Está en la página 1de 15

EL CONFLICTO SOCIOAMBIENTAL Y ESTRATEGIAS DE MANEJO

Por: Ana Patricia Quintana Ramr!


Con mi intr"nci#n a$%iro a%ortar a $t ncuntro r$%on&in&o como mnimo tr$
cu$tionaminto$: 'cu() $ ) $ta&o actua) & &i$cu$i#n $o*r ) tma: +) con,)icto
am*inta)-./ 'cu()$ $on )a$ caractr$tica$ &) con,)icto am*inta) n Am0rica Latina/
&$& )a in"$ti1aci#n 2u "n1o ra)i!an&o. 3 '2u0 $trat1ia$ r2uir $u man4o.5
65 ANTECEDENTES DEL TEMA DE EST7DIO:
Inicio %r$ntan&o a)1uno$ antc&nt$ $o*r ) con,)icto am*inta)/ %ara 8a)tar )a ,orma
n 2u )o$ &i)ma$ &) &$arro))o 2u inicia)mnt %)anta*an %ara ) tma am*inta) una
&i$cu$i#n %rioritariamnt natura)i$ta 3 t0cnica/ m($ no cu)tura)/ %a$an 9o3 a &man&ar n
) tma &) con,)icto $ocioam*inta) an()i$i$ 2u rcu%rn )a %r$%cti"a 9umana &)
&$arro))o5
Por &0ca&a$ $ 9a 9a*)a&o & %ro*)ma am*inta) %ara r,rir$ a )a$ a)tracion$ n1ati"a$
$o*r ) ntorno 2u a,ctan ) 2ui)i*rio "ita) &) co$i$tma inc)ui&o ) $r 9umano/ $
&cir 2u $ta "i$i#n %ro*)mati!ant &) am*int 9a cntra&o $u mira&a n )a an1u$tia %or
)a con$r"aci#n5
La$ $ituacion$ %ro*)m(tica$ & contra%o$ici#n & intr$$ $o*r )a &i$tri*uci#n & cirto$
rcur$o$ natura)$ 2u $ 9an con"rti&o n con,)icto$ am*inta)$/ $on r)ati"amnt
rcint$ como ,n#mno$ $%c,ico$5 La a%arici#n & )o$ con,)icto$ am*inta)$ como
a$unto & atnci#n %:*)ica ma3or/ &*i&o a )a a1u&i!aci#n &) &trioro am*inta) $ %u&
8%)icar %or )a %r$ncia & una ma3or $n$i*i)i!aci#n $ocia) $o*r $u$ im%acto$/ irritaci#n
$ocia) $%c,ica 3 a )a 8i1ncia $ocia) & r$%u$ta$/ con am%)ia$ %r$ion$/ como %art &
$ con,)icto5
Para Gui))aum Fontain
6
; in"$ti1a&or n ) tma +con,)icto$ n torno a) %tr#)o 3 )o$
1ru%o$ 0tnico$ n )a r1i#n ama!#nica-; )a$ %rimra$ crtica$ & )o$ im%acto$ $o*r )
am*int <cau$a&o$ %or )a acti"i&a& %tro)ra/ minra 3 ,or$ta)= $on ra)i!a&a$ %or %art &
mo"iminto$ am*inta)i$ta$ $ta&ouni&n$$ 3 uro%o$ n )a &0ca&a &) >?/ 2u )u1o $
"o)"iron un tma contro"rti&o & %o)tica intrnaciona) n )a &) @?5
A m&i&a 2u ) cont8to & 1)o*a)i!aci#n & )o$ intrcam*io$ con#mico$ ,u aumntan&o
n )o$ %a$$ &) trcr mun&o muc9o m($ 2u )a con$r"aci#n am*inta) ;2u ra
4u$tamnt )o 2u %rocu%a*a 3 %u& continuar %rocu%an&o a )o$ %a$$ in&u$tria)i!a&o$;/
$ 9a %u$to n 4u1o )a &i$tri*uci#n & )a ri2u!a 3 & )a$ o%ortuni&a&$ $ocia)$5

Ana Patricia Quintana Ramr!5 Tra*a4a&ora Socia)/ Ma1$tr n Socio)o1a & )a Cu)tura5 Can&i&ata a
P9D5 n Antro%o)o1a Socia) 3 Cu)tura)5 Actua)mnt $ &ocnt;in"$ti1a&ora & )a Facu)ta& & Cincia$
Am*inta)$ & )a 7ni"r$i&a& Tcno)#1ica & Prira5 Co)om*ia5
6
FONTAINE/ Gui))aum5 En,o2u$ Conc%tua)$ 3 mto&o)#1ico$ %ara una $ocio)o1a & )o$ con,)icto$
am*inta)$5 En: CARDENAS/ Mart9a 3 RODRIG7EA/ Manu)5 Gurra/ Soci&a& 3 M&io Am*int5
Foro Naciona) Am*inta)5 Bo1ot(/ Ma3o B??C5 P(15 D?D5
6
Para Am0rica Latina )a &0ca&a &) E? $ con"irt n ) %unto & %arti&a %ara )a
a1u&i!aci#n & )o$ %rinci%a)$ con,)icto$ am*inta)$/ 3a 2u a&m($ & crcr n n:mro/
$to$ con,)icto$ )o $t(n 9acin&o n intn$i&a&5 Ra$1o 2u coinci& 4u$tamnt con )a
im%)antaci#n &) mo&)o con#mico no)i*ra) %ara )o$ %a$$ )atinoamricano$5 En $t
$nti&o )o$ o*4ti"o$ con#mico$ & )a$ m%r$a$ Fr$%a)&a&o$ %or 1o*irno$ 2u *u$can
)"ar )a com%titi"i&a& 3 )a in$rci#n 1)o*a) & )a$ conoma$ naciona)$; n m&i&a
im%ortant ntran n tn$i#n con )a$ 8%ctati"a$ & &$arro))o 3 ca)i&a& & "i&a & )a
1nt/ $%cia)mnt cuan&o $ &an $ituacion$ & marca&a &$i1ua)&a& $ocia)5 En $t
ti%o & $cnario/ )o$ con,)icto$ am*inta)$ %onn n contacto a )o$ 8trmo$ & )a $ca)a
$ocia): )a$ m%r$a$ 1)o*a)i!a&a$ 3 )o$ 1ru%o$ %o*r$/ ,ur!a$ 2u n un cont8to &
&*i)i&a& r)ati"a %ara ) cum%)iminto &) %a%) r1u)a&or 3 & %rotcci#n &) *in com:n
2u &* cum%)ir ) E$ta&o/ 1nra ,orma$ 8trma$ & %o)ari!aci#n $ocia)5
S1:n A),on$o Martn! Gon!()!
B
/ )a 8%r$i#n &) con,)icto am*inta) a%arc a
m&ia&o$ &) $i1)o GG5 En 6ED? )a contaminaci#n %or mrcurio n )a *a9a & Minamata
n Ja%#n/ n &on& )a m%r$a C9i$$o Cor%5 C9mica)/ %ro&uctora & c)oruro & "ini)o 3
acta)&mica) contamin# )a$ a1ua$ marina$ &urant "ario$ aHo$5 La m%r$a C9i$$o
rconoci# 9a$ta 6EI@ $u r$%on$a*i)i&a& n ) inci&nt5
En 6EEB con )a con,rncia & )a$ Nacion$ 7ni&a$ $o*r ) M&io Am*int 3 D$arro))o
<CN7MAD=/ $ r"a)or# )a im%ortancia & )a$ %r$ona$ 3 )a ca)i&a& & $u "i&a $o*r )o$
%roc$o$ & &$arro))o con#mico5 Tam*i0n inc)u3 )a %r"nci#n 3 r$%on$a*i)i&a& & )o$
1o*irno$ $o*r $to$ tma$/ a) 1ra&o & 2u $u &i,u$i#n $t( %rman&o )a$ $tructura$
4ur&ica$/ %o)tico;in$tituciona)$ 3 & com%ortaminto$ $ocia)$ am%)io$/ $n$i*i)i!(n&o)o$
$o*r )o$ %ro*)ma$ am*inta)$5
Si *in $ cirto 2u 8i$tn &o$ $cu)a$ t#rica$ n ) tma/ una r,ri&a a) con,)icto
am*inta) 3 otra a) con,)icto $ocioam*inta)5 Mintra$ n )a %rimra )o$ %a$$
in&u$tria)i!a&o$ 9a*)an & )a$ &i,icu)ta&$ %ara 2u )a$ 8trna)i&a&$ am*inta)$ $an
a$umi&a$ %or 2uin$ )a$ 1nran/ n )a $1un&a )a$ tn$ion$ $ $u$citan %or )a &i,icu)ta&
%ara &,inir )a %ro%i&a& 3 &i$tri*uci#n & )o$ rcur$o$5 Situaci#n 0$ta :)tima m($ %r$nt
n ) ca$o )atinoamricano5 A) r$%cto a)1uno$ %a$$ 2u 9an $i$tmati!a&o tanto )o$
ra$1o$ & $u$ con,)icto$ como )a$ a)trnati"a$ & r$o)uci#n a$umi&a$/ 9an $i&o
%rinci%a)mnt M08ico/ C9i) 3 Bo)i"ia5
En M08ico $1:n A),on$o Martn!
