$n;
.( 0inal&#nt#( d# una in#O4lica'l# # incura'l# adicci$n a la
/itoria( oral# o #crita( 'u#na o &ala. Natural&#nt#( no
todo lo #critor# ti#n#n #Oacta&#nt# #ta &i&a %irtud#.
Alguna Au# otra %#B a4ar#c# alguno Au# no # anor&al&#nt#
i&4r#%ior.
E# d#crito aAu( 4#nar7 #l l#ctor( un #r 4#ligroo . d#
lo &7 4#r#grino. ?># /#c/o( lo 'u#no #critor# cai nunca
on 4#ligroo V4unto Au# /a'r7 Au# d#arrollar( 4#ro &7
ad#lant#V.@ AunAu# #l tono #a &#dio Hocoo( #ta d#cri4ci$n
d#l #critor 4r#t#nd# #r 4r#cia. Et7 claro Au# lo #critor#
#ran todo uno d#&#nt# i no 0u#ran tan co&4licado
4icol$gica&#nt# ?Ld#&aiado co&4l#HoM( #cri'i$ un 0a;
&oo 4iAuiatra #n ci#rta ocai$n( L4ara c#Iir# a un ti4o
concr#to d# locuraM@; . alguno # %u#l%#n loco d# todo
&odo. Lo &7 #ncillo cuando # trata d# /a'lar d# #ta cla#
#4#cial d# int#lig#ncia tal %#B #a d#cri'ir lo Au# # conigu#
con #lla( lo Au# #l Ho%#n no%#lita t#ndr7 Au# #tar tard# o
t#&4rano 4r#4arado 4ara /ac#r.
E# dic/o Au# lo #critor# on adicto a la /itoria(
oral# o #crita( 'u#na o &ala. Natural&#nt#( no 4r#t#ndo
d#cir Au# no #4an ditinguir #ntr# la 'u#na . la &ala( .
d#'o aIadir Au# la &ala /itoria a %#c# l# 4on#n 0urioo.
?8no # #n0adan &7( otro &#no; . lo /a. Au# #n lugar
d# co&#nBar a 'ra&ar . a arroHar coa( 4ro.#ctan u 0uria
/acia #l int#rior d# &i&o . # /und#n #n un a'ati&i#nto
d# tint# uicida(@ La cla# d# no%#la Au# #noHa a lo 'u#no
#critor# no # la no%#la !erdaderamente &ala. La &a.ora
d# lo #critor# oH#ar7n in duda un li'ro d# c$&ic o una
no%#la d#l O#t#( /ata una d# #n0#r&#ra i l# ca# #n la
&ano #n la conulta d#l &6dico( . l##r7n in darl# i&4or;
tancia. Alguno l##n con guto no%#la 4oliciaca 'u#na .
&ala( 0icci$n ci#nt0ica( dra&on# 0a&iliar# a&'i#ntado #n
#l Sur o #n #l O#t#( # incluo V. a lo &#Hor con guto
=<
#4#cialV li'ro 4ara niIo. Lo Au# l# #n0ur#c# # la &ala
no%#la Ld# calidadM( .a #a 4ara niIo o 4ara adulto.
S#ra un #rror ac/acar u ira a lo c#lo 4ro0#ional#. No
/a. #r &7 g#n#roo a la /ora d# ala'ar Au# #l no%#lita Au#
aca'a d# l##r una 'u#na no%#la #crita 4or otro( aun cuando
#l autor #a #n#&igo ac6rri&o u.o. M7 ac#rtado #ra
ac/acarla a la in#guridad d#l no%#lita( 4#ro ta&4oco # d#l
todo ci#rto. Si uno # #0u#rBa &uc/o 4or /ac#r algo Au#
conid#ra i&4ortant# ?contar una /itoria #Oc#l#nt#&#nt#
'i#n@( no tol#ra Au# otra 4#rona lo /aga &al o( 4#or a5n( con
#ngaIo( . 4r#t#nda( ad#&7( 0or&ar 4art# d# u ditinguida
co0rada. E una a0r#nta a u /onor( al d# toda la 4ro0#i$n(
. #l o'H#ti%o Au# # /a &arcado #n la %ida 4i#rd# igni0icaci$n(
o'r# todo i lo l#ctor# . lo crtico # &u#tran inca4ac#
d# ditinguir #ntr# lo aut6ntico . lo 0alo( co&o u#l# ocurrir.
S# #&4i#Ba a dudar d# Au# #l 4ro4io crit#rio t#nga alg5n %alor(
incluo d# Au# uno %i%a #n contacto con la r#alidad. C uno
# %u#l%# gruI$n( 4#tulant#( 4#nd#nci#ro. Pu#to Au# la
#Oc#l#ncia #n #l art# # una cu#ti$n d# guto V.a Au# no #
4u#d# d#&otrar( con la &i&a claridad con Au# lo &at#&7;
tico d#&u#tran u aci#rto o #rror#( Au# una o'ra #a
&#Hor Au# otraV( la ala'anBa g#n#raliBada d# un li'ro #t54ido
o0#nd# al %#rdad#ro #critor. Co&o un niIo con%#ncido d#
Au# ti#n# raB$n 4#ro Au# no conigu# /ac6r#lo %#r a u
4adr#( . Au# car#c# d# 4od#r . d# autoridad 4ara i&4on#r#(
#l #critor o0#ndido 4or una u4u#ta o'ra &a#tra Au# 6l a'#
Au# # un ca&#lo 4u#d# cog#r un '#rrinc/# o ll#nar# d#
r##nti&i#nto( o %ol%#r# inidioo ?4u#d#( co&o diHo Jo.c#(
r#currir al il#ncio( a la &arginaci$n( a la atucia@.
Nada 4roduc# &7 in#guridad #n #l %#rdad#ro no%#lita
Au# #l /#c/o d# coincidir con un 4#rodo do&inado 4or una
corri#nt# crtica ar'itraria( lo cual( d# una &an#ra o d# otra(
trit# # d#cirlo( ocurr# cai i#&4r#. Ning5n #critor( i
%#nc# #l a'ati&i#nto o la ira . l#%anta la ca'#Ba 4ara &irar
a u alr#d#dor( 4u#d# d#Har d# ad%#rtir Au# lo i&'6cil#(
=,
d#&#nt# . c/arlatan# #t7n 4or toda 4art#: #cu#la d#
crtica dond# 4ri%an la #tu4id#B( la ignorancia . la 0alta
d# guto( Au# 4u'lican gru#a r#%ita . # r#5n#n #n
ol#&n# c$ncla%# 4ara int#r4r#tar al r#%6 a lo grand#
#critor# o ala'ar a %ulgar# i&itador# a lo Au# ni iAui#ra
un 4#nco # dignara a 4r#tar at#nci$n; u otra Au#( ll#;
n7ndo# la 'oca d# E#id#gg#r( oti#n#n Au# nada d# lo
#cri'#n lo #critor# ti#n# igni0icado( Au# la #Oit#ncia
&i&a d# u 47gina no 4aa d# #r un gracioo accid#nt#(
Au# u 4ala'ra on &#ra c/7c/ara d#lirant# ?a 4#ar d#
todo lo #0u#rBo d#l #critor@( Au# 4u#to Au# #l l#nguaH#
# 4or natural#Ba 0alo . #ngaIoo( %al# &7 l##r la 47gina
d# a'aHo arri'a. ?Incluo la Di!ina "omedia, oti#n#n lo
crtico Earold Bloo& . Stanl#. 1/( cada uno a u &an#ra(
no # &7 Au# &at#ria 4ri&a 4ara 4racticar L#l art# d# la
crticaM.@ En una cultura lit#raria dond# la noci$n &i&a
d# Lo'ra &a#traM # conid#ra corri#nt#&#nt# una 'ar'a;
ridad( dond# a la 'u#na lit#ratura # la tac/a d# r#accionaria
o d# autoli&itadora( . dond# # ad&ira 4or it#&a a lo
4#or# #critor# ?#o l# 4ar#c# al d#al#ntado no%#lita( .
la lita d# lo li'ro &7 %#ndido . d# la #l#ccion# d#l
BooD;o0;t/#;Mont/ Clu' d# lo 5lti&o %#int# aIo l# daran
la raB$n@( PAui6n %a a d#cir Au# #l grado d# &a#tra
la'orioa&#nt# alcanBado 4or #l #critor &7 %ali#nt# .
dici4linado no # c/arlatan#ra . c#lo #Oag#radoQ ?Aun #n
#l d#ali#nto #l #critor # a0#rra a u r#t$rica . al diccio;
nario.@
P#ro la in#guridad ?la #naci$n d# Au# u /onor . u
d#t#r&inaci$n #r7n 4iot#ado #n la ci#ga #ta&4ida d#l
Lr#'aIoM d# Ni#tBc/#@( aunAu# int#r%i#n#( no # #l &oti%o
5lti&o d# Au# #l no%#lita d#t#t# #l art# 0alo. ># la 4r7ctica
d# l##r . #cri'ir no%#la( co&o d#l #H#rcicio d# a'ogaca o
d# la &#dicina( # o'ti#n#n r#co&4#na cu.a r#4#rcuion#
#n la calidad d# %ida . #n la %ii$n d# la coa $lo Aui#n
# #ntr#ga a dic/a 4r7ctica #t7 #n condicion# d# #%aluar
=)
#n toda u &agnitud. Lo Au# 4r#t#ndo d#cir AuiB7 #
co&4r#nda &#Hor i #ta'l#c#&o una analoga #ntr# no%#;
lita . 4intor#. El artita d#dicado a lo $l#o Va lo
4aiaH#( 4onga&o 4or caoV adAui#r# #ni'ilidad 4ara
ca4tar #l color . la luB( la 0or&a( lo %ol5&#n#. El
no%#lita adAui#r# agud#Ba 4ara int#r4r#tar la conducta .
lo #nti&i#nto d# la 4#rona( u guto( #l a&'i#nt# #n
Au# %i%#n( u 4lac#r#( u u0ri&i#nto( . a %#c# la
d#arrolla /ata un grado Au# 'ord#a lo #Otra#norial. El
0alo no%#lita no $lo no conigu# d#arrollar tal# a4titu;
d#( ino Au# u 0al#dad # lo i&4id#( a 6l . a u l#ctor#(
al &#no( #n #l cao d# 6to( #n la &#dida #n Au# # d#H#n
#ngaIar. E# dic/o ant# Au# #l #critor Au# # 4r#ocu4a 4or
#l d#tall# VAu# analiBa lo g#to . ad#&an# &7 tri%ial#
d# u 4#ronaH#( 4ara a'#r #Oacta&#nt# d# Au6 0or&a
d#'# 4ro#guir la #c#na i&aginadaV # #l Au# con%#nc# .
ao&'ra. Et# #crutinio # uno d# lo nu&#roo #l#&#nto
d# Au# conta la 4r7ctica d# la #critura; #&4l#6&olo co&o
indicador d#l %alor d# la aut6ntica 4r7ctica V. d# la 46rdida
d# ti#&4o . #l 4#rHuicio Au# contitu.# la 4r7ctica n#glig#n;
t#V. El #crutinio Au# ll#%a a ca'o #l aut6ntico #critor #
nutr# d# la #O4#ri#ncia . la nutr# al &i&o ti#&4o; #l
#critor( in a4#na notarlo( # con%i#rt# #n un o'#r%ador
at#nto. Pu#d# incluo Au#( d# tanto o'#r%ar( ll#gu# a
con%#rtir# #n un #Oc6ntrico 4ara u a&igo. S# dic# ?cr#o(
4orAu# r#ulta Au# a %#c# &# in%#nto coa d# 6ta
in dar&# cu#nta@ Au# Ant/on. Trollo4#( cuando i'a a una
0i#ta( # #nta'a . # 4aa'a di#B &inuto o &7 o'#r%ando
d#t#nida&#nt# a lo in%itado uno tra otro( r#4ondi#ndo
a4#na a Aui#n # diriga a 6l( con gran d#conci#rto 4or
4art# d# la concurr#ncia. Tanto i #ta /itoria # ci#rta co&o
i no( #t7 co&4ro'ado Au# una 0i#ta con 'u#no #critor#
#ntr# u in%itado 4u#d# r#ultar #n#r%ant# 4ara #l no
iniciado. Jo.c# Carol Oat# do&ina #l r#cinto con u oHo
d# gac#la( o'r# todo cuando d#cid# no /a'lar( #n un int#nto
70
?o4#c/a uno@ d# 4aar d#a4#rci'ida. El #tilo d# Stanl#.
ElDin conit# #n con#r%ar #l uo d# la 4ala'ra a toda cota(
contando an6cdota gracioa; 4#ro tra lo gru#o crital#
d# au&#nto d# u l#nt#( #a 4#n#trant# &irada &io4# l#
/ac# 4r#guntar# al o.#nt# i no #r7 Bl #l o'H#to d#l
igui#nt# c/it#. ?La %#rdad # Au# lo c/it# . an6cdota
d# ElDin on i#&4r# conid#rada; i ti#n# Au# /a'#r un
tonto( # r##r%a 4ara #l 4a4#l@. B#rnard Mala&ud ti#n#
una alar&ant# &an#ra d# #cuc/ar cuando #t7 /a'lando
con algui#n. S# 0iHa #n lo ad#&an#( #n lo giro d# la
0ra#( . d# 4ronto 4u#d# 4r#guntar a la 4#rona Au# #t7
/a'lando con 6l Au# 4or Au6 ll#%a ga0a ocura. ># otro
#critor# # 4odran d#cir coa #&#Hant#( aunAu# no d#
todo( natural&#nt#; /a. &uc/o Au# on &u. #ducado .
o'#r%an in Au# # l# not#. La cu#ti$n # Au#( tanto i
# l# nota #n la 0i#ta co&o i no( lo #critor# a4r#nd#n(
4or n#c#idad# d#l o0icio( a #r o'#r%ador# agudi&o.
S# # uno d# lo goBo( a co&o una d# la &aldicion#(
d#l o0icio d# #critor. KuiB7 ta&'i6n lo 4ic$logo di0rut#n
algo d# #t# &i&o 4lac#r( 4#ro a lo 4ic$logo( digan lo
Au# digan . #an cual# 0u#r#n u int#ncion#( lo Au# l#
int#r#a ##ncial&#nt# # la &#nt# a'#rrant#. Lo #critor#
#t7n a'i#rto a toda la 4oi'ilidad# d# la natural#Ba
/u&ana.
M#ncionar6 otra circuntancia #&'araBoa r#lacionada
con #l /7'ito d#l #critor d# #tar i#&4r# at#nto. 8na %#B(
.#ndo #n coc/# 4or Colorado con un a&igo( 'aHando 4or una
#tr#c/a carr#t#ra d# &ontaIa( no #ncontra&o con un
accid#nt#. Ea'an c/ocado un coc/# . una ca&ion#ta( . a
Auinc# &#tro .a %#a&o la angr#. No 4ara&o . corri&o
a 4r#tar a.uda. C .o( &i#ntra corra . &i#ntra( con la a.uda
d# &i a&igo( int#nta'a a'rir la 4u#rta d#l coc/#( #n #l Au#
/a'a una &uH#r #&'araBada d# nu#%# &## con #l a'do&#n
atra%#ado( 4#na'a: LTT#ngo Au# r#cordar #toU TT#ngo Au#
r#cordar lo Au# i#ntoU PC$&o # d#cri'ira #toQM No cr#o
<!
Au# &# co&4ortara con &#no dilig#ncia Au# &i a&igo( Au#(
li'r# d# condiciona&i#nto lit#rario( 4ro'a'l#&#nt# no 4#n;
a'a tal# coa; d# /#c/o( # 4oi'l# Au# &# co&4ortara con
&a.or dilig#ncia( #g5n #l &od#lo d# #c#na no'l# Au# &#
cr#a'a #n la &#nt#. No o'tant#( lo Au# o'r# todo #nt 0u#
r#4ugnancia ant# &i ditancia&i#nto &#ntal( ant# &i in/u;
&ana 0acinaci$n 4or la 0or&a #n Au# la angr# ala a
'or'oton#( #n lo intant7n#a&#nt# Au# la carn# d# alr#d#dor
d# una /#rida # con%i#rt# #n t#Hido granulado( # d#cir( #
4on# 4rotu'#rant#( #tc6t#ra. En ## &o&#nto( con lit#ratura
. todo( /u'i#ra 4r#0#rido #r &7 inoc#nt#.
Para 'i#n o 4ara &al( la 4r7ctica d# la lit#ratura ca&'ia a
la 4#rona. El %#rdad#ro no%#lita a'# coa Au# otro /o&;
'r#( #4#cialiBado #n otra coa( no a'# . 4odra no Au#r#r
a'#r. El 0alo lit#rato( 4or otro lado( a'# &#no Au# nada.
No $lo 4u#d# d#cir# Au# la r#alidad l# r#ulta ocura; d#'ido
a la &ala t6cnica Au# #&4l#a Vlo Au# /a a4r#ndido &al
?4#n#&o #n #l #critor antio4ti&ita d# 0icci$n ci#nt0ica@;
ti#n# una %ii$n ditorionada d# la coa( . %# 0ala&#nt#.
El %#rdad#ro no%#lita &#no4r#cia al 0alo 4orAu# 6t# #
#ngaIa a &i&o( .a Au# &ani4ula a lo 4#ronaH# #n lugar
d# int#ntar co&4r#nd#rlo( . 4orAu# no #n#Ia nada ?#n #l
&#Hor d# lo cao@ a u l#ctor#.
Lo Au# #l no%#lita /ac# ad#&7 d# &#no4r#ciar la 0ala
no%#la # int#ntar #cri'ir no%#la aut6ntica. En otra
4ala'ra( atina la di4#ra ca4acidad# d# u co&4l#Ha
int#lig#ncia 4ara conc#'ir una /itoria ati0actoria. No # &#
ocurr# &#Hor &an#ra d# concr#tar #t# 4unto Au# /a'lar d#
lo r#Auiito Au# d#'# cu&4lir la 'u#na narrati%a.
Co&o /# dic/o ant#( la 'u#na narrati%a origina #n la
&#nt# d#l l#ctor un u#Io %%ido . continuo. E Lg#n#roaM
#n #l #ntido d# Au# # co&4l#ta . aut$no&a: r#4ond#(
#O4lcita o i&4lcita&#nt#( cualAui#r 4r#gunta raBona'l# Au#
#l l#ctor # 4u#da 4lant#ar. No no d#Ha #n #l air#( a &#no
72
Au# la 4ro4ia narraci$n Huti0iAu# u inconclui$n. No /a. #n
#lla Hu#go a'urda&#nt# util#( co&o i u autor /u'i#ra
con0undido #l narrar con /ac#r ro&4#ca'#Ba. No L4on# a
4ru#'aM al l#ctor #Oigi6ndol# Au# 4o#a alg5n ti4o #4#cial
d# conoci&i#nto in #l cual lo acont#ci&i#nto car#c#n d#
#ntido. En r#u&#n( 'uca ati0ac#r . agradar( 4#ro in
r#'aHar# 4ara con#guirlo. Ti#n# cat#gora int#l#ctual .
#&oti%a. E #l#gant#( . #0#cti%a con concii$n; # d#cir( no
/a. #n #lla &7 #4iodio( 4#ronaH#( d#tall# 0ico o
r#curo t6cnico d# lo n#c#ario. Ti#n# int#nci$n( 0inali;
dad. Pro4orciona ## 4lac#r #4#cial Au# #nti&o cuando
cont#&4la&o con ad&iraci$n algo 'i#n /#c/o. En otra
4ala'ra( al darno cu#nta d# lo aut6ntico logro d#l #critor(
no #nti&o 'i#n tratado; LTKu6 07cil 4ar#c#UM( co&#nta;
&o( conci#nt# d# lo #4l6ndida&#nt# 'i#n Au# /a u4#rado
la di0icultad#. C 4or 5lti&o( #n toda /itoria #t6tica&#nt#
lograda ti#n# Au# int#r%#nir( co&o #n la %ida( lo #OtraIo( 4or
ordinario Au# #an u ingr#di#nt#.
Si #l Ho%#n no%#lita conc#d# a #ta cualidad# la
i&4ortancia Au# ti#n#n . a4ira a Au# u o'ra la cont#nga(
no /ac# 0alta /ac#r c7'ala o'r# u 4ot#ncial: .a /a ll#gado.
La &a.ora d# lo H$%#n# #critor#( in #&'argo( $lo
ti#n#n 4r##nt# alguna d# #lla . 4u#d# incluo Au#
ni#gu#n Au# la otra #an i&4ortant#. Eto # #n 4art# un
#0#cto d# la 46rdida d# la inoc#ncia( coa Au# #l #critor
d#'# r#co'rar. Todo niIo a'# 4or intuici$n cu7l# on lo
r#Auiito d# la 'u#na /itoria ?i#&4r# Au# t#nga alguna
a0ici$n 4or #lla( claro( 4orAu# lo /a. Au# no la ti#n#n@(
4#ro cuando ll#ga a la #n#IanBa #cundaria co&i#nBa a
d#4itar# un 4oco( inti&idado 4or u 4ro0#or#( Au# l#
o'ligan a l##r coa Au# #n r#alidad no %al#n nada( con%#r;
tido #n o'H#to d# &o0a i l## un 'u#n li'ro d# c$&ic .
a&on#tado i cog# "rimen y castigo@ LEarold( no ti#n#
#dad 4ara l##r #ta coa.M C #n lo 4ri&#ro aIo d#
uni%#ridad( lo &7 4ro'a'l# # Au# u d#4it# #a .a
73
conid#ra'l#; 4or #H#&4lo( # 07cil Au# cr#a Au# #l Lt#&aM
# lo &7 i&4ortant# d# la 0icci$n lit#raria.
C a/ora 4#r&ta#&# /ac#r una 4aua 4ara argu&#ntar al
r#4#cto d# #to( 4orAu# nada # al#Ha &7 d# la %#rdad Au#
la id#a d# Au# #l t#&a lo # todo. El t#&a( #n u a4#cto &7
4ro0undo(# aAu#llo d# lo Au# trata la /itoria; # #l 4rinci4io
0ilo$0ico . #&oti%o #n torno al cual #l #critor #l#cciona .
organiBa #l &at#rial. Lo %#rdad#ro lit#rato ti#n#n i#&4r#
4r##nt# #l t#&a; 4#ro #to no 'ata 4ara garantiBar Au# #
#cri'a 'i#n. Tanto #l t#&a co&o #l &#naH# ?# d#cir( #l
aunto . la &an#ra concr#ta d# #O4on#rlo( 4ro'a'l#&#nt#
d#tacan &7 #n una no%#la corri#nt# d#l O#t# Au# #n 6n
busca del tiempo perdido d# Prout. C 4or otro lado( #n
alguna d# nu#tra &7 Au#rida /itoria #l t#&a r#ulta
di0cil d# ailar. PCu7l # #Oacta&#nt# #l t#&a d# LLa
/a'ic/u#la &7gicaMQ CualAui#ra 4#nar7 Au# lo a'#( 4#ro
#l /#c/o d# Au# 4ara Bruno B#tt#l/#i&( a Aui#n la &a.ora
conid#ra un 4ic$logo co&4#t#nt# ?o al &#no no #t54ido@
la /itoria trat# d# la #n%idia d#l 4#n# Vo4ini$n in duda
&inoritariaV( t#ndra Au# /ac6r#lo 4#nar do %#c#. Ea'r7
Aui#n diga Au# la /itoria trata d# la %ictoria d# la inoc#ncia
in0antil; . /a'r7 Aui#n# digan otra coa. La cu#ti$n # Au#
lo Au# no r#ulta 4lac#nt#ro d# LLa /a'ic/u#la &7gicaM
no # n#c#aria&#nt# la #naci$n d# #tar l#.#ndo o #cu;
c/ando la dra&atiBaci$n o ilutraci$n d# una cu#ti$n 0ilo$;
0ica 0unda&#ntal( aunAu# #n otra /itoria 0icticia #a #0#c;
ti%a&#nt# #l t#&a lo Au# no con&u#%#. La 4rinci4al %irtud
d# 6l caminar del peregrino AuiB7 #a la al#gora( aunAu#
/a'r7 Aui#n aduBca &7 o &#no con%inc#nt#&#nt# Au# lo
Au# &7 guta d# dic/o li'ro # #l #tilo. >#d# lu#go( #n
-artleby el escribiente, d# M#l%ill#( o #n Muerte en Cenecia,
d# Mann( lo Au# #Otaa # #n 4art# #l cont#nido 0ilo$0ico.
Si no # #l t#&a lo Au# &7 no guta d# d#t#r&inada /itoria(
lo Au# no /ac# r#l##rla . r#co&#nd7r#la a nu#tro a&igo(
#ntonc# # Au# #l t#&a no # la cualidad 4rinci4al d# la 'u#na
74
no%#la. El t#&a # co&o lo 4io . lo o4ort# #tructural#
d# una %i#Ha &ani$n( indi4#na'l#( 4#ro( 4or r#gla g#n#ral(
no # lo Au# corta la r#4iraci$n al l#ctor. El t#&a( o #l
igni0icado( coincid# &7 con lo Au# la arAuit#ctura . la
d#coraci$n dic#n d# Aui#n# %i%#n #n la caa. Bi#n &irado(
&# 4ar#c# a &( #a g#n#raliBada 0acinaci$n 4or #l t#&a( Au#
tanto # da #n la cla# d# l#ngua . lit#ratura d# lo curo
d# 'ac/ill#rato . uni%#ritario( # d#'# a la n#c#idad Au#
ti#n# #l 4ro0#or d# d#cir algo or4r#nd#nt# . d# air# int#l#c;
tual. No # 07cil /a'lar d# una narraci$n d# Boccaccio( BalBac
o Borg#( i&4#ca'l#&#nt# contada( co&o i $lo # tratara
d# #o( d# una narraci$n( . 4u#to Au# toda la narracion#
Ligni0icanM algo Va %#c# &u. #OtraIo . or4r#nd#nt#V( la
t#ntaci$n d# /a'lar d# u igni0icado ant# Au# d# la 4ro4ia
narraci$n # cai irr#iti'l#.
Por #ta raB$n r#ulta tan 07cil 4#ruadir al #tudiant#
uni%#ritario d# Au# lo grand# #critor# on 4rinci4al&#n;
t# 0il$o0o . &a#tro( d# Au# #cri'#n 4ara L#n#Ia&oM
coa. St# # #l &#naH# Au# # d#4r#nd# d# 0ra# co&o:
LJ#an 3/. no enseDa/ o L1lau'#rt demuestra###/, a Au#
tan a0icionado on lo 4ro0#or# . la crtica 4ro0#ional.
En#Iando lit#ratura cr#ati%a # o.# contant#&#nt# d#cir a
lo #tudiant# al /a'lar d# u tra'aHo: LPr#t#ndo #n#;
Iar...M El #rror r#ulta o'%io una %#B Au# # /a /#c/o %#r.
PS# cr## r#al&#nt# ca4aB ## #critor( a u %#int# o
%#inticinco aIo( d# /a'#r dado con #n0oAu# Au# #l 45'lico
l#ctor int#lig#nt# ?&6dico( a'ogado( 4ro0#or#( ing#ni#ro(
/o&'r# d# n#gocio@ d#conoBcaQ Si #l Ho%#n no%#lita
r#4ond# con un s cat#g$rico( /ara un gran 0a%or al &undo
#ntrando #n #l #&inario o #n un 4artido co&unita. Ku#
&# #Oti#nda o'r# #t# 4unto # d#'# 5nica&#nt# al inidioo
#0#cto Au# #n ci#rto ti4o d# #tudiant# ti#n# la aignatura
d# lit#ratura.
AunAu# 4u#d# Au# /a.a #Oc#4cion# . Au# #a #&in#nt#;
&#nt# una cu#ti$n d# grado( 4ar#c# co&o i la 4#rona(
<G
cuando no ac#rca&o a lo %#int# aIo . /ata lo tr#inta
&7 o &#no( no 4oda&o 4or &#no d# conid#rar uno
i&'6cil#( uno %#ndido( a nu#tro 4adr# . a la &a.ora
d# lo adulto( o d# #ntirno d#0raudado 4or #llo. Et#
d#d6n # #n 4art# 4roducto d# la ituaci$n d# d#arrollo
&#ntal #n Au# no #ncontra&o a dic/a #dad( d#l i&4#rati%o(
tratado .a 4or Jo.c#( d# Au# #l ani&al Ho%#n a0ir&# u 0u#rBa
. r##&4lac# al adulto. No /a. duda d# Au# a &#nudo #to #
un rago d# cla#: al niIo d# cla# 'aHa o &#dia;'aHa # l#
#O/orta tanto a'i#rta co&o util&#nt# a 4ro4#rar( 4#ro u
'i#n int#ncionado 4adr# . a&igo no 4r#%6n Au# i u u#Io
d# ac#ni$n ocial # /ac# r#alidad( #l niIo 4u#d# aca'ar
ado4tando lo 4r#Huicio d# la cla# a la Au# acc#d# .( con
algo d# a0licci$n n#ur$tica( ll#gar a d#4r#ciar u org#n#
. a &i&o #n ci#rto grado( .a Au# ca'# Au# la cla# Au# /a
in%adido no l# ac#4t# 4or co&4l#to. C no /a. duda d# Au# la
arrogancia d#l Ho%#n ta&'i6n #t7 r#lacionada con #l 4ro%#r;
'ial id#ali&o d# lo 4ro0#or#( lo cual# init#n( no in
ci#rta raB$n( #n lo 0racao d# la g#n#raci$n ant#rior . #n
Au# # tar#a d# la nu#%a al%ar #l &undo. S#a cual 0u#r# la
caua( al Ho%#n Val Ho%#n no%#litaV # l# ali#nta a 4#nar Au#
Bl # la #4#ranBa( Au# Bl # #l M#a.
C no /a. nada &alo #n #llo. E natural( . ning5n artita
/a ll#gado a #r grand# traicionando u &7 4ro0undo
#nti&i#nto( 4or n#ur$tico Au# #an o #rr$n#o d#'ido a u
0alta d# #O4#ri#ncia. No o'tant#( con la #&oci$n d#l adol#;
c#nt#( 4or r#gla g#n#ral( no # 4u#d# cr#ar aut6ntico art#( 4#ro
i #l Ho%#n no%#lita # conci#nt# d# #ta inclinaci$n 4u#d#
#%itar /ac#r &al uo d# u #n#rga. 8na d# la grand#
t#ntacion# d# lo #critor# H$%#n# # cr##r Au# todo
aAu6llo con Aui#n# co&4arta la 4ri&#ra #ta4a d# u %ida
#ran uno #t54ido # /i4$crita a Aui#n# /a'a Au# dar un
'u#n ra4a4ol%o. P#ro a &#dida Au# %a.a &adurando( #l
#critor ll#gar7 a dar# cu#rna( con u#rt#( d# Au# #a
4#rona a la Au# d#d#Ia'a t#nan %irtud# &u. &#ritoria(
<=
d# Au# t#nan &7 c#r#'ro . &#Hor coraB$n d# lo Au# 6l cr#a.
El d##o d# dar l#ccion# &oral# a la g#nt# # contrario a
lo &7 no'l# i&4ulo d# la 0icci$n lit#raria.
En #l an7lii 0inal( lo Au# cu#nta no # la 0iloo0a d#l
#critor ?Au#( #n todo cao( # dar7 a conoc#r 4or ola@ ino
la u#rt# Au# corr#n lo 4#ronaH#( lo Au# l# ocurr# al actuar
con g#n#roidad( t#rca /onrad#B( &i#ria &oral o co'arda(
#n ituacion# concr#ta. Lo Au# cu#nta # la /itoria d# lo
4#ronaH#.
>#l &i&o &odo Au# # 07cil Au# #l #tudiant# d# lit#ratura
cr#a Au# 6l( u 4ro0#or . u co&4aI#ro d# cla# on
u4#rior# a Aui#n# no conoc#n a EBra Pound( ta&'i6n lo #
Au# # 4#ruada a tra%6 d# lo Au# o.# #n cla# d# Au# #l
L#ntr#t#ni&i#ntoM # algo d# &u. #cao %alor #n la lit#ratura(
# incluo d#4r#cia'l#. Si # l# adoctrina d#'ida&#nt#( al
#tudiant# # l# 4u#d# ll#gar a con%#nc#r d# Au# ci#rta o'ra
conagrada cu.a l#ctura d##c/a'a al 4rinci4io 4or conid#;
rarla inula ?alguno citaran co&o candidata a #ta
condici$n Pedro el arador, d# Langland( . "larissa, d#
3ic/ardon@ on( #n r#alidad( li'ro #nor&#&#nt# int#r#an;
t#( a 4#ar d# no #r #ntr#t#nido #n #ntido corri#nt#( co&o
4u#dan #rlo lo "uentos de "anterbury o Tom Eones, o la
ci#ncia 0icci$n d# Jalt#r M. Mill#r( Jr. *"ondicionalmente
$umano8# A 0u#rBa d# aitir a curo d# lit#ratura( #l Ho%#n
a4irant# a #critor 4u#d# a4r#nd#r a 'loAu#ar todo lo
i&4ulo natural# Au# t#nga. A4r#nd# a d#cartar la 4#ri;
t#nt# %#na ruin d# J.>. Saling#r( #l 4laIid#ro #nti&#ntali&o
d# ti4o duro d# E#&ing2a.( la &ala cotu&'r# d# 1aulDn#r
d# int#rru&4ir #l u#Io %%ido . continuo a'andon7ndo# a
la r#t$rica( lo &ani#ri&o d# Jo.c#( la 0rialdad d# Na'oDo%.
Pu#d# a4r#nd#r Au# alguno #critor# a lo Au# cr#a 'atant#
'u#no( g#n#ral&#nt# &uH#r# ?Margar#t Mitc/#ll( P#arl
BucD( Edit/ J/arton( J#an 3/.@( on L#n r#alidadM &#nor#.
Con #l 4ro0#or a4ro4iado 4u#d# a4r#nd#r Au# la 3liada # un
4o#&a contra la gu#rra( Au# lo "uentos de "anterbury on
77
un #r&$n di0raBado o Vi #tudia con #l 4ro0#or Stanl#.
1i/ . u #cuac#V Au# car#c#&o d# #l#&#nto o'H#ti%o
4ara a0ir&ar Au# la o'ra d# S/aD#4#ar# # L&#HorM Au# la
d# MicD#. S4illan#. Si ta&'i6n ait# a curo d# lit#ratura
cr#ati%a( AuiB7 a4r#nda Au# /a. Au# #cri'ir i#&4r# o'r# lo
Au# # conoc#( Au# lo &7 i&4ortant# Au# /a. #n la 0icci$n
lit#raria # #l 4unto d# %ita( . AuiB7 incluo Au# tra&a .
4#ronaH# on lo ditinti%o d# la no%#la anticuada. A algui#n
Huicioo . aH#no a lo Au# aca'o d# d#cri'ir todo #to l#
4ar#c#ra &u. #OtraIo( 4#ro lo alu&no d# un aula uni%#r;
itaria #t7n ind#0#no( . la r#co&4#na Au# # o0r#c#n 4or
la r#ndici$n on &uc/a; la 4rinci4al d# #lla( #l #ductor
#ncanto d#l #liti&o lit#rario.
Ant# la 0u#rBa d# la lionHa d# la &ala #n#IanBa( la
toBud#B( incluo la gro#ra( # con%i#rt# #n una %alioa
cualidad 4ara lo H$%#n# #critor#. El Ho%#n #critor d#
calidad( la 0igura lit#raria #n 4ot#ncia( a'# lo Au# a'# Vant#
todo( Au# #l 4ri&#r r#Auiito d# la 'u#na narrati%a # contar
una /itoriaV . no 0laAu#ar7. Ku# #l t#&a #a 4ro0undo no
ti#n# la &#nor i&4ortancia i lo 4#ronaH# car#c#n d#
int#r6( . lo alard# t6cnico on un #tor'o i con #llo no
# conigu# &7 Au# i&4#dirno %#r con claridad a lo
4#ronaH# . lo Au# /ac#n.
La t#rAu#dad Au# al%a al #critor #n la uni%#ridad l# #r7
5til toda la %ida; gracia a #lla( u a&or 4ro4io Au#dar7
4r##r%ado i #l &undo # ni#ga a r#conoc#r u &6rito . 6l(
#n cao n#c#ario( Au#dar7 a al%o d# la 4oi'l# #cla%itud d#
la 0a&a. ?Al autor 0a&oo # l# u#l# #ditar con &#nor
&#ticuloidad Au# al d#conocido( # l# u#l# 4#dir Au# o4in#
o'r# t#&a d# lo Au# nada a'#( # l# 'uca 4ara Au# /aga
crtica d# lo &alo li'ro Au# #cri'#n u a&igo o 0ir&#
co&#ntario #n la o'r#cu'i#rta d# lo &i&o@. Ta&'i6n l#
#r7 &u. 5til( #n la %ida . #n la uni%#ridad( 4ara 4rot#g#r#
d# Aui#n# int#ntan darl# &alo con#Ho. A co&o lo
4ro0#or# d# lit#ratura in#4to intan al #critor no%#l a
78
#cri'ir co&o Jan# Aut#n o Grac# Pal#.( o 3a.&ond Car%#r(
aAu6l 4u#d# #tar #guro d# Au#( 4ot#rior&#nt#( a4ar#c#r7n
&#&o 'i#nint#ncionado ?#ditor#( crtico( #tc6t#ra@ Au#
tratar7n d# con%#nc#rl# d# Au# #a co&o #llo #ran i
u4i#ran #cri'ir. Ta&4oco # Au# la o'tinaci$n d#l #critor
t#nga Au# #r total( natural&#nt#. A %#c# /a. con#Ho Au#(
4or &uc/o Au# &ol#t#n al 4rinci4io( con #l ti#&4o r#ultan
#r 'u#no.
Si #l #critor #nti#nd# Au# la /itoria on ant# todo #o(
/itoria( . Au# #l &6rito d# la &#Hor# # dar orig#n a un
u#Io %%ido . continuo( raro #r7 Au# no # int#r## 4or la
t6cnica( .a Au# la &ala t6cnica # lo Au# &7 ro&4# la
continuidad # i&4id# Au# dic/a ilui$n # d#arroll#. C no
tardar7 #n d#cu'rir Au# cuando &ani4ula d#l#al&#nt# lo
Au# #cri'# V0orBando a lo 4#ronaH# a /ac#r coa Au# no
/aran i # %i#ran li'r# d# 6l; introduci#ndo d#&aiado
i&'oli&o ?con lo Au# di&inu.# la 0u#rBa d# la narraci$n
al Au#dar #Oc#i%a&#nt# dirigida al int#l#cto@; o int#rru&;
4i#ndo la acci$n 4ara &oraliBar ?4or i&4ortant# Au# #a la
%#rdad Au# d### 4r#dicar@; o Lin0landoM #l #tilo /ata #l
4unto d# Au# 6t# d#taAu# &7 Au# #l &7 int#r#ant# d# u
4#ronaH#V( #l #critor( con #ta tor4#Ba( #tro4#a u cr#a;
ci$n. Ea. Au# l##r a otro #critor# 4ara %#r c$&o lo /ac#n
?c$&o #%itan la &ani4ulaci$n a'i#rta@( o l##r li'ro o'r# #l
art# d# #cri'ir V/ata lo 4#or# 4u#d#n #r d# ci#rta utili;
dadV( . o'r# todo( /a. Au# #cri'ir( #cri'ir . #cri'ir. Ant#
d# a'andonar #t# t#&a 4#r&ta#&# aIadir Au# cuando #l
Ho%#n no%#lita l#a li'ro d# otro #critor#( d#'# /ac#rlo no
co&o lo /ara #l uni%#ritario #4#cialiBado #n lit#ratura( ino
co&o lo /ara un no%#lita. El 4ri&#ro #tudia la o'ra 4ara
co&4r#nd#r . %alorar u igni0icado( 4ara %#r d# Au6 0or&a
# r#laciona con otra o'ra d# u 64oca( #tc6t#ra. El Ho%#n
#critor d#'# l##r tratando d# a%#riguar c$&o lo /ac# #l autor
4ara cr#ar lo #0#cto Au# conigu#( d# ca4tar u 4roc#di;
&i#nto( incluo 4#nando Au6 /a'ra /#c/o 6l #n la &i&a
<)
ituaci$n . i u &an#ra d# /ac#rlo /a'ra dado &#Hor o 4#or
r#ultado . 4or Au6. Ti#n# Au# l##r con la &i&a actitud Au#
#l arAuit#cto no%#l al &irar un #di0icio( Au# #l #tudiant# d#
&#dicina al 4r##nciar una o4#raci$n( con d#%oci$n . #4ritu
crtico al &i&o ti#&4o( d##ando a4r#nd#r d# un &a#tro .
at#nto a cualAui#r #rror 4oi'l#.
El 4roc#o d# 4#r0#cciona&i#nto d# la t6cnica d#l #critor
#Oig# 4or 4art# d# 6t# a5n &a.or acoraBa&i#nto 4icol$gico.
Si #l #critor o4ta 4or a4r#nd#r u o0icio l#nta . #cru4uloa;
&#nt#( i no 'uca 4u'licar #n#guida . # #ntr#ga a la
la'orioa tar#a d# dar conit#ncia a u #tilo( # 4oi'l# Au#
la g#nt# #&4i#c# a &irarl# d# ola.o . a 4r#guntarl# con air#
u4icaB: LPC t5 Au6 /ac#QM( Au#ri#ndo d#cir: LPC$&o #
Au# t# 4aa #l da #ntado 4or a/Q PC$&o # Au# tu 4#rro
#t7 tan d#lgadoQM En #t# cao( la %irtud d# la 4u#rilidad Vla
lig#r#Ba con Au# #l #critor # to&a la %ida( u talant# tra%i#o
. u inclinaci$n al llanto( #4#cial&#nt# cuando # #&'orra;
c/a( truco Au# a/u.#nta #n#guida a lo #ntro&#tidoV #
u&a&#nt# 5til. C i la 4r#i$n # int#ni0ica( # #c/a &ano
d# la 0iHacion# oral . anal: # 4on# uno a &acar coa( a
d#cir in#nat#c# o a arr#glar# init#nt#&#nt# la ro4a.
La coa # #ria; no # &i int#nci$n Auitarl# i&4ortancia.
S#g5n &i 4ro4ia #O4#ri#ncia( no /a. nada &7 duro 4ara #l
a4r#ndiB d# #critor Au# u4#rar la ani#dad Au# l# 4roduc#
4#nar Au# # #t7 #ngaIando a &i&o . to&ando #l 4#lo
a u 0a&ilia . a u a&igo o /aci#ndo Au# # a%#rgW#nc#n
d# 6l. Para la &a.ora d# la g#nt#( incluo 4ara Aui#n# no
l##n #Oc#i%a&#nt#( #l #r #critor ti#n# algo #4#cial .
%aga&#nt# &7gico( . l# cu#ta cr##r Au# algui#n a Aui#n
conoc#n 4#ronal&#nt# V. 'atant# corri#nt# #n &uc/o
a4#ctoV 4u#da #rlo. Su#l#n #ntir 4or #l Ho%#n #critor una
&#Bcla d# cariIoa ad&iraci$n . d# l7ti&a( .a Au# l# 4ar#c#
Au# #l 4o'r# # un inada4tado. Ku# .o #4a( ninguna acti%idad
/u&ana r#Aui#r# &7 ti#&4o Au# #cri'ir( . # &u. raro Au#
algui#n ll#gu# a #r un #critor d# r#no&'r# in 4aar %aria
,*
/ora al da #ntado ant# la &7Auina. ?Incluo al 4ro0#ional
d# 6Oito l# 4u#d# cotar un rato #ntrar #n ituaci$n; # tarda
/ora #n #cri'ir una cuanta 47gina #n 'orrador( . &uc/;
i&a #n r#%iarla /ata d#Harla #n condicion# d# 4od#rla
l##r %aria %#c# in r#tocarla.@ Por n#c#idad( #l #critor( a
di0#r#ncia d# alguno d# u a&igo( no d#Ha d# tra'aHar a la
cinco; i ti#n# &uH#r # /iHo( no 4u#d# d#dicarl# tanto ti#&4o
co&o u %#cino a lo u.o( . i # digno d# u 4ro0#i$n( #
i#nt# cul4a'l# 4or #llo. >#'ido a la di0icultad Au# #ntraIa u
art#( #l #critor no 4ro4#rar7 tan notoria&#nt# co&o lo
d#&7: &i#ntra u a&igo d#l col#gio o d# la uni%#ridad
# con%i#rt#n #n ocio d# 4r#tigioo d#4ac/o d# a'oga;
do o a'r#n u 4ro4ia 0un#raria( 6l 4u#d# #tar a5n udando
u 4ri&#ra no%#la. Incluo /a'i#ndo 4u'licado uno o do
r#lato #n r#%ita acr#ditada( #l #critor duda d# &i&o.
En lo aIo Au# /# 4aado d#dicado a la #n#IanBa( una .
otra %#B /# %ito a H$%#n# #critor# con tal#nto #%id#nt#
&orti0icar# cai /ata #l anAuiloa&i#nto 4or cr##r Au# no
cu&4lan con u o'ligacion# 0a&iliar# . ocial#( 4or cr##r
Vaun /a'i#ndo con#guido 4u'licar %aria narracion#V Au#
#ta'an /aci#ndo catillo #n #l air#. Cada n#gati%a 4or 4art#
d# un #ditor # un c/aco tr#&#ndo( . un dicr#to co&#ntario
d# a4r#&io 4or 4art# d# alg5n 0a&iliar VLPNo t# 4ar#c# Au#
.a %a i#ndo /ora d# Au# t#ng7i un /iHo( Mart/aQMV 4u#d#
d#atar una crii. S$lo la 0ortal#Ba d# car7ct#r( r#0orBada 4or
#l ali#nto d# lo 4oco Au# cr##n #n 6l( 4#r&itir7 al #critor
u4#rar #ta &ala 64oca. El #critor d#'# con%#nc#r# co&o
#a d# Au# s # to&a #n #rio la %ida( tan #n #rio Au# #t7
di4u#to a corr#r grand# ri#go. >#'# #ncontrar la 0or&a
Vcon /u&or &alicioo o d# cualAui#r otra &an#raV d# r#4#l#r
lo ataAu# Au# con 'u#na o &ala int#nci$n # l# dirig#n.
S$lo #l #critor Au# /a ll#gado a co&4r#nd#r lo di0cil Au#
# contar una /itoria d# #Oc#4cional calidad Vin &ani4ula;
cion# 07cil#( in ro&4#r u continuidad( in Hactancia ni
co/i'ici$nV #t7 #n condicion# d# a4r#ciar #n u totalidad la
,!
Lg#n#roidadM d# la 0icci$n. En la &#Hor 0icci$n narrati%a( la
tra&a no # una uc#i$n d# or4r#a ino una uc#i$n cada
%#B &7 #&ocionant# d# d#cu'ri&i#nto( o d# &o&#nto d#
co&4r#ni$n. 8no d# lo #rror# &7 /a'itual# d# lo
#critor# no%#l# ?d# lo Au# #nti#nd#n Au# #cri'ir no%#la
igni0ica contar /itoria@ # cr##r Au# la 0u#rBa d#l r#lato
radica #n la in0or&aci$n Au# # r#ti#n#( # d#cir( #n Au# #l
#critor coniga t#n#r i#&4r# al l#ctor #n u &ano( 4ara
d#cargarl# #l gol4# d#0initi%o cuando &#no # lo #4#ra. La
0icci$n a%ara # aAu6lla #n la Au# #l autor # ni#ga a tratar al
l#ctor d# igual a igual.
Su4onga&o( 4or #H#&4lo( Au# #l #critor /a d#cidido
contar la /itoria d# un /o&'r# Au# # tralada a %i%ir a una
caa Au# #t7 al lado d# la caa d# u /iHa( una Ho%#ncita Au#
no a'# Au# u nu#%o %#cino # u 4adr#. El /o&'r# Vlla&6;
&ol# 1ranDV no l# dic# a la &uc/ac/a VAu# 4odra lla&ar#
JandaV Au# # /iHa u.a. S# /ac#n a&igo .( a 4#ar d# la
di0#r#ncia d# #dad( #lla co&i#nBa a #ntir# atrada #Oual;
&#nt# 4or 6l.
