10

Objetivos

Los paisajes de Europa y los de Espaa

Esquema de la unidad
UNIDAD 10. LOS PAISAJES DE EUROPA Y LOS DE ESPAA

El relieve de Europa

Los climas y la vegetacin de Europa

Los ros y los lagos de Europa

Los paisajes de Espaa

Programacin
Identificar en el mapa los principales accidentes de las costas de Europa: pennsulas, golfos, cabos, ras, fiordos e islas. Conocer las principales caractersticas del relieve europeo. Saber que Europa se encuentra entre dos zonas climticas de la Tierra y distinguir entre climas templados y climas fros, identificando los principales tipos de climas de cada uno. Conocer las principales caractersticas de la vegetacin de Europa. Conocer las vertientes europeas, as como las caractersticas de sus ros y lagos localizndolos en el mapa. Conocer las principales caractersticas del relieve de la Pennsula Ibrica y de las islas espaolas. Recordar los climas que se dan en Espaa. Recordar las caractersticas de los ros espaoles.

Aprende a hacer La interpretacin de un corte topogrfico

El mundo que queremos La naturaleza protegida

Contenidos
El relieve de Europa. Los climas y la vegetacin de Europa. Los ros y los lagos de Europa. Los paisajes de Espaa.

Repasa

Eres capaz de Estudiar un pas europeo: Italia

Recursos digitales
Contenidos Recursos
01. Presentacin 02. Actividad interactiva 03. Esquema El relieve de Europa 04. Animacin 05. Actividad interactiva Los climas y la vegetacin de Europa Los ros y los lagos de Europa Los paisajes de Espaa 06. Presentacin 07. Actividad interactiva 08. Presentacin 09. Actividad interactiva 10. Presentacin 11. Actividad interactiva Actividades 12, 13, 14 y 15. Actividades interactivas 16. Presentacin Repasa 17. Actividad interactiva

Propsitos
Empezar el tema Recordar conocimientos Presentar la unidad Explicar Repasar Explicar Repasar Explicar Repasar Explicar Repasar Evaluar Explicar Evaluar

Lectura e interpretacin de mapas de relieve. Lectura e interpretacin de mapas temticos de ros y de climas. Interpretacin de grficos de barras. Interpretacin de climogramas. Interpretacin y lectura de un corte topogrfico.

Pgina inicial Recuerda lo que sabes

Criterios de evaluacin
Conoce el relieve de Europa: sus montaas, sus llanuras y sus costas, y lo localiza en un mapa. Clasifica los climas europeos en climas templados y climas fros, y conoce los tipos de climas de cada uno de ellos, as como la vegetacin asociada a los mismos. Conoce y localiza en mapas los principales ros y lagos de Europa. Recuerda las caractersticas del relieve de la Pennsula y de las islas, as como sus climas y sus vertientes hidrogrficas.

Inters por conocer las caractersticas del relieve de Europa y de Espaa. Curiosidad por conocer los diferentes climas de Europa y de Espaa. Comprensin de la necesidad de proteger paisajes mediante la declaracin de Parques Nacionales.

Competencias bsicas
Adems de la competencia en el Conocimiento e interaccin con el mundo fsico, en esta unidad se contribuye al desarrollo de las competencias Tratamiento de la informacin, Matemtica, Cultural y artstica, Aprender a aprender y Autonoma e iniciativa personal.

128 A A

128 B

Para empezar

10

Europako eta Espainiako paisaiak

GOGORATU IKASITAKOA
R01

UNIDAD

10

Europa munduan
Lurrean sei kontinente eta bost ozeano daude. Europa da, hain zuzen, kontinenteetako bat. Kontinente hori da osorik Ipar hemisferioan dagoen bakarra. Europaren inguruan, bi ozeano daude: Artikoa, iparraldean, eta Atlantikoa, mendebaldean. 1. Aipatu Lurreko sei kontinenteen izenak. 2. Zer kontinentek du Europak baino hedadura txikiagoa?

Para recordar conocimientos

R01 animacin El relieve terrestre Esta animacin explica, a partir de dibujos y fotografas, diferentes formas del relieve terrestre. Es importante que los alumnos conozcan estos conceptos para comprender la descripcin del relieve de Europa.

Europa
Planisferio bati behatuz gero, jabetuko gara Europa, Asiarekin, Afrikarekin eta Amerikarekin alderatuta, kontinente txikia dela. Europa Asiarekin lotuta dago; Ural mendiak, Kaspiar itsasoa eta Kaukaso dituzte mugakide. Gainera, ikus dezakegu Europako kostaldea oso muxarratua dela, eta penintsula asko dituela; besteak beste, Iberiar penintsula.

Espainiako erliebea
Espainiak lurralde hauek ditu: Iberiar penin tsularen zati handi bat, Balear uharteak, Ka nariar uharteak, eta Ceuta eta Melilla, Afrikako iparraldean. Erdialdean, Iberiar goi-ordokia dago; haren barruan, Toledoko mendiak eta Erdialdeko mendikatea; eta inguruan, Leongo mendiak, Kantabriar mendikatea, Iberiar mendikatea eta Sierra Morena. Goi-ordokitik kanpo, bost mendikate daude: Euskal mendiak, Pirinioak, Kataluniako kostaldeko mendikatea, Mendikate Betikoa eta Galiziako mendigunea. 4. Aipatu Balear uharteetako eta Kanariar uharteetako erliebearen ezaugarri bat.

R02

Ample la fotografa satlite y pregunte a los alumnos qu continentes y qu pases reconocen. Explqueles que los satlites artificiales captan imgenes de la Tierra desde el espacio y que con esta informacin se pueden detectar depsitos de minerales, analizar la evolucin de los vertidos de petrleo, confeccionar mapas, predecir el tiempo, conocer cmo afecta la temperatura del mar en la desertizacin, etc.

Despus de visualizar la presentacin, pida a los alumnos que observen la fotografa que acompaa la lectura sobre los Crpatos y que mencionen las formas del relieve que reconocen en ella. Pueden sealar montaa, sierra, cordillera, valle y colina.

Karpatoak
Mittelen lurraldeko muino berdeetatik harago, gorantz, mendi-hegal basotsuak ikus zitezkeen, Karpatoetako goi-mendietarako bidean. Mendiak ezker-eskuin ikusi genituen, zut eta dotore, arratseko eguzkiaren pean, mendikate zoragarri horren kolore eder guztiez: urdin iluna eta purpura gailurren itzaletan, eta marroia haitzak eta belarra dauden eremuetan; eta urrutira begiratuta, haitz eta harkaitz zorrotzen ikuspegi amaigabea genuen aurrez aurre, eta haien gainean, gailur elurtuak. Han-hemenka, arraildura handiak ikus zitezkeen mendietan, eta haien artean, eguzkia sartzen ari zen bitartean, ur-jauziren baten distira ikusten genuen.
Bram Stoker Drakula. Moldatua

R02 actividad interactiva Qu sabes del relieve de Espaa? Esta actividad contiene un test de respuesta mltiple con preguntas sobre el relieve de Espaa. Le servir para comprobar los conocimientos de los alumnos sobre esta materia adquiridos en cursos anteriores y para detectar posibles errores.
11:28:16

Bilatu atlas batean non dauden Karpato mendiak. Zer kontinentetan daude? Deskribatu nolakoa den ilunabarra Karpatoetan. Kopiatu, zure koadernoan, testuan ageri diren erliebe-elementuak. Gero, definitu hitz horiek. 3. Ba al dakizu penintsula batean dagoen herrialderen baten izenik? Zein?