J
) con,)icto am*inta) a%arci# con to&a c)ari&a& n
6E>@/ cuan&o )a m%r$a Cromato$ & M08ico S5A5/ $ o*)i1a&a a crrar $u$ %urta$ 3
ru*icar$ ,ura & )a ciu&a& %or2u una coa)ici#n & $tu&iant$/ m0&ico$ 3 or1ani!acion$
comunitaria$ &) nort &) (ra mtro%o)itana &mo$tr# 2u )a irr$%on$a*i)i&a& n )
man4o & $u$ &$c9o$ t#8ico$ 9a*a &aHa&o )a $a)u& & m($ & 6D?5??? %r$ona$5
En C9i)/ )a orintaci#n no)i*ra) &) &$arro))o 2u )o1r# un crciminto con#mico
%rom&io &) IK &urant )o$ :)timo$ &i! aHo$ 3 2u )o$ 9a 9c9o mrc&or$ & )a
B
Rot9man/6E@? cita&o %or MARTINEA GONAALEA/ A),on$o5 M0to&o$ A)trnati"o$ n Man4o &
Con,)icto$5 A%)icacion$ n matria am*inta)5 M08ico: SEMARNAP/ PN7D5 6EE>5 P(15 @65
J
MARTINEA GONAALEA/ A),on$o5 O%5cit5 P(15 @B
B
&nominaci#n &) +ti1r & )a r1i#n )atinoamricana-/ 9a %ro"oca&o un 1ran &$*a)anc
$o*r )o$ rcur$o$ natura)$ %u$ )o$ im%acto$ n )a &i$minuci#n & )o$ "o):mn$ &
ca%tura n )a %$ca &*i&o a )a 8tracci#n $in %r"r )a ca%aci&a& & r1nraci#n &
a)1una$ $%ci$/ con $u con$cunt &$a%arici#nL )a &$trucci#n &) *o$2u nati"o
$ituaci#n 3a tra&iciona) &$& )a con2ui$taL )a acti"i&a& ,rutco)a con man4o intn$i"o &
,rti)i!ant$ 3 %)a1uici&a$ %)i1ro$o$ %ara )a $a)u& 3/ %or :)timo )a a)ta inci&ncia n
contaminaci#n & rcur$o$ acu,ro$ n acti"i&a& minra/ a,ct# &irctamnt )a ca)i&a& &
"i&a & )a %o*)aci#n5
E$to$ %ro*)ma$ $o*r%a$an 9o3 )a ca%aci&a& &) E$ta&o 3 &) $ctor %ri"a&o %ara
miti1ar)o$ o %r"nir)o$5 Situaci#n 2u 9a 1nra&o una crcint racci#n ciu&a&ana n
&,n$a & $u ca)i&a& & "i&a/ )a %rotcci#n & $u $a)u&/ $u$ rcur$o$ 3 acti"i&a&$
con#mica$/ mani,$t(n&o$ una %ro)i,raci#n & con,)icto$ $ocioam*inta)$ n ) %a$5
S1:n C$ar Pa&i))a OrmHo 3 Pa*)o San Martn Saa"&ra
C
Fin"$ti1a&or$ &)
o*$r"atorio )atinoamricano & Con,)icto$ am*inta)$; a)1uno$ $ctor$ $ocia)$ n c9i)/
%rtn&n %r"nir )o$ con,)icto$ am*inta)$ $in tomar n con$i&raci#n 2u )a
incom%ati*i)i&a& & intr$$ 2u $to$ mani,i$tan/ a "c$/ $ a*$o)uta irrconci)ia*)/
ta) como ) &rc9o a) r$1uar&o & )a $a)u& & una comuni&a& %or un )a&o/ 3 )a ma3or
rnta*i)i&a& o )a ac)raci#n n )a ta$a & rtorno & una in"r$i#n %or otro5 Y 2u )a
8%r$i#n & $to$ con,)icto$ $ )a :nica ,orma & %onr n "i&ncia ant )a o%ini#n
%:*)ica 3 )o$ or1ani$mo$ & &ci$i#n/ ) co$to i)1timo 2u 1ran %art & )o$ %ro3cto$
im%on a )a$ comuni&a&$ %or no intrna)i!ar )o$ co$to$ am*inta)$ & )a$ in"r$ion$5
En Bo)i"ia ) a4u$t $tructura) & )o$ :)timo$ B? aHo$ a1u&i!# )o$ con,)icto$
$ocioam*inta)$ cntra&o$ *($icamnt n )o$ &$acur&o$ ntr 1o*irno/ m%r$a$
%ri"a&a$/ mu)tinaciona)$ 3 $oci&a& ci"i) %or )a %ro%i&a& $o*r )o$ rcur$o$ natura)$
a1ua/ tirra/ %tr#)o 3 1a$5 A) r$%cto Ana E$t9r CcHa
D
r)ata n $u )i*ro $o*r )a
8%rincia & )a 1urra %or ) a1ua n Coc9a*am*a )a &$cri%ci#n 2u ra)i!an a)1uno$
Bo)i"iano$ a) r$%cto: +) r01imn no)i*ra) 9a )i2ui&a&o )a conoma naciona)5 Nin1:n
rcur$o natura) no$ %rtncL ) a1ua/ )a tirra/ )o$ ,rrocarri)$/ ) %tr#)o/ ) 1a$ $t( n
mano$ & m%r$ario$ 8tran4ro$ cu3o :nico a,(n $ )ucrar$ con ) tra*a4o a4no5 Por $i
,ura %oco/ no 9a3 tra*a4o/ no 9a3 &inro/ no 9a3 in"r$i#n/ no 9a3 crciminto 3 Bo)i"ia $
9un& n )a m($ 9on&a cri$i$ con#mica & )o$ :)timo$ 6?? aHo$-5
La 8%rincia n Co)om*ia no &i$ta & )a$ ra)i&a&$ %)anta&a$ %ara )o$ %a$$
)atinoamricano$ r,ri&o$5 S1:n Ga*ri) P(ramo Roc9a
I
/ actua)mnt $ %r$ntan
con,)icto$ $ocioam*inta)$ n $cnario$ micro$ocia)$/ ntr 9a*itant$ & un mi$mo
trritorio/ )a$ autori&a&$ )oca)$ 3 am*inta)$/ a)r&&or & %ro*)ma$ como )a ta)a &
*o$2u/ )a &i$%o$ici#n & *a$ura$ o )a contaminaci#n $%c,ica & un )u1arL %ro a ni")
C
PADILLA ORMEMO/ C0$ar 3 SAN MARTIN SAANEDRA/ Pa*)o5 Con,)icto$ Am*inta)$5 7na
O%ortuni&a& %ara )a Dmocracia5 O*$r"atorio & Con,)icto$ Am*inta)$5 In$tituto & Eco)o1a Po)tica F
IEP;5 Santia1o/ C9i)5 B??C5 P(15 J
D
CECEMA/ Ana E$t9r5 La Gurra %or ) a1ua 3 %or )a "i&a5 Coc9a*am*a: una 8%rincia & con$trucci#n
comunitaria ,rnt a) no)i*ra)i$mo 3 a) *anco mun&ia)5 Coc9a*am*a/ Bo)i"ia/ B??C5 P(15 @5
I
PARAMO ROCOA/ Ga*ri) E5 Eco$i$tma$ Natura)$ Co)om*iano$ n Con,)icto5 En: GONAALEA/ Juan
Manu) 3 otro$5 La Man!ana & )a Di$cor&ia5 D*at $o*r )a natura)!a n Di$%uta5 T5M5 E&itor$5
Eco,on&o5 S1un&a &ici#n5 Santa,0 & Bo1ot(/Octu*r & 6EE@5
J
macro )o$ &$acur&o$ & car(ctr ntamnt $tructura)/ ntr ) E$ta&o/ )a$ m%r$a$
%ri"a&a$/ )o$ actor$ arma&o$ 3 )a $oci&a& ci"i) $ con"irtn n )a cau$a %rinci%a) &
to&o$ )o$ con,)icto$/ n ra!#n a) mo&)o & &$arro))o im%rant/ )a %o*r!a 3 )a a&o%ci#n o
no & &trmina&a$ %o)tica$ a1raria$ 3 am*inta)$5 A&m($ ) con,)icto $ 9a 9c9o
mani,i$to/ con a)to$ ni")$ & "io)ncia5
En Co)om*ia )o$ con,)icto$ intro&uci&o$ a %artir & )a %o)tica mun&ia) & r"o)uci#n "r&
&$& )a &0ca&a &) >? a,ctaron con$i&ra*)mnt )a !ona rura)/ a ni") $ocia)/ %o)tico 3
am*inta)5 E$ %ara&i1ma 2u $ %)anta*a como ) 1ran %ro1r$o t0cnico & )a a1ricu)tura
&i# como r$u)ta&o tanto n Co)om*ia como n otro$ %a$$ )atinoamricano$ una $ri &
%ro*)ma$ r%r$nta&o$ n ) &$1a$t & )a$ tirra$ %ro&ucti"a$ <ro$i#n/ com%actaci#n &
$u)o$/ tc5=/ intro&ucci#n & $%ci$ 2u r$u)taron &0*i)$ %ara )a$ con&icion$
c)im(tica$/ &$%)a!aminto & $%ci$ nati"a$ %ro&ucti"a$/ &%n&ncia crcint &
,rti)i!ant$ 3 %)a1uici&a$/ &$arrai1o & %atron$ cu)tura)$ & man4o & )o$
a1roco$i$tma$ 3 & )o$ co$i$tma$ natura)$/ n&u&aminto & )o$ %ro&uctor$
cam%$ino$/ 8%u)$i#n & muc9o$ cam%$ino$ 9acia )a$ ciu&a&$ 3 9acia (ra$ natura)$
%ara $r co)oni!a&a$/ con ) con$cunt aumnto & )a mar1ina)i&a&/ )a %o*r!a/ )a mi$ria
3 )a "io)ncia5
Para $t mi$mo autor tr$ cau$a$ $on )a$ %rinci%a)$ 1nra&ora$ & con,)icto n )a 9i$toria
&) %a$: 6= )a &i$tri*uci#n/ a%ro%iaci#n 3 %r$i#n $o*r )a %ro%i&a& rura)/ con )o$
con$cunt$ cam*io$ & "ocaci#n a1ro%cuaria5 B= )a co)oni!aci#n & !ona$ & %rotcci#n