Lo Au# #l #critor n#cio o in#O4#rto /ac# con #ta id#a #
ocultarl# al l#ctor la r#laci$n 4adr#;/iHa /ata #l 5lti&o
&o&#nto( . al ll#gar a #t# 4unto alta . #Ocla&a: LTSor4r#;
aUM Si #l #critor cu#nta la /itoria d#d# #l 4unto d# %ita
d#l 4adr# . # guarda un d#tall# tan i&4ortant#( no r#4#ta #l
tradicional 4acto l#ctor;#critor( # d#cir( l# /ac# una Huga;
rr#ta al 4ri&#ro. ?E# 0alo narrador tan d#l guto d# lo
no%#lita cont#&4or7n#o no %iola #l 4acto. No # #l autor
Aui#n /a'la #n dic/o cao( ino un narrador 0icticio( un
4#ronaH# al Au# /a. Au# %igilar . d#l Au# /a. Au# a4r#nd#r
a d#con0iar. P#ro i #l propio autor no # digno d# con0ianBa(
/ui&o d# 6l co&o d# un a#ino ar&ado con un /ac/a.@
Por otro lado( i la /itoria #t7 contada d#d# #l 4unto d#
%ita d# la /iHa( #l r#curo # l#gti&o 4orAu# #l l#ctor $lo
4u#d# a'#r lo Au# la c/ica a'#; lo Au# ocurr# #ntonc#( in
#&'argo( # Au# #l #critor /ac# &al uo d# la id#a. En #ta
82
/itoria( la /iHa # i&4l#&#nt# una %cti&a 4u#to Au# no
conoc# lo /#c/o Au# l# 4#r&itiran o4tar 4or alt#rnati%a
i&4ortant#( a a'#r: a0rontar u #nti&i#nto . to&ar una
d#cii$n( 'i#n ac#4tando u 4a4#l d# /iHa o 'i#n #cogi#ndo
%iolar #l ta'5 d#l inc#to. Cuando #l 4#ronaH# c#ntral # una
%cti&a( no Aui#n act<a ino o'r# Aui#n se act<a, no 4u#d#
/a'#r aut6ntica intriga. E ci#rto Au# #n la gran narrati%a no
i#&4r# # 07cil ditinguir i #l 4#ronaH# c#ntral # al &i&o
ti#&4o ag#nt#. La intitutriB d# 5tra !uelta de tuerca n#gara
rotunda&#nt# Au# act5# #n co&4licidad con la 0u#rBa d#l
&al( 4#ro 4oco a 4oco( con gran /orror 4or nu#tra 4art#( no
da&o cu#nta d# Au# a #; . #n alguna narracion# Vla d#
Ra0Da( 4or #H#&4loV # ada4ta a lo o'H#ti%o d# la 0icci$n
L#riaM #l r#curo c#ntral d# ci#rto ti4o d# lit#ratura c$&ica(
#l 4rotagonita;'u0$n &altratado 4or #l &undo( 4#ronaH# d#l
Au# no r#&o 4orAu# la &ala a4licaci$n Au# /ac# d# u
#trat#gia . cr##ncia 4arodia la nu#tra. ?No # Au# lo
4rotagonita d# Ra0Da Vo d# B#cD#ttV no int#nt#n /ac#r
coa; # Au# lo Au# int#ntan /ac#r no da r#ultado.@ En #l
an7lii 0inal( la %#rdad#ra intriga %i#n# con #l dil#&a &oral
. con la %al#nta d# to&ar d#ciion# . actuar #n con#cu#n;
cia. La 0ala intriga 4ro%i#n# d# la uc#i$n a'urda .
accid#ntal d# lo acont#ci&i#nto.
El #critor &7 /7'il o #O4#rto 4ro4orciona al l#ctor a
u d#'ido ti#&4o la in0or&aci$n n#c#aria 4ara co&4r#nd#r
la /itoria( con lo Au# 6t#( a &#dida Au# l##( #n lugar d#
4r#guntar#: LPKu6 l# ocurrir7 a/ora a lo 4#ronaH#QM( lo
Au# # 4lant#a #: LPKu6 /ar7 1ranD a continuaci$nQ PKu6
dira Janda i 1ranD d#cidi#ra...QM( . a uc#i%a&#nt#. C
al #ntrar #n la /itoria d# #ta 0or&a( #l l#ctor i#nt# aut6ntica
intriga( o lo Au# # lo &i&o( aut6ntico int#r6 4or lo
4#ronaH#. To&a 4art# acti%a( 4or #cundaria Au# #a( #n
#l d#arrollo d# la /itoria: #4#cula( int#nta 4r#%#r; . co&o
# l# /a 4ro4orcionado in0or&aci$n i&4ortant#( #t7 #n
ituaci$n d# ad%#rtir #l #rror i #l autor #Otra# concluion#
83
0ala o 4oco con%inc#nt#( i 0u#rBa #l d#arrollo d# la
acci$n #n una dir#cci$n Au# no #ra la natural o i atri'u.#
a lo 4#ronaH# #nti&i#nto Au# nadi# t#ndra d# /allar#
#n #l lugar d# 6to.
Si #l 4#ronaH# d# 1ranD #t7 'i#n contruido( i ti#n# %ida(
#l l#ctor # 4r#ocu4a 4or 6l( l# co&4r#nd#( # int#r#a 4or la
d#ciion# Au# to&a. A( i 1ranD( #n d#t#r&inado &o&#nto(
4or co'arda o ind#cii$n( o4ta 4or algo Au# a cualAui#r
4#rona d#c#nt# l# 4ar#c#ra &al( #l l#ctor # #ntir7 tur'ado
. a%#rgonBado( tanto co&o i alguno d# u #r# Au#rido o
6l &i&o /u'i#ran o4tado 4or #llo. C i 1ranD act5a con
%al#nta o al &#no con /onrad#B( d#int#r#ada&#nt#( #l
l#ctor # #norgull#c#r7 co&o i 6l &i&o o algui#n 4r$Oi&o
a 6l # /u'i#ra co&4ortado corr#cta&#nt#( orgullo Au#( #n #l
0ondo( #O4r#a #l 4lac#r Au# 4ro4orciona la 'ondad no $lo
d#l 4#ronaH# ino d# la 4ro4ia /u&anidad. Si 0inal&#nt#
1ranD o'ra corr#cta&#nt# . Janda # conduc# con no'l#Ba
in#4#rada ?4#ro no ar'itraria ni 0orBada 4or #l autor@( #l l#ctor
# #ntir7 a5n &#Hor. Sta # la &oralidad d# la no%#la. La
&oralidad d# la /itoria d# 1ranD . Janda no r#id# #n Au#
6to o4t#n 4or no co&#t#r inc#to o d#cidan Au# lo
co&#t#r7n. La 'u#na narrati%a no # ocu4a d# lo c$digo d#
conducta Vo( #n todo cao( lo /ac# indir#cta&#nt#V; la 'u#na
narrati%a rati0ica Au# /a. Au# #r r#4ona'l# . actuar con
/u&anidad.
El Ho%#n #critor Au# co&4r#nd# 4or Au6 # &7 int#lig#nt#
4r##ntar #l cao d# 1ranD . Janda co&o una /itoria d#
dil#&a( u0ri&i#nto . n#c#idad d# o4tar 4or una u otra alt#r;
nati%a #t7 #n ituaci$n d# co&4r#nd#r la g#n#roidad d# la
'u#na narrati%a( #n #l #ntido &7 a&4lio d#l t6r&ino. El
#critor int#lig#nt#( 4ara con0#rir 0u#rBa a u r#lato( con0a #n
lo 4#ronaH# . #n #l argu&#nto( . no #n la tr#ta d# guardar#
in0or&aci$n( ni iAui#ra #n /ac#rlo al 0inal: Pco&#t#r7n inc#to
o no( una %#B Au# conoc#n la ituaci$nQ >ic/o d# otra &an#ra(
#l #critor 4roc#d# a'i#rta&#nt#( #%oluciona #n la cu#rda 0loHa
84
in r#d. C ta&'i6n # g#n#roo #n #l #ntido d# Au#( a 4#ar d#
u do&inio d# la t6cnica narrati%a( $lo r#curr# a la Au#
con%i#n#n a la /itoria: #( lit#ral&#nt#( #l #r%idor d# 6ta( .
no un donc#l Au# utiliBa la /itoria co&o &#ra #Ocua 4ara
alard#ar. AunAu# #to no Aui#r# d#cir Au# #l #critor no conc#;
da i&4ortancia a la r#aliBaci$n. La t6cnica Au# #&4l#a 4or;
Au# la /itoria lo #Oig# la #&4l#a con 'rillant#B. Tra'aHa
total&#nt# al #r%icio d# la /itoria( 4#ro con #l#gancia. M7
ad#lant# #guir#&o /a'lando d# #to.
E la i&4ortancia d# #ta cualidad( d# la g#n#roidad( lo Au#
r#cla&a ci#rta doi d# 4u#rilidad 4or 4art# d#l #critor. La
4#rona c#ntrada . con o'H#ti%o %ital# &u. claro( Aui#n#
r#4#tan lo Au# lo adulto u#l#n r#4#tar ?ganar# 'i#n la
%ida( la 'and#ra nacional( #l it#&a doc#nt#( lo rico( lo
0a&oo . ad&irado( co&o la #tr#lla d# cin#@( 4ro'a;
'l#&#nt# no ll#garan a /ac#r la nu&#roi&a r#%iion#
n#c#aria 4ara 4od#r contar 'i#n una /itoria( in truco #%i;
d#nt#( ni #ran ca4ac# d# r#itir la t#ntaci$n d# alcanBar
0a&a . 0ortuna co&o Aui#n# cu#ntan /itoria d# 0or&a #t5;
4ida( a 0u#rBa d# truco . &7 truco d# o'ra conocido . in
int#r6 4ara Aui#n ti#n# crit#rio. Pri&#ro( #l 'u#n #critor( con
u &#Bcla d# a4#r#Ba . t#rAu#dad( # &o0a d# lo Au# lo
adulto ala'an . d#4u6( 4u#ril&#nt# ol%idadiBo # indi0#r#nt#(
%u#l%# a u a'urdo 4aati#&4o /a'itual: cr#ar aut6ntico art#.
So'r# la r#tant# cualidad# d# la 'u#na no%#la . o'r#
aAu#llo rago d# car7ct#r Au# a.udar7n al #critor a dotar d#
dic/a cualidad# a lo Au# #cri'# no t#n#&o Au# d#t#n#&o
d#&aiado. La 'u#na no%#la( co&o .a /# dic/o( ti#n# /ondura
int#l#ctual . #&oti%a( lo cual igni0ica Au# una /itoria cu.a
id#a c#ntral #a #t54ida( 4or 'rillant#&#nt# contada Au# #t6(
lo #r7 igual&#nt#. To&#&o un #H#&4lo #ncillo. 8n Ho%#n
4#riodita d#cu'r# Au# u 4adr#( Au# # #l alcald# d# la ciudad
. /a ido i#&4r# un /6ro# 4ara 6l( #n #cr#to 4o## 'urd#l#
. seF s$ops . 4ractica la uura( P>#cu'rir7 #l 4at#l #l /iHoQ
,G
S#an cual# 0u#r#n u acti%idad# #cr#ta( /a ido #l 4adr# d#
nu#tro 4#riodita Aui#n l# /a #n#Iado a 6t# todo lo %alor#
Au# d#0i#nd#( #ntr# #llo la int#gridad( la %al#nta . la conci#n;
cia ocial. PKu6 /ar7 #l 4#rioditaQ
PC a Aui6n l# %a a i&4ortarQ Co&o 4lant#a&i#nto # una
i&'#cilidad; 4ara #cri'ir no%#la co&#rcial .a #t7 'i#n( 4#ro
no ir%# co&o %#/culo d#l art#. Su 4ri&#r #rror # Au# #l
con0licto Au# 4r##nta VPAu6 # &7 i&4ortant#( la int#gridad
4#ronal ?4or #O4r#arlo tal cual #@ o la l#altad 4#ronalV
car#c# d# int#r6. Ea. Au# #r &u. raro 4ara no dar# cu#nta
d# Au# d#cir la %#rdad # i#&4r# una cu#ti$n r#lati%a. Si
%i%# #n Al#&ania durant# la S#gunda Gu#rra Mundial . /a.
un Hudo #condido #n #l $tano d# tu caa( no /ac# nada
&alo a lo oHo d# >io dici6ndol# al naBi Au# /a lla&ado a
la 4u#rta Au# #t7 olo #n caa. E tan o'%io Au# la int#gridad
4#ronal ?no d#cir &#ntira@ # 4u#d# o&#t#r a la #Oig#ncia
d# un ti4o &7 #l#%ado d# int#gridad( Au# no %al# la 4#na
/a'lar d# #llo. C #n #l cao d# #ta /itoria /i4ot6tica( la %il#Ba
d#l 4adr# # d# tal cali'r# Au# $lo a un tonto l# ator&#ntara
la duda d# i d#'# o no ant#4on#r la l#altad 4#ronal. Cai
todo #tar#&o d# acu#rdo #n Au# la l#altad 4#ronal # algo
'u#no( /ata ci#rto 4unto: u %alor co&o %irtud # tran4a;
r#nt# . no n#c#ita #r d#0#ndido. S# &# o'H#tar7 Au# la
ituaci$n 0icticia Au# /# 4lant#ado # cai la &i&a Au# la d#
la o'ra d# 3o'#rt P#nn Jarr#n Todos los $ombres del rey#
M# %#o t#ntado a r#4ond#r Au# ( Au# a #( . r#47r## #n
la %#na d# #nti&#ntali&o con Au# # %# 4#rHudicada dic/a
no%#la( d#d# la lograda a%alanc/a d# r#t$rica con Au# da
co&i#nBo( 4aando 4or todo #o a4laBa&i#nto d# cort#
g$tico( /ata #l 0inal; 4#ro( 4ara /ac#r Huticia al 6Oito d#l
li'ro( a 4#ar d# u #nti&#ntali&o( t#ngo Au# d#cir( antici;
4ando la 4r$Oi&a cu#ti$n Au# 4r#t#ndo tratar( Au# lo
4#ronaH# d# P#nn Jarr#n al%an lo Au# #n &ano d# otro
#critor 4odra /a'#r ido una &ala id#a 4ara una no%#la. Si
'i#n # ci#rto Au# la id#a argu&#ntal # &#lodra&7tica( la
86
co&4l#Hidad d# lo 4#ronaH# la #nriAu#c#( la co&4lica . #n
4art# la al%a.
El #rror &7 gra%# d# la id#a #n Au# # 'aa la /itoria d#
nu#tro 4#riodita # Au# no #&4i#Ba 4or #l 4#ronaH#( ino
4or la ituaci$n. El 4#ronaH# # la %ida d# la no%#la. El
a&'i#nt# #Oit# $lo 4ara Au# #l 4#ronaH# t#nga un #ntorno
#n #l Au# &o%#r#( algo Au# a.ud# a d#0inirlo( algo a lo Au#
4u#da r#currir o d# lo Au# 4u#da 4r#cindir i # n#c#ario( o
co&6r#lo o d7r#lo a u a&iguita. El argu&#nto #Oit# 4ara
Au# #l 4#ronaH# 4u#da d#cu'rir 4or &i&o ?. #n #l
4roc#o( r#%#lar al l#ctor@ c$&o # 6l r#al&#nt#: #l argu&#nto
o'liga al 4#ronaH# a d#cidir . a actuar( lo tran0or&a d#
#t7tica contrucci$n #n #r /u&ano %i%o Au# to&a d#ciion#
. 4aga la con#cu#ncia u o'ti#n# r#co&4#na. C #l t#&a
#Oit# $lo 4ara /ac#r Au# #l 4#ronaH# # i&4onga . sea
algui#n: #l t#&a # l#nguaH# crtico #l#%ado cu.a 0unci$n #
#O4on#r #l 4ro'l#&a 4rinci4al d#l 4#ronaH#.
Vol%a&o a la /itoria d# 1ranD . u /iHa Janda. >ic/a
/itoria 4odra #cri'ir# &u. 'i#n in n#c#idad d# Au# u
autor # 4r#ocu4ara #n ning5n &o&#nto 4or #O4licar# cu7l
# #l t#&a: 'atara con Au# co&4r#ndi#ra clara&#nt# Au#
1ranD ti#n# un 4ro'l#&a int#r#ant# ?alguno d# cu.o d#ta;
ll# Au# t#ndr7 #l autor Au# 4#nar con d#t#ni&i#nto@. Por
alguna raB$n ?#r%ir7 cualAui#ra Au# #a 4#ruai%a@( 1ranD
# tralada a la caa contigua a la d# u /iHa; 6l conoc# la
ituaci$n( no a #lla ?cualAui#r #O4licaci$n d# #t# #OtraIo
/#c/o 'atar7 &i#ntra con%#nBa 4l#na&#nt# al l#ctor@; . 6l
d#cid# no d#cr#lo ?a caua d# alguna caract#rtica d# u
4#ronalidad . d# u ituaci$n; una %#B &7( cualAui#r raB$n
#r%ir7( &i#ntra #a con%inc#nt# . cuadr# con todo lo
d#&7 a4#cto d# la /itoria@. A 4u#( nu#tro 4#ronaH# #
/alla #n una ituaci$n #n Au# *a8, AuiB7 con ci#rta or4r#a
4or u 4art#( # l# d#4i#rta #l a&or 4at#rnal 4or la /iHa Au#
no conoca( . 4u#d# incluo Au# co&i#nc# a #ntir# orgulloo
d# #lla( . *b8 l# co&4lac# %#rla( cuanto &7 a &#nudo &#Hor(
87
4#ro *c8 #lla #&4i#Ba a #ntir un a&or no 0ilial 4or 6l( con lo
Au# 6t# ti#n# o 'i#n Au# d#cirl# lo Au# #lla no a'# o no
d#cr#lo( . #n cualAui#ra d# lo do cao la cu#ti$n #( #n
d#0initi%a: PAu6 %an a /ac#rQ
Todo d#tall# Au# # aIada a la /itoria in0luir7 #n #l grado
#n Au# %a.an a u0rir lo 4#ronaH# .( 0inal&#nt#( #n la
d#cii$n Au# to&#n. Ponga&o Au# la /iHa %i%# con u
4adratro . Au# u &adr# /a &u#rto. Si #l 4adratro # &u#tra
indi0#r#nt# con #lla( o # un 'orrac/o( o #t7 loco( o no 4ara
nunca #n caa 4orAu# ti#n# Au# %iaHar a Cl#%#land( la ad&i;
raci$n d# #lla 4or 1ranD cr#c#r7( a co&o u o4ortunidad#
d# %#rlo. Ponga&o Au# 1ranD 4#rdi$ contacto con u /iHa .
u &uH#r 4orAu# # /a 4aado di#cii#t# aIo #n la c7rc#l(
/#c/o d#l Au# # i#nt# a&arga&#nt# a%#rgonBado. En #t#
cao tanto #l d##o d# #tar con u /iHa co&o #l t#&or a d#cirl#
la %#rdad #r7n int#no. E%id#nt#&#nt#( no i&4orta Au6
d#tall# 4articular# #coHa #l autor Vi # lito( #l#gir7
i&4l#&#nt# lo Au# &7 l# guta #ncontrar #n la o'ra
#crita 4or otroV; la cu#ti$n # Au# # co&4ro&#ta a
analiBarlo 4ara dar con toda la r#4#rcuion# i&4ortant#
Au# 4u#dan t#n#r.
A &#dida Au# la %a&o d##ntraIando( la /itoria d# 1ranD
. Janda 4u#d# 4ar#c#r d# #ntrada &u. 4ar#cida a la d#l
4#riodita . u 4adr#( 4#ro al #Oa&inarla &7 d#t#nida&#nt#
no da&o cu#nta d# Au# no # a. La ituaci$n inicial d# la
/itoria d# 1ranD . Janda # da a caua d# un con0licto #n Au#
# %# #l 4#ronaH# d# 1ranD( Au# Aui#r# r#%#larl# u id#ntidad
a u /iHa . ocult7r#la al &i&o ti#&4o( o #O4r#ando #l 4ro;
'l#&a #n t6r&ino &7 a&4lio( Aui#r# co&4ro&#t#r# . #r
ind#4#ndi#nt# a la %#B( lo cual # i&4oi'l#. El con0licto int#r;
no conduc# in#%ita'l#&#nt# a un con0licto #Ot#rno d# 07cil
dra&atiBaci$n: Janda( al #na&orar#( 4or 0u#rBa /a d# #&itir
#Ial# d# u int#r6 #Oual . 4or 0u#rBa /a d# r#ci'ir co&o
r#4u#ta #Ial# con0ua. El d#arrollo d# la acci$n # 4u#d#
4r#%#r: d# la al#gra a la trit#Ba( d# lo r#4roc/# . la
88
l7gri&a a la r#%#laci$n . la d#cii$n. ?No /a. nada &alo #n
Au# #l argu&#nto d# una no%#la #a r#lati%a&#nt# 4r#%ii'l#.
Lo Au# i&4orta # c$&o ocurr#n la coa( . lo Au# igni0ica
Au# ocurran( a la 4#rona Au# int#r%i#n#n dir#cta&#nt# #n la
ituaci$n .( #n d#0initi%a( a la /u&anidad( Au# # a Aui#n lo
4#ronaH# r#4r##ntan. Ni Au# d#cir ti#n# Au# i#&4r# # &#;
Hor Au# lo 4r#%ii'l# ll#gu# d# &an#ra or4r#i%a.@
En cai toda 'u#na no%#la( la 0or&a '7ica Vcai in#ludi'l#V
d# la tra&a #: %n persona9e central 'uiere algo, lo persigue
a pesar de la oposici)n 'ue encuentra *en la 'ue 'ui;4 se
incluyan sus propias dudas8, y gana, pierde o se in$ibe# Lo
4ro . contra d# la #&4r#a d#l 4rotagonita # co&4lican
?cada 0u#rBa( 0a%ora'l# o d#0a%ora'l#( dra&atiBada 4or &#dio
d# 4#ronaH# . argu&#nto #cundario@( 4#ro la 0or&a( aun;
Au# di0raBada #n &a.or o &#nor &#dida( 4r#%al#c#. La L/i;
toria d# %cti&aM( co&o ant# la /# d#0inido( no 4u#d#n
r#ultar 'i#n 4orAu# la %cti&a no 4u#d# a'#r lo Au# ocurr# .(
d# a/( actuar #n con#cu#ncia. ?Si #l d##o d# la %cti&a # no
#rlo . 6ta act5a con #t# o'H#ti%o( la /itoria d#Ha d# #r Ld#
%cti&aM.@ El Au# ant# /a.a dic/o Lcai toda 'u#na no%#laM
# d#'# a Au# /a. #Oc#4cion#. Ca /# aludido al uo Au# Ra0Da
. B#cD#tt /ac#n d#l 4rotagonita;'u0$n cond#nado a la d#rro;
ta( . d#'o citar d# 4ao #l cao #4#cial d#l g6n#ro cr#ado 4or
Jo.c# #n Dublineses, #n #l cual( a #0#cto 4r7ctico(#l 4a4#l d#
4rotagonita con%#ncional 4aa a &ano d#l l#ctor: # #l l#ctor
Aui#n 4#rigu# #l o'H#ti%o( Aui#n( #n #l cl&aO d# la /itoria(
o'ti#n# una L%ictoriaM( . lo Au# conigu# con #lla # un 5'ito
ca&'io d# %ii$n( una nu#%a co&4r#i$n( una L#4i0anaMN
*####### En #l #ntido #n Au# la #&4l#a Jo.c#( Au#( 'a7ndo# #n la #ti&ologa d# la
4ala'ra ?#n gri#go( L&ani0#taci$nM@( la utiliBa 4ara d#cri'ir la r#4#ntina Lr#%#;
laci$n d# la ##ncia d# una coaM( #l &o&#nto #n Au# L#l al&a d#l o'H#to &7
%ulgar a4ar#c# ant# nootro radiant#M. ?N. d#l T(@. Natural&#nt#( no #n toda
la /itoria d# Dublineses ocurr# lo &i&o; 4or #H#&4lo( #n LLo &u#rtoM. >#
todo &odo( nadi# ni#ga la #0icacia d# #ta &odalidad d# 0icci$n lit#raria; 4#ro
i &i an7lii d# c$&o 0unciona # corr#cto( #t7 &7 c#rca d# lo con%#ncional
d# lo Au# a 4ri&#ra %ita 4ar#c#.
,)
Ant# d# a'andonar la /itoria d# nu#tro 4#riodita
t#ndr#&o Au# ad&itir( r#cordando la 4r7ctica d# Ra0Da( Au#
no ti#n# la &#nor 4oi'ilidad d# r#ultar 'i#n. Toda la r#gla
#t6tica ad&it#n la co&#dia. Ponga&o Au# nu#tro 4#rio;
dita # un aut6ntico &#&o( 4#ro int#r#ant#. Cr## 0#r%i#nt#;
&#nt# #n todo lo Au# u 4adr# dic#; la 4ala'ra d# u 4adr#
on 4ara 6l l#.. Ta&'i6n lo a&a 0#r%i#nt#&#nt#. Salta a la
%ita Au# no #ta&o ant# un dra&a ino ant# un dra&a
c$&ico( d# 4rotagonita #ntraIa'l#&#nt# #t54ido co&o lo
/#r&ano MarO o Laur#l . Eard.. El 4#riodita ?Laur#l@( u
4adr# ?Eard.@ . todo lo Au# a4ar#Bcan #n la /itoria /an d#
#r( #n r#alidad( 'u0on# cu.o co&#ntario ac#rca d# la
condici$n /u&ana no #a #l d# la no%#la r#alita ni ta&4oco
#l d#( diga&o( #l cu#nto g$tico( con ## r#ali&o it#&7ti;
ca&#nt# alt#rado Au# lo caract#riBa( ino algo total&#nt#
ditinto( un ti4o #4#cial d# 7tira a&a'l#. Entonc# la /itoria
Au# r#ulta( al &#no t#$rica&#nt#( 4orAu#( aunAu# #l
c/oAu# d# id#a #n no # int#r#ant#( lo 4#ronaH#
4u#d#n #rlo( ti#n#n la gracia . #l int#r6 d# la caricatura( .
on tan #t54ido Au# # int#r#an 4or lo Au# a nootro no
r#ulta tran4ar#nt# al 4ri&#r %itaBo. AunAu# lo 4#ronaH#
on nota'l#&#nt# in0#rior# a nootro( u 4#na( 4#r4l#Hi;
dad# . triun0o 4arodian lo nu#tro. Nadi# ll#gara a d#cir
Au# d# #ta 0or&a # /a.a con0#rido a la /itoria #nHundia
int#l#ctual( 4#ro al &#no a d#Ha d# #r una d#&otraci$n
d# i&4l#Ba 4or 4art# d#l autor. En cuanto a la i&4ortancia
#&oti%a d# la 4i#Ba( la 5nica &an#ra d# HuBgarla trat7ndo#
d# una co&#dia # dar a conoc#r la o'ra a lo l#ctor# 4ara
%#r i # r#n o no.
Si #l Ho%#n #critor 4r#t#nd# con u o'ra cr#ar algo d#
altura int#l#ctual . 0u#rBa #&oti%a( /a d# t#n#r #l u0ici#nt#
#ntido co&5n co&o 4ara dar# cu#nta d# i una id#a #
ridcula o int#r#ant# . d# i una #&oci$n # i&4ortant# o
tri%ial. A #t# r#4#cto( no o'tant#( #l a4r#ndiB d# #critor
4u#d# r#ci'ir ci#rta ori#ntaci$n; 4or #H#&4lo( i #l 4ro0#or(
)*
tal co&o .o /# /#c/o ant#( /ac# /inca4i6 #n Au# lo
argu&#nto cu.o 4unto d# 4artida on #l 4#ronaH# . u
con0licto #r7n i#&4r# &7 int#r#ant# Au# lo Au# no
co&i#nBan a( 4rinci4io a4lica'l# incluo a la no%#la d#
&it#rio( a lo dra&on# . a la /itoria d# /orror. Ad#&7(
la #ni'ilidad 4ara a'#r Au6 cu#tion# on r#al&#nt#
int#r#ant# . d# cu7l# # /a d# 4r#cindir 4u#d# culti%arla
#l #critor 4or &#dio d# la l#ctura . d# la con%#raci$n con
g#nt# int#lig#nt#( a co&o 4ro4oni6ndo# #r( co&o diHo
Ja&#( L4#rona Au# no d#Ha #ca4ar nadaM.
En g#n#ral( la ca4acidad d# 4#rci'ir lo i&4ortant# # un
don. Si#&4r# a.uda( d#d# lu#go( no #r un 'o'o; . &#Hor
a5n i # 4o## un car7ct#r ind#4#ndi#nt# . no # d#Ha uno
in0luir ni ll#%ar 4or la &oda; AuiB7 #a &7 con%#ni#nt#
ta&'i6n #r 4#rona d# &#nt# l#nta . 4ro0unda Au# lita #
ing#nioa. Si #l Ho%#n #critor # i&4l# 4or natural#Ba( ti#n#
4oca 4oi'ilidad# d# triun0ar( aunAu#( a d#cir %#rdad( tal
%#B no tan #caa co&o &uc/o cr##ran. CualAui#r 4ro0#or
con #O4#ri#ncia 4u#d# citar cao d# #O alu&no u.o Au#
/an triun0ado indicuti'l#&#nt# . Au# #n la uni%#ridad
4ar#can aAu#Hado d# #tu4id#B u4ina in la &#nor #4#ran;
Ba d# r#cu4#raci$n. La g#nt# ca&'ia( a %#c# 0orBada 4or lo
acont#ci&i#nto Vuna #n0#r&#dad( un 0racao &atri&onial(
la &u#rt# d# un 0a&iliar Au#rido( la a4arici$n d#l a&or o la
conAuita d#l 6OitoV( a %#c# a caua d# un 4roc#o gradual
d# &aduraci$n . r#4lant#a&i#nto d# la coa.
En cuanto a la n#c#idad d# Au# int#r%#nga lo #OtraIo( #
di0cil a'#r Au6 # 4u#d# d#cir. S#g5n #l 4o#ta Col#ridg#( no
4u#d# /a'#r art# in dic/a int#r%#nci$n. La &a.ora d# lo
l#ctor# r#conoc#r7n in&#diata&#nt# Au# ti#n# raB$n. Ea.
&o&#nto #n toda gran no%#la #n Au# no %#&o or4r#ndi;
do 4or algo Au# #ncaHa 4#r0#cta&#nt# #n #l d#arrollo d# la
&i&a 4#ro Au# # al &i&o ti#&4o co&4l#ta&#nt# in#4#;
)!
rado; 4or #H#&4lo( la 5lti&a . or4r#nd#nt# #ntrada d#
S%idrigailo% #n "rimen y castigo, #l di0raB d# Mr. 3oc/#t#r
#n Eane6yre, #l #4iodio d#l t#Hado d# Nic$olas Nickleby, #l
Au# To&&. # tro4i#c# con #l 0un#ral #n Apro!ec$a el da,
#l &o&#nto d#l r#conoci&i#nto #n 6mma, o #o &o&#nto
Au# ti#n#n &uc/a no%#la( #n Au# lo ordinario . lo #Otraor;
dinario # #ntr#cruBan 'r#%#&#nt# o #n Au# lo corri#nt#
&u#tra d# 4ronto( aunAu# $lo #a 4or un intant#( un rotro
ditinto. Ea. Au# #tar un 4oco loco 4ara #cri'ir una gran
no%#la. Ea. Au# #tar di4u#to a 4#r&itir Au# la 4art# &7
ocura( r#&ota . #cr#ta d# uno &i&o # i&4ongan alguna
Au# otra %#B. O d# a'rir la 4u#rta a la 4ro0unda locura d# la
%ida( co&o cuando( #n Ana ?arenina, L#%in # d#clara a Ritt.
con la &i&a #Otra%agancia con Au# Toltoi # d#clar$ a u
&uH#r. ># toda la cualidad# d# la 0icci$n lit#raria( la
int#r%#nci$n d# lo in$lito # la 5nica Au# no # 4u#d# i&ular.
Si 4udi#ra #O4licar #Oacta&#nt# lo Au# 4r#t#ndo d#cir(
4ro'a'l#&#nt# con#guira lo Au#( #n &i o4ini$n( nadi# /a
logrado a5n: d#cu'rir #l orig#n &i&o d#l 4roc#o cr#ati%o.
Lo &it#rioo # Au# aun /a'i#ndo #O4#ri&#ntado #to
&o&#nto d# tranc#( uno # da cu#nta( co&o tan a &#nudo
l# ocurr# a lo &tico( d# Au#( una %#B Au# /a alido d#
#llo( no 4u#d# d#cir ni r#cordar clara&#nt# lo Au# /a
ocurrido. La &#nt# # a'r# d# 0or&a a4ar#nt#&#nt# in#O4li;
ca'l# . uno al# d#l &undo. C a'# Au# /a #tado au#nt#
gracia a la 4ala'ra Au# #ncu#ntra #n la 47gina al %ol%#r( un
#4iodio o una cuanta ln#a Au# on lo &7 %%ido . 'i#n
#crito Au# uno /a.a 4odido /ac#r nunca. ?Eta #O4#ri#ncia(
o4#c/o( # lo Au# &oti%a lo nu&#roo r#lato d# #O4#;
ri#ncia o'r#natural# con0ir&ada #n #l 5lti&o 47rra0o 4or
la 4r##ncia d# un anillo( una &on#da o un laBo roa d#Hado
4or #l intruo 4roc#d#nt# d#l otro &undo.@ El acto d# #cri'ir
#Oig# ci#rto grado d# tranc#: #l #critor ti#n# Au# arrancar d#l
7&'ito d# la no #Oit#ncia a un 4#ronaH# o una #c#na( .
#n0ocar dic/a #c#na #n u i&aginaci$n /ata con#guir %#rla
):
con tanta claridad co&o( #n otro #tado( %#ra ant# 6l la
&7Auina d# #cri'ir . la &#a at#tada d# 4a4#l# o #l
cal#ndario d#l aIo 4aado colgado #n la 4ar#d. P#ro a %#c#
V4ara la &a.ora d# nootro( con &#nor 0r#cu#ncia Au# la
d##adaV uc#d# algo( un #4ritu # a4od#ra d# nootro o la
4#adilla #ntra #n #l &undo( . lo i&aginario se con!ierte en
real
3#cu#rdo Au# una %#B( #cri'i#ndo #l 5lti&o ca4tulo d#
Arendel, #t# #tado d# 4#rc#4ci$n alt#rada d# la coa &#
o'r#%ino con gran 0u#rBa. No #ra 4ara & una #O4#ri#ncia
nu#%a o or4r#nd#nt#; #l 5nico rago d#uado d# la &i&a
0u# Au#( cuando /u'o 4aado( .o r#corda'a &u. 'i#n lo Au#
/a'a ocurrido. Gr#nd#l aca'a d# 4#rd#r un 'raBo . # da
cu#nta d# Au# %a a &orir. En toda la no%#la /a #tado
initi#ndo #n Au# no t#n#&o li'r# al'#dro( #n Au# la %ida
# cruda&#nt# &aAuinal( #n Au# toda %ii$n 4o6tica d# la
&i&a # una cnica t#rgi%#raci$n( # incluo #n &o&#nto
co&o aAu6llo # a0#rra a #ta o4ini$n( #n 4art# 4or t#&#r
Au# #l o4ti&i&o 4u#da #r co'arda . #n 4art# 4or o'tinado
a&or 4ro4io: a 4#ar d# Au# B#o2ul0 l# /a gol4#ado la ca'#Ba
contra la 4ar#d( incit7ndol# con orna a Au# /aga un 4o#&a
o'r# la 4ar#d#( Gr#nd#l # &anti#n# d##4#rada&#nt#
0ir&# #n u con%iccion#( at#rrado 4or la id#a d# #r #ngu;
llido 4or #l uni%#ro . con%#ncido d# Au# u o4inion# . 6l
on una &i&a coa. El 4aaH# Lin4iradoM ?. d#d# lu#go
Au# con #to no &# #to. r#0iri#ndo a u %alor #t6tico@
co&i#nBa a4roOi&ada&#nt# aAu:
Ca no &# igu# nadi#. Vu#l%o a tro4#Bar . con &i 5nico .
d6'il 'raBo &# agarro a la rac# #nor&# . r#torcida d# un
ro'l#. Miro /acia a'aHo . &7 all7 d# la #tr#lla cont#&4lo
una ocuridad at#rradora. M# 4ar#c# Au# r#conoBco #l itio( 4#ro
# i&4oi'l#. LAccid#nt#M( uurro. Vo. a ca#r. Par#c# co&o i
d##ara la cada( . aunAu# luc/o contra #lla con toda &i
%oluntad( 6 d# ant#&ano Au# no 4u#do %#nc#r. >#conc#rtado(
)-
t#&'lando d# &i#do( d# 4i# a un &#tro d#l 'ord# d# un
acantilado d# 4#adilla( &# do. cu#nta d# Au#( in%#ro&il&#n;
t#( &# &u#%o /acia 6l. Miro /acia a'aHo( /acia a'aHo( /acia una
ocuridad inonda'l#( inti#ndo Au# #l ocuro 4od#r # &u#%#
#n &i int#rior co&o una corri#nt# &arina( co&o un &ontruo
Au# tu%i#ra d#ntro d# &( #r 4rodigioo d# la 4ro0undidad#
d#l &ar( 4a%oroo &onarca d# la noc/# inAui#to #n u cu#%a(
Au# &# i&4#l# l#nta&#nt# a &i %oluntaria 4iru#ta /acia la
&u#rt#.
>urant# toda la no%#la .o /a'a /#c/o ocaional# aluio;
n# a la 4o#a . a la 4roa d# Jillia& BlaD#( in0lu#ncia
ca4ital #n &i id#a o'r# la i&aginaci$n ?u 4od#r d#
tran0or&aci$n . r#d#nci$n@. AAu( cuando .o no /aca &7
Au# #guir a Gr#nd#l #n &i i&aginaci$n( tratando d# #ntir lo
Au# d#'# d# #r /uir a tra%6 d# un 4ro0undo 'oAu# &i#ntra
# d#angra uno( ca d# 4ronto( in /a'#r t#nido int#nci$n d#
/ac#rlo( #n algo Au# $lo 4u#do d#0inir co&o un int#no u#Io
d# #c#nario d# BlaD#: la rac# #nor&# . r#torcida d# un
ro'l#( lu#go una %#rtiginoa in%#ri$n d# lo Au# # arri'a .
a'aHo ?&# i&agin6 a Gr#nd#l cado d# #4alda( &irando a
tra%6 d# la ra&a d#l 7r'ol 4#ro cr#.#ndo Au# &ira'a /acia
a'aHo( i&ag#n Au# # r#&onta al t#&or Au# t#na #n &i
in0ancia d# Au# i #l 4lan#ta #ra #n #0#cto r#dondo( alg5n da
4oda ca#r d# 6l@. AunAu# #l ro'l# 4roc#d# d# BlaD#( #n &i
i&aginaci$n #ta'a t#Iido d# otra aociacion#. En la 4o#a
d# C/auc#r( d# la Au# #ntonc# #ta'a #&'#'ido( #l ro'l#
r#4r##nta la cruB d# Crito . la 4#na #n g#n#ral; 4or otro
lado( #t7 r#lacionado ta&'i6n con lo druida . #l acri0icio
/u&ano( nocion# Au# .o t#na #no&'r#cida 4or la r#acci$n
Au# d# niIo 4ro%oca'an #n & cancion# co&o LT/# Old
3ugg#d CroM ?&anc/ada d# angr# di%ina@( gri# . d#a;
grada'l# r#cu#rdo d# 4ollo d#ca4itado . %aca d#cuarti;
Bada( 4#na&i#nto d# &u#rt# con tint# d# cul4a'ilidad .
la ##ncial 0#aldad &oral d# >io.
)9
En #l tranc# no #4ar6 #ta id#a. Ci #l 7r'ol d# BlaD#(
#Oacta&#nt# #l &i&o Au# %i cuando l#a T$e -ook of t$e
Duc$ess d# C/auc#r( . t#na la 0u#rBa d# la cruB Au# .o
i&agina'a #n &i in0ancia( ucia d# angr# . con trocito d#
carn# 4#gado ?i&ag#n &u. 4oco ortodoOa( # %#rdad@. Cr#o(
aunAu# no #to. #guro( Au# 0u# #ta i&4r#i$n d# int#na
r#laci$n #ntr# #l 7r'ol . &i in0ancia lo Au# &# 4roduHo una
#naci$n d# de9G !u# Al tratar d# au&ir ?al #ntir( #n
r#alidad@ #l t#rror d# Gr#nd#l( r#acciono co&o 6l . &# a0#rro
a &i ?u@ o4ini$n: LTAccid#nt#UM( # d#cir( la %ictoria d#
B#o2ul0 no ti#n# igni0icado &oral; todo #n la %ida #
caualidad. P#ro #l t#&or d# Au# no todo #a accid#nt# &#
aco&#t# al intant#( a%i%ado #n 4art# 4or lo Au# #n &i in0ancia
ug#ra la cruB: angr#( cul4a( #l d##o d##4#rado d# #r
'u#no( d# #r a&ado 4or lo 4adr# . 4or ## at#rrador
u4#r4adr# cu.a otr#dad nada #O4r#a &7 at#rradora&#nt#
Au# #l /#c/o d# Au# %i%a &7 all7 d# la #tr#lla. A 4u#(
a 4#ar d# Au# conci#nt#&#nt# cr#a Au# todo # accid#nt#(
Gr#nd#l escoge la &u#rt#( . con #llo # 4on# d#l lado d# >io
?4or tanto( int#nta al%ar#@; # d#cir( contra u %oluntad
ad%i#rt# Au# 4ar#c# Ld##ar la cadaM. Bruca&#nt#( #l 4aiaH#
d# 4#adilla ca&'ia( d# &irar L/acia a'aHoM 4ara cont#&4lar
a tra%6 d#l 7r'ol #l a'i&o d# la noc/# a &irar /acia a'aHo
d#d# #l 'ord# d# un acantilado( otra %ii$n %#rtiginoa. No
r#alic6 conci#nt#&#nt# #t# ca&'io 4orAu# /u'i#ra t#nido
una 4#adilla la noc/# ant#rior; ocurri$ &7 'i#n Au# al
/ac#rlo &# di cu#nta d# Au# lo Au# #n r#alidad #ta'a
#cri'i#ndo #ra una 4#adilla Au# /a'a t#nido . Au# no /a'a
r#cordado /ata aAu#l intant#.
8no o do da ant# /a'a #tado con &i 0a&ilia %i#ndo
alto d# #Au Valgo t#rror0ico( al &#no 4ara &( con #l
&i#do Au# &# dan la alturaV. La noc/# ant#rior al da #n
Au# #cri' #t# 4aaH# tu%# un u#Io #n #l Au# d#c#nda l#nta
4#ro in#Oora'l#&#nt# 4or un tra&4oln; a'aHo( ind#cri4ti'l#;
&#nt# l#Ho( &# aguarda'a la ni#%#. En #ta 4#adilla( 4or la
)G
raB$n Au# 0u#r#( /a'a #ntido #Oacta&#nt# #a &i&a #n;
aci$n d# #tar d##ando la cada( a 4#ar d# &i t#rror. ?Para
& /a. un #OtraIo do'l# #ntido #n la 4ala'ra LcadaM; la /#
uado a &#nudo #n #ntido ''lico( con lo Au# #l &i#do Au#
#nt &i#ntra #cri'a #t# 4aaH# Vo #O4#ri&#nta'a #l tran;
c#V AuiB7 #tu%i#ra r#lacionado con ## ti4o d# 4aradoHa
&oral #n la Au# u#l# r#god#ar# #l inconci#nt#: al d##ar u
&u#rt#( Gr#nd#l 'uca inconci#nt#&#nt# agradar a >io 4ara
Au# no lo acri0iAu#; al d##ar Lla CadaM( d#a0a al >io Au#
t#&# . d#t#ta.@ A Gr#nd#l l# 4ar#c# Au# #l &o%i&i#nto Au#
i#nt# d#ntro d# # #n ci#rto &odo #l &o%i&i#nto d#l
uni%#ro. S# i#nt# co&o Luna corri#nt# &arinaM( co&o la
Au# i&4ula'a a B#o2ul0 a &atarlo; i#nt# Au# algo #n u
int#rior ?u coraB$n( u id8 #ta #n intona con #a corri#nt#;
. 4u#to Au# #n una 4art# ant#rior d# la no%#la #ra #l 4ro4io
Gr#nd#l Aui#n %i%a Ld#ntroM ?d# una cu#%a@( 6l #( 4u#to
Au# al'#rga #l &ontruo d#l id, la &ontaIa cu.o 4r#ci4icio
t#&#; # un &it#rio 0a'uloo ?L#r 4rodigioo d# la 4ro0un;
didad# d#l &arM@; . i #l 0ir&a&#nto #t7 conc#'ido co&o
la cu#%a d# >io( Gr#nd#l( L4a%oroo &onarca d# la noc/#
inAui#to #n u cu#%aM( # >io. En #l &o&#nto d# #cri'ir #l
4aaH#( #ta'l#c toda #ta con#Oion# ?corri#nt# &arina(
&ontruo( #r 4rodigioo d#l &ar( #tc.@ in 4#narla con;
ci#nt#&#nt#: la unidad &tica( la 4aradoHa #r#na&#nt#
ac#4tada( #ran in/#r#nt# al tranc#.
El 5nico co&#ntario Au# # 4u#d# #Otra#r d# #t# largo
. 4oi'l#&#nt# autoindulg#nt# an7lii # #l igui#nt#: lo
Au# 6 #guro # Au#( cuando algo d# uno d# #to 4#riodo
d# tranc#( t#ngo la #naci$n d# Au# &# /a in4irado una
&ua. Por lo Au# r#cu#rdo( dira Au# lo Au# ocurr# # lo
igui#nt#: Au# # do&ina 'r#%#&#nt# . # a4ro%#c/a #l
4roc#o r#al d# lo u#Io. La lla%# &7gica #ntra #n la
c#rradura( altan todo lo c#rroHo . la 4u#rta # a'r#. O
'i#n: ci#rto 4roc#o &#ntal# Au# nor&al&#nt# no ti#n#n
con#Oi$n act5an a la %#B 4or alguna raB$n d#conocida.
)=
Natural&#nt#( &i#ntra #cri'a Arendel #ra conci#nt# d#
Au# &i int#nci$n #ra /a'lar d# ?o dra&atiBar( o aclarar@ una
&ol#ta . a %#c# doloroa dionancia Au# t#na #n &i
4ro4ia #O4#ri#ncia( un con0licto #ntr# #l ania d# c#rt#Ba(
una #4#ci# d# racionalidad t&ida . l#galita( 4or un lado(
.( 4or #l otro( ci#rta inclinaci$n /acia #l o4ti&i&o 4u#ril(
Au# a/ora 4odra d#0inir co&o una ocaional . 0luctuant#
a0ir&aci$n d# lo &#Hor d# &i #O4#ri#ncia co&o critiano.
3od#ado d# uni%#ritario Au#( co&o u#l# d#cir#( /a'an
Lu4#rado la r#ligi$nM( . con ci#rta r#tic#ncia a unir&# a
#llo 4orAu# /ac#rlo 4odra u4on#r una r#ndici$n co'ard#
. una traici$n a &i 4aado( aunAu# no /ac#rlo 4odra
conid#rar# una co'arda . una traici$n a & &i&o( u&ido
#n #l a'ati&i#nto /a'a l#do a #critor# co&o J#an Paul
Sartr#( Au# 4ar#can &u. #guro d# lo Au# a'an . lo Au#
d#can ?.o no #ta'a con%#ncido@; /a'a #ntrado #n di%#ra
#cta r#ligioa . la /a'a a'andonado digutado; . &#
/a'a #4#cialiBado( &7 o &#no 4or accid#nt#( #n 4o#a
&#di#%al critiana( a la Au# 4#rt#n#c#( natural&#nt#( -eo&
7ulf, orig#n( #ntr# otra coa( d# la cuai&tica #cua;
cion# &acroco&o]&icroco&o Au# /a. al 0inal d#l 4a;
aH# Au# /#&o co&#ntado. Todo lo #l#&#nto a 0undir
#n lo &o&#nto d# tranc# #ta'an #n u itio( co&o la
4art# d#l cu#r4o d#l &ontruo d# 1ranD#nt#in ant# d#
Au# caiga #l ra.o. Lo Au# no o. ca4aB d# #O4licar # #l
ra.o. KuiB7 #t6 r#lacionado con #l /#c/o d# int#ntar #ntrar
al &7Oi&o #n la #O4#ri#ncia i&aginaria d#l 4#ronaH#( d#
LalirM d# uno &i&o ?una 4aradoHa( 4u#to Au# #l 4#ronaH#
#n #l Au# /a. Au# #ntrar # una 4ro.#cci$n d#l #critor@.
KuiB7 # d#'a al #0u#rBo &#ntal a Au# # ll#ga #n d#t#r;
&inado &o&#nto: 4ar#c# co&o i la &#nt#( a'oluta&#nt#
conc#ntrada( # t#nara co&o un &5culo. ># todo &odo(
i # ti#n# u#rt# #l ra.o ca# . la locura Au# /a. #n #l
n5cl#o d# la id#a d# la no%#la 0ulgura durant# un intant#
#n la 47gina.
)<
9
>#4u6 d# la #ni'ilidad %#r'al( la agud#Ba . algo d#
#a int#lig#ncia #4#cial d#l narrador( lo Au# 4ro'a'l#&#nt#
&7 con%#nga al #critor #a #r 4#rona d# car7ct#r co&4ul;
i%o. A ning5n no%#lita l# 4#rHudicar7 ?al &#no #n lo Au#
a u 0ac#ta arttica # r#0i#r#@ t#n#r inclinaci$n a ll#%ar la
coa al #Otr#&o( a #Oigir# d#&aiado( inati0#c/o d#
&i&o . d#l &undo . d#cidido a 4on#r r#&#dio i 4u#d# a
dic/a inati0acci$n.