HAU IKASIKO DUZU

R03

Nolakoa den Europako erliebea. Zein diren Europako ibai nagusiak eta nolakoak diren. Nolakoak diren Europako klimak eta landaredia. Zer-nolako ezaugarriak dituzten Espainiako paisaiek, Europakoekin alderatuta.

128
133235 _ 0128-0141.indd 128 25/5/09 133235 _ 0128-0141.indd 11:28:15 129

129
25/5/09

Ms informacin en la red
El relieve de Europa http://chopo.pntic.mec.es/~ajimen18/GEOGRAFIA4/page2.html
Esta pgina ofrece una presentacin del relieve de Europa que puede ser til para mostrar una primera organizacin de las unidades del relieve.

Ideas TIC
Cmo crear filtros de mensajes para los correos http://observatorio.cnice.mec.es/modules.php?op=modload&name= News&file=article&sid=639
Este artculo publicado por el Observatorio Tecnolgico del ISFTIC muestra cmo crear filtros de mensajes con Mozilla Thunderbird, Microsoft Outlook, Outlook Express y Evolution. Su autor es Alberto Ruiz.

Para presentar la unidad

R03 esquema Contenidos de la unidad Utilice este esquema para que los alumnos conozcan los contenidos que van a estudiar en la unidad.

128

129

10
E

Europako erliebea
Para explicar
Europako paisaiak askotarikoak dira. Iparretik hegora, hainbat erliebe mota daude: altuera gutxiko mendiak, oso mendi altuak, ordoki zabalak eta oso kostalde muxarratua.

UNIDAD
A

R04

I
Reykianes lurmuturra

Ipar lurmuturra

OZ E A N O A R T I KOA
A

KOLAKO PENINTSULA
Itsaso Zuria

R05

Barents itsasoa

10

ra x txo Pe

aia iba

LP

Islandia uhartea

KO

Ipa rr

Bo t nia ko go lk o a

No r v e g i a k o itsaso a
Galdhpiggen 2.469 m

Para repasar
EN D IA K

U R A

ib deko Dvina ib aia a ld

A T L A N T I K BR O A ITA IN IA

IN

Onega aintzira

AV

EKIA LDE KO EUROPAKO ORDOKIA

L L

IA

HA RTE AK

oa

O Z E A N O

animacin El relieve de Europa A partir del mapa fsico de Europa, esta animacin organiza y describe las principales unidades del relieve de Europa. Se centra en los sistemas montaosos, las llanuras y depresiones, y las formas del relieve costero.
Conviene visualizar la animacin antes de explicar la leccin sobre el relieve de Europa, de modo que a los alumnos les sirva como presentacin del contenido que van a estudiar.

1. Europaren kokapena
Europa Ipar hemisferioan dago. 35-tik 70-ra bitarteko Ipar latitudean dago, eta 10 Ekialde eta 60 Mendebalde bitarteko longitudean. Iparraldean, Ozeano Artikoarekin egiten du muga; ekialdean, Asiarekin; hegoaldean, Mediterraneo itsasoarekin eta Asiarekin; eta mendebaldean, Ozeano Atlantikoarekin.

JUTLAND Ip a r PENINTSULA itsaso a

T m esis ib.
k ko ntxa Ma an ala

Irlanda uhartea
San Mateo lurmuturra

PAKO U RO SE
en

O RD

OK I

Its DIA HANO d

e er

o as

Ba

Me n d e ba

lt ik

l d e ko

Vist ula

Do n
ri

i b a ia

KA

b aia

KASPIAR ITSASOAREN SAKONUNEA

Ur al i

RU

R04

ESKANDINAVIAKO PENINTSULA

Finlandiako goi-ordokia

Ladoga aintzira Peipus aintzira

ina Dv

olga ibaia

Britainia Handia uhartea

Vanern aintzira

a ia ib

a bai

R05 actividad interactiva

ASIA
ia ia r sp Ka

ia iba a ib E Elb

D D nie

ia ba ib

pe

iia iba

n in Rh

ibaia

Loira iba ia
Biz k golk aiko oa

Rod ano i

Finisterre lurmuturra

Oihan Vosgeak Beltza Erdialdeko A L aia Mendigunea b Mont Blanc

4.807 m Genoako golkoa

PA

Dnies te r

P E A K
Its
Di

T
O

iba ia

Azoveko itsasoa

q Europako Ordoki Handia, Polonian.

Iberiar
Roca lurmuturra
San Bizente lurmuturra

2. Europako ordokiak eta mendiak e mapari behatuz gero, altitude gutxiko gainazal

KANARIAR UHARTEAK Teide 3.718 m m

rko lta bra G

i

Tajo ibaia IBERIAR goi-ordokia PENINTSULA te dika Men ikoa Mulhacn Bet 3.478 m i tsasa
r te a

Aneto P Eb IR 3.404 m ro IN IO AK Liongo golkoa

AP

EN

as

na r

BALEAR UHARTEAK

Korsika uhartea

IN O

Sardinia uhartea i t e r

AFRIKA

ik Olinpo oa 2.911 m Ti r r e n i a r ITALIAR i t s a s o a PENINTSULA BALKANETAKO PENINTSULA Sizilia uhartea It s a s o Ege o Etna Jo n i k o a r it s a s o a a 3.340 m n e Matapan lurm. o i t s a s o a uhartea Malta uhartea Kreta uhartea Zipre

AK

Ad

ia r

D an ubio

KRIMEAKO PENINTSULA

Elbrus 5.642 m

ri

Al

Moldoveanu ib a 2.543 m ia

KAUKASO

It s a s o B e l t z a

at

pe a

A LT I T U D E A (Metrotan) 1.500 1.000

BALKANAK Eskala 0 400 Kilometroak

400 0 Sakonunea

El relieve de Europa En esta actividad los alumnos deben reconocer e identificar los accidentes del relieve de Europa que se sealan en el mapa.
Una vez finalizada la actividad y antes de corregirla, pida a los alumnos que verifiquen sus respuestas con el mapa del relieve de Europa del libro del alumno y que corrijan las que sean incorrectas.