3 J= )a conoma $u*trr(na &) narcotr(,ico con $u$ con$cunt$ %ro*)ma$ & "io)ncia5
Lo$ ar1umnto$ %r$nta&o$ %or Ga*ri) P(ramo contra$tan con ) an()i$i$ &) con,)icto n
Co)om*ia ra)i!a&o %or Sa*in Purtn*ac9
>
/ 2uin ar1umnta 2u ) acc$o &$i1ua) a )a
tirra 3 a otro$ rcur$o$ natura)$ $ )a cau$a ,un&amnta) &) con,)icto $ocioam*inta) n
Co)om*ia5 E) con,)icto a1rario/ no $o)uciona&o n to&a )a 9i$toria co)om*iana/ %r$i$tir(
como un ,actor cntra) mintra$ n ) $%acio ur*ano tam%oco 9a3a %r$%cti"a$ & "i&a
%ara )o$ mi1rant$ &) cam%o5 Aun2u )o$ "ocro$ o,icia)$ $ r,irn ritra&amnt a
2u/ con m($ &) >D %or cinto & %o*)aci#n ur*ana Co)om*ia $ un %a$ ur*ani!a&o/ %u&
&cir$ 2u ) 1o*irno $ ocu%a &) %ro*)ma n )a m&i&a n 2u/ %or un %art/ $ $t(
&$arro))an&o un &*at $o*r )a 8%ro%iaci#n & ,inca$ a&2uiri&a$ con &inro &)
narcotr(,ico 3/ %or otra/ $ &i$cutn %o$i*i)i&a&$ & m%)o$ %ara )o$ &$mo"i)i!a&o$ n )
$ctor & )a 8%)otaci#n ,or$ta)5 La 1urra 2u "i" actua)mnt Co)om*ia tin/
$imu)t(namnt r%rcu$ion$ n1ati"a$ n ) $%acio rura) %or2u )a "io)ncia 3 )a
in$1uri&a& %rmannt$ &i,icu)tan )a *:$2u&a & a)trnati"a$ & &$arro))o $o$tni*)5
Por $u %art/ )a &$cntra)i!aci#n &) %a$ 2u %r$untamnt am%)iara )a$ %o$i*i)i&a&$ &
%artici%aci#n & )a %o*)aci#n n $%cia) n ) ni") )oca)/ r$t(n&o) a$ trrno a )a
"io)ncia/ $ con"irti# n ,actor %ro%icia&or & )a mi$ma/ n )a m&i&a n 2u )o$ actor$
arma&o$ $i1uiron/ &$& ntonc$ con ma3or a9nco/ una %o)tica & contro) trritoria) 3
*u$caron in,)uir n )a$ circun$tancia$ )oca)$/ rcurrin&o a )a amna!a & )a$ arma$5 E$a
,orma & +c)int)i$mo arma&o- 9a con&uci&o &ci$i"amnt/ n ) ni") )oca)/ a)
>
P7RTENBACO/ Sa*in5 An()i$i$ &) Con,)icto n Co)om*ia5 FES5 Bo1ot(/ Co)om*ia/ B??D5 P(15 6I5
C
mantniminto & %atron$ tra&iciona)$ & $ocia)i!aci#n %o)tica 3 9a contrarr$ta&o )a$
intncion$ & r,orma ori1ina)mnt "incu)a&a$ a )a &$cntra)i!aci#n5
Por $t moti"o $ %u& a,irmar 2u )a &$cntra)i!aci#n %o)tico; a&mini$trati"o 3 ,i$ca)
))"a&a a ca*o n Co)om*ia a %artir & 6E@> 3 matria)i!a&a con %o$triori&a& n )3$
%ri"ati!a&ora$/ como )a & $r"icio$ %:*)ico$ n 6EEC/ contri*u3n a )a a1u&i!aci#n & )o$
con,)icto$ $ocioam*inta)$/ ,un&amnta)mnt n torno a rcur$o$ natura)$ como a1ua/
*o$2u 3 tirra5
B5 CONCEPTO DE CONFLICTO AMBIENTAL Y SOCIOAMBIENTAL
E) acrcaminto 9i$t#rico $o*r ) con,)icto $ocioam*inta)/ %rmit %rci$ar %or tanto/ )o$
$i1uint$ ra$1o$ n torno a) conc%to/ cau$a$/ con$cuncia$ 3 ta%a$ n )a$ 2u $
&$arro))a con ma3or ,rcuncia5
E) t0rmino con,)icto %ro"in & )a %a)a*ra n )atn +con,)ictu$- 2u $i1ni,ica c9o2u5
Oa*)ar & 0) $ r,rir$ a una $ituaci#n n )a 2u un actor<$= $ ncuntra n o%o$ici#n
concint con otro<$= actor<$= <2u %u&n %r$ona<$=/ 1ru%o<$=/ or1ani!aci#n $ocia) o
in$tituci#n=/ &*i&o a 2u %r$i1un o*4ti"o$ contrario$/ )o 2u )o$ co)oca n 8trmo$
anta1#nico$/ n $ituaci#n & n,rntaminto/ con,rontaci#n 3 )uc9a5
Por $u %art/ tnin&o n cunta 2u ) t0rmino +am*inta)- 9ac r,rncia a to&o %roc$o
2u 8%r$a una r)aci#n ntr )a natura)!a 3 )a cu)tura5 E) con,)icto am*inta) $ %ro&uc
n ) %roc$o 9umano & a%ro%iaci#n 3 tran$,ormaci#n & )a natura)!a 3 )o$ $i$tma$
tcno)#1ico$ 2u $o*r ))a intr"inn/ & &o$ manra$:
Una: como c9o2u & intr$$ ntr 2uin$ cau$an un %ro*)ma co)#1ico 3 2uin$
rci*n )a$ con$cuncia$ o im%acto$ &aHino$ & &ic9o$ %ro*)ma$Q Y
Otra: como &$acur&o o &i$%uta %or )a &i$tri*uci#n 3 u$o & )o$ rcur$o$ natura)$
ntr )o$ %o*)a&or$ & un trritorio &trmina&o5 E$t ti%o & con,)icto$ am*inta)$ $
&an a)r&&or & )a %ro%i&a& o %o$$i#n $o*r )o$ rcur$o$ natura)$ 2u nc$itan )a$
%r$ona$/ comuni&a&$ 3 nacion$ %ara %ro&ucir *in$ 3 $r"icio$ 2u $ati$,a1an $u$
nc$i&a&$
@
5
Por tanto/ no $ )o mi$mo 9a*)ar & %ro*)ma co)#1ico 3Ro &aHo am*inta) 2u &
con,)icto am*inta)5 Lo$ &o$ %rimro$ conc%to$ $ r,irn a) &trioro & )o$ rcur$o$
natura)$/ $ &cir a )a contaminaci#n & )a$ a1ua$/ &) air/ &) $u)o/ &) *o$2u/ ,auna/ a
)a ro$i#n 3 con1$ti#n ur*ana/ a )a ocu%aci#n &) $%acio %:*)ico o a )a contaminaci#n
"i$ua)/ ntr otro$5 En r$umn ) %ro*)ma co)#1ico o &aHo am*inta) &$cri* )a$
$ituacion$ & &trioro 3Ro a1otaminto &) m&io natura)/ mintra$ 2u cuan&o $ 9a*)a
& con,)icto am*inta) $ 9ac r,rncia a %roc$o$ $ocia)$ $u$cita&o$ %or ) &$acur&o
2u 1nra )a a%ro%iaci#n/ &i$tri*uci#n 3 uti)i!aci#n & )o$ rcur$o$ natura)$ 3 a )a
mo"i)i!aci#n 3 &nuncia contra )o$ cau$ant$ & )o$ &aHo$ co)#1ico$
E
5
@
CORANTIOQ7IA5 Man4o & Con,)icto$ Am*inta)$5 Primra &ici#n5 M&))n/ Co)om*ia5 B??65
P(1$5I;>
E
I*i&5 P(15 E
D
T#rico$ &) con,)icto am*inta) &i$rtan &$& &i"r$a$ %o$icion$ %i$tmo)#1ica$/
a)1uno$ &$& conc%cion$ c)($ica$ 3 otro$ &$& "i$ion$ crtica$ & )a ra)i&a&5 Lo$ 2u
$ u*ican n ) %n$aminto c)($ico r,irn ) con,)icto como a)1o innato a )a intracci#n
$ocia)/ nc$ario %ara $u "o)uci#n %or2u "inn 1nra&o$ %or )a incom%ati*i)i&a& ntr
)o$ $r$ 9umano$5
Por $u %art/ )o$ 2u %in$an )a ra)i&a& & una manra m($ crtica &,inn ) con,)icto
como ) r$u)ta&o & )a $tructura con#mica 3 & %o&r & )a $oci&a& ca%ita)i$ta/ 2u $
r$o)"r( con ) cam*io/ tran$,ormaci#n &) mo&o & r)aci#n/ %artici%aci#n & )o$ actor$
n )a $oci&a& 3 ,un&amnta)mnt n )a 2ui&a& 3 o%ortuni&a& %ara )a$ &ci$ion$ n )
&$arro))o5
E$ta :)tima corrint & %n$aminto con$i&ra 2u )o$ con,)icto$ am*inta)$ %u&n $r
,unt cra&ora & nu"a$ o%cion$/ $in 2u $to $i1ni,i2u )a 8a)taci#n &) 1o$mo/ ni
8c)u$i"amnt )a $u%r"i"ncia &) m($ ,urt5 E$ta "i$i#n %ro%on 2u ) mo&)o
&ominant actua) & a%ro%iaci#n/ con$trucci#n/ contro) 3 uti)i!aci#n & )a natura)!a &*
$r &$a,ia&o %ara "itar 2u ) ,uturo & $ta $oci&a& 9umana $i1a n,ati!an&o n $u$
%or$ a$%cto$/ no $#)o )a &$trucci#n &) ntorno natura)/ $ino tam*i0n/ )a &$i1ua)&a&
$ocia)/ )a 1urra/ ) m%o*rciminto *io)#1ico 3 9umano/ ntr otro$5 <R%r$ntant$ &)
%n$aminto crtico: Murra3 BooS9im 3 Joan Martn! A)r=
6?