Lo trau&a 4icol$gico( i#&4r# Au# u #0#cto #
4u#dan do&inar 4arcial&#nt#( a.udan a no 4#rd#r la d#t#r;
&inaci$n. S#ntir# r#4ona'l# d# alg5n accid#nt# &ortal
ocurrido #n la in0ancia( Au# uno nunca ll#ga a 4#rdonar# d#l
todo; la #naci$n d# no /a'#r# ganado #l total a0#cto d# lo
4adr#; a%#rgonBar# d# lo org#n# d# uno Vun #nti&i#nto
d# in0#rioridad( ll#%ado con actitud d#0#ni%a . '#lig#rant#(
4or &oti%o d# raBa o d# #Otracci$n( o 4ro%ocado AuiB7 4or
la in%alid#B o alg5n d#0#cto 0ico d# uno d# lo 4act#V o la
inca4acidad 4ara ac#4tar #l a4#cto 0ico d# uno; todo 6to
on igno 4ro&#t#dor#. KuiB7 #a ci#rto o AuiB7 no lo #a
Au# lo niIo 0#lic# . #Auili'rado 4u#d#n ll#gar a #r
grand# no%#lita( 4#ro 4u#to Au# #l #nti&i#nto d# cul4a;
'ilidad . la %#rgW#nBa ll#%an a la intro4#cci$n( # &u.
4ro'a'l# Au# dic/a caract#rtica( i # dan #n la &#dida
ad#cuada ?ni d#&aiada a0licci$n ni inu0ici#nt#@( 0acilit#n al
#critor la con#cuci$n d# u o'H#ti%o. >#'ido a la natural#Ba
d# u tra'aHo( # i&4ortant# Au# #l #critor a4r#nda a #r
#&in#nt#&#nt# ind#4#ndi#nt#( Au# #4a a&ar con ci#rto
d#a4#go . Au# la a4ro'aci$n o #l a4o.o lo 'uAu# #n
&i&o ?o Au# a #t# r#4#cto # riHa 4or crit#rio 4articular#@.
En g#n#ral( lo no%#lita on 4#rona Au# #n la in0ancia( #n
&o&#nto d# 4#adu&'r#( a4r#nd#n a #nc#rrar# #n u
),
0antaa o a 'ucar conu#lo #n la %oB d# alg5n #critor #n
lugar d# r#currir a Aui#n# ti#n#n a u alr#d#dor. Natural&#n;
t#( #to no Auita Au# ta&'i6n #a r#con0ortant# 4ara #l
no%#lita Au# aAu6llo a Aui#n# a4r#cia cr#an #n u dot# .
#n u tra'aHo.
La ituaci$n d#l no%#lita # 0unda&#ntal&#nt# ditinta
d# la d#l #critor d# r#lato corto o la d#l 4o#ta. En t6r&ino
g#n#ral#( i triun0a( o'ti#n# '#n#0icio &7 cuantioo: una
no%#la Au# al 6Oito arttico a5n# #l co&#rcial V. &7 a5n i
# trata d# una t#rc#ra o cuarta no%#laV 4u#d# 4ro4orcionar
a u autor &7 d# ci#n &il d$lar# ?lo cual( 4ara Aui#n# #
d#dican a lo n#gocio( no contitu.# una %#rdad#ra ganancia(
.a Au# # 4u#d#n /a'#r d#dicado di#B aIo a #cri'irla@(
ad#&7 d# 0a&a( 4r#tigio . /ata la 4oi'ilidad d# r#ci'ir
carta d# a&or d# #OtraIo conid#ra'l#&#nt# 0otog6nico.
Nada d# #to in0lu.# Vo d#'#ra in0luirV #n #l no%#lita a la
/ora d# #cog#r #l g6n#ro a Au# %a a d#dicar#. E un ti4o
#4#cial d# #critor( # lo Au# Jillia& Ga lla&a un L#critor
d# 0ondoM( y #n r#alidad /ac# lo Au# &7 natural l# r#ulta.
A di0#r#ncia d#l 4o#ta o d#l #critor d# r#lato corto( ti#n#
#l rit&o . la r#it#ncia d# un corr#dor d# &arat$n. Co&o
diHo 1itBg#rald( #n todo 'u#n no%#lita /a. un ca&4#ino.
Ta&'i6n /a. otro rago Au# # 4#culiar d# todo lo no%#li;
ta: #l guto 4or lo &onu&#ntal. Pu#d# Au# #l no%#lita( co&o
/ac# la &a.ora( # inici# co&o #critor d# r#lato corto( 4#ro
#n tal cao no tarda #n #ntir# contr#Iido: n#c#ita &7
#4acio( &7 4#ronaH#( &7 &undo. A Au# # 4on# a
#cri'ir u aniada o'ra larga .( tal co&o /# dic/o ant#( i
triun0a( o'ti#n# cuantioo '#n#0icio. Lo &alo # ?. # a #to
a lo Au# Au#ra ll#gar@ Au# lo triun0o d# lo no%#lita
i#&4r# on &7 #4aciado Au# lo d# lo 4o#ta . lo
#critor# d# r#lato corto. Por #o ti#n# Au# #r una 4#rona
r#u#lta . #Oig#nt# conigo &i&a o( #n todo cao( &o%ida
4or la 0u#rBa int#rior . no 4or la al%a d# a4lauo diaria
o &#nual#. En #cri'ir un 'u#n 4o#&a # tarda do da(
))
AuiB7 una #&ana. En #cri'ir un 'u#n r#lato corto # tarda
a4roOi&ada&#nt# lo &i&o. 8na no%#la 4u#d# ll#%ar aIo
d# tra'aHo. A todo lo #critor# l# guta 4u'licar u o'ra
. r#ci'ir #logio; d# #llo( #l no%#lita # Aui#n /ac# la
in%#ri$n &7 cuantioa . a &7 largo 4laBo( Au# 4u#d#
r#ultar o no r#ultar r#nta'l#.
Lo 6Oito no $lo 4ro4orcionan al #critor din#ro( #logio
. la 4oi'ilidad d# 4u'licar lo Au# #cri'#: ta&'i6n l# ir%#n
4ara adAuirir #guridad #n &i&o. Con cada 6Oito( lo
#critor#( co&o lo #4#cialita d#l cin# o lo 'ailarin# d#
'all#t( a4r#nd#n a arri#gar &7( . #&4r#nd#n 4ro.#cto &7
atr#%ido . # %u#l%#n &7 #Oig#nt#. M#Horan. A #t#
r#4#cto #l no%#lita #t7 #n d#%#ntaHa #n co&4araci$n con
Aui#n# culti%an 0or&a &7 corta. E4#cial&#nt# #n lo
aIo d# a4r#ndiBaH#( cuando &7 i&4ortant# #( #l 6Oito ll#ga
rara %#B.
EOa&in#&o a/ora con &a.or d#t#ni&i#nto #l 4roc#o
Au# d#'# #guir #l no%#lita. Ant# Au# nada /a. Au# d#cir
Au# no # 0r#cu#nt# Au# #l #critor #rio coniga #cri'ir u
li'ro d# un tir$n( r#4aarlo o&#ra&#nt# . %#nd#rlo. La id#a
Au# 4r#t#nd# d#arrollar u#l# #r d#&aiado a&4lia co&o
4ara 4od#r /ac#rlo a( u#l# cont#n#r &uc/o #l#&#nto Au#
no d#'#n #ca4ar a u control V&uc/o 4#ronaH# Au# #l
#critor no $lo d#'# cr#ar ino ta&'i6n #O4licar# c$&o on
?d#l &i&o &odo Au# #n la %ida r#al int#nta&o #O4licarno
#l co&4orta&i#nto d# Aui#n# no 4ar#c#n ingular#@( 4ara
lu#go 4od#rlo 4r##ntar d# 0or&a con%inc#nt#V; . la /itoria
u#l# cont#n#r &uc/o #4iodio( &uc/o &o&#nto Au# #l
#critor ti#n# Au# i&aginar . 4on#r #n 4ala'ra con toda la
int#nidad . #l cuidado d# Au# # ca4aB. Pu#d# ll#gar a tra'aHar
#&ana # incluo &## in d#%iar# d#l ru&'o ni ca#r #n
la con0ui$n( 4#ro tard# o t#&4rano Val &#no 4or lo Au# a
& r#4#ctaV aca'a 4#rdi6ndo#. Su #O/auti%o conoci&i#nto
d# lo 4#ronaH#( tra /ora . &7 /ora d# #cri'ir .
&odi0icar( 4u#d# ll#%arl# a a'urrir# r#4#ntina&#nt# d# #llo(
!**
a Au# l# irrit# todo lo Au# dic#n o /ac#n ; o 4u#d# ll#gar con
#llo a tal grado d# c#rcana Au#( 4or 0alta d# o'H#ti%idad(
aca'#n d#conc#rt7ndol#. A co&o a &#nudo o&o ca4ac#
d# 4r#%#r c$&o # co&4ortar7n #n d#t#r&inada ituaci$n
nu#tro conocido .( in #&'argo( cuando # trata d# noo;
tro &i&o o d# aAu6llo con Aui#n# &7 inti&a&o no
a'ra&o Au6 d#cir( lo #critor# u#l#n t#n#r una id#a &7
clara d# u 4#ronaH# cuando la no%#la a5n no /a d#Hado d#
#r una id#a nu#%a Au# cuando( &## d#4u6( u #critura
#t7 a%anBada . lo 4#ronaH# on co&o d# la 0a&ilia. Co
&i&o &# Au#do /#lado cuando no # &# ocurr# c$&o
a0rontara un 4#ronaH# la ituaci$n Au# # l# 4r##nta. C i
# trata d# una ituaci$n tri%ial( la 4#r4l#Hidad #n Au# uno ca#
4u#d# alcanBar cota #nloAu#c#dora. A & &# ocurri$ cuan;
do #cri'a Mickelssons A$osts Au#( #n d#t#r&inado &o&#n;
to( &# r#ult$ i&4oi'l# r#ol%#r i la 4rotagonita d# la
no%#la ac#4ta'a o no un cana46 Au# l# o0r#can. 1orc6 la
ituaci$n . # lo /ic# r#c/aBar; 4#ro #ntonc# &# Au#d6
atacado. No i&4orta'a #n a'oluto lo Au# #l 4#ronaH#
d#cidi#ra .( in #&'argo( no /u'o 0or&a d# 4aar a la 0ra#
igui#nt#. LEto # ridculoM( &# diH#( . r#curr a una co4ita
d# gin#'ra...( 4#ro #n %ano. Ll#gu6 a la conclui$n d# Au# no
a'a nada d# aAu#lla &uH#r; ni iAui#ra #ta'a #guro d# i
/a'ra ido a la 0i#ta. =o( d#d# lu#go( no. La 0i#ta &7
#t54ida d# toda la lit#ratura uni%#ral. >#H6 d# #cri'ir(
arrincon6 #l &anucrito . d#a/ogu6 &i 0rutraci$n #n la
#'anit#ra. Al ca'o d# una #&ana o a( &i#ntra #ta'a
#rrando( %i( co&o #n una %ii$n( Au# la &uH#r ac#4ta'a #l
cana46. S#gua in co&4r#nd#rla( 4#ro #ta'a con%#ncido d#
lo Au# /ara( . d# lo Au# /ara d#4u6( . d#4u6.
La no%#la ta&'i6n # 4u#d#n #&4antanar 4orAu# #l
#critor ll#gu# a un 4unto #n Au#( 4or lo Au# a #tructura
g#n#ral # r#0i#r# Vrit&o( at#nci$n #4#cial a ci#rta cu#;
tion#( #tc.V( lo 7r'ol# no l# d#H#n %#r #l 'oAu#. Co /#
tra'aHado a &#nudo con a'oluta conc#ntraci$n #n un
!*!
#4iodio( 4uli6ndolo( r#%i7ndolo( d##c/7ndolo 0inal&#nt#
. %ol%i6ndolo a #cri'ir( a 4ulir . a r#%iar( 4ara( al 0inal(
dar&# cu#nta d# Au# .a no a'a lo Au# #ta'a /aci#ndo(
d# Au# ni iAui#ra &# acorda'a d# 4or Au6 /a'a cr#do
n#c#ario incluirlo. La #O4#ri#ncia &# /a #n#Iado Au#( #n
#to cao( 4or d#agrada'l# Au# r#ult#( no /a. &7
r#&#dio Au# d#Har d# lado #l original durant# un ti#&4o
V&##( a %#c#V . %ol%#r a l##rlo #ntonc#. Si /a 4aado
#l ti#&4o u0ici#nt#( lo d#0#cto r#altan con toda claridad.
KuiB7 # d#cu'ra Au# #l #4iodio #t7 d#&aiado #la'orado
#n co&4araci$n con lo d# ant# . lo d# d#4u6( o Au#
no caa #n a'oluto con la no%#la( o 'i#n Va & &# ocurri$
una %#BV Au# # #nacional 4#ro Au# #l r#to d# la no%#la
# 4u#d# tirar a la 'aura. Incluo 4ara un #critor #O4#rto
# duro d#/ac#r# d# doci#nta 47gina d# &ala lit#ratura(
o'r# todo i # r#cu#rda 'i#n #l ti#&4o . #l tra'aHo Au# /a
cotado. Paado uno o do aIo( in #&'argo( i #a
47gina d#l 5lti&o caH$n # %u#l%#n a l##r( # 07cil Vincluo
ati0actorioV #r d#4iadado.
Cr#o Au# no /a. otra 0or&a d# #cri'ir una no%#la larga(
#ria. S# tra'aHa( # d#Ha un ti#&4o #n un #tant#( # tra'aHa(
# %u#l%# a d#Har #n un #tant#( # tra'aHa un 4oco &7( &#
tra &#( aIo tra aIo( . #ntonc# un da # l## la o'ra #nt#ra
.( 4or lo Au# uno %#( no # d#cu'r#n #rror#. ?Al &inuto d#
u 4u'licaci$n( l#.#ndo #l li'ro i&4r#o # %#n &il#.@ Et#
tortuoo 4roc#o( o4#c/o( no l# /ac# 0alta al #critor d#
no%#la co&#rcial# #n la Au# no #Oit# int#nci$n d# Au# lo
4#ronaH# t#ngan 4ro0undidad . #an co&4l#Ho( #n la Au#
#l 4#ronaH# A i#&4r# # tacaIo( #l 4#ronaH# B i#&4r# #
0ranco . nadi# # un c5&ulo d# contradiccion#( co&o la
4#rona r#al#. P#ro 4ara la %#rdad#ra no%#la no /a.
utituti%o d# la &aduraci$n l#nta( &u. l#nta. Todo /#&o
odo contar lo Au# l# cot$ a Toltoi Ana ?arenina, a Jan#
Aut#n( 6mma, o a >otoi#%Di( "rimen y castigo, d# la cual
d#ca arr#4#ntir# d# /a'#rla 4u'licado 4r#&atura&#nt#( a
!*:
4#ar d# Au# /a'a tra'aHado #n #lla &uc/o &7 Au# la
&a.ora d# lo #critor# d# no%#la co&#rcial #n la u.a.
># &odo Au#( 4or la natural#Ba &i&a d#l 4roc#o arttico
d#l no%#lita( #l 6Oito ll#ga &u. #4aciada&#nt#. Lo 4#or d#
#to # Au# al no%#lita l# cu#ta &uc/o adAuirir lo Au# .o lla&o
LautoridadM( Au# no Aui#r# d#cir #guridad Vcr##r Au# uno
4u#d# /ac#r lo Au# u art# #OiHaV( ino algo %ii'l# #n la 47gina(
o audi'l# #n la %oB d#l autor( #a i&4r#i$n Au# # ti#n# a %#c#(
. d# la Au# no # duda( d# Au# aAu#l /o&'r# a'# lo Au# /ac#(
la &i&a Au# no 4roduc#n lo grand# cuadro o la grand#
co&4oicion# &uical#. No /a. nada Au# 4ar#Bca d#4#rdi;
ciado o 0orBado( o %acilant#. T#n#&o la #naci$n d# Au# #l
#critor no /a t#nido Au# #0orBar# #n a'oluto 4ara 4od#r or
#n u &#nt# lo Au# dic#( #l rit&o con Au# lo dic# . c$&o #
r#laciona con algo 4ot#rior( co&o i lo /ici#ra in #0u#rBo(
#guido. Entra #n #tado d# tranc# co&o i nada 0u#ra &7 07cil.
Pro'a'l#&#nt#( $lo lo #H#&4lo 4u#d#n tran&itir lo Au#
4r#t#ndo aclarar.
1iH6&ono #n #l tono #&#rado . %acilant# d#l 4ri&#r
47rra0o d# la no%#la d# M#l%ill# 5moo@
3t 7as in t$e middle of a brig$t tropical afternoon t$at 7e
made good our escape from de bay# T$e !essel 7e soug$t lay
7it$ $er main&topsail aback about a league from t$e land, and
7as t$e only ob9ect t$at broke t$e broad eFpanse of t$e ocean#
?L1u# #n 4l#na tard# d# un 'rillant# da tro4ical cuando ll#%a&o
a ca'o nu#tra /uida d# la 'a/a. El na%o Au# 'uc7'a&o #
/alla'a con la ga%ia #n 0ac/a a una l#gua a4roOi&ada&#nt# d#
ti#rra( . #ra #l 5nico o'H#to Au# ro&4a la %ata #Ot#ni$n d#l
&ar.M@
No /a. aAu( cr#o .o( nada d#cidida&#nt# &alo( 4#ro no
4#rci'i&o #l car7ct#r d#l #critor( #l rit&o no tran&it# un
tono claro ?no a'#&o cuan #n #rio /a. Au# to&ar# la
4ala'ra escape VL/uidaMV@ . d#d# lu#go no # 4u#d# d#cir
!*-
Au# la 4roa d# #t# 47rra0o # ad#ntr# #n lo do&inio d# la
4o#a. Kui#n t#nga nocion# d# &5ica # dar7 cu#nta d#
Au# la 0ra# #ntran d# 0or&a natural #n #l co&47 d# 9]9.
Eto #:N
Co&47r## #to con lo Au# #l &i&o #critor 4u#d# ll#gar
a /ac#r cuando conigu# #O4r#ar# con %oB autoritaria(
r#onant#:
"all me 3s$mael# Some years ago (ne!er mind $o7 long
precisely( $a!ing little or no money in my purse, and not$ing
particular to interest me on s$ore, 3 t$oug$t 3 7ould sail about
a little and see t$e 7atery part of t$e 7orld#### ?M Lla&ad&#
I&a#l. Eac# uno aIo Vno i&4orta cu7nto #Oacta&#nt#V(
t#ni#ndo 4oco o ning5n din#ro #n #l 'olillo( . nada #n
4articular Au# &# int#r#ara #n ti#rra( 4#n6 Au# &# ira a
na%#gar un 4oco 4or a/( 4ara %#r la 4art# acu7tica d#l
&undo...M@N
A esto &# r#0i#ro cuando digo autoridad. Eu#lgan lo
co&#ntario( 4#ro n$t## lo 0luida( d#licada . #Auili'rada Au#
# la &5ica d# la 0ra#.?Ni Au# d#cir ti#n# Au# otro l#ctor
N P7rra0o inicial d# Moby Dick, #Otrado d# la traducci$n r#aliBada 4or Jo6 Mara
Val%#rd# 4ara Editorial Plan#ta( Barc#lona( !),<.
!*9
analiBara ditinta&#nt# lo rit&o. Mi notaci$n r#0l#Ha la
&an#ra #n Au# .o oigo la 0ra#.@

En 5moo lo rit&o # r#4it#n t#dioa . canina&#nt#:
En Moby Dick lo rit&o cr#c#n . %i'ran( d#cr#c#n( co'ran
&4#tu . %u#l%#n a %i'rar.Son %aria la 0igura rt&ica Au#
#ta'l#c#n la 4auta '7ica. Por #H#&4lo( n$t#n# la 4#r&u;
tacion# d#
!*G
Etc.
M#l%ill#( 4od#&o #tar 'i#n #guro( no # #nt$ . anot$
lo rit&o co&o un co&4oitor( 4#ro lo #ncontr$ d# odo(
#ncontr$ util# %ariacion# rt&ica( alit#racion# d# 4o6tico
#0#cto ?co&47r## 2broke t$e broad eFpanse of t$e ocean/, #n
5moo, con 27atery part of t$e 7orld# 3t is a 7ay 3 $a!e/, #n
Moby Dick@, . al &i&o ti#&4o #ncontr$ un tono r#t$rico
or'icular co&o #l d# lo congr#ita d#l iglo [I[ Vo lo
&initro 4r#'it#riano ?Au# 4odra /a'#r dic/o MarD T2ain@(
. una &an#ra #n6rgica . co&4ri&ida d# 'ucar #l igni0icado.
AlcanB$ autoridad.
A di0#r#ncia d#l 4o#ta . d#l #critor d# r#lato corto( #l
no%#lita no 4u#d# con0iar #n alcanBar autoridad 4or &#dio d#
6Oito 0r#cu#nt#. Co &# d#clar6 no%#lita 4or 4ri&#ra %#B #n
!)G:( cuando #&4#c6 Nickel Mountain: # d#cir( d#cid #nton;
c# Au#( contra %i#nto . &ar#a( i'a a #r no%#lita. Pu'liAu6 &i
4ri&#ra no%#la #n !)== Vno #ra Nickel Mountain(# Entr#
!)G:
. !)== #cri' %aria( 4#ro ninguna 'u#na ni iAui#ra #g5n &i
Hu%#nil crit#rio. Tra'aHa'a( . igo /aci6ndolo( &uc/a /ora
lo i#t# da d# la #&ana. ># Ho%#n tra'aHa'a nor&al&#nt#
di#cioc/o /ora al da; a/ora tra'aHo &#no( 4#ro # Au# a/ora
6 &7 truco . rindo &7 #n una /ora. Con #to no 4r#t#ndo
4r#u&ir. Cai todo lo 'u#no no%#lita tra'aHan lo Au# .o(
!*=
. /a. &uc/o 'u#no no%#lita #n #l &undo. ?Ad#&7( ta&;
4oco # l# 4u#d# lla&ar r#al&#nt# tra'aHo. 8n 0a&oo Hugador
d# 'alonc#to co&#nt$ una %#B: LSi #l 'alonc#to 0u#ra il#gal(
.o &# 4aara la %ida #n la c7rc#l.M Lo &i&o ocurr# con lo
no%#lita: /aran lo Au# /ac#n aunAu# 0u#ra il#gal( .( d#d#
lu#go( co&4arado con #l 'alonc#to( lo #.@
A 4u#( %ol%i#ndo al t#&a Au# no ocu4a( no # 4ro'a'l#
Au# #l no%#lita adAui#ra autoridad gracia a la o't#nci$n
uc#i%a d# 6Oito. En u aIo d# a4r#ndiBaH# triun0a gracia
a Au#( co&o JacD oX t/# Gr##n( # co&# la tri4a. No 4u#d#
&#no d# #r iraci'l#: alguno d# u co&4aI#ro d# col#gio
.a # /an /#c/o rico . AuiB7 no # #O4liAu#n Au# uno d# lo
&7 lito d# la cla# #t6 a5n 'atallando( . cualAui#ra dira
Au# 4ara no ll#gar a nada.
Si #l Ho%#n a4irant# a no%#lita car#c# d# d#t#r&inaci$n(
nunca ll#gar7 a #rlo. Lo &7 no lo conigu#n. Alguno
a'andonan( otro # d#%an. El cin# . la t#l#%ii$n d#%oran
&7 tal#nto # i&aginaci$n Au# &il &inotauro. A&'o &#;
dio n#c#itan la aut6ntica originalidad d#l no%#lita( 4#ro
$lo la ac#4tan d#'ilitada: i 4i#na( t# %a a la call#( co&o
&ni&o. 8na %#B &# #ntr#%it6 con un 0a&oo 4roductor d#
Eoll.2ood Au# &# dio una lita d# Llo Au# no l# guta a lo
a&#ricanoM. Ean /#c/o #tudio d# &#rcado . lo a'#n. A
lo a&#ricano no l# gutan la 4#lcula con 4aiaH#
n#%ado. A lo a&#ricano no l# gutan la 4#lcula d#
granH#ro. A lo a&#ricano no l# gutan la 4#lcula #n la
Au# lo 4rotagonita d# la /itoria #an #OtranH#ro. La lita
#gua( 4#ro d#H6 d# #cuc/ar 4orAu# la 4#lcula d# la Au# .o
/a'a ido a /a'lar trata'a d#l 4ri&#r in%i#rno #n Io2a d# una
0a&ilia d# in&igrant# %i#tna&ita. Lo Au# # nota( lo Au# #
o.# d#cir d# lo #tudio d# &#rcado d# Eoll.2ood( # Au#
la 5nica 4#lcula Au# a uno l# #t7 4#r&itido #cri'ir # una
&ala i&itaci$n d#l 5lti&o 6Oito d# taAuilla.
El a4irant# a no%#lita 4u#d# d#%iar# d# &uc/a &an#;
ra. Pu#d# #cri'ir 4#lcula 4ara la t#l#%ii$n o 4#lcula Ld#
!*<
%#rdadM ?con #to no 4r#t#ndo n#gar Au# a %#c# # /agan
'u#na 4#lcula@( o #ri# t#l#%ii%a 4ara cr#tino; 4u#d#
#n#Iar lit#ratura cr#ati%a a Hornada co&4l#ta; 4u#d# d#dicar#
a la 4u'licidad o al 4o&o o a #cri'ir artculo 4ara National
Aeograp$ic 4u#d# con%#rtir# #n #l %ago &7 int#r#ant# d#l
%#cindario; i /a o't#nido ci#rto 6Oito con una no%#la co&#r;
cial( 4u#d# con%#rtir# #n /a'itual d# lo 4rogra&a d# #ntr#;
%ita; 4u#d# lanBar# a la 4oltica o /ac#r# cola'orador d#
T$e Ne7=ork Times o d# T$e Ne7=ork Re!ie7 of -ooks###
No /a. nada &7 duro Au# con%#rtir# #n un %#rdad#ro
no%#lita( a &#no Au# uno Aui#ra #r #Oclui%a&#nt# #o( #n
cu.o cao( a 4#ar d# Au# ll#gar a #r un %#rdad#ro no%#lita
# duro( lo # &#no Au# todo lo d#&7.
T#n#r un car7ct#r co&4uli%o 4u#d# aca'ar con algui#n
con la &i&a 0acilidad con Au# 4u#d# al%arlo. El no%#lita
/a d# #r o'#i%o . a la %#B #r indi0#r#nt#. Van Gog/ no
%#ndi$ un olo cuadro #n u %ida. Po# culti%$ la 4o#a . la
0icci$n( . %#ndi$ &u. 4oco. La o'#i$n $lo ir%# i arratra
al #critor no al uicidio( ino a la r#aliBaci$n d# #4l6ndida
o'ra d# art#( . i l# 4#r&it#( ad#&7( to&ar# con indi0#r#n;
cia Au# la no%#la %#nda o no( Au# #a o no a4r#ciada. La
o'#i$n contitu.# un 4ro'l#&a tanto 4ara #l no%#lita co&o
4ara u a&igo; 4#ro ning5n no%#lita( cr#o .o( 4u#d#
triun0ar in #lla. Junto al ca&4#ino Au# ll#%a d#ntro( #n todo
no%#lita ti#n# Au# /a'#r un /o&'r# con un l7tigo.
5
Nadi# 4u#d# d#cirl# r#al&#nt# al no%#lita i ti#n# o no lo
Au# /ac# 0alta. La &a.ora d# aAu6llo a Aui#n# #l Ho%#n
#critor # lo 4r#gunta no #t7n ca4acitado 4ara r#4ond#r.
Pu#d# Au# #t6n &u. 'i#n ituado( incluo Au# #an 0a&oo(
!*,
4#ro #g5n una l#. d#l uni%#ro #l oc/#nta . i#t# 4or ci#nto
d# la g#nt# Au# tra'aHa( #n cualAui#r 4ro0#i$n( # inco&4#;
t#nt#. El Ho%#n #critor d#'# d#cidir 4or &i&o( 'a7ndo#
#n lo indicio Au# t#nga. E# citado aAu( con ci#rto d#tall#(
lo indicio o'r# lo Au# /a. Au# &#ditar:
La 0acilidad %#r'al # uno d# lo rago d#l no%#lita
4ro&#t#dor( 4#ro /a. grand# no%#lita Au# no la ti#n#n(
. otro a'oluta&#nt# #t54ido Au# la ti#n#n #n a'undancia.
La agud#Ba # d# tr#&#nda i&4ortancia #n #l #critor. P#ro
# 4u#d# adAuirir i no # ti#n#. Bu#no( nor&al&#nt#. No #
di0cil dar# cu#nta d# Au# lo a'tracto rara %#B # tan #0icaB
co&o lo concr#to. LS# digut$M no #t7 tan 'i#n co&o(
incluo: L>#%i$ la &irada.M
No /a. nada &7 a'urdo Au# #a t4ica &7Oi&a d# 4ro0#or
d# lit#ratura cr#ati%a #g5n la cual /a. Au# #cri'ir o'r# lo Au#
# conoc#. P#ro .a # #cri'a o'r# 4#rona o o'r# dragon#(
&#diant# la o'#r%aci$n 4#ronal d# c$&o ocurr#n la coa
#n #l &undo Vc$&o # da a conoc#r #l 4#ronaH#V # 4u#d#
con%#rtir un #4iodio in %ida #n otro a'oluta&#nt# %%ido.
8n 'u#n con#Ho 4r#li&inar #ra #l d# #cri'ir co&o i uno
0u#ra una c7&ara d# cin#( 'ucando r#4roducir #Oacta&#nt# lo
Au# # ca4ta. Todo #l &undo # ca4aB d# %#r con #Otraordinaria
4r#cii$n( lo Au# .a no # tan ci#rto # Au# #4a #cri'ir lo Au#
%#. Cuando lo &atri&onio # 4#l#an( inconci#nt#&#nt# /a;
c#n &ara%illa a #t# r#4#cto. Ll#gan #Oacta&#nt# /ata don;
d# # 4rud#nt# ll#gar( /ata Au# #ncu#ntran la d#'ilidad d#l
c$n.ug#( .( in #&'argo( in t#n#r Au# 4#narlo a'#n #n Au6
&o&#nto 4r#cio cont#n#r#. El inconci#nt# /u&ano # a;
gaB. Ku# lo #critor# ti#n#n #t# tal#nto # tan induda'l#
co&o Au# ta&'i6n lo ti#n#n lo 4#cador# d# truc/a . lo
al4inita. Lo Au# /a. Au# /ac#r # a'#r acar lo Au# #
o'#r%a( a'#r #cri'irlo. A a'#r #cri'irlo con 4r#cii$n &#
r#0i#ro cuando /a'lo d# la Lagud#Ba d#l #critorM. Lo Au# #
Aui#r# d#cir cuando # /a'la d# Au# un #critor # original #
Au# a'# #cri'ir lo Au# l# int#r#a VAu# a'# 4on#r #n 4ala'ra
!*)
lo Au# %#( Au# no # lo &i&o Au# lo Au# cualAui#r idiota
4udi#ra %#rV. Todo #l &undo %# la coa con originalidad. Lo
Au# ocurr# # Au# la &a.ora no a'# #cri'irlo in %ulgariBarlo
o adult#rarlo. La &a.ora d# la 4#rona car#c# d# lo Au#
E#&ing2a. lla&a'a #l Ld#t#ctor d# gili4oll#c# incor4orado
irro&4i'l#M. P#ro #l #critor Au# #cri'# #Oacta&#nt# lo Au#
%# . i#nt#( Au# lo r#%ia d#t#nida&#nt# una . otra %#B /ata
Au# cr## #n #llo( Au# a'# ditinguir #n lo Au# dic# lo Au# #
&#ra r#t$rica o i&itaci$n( Au# # da cu#nta d# cu7ndo dic# algo
Au# no # no'l# o incii%o ino #t54ido( ## #critor( i#&4r#
Au# #l &undo #a Huto con 6l( #guir7 i#ndo r#cordado cuando
lo ingl## # /a.an ido d# Gi'raltar.
En cuanto a la #4#cial int#lig#ncia d#l no%#lita( Au# cada
uno # 4r#gunt# i la ti#n#. Si no # 4o##( AuiB7 a'#r lo Au#
# a.ud# a adAuirirla. C a Aui#n no l# atraiga #a cla# #4#cial
d# int#lig#ncia( Au# no # /aga no%#lita Va &#no Au#( a
4#ar d# todo lo Au# /# dic/o( r#al&#nt# lo d###V.
Car7ct#r co&4uli%o. Si /a. algui#n Au# no lo t#nga . Au#
al &i&o ti#&4o #a ca4aB d# #cri'ir 'u#na no%#la( .o #r6
#l 4ri&#ro #n d#cu'rir&# ant# 6l. E# /#c/o &#nci$n d# la
i&4ortancia d# 4o##r #t# rago 4orAu# no Auii#ra Au# nadi#
altara d#ar&ado a la ar#na lit#raria. Ea. &uc/a &an#ra d#
initir #n d#dicar# a una acti%idad Au# no # 07cil d# Huti0icar
#n t6r&ino 4r7ctico. Mil# d# a&#ricano Au# # 4aan /ora
Hunto a lo ro 4ara 4od#r 4#car uno cuanto 4#c#. La
inutilidad d#l tra'aHo d#l no%#lita no # &a.or Au# la d# la
a0ici$n a la 4#ca. C .o dira Au# la &a.ora d# lo a0icionado
a la 4#ca no on g#nt# d# car7ct#r co&4uli%o.
Lo Au# /a. Au# 4r#guntarl# al Ho%#n #critor Au# Aui#r#
a'#r i ti#n# lo Au# /ac# 0alta #: LPKui#r# #cri'ir no%#laQ
PDe !erdad lo Aui#r#QM
Si cont#ta Au# ( todo lo Au# /a. Au# d#cirl# # Au# .a
4u#d# #&4#Bar. Al 0in . al ca'o( lo /ar7 d# todo &odo...
!!*
II
LOS ESTUDIOS Y LA
FORMACIN DEL ESCRITOR
8na d# la coa Au# &7 acotu&'ran a 4r#guntar lo
H$%#n# #critor# # i /an d# #tudiar /itoria d# la lit#ratura
. lit#ratura cr#ati%a #n la uni%#ridad. Si cada uno #n concr#to
# r#0i#r# con #llo a i lo Au# #tudi# l# %a a #r%ir 4ara &#Horar
co&o #critor( /a'r7 Au# cont#tarl# Au# . C i lo Au# Aui#r#
d#cir # Au# i o't#ni#ndo un ttulo uni%#ritario t#ndr7
&a.or# 4oi'ilidad# d# ganar# la %ida( 4or #H#&4lo dando
cla# #n la uni%#ridad( /a'r7 Au# r#4ond#r Au# 4oi'l#;
&#nt#. En #l &undo /a. &uc/o &7 4ro0#or# d# lit#ratura
d# lo n#c#ario( . 4or r#gla g#n#ral # &7 07cil Au# a uno
# l# contrat# 4or t#n#r li'ro 4u'licado Au# 4or /a'#r
o't#nido un ttulo( aunAu# ta&'i6n # ci#rto Au# #l /#c/o d#
/a'#r #tudiado #n una #cu#la 4r#tigioa 4u#d# a.udar.
Lo #tudiant# u#l#n to&ar #n conid#raci$n o'r# todo
lo a4#cto 4r7ctico d# la #n#IanBa uni%#ritaria( u %#r;
ti#nt# d# 4r#4araci$n 4ara ganar# la %ida. En &uc/o ca&4o
# &u. Huicioo ado4tar #ta actitud( no a #n #l d#l art#. Lo
#critor# #uro4#o # ingl## #t7n 4rot#gido 4or #l Etado(
!!!
4#ro #n A&6rica( a 4#ar d# lo d6'il# #0u#rBo d#l Go'i#r;
no 0#d#ral( a co&o d# lo #tatal# . local# ?#l total d#l
National Endo2&#nt 0or t/# ArtN #Aui%al#( t#ngo #nt#ndido(
al cot# d# una 0ragata@( Au#da claro Au# nadi# a'# &u. 'i#n
Au6 /ac#r con lo artita. En 64oca 4aada( cuando lo
artita %i%an d#l &#c#naBgo d# la Igl#ia . d# lo no'l# o
lo rico( la coa #ra &uc/o &7 #ncilla. Eo.( in #&'argo(
lo artita #rio( aut6ntico( d# todo lo ca&4o d#l art# ?la
&5ica( la art# %iual#( la lit#ratura@ contitu.#n algo a
co&o una cultura alt#rnati%a( un gru4o a4artado d# todo lo
d#&7( d#d# #l 0or&ado 4or lo t#$logo /ata #l Au# r#5n#
a lo 4ro0#ional# d# la 4ornogra0a. Lo artita acri0ican
#l 4lac#r d# %#r la t#l#%ii$n( tan corri#nt# #n la oci#dad a
Au# 4#rt#n#c#n( 4ara 4#r#guir un id#al Au# dic/a oci#dad
no %alora #4#cial&#nt#; i ti#n#n u#rt#( la oci#dad ac#4ta
u 4lant#a&i#nto . #llo # con%i#rt#n #n 4rotagonita d#
la cultura( 4#ro incluo Aui#n# triun0an no lo ti#n#n 07cil.
Tanto #n lo Au# a o't#nci$n d# '#ca # r#0i#r# co&o #n #l
&#rcado d#l art#( #l no%#lita ti#n# &a.or# 4oi'ilidad# Au#
cualAui#r otro artita Vd#d# lu#go( &7 Au# #l actor( #l 4o#ta
o #l co&4oitor cu.o tra'aHo no # d# ori#ntaci$n co&#rcialV.
P#ro &u. 4oco no%#lita 4u#d#n %i%ir d# la lit#ratura. El
#tudio d#l art# d# #cri'ir( co&o #l d#l 4iano cl7ico( no #
d# car7ct#r 4r7ctico ino aritocr7tico. Si # nac# rico( uno
4u#d# 4#r&itir# #r artita; #n cao contrario( 4ara 4od#r
d#dicar# al art# /a. Au# acri0icar#. M7 ad#lant# #guir#;
&o /a'lando d# #to.
Vol%a&o a la %#ntaHa # incon%#ni#nt# d# #tudiar
lit#ratura( t#$rica . cr#ati%a( #n la uni%#ridad.
E ci#rto Au# la &a.ora d# lo tall#r# d# lit#ratura ti#n#n
d#0#cto; no o'tant#( uno r#lati%a&#nt# 'u#no 4u#d# #r
N El 4r#u4u#to Au# #l Go'i#rno 0#d#ral d#tina a u'%#nci$n d# la
cultura ?N. d#l T.@.
!!:
'#n#0icioo. Por un lado( lo tall#r# ti#n#n la %irtud d#
congr#gar a lo H$%#n# #critor#( lo cual( a5n #n la au#ncia
d# 4ro0#or# d# cat#gora( l# 4u#d# #r%ir a aAu6llo 4ara
a.udar# #ntr# . Etando con otro #critor# d#l &i&o
ni%#l( #l Ho%#n 4rinci4iant# # i#nt# &#no #OtraIo Au# #n
condicion# nor&al#( . la 4oi'ilidad d# 4od#r int#rca&'iar
4unto d# %ita con #llo . d# conoc#r lo Au# #cri'#n 4u#d#
#r%irl# 4ara ac#l#rar #l 4roc#o d# a4r#ndiBaH#. Nunca #t7
d# &7 initir #n Au#( tra la #ta4a d# iniciaci$n( #l #critor
n#c#ita a4o.o.
Cuando algui#n #&4i#Ba a #cri'ir( i#nt# la &i&a #&o;
ci$n Au# Aui#n # inicia #n #l Hu#go o #n la t6cnica d#l o'o#:
#l Hugador( 4or #H#&4lo( tra /a'#r ganado un 4oco . 4#rdido
algo( %ilu&'ra glorioa 4oi'ilidad#( d# la &i&a &an#ra
Au# #l int6r4r#t# d# o'o# i#nt# una #&oci$n ind#cri4ti'l#
cuando conigu# Au# una cuanta 0ra# u#n#n a aut6ntica
&5ica( 0ra# Au# i&4lican in0inita 4oi'ilidad# d# ati;
0acci$n . #O4r#i$n. Mi#ntra #l Hugador o #l o'o# # li&itan
a Hugar a Au# on lo Au# d##an #r( todo 4ar#c# 4oi'l#. P#ro
ll#gado #l da #n Au# d#cid#n con%#rtir# #n 4ro0#ional#( #
dan cu#nta d# 4ronto d# lo &uc/o Au# ti#n#n Au# a4r#nd#r(
d# lo 4oco Au# a'#n.
El Ho%#n #critor t#r&ina #l 4ri&#r ciclo uni%#ritario
/a'i#ndo r#ci'ido #logio d# todo #l &undo . # &atricula(
u4onga&o( #n #l tall#r d# lit#ratura d# la uni%#ridad d#
Io2a( o d# Stan0ord( Colu&'ia o Bing/a&4ton. All #
#ncu#ntra con Au# 4r7ctica&#nt# cada uno d# u co&4aI#ro
o co&4aI#ra d# cla# /a ll#gado all con la &i&a aur#ola
d# Ho%#n %alor d# la lit#ratura; . ta&'i6n con Au# u
4ro0#or#( 4#ronaH# 0a&oo( l##n u #crito . # &u#;
tran 'atant# 4oco i&4r#ionado; . d# r#4#nt# co&i#nBa a
#ntir 4rinci4al&#nt# alar&a . d#c#4ci$n. PC$&o 4u#d#n
/a'#rl# #ngaIado /ata tal 4unto u ant#rior# 4ro0#or#Q(
# 4r#gunta. Co &i&o no 6 &u. 'i#n 4or Au6 incluo
4ro0#or# 'u#no . con crit#rio ala'an con tanta 0acilidad;
!!-
AuiB7 4orAu# 0u#ra d# lo tall#r# d# lit#ratura &7 #4#ciali;
Bado . conocido a4ar#c#n r#lati%a&#nt# 4oco H$%#n#
#critor# Au# r#al&#nt# 4ro&#tan; o tal %#B 4orAu# al
4ro0#or l# 4ar#c# Au#( #n #ta 4ri&#ra #ta4a( al #critor l#
'#n#0ician &7 #l 7ni&o . #l #logio Au# la %aloraci$n riguroa
d# u art#.
En todo cao( #l 0uturo #critor /a d# ada4tar# a la
ituaci$n ?o r#nunciar@. Ac#4ta Au# no # tan g#nial co&o u
4ro0#or# . co&4aI#ro d# cla# i&agina'an. 3#conoc# Au#
#l 6Oito Au# #4#ra alcanBar r#Aui#r# tra'aHo. Lo Au# #l #critor
#n tal #tado d# a'ati&i#nto n#c#ita &7 Au# nada # un
crculo d# g#nt# Au# %alor# lo Au# 6l %alora( Au# cr#a( con
raB$n o in #lla( Au# # &#Hor #r un 'u#n #critor Au# un
'u#n #H#cuti%o( 4oltico o ci#nt0ico. Al 0in . al ca'o( lo
'u#no #critor# on g#nt# int#lig#nt#. Podran perfectamen&
te /a'#r ido #H#cuti%o( 4oltico o ci#nt0ico. Ku# d##c/#n
tal# 4ro0#ion# no Aui#r# d#cir Au# 6ta no #t6n al alcanc#
d# u 4oi'ilidad#( . #n ci#rta &an#ra cualAui#ra d# #lla
l# r#ultara &7 07cil. Lo Au# i&4id# Au# #l Ho%#n #critor
con 4ot#ncial 4ara triun0ar #coHa un ca&ino AuiB7 &7 07cil
. Au# goc# &7 d# la a4ro'aci$n g#n#ral # t#n#r contacto
con otro co&o 6l.
Sin duda # ci#rto Au# lo Au# al%a al #critor la &itad d#
la %#c# # la locura Au# r#ina #n u corrillo. Part# d# Aui#n#
lo co&4on#n on n#cio: H$%#n# inoc#nt# Au# toda%a no
/an 4aado 4or la #O4#ri#ncia d# %alorar ninguna otra coa
Au# no #a #cri'ir( . 0an7tico Au#( tra /a'#r o4#ado otra
4oi'ilidad#( /an ll#gado a la conclui$n d# Au# #cri'ir #
lo 5nico Au# &#r#c# la 4#na /ac#r con #l c#r#'ro. Otro on
#critor# nato: g#nt# Au# %alora otra acti%idad# 4#ro Au#
no ti#n# d##o d# /ac#r otra coa Au# no #a #cri'ir. ?A la
4r#gunta d# 4or Au6 #cri'a 0icci$n( 1lann#r. OXConnor
r#4ondi$: LPorAu# lo /ago 'i#n.M@ En todo gru4o d# #cri;
tor# /a. alguno Au# #t7n 4or #no'i&o: #cri'ir o i&;
4l#&#nt# tratar# con Aui#n# #cri'#n l# /ac# #ntir#
!!9
u4#rior#; otro #t7n ?a 4#ar d# u tal %#B #cao tal#nto@
4orAu# cr##n Au# #r #critor # ro&7ntico. S#an cual# 0u#r#n
la raBon# o raBona&i#nto d# cada uno d# #to u'gru4o(
Hunto 0or&an un gru4o Au# a.uda al Ho%#n #critor a ol%idar
u duda. Ind#4#ndi#nt#&#nt# d# la calidad d#l 4ro0#or( #l
Ho%#n #critor 4u#d# #tar #guro d# Au# todo lo ant#rior;
&#nt# &#ncionado( 4or no /a'lar d# #o tr# o cuatro
Au&ico Au# ait#n 4or guto a la l#ctura( 4r#tar7n &uc/a
at#nci$n a lo Au# /aga. El Ho%#n #critor #cri'#( # i#nt#
in#guro r#4#cto a lo Au# /a /#c/o . r#ci'# #logio o( co&o
&ni&o( crtica contructi%a Vo incluo d#tructi%a( 4#ro
d# g#nt# Au#( al &#no #n a4ari#ncia( ti#n# #l &i&o int#r6
#n #cri'ir Au# 6lV.
En todo lo ca&4o ocurr# lo &i&o( natural&#nt#. A un
Ho%#n #&4r#ario Au# #tu%i#ra rod#ado d# g#nt# Au# $lo
%i#ra &aldad #n #l &undo d# la #&4r#a . lo n#gocio no l#
#ra 07cil #guir i#ndo lo Au# #. So&o ani&al# ocial#.
Poco r#4u'licano 4or tradici$n 0a&iliar igu#n i6ndolo #n
un cont#Oto dond# todo a Aui#n# conoc#n . r#4#tan on
d#&$crata. Ca /# dic/o Au# la o'tinaci$n # i&4ortant#
4ara lo #critor#. P#ro con o'tinaci$n # 4u#d# ll#gar $lo
/ata ci#rto 4unto. Si algui#n nacido #n una 0a&ilia 0#liB #
%a a %i%ir a una co&unidad d# 4#i&ita V4or #H#&4lo( i #
/a criado #n una 4r$4#ra . 4l7cida granHa d# Indiana . # %a
a %i%ir a Nu#%a CorDV 4u#d# &ant#n#r# 0ir&# #n u 4otura(
4#ro $lo 4orAu# guarda #n la &#&oria algo r#al a lo Au#
a0#rrar#. ?Lo &i&o ocurr# a la in%#ra. Si # /a nacido .
cr#cido #n Man/attan( no r#ulta 07cil ca&'iar #l cini&o
n#o.orDino 4or actitud# &7 4oiti%a co&o la Au# i&4#ran
#n #l O/io rural.@ Con #to no 4r#t#ndo i&4li0icar. S# 4u#d#
#r 4#i&ita 4or natural#Ba /a'i#ndo nacido #n una 0a&ilia
0#liB d# Indiana. P#ro #n circuntancia ad%#ra V#to #( #n
co&4aIa #Oclui%a d# 4#i&itaV no # 4u#d# con%#rtir
07cil&#nt# ## 4#i&i&o #n art#( $lo 4u#d# #ntir# uno
aH#no . d#dic/ado.
!!G
A 4u#( la 4ri&#ra %#ntaHa d# lo tall#r# d# lit#ratura #
Au# #n #llo #l Ho%#n #critor no $lo d#Ha d# cr##r# anor&al(
ino Au# # i#nt# %irtuoo. En un gru4o co&4u#to #Oclui;
%a&#nt# 4or #critor# cai no # /a'la d# nada &7 Au# d#
#cri'ir. C aun cuando no # #t6 d# acu#rdo con la &a.ora
d# o4inion# Au# # o.#n( # aca'a dando 4or #ntado Au# no
/a. t#&a d# con%#raci$n &7 i&4ortant#. Ea'lar d# lit#ra;
tura( aunAu# lo cont#rtulio #an &#diocr#( 4roduc# #Ocita;
ci$n. T# ol%ida d# Au# a5n no t# conid#ra 'u#no( con raB$n
o in #lla( . t# #ntran gana d# a'andonar la r#uni$n . %ol%#r
a caa 4ara #cri'ir. C # #l &#ro acto d# #cri'ir( &7 Au#
ninguna otra coa( lo Au# /ac# al #critor.