a
ia b iba

A
K

a a so sa its

berde bat ikus daiteke: ordokiak dira. Hegoaldean, altuera handiko mendiak ageri dira, arku bat osatuz bezala. Kontinenteko gainerako lekuetan, mendi baxuagoak daude, eta ordoki txikiagoak. Ordokiak Europako erdialdean eta ekialdean daude. Erdialdean, Europako Ordoki Handia q dago: iparraldean Ipar itsasoarekin eta Itsaso Baltikoarekin egiten du muga, eta hegoaldean, Alpeekin eta Karpatoekin. Ordoki handi horretan, mendiguneak daude, altuera gutxiko mendiak, hala nola Erdialdeko Mendigunea, Vosges mendikatea eta Oihan Beltza. Ekialdean, Euro pako Ekialdeko Ordokia dago: iparraldean Itsaso Zuriarekin eta Barents itsasoarekin egiten du muga, eta ekialdean, Ural mendiekin. Europako mendikaterik altuenak hegoaldean daude, gehienak Mediterraneo itsasoaren inguruan, eta mendi altuak dituzte. Hauek dira mendikate horietako batzuk: Pirinioak, Alpeak, Kar patoak, Balkanak eta Kaukaso; azken horretan dago Europako gailurrik handiena: Elbrus. w Gainera, badira bi mila eta bostehun metro baino gutxiagoko mendiak ere: iparraldean, Eskan dinaviako alpeak; eta ekialdean, Ural mendiak, Europaren eta Asiaren arteko mugan.

3. Europako kostaldea
Europak kilometro askoko kostaldea du. Oso kostalde muxarratua da, sargune eta irtengune ugarikoa. Kostako erlie133235U10P1Europa bean, natura-gorabehera hauek nabarmentzen dira: e fsico

Penintsulak. Iparraldean, Kola penintsula, Eskandinaviako penintsula eta Jutlandiakoa. Hegoaldean, Iberiar penintsula, Italiar penintsula, Balkanetakoa eta Krimeakoa. Golkoak. Iparraldean, Botniako golkoa, Eskandinaviako penintsulan; hegoaldean, Bizkaikoa, Liongoa eta Genoakoa. Lurmuturrak. Iparraldean, Ipar lurmuturra; hegoaldean, Finisterre, San Vicente eta Matapan. Itsasadarrak eta fiordak. Itsasadarretan eta fiordetan, itsasoko ura haranetan barna sartzen da; baina fiordek glaziarretan dute jatorria. Fiordak Eskandinaviako penintsulan daude, eta itsasadarrak, Iberiar penintsularen iparraldean. Uharteak. Iparraldean, Islandia; erdialdean, Britainia Handia eta Irlanda; hegoaldean, besteak beste, Balear uharteak, Korsika, Sardinia, Sizilia, Zipre, Malta eta Kreta. Europa kontinente txikia da, eta Ipar hemisferioan dago. Europako erliebea ordokiz osatuta dago erdialdean eta ekialdean, eta mendikatez, iparraldean eta hegoaldean. Kostaldea oso muxarratua da.

ia ia ib a

e Europako erliebearen mapa.

Lurraldearen zati handiena ordokiz osatuta dago.

Galderak

R05

1. Behatu e mapari. Aurkitu hauek eta idatzi koadernoan: a. Hiru ordoki. b. Altuera handiko hiru mendikate. c. Altuera gutxiko bi mendikate. 2. Osatu taula, Europako kostako naturagorabeheren adibideak ipinita:
EUROPAKO KOSTAK Penintsulak Uharteak Golkoak Lurmuturrak Adibideak

Para repasar

Ample la ilustracin 1 y pida a los alumnos que la describan. Pregnteles a continuacin si este paisaje podra encontrarse en algn lugar de Espaa. Es probable que los alumnos lo relacionen con las llanuras manchegas o con las depresiones del Ebro y del Guadalquivir, puesto que presentan un relieve de llanura con tierras de cultivo.

w A. Elbrus. Europako gailurrik altuena da, eta

Kaukason dago. B. Eskandinaviako alpeak. Zer alde daude Elbrus gailurraren eta Eskandinaviako alpeetako gailurren artean?

130
133235 _ 0128-0141.indd 130 25/5/09 133235 _ 0128-0141.indd 11:28:19 131

131
25/5/09 11:28:21

Ample el mapa del relieve de Europa para trabajarlo en clase. Formule preguntas al grupo para recordar los principales accidentes del relieve europeo. Por ejemplo: En qu pennsula se encuentran los Apeninos? Puedes citar tres islas y sealar el mar en el que se sita cada una? Cules son los sistemas montaosos ms elevados de Europa? Se localizan en el norte o en el sur del continente? Qu son los fiordos y en qu zona de Europa se localizan?, etc.

Ms informacin en la red
Mapas interactivos http://www.educa.jcyl.es/educacyl/cm/gallery/recursos% 20matchmind/mapas1/mapas.htm
Esta pgina contiene diferentes mapas interactivos de Europa y de Espaa con propuestas de actividades.

Ideas TIC
Cmo escoger una distribucin GNU/Linux http://www.zegeniestudios.net/ldc/index.php?select_lang=true
En esta pgina (en ingls) se plantea un test que le puede ayudar a escoger cul de las distribuciones del sistema operativo Linux se adapta ms a sus gustos y necesidades.

Ample las fotografas de la ilustracin 2 y repase a partir de ellas la vegetacin que crece en las cimas de las montaas.

130

131

10

Europako klimak eta landaredia

Para explicar
Europako lurraldeak Lurreko bi klima-zonaren artean daude: hain zuzen, zona epelaren eta zona hotzaren artean.
A
C l/m2

UNIDAD
R06
A
OZEANO ARTIKOA

10

D
D
KLIMA EPELAK

Ozeanikoa

Para repasar

B
C

Kontinentala Mediterraneoa
KLIMA HOTZAK

R06 presentacin Los climas de Europa Esta presentacin le ayudar a explicar los climas y la vegetacin de Europa porque describe los distintos tipos de paisajes europeos en funcin del clima que se da en cada uno y de la vegetacin que crece en ellos. Para ello emplea mapas, fotografas y climogramas.
Una vez visualizada la presentacin, pida a los alumnos que hagan un esquema de los paisajes europeos en funcin de estos dos criterios: clima y vegetacin. En l deben contemplar el paisaje ocenico, el mediterrneo, el continental, el polar y el de montaa. Dentro de cada uno, deben describir el clima (temperaturas y precipitaciones) y la vegetacin.