Es lo mismo hablar de conflicto ambiental y conflicto socioambiental?
Para ) ca$o Latinoamricano 9a3 &i,rncia$/ 3a 2u ta) como $ &ta))# n )o$
antc&nt$/ )o$ con,)icto$ m($ 2u & or&n $o)amnt am*inta)/ r,ri&o$ a )o$
%ro*)ma$ & a,ctaci#n $o*r )o$ rcur$o$ natura)$/ $on & or&n $ocioam*inta) %or2u
$ %r$ntan r)acion$ & c9o2u 3 con,rontaci#n %or )a$ &i,icu)ta&$ n )a intracci#n
$ocia)/ )a ,a)ta & &i()o1o/ )a $ca$a %artici%aci#n & )a %o*)aci#n )oca) n )a &ci$ion$
%:*)ica$Q $ &cir ) con,)icto $ & or&n m($ $ocia) 3 %o)tico 2u 8c)u$i"amnt
t0cnico5
A)1uno$ autor$ intro&ucn una &i,rncia ntr $u%u$to$ +con,)icto$ am*inta)$- 2u
o%on&ran $#)o a actor$ 8#1no$ <como )o$ acti"i$ta$ & or1ani!acion$ am*inta)i$ta$=/
a) E$ta&o 3 a )a$ m%r$a$/ 3 +con,)icto$ $ocio;am*inta)$- 2u a&m($ & a2u))o$
actor$/ im%)icaran a )a$ $oci&a&$ 3 comuni&a&$ &irctamnt a,cta&a$ %or un %ro3cto
& 8tracci#n & rcur$o$ natura)$ n $u ntorno5 Lo$ actor$ 8#1no$ ,orman %art & )a
$oci&a& ci"i) 3 $u im%)icaci#n n un con,)icto tin $nti&o $im%r 3 cuan&o 0$t irrum%a
n ) cam%o &) %o&r/ &,ini&o %or Bour&i como ) )u1ar & )a$ )uc9a$ ntr a1nt$ 2u
&tinn un ti%o & ca%ita) con#mico/ cu)tura) o %o)tico
66
5
Franci$co Sa*atini
6B
/ uti)i!a )a cat1ora & con,)icto am*inta) %ara r,rir$ a )o$ 2u $
&an n torno a )a &i$tri*uci#n & )a$ &nomina&a$ +8trna)i&a&$- o +,cto$ 8trno$-
6?
PALACIO/ Grm(n 3 7LLOA/ A$tri&5 R%n$an&o )a Natura)!a5 Encuntro$ 3 D$ncuntro$
&i$ci%)inario$ n torno a )o am*inta)5 E&itoria) 7ni"r$i&a& Naciona) & Co)om*ia5 TTTTTT5 P(15 6E>5
66
FONTAINE/ Gui))aum5 En,o2u$ Conc%tua)$ 3 mto&o)#1ico$ %ara una $ocio)o1a & )o$ con,)icto$
am*inta)$5 En: CARDENAS/ Mart9a 3 RODRIG7EA/ Manu)5 Gurra/ Soci&a& 3 M&io Am*int5
Foro Naciona) Am*inta)5 Bo1ot(/ Ma3o B??C5 P(15 D?I5
I
&ri"a&o$ & )o$ u$o$ &) $u)o/ $ &cir/ & nu"a$ acti"i&a&$ 2u $ &$arro))an n un
)u1ar/ 3 con,)icto$ $ocioam*inta)$ a a2u))a$ &i$%uta$ cau$a&a$ %or ) acc$o 3 contro) &
)o$ rcur$o$ &) m&io am*int/ $%cia)mnt & )a tirra/ ) a1ua/ )o$ minra)$ 3 otro$5
S1:n $t mi$mo autor/ )a ,a$ actua) & acumu)aci#n ca%ita)i$ta $t( $i1ni,ican&o una
a1u&i!aci#n & )a$ %r$ion$ $o*r )o$ rcur$o$ natura)$/ %ro"ocan&o &1ra&aci#n/ $ca$!
3 %ri"acion$ $ocia)$/ to&o$ ,actor$ %ro%icio$ %ara ) &$arro))o & con,)icto$5 La
conoma ca%ita)i$ta 2u mr1i# & )a %ro,un&a 3 )ar1a cri$i$ 2u &$%untara a) comin!o
& )o$ aHo$ $tnta $ m($ a1r$i"a 3 ,)8i*)/ $i1ni,ican&o ntr otra$ )a %ntraci#n n
nu"o$ $ctor$ & acti"i&a& &on& $ %u&ira "a)ori!ar ) ca%ita)/ como ) & $r"icio$
%:*)ico$ n Am0rica Latina/ ntr otro$5
Sin m*ar1o/ )o$ con,)icto$ $ocioam*inta)$ actua)$ $on muc9o m($ 2u mra$ &i$%uta$
%or )a %ro%i&a& & un rcur$o5 En ))o$ $ ncuntran n,rnta&a$ co$mo"i$ion$
am*inta)$ 3 & "i&a5 Por un )a&o/ ) m&io am*int $ "i$to como un rcur$o
con#mico/ o $i$tma & rcur$o$ natura)$L 3 %or otro )a&o/ ) m&io am*int $ 9ac
2ui"a)r a +$%acio$ o $cnario$ & "i&a-5 E) %ro*)ma ra&ica n 2u ) ncuntro ntr
$ta$ &o$ %r$%cti"a$ $ &a *a4o un cont8to o )#1ica & &ominaci#n5
B565 Caractr$tica$ &) con,)icto am*inta)
Lo$ con,)icto$ $ocioam*inta)$ $ caractri!an 1nra)mnt %or2u:
- Son intr&i$ci%)inario$ %or2u m($ 2u mra$ &i$%uta$ %or im%acto$ am*inta)$/
$on con,)icto$ & car(ctr %o)tico/ n )o$ 2u $u con$tituci#n 3 r$o)uci#n &%n&
*($icamnt & )a r)aci#n & ,ur!a$ ntr )a$ %art$ o actor$ in"o)ucra&o$/ 3 no
$#)o & )o$ ,actor$ t0cnico$ o cint,ico$ %r$nt$ n una $ituaci#n &trmina&a o
r2uri&a %ara $o)ucionar un %ro*)ma am*inta)
6J
5
- Su 1ra&o & com%)4i&a& $t( &trmina&o %or )a com*inaci#n & "io)ncia
%otncia) o ra)/ & una $ca$a ca%aci&a& & &i()o1o 3 & com%romi$o/ %or )a
9tro1ni&a& & )o$ actor$ 3 %or )a im%ortancia con#mica 3 mi)itar & )a !ona
&on& $ &$arro))an
6C
5
- S ,un&an n nc$i&a&$ cu)tura)$/ como )a &) &$conociminto & )a i&nti&a&
& )o$ actor$ 2u $t(n $in&o mar1ina&o$ & )a$ &ci$ion$ am*inta)$ 2u )o$
a,ctan n un trritorio $%c,ico5
- R)aciona a )o$ actor$ $1:n &o$ mo&a)i&a&$ & intracci#n: )a$ a)ian!a$
<con"r1ncia & %ro3cto$ intr$$ ,un&amnta)$= 3 )a$ o%o$icion$5 E$ &cir
2u u*ica n 8trmo$ )a$ r)acion$ 9umana$ 3 no $ to)ran )a$ &i,rncia$ &
o%ini#n/ %rc%ci#n intr0$5
6B
SABATINI/ Franci$co 3 SEP7LNEDA L5/ C)au&ia5 Con,)icto$ Am*inta)$/ ntr )a 1)o*a)i!aci#n 3 )a
$oci&a& ci"i)5 Pu*)icacion$ CIPMA5 Santia1o & C9i)/ B??B5 P(1$5 D?;DC
6J
I*i&5 P(15 6D5
6C
ISAAA RAMOS/ Mari$o) 3 otro$5 M&io Am*int 3 Pa!5 A$ociaci#n R$r"a Natura) Suma;%a!5
Cor%oraci#n Eco,on&o5 Bo1ot(/ 6EE@5 P(1$5 BD;BI
>
- Gnra)mnt )o$ %rinci%a)$ actor$ im%)ica&o$ n )o$ con,)icto$ am*inta)$ $on )
E$ta&o 3 )a $oci&a& ci"i)/ 3a 2u mintra$ ) E$ta&o &,in& 2u ) &$arro))o &*
$tar cntra&o n )a 1)o*a)i!aci#n con#mica orinta&a %or una "o)unta& %o)tica
cntra)i!a&a/ %ara )a $oci&a& ci"i) $i1ni,ica ant to&o una )uc9a contra )a %o*r!a
con mira$ a $ati$,acr )a$ nc$i&a&$ & )a$ %o*)acion$ naciona)$5
- D to&o$ )o$ con,)icto$ am*inta)$ 2u $ $u$citan n un trritorio $%c,ico/ $#)o