Por #l contrario( #l #critor Au# #%ita aitir a lo tall#r#
d# lit#ratura ?o cualAui#r otra acti%idad Au# congr#gu# a
#critor#@ 4ro'a'l#&#nt# aIad# di0icultad# a u tar#a. E
07cil d#Har# #ngaIar 4or la l#.#nda d#( 4onga&o( JacD
London # i&aginar# Au# la &#Hor &an#ra d# /ac#r# #critor
# i#ndo &arino o l#Iador. JacD London %i%i$ #n una 64oca
#n Au# lo #critor# #ran /6ro# 4o4ular#( coa Au# no on
a/ora( . #n Au# la t6cnica no #ra tan i&4ortant# co&o lo #
actual&#nt#. C i 'i#n no /a. duda d# Au# 0u# un /o&'r#
no'l# . tr7gico( ta&'i6n # ci#rto Au# #ra &7 'i#n &alo
co&o #critor. 8no cuanto 'u#no 4ro0#or# l# /u'i#ran
%#nido &u. 'i#n. E#&ing2a. diHo #n ci#rta ocai$n Au# Lla
&#Hor &an#ra d# /ac#r# #critor # lanBar# al &undo .
#cri'irM. P#ro r#ulta Au# u &an#ra d# /ac#rlo 0u# ir# a
Par( dond# %i%an &uc/o d# lo grand# #critor#( .
#tudiar con la t#$rica &7 i&4ortant# d# u 64oca: G#rtrud#
St#in. Jo#4/ Conrad( a Aui#n # u#l# t#n#r 4or un g#nio
olitario( tra'aH$ #n #tr#c/a cola'oraci$n con 1ord MaddoO
1ord( E.G. J#ll( E#nr. Ja&# . St#4/#n Cran#( #ntr# otro.
En #l crculo d# M#l%ill# #ta'a Ea2t/orn#. Cai todo lo
grand# #critor# /an #tado r#lacionado con alguna di;
nata lit#raria. ?Por incr#'l# Au# 4ar#Bca( incluo Malcol&
Lo2r. 0or&$ 4art# d# un gru4o.@ A 4u#( 4or raBon#
!!=
4icol$gica( i no 4or otra( /ata un &al tall#r ir%# d#
algo.
C i %al# la 4#na aitir a uno &alo( &7 la %al# a5n aitir
a uno 'u#no. Si 4udi#ra( dira cu7l# on lo 'u#no tall#r#.
El d# Io2a( 4or #r #l &7 antiguo . conocido( u#l# atra#r a
'u#no #tudiant# . a %#c# ti#n# 'u#no 4ro0#or#. El d#
Bing/a&4ton cu#nta con un 'u#n 4rogra&a o'r# 0icci$n(
Au# # 4or lo Au# .o do. cla# all. Ca /# &#ncionado otro(
lo d# Colu&'ia . Stan0ord( Au# conid#ro #rio; . 4odra
#guir citando in #0orBar&#. P#ro # di0cil acon#Har ac#r;
tada&#nt#. Por un lado( #n lo tall#r#( #l 4anora&a ca&'ia
cada aIo( .a Au# lo 'u#no 4ro0#or# ll#gan . # %an al ca'o
d# un ti#&4o; . 4or otro( AuiB7 #l tall#r Au# l# con%i#n# a
d#t#r&inada 4#rona # d#atroo 4ara otra. A &( 4or
#H#&4lo( no &# int#r#a la lla&ada lit#ratura #O4#ri&#ntal(
aunAu# algo d# #o /ago a %#c# . #n alguna ocai$n &# /#
con&o%ido o d#l#itado con la o'ra d# 0icci$n d# Jillia&
Ga ?Au# nor&al&#nt# no #n#Ia lit#ratura@ o d# MaO A44l#
?con Aui#n # 4u#d# #tudiar #n 3ic#@. Cuando &# do. cu#nta
d# Au# t#ngo #n cla# a alg5n alu&no no int#r#ado #n #l ti4o
&7 o &#no tradicional d# no%#la Au# .o culti%o( 6 4oiti;
%a&#nt# Au# a&'o %a&o a t#n#r di0icultad# 4orAu#( 4or
&7 Au# Aui#ra a.udarl#( no o. #l &6dico Au# n#c#ita. Por
otro lado( #tudiar con Jo/n Bart/( Au# dirig# #l 4rogra&a d#
lit#ratura d# Jo/n Eo4Din . /a r#unido #n torno u.o a un
int#r#ant# gru4o d# #critor# Au#( co&o 6l( culti%an lo
no%#doo . di0cil( 4u#d# t#n#r #0#cto 4araliBador# o'r# #l
Ho%#n #critor r#alita. Lo Au# # d#4r#nd# d# todo #to(
#%id#nt#&#nt#( # Au# #l #tudiant#( a la /ora d# #l#ccionar
#l 4rogra&a Au# Aui#r# #guir( /a d# /ac#rlo #n 0unci$n d#
u 4ro0#or#( # int#ntar a%#riguar cu7l# on lo &7
ad#cuado 4ara lo Au# 6l 'uca.
8na d# la coa Au# ti#n# d# '#n#0icioo un 'u#n tall#r d#
lit#ratura # Au# i#&4r# /a. 4or lo &#no uno o do alu&no
'rillant# ?. cinco o #i 4r#4arado( #nato( . lu#go %ario
!!<
Au# o 'i#n on 4r#t#ncioo o #0orBado 4#ro con%#ncional#@.
Incluo #n #l &#Hor tall#r d# todo 4ro'a'l#&#nt# # a4r#nd#r7
&7 d# lo co&4aI#ro d# cla# Au# d# lo 4ro0#or#. El tall#r
Au# d#taca #ntr# lo d#&7 4or u calidad atra# a 'u#no
#tudiant# Au#( 4u#to Au# #t7n #n 4#rodo d# a4r#ndiBaH#( #
#guro Au# # &otrar7n di4u#to a #Oa&inar con &inucio;
idad #l tra'aHo d# lo d#&7 . a co&#ntarlo con #4ritu
contructi%o . al#ntador. Lo 4ro0#or# Au# #n#Ian #n lo
tall#r# &7 conocido 4u#d#n #r 5til# a u alu&no( 4#ro
ta&'i6n 4u#d#n no #rlo. En dic/a intitucion# # u#l# con;
tratar a lo #critor# &7 0a&oo( 4#ro no todo lo #critor#
0a&oo on 'u#no 4ro0#or#. Ad#&7( 4or r#gla g#n#ral( #l
4rinci4al co&4ro&io d# lo #critor# 0a&oo # con u o'ra.
Por conid#rado Au# Aui#ran #r con u alu&no( u ocu4a;
ci$n 4rinci4al # tra'aHar #n una 0or&a arttica Au# r#Aui#r#
&uc/o ti#&4o. A &#nudo o4tan 4or conc#ntrar# #n lo alu&;
no Au# &7 # ditingu#n . 4r#tar 4oca at#nci$n a lo r#tan;
t#. No /a. duda( cr#o .o( d# Au# un 'u#n 4ro0#or 4u#d# #r
d# gran a.uda 4ara #l Ho%#n #critor; 4#ro #n la 4r7ctica r#ulta
Au# #l alu&no # #ncu#ntra con 'u#no #critor# Au# #n#Ian
con r#lati%a d#dicaci$n . Au# no tra'aHan #n #llo tanto co&o
4odran( o con 'u#no 4ro0#or# Au# co&o #critor# no lo on
tanto( con lo cual 4u#d# d#cir# Au# #n 4art# no #n#Ian 'i#n(
o con 'u#no #critor# Au# no a'#n #n#Iar #n a'oluto.
P#ro( ind#4#ndi#nt#&#nt# d# la calidad d# u la'or doc#n;
t#( lo #critor# 0a&oo a4ortan otra &uc/a coa a lo
4rogra&a d# #n#IanBa d# la lit#ratura. KuiB7 u 4rinci4al
contri'uci$n #a u 4r##ncia( u 0ac#ta d# &od#lo a #guir.
Por #l &#ro /#c/o d# tratarlo diaria&#nt#( #l Ho%#n #critor
ti#n# o4ortunidad d# conoc#r c$&o . Au6 l## #l 4#ronaH#
0a&oo; c$&o 4#rci'# la coa; c$&o # r#laciona con lo
d#&7 . c$&o # to&a u 4ro0#i$n; incluo c$&o # 4lani0ica
la %ida. La 4r##ncia d#l #critor 0a&oo # la 4ru#'a 4al4a'l#
d# Au# #l o'H#ti%o d#l Ho%#n #critor no # d#ca'#llado. C
!!,
con &uc/a u#rt# 4u#d# ocurrir Au# #l #critor 0a&oo no $lo
#4a lo Au# # #l %#rdad#ro art#( ino Au# ta&'i6n #4a
#O4licarlo.
>#'o aIadir Au# #n alguno d# lo tall#r# d# lit#ratura
Au# /# 4odido conoc#r( 4or /a'#rlo %iitado o /a'#r #n#;
Iado #n #llo( /a'a #Oc#l#nt# 4ro0#or# a Aui#n# no #
4oda conid#rar #tricta&#nt# #critor#( aunAu# AuiB7 /u;
'i#ran 4u'licado alg5n Au# otro r#lato o una no%#la ti#&4o
atr7( o %aria no%#la &#diocr#. Ea. 4ro0#or# ca4ac# d#
d#t#ctar #n #l tra'aHo d# lo alu&no #rror# Au# l# 4aan
d#a4#rci'ido #n #l u.o( a co&o #critor# con c#r#'ro
4ri%il#giado Au#( 4or alg5n ca4ric/oo rago d# u 4#rona;
lidad( #cri'#n li'ro Au# #t7n &u. 4or d#'aHo d# u
4oi'ilidad#. A %#c# #l 'u#n 4ro0#or r#ulta #r crtico .
no #critor; o algui#n in tra.#ctoria lit#raria( 4or #H#&4lo( un
4ro0#or d# l#ngua d# alu&no d# 4ri&#r aIo a Aui#n 4or
n#c#idad # l# /a #ncargado #n#Iar lit#ratura cr#ati%a . /a
d#&otrado t#n#r dot# 4ara #llo. Para dar con tal# 4ro0#or#
$lo # 4u#d# con0iar #n la u#rt# o #n #nt#rar# 4or 'oca d#
algui#n. Si#&4r# 4u#d# uno r#currir a lo #critor# a Aui#n#
ad&ira . 4r#guntarl# adond# iran a #tudiar i tu%i#ran Au#
#&4#Bar; o &atricular# #n una uni%#ridad d# 4r#tigio .
con0iar #n /a'#r ac#rtado. Lo &7 4ro'a'l# # Au# #n
cualAui#r uni%#ridad i&4ortant# /a.a algui#n co&4#t#nt#.
8na d# la ingularidad# d# lo curo d# lit#ratura
cr#ati%a # Au# no /a. t#ora #n la Au# 'aar la #n#IanBa
4r7ctica. Muc/a g#nt# Vincluido alguno 4ro0#or# d# lit#;
ratura cr#ati%aV # 4r#gunta i r#al&#nt# # 4u#d# #n#Iar a
#cri'ir. Eto no ocurr# con la 4intura ni con la co&4oici$n
&uical. La lit#ratura /a ido i#&4r# tan ligada al Lg#nioM o
a la Lin4iraci$nM Au# la g#nt# u#l# dar 4or u4u#to Au#
#t# art# no # 4u#d# tran&itir &#diant# lo &6todo Au# #
/an #&4l#ado con otra art#. Et# 4ar#c#r 4u#d# #r cierto
#n 4art#; AuiB7 la /a'ilidad d# #cri'ir 0icci$n # &#no
#4#c0ica . a4r#/#ni'l# Au# la d# 4intar o co&4on#r. P#ro
!!)
#l Au# # dud# Au# # 4u#da #n#Iar a #cri'ir ti#n# ta&'i6n(
cr#o .o( caua /it$rica( al &#no #n 4art#. Antigua&#nt#(
la #cu#la d# 4intura . d# &5ica cu&4lan dir#cta&#nt#
0uncion# r#ligioa . 4oltica( coa Au# no ocurra con la
4o#a o la 0icci$n. PorAu# la Igl#ia . la ciudad;#tado d#
1lor#ncia n#c#ita'an #l art# d# Giotto( Giotto #n#Ia'a u
&6todo; u cai cont#&4or7n#o >ant# . Boccaccio #
d#dica'an( r#4#cti%a&#nt#( a la 4oltica . a la #n#IanBa d#
la lit#ratura. S#a co&o 0u#r#( #n lo 5lti&o %#int# o tr#inta
aIo( co&o con#cu#ncia d# la cr#aci$n d# lo curo d#
lit#ratura cr#ati%a #n lo Etado 8nido( # /an co&#nBado
a #ntar la 'a# d# la 4#dagoga d# dic/o art# . cada aIo
Au# 4aa( #l ni%#l d# #n#IanBa &#Hora. Ea. Aui#n d#4lora
#t# /#c/o 4or conid#rarlo la raB$n 4rinci4al d# la &onotona
Au# r#ina #n #l actual 4anora&a 4o6tico . no%#ltico( . no
/a. duda d# Au# algo d# ci#rto /a. #n #o. P#ro a & &#
4ar#c# Au#( al &#no #n #l a4#cto t6cnico( la no%#la nunca
/a goBado d# &#Hor alud. Pro'a'l#&#nt#( lo &7 ci#rto #
Au# #n cada 64oca a4ar#c# $lo un n5&#ro #cao d# g#nio(
. Au# #n#Iar a lo #critor# a no co&#t#r #Aui%ocacion#
Va #%itar %agu#dad# o tor4#Ba Au# a0#ctan a la continuidad
. #l %#ri&o d# la %ii$n Au# g#n#ra u o'ra #n la &#nt# d#l
l#ctorV no ti#n# nada Au# %#r con lo int#r#ant# u original Au#
#a co&o 4#rona. KuiB7 #l gran 4#ligro d#l Au# d#'#
guardar# Aui#n ait# a un 'u#n curo d# lit#ratura cr#ati%a
# la 4oi'ilidad d# Au# lo conoci&i#nto t#$rico . t6cnico
Au# # adAui#r#n l# r#t#n 4#ronalidad . 4r#di4oici$n a
arri#gar#.
Lo &alo tall#r# d# lit#ratura cr#ati%a ti#n#n una o &7
caract#rtica co&un#. Si #l #tudiant# la o'#r%a #n #l
tall#r Au# /a #cogido( d#'# a'andonar #l curo.
En un &al tall#r( #l 4ro0#or 4#r&it# # incluo 0o&#nta #l
ataAu#. Lo nor&al #n la cla# # Au# cada alu&no l#a un
r#lato 4ro4io ?Au# g#n#ral&#nt# /a'r7 r#%iado d# ant#&ano
con #l 4ro0#or@( . Au# d#4u6 lo d#&7 alu&no . #l
!:*
4ro0#or lo co&#nt#n. En un 'u#n tall#r( #l 4ro0#or 4rocura
cr#ar un a&'i#nt# d# '#n#%ol#ncia . #%itar Au# /a.a co&4#;
titi%idad . agr#i%idad. Si la cla# #t7 'i#n ll#%ada( lo
co&4aI#ro d# cla# d# Aui#n /a l#do u r#lato no co&i#nBan
#O4oni#ndo c$&o lo /a'ran #crito ellos o dando ri#nda
u#lta a u 4r#Huicio o'r# lo Au# #t7 'i#n o no lo #t7;
dic/o d# otro &odo( no #&4i#Ban 4or corr#gir la /itoria
cr#ando otra o #Oigi#ndo un #tilo ditinto. Int#ntan co&4r#n;
d#r . a4r#ciar la /itoria tal co&o /a ido #crita. >an 4or
u4u#to( aun cuando lo dud#n 4ara u ad#ntro( Au# #l r#lato
/a ido contruido con &inucioidad # int#lig#ncia . Au# u
rar#Ba /an d# t#n#r alguna Huti0icaci$n. C i no co&4r#nd#n
4or Au6 la /itoria # co&o #( /ac#n 4r#gunta al r#4#cto.
8no d# lo d#0#cto d# Aui#n# #tudian con &alo 4ro0#or#
# la cotu&'r# d# a4r#urar# a d#cidir Au# lo Au# #llo no
/an logrado co&4r#nd#r no ti#n# #ntido. >#cir: LNo /#
#nt#ndido #to o lo otroM( #n lugar d# #4#tar: LEto o lo otro
no ti#n# #ntidoM( # una d#&otraci$n d# #guridad #n uno
&i&o . d# 'u#na %oluntad. E d#l g6n#ro #t54ido #cond#r
la 4ro4ia 4#r4l#Hidad . atacar lo Au# no # /a ca4tado. Lo
int#lig#nt# ad&it#n u d#conci#rto ?ninguna r#co&4#na
aguarda #n #l ci#lo a Aui#n# a0#ctan in0ali'ilidad@( . cuando
# l# #O4lica la cu#ti$n dudoa( o # r#n d# &i&o 4or
no /a'#r cado o 'i#n #O4lican 4or Au6 no la #nt#ndan( lo
cual 4#r&it# al autor %#r 4or Au6 no /a'a con#guido
#O4r#ar lo Au# 4r#t#nda.
La crtica Au# # /ac# #n un 'u#n tall#r( #n otra 4ala'ra(
# co&o la 'u#na crtica #n g#n#ral. Cuando l##&o algo
45'lica&#nt# ac#4tado co&o gran o'ra d# art#( int#nta&o
co&4r#nd#r( i t#n#&o ca4acidad 4ara #llo( 4or Au6 la g#nt#
int#lig#nt#( #ntr# la Au# # inclu.# #l autor( conid#ra Au#
aAu#llo ti#n# %alor #t6tico. En un 'u#n tall#r d# lit#ratura
# a4r#nd# a r#conoc#r Au#( 4or &alo Au# algo 4ar#Bca a
4ri&#ra %ita( #l autor /a in%#rtido una nota'l# cantidad d#
/ora #n 4#nar #n #llo . #cri'irlo( . Au# 6t# &#r#c# #r
!:!
tratado con g#n#roidad. E ci#rto( d#d# lu#go( Au# 4art#
d# lo Au# # o.# l##r #n un tall#r # &alo( . &uc/a %#c#
V 4orAu# la /itoria # &ani0i#ta&#nt# &#lodra&7tica( %aga(
4r#t#ncioa( #nti&#ntal( %ulgar( #t7 &al conc#'ida o con;
ti#n# tanto d#tall# Au# r#ulta r#cargadaV no /a. duda
ac#rca d# u #cao %alor. Co cr#o Au# lo r#al&#nt# &alo
nunca d#'#ra ll#gar a l##r# #n la cla#; ni #n#Ia gran
coa ni #r%ir7 4ara agudiBar #l #ntido crtico d# lo
alu&no( . 4ro'a'l#&#nt# u autor # #ntir7 inc$&odo. C
#n cao d# Au# # ll#gu# a l##r( /a. Au# co&#ntarlo con
tacto . in d#&orar# #n #llo( d#Hando 'i#n claro u #rror#(
4ara Au# ninguno d# lo alu&no lo r#4ita( . r#conoci#ndo
u %irtud#. P#ro #n la &a.or 4art# d# lo Au# # l## #n la
cla# lo d#0#cto no on tan #%id#nt#. Lo Au# #l 4ro0#or
. lo co&4aI#ro d#l autor /an d# /ac#r # tratar d# i&aginar
la int#nci$n . #l igni0icado d#l r#lato ?o 4r#guntar #n cao
n#c#ario@( . $lo #ntonc# #O4on#r( con d#licad#Ba . /a;
'i6ndola 4#nado d#t#nida&#nt#( la raBon# 4or la Au#
# cr## Au# la int#nci$n . #l igni0icado d#l &i&o no ll#gan
al l#ctor.
Lo #critor# no &#Horan a 0u#rBa d# 'urla. E 5til Au#
#l r#to d# la cla#( &i#ntra #cuc/a la l#ctura d#l r#lato(
to&# nota d# lo #rror# o d#0#cto Au# 4#rci'a . # lo l#a
al autor cuando 6t# /a.a aca'ado( 4#ro $lo # 5til i la cla#
#n g#n#ral co&4r#nd# Au# #l tra'aHo d# cualAui#ra d# Aui#n#
la co&4on#n 4u#d# cont#n#r d#0ici#ncia i&ilar#. Si la cla#
ataca it#&7tica&#nt# a u &i#&'ro . #l 4ro0#or lo
4#r&it#( #l curo # contra4roduc#nt#. El 5nico %alor Au# ti#n#
co&#ntar #n cla# lo r#lato # Au# #n#Ia a cada uno d# u
&i#&'ro a criticar . #%aluar u 4ro4io tra'aHo . a #r ca4aB
d# a4r#ciar lo 'u#no Au# otro #cri'#n. Lo co&#ntario #n
cla# u#l#n #r%ir 4ara d#&otrar al autor Au# /a #crito algo
#Aui%ocada&#nt# o Au# no /a con#guido 4ro%ocar ci#rta
r#acci$n i&4ortant# 4ara d#t#r&inado &o&#nto d#l r#lato(
#rror# Au# 6l &i&o no 4u#d# ad%#rtir 4orAu#( 4u#to Au#
!::
conoc# d# ant#&ano u int#nci$n( # 07cil Au# cr#a Au# u
0ra# dic#n &7 d# lo Au# #n r#alidad #O4r#an. Por #H#&4lo(
4u#d# ocurrir Au# i&agin# Au# #l 'ulto Au# # nota #n #l a'rigo
d# u 4#ronaH# 0#&#nino indica clara&#nt# Au# 6t# ll#%a un
ar&a( &i#ntra Au# #l o.#nt#( d#conoc#dor d# la i&ag#n
&#ntal Au# #l #critor # /a cr#ado( cr## Au# la &uH#r #t7
#&'araBada. >#4u6 d# /a'#r %ito lo #0#cto d# u #rror#(
#l #critor # %u#l%# &7 cuidadoo( &7 4r#ca%ido contra la
tra&4a Au# 4u#d#n t#nd#r la 4ala'ra. Por otro lado( lo
co&#ntario #n cla# ir%#n ta&'i6n 4ara Au# #l #critor to&#
conci#ncia d# u 4r#Huicio inconci#nt#; 4or #H#&4lo( cr##r
Au# lo gordo on g#nt# 4l7cida( o Au# todo #o %irul#nto
0unda&#ntalita on uno &al%ado( o Au# todo lo /o&o;
#Oual# andan d#tr7 d# lo niIo 4ara #ducirlo. >ada la
%ari#dad d# o4inion# Au# #Oit# #n una cla#( #l #critor ti#n#
grand# 4oi'ilidad# d# Au# # l# #cuc/# con d#0#r#ncia
Vo'r# todo aAu6l cu.o #tilo( o'H#ti%o . talant# di0i#r#n
radical&#nt# d# lo d#l 4ro0#orV( . 4u#to Au# toda la cla#
4r#ta at#nci$n a u tra'aHo # &#no 4ro'a'l# Au# u #rror#
o u 4lant#a&i#nto #Aui%ocado 4a#n inad%#rtido. El
a4#cto &7 4oiti%o d# lo co&#ntario #n cla#( i#&4r#
Au# # /agan 0unda&#ntal&#nt# con g#n#roidad( # Au# la
cla# #nt#ra # '#n#0icia d# #llo. La crtica agr#i%a ll#%a al
'loAu#o tanto d# la %cti&a co&o d#l agr#or.
El &al 4ro0#or #&4uHa a u alu&no a #cri'ir co&o 6l.
Eta t#nd#ncia # natural( 4#ro no #Ocua'l#. El 4ro0#or /a
tra'aHado durant# aIo 4ara cr#ar# u #tilo . 4ara #llo /a
t#nido Au# #tar continua&#nt# r#c/aBando alt#rnati%a. Co;
&o r#ultado d# #llo( i no ti#n# cuidado # 4ro'a'l# Au#
o4onga ci#rta r#it#ncia a lo #crito d# 0or&a d#cidida&#nt#
ditinta d# la u.a o( lo Au# # 4#or a5n( #n un #tilo o4u#to
al u.o( co&o #n #l cao d#l #tilita Au# /a d# HuBgar 4roa
#crita #n crudo l#nguaH# 4o4ular. La &#ta d#l 4ro0#or d#'#
#r a.udar a u alu&no a #ncontrar su &an#ra d# #cri'ir.
Eto # lo Au# 4r#t#nd# /ac#r co&4r#nd#r #l 4ro0#or . 4o#ta
!:-
>a%# S&it/ cuando dic#: LMi 4ro4$ito # d#cu'rir a/ora
aAu#llo d# lo Au# &i alu&no # a%#rgonBar7n d#ntro d# di#B
aIo cuando l#an u 4o#a.M Su 4ro4$ito( dic/o d# otro
&odo( no # i&4on#r un #tricto crit#rio 4#ronal ino 4od#r
dar# cu#nta( #g5n la l#.# i&4lcita d#l crit#rio d#l
alu&no( lo Au# no r#itir7 #l 4ao d#l ti#&4o. El 4ro0#or d#
4o#a Au# a la 0u#rBa int#nta Au# un 4o#ta lig#ro( lrico .
ana46tico co&4onga oda #n lo a'ru4to rit&o angloaHo;
n#( #l 4ro0#or d# narrati%a r#acio a tol#rar la #critura
#O4#ri&#ntal Au# no l# guta l##r V#l 4ro0#or Au#( conci#nt#
o inconci#nt#&#nt#( 4r#t#nd# ca&'io 0unda&#ntal# #n la
4#ronalidad d#l alu&noV #( al &#no 4ara ## alu&no
concr#to( inad#cuado cuando no d#cidida&#nt# 4#rHudicial.
Otro d#0#cto d# lo &alo tall#r# # u 0alta d# crit#rio
d# calidad. Ca /# #Ialado ant#rior&#nt# una #ri# d# carac;
t#rtica co&un# a toda 'u#na no%#la: cr#aci$n d# un u#Io
%%ido . continuo( g#n#roidad 4or 4art# d#l autor( cont#nido
int#l#ctual . 0u#rBa #&oti%a( #l#gancia . #0icacia( # int#r%#n;
ci$n d# lo #OtraIo. Pu#d# /a'#r 4ro0#or# Au# d#0i#ndan
otro %alor# #t6tico( 4#ro con0o #n Au# la &a.ora ad&i;
tira la %alid#B g#n#ral d# 6to. Si #l 4ro0#or no &arca una
4auta 0unda&#ntal#( di0cil&#nt# la #ta'l#c#r7 la cla# .
lo co&#ntario Au# # /agan # 'aar7n 4ura&#nt# #n
cu#tion# d# 4r#0#r#ncia u o4ini$n. Lo alu&no no t#ndr7n
nada a lo Au# a4irar o r#itir#( nada $lido o'r# lo Au#
HuBgar. Co&o .a /# dic/o( #l #Oc#o d# rigid#B 4u#d# #r
d#tructi%o( 4#ro una #ri# d# nor&a #tricta( i Au#dan
clara . on &7 o &#no %7lida( 4u#d#n #r 5til# co&o
acicat# 4ara #l #tudiant#. En la cr#aci$n d#l #tilo int#r%i#n#n
tanto la r#it#ncia co&o la #&ulaci$n. Lo alu&no d#l
4ro0#or Au# # ni#ga a 0iHar 4auta corr#n #l 4#ligro d# ca#r
#n #l #rror( #rror d# incultura( d# cr##r Au# todo 6Oito lit#rario
# coa d# la u#rt# o d# lo ca4ric/o d#l 45'lico. En dic/a
cla#( #l alu&no Au# #cri'a un #Oc#l#nt# r#lato d# 4#cador#
. d#l0in# #t7 a &#rc#d d# Aui#n Aui#ra 4on#r o'H#cion# a
!:9
la &i&a 4orAu# no l# gutan nada la /itoria d#l &ar. Eto
no Aui#r# d#cir Au# la 4auta no 4u#dan ca&'iar( Au# #an
ada4tada a lo logro Au# # %a.an o't#ni#ndo. Co( #n cuanto
4ro4ugno &i 4rinci4io( 6 Au# alg5n alu&no int#lig#nt# lo
4ondr7 #n duda conci#nt#&#nt#( AuiB7 con 'rillant#B incluo.
En tal cao( co&o 4ro0#or t#ngo Au# d#t#r&inar in r#gla
ori#ntati%a V $lo &#diant# #l raBona&i#nto . la #&oci$n
/onradoV i la /itoria 0unciona o no( o #a( i &# int#r#a
. &# con&u#%#. El 4ro0#or Au# no # 'aa #n t#ora alguna(
Au# car#c# d# 4rinci4io #t6tico #la'orado conci#nt#&#n;
t#( 4ro'a'l#&#nt# #t7 cond#nado a la &#diocridad( lo &i&o
Au# u cla#. En d#0initi%a( no /a. utituti%o d# la co&4r#n;
i$n crtica d# la 0icci$n Vlo cual no igni0ica Au# la 0icci$n
#a 0iloo0aV.
Ning5n 4ro0#or #O4#ri&#ntado u'#ti&a la di0icultad d#
HuBgar #l tra'aHo d# un alu&no at#ni6ndo# a lo Au# #. Co
u#lo dar cla# d# ni%#l# a%anBado( d# #cu#la d# gradua;
do( . &# /a ocurrido a &#nudo Au# un tra'aHo no &# /a
4ar#cido 'u#no . lu#go &# /# #nt#rado Au# otro 4ro0#or#;
#critor# Au# &#r#c#n todo &i r#4#to lo /a'an 4u#to co&o
&od#lo # incluo /a'an acon#Hado u 4u'licaci$n. 3#ci#n;
t#&#nt#( # &# #ntr#g$ un r#lato ?un tra'aHo Au# /a'a d#
#r%ir co&o &u#tra 4ara d#cidir i ad&ita #n &i cla# a
Aui#n lo /a'a #crito@ Au# /a'a ido #logiado 4or do
4ro0#or# d# curo ant#rior#( a&'o #critor# d# 4r#tigio
. con 0a&a d# 'u#no 4ro0#or#. Ad&it al alu&no #n
cu#ti$n; #ra inn#ga'l# Au# #l tra'aHo t#na 0u#rBa. P#ro la
/itoria &# 4ar#ci$ #O#cra'l#. Era un r#lato #n 4ri&#ra
4#rona contado 4or un loco( una #O/i'ici$n d# %iol#ncia .
#catologa( r#'oant# d# &alignidad( o'r#cog#dora&#nt#
cnico( Au# aca'a'a #n #l &i&o 4unto dond# #&4#Ba'a. No
cont#na ni uno olo d# lo logro Au# 4ara & /a d# t#n#r #l
art#( #Oc#4to Au# #ra un r#lato %%ido # int#r#ant# ?d#agra;
da'l#( tur'adora&#nt# int#r#ant#@. C la 0ra# #ta'an con;
truida con #&#ro. Cuando( con co&#di&i#nto( diH# Au# no
!:G
&# guta'a la /itoria( &i alu&no u4ir$ ali%iado . &#
con0#$ Au# a 6l ta&4oco. S#g5n 6l( a alguno %#r'o l#
0alta'a int#nidad( 4#ro al int#ntar ca&'iarlo 4or otro &7
gr70ico( l# /a'a 4ar#cido Au# lla&a'an ind#'ida&#nt# la
at#nci$n. Ll#gado #t# 4unto &# di cu#nta d# Au# .o no /a'a
#guido #l raBona&i#nto corr#cto. El #tudiant# #n cu#ti$n
#ra in duda un #critor dotado( 4#r0#cta&#nt# conci#nt# d#
lo Au# /aca . Au# inc#ra&#nt# 'uca'a la a.uda d# un
4ro0#or cu.o crit#rio #ran cai tan a4lica'l# a u tra'aHo
co&o la r#gla d#l pinoc$le o #l Hura&#nto d#l gladiador.
Sol#&o ol%idar Au# nu#tro crit#rio #t6tico on #n
'u#na &#dida 4ro.#ccion# d# nu#tra 4#ronalidad( nu#tra
coraBa 4rot#ctora( o d# nu#tra iluion# con r#4#cto al
&undo. Si la #t6tica ti#n# l#.# o'H#ti%a( no toda on
a4lica'l# a cualAui#r circuntancia .( #n d#0initi%a( ninguna
d# #lla guarda r#laci$n con la 0inalidad. S# 4u#d# argWir(
co&o /# /#c/o .o i#&4r#( Au# V/a'lando #n t6r&ino
d#cri4ti%oV la 0icci$n Au# 4#rdura u#l# #r L&oraliBadoraM(
#to #( Au# conti#n# #l &ni&o d# &ani4ulaci$n cnica .
u#l# ll#gar a a0ir&acion# 0a%ora'l# a la %ida ant# Au#
o4u#ta a #lla. To&ando #to co&o 'a#( # 4u#d# argWir
Au#( #n g#n#ral( # d#ac#rtado Au# #l #critor tran&ita
d##4#raci$n . ni/ili&o cuando no lo i#nt# d# %#rdad. No
# 4u#d# argWir Au# la 0inalidad d#l #critor t#nga Au# #r
#cri'ir 0icci$n &oraliBadora( o d# cualAui#r otra cla#; ni
iAui#ra( Au# t#nga Au# #r #cri'ir algo 'onito o agrada'l#(
o incluo /onrado o Au# int#r## a todo. Pu#d# ocurrir Au#
d#t#r&inado #critor d### #ta'l#c#r dic/o crit#rio; 4#ro
#n la &#dida #n Au# 4r#t#nd# #r 4ro0#or( ti#n# Au# dar
ca'ida a la r#'#li$n int#lig#nt#.
En un &al tall#r( #l 4ro0#or i&4id# Au# #l alu&no #H#rBa
u #ntido crtico. St# # #l gran 4#ligro d# la cla# #n
la Au# #l 4ro0#or no $lo # 'u#n #critor ino Au#( #n #l
a4#cto 4#dag$gico( # &u#tra /7'il . #locu#nt#( ca4aB d#
4lant#ar 4ro'l#&a narrati%o o #tiltico( d# r#ol%#rlo .
!:=
d# #O4on#r con claridad u 4roc#o &#ntal# a u alu&;
no. Eta &an#ra d# #n#Iar i&4lica una r#laci$n #tr#c/a
#ntr# #l 4ro0#or . #l alu&no; no 'ata con Au# #l 4ri&#ro
a4unt# una o'#r%aci$n ocaional #n #l #crito d#l #tudiant#(
ino Au# d#'# #Oa&inar con &inucioidad cada uno d# lo
tra'aHo d# 6t#( 4rocurando i#&4r# Au# no # l# #ca4#n
ni la %irtud# d#l r#lato ni u d#0#cto. El Au# la 'u#na
4r#di4oici$n d#l 4ro0#or 4u#da i&4#dir #l 4rogr#o d#l
#tudiant#( #l Au# la %irtud d# #n#Iar a lo alu&no &an#ra
d# #%aluar . corr#gir u 0or&a d# #cri'ir # 4u#da tran;
0or&ar #n #l d#0#cto d# con%#rtirlo( co&o #critor#( #n
r#4roduccion# id6ntica d#l 4ro0#or # una cu#ti$n d#li;
cada Au# tanto 6t# co&o lo #tudiant# d#'#n t#n#r &u.
#n cu#nta. Para &( #l 4ro0#or d# lit#ratura aut6ntica&#nt#
'u#no no $lo cu&4l# con la cla# Au# ti#n# aignada
ino Au# d#dica &#dia o una /ora a la #&ana a4roOi&ada;
&#nt# a ca&'iar i&4r#ion# con cada alu&no 4or #4arado(
a dar cla# indi%idual#( co&o un 4ro0#or d# %ioln. En
#lla #l 4ro0#or( 'a7ndo# #n la l$gica in/#r#nt# a la 0or&a
d# #cri'ir d#l alu&no . no #n u 4r#0#r#ncia 4#ronal#(
analiBa #O/auti%a&#nt# #l tra'aHo d# 6t# . l# /ac# %#r lo
Au# #t7 'i#n . lo Au# no( . lo Au# /a d# /ac#r 4ara corr#gir
lo 5lti&o. Sta no # una cu#ti$n d# o4ini$n o d# 4#rc#4ci$n
indi%idual. En toda /itoria /a. coa Au# /a. Au# &otrar
4or &#dio d# la acci$n V4or r#gla g#n#ral( todo lo Au# #a
indi4#na'l# 4ara #l d#arrollo d# la &i&aV . otra Au#
# 4u#d#n r#u&ir o d#Har i&4lcita. Por #H#&4lo( i un
/o&'r# /a d# 4#gar a u 4#rro( no 'ata con Au# #l #critor
no diga Au# #l /o&'r# ti#n# t#nd#ncia a #r %iol#nto o Au#
#l 4#rro l# &ol#ta: t#n#&o Au# %#r 4or Au6 #l /o&'r#
ti#n# t#nd#ncia a #r %iol#nto( . t#n#&o Au# %#r Au# #l
4#rro l# &ol#ta. A %#c# # di0cil Au# #l Ho%#n #critor
#4a Au6 # lo Au# /a. Au# 4r##ntar 4or &#dio d# la acci$n
. c$&o /ac#rlo.
No /a. nada &7 07cil Au# d#cirl# al alu&no con Au6
!:<
accion# #4#c0ica( incluo con Au6 0ra# #4#c0ica( #
r#u#l%#n lo 4ro'l#&a d# u r#lato; . #n d#t#r&inado 4unto
d# u a4r#ndiBaH# 4u#d# Au# #a con%#ni#nt# /ac#r a&'a
coa( 4ara Au# #l #tudiant# l# coHa #l truco. P#ro lo Au#
0unda&#ntal&#nt# ti#n#n Au# #n#Iar lo 4ro0#or# a lo
alu&no no # a arr#glar un r#lato concr#to ino a a'#r
#ncontrar lo Au# #t7 &al . la alt#rnati%a Au# /a. 4ara
arr#glarlo. En la Br#ad Loa0 Jrit#rX Con0#r#nc# /# t#nido
ocai$n d# tra'aHar 0r#cu#nt#&#nt# con 4ro0#or# adHunto
VH$%#n# #critor# Au# /an triun0ado con u 4ri&#ra o'raV
cu.a in#O4#ri#ncia co&o tal# l# ll#%a a conc#ntrar# #n
#ncontrar la &#Hor oluci$n a lo 4ro'l#&a Au# # l#
4lant#an a Aui#n# ti#n#n a u cargo( l# ll#%a( #n otra
4ala'ra( a #n#Iar al alu&no lo Au# ti#n# Au# /ac#r 4ara Au#
#l r#lato r#ult#. Cao tra cao( cuando .o r#%ia'a d#4u6
#l tra'aHo d# lo alu&no( %#a %aria 4oi'l# olucion# a
lo 4ro'l#&a Volucion# alt#rnati%a cu.o %alor r#lati%o
d#'# #tar #n 0unci$n d# la 4r#0#r#ncia d#l alu&no co&o
#critorV . Au# al 4ro4on#r $lo una oluci$n( la Au# 6l /a'ra
#l#gido( &i adHunto /a'a 4r#tado inconci#nt#&#nt# un &al
#r%icio al #tudiant#. Lo Au# #l alu&no ti#n# Au# a4r#nd#r
# a 4#nar co&o un no%#lita. C lo Au# no l# con%i#n# # un
4ro0#or Au# i&4onga u oluci$n( co&o un 4ro0#or d#
7lg#'ra Au# da #l r#ultado in d#&otrar c$&o /a ll#gado a
6l( 4orAu# # #l proceso lo Au# #l Ho%#n #critor ti#n# Au#
a4r#nd#r: lo 4ro'l#&a d# la no%#la( a di0#r#ncia d# lo d#
7lg#'ra( 4u#d#n t#n#r %aria olucion#. En d#t#r&inado
4unto Vcuanto ant# &#Hor( diran algunoV la tar#a d#l
4ro0#or #( i&4l#&#nt#( d#cir: LA5n no #t7 'i#nM( .
d#a4ar#c#r.
1inal&#nt#( #l &al tall#r 4#ca d# Ltall#ri&oM o #Oc#o d#
acad#&ici&o. >ic/o d# otro &odo( #n 6l # u#l# dar &a.or
i&4ortancia al t#&a . a la #tructura Au# al #nti&i#nto . a
la narraci$n. Por #Oc#o d# tra'aHo . ant# #l #l#%ado n5&#ro
d# #tudiant# a u cargo( . d#'ido o'r# todo a u #caa
!:,
calidad co&o 4ro0#or( 6t#( 4ara i&4li0icar u la'or( 4u#d#
aca'ar #li&inando lo Au# d# original 4u#dan t#n#r la id#a
d# u alu&no . con%irti6ndola #n lo Au# todo 'u#n #ditor
id#nti0ica in&#diata&#nt# co&o 0$r&ula d# tall#r d# lit#ra;
tura. KuiB7 Au#d# &7 claro lo Au# # 4r#t#nd# d#cir i
to&a&o #l cao d# la 4o#a: #n lugar d# a.udar al #tudiant#
a d#arrollar d# 0or&a natural u 4o#&a( #l 4ro0#or 4u#d#
initir #n d#t#r&inado %icio #tructural; 4or #H#&4lo( #n la
id#a d# LorAu#taci$nM( d# Au# #l 0inal d#l 4o#&a d#'#
cont#n#r( co&o i d# una co&#dia &uical # tratara( toda
la id#a # i&7g#n# 4rinci4al# d# 6t# r#unida #n una
#tancia 0inal. Con la 0icci$n # 4u#d# ca#r #n #l &i&o #rror.
Cuidado con #l 4ro0#or Au# 4rocla&a: LT3#it#raci$nU T3#it#;
raci$nUM Cuando #l l#ctor 4oco #Oig#nt# #ncu#ntra un 0inal
d# r#it#raci$n( #l &#ro /#c/o d# /a'#r# dado cu#nta d# #llo
l# 4roduc# ati0acci$n. Cuanto &7 #O4#rto # # co&o
l#ctor( in #&'argo( &7 &ol#tan #ta cla# d# tont#ra.
8na narraci$n 4u#d# 4#car d# Ltall#ri&oM 4orAu# u autor
?o #l 4ro0#or d# 6t#@ 4i#n# &7 co&o #tudiant# d#
lit#ratura Au# co&o #critor( . #n lugar d# /a'#r #guido lo
4ao Au# /a'ra #guido un narrador( d# /a'#r co&#nBado
4or #O4licar lo Au# ocurr# . 4or Au6 ocurr# . d# /a'#r 4aado
$lo d# 0or&a gradual ?i no #n #l 4uro acto d# narrar( al
&#no #n u 4roc#o &#ntal#@ a cu#tion# &7 a&4lia
?lo co&5n Au# ti#n# la /itoria con la d# toda 4#rona( la
#O4r#i$n d# un t#&a contant# . uni%#ral@( #l alu&no
co&i#nc# dir#cta&#nt# 4or t#&a( i&'oli&o( #tc.( con lo
cual( lo Au# #n r#alidad /ac# # tra'aHar #n #ntido contrario(
d# atr7 /acia ad#lant#( 4arti#ndo d# un u4u#to an7lii al
#tilo d# la Nu#%a Crtica( d# una /itoria toda%a in#Oit#nt#.
Eta t#nd#ncia # nota #n#guida #n alguno tall#r#. El
co&#ntario d#l r#lato no #&4i#Ba 4or dond# ti#n# Au# #&4#;
Bar( 4or la %irtud# in&#diata d# la 'u#na no%#la ?#tilo
original # int#r#ant#( 4#ro Au# no do&in#( tra&a clara . 'i#n
contruida( caract#riBaci$n . a&'i#nt# %%ido( . 'u#na .
!:)
#O4r#i%a utiliBaci$n d# la caract#rtica d#l g6n#ro #l#gi;
do@( ino 4or la coa Au# # u#l#n conid#rar ca4ital# #n
una cla# d# lit#ratura ?t#&a . &'olo@. Ta&'i6n # %#rdad(
natural&#nt#( Au# #n alguno cao lo corr#cto # co&#nBar
4or #ta cu#tion# &#no in&#diata; 4r#cia&#nt#( uno d#
lo rago d#l 4ro0#or d# aut6ntica cat#gora # u ca4acidad
4ara ll#%ar r74ida&#nt# #l d#'at# al t#rr#no Au# &7 con%i#n#
4ara HuBgar #l r#lato #n cu#ti$n.
Otra d# la raBon# d# Au# lo tall#r# 4#Au#n d# Ltall#ri;
&oM # Au# lo 4ro0#or# u#l#n ca#r inconci#nt#&#nt# #n la
o'r#%aloraci$n d#l ti4o d# narrati%a Au# l# 4#r&it# lucir# .
#n la in0ra%aloraci$n # incluo #l r#c/aBo d# la Au# no # lo 4#r;
&it#( lo cual( a %#c#( conc#d# %#ntaHa( 4or #H#&4lo( al r#lato
i&'$lico o al#g$rico o'r# #l dir#cto( r#alita . /7'il&#nt#
contruido( . a cai todo r#lato corto o'r# la 4roa &#no
co&4ri&ida d# la no%#la. Para #l 4ro0#or( un r#lato al#g$rico
'i#n /#c/o # una d#licia( un ro&4#ca'#Ba con #l Au# 6l . la
cla# 4u#d#n Hugar durant# /ora i lo d##an. En #l tall#r #n
Au# #to. dando cla# /# t#nido ocai$n d# l##r un r#lato
titulado LJaonM VAu# #4#ro 4od#r 4u'licar 4ronto #n la r#%i;
ta Au# #dito( MSSV #n #l Au# un niIo( Jaon( 4i#rd# un Ba4ato
al co&i#nBo d# la /itoria. M7 ad#lant# la acci$n # it5a #n
un #nor&# . antiguo /ot#l d# V#r&ont( d# %ario 4io .
#tructura circular( cu.o 4aillo rod#an #l #di0icio co&o lo
anillo d# una #r4i#nt# ?la id#a #t7 &#Hor #O4r#ada #n #l
original@. La /itoria #t7 tan ing#nioa&#nt# contada( con tal
riAu#Ba d# d#tall#( Au# $lo uno d# lo culto graduado Au#
co&4on#n la cla# # dio cu#nta d# Au# #l autor /aca uo d#l
&ito d# Ja$n . M#d#a. Cuando #l #cr#to # /u'o d#%#lado(
la cla# co&#nB$ a d#cu'rir una alui$n tra otra . lu#go u
&i#&'ro # #ntr#garon con 4lac#r a #Oa&inar( con util#Ba
cai 4ar#Ha a la d#l autor( la argucia d#contruccionita ?o
r#%iionita@ Au# la /itoria cont#na. El 4ri&#r ca4tulo d#
Ana ?arenina no /u'i#ra ucitado un d#'at# tan ani&ado( .
# a #o a lo Au# %o..
!-*
La no%#la corta d# tono i&'$lico o al#g$rico #t7 tan #n
in0#rioridad d# condicion# r#4#cto a la no%#la larga( d#
contrucci$n #&#rada( co&o un 4#o gallo r#4#cto a un
/7'il 4#o 4#ado. ?Ni Au# d#cir ti#n# Au# a tal #Ior( tal
/onor@. P#ro un tall#r d# lit#ratura # 7&'ito 4oco 4ro4icio
4ara #l 4#o 4#ado. Por &oti%o 4r7ctico ?uno d# #llo( #l
Au# lo #critor# no%#l# /agan u 4ri&#ra ar&a #n
lit#ratura con #l r#lato corto@( la &a.ora d# lo tall#r# d#
lit#ratura cr#ati%a #t7n #n0ocado /acia la 0icci$n 'r#%#. C
#to 4u#d# #r un incon%#ni#nt# 4ara #l Ho%#n no%#lita( .a
Au# u tal#nto 4u#d# 4aar d#a4#rci'ido: u 4ao d# 0ondita
no ucita #l &i&o int#r6 Au# #l 4ao d# sprinter d#l #critor
d# r#lato; ad#&7( #l ti4o d# #rror# Au# # 4rocura #n&#ndar
#n lo tall#r# a'ultan &7 #n #l r#lato corto Au# #n la no%#la.
Lo 4o#ta . lo #critor# d# r#lato corto /an d# a4r#nd#r
a tra'aHar con #l c#lo d#l &iniaturita. En #l cao d# lo
no%#lita no i&4orta Au# alguna Au# otra %#B # #c/#n uno
cuanto 4ao /acia atr7 . u#lt#n cuatro 'roc/aBo. S( /an
d# /ac#rlo 'i#n( d#d# lu#go( 4#ro no /a. co&4araci$n #ntr#
Aui#n 4inta /7'il&#nt# a 'roc/aBo . #l &a#tro Ha4on6 Au#
$lo a4lica #l 4inc#l #ntr# latido . latido d#l coraB$n. A %#c#
ocurr# Au# #l Ho%#n no%#lita ditoriona u art# #n un int#nto
d# co&4#tir #n cla# con #l #critor d# r#lato. S# a4r#ura
#n cada ca4tulo( 'uca #l i&'oli&o d#no . u 4roa( 4or
/a'#r Au#rido #nriAu#c#rla( # %u#l%# %acilant#; #Aui%oca #l
rit&o.
Lo Au# l# con%i#n# # un tall#r d# no%#la. El Ho%#n
no%#lita di0i#r# tanto d#l #critor d# r#lato corto co&o 6t#
d#l 4o#ta. Lo 4ro'l#&a #t6tico Au# # l# 4lant#an on
ditinto d# lo Au# d#'# a0rontar #l #critor d# r#lato( . u
car7ct#r . 0or&a d# tra'aHar on di0#r#nt#. ?S( /a. g#nt#
ca4aB d# #cri'ir 'u#na no%#la . 'u#no r#lato corto. M#
r#0i#ro a lo #H#&4lo #Otr#&o d# a&'o ti4o d# #critor.@
Cada tr# o cuatro aIo organiBo un tall#r d# no%#la ?#n #l
nt#rin do. cla# #n tall#r# 4ara cualAui#ra Au# Aui#ra aitir
!-!