1. Klima epelak
Europaren zatirik handiena 35-tik 60-ra bitarteko Ipar latitudean dago. Latitude horiek Lurreko klima epelari dagozkio. Horregatik, Europako leku askotan, tenperaturak ez dira ez oso altuak ez oso baxuak izaten. Europako klima epelak mota hauetakoak dira:

30 25 20 15 10 5 0

Ipar itsasoa

Polarra Goi-mendikoa

U O M A M E U A I U A A

70 60 50 40 30 20 10 0

OZEANO ATLANTIKOA

A
Itsaso beltz a

R07 actividad interactiva Los climas de Europa Esta actividad presenta una tabla sobre las caractersticas de los climas y la vegetacin de Europa que los alumnos deben completar con los conceptos que se les propone.
Una vez finalizada y corregida la actividad, haga que los alumnos copien la tabla en sus cuadernos para que les sirva a modo de resumen de la leccin.

ir aa M sp Ka oa pi as as ts rCi

E
Mediterraneo itsasoa

Klima ozeanikoa. Ozeano Atlantikoaren ertzeko lurraldeetan eta Europako erdialdean dago klima hori. Tenperaturak leunak izaten dira udan. Prezipitazioak, berriz, ugariak eta erregularrak izan ohi dira, urtaro guztietan egiten baitu euria. Klima mediterraneoa. Mediterraneoko kostaldean eta hegoaldeko barneko eremu batzuetan dago klima hori. Tenperaturak altuak izaten dira udan, eta neguan, berriz, leunak. Prezipitazioak ez dira ugariak izaten; udako hilabeteetan, ez du ia euririk egiten. q Klima kontinentala. Europako ekialdeko lurretan dago klima hori. Tenperaturak altuak izaten dira udan, eta oso baxuak, berriz, neguan. Prezipitazioak udan izaten dira. w

q A. Atenasko klimagrama (Grezia). B. Greziako

klima mediterraneoko paisaia.

A
C

l/m2 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

r Europako klimak eta landaredia.

3. Europako landaredia

20 15 10 5 0 -5 -10 -15

124614U10p2 Kontinente txikia izan arren, Europak askotariko paisaiak ditu, eta hainbat landare mota. r

A. Baso ozeanikoa. B. Landaredia mediterraneoa. C. Taiga. D. Tundra. E. Estepa.

Zona epeletako landaredia. Hiru landaredi mota daude, klimen arabera: Klima ozeanikoko zonetan, belardiak eta zuhaitz hostoe rorkorren basoak daude, hala nola pagadiak eta hariztiak. Lurzoru elkorreko ordokietan, belarrak eta sastrakak soilik hazten dira; halakoei otalur esaten zaie. Klima mediterraneoko zonetan, baso mediterraneoa da nagusi; hosto iraunkorreko zuhaitzez osatutako basoa da, hala nola artez eta artelatzez. Horrez gain, badira sastrakak ere; esaterako, txaraka eta erromeroa. Klima kontinentaleko zonetan, taigak eta estepak daude. Taigak hosto iraunkorreko zuhaitzez osatutako basoak dira, hala nola izeiz eta pinuz. Estepak lurzoru elkorreko ordokiak dira, eta bertan belarrak baino ez dira hazten.

Galderak

R07

U O M A M E U A I U A A

w A. Moskuko (Errusia) klimagrama. B. Errusiako

klima kontinentaleko paisaia.

1. Kopiatu eta osatu taula hau, Europako klimen ezaugarriak jarrita.

KLIMA Tenperaturak Prezipitazioak

2. Klima hotzak
Klima hotzak latitude altuetan izaten dira hain zuzen, 60 I paralelotik gora, bai eta lur altuenetan ere. Klima hotzak bi motatakoak dira:

A
C l/m2 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Klima polarra. Eskandinaviako herrialdeetako iparraldeko eta Errusiako iparraldeko klima da. Klima polarra da Lurreko klimarik hotzena. Tenperatura baxuena, neguan, 50 C-koa izan daiteke, eta udan, altuena, 10 C-koa. Prezipitazioak urriak izaten dira. e Goimendiko klima. Kontinenteko gailurrik altuenetako klima da. Tenperaturak oso baxuak izaten dira neguan, eta freskoak, udan. Prezipitazioak ugariak izaten dira.

15 10 5 0 -5 -10 -15

Zona hotzetako landaredia. Klima polarreko zonetan ia ez dago landarerik. Edonola ere, hain hotzak ez diren zonetan zenbait goroldio, liken eta zuhaixka txiki hazten dira; landaredia mota horri tundra deritzo. Europan, bi klima multzo daude: epelak ozeanikoa, mediterraneoa eta kontinentala eta hotzak polarra eta goimendikoa.

2. Azaldu Europako zer landaredi mota adierazten den argazki hauetan eta lotu bakoitza dagokion klimarekin.
A B

U O M A M E U A I U A A

Ample las fotografas de esta leccin y pida a los alumnos que describan los paisajes que aparecen en ellas. Esta tarea los ayudar a reconocer los diferentes tipos de vegetacin.

e A. Ivaloko (Finlandia) klimagrama. B. Finlandiako

klima polarreko paisaia.

132
133235 _ 0128-0141.indd 132 25/5/09 133235 _ 0128-0141.indd 11:28:23 133

133
25/5/09 11:28:27

Ample el mapa de climas y vegetacin de Europa. Proponga a los alumnos que lo cotejen con el mapa poltico de Europa recogido en el Anexo del libro del alumno, que enumeren varios pases que tengan clima ocenico, continental, mediterrneo, polar y de alta montaa respectivamente, y que localicen geogrficamente cada pas citado: al norte, al sur, al este, al oeste o en el centro del continente.

Ms informacin en la red
La geografa fsica de Europa http://clic.xtec.cat/db/jclicApplet.jsp?project=http://clic.xtec.cat/ projects/europa3/jclic/europa3.jclic.zip&lang=es&title=Geograf% EDa+del+Continente+Europeo+y+la+Uni%F3n+Europea Esta pgina contiene diferentes actividades para trabajar la geografa fsica de Europa.

Ideas TIC
Mobile Test http://www.mobiletest.es/
Mobile Test es una herramienta online gratuita mediante la cual podr alojar informacin (como documentos, apuntes, tareas) para que sus alumnos la vean tanto a travs de Internet como de su mvil o de una PDA.

132

133

10

Europako ibaiak eta aintzirak

Para explicar
1. Europako ibaiak
R08
Ural: 2.428 km
Volga: 3.531 km

UNIDAD
I
OZEANO ARTIKOA
Lu

Barents itsasoa

10

txo Pe ra

ib ai a

le a

N o r v e gi a ko it s as o a

Itsaso Zuria

Ipar

Um

Para explicar
baia ai

ba

vin

ia
Onega aintzira
Ladoga aintzira

a ibaia

ea

iba ia

na

ia

Rhin: 1.326 km Elba: 1.165 km Loira: 1.020 km

o n ib

presentacin Los ros de Europa Esta presentacin ofrece informacin detallada sobre cada una de las vertientes hidrogrficas de Europa a partir de mapas y fotografas.
Durante la visualizacin de la presentacin, detngase en las fotografas de los ros, todos ellos representativos de sus respectivas vertientes. Pida a los alumnos que describan las imgenes y que se fijen en diferentes aspectos, como si son navegables, si atraviesan grandes ciudades, si el paisaje de las riberas es arbolado, rido, helado, etc.