uno & ))o$ $ ) 2u r%r$nta ) c9o2u cntra)5 Por tanto i&nti,icar ) con,)icto
cntra) inci&ir n $u man4o/ %rmit $u%rar con$cuntmnt )o$ ,cto$
$cun&ario$ &) mi$mo5

B5B5 Cau$a$ 2u oca$ionan un con,)icto $ocioam*inta)
En )o$ con,)icto$ $ocioam*inta)$ $t(n n 4u1o m($ 2u )a$ o%ortuni&a&$ & crciminto
con#mico/ )a $urt &) m&io am*int )oca)/ )a ca)i&a& & "i&a & )a %o*)aci#n 3 )a
continui&a& & )a$ conoma$ trritoria)$ 3 $i$tma$ & "i&a tra&iciona)5 Entr )a$ cau$a$
m($ ,rcunt$ $ ncuntran:
- La in$ati$,acci#n & )a$ nc$i&a&$ *($ica$ & $ctor$ & )a %o*)aci#n mun&ia)/
num0ricamnt mu3 im%ortant5
- La o%o$ici#n & conc%cion$ &) mun&o/ & )a natura)!a 3 & )a ,orma n 2u )o$
$r$ 9umano$ $ r)acionan 3 or1ani!an ntr $5
- La rr#na crncia & 2u ) *in$tar & )o$ otro$ $ $in#nimo & r&ucci#n &)
%ro%io5 E$t 9c9o a%arc %or ) mi&o incontro)a*)/ com%titi"i&a&/ ,ru$traci#n/
o ) &$conociminto irraciona) &) otro/ )o 2u contri*u3 a &$arro))ar una ima1n
n1ati"a 3 & &$con,ian!a &) contrario
6D
5
- La amna!a & *in$tar o )imitaci#n & $u$ nc$i&a&$ & ma3or &$arro))o/ 2u
%rci*n )o$ n:c)o$ & %o&r o 1o*rnant$5
- La r$i$tncia a ac%tar )o$ &$acur&o$ como a)1o norma) n )a$ r)acion$
$ocia)$/ )o 2u $tara ori1ina&o %or )a$ caractr$tica$ & una ,orma & 1o*irno
cntra)i$ta 3 "rtica) n Am0rica Latina/ n contra"a con ) mo&)o &mocr(tico5
- La$ com%)4a$ 3 %articu)ar$ ,orma$ cu)tura)$ & 1o*irno n )o$ %a$$
Latinoamricano$ como Co)om*ia/ 2u 9acn &) c)int)i$mo un $ti)o %ro%io &
a&mini$traci#n %:*)ica5
- La$ %ro,un&a$ &$i1ua)&a&$ $ocia)$ 2u $on caractr$tica$ & )a$ $oci&a&$
Latinoamricana$5
- E) contra$t & %a%)$ a$umi&o$ %or ) E$ta&o/ 2uin $imu)t(namnt &$arro))a
una mi$i#n %o)tica 3 una con#mica/ %or $r un actor in$tituciona) 2u %ro&uc
6D
NINYAMATA CAMP/ E&uar&5 Manua) & Pr"nci#n 3 R$o)uci#n & Con,)icto$5 Conci)iaci#n/
M&iaci#n/ N1ociaci#n5 E&itoria) Ari) S5A5/ Barc)ona/ F*rro/ 6EEE5 P(15 I>;I@5
@
norma$ 4ur&ica$ 3 un actor con#mico 2u 4rc una acti"i&a& )ucrati"a m&iant
)a$ m%r$a$ %:*)ica$ 3 o mi8ta$/ %rinci%a)mnt n )a %r$taci#n & $r"icio$
%:*)ico$5
- E) irr$%to in$tituciona) 9acia )a$ i&nti&a&$ cu)tura)$ co)cti"a$ con$trui&a$
9i$t#ricamnt n nu$tro$ trritorio$ %or comuni&a&$ in&1na$/ cam%$ina$ o
%o%u)ar$/ como una mo&a)i&a& & mo"i)i!aci#n & rcur$o$5 E$to %or2u )
conc%to & +i&nti&a&- )4o$ & $r un com%onnt $cun&ario/ $ un ,actor
&trminant &) &ominio &) cam*io $ocia)5
- La con$i&raci#n & )a natura)!a como ina1ota*)/ 9ac 2u $ %otnci una "i$i#n
& 8%)otaci#n &$m&i&a & to&o$ )o$ rcur$o$ inc)u3n&o ) 9umano como ta)/ a
ta) %unto 2u $ &i$tor$ionan )a$ r)acion$ $ta*)ci&a$ n ) %roc$o %ro&ucti"o 3
& 8tracci#n5
B5J5 Ti%o$ & con,)icto$ am*inta)$
D%n&in&o & )a cau$a 2u &trmina ) ti%o & con,)icto am*inta) %r$nt n )a !ona/
$ i&nti,icar( )a )cci#n 3 ,ormu)aci#n &) %roc&iminto m($ a&cua&o n ) man4o &)
mi$mo5
5 Con,)icto$ %or %ro*)ma$ & &ato$: n )o$ ca$o$ n )o$ 2u ,a)ta )a in,ormaci#n nc$aria
%ara )a toma & &ci$i#n/ cuan&o )a$ %r$ona$ $t(n ma) in,orma&a$/ o cuan&o $t( n
&i$cu$i#n )a r)"ancia & )o$ &ato$ con 2u $ cunta o $u intr%rtaci#n5 Oa3 con,)icto$
2u %u&n n 1ran %art $u%rar$ con ) $umini$tro & in,ormaci#n a&cua&a 3 con,ia*)5
Sin m*ar1o/ $ u$ua) 2u )a in,ormaci#n $a mani%u)a&a n ,unci#n & )o$ intr$$ & )a$
%art$ n &i$%uta/ 1nran&o im(1n$ %:*)ica$ 2u &$%u0$ $ mu3 &i,ci) rmo"r
6I
5
Ejemplo: )o$ con,)icto$ $u$cita&o$ %or )a ,a)ta & &i,u$i#n/ con$u)ta 3 &,inici#n & )o$
t0rmino$ & im%acto am*inta) 1nra&o$ %or )a con$trucci#n & una o*ra & in,ra$tructura
$o*r una !ona %rot1i&a 3 1nra&ora & a1ua %ara ) a*a$tciminto 9umano & )a
%o*)aci#n m($ crcana5
5 Con,)icto$ %or &i"r1ncia & intr$$: tinn $u ori1n n )a &i$%uta %or intr$$
ra)mnt &i"r1nt$ o 2u 9an $i&o intr%rta&o$ como ta)$5 E$to$ con,)icto$ $ur1n
,rcuntmnt cuan&o )o$ %artici%ant$ &) mi$mo/ 8i1n a )o$ otro$ rnunciar a $u$
intr$$/ a ,in & im%onr )o$ %ro%io$5 La ra!#n &) con,)icto %u& $r/ ntonc$/ tanto &
natura)!a $u$tancia) <&inro/ tim%o/ rcur$o$= como & %roc&iminto <'c#mo $ r$o)"r(
) con,)icto.= o %$ico)#1ica <%rc%ci#n & con,ian!a/ 9on$ti&a&/ r$%to=5 Con&ici#n %ara
)a $o)uci#n & $t ti%o & con,)icto$ $ 2u )a $o)uci#n $ati$,a1a una %ro%orci#n $u,icint
& )o$ intr$$ & to&o$ )o$ %artici%ant$ n $ta$ tr$ (ra$5
A $t ti%o & con,)icto $ ) &nomina tam*i0n con,)icto in;$itu/ %or2u $u$citan un
&trmina&o im%acto am*inta) ntr )o$ actor$ & una )oca)i&a&/ $o*r to&o intr$$
con#mico$ 3 r)ati"o$ a )a $a)u& 3 ca)i&a& & "i&a5 E$%cia)mnt im%ortant$ $on )o$
6I
MARTINEA GONAALEA/ A),on$o5 M0to&o$ A)trnati"o$ n Man4o & Con,)icto$5 A%)icacion$ n
matria am*inta)5 M08ico: SEMARNAP/ PN7D5 6EE>5 P(15 6>
E
con,)icto$ %ro"oca&o$ %or acti"i&a&$ %ro&ucti"a$ 2u a,ctan a una comuni&a& 3 a) m&io
am*int )oca)5
Ejemplo: 7n con,)icto $u$cita&o n torno a )a &$tinaci#n &) u$o 3 man4o & un %ar2u
natura)/ $trat01ico %ara )a $u$tnta*i)i&a& & )a "i&a & muc9a$ 1ru%o$ 9umano$ 2u
9a*itan )a !ona amorti1ua&ora5 E$ta $ituaci#n 1nra n,rntaminto ntr %o*)a&or$/