. #cri'a d# 0or&a ac#4ta'l#@. El tall#r d# no%#la( no tarda
uno #n dar# cu#nta( # aunto #rio. Lo ait#nt# #4#ran
co&o 0oraHido d# la i#rra a Au# # con%oAu# . #ntonc#
atacan co&o #r4i#nt#.
En #l 5lti&o Au# di t#na di#B alu&no. L# 4#d Au#
4r#4araran un #Au#&a d# no%#la( 4ara co&#ntarlo #n cla#(
. Au# d#4u6 &# 4r##ntaran cada #&ana un nu#%o ca4tulo
. una r#%ii$n d#l ant#rior ?r#%iado a la luB d# lo Au# # /a'a
dic/o al co&#ntarlo@. P#n6 Au# nadi# con#guira cu&4lir #l
4rogra&a; lo 4r##nt6 $lo co&o 4lan id#al d# tra'aHo . #Ial6
Au# cuanto &7 conigui#ran a%anBar #n la #critura d# u
no%#la( &7 4odra #n#Iarl# o'r# rit&o d#l #4iodio(
contrucci$n g#n#ral . d#&7 cu#tion#. Todo lo alu&no
&#no uno cu&4li#ron #l 4rogra&a. La #Oc#4ci$n( una &uH#r
Au# tra'aHa'a a Hornada co&4l#ta( tu%o Au# #r /o4italiBada
4or agota&i#nto. No l# #Oig &7 Au# lo Au# #OiHo a lo
alu&no d# otro tall#r#. ?># /#c/o( #OiHo 4oco. Si #l alu&no
no ti#n# gana d# #cri'ir( &# a/orro #l t#n#r Au# l##r u
tra'aHo.@ Lo no%#lita # #Oig#n 4or nor&a. El %#rdad#ro
Ho%#n no%#lita 4o## #l %igor( la 4aci#ncia . la t#nacidad d#l
ca'allo d# tiro. AAu#llo d# &i alu&no Au# #ta'an &atri;
culado d# otra aignatura la d#Haron. ># lo di#B Au# /a'a
#n &i cla#( a oc/o # l# 4u'licaron lu#go u no%#la.
Lo #tudiant# co&o lo Au# aca'o d# citar no # #ncu#n;
tran c$&odo #n #l #l#gant# . ocioo &undo d# lo 4o#ta . lo
#critor# d# r#lato corto. En lo curo nor&al# d# lit#ratura
cr#ati%a( #l 'u#n no%#lita #n 4ot#ncia incluo 4u#d# 4ar#c#r
algo o'tuo. 8no d# lo &#Hor# alu&no Au# /# t#nido( a/ora
#critor 0a&oo( /a'a acado &ala nota #n #l col#gio . /a'a
#ntrado #n la uni%#ridad ?co&o Hugador d# rug'.@ con una d#
la 4untuacion# &7 'aHa #n a4titud %#r'al Au# # /a'an
r#gitrado #n #lla. En gra&7tica #ra un d#atr# . u a4#cto
#Ot#rno d#Ha'a &uc/o Au# d##ar. Para & # co&o una #4#ci#
d# &'olo d#l Ho%#n no%#lita( a 4#ar d# Au# ta&'i6n lo /a.
ocurr#nt#( #l#gant# . d#licado.
!-:
La #Ial d# Au# uno #t7 #n un 'u#n tall#r # Au# cai
todo lo Au# ait#n # al#gran d# /a'#r 4odido /ac#rlo( Au#(
a &#dida Au# #l curo a%anBa( #cri'ir . /a'lar d# #llo # %an
con%irti#ndo #n acti%idad# cada %#B &7 #&ocionant# . lo
alu&no &#Horan a oHo %ita co&o #critor#. El igno &7
claro d# Au# no # /a cado #n 'u#n lugar # la &#BAuindad
d#l 4ro0#or. Cuidado con #l 4ro0#or Au# # &o0a d# la
Lr#%ita d# 4oca tiradaM 4orAu#( dic# 6l( 0o&#ntan la &#dio;
cridad: t# /a tocado un #no'. Cuidado con #l 4ro0#or Au#
#nalBa la r#%ita d# 4oca tirada . &#no4r#cia 6s'uire,
T$e Ne7 =orker o Atlantic# E #l &i&o 4#rro con otro collar.
Kui#n no #t6 a guto #n #l tall#r al Au# ait# d#'#ra /a'larlo
#n 4ri%ado con #l 4ro0#or( . i la coa no &#Horan( d#'#
d#Harlo. La &ala #n#IanBa no $lo no conigu# u 4ro4$ito(
ino Au# 4u#d# ll#%ar a r#nunciar.
Natural&#nt#( # 4u#d# ll#gar a #r 'u#n #critor in 4aar#
4or la uni%#ridad o( &7 concr#ta&#nt#( in #tudiar lit#ra;
tura. La #ni'ilidad . la int#lig#ncia no on #Oclui%a d#
lo uni%#ritario: d# /#c/o( #guir 4#rt#n#ci#ndo al lla&ado
4u#'lo llano( . #%itar con #llo #l util ditancia&i#nto ocial
Au# conll#%a t#n#r #tudio u4#rior#( ti#n# u %#ntaHa.
Sa'#r #cri'ir # un don( 4or &7 Au# # 4u#da 4ot#nciar 4or
&#dio d#l #tudio. El no 4od#r acc#d#r a la uni%#ridad no
# raB$n 4ara d#itir d# #r #critor.
Por otro lado( la 0or&aci$n uni%#ritaria 4ro4orciona
%#ntaHa Au# no # d#'#n d#d#Iar a la lig#ra. Pu#d# /a'#r
#critor# in 0or&aci$n ca4ac# d# contar /itoria d# la
g#nt# Au# l# rod#a( d# 4la&ar u iluion# . u0ri&i#nto
c$&ica( con&o%#dora o o'r#cog#dora&#nt#; . 4u#d# /a'#r
algui#n( /a'i#ndo adAuirido cultura 4or iniciati%a 4ro4ia(
l#.#ndo( .#ndo al cin#( # in4ir7ndo# #n lo Au# o.# contar
a u a&igo o a u co&4aI#ro d# tra'aHo( Au# ll#gu# a
con%#rtir# #n un narrador util . original. P#ro cai con toda
#guridad 4#car7 d# ci#rto 4ri&iti%i&o( no 4aar7 d# #r una
#4#ci# d# #critor 4o4ular; l# cotar7 &uc/o ll#gar a #r un
!--
%irtuoo( uno d# #o #critor# cu.a 0icci$n no i&4r#iona
no $lo 4or la 0id#lidad con Au# r#4roduc# la %ida( ino
ta&'i6n 4or u 'rillant#B . u %alor co&o #H#rcicio.
E di0cil #O4licar la di0#r#ncia #ntr# #l #critor culto( #l
Au# co&4r#nd# d#d# d#ntro la '#ll#Ba d# una o'ra d#
S/aD#4#ar#( #l #OtraIo g#nio d# Ja&# Jo.c#( d# Andr#i B#l.
o d# T/o&a Mann( . #l #critor d# 4ar#Ha int#lig#ncia Au#
$lo conoc# L#l &undoM o( #n #l &#Hor d# lo cao( #l &undo
. lo li'ro 4o4ular# Au# #ncu#ntra #n la li'r#ra d#l 'arrio(
#n un clu' d# l#ctor# o #n una ucural c#rcana d# Jald#n;
'ooD. 8na d# la car#ncia d#l #critor inculto # Au# #t7
#nc#rrado #n u #ntorno . u 64oca. >#conoc#dor ?o d#co;
noc#dor #n 4ro0undidad@ d# Eo&#ro o d# 3acin#( d# la no%#la
cont#&4or7n#a uda&#ricana( d# la &uc/a &an#ra Au#
/a. d# contar una /itoria( d#d# toca . dilatada d# lo 4o#ta
d# la aga a lo r#0inado ardid# al#g$rico d# la lit#ratura
0ranc#a d# la Edad M#dia( 4aando 4or la ingularidad# d#
la c/ina o la /ind5( o 4or la d# lo %anguardita cont#&4o;
r7n#o a0ricano( 4olaco o a&#ricano( # co&o #l car4int#ro
Au# $lo di4on# d# una cuanta . rudi&#ntaria /#rra&i#n;
ta: un &artillo( un cuc/illo( una 'roca . una t#nacilla. No
a'# d# la #Oit#ncia d# lo 0ino ut#nilio #&4l#ado #n
otro lugar# . otra 64oca . 4or #llo( cuando # int#rroga
ac#rca d# cu7l #ra la &#Hor 0or&a d# contar una /itoria(
$lo #ncu#ntra do o tr# r#4u#ta. O dic/o d# otro &odo(
ti#n# &u. 4oco &od#lo #n lo Au# 'aar u o'ra. Pu#d#
/ac#r un uo o'#r'io d# lo &od#lo Au# conoc#( . con
%#rtir# #n #l #Aui%al#nt# lit#rario d#l art#ano di#tro; 4#ro
nunca a'r#&o lo Au# /a'ra 4odido ll#gar a /ac#r d# /a'#r
conocido otra 0or&a . di4u#to d# otro &#dio.
Lo Au# #l #critor ti#n# Au# #tudiar i %a a la uni%#ridad
# dicuti'l#. 8n 'u#n 4rogra&a d# curo d# 0iloo0a( Hunto
con otro d# lit#ratura cr#ati%a( l# 4u#d# #r%ir al #critor 4ara
aclarar Au6 cu#tion# on i&4ortant# . cu7l# no V#n otra
4ala'ra( Au6 4r#ocu4acion# . o'#ion# 4u#d#n con0#rir
!-9
cat#gora a la o'ra d#l #critorV. EOit#n 4#ligro #%id#nt#.
Co&o cualAui#r otra dici4lina( la 0iloo0a 4u#d# d#ri%ar
/acia una #4#ci# d# #ndoga&ia( a 4r#ocu4ar# d# cu#tion#
Au# a cualAui#r 4#rona nor&al l# 4ar#c#ran rotunda&#nt#
ridcula. L#.#ndo una r#%ita d# #t6tica( 4or #H#&4lo( uno
no 4u#d# 4or &#no d# ad%#rtir Au# la &a.ora d# Aui#n#
#cri'#n o'r# art# # dira Au# no /an ll#gado a co&4r#nd#r
u aut6ntico &#cani&o. Con H#rga a&4uloa . #udo
diagra&a( lo #t6tico 4r#t#nd#n d#&otrar Au# la no%#la
ucita o Au# no ucita #nti&i#nto #n #l l#ctor; o con
grand# d#&otracion# d# #rudici$n 4r#t#nd#n d#&otrar
Au# la no%#la ti#n# o Au# no ti#n#( #n cualAui#r #ntido r#al(
Ligni0icadoM. Todo 4#na&i#nto /u&ano ti#n# u 4ro4orci$n
d# gili4oll#B . #l 4#na&i#nto o'r# #l 4#na&i#nto( . #l
#H#rcido co&o acti%idad 4ro0#ional( &7 Au# la &a.ora.
No o'tant#( #l #tudio d# la 0iloo0a( tal %#B co&4aginado
con aignatura d# 4icologa( 4u#d# 4ro4orcionar al Ho%#n
#critor una 4#r4#cti%a clara d#l 4or Au6 %i%i&o ti#&4o
tan aBaroo( d# 4or Au6 la g#nt# d# nu#tra 64oca u0r# d#
0or&a ditinta a la d# otra 64oca. AunAu# #l a&a d# caa(
#l 4oltico o #l d#4ortita corri#nt#( a co&o la &a.ora d#
Aui#n# # &u#%#n #n crculo acad6&ico( no /a.an l#do a
Ni#tBc/#( Jittg#nt#in o E#id#gg#r( la id#a d# dic/o
0il$o0o ir%#n 4ara aclarar Vo contri'u.#ron a originarV lo
4ro'l#&a d# la g#nt# corri#nt# d#l &undo &od#rno. Ad#&7(
4ara d#t#r&inado ti4o d# #critor la 0iloo0a ti#n# int#r6 d#
4or . Lo #critor# i#&4r# #cri'#n &#Hor cuando lo /ac#n
o'r# lo Au# &7 l# int#r#a. El #critor int#r#ado #n la
0iloo0a &7 Au# #n ninguna otra coa ?#Oc#4to #cri'ir@ d#'#
#tudiar 0iloo0a.
A otro ti4o d# #critor AuiB7 l# con%#nga &7 Au# nada
#tudiar ci#ncia #n lugar d# l#tra. Eto( o'%ia&#nt#( #
#4#cial&#nt# ci#rto #n #l cao d#l #critor #rio cu.o gran
a&or lit#rario # la 0icci$n ci#nt0ica r#0inada. Si 'i#n la &a.or
4art# d# lo Au# # #cri'# #n dic/o g6n#ro # una 4orAu#ra(
!-G
ta&'i6n /a. o'ra #Oc#l#nt#. Alguna d# #lla acud#n a la
&#nt# in #0u#rBo: 4art# d# la o'ra d# 3a. Brad'ur. . Rurt
Vonn#gut( cl7ico &od#rno co&o %n mundo feli; o HIJK(
4or no citar alguna o'ra cu.o #l#%ado 4ro4$ito # inn#ga;
'l#( co&o Ara!itys Rainbo7, d# T/o&a P.nc/on( T$e
Ticket T$at 6Fploded, d# Jillia& Burroug/( o la d# #cri;
tor# #OtranH#ro co&o RoDo A'#( Italo Cal%ino( 3a.&ond
Ku#n#au o >ori L#ing. El n5&#ro d# o'ra d# 0icci$n
ci#nt0ica con %alor #t6tico # &a.or d# lo Au# # cr## #n
crculo acad6&ico. Ea. 0u#rBa #&oti%a # int#lig#ncia( 4or
#H#&4lo( #n A "anticle for >eibo7it;, d# Jalt#r Mill#r
?&#ncionado ant#rior&#nt#@( #n la no%#la d# Sa&u#l 3.
>#lan.( #n alguna d# la d# 3o'#rt Sil%#r'#rg( 3og#r
^#laBn.( Iaac Ai&o% .( cuando r#0r#na u %#na 0acita( d#
3o'#rt E#inl#in. Ta&'i6n on o'ra d# &6rito lit#rario
nota'l# Mic$aelmas, d# Algi J. Budr.( o la d# 3o'#rt
Jilon( Au# #n alguna *Sc$rodingers "at, 4or #H#&4lo@
u4#ra a Jo/n Bart/ #n u 4ro4io t#rr#no in acri0icar la
4rinci4al cualidad d# la 'u#na no%#la: la calidad narrati%a.
C 0icci$n ci#nt0ica # lo Au# culti%a uno d# lo &7 grand#
#critor# %i%o Au# /a. actual&#nt#: Stanila2 L#&.
No 4r#t#ndo d#cir Au# t#n#r 0or&aci$n ci#nt0ica /a.a d#
ll#%ar n#c#aria&#nt# a #cri'ir ci#ncia 0icci$n. Muc/o
#critor#( JalD#r P#rc. . Jo/n 1o2l# #ntr# #llo( #&4l#an
u conoci&i#nto ci#nt0ico 4ara #cri'ir 0icci$n ituada #n
la 64oca actual( lo cual # una 0or&a d# #nriAu#c#r u art#.
El ac#rca&i#nto #ntr# ci#ncia . lit#ratura #n #l 4anora&a
actual # cada %#B &a.or: lo tra'aHo d# Na'oDo% o'r# lo
l#4id$4t#ro( #l i&'oli&o d# 84diD#( #Otrado( #ntr# otra
ci#ncia( d# la atrono&a . la 'ot7nica( lo 4o#&a dar2iV
niano d# P/ili4 A44l#&an( #tc. Pu#to Au# #l 4a4#l d# la
ci#ncia actual co&o 'a# d# nu#tra &#t70ora %ital# cr#c#
Vr#lati%idad( inc#rtidu&'r#( #ntro4a( tran0or&aci$n in0ini;
taV . 4u#to Au# cada %#B d#4#nd#&o &7 d# la t6cnica( la
0or&aci$n ci#nt0ica 4ar#c# cada %#B &#Hor tra&4oln 4ara
!-=
lanBar# a #cri'ir. El /a'#r r#ci'ido 0or&aci$n ci#nt0ica no
l# #r%ir7 al #critor 4ara adAuirir la d#tr#Ba lit#raria Au#
&arca la di0#r#ncia #ntr# una o'ra corri#nt# . una 'u#na( 4#ro(
co&o cualAui#r otra cla# d# conoci&i#nto( 4ro4orcionar7
al Ho%#n no%#lita( dado u int#r6 #n #llo( 'u#no t#&a 4ara
u tra'aHo.
># la %#ntaHa . d#%#ntaHa d# #tudiar ci#ncia ocia;
l#( /itoria o d#r#c/o( no %o. a /a'lar. ># cualAui#r ca&4o
d#l a'#r 4u#d# alir un 'u#n #critor. Todo art# o ci#ncia
con0i#r# al #critor un &atiB caract#rtico #n u 0or&a d#
%#r la coa( l# o0r#c# la o4ortunidad d# tratar a 4#rona
int#r#ant# . l# 4#r&it# ganar# la %ida( %i%ir d# algo 4ara
4od#r #cri'ir. >ado Au#( incluo #ntr# lo &#Hor#( on &u.
4oco lo no%#lita Au# #cri'i#ndo ganan lo u0ici#nt# 4ara
&ant#n#r a u 0a&ilia( . 4u#to Au# d#4u6 d# un da #nt#ro
d# tra'aHo 0ico o d# o0icina cu#ta &uc/o #ntar# .
4on#r# a #cri'ir( lo #nato # Au# #l Ho%#n no%#lita
a4r#nda una 4ro0#i$n cu.o #H#rcicio no l# ago'i#( a la Au#
4u#da ro'ar un 4oco d# ti#&4o 4ara #cri'ir. Ea. no%#lita
?Al L#i'o2itB@ Au# #H#rc#n la a'ogaca a &#dia Hornada;
alguno ?1r#d#ricD Bu#c/n#r@ on cl6rigo; otro on &6di;
co ?JalD#r P#rc.@; . &uc/o # d#dican a la #n#IanBa.
La gracia #t7 #n #ncontrar una 4ro0#i$n Au# gut# . no
#cla%ic# al int#r#ado( . d# la cual 4u#da nutrir# u
acti%idad lit#raria.
No # n#c#ario V. AuiB7( ni iAui#ra acon#Ha'l#V Au#
#l Ho%#n #critor # #4#cialic# #n lit#ratura( aunAu# lo #
Au# aita a tanto curo o'r# la &at#ria co&o 4u#da. S$lo
#l #tudio #O/auti%o d# la grand# o'ra d# la lit#ratura(
#n cualAui#r idio&a( dar7 al #critor una id#a clara d# la
altura #&oti%a # int#l#ctual Au# # 4u#d# alcanBar. C $lo
&#diant# #l #tudio d# la lit#ratura 4odr7 #l #critor a'#r
d# la #Oit#ncia d# ci#rta t6cnica Au# d#conoc#ra i
5nica&#nt# l#.#ra lit#ratura &od#rna. Todo Ho%#n #critor
d# aut6ntica cat#gora /a ll#gado a #rlo 4or /a'#r #tado
!-<
#O4u#to a la in0lu#ncia d# 'u#no &od#lo( 4or /a'#r
in%#tigado( g#n#ral&#nt# con la a.uda d# un 'u#n 4ro0#or(
la tradici$n no%#ltica. Tard# o t#&4rano #to H$%#n#
%alor# a4r#nd#n la t6cnica d# la lla&ada Nu#%a Crtica
?#O4u#ta #n li'ro co&o %nderstanding 0iction, d#
Cl#ant/ BrooD . 3o'#rt P#nn Jarr#n( Reading Modern
S$ort Stories, d# Jar%i T/urton o T$e 0orms of 0iction,
d# L#nni >unla4 . Jo/n Gardn#r; otro &7 r#ci#nt#( co&o
0iFction HLL( #gunda #dici$n a cargo d# J. PicD#ring(
conc#d#n &#no i&4ortancia al an7lii #O/auti%o( 4#ro #n
t6r&ino g#n#ral# u o'H#ti%o # #l &i&o: #n#Iar a l##r
#ntr# ln#a@. A4r#nd#r a l##r 'i#n un t#Oto lit#rario l# #r%ir7
al #tudiant# 4ara dotar d# &a.or int#r6 . co&4l#Hidad a
u cr#acion#. Si#&4r# Au# 4u#da( #l Ho%#n #critor d#'#
#cog#r curo o'r# la grand# 0igura lit#raria. C no d#'#
#tudiar nunca lo Au# 4u#da a4r#nd#r o d#ducir 4or u
cu#nta; 4or lo tanto( #g5n #ta nor&a( d#'# #%itar lo curo
d# lit#ratura d# car7ct#r g#n#ral.
Ind#4#ndi#nt#&#nt# d# la #4#cialiBaci$n . d# la aigna;
tura o4tati%a Au# # #coHan( #tudiar #n la uni%#ridad #
una acti%idad #nriAu#c#dora .( 4ro'a'l#&#nt#( &7 #ti&u;
lant# Au# cualAui#r otra Au# #l Ho%#n 4u#da d#arrollar #n #ta
#ta4a d# u %ida. La 0or&aci$n d#l Ho%#n #critor d#'# a'arcar(
al &#no u4#r0icial&#nt#( lo 4rinci4al# ca&4o d#l a'#r:
un idio&a #OtranH#ro( /itoria( 0iloo0a( 4icologa( una o &7
d# la ci#ncia d# la natural#Ba( '#lla art#. Gracia a #ta
4ri&#ra to&a d# contacto( #l #critor 4odr7 4ro0undiBar 4or
u cu#nta #n cualAui#ra d# #to ca&4o cuando lo n#c#it#
V6l o uno d# u 4#ronaH#V. O't#nida la graduaci$n( al
Ho%#n
#critor # l# d#4#rtar7n d# 0or&a natural otro int#r## .
co&#nBar7 a /oH#ar li'ro d# OVNIS( 'ot7nica o la r#%oluci$n
rua( o a #nta'lar int#na con%#racion#( #n la 0i#ta( 4or
#H#&4lo( con #&4r#ario d# 4o&4a 05n#'r#( gogo&girls o
adi#trador# d# 4#rro. Incluo la 0alta d# 4r#4araci$n a'r#
nu#%o &undo. Bi#n 4u#d# ad&itir#( ad#&7( Au# la &a.o;
!-,
ra d# lo #critor# #t7n 0alto d# 4r#4araci$n. Et7n d#&a;
iado conc#ntrado #n #cri'ir . ta&4oco l# conc#d#n la
d#'ida i&4ortancia. Ning5n #critor d#'#ra #ntir# orgullo;
o d# #llo. Kui#n Aui#ra #cri'ir( Au# al &#no a4r#nda
ortogra0a.
!-)
III
PU!LICACIN Y
SUPERVIVENCIA
Ea. 4ro0#or# d# lit#ratura cr#ati%a Au# a0ir&an Au# u
alu&no d#'#ran ol%idar u ania d# 4u'licar . conc#ntrar;
# #n a4r#nd#r #l o0icio V#gura&#nt#( 4orAu# dan 4or
u4u#to Au# i a4r#nd#n 'i#n #l o0icio( la 4u'licaci$n d# lo
Au# #cri'an %#ndr7 4or aIadiduraV. Pro'a'l#&#nt# #a ci#rto
#t# argu&#nto( 4#ro .o r#c#lo d# Aui#n# lo #gri&#n:
o4#c/o Au# #l 4rinci4al &oti%o d#l 4ro0#or # Au# no Aui#r#
Au# lo #tudiant# l# d#n la lata con #to. C #n todo cao(
aunAu# #n g#n#ral # ci#rto Au# no # d#'#ra 4u'licar /ata
t#n#r o'ra digna d# #llo . Au# cuando no # ti#n#( ta&4oco
r#ulta #Otraordinaria&#nt# di0cil con#guirlo( #( in #&'ar;
go( una r#alidad Au# lo #critor# H$%#n# d##an 4u'licar(
. alirl# con lo d# Lco&# . calla( Au# i no( no cr#c#r7M #
#ludir un 4ro'l#&a r#al.
Lo #critor# H$%#n# Aui#r#n 4u'licar 4orAu# # i#nt#n
in#guro. Por &7 tal#nto Au# t#ngan( no durar7n &uc/o
#cri'i#ndo ?4or lo g#n#ral@ i no ti#n#n otra coa a la Au#
agarrar# Au# lo #logio d# u co&4aI#ro d# cla# o la
!9!
'u#na nota d#l 4ro0#or. 8na d# la %irtud# d#l Ho%#n
#critor d# calidad # #l d##o Au# ti#n# d# Au# a Lla g#nt#M
l# gut# lo Au# #cri'# Va alg5n dir#ctor lit#rario Au# no l#
conoBca( a algui#n Au#( #n alg5n lugar r#&oto( /a.a l#do u
li'ro 4or caualidadV. KuiB7 no #a d#l todo Huti0icado
4#dirl# al 4ro0#or d# lit#ratura cr#ati%a Au# # #0u#rc# 4or
con#guir Au# u alu&no &7 co&4#t#nt# 4u#dan 4u'licar;
.a ti#n# 'atant# Au# /ac#r( &uc/o &7 Au# #l 4ro0#or
con%#ncional( Au# &i#ntra i&4arta u cla# . corriHa
#O7&#n# do o tr# %#c# cada curo( 4u#d# d#dicar #l r#to
d# u ti#&4o a 4#car. ?Lo digo 4orAu# /# 4ro'ado a&'a
coa.@ No o'tant#( #l 4ro0#or d#'#ra r#conoc#r Au# #l d#l
#tudiant# # un d##o l#gti&o . aluda'l#; . i lo Au# /a
#crito ti#n# r#al&#nt# calidad 4ara #r 4u'licado( #l 4ro0#or
no d#'# &#no4r#ciar lo d##o d# u alu&no. Ea. r#no&;
'rado 4ro0#or# d# lit#ratura cr#ati%a V#l no%#lita 3o'#rt
Coo%#r( 4or #H#&4loV( Au# on 0a&oo 4or la #n#rga . #l
r#lati%o 6Oito con Au# #&4uHan 4ara Au# la #ditorial# Au#
# d#dican a #llo 4u'liAu#n lo Au# #cri'#n u alu&no.
Pu#to Au# lo #tudiant# n#c#itan #guridad #n &i&o
4ara 4od#r #cri'ir algo( . 4u'licar d# la &ano d# algui#n con
4r#tigio # una d# la &an#ra d# con#guirla( #l 4ro0#or
/ac# 'i#n #n o0r#c#r toda la a.uda . #l #t&ulo Au# 4u#d#.
P#ro #ntr# toda la coa Au# #l #tudiant# ti#n# Au#
a4r#nd#r i Aui#r# ll#gar a #r #critor 4ro0#ional( no /a.
nada &7 #0icaB 4ara &ant#n#r# a 0lot# Au# conoc#r lo
&#cani&o d# la #dici$n( a Au# 'i#n 4u#d# #&4#Bar a
a4r#nd#rlo #n la uni%#ridad. En ci#rto a4#cto( #l Ho%#n
#critor AuiB7 n#c#ita tanta ori#ntaci$n #n #t# a4#cto co&o
#n u a4r#ndiBaH# co&o #critor. Pu#d# ocurrir Au# la
#O4licacion# con Au# # aco&4aIan la n#gati%a a 4u'licar
algo #an ac#rtada . 5til# 4ara #l #critor( 4#ro lo &7
4ro'a'l#( aun 4ro%ini#ndo d# la 4u'licacion# &7 r#4#ta;
da( # Au# 4#Au#n d# lig#r#Ba. Co /# %ito a alg5n r#dactor
H#0# Au#Har# d#l Li&'oli&o #Oc#i%a&#nt# #%id#nt#M d# un
!9:
r#lato Au# a nadi# l# /a'ra 4ar#cido i&'$lico( . r#co&#ndar
Au# # u4ri&i#ra lo Au# cualAui#r l#ctor cu#rdo /u'i#ra
conid#rado #l &#Hor &o&#nto d#l t#Oto. El dir#ctor lit#rario
4u#d# tac/ar d# #nti&#ntal una narraci$n Au# .o cali0icara
d# aut6ntica&#nt# con&o%#dora; o( tra /a'#r# li&itado a
/oH#ar lo Au# # l# /a 4r##ntado( Au#Har# d# Au# #l argu;
&#nto # con0uo cuando #n r#alidad #t7 claro co&o la luB
d#l da. >#d# lu#go( #l &#ro /#c/o d# r#ci'ir una carta d#
un dir#ctor lit#rario # #Ial d# Au# ci#rto int#r6 ti#n#
Vd#&u#tra Au# u conc#4to d#l #critor no l# 4#r&it# #n%iarl#
i&4l#&#nt# una n#gati%a 0or&ulariaV( 4#ro /a. Au# a4r#nd#r
a no to&ar# d#&aiado #n #rio #ta carta. Para #l Ho%#n
#critor( no # coa 07cil. El dir#ctor lit#rario ti#n# 4od#r; .
#guro Au# # int#lig#nt#. C lo Au# /a l#do l# /a gutado lo
'atant# co&o 4ara #n%iar una carta d# u 4uIo . l#tra; a lo
&#Hor 'atar7n uno cuanto ca&'io VaunAu# 4ar#Bcan
a'urdoV 4ara Au# ac#4t# 4u'licarlo.
El #critor igu# #n%iando u original#( . igu# . igu#(
. no /ac# &7 Au# r#ci'ir n#gati%a( &anucrita o i&4r#a(
/ata Au# ll#ga un &o&#nto #n Au#( co&o &uc/o otro tan
4ro&#t#dor# co&o 6l( d#it#. Su 4ro0#or# . co&4aI#ro
d# cla# l# ala'a'an( u &uH#r no #nti#nd# la n#gati%a; 4#ro
la d##4#raci$n d#l #critor # i&4on#. E algo t#rri'l#
4aar# cinco o incluo di#B aIo #cri'i#ndo . Au# nadi#
ac#4t# lo Au# # /a #crito. ?Lo 6 4or #O4#ri#ncia.@ A Au#(
al 0inal( otro 'u#n #critor Au# # 4i#rd#. ?Ku# a nadi# # l#
ocurra /ac#r cao a Aui#n# dic#n Au# todo 'u#n #critor aca'a
conigui#ndo 4u'licar.@ En tan 4r#caria ituaci$n( cuando #t7
a 4unto d# r#nunciar( #l #critor n#c#ita tr# coa: la
#guridad( con0ir&ada 4or algui#n cu.a o4ini$n r#4#t#( d#
Au# lo Au# #cri'# ti#n# calidad 4ara #r 4u'licado; una id#a
clara d# c$&o 0unciona #l &undo #ditorial( 4ara Au# la
ituaci$n l# a0#ct# lo &#no 4oi'l#; . todo #l r#4aldo 4oi'l#
4or 4art# d# u 4ro0#or# . a&igo. C /a. otra coa Au#(
d#d# lu#go( no l# 4#rHudicar7: un LcontactoM( un #critor(
!9-
ag#nt# o crtico 0a&oo Au# l# 4u#da a.udar. P#r&ta#&#
Au# /aga una 4aua 4ara #guir /a'lando d# #ta tr# coa(
cuatro( &7 'i#n( Au# #l Ho%#n #critor n#c#ita cuando la
d##4#raci$n # c#&# o'r# 6l.
Cuando una o'ra d# 0icci$n # r#c/aBada( la &a.ora d#
la %#c# # d#'# a Au# no # 'u#na. Eta raB$n( in #&'argo(
no %al# 4ara todo lo cao( co&o .a /# dic/o: a %#c# la
o'ra # r#c/aBa 4orAu# no # /a #n%iado a Aui#n # d#'a
#n%iar( o 4orAu# no /a 4aado d#l 4ri&#r l#ctor( Au# #t7
canado . AuiB7 no t#nga &uc/a luc#( o 4orAu# /a. tra'aHo
acu&ulado( o 4orAu# #l dir#ctor lit#rario no o4orta la
/itoria d# %aca. P#ro #n la &a.ora d# lo cao la n#gati%a
# con#cu#ncia d# la 4oca calidad d# lo #crito. Si 6t# # #l
cao( lo Au# u autor ti#n# Au# /ac#r # 'ucar un 'u#n
4ro0#or( . i no #t7 #n ituaci$n d# 4od#r /ac#rlo( d#'#
#tudiar lo nu&#roo li'ro 4u'licado o'r# t6cnica lit#;
raria( aunAu# claro #t7 Au# i #l #critor ll#%a aIo tra'a;
Hando #n #llo . lo Au# #cri'# igu# i#ndo d#cidida&#nt#
&alo( con 6l no %aldr7n curo ni &anual#.
A %#c# lo 'u#no # r#c/aBado 4r#cia&#nt# 4or #l dir#ctor
lit#rario Au# t#na Au# /a'#r# dado cu#nta d# u %alor. Ea.
Au# luc/ar co&o una 0i#ra contra la t#ntaci$n d# 4#nar 'i#n
d# lo dir#ctor# lit#rario d# la #ditorial# o d# u col#ga
d# la 4u'licacion# 4#ri$dica. Todo( in #Oc#4ci$n Val
&#no a ratoV( on uno inco&4#t#nt# o #t7n loco. >#'ido
a la natural#Ba d# u 4ro0#i$n( l##n d#&aiado( con lo Au#
aca'an /arto # inca4acitado 4ara r#conoc#r #l tal#nto ni aun
t#ni6ndolo a un 4al&o d# la naric#. Co&o lo #critor#(
#t7n o&#tido a una t#ni$n ino4orta'l#: ti#n#n Au# #co;
g#r li'ro Au# # %#ndan 'i#n o Au# d#n 4r#tigio a la #ditorial(
. co&o con#cu#ncia d# #llo # con%i#rt#n #n 4#rona
/i4#rcrtica( &i#doa( cnica. A &#nudo # rig#n( conci#n;
t# o ?la &7 d# la %#c#@ inconci#nt#&#nt#( 4or 4oltica
t7cita d# la #ditorial 4ara la Au# tra'aHan( o d# la r#%ita #n
#l cao d# lo r#dactor# H#0#. T$e Ne7 =orker, 4or #H#&4lo
!99
?. 4ara no&'rar una d# la &#Hor#@( /a ido d#d# #l 4rinci4io
una 4u'licaci$n #l#gant# . 'atant# ti&orata( una r#%ita
4#r0#cta 4ara %#nd#r ro4a cara . 4orc#lana c/ina( . lo
#ncargado d# la #cci$n lit#raria( 4ro'a'l#&#nt# in a'#rlo(
#%itan it#&7tica&#nt# todo lo Au# cont#nga #&ocion#
0u#rt# o 4#ronaH# ta&'i6n 0u#rt# . &aculino( . #
inclinan 4or lo r#0inado . lo #O4#ri&#ntal. Al0r#d A. Rno40(
uno d# lo #ditor# d# no%#la &7 r#4#tado( u#l# r#itir#
a 4u'licar li'ro Au# #an 4ro0unda&#nt# 4#i&ita. El Ho%#n
#critor( #n 4oca 4ala'ra( /a d# t#n#r 4r##nt# Au# lo
#ditor# on g#nt# li&itada( aunAu# i#&4r# Au# 4u#da d#'#
tratarlo con cort#a.
Cuando co&4r#nda a lo #ditor#( #l #critor # dar7 cu#nta
d# Au# #n d#t#r&inado &o&#nto 4u#d# d#Har d# t#n#rlo
4or #n#&igo . #&4#Bar a conid#rarlo a&igo. A 4#ar d#
u %#l#idad# . d# u c#gu#ra 4ara #l aut6ntico tal#nto(
ta&'i6n u#l#n #r id#alita a&'icioo; nada l# gutara
&7 Au# d#cu'rir . 4u'licar un gran li'ro( . /ata #
con0or&aran con Au# 0u#ra &od#rada&#nt# 'u#no. Lo cual
igni0ica Au# /a. &an#ra d# gan7r#lo. L# #ncantara
4u'licar un li'ro d# d#t#r&inado #critor Ho%#n( 4#ro l# 0alta
#guridad #n &i&o( lu#go lo Au# 6t# ti#n# Au# /ac#r #
o't#n#r 4r#&io( /onor# . '#ca. Si %# Au# /a. otra
4#rona Au# ad&iran al Ho%#n #critor( #l r#4ona'l# d#
4u'licaci$n # #ncu#ntra &uc/o &7 c$&odo. ?Lo Au# &7
0#liB 4u#d# /ac#r al #ditor # a4otar a un 0a%orito . Au#dar
al &i&o ti#&4o co&o u d#cu'ridor.@ Pu'licar #n una
r#%ita allana &uc/o #l t#rr#no a la /ora d# Au#r#r 4u'licar
#n otra( i#&4r# Au# #l #critor( co&o 4ri&#ra condici$n( #a
'u#no. C i # 4u'lica #n %aria r#%ita V#4#cial&#nt#( #n
una o do d# 4r#tigio( co&o T$e Aeorgia Re!ie7, Atlantic
o T$e Ne7 =orker( la 4ro'a'ilidad# d# Au# cuando uno
t#nga lita una no%#la # la ac#4t#n au&#ntan conid#ra;
'l#&#nt#.
8na %#B Au# #l #ditor /a d#cidido corr#r #l ri#go d#
!9G
4u'licar al #critor( 4or &#dio d# d#t#r&inado &#cani&o
&#ntal ll#ga al con%#nci&i#nto d# Au# no # #Aui%oca( . a
4artir d# ## &o&#nto no %# #n #l #critor &7 Au# %irtud#.
S( AuiB7 co&i#nc# a dar con#Ho # incluo 4u#d# Au# /aga
ca&'io irritant# #n #l original( 4#ro ni iAui#ra la &adr# d#l
#critor # ca4aB d# a&ar a 6t# tanto co&o #l #ditor. S# lo
cu#nta a todo con Aui#n# # tro4i#Ba Va u &uH#r . a u
/iHo( a u a&igo d# la crtica( a u col#gaV( . a &#dida
Au# la 0#c/a d# 4u'licaci$n # a4roOi&a( todo u &undo( .
#l d#l #critor .a no diga&o( co&i#nBa a %i'rar d# goBo .
n#r%ioi&o. Si lo crtico # #naIan con #l #critor( #l #ditor
# 4ondr7 co&o &ni&o tan 0urioo co&o 6l . cuando #l
#critor 4r##nt# u igui#nt# li'ro( luc/ar7 4or 6l( #n 4art#
4orAu# l# gutar7 . #n 4art# 4orAu# u r#4utaci$n #t7 #n
Hu#go. Ll#gado #t# 4unto( lo #ditor# on la 4#rona &7
%ali#nt#( &7 &ara%illoa d#l &undo. El #critor r#ci6n
d#cu'i#rto /a d# a4artar# &uc/o d# u ru&'o Vlo /a. Au#
lo conigu#nV 4ara Au# #l #ditor # %u#l%a #n contra u.a.
P#r&ta#&# #Ot#nd#r&# un 4oco ac#rca d# lo Au# /ac#n
lo #ditor# Au# 4u'lican no%#la. Ca #a 4or &#dio d# un
ag#nt# ?d#l cual /a'lo un 4oco &7 ad#lant#@ o 4or #n%o
dir#cto d#l autor( la no%#la ll#ga a la &#a d#l dir#ctor
lit#rario. Nor&al&#nt# # l# adHunta una nota( #n 4art# 4orAu#
/ac#r &#nci$n d# lo #crito d#l autor ant#rior&#nt# 4u'li;
cado 4u#d# #r%ir 4ara in0luir #n la d#cii$n d#l dir#ctor
lit#rario ?#o #4#ra #l #critor o #l ag#nt#@ . #n 4art# 4orAu#
#n%iar una nota # un d#tall# /a'itual d# cort#a. Si la nota
# d#l ag#nt#( #guro Au# 6t# # dirigir7 al #ditor #n cu#ti$n
4or u no&'r#( .a Au# #g5n #l ti4o d# li'ro d# Au# # trat#
/a'r7 #ditor# &7 int#r#ado #n 6l Au# otro. Al Ho%#n
no%#lita Au# %i%a #n Bona rural# a4artada( l# cotar7
&uc/o con#guir #l no&'r# d# d#t#r&inado dir#ctor lit#rario
. lo &7 4ro'a'l# # Au# no t#nga ni id#a d# a Aui6n l#
con%#nga dirigir# #n 0unci$n d#l g6n#ro d# lo Au# /a #crito.
En tal cao( 'atar7 #nca'#Bar la carta con un LA4r#ciado
!9=
dir#ctorM( 4#ro #t7 claro Au# a dic/o #critor l# con%i#n#
t#n#r ag#nt#. ?Lo Au# # #n%# a una 4u'licaci$n( co&o #n #l
cao d# la #ditorial#( d#'# ir dirigido a una 4#rona d#t#r;
&inada( #n concr#to al r#dactor d# la #cci$n corr#4ondi#nt#.@
El dir#ctor lit#rario l## #l original cuanto ant#( . #llo
d#4#nd# d#l n5&#ro d# orignal# Au# /a.a r#ci'ido ## da
o #a #&ana. En la #ditorial# i&4ortant#( #t# 4roc#o no
# u#l# alargar. Lo r#dactor# d# la r#%ita d# 4oca tirada(
in #&'argo( a &#nudo no co'ran 4or #l tra'aHo #ditorial Au#
r#aliBan . u#l#n t#n#r otra r#4ona'ilidad#( co&o la d#
dar cla#( .( ad#&7( r#ci'#n tal alud d# original# Au# l#
# i&4oi'l# r#4ond#r con 4rontitud; 4#ro #n la #ditorial#
#l 4roc#o d# #l#cci$n u#l# #r r74ido. Lo nor&al #n dic/a
#&4r#a # Au# lo l#ctor# Au# /ac#n la 4ri&#ra cri'a
a4art#n lo induda'l#&#nt# &alo . 4a#n lo d# &a.or calidad
a g#nt# con &7 #O4#ri#ncia. ># una u otra 0or&a( lo &#Hor#
t#Oto ll#gan al dir#ctor lit#rario d# la col#cci$n( Au#( co&o
.a /# dic/o( lo l## con 'atant# ra4id#B .( #g5n &i 4ro4ia
#O4#ri#ncia( 4oni#ndo #n #llo toda u at#nci$n. A &#dida Au#
%a l#.#ndo( dic/a 4#rona 4i#na %aria coa( a a'#r: PS#
%#nd#r7 'i#n o dar7 4r#tigio a la #ditorial #t# li'roQ PP#r;
t#n#c# a la cla# d# li'ro Au# #dita #ta #ditorialQ ?La
#ditorial# 4u'lican 4or col#ccion# #4#cialiBada . #l dir#c;
tor lit#rario Au# # #&4#Ia #n 4u'licar un li'ro Au# # a4arta
d#&aiado d# la ln#a #ditorial d# la caa a'# Au# corr#
ri#go. En la #&4r#a dond# la d#ciion# 0inal# la to&a
una Hunta #ditorial V Au# # lo corri#nt#V( #l dir#ctor d# la
col#cci$n 4u#d# alir d#rrotado #n la 'atalla con lo d# la
otra col#ccion#. En #&4r#a d# &#nor #n%#rgadura( dond#
uno o do dir#ctor# lit#rario to&an la d#ciion# 0inal#(
no $lo 4u#d# 4#rd#r la 'atalla 4or acar #l li'ro ad#lant# ino
ta&'i6n la con0ianBa d#l 4ro4i#tario o 4ro4i#tario d# la
#&4r#a. O #n cao d# con#guir la a4ro'aci$n 4ara 4u'licar
un li'ro Au# # a4arta d# la ln#a #ditorial( 4u#d# ocurrir Au#
#l d#4arta&#nto d# %#nta no #4a c$&o colocar #l li'ro . no
!9<
coniga /ac#rlo. Lo %#nd#dor# d# la #ditorial# ti#n#n
aignada Bona &u. #Ot#na . /an d# %iitar a &uc/o
li'r#ro. Sal%o #n #l cao #Oc#4cional VAu# # daV d# Au# lo
%#nd#dor# #t6n con%#ncido d# la 4oi'ilidad d# %#nd#r
'i#n un li'ro 4oco corri#nt#( un li'ro Au# #OiHa in%#rtir #n 6l
&7 ti#&4o d#l /a'itual( 4ara 4od#r 4r##ntarlo d# 0or&a
#4#cial al co&4rador( u#l#n aludir d# 4aada al li'ro #n
cu#ti$n .( al no 4#rci'ir r#acci$n 0a%ora'l# alguna( lo
a'andonan . igu#n con lo d#&7. Por #o lo dir#ctor#
#ditorial# no u#l#n initir #n 4u'licar li'ro Au# a'#n Au#
#r7n un 0atidio 4ara lo %#nd#dor#.@ P#ro lo Au# 4rinci4al;
&#nt# # 4r#gunta #l dir#ctor lit#rario #: LPM# guta de
!erdad #t# li'roQM Lo #O4#ri&#ntado ti#n#n 'u#n oHo 4ara
lo Au#( #g5n d#t#r&inado crit#rio ?co&#rcial o #t6tico@( #
'u#no. Son 'u#no l#ctor#; # d#cir( cuando una no%#la ti#n#
un 0inal d#c#4cionant# o 4art# 0arragoa( o r#ultar7 inc$;
&oda 4ara lo l#ctor# in Au# # #4a &u. 'i#n 4or Au6( #
dan cu#nta.
Cuando #l dir#ctor lit#rario conid#ra Au# un li'ro( 'i#n
#crito # int#lig#nt# #n ln#a g#n#ral# ?4ara #l 45'lico al
Au# %a dirigido@( no aca'a d# #tar logrado( #cri'# al autor
o a u ag#nt# una carta 4r#t#ndida&#nt# ?. a %#c# #0#cti%a;
&#nt#@ olcita( #crita con 7ni&o d# a.udar. En #lla #O4lica
lo Au# l# guta . lo Au# no( lo Au# l# 4ar#c# atinado .
d#atinado d#l li'ro. El #critor Au# r#ci'a una d# #ta carta
/a d# co&4r#nd#r Au# #l dir#ctor lit#rario #n cu#ti$n #t7
int#r#ado #n u o'ra ?i no( l# &andara una r#4u#ta
n#gati%a 0or&ularia o ni iAui#ra #o@. Si #l autor conid#ra
ac#rtado lo co&#ntario d#l dir#ctor lit#rario ?trancurrido
#l ti#&4o n#c#ario 4ara Au# # l# 4a# #l #n0ado o la
d#4r#i$n@( /ar7 'i#n #n r#%iar #l li'ro . %ol%#rlo a &andar
a la #ditorial. Si #l #critor no #t7 d# acu#rdo con lo Au# #
l# dic#( %al# &7( d#d# lu#go( Au# lo int#nt# 4or otro lado.
El dir#ctor lit#rario l## la %#ri$n &odi0icada d#l li'ro . 'i#n
d#cid# 4u'licarlo o 'i#n 4on# &7 ?o nu#%a@ o'H#cion#. 8na
!9,
%#B &7( i #l autor conid#ra Au# #l dir#ctor lit#rario ti#n#
raB$n( /a d# %ol%#r a /ac#r la &odi0icacion# 4#rtin#nt# .
%ol%#r a #n%iar #l li'ro. Pro'a'l#&#nt# #a ci#rto Au# u
4oi'ilidad# d# 4u'licar %an di&inu.#ndo #n #t# 4roc#o(
coa Au# 4odr7 cali'rar 4or #l tono d# la #gunda carta. A
%#c#( cuando un dir#ctor lit#rario r#c/aBa un li'ro r#4#tida;
&#nt#( i#&4r# con argu&#nto raBonado( lo Au# ocurr# #
Au# lo /ac# 4or &oti%o d# lo Au# no # d#l todo conci#nt#.
No o'tant#( &i#ntra al #critor( tra la d#'ida r#0l#Oi$n( l#
4ar#Bcan ac#rtado lo co&#ntario d#l dir#ctor lit#rario( lo
&#Hor Au# 4u#d# /ac#r # #guir corrigi#ndo. KuiB7 no logr#
con%#nc#r nunca a ## dir#ctor lit#rario( 4#ro /ar7 'i#n #n
4r#tar at#nci$n a todo 'u#n con#Ho Au# 4u#da r#ci'ir( .
4u#to Au# aAu6l #t7 d##oo d# 4od#r darlo( #l #critor d#'#
a4ro%#c/ar la circuntancia. Lo #critor#( #4#cial&#nt# lo
Au# ti#n#n t#nd#ncia a d#ani&ar#( u#l#n cr##r Au# #l Au#
a uno l# d#%u#l%an %aria %#c# la no%#la( 4or &7 Au# %a.a
aco&4aIada d# carta ll#na d# argu&#nto raBonado( ig;
ni0ica Au# a la larga no /a. #4#ranBa. C #to( #ncilla&#nt#(
no # %#rdad. Todo lo #ditor# Aui#r#n 4u'licar li'ro
#Oc#l#nt# ?i #n #llo no arri#gan #l &arg#n d# '#n#0icio@(
. i#&4r# # &otrar7n di4u#to a a.udar al #critor 4ro;
&#t#dor a alcanBar dic/o ni%#l.