Sha n

Ipa r it s as o a
Tamesis

lt i k

R08

Europan ibai ugari daude, eta batzuek eta besteek ez dituzte ezaugarri berdinak. q Gehienak nahiko luzeak dira, eta emari erregularrekoak. Horregatik, ibaietako asko nabigagarriak direnez, komunikazio-bidetzat erabiltzen dira. Europako ibaiak sailkatzean, urak zer ozeano edo itsasotan isurtzen dituzten hartzen da kontuan. Horren arabera, bost isurialde daude: r

Danubio: 2.860 km

Vol g

ia

Dnieper: 2.201 km Don: 1.950 km

Vanern aintzira

Peipus aintzira

ib a

as Its
Ode

a oB

M end

eba l d e k

oD

vi

al Ur

oa

ib

aia

ASIA

Volga iba
ia

Vis tu l

Do

ni

b a ia

Tajo: 1.007 km

Se

ri

n
a iba

ba ia

Dn ie s

Isurialde artikoa. Urak ozeano Artikoan isurtzen dituzten ibaiak oso emaritsuak dira, eta neguan izoztu egiten dira. Ibairik luzeenak Petxora eta Iparraldeko Dvina dira. Isurialde atlantikoa. Isurialde horretako ibaiak Europako emaritsuenak dira, oso leku euritsuetatik igarotzen baitira. Ekialdetik mendebaldera, hauek nabarmen daitezke: Mendebaldeko Dvina, Vistula, Oder, Elba, Rhin, Sena, Loira eta Tajo. Isurialde mediterraneoa. Isurialde horretako ibaiak emari gutxikoak eta irregularrekoak dira, udan agorraldia izaten baitute. Ebro, Rodano eta Po ibaiak nabarmentzen dira. Itsaso Beltzaren isurialdea. Oso ibai luzeak eta emaritsuak dira; esate baterako, Danubio eta Dniester. w Kaspiar itsasoaren isurialdea. Ibai luzeak eta emaritsuak dira. Isurialde horretakoa da Europako ibairik luzeena: Volga.

Loira iba ia

ter

Tiber ib.

Duero ibaia

Eb ro

Ro

luzera.

q Europako ibaiak. Europako ibai nagusien

da

no

iba ia

Po ibaia

It

sa

so

Dan u bio

iba

It sa so B e lt z a

Tajo iba ia ana ib. di alq uivir ibai a Gu ad

Ad

ri

IS UR IA L DEA K
at ik oa
Egeo It sa so a

Tirre niar it s a s o a

d i t e r r a n M e e

It sa so Jon ik o a

Eskala 0 400 Kilometroak

AFRIKA

o a i t s a s

Artikokoa Artikokoa Antartikokoa Antartikokoa Mediterraneokoa Mediterraneokoa Itsaso Beltzekoa itsaso Beltzekoa Kaspiar itsasokoa Kaspio itsasoa

Ample el mapa de los ros y lagos de Europa y vaya sealando en l el curso de cada uno de los ros que mencione en la explicacin de la leccin. Esto ayudar a los alumnos a memorizar el nombre y la localizacin de cada ro.

a Elb

D nie

ib.
in Rh
ibaia
ia

iba

ib a ia

aia ib

pe

ia

Ka

ia ba

sp ia

ts r i

ro Ga

na

as

ia iba

oa

ia iba

Gu a

r Europako ibaien eta aintziren mapa.

Europako ibaiek Ozeano Artikoan, Atlantikoan, Mediterraneo itsasoan, Kaspiar itsasoan eta Itsaso Beltzean isurtzen dituzte urak. Aintzirarik handienak Europako iparraldean daude.

Para repasar
LORTU NAHI DUGUN MUNDUA
Natura babestuta

Galderak
w
Danubio ibaia, Budapesten (Hungaria).

R09

1. Behatu r mapari. Kopiatu eta osatu taula, Europako ibaien izenak eta isurialde bakoitzaren ezaugarriak jarrita.
Isurialdea Atlantikoa Ibai batzuen izenak Vistula Ibaien ezaugarriak Oso emaritsuak

2. Aintzirak
Europako aintzirak kokapenaren arabera sailka daitezke. Horren arabera, hiru multzo daude:

Pertsonon ekonomia-jarduerek, askotan, kalteak eragiten dizkiete landareei eta ibaiei; esate baterako, industria-isurpenek. Natura kontserbatzeko, herrialdeetako gobernuek zenbait eremu babestu eta Parke Nazional izendatu dituzte. Eremu horietako paisaiak bereziak dira, erliebeagatik, landarediagatik eta faunagatik.

R09 actividad interactiva Los ros de Europa Esta entretenida actividad propone identificar el nombre de varios ros europeos a partir de una fotografa y de unas pistas que se dan al alumno.
Es una manera amena de recordar el nombre de los ros de Europa y las caractersticas de la vertiente de la que forman parte. Por ello, una vez finalizada la actividad, puede organizar la clase en grupos y pedir a cada uno que piense en un ro y plantee al resto de sus compaeros algunas pistas para que lo identifiquen.

Zure ustez, zergatik da garrantzitsua natura babestea?

Ample el grfico 1 del libro del alumno, que representa la longitud de los principales ros de Europa. Haga notar a los alumnos que el ro Tajo est resaltado en un tono ms oscuro para indicar que es el nico ro de Espaa. Comente que el Tajo es el ro ms largo de Espaa, pero, en cambio, es uno de los ms cortos de la vertiente atlntica, a la que pertenece.

Iparraldeko aintzirak. Suedian, Norvegian, Finlandian eta Errusian aintzira ugariko eremu zabalak daude. Hauek nabarmen daitezke: Onega eta Ladoga, Errusian, eta Vanern, Suedian. Hegoaldeko aintzirak. Txikiak eta sakonera gutxikoak dira, hala nola Albufera, Espainian. Alpeetako aintzirak. Alpeetako mendien artean daude, Suitzan eta Italiako iparraldean. 2. Ekarri gogora zer kokapenetan sailkatzen diren Europako aintzirak eta azaldu zer ezaugarri dituzten lurralde bakoitzeko aintzirek.

e Maggiore aintzira, Suitzaren eta Italiaren arteko

mugan. Alpeetako hegoaldean dago.

134
133235 _ 0128-0141.indd 134 25/5/09 133235 _ 0128-0141.indd 11:28:29 135

135
25/5/09 11:28:30

Ms informacin en la red
Los ros de Europa http://www.xtec.net/~ealonso/flash/eurrios2e.html
Esta pgina contiene actividades para identificar a partir de un mapa los ros europeos. Puede traducirse a varios idiomas.

Ideas TIC
ScribeFire, editor de blogs para Mozilla Firefox https://addons.mozilla.org/es-ES/seamonkey/addon/1730
ScribeFire es un completo editor de blogs que se integra en el navegador Firefox y permite publicar blogs de manera sencilla.

134

135

10

Espainiako paisaiak
Para explicar
Espainia Europako hego-mendebaldean dago. Europako zona atlantikoko eta zona mediterraneoko zenbait ezaugarri geografiko ditu.