1ru%o$ am*inta)i$ta$ 2u con$i&ran 2u ) %ar2u &* con$r"ar $u car(ctr %:*)ico
tanto %ara )a$ accion$ & con$r"aci#n como %ara )a a&mini$traci#n &) turi$mo co)#1ico/
3 )a$ in$titucion$ %:*)ica$ & ni") cntra) 2u con$i&ran &* $r ntr1a&o a un actor
%ri"a&o %ara 2u %otnci ) turi$mo )oca)/ n &$m&ro &) &trioro am*inta) %or )a
car1a tur$tica no %ro3cta&a5
A) r$%cto n un *o)tn in,ormati"o/ ) 1ru%o & actor$ $ocia)$ in$tituciona)$ 2u $
r$i$tn a )a %ri"ati!aci#n &) %ar2u 8%r$an: +no$ o%onmo$ a )a %rtn$i#n &) 1o*irno
naciona) & ntr1ar a %ri"a&o$ )a conc$i#n &) %ar2u naciona) natura) & )o$ N"a&o$ 3
) $antuario & ,auna 3 ,)ora Ot:n Quim*a3aQ No$ o%onmo$ a )a ntr1a a %ri"a&o$ & )a
o%raci#n tur$tica & )o$ %ar2u$ %or2u no $ tinn $tu&io$ $rio$ $o*r )o$ im%acto$
2u tn&r(n n )a !ona/ $ $tara ,irman&o un c92u n *)anco a $a$ m%r$a$ $in tnr
n cunta )a canti&a& & $%ci$ n )a r1i#n &on& muc9a$ & ))a$ a:n 9o3 $t(n n
in"$ti1aci#n/ $ %u& $tar %otncian&o )a 8tracci#n in&*i&a & )a$ mi$ma$ 3
,omntan&o & una ,orma 3 otra )a *io%iratra5 Lo$ &aHo$ 2u $ %u&n cau$ar n )a !ona
$r(n irr"r$i*)$ %r4u&ican&o a m($ & &o$ mi))on$ & co)om*iano$ 2u 9a*itamo$ )o$
&%artamnto$ & Quin&o/ Ri$ara)&a 3 To)ima-5
5 Con,)icto$ %or %ro*)ma$ $tructura)$: $on cau$a&o$ %or &trmina&o$ mo&)o$ &
r)aci#n ntr in$titucion$ o in&i"i&uo$5 A mnu&o $on )o$ r$%on$a*)$ &) con,)icto o )o$
a1ra"ant$ ,actor$ 8trno$ a )o$ 1ru%o$ in"o)ucra&o$/ como %or 4m%)o: una )imitaci#n
& autori&a&/ ,a)ta & rcur$o$ ,inanciro$ o rcur$o$ 9umano$/ )imitacion$ 1o1r(,ica$/
,a)ta & tim%o/ %ro tam*i0n )a$ $tructura$ & or1ani!aci#n %u&n $r)o/ como %or
4m%)o ) "rtica)i$mo 4r(r2uico
6>
5
Ejemplo: E) con,)icto $u$cita&o ntr %o*)a&or$ )oca)$/ m%r$a$ comuna)$ n )a
%r$taci#n & un $r"icio %:*)ico 3 ) E$ta&o n a)ian!a con m%r$a$ %ri"a&a$/ n torno a
)a %ri"ati!aci#n & )a$ m%r$a$ $tata)$ con in"r$i#n & %articu)ar$ %ara )a %r$taci#n &
$r"icio & acu&ucto/ n &$m&ro & un %roc$o & 1$ti#n co)cti"a &) a1ua ))"a&a a
ca*o %or a$ociacion$ & acu&ucto$ comunitario$ 3 )a ntr1a %ro1r$i"a %or %art &)
E$ta&o & )o$ acti"o$ %:*)ico$ a a1nt$ %ri"a&o$ %ara )a %r$taci#n & un $r"icio %:*)ico
2u im%)ica )a 8%)otaci#n &) )mnto natura) a1ua5
E$ta $ituaci#n $ %r$nta n )o$ munici%io$ & Prira 3 Do$2u*ra&a$/ a) r$%cto $ cita
un t8to 2u a%arc un "o)ant 2u &i,un&i&o %or ) mo"iminto am*inta)i$ta %ara
in,ormar a )a ciu&a&ana & ta) $ituaci#n: +Con )a Em%r$a A1ua$ 3 A1ua$ & Prira/
to&o$ )o$ u$uario$ &) acu&ucto "r(n incrmnta&o $u$ 1a$to$/ %or2u )o$ com%ra&or$ &
)a m%r$a "an a rcu%rar $u in"r$i#n/ aumntan&o )a$ tari,a$/ 3 )a$ 1anancia$ 2u 1nra
6>
CIDIAT;GTA/ Coo%raci#n T0cnica Nn!o)ano;A)mana5 Mmoria$ &) Cur$o r1iona) $o*r man4o &
con,)icto$ am*inta)$5 M0ri&a FNn!u)a5 6I a) B? & S%tim*r &) B??B5 P(15E;6>5
6?
$t *un 3 rnta*) n1ocio/ )o rci* 3 ))"a ) Banco Intramricano & D$arro))o F
BID; 2u $t( &tr($ & )a %ri"ati!aci#n & )a m%r$a5 Pro no $#)o 2uirn )a m%r$a/
no$ "an a 2uitar ) ro Ot:n/ 2u $ %atrimonio & to&o$ )o$ ri$ara)&n$$ 3 n a$ocio con )
1o*irno $t(n a4u$tan&o )a )3 &) M&io am*int %ara co*rar nu"a$ tari,a$ %or ) u$o
&) a1ua-
6@
5
5 Con,)icto$ %or &i"r1ncia & "a)or$ o & n,o2u: $ ori1inan %or )a 8i$tncia &
"a)or$ o $i$tma$ & crncia$ &i,rnt$5 Lo$ "a)or$ $ *a$an n con"iccion$ $o*r )o
corrcto incorrcto/ )o *uno 3 )o ma)o/ )o 4u$to in4u$to5 Na)or$ &i,rnt$ no &*ran
nc$ariamnt acarrar con,)icto$5 E$to$ $#)o $ur1n cuan&o )o$ &i,rnt$ "a)or$ no $on
tni&o$ n cunta o cuan&o $ %r$ntan con 8i1ncia$ & 8c)u$i"i&a&5 A:n a$/ n
con&icion$ &trmina&a$/ %u& mo&i,icar$ )a im%ortancia r)ati"a & )o$ "a)or$5
E4m%)o: ) con,)icto ntr )a Occi&nta) & Co)om*ia <OGY=
6E
3 )a comuni&a& in&1na 7
UVa 2u 9a %u$to n ) cntro & )a &i$cu$i#n a$%cto$ como ) r$%to a )a int1ri&a&
cu)tura)/ ) car(ctr mu)ti0tnico 3 %)uricu)tura) & Co)om*ia/ ) r$%to a )a$ con$u)ta$ $o*r
%ro3cto$ & &$arro))o con )a$ comuni&a&$ in&1na$/ )o$ 1ra"$ im%acto$ am*inta)$ 3
$ocia)$ & )a acti"i&a& %tro)ra/ ) n,rntaminto ntr una %o)tica no)i*ra) %romo"i&a
%or )a$ mu)tinaciona)$ %tro)ra$ "r$u$ ) r$%to a )a$ cu)tura$ in&1na$/ $u co$mo"i$i#n
3 ) man4o &) trritorioQ
E) %rinci%a) ar1umnto & )o$ 7UVa$ $o$tin 2u $u trritorio no $ %u& 8%)otar/ 2u )
%tr#)o $ )a $an1r & )a tirra5 E$t 1ru%o in&1na 9a mantni&o un man4o $o$tni*)
& $u m&io am*int/ %or )o 2u )a 8%)otaci#n $i1ni,icara aca*ar con to&o )
conociminto 3 )a %r(ctica &$arro))a&o$ %or ))o$ n $u$ co$i$tma$/ a&2uiri&o$ a tra"0$
& "aria$ 1nracion$5 Por $u %art )a OGY & Co)om*ia mantin una %o$ici#n $1:n )a
cua) )a in&u$tria %tro)ra 1nra &$arro))o/ ri2u!a/ &ucaci#n/ in,ra$tructura5 E$ta
m%r$a mani,i$ta 2u $u %ro3cto ) a3u&ara a) %a$ 3 2u n nin1:n momnto $
%rtn& aca*ar con )a cu)tura in&1na/ 2u ))o$ $im%)mnt $ $t(n aco1in&o a )a
)1i$)aci#n &) 1o*irno co)om*iano/ n $%cia) a) ,a))o &) Con$4o & E$ta&o 2u ) &io
"a)i&! a )a )icncia am*inta) & 8%)oraci#n otor1a&a %or ) Mini$trio &) M&io