Nada d# #to igni0ica Au# #l #critor t#nga Au# /ac#r
ca&'io d# lo Au# no #t6 con%#ncido. P#ro ti#n# Au# #tar
#guro d# Au# co&4r#nd# la o'H#cion# Au# # l# /ac#n. A
%#c# # cr## Au# lo dir#ctor# lit#rario 4ro4on#n ca&'io
#n lo li'ro 4ara /ac#rlo &7 co&#rcial#. S#g5n &i
#O4#ri#ncia( #to no # %#rdad( . 4or un cu#tionario
r#&itido r#ci#nt#&#nt# a ci#rto n5&#ro d# #critor# 0a&o;
o #n #l Au# # l# 4r#gunta'a u o4ini$n al r#4#cto( #
/a 4odido a'#r Au# la u.a on i&ilar# a la &a #n la
&a.ora d# lo cao. Si algui#n #cri'# una no%#la d#
&it#rio( #l dir#ctor lit#rario int#ntar7 Au# #a la &#Hor
no%#la d# &it#rio 4oi'l#. C i algui#n #cri'# una o'ra
!9)
d# art#( int#ntar7 Au# iga i#ndo lo Au# # 4r#t#nd# Au# #a
. d# ning5n &odo tratar7 d# con%#rtirla #n una no%#la d#
&it#rio o ro&7ntica. Kui#n /a.a tra'aHado d# dir#ctor o d#
r#dactor #n una r#%ita a'r7 Au# la /itoria d# #gunda
cla# Au# # r#ci'#n u#l#n t#n#r toda #l &i&o tono. Ea.
ci#rto r#curo Au# #l #critor corri#nt# no conid#rara
anticuado V#l uo d# un 4unto d# %ita tan li&itado co&o
#l d# la t#rc#ra 4#rona o la cotu&'r# d# #&4#Bar todo
r#lato /aci#ndo alui$n al ti#&4o ?LEaca una &aIana &u.
0ra 4ara aAu#lla 64oca d#l aIoM( o: LEl ol #ta'a #n u
4unto &7 altoM@V( Au# on tan t$4ico Au# uno # %#
o'ligado a #%itarlo #n u o'ra. Lo dir#ctor# lit#rario(
gracia a u #O4#ri#ncia( on &u. #ni'l# a #to #t#r#o;
ti4o( . #l #critor /ar7 'i#n #n #cuc/ar con la &7Oi&a
o'H#ti%idad lo Au# aAu6llo t#ngan Au# d#cirl#. S al autor
l# 4ar#c# Au# lo co&#ntario d#l dir#ctor lit#rario o'r# u
no%#la no on ac#rtado( &i con#Ho # Au# r#4onda a u
carta . # d#0i#nda. P#ro i( al d#0#nd#r#( #l #critor al#
con 4#Au#I#c# o 'o'ada( i r#%#la una 4#ronalidad 4#or
d# la Au# #l dir#ctor lit#rario /a'a i&aginado 4or la no%#la(
lo &7 4ro'a'l# # Au# 6t# no Aui#ra a'#r nada d# 6l.
PKu6 n#c#idad ti#n# d# cart#ar# con un &ani7ticoQ P#ro
i #l #critor # conduc# con corr#cci$n . #O4on# u 4unto
d# %ita con int#lig#ncia( #gura&#nt# #l dir#ctor lit#rario l#
d#dicar7 ti#&4o.
El 4ri&#r dir#ctor lit#rario Au# d#&otr$ ci#rto int#r6 4or
&i o'ra 0u# Bo' Gottli#'( d# Rno40. Co&o .a /# dic/o( 4a6
&uc/o ti#&4o in con#guir 4u'licar( 4or lo Au# t#na %aria
no%#la #4#rando a Au# algui#n # di#ra cu#nta d# Au#
#Oitan. Cuando #n%i6 Arendel a Gottli#'( # Au#d$ d#con;
c#rtado . &# &and$ una carta ll#na d# ad&iraci$n . d# duda.
Co( Ho%#n . #t54ido( cr# Au# # &# #ta'a acudi#ndo .
#n%i6 #l li'ro a otra #ditorial#( in r#ultado. Pot#rior&#nt#(
l# #n%i6 T$e Sunlig$t Dialogues . &# acon#H$ Au# u4ri&i#ra
un t#rcio d# la no%#la. L# r#4ond( 4or &#dio d# una 4otal:
!G*
LPKu6 t#rcioQM ?No &# cont#t$.@ M## d#4u6( #l .a
0all#cido >a%id S#gal( Au# #ntonc# tra'aHa'a #n N#2 A&#;
rican Li'rar.( l#.$ &i o'ra; # %io in0luido #n 4art# 4or
Jillia& Ga( Au# &# /a'a r#co&#ndado ?. a Aui#n S#gal
4u'lica'a #ntonc# 6n el cora;)n del pas8, y #n 4art# 4or &i
ll#gada a u d#4ac/o %iti#ndo una c/aAu#ta d# cu#ro n#gro
d# &otorita . ll#%ando una 'ola d# la co&4ra ll#na d#
original#: T$e Resurrection( T$e 1reckage of Agat$on .
Arendel# ?El r#to d# la /itoria # 4ara a%#rgonBar# 4#ro lo
contar6 igual&#nt#.@ >#4oit6 #n la &#a d# S#gal la tr#
no%#la Au# /a'a trado con &i &oto a la ciudad . l# diH#:
LMr. S#gal( Auii#ra Au# l#.#ra #ta no%#laM . tra una
4aua: LIn&#diata&#nt#.M >a%id S#gal #ra un /o&'r# a&a;
'l#( 4#ro no d# 6o con Aui#n# # 4u#d# 0an0arron#ar.
E&4#B$ a l##r . cuando ll#%a'a do o tr# 47gina( &# diHo:
LMr. Gardn#r( no 4u#do l##r lo Au# /a #crito con ut#d a/
&ir7ndo&#.M A Au# &# 0ui. Cuando ll#g$ a u d#4ac/o al
da igui#nt# a la di#B &# diHo Au# # la Au#da'a la tr#.
Pu'lic$ una #n N#2 A&#rican Li'rar.( d#4u6 4a$ a
tra'aHar #n Ear4#r . 4u'lic$ otra all( . lu#go ll#g$ a Rno40
. &i#ntra # /alla'a tra'aHando #n la 4u'licaci$n d# Arendel
. Di4logos de la lu; del sol, Au# /a'a ac#4tado 4ot#rior;
&#nt#( &uri$. 1u# una gran 46rdida.
La &an#ra d# /ac#r la coa d# >a%id S#gal no #ra
corri#nt# #n #l &undo d# la #dici$n. Ac#4t$ &i li'ro #n
%irtud d#l &6rito Au# %io #n #llo . $lo tra /a'#rlo /#c/o
&# #Ial$ lo Au# no l# 4ar#ca 'i#n. Con#r%o una larga carta
u.a o'r# Di4logos de la lu; del sol, #n la Au# &# dic# d$nd#
# inad#cuado #l i&'oli&o( d$nd# # #Oc#i%o #n l#nguaH#(
#tc6t#ra. ?AunAu# 6l no lo d#ca( a con#cu#ncia d# u carta
r#duH# #l li'ro #n un t#rcio.@ >ada la 0or&a #n Au# &# a'ord$(
trat7ndo&# co&o i .o 0u#ra un no%#lita i&4ortant# .
li&it7ndo# a criticar &i o'ra( &# r#ult$ &u. 07cil #cuc/ar;
l#. M7 tard#( cuando #&4#c6 a tra'aHar con Bo' Gottli#'
d#4u6 d# Au# S#gal &uri#ra( ll#gu6 a co&4r#nd#r Au#
!G!
a&'o a'an la &i&a coa; la di0#r#ncia #ta'a #n la
&an#ra d# /ac#rla. Bo' Gottli#' # li&ita a ininuar lo Au#
#t7 &al( . a %#c# #O4r#a #l 4ro'l#&a #n 0or&a &#ta0$rica.
?El no%#lita Earr. Cr#2 #cri'i$ una %#B un &ordaB artculo
#n 6s'uire, #n #l Au# # 'urla'a d# Gottli#' 4or /a'#rl# dic/o
Au# d#'a d#Har Au# u no%#la Lr#4iraraM. Alguno d# Aui#n#
/an l#do la o'ra d# Cr#2 /a'ran dado la raB$n a Gottli#'.@
Otro dir#ctor# lit#rario tra'aHan d# otra 0or&a. Alguno
#cri'#n dilatada . #O/auti%a carta tra la 4ri&#ra l#ctura;
lo /a. Au# 4r#0i#r#n t#n#r una c/arla in0or&al con #l #cri;
tor; . otro ?4oco@ # li&itan a ac#4tar #l li'ro in co&#nta;
rio. C todo #llo( aunAu# a %#c# 4u#dan d#%ariar un 4oco(
on 4#rona #ria . conci#nBuda.
8na %#B Au# la no%#la /a ido ac#4tada( #l dir#ctor lit#rario
r#4aa #l &anucrito %aria %#c# /aci#ndo indicacion# .
4ro4oni#ndo u4r#ion#( 4oi'l# &#Hora( &a.or d#arrollo
#n d#t#r&inado 4aaH#( r##la'oracion#. A #t# r#4#cto &#
/# #ncontrado con dir#ctor# lit#rario d# &anga &7 'i#n
anc/a a la /ora d# 4r#4arar #l t#Oto . con otro ca4ac# d#
4on#r #n cu#ti$n cai cada ln#a. A &( d# todo &odo(
cualAui#ra d# la do actitud# &# 4ar#c# 'i#n. 3ara %#B #
to4a uno con un dir#ctor lit#rario di4u#to a i&4on#r crit#rio
#rr$n#o( 4#ro #n tal cao( # %#r7 #n di0icultad#. Ci#rto
dir#ctor lit#rario Au# i'a a 4u'licar una d# &i no%#la ?ni
Gottli#' ni S#gal@ inita #n ca&'iar&# la 4untuaci$n( 4ara
Au# # atu%i#ra a ci#rta r#gla Au# /a'a a4r#ndido #n Cal#( .
n#ga'a cat#g$rica&#nt# Au# la 4untuaci$n 4udi#ra #r un art#.
8no d# lo 4#ronaH# d# la no%#la #ra inca4aB d# r#cordar
lo no&'r# d# la g#nt# . i#&4r# d#ca #l 4ri&#ro Au# # l#
%#na a la ca'#Ba. El dir#ctor lit#rario 4uo la coa #n u
itio. Cuando .o( /#c/o una 0uria( # lo #c/6 #n cara( no diHo
nada . # n#g$ a %ol%#r a d#Har #l li'ro co&o ant#. No 6
Au6 ti#n# Au# /ac#r #l #critor #n tal ituaci$n; u4ongo Au#
r#cu4#rar #l original . &arc/ar#. C d#d# lu#go( no %ol%#r
a tratar con dic/a 4#rona. La #O4#ri#ncia co&o 6ta on
!G:
rara( al &#no #n &i cao. En g#n#ral( lo dir#ctor# lit#rario
on 0l#Oi'l# . r#4#tan lo d##o d#l autor.
Lu#go #l original # o&#tido a corr#cci$n. El dir#ctor
lit#rario 4aa #l li'ro al corr#ctor( todo un &ani7tico d#l
d#tall#( Au# r#%ia la ortogra0a( la intaOi( #l #tilo( #tc6t#ra(
. anota intruccion# 4ara #l ti4$gra0o. Cuando aca'a u
tra'aHo( #l corr#ctor d#%u#l%# #l original al #critor( aco&4a;
I7ndolo d# nota #n la Au# #O4on# a 6t# la duda Au# 4u#da
t#n#r. Entonc# #l #critor r#4aa #l original 4ara %#ri0icar
#g5n u crit#rio la %alid#B d# la corr#ccion# . acto #guido
#l li'ro 4aa al ti4$gra0o. Al ca'o d# 4oco ?una #&ana( #n
&i cao@( #l #critor r#ci'# la gal#rada: la 4ri&#ra i&4r#i$n
d#l li'ro( r#aliBada #n /oHa d# gran ta&aIo corr#gida 4or #l
corr#ctor ti4ogr70ico. El autor r#%ia #l tra'aHo d#l corr#ctor(
#Iala la 0alta Au# 4u#da #ncontrar( d#%u#l%# la gal#rada
. #4#ra a Au# l# ll#gu# #l 4ri&#r #H#&4lar d#l li'ro. A %#c#
lo #critor# /ac#n &odi0icacion# cuando #l li'ro #t7 .a
#n gal#rada. A #ta altura lo ca&'io cu#tan din#ro( .
#guro Au# al #ditor no l# /ar7 ninguna gracia Au# al autor #
l# ocurran d# r#4#nt# %ariacion# utancial#. Si #l li'ro #
conid#ra una o'ra d# art# o #l #ditor #t7 con%#ncido d# Au#
%a a ganar una 0ortuna con 6l( 4u#d# Au# no i&4ort# d#&a;
iado introducir ca&'io nota'l# #n la gal#rada. P#ro lo
nor&al # Au# /a.a Au# #r co&#dido.
8na %#B Au# #l li'ro /a ll#gado al 'uB$n d# u autor . Au#
/a a4ar#cido 0inal&#nt# #n la li'r#ra( al #critor # l#
4r##nta un nu#%o 4ro'l#&a: la 4ro&oci$n. Lo #critor#
cai nunca # Au#dan ati0#c/o con #l tra'aHo d# 4ro&oci$n
Au# /ac#n u #ditor#. No /a. nada d# &alo #n Au#Har# .
#H#rc#r toda la 4r#i$n Au# # 4u#da 4ara con#guir Au# lo
anuncio #an &a.or#( &#Hor# . &7 a'undant#( ni #n 4#dir
Au# #l d#4arta&#nto d# 4u'licidad l# coniga a uno #ntr#%ita
#n t#l#%ii$n . otro &#dio; 4#ro #l #critor /a d# t#n#r #n
cu#nta Au# #n dic/o t#rr#no 4i#rd# 'atant# #l do&inio d# la
ituaci$n. Lo #ditor# u#l#n a'#r a Au6 li'ro '#n#0icia la
!G-
4ro&oci$n agr#i%a . cu7l#( 4or &7 Au# # inita( no
d#4#gan. Co&o cualAui#r /o&'r# d# n#gocio( #l #ditor
in%i#rt# #n lo Au# #4#ra Au# d6 '#n#0icio. El #Oc#l#nt#
tra'aHo d# 4ro&oci$n Au# # /iBo con #l li'ro d# Jo/n Ir%ing
6l mundo seg<n Aarp ?o'r#cu'i#rta #n %ario color#;
anuncio grand# #n r#%ita . 4#ri$dico i&4ortant#; .( 4or
lo Au# .o 6( ca&i#ta . 4#gatina@ #%id#nt#&#nt# dio
r#ultado; 4#ro la &i&a ca&4aIa #n #l cao d# otra no%#la(
incluo una ant#rior d#l 4ro4io Jo/n Ir%ing( 4odra /a'#r ido
una 46rdida d# ti#&4o . d# din#ro. Aarp # una d# #a
no%#la Au# tanto # 4u#d#n conid#rar o'ra d# art# co&o
li'ro d#tinado a un 45'lico &a.oritario( t#ni#ndo co&o
ti#n# la doi n#c#aria d# #Oo( %iol#ncia #Otra%agant# #
int#r6 4or alg5n gran t#&a d#l &o&#nto ?%#r'igracia( #l
0#&ini&o@. Si #l li'ro no /u'i#ra t#nido la %irtud# Au# lo
4u'licitario 4rocla&a'an( la cr#di'ilidad d#l #ditor /a'ra
cado #n 4icado( lo l#ctor# . lo li'r#ro # /a'ran &ol#;
tado . a Jo/n Ir%ing no l# /a'ra ido tan 'i#n con u igui#nt#
no%#la. Lo d#4arta&#nto d# 4ro&oci$n u#l#n #r #0ici#n;
t#( con lo Au# 4ro'a'l#&#nt# no '#n#0iciar7 al #critor tratar
d# i&4on#r# a grito ni 4#dirl# al #ditor Au# /aga contar #n
#l contrato la cantidad Au# # d#tinar7 a 4ro&oci$n. ?Si 6t#
conc#d# al #critor &7 din#ro 4ara la 4ro&oci$n( ## au&#n;
to t#ndr7 Au# alir d# alg5n otro ca4tulo d#l 4r#u4u#to; 4or
#H#&4lo( d#l antici4o d#l autor. C i #l #ditor ti#n# raB$n #n
cuanto al %olu&#n d# la ca&4aIa d# 4ro&oci$n . #n cuanto
al 4unto 4or #nci&a d#l cual # traducir7 #n una di&inuci$n
d# lo '#n#0icio( #l #critor Au# #Oig# &a.or 4ro&oci$n .
Au# 4ara #llo # a%i#n# a co'rar un antici4o &#nor( # #t7
ro'ando a &i&o.@ En cuanto a la #ntr#%ita t#l#%ii%a
. #n otro &#dio VAu# al #ditor no l# cu#tan un c6nti&oV(
#l #critor 4u#d# #cog#r #ntr# /ac#r la Au# l# a4#t#Bca o
tanta co&o 4u#da con#guir. ?Natural&#nt#( 4u#d# Au# no
coniga ninguna.@ El d#4arta&#nto d# 4ro&oci$n d#l #ditor
4u#d# organiBar #n %aria ciudad# 4r##ntacion# d#l li'ro
!G9
con ait#ncia d#l autor o /ac#r a4ar#c#r a 6t# #n #4acio
radio0$nico d# #ntr#%ita. Si #l #critor ti#n# #ncanto 4#r;
onal( #ta #trat#gia 4u#d#n /ac#r &ara%illa.
Eto #n cuanto a la r#laci$n #ntr# #l #critor . #l #ditor.
Vol%a&o a/ora a la n#c#idad d#l #critor d# Au# l# a4o.#n
Aui#n# l# rod#an. A 4#ar d# la 0ortal#Ba d#l ca&4#ino Au#
ll#%a d#ntro( todo #critor n#c#ita g#nt# Au# cr#a #n 6l( Au#
l# d#H# llorar #n u /o&'ro alguna %#B . Au# %alor# lo Au# 6l
%alora. Si no # a( 4odra ll#gar a ca&'iar d# a&igo. Lo
Au# &#Hor r#ultado da( cr#o .o( # 'ucar #l contacto con
otro #critor#( .a #a aiti#ndo a cla# d# lit#ratura( a
con0#r#ncia i # ti#n# o4ortunidad o a la Hornada lit#raria
Au# # u#l#n organiBar #n %#rano.
A %#c# #ta con0#r#ncia dan ocai$n a lo #critor#
H$%#n# d# conoc#r a ag#nt# . dir#ctor# lit#rario( d# a'#r
Au6 o4inan d# u o'ra lo #critor# 0a&oo Vd# &7 #dad
o igual&#nt# H$%#n# 4#ro conagrado tra /a'#r 4rotagoni;
Bado ac#nion# &#t#$ricaV . d# #ntrar #n contacto con
otro 4rinci4iant# aAu#Hado d# u &i&o 4ro'l#&a(
#t6tico( 4icol$gico . ocial#. La r#lacion# Au# #
#ta'l#c#n #n tal# #%#nto no u#l#n t#r&inar con la clauura
d# lo &i&o. E corri#nt# Au# lo ait#nt# # cart##n
durant# #l aIo( Au#d#n una o do %#c# #n %#r# #n alguna
ciudad a la Au# #a 07cil d#4laBar# . r#curran a Aui#n# l#
intru.#ron durant# la Hornada( incluo &uc/o d#4u6 d#
c#l#'rada 6ta. Ea. Aui#n # Au#Ha d# Au# la con0#r#ncia
dan lugar a una #4#ci# d# inc#to lit#rario: co&#ntario
#logioo d# un con0#r#nciant# #n la contra4ortada d#l li'ro
d# otro o crtica 4or #l &i&o it#&a #n T$e Ne7 =ork
Times, #tc6t#ra. Lo Au# #n r#alidad ocurr# cai i#&4r# # Au#
alg5n con0#r#nciant# d# cat#gora #c/a una &ano al li'ro d#
un col#ga &7 Ho%#n o d# un alu&no. La a&itad# nacida
#n la con0#r#ncia 4u#d#n ll#gar a #r int#na ?. no diga&o
!GG
lo idilio@. Ello # d#'# in duda al 0r#n6tico a&'i#nt# Au#
# cr#a a caua d# la 'r#%#dad d#l #%#nto V#l ania d#l
#tudiant# 4or a4r#nd#r todo lo Au# 4u#da( la actitud olcita
d#l 4ro0#or Au# # /ac# cargo d# #llo . la ocaional# Hu#rga
con Au# # a4ro%#c/an lo #cao &o&#nto d# #%ai$nV.
>#d# cualAui#r 4#r4#cti%a( #Oc#4to d#d# la d#l &al #critor
Au# # i#nt# arrinconado 4or 4ro0#or# . alu&no V# d#cir(
d#l Au# al# 4icol$gica&#nt# &7 d6'il d# co&o ll#g$V( la
Hornada lit#raria on aut6ntica in.#ccion# d# &oral 4ara
lo no%#l#.
En #l 7&'ito 4ro0#ional( #l &#Hor a4o.o con Au# cu#nta
#l no%#lita # u ag#nt#. Lo 4o#ta . lo #critor# d# r#lato
corto no lo n#c#itan tanto .( 4ro'a'l#&#nt#( ta&4oco #
4u#d#n 4#r&itir t#n#rlo: nor&al&#nt#( ninguno d# lo do
g6n#ro da u0ici#nt# din#ro co&o 4ara Au# al ag#nt# l# alga
a cu#nta in%#rtir u ti#&4o #n #llo. Si #l #critor d# r#lato
corto conigu# 4u'licar uno cuanto #n r#%ita Au# 4agan
'i#n( co&o T$e Ne7 =orker, AuiB7 coniga Au# alg5n ag#nt#
# l# o0r#Bca( 4#ro # #%id#nt# Au# no lo n#c#ita. S# 4u#d#
ocu4ar 6l &i&o d# %#nd#r u tra'aHo . con la r#%ita uno
no 4u#d# #r%ir# d# un ag#nt# 4ara Au# int#nt# u'ir #l 4r#cio.
P#ro #n #l cao d#l Ho%#n no%#lita( #l ag#nt# # indi4#na'l#(
aun cuando( gracia a a&igo in0lu.#nt# o a un ca4ric/o d#
la u#rt#( logr# %#nd#r 6l &i&o u no%#la. 8n 'u#n ag#nt#
#t7 #nt#rado d# lo 4r#cio Au# # 4agan( conoc# 4#ronal;
&#nt# a lo dir#ctor# lit#rario . a'# /ata Au6 4unto # l#
4u#d# a4r#tar. Al #critor inoc#nt# # lo 4u#d#n co&#r %i%o
a la /ora d# #ta'l#c#r la condicion# d#l contrato. E
corri#nt# Au# lo #ditor# int#nt#n Au#dar# con una 4art# d#
lo d#r#c/o cin#&atogr70ico( d# lo d# 4u'licaci$n #n #l
#OtranH#ro... Arra&'lan con lo Au# 4u#d#n( . #l ag#nt# #O4#rto
# #l 5nico Au# a'# cu7ndo 4lantar#.
Lo ag#nt#( co&o # l$gico( ta&'i6n l# ir%#n al no%#lita
4ara %#nd#r lo Au# #cri'#( aunAu# #n #to AuiB7 no tra'aHan
tanto co&o tra'aHara 6l. Ll#%an a %ario #critor# . no ti#n#n
!G=
ninguna urg#ncia 4#ronal; a'#n 4or #O4#ri#ncia Au# la
'u#na 0icci$n Au# l# ll#ga al d#4ac/o # %#nd#r7 tard# o
t#&4rano. Nor&al&#nt#( no l# i&4orta Au# #l #critor trat#
d# %#nd#r algo 4or u cu#nta ?# Au#dan igual&#nt# con #l
di#B 4or ci#nto@( . 4u#d# /a'#r #critor# con t#&4#ra&#nto
4ara #llo Au# 4r#0i#ran ocu4ar# d# la %#nta . r##r%ar al
ag#nt# 4ara la n#gociaci$n d#l contrato. Por otro lado( #l
ag#nt# 4u#d# a/orrarl# ago'io al #critor. Mi#ntra Au# 6t#(
d#4u6 d# un ci#rto n5&#ro d# n#gati%a( 4ro'a'l#&#nt#
r#nunciar7 a #guir int#ntando %#nd#r #l li'ro o r#lato( la
ag#ncia init#( i&4arcial co&o un 4ular: lo #n%a( # lo
d#%u#l%#n( lo %u#l%# a #n%iar... ?Lo ag#nt# a'#n &#Hor Au#
lo #critor# cu7ndo r#nunciar.@ C &i#ntra Au# al #critor
la n#gati%a 4ro'a'l#&#nt# l# /u&illar7n . l# #n0ur#c#r7n(
con todo #o tal %#B n#cio con#Ho o'r# c$&o arr#glar
#l li'ro( a lo ag#nt# no u#l#n i&4r#ionarl#. Por indicaci$n
d#l 4ro4io #critor( #l ag#nt# no l# dir7 lo Au# l# acon#Han
lo dir#ctor# lit#rario( &#no cuando cr#a Au# algui#n /a
/#c/o alguna ug#r#ncia i&4ortant#. Lo #critor# 4u#d#n
#ntir# in#guro Vcon %#int# li'ro 4u'licado( &# igo
4r#guntando a &#nudo i o. #critorV . lo #ditor# ti#n#n
r#4ona'ilidad# &u. #ria( 4#ro lo d#l ag#nt# on &#ro
# . no#( &7 d$lar# o &#no d$lar#. Ca Au# ti#n# raBon#
4ara con0iar #n u Huicio ?4u#to Au# %#nd# /a'itual&#nt# lo
li'ro d# u cli#nt#@( #4#ra Au# lo dir#ctor# lit#rario lo
t#ngan #n cu#nta( . u con%icci$n contri'u.# a Au# todo alga
'i#n. El ag#nt#( #n r#u&#n( # un 'u#n #l#&#nto 4ara t#n#r
d#l lado d# uno.
Con#guir un 'u#n ag#nt# 4u#d# #r cai tan di0cil co&o
con#guir #ditor. Ea. Au# #%itar tratar con lo ag#nt# Au#
co'ran tari0a d# l#ctura. Su#l# ir #n contra d# la 4oltica d#
la aociacion# d# ag#nt# lit#rario . 4u#d# #r #Ial d# Au#
# trata d# un ti&ador d#dicado a d#4lu&ar a #critor#
a0icionado. ?Co'rando tari0a d# l#ctura # 4u#d# ll#gar a no
t#n#r n#c#idad d# %#nd#r li'ro.@ Para r#ci'ir in0or&aci$n
!G<
o'r# ag#nt# 0ia'l#( o 4ara 4on#r# #n contacto con un
ag#nt#( /a. Au# dirigir# a la ILAA ?Ind#4#nd#nt Lit#rar.
Ag#nt Aociation@( BoO G:G<( 1>3 Station( N#2 CorD(
N.C. !*!G*. Eta organiBaci$n 4u#d# 4ro4orcionar ag#nt#
H$%#n#( Au# on Aui#n# con &a.or 4ro'a'ilidad ac#4tar7n
#ncargar# d# un nu#%o #critor( i # Au# 6t# no ti#n# 'u#na
r#co&#ndacion# 4ara alg5n ag#nt# 0a&oo. Ta&'i6n #
4u#d# #cri'ir a la Soci#t. o0 Aut/or_ 3#4r##ntati%#( P.O.
BoO =G*( Old C/#l#a Station( N#2 CorD( N.C. !*!!-. Ea.
Au# #O4licarl# al dir#ctor d# la ag#ncia 'r#%# . clara&#nt#
Au6 ti4o d# #critor # # . Au6 ti4o d# li'ro # Aui#r#
%#nd#r. ?Si la ag#ncia no cont#ta( 4#r0#cto; una Au# # 4u#d#
d#cartar.@ La carta ti#n# Au# #tar #crita con int#lig#ncia(
natural&#nt#. Si conti#n# &ala #critura ?%#r'orr#a t#dioa(
H#rga( intaOi con0ua@( #l ag#nt# no Au#rr7 a'#r nada. Con
lo ag#nt#( co&o con cualAui#ra( i#&4r# %a 'i#n d#Har ca#r
alg5n no&'r#. Kui#n /a.a #tudiado con #critor# 0a&oo(
Au# lo &#ncion#( igual Au# i # /a 4u'licado algo o ganado
alg5n 4r#&io.
Si todo # d#arrolla nor&al&#nt#( una o do ag#ncia
4#dir7n Au# # l# #n%# #l li'ro. S# l# #n%a. ?La 4ulcritud
cu#nta. A nadi#( ag#nt# lit#rario incluido( l# guta t#n#r
Au# d#ci0rar un original a4#na l#gi'l#.@ Si no /a. ninguna
ag#ncia Au# ac#4t# #ncargar# d# uno( #r7 4orAu# no #
#cri'# u0ici#nt#&#nt# 'i#n o 4orAu# # #cri'# d#&aiado
'i#n. Si lo Au# ocurr# # Au# # #cri'# d#&aiado 'i#n(
/a. Au# #guir /aci6ndolo . #guir &ant#ni#ndo contacto
con #l &undo lit#rario /ata Au# a uno l# ll#gu# #l da.
8na 5lti&a coa a #t# r#4#to. La n#gati%a d# un ag#nt#(
#n g#n#ral( igni0ica &7 Au# la d# un #ditor. Lo ag#nt# rara
%#B #O4lican con d#tall# 4or Au6 r#/uan ll#%ar a un #critor(
4#ro todo( in%aria'l#&#nt#( ti#n#n una 5nica raB$n: no cr##n
Au# %a.an a 4od#r %#nd#r #l li'ro. A lo &#Hor 4i#nan Au# #
&ara%illoo . AuiB7( Au# # /orroroo; 4#ro no cr##n Au#
%a.an a 4od#r colocarlo. El ag#nt# Au# /ac# 0alta t#n#r #
!G,
aAu6l a Aui#n uno l# /ac# 0alta. Co&o .a /# dic/o( 4u#d#
a.udar #l #r 4r##ntado 4or un #critor 0a&oo Vd#d# lu#go(
#l Ho%#n #critor ti#n# Au# tirar d# la l#%ita a todo #critor
0a&oo al Au# # 4u#da ac#rcar in i&4ortunarlo d#&aiadoV
4#ro al 0inal( lo ag#nt# $lo con0an #n &i&o. E a
co&o 4ro4#ran( #llo . u cli#nt#.
Mi#ntra # a4r#nd# #l o0icio( # 4ractica( # 'uca a un
ag#nt# . # #4#ra a Au# ll#gu# corr#4ond#ncia con #l r#&it#
d# 6t#( /a. Au# ganar# la %ida d# alguna &an#ra. Todo
#critor( co&o #l critiano &#di#%al( con0a #n Au# a una
64oca d# /onroo u0ri&i#nto iga la dic/a #n 0or&a d#
r#co&4#na. C con #ta id#a ac#4ta alg5n tra'aHo &i#ra'l#
a &#dia Hornada o %i%# d# u 4adr# o d# u &uH#r( . #cri'#(
r#Ba . #4#ra. 8n da ll#gar7 #l gol4# d# u#rt#( # dic#( . u
4ro'l#&a &on#tario # /a'r7n aca'ado.
No # %#rdad. Por lo &#no #n #l cao d#l #critor #rio.
KuiB7 uno #ntr# &il ll#gu# a %i%ir d# u art#. C #l #critor(
con toda u 4u#rilidad( d#'# a0rontar #t# /#c/o . actuar #n
con#cu#ncia(
A lo largo d# lo iglo lo #critor# /an ido #ncontrando
di%#ra &an#ra d# o'r#%i%ir. Lo antiguo 4o#ta &#ndi;
ga'an o # 4onan #l #r%icio d# lo r#.#. Toda%a( aAu .
#n todo #l &undo( /a. g#nt# rica d#c#nt# Au# 4r#ta a.uda
#con$&ica al Ho%#n 4ro&#t#dor( a'i#ndo Au# no # 4ro'a'l#
Au# r#cu4#r# u din#ro. El &#dio 4or #l Au# g#n#ral&#nt# lo
rico a.udan a lo no'l# 4o'r# # la 0undaci$n Vla Gugg#n;
/#i&( 4or #H#&4loV. El #critor 4u#d# r#currir ta&'i6n al
din#ro 45'lico( a la intitucion# Au# conc#d#n '#ca. El
#critor #Otr#&ada&#nt# 'u#no ti#n# 4oi'ilidad# con #ta
organiBacion#( #4#cial&#nt# i conoc# a col#ga 0a&oo
Au# 4u#dan con0ir&ar u %irtud#. P#ro( in#%ita'l#&#nt#( #n
la 0undacion# . lo 4rogra&a d# conc#i$n d# '#ca /a.
ci#rto grado d# d#/on#tidad. Algui#n ti#n# Au# HuBgar lo
!G)
&6rito d#l #critor( . lo &i#&'ro d#l Hurado ti#n#n a&igo
cu.a o'ra( gracia a la a&itad( 'rilla &7 d# lo Au# 'rillara
nor&al&#nt#. El #critor in a&igo 4u#d# #ncontrar# #n
d#%#ntaHa. O AuiB7 a lo &i#&'ro d#l Hurado l# gut#
#4#cial&#nt# d#t#r&inado ti4o d# no%#la( con lo Au#( aun
r#conoci#ndo la talla d# d#t#r&inado a4irant#( l# conc#d#n
#l din#ro a otro. Si #l Ho%#n #critor ti#n# o4ortunidad d#
con#guir Au# algui#n con din#ro l# r#4ald#( d#'#ra tragar#
#l orgullo . ac#4tar. Para 4on#r# #n contacto con organiBa;
cion# Au# 4u#d#n a.udar al Ho%#n no%#lita( in0or&arl# o'r#
d$nd# /a. 'u#no 4ro0#or# . o'r# conc#i$n d# '#ca(
#tc6t#ra( # 4u#d# lla&ar o t#l#0on#ar a Po#t Y Jrit#r( :*!
J#t G9t/ Str##t( N#2 CorD( N.C. !**!) ?t#l60ono `:!:a
<G<;!<==@. La r#%ita Au# 4u'lica Po#t Y Jrit#r( "oda,
conti#n# a'undant# in0or&aci$n o'r# 4r#&io( '#ca . todo
ti4o d# a.uda al #critor a tra%6 d# intitucion# cultural#
. 0undacion#.
Lo &7 4ro'a'l#( d# todo &odo( # Au# #l #critor t#nga
Au# 'ucar# un tra'aHo. Cai todo lo tra'aHo d# Hornada
co&4l#ta on di0cil# d# co&4aginar con la #critura( incluo
#l d# o0icina( #n #l Au# cai no /a. nada Au# /ac#r. Co(
4articular&#nt#( no 4u#do tra'aHar con g#nt# alr#d#dor; n#;
c#ito ol#dad( tanto 4or &oti%o d# conc#ntraci$n co&o 4ara
4od#r g#ticular( &o%#r&# . /a'lar #ntr# di#nt# li'r#&#nt#(
coa Au# &# u#l# #r indi4#na'l# 4ara con#guir Au# un
#4iodio &# alga co&o Aui#ro. Ta&4oco 4u#do tra'aHar #n
una no%#la i no t#ngo largo rato 4ara #cri'ir Vlo id#al 4ara
& on Auinc# /ora in 4ararV. S# 4u#d# uno %ol%#r loco
tratando d# #cri'ir in 4#rd#r #l /ilo d# una no%#la d#
Auini#nta 47gina. Ea. Aui#n( con la #4#ranBa d# r#ol%#r
tal# 4ro'l#&a( # /ac# %igilant# d# inc#ndio 0or#tal# .
4aa #l da #ntado #n u atala.a( o'#r%ando a rato #l
/oriBont#. En t#ora( dic/a ituaci$n t#ndra Au# #r id#al(
4#ro #n la 4r7ctica no # a( 4orAu# la radio d# onda corta
/a d# #tar i#&4r# #nc#ndida . no calla nunca. Lo #&4l#o
!=*
d# %igilant# nocturno o 4ort#ro d# noc/# ta&4oco on &#Ho;
r#( # int#ntar ganar# la %ida #n#Iando #n un intituto #
&uc/o 4#or Vno /a. nada &7 agotador( incluo 4ara Aui#n#
no ti#n#n #Oc#i%o #ntido d# la r#4ona'ilidadV. El 4#rio;
di&o AuiB7 contitu.a una alt#rnati%a &#Hor( 4#ro ta&'i6n
4u#d# in0luir n#gati%a&#nt# #n la 4roa . la #ni'ilidad d#l
no%#lita.
8no d# lo tra'aHo 4or #l Au# &7 # inclinan r#ci#nt#;
&#nt# lo #critor# # #l d# #n#Iar #n la uni%#ridad. Lo
4ro0#or# d# uni%#ridad no tra'aHan #n %#rano # incluo #n
in%i#rno d#'#n d# t#n#r &7 ti#&4o li'r# 4ara #cri'ir Au#
nadi# #Oc#4to #l !agabundo r#calcitrant#. S# dan( 4onga&o(
tr# cla#( cada una d# tr# /ora a la #&ana( # d#dican
%aria /ora a conulta Au# Aui#ran /ac#r lo alu&no ?con
u#rt# # 4u#d#n r#unir #n un $lo da d# la #&ana toda la
#ntr#%ita@( una cuanta a 4r#4arar la cla# ?i # #
#Otraordinaria&#nt# #cru4uloo@( . #l r#to d#l ti#&4o Au#da
a di4oici$n d# uno. Para Aui#n t#nga #l t#&4#ra&#nto
ad#cuado( #n#Iar #n la uni%#ridad 4u#d# #r una oluci$n
#Oc#l#nt#. Lo &alo # Au# cada %#B Au#dan &#no 4laBa. >#
la carr#ra d# l#tra al#n &7 #critor# con int#ncion# d#
ganar# la %ida #n#Iando Au# 4u#to d# tra'aHo /a.. >#
todo &odo( AuiB7 no /a.a Au# d#ani&ar# 4or #llo. Para
#l alu&no d#tacado igu# /a'i#ndo itio. Con la r#co&#n;
dacion# d# u 4ro0#or# . u lita d# li'ro 4u'licado( d#
0icci$n o d# la ra&a acad6&ica Au# /a.a #l#gido( tal %#B
coniga a'rir 4u#rta Au# 4ara otro #t7n /#r&6tica&#nt#
c#rrada. C 4ara lo d#&7( Aui#n /a.a o't#nido un doctorado
#n cualAui#r ra&a 'i#n conid#rada Vlit#ratura ingl#a( 4or
#H#&4lo( o incluo 0iloo0aV ti#n# la 4u#rta a'i#rta #n
7&'ito co&o la Ad&initraci$n( la 4u'licidad o lo n#gocio.
El #critor Au# %i%# d# #n#Iar lit#ratura cr#ati%a( in
#&'argo( corr# #l ri#go d# Au# u tra'aHo ll#gu# a 4#rHudicar
u art#. El trato continuo con #critor# 4rinci4iant# l# o'liga
a r#ol%#r analtica&#nt# 4ro'l#&a Au# nor&al&#nt# r#ol;
!=!
%#ra d# otro &odo. Para con#guir Au# lo alu&no %#an
clara&#nt# u #rror#( #l #critor;4ro0#or no ti#n# &7
r#&#dio Au# tra'aHar d# 0or&a a'oluta&#nt# conci#nt#(
int#l#ctual. Todo #critor( ll#gado ci#rto &o&#nto( ti#n# Au#
4aar 4or un 4#rodo analtico( 4#ro con #l ti#&4o /a d# ir
incor4orando a u #r la olucion# Au# ado4ta( Au# on
caract#rtica d# 6l. C a( cuando /a.a d# a0rontar alg5n
4ro'l#&a #n la no%#la Au# #t6 #cri'i#ndo( no t#ndr7 Au#
corr#r a conultar u conoci&i#nto lit#rario ino Au# intuir4
#l ca&ino Au# ll#%a a la oluci$n; #n lugar d# a'andonar #l
u#Io #n Au# # u&#( 4ara 4od#r #Oa&inar lo Au# #t7
/aci#ndo( r#u#l%# #l 4ro'l#&a ad#ntr7ndo# a5n &7 #n
dic/o u#Io. Para #l 4ro0#or d# lit#ratura cr#ati%a( t#n#r Au#
r#currir continua&#nt# al an7lii int#l#ctual 4u#d# r#ultar
catrant#.
Ta&'i6n # l# 4u#d#n 4r##ntar otro 4ro'l#&a. Su
uc#i%o #ncu#ntro con alu&no d# tal#nto 4u#d#n ll#%ar
al 4ro0#or a i&4on#r# conci#nt# o inconci#nt#&#nt#
tar#a cada %#B &7 di0cil#( a ditanciar# d#l tra'aHo d# u
&#Hor# alu&no 4or Au#r#r /ac#r alard# d# ing#nio . d#
util#Ba Au# Au#dan 0u#ra d#l alcanc# d# 6to. S# a&an#ra(
# %u#l%# 4r#cioita. C 4u#to Au# ti#n# o'ligaci$n d# iniciar
a u alu&no #n toda la 4oi'ilidad# d# la 0icci$n con;
t#&4or7n#a( 4ara Au# no #cri'an todo igual( co&o i >onald
Bart/#l&# 0u#ra #l 5nico #critor Au# /u'i#ra #Oitido ?o
E#&ing2a. o Saling#r o Aui#nAui#ra Au# in0lu.a &7 #n
d#t#r&inada cla#@( #l 4ro0#or 4u#d# ll#gar a d#Har# in0luir
ind#'ida&#nt# 4or otro #critor# d# u ti#&4o o a 4r#ocu;
4ar# #Oc#i%a&#nt# 4or la t#ora. Sin duda /a. 4ro0#or# a
Aui#n# #to no l# ocurr# nunca( 4#ro # una d# la Au#Ha
Au# &7 0r#cu#nt#&#nt# # o.#n.
Lo Au# #l #critor car#nt# d# ind#4#nd#ncia #con$&ica
ti#n# Au# 'ucar # un tra'aHo Au# no l# #OiHa #Oc#i%a
d#dicaci$n ni #0u#rBo( Au# #a co&4ati'l# con u 4rinci4al
int#r6. 8n 4u#to d# cart#ro #n un Bona rural( 4or #H#&4lo(
!=:
# 4#r0#cto ?# 4u#d# alir a r#4artir al &#dioda@. C 4or #l
'i#n d# u art#( ti#n# Au# a4r#nd#r a %i%ir d#ntro d# lo l&it#
Au# l# &arca la ingular #Oit#ncia Au# ll#%a. Si #l #critor
ana 4o##r todo lo Au# %# #n la t#l#%ii$n( &7 l# %al#
r#nunciar . to&ar# #n #rio lo d# ganar din#ro( . i no( Au#
d#H# la t#l#%ii$n 4ara lo 4o'r# d# #4ritu.
La &an#ra &7 07cil d# /uir d#l #0#cto d#'ilitador d# una
cultura Au# #ntroniBa la co&4#titi%idad . #l conu&i&o #
a'andonarla( ir# a %i%ir a M6Oico( a Portugal o a Cr#ta. C
#to # #Oacta&#nt# lo Au# /ac#n &uc/o #critor#( 4#ro #l
4r#cio Au# /a. Au# 4agar 4ara 4od#r %i%ir con &#no din#ro
4u#d# #r &a.or d# lo Au# #n 4rinci4io # cr##. Ad#&7(
a'andonando la 4ro4ia cultura 4u#d# Au#dar# uno in t#&a
4ara #cri'ir. La #O4atriaci$n 4u#d# dar r#ultado #n #l cao
d#l 0a'ulita( d#l #critor no r#alita. P#ro /a /a'ido &uc/o
cao d# #critor# Au# /a'i#ndo a'andonado lo Au# &#Hor
conocan Vla cultura d# la Au# 4ro%#nanV( # /an #ncontrado
4ot#rior&#nt# con Au# ta&'i6n /a'an d#Hado atr7 #l &a;
nantial d# u art#. A( #l no%#lita ingl6 Arnold B#nn#tt(
cuando d#H$ u /ogar rural 4or la %ida &undana d# Londr#(
# dio cu#nta d# Au# u calidad co&o #critor /a'a d#c#n;
dido nota'l#&#nt#. C # 4odran citar &uc/o otro #H#&4lo
co&o 6t#. Claro Au# ta&'i6n /a. #critor# Au# &#dran con
#l tra4lant#. L#li# 1i#dl#r a0ir&a Au#( 4ara 6l( Mioula(
Montana( 0u# durant# %#int# aIo #l &#Hor itio 4ara %i%ir(
4orAu# la di0#r#ncia #ntr# Mioula . Nu#%a CorD l#
#ti&ula'an la i&aginaci$n; ad#&7( la noc/# #ran larga
. no 4oda /ac#r gran coa a4art# d# #cri'ir. El c/oAu# con
una cultura aH#na ta&'i6n 0u# '#n#0icioo 4ara Malcol&
Lo2r.( Gra/a& Gr##n# . E#nr. Ja&#( 4or no /a'lar d#
>ant#. P#ro #l ri#go #Oit# . /a. Au# #tar 4r#%#nido.
Muc/o #critor# conid#ran Au# l# 4#rHudica t#n#r Au#
%i%ir Vg#n#ral&#nt#( 4or /a'#r o't#nido una 4laBa d# 4ro0#;
orV #n itio radical&#nt# ditinto d# u lugar d# orig#n ?lo
oriundo d# Nu#%a Inglat#rra #n #l ur d# Cali0ornia( lo
!=-
t#Hano #n Cl#%#land@; # i#nt#n irr#al#. 8n cao #4#cial
d# #t# 4ro'l#&a # #l d#l #critor d# orig#n /u&ild# Au#
acc#d# a d#t#r&inado &#dio Vla uni%#ridad( o'r# todoV
cu.o r#0ina&i#nto( al tran&itr#l#( o 'i#n a0#cta d# 0or&a
n#gati%a a u l#nguaH# . a u #cala d# %alor# o d#naturaliBa
u #O4#ri#ncia d#l &undo.
Para #l #critor o la #critora( no /a. &#Hor &an#ra d#
&ant#n#r# Au# %i%ir d# u c$n.ug#. Lo &alo # Au#( 4ico;
l$gica&#nt# al &#no( # duro( aun cuando al citado c$n.ug#
l# o'r#n &#dio. A ninguna d# la 0ala l#ccion# d# nu#tra
cultura # l# da &7 i&4ortancia Au# a la Au# dic# Au# /a.
Au# #r ind#4#ndi#nt#. ># a/ Au# #l #critor no%#l o a5n
d#conocido( a Aui#n 'atant# tra'aHo l# cu#ta cr##r #n
&i&o( t#nga Au# o4ortar( ad#&7( la carga d# la %#rgW#nBa.
Sta # una d# la raBon# d# Au# lo #critor#( co&o otro
artita( 0r#cu#nt#&#nt# /a.an d#cidido %i%ir d# 4#rona a
la Au#( .a 0u#ra conci#nt# o inconci#nt#&#nt#( no t#nan
n#c#idad d# r#4#tar V4rotituta g#n#roa( 4onga&o 4or
caoV. E di0cil Au# algui#n con #nti&i#nto d# cul4a'ilidad
4u#da #r al &i&o ti#&4o 'u#n #critor; la 0alta d# r#4#to
/acia uno &i&o a0lora #n la 4roa. ># todo &odo( a 4#ar
d# lo Au# # 4u#da d#cir #n contra d# #llo( %i%ir d#l c$n.ug#
o #l a&ant# d# uno # una #Oc#l#nt# t7ctica d# u4#r%i%#ncia.
Ea. /o&'r# d# n#gocio a Aui#n# nada l# 4roduc# &a.or
ati0acci$n Au# lo logro arttico d# u &uH#r o d# u
a&ant#; . ta&'i6n /a. &uH#r# Au#( d# una 0or&a Au# $lo
a un cnico # l# ocurrira tac/ar d# &$r'ida( # i#nt#n
orgulloa . ati0#c/a d# 4od#r 4ro4orcionar a u &arido o
a u a&ant# lo &#dio n#c#ario 4ara Au# 6t# 4u#da
d#arrollar u la'or arttica. Con #to no Aui#ro d#cir Au# #l
#critor t#nga Au# 'ucar# a algui#n d# Aui#n 4od#r#
ali&#ntar co&o un %a&4iro. P#ro #l Au#( 4or raBon# digna(
%i%a con algui#n Au# # i#nta 0#liB d# 4od#r 0inanciar u art#(
d#'#ra /ac#r un #0u#rBo 4or li'rar# d# 4r#Huicio con%#n;
cional# . ac#4tar #t# don d# >io( . 4on#r d# u 4art# todo
!=9
lo n#c#ario 4ara Au# la g#n#roidad d# u a&ant# no caiga
#n aco roto.