R10

3. Espainiako ibaiak
Espainiako ibairik gehienak, Europako beste ibai batzuekin alderatuta, laburrak eta emari gutxikoak eta irregularrekoak dira. Espainiako ibaiek Bizkaiko golkoan, Mediterraneo itsasoan edo ozeano Atlantikoan isurtzen dituzte urak.

UNIDAD

10

Para repasar

R10 presentacin Los paisajes de Espaa Esta presentacin propone una sntesis de los paisajes de Espaa. Los organiza en tres grupos: ocenico, mediterrneo y subtropical, y explica en cada uno de ellos cmo son el relieve, el clima, la vegetacin y las aguas.
Durante la visualizacin de la presentacin, pida a los alumnos que localicen en el mapa fsico de Espaa y en el mapa de ros que tienen en el Anexo del libro de texto los sistemas montaosos y los ros que se mencionan.

1. Espainiako erliebea
Espainia Europako herrialde handienetako eta altuenetako bat da: batez besteko altitudea 660 metrokoa da, ia Europakoaren bikoitza; izan ere, Europakoa 340 metrokoa da. Espainiak Europako hegoaldeko penintsuletako baten Iberiar penintsula zati handi bat hartzen du, bai eta Balearretako eta Kanarietako uhartediak eta, Afrikako iparraldean, Ceuta eta Melilla hiriak ere.

Isurialde mediterraneoa. Emari gutxiko eta irregularreko ibaiak dira. Ebro da isurialde mediterraneoko Europako ibairik luzeena. Isurialde atlantikoa. Isurialde horretako Espainiako ibaiak Europako gainerako lekuetakoak baino laburragoak dira, eta emari gutxiagokoak. Tajok soilik ditu mila kilometro baino gehiago. r Kantaurialdeko isurialdea. Oso ibai laburrak dira, 100 kilometro ingurukoak, eta emari handikoak.

R11 actividad interactiva

r Tajo ibaia. Iberiar penintsulako ibairik
luzeena da.

q Iberiar goiordokia. Europako goi-ordokirik

handiena eta altuena da.

Europaz ari garenean, Kantaurialdeko isurialdea isurialde atlantikoaren barruan sartzen da. Espainian aintzirak eta urmaelak daude, baina Europako gainerakoekin alderatuta, oso txikiak dira. Glaziar-jatorriko aintzirarik handiena Sanabriakoa da: 3,18 km2 ditu. t Europako handienak, Ladogak, 17.000 km2 baino gehiago ditu. Espainia Europako hego-mendebaldean dago. Bertako erliebean, elementu hauek nabarmen daitezke: Iberiar goi -ordokia, mendikateak eta sakonuneak, penintsulan; eta Kanariar eta Balear uharteak. Espainiako klimak, oro har, Europako gainerako lurraldeetakoak baino beroagoak eta lehorragoak dira. Ibaiak, Europako gainerakoekin alderatuta, laburragoak dira, eta emari gutxiagokoak.

Iberiar penintsulako erliebea altitude handikoa da; izan ere, Iberiar goi-ordokiak Espainiaren azaleraren ia erdia hartzen du, eta 650 metroko altuera du. q Gainera, erliebe gorabeheratsua da, hamaika mendikate baitaude. Hauek dira altuenak: Pirinioak, iparraldean, eta Mendikate Betikoa, hegoaldean. w Horrez gain, bi sakonune daude: Ebrorena eta Guadalquivirrena. Uharteetako erliebea. Balear uharteak Mediterraneo itsasoan daude, eta erliebe laua dute, Mallorcak izan ezik; uharte horretan, mila metrotik gorako mendiak daude. Mallorcak, Europako Mediterraneoko gainerako uharteekin alderatuta, tamaina ertaina du. Kanariar uhar teak, berriz, Europatik urrun daude, eta sumendi-erliebea dute, Islandiak bezala; oso menditsuak dira.

El relieve de Espaa En esta actividad los alumnos deben reconocer e identificar los accidentes del relieve de Espaa que se sealan en el mapa.
Una vez finalizada la actividad y antes de corregirla, pida a los alumnos que verifiquen sus respuestas con el mapa fsico de Espaa del Anexo del libro de texto y que corrijan las que sean incorrectas.

Mulhacn Teide Aneto 3.478 m Etna 3.718 m 3.340 m 3.404 m MENDIKATE TENERIFE PIRINIOAK BETIKOA SIZILIA

Mont Blanc 4.807 m ALPEAK

Elbrus 5.642 m KAUKASO

ITALIA

ESPAINIA ESPAINIA ESPAINIA

FRANTZIAITALIA ERRUSIA

t Sanabriako aintzira. Glaziar-jatorriko

Espainiako aintzirarik handiena da.

w Europako eta Espainiako gailur nagusiak.

Zein da Europako gailurrik altuena? Zer mendikatetan dago? Eta Espainiako altuena?

Galderak
1. Europako zer eremutan dago Espainia? Nolakoa da Espainiako erliebea, Europakoarekin alderatuta? 2. Behatu eskuineko klimagramei. a. Zer-nolako aldea dago klimagrama bakoitzeko tenperaturarik altuenaren eta baxuenaren artean? b. Non egiten du euri gutxien udan? c. Zer klima motari dagokio, zure ustez, klimagrama bakoitza? Zergatik?

R11
A
C l/m
2

B
C

l/m2
150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

2. Espainiako klimak

Ample el grfico 2 de los principales picos de Europa y Espaa y recalque la importancia del cdigo de colores en todo tipo de representacin grfica. Comente en este caso que los picos que se encuentran en Espaa se han destacado en marrn.

Espainiako klimak, oro har, Europako gainerako lekuetakoak baino beroagoak eta lehorragoak dira, zona epelaren hegoaldean baitago. Espainian, bost klima mota daude: ozeanikoa, medite rraneo tipikoa, barrualdeko mediterraneoa, sub tropikala eta goimendikoa. e Edonola ere, Europaz ari garenean, multzo berean sartzen dira, klima mediterraneoan, mediterraneo tipikoa eta barrrualdeko mediterraneoa. Gainera, goi-mendiko klima duten eremu asko ez dira klima mota horren barruan agertzen Europako mapetan.

35 30 25 20 15 10 5 0

U O M A M E U A I U A A Arrecife (Lanzarote)

50 40 30 20 10 0

25 20 15 10 5 0

U O M A M E U A I U A A Bilbo

ISURIALDEA Atlantikoa Mediterraneoa

EUROPA

ESPAINIA

e A. Klima mediterraneoko landaredia. B. Klima

ozeanikoko landaredia.

3. Idatzi taulan Espainiako eta Europako gainerako lekuetako ibaien ezaugarriak.

136
133235 _ 0128-0141.indd 136 25/5/09 11:28:33 _ 0128-0141.indd 133235 137

137
25/5/09 11:28:35

Ms informacin en la red
Paisajes de Espaa http://cvc.cervantes.es/ACTCULT/paisajes/extremadura/ default.htm
En esta pgina puede encontrar una amplia galera de fotos de diferentes paisajes de Espaa, organizada por Comunidades Autnomas.