Am*int5 La OGY a,irma 2u $in )o$ *n,icio$ & )a %ro&ucci#n %tro)ra/ )a$
comuni&a&$ in&1na$ continuar(n "i"in&o n )a %o*r!a/ $in acc$o a) cui&a&o & )a
$a)u& ni a )a &ucaci#n5
En t0rmino$ 1nra)$ un con,)icto am*inta) %u& tnr )a$ caractr$tica$ & uno o m($
& )o$ ti%o$ r,ri&o$ antriormnt/ aun2u $im%r %r"a)c uno & )o$ cuatro ra$1o$
r,rncia&o$ <,a)ta & in,ormaci#n/ &i"r1ncia & intr$$/ %ro*)ma$ $tructura)$ o
&i"r1ncia & "a)or$=5
6@
COMITW POR LA DEFENSA DE LA NIDA Y EL AG7A5 No)ant Nncu)at a )a &,n$a &) ro Ot:n5
Prira5 Enro/ B??D5
6E
NONOA/ Jo$05 7UVaRO83: ) con,)icto contin:a5 En: GONAALEA/ Juan Manu) 3 Otro$5 La Man!ana &
)a Di$cor&ia/ &*at $o*r )a natura)!a n &i$%uta5 S1un&a &ici#n5 ECOFONDO/ Trcr mun&o &itor$
S5A5 Santa,0 & Bo1ot(/ Co)om*ia5 6EE@5 P(1$5 BB6;BBJ5

66
B5C5 Eta%a$ n )a$ 2u $ &$arro))a un con,)icto am*inta)5
7n con,)icto a%arc como una $ituaci#n $%c,ica 2u %a$a & una con&ici#n armoni!a&a
a otra %ro*)m(tica/ $ mani,i$ta como con,)icto/ cuan&o ) %ro*)ma 2u 1nra )
cam*io & con&ici#n no %u& $r r$u)to %or ) &i()o1o &ircto/ ni %or m&io$ ,orma)$ 3
con"nciona)$5
En $t $nti&o/ )a$ ta%a$ n )a$ 2u $ &$arro))a un con,)icto am*inta) $on:
65 Coo%raci#n: $ una ta%a & armona/ n ) 2u )o$ actor$ 2u %artici%an n )a
1$ti#n am*inta) concrtan )a$ $trat1ia$ & $u%raci#n & %ro*)ma$ 3
m4oraminto & )a$ con&icion$ & "i&a )oca)5 Lo$ %roc$o$ $ caractri!an
%or2u )a co1$ti#n %rmit 2u )a$ accion$ $ &$arro))n m&iant ) &i()o1o
&ircto/ n 8%r$i#n & actitu&$ $o)i&aria$ 3 co)a*orati"a$5
B5 In&i,rncia: $ %rci* %or %art & uno & )o$ actor$ o un *)o2u a)ia&o & ))o$/
)a n1)i1ncia %ara $u%rar o*$t(cu)o$ o %ro*)ma$ am*inta)$ i&nti,ica&o$5 Son
caractr$tica$ n $ta ta%a/ )a %r$ncia & actitu&$ & rc9a!o a )a concrtaci#n
& &ci$ion$ 2u a,ctan ) &$arro))o & una co)cti"i&a&5 E) actor contrario/
1nra)mnt ) m($ "u)nra*) $int $u con,ian!a &*i)ita&a/ a %artir &
actuacion$ no acor&a&a$ n )a 4cuci#n & )o$ %ro3cto$5
J5 Com%tncia: 8i$t contra$t ntr &o$ mo&)o$ & 1$ti#n am*inta) %o)ari!a&a/
o%u$ta$/ 2u $ &i$%utan un $%acio & rconociminto $ocia) 3 )1itimi&a&
%o)tica5 Gnra)mnt uno & )o$ actor$ *u$ca aumntar $u$ 1anancia$
con#mica$ m&iant )i&ra!1o n ) mrca&o5
C5 Tn$i#n n aumnto: )a$ %art$ n con,)icto &i,ci)mnt %rci*n $u%rar $u$
&i,rncia$ m&iant ) &i()o1o &ircto o concrtaci#n/ 3a 2u )a &$)1itimaci#n
$ocia) a )a$ 2u $ 9an acu&i&o )o$ actor$ $ocia)$ %ara &$conocr ) "a)or &) otro/
m&iant )o$ m&io$ & comunicaci#n %rinci%a)mnt/ 9an )o1ra&o &i$tanciar)o$ 3
&$%r$ti1iar $u$ actuacion$5 En $t ca$o/ )a$ &ci$ion$ $on toma&a$ & manra
"rtica) %or %art & 2uin$ o$tntan ) %o&r5
D5 Con,)icto como ta): con,rontaci#n & intr$$/ "a)or$/ o%inion$ r$%cto a una
$ituaci#n $%c,ica/ 2u &i,icu)ta o intr,ir n ) a)canc & o*4ti"o$ o %ro%#$ito$
& &o$ o m($ %art$5 E$ )a 8%r$i#n & incon,ormi&a& a %artir & &$acur&o$ n
)o$ 9c9o$ 2u $uc&n ,rnt a una $ituaci#n/ n )a intr%rtaci#n & )o$ mi$mo$/ n
)a &i$tri*uci#n & rcur$o$/ n )a %artici%aci#n & in$tancia$ & %o&r/ n )a ,orma &
intractuar n una $ituaci#n/ ntr otro$
I5 Cri$i$: ) con,)icto $ 9a a1u&i!a&o & ta) ,orma 2u $ mani,i$ta n accion$
"io)nta$5 Ca&a actor uti)i!a )a ,ur!a/ )a a1r$i#n "r*a) 3 ,$ica5 La %o)ari!aci#n
9a a)can!a&o ta) ni") & racci#n/ 2u ) o&io $ mani,i$ta 9a$ta con )a ntr1a &
)a "i&a mi$ma/ n %ro & )a &,n$a & )o$ intr$$ n &i$%uta5
J5 COMO CONTRIB7IR AL MANEJO DE CONFLICTOS SOCIOAMBIENTALES.
6B
La tora &) man4o & con,)icto 9a i&o "o)ucionan&o &$& ) conc%to & gana-gana
2u %ro%on una mto&o)o1a %ara 1nrar )a$ con&icion$ nc$aria$ %ara 2u n una
n1ociaci#n am*a$ %art$ 1ann/ )i&ra&a &$& 6E@6 %or Fi$9rL %a$an&o %or ) n,o2u &
resolucin de conflictos a tra"0$ &) conc%to & %r"nci#n & Burton n 6EE?/ 2u
%romu" $%acio$ & concrtaci#n in&a1an&o )a$ cau$a$ $tructura)$ &) con,)ictoL 9a$ta
)a %ro%u$ta t#rica & transformacin del conflicto & L&rac9 n 6E@I 2u in"o)ucra )a
conc%ci#n &) *a)anco & %o&r 3 )o$ cam*io$ $ocia)$ $u$tancia)$ 9acia una cu)tura &
%a!5
J565 La$ con&icion$ actua)$ n Co)om*ia r2uirn:
5 Por un )a&o tran$,ormacion$ $tructura)$/ n )a$ cua)$ a tra"0$ & $%acio$ & ,cti"a
%artici%aci#n %o)tica ciu&a&ana/ ) r$%to a )o$ &rc9o$ ,un&amnta)$ 3 )a "o)unta&
&ci&i&a & )o$ 1o*rnant$ <tr$ %i)ar$ & )a &mocracia 2u %ro%on A)an Tourain= $
rcono!ca 2u $tamo$ n con,)icto 3 *u$2umo$ a)trnati"a$ "ia*)$ 3 $u$tnta*)$ %ara
miti1ar)o$5
5 Por otro )a&o m&iant accion$ mr1nt$ <t0rmino uti)i!a&o %or Gu$ta"o Xi)c9$= n
)a$ 2u ca&a uno como ciu&a&ano/ ,uncionario o mim*ro & una in$tituci#n $ocia)
$%c,ica <,ami)ia/ or1ani!aci#n $ocia)/ tc5= contri*u3a a &$arro))ar accion$ 2u &n
cunta &) man4o 3 r$o)uci#n %ac,ica & )o$ con,)icto$/ &$)1itiman&o n to&o momnto
)a$ accion$ "io)nta$ como ,orma %ara &irimir )o$ mi$mo$5

5 Su%rar )a "i$i#n uni,ica&ora &) consenso %ara &$cu*rir n )a %artici%aci#n or1ani!a&a
& )o$ actor$ $ocia)$ in"o)ucra&o$/ ,orma$ & con$truir acuerdos "ia*)$ 3 %o)ticamnt
$u$tnta*)$ <%ara ma3or r,rncia r"i$ar Car)o$ Cr$%o
B?