Con u#rt#( #l #critor 4u#d# aca'ar ganando din#ro. La
indutria d#l cin# l# 4u#d# co&4rar una no%#la( o #l BooD;
o0;t/#;Mont/ Clu'( o 6ta # 4u#d# ganar #l coraB$n d# lo
H$%#n#. P#ro no /a. Au# contar con #llo. Lo no%#lita( #n
g#n#ral( incluo lo &u. 'u#no( nunca ll#gan a ganar# la %ida
con u art#. Lo ingr#o &#dio d#l #critor 4ro0#ional
aci#nd#n( cr#o( a uno cinco &il o #i &il d$lar# al aIo.
El Ho%#n no%#lita no 4u#d# 4or &#no d# con0iar #n Au#
alg5n da 4u'licar7 . # %#r7 li'r# d# cul4a . d#uda( 4#ro
V#tadtica&#nt# /a'lando( 4or lo &#noV la #4#ranBa
0rutrada #ntran #n #l Hu#go. S#g5n un #tudio( /acia #l
#t#nta 4or ci#nto d# Aui#n# 4u'lican u 4ri&#ra no%#la #n
d#t#r&inado aIo no 4u'lican una #gunda. Kui#n no #t6
di4u#to a #cri'ir co&o un %#rdad#ro artita( 4rinci4al&#nt#
4or n#c#idad( /ar7 'i#n #n dirigir u #0u#rBo /acia cual;
Aui#r otra coa.
!=G
IV
FE
S#g5n &i #O4#ri#ncia( lo Au# &7 a &#nudo # 4r#gunta
#n la ala d# acto . aula uni%#ritaria #: LPCon Au6
#cri'#Q PCon 4lu&aQ PCon &7Auina d# #cri'irQM So4#c/o
Au# #ta cu#ti$n # &7 i&4ortant# d# lo Au# 4or #nci&a
4ar#c#. Ti#n# a4#cto &7gico( ti#n# #o Au# tanto 4r#ocu4a
a lo Hugador# co&4uli%o: P/a. Au# ll#%ar o&'r#ro
cuando # Hu#ga a la rul#taQ C i a #( P/a. Au# ll#%arlo
lad#ado /acia la iBAui#rda o /acia la d#r#c/aQ PKu6 color da
&7 u#rt#Q La 4r#gunta o'r# Au6 # #&4l#a 4ara #cri'ir
i&4lica otra ac#rca d#l %i#Ho . t#&ido L'loAu#oM( d# la %ii$n
. la r#%ii$n( .( #n lo &7 4ro0undo( d# i r#al&#nt# /a. o no
/a. #4#ranBa 4ara #l Ho%#n #critor.
"
Co&o todo #critor a'# V#l #O4#ri&#ntado . #l no
#O4#ri&#ntadoV( /a. algo &it#rioo #n u ca4acidad 4ara
!=<
#cri'ir #n un da d#t#r&inado. Cuando lo 0luido corr#n(
cuando #l #critor #t7 LlanBadoM( # co&o i una 4ar#d
in%ii'l# # d#rru&'ara( . #ntonc# 6t# 4aa con oltura d#
una r#alidad a otra. Cuando no #t7 in4irado( #l #critor
ti#n# la #naci$n d# Au# todo # &#c7nico( d# Au# #t7
/#c/o d# co&4on#nt# nu&#rado: no %# #l todo ino la
4art#( no %# #4ritu ino &at#ria; o 4ara d#cirlo d# otra
0or&a( #n dic/o #tado #l #critor( cuando cont#&4la la
4ala'ra Au# /a #crito #n la 47gina( no conigu# %#r &7
Au# 4ala'ra #n una 47gina . no #l u#Io %i%o Au# 6ta
/an d# d#atar. P#ro cuando d# %#rdad #cri'# Vcuando #t7
in4iradoV( #l u#Io urg# ll#no d# %ida: #l #critor # ol%ida
d# la 4ala'ra Au# /a #crito . %# a u 4#ronaH#
&o%i6ndo# 4or u /a'itacion#( r#%ol%i#ndo #n lo ar&a;
rio( 'ucando #ntr# la corr#4ond#ncia con g#to irritado(
4oni#ndo tra&4a 4ara raton#( cargando 4itola. El u#Io
#n Au# # /alla # tan %i%o # in#ludi'l# co&o lo Au# #
ti#n#n al dor&ir( . cuando #l #critor 4on# #n #l 4a4#l lo
Au# /a i&aginado( la 4ala'ra( 4or inad#cuada Au# #an(
no l# ditra#n d# u 0icci$n ino Au# l# conc#ntran #n #lla(
d# tal &odo Au# cuando la int#nidad d#l u#Io d#ca#( al
r#l##r lo Au# /a #crito r#urg# la ilui$n. Mste y s)lo Bste
es el fragilsimo proceso en el 'ue tan desesperadamente
ansa entrar el escritor@ en la imaginaci)n !e personas 'ue
act<an (las !e claramente( y cuando se pregunta 'uB $ar4n
a continuaci)n, lo !e, y lo escribe con toda la precisi)n de
'ue es capa;, consciente, no obstante, de 'ue 'ui;4 despuBs
tenga 'ue buscar palabras m4s adecuadas y 'ue el cambio
de una palabra por otra puede agudi;ar o $acer m4s
profunda la !isi)n, y el sueDo o la !isi)n se !a $aciendo
cada !e; m4s y m4s l<cido, $asta 'ue la realidad compa&
rada con Bste, le parece fra, tediosa y muerta# St# # #l
4roc#o Au# ti#n# Au# a4r#nd#r a 4ro%ocar . a r#guardar
d# 0u#rBa &#ntal# /otil#.
Todo #critor /a #O4#ri&#ntado #t# #tado &7gico .
!=,
#OtraIo( aunAu# $lo /a.a ido 4or uno intant#. L#.#ndo
lo Au# #cri'#n lo alu&no # nota #n#guida d$nd# #ntra
#n acci$n #ta 0u#rBa . d$nd# c#a( d$nd# /an #crito con
Lin4iraci$nM . d$nd# /an t#nido Au# a%anBar a 0u#rBa d#
&#ro int#l#cto. S# 4u#d#n #cri'ir no%#la #nt#ra in ll#gar
ni una ola %#B al &it#rioo c#ntro d# la coa( a la c7&ara
#cr#ta 4or dond# %agan lo u#Io. E 07cil id#ar lo
4#ronaH#( la tra&a . #l a&'i#nt# . lu#go ir r#ll#nando co&o
i # tratara d# color#ar una l7&ina nu&#rada. P#ro cai
cualAui#r r#lato o no%#la ti#n# iAui#ra uno &o&#nto d#
aut#nticidad( #l ad#&7n #Oacto d# un 4#ronaH# o una &#t7;
0ora or4r#nd#nt#&#nt# ad#cuada( un 'r#%# 4aaH# Au# d#;
cri'# #l 4a4#l 4intado d# la 4ar#d o #l &o%i&i#nto d# un gato(
un 4aaH# Au# r#luc# o 4al4ita &7 Au# ning5n otro( un
&o&#nto Au#( co&o d#ci&o lo #critor#( Lco'ra %idaM. C
# 4r#cia&#nt# #to( #l %#r Au# algo Au# uno /a #crito co'ra
%ida Vno &#ta0$rica ino lit#ral&#nt#( un 4#ronaH# o un
#4iodio Au# co&o un #4ritu #ntra #n #l &undo 4or o'ra d#
u 4ro4io . #OtraIo 4od#r( d# tal &odo Au# #l #critor # i#nt#
no u cr#ador ino &#ra&#nt# #l intru&#nto Au# /ac# 4oi'l#
u a4arici$n( #l &ago( #l ac#rdot# Au# /a dado 4or caualidad
con la 0$r&ula &7gicaV( # #ta #naci$n d# /a'#r alcanBado
ci#rto 4rinci4io &7gico lo Au# con%i#rt# al #critor #n un
adicto ca4aB d# r#nunciar a cai todo 4or u art# . #n un #r
tan d#graciado i 0racaa.
Al 4rinci4io( #t# %#n#no o #t# ungW#nto &ilagroo
V4u#d# #r a&'a coaV # da #n 4#Au#Ia doi. Lo Au#
u#l# ocurrirl# a lo H$%#n# #critor# # Au# &i#ntra /ac#n
#l 4ri&#r 'orrador l# 4ar#c# Au# todo lo Au# #cri'#n ti#n#
%ida . # int#r#anti&o( 4#ro cuando lo %u#l%#n a l##r al
da igui#nt# lo #ncu#ntran inulo . in al&a. P#ro #ntonc#
# l# 4r##nta un 'r#%# intant# cualitati%a&#nt# ditinto d#
lo otro: una 4#Au#Ia doi d# lo g#nuino. Cuanto &7
nu&#roo on #to &o&#nto( &a.or # la adicci$n Au#
4ro%ocan. El intant# &7gico( at#nci$n( no ti#n# nada Au# %#r
!=)
con #l tema o( #n #ntido corri#nt#( con #l simbolismo# >#
/#c/o( no ti#n#n nada Au# %#r con lo Au# # u#l# tratar #n
la cla# d# lit#ratura. E( i&4l#&#nt#( d# un 4unto crtico
4icol$gico( un latido d# %ida #n un #rial( un La4o %#rdad#ro
#n un 4a i&aginarioM. Eto in$lito &o&#nto( #&ocio;
nant# una %#c#( otra i&4l#&#nt# d#uado( Au# dan
lugar a un #tado alt#rado( a la #naci$n #0&#ra d# /a'#r
alido d#l ti#&4o . #l #4acio ordinario V i&ilar in duda a
la Au# 'uca #l &tico o a la Au# #O4#ri&#nta Aui#n /a t#nido
la &u#rt# c#rcaV( contitu.#n #l al&a d#l art#( on la raB$n
d# Au# /a.a Aui#n # #ntr#gu# a 6l. C #l Ho%#n #critor al Au#
4od#r alcanBar #t# #tado l# 4r#ocu4# lo u0ici#nt# co&o 4ara
a'#r cu7ndo lo /a con#guido . co&o 4ara #ntir# inati;
0#c/o cuando no lo logra( .a #t7 #n ca&ino d# 4od#r
4ro%oc7r#lo a %oluntad( aunAu# AuiB7 nunca ll#gu# a co&;
4r#nd#r c$&o lo /ac#. Cuanto &7 a &#nudo #ncu#ntr# uno
la lla%# &7gica( &7 07cil l# #r7 a la &ano %acilant# d#l al&a
4oar# o'r# #lla. En lo &7gico( co&o #n todo lo d#&7( lo
logro tra#n &7 logro.
P#ro no todo # &agia. 8na %#B Au# # a'# 4or #O4#ri#n;
cia c$&o # #l #tado Au# # 4r#t#nd# alcanBar( #Oit#n
&an#ra d# 0acilitar u a4arici$n. ?Ea. #critor# Au#( con
4r7ctica( ll#gan a #r ca4ac# d# u&ir# a %oluntad #n #l
#tado cr#ati%o; otro ti#n#n di0icultad# toda u %ida@. Cada
#critor ti#n# Au# a%#riguar 4or &i&o( i 4u#d#( c$&o
tra'aHa &#Hor.
Vol%a&o al aunto d#l l74iB( la 4lu&a o la &7Auina d#
#cri'ir. Natural&#nt#( no /a. r#4u#ta ac#rtada a la 4r#gun;
ta d# i /a. Au# #cri'ir con #to o con aAu#llo( ni ta&4oco
ti#n# &uc/o #ntido /ac#rla( a &#no Au# r#%#l# algo o'r#
#l 4roc#o cr#ati%o. P#n#&o 4or un &o&#nto #n #l #critor
&u. Ho%#n( #l adol#c#nt# d# intituto o d# 4ri&#ro aIo d#
uni%#ridad. S#ntado ant# la &7Auina( 4oco acotu&'rado
a5n a #cri'ir d# #ta &an#ra( # ditra# con la 0or&a d# lo
caract#r#( # ditra# 4orAu# #l 4a4#l no #t7 'i#n c#ntrado(
!<*
# ditra# 4orAu# no do&ina la t#cla .( i la &7Auina #
#l6ctrica( l# i&4aci#nta #l 0atidioo Bu&'ido Au# #&it#. Sa'#
Au# i alguna %#B ll#ga a #cri'ir 'i#n a &7Auina( ir7 &7
r74ido( 4#ro d# &o&#nto l# 4ar#c# Au# # inca4aB d# #cri'ir
nada. Por 0in arranca la /oHa d# 4a4#l( la #truHa . la tira a la
4a4#l#ra( . d#cid# int#ntarlo con una 4lu&a. Co&i#nBa a
#ntrar #n ituaci$n Vco&i#nBa a %#r 4#rona Au# /ac#n lo
Au# 6l 4r#t#nd# Au# /agan( Au# # &#t#n #n di0icultad#( tal
co&o lo #Oig# la id#a Au# ti#n# d# la /itoriaV . #ntonc#(
cuando &ira lo Au# /a #crito( 4ara %#r i Lcogi#ndo carr#ri;
llaM 4u#d# u4#rar #l itio #n Au# # /a Au#dado atacado( #
da cu#nta d# Au# la tinta # /a corrido. Procura no /ac#r cao
. %u#l%# a u u#Io( 4#ro #l 'orr$n l# igu# incordiando. Por
0in co4ia #n li&4io lo Au# /a'a #crito . %u#l%# a l##rlo d#d#
#l 4rinci4io #n un int#nto d# Ba&'ullir# otra %#B #n #l u#Io(
4ara Au# cuando ll#gu# al 4unto dond# l# 0alla la i&aginaci$n(
la 4ro4ia in#rcia d# aAu6l /aga Au# iga d#arroll7ndo# .
6l 4u#da L%#rM lo Au# lo 4#ronaH# ti#n#n Au# /ac#r a
continuaci$n.
Lo &alo( d#cu'r# nu#tro a&igo( # Au# la #critura( co&o
#l /a'la( #t7 ll#na d# g#to. Nor&al&#nt# no r#4ara&o #n
#llo( a &#no Au# # no /a.a ocurrido analiBarlo alguna %#B.
C( in #&'argo( a #: d#l &i&o &odo Au# al /a'lar da&o
conci#nt# o inconci#nt#&#nt# indicio d# lo Au# #nti&o(
0runci#ndo #l la'io o d#%iando la &irada #%ai%a&#nt#( nu#;
tra l#tra #&it# continua&#nt# #Ial# d# nu#tra 0#licidad(
inc#rtidu&'r#( 0atiga o #cr#ta ininc#ridad. Cuando l##&o lo
Au# /#&o #crito no lo a'#&o( 4#ro no or4r#nd#&o a
nootro &i&o 0iH7ndono #n la caligra0a . 6ta co&i#nBa a
#rguir# co&o un &uro #ntr# nootro . #l u#Io d#l Au#
#Otra#&o la narraci$n. No %#&o un 4#rro /urgando #n lo
cu'o d# 'aura( ino 4ala'ra u#lta: Ea'a un 4#rro.
No 6 i algui#n Au# /a.a #crito d#d# &u. Ho%#n( a4art#
d# &( /a 4aado 4or #l tranc# Au# l# /# atri'uido ?AuiB7 no(
!<!
#Oc#4to la 4art# r#0#r#nt# a la &7Auina d# #cri'ir: .o lo 4a6
0atal a4r#ndi#ndo a #cri'ir a &7Auina( . conoBco a &uc/o
#critor# Au# no lo /an con#guido nunca@; 4#ro lo Au# /#
dic/o ac#rca d# la ca4acidad d# ditra#r d# lo &#c7nico
4r#t#nd# ilu&inar 4or analoga un 4ro'l#&a &7 ocuro: #l
d# la ca4acidad d# ditracci$n d# la 4ala'ra. Incluo 4ara
#l #critor #O4#rto( . &uc/o &7 4ara #l 4rinci4iant#( #l
l#nguaH#( co&o la &7Auina d# #cri'ir Au# no # conoc#( #
un &#cani&o co&4licado( inti&idador( 0atidioo . nada
07cil d# #&4l#ar. Cont#&4la #l u#Io #n Au# t# /alla
u&ido( int#nta 4on#rlo #n 4ala'ra . t# #ncu#ntra con Au#
#l l#nguaH# # t# r#it#. Lo Au# Aui#r# d#cir #: LElla
4r#t#nda d#cirl# a 6l tal . tal coaM; 4#ro d#cid# Au# #lla
ti#n# Au# ir /ata dond# 6l #t7 . d#cirl# lo Au# #a( . ca&'ia
a: LElla 4r#t#nda d# ir a 6l ....M( 4#ro L4r#t#nda d#M no #
dic#; . .a #t7 0u#ra d#l u#Io. E una ni&i#dad ?#4#cial;
&#nt# #n #l cao Au# /# 4u#to co&o #H#&4lo( Au# # r#u#l%#
&u. 07cil&#nt#@( 4#ro la di0icultad #Oit#. La &a.ora d# lo
H$%#n# no%#lita Au# /# tratado t#nan 4ro'l#&a al 4rinci;
4io con #l ingl6 idio&7tico. PKu6 # lo corr#cto #n l#nguaH#
no dial#ctal: LP#n$ Au# d#'a d#cirl#M o L4#n$ Au# /a'a
Au# d#cirl#MQ PE corr#cto d#cir: LElla #4#ra'a Au# 6l #
#n0adaraMQ ?P>#'# d#cir#: LElla #4#ra'a u #n0adoMQ@.N Por
alguna raB$n Au# d#conoBco( #n A&6rica la &a.ora d# lo
#critor# 4roc#d#n d# la cla# &#dia o &#dia 'aHa . on &u.
4oco lo Au# no con#r%an giro caract#rtico Au# d#lat#n
u org#n#( co&o #l uo d# bring VLtra#rMV #n lugar d# take
VLll#%arMV o #l d# came VL%inoMV 4or 7ent VL0u#MV( t4ico
d# la cla# &#dia n#o.orDina( o d#l &odi&o stood on line,
cuando todo #l 4a dic# stood in line VL#ta'an #n 0ilaMV.
Mi#ntra uno # li&it# a ado4tar olucion# #ncilla ?narra;
N Lo #H#&4lo Au# a4ar#c#n #n #l original on( r#4#cti%a&#nt#( lo
igui#nt#: s$e intended to tell $im so&and&so: s$e intended on going
to $im and###: s$e t$oug$t t$at s$e s$ould tell $im o s$e t$oug$t s$e
s$ould tell $im: s$edanticipated t$at $e 7ould be angry, s$ed
anticipated $is anger ?N. d#l T.@.
!<:
ci$n #n 4ri&#ra 4#rona o #n t#rc#ra 4#rona li&itada@( la
4#culiaridad# lingWtica 4u#d#n #r incluo #nriAu#c#do;
ra; 4#ro #n cuanto # int#nta algo &7 ol#&n# Vnarraci$n
o&nici#nt#( o narraci$n #n 4ri&#ra 4#rona 4or 'oca d#
Bi&arcD o d# la Virg#n MaraV( #l uo d# #to giro 4roduc#
#naci$n d# ignorancia 4or 4art# d#l #critor. La 0icci$n #n
tono dial#ctal ti#n# u int#r6( . co&o d#&u#tran #critor#
co&o 1aulDn#r( # 4u#d#n #cri'ir no%#la larga . d# ali#nto
4ro0undo in t#n#r Au# d#a4r#nd#r #l 4ro4io dial#cto. ?En
lugar d#l ingl6 corr#cto #&4l#ado 4or la &a.ora d# lo
autor# Au# r#curr#n a la narraci$n o&nic#nt#( 1aulDn#r
#&4l#a un tono t4ica&#nt# ur#Io( Au#( 4or #H#&4lo( no
ditingu# #ntr# Lin0#rirM # Li&4licarM.@ P#ro 4or 'onito Au#
4u#dan #r lo dial#cto( 4oco autor# 4o#do d# la a&'i;
ci$n Au# caract#riBa al no%#lita Au#rr7n %#r# #Ocluido 4or
%oluntad 4ro4ia d#l #Oc#lo crculo d# #critor# Au#( co&o
Mann( Prout o M#l%ill#( # caract#riBan 4or #l #l#%ado tono
Au# #&4l#an. A 4u#( a/ #t7 #l l#nguaH#( di0cil # inti&i;
dador( 4oni#ndo tra'a al #critor #n u int#nto d# 4la&ar #n
la 47gina la ilui$n Au# # 0orHa #n la &#nt# al #cri'ir.
C d#l &i&o &odo Au# lo 'orron# d# tinta o #l r#0l#Ho
d#l #tado d# 7ni&o d# nu#tro /i4ot6tico Ho%#n #critor #n
u caligra0a l# ditra#n d# lo Au# int#nta d#cir( u 0alta d#
do&inio d#l l#nguaH# o d# lo di%#ro igni0icado d# la
4ala'ra l# ditra#n ta&'i6n . di0icultan u la'or. Si un
4#ronaH# d# una narraci$n no dic# Au# ci#rto r#.( /o&'r#
d6'il . 46i&o go'#rnant#( a Aui#n ll#%an a #nt#rrar( Lnaci$
&u#rtoM( Au#ri#ndo d#cir Au# nunca ll#g$ a #tar r#al&#nt#
%i%o( # 07cil #ta'l#c#r la r#laci$n #ntr# born . borne
VLll#%adoMV . ditra#r#( a &#no Au# Au#d# claro Au# Aui#n
/a'la Aui#r# &otrar# ing#nioo.N CualAui#r #critor 4odra
#O4licar cao 4ro4io d# la4u c7la&i ?Lun anillo #n 0or&a
N La a&'igW#dad #t7 #ntr# 7as born dead, Lnaci$ &u#rtoM( . 7as
borne dead, Llo ll#%a'an &u#rtoM. ?N. d#l T.@
!<-
d# #r4i#nt# d# do ca'#Ba d# &uH#rM@ Au# d#tru.#n toda la
trac#nd#ncia Au# 4u#da t#n#r d#t#r&inado &o&#nto( Au#
d#di'uHan #l igni0icado d# lo Au# # 4r#t#nd# d#cir . ant#
lo cual# #l #critor # i#nt# #t54ido( /i4$crita o 4r#t#ncio;
o. El #critor a4unta lo Au# %# #n u &#nt# . cuando l## la
4ala'ra Au# tan cuidadoa&#nt# /a #l#gido( # onroHa co&o
Aui#n # i#nt# traicionado( co&o aAu6l a Aui#n int#nciona;
da&#nt# # int#r4r#ta &al. O lo Au# /a #crito dic# #Oacta;
&#nt# lo Au# 6l 4r#t#nda( 4#ro tan #&#rada&#nt# Au# #l
#critor # %# a &i&o r#&ilgado . 0alto d# naturalidad.
El 4ro'l#&a no # Au# #l #critor no coniga arrancar a
i&aginar. Si a 0u#ra( no /a'ra #crito nada. El 4ro'l#&a #
Au# una %#B Au# /a #crito 4art# d# lo i&aginado( d# 4ronto
co&i#nBa a a&#dr#ntar#( a dudar. La 4art# oIadora d#l
#critor # ang6lica: # u #t#rno #4ritu in0antil( #l #r
0anta#ador Au# #Oit# ?o 4ar#c# #Oitir@ 0u#ra d#l ti#&4o.
P#ro la Au# &an#Ha lo &#cani&o( la Au# #cri'# a &7Auina
o con 4lu&a o 'olgra0o( la Au# #lig# una 4ala'ra . no otra(
# /u&ana( 0ali'l#( #O4u#ta a la ani#dad . a la %#rgW#nBa.
C cuando # /a co&#tido 0alta tra 0alta( la '#tia Au# #l
#critor ll#%a d#ntro co&i#nBa a udar . a r#c/inar lo di#nt#(
. an/#la Au# #l 7ng#l r#d#ntor la li'#r# una %#B &7( 4#ro #
i#nt# indigna( co/i'ida #n 4r##ncia d# lo agrado( .
t#&#roa d# la altura.
En todo lo Au# /# dic/o /ata a/ora #l l#nguaH# a4ar#c#
co&o un &#dio r#'#ld# . 4ai%o( co&o la indi0#r#nt# arcilla
a la Au# /a. Au# dar 0or&a d# 0igura o #l 4lo&o #n #l Au#
/a. Au# #ta&4ar una i&ag#n. En r#alidad( #l l#nguaH#
d##&4#Ia un 4a4#l &uc/o &7 acti%o #n #l 4roc#o d#
cr#aci$n lit#raria. No /a. duda d# Au# a %#c# # ci#rto Au#
#l #critor intu.# lo Au# Aui#r# d#cir .( tra un 0orc#H#o(
#ncu#ntra la 4ala'ra Huta 4ara #O4r#ar #o Au# 6l a'a
Au# #ta'a aguardando a #r #O4r#ado. Pu# 'i#n( con la
&i&a 0r#cu#ncia V.( 4ro'a'l#&#nt#( con &7V #l l#nguaH#
arratra al #critor /ata /ac#rl# dar con igni0icado total;
!<9
&#nt# ino4#c/ado. Eto # &7 #ncillo d# d#&otrar con
la 4o#a Au# con la 4roa( 4#ro int#ntar6 d#&otrarlo con
a&'a. P#r&ta#&# #&4#Bar con un 4o#&a #crito 4or &(
no 4orAu# &# conid#r# 'u#n 4o#ta ino 4orAu# &# 4ar#c#
ad#cuado 4ara lo Au# 4r#t#ndo .( lo Au# # &7 i&4ortant#(
4orAu# conoBco 4#r0#cta&#nt# #l 4roc#o 4or #l Au# to&$ la
0or&a Au# ti#n#.
>o!ely, spooky, dark blue Aentian
3nner 7alls like speckled snakeskin,
Trumpet s$aped, fit for a small
Angels grimly puckered lips
Set on t$e >ast Day to cali
Ants and bees to Apocalypse,
1$at sins too minute to mention
1ouldst t$ou bring to mans attention,
>o!ely, spooky, dark blue AentianN
?LEncantadora( 0anta&al g#nciana aBul ocuro(
&ot#ada 4or d#ntro co&o 4i#l d# #r4i#nt#(
#n 0or&a d# tro&4#ta( a4ta $lo
4ara lo la'io 0runcido con g#to #%#ro
d# un 7ng#l &#nudo . r#u#lto(
Au# lla&a #n #l blti&o >a
a /or&iga . a'#Ha al A4ocali4i(
P/acia Au6 4#cado tan inigni0icant#
Au# on cai in&#nciona'l#
Aui#r# atra#r la at#nci$n d#l /o&'r#(
#ncantadora( 0anta&al g#nciana aBul ocuroQM@
No &# #Ot#nd#r6 o'r# lo %ario int#nto 0allido Au#
4r#c#di#ron a la co&4oici$n d# #t# 4o#&a; #O4licar6 i&;
4l#&#nt# la alt#rnati%a Au# 0inal&#nt# #cog. Ant# la
nota'l# carga doc#nt# . lo nu&#roo 4ro.#cto #na.tico
!<G
?#ntr# #llo( #t# li'ro@ Au# t#na Au# co&4aginar( con la
conigui#nt# 0alta d# ti#&4o 4ara #cri'ir no%#la( d#cid
#cri'ir un 4o#&a( un 4o#&a d#dicado a una 0lor 4orAu# 4#n6
Au# AuiB7 alg5n da 4u'licara un li'ro d# 4o#&a in0antil#
d#dicado a la 0lor#( 4ara #&4ar#Harlo con #l Au# .a /a'a
4u'licado o'r# lo ani&al#. Encontr6 una 0otogra0a d# una
g#nciana aBul ocuro . &# 4u# a &irarla 4ara %#r Au6 4oda
d#cir. Lo &7 d#tacado d# lo Au# # &# ocurra( al &#no
4or la cont#&4laci$n d# aAu#lla 0otogra0a concr#ta( #ra Au#
la 0lor #ra 'onita . Au# t#na un a4#cto o&inoo; t#na #l
lu&inoo aBul ocuro d# la 4#adilla. Co&#nc6 a tant#ar
&#ntal&#nt# #n 'uca d#l rit&o t6trico ad#cuado . d# la
4ala'ra Au# 4udi#ran aHutar# a 6l . a a4ar#ci$ #l 4ri&#r
%#ro. O'%ia&#nt#( lo d# t6trico #t7 un 4oco trado 4or lo
4#lo ?la 0lor# di0cil&#nt# 4u#d#n r#4r##ntar lo %#rdad#;
ra&#nt# inAui#tant#@; d# a/ Au# #cogi#ra la 4ala'ra lo!ely
VL#ncantadoraMV( d# %alor &u. r#lati%o( Au# nunca # to&a
tan #n #rio co&o #lla d##ara( . spooky VL0anta&alMNV(
4ala'ra d#l l#nguaH# in0antil Au#( d#ntro d# un rit&o trocaico
&u. &arcado( # alarga un 4oco( # in0la co&o al contar un
cu#nto d# 0anta&a #n un ca&4a&#nto Hu%#nil. C 0u# #ta
&i&a #ri#dad trada 4or lo 4#lo lo Au# &# ll#%$ a #cri'ir
Lg#ncianaM con &a.5cula( lo cual l# da un air# lig#ra&#nt#
anticuado( ro&7ntico ?lo ro&7ntico #ran( ant# Au# nada(
ing#nua&#nt# #rio( co&o alguno( l6a# BlaD#( co&4r#ndi$
a rato@.
Cuando tu%# #crito #l 4ri&#r %#ro( %ol% a &irar la 0oto
'ucando algo Au# &# ugiri#ra #l #gundo ?PAu6 &7 # 4oda
d#cirQ@( conci#nt# d# Au# 4oda ri&ar o no aunAu# la
4oi'ilidad# rt&ica Au#daran lig#ra&#nt# li&itada ?#l
%#ro ti#n# Au# agradar al odo 4or cononancia con #l .a
N En la traducci$n no /a ido 4oi'l# r#4#tar #l r#gitro lingWtico d# la
4ala'ra( Au#( co&o co&#nta #l autor a r#ngl$n #guido d# la lla&ada(
#Aui%aldra al Au# #n cat#llano ocu4a L#l cocoM ?N( d#l T.@.
!<=
#Oit#nt#@; # in&#diata&#nt# &# 0iH6 #n #l #OtraIo /#c/o Au#
r#0i#r# #l #gundo %#ro: Au# la corola d# la 0lor ti#n# un lutr#
&ot#ado . c#r5l#o( co&o d# 4i#l d# #r4i#nt# V. #n #l &i&o
intant# %i Au# snakeskin ri&a'a con gentian, o # ac#rca'a
lo u0ici#nt# 4ara &ant#n#r la cononanciaV. Tra uno &o;
&#nto d# con0ui$n #n 'uca d# troAu#o 4o&4oo Au#
igni0icaran Lgarganta( angoturaM( #ncontr6 inner 7alls V
L4ar#d# int#rnaMV . #l %#ro #ncaH$. Vol%i#ndo a &irar la
0otogra0a 4ara %#r Au6 &7 4oda d#cir( not6 lo &7 #%id#nt#
d# la 0lor( Au# t#na 0or&a d# tro&4#ta( . lo #cri'. PEacia
d$nd# #guir d#d# allQ A lo &#Hor # &# ocurra alg5n
4#ronaH# con%#ni#nt#&#nt# o&inoo ?4ara #guir #n la ln#a
Au# ll#%a'a /ata #l &o&#nto@ Au# 4udi#ra r#lacionar# con
#l /#c/o d# tocar la tro&4#ta. ?Si /u'i#ra dic/o bell s$aped
VL#n 0or&a d# ca&4anaMV( otro troAu#o l#gti&o( 4ro'a;
'l#&#nt# 6t# no &# /u'i#ra ug#rido la id#a d# un #r
&#nudo Au# tocara la tro&4#ta.@ El int#r6 Au# #n &i in0ancia
/a'a t#nido 4or la r#ligi$n Vno #O#nto d# ci#rto d#aoi#goV
%ino #n &i a.uda( co&o tanta otra %#c# cuando #cri'o( .
&# /iBo 4#nar #n #l 7ng#l d#l Huicio 0inal. Pu#to Au# tra
&uc/o aIo d# 4r7ctica /# a4r#ndido V. 4or #llo no t#ngo
Au# 4arar&# a 4#narloV Au# al introducir un 4#ronaH# /a.
Au# /ac#rlo d# 0or&a 'i#n gr70ica( #cog 4ala'ra Au#
caract#riBaran al 7ng#l #n cu#ti$n ?grimly puckered lips
VLla'io #%#ra&#nt# 0runcidoM; a 4u#( #t# 7ng#l no #
li&ita a cu&4lir u tar#a ino # entrega a #lla@; ll#gado a #t#
4unto( la #Oig#ncia 4ro4ia d#l dra&a 4lant#a'an la igui#n;
t# 4r#gunta: i #l 7ng#l #t7 tan #ntr#gado( Pcon Au6 o con
Aui6n # &u#tra tan #trictoQ PCon lo #l0oQ PCon lo niIo
4#Au#IoQ No tu%# Au# #0orBar&# 4ara #ncontrar la r#4u#;
ta; la %i #n #l u#Io #n Au# #ta'a u&ido: con lo 'ic/o ?lo
/a'itant# d#l r#ducido &undo d#l Hardn( . #n#&igo d# la
0lor#@. M# d#cid 4or la /or&iga . la a'#Ha #n 4art#
4orAu# dic/o ani&alito ti#n#n( 4ara &( algo intrn#ca&#n;
t# d#agrada'l# . #n 4art# 4orAu# la 4ala'ra ants VL/or&i;
!<<
gaMV ti#n# un onido duro( d#agrada'l#( co&o bees VLa'#;
HaMV( Au#( aunAu# #n &#nor grado( lo ti#n# igual&#nt#( o'r#
todo i # alarga la ## onora 0inal. A continuaci$n %i#n#n
uno %#ro 'urlona&#nt# ol#&n#( Au# igu#n una antigua
tradici$n lit#raria d# 07cil id#nti0icaci$n: la d# la 07'ula. PKu6
l#cci$n 4oda #Otra#r# d# lo Au# /a'a co&4u#to /ata #l
&o&#ntoQ La 4r#gunta &# 4ar#ci$ a'urda( . ta&'i6n la
4ro4ia tradici$n d# la 07'ula( co&o i 0u#ra una 0or&a d#
inti&idar a lo &7 H$%#n#; a Au# lo Au# /a'a Au# /ac#r
#ra aca'ar con algo c$&ica&#nt# #nt#ncioo: ri&a onora(
la 0ingida 0or&alidad . #l a'or lit5rgico d# 1ouldst t$ou
bring,* y la r#t$rica ac#rdotal Au# # r#4ira #n la r#4#tici$n
d# 4ri&#r %#ro 4ara t#r&inar( r#curo Au# &# co&4laci$
#4#cial&#nt# 4orAu#( #g5n lo ortodoOo( #l Huicio 0inal
ci#rra #l crculo d# la /itoria critiana.
A 0in d# Au# la 4rinci4al cu#ti$n Au# Au#ra #O4on#r no
# 4i#rda #ntr# lo d#tall# d# &i argu&#ntaci$n( 4#r&ta#&#
r#it#rarla: la 4ala'ra no $lo ir%#n 4ara dar 0or&a a la %ii$n
d# la Au# # d#ri%a la 0icci$n lit#raria ino Au# contri'u.#n a
#llo. Cuando #&4#c6 a #cri'ir #l 4o#&a( no t#na la &#nor
id#a d# Au# aca'ara /a'lando d# un 7ng#l 4#Au#Iito o d#l
Huicio 0inal d# la a'#Ha . la /or&iga o( 4or 5lti&o( d#l
car7ct#r inti&idador d# la 07'ula.
Eta ca4acidad d# L#cri'ir# a &i&oM Au# ti#n#n lo
4o#&a # &#no 4at#nt# #n #l cao d# lo r#lato corto o
d# la no%#la( . # Au# # un 4oco di0cil( 4#ro d# ning5n
&odo i&4oi'l#( #cri'ir un r#lato corto in t#n#r una ci#rta
id#a d#l argu&#nto( . #Otr#&ada&#nt# di0cil #cri'ir una
no%#la in un 4lan 4r#%io &inucioa&#nt# #la'orado( aunAu#
4ro%iional. P#ro #l 4roc#o Au# /# d#crito #n r#laci$n con
la 4o#a ta&'i6n int#r%i#n#( . no $lo ocaional&#nt#( #n la
N El &#ncionado a'or lit5rgico 4ro%i#n# d#l uo d# la 0or&a
4rono&inal t$ou, #gunda 4#rona d#l ingular #n ingl6
antiguo( actual&#nt# $lo #n uo #n l#nguaH# r#ligioo.?N. d#l T.@
!<,
cr#aci$n d# una no%#la. El igui#nt# 4aaH# 4#rt#n#c# a la
4art# 0inal d# una d# &i no%#la: 5ctober >ig$t#
La do antigua criatura # o'#r%aron( a&'a &7 o
&#no #rguida V#l oo conid#ra'l#&#nt# &7 #rguido Au# #l
/o&'r#V( #l %i#Ho inca4aB d# /ac#r nada 4ara d#0#nd#r#(
d#&aiado d#'ilitado 4ara int#ntar corr#r o incluo altar #n 4o
d# la #co4#ta( con #l coraB$n &artill#7ndol# d# tal &odo #l
arranAu# d# la garganta Au# no 4oda iAui#ra #&itir un onido.
A &#nudo 4#n$( r#cord7ndolo d#4u6( c$&o d#'i$ d# #ntir#
## ingl6 cuando &ir$ /acia la 4art# u4#rior d#l &uro Hunto
al 0arall$n( all #n 1ort Ticond#roga( . cont#&4l$ a Et/an All#n(
46tr#o . d#collant#( r#cort7ndo# o'r# #l 0ondo d# #tr#lla .
d# un al'a gri( ll#nando #l ci#lo con u o'c#nidad#. El ingl6
#ra un /o&'r# corri#nt#( a co&o Ja&# Pag#( a/ #ntr# u
col&#na( no #ra &7 Au# un /o&'r# corri#nt#. Et/an All#n
/a'a ido 4u#to #n #l &undo( co&o E6rcul#( 4ara dar una
&u#tra d# la coa Au# /a. &7 all7 d# 6l. C otro tanto ocurra
con aAu#l #nor&# . %i#Ho oo Au# %#nt#a'a #rguido . l#
o'#r%a'a 4#r4l#Ho( in a'#r Au6 /a'ra d#cr#tado #l ci#lo. Pa$
un &inuto #nt#ro . #l oo #gua #Oa&in7ndol#( 4r#gunt7ndo#
d# d$nd# /a'a alido aAu#l anciano Au# # l# /a'a ac#rcado
igiloa&#nt#( . Au6 int#ncion# t#na. Por 0in #l oo # 4uo
otra %#B a cuatro 4ata( # %ol%i$ /acia lo r#ci4i#nt# Au#
cont#nan lo 4anal# .( co&o i tu%i#ra todo #l da . # /u'i#ra
ol%idado d# la #Oit#ncia d# Ja&#( # 4uo a co&#r. Ja&# #
a'alanB$ o'r# la #co4#ta .( a 4#ar d# la d#'ilidad d# u
4i#rna( la alcanB$. El oo # %ol%i$ con un 4ro0undo gruIido
#&itido d#d# #l 0ondo d# la garganta( 4#ro lu#go igui$
tranAuila&#nt# con lo u.o. Ja&#( con la &ano t#&'l7ndol#
%iol#nta&#nt#( l#%ant$ la #co4#ta /ata a4o.7r#la #n #l /o&;
'ro . a4unt$ a la nuca d#l oo. Lo Au# ocurri$ #ntonc# no 4udo
r#cordarlo d#4u6 con claridad. Cuando #ta'a a 4unto d#
a4r#tar #l gatillo( #l caI$n d# la #co4#ta # l# alB$ con una
acudida V4oi'l#&#nt#( i&4#lido 4or u 4ro4io 'raBo( claroV.
!<)
>i4ar$ al air#( co&o 4ara ad%#rtir a un ladr$n. El oo # l#%ant$
un &#tro d#l u#lo d# un alto . # 4uo a t#&'lar #Oacta&#nt#
co&o #l anciano( . tra /ac#r# d# un Bar4aBo con una 'raBada
d# 4anal#( co&#nB$ a r#troc#d#r.
El an7lii d#l 4roc#o Au# dio lugar a #t# 4aaH# ti#n#
Au# #r( 4or n#c#idad( 'r#%# . #Au#&7tico. Con la tortuoa
&an#ra d# tra'aHar Au# t#ngo( %#nga a r#%iar . a r#%iar( 4ara
#cri'ir un 4aaH# tan corto co&o 6t# 4u#do tardar #&ana.
8n 4ar d# d#tall# 4ara 4on#r al l#ctor #n ant#c#d#nt#: a lo
largo d# la no%#la #l %i#Ho Pag# r#laciona &7 o &#no
inconci#nt#&#nt# lo oo con #l otro &undo V con la &u#rt#
. con la 4oi'ilidad d#l catigo di%ino( 0u#rBa con la Au#
ning5n /o&'r# 4u#d# ri%aliBarV; in #&'argo( d#Hando d#
lado ## con0licto 5lti&o( cr## Au# con %al#nta . d#cii$n
co&o la d# Et/an All#n( u /6ro#( #l /o&'r# 4u#d# al%ar#.
>urant# la &a.or 4art# d# u %ida Ja&# Pag# /a cr#do #r
tal /6ro#( 4#ro 4oco ant# d#l &o&#nto Au# r#lata #l 4aaH#
# da cu#nta d# Au# u t#rca &#BAuindad( u #rr$n#a conc#4;
ci$n d# lo /#roico( # lo Au# /a cauado #l uicidio d# u /iHo
. &uc/a otra d#gracia. La %oB Au# narra #l 4aaH# # &7
o &#no o&nici#nt#; #ntra . al# d# la conci#ncia d# Ja&#
Pag#.
Bu#na 4art# d# #t# 4aaH# no # &7 Au# la i&4l#
trancri4ci$n d# lo Au# %#a con la i&aginaci$n ?#l /o&'r# .
#l oo #ncor%ado( la #co4#ta a4o.ada #n una col&#na( 0u#ra
d#l alcanc# d#l 4ri&#ro( #l air# d#conc#rtado d#l %i#Ho
ani&al@( 4#ro #l l#nguaH# aIad# color . a.uda a d#t#r&inar
lo acont#ci&i#nto. Lla&ar al oo . al /o&'r# Lantigua
criaturaM ti#n# i&4licacion# ditinta d# la Au# #nci#rra L#l
anciano . #l %i#Ho ooM: 4ara &( Au# u#lo dar curo d#
64ica( LantiguoM #%oca la antigua Gr#cia ?d# a/ Au# #n#gui;
da a4ar#Bca E6rcul#( tra.#ndo conigo una id#a 0unda&#ntal
#n Eo&#ro: la d# Au# lo dio# conci'#n un id#al 4ara #l
!,*
/o&'r#( un id#al Au# # r#%#lado al &undo a tra%6 d# lo
acto d# un /6ro# co&o AAuil# . tran&itido a la 0utura
g#n#racion# 4or #l 4o#ta 64ico o 4or la &ua( la &#&oria
o la #4o4#.a@; . la raB d# LcriaturaM ?la cr#acion# d# >io@
&# ugi#r# una #ri# d# id#a Au# #n ci#rto &odo #t7n #n
con0licto con la 4ri&#ra: #l %i#Ho . #t# oo con u4u#ta
connotacion# &tica %ito co&o #r# &ortal#( tr7gica;
&#nt# %uln#ra'l#( cu.o igni0icado 5lti&o # #l car7ct#r
iluorio d# todo /#ro&o ?d# a/ Au# la l#.#nda 4o4ular#
d# V#r&ont o'r# Et/an All#n( cai ninguna 'aada #n /#c/o
r#al#( #ntr#n #n la conci#ncia d# Ja&#( concr#ta&#nt# la
Au# cu#nta Au# All#n( 'orrac/o 4#rdido . al 0r#nt# d# un gru4o
d# indio( tr#4$ 4or #l inacc#i'l# 0arall$n Au# # alBa d#tr7
d# Ticond#roga . ca.$ 4or or4r#a o'r# lo guardia
ingl##@. La aluion# a la 4oici$n r#lati%a&#nt# #rguida
d#l oo . #l /o&'r# . a la ind#0#ni$n d# 6t# # d#ri%an #n
4art# d# la n#c#idad d# dar 0u#rBa . concr#ci$n a la #c#na(
. #n 4art#( d# i&4#rati%o lingWtico. Para 4od#r #O4r#ar
la t#ni$n d# la ituaci$n( #4#cial&#nt# #l #nti&i#nto d#
47nico d# Ja&# Pag#( /ac# 0alta una 0ra# larga Au# # 4u#da
l##r d#4ria; #l rit&o ad#cuado al tono d# lo Au# # dic# a.uda
a co&4on#r 0ra# ?&irando la #c#na Au# i&agino( PAu6 #
4u#d# d#cir Au# iga #l rit&o &arcado d# la 0ra#Q@. Parti#ndo
d# la 4ala'ra L#rguidoM (uprig$t(, d#ri%o Vconci#nt# d# la
#naci$n d# in0#rioridad d#l anciano ?0ica . #4iritual@ con
r#4#cto al oo( dado #l igni0icado &tico Au# l# otorgaV
/acia Lr#ctoM (rig$teous( a tra%6 d# la ac#4ci$n Au# conti#n#
la #O4r#i$n Lconducta r#ctaM V uprig$t conduct(, con lo Au#
#l d#a&4aro d#l %i#Ho adAui#r# &atic# concr#to: PAui6n
4u#d# d#0#nd#r# #n #l Huicio 0inalQ Su #naci$n d# i&4o;
t#ncia &# /ac# #%ocar ?4u#to Au# o. &#di#%alita@ la ant#
co&5n r#4r##ntaci$n d#l ci#lo co&o un catillo o 0u#rt#( Au#
intant7n#a&#nt# # con%i#rt# #n 1ort Ticond#roga alB7ndo#
#ntr# 4#Iaco( .( a4ar#nt#&#nt# co&o 4or #nal&o( &# %i#n#
la i&ag#n d#l L46tr#oM Et/an All#n( Ld#collant#M. ># la
!,!
trancri4ci$n 0i#l d# la %ii$n Au# dar7 lugar al #4iodio
4roc#d# Ld# #tr#lla . d# un al'a griM; la i&ag#n Au# igu#(
no o'tant#( # d#ri%a d#l 4ro4io d#arrollo d# la no%#la.
>urant# toda la no%#la la luB %i%a d#l ci#lo d# octu'r# #
r#laciona con la claridad &#ntal . la conci#ncia d# la 4roOi;
&idad d# la &u#rt# d# Aui#n # ac#rca al t6r&ino d# u 4#ri4lo
%ital. El anciano Pag# /a ido un /o&'r# #guro d# u
o4inion#( 4#ro a/ora( al co&4r#nd#r u cul4a( al a'#r# un
L/o&'r# corri#nt#M( ni un /6ro# ni &uc/o &#no un dio( u
i&ag#n &#ntal d#l ci#lo no # no'l# a 4#ar d# u 0un#ta
connotacion#( ino o'c#na( conta&inada: #n la &#dida #n
Au# #l ci#lo # /#roico o di%ino( #l ci#lo l# &aldic#. ?Eta
i&ag#n ti#n# ta&'i6n ant#c#d#nt# /it$rico( natural&#nt#.
Et/an All#n( agitador # inc#ndiario( no #ra /o&'r# d# 0ra#
co&#dida.@ En cuanto a lo Au# %i#n# a continuaci$n( &i#ntra
o'#r%a at#nta&#nt# al oo( Pag# # da cu#nta d# la ndol# d#
criatura d#l ani&al. Si # un E6rcul# V&od#lo 64ico d# la
%oluntad d# lo ci#loV( .a no r#cu#rda #l &#naH# Au# t#na
Au# tran&itir; .( co&o la criatura &ortal Au# # #ncu#ntra
con lo o'r#natural( no conigu# #O4licar# d# d$nd# /a
%#nido Ja&# Pag#. En la ln#a Au# igu#n( #l oo a4ar#c#
cada %#B &7 co&o un #r natural( una criatura co&o Ja&#
Pag#.
P#r&ta#&# d#Har claro( #n cao d# Au# no lo #t6( Au#
&#diant# #t# an7lii d# c$&o # g#t$ #t# 4aaH# no
4r#t#ndo ininuar Au# toda #ta util#Ba r#lati%a a la
tran0or&aci$n d#l l#nguaH# . d# la id#a #an coa Au# #l
crtico agudo d#'a o 4u#da #Ialar. Muc/a on 4articular#
V 4or #H#&4lo( la r74ida aociaci$n d# 1ort Ticond#roga con
#l adH#ti%o L46tr#oM a4licado a All#nV . otra( co&o la alui$n
a E6rcul# . al conc#4to /o&6rico d#l &od#lo 64ico( on
inigni0icant# con r#4#cto al igni0icado glo'al d# la no%#;
la. S$lo 4r#t#ndo #O4on#r Au# la #l#cci$n d# una 4ala'ra
condiciona la d# la igui#nt#( Au# #l l#nguaH# in0lu.# d#
0or&a acti%a #n #l d#arrollo d# lo acont#ci&i#nto. El
!,:
#critor no # ataca 5nica&#nt# 4orAu# no conigu# 4on#r
#n 4ala'ra lo Au# i&agina( # d#cir( 4orAu# no #ncu#ntra la
&7 ad#cuada 4ara #llo( ino ta&'i6n 4orAu# no # ca4aB d#
conciliar# con #l 0luir d#l l#nguaH#( d# ada4tar lo Au# Aui#r#
d#cir a lo Au# la 4ala'ra l# ugi#r#n Au# podra decir# E
co&o #l #cultor tan #&4#Iado #n con#guir lo Au# /a
conc#'ido &#ntal&#nt# Au# no # d#Ha ll#%ar 4or la t#Otura
d#l &7r&ol( 4or lo Au# 6ta 4u#da ug#rirl#.