Ideas TIC
Las pginas amarillas de Twitter http://www.twellow.com/
Twellow es un directorio de cuentas Twitter pblicas, con cientos de categoras y funciones de bsqueda que le ayudarn a encontrar la cuenta de Twitter que busca.

66 136

67 137

Jarduerak
Para evaluar
Ulertu 1. Behatu Europako mapa honi.
D

10
R12 R13 R14 R15

UNIDAD

10

Aplikatu 7. 131. orrialdeko mapan, lotu, lerro baten

a. Lotu mapako hizki bakoitza dagokion erliebe-elementuarekin.
C

Eman iritzia 8. Behatu Britainia Handiko uharteari. Europako

kontinenteari lotuta dago, itsaspeko trenbide baten bidez. Zer abantaila eta desabantaila ditu, zure ustez, itsaspeko trenbideak?

Para explicar

R12 actividad interactiva

A F B E
ALTITUDEA (metrotan) 1.500 1.000 400 0 Sakonunea

R13 actividad interactiva

Eskandinaviako alpeak. Kaukaso. Islandia. Finisterre lurmuturra. Europako Ordoki Handia. Alpeak. b. Alderatu Iberiar penintsulako lurraldearen altitudea eta Britainia Handiko uhartearena. Non dago 400 metrotik gorako lurralde gehien?

bidez, Ipar lurmuturra (Eskandinaviako penintsulan) eta Sizilia uhartea. Idatzi zernolako erliebeelementutatik igarotzen den lerroa.

R16 presentacin

IKASI EGITEN

R16

Ebaketa topografiko bat interpretatzea

Ebaketa edo profil topografikoen bidez, eremu bateko erliebearen silueta nolakoa den adierazten da, grafikoki. Horretarako, lurraldean irudizko ebaketa bat egin eta lortutako silueta marrazten da.
1. Kokatu zer lurraldetan egin den ebaketa. Mapako lerroak adierazten du Iberiar penintsulako iparraldetik hegoaldera egindako ebaketa dela.

R14 actividad interactiva

2. Idatzi taulan erliebeelementu bakoitzaren

Europako bi adibide. Gero, idatzi Espainiako adibide bana. 133235U10p5
ADIBIDEAK Ordokia
C

Arrazoitu 4. Behatu bi klimagrama hauei.

A
l/m2 C

I
l/m2
110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

KANTABRIAR MENDIKATEA
OA LK GO

IPARRALDEKO ERDIALDEKO IBERIAR GOIORDOKIA MENDIKATEA Duero ibaia

HEGOALDEKO IBERIAR GOIORDOKIA Tajo ibaia Toledoko mendiak Guadiana ibaia

La interpretacin de un corte topogrfico Esta presentacin explica de manera grfica y pautada qu es un corte topogrfico y cmo se interpreta. Adems, resuelve la actividad 9 del libro del alumno.
H

SIERRA MORENA

MENDIKATE BETIKOA
ME D ITS ITM806621U08P115H2 E AS RRA OA NE O

Guadalquivir ibaia

O AIK ZK BI

Mendikatea

R15 actividad interactiva Ponte a prueba Utilice estas actividades para llevar a cabo una evaluacin colectiva de la unidad.
Con el recurso 12 se pueden evaluar algunos conceptos fundamentales de toda la unidad a travs de preguntas con respuestas de seleccin mltiple. En el recurso 13 los alumnos deben relacionar las vertientes hidrogrficas de Europa con sus respectivas caractersticas. El recurso 14 propone varios climogramas para que los alumnos los relacionen con el clima que representan. El recurso 15 es un crucigrama que evala el conocimiento de algunos de los conceptos fundamentales de esta unidad.

Penintsula Uhartea

25 20 15 10 5 0

Lurmuturra Golkoa

1264614U10P5Europa fsico mudo

U O M A M E U A I U A A Kopenhague

80 70 60 50 40 30 20 10 0

25 20 15 10 5 0

U O M A M E U A I U A A Oviedo

2. Identifikatu erliebearen elementuak. Siluetan, geografia-gorabeheren izenak ageri dira.

3. Atera ondorioak. Ebaketa interpretatzeko, galdera hauei erantzun behar diegu:

Non zehar egin dugu ebaketa? Penintsulako iparraldetik hegoaldera. Erliebearen zer elementu zeharkatzen ditu ebaketak? Kantabriar mendikatea, Iparraldeko eta Hegoaldeko Iberiar goi-ordokiak, Erdialdeko mendikatea, Toledoko mendiak, Sierra Morena, Guadalquivirren sakonunea eta Mendikate Betikoa. Zer ibai daude ebaketak zeharkatzen duen eremuan? Duero, Tajo, Guadiana eta Guadalquivir ibaiak.

a. Klimagrama horiek klima bereko bi hirirenak dira. Zer klima da? b. Zergatik dira Oviedoko tenperaturak Kopenhagekoak baino altuagoak?

3. Esan zer isurialdetakoa den Europako ibai

hauetako bakoitza. Azaldu zernolako ezaugarriak dituzten isurialde bakoitzeko ibaiek.

5. Behatu, planisferio batean, Asiari eta Europari.

Zure ustez, zergatik esaten da Europa Asiaren penintsula handi bat dela?

9. Interpretatu ebaketa topografiko hau, aurreko ereduari jarraiki.

IPARRALDEKO GALIZIAKO LEONGO IBERIAR GOIORDOKIA MENDIGUNEA MENDIAK Esla ibaia Pisuerga ibaia IBERIAR MENDIKATEA Jaln ibaia EBROREN SAKONUNEA Ebro ibaia Segre ibaia KATALUNIAKO KOSTALDEKO MENDIKATEAK Llobregat ibaia

Volga ibaia

Haga que los alumnos se fijen en el dibujo para que comparen las diferentes altitudes de los sistemas montaosos. Por ejemplo, pueden comprobar fcilmente que los Sistemas Bticos tienen mayor altitud que Sierra Morena. Despus, pdales que observen el mapa fsico de Espaa del Anexo del libro y que comprueben en l la altitud de cada una de las unidades del relieve representadas en el corte. Para ello es necesario que interpreten la altimetra de la leyenda.

6. Esan zer klima motari dagokion bakoitza.

a. Udan egiten du euri gehien, eta urte osoko tenperaturarik altuenak ere urtaro horretan izaten dira.
M
OZ N EA TLA OA N
Mio OA ibaia TIK

ME

Rhin ibaia

DIT E ITS ERRA AS NE OA O

M806621U08P115H1

Danubio ibaia

b. Prezipitazioak urriak dira, eta tenperaturak, oso baxuak.