=5
J5B5 Esferas de intervencin:
- Investigacin: ) man4o &) con,)icto am*inta) r2uir & an()i$i$ $i$tm(tico$ 2u
contn1an como mnimo )o$ $i1uint$ a$%cto$:
5 I&nti,icaci#n &) %ro*)ma am*inta) n ) cua) $ cntran )o$ &$acur&o$/
c9o2u$ o &i$%uta$5
5 I&nti,icar )a ,orma n 2u $ mani,i$ta ) con,)icto/ m&iant una com%rn$i#n
cu)tura) & )a$ "i$ion$/ %rc%cion$ 3 conc%cion$ & )a natura)!a 3 )a "i&a 2u
$ ncuntran n 4u1o5 A$ como una & com%rn$i#n &) %o&r/ tanto & 2uin )o
contro)a como & 2uin $ a,cta&o %or ) mi$mo <ana)i!an&o )a mu)ti%)ici&a& & )o$
cur%o$/ )a ,ur!a$/ )a$ nr1a$/ )o$ &$o$/ )o$ %n$aminto$=5
5 Conocr )a $ituaci#n 2u %ro%ici# )a a%arici#n &) con,)icto/ $ &cir )a 9i$toria &
con$o)i&aci#n &) mi$mo5
5 In"$ti1ar $o*r ) ti%o & con,)icto a) 2u $ r,ir <%ro*)ma$ & &ato$/
&i"r1ncia & intr$$/ %ro*)ma$ $tructura)$ o &i"r1ncia$ & "a)or$;
n,o2u=
5 Ana)i!ar n 2u0 ta%a & "o)uci#n $ ncuntra ) con,)icto5
B?
CRESPO FLORES/ Car)o$5 Po&r/ Dominaci#n 3 Con,)icto$: E)mnto$ %ara una crtica & )o$ n,o2u$
& con$trucci#n & con$n$o$5 CES7 7MSS5 Coc9a*am*a/ Bo)i"ia5 B??D5
6J
5 Ra)i!ar an()i$i$ & actor$/ $ &cir i&nti,icar 2ui0n$ $ ncuntran
in"o)ucra&o$ n ) con,)icto <'a 2ui0n$ a,cta. 3 'a 2ui0n$ ,a"orc.=
; Cogestin entre instituciones y organizaciones sociales
En $t a$%cto $ %rci$o inci&ir %ara ) man4o & )o$ con,)icto$ am*inta)$ n &i,rnt$
niveles de ingerencia as!:
5 Entr 2uin$ toma$ )a$ &ci$ion$
5 Entr 2uin$ tra$mitn )a$ &ci$ion$
5 Entr 2uin$ 4cutan )a$ &ci$ion$5
Ca&a ni") &*r( contar con $cnario$ 3 accion$ $%c,ica$ & a%ort/ ntr otra$ & )a
$i1uint manra:
Niveles superiores de liderazgo: ncar1a&o$ & r%r$ntar )a$ &man&a$ co)cti"a$
n n1ociacion$ o,icia)$ 3 & ra)i!ar ) rconociminto & intr$$ )1timo$5
En $cnario$ como: n1ociacion$/ %roc$o$ & concrtaci#n/ m&iaci#n/
$trat1ia$ no "io)nta$5
Niveles Medios de liderazgo: $on &iri1nt$ & &i,rnt$ $ctor$ 3 r1ion$5
E$cnario$: m$a$ & tra*a4o 3 comi$ion$/ ca%acitaci#n n man4o con$tructi"o &
con,)icto$/ acom%aHaminto %ara *:$2u&a & a)trnati"a$/ con$trucci#n & %unt$/
monitoro5
Nivel de base, personas influyentes: %romotor$/ ,uncionario$ )oca)$/
or1ani!acion$ $ocia)$/ )&r$5 E$cnario$: m$a$ o comi$ion$ )oca)$ & %a!/
tra*a4o comunitario/ m&iaci#n a ni") cu)tura);&ucati"o/ concrtaci#n/
,ormu)aci#n 3 4cuci#n & %ro3cto$ co)cti"o$/ r&ucci#n & %r4uicio$/ &ucaci#n
am*inta) 3 ,ormaci#n & *a$$5
En ta) $nti&o/ ca&a ni") &*r( tran$"r$a)i!ar )a$ &ci$ion$ 3 accion$ n )a$ $ca)a$ & :
; La %o)tica
; La normati"i&a&
; La %)ani,icaci#n/ 3
; La 4cuci#n & %ro3cto$ 3 %ro1rama$ concrto$5
BIBLIOGRAFIA
CECEMA/ Ana E$t9r5 La Gurra %or ) a1ua 3 %or )a "i&a5 Coc9a*am*a: una 8%rincia
& con$trucci#n comunitaria ,rnt a) no)i*ra)i$mo 3 a) *anco mun&ia)5 Coc9a*am*a/
Bo)i"ia/ B??C5
CIDIAT;GTA/ Coo%raci#n T0cnica Nn!o)ano;A)mana5 Mmoria$ &) Cur$o r1iona)
$o*r man4o & con,)icto$ am*inta)$5 M0ri&a FNn!u)a5 6I a) B? & S%tim*r &)
B??B5
6C
COMITW POR LA DEFENSA DE LA NIDA Y EL AG7A5 No)ant "inc:)at a )a &,n$a
&) ro Ot:n5 Prira5 Enro/ B??D5
CORANTIOQ7IA5 Man4o & Con,)icto$ Am*inta)$5 Primra &ici#n5 M&))n/
Co)om*ia5 B??65
CRESPO FLORES/ Car)o$5 Po&r/ Dominaci#n 3 Con,)icto$: )mnto$ %ara una crtica
& )o$ n,o2u$ & con$trucci#n & con$n$o$5 CES7 7MSS5 Coc9a*am*a/ Bo)i"ia5
B??D5
FONTAINE/ Gui))aum5 En,o2u$ Conc%tua)$ 3 mto&o)#1ico$ %ara una $ocio)o1a &
)o$ con,)icto$ am*inta)$5 En: CARDENAS/ Mart9a 3 RODRIG7EA/ Manu)5 Gurra/
Soci&a& 3 M&io Am*int5 Foro Naciona) Am*inta)5 Bo1ot(/ Ma3o B??C5
ISAAA RAMOS/ Mari$o) 3 otro$5 M&io Am*int 3 Pa!5 A$ociaci#n R$r"a Natura)
Suma;%a!5 Cor%oraci#n Eco,on&o5 Bo1ot(/ 6EE@5
P7RTENBACO/ Sa*in5 An()i$i$ &) Con,)icto n Co)om*ia5 FES5 Bo1ot(/ Co)om*ia/
B??D5
MARTINEA GONAALEA/ A),on$o5 M0to&o$ A)trnati"o$ n Man4o & Con,)icto$5
A%)icacion$ n matria am*inta)5 M08ico: SEMARNAP/ PN7D5 6EE>
NONOA/ Jo$05 7UVaRO83: ) con,)icto contin:a5 En: GONAALEA/ Juan Manu) 3 Otro$5
La Man!ana & )a Di$cor&ia/ &*at $o*r )a natura)!a n &i$%uta5 S1un&a &ici#n5
ECOFONDO/ Trcr mun&o &itor$ S5A5 Santa,0 & Bo1ot(/ Co)om*ia5 6EE@5
PADILLA ORMEMO/ C0$ar 3 SAN MARTIN SAANEDRA/ Pa*)o5 Con,)icto$
Am*inta)$5 7na O%ortuni&a& %ara )a Dmocracia5 O*$r"atorio & Con,)icto$
Am*inta)$5 In$tituto & Eco)o1a Po)tica FIEP;5 Santia1o/ C9i)5 B??C5
PALACIO/ Grm(n 3 7LLOA/ A$tri&5 R%n$an&o )a Natura)!a5 Encuntro$ 3
D$ncuntro$ &i$ci%)inario$ n torno a )o am*inta)5 E&itoria) 7ni"r$i&a& Naciona) &
Co)om*ia5 TTTTTT5
PARAMO ROCOA/ Ga*ri) E5 Eco$i$tma$ Natura)$ Co)om*iano$ n Con,)icto5 En:
GONAALEA/ Juan Manu) 3 otro$5 La Man!ana & )a Di$cor&ia5 D*at $o*r )a
natura)!a n Di$%uta5 T5M5 E&itor$5 Eco,on&o5 S1un&a &ici#n5 Santa,0 &
Bo1ot(/Octu*r & 6EE@5
SABATINI/ Franci$co 3 SEP7LNEDA L5/ C)au&ia5 Con,)icto$ Am*inta)$/ ntr )a
1)o*a)i!aci#n 3 )a $oci&a& ci"i)5 Pu*)icacion$ CIPMA5 Santia1o & C9i)/ B??B5
NINYAMATA CAMP/ E&uar&5 Manua) & Pr"nci#n 3 R$o)uci#n & Con,)icto$5
Conci)iaci#n/ M&iaci#n/ N1ociaci#n5 E&itoria) Ari) S5A5/ Barc)ona/ F*rro/ 6EEE5
6D

También podría gustarte