PKu6 ti#n# Au# /ac#r #l #critor #n #t# caoQ Cr#o Au#
la r#4u#ta( dada la co&4#t#ncia d# aAu6l #n #l t#rr#no
lingWtico( #: Tener fe# Pri&#ro( ti#n# Au# #r conci#nt#
d# Au# #l art# d# #cri'ir # &uc/i&o &7 di0cil d# lo
Au# #l 4rinci4iant# i&agina( aunAu# cualAui#ra di4u#to a
tra'aHar ll#gar7 a do&inarlo 0inal&#nt#. Para #cri'ir 'i#n
/a. Au# a'#r i&ultan#ar &uc/o 4roc#o &#ntal# Au#
al 4rinci4io d#'#n a'ordar# d# uno #n uno( . 4ara #llo #
/a d# di%idir #l tra'aHo #n #l &a.or n5&#ro 4oi'l# d#
a4artado: un #'oBo d# lo Au# # 4r#t#nd# d#cir; un an7lii
riguroo d# la 4ala'ra con Au# # /a dic/o( 4ara %#r Au6
dic#n o d#Han d# d#cir; . una r#0l#Oi$n #nca&inada a *a8
con#guir Au# la 4ala'ra no digan lo Au# no # 4r#t#nd#
Au# digan . a *b8 acar 4ro%#c/o d# lo Au# dic#n in Au#
uno lo /a.a 4r#t#ndido. C #gundo( d#'# con0iar #n Au# lo
Au# da r#ultado #n otro ti4o d# acti%idad# ta&'i6n lo dar7
#n la d# #cri'ir. Para a4r#nd#r a ir #n 'icicl#ta( /a. Au#
a4r#nd#r ant# a conducir #l %#/culo( a &ant#n#r #l #Aui;
li'rio( a 4#dal#ar . a 4arar in ca#r#( 4roc#o todo #llo
#n lo Au# /a. Au# conc#ntrar# 4or #4arado . Au# al 0inal
# uni0ican.
P># d$nd# 4u#d# acar #l #critor la 0# Au# n#c#itaQ Por
un lado( co&o .a /#&o %ito( d#l a4o.o d# Aui#n# l# rod#an.
Si u a&igo no d#Han d# al#ntarl#( al #critor l# r#ulta
&uc/o &7 07cil a'andonar# a la i&aginaci$n . o4ortar la
0atigoa tar#a d# a4r#nd#r a do&inar la l#ngua . a #cuc/arla.
C 4or otro( d#l d#int#r#ado a&or Au# i#nt# 4or u art#( d#l
!,-
4lac#r d# #cri'ir( $lo o aco&4aIado d# otro( Au# /ac# Au#
# ol%id# d# u li&itacion#. Por #o u#l# #r 5til( cuando
no # 4u#d# #cri'ir( l##r a alg5n #critor al Au# # ad&ir#.
El &undo d#l &a#tro . #l 'ullir d#l l#nguaH# irru&4#n #n la
&#nt# d# uno 4ara li'#rar u anAuiloada ca4acidad d# oIar
. d# Hugar con la 4ala'ra. 8no #&4i#Ba a #cri'ir( . i la
%ii$n Au# # cr#a ti#n# 0u#rBa u0ici#nt# . la 4ala'ra no #
l# r#it#n( lo #rror# d#l 4ri&#r 'orrador $lo ditra#n lo
Au# una &oca #n un rinc$n d# la /a'itaci$n( cu.a 4r##ncia
# inn#ga'l# . &ol#ta( 4#ro no intol#ra'l# i#&4r# . cuando
#l #critor # #ntr#gu# a lo Au# /ac# . #t6 con%#ncido d# Au#
#l r#ultado Huti0icar7 #l #0u#rBo Au# r#aliBa.
Pu#to Au# #l 4ro'l#&a d#l #critor inca4aB d# conc#ntrar;
# #n u in%#nci$n o d# r#4ond#r con 0l#Oi'ilidad a lo
i&4ulo d#l l#nguaH# # ##ncial&#nt# un 4ro'l#&a d#
in/i'ici$n( d# Au# la &#nt# # d#rrota a &i&a( 4ara
con#guir a%anBar # 4u#d# r#currir a cualAui#ra d# la 0or&a
d# d#in/i'ici$n con%#ncional#: auto/i4notiBar#( /ac#r &#;
ditaci$n trac#nd#ntal( '#'#r . 0u&ar o #na&orar#. Ninguna
da r#ultado i no %a aco&4aIada d# &uc/o tra'aHo . d# alg5n
6Oito ocaional.
P#r&ta#&# /ac#r una 4aua 4ara /a'lar un &o&#nto
o'r# la auto/i4noi( dado Au# a & &# /a #r%ido alguna
%#B ?a &#no Au# &# #ngaI# a & &i&o( Au# ta&4oco #ra
tan #OtraIo@. 8n &6todo #ncillo conit# #n #ntar# #n un
ill$n d# 'raBo 'i#n c$&odo Va 4od#r #r( #n una /a'itaci$n
il#ncioa . con 4oca luBV( a4o.ar lo 'raBo #n lo d#l ill$n
. d#cir# con con%icci$n ?no #r7 #n %ano@ Au#( in Au# uno
&u#%a un $lo &5culo( la &ano . #l ant#'raBo # l# %an a
l#%antar. Ea. Au# conc#ntrar# #n no &o%#r #l 'raBo( 4#ro
in r#itir# a lo Au# 4u#da ocurrirl#( . ta&'i6n #n cr##r
0ir&#&#nt# Au# # l#%antar7. Al 4oco rato # co&i#nBa a
#ntir una #OtraIa lig#r#Ba .( 0inal&#nt#( in Au# #n #llo
int#r%#nga conci#nt#&#nt# la %oluntad( #l 'raBo # l#%antar7(
!,9
Magia. ?En #tado /i4n$tico # 4u#d# t#n#r un 'raBo u4#n;
dido #n #l air# durant# /ora in inco&odidad. La &ano
l#%antada 4or %oluntad conci#nt# # cana a lo 4oco
&inuto.@ 8na %#B Au# # /a.a #ntrado #n #t# lig#ro tranc#
/i4n$tico( /a. Au# co&#nBar a d#cir# coa 4oiti%a ?nunca
n#gati%a@ co&o: #ta noc/# #cri'ir6 con oltura; o( #ta
noc/# no t#ndr6 n#c#idad d# 0u&ar tanto. La &a.ora d# la
g#nt# d#cu'r# Au# la auto/i4noi a.uda. La /i4noi 4ro;
0unda u otra &odalidad# &7 d#4urada d# auto/i4noi
4u#d#n #r a5n &7 '#n#0icioa. C i la tr#ta no da r#ultado(
no i&4orta; 4aar# &#dia /ora #ntado #n una /a'itaci$n #n
il#ncio . con 4oca luB # 'u#no 4ara la &#nt#.
2
Ll#%ada al #Otr#&o( la in/i'ici$n Au# /# d#crito d##&;
'oca #n #l 'loAu#o d#l #critor( no tanto 4or 0alta d# 0# co&o
4or 0alta d# %oluntad. Al #critor Au# u0r# un 'loAu#o # l#
ocurr#n 'u#no argu&#nto . 4#ronaH# o al &#no( 'u#no
co&i#nBo( Au# # todo lo Au# #l #critor ano n#c#ita( 4#ro
no logra con%#nc#r# d# Au# %alga la 4#na #cri'irlo o
d#arrollarlo. Todo #to .a # /a /#c/o( # dic#. C i(
&#diant# un u4r#&o #0u#rBo( logra #cri'ir una cuanta
0ra#( la #ncu#ntra nau#a'unda. Lo Au# ocurr# #n r#alidad
# Au# una #4#ci# d# id#al 4lat$nico d# lo Au# d#'#ra #r la
0icci$n lit#raria 4ro.#cta u o&'ra no $lo o'r# #l 'orrador
Au# /a #&4#Bado a r#dactar #l #critor( #n%#n#n7ndol# #l oHo
. d#4o#.6ndol# d# la 0u#rBa Au# /ac# 0alta 4ara tran0or&ar
un rudi&#ntario #'oBo #n una o'ra 4ulida . aca'ada( ino
ta&'i6n o'r# la 4oi'ilidad &i&a d# cr#ar art#.
Part# d#l 4ro'l#&a 4u#d# d#'#r# a Au# #l #critor no
ac#4t# la %aloraci$n Au# # /ac# d# u tra'aHo: a'# Au# no
!,G
ll#ga al ni%#l Au# # ca4aB d# alcanBar . u a&igo #logian
4r#cia&#nt# aAu#llo Au# 6l conid#ra c/a4uc#ro o arti0icioo.
El #critor Au# no 4u#d# #cri'ir 4orAu# nada d# lo Au# /ac#
l# 4ar#c# 'u#no #g5n u crit#rio . 4orAu# i#nt# Au# nadi#
d# Aui#n# l# rod#an co&4art# dic/o crit#rio # #ncu#ntra #n
un atollad#ro &u. 4articular: #l a&or 4or la lit#ratura( Au#
0u# lo Au# l# ani&$ a d#dicar# a #lla( l# ll#%a a d#4r#ciar lo
Au# #cri'# ?cu.o d#0#cto #t7 #n Au# cai todo 4ri&#r
'orrador # d#0#ctuoo@( . la #naci$n d# Au# a nadi# l#
int#r#a la lit#ratura %#rdad#ra&#nt# 'u#na l# r#ta #t&ulo.
El #critor #Otraordinaria&#nt# dotado 4u#d# #r #4#cial&#n;
t# 4rocli%# a #t# ti4o d# inati0acci$n. O'ligado 4or #l
i&4#rati%o d# LAu# #a nu#%oM( a nada d# lo Au# #cri'# l#
#ncu#ntra la u0ici#nt# originalidad. En r#alidad( lo Au# l#
4aa # Au# no /a cado #n la cu#nta d# Au# la originalidad
no # un don natural( ino una cualidad Au# # u#l# adAuirir
4or &#dio d# la dilig#ncia. A #t# r#4#cto 4u#d# r#ultar &u.
intructi%o #c/ar una oH#ada a la 4ri&#ra no%#la d# Ea2t/or;
n#( 0ans$a7 o a cualAui#r o'ra 4ri&#riBa d# M#l%ill#.
Ea. otro ti4o d# 'loAu#o V&7 gra%#V Au# 4u#d# urgir
d# la #Oc#i%a n#c#idad 4or 4art# d#l #critor d# con#guir
algo no r#lacionado dir#cta&#nt# con la calidad d# lo Au#
#cri'#: la n#c#idad #Oc#i%a d# co&4lac#r a u ad&irado;
r# ?# d#cir( d# #r a&ado@( o d# d#&otrar# a &i&o Au#
# u4#rior a lo d#&7 ?# d#cir( d# #r un u4#r/o&'r#@( o
d# Huti0icar u #Oit#ncia ant# #l inacalla'l# grito d# un %i#Ho
trau&a 4icol$gico ?# d#cir( d# #r r#di&ido@. En #t# cao
#l tra'aHo( 4or int#no o a'undant# Au# #a( no ir%# 4ara
r#ol%#r #l 4ro'l#&a( 4orAu# nada d# lo Au# #l #critor #cri'#
ati0ac# #l %#rdad#ro o'H#to d# Au# # /a.a #crito. Pro'a;
'l#&#nt# # ci#rto Au# /a. cao #n Au# #l 'loAu#o #
incura'l#; 4#ro initir #n #llo no ll#%a a nada 4orAu# nunca
# 4u#d# #tar #guro d# c$&o r#4ond#r7 cada cao concr#to
a u trata&i#nto. Tal co&o ocurr# con todo lo 4ro'l#&a
d#l #critor( con 6t# u#l# #r '#n#0icioo Au# #l a0#ctado
!,=
ll#gu# a dilucidar( 4or &i&o o con la a.uda d# un
4ro0#ional( d$nd# #t7 #l &al 4icol$gico( . a co&4r#nd#r
Au# u 4ro'l#&a( aunAu# AuiB7 #a 4oco corri#nt#( no #
inaudito. En cao concr#to( la igui#nt# o'#r%acion#
g#n#ral# 4u#d#n #r d# utilidad.
El #critor d#'# o'ligar# a r#cordar c$&o #ran la coa
cuando #&4#B$ a #cri'ir: tra'aHo int#no( r#%ii$n . &#Hora
gradual( y 'orrador# tan &alo( 4or lo &#no( co&o #l Au#
ti#n# d#lant# . cu.a cont#&4laci$n l# ll#%a al d#7ni&o( $lo
Au# #ntonc# no %#a tan clara&#nt# lo d#0#cto( #ta'a &7
#ntuia&ado . # d#Ha'a ll#%ar 4or la #u0oria d# u nu#%o
a&or. Su4#rada la di0icultad# inicial#( #l 4#rodo d#
a4r#ndiBaH#( lo #critor# ti#n#n t#nd#ncia a cr##r Au# d#'#ra
r#ultarl# &7 07cil #cri'ir. 3ara %#B # a. A &#dida Au#
uno adAui#r# &a.or# r#curo t6cnico( # #&'arca #n
4ro.#cto cada %#B &7 di0cil# . ti#n# la #naci$n d# Au#
la di0icultad d#l tra'aHo( #n lugar d# ir d#a4ar#ci#ndo(
au&#nta cada %#B &7; o a &# /a ocurrido a & al &#no.
Si #l #critor # d#Ha ll#%ar 4or la i&4aci#ncia al d#arrollar
la id#a Au# ti#n# o al %alorar lo Au# #cri'#( # Au# /a ol%idado
c$&o # #cri'# narrati%a.
8na no%#la( co&o una #cultura o un cuadro( co&i#nBa
con un 'oAu#Ho. S# d#t#r&inan lo 4rinci4al# rago d# lo
4#ronaH# . u conducta lo &#Hor Au# # 4u#d#( a'i#ndo Au#
/a'r7 Au# r#%iar la 0ra# . Au# lo acto d# aAu6llo 4u#d#n
ca&'iar. >a igual Au# #l 'oAu#Ho 4ar#Bca d#cuidado; #
trata d# un &#ro #Au#&a Au# no ti#n# 4or Au6 #r 4#r0#cto.
Lo Au# i&4orta # Au#( al r#%iarlo una . otra %#B co&o i
tu%i#ra toda la #t#rnidad( uno r#toAu# una 0ra#( lu#go otra(
not# lo ca&'io a Au# o'ligan la nu#%a 0ra#( . &#diant#
#t# 4roc#o %a.a 4#r0ilando lo 4#ronaH# . u conducta(
d#cu'ri#ndo con#cu#ncia cada %#B &7 4ro0unda d# u
4ro'l#&a # iluion#. La no%#la no %i#n#n al &undo
co&4l#ta&#nt# d#arrollada( co&o At#n#a. E &#diant# #l
4roc#o d# #cri'ir . r##cri'ir co&o # l# con0i#r# origina;
!,<
lidad . 4ro0undidad. No # 4u#d# HuBgar d# ant#&ano i la
id#a %al# la 4#na( 4orAu# /ata Au# no # /a aca'ado d#
#cri'ir no # a'# con #guridad cu7l #; . no # 4u#d# HuBgar
#l #tilo d# una /itoria 4or #l 4ri&#r 'oAu#Ho( 4orAu# #n #l
4ri&#r 'oAu#Ho #l #tilo d# la /itoria aca'ada ni iAui#ra
#Oit#.
A %#c#( cuando uno # /arta d# la no%#la #n Au# #t7
tra'aHando( con%i#n# #cri'ir otra coa: otra no%#la( un #na.o
#n #l Au# 4u#da dar ri#nda u#lta a u &al/u&or o #H#rcicio
4#nado 4ara &atar #l rato . d# 4ao ir 4uli#ndo #l o0icio.
La &#Hor &an#ra Au# /a. d# ro&4#r #l 'loAu#o # #cri'i#ndo
&uc/o. Si uno # 4on# a #cri'ir lo 4ri&#ro Au# # l# ocurr#(
ll#ga un &o&#nto #n Au#( d# r#4#nt#( # int#r#a 4or algo d#
lo Au# dic#( . /# aAu Au#( in dar# uno cu#nta( la agua
&7gica %u#l%#n a corr#r. Tra'aHar #n una r#%ita u#l# ir 'i#n
4orAu# 4#r&it# al #critor #cri'ir o'r# la coa Au# &7 l#
int#r#an( 4#ro al &i&o ti#&4o l# li'#ra d# la n#c#idad d#
r#ndir . l# da 7ni&o 4ara #ncontrar un #tilo &7 natural(
&7 4#ronal. Cai cualAui#r coa Au# ditraiga d# la inti&i;
dadora o'ligaci$n 4rinci4al #r%ir7. Co &i&o ll#%o aIo
/aci#ndo todo lo Au# /ago a 0in d# #%itar #n0r#ntar&# a la
5nica no%#la #ria Au# t#ngo int#nci$n d# #cri'ir alg5n da.
C a/ #t7( con u Auini#nta 47gina d# 'orrador( &ir7ndo;
&# d#d# #l #tant# co&o una cala%#ra. Co&4arado con #lla(
nada d# lo Au# /ago ti#n# i&4ortancia( al &#no #n &i 0u#ro
int#rno. So. li'r# d# ir #4arci#ndo 4ala'ra co&o #l %i#nto
d# octu'r# #4arc# /oHa #ca.
En la &#dida #n Au# #l 'loAu#o # d#'a a caua #Ot#&a
V0alta d# co&#ntario 5til# al tra'aHo d# uno( 4r#ion#
ocial# d# una u otra cla# o crtica Huta&#nt# #%#raV
4oco &7 # 4u#d# /ac#r Au# ca&'iar d# %ida. Cr##r Au# lo
a&igo d# uno no ti#n#n guto( aun cuando #a ci#rto( no #
aluda'l# 4ara #l #critor: l# ll#na d# arrogancia . autoco&;
4ai$n( # con%i#rt# #n un &al a&igo . # %# ator&#ntado
4or #cr#to #nti&i#nto d# cul4a'ilidad. 8na d# la 0or&a
!,,
d# a'ordar #l 4ro'l#&a # 'ucar# otro a&igo; otra #
#0orBar# 4or #r &7 g#n#roo. La 5lti&a( i #l #critor
conigu# u 4ro4$ito( /ar7 Au# au&#nt#n conid#ra'l#&#nt#
la 4oi'ilidad# d# Au# ll#gu# a #cri'ir 'i#n i %u#l%# a
int#ntarlo alguna %#B. E %#rdad Au# /a /a'ido g#nt# &#B;
Auina Au# /a #crito 'u#no li'ro( 4#ro no # nada /a'itual.
La &#Hor 0or&a d# li'rar# d#l 'loAu#o # no u0rirlo
nunca. Ea. #critor# Au# lo conigu#n. T#$rica&#nt#( no /a.
raB$n 4ara ca#r #n 6l i # co&4r#nd# Au# #cri'ir #
i&4l#&#nt# #cri'ir( al 0in . al ca'o( Au# no # coa Au#
d#'a g#n#rar 4ro0undo #nti&i#nto d# cul4a'ilidad ni d# la
Au# #ntir# #Oc#i%a&#nt# orgulloo. Si lo niIo on ca4a;
c# d# /ac#r catillo d# ar#na in 'loAu#ar# . i lo
ac#rdot# 4u#d#n rogar 4or lo #n0#r&o in 'loAu#ar#( no
/a. raB$n 4ara Au# #l #critor Au# di0rut# con u tra'aHo .
# #norgull#Bca &od#rada&#nt# d# 6l t#nga Au# 4r#ocu4ar#
d# u0rir un 'loAu#o. P#ro( a.( nada # #ncillo. La &i&a
cualidad# Au# con%i#n# t#n#r 4ara #r #critor contri'u.#n
al 'loAu#o: /i4#r#ni'ilidad( t#tarud#B( inacia'ilidad( #tc6;
t#ra. >ada la g#n#ral ingularidad d# lo #critor#( no # d#
#OtraIar Au# no /a.a cura #gura.
El 'loAu#o # 4roduc# cuando uno cr## Au# no /ac# lo
Au# ti#n# Au# /ac#r o lo /ac# &al. Lo #crito 4or raBon#
#Aui%ocada 4u#d# no #r%ir 4ara ati0ac#r #l o'H#to d#
/a'#rlo #crito .( 4or tanto( 'loAu#ar al #critor( co&o .a /#
dic/o; 4#ro no /a. &oti%o #Aui%ocado 4ara #cri'ir. Al &#no
#n alguno cao( lo 'u#no # /a #crito 4or #l d##o d# u
autor d# #r a&ado( d# to&ar %#nganBa( d# co&4r#nd#r u
a0liccion# 4icol$gica( d# ganar din#ro( #tc6t#ra( El art# no
ti#n# &oti%o ratr#ro; al 0in . al ca'o( # #l art# . no #l
&oti%o lo Au# HuBga&o.
En cuanto a #cri'ir d# &an#ra #Aui%ocada( cai dira Au#
no /a. &an#ra #Aui%ocada d# #cri'ir; /a. &an#ra &7 o
&#no #0icac# 4ara cada #critor. Alguno #critor# 0a&o;
o # li&itan a %#rt#r #n la /oHa d# 4a4#l todo lo Au# l#
!,)
%i#n# a la ca'#Ba . lu#go #l#ccionan( corrig#n( ca&'ian #l
ord#n . %u#l%#n a #cri'ir /ata Au# urg# una narraci$n; otro
/ac#n un 4lan d#tallado . # ati#n#n a 6l todo lo Au# 4u#d#n(
&i#ntra lo 4#ronaH# no # o4ongan. Por r#gla g#n#ral( lo
#critor# &u. racional# ?co&o Na'oDo%@ #cri'#n &7
c$&oda&#nt# 4or la &aIana . lo ##ncial&#nt# intuiti%o(
4or la noc/#. Ea. Aui#n #cri'# #n tarH#ta( una 0ra# #n cada
tarH#ta ?0or&a d#&#ncial d# #cri'ir( &# 4ar#c# a &( 4#ro
#t# &6todo lo /an #&4l#ado &a#tro conu&ado( Na'oDo%
#ntr# #llo@; . #n #l #Otr#&o o4u#to( /a. 'u#no #critor#
Au# utiliBan &7Auina d# #cri'ir con 4a4#l d# rollo( 4ara no
t#n#r Au# ca&'iar la /oHa. Lo /a. Au# #cri'#n todo #l da
. &itad d# la noc/# . $lo /ac#n 4aua 4ara &ant#n#r #l
cu#r4o #n 0unciona&i#nto( . #g5n l# con%#nga ca&'ian d#
uno a otro ut#nilio 4ara #cri'ir( # u&#rg#n #n nu#%o
#4iodio d# &adrugada( cuando &7 oIadora #t7 la &#nt#(
. r#%ian al da igui#nt# 4or la &aIana( cuando &7 0ro .
#n &#Hor# condicion# #t7 #l int#l#cto. Ea. no%#lita Au#
no #cri'#n nada &7 Au# no%#la . AuiB7 alguna Au# otra
cr$nica d# %iaH#; otro 4aan incana'l#&#nt# d# una 0or&a
a otra( a/ora una o'ra d# t#atro( a/ora un 4o#&a( a/ora un
cu#nto( a/ora un artculo o'r# 4oltica #Ot#rior nort#a&#ri;
cana.
CualAui#r &6todo ir%#. P#ro al Ho%#n no%#lita Au# l#
4r#ocu4# c$&o o 4or d$nd# #&4#Bar l# r#co&i#ndo Au#( i
ti#n# 4ro'l#&a 4ara #cri'ir no%#la( %u#l%a durant# un
ti#&4o a lo r#lato corto. Con un r#lato corto # 'atant#
07cil alir airoo . a ll#gar a #nt#nd#r d#d# d#ntro la 0or&a
d# la narrati%a. Lo r#ducido d#l 0or&ato d# #t# g6n#ro 0acilita
la co&4r#ni$n d# lo conc#4to 0unda&#ntal# d# la narra;
ti%a V Au# todo acont#ci&i#nto d#'# t#n#r u caua #n #l Au#
lo 4r#c#d# ?aunAu# #l ord#n d# 6to # dii&ul# &#diant#
flas$backs o t6cnica narrati%a 4oco co&un#@; Au# /a. Au#
#O4licar lo &oti%o d# lo 4#ronaH# &#diant# la acci$n .
no 4on#rlo &#ra&#nt# #n 'oca d# algui#n; Au# a&'i#nt#(
!)*
4#ronaH# . acci$n ti#n#n Au# co&4#n#trar#( Au# a4o.ar#
. %#rt#r# uno #n otro; Au# #l argu&#nto ti#n# Au# t#n#r
rit&o( Au# ir cr#ci#ndo #n int#nidad /acia un cli&aO #&oti%o;
Au# la narraci$n /a d# t#n#r una #tructura 0ir&# Au# d6 %alor
a cada 4art# .( in #&'argo( 4a# d#a4#rci'ida; Au# #tilo(
tra&a . igni0icado ti#n#n Au# #r 0inal&#nt# uno.
Al #cri'ir r#lato corto Vco&o al #cri'ir no%#laV no
/a. Au# /ac#r &7 d# una coa a la %#B. ?Ea'r7 a Aui#n l#
con%#nga #guir #l con#Ho al /ac#r #l 4ri&#r 'orrador; a otro
l# 4u#d# r#tar 0luid#B al 4rinci4io( 4#ro 4ro'a'l#&#nt# #a
5til cuando ll#gu# #l &o&#nto d# r#%iar.@ T$&## un 'r#%#
4aaH# d#cri4ti%o . conid6r## co&o una unidad( . 4#r0#c;
ci$n## tanto co&o # 4u#da ; lu#go 47## a la igui#nt#
unidad Vun 4aaH# d# di7logo( 4onga&o 4or caoV . 4#r0#c;
ci$n## ta&'i6n tanto co&o # 4u#da. A'$rd#n# unidad#
&a.or#( lo #4iodio Au# co&4on#n la tra&a( . tra'7H##
cada uno /ata Au# r#4land#Bca. Co&o #l c$&ico Au# 4ul#
cada c/it# /ata acarl# #l &7Oi&o 4artido ?d7ndol# #l tono
. #l rit&o &7 ad#cuado( aco&4aI7ndolo d# g#to . riBando
#l riBo cuando con%i#n#@( 45la# cada #l#&#nto d#l r#lato 4ara
Au# 6t# no $lo #a 'u#no glo'al&#nt# ino Au# arr#'at# a
cada &o&#nto. Co&o # d#&u#tra #n lo #H#rcicio d# cla#(
cai cualAui#ra # ca4aB d# #cri'ir d# 0or&a &7 Au#
ac#4ta'l# i #l o'H#ti%o Au# # 4lant#a Au#da al alcanc# d#
u 4oi'ilidad#. Al #critor $lo # l# #ca4an &an#ra d#
a0icionado cuando # con0und#. >i%da# #l r#lato #n u
co&4on#nt#( raB$n## /ata t#n#r 'i#n clara la 0unci$n d#
cada uno d# #llo ?un r#lato # co&o una &7Auina con
nu&#roo #ngranaH#: no d#'# cont#n#r ninguno Au# no /aga
girar algo@( . una %#B colocado #n u itio cada co&4on#nt#(
cont6&4l## #l todo con ci#rta 4#r4#cti%a. Lu#go &odi0Au#;
# lo n#c#ario 4ara con#guir Au# #l r#lato 0lu.a con la
naturalidad d# un ro( /ata Au# cada #l#&#nto # co&4l#;
&#nt# tanto con lo d#&7 Au# nadi#( ni iAui#ra uno &i&o(
trancurrido un 4ar d# aIo( 4u#da ditinguir la 4art# Au#
!)!
lo 0or&an. ?Kui#n no # #ncu#ntr# c$&odo #cri'i#ndo 4or
4art#( Au# no lo /aga. Ea. #critor# Au# 4r#0i#r#n #cri'ir
4ri&#ro ci#rto n5&#ro d# 47gina d# un tir$n . #ntonc#
%ol%#r atr7 4ara analiBar lo 4ro'l#&a; . lo /a. Au#( una
%#B Au# /an aca'ado #l 'orrador( no l# %al# /ac#r &odi0ica;
cion# . ti#n#n Au# %ol%#r a #cri'irlo todo otra %#B d#d# #l
4rinci4io. T#rri'l# &an#ra d# tra'aHar( d#d# lu#go( 4#ro 'i#n
#t7 i no # a'# /ac#r d# otra 0or&a.@ En r#u&#n( /a. Au#
#cri'ir co&o &7 l# con%#nga a uno( %#tido d# #&oAuin(
#n la duc/a con la ga'ardina 4u#ta o #n una cu#%a d#l 'oAu#.
Cuando # %a a #cri'ir una no%#la( /a. Au# co&#nBar 4or
#la'orar un 4lan: un #Au#&a d#tallado d#l argu&#nto( nota
o'r# lo 4#ronaH# . lo a&'i#nt#( o'r# incid#nt# d#
#4#cial i&4ortancia . u r#4#rcuion# #n #l igni0icado.
Por lo Au# .o /# 4odido %#r( a &uc/o H$%#n# #critor# l#
0atidia t#n#r Au# 4aar 4or #ta #ta4a; 4r#0i#r#n lanBar# a
#cri'ir. Eto #t7 'i#n( 4#ro $lo /ata ci#rto 4unto( 4orAu#
tard# o t#&4rano al #critor no l# Au#da &7 r#&#dio Au#
#O4licar# lo Au# #t7 /aci#ndo. Ea. Au# conid#rar la
4oi'ilidad d# #la'orar 4ara uno &i&o lo Au# la g#nt# d#l
cin# lla&a una Lada4taci$nM( una 'r#%# ino4i d#l argu&#n;
to( Au# cont#nga todo lo 4#ronaH# . acont#ci&i#nto 4#ro
4r#cinda d# lo d#tall#( #ntr# #llo d#l di7logo. Etudiando
. r#%iando la ada4taci$n /ata Au# todo lo Au# uc#da #n la
/itoria a4ar#Bca co&o in#%ita'l# # co&4r#nd#r7n &#Hor Au#
con #l #Au#&a la i&4licacion# d# la &i&a . # a/orrar7
ti#&4o. A alguno #critor# ta&'i6n l# # 5til #cri'ir una
d#tallada #O4licaci$n crtica d#l t#Oto( #l t#Oto Au# d# &o;
&#nto $lo #Oit# #n u &#nt#. El ri#go Au# # corr# con
#llo( in #&'argo( # o'%io: Au# la no%#la r#ultant# #a
Ltall#rticaM( d#&aiado 4ulcra 4ara con&o%#r o con%#nc#r.
El 5lti&o 4ao 4r#%io a lo Au# # #tricta&#nt# #cri'ir la
no%#la lo contitu.# la di%ii$n d# la tra&a #n ca4tulo. AAu
# dond# #l #critor d#cid# #n d#tall# Au6 in0or&aci$n(
n#c#aria 4ara co&4r#nd#r lo Au# acont#Bca d#4u6( d#'#
!):
cont#n#r #l ca4tulo 4ri&#ro( cu7l # 4u#d# d#Har 4ara #l
t#rc#ro( #tc6t#ra. E #%id#nt# Au# no # 4u#d# #&4#Bar con
##nta 47gina d# narraci$n #t7tica Au# #O4onga lo ant#;
c#d#nt# d# la /itoria. Ecri'ir una no%#la # co&o ir
#c/ando grano a un &olino d# &artillo; 4ri&#ro /a. Au# 4on#r
#n &arc/a la acci$n 4rinci4al . lu#go /a. Au# ir u&initran;
do al l#ctor lo ant#c#d#nt# d# 6ta o #4arci#ndo aAu . all7
u con#cu#ncia( i#&4r# . cuando # 4u#da /ac#r in
4#rd#r un d#do #n #l #&4#Io. Ea. no%#la #n la Au# # 07cil
4r##ntar lo ant#c#d#nt#; #n otra( in #&'argo( # una
tortura. En una no%#la co&o Arendel, todo lo Au# #l l#ctor
ti#n# Au# a'#r 4ara 4od#r #guir la acci$n # Au# Gr#nd#l #
un &ontruo; Au# /a nacido #n una cu#%a . d# una &adr#
&uda . n#cia; Au# # d#t#ta a &i&o 4or u condici$n d#
#r '#tial; . Au# # i#nt# &it#rioa&#nt# atrado 4or lo
#r# /u&ano( a Aui#n# o'#r%a con a%id#B( a Aui#n# ana
t#n#r 4or a&igo . a Aui#n# ta&'i6n d#4r#cia . a %#c#
d#%ora. ># todo #to # 4u#d# in0or&ar 07cil&#nt# #n #l
4ri&#r ca4tulo.
Por otro lado( 4ro4orcionar al l#ctor lo ant#c#d#nt# d#
la acci$n d# una no%#la co&o Mickelssons A$osts # tar#a
Au# 4u#d# ll#%ar al #critor al 'ord# d# la d##4#raci$n. La
no%#la trata d# un 0a&oo 0il$o0o Au#( &#diada u carr#ra(
d# 4ronto # #ncu#ntra 4#rdido ?co&o >ant#@. Conid#ra Au#
/a d#0raudado a u &uH#r . a u 0a&ilia ?u &uH#r l# /a
a'andonado@( Au# /a 0altado a u co&4ro&io . traicionado
lo 4rinci4io d# u #ducaci$n lut#rana( /a 4#rdido #l int#r6
4or u alu&no . /an d#Hado d# i&4ortarl# la cu#tion#
0ilo$0ica( /a 4#rdido la 0# #n la d#&ocracia ?. d#'# al 0ico
una 0u#rt# u&a d# din#ro@( d#4r#cia la uni%#ridad . la
4ro%inciana ciudad #n Au# #t7 ituada . cr## Au# #t7
4#rdi#ndo #l Huicio. S# a4arta d# u &undo uni%#ritario
co&4rando una #nor&# . d#tartalada caa #n #l ca&4o( Au#
r#ulta #tar /#c/iBada ?i no l# 0alla #l #nt#ndi&i#nto@( . #
#ncu#ntra a#diado 4or &al# con lo Au# nunca /a'a oIado
!)-
V%#rtido d# 4onBoIoo d#4#rdicio #n 4l#na noc/#( 'ruH#ra(
4rotituci$n( una &it#rioa uc#i$n d# a#inato( #tc6t#raV.
?No /a. n#c#idad d# #O4licar toda la tra&a . u d##nlac#.@
La &an#ra &7 07cil d# #cri'ir una no%#la d# #t# ti4o #
co&#nBar r#&ont7ndo# 'atant# #n #l ti#&4o( con la rotura
d#l &atri&onio( 4onga&o 4or cao( . lu#go dra&atiBar la
d#dic/a d#l 4ro0#or una a una( 4or ord#n. El 4ro'l#&a #
Au# #l %#rdad#ro 4rinci4io d# la /itoria no # 6t#. El
%#rdad#ro 4rinci4io # #l &o&#nto #n Au# #l 0il$o0o P#t#r
MicD#lon d#cid# ailar#( d#cid# co&4rar la %#tuta caa d#
lo in0inito &ont# d# P#nn.l%ania . %ol%#r la #4alda a
todo lo Au# /a a&ado . #n lo Au# /a cr#do. Lo Au# 4on# la
no%#la #n #l curo 4#ligroo( #n otra 4ala'ra( no # la &ala
u#rt# d# MicD#lon ?#o on ant#c#d#nt# Au# /a. Au# dar
a conoc#r d# alguna 0or&a@( ino u #l#cci$n( la d#cii$n d#
'ucar. Si la no%#la ti#n# Au# #&4#Bar dond# #&4i#Ba la
/itoria( al 0inal d#l 4ri&#r ca4tulo MicD#lon 4or lo &#no
ti#n# Au# /a'#r localiBado la caa Au# %a a co&4rar. T#n#&o
Au# a'#r 4or Au6 'uca caa . lo Au# #o igni0ica 4ara 6l
V/#&o d# 4od#r co&4r#nd#r 4or Au6 no o4orta %i%ir #n la
ciudad con lo d#&7 4ro0#or#; t#n#&o Au# a'#r( &#dian;
t# la 4ru#'a irr#0uta'l# d# lo Au# %a uc#di#ndo( 4or Au6 #
i#nt# u4#rior Au# Aui#n# l# rod#an; 4or Au6 /ata lo
alu&no &7 int#lig#nt# l# &ol#tan( a co&o lo li'ro .
la con0#r#ncia d# 0iloo0a; 4or Au6 # i#nt# 0racaado
?c$&o #ra u 0a&ilia( cu7l# on lo 4or&#nor# d# u carr#ra(
c$&o #ra la caa #n Au# %i%a #n lo ti#&4o #n Au# #ra uno
&7 d# lo Au# #n#Ia'an #n la I%. L#agu#N@; . /#&o d#
co&4r#nd#r 4or Au6 ti#n# &i#do d# %ol%#r# loco ?la acci$n
ti#n# Au# &otra&o #o Au# tanto l# trantorna@( . .a #n #t#
ca4tulo t#n#&o Au# 4od#r #r t#tigo ?. no &#ra&#nt#
in0or&ado 4or #l narrador@ d# la %#na d# %iol#ncia Au# ti#n#
N >#no&inaci$n Au# agru4a a la uni%#ridad# &7 4r#tigioa
d#l noro#t# d# lo Etado 8nido ?N. d#l T.@.
!)9
MicD#lon . Au# l# 4#r&it# d#ligar# d# todo lo Au# l#
rod#an Vrago Au# &7 ad#lant# l# ll#%ar7 a conducir# d#
0or&a a5n &#no ad&ira'l#V( . todo #to # no d#'#
tran&itir in d#truir la r#4utaci$n d# /o&'r# 'rillant# d#
MicDl#on( Au# r#al&#nt# ti#n# Au# 4od#r /a'#r ido 4ro0#;
or d# 0iloo0a d# una d# la uni%#ridad# d# la I%. L#agu#.
A 4#ar d# Au# a'a d#d# #l 4rinci4io ?&7 o &#no@
Au6 cla# d# 4ro'l#&a &# #4#ra'an( no 4u#do d#cir Au#
#ncontrara la olucion# int#l#ctual&#nt#. Sa'a Au# #n la
4ri&#ra tr#inta o cuar#nta 47gina( Au# #ra la #Ot#ni$n Au#
/a'a aignado a lo ca4tulo #n #l 4lan ?ca4tulo largo(
4ara 4od#r dar un rit&o d#no( canino@( no 4oda 4r#t#nd#r
/ac#r nada &7 Au# 4r##ntar lo 4rinci4al# 4ro'l#&a d#
MicD#lon( dando a cada uno un &arcado r#li#%# . d#Hando
u d#arrollo 4ara ca4tulo 4ot#rior#( 4ara 4on#rlo all7
dond# &# cu4i#ra; . a'a Au# i'a a t#n#r Au# id#ar uno
cuanto #4iodio int#no . lo u0ici#nt#&#nt# l#nto ?aun;
Au# dra&7tico . acti%o@ co&o 4ara d#Har Au# la &#nt# d#
MicD#lon %agara todo lo Au# 4udi#ra. Sa'a Au# la #&oti;
%idad t#ndra Au# 4ro4orcion7r&#la la 0u#rBa d#l 4#ronaH# d#
MicD#lon Vra'ia r#4ri&ida( d#con0ianBa #n &i&o(
&aldad a4#na cont#nida . una %#na #nti&#ntal i#&4r# a
4unto d# r#ultar r#4#l#nt#( 4aliada #n #l 5lti&o &o&#nto 4or
la int#lig#ncia d# MicD#lon( 4or la r#acci$n ir$nicaV( 0u#rBa
Au# t#ndra Au# ut#ntar la &#Hor 4roa ?o la &7 di0cil d#
con#guir@ Au# /u'i#ra #crito nunca: 0ra# largui&a(
%i'rant#( tan d#na # /ir%i#nt# co&o &i 0il$o0o loco(
ta&'i6n l#%antador d# 4#a . antigua #tr#lla d#l #Aui4o d#
05t'ol d# la uni%#ridad.
M# d#4ri&# 4#nar #n la &uc/a %#rion# Au# tu%# Au#
#cri'ir d# #t# 4ri&#r ca4tulo . lo do Au# #guan( Au#
tra'aH6 #n 'loAu# 4orAu# #n #llo #O4ona lo 4rinci4al#
t#&a . ant#c#d#nt# Au# lu#go t#na Au# d#arrollar( ad#&7
d# /ac#r a%anBar la acci$n( natural&#nt#. ?Al 0inal d#l t#rc#r
ca4tulo MicD#lon # #nt#ra d# Au#( #g5n u r5tico
!)G
%#cino( u caa #t7 /#c/iBada.@ Para ll#gar a d#Har #t#
'loAu# d# tr# ca4tulo . ci#n 47gina tal co&o Au#ra( &#
4a6 un aIo #nt#ro #cri'i#ndo . r#%iando inint#rru&4ida;
&#nt#( durant# #l cual in%#nta'a #4iodio uno tra otro( lo
4ula a toda 4ria . lo d#carta'a. Al 0inal &# d#cid 4or: ?!@
un #Ot#no #4iodio #n #l Au# MicD#lon( Au# al 4rinci4io
a4ar#c# udando . d#4otricando #n #l caluroo 4io #n Au#
%i%#( al# a 4a#ar d# noc/# . cont#&4la con #n%idia la
#4acioa caa #n Au# %i%#n lo d#&7 # i&agina c$&o
dicurr# la %ida #n u int#rior( la co&4ara con la Au# 6l /a
a'andonado . &u#tra u d#d6n 4or todo #o &#diocr#
4ro0#or# ?co&o 6l lo conid#ra@ Au# 0inal&#nt# /an t#nido
&uc/a &7 u#rt# Au# 6l( . Au# t#r&ina con MicD#lon
&atando un gran 4#rro n#gro Au# l# acoa #n la ac#ra. ?:@
Otro #4iodio #n la uni%#ridad( #n #l Au# #l dir#ctor d#l
d#4arta&#nto d# MicD#lon( al cual 6t# d#t#ta( l# adHudica
la la'or ?Au# no 0igura #ntr# lo co&#tido d# MicD#lon@ d#
ori#ntar a un Ho%#n . d#agrada'l# u'graduado Au# Aui#r#
d#Har la ing#ni#ra 4or la 0iloo0a. ?-@ C otro #4iodio Au#
co&i#nBa con la d#cii$n d#l #n0ur#cido MicD#lon d#
co&4rar una caa #n #l ca&4o( 4roigu# con la '5Au#da d#
6ta . conclu.# cuando #ncu#ntra la antigua . &it#rioa caa
d# la &ontaIa. >#arrollado #n d#tall#( con #4acio 4ara
lo r#cu#rdo d# MicD#lon . la ir$nica o'#r%acion# Au#
/ac# 4ara u ad#ntro( #ta uc#i$n d# #4iodio &# ati0iBo
0inal&#nt#( con #l r#lati%o grado d# ati0acci$n Au# # 4u#d#
ll#gar a alcanBar #n #ta coa. Eto tr# ca4tulo /ac#n
a%anBar la /itoria 4or &#dio d# una cad#na dir#cta d# caua
. #0#cto. El cl&aO d#l 4ri&#r #4iodio( la &u#rt# d#l 4#rro
a &ano d# MicD#lon( auta al 4rotagonita . l# da &oti%o
4ara #ntr#gar# a u 4aranoia ?concr#ta&#nt#( a u t#&or d#
Au# 4#rona co&o #l dir#ctor d# u d#4arta&#nto l# %#an .
l# HuBgu#n( . # i&agin#n #l 0racao d# Au# 6l # acua@. El
cl&aO d# la #gunda #c#na( #n la Au# #l d#agrada'l#
#tudiant# d# ing#ni#ra init# #n &atricular# #n la cla# d#
!)=
MicD#lon( acr#ci#nta lo d##o d# 6t# d# traladar# a %i%ir
lo &7 l#Ho 4oi'l# d# la uni%#ridad in d#Har d#l todo u
tra'aHo. C con #to dilatado #4iodio # 4u#d#n 4on#r
dir#cta&#nt# ant# lo oHo d#l l#ctor( &#diant# #l di7logo .
la acci$n ?a %#c# con &o&#nt7n#o flas$backs8 la 4rinci;
4al# 0u#rBa Au# /an arratrado a MicD#lon a la ituaci$n
#n Au# # /alla.
Co&o .a /# dic/o( todo #to no lo r#ol% int#l#ctual&#n;
t#. Ela'or6 un 4lan tan 'i#n co&o u4#( lo r#%i6 . 0inal&#nt#
lo d#cart6. Ela'or6 otro . lu#go otro( . a( a%anBando l#nta
. con0ua&#nt#( r#co'rando a %#c# uno o do #l#&#nto d#
un 4lant#a&i#nto .a d##c/ado( 0inal&#nt# ali$ algo Au#( al
&#no 4ara &( #r%a. EOc#4to cuando # trata d# no%#la
#Otr#&ada&#nt# #ncilla VAu#( dic/o #a d# 4ao( cai no
%al# la 4#na #cri'ir( #n &i o4ini$nV( # aca'a 4or no r#4#tar
iAui#ra #l 4lan Au# con &a.or &inucioidad # 4u#da /a'#r
#la'orado. Lo Au# # 4r#t#nd# Au# ocu4# un ca4tulo aca'a
ocu4ando do( . 4u#to Au# #l rit&o g#n#ral d# la no%#la no
4#r&it# #ta di%ii$n( /a. Au# r#co&4on#r todo #l #Au#&a.
P#ro &7 %al# 4lan inad#cuado Au# ninguno. Ecri'ir una
no%#la # co&o ad#ntrar# #n #l &ar con una 'arca. Si # a'#
adond# # Aui#r# ir( # con%#ni#nt# conoc#r #l ru&'o. Si #
4i#rd# #l ru&'o( # 4u#d# r#co'rar o'#r%ando la #tr#lla.
Si no # ti#n# &a4a ni ru&'o traBado( tard# o t#&4rano la
con0ui$n o'liga a o'#r%ar la #tr#lla.
Cuando # ti#n# /#c/o #l 4lan( .a #a gara'at#ado d#
0or&a cai inint#ligi'l# #n un cuad#rno %i#Ho( 4ulcra&#nt#
ditri'uido con c/inc/#ta 4or la 4ar#d# d# la /a'itaci$n o
#crito #n 4a4#l d# #n%oltorio( # 4u#d# #&4#Bar a #cri'ir(
. $lo /a'r7 Au# %ol%#r a la #ta4a d# 4lani0icaci$n cuando la
d##4#raci$n #&4uH# a #llo. A Aui#n # /a.a 4r#4arado 'i#n(
nadi# ti#n# Au# d#cirl# nada &7. Si uno # /a #0orBado #n
a4r#nd#r a #cri'ir 0ra# /#r&oa . $lida( i conigu#
#%ocar a %oluntad #l u#Io %%ido . continuo Au# g#n#ra la
o'ra lit#raria( i ti#n# la g#n#roidad d# tratar con conid#ra;
!)<
ci$n a lo 4#ronaH# i&aginario . al l#ctor( i /a a'ido
con#r%ar la %irtud# d# la in0ancia . no # cont#nta uno con
o't#n#r r#ultado clara&#nt# in0#rior# a lo d# la lit#ratura
Au# ad&ira( la no%#la Au# #cri'a( tra la n#c#aria r#%iio;
n#( #r7 d# la Au# # 4u#d# #tar orgulloo( d# la Au# in
duda algui#n( tard# o t#&4rano( # al#grar7 d# 4u'licar.
?Pu#d# ocurrir Au# $lo # coniga 4u'licarla d#4u6 d# Au#
otra no%#la 4ot#rior# /a.an t#nido 6Oito.@ Eto no Aui#r#
d#cir Au#( in /ac#r nada d# lo Au# acon#Ho #n #t# li'ro no
# 4u#da( 4or ca4ric/o d# la u#rt#( #cri'ir una no%#la d#
la Au# #ntir# orgulloo. ?El dio d# lo no%#lita no #
d#Har7 tiraniBar 4or r#gla alguna.@ Si( 4or otro lado( # 0racaa(
$lo /a. tr# coa 4or /ac#r: %ol%#r a #&4#Bar( int#ntarlo
con otra o'ra o r#nunciar.
Por 5lti&o( #l %#rdad#ro no%#lita # #l Au# no r#nuncia.
Ecri'ir no%#la no # tanto una 4ro0#i$n cuanto un yoga, o
Lca&inoM( una alt#rnati%a a la %ida ordinaria. La r#co&4#n;
a Au# 4rocura on d# cariB cai r#ligioo Vun ca&'io d# la
&#nt# . d#l coraB$n( ati0accion# Au# nadi# Au# no #a
no%#lita co&4r#nd#V .( g#n#ral&#nt#( u rigor# no 4ro;
4orcionan otra r#co&4#na Au# no #a la #4iritual. P#ro a
Aui#n# r#al&#nt# # i#nt#n lla&ado a #ta 4ro0#i$n l#
'atan la r#co&4#na #4iritual#.
!),

También podría gustarte