138
133235 _ 0128-0141.indd 138 25/5/09 11:28:36 133235 _ 0128-0141.indd 139

139
25/5/09 11:28:37

Ms informacin en la red
Actividades sobre Europa fsica http://chopo.pntic.mec.es/~ajimen18/GEOGRAFIA4/page6.html
Esta pgina propone numerosas actividades relacionadas con la geografa fsica de Europa.

Ideas TIC
Control Kids http://www.controlkids.com/es/
Esta aplicacin es de pago, pero tiene una versin gratuita de prueba. Se trata de un bloqueador de pop ups, que adems evita el acceso a pginas web con contenidos no adecuados para los nios.

138

139

10

Berrikusi
Para evaluar
1. Irakurri laburpena.
R17

GAI NAIZ Europako herrialde bat aztertzeko: Italia

Herrialde bateko paisaiak nolakoak diren jakiteko, besteak beste, alderdi hauek hartu behar dira kontuan: erliebea, klima, landaredia eta urak. Behatu Italiako bidaia-gida honi.

UNIDAD

10

Para explicar

Europako erliebea

R17 actividad interactiva Resumen de la unidad Esta actividad presenta un resumen de los contenidos de la unidad, realizado a partir del resumen de la actividad 1 del libro del alumno. El alumno debe completar los espacios en blanco con las palabras que se le proponen.
Utilice este recurso para valorar lo que los alumnos han aprendido a lo largo de la unidad. Una vez finalizada la actividad, pdales que busquen en el mapa fsico y en el mapa de los ros de Europa del Anexo del libro del alumno las montaas ms altas de Europa, cinco accidentes del relieve costero y un ro de cada una de las vertientes hidrogrficas.

Europa Ipar hemisferioko kontinente bat da. Erdialdean eta ekialdean, ordoki handiak daude; hegoaldean, berriz, mendi altuak. Iparraldean eta ekialdean ere badira mendikateak, baina ez dira hain altuak. Europako kostaldea oso muxarratua da, eta lurmutur, golko, penintsula eta uharte asko ditu.

ITALIA
Kokapena Italiar penintsulan dago Italia, Europako hegoaldean. Mediterraneo itsasoa du inguruan. Erliebea Italia penintsula luzea eta estua da, eta Alpeetako eremuan egiten du muga kontinentearekin. Gainera, uharteak ere baditu: Sardinia eta Sizilia, eta beste uharte txikiago batzuk. Italiako erliebean, hiru elementu bereiz daitezke: Alpeak, iparraldean; bertan daude herrialdeko gunerik altuenak. Poren ordokia; triangelu forma du, eta Itsaso Adriatikoaren ertzean dago. Apeninoak; Italiar penintsula iparraldetik hegoaldera zeharkatzen dute.
Punta Gnifetti 4.559 m Cervino 4.478 m Mont Blanc 4.807 m

Europako klima eta landaredia

Europan hiru klima epel daude: ozeanikoa, mediterraneoa eta kontinentala; eta bi klima hotz: polarra eta goimendikoa. Klima bakoitzari landaredi mota jakin bat dagokio.

Europako ibaiak eta aintzirak

Europako ibaiak bost isurialdetakoak dira: atlantikoa, mediterraneoa, artikoa, Itsaso Beltzekoa eta Kaspiar itsasokoa. Aintzira handienak Europako iparraldean daude.

Klima eta landaredia Italiako lurralde gehienek klima mediterraneoa dute. Baina iparraldeko lur altuenetan, goi-mendiko klima dago. Tenperaturak altuagoak dira hegoaldean iparraldean baino. Prezipitazioak, berriz, ugariagoak dira iparraldean, hegoaldean baino. Apeninoetako eta Alpeetako lekurik hezeenetan, haritzak eta gaztainondoak hazten dira. Alpeetako eremu altuenetan, pinu- eta izei-basoak daude. Eta klima mediterraneoa duten lurraldeetan, baso mediterraneoa da nagusi: artea, erromeroa, gurbitza eta abar. Ibaiak eta aintzirak Italiako ibaiak laburrak eta emari gutxikoak dira. Po ibaia da luzeena: herrialdeko iparraldeko ordoki handi batean zehar igarotzen da. Iparraldean daude aintzira handienak ere, hala nola Maggiore eta Como.
Po ibaia: 652 km Adagio ibaia: 410 km

Ample el mapa de localizacin de Italia. Pida a los alumnos que observen el mapa poltico de Europa del Anexo del libro de texto y que enumeren los pases y mares con los que limita Italia y las islas que forman parte del pas. Despus, propngales que se fijen en el mapa fsico de Europa del Anexo del libro de texto y que digan qu cordillera es ms elevada: los Apeninos o los Alpes.

Espainiako paisaiak
Espainia Europako hego-mendebaldean dago. Bertako altitudea Europakoa baino handiagoa da. Elementu hauek nabarmen daitezke: Iberiar goi-ordokia, mendikateak eta sakonuneak, penintsulan; eta Kanariar eta Balear uharteak. Espainiako klimak, oro har, Europakoak baino beroagoak eta lehorragoak dira. Ibaiak Europako gainerakoak baino laburragoak dira, eta emari gutxiagokoak.

2.

IKASTEN IKASTEKO. Osatu Europari buruzko eskema hau.

EUROPA

Etna 3.340 m

ALPEAK SIZILIA isurialdeak ozeanikoa ......... mediterraneoa ......... ......... .........

Tiber ibaia: 405 km

erliebea

.........

......... Alpeak kostaldea .........

ordokiak .........

......... ......... ......... .........

1. Erantzun.
a. Nola dute izena Italiako uharte handienek? Zer itsasotan daude? b. Zein da Italiako ibairik luzeena? c. Zein dira hiru gailurrik altuenak? Non daude?

Ample el esquema de la actividad 2 y pida a los alumnos que lo completen, ya sea individualmente o en comn.

2. Zer alderdi hartuko zenituzke kontuan herrialde bateko paisaiak ezagutzeko? Zergatik?
a. Kostaldea. b. Eraikinak. c. Nekazaritza.

3.

IKASTEN IKASTEKO. Irakurri berriro 136. eta 137. orrialdeetako testuak. Bildu datu hauek fitxa batean:

non dagoen zehazki Espainia Europaren barruan, eta bertako erliebe formak, klima motak eta ibaiak.

140
133235 _ 0128-0141.indd 140 25/5/09 11:28:39 _ 0128-0141.indd 133235 141

141
25/5/09 11:28:41

Ms informacin en la red
Los pases de la Unin Europea http://europa.eu/abc/european_countries/eu_members/ france/index_es.htm
Esta pgina contiene datos e informacin acerca de los pases que forman la Unin Europea. Puede ser muy til para realizar tareas de bsqueda de informacin o para preparar trabajos.

Ideas TIC
Easy Duplicate Finder http://www.easyduplicatefinder.com/
Easy Duplicate Finder es una herramienta gratuita para detectar y eliminar archivos duplicados en el disco duro del ordenador. Protege los archivos del sistema para que el usuario no borre accidentalmente alguno necesario para que el PC funcione.

140